ص: 2

درآمدی به روش های جنگ نرم و شیوه های مقابله با آن از نگاه قرآن و حدیث

نویسنده؛علی اکبر صیدی

دانش اموخته حوزه و دانشگاه,پژوهشگر

قلم مهر

ص: 3

بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 4

این اثر به روان پاک مالک اشتر زمان، شهید سردار سپهبد قاسم سلیمانی تقدیم می گردد. سرداری که خالصامه عمرش را در مبارزه با استکبار و خدمت به اسلام و مسلمین سپری نمود.

یادش گرامی و راهش پر رهرو

ص: 5

ص: 6

1-1-2-1-6- حس گرایی... 43

1-1-2-1-7- برتری طلبی و نژادپرستی... 43

1-1-2-1-8- دنیاگرایی و علاقه شدید به جمع آوری ثروت... 43

1-1-2-1-9- سرکشی و نافرمانی از دستورات خدا و پیامبران... 44

1-1-2-1-10- سنگ دلی (قساوت قلب)... 45

1-1-2-1-11- نیرنگ بازی (حیله گری)... 45

1-1-3- منافقان... 45

الف- خصوصیات عبادی- اجتماعی منافقین... 48

ب- ویژگی های اخلاقی دو چهرگان... 49

ج- خصوصیات سیاسی منافقین... 50

بخش دوم: ماهیت جنگ نرم... 53

1-2- ماهیت جنگ نرم... 54

انواع جنگ... 54

الف- جنگ سخت... 54

ب- جنگ نیمه سخت... 54

ج- جنگ ترکیبی (هیبریدی)... 55

د- جنگ بیولوژیکی... 55

ه- جنگ نرم... 56

1-1- تاریخچه جنگ نرم. ..56

استعمار... 57

جنگ سرد ...57

جنگ نرم... 58

1-2- سیر تحول واژگان در خصوص جنگ نرم با استناد به بیانات رهبر معظم انقلاب... 59

ص: 8

الف- تهاجم فرهنگی... 59

ب- شبيخون فرهنگي... 59

ج- براندازی نرم... 59

د- ناتوی فرهنگی... 60

ه- توطئه نرم... 60

و- جنگ نرم... 60

1-3- مفهوم جنگ نرم... 60

- چرایی جنگ نرم... 61

1-4- فتنه، به عنوان مهم ترین معادل جنگ نرم در قرآن و حدیث... 61

معنای فتنه... 61

- ویژگی های جنگ نرم (فتنه)... 62

1- غبارآلودگی و تاریکی فضای فکری جامعه... 63

2- شروع (شکل گیری) پنهانی... 63

3- آغازش ناشناخته... 63

4- مجهز و با تشکیلات... 64

5- فراگیری... 64

6- پیچیدگی... 64

برخی آثار شوم (قدرت تخریبی)فتنه...65

1- آثارِ تخریبی زشت و ماندگار... 65

2- در هم کوبنده، شکننده و گمراه کننده ...66

3- جدایی بین مردم و ولایت و امامت (رهبری) ...66

4- خون ریزی (خون به ناحق) ...66

5- قطع روابط خانوادگی... 66

ص: 9

6- آوارگی، بی خانمانی و بیماری... 67

7- تخریب پایه های دین و اصول و ارزش های دینی... 67

8- درگیری مردم با یکدیگر (حق و باطل)... 67

9- بزرگ ترین معضل برای مردم و مسئولین... 67

1-2-4- گسترۀ جنگ نرم از منظر قرآن... 67

1-2-4- اصول جنگ نرم... 68

1- تدریج... 68

مراحل تدریج در دام های شیطانی از زبان قرآن کریم... 69

الف- القاء... 69

ب- تماس (مسّ و برخورد)... 69

ج- ورد به قلب (وسوسه و پنهان کاری)... 70

د- دوست شدن (همراهِ همیشگی) انسان... 70

ه- همگروهی با شیطان.. .71

و- تسلط شیطان... 71

2- استمرار...72

3- عوام پذیری... 73

1-2-6- زمینه ها (خاستگاه) جنگ نرم... 76

الف- روزنه های واقعی (حقیقی)... 77

1- استغنای مالی... 77

2- آوازه ی نیک (سلبریتی) ...78

3- غرور و شهوت ها... 78

4- ساده اندیشی و هوس زدگی... 79

5- گروه گرایی و تعصبات جاهلانه... 81

ص: 10

6- قدرت طلبی... 81

7- محیط (محیط فتنه آلود) ...82

7-1- محیط جغرافیایی... 84

تأثیر لقمه حرام در تربیت و تقوا... 85

7-2- محیط اجتماعی... 86

7-2-1- حکومت (حاکمیت)... 87

7-2-2- رسانه... 88

7-2-3- خانواده... 88

7-2-4- دوستان... 89

7-2-5- محیط آموزشی رسمی (مدرسه و دانشگاه)... 92

ب- روزنه های ساختگی (دشمن تراشیده)... 93

1-2-7- اتاق فکر، از لوازم جنگ نرم... 93

1-2-8- روش های جنگ نرم... 94

1-2-8-1- روش های گفتارى... 94

1- عمليات روانى...94

2. عمليات روانى پنهانى... 95

2. عمليات ادراكى... 97

3. ديپلماسى عمومى (يا مردم محور)... 97

4. فريب استراتژيكى... 99

1-2-8-2- روش های رفتارى... 100

1. اعتراض... 100

2. عدم همكارى با دولت (نافرمانى مدنى) ...101

3. مداخله غیرخشونت آمیز...101

ص: 11

4. جذب مخالفان حكومت... 101

1-2-8-3- روش های شبکه ای... 102

1-2-8- ابزارهاى جنگ نرم... 102

1-2-8-1- صنايع فرهنگى... 103

1-2-8-2- ابزارهاى رسانه ای... 105

1-2-8-3- فن آوری های نوين ارتباطى... 107

1-2-9- تاکتیک های عمليات روانى در جنگ نرم... 108

شیوه ها و اقدامات جنگ نرم در ايران...120

خلاصه فصل 1...130

خلاصۀ بخش یکم از فصل یکم (دشمن شناسی) ...130

خلاصۀ بخش دوم از فصل یکم (ماهیت جنگ نرم) ...133

فصل دوم: مروری بر شیوه های جنگِ نرم و مصادیق آن از نگاه قرآن و حدیث... 139

مقدمه فصل دوم... 140

بخش سوم: شیوه های جنگ نرم در بعد سیاسی... 143

مقدمه... 144

2-1-1- پیمان شکنی... 144

2-1-1-1- پیمان شکنی یهود بنی النضیر- نقشۀ ترور نبی مکرم اسلام...145

2-1-1-2- پیمان شکنی یهود بنی قینقاع و اخراج آن ها از مدینه... 147

2-1-1-3- پیمان شکنی یهود بنی غریظه... 148

چند نمونه از عهدشکنی استکبار جهانی در قرون اخیر... 149

الف- نسبت به انگلیس... 149

1- پیمان شکنی آمریکا در جنگ جهانی دوم... 150

2- جلوگیری آمریکا از استفاده انگلیس از انرژی اتمی... 151

ص: 12

3- پیمان شکنی آمریکا در بحران سوئز... 151

4- تهاجم به یکی از مستعمره های انگلیس... 152

5- فعالیت سرویس جاسوسی آمریکا در انگلیس... 152

6- فریب انگلیس توسط آمریکا در کودتای 28 مرداد... 152

بدعهدی آمریکا نسبت به انگلستان و سست شدن روابط میان دو کشور... 153

عهدشکنی ها و جفاهای تاریخی آمریکا علیه ملت ایران... 156

1- نفوذ از طریق اعزام مستشار 156

2- حمایت از فرقه گرایی و بی ثباتی در ایران... 157

3- کودتای آمریکایی 28 مرداد... 157

4- غارت نفت ایران با قرارداد کنسرسیوم. 158

5- پیوند شوم سیا و ساواک... 159

6- گرفتن حق توحش و تحمیل کاپیتولاسیون به مردم ایران... 159

7- آمریکا و به اصطلاح انقلاب سفید... 160

8- نقض تمامیت ارضی ایران و تجاوز به طبس... 160

9- مخالفت با برنامه صلح آمیز هسته ای ایران... 161

2-1-2- تفرقه افکنی و جلوگیری از همبستگی مسلمین... 161

الف- صدر اسلام... 161

ب- قرون اخیر... 163

ایجاد اختلاف داخلی... 163

ایجاد اختلاف بین المللی... 164

2-1-3- سركوب... 165

الف- تهدید... 165

ب-توسل به خشونت و اذیت... 165

ص: 13

ج- تطمیع... 166

د- پیشنهاد سازش (نرمش)... 167

2-1-4- تضعیف و حذف رهبری... 167

2-1-4-1- تهمت و افتراء... 168

2-1-4-1-1- تهمت برتری جویی به پیامبر خدا... 168

2-1-4-1-2- تهمت جنون و سبک مغزی... 168

2-1-4-1-3- نسبت دادن (تهمت) ساحری و سحر زدگی به پیامبران الهی... 169

4-1-4-1-2- دروغ گو خواندن رهبر... 169

5-1-4-1-2- نسبت شاعری به رهبر. 169

6-1-4-1-2- نسبت ناروای کاهنی به پیامبران... 170

7-1-4-1-2- برچسب فسادگری به رهبر... 170

8-1-4-1-2- برچسب گمراهی به رهبر دینی... 170

9-1-4-1-2- تهمت ناتوانی و فریب کاری به رهبر... 170

2-1-4-2- معرفی رهبر دینی به عنوان سرچشمه بدبختی ها و ناکامی ها... 171

2-1-4-3- تحقیر و تمسخر رهبر... 171

2-1-4-4- تهدید رهبر... 172

2-1-4-5-انکار و ایجاد تردید نسبت به حقانیت رهبری... 172

2-1-4-6- آزار رساندن به رهبر و پیروانش... 173

2-1-4-7- نقشۀ قتل پیامبران... 174

13-1-4-1-2- قتل رهبران الهی... 174

2-1-5- مکر و نیرنگ... 175

نمونه ای از سیاست های معاویه برای فریب افکار عمومی... 176

بخش چهارم: گستره جنگ نرم در بعد اجتماعی... 179

ص: 14

مقدمه... 180

2-2- گستره جنگ نرم در بعد اجتماعی... 180

2-2-1- بردگى و بندگی انسان ها ...180

2-2-2- وارونه جلوه دادن امور (آدرس غلط دادن)... 181

2-2-3- شایعه پراکنی... 183

2-2-3-1- شایعه شهادت نبی مکرم اسلام در جنگ احد... 184

2-2-3-2- شایعه سازی کفار در غزوه حمراء الاسد...184

2-2-3-3- شایعه سازی کفار در غزوه بدر صغرا... 185

2-2-3-4- شایعه سازی منافقان در جنگ احزاب (خندق)... 186

2-2-4- القاي خوف و وحشت در دل مردم... 187

2-2-5- مانع تراشی وبهانه گیری (فرار از مسولیت)... 188

2-2-6-دروغ گویی و دروغ پراکنی... 189

2-2-7-تحریک عواطف مصلحانِ الهی... 190

2-2-7- نفوذ در لایه های جامعه اسلامی... 190

الف- نفوذ به عامه مردم... 191

ب- تلاش برای نفوذ به ارکان نظام اسلامی... 191

2-2-5- نفاق و نیرنگ... 193

2-2-6- گسترش انواع فساد... 194

2-2-6-1- فساد اخلاقی... 195

2-2-6-2- فساد جنسی... 196

2-2-6-3- فساد اداری... 198

2-2-6-4- فساد اقتصادی... 199

- رابطه فساد اداری و فساد اقتصادی... 200

ص: 15

2-2-7- تحقير توده هاى مستضعف... 200

2-2-8- آزار رساندن به پیامبر اکرم و مسلمانان... 200

2-2-9- تمسخر انبیاء و پیروانشان... 201

2-2-10- ایجاد ناامیدی درجامعه (یأس)... 202

2-2-11- ترویج اعتیاد و مسکرات... 203

بخش پنجم: شیوه های خصومت جنگ نرم دشمنان با اسلام در بعد نظامی... 205

مقدمه...206

2-3-1- جنگ افروزی... 206

2-3-2- طرح ترور پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) ...209

2-3-3- تحریک و تجهیز مخالفان اسلام... 211

ب. تحریک سران بنی قریظه... 212

2-3-4- تهدید امنیت (ایجاد ناامنی و تهدید نظامی) ...213

2-3-5- جاسوسی علیه مسلمانان... 214

الف- جاسوسی و خیانت ابولبابه انصاری... 214

ب- جاسوسی حاطب بن ابی بلتعه... 215

ج- جاسوسی از روی نیاز... 217

د- جاسوسی منافقان... 217

2-3-6- تلاش برای تضعیف روحیه لشگریان اسلام... 219

2-3-7- تضعیف روحیه ایثارگران و خانواده شهدا ...220

بخش ششم: شیوه های جنگ نرم در حوزه فرهنگی.. 221

مقدمه... 222

فرهنگ... 223

2-4- شیوه های خصومت مستکبرین با اسلام از بعد فرهنگی... 224

ص: 16

2-4-1- انکار رسالت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، حقیقت گریزی و نژادپرستی... 224

2-4-2- سعی در گمراه کردن مسلمانان و مردم با شیوه های گوناگون... 225

2-4-2-1- تضعیف توحید (نسبت فقر دادن به خدا) ...226

2-4-2-2- شبهه ارائه تورات در قرآن به گونه ای تحریف یافته! و منکر رسالت نبی مکرم اسلام... 226

2-4-1-3- ترجیح بت پرستی بر خداپرستی جهت ایجاد تردید در مسلمین... 227

2-4-1-4- ترویج خرافات... 228

2-4-1-5- شبه افکنی... 228

2-4-3- به بازی گرفتن اصل دین... 229

2-4-4- کتمان بشارت پیامبر اسلام... 230

2-4-5- تحریف آموزه های اسلامی...231

2-4-6- دشمنی با جبرئیل (علیه السلام)... 232

بخش هفتم: شیوه های خصومت استکبار با اسلام از بعد اقتصادی... 233

مقدمه... 234

2-5-1- انحصارطلبی... 235

2-5-2- تحریم اقتصادی... 236

2-5-3- ترویج فساد اقتصادی... 237

2-5-4- عدم بازپرداخت اموال مسلمین (توقیف و مصادره اموال)... 239

2-5-5- ترغیب مسلمین به بخل ورزی (عدم همکاری اقتصادی با دولت اسلامی)... 240

2-5-6- نابود کردن زیرساخت های اقتصادی-صنعتی... 241

خلاصه فصل دوم...242

فصل سوم: اصول و روش های مبارزه با جنگ نرم از نگاه قرآن... 245

مقدمه فصل سوم... 246

ص: 17

بخش هشتم: ضرورت و اصول مقابله با جنگ نرم... 249

3-1-1- ضرورت مقابله با فتنه (جنگ نرم)... 250

3-1-2- عوامل مؤثر در مقابله با جنگ نرم... 251

3-1-2-1- وجود رهبری صالح و یاورانی راستین... 251

3-1-2-2- پناه بردن به قرآن... 254

3-1-2-3- علم و بصیرت... 255

الف- علم به معنی دانستن مطالب و مسائل... 255

ب- بصیرت... 256

3-1-2-4- شناسایی و معرفی سران فتنه... 257

3-1-2-5- حضور فعال نخبگان و یاران جبهه حق در جامعه...258

3-1-2-6- حضور توده مردم (حامیان حق) در خارج از صحنۀ فتنه...258

3-1-2-7- حرکت محتاطانه و پرهیز از احساسات... 259

3-1-3- اصول مقابله با فتنه (جنگ نرم) ...260

3-1-3-1- خودباوری (اعتمادبه نفس) همراه باایمان... 260

3-1-3-2- استمرارِ مبارزه... 261

3-1-3-3- صبر و تقوا... 262

3-1-3-5- استمرار کنترل اجتماعی (امربه معروف و نهی از منکر)،... 264

3-1-2-5- ترویج و تبلیغ قانون نفی سلطه (نفی سبیل)... 265

3-1-4- روش های مهم، در مبارزه با مستکبرین... 266

بخش نهم: روش های مبارزه با استکبار در بعد سیاسی... 267

مقدمه بخش نهم...268

3-2-1- عدم اعتماد و تکیه بر دشمن... 268

3-2-2- از دشمن انتظار یاری نداشته باشید (یاری نجویید)... 269

ص: 18

3-2-3- عدم اعتماد به «صلح نامه ها و معاهدات» با دشمن... 270

3-2-4- در مقابل پیمان شکنی دشمن، شما نیز پیمان را بشکنید!... 272

3-2-5- درخواست صلح و معاهداتِ خفت بار از سوی مسلمین به دشمن، ممنوع... 272

3-2-6- تکیه بر نیروها و توان داخلی... 273

3-2-7- مقاومت و مبارزه با پیمان شکنان... 274

3-2-8- زیر بار سازش با دشمن نروید... 275

3-2-9- وحدت و یکپارچگی... 277

3-2-10- شناسایی منافقان و مبارزه با آنان... 278

3-2-11- اطاعت از رهبری... 280

3-2-12- حمایت از رهبری (شناخت توطئه ها و دفع آن از ولی امر)... 281

3-2-13- نگاهی گذرا به صلح و سابقه آن در قرآن کریم و سیره اهل بیت... 282

الف- صلح نامه های تحمیلی... 283

ب- پیمان در موضع قدرت... 284

نکته های ویژۀ صلح حدیبیه... 284

بخش دهم: شیوه های مقابله با جنگ نرم، در بعد اجتماعی... 287

مقدمه بخش دهم... 288

3-3-1- جلوگیری از شایعه... 288

3-3-1-1- ارجاع خبر به آگاهان (اهل تشخيص)... 288

3-3-1-2- تحقيق و بررسي اخبار و گزارش ها... 289

3-3-1-3- پیروی از علم... 290

3-3-2- تقویت روحیۀ استکبارستیزی و شجاعت... 290

3-3-3- از دشمن نترسید... 292

3-3-4- از تجهیزات و امکانات مادی دشمن شگفت زده نشوید... 293

ص: 19

3-3-5- ایمان به امدادهای غیبی و نصرت الهی... 294

3-3-5- 1- لشکریان الهي... 295

3-2-5-1-1- نزول باد شدید (طوفان)... 296

3-3-5-1-2- نزول باران... 296

3-3-5- 1-3- نزول فرشتگان... 296

3-3-5-2- حفظ و صيانت در برابر دشمنان و حوادث ناگوار... 298

3-3-5-3- اعطای آرامش و اطمينان قلبي... 299

3-3-5-4- اندک نمايي... 300

3-3-5-5- ایجاد ترس و وحشت در دل دشمنان... 302

3-3-6- ترویج آزادگی و یکتاپرستی... 303

3-3-7- تحقیر و شکستن شکوه ظاهری مستکبران... 304

3-3-8- مبارزه با انواع فسادِ اجتماعی- اخلاقی... 305

3-3-9- شناختِ حق و نشر آن... 306

3-3-10- تزریق امید به جامعه... 307

3-3-11- مبارزه با مواد مخدر و مسکرات... 309

بخش یازدهم: شیوه های مقابله با استکبار درزمینة فرهنگی... 311

3-4- شیوه های مقابله با استکبار درزمینة فرهنگی... 312

3-4-1- تعمیق باورهای دینی و فرهنگی... 312

3-4-1-1- ترویج عقل گرایی (ژرف اندیشی) در جامعه... 313

3-4-1-2- به کارگیری اصول، روش های صحیح تربیتی... 314

3-4-1-3- به کارگیری مبلغان دینی توانمند... 314

3-4-1-4- تعظیم شعائر الهی... 315

3-4-1-5- پرهیز از شبهات و پاسخگویی منطقی به آن ها ...315

ص: 20

بخش دوازدهم: شیوه های مقابله با استکبار در بعد نظامی... 317

3-5-1- تقویت توان دفاعی مسلمین... 318

3-5-2- قدرت نمایی در برابر دشمن (رزمایش نظامی)... 319

3-5-3- تأکید به مقابله به مثل (انتقام) ...320

3-5-4- مراقبت و محافظت از سران اسلامی (شخصیت های مهم)... 321

3-5-5- حفاظت از اسرار و اطلاعات... 322

3-5-6- فراهم ساختن تجهیزات ضد جاسوسی... 323

3-5-7- اشرافِ اطلاعاتی به دشمن... 324

3-5-8- تقویت روحیه و انگیزه مدافعان امنیت... 324

3-5-9- تقویت روحیه و انگیزه خانواده مدافعان امنیت (شهدا و ایثارگران)... 325

بخش سیزدهم: شیوه های مقابله با جنگ نرم در حوزه اقتصاد.... 327

مقدمه...328

3-6-1- مبارزه با فساد اقتصادی... 328

3-6-2- تقویت قدرت اقتصادی... 330

الف- تولید (صنعت) ...331

ب- توزیع... 334

انواع توزیع... 334

1- توزیع قبل از تولید:... 334

2- توزیع بعد از تولید:... 335

3- توزیع مجدد... 333

سیاست های تکلیفی (واجب) در توزیع مجدد:... 335

سیاست های تشویقی (انفاق) در توزیع مجدد:... 336

ج- مصرف... 337

ص: 21

اصول مصرف... 338

اصل توجّه به اولویت ها در هزینه های مصرفی... 338

زهد و ساده زیستی... 340

آسیب شنایی مصرف... 341

1- اتراف... 341

2- اسراف... 343

3-6-3- تحریم اقتصادی متقابل ...344

3-6-4- میانه روی در امور اقتصادی... 345

3-6-5- توجه به اقتصاد مقاومتی... 345

خلاصه فصل سوم... 347

خلاصه بخش هشتم از فصل سوم... 347

خلاصه بخش نهم از فصل سوم... 347

روش های مبارزه جنگ نرم در بعد سیاسی شامل موارد ذیل است: ...347

خلاصه بخش دهم از فصل سوم... 348

خلاصه بخش یازدهم از فصل سوم... 348

خلاصه بخش دوازدهم از فصل سوم...348

خلاصه فصل سیزدهم از فصل سوم... 349

چکیده مفصل برای کل کتاب با محوریت سر تیتر مطالب... 351

خلاصۀ بخش یکم از فصل یکم (دشمن شناسی)... 351

1- شیطان... 351

2- کافران... 351

3- منافقان... 352

خلاصه بخش دوم از فصل یکم (اصول و روش های جنگ نرم)... 353

ص: 22

اصول فریب استراتژیک: ...354

خلاصه بخش سوم از فصل دوم (گستره جنگ نرم در بعد سیاسی) ...354

خلاصه بخش چهارم از فصل دوم (گستره جنگ نرم درزمینة مسائل اجتماعی)... 355

خلاصه بخش پنجم از فصل دوم (گستره جنگ نرم درزمینة مسائل نظامی)... 355

خلاصه بخش ششم از فصل دوم (جنگ نرم فرهنگی)... 355

خلاصه بخش هفتم از فصل دوم (جنگ نرم اقتصادی) ...356

گسترۀ خصومت استکبار با اسلام از بعد ا اقتصادی شامل انحصارطلبی، تحریم اقتصادی،... 356

خلاصه بخش هشتم از فصل سوم... 356

خلاصه بخش نهم از فصل سوم... 356

روش های مبارزه جنگ نرم در بعد سیاسی شامل موارد ذیل است: ...356

خلاصه بخش دهم از فصل سوم... 357

خلاصه بخش یازدهم...357

خلاصه بخش دوازدهم...357

خلاصه فصل سیزدهم از فصل سوم... 358

منابع و مآخذ... 359

ص: 23

ص: 24

جهان اسلام، ازجمله جمهوری اسلامی ایران، با آن درگیر است؛ مطرح می گردد. چراکه احصایِ همۀِ مصادیق جنگ نرم در هر یک از حوزه های پنج گانه (سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، نظامی و اقتصادی) نیازمند چندین جلد کتاب قطور است.

آنچه در این کتاب آمده، بیان خط و مشی ها و قوانین کلی با استناد به آیات و روایات است، به عبارت دیگر، بیان حوادث در عصر نزول و تعمیم آن به نسل های بعد است. مثل پیمان شکنی کفار و مشرکین در زمان حضرت رسول اکرم صل الله علیه و اله و تعمیم آن به عهدشکنی های غرب در قبال جمهوری اسلامی ایران، نظیر برجام و...

لذا قرآن کریم، قوانین کلی را بیان کرده که تا روز قیامت، قابل تعمیم است. مثلِ عهدشکنی و قانون شکنی کفار که خداوند به مسلمین دستور می دهد در چنین مواردی، شما نیز پیمان نامه را به سوی دشمن پرت کنید (بشکنید).

بنابراین خلط مبحث نشود که مثلاً در کجای قرآن، به «برجام» اشاره شده است؟ یا کسی بگوید: اصلاً این آیات به این مسائل دلالت ندارد(1) و...البته کسی که در حوزه تفسیر قرآن و علوم سیاسی با نگرش اسلامی، مهارتی ندارد؛ و یا این مطالب با سلیقه و دیدگاهش، سازگار نباشد؛ بسا در پذیرش مطالبِ این اثر، تعلل ورزد که امری است کاملاً طبیعی. ولی صاحبان بصیرت و اهل فن، به خوبی مطالب را درک می کنند.

برای تنظیم مطالب کتاب، دو شیوه وجود داشت.

الف- اول ترفند دشمن ذکرشده بلافاصله راهکارهای قرآنی ذکر شود

ب- ترفندهای دشمن و راهکارها هرکدام در فصل جداگانه، تنظیم شود.

با بررسی های انجام گرفته شیوه دوم را برگزیدیم تا مطالب ازهم گسیخته نشده دورنمایی کلی از دو مقوله ی ترفندِ دشمن و شیوه های مقابله از نگاه قرآن ارائه شود.

ص: 26

ارجاعات درون متنی، غالباً بر سبک APA است؛ اما در مواردی از سبک قدیم نیز استفاده کرده ایم، مخصوصاً در ارجاع به نهج البلاغه و برخی کتب دیگر. تا یادآور این سبک به نسل جدید باشیم(1).

تفاوت (امتیازِ) این کتاب، نسبت به آثاری که تاکنون دراین باره منتشرشده اند؛ به شرح ذیل است:

1- تا جایی که امکان داشته، اثرِ پیشِ رو، به زبان ساده تدوین شده اصطلاحات تخصصی و پیچیده، بکار نبسته ایم تا همه اقشار بتوانند از آن، بهره مند شوند.

2- دومین امتیازِ این کتاب، داشتن خلاصۀ هر بخش و چکیدۀ مفصل برای کلِ کتاب-با محوریت سر تیتر مطالب- است که اگر خواننده ای فرصت مطالعه همه مطالب را نداشته باشد؛ از چکیده مطالب بهره مند گردد.

3- سومین امتیاز مهم این کتاب، طبقه بندی موضوعی (رشته ای) مطالب است؛ به عبارت دیگر، تشریح مقوله «جنگ نرم» در حوزه های مشروح ذیل است که هرکسی، به مقتضای علاقه و رشته تحصیلی خود، از مطالب بهره مند می گردد ازجمله:

الف- علوم سیاسی

ب- علوم اجتماعی

ج- اقتصاد

د- دین و فرهنگ

ه- امنیت ملی (جنگ نرم در حوزه دفاعی و امنیتی)

4- چهارمین ویژگی منحصربه فرد این اثر، داشتن مبنای استوار علمی یعنی استناد به آیات قرآن و احادیث معصومین علیهم السلام است؛ زیرا ممکن است عنوان برخی مطالب بدیهی به نظرید! اما تطبیق و تبیین این حوادث و مطالب با رخدادهای عصر نبوی(2) و علوی(3) از

ص: 27

تازگی های این اثر بشمار می رود. چراکه قرآن و سنت، یقینی ترین و مطمئن ترین راه را به ما نشان می دهند.

5- جامعیت و پرداختن به همۀ گستره های جنگ نرم (سیاسی، اجتماعی، فرهنگی-دینی، اقتصادی و امنیتی)، از دیگر امتیازات این اثر به شمار می رود. چون مؤلف تاکنون به چنین اثرِ جامعی دست نیافته است.

6- متن عربی و ترجمه آیات و روایات و پاره ای توضیحات لازم، در پاورقی درج شده است تا خواننده، به راحتی به اصل مطلب دست یافته، سپس در صورت نیاز، پاورقی را نیز دنبال کند(1).

7- حوادث تاریخی اکثراً به صورت بسیار کوتاه بیان شده است.

8- این اثرمی تواند به عنوان منبعی برای دروس دانشگاهی و مراکز آموزشی- پژوهشی (پژوهشکده ها و پژوهشگاه ها) در حوزه علوم اجتماعی، علوم سیاسی و مطالعات فرهنگی و مباحث میان رشته ای معارف قرآن کریم و غیره در نظر گرفته شود.

9- در حد امکان، عصاره مطالب، به صورت خلاصه، درج شده از تفصیل و توضیح اضافی پرهیز شده است.

10- نکته آخر اینکه، این کتاب صرفاً به عنوان درآمد (فهرست اجمالی و سرفصل برخی مطالب است)(2). امید که جنگ نرم در هریک از موضوعات (سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، دینی، اقتصادی و امنیتی و...) توسط نگارنده و دیگر محققین، به صورت مستقل

ص: 28

و مفصل با استناد به قرآن و روایات و با استناد به رخدادهای جهانی و عملکرد مستکبرین دنیا، در چندین مجلد به جامعه علمی ارائه گردد.

11- گرچه عنوان کتاب «روش های جنگ نرم و شیوه های مقابله با آن از نگاه قرآن و حدیث» است؛ اما مبنای کار، آیات قرآن است. برای رعایت اختصار، در مواقع لزوم، از حدیث، مخصوصاً نهج البلاغه، استفاده کرده ایم.

12- این کتاب، در سه فصل و سیزده بخش تدوین شده است.

13- آخرین نکته این که طی سال های 1392 تا 1400 مقالاتی از نگارنده این سطور در نشریات و اجلاس ها با موضوع جنگ نرم و غیره با نگاه قرآنی منتشرشده است که این کتاب، بخشی از مطالبِ این مقالات را نیز دربرمی گیرد.

در پایان، وظیفه خود می دانم زحمات همه کسانی که در این حوزه گام های ارزشمندی برداشته آثاری تولید کرده اند؛ تقدیر و تشکر کنم، زیرا جامعیت این کتاب، ثمرۀ زحمات این عزیزان است که اسم و عنوان اثرشان در منابع ذکرشده است.

نظر به این که هیچ اثر انسانی، خالی از نقص و نقد نیست؛ از همه اندیشمندان انتظار داریم نقطه نظرات خود را از طریق رایانامه (ایمیل) به نشانی ذیل، به مؤلف کتاب ارسال نمایند.

Seidi125@gmail.com

«ما رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَ لكِنَّ اللَّهَ رَمى»(انفال/17). «وَ ما تَوْفيقي إِلاَّ بِاللَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ إِلَيْهِ أُنيبُ»(هود/88)

با تشکر

علی اکبر صیدی- مؤلف

آذرماه 1400شمسی

ص: 29

ص: 30

و جنگ نرم، هدف گرفته اند (جاودانی،1382)، این در حالی است که بسا، پاره ای از مردم، از حقیقت این نقشه ها و ترفندهای شیطانی استکبار، بی خبر هستند. آيات 31 - 33 سوره سبأ(1) و آیه 21 سوره ابراهيم(2) حاكى از دسيسه هاى شبانه روزى مستكبران براى القاى انديشه هاى خود به مستضعفان و تشويق آنان به پيروى از خود و همچنين بیان کننده پيروى مستضعفان از آنان به سبب ضعف فرهنگى است كه در اغلب موارد با ضعف اقتصادى و نظامى نيز توأم است

طبق آيه 169 سوره بقره(3)، شيطان(4)، انسان ها را به انواع بدی ها و زشتی ها دستور مى دهد..

تاریخ نشان داده است كه استکبار جهانی (آمریكا)، حتی از بدعهدی و پیمان شكنی نسبت به متحد همیشگی اش نیز كوتاهی نكرد (بگلو، 1395).

در ایران، نمونه بارز این عهدشکنی، در ماجرای برجام و... روشن شد. همچنین تلاش برای تجزیه کشورهای مسلمان، دامن زدن به اختلافات قومی (ترک، کرد، عرب، عجم، بلوچ و...) ترور شخصیت های علمی، دینی و سیاسی و فرهنگی مسلمانان، مخصوصاً در

ص: 32

ایران- با شیوه های گوناگون (نظامی، بیولوژیک و ...)، جزو برنامه های آمریکا و یهود است. ترور دانشمندان هسته ای ایران، ترور بیولوژیک شخصیت های فرهنگی و هنری و...، نمونه بارز آن است. امروزه به عیان مشاهده می شود که استکبار جهانی، مخالفان (اعم از مخالفان عقیدتی و سیاسی و...) را علیه مسلمانان تحریک و تجهیز می کند، مانند داعش، القاعده و حمایت از وهابیان عربستان و غیره. در عصر کنونی، آمریکا که در ظاهر به توان نظامی و قدرت سیاسی جهانی خود می بالد، ایران اسلامی را به انواع گزینه های روی میز ازجمله حمله نظامی تهدید می کند (گروه مطالعات بسیج،1388 ص 124). از سوی دیگر با ایران هراسی، کشورهای اسلامی، ازجمله بلاد عربی منطقه را علیه ایران تحریک و متحد می کند، به گونه ای که برخی مانند عربستان با ایران قطع ارتباط می کند.

قرآن کریم، ضمن تصریح به ترفندهای استکباری فوق، اصول و راهکارهای لازم را نیز بیان نموده است که شناخت و کاربست آن ها، بهترین و مناسب ترین راه گشای جهان اسلام درراه استکبارستیزی خواهد بود (زمر/23 و 55)(1)؛ زیرا دستورهای قرآنی، از چشمه زلال وحی بیرون آمده –برخلاف اندیشه های صرف بشری- فاقد هرگونه عیب و نقص بوده و در کل جهان قابلیت اجرایی داشته (یوسف/104؛ ص/78)(2)، به همه نیازهای اساسی انسان، توجه کرده است (نحل/89)(3)

مقایسۀ مجموعۀ نقشه های شوم ظالمان – که در قرآن ذکرشده- با عملکرد مستکبرین در طول تاریخ، همسانی و همخوانی کاملی را نشان می دهد، فقط شکل رفتارها، به دلیل رشد ابزارها و فنّاوری اندکی تفاوت دارد، نه اصل رفتار. ازاین رو، خداوند متعال، در قرآن کریم، دقیق ترین، مناسب ترین و بهترین راهکارها و اصول مبارزه با

ص: 33

استکبار را در حوزه جنگ نرم به مسلمین آموخته اند که باید این مسائل به دقت شناسایی، تبیین و عملی شوند.

پیروی از قرآن کریم، سنت(1) و رهبری و ولایت(2)، مهم ترین راه مقابله با جنگ نرم است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم): فَإِذَا الْتَبَسَتْ عَلَيْكُمُ الْفِتَنُ... فَعَلَيْكُمْ بِالْقُرْآنِ؛ آنگاه که فتنه ها ... همه جا را فراگيرد شما بايد به قرآن پناه ببريد. (الكافي ج 2، ص: 599).

امام علی علیه اسلام تأکیددارند که فقط و فقط من بودم كه چشم فتنه را كندم و جز من هیچ کس جرئت چنين كارى را نداشت، آنگاه که امواج سياهى ها بالا گرفت و به آخرين درجه شدّت خود رسيد. پس از من بپرسيد پيش از آن که مرا نيابيد…«فَإِنِّي فَقَأْتُ عَيْنَ الْفِتْنَةِ وَ لَمْ يَكُنْ لِيَجْتَرِئَ عَلَيْهَا أَحَدٌ غَيْرِي بَعْدَ أَنْ مَاجَ غَيْهَبُهَا وَ اشْتَدَّ كَلَبُهَا فَاسْأَلُونِي قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِي»(نهج البلاغه، خطبه 93) مولا علی علیه السلام در خطبه 5 نهج البلاغه، اهل بیت (ولایت و رهبری) را کشتی نجات از فتنه معرفی می کنند: أَیُّهَا النَّاسُ شُقُّوا أَمْوَاجَ الْفِتَنِ بِسُفُنِ النَّجَاةِ: ای مردم امواج فتنه ها را با کشتی های نجات (اهل بیت) در هم شکنید.

لذا قرآن کریم و احادیث، مطمئن ترین و معتبرترین، مرجع برای شناختِ چهرۀ واقعی استکبار و مقابله و مبارزه با آن است. بنابراين واجب است جهان اسلام مخصوصاً مردم مسلمان ایران، ابعاد و مصادیق توطئه های ذکرشده استکبار در قرآن کریم و شیوه های کنونی جنگ نرم را- که مشابه همان ترفندهای یادشده در کلام الهی، با رنگ و لعاب جدید است- یاد گرفته با هوشیاری مقابله کنند.

اَللّهُمَّ عَجِّل لِوَلیِّکَ الفَرَج

علی اکبر صیدی- مؤلف

آذرماه 1400شمسی

ص: 34

ص: 36

اما ابلیس، اسم خاص شیطانی است که در بهشت بر آدم سجده نکرد و با شیاطین دیگر، در پی منحرف کردن انسان هاست.

شیطان، از ماده «شطن»،88 بار در قرآن آمده است. قرآن کریم، بارها به صراحت، دشمنی آشکار شیطان با انسان را با تعبیر «إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِين؛ او، دشمن آشكار شماست»(بقره/168،208؛ انعام/142…)؛ یادآوری می نماید.

در قرآن کریم برخی از اوصاف شیطان بیان شده است؛ ازجمله: مستکبر(1)، کافر، کفور (ناسپاس)(2)، فاسق(3)، عصی (عصیانگر)(4) مارد و مَرید (سرکش)(5)، مذئوم (نکوهیده)(6)، رجیم (رانده شده)(7)، مدحور (رانده)(8)، ملعون(9)، مُنظَر (مهلت یافته)(10)، عَدُوّ، عدوّ مبین (دشمن، دشمن آشکار)(11)، همدم بد(12)، خذول (فروگذارنده انسان)(13)، مُضلّ مبین (گمراه کننده آشکار)(14)، غرور (فتنه گر، فریب کار)، وعده کاذب(15)، دعوت کننده به سوی جهنم(16)،

ص: 39

این موجود، برای گمراه نمودن انسان، از شیوه های گوناگون بهره می جوید برخی روش های ذکرشده در قرآن عبارت اند از زینت بخشی اعمال در نظر انسان (انفال/48؛ نحل/63…)(1)، محاصره کامل (اعراف/16، 17)(2)، اختلاف افکنی و گسستن پیوندها (اسراء/53)(3)، دستور دادن به منکرها (حشر/16، نور/21)(4)، استزلال یعنی بر اثر گناهان به لغزش افتادن (آل عمران/155)(5) و غیره.

امروزه استکبار جهانی (شیطان انسی) برای انحراف و انحطاط مسلمین، از شیوه ها و زمینه های انحرافی ابلیس نیز استفاده می کند. شایع ترین آن انحرافات اخلاقی و گسترش فساد ازجمله فساد جنسی(6) است.

دنيا و اندوختن ثروت) خواهى يافت (تا آنجا) كه هر يك از آن ها آرزو دارد هزار سال عمر به او داده شود.

این راهبرد در قوم یهود همچنان ادامه یافته تا این که امروز نیز به وضوح مشاهده می شود. گروه های یهودی آمریکا که تنها 5/2% جمعیت این کشور را تشکیل می دهند اما اطلاعات به دست آمده نشان می دهند که درآمد سرانه یهودیان آمریکا تقریباً دو برابر غیر یهودیان است. بیش از یک چهارم ثروتمندترین مردم آمریکا را یهودیان تشکیل می دهند و به طورکلی یک سوم کل میلیونرهای آمریکایی، یهودی هستند. 20% اساتید دانشگاه های معتبرآمریکا نیز یهودی هستند و 40% مؤسسات حقوقی معتبر در شهرهای نیویورک و واشنگتن متعلق به یهودیان هست. در سال 1996 تقریباً 300 سازمان یهودی در آمریکا فعالیت می کردند که درمجموع بودجه ای بالغ بر 6 میلیارد دلار در اختیار داشتند. لازم به ذکر است این مبلغ، از تولید ناخالص ملی نصف کشورهای عضو سازمان ملل بیشتر است (آخوندی،1385 ص 181).

به انسان دو رو، یعنی کسی که گفتار او با آنچه در دل دارد؛مخالف است؛منافق گویند که مکنون قلبی خود را پنهان کرده غیر آن را اظهار می دارد(سبحانی تبریزی، 1383، ج4 ص9).

قرآن کریم، منافق را حول محور عقیده (ایمان) تبیین می نماید، یعنی اینکه در باطن کافر و مشرک و منحرف باشد ولی در ظاهر،اظهار اسلام و ایمان کند(1)؛ زیرا سایر طبقه بندی های نفاق (نفاق اخلاقی، نفاق عملی و...) از همین عقیده و باور سرچشمه می گیرد.

دراین کتاب، ضمن پرداختن به نفاق در صدر اسلام، تبیین نفاق سیاسی در عصر حاضر- که در گفتار و عملکردِ برخی ازمردم و مسولین، جوامع اسلامی ازجمله ایران، تجلی دارد- مد نظر است؛گرچه نتیجه هردو(نفاق عقیدتی و سیاسی و...) در عمل یکسان است،همان آسیب زدن به کشور اسلامی و تامین منافع دشمنان می باشد.

منافق (سومین دسته از کفار) کسی است که کفر خویش را پنهان دارد و خلاف آن را آشکار سازد (بقره/ 204؛ منافقون/2)(2). این گروه در ردیف دشمنان داخلی واقعی(3) و خطرناک ترین دشمن، به حساب می آیند(4)؛ زیرا شناختشان برای عموم مسلمین و مؤمنین بسیار دشوار و در مواقعی غیرممکن است(5). لذا اسلام و مسلمین، از ناحیۀ منافقین، خیلی

ص: 46

ضربه می خورد. خداوند به نبی مکرم اسلام صل الله علیه و اله یادآور می شود که منافقان از روی نشانه ها و لحن کلام(1) (ویژگی های خاص) قابل شناسایی اند.

پیشوایان دین، ویژگی های فراوانی برای اهل نفاق برشمرده اند، ازجمله پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم): «منافق کسی است که چون وعده اى دهد تخلف کند، هرگاه عملى انجام دهد آشکارش نماید، چون حرفی بزند دروغ گوید، اگر به او اطمینان کنند خیانت ورزد» (کلینی،1407، ج 2، ص: 291)(2).

امام صادق علیه السلام: «منافق راضى شده است که از رحمت پروردگار دور باشد؛ زیرا که اعمال خود را ظاهراً بر اساس شریعت انجام می دهد، ولى در باطن، کارهاى خود را بیهوده می پندارد؛ پایبند واقعی به شریعت نبوده و آن را استهزاء می نماید؛ و علامت هاى نفاق عبارت است از:بی باکی در دروغ گفتن، خیانت به دیگران، بی حیایى شدید، ادعاهای پوچ، خائن بودن چشم، سبک مغزی، بی اهمیتی به گناهان، خوار شمردن دین داران، بی ارج پنداشتن گرفتاری ها، خود پسندى و خودبینى، دوست داشتن ستایش، حسادت، ترجیح دادن دنیا بر آخرت، مقدم داشتن رفتار ناپسند بر رفتار پسندیده، تمایل به سخن چینی، دوست داشتن لهو و لغو، همراهی با فاسقان و ظالمان، ... کارهاى زشت خود را نیکو دیدن، کارهاى نیک دیگران را بد اندیشیدن...»(مصباح الشريعة، ص:144)(3)

این علامت ها در گروه های سیاسی، اجتماعی، اخلاقی، عبادی و غیره دسته بندی می شود.

ص: 47

باوراندن حرف خود به مردم (توبه/56؛ منافقون/2)(1) از نشانه های دیگر منافق، نابودی زیرساخت های توسعه است (بقره/205)(2).

احزاب/60)(1)، نپذیرفتن حکومت دینی (نساء/60، 61)(2)، مخالفت عملی با دستورات ولایت (نور/62)(3)، نان به نرخ روز خوردن (احزاب/19)(4).

حضرت امام علی علیه السلام در خطبه 194 نهج البلاغه، برخی ویژگی های منافقان را فهرست کرده اند که به طور خلاصه اشاره می کنیم:

1- گمراه و گمراه کننده اند؛ فَإِنَّهُمُ الضَّالُّونَ الْمُضِلُّونَ

2- لغزشکار و لغزاننده اند؛ الزَّالُّونَ الْمُزِلُّونَ

3- رنگ به رنگ می شوند و فتنه گری می کنند؛ یَتَلَوَّنُونَ أَلْوَاناً وَ یَفْتَنُّونَ افْتِنَانا

ص: 51

4- در هر پناهگاهی، کمین می زنند، یَعْمِدُونَکمْ بِکلِّ عِمَادٍ وَ یَرْصُدُونَکمْ بِکلِّ مِرْصَادٍ

5- بیماردلی و ظاهر آرایی؛ قُلُوبُهُمْ دَوِیَّه وَ صِفَاحُهُمْ نَقِیَّه

6- حرکت های پنهانی؛ یَمْشُونَ الْخَفَاءَ.

7- تنگ نظری و ایجاد یأس، حَسَدَه الرَّخَاءِ وَ مُؤَكِّدُوالْبَلَاءِ وَ مُقْنِطُو الرَّجَاءِ

8- شریک دزد و رفیق قافله؛ لَهُمْ بِکلِّ طَرِیقٍ صَرِیعٌ وَ إِلَی کلِّ قَلْبٍ شَفِیعٌ وَ لِکلِّ شَجْوٍ دُمُوعٌ؛ (آن ها در هر راهی کشته ای را به خاک افکنده اند و به هر دلی راهی دارند و بر هر مصیبتی اشکی دروغین می ریزند)

9- اصرار و لجاجت؛ إِنْ سَأَلُوا أَلْحَفُوا

10- پرده دری و هتک حرمت؛ وَ إِنْ عَذَلُوا کشَفُوا

11- خیانت در قضاوت؛ وَ إِنْ حَکمُوا أَسْرَفُوا.

12- برنامه ریزی برای اهداف باطل، قَدْ أَعَدُّوا لِکلِّ حَقٍّ بَاطِلًا.

13- آمیختن حق و باطل؛ یَقُولُونَ فَیُشَبِّهُونَ

14- پس اینان، پیروان شیطانند؛ أُولئِک حِزْبُ الشَّیْطانِ

ص: 52

پیش از آن نیز ویروس های دست ساز بشری که سلامت انسان را هدف گرفتند؛ فراوان اند، نظیر ابولا، سارس، سیاه زخم و...

در یک جمع بندی کلی می توان چنین نتیجه گرفت که اضطراب و پریشانی در نظام امور جامعه، معنای دقیق فتنه، از منظر قرآن است؛ چراکه فتنه در این معنا مفهومی است عام که معانی دیگری را چون آزمایش و امتحان، عذاب، قتل و...دربر می گیرد و در این مصادیق، فراوان استعمال شده است(یساقی،1388 ص 171).

در نهج البلاغه نیز غالباً، فتنه در این معنا – غبار آلودگی فضای فکری جامعه که تشخیص حق و باطل جز برای خواص با بصیرت، میسر نباشد، آشوب و نافرمانی مدنی علیه حاکم اسلامی- استفاده شده است.

به عنوان نمونه:

امام علی علیه السلام: «وَ يَبُثُّ الْفِتَنَ فِيهَا فَلَا يُبْصِرُونَ الْحَقَّ مِنَ الْبَاطِلِ يَمُوجُونَ فِيهَا مَوْجاً وَ يَمْرُجُونَ فِيهَا مَرْجا؛ فتنه و فساد در ميانشان گسترش يابد تا آنجا كه حق را از باطل نمى شناسند و به سختی در آن فتنه ها غوطه ور مى گردند»(نهج البلاغه،خطبه 164).

لذا، در قرآن و حدیث، معادلِ اصطلاح «جنگ نرم»، واژۀ «فتنه» است.

در حوادث مربوط به انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال 1388 ش. اصطلاحِ «فتنه» به معنی اضطراب و پریشانی در نظام امور جامعه (تلاش برای تغییر نظام از طریق انقلاب رنگی و آشوب های خیابانی و...) استفاده شده است. به گونه ای که این حوادث به «فتنه 88» معروف شد.

در بعد سیاسی و نظامی شامل جاسوسی علیه مسلمانان، جلوگیری از اتحاد و همبستگی مسلمین، طرح ترور پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم)، ایجاد اتحادیه های ضد اسلامی، تحریک سران، تهدید امنیت (ناامنی) و غیره. جنگ نرم از بعد فرهنگی عبارت اند از سعی در گمراه کردن مسلمانان و مردم، تضعیف آیه های قرآن و دعوت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، نسبت فقر دادن به خدا، شبهه ارائه تورات در قرآن به گونه ای تحریف یافته!، ترجیح بت پرستی بر خداپرستی جهت ایجاد تردید، به بازی گرفتن اصل دین، تحریف و کتمان بشارت پیامبر اسلام. جنگ نرم از بعد اعتقادی عبارت اند از انکار رسالت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، آزار رساندن به پیامبر اکرم و مسلمانان مسخره کردن اعتقادات مسلمانان، دشمنی با جبرئیل، جنگ نرم از بعد اقتصادی شامل بحران اقتصادی (تحریم و...)، عدم بازپرداخت اموال مسلمین، ترغیب مسلمین به بخل ورزی و غیره که در فصل دوم تشریح خواهد شد.

منظور از تدریج، این است که دشمن پله پله، آرام آرام، اهداف موردنظر را تخریب و نابود می کند.

قرآن کریم (بقره/168 و 208؛ انعام/142؛ نور/21)(1) تأکید می کند که از گام های شیطان پیروی نکنید! زیرا او دشمن آشکار شما بوده به فحشا و منکر، فرامی خواند. در این آیات «خُطُواتِ الشَّيْطانِ؛ گام های شيطان» کنایه از برنامه های تدریجی او برای منحرف کردن انسان هاست. از آیاتِ متعددِ قرآن، شش گام (مرحله) که شیطان- برای منحرف ساختن انسان از مسیر بندگی- بهره می جوید؛ به شرح ذیل برداشت می شود:

در حدود 30 سال، پیشرفت های عجیبی کرده است! و با برهنگی غربی فاصله چندانی ندارد!

دشمن در کنار ارائه الگو، از طرح شبهات و طرح مقالات علمی علیه حجاب نیز، کوتاهی نکره است!

البته در این میان، بانوان مؤمن، انقلابی و آگاه، همچنان با حجاب کامل (چادر) درملأعام و محل کار حضور دارند، گرچه تعدادشان نسبت به مانتو پوشان، اندک باشد.

لذا، حرکتِ گام به گام، آرام و پله پله، (تدریج)، از اصول مهم جنگ نرم بشمار می رود.

متفاوت باشد. جنگ نظامي، اقتصادي و فرهنگي از جلوه های اصلي جنگ به شمار می روند (مرادی،1395 ص 6). ازاین رو، استمرار، یکی از اصول مهم جنگ نرم، است.

یک نمونه از حملات به باورهای دینی به زبان عامیانه:

«خشک سالی می شود کافران به این نتیجه می رسند كه آب وهوا تغییر کرده و برای آن باید راه و چاره ای بیابند، ولی مسلمانان به این نتیجه می رسند كه نماز کم خوانده شده و موی زنان بیرون بوده و خدا از آنان انتقام گرفته است!»(1)

جواب اجمالی:

چنین مطالبی با آیات قرآن در تضاد است. اسلام(2)، به پیشرفت (انفال/60…)(3) و صرفه جویی دعوت کرده (اعراف/31)(4) و هم باور به امتحان الهی (بقره/155)(5) و نزول عذاب (انعام/6)(6)، در صورت گسترش گناه در جامعه دارد.

ص: 74

ابراهیمی و همکاران (1386) در کتاب خود تحت عنوان «جنگ نرم 4(عملیات روانی و فریب استراتژیک)» صفحه 25 موارد هفتگانه ذیل را به عنوان «اصول عمليات رواني» مربوط به ارتش ایالات متحده آمریکا نوشته اند:

1- تأثيرگذاري

2- دستيابي

3- کنترل متمرکز و اجراي غيرمتمرکز

4- سازمان نيروهاي ويژه

5- جنبه روان شناختی

6- همگرايي

7- هم زمانی

تأثيرگذاري، توانايي متقاعدسازي مخاطب موردنظر به انجام دادن يا ندادن يک عمل تعريف می شود.

دستيابي، به امکان دسترسي فرمانده عمليات رواني به فرمانده ارشد پشتيباني شده گفته می شود. اين دسترسي امکان دروني شدن اهداف فرمانده ارشد را براي فرمانده عمليات رواني فراهم می سازد؛ اما اگر فرمانده پشتیبانی شده، مقام مسئول تأييدکننده فرآورده های عمليات رواني نباشد، فرمانده عمليات رواني در دروني کردن اهداف دچار اشتباه خواهد شد. فرمانده عمليات رواني بايد به مقام مسئول تأييدکننده فرآورده ها دسترسي داشته باشد.

کنترل متمرکز و اجراي غيرمتمرکز به کنترل توسعه فرآورده های عمليات رواني از سوي مقام تأييدکننده اطلاق می شود تا اين فرآورده ها مطابق با اهداف افراد ذی نفوذ تهيه شود. علاوه بر اين، کنترل موجب می شود که واحدهاي زيرمجموعه، فرآورده هایی را

ص: 75

درخواست کنند که با اهداف یادشده در يک راستا باشد، البته اين امر در باطن اجراي غيرمتمرکز محسوب نمی شود. اگر يگان عمليات رواني توان مديريت نبرد خود را نداشته باشد، به جای بازاريابي، تبليغات خواهد کرد.

منظور از جنبه های روان شناختی اين است که فرمانده عمليات رواني، مسئول ارزيابي تمامي فعالیت ها و اقدامات نيروي پشتيباني شده و همچنين جنبه های روان شناختی آن ها باشد. اين عمل با نقش مديران بازاريابي و کارشناسان روابط عمومي در جهان تجارت قابل مقایسه است؛ اما در امور نظامي به ندرت شاهد اين اقدام هستيم.

همگرايي، واردکردن عمليات رواني در تمامي سطوح عمليات از سطح تاکتيکي تا سطح استراتژيک است. براي اينکه اقدامات صورت گرفته از سوي نيروهاي رزمي تأثير بيشتري بر مخاطبان موردنظر داشته باشد، بايد عمليات رواني در تمامي طرح ریزی ها مدنظر و مورداستفاده قرار گيرد.

هم زمانی همان زمان بندی است؛ يعني استفاده از عمليات رواني مناسب در زمان مناسب براي دستيابي به اهداف موردنظر. نه تنها لازم است که عمليات رواني در زمان مناسب به کار گرفته شود بلکه بايد طرح های عملياتي نيز با آن عمليات رواني هم زمان شود تا نتيجه کلي مطلوب تر باشد. در صفحه 271 اثر فوق، موارد ذیل به عنوان «اصول فریب استراتژیک» درج شده است:1- تمرکز 2-انسجام استراتژیک 3-(هدف دار بودن و هماهنگی) 4- مدیریت متمرکز 5-اطلاعات و امکانات نسبی 6- حفاظت عملیات 7- زمان سنجی.

گناه گردد (آقاجانی قناد؛1380 ص 16). امام علی علیه السلام در خطبه ی معروف به غَرّاء، آن هنگام که صفات انسان را برمی شمارد، دراین باره می فرمایند:

«...حَتَّی اِذَ اقَامَ اِعْتِدَاَلُهُ وَ اسْتَویَ مِثَالُهُ. نَفَرَ مُسْتَکْبِرا وَ خَبِطَ سَادِرا. مَاتِحا فِی غَرْبِ هَوَاهُ. کَادِحا سَعْیا لِدُنْیَاهُ فِی لَذّاتِ طَرَبِهِ وَ بَدَواَتِ اَرْبَهِ. لاَ یَحْتَسِبُ رَزِیَّةً وَ لاَ یَخْشَعُ تَقِیَّةً. فَماَتَ فِی فِتْنَتِةِ غَریرا وَ عَاشَ فی هَفْوَتِهِ یَسیرا لَمْ يُفِدْعِوَضاً وَ لَمْ يَقْضِ مُفْتَرَضا...؛ ولی همین که قامتش اعتدال یافت و قد برافراشت، با استکبار، از اطاعت سرباز زد و با گستاخی به بی راهه گرایید. درحالی که همواره از چاه هوس ها، دلو خویش پر می کرد و تمامی کوشش خود را وقف آبیاری خویشتن می ساخت. او در امواجی از لذت های سطحی و انگیزه های نسنجیده و هوس آلود خود به سر می برد، بی آنکه در اندیشه ی مصیبتی، یا نگران هیچ رویداد ترس آوری باشد. سرانجام در فتنه اش فریب زده مرد. درحالی که زندگی کوتاهش در لغزش ها و خطاها سپری شده و از هیچ پاداشی نصیبی نبرده و هیچ فریضه ای را به جا نیاورده است» (شريف الرضي،1414 ق، خطبه 83).

لذّت ترک لذّت را نمی چشند. دین را به بازی گرفته و به فتنه افروزی مشغول گشته اند. آری؛ ساده اندی شان از قدرت تحلیل و تفکیک مسائل سیاسی و اجتماعی و تجزیه و ترکیب آن ها عاجزند. اصلی ترین ارکانِ سیاهِ فتنه را اینان تشکیل می دهند و عصا کش فتنه جویان اند. هوس بازان در دنیا غرق گشته اند، جز به خود و تعلّقات دنیوی خویش نمی اندیشند و برای تأمین نیازهای خود حاضرند دست به هر اقدامی بزنند و در مغاک فتنه فروروند. (آقاجانی قناد،1380 ص 21).

امام علی علیه السلام درباره ی این دو گروه چنین می فرمایند:

اِنَّ اَبْغَضَ الْحَلایِقِ اِلَی اللّهُ رَجُلانِ. رَجُلٌ و کَلَهُ اللّهُ اِلَی نَفْسِهِ. فهُوَ جائرٌ عَنْ قَصْدِ السَّبیلِ. مَشْغُوفٌ بِکَلامِ بِدْعَةٍ وَ دُعاءِ ضَلالَةٍ. فَهُوَ فِتْنَةٌ لِمَنِ افْتَتَنَ بِهِ. ضَالُّ عَنْ هَدْیِ مَنْ کَانَ قَبْلَهُ. مُضِلَّ لِمَنِ اقْتَدَی بِهِ فِی حَیَاتِهِ وَ بَعْدَ وَفَاتِهِ. حَمَّالٌ خَطَایَا غَیْرِهِ. رَهْنٌ بِخَطیئَةِ وَ رَجُلٌ قَمَشَ جَهْلاً، مَوْضِعٌ فِی جُهَّالِ الاُمَّةِ. غَارٌ فِی اَغْبَاشِ الْفِتْنَةِ. عَمٍ بِمَا فِی عَقْدِ الْهُدْنَةِ. قَدْسَمّاهُ اَشْبَاهُ النّاسِ عَالِما وَ لَیْسَ بِهِ؛ هما نا که در پیشگاه خداوند، دو کس خشم انگیزترین آفریدگان اند. یکی آن که خداوندش به خویشتن خود وا نهاده است. از خط تعادل بیرون افتاده، به سخنان بدعت آمیز و دعوت های گمراه کننده با اشتیاق فراوان دل بسته است. چنین کسی شیفتگانش را فتنه ای است؛ زیرا از خط روشن پیشینیان خویش منحرف شده است و گمراه کننده ی کسانی است که در زندگی یا پس از مرگ از او پیروی کنند. او هم بار خطای دیگران را به دوش می کشد و هم گروگان خطای خویش است. دودیگر کس، جهل گردآورنده ای است که در میان توده های ناآگاه، خود را پایگاهی ساخته است. در امواج فتنه ها جولان می دهد و از راز صلح به کلی بی خبر است. ناآگاهان مردم نما، دانشمندش می نامند درحالی که از هر علمی تهی است. (شريف الرضي،1414 ق، خطبه 17).

ص: 80

خواهی و سهم طلبی می نگرند و اگر در ساخت سیاسی قدرت حضور نداشته باشند یا از آن کنار گذاشته شوند، فتنه ها به پا می کنند و همه چیز را به آشوب می کشند. تحلیل آشوب ها و جنگ های دوران خلافت پنج ساله ی علی علیه السلام از این منظر، حقایق بسیاری را آشکار می سازد. کسانی که خود در خفا و جَلا به حقانیت و برتری علی علیه السلام اعتراف داشتند، دوران زمام داری او را به انواع حیله ها و فتنه ها پوشاندند. طلحه و زبیر که از نخستین بیعت کنندگان بودند، در عهدشکنی پیش گام شدند. این در حالی بود که هردو، جامه ی خلافت را بر اندام خود استوار می دیدند و آن را برای خویش می خواستند (آقاجانی قناد،1380 ص 22).

حضرت علی علیه السلام بدین امر اشاره می کند و چنین می فرماید: «کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُما یَرْجُوا الْاَمَرَ لَهُ وَ یُعْطِفُهُ دُونَ صَاحِبِهِ لَاَ یَمُتَّانِ بِحَبْلٍ وَ لاَ یَمُدَّانِ اِلَیْهِ بِسَبَبٍ، کُلُّ وَاحِدِ مِنْهُمَا حَامِلُ ضَبٍّ لِصَاحِبِهِ، وَ عمَّاَ قلِیلٍ یَکْشِفُ قَنَاعَهُ بِهِ. وَ اللّه لَئِن اَصاَبُوا الَّذِی یُریدُونَ لِیَنْتَزِ عَنَّ هَذَا نَفْسَ هَذَا؛ هریک از آن دو، فرمان روایی را برای خود امید می دارد نه برای دوستش و آن را به جانب خود می گرداند. این دو میان خود و خدا راهی نگشوده و پیوندی برقرار نکرده اند. هریک کینه ی آن دیگری را در دل می پروراند و به زودی نقاب از چهره هایشان بر خواهند گرفت. به خدا سوگند! اگر به آنچه می خواهند دست یابند، هریک، جان آن دیگر را بگیرد و تباه و نابودش سازد» (شريف الرضي،1414 ق، خطبه 148).

همین مسئله سبب می شود اندیشه های مردمان مناطق گوناگون با یکدیگر تفاوت اساسی داشته باشد. ازاین رو، برخی مناطق، مردمانی خشن و ماجراجو می پرورد و برخی دیگر، انسان هایی نرم خو و ملایم دارد. (آقاجانی قناد،1380 ص 46).

امام علی علیه السلام هنگام گسیل ابن عباس به سمت بصره بدو چنین می فرمایند:

وَ اعْلَمْ اَنَّ الْبَصَرَهَ مَهْبِطَ اِبْلِیسٍ وَ مَغْرِسُ الْفِتَنِ فَحَادِثْ اَهْلَهَا بِالْاِحْسَانِ اِلَیْهِمْ وَ احْلُلْ عُقْدَهَ الْخَوْفِ عَنْ قُلُوبِهِمْ؛ اي پسر عباس! بدان که بصره، شیطان را منزل گاه است و فتنه را کشتگاه! پس بصریان را با نیکی کردن شیوه ای نوین بنماي و گره ی ترس را از دل هایشان بگشاي! (شریف الرضی،1414 نامه 18).

فراگیری و همه گیری، از ویژگی های فتنه است. هرگاه، انسانِ بی بصیرت و فاقد تحلیلِ علمی- که اکثریت افراد جامعه را شامل می شود- در محیط فتنه آلود قرار گیرد؛ به دام آن، خواهد افتاد. امام علی علیه السلام صفتِ فراگیر بودن و همه گیر بودن فتنه را با تعابیرِ گویایی چون «مرکب افسارگسیخته (ترمز بریده و فاقد صاحب و راننده)»، «تاریکی شب»، «امواج»، «دریای مواج و متلاطم» و ... بیان نموده اند: «فَإِنَّهَا فِتْنَةٌ عَمْيَاءُ مُظْلِمَةٌ عَمَّتْ خُطَّتُهَا؛ فتنه اى كور و ظلمانى كه سلطه اش همه جا را فرا گرفته است»(شريف الرضي،1414 ق.خطبه 93). «…قَبْلَ أَنْ تَشْغَرَ بِرِجْلِهَا فِتْنَةٌ تَطَأُ فِي خِطَامِهَا وَ تَذْهَبُ بِأَحْلَامِ قَوْمِهَا؛ قبل از آن كه فتنه ها چونان شترى بى صاحب حركت كند و مهار خود را پايمال نمايد و مردم را بكوبد و بيازارد و عقل ها را سرگردان كند»(شريف الرضي،1414 ق، خطبه 189). «عُقِدَتْ رَايَاتُ الْفِتَنِ الْمُعْضِلَةِ وَ أَقْبَلْنَ كَاللَّيْلِ الْمُظْلِمِ وَ الْبَحْرِ الْمُلْتَطِم؛ پرچم هاى سپاه فتنه از هر سو به اهتزاز درآید و چونان شب تار و درياى متلاطم به مردم روی آورند (همه را در برمی گیرد)»(شريف الرضي،1414 ق، خطبه 102).

محیط زندگی، به دو بخش جغرافیایی و اجتماعی تقسیم می شود:

ص: 83

ایجاد بناهایی تراشیده از سنگ، شهر مکه و هجرت حضرت ابراهیم به مکانی سنگلاخ (مکه) و سرزمین اقوام دیگر که مستقیماً در قرآن بدان ها اشاره شده، مصداقي مناسب براي موضوع هست با بررسی سرزمین های قرآنی عاد، ثمود، سبا و داستان هایی که برای این اقوام به وقوع پیوسته به نظر می رسد به میزانی که زمین دارای اقلیم مساعد و مناسب باشد و از قابلیت های محیطی بالا بهره ببرد؛ محیط تأثیر بیشتری بر رفتار انسان به جا گذاشته زمینه های انحراف اخلاقی برای انسان مضاعف می گردد (نقره کار و همکاران؛1389، ص 79)

حضرت علی دربارۀ مردم بصره می فرمایند: «سرزمين شما به آب نزديك و از آسمان دور است، عقل هاى شما سست و افكار شما سفيهانه است»(شریف رضی،1379، خطبه 14). از سویی دیگر سرزمین هایی که دارای اقلیم سخت، خشن و نامساعد می باشند و امکانات و قابلیت های محیطی پایینی دارند؛ همانند شهر مکه، به همان میزان، دارای ساکنانی با توانایی و شایستگی بالا هستند. دعای حضرت ابراهیم در قرآن نیز مؤید این مطلب هست «پروردگارا من فرزندانم را در وادی سنگلاخ و غیرقابل کشت، نزد خانه محترم تو سکونت دادم تا نماز را به پادارند»(ابراهیم،37). حضرت علی علیه السلام در نهج البلاغه نیز دلیل آنکه خداوند خانه اش را در سرزمین بدآب وهوا قرار داده، ابتلای مؤمنین به سختی ها و اصلاح اخلاق آن ها دانسته اند) نهج البلاغه، خطبه 192.

حضرت، درباره نقش لقمه حلال می فرماید «لَا تَدَعْ طَلَبَ الرِّزْقِ مِنْ حِلِّهِ فَاِنَّهُ عَوْنٌ لَكَ عَلَي دِينِكَ؛ طلب روزي حلال را فرومگذار، كه روزي حلال تو را در دین داری كمك مي كند» (حرعاملی،149، ج 17، ص: 35)

قرآن کریم می فرماید: «وَ لا تَاْکُلُوا اَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ وَ تُدْلُوا بِها اِلَی الْحُکَّامِ لِتَاْکُلُوا فَریقاً مِنْ اَمْوالِ النَّاسِ بِالْاِثْمِ وَ اَنْتُمْ تَعْلَمُون؛ و اموال یکدیگر را به باطل (و ناحق) در میان خود نخورید! و برای خوردن بخشی از اموال مردم به گناه، (قسمتی از) آن را (به عنوان رشوه) به قضات ندهید، درحالی که می دانید (این کار، گناه است)»(بقره/188).

امام حسین علیه السلام در حادثه کربلا خطاب به فتنه گران یعنی لشگریان عمر سعد-که حضرت را محاصره کردند- فرمودند: «... فَقَدْ مُلِئَتْ بُطُونُكُمْ مِنَ الْحَرَامِ وَ طُبِعَ عَلَى قُلُوبِكُمْ؛ شکم های تان از کسب حرام، پرشده وبر دل هایتان مهر زده شده که حقیقت را درک نمی کنید»(مجلسی،1404، ج 45، ص: 9).

لذا یکی دیگر از عوامل محیطی (محیط مرتبط با جغرافیا) در ایجاد فتنه، لقمه حرام است.

عوامل بوده و درباره نقش و جایگاه هریک، نظرات گوناگونی ابرازشده است (توسلی،1379، ص 75).

«جان دیوئی» از پیشکسوتان نظریه «کنش متقابل میان فرد و محیط» بر این باور است که هنگامی که افراد برای یک کار جمعی باهدف مشترک درگیر می شوند؛ موجب همسانی بسیار نزدیک شخص با گروه می گردد (توسلی، 1374 ص 288).

بنابراین، محیط اجتماعی ابعاد گسترده ای دارد، شامل حکومت (حاکمیت)، خانواده، دوستان و همسالان، رسانه، محیط آموزشی رسمی (مدرسه و دانشگاه) و غیررسمی مانند مساجد و ...

کارکرده ای فراوانی دارد. از مهم ترین کارکردهاي نهاد خانواده تعلیم و تربیت است. ازاین رو عملکرد تربیتی خانواده از موضوعات مهم و حساسی است که بازندگی تمام مردم و سرنوشت آنان ارتباط تنگاتنگ دارد و هرگز نمی توان آن را در ردیف قضایاي ثانویه و دست دوم قرارداد؛ چراکه خانواده هسته نخستین تشکیل جامعه به شمار می رود. بررسی آیات در قرآن کریم ازجمله تحریم،6؛ طه،2؛ مریم،55؛ لقمان،13 و 17؛ هود،44 و همین طور روایات معصومین (علیه السلام) از قبیل شعیري، 1382 ق، ابن شعبه، تمیمی آمدي، 1407 ق، حر عاملی و...حاکی است که در دین مبین اسلام، خانواده نخستین و مهم ترین نهاد تربیتی است که انسان را تحت تأثیر و شاکله تربیتی وي را سامان می دهد و از روشن ترین جلوه گاه های رحمت و مودت است. به دلیل مناسبات و روابط ویژه عاطفی، پایدارترین تأثیرات روحی، اخلاقی و رفتاري را در ساختار تربیتی انسان بر جاي می گذارد (صمدي ورضايي،1391ص96)

بررسی ها نشان داد که اولاً تداوم نقش تربیتی خانواده در نظام تربیت رسمی و عمومی ضرورت است. ثانیاً بررسی ها از زاویه دین و علم و همین طور قوانین حقوقی جهانی، تداوم نقش تربیتی خانواده را در نظام تربیت رسمی و عمومی مطرح کرده اند (همان، ص 115).

پیامبر اکرم صل الله علیه و اله: «يَا أَبَا ذَرٍّ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يُصْلِحُ بِصَلَاحِ الْعَبْدِ وُلْدَهُ وَ وُلْدَ وُلْدِه؛ ای اباذر! خداوند با صالح بودن شخصی، فرزندان و نوه های او را صالح می کند» (ورام بن ابى فراس،1410 ق، ج 2 ص 60).

خصوصاً نوجوانان به عقاید و نگرش های ناسالم نقش دارد فشار گروه همسالان(1) و گروه های اجتماعی است که نوجوان عضو آن هاست که «همرنگی»(2) نام دارد. گاهی اوقات گروه به گونه ای نا آشکار نگرش ما را نسبت به یک موقعیت خاص تغییر می دهد و ما به این باور می رسیم که تصور ما نادرست و تلقی گروه صحیح بوده است. (ارونسون،1999؛ بیابان گرد، 1383). چه بسا جوانان پرمایه ای که دین دار و در عمل به تکالیف دینی کوشا هستند، ولی به سبب رفاقت و هم نشینی با افرادی سست ایمان، در محله، محیط کار یا مدارس و یا دیگر عرصه های اجتماع، دیانت و تقید دینی خود را ازدست داده به مفاسد اخلاقی رو می آورند (حسینی نیا، 1384). بر اساس نتایج تحقیق صیدی و حسنی (1391)، بين میزان گرایش دینی گروه همسالان و ميزان گرايش به آموزه های ديني دانش آموزان رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد، این تحقیق نشان داد که در بین متغیرهای موردبررسی(3) گروه همسالان بالاترین تأثیر و بیشترین نقش را در تربیت دینی دانش آموزان ایفا می کند.

حضرت علی علیه السلام در هشداری مبنی بر فاصله گیری از دوستانی که صفات ناپسند دارند و این که رذایل اخلاقی آن ها به طور ناخودآگاه بر انسان، اثر می کند؛ فرموده است: «لا تصحب الشرير فإن طبعك يسرق من طبعه شرا و أنت لا تعلم؛ از مصاحبت با مردم شریر و فاسد بپرهیز که طبعت به طور ناخودآگاه بدی و ناپاکی را از طبع منحرف می دزدد، درحالی که تو از آن بی خبری» (ابن ابی الحدید، ج 2 ص 272). احادیث فراوان دیگری داریم که تأکید دارند: با انسان های گناه کار و ناشایسته(4)

نشست و درخواست،

ص: 90

نداشته باشید زیرا آن ها انسان را از راه راست منحرف می کنند. ازجمله رسول گرامی اسلام صل الله علیه و اله در تمثیلی زیبا درباره تأثیر دوست و می فرمایند:

«مَثَلُ الْجَلِيسِ الصَّالِحِ مَثَلُ الدَّارِيِّ إِنْ لَمْ تَجِدْ عِطْرَهُ عَلِقَكَ رِيحُهُ وَ مَثَلُ جَلِيسِ السَّوْءِ مَثَلُ صَاحِبِ الْكِيرِ إِنْ لَمْ يُحْرِقْكَ شِرَارُ نَارِهِ عَلِقَكَ مِنْ نَتْنِهِ. مثال هم نشین صالح همانند عطاری است که اگر از عطرش به تو نمی بخشد اما بوی عطرش به تو می رسد. مثال هم نشین ناصالح، همانند بادبزن(1)

(دَم) آهنگری است که اگرچه شراره آتش آن، ترا نمی سوزاند ولی بوی بدش به مشام تو می رسد»(شعیری، بی تا ص 183). امام رضا (علیه السلام) فرموده: «مَنْ أَحَبَّ عَاصِياً فَهُوَ عَاص؛ هرکه گناهکار را دوست بدارد، خود نیز گناهکار خواهد بود»(ابن بابويه،1378، ج 2،235). حضرت صادق عليه السّلام فرمود: «لَا تَصْحَبُوا أَهْلَ الْبِدَعِ وَ لَاتُجَالِسُوهُمْ، فَتَصِيرُوا عِنْدَ النَّاسِ كَوَاحِدٍ مِنْهُمْ؛ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ: الْمَرْءُ عَلى دِينِ خَلِيلِهِ وَ قَرِينِهِ، با اهل بدعت مجالست نکنید که در نزد مردم مثل آن ها می شوی که پیامبر اسلام فرموده: روش آدمی بر طبق مذهب و سیره دوست و رفیقش خواهد بود»(کلینی،1429 ج 4 ص 695). باز آن حضرت می فرماید: «كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ص إِذَا صَعِدَ الْمِنْبَرَ قَالَ يَنْبَغِي لِلْمُسْلِمِ أَنْ يَجْتَنِبَ مُوَاخَاةَ ثَلَاثَةٍ الْمَاجِنِ (2) وَ الْأَحْمَقِ وَ الْكَذَّابِ فَأَمَّا الْمَاجِنُ فَيُزَيِّنُ لَكَ فِعْلَهُ وَ يُحِبُّ أَنْ تَكُونَ مِثْلَهُ وَ لَا يُعِينُكَ عَلَى أَمْرِ دِينِكَ وَ مَعَادِكَ وَ مُقَارَنَتُهُ جَفَاءٌ وَ قَسْوَةٌ وَ مَدْخَلُهُ وَ مَخْرَجُهُ عَلَيْكَ عَارٌ وَ أَمَّا الْأَحْمَقُ فَإِنَّهُ لَا يُشِيرُ عَلَيْكَ بِخَيْرٍ وَ لَا يُرْجَى لِصَرْفِ السُّوءِ عَنْكَ وَ لَوْ أَجْهَدَ نَفْسَهُ وَ رُبَّمَا أَرَادَ مَنْفَعَتَكَ فَضَرَّكَ فَمَوْتُهُ خَيْرٌ مِنْ حَيَاتِهِ وَ سُكُوتُهُ خَيْرٌ مِنْ نُطْقِهِ وَ بُعْدُهُ خَيْرٌ مِنْ قُرْبِهِ وَ أَمَّا الْكَذَّابُ فَإِنَّهُ لَا يَهْنِئُكَ مَعَهُ عَيْشٌ يَنْقُلُ حَدِيثَكَ وَ يَنْقُلُ إِلَيْكَ الْحَدِيثَ كُلَّمَا أَفْنَى أُحْدُوثَةً مَطَّهَا بِأُخْرَى حَتَّى إِنَّهُ يُحَدِّثُ بِالصِّدْقِ فَمَا يُصَدَّقُ وَ يُغْرِي بَيْنَ النَّاسِ بِالْعَدَاوَةِ فَيُنْبِتُ السَّخَائِمَ فِي الصُّدُورِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ انْظُرُوا لِأَنْفُسِكُمْ؛ هر زمان امير المؤمنين عليه السلام به منبر مي رفت مي

ص: 91

فرمود سزاوار است براى مسلمان كه از رفاقت با سه كس دورى جويد: پرروى بی باکی كه تباه کار، احمق و دروغ گو، اما شخص پرروى تباه کار پس كردار خويشتن را براى تو بيارايد و دوست دارد كه تو نيز مانند اوباشی و نه در كار دين تو را كمك كند و نه در كار آخرت و نزديكى با او جفاکاری و سنگدلى است و ورود و خروج او (و رفت وآمدش) براى تو ننگ است و اما احمق پس کار خيرى درباره تو انجام ندهد و به جلوگیرش از رسيدن بدى به تو اميدى نيست اگرچه خود را به تلاش اندازد و بسا كه بخواهد به تو سودى برساند ولى (از روى حماقت) زيانت رساند پس مرگ او بهتر از زندگی اش هست و خموشى او به از گفتارش و دورى او (از تو) به از نزديكى اوست و اما دروغ گو زندگى كردن با او بر تو گوارا نشود، گفتار تو را به دیگران بازگوید و از ديگران به سوی تو آرد، هرگاه افسانه را به پایان رساند آن را به افسانه ديگرى مانند آن بچسباند تا بدان جا كه راست گويد ولى كسى باور نكند و ميانه مردمان را به دشمنی پراكنده سازد و در سينه ها تخم كينه افشاند و بروياند، از خداى عز و جل بپرهيزيد و خود را بپایید»(کلینی،1407، ج 2، ص 376).

پس دوستان ناصالح (فتنه جو و فتنه گر) از بستر ها و دام های مهم فتنه است.

لذا محیط های آموزشی رسمی، اگر به فتنه، آلوده باشد؛ متعلمین را مبتلا خواهد نمود.

فرضيات عمليات روانى بر اين است كه توان جنگيدن دشمن جدا از ابزارها و جنگ افزارهای نظامى، بر اراده نيروى انسانى معطوف به جنگ استوار است.

انواع عمليات روانى

3. دو كشور متخاصم: در اين حالت مطلوب بودن، تغيير رژيم يا تغييرات اساسى در رفتار كشور مقابل و نگرش بين دو كشور است

دارند. براى مثال در امر شورشگرى، تلویزیون های ماهواره ای، راديوهاى خارجى و شبکه های اجتماعی، بيشترين تأثير را بر شهروندان آن كشورِ آماج خواهند داشت.

لازم به ذكر است ابزارهاى روانى و تبليغات به عنوان ابزارهاى مكمل، پس از موفقيت نسبى ابزارهاى عملى استفاده می شود.

اين روش هزينه اجراى تصميمات و پيگيرى منافع و مقصد را به حداقل می رساند و سد مقاومت ها در برابر «ديگران» يا «بيگانگان» را می شکند. در اين ميان، رسانه هایی كه مخاطبانى بيرون از مرزهاى جغرافيايى يك كشور دارند، بيشترين كمك را به پيشبرد منافع ملى خواهند داشت.

اين روش از جهت هدف با روش عمليات ادراكى شباهت زيادى دارد؛ اما از جهت نحوه و سازمان اجرايى متفاوت است. زيرا متولى ديپلماسى عمومى، دستگاه سياست خارجى كشور عمل کننده است، درحالی که متولى عمليات ادراكى، رسانه ها، دستگاه های آموزشى و سازمان های غیردولتی اند.

با توجه به دامنه فعالیت های متعارف و نامتعارف دیپلمات های محلى بريتانيا در ايران، شايد بتوان لندن را پيشگام ديپلماسى عمومى دولت های سلطه جوی خارجى در تاريخ ايران و احتمالاً ديگر كشورهاى خاورميانه حتى پيش از رايج شدن اصطلاح و سياستى مشخص با اين نام داشت.

ديپلماسى عمومى بريتانيا در قرن 21 شكل نوينى به خود گرفت. درواقع سياستمداران و سیاست گذاران بريتانيايى پس از چند دهه دريافته بودند كه بدون يك بازنگرى اساسى در برنامه های سنتى مرسوم ديپلماسى عمومى خود قادر به رقابت با ديگر قدرت های حاضر در اين صحنه در جهان امروز نخواهد بود. از زمان تدوين و انتشار گزارش لرد كارتر به بعد، بخش ديپلماسى عمومى در گروه سياست خارجى مجلس بريتانيا نيز فعال و به طرز قابل ملاحظه ای بيشتر از گذشته موجب تعامل قانونگذاران آن كشور با سرويس جهانى بى. بى. سى و بريتيش كانسل و مسئولان آن مؤسسات در جهت دگرديسى و پوست اندازی آن دو نهاد سنتى و رسمی شده است.

وزارت خارجه بريتانيا محورهاى اساسى كنونى ديپلماسى عمومى اين كشور را این گونه اعلام كرده است:

ص: 98

1. سرويس جهانى بى. بى. سى

2. بريتيش كانسل (شوراى فرهنگى بريتانيا)

3. شبكه خبرى ماهواره ای بى. اس.ان (بريتيش ساتلايت نيوز)

4. سازمان نمایشگاه های فرهنگى و تجارى بین المللی بريتانيا

البته بايد توجه داشت كه بحث ديپلماسى عمومى بريتانيا بحث سياست هماهنگ نهادهاى مختلف براى اهداف مختلف راهبردى و درازمدت است. در اين مسير نبايد متوقع بود كه لحظه به لحظه فعالیت های کوتاه مدت و روزمره نهادهايى همانند سرويس جهانى بى. بى. سى و يا بريتيش كانسل منطبق بر سیاست های اعلام شده دولتى بنمايد؛ بلكه رسيدن به هدف نهايى و فتح قلوب و اذهان مخاطبان در خارج از مرزهاى بريتانيا در میان مدت و درازمدت است كه بايد از هر طريقى و لو دادن امتياز و ضررهايى در کوتاه مدت حاصل شود.

فريب استراتژيك با روش عمليات روانى كه پیش تر ذكر شد شباهت هایی دارد. ازجمله:

- هر دو به ذهنيت افراد توجه كرده و در تلاش براى تأثيرگذارى بر آن اند.

- هر دو مشتمل بر سلسله اقداماتى هدفمند و سازمان یافته می باشند.

- هر دو جزو اقدامات سرى و پنهان محسوب می شوند.

درعین حال؛ اين دو روش تفاوت های مهمى هم باهم دارند:

اولين نقطه افتراق فريب استراتژيك و عمليات روانى، محدوده تأثيرگذارى عمليات روانى «نگرش عامه مردم يك جامعه» است، درحالی که فريب، «ذهنيت سوژه ای خاص» (فرد، گروه يا سازمان معين) را هدف قرار می دهند.

دوم، این که هدف عمده عمليات روانى، عواطف و احساسات عموم افراد يك جامعه خاص (افكار عمومى) هست. درحالی که هدف عمليات فريب، تصميم گيران، فرماندهان و افراد خاصى از جامعه ای مشخص در محيط حريف است.

تبديل به مقاومت شود. اعتراض می تواند به صورت تحصن، مخالفت خوانى، کم کاری، كارشكنى و تجمع مسالمت آمیز انجام شود.

کارتون ها به بيان مضامين سياسى نيز كشيده می شود و شخصیت های محبوب کارتون ها به نمايندگان و مبلغان فرهنگ و سبك زندگى و ارزش های جامعه غربى به سراسر جهان اعزام می شوند.

3. ماهواره؛ ماهواره امكانات بی نظیری را پيش روى صاحبان رسانه و دولت ها و قدرت ها گذاشته است كه رسانه های پيشين در تأمين آن ها ناتوان بودند. شايد بتوان كار ويژه ماهواره در جنگ نرم را به جهت فضاى آزاد و رها از چارچوب و قانونى كه بر آن حاكم است انتشار برنامه ها و مطالبى دانست كه مخالف و مغاير باارزش ها و اصول كشور مورد هدف اند.

4. اسباب بازی؛ يكى از كالاهاى فرهنگى مؤثر كه با توجه به قشر مخاطبش اهميتى دوچندان و وضعيتى حساس دارد، اسباب بازی ها است.

اسباب بازی های ساخته شرکت های غربى، ترویج دهنده فرهنگ غربى براى كودكان ديگر كشورها است تا از همان سنين كودكى با اين فرهنگ آشنا شده و با آن انس بگيرند!

5. بازی های یارانه ای؛ پس از رواج استفاده از رايانه در منازل شخصى، يكى از مهم ترین موارد استفاده براى كودكان و نوجوانان بازی های رایانه ای است. اين بازی ها كه نسل های پیشینشان آتارى، كمودور و پلی استیشن بودند، با استفاده از قابلیت های رايانه، توانستند خيلى زود همه رقباى سنتى خود را كنار بزنند و بازار گسترده ای را به خود جلب نمايند.

به جهت فقر نسبى دانش گرافيك رایانه ای در ديگر كشورها، در زمينه بازی های رایانه ای، كشورهاى غربى و آمريكا با فاصله ای بسيار زياد پیشگام اند.

سود سرشار اقتصادى كه سالانه از محل فروش اين بازی ها عايد كمپانى بزرگ سازنده آن ها می شود، سبب شده است كه بازی های رایانه ای يكى از مهم ترین ابزارهايى

ص: 104

باشند كه قدرت های جهانى از آن در راستاى جنگ نرم و ترويج و تبليغ و مدل زندگى غربى نهايت استفاده را بكنند.

6. موسيقى؛ موسيقى يكى از مقولات فرهنگى است كه در جريان نبرد نرم مورداستفاده وسيع تبليغ رسانه ای غرب قرارگرفته است. موسيقى در بيشتر تمدن ها و فرهنگ ها نمونه هایی دارد.

در اين ميان موسيقى جاز سياهان در آمريكا شكل و شمايلى نو گرفته و با سبک های مختلف راك اند رول، پاپ، رپ، متال و... به تدریج به صنعتى درآمدزا با سودهاى هنگفت تبدیل شده است و با ظهور فن آوری های جديد، موسيقى قالب تصوير را هم پذيرا شدند و شوها و کلیپ ها پديد آمدند؛ و ازآنجاکه سیاست گذاران اين صنايع فرهنگى، تنها به سود سرشار و فروش بالاى اين محصولات می اندیشند عناصر سكس و خشونت وارد اين کلیپ ها و شوها شدند. اين محصولات در فهرست صادرات فرهنگى دنياى غرب به ممالك ديگر قرار گرفت و گاهى مشابه سازی شد. ازجمله در ايران از دوران پهلوى دوم موسيقى با کپی برداری از نمونه های غربى ظهور كرد و مخاطبان بسيارى را توانست به خود جذب كند. پس از انقلاب هم بافاصله ای چندساله اين روند استمرار يافت. علاوه بر موسيقى پاپ، چند سالى است كه شاهد ظهور موسيقى زیرزمینی يا رپ فارسى هستيم كه به نوعی تقليد يكى از گونه های موسيقى غرب است.

برجسته ترین جنبه های جنگ نرم و جنگ های جديد بین المللی است. جنگ رسانه ای تنها جنگى است كه حتى در شرايط صلح نيز بين كشورها به صورت غيررسمى ادامه دارد.

1. مطبوعات؛ علی رغم ظهور رسانه های نوين و شیوه های آسان تر و كارآمدتر اطلاع رسانی، مطبوعات اعم از روزنامه ها، مجلات و... جايگاه مهمى را در اطلاع رسانی و شکل دهی افكار عمومى ايفا می کنند. روزنامه های كثيرالانتشار بین المللی كه محصول کمپانی های بزرگ خبرپراکنی اند و مشتركين و مخاطبان فراوانى را در سرتاسر جهان جذب کرده اند.

2. راديو؛ راديوها ازجمله مؤثرترين و معمول ترین رسانه هایی است كه دولت های متخاصم از سال ها پيش از آن ها براى تأثيرگذارى بر افكار عمومى كشور مقابلشان بهره می گیرند. كار ويژه راديوها در جنگ نرم را می توان تهيه، تدوين و پخش اخبار و گزارش ها و تحلیل هایی عليه كشورها و دولت های رقيب و در راستاى منافع سياسى، فرهنگى و اقتصادى كشور متبوع خود دانست. اقدامى كه با هدف تأثيرگذارى بر افكار عمومى شهروندان كشور هدف و جلب اعتماد آن ها به خود و در مقابل بى اعتمادسازى آن ها به رسانه های داخلى و نظام سیاسی اش انجام می شود.

3. تلويزيون؛ از رسانه های پيشتاز و پرمخاطب تلویزیون های بین المللی اند كه میلیون ها نفر را در سراسر جهان مخاطب برنامه های مختلف خود قرار می دهند. كار ويژه تلویزیون ها در جنگ نرم را می توان تهيه و پخش برنامه های خبرى و تحليل و گزارش هایی از كشور هدف - برخلاف روايت رسانه های رسمى و دولتى آن كشور - و در راستاى سياه نمايى اوضاع آن كشور دانست.

در اين راستا آنان بخش ویژه ای از توان خود را به پوشش دهى اقدامات و فعالیت های تخريبى گروه مخالف آن كشور اختصاص می دهند.

ص: 106

4. خبرگزاری ها و آژانس های خبرى؛ خبرگزاری های بین المللی يكى از عمده ترین ابزارهاى جنگ رسانه ای در جهان محسوب می شوند. اين خبرگزاری ها هرروزه با تولید میلیون ها كلمه خبر و مخابره آن با پیشرفته ترین فنّاوری های ارتباطى، فرآيند اطلاع رسانی جهانى را تحت سيطره و كنترل خود دارند. آن ها می توانند با سانسور يك خبر يا دادن پوشش وسيع به يك رويداد، افكار عمومى جهان را له يا عليه آن مسئله برانگيزانند. اهميت خبرگزاری ها زمانى آشكار می شوند كه بدانيم اكثر مطبوعات، خبرگزاری های ملى و منطقه ای و شبکه های رادیوتلویزیونی، اخبار و اطلاعات عمده خود را از اين آژانس های خبرى دريافت می کنند.

انواع رسانه های اجتماعى؛ رسانه های اجتماعى را می توان در گروه های مختلف دسته بندی كرد؛ شبکه های اجتماعى، وبلاگ ها، ویکی ها، پادکست ها(1)، فروم ها، كاميونيتى هاى محتوايى و ميكروبلاگ ها برخى از رسانه های اجتماعى محسوب می شوند.

روش های ديگرى جهت ابقاء خود متوسل شوند روش هایی مانند تلاش براى جلب حمايت صادقانه رسانه های متنفذ، يا ارجاع مستقيم مشكل خود به مردم.

پاسخ به اين پرسش در فرآيند «جذب» يافت می شود كه نتيجه نيروى جاذبه عادات، تمايلات و احساسات شنونده است.

غالباً فرآيند جذب باهدف مورد انتظار فرد هماهنگى دارد و درك و يادآورى امور طبق معمول صورت می گیرد. از همه این ها مهم تر اينكه فرآيند جذب به خودی خود بيانگر تغييرات و تحريفاتى است كه منعکس کننده احساسات ریشه دار در شخص می باشد و همچنين وضعيت و جهت گیری او را منعكس می کند. بااینکه در امر تجزیه وتحلیل، فرآيندهاى تعديل، شاخ و برگ دادن و جذب از يكديگر تفكيك می شوند، ولى اين فرآيندها در عمل از يكديگر مستقل نيستند. آن ها به طور هماهنگ درآن واحد عمل می کنند.

در شرايطى كه مخاطبان دسترسى لازم به منبع موثق پيام را نداشته باشند، اين شيوه بيشترين كاربرد را دارد، مثلاً اخبارى كه از طريق خبرگزاری های دنيا و روزنامه های پرتيراژ منتشر می شوند، در نقاط مختلف دنيا منتشرشده و قابل دريافت مستندات لازم از سوى مخاطبان نیست.

چگونه؟ كجا؟ كى؟ چه كسى؟ چه چيزى؟ چرا؟ - در خبر بيان نگردد، خبر ناقص است. كه در اين تاكتيك، حذف يكى از اين عناصر به عمد صورت می گیرد. در نشریات براى جلب نمودن نظر خواننده به تيتر خبر، از اين تاكتيك استفاده می نمایند.

درواقعه 11 سپتامبر، در اخبارى كه از سوى رسانه های آمريكا و رسانه های همسو با آن ها انتشار می یافت، به دلايل و انگیزه های تروریست ها پرداخته نمی شد. به عبارتى عنصر «چرا» به صورت انتخابى از اخبار حذف می شد. حذف عنصر «چرا» به آمریکایی ها اين اجازه را می داد كه بتوانند كشورها، افراد مختلف و سیاست هایی را كه نمی پذیرند و با مواضع آن ها مخالفت دارند را محكوم نمايند و بتوانند با استفاده از باز بودن فضا و شرايط توجيه و با استفاده از عبارت «حذف تروریست ها از صحنه جهان» هم چنان به سیاست های مدنظر آمريكا جامه عمل بپوشانند.

آمريكا با اين كار از یک سو قصد محك زدن ايران دراین باره را داشته و از سوى ديگر از طرح آن براى اعزام بازرسين مربوطه براى كنترل اين پروسه بهره می گیرد.

مردم آن را باور می کنند و درنهایت شيوه معينى براى ترويج آن پیش گرفته می شود، مانند «آن ها می گویند...» يا «از يك منبع مسئول شنیده ام كه ...» يا «اخبار دقيقى دارم مبنى بر اينكه...» و مانند آن ها.

شايعات زمانى رواج می یابند كه حوادث مربوط به آن در زندگى افراد از اهميتى برخوردار باشند يا در مورد آن ها خبرهاى صريح پخش نشود و يا اينكه خبرهاى مربوط به آن ها مبهم باشند. اين ابهام زمانى به وجود می آید كه خبر به صورت تحریف شده دريافت شود، يا به فرد خبرهاى متضادى برسد يا فرد از فهم این گونه خبرها عاجز باشد.

ذهن مخاطبان ايجاد می شود كه اين سؤالات چنانچه پاسخ گفته نشود، زمينه پخش شايعات را فراهم می کند. در وسايل ارتباط جمعی معروف است كه شايعه جايى پخش می شود كه خبر نباشد.

چون سياست به شدت ستيزه آميز است، پیام های سياسى بيش از پیام های ديگر آگاهانه انتخاب می شوند و تاكتيك حذف استفاده می گردد.

خبرى از طريق ايجاد اين اطمينان در مخاطب است و اين مطلب را می خواهد القا كند كه اين مطبوعه در سریع ترین حالت ممكن، قادر است اطلاعات را به مخاطب برساند.

اين تاكتيك براى كمتر تعمق كردن مخاطب بر اخبار نيز به كار گرفته می شود. از طرفى نيز رسانه های خبرى با شتاب بخشيدن به گزارش حوادث و رويدادها سعى می کنند از فرصت ایجادشده براى دستيابى به بسيارى از اهداف خود (كه تاكنون مهيا نبوده) استفاده كنند. اين روش كاربرد تبليغاتى نيز دارد. هم چنین در زمان جنگ و بحر آن های سياسى كاربرد بسيار دارد.

ظلم به زنان، فشار بر كودكان، شكنجه، بازجويى، توطئه، خفقان، نسل سوزى، قانون ستيزى، فجايع بشرى و مانند آن می تواند احساسات يك مخاطب را برانگيخته نمايد. پخش برنامه های تلويزيون و استفاده از عكس هايى كه كودكان را در وضعيتى بسيار بد نشان مى دهد، همچنين استفاده از زنان به عنوان عناصر زجركشيده در اخبار مى تواند در مسير ايجاد هيجان بسيار مؤثر و پرنفوذ باشد.

از سوى ديگر خبرگزاری ها از عاطفه غريزى گيرندگان پيام استفاده می کنند. گيرندگان پيام در مقابل يك سرى مسائل مشترك باهم داراى همبستگی های عاطفى هستند. مباحث مشتركى نظير دين، نژاد، سرزمين، مليت، جنسيت، محيط اجتماعى، رنگ پوست، مباحث مشترك قاره ای و مباحث انسان دوستى ازجمله اين مباحث است كه در خيلى از خبرها هدف قرار می گیرند و سعى می شود به نوعی در خبرها روى يكى از اين همبستگی ها تأكيد شود. به طور مثال كردها در تركيه، عراق، ايران، سوريه و... سعى می کنند از رابطه عاطفى كرد ها استفاده كنند، به نوعی كه تحریک کننده باشد. كردها يك نوع رابطه معنوى، جدا از همبستگی های منطقه ای باهم دارند و فشار به هر گروه در هر منطقه بر بقيه تأثير می گذارد.

2. سوءاستفاده تبليغاتى از اجراى طرح هایی چون طرح امنيت اجتماعى به عنوان محدودكننده آزادى و حقوق زنان و نقش آزادی های مدنى و اجتماعى.

3. ايجاد تقابل های سياسى بين سران ارشد نظام اسلامى و القاى در جريان بودن جنگ قدرت در جمهورى اسلامى بين چند طيف.

4. ترويج و اشاعه دنیاطلبی و مادی گرایی افراطى با تبليغ مظاهر زندگى غربى.

6. ترويج نظريه وجود قرائت های مختلف از اسلام (پلوراليسم).

7. اشاعه و تبليغ نسبى بودن موازين اسلامى و ارزش های اعتقادى و دينى.

8. تبليغ ضرورت جدايى دين از سياست و دنيا از آخرت (سكولاريسم).

9. ترويج و تبليغ وجود تضاد ميان علم و توسعه با دين و اخلاق

10. نفى آرمان گرایی با تبليغ دنياپرستى و تحريك غرایز شهوانى.

11. حمله مستمر به مبانى ارزشى و پایه های اعتقادى با حربه تحريف حقايق.

12. اشاعه چهره ای غيرواقعى، خشن و زشت از اسلام.

13. تبليغ و ترويج مغايرت دين و وحى با عقل.

14. ترويج و اشاعه اومانيسم و مكاتب الحادى غربى

15. تبليغ و ترويج تضاد ميان اسلام و آزادى.

16. تلاش مستمر و برنامه ریزی شده براى سست كردن بنیان های دينى

17. تلاش براى قرار دادن جمهورى اسلامى در مقابل دموكراسى و آزادی های مدنى.

19. تلاش براى به تمسخر گرفتن مبارزه حق و باطل.

21. تبليغ گسترده مبانى نظرى فرهنگ غرب و زیرساخت های تئوريك فرهنگ آمریکایی.

ص: 121

22. كوشش براى بی تفاوت و جدا كردن نسل جوان از ارزش های اعتقادى و آرمان های انقلاب با هدف ايجاد بحران هويت.

23. متهم ساختن اسلام و جمهورى اسلامى به ضديت با حقوق بشر و نقض آزادی های مدنى

25. برنامه ریزی براى کم اهمیت جلوه دادن تهاجم فرهنگى و توهم خواندن آن با هدف كم كردن حساسیت ها نسبت به اهداف تهاجم نرم فرهنگى.

26. تبليغ و ترويج ناكارآمدى تئورى حكومت دينى و تضعيف فرهنگ اسلامى و مبانى عقيدتى.

27. القاى وجود مشكلات متعدد به دليل قطع رابطه با امريكا.

28. ايجاد شبهات متعدد در خصوص اصل مترقى ولايت مطلقه فقيه.

29. تضعيف بسيج و نيروهاى ارزشى انقلاب.

30. امام زدايى از صحنه فرهنگى و اجتماعى.

31. نشر و ترويج مواضع اپوزيسيون داخل و خارج، ملی گراها، لیبرال ها و... .

32. ترويج فمینیسم و زن سالاری.

33. مخالفت با قانون اساسى.

34. حمايت از چهره ها و جریان های فرهنگى وابسته و منفعل نسبت به هویت های ملى و دينى.

35. برانگيختن شکاف های قومى و مذهبى.

36. خريدارى ده ها هزار نسخه از کتاب ها و محصولات فرهنگى روشنفكران غربى و توزيع در جامعه.

ص: 122

37. حمايت علمى، حقوقى و مالى از عناصر روشنفكر سكولار و دانشگاهى وابسته به جریان های منحرف و مهاجم به مبانى دينى.

38. طرح شبهات اعتقادى و سياسى جهت ايجاد تزلزل در ميان جوانان.

طى بررسی هایی كه در سال 1378 روى سایت های اينترنتى قابل دريافت انجام شد، نتايج زير به دست آمد:

الف. 4 ميليون سايت مروج فساد در امريكا و اروپا طراحی شده بود كه فقط در كشورهاى جهان سوم قابل دريافت است.

ب. امكان دريافت 3 هزار شبكه ماهواره ای در ايران وجود دارد كه علاوه بر این ها حدود 9 هزار شبكه نيز به صورت كارتى قابل دريافت است و حدود 900 شبكه شبانه روز فساد و فرهنگ منحط غربى را ترويج می کنند.

ج. 35 شبكه فارسی زبان به طور مستمر و 24 ساعته عليه نظام اسلامى فعاليت می کنند كه برخى از اين شبکه ها متعلق به صهیونیست ها بوده و رسماً از سوى اين رژيم پشتيبانى می شوند. اين شبکه ها داراى بودجه مشخصى در كنگره آمريكا هستند و غير از امريكا كشور هلند نيز در پشتيبانى از شبکه های مذكور بسيار فعال است.

در سال 1387 حدود 5 ميليون و 400 هزار گيرنده ماهواره غيرمجاز در ايران وجود داشته است. از حدود 17 هزار و 666 شبكه ماهواره ای جهانى بيش از 3 هزار شبكه در ايران قابل دريافت بود كه از اين تعداد 380 شبكه به موسیقی های مبتذل، 74 شبكه به تبليغات مد و لباس و لوازم آرایش غربى، 273 شبكه به تبليغ اديان ساختگى و 235 شبكه به برنامه های مبتذل و غيراخلاقى اختصاص یافته بود و هرساله نيز از سوى مجلس نمايندگان امريكا رديف بودجه ای به توسعه اين شبکه ها اختصاص می یابد كه اولين هدف اين اقدام تداوم جنگ نرم عليه كشورمان مى باشد.

ص: 123

وزیری (1390). طی مقاله ای با عنوان «بررسی جنگ نرم استکبار جهانی علیه جمهوری اسلامی ایران (1-2)» به مطالب ذیل پرداخته اند:

آدولف هیتلر و به دست رئیس دستگاه تبلیغاتی نازی ها، گوبلز بوده است. گوبلز می گوید: «دروغ هرچه بزرگ تر باشد، باور آن برای مردم راحت تر است.»

القای «دروغ بزرگ» تقلب در انتخابات و تکرار آن، ذیل این تاکتیک تعریف و توجیه می شود که سعی کردند ذهنیت عمومی جامعه ایرانیان را مشوّش و اعتماد ملّی را تضعیف کنند.

مشکلات درونی شوند و از اقتدار، انرژی، مقبولیت و یکپارچگی شان کاسته شود. این تاکتیک به شدت موردتوجه بنگاه های خبرپراکنی و استکبار جهانی در مواجهه با جمهوری اسلامی ایران است و اخیراً برشدت بهره گیری از آن افزوده اند.

در روان شناسی جنگ، بر روی این مبحث مطالعه می کنند که باید فهمید سوژه ای که قرار است روی آن کار شود، چطور می اندیشد؟ باید منطق طرف مقابل را کشف کرد تا بر اساس آن، فرد را به نتایجی که می خواهیم، برسانیم یا در منطق و مدل فکری او دست کاری کنیم و درنهایت، نتیجه لازم را بگیریم.

ازلحاظ روان شناسی در رسانه ها انسان ها عملاً به عروسک خیمه شب بازی تبدیل می شوند. اوج این مسئله در رسانه های غربی دیده می شود. اگر رسانه ها خاموش شوند تا مدت ها یک «خلأ فکری» شدید در غرب رخ خواهد داد؛ زیرا مردم دیگر نمی دانند چطور بیندیشند و از کدام سبک زندگی تبعیت کنند؛ به ویژه در ایالات متحده آمریکا.

همین دلیل دشمن می کوشد پیام موردنظرش را با توجه به شاکله روانی مخاطبان، طراحی کند.

ازاین رو یکی از مسائل پراهمیت درنبرد روانی، طراحی ادبیات مناسب است؛ ادبیاتی که ظاهری ارزشمند داشته باشد. دشمنان، ادبیات و ارزش های، ما را منفور و نامطلوب جلوه می دهند (ذهن مردم هم طبیعتاً به چیزهای نازیبا گرایش ندارد) آنگاه یکی ادبیات جایگزین مطرح می کنند و از این راه به مرورزمان بر تمایلات و رفتارهای ما تأثیر می گذارند. این گونه است که بعد از مدتی، فرد، دچار عمیق ترین شکل فریب، یعنی خودفریبی می شود و هرگونه تلاش برای آزادسازی را، تلاش برای نابودی می انگارد و درنتیجه، مقابل آن می ایستد.

مهم ترین راهبرد در برابر جنگ روانی «آگاهی بخشی» است؛ اما اگر فرد به خودفریبی رسیده باشد، آگاهی بخشی هم تأثیری ندارد. البته راه های دیگری هم وجود دارد؛ مانند تردیدآفرینی در باورهای جدید تا منطق آن متلاشی شود؛ همان کاری که حضرت ابراهیم با شکستن بت ها و قرار دادن تبر در دست بت بزرگ انجام داد و به منطق بت پرستان حمله کرد.

قدرتی فوق بشری دارند و پیام و هدفشان، مأموریت جهانی «نجات دنیا از دست اشرار فضایی یا زمینی» است. این ابرمردها اغلب در ایالات متحده آمریکا به تصویر کشیده می شوند؛ یعنی هرکه دشمن آمریکاست و قصد حمله به آمریکا را دارد، شرور محسوب می شود.

آمریکا چنان القا می کند که بهترین الگو برای همه، قهرمانان آمریکایی هستند. در همه انسان ها به ویژه در کودکان، نوعی حس همانند پنداری و همانندسازی با قهرمانان وجود دارد. همه تلاش می کنند خودشان را به قهرمانان، نزدیک و شبیه کنند. وقتی که ملّیت و هویّت آن قهرمان، آمریکایی باشد، مخاطب نیز می کوشد خود را به آن هویّت نزدیک کند؛ همان چیزی که آمریکایی ها تلاش می کنند با عنوان «سبک زندگی آمریکایی» در آسیا و اروپا رواج دهند.

مشرکان که دشمنان خارجی به حساب می آیند. از میان کافران اهل کتاب، قرآن، یهود را سرسخت ترین دشمن مسلمین معرفی می کند.

یهود، دارای باورهای غلط و ویژگی های عجیبی است که قرآن کریم به آن ها اشاره کرده است.

پاره ای از باورهای غلطِ یهود شامل شرك در تدبیر و ربوبیت (توبه/31)، نسبت فقر به خدا (آل عمران/181)، فرزند قرار دادن براي خدا (توبه/30)، ایمنی از عذاب سخت قیامت! (بقره/80؛ آل عمران/24)، اعتقاد به قدرت محدود خدا (دست بسته خدا)(مائده/64) و...

برخی ویژگی های شخصیتی قوم یهود، عبارت اند از حس گرایی (بقره/55)، برتری طلبی و نژادپرستی (مائده/18)، دنیاگرایی و علاقه شدید به جمع آوری ثروت (بقره/96)، سرکشی و نافرمانی از دستورات خدا و پیامبران (مائده/24)، سنگ دلی (قساوت قلب) (بقره/74)، نیرنگ بازی (حیله گری) (آل عمران/54). همین باورهای غلط و ویژگی های عجیبِ قوم یهود باعث رفتارهای غیرانسانی آنان علیه بشریت، مخصوصاً مسلمین- در طول تاریخ- شده است.

اصلاح و نیرنگ بازی و چند چهرگی، دارای قیافه حق به جانب اند و سعی دارند که مردم را تحت تأثیر قرار دهند، تضعیف باورهای دینی و شبهه افکنی، تحقیر و تمسخرِ مؤمنین و سوگند بسیار برای باوراندن حرف خود به مردم.

ویژگی های اخلاقی دو چهرگان شامل عدم اعتمادبه نفس، ترس و بخل، لجاجت، پیروی از هوای نفس، توجیه گناه و...خصوصیات سیاسی منافقین عبارت اند از دوستی با بیگانگان، فتنه انگیزی، فرصت طلبی، ایجاد جنگ روانی، نپذیرفتن حکومت دینی و مخالفت عملی با دستورات ولایت و...

ص: 132

1- تأثيرگذاري 2- دستيابي 3- کنترل متمرکز و اجراي غيرمتمرکز 4- سازمان نيروهاي ويژه 5- جنبه روان شناختی 6- همگرايي 7- هم زمانی

پيچيده كردن خبر براى عدم كشف حقيقت، استفاده از دو خبر واقعى براى طرح يك خبر ساختگى، استفاده از عاطفه گيرندگان پيام، استفاده از خبر براى تبليغات) و...)،

16. تلاش مستمر و برنامه ریزی شده براى سست كردن بنیان های دينى

17. تلاش براى قرار دادن جمهورى اسلامى در مقابل دموكراسى و آزادی های مدنى.

19. تلاش براى به تمسخر گرفتن مبارزه حق و باطل.

21. تبليغ گسترده مبانى نظرى فرهنگ غرب و زیرساخت های تئوريك فرهنگ آمریکایی.

22. كوشش براى بی تفاوت و جدا كردن نسل جوان از ارزش های اعتقادى و آرمان های انقلاب باهدف ايجاد بحران هويت.

23. متهم ساختن اسلام و جمهورى اسلامى به ضديت با حقوق بشر و نقض آزادی های مدنى

25. برنامه ریزی براى کم اهمیت جلوه دادن تهاجم فرهنگى و توهم خواندن آن باهدف كم كردن حساسیت ها نسبت به اهداف تهاجم نرم فرهنگى.

26. تبليغ و ترويج ناكارآمدى تئورى حكومت دينى و تضعيف فرهنگ اسلامى و مبانى عقيدتى.

27. القاى وجود مشكلات متعدد به دليل قطع رابطه با امريكا.

28. ايجاد شبهات متعدد در خصوص اصل مترقى ولايت مطلقه فقيه.

29. تضعيف بسيج و نيروهاى ارزشى انقلاب.

30. امام زدايى از صحنه فرهنگى و اجتماعى.

31. نشر و ترويج مواضع اپوزيسيون داخل و خارج، ملی گراها، لیبرال ها و... .

32. ترويج فمینیسم و زن سالاری.

33. مخالفت با قانون اساسى.

ص: 136

34. حمايت از چهره ها و جریان های فرهنگى وابسته و منفعل نسبت به هویت های ملى و دينى.

35. برانگيختن شکاف های قومى و مذهبى.

36. خريدارى ده ها هزار نسخه از کتاب ها و محصولات فرهنگى روشنفكران غربى و توزيع در جامعه.

37. حمايت علمى، حقوقى و مالى از عناصر روشنفكر سكولار و دانشگاهى وابسته به جریان های منحرف و مهاجم به مبانى دينى.

38. طرح شبهات اعتقادى و سياسى جهت ايجاد تزلزل در ميان جوانان.

طى بررسی هایی كه در سال 1378 روى سایت های اينترنتى قابل دريافت انجام شد، نتايج زير به دست آمد:

الف. 4 ميليون سايت مروج فساد در امريكا و اروپا طراحی شده بود كه فقط در كشورهاى جهان سوم قابل دريافت است.

ب. امكان دريافت 3 هزار شبكه ماهواره ای در ايران وجود دارد كه علاوه بر این ها حدود 9 هزار شبكه نيز به صورت كارتى قابل دريافت است و حدود 900 شبكه شبانه روز فساد و فرهنگ منحط غربى را ترويج می کنند.

ج. 35 شبكه فارسی زبان به طور مستمر و 24 ساعته عليه نظام اسلامى فعاليت می کنند كه برخى از اين شبکه ها متعلق به صهیونیست ها بوده و رسماً از سوى اين رژيم پشتيبانى می شوند. اين شبکه ها داراى بودجه مشخصى در كنگره آمريكا هستند و غير از امريكا كشور هلند نيز در پشتيبانى از شبکه های مذكور بسيار فعال است.

در سال 1387 حدود 5 ميليون و 400 هزار گيرنده ماهواره غيرمجاز در ايران وجود داشته است. از حدود 17 هزار و 666 شبكه ماهواره ای جهانى بيش از 3 هزار شبكه در

ص: 137

ايران قابل دريافت بود كه از اين تعداد 380 شبكه به موسیقی های مبتذل، 74 شبكه به تبليغات مد و لباس و لوازم آرایش غربى، 273 شبكه به تبليغ اديان ساختگى و 235 شبكه به برنامه های مبتذل و غيراخلاقى اختصاص یافته بود و هرساله نيز از سوى مجلس نمايندگان امريكا رديف بودجه ای به توسعه اين شبکه ها اختصاص می یابد كه اولين هدف اين اقدام تداوم جنگ نرم عليه كشورمان هست.

وزیری (1390). طی مقاله ای با عنوان «بررسی جنگ نرم استکبار جهانی علیه جمهوری اسلامی ایران (1-2)» در رابطه با روش های جنگ نرم، به مطالب ذیل پرداخته اند:

بد نمایی تحریف گرانه، کتمان واقعیت ها، شایعه سازی متناوب، نهادینه کردن دروغ های شخصیت زدایی، سوختگی، فاجعه بار خواندن آینده، بزرگ نمایی کوچک نمایانه، توجیه سازی رعب انگیز در افکار عمومی، اثرگذاری سودجویانه، مصادره ی مغرضانه ی مفاهیم مبهم، گزینش شایعه سازانه اخبار، اطلاع رسانی عطش آور، اثرگذاری با جاذبه های جانبی، ایجاد و القای اختلاف، تنوع تاکتیکی، مدل سازی فکری خود فریبانه، تزریق اطلاعات در خلأ تردید، طراحی ادبیات مناسب با شاکله ذهنی و روانی مخاطب، الگوسازی از سبک زندگی غربی و ترویج هویت آمریکایی در جهان،

ص: 138

فصل دوم: مروری بر شیوه های جنگِ نرم و مصادیق آن از نگاه قرآن و حدیث

ص: 139

دشمنان، مخصوصاً یهودیان در ابعاد و گستره های مختلف نظامی، سیاسی، اقتصادی فرهنگی و... دشمنی خود را با مسلمانان ابراز کرده اند. از آغاز اسلام تاکنون، به انواع نیرنگ ها و نقشه ها دست زده اند تا جلو پیشرفت اسلام و مسلمین را بگیرند. نمونه های بارز آن، در تقابل با انقلاب اسلامی ایران است که به ترور و تحریم، ایجاد تفرقه، تخریب و غیره دست زده اند.

مرز بین ابعاد جنگ نرم

مرزبندی دقیقی بین ابعاد جنگ نرم وجود ندارد، مثلاً «گسترش فساد» هم در بخش اجتماعی و هم در بخش فرهنگی قابل بحث است؛ اما بُعدِ اجتماعی آن، سنگین تر بوده لذا در این بخش گنجانده می شود.

ص: 141

ص: 142

انبیاء ازجمله یهودیان را بیان نموده است. مقوله پیمان شکنی با ماده هایی نظیر نکث، نقض و خود پیمان با ماده هایی مانند عهد، ایمان و غیره بیان شده است.

عدم پایبندی به تعهدات، سابقه دیرینه در تاریخ یهود دارد و از ابتدای تاریخ این قوم تا امروز با آن همراه بوده است (آخوندی،1385 ص 170).

چند نمونه از عهدشکنی دشمنان اسلام (یهودیان و مشرکان و...) عصر پیامبر اکرمصل الله علیه و اله:

که آمده است در پرداخت خون بهای آن دو نفر عرب از قبیله «بنی عامر» که به دست عمرو بن امیه کشته شده بودند، کمک بگیرد، زیرا قبیله بنی النضیر هم با مسلمانان پیمان داشتند(1) و هم با قبیله بنی عامر و قبائل هم پیمان همواره در چنین لحظات یکدیگر را کمک می کردند.

پیامبر اسلام در برابر درب فرود آمد و مطلب خود را با سران قوم در میان گذارد. آنان با آغوش باز از پیامبر استقبال کردند و قول دادند که در پرداخت دیه کمک کنند. سپس درحالی که پیامبر را با کنیه اش (ابوالقاسم) خطاب می کردند، درخواست نمودند که رسول خدا وارد دژ آن ها شود و روز را آنجا به سر ببرد. رسول گرامی تقاضای آن ها را نپذیرفت و در سایه دیوار دژ با افسران خود، نشست و با سران بنی النضیر مشغول گفتگو گردید (واقدی 1409، ج.1 ص. 364).

حضرت احساس کرد که این چرب زبانی، با یک سلسله حرکات مرموز توأم است. از طرفی در محوطه ای که پیامبر نشسته بود، رفت وآمد زیاد به چشم می خورد، سخنانِ درگوشی که مورث شک و بدبینی است، فراوان بود. در حقیقت، سران بنی النضیر تصمیم گرفته بودند که پیامبر را غافلگیر کنند. یک نفر از آن ها به نام «عمرو حجاش»، آماده شده بود که بالای بام برود و با افکندن سنگ بزرگی بر سر پیامبر، به زندگی او خاتمه بخشد. خوشبختانه نقشه آن ها نقش بر آب شد، توطئه ها و نقشه های شوم آن ها از حرکات مرموز

ص: 146

و ناموزون آن ها فاش گردید و بنا به نقل «واقدی»، فرشته وحی، پیامبر را آگاه ساخت. پیامبر از جای خود حرکت کرد و طوری مجلس را ترک گفت که یهودیان تصور کردند دنبال کاری می رود برمی گردد. ولی پیامبر راه مدینه را در پیش گرفت و همراهانش را نیز از تصمیم خود، آگاه نساخت. آنان همچنان در انتظار بازگشت پیامبر به سر می بردند، اما هر چه انتظار کشیدند انتظار آن ها سودی نبخشید. در این گیرودار همراهان پیامبر تصمیم گرفتند که دنبال پیامبر بروند و از جای او آگاه شوند. مقدار زیادی از دیوار دژ دور نشده بودند که با مردی روبرو شدند که از مدینه می آمد و خبر ورود پیامبر را به مدینه همراه داشت. آنان فوراً به محضر پیامبر شرفیاب شدند و از توطئه چینی یهود که امین وحی نیز آن را گزارش کرد؛ آگاه گردیدند (واقدی 1409، ج.1 ص. 364).

جنگ تهديد كردند. حضرت نیز طبق آیه 58 انفال: «وَ إِمَّا تَخافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِيانَةً فَانْبِذْ إِلَيْهِمْ عَلى سَواءٍ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْخائِنين؛ و هرگاه (با ظهور نشانه هايى)، از خيانت گروهى بيم داشته باشى (كه عهد خود را شكسته، حمله غافلگيرانه كنند)، به طور عادلانه به آن ها اعلام كن كه پيمانشان لغو شده است زيرا خداوند، خائنان را دوست نمى دارد» پیمان را ملغی اعلان نمود.

پيامبر صل الله علیه و اله قلعه بنى قينقاع را محاصره كرد. پس از 15 روز محاصره، يهوديان كه ديدند تاب مقاومت و همچنين جنگ با مسلمانان را ندارند، تسليم شدند. با مداخله و میانجی گری عبدالله بن ابى، كه هنوز در مدينه نفوذ داشت و با يهود بنى قينقاع نيز هم پیمان بود، پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از كشتن آن ها صرف نظر كرد، ولى دستور داد از مدينه خارج شوند و همه دارايى آن ها را نيز ضبط كرد. همچنين، خمس مجموع اموال را برداشت و باقی مانده را ميان سپاهيان اسلام تقسيم كرد (زمانى محجوب، 1393).

جنگ آن قدر کوتاهی کرد تا انگلیس در ساحل نورماندی تلفات و صدمات جبران ناپذیری متحمل شود.

می توان گفت که با پایان جنگ جهانی دوم، بریتانیا افول کرده و قدرت جدیدی به نام ایالت متحده آمریکا در عرصه جهانی ظهور کرد. در پایان جنگ، آمریکا که با فریب انگلیس و متحدانش از جنگ صدمه ای ندیده بود در حدود نیمی از تولید ناخالص کل دنیا را در اختیار گرفت. این درحالی که بود که بریتانیا با فرسایش نیروهای انسانی و مالی در جنگ، بخش اعظم اقتصاد خود را در زوال می دید. با چنین شرایطی آمریکا قادر شد تا با ایجاد سازمان های بین المللی و تنظیم برخی معاهدات همچون پیمان ناتو، جهان را تحت سیطره خود درآورده و مهم تر از همه اینکه بریتانیا را از صفحه سیاست بین المللی به انزوا براند. این نوشتار به دنبال آن است تا با ارائه شواهد تاریخی نشان دهد که آمریکا حتی نسبت به متحد اصلی خود نیز بدعهدی کرد.

بدعهدی ها را می توان در جریان جنگ جهانی دوم مشاهده کرد. در ماجرای فتح نورماندی، انگلستان از آمریکا خواست تا سریعاً وارد عمل شده و با اعزام نیرو و تسلیحات نظامی، بریتانیا را در فتح نورماندی یاری کند. مشخص بود که فتح نورماندی می توانست بزرگ ترین ضربه را به آلمان زده و روند پیروزی متفقین را سرعت بخشد؛ اما آمریکا علی رغم درخواست انگلستان، در ورود به جنگ تعلل کرد تا جایی که انگلستان در ساحل نورماندی بسیاری از نیروهای خود را از دست داد. آنگاه آمریکا وارد جریان شده و نقش فاتحان را بازی کرد.

را در تاریخ 6 نوامبر بپذیرد. بدین ترتیب نیروهای انگلیس ناچار شدند تا در ماه دسامبر همان سال مصر را ترک گویند.

می رسید که انگلستان و آمریکا به تقسیم منافع در ایران خواهند پرداخت اما ایالت متحده آن چنان که پیش ازاین نیز بارها نشان داده بود به سرعت انگلستان را از صحنه خارج کرده و بیشترین سهم از کنسرسیوم نفت را به خود اختصاص داد (نجاتی،1378 ص 107). بدین ترتیب بار دیگر انگلستان را که متحد اصلی اش در جریان کودتا به حساب می آمد فریب داد. از این تاریخ به بعد، آمریکا به قدرت برتر در ایران بدل شد. درحالی که پیش از کودتای 28 مرداد 1332 این انگلستان بود که حرف اول را در ایران می زد.

این کشور حتی نسبت به متحدانش نیز همواره توطئه می کند. آن چنان که در کتاب «خطا و خیانت در لبنان» آمده است آمریکا به دوستان نزدیک خود نیز با دید نوکر و دست نشانده می نگرد و همواره به دنبال استفاده ابزاری از آنان بوده و هیچ ابایی از بدعهدی نسبت به آن ها ندارد. (جورج بال،1366 ص 142).

تاریخ نشان داده است که آمریکا گرچه بارها با انگلستان بر سر مسائل مختلف متحد می شد اما بلافاصله پس ازاینکه به نتیجه مطلوب خود می رسید پیمان شکنی کرده و خیانت می کرد. درواقع می توان گفت که سیاست این کشور بر پایه زیاده خواهی بناشده است لذا از این نوع رویه نباید انتظار وفای به عهد داشت.

صربستان اعزام كردند. این موضوع خود نمونه بارز تجاوز به خاك شوروی محسوب می شد. آمریکایی ها كه از خصم و دشمنی خود علیه بلشویک ها دست بردار نبودند به صورت قانونی یا مخفی به دشمنان بلشویک ها به ویژه «ارتش سفید» كه حامی رژیم گذشته یعنی امپراتوری تزارها بود و از مخالفان سرسخت انقلابیون بلشویك به شمار می آمد، كمك می کردند.

دولت های غرب گرا سپردند تا تمنای آزادی، دموکراسی و اقتصاد بازار را تحصیل نمایند. ایالات متحده آمریکا نیز که عرصه را مستعد می دید، با بذل مساعدت های مالی، سیاسی و رسانه ای خود تلاش کرد که به صحنه گردان این آشفته بازار بدل شود. تا هم در فضای حیاتی سیاست خارجی رقیب دیرین عرض اندام کند و هم داعیه های هژمونیک خود را قوام بخشد. ولی فرجام جمهوری های اوراسیا در فردای انقلاب های رنگی بخش اعظمی از تحلیل های پیشین را در محاق تردید فروبرده است. به هرروی مسئله مبرهن و کتمان ناشدنی نقش آفرینی محوری آمریکا در تحولات کم خشونت بار ولی پرهیاهوی اوراسیاست (فتاحي،1388).

هدف اصلی شان، ایجاد یک نیروی نظامی وابسته به آمریکا بود. ورود هیئت های مستشاری در دولت سهیلی نیز، متعاقب قراردادی که در 12 آبان 1322 میان ایران و آمریکا به امضا رسید ادامه یافت. این هیئت ها که شامل مستشاران مالی، نظامی، بهداشتی، کشاورزی و نفتی بودند، به تدریج از معافیت های مالیاتی و امتیازات کاپیتولاسیون نیز برخوردار شدند. ورود مستشاران آمریکایی به ایران موجب تشدید نفوذ اقتصادی و سیاسی آمریکا در ایران شد. چنان که حجم مبادلات تجاری میان ایران و ایالات متحده، در سال 1324، حدود 25 درصد تجارت خارجی ایران را به خود اختصاص داد. به این ترتیب، آمریکا با حربه اعزام مستشار به ایران، امنیت اقتصادی، سیاسی و فرهنگی کشور را هدف گرفت.

آیزنهاور با بهانه خطر نفوذ کمونیسم در ایران، به طور مستقیم، اجرای عملیات کودتا را بر عهده گرفت و کرمیت روزولت به عنوان مجری کودتا، ارتباط خود را با برادران رشیدیان و لومپن ها آغاز کرد. از سوی دیگر آلن دالس و جان فاستر دالس، نمایندگان سیا در تهران، فعالیت مخفی خود را برای انجام کودتا آغاز کردند. دراین بین، صَرف دلارهای آمریکایی، بسیاری از چماق داران را به خیابان کشاند. به این ترتیب، امنیت داخلی ایران از سوی آمریکا و انگلیس با تهدید مواجه شد و دولت قانونی دکتر مصدق سقوط کرد. این در حالی بود که آمریکایی ها مدعی بودند بر اساس اصل 4 ترومن(1)، خواهان ارائه کمک های مالی به دولت مصدق هستند. خیانت آن ها به مصدق و مردم ایران، به قدری آشکار بود که آمریکایی ها هیچ گاه نتوانستند آن را انکار کنند.

شدن نفت، حق اکتشاف، استخراج و فروش نفت بار دیگر در اختیار شرکت های خارجی قرار گرفت.

«در این آیه روى سخن را به مسلمانان اغفال شده كرده، به آن ها هشدار مى دهد كه اگر تحت تأثیر سخنان مسموم دشمن واقع شوند و به آن ها اجازه دهند كه در ميان افرادشان نفوذ كنند و به وسوسه هاى آن ها ترتيب اثر دهند، چيزى نخواهد گذشت كه رشته ايمان را به کلی خواهند گسست و به سوی كفر بازمى گردند، زيرا دشمن، نخست مى كوشد آتش عداوت را در ميان آن ها شعله ور سازد و آن ها را به جان هم بيفكند و مسلماً به اين مقدار قناعت نخواهد كرد و به وسوسه هاى خود هم چنان ادامه مى دهد تا به کلی آن ها را از اسلام بيگانه سازد» (مکارم شیرازی،1374، تفسير نمونه، ج 3، ص: 24). همچنین، آیه 4 سوره قصص(1)، تفرقه افکنی را از شیوه های استکبار معرفی می کند: فرعون، نخست كوشيد در ميان مردم مصر تفرقه بيندازد. همان سياستى كه در طول تاريخ پايه اصلى حكومت مستكبران را تشكيل مى داده است، چراکه حكومت يك اقليت ناچيز بر يك اكثريت بزرگ جز با برنامه تفرقه بينداز و حكومت كن! امكان پذير نيست! آن ها هميشه از توحيد كلمه و كلمه توحيد وحشت داشته و دارند، آن ها از پيوستگى صفوف مردم به شدت مى ترسند و به همين دليل حكومت طبقاتى تنها راه حفظ آنان است، همان كارى كه فرعون و فراعنه در هر عصر و زمان كرده و مى كنند. آرى فرعون مخصوصاً مردم مصر را به دو گروه مشخص تقسيم كرد: «قبطيان» كه بوميان آن سرزمين بودند و تمام وسایل رفاهى و کاخ ها و ثروت ها و پست های حكومت در اختيار آنان بود؛ و «سبطيان» يعنى مهاجران بنی اسرائیل كه به صورت بردگان و غلامان و كنيزان در چنگال آن ها گرفتار بودند. فقر و محروميت، سراسر وجودشان را فراگرفته بود و سخت ترين كارها بر دوش آن ها بود، بى آنكه بهره اى داشته باشند (مکارم شیرازی،1374، تفسير نمونه، ج 16، ص: 12).

ص: 162

دشمنان و مخالفان انبیاء (علیه السلام)، بهروش های مختلف به مقابله با دین خدا، پرداخته اند. یکی از این روش ها، تضعیف و قتل رهبر جامعه یعنی پیامبران خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) است که آیات متعدد قرآن کریم، به شیوه های آن اشاره می کند:

قرآن کریم (هود/91؛ احزاب/12)(1) اشاره ای به این مطالب دارد.

شخصِ رسول اکرم صل الله علیه و اله از آغاز رسالت تا فرجام، توسط دشمن آزار می شدند. آیات متعدد قرآن (سوره توبه، آیه 61؛ احزاب،48 و 57 ...)(1) بر این آزار و اذیت اشاره می کند.

یکی از عوامل خطرساز برای مسلمین در آن زمان، قبایل مختلف یهود مدینه بودند که دست به فتنه انگیزی زدند و شعارهای توهین آمیزی علیه پیامبر صل الله علیه و اله می دادند (جعفریان،1392 ج 1 ص 453).

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مستکبرین و دشمنان نظام اسلامی، برای تضعیف رهبری (ولایت فقیه) و حذف آن، از هیچ تلاشی دریغ نکرده اند! مشابه توطئه های فوق را علیه جایگاه حقوقی رهبری یعنی ولایت فقیه(1)، هم چنین مصداق آن یعنی شخص رهبر(2) انجام داده و می دهند. ولی به لطف خدا تاکنون ناکام مانده اند.

قرآن کریم (انفال/30)(1)، به سه مورد از مصداق های مکر و نقشه دشمن اشاره می کند. از دیگر کارهای دشمنانِ منافق، تشکیل جلسات مخفیانه (شبانه) برای کارشکنی در امور مسلمین است. خداوند متعال، از طریق وحی (نساء/81 و 108)(2) حضرت رسول اکرم صل الله علیه و اله را آگاه ساخت.

1- وی نامه ای به قیس بن سعد، فرمانده بزرگ لشکر امام نوشت و وعده حکومت کوفه و بصره را به وی داد همچنین وعده حکومت حجاز را به هرکدام از خویشان قیس که وی بخواهد. گرچه قیس به شدت پیشنهاد معاویه را رد کرد ولی معاویه وانمود کرد که قیس با معاویه بیعت کرده و دستور داد برای قیس دعا کنند. همچنین نامه ای از طرف قیس جعل کرد که متن نامه بدین شرح است:

اما بعد... کشتن عثمان حادثه بزرگی در اسلام بود و من به خودم و دینم دقت کردم، به خود ندیدم که کمک کنم به قومی که امامشان را کشتند درحالی که او شخص مسلمان، محترم و پاکی بود. طلب آمرزش از خدا می کنیم برای گناهانمان. بدانید که من با شما طرح صلح را پیش گرفتم و دوست دارم جنگیدن با قاتلان امام هدایت شده مظلوم را، پس از من آنچه از اموال و مردان دوست داری بخواه که به سرعت برای تو بفرستم اهل شام که خیال می کردند قیس واقعاً چنین نامه ای نوشته، مجاب شدند که با معاویه همراه شده و به خونخواهی عثمان بپردازند. (گلی زواره قمشه ای، 1380 ص 56). انتشار این نامه جعلی باعث شد که امام علی (علیه السلام) با فشار اطرافیانش! برخلاف میل باطنی اش، قیس را از استانداری مصر، برکنار کند (ابن أبي الحديد، ج 6، ص.62)

2-وقتی امام (علیه السلام) «جریر بجلی» را به نزد معاویه فرستاد و او را به بیعت دعوت کرد (شریف الرضی،1414، نامه 8)، معاویه دستور داد «شرحبیل الکندی» که معروف ترین شخصیت ها در شام بود را احضار کنند. معاویه به یک گروه از یاران خود دستور داد که تک تک آن ها به شرحبیل تفهیم کنند که علی آن کسی است که عثمان بن عفان را کشته است. شرحبیل بر معاویه وارد شد. معاویه او را از ورود بجلی از جانب امام برای اخذ بیعت از معاویه باخبر کرد و چنین وانمود کرد که وی برای پاسخ به فرستاده امام، منتظر نظر شرحبیل است؛ و ادعا کرد که امام (علیه السلام) عثمان را کشته است. شرحبیل از او مهلت خواست تا در مورد کشته شدن عثمان به دست امام علی (علیه السلام) تحقیق کند. شرحبیل وقتی ازآنجا خارج شد به همان گروهی برخورد که معاویه قبلاً از آن ها خواسته بود کشته شدن عثمان

ص: 177

را به گردن امام بیندازند. وقتی شرحبیل از آن ها جریان را جویا شد، تک تک آن ها به او گفتند که علی عثمان را کشته است. دیگر شکی برای شرحبیل باقی نماند که آن ها راست گو هستند و به سوی معاویه برگشت درحالی که داد می زد:

ای معاویه، مردم کجایند؟ چرا علی عثمان را کشته است؟! به خدا اگر بیعت کنی تو را از شاممان بیرون می کنیم یا تو را می کشیم...

معاویه هم که منتظر چنین سخنانی بود و با همین هدف برای شرحبیل نقشه کشیده بود جواب داد:

من با شما مخالفت نمی کنم، من نیستم مگر مردی از اهل شام (الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج 10 ص 409 – 421)(1)

ص: 178

مى كند كه اگر بار ديگر از ربوبيت رب العالمین و رسالت خودش از طرف او سخن به ميان آورد، او را به زندان خواهد انداخت و اين، روش همه جاهلان است، كه وقتى حرف حسابى نداشته باشند، متوسل به زور شده، تهديد مى كنند و وعيد مى دهند (طباطبایی، 1374، ج 15، ص: 381).

از روش های مهم مستكبران براى به استضعاف كشيدن توده هاى مردم، از یک سو القا می کنند که آنان بدون تکیه بر ثروتمندان و صاحبان قدرت، قادر به ادامه حيات نيستند. به عنوان نمونه:

دونالد ترامپ، رئیس جمهوری وقتِ آمریکا در جمع حامیانش در شهر ساوتهیون در ایالت میسیسیپی تأکید کرد: ما از عربستان سعودی محافظت می کنیم. شاید شما بگویید که آن ها ثروتمندند و من عاشق پادشاه، ملک سلمان هستم؛ اما گفتم: پادشاه! ما از شما حفاظت می کنیم. شما بدون ما دو هفته هم دوام نخواهید آورد. باید هزینه های ارتش خودتان را بپردازید (خبرگزاری ایسنا،11 مهر 1397)(1).

از سوی دیگر، شرایط نامساعدی به وجود می آورند که توده های مستضعف، برای ادامه حیات (خوراک، پوشاک...) به بردگی استکبار تن دهند. نمونه بارز آن، آوارگان فلسطین است(2) (گروه اجتماعی،1379).

آرى، همين منافقين بودند كه همواره امور را براى تو دگرگونه ساخته، نعل را وارونه مى زدند (طباطبایی،1374 ج 9، ص: 390).

شامل القاي خوف و وحشت، تضعيف توان روحي مؤمنان، فريب افکار عمومي، ايجاد سستي در عزم و اراده نيروها، ايجاد اختلاف و تفرقه (معارف و همکاران،1395).

لذا یکی از شیوه های دشمن، پخش شایعات است (آل عمران/173؛ نساء/83؛ احزاب/13 و...)(1). چند نمونه هایی از شایعات در قرآن کریم که دشمن در جنگ علیه مسلمین استفاده کرده بر روحیه و رفتار مسلمین تأثیر بد(2) گذاشته است؛ عبارت اند از:

کسانی که دیروز در جنگ حضور داشتند کسی نباید با ما (از مدینه) خارج شود(1) (واقدی، 1409 ق، ج 1، ص 334؛ ابن سعد، 1418 ق، ج 2، ص 37-38). منافقين كه از يارى اسلام مضايقه كردند به منظور اينكه مسلمانان را هم از رفتن به جنگ بازبدارند و سست كنند، به ايشان گفتند: ناس يعنى مشركين جمعيت بسيارى براى جنگ با شما جمع كرده اند، (طباطبایی،1374 ج 4، ص: 100)؛ اما مسلمانان براثر اين تبليغات، نه فقط دچار وحشت نشدند بلکه، بر ايمانشان افزوده شد(2) (طبرسي، 1373، ج 2 ص 889).

پیامبر اکرم صل الله علیه و اله و یارانش پس از 5 روز، بدون درگیری و بدون هیچ گونه تلفات بلکه با سود فراوان، از حمراءالاسد به مدینه بازگشند (واقدی، 1409 ق، ج 1، ص 334)(3)، چون دشمنان، به خاطر ترسشان، ازجمله مجدد به مدینه منصرف شدند، این غزوه شکستی روانی و تبلیغی برای قریش و منافقان و یهود مدینه بود و روحیه مسلمانان را هم تقویت کرد. آیات 172 تا 175 سوره آل عمران در شان غزوه حمراء الاسد نازل شده است.

لشکر اسلام تا روز هشتم ماه ذی قعده، منتظر آمدن مشرکین مکه بودند. به خاطر حاضر نشدن مشرکین در وعده گاه، مسلمانان بدون درگیری منطقه را ترک کردند (واقدی، 1409 ق، ج 1، ص 384).

آیه 83 سوره نساء(1)، با داستان بدر صغرا تطبيق مى كند (طباطبایی،1374 ج 5، ص: 29) که هرگاه به منافقان يا بقولى مسلمانان ضعيف و زبون، خبرى برسد كه حاكى از يورش دشمن به مدينه باشد و ايجاد ترس كند يا حاكى از پيروزى مؤمنان بر دشمن باشد و ايجاد امنيتى كند؛ اين خبر را در ميان مردم منتشر مى كنند، بدون اينكه به صحت آن يقين داشته باشند. خداوند از انتشار این گونه اخبار كراهت دارد، زيرا خواه ناخواه منتشرکنندگان آن از دروغ گویی مصون نخواهند بود و همچنين اخبار وحشت آور، مردم مؤمن را دچار ترس و نگرانى مى سازد (طبرسی،1360 ج 5، ص: 264)(2).

طبق آیه 12 و 13 سوره احزاب(1)، منافقان و مسلمین بیماردل، به شایعه پراکنی و نشر اکاذیب پرداخته برای متفرق نمودن سپاه اسلام کوشیدند. به صراحت می گفتند «خدا و فرستاده اش جز فريب به ما وعده اى ندادند»(مکارم شیرازی،1374، ج 17، ص: 226).

بسترهاي مؤثر در شکل گیری شايعه عبارت اند از اهميت و ابهام، تأخير در اطلاع رسانی، نداشتن ارزيابي صحيح، تحصيل اطمينان(معارف و همکاران،1395). اهداف و انگیزه های شایعه سازان شامل القاي خوف و وحشت، تضعيف توان روحي مؤمنان، فريب افکار عمومي، ايجاد سستي در عزم و اراده نيروها، ايجاد اختلاف و تفرقه.

«خدا ما را كافى است؛ و او بهترين حامى ماست»(قرائتى، 1388، ج 1، ص: 654). آیه 175 آل عمران، تأکید می نماید که اين شيطان است كه دوستان خويش را (از قدرت كفّار) مى ترساند، پس اگر ایمان دارید از آنان نترسيد و فقط از (مخالفت) من بترسيد.

در این غزوه، رزمندگان اسلام، بدون درگیری با دشمن، پیروزمندانه، باسود و نعمت فراوان برگشتند (آل عمران/174)(1).

علی علیه السلام در دوران خلافت خود با چنین توطئه هایی روبه رو بود، آن گونه که سخنانش را درنمی یافتند و ناجوانمردانه، علی علیه السلام را به دروغ گویی متهم می نمودند تا هم نادانی خود را بپوشانند و هم از نفوذ کلام او بکاهند (آقاجانی قناد،1380 ص 36). امام (علیه السلام) به شبهات و شایعات آنان پاسخ محکمی داده است(1).

نرمش نشان دهند. ولی خداوند در آیه 8 سوره قلم(1)، آنان را دروغ گو معرفی کرده به پیامبرش امر می کند که از تکذیب کنندگان اطاعت مكن!

طبق آیه 4 سوره منافقون(2)، دشمن با ظاهرسازی و آراستگی ظاهری در سخن گفتن و ...، درصدد نفوذ به سران اسلام ازجمله پیامبر صل الله علیه و اله بود. به گونه ای که حضرت از ظاهرِ جذاب آنان شگفت زده شده به سخنانشان گوش می داد که خداوند متعال دراین باره توصیه های لازم را ارائه نمودند.

جايى كه پيامبر صل الله علیه و اله ظاهراً تحت تأثیر جذابيت سخنان آن ها قرار گيرد تكليف ديگران روشن است (مکارم شیرازی،1374 ج 24، ص: 154).

در ظاهر، ضمایر مفرد (مخاطب) نشان می دهد که مخاطب آیه 4 سوره منافقون شخص پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است، چون آغاز سیاق نیز خطاب به خود حضرت است(3). ولی طبق نظر علامه طباطبایی (ترجمه الميزان، ج 19، ص:473) و دیدگاه برخی مفسرین دیگر (طبرسی،1377 ج 6 ص.238)، علاوه بر شخص نبی مکرم صل الله علیه و اله ناظر به عموم مسلمین هم هست.

زمخشری در «الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، ج 4، ص: 541» نقل می کند: «عبد اللَّه بن ابى، سركرده منافقان مردى درشت اندام، خوش قيافه و فصيح و چرب زبان بود، هنگامی که با گروهى از يارانش- که همانند او بودند- وارد مجلس رسول خدا صل الله علیه و اله مى شد؛ حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) و اصحاب از ظاهر آن ها تعجب مى كردند و به سخنانشان گوش فرا مى دادند ولى آن ها (به خاطر غرور و نخوتى كه داشتند) كنار ديوار رفته و به آن

ص: 192

تكيه كرده و مجلس را تحت تأثیر قيافه و سخنان خود قرار مى دادند و آيه ناظر به حال آن ها است».

(غافر/26؛ ذاریات 52...)(1). حیله گری(2) و نیرنگ (نساء/142؛ رعد/42؛ نحل/26؛ صافات/98...)(3) از دیگر روش های کفار، منافقان و شیطان برای گمراه نمودن انسان های موحد و مؤمن است.

ترويج شعارهاى صلح و دوستى و مطرح ساختن حقوق بشر، دمكراسى خواهى، مبارزه با تروریسم و مخالفت ظاهرى با توليد و به کارگیری سلاح هاى شيميايى و هسته اى و نیز جنگ تبليغاتى و رسانه اى با برخى كشورهاى آسياى دور، همه از برنامه دقيق براى انحراف افكار عمومى و فريب مسلمانان جهان از توجه به توطئه اصلى و دشمنى هاى استكبار حكايت دارد (شیدائیان،1386 ص 77).

یا در تشریعیات (آموزه های دینی) است (مصطفوى،1368، ج 9، ص: 85). بر اساس چندین آیه قرآن کریم (بقره/27،11،12، مائده/33؛ فجر/12؛ و...)(1)، یکی از برنامه های معاندانِ حق، گسترش انواع فساد، در جامعه است تا بدان وسیله، بتوانند به اسلام و مسلمین، آسیبی برسانند.

به استنادِ نص کلام الهی (عنكبوت/28)(2) دشمنانِ خدای متعال، درصدد اشاعه فحشاء و گناهان جديد در بين مردم هستند.

فساد، دامنۀ گسترده و مصادیقِ فراوانی دارد. نظیر فساد اخلاقی، فساد اقتصادی، فساد اداری و...، به چند مورد، فهرست وار، می پردازیم:

اخلاق به صفات درونی انسان گفته می شود که در درون نهادینه شده است. این واژه، هم خوی های نیکو و پسندیده مانند جوان مردی و دلیری را شامل می شود و هم خوی های زشت و ناپسند همچون فرومایگی و بزدلی را (مصباح يزدى، محمدتقى،1382 صص 13-14)، همچنین اخلاق فردی چون صبر و شجاعت و اخلاق اجتماعی مثل تواضع و ایثار را در برمی گیرد (مکارم شیرازی، 1385 خ.1 ص.76).

بنابراین، منظور از فساد اخلاقی،(1) یعنی عدم تحققِ بایدها و نبایدهای اخلاقی و دینی. چون هرگاه ارزش های اخلاقی- به عنوان بخش مهمی از آموزه های اسلامی و موتور محرک برای پایبندی به سایر گزاره های دینی- تضعیف شود؛ باور و عمل به سایر فرایض اسلامی نیز، کم رنگ خواهد شد. با کمرنگ شدنِ فرمان ها الهی، جامعه، راه سقوط را در پیش خواهد گرفت.

پرداخته در آیه 19 سوره نور(1)،آیه 27 سوره نساء(2) و …تصریح می نماید که تلاش برای «گسترش فساد جنسی» از برنامه های مهم دشمن است.

امروزه، گسترش فساد جنسی، یکی از مهم ترین برنامه های استکبار در کشورهای اسلامی است. باکمال تأسف در خیلی جاها هم از این راه، به اهداف خود رسیده اند.

ماجرا سقوط «اندلس» یک نمونه آشکار در این مورد است؛ یعنی گسترش فساد جنسی، عیاشی، میگساری تجمل گرایی، علت اصلی سقوطِ دولت اسلامی اندلس است. به عنوان نمونه:

دختران زیبا و طناز اروپایی که در همه جا مأمور دل ربایی از جوانان مسلمان اندلسی بودند؛ با دقت هر چه بیشتر مأموریت خود را انجام داده، درنتیجه جوانان مسلمان تا نیمه های شب در گوشه های مهمان خانه هایی که میعادگاه دختران اروپایی بود، به سر می بردند. عیاشی، شهوت رانی و پرده دری مخصوصاً در طبقه مأموران، بالا گرفت و زمینه را برای سقوطِ اندلس، با دسیسه مسیحیان، فراهم ساخت (شریعتی،1357 ص 2؛ رائف،1370).

ازاین جهت، دشمنان، در تلاش اند تا این تجربه را در ایران اسلامی نیز، اجرا نمایند(3)، آنان می کوشند تا با ترویج بد حجابی و بی حجابی، انتشار تصاویر و فیلم های مستهجن، عادی سازی روابط محرم و نامحرم و...فساد جنسی را دربین مسلمین رواج دهند. شبکه های ماهواره ای و شبکه های اجتماعی لجام گسیخته، از مهمترین ابزار های دشمن، در این زمینه است.

ص: 197

شد. این حضرت، در رابطه با پیامدهای منفی فساد اداری(1) و ضرورت پرهیز از آن(2)،به سران حکومتی، سفارش اکید داشته اند.

می آزردند و از سوی دیگر در مدینه از بدگویی و زخم زبان یهودیان در امان نبودند (حاجی صادقی 1390 ص 56). آیات متعدد قرآن (سوره توبه، آیه 61؛ احزاب، آیات 48، 57 و 58...)(1) بر این آزار و اذیت اشاره می کند.

یکی از عوامل خطرساز برای مسلمین در آن زمان، قبایل مختلف یهود مدینه بودند این ها دست به فتنه انگیزی زدند و شعارهای توهین آمیزی علیه پیامبر صل الله علیه و اله می دادند (جعفریان،1392 ج 1 ص 453).

یهود از راه های گوناگون مسلمانان را مورد تمسخر قرار می دادند از آن جمله مسئله نماز گزاردن به بیت المقدس بود (سبحانی تبریزی،1373 ص 218) که با نزول آیه تغییر قبله (بقره/144)(1) این مشکل حل شد. یهودیان ثروتمند مدینه که با پیشرفت روزافزون حکومت اسلام، موجودیت و هستی خود را بر پرتگاه نیستی می دیدند، جنگ سرد و تبلیغاتی را با نشر شعارهای زننده و اشعار توهین آمیز آغاز نمودند و به سر انجام، با عنایت به آیه 59 سوره حجر(2)، خداوند متعال، شرِمخالفان را از پیامبر صل الله علیه و اله دفع می نماید.

در توصیه حضرت یعقوب به فرزندانش نسبت به عدم ناامیدی دریافتن یوسف نبی علیه السلام ، ناامیدی را از صفات کافران می شمارند(1).

امروزه دشمن، با استناد به برخی مشکلات در ایران اسلامی، می کوشد، آینده را کاملاً تاریک نشان داده نسل جوان را مأیوس و دلسرد نماید.

روایات فراوانی درباره پیامدهای منفی شراب، ازجمله ضایع شدن عقل و...، وجود دارد به چند مورد بسنده می نماییم:

بر اساس حدیثِ امام علی علیه السلام (1) فلسفه تحریمِ خمر، صیانت از عقل است. امام صادق علیه السلام (2) مواردی از پیامدهای منفی شراب خواری و مصادیق فساد را می شمارند ازجمله قتل، زنا (حتی زنا با محارم)، شرارت و غیره.

مواد مخدر یک موضوع مستحدثه نمی باشد، زیرا برخی از آن ها در کلمات ائمه معصومین (علیه السّلام) و فقهای قدیم آمده آثار و احکام شرعی مختلفی بر آن مترتب شده است، نظیر بنج (حشیش/ماری جوانا)، مفتر، مخدر و افیون.

به عنوان نمونه، مرحوم ابن ادریس، از فقهای قرن ششم ه.ق، به صراحت، برای مصرف بنج (بنگ)، مجازاتی معین می کنند (ابن ادریس،1410، ج 3 ص 511).

لذا یکی از برنامه های دشمن در حوزۀ اجتماعیِ جنگ نرم، ترویج اعتیاد و مسکرات در جوامع اسلامی است.

ص: 204

داشتن قدرت نظامی، از هر بهانه ای برای آغاز جنگ علیه مسلمانان استفاده می کردند. لذا منظور ما نیز از «جنگ افروزی» زمینه سازی و بهانه تراشی برای آغاز یک درگیری و جنگ نظامی است.

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، می گویند: اگر پیامبر اسلام را به حال خود گذاشته بودند؛ هرگز فرمان (هیچ) جنگی را صادر نمی کرد و این همه جنگ هایی که در اسلام واقع شد؛ همه اش تحمیل به اسلام بود (طباطبایی،1374، ج 4 ص 261). اديان الهي هيچ گاه شروع کننده جنگ و افروزنده آتش آن نبوده اند. حتی در مخاصمات دو جبهه حق و باطل، آنجا که با سپاه کفر و نفاق مواجه می شدند، باز مدافع بوده اند و جنگ را در وجه دفاع انجام می داده اند؛ و بالعکس اين سپاه کفر بوده که زننده طبل آغازين جنگ و طمّاع در براندازي مناديان حق و حقيقت و پيروان اديان و عدالت بوده اند. (ملکی و همکاران،1395 ص 43).

با نگاهی به عملکرد دولت آمریکا حداقل از یک قرن پیش تاکنون شاهد آن هستیم که هر زمان اقدامات تروریستی دولت این کشور در سطح جهان افزایش بیشتری می یابد به همان میزان هم فعالیت سازمان ها و مؤسسات رسمی و وابسته آن (نظامی- سیاسی) برای متهم کردن کشورهای دیگر به حمایت از تروریسم گسترش می یابد (خبرگزاری فارس 1395). ایالات متحده آمریکا کشوری است که حدود 241 سال از تاریخ حیاتش می گذرد و 93 درصد از این عمر خود یعنی 223 سال آن را در جنگ و تجاوز به کشورهای مختلف در سرتاسر جهان سپری کرده است(1) (هدایتی،1397).

ص: 207

از سوی دیگر، آمریکا، با ایجاد گروهگ های تروریستی مانند القاعده(1)، طالبان(2)، داعش(3)

ص: 208

خود دست می یابد؛ همچنین با شیطنت، دو کشور اسلامی را به جان هم می اندازد! جنگ تحمیلی عراق علیه ایران(1)، جنگ یمن و

عربستان سعودی(2) و... نمونه بارز آن است.

ایالات متحده همواره می کوشد تا ضمن دامن زدن به اختلافات منطقه ای بین ایران و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس- که تحت نفوذ آمریکا هستند- ازجمله عربستان سعودی، آتش جنگ را نیز شعله ور نماید که بااقتدار نظامی و سیاسی ایران تاکنون ناکام مانده است. گرچه این کشور استعمارگر و استثمارگر، از طریق مقوله «ایران هراسی» تسلیحات نظامی خود را به این کشورها فروخته (شریعتی نیا، 1389 ص 15) و از آب گل آلود، ماهی گرفته است.

كرد، در اين هنگام يهوديان يكديگر گفتند: يك نفر پشت بام رود و سنگ عظيمى بر او بيفكند و ما را از دست اين مرد راحت كند! رسول خدا صل الله علیه و اله از طريق وحى آگاه شد برخاست و به مدينه آمد (واقدی 1409، ج.1 ص. 364). ازجمله شأن نزول های منقول برای سوره حشر، همین ماجراست (مكارم شيرازى،1382 ج 5 ص 134). از دیگر نقشه های دشمن، طرح ترورِ حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) توسط منافقان درراه بازگشت از غزوه تبوک است (طباطبایی،1374 ج 9، ص: 439؛ ابن كثير، بیتا، ج 5، ص 19)، آیاتی از سوره مبارک توبه (64-66)(1) به این موضوع نیز اشاره دارد.

طراحیِ ترور (قصص/20)(2) و عملی نمودنِ ترورِ پیامبران الهی، از برنامه های دشمن است (نساء/155؛ آل عمران/181 و 112 و 21؛ بقره/61 و 87؛ مائده/70)(3).

ص: 210

پس از ترور پیامبران صل الله علیه و اله ترور جانشینان آنان، جزوه برنامه های مهم دشمن است. حبس، ایجاد محدودیت و سرانجام به شهادت رساندن (ترور) امامان معصوم علیهم السلام نمونه بارز این مدعاست. شهید نمودن امام علی علیه السلام در حال نماز و به صورت ناجوانمردانه، مصداقِ روشن بر این امر است.

يكى از شيوه هاى استكبار در مقابله با گسترش تفكر اسلام ناب و اصيل، حذف فيزيكى یعنی ترور شخصيت هاى مؤثر در جهان اسلام است (شیدائیان،1386 ص 77).

ترور شخصیت های اسلامی، مخصوصاً در جمهوری اسلامی ایران با شیوه های گوناگون (نظامی، بیولوژیک و ...)، جزو برنامه های آمریکا و یهود است. به عنوان نمونه: به شهادت رساندن شخصیت های تراز اول (علمی، فرهنگی، سیاسی، نظامی) انقلاب اسلامی ایران، نظیر شهیدان رجایی، باهنر و دکتر بهشتی و 72 تن از یارانش، ترور دانشمندان هسته ای ایران: دکتر شهریاری دکتر علی محمدی، دکتر احمدی روشن و دکتر رضایی نژاد، ترور بیولوژیک شخصیت های فرهنگی و هنری مانند مرحوم سلحشور، طالب زاده و غیره.

ترور (به شهادت رساندن) سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس، در فرودگاه بغداد توسط جنگنده های آمریکایی در دی ماه 1398 شمسی، نمونه بارز این ترفند شیطانی در دهه اخیر به شمارمی رود.

سران يهود با قبايل ديگر و بت پرستان، احزابي را تشکيل دادند و در مقابل مسلمانان قرار گرفتند و مخالفان را ازنظر نظامي و اقتصادی ياري کردند. سران يهود مردم عادي يهودي را با حيله تحريک به مخالفت و کارشکني کردند به عنوان مثال:

173، به نقل از بیات،1395). خداوند در آیه 10 سوره احزاب(1)اين حادثه را وصف می کند و می گوید که مسلمانان، از شدت ترس چشمانشان خيره و جان هایشان به لب رسيده بود. ولی طبق آیه 9 سوره احزاب(2)، نصرت الهی و امداد غیبی شامل حال مسلمین شد.

به آنان نهی کرده و آن را مایه گمراهی خوانده است. آیه 119 آل عمران(1)، تصریح می کند: شما، کفار و مشرکین را دوست مى داريد امّا آن ها شمارا دوست ندارند. آیه دوم سوره ممتحنه تأکید می کند که «اگر آن ها بر شما مسلط شوند، دشمنانتان خواهند بود و دست و زبان خود را به بدى كردن نسبت به شما مى گشايند و دوست دارند شما به كفر بازگرديد».

از آیه سوم سوره ممتحنه برمی آید که انگیزه این همگرایی و دوستی با دشمنان خدا، حفظ بستگان، فرزندان و دارایی ها از گزند آنان بوده است، از همین رو خداوند، مؤمنان را از روزی (قیامت) بر حذر می دارد که در آن روز بستگان، فرزندان و دارایی آدمیان هیچ سودی به حال آنان نخواهد داشت، پس نباید دل بستگی به آنان زمینه ساز دوستی با دشمنان خدا شود.

طریق وحی، برخی از یاران خود همانند علی علیه السلام و زبیر را در پی او گسیل داشت. زن در آغاز انکار کرد؛ ولی پس از جست وجوی همه وسایل و در برابر تهدید به بازرسی کامل بدنی یا کشته شدن، نامه را از لابه لای گیسویان بافته شده خویش بیرون آورد. حاطب در پاسخ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) که چرا چنین کرده است، با نفی نفاق ورزی و ارتداد خویش، انگیزه آن را فقط به دست آوردن دل مشرکان و جلب حمایت آنان خواند، زیرا وی برخلاف بسیاری از مهاجران، کسی را در مکه نداشت که در برابر تعرض مشرکان به خانه و کاشانه و دارایی و افراد خانواده اش از آن ها حمایت کند (طبرسى،1360، ج 24، ص: 358)

این نقشه، پرده برمی دارد. خداوند متعال، در آیه 14 سوره مجادله(1)، از روابط دوستانه منافقان با یهودیان خبر می دهد. از سوگند دروغین منافقان، وعده عذاب شدید و تقبیح رابطه یادشده می توان به دست آورد که این ارتباط بسیار آسیب رسان بوده است. بر اساس گزارش های تفسیری، گروهی از منافقان جمله عبدالله بن اُبیّ و عبداللّه بن نبتل از سران آنان که با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و مسلمانان نشست وبرخاست داشته اند، اخبار و اسرار آنان را در اختیار یهودیان قرار داده، از آن ها بدگویی می کرده اند (طبرسی،1372/ ج 9، ص: 381؛ ابن جوزى،1422 ق، ج 4، ص: 251).

خداوند در آيه 118 سوره آل عمران(2)، دستور می دهند که مسلمانان راز خود را بين بيگانگان افشا نکنند. خداوند در اين آيه از باطن دشمنان خبر می دهد و یادآوری می کند که: آن ها شايسته دوستي نيستند، ما آيات (و راه هاى پيشگيرى از شرّ آن ها) را براى شما بيان كرديم اگر انديشه كنيد.

آیه 119 آل عمران(3)، یادآور می شود که شما (مسلمین)، آن ها (منافقان) را –به دلیل عدم شناخت، ظاهر جذابشان و...- دوست مى داريد امّا آن ها شمارا دوست ندارند!

ص: 218

درحالی که شما به همه کتاب های آسمانى ایمان دارید (و آن ها به قرآن ايمان ندارند). هنگامی که شمارا ملاقات مى كنند، (به دروغ) مى گويند: «ايمان آورده ايم!» امّا هنگامى كه تنها مى شوند، از شدّت خشم بر شما، سر انگشتان خود را به دندان مى گزند! بگو: «با همين خشمى كه داريد بميريد! خدا از (اسرار) درون سينه ها آگاه است.»

جاسوسی های گوناگون استکبار، در کشورهای اسلامی ازجمله ایران، بر کسی پوشیده نیست. تسخیر سفارت آمریکا در ایران (لانه جاسوسی) پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به همین خاطر، صورت گرفت. امروزه، یکی از شیوه های نوین جاسوسی دشمن، از طریق پهباد انجام می گیرد (ضیایی و محمدی،1394 ص.45).

از نگاه قرآن، مستکبرین و کفار اهل کتاب، فعالیت های زیادی در عرصه فرهنگی علیه اسلام انجام داده اند تا جلو ترقی این دین آسمانی را بگیرند؛ به چند مورد بسنده می شود:

باعث شده بود كه هرروز بهانه تازه اي گرفته و به اشکال تراشی و مخالفت و انکار پیامبر بپردازند (سوره بقره، آیه 87)(1).

دشمنانِ اسلام، برای گریز از پذیرش حقیقت (آیین محمدی صل الله علیه و اله)، خود را به «نفهمی» زده مدعی شدند که دل های ما در غلاف است (ما از گفته پیامبر اسلام چيزى نمى فهميم) (بقره/88)(2). کفار و مشرکین، خطاب به پیامبر اکرم صل الله عله و اله می گفتند: «قلب های ما نسبت به آنچه ما را به آن دعوت مى كنى در پوشش هایی قرارگرفته و در گوش های ما سنگينى است و ميان ما و تو حجابى وجود دارد» (فصلت/5)(3) کفار متعصب، مسلمات تاريخي را نیز انكار کردند، این كارشكني هاي کفار و مشرکین، سبب گشته بود تا قرآن به بيان استدلالات محكم بپردازد تا هم جواب دندان شکنی به اهل كتاب داده باشد و هم مسلمانان دل گرم شوند، آنجا كه صریح مي فرمايد: «آنان كه كتاب آسماني بر آنان نازل كرديم، به خوبی پیامبر اسلام را مي شناسند؛ همان گونه كه فرزندان خود را مي شناسند.»(بقره / 146)(4).

طبق آیه 69 سوره آل عمران(1)، یهود از این شیوه ها استفاده می كردند تا مردم را گمراه کنند نظیر:

ص 373). قرآن کریم در سوره مائده، آیه 19(1)، سوره انعام، آیه 91(2) به این مسئله پرداخته و به شبهات پاسخ می دهد.

قرآن کریم (آل عمران/71)(1)، به اصلِ شبهه افکنی دشمنان اشاره کرده مصادیق آن را نیز بیان نموده است. نظیر شبهه «جبر» (انعام/148)(2)، شبهه «غیر الهی بودن قرآن»(نحل/103)(3) و غیره.

ویارانش را بيابند. دراین باره، سه آيه از آيات قرآن (سوره اعراف، آیه 157؛ سوره فتح، آیه 29 و سوره صف آیه 6)(1) به روشنگرى پرداخته است (بیات،1395).

است. باکمال تأسف، افرادی چون تمیم داری و کعب الاحبار، در دستگاه های فرهنگی و دینی جهان اسلام جایگاهی والا کسب کردند!(معارف،1392 ص 108).

اختلاس گران ایرانی که سرمایه هنگفتی را به این کشورها منتقل می کنند؛ از شیوه های دیگر جنگ اقتصادی بشمار می رود. مانندِ خاوری(1)، در کشور کانادا!

بررسی تاریخ نشان می دهد که قوم یهود دنیاطلب و مال دوست بودند و با آمدن پیامبر به مدینه منافع آنان به خطر افتاد، برای اینکه با رسول خدا و مسلمین مبارزه کنند و آن ها را در محاصره اقتصادی قرار دهند دست به اقدامات خصمانه و رذیلانه زدند که اهم آن ها عبارت اند از:

اين اهل كتاب اگر چنين ملكى (قدرت مادی و معنوی) مى داشتند، حتى اقل قليلى و پشيزى به مردم نمى دادند، ازبس که بخيل و بد سریر و بدباطن اند (طباطبایی 1374، ج 4، ص: 600).

به لطف خدا، تاکنون نتوانسته اند با شدیدترین تحریم اقتصادی ایران، به اهداف شومشان برسند.

آيه 75 سوره شريفه آل عمران(1)، به اختلاف فاحشى كه اهل كتاب در حفظ امانت ها و پیمان ها داشتند اشاره مى كند و مى فهماند اهل كتاب در اين باب در دو طرف تضاد و دونقطه مقابل قرار دارند، بعضى حتى در يك دينار خيانت را روا نمى دارند و بعضى ديگر شتر را با بارش مى بلعند (مفسد اقتصادی اند) (طباطبایی،1374، ج 3، ص: 413).

فساد اقتصادی دامنۀ گسترده ای دارد که مرحوم شیخ انصاری و دیگر فقها در کتب فقهی به مصادیق و جزئیات آن پرداخته اند. امروزه مصداق های فساد اقتصادی دامنه ای گسترده تر ازآنچه در کتب فقهی متقدم ذکرشده؛ دارد که این سطور مجال احصای همه آن ها را ندارد. بااین حال، مفاسد اقتصادی در سه حوزه فردی، اجتماعی و اداری و... قابل تبیین است که برای نمونه به برخی مصادیق هرکدام اشاره می گردد.

فساد اقتصادی فردی شامل احتکار، کم فروشی، گران فروشی، فریبکاری (تدلیس)، قاچاق، کلاه برداری و غیره.

مفاسد اقتصادیِ اجتماعی، شامل تجمل گرایی، اسراف و عدم اهتمام به حفظ اموال عمومی و غیره.

مصادیق فساد مالی اداری- که متأسفانه در طول تاریخ بیشترین سهم را دارد- موارد زیر را در برمی گیرد

ص: 238

رشوه، اختلاس(1)، اخذ پورسانت، جعل و تزویر، فرار مالیاتی، قاچاق كالا و ارز و غیره. این بخش، ناظر به تصاحب اموال دولتی-اداری به شیوه نامشروع است.

امام علی علیه السلام به این نوع فساد در زمامدار قبلی اشاره نموده از آن می نالند:

وَ قَامَ مَعَهُ بَنُو أَبِيهِ يَخْضَمُونَ مَالَ اللَّهِ خِضْمَةَ الْإِبِلِ نِبْتَةَ الرَّبِيع؛ دودمان پدرى او (بنى اميّه) به همراهى او برخاستند و چون شترى كه گياه تازه بهار را با ولع مى خورد به غارت بيت المال دست زدند (شریف رضی،1414 خ 3).

لذا یکی از مهم ترین برنامه های دشمن در کشورهای اسلامی، ترویج و عملیاتی کردن فساد اقتصادی است.

آمریکا و حامیانش، اکثر کشورهای همسو با آنان نیز، دارای (حساب های بانکی) ایران را مسدود کردند.

نابود می کند! در منطقه خاورمیانه-مرکز جهان اسلام- برخی کشورها را دست نشانده خود نموده و برخی کشورها - ازجمله عراق، افغانستان، سوره، یمن و...- را با جنگ نظامی تضعیف می کنند. برخی کشورها – مانند جمهوری اسلامی ایران- را پس از جنگ تحمیلی 8 ساله، با تحریم تهدید و جنگ نرم، تروریسم و غیره هدف گرفته اند (جاودانی،1382)، این در حالی است که بسا، پاره ای از مردم، از حقیقت این نقشه ها و ترفندهای شیطانی استکبار، بی خبر هستند. طبق آيه 169 سوره بقره، شيطان – به عنوان نماد استکبار- انسان ها مخصوصاً مؤمنین را به انواع بدی ها و زشتی ها دستور مى دهد. آيات 31 - 33 سوره سبأ و آیه سوره 21 ابراهيم حاكى از دسيسه هاى شبانه روزى مستكبران براى القاى انديشه هاى خود به مستضعفان است.

با عنایت به موارد بالا، مسئلۀ اساسی این است که متأسفانه، این راهکارها، به طور کامل و کاربردی استخراج نشده و در کشورهای مستضعف، مخصوصاً بلاد اسلامی، نهادینه نشده است. ازاین جهت باید پرسید که قرآن کریم، برای مبارزه با مستکبرین، چه اصول و روش هایی را بیان نموده است؟ در این کتاب، به سؤالات مذکور پاسخ داده شیوه های مقابله با جنگ نرم را از منظر قرآن و حدیث تبیین می نماییم.

از دیدگاه قرآن کریم (بقره/194؛ نحل/126؛ انفال/58؛ رحمن/60)(1)، مقابله به مثل در تمامی امور؛ اعم از مثبت و منفی به ویژه در عرصه جنگ و صلح در حوزه سیاست خارجی کاربرد دارد و این کتاب آسمانی، راهبردهای به کارگیری آن را فراروی دولت اسلامی قرار

ص: 247

داده است تا بر اساس مصالح و اولویت های موجود آن را در تعامل و روابط با دیگران به کار گیرد. توصیه قرآن نسبت به مقابله به مثل با دیگران در امور نیک و مثبت جبران احسن آن ها است، اما در امور منفی و در برابر کشوری که روابط خصمانه با دولت اسلامی دارد، توسل به اقدام متناسب متقابل است. دراین باره اجتناب از زیاده روی به ویژه نسبت به غیرنظامیان و نیز استفاده از روش های غیرانسانی توصیه شده است (میرعلی،135:1398).

ص: 248

به ناحق ريخت و باعث اسارت و غارت و هتك نواميس و حرمت ها گرديد (طباطبایی 1374، ج 9، ص: 65).

مخاطب این آیه(25 سوره انفال) همه امت اسلامی و جامعه مؤمنان است. مضمون این آیه این است که همه جامعه اسلامی و همه مؤمنان موظف اند با فتنه هایی که هرچند در ظاهر مخصوص ظالمان و ستمگران است مبارزه کنند؛ چراکه آسیب ها و آفات فتنه همگان را در بر خواهد گرفت. در ذیل آیه نتیجه این توصیه نیز بیان شده است که اگر مسلمانان وظیفه خود را در مقابله با فتنه ها انجام ندهند، عذاب های شدید الهی در دنیا و آخرت نصیبشان خواهد شد. ثمره فتنه چیزی جز ضعف اجتماع مسلمانان، ایجاد تفرقه و اختلاف در صفوف آنان و درنتیجه ذلت و خواری حکومت و جامعه اسلامی در برابر دشمنان نخواهد بود و بر همه افراد جامعه اسلامی به ویژه خواص و نخبگان لازم است ضمن شناسایی فتنه ها و آگاهی دادن به مردم، بکوشند آتش فتنه را خاموش کنند و ریشه آن را بسوزانند (ذوفقاری و جاوری،1391 ص 28).

در آیه 75 سوره نساء(1)، نخستین تقاضای مستضعفانِ گرفتار در چنگال دشمن، برای نجات خویش، نخست تقاضای ولی (رهبر شایسته) سپس درخواست یار و یاور از جانب خداوند است.

مسلمانانى كه در چنگال دشمن گرفتار بوده اند براى نجات خويش نخست تقاضاى «ولى» از جانب خداوند كرده اند و سپس «نصير». براى نجات از چنگال ظالمان قبل از هر چيز وجود «رهبر» و سرپرست لايق و دلسوز لازم است و سپس يار و ياور و نفرات كافى، بنابراین وجود يار و ياور هرچند فراوان باشد بدون استفاده از يك رهبرى صحيح بى نتيجه است (مکارم شیرازی،1374 ج 4، ص: 11).

حدود 30 مورد از آیات قرآن، فقط با فعل امر «َ أَطيعُوا وَ أَطيعُونِ» (آل عمران/132؛ شعرا/150...)(2) به اطاعت از رهبری، سفارش اکید نموده است. فرجام این پیروی هم رستگاری و پیروزی معرفی شده است (نور/52)(3). نقش رهبری، در ظهور و استمرار انقلاب اسلامی ایران، به روشنی، نمایان است. لذا، داشتن رهبری شایسته و وجود و اطاعتِ یاورانی راستین از اصول استکبارستیزی است.

امام علی علیه السلام تأکیددارند که «فَإِنِّي فَقَأْتُ عَيْنَ الْفِتْنَةِ وَ لَمْ يَكُنْ لِيَجْتَرِئَ عَلَيْهَا أَحَدٌ غَيْرِي بَعْدَ أَنْ مَاجَ غَيْهَبُهَا وَ اشْتَدَّ كَلَبُهَا فَاسْأَلُونِي قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِي؛ فقط و فقط من بودم كه چشم فتنه را كندم و جز من هیچ کس جرئت چنين كارى را نداشت، آنگاه که امواج سياهى ها بالا گرفت و به آخرين درجه شدّت خود رسيد. پس از من بپرسيد پيش از آن که مرا نيابيد»(نهج البلاغه، خطبه 93). حضرت در خطبه 5 نهج البلاغه، اهل بیت (ولایت و

ص: 252

رهبری) را کشتی نجات از فتنه معرفی می کنند: «أَیُّهَا النَّاسُ شُقُّوا أَمْوَاجَ الْفِتَنِ بِسُفُنِ النَّجَاةِ: ای مردم امواج فتنه ها را با کشتی های نجات (اهل بیت) در هم شکنید»

دو ویژگی مهم در رهبری جامعه ی اسلامی برای برخورد با فتنه ها درخور اهمیت است: یکی، «بصیرت»(1) (نهج البلاغه، خطبه ی 10) به معنای شناخت و بینش دقیق از جامعه و فتنه های هم بستر با آن است و دیگری، جسارت و شجاعت(2) (نهج البلاغه، خطبه ی 6) در اقدام و مقابله با آن هاست. رهبری در هرم قدرت جامعه ی اسلامی از جایگاه والا و خطیری برخوردار است و هر عمل و سخن رهبر به عنوان پیش برنده ی اجتماع مسلمانان، اهمیت بسیار دارد. ازاین رو، بینش استوار و شناخت همه جانبه و صحیح از عوامل فتنه ها، شرط لازم و اساسی برای رهبری خردمندانه ی جامعه ی اسلامی است. در میان امواج فتنه ها که هرکدام به سویی پیش می روند، قدرت تفکر، تدبّر و اراده و عمل رهبری می تواند تلاطم امواج را فرونشاند و کشتی توفان زده ی جامعه را به ساحل آرامش رساند. بصیرت، روشن بینی و درک درست، از شرایط رهبری جامعه ی اسلامی است که به همراه توانمندی و جسارت برخورد، نقش ویژه ای در دفع فتنه دارد. آری اگر نیروی عزم و اراده و قدرت اندیشه و کیاست، در رهبری جمع گردد، جامعه مسیر هدایت را می پیماید و سنگلاخ های پرپیچ وخم را درمی نوردد. (آقاجانی قناد 1380، ص 40).

ص: 253

امام رضا علیه السلام در اهمیت رهبری می فرمایند «امامت، زمام دین و مایه نظام و تشکیلات مسلمانان و صلاح دنیا و عزت مؤمنان است. رهبری، پایه بالنده اسلام و شاخه بلند آن است»(1) (کلینی،1407 ج 1 ص 200).

حضرت امام علی (علیه السلام) تصریح نمودند که «نقش زمامدار نسبت به ملت، مانند رشته ای است که مهره ها را گردآورده و به یکدیگر پیوند می دهد. اگر رشته بگسلد، دانه ها از هم می پاشد و هرگز، گرد نمی آیند»(2) (نهج البلاغه، خ 146).

پس وجود رهبری توانا که مردم را گرد خود جمع کرده اهدافِ نظام اسلامی را پیگیری نماید؛ در فرایند مقابله با جنگ نرم، ضروری می نماید.

«ای کمیل! هيچ فعالیت و حركتى نيست مگر آنکه در انجام آن به علم و معرفت نيازمندی» (مجلسی، 1403 ص.268)(1). امام متقیان، رشد و کمال دین را در علم می داند (كلينی، 1407، ج.1، ص.30)(2).

با بصيرت كسى است كه بشنود و خوب بينديشد و بنگرد و ببيند و از تجارب دنيا بهره گيرد، سپس درراه روشن حركت كندو از افتادن در پرتگاه ها و گم شدن در کوره راه ها، دورى نماید» (شريف الرضي،1379، خطبه 153).(1) این امام همام، به مسلمین§َفانْفُذُوا عَلی بَصائِرِکمْ؛ پس ای مردم، با بصیرت حرکت ککنید (هج البلاغه، خطبه 197).(2)فَاَصْحِرْ لِعَدُوِّک وَامْضِ عَلی بَصیرَتِک؛ پس براى مقابله با دشمن، سپاه را بيرون بياور و با آگاهى لازم به سوى دشمن حركت كن (نهج البلاغه، نامه 34).(3)إِلَّا مَنْ فَاءَ مِنْ أَهْلِ الْبَصَائِر؛ جز اندكى از آگاهان (صاحبان بصیرت) كه مسير خود را تغيير دادند (از فتنه رهایی یافتند) (نهج البلاغه، نامه 32 و...).(4)الْعَامِلُ عَلَى غَيْرِ بَصِيرَةٍ كَالسَّائِرِ عَلَى غَيْرِ الطَّرِيقِ لَا يَزِيدُهُ سُرْعَةُ السَّيْرِ إِلَّا بُعْداً.

که می توانند دامن خود را از آن برکشند و به همراه رهبر عادل و زمان شناس جامعه اسلامی حرکت کنند. البته این بدین معنا نیست که نسبت به حوادث روزگار و آنچه در متن جامعه می گذرد، بی تفاوت بود و در حالت خمودگی به سر برد. بلکه منظور فتنه گریزی به دوراز بی تفاوتی است. پیش رفتن به سوی فتنه و افکندن خود در آتش آن، ناپسندیده است. (آقاجانی قناد،1380 ص 42).

حضرت علی علیه السلام حضور حامیان ولایت و امامت (طرفداران حق و حقیقت) در خارج از صحنۀ فتنه (جدا کردن صف خود از صف فتنه گران) را از دیگر عوامل رهایی از فتنه می دانند (نهج البلاغه، خطبه ی 151)(1).

پروردگار عالم پیروز شدند.»(بقره/249)(1). همچنین در آیه 88 سوره حجر(2) و آیه 131 سوره طه(3)، خداوند متعال، اعتمادبه نفس و خودباوری را در مسلمین تقویت فرموده اند.

امام علی علیه السلام می فرمایند: «اگر آسمان ها و زمین درهای خود را بر روی بنده ای ببندند و او از خدا بترسد، خداوند راه نجاتی از میان آن دو برای او خواهد گشود. آرامش خود را در حق جستجو کن و جز باطل چیزی تو را به وحشت نیندازد» (شريف الرضي، خطبه 130).(4) لذا، اعتمادبه نفس (خودباوری) همراه با ایمان از اصول مهم استکبارستیزی است.

وسایل الشیعه و غیره(1)، فصل جداگانه ای به «مداومت در عمل» اختصاص داده اند. حضرت علی (علیه السلام) این امر را با تأکید، بیان فرموده است (نوری،1408، ج 1 ص 130)(2). امام باقر (علیه السلام) نیز می فرمایند: هیچ چیز نزد خداوند -عز و جل- محبوب تر از عملى نيست كه بر آن مداومت شود، هرچند اندك باشد (كلينى،1407، ج 2 ص 82)(3).

ازاین رو، مداومت و مقاومت، از اصول مبارزه با استکبار است.

استقامت كنيد و تقواپیشه سازيد، (شايسته تر است؛ زيرا) اين از كارهاى مهم و قابل اطمینان است» (آل عمران/186)(1). برد باری، همراهِ پرهیزگاری، ارزشمند است: «(امّا) اگر (در برابرشان) استقامت و پرهيزگارى پيشه كنيد، نقشه هاى (خائنانه) آنان، به شما زيانى نمى رساند» (آل عمران/ 120)(2).

خداوند متعال پيروزى بنى اسرائيل بر فرعونيان را میوه بردباری آنان بیان می نماید «و مشرق ها و مغرب های پربرکت زمين را به آن قومِ به ضعف كشانده شده (زير زنجير ظلم و ستم)، واگذار كرديم و وعده نيك پروردگارت بر بنی اسرائیل، به خاطر صبر و استقامتى كه به خرج دادند، تحقّق يافت و آنچه فرعون و فرعونيان (از کاخ های مجلّل) مى ساختند و آنچه از باغ های داربست دار فراهم ساخته بودند، در هم كوبيديم» (اعراف، آيه 137)(3).

حضرت علی علیه السام در خطبه 66 نهج البلاغه، تأکید می نمایند که «مقاومت كنيد تا ستون حق بر شما آشكار گردد»(4). این امام همام، نهایت درجه صبرِ 25 ساله خود را بسان فردی که خار در چشمش و استخوان در گلویش گیر کند؛ به تصویر می کشند (شریف رضی، 1414ق، خطبه 3(5))، چنان برد باری دشواری که بزرگ تران را فرسوده و کوچک تران را پیر می کند و مؤمن در آن، رنج می کشد تا به ملاقات پروردگارش رسد. (شریف رضی، 1414ق، خطبه 3)(6)، صبری طولانی و بسیار مشقت بار (شریف رضی، 1414ق، خطبه 3)(7).

ص: 263

به استناد خطبه ی حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها، انسان باید در مواقع لزوم، برای دستیابی به اهدافِ بلند تاآخرین نفس و آخرین توان، برد باری و مقاومت کند. این بزرگ بانوی اسلام، نمونه ای از صبر خاندان نبوت را در مقوله غصب ولایت و غصب اموالشان (باغ فدک و...) چنین به تصویر می کشد: «و ما بسان خنجرى بر گلو خليده و نیزه ای بر دل فرونشسته، شكيبايى كرديم(1)» (اربلی،1381 ق، ج 1، ص: 488).

زمين آباد می شود و (بدون ظلم) حق از دشمنان گرفته می شود و كارها سامان می پذیرد» (کلینی,1407 ج 5، ص 56)§ِ إِنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ سَبِيلُ الْأَنْبِيَاءِ وَ مِنْهَاجُ الصُّلَحَاءِ فَرِيضَةٌ عَظِيمَةٌ بِهَا تُقَامُ الْفَرَائِضُ وَ تَأْمَنُ الْمَذَاهِبُ وَ تَحِلُّ الْمَكَاسِبُ وَ تُرَدُّ الْمَظَالِمُ وَ تُعْمَرُ الْأَرْضُ وَ يُنْتَصَفُ مِنَ الْأَعْدَاءِ وَ يَسْتَقِيمُ االْأَمْر (لینی,1407 ج 5، ص 56)(1)امام علی علیه السلام: لَا تَتْرُکوا الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْی عَنِ الْمُنْکرِ فَیوَلَّی عَلَیکمْ شِرَارُکمْ ثُمَّ تَدْعُونَ فَلَا یسْتَجَابُ لَکمْ؛ امر به معروف و نهی از منکر را رها مکنید که در آن صورت پلیدان بر شما حکومت خواهند کرد و هر چه دعا کنید مستجاب نخواهد شد. (مجلسی، 1403 ج 75 ص 99).

قرآن کریم (آل عمران /28؛ نساء / 141 و 144؛ مائده / 57؛ ممتحنه /1 و 13)(1)، سلطه اجانب بر مسلمین را نپسندیده بر مؤمنین سفارش می کند که کفار را به عنوان دوست و ولی خود انتخاب نکرده زیر سلطه مستکبرین قرار نگیرند. پس ترویج و تبلیغ قانون نفی سلطه، از دیگر اصول استکبارستیزی بشمار می رود.

قرآن کریم، ضمن نهی از اعتماد به دشمن، هشدار می دهد که در صورت اعتماد به دشمن به آتشی دچار می شوید که یار و یاوری نخواهید داشت (هود/113)(1).

تکیه بر ظالم، مفاسد و نابسامانی های فراوانى مى آفريند، ازجمله باعث تقويت آن هاست، گسترش دامنه ظلم و فساد و تباهى جامعه ها. تکیه بر ظالمان در فرهنگ فكرى جامعه تدریجاً اثر مى گذارد و زشتى ظلم و گناه را از ميان مى برد و مردم را به ستم كردن و ستمگر بودن تشويق مى نمايد و نتيجه اى جز بدبختى نخواهد داشت (مكارم شيرازى، 1371، ج 9، ص: 262).

حق مطلب اين است كه ركون به معناى صرف اعتماد نيست، بلكه اعتمادى است كه توأم با ميل باشد (طباطبایی،1374، ج 11، ص:67). در آيه موردبحث (هود/113)، منظور از «الَّذِينَ ظَلَمُوا» دشمنان مشرك پیغمبر اسلام (و مسلمین) است (طباطبایی،1374، ج 11، ص: 72).

لذا از متون اسلامی دراین باره چند دستور و رهنمود صریح، به شرح ذیل به دست می آید:

سوره بقره، تصریح می نماید که کفار و مشرکین تا شمارا شکست نداده و تسلیمتان نکرده اند؛ دست بردار نخواهند شد (بقره/120)(1).

به استناد آیه 53 سوره نساء،(2) و آیه 100 سوره اسراء(3)، مشرکین و کفار اهل کتاب، به ویژه یهودیان چنان حسود، بخیل و انحصارطلب اند که اگر قدرت و تسلط یابند، از حقوقِ مادی و معنوی، حتی پشیزی (به اندازۀ کوچک ترین دانه در منقار پرنده) به مسلمین نمی دهند (مکارم شیرازی،1374، ج 3، ص: 421؛ طباطبایی،1374 ج 4، ص: 600).

امام علی (علیه السلام) تأکید می کنند که از دشمن، یاری نجویید که بی مقدار (ذلیل) می شوید(4) (غررالحکم ص 624)(5).

اگر آن ها (دشمن) تمايل به صلح نشان دهند تو نيز از در صلح درآ و بر خدا تكيه كن كه او شنوا و دانا است... اما اگر آن ها بخواهند با مطرح كردن صلح تو را فريب دهند و نيرنگى در كار باشد هرگز تسليم مشو و نگرانى به خود راه مده، چراکه خداوند پشتيبان تو است (مکارم شیرازی، ج 21، ص: 491).

امام علی علیه السلام توصیه و تأکید می نمایند: «از دشمن ات بعدازآن که از در صلح درآمد؛ سخت بترس! چه بسا او به وسیله صلح نزدیک می شود تا شمارا غافل گیر کند (شمارا فریب می دهد)! پس دوراندیشی کن! در چنین مواردی خوش گمان نباش (به دشمن اعتماد مکن)» (فرازی از نامه 53 نهج البلاغه)(1). نمونه بارز آن در عصر ما(2)، ماجرای «برجام»(3) است که اروپا و آمریکا، به تعهداتش، در قبال ایران، عمل نکرد، به همین خاطر، خداوند متعال، سفارش می کند که مسلمین، به ستمگران، اعتماد نکنند، زیرا در صورت اعتماد، زیان های غیرقابل جبران، شمارا در برگرفته یار و یاوری نخواهید داشت (هود/113)(4).

ص: 271

خفت بار ممنوع، چون خدای قادر در کنار شما و یاور شماست. شرط پیروزی بر دشمن و برتری شما بر دیگران، ایمان است.

در تعقيب آيات گذشته پيرامون مسئله جهاد اين آيه به يكى از نكات مهم پيرامون " جهاد " اشاره مى كند و آن اينكه افراد سست و ضعيف الايمان براى فرار از زير بار جهاد و مشكلات ميدان جنگ غالبا مساله صلح را مطرح مى كنند، مسلما صلح بسيار خوب است اما در جاى خود، صلحى كه تامين اهداف والاى اسلامى كند و حيثيت و عظمت و آبروى مسلمين را حفظ نمايد، نه صلحى كه آن ها را به خوارى و ذلت كشاند. لذا مى فرمايد: اکنون که دستورهاى گذشته را شنيديد سست نشويد و دشمنان را دعوت به صلح نكنيد در حالى كه شما برتريد» يعنى حالا كه نشانه هاى پيروزى و برترى شما آشکارشده چگونه با پيشنهاد صلح كه مفهومش عقب نشينى و شكست است پيروزيهاى خود را عقيم مى گذاريد؟ اين در حقيقت صلح نيست، اين تسليم و سازشى است كه از سستى و زبونى سرچشمه مى گيرد، اين يك نوع عافيت طلبى زشتى است كه عواقب دردناك و خطرناك به بار مى آورد؛ و در ذيل آيه براى تقويت روحيه مسلمين مجاهد مى افزايد: و خدا با شما است و ثواب اعمالتان را هرگز نمى كاهد (مکارم شیرازی،1374، ج 21، ص: 490).

دومين دستورى كه در زمينه جهاد، در آيه فوق مى خوانيم، دستور شدت عمل است، آيه مى گويد دشمنان بايد در شما يك نوع خشونت احساس كنند «وَ لْيَجِدُوا فِيكُمْ غِلْظَةً». اشاره به اينكه تنها شجاعت و شهامت درونى و آمادگى روانى براى ايستادگى و مبارزه سرسختانه با دشمن كافى نيست، بلكه بايد اين آمادگى و سرسختی خود را به دشمن نشان بدهيد و آن ها بدانند در شما چنين روحيه اى هست و همان سبب عقب نشينى و شكست روحيه آنان گردد و به تعبير ديگر وجود قدرت كافى نيست، بلكه بايد در برابر دشمن نمايش قدرت داد؛ و نيز در داستان فتح مكه مى خوانيم كه پيامبر ص شب هنگام دستور داد مسلمانان همگى در بيابان آتش بيفروزند تا مردم مكه به عظمت ارتش اسلام آشنا شوند و اتفاقا اين كار در روحيه آن ها اثر گذاشت و نيز دستور داد كه ابو سفيان بزرگ مكه را در گوشه اى نگهدارند و ارتش نيرومند اسلام در مقابل او رژه روند. (مکارم شیرازی، 1374، ج 8، ص: 198؛ واقدي 1407، المغازي، ج 2، ص:819).

شرط پیروزی و شمول امداد الهی، استقامت و پایداری در برابر دشمن است که آیات متعدد قرآن (فصلت/30؛ احقاف/13؛ جن/16)(1) بر آن تأکید می کند.

از لحن آيات و از آنچه در تواريخ آمده است به خوبى استفاده مى شود كه وقتى مشركان كوردل سرعت پيشرفت آئين اسلام را مشاهده كردند به فكر افتادند كه از طريق دادن امتيازاتى به پيامبر اکرم صل الله علیه و اله، امتيازاتى از او بگيرند و او را به نوعی سازش بكشانند، لذا گاه اموال عظيم و گاه زنان زيبا و گاه پست و مقام برجسته پيشنهاد مى كردند (مکارم شیرازی، 1374، ج 24، ص: 385).

خداوند متعال، در آیه 10 سوره قلم(1) و دیگر آیات، با صراحت دستور می دهند که زیر بار سازش با دشمن نروید.

قرآن بارها به پيامبر صل الله علی و اله، هشدار داده كه هرگز كمترين انعطافى در برابر اين پيشنهادهاى انحرافى از خود نشان ندهد و با اهل باطل هرگز مداهنه نكند، چنان كه در آيه 49 سوره مائده(2) مى خوانيم: در ميان آن ها (اهل كتاب) بر طبق آنچه خدا نازل كرده حكم كن و از هوسهاى آن ها پيروى مكن و بر حذر باش كه تو را از تعليماتى كه خدا بر تو نازل كرده منحرف نسازند. سپس بار ديگر در آیه 10 سوره قلم از اطاعت آن ها نهى كرده و صفات نه گانه مذمومى را كه هر يك به تنهایی مى تواند مانع اطاعت و تبعيت گردد، برمى شمرد(3) (مکارم شیرازی، 1374، ج 24، ص: 385).

منظور از مداهنه درخواستی مشرکان از پیامبر صل الله علیه و اله در آیه مورد بحث(4)، فرمان برداری از آنان، پیروی از خواسته ها و هواهای نفسانیشان، سازش، تسامح و تساهل در اصول

ص: 276

اساسی و بنیان های اعتقادی و دینی است بطوری که به کفر پیامبر صل الله علیه و اله بیانجامد (رضایی کرمانی و همکاران،1396 ص 17).

خداوندِ متعال، در آیه 9 سوره توبه(1)، سازش و مذاکره با مستکبرینِ فریبکار و فاسق را بی نتیجه اعلان کرده از آن منع می کند.

تفرقه شمرده به مسلمین سفارش می کند که از نزاع و تفرقه پرهیز کنید که در صورت جدال و جدایی، چنان از بین می روید که هیچ آثاری از شما، باقی نمی ماند (آل عمران/105؛ انفال/46)(1). با تأمل و تدبر در آیات مذکور، اهمیت و ضرورت اخوت و انسجام در بین مسلمین به روشنی دریافت می گردد. خداوند متعال، صریحاً، پیامدهای اختلاف و تفرقه را به مؤمنین، گوشزد می کند. از قبیل از بین رفتن قدرت و شوکت (انفال/46) گرفتار شدن در عذاب الهی (آل عمران/105)؛ و غیره.

حضرات معصومین علیهم السلام در راستای حفظ انسجام و حفظ اصل اسلام، با مخالفان، مدارا نموده و در شرایط خاص نیز، جنگیده اند.

بنا براین، حفظ و تقویت وحدت، در دو بعد داخلی و بین المللی از اصول بنیادین توسعه در هر کشوری است.

تاثیرِ ظواهر جذابِ منافقان و نفوذی ها قرار نگیرند؛ و در ادامه، خدا وند متعال هم شعار «مرگ بر منافق و نفوذی سر داد»... (منافقون/4).

نفاق، در عرصه های مختلف، عرضه اندام کرده است! به حدی که در طول تاریخ اسلام، مستکبرینِ منافق؛ پست های کلیدی مسلمین را به دست گرفته اند. منافقانی چون تمیم داری و کعب الاحبار، در دستگاه های فرهنگی و دینی جهان اسلام جایگاهی والا کسب کردند!(معارف،1392 ص 108).

یکی از مهم ترین راه های استکبارستیزی در قرآن، «نفاق شناسی و مقابله با آن» است.

به استناد کلام خدا، چهره واقعی منافقان و کینه هایشان نسبت به مسلمین، روشن خواهدشد. خداوند متعال وعده داده که چهره حقیقی منافقان و کینه هایشان را آشکار می کند (محمد/29)(1). از سوی دیگر، قرآن کریم (محمد/30)(2). تصریح می کند که خواص با بصیرت، منافقان را از روی نشانه ها و لحن کلام می توانند بشناسند.

لذا خداوند متعال شناخت منافقین (عنکبوت/11؛ منافقون/4)(3) مبارزه با آنان را (احزاب/60)(4) ضروری می داند. خداوند به نبی مکرم اسلام صل الله علیه و اله یادآور می شود که منافقان

از روی نشانه ها و لحن کلام(5) (ویژگی های خاص) قابل شناسایی اند. در آیه 4 سوره

ص: 279

منافقون، برخی نشانه های ظاهری منافق را گوشزد کرده آنان را دشمن واقعی معرفی می نماید (منافقون/40).

بنا براین، ازجمله راهکارهای قرآنی در فرایند جنگ نرم، منافق شناسی و مقابله و مبارزه با جریان نفاق است.

در اهمیت این امر، حضرت علی علیه السلام فرموده اند «هر کس به وقت یاری رهبرش در خواب باشد؛ زیر لگد دشمن بیدار می شود» (غررالحکم، ص. 630)(1).

در فصل دوم، فهرستی از نقشه های شوم دشمن علیه رهبر جامعه اسلامی (پیامبران) را با استناد به آیات قرآن تشریح نمودیم. دشمن در راستای تضعیف و حذف رهبران الهی فعالیت گسترده ای انجام می دهد برخی عبارت اند ازتهمت و افتراء (برتری جویی، جنون و سبک مغزی، ساحری و سحر زدگی، دروغ گویی، شاعری، کاهنی، گمراهی، فسادگری، ناتوانی و فریب کاری...)، معرفی رهبر دینی به عنوان سرچشمه­ بدبختی ها و ناکامی ها، تحقیر و تمسخر رهبر، تهدید رهبر، انکار وایجاد تردید نسبت به حقانیت رهبری، آزار رساندن به رهبر و پیروانش، نقشۀ قتل پیامبران، قتل رهبران الهی...

برخی از اتهاماتِ بی اساس به رهبران جمهوری اسلامی، عبارتند از دیکتاتوری، فسادِ اطرافیان و...!

پس حمایت از رهبری (شناخت توطئۀ دشمن و دفع آن از ولی امر) از دیگر روش های مقابله با جنگ نرم در حوزه مسایل سیاسی بشمار می رود.

ازاین رو، قرآن کریم (سوره بقره آیات 83 تا 85 و 100؛ سوره توبه آیه 13؛ سوره اعراف آیه 135؛ سوره مائده، آیه 13؛ سوره انفال، آیات 55 تا 56) جریان عهدشکنی دشمنانِ انبیاء ازجمله یهودیان را بیان نموده مسلمین را به مبارزه و مقاتله با پیمان شکنان فراخواند (توبه/12،13 و...)(1) به آنان دستور می دهد که شما نیز پیمان را بشکنید (انفال/58).

2- انسجام و وحدت خاصِ مسلمین در قالب بیعت رضوان که خداوند متعال آن را در آیه 18 سوره فتح تمجید می فرماید: «لَّقَدْ رَضىِ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تحَتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فىِ قُلُوبهِمْ فَأَنزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيهْمْ وَ أَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا»

3- و...صلح حدیبیه به خاطر قدرت و پشتوانه اجرایی مسلمین، یکطرفه از جانب کفار نقض نشد. لذا، کفار و مشرکین، در طول تاریخ به پیمان های شان پایبند نبوده اند، مگر اینکه مسلمین، در موضع قدرت بوده و ضمانت اجرایی برای این عهدنامه ها را داشته باشند.

به همین خاطر، آیات صلح در قرآن (نساء/90؛ انفال 61)، ناظر به زمانی است که دشمن در کمال ضعف، در حواست صلح می دهد و ضمانت اجرایی آن به خاطر قدرت و شوکت مسلمین تامین است. در همین شرایط هم خداوند اخطار می دهد که مراقب نیرنگ دشمن باشید «وَ إِن يُرِيدُواْ أَن يخَدَعُوك» (انفال/62). امام علی علیه السلام نیز در فرازی از نامه 53 نهج البلاغه به این نکته اشاره نموده اند «از دشمن ات بعدازآن که از در صلح درآمد؛ سخت بترس! چه بسا او بوسیله صلح نزدیک می شود تا شما را غافل گیر کند (شمارا فریب می دهد)! پس دوراندیشی کن! در چنین مواردی خوش گمان نباش (به دشمن اعتماد مکن)».

اما خداوند دستور می دهد: شما مسلمین، به دشمن درخواست صلح ندهید فَلَا تَهِنُواْ وَ تَدْعُواْ إِلىَ السَّلْم (محمد/35).

ص: 285

ص: 286

احساسي و هيجاني و تأييد و تکذیب های آني بروز ندهند و براي اطلاع از صحت وسقم اخبار به اهل تشخيص که همان مسئولان و منابع آگاه و مطلع هستند؛ رجوع نمايند.

نکته مهم این است که منافقان، در بین عموم مسلمین شایعه پراکنی می کردند که طبق فرمایش امام صادق علیه السلام ، بجز خواص(1)، عموم مردم توانایی تحلیل شایعات را ندارند (برقی،1371 ج 1، ص: 269)(2). خداوند متعال، به روشنی بیان می کند که اگر این اخبار را در بین خواص، انتشار دهند؛ آنان درستی و نادرستی آن را تشخیص می دهند.

داده اند. شجاعت به عنوان یکی از چهار فضیلت اخلاقی برتر (حکمت، عدالت، شجاعت و عفت) نزد علمای اخلاق (نراقی،1967 م ج 1 ص 85)، مورد توجه آیات و روایات قرارگرفته است.

آیات قران، روحیۀ استکبارستیزی و شجاعت و صلابت مؤمنین را توصیف می کند که در برابر كافران سرسخت و نيرومندند. آنان گويى بنايى آهنين اند (صف/4؛ مائده/54)(1). همچنین، نمونه هایی از مبارزان شجاع، ازجمله ساحرانِ فرعون را به عنوان الگو، معرفی کند که چگونه با شجاعت، در برابر تهدید فرعون ایستاده و گفتند «(تهدید تو برایمان مهم نيست)، ما به سوی پروردگارمان بازمى گرديم»؟(اعراف/125 و 126)(2).

آیه 29 سوره فتح(3) یکی از ویژگی های پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله و همراهان او را شجاعت معرفی کرده و در آیه 39 سوره احزاب(4) از ویژگی های پیامبران را عدم ترس از غیر خدا و شهامت در دعوت مردم به سوی خدا می داند. در آیه 22 سوره احزاب(5)، این صفت اخلاقی، به عنوان یکی از رموز موفقیت و پیروزی مسلمانان معرفی می گردد.

ص: 291

امام علی علیه السلام آن را پیروزی در دسترس وفضیلتی آشکار معرفی می نمایند (ليثى واسطى، 1376 ش.ص 50)(1).

پس تقویت روحیۀ استکبارستیزی و شجاعت از شیوه های جنگ نرم است.

شکست ناپذیر می شوید (آل عمران/160)(1). چراکه پیروانِ الهی همیشه پیروزند (مائده/56؛ صافات،173)(2).

در خطبه های نماز جمعه تهران (27/10/1398) با استناد به آیه 5 سوره ابراهیم(علیه السلام)(3) دو رخدادِ دیماه 1398 در ایران یعنی تشییع بسیار باشکوهِ پیکر سردار سلیمانی(4) و موشک باران پایگاهِ نظامی آمریکا در عراق، توسط سپاه را مصداق «ایام الله» و از امدادهای خدا می شمارند.

قرآن کریم نمونه هایی از این یاریِ خودش را نسبت به انبیاء (علیه السلام) و یارانشان، ذکر کرده است؛ این امداد به چند صورت قابل تصور است(5):

شدند (توبه/40).(1) طبق آيه فوق، خداوند با لشکرياني که ديده نمي شدند، پيامبرش را حمايت کرد و او را از چشم دشمنان مصون نگه داشت. همچنين آيه 4 تحريم(2) ناظر بر پشتيباني ملائکه از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در برابر توطئه هاي بعضي از همسرانشان است.

جنگ هاي صدر اسلام يکي از حساس ترين عرصه هاي نزول ملائکه است. طبق آيات قرآن در سه جنگ بدر، احزاب و حنين در کنار ديگر امدادهاي غيبي، فرستادن سپاه نامرئي نيز به عنوان يکي از شيوه هاي نزول امداد مطرح بوده است. آيات 123-126 سوره آل عمران(3)، پس ازآنکه خداوند به نزول امدادهای خود در جنگ بدر تصریح کرده است؛ سخن از فرستادن سه هزار فرشته به میان آورده و متذکر شده است که در صورت پایداری و پیشه کردن تقوای الهی، این نزول فرشتگان حتّی تا رقم پنج هزار خواهد رسید و در پایان این نکته را یادآور شده که این امر، برای بشارت و اطمینان دل های مؤمنان

ص: 297

انجام گرفته است؛ که طبق آیه 9 سوره انفال(1)، خداوند هزار فرشته را به یاری مسلمین فرستاد. آيه 9 و 10 سوره احزاب(2)، وضعيت بحراني جنگ احزاب و قدرت عظيم جنگي سپاه دشمن و نگراني و ترس شديد بسياري از مسلمانان را مطرح مي نمايد اما به مؤمنان يادآوري مي کند که درست در همين لحظه ها ترس و اضطراب، فرشتگان در صحنه جنگ حاضر شدند. آيه 26 توبه(3) نيز يادآور نقش ملائکه در شکست دادن مشرکان و غلبه مؤمنين بر آن ها در جنگ حنين است.

نمونه هايي ازاین دست در قرآن فراوان اند: چنان که آيات 63 تا 66 سوره شعراء(1) به شکافتن دريا و نجات قوم بني اسرائيل و غرق شدن فرعونيان می پردازد. در آيه 66 هود(2)، صيانت از حضرت صالح (علیه السلام) و پيروانش از عذاب خوارکننده الهي (عذاب دنیوی) مطرح شده است. طبق آیات قرآن، امداد الهی و صیانت از حوادث، دیگر پیامبران خدا را نیز در برگرفته است. ازجمله حضرت هود ویارانش (هود/58)(3)، لوط و خاندانش (شعراء /170؛ انبياء / 74).

پايداري و ثبات قدم شگفت انگيز پيامبران و پيروان واقعي آن ها در رويارويي با طاغوت هاي زمان نيز تنها با برخورداري از اين سرمايه عظيم روحي قابل توجيه است.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و يارانش در عرصه جنگ هاي متعدد نيز با اين لطف ويژه الهي ياري شدند. آيه 26 سوره توبه(1) خاطره جنگ حنين را در اين مورد بازگو مي کند. آيات قرآن صحنه هايي را نشان مي دهد که متعاقب همين سکينه و اطمينان قلبي، مؤمنين راستين با خوابي آرامش دهنده ياري شدند. اين خواب ازآنجاکه در موقعيت هاي هولناک و پرخطر بر مؤمنين واقعي غالب شد، يکي از موهبت هاي شگفت انگيز الهي محسوب مي شود. قرآن دو صحنه جنگ بدر و احد را يادآوري مي کند، به گونه اي که آيه 11 انفال(2) نزول خواب را در شب جنگ بدر بيان مي کند که به دنبال آن مسلمانان با بهره مندي از اين نعمت خاص الهي در ميدان مبارزه، نيرومندتر و بااقتدارتر ظاهر شدند. نمونه ديگر شب بعد از نبرد احد بود که شبي بسيار پراضطراب و پرتشويش براي مؤمنين محسوب مي شد، اما طبق آيه 154 آل عمران(3) در اين موقعيت نيز مؤمنين با اين موهبت ويژه الهي ياري شدند.

از خدا کمک خواست و به درگاهش استغاثه نمود. همچنين آيه 9 انفال(1) نيز نشان مي دهد که مسلمانان نيز بيمناک و مضطرب بودند و با دعا و تضرع، غلبه بر دشمن را از خداوند مي طلبيدند. به دنبال اين وضعيت و پس از خوابي که بر پيامبر عارض شد، خداوند دشمنان را در نظر ايشان کم شمار جلوه داد. (انفال / 43)(2)

اما نکته قابل توجه آن که طبق آيه 44 سوره انفال،(3) اين اندک نمايي دوجانبه بود؛ يعني هم شمار مشرکان در چشم مؤمنين تقليل يافت و هم لشگریان اسلام در ديدگان دشمنان اندک جلوه داده شدند. اندک نمايي سپاه قريش در نظر مؤمنين به این علت بود که دل هايشان استوار و درونشان آرام شود اما اندک نمايي سپاه اسلام در نظر مشرکين ازاین رو است که آنان مؤمنين را غیرقابل اعتنا و پيروزي بر آن ها را سهل الوصول تلقي کنند.

اين دو موضوع اثر عميقى در پيروزى مسلمانان داشت، زيرا از یک سو عدد دشمن در نظر آن ها كم جلوه مى كرد تا از اقدام به جنگ ترس و واهمه اى به خود راه ندهند و از سوى ديگر نفرات مسلمانان در نظر دشمن كم جلوه مى نمود تا از اقدام به جنگى كه سرانجامش شكست آن ها بود منصرف نشوند، به علاوه نيروى زيادترى در اين راه كسب

ص: 301

نكنند و بر آمادگى جنگى خود- بر گمان اينكه ارتش اسلام اهميتى ندارد- نيفزايند (مکارم شیرازی،1374 ج 7، ص: 192).

آل عمران(1)، ياري قريب الوقوع مسلمانان را از طريق مرعوب ساختن دشمنان نويد مي دهد و به اين طريق آنان را به آينده اي روشن دلگرم مي کند.

متخلفان برخورد قضایی می کند (نور/2-3؛ نساء 15 و 25؛ احزاب/30...). لذا مبارزه با هرگونه فساد، مخصوصاً فساد اخلاقی، از شیوه های کاربردی برای استکبارستیزی است.

1- حق را نمی دانند ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﻭﻯ ﮔﺮﺩﺍﻧﻨﺪ (انبیا/24)(1)

2- توانایی درک و فهمیدن حق را ندارند (بقره/7 و 171).(2)

3- حق را می دانند ولی آن را عمداً انکار می کنند (بقره/146)(3)

از پیش نیازهای اصلی «حق شناسی و حق گویی» داشتن رسول باطنی (عقل) و رسول ظاهری (انبیاء و امامان و جانشینانِشان) است که قرآن کریم به هر دو مقوله، اهتمامِ ویژه دارد. در کنار دعوت به اطاعت از رسولان ظاهری (نساء/59 ...)(4)، به وفور، انسان را به تعقل و تفکر فرامی خواند (روم/8؛ بقره/73)(5).

طبق حدیث نبوی، امید، حالتی نفسانی است که فردِ امیدوار را به تلاش جدی وامی دارد: پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله دراین باره فرمود: «امید و آرزو رحمت است براى امت من و اگر آرزو نبود، مادر، بچه اش را شیر نمى داد و باغبان نهالى نمى کاشت»(1).

امید در زندگی دنیوی و اخروی نقش­های شگرفی دارد نظیر فعالیت هدفمند، آرامش و آینده نگری. در قرآن و روایات نیز فرد، با امید به نصرت الهی، به آرامش در زندگی و تربیت خود دست می­یابد با بررسی آیات مشتمل بر واژگان امید می توان بدین نکته دست یافت که متعلقات اصلی امید از منظر قرآن کریم عبارت اند از لقاي الهی (کهف/110)، رحمت الهی (بقره / 218)، مغفرت و بخشش الهی، (اسراء/57). (خاري آرانی و همکاران،1394).

گزاره های وحیانی، به صراحت، مسلمانان را به آیندۀ روشن نوید داده همواره آنان را امیدوار می کند. آیه 5 سوره قصص(2)، نمونه بارزان است که می فرماید: ستم دیدگان، وارثان زمین خواهند شد. با استناد به فرمایش امام علی(علیه السلام)(3) تلاش برای توسعه و ترقی کشور، از ثمرات امیدواری است.

لذا باید مردم را به عملکرد نظام اسلامی، امیدوار نمود تا کشور، مسیر پیشرفت را به اسرعت طی نماید.

ص: 308

پیامبر گرامی اسلامصلی الله علیه و اله(1) شراب را مادر (ريشه) زشتی ها و بزرگ ترین گناه كبيره و عاملِ زنای با محارم، می دانند. حضراتِ معصومین علیهم السلام(2) مسلمین را از هم نشینی و برقراری روابط اجتماعی با شراب خوران نهی می کنند.

ص: 310

است. این امر راهکارها و شیوه های گوناگونی را می طلبد به چند نمونه، از نگاه قرآن، اشاره می شود(1):

تربیت (توبه/128؛ کهف/6؛ شعرا/3)، میانه روی (لقمان/19)، مشورت (آل عمران/159). لذا، بکار گیری نیروهای متعهد و متخصص، توجه به اصول و روش های صحیح تعلیم و تربیتِ دینی، نقش بسزایی در تعمیق باورهای دینی دارد.

گمراهی است. امام باقر علیه السلام(1)، دوری از شبه را نجات از هلاکت، معرفی می نمایند. حضرت صادق علیه السلام فرموده اند: «پارساترین مردم کسی است که به گاه شبهه بازایستد»(2).

ثانیاً با حكمت و اندرز نيكو، به راه پروردگارت دعوت نمایید و با آن ها (کفار و منافقین) به روشى كه نيكوتر است، استدلال و مناظره كن (نحل/125)(3).

نکته سوم این که بر اساس آیه 7 سوره آل عمران(4)، انسان های بیماردل، دنبال متشابهات اند تا اهداف خود را القاء نمایند.

پس پرهیز از شبهات و پاسخگویی منطقی به آن ها از شیوه های کاربردی در جنگ نرم است.

ص: 316

استکبار درزمینۀ نظامی، به منظور شکست دادن اسلام، به ترفندهایی چون جنگ افروزی (طباطبایی،1374، ج 4 ص 261)، طرح ترور پیامبر اسلام ( انفال/30) تحریک و تجهیز مخالفان اسلام (احزاب/23)، ایجاد ناامنی و تهدید نظامی (آل عمران/ 12 و 13)، جاسوسی علیه مسلمانان (آل عمران/ 118) و غیره دست زده است. قرآن کریم، ضمن، آگاه ساختن مؤمنین از این نقشه ها، راه های مقابله را نیز، بیان می کند شیوه های نرم و نیمه نرم برای مقابله با استکبار در بعد نظامی موارد زیادی را دربرمی گیرد که به چند مورد بسنده می کنیم نظیر تقویت توان داخلی، رزمایش نظامی، مقابله به مثل، حفاظت از سران و اسرار، فراهم ساختن تجهیزات ضد جاسوسی، اشرافِ اطلاعاتی و غیره (صیدی، 1400، ص167)(1).

ميدان نبرد) تا به وسیله آن، دشمن خدا و دشمن خويش را بترسانيد! و (همچنين) گروه ديگرى غير از این ها را، كه شما نمى شناسيد و خدا آن ها را می شناسد»(انفال/60)(1)، این کتاب آسمانی، تقویت و ساخت ابزارهای جنگی (زره) را در زمان حضرت داوود (علیه السلام)، یادآور می شود که حاکی از ضرورت تقویت بنیان های نظامی علیه مستکبران است (انبیاء/80)(2). در آیه دیگر، نرم شدن آهن در دستان این پیامبر الهی را از معجزات و کرامات ایشان معرفی می کند «... و آهن را براى او نرم كرديم» (سبا/10)(3).

حضرات معصومین علیه السلام، به این امر اهتمام داشتند. در ايام جنگ «حنين» به پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) خبر دادند كه سلاح جدیدی در یمن اختراع شده است، حضرت، فوراً كسانى را به يمن فرستاد تا آن سلاح را براى ارتش اسلام تهيه كنند (مکارم شیرازی،1374 ج 7، ص: 224)، حضرت علی(علیه السلام) در خطبه 66 نهج البلاغه، روش های دفاع نظامی را به لشگریانش یاد می دهد.

رسول خدا صلی الله علیه و اله به مانور و قدرت نمایی سپاه، اهتمام خاصی می ورزیدند. پس از صلح حدیبیه که مسلمانان فرصت یافتند کعبه را زیارت کنند، پیامبر صلی الله علیه و اله به مسلمانانی که در اطراف کعبه طواف می کردند، فرمود: با سرعت و شدّت گرداگرد کعبه بگردند تا بدین وسیله، آمادگی روحی و رزمی خود را به کافران نشان دهید. پیامبر در ماجرای فتح مکّه، نیز دستور داد که مسلمانان، شبانگاه در بیابان آتش بیفروزند تا مردم مکّه با عظمت ارتش اسلام آشنا شوند (واقدی،1409، ج 2 ص 814).

و حضرت فرمان داد تا ابوسفیان، بزرگ مکّه را در گوشه ای –باحالت اسارت- نگه دارند و ارتش نیرومند اسلام در برابر او رژه برود (واقدی، 1409، ج 2، ص 818؛ ابن هشام، بیتا، ج 4 ص 862) همین نمایش قدرت، موجب شد که در دل کفار هراس افتاده، فکر هرگونه مقاومتی از ذهن آنان رخت بربندد؛ درنتیجه، مرکز کفر و شرک، صبحگاهان، بدون خون ریزی به تصرّف سپاه اسلام درآمد.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، آمریکا، پیوسته از حمله به ایران، سخن می گفت، اما با مشاهدۀ قدرت نظامی ایران، مخصوصاً موشک ها و پهباد های سپاه پاسداران، از این تصمیم اش، منصرف شده است.

بنابراین، برگزاری رزمایش های نظامی ضمن، آمادگی نیروهای خودی و تقویت روحیه آن ها، باعث ترس و وحشت دشمن می شود.

در فرایند انتقام گیری، ضمن تهدید، دشمن را مدتی در حالت انتظار نگهدارید تا رعب و وحشت، او را فراگیرد (توبه/52؛ طه/135)(1).

تأکید به مقابله به مثل (انتقام) و گسترشِ این شعار در جامعه، ضمن تقویتِ روحیۀ مسلمین، در دل دشمن، رعب و وحشت می اندازد. این شیوه را قرآن کریم (سجده/22)(2) به مسلمین می آموزد.

محافظِ نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و اله یعنی حضرت علی علیه السلام نیز به بزرگی یادکرده ایشان را از فداکاران می شمارند.

لذا جریان «لیله المبیت»(1) الگویی مهم برای مسلمین است که از سران بلاد اسلامی (شخصیت های مهم) مراقبت نمایند، زیرا این مدیران و سرانِ توانمند است که کشور را به اوج قلۀ پیشرفت رسانده با مستکبرین مبارزه می کنند؛ به عبارت دیگر، سرمایۀ هر کشوری، در درجه اول، نیروی انسانی توانمند است بعد سایر منابع.

امام صادق علیه السلام(1). طی حدیثی به ابوجعفر احول، از جاسوسی و افشای راز توسط عده ای از مسلمانان، به شدت گله کرده و آن را از قتل بدتر می داند: خداى عز و جل در قرآن گروه هائى را به جرم افشاگرى سرزنش كرده، گفتم: قربانت، كجا؟ فرمود: در اين آيه: «چون امرى (از اسرار جنگ) كه باعث ايمنى يا ترس مسلمانان است پيش آيد آن را افشا كنند» (نساء/83)(2). سپس فرمود: «آن که اسرار ما را فاش سازد چون كسى است كه شمشير به روى ما كشد، خدا بر آن بنده رحمت آرد كه چون علم نهانى ما را بشنود زير قدم های خود دفن كند».

لذا، یکی از شیوه های مبارزه با استکبار، عدم افشای راز و ندادن اطلاعات به دشمن است.

امروزه، آشنایی و تخصص در جنگ الکترونیکی و شیوه های مقابله با آن، از بایسته های هر کشوری است.

قران مجید، با ارج نهادن به مقام مدافعان امنیت (رزمندگان و مجاهدان راه خدا)، آنان را بر دیگران برتری داده (نساء/95)(1) وعده اجر عظیم و جایگاه بلند نزد خدا به آنان داده (توبه/20)(2)، مجاهدان را رستگاران راستین معرفی می کند (توبه/88)(3). طبق آیات قرآن كريم، شهيدان، نزد پروردگار، دارای درجات رفيع و مقام شامخی دارند (آل عمران / 169؛ نساء / 74...)(4).

یکی از جریان های معروف که در منابع اشاره شده، کمک امام علی (علیه السلام) به خانواده شهیدی است که همسر شهید، زندگی را به سختی به دوش می کشد (ابن شهرآشوب مازندرانى، 1379، ج 2، ص: 116).

ازاین رو، تقویت روحیه و انگیزه خانواده مدافعان امنیت (شهدا و ایثارگران)، به شیوه های مقتضی، نقش اساسی در نیرو سازی و مقابله با دشمن دارد.

ص: 326

یکی از تعابیر جامع قرآنی درباره فساد اقتصادی «اکل به باطل» به معنی، تصرف در مال به دست آمده از راه نامشروع است. حرام خواری، از شیوه های سرانِ یهودی است که خداوند متعال، مسلمانان را از این کار بازمی دارد (نساء/29؛ توبه/34).(1)

این کتاب آسمانی از «کم فروشی» به عنوان مصادیقِ بارز فساد مالی، نهی کرده مرتکبین را به آتش جهنم بشارت می دهد (هود/85؛ شعراء،183؛ اعراف/85؛ مطففین/1-3).(2) شدتِ مبارزه با این نوع فساد، در سیره امیر المومنین علی بن ابیطالب علیه السلام کاملاً مشهود است (شاهرودی،1397). ایشان بر بازگرداندن اموال نامشروع به دست آمده در دوران خلفای پیشین پافشاری داشتند(3) حضرت، در خطبۀ سوم نهج البلاغه(4)، فساد اقتصادی خلفای پیشین را به شدت موردانتقاد قرار می دهند. امام علی علیه السلام ضمن تبیین مفاهیم و تشریح اهمیت موضوع نظیر عدالت، ساده زیستی و...، به صورت اساسی و ساختاری با

ص: 329

فساد، مبارزه نمودند. نمونه هایی از برخورد قاطعِ حضرت با مفسدانِ اقتصادی، در نامه های 20،40،41،43،43، 73 نهج البلاغه(1)، مشهود است.

امام علی علیه السلام در حکمت 319 نهج البلاغه(1)، به سه پیامد مهمِ فقرِ مادی، یعنی نقصان دین، تضعیف عقل و بدبينى بین مردم، اشاره می کنند.

خداوند متعال به مسلمین، توصیه می کند که زیرساخت ها و قدرت اقتصادی خود را با تکیه بر توان داخلی تقویت کنید و شما هم دشمن را تحریم کنید و از پیامدهای این امر، نگران نباشید (توبه/28)(2).

حضراتِ معصومین علیهم السلام (3) تلاش برای امور اقتصادی را همانند جهاد در راه خدا می دانند.

بنابراین اسلام، به همۀ ابعاد اقتصاد (تولید، توزیع و مصرف) عنایت ویژه دارد که هرکدام را اجمالاً و گذرا مرور می نماییم:

فضل» در این گونه آیه ها، «فعالیت های تولیدی» است. افزون بر این ها، آیه هایی که به «فراهم سازی زمینه تولید» (اعراف/ 10؛ حجر/20 و...)(1) اشاره دارند و نیز آیه هایی که به «مطلق تصرّف» (ملک/15؛ بقره/ 168؛ انعام/141- 142 و...)(2) یا «آمادگی همه جانبه» (انفال/60)(3) فرمان می دهند، نیز به گونه التزامی، بر مطلوبیت فعالیت های تولیدی دلالت دارند. روایت هایی که دیدگاه اسلام را دراین باره مشخص کرده اند، نیز از تنوع و گستردگی ویژه ای برخوردارند: «ارزش گذاری معنوی فعالیت های تولیدی»، «تبیین ارزش مادّی کار و فلسفه و آثار آن» و «تشویق عملی به کار و تولید در سیره معصومان»، بخشی از این آموزه هاست (ایروانی،1384).

ص: 332

همچنین، اسلام به تولید و عوامل آن شامل منابع طبیعی (ابراهیم،32-34)(1)، کار و نیروی انسانی (کلینی،1407، ج 3 ص 93 و جلد 5، ص 262)(2)، سرمایه (حمیری،1413 ص 115)(3)، مدیریت (شریف رضی،1414، نامه 53)(4)، عنایت خاصی دارد. همین طور به انواع تولید شامل، تولیدات طبیعی و کشاورزی (حکیمی،1380، ج 5، ص.513)(5)، تولیدات خدماتی (شریف رضی، 1379، نامه 53)(6)، تولیدات صنعتی (مجلسی، 1403 ج 69، ص. 46)(7)، سفارش کرده است.

ص: 333

می کنند. این بخش، به دو شکل قابل تصور است: گروهی از ثروت های طبیعی، ملک ولی امر مسلمین و یا تحت اختیار اوست که تصرف در آن ها بدون اجازه ایشان ممکن نیست. گروهی دیگر که مباحات عامه نام دارند؛ همگان با حیازت (در اختیار گرفتن) بر تملک و استفاده از آن مجازند مانند پرندگان، حیوانات وحشی، ثروت های در یا و... این گروه نیز تحت سرپرستی حاکم اسلامی است ایشان، بنا به مصلحت، می تواند تصرف در آن را منع یا مشروط به شروطی نماید (میر معزی،1380).

از: ربا(1) (بقره/276،278-279) و احتکار(2) (شریف رضی، 1379، نامه 53) که باید از آن ها پرهیز نمود.

اصل رعايت حلال و حرام: دو اصل حلال و حرام، از اصول مهم فقه(1) و احكام اسلام و ناظر بر مجوز یا منع استفاده در اموری هستند كه شرع اسلام نحوه تعامل با بسياری از مسائل جاری را از اين طريق صادر كرده است. مؤمن به آيين اسلام، در پرتو نظام كنترلی حلال و حرام، نحوه مصرف خود را تنظيم می كند. اسلام ضمن پذيرش و بيان اصل حيلت، مبنی بر اينكه همه چیز حلال است مگر آنچه از اين دايره خارج شده باشد، مواردی مانند شراب، گوشت خوك و... را كه حرمت ذاتی دارند، به همراه استفاده بیش ازحد موارد حلال، وارد حوزه حرمت می كند؛ مانند استفاده از آب بيشتر از حد نياز، حتی برای امری عبادی همچون وضو. اسلام استفاده از اموال را نيز در حوزه مالكيت خصوصی، بدون اجازه مالك و در حوزه مالكيت عمومی (بيت المال) بدون اجازه ولی امر مسلمين حرام می داند و جايز نمی شمارد. يكی از معيارهای اسلامی مصرف كه نمود عينی دارد، بحث حلال و حرام است؛ چنان كه در قرآن كريم، خداوند درباره غنائم، آن مقداری را كه حلال است، برای مصرف و بهره مندی مجاز شمرده و بيشتر از آن (تعيين و تقسيم

ص: 339

غنائم از اختيارات رهبر اسلامی است) را منع (حرام) كرده است(1). خداوند چيزهای پاكيزه را حلال و ناپاكی ها را حرام می كند(2).

آن رفتار امام صادق علیه السلام در زمان قحطی است که دستور داد، گندم های مطلوبِ موجود در منزلش را در بازار بفروشند یا با جو مخلوط نمایند(1).

انسان می خورد و می نوشد» معلوم می شود که برای انسان غیر از خوردن و نوشیدن که از خواصّ حیوانات است کمال و فضیلت دیگری سراغ نداشتند. تنها خوشبختی بشر را در این می دانستند که همانند حیوانات در بهره وری از انواع لذّات آزاد باشد (طباطبایی،1374، ج 15 ص 42).

در معارف اسلامی، به پیامدهای منفی اسراف نظیر فقر و هلاکت(1) اشاره شده است.

قریش را با چالش مواجه کرد. مسلمانان مهم ترین راه های تجاری میان مکه و شام را مورد تهدید قراردادند و امنیت قریش را در آن راه ها سلب کردند. این امر، برای تجارت قریش که تنها راه معاش مکّیان بود، پی آمدهای بسیار ناگواری داشت. با ناامن شدن راه تجاری مکه شام و تلاش مسلمانان برای محروم ساختن قریش در استفاده از آن راه، مکه در خطر محاصرۀ اقتصادی قرار گرفت (شیت خطاب، 1378، ص 104؛ میرعلی، 147:1398).

اقتصاد مقاومتى الگوى اقتصادى برخاسته از آموزه های اسلامى و واقعيات داخلى و بین المللی است كه مهم ترین ويژگى آن مقاومت است. اين الگو متناسب با وضعيت امروز و فرداى نظام جمهورى اسلامى ايران است كه با مبانى و سیاست های خاص خود، در همه شرايط در مقابل هجمه ها، مقاوم است و در راستاى مجموعه اهداف و سیاست های نظام، ضمن شکست ناپذیری، حفظ امنيت و عدالت اقتصادى، داراى برنامه ای كلان، هماهنگ و بلندمدت است (جابری علی و جمالی، 1394).

همچنان که در صفحات پیشین، برخی آموزه های اقتصادی اسلام را مرور کردیم؛ توجه به تولید، توزیع صحیح و مصرفِ درست، از کلید واژگان اقتصادِ مقاومتی بشمار می رود.

ص: 346

اشرافِ اطلاعاتی به دشمن، تقویت روحیه و انگیزه مدافعان امنیت، تقویت روحیه و انگیزه خانواده مدافعان امنیت (شهدا و ایثارگران).

ص: 350

پاره ای از باورهای غلطِ یهود شامل شرك در تدبیر و ربوبیت (توبه/31)، نسبت فقر به خدا (آل عمران/181)، فرزند قرار دادن براي خدا (توبه/30)، ایمنی از عذاب سخت قیامت! (بقره/80؛ آل عمران/24)، اعتقاد به قدرت محدود خدا (دست بسته خدا)(مائده/64) و...

برخی ویژگی های شخصیتی قوم یهود، عبارت اند از حس گرایی (بقره/55)، برتری طلبی و نژادپرستی (مائده/18)، دنیاگرایی و علاقه شدید به جمع آوری ثروت (بقره/96)، سرکشی و نافرمانی از دستورات خدا و پیامبران (مائده/24)، سنگ دلی (قساوت قلب) (بقره/74)، نیرنگ بازی (حیله گری) (آل عمران/54). همین باورهای غلط و ویژگی های عجیبِ قوم یهود باعث رفتارهای غیرانسانی آنان علیه بشریت، مخصوصاً مسلمین- در طول تاریخ- شده است.

سیاسی منافقین عبارت اند از دوستی با بیگانگان، فتنه انگیزی، فرصت طلبی، ایجاد جنگ روانی، نپذیرفتن حکومت دینی و مخالفت عملی با دستورات ولایت و...

اطلاعاتی به دشمن، تقویت روحیه و انگیزه مدافعان امنیت، تقویت روحیه و انگیزه خانواده مدافعان امنیت (شهدا و ایثارگران).

7. ابن اثير جزري، مبارك بن محمد. (1367 ش.) النهاية في غريب الحديث و الأثر. محقق / مصحح: طناحى، محمود محمد، قم: موسسه مطبوعاتي اسماعيليان، چاپ چهارم.

8. ابن ادريس، محمد بن احمد (1410). السرائر الحاوي لتحرير الفتاوي (و المستطرفات). محقق / مصحح: الموسوى، حسن -ابن احمد و ابن مسيح، ابو الحسن قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم چاپ دوم.

9. ابن بابويه، محمد بن على، مشهور به شیخ صدوق (1362).الخصال. محقق / مصحح: غفارى، على اكبر قم: جامعه مدرسين، چاپ اول.

10. ابن بابويه، محمد بن على، مشهور به شیخ صدوق (1385). علل الشرائع. قم: كتاب فروشى داورى، چاپ اول.

11. ابن بابويه، محمد بن على، مشهور به شیخ صدوق (1413 ق). من لا يحضره الفقيه. محقق / مصحح: غفارى، على اكبر قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، چاپ دوم.

12. ابن بابويه، محمد بن على، مشهور به شیخ صدوق (1400 ق). الأمالي. بیروت: منشورات الاعلمی، الطبعه الخامسه.

13. ابن جوزى ابوالفرج عبدالرحمن بن على (1422 ق). زاد المسير فى علم التفسير. تحقيق: عبدالرزاق المهدي، بيروت: دار الكتاب العربي، الطبعه الاولی.

14. ابن سعد كاتب واقدى. (1418 ق). الطبقات الكبرى. بيروت- دار الكتب العلمية، چاپ دوم.

15. ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على (1379 ق).مناقب آل أبي طالب عليهم السلام. قم-علامه، چاپ اول.

ص: 360

16.ابن شعبه حرانى، حسن بن على(1404ق). تحف العقول. محقق / مصحح: غفارى، علی اکبر، قم: جامعه مدرسين حوزه علمیه قم، چاپ دوم.

17.ابن كثير دمشقى، عماد الدين اسماعيل(بیتا). البداية و النهاية. بيروت-دار الفكر

18.ابن كثير، أبى الفداء اسماعيل (1396). السيرة النبوية. تحقيق مصطفى عبد الواحد، بيروت - لبنان: دار المعرفة للطباعة والنشر والتوزيع.

19.ابن هشام حميرى معافرى (بیتا). السيرة النبوية. بيروت- دار المعرفة.

20. آخوندی، محمدباقر (1385). نگاه جامعه شناختی به قوم یهود در قرآن. مجله پژوهش های قرآنی بهار 1385 - شماره 45 از صفحه 162 تا 204.

21.آدامز سایمون (1391). اطلس تاریخ جهان برای دانش آموز. ترجمه مرجان نگهی. تهران: افق.

22.اربلى، على بن عيسى (1381 ق).كشف الغمة في معرفة الأئمة (ط- القديمة). محقق / مصحح: رسولى محلاتى، سيد هاشم. بنى هاشمى -تبريز، چاپ اول.

23. ايروانی، جواد. (1384). اخلاق اقتصادی از ديدگاه قرآن و حديث. مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی.

24.اسدی، علی (1391). جاسوسی. دائرة المعارف قرآن كريم – جلد نهم، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی - مركز فرهنگ

و معارف قرآن، چاپ اول.

25.افتخاری، اصغر عبدی رمضانعلی (1393). گونه شناسی جنگ نرم در قرآن کریم. فصلنامۀ امنیت ملی،پاییز 1393، شماره 13 از صفحه 9 تا 38.

26. افتخاری، اصغر (گردآوری و ترجمه) (1387)؛ مراحل بنیادین اندیشه در مطالعات امنیت ملی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.

ص: 361

27.افروز، غلامعلی (1393). بررسی نقش رسانه ها در تربیت جوانان؛ طلایه داران فرهنگ؛ تعامل یا تقابل؟ سایت ویستا به نشانی http://vista.ir. تاریخ دسترسی 22 بهمن 1393.

28.آقاجانی قناد علی (1380). گرداب هلاکت (فتنه از دیدگاه امام علی علیه السلام). تهران: مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما.

29.امیری، ابوالفضل و همکاران (1392). الگوی مقابله با جنگ نرم آمریکا. فصلنامه پژوهش های حفاظتی و امنیتی، پاییز 1392 - شماره 7 علمی-پژوهشی- وابسته به دانشگاه امام حسین علیه السلام صص 105 تا 126.

ايروانی، جواد. (1383). اخلاق

اقتصادی از ديدگاه قرآن و حديث. فصلنامه الهیات و حقوق، زمستان 1383 - شماره 14، از صفحه 91 تا 1206.

31.باباجانی پور،زهرا(1392). راهبرد ایالات متحده آمریکا در سوریه از 2012 - 2011. فصلنامه مطالعات منطقه ای، بهار 1392، شماره 48، از صفحه 115 تا 140.

32.برقى، احمد بن محمد بن خالد (1371). المحاسن. قم: دار الكتب الإسلامية،چاپ دوم.

33.برهانیان، عبدالحسین )1378). استکبارستیزی در قرآن. فصلنامه پیام، پاییز 1387، شماره 91 از صفحه 101 تا 113.

34.بگلو، محمدجعفر (1395). 6 شاهد تاریخی از پیمان شكنی آمریكا در رابطه با انگلیس. پایگاه اطلاع رسانی مركز اسناد انقلاب اسلامی. تاریخ دست رسی 11/8/1395 تاریخ درج در وب سایت 22 تیر 1394. http://irdc.ir/fa/content/x