پروردگار ما!

ما ندای ندا دهنده ای که به ایمان فرا می خواند، را شنیدیم.

ندا کننده ای که ندا در داد: «به پروردگارتان ایمان بیاورید.» و ما ایمان آوردیم. (193/3)

رو به سوی پروردگار

نگارش: سید حسن حسینی دولت آبادی

مؤسسه ی تحقیقات و نشر معارف اهل البيت علیهم السلام

ص: 2

عنوان صفحه

آیا دانشمندان می توانند پاسخ گوی پرسش های سرنوشت ساز باشند؟...41

پاسخ های درست در صلاحیت و بر عهده ی کیست؟...43

حق بودن ، ویژگی پاسخ های آسمانی است...44

راه رسیدن به حق...45

پاسخ از شما...48

جایگاه و برنامه ی زندگی در خور انسان

چرا انسان ها در جست و جوی « جایگاه » و «برنامه ی» درست زندگی خویش نیستند؟!...49

ارزش و جایگاه هر چیز در آفرینش چگونه به دست می آید؟...50

ویژگی های جایگاه انسان...51

برنامه ی زندگی انسان...54

پاسخ از شما...56

هدایت آفرینش و انسان از سوی آفریدگار

هدایت متفاوت آفرینش و انسان...57

نیاز انسان به دین...59

سفیران هدایت و تکامل...61

اسلام آخرین دین...62

پیوند عقل و دین...62

پاسخ از شما...64

ص: 4

عنوان صفحه

ساختار عقیدتی انسان

ساختارها...67

عقیده (باور) چیست؟...67

ضرورت سامان دهی اعتقادها و بهره مندی از اعتقادهای درست...68

شناسایی اعتقادهای درست از نادرست...71

پاسخ از شما...75

نظام اعتقادی اسلام (اصول دین)

پایه ی استوار دین...77

کفر چیست؟...80

ایمان و عمل...81

دو واژه ی توحید و شرک...82

پاسخ از شما...83

توحید، عالی ترین فراز از معارف اسلامی و بشری

یکتاپرستی اوج معرفت و رشد انسان ها...85

اقسام توحید...91

1 -ذات خداوند، یکتا و یگانه است (توحید ذاتی)...91

2 - پرستش از آن خداوند است (توحید عبادی)...93

ص: 5

عنوان صفحه

پاسداشت حرمت و جایگاه معصومان: شرک نیست...96

3- صفات خدا عین ذات اوست (توحید صفاتی )...97

صفاتی که در خداوند هست و یا نیست...99

خداوند، مرکب وجسم نیست...101

خداوند در جایی حلول نمی نماید...101

قدرت خداوند به محالات تعلق نمی گیرد...102

خداوند، عادل است...103

آیا وجود بلاهای ویران گر با عدالت خداوند سازگار است؟...103

4- آفريدن جهان و تدبیر آن، از آن خداوند است (توحید در خالقیت و ربوبیت یا توحید افعالی )...107

انگیزه های کفر ورزی و شرک ورزی...108

نقش آفرینی کارگزاران هستی...112

5 -حاکمیت بر هستی و انسان ها از آن خداست (توحید در حاکمیت و ولایت)...115

آیا آفرینش به آفریننده نیاز دارد؟...117

آفریننده ی آفرینش کیست؟...118

چرا خداوند دیده نمی شود؟...119

آیا وجود خدایان متعدد امکان پذیر است؟...120

اگر خدای دیگر باشد...123

پاسخ از شما...125

ص: 6

عنوان صفحه

شرکت، عامل و پایه ی گمراهی و انحراف بشر

شرکت چیست و مشركان كيان اند؟...127

اقسام شرک...128

شرک جلی و خفی...130

چرا انکار خدا ؟!!!...131

توصیف آفریدگار آفرینش...133

نقش خدا در زندگی...134

حياه طيبه (زندگی پاک )...135

پاسخ از شما...137

کتاب نامه...138

ص: 7

بسم الله الرحمن الرحیم

پروردگار رب الأرباب با بندگان خالص و ره یافته اش رازها و اسراری است که حلاوت و شهد شیرین آن را جز اهل رمز و راز نخواهند چشید.

شناخت خداوند، محدودیت سشنی ندارد در نتیجه کودکان، نوجوانان، جوانان و هر کس در هر شرایطی و هر گونه هست باید نخستین آموخته هایش شناخت خداوند باشد تا با پیوند و هم راز شدن با او، شیدا و دل باخته ی قطب های اهریمنی آدم ربا نگردد. البته این مسئولیت بزرگ اندیشمندان و فرهیختگان دینی است که معارف الهی و خداشناسی را از قید و بندهای فنی، تخصصی، و اصطلاحات و لفاظی های فلسفی، عرفانی وصوفی گرانه رهانده و خداوند را با زبان و منطق دین، و در فراخور همه ی مقاطع سنی، همان گونه که پیامبران و معصومان = شناسانده اند بشناسانند.

شناخت خداوند و پیوند با او، مهم ترین عامل خدایی شدن، خودسازی و کمالات نفسانی، و اصلاح رفتارهای انسان هاست. در غیر این صورت، امواج سهمگین و توفان های بنیان کن شیاطین رخ خواهد نمود و فساد و غفلت، و ستم و تجاوز، جوامع انسانی را فرا خواهد گرفت.

اندیشه های توحیدی: عدالت گستری، برابری، برادری، پارسایی و سعادت مندی را به ارمغان خواهد آورد و باورهای شرک آلود: بیدادگری، نا برابری، بهره کشی، زورمداری، بردگی و اسارت انسان ها به دست یک دیگر را در پی خواهد داشت.

توحید، مهم ترین رکن اعتقادی ادیان آسمانی و اسلام، و پایه ی تمام دین می باشد از سویی دیگر، نخستین و مهم ترین گفتار پیامبران با مردم در طول تاریخ، توحید بوده است.

معارف دین در تمام ابعاد بایستی بر اساس توحید باشد و برای شناختن مسایل اسلام باید از خدا شناسی آغاز نمود.

توحید ارزشمندترین مباحث می باشد چون در اسلام، تنها هر چه رنگ خدایی دارد و از ناحیه ی اوست ارزشمند می باشد.

مؤسسه ی تحقیقات و نشر معارف اهل البیت علیهم السلام بر آن شد به دلیل نیاز و ضرورت زمان، و به منظور دست یابی همگان به معارف ناب توحیدی، کتابی را در این زمینه تدارک و به

ص: 9

علاقه مندان تقدیم دارد که این مهم از سوی بنده و با همکاری گروه پژوهشی مؤسسه تحقق یافت. امید که این نگاشته، نگارشی بایسته در این راستا باشد.

خداوند را سپاس و عنایات رسول اکرم و اهل بیت کرامش صلی الله علیه و اله و سلم را ارج می نهیم.

بر خود لازم می دانم از مساعدت ها و حمایت های مستمر مدیریت محترم مؤسسه جناب سلالة السادات حاج آقا حسین رضا زاده و دیگر بخش های مؤسسه در این راستا کمال قدر دانی را بنمایم.

فرایند مطالب کتاب:

پیرامون فرایند مباحث کتاب، موارد زیر قابل توجه می باشد که توجه به آنها ضروری است:

1- انسان در زندگی: زیانکار، سرگردان، و طعمه ی انسان های فریبکار و مکاتب غیر علمی بشری است. در پی آمد این گفته این پرسش مطرح می شود که: «آیا سرگردانی و دست و پنجه نرم کردن با انبوهی از سؤال های مهم و بی پاسخ، سرنوشت محتوم انسان هاست و یا آن که چنین نیست؟»

انسان اندیشمندی که از سلامت عقل برخوردار باشد در این زمینه و برای پاسخ گویی به این سؤال، راهی جز درست اندیشیدن برای کشف حق؛ یعنی آن چه درست و برابر با واقعیت می باشد را ندارد .

انسان سرگردان، همواره با پرسش های مهم و سرنوشت ساز دیگری نیز در ارتباط با هستی، آفریدگار هستی و فلسفه ی وجودی خویش رو به روست که اگر پاسخ درستی برای آنها نیابد، زندگیش بر پایه ی درست و حق پایه گذاری نخواهد شد و البته اگر بتواند پاسخ هایی درست و حق را بیابد از سرگردانی و حیرت زدگی رهایی خواهد یافت.

دانشمندان و فرزانگان هرگز نمی توانند در این عرصه کارساز باشند؛ زیرا دانش آنان محدود و دیدگاه های آن ها بر پایه ی گمان استوار می باشد، و غير علمی است. در نتیجه، تنها گزینه برای پاسخ گویی، آفریننده ی هستی است چون آفریدگار آن می باشد و آفریده ها و هستی را به خوبی می شناسد بنابراین پاسخ گویی، تنها حق خداوند و در توان او خواهد بود .

ص: 10

راهی که خدا می نمایاند، راهی واقعی و حق است و تنها او می تواند انسان ها را راهبری نماید چون آفریدگار آن هاست و از چگونگی حال و نیازهای آنان آگاهی دارد. راهی جز راه خدا، گمراهی و چاه است ؛ از این رو، راه حل ها و تجزیه و تحلیل هایی که مکاتب بشری برای مسایل گوناگون زندگی پیشنهاد و ارایه می نمایند سخت با یک دیگر متضاد و متناقض است و از واقع بینی و دانش لازم برخوردار نمی باشند.

سرگردانی های انسان در زندگی، بسیار گوناگون و در ابعاد مختلف زندگی است و آدمی را از آن گریزی نخواهد بود، جز آن که باران هدایت خداوندی بر او ببارد و وی را از تباهی، ژولیدگی و پژمردگی، به انسانی: زنده، راه یافته، شکوفا و پویا رهنمون گرداند.

آدمیان همانند غرق شدگان در توفان ها و تلاطم ها، در گرداب های زندگی و دام های شیطان ها گرفتار آمده و راه به جایی نخواهند برد، جز انسان هایی که به دلیل آگاهی درونی، آشنای با خدا و راه به سوی او دارند و خداوند؛ مهربان ترین مهربان ها و بخشنده ترین بخشنده ها همواره بر آنان ابر رحمت بارانده و از دریای پر فیضش سیراب نماید. دست یابی به دین خدا؛ دست یابی به حق و ایده آل های واقعی و فطری است که معصومان = متولی آن می باشند.

2- اندیشیدن در زیبایی ها، شگفتی ها و بالندگی های طبیعت و انسان، خواسته یا ناخواسته، ما را به آفریدگار دانا، توانا و فرزانه ی هستی راه می نمایاند و گواهی روشن بر هدفدار بودن طبیعت و انسان می باشد؛ هدفی بس والا و ارزشمند که شایسته ی بزم بی پایان و شگفت انگیز هستی باشد.

3- انسان، با شناخت خود به والایی و برتری جایگاهش در مقایسه با دیگر موجودات پی خواهد برد و در پی این ره آورد، جویای برنامه ی زندگی در خور جایگاه خود خواهد گردید و اگر انسان به جایگاه والای خود دست نیابد؛ خود را ارزشمند نخواهد یافت و زندگیش بی برنامه و بی هدف خواهد بود.

4- تاریخ بشریت گواه آن است که انسان هایی وارسته و با اخلاص، و رها از هر گونه وابستگی، و تنها وابسته ی به خداوند برای هدایت و رهبری انسانها از سوی خداوند بر انگیخته شدند و انسانها را به سوی خدا ، قانون خدا، حاکمیت الله ، وتحقق هدف آفرینش

ص: 11

فراخواندند که البته گروهی از آدمیان دعوت آنها را پذیرا گشته و برخی دیگر سخت به مخالفت برخاستند.

آخرین نفر از این سلسله ی پاک؛ حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم می باشد که به دستور خداوند شماری از برگزیدگان خاندانش را با عنوان «امام» برای هدایت و راهبری انسانها و بیان حفظ آیین و سنتش تا روز قیامت به دستور خداوند به مردم معرفی نمود و اکنون آخرین امام؛ مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در پس پرده ی غیبت به سر می برد و منتظر اذن خداست تا ظهور نموده و رهبری تمامی انسانها را با تشکیل حکومت اسلامی جهانی برعهده گیرد.

5- در فرازی دیگر به ارزشمندی و جایگاه اعتقادات پرداخته شده است.

از نیازهای اولیه، و نخستین و مهم ترین نیازهای هر انسانی از آغاز زندگی و حتی از دوران کودکی، نیاز به داشتن اعتقادات و باورهایی پاک و پالایش شده است تا انسان در انبوه باورهای نادرست گرفتار نگردد.

در پرتو برخورداری هر فرد از باورهای درست، هر انسانی با آفریدگار و بهترین معشوق، معبود، پناه و امید خود آشنا گشته و گام های زندگیش را برای خشنودی او و پیمودن راه آفریدگارش بر خواهد داشت و برای تحقق خواست او اقدام خواهد نمود. و بالاخره باور داشتن و پذیرفتن پیامبران وامامان علیهم السلام به عنوان زمامداران و فرمان روایان الهی در زندگی، بخش دیگری از باورهای ما را تشکیل خواهد داد. اعتقادات اسلامی واصول دین از امهات و اساس دین اسلام به شمار می رود.

6- توحيد، عالی ترین فراز از معارف اسلامی می باشد که در طلیعه ی سخن به آن پرداخته شد. در این تحقیق به تفصیل پیرامون آن گفت و گو شده است.

مفاهیم و مباحث توحیدی، بیشترین کارآیی و نقش را در زندگی آرمانی، ساختار اخلاقی، و رفتارهای صحیح خواهد داشت.

ویژگیهای این کتاب:

1- بیشتر نوشتارها در زمینه ی توحید ، با زبان و اصطلاحات فلسفی، عرفانی و صوفی گرانه نگارش یافته است ولی در این کتاب سعی شده است مفاهیم و مباحث توحیدی با زبان عموم مردم و بی پیرایه طرح گردد.

ص: 12

بیان و ابلاغ دین بایستی با زبان خود دین و با زبانی باشد که معصومان علیهم السلام دین را بیان و ابلاغ می نمودند ولی مع الاسف امروز مسایل دینی و قرآنی با آمیخته شدن با علومی چون فلسفه، عرفان و ... سخت پیچیده، طولانی و دور از دسترس شده است.

2- مباحث توحیدی بایستی در جای و جایگاه خود و در بستر مناسب طرح گردد. اگر نیازها و ضرورت مباحث توحیدی در آغاز، و بازخورد و عینیت یافتن آنها در پایان به درستی مورد نظر نباشد، مباحث توحیدی از حد مباحث تئوریک فراتر نخواهد رفت و نقشی را ایفا نخواهد نمود.

در این کتاب، پیش نیازهای مباحث توحیدی به تفصیل و به درستی مورد توجه قرار گرفته است از سویی کارآیی و نقش مباحث توحیدی نیز نادیده گرفته نشده و به آنها پرداخته شده است.

3- سعی تمام به عمل آمده است تا مباحث معضل و دور از دسترس که برای همگان مفید و سودمند است به جای حذف و فرو نهادن، در حد امکان، روان و روان تر گردند.

4- مباحث به طور عمده: جامع، مستدل و مستند به آیات و روایات می باشد و به گونه ای سامان یافته است که هم برای عموم و هم بری محققان و صاحب نظران سودمند باشد.

از خداوند بزرگ خواهانم این گام کوچک را در راستای اعتلای کلمه ی مقدسش پذیرا باشد.

سید حسن حسینی دولت آبادی

ص: 13

کوشش شده تا درد آشکار شود که طبيب دوار است و شفابخش. دردمندِ دوست همان است که باید باشد.

امید است عارف بزرگ، عبد کامل، آن که رکوع و سجودش سلام دارد(1)، دلدار بی همتا و حجت خدا نظر کند، روشنی را بنماید، کور را شفا دهد که این ران ملخ، جز به عنایت آن سلیمان فراهم نشد.

بی تردید بی خطا نیست، طلب خطا پوشی از اهل نقد و نظر نداریم و انتقاد را با منت بر چشم نهاده به این لطف دوستان افتخار می کنیم، لطفاً دریغ نورزید.

امیدواریم که مؤثر بر این اثر، اثر بخشد و گام نخست تا قله ی پذیرش معبود، راه پیماید. تحقق این امید را جز با هم دلی هم قدمان ممکن نمی دانیم.

سید حسین رضازاده

تولیت و مدیر عامل مؤسسه ی تحقیقات و نشر معارف اهل البيت علیهم السلام

ص: 15

مساحت 1120 احداث و وقف گردید، در بنای این ساختمان سعی گردیده است تا از همه ی امکانات نرم افزاری و سخت افزاری ممکن بهره برداری شود.

تلاش واقف جناب آقای حاج سید حسین رضازاده بر این اصل استوار گردید که لازم است هر اقدامی، حتی اجزاء ساختمان هدف دار بودن در جهت معبود را نشانگر باشد. لذا در اجزاء ساختمان مؤسسه، این هدف به تصویر کشیده شده است.

مؤسسه با نگرش ژرف بر نیازها و اهداف، مسیری کوتاه مدت و میان مدت را برای دست یابی به آرمان ها به شرح ذیل طراحی نمود و در قالب کتابخانه ی دیجیتالی به اجراء گذاشت:

عدم تجمیع اطلاعات مکتوب در جهان اسلام باعث گردیده است تا جریان تحقیق با توجه به نیاز کمی و کیفی به آن، چالش های جدی به شرح ذیل را در مسیر خود داشته باشد: انجام فعالیت های تکراری و ناقص، دست یابی مشکل و بعضاً محال به همه ی آن چه یک محقق نیازمند آن است، هزینه بر بودن تحقیق برای استفاده از منابع (دسترسی، مکان)، عدم امکان تقابل نسخ به منظور رفع نقص، عدم امکان دستیابی به نسخ خطی، چاپ سنگی، نایاب و کم تیراژ، عدم آگاهی از آن چه در یک موضوع انتشار یافته است، عدم آگاهی از آن چه در جریان فکری جهان، نسبت به اسلام و تشیع وجود دارد، عدم اطلاع پژوهشگر از نیازهای فکری، فرهنگی بشر و در نتیجه فاصله بین تولید اطلاعات و مصرف، عدم ارتباط فکری، فرهنگی پژوهشگران و مراکز علمی به منظور دست یابی به فرآیندهای تحقیقی برتر، عدم اطمینان محقق به دست یابی آن چه در معارف اهل البيت علیهم السلام به صورت مکتوب وجود دارد استفاده ی آسان، سریع و بدون محدودیت زمان و مکانی برای تمامی نیازمندان به معارف اهل البيت علیهم السلام در سراسر جهان، استفاده ی بهینه از قدرت فکر پژوهشگر وگسترش کمی و

ص: 17

پروردگار

در چنین شرایطی است که انسان ها در زندگی سرگردانند و نمی دانند به کدام سو بروند؟ کدام مكتب را برگزینند؟ آیا باید مکتب و دینی داشته باشند و یا آن که بایستی خود را از هر قید و بندی رها بدانند؟ بی تردید هیچ انسان آزاده و شرافت مندی به بردگی انسان ها، و زبونی و پیروی کورکورانه از دیگران تن نخواهد داد.

ناگفته نماند که جست و جو و کنکاش برای دست یابی به واقعیت ها و حقیقت ها (حقیقت جویی) از ویژگی های انسان است و انسان به دلیل بهره مندی از این ویژگی است که به واقعیت ها و حقیقت ها دست خواهد یافت . در صورتی که کسی در جست و جوی واقعیت ها و حقیقت های سرنوشت ساز نباشد، این حس ارزشمند را بی پاسخ گذاشته است.

گفتنی است که حس جست وجوی حقایق و کشف آن ها از فطريات به شمار می رود و عقل، ضرورت آن را درک خواهد نمود.(1)

ص: 18

از دیدگاه شما آیا انسان با برخورداری از این ویژگی می تواند خود را از سرگردانی رهانده و به حق و آن چه درست است دست یابد و یا آن که سرگردانی و دست و پنجه نرم کردن با انبوهی از سؤال های مهم و بی پاسخ، سرنوشت محتوم انسان هاست؟(1)

بی شک، تنها راه برون رفت از این سرگردانی ها، داشتن عزمی آهنین برای یافتن حقیقت ها و پاسخ های درست برای پرسش ها و ابهام هاست.

دیده گشودن انسان به جهان، آغاز آموختن او از راه حواس و انتقال آموخته ها به ذهنش می باشد. سپس آموخته ها در ذهن انسان سامان یافته و کم کم توان تجزیه و تحلیل پیدا می کند؛ مثال:

آدمی در آغاز، آتش، دود، یخ، سرما، گرما، گرسنگی، تشنگی، آب، غذا و.. را تصور و درک می کند و در مرحله ای دیگر در می یابد که دود از آتش است، آتش می سوزاند، یخ سرد است و... نیز برای رهایی از سرما به جای گرم باید پناه برد و از جای گرم به جای سرد. هرگاه گرسنه می شود باید غذا بخورد و هرگاه تشنه می شود باید آب بنوشد و... .

ص: 19

پروردگار

رشد تدریجی جسم انسان، موجب رشد فکری و عقلی وی نیز خواهد شد تا آن جا که با نگریستن در خویش، محیط پیرامونش و بالاخره طبیعت، به اندیشه های والا و ژرف دست خواهد یافت و پاسخ معماها و سؤال های پیچیده ی مربوط به هستی و زندگی خویش را خواهد دانست.

در یک گوشه ی طبیعت، صخره های سخت، در جایی آفتابی سوزان، در قسمتی کوه های آتشفشان ، در مکانی حیوان های خطرناک و وحشت زا، و بالاخره هر از چند گاه، رعد و برق و تگرگ و سرماهای سخت و ... توجه ها را به خود جلب می نماید، این ها همه در دید آن ها، چندش آور و جهانی ناموزون و ناسازگار و کابوس گونه را ترسیم می سازد. آیا بینشی این گونه به جهان، مناسب هاضمه های پر توش و تاب است؟! آیا این بینش می تواند رهاننده ی انسان از کجی ها بوده و بر گدازه های ابهاماتش باران آرامش ببارد؟! تفسیرهای دیگری نیز در این زمینه بیان شده است.

واقعیت این است که نگریستن در طبیعت، برگه های زرینی از دانش و بینش را در پی خواهد داشت و حقیقت هایی را خاطر نشان و آشکار خواهد نمود:

- منظومه ی شمسی عضوی از کهکشان راه شیری:

طول این کهکشان، هزار میلیون میلیارد (1018) کیلومتر، با صد میلیارد (1011) ستاره؛ هر ستاره در مرکز یک منظومه، حدود صد میلیارد منظومه در کهکشان راه شیری! و در این کهکشان، نزدیک ترین ستاره به زمین، در فاصله ی چهل هزار میلیارد ( 13 4x10) کیلومتر! و کهکشان راه شیری، یکی از یک میلیارد کهکشان شناخته شده.

اگر نوری از آخرین کهکشان شناخته شده هم اکنون به سوی زمین حرکت کند، حدود ده میلیارد (1010) سال می گذرد تا به ما برسد!(1)

-یکی از ویژگیهای گونه های مختلف جانوران در این است که اسپرم افراد هر گونه، فقط با تخمک همان گونه می تواند لقاح کند.

- گیاهانی وجود دارند که دویست و پنجاه هزار تای آن ها به اندازه ی یک نقطه اند. جانورانی نیز وجود دارند که چندان بزرگ تر از این گیاهان نیستند.

- بعضی از باکتری ها به اندازه ای کوچک هستند که ده هزار آن ها را می توان روی یک نقطه قرار داد و علی رغم کوچکی، هر باکتری، مواد غذایی و اکسیژن را به درون بدن خود راه می دهد: غذا را برای تغذیه، و اکسیژن را به منظور کمک به تغذیه، برای رشد و حرکت به کار می گیرد. هزاران هزار نوع گوناگون باکتری وجود دارند.

ص: 21

پروردگار

-دانشمندان در حدود شصت هزار نوع جانور مهره دار و بیش از نهصد هزار نوع جانور بی مهره شناخته اند.

- سلول تخم که از اتحاد سلول نر و ماده به وجود می آید، دارای ترکیباتی قریب سیصد تریلیون می باشد.

- مولکول ها به اندازه ای کوچک اند که اگر صدها میلیون از آن ها در کنار هم قرار گیرند، درازی آنها روی هم، به یک سانتی متر نمی رسد.

- قطر متوسط اتم، یک ده میلیونیم میلی متر است ؛ یعنی اگر ده میلیون اتم را، به فرض کروی بودن، پهلوی هم قرار دهیم، به اندازه ی یک میلی متر می شود. قطر هسته ی اتم، یک صد هزارم خود اتم است؛ یعنی قطر هسته، یک تریلیونم میلی متر می شود. اگر یک میلیارد هسته های اتم را با هم جمع کنیم باز با قوی ترین ذره بین ها نمی توان آن را مشاهده کرد. در هسته، نیروی خارق العاده ای نهفته است که به نیروی اتم معروف است و بمب های مخرب آتش زای عجیب، محصول جدا شدن این نیروی خارق العاده از هسته ی ناچیز اتم است.

- تمام رشته های علوم، ثابت می کنند که در دنیا نظام معجزه آسایی سیادت می کند که اساس آن، قوانین و سنن ثابت و لایتغیر هستی است ؛ و کوشش دانشمندان و احاطه ی به این قوانین ، امکان می دهد که بشر از خسوف و کسوف و دیگر پدیده ها ، صدها سال قبل از وقوع آن ها آگاه شود.

- در عالم کاینات که از ذرات ابتدایی بدون شکل و فایده تشکیل شده است، چندین میلیون سيارات و ثوابت به وجود آمده که اشکال معین و قابل تعریف دارند و در حرکات و سکون خود، تابع قوانین لايتغیری هستند که عقل بشر از احاطه ی به زمان ابداع آن ها ، عاجز است و همه ی این ذرات بی شمار و آن چه بسیار کوچک تر از آن ها ست نیز عموماً، از قوانین و سنن مزبور پیروی می کنند.

قضاوت شما در این شاهکارهای آفرینش که نمونه هایی از اقیانوس ها شگفتی و رموز کشف شده ی این بزم هستی است چیست؟ آیا آدمی را ناخود آگاه به ستایش و حیرت از این چرخ و گردونه ی عظیم، و آفریدگار توانا و حکیم آن را نمی دارد؟ آیا هر پوینده ی به وجد آمده از این همه شگفتی، به این فکر فرو نمی رود که باید هدفی والا و مقدس در پیدایش این بی کران شگفتی ها باشد؟

از دید شما آیا انسان با مطالعه و مشاهده ی این همه عظمت هنوز هم سرگردان خواهد بود و یا راه به جایی خواهد برد؟

ص: 22

بی شک، انسان سرگردان از کامیابی اش در این مرحله سرمست گشته و با امید و شوق در پی زدودن سرگردانی هاست.

پروردگار

- جریان و عمل رشد و نمو یک فرد ، از صورت یک موجود زنده ی تک سلولی، به صورت یک انسان بالغ دارای میلیون ها سلول، و استعدادهای بدنی و عقلی (ذهنی) ، واقعاً بسیار پیچیده و قابل ملاحظه است. رفتار انسان، پیچیده ترین انواع رفتار است. و ساخت بیولوژیک و فیزیولوژیک او بیش از تمام حیوانات عالی پیچیدگی دارد و چنین وضعی شناخت دقیق او را دشوار می نماید. شاید علت عمده ی وجود تفسیرهای گوناگون درباره ی علت های رفتار آدمی، همین پیچیدگی ساختمان وجود و رفتار او می باشد.

- این عضو [مغز ] ، خواص و استعدادهای شگرف باور نکردنی دارد . دانشمندان به چند خاصیت فیزیکی و شیمیایی آن، از قبیل هدایت الکتریسیته و غیره پی برده اند ولی اغلب خواص و وظایف آن، هنوز مجهول است. مغز، مسئول تمام حرکات عضلانی است و تمام کارهای اساسی بدن که زندگی بدان ها بسته است ؛ مثل ضربان و تنفس، تحت کنترل مغز انجام می گیرد.... درک زیبایی و احساس حقایق معنوی، از قبیل:عشق، حس شخصیت و علو همت، همگی از وظایف و شئون یک قسمت کوچکی از پروتوپلاسم است که «مغز» نامیده می شود.

- مغزی را که خداوند برای انسان آفریده است، حتی با قوی ترین و پیشرفته ترین رایانه ها نمی توان مقایسه کرد. توانایی ها و ظرفیت های مغز و حافظه ی انسان فوق العاده و بیش از حد تصور است. حفظ هر مطلبی هم چون انداختن سنگریزه ای در دریاست.

دانشمندان گفته اند که حافظه ی انسان گنجایش ده هزار میلیارد کلمه را دارد ؛ یعنی می تواند صد میلیون جلد کتاب و یا به عبارت دیگر چهل میلیارد صفحه را در حافظه ی خود جای دهد.

-قلب در هر تپش تقریباً صد سانتی متر مکعب خون را در بدن پخش می کند. روزانه حدود 10هزار لیتر خون به وسیله ی این تلمبه در درون رگ ها هدایت می شود. در مدت عمر متوسط یک انسان شاید 250 میلیون لیتر خون به وسیله ی قلب، تلمبه زده شود. طول مدت هر تپش قلب انسان، کمی بیش از هشت دهم ثانیه است. بنابراین، قلب روزی صد هزار بار می تپد و در فاصله ی هر یک تپش به مدتی برابر زمان یک تپش، به استراحت می پردازد. پس قلب، روزانه حدود شش ساعت آرامش دارد.

-تعداد گویچه های قرمز در حالت طبیعی در خون زنان 6 و3 تا5 میلیون در هر میکرولیتر، و در خون مردان 1 و 4 تا 6 میلیون در هر میکرو لیتر می باشد.

این همه شاهکار، هر انسانی و از جمله انسان سرگردان را مبهوت خویش خواهد نمود و بی اختیار بر آفریننده ی این نگین و گوهر فروزنده ی بزم هستی، آفرین خواهد گفت.(1)

انسان سرگردان در این زمینه از سرگردانی خود کاسته و گامی دیگر در جهت راه یابی به حقیقت برداشته است.

ص: 24

پروردگار

آید. به سخنی دیگر، ضروری ترین و سود مند ترین دانستنی هایی که انسان ها باید به آن بپردازند : اصول ، معارف و مسائلی است که مربوط به نظام هستی ، و جهان و انسان (جهان بینی) باشد. بی توجهی انسان در این امر، ناشناخته ماندن: نقش، تأثیر و جایگاه او را در مجموعه ی هستی به دنبال خواهد داشت. شناخت، همانند چشم، بینایی و نیز بینش را به دنبال خواهد داشت.

نگرش آگاهانه ی انسان در طبیعت و به خویشتن، او را از پوچی و بی هدفی خواهد رهانید و طبیعت را ارزشمند و خود را گران مایه و برخوردار از جایگاهی در اوج خواهد دانست.

انسان اکنون دیگر در سرگردانی و بی خبری به سر نمی برد بلکه با نگاه ویژه به خویشتن، در پی یافتن پاسخ سؤال ها و برطرف نمودن ابهام هاست.

ص: 26

پروردگار

نیازمندند و همه دست به دست هم داده اند تا انسان بتواند زنده بماند و راه خویش را بپیماید؟ آیا بدن بدون مغز، اعصاب، دستگاه گوارش، خون یا ...... می تواند باقی بماند؟ آیا گیاه می تواند بدون ریشه ، ساقه و ...، رشد کند؟

جهان چگونه است؟ آیا می شود آب ها ، خورشید ، نور خورشید، ابر ها، کوه ها، هوا یا ... نباشد؟ آیا آب ، نقش و هدفی در آفرینش ندارد؟ آیا جاذبه ، بدون نقش و هدف است؟ آیا گیاهان دارای هدفی در آفرینش نیستند؟ آیا خرچنگ ها ، ماهی ها و ...، به دنبال هدفی نیستند و بدون نقش اند؟

هسته ی زرد آلو را می کارند؛ هسته به درختی بدل گشته و در هنگامه ی معین زرد آلو می دهد. هسته ی اَنار نیز چنین است. دانه ی گندم به خوشه ی گندم بدل می گردد و...

بی شک، پیام و زبان گویای این همه : ارتباط ، انسجام و هدف دار بودن است.

هدفی می باشد که برای همان منظور ساخته شده است. اگر کسی قطعه ها و دستگاه های این گونه را فاقد هر گونه «ویژگی»، «هدف» و «کارآیی » بداند آیا چنین عقیده ای ارزشمند است؟

ارزش و جایگاه حتى بالاترین ، پیچیده ترین ، و ارزشمندترین صنعتی که به دست انسان ساخته شده، در برابر كل آفرینش چگونه است؟ آیا قابل مقایسه اند؟ آیا سزاوار است این همه کهکشان ها ، اقیانوس ها ، دریاها ، کوه ها ، جنگل ها، گیاهان، حیوانات، کرات و ...، را بدون هدف دانست؟

انسان در کنار این آفرینش بی پایان و سراسر اعجاب، دارای کدام ارزش، و جایگاه و هدف است؟ آیا او جزئی از این جهان بی پایان، و به همراه قافله ی عظیم طبیعت در تکاپوست و یا آن که مجموعه ی انسان ها برای خود جهانی ویژه داشته و راه تکامل را می پیمایند؟

از آن جا که ارتباط ها و نیازهای متقابل هر پدیده و طبیعت، دلیل جزء، و همراه طبیعت بودن یک پدیده است، نیازها و ارتباطات متقابل بسیار انسان و طبیعت نیز ثابت می کند که انسان، جزئی از پیکره ی آفرینش، و همراه با آن به سوی تکامل و مقصدی که برای کل آفرینش منظور است در حرکت می باشد. جایگاه انسان نسبت به كل آفرینش نیز گواه بر هدف دار بودن اوست.

هر پدیده و حیوانی به گونه ای طبیعت را به خدمت خویش در آورده است و از آن بهره کشی می نماید و همین گونه خواهد بود طبیعت نسبت به آن پدیده و حیوان. اما نقش، نیاز، و ارتباط متقابل انسان و طبیعت ، نقشی ویژه و ممتاز است:

اندکی در خود نگر تا کیستی *** از کجایی در کجایی چیستی

انسان توانسته است بخش بزرگی از : گیاهان ، پرندگان ، خزندگان ، و ماهی ها را شناسایی و طبقه بندی نماید. انسان بسیاری از موجودات ظریف و ریز را با وسایلی بسیار پیشرفته یافته است . نیز توانسته است تا در اوج آسمان ها، و در اعماق اقیانوس ها و دریاها ، به شکلی بهت آور چیزهایی را بداند و شناسایی نماید. انسان می تواند : دل کوه ها و اعماق زمین را بشکافد ؛ ژرفا و سطح دریاها و اوج آسمان ها را در نوردد ؛ با کمک امواج ، شرق و غرب، شمال و جنوب ، و بالا و پایین را مرتبط سازد؛ پرورش دانه ها و جاندارها را به میل خود کیفیت دهد و بالاخره می تواند زمین و آسمان را آباد ، عطرآگین ، پاک و پاکیزه ، و سراسر محبت و صفا نماید و نیز می تواند به تلی خاکستر ، کثافت و میکروب ، ویرانی و جنگ ، و آتش و خون بدل نماید.

ص: 29

پرودگار

آیا این همه ، نشانه ی جایگاه ویژه ، برجسته ، و بی رقیب انسان در کل هستی و داشتن هدفی بالا و والا برای او نیست؟(1)

با توجه به مطالب بالا و چند نوشتار گذشته به جرأت می توان گفت: نقش انسان در طبیعت، نقشی عادی و معمولی ، و چون دیگر پدیده ها نیست و با اطمینان باید باور داشت: «نقش انسان در طبیعت، نقش: صاحب اختیار، نظم دهنده، کنترل کننده و اصلاحگر می باشد.»(2)

رسد آدمی به جایی که به جز خدا نبیند *** بنگر که تا چه حد است مقام آدمیت

اصلاً جای شگفتی نیست اگر گفته شود : این مجموعه ی پهناور و بی کران، با همه ی اسرار و عجایبش برای انسان و در خدمت انسان و ابزاری برای شناخت و هدایت و تکامل اوست ، و نیز هدیه و ارمغانی به حساب می آید که به انسان تقدیم گردیده است.(3)

اگر ارزش های وجودی انسان که او را از سایر موجودات برتری می دهد شناخته شود این سخن، سخنی گزاف نیست؛ زیرا عظمت انسان، بزرگ تر از همه ی آفرینش می باشد؛ چون شاهکارها، و اسرار و عجایب موجود در انسان، بسیار فزاینده تر و بهت آورتر از آن چه است که در گیتی می باشد.

یادآوری می شود که مقصود، تنها جسم انسان نخواهد بود ، بلکه مجموعه ی ابعاد جسمی و غیر جسمی انسانی مورد نظر قرار دارد و بدون شک، ابعاد غير جسمی آن بسیار بزرگ تر و شگفت انگیز تر از ابعاد جسمی آن می

ص: 30

فشرده این که :

- اگر در پدیده های جهان جست و جو شود ؛ بی شک بهترین ، تواناترین ، زیباترین ، سودمند ترین ، و به بیانی دیگر ، کامل ترین پدیده ها انسان خواهد بود.

- انسان، بیش از هر چیز دیگر ، از مواهب طبیعت برخوردار است و می تواند در آن دارای نقش سازنده یا ویرانگر باشد.

- توانایی های انسان در استخدام و تسخیر طبیعت ، نامحدود است و هیچ فرد دیگر از اعضای آفرینش ، این چنین ویژگی را دارا نمی باشد.

انسان، با این همه برجستگی ها و توانایی های نامحدود را بایستی شاهکار و سنبل آفرینش قلمداد نمود(1) و باید گفت:

از آن جا که انسان توان و اراده ی حاکمیت بر جهان ، و استخدام و تسخیر طبیعت را دارد، باید جهان را از او، و برای او دانست و هم او باید مقصود و هدف واقعی آفرینش باشد؛ زیرا آفرینش ، بدون انسان با اراده و اختیار ، یعنی جهان با این عظمت و اعجاب، مجبور و بی اراده است، و مسیری را طی خواهد نمود و در آخر هیچ و نابود می شود! چنین پنداری بیرون از گردونه ی یک نظام منظم و حکیمانه است. بنابراین باید پذیرفت که جهان برای انسان و از اوست؛ اما نه برای جسمیت و مادیت انسان؛ زیرا ویژگی های درخور انسان، کمتر در جسم او می باشد بلکه بالندگی ها و برجستگی های انسان به جهان پهناور، و بی پایان روح و معنویت او خواهد بود و به جا خواهد بود اگر گفته شود:

« مجموعه ی آفرینش و جسمیت انسان، ابزار و در خدمت جهان بزرگ، و نامحدود معنویت هدف دار انسان اند.»

انسان، اکنون نه تنها سرگردان نیست بلکه با یافته های سودمند و غرور انگیزش در آستانه ی جهشی با شکوه و رسیدن به قله ی عظمت ها و عزت هاست.

ص: 31

پروردگار

و همه چیز ساخته و پرداخته ی اوست. اگر کسی یقین داشته باشد که جهان از آن خداست؛ رو به سوی او خواهد نمود و این سرآغاز زندگی آگاهانه و با هدف صحيح است.

انسان در این فراز، سرگردانی را پشت سر نهاده و سرمست از رسیدن به آفریدگار و پرورنده ی توانا و دانای هستی، و درخشش شعله های آرامش و نشاط در درون وی، باز هم با اشتیاق نظاره گر صحنه ای دیگر از جریان پیوسته ی طبیعت و انسان خواهد بود.

پروردگار

اگر زمانی هر حادثه ی ناگواری در طبیعت را ، خود به خود، و بدون دلیل می دانستند، و توجیه هایی خرافی برای آن داشتند، امروزه هر حادثه را در راستای روند طبیعی و حکیمانه ی آفرینش می دانند و آن را نکوهش ننموده و پاسخ علمی برای آن دارند. امروزه دیگر: گرماها و سرماهای شدید، آفت ها، سیل ها و زلزله های ویران گر، اماکن خوش آب و هوا و خرم، باران های بسیار و کم ، بیماری ها و کسالت ها و ... ، را بدون دلیل نمی دانند و همه، بر اساس قانونی از قوانین نظام آفرینش می باشند. دست آوردهای علمی در زمینه های: آب، هوا، فضا، گیاهان، کوه ها، جاذبه و ...، همه گواه بر این مطلب می باشند.

شرایط و عوامل لازم برای دست یابی مجموعه ی جهان به هدفی که برای آن منظور شده آشکار است. البته ناگفته نماند که در روند کمال یک مجموعه ی بزرگی گاه، ناملایماتی هم در جاهای گوناگون پدیدار می گردد که طبیعی است؛ مثال:

آفتاب به گونه ای یکسان به تمام کره ی زمین نمی تابد؛ در جاهایی بارندگی بسیار و در جاهایی قحط آب است؛ برخی جاها معادن و اشیای گرانبها فراوان است، و در جاهایی چنین نیست و بالاخره ، به وجود آمدن خیلی از حوادث و آفت ها ، نتیجه ی طبیعی روند تکاملی و هدف دار طبیعت است؛ همانند : کارخانه ها و یا دستگاه هایی که کار آن ها باعث به وجود آمدن مواد آلوده، و کثیف شدن خیلی از قطعات می گردد.

حال که پهنه ی گیتی و گستره ی جهان نمای انسان، نمایان گر هدفی ارزشمند در گوشه گوشه ی هستی می باشد، بجاست که عضو آگاه و توانای آفرینش، آن را دریافته و بدان سو گام نهد؛ زیرا «جایگاه» و «برنامه ی زندگی انسان» باید هم آهنگ و مناسب با هدف آفرینش او، و نقش انسان در مجموعه ی هستی باشد.

چه زیبا گفته شده است:

جهان پهناور هستی «یک واحد واقعی» را تشکیل می دهد؛ زیرا کوچک ترین ذره تا بزرگ ترین اجرام فضایی، همه با هم ارتباط وجودی داشته و روی هم دیگر اثر گذاشته و از یکی دیگر متأثرند. انسان نیز یکی از اجزای جهان بوده و مانند یک قطره ی آبی که به نهر بزرگی چکانیده شود ، محکوم جریان و سنت های آفرینش می باشد. این سازمان پهناور

ص: 34

جهانی ، هر یک از راه آفرینش با یک سلسله قوا و ابزاری مجهز است که حوایج وجودی خود را رفع و نواقص خود را بدل به کمال می نماید. انسان هم از راه الهام تكوینی و هدایت(1) ، آگاهی می یابد و با به کار بستن آن ها با سازمان آفرینش توافق پیدا کرده و هیچ گونه تضادی و برخوردی با حرکت عمومی و کمال جهان پیدا نخواهد کرد.

از آن جا که انسان، جزء آگاه، انتخاب گر و برتر آفرینش است، بایستی هدف آفرینش را تحقق بخشیده و با سازمان آفرینش همراه گردد. پذیرش این حقیقت، سرنوشت و راه و روش مشترک و یکسان همه ی انسان ها را آشکار خواهد نمود(2) که البته انسان ها بایستی این سرنوشت مشترک را بدانند؛ باور داشته باشند و در صدد تحقق جمعی آن باشند. بنابراین، اگر هر ملت و قوم و قبیله ای هدف و راهی جدا و متضاد با دیگران را برای خود برگزیند هدف آفرینش، تحقق نیافته و انسان ها در دست یابی به هدف آفرینش خویش ناکام خواهند ماند. گویاتر این که عدم شناخت و دور ماندن انسان ها از هدف واقعی آفرینش و در پیش گرفتن زندگی جاهلانه و غلط، علت عمده در فساد، پراکندگی و تباهی جامعه ها به شمار خواهد آمد.(3)

پروردگار

در خواهد یافت که هستی، بی نهایت بزرگ، هدف دار و با نظم است و به راستی باید در برابر آفریدگار حکیم و توانای آن کرنش نمود.

نکته ی مهم این که دستگاه عظیم آفرینش که خردها را مبهوت خویش ساخته است بایستی تحقق بخش هدفی بزرگ تر و مقدس تر از خود باشد که برای آن آفریده شده و در حقیقت میوه ی شیرین این بزم هستی است و به راستی فلسفه ی نهایی و سرانجام آفرینش با این عظمت، نمی تواند نابودی باشد و دیگر هیچ. به گفتاری دیگر، این بی کران گیتی، در خدمت حقیقتی بسیار با ارزش تر از خود می باشد که باید به پای آن نثار شود، همان گونه که طلاها و جواهرات قیمتی را سزاوار افکندن بر قامت معشوقه های دلبر می دانند.

حقیقت مقدس و گوهر گران بها یعنی انسان کامل که هدف آفرینش است بایستی ماندگار بوده و نابودی در آن راه نداشته باشد(1) و البته تصویری جز این، بر قامت بی پایان، و اقیانوس شگفتی ها بالنده و در خور نیست. زیباترین زندگی از آن کسی است که بداند انسان، ارزنده ترین موجودات جهان است و زندگی را با ایده ی بی نهایت والا یعنی انسان کامل شدن (2) آغاز نموده و تردید نداشته باشد که چرا و به خاطر چه زندگی می کند.

غافل باش ار عاقلی، دریاب اگر صاحب دلی *** باشد که نتوان یافتن دیگر چنین ایام را

ص: 36

انسان تا بدین مرحله گام هایی امیدبخش و تعیین کننده را به جلو برداشته و مصمم و با اراده برای زدودن ابهام ها و یافتن پاسخ سؤال هایش هم چنان به پیش می تازد.

پروردگار

- ای کسانی که ایمان آورده اید! به خود بپردازید ...(1)

از آن جا که انسان در مقایسه با دیگر آفریده ها از کمال ها و والایی بیشتری برخوردار است بهتر می تواند عظمت پروردگار خویش را آشکار سازد.

انسان آن گاه که در خود و نیز جهان پیرامون خویش می نگرد، خواسته و یا ناخواسته جویای بزرگ ترین حقیقت هستی که پدیده آورندهی همه چیز است خواهد شد و او را تنها آفریدگار، گرداننده و پرورنده ی هستی خواهد دانست و هیچ کس را برتر و والاتر از او نخواهد یافت(2)؛ از این رو، خدای یگانه را تنها الهام بخش، آموزگار و راهنمای دانا و توانا برای همه ی امور و ابعاد زندگی خویش خواهد دانست و ره آورد چنین شناختی دل سپردن به وی، و سپردن همه ی کارها به اوست.

2- با شناخت خداوند در خواهیم یافت که تنها او آفریدگار هستی و انسان، و هدایت کننده ی آن است.

3- انسان، تنها با هدایت های او می تواند هدف آفرینش را بشناسد و با راهنمایی های وی می تواند به هدف آفرینش دست پیدا کند. اگر انسان ها همه به چنین شناختی دست پیدا کنند دارای نظام واحد جهانی خواهند شد و همگان در راستای تحقق هدفی که برای آن آفریده شده اند گام بر خواهند داشت.(3) نیز می توان گفت: شناختن خدا و تسلیم فرامان وارادهی خداوند شدن، تنها روش دست یابی به هدف آفرینش و تحقق آن خواهد بود.(4)

ص: 38

اکنون جوامع جهانی به دلیل باورداشتن مکاتب و ادیان بسیار، سخت در پراکندگی و سرگردانی به سر می برند به امید روزی که انسان ها با برگزیدن هدف و آرمانی واحد، تحقق بخش هدف والای آفرینش باشند.

پروردگار

من که هستم؟ مرا چه کسی آفریده است؟ برای چه آفریده شده ام؟ انسان ها و هستی با این گستردگی چرا آفریده شده اند؟ سرانجام من و هستی چه خواهد شد؟(1)

انسان ها خواسته یا ناخواسته، و درست یا نادرست برای این پرسش ها، پاسخ هایی را خواهند یافت و بی تردید پاسخ هایی را که هر انسان برای این قبیل پرسش هایش پیدا می کند سرنوشت و زندگی او را رقم زده و زیربنای فکری و اعتقادی وی را تشکیل خواهد داد.(2)

یافتن پاسخ های درست در این راستا، زندگی ساز، و ناکامی در این عرصه، زندگی سوز خواهد بود. به گفتاری دیگر، آگاهی از هدف زندگی: آرمان، مسئولیت، شوق، حرکت

ص: 40

و آرامش ویژه ای را برای انسان به ارمغان خواهد آورد و نا آگاهی از هدف زندگی؛ سرگردانی، بی برنامگی و لجام گسیختگی را در پی خواهد داشت.

پاسخ هایی را که انسان ها برای هر پرسش می یابند بسیار متفاوت و گاه ضد یکدیگرند. به عنوان مثال در پاسخ به سؤال: «من که هستم؟» هر کس پاسخی خواهد داد که در این عرصه به پاره ای از پاسخ هایی که در زمینه ی تفسیر «انسان» شده توجه داده می شود:

- نقش انسان در طبیعت، نقش: صاحب اختیار، نظم دهنده، کنترل کننده و اصلاح گر می باشد.

- انسان به خودی خود فاسد و شریر است.

- انسان برای انسان، «گرگ» است؛ هر کس هرچه می خواهد برای خود می خواهد و به ضرر دیگری می خواهد.

- مجموعه ی آفرینش و جمعیت انسان ، ابزار و در خدمت جهان بزرگ و نامحدود (معنویت) انسان اند و ....

نیز در پاسخ به سؤال: « مرا چه کسی آفریده است؟» پیرامون خداوند، دیدگاه های زیرطرح شده است:

- عقیده به الوهیت، ناشی از نفس پرستی است که انسان، اعتقاد نسبت به نفس خود دارد.

- خداوند متعال، ذاتی است مافوق جهان مادی و از طبیعت و انسان به کلی جدا می باشد و او مطلق محض و کلی محض است.

- خدا و دین، مخلوق پندار آدمی است.

- دنیا، نمایشگاه اصول ماتریالیسم دیالکتیک است.(1)

- دنیا، نمایشگاه قدرت لایزال الهی است.

کسی که گنجی ارزشمند، مزرعه ای بزرگ و کارخانه ای ارزشمند و... داشته باشد؛ هرگز از پرسش های مهمی که در این زمینه ها مطرح است غافل نمی باشد و سراسیمه به هر مسأله ای که ربطی به دارایی هایش داشته باشد توجه خواهد نمود. آیا انسان می تواند نسبت

ص: 41

پروردگار

به زندگی، خوشبختی، نگونبختی و بالاخره پرسش های سرنوشت ساز زندگی اش بی تفاوت و بی اعتنا باشد؟

از دید شما آیا برای یافتن پاسخ های خویش می توانیم به سراغ فرزانگان، نخبگان، و صاحب نظران در علوم و معارف انسانی برویم؛ یعنی آنان که با تلاش و کوشش، و مطالعات و تحقیقات، و نشر کتب و مقالات به پاسخ گویی پرداخته اند؟

حق این است که اینان گرچه سر آمد زمان خویش باشند ولی برداشت ها، نگرش ها و باورهایشان به اندازه ای متناقض و متضاد است که اندک اعتمادی برای پیروی از آنان بر جای نمی گذارد؛ زیرا اظهاراتشان در مسایل بنیادی از گمان(1) ریشه می گیرد و نظر شخصی می باشد و در نتیجه پاسخ به سؤال های کلیدی ، تنها در صلاحیت آفریدگار هستی و انسان هاست و دیگران در این عرصه ناتوان، و از دانش کافی و لازم برخوردار نیستند.

گیتی ست «سنا» گلشنی آراسته لیکن *** ما جز علف هرزه از این باغ نچیدیم

از دید شما آیا مکتب های بشری که از سوی بنیان گذاران آن ها با انگیزه ها و سلیقه های گوناگون و سخت متضاد، پایه گذاری شده اند همانند: مارکسیسم، سوسیالیسم، کاپیتالیسم و... قابل پذیرش می باشند؟

از دیدگاه نگارنده هیچ مکتب بشری به دلیلی که ذکر شد قابل پیروی و اعتماد نخواهد بود.

پروردگار

حکمت های بی منتهای آن ، که همه از جهانی معنی دار، هدف دار، و آشنای با هدف خبر می دهد و انسان تحقق بخش آن می باشد، سازگار نخواهد بود. و نیز باید گفت: این سخن به معنای نادیده گرفتن، و هدر دادن جهان پهناور، و بی منتهای استعدادها و توانایی های انسان است. زنهار! بنابراین، نتیجه این می شود که باید راهی مطمئن را برای یافتن پاسخ ها جست و جو نمود و این راه قطعا نمی تواند در آزمایشگاه ها و مراکز پژوهشی که بر روی ماده و پدیده ها و آثار آن ها کندو کاو می نمایند ، باشد؛ زیرا پاسخی که از این راه به دست می آید، فراتر از همان ماده نیست؛ مثال:

در تجزیه ی یک چیز، «عناصر» تشکیل دهنده ی آن به دست می آید، نه نقش آن در مجموعه ی هستی. کاوش در یافتن خاصیت درمانی یک گیاه ، کاربرد در فراخور آن را به دست می دهد نه نقش اجتماعی و تربیتی آن را و ...

در نتیجه، دو راه بیشتر در فرا روی ما نیست: یا آن که باید از یافتن پاسخ های مناسب و قانع کننده، قطع امید نماییم و یا آن که به منبعی فرزانه و غیبی، بیرون از روند های عادی و معمولی، چشم امید بیفکنیم و از آن جا که پرسش ها به طور عمده مربوط به کل هستی و انسان است و سرنوشت انسان ها را رقم خواهد زد، برای یافتن پاسخ ها حساسیت دو چندان را می طلبد.

سازندگان داروها برای هر دارو بروشوری می نویسند که به پرسش های گوناگون مصرف کنندگان پیرامون نحوه ی صحیح بهره برداری از آن دارو پاسخ صحیح خواهد داد. برای هر دستگاه و وسیله ی صنعتی از سوی سازنده و مخترع آن، دفترچه ای راهنما تدوین می شود که به پرسش های کاربران آن، پاسخ های درست می دهد.

آیا از سوی آفریدگار این مجموعه ی بهت آور، شگفت آفرین و پر از راز و رمز هستی، پاسخ های صحیحی برای پرسش های پیشین که مربوط به هستی و انسان است ارایه نشده است؟

بی شک برای آفریدگاری فرزانه و حکیم، زیبنده نیست آفرینشی بهت آور، بی کران و با عظمت را بی هدف بیافریند و یا از پاسخ گویی به مهم ترین پرسش های بندگانش که برترین های آفرینش اند خودداری ورزد. در این زمینه می گوییم: آفریدگار هستی که با

ص: 44

بندگانش مهربان است همه ی سؤال های آنان را به گواهی تاریخ، توسط فرستادگانش پاسخ داده و هیچ چیز بدون پاسخ نمی باشد.

پروردگار

خشت اول چون نهد معمار کج *** تا ثریا می رود دیوار کج

بسیاری از نابکاران و ستمگران، و گم شدگان از راه حق، و نیز دریافت کنندگان اندیشه ها و باورهای نادرست، از ره روان باطل به شمار می روند.انسان های پاک طینت و ره یافتگان به قله های بلند عزت و عظمت، و ره پویان شاه راه ترقی و سعادت، آنان اند که توانستند به حق دست یابند و چشم بر باطل، کژی و نادرستی ببندند. (1)

پس از آن که انسان، آفریدگار بر حق هستی را شناخت او را بهترین فرد برای هدایت و زعامت خود خواهد دانست و کار و زمام زندگی اش را به دست او که حق است خواهد سپرد.(1)

انسان، پیچیده ترین، زیباترین و بهترین پدیده و ساختار در جهان هستی است و همانند هر صنعت مدرن و پیشرفته ی دیگر باید آن را بدان گونه که سازنده و پدید آورنده ی آن، مقرر می دارد به کار گیری نمود البته روشن است که اگر دیگران شيوه ی کار و به کار گیری آن را مشخص نمایند؛ چه مشکلاتی در این عرصه بروز خواهد نمود. در نتیجه هیچ فرد، مکتب و جمع و جماعتی گر چه در حد عالی ترین تحصیلات و تخصص ها باشند نمی توانند این مسئولیت بزرگی را بر عهده بگیرند و تنها آفریدگار هستی و انسان است که از توان و امکان اداره و مدیریت راه و رسم زندگی انسان برخوردار خواهد بود.(2) زیرا گفته ی او حق است و از حق ریشه می گیرد.

در هر اختراع و اکتشاف و صنعتی در آغاز، همه ی چشم ها به: مخترع، مکتشف و صنعت گر آن چیز دوخته شده است تا آن چه در شناختن و به کار گیری درست آن، نقش دارد، به درستی دریافت گردد اما مع الاسف آن جا که از صنع گیتی و انسان سخن به میان می آید، هر کس به خود اجازه می دهد تا آن را برابر انگیزه ها، تمایلات و منافع خویش تفسیر و توجیه نماید؛ گویا که از ساده ترین و پست ترین موجودات هستی سخن در میان می باشد!(3)

انسان اکنون خود را از سرگردانی رهانده و به موفقیتی بزرگ دست یافته است و آن آشنایی با خداوند؛ آفریدگار هستی می باشد؛ کسی که بهترین سرپرست، و یاور است. تنها خداوند و هر چه از ناحیه ی او باشد حق است و غیر از حق جز گمراهی نیست.

پروردگار

در این فراز چون انسان به حقیقت دست یافته است دیگر ابهام ها و سؤال های سرنوشت ساز او را رنج نخواهد داد.(4)

ص: 47

مقدس تر از خود باشد. در پیوند با این مباحث ، این گونه باور داشتیم که آغاز زندگی انسانی به ناچار باید، با اعتقادات صحیح آغاز و همراه گردد.

پس از اصل لزوم برخورداری هر فردی از اعتقادات درست، اصل اعتقاد به برخورداری انسان از جایگاه ویژه، باید اصل اعتقادی و پذیرفته شده ی دیگر برای هر انسان باشد!

انسان هایی که در مقایسه با دیگر آفریده ها برای خویش جایگاه ویژه ای را باور ندارند از کرامت انسانی و والایی های خویش آگاهی ندارند؛ از این رو، خود را سبک پنداشته و کم ارزش می پندارد.

انسان آن گاه که جایگاهی ویژه را برای خود باور داشته باشد در جست و جوی برنامه ی درست زندگی خود خواهد بود و گرنه به جایگاه ویژه ی خود دست نخواهد یافت.

جولان در آفرینش و یافتن ویژگی های بی همانند انسان، نهان بودن بزرگترین رازها را در وی مژده می دهد و برترین جایگاه را در گیتی از آن انسان خواهد ساخت.

آیا می توان گفت: برنامه ی زندگی انسان چون دیگر حیوانات می باشد؟ و بالاخره نقش و ارتباط انسان در ارتباط با طبیعت و ماوراء طبیعت را چگونه باید قلمداد نمود؟

امروزه، در سراسر جهان هزاران محقق و نابغه، در هزاران مؤسسه و مراکز تحقیقاتی، با هزینه ها و امکاناتی گزاف، سرگرم کشف اسرار و معما های مربوط به انسان اند و یافته های ناچیز آن ها از دیر باز، خبر از کشف جهانی بی پایان و شگفت انگیز در درون این جسم کوچک می دهند.

کسی که خود را این گونه ارزشمند، و از منزلتی بی مانند برخوردار بداند، جویای رسیدن به آن منزلت عظمی خواهد بود؛ همان گونه که عارف به گوهری گران بها، به طور بایسته از آن بهره برداری و نگهداری خواهد نمود.

آن کس که در حسرت و غبطه ی دسترسی به قله های بلند انسانی است، کی می تواند خود را با آلودگی ها و آن چه به دور از شرافت آدمی است پیوندداده و هم آوا سازد؟! همان سان که زرگران، متاع گران خویش را با کالایی پست سودا نخواهند نمود. به چه با شکوه و زیباست جایگاه انسان! جایگاهی که آفرینش و تکامل آفریده ها برای اوست و همگان در پرتو هست او هستند و برای هست او هستی شان نثار می گردد.

اکنون که انسان خود را در این مقام والا می بیند؛ در این رهگذر چه باید بکند تا این موقعیت گران را ارج نهاده و به حساب آورده باشد؟ در برخورد با هر دستگاه با ارزش و با کارآیی زیاد، دو گونه عمل می شود: یکی این که: ارکان و اجزا، و شرایط و خصوصیات آن به درستی شناخته می گردد. دیگر این که برنامه و کارکرد صحیح آن فرا گرفته می شود. اگر کالایی به درستی شناسایی نشود؛ کارآیی و صحت و فساد آن، و روش تجهیز و تعمیر آن و دیگر نیازها نیز مشخص نخواهد شد.

بخش بزرگی از موفقیت های پزشکی، پس از آشنا شدن با سیستم بدن بوده است؛ در نتیجه ی این شناسایی ها: بیماری ها، درمان ها، کمبودها، داروها و ... ، شناخته شده اند. آن چه به بعد جسمی انسان بستگی دارد و نیز بخشی از مسائل روان، بی درنگ و با تمام امکانات روز به روز در حال پویایی و پیشرفت است؛ اما آن چه بسیار قابل عنایت و توجه است (و با تأسف، کمترین توجه و بها به آن داده می شود) شناسایی انسان در ابعادی است که دست یابی به جایگاه انسانی را هموار نماید.

ص: 52

چرا بخش عظیمی از توان و تحقیقات دانشمندان، و امکانات و تجهیزات فنی و تکنیکی، در جست و جوی راز و رمز آفرینش انسان اختصاص داده نمی شود؟ از چه رو تأسیسات و تدارکات لازم، برای یافتن جایگاه انسان در آفرینش فراهم نمی آید؟ کدام برنامه در خور این جایگاه بی همانند است ؟ و ....

اگر انسان در ابعاد زمینه ساز و بنیادی شناخته شود؛ نیازهای واقعی او به دست آمده و مشخص می گردد که کدام برنامه، خوشبختی او را تضمین خواهد نمود. و نیز آن چه جایگاه رفيع او را مخدوش می سازد، آشکار، و عوامل تیره روزی او کشف خواهد گردید.

هنگامی که انسان، خود را از جنبه های ریشه ای و زندگی ساز در یابد؛ مهم ترین گام را در دست یابی به جایگاه والای خویش برداشته است؛ به بیانی دیگر چنان چه ساختار معنوی انسان شناخته نشود، نمی توان عملکردی سازگار با آن را در پیش گرفت، تا رسیدن به جایگاه انسان که هدف آفرینش است، دست آورد آن باشد. و در آخر آن گاه که انسان در کنه حقیقت، و ژرفای اقیانوس گونه ی خویش ژرفاگری کرده و خویش را با دیگر پایه های استوار طبیعت، محک و مقیاس نماید، خویش را راز و محور كل نظام گردون، و آن را مسخر و در استخدام خویش خواهد یافت؛ و این است: جایگاه یکتا و بی همانند انسان.

چه بسیارند انسان هایی که منزلتی، و مقام و ارزشی بیش از یک حیوان برای خود باور ندارند! گویا تر این که: از خود نقشی و خویی چون یک و یا چند حیوان ساخته و به آن بسنده می نمایند:

برخی سخت در صدد چیرگی و به بند کشیدن انسان هایند، این خوی شیران است.

پاره ای در تلاش برای هرچه بیشتر سیر نمودن شکم های خود و یافتن چرا گاه های گوناگون و بسیار، و فربه شدن می باشند که این نیز خوی گاوها و فیل ها می باشد.

دسته ای دیگر: در پی کامروایی همیشگی، و بی حد و بی پایان در شهوت رانی و خوشگذرانی و عربده های مستانه اند و این سرشت خوکان خواهد بود.(1)

ص: 53

پس از آن که آشکار شد که نقش انسان از دیگر نقش ها برتر و ارزشمند تر بوده و هیچ عضوی از اعضای آفرینش به پای او نمی رسد، باید به دنبال یافتن «برنامه ی زندگی» مناسب برای او بود؛ زیرا «جایگاه ویژه»، «برنامه ی زندگی» ویژه ای را می طلبد.

غرایز، قوا و استعدادهای انبوه در انسان ها همانند انبوهی از داروها می باشند که باید به صورت صحیح و اصولی سامان دهی و مورد بهره برداری قرار گیرند تا سودمند واقع شوند.

اگر داروها به گونه ای مطلوب سامان دهی و مورد بهره وری قرار نگیرند می تواند سخت زیان رسان و کشنده باشد.

فاجعه ها و رخدادهایی که زور مداران، و صاحبان مکنت و ثروت برای میلیون ها انسان در سراسر جهان به وجود می آورند چیزی جز بهره گیری نادرست از استعدادها، قوا و غرایز انسانی نیست. از سویی دیگر، انسان های فرهیخته نیز که پندار نیک، گفتار نیک و رفتار نیک دارند، این همه، ارمغان پرورش و آراستگی استعدادها، قوا و غرایز آنان می باشد.

هر انسانی باید ساختار درست اعتقادی و اخلاقی بر پایه ی استعدادها، غرایز و قوای آراسته شده و سامان یافته داشته باشد تا ره آوردش رفتار سازی خوب باشد. نباید فراموش نمود که: از کوزه همان برون تراود که در اوست و گندم از گندم بروید جو ز جو.

زندگی یک گل از شکفتن دانه در دل خاک تا رویش، رشد کردن و زیبایی هایش همه به دلیل استعدادهای نهفته در دانه ی گل است. نتیجه این که انسان برای سامان بخشی به ساختار معنوی خویش باید انبوهی از استعدادها، غرایز و قوا را سامان دهی و به کار گیرد و این، تنها با داشتن برنامه ای برای زندگی امکان پذیر خواهد بود تا انسان در پرتو آن بتواند به جایگاه در خور خویش دست یابد.

ص: 55

ژرف نگری در ابعاد گوناگون و گران سنگ هستی، هم چون نظم و استحکام آن، ما را به آفریدگاری که همانندی برای او در هستی نیست و بسیار حکیم، دانا و توانمند است رهنمون می سازد.(1)

خداوند، تنها آفریدگار، حاکم، مدير، و مدبر دانا، توانا و حکيم هستی است و هیچ کس دیگر توان و صلاحیت چنین کاری را جز او ندارد. و هم او، طبیعت را با نظامی جبری که بر آن حاکم نموده است در راستای تحقق هدف آفرینش هدایت فرموده است:

پدیده های زنده و با شعور مثل حیوانات، و نیز جانداران، مانند گیاهان و دیگر پدیده های همه با شیوه های گوناگون رو به تکامل اند تا به نهایت کمال خویش برسند. زندگی شگفت انگیز زنبور عسل، پرندگان و بسیاری دیگر از موجودات هستی نیز گواه روشنی در این زمینه خواهند بود و بی شک این روند تکاملی، گواه آن می باشد که طبیعت، برخوردار از «هدایت عمومی» است.

وجود مادی انسان نیز محکوم قوانین و سنت های جبری آفرینش است همانند مراحل شکل گیری نطفه ی انسان تا جنین شدن، کودکی، نوجوانی و .......

انسان در کل هستی به دلیل بهره مندی از نعمت تعقل و اختیار، و با توان مندی های ویژه، از جایگاهی ممتاز و البته متفاوت با کل هستی و دیگر پدیده های آفرینش برخوردار است.

قدرت تعقل و انتخاب، از مهم ترین نعمت های خداوند به انسان، و دو ویژگی شکوفا شدن استعدادهای وی خواهد بود؛ از این رو، انسان ها خود مسئول هدایت و گمراهی، و برنامه و تکامل خویش اند(2) و در نتیجه باید نیک دریابند که آفرینش آن ها به چه منظور است و چگونه می توانند هدف آفرینش را تحقق بخشند؟ آیا این جهان، سازنده ی سرای دیگر است و یا آن که فرجام حکیمانه ای در پی آن نیست؟ از سویی دیگر انسان ها بایستی با هم نوعان خویش که همه می اندیشند و انتخاب می کنند زندگی و به گونه ای با یکدیگر

ص: 58

تعامل داشته باشند و نیز به شکلی پذیرفته شده از طبیعت بهره برداری نمایند؛ از این رو لازم است انسان ها از سازو کار کافی و لازم، و نیز هدایت ویژه ای در این راستا برخوردار باشند چون نهال وجود انسان بایستی به دست خودش پرورش و رشد یابد.

انسان با قدرت تعقل و تفگر می تواند خوبی ها و چگونگی رسیدن به آن ها را بشناسد و گزینش نماید.(1) بالندگی و ارزشمندی نظام آفرینش به تحقق اختیاری هدف آفرینش خواهد بود که توسط انسان انجام می پذیرد. و البته بدیهی است که نظام جبری هیچ گونه ستایشی را به همراه نخواهد داشت. به بیانی دیگر، روند تکاملی انسان روندی اختیاری است و چون در نهایت، هدف آفرینش بایستی توسط انسان انجام پذیرد می توان گفت: تحقق هدف آفرینش اختیاری می باشد نه جبری.

دین فطری یعنی دینی که فطرت انسانی، خواهان آن و در پی آن است و بی تردید چنین آیینی می تواند راه تکامل و سعادت انسان ها را تضمین کند و آن «اسلام» است؛ یعنی، تسلیم انسان ها به اراده ی خداوند و جلب رضایت او. (1)

پایان حرم دل شده ام شب هر شب *** تا در این پرده جز اندیشه ی او نگذارم .

(حافظ)

نعمت اختیار و حق انتخاب انسان اگر به درستی مورد بهره برداری قرار نگیرند هر دسته از انسان ها به سویی خواهند رفت و نمی توانند در راستای هدف آفرینش خویش و مجموعه ی آفرینش گام بردارند. برای رهایی از این وضعیت ناخوشایند، انسان ها نیازمند راهنمایی و راهنمایان آند و آفریدگار توانا، حکیم و مهربان به گواهی تاریخ بشریت، گاهِ

ص: 60

آفرینش و استان از سوی آفرید کار آفرینش نخستین انسان تا کنون، آدمیان را از نعمت راهنمایی و راهنمایان بی بهره ننموده است.

نخستین انسان آفریده شده، نماینده ی آفریدگار هستی بود و دیگر نمایندگان آفریننده نیز یکی پس از دیگری و همراه با درگیری ها و برخوردهای خونین که از سوی تبهکاران دامن زده می شد آمدند و ابلاغ رسالت نمودند.

خداوند مهربان با فرستادن فرستادگانش ما را برای کشف درست ترین پاسخ ها به اساسی ترین نیازها هدایت فرموده است.

«مرگ» به دست اوست، بسیج ، هدایت، و به کار گرفته شوند و قطعاً هدف آفرینش و انسان، این؛ و تکاملش در همین نهفته است!(1)

ص: 63

- انسان آن گاه که به حدی از رشد می رسد، با غوطه ور شدن و اندیشیدن در دریای بی کران خویش و نگاه ژرف به طبیعت پر رمز و راز، با چه نوع پرسش هایی روبه رو می شود؟

- چرا نمی توان برای یافتن پاسخ پرسش های سرنوشت ساز زندگی، به نظریات دانشمندان و مکاتب بشری رجوع نمود؟

- پاسخ گویی به پرسش های سرنوشت ساز زندگی در صلاحیت کیست؟

- چگونه می توان فهمید که پاسخ های آسمانی، دارای ویژگی حق است؟

ص: 65

ص: 66

خلاصه: آن چه در علوم و فنون، و مكتب ها و مذهب ها به منظور پذیرش انسان ها و در پی آن رسیدن به دست آوردها و نتایجی آموزش می دهند را « باور» و «عقیده» نامند؛ مثال:

هر کار نیکی دارای فرجامی نیک است؛ همه در برابر قانون مساوی اند؛ آب، ترکیبی از: اکسیژن و ئیدروژن است؛ دشمن دانا بلندت می کند؛ هر انسانی جسم است؛ چهار ضلع مربع، برابر است؛ واجب الوجود باید کامل و بی نقص باشد؛ هر نفس، مرگ را می چشد؛ در بهشت هر آن چه بخواهند هست؛ همه باید بر خدا توکل نمایند؛

شکر نعمت، نعمتت افزون کند *** کفر، نعمت از کفت بیرون کند.

- ارواح از جانب خدایان، به درون کالبدها حلول یافته و سبب پدیده ی حیات می شوند.

- عقل، کانون و سرچشمه ی فکر و اندیشه، و آگاهی و بصیرت است.

- قلب به عنوان بعد دوم شخصیت انسانی، کانون عواطف و انفعال ها می باشد.

- منبع ضلال و گمراهی در عوالم جسمانی، «احساس های ظاهری» است.

- موجود آنی را باید ترک کرد؛ و بایستی غایت نهایی ابدی را، به امید نجات ورستگاری طلب نمود.

- خطای عمده ی انسان، در طرز اندیشه و تفکر اوست؛ و شقاوت ها و بد بختی های او، نتیجه ی مغالطه و فریبی است که در مظاهر اشیا موجود است؛ و رابطه ای به گناه ها و خطاهای او در زندگی ندارد.

- هر موجودی؛ خواه جاندار و خواه بی جان، دارای یک قوه ی خاصی برای اعمال خیر و یا شر می باشد.

- روح و جان آدمیزاد ترکیبی است از نفس و خیال.

- احدی به جز افراد سلسله ی «بر همنان» نمی توانند ادوار تکامل روحانی را طی کرده به سر منزل استقرار و نجات؛ یعنی «تیروانا» برسند.

- هر فعل، یا ترک فعلی را که نظم، صلح و آرامش اجتماعی را مختل سازد، و قانون نیز برای آن مجازاتی تعیین کرده باشد «جرم» می دانند.

- هر عملی که بر خلاف اخلاق و عدالت باشد، «جرم» نامیده اند.

- هر عملی که وجدان عمومی را جریحه دار کند «جرم» محسوب می شود.

- چینی ها، مصری ها، و یونانی ها معتقد بودند که بیماری های روانی، مخصوصاً جنون، رابطه ی مستقیم با شیاطین و دیوهایی دارد که در درون شخص زندگی می کنند.

- بیماری های روحی از طرفی به «عوامل روانی»، و از نظر دیگر به «عوامل آسمانی» بستگی دارد.

- هیچ چیز معدوم نمی شود و هیچ چیز هم خلق نمی شود.

ص: 69

- روح وحيات ، عبارت است از : خواص معین دستگاه مخصوص «ماده»

می، خوردن من حق نازل می دانست *** گر، می نخورم علم خدا، جهل بود

علم ازلی سبب ز عصیان گلشن *** پیش عقلا، زغایت جهل بود

- انسان، به خودی خود فاسد و شریر است.

- خدا و دین، مخلوق «پندار آدمی» است.

- شخص عیسی، مرکب از دو عنصر است:

1. عنصر «الوهیت» و «خالقیت» 2. عنصر «انسانیت» و «مخلوقیت»

- دنیا، نمایشگاه «اصول ماتریالیسم دیالتیک» است.

- دنیا، نمایشگاه «قدرت لایزال الهی» است.

آیا می توان گفت: همه ی باور ها از همه ی اقوام، ملل و مذاهب صحیح است؟ اگر کسی بگوید همه ی باورها صحیح است مانند این می باشد که کسی بگوید 10×10 برابر با 100، 1000 و 600 است!! و آیا می توان گفت همه ی باورها باطل می باشد؟

بی تردید برای شما تردیدی باقی نمانده است که هیچ کس نمی تواند و نباید از اعتقادات راسخ و درست بی بهره باشد و گرنه انسانی آشفته، بی برنامه و سرگردان خواهد بود.

خوی های انسانی بر اساس باورها شکل می گیرد و عملکردها زاییده ی عقاید و اخلاق می باشد و بدین گونه رستگاری و شوم بختی آدمی رقم زده خواهد شد.

هر دستگاه، کارخانه، و هر علم و فن ارزشمندی، محکوم اصول و قواعد و ضوابط است و به هر اندازه چیزی پیچیده تر و با اهمیت تر باشد، اصول ، و قواعد و ضوابط حاکم بر آن نیز بایستی حساب شده تر باشد.

اگر در به کار گیری کامپیوتر، ماهواره، کارخانه ها و صنایع مهمات سازی، معتقد به هیچ اصل و ضابطه ای نباشیم چه خواهد شد؟

آیا انسان که پیچیده ترین عضو آفرینش، بلکه راز و رمز آفرینش است، می تواند رها و پذیرای هیچ اصل و قاعده ای نباشد؟

ص: 70

اگر انسان را از باور ها و هر اصل و قاعده ای رها بدانیم ترسیم انسان و جامعه ی انسانی چگونه خواهد بود؟

بی شک، برای هیچ کس کمترین تردیدی وجود ندارد که انسان، به دلیل بهره مندی از «جایگاه» ویژه اش در مجموعه ی آفرینش، بیش از همه، به اصول و ضوابط صحیح برای ابعاد گوناگون زندگیش نیازمند است و انسان و جامعه ای که از اصول و اعتقادات صحیح بهره مند نباشند همانند صنعت پیچیده ای است که بدون رعایت اصول و مقررات مربوطه و صحیح به کار گرفته شود.

تک تک مکاتب و سیستم های حقوقی، سیاسی، نظامی و..، از اصولی برخوردار می باشند که طراحان و بنیان گذاران آنها، سخت در صدد باوراندن آنها به دیگران می باشند؛ زیرا تا کسانی آن اصول را باور ننموده و معتقد نگردند، تضمینی برای پذیرش و گردن نهادن به رهنمودهای آنها نیست، حتی دیکتاتورها، نژاد پرستها و باندهای افیونی نیز سخت درتکاپوی قبولاندن پندارهایی به پیروان خویش اند، تا به راحتی يوغ بردگی و اسارت و فرمانبرداری آنها را پذیرا باشند؛ بنابراین ، انسان ها ناگزیر از پذیرفتن اصول و قواعدی در زندگی می باشند که «اعتقادات» نامیده می شوند.

از آن جا که هر انسانی ناچار باید پذیرای عقائد و اصولی در زندگی باشد؛ برای جویاگر حق و درستی، راهی نمی ماند، جز آن که به یافتن «اصول» و «اعتقاداتی» درست همت گمارده و ابعاد گوناگون زندگیش را بر اساس ساختارهای اعتقادیش پایه گذاری نماید.

اعتقادهایش بی تفاوت باشد. به سخن دیگر، همان طور که هر چیز را باید تصحیح و سالم سازی نمود، عقاید را نیز باید چنین کرد و پالایش نمود.

بهداشت، سلامت و درمان بیماری های بدن، به تخصص ها و عوامل بسیاری بستگی دارد؛ بهداشت، سلامت و درمان بیماری های اعتقادی نیز چنین خواهد بود.

اکنون که نقش ریشه ای اعتقادها آشکار گشت؛ باید جویای شیوه و سیستم بهداشت، سلامت و درمان بیماری های اعتقادی بود؛ گویاتر این که: چگونه می توان اعتقادهای درست از نادرست را باز شناخت؟ و با چه روشی باید اعتقادهای درست را از نادرست جدا نمود؟

پاسخ این پرسش ها سخت دشوار و تعیین کننده است به گونه ای که اگر همه ی انسانها پاسخ درست و یکسانی بر این پرسش ها می یافتند همه ی دین ها، مكتب ها و مرام ها به مذهب واحدی که برای همه پذیرش داشته باشد، تبدیل می شد. دلیل عمده ی پیدایش مذهب ها و مکتب ها و فرقه ها، اعتقادهای متناقض و متضاد است؛ از این رو، هر یک خود را حق ودیگران را باطل می پندارد.

به نظر شما:

آیا انسان خود می تواند به «اعتقادهای درست» دست یافته و «درست» و «نادرست» آن ها را بشناسد؟ آیا نوابغ و دانشمندان می توانند ؟ آیا دین های آسمانی از عهده ی چنین کاری بر می آیند؟ آیا به آزمایش های علمی نیاز است؟

در عنوان : «پاسخ های درست در صلاحیت و بر عهده ی کیست؟» و نیز عنوان: «حق بودن، ویژگی پاسخ های آسمانی است، می توان پاسخ این پرسش ها را یافت.

فطرت آدمی که نهادی خود آگاه است(1) با همراهی نیروی تعقل انسان می توانند انسان را به باورهای درست برسانند و بدین وسیله پایه ی استوار سعادت و هدایت انسان شکل خواهد گرفت.

ص: 72

ص: 73

ص: 74

- برترین و کامل ترین دین کدام است و از سوی چه کسی ابلاغ شد؟

- دلیل عمده ی پیدایش مذهب ها و مکتب ها و فرقه های متفاوت چیست؟

ص: 76

خواهد بود. عقاید اسلامی حقایق اند و رو گردان از آن ها خرافاتی، و محروم از سعادت و رستگاری خواهد بود.

به مجموعه ای از مباحث اعتقادی و یا به تعبیری امهات مسائل اعتقادی، «اصول دین» می گویند. به نظر برخی علم اصول دین(1) (علم کلام) نخستین علم از علوم اسلامی می باشد.(2)

آموزه های اسلامی به دو دسته ی : «اصول دین» و «فروع دین» قابل تقسیم می باشند. به اصول دین «عقاید» و به فروع دین «وظایف» گفته می شود.

ص: 78

فروع دین(1)، دستورهایی است که از سوی خداوند بر عهده ی انسان نهاده شده است و به: «اخلاق» ، «عبادات»، و «معاملات» تقسیم می گردند. برخی مجموعه ی تعلیمات اسلامی را به سه بخش: اصول عقاید ، اخلاقیاتو احکام تقسیم می نمایند.

اصول عقاید (جهان بینی) و اصول دین، پایه های دین اسلام به شمار می روند و ایمان به آن ها شرط تحقق اسلام و مسلمانی است.

عقاید اسلامی و اصول دین عبارت اند از: ایمان به: وحدانیت خدا، پیامبری حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم و دیگر پیامبران علیهم السلام، و معاد.

همه ی پیامبران در طول تاریخ به سوی این اصول فرا می خوانده اند.

شیعیان امامیه، ایمان به «عدل» و «امامت» را نیز جزء عقاید می دانند و از این پنج اصل به «اصول مذهب» تعبیر می نمایند .

مسائل اعتقادی برخی« اصول » و برخی «فروع » اند.

اصول عقاید به مسایلی گفته می شود که یقین و باور به آن ها گریز ناپذیر است همانند: توحید، معاد و نبوت. و فروع عقاید ، فروعی است که از هر یک از اصول عقاید منشعب گردیده است. به دیگر بیان ، با پذیرش هر یک از اصول دین ، مسایل اعتقادی دیگری نیز پدیدار خواهد گشت که باید آن ها را پذیرفت؛ همانند صفات ثبوتی و سلبی خداوند، عصمت پیامبران، شفاعت، عالم برزخ، چگونگی زنده شدن مردگان و ...

ص: 79

مباحث اعتقادی را از آن رو «اصول دین» می گویند که تمام علوم دینی دیگر مانند: حدیث، فقه، تفسیر و ... مبتنی بر مباحث اعتقادی است.

برخی همه ی عقاید اسلامی را تحت عنوان «توحید» قرار می دهند ولی برخی دیگر توحید را تنها در عقاید مربوط به خداشناسی به کار می برند.(1)

شیطان، دزد عقاید و اعمال است و مهم ترین چیزی را که هدف قرار می دهد، «معرفت واجب الوجود» می باشد و از این عقبه بیشتر جهانیان را به جهنم می برد.(2)

زنده شدن است و بی ایمان، مرده و همانند کسی است که در تاریکی ها می باشد.(1)

آیات بسیاری در قرآن بر ارتباط متقابل ایمان و عمل(2) (رفتار) تأکید می ورزد.

- فقه اكبر و فقه اصغر به چه معناست؟

- اقسام توحید را نام ببرید.

- توحید ذاتی را تعریف کنید.

- « پرستش از آن خداوند است» این عقیده بیان گر کدام یک از انواع توحید می باشد؟ توضیح دهید.

- عبادت به چه معناست؟

- اختلاف اساسی مخاطبان مشرک و مسلمان قرآن در چه بوده است ؟

- آیا اظهار ارادت و محبت به ساحت اولیای دین و مقربان درگاه خداوند و درخواست شفاعت از آنان در پیشگاه خداوند، شرک است ؟ توضیح دهید.

- برترین مرتبه ی توحید چه می باشد؟

- با مشاهده ی عظمت آفرینش و انسان و مطالعه در آن به چه چیزی پی خواهیم برد؟

- چرا انسان نمی تواند به ذات و حقیقت خداوند پی ببرد؟

- صفاتی را که خداوند از آن برخوردار است چه می نامند؟

- معنای عبارت « خداوند قائم به ذات است وبه غير خود نیازی ندارد » را توضیح دهید؟

- به چه صفاتی، صفات سلبی یا جلالی، می گویند؟

- از ظاهر آیه ی: «وَ لِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ فَادْعُوهُ بِهَا » چه چیزی به دست می آید؟

- تحقق هر مجموعه ی مرکبی وابسته به چه می باشد؟

ص: 84

نیز محور ادیان آسمانی و اساس همه ی عقاید حق و ارزش های راستین است(1). به سخن دیگر، همه ی علوم دینی، وابسته به شناخت خداوند و صفات و کمالات وی، و صدق گفتار اوست.

ص: 86

توحید، یگانه دانستن خداست و از جایگاهی والا برخوردار می باشد و نخستین و مهم ترین گفتار پیامبران با مردم در طول تاریخ توجه آنان به خدای یکتا و یگانه، و پرهیز از کفر و شرکت بوده است.(1) اسلام از همگان می خواهد که در این عرصه با اندیشیدن در آفریده ها و آیه های خداوند به عظمت آفریدگار آفرینش دست پیدا کنند.(2)

ص: 87

توحید، تمام ابعاد وجودی انسان را در بر می گیرد و انسان و جهان را دگرگون می نماید.

بینش، گرایش و کنش، در تمام ابعاد زندگی ما نقش اساسی دارد؛ از این رو، بایستی هر کس با تلاش خویش و از راه استدلال و عقل، به خداوند دست یابد و بدون آن کافی نبوده و پایه ی استواری نخواهد داشت . آموخته ها باید به گونه ای باشد که با روبرو شدن با شبهه ها و تردیدهای بدخواهان و منکران بتوان پاسخ گوی آنان بود.(1) در این فرایند کسی که با نگریستن در آفاق و أنفس به چنین دست آوردی دست یابد، یکتاپرست (موحد ) قلمداد می گردد و چنین اندیشه ای، اندیشه ی توحیدی می باشد.

معارف دین در تمام ابعاد بایستی بر اساس اصل « توحيد » باشد و بیشک اندیشه های توحیدی هم بر اساس فطرت(2) می باشد.

ص: 88

ص: 89

خدا پرستی و خداجویی از جمله ی نیازهای واقعی، حقیقی و طبیعی انسان است و ریشه ی فطری دارد و از گرایش درونی انسان به خدا حکایت می کند. و به عبارت دیگر، خدا پرستی یک خواست فطری و مستقل می باشد که در روح آدمی نهفته است؛ زیرا انسان چون سرشتی خدایی دارد در ژرفای وجودخویش به سوی حقیقتی مقدس و برتر گرایش خاضعانه دارد و چنین گرایشی دست مایه ی دست یازیدن به کمالات خواهد بود.

دراندرون من خسته دل ندانم چیست *** کهمن خموشم و او در فغان و در غوغاست

آنان که خدا را نافرمانی نموده و در برابر این و آن و معبودهای دیگر کرنش می نمایند به یکی از نیازها و کشش های درونی خویش پشت پا زده و آن را نادیده گرفته اند همانند تشنه ای که به جای نوشیدن آب سرد، و شیرین و گوارا، آب آلوده و نامطبوع را می نوشد.(1)

شیطان برای انسان دشمنی آشکار است و نباید مورد پرستش قرار گیرد و پرستش خداوند راه راست خواهد بود.(2)

خداشناسی در میان همه ی معارف اسلامی در رتبه ی نخستین قرار گرفته است و برای شناختن معارف و مسایل دین اسلام، باید از خداشناسی آغاز نمود.(3)

توحید از مهم ترین و ارزشمندترین مباحث می باشد ؛ چون در اسلام هر چه رنگ خدایی دارد ارزشمند خواهد بود. توحید، مهم ترین اعتقاد دینی و پایه ی تمام دین به شمار می رود و شناخت درست آن، شرط لازم برای اسلام و ایمان آدمی محسوب می شود.

ص: 90

به مبحث خداشناسی «فقه اکبر»، (به معنی اصول دین و اعتقادات) نیز گفته می شود و در برابر «فقه اصغر» یعنی فروع می باشد.

خداوند، از زبان همه ی پیامبران - درود بر آنان باد - از یکتایی خویش خبر داده است و پیامبران، کتاب ها و دین های آسمانی نیز از آغاز تا انجام ، همه ی مردم را به یکتاپرستی(1) و دوری جستن از پرستش انسان ها ، بت ها ، ستارگان ، ماه و خورشید و ... فرا می خواندند.

برای هستی نمی توان دو یا چند خدا تصور نمود؛ زیرا در این صورت هرکدام باید جهان و آفریده های جدایی داشته باشند و جداگانه با فرستادن فرستادگان، مردم را به سوی خویش فرا خوانده و دیگران را از وجود خویش آگاه نمایند و حال آن که چنین اتفاقی نیفتاده است.(2)

ص: 92

خداوند، سرچشمه ی خوبی هاست و باید به او متصل شد و به او رسید و خشنودی و خواست او را خواست و خواستار شد.

بر آستان جانان در سر توان نهادن *** گلبانگ سربلندی بر آسمان توان زد

حافظ

رسد آدمی به جالی که جز خدا نبیند *** بنگر که تا چه حد است مقام آدمیت.

اگر انسان خداوند را آن گونه که هست و در فراخور اوست نشناسد؛ زندگی و رفتار او بر پایه ی توحید ناب نخواهد بود و همانند بنایی می باشد که ساختمانی را با نقشه ی غلط و تحریف شده بنا نماید. به بیانی دیگر، زندگی، رفتار، منش، کنش و واکنش انسان، آلوده به شرک و تنیده های شیطان خواهد شد.

انسان خدا باور همه ی زندگی و رفتارش نما و رنگ خدایی خواهد گرفت.(1)

پرستش برخی از انسان ها و اشیا به عنوان خدا و یا شریکان خدا ریشه در نادانی انسان ها دارد و بر این باورند که این ها خود به خود دارای قدرت، علم و... می باشند و حال آن که هر پدیده هر چه دارد تنها از سوی آفریدگاراوست و بدون اراده ی خداوند آنی توان ماندن و اداره ی خویش را ندارد. پرتوهای نور خورشید تا هنگامی خواهد درخشید که با خورشید مرتبط باشد و هرگاه ارتباط پرتوها با منبع نور قطع شود اثری از پرتوها نخواهد بود. آن هنگام که خداوند فیض بخشی اش بر آفریده ای قطع شود، آن آفریده برپا و برجا نخواهد ماند.

به توحید در عبادت توحید عملی نیز گفته می شود.

قرآن با هر رفتار عبادی در برابر غیر خدا مبارزه نموده و آن را نکوهش نموده است، زیرا آفریدگان چون کار خدایی ندارند هرگز شایسته ی عبادت نیستند. ره آورد سخن این است که انسان ها بایستی خود را از اطاعت و پرستش انسان ها و دیگر معبودها رهانده و تنها

ص: 94

سر در طاعت خداوند در آورده و او را پرستش نمایند؛ چون آفریدگار و اداره کننده ی آفرینش، تنها اوست.

مخاطبان مشرک و مسلمان قرآن، وحدت خالق و رب را باور داشتند و اختلاف اساسی آنان فقط در وحدت در عبادت بود.(1)

ص: 95

راهکار اساسی در این راستا این است که در آغاز، معنای درست پرستش در شریعت مشخص گردد و آن گاه از پرستش حرام جلوگیری به عمل آید.

هر کس و یا هر چیزی ممکن است صفتی را داشته باشد و یا نداشته باشد مثلاً عبدالله می تواند: خطاط، شناگر، کوهنورد، پزشک و... باشد و نیز می تواند نباشد و یا مثلاً سنگی می تواند: سیاه، سفید، آبی، قرمز و... باشد و یا نباشد. با توجه به این نکته نتیجه می گیریم که در پدیده ها و اشخاص، صفت ها از ذات ها جداست و در حقیقت جدا از یک دیگرند ولی در خداوند چنین نیست و صفت های خداوند عین ذات او می باشد بنابراین تفکيک ذات خداوند از صفاتش، پایین آوردن او در حد پدیده هاست و با ذاتی که یکتا و یگانه می باشد سازگاری ندارد.

وجود صفاتی مانند: علم، قدرت، اراده، ادراک و... در خداوند، متفاوت با وجود این صفات در مخلوقات و انسانها می باشد؛ زیرا وجود این صفات در مخلوق ها و انسان ها همراه با خصوصیات و ابزارهای مادی است. از سویی دیگر ذات و صفات مخلوقات متناهی اند ولی ذات و صفات خداوند، نامحدود می باشد.(1)

ذات و صفات در پدیده ها هر یک جدای از دیگری می باشند و نیز هر صفتی غیر از صفت دیگر است ولی صفات خداوند همگی عین ذات اوست. نه صفات از ذات خداوند جداست و نه صفات، مغایر با یکدیگر می باشند.

خداوند، قائم به ذات است و به غیر خود نیازی ندارد ؛ چون خدا (واجب الوجود) نمی تواند نیازمند باشد. خداوند خالق همه چیز است و اگر مادی باشد ؛ خود، مخلوق و نیازمند خواهد بود.

خدای حقیقی و واقعی، حقیقتی متفاوت با مجموعه ی هستی است و همانند و شبیه هیچ یک از آفریده شده ها و انسان ها نیست به سخنی دیگر، خداوند را باید از همانندی با پدیده ها منتزه دانست؛ از این رو، خدا را همان گونه که خود گفته و فرستادگانش گفته اند باید شناخت.

موجودی در مرتبه ی وجود خدا نیست و وی از صفات مخلوقان منزه است. (2)

آفریده شده ها همه آیه ها و نشانه های الهی هستند و با نگریستن در آن ها می توان به صفت های آفریدگارشان پی برد. گویاتر این که پروردگار را می توان در آینه ی هستی

ص: 98

نظاره کرد و اوصافش را یافت. پدیده ها هر یک راه به پروردگار را می نمایانند و پرتوهایی از شکوه مندی و والایی اویند؛ چون کسی که چیزی را ندارد نمی تواند دهنده ی آن چیز باشد.

دنیا نمایشگاه پرتوهای رنگارنگ و زیبایی های پدید آورنده ی آن است که در هر پرتو، نامی نیکو بر آفریدگار آن می توان یافت.

مخلوقات، همه ی حسن ها را از آفریدگار خویش می گیرند و بی شک آفریدگار این همه حسن ها، کمال ها و صفت ها باید همه را از خود داشته باشد نه آن که از دیگری بگیرد.

اگر خداوند را دارای صفات انسان ها و پدیده ها دانستیم خداوند هم متناهی، ناقص و دارای ویژگی های مادی خواهد بود.

امام على علیه السلام:

«او، یکی است و برایش در میان موجودات، همانندی نیست. خداوند -عزوجل- در معنا یکتاست و در وجود، وهم، و عقل قسمت پذیر نیست.»(1)

نه مرکب بود و جسم نه مرئی نه محل *** بی شریک است و معانی تو غنی دان خالق

برخی، صفات ثبوتی را تا هشت، و صفات سلبی را تا هفت صفت برشمرده اند.

از ظاهر آیه هایی همانند: «وَ لِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ فَادْعُوهُ بِهَا»(1) چنین به دست می آید که به کار بردن هر اسم نیکویی برای خداوند که دلالت بر کمال و یا نفی نقص از وی نماید مجاز می باشد.(2)

خداوند، نام هایی دارد که برگرفته از صفات او می باشند مثلا خداوند را به نام های رحمان، رحیم، کریم، قیوم و ... می نامیم و این نام ها با توجه به ویژگی ها و صفت هایی می باشد که در خداوند موجود می باشد.

ص: 100

اسماء و صفات خداوند را در سوره ی: توحید، حمد، آیات 255 و 256سوره ی بقره، و آیه ی چهارم سوره ی آل عمران می توان دید.

ژرف نگری در دو حدیث زیر در این زمینه قابل توجه می باشد:

- امام صادق علیه السلام:

«همانا خداوند - تبارک و تعالی - به زمان، مکان، حرکت، سکون و انتقال، وصف نمی شود، بلکه او آفریدگار زمان، مکان، حرکت، سکون و انتقال است. خداوند برتر از آن است که ستمگران می گویند.(1)»

- امام على علیه السلام:

«تأويل صمد آن است که خداوند به اسم دارد و نه جسم، نه مثال و نه مانند، نه صورت و نه چهره، نه حد و نه حدود، نه موضع و نه مكان، نه کیفیت و نه محل، نه اینجا و نه آنجا، نه پر بودن ونه خلا، نه ایستادن و نه نشستن، نه سکون و نه حرکت، نه ظلمانی و نه نورانی، نه روحانی و نه نفسانی. جایی از او خالی نیست و در عین حال هیچ مکانی گنجایش او را ندارد، نه رنگ دارد، نه بر قلب کسی خطور می کند و نه بویی از او شنیده می شود، همه ی این امور از او منفی است.»(2)

فشرده آن که توحید صفاتی یعنی همان گونه که خداوند در مقام ذات، بی همتا و یگانه است در برخورداری از صفات کمالیه نیز یگانه و بی همتا خواهد بود.

اراده و قدرتی بالاتر از اراده و قدرت او نیست چون همه در برابر او ناتوان و نیازمندند و سر چشمه ی همه ی نعمت ها ، قدرت ها، علم ها، کمال ها و... اوست.

معلول و... خواهد داشت و البته در این کشاکش ها هر کس ذره ای کار نیک انجام دهد پاداش نیک و آن کس که کاری ناپسند انجام دهد کیفری در خور خواهد داشت.(1)

- گندم از گندم بروید جوز جو و نابرده رنج گنج میسر نمی شود.

- آتش می سوزاند، شکر شیرین، سرکه ترش و فلفل تند است. و هر دردی در انسان و هر آفتی در کشت زارها و باغ ها بی علت نیست.

اگر انسان ها در کارهایشان مجبور بودند؛ کارشان چه خوب و چه بد، نه قابل ستایش بود و نه قابل سرزنش و از طرفی روند تکاملی انسان هم امتیازی را به دنبال نخواهد داشت، ولی از آن جا که انسان دارای اختیار است و حق انتخاب دارد، کار خویش ارزشمند و از کار بدش نکوهش به عمل می آید.

نتیجه آن که کامیابی ها، سعادت مندی ها و پیشرفت ها و از سوی دیگر شکست ها، بدبختی ها و رکودهای انسان ها به دست خود آنان و خواست خود آن هاست.

انسان ها می توانند با انتخاب حکمرانان فرزانه و پیمودن راه های توسعه و پیشرفت، زندگی ایده آل و ارزنده ای داشته باشند و نیز می توانند با بی تفاوتی و گزینش نابکاران، صحنه را برای جاه طلبان خون ریز و خودكامه فراهم نمایند و ....

خلاصه انسان می تواند آن گونه که بخواهد زندگی خود را پایه گذاری نماید بنابراین اگر همه چیز در جهت خوشبختی و پیشرفت انسان ها به پیش رفت خواست خود انسان ها بوده است و اگر جامعه ی انسان ها لبریز از فساد و تباهی، و تجاوز و ستم گری شد نیز انتخاب خود انسان ها بوده است.(2)

ص: 105

خاطر نشان می گردد که کارخانه های بزرگ در کنار تولیدات انبوه و با کیفیتی که دارند ضایعات بسیار، سموم فراوان و آلودگی های نا خوشایندی را نیز از خود بر جای می گذارند که طبیعی است و نمی توان کارخانه ای را به خاطر این موارد، نامطلوب دانست.

کره ی پهناور زمین، اقیانوس ها، جنگل ها و ... هر یک با گستره ای عظیم و حيرت آور در فضایی بی پایان در حرکت اند و بی شک حوادث تلخی را نیز به طور طبیعی در پی خواهند داشت که بسیاری از آنها با دانش بشری و پیش گیری های لازم قابل تدبیر می باشد.

ناگفته نماند که زلزله، سیل، و بلایای طبیعی همه دارای علت های طبیعی می باشند که در جای خود آمده است.

عدل خداوند از مسائل محوری علم کلام و از مشخصات مذهب شیعه است. عدل از اصول دین و مذهب شیعه به شمار می آید؛ زیرا اساس بسیاری از عقاید امامیه را تشکیل می دهد.

به شیعه، عدلیه نیز گفته می شود.(1)

ص: 106

- آیا خداوند در اداره ی جهان شریکی دارد؟

- انسان های توانمند و دولت های قدرتمند که بر انسان ها و کشورها سلطه دارند و خدا را نافرمانی می نمایند، توانمندی ها و امکانات آن ها از کیست؟

- چرا جمع بسیاری از انسان ها از خدای یکتا روی گردانده و کافر و مشرک اند؟

و گرنه بیرون از اراده ی او پشه و خورشیدی برپای و پاینده نخواهد بود و پلک های چشمی بر هم نخواهد خورد.(1) گفتنی است که بسیاری از خدایان ادعایی توسط پشه ای، تبی و یا گماشته ی خود و... از پای در آمدند!!!

توان نفس کشیدن، شنیدن، دیدن، تا برخورداری از پیشرفته ترین تجهیزات جنگی و گنج ها و معادن، و قصرها و سرزمین ها، همه به اراده و خواست خداست و هر گاه اراده کند در کمتر از آنی همه ی دارایی ها و امکانات، ذرات معلق در هوا خواهند شد. در طوفان نوح ، همه ی مردم با دارایی هایشان غرق شدند. قوم عاد سخت ترین بناها را بنا نهادند تا از خشم خدا رهایی یابند ولی از خشم خدا نتوانستند بگریزند و فرعون که بر همه جا فرمانروایی می کرد با انبوهی از سپاهیانش غرق گردیدند.(2)

پرستش خورشید و ماه و دیگر نمونه های طبیعت نیز آگاهانه نیست؛ زیرا اینان اجزای کوچکی در برابر کهکشان ها و منظومه های بزرگ اند.

برخی از انسان ها نیز با نگاه احترام آمیز و پرستش گرانه به خداوند، آفریده هایی همانند عیسی علیه السلام و روح القدس ، را به عنوان شریکان خداوند پرستیده و می پرستند؛ چون با نهایت تأسف گروهی از متولیان ادیان آسمانی نیز در این دام گرفتار آمده و ادیان پاک آسمانی را با اندیشه های شرک آلود، آغشته نمودند.(3) از سویی دیگر، نگرش شگفت آور و

ص: 109

مبالغه آمیز انسان های فریب خورده و نادان نسبت به برخی از اشخاص و اشیا موجب فروتنی و پرستش انسان ها در برابر آنان و زایش باور های نادرست گردیده است .(1)

برخی به دلیل برجستگی و والایی که برای معبودهای خویش باور داشتند آنان را کارآمد در تدبیر عالم و یا آفریدگار می دانستند. شماری هم خدایان خود ساخته را مقربان در پیشگاه «الله» دانسته و به امید شفاعت آنان برای حوایجشان نزد خداوند، آن ها را عبادت و برایشان قربانی می نمودند.(2)

ص: 110

ص: 111

پذیر نخواهد بود. بنابر این اثر های آفتاب، باران، گیاهان، داروها و .... همه به اراده و خواست خداست.(1)

نتیجه آن که خداوند، آفریدگار و کارگردان تنها و یکتاست و آفریدن و تدبیر مستقل از اذن الهی وجود ندارد. و جهان هستی با تمامی نظم و نظامش و علت و معلولهایش آفرینش و تدبیر خداست و بس.(2) و به راستی آفریننده ی جهان یکی است(3) و هم آهنگی و حاکمیت

ص: 113

اراده ی واحد در هستی، گواه روشن آن می باشد و به راستی هیچ برخورد و نا هم آهنگی در اجزای جهان نمی توان مشاهده نمود.(1)

بی شک اگر دو اراده در جهان حاکمیت داشت، پی آمدی جز اختلاف در تدبیر و در نتیجه به هم خوردن هم آهنگی در اجزای جهان را به دنبال نداشت. نیز می توان گفت: هر خدایی هر چه آفریده را با خود می برد و برخی بر برخی دیگر برتری می جستند. (2)

توحید ربوبیت و یا یکتایی مدبر، بیش از وحدت آفریننده در قرآن مطرح شده و مورد توجه قرار گرفته است. در نتیجه مداخله ی خدایان در امور جهان، مردود و خلق و أمر (تدبیر)، هر دو از آن خدا می باشد.(3)

تدبیر هر چیز، در ادامه ی آفرینش آن هم هست و از آن، جدایی ناپذیر می باشد و البته اتصال تدبیر در کل جهان برای هر کسی مشهود خواهد بود. تدبیر هر چیز فقط با آفریدگار آن چیز می باشد؛ زیرا تنها، آفریننده، مقتضیات آفریده ی خود را می شناسد.

اصل بر در هم تنیدگی خلق و تدبیر، و وابستگی و یک دستی مستمر آفریده ها به آفریننده است. وجود چند مدبر، تنها در صورت تدبیرهای جدا از هم معنا دارد و بالاخره از شدت ارتباط اجزای جهان با یک دیگر به وحدت خالق آن می رسیم و آخرین سخن این که پیوستگی و یک دستی آفرینش گواه این است که اجزای عالم تجلی تدبیری حکیمانه و دقیق بر یکتایی خالق است.(4)

ص: 114

در عنوان: «آیا وجود خدایان متعدد امکان پذیر است؟» و عنوان: «اگر خدای دیگری باشد ...»، مباحث بیشتری خواهد آمد.

اللَّهُمَّ عَجِّلْ فَرَجَهُ وَ سَهِّلْ مَخْرَجَهُ وَاجْعَلْنا مِنْ اَنْصارِهِ أَنْصَارِهِ وَ أَعْوَانِهِ وَ مَوَالِيَهُ.

حق خداوند است که بر انسان ها حکومت و فرمانروایی نماید و برای بندگان، کاری سزاوار است که تحت فرمان او باشند در نتیجه حکومت انسان ها بر انسان ها با ایده های لائیک چیزی جز نادیده گرفتن حق مسلم آفریدگار هستی نیست و ستمگرانه است گرچه به شکل نظام های مردم سالار باشد.(1) می توان گفت: حکومت انسان ها بر انسان ها چیزی جز به بند کشیدن، برده داری و سلطهی ناحق بر آدمیان نیست.

اسلام از همه ی انسان ها در سراسر جهان می خواهد که همه ی نظام های مادی و دست ساخته ی بشری را به کناری نهاده و نظامی بر اساس توحید و اسلام(2) که به گستره ی گهواره تا گور است را پذیرا شوند تا انسان ها بتوانند در راستای هدف آفرینش و تکامل واقعی خویش گام بردارند و گرنه مترقی ترین نظام بشری نیز نمی تواند در این عرصه کامیابی داشته باشد.

از آن جا که حاکمیت و ولایت بر انسان ها از آن خداست، انسان ها نیز نمی توانند و نباید حاکمیت، قانون، و فرمان برداری دیگری را بپذیرند. پذیرش حاکمیت خداوند، پذیرش قانون خدا(3) (توحید در تشریع) و فرمان برداری بی چون و چرا از پیامبران، امامان عليهم السلام و کارگزاران این هاست.

برترین حق و حقیقت، خداست و چیزی حق و دارای حقیقت می باشد که حق بودن را از او بگیرد.

ص: 116

فشرده ی مباحث این که خداوند در ذات، صفات و افعال، يکتا و یگانه است و شریک و همانندی برای او نیست.

خداوند است.(1)

ذاتی که در هستی خود بی نیاز از علت می باشد فقط خداوند است و خداوند، مبدأ و خالق همه ی اشیا خواهد بود و خدای دیگری وجود ندارد.

در این فراز، استدلال برخی از متکلمان خواندنی است:

«همه ی اعیان (موجودات عالم ) ملازم با حوادث هستند و متغیر و متحول اند. هر چه متغیر و متحول باشد ، «حادث» است. هر چه حادث است نیاز به «محدث» (پدید آورنده ) دارد . این محدث ( خدا ) باید «قادر» باشد ، هر قادری باید «عالم» باشد و آن که هم قادر است و هم عالم است، «حي » است و آن که این صفات را دارد « موجود » نامیده می شود. آن محدث (خدا ) که دارای این صفات است باید «قدیم » باشد وگرنه یک محدث دیگر لازم می آید و تسلسل بدون نهایت پیش می آید که عقلاً ممتنع است . چنین موجود قدیم نمی تواند « ثانی » داشته باشد وگرنه ممکن است تمانع دو خدای قدیم پیش آید و این عقلاً قابل قبول نیست... .این خدا در هیچ معنای قابل تصور نمی تواند «جسم» باشد. چون جسم بودن مستلزم تحول و تغير، و در نتیجه حدوث است.»(1)

باشد و دارای جهت و مکان و از سویی هر چه مادی و جسم باشد نیازمند است و نیازمند نمی تواند خدا باشد.(1)

ص: 120

نظم ، تدبیر و هم آهنگی واحدی که در سراسر گیتی حاکم است گویای آن می باشد که همگی از مبدأ واحدی به وجود آمده است و از همان مبدأ، فرماندهی می شوند.

- «در این [منظومه و ] فلک، با خورشید و ماه و ستارگان و بروجش بنگر که چگونه به طور مستمر و دایم بر جهان می گردد تا از این حکمت و تدبیر استوار، شب وروز در پی هم آیند و فصول چهارگانه در زمین پدید بیایند و زمین و جانداران بر روی آن، اعم از حیوان و رویندگان [و انسان] آن گونه که شرح و توضیح دادم از فواید و منافع آن ها بهره مند گردند.

آیا بر هیچ خردمند و عاقلی پوشیده است که این تقدیر و اندازه گیری، و تدبیر دقیق و حکیمانه و استوار ، تنها کار یک اندازه گیر ، حكيم و مدبّر است.»(1)

- «ای مفضل! نخستین عبرت و دلیل بر خالق - جل و علا-، همین هیأت دهی، گرد آوری اجزا، و نظم آفرینی در کار این عالم است؛ از این رو اگر با اندیشه و خرد در کار عالم، نیک و عمیق تأمل کنی ، هر آینه آن را چون خانه و سرایی می یابی که تمام نیازهای بندگان خدا در آن آماده و گرد آمده است. آسمان همانند سقف، بلند گردانیده شده، زمین بسان فرش، گسترانیده شده، ستارگان چون چراغ هایی چیده شده، و گوهرها همانند ذخیره هایی در آن نهفته شده و همه چیز در جای شایسته ی خود چیده شده است. آدمی نیز چون کسی است که این خانه رابه او داده اند و همه چیز آن را در اختیارش نهاده اند. همه نوع گیاه و حیوان برای رفع نیاز وصرف در مصالح او در آن مهیاست.

این ها همه، دلیل آن است که جهان هستی با اندازه گیری دقیق و حکیمانه و نظم و تناسب و هم آهنگی، آفریده شده است و آفریننده ی آن یکی می باشد و او همان شکل دهِ، نظم آفرین و هم آهنگ کننده ی اجزای جهان است. به راستی که او در قدسش جلیل، و در کارش بلند مرتبه، و وجهش کریم است.

ص: 122

خدایی جز او نیست و از آن چه منکران می پندارند منزه و از آن چه ملحدان به او نسبت می دهند برتر و جليل تر است.»(1)

تنها خداوند: آفریدگار، مدبر، نظم دهنده، بر پادارنده و برطرف کنندهی نیازهای كل هستی می باشد و همه ی آفرینش ، محکوم و مقهور قدرت و اراده ی اوست و در برابر او فروتن می باشد . هیچ کس برتر و هم شأن او نیست و به کمک هیچ کس نیازی ندارد.

بزرگی و والایی می توان آنی از آفریدگارش جدا نمود و نادیده گرفت ؟ به راستی: «کور باد چشمی که تو را نبیند(1) » و «خداوند از رگ گردن به انسان نزدیک تر است(2)».

ص: 124

- استدلال برخی از متکلمان در مورد موجود را بیان کنید.

-چرا خداوند دیده نمی شود؟

- آیا وجود خدایان متعدد، امکان پذیر است ؟ چرا؟

- نظم، تدبیر وهم آهنگی واحدی که در سراسر گیتی حاکم است ، گویای

- وجود خدایی دیگر به چه معناست؟

ص: 126

به طور کلی می توان شرکت را باور داشتن فرزند برای خدا و شریک قرار دادن برای او دانست.

برخی نیز بر این باورند که عبادت ریا کار از نوع شرک خفی است و ریا کار از زمره ی اسلام بیرون نیست؛ چون خداوند یکتا و یگانه را باور دارد.(1)

مسیحی ها هر یک از: أب، ابن و روح القدس (سه خدا) را به صورت کامل از حقیقت الوهیت برخوردار دانسته و همگی را نیز در حقیقت الوهیت یکسان می دانند در نتیجه حقیقت الوهیت یک چیز است و خدا در عین این که یکی می باشد سه تا خواهد بود.(2) چنین باوری را نمی توان باور درستی دانست. دلیل هایی که برای یکتایی و یگانگی خداوند، بساطت و نامحدود بودن، و نیز شریک نداشتن وی در این راستا اقامه گردیده است کفایت می کند.

نتیجه آن که شرک ذاتی در برابر توحید ذاتی، شرک افعالی در برابر توحید افعالی، شرک عبادی در برابر توحید عبادی و شرک صفاتی در برابر توحید صفاتی می باشد.(3)

ص: 129

ذات خداوند در بی نیازی از علت، بی همتا و بی شریک است و هر چه غیر او می باشد (ممکن) نیازمند علت است.

یکتا پرست :

- تنها خدا را پرستش مینماید و تنها از وی و هر که را او فرمان دهد فرمانبرداری خواهد نمود.

- تنها خدا و هر که را او دوست بدارد دوست خواهد داشت و هر که را خداوند دشمن بدارد دشمن خواهد داشت.

- تنها از او می ترسد و از جز او هراسی به دل راه نخواهد داد.

- تنها از خدا یاری می خواهد و بر او توکل خواهد نمود.

- از فرمان برداری نفس سرکش، طاغوت ها و شیطان که شرک خفی است خودداری خواهد نمود.

آیا « نظام » مرموز و شگفت گهواره ی منظومه ها، بر وجود «نظام بخش» والا در پس آن، دلالت نمی نماید؟! آیا اعمال این همه تفنن و تبحر، و مهارت و کارایی همه گستر در این تماشاگه أسرار بر «کعبه ی مقصود » و « قدرت لا يتناهی » ره نمی نماید ؟ این که جوجه، بلافاصله پس از تولد، به تهیه ی آب و دانه می پردازد؛ و هر حیوان پستان دار به مجرد تولد، شیر از پستان مادر می مکد؛ و ماهی ها بی درنگ به زندگی طبیعی ادامه می دهند؛ و بچه ی عنکبوت آغاز زندگی اش را با تنیدن شروع می نماید؛ بیان گر دست توانایی در پشت ماجرا نیست؟ ! زهی تأسف! و شاعر چه تمام سخن رانده است:

ساقی بیا که شد قدح لاله پر ز می *** طامات تا به چند و خرابات تا به کی؟!

به جرأت باید گفت: اگر لجاجت و تعصب، و سبک سری و خودخواهی برخی انسان ها نبود، سخن از این مقوله لزومی نداشت؛ زیرا همه چیز و همه جا بر او گواه می باشد و این بر اهل دانش و بینش آشکارتر است.(1) به راستی آیا اصرار بر وجود «آب» و «هوا»، و استدلال در این زمینه لزومی دارد و برای کسی سودمند خواهد بود؟

به نظر نگارنده : تنها توجیه برای «انکار خدا » از سوی اینان این است که منکران می خواهند مردم را به جای گرایش به خدا ، به طرف خویش بکشانند و استثمار کنند که لزوما انکار خدا را از سوی این ها ضروری خواهد نمود.(2)

ص: 132

آن کس که از قضای تو به خشم آید، نمی تواند فرمانت را برگرداند و کسی که از فرمانت رو گرداند، از تو بی نیاز نخواهد بود.»(1)

تسبیح تو گوید به چمن بلبل گویا *** توحید تو خواند به سحر مرغ سحر خوان

- موسی علیه السلام که چوپانی تهیدست بود از رویارویی با خون ریزترین امپراطور قدرتمند زمان خود نهراسید و به همراهی برادرش او را به یکتا پرستی فراخواند و تا نابودی او از پای ننشست.

- در رویداد کربلا امام حسین علیه السلام با اندک همراهان فداکارش با آن که شهادت خود و اسارت خاندانشان را قطعی می دیدند هراسی به دل راه نداده و در برابر هزاران نفر جنگ جو جنگیدند تا به شهادت رسیدند و دست از آزادگی و آرمان های مقدس خویش بر نداشتند.

یار بی پرده از در و دیوار *** در تجلی است یا اولی الابصار

چشم بگشا به گلستان و ببین *** جلوه ی آب صاف در گل و خار

ز آب بی رنگ صد هزاران رنگ *** لاله و گل نگر در آن گلزار

دیوان هاتف اصفهانی

زندگی پیامبران و امامان علیهم السلام و پیروان راستین اینان یک سره لبریز از تابش پرتوهای درخشنده و تابنده ی خداوند بر وجود آنان بوده است به گونه ای که اندیشه های ناب توحیدی را می توان در همه ی زوایای زندگی آنان یافت و دید.

در زندگی پاک، تنها برترین، والاترین و زبدگان انسان ها می توانند به عنوان نمایندگان و جانشینان خداوند در روی زمین رهبری انسان ها را بر عهده گیرند و کسان دیگر و دیگر نظام ها، فاقد توانایی و شایستگی در این عرصه می باشند.

در زندگی پاک، انسانها بهترین دین (برنامه ی زندگی) را از دست اشرف انسانها دریافت خواهند نمود.

نتیجه ی این همه پاکی ها و گزینش برترین ها، سرزدن بهترین رفتارها و رفتارهای توحیدی از انسان ها خواهد بود.

در اسلام زندگی پاک، سخن پاک، نسل پاک، رفتار پاک، غذای پاک، تحیت پاک، شهر پاک، همسر پاک و بالاخره انفاق از پاک ها، پسندیده و سفارش شده است. (1)

ص: 136

- پنجاه درس اصول عقاید برای جوانان / ناصر مکارم شیرازی

- اصول و عقاید اسلامی و نگاهی به زندگانی پیشوایان معصوم علیهم السلام/جعفر سبحانی

- کلام (1)/ على افضلی

- همه باید بدانند / ابراهیم امینی

- آشنایی با اسلام / ابراهیم امینی

- درس هایی از اصول عقاید (1) نبوت، امامت، معاد / محمد اسدی گرمارودی

- توحید در نظام عقیدتی و نظام ارزشی اسلام / محمد تقی مصباح یزدی

- ایدئولوژی و عقاید اسلامی / محمد دشتی

ص: 139