ص: 2

فهرست... 3

مقدمه. 5

چهل حدیث معصومین در فضائل أمیر المؤمنین صلوات الله علیهم أجمعین 6

باب اول: روایاتی از رسول الله در فضائل حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیهما و آلهما 6

باب دوم: روایتی از حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در فضائل خود آن بزرگوار 8

باب سوم: روایاتی از حضرت زهرا در فضائل حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیهما و آلهما 22

باب چهارم: روایاتی از حضرت امام حسن مجتبی در فضائل حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیهما 26

باب پنجم: روایاتی از حضرت امام حسین در فضائل حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیهما 28

باب ششم: روایاتی از حضرت امام زین العابدین در فضائل حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیهما 30

باب هفتم: روایاتی از حضرت امام محمد باقر در فضائل حضرت

ص: 3

امیرالمؤمنین صلوات الله علیهما 33

باب هشتم: روایاتی از حضرت امام جعفر صادق در فضائل حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیهما 35

باب نهم: روایاتی از حضرت امام موسی کاظم در فضائل حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیهما 37

باب دهم: روایاتی از حضرت امام رضا در فضائل حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیهما 38

باب یازدهم: روایاتی از حضرت امام جواد در فضائل حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیهما 41

باب دوازدهم: روایاتی از حضرت امام هادی در فضائل حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیهما 43

باب سیزدهم: روایاتی از حضرت امام حسن عسکری در فضائل حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیهما 47

باب چهاردهم: روایاتی از حضرت صاحب الزمان در فضائل حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیهما 56

خاتمه. 73

ص: 4

ای جندب! هر کس بخواهد به حضرت آدم در علمش، به حضرت نوح در فهمش، به حضرت ابراهیم در دوستی اش با خدا، به حضرت موسی در مناجات، به حضرت عیسی در جهان گردی اش برای عبادت و به حضرت ایّوب در صبر و امتحانش نظر کند، به این مرد روبرو نگاه کند که به خورشید و ماه در گردش و ستاره درخشان می ماند، کسی که دلش شجاع تر از همه و دستش بخشنده تر از همه مردم است. پس لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم بر دشمن او باد! پس مردم برگشته تا ببینند چه کسی در حال آمدن است که ناگاه حضرت علی بن ابی طالب علیه الصلاة و السلام نمودار شد.

3/3- الشیخ أبي الفتح محمد بن علي بن عثمان الکراجکي، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الْمُعَافَا بْنِ زَکَرِیَّا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الثَّلْجِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بَهْرَامَ عَنْ یُوسُفَ بْنِ مُوسَی الْقَطَّانِ عَنْ جَرِیرٍ عَنْ لَیْثٍ عَنْ مُجَاهِدٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: لَوْ أَنَّ الْغِیَاضَ أَقْلَامٌ وَ الْبَحْرَ مِدَادٌ وَ الْجِنَّ حُسَّابٌ وَ الْإِنْسَ کُتَّابٌ مَا أَحْصَوْا فَضَائِلَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما. (1)

مرحوم شیخ محمد بن علی بن عثمان کراجکی، با سند مذکور از ابن عباس روایت کرده که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: اگر درختان قلم، دریاها مرکّب، جنیان حساب گر و آدمیان نویسنده شوند نخواهند توانست فضائل حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما را بشمارند.

ص: 7

علیه و آله شَرْبَةً ثُمَّ أَتَتْ عَجُوزَةٌ فَشَکَتِ الظَّمَأَ فَسَقَیْتُهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِنِّی سَأَلْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یُبَارِکَ فِی یَدِکَ فَفَعَلَ وَ أَمَّا الْخَامِسَةَ عَشْرَةَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَوْصَی إِلَیَّ وَ قَالَ یَا عَلِیُّ لَا یَلِیَ غُسْلِی غَیْرُکَ وَ لَا یُوَارِی عَوْرَتِی غَیْرُکَ فَإِنَّهُ إِنْ رَأَی أَحَدٌ عَوْرَتِی غَیْرُکَ تَفَقَّأَتْ عَیْنَاهُ فَقُلْتُ لَهُ کَیْفَ لِی بِتَقْلِیبِکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ إِنَّکَ سَتُعَانُ فَوَ اللَّهِ مَا أَرَدْتُ أَنْ أُقَلِّبَ عُضْواً مِنْ أَعْضَائِهِ إِلَّا قُلِّبَ لِی وَ أَمَّا السَّادِسَةَ عَشْرَةَ فَإِنِّی أَرَدْتُ أَنْ أُجَرِّدَهُ فَنُودِیتُ یَا وَصِیَّ مُحَمَّدٍ لَا تُجَرِّدْهُ فَغَسِّلْهُ وَ الْقَمِیصُ عَلَیْهِ فَلَا وَ اللَّهِ الَّذِی أَکْرَمَهُ بِالنُّبُوَّةِ وَ خَصَّهُ بِالرِّسَالَةِ مَا رَأَیْتُ لَهُ عَوْرَةً خَصَّنِی اللَّهُ بِذَلِکَ مِنْ بَیْنِ أَصْحَابِهِ وَ أَمَّا السَّابِعَةَ عَشْرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ زَوَّجَنِی فَاطِمَةَ وَ قَدْ کَانَ خَطَبَهَا أَبُو بَکْرٍ وَ عُمَرُ فَزَوَّجَنِی اللَّهُ مِنْ فَوْقِ سَبْعِ سَمَاوَاتِهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله هَنِیئاً لَکَ یَا عَلِیُّ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ زَوَّجَکَ فَاطِمَةَ سَیِّدَةَ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ هِیَ بَضْعَةٌ مِنِّی فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ وَ لَسْتُ مِنْکَ فَقَالَ بَلَی یَا عَلِیُّ وَ أَنْتَ مِنِّی وَ أَنَا مِنْکَ کَیَمِینِی مِنْ شِمَالِی لَا أَسْتَغْنِی عَنْکَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ أَمَّا الثَّامِنَةَ عَشْرَةَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ لِی یَا عَلِیُّ أَنْتَ صَاحِبُ لِوَاءِ الْحَمْدِ فِی الْآخِرَةِ وَ أَنْتَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَقْرَبُ الْخَلَائِقِ مِنِّی مَجْلِساً یُبْسَطُ لِی وَ یُبْسَطُ لَکَ فَأَکُونُ فِی زُمْرَةِ النَّبِیِّینَ وَ تَکُونُ فِی زُمْرَةِ الْوَصِیِّینَ وَ یُوضَعُ عَلَی رَأْسِکَ تَاجُ النُّورِ وَ إِکْلِیلُ الْکَرَامَةِ یَحُفُّ بِکَ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ حَتَّی یَفْرُغَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ حِسَابِ الْخَلَائِقِ وَ أَمَّا التَّاسِعَةَ عَشْرَةَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قَالَ سَتُقَاتِلُ النَّاکِثِینَ وَ الْقَاسِطِینَ وَ الْمَارِقِینَ فَمَنْ قَاتَلَکَ مِنْهُمْ فَإِنَّ لَکَ بِکُلِّ رَجُلٍ مِنْهُمْ شَفَاعَةً فِی مِائَةِ أَلْفٍ مِنْ شِیعَتِکَ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَنِ النَّاکِثُونَ قَالَ طَلْحَةُ وَ الزُّبَیْرُ سَیُبَایِعَانِکَ بِالْحِجَازِ وَ یَنْکُثَانِکَ بِالْعِرَاقِ فَإِذَا فَعَلَا ذَلِکَ فَحَارِبْهُمَا فَإِنَّ فِی قِتَالِهِمَا طَهَارَةً لِأَهْلِ الْأَرْضِ قُلْتُ فَمَنِ الْقَاسِطُونَ قَالَ مُعَاوِیَةُ وَ أَصْحَابُهُ قُلْتُ فَمَنِ الْمَارِقُونَ قَالَ أَصْحَابُ ذِی الثُّدَیَّةِ وَ هُمْ یَمْرُقُونَ مِنَ الدِّینِ کَمَا یَمْرُقُ السَّهْمُ مِنَ الرَّمْیَةِ فَاقْتُلْهُمْ فَإِنَّ فِی قَتْلِهِمْ فَرَجاً لِأَهْلِ الْأَرْضِ وَ عَذَاباً مُعَجَّلًا عَلَیْهِمْ وَ ذُخْراً لَکَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ أَمَّا الْعِشْرُونَ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ لِی مَثَلُکَ فِی أُمَّتِی مَثَلُ بَابِ حِطَّةٍ فِی بَنِی إِسْرَائِیلَ فَمَنْ دَخَلَ فِی وَلَایَتِکَ فَقَدْ دَخَلَ الْبَابَ کَمَا أَمَرَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَمَّا الْحَادِیَةُ وَ الْعِشْرُونَ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ أَنَا مَدِینَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِیٌّ بَابُهَا وَ لَنْ تُدْخَلِ الْمَدِینَةُ إِلَّا مِنْ بَابِهَا ثُمَّ قَالَ یَا عَلِیُّ إِنَّکَ سَتَرْعَی ذِمَّتِی وَ تُقَاتِلُ عَلَی سُنَّتِی وَ تُخَالِفُکَ أُمَّتِی وَ أَمَّا الثَّانِیَةُ وَ الْعِشْرُونَ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَلَقَ ابْنَیَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ مِنْ نُورٍ أَلْقَاهُ إِلَیْکَ وَ إِلَی فَاطِمَةَ وَ هُمَا یَهْتَزَّانِ کَمَا یَهْتَزُّ الْقُرْطَانِ إِذَا کَانَا فِی الْأُذُنَیْنِ وَ نُورُهُمَا مُتَضَاعِفٌ عَلَی نُورِ الشُّهَدَاءِ سَبْعِینَ أَلْفَ ضِعْفٍ یَا عَلِیُّ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ وَعَدَنِی أَنْ یُکْرِمَهُمَا کَرَامَةً لَا یُکْرِمُ بِهَا أَحَداً مَا خَلَا النَّبِیِّینَ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ أَمَّا الثَّالِثَةُ وَ الْعِشْرُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَعْطَانِی خَاتَمَهُ فِی حَیَاتِهِ وَ دِرْعَهُ وَ مِنْطَقَتَهُ وَ قَلَّدَنِی سَیْفَهُ وَ أَصْحَابُهُ کُلُّهُمْ حُضُورٌ وَ عَمِّیَ الْعَبَّاسُ حَاضِرٌ فَخَصَّنِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْهُ بِذَلِکَ دُونَهُمْ وَ أَمَّا الرَّابِعَةُ وَ الْعِشْرُونَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْزَلَ عَلَی رَسُولِهِ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً فَکَانَ لِی دِینَارٌ فَبِعْتُهُ عَشَرَةَ دَرَاهِمَ فَکُنْتُ إِذَا نَاجَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَصَّدَّقُ قَبْلَ ذَلِکَ بِدِرْهَمٍ وَ وَ اللَّهِ مَا فَعَلَ هَذَا أَحَدٌ مِنْ

ص: 9

أَصْحَابِهِ قَبْلِی وَ لَا بَعْدِی فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ الْآیَةَ فَهَلْ تَکُونُ التَّوْبَةُ إِلَّا مِنْ ذَنْبٍ کَانَ أَمَّا الْخَامِسَةُ وَ الْعِشْرُونَ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ الْجَنَّةُ مُحَرَّمَةٌ عَلَی الْأَنْبِیَاءِ حَتَّی أَدْخُلَهَا أَنَا وَ هِیَ مُحَرَّمَةٌ عَلَی الْأَوْصِیَاءِ حَتَّی تَدْخُلَهَا أَنْتَ یَا عَلِیُّ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی بَشَّرَنِی فِیکَ بِبُشْرَی لَمْ یُبَشِّرْ بِهَا نَبِیّاً قَبْلِی بَشَّرَنِی بِأَنَّکَ سَیِّدُ الْأَوْصِیَاءِ وَ أَنَّ ابْنَیْکَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ سَیِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ أَمَّا السَّادِسَةُ وَ الْعِشْرُونَ فَإِنَّ جَعْفَراً أَخِی الطَّیَّارُ فِی الْجَنَّةِ مَعَ الْمَلَائِکَةِ الْمُزَیَّنُ بِالْجَنَاحَیْنِ مِنْ دُرٍّ وَ یَاقُوتٍ وَ زَبَرْجَدٍ وَ أَمَّا السَّابِعَةُ وَ الْعِشْرُونَ فَعَمِّی حَمْزَةُ سَیِّدُ الشُّهَدَاءِ فِی الْجَنَّةِ وَ أَمَّا الثَّامِنَةُ وَ الْعِشْرُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَعَدَنِی فِیکَ وَعْداً لَنْ یُخْلِفَهُ جَعَلَنِی نَبِیّاً وَ جَعَلَکَ وَصِیّاً وَ سَتَلْقَی مِنْ أُمَّتِی مِنْ بَعْدِی مَا لَقِیَ مُوسَی مِنْ فِرْعَوْنَ فَاصْبِرْ وَ احْتَسِبْ حَتَّی تَلْقَانِی فَأُوَالِی مَنْ وَالاکَ وَ أُعَادِی مَنْ عَادَاکَ وَ أَمَّا التَّاسِعَةُ وَ الْعِشْرُونَ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ یَا عَلِیُّ أَنْتَ صَاحِبُ الْحَوْضِ لَا یَمْلِکُهُ غَیْرُکَ وَ سَیَأْتِیکَ قَوْمٌ فَیَسْتَسْقُونَکَ فَتَقُولُ لَا وَ لَا مِثْلَ ذَرَّةٍ فَیَنْصَرِفُونَ مُسْوَدَّةً وُجُوهُهُمْ وَ سَتَرِدُ عَلَیْکَ شِیعَتِی وَ شِیعَتُکَ فَتَقُولُ رَوُّوا رِوَاءً مُرَوَّیِینَ فَیُرَوَّوْنَ مُبْیَضَّةً وُجُوهُهُمْ وَ أَمَّا الثَّلَاثُونَ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ یُحْشَرُ أُمَّتِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَلَی خَمْسِ رَایَاتٍ فَأَوَّلُ رَایَةٍ تَرِدُ عَلَیَّ رَایَةُ فِرْعَوْنِ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ هُوَ مُعَاوِیَةُ وَ الثَّانِیَةُ مَعَ سَامِرِیِّ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ هُوَ عَمْرُو بْنُ الْعَاصِ وَ الثَّالِثَةُ مَعَ جَاثَلِیقِ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ هُوَ أَبُو مُوسَی الْأَشْعَرِیُّ وَ الرَّابِعَةُ مَعَ أَبِی الْأَعْوَرِ السُّلَمِیِّ وَ أَمَّا الْخَامِسَةُ فَمَعَکَ یَا عَلِیُّ تَحْتَهَا الْمُؤْمِنُونَ وَ أَنْتَ إِمَامُهُمْ ثُمَّ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لِلْأَرْبَعَةِ ارْجِعُوا وَراءَکُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً فَضُرِبَ بَیْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بابٌ باطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَةُ وَ هُمْ شِیعَتِی وَ مَنْ وَالانِی وَ قَاتَلَ مَعِیَ الْفِئَةَ الْبَاغِیَةَ وَ النَّاکِبَةَ عَنِ الصِّرَاطِ وَ بَابُ الرَّحْمَةِ وَ هُمْ شِیعَتِی فَیُنَادِی هَؤُلَاءِ أَ لَمْ نَکُنْ مَعَکُمْ قالُوا بَلی وَ لکِنَّکُمْ فَتَنْتُمْ أَنْفُسَکُمْ وَ تَرَبَّصْتُمْ وَ ارْتَبْتُمْ وَ غَرَّتْکُمُ الْأَمانِیُّ حَتَّی جاءَ أَمْرُ اللَّهِ وَ غَرَّکُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ فَالْیَوْمَ لا یُؤْخَذُ مِنْکُمْ فِدْیَةٌ وَ لا مِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا مَأْواکُمُ النَّارُ هِیَ مَوْلاکُمْ وَ بِئْسَ الْمَصِیرُ ثُمَّ تَرِدُ أُمَّتِی وَ شِیعَتِی فَیُرَوَّوْنَ مِنْ حَوْضِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ بِیَدِی عَصَا عَوْسَجٍ أَطْرُدُ بِهَا أَعْدَائِی طَرْدَ غَرِیبَةِ الْإِبِلِ وَ أَمَّا الْحَادِیَةُ وَ الثَّلَاثُونَ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ لَوْ لَا أَنْ یَقُولَ فِیکَ الْغَالُونَ مِنْ أُمَّتِی مَا قَالَتِ النَّصَارَی فِی عِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ لَقُلْتُ فِیکَ قَوْلًا لَا تَمُرُّ بِمَلَإٍ مِنَ النَّاسِ إِلَّا أَخَذُوا التُّرَابَ مِنْ تَحْتِ قَدَمَیْکَ یَسْتَشْفُونَ بِهِ وَ أَمَّا الثَّانِیَةُ وَ الثَّلَاثُونَ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی نَصَرَنِی بِالرُّعْبِ فَسَأَلْتُهُ أَنْ یَنْصُرَکَ بِمِثْلِهِ فَجَعَلَ لَکَ مِنْ ذَلِکَ مِثْلَ الَّذِی جَعَلَ لِی وَ أَمَّا الثَّالِثَةُ وَ الثَّلَاثُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله الْتَقَمَ أُذُنِی وَ عَلَّمَنِی مَا کَانَ وَ مَا یَکُونُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ فَسَاقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذَلِکَ إِلَیَّ عَلَی لِسَانِ نَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله وَ أَمَّا الرَّابِعَةُ وَ الثَّلَاثُونَ فَإِنَّ النَّصَارَی ادَّعَوْا أَمْراً فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبِینَ فَکَانَتْ نَفْسِی نَفْسَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ النِّسَاءُ فَاطِمَةَ صلوات الله علیها وَ الْأَبْنَاءُ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ ثُمَّ نَدِمَ الْقَوْمُ فَسَأَلُوا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله

ص: 10

علیه و آله الْإِعْفَاءَ فَأَعْفَاهُمْ وَ الَّذِی أَنْزَلَ التَّوْرَاةَ عَلَی مُوسَی وَ الْفُرْقَانَ عَلَی مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله لَوْ بَاهَلُونَا لَمُسِخُوا قِرَدَةً وَ خَنَازِیرَ وَ أَمَّا الْخَامِسَةُ وَ الثَّلَاثُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَجَّهَنِی یَوْمَ بَدْرٍ فَقَالَ ائْتِنِی بِکَفِّ حَصَیَاتٍ مَجْمُوعَةٍ فِی مَکَانٍ وَاحِدٍ فَأَخَذْتُهَا ثُمَّ شَمِمْتُهَا فَإِذَا هِیَ طَیِّبَةٌ تَفُوحُ مِنْهَا رَائِحَةُ الْمِسْکِ فَأَتَیْتُهُ بِهَا فَرَمَی بِهَا وُجُوهَ الْمُشْرِکِینَ وَ تِلْکَ الْحَصَیَاتُ أَرْبَعٌ مِنْهَا کُنَّ مِنَ الْفِرْدَوْسِ وَ حَصَاةٌ مِنَ الْمَشْرِقِ وَ حَصَاةٌ مِنَ الْمَغْرِبِ وَ حَصَاةٌ مِنْ تَحْتِ الْعَرْشِ مَعَ کُلِّ حَصَاةٍ مِائَةُ أَلْفِ مَلَکٍ مَدَداً لَنَا لَمْ یُکْرِمِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهَذِهِ الْفَضِیلَةِ أَحَداً قَبْلُ وَ لَا بَعْدُ وَ أَمَّا السَّادِسَةُ وَ الثَّلَاثُونَ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ وَیْلٌ لِقَاتِلِکَ إِنَّهُ أَشْقَی مِنْ ثَمُودَ وَ مِنْ عَاقِرِ النَّاقَةِ وَ إِنَّ عَرْشَ الرَّحْمَنِ لَیَهْتَزُّ لِقَتْلِکَ فَأَبْشِرْ یَا عَلِیُّ فَإِنَّکَ فِی زُمْرَةِ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ أَمَّا السَّابِعَةُ وَ الثَّلَاثُونَ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَدْ خَصَّنِی مِنْ بَیْنِ أَصْحَابِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله بِعِلْمِ النَّاسِخِ وَ الْمَنْسُوخِ وَ الْمُحْکَمِ وَ الْمُتَشَابِهِ وَ الْخَاصِّ وَ الْعَامِّ وَ ذَلِکَ مِمَّا مَنَّ اللَّهُ بِهِ عَلَیَّ وَ عَلَی رَسُولِهِ وَ قَالَ لِیَ الرَّسُولُ صلی الله علیه و آله یَا عَلِیُّ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَنِی أَنْ أُدْنِیَکَ وَ لَا أُقْصِیَکَ وَ أُعَلِّمَکَ وَ لَا أَجْفُوَکَ وَ حَقٌّ عَلَیَّ أَنْ أُطِیعَ رَبِّی وَ حَقٌّ عَلَیْکَ أَنْ تَعِیَ وَ أَمَّا الثَّامِنَةُ وَ الثَّلَاثُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله بَعَثَنِی بَعْثاً وَ دَعَا لِی بِدَعَوَاتٍ وَ أَطْلَعَنِی عَلَی مَا یَجْرِی بَعْدَهُ فَحَزِنَ لِذَلِکَ بَعْضُ أَصْحَابِهِ قَالَ لَوْ قَدَرَ مُحَمَّدٌ أَنْ یَجْعَلَ ابْنَ عَمِّهِ نَبِیّاً لَجَعَلَهُ فَشَرَّفَنِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِالاطِّلَاعِ عَلَی ذَلِکَ عَلَی لِسَانِ نَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله وَ أَمَّا التَّاسِعَةُ وَ الثَّلَاثُونَ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ کَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ یُحِبُّنِی وَ یُبْغِضُ عَلِیّاً لَا یَجْتَمِعُ حُبِّی وَ حُبُّهُ إِلَّا فِی قَلْبِ مُؤْمِنٍ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ أَهْلَ حُبِّی وَ حُبِّکَ یَا عَلِیُّ فِی أَوَّلِ زُمْرَةِ السَّابِقِینَ إِلَی الْجَنَّةِ وَ جَعَلَ أَهْلَ بُغْضِی وَ بُغْضِکَ فِی أَوَّلِ زُمْرَةِ الضَّالِّینَ مِنْ أُمَّتِی إِلَی النَّارِ وَ أَمَّا الْأَرْبَعُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَجَّهَنِی فِی بَعْضِ الْغَزَوَاتِ إِلَی رَکِیٍّ فَإِذَا لَیْسَ فِیهِ مَاءٌ فَرَجَعْتُ إِلَیْهِ فَأَخْبَرْتُهُ فَقَالَ أَ فِیهِ طِینٌ قُلْتُ نَعَمْ فَقَالَ ائْتِنِی مِنْهُ فَأَتَیْتُ مِنْهُ بِطِینٍ فَتَکَلَّمَ فِیهِ ثُمَّ قَالَ أَلْقِهِ فِی الرَّکِیِّ فَأَلْقَیْتُهُ فَإِذَا الْمَاءُ قَدْ نَبَعَ حَتَّی امْتَلَأَ جَوَانِبُ الرَّکِیِّ فَجِئْتُ إِلَیْهِ فَأَخْبَرْتُهُ فَقَالَ لِی وُفِّقْتَ یَا عَلِیُّ وَ بِبَرَکَتِکَ نَبَعَ الْمَاءُ فَهَذِهِ الْمَنْقَبَةُ خَاصَّةٌ بِی مِنْ دُونِ أَصْحَابِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله وَ أَمَّا الْحَادِیَةُ وَ الْأَرْبَعُونَ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ أَبْشِرْ یَا عَلِیُّ فَإِنَّ جَبْرَئِیلَ أَتَانِی فَقَالَ لِی یَا مُحَمَّدُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی نَظَرَ إِلَی أَصْحَابِکَ فَوَجَدَ ابْنَ عَمِّکَ وَ خَتَنَکَ عَلَی ابْنَتِکَ فَاطِمَةَ خَیْرَ أَصْحَابِکَ فَجَعَلَهُ وَصِیَّکَ وَ الْمُؤَدِّیَ عَنْکَ وَ أَمَّا الثَّانِیَةُ وَ الْأَرْبَعُونَ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ یَقُولُ أَبْشِرْ یَا عَلِیُّ فَإِنَّ مَنْزِلَکَ فِی الْجَنَّةِ مُوَاجِهُ مَنْزِلِی وَ أَنْتَ مَعِی فِی الرَّفِیقِ الْأَعْلَی فِی أَعْلَی عِلِّیِّینَ قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ مَا أَعْلَی عِلِّیُّونَ فَقَالَ قُبَّةٌ مِنْ دُرَّةٍ بَیْضَاءَ لَهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مِصْرَاعٍ مَسْکَنٌ لِی وَ لَکَ یَا عَلِیُّ وَ أَمَّا الثَّالِثَةُ وَ الْأَرْبَعُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ رَسَّخَ حُبِّی فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ وَ کَذَلِکَ رَسَّخَ حُبَّکَ یَا عَلِیُّ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ وَ رَسَّخَ بُغْضِی وَ بُغْضَکَ فِی قُلُوبِ الْمُنَافِقِینَ فَلَا یُحِبُّکَ إِلَّا مُؤْمِنٌ تَقِیٌّ وَ لَا یُبْغِضُکَ إِلَّا مُنَافِقٌ کَافِرٌ وَ أَمَّا الرَّابِعَةُ وَ الْأَرْبَعُونَ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ لَنْ یُبْغِضَکَ مِنَ الْعَرَبِ إِلَّا دَعِیٌّ وَ لَا مِنَ الْعَجَمِ إِلَّا شَقِیٌّ وَ لَا مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا سَلَقْلَقِیَّةٌ وَ أَمَّا الْخَامِسَةُ وَ الْأَرْبَعُونَ

ص: 11

فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله دَعَانِی وَ أَنَا رَمِدُ الْعَیْنِ فَتَفَلَ فِی عَیْنِی وَ قَالَ اللَّهُمَّ اجْعَلْ حَرَّهَا فِی بَرْدِهَا وَ بَرْدَهَا فِی حَرِّهَا فَوَ اللَّهِ مَا اشْتَکَتْ عَیْنِی إِلَی هَذِهِ السَّاعَةِ وَ أَمَّا السَّادِسَةُ وَ الْأَرْبَعُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَمَرَ أَصْحَابَهُ وَ عُمُومَتَهُ بِسَدِّ الْأَبْوَابِ وَ فَتَحَ بَابِی بِأَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلَیْسَ لِأَحَدٍ مَنْقَبَةٌ مِثْلُ مَنْقَبَتِی وَ أَمَّا السَّابِعَةُ وَ الْأَرْبَعُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَمَرَنِی فِی وَصِیَّتِهِ بِقَضَاءِ دُیُونِهِ وَ عِدَاتِهِ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَدْ عَلِمْتَ أَنَّهُ لَیْسَ عِنْدِی مَالٌ فَقَالَ سَیُعِینُکَ اللَّهُ فَمَا أَرَدْتُ أَمْراً مِنْ قَضَاءِ دُیُونِهِ وَ عِدَاتِهِ إِلَّا یَسَّرَهُ اللَّهُ لِی حَتَّی قَضَیْتُ دُیُونَهُ وَ عِدَاتِهِ وَ أَحْصَیْتُ ذَلِکَ فَبَلَغَ ثَمَانِینَ أَلْفاً وَ بَقِیَ بَقِیَّةٌ أَوْصَیْتُ الْحَسَنَ أَنْ یَقْضِیَهَا وَ أَمَّا الثَّامِنَةُ وَ الْأَرْبَعُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَتَانِی فِی مَنْزِلِی وَ لَمْ یَکُنْ طَعِمْنَا مُنْذُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فَقَالَ یَا عَلِیُّ هَلْ عِنْدَکَ مِنْ شَیْ ءٍ فَقُلْتُ وَ الَّذِی أَکْرَمَکَ بِالْکَرَامَةِ وَ اصْطَفَاکَ بِالرِّسَالَةِ مَا طَعِمْتُ وَ زَوْجَتِی وَ ابْنَایَ مُنْذُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ فَقَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله یَا فَاطِمَةُ ادْخُلِی الْبَیْتَ وَ انْظُرِی هَلْ تَجِدِینَ شَیْئاً فَقَالَتْ خَرَجْتُ السَّاعَةَ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَدْخُلُهُ أَنَا فَقَالَ ادْخُلْ بِاسْمِ اللَّهِ فَدَخَلْتُ فَإِذَا أَنَا بِطَبَقٍ مَوْضُوعٍ عَلَیْهِ رُطَبٌ مِنْ تَمْرٍ وَ جَفْنَةٍ مِنْ ثَرِیدٍ فَحَمَلْتُهَا إِلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَقَالَ یَا عَلِیُّ رَأَیْتَ الرَّسُولَ الَّذِی حَمَلَ هَذَا الطَّعَامَ فَقُلْتُ نَعَمْ فَقَالَ صِفْهُ لِی فَقُلْتُ مِنْ بَیْنِ أَحْمَرَ وَ أَخْضَرَ وَ أَصْفَرَ فَقَالَ تِلْکَ خِطَطُ [خُطُوطُ] جَنَاحِ جَبْرَئِیلَ علیه السلام مُکَلَّلَةً بِالدُّرِّ وَ الْیَاقُوتِ فَأَکَلْنَا مِنَ الثَّرِیدِ حَتَّی شَبِعْنَا فَمَا رُئِیَ إِلَّا خَدْشُ أَیْدِینَا وَ أَصَابِعِنَا فَخَصَّنِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِذَلِکَ مِنْ بَیْنِ أَصْحَابِهِ وَ أَمَّا التَّاسِعَةُ وَ الْأَرْبَعُونَ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَصَّ نَبِیَّهُ صلی الله علیه و آله بِالنُّبُوَّةِ وَ خَصَّنِی النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله بِالْوَصِیَّةِ فَمَنْ أَحَبَّنِی فَهُوَ سَعِیدٌ یُحْشَرُ فِی زُمْرَةِ الْأَنْبِیَاءِ علیهم السلام وَ أَمَّا الْخَمْسُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله بَعَثَ بِبَرَاءَةَ مَعَ أَبِی بَکْرٍ فَلَمَّا مَضَی أَتَی جَبْرَئِیلُ علیه السلام فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ لَا یُؤَدِّی عَنْکَ إِلَّا أَنْتَ أَوْ رَجُلٌ مِنْکَ فَوَجَّهَنِی عَلَی نَاقَتِهِ الْعَضْبَاءِ فَلَحِقْتُهُ بِذِی الْحُلَیْفَةِ فَأَخَذْتُهَا مِنْهُ فَخَصَّنِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِذَلِکَ وَ أَمَّا الْحَادِیَةُ وَ الْخَمْسُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَقَامَنِی لِلنَّاسِ کَافَّةً یَوْمَ غَدِیرِ خُمٍّ فَقَالَ مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ فَبُعْداً وَ سُحْقاً لِلْقَوْمِ الظَّالِمِینَ وَ أَمَّا الثَّانِیَةُ وَ الْخَمْسُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قَالَ یَا عَلِیُّ أَ لَا أُعَلِّمُکَ کَلِمَاتٍ عَلَّمَنِیهِنَّ جَبْرَئِیلُ علیه السلام فَقُلْتُ بَلَی قَالَ قُلْ یَا رَازِقَ الْمُقِلِّینَ وَ یَا رَاحِمَ الْمَسَاکِینِ وَ یَا أَسْمَعَ السَّامِعِینَ وَ یَا أَبْصَرَ النَّاظِرِینَ وَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ ارْحَمْنِی وَ ارْزُقْنِی وَ أَمَّا الثَّالِثَةُ وَ الْخَمْسُونَ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَنْ یَذْهَبَ بِالدُّنْیَا حَتَّی یَقُومَ مِنَّا الْقَائِمُ یَقْتُلُ مُبْغِضِینَا وَ لَا یَقْبَلُ الْجِزْیَةَ وَ یَکْسِرُ الصَّلِیبَ وَ الْأَصْنَامَ وَ یَضَعُ الْحَرْبُ أَوْزارَها وَ یَدْعُو إِلَی أَخْذِ الْمَالِ فَیَقْسِمُهُ بِالسَّوِیَّةِ وَ یَعْدِلُ فِی الرَّعِیَّةِ وَ أَمَّا الرَّابِعَةُ وَ الْخَمْسُونَ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ یَا عَلِیُّ سَیَلْعَنُکَ بَنُو أُمَیَّةَ وَ یَرُدُّ عَلَیْهِمْ مَلَکٌ بِکُلِّ لَعْنَةٍ أَلْفَ لَعْنَةٍ فَإِذَا قَامَ الْقَائِمُ لَعَنَهُمْ أَرْبَعِینَ سَنَةً وَ أَمَّا الْخَامِسَةُ وَ الْخَمْسُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ قَالَ لِی سَیُفْتَتَنُ فِیکَ طَوَائِفُ مِنْ أُمَّتِی فَیَقُولُونَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لَمْ یُخَلِّفْ شَیْئاً فَبِمَا ذَا أَوْصَی عَلِیّاً أَ وَ لَیْسَ کِتَابُ رَبِّی أَفْضَلَ الْأَشْیَاءِ بَعْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ لَئِنْ لَمْ تَجْمَعْهُ بِإِتْقَانٍ لَمْ یُجْمَعْ أَبَداً فَخَصَّنِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِذَلِکَ مِنْ دُونِ الصَّحَابَةِ وَ أَمَّا السَّادِسَةُ وَ الْخَمْسُونَ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَصَّنِی بِمَا خَصَّ بِهِ أَوْلِیَاءَهُ وَ أَهْلَ طَاعَتِهِ وَ جَعَلَنِی

ص: 12

وَارِثَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله فَمَنْ سَاءَهُ سَاءَهُ وَ مَنْ سَرَّهُ سَرَّهُ وَ أَوْمَأَ بِیَدِهِ نَحْوَ الْمَدِینَةِ وَ أَمَّا السَّابِعَةُ وَ الْخَمْسُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله کَانَ فِی بَعْضِ الْغَزَوَاتِ فَفَقَدَ الْمَاءَ فَقَالَ لِی یَا عَلِیُّ قُمْ إِلَی هَذِهِ الصَّخْرَةِ وَ قُلْ أَنَا رَسُولُ رَسُولِ اللَّهِ انْفَجِرِی لِی مَاءً فَوَ اللَّهِ الَّذِی أَکْرَمَهُ بِالنُّبُوَّةِ لَقَدْ أَبْلَغْتُهَا الرِّسَالَةَ فَاطَّلَعَ مِنْهَا مِثْلُ ثُدِیِّ الْبَقَرِ فَسَالَ مِنْ کُلِّ ثَدْیٍ مِنْهَا مَاءٌ فَلَمَّا رَأَیْتُ ذَلِکَ أَسْرَعْتُ إِلَی النَّبِیِّ ص فَأَخْبَرْتُهُ فَقَالَ انْطَلِقْ یَا عَلِیُّ فَخُذْ مِنَ الْمَاءِ وَ جَاءَ الْقَوْمُ حَتَّی مَلَئُوا قِرَبَهُمْ وَ إِدَاوَاتِهِمْ وَ سَقَوْا دَوَابَّهُمْ وَ شَرِبُوا وَ تَوَضَّئُوا فَخَصَّنِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِذَلِکَ مِنْ دُونِ الصَّحَابَةِ وَ أَمَّا الثَّامِنَةُ وَ الْخَمْسُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَمَرَنِی فِی بَعْضِ غَزَوَاتِهِ وَ قَدْ نَفِدَ الْمَاءُ فَقَالَ یَا عَلِیُّ ائْتِنِی بِتَوْرٍ فَأَتَیْتُهُ بِهِ فَوَضَعَ یَدَهُ الْیُمْنَی وَ یَدِی مَعَهَا فِی التَّوْرِ فَقَالَ انْبُعْ فَنَبَعَ الْمَاءُ مِنْ بَیْنِ أَصَابِعِنَا وَ أَمَّا التَّاسِعَةُ وَ الْخَمْسُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ وَجَّهَنِی إِلَی خَیْبَرَ فَلَمَّا أَتَیْتُهُ وَجَدْتُ الْبَابَ مُغْلَقاً فَزَعْزَعْتُهُ شَدِیداً فَقَلَعْتُهُ وَ رَمَیْتُ بِهِ أَرْبَعِینَ خُطْوَةً فَدَخَلْتُ فَبَرَزَ إِلَیَّ مَرْحَبٌ فَحَمَلَ عَلَیَّ وَ حَمَلْتُ عَلَیْهِ وَ سَقَیْتُ الْأَرْضَ مِنْ دَمِهِ وَ قَدْ کَانَ وَجَّهَ رَجُلَیْنِ مِنْ أَصْحَابِهِ فَرَجَعَا مُنْکَسِفَیْنِ وَ أَمَّا السِّتُّونَ فَإِنِّی قَتَلْتُ عَمْرَو بْنَ عَبْدِ وُدٍّ وَ کَانَ یُعَدُّ بِأَلْفِ رَجُلٍ وَ أَمَّا الْحَادِیَةُ وَ السِّتُّونَ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ یَا عَلِیُّ مَثَلُکَ فِی أُمَّتِی مَثَلُ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فَمَنْ أَحَبَّکَ بِقَلْبِهِ فَکَأَنَّمَا قَرَأَ ثُلُثَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ أَحَبَّکَ بِقَلْبِهِ وَ أَعَانَکَ بِلِسَانِهِ فَکَأَنَّمَا قَرَأَ ثُلُثَیِ الْقُرْآنِ وَ مَنْ أَحَبَّکَ بِقَلْبِهِ وَ أَعَانَکَ بِلِسَانِهِ وَ نَصَرَکَ بِیَدِهِ فَکَأَنَّمَا قَرَأَ الْقُرْآنَ کُلَّهُ وَ أَمَّا الثَّانِیَةُ وَ السِّتُّونَ فَإِنِّی کُنْتُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِی جَمِیعِ الْمَوَاطِنِ وَ الْحُرُوبِ وَ کَانَتْ رَایَتُهُ مَعِی وَ أَمَّا الثَّالِثَةُ وَ السِّتُّونَ فَإِنِّی لَمْ أَفِرَّ مِنَ الزَّحْفِ قَطُّ وَ لَمْ یُبَارِزْنِی أَحَدٌ إِلَّا سَقَیْتُ الْأَرْضَ مِنْ دَمِهِ وَ أَمَّا الرَّابِعَةُ وَ السِّتُّونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أُتِیَ بِطَیْرٍ مَشْوِیٍّ مِنَ الْجَنَّةِ فَدَعَا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یَدْخُلَ عَلَیْهِ أَحَبُّ خَلْقِهِ إِلَیْهِ فَوَفَّقَنِی اللَّهُ لِلدُّخُولِ عَلَیْهِ حَتَّی أَکَلْتُ مَعَهُ مِنْ ذَلِکَ الطَّیْرِ وَ أَمَّا الْخَامِسَةُ وَ السِّتُّونَ فَإِنِّی کُنْتُ أُصَلِّی فِی الْمَسْجِدِ فَجَاءَ سَائِلٌ فَسَأَلَ وَ أَنَا رَاکِعٌ فَنَاوَلْتُهُ خَاتَمِی مِنْ إِصْبَعِی فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِیَ إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ وَ أَمَّا السَّادِسَةُ وَ السِّتُّونَ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی رَدَّ عَلَیَّ الشَّمْسَ مَرَّتَیْنِ وَ لَمْ یَرُدَّهَا عَلَی أَحَدٍ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله غَیْرِی وَ أَمَّا السَّابِعَةُ وَ السِّتُّونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَمَرَ أَنْ أُدْعَی بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِینَ فِی حَیَاتِهِ وَ بَعْدَ مَوْتِهِ وَ لَمْ یُطْلِقْ ذَلِکَ لِأَحَدٍ غَیْرِی وَ أَمَّا الثَّامِنَةُ وَ السِّتُّونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قَالَ یَا عَلِیُّ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ نَادَی مُنَادٍ مِنْ بُطْنَانِ الْعَرْشِ أَیْنَ سَیِّدُ الْأَنْبِیَاءِ فَأَقُومُ ثُمَّ یُنَادَی أَیْنَ سَیِّدُ الْأَوْصِیَاءِ فَتَقُومُ وَ یَأْتِینِی رِضْوَانُ بِمَفَاتِیحِ الْجَنَّةِ وَ یَأْتِینِی مَالِکٌ بِمَقَالِیدِ النَّارِ فَیَقُولَانِ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ جَلَالُهُ أَمَرَنَا أَنْ نَدْفَعَهَا إِلَیْکَ وَ نَأْمُرَکَ أَنْ تَدْفَعَهَا إِلَی عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ فَتَکُونُ یَا عَلِیُّ قَسِیمَ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ وَ أَمَّا التَّاسِعَةُ وَ السِّتُّونَ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ لَوْلَاکَ مَا عُرِفَ الْمُنَافِقُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَمَّا السَّبْعُونَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله نَامَ وَ نَوَّمَنِی وَ زَوْجَتِی فَاطِمَةَ وَ ابْنَیَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ أَلْقَی عَلَیْنَا عَبَاءَةً قَطَوَانِیَّةً

ص: 13

فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِینَا إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً وَ قَالَ جَبْرَئِیلُ علیه السلام أَنَا مِنْکُمْ یَا مُحَمَّدُ فَکَانَ سَادِسُنَا جَبْرَئِیلَ علیه السلام. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از مکحول روایت کرده که گفت: حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود: حافظان از اصحاب حضرت محمّد صلی الله علیه و آله می دانند که در میان آنان کسی نیست که منقبتی داشته باشد مگر آن که من با او شریک بوده و بر او برتری دارم ولی من هفتاد منقبت دارم که کسی در آنها با من شریک نیست. عرض کردم: ای امیر المؤمنین! مرا از آنها آگاه کن! فرمود: اول اینکه من یک چشم بهم زدن به خدا شرک نورزیده ام و هرگز لات و عزّی را نپرستیده ام. دوم اینکه من هرگز می ننوشیدم. سوم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله در دوران کودکی مرا از پدرم درخواست نمود و من از همان زمان هم خوراک و همدم و هم صحبتش بودم. چهارم اینکه من نخستین فرد در میان مردم بودم که ایمان آوردم.

پنجم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: ای علی! تو نسبت به من به منزله هارون از موسی هستی جز آن که پس از من پیامبری نیست. ششم اینکه من آخرین فرد از مردم بودم که از رسول الله صلی الله علیه و آله جدا شده و حضرتش را در آغوش نهادم. هفتم اینکه آنگاه که رسول الله صلی الله علیه و آله به غار رفت مرا در جای خود خوابانید و با لحاف خود پوشانید، هنگامی که مشرکان آمدند، گمان کردند که من حضرت محمّد صلی الله علیه و آله هستم، مرا از خواب بیدار کرده و گفتند: رفیقت چه شد؟ گفتم: دنبال کارش رفته. گفتند: اگر فرار کرده بود این هم با او فرار می کرد. هشتم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله هزار در دانش به من آموخت که در هر یک، هزار در دیگر گشوده می شود و هیچ از اینها را به کسی نیاموخت. نهم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله به من فرمود: ای علی! آنگاه که خداوند پیشینیان و پسینیان را محشور کند، برای من منبری برتر از منبرهای پیامبران و برای تو منبری برتر از منبرهای اوصیاء می گذارند و تو بر فراز آن می روی.

دهم اینکه من از رسول الله صلّى الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: در روز رستاخیز چیزی به من داده نمی شود جز آن که همانند آن را برای تو درخواست می کنم. یازدهم اینکه از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: ای علی! تو برادر من هستی و من برادر تو هستم و دست تو میان دست من خواهد بود تا وارد بهشت شویم. دوازدهم اینکه من از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: ای علی! مثل تو در میان امّت من همانند مثل کشتی نوح است که هر کس بر آن سوار شد نجات یافت و هر کس از آن باز ماند غرق شد. سیزدهم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله عمّامه خویش را با دست خود بر سر من نهاد و دعاهای پیروزی بر دشمنان خدا را در مورد من خواند، پس من با اذن خدای متعال آنها را شکست دادم. چهاردهم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله به من دستور داد که دست خود را به پستان گوسفندی که خشک شده بود بکشم، عرض کردم: یا رسول الله! شما دست بکشید. فرمود: ای علی! کار تو کار من است. من دست خود را بر آن کشیدم، پس شیرش جوشید. جرعه ای از آن به رسول الله صلی الله علیه و آله دادم.

آنگاه پیرزنی آمد که از تشنگی شکوه می کرد، او را از شیر سیراب نمودم، رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: من از خدای متعال خواستم که دست تو را مبارک قرار دهد، و خدا نیز چنین کرد. پانزدهم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله به من وصیت کرد و فرمود: ای علی! جز تو کسی نباید مرا غسل بدهد و جز تو نباید کسی همه اندام مرا ببیند. چرا که اگر کسی- جز تو- تمام

ص: 14

اندام مرا ببیند، دیدگانش از کاسه سر بیرون می آیند. عرض کردم: یا رسول الله! من چگونه بدن شما را بگردانم! فرمود: تو به زودی یاری خواهی شد. سوگند به خدا هر عضوی از اعضای پیامبر را خواستم بگردانم، آن عضو برای من گردانده شد. شانزدهم اینکه هنگامی که خواستم بدن مبارک رسول الله صلی الله علیه و آله را برهنه کنم ندایی رسید که: ای جانشین محمّد! او را برهنه مکن و در همان حال که پیراهن بر تن دارد غسلش بده. سوگند به خدایی که او را به پیامبری گرامی داشته و به رسالت مخصوص نموده! من همه اندام او را ندیدم، و این ویژگی است که خداوند مرا از بین اصحاب آن حضرت مخصوص گردانیده است. هفدهم اینکه خداوند حضرت فاطمه صلوات الله علیها را به همسری من درآورد، البته پیش از این ابو بکر و عمر از او خواستگاری کرده بودند ولی خداوند از بالای آسمانهای هفتگانه اش او را به همسری من درآورد، رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: ای علی! گوارایت باد که خدای متعال فاطمه، بانوی زنان بهشتیان را که پاره تن من است به همسری تو درآورد. عرض کردم: یا رسول الله! آیا من از تو نیستم؟ فرمود: آری، ای علی! تو از من و من از تو بسان دست راست من از دست چپم هستی، من در دنیا و آخرت از تو بی نیاز نیستم.

هجدهم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله به من فرمود: ای علی! تو در جهان آخرت پرچم حمد را به دست خواهی گرفت، و تو در روز رستاخیز از همه آفریدگان به من نزدیکتر می نشینی (در آن روز) فرشی برای من و فرشی برای تو گسترده می شود، من در گروه پیامبران و تو در گروه جانشینان خواهی بود، بر سر تو تاج نور و افسر کرامت نهاده می شود و هفتاد هزار فرشته پیرامون تواند تا خداوند متعال از حساب آفریدگان فارغ شود. نوزدهم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله به من فرمود: تو به زودی با پیمان شکنان، بی دادگران و از دین خارج شدگان نبرد خواهی کرد. پس هر کس از آنان با تو نبرد کند تو در عوض یک تن از آنان، صد هزار نفر از شیعیان خود را شفاعت خواهی کرد.

عرض کردم: یا رسول الله! پیمان شکنان کیانند؟ فرمود: طلحه و زبیر، آن دو به زودی در حجاز با تو بیعت کرده و در عراق آن را خواهند شکست، اگر چنین کردند با آنان پیکار کن، چرا که جنگ با آن دو سبب پاکیزگی اهل زمین است. عرض کردم: دادگران کیانند؟ فرمودند: معاویه و افراد او. عرض کردم: خارج شوندگان از دین کیانند؟ فرمود: یاران ذو الثدیه که همانند بیرون آمدن تیر از کمان از دین بیرون می روند. با آنان نیز بجنگ که با کشتار آنان گشایشی برای زمینیان و کیفری زودرس بر آنان و ذخیره ای برای تو در پیشگاه خداوند متعال در روز رستاخیز خواهد شد.

بیستم اینکه من از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: ای علی! مَثَلَ تو در میان امّت من همچون مَثَلَ دروازه حطه بنی اسرائیل است، پس هر کس وارد ولایت تو شود در واقع وارد دروازه حطه شده آنسان که خداوند فرمان داده است. بیست و یکم اینکه من از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: من شهر دانش و علی دروازه آن است و به شهر جز از دروازه اش وارد نمی شوند. آنگاه فرمود: ای علی! به راستی که به زودی تو ذمّه مرا مراعات خواهی کرد و به روش من جنگ خواهی نمود و امت من با تو مخالفت خواهند نمود. بیست و دوم اینکه من از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: به راستی که خدای متعال دو فرزندم حسن و حسین صلوات الله علیهما از نوری که به تو و حضرت فاطمه صلوات الله علیهما عنایت کرد، آفرید، و آنها همانند دو گوشواره ای هستند که در گوش لرزانند، و نور آنها هفتاد هزار مرتبه به نور شهیدان فزونی دارد، ای علی! خداوند متعال به من وعده داده که آنها را آن گونه گرامی بدار که جز پیامبران و فرستادگان کسی را آن

ص: 15

گونه گرامی نداشته است. بیست و سوم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله در دوران زندگی اش در حضور همه اصحابش و عموی من عباس انگشتر، زره و کمربندش را به من عطا فرمود و شمشیرش را بر کمر من بست. پس خداوند متعال از میان آنها تنها مرا ویژه این شرافت کرد. بیست و چهارم اینکه خداوند متعال به پیامبرش آیه نازل کرد که: «ای کسانی که ایمان آورده اید! آنگاه که خواستید با پیامبر نجوا و درگوشی صحبت کنید بایستی پیش از سخن درگوشی صدقه بدهید. » من دیناری داشتم که آن را به ده درهم فروختم، و هر وقت خواستم با رسول الله صلی الله علیه و آله محرمانه حرف بزنم پیش از آن یک درهم صدقه می دادم، سوگند به خدا! این کار را- پیش از من و پس از من- حتی یک نفر از اصحاب انجام نداد. آنجا بود که خداوند این آیه را فرو فرستاد: «آیا ترسیدید که پیش از نجوای خود صدقه ای بدهید؟ اینک که انجام ندادید خداوند توبه شما را پذیرفت» آیا توبه جز از گناهی است که سرزده است؟ بیست و پنجم اینکه من از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: «بهشت بر پیامبران حرام است تا من وارد آن شوم و همچنین بر اوصیاء حرام است تا این که تو وارد آن شوی، ای علی! به راستی که خداوند متعال به من در مورد تو مژده ای داده که پیش از من به هیچ پیامبری چنین مژده ای نداده است، به من مژده داده که تو سرور اوصیاء هستی و این دو فرزندت حسن و حسین صلوات الله علیهما در روز رستاخیز سرور جوانان بهشتیان هستند. بیست و ششم اینکه جعفر، برادر من در بهشت با فرشتگان با دو بالی که از درّ، یاقوت و زبرجد تزیین شده، پرواز می کند. بیست و هفتم اینکه عموی من حمزه در بهشت سرور شهیدان است. بیست و هشتم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: به راستی که خداوند متعال به من در باره تو وعده ای داده که هرگز خلف در وعده نمی کند، که مرا پیامبر و تو را وصی قرار داد. به زودی تو از امّت من پس از من همان خواهی دید که موسی از فرعون دید، بنا بر این، شکیبا باش! و به حساب خدا منظور کن تا این که به دیدار من بیایی. سپس من کسی را که تو را دوست دارد، دوست می دارم و آن را که با تو دشمنی کند دشمن دارم. بیست و نهم اینکه من از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: ای علی! تو صاحب حوض هستی، جز تو کسی مالک آن نیست و به زودی گروهی نزد تو خواهند آمد که از تو آب می خواهند.

پس تو، به آنان می گویی: نه، نه، و نه یک ذرّه، پس آنان با چهره سیاه بازمی گردند، و به زودی شیعیان من و تو بر تو وارد خواهند شد، پس تو به آنان می گویی: به صورت کامل سیراب شوید، پس آنان با چهره های سفید سیراب می گردند.

سی ام اینکه من از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: امّت من در روز رستاخیز با پنج پرچم محشور می شوند: نخستین پرچمی که نزد من آیند، پرچم فرعون این امّت است که همان معاویه است. دومین پرچم با سامری این امّت است که همان عمرو بن عاص است. سومین پرچم با جاثلیق این امّت است که همان ابو موسی اشعری است. چهارمین پرچم؛ ابا الاعور سلمی است و پنجمین پرچم به همراه تو است- ای علی! - که همه مؤمنان در زیر آن هستند و تو پیشوای آنان هستی. آنگاه خداوند متعال بر آن چهار گروه می فرماید: به پشت سرتان برگردید و نوری درخواست کنید! پس دیواری میان آنان کشیده می شود که دروازهٔ دارد که در بطن آن رحمت است و آنان شیعیان من و کسانی هستند که مرا دوست داشته و به همراه من با گروه ستمگر و آنان که از صراط سرنگون شدند جنگیدند، و دروازه رحمت است و آنان شیعیان من هستند، پس آنان ندا در دهند: مگر ما با شما نبودیم؟ گویند: آری، ولی شما خود را فریب داده و به انتظار نشسته و به تردید افتادید و آرزوها شما را فریب داد تا این که فرمان خداوند فرا رسید و شیطان فریبکار شما را نسبت به خدا فریب داد. پس امروز نه از شما فدیه ای گرفته می شود و نه از

ص: 16

کسانی که کفر ورزیدند، جایگاه شما آتش است، همان مولای شما و بد فرجامی است. آنگاه امت و شیعیان من وارد می شوند و از حوض حضرت محمّد صلی الله علیه و آله سیراب می گردند. در آن هنگام در دست من عصایی از چوب عوسج است که با آن دشمنان خود را- همانند راندن شتر ناشناس- می رانم. سی و یکم اینکه من از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: اگر چنین نبود که غالیان از امت من در مورد تو گفتاری را گویند که مسیحیان در مورد عیسی بن مریم گفتند، در مورد تو سخنی را می گفتم که از هیچ جمعیتی از مردم گذر نکنی مگر این که خاک زیر پایت را به عنوان تبرک گرفته و از آن شفا طلبند. سی و دوم اینکه من از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: خداوند متعال مرا با رعب (و وحشتی که در دل دشمنان می افکند) یاری کرد، از او خواستم که تو را نیز به مانند آن یاری کند. سی و سوم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله دهان بر گوش من نهاد و آنچه را که رخ داده و تا روز رستاخیز رخ خواهد داد، به من آموخت. خداوند این مهم را بر زبان پیامبرش بر من جاری فرمود. سی و چهارم اینکه مسیحیان مدّعی شدند که کاری (مباهله ای) را انجام دهند، خداوند در این باره آیهٔ فرو فرستاد که: «پس هر کس پس از آمدن دانش بر تو، با تو ستیزه و محاجّه کند، پس بگو: بیایید فرزندان ما و فرزندان شما، زنان ما و زنان شما، و جان های ما و جان های شما را فراخوانیم. آنگاه مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم. » پس در اینجا جان من، همان جان رسول الله صلی الله علیه و آله معرفی گردید و مقصود از زنان، حضرت فاطمه زهرا صلوات الله علیها و منظور از فرزندان ما، حسن و حسین صلوات الله علیهما بودند. اینجا بود که آن گروه پشیمان شده و از پیامبر خدا می خواستند که از آنان صرف نظر کند. رسول الله صلّى الله علیه و آله نیز صرف نظر کرد. سوگند به خدایی که تورات را بر حضرت موسی و قرآن را بر حضرت محمّد صلی الله علیه و آله فرود آورد، اگر آنان با ما مباهله می کردند قطعا به صورت میمون ها و خوک ها مسخ می شدند.

سی و پنجم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله مرا در جنگ بدر فرستاد و فرمود: مشتی از ریگ هایی که در یک جا جمع شده بیاور، من مشتی از آنها را برداشتم و بوئیدم. ناگاه متوجه شدم که از آنها بوی مشک بلند است، من آن ریگ ها را آورده و به حضرتش دادم، آن حضرت آنها را به صورت مشرکان پرتاب کرد، از آن ریگ ها چهار عدد از فردوس، یک عدد از مشرق، و یک عدد از مغرب و یک عدد از زیر عرش بود، همراه هر ریگی صد هزار فرشته بود که یاور ما بودند، خداوند با این فضیلت کسی را- نه پیش از من و نه پس از من- گرامی نداشته است. سی و ششم اینکه من از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: وای بر کشنده تو! که او از قوم ثمود و از پی کننده شتر بدبخت تر است. و به راستی که عرش خدای رحمان به جهت کشته شدن تو خواهد لرزید، پس ای علی! مژده باد که تو در گروه صدّیقان، شهیدان و شایستگان هستی. سی و هفتم اینکه به راستی که خداوند متعال از میان اصحاب حضرت محمّد صلی الله علیه و آله مرا ویژه به علم ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه و خاص و عام نموده است.

و این از مواردی است که خداوند به جهت آن نسبت به من و رسولش منّت نهاده و رسول الله صلی الله علیه و آله به من فرمود: ای علی! خداوند متعال به من دستور داد که تو را به خودم نزدیک گردانم و دور ننمایم و به تو بیاموزم و با تو جفا نکنم، بر من شایسته و لازم است که از پروردگارم اطاعت کنم و بر تو شایسته و لازم است که آنچه می آموزم یاد گیری. سی و هشتم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله مرا به مأموریتی فرستاد و به من دعاهایی خواند و مرا از آنچه از حضرتش رخ خواهد داد آگاه

ص: 17

ساخت. یکی از اصحابش از این امر اندوهناک شد و گفت: اگر محمّد [صلی الله علیه و آله] می توانست که پسر عمویش را پیامبر قرار دهد، این کار را انجام می داد. پس خداوند متعال مرا به آگاهی از این جریان به وسیله زبان پیامبرش شرافت بخشید. سی و نهم اینکه من از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: دروغ می گوید کسی که می پندارد مرا دوست می دارد با این که علی را دشمن می دارد، مهر من و مهر او جز در دل مؤمن جمع نمی شود. ای علی! به راستی که خداوند متعال مهر من و مهر تو را در دل نخستین گروهی که به سوی بهشت پیشی می گیرند، قرار داده است. و دشمنی من و دشمنی تو را در دل اولین گروهی از گمراهان از امّت من که به سوی آتش پیشی می گیرند، قرار داده است.

چهلم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله در یکی از جنگ ها مرا بر سر چاهی فرستاد، به ناگاه متوجه شدم که در آن چاه آب نیست، بازگشته و جریان را به حضرتش باز گفتم. حضرت به من فرمود: آیا در آن چاه گل بود؟ عرض کردم: آری، فرمود: از آن گل برای من بیاور. من برگشته و مقداری از گل آن آوردم، حضرتش سخنی در آن گفت. آنگاه فرمود: این گل را در میان چاه بینداز، من گل را در چاه انداختم ناگاه آبی جوشید تا این که پیرامون چاه پر شد. برگشتم و قضیه را بازگفتم.

حضرت به من فرمود: ای علی! موفق باشی که جوشش آب به برکت تو بود. این منقت ویژهٔ است که از میان اصحاب رسول الله صلی الله علیه و آله، من بدان افتخار یافتم.

چهل و یکم اینکه من از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: ای علی! مژده باد تو را که هم اینک جبرئیل نزد من آمد و به من گفت: ای محمّد! همانا خداوند متعال به اصحاب تو نگریست. پس پسر عمو و همسر دخترت فاطمه صلوات الله علیها را بهترین اصحاب یافت و او را وصی و جانشین تو و آن که پیام تو را می رساند قرار داد. چهل و دوم اینکه من از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: ای علی! مژده باد تو را که خانه تو در بهشت رو به روی خانه من است و تو به همراه من در آسایشگاه والا در اعلا علّیین در والاترین مقامات خواهی بود. عرض کردم: یا رسول الله! والاترین مقامات چیست؟

فرمود: ای علی! گنبدی از درّ سفید که هفتاد هزار در دارد که جایگاه من و توست. چهل و سوم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: به راستی که خداوند متعال مهر مرا همچنین مهر تو را- ای علی- در دل های مؤمنان جای داد و کینه من و تو را در دل های منافقان جای داد. پس جز مؤمن پارسا تو را دوست نمی دارد و جز منافق کفرورز تو را دشمن نمی دارد. چهل و چهارم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: «هرگز از عرب جز زنازاده و از عجم جز بدبخت و از زنان جز زنی که خراب است، با تو دشمنی نمی ورزد. چهل و پنجم اینکه روزی رسول الله صلی الله علیه و آله مرا نزد خودش فرا خواند، من چشم درد داشتم، حضرتش آب دهان مبارکش را به چشم من انداخت و فرمود: خداوندا! گرمی آن را سرد و سردی آن را گرم کن. سوگند به خدا! تاکنون دیگر چشمم درد نکرد. چهل و ششم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله به فرمان خدا به اصحاب و عموهایش دستور داد در خانه هایشان را که به طرف مسجد باز می شد ببندند ولی در خانه مرا باز گذاشت. پس برای هیچ کسی منقبتی همچون منقبت من نیست. چهل و هفتم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله در ضمن وصیتش به من دستور داد تا بدهی هایش را پرداخته و به پیمان هایش وفا کنم. عرض کردم: یا رسول الله! شما می دانید که من دارایی ندارم. فرمود: خداوند تو را یاری خواهد کرد. پس من هر کدام از بدهی ها و وعده های آن حضرت را که خواستم انجام دهم خداوند آن را برای من آسان کرد تا این که همه بدهی هایش را پرداختم و به پیمان هایش وفا کردم، آنها را شمارش نمودم به هشتاد هزار مورد رسید و بقیه آنها را که باقی

ص: 18

مانده بود به فرزندم حسن صلوات الله علیه وصیّت کردم که ادا کند. چهل و هشتم اینکه روزی رسول الله صلی الله علیه و آله به خانه من آمد، این در حالی بود که سه روز بود که چیزی نخورده بودیم. فرمود: ای علی! آیا چیزی داری؟ عرض کردم: سوگند به خدایی که تو را با کرامت، گرامی داشته و به رسالت برگزیده سه روز است که خودم، همسرم و فرزندانم چیزی نخورده ایم.

رسول

الله صلی الله علیه و آله فرمود: ای فاطمه! برو داخل اتاق بنگر که چیزی هست؟ عرض کرد: هم اکنون بیرون آمدم (چیزی نبود) عرض کردم: یا رسول الله! من وارد اتاق شوم؟ فرمود: برو به نام خدا! من وارد اتاق شدم ناگاه دیدم طبقی از خرمای تازه نهاده شده و کاسه ای تلید کنار آن است. من آنها را محضر رسول الله صلی الله علیه و آله آوردم. فرمود: ای علی! آیا آن که این خوراک را آورد دیدی؟ عرض کردم: آری. فرمود: او را برای من توصیف کن. عرض کردم: رنگ هایی که از او به نظرم رسید، رنگی میان سرخ، سبز و زرد بود. فرمود: اینها رنگ های بال جبرئیل است. به درّ و یاقوت آزین شده است. پس از تلید خوردیم تا این که سیر شدیم، ولی در آن جز خطوط دستان و انگشتانمان چیزی دیگر ندیدیم، پس خداوند مرا از میان اصحابش بدین ویژگی اختصاص داد. چهل و نهم اینکه خداوند پیامبرش را به پیامبری اختصاص داد و مرا رسول الله صلی الله علیه و آله مخصوص به وصیّت نمود، پس هر کس به من مهر ورزد او خوشبخت است و در گروه پیامبران محشور می شود.

پنجاهم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله اعلام برائت را با ابو بکر فرستاد، هنگامی که رفت، جبرئیل آمد و گفت: ای محمّد! این پیغام را از جانب تو ابلاغ نمی کند جز خودت یا شخصی که از خودت باشد. رسول الله صلی الله علیه و آله مرا با شتر عضبای خویش به دنبال او فرستاد، من در ذی الحلیفه به او پیوسته و پیام را از او گرفتم، و خداوند این مأموریت را به من اختصاص داد. پنجاه و یکم اینکه در روز غدیر خم رسول الله صلی الله علیه و آله در میان همه مردم مرا پیشوای آنان کرد و فرمود: «هر کس من مولای او هستم این علی مولای اوست. پس دور و نابود باد گروه ستمگران. » پنجاه و دوم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: ای علی! آیا می خواهی کلماتی را که جبرئیل به من آموخته به تو یاد دهم؟ عرض کردم: آری. فرمود: بگو: ای روزی دهنده فقیران و ای رحم کننده مسکینان و ای شنواتر از شنوندگان و ای بیناتر از بینندگان و ای مهربان ترین مهربانان به من رحم کرده و روزیم ده. پنجاه و سوم اینکه به راستی که خداوند هرگز دنیا را از بین نخواهد برد تا این که قائمی از خاندان ما قیام کند، او دشمنان ما را می کشد و از آنان جزیه نمی پذیرد و صلیب ها و بت ها را می شکند و نبردهای جهانی را به پایان می رساند و مردم را برای گرفتن مال فرا می خواند و به صورت برابر تقسیم کرده و در میان رعیّت به عدالت و دادگری رفتار می کند. پنجاه و چهارم اینکه من از رسول الله صلی الله علیه و آله می شنیدم که می فرمود: ای علی! به زودی بنی امیّه تو را لعنت خواهند کرد و در عوض یک لعنت، فرشته هزار لعن بر آنان لعن می فرستد، پس آنگاه که حضرت قائم صلوات الله علیه قیام کند چهل سال بر آنان لعن کند.

پنجاه و پنجم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله به من فرمود: به زودی گروه هایی از امّت من در مورد تو آزمایش خواهند شد، آنان می گویند: رسول الله صلی الله علیه و آله چیزی از خود به جای نگذاشته، پس برای چه علی را جانشین خود کرده است؟ آیا کتاب پروردگارم پس از خداوند متعال برترین چیزها نیست؟ سوگند به خدایی که مرا به حق به پیامبری برانگیخت! اگر تو قرآن را با آن محکمی جمع آوری نکنی هرگز جمع نخواهد شد. پس خداوند در میان اصحاب مرا بدین ویژگی، مخصوص گردانید. پنجاه و ششم اینکه خداوند مرا به چیزی اختصاص داد که اولیا و اهل طاعتش را بدان اختصاص داده و مرا وارث حضرت محمّد

ص: 19

صلی الله علیه و آله قرار داد، حضرت به سمت مدینه اشاره کرد و فرمود: پس هر که می خواهد بدش آید، بدش آید و آن که می خواهد خوشحال شود خوشحال گردد. پنجاه و هفتم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله در یکی از جنگ ها با بی آبی مواجه شد؛ لذا به من فرمود: ای علی! برخیز و به کنار این سنگ برو و بگو: من فرستاده رسول الله صلی الله علیه و آله هستم به من آب بده. سوگند به خدایی که او را به پیامبری برانگیخت من بی تردید رسالت رسول الله صلی الله علیه و آله را رساندم، در این هنگام همانند پستان گاو پیدا شد و از هر پستانی آب روان گردید. وقتی چنین دیدم با سرعت خود را به حضور پیامبر رساندم و قضیه را گزارش دادم. فرمود: ای علی! برو و از آن آب بیاور، مردم دیگر نیز آمدند و مشک ها و ظرف هایشان را پر کرده و چهارپایانشان را سیراب کرده و خود نوشیدند و وضو گرفتند. پس خداوند از میان اصحابش من را بدین ویژگی اختصاص داد. پنجاه و هشتم اینکه در یکی از جنگ ها آب تمام شده و رسول الله صلی الله علیه و آله به من فرمود: ای علی! کاسه ای به من بیاور، من کاسه ای آورده و به حضرتش دادم. آن حضرت دست راست خود را با دست من در میان کاسه گذاشت و فرمود: بجوش! آنگاه آبی از میان انگشتان ما جوشید. پنجاه و نهم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله مرا به خیبر فرستاد، وقتی به خیبر رسیدم دیدم درش بسته است.

من سخت آن را تکان دادم و از جایش کنده و چهل گام به دور انداختم. آنگاه وارد دژ خیبر شدم، مرحب برای مبارزه پا پیش گذاشته و به من حمله ای کرد، من نیز به او حمله کرده و زمینی را از خونش سیراب کردم. این در حالی بود که رسول الله صلی الله علیه و آله دو نفر از اصحاب خود را از پیش بدین مأموریت فرستاده بود و آنها شکست خورده و بازگشته بودند.

شصتم اینکه من عمرو بن عبد ودّ را- که با هزار مرد جنگی برابر بود- کشتم.

شصت و یکم اینکه من از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: ای علی! مثل تو در میان امّت من مثل سوره توحید است، هر که تو را از دل دوست داشته باشد همانند کسی است که یک سوّم قرآن را خوانده، و هر که تو را از دل دوست داشته و با زبانش یاری کند گویی دو سوّم قرآن را خوانده، و هر که تو را از دل دوست داشته و با زبانش یاری کرده و با دست به تو کمک کند گویی همه قرآن را خوانده است. شصت و دوم اینکه من در همه جا و در همه جنگ ها به همراه رسول الله صلی الله علیه و آله بودم و پرچم آن حضرت در دست من بود. شصت و سوم اینکه من هرگز از میدان نبرد فرار نکردم و کسی با من به مبارزه برنخاست؛ مگر این که زمین را از خونش سیراب نمودم. شصت و چهارم اینکه روزی مرغ بریانی از بهشت برای رسول الله صلی الله علیه و آله آورده شد، آن حضرت از خدای بزرگ خواست که محبوب ترین آفریده خود در پیشگاه او را خدمت حضرتش بیاورد. پس خداوند به من توفیق داد تا در محضرش حاضر گشته و به همراه آن حضرت از آن مرغ بریان خوردم.

شصت و پنجم اینکه روزی من در مسجد نماز می خواندم که گدایی وارد شد و چیزی خواست و من در حال رکوع بودم، انگشتر خود را از انگشتم بیرون آورده و به او دادم. خداوند متعال در مورد من این آیه را فرستاد: «ولیّ و سرپرست شما تنها خدا، پیامبرش و کسانی هستند که ایمان آورده، همان کسانی که نماز را برپا داشته و در حال رکوع زکات می پردازند. » شصت و ششم اینکه به راستی که خداوند متعال دو مرتبه آفتاب را برای من بازگردانید که جز من برای کسی از امّت حضرت محمّد صلی الله علیه و آله باز نگرداند. شصت و هفتم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله دستور داد که در دوران زندگی و پس از مرگش مرا به عنوان امیر المؤمنین بخوانند و هیچ کس- جز من- بدین نام خوانده نشد. شصت و هشتم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله به من

ص: 20

فرمود: ای علی! آنگاه که روز قیامت شود منادی از میان عرش ندا در دهد که: سرور پیامبران کجاست؟ پس من برخیزم. آنگاه فریاد می زند: سرور اوصیاء کجاست؟ پس تو برمی خیزی. آنگاه رضوان کلیدهای بهشت را و مالک کلیدهای دوزخ را آورده می گویند: خداوند متعال به ما دستور فرمود که این کلیدها را به تو بدهیم و به تو عرض کنیم که شما نیز آنها را به حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه بدهید. پس تو- ای علی- قسمت کننده بهشت و دوزخ هستی.

شصت و نهم اینکه من از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: اگر تو نبودی منافقان از مؤمنان باز شناخته نمی شدند. هفتادم اینکه روزی رسول الله صلی الله علیه و آله خوابید و من، همسرم فاطمه و دو فرزندم حسن و حسین صلوات الله علیهم را نیز خوابانیده و عبای قطوانی خود را به روی ما کشید، پس خداوند در مورد ما این آیه را فرو فرستاد: «جز این نیست که همواره خدا می خواهد هرگونه پلیدی را از شما اهل بیت برطرف نماید، و شما را چنان که شایسته است [از همه گناهان و معاصی] پاک و پاکیزه گرداند. » جبرئیل عرض کرد: ای محمّد! من نیز از شما هستم، پس ششمین نفر ما جبرئیل علیه السلام است.

ص: 21

مُعْتَذِرِینَ وَ قَالُوا یَا سَیِّدَةَ النِّسَاءِ لَوْ کَانَ أَبُو الْحَسَنِ ذَکَرَ لَنَا هَذَا الْأَمْرَ مِنْ قَبْلِ أَنْ نُبْرِمَ الْعَهْدَ وَ نُحَکِّمَ الْعَقْدَ لَمَا عَدَلْنَا عَنْهُ إِلَی غَیْرِهِ فَقَالَتْ صلوات الله علیها إِلَیْکُمْ عَنِّی فَلَا عُذْرَ بَعْدَ تَعْذِیرِکُمْ وَ لَا أَمْرَ بَعْدَ تَقْصِیرِکُمْ. (1)

مرحوم شیخ طبرسی گوید: و سويد بن غفله گفت: موقعی که حضرت فاطمه صلوات الله علیها به بستر بيمارى افتاد- همان بيمارى كه منجر به فوت آن حضرت گشت-، زنان انصار و مهاجرين براى عيادت به خدمت او رسيده و گفتند: ای دختر رسول الله! با اين بيمارى چگونه شب را به صبح رساندی؟

حضرت

زهرا صلوات الله علیها نيز پس از حمد الهى و صلوات بر پدرش فرمود: به خدا سوگند در حالى شب را به صبح رساندم كه از دنياى شما ناراضى، و از مردان شما بيزارم، من آنان را پس از اینکه آزمایش کردم از نزد خویشتن راندم. من ایشان را بعد از اینکه آزمودم، ملول و محکوم کردم. چقدر قبیح است که تیزی شمشیرشان کند شده و پس از جدّ به بازی گرفتن و کوبیدن سنگ و شکافتن نیزه و تزلزل اندیشه ها و لغزش هوا ها، چه بد آنچه که پیشاپیش برای خود تدارک دیدند، و آن چیز این است که خدای قهار بر آنها خشم گرفت و دائما در عذاب خواهند بود. آنها مقام خلافت را به خود بستند و سنگینی بار آن را بر دوش خود گذاشتند و دامنه غارت های خود را گسترش دادند. افراد ظالم و ستمکار دچار دماغ سوختگی و قطع اعضا و محرومیت خواهند شد. وای بر ایشان که مقام خلافت را از خاندان رسالت، پایه های نبوت و هدایت، مهبط روح الامین و آن کسی که از امور دین و دنیا آگاه بود (یعنی حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه)، غصب و دور کردند.

آگاه باشید! همانا این عمل یک زیانکاری آشکار است. چه چیزی را از حضرت ابوالحسن علی صلوات الله علیه بد دانستند به خدا سوگند از شمشیر او، نهراسیدن از مرگ، جنگاوری بی امان، عقاب و جدال و غضب کردن برای خدای او بدشان می آید. به خدا قسم که اگر آنان بعد از واگذاری مقام خلافت را به علی صلوات الله علیه، از طریق واضح و حق و قبول حجت و برهان روشن منحرف و رویگردان می شدند، علی صلوات الله علیه ایشان را به راه راست و حق راهنمایی و هدایت می کرد و آنان را به آرامش می رساند؛ محل لجام او مجروح نمی شد؛ راننده وی رنج نمی برد؛ سوار او ملول نمی شد؛ علی صلوات الله علیه آنان را به سر چشمه ای می رساند که صاف و گوارا باشد؛ دو طرف آن پر می شد، دو طرف آن گل آلود نمی شد؛ آنها را از پر خوری باز می داشت؛ در خلوت و جلوت آنان را نصیحت می کرد؛ از دنیا و مادیات آن فایده ای نمی برد؛ از دنیا از چیزی برخوردار نمی شد، مگر به قدری که شخص تشنه آب بنوشد و شخص گرسنه قوت لا یموت برگیرد.

علی

صلوات الله علیه شخص زاهد و دروغگو و راستگو را به ایشان معرفی می کرد. خدا می فرماید: {اگر اهل قریه ها ایمان می آوردند و پرهیزکار می شدند، ما برکات آسمان و زمین را برای ایشان می فرستادیم، ولی افسوس که حق را تکذیب کردند و ما آنان را به جزای اعمال زشت و ناپسندشان رساندیم}. (سوره اعراف آیه 96) {میان این عده آن افرادی که ظلم و ستم کردند، به زودی به جزای اعمال خود خواهند رسید و معجزه و قدرتی هم نخواهند داشت}. (سوره زمر آیه 51)

بیا و بشنو! در طول عمرت روزگار مطالب شگفت آوری را به تو نشان خواهد داد! اگر تعجب می کنی، از سخنان آنان تعجب کن! کاش من می دانستم که ایشان به چه سندی استناد کردند؟ به چه تکیه گاهی اعتماد کردند؟ به چه دستگیره ای چنگ زدند؟ بر

ص: 23

علیه چه خاندانی قیام کردند! چه سرپرست و همدم بدی برگزیدند! افراد ظالم بد چیزی را برگزیدند! به خدا قسم که دنباله روان را با پیشتازان عوض کردند و عقب افتادگان را با برآمدگان. سوخته باد دماغ گروهی که گمان می کنند عمل نیکویی انجام دادند!

بدانید

که ایشان فساد می کنند، ولی نمی دانند. وای بر ایشان! آیا باید از کسی پیروی کرد که مردم را به راه حق راهنمایی می کند یا از پی کسی رفت که نمی تواند بشر را هدایت کند؟

شما را چه شده؟ چگونه قضاوت می کنید؟ به جان خودم قسم که فتنه آنان باردار حوادثی است، در انتظار باشید تا ببینید چه ثمری از آن حاصل می شود. سپس آن را نظیر یک قدح، پر از خون تازه و زهر کشنده کردند. در آن موقع است که طرفداران باطل دچار خسارت خواهند شد و بنیانگذار پیشینیان را خواهند شناخت. سپس از دنیای خود درگذرید و مطمئن باشید که گرفتار فتنه خواهید شد. مژده باد شما را به شمشیری برنده و ظلمی شدید، به فتنه ای عمومی و استبدادی از ستمکاران که اندکی شما را واگذار می کنند، آنگاه هستی شما را به یغما می برد. وا حسرتا بر شما! در کجا هدایت می شوید؟ در صورتی که هدایت از شما رخت بربست. آیا ما می توانیم شما را ملزم و مجبور به راه راست کنیم، در صورتی که شما از راه راست بیزارید؟

سوید بن غفله گوید: زنان گفته حضرت را بر مردانشان بازگو کردند. دسته ای از شخصیت های مهاجر و انصار نزد آن حضرت آمده و عذر خواهی کردند و گفتند: ای سرور زنان! اگر ابوالحسن این موضوع را برای ما پیش از آنکه پیمان را محکم کنیم و عقد وفاداری با دیگران را استحکام بخشیم می گفت، ما از او به دیگری رو نمیکردیم.

حضرت

زهرا صلوات الله علیها فرمود: از من دور شوید! عذری نمی ماند پس از تقصیر شما و امری نیست پس از کوتاهی شما.

2/6- قال الإمام الحسن العسکري صلوات الله علیه: وَ قَالَتْ فَاطِمَةُ صلوات الله علیها لِبَعْضِ النِّسَاءِ أَرْضِی أَبَوَیْ دِینِکَ مُحَمَّداً وَ عَلِیّاً بِسَخَطِ أَبَوَیْ نَسَبِکَ وَ لَا تُرْضِی أَبَوَیْ نَسَبِکَ بِسَخَطِ أَبَوَیْ دِینِکَ فَإِنَّ أَبَوَیْ نَسَبِکَ إِنْ سَخِطَا أَرْضَاهُمَا مُحَمَّدٌ وَ عَلِیٌّ صلوات الله علیهما و آلهما بِثَوَابِ جُزْءٍ مِنْ أَلْفِ أَلْفِ جُزْءٍ مِنْ سَاعَةٍ مِنْ طَاعَاتِهِمَا وَ إِنَّ أَبَوَیْ دِینِکَ إِنْ سَخِطَا لَمْ یَقْدِرْ أَبَوَا نَسَبِکَ أَنْ یُرْضِیَاهُمَا لِأَنَّ ثَوَابَ طَاعَاتِ أَهْلِ الدُّنْیَا کُلِّهِمْ لَا تَفِی بِسَخَطِهِمَا. (1)

حضرت

امام حسن عسکری صلوات الله علیه فرمودند: حضرت فاطمه صلوات الله علیها به برخی از زنان فرمود: دو پدر دینی خود محمّد و علی صلوات الله علیهما و آلهما را راضی کن، گرچه همراه با خشم پدر و مادر نژادی ات باشد. مبادا پدر و مادر نژادیت را با خشم دو پدر دینی ات راضی کنی، زیرا اگر پدر و مادر نژادی ات خشمگین شوند، محمّد و علی صلوات الله علیهما و آلهما آنها را راضی می کنند به ثواب یک جزء از یک میلیون جزء از یک ساعت اطاعت کردن تو از آن دو و اگر دو پدر دینی ات خشمگین شدند، پدر و مادر نژادی ات نمی توانند آن دو را راضی کنند، زیرا تمام ثواب اطاعت های اهل دنیا برابر با خشم محمّد و علی صلوات الله علیهما و آلهما نمی شود.

3/7- الشیخ محمد بن محمد بن النعمان المفید، عن أَحْمَدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَبْسِیِّ عَنْ حَمَّادِ بْنِ سَلَمَةَ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ زِیَادِ بْنِ وَهْبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: أَتَیْتُ فَاطِمَةَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهَا فَقُلْتُ لَهَا أَیْنَ بَعْلُکِ فَقَالَتْ عَرَجَ بِهِ جَبْرَئِیلُ إِلَی السَّمَاءِ فَقُلْتُ فِیمَا ذَا فَقَالَتْ إِنَّ نَفَراً مِنَ الْمَلَائِکَةِ تَشَاجَرُوا

ص: 24

فِی شَیْ ءٍ فَسَأَلُوا حَکَماً مِنَ الْآدَمِیِّینَ فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِمْ أَنْ تَخَیَّرُوا فَاخْتَارُوا عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه. (1)

مرحوم شیخ مفید، با سند مذکور از عبدالله بن مسعود روایت کرده که گفت: به حضور حضرت فاطمه صلوات الله علیها آمده و به وی عرض کردم: همسرتان کجاست؟ فرمود: جبرئیل او را به آسمان برده است. عرض کردم: برای چه؟ فرمود: عده ای از فرشتگان در مورد مسأله ای به مشاجره پرداخته و خواستار حَکَمی از میان آدمیان شدند. سپس خداوند به ایشان وحی فرمود که یکی را برگزینند، و آن ها حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه را برگزیدند.

ص: 25

واژگون

کرد و یارانش را مغلوب ساخت و خوار بازگشتند، و حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه با شمشیرش، ذو الفقار کسی را نزد که نجات یابد، و زمانی که می جنگید، حضرت جبرئیل در سمت راستش، و حضرت میکائیل در سمت چپش و حضرت ملک الموت پیش رویش بود.

3/10-

فرات بن إبراهیم الکوفي قَالَ حَدَّثَنِي جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ هِشَامٍ عَنْ عُبَادَةَ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَبِي مَعْمَرٍ سَعِيدِ بْنِ خُثَيْمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الضَّبِّيِّ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ شَرِيكٍ الْعَامِرِيِّ عَنْ سُلَيْمِ بْنِ قَيْسٍ عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ صلوات الله علیهما أَنَّهُ حَمِدَ اللَّهَ تَعَالَی وَ أَثْنَی عَلَیْهِ وَ قَالَ اَلسّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ اَلْمُهاجِرِینَ وَ اَلْأَنْصارِ وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ فَکَمَا أَنَّ لِلسَّابِقِینَ فَضْلَهُمْ عَلَی مَنْ بَعْدَهُمْ کَذَلِکَ لِأَبِی عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه فَضِیلَتُهُ عَلَی السَّابِقِینَ بِسَبْقِهِ السَّابِقِینَ. (1)

مرحوم شیخ فرات بن ابراهیم کوفی، با سند مذکور از سلیم بن قیس هلالی روایت کرده که گفت: حضرت امام حسن مجتبی صلوات الله علیه پس از حمد و ثنای خداوند متعال فرمود: و پیشی گیرندگان نخستین از مهاجران و انصار و کسانی که با نیکی از آنان پیروی کردند. همچنان که پیشی گیرندگان بر کسانی که پس از ایشان هستند برتری دارند، پدرم حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه نیز بر پیشی گیرندگان برتری دارد؛ چرا که وی از آنان پیشی گرفت.

ص: 27

3/13- قال الإمام الحسن العسکري صلوات الله علیه: وَ قَالَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ صلوات الله علیهما: مَنْ عَرَفَ حَقَّ أَبَوَیْهِ الْأَفْضَلَیْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ صلی الله علیهما و آلهما وَ أَطَاعَهُمَا حَقَّ طَاعَتِهِ قِیلَ لَهُ تَبَحْبَحْ فِی أَیِّ الْجِنَانِ شِئْتَ. (1)

حضرت

امام حسن عسکری صلوات الله علیه فرمودند: حضرت امام حسین صلوات الله علیه فرمود: هر کس حق دو پدر شایسته تر خود محمّد و علی صلوات الله علیهما و آلهما را بشناسد و به واقع از ایشان اطاعت کند، به او می گویند هر کجای بهشت که مایلی ساکن شو.

ص: 29

قرار دهی. رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: نام پسر حضرت هارون چه بود؟ گفت: شبر. فرمود: زبان من عربی است. گفت: پس نام او را حسن بگذار.

هنگامی

که حضرت امام حسین صلوات الله علیه متولد شد، خدای عزوجل به جبرئیل وحی کرد: پسری برای حضرت محمّد صلی الله علیه و آله متولد شده است. به زمین هبوط کن و پس از اینکه به آن حضرت تهنیت گفتی، بگو چون علی بن ابی طالب صلوات الله علیه برای تو مانند هارون است برای موسی، لذا نام پسر هارون را برای این پس برگزین. جبرئیل پس از هبوط به زمین و تبریک گفتن به رسول الله صلی الله علیه و آله، به آن حضرت گفت:علی صلوات الله علیه برای تو مانند هارون است برای موسی. پس این نوزاد را با پسر هارون همنام کن. رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: نام او چه بود؟ گفت: شبیر. فرمود: زبان من عربی است. گفت: پس نام او را حسین بگذار.

2/15-

قال الإمام الحسن العسکري صلوات الله علیه: وَ قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ صلوات الله علیهما: إِنْ کَانَ الْأَبَوَانِ إِنَّمَا عَظُمَ حَقُّهُمَا عَلَی أَوْلَادِهِمَا لِإِحْسَانِهِمَا إِلَیْهِمْ فَإِحْسَانُ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ صلوات الله علیهما و آلهما إِلَی هَذِهِ الْأُمَّةِ أَجَلُّ وَ أَعْظَمُ فَهُمَا بِأَنْ یَکُونَا أَبَوَیْهِمْ أَحَقُّ. (1)

حضرت

امام حسن عسکری صلوات الله علیه فرمودند: حضرت علی بن الحسین صلوات الله علیهما فرمود: اگر حق پدر و مادر بر فرزندانش بزرگ است، به واسطه نیکی و احسان آنها به فرزندنشان است، پس احسان و نیکی محمّد و علی صلوات الله علیهما و آلهما به این امت بزرگ تر و عظیم تر از آنها است. پس آن دو شایسته ترند که دو پدر آنها باشند.

3/16-

قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا اَلْحَسَنُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی اَلْخَطَّابِ وَ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی اَلصُّهْبَانِ جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ اَلصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ صلوات الله علیهم قَالَ: إِنَّ أَعْرَابِیّاً أَتَی رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَخَرَجَ إِلَیْهِ فِی رِدَاءٍ مُمَشَّقٍ فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ لَقَدْ خَرَجْتَ إِلَیَّ کَأَنَّکَ فَتًی فَقَالَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ نَعَمْ یَا أَعْرَابِیُّ أَنَا اَلْفَتَی اِبْنُ اَلْفَتَی أَخُو اَلْفَتَی فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ أَمَّا اَلْفَتَی فَنَعَمْ وَ کَیْفَ اِبْنُ اَلْفَتَی وَ أَخُو اَلْفَتَی فَقَالَ أَ مَا سَمِعْتَ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ - قٰالُوا سَمِعْنٰا فَتًی یَذْکُرُهُمْ یُقٰالُ لَهُ إِبْرٰاهِیمُ فَأَنَا اِبْنُ إِبْرَاهِیمَ وَ أَمَّا أَخُو اَلْفَتَی فَإِنَّ مُنَادِیاً نَادَی فِی اَلسَّمَاءِ یَوْمَ أُحُدٍ لاَ سَیْفَ إِلاَّ ذُو اَلْفَقَارِ وَ لاَ فَتَی إِلاَّ عَلِیٌّ - فَعَلِیٌّ أَخِی وَ أَنَا أَخُوهُ. (2)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابان بن عثمان از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه از پدر بزرگوارش از حضرت امام زين العابدين صلوات الله علیهما روایت کرده که فرمود: مردى باديه نشين، نزد رسول الله صلی الله علیه و آله آمد. رسول الله صلی الله عليه و آله با عبايى سرخ رنگ، بيرون آمد. باديه نشين گفت : اى محمّد! طورى بيرون آمده اى كه گويا جوان هستى؟!

فرمود:

بلى، اى باديه نشين! من جوان، فرزند جوان و برادرِ جوان هستم.

ص: 31

مرد گفت: اى محمّد! خودت جوانى، آرى؛ ولى چگونه فرزندِ جوان و برادرِ جوانى؟

فرمود:

آيا سخن خداوند عزوجل را در قرآن نشنيده اى كه مى فرمايد: «گفتند: شنيديم جوانى، از آنها [به بدى] ياد مى كرد كه به او ابراهيم گفته مى شود». (سوره انبیاء آیه 60) و من، فرزند ابراهيم هستم. و امّا برادرِ جوان هستم؛ زيرا در روز نبرد اُحد، منادى از آسمان ندا داد كه: "شمشيرى جز ذو الفقار، و جوانى جز على نيست" و على، برادر من است و من، برادر او هستم».

ص: 32

مرحوم شیخ محمد بن حسن صفار، با سند مذکور از فضیل روایت کرده که گفت: حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه فرمود: علی صلوات الله علیه از سنّت هزار پیامبر برخوردار بود.

ص: 34

2/21- الشیخ سعد بن عبد الله القمي، عن مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ الْبَغْدَادِیُّ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه إِنَّ النَّاسَ یَزْعُمُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَجَّهَ عَلِیّاً صلوات الله علیه إِلَی الْیَمَنِ لِیَقْضِیَ بَیْنَهُمْ فَقَالَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه فَمَا وَرَدَتْ عَلَیَّ قَضِیَّةٌ إِلَّا حَکَمْتُ فِیهَا بِحُکْمِ اللَّهِ وَ حُکْمِ رَسُولِهِ فَقَالَ صَدَقُوا فَقُلْتُ وَ کَیْفَ ذَاکَ وَ لَمْ یَکُنْ أُنْزِلَ الْقُرْآنُ کُلُّهُ وَ قَدْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله غَائِباً فَقَالَ کَانَ یَتَلَقَّاهُ بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ. (1)

مرحوم

سعد بن عبد الله قمی، با سند مذکور از علی بن عبدالعزیز از پدرش روایت کرده که گفت: به حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه عرض کردم: مردم گمان دارند که رسول الله صلی الله علیه و آله علی صلوات الله علیه را برای قضاوت در میان مردم به یمن فرستاد، از این رو بود که علی صلوات الله علیه فرمود: هیچ قضاوتی برای من پیش نیامد مگر اینکه به حکم خدا و رسولش صلی الله علیه و آله در آن قضاوت کردم. فرمود: راست گفته اند. عرض کردم: چگونه چنین چیزی ممکن است در حالی که خداوند هنوز همه قرآن را نازل نفرموده بود و رسول الله صلی الله علیه و آله غایب بود؟ فرمود: او آن را از روح القدس دریافت می کرد.

3/22-

الشیخ محمد بن الحسن الصفار، عن مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ الْجُعْفِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ: إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما لَدَیَّانُ النَّاسِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ قَسِیمُ اللَّهِ بَیْنَ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ لَا یَدْخُلُهُمَا دَاخِلٌ إِلَّا عَلَی أَحَدِ قِسْمَیْنِ وَ إِنَّهُ الْفَارُوقُ الْأَکْبَرُ.(2)

مرحوم شیخ محمد بن حسن صفار، از محمد بن حسین از مفضل بن عمر جعفی روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: بی تردید حضرت امیرالمؤمنین علی بن أبی طالب صلوات الله علیهما در روز قیامت پاداش دهنده مردم است و به اذن خدا تقسیم کننده مردم میان بهشت و دوزخ است، کسی وارد آن دو نمی شود مگر اینکه به یکی از دو قسمت تقسیم شده باشد و به راستی که او فاروق اکبر است.

ص: 36

به اين است كه جز اللّه، خدايى نيست و تنها و بى شريك است، يكتا، بسيط، بى نياز، قايم، شنوا، توانا، بى مبدا، بى منتها ايستاده بى پا، دانايى كه جاهل نگردد، توانايى كه عاجز نشود و بى نيازى كه محتاج نمى گردد، عادلى كه جور نكند، آفريدگار همه چيز اوست و چيزى مثل او نيست، بى شبيه، بى ضد، بى همتا، بى شريك و بى همسر است. او مقصود به عبادت و دعا و رغبت و رهبت است و اين كه محمّد صلی الله علیه و آله بنده، رسول، امين و برگزيده اوست از خلق او و افضل پيغمبران و خاتم الأنبياء و بهترين عالميان است. بعد از او پيغمبرى نيست و ملّت او مبدّل به ملّت ديگر نشود و تغيير به قواعد شريعت او راه نيابد. و نيز اين كه جميع آن چه حضرت محمّد بن عبد اللّه صلی الله علیه و آله آورده است، آن حق معلوم و آشكار است. و نيز تصديق نمودن به كتاب صادق عزيز او كه باطل از پيش و از پس او راه نيابد. فرستادۀ خداوند حكيم حميد و آن كتاب گواهى است بر همه كتاب ها و حق است از ابتدا تا انتها. ايمان داريم به محكم و متشابه آن و خاص و عام و وعده و وعيد و ناسخ و منسوخ و قصص و اخبار آن. نتواند هيچ كس از مخلوقات كه مانند آن بياورد. و نيز اين كه دليل بعد از او و حجّت بر مؤمنان و قايم به امر مسلمانان و سخن گو از جانب قرآن و دانا به احكام آن، برادر و خليفه و وصىّ و ولىّ اوست كه او را با رسول الله صلّى اللّه عليه و آله منزلت حضرت هارون است به حضرت موسى عليه السّلام و او على بن ابى طالب است، امير المؤمنين و امام المتّقين و قائد الغر المحجّلين و أفضل الوصيّين و وارث علم النّبيّين و المرسلين و بعد او حسن و حسين، سید جوانان اهل بهشت؛ آنگاه على بن الحسين زين العابدين؛ آنگاه محمّد بن على باقر علم الاوّلين؛ آنگاه جعفر بن محمّد الصّادق وارث علم الوصيّين؛ آنگاه موسى بن جعفر كاظم؛ آنگاه علىّ بن موسى الرّضا؛ آنگاه محمّد بن على؛ آنگاه على بن محمّد؛ آنگاه حسن بن على و سپس حجّت قائم منتظر، فرزند او كه رحمت هاى خدا بر تمامى ايشان باد. گواهى مى دهم كه ايشان اوصياء و امامان هستند و اين كه زمين خالى نمى شود از حجّت خدا بر خلق در هرزمان و ايشان ريسمان محكم، ائمّه هدى و حجّت بر اهل دنيا هستند تا زمانى كه زمين و آن چه بر اوست نزد خدا بازگردد. و نيز مخالف ايشان، گمراه و گمراه گر است و راه حق و هدايت را رها كرده و اين كه ايشان معبّر قرآن و بيان كنندۀ سخن رسول حق سبحان هستند. هر کس بميرد و ايشان را نشناسد بر جاهليت مرده است.

توضیح: این حدیث طولانی است، بنده فقط محل مورد نظر را از آن نقل کرده ام.

2/27-

الشیخ محمد بن الحسن الصفار، عن یعقوب بن یَزِیدَ عَنِ الحسن بن مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ صلوات الله علیه قَالَ: وَلَایَةُ عَلِیٍّ مَکْتُوبَةٌ فِی جَمِیعِ صُحُفِ الْأَنْبِیَاءِ وَ لَنْ یَبْعَثَ اللَّهُ نَبِیّاً إِلَّا بِنُبُوَّةِ مُحَمَّدٍ وَ ولایة وصیه عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمَا. (1)

مرحوم شیخ محمد بن حسن صفار، با سند مذکور از محمد بن فضیل روایت کرده که گفت: حضرت امام رضا صلوات الله علیه فرمود: ولایت علی صلوات الله علیه در کتاب های انبیاء نوشته شده، و خداوند هیچ پیامبری را مبعوث نکرده مگر با اقرار به نبوت حضرت محمد صلی الله علیه و آله و ولایت وصیش علی صلوات الله علیه.

3/28- الشیخ محمد بن مسعود العیاشي، بإسناده عَنْ أَبَانٍ أَنَّهُ دَخَلَ عَلَى أَبِي اَلْحَسَنِ اَلرِّضَا صلوات الله علیه قَالَ: فَسَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اَللَّهِ: «يٰا أَيُّهَا اَلَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اَللّٰهَ وَ أَطِيعُوا اَلرَّسُولَ وَ أُولِي اَلْأَمْرِ مِنْكُمْ». فَقَالَ: ذَلِكَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ صلوات الله علیه ثُمَّ سَكَتَ قَالَ: فَلَمَّا طَالَ سُكُوتُهُ قُلْتُ: ثُمَّ مَنْ قَالَ: ثُمَّ اَلْحَسَنُ

ص: 39

صلوات الله ثُمَّ سَكَتَ فَلَمَّا طَالَ سُكُوتُهُ قُلْتُ: ثُمَّ مَنْ؟ قَالَ: ثُمَّ اَلْحُسَيْنُ صلوات الله علیه قُلْتُ: ثُمَّ مَنْ؟ قَالَ: عَلِيُّ بْنُ اَلْحُسَيْنِ صلوات الله علیهما وَ سَكَتَ فَلَمْ يَزَلْ يَسْكُتُ عِنْدَ كُلِّ وَاحِدٍ حَتَّى أُعِيدَ اَلْمَسْأَلَةَ فَيَقُولُ حَتَّى سَمَّاهُمْ إِلَى آخِرِهِمْ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِمْ. (1)

مرحوم شیخ عیاشی، با سند خویش از ابان روایت کرده که گفت: روزی بر حضرت امام رضا صلوات الله علیه وارد شدم و از آن حضرت در باره آیه: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعواْ اللّهَ وَأَطِیعواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ». (سوره نساء آیه 59) پرسیدم؛ فرمود: مقصود از ولی امر حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما است و سپس سکوت کرد.

ابان می گوید: زمانی که سکوت آن حضرت به طول انجامید، عرضه داشتم: سپس چه کسی؟ فرمود: سپس حسن صلوات الله علیه، و بعد سکوت کرد، و زمانی که سکوت شان طولانی شد، عرض کردم: و سپس چه کسی؟ فرمود: سپس حسین صلوات الله علیه. گفتم: و بعد از آن چه کسی؟ فرمود: علی بن الحسین صلوات الله علیهما، و سکوت کرد. و همچنان به نام هر یک که می رسید، سکوت می کرد تا این که من پرسش را تکرار می کردم و ایشان پاسخ می دادند تا این که نام همه را تا آخرین نفر فرمودند.

ص: 40

3/31- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ عَلِیُّ بْنُ حَسَّانَ لِأَبِی جَعْفَرٍ صلوات الله علیه یَا سَیِّدِی إِنَّ اَلنَّاسَ یُنْکِرُونَ عَلَیْکَ حَدَاثَةَ سِنِّکَ فَقَالَ وَ مَا یُنْکِرُونَ مِنْ ذَلِکَ قَوْلَ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَقَدْ قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِنَبِیِّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: «قُلْ هٰذِهِ سَبِیلِی أَدْعُوا إِلَی اَللّٰهِ عَلیٰ بَصِیرَةٍ أَنَا وَ مَنِ اِتَّبَعَنِی» فَوَ اَللَّهِ مَا تَبِعَهُ إِلاَّ عَلِیٌّ صلوات الله علیه وَ لَهُ تِسْعُ سِنِینَ وَ أَنَا اِبْنُ تِسْعِ سِنِینَ. (1)

مرحوم

ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از علی بن حسان روایت کرده که گفت: به حضرت امام محمد تقی جواد صلوات الله علیه عرض کردم: آقای من! مردم به خردسالی شما اعتراض دارند، فرمود: چه اعتراضی دارند، در صورتی که خدای عز و جل به رسولش صلّی اللّٰه علیه و آله فرموده است: «بگو این راه من است. من و کسی که از من پیروی کرده با بصیرت کامل به سوی خداوند می خوانیم». (سوره یوسف آیه 108) و به خدا کسی جز علی صلوات الله علیه از او پیروی نکرده و او نه سال داشت و من هم نه ساله ام.

ص: 42

3/34- قال الشیخ أبي منصور أحمد بن علي بن أبي طالب الطبرسي: وَ مِمَّا أَجَابَ بِهِ أَبُو اَلْحَسَنِ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ اَلْعَسْکَرِیُّ صلوات الله علیهما فِی رِسَالَتِهِ إِلَی أَهْلِ اَلْأَهْوَازِ حِینَ سَأَلُوهُ عَنِ اَلْجَبْرِ وَ اَلتَّفْوِیضِ أَنْ قَالَ اِجْتَمَعَتِ اَلْأُمَّةُ قَاطِبَةً لاَ اِخْتِلاَفَ بَیْنَهُمْ فِی ذَلِکَ أَنَّ اَلْقُرْآنَ حَقٌّ لاَ رَیْبَ فِیهِ عِنْدَ جَمِیعِ فِرَقِهَا فَهُمْ فِی حَالَةِ اَلْإِجْمَاعِ عَلَیْهِ مُصِیبُونَ وَ عَلَی تَصْدِیقِ مَا أَنْزَلَ اَللَّهُ مُهْتَدُونَ وَ لِقَوْلِ اَلنَّبِیِّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لاَ تَجْتَمِعُ أُمَّتِی عَلَی ضَلاَلَةٍ فَأَخْبَرَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ أَنَّ مَا اِجْتَمَعَتْ عَلَیْهِ اَلْأُمَّةُ وَ لَمْ یُخَالِفْ بَعْضُهَا بَعْضاً هُوَ اَلْحَقُّ فَهَذَا مَعْنَی اَلْحَدِیثِ لاَ مَا تَأَوَّلَهُ اَلْجَاهِلُونَ وَ لاَ مَا قَالَهُ اَلْمُعَانِدُونَ وَ مِنْ إِبْطَالِ حُکْمِ اَلْکِتَابِ وَ اِتِّبَاعِ حُکْمِ اَلْأَحَادِیثِ اَلْمُزَوَّرَةِ وَ اَلرِّوَایَاتِ اَلْمُزَخْرَفَةِ اِتِّبَاعُ اَلْأَهْوَاءِ اَلْمُرْدِیَةِ اَلْمُهْلِکَةِ اَلَّتِی تُخَالِفُ نَصَّ اَلْکِتَابِ وَ تَحْقِیقَ اَلْآیَاتِ اَلْوَاضِحَاتِ اَلنَّیِّرَاتِ وَ نَحْنُ نَسْأَلُ اَللَّهَ أَنْ یُوَفِّقَنَا لِلصَّوَابِ وَ یَهْدِیَنَا إِلَی اَلرَّشَادِ ثُمَّ قَالَ صلوات الله علیه فَإِذَا شَهِدَ اَلْکِتَابُ بِتَصْدِیقِ خَبَرٍ وَ تَحْقِیقِهِ فَأَنْکَرَتْهُ طَائِفَةٌ مِنَ اَلْأُمَّةِ وَ عَارَضَتْهُ بِحَدِیثٍ مِنْ هَذِهِ اَلْأَحَادِیثِ اَلْمُزَوَّرَةِ فَصَارَتْ بِإِنْکَارِهَا وَ دَفْعِهَا اَلْکِتَابَ کُفَّاراً ضُلاَّلاً وَ أَصَحُّ خَبَرٍ مَا عُرِفَ تَحْقِیقُهُ مِنَ اَلْکِتَابِ مِثْلُ اَلْخَبَرِ اَلْمُجْمَعِ عَلَیْهِ مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ حَیْثُ قَالَ إِنِّی مُسْتَخْلِفٌ فِیکُمْ خَلِیفَتَیْنِ کِتَابَ اَللَّهِ وَ عِتْرَتِی مَا إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا بَعْدِی وَ إِنَّهُمَا لَنْ یَفْتَرِقَا حَتَّی یَرِدَا عَلَیَّ اَلْحَوْضَ وَ اَللَّفْظَةُ اَلْأُخْرَی عَنْهُ فِی هَذَا اَلْمَعْنَی بِعَیْنِهِ قَوْلُهُ صلی الله علیه و آله إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمُ اَلثَّقَلَیْنِ کِتَابَ اَللَّهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیْتِی وَ إِنَّهُمَا لَمْ یَفْتَرِقَا حَتَّی یَرِدَا عَلَیَّ اَلْحَوْضَ مَا إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا فَلَمَّا وَجَدْنَا شَوَاهِدَ هَذَا اَلْحَدِیثِ نَصّاً فِی کِتَابِ اَللَّهِ مِثْلَ قَوْلِهِ إِنَّمٰا وَلِیُّکُمُ اَللّٰهُ وَ رَسُولُهُ وَ اَلَّذِینَ آمَنُوا اَلَّذِینَ یُقِیمُونَ اَلصَّلاٰةَ وَ یُؤْتُونَ اَلزَّکٰاةَ وَ هُمْ رٰاکِعُونَ ثُمَّ اِتَّفَقَتْ رِوَایَاتُ اَلْعُلَمَاءِ فِی ذَلِکَ لِأَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه أَنَّهُ تَصَدَّقَ بِخَاتَمِهِ وَ هُوَ رَاکِعٌ فَشَکَرَ اَللَّهُ ذَلِکَ لَهُ وَ أَنْزَلَ اَلْآیَةَ فِیهِ ثُمَّ وَجَدْنَا رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَدْ أَبَانَهُ مِنْ أَصْحَابِهِ بِهَذِهِ اَللَّفْظَةِ مَنْ کُنْتُ مَوْلاَهُ فَعَلِیٌّ مَوْلاَهُ- اَللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاَهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ قَوْلِهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ عَلِیٌّ یَقْضِی دَیْنِی وَ یُنْجِزُ مَوْعِدِی وَ هُوَ خَلِیفَتِی عَلَیْکُمْ بَعْدِی وَ قَوْلِهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ حَیْثُ اِسْتَخْلَفَهُ عَلَی اَلْمَدِینَةِ فَقَالَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ أَ تُخَلِّفُنِی عَلَی اَلنِّسَاءِ وَ اَلصِّبْیَانِ؟ فَقَالَ أَ مَا تَرْضَی أَنْ تَکُونَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی إِلاَّ أَنَّهُ لاَ نَبِیَّ بَعْدِی فَعَلِمْنَا أَنَّ اَلْکِتَابَ شَهِدَ بِتَصْدِیقِ هَذِهِ اَلْأَخْبَارِ وَ تَحْقِیقِ هَذِهِ اَلشَّوَاهِدِ فَلَزِمَ اَلْأُمَّةَ اَلْإِقْرَارُ بِهَا إِذَا کَانَتْ هَذِهِ اَلْأَخْبَارُ وَافَقَتِ اَلْقُرْآنَ وَ وَافَقَ اَلْقُرْآنُ هَذِهِ اَلْأَخْبَارَ- فَلَمَّا وَجَدْنَا ذَلِکَ مُوَافِقاً لِکِتَابِ اَللَّهِ وَ وَجَدْنَا کِتَابَ اَللَّهِ لِهَذِهِ اَلْأَخْبَارِ مُوَافِقاً وَ عَلَیْهَا دَلِیلاً کَانَ اَلاِقْتِدَاءُ بِهَذِهِ اَلْأَخْبَارِ فَرْضاً لاَ یَتَعَدَّاهُ إِلاَّ أَهْلُ اَلْعِنَادِ وَ اَلْفَسَادِ ثُمَّ قَالَ صلوات الله علیه وَ مُرَادُنَا وَ قَصْدُنَا اَلْکَلاَمُ فِی اَلْجَبْرِ وَ اَلتَّفْوِیضِ وَ شَرْحِهِمَا وَ بَیَانِهِمَا وَ إِنَّمَا قَدَّمْنَا مَا قَدَّمْنَا لِیَکُونَ اِتِّفَاقُ اَلْکِتَابِ وَ اَلْخَبَرِ إِذَا اِتَّفَقَا دَلِیلاً لِمَا أَرَدْنَاهُ وَ قُوَّةً لِمَا نَحْنُ مُبَیِّنُوهُ مِنْ ذَلِکَ إِنْ شَاءَ اَللَّهُ. (1)

مرحوم شیخ طبرسی می گوید: و از جمله پاسخ هايى كه حضرت امام علی النقی هادى صلوات الله علیه در مسأله جبر و تفويض در نامه اش به اهل اهواز نگاشت اين بود كه فرمود: در اين مورد تمام امّت بدون اختلاف به اجماع رسيده اند كه: قرآن بى هيچ شكّ و ترديدى نزد تمام فرقه ها حقّ است، و اهل اسلام در حالت اجتماع با آن موافقند و بر تصديق آيات آن هدايت شده اند، به

ص: 44

خاطر اين فرمايش نبوىّ كه: «امّت من بر هيچ گمراهى و ضلالتى اجماع نخواهند كرد»، و آن حضرت با اين فرمايش اطّلاع داده آنچه امّت در آن بدون اختلاف به اجماع رسند حقّ محض است، و اين معنى حديث است نه آنچه نابخردان آن را تأويل مى كنند، و نه آن احاديث مزوّره و روايات مزخرفه اى كه معاندين براى ابطال قرآن دست بدامن آنها مى شوند، و در راه مخالفت با نصّ صريح قرآن پيروى هواى نفس هلاك كننده خود را مى كنند، و به تحقيق آيات واضح و روشن قرآن مى پردازند، و از خداوند مسألت مى نماييم تا ما را موفّق به راه صواب و هدايت به ارشاد گرداند. سپس فرمود: وقتى آيه اى از قرآن خبرى را تصديق و تحقيق نمود، پس فرقه اى از مسلمين كه منكر آن شده و آن را با حديثى از احاديث مزوّره تعارض داشتند، همگى با اين انكار و دفع قرآن كافر و گمراه گردند، و صحيح ترين خبرى كه تحقيق آن از قرآن به دست مى آيد حديثى است اجماعى از رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله آنجا كه فرموده: «من دو چيز براى شما پس از خود به جاى مى گذارم، كتاب خدا و عترت خود، اگر دست به دامن آن دو شويد هرگز پس از من گمراه نخواهيد شد، و آن دو تا روزى كه در حوض بر من درآيند از هم جدا نمى گردند»، و همين حديث با لفظ ديگرى هم از آن حضرت در اين معنى نقل شده كه: «من دو چيز گرانبها براى شما مى نهم: كتاب خدا و عترت خود؛ اهل بيتم، و آن دو تا وقتى كه در حوض بر من وارد شوند از هم جدا نمى شوند، اگر دست به دامن آن دو شويد هرگز گمراه نخواهيد شد» پس وقتى ما شواهد اين حديث را در نصّ قرآن يافتيم؛ مانند اين آيه: «هر آينه ولىّ و سرپرست شما خدا و رسول او و كسانى از اهل ايمان هستند كه نماز را بر پاى مى دارند و زكات را مى پردازند در حالى كه ركوع مى كنند» (سوره مائده آیه 55)، سپس تمام روايات علما در اين آيه متّفق است: فرد مذكور (مؤمنی كه در حال ركوع زكات داد) حضرت امير المؤمنين صلوات الله علیه مى باشد، و نقل كرده اند كه آن حضرت انگشترى خود را در حال ركوع به صدقه داد، و خداوند در قدردانى از او آن آيه را نازل فرمود، سپس در تأييد همين مطلب به اين حديث نبوىّ بر مى خوريم كه فرموده: «هر كس را من مولاى او هستم پس علىّ مولاى اوست، خدايا با دوستانش دوستى کن و با دشمنانش دشمنی»، و اين فرمايش رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله كه فرمود: «علىّ دين مرا قضا مى كند و وعده ام را عملى مى سازد، و بعد از من او خليفه بر شما است»، و اين گفتار آن حضرت آنجا كه او را بر اهل مدينه خليفه خود ساخته در پاسخ به گفته او- كه: یا رسول الله! آيا مرا با زنان و كودكان باقى مى نهى! - فرمود: «مگر خشنود نمى شوى كه منزلت تو نزد من همچون منزلت هارون نزد موسى باشد جز آنكه بعد از من ديگر پيامبرى نخواهد بود»، پس ما نيز دريافتيم كه قرآن به تصديق اين اخبار و روشن شدن اين شواهد گواهى داده، پس امّت ملزم به اقرار آن شدند چرا كه اين اخبار موافق با قرآن است، و قرآن نيز با آن احاديث سازگار و موافق مى باشد، پس هنگامى كه قرآن و اخبار را هر كدام موافق و مؤيّد و دليل ديگرى يافتيم ديگر اقتداى به اين احاديث بر همه فرض و واجب است و جز اهل عناد و فساد به آن تعدّى و بى احترامى نمى كند.

سپس حضرت امام علی النقی هادى صلوات الله علیه فرمود: و مراد و قصد اصلى ما سخن در باره جبر و تفويض و شرح و بيان آن دو بود، و نظر ما از آنچه در مقدّمه گفتيم تنها بيان اتّفاق و همراهى قرآن و حديث بود كه هر گاه با هم متّفق باشند دليل و راهنماى ما در قصد اصلى ما و نيرويى در بيان مطالبى كه مى گويم به خواست خدا خواهند بود - آخر روایت.

ص: 45

توضیح: این حدیث طولانی است و در ادامه حضرت امام هادی صلوات الله علیه به شرح مسئله جبر و تفویض می پردازند و آن مسئله را به صورت شفاف بیان می فرمایند.

ص: 46

روى او در حركتند، و جبرئيل به جهت اينكه در سمت راست على صلوات الله علیه است به ميكائيل افتخار مى كند، و ميكائيل هم به اسرافيل و عزرائيل مباهات مى نمايد، چنان كه در ميان ندماى پادشاه آنكه در جانب راست او مى نشيند بر نديم سمت چپى افتخار مى كند».

و همچنين رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله مى فرمود: شريفترين ملائكه نزد خدا كسى است كه بيشتر اظهار محبّت در باره على صلوات الله علیه مى كند. و سوگند ملائكه در ميان خودشان اين جمله است: «سوگند به آنكه على صلوات الله علیه را پس از محمّد صلی الله علیه و آله بر جميع خلائق شرافت بخشيد».

و باز مى فرمود: فرشتگان آسمان و پرده ها اشتياق شديدى به زيارت على بن ابى طالب صلوات الله علیه دارند، چنان كه مادر مهربان علاقمند به ديدن اولاد صالح خود است.

بارى با شنيدن اين سخنان بود كه ناصبيان مى گفتند: تا كى محمّد از قول جبرئيل و ميكائيل و ساير فرشتگان مطالبى را در فضائل و مناقب على بن ابي طالب نقل خواهد كرد؟! و تا چه وقت خداوند متعال تمام توجّهش به على است؟! ما از خدا و ملائكه و جبرئيل و ميكائيلى كه بعد از محمّد تنها علاقه آنها به على بن ابى طالب است بی زاريم! از تمام پيامبرانى كه على را پس از محمّد بر ديگران برترى مى دهند تبرّى مى جوييم!

2/36-

قال الامام الحسن الزکی العسكري صلوات الله علیه: إِذَا قَعَدَ الْمُصَلِّي لِلتَّشَهُّدِ الْأَوَّلِ وَ التَّشَهُّدِ الثَّانِي قَالَ اللَّهُ تَعَالَى يَا مَلَائِكَتِي قَدْ قَضَى خِدْمَتِي وَ عِبَادَتِي وَ قَعَدَ يُثْنِي عَلَيَّ وَ يُصَلِّي عَلَى مُحَمَّدٍ صلی اللّه علیه وآله نَبِيِّي لَأُثْنِيَنَّ عَلَيْهِ فِي مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ لَأُصَلِّيَنَّ عَلَى رُوحِهِ فِي الْأَرْوَاحِ فَإِذَا صَلَّى عَلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ صلوات الله علیه فِي صَلَاتِهِ قَالَ لَأُصَلِّيَنَّ عَلَيْكَ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَيْهِ وَ لَأَجْعَلَنَّهُ شَفِيعَكَ كَمَا اسْتَشْفَعْتَ به فَإِذَا سَلَّمَ مِنْ صَلَاتِهِ سَلَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ عَلَيْهِ مَلَائِكَته. (1)

حضرت

امام حسن عسکری صلوات الله علیه فرمودند: زمانی که نمازگزار به تشهد اول یا دوم می نشیند خداوند تعالی می فرماید ای ملائکه من! این شخص خدمت و عبادت مرا به انجام رساند، نشست و ثنای مرا گفت و بر حضرت محمد صلی اللّه علیه و آله پیامبرم صلوات فرستاد، پس من نیز در ملکوت آسمان و زمین او را ثنا گفته و بر روحش در میان ارواح صلوات می فرستم، پس هنگامی که در نمازش بر حضرت امیر المومنین صلوات الله علیه صلوات فرستد خداوند تعالی می فرماید بر تو صلوات می فرستم چنان که بر او صلوات فرستادی و حال که شفاعتش را طلب کردی، علی صلوات الله علیه را شفیع تو قرار می دهم و هنگامی که سلام می دهد خداوند و ملائکه به او سلام می دهند.

3/37- قال الشیخ أبي منصور أحمد بن علي بن أبي طالب الطبرسي: فَمِنْ ذَلِکَ مَا حَدَّثَنِی بِهِ اَلسَّیِّدُ اَلْعَالِمُ اَلْعَابِدُ أَبُو جَعْفَرٍ مَهْدِیُّ بْنُ أَبِی حَرْبٍ اَلْحُسَیْنِیُّ اَلْمَرْعَشِیُّ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِی اَلشَّیْخُ اَلصَّدُوقُ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ اَلدُّورْیَسْتِیُّ رَحْمَةُ اَللَّهِ عَلَیْهِ قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ قَالَ حَدَّثَنِی اَلشَّیْخُ اَلسَّعِیدُ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ بَابَوَیْهِ اَلْقُمِّیُّ رَحِمَهُ اَللَّهُ قَالَ حَدَّثَنِی أَبُو اَلْحَسَنِ مُحَمَّدُ بْنُ اَلْقَاسِمِ اَلْمُفَسِّرُ اَلْأَسْتَرْآبَادِیُّ قَالَ حَدَّثَنِی أَبُو یَعْقُوبَ یُوسُفُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ وَ أَبُو اَلْحَسَنِ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدِ

ص: 48

بْنِ سَیَّارٍ وَ کَانَا مِنَ اَلشِّیعَةِ اَلْإِمَامِیَّةِ قَالاَ حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ اَلْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ اَلْعَسْکَرِیُّ صلوات الله علیهما عَنْ عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ زَیْنِ اَلْعَابِدِینَ صلوات الله علیهما أَنَّهُ قَالَ: کَانَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه قَاعِداً ذَاتَ یَوْمٍ فَأَقْبَلَ إِلَیْهِ رَجُلٌ مِنَ اَلْیُونَانِیِّینَ اَلْمُدَّعِینَ لِلْفَلْسَفَةِ وَ اَلطِّبِّ فَقَالَ لَهُ یَا أَبَا اَلْحَسَنِ بَلَغَنِی خَبَرُ صَاحِبِکَ وَ أَنَّ بِهِ جُنُوناً وَ جِئْتُ لِأُعَالِجَهُ فَلَحِقْتُهُ قَدْ مَضَی لِسَبِیلِهِ وَ فَاتَنِی مَا أَرَدْتُ مِنْ ذَلِکَ وَ قَدْ قِیلَ لِی إِنَّکَ اِبْنُ عَمِّهِ وَ صِهْرُهُ وَ أَرَی بِکَ صُفَاراً قَدْ عَلاَکَ وَ سَاقَیْنِ دَقِیقَیْنِ وَ لَمَا أَرَاهُمَا تَقِلاَّنِکَ فَأَمَّا اَلصُّفَارُ فَعِنْدِی دَوَاؤُهُ وَ أَمَّا اَلسَّاقَانِ اَلدَّقِیقَانِ فَلاَ حِیلَةَ لِی لِتَغْلِیظِهِمَا وَ اَلْوَجْهُ أَنْ تَرْفُقَ بِنَفْسِکَ فِی اَلْمَشْیِ تُقَلِّلُهُ وَ لاَ تُکَثِّرُهُ- وَ فِیمَا تَحْمِلُهُ عَلَی ظَهْرِکَ وَ تَحْتَضِنُهُ بِصَدْرِکَ أَنْ تُقَلِّلَهُمَا وَ لاَ تُکَثِّرَهُمَا فَإِنَّ سَاقَیْکَ دَقِیقَانِ لاَ یُؤْمَنُ عِنْدَ حَمْلِ ثَقِیلٍ اِنْقِصَافُهُمَا وَ أَمَّا اَلصُّفَارُ فَدَوَاؤُهُ عِنْدِی وَ هُوَ هَذَا وَ أَخْرَجَ دَوَاءَهُ وَ قَالَ - هَذَا لاَ یُؤْذِیکَ وَ لاَ یَخِیسُکَ وَ لَکِنَّهُ تَلْزَمُکَ حِمْیَةٌ مِنَ اَللَّحْمِ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً ثُمَّ یُزِیلُ صُفَارَکَ فَقَالَ لَهُ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه قَدْ ذَکَرْتَ نَفْعَ هَذَا اَلدَّوَاءِ لِصُفَارِی فَهَلْ تَعْرِفُ شَیْئاً یَزِیدُ فِیهِ وَ یَضُرُّهُ؟ فَقَالَ اَلرَّجُلُ بَلَی حَبَّةٌ مِنْ هَذَا وَ أَشَارَ إِلَی دَوَاءٍ مَعَهُ وَ قَالَ إِنْ تَنَاوَلَهُ إِنْسَانٌ وَ بِهِ صُفَارٌ أَمَاتَهُ مِنْ سَاعَتِهِ وَ إِنْ کَانَ لاَ صُفَارَ بِهِ صَارَ بِهِ صُفَارٌ حَتَّی یَمُوتَ فِی یَوْمِهِ فَقَالَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه فَأَرِنِی هَذَا اَلضَّارَّ فَأَعْطَاهُ إِیَّاهُ فَقَالَ لَهُ کَمْ قَدْرُ هَذَا قَالَ قَدْرُهُ مِثْقَالَیْنِ سَمٌّ نَاقِعٌ قَدْرُ کُلِّ حَبَّةٍ مِنْهُ یَقْتُلُ رَجُلاً فَتَنَاوَلَهُ عَلِیٌّ صلوات الله علیه فَقَمَحَهُ وَ عَرِقَ عَرَقاً خَفِیفاً وَ جَعَلَ اَلرَّجُلُ یَرْتَعِدُ وَ یَقُولُ فِی نَفْسِهِ اَلْآنَ أُوخَذُ بِابْنِ أَبِی طَالِبٍ وَ یُقَالُ قَتَلْتَهُ وَ لاَ یُقْبَلُ مِنِّی قَوْلِی إِنَّهُ هُوَ اَلْجَانِی عَلَی نَفْسِهِ فَتَبَسَّمَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه وَ قَالَ یَا عَبْدَ اَللَّهِ أَصَحُّ مَا کُنْتُ بَدَناً اَلْآنَ لَمْ یَضُرَّنِی مَا زَعَمْتَ أَنَّهُ سَمٌّ ثُمَّ قَالَ فَغَمِّضْ عَیْنَیْکَ فَغَمَّضَ ثُمَّ قَالَ اِفْتَحْ عَیْنَیْکَ فَفَتَحَ وَ نَظَرَ إِلَی وَجْهِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه فَإِذَا هُوَ أَبْیَضُ أَحْمَرُ مُشْرَبٌ حُمْرَةً فَارْتَعَدَ اَلرَّجُلُ لِمَا رَآهُ وَ تَبَسَّمَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه وَ قَالَ أَیْنَ اَلصُّفَارُ اَلَّذِی زَعَمْتَ أَنَّهُ بِی؟ فَقَالَ وَ اَللَّهِ لَکَأَنَّکَ لَسْتَ مَنْ رَأَیْتُ قَبْلُ کُنْتَ مُصْفَارّاً فَإِنَّکَ اَلْآنَ مُوَرَّدٌ فَقَالَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه فَزَالَ عَنِّی اَلصُّفَارُ اَلَّذِی تَزْعُمُ أَنَّهُ قَاتِلِی وَ أَمَّا سَاقَایَ هَاتَانِ وَ مَدَّ رِجْلَیْهِ وَ کَشَفَ عَنْ سَاقَیْهِ فَإِنَّکَ زَعَمْتَ أَنِّی أَحْتَاجُ إِلَی أَنْ أَرْفُقَ بِبَدَنِی فِی حَمْلِ مَا أَحْمِلُ عَلَیْهِ لِئَلاَّ یَنْقَصِفَ اَلسَّاقَانِ وَ أَنَا أُرِیکَ أَنَّ طِبَّ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی خِلاَفِ طِبِّکَ وَ ضَرَبَ بِیَدِهِ إِلَی أُسْطُوَانَةِ خَشَبٍ عَظِیمَةٍ عَلَی رَأْسِهَا سَطْحُ مَجْلِسِهِ اَلَّذِی هُوَ فِیهِ وَ فَوْقَهُ حُجْرَتَانِ إِحْدَاهُمَا فَوْقَ اَلْأُخْرَی وَ حَرَّکَهَا فَاحْتَمَلَهَا فَارْتَفَعَ اَلسَّطْحُ وَ اَلْحِیطَانُ وَ فَوْقَهُمَا اَلْغُرْفَتَانِ فَغُشِیَ عَلَی اَلْیُونَانِیِّ فَقَالَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه صُبُّوا عَلَیْهِ مَاءً فَصَبُّوا عَلَیْهِ مَاءً فَأَفَاقَ وَ هُوَ یَقُولُ وَ اَللَّهِ مَا رَأَیْتُ کَالْیَوْمِ عَجَباً فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ صلوات الله علیه هَذِهِ قُوَّةُ اَلسَّاقَیْنِ اَلدَّقِیقَیْنِ وَ اِحْتِمَالُهُمَا أَ فِی طِبِّکَ هَذَا یَا یُونَانِیُّ فَقَالَ اَلْیُونَانِیُّ أَ مِثْلَکَ کَانَ مُحَمَّدٌ؟ فَقَالَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه وَ هَلْ عِلْمِی إِلاَّ مِنْ عِلْمِهِ وَ عَقْلِی إِلاَّ مِنْ عَقْلِهِ وَ قُوَّتِی إِلاَّ مِنْ قُوَّتِهِ وَ لَقَدْ أَتَاهُ ثَقَفِیٌّ وَ کَانَ أَطَبَّ اَلْعَرَبِ فَقَالَ لَهُ إِنْ کَانَ بِکَ جُنُونٌ دَاوَیْتُکَ - فَقَالَ لَهُ مُحَمَّدٌ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَ تُحِبُّ أَنْ أُرِیَکَ آیَةً تَعْلَمُ بِهَا غِنَایَ مِنْ طِبِّکَ وَ حَاجَتَکَ إِلَی طِبِّی؟ قَالَ نَعَمْ قَالَ أَیَّ آیَةٍ تُرِیدُ؟ قَالَ تَدْعُو ذَلِکَ اَلْعَذْقَ وَ أَشَارَ إِلَی نَخْلَةٍ سَحُوقٍ فَدَعَاهُ فَانْقَلَعَ أَصْلُهَا مِنَ اَلْأَرْضِ وَ هِیَ تَخُدُّ اَلْأَرْضَ خَدّاً حَتَّی وَقَفَتْ بَیْنَ یَدَیْهِ فَقَالَ لَهُ أَ کَفَاکَ؟ قَالَ لاَ قَالَ فَتُرِیدُ مَا ذَا قَالَ تَأْمُرُهَا أَنْ تَرْجِعَ إِلَی حَیْثُ جَاءَتْ مِنْهُ وَ تَسْتَقِرَّ فِی

ص: 49

مَقَرِّهَا اَلَّذِی اِنْقَلَعَتْ مِنْهُ فَأَمَرَهَا فَرَجَعَتْ وَ اِسْتَقَرَّتْ فِی مَقَرِّهَا - فَقَالَ اَلْیُونَانِیُّ لِأَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه هَذَا اَلَّذِی تَذْکُرُهُ عَنْ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ غَائِبٍ عَنِّی وَ أَنَا أُرِیدُ أَنْ أَقْتَصِرَ مِنْکَ عَلَی أَقَلَّ مِنْ ذَلِکَ أَتَبَاعَدُ عَنْکَ فَادْعُنِی وَ أَنَا لاَ أَخْتَارُ اَلْإِجَابَةَ فَإِنْ جِئْتَ بِی إِلَیْکَ فَهِیَ آیَةٌ قَالَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه إِنَّمَا یَکُونُ آیَةً لَکَ وَحْدَکَ لِأَنَّکَ تَعْلَمُ مِنْ نَفْسِکَ أَنَّکَ لَمْ تُرِدْهُ وَ أَنِّی أَزَلْتُ اِخْتِیَارَکَ مِنْ غَیْرِ أَنْ بَاشَرْتَ مِنِّی شَیْئاً أَوْ مِمَّنْ أَمَرْتُهُ بِأَنْ یُبَاشِرَکَ أَوْ مِمَّنْ قَصَدَ إِلَی اِخْتِیَارِکَ وَ إِنْ لَمْ آمُرْهُ إِلاَّ مَا یَکُونُ مِنْ قُدْرَةِ اَللَّهِ اَلْقَاهِرَةِ وَ أَنْتَ یَا یُونَانِیُّ یُمْکِنُکَ أَنْ تَدَّعِیَ وَ یُمْکِنُ غَیْرَکَ أَنْ یَقُولَ إِنِّی وَاطَأْتُکَ عَلَی ذَلِکَ فَاقْتَرِحْ إِنْ کُنْتَ مُقْتَرِحاً مَا هُوَ آیَةٌ لِجَمِیعِ اَلْعَالَمِینَ قَالَ لَهُ اَلْیُونَانِیُّ إِنْ جَعَلْتَ اَلاِقْتِرَاحَ إِلَیَّ فَأَنَا أَقْتَرِحُ أَنْ تُفَصِّلَ أَجْزَاءَ تِلْکَ اَلنَّخْلَةِ وَ تُفَرِّقَهَا وَ تُبَاعِدَ مَا بَیْنَهَا ثُمَّ تَجْمَعَهَا وَ تُعِیدَهَا کَمَا کَانَتْ فَقَالَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه هَذِهِ آیَةٌ وَ أَنْتَ رَسُولِی إِلَیْهَا یَعْنِی إِلَیاَلنَّخْلَةِ فَقُلْ لَهَا إِنَّ وَصِیَّ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله یَأْمُرُ أَجْزَاءَکِ أَنْ تَتَفَرَّقَ وَ تَتَبَاعَدَ فَذَهَبَ فَقَالَ لَهَا ذَلِکَ فَتَفَاصَلَتْ وَ تَهَافَتَتْ وَ تَنَثَّرَتْ وَ تَصَاغَرَتْ أَجْزَاؤُهَا حَتَّی لَمْ یُرَ لَهَا عَیْنٌ وَ لاَ أَثَرٌ حَتَّی کَأَنْ لَمْ تَکُنْ هُنَاکَ نَخْلَةٌ قَطُّ فَارْتَعَدَتْ فَرَائِصُ اَلْیُونَانِیِّ وَ قَالَ یَا وَصِیَّ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اَللَّهِ قَدْ أَعْطَیْتَنِی اِقْتِرَاحِیَ اَلْأَوَّلَ فَأَعْطِنِی اَلْآخَرَ فَأْمُرْهَا أَنْ تَجْتَمِعَ وَ تَعُودَ کَمَا کَانَتْ فَقَالَ أَنْتَ رَسُولِی إِلَیْهَا فَعُدْ فَقُلْ لَهَا یَا أَجْزَاءَ اَلنَّخْلَةِ إِنَّ وَصِیَّ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اَللَّهِ یَأْمُرُکِ أَنْ تَجْتَمِعِی کَمَا کُنْتِ وَ أَنْ تَعُودِی فَنَادَی اَلْیُونَانِیُّ فَقَالَ ذَلِکَ فَارْتَفَعَتْ فِی اَلْهَوَاءِ کَهَیْئَةِ اَلْهَبَاءِ اَلْمَنْثُورِ ثُمَّ جَعَلَتْ تَجْتَمِعُ جُزْءٌ جُزْءٌ مِنْهَا حَتَّی تَصَوَّرَ لَهَا اَلْقُضْبَانُ وَ اَلْأَوْرَاقُ وَ أُصُولُ اَلسَّعَفِ وَ شَمَارِیخُ اَلْأَعْذَاقِ ثُمَّ تَأَلَّفَتْ وَ تَجَمَّعَتْ وَ تَرَکَّبَتْ وَ اِسْتَطَالَتْ وَ عَرَضَتْ وَ اِسْتَقَرَّ أَصْلُهَا فِی مَقَرِّهَا وَ تَمَکَّنَ عَلَیْهَا سَاقُهَا وَ تَرَکَّبَ عَلَی اَلسَّاقِ قُضْبَانُهَا وَ عَلَی اَلْقُضْبَانِ أَوْرَاقُهَا وَ فِی أَمْکِنَتِهَا أَعْذَاقُهَا وَ کَانَتْ فِی اَلاِبْتِدَاءِ شَمَارِیخُهَا مُتَجَرِّدَةً لِبُعْدِهَا مِنْ أَوَانِ اَلرُّطَبِ وَ اَلْبُسْرِ وَ اَلْخِلاَلِ- فَقَالَ اَلْیُونَانِیُّ وَ أُخْرَی أُحِبُّ أَنْ تُخْرِجَ شَمَارِیخُهَا أَخْلاَلَهَا وَ تَقْلِبَهَا مِنْ خُضْرَةٍ إِلَی صُفْرَةٍ وَ حُمْرَةٍ وَ تَرْطِیبٍ وَ بُلُوغٍ لِتَأْکُلَ وَ تُطْعِمَنِی وَ مَنْ حَضَرَکَ مِنْهَا فَقَالَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه أَنْتَ رَسُولِی إِلَیْهَا بِذَلِکَ فَمُرْهَا بِهِ فَقَالَ لَهَا اَلْیُونَانِیُّ مَا أَمَرَهُ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه فَأَخَلَّتْ وَ أَبْسَرَتْ وَ اِصْفَرَّتْ وَ اِحْمَرَّتْ وَ تَرَطَّبَتْ وَ ثَقُلَتْ أَعْذَاقُهَا بِرُطَبِهَا - فَقَالَ اَلْیُونَانِیُّ وَ أُخْرَی أُحِبُّهَا أَنْ تُقَرِّبَ مِنْ بَیْنِ یَدَیَّ أَعْذَاقَهَا أَوْ تُطَوِّلَ یَدِی لِتَنَالَهَا وَ أَحَبُّ شَیْءٍ إِلَیَّ أَنْ تَنْزِلَ إِلَیَّ إِحْدَاهُمَا وَ تَطُولَ یَدِی إِلَی اَلْأُخْرَی اَلَّتِی هِیَ أُخْتُهَا فَقَالَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه مُدَّ اَلْیَدَ اَلَّتِی تُرِیدُ أَنْ تَنَالَهَا وَ قُلْ یَا مُقَرِّبَ اَلْبَعِیدِ قَرِّبْ یَدِی مِنْهَا وَ اِقْبِضِ اَلْأُخْرَی اَلَّتِی تُرِیدُ أَنْ یَنْزِلَ اَلْعِذْقُ إِلَیْهَا وَ قُلْ یَا مُسَهِّلَ اَلْعَسِیرِ سَهِّلْ لِی تَنَاوُلَ مَا یَبْعُدُ عَنِّی مِنْهَا فَفَعَلَ ذَلِکَ فَقَالَهُ فَطَالَتْ یُمْنَاهُ فَوَصَلَتْ إِلَی اَلْعِذْقِ وَ اِنْحَطَّتِ اَلْأَعْذَاقُ اَلْأُخَرُ فَسَقَطَتْ عَلَی اَلْأَرْضِ وَ قَدْ طَالَتْ عَرَاجِینُهَا ثُمَّ قَالَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه إِنَّکَ إِنْ أَکَلْتَ مِنْهَا وَ لَمْ تُؤْمِنْ بِمَنْ أَظْهَرَ لَکَ مِنْ عَجَائِبِهَا عَجَّلَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْکَ مِنَ اَلْعُقُوبَةِ اَلَّتِی یَبْتَلِیکَ بِهَا مَا یَعْتَبِرُ بِهِ عُقَلاَءُ خَلْقِهِ وَ جُهَّالُهُ فَقَالَ اَلْیُونَانِیُّ إِنِّی إِنْ کَفَرْتُ بَعْدَ مَا رَأَیْتُ فَقَدْ بَالَغْتُ فِی اَلْعِنَادِ وَ تَنَاهَیْتُ فِی اَلتَّعَرُّضِ لِلْهَلاَکِ - أَشْهَدُ أَنَّکَ مِنْ خَاصَّةِ اَللَّهِ صَادِقٌ فِی جَمِیعِ أَقَاوِیلِکَ عَنِ اَللَّهِ فَأْمُرْنِی بِمَا تَشَاءُ أُطِعْکَ قَالَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه آمُرُکَ أَنْ تُقِرَّ لِلَّهِ بِالْوَحْدَانِیَّةِ وَ تَشْهَدَ لَهُ بِالْجُودِ وَ اَلْحِکْمَةِ وَ تُنَزِّهَه عَنِ اَلْعَبَثِ وَ اَلْفَسَادِ وَ عَنْ ظُلْمِ اَلْإِمَاءِ

ص: 50

وَ اَلْعِبَادِ وَ تَشْهَدَ أَنَّ مُحَمَّداً اَلَّذِی أَنَا وَصِیُّهُ سَیِّدُ اَلْأَنَامِ وَ أَفْضَلُ رُتْبَةً فِی دَارِ اَلسَّلاَمِ وَ تَشْهَدَ أَنَّ عَلِیّاً اَلَّذِی أَرَاکَ مَا أَرَاکَ وَ أَوْلاَکَ مِنَ اَلنِّعَمِ مَا أَوْلاَکَ خَیْرُ خَلْقِ اَللَّهِ بَعْدَ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اَللَّهِ وَ أَحَقُّ خَلْقِ اَللَّهِ بِمَقَامِ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بَعْدَهُ وَ بِالْقِیَامِ بِشَرَائِعِهِ وَ أَحْکَامِهِ وَ تَشْهَدَ أَنَّ أَوْلِیَاءَهُ أَوْلِیَاءُ اَللَّهِ وَ أَعْدَاءَهُ أَعْدَاءُ اَللَّهِ وَ أَنَّ اَلْمُؤْمِنِینَ اَلْمُشَارِکِینَ لَکَ فِیمَا کَلَّفْتُکَ اَلْمُسَاعِدِینَ لَکَ عَلَی مَا أَمَرْتُکَ بِهِ خَیْرُ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ صَفْوَةُ شِیعَةِ عَلِیٍّ وَ آمُرُکَ أَنْ تُوَاسِیَ إِخْوَانَکَ اَلْمُطَابِقِینَ لَکَ عَلَی تَصْدِیقِ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ تَصْدِیقِی وَ اَلاِنْقِیَادِ لَهُ وَ لِی مِمَّا رَزَقَکَ اَللَّهُ وَ فَضَّلَکَ عَلَی مَنْ فَضَّلَکَ بِهِ مِنْهُمْ تَسُدَّ فَاقَتَهُمْ وَ تَجْبُرَ کَسْرَهُمْ وَ خَلَّتَهُمْ وَ مَنْ کَانَ مِنْهُمْ فِی دَرَجَتِکَ فِی اَلْإِیمَانِ سَاوَیْتَهُ مِنْ مَالِکَ بِنَفْسِکَ وَ مَنْ کَانَ مِنْهُمْ فَاضِلاً عَلَیْکَ فِی دِینِکَ آثَرْتَهُ بِمَالِکَ عَلَی نَفْسِکَ حَتَّی یَعْلَمَ اَللَّهُ مِنْکَ أَنَّ دِینَهُ آثَرُ عِنْدَکَ مِنْ مَالِکَ وَ أَنَّ أَوْلِیَاءَهُ أَکْرَمُ عَلَیْکَ مِنْ أَهْلِکَ وَ عِیَالِکَ وَ آمُرُکَ أَنْ تَصُونَ دِینَکَ وَ عِلْمَنَا اَلَّذِی أَوْدَعْنَاکَ وَ أَسْرَارَنَا اَلَّتِی حَمَّلْنَاکَ وَ لاَ تُبْدِ عُلُومَنَا لِمَنْ یُقَابِلُهَا بِالْعِنَادِ وَ یُقَابِلُکَ مِنْ أَهْلِهَا بِالشَّتْمِ وَ اَللَّعْنِ وَ اَلتَّنَاوُلِ مِنَ اَلْعِرْضِ وَ اَلْبَدَنِ وَ لاَ تُفْشِ سِرَّنَا إِلَی مَنْ یُشَنِّعُ عَلَیْنَا عِنْدَ اَلْجَاهِلِینَ بِأَحْوَالِنَا وَ لاَ تَعْرِضْ أَوْلِیَاءَنَا لِبَوَادِرِ اَلْجُهَّالِ- وَ آمُرُکَ أَنْ تَسْتَعْمِلَ اَلتَّقِیَّةَ فِی دِینِکَ فَإِنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ- لاٰ یَتَّخِذِ اَلْمُؤْمِنُونَ اَلْکٰافِرِینَ أَوْلِیٰاءَ مِنْ دُونِ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذٰلِکَ فَلَیْسَ مِنَ اَللّٰهِ فِی شَیْءٍ إِلاّٰ أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقٰاةً وَ قَدْ أَذِنْتُ لَکَ فِی تَفْضِیلِ أَعْدَائِنَا إِنْ لَجَّأَکَ اَلْخَوْفُ إِلَیْهِ وَ فِی إِظْهَارِ اَلْبَرَاءَةِ مِنَّا إِنْ حَمَّلَکَ اَلْوَجَلُ عَلَیْهِ وَ فِی تَرْکِ اَلصَّلَوَاتِ اَلْمَکْتُوبَاتِ إِنْ خَشِیتَ عَلَی حُشَاشَتِکَ اَلْآفَاتِ وَ اَلْعَاهَاتِ فَإِنَّ تَفْضِیلَکَ أَعْدَاءَنَا عَلَیْنَا عِنْدَ خَوْفِکَ لاَ یَنْفَعُهُمْ وَ لاَ یَضُرُّنَا وَ إِنَّ إِظْهَارَکَ بَرَاءَتَکَ مِنَّا عِنْدَ تَقِیَّتِکَ لاَ یَقْدَحُ فِینَا وَ لاَ یَنْقُصُنَا وَ لَئِنْ تَبَرَّأْتَ مِنَّا سَاعَةً بِلِسَانِکَ وَ أَنْتَ مُوَالٍ لَنَا بِجَنَانِکَ لِتُبْقِیَ عَلَی نَفْسِکَ رُوحَهَا اَلَّتِی بِهَا قِوَامُهَا وَ مَالَهَا اَلَّذِی بِهِ قِیَامُهَا وَ جَاهَهَا اَلَّذِی بِهِ تَمَاسُکُهَا وَ تَصُونَ مَنْ عُرِفَ بِذَلِکَ وَ عَرَفْتَ بِهِ مِنْ أَوْلِیَائِنَا وَ إِخْوَانِنَا مِنْ بَعْدِ ذَلِکَ بِشُهُورٍ وَ سِنِینَ - إِلَی أَنْ یُفَرِّجَ اَللَّهُ تِلْکَ اَلْکُرْبَةَ وَ تَزُولَ بِهِ تِلْکَ اَلْغُمَّةُ فَإِنَّ ذَلِکَ أَفْضَلُ مِنْ أَنْ تَتَعَرَّضَ لِلْهَلاَکِ وَ تَنْقَطِعَ بِهِ عَنْ عَمَلِ اَلدِّینِ وَ صَلاَحِ إِخْوَانِکَ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ إِیَّاکَ ثُمَّ إِیَّاکَ أَنْ تَتْرُکَ اَلتَّقِیَّةَ اَلَّتِی أَمَرْتُکَ بِهَا فَإِنَّکَ شَائِطٌ بِدَمِکَ وَ دَمِ إِخْوَانِکَ مُعَرِّضٌ لِنِعْمَتِکَ وَ نِعَمِهِمْ عَلَی اَلزَّوَالِ مُذِلٌّ لَکَ وَ لَهُمْ فِی أَیْدِی أَعْدَاءِ دِینِ اَللَّهِ وَ قَدْ أَمَرَکَ اَللَّهُ بِإِعْزَازِهِمْ فَإِنَّکَ إِنْ خَالَفْتَ وَصِیَّتِی کَانَ ضَرَرُکَ عَلَی نَفْسِکَ وَ إِخْوَانِکَ أَشَدَّ مِنْ ضَرَرِ اَلْمُنَاصِبِ لَنَا اَلْکَافِرِ بِنَا. (1)

مرحوم شیخ طبرسی، با سند مذکور از ابو یعقوب یوسف بن محمد بن زیاد و ابو الحسن علی بن محمد بن سیار از حضرت امام حسن عسکری صلوات الله علیه از حضرت امام زین العابدین صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: روزى حضرت امير المؤمنين صلوات الله علیه در مسجد نشسته بود كه مردى از اهالى يونان كه مدّعى فلسفه و طبّ بود خدمت آن حضرت رسيده و عرض كرد: اى أبو الحسن! خبر جنون دوستت(رسول الله صلی الله علیه و آله) به من رسيده، آمدم تا درمانش كنم ولى خبر يافتم كه وفات نموده، و فرصتى كه قصد آن را داشتم از دستم رفت، و به من گفته اند كه تو پسر عمو و داماد او هستی، اكنون رنگ زرد تو نشان از صفرا دارد، و دو ساق پاى شما بسيار نازك شده، و فكر نمى كنم توان بار سنگين را داشته باشد. امّا مريضى

ص: 51

صفرا؛دارويش را دارم، ولى در بهبودى و ضخيم شدن ساق پاى شما مرا هيچ قدرتى نيست، و صلاح آن است كه با آن در راه رفتن مدارا كرده و كمتر از آن كار بكشى، و كمتر بار بر پشت و سينه ات گذارى، زيرا دو ساق پاى شما بسيار باريك شده و هيچ ايمنى نيست كه در صورت عدم رعايت شكسته شود. ولى صفراى شما دارويش اين است- و دارو را خارج نموده- و گفت: اين دارو هيچ اذيّت و فسادى ندارد، و فقط بايد تا چهل روز از گوشت پرهيز كنى در اين صورت صفرايت بهبود خواهد يافت.

حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه به او فرمود: اينها كه از دارويت گفتى موجب كم شدن و بهبود زردى من است آيا دارويى دارى كه آن را تشديد كرده و به آن زيان رساند؟! مرد يونانىّ گفت: آرى؛ يك حبّه از اين؛ و آن را نشان داد، و گفت: اگر فرد مبتلا به صفرا آن را بخورد بى درنگ خواهد مرد، و اگر به آن مبتلا نباشد حتما گرفتار آن بيمارى خواهد شد و همان روز بميرد.

حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه فرمود: اين داروى زيان آور را به من ده. پس آن را به آن حضرت داد. فرمود: چه مقدار كارى است؟ گفت: دو مثقال از آن سمّى كشنده است، و هر حبّه از آن قادر است يك مرد را از پاى در آورد. پس آن حضرت حبّه را از وى گرفته و قورت داد و به دنبال آن؛ عرق سبكى نمود، با ديدن اين صحنه مرد يونانىّ به هراس افتاده و گفت: اگر او بميرد مرا بازداشت نموده و خواهند گفت من او را به قتل رسانده ام و هرگز نپذيرند كه او خود دست به اين كار زده است!

پس آن حضرت خنده و تبسّمى فرموده و گفت: اى بنده خدا! اكنون از قبل سرحال ترم، و آنچه تو آن را سمّ پنداشتى هيچ زيانى به من نرساند. سپس فرمود: چشمانت را ببند، او بست، گفت: بازكن، او چشمانش را باز كرده و به چهره آن حضرت نگريسته ديد رنگ آن حضرت از زردى برگشته و سفيد و سرخ شده، از ديدن اين صحنه به خود لرزيده و ترسيد، حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه پس از لبخندى فرمود: پس آن زردى كه در صورت من ديدى كجا است؟! گفت: به خدا گويا تو آن نيستى كه من ديدم، پيش از اين زرد بودى و اكنون همچون گل سرخ شده اى!

حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه فرمود: با همان سمّى كه فكر كردى مرا خواهد كشت آن زردى از بين رفت! و امّا دو ساق باريك من- و پايش را جلو داده و جامه را بالا زد- به نظر تو بايد با آنها در حمل بار مدارا كنم تا به آنها فشار نيامده و نشكند، ولى من به تو نشان خواهم داد كه طبّ خداوند از طبّ تو برتر است، در اين حال حضرت وزنه اى بسيار سنگين خارق عادت را بر سر نهاد و حركت كرد، با ديدن اين صحنه حال غش و بی هوشى به مرد يونانى دست داده و افتاد!

حضرت فرمود: به رويش آب بريزيد، پس به هوش آمده در حالى كه مى گفت: به خدا كه همچون امروز اين چنين صحنه عجيبى نديده بودم!

حضرت

فرمود: اين قدرت همان دو ساق باريكى است كه ديدى، اى مرد يونانىّ آيا اين در طبّ تو يافت مى شود؟! يونانىّ گفت: آيا محمّد صلی الله علیه و آله نيز همچون تو بود؟ فرمود: آيا علم و عقل و قوّت من جز از وجود مبارك آن حضرت مى باشد؟! يادم هست كه مردى ثقفى كه در علم طبّ سرآمد همگان بود نزد آن حضرت آمده و گفت: اگر شما دچار جنون هستيد من قادر به درمان آن هستم؟ رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله در جواب فرمود: آيا مايلى معجزه اى به تو بنمايانم تا به خوبى دريابى كه هيچ نيازى به طبّ تو ندارم؟ گفت: آرى. فرمود: چه معجزه اى مى خواهى؟ گفت: آن درخت خرماى دور را فراخوان تا از ريشه در آمده و كشان كشان نزد تو آيد.

ص: 52

حضرت فرمود: همين تو را بس است؟ گفت: نه. فرمود: چه مى خواهى؟ گفت: سپس آن را امر كن كه به جاى خود برگشته و داخل همان زمينى شود كه از ريشه در آمده بود. پس معجزه آن طبيب مو به مو انجام شد.

يونانىّ گفت: اين واقعه كه از محمّد صلوات الله علیه و آله نقل مى كنى من در آنجا حاضر نبودم كه بپذيرم، ولى من درخواست كمترى از تو دارم، من از تو دور مى شوم، مرا بخوان، و اگر با اينكه مى توانم تو را اجابت نكنم دعوت تو را پذيرفتم، اين معجزه خواهد بود.

حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه فرمود: اين تنها معجزه اى براى تو خواهد بود، زيرا تو از جانب خود بدان واقفى كه آن را اراده نكردى، و من اختيار تو را زايل خواهم ساخت بى آنكه از من چيزى خواسته باشى، تا آن را فقط معجزه اى از قدرت قاهره خداوند بدانى، و اى يونانى ممكن است كه تو يا ديگرى ادّعا كند كه با هم تبانى كرده ايم، پس درخواست معجزه اى بنما كه آيت و نشانه اى براى همه جهانيان باشد.

يونانىّ

گفت: حال كه اختيار را به دست من گذاردى اقتراح و استدعاى من اين است كه اجزا و شاخه هاى اين درخت خرما را از يك ديگر جدا ساخته پراكنده كنى، سپس فرمان دهى همه به مكان سابق خود بازگشته و به شكل سابق خود برگردند.

حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه فرمود: اين معجزه اى است كه تو رسول من به آن درخت خرمايى، به آن بگو: وصىّ محمّد رسول الله صلی الله علیه و آله به اجزايت امر مى كند كه جدا شده از هم دور شود! پس يونانى رفته و همانها گفت، ناگهان مو به مو همان كه خواسته بود انجام شد به طورى كه هيچ اثرى از آن درخت در آنجا نماند، گويى اصلا درختى آنجا نبوده! با ديدن اين صحنه لرزه بر اندام او افتاده و گفت: اى وصىّ محمّد رسول الله صلی الله علیه و آله، استدعاى اوّل مرا انجام دادى، استدعاى ديگرى دارم، از آن بخواه كه به جاى نخست خود رفته و همه اجزايش جمع گردد، حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه فرمود: تو رسول من در اين كارى، به آن بگو: وصىّ محمّد رسول الله صلی الله علیه و آله، تو را امر مى كند مانند حالت نخست خود جمع شده و به جاى اوّل خود بازگردى. يونانىّ اين ندا سر داد، ناگهان بادى برخاسته و تمام آن اجزاى درخت خرما به هم پيوسته و شاخ و برگ گرد آمده و مانند اوّل گرديد.

مرد يونانىّ گفت: معجزه ديگرى استدعا دارم كه خوشه ها و خرماى نارس خود را خارج ساخته و رنگ آن از سبزى به زردى و سرخى شده و رطب گشته برسد، و ما با هر كه در محضر شما حاضر باشد از آن خرما تناول كنيم.

حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه فرمود: تو رسول من به آن هستى، آنچه خواستى به آن امر كن. پس مرد يونانى همان كه حضرت امير المؤمنين صلوات الله علیه امر نمود به زبان آورد، و همه مو به مو انجام شد به طورى كه خوشه هاى خرما بر شاخه سنگينى مى كرد.

يونانىّ گفت: و استدعاى ديگرى دارم، كه خوشه هاى آن را نزديك من آرى، يا دستم را دراز كنى تا به آنها برسد، و خواست من انجام يكى از آن دو خواسته است، و اينكه هر دو دست مرا دراز نمايى.

حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه فرمود: آن دستى كه براى چيدن مى خواهى دراز كرده و بگو: اى نزديك كننده دور دست مرا به آن نزديك فرما، و دست ديگرى كه مى خواهى خوشه را با آن بگيرى كشيده و بگو: اى آسان كننده سختى، دسترسى بدان چه از من دور است را آسان فرما.

ص: 53

پس همان كرد و همان گفت، پس دو دستش دراز شده و به خوشه رسيد، و خوشه ديگر از درخت خرما ساقط گشته بر زمين افتاد و چوب آن خوشه دراز شده مانند نهال در پيش يونانى راست بايستاد.

سپس حضرت فرمود: اگر آن را تناول كنى و بدان چه از معجزات از من ديدى ايمان نياوردى، خداوند تو را به اشدّ مجازات عقوبت خواهد كرد تا مايه عبرت افراد عاقل و جاهل از خلق او گردى!

يونانىّ

گفت: اگر من اين چنين كنم مسلّما ره عناد پيموده و خود را در معرض هلاك و نابودى انداخته ام، اكنون من شهادت مى دهم كه تو از خواصّ خداوند بوده، و هر چه از خداوند گفتى همه حقيقت است، پس هر چه مى خواهى امر كن تا اطاعتت نمايم.

حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه فرمود: تو را امر مى كنم كه اعتراف به يكتايى خداوند كنى، و شهادت به جود و حكمت او داده و پروردگار را از هر عبث و فساد و ظلم به بندگان از زن و مرد برى و منزّه بدانى، و اينكه حضرت محمّد صلّى اللَّه عليه و آله آن كسى است كه من وصىّ او؛ كه سيّد آدميان است مى باشم، و اينكه آن حضرت برخوردار از بالاترين درجه در دار السّلام است، و شهادت دهى كه علىّ؛ همو كه اين معجزات به تو نمايان ساخته و تو را متولّى نعمتها و والى امر خود نمود: بهترين خلق خدا پس از حضرت محمّد رسول الله صلی الله علیه و آله است، و اينكه او از همه مردم پس از وفات رسول الله صلی الله علیه و آله به جانشينى او و عمل به شرايع و احكامش شايسته تر است، و شهادت دهى كه دوستان او دوستان خدا، و دشمنانش دشمنان خدا هستند، و اينكه ساير مؤمنين شريك با تو در آنچه تكليفت نمودم؛ يار و ياور تو در اوامر من هستند، ايشان بهترين افراد امّت حضرت محمّد صلّى اللَّه عليه و آله و پاكترين پيروان من مى باشند. و تو را امر مى كنم كه با برادران دينى خود كه مانند تو؛ حضرت محمّد صلّى اللَّه عليه و آله و مرا تصديق نموده و مطيع فرمان او و من هستند، در آنچه خداوند روزيت ساخته و مشمول فضل خود ساخته برابرى و مواسات كنى، فقرشان را مرتفع نموده، و خلاصه به دادشان برسى، و از ميانشان هر آنكه با تو در ايمان برابر است مالت را با او مساوى تقسيم كنى، و آنكه بر تو در امور دينى افضل و برتر است مالت را برايش ايثار كنى، تا با اين كار بر حضرت حقّ معلوم گردد كه دين او نزد تو از مال عزيزتر است، و اينكه دوستان خدا نزد تو از اهل و عيال گرامى تر مى باشد. و تو را امر مى كنم كه دينت را حفظ كنى، و علمى كه به تو سپردم و اسرارى كه نزد تو نهادم همه را مكتوم داشته و آنها را بر معاندين ما فاش مسازى، و گر نه مورد ضرب و شتم و لعن آنها واقع خواهى شد، نكند سرّ ما بر افراد غافلى كه عليه ما زشتكارى مى كنند فاش سازى، و با اين كار دوستان ما را گرفتار آزار جاهلان سازى. و تو را دستور مى دهم كه در دين خود تقيّه كنى، زيرا خداوند مى فرمايد: «مؤمنان نباید کافران را به جای اهل ایمان، سرپرست و دوست بگیرند؛ و هر کس چنین کند در هیچ پیوند و رابطه ای با خدا نیست، مگر آنکه بخواهید به سبب دفع خطری که متوجه شماست از آنان تقیّه کنید». (سوره آل عمران آیه 28) و به تو اجازه مى دهم در صورت خوف و ترس [از سر تقيّه دشمنان را بر ما تفضيل دهى، و حتّى از ما برائت بجويى، و حتّى نمازهاى واجب را ترك گويى، زيرا تعريف دشمنان هنگام ترس، نه به آنها سود رساند و نه به ما زيان، و اظهار برائت تو از ما هنگام تقيّه؛ نه تهمتى بر ما بوده و نه چيزى از ما كم مى كند، و اگر تو ساعتى با زبان از ما تبرّى جويى در حالى كه قلبا از موالى ما هستی همان روح دوستى در تو باقى خواهد ماند كه قوام موالات به آن است و با تو محفوظ گردد؛ كه قيام محبّت به آن و جاه تو به آرامگاه خود قرار گيرد، و با اين كار ماهها و سالها همه دوستان و برادران و خواهران ايمانى ما را از هر زيانى بيمه

ص: 54

خواهى

كرد، تا اينكه خداوند فرج و گشايشى بر اين پريشانى و اندوه ايجاد فرمايد، و اين اندوه و دلتنگى و گرفتگى خاطر زدوده شود، و اين روش بهتر از اين است كه خود را در معرض هلاك و نابودى قرار داده و عمل دينى و صلاح برادر مؤمنت را از آن قطع كنى.

مبادا

مبادا آن تقيّه اى كه تو را گفتم ترک كنى، كه با اين كار خون خود و برادرانت را بيهوده ريخته و اموال خود و ايشان را به نابودى كشانى، و اموال تان را بدست دشمنان خدا به تباهى كشانى، با اينكه امر خدا بر اعزاز دوستان است، و در صورت عدم رفتار به دستوراتم زيان تو بر خود و دوستانت شديدتر از زيان فرد ناصب و كافر به ما خواهد بود.

ص: 55

وَجَعَلَ اَلْأَمْرَ [مِنْ] بَعْدِهِ إِلَی أَخِیهِ وَ اِبْنِ عَمِّهِ وَ وَصِیِّهِ وَ وَارِثِهِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه ثُمَّ إِلَی اَلْأَوْصِیَاءِ مِنْ وُلْدِهِ وَاحِداً وَاحِداً أَحْیَا بِهِمْ دِینَهُ وَ أَتَمَّ بِهِمْ نُورَهُ وَ جَعَلَ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ إِخْوَانِهِمْ وَ بَنِی عَمِّهِمْ وَ اَلْأَدْنَیْنِ فَالْأَدْنَیْنِ مِنْ ذَوِی أَرْحَامِهِمْ فُرْقَاناً بَیِّناً یُعْرَفُ بِهِ اَلْحُجَّةُ مِنَ اَلْمَحْجُوجِ وَ اَلْإِمَامُ مِنَ اَلْمَأْمُومِ بِأَنْ عَصَمَهُمْ مِنَ اَلذُّنُوبِ وَ بَرَّأَهُمْ مِنَ اَلْعُیُوبِ وَ طَهَّرَهُمْ مِنَ اَلدَّنَسِ وَ نَزَّهَهُمْ مِنَ اَللَّبْسِ وَ جَعَلَهُمْ خُزَّانَ عِلْمِهِ وَ مُسْتَوْدَعَ حِکْمَتِهِ وَ مَوْضِعَ سِرِّهِ وَ أَیَّدَهُمْ بِالدَّلاَئِلِ وَ لَوْ لاَ ذَلِکَ لَکَانَ اَلنَّاسُ عَلَی سَوَاءٍ وَ لاَدَّعَی أَمْرَ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ کُلُّ أَحَدٍ وَ لَمَا عُرِفَ اَلْحَقُّ مِنَ اَلْبَاطِلِ وَ لاَ اَلْعَالِمُ مِنَ اَلْجَاهِلِ وَ قَدِ اِدَّعَی هَذَا اَلْمُبْطِلُ اَلْمُفْتَرِی عَلَی اَللَّهِ اَلْکَذِبَ بِمَا اِدَّعَاهُ فَلاَ أَدْرِی بِأَیَّةِ حَالَةٍ هِیَ لَهُ رَجَاءَ أَنْ یُتِمَّ دَعْوَاهُ أَ بِفِقْهٍ فِی دِینِ اَللَّهِ فَوَ اَللَّهِ مَا یَعْرِفُ حَلاَلاً مِنْ حَرَامٍ وَ لاَ یُفَرِّقُ بَیْنَ خَطَإٍ وَ صَوَابٍ أَمْ بِعِلْمٍ فَمَا یَعْلَمُ حَقّاً مِنْ بَاطِلٍ وَ لاَ مُحْکَماً مِنْ مُتَشَابِهٍ وَ لاَ یَعْرِفُ حَدَّ اَلصَّلاَةِ وَ وَقْتَهَا أَمْ بِوَرَعٍ فَاللَّهُ شَهِیدٌ عَلَی تَرْکِهِ اَلصَّلاَةَ اَلْفَرْضَ أَرْبَعِینَ یَوْماً یَزْعُمُ ذَلِکَ لِطَلَبِ اَلشَّعْوَذَةِ وَ لَعَلَّ خَبَرَهُ قَدْ تَأَدَّی إِلَیْکُمْ وَ هَاتِیکَ ظُرُوفُ مُسْکِرِهِ مَنْصُوبَةٌ وَ آثَارُ عِصْیَانِهِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَشْهُورَةٌ قَائِمَةٌ أَمْ بِآیَةٍ فَلْیَأْتِ بِهَا أَمْ بِحُجَّةٍ فَلْیُقِمْهَا أَمْ بِدَلاَلَةٍ فَلْیَذْکُرْهَا قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی کِتَابِهِ: بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ حم تَنْزِیلُ اَلْکِتٰابِ مِنَ اَللّٰهِ اَلْعَزِیزِ اَلْحَکِیمِ مٰا خَلَقْنَا اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ وَ مٰا بَیْنَهُمٰا إِلاّٰ بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّی وَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا عَمّٰا أُنْذِرُوا مُعْرِضُونَ قُلْ أَ رَأَیْتُمْ مٰا تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ أَرُونِی مٰا ذٰا خَلَقُوا مِنَ اَلْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْکٌ فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ اِئْتُونِی بِکِتٰابٍ مِنْ قَبْلِ هٰذٰا أَوْ أَثٰارَةٍ مِنْ عِلْمٍ إِنْ کُنْتُمْ صٰادِقِینَ وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ یَدْعُوا مِنْ دُونِ اَللّٰهِ مَنْ لاٰ یَسْتَجِیبُ لَهُ إِلیٰ یَوْمِ اَلْقِیٰامَةِ وَ هُمْ عَنْ دُعٰائِهِمْ غٰافِلُونَ وَ إِذٰا حُشِرَ اَلنّٰاسُ کٰانُوا لَهُمْ أَعْدٰاءً وَ کٰانُوا بِعِبٰادَتِهِمْ کٰافِرِینَ فَالْتَمِسْ تَوَلَّی اَللَّهُ تَوْفِیقَکَ مِنْ هَذَا اَلظَّالِمِ مَا ذَکَرْتُ لَکَ وَ اِمْتَحِنْهُ وَ سَلْهُ عَنْ آیَةٍ مِنْ کِتَابِ اَللَّهِ یُفَسِّرْهَا أَوْ صَلاَةِ فَرِیضَةٍ یُبَیِّنْ حُدُودَهَا وَ مَا یَجِبُ فِیهَا لِتَعْلَمَ حَالَهُ وَ مِقْدَارَهُ وَ یَظْهَرَ لَکَ عُوَارُهُ وَ نُقْصَانُهُ وَ اَللَّهُ حَسِیبُهُ حَفِظَ اَللَّهُ اَلْحَقَّ عَلَی أَهْلِهِ وَ أَقَرَّهُ فِی مُسْتَقَرِّهِ وَ قَدْ أَبَی اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ تَکُونَ اَلْإِمَامَةُ فِی أَخَوَیْنِ بَعْدَ اَلْحَسَنِ وَ اَلْحُسَیْنِ صلوات الله علیهما وَ إِذَا أَذِنَ اَللَّهُ لَنَا فِی اَلْقَوْلِ ظَهَرَ اَلْحَقُّ وَ اِضْمَحَلَّ اَلْبَاطِلُ وَ اِنْحَسَرَ عَنْکُمْ وَ إِلَی اَللَّهِ أَرْغَبُ فِی اَلْکِفَایَةِ وَ جَمِیلِ اَلصُّنْعِ وَ اَلْوَلاَیَةِ وَ حَسْبُنَا اَللّٰهُ وَ نِعْمَ اَلْوَکِیلُ وَ صَلَّی اَللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ.(1)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از از سعد بن عبد الله اشعری از احمد بن اسحاق رحمة الله عليه روايت كرده كه وی (احمد بن اسحاق) گفت: يكي از شيعيان به نزد من آمد و گفت: جعفر بن علی (جعفر كذاب) نامه ای به وی نوشته و خود را امام دانسته و ادعا كرده بود كه امام بعد از پدرم من هستم، و علم حلال و حرام و آنچه مورد احتياج مردم است و ساير علوم همه و همه در نزد من است. احمد بن اسحاق گفت: وقتی آن نامه را خواندم مكتوبی در اين خصوص به ناحيه مقدسه حضرت صاحب الامر صلوات الله علیه نوشته و نامه جعفر (كذاب) را هم در جوف آن گذارده ارسال داشتم. سپس جواب آن بدينگونه از ناحيه مقدسه حضرت صاحب الزمان صلوات الله علیه صادر شد: بسم الله الرحمن الرحيم: خداوند تو را برقرار بدارد. مكتوب تو و نامه ای را كه در جوف آن گذارده و فرستاده بودی به من رسيد و از تمام مضمون آن با اختلاف الفاظش و خطاهاي چندی كه در آن روی داده است، مطلع گشتم. اگر به دقت در آن می نگريستی تو نيز متوجه برخی از آنچه من از آن نامه فهميدم می شدی. خداوند بی

ص: 57

شريک پرورش دهنده موجودات را بر نيكی كه درباره ما نموده و فضيلتی كه به ما داده است سپاسگزارم كه هميشه حق را كامل می گرداند و باطل را از ميان می برد، او بر آنچه من اكنون می گويم گواه است و در روز قيامت كه جای ترديد نيست وقتی در پيشگاء ذات الهی اجتماع نموديم و خداوند از آنچه ما درباره آن اختلاف داريم سؤال كرد، گواهی به صدق گفتار من خواهد داد. آنچه می خواهم بگويم اين است كه: خداوند صاحب اين نامه را (جعفر کذاب) نه كسيكه نامه به او نوشته و نه بر تو و نه بر هيچ يک از مخلوق امام مفترض الطاعه قرار نداده و اطاعت و پيمان او را بر هيچ كس لازم ندانسته است. من عنقريب پيمانی را برای شما روشن می گردانم كه به خواست خدا بدان اكتفا كنيد: ای احمد بن اسحاق! خدا تو را رحمت كند خداوند بندگانش را بيهوده نيافريده و سرنوشت آن ها را مهمل نگذاشته است بلكه آنها را با قدرت كامله خود آفريده و به آنها چشم و گوش و دل و فكر عطا فرمود. آنگاه پيغمبران را به منظور بشارت به عدل خداوند و ترساندن آنها ازنافرمانی الهی به سوی آنان فرستاد تا آنها را به اطاعت او وادارند و از معصيتش نهی كنند، و آنچه را آنها از امر خداوند و دينشان نمی دانند به آنها بفهمانند. سپس به واسطه فضل و دلائل آشكار و به راهين روشن و علائم غالبه كتاب هائی بر آنها نازل فرمود و فرشتگان را به سوی آنها فرستاد تا آنها بين خدا و پيغمبران واسطه و فرمانبر باشند. پس يكی را خليل و دوست خود گرفت و آتش را بر وی گلستان كرد و ديگری را مخاطب خود ساخت و با وی سخن گفت و عصايش را اژدهای آشكاري گردانيد و ديگری به اذن پروردگار مرده را زنده كرد و هم به اجازه خداوند افراد لال و پيس را شفا داد. و ديگری را منطق الطير موهبت كرد و سلطنت بر همه چيز را به او داد: آنگاه حضرت محمد صلی الله علیه و آله را به عنوان رحمتی براي جهانيان برانگيخت و نعمت خود را به وسيله طلوع او بر مردم تمام كرد و طومار نبوت را باوجود مباركش مهر نمود و او را به سوی همه مردم فرستاد و از راستگوئی او آيات و علامات آشكار خود را ظاهر ساخت سپس او را در حالی كه پسنديده و نيكبخت بود قبض روح كرد. آنگاه خداوند منصب خلافت او را برای برادر و پسر عمو و جانشين و وارث او حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه و بعد از او برای جانشينان آن حضرت كه از نسل او بودند يكی پس از ديگري قرارداد تا دين خود را به وسيله آنها زنده گرداند و نور خود را كامل كند، و ميان آنها و برادران و اولاد عموی آنها و مردم طبقه پائين كسان وی فرق آشكاری گذاشت تا بدان وسيله حجت خدا از افراد عادی و پيشوا از پيرو شناخته شود. زيرا خداوند امام و حجت خود را از ارتكاب گناهان حفظ كرده و از عيب ها پيراسته گردانيده و از پليدی ها پاكيزه نموده و از شبهات منزه كرده است. و آنها را خزينه دار علم و امين حكمت و محل سرّخود قرار داده و با دلائل تأييد فرموده و اگر جز اين بود مردم همه يكسان بودند و هر بی سر و پائی دعوی امرالله! و منصب خدائی می كرد، و ديگر حق از باطل و عالم از جاهل امتياز نمی يافت اين مفسد باطل (جعفر كذاب) كه بر خداوند دروغ بسته و ادعای امامت دارد؛نمی دانم به چه چيز خود نظر داشته است؟ اگر اميد به فقه و دانائی در احكام دين خدا داشته است به خدا قسم او نمی تواند حلال را از حرام تشخيص بدهد. و ميان خطا و صواب فرق بگذارد. و اگر به علم خود می باليده، او قادر نيست كه حق را از باطل جدا سازد و محكم را از متشابه تشخيص دهد و حتی از حدود نماز و وقت (وجوب و استحباب) آن اصلاً اطلاع ندارد. و اگر او به تقوی و پرهيز كاری خود اطمينان داشته است، خداوند گواه است كه او چهل روز نماز واجبش را ترک كرد، به اين منظور كه با ترك نماز بتواند شعبده بازی را ياد بگيرد، شايد خبر آن به شما هم رسيده باشد. اين است ظرف های شراب او كه همه كس آنرا ديده است. علاوه بر اينها آثار و علائم نافرمانی وی از امر و نهی الهی مشهور و ثابت است. و اگر ادعای وی مبتنی بر معجزه است، معجزه خود را بياورد نشان دهد. و اگر حجتی دارد آنرا اقامه

ص: 58

نمايد و چنانچه دليلی دارد ذكر كند! اين كتابی است كه از جانب خداوند مقتدر حكيم نازل شده ما آسمانها و زمين و آنچه را كه در بين آسمانها و زمين است، جز به حق و مدتی كه نامبرده شده، نيافريديم و آنها كه كافر گشتند، از آنچه آنها را ترسانيدند، دوری گزيدند. به آنها بگو به من نشان دهيد كه آنها را غير كه از خدای يگانه می خوانند؛ چه چيز را از زمين آفريدند، و اگر در خلقت آسمانها شركت داشته اند، كتابی را كه پيش از اين (قرآن) آمده باشد (و در آن نوشته باشد كه آنها در خلقت آسمانها دخالت داشته اند) و يا علامت كه موجب يقين به اين معنی باشد، چنانكه راستگو هستيد بياوريد. آيا كيست گمراه تر از كسی كه غير از خدای يگانه را می خواند، و تا روز قيامت دعايش مستجاب نمی شود و آن خدايان باطل، از اينكه آنها را می خوانند غافل هستند؟ وقتی اين مردم بر انگيخته شدند، همين خدايان دشمن آنها خواهند بود و عبادت آنها را انكار می كنند. ای احمد بن اسحاق! خداوند توفيقات تو را افزون كند آنچه را كه گفتم از اين زور گو (جعفر كذاب) بپرس و او را بدينگونه امتحان كن و يک آيه قرآن را از وی سؤال كن تا تفسير كند و يا از يک نماز واجبی بپرس تا حدود آن و واجبات آنرا بيان نمايد تا به خوبی پی به ارزش او ببری و نقص وی بر تو آشكار گردد، حساب او با خداست، خداوند حق را برای اهلش حفظ كند و در جای خود قرار دهد. به علاوه خداوند جز در حسن و حسين صلوات الله علیهما، امامت را در هيچ دو برادری قرار نداده است. هر گاه خداوند به ما اجازه دهد كه سخن بگوئيم آنوقت حق آشكار و باطل از ميان می رود و ترديد نيز بر طرف می شود. من به جهت[طلب]کفایت و نیکویی و زیبایی صنع و خلقت و ولایت به خداوند توجّه می کنم. و حسبنا الله و نعم الوكيل و صلی الله علی محمد و آل محمد.

2/39- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ حَاتِمٍ اَلنَّوْفَلِیُّ اَلْمَعْرُوفُ بِالْکِرْمَانِیِّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو اَلْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ عِیسَی اَلْوَشَّاءُ اَلْبَغْدَادِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ طَاهِرٍ اَلْقُمِّیُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَحْرِ بْنِ سَهْلٍ اَلشَّیْبَانِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مَسْرُورٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ اَلْقُمِّیِّ قَالَ: کُنْتُ اِمْرَأً لَهِجاً بِجَمْعِ اَلْکُتُبِ اَلْمُشْتَمِلَةِ عَلَی غَوَامِضِ اَلْعُلُومِ وَ دَقَائِقِهَا کَلِفاً بِاسْتِظْهَارِ مَا یَصِحُّ لِی مِنْ حَقَائِقِهَا مُغْرَماً بِحِفْظِ مُشْتَبَهِهَا وَ مُسْتَغْلَقِهَا شَحِیحاً عَلَی مَا أَظْفَرُ بِهِ مِنْ مُعْضَلاَتِهَا وَ مُشْکِلاَتِهَا مُتَعَصِّباً لِمَذْهَبِ اَلْإِمَامِیَّةِ رَاغِباً عَنِ اَلْأَمْنِ وَ اَلسَّلاَمَةِ فِی اِنْتِظَارِ اَلتَّنَازُعِ وَ اَلتَّخَاصُمِ وَ اَلتَّعَدِّی إِلَی اَلتَّبَاغُضِ وَ اَلتَّشَاتُمِ مُعَیِّباً لِلْفِرَقِ ذَوِی اَلْخِلاَفِ کَاشِفاً عَنْ مَثَالِبِ أَئِمَّتِهِمْ هَتَّاکاً لِحُجُبِ قَادَتِهِمْ إِلَی أَنْ بُلِیتُ بِأَشَدِّ اَلنَّوَاصِبِ مُنَازَعَةً وَ أَطْوَلِهِمْ مُخَاصَمَةً وَ أَکْثَرِهِمْ جَدَلاً وَ أَشْنَعِهِمْ سُؤَالاً وَ أَثْبَتِهِمْ عَلَی اَلْبَاطِلِ قَدَماً فَقَالَ ذَاتَ یَوْمٍ وَ أَنَا أُنَاظِرُهُ تَبّاً لَکَ وَ لِأَصْحَابِکَ یَا سَعْدُ إِنَّکُمْ مَعَاشِرَ اَلرَّافِضَةِ تَقْصِدُونَ عَلَی اَلْمُهَاجِرِینَ وَ اَلْأَنْصَارِ بِالطَّعْنِ عَلَیْهِمَا وَ تَجْحَدُونَ مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ وَلاَیَتَهُمَا وَ إِمَامَتَهُمَا هَذَا اَلصِّدِّیقَ اَلَّذِی فَاقَ جَمِیعَ اَلصَّحَابَةِ بِشَرَفِ سَابِقَتِهِ أَ مَا عَلِمْتُمْ أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ مَا أَخْرَجَهُ مَعَ نَفْسِهِ إِلَی اَلْغَارِ إِلاَّ عِلْماً مِنْهُ أَنَّ اَلْخِلاَفَةَ لَهُ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَنَّهُ هُوَ اَلْمُقَلَّدُ لِأَمْرِ اَلتَّأْوِیلِ وَ اَلْمُلْقَی إِلَیْهِ أَزِمَّةُ اَلْأُمَّةِ وَ عَلَیْهِ اَلْمُعَوَّلُ فِی شَعْبِ اَلصَّدْعِ وَ لَمِّ اَلشَّعَثِ وَ سَدِّ اَلْخَلَلِ وَ إِقَامَةِ اَلْحُدُودِ وَ تَسْرِیبِ اَلْجُیُوشِ لِفَتْحِ بِلاَدِ اَلشِّرْکِ وَ کَمَا أَشْفَقَ عَلَی نُبُوَّتِهِ أَشْفَقَ عَلَی خِلاَفَتِهِ إِذْ لَیْسَ مِنْ حُکْمِ اَلاِسْتِتَارِ وَ اَلتَّوَارِی أَنْ یَرُومَ اَلْهَارِبُ مِنَ اَلشَّرِّ مُسَاعَدَةً إِلَی مَکَانٍ یَسْتَخْفِی فِیهِ وَ لَمَّا رَأَیْنَا اَلنَّبِیَّ مُتَوَجِّهاً إِلَی اَلاِنْجِحَارِ وَ لَمْ تَکُنِ اَلْحَالُ تُوجِبُ اِسْتِدْعَاءَ اَلْمُسَاعَدَةِ مِنْ أَحَدٍ اِسْتَبَانَ لَنَا قَصْدُ رَسُولِ اَللَّهِ بِأَبِی بَکْرٍ لِلْغَارِ لِلْعِلَّةِ اَلَّتِی شَرَحْنَاهَا وَ إِنَّمَا أَبَاتَ عَلِیّاً عَلَی فِرَاشِهِ لِمَا لَمْ یَکُنْ یَکْتَرِثُ بِهِ وَ لَمْ یَحْفِلْ بِهِ لاِسْتِثْقَالِهِ وَ لِعِلْمِهِ بِأَنَّهُ إِنْ قُتِلَ لَمْ یَتَعَذَّرْ عَلَیْهِ نَصْبُ

ص: 59

غَیْرِهِ مَکَانَهُ لِلْخُطُوبِ اَلَّتِی کَانَ یَصْلُحُ لَهَا قَالَ سَعْدٌ فَأَوْرَدْتُ عَلَیْهِ أَجْوِبَةً شَتَّی فَمَا زَالَ یُعَقِّبُ کُلَّ وَاحِدٍ مِنْهَا بِالنَّقْضِ وَ اَلرَّدِّ عَلَیَّ ثُمَّ قَالَ یَا سَعْدُ وَ دُونَکَهَا أُخْرَی بِمِثْلِهَا تُخْطَمُ أُنُوفُ اَلرَّوَافِضِ أَ لَسْتُمْ تَزْعُمُونَ أَنَّ اَلصِّدِّیقَ اَلْمُبَرَّأَ مِنْ دَنَسِ الشُّکُوکِ وَ اَلْفَارُوقَ اَلْمُحَامِیَ عَنْ بَیْضَةِ اَلْإِسْلاَمِ کَانَا یُسِرَّانِ اَلنِّفَاقَ وَ اِسْتَدْلَلْتُمْ بِلَیْلَةِ اَلْعَقَبَةِ أَخْبِرْنِی عَنِ اَلصِّدِّیقِ وَ اَلْفَارُوقِ أَسْلَمَا طَوْعاً أَوْ کَرْهاً قَالَ سَعْدٌ فَاحْتَلْتُ لِدَفْعِ هَذِهِ اَلْمَسْأَلَةِ عَنِّی خَوْفاً مِنَ اَلْإِلْزَامِ وَ حَذَراً مِنْ أَنِّی إِنْ أَقْرَرْتُ لَهُ بِطَوْعِهِمَ ا لِلْإِسْلاَمِ اِحْتَجَّ بِأَنَّ بَدْءَ اَلنِّفَاقِ وَ نَشْأَهُ فِی اَلْقَلْبِ لاَ یَکُونُ إِلاَّ عِنْدَ هُبُوبِ رَوَائِحِ اَلْقَهْرِ وَ اَلْغَلَبَةِ وَ إِظْهَارِ اَلْبَأْسِ اَلشَّدِیدِ فِی حَمْلِ اَلْمَرْءِ عَلَی مَنْ لَیْسَ یَنْقَادُ إِلَیْهِ قَلْبُهُ نَحْوُ قَوْلِ اَللَّهِ تَعَالَی: فَلَمّٰا رَأَوْا بَأْسَنٰا قٰالُوا آمَنّٰا بِاللّٰهِ وَحْدَهُ وَ کَفَرْنٰا بِمٰا کُنّٰا بِهِ مُشْرِکِینَ `فَلَمْ یَکُ یَنْفَعُهُمْ إِیمٰانُهُمْ لَمّٰا رَأَوْا بَأْسَنٰا وَ إِنْ قُلْتُ أَسْلَمَا کَرْهاً کَانَ یَقْصِدُنِی بِالطَّعْنِ إِذْ لَمْ تَکُنْ ثَمَّةَ سُیُوفٌ مُنْتَضَاةٌ کَانَتْ تُرِیهِمَا اَلْبَأْسَ قَالَ سَعْدٌ فَصَدَرْتُ عَنْهُ مُزْوَرّاً قَدِ اِنْتَفَخَتْ أَحْشَائِی مِنَ اَلْغَضَبِ وَ تَقَطَّعَ کَبِدِی مِنَ اَلْکَرْبِ وَ کُنْتُ قَدِ اِتَّخَذْتُ طُومَاراً وَ أَثْبَتُّ فِیهِ نَیِّفاً وَ أَرْبَعِینَ مَسْأَلَةً مِنْ صِعَابِ اَلْمَسَائِلِ لَمْ أَجِدْ لَهَا مُجِیباً عَلَی أَنْ أَسْأَلَ عَنْهَا خَبِیرَ أَهْلِ بَلَدِی أَحْمَدَ بْنَ إِسْحَاقَ صَاحِبَ مَوْلاَنَا أَبِی مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ فَارْتَحَلْتُ خَلْفَهُ وَ قَدْ کَانَ خَرَجَ قَاصِداً نَحْوَ مَوْلاَنَا بِسُرَّ مَنْ رَأَی فَلَحِقْتُهُ فِی بَعْضِ اَلْمَنَازِلِ فَلَمَّا تَصَافَحْنَا قَالَ بِخَیْرٍ لِحَاقُکَ بِی قُلْتُ اَلشَّوْقُ ثُمَّ اَلْعَادَةُ فِی اَلْأَسْئِلَةِ قَالَ قَدْ تَکَافَیْنَا عَلَی هَذِهِ اَلْخُطَّةِ اَلْوَاحِدَةِ فَقَدْ بَرِحَ بِیَ اَلْقَرَمُ إِلَی لِقَاءِ مَوْلاَنَا أَبِی مُحَمَّدٍ صلوات الله علیه وَ أَنَا أُرِیدُ أَنْ أَسْأَلَهُ عَنْ مَعَاضِلَ فِی اَلتَّأْوِیلِ وَ مَشَاکِلَ فِی اَلتَّنْزِیلِ فَدُونَکَهَا اَلصُّحْبَةَ اَلْمُبَارَکَةَ - فَإِنَّهَا تَقِفُ بِکَ عَلَی ضَفَّةِ بَحْرٍ لاَ تَنْقَضِی عَجَائِبُهُ وَ لاَ تَفْنَی غَرَائِبُهُ وَ هُوَ إِمَامُنَا فَوَرَدْنَا سُرَّ مَنْ رَأَی فَانْتَهَیْنَا مِنْهَا إِلَی بَابِ سَیِّدِنَا فَاسْتَأْذَنَّا فَخَرَجَ عَلَیْنَا اَلْإِذْنُ بِالدُّخُولِ عَلَیْهِ وَ کَانَ عَلَی عَاتِقِ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ جِرَابٌ قَدْ غَطَّاهُ بِکِسَاءٍ طَبَرِیٍّ فِیهِ مِائَةٌ وَ سِتُّونَ صُرَّةً مِنَ اَلدَّنَانِیرِ وَ اَلدَّرَاهِمِ عَلَی کُلِّ صُرَّةٍ مِنْهَا خَتْمُ صَاحِبِهَا قَالَ سَعْدٌ فَمَا شَبَّهْتُ وَجْهَ مَوْلاَنَا أَبِی مُحَمَّدٍ صلوات الله علیه حِینَ غَشِیَنَا نُورُ وَجْهِهِ إِلاَّ بِبَدْرٍ قَدِ اِسْتَوْفَی مِنْ لَیَالِیهِ أَرْبَعاً بَعْدَ عَشْرٍ وَ عَلَی فَخِذِهِ اَلْأَیْمَنِ غُلاَمٌ یُنَاسِبُ اَلْمُشْتَرِیَ فِی اَلْخِلْقَةِ وَ اَلْمَنْظَرِ عَلَی رَأْسِهِ فَرْقٌ بَیْنَ وَفْرَتَیْنِ کَأَنَّهُ أَلِفٌ بَیْنَ وَاوَیْنِ وَ بَیْنَ یَدَیْ مَوْلاَنَا رُمَّانَةٌ ذَهَبِیَّةٌ تَلْمَعُ بَدَائِعُ نُقُوشِهَا وَسَطَ غَرَائِبِ اَلْفُصُوصِ اَلْمُرَکَّبَةِ عَلَیْهَا قَدْ کَانَ أَهْدَاهَا إِلَیْهِ بَعْضُ رُؤَسَاءِ أَهْلِ اَلْبَصْرَةِ وَ بِیَدِهِ قَلَمٌ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَسْطُرَ بِهِ عَلَی اَلْبَیَاضِ شَیْئاً قَبَضَ اَلْغُلاَمُ عَلَی أَصَابِعِهِ فَکَانَ مَوْلاَنَا یُدَحْرِجُ اَلرُّمَّانَةَ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ یَشْغَلُهُ بِرَدِّهَا کَیْ لاَ یَصُدَّهُ عَنْ کِتَابَةِ مَا أَرَادَ فَسَلَّمْنَا عَلَیْهِ فَأَلْطَفَ فِی اَلْجَوَابِ وَ أَوْمَأَ إِلَیْنَا بِالْجُلُوسِ فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ کِتْبَةِ اَلْبَیَاضِ اَلَّذِی کَانَ بِیَدِهِ أَخْرَجَ أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ جِرَابَهُ مِنْ طَیِّ کِسَائِهِ فَوَضَعَهُ بَیْنَ یَدَیْهِ فَنَظَرَ اَلْهَادِی صلوات الله علیه إِلَی اَلْغُلاَمِ وَ قَالَ لَهُ یَا بُنَیَّ فُضَّ اَلْخَاتَمَ عَنْ هَدَایَا شِیعَتِکَ وَ مَوَالِیکَ فَقَالَ یَا مَوْلاَیَ أَ یَجُوزُ أَنْ أَمُدَّ یَداً طَاهِرَةً إِلَی هَدَایَا نَجِسَةٍ وَ أَمْوَالٍ رَجِسَةٍ قَدْ شِیبَ أَحَلُّهَا بِأَحْرَمِهَا فَقَالَ مَوْلاَیَ یَا اِبْنَ إِسْحَاقَ اِسْتَخْرِجْ مَا فِی اَلْجِرَابِ لِیُمَیَّزَ مَا بَیْنَ اَلْحَلاَلِ وَ اَلْحَرَامِ مِنْهَا فَأَوَّلُ صُرَّةٍ بَدَأَ أَحْمَدُ بِإِخْرَاجِهَا قَالَ اَلْغُلاَمُ هَذِهِ لِفُلاَنِ بْنِ فُلاَنٍ مِنْ مَحَلَّةِ کَذَا بِقُمَّ تَشْتَمِلُ عَلَی اِثْنَیْنِ وَ سِتِّینَ دِینَاراً فِیهَا مِنْ ثَمَنِ حَجِیرَةٍ بَاعَهَا صَاحِبُهَا وَ کَانَتْ إِرْثاً لَهُ عَنْ أَبِیهِ خَمْسَةٌ وَ أَرْبَعُونَ دِینَاراً وَ مِنْ أَثْمَانِ تِسْعَةِ أَثْوَابٍ أَرْبَعَةَ عَشَرَ دِینَاراً وَ فِیهَا مِنْ أُجْرَةِ اَلْحَوَانِیتِ ثَلاَثَةَ دَنَانِیرَ فَقَالَ مَوْلاَنَا صَدَقْتَ یَا بُنَیَّ دُلَّ اَلرَّجُلَ عَلَی اَلْحَرَامِ مِنْهَا فَقَالَ

ص: 60

صلوات الله علیه فَتِّشْ عَنْ دِینَارٍ رَازِیِّ اَلسِّکَّةِ تَأْرِیخُهُ سَنَةُ کَذَا قَدِ اِنْطَمَسَ مِنْ نِصْفِ إِحْدَی صَفْحَتَیْهِ نَقْشُهُ وَ قُرَاضَةٍ آمُلِیَّةٍ وَزْنُهَا رُبُعُ دِینَارٍ وَ اَلْعِلَّةُ فِی تَحْرِیمِهَا أَنَّ صَاحِبَ هَذَا اَلصُّرَّةِ وَزَنَ فِی شَهْرِ کَذَا مِنْ سَنَةِ کَذَا عَلَی حَائِکٍ مِنْ جِیرَانِهِ مِنَ اَلْغَزْلِ مَنّاً وَ رُبُعَ مَنٍّ فَأَتَتْ عَلَی ذَلِکَ مُدَّةٌ وَ فِی اِنْتِهَائِهَا قَیَّضَ لِذَلِکَ اَلْغَزْلِ سَارِقٌ فَأَخْبَرَ بِهِ اَلْحَائِکُ صَاحِبَهُ فَکَذَّبَهُ وَ اِسْتَرَدَّ مِنْهُ بَدَلَ ذَلِکَ مَنّاً وَ نِصْفَ مَنٍّ غَزْلاً أَدَقَّ مِمَّا کَانَ دَفَعَهُ إِلَیْهِ وَ اِتَّخَذَ مِنْ ذَلِکَ ثَوْباً کَانَ هَذَا اَلدِّینَارُ مَعَ اَلْقُرَاضَةِ ثَمَنَهُ فَلَمَّا فَتَحَ رَأْسَ اَلصُّرَّةِ صَادَفَ رُقْعَةً فِی وَسْطِ اَلدَّنَانِیرِ بِاسْمِ مَنْ أَخْبَرَ عَنْهُ وَ بِمِقْدَارِهَا عَلَی حَسَبِ مَا قَالَ وَ اِسْتَخْرَجَ اَلدِّینَارَ وَ اَلْقُرَاضَةَ بِتِلْکَ اَلْعَلاَمَةِ ثُمَّ أَخْرَجَ صُرَّةً أُخْرَی فَقَالَ اَلْغُلاَمُ هَذِهِ لِفُلاَنِ بْنِ فُلاَنٍ مِنْ مَحَلَّةِ کَذَا بِقُمَّ تَشْتَمِلُ عَلَی خَمْسِینَ دِینَاراً لاَ یَحِلُّ لَنَا لَمْسُهَا قَالَ وَ کَیْفَ ذَاکَ قَالَ لِأَنَّهَا مِنْ ثَمَنِ حِنْطَةٍ حَافَ صَاحِبُهَا عَلَی أَکَّارِهِ فِی اَلْمُقَاسَمَةِ وَ ذَلِکَ أَنَّهُ قَبَضَ حِصَّتَهُ مِنْهَا بِکَیْلٍ وَافٍ وَ کَانَ مَا حَصَّ اَلْأَکَّارَ بِکَیْلٍ بَخْسٍ فَقَالَ مَوْلاَنَا صَدَقْتَ یَا بُنَیَّ ثُمَّ قَالَ یَا أَحْمَدَ بْنَ إِسْحَاقَ اِحْمِلْهَا بِأَجْمَعِهَا لِتَرُدَّهَا أَوْ تُوصِیَ بِرَدِّهَا عَلَی أَرْبَابِهَا فَلاَ حَاجَةَ لَنَا فِی شَیْءٍ مِنْهَا وَ اِئْتِنَا بِثَوْبِ اَلْعَجُوزِ قَالَ أَحْمَدُ وَ کَانَ ذَلِکَ اَلثَّوْبُ فِی حَقِیبَةٍ لِی فَنَسِیتُهُ فَلَمَّا اِنْصَرَفَ أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ لِیَأْتِیَهُ بِالثَّوْبِ نَظَرَ إِلَیَّ مَوْلاَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ صلوات الله علیه فَقَالَ مَا جَاءَ بِکَ یَا سَعْدُ فَقُلْتُ شَوَّقَنِی أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ عَلَی لِقَاءِ مَوْلاَنَا قَالَ وَ اَلْمَسَائِلُ اَلَّتِی أَرَدْتَ أَنْ تَسْأَلَهُ عَنْهَا قُلْتُ عَلَی حَالِهَا یَا مَوْلاَیَ قَالَ فَسَلْ قُرَّةَ عَیْنِی وَ أَوْمَأَ إِلَی اَلْغُلاَمِ فَقَالَ لِیَ اَلْغُلاَمُ سَلْ عَمَّا بَدَا لَکَ مِنْهَا فَقُلْتُ لَهُ مَوْلاَنَا وَ اِبْنَ مَوْلاَنَا إِنَّا رُوِّینَا عَنْکُمْ أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ جَعَلَ طَلاَقَ نِسَائِهِ بِیَدِ أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه حَتَّی أَرْسَلَ یَوْمَ اَلْجَمَلِ إِلَی عَائِشَةَ أَنَّکِ قَدْ أَرْهَجْتِ عَلَی اَلْإِسْلاَمِ وَ أَهْلِهِ بِفِتْنَتِکِ وَ أَوْرَدْتِ بَنِیکِ حِیَاضَ اَلْهَلاَکِ بِجَهْلِکِ فَإِنْ کَفَفْتِ عَنِّی غَرْبَکِ وَ إِلاَّ طَلَّقْتُکِ وَ نِسَاءُ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَدْ کَانَ طَلاَقُهُنَّ وَفَاتَهُ قَالَ مَا اَلطَّلاَقُ قُلْتُ تَخْلِیَةُ اَلسَّبِیلِ قَالَ فَإِذَا کَانَ طَلاَقُهُنَّ وَفَاةَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَدْ خُلِّیَتْ لَهُنَّ اَلسَّبِیلُ فَلِمَ لاَ یَحِلُّ لَهُنَّ اَلْأَزْوَاجُ قُلْتُ لِأَنَّ اَللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی حَرَّمَ اَلْأَزْوَاجَ عَلَیْهِنَّ قَالَ کَیْفَ وَ قَدْ خَلَّی اَلْمَوْتُ سَبِیلَهُنَّ قُلْتُ فَأَخْبِرْنِی یَا اِبْنَ مَوْلاَیَ عَنْ مَعْنَی اَلطَّلاَقِ اَلَّذِی فَوَّضَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ حُکْمَهُ إِلَی أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه قَالَ إِنَّ اَللَّهَ تَقَدَّسَ اِسْمُهُ عَظَّمَ شَأْنَ نِسَاءِ اَلنَّبِیِّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَخَصَّهُنَّ بِشَرَفِ اَلْأُمَّهَاتِ فَقَالَ رَسُولُ اَللَّهِ یَا أَبَا اَلْحَسَنِ إِنَّ هَذَا اَلشَّرَفَ بَاقٍ لَهُنَّ مَا دُمْنَ لِلَّهِ عَلَی اَلطَّاعَةِ فَأَیَّتُهُنَّ عَصَتِ اَللَّهَ بَعْدِی بِالْخُرُوجِ عَلَیْکَ فَأَطْلِقْ لَهَا فِی اَلْأَزْوَاجِ وَ أَسْقِطْهَا مِنْ شَرَفِ أُمُومَةِ اَلْمُؤْمِنِینَ قُلْتُ فَأَخْبِرْنِی عَنِ اَلْفَاحِشَةِ اَلْمُبَیِّنَةِ اَلَّتِی إِذَا أَتَتِ اَلْمَرْأَةُ بِهَا فِی عِدَّتِهَا حَلَّ لِلزَّوْجِ أَنْ یُخْرِجَهَا مِنْ بَیْتِهِ قَالَ اَلْفَاحِشَةُ اَلْمُبَیِّنَةُ هِیَ اَلسَّحْقُ دُونَ اَلزِّنَاءِ فَإِنَّ اَلْمَرْأَةَ إِذَا زَنَتْ وَ أُقِیمَ عَلَیْهَا اَلْحَدُّ لَیْسَ لِمَنْ أَرَادَهَا أَنْ یَمْتَنِعَ بَعْدَ ذَلِکَ مِنَ اَلتَّزَوُّجِ بِهَا لِأَجْلِ اَلْحَدِّ وَ إِذَا سَحَقَتْ وَجَبَ عَلَیْهَا اَلرَّجْمُ وَ اَلرَّجْمُ خِزْیٌ وَ مَنْ قَدْ أَمَرَ اَللَّهُ بِرَجْمِهِ فَقَدْ أَخْزَاهُ وَ مَنْ أَخْزَاهُ فَقَدْ أَبْعَدَهُ وَ مَنْ أَبْعَدَهُ فَلَیْسَ لِأَحَدٍ أَنْ یَقْرَبَهُ قُلْتُ فَأَخْبِرْنِی یَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ عَنْ أَمْرِ اَللَّهِ لِنَبِیِّهِ مُوسَی عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَاخْلَعْ نَعْلَیْکَ إِنَّکَ بِالْوٰادِ اَلْمُقَدَّسِ طُویً فَإِنَّ فُقَهَاءَ اَلْفَرِیقَیْنِ یَزْعُمُونَ أَنَّهَا کَانَتْ مِنْ إِهَابِ اَلْمَیْتَةِ فَقَالَ صلوات الله علیه مَنْ قَالَ ذَلِکَ فَقَدِ اِفْتَرَی عَلَی مُوسَی وَ اِسْتَجْهَلَهُ فِی نُبُوَّتِهِ لِأَنَّهُ مَا خَلاَ اَلْأَمْرُ فِیهَا مِنْ خَطِیئَتَیْنِ إِمَّا أَنْ تَکُونَ صَلاَةُ مُوسَی فِیهِمَا جَائِزَةً أَوْ غَیْرَ جَائِزَةٍ فَإِنْ کَانَت

ص: 61

ْصَلاَتُهُ جَائِزَةً جَازَ لَهُ لُبْسُهُمَا فِی تِلْکَ اَلْبُقْعَةِ وَ إِنْ کَانَتْ مُقَدَّسَةً مُطَهَّرَةً فَلَیْسَتْ بِأَقْدَسَ وَ أَطْهَرَ مِنَ اَلصَّلاَةِ وَ إِنْ کَانَتْ صَلاَتُهُ غَیْرَ جَائِزَةٍ فِیهِمَا فَقَدْ أَوْجَبَ عَلَی مُوسَی أَنَّهُ لَمْ یَعْرِفِ اَلْحَلاَلَ مِنَ اَلْحَرَامِ وَ مَا عَلِمَ مَا تَجُوزُ فِیهِ اَلصَّلاَةُ وَ مَا لَمْ تَجُزْ وَ هَذَا کُفْرٌ قُلْتُ فَأَخْبِرْنِی یَا مَوْلاَیَ عَنِ اَلتَّأْوِیلِ فِیهِمَا قَالَ إِنَّ مُوسَی نَاجَی رَبَّهُ بِالْوَادِ اَلْمُقَدَّسِ فَقَالَ یَا رَبِّ إِنِّی قَدْ أَخْلَصْتُ لَکَ اَلْمَحَبَّةَ مِنِّی وَ غَسَلْتُ قَلْبِی عَمَّنْ سِوَاکَ وَ کَانَ شَدِیدَ اَلْحُبِّ لِأَهْلِهِ فَقَالَ اَللَّهُ تَعَالَی: فَاخْلَعْ نَعْلَیْکَ أَیْ اِنْزِعْ حُبَّ أَهْلِکَ مِنْ قَلْبِکَ إِنْ کَانَتْ مَحَبَّتُکَ لِی خَالِصَةً وَ قَلْبَکَ مِنَ اَلْمَیْلِ إِلَی مَنْ سِوَایَ مَغْسُولاً - قُلْتُ فَأَخْبِرْنِی یَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ عَنْ تَأْوِیلِ کهیعص قَالَ هَذِهِ اَلْحُرُوفُ مِنْ أَنْبَاءِ اَلْغَیْبِ أَطْلَعَ اَللَّهُ عَلَیْهَا عَبْدَهُ زَکَرِیَّا ثُمَّ قَصَّهَا عَلَی مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ ذَلِکَ أَنَّ زَکَرِیَّا سَأَلَ رَبَّهُ أَنْ یُعَلِّمَهُ أَسْمَاءَ اَلْخَمْسَةِ فَأَهْبَطَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلَ فَعَلَّمَهُ إِیَّاهَا فَکَانَ زَکَرِیَّا إِذَا ذَکَرَ مُحَمَّداً وَ عَلِیّاً وَ فَاطِمَةَ وَ اَلْحَسَنَ وَ اَلْحُسَیْنَ صلوات الله علیهم سُرِّیَ عَنْهُ هَمُّهُ وَ اِنْجَلَی کَرْبُهُ وَ إِذَا ذَکَرَ اَلْحُسَیْنَ صلوات الله علیه خَنَقَتْهُ اَلْعَبْرَةُ وَ وَقَعَتْ عَلَیْهِ اَلْبُهْرَةُ فَقَالَ ذَاتَ یَوْمٍ یَا إِلَهِی مَا بَالِی إِذَا ذَکَرْتُ أَرْبَعاً مِنْهُمْ تَسَلَّیْتُ بِأَسْمَائِهِمْ مِنْ هُمُومِی وَ إِذَا ذَکَرْتُ اَلْحُسَیْنَ صلوات الله علیه تَدْمَعُ عَیْنِی وَ تَثُورُ زَفْرَتِی فَأَنْبَأَهُ اَللَّهُ تَعَالَی عَنْ قِصَّتِهِ وَ قَالَ: کهیعص فَالْکَافُ اِسْمُ کَرْبَلاَءَ وَ اَلْهَاءُ هَلاَکُ اَلْعِتْرَةِ وَ اَلْیَاءُ یَزِیدُ وَ هُوَ ظَالِمُ اَلْحُسَیْنِ صلوات الله علیه وَ اَلْعَیْنُ عَطَشُهُ وَ اَلصَّادُ صَبْرُهُ فَلَمَّا سَمِعَ ذَلِکَ زَکَرِیَّا لَمْ یُفَارِقْ مَسْجِدَهُ ثَلاَثَةَ أَیَّامٍ وَ مَنَعَ فِیهَا اَلنَّاسَ مِنَ اَلدُّخُولِ عَلَیْهِ وَ أَقْبَلَ عَلَی اَلْبُکَاءِ وَ اَلنَّحِیبِ وَ کَانَتْ نُدْبَتُهُ إِلَهِی أَ تُفَجِّعُ خَیْرَ خَلْقِکَ بِوَلَدِهِ إِلَهِی أَ تُنْزِلُ بَلْوَی هَذِهِ اَلرَّزِیَّةِ بِفِنَائِهِ إِلَهِی أَ تُلْبِسُ عَلِیّاً وَ فَاطِمَةَ صلوات الله علیهما و آلهما ثِیَابَ هَذِهِ اَلْمُصِیبَةِ إِلَهِی أَ تُحِلُّ کُرْبَةَ هَذِهِ اَلْفَجِیعَةِ بِسَاحَتِهِمَا ثُمَّ کَانَ یَقُولُ اَللَّهُمَّ اُرْزُقْنِی وَلَداً تَقَرُّ بِهِ عَیْنِی عَلَی اَلْکِبَرِ وَ اِجْعَلْهُ وَارِثاً وَصِیّاً وَ اِجْعَلْ مَحَلَّهُ مِنِّی مَحَلَّ اَلْحُسَیْنِ صلوات الله علیه فَإِذَا رَزَقْتَنِیهِ فَافْتِنِّی بِحُبِّهِ ثُمَّ فَجِّعْنِی بِهِ کَمَا تُفَجِّعُ مُحَمَّداً حَبِیبَکَ صلی الله علیه و آله بِوَلَدِهِ فَرَزَقَهُ اَللَّهُ یَحْیَی وَ فَجَّعَهُ بِهِ وَ کَانَ حَمْلُ یَحْیَی سِتَّةَ أَشْهُرٍ وَ حَمْلُ اَلْحُسَیْنِ صلوات الله علیه کَذَلِکَ وَ لَهُ قِصَّةٌ طَوِیلَةٌ قُلْتُ فَأَخْبِرْنِی یَا مَوْلاَیَ عَنِ اَلْعِلَّةِ اَلَّتِی تَمْنَعُ اَلْقَوْمَ مِنِ اِخْتِیَارِ إِمَامٍ لِأَنْفُسِهِمْ قَالَ مُصْلِحٍ أَوْ مُفْسِدٍ قُلْتُ مُصْلِحٍ قَالَ فَهَلْ یَجُوزُ أَنْ تَقَعَ خِیَرَتُهُمْ عَلَی اَلْمُفْسِدِ بَعْدَ أَنْ لاَ یَعْلَمَ أَحَدٌ مَا یَخْطُرُ بِبَالِ غَیْرِهِ مِنْ صَلاَحٍ أَوْ فَسَادٍ قُلْتُ بَلَی قَالَ فَهِیَ اَلْعِلَّةُ وَ أُورِدُهَا لَکَ بِبُرْهَانٍ یَنْقَادُ لَهُ عَقْلُکَ أَخْبِرْنِی عَنِ اَلرُّسُلِ اَلَّذِینَ اِصْطَفَاهُمُ اَللَّهُ تَعَالَی وَ أَنْزَلَ عَلَیْهِمُ اَلْکِتَابَ وَ أَیَّدَهُمْ بِالْوَحْیِ وَ اَلْعِصْمَةِ إِذْ هُمْ أَعْلاَمُ اَلْأُمَمِ وَ أَهْدَی إِلَی اَلاِخْتِیَارِ مِنْهُمْ مِثْلُ مُوسَی وَ عِیسَی عَلَیْهِمَا اَلسَّلاَمُ هَلْ یَجُوزُ مَعَ وُفُورِ عَقْلِهِمَا وَ کَمَالِ عِلْمِهِمَا إِذَا هَمَّا بِالاِخْتِیَارِ أَنْ یَقَعَ خِیَرَتُهُمَا عَلَی اَلْمُنَافِقِ وَ هُمَا یَظُنَّانِ أَنَّهُ مُؤْمِنٌ قُلْتُ لاَ فَقَالَ هَذَا مُوسَی کَلِیمُ اَللَّهِ مَعَ وُفُورِ عَقْلِهِ وَ کَمَالِ عِلْمِهِ وَ نُزُولِ اَلْوَحْیِ عَلَیْهِ اِخْتَارَ مِنْ أَعْیَانِ قَوْمِهِ وَ وُجُوهِ عَسْکَرِهِ لِمِیقَاتِ رَبِّهِ سَبْعِینَ رَجُلاً مِمَّنْ لاَ یَشُکُّ فِی إِیمَانِهِمْ وَ إِخْلاَصِهِمْ فَوَقَعَتْ خِیَرَتُهُ عَلَی اَلْمُنَافِقِینَ قَالَ اَللَّهُ تَعَالَی: وَ اِخْتٰارَ مُوسیٰ قَوْمَهُ سَبْعِینَ رَجُلاً لِمِیقٰاتِنٰا إِلَی قَوْلِهِ: لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتّٰی نَرَی اَللّٰهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْهُمُ اَلصّٰاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ فَلَمَّا وَجَدْنَا اِخْتِیَارَ مَنْ قَدِ اِصْطَفَاهُ اَللَّهُ لِلنُّبُوَّةِ وَاقِعاً عَلَی اَلْأَفْسَدِ دُونَ اَلْأَصْلَحِ وَ هُوَ یَظُنُّ أَنَّهُ اَلْأَصْلَحُ دُونَ اَلْأَفْسَدِ عَلِمْنَا أَنْ لاَ اِخْتِیَارَ إِلاَّ لِمَنْ یَعْلَمُ مَا تُخْفِی اَلصُّدُورُ وَ مَا تَکِنُّ اَلضَّمَائِرُ وَ تَتَصَرَّفُ عَلَیْهِ اَلسَّرَائِرُ وَ أَنْ لاَ خَطَرَ لاِخْتِیَارِ اَلْمُهَاجِرِینَ وَ اَلْأَنْصَارِ بَعْدَ وُقُوعِ خِیَرَةِ اَلْأَنْبِیَاءِ عَلَی ذَوِی

ص: 62

اَلْفَسَادِ لَمَّا أَرَادُوا أَهْلَ اَلصَّلاَحِ. ثُمَّ قَالَ مَوْلاَنَا یَا سَعْدُ وَ حِینَ اِدَّعَی خَصْمُکَ أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مَا أَخْرَجَ مَعَ نَفْسِهِ مُخْتَارَ هَذِهِ اَلْأُمَّةِ إِلَی اَلْغَارِ إِلاَّ عِلْماً مِنْهُ أَنَّ اَلْخِلاَفَةَ لَهُ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَنَّهُ هُوَ اَلْمُقَلَّدُ أُمُورَ اَلتَّأْوِیلِ وَ اَلْمُلْقَی إِلَیْهِ أَزِمَّةُ اَلْأُمَّةِ وَ عَلَیْهِ اَلْمُعَوَّلُ فِی لَمِّ اَلشَّعَثِ وَ سَدِّ اَلْخَلَلِ وَ إِقَامَةِ اَلْحُدُودِ وَ تَسْرِیبِ اَلْجُیُوشِ لِفَتْحِ بِلاَدِ اَلْکُفْرِ فَکَمَا أَشْفَقَ عَلَی نُبُوَّتِهِ أَشْفَقَ عَلَی خِلاَفَتِهِ إِذْ لَمْ یَکُنْ مِنْ حُکْمِ اَلاِسْتِتَارِ وَ اَلتَّوَارِی أَنْ یَرُومَ اَلْهَارِبُ مِنَ اَلشَّرِّ مُسَاعَدَةً مِنْ غَیْرِهِ إِلَی مَکَانٍ یَسْتَخْفِی فِیهِ وَ إِنَّمَا أَبَاتَ عَلِیّاً عَلَی فِرَاشِهِ لِمَا لَمْ یَکُنْ یَکْتَرِثُ لَهُ وَ لَمْ یَحْفِلْ بِهِ لاِسْتِثْقَالِهِ إِیَّاهُ وَ عِلْمِهِ أَنَّهُ إِنْ قُتِلَ لَمْ یَتَعَذَّرْ عَلَیْهِ نَصْبُ غَیْرِهِ مَکَانَهُ لِلْخُطُوبِ اَلَّتِی کَانَ یَصْلُحُ لَهَا فَهَلاَّ نَقَضْتَ عَلَیْهِ دَعْوَاهُ بِقَوْلِکَ أَ لَیْسَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ اَلْخِلاَفَةُ بَعْدِی ثَلاَثُونَ سَنَةً فَجَعَلَ هَذِهِ مَوْقُوفَةً عَلَی أَعْمَارِ اَلْأَرْبَعَةِ اَلَّذِینَ هُمُ اَلْخُلَفَاءُ اَلرَّاشِدُونَ فِی مَذْهَبِکُمْ فَکَانَ لاَ یَجِدُ بُدّاً مِنْ قَوْلِهِ لَکَ بَلَی قُلْتَ فَکَیْفَ تَقُولُ حِینَئِذٍ أَ لَیْسَ کَمَا عَلِمَ رَسُولُ اَللَّهِ أَنَّ اَلْخِلاَفَةَ مِنْ بَعْدِهِ لِأَبِی بَکْرٍ عَلِمَ أَنَّهَا مِنْ بَعْدِ أَبِی بَکْرٍ لِعُمَرَ وَ مِنْ بَعْدِ عُمَرَ لِعُثْمَانَ وَ مِنْ بَعْدِ عُثْمَانَ لِعَلِیٍّ صلوات الله علیه فَکَانَ أَیْضاً لاَ یَجِدُ بُدّاً مِنْ قَوْلِهِ لَکَ نَعَمْ ثُمَّ کُنْتَ تَقُولُ لَهُ فَکَانَ اَلْوَاجِبَ عَلَی رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَنْ یُخْرِجَهُمْ جَمِیعاً عَلَی اَلتَّرْتِیبِ إِلَی اَلْغَارِ وَ یُشْفِقَ عَلَیْهِمْ کَمَا أَشْفَقَ عَلَی أَبِی بَکْرٍ وَ لاَ یَسْتَخِفَّ بِقَدْرِ هَؤُلاَءِ اَلثَّلاَثَةِ بِتَرْکِهِ إِیَّاهُمْ وَ تَخْصِیصِهِ أَبَا بَکْرٍ وَ إِخْرَاجِهِ مَعَ نَفْسِهِ دُونَهُمْ وَ لَمَّا قَالَ أَخْبِرْنِی عَنِ اَلصِّدِّیقِ وَ اَلْفَارُوقِ أَسْلَمَا طَوْعاً أَوْ کَرْهاً لِمَ لَمْ تَقُلْ لَهُ بَلْ أَسْلَمَا طَمَعاً وَ ذَلِکَ بِأَنَّهُمَا کَانَا یُجَالِسَانِ اَلْیَهُودَ وَ یَسْتَخْبِرَانِهِمْ عَمَّا کَانُوا یَجِدُونَ فِی اَلتَّوْرَاةِ وَ فِی سَائِرِ اَلْکُتُبِ اَلْمُتَقَدِّمَةِ اَلنَّاطِقَةِ بِالْمَلاَحِمِ مِنْ حَالٍ إِلَی حَالٍ مِنْ قِصَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ مِنْ عَوَاقِبِ أَمْرِهِ فَکَانَتِ اَلْیَهُودُ تَذْکُرُ أَنَّ مُحَمَّداً یُسَلَّطُ عَلَی اَلْعَرَبِ کَمَا کَانَ بُخْتَنَصَّرُ سُلِّطَ عَلَی بَنِی إِسْرَائِیلَ وَ لاَ بُدَّ لَهُ مِنَ اَلظَّفَرِ بِالْعَرَبِ کَمَا ظَفِرَ بُخْتَنَصَّرُ بِبَنِی إِسْرَائِیلَ غَیْرَ أَنَّهُ کَاذِبٌ فِی دَعْوَاهُ أَنَّهُ نَبِیٌّ فَأَتَیَا مُحَمَّداً فَسَاعَدَاهُ عَلَی شَهَادَةِ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ بَایَعَاهُ طَمَعاً فِی أَنْ یَنَالَ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِنْ جِهَتِهِ وَلاَیَةَ بَلَدٍ إِذَا اِسْتَقَامَتْ أُمُورُهُ وَ اِسْتَتَبَّتْ أَحْوَالُهُ فَلَمَّا أَیِسَا مِنْ ذَلِکَ تَلَثَّمَا وَ صَعِدَا اَلْعَقَبَةَ مَعَ عِدَّةٍ مِنْ أَمْثَالِهِمَا مِنَ اَلْمُنَافِقِینَ عَلَی أَنْ یَقْتُلُوهُ فَدَفَعَ اَللَّهُ تَعَالَی کَیْدَهُمْ وَ رَدَّهُمْ بِغَیْظِهِمْ لَمْ یَنٰالُوا خَیْراً کَمَا أَتَی طَلْحَةُ وَ اَلزُّبَیْرُ عَلِیّاً صلوات الله علیه فَبَایَعَاهُ وَ طَمَعَ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا أَنْ یَنَالَ مِنْ جِهَتِهِ وَلاَیَةَ بَلَدٍ فَلَمَّا أَیِسَا نَکَثَا بَیْعَتَهُ وَ خَرَجَا عَلَیْهِ فَصَرَعَ اَللَّهُ کُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مَصْرَعَ أَشْبَاهِهِمَا مِنَ اَلنَّاکِثِینَ قَالَ سَعْدٌ ثُمَّ قَامَ مَوْلاَنَا اَلْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ اَلْهَادِی صلوات الله علیهما لِلصَّلاَةِ مَعَ اَلْغُلاَمِ فَانْصَرَفْتُ عَنْهُمَا وَ طَلَبْتُ أَثَرَ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ فَاسْتَقْبَلَنِی بَاکِیاً فَقُلْتُ مَا أَبْطَأَکَ وَ أَبْکَاکَ قَالَ قَدْ فَقَدْتُ اَلثَّوْبَ اَلَّذِی سَأَلَنِی مَوْلاَیَ إِحْضَارَهُ قُلْتُ لاَ عَلَیْکَ فَأَخْبِرْهُ فَدَخَلَ عَلَیْهِ مُسْرِعاً - وَ اِنْصَرَفَ مِنْ عِنْدِهِ مُتَبَسِّماً وَ هُوَ یُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فَقُلْتُ مَا اَلْخَبَرُ قَالَ وَجَدْتُ اَلثَّوْبَ مَبْسُوطاً تَحْتَ قَدَمَیْ مَوْلاَنَا یُصَلِّی عَلَیْهِ قَالَ سَعْدٌ فَحَمِدْنَا اَللَّهَ تَعَالَی عَلَی ذَلِکَ وَ جَعَلْنَا نَخْتَلِفُ بَعْدَ ذَلِکَ اَلْیَوْمِ إِلَی مَنْزِلِ مَوْلاَنَا أَیَّاماً فَلاَ نَرَی اَلْغُلاَمَ بَیْنَ یَدَیْهِ فَلَمَّا کَانَ یَوْمُ اَلْوَدَاعِ دَخَلْتُ أَنَا وَ أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ وَ کَهْلاَنِ مِنْ أَهْلِ بَلَدِنَا وَ اِنْتَصَبَ أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ بَیْنَ یَدَیْهِ قَائِماً وَ قَالَ یَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ قَدْ دَنَتِ اَلرِّحْلَةُ وَ اِشْتَدَّ اَلْمِحْنَةُ فَنَحْنُ نَسْأَلُ اَللَّهَ تَعَالَی أَنْ یُصَلِّیَ عَلَی اَلْمُصْطَفَی جَدِّکَ وَ عَلَی اَلْمُرْتَضَی أَبِیکَ وَ عَلَی سَیِّدَةِ اَلنِّسَاءِ أُمِّکَ وَ عَلَی سَیِّدَیْ شَبَابِ أَهْلِ اَلْجَنَّةِ عَمِّکَ وَ أَبِیکَ وَ عَلَی اَلْأَئِمَّةِ

ص: 63

اَلطَّاهِرِینَ مِنْ بَعْدِهِمَا آبَائِکَ وَ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَیْکَ وَ عَلَی وُلْدِکَ وَ نَرْغَبُ إِلَی اَللَّهِ أَنْ یُعْلِیَ کَعْبَکَ وَ یَکْبِتَ عَدُوَّکَ وَ لاَ جَعَلَ اَللَّهُ هَذَا آخِرَ عَهِدْنَا مِنْ لِقَائِکَ قَالَ فَلَمَّا قَالَ هَذِهِ اَلْکَلِمَاتِ اِسْتَعْبَرَ مَوْلاَنَا حَتَّی اِسْتَهَلَّتْ دُمُوعُهُ وَ تَقَاطَرَتْ عَبَرَاتُهُ ثُمَّ قَالَ یَا اِبْنَ إِسْحَاقَ لاَ تُکَلِّفْ فِی دُعَائِکَ شَطَطاً فَإِنَّکَ مُلاَقِ اَللَّهِ تَعَالَی فِی صَدْرِکَ هَذَا فَخَرَّ أَحْمَدُ مَغْشِیّاً عَلَیْهِ فَلَمَّا أَفَاقَ قَالَ سَأَلْتُکَ بِاللَّهِ وَ بِحُرْمَةِ جَدِّکَ إِلاَّ شَرَّفْتَنِی بِخِرْقَةٍ أَجْعَلُهَا کَفَناً فَأَدْخَلَ مَوْلاَنَا یَدَهُ تَحْتَ اَلْبِسَاطِ فَأَخْرَجَ ثَلاَثَةَ عَشَرَ دِرْهَماً فَقَالَ خُذْهَا وَ لاَ تُنْفِقْ عَلَی نَفْسِکَ غَیْرَهَا فَإِنَّکَ لَنْ تَعْدَمَ مَا سَأَلْتَ وَ إِنَّ اَللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَنْ یَضِیعَ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلاً قَالَ سَعْدٌ فَلَمَّا اِنْصَرَفْنَا بَعْدَ مُنْصَرَفِنَا مِنْ حَضْرَةِ مَوْلاَنَا مِنْ حُلْوَانَ عَلَی ثَلاَثَةِ فَرَاسِخَ حُمَّ أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ وَ ثَارَتْ بِهِ عِلَّةٌ صَعْبَةٌ أَیِسَ مِنْ حَیَاتِهِ فِیهَا فَلَمَّا وَرَدْنَا حُلْوَانَ وَ نَزَلْنَا فِی بَعْضِ اَلْخَانَاتِ دَعَا أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ بِرَجُلٍ مِنْ أَهْلِ بَلَدِهِ کَانَ قَاطِناً بِهَا ثُمَّ قَالَ تَفَرَّقُوا عَنِّی هَذِهِ اَللَّیْلَةَ وَ اُتْرُکُونِی وَحْدِی فَانْصَرَفْنَا عَنْهُ وَ رَجَعَ کُلُّ وَاحِدٍ مِنَّا إِلَی مَرْقَدِهِ قَالَ سَعْدٌ فَلَمَّا حَانَ أَنْ یَنْکَشِفَ اَللَّیْلُ عَنِ اَلصُّبْحِ أَصَابَتْنِی فِکْرَةٌ فَفَتَحْتُ عَیْنِی فَإِذَا أَنَا بِکَافُورٍ اَلْخَادِمِ خَادِمِ مَوْلاَنَا أَبِی مُحَمَّدٍ صلوات الله علیه وَ هُوَ یَقُولُ أَحْسَنَ اَللَّهُ بِالْخَیْرِ عَزَاکُمْ وَ جَبَرَ بِالْمَحْبُوبِ رَزِیَّتَکُمْ قَدْ فَرَغْنَا مِنْ غُسْلِ صَاحِبِکُمْ وَ مِنْ تَکْفِینِهِ فَقُومُوا لِدَفْنِهِ فَإِنَّهُ مِنْ أَکْرَمِکُمْ مَحَلاًّ عِنْدَ سَیِّدِکُمْ ثُمَّ غَابَ عَنْ أَعْیُنِنَا فَاجْتَمَعْنَا عَلَی رَأْسِهِ بِالْبُکَاءِ وَ اَلْعَوِیلِ حَتَّی قَضَیْنَا حَقَّهُ وَ فَرَغْنَا مِنْ أَمْرِهِ رَحِمَهُ اَللَّهُ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از سعد بن عبد اللَّه قمّى روایت کرده که گفت: من شوق زيادى به گرد آورى كتاب هايى داشتم كه مشتمل بر علوم مشكله و دقايق آنها باشد و در كشف حقايق از آن كتابها تلاش و كوشش مى كردم و آزمند حفظ موارد اشتباه و نامفهوم آنها بودم و بر آنچه از معضلات و مشكلات علمى دست مى يافتم به آسانى به كسى نمى گفتم و نسبت به مذهب اماميّه تعصّب داشتم، از امن و سلامتى گريخته و در پى نزاع و خصومت و كينه ورزى و بدگويى بودم، و فرقه هاى مخالف اماميّه را نكوهش مى كردم و معايب پيشوايان آنها را فاش مى گفتم و از آنها پرده درى مى كردم تا آنكه گرفتار يك ناصبىّ شدم كه در منازعه عقيدتى سخت گيرتر و در دشمنى كينه توزتر و در جدال و پيروى از باطل تندتر و در پرسش بدزبان تر و در پيروى از باطل از همه متعصّب تر بود.

يکروز كه با وى مناظره مى كردم گفت: اى سعد! واى بر تو و بر اصحاب تو شما رافضيان زبان به طعن مهاجر و انصار مى گشائيد و ولايت و امامت آنها را

از ناحيه رسول الله انكار مى كنيد، اين صدّيق(ابوبکر) كسى است كه بر جميع صحابه به واسطه شرف سابقه خود سرآمد است، آيا نمى دانيد كه رسول الله او را با خود به غار نبرد مگر براى آنكه مى دانست او خليفه است و او كسى است است كه در امر تأويل مقتدا است و زمام امّت اسلامى بدو واگذار مى شود و او تكيه گاه امّت مى گردد. تا در جمع تفرقه و جبران شكست و سدّ خلل و اقامه حدود و لشكركشى براى فتح بلاد مشركين به او اعتماد شود و همان گونه كه رسول الله بر نبوّت خود مى ترسيد بر خلافت خود هم مى هراسيد زيرا كسى كه در جايى پنهان مى شود يا از كسى فرار مى كند قصدش جلب مساعدت ديگران نيست و چون مى بينيم كه رسول الله به غار پناه برد و چشم به مساعدت كسى هم نداشت روشن مى شود كه مقصود رسول الله چنان كه شرح

ص: 64

داديم حفظ جان ابو بكر بود و علىّ را در بستر خود خوابانيد چون به او اعتنايى نداشت و با او همسفر نشد زيرا كه سنگينى مى كرد و مى دانست كه اگر او كشته شود كارهاى او را ديگرى هم مى تواند انجام دهد.

سعد

گويد: من پاسخ هاى متعدّدى به وى دادم امّا او هر يک را نقض كرد و به من باز گردانيد، سپس گفت: اى سعد! ايراد ديگرى دارم كه بينى رافضيان را خرد مى كند، آيا شما نمى پنداريد كه صديقى كه از شكّ و ترديد مبرّاست و فاروقى كه حامى ملّت اسلام بوده است منافق بودند و بى دينى خود را نهان مى كردند و در اين باب به واقعه شب عقبه استدلال مى كنيد،حالا به من بگو آيا صديق(ابوبکر) و فاروق(عمر) از روى رغبت اسلام آوردند و يا آنكه به زور و اكراه؟ سعد گويد: من انديشه كردم كه چگونه اين سؤال را از خود بگردانم كه تسليم وى نشوم و بيم آن داشتم كه اگر بگويم ابو بكر و عمر از روى ميل و رغبت اسلام آوردند او بگويد: با اين وصف ديگر پيدايش نفاق در دل آنها معنى ندارد، زيرا نفاق هنگامى به قلب آدمى درآيد كه هيبت و هجوم و غلبه و فشار سختى انسان را ناچار سازد كه بر خلاف ميل قلبى خود چيزى را اظهار كند چنان كه خداى تعالى فرموده است: «پس هنگامی که عذاب سخت ما را دیدند، گفتند: بی تردید به خدا ایمان آوردیم و به معبودانی که با او شریک قرار می دادیم، کافریم. ولی زمانی که عذاب سخت ما را دیدند، ایمانشان سودی به آنان نداد». (سوره غافر آیه 84- 85) و اگر مى گفتم آنها به اكراه اسلام آوردند مرا مورد سرزنش قرار مى داد و مى گفت: آنجا شمشيرى نبود كه موجب وحشت آنها بشود! سعد گويد: من با تزوير خود را از دست او رهانيدم ولى از خشم اندرونم پر شده بود و از غصّه نزديک بود جگرم پاره پاره شود، و من پيش از آن طومارى تهيه كرده بودم و در آن چهل و چند مسأله دشوار را نوشته بودم كه پاسخگويى براى آنها نيافته بودم و مى خواستم از عالم شهر خود احمد بن اسحاق كه مصاحب مولايمان حضرت ابو محمّد صلوات الله علیه بود پرسش كنم و به دنبال او رفتم، او به قصد سرّ من راى و براى شرفيابى حضور حضرت امام حسن عسکری صلوات الله علیه از قم بيرون رفته بود و در يكى از منازل راه به او رسيدم و چون با او مصافحه كردم گفت: خير است، گفتم: اوّلا مشتاق ديدار شما بودم و ثانيا طبق معمول سؤال هايى از شما دارم، گفت: در اين مورد با هم برابر هستيم، من هم مشتاق ملاقات مولايم حضرت ابو محمّد صلوات الله علیه هستم و مى خواهم مشكلاتى در تأويل و معضلاتى در تنزيل را از ايشان پرسش كنم، اين رفاقت ميمون و مبارك است زيرا به وسيله آن به دريايى خواهى رسيد كه عجائبش تمام و غرائبش فانى نمى شود و او امام ما است.

بعد از آن با هم به سامرّا درآمديم و به در خانه مولايمان صلوات الله علیه رسيديم اجازه خواستيم و براى ما اذن دخول صادر شد و بر شانه احمد بن اسحاق انبانى بود كه آن را زير يک عباى طبرى پنهان كرده بود و در آن يک صد و شصت كيسه دينار و درهم بود و سر هر كيسه را صاحبش مهر زده بود.

سعد گويد: من نمى توانم مولاى خود حضرت ابو محمّد صلوات الله علیه را در آن لحظه كه ديدار كردم و نور سيمايش ما را فرا گرفته بود به چيزى جز ماه شب چهارده تشبيه كنم.

و بر زانوى راستش پسر بچه اى نشسته بود كه در خلقت و منظر مانند ستاره مشترى بود و بر سرش فرقى مانند الفى بين دو واو بود و در پيش روى مولاى ما انارى طلايى بود كه نقش هاى بديعش در ميان دانه هاى قيمتى آن مى درخشيد كه آن را يكى از رؤساى بصره تقديم كرده بود و در دستش قلمى بود كه چون مى خواست بر صفحه كاغذ چيزى بنويسد آن پسر بچه انگشتانش را مى گرفت و مولاى ما آن انار طلايى را در مقابلش رها مى كرد و او را به آوردن آن سرگرم مى كرد تا او را از نوشتن باز ندارد. بر او

ص: 65

سلام كرديم و او پاسخ گرمى داد و اشاره فرمود كه بنشينيم و چون از نوشتن نامه فارغ شد، احمد بن اسحاق انبانش را از زير عبايش بيرون آورد و آن را در مقابلش نهاد حضرت صلوات الله علیه به آن پسر بچه نگريست و گفت: پسر جان! مهر از هداياى شيعيان و دوستانت بردار و او گفت: اى مولاى من! آيا رواست دست طاهر را به هداياى نجس و اموال پليدى كه حلال و حرامش به يك ديگر در آميخته است دراز كنم؟ و مولايم فرمود: اى ابا اسحاق! آنچه در انبان است بيرون بياور تا حلال و حرام آن را جدا كند و چون اوّلين كيسه را احمد از انبان بدر آورد آن پسر بچه گفت: اين كيسه از آن فلان بن فلان است كه در فلان محلّه قم ساكن است و در آن شصت و دو دينار است كه چهل و پنج دينار آن مربوط به بهاى فروش زمين سنگلاخى است كه صاحبش آن را از پدر خود به ارث برده و چهارده دينار آن مربوط به بهاى نه جامه و سه دينار آن مربوط به اجاره دكانهاست. مولاى ما فرمود: پسر جان! راست گفتى، اكنون اين مرد را راهنمايى كن كه حرام آن كدام است؟ گفت: وارسى كن كه آن دينار رازى كه تاريخ آن فلان سال است و نقش يک روى آن محو شده و آن قطعه طلاى آملى كه وزن آن ربع دينار است كجاست و سبب حرمتش اين است كه صاحب اين دينارها در فلان ماه از فلان سال يک من و يك چارک نخ به همسايه بافنده خود داده كه آن را ببافد و مدّتى بعد دزدى آن نخها را ربوده است، آن بافنده به صاحبش خبر داده كه نخها را دزد ربوده است، امّا صاحب نخها وى را تكذيب كرده و به جاى آن، يک من و نيم نخ باريكتر از وى بازستانده است و از آن جامه اى بافته است كه اين دينار رازى و آن قطعه طلاى آملى بهاى آن است. و چون سر كيسه را باز كرد در آن نامه اى بود كه بر آن نام صاحب آن دينارها و مقدار آن نوشته شده بود و آن دينارها و آن قطعه طلا به همان نشانه در آن بود. سپس كيسه ديگرى در آورد و آن كودک گفت: اين از فلان بن فلان ساكن فلان محلّه قم است و در آن پنجاه دينار است كه دست زدن به آن بر ما روا نيست. گفت: براى چه؟ فرمود: براى آنكه آن از بهاى گندمى است كه صاحبش بر زراع خود در تقسيم آن ستم كرده است، زيرا سهم خود را با پيمانه تمام برداشته امّا سهم زارع را با پيمانه ناتمام داده است، مولاى ما فرمود: پسر جان! راست گفتى. سپس به احمد بن اسحاق فرمود: همه را بردار و به صاحبانش برگردان و يا سفارش كن به صاحبانش برگردانند كه ما را در آن حاجتى نيست، و جامه آن عجوز را بياور. احمد گويد: آن لباس در جامه دانى بود كه من فراموشش كرده بودم و چون احمد بن اسحاق رفت تا آن لباس را بياورد، حضرت ابو محمّد صلوات الله علیه به من نظر كرد و فرمود: اى سعد! تو براى چه آمدى؟ گفتم: احمد بن اسحاق مرا به ديدار مولايمان تشويق كرد، فرمود: و مسائلى كه مى خواستى بپرسى! گفتم: اى مولاى من آن مسائل نيز بر حال خود است، فرمود: از نور چشمم بپرس! و به آن پسر بچه اشاره فرمود و آن پسر بچه گفت:از هرچه مى خواهى بپرس. گفتم: اى مولا و اى فرزند مولاى ما از ناحيه شما براى ما روايت كرده اند كه رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله طلاق زنان خود را به دست حضرت امير المؤمنين صلوات الله علیه قرار داد تا جايى كه در روز جمل به دنبال عايشه فرستاد و به او فرمود: تو با فتنه انگيزى خود بر اسلام و مسلمين غبار ستيزه پاشيدى و فرزندان خود را از روى نادانى به پرتگاه نابودى كشاندى، اگر دست از من برندارى تو را طلاق مى دهم، در حالى كه زنان رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله با وفات وى مطلّقه شده اند. فرمود: طلاق چيست؟ گفتم: باز گذاشتن راه فرمود: اگر طلاق آنها با وفات رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله صورت مى گيرد چرا بر آنها حلال نبود كه شوهر كنند؟ گفتم: براى آنكه خداى تعالى شوهر كردن را بر آنها حرام كرده است، فرمود: چرا در حالى كه وفات رسول الله صلی الله علیه و آله راه

ص: 66

را بر آنها باز گذاشته است؟ گفتم: اى فرزند مولاى من! پس آن طلاقى كه رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله حكمش را به حضرت امير المؤمنين صلوات الله علیه واگذار كرد چه بود؟

فرمود:

خداى تعالى شأن زنان رسول الله صلی الله علیه و آله را عظيم گردانيد و آنان را به شرافت مادرى امّت مخصوص كرد و رسول الله صلی الله علیه و آله به حضرت امير المؤمنين صلوات الله علیه فرمود: اى ابا الحسن؟

اين

شرافت تا وقتى براى آنها باقى است كه به طاعت خدا مشغول باشند و هر كدام آنها كه پس از من خدا را نافرمانى كند و بر تو خروج نمايد راه را براى شوهر كردن وى بازگذار و او را از شرافت مادرى مؤمنين ساقط كن.

گفتم:

معناى «فاحشه مبيّنه» كه چون زن در زمان عدّه مرتكب شود بر شوهرش رواست كه او را از خانه خود اخراج كند چيست؟ فرمود: مقصود از فاحشه مبيّنه مساحقه است نه زنا، زيرا اگر زنى زنا كند و حدّ بر او جارى شود مردى كه مى خواسته با او ازدواج كند نبايستى به خاطر اجراى حدّ از ازدواج با او امتناع ورزد امّا اگر مساحقه كند بايستى رجم شود و رجم خوارى است و كسى كه خدا فرمان رجمش را دهد او را خوار ساخته است و كسى را كه خدا خوار سازد وى را دور ساخته است و هيچ كس را نسزد كه با وى نزديكى كند.

گفتم: اى فرزند رسول الله! معناى فرمان خداوند به پيامبرش موسى عليه السّلام كه فرمود: نعلين خود را بیرون کن كه تو در وادى مقدّس طوى هستى چيست. (سوره طه آیه 12) كه فقهاى فريقين مى پندارند نعلين او از پوست مردار بوده است. فرمود هر كه چنين گويد به حضرت موسى علیه السلام افترا بسته و او را در نبوتش نادان شمرده است زيرا امر از دو حال بيرون نيست يا نماز حضرت موسى علیه السلام در آن روا و يا ناروا بوده است، اگر نمازش در آن روا بوده طبعا جايز است كه به آن نعلين در آنجا پا نهد كه هر چند آن بقعه مقدّس و مطهّر باشد امّا از نماز مقدّس تر و مطهّرتر نبوده است، و اگر نماز موسى علیه السلام در آن روا نبوده است لازم آيد كه موسى علیه السلام حلال و حرام را نداند و نداند كه چه چيزى در نماز روا و چه چيزى نارواست كه اين خود كفر است.

گفتم: پس مقصود از آن چيست؟ فرمود: موسى علیه السلام در وادى مقدّس با پروردگارش مناجات كرد و گفت: بار الها! من خالصانه تو را دوست دارم و از هر چه غير تو است دل شسته ام، با آنكه اهل خود را بسيار دوست مى داشت. خداى تعالى به او فرمود: نعلين خود را بیرون کن، يعنى اگر مرا خالصانه دوست دارى و از هر چه غير من است دل شسته اى، قلبت را از محبت اهل خود تهى ساز.

گفتم: اى فرزند رسول الله! تأويل آيه «كهيعص» چيست؟ فرمود: اين حروف از اخبار غيبى است كه خداوند زكريّا علیه السلام را از آن مطّلع كرده و بعد از آن داستان آن را به حضرت محمّد صلّى اللَّه عليه و آله باز گفته است و داستان آن از اين قرار است كه زكريّا علیه السلام از پروردگارش درخواست كرد كه اسماء خمسه طيّبه را به او بياموزد و خداى تعالى جبرئيل را بر او فرو فرستاد و آن اسماء را بدو تعليم داد، زكريّا چون محمّد و علىّ و فاطمه و حسن و حسین صلوات الله علیهم را ياد مى كرد اندوهش برطرف مى شد و گرفتاريش زايل مى گشت و چون حسين صلوات الله علیه را ياد مى كرد بغض و غصّه گلويش را مى گرفت و مى گريست و مبهوت مى شد، روزى گفت: بار الها! چرا وقتى آن چهار نفر را ياد مى كنم تسليت مى يابم و اندوهم برطرف مى شود، امّا چون حسين صلوات الله را ياد مى كنم اشكم جارى مى شود و ناله ام بلند مى شود؟ خداى تعالى او را از اين داستان آگاه كرد و فرمود:

ص: 67

«كهيعص» و كاف اسم كربلاست و هاء رمز هلاک عترت است و ياء نام يزيد ظالم بر حسين صلوات الله علیه است و عين اشاره به عطش و صاد نشان صبر او است.

و چون زكريّا علیه السلام اين مطلب را شنيد نالان و غمين شد و تا سه روز از مسجدش بيرون نيامد و به كسى اجازه نداد كه نزد او بيايد و گريه و ناله سرداد و نوحه او چنين بود: بار الها! از مصيبتى كه براى فرزند بهترين خلايق خود تقدير كرده اى دردمندم، خدايا! آيا اين مصيبت را در آستانه او نازل مى كنى؟ و آيا جامه اين مصيبت را بر تن علىّ و فاطمه صلوات الله علیهما و آلهما مى پوشانى؟ و آيا اين فاجعه را در ساحت آنها فرود مى آورى؟ و بعد از آن مى گفت: بار الها! فرزندى به من عطا كن تا در پيرى چشمم بدو روشن باشد و او را وارث و وصىّ من قرار ده و منزلت او را در نزد من مانند منزلت حسين صلوات الله علیه قرار بده و چون او را به من ارزانى داشتى مرا شيفته او گردان آنگاه مرا دردمند او گردان همچنان كه حبيبت حضرت محمّد صلی الله علیه و آله را دردمند فرزندش گرداندى، و خداوند يحيى علیه السلام را بدو داد و او را دردمند وى ساخت و دوره حمل يحيى علیه السلام شش ماه بود و باردارى از حسين صلوات الله علیه نيز شش ماه بود و براى آن نيز داستانى طولانى است.

گفتم: اى مولاى من! علّت چيست كه مردم از برگزيدن امام براى خويشتن ممنوع شده اند؟ فرمود: امام مصلح برگزينند و يا امام مفسد؟ گفتم: امام مصلح، فرمود: آيا امكان ندارند كه برگزيده آنها مفسد باشد؟ چون كسى از درون ديگرى كه صلاح است و يا فساد مطّلع نيست. گفتم: آرى امكان دارد، فرمود: علّت همين است و براى تو دليل ديگرى بياورم كه عقلت آن را بپذيرد، فرمود: رسولان الهى كه خداى تعالى آنها را برگزيده و بر آنها كتاب فرو فرستاده و آنها را به وحى و عصمت مؤيّد ساخته تا پيشوايان امّتها باشند چگونه اند؟ آيا مثل موسى و عيسى عليهما السّلام كه پيشوايان امتند و بر برگزيدن شايسته ترند و عقلشان بيشتر و علمشان كامل تر آيا ممكن است منافق را به جاى مؤمن برگزينند؟ گفتم: خير، فرمود: اين موسى كليم اللَّه است كه با وفور عقل و كمال علم و نزول وحى بر او از اعيان قوم و بزرگان لشكر خود براى ميقات پروردگارش هفتاد تن را برگزيد و در ايمان و اخلاص آنها هيچ گونه شك و ترديدى نداشت، امّا منافقين را برگزيده بود، خداى تعالى مى فرمايد: «وَ اخْتارَ مُوسى قَوْمَهُ سَبْعِينَ رَجُلًا لِمِيقاتِنا» تا اين آيه: «لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً» تا آنجا كه فرمود: «فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ» و چون مى بينيم كه برگزيده پيامبر افسد بوده و نه اصلح در حالى كه مى پنداشته آنها اصلح هستند، مى فهميم برگزيدن مخصوص كسى است كه ما في الصّدور و ضمائر و سرائر مردم را بداند و برگزيدن مهاجرين و انصار ارزشى ندارد جايى كه برگزيده پيامبران به جاى افراد صالح افراد فاسد باشند.

سپس مولايمان فرمود: اى سعد! خصم تو مى گويد كه رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله هنگام مهاجرت برگزيده اين امّت را همراه خود به غار برد چون مى دانست كه خلافت با او است و در تأويل پيشواست و زمام امور امّت به دست او خواهد افتاد و او در ايجاد اتّحاد و سدّ خلل و اقامه حدود و اعزام جيوش براى فتح بلاد كفر معتمد است و همان گونه كه رسول الله بر نبوّت خود مى ترسيد بر خلافت خود هم مى هراسيد زيرا كسى كه در جايى پنهان مى شود يا از كسى فرار مى كند قصدش جلب مساعدت ديگران نيست و علىّ را در بستر خود خوابانيد چون به او اعتنايى نداشت و با او همسفر نشد زيرا كه بر او سنگينى مى كرد و مى دانست كه اگر او كشته شود شخص ديگرى را نصب خواهد كرد كه بتواند كارهاى او را انجام دهد. پس چرا دعوى او را اين چنين نقض نكردى كه آيا رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله به زعم شما نفرمود: دوران خلافت پس از من سى سال است و اين سى سال مدّت

ص: 68

عمرخلفاى راشدين است و گريزى نداشت جز آنكه تو را تصديق كند، آنگاه مى گفتى: آيا همان گونه كه رسول الله صلی الله علیه و آله مى دانست كه خليفه پس از وى ابو بكر است آيا نمى دانست كه پس از ابو بكر عمر و پس از عمر عثمان و پس از عثمان، على صلوات الله علیه خليفه خواهند بود؟ و او راهى جز تصديق تو نداشت سپس به او مى گفتى: پس بر رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله واجب بود كه همه آنها را به غار ببرد و بر جان آنها بترسد همچنان كه بر جان ابو بكر مى هراسيد و به واسطه ترک آن سه و تخصيص ابو بكر به همراهى خود آنها را خوار نسازد.

و آنگاه كه گفت: به من بگو كه اسلام صديق(ابوبکر) و فاروق(عمر) آيا به طوع و رغبت بوده است يا به اكراه و اجبار؟ چرا به او نگفتى كه اسلام آن دو از روى طمع بوده است زيرا آنها با يهوديان مجالست داشتند و از آنها از پيشگويی هاى تورات و ساير كتب پيشينيان و داستان حضرت محمّد صلّى اللَّه عليه و آله و پايان كار او استخبار كرده بودند و آنها يادآور مى شدند كه حضرت محمّد صلوات الله علیه و آله بر عرب مسلّط مى شود همچنان كه بخت نصر بر بنى اسرائيل مسلّط شد و از پيروزى او بر عرب گريزى نيست همچنان كه از پيروزى بخت نصر بر بنى اسرائيل گريزى نبود جز آنكه او در دعوى نبوّت خود دروغگو بود. پس به نزد حضرت محمّد صلی الله علیه و آله آمدند و با او در اداى شهادت لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ همراهى كردند و به طمع آنكه چون امور او استقرار يافت و احوالش استقامت گرفت به هر يک حكومت شهرى خواهد رسيد و چون از رسيدن به اين مقصد نااميد شدند نقاب بر چهره كشيدند و با عدّه اى از همگنان منافق خود به بالاى آن گردنه رفتند تا او را بكشند و خداى تعالى مكر آنها را برطرف ساخت و در حالى كه خشمگين بودند برگشتند و خيرى به آنها نرسيد، چنان كه طلحه و زبير به نزد عليّ صلوات الله علیه آمدند و با او به طمع آنكه هر كدام به حكومت شهرى نايل شوند بيعت كردند و چون مأيوس شدند بيعت خود را شكستند و بر او خروج كردند و خداوند هر يم از آن دو را به سرنوشت بيعت شكنان ديگر به خاك افكند.

سعد

گويد: سپس مولاى ما حضرت حسن بن عليّ صلوات الله علیهما با آن پسربچه براى اقامه نماز برخاستند و من نيز برگشتم و در جستجوى احمد بن اسحاق برآمدم و او گريان به استقبال من آمد گفتم: چرا تأخير كردى؟ و چرا گريه مى كنى؟ گفت: آن جامه اى را كه مولايم فرمود گم كرده ام، گفتم: گناهى بر تو نيست برو و او را خبر ده، شتابان رفت و خندان برگشت و بر محمّد و آل محمّد صلوات فرستاد.

گفتم: چه خبر؟ گفت: آن جامه را ديدم كه زير پاى مولايم گسترده بود و روى آن نماز مى خواند.

سعد گويد: خدا را سپاس گفتيم و بعد از آن تا چند روز به منزل مولايمان مى رفتيم و آن پسر بچه را نزد او نمى ديدم و چون روز خداحافظى فرا رسيد با احمد بن اسحاق و دو تن از همشهريان خود بر مولايمان وارد شديم و احمد بن اسحاق در مقابل امام ايستاد و گفت: اى فرزند رسول الله! هنگام كوچ فرا رسيده و محنت شدّت گرفته است، از خداى تعالى مسألت مى كنيم كه بر جدّت حضرت محمّد مصطفى و پدرت علىّ مرتضى و مادرت سيدة النّساء و بر عمو و پدرت آن دو سرور جوانان اهل بهشت و پدرانت كه ائمّه طاهرين هستند درود بفرستد و همچنين بر شما و فرزند شما درود بفرستد و اميدواريم كه خداى تعالى شما را برترى دهد و دشمنتان را سركوب كند و اين ملاقات را آخرين ديدار ما قرار ندهد. گويد: چون اين كلمات را ادا كرد مولاى ما گريست به غايتى كه اشك از ديدگانش جارى شد، سپس فرمود: اى پسر اسحاق! خود را در دعا به تكلّف مينداز و افراط مكن كه تو در همين سفر به ملاقات خدا خواهى رفت، احمد بيهوش بر زمين افتاد و چون به هوش آمد گفت: شما را به خدا و حرمت

ص: 69

جدّتان سوگند مى دهم كه خرقه اى به من عطا فرمائيد تا آن را كفن خود سازم، مولاى ما دست به زير بساط كرد و سيزده درهم بيرون آورد و فرمود: آن را بگير و جز آن را هزينه مكن كه آنچه را خواستى از دست نخواهى داد و خداى تعالى اجر نيكوكاران را ضايع نخواهد كرد. سعد گويد: در بازگشت از محضر مولايمان سه فرسخ مانده به شهر حلوان احمد بن اسحاق تب كرد و بيمارى سختى بر وى عارض شد كه از ادامه حيات نااميد گرديد و چون به حلوان وارد شديم و در يكى از كاروانسراهاى آن فرود آمديم احمد بن اسحاق يكى از همشهريان خود را كه در آنجا ساكن بود فراخواند، سپس گفت: امشب از نزدم بيرون برويد و مرا تنها بگذاريد، ما از نزد او بيرون آمديم و هر يک به خوابگاه خود رفتيم. سعد گويد: نزديك صبح دستى مرا تكان داد، چشم باز كردم و به ناگاه ديدم كافور خدمتكار حضرت ابو محمّد صلوات الله علیه است و مى گويد: أحسن اللَّه بالخير عزاكم خدا در اين مصيبت به شما جزاى خير دهد و مصيبت شما را به نيكى جبران كند ما از غسل و تكفين دوست شما فارغ شديم، برخيزيد و او را دفن كنيد كه او نزد آقاى شما از همه گرامى تر بود آنگاه از ديدگان ما نهان شد و ما با گريه و ناله بر بالين او حاضر شديم و حقّ او را ادا كرديم و از كار دفن او فارغ شديم. خداى او را رحمت كند.

3/40- قال الشیخ أبي منصور أحمد بن علي بن أبي طالب الطبرسي: وَ عَنِ اَلشَّیْخِ اَلْمَوْثُوقِ أَبِی عَمْرٍو اَلْعَمْرِیِّ ره قَالَ: تَشَاجَرَ اِبْنُ أَبِی غَانِمٍ اَلْقَزْوِینِیُّ وَ جَمَاعَةٌ مِنَ اَلشِّیعَةِ فِی اَلْخَلَفِ فَذَکَرَ اِبْنُ أَبِی غَانِمٍ أَنَّ أَبَا مُحَمَّدٍ صلوات الله علیه مَضَی وَ لاَ خَلَفَ لَهُ ثُمَّ إِنَّهُمْ کَتَبُوا فِی ذَلِکَ کِتَاباً وَ أَنْفَذُوهُ إِلَی اَلنَّاحِیَةِ وَ أَعْلَمُوهُ بِمَا تَشَاجَرُوا فِیهِ فَوَرَدَ جَوَابُ کِتَابِهِمْ بِخَطِّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ عَلَی آبَائِهِ بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ عَافَانَا اَللَّهُ وَ إِیَّاکُمْ مِنَ اَلْفِتَنِ وَ وَهَبَ لَنَا وَ لَکُمْ رُوحَ اَلْیَقِینِ وَ أَجَارَنَا وَ إِیَّاکُمْ مِنْ سُوءِ اَلْمُنْقَلَبِ إِنَّهُ أُنْهِی إِلَیَّ اِرْتِیَابُ جَمَاعَةٍ مِنْکُمْ فِی اَلدِّینِ وَ مَا دَخَلَهُمْ مِنَ اَلشَّکِّ وَ اَلْحَیْرَةِ فِی وُلاَةِ أَمْرِهِمْ فَغَمَّنَا ذَلِکَ لَکُمْ لاَ لَنَا وَ سَاءَنَا فِیکُمْ لاَ فِینَا لِأَنَّ اَللَّهَ مَعَنَا فَلاَ فَاقَةَ بِنَا إِلَی غَیْرِهِ وَ اَلْحَقُّ مَعَنَا فَلَنْ یُوحِشَنَا مَنْ قَعَدَ عَنَّا وَ نَحْنُ صَنَائِعُ رَبِّنَا وَ اَلْخَلْقُ بَعْدُ صَنَائِعُنَا یَا هَؤُلاَءِ مَا لَکُمْ فِی اَلرَّیْبِ تَتَرَدَّدُونَ وَ فِی اَلْحَیْرَةِ تَنْعَکِسُونَ أَ وَ مَا سَمِعْتُمُ اَللَّهَ یَقُولُ «یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اَللّٰهَ وَ أَطِیعُوا اَلرَّسُولَ وَ أُولِی اَلْأَمْرِ مِنْکُمْ» أَ وَ مَا عَلِمْتُمْ مَا جَاءَتْ بِهِ اَلْآثَارُ مِمَّا یَکُونُ وَ یَحْدُثُ فِی أَئِمَّتِکُمْ عَلَی اَلْمَاضِینَ وَ اَلْبَاقِینَ مِنْهُمُ اَلسَّلاَمُ أَ وَ مَا رَأَیْتُمْ کَیْفَ جَعَلَ اَللَّهُ لَکُمْ مَعَاقِلَ تَأْوُونَ إِلَیْهَا وَ أَعْلاَماً تَهْتَدُونَ بِهَا مِنْ لَدُنْ آدَمَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ إِلَی أَنْ ظَهَرَ اَلْمَاضِی صلوات الله علیه کُلَّمَا غَابَ عَلَمٌ بَدَا عَلَمٌ وَ إِذَا أَفَلَ نَجْمٌ طَلَعَ نَجْمٌ فَلَمَّا قَبَضَهُ اَللَّهُ إِلَیْهِ ظَنَنْتُمْ أَنَّ اَللَّهَ أَبْطَلَ دِینَهُ وَ قَطَعَ اَلسَّبَبَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ خَلْقِهِ کَلاَّ مَا کَانَ ذَلِکَ وَ لاَ یَکُونُ حَتَّی تَقُومَ اَلسَّاعَةُ وَ یَظْهَرَ أَمْرُ اَللّٰهِ وَ هُمْ کٰارِهُونَ وَ إِنَّ اَلْمَاضِیَ صلوات الله علیه مَضَی سَعِیداً فَقِیداً عَلَی مِنْهَاجِ آبَائِهِ صلوات الله علیهم حَذْوَ اَلنَّعْلِ بِالنَّعْلِ وَ فِینَا وَصِیَّتُهُ وَ عِلْمُهُ وَ مِنْهُ خَلَفُهُ وَ مَنْ یَسُدُّ مَسَدَّهُ وَ لاَ یُنَازِعُنَا مَوْضِعَهُ إِلاَّ ظَالِمٌ آثِمٌ وَ لاَ یَدَّعِیهِ دُونَنَا إِلاَّ کَافِرٌ جَاحِدٌ وَ لَوْ لاَ أَنَّ أَمْرَ اَللَّهِ لاَ یُغْلَبُ وَ سِرَّهُ لاَ یُظْهَرُ وَ لاَ یُعْلَنُ لَظَهَرَ لَکُمْ مِنْ حَقِّنَا مَا تَبْتَزُّ مِنْهُ عُقُولُکُمْ وَ یُزِیلُ شُکُوکَکُمْ وَ لَکِنَّهُ مَا شَاءَ اَللَّهُ کَانَ وَ لِکُلِّ أَجَلٍ کِتٰابٌ - فَاتَّقُوا اَللَّهَ وَ سَلِّمُوا لَنَا وَ رُدُّوا اَلْأَمْرَ إِلَیْنَا فَعَلَیْنَا اَلْإِصْدَارُ کَمَا کَانَ مِنَّا اَلْإِیرَادُ وَ لاَ تُحَاوِلُوا کَشْفَ مَا غُطِّیَ عَنْکُمْ وَ لاَ تَمِیلُوا عَنِ اَلْیَمِینِ وَ تَعْدِلُوا إِلَی اَلْیَسَارِ وَ اِجْعَلُوا قَصْدَکُمْ إِلَیْنَا بِالْمَوَدَّةِ عَلَی اَلسُّنَّةِ اَلْوَاضِحَةِ فَقَدْ نَصَحْتُ لَکُمْ وَ اَللَّهُ شَاهِدٌ عَلَیَّ وَ عَلَیْکُمْ وَ لَوْ لاَ مَا عِنْدَنَا مِنْ مَحَبَّةِ صَاحِبِکُمْ وَ رَحْمَتِکُمْ وَ اَلْإِشْفَاقِ عَلَیْکُمْ لَکُنَّا عَنْ مُخَاطَبَتِکُمْ فِی شُغُلٍ مِمَّا قَدِ

ص: 70

اُمْتُحِنَّابِهِ مِنْ مُنَازَعَةِ اَلظَّالِمِ اَلْعُتُلِّ اَلضَّالِّ اَلْمُتَتَابِعِ فِی غَیِّهِ اَلْمُضَادِّ لِرَبِّهِ اَلْمُدَّعِی مَا لَیْسَ لَهُ اَلْجَاحِدِ حَقَّ مَنِ اِفْتَرَضَ اَللَّهُ طَاعَتَهُ اَلظَّالِمِ اَلْغَاصِبِ- وَ فِی اِبْنَةِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لِی أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ وَ سَیَتَرَدَّی اَلْجَاهِلُ رِدَاءَ عَمَلِهِ وَ سَیَعْلَمُ اَلْکَافِرُ لِمَنْ عُقْبَی اَلدّٰارِ عَصَمَنَا اَللَّهُ وَ إِیَّاکُمْ مِنَ اَلْمَهَالِکِ وَ اَلْأَسْوَاءِ وَ اَلْآفَاتِ وَ اَلْعَاهَاتِ کُلِّهَا بِرَحْمَتِهِ إِنَّهُ وَلِیُّ ذَلِکَ وَ اَلْقَادِرُ عَلَی مَا یَشَاءُ وَ کَانَ لَنَا وَ لَکُمْ وَلِیّاً وَ حَافِظاً وَ اَلسَّلاَمُ عَلَی جَمِیعِ اَلْأَوْصِیَاءِ وَ اَلْأَوْلِیَاءِ وَ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ رَحْمَةُ اَللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ وَ صَلَّی اَللَّهُ عَلَی اَلنَّبِیِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً. (1)

مرحوم شیخ طبرسی می گوید: شيخ مورد اطمينان أبو عمرو العمرى رحمه اللَّه گويد: ميان أبو غانم قزوينى و گروهى از شيعيان مشاجره اى در مورد «خلف صلوات الله علیه» رخ داد، و ابن ابى غانم ذكر كرد كه حضرت ابو محمّد صلوات الله علیه در گذشته و هيچ جانشينى ندارد، بارى پس از آن همگى طىّ ارسال نامه اى به ناحيه مقدّسه (توسّط وكلاى آن حضرت) او را از مشاجره اى كه ميانشان رخ داده باخبر ساختند.

پس پاسخ نامه آنان به خطّ مبارک آن حضرت صلوات الله علیه اين گونه رسيد: بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم؛ خدا ما و شما را از گير و دار فتنه ها سلامت بدارد، و به ما و شما روح يقين عطا فرمايد، و تنها ما و شما را از بازگشت ناخوشايند پناه دهد، همانا ارتياب گروهى از شما در مسائل دين نزد من رسيده، كه كارشان به شكّ و ترديد در باره واليان امرشان افتاده، پس اين مطالب موجب غم و اندوه ما براى شما شد نه براى خودمان، و ما را در باره شما ناخوش داشت نه براى خودمان، چرا كه خداوند با ما است و ما نيازى به جز او نداريم، و حقّ با ما است و هرگز تنهايى و خذلان ديگران ما را به هراس نيندازد، و ما ساخته و پرورش يافته و رهين منّت پروردگار خويش هستيم؛ و مردم پرورش يافته و تربيت شده ما هستند.

ای مردم! شما را چه شده كه در دام شكّ و ترديد افتاده ايد، و در حيرت و آشفتگى وارونه شده ايد؟! مگر اين آيه را نخوانده ايد كه خداى تعالى فرموده: «ای اهل ایمان! از خدا اطاعت کنید و [نیز] از پیامبر و صاحبان امر خودتان اطاعت کنید». (سوره نساء آیه 59)؟! مگر از احاديث و اخبارى كه از ما به شما رسيده به آنچه اكنون و در آينده براى امامان شما از گذشته و باقى آنان رخ خواهد داد وقوف نيافته ايد؟ مگر نديديد كه چگونه خداوند از زمان حضرت آدم عليه السّلام تا ظهور امام ماضى (پدر بزرگوارش حضرت امام حسن عسكرىّ) صلوات الله علیه براى شما سنگرهايى قرار داده تا بدانها پناه گيريد، و نشانه ها و علائمى تا بدانها راه يابيد؟ هر وقت نشانه اى غائب شد نشانه و علم ديگرى نمايان گشت، و هر گاه ستاره اى غروب نمود ستاره ديگرى طلوع كرد، پس زمانى كه خداوند او را قبض روح فرمود شما پنداشتيد كه خداوند دين خود را ابطال كرده و سبب ميان خود و خلقش را بريده، هرگز! اين گونه نبوده و نخواهد بود، تا اينكه رستاخيز بر پا شود و امر خدا ظاهر گردد در حالى كه شما خوش نداريد، و بى شكّ امام ماضى صلوات الله علیه سعيد و فقيد بر منهاج و جاى پاى پدرانش صلوات الله علیهم درگذشت، و در ميان ما است وصيّت و علم او، و از اوست خلف و كسى كه جانشين او شد، و جز فرد ستمكار گنهكار فرد ديگرى در موضع او با ما منازعه نمى كند، و جز ما ادّعاى آن را نكند مگر اهل انكار و كفر باشد، و اگر ملاحظه مغلوب شدن امر خدا و آشكار گشتن سرّ الهى نبود، چنان حقّ ما براى شما ظاهر مى گرديد كه عقل های تان حيران گردد و ترديدتان برطرف شود، ولى مشيّت خداوند بشود و هر چيزى كه در لوح محفوظ مرقوم است تحقّق خواهد يافت، پس شما هم از خدا بترسيد و تسليم ما شده و كارها را به ماوا

ص: 71

گذاريد،و بدانيد كه هر خيرى از ما به مردم مى رسد، براى اطّلاع از آنچه بر شما پوشيده است اصرار مورزيد، و به چپ و راست ميل نكنيد، مقصد خود را با دوستى ما بر اساس راهى كه روشن است به سمت ما قرار دهيد، من هر آنچه لازمه نصيحت و خيرخواهى بود برايتان گفتم و خود خداوند بر من و شما شاهد است. و اگر محبّتى به شما نداشتم و صلاح شما را نظاره نمى كردم، و به جهت ترحّم و شفقت بر شما نبود، گفتگوى با شما را ترك مى گفتم، و فعلًا ما از مخاطبت با شما سرگرم ماجرايى هستيم كه گرفتار منازعه با ظالمى درشتخوى و گمراه شده ايم، همان كه پيرو هوى و هوس خود، مخالف پروردگارش است و ادّعاى چيزى كه متعلّق به او نيست مى كند، ظالمى است غاصب؛ منكر حقّ كسى شده كه از طرف خدا مفروض الطّاعه است.

و دختر گرامى رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله الگوى خوبى براى شما است، و در آينده فرد جاهل دست از عمل بردارد، و كافر خواهد فهميد كه عاقبت نيكوى اين منزلگاه از آن كيست.

اميدوارم

خداوند از ناحيه رحمت خود ما و شما را از مواضع خطر و از بدی ها و آفات و امراض حفظ فرمايد، زيرا تنها او سرپرست اين امور و قادر بر آنچه مى خواهد است، و براى ما و شما ولىّ و حافظ مى باشد، و سلام و رحمت و بركات خداوند بر تمام اوصياء و اولياء و مؤمنين باد، و صلوات و سلام خداوند بر محمّد و آل او باد!

ص: 72