نوشته های درب های بهشت و جهنم (چگونه بهشتی شویم؟!)

تهیه و تنظیم: حجت الاسلام و المسلمین سید علی اکبر حسینی نیشابوری

ص: 2

نوشته های چهارمین درب بهشت...50

مهمان نوازی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم...52

اکرام مهمانی که قاتل پدرش بود...53

چند تذکر در مورد میزبان و مهمان...54

2. اکرام همسایه...57

اذیت همسایه عامل جهنمی شدن...58

نوشته های پنجمین درب بهشت...60

مقدمه...60

1.ظلم نکردن...61

مصادیق ظلم...61

1-1. رعایت نکردن حق الناس...61

2-1. مفلسی واقعی...62

3-1. تحقیر کردن انسان های کریم...63

اثرات ظلم کرنا منصور دوانیقی...63

ظلم کردن سبب تفرین امام صادق عليه السلام...64

اثرات ظلم کردن حجاج...65

ظلم کردن عبدالله بن حوزه...66

ظلم کردن محمد بن اشعث...67

اثرات ظلم کردن ابن زیاد...67

3-1. ظلم کردن حاكم...68

1- 4. جایگزین کردن ست غلط...68

شریک بودن در بنیان سنت حسنه...68

5-1. غصب زمین دیگران...69

6-1. ظلم کردن به خانواده و فرزندان...70

2. فحاشی نکردن...70

3. تحقیر نکردن دیگران...71

واکنش امام صادق علیه السلام در برابر توهین...72

نوشته های ششمین درب بهشت...74

مقدمه...74

تقوا بهترین توشه...75

عوامل راحتی در قبر...78

1. بها دادن به نماز...79

2. برطرف کردن مشکلات دیگران...79

رسیدگی به کار مردم عامل نجات...79

3. محبت امیر مؤمنان علیه السلام...80

اثر ناراحت کردن على علیه السلام...80

عنایت مولا علی علیه السلام به علامه امینی...82

4. نماز خواندن برای صاحب قبر...83

5.گفتن این ذکر...85

6.مداومت بر زیارت عاشورا...85

نوشته های هفتمین درب بهشت...87

ص: 4

مقدمه...87

مردن قلب عبد الملک مروان...90

عوامل زنده نگاه داشتن قلب...91

1.گوش کردن موعظه...91

2. ملاقات با انسانهای صالح...92

3. کنترل زبان...93

4. جزع و ناسپاسی نکردن...94

5. اخلاص داشتن...95

تفسير قلب سليم...97

سخن چینی عامل عذاب...98

نکاتی در مورد بیماری...99

1- شکوه نکردن بیمار...99

2- مستجاب شدن دعای بیمار...100

3- هديه بردن برای بیمار...101

4- امید دادن به بیمار...101

نوشته های هشتمین درب بهشت...102

1.صدقه دادن...102

2. سخاوت...103

3. خوش اخلاقی...104

4. پرهیز از اذیت و آزار...106

نوشته های اولین درب جهنم...107

مقدمه...107

1.امید به خداوند عامل سعادتمند شدن...108

مأيوس نشدن از رحمت خداوند...108

حسن ظن به خداوند عامل نجات...110

امید کاذب...113

2. ترس از خدا عامل امنیت داشتن...115

3. امید و ترس از غیر خدا عامل هلاک شدن...115

نوشته های دومین درب جهنم...116

1.پوشاندن بدن های عريان...116

2. سیراب کردن تشنگان...117

3. سیر کردن گرسنگان...117

خدمت رسانی در روایات...118

آیات راجع به انفاق...119

خصوصیات انفاق...121

1.پاکیزه بودن...121

2. مورد نیاز بودن...122

3. مخفی بودن...122

4. بدون منت...123

5. فقط برای خداوند...123

6. «مِمَّا تُحِبُّونَ»...124

7. داشتن تقوای الهی...125

8.رعایت اولویت ها...125

9. اندک شمردن أنفاق...125

10.آزار ندادن...126

نوشته های سومین درب جهنم...127

گروه های لعن شده در قرآن...128

1.کفار...128

ص: 5

2. شیطان...128

3. منافقین...128

4.قاتلان اعتقادی...129

5.حق را بر عکسجلوه دادن...130

لعن کردن کعب بن اشرف...131

شریح قاضی و برعکس جلوه دادن حق...132

6. کتمان کردن حق...133

منکر شدن رسالت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم...133

7. آزار دادن خدا و رسولش...134

8.آزار دادن مؤمنین و مؤمنانت...135

9و10. ظالمین و کاذبین...135

نوشته های چهارمین درب جهنم...137

سه گروه را خدا خوار می گرداند...137

1.اهانت کنندگان به اسلام...137

سرقت اعتقادات...138

2.اهانت کنندگان به اهل بیت علیهم السلام...139

اهانت متوکل عباسی به فاطمه زهرا علیهاالسلام...139

جزای اهانت به حضرت على علیه السلام...140

تحقیر کردن مؤمن عامل تحقیر کردن اهل بیت علیهم السلام...141

بی احترامی به ابراهیم جمال...141

برخورد ملا خلیل قزوینی...144

3. یاری کننده ظالم...145

جواب گستاخی های معاویه...145

پنج گروه عامل اهانت به خود...146

نوشته های پنجمین درب جهنم...147

1.تبعیت نکردن از هوای نفس...147

بلعم باعورا پیرو هوای نفس...147

اثرات خواست خدا را بر خواست خود مقدم کردن...149

دوری کردن از هوای نفس...149

اثر غلبه بر شهوت...150

شرایط بهشتی شدن...151

دوری از هوای نفس، مخالفت کردن با شیطان...152

قتل سرانجام پیامک بازی نامشروع...153

2.دوری کردن از حرف های اضافی...154

3.یاری نکردن انسان ظالم...156

نوشته های ششمین درب جهنم...157

مقدمه...157

اجتهاد و کوشش...158

معانی اجتهاد...159

کار کردن امام کاظم علیه السلام...160

سرزنش شکوه گران...161

مذمت کردن ناشکری و شکوه کردن...161

ص: 6

دستور امام صادق علیه السلام به کاسب ورشکسته...162

دوری کردن از کسالت و تنبلی...163

سعی و تلاش در حالات عنما و بزرگان...164

نوشته های هفتمین درب جهنم...166

1. حسابرسی...166

2. توبیخ کردن...167

3. حرف زدن با خدا...167

فضائل حضرت علي علیه السلام...168

فضائل حضرت علی علیه السلام در گفتار أصحاب او...169

1.عمرو بن حمق...169

2. هاشم بن عتبه (مرقال)...170

3. حجر بن عدی...171

فضائل حضرت علی علیه السلام در گفتار نجاشی...173

فضائل حضرت علی نه در گفتار ابن ابی الحدید...173

زیبایی های حضرت علی علیه السلام...174

1.زهد در دنیا...174

2. عبادت و بندگی خدا...176

3. دوستی با فقرا و مساکین...176

ص: 7

ص: 8

اهل بیت علیهم السلام می کنم. امید است خداوند در نشر معارف اسلامی و بیان حقایق همه ما را به لطف و کرمش یاری بفرماید.

از سروران ارجمند و عزیزانی که این اثر را مطالعه می نمایند تقاضا دارم چنانچه پیشنهاد و انتقاد سازنده ای دارند این جانب را قرین منت خویش قرار دهند.

در پایان از جناب استاد ارجمند دکتر رفیعی (زید عزه) که با راهنمایی های ارزشمندشان باعث شدند این کار به نحو شایسته ای انجام پذیرد، كمال تقدير و تشکر را می نمایم و برای ایشان از درگاه خداوند متعال آرزوی سلامتی و توفیق روز افزون را مسئلت دارم.

«رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ»

«قم المقدسه»

ربيع الثاني 1435

سید علی اکبر حسینی نیشابوری

ص: 10

مقام امین است.

انبیاء الهی و اولیاء خدا همواره از خدا خواهان بهشت بوده اند:

1. قرآن کریم از زبان حضرت ابراهيم نقل می کند که چنین دعا می کرد. «وَ اجْعَلْنِي مِنْ وَرَثَةِ جَنَّةِ النَّعِيمِ»(1) و مرا از وارثان بهشت پر نعمت گردان.

2. آسیه می گفت: «رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ»(2)؛ پروردگارا!؟خانه ای برای من نزد خودت در بهشت بساز.

قرآن کریم شرط ورود به بهشت را مخالفت نفس و ترس از عظمت خدا ذکر می کند: «وَ أَمَّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى * فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوى»(3)؛ و آن کس که از مقام پروردگارش ترسان باشد و نفس را از هوی باز دارد. قطعاً بهشت جایگاه اوست.

شهیدان (آل عمران 169 -171) 7. مهاجران (آل عمران 195)

8. رزمندگان (توبه 88 -89) 9. خداترسان (رحمن 46)

10. توبه کنندگان (هود 3) 11. مطيعان (نساء 13)

12. پیشگامان در خير (فاطر 31 -35) 13. راستگویان (مائده 119)

14. صابران (رعد 24)(1)

روایت معروفی در مورد درب های بهشت وارد شده است که بهشت 8 درب دارد و بر هر درب 4 نکته نوشته شده است. مکتوبات نخستین درب چنین است: «فَعَلَی أَوَّلِ بَابٍ مِنْهَا مَکْتُوبٌ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ، عَلِیٌّ وَلِیُّ اللَّهِ لِکُلِّ شَیْءٍ حِیلَهًٌْ وَ حِیلَهًُْ الْعَیْشِ أَرْبَعُ خِصَالٍ الْقَنَاعَهًُْ وَ بَذْلُ الْحَقِّ وَ تَرْکُ الْحِقْدِ وَ مُجَالَسَهًُْ أَهْلِ الْخَیْرِ»؛(2) هر کاری واهی دارد و راه زندگی 4 چیز است: قناعت،

ص: 13

ص: 14

ارائه حق (حق گویی)، ترک کینه و نشست و برخاست با اهل نیکی

التَّعَبِ»؛(1) کسی که به آنچه برای او تقسیم شده راضی باشد از اندوه و زحمت و سختی راحت است.

یکسانی و هماهنگی است. قرآن کریم حق را به آب تشبیه کرده و باطل را به کف کردن آب.(1) أمير مؤمنان علیه السلام می فرماید: «أَفْضَلُ الأَعْمالِ لُزُومُ الحَقِ»(2) برترین اعمال همراهی با حق است. بدرستی حق و ارائه حق یکی از راه های زندگی خوش است.

دارد.

ک مجموعهء رسمی مملکتی نباید این کار را انجام بدهند پس معلوم است مانعی ندارد، تمسخر و استهزای دیگران به نام تیپ سازی حرام است.

لغو و لهو، شادی نیست. امام سجاد علیه السلام به خدا عرض می کند: «وَ أَسْتَغْفِرُكَ مِنْ كُلِّ لَذَّةٍ بِغَيْرِ ذِكْرِكَ»؛(1) من از هر لذت و سروری که یاد تو در آن نباشد به تو پناه می برم. سرور و لذتی که بخواهد آدم را از خدا غافل کند انسان باید از آن دوری کند، مثلاً: موسیقی، مجالس مختلط، مجالس لهو و لعب، مظاهر شیطان پرستی و ....

برخی افراد آرم شیطان پرستی دارند یا عضو این گروه ها هستند باور ندارند اصلاً نمی دانند شیطان پرستی یعنی چه؟ نمی دانند این تفکر خطرناکی است. آن چه در برخی دانشگاه ها و مراکز، در جوان ها سرایت کرده است آن لاابالی گری و اباهی گری شیطان پرستی است نه این که این جوان شیطان را واقعاً خدا می داند. بیشتر از موسیقی های مطرب، پارتی های مشترک دختر و پسر و از رقص های آن خوششان می آید؛ یعنی یک نوع تخلیه شهوانی زیر مجموعهء این گروه قرار گرفته است که متأسفانه می بینیم که این علامت ها و نشانه ها روز به روز در حال گسترش است و این به مراتب از بسیاری از جریان ها که ما آن ها را مطرح می کنیم خطرناک تر است، ولی راجع به این ها کم تر صحبت می کنیم. خیلی ها هم آگاهی ندارند و نمی دانند این آرم علامت این گروه است. این شعار و مراسم

ص: 23

برای این گروه است؛ این اسمش سرور و شادی نیست. لهو و لعب ست سرور و شادی که در آن حرام و معصیت و اعتیاد و فساد باشد، سرور نیست.

ص: 25

دستگیری از فقرا و مساكين. تمام این چهار مورد در یک محور جمع می شود و آن رفع نیاز و برداشتن برای از روی دوش مردم است.

است سورهء مؤمنون، آیهء 61 است: «أُولَٰئِكَ يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَ هُمْ لَهَا سَابِقُونَ»؛ مؤمنین کسانی هستند که به کار خیر سرعت و سبقت می گیرند؛ هم می دوند و هم گوی را از دیگران می ربایند.

امام صادق علیه السلام می فرماید: «ما آمَنَ بِالله ِ وَ لا بِمُحَمَّدٍ وَ لا بِعَلِیٍّ مَنْ اِذا اَتاهُ اَخُوهُ الْمُؤْمِنُ فی حاجَةٍ لَمْ یَضْحَکْ فی وَجْهِهِ»؛ ایمان به خدا و پیامبر و امیر مؤمنان علیهماالسلام ندارد؛ کسی که نزد او شخصی بیاید اما در چهره اش لبخند نزند، «فَإِنْ کانَتْ حاجَتُهُ عِنْدَهُ سارَعَ اِلی قَضائِها وَ اِنْ لَمْ یَکُنْ عِنْدَهُ تَکَلَّفَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِهِ»؛(1) اگر کار طرف به دست شما راه می افتد زود راه بیانداز و اگر از دست شما برنمی آید تلاش کن یک کسی را پیدا کنی تا کارش را راه بیاندازد. تكلف خوب نیست. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُتَکَلِّفِینَ»(2) من متكلف نیستم. انبیاء علیهم السلام تكلف ندارند. تكلف؛ یعنی خود را به مشقت و زحمت انداختن. اما چند جا تكلف خوب است یکی در رفع نیاز از مردم، دیگری تکلف در مبارزه با نفس

ص: 27

نیاندازید. دست دوم: خودش کار خودش را راه می اندازد ولی به کسی کمک نمی کند. دست سوم، فرمود: «وَ خَیْرُ اَلْأَیْدِی اَلْمُنْفِقَهُ»؛(1) از این سه تا بهترینش دست انفاق است.

می نوشتند و این تاریخ قم که کتاب بسیار ارزشمندی است و در قرن چهارم حسن بن محمد نوشته است، صاحب بن عباد به او دستور داد که نوشته شود و از سندهای محکم و قوی ما است.

می گویند: صاحب بن عباد فوق العاده دست خدمت گزاری داشته است. در تمام ماه رمضان افطاری می داد؛ به اندازه یازده ماهِ سال در این یک ماه انفاق می کرد. به او گفتند: تو چطور دست و دلباز شدی؟! گفت: من بچه که بودم مادرم هر روز دو سکه به من می داد: یک دینار و یک درهم. و بعد به من می گفت صبح که بلند می شوی به درس بروی اولین فقیری که می بینی این را به او بده. من دیگر عادت کرده بودم و همیشه این کار را انجام می دادم. این قدر عادت کرده بود که وقتی وزیر شد به غلامش گفت: من دلم می خواهد این رسم مادرم ترک نشود تو این درهم و دینار را هر روز به من بده؛ لذا در زمان وزارتش هم هر روز صبح به فقیر کمک می کرد.

صاحب بن عباد می گوید: یک روز صبح غلام یادش رفته بود پول را بگذارد و وقتی دیدم پولی نیست خیلی ناراحت شدم و به فال بد گرفتم، گفتم: نکند یک خطری می خواهد من را تهدید کند. غلام را صدا زدم، گفت: فراموش کردم الان می گذارم. گفتم: نه، شب باید این کار را می کردی حالا که این طور شد، برای جبران این کار، رختخوابم را جمع کن و به فقیری بده! غلام می گوید: رختخواب را جمع کردم، از خانه بیرون آمدم دیدم یک شخص نابینایی ایستاده، خانمش هم دست او را

ص: 30

گرفته، جلو رفتم و گفتم این رختخواب مال وزیر است می خواهم به شما بدهم. تا این را گفتم: مرد نابینا یک فریادی زد و از حال رفت. وقتی به هوش آمد گفت: دختری دارم چند شب است ازدواج کرده است، خانمم می گوید: باید رختخواب زیبا برایش تهیه کنیم، این دختر نیاز به رختخواب و فرش دارد. من هم گفتم: دست من را بگیر بروم بیرون مردم کمک کنند تا من وسایل را تهیه کنم. دیشب دلم شکست و پیش خانمم تحقیر شدم! گفتم: پس صبر کن من باید بروم این خبر را به صاحب بن عباد بدهم!

در کارهای خدا حکمتی است. قصهء انبيا را که می خوانیم می بینیم حضرت موسی عليه السلام باید به دریا بیفتد فرعون او را از آب بگیرد و در کاخ خودش بزرگ کند تا او فرعون را از بین ببرد. حضرت یوسف عليه السلام باید در چاه بیفتد و باید حوادث متعددی را ببیند تا عزیز مصر شود. گاهی ما حکمت بعضی از اتفاقات را نمی دانیم. واقعاً یک وقت می بینی این بیماری و اتفاق، سرقت، حادثه و مرگ می خواهد یک تحولی در زندگی شما ایجاد کند. ما از یک روزنه نگاه می کنیم، اما خداوند همهء عالم را می بیند. مَثَل ما مثل آن مورچه ای است که در آب می افتد می گوید: دنیا را آب برد نمی داند فقط اطراف خودش را آب گرفته است.

غلام می گوید: وقتی ماجرا را به صاحب بن عباد گفتم، او دستور داد از بهترین اجناسش جهیزیه دختر را فراهم کنید و همچنین یک شغلی

ص: 31

برای همسر و یک مسکنی برای زندگی شان درست کردند.(1) به خاطر درهم و دینار فراموش شده یک خانواده ای تشکیل شد. این رفع نیاز از مردم است.

برای رفتن به جهاد او را راضی کرد. وقتی برگشت دید مادرش فوت کرده، بسیار ناراحت و متأثر شد. خدمت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم آمد عرض کرد: یا رسول الله! من تا مادرم زنده بود می خواستم خدمتی کنم اما اکنون که برگشتم دیدم او از دنیا رفته است، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: الان بیشتر نیاز دارد، یک کاری برایش انجام بده! گفت: چه کار کنم؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: این مسیری را که به جنگ رفتیم و برگشتیم را دیدی، مردمانی بودند که از نظر آب در مضیقه بودند اگر توان داری یک چاه حفر کن و آبش را برای روح مادرت وقف كن! یک چاه آب حفر کرد و نامش را هم بئر ام سعد گذاشت و معروف است.

امام باقر عليه السلام فرمود: پدر و مادر وقتی که زنده بودند از اولادش راضی بودند ولی بعد از فوت از اولاد ناراضی می شوند؛ چون آنجا می رود نیاز دارد و می بیند که اولاد توان دارد و کاری برایش انجام نمی دهد. (1)

می کند: زمانی که من کوچک بودم گاهی در سال یک بار برنج درست می کردیم. یک شب مادرم برنج با آلو درست کرد وقتی غذا آماده شد، گفت: می خواهم یک مقدارش را صدقه بدهم و ثوابش به روح مادر شوهرم برسد. اتفاقاً برنج که آماده شد فقیری به در خانه آمد. در زد، مادرم به او گفت: صبر کن تابرایتان برنج بیاورم: یک ظرفی برداشت، (لگن هایی که در حمام استفاده می شد) برنج را داخل آن ریخت و به فقیر داد و او هم روی سکوی منزل ما نشست و غذا را خورد. ایشان فرموده بود پدرم شب مادرش را در خواب دید و گفته بود پسرم! به عروسم بگو امروز آبروی من را پیش اموات بردی غذای من را در تاس می فرستی؟!

تمام مباحث اعتقادی در قرآن کریم یک شاه بیتش انفاق است، اول سورهء بقره: «الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَ مِمَّا رَزَقْنَا هُمْ يُنْفِقُونَ»(1) سورهء معارج: «وَ الَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ»(2) و در هر قسمت از قرآن که خدا صفات مؤمنین را بر می شمارد یک شاه بیتش انفاق و رفع نیاز است و لذا رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: شبی که من را به معراج بردند، دیدم بر روی درب دوم بهشت این جمله نوشته شده: «لِکُلِّ شَیْ ءٍ حیلَهٌ، وَ حیلَهُ السُّرُورِ فِی الْآخِرَهِ أَرْبَعُ خِصالٍ مَسْحُ رُؤُوسِ الْیَتامی، وَ التَّعَطُّفُ عَلَی الْأَرامِلِ، وَ السَّعْیُ فی حَوائِجِ الْمُؤْمِنینَ، وَ التَّفَقُّدُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساکینِ»: هر کاری راهی دارد، راه چهرهء شاد داشتن در قیامت این است که به يتيم رحم کنید،

ص: 34

بيوه زنان را تعطف کنید، در حوائج مؤمنین سعی کنید و فقرا و مساکین را تفقد کنید.

نمی پذیرفت. اصرار کرد، گفت: این زیباترین هدیه من است و من مسیحی هستم ولی امام را دوست دارم دلم می خواهد این زیباترین هدیه عروسی ام را به ایشان بدهید! با امام مکاتبه کردند، فرمود: مشکلی ندارد. مسئولین دفتر گفته بودند یک روز یک خانم شهیدی با دختر خردسالش خدمت امام آمدند، خانم به أمام عرض کرد: این بچه خیلی بی تابی می کند و نمی خوابد و عکس پدرش را بر می دارد و گریه می کند و به هیچ وجهی آرام نمی شود. امام رحمه الله فرمودند: بچه را به من بدهید، او را کنار دستشان نشاندند و دست روی سرش کشیدند و بعد امام کنار کشو دست برد و با دست مبارکش این گردنبند هدیه را آورد و به گردن این دختر انداخت و تلاش کرد تا لبخند به چهره اش بنشیند. این ها سیرهء علما و بزرگان ما بوده است.

موسی بن جعفر علیه السلام کیسه هایی صد درهمی، دویست در همی تا هزار در همی داشت که معروف به سرر موسی بن جعفر علیهماالسلام بود. سرر؛ یعنی کیسه ای که به فقرا می دادند. می گفتند هر کسی این ها نصیبش شود زندگی اش تأمین است. خدمت ایشان می آمدند و می گفتند: فلان شخص فرماندار است و شما را قبول دارد نامه ای به او بدهید تا از ما مالیات نگیرند ایشان هم این کار را انجام می داد. باب الحوائج فقط در این عالم نیست در زمان حیاتش هم موسی بن جعفر عليهماالسلام باب الحوائج بودند. نمونه هایش در زندگی همهء بزرگان و علمای ما بوده که یکی از محورهای عمده موفقیتشان در زندگی همین اندیشیدن به نیازهای دیگران است. پس سرور در قیامت راهش در این روایت خدمت رسانی ذکر شده است.

ص: 36

حضرت على علیه السلام فرمود: اگر برای بدن و سلامتتان خطری پیش آمد، «اجْعَلُوا أَمْوَالَكُمْ دُونَ أَنْفُسِكُمْ»(1) مالتان را فدای بدنتان کنید که سالم بمانید. «أَلاَ وَ إِنَّ مِنَ الْبَلاَءِ الْفَاقَةَ»؛ یکی از بدبختی ها فقر و نداری است، «وَ أشَدُّ مِنَ الفاقَةِ مَرَضُ البَدَنِ»؛(2) اما بدتر از مسئله فقر و نداری بیماری بدن است.

معنای فهیم است. می خواهی بدانی چه کسی اهل فهم و درک است، ببین چه کسی کم تر حرف می زند. در حدیث دیگری امیر مؤمنان علی علیه السلام فرمودند: «إيّاكَ وَ كَثرَةَ الكَلامِ ؛ فَإنّهُ يُكثِرُ الزَّلَلَ وَ يُورِثُ المَلَلَ»؛(1) بپرهیز از حرف اضافی؛ چون خطای آدم زیاد می شود و باعث ملالت و اندوه دیگران می شود. این اثر منفی پر کلامی است. لذا تأكید زیادی در روایات ما روی مسئله کنترل کلام و کم سخن گفتن است. در حدیث دیگری حضرت على علیه السلام فرمودند: «وَ مَن كَثُرَ كلامُهُ كَثُرَ خَطَؤُهُ»؛ کسی که خیلی حرف می زند زیاد هم اشتباه می کند، «وَ مَن كَثُرَ خَطَؤُهُ قَلَّ حَياؤهُ»؛ هر کسی هم که خطایش زیاد شد حیایش کم می شود، «وَ مَن قَلَّ حَياؤهُ قَلَّ وَرَعُهُ»؛ و هر کسی هم که حیایش کم شود تقوایش کم می شود، «وَ مَن قَلَّ وَرَعُهُ ماتَ قَلْبُهُ»؛(2) و هر کسی هم که تقوایش کم شد قلبش می میرد؛ نه این قلب، یعنی روح؛ بلکه منظور این است که افسردگی می آورد، جمود و تحجر می آورد. گاهی یک کلمه بعضی ها را از زندگی ناامید کرده است

ص: 39

معمولی بگذاری خجالت زده نمی شوی؟ بعضی از حرف های ما را اگر ضبط کنند و جلوی یک آدم معمولی بگذارند خجالت می کشیم. خدا می خواهد بخواند و فرشته ها هم می خواهند بنویسند یک چیزی بگو که قابل استفاده باشد.

شخصی نزد امام باقر علیه السلام آمد که زیاد صحبت می کرد و آقا هم نمی خواست در ذوق او بزند و بگوید کافی است. فرمودند: خدا انبیائش را به کلام فرستاده است؛(1) یعنی این سلاحی که تو داری به این راحتی می چرخانی و هر چه می خواهی از دهانت در می آید به این سادگی نیست؛ بلکه این سلاح پیغمبران است درست استفاده کن.

خداوند دروغ، غیبت، مسخره کردن، فحش و اسم بد برکسی گذاشتن را دوست ندارد. خدا چه چیزی را دوست دارد؟ صدق و صمیمیت و کلامی خیرخواهانه باشد و تحقیر در آن نباشد. «وَ أَمَّا اَلشَّاجِبُ فَالَّذِی یَخُوضُ فِی اَلنَّاسِ»؛(1) کلامی غیر مفید است که باعث باطل بودن و خوض در باطل و لغو و لهو و این چیزها شود.

برسد انجام داده باشد آن وقت قاطع هم می گویند.

فرستادند. آقا به آنها نامه نوشت و فرمودند: مفضل این است، همان هایی که شما می گویید چرا با آنها دوست هستید. (1)

بالاخره یک وقت می بینید کسی اسوهء تقوا نیست ولی پولش كار را راه می اندازد، شمشیرش کار را راه می اندازد. گاهی خدا دین را در حمایت بعضی از افراد قرار می دهد. ممکن است نقطه ضعف هایی در زندگی شان باشد. امام خواست به این ها بفرماید حرف های بی ربط پشت سر مفضل زدید. مفضل گاهی با عبدالله بن أبي يعفور و با بعضی های دیگر بحثهایی داشته، به هر حال آنها یک چیزی می گفتند و یک چیزی هم ایشان می گفته، نقطه ضعف هایی داشته ولی شخصی است که می تواند کاری را راه بیاندازد. نمی شود که ما بگوییم این آقا چرا با فلانی دوست است، چرا روضه می رود، چرا خانه فلانی می رود.

یک آقایی یک وقتی من را برای منبر دعوت کرد، من به دلایلی نرفتم. یک دوستی داریم گفت: فلانی من سالی چند میلیون برای فقرا از این شخص کمک می گیرم. گفت من تا حالا صد تا جهیزیه از این گرفتم. این شخص ممكن است نماز شب خوان نباشد، ممکن است ریشش را هم بتراشد، ممکن است دو تا اشکال دیگر هم در زندگی اش باشد ولی می تواند تأثیراتی در عالم دین داشته باشد. بله یک کسی ممکن است موضعش ضد دین باشد مثلاً: بی نماز است، شراب خوار است آن حسابش

ص: 44

جدا است. قرآن کریم می فرماید: سخنتان محکم و مستدل باشد.

نگو اگر خواستی اسمش را بگو، این کنیه، کنیهء قشنگی نیست.(1) امام توجه دارند کنیه ای که معروف بود ولی در این کنیه یک تحقیری بود امام فرمودند دیگر این واژه را نزد من بکار نبر.(2) وقتی یک واژهء بهتری است چرا از واژهء بدی استفاده شود. این ها توصیه های قرآن است.

خانه اش را هم بلد هستم، بیا در خانه او برویم ببینیم که این طور نیست این حرفی که تو می گویی دروغ است. تا دید جدی است گفت: آقا یکی آمده بود اینجا گوشت بخرد او می گفت و من هم از او شنیدم. تو که نمی گویی یک کسی آمده بود گوشت بخرد این طور می گفت می گویی این طور است. فلانی چنین است.

خدا مرحوم شهید رجایی را رحمت کند. خانمش می گفت: در تاکسی نشستم طرف شروع کرد گفت: رجایی چنین است، چنان است و کجا می نشیند. به او گفتم: آقای راننده می خواهی خانهء آقای رجایی ببرمت ببینی این طور نیست؟ گفت: ای خانم شما ما را گرفتی، مگر من را خانهء رجایی راه می دهند رئیس جمهور مملکت است! گفتم: من تو را به خانهء رجایی می برم. می گفت: طرف باور نکرد بعد به او گفتم من همسر رجایی هستم و با او زندگی می کنم بیا تو را خانه ببرم و زندگی اش را ببین! گفت: خانم ما در این تاکسی نشستیم یکی می آید یک چیزی می گوید ما هم شنیدیم! «وَ لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً» این خیلی آیهء تندی است، می گوید: «السَّمْعَ»؛ خود گوش مسئول است نمی توانی بگویی من شنیدم «وَالْبَصَرُ»؛ خود چشم مسئول هست؛ «ال» یعنی شما مسئول هستی، باید جواب بدهی.

قرآن می فرماید: «قَوْلٌ مَعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَةٌ خَیْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ یَتْبَعُها أَذیً»(1) حرف هایتان با ادب باشد. قشنگ حرف بزنید و با حرفتان کسی را آزار ندهید. «قَوْلٌ مَعْرُوفٌ» یعنی سخن مودبانه. می فرماید: کنار پیامبر صلی الله عله و آله و سلم داد نزنید، به اسم پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را صدا نزنید.

او نگفت برو به جهنم. آقا برای او عبودیت و حلم را معنا کرد.(1) این ها ویژگی های سخن گفتن از منظر قرآن است. فرمود: دیدم بر روی درب سوم بهشت نوشته چهار چیز عامل صحت است: «قِلَّهُ الکَلامِ وَ قِلَّهُ المَنامِ وَ قِلَّهُ المَشیِ وَ قِلَّهُ الطَّعامِ»؛ کم حرف زدن، کم خوابیدن، کم راه رفتن و کم غذا خوردن.

ص: 49

بِاللَّهِ وَ اَلْيَوْمِ اَلْآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْراً أَوْ يَسْكُتْ»؛(1) هر کسی که خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را قبول دارد خیر بگوید و حرف خوب بزند یا اگر حرف خوب ندارد بزند ساکت بماند.

چهار چیز در این روایت نشانهء ایمان به خدا و قیامت شمرده شده است که این ها همه اش به مباحث اجتماعی بر می گردد. اسلام یک دین اجتماعی است و مربوط به دیگران و دگر گرایی است و فقط فردگرا نیست.

يَدْخُلَ الْجَنَّةَ(1) این مؤمن، مهمان دوست است؛ مهمان را اکرام می کرد چاره ای نیست جز این که به بهشت برود؛ البته این روایات نمی خواهد نماز و روزه را نفی کند.

افتاد عبای مبارکش را در آورد و دست به دست برای او فرستاد، فرمود: زیر پایت بیانداز که روی زمین ننشینی و او هم عبا را روی چشمش گذاشت و بوسید. (1)

گفت: بله. مهمان حبیب خدا است و مرا به خانه برد و پذیرایی کرد. می گوید: چند روزی که آنجا بودم دیدم صبح که می شود شمشیر را بر می دارد و اسبش را زین می کند می رود و ظهر بر می گردد. از او پرسیدم کجا می روی الان که جایی جنگ نیست؟ گفت: شنیده ام قاتل پدرم ابراهیم بن سليمان بن عبدالملک در کوفه و حیره است. او پدر من را کشته می روم او را پیدا کنم تا از او انتقام بگیرم. به او گفتم من ابراهيم هستم، او تأملی کرد و گفت: مهمان من هستی من نمی توانم با کسی که مهمانم است این کار را بکنم! به من هزار درهم داد و گفت: از خانهء من برو و از کوفه خارج شو.(1)

شما پرهیزکار باشد.

3. در روایات، به دعوت فقرا تأكيد فراوانی شده است. به خاطر دارم یک سالی در استانی تنها بودم و به افطاری می رفتیم، سر میزها را نگاه می کردیم همه مدیر کل و معاون و مسئولین بودند، نباید اینطور باشد که فقط اعيانها مهمان باشند.

یک کسی پیش شیخ رجبعلی خیاط رفت مشکلی داشت، ایشان گفت: یک گوسفند قربانی کن و چهل مؤمن را دعوت کن! در مقابل غذایی که به آنها دادی، برابت دعا می کنند و مشکلت حل می شود.

4. پیامر صلی الله علیه و اله و سلم فرمود: «لا تَکَلَّفُوا للضَّیفِ»؛(1) برای مهمان خودتان را به تكلف نیاندازید. حارث همدانی که فرماندار امیر مؤمنان عليه السلام بود، او را دعوت کرد، آقا فرمودند: به سه شرط می آیم: 1- خانواده ات را آزار ندهی، 2- از بیرون چیزی تهیه نکنی، 3- هر چه در منزل داری از من دریغ نکنی(2)

چرا الان مهمانی ها کم شده است؛ چون کسی جرات نمی کند مهمانی بگیرد؛ چون باید حقوق یک ماهش را برای یک مهمانی بگذارد، چند مدل غذا، انواع و اقسام سالاد که اسراف هم می شود برای مهمانی در نظر بگیرد. در گذشته این طور نبود، یک غذای ساده ای درست می کردند ولی الان برادر با برادر گاهی در سال یک بار رفت و آمد ندارند، اگر یک

ص: 55

مقداری مهمانی ها ساده تر برگزار شود، رفت و آمدها هم بیشتر می شود.

5. مهمان را به کار نگیرید. امام رضا علیه السلام مهمان داشت و فتیلهء چراغ خراب شد، مهمان وارد بود به آقا گفت: من درست می کنم، امام رضا عليه السلام فرمود: «إِنَّا قَوْمُ لَا تُسْتَخْدَمُ أَضْيَافَنَا»؛(1) ما مهمان را به کار نمی گیریم

6. امیر مؤمنان علیه السلام مهمان داشت، پدر و پسری بودند، غذا که تمام شد مرسوم بود آقا ظرف آب آوردند و پیش روی پدر گرفتند و گفتند: دستانتان را بشوی! آن شخص گفت: بدهید من این کار را انجام بدهم. ایشان گفت: شما مهمان من هستید. بعد به پسرشان محمد حنفیه دادند و گفتند: پیش روی پسر بگیر تا دستهایش را بشوید. فرمود: نخواستم پدر و پسر را به یک چشم نگاه کرده باشم.(2) بالاخره احترام پدر لازم تر است خواستم جایگاه پدر حفظ شود.

7. به مهمان هم توصیه شده است تا دیر وقت ننشینید. بعضی ها میهمان رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می شدند و تا دیر وقت می نشستند، آیه نازل شد وقتی غذایتان را می خورید بروید.

8. به مهمان توصیه شده است بدون دعوت به میهمانی نروید و همراه را بدون دعوت به میهمانی نبرید.

9. به مهمان هم توصیه شده است که مهمان انسان فاسق نشوید،

ص: 56

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به اباذر فرمود: «لَا تَأْكُلْ طَعَامَ الْفَاسِقِينَ»(1) مهمان طعام فاسق و شبهه ناک نشوید.

فرمود: اولین چیزی که در مهمانی به خانه می آید برکت در مال صاحب خانه است. اولین چیزی که میهمان از خانه می برد ذنوب صاحب خانه است. روایات در این باب در حد تواتر معنوی باشد.

مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ مَنْ كانَ مُخْتالاً فَخُوراً»؛ کسی برای این ها تکبر داشته باشد خداوند او را دوست ندارد.

خَصْلَهً وَ نَهَاکُمْ عَنْهَا»، پیامبر فرمودند: حالا که خدا از این 24 چیز بدش می آید من هم شما را نهی می کنم: 1- «کَرِهَ لَکُمُ اَلْعَبَثَ فِی اَلصَّلاَهِ»؛ در نماز بازی کردن. 2- «وَ کَرِهَ اَلْمَنَّ فِی اَلصَّدَقَهِ»؛ آدم صدقه می دهد منت بگذارد، 3-«وَ کَرِهَ اَلضَّحِکَ بَیْنَ اَلْقُبُورِ»؛ انسان در قبرستان بخندد. 4- «وَ کَرِهَ اَلتَّطَلُّعَ فِی اَلدُّورِ»(1) آدم از راز های همسایه سر در بیاورد. پیامبر فرمود: این کار را نکنید اگر همسایه ای دارید عیب هایش را بپوشانید نگذارید دیگران هم پشت سرش حرف بزنند.

ص: 59

ریسمان الهی چنگ بزند بسیار این ذکر را بگوید: «لا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدُ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيُّ وَلِيُّ اللَّهِ»

الْقِيَامَةُ»؛(1) هر کسی مال مردم را از روی ظلم و ستم بخورد و مال مردم را برنگرداند (حق الناس در زندگی اش باشد) این مال مانند پاره ای از آتش می ماند و باعث عذاب در قیامت می شود. خداوند در قرآن می فرماید: «إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ»؛ مرصاد یعنی کمین گاه. امام صادق علیه السلام فرمودند: «الْمِرْصَادُ قَنْطَرَةٌ عَلَى الصِّرَاطِ، لَا يَجُوزُهَا عَبْدٌ بِمَظْلِمَةِ»؛(2) مرصاد یک کمین گاهی بر روی صراط است که هر کسی حق الناس به گردنش باشد از آن عبور نمی کند. پس یکی از مصادیق ظلم، ظلم اجتماعی است که نابخشودنی است.

برگشت صادر می شود،(1) دیگر با این پتانسیل نمی تواند به بهشت برود.

مرحوم حاجی نوری در کتاب دار السلام داستان های زیادی از قول علماء بزرگان و شخصیت ها نقل می کند کسانی که بالاخره همهء اعمالشان درست بوده اما گاهی یک گیرهای کوچکی در زندگی موجب گرفتاری آنها در عالم برزخ شده است.

من و امید و نور چشم من است، او را به جرم علوی بودن زندانی کرده اند دستور بده که او را آزاد کنند! یک نگاه غضبانه ای کرد و گفت: او را هم به سرنوشت آن سه نفر مبتلا می کنیم ما زندانی را آزاد نمی کنیم.

این پیرزن یک آهی کشید و پشت سر منصور دوانیقی گفت: خدایا! این طور این حاکم ستمگر باید جواب من را بدهد. یک وقت اسب منصور پایش لغزیده و او از روی اسب افتاد کمردرد شدیدی کرد و در واقع این نتیجه کوتاه مدتش بود. همان سال سفر حج می رفت در تاریخ است: شب قبل از سفر خواب بسیار بدی دید. در خواب دید یک کسی او را تهدید به مرگ می کند می گوید: منصور مرگت رسیده است. خیلی ترسید و گفت: به حج نمی روم. به او گفتند: مسافر این خواب ها را می بیند و او را توجیه کردند به این سفر برود. یک روز در مسیر وارد یک خیمه ای شد که استراحت می کردند دید گویا از این خیمه این صدا شنیده می شود «وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ»(1) باز این را به فال بد گرفت. بالاخره در همان سفر در مرور و مسیر از اسب سقوط کرد و به درک واصل شد.

صادق علیه السلام پیغام داد، به فرماندار بگویید او را آزاد کند! او را آزاد نکردند، آقا فرمودند: اگر آزاد نکنی نفرینت می کنم. گفت: نفرین کنید چون نفرین شما اثری ندارد و امام را مسخره کرد. معلی بن خنیس را شب به شهادت رساندند. راوی می گوید: مولایم امام صادق علیه السلام دو رکعت نماز خواند و سر به سجده گذاشت شروع به نفرین کرد و مرتب در نفرین اشاره می کرد: خدایا! العجل، العجل. هنوز سیاهی شب نرفته بود و صبح طلوع نکرده بود صدای شیون از فرمانداری بلند شد، گفتند: یک مرتبه گلویش را گرفت و رنگش سیاه شد و مرد(1)

جبير آخرین کسی است که به دست حجاج شهید شد، سعید قاری قرآن بود، او را دستگیر کردند و حجاج دستور داد تا در مقابلش او را سر ببرند و در خون خودش غلطید. بعد از آن حجاج یک بیماری به نام آكله گرفت که پانزده روز بیشتر زنده نبود. در تاریخ آمده است: از درون می سوخت و از بیرون یخ می کرد. آب سرد به او می دادند، می گفت: عطشم فروکش نمی کند، از خواب می پرید و می گفت «ما لی سعید بن جبير؟»؛ سعید با من چه کار داری؟ می گفتند: سعید را تو کشتی می گفت: تا یک مقدار چشم هایم را روی هم می گذارم او را می بینم که من را تهدید می کند.

حسن بصری می گوید: من به عیادت حجاج رفتم، گفت: دعا کن بمیرم تا راحت شوم! به او گفتم: معلوم نیست راحت شوی آنجا اوضاعت بدتر است. حجاج پاسخ داد: می دانم. حسن بصری گفت: به او گفتم ما این قدر به تو گفتیم ظلم نکن! به این ترتیب حجاج به درک واصل شد.

در آتش افتاد و به درک واصل شد.(1)

ظلم الكرام.

قدرت داریم. رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: چه کسی حاضر است اینها را مجهز کند؟ شخصی بلند شد، به دنبال او عده ای بلند شدند و مقداری پول گذاشتند بالاخره تلی از پول و شمشیر و لباس و غذا جمع شد، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم کنار این وسایل ایستاد، فرمودند: «مَنْ سَنَّ سُنَّةً حَسَنَةُ. فَلَهُ أَجْرُهَا وَ أَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا»؛ هر کسی یک روش خوبی در اسلام بنیان کند که بقیه از او یاد بگیرند به او هم ثواب می دهند؛ یعنی شخصی که اول پول را گذاشت بقیه به دنبال او این کار را ادامه دادند در واقع او هم در ثواب بقیه شریک است؛ چون او پیش قدم بود.(1) هر کسی امروز مفاتیح الجنان را می خواند،به آقای شیخ عباس قمی ثواب می رسد. هر کسی امروز کتاب های شهید مطهری را می خواند به روح او ثواب فرستاده می شود.

آقا امیر مؤمنان عليه السلام فرمودند: «یَا قَنبَرُ! دَعْ شاتِمَکَ مُهاناً»؛(1) جواب فحش را با فحش نده، همین به او ضربه می زند؛ اگر جوابش را با فحش ندادی خدا را راضی کردی و شیطان را ناراضی کردی. کسی که فحش می دهد طبیعتا در معرض فحش قرار می گیرد.

بد برای کسی گذاشتن و ... سورهء حجرات سورهء معرفی گناهان اجتماعی است، این گناهان آثار و عواقب بسیاری دارد که انسان باید از این معاصی بپرهیزد. به طور کلی اسلام تأکید زیادی به حفظ روابط اجتماعی و تأكيد بر عفو و گذشت دارد.

در افتاده است. شما را که می دهید کلاه سر آن شخص می گذارید تا سود از او بگیرید در واقع اعلان جنگ با خدا می کنید - لذا امام صادق علیه السلام به خدا عرض کردند: من از حق خودم گذشتم، گذشت تو خیلی بالاتر است همهء عفوها نزد تو است تو هم بگذر! راوی می گوید: من تعجب کردم و فکر می کردم امام صادق علیه السلام آن شخص را نفرین کنند ولی دیدم که آقا آن شخص را دعا کرد و برای او طلب مغفرت نمودند. اگر این اخلاق (و صفات) را در بین خودمان و خانواده هایمان و در ارتباط با دیگران تقویت کنیم بسیاری از مشکلات ما حل خواهد شد.

در کشورهای اروپایی و غیر مسلمان کمتر دیده می شود که به یکدیگر فحش بدهند، برای مثال هنگامی که تصادف می شود پایین می آیند و لبخند می زنند و بعد پلیس می آید بالاخره مقصر را مشخص می کند ولی ما قبل از آن که مقصر و قاصر معلوم شود چقدر فحش و ناسزا و درگیری داریم. آنها از روایات و آیات خبر ندارند ولی ما این قوانین را داریم ولی رعایت نمی کنیم و این کار کم لطفی به جامعه است.

ص: 73

أَنْ یَرَی مَوْضِعَهُ فِی الْجَنَّهًِْ فَلْیَکْسُ الْمَسَاجِدَ بِالْبُسُطِ»؛(1) هر کسی که می خواهد از همان قبر جایش را در بهشت ببیند و نگران نباشد، مساجد را فرش کند.

این حديث همه اش به مسجد بر می گردد و آثارش نیز مربوط به قبر است. خداوند سبحان به کلمه قبر در قرآن نیز اشاره کرده است و در این آیهء شریفه می فرماید: «أَفَلَا يَعْلَمُ إِذَا بُعْثِرَ مَا فِي الْقُبُورِ»؛(2) آیا انسان نمی داند از این قبرها برانگیخته می شود؟ «إِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ»؛(3) روز قیامت انسان از قبر بیرون می آید. «أَلْهاكُمُ التَّكاثُرُ حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقابِرَ»(4) روایات فراوانی است که به حالات و وضعیت انسان در قبر نیز اشاره کرده است. ائمهء ما گاهی به قبرستان می رفتند و با اموات سخن می گفتند. علمای کلام می گویند: علت این که ما سر قبر می رویم این است که اولین نقطه ای که روح بعد از جدا شدن از بدن به آن توجه دارد قبر است.

.على جان! ما یک خبر بیشتر برای شما نداریم و آن این است که «إِنَّ خَيرَ الزّادِ التَّقوىٰ»؛ بیشترین چیزی که در این جا به درد ما خورد تقوا است.(1)

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به جنازه های مشرکین در بدر رو کرد و فرمودند:آیا دیدید خدا با شما چه کرد؟ آیا یافتید وعده ای که خدا داده بود؟(2) این مطلب را می رساند که اگر انسان به خاک سپرده می شود و روح از بدن جدا می شود اموات توجه خاص به محل دفنشان دارند. امام صادق علیه السلام فرمودند: وقتی کنار قبرستان می روید این دعا را بخوانید «إِذَا نَظَرْتَ إِلَى اَلْقَبْرِ اَللَّهُمَّ اِجْعَلْهَا رَوْضَةً مِنْ رِيَاضِ اَلْجَنَّةِ وَ لاَ تَجْعَلْهَا حُفْرَةً مِنْ حُفَرِ اَلنِّيرَانِ»(3) خدایا! این قبر را باغی از باغ های بهشت قرار بده و محل آتش و شعبه ای از جهنم قرار نده؛ چون ائمهء ما هم می فرمودند: ما از برزخ شما می ترسیم، لذا به قبرستان می آمدند و با صاحبان قبر صحبت می کردند؛ چون ارواح مردگان به این قبور تعلق دارند.

مرحوم آقاشیخ محمد تقی عاملی رحمه الله که از علمای بزرگ ماست.

ص: 76

می گفت: (در ماه محرم) روز عاشورا به حرم حضرت معصومه علیهاالسلام مشرف شدم. آن روز حال خوشی پیدا کرده بودم. دسته جات عزاداری به حرم می آمدند و به عزا می پرداختند، من نیز متأثر شده برای اباعبدالله علیه السلام اشک می ریختم. سپس با همان حال خوشی که داشتم به سمت قبرستان شیخان رفتم، وقتی به آنجا رسیدم ابتدا دم در ایستادم و خطاب به اهل قبرستان گفتم: «السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ الْقُبُورِ»؛ سلام بر شما ای صاحبان قبور! یک مرتبه یک حالی به من دست داد و همهء آن ها یک جا به من گفتند: «و عليكم السلام». یک چشم برزخی پیدا کردم دیدم همهء آنها روی قبرها نشستند، مثل این که یک جلسه ای در قبرستان شیخان است و گوش کردم دیدم می گویند: یا حسین یا حسین، یا حسین جان!

حضرت آیت الله خرازی کتابی به نام روزنه هایی از غیب نوشته مدت ها قبل از ایشان درباره این کتاب سؤال کردم، گفت: من تک تک قصه های این کتاب را بررسی کردم و با اطمینان در این کتاب آوردم. بسیار کتاب ارزشمندی است. ایشان در این کتاب از توجه اموات و قبور نسبت به این عالم و مسائلی که این جا می گذرد یاد می کند.

مرحوم آقای محمد تقی جعفری رحمة الله نقل می کنند: یکی از بستگان ما از اصفهان به دیدن من آمد و گفت: من دیشب قبل از فجر (ظاهراً شب جمعه) علامه امینی رحمة الله را در خواب دیدم. ایشان به من فرمودند: به آقای جعفری سلام برسانید و بگویید دست ما کوتاه است یک کاری برای امیر مؤمنان علیه السلام انجام دهید! من دلم می خواست در دنیا باشم باز هم یک

ص: 77

کاری برای حضرت على علیه السلام انجام بدهم - چون ایشان شرح مثنوی نوشت و چاپ شد- و پیغام علامه امینی نیز باعث شد تا مشغول شرح نهج البلاغه شوم.

آقای خزعلی فرمودند: شبی که شهید مطهری رحمة الله به شهادت رسید من خواب بودم، قبل از طلوع فجر مرحوم مطهری را خواب دیدم، فرمودند: آقای خزعلی برو به خانم من بگو خودت را آزار نده، این قرص های واليوم اثر منفی می گذارد از این ها استفاده نكن! ایشان می گفت: من از جایی خبر نداشتم بعد از اذان صبح به منزل آقای مطهری رفتم و خواب را برای خانمش نقل کردم و ایشان گفتند: من از دیشب پنج عدد قرص واليوم خوردم. اینها توجه اموات به عالم برزخ را می رساند.

در سورهء یاسین وقتی که شهادت حبیب نجار را نقل می کند که او را کشتند می فرماید: «یَا لَیْتَ قَوْمِی یَعْلَمُونَ بِمَا غَفَرَ لِی رَبِّی وَ جَعَلَنِی مِنَ الْمُکْرَمِینَ»(1) ای کاش قوم من می دانستند که پروردگارم مرا آمرزید، و از گرامی داشتگان قرار داده است!

خودشان به نام سید نعمت الله جزایری داشت که او هم از علمای بزرگ است. ایشان نقل می کند: بعد از فوت ایشان خیلی انابه و زجه داشتم که ایشان را در خواب ببینم و این اتفاق افتاد. به ایشان گفتم: تو را به خاک سپردند وضعیتت چطور است؟ گفت: جای من خوب است. در بعضی از نقل ها دارد که مرحوم شوشتری و دیگران نقل کرده اند که مجلسی دربان علما است؛ یعنی علما وقتی می خواهند خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه علیهم السلام بروند ایشان دربان است. گفتم: چه عاملی آن جا به تو کمک کرد؟ گفت: وقتی من را وارد قبر کردند مهم ترین عاملی که به من کمک کرد خدمت رسانی و رفع نیاز از مردم بود. وقتی در اصفهان بودم متوجه شدم که یک شیعهء مؤمن بدهی پیدا کرده، طلبکارها سر او ریختند به او تهمت و ناسزا می گویند، به آنها گفتم: طرف حسابتان من هستم، بدهی او را پرداختم و او را از این وضعیت نجات دادم. در قبر به من گفتند: همان کار برای این که آرام وارد قبر شوی کافی است و تا الان هم سراغ بقیهء مسائل نیامدند.

آمد و کتف گوسفند مسمومی را به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم تعارف کرد. قبل از این که رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم این هدیه را بگیرد، شخصی به نام بشر بن براء دست برد و یک تکه از این گوشت را خورد. امیر مؤمنان علیه السلام آن جا ایستاده بودند، فرمودند: خداوند می فرماید: «یا أَیُّها الَّذینَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَی اللّه وَ رَسُوله»(1) از خداو پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم سبقت نگیرید (جلو نزنید). هنوز پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم این گوشت را تحویل نگرفته و بررسی نکرده، تو چرا بی ادبي کردی و از آن خوردی؟ به جای این که عذرخواهی کند تكهء دیگری از گوشت را کند و گفت: یا علی! تو فکر می کنی پیامبر بخیل است؟ على علیه السلام فرمودند: نه! این کار شما اشتباه است، بی ادبی به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است. سم به شدت در بدن او اثر کرد و از دنیا رفت.(2) منظور من این جاست: بدنش را به مدينه آوردند تا به خاک بسپارند، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: تا علی نیاید رضایت ندهد من او را به خاک نمی سپارم! على علیه السلام آمد رو به بشر کرد و گفت: تو آدم خوبی بودی و اهل نماز بودی، اما این ثمره بی دقتی خودت بود، من از تو راضی هستم، خدا هم از تو راضی باشد. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: حالا بدن را دفن کنید! پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم نزد صاحبان میت آمدند و گفتند: من به شما تبریک می گویم چون بدن این میت شما با رضایت علی بن ابی طالب عليه السلام به خاک سپرده شد.

وقتی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بدن غلامی به نام رباح عبد بنی نجار را تشييع

ص: 81

کردند و به خاک سپرد، امیر مؤمنان عليه السلام عرض کردند: یا رسول الله! ایشان من را خیلی دوست داشت و اظهار محبت می کرد، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم وقتی از قبر بیرون آمد، فرمودند: «يَا عَلِيُّ! لَا يَنَالُ أَحَدٌ بَذْلِكَ الَّا بِحُبِّكَ»؛ کسی به این مقام نمی رسد مگر به خاطر محبت تو. پس حب امیر مؤمنان علیه السلام و کار برای على علیه السلام و سیرهء امیر مؤمنان را در زندگی پیاده کردن بسیار مهم است.

الغدير را نوشته آقا هم با دست مبارکش آب جلو دهان او می گیرد.

سعی و تلاش می کنیم، اما وقتی مصیبتی پیش می آید جزع نمی کنیم بلکه صبر می کنیم.

جنازه ای را دفن می کردند، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم از آن جا می گذشت زنان و مردان ناله می کردند، جمله ای فرمودند: «لَرَکْعَتَانِ خَفِیفَتَانِ مِمَّا تَحْتَقِرُونَ أَحَبُّ إِلَی صَاحِبِ هَذَا اَلْقَبْرِ مِنْ دُنْیَاکُمْ کُلِّهَا»؛(1) دو رکعت نماز سبک و ساده پیش صاحب قبر از کل دنیا با ارزش تر است.

کسی که سر جلسهء امتحان نشسته وقتی از جلسه بیرون می آید، می گوید: کاش آنهایی که سر جلسه هستند بنویسند، من که دستم از برگه خالی شد. من را دیگر نمی گذارند برگردم ولی آنهایی که نشسته اید دقت کنید! ما الان سر جلسه امتحان هستیم اموات ما که از جلسه بلند شدند خیلی نیازمند هستند. مرحوم حاج شیخ عباس قمی کتابی به نام منازل الاخرة دارد. در این کتاب نقل می کند که چقدر اموات نگاهشان به دست مردم دنیا است. صفوان بن امیه، عبدالله بن جندب، على بن نعمان سه تا دوست بودند که با هم قرار گذاشتند هر کس زودتر از دنیا برود آن نفر بعدی نمازهای واجب و نافله برای او بخواند و صدقه برای دیگری بدهد؛ لذا دو نفر از آنها از دنیا رفتند، فقط صفوان مانده بود برای هر دوی آنها

ص: 84

نماز می خواند، صدقه می داد و روزه می گرفت. (1)

مداومت بر زیارت عاشورا سایر اموات را هم در قبرستان بهره مند می کند. آقازادهء علامهء امینی می گوید: پدرم را شب جمعه قبل از طلوع فجر در خواب دیدم، عرض کردم: پدر چه کنیم در عالم برزخ آرام باشیم؟ فرمودند: زیارت قبر امام حسین علیه السلام. گفتم: پدر راه بسته است، نمی شود! فرمودند: مداومت بر زیارت عاشورا و شرکت در مجالس عزاداری اباعبدالله علیه السلام. مرحوم علامهء طباطبایی رحمة الله هر منزلی که روضه می رفت می پرسید در کدام یک از اتاق ها بیشتر روضه خوانده شده است که من آنجا بنشینم.

امام مجتبی از وحشت قبر گریه می کردند، می فرمود: برای دو چیز گریه می کنم یکی هراس ملاقات خدا و صحرای محشر و دیگری دوری از دوستان(1) امیر مؤمنان علیه السلام از وحشت قبر اشک می ریخت.

فرش کردن مسجد، جارو کردن مسجد، حضور در مسجد، ساخت مسجد و ... باعث آرامش در قبر می شود.

ص: 86

با هم تفاوت دارد. منظور از عقل اندیشه و خرد انساناست؛ مراد از نفس خود انسان است و منظور از قلب روح و روان انسان است که کانون احساسات و ادراک است؛ لذا قرآن می فرماید پیامبر ما به عقل تو وحی کردیم؛ بلکه می فرماید: به قلب تو وحی کردیم. قرآن نمی گوید در قلب رحمت و قساوت است؛ بلکه کلام قرآن این است که در قلب رفعت و مرض است. این ها نشان دهندهء این است که مقصود از قلب روح و حقیقت انسان است؛ همان که انسان احساس می کند دو تا خود دارد: یک خود مادی مانند دست و پا و یک خود حقیقی که این خود تغییر هم نمی کند؛ پنجاه سال هم که بگذرد این خود محفوظ است.

در قرآن کریم آیات زیادی راجع به قلب داریم: بعضی اوقات صفات منفی برای قلب آورده مثل «فَوَيْلٌ لِلْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ مِنْ ذِكْرِ»(1)يا مثلاً صفت اکنه، می گوید: «عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً»(2) پرده ای روی آن است یا گاهی می فرماید: «فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ» و گاهی هم صفات مثبت برای قلب آورده است، مثلاً: «بِقَلْبٍ مُنِيبٍ»(3)، «بِقَلْبٍ سَلِيمٍ»(4)، «تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ»(5)، «أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»؛(6) اطمینان، خشوع، سلامت و ذکر گفتن صفاتی است

ص: 88

که برای قلب در قرآن ذکر شده است.

روایات و دعاهای فراوانی پیرامون قلب آمده است: «اللّٰهُمَّ طَهِّرْ قَلْبِى»؛(1) خدایا! قلبم را پاکیزه گردان. قرآن می فرماید: «كَلَّا بَلْ رانَ» (2) معلوم می شود که قلب و روح انسان گاهی دچار زنگار (غبار) می شود که به آن رین می گویند. «خَتَمَ اللَّهُ عَلىٰ قُلوبِهِم»؛(3) بعضی از قلب ها مهر می خورد، «عَلى قُلُوبٍ أَقْفالُها»(4) بعضی از قلب ها قفل می شود. بالاخره روح انسان حالات مختلفی دارد، مثل یک پارچهء سفیدی که ممکن است کدر شود ممکن است چربی و روغن بگیرد که قابل شست و شو نباشد، ممکن است پاره شود یا ممکن است یک لکهء کمرنگ بگیرد.

بعضی ها واقعاً مرده اند، اما راه می روند و حرف می زنند. امیر مؤمنان علیه السلام در نهج البلاغه می فرماید: «فَالصُّورَةُ صُورَةُ إِنْسَانٍ وَ الْقَلْبُ قَلْبُ

ص: 89

الحَیَوَانٍ وَ ذَلِكَ مَیِّتُ الْأَحْیَاءِ»؛(1) بعضی چهره ها چهره انسان است اما قلب، قلب حیوان است این ها مرده های متحرک اند. ابوجهل زنده بود ولی زندهء جسمی بود، آدمی که هیچ موعظه و کرامتی در او اثر نمی کند و هیچ عاطفه ای در آن نیست «إِنَّكَ لا تُسْمِعُ الْمَوْتى»(2) که این مرده است.

است، دید و به ایشان گفت: امشب یک سری دزدان و سارقان منزل من مهمان هستند. فرمودند: می شود من را هم دعوت کنی؟! گفت: آقا جای شما نیست؛ چون جلسه راهزنان و دزدان است. بالاخره مرحوم مجلسی با اصرار وارد مجلس شد و نشست، رئیس راهزنان گفت: امشب که می خواستیم عیش و نوشی داشته باشیم یک روحانی دعوت کرده ای؟! ایشان فرمودند: من کاری با شما ندارم می دانم شما سارق هستید شنیدم یک صفات مثبت هم داريد! گفت: بله ما دزد هستیم ولی صفات مثبت هم داریم، مثلاً: این که امانت دار هستیم، خوش قول هستیم، مهمان کسی بشویم از منزلش دزدی نمی کنیم!

ایشان فرمودند: دروغ می گویید. نمک می خورید نمکدان را هم می شکنید. فرمودند: بزرگترین نمک را خدا به شما داده است. این روزی خدا و توان و استعداد را دارید استفاده می کنید، چطور می گویید اگر یک لقمه غذای کسی را بخوریم از منزلش دزدی نمی کنیم آن وقت خدای تبارک و تعالی این همه نعمت داده اما در مقابل آن این گونه رفتار می کنید! یک مرتبه تکانی خورد. مرحوم مجلسی بلند شد و آمد. طرف مسیر را عوض کرد و سرقت را کنار گذاشت. این تأثير موعظه است.

امیرمؤمنان علیه السلام فرمودند: «لِقاءُ أهلِ الخَيرِ عِمارَةُ القَلبِ»؛(1) دیدن آدم های خوب قلب را تعمیر می کند و زنده نگاه می دارد. همین قدر که انسان، یک مرجع و عالم را ببیند و حضور پیدا کند، تأثیر در روح و روان او دارد. بزرگان ما به این مسئله مقید بودند، مرحوم شهید مطهری رحمه الله می گوید: آنچه دارم از درک محضر امام رحمة الله دارم. مرحوم علامه طباطبایی رحمة الله می گوید: آن چه دارم از درک محضر آقا سید علی قاضی طباطبایی دارم.

روحت را بیمار کرده است. امام سجاد علیه السلام فرمودند: جایز نیست هر آنچه می خواهی بگویی؛(1) زیرا خداوند می فرماید: پیروی مکن چیزی را که بر تو علم نیست و جایز نیست هر چه می خواهی بشنوی؛ زیرا خداوند می فرماید: «إِنَّ السَّمعَ وَالبَصَرَ وَ الفُؤادَ كُلُّ أُولٰئِكَ كانَ عَنهُ مَسئولًا»(2) همانا از گوش و چشم و دل سؤال خواهد شد.

باز می شود و بسته شدن و کوری روی آن نمی آید که به رضای الهی راضی باشیم. صفت رضا برای قلب انسان مانند آب برای درخت می ماند و او را زنده نگه می دارد؛ یعنی جزع و ناشکری نکردن. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند: «أَرْبَعٌ مِنْ كُنُوزِ اَلْجَنَّةِ»؛ چهار چیز از گنج های بهشتی است؛ خدای تبارک و تعالی چهار کتمان را دوست دارد: «كِتمانُ الفاقَةِ وَ كِتْمَانُ اَلصَّدَقَةِ وَ كِتْمَانُ اَلْوَجَعِ وَ كِتْمَانُ اَلْمُصِيبَةِ»،(1) کتمان (پوشاندن) فقر، صدقه، مصیبت و درد.

الْبَلَاءُ الْفَاقَةَ وَ أَشَدُّ مِنَ القاقة مَرَضُ الْبَدَنِ وَ أَشَدُّ مِنْ مَرَضِ الْبَدَنِ مَرَضُ الْقَلْبِ»؛(1) یکی از بدبختی ها فقر است و بدتر از فقر بیماری بدن است و از همهء این ها بدتر بیماری قلب (یعنی روح) است و همانا تقوا عامل صحت قلب است. یک قلب بیمار، حجاج بن یوسف ثقفی می شود که عده زیادی از شیعیان حضرت علی علیه السلام را به شهادت رساند. یکی دیگر از قلب بیماران برادران یوسف علیه السلام است که برادرشان را در چاه انداختند.

چرا اولین قتل در کرهء زمین واقع شد؟ به خاطر قلبی بیمار. چهل و چهار تا از این بیماری ها را در دعای هشتم صحیفهء سجادیه امام سجاد علیه السلام نام برده است:(2) «اللَّهُمَّ إِنی أَعُوذُ بِک مِنْ هَیجَانِ الْحِرْصِ، وَ سَوْرَةِ الْغَضَبِ، وَ غَلَبَةِ الْحَسَدِ»؛(3) خدایا به تو پناه می برم: از حرص، شهوت رانی، غضب، حسادت،

ص: 96

گینه... گاهی یک بیماری جامعه را به هم می ریزد. خدای تبارک و تعالی مقلب القلوب است، منتها تغيير قلب به چه چیزی است؟ بستگی به عملکرد شخص دارد، اگر انسان خودش با ذکر، کنترل زبان و موعظه تلاش کرد خدا قلبش را به قلب سليم تغییر می دهد. خداوند می فرماید: روز قیامت تنها یک قلب اهل نجات است: «يَوْمَ لا يَنفَعُ مَالٌ وَ لا بَنُونَ إِلا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ»؛(1) فقط کسی که قلبش سلیم باشد. یعنی رین و (زنگار)، بیماری و قساوت در آن نباشد.

-روح دو تا محبت نمی گنجد؛ قلب سلیم این قلب است.

تشییع جنازه، خرید کفن و قرض کسی را پرداختن

است.

2- حفظ ایمان؛ علی علیه السلام می فرماید: «سُوسُوا إِيمَانَكُمْ بِالصَّدَقَةِ»،(1)ایمانتان را با صدقه حفظ کنید. صدقه نشانه صداقت و باور دینی است کسی که صدقه می دهد ایمان و باور خود را از دست اجانب و شیاطین حفظ می کند.

3- تاخیر مرگ؛ على علیه السلام می فرماید: «بِالصَّدَقَةِ تفسح الْآجَالِ»(2) با صدقه مرگها به عقب می افتد.

4- رفع بلا و نگرانی؛ على علیه السلام می فرماید: «الصَّدَقَةُ تستدفع الْبَلَاءِ وَ النِّقْمَةُ»(3)صدقه بلا و نقمتها را دفع می کند.

5- کفاره گناهان؛ على علیه السلام می فرماید: «صَدَقَةُ السِّرِّ تُكَفِّرُ الْخَطِيئَةَ»؛(4) صدقه پنهانی گناهان را می پوشاند.

می شود. امام رضا علیه السلام می فرماید: «السَّخِيُّ قَرِيبُ مِنَ اللَّهِ وَ قَرِيبُ مِنَ الْجَنَّةِ وَ قَرِيبُ مِنَ النَّاسِ»؛(1) انسان سخاوتمند سه قرب دارد، به خدا و بهشت و مردم نزدیک است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله به عدی بن حاتم فرموده: عذاب جهنم ازپدرت برداشته شد؛ چون سخاوتمند بود.(2)

تهمت قرار می دهد. دوستان را می گریزاند و فشار قبر و عذاب اخروی در پی دارد.

در روایتی آمده است: «سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ عَنْ أَكْثَرُ مَا يُدْخَلُ بِهِ الْجَنَّةُ ؛ قَالَ تَقْوَى اللَّهِ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ»؛(1) از رسول خدا صلی الله علیه و آله سؤال شد بیشترین چیزی که مردم را بهشتی می کند چیست؟ فرمود: دو چیز: 1- تقوای الهی، 2- خوش خلقی. رسول خدا صلی الله علیه و آله نامه فرمودند: شما نمی توانید با اموال خود مردم را جذب کنید پس با چهره گشاده و خوش خلقی آنها را جذب کنید.(2)

ام حبیب به رسول خدا صلی الله علیه و آله عرض کرد: اگر زنی در دنیا دو شوهر داشته باشد هر دو شوهر بمیرند و وارد بهشت شوند این زن در کنار کدام همسر خواهد بود؟ فرمود: آن که در دنیا خوش اخلاق تر است.(3)

بسیاری از مردم با حسن خلق و رفتار رسول خدا صلی الله علیه و آله جذب اسلام شدند.

زن او برای کاری به منزل امام حسن علیه السلام آمد و این وضعیت نامطلوب را مشاهده کرد به همسرش خبر داد مرد یهودی با شرمندگی خدمت امام رسید و عذرخواهی کرد. امام با مهربانی و خوش رویی فرمود: مانعی ندارد از جدم رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که باید همسایه را تکریم کرد! مرد یهودی و خانواده اش با مشاهده این رفتار امام علیه السلام مسلمان شدند.(1)

«حم»هم هفت عدد است، اگر کسی این سوره ها را بخواند و به آن ایمان بیاورد، هر یک از این سوره ها یک درب جهنم را بر روی او می بندد.

خداوند بسیار وسیع است.

بنای اسلام روی مثبت اندیشیدن است. به طور مثال: شما به هتل یا مسافر خانه ای می روید وارد اتاق که می شوید،جایی را خیس می بینید؛ در این جا، دو احتمال وجود دارد: ممکن است پاک باشد و یا نجس. «كُلُّ شَيْ ءٍ طَاهِرُ حَتَّى تَعْلَمَ انْهَ قَدَرَ»؛(1) حکم آن است که شما آن را پاک بدانید؛ این مثبت نگری است. اسلام در مباحث فقهی طهارت و نجاست، آن نیمه طهارت را می بیند. در بحث حلال و حرام مثلا می گویید به مهمانی رفتم و غذا آوردند، خمس می دهد؟ حق الناس در آن است؟ حلال است یا حرام؟ امام صادق علیه السلام فرمودند: «كُلُّ شَيْ ءٍ هُوَ لَكَ حَلَالُ حَتَّى تَعْلَمَ أَنَّهُ حَرَامُ بِعَيْنِهِ»؛(2) همه چیز بر تو حلال است مگر علم پیدا کنی که حرام است. در برخورد با مردم، على علیه السلام فرمودند: «ضَعْ أَمْرَ أَخِيكَ عَلَى أَحْسَنِهِ»؛(3) موردی را از برادر دینی ات مشاهده کردی حمل بر نیکی کن. این سه مورد نمود مثبت نگری

ص: 109

است. امید به خدا معنایش همین روحیه مثبت اندیشیدن است.

گفت: «ما لِيَ لا أَرَى الْهُدْهُدَ»(1)؛ اگر هدهد بیاید یا او را شدید می زنم یا او را می کشم یا باید دلیل بیاورد که کجا بوده است. در سوره نمل است:«لَأُعَذِّبَنَّهُ عَذَابًا شَدِيدًا»مفسرین می گویند: سلیمان به قتل تهدید کردیا یک مرحله قبل از قتل «أَوْ لَأَذْبَحَنَّهُ أَوْ لَيَأْتِيَنِّي بِسُلْطَانٍ مُبِينٍ»(2)، یا حکم اعدام یا باید دليل قاطع بیاورد که بی اجازه کجا رفته است. در روایت دیدم جبرئيل آمد پرسید سلیمان چه می کنی؟ سليمان بندگان خدا با فرمان مسلم خدا، باز هم گناه می کنند و مخالفت می کنند بعد عذر غير قابل قبول می آورند ما از آنها قبول می کنیم و آنها را می بخشیم، آن وقت تو بنده ما، در مقابل یک پرنده ضعیف این طور برخورد می کنی؟

ص: 111

روایتی در تفسیر نمونه آورده شده است که: هر کسی شبهای جمعه سوره های طواسین (سوره های شعرا، نمل و قصص) را بخواند از اولياء خدا می شود و در روز قیامت در سایه رحمت خدا وارد بهشت می شود.

در سوره مباركه قصص آیات زیادی در مورد قصه حضرت موسی علیه السلام آمده است. در تاریخ است: وقتی موسی بن عمران به دنیا آمد در تمام اطراف خانه اش جاسوس بود. قابله به خانه مادر موسی رفت و موسی به دنیا آمد. وقتی از خانه بیرون آمد جاسوس ها او را دیدند، از او پرسیدند کجا رفتی؟ در پاسخ گفت: من با این مادر دوست هستم و رفتم او را ملاقات کنم. جاسوس ها به خانه موسی حمله کردند و خواهر موسی از ترس، بچه را در تنور انداخت! جاسوس ها زمانی که بیرون آمدند تازه خواهر موسی یادش افتاد که بچه را در تنور انداخته بود، نگاه کرد دید بچه در تنور سالم است!

کتابی به نام شکنجه گران توسط موزه عبرت چاپ شده است؛ در این کتاب شکنجه ها، اعترافات و کارهایی را که در زندان های شاه اتفاق افتاده نوشته شده است. از قول یکی از روحانیون نوشته شده بود: در زندان مرا عریان کردند و گفتند: روی بخاری بنشین! دیدند من خودم را کنار می کشم یکی از آنها من را بلند کرد و روی بخاری نشاند. ایشان می گفت من تنها چیزی که یادم افتاد گفتم: «يَا نَارُ كُونِي بَرْدًا وَسَلَامًا»و می گوید من حرارت این بخاری را در حد حرارت عادی حس کردم.

ص: 112

مادر موسی بچه را گرفت. «وَ أَوْحَيْنا إِلى أُمِّ مُوسى»(1) ما به دل او انداختیم که موسی را در صندوقچه قرار بده و به دریا بیانداز! امید به خدا این است. تمام مقدمات فراهم شد تا مادر موسی به این فرزند رسید.

أَحَدًا »(1) هر کس امید به خدا دارد دو کار باید انجام دهد: یکی این که عمل صالح انجام دهد و دیگری برای خدا شریک قائل نشود. امام باقر علیه السلام فرمودند: «وَ إِيَّاكَ وَ الرَّجَاءِ الْكَاذِبُ فَإِنَّهُ يُوقِعَكَ فِي الْخَوْفِ الصَّادِقِ»؛(2) از امید کاذب بپرهیز که تو را در خوف صادق می اندازد (ترسی که حالت تلاش و کوشش نداشته باشی). لذا امیر مؤمنان علیه السلام عليه فرمودند: «لَا تَكُنْ مِمَّنْ يَرْجُو الْآخِرَةَ بِغَيْرِ الْعَمَلِ»،(3) از کسانی نباش که دنبال آخرت بدون تلاش هستند.

ص: 114

حضرت زهرا علیها السلام از پدر بزرگوارش سؤال کرد: پدرجان! مردم در صحرای محشر آیا با پوشش محشور می شوند؟ پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: نه! عریان محشور می شوند. حضرت زهرا علیها السلام خیلی متأثر شد. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند: کسی به کسی توجه ندارد و هاله ای تو را پوشانده است. خدیجه کبری علیها السلام وقتی لحظات آخر جان دادنش بود به حضرت زهرا علیها السلام فرمودند: دخترم تو به پدرت بگو آن عبایی که بر تن داشته آن را روی من بیاندازد تا من روز قیامت با این لباس محشور شوم. فاطمه بنت اسد علیها السلام هم یکی از سفارش هایش به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله همین بود.

آیات و روایات بسیاری پیرامون انفاق و خدمت رسانی به مردم است که به تعبیر حضرت آیت الله جوادی آملی (حفظه الله) جلد دومی برای مفاتيح الجنان می شود که بسیار مهم تر از جلد اول خواهد شد. اگر مفاتیح الجنان حاج شیخ عباس راه بهشت و نماز و قرآن را بیان کرده که چه دعایی و ذکری بخوانید. مفاتیح الجنان دیگری در این باب نوشته شود؛ چون روایات در باب خدمت رسانی به مراتب بیش از آن روایاتی است که درباره دعا و نماز گفته شده است.

بندگی خدا و خدمت به خلق، و دو چیز است که از آن بدتر وجود ندارد یکی شرک به خدا و دیگری ضرر زدن به مردم

لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ»(1) یکی سائل است و دیگری محروم. فرمودند: سائل آن کسی است که به دنبال شما می آید و چیزی از شما میخواهد ولی محروم عیال واری است که به شما رو نمی اندازد شما باید دنبال او بروید.

امیر مؤمنان علیه السلام در کوفه به شخصی که فقیر بود پنج بار خرما داد. شخصی که آنجا بود گفت: آقا یک بار هم برای او کافی است. آقا فرمودند: ان شاء الله خدا در جامعه همانند تو را زیاد نکند! من می بخشم و تو بخل می ورزی؟(2) خدا به پیامبر صلی الله علیه و آله می گوید سراغ 9 گروه نرو:«وَلَا تُطِعْ كُلَّ حَلَّافٍ مَهِينٍ هَمَّازٍ مَشَّاءٍ بِنَمِيمٍ مَنَّاعٍ لِلْخَيْرِ»(3) بعضی ها مناع (از منع می آید) هستند.

امام صادق علیه السلام به صورت ناشناس برای فقرا نان می برد، معلی علیه السلام بن خنیس به امام صادق علیه السلام فرمودند: آنها شما را قبول ندارند! امام فرمودند: می دانم، اما گرسنه اند، اگر ما را قبول داشتند که طور دیگری برخورد می کردیم. پیامبر صلی الله علیه و آله در جایی نشسته بودند، جنازه یهودی را می آوردند پیامبر صلی الله علیه و آله به احترام آن شخص بلند شد. شخصی گفت: او یک یهودی است؟ پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: «أَوْ لَمْ يَكُنْ انسانا»؛ انسان است. احترام به والدین، وفای به عهد، امانت داری و رفع نیاز از مردم بین المللی است.

2.سوره حدید آیه 7:«آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ أَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُمْ مُسْتَخْلَفِينَ

ص: 120

فِيهِ»؛ به خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله ایمان بیاورید و از این اموالی که شما واسطه هستید و شما خلیفه خدا روی زمین هستید انفاق کنید. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: صدقه ای که مؤمن آن را می دهد قبل از این که به دست فقیر برسد، در دست خداوند متعال قرار می گیرد.(1)

3.سوره حدید آیه 9:«وَ مَا لَكُمْ أَلَّا تُنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لِلَّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ»شما را چه شده است که انفاق نمی کنید و حال آن که میراث آسمان و زمین از آن خداست؟ چرا انفاق نمی کنید؟ در تمام این عالم یک وارث واقعی داریم، روزی که آخرین آدم از دنیا رفت وارث تمام این اموال خدا است.

اولین شرط این است که انفاق پاکیزه باشد. امام رضا علیه السلام سفره که می انداخت از گل غذاهای سفره قبل از خوردن به فقرا می داد و بعد شروع به خواندن این آیات می کردند:«وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْعَقَبَةُ فَكُّ رَقَبَةٍ أَوْ إِطْعَامٌ فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ»(1) که قیامت عقبه دارد یکی از آنها رها کردن برده است و اطعام و خورانیدن به دیگران است.

هم این تکرار شد آقا مرتب به من پول می داد و من هم به او می دادم و آن شخص هم دعا می کرد و می گفت: این امام صادق علیه السلام با ما فامیل است اما به ما کمک نمی کند، شما که بیگانه هستید کمک می کنید.(1) انفاق آشکار هم اشکال ندارد ولی می فرماید: اگر مخفی باشد برای شما بهتر است.

شیخ رجبعلی خیاط گفت: مخترع پنکه را در عالم رویا دیدم، گفت: در عالم برزخ گرما را احساس نمی کنم. بالاخره خدا کسی که خدمتی کرده أجر می دهد، اما یک موحد معتقد به خاطر خدا اگراین کار را انجام بدهد معلوم است اجر او چندین برابر است. کاری که برای خدا باشد مسجد قبا می شود«لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوَىٰ مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ»(1)ولی کاری که برای خدا نباشد مسجد ضرار می شود در صورتی که هر دو هم مسجد هستند.

را انفاق می کردند.

بر کار خیر هم باشد مثل این است که خودش انجام داده است. مرحوم شیخ صدوق می گوید: من وقتی به این حدیث رسیدم انگیزه ای به من دست داد که کتابی به نام ثواب الاعمال و عقاب الاعمال بنویسم.

ساخته و عذاب همیشگی برای آنهاست.

سرقت کردند و فرار کردند؛ آیه 33 سوره مائده نازل شد: «إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ يُقَتَّلُوا أَوْ يُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ يُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ۚ ذَٰلِكَ لَهُمْ خِزْيٌ فِي الدُّنْيَا ۖ وَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ»؛ اینهایی که در زمین فساد کردند یا باید کشته بشوند یا به دار آویخته شوند یا دست و پایشان به صورت برعکس قطع شود و یا تبعید شوند. رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله دستور داد افرادی اینها را پیدا کردند و همه آنها را اعدام کرد.

مدتی پیش در قبرستان بقیع یک آقای وهابی ایستاده بود و می گفت: چرا شما شمر را لعنت می کنید، شاید خدا او را بخشید؟ من این آیه «وَ مَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً»را برای او خواندم. شما که امام حسين عليه السلام را صحابی می دانید و حسن و حسین علیها السلام را سید الشباب أهل الجنه می دانید، آیا کشتن اباعبدالله «وَ مَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً»که از روی عمد بود یا خیر؟ خود خدا در قرآن در سوره نساء آیه 93 می فرماید: خدا بر اینها غضب می کند و لعنت می کند و در جهنم خالد هستند.

ناحق گویی گناهش بسیار بزرگ است. در مورد یک آقایی شایعه ای (چندین سال پیش در انتخابات) پخش شد. آقازاده ایشان گفت: من به یکی از کسانی که می شناختم و در جناح مخالف بود و او هم به این شایعات دامن می زد گفتم: فلانی تو که ما را می شناسی تو دیگر به این حرفها دامن نزن و ما با هم فامیل هستیم، تو چرا برای پدر من این حرف ها را می زنی؟ در پاسخ گفت: فعلا برای از صحنه بیرون کردن جناح مقابل به نفع ما است. این ها را خدا در قرآن لعنت کرده است. هر کسی جایی که می داند حق است و آن را بر عکس جلوه بدهد مورد لعنت قرار می گیرد.

گفت: به خانه هایتان بر گردید. بعد از رفتن آنها شب هانی بن عروه را اعدام کردند.(1)

در زندگی خانوادگی هم این مسئله می تواند باشد. یک مرد می تواند نسبت به همسرش ناحق بگوید. بعضی ها این طور هستند، نسبت به فرزند، همسر، مادر، پدر، خواهر، برادر و استاد و ...ناحق گو هستند. هر کسی نسبت به دیگری ناحق گو باشد خدا او را از تحت ولايت خودش خارج می کند.

جدی گفت: نظرت راجع به این کسی که می گوید: من پیامبرخدا هستم چیست؟ گفت: به خدا پیامبر است. گفت: برای مردم يهود اعلام کنیم که این خود پیامبر است؟ حیی بن اخطب گفت: هرگز این کار را نمی کنیم. ما کاری کنیم که نبوت از آل اسحاق بیرون بیاید و به آل اسماعیل برود؟!

(پیامبر ما از فرزندان اسماعيل علیه السلام است ولی یهود از آل اسحاق هستند و هر دو از فرزندان يعقوب هستند). منکر این قضیه می شویم.(1)

انس بن مالک جلوی منبر امیر مؤمنان علیه السلام نشسته بود، آقا فرمودند: چه کسی حدیث غدیر یادش است؟ او سرش را پایین انداخت. امام علیه السلام به او فرمودند: تو یادت نیست؟ گفت: آقا یادم رفته است. او دروغ می گفت. یک جریان به این مهمی مگر قابل فراموشی است.

مرا آزار داده است(1) و لعنت خدا شامل اوست. کسی با رفتار و زبانش و با حدیث جعلی خواندنش و با غلو، رعایت نکردن آداب زیارت و ... باعث آزار اهل بیت علیهم السلام شود لعنت خداوند شامل حال او می شود.

سؤال پیش بیاید که شاید منظور، مشرکین باشند ولی منظور این جا مسلمانان هستند که گاهی رفتارو کردارشان باعث اهانت و تحقیر اسلام می شود. اگر کسی در لباس دین یک خطایی بکند، مردم به پای اسلام می گذارند. در روایت آمده است: لغزش عالم مانند شکستن کشتی می ماند که اگر کشتی شکست، همه غرق می شوند.(1) علما و کسانی که لباس دین بر تنشان است باید خیلی مواظب باشند؛ چون اگر ضربه ای از این ناحیه وارد شود گناهی بسیار بزرگ است.

اگر کسی چنین خطایی را در لباس دین انجام بدهد یا با رفتار و کردارش به اسلام اهانت کنند، یا با جعل حدیث و یا با دستبرد در منابع دینی، مردم را نسبت به دین بدبین کند، خداوند او را ذلیل و خوار می کند.

نکرد و از دنیا رفت.(1) پس نتیجه آن شد که متوکل آن عنصر خبیث به خاطر اهانت به اهل بیت علیهم السلام به دست پسرش کشته شد.

باید حواسمان جمع باشد؛ چون گاهی ممکن است با كمال علاقه به اهل بیت علیهم السلام کاری کنیم که موجب اهانت به آنها شود.

خاک نگذاشت و او را راضی نکرد امام کاظم علیه السلام او را نپذیرفت.(1)

گاهی رفتار ما باعث اهانت به اهل بیت علیهم السلام می شود، مثلا: رعایت نکردن آداب زیارت و کارهایی که موجب وهن اهل بیت علیهم السلام است. بنده مدتی پیش که مکه مشرف بودم یک روزی خانمی که اهل ترکیه بود آمد گفت: من می خواهم شيعه شوم! یک مترجم انگلیسی زبان پیدا کردیم بین من و ایشان واسطه شد. این خانم اطلاعات زیادی در مورد اسلام داشت، اما چند سؤال در ذهنش بود و از من پرسید و من هم جواب دادم و او قانع شد. آخرین مرحله ای که همه حرف ها تمام شد گفت: یک چیز من را از شیعه دور می کند و آن این است که من روزها در مسجد الحرام می روم و می بینم خانم ها فریاد می زنند و رعایت نمی کنند یا فیلم حرم امام رضا علیه السلام را می بینم، نوع برخورد زنها را پای ضریح می بینم که حجابشان کنار رفته این ها مگرمسلمان نیستند؟ این رفتار بعضی از شیعیان مخصوصا خانم ها من را از شیعه دور کرده است! عزیزان! آیا این اهانت نیست که من با رفتارم شخصی را که به مرز تشیع رسیده از اسلام دور کنم؟!

عده ای در خانه علی بن موسی الرضا علیهما السلام آمدند آقا چند روز آنها را راه نداد. آنها گفتند: به آقا بگویید چرا ما راه نمی دهند؟ وقتی محضر آقا نشستند. آقا فرمودند: «وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ»(2) هر مصیبتی و بلایی که سر شما می آید به خاطر خودتان است. شما تقیه را

ص: 141

رعایت نمی کنید. این عین کلام امام علیه السلام است، شما حقوق برادران دینی تان را رعایت نمی کنید، حرمت ما را نگه نمی دارید.(1)

امام صادق علیه السلام فرمودند: «کونوا لَنَا زَيْناً وَ لَا تَكُونُوا عَلَيْنَا شَيْناً»؛(2) مايه افتخار ما باشید نه مایه ننگ و ذلت.

اگر کاری از ما سر بزند که مردم را از اهل بیت علیهم السلام دور کند، این کوچک شمردن اهل بیت علیهم السلام است.

مادة «اهان»روایات زیاد دارد، امام صادق علیه السلام فرمودند: «مَنْ أَهَانَ فَقِيهاً لَقِيَ اللَّهَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ هُوَ عَلَيْهِ غَضْبَانُ»؛(3) اگر کسی به فقیهی اهانت کند روز قیامت خدا را ملاقات می کند در حالی که بر او عصبانی و غضبناک است.

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: «مَنْ أَهَانَ فَقِيراً مُسْلِماً مِنْ أَجْلِ فَقْرِهِ وَ اسْتَخَفَّ بِهِ فَقَدِ اسْتَخَفَّ بِاللَّهِ»؛(4) کسی که به فقیری به خاطر فقرش اهانت کند، به من اهانت

ص: 142

کرده است و اهانت به من اهانت به خداوند است. اینها همه از مصادیق اهانت است. انسان باید به این نکات توجه داشته باشد.

آقای دین پرور که مسئول بنیاد نهج البلاغه هستند، نقل می کردند که خدمت علامه طباطبایی رسیدم، با یک نشاط و شوری گفتم: آقای علامه من یک نظریه جدیدی از یکی از اندیشمندان مسلمان معاصر پیدا کردم! و بعدشروع کردم این نظریه را برای علامه طباطبایی گفتن و ایشان هم سراپا گوش کرد و از من تشکر کرد، و من هم از محضر ایشان مرخص شدم. مدتی بعد الميزان را می خواندم دیدم این نظریه را ایشان نقل کرده و نقد کرده است. یک کلمه هم به من نگفت که: این نظریه را من می دانم؛ چون نمی خواست من را کوچک کند.

وحید بهبهانی که صاحب آثار متعدد است، در سفارش هایش می گوید: «ایاک ثم إياك ثم إیاک و غيبة العلماء»؛ بپرهیزید بپرهیزید بپرهیزید از غیبت علما.

اهانت به فقها و فقرا و مسلمانان گناه بزرگی است.

می کند.

می دانید خصوصیت علم رفعت است؛ یعنی علم انسان را بالا می برد، خود خداوند در قرآن می فرماید: «يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ ۚ»(1)؛ اما قرآن می فرماید: بلعم به خاطر این که تابع هوای نفسش شد، حاضر شد حضرت موسی علیه السلام را نفرین کند و کمک کند تا قوم حضرت موسی علیه السلام شکست بخورند.

قرآن می فرماید: مثل این عالم مثل سگ است: «وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِهَا وَلَٰكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَاتَّبَعَ هَوَاهُ ۚ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ»(2) ما می توانستیم او را بالا ببریم اما بلعم به زمین چسبید؛ چون از هوای نفسش پیروی کرد.

در قرآن قاعده ای وجود دارد به نام جری و تطبيق؛ یعنی آیه ای که در موضوعی نازل شده، می شود بارها آن را بر دیگران تطبیق داد. امام باقر علیه السلام فرمودند: هر کسی در این دنیا هوای نفسش را بر خواسته های خدا مقدم کند مشمول این آیه است.

امام باقر علیه السلام فرمودند: خدا برای هر کسی که هوا و خواست خودش را بر خواست خدا مقدم کند مثال مذکور را زده است.(3)خدا فرموده به نامحرم نگاه نکن ولی دلم می گوید نگاه کن و من هم این کار را انجام می دهم، خواست خودم را بر خواست خدا مقدم کرده ام. روح انسان یک سری امیال و غرایز دارد. مرحوم آقای فلسفی رحمة الله می فرمود: این غرایز کور

ص: 147

و کر هستند وقتی گرسنه می شوند، حلال و حرام نمی فهمند، می گویند ما را سیر کن! می گوید می فهمم این غذا خوب یا بد است به حلال و حرامش کار ندارم، اما آن عقل است که می گوید: مال خودت آری، اما مال مردم نه! غریزه جنسی وقتی طوفانی شود می گوید: من را ارضاء کن کار به شرعی و غیر شرعی ندارد. لذا فرمودند: کسی که خواست خودش را بر خواست خدا مقدم کند مثال این آیه است.

خاک و شن های داغ حجاز بدنش را عریان کرده و روی این شن ها می گذارد و می چرخد، حضرت فرمودند: جوان چه می کنی؟ گفت: یا رسول الله! یک صحنه شهوانی پیش آمد داشتم به طرفش می رفتم، یک مرتبه فرار کردم، دارم به نفسم این حرارت رامی چشانم، می گویم: تو که طاقت شن داغ را نداری می خواهی عذاب جهنم را تحمل کنی! رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: جوان بلند شو، خدا پیش ملائکه به تو مباهات می کند و جوان از رسول خدا صلی الله علیه و آله خواست دعایی در حقش بکند.

و تو هم یک زن جوان هستی، در را بستم.

مجددا در زد و گفت: من اگر امشب از بین بروم خونم گردن تو است و اگر اراذل و اوباش و افراد ناپاک به من تعرضی کنند مقصر تو هستی؟ گفتم:داخل بیا! ایشان می گوید: یک مقداری که گذشت دیدم این خانم با غرض وارد شده است. از حرکات و حرف هایش از این که گاهی پایش را دراز می کرد تا به پای من بخورد متوجه شدم این را نزد من فرستاده اند تا آبروی من را ببرند! از اتاق بیرون آمدم و تا صبح در برف ماندم و سرمای شدیدی خوردم و چند روز بیمار شدم، صبح به او گفتم: هوا روشن شد، بلند شو برو. از آن شب علم تعبیر خواب به من داده شد.

الهَوى»؛(1) کسی بداند خدا او را می بیند و هر چه می گوید می شنود و هر چه از ذهن ما می گذرد خدا می داند این اطلاع باعث شود کار زشت نکند؛ این آدمی است که خدا فرموده است «خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَىٰ».

حضرت على عليه السلام فرمودند: «مَنْ أَهْمَلَ نَفْسَهُ أَفْسَدَ أَمْرِهِ»؛ (1)هر که نفس خود را واگذارد، کارش را تباه گرداند. هوای نفس انسان را کور و کر می کند. این هایی که قاتل می شوند می گویند ما نفهمیدیم چه شد.

مرتکب شدم؛ برای این که آبروی من در آن شهر نرود، مدتی فراری بودم تا من را دستگیر کردند. دوست ما می فرمود: ما پیش خانواده اش رفتیم برای این که رضایت را بگیریم، گفتیم: این آدم بدی نیست حتی می فرمود: دیه بسیار بالایی به خانواده اش پیشنهاد دادند ولی قبول نکردند و بالاخره او را اعدام کردند.

این مثل قصه برصیصای عابد است که قرآن می فرماید: «كَمَثَلِ الشَّيْطَانِ إِذْ قَالَ لِلْإِنْسَانِ اكْفُرْ فَلَمَّا كَفَرَ قَالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِنْكَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ رَبَّ الْعَالَمِينَ»(1) برصیصا اول زنا کرد و بعد هم قتل کرد و بعد هم کافر شد و وقتی او را بالای چوبه دار بردند شیطان به او گفت: به من ایمان بیاور من تو را نجات می دهم. بالاخره بی دین از دنیا رفت.

باید حواسمان جمع باشد. دائم با وضو بودن، با قرآن بودن، ارتباط با زیارت اهل بیت علیهم السلام داشتن، با علما رابطه داشتن و... انسان را از این خطرات مصون می کنند.

در حالات مرحوم کاشف الغطا خواندم - ایشان عالم بزرگی است و آثار زیادی دارد - پسر ایشان نقل می کند: پدرم چند ساعت به اذان صبح برای نماز شب بیدار می شد و ما هم عبادت پدر را شاهد بودیم؛ یک شب همین طور که خوابیده بودیم دیدیم صدای گریه و ناله پدرمان می آید، به سمت اتاق دویدیم، دیدیم گریه می کند، یک قدری که آرام شد فرمودند: سر شب مشغول مطالعه بودم به یک فتوایی برخورد کردم آن را خواندم دنبال سندش گشتم تمام کتابهای حدیثی را گشتم ولی سندش را پیدا نکردم ناراحت شدم، کتاب ها را بستم و گفتم: علمای گذشته عجب آدم هایی بوده اند گاهی بی سند فتوا می دادند، و بعد هنگامی که خوابیدم در عالم رؤیا دیدم در نجف اشرف در حرم امیر مؤمنان علیه السلام هستم. در ایوان علما و مراجع نشسته بودند محقق حلی هم روی منبر نشسته و دارد درس می گوید تا خواستم وارد شوم، شخصی گفت: آقا فرمودند: کاشف الغطا را راه ندهید. هر چه اصرار کردم فایده نداشت. صبر کردم درس تمام شد و خدمت محقق سلام کردم و علتش را پرسیدم، فرمودند: آیا تو واقعا همه کتابها را گشته بودی و این چنین صحبت کردی؟ همین آقایی که پای منبر من نشسته در کتابش سند این فتوا را آورده. مراجعه کردم دیدم مملامحسن فیض کاشانی است. از خواب پریدم کتاب و افی را ورق زدم سندش را پیدا کردم.(1)

ص: 154

امروز پشت سر علما خیلی راحت غیبت می کنند و تمسخر می کنند که این گناه بسیار بزرگی است.

ندارد. آدمی که بدهی ندارد و حق الناس و حق الله در زندگی اش نیست، این نداشتن سرمایه است و لذا در این روایت فرمودند: جهنم می گوید من بر سه گروه حرام هستم و آنها را راه نمی دهم. این سه گروه شامل: 1- افرادی که تلاش می کنند، 2- کسانی که صدقه می دهند، 3- افرادی که روزه می گیرند.

است و همچنین کتاب نهج الدعا راه هایی ساده برای رشد و ترقی و تعالی پیش پای ما گذاشته است اما نگه داشتن ثواب سخت است.

در سوره زمر آیه 56 خداوند می فرماید: وقتی گنه کارها را می آورند که به جهنم ببرند این ها می بینند که این جا حکم صادر شده است سعی می کنند به یک نحوی عذر بیاورند و یک چیزی بگویند بلکه راهی پیدا کنند؛ آنجا خداوند می فرماید: آنها سه مطلب می گویند که یک موردش این است: «وَ أَنْ تَقُولَ نَفْسُ يَا حسرتي عَلَى مَا فَرَّطْتُ فِي جَنْبِ اللَّهِ»(1)می گویند: وای ما درباره خدا کوتاهی کردیم. جنب؛ یعنی پهلو، خدا که پهلو ندارد. جنب الله؛ یعنی هر چیزی که به خدا منصوب باشد، مثلا: نماز، قرآن، امیرمؤمنان علی علیه السلام ، ولایت، روزه، حج و ... آیه مذکور می گوید: وای بر من که در تمام واجبات و در تمام مسائلی که باعث رشد بود کوتاهی کردم.

این یک معنای اجتهاد در روایات است. اما معنای دیگر اجتهاد؛ یعنی کار کردن و فعالیت کردن، کار کردن یک طلبه با یک بازاری و راننده و نویسنده با هم متفاوت است.

از دنیا رفته ام.(1) این سخن امام عليه السلام به محمد منکدر نشان می دهد که خود کار عبادت است.

فِيهِ رَبَّهُمْ قُلْتُ وَ كَيْفَ يَشْكُونَ فِيهِ رَبَّهُمْ قَالَ يَقُولُ الرَّجُلُ وَ اللَّهِ مَا رَبِحْتُ شَيْئاً مُنْذُ كَذَا وَ كَذَا وَ لَا آكُلُ وَ لَا أَشْرَبُ إِلَّا مِنْ رَأْسِ مالی وَیحَکَ وَ هَلْ أَصْلُ مالک وَ ذِرْوَتُهُ إِلَّا مِنْ ربک»؛ (1)یک زمانی می آید به هر کسی می رسی شکایت می کند. فرمودند: کاسبی می گوید به خدا امروز هیچ چیز به دست نیاوردم و از سرمایه و اصل کار، زندگی ام را می چرخانم. آقا فرمودند: نمی داند این اصل سرمایه هم برای خدا است. این که کسی بگوید کاسبی تعطیل است این شکوه است.

صدایش زدم و گفتم: تو پارچه داری اما جا نداری: من جا دارم و جنس ندارم. بیا آبروی هم را بخریم تو جنس هایت را در مغازه من بگذار لااقل در مغازه ام جنسی باشد. در نقل دارد که پارچه ها زمستانی و ضخیم بود و مردم نیاز به پارچه های ضخیم داشتند، در نتیجه کارشان رونق گرفت. مدتی بعد خدمت آقا رسید و گفت: زندگی ام متغير شد.(1)

وقتی ایشان را غسل دادند دیدند سینه اش زخم است،اطرافیانش گفتند: در اثر کتاب هایی که ایشان روی سینه اش می گذاشت زخم شده است.

در یک جایی دیدم که ایشان می گوید: من این سطور كتاب الذریعه را با دست های مرتعش دارم می نویسم.

هنگامی که درس کفایۀ آقای ستوده رحمة الله می رفتیم، می فرمودند: درس خواندن خوب مثل چاه کندن با سوزن است. بزرگان و علما و شخصیت های ما این طور تلاش می کردند. «فَعَلَيْكُمْ بِالْجِدِّ وَ الِاجْتِهَادِ»؛ یعنی تلاش کردن مثل شخصیت های بزرگ.

خلاصه عرض این شد که: «أَنَا حَرَامُ عَلَى الْمُتَهَجِّدِينَ ، أَنَا حَرَامُ عَلَى الْمُتَصَدِّقِينَ ، أَنَا حَرَامُ عَلَى الصائِمین»؛ آتش جهنم می گوید: من بر سه گروه حرام هستم: 1- تلاش گران، 2- خدمتگزاران، 3- روزه داران. انسان با تلاش و کوشش علمی به جایی می رسد و رشد و تعالی پیدا می کند.

کتابی به الكلام يجر الكلام دارد. در حالات ایشان نقل می کنند گاهی دقایقی قبل از غذا که می خواستند سفره را پهن کنند ایشان مشغول نوشتن می شد که محصولش چند کتاب و یک قرآن خطی شد.

آقازاده مرحوم سید محسن امین یک مصاحبه ای با مجله حوزه کردند، فرموده بودند پدرم احساس کرد شیعیان در دمشق سه مشکل اساسی دارند: 1- مدارس برای بچه های شیعیان نیست، به این خاطر به مدارس مسیحیت می روند و معارف آنها را آموزش می بینند. 2- عزاداری ها نهادینه نیست. 3- شخصیت شیعه در آنجا معرفی نشده است.

می فرمود: در هر سه عرصه پدرم وارد شد مدرسه ای بزرگ تأسیس کرد که گاهی مسیحیان هم می آمدند و ثبت نام می کردند. از ثروتمندان پول می گرفت، قشر متوسط کمتر و برای فقیران رایگان بود. برای بحث روضه و عزاداری اباعبدالله عليه السلام سه کتاب نوشت: الدر المزيد (اشعار)، المجالس المنابر السنيه (منبر)، لوعج الاشجان ( وقایع عاشورا و روضه) و اعيان الشيعه را که موفق نشد در زمان حیات چاپ کند. آقازاده ایشان می فرمود: وقتی در بیمارستان به ملاقاتش رفتم تا من را دید گریه کرد، گفتم: پدر چرا گریه می کنی؟ گفت: ناراحت هستم می ترسم من از دنیا بروم و این کتاب روی زمین بماند. گفتم: نه من قول می دهم این کتاب را چاپ کنم.

ص: 164

خورشید و ماه و ستارگان را به حساب گذاشته و بدن من را به حساب گذاشته است، کار من را بی حساب می گذارد؟ این طور نیست! «أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا»(1) ؛ آیا حساب می کنید که شما را عبث خلق کردیم؟! این خیلی کج اندیشی است که کسی خودش را بدون حساب بداند.

زنده هستید با خدا حرف بزنید. مرحوم حاج شیخ عباس قمی در منازل الاخره می گوید: یک کسی را خواب دیدند گفت: ما این قدر این جان نیازداریم ولی کاری از عهده ما برنمی آید ولی از عهده شما بر می آید پس انجام دهید. عزیزان! روزی می آید: «يُنَبَّأُ الْإِنْسَانُ يَوْمَئِذٍ بِمَا قَدَّمَ وَأَخَّرَ»(1) آن روز انسان و آنچه پیش فرستاده و به جا گذاشته آگاهی داده می شود. عالم برزخ عالم اخبار است عالم عمل نیست، می گویند: این کارها را کردی نمی توانی تغییر بدهی.

یاران و اصحاب آن حضرت کلماتی که درباره ایشان دارند در خور توجه است. بعضی از کتاب هایی که در شرح حال اصحاب و یاران حضرت امیر علیه السلام نوشته شده: از جمله کتاب نهج الدعا که در رابطه دعا و راه دعا و موانع اجابت دعا و ... است منتها در جلد دوم بخشی از آن راجع به کسانی است که امیر مؤمنان علیه السلام و ائمه علیهم السلام در حق آنها دعا کرده اند، و مواردی را از کسانی می آورد که مطالبی از حضرت امیر علیه السلام اظهار کرده اند.

این افراد مثل کسانی نیستند که برای او مداحی کنند و بعد پشت سر ایشان چیزهای دیگر بگویند. آمنه همسر عمرو بن حمق را بعد از شهادت امیر مؤمنان علیه السلام زندانی کردند؛ چون عمرو بن حمق فراری بود. بالاخره او را پیدا کردند و سرش را از بدن جدا کردند و برای همسرش که در زندان بود فرستادند. آمنه وقتی سر او را دید خیلی گریه کرد، گفت: برای تو گریه نمی کنم، بلکه گریه ام برای این است که فکر می کردم تو را پیدا نمی کردند و مرا در راه محبت امیر مؤمنان علیه السلام می کشند، حالا که این سعادت از من سلب شده، گریه می کنم. (1)

کرد دید یکی از دشمنان امیر مؤمنان علیه السلام روی زمین افتاده، کشان کشان خودش را کنار بدن او رساند و پستان های او را به دندان گرفت تا جان داد؛ بغضش را این طور نشان داد.(1) وقتی امیر مؤمنان علیه السلام بالای سر او آمد، فرمودند: خدا به تو جزای خیر بدهد که تا آخرین لحظه حتی با چنگ و دندان از ما دفاع کردی.

این ها یاران امیرمؤمنان علیه السلام بودند که متأسفانه نامشان کم مطرح شده است.

فرمودند: حسنم، چه کسی دارد شعر می خواند؟ عرضه داشت: پدرجان! حجر است، فرمودند: حجر بیا جلوتر تا نزدیک رختخواب آقا آمد، آقا به او فرمودند: حجر یک سؤالی از تو دارم اگر یک روزی به تو بگویند دست از محبت على بردار و او را کافر بخوان و از او تبری بجوی؛ چگونه خواهی بود؟

گفت: آقاجان! همین قدر به شما بگویم: «لَوْ قُطِعَتْ بِالسَّيْفِ إِرْباً إِرْباً»؛ من را با شمشیر قطعه قطعه کنند، «وَ أَضْرَمَ لِى النَّارِ»؛ مرا زنده زنده بسوزانند، من دست از شما برنمی دارم.(1)

در مرز دمشق حجر را با چند نفر از یارانش دستگیر کردند، زمانی که خواستند او را اعدام کنند، حجر گفت: اول پسرم را اعدام کنید می ترسم اگر من به شهادت برسم؛ چون فرزندم است به خاطر محبت پدری دست از عقیده ام بکشم.

جلوی چشمش یارانش را سر بریدند و نوبت به خودش رسید گفتند: سفارشی نداری؟ گفت: دو سفارش دارم: 1-«لَا تَغْسِلُوا عَنَى دَماً»؛ من را با همین خونها دفع کنید، 2-«لَا تُطَلِّقُوا عَنَى حَدِيداً»؛ این آهن ها را از بدن من برندارید؛ من را خون آلود و با زنجیر دفن کنید، «إِنِّي مُلاقٍ مُعَاوِيَةَ عَلَى الْجَادَّةِ»(2) من فردای قیامت می خواهم با معاویه محاجه کنم. این ها یاران

ص: 171

حضرت هستند. این ها نه سر سفره رنگین ابیطالب علیه السلام نشسته بودند و نه پول زیادی به اینها داده بود اتفاقا حضرت علی علیه السلام سخت گیری می کردند.

سه زیبایی داد که به هیچ کس نداد «إِنَّ اللَّهَ قَدْ زینک بِزِينَةٍ لَمْ يُزَيِّنِ الْعِبَادَ بِشَيْ ءٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ مِنْهَا هِيَ زِينَةَ الْأَبْرَارِ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَى الزُّهْدُ فِي الدنيای»؛ على جان! تو سه زیبایی داری که خدا به کسی غیر از تو نداده است. ممکن است دیگران هم داشته باشند اما نه به درجه تو، یک: زهد در دنیا.

ابوالاسود دوئلی می گوید: وقتی جمل اصغر واقع شد و طلحه و زبیر بصره را گرفتند، وارد بیت المال شدند، نگاهشان به طلاها و نقره ها افتاد یکی از آنها گفت: به به چه پولی خدا برای ما رسانده است.

حضرت در نهج البلاغه می فرماید: مثل شتری که در مزرعه مردم بیفتد، اینها بیت المال را به این شیوه دست مایه خودشان قرار دادند.

ابو الاسود می گوید: وقتی جمل اكبر واقع شد و امیر مؤمنان علیه السلام طلحه و زبیر را بیرون کرد و بصره را فتح کرد وارد همین بیت المال شد و همه مال را تقسیم کرد، هیچ پولی دیگر نبود، دو رکعت نماز خواند وقتی نمازش تمام شد صدازد: خدایا! تو شاهد باش علی چیزی برای خودش از دنیا نیاندوخت

امام حسن علیه السلام بیست و یکم رمضان وقتی به مسجد آمدند فرمودند: پدرم چیزی از مال دنیا نیاندوخته بود جز هفتصد درهم، آن را هم برای این که کنیزی بخرد و او را آزاد کند.

ابی نیزر می گوید: وقتی حضرت على علیه السلام قنات را حفر کرد، مثل گردن شتر آب از قنات بیرون زد، على عليه السلام همین طور که ایستاده بود عرق می ریخت، فرمودند: قلم و کاغذ بیاورید، قلم و کاغذ را گرفتند، نوشتند

ص: 174

این چیزی است که امیر مؤمنان علیه السلام برای مردم وقف کرد.(1)