اذکار پر فضیلت از اهل بیت رحمت صلوات الله علیهم

مشخصات کتاب

اذکار پر فضیلت از اهل بیت رحمت صلوات الله علیهم

« الا بذکر الله تطمئن القلوب »

« آگاه باش که با یاد خدا دل ها آرامش می یابد »

(سوره رعد آیه 28)

مولف : محمد منتظر

خیراندیش دیجیتالی : انجمن مددکاری امام زمان (عج) اصفهان

ص: 1

اشاره

ص: 2

فهرست

فهرست ... 3

مقدمه ... 5

باب اول: فضل و ثواب اعوذ بالله ... 6

باب دوم: فضل و ثواب بسم الله الرحمن الرحیم ... 10

باب سوم: آداب دعا و ذکر ... 16

باب چهارم: فضل و ثواب ذکر و یاد خداوند متعال ... 20

باب پنجم: فضل و ثواب ذکر لا حول و لا قوة الا بالله ... 25

باب ششم: فضل و ثواب ذکر لا اله الا الله ... 33

باب هفتم: فضل و ثواب ذکر لا اله الا الله حقا حقا ... 41

باب هشتم: فضل و ثواب ذکر اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له ... 42

باب نهم: فضل و ثواب لا اله الا الله و الله اکبر ... 43

باب دهم: فضل و ثواب تمجید و ثنای خداوند متعال ... 45

باب یازدهم: فضل و ثواب تحمید، الحمد لله ... 49

باب دوازدهم: فضل و ثواب ذکر سبحان الله والحمد و لا اله الا الله والله اکبر ... 56

باب سیزدهم: فضل و ثواب ذکر سبحان الله ... 65

باب چهاردهم: فضل و ثواب ذکر سبحان الله و بحمده، و سبحان الله العظیم و بحمده ... 71

باب پانزدهم: فضل و ثواب ذکر ما شاء الله و لا حول و لا قوة الا بالله ... 77

باب شانزدهم: فضل و ثواب ذکر یا الله، یا رب، یا ارحم الراحمین، یا سیداه ... 81

ص: 3

باب هفدهم: فضل و ثواب ذکر الله اکبر ... 85

باب هجدهم: فضل و ثواب ذکر استغفار ... 89

باب نوزدهم: فضل و ثواب ذکر صلوات بر محمد و آل محمد صلوات الله علیهم ... 101

باب بیستم: فضل و ثواب ذکر ائمه طاهرین صلوات الله علیهم ... 107

باب بیست و یکم: فضل و ثواب لعن بر دشمنان ائمه طاهرین صلوات الله علیهم ... 112

باب بیست و دوم: فضل و ثواب تسبیحات حضرت زهرا صلوات الله علیها ... 118

باب بیست و سوم: فضل و ثواب ذکر یا ارحم الراحمین ... 120 چ

خاتمه ... 121

ص: 4

مقدمه

بسم الله الرحمن الرحیم

ستايش مخصوص خداى يكتاست، آن كه هميشه بوده و خواهد بود، اندازه و نهايتى براى او نمى توان تصور كرد. گواهى ميدهم كه خدايى، جز خداى يگانه بى شريك نيست، كسى كه ثواب را براى فرمانبرداری او و كيفر را براى نافرمانی اش وعده داده است. و گواهى مى دهم كه حضرت محمد صلى الله عليه و آله بنده و فرستاده اوست و او را با كتابى روشن، محكم و نيرومند فرستاده است. و گواهى می دهم كه حضرت اميرالمومنين على بن ابي طالب صلوات الله علیه و یازده امام بر حق که از فرزندان او هستند، حجت های خداوند متعال بر خلقش هستند. و گواهى مى دهم كه شیعیان و محبین آن بزرگواران در صراط مستقيم هستند و بى گمان فقط آنان مؤمنان حقيقى اند. كسانى كه با ايشان مخالفت كرده، از راه شان كناره گيرى كرده، با آنان كارى نداشته و به روش آنها عمل نكرده اند، از راه منحرف شده و راه راست را گم كرده اند و سر انجام شان هلاکت است.

اما بعد، هدف این حقیر «محمد منتظر» از تألیف این کتاب شریف جلب رضایت خداوند متعال و شفاعت اهل بیت طاهرین صلوات الله علیهم و گردآوری بعضی از اذکار پر فضیلت از خاندان عترت و رحمت است برای شیفتگان و دوستداران شان تا با خواندن این اذکار پر فضیلت از ثواب های عظیم برخوردار شوند بلکه این حقیر نیز بنا به روایتی که رئیس المحدثین مرحوم شیخ صدوق رضوان الله علیه از حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله روایت کرده که آن حضرت فرمودند: «الدال على الخير كفاعله» «راهنماى به خوبى مانند انجام دهنده آن است». مورد لطف حضرت حق سبحانه تعالی قرار گرفته از ثواب های عظیم بی نصیب نمانم.

لذا اسم این کتاب شریف را «اذکار پر فضیلت از اهل بیت رحمت» نهادم و امیدوارم ذخیره روز حسابم باشد.

و لا حول و لا قوة الا بالله العلیّ العظیم.

ص: 5

باب اول: فضل و ثواب اعوذ بالله

1/1- قَالَ الإمام الحسن الْعَسْکَرِیُّ صلوات الله علیه: أَمَّا قَوْلُهُ الَّذِی نَدَبَکَ اللَّهُ إِلَیْهِ وَ أَمَرَکَ بِهِ عِنْدَ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ فَإِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه قَالَ إِنَّ قَوْلَهُ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَیْ أَمْتَنِعُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ لِمَقَالِ الْأَخْیَارِ وَ الْأَشْرَارِ وَ لِکُلِّ الْمَسْمُوعَاتِ مِنَ الْإِعْلَانِ وَ الْإِسْرَارِ الْعَلِیمِ بِأَفْعَالِ الْفُجَّارِ وَ الْأَبْرَارِ وَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ مِمَّا کَانَ وَ مَا یَکُونُ وَ مَا لَا یَکُونُ أَنْ لَوْ کَانَ کَیْفَ یَکُونُ مِنَ الشَّیْطَانِ هُوَ الْبَعِیدُ مِنْ کُلِّ خَیْرٍ الرَّجِیمُ الْمَرْجُومُ بِاللَّعْنِ الْمَطْرُودُ مِنْ بِقَاعِ الْخَیْرِ وَ الِاسْتِعَاذَةُ هِیَ مَا قَدْ أَمَرَ اللَّهُ بِهِ عِبَادَهُ عِنْدَ قِرَاءَتِهِمُ الْقُرْآنَ فَقَالَ جَلَّ ذِکْرُهُ «فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ إِنَّهُ لَیْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَی الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَلی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ إِنَّما سُلْطانُهُ عَلَی الَّذِینَ یَتَوَلَّوْنَهُ وَ الَّذِینَ هُمْ بِهِ مُشْرِکُونَ» مَنْ تَأَدَّبَ بِآدَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَدَّاهُ إِلَی الْفَلَاحِ الدَّائِمِ وَ مَنِ اسْتَوْصَی بِوَصِیَّةِ اللَّهِ کَانَ لَهُ خَیْرُ الدَّارَیْنِ.(1)

حضرت امام حسن عسکری صلوات الله علیه فرمود: آنچه که خدای متعال شما را بدان مأمور کرده و به آن فرمان داده، این است هنگام تلاوت قرآن از شر شیطان رانده شده به خدای شنوا و آگاه پناه ببرید. حضرت امیرالمومنین صلوات الله علیه فرمود: تعوذ از شیطان یعنی اینکه از گفته های خیر و شر و از همه شنیدنی های آشکار و نهان به خدای شنوا پناه ببرید؛ از شیطانی که از هر خیری یه دور است، از ابلیس رانده شده و دورکننده از خیر و نیکی، به همان خدایی پناه ببرید که علمش به اعمال نیکوکاران و بد کاران و به آنچه که بوده و هست و نیست و چگونگی بودن آن ها احاطه دارد.

استعاذه آن است که خداوند بندگان خود را هنگام تلاوت قرآن به آن امر کرده است. پس خدای متعال فرمود: «پس هرگاه خواستی قرآن بخوانی، از شر شیطان رانده شده به خدا پناه ببر، البته شیطان را بر کسانی که ایمان آورده و بر خدا توکل کرده اند، راهی نیست. شیطان تنها بر کسانی احاطه دارد که وی را ولی خود گرفتند و با اطاعت وی به خدا مشرک شدند». (سوره نحل آیه 98- 100) هر کس خود را به

آداب خدای عزوجل تربیت کند، رستگاری ابدی یافته است و هر کس سفارش الهی را به کار گیرد، خیر دنیا و آخرت برای او جمع می شود.

2/2- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اَلنَّوْفَلِیِّ عَنِ اَلسَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: أَتَی رَجُلٌ اَلنَّبِیَّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ أَشْکُو إِلَیْکَ مَا أَلْقَی مِنَ اَلْوَسْوَسَةِ فِی صَلاَتِی حَتَّی لاَ أَدْرِی مَا صَلَّیْتُ مِنْ زِیَادَةٍ أَوْ نُقْصَانٍ فَقَالَ إِذَا دَخَلْتَ فِی صَلاَتِکَ فَاطْعُنْ فَخِذَکَ اَلْأَیْسَرَ بِإِصْبَعِکَ اَلْیُمْنَی اَلْمُسَبِّحَةِ ثُمَّ قُلْ بِسْمِ اَللَّهِ وَ بِاللَّهِ تَوَکَّلْتُ عَلَی اَللَّهِ أَعُوذُ بِاللَّهِ اَلسَّمِیعِ اَلْعَلِیمِ مِنَ اَلشَّیْطَانِ اَلرَّجِیمِ فَإِنَّکَ تَنْحَرُهُ وَ تَطْرُدُهُ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از سکونی روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: مردی خدمت رسول الله صلّی اللّه علیه و اله شرف یاب شد و عرض کرد: یا رسول الله! از وسوسه ای که در نماز بدان گرفتار

ص: 6


1- . تفسیر امام حسن عسکری (ع) ص 6. بحارالانوار ج 89 ص 214 ح 13.
2- . الکافی ج 3 ص 358 ح 4.

گشته ام به شما شکوه و شکایت می کنم. وسوسه تا آنجاست که بیشتر اوقات نمی دانم چند رکعت خوانده ام، زیاد خوانده ام یا کم؟ فرمود: هرگاه خواستی نماز بخوانی، نخست انگشت سبابۀ دست راست خود را بر ران چپ خود بگذار و فشار ده و بگو: «بسم اللّه و باللّه توکّلت علی اللّه أعوذ باللّه السّمیع العلیم من الشّیطان الرّجیم» «به نام خدا و از خداوند و از نام او یاری می جویم، و به خداوند توکّل می کنم و به خدایی که شنوا و دانا است از شرّ شیطان رانده شده پناه می برم». پس (چون این کلمات را بگویی)

شیطان را رد می کنی و او را می رانی.

3/3- قال الشیخ فضل الله بن علي الراوندي: قَالَ الصَّادِقُ صلوات الله علیه: أَغْلِقُوا أَبْوَابَ الْمَعْصِیَةِ بِالاسْتِعَاذَةِ وَ افْتَحُوا أَبْوَابَ الطَّاعَةِ بِالتَّسْمِیَةِ. (1)

مرحوم شیخ فضل الله بن علی راوندی گوید: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمودند: درهای گناه را با گفتن اعوذ بالله من الشیطان الرجیم ببندید و درهای اطاعت را با بسم الله الرحمن الرحیم باز نمایید.

4/4- قال الشیخ محمد بن الفتال النیسابوري: قَالَ اَلصَّادِقُ صلوات الله علیه: مَا مِنْ عَبْدٍ یَقُولُ کُلَّ یَوْمٍ سَبْعَ مَرَّاتٍ أَسْأَلُ اَللَّهَ اَلْجَنَّةَ وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ اَلنَّارِ إِلاَّ قَالَتِ اَلنَّارُ یَا رَبِّ أَعِذْهُ مِنِّی. (2)

مرحوم شیخ محمد بن فتال نیشابوری گوید: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمودند: هر بنده ای که در هر روز هفت مرتبه بگوید: از خداوند بهشت را مسألت می کنم و به خداوند از آتش پناه می برم، آتش می گوید پروردگارا او را از من در پناه خود بگیر.

5/5- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله: مَنْ قَالَ بُکْرَةً أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ- وَ قَرَأَ ثَلَاثَ آیَاتٍ مِنْ آخِرِ سُورَةِ الْحَشْرِ وَکَّلَ اللَّهُ عَلَیْهِ سَبْعَةَ آلَافٍ مِنَ الْمَلَائِکَةِ یُحَافِظُونَهُ وَ یُصَلُّونَ عَلَیْهِ إِلَی اللَّیْلِ وَ إِنْ مَاتَ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ مَاتَ شَهِیداً. (3)

محمد بن محمد شعیری گوید:

رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند: هر کس در آغاز روز بگوید: اعوذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم و سه آیه آخر سوره حشر را بخواند، خداوند هفت هزار فرشته به عنوان محافظ بر او خواهد گماشت و تا شب بر او درود می فرستند و اگر در آن روز بمیرد شهید مرده است.

6/6- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: إِذَا دَخَلَ الْمَسْجِدَ أَحَدُکُمْ یَضَعُ رِجْلَهُ الْیُمْنَی وَ یَقُولُ بِسْمِ اللَّهِ وَ عَلَی اللَّهِ تَوَکَّلْتُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- وَ إِذَا خَرَجَ یَضَعُ رِجْلَهُ الْیُسْرَی وَ یَقُولُ بِسْمِ اللَّهِ وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ ثُمَّ قَالَ یَا عَلِیُّ مَنْ دَخَلَ الْمَسْجِدَ وَ یَقُولُ کَمَا قُلْتُ تَقَبَّلَ اللَّهُ صَلَاتَهُ وَ کَتَبَ لَهُ بِکُلِّ رَکْعَةٍ صَلَّاهَا فَضْلَ مِائَةِ رَکْعَةٍ فَإِذَا خَرَجَ یَقُولُ مِثْلَ مَا قُلْتُ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ الذُّنُوبَ وَ رَفَعَ لَهُ بِکُلِّ قَدَمٍ دَرَجَةً وَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ قَدَمٍ مِائَةَ حَسَنَةٍ. (4)

ص: 7


1- . بحارالانوار ج 89 ص 216 ح 24.
2- . روضة الواعظین ج 2 ص 326.
3- . جامع الاخبار ص 56.
4- . جامع اخبار ص 80.

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: رسول الله صلّی الله علیه و آله فرمودند: هنگامی که یکی از شما وارد مسجد می شود اول پای راستش را داخل کند و بگوید: «بسم الله و علی الله توکلت لا حول و لا قوة إلا بالله» «یعنی با نام خدا، بر خدا توکل

کردم و هیچ قدرتی برتر از قدرت او وجود ندارد» و زمانی که خارج می شود اول پای چپش را خارج سازد و بگوید: «بسم الله و أعوذ بالله من الشیطان الرجیم» «یعنی با نام خدا، از شر شیطان رانده شده به خدا پناه می برم». سپس فرمودند: یا علی! هر کسی که وارد مسجد می شود و آنچه که من گفتم را تکرار کند خداوند نمازش را می پذیرد و به ازای هر یک رکعتی که اقامه کرده است فضل و ارزش صد رکعت را می نویسد، و اگر در زمان خروج آنچه که من گفتم را بگوید خداوند گناهانش را می بخشد و به ازای هر گامش یک درجه بر ارزش او می افزاید و در مقابل هر گامش صد نیکی برایش می نویسد.

7/7- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: وَ قَالَ رسول الله صلی الله علیه و آله إِذَا دَخَلَ الْعَبْدُ الْمَسْجِدَ فَقَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ قَالَ الشَّیْطَانُ إِنَّهُ کَسَرَ ظَهْرِی وَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِهَا عِبَادَةَ سَنَةٍ وَ إِذَا خَرَجَ مِنَ الْمَسْجِدِ یَقُولُ مِثْلَ ذَلِکَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ شَعْرَةٍ عَلَی بَدَنِهِ مِائَةَ حَسَنَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ مِائَةَ دَرَجَةٍ وَ قَالَ صلی الله علیه و آله إِذَا دَخَلَ الْمُؤْمِنُ الْمَسْجِدَ فَیَضَعُ رِجْلَهُ الْیُمْنَی قَالَتِ الْمَلَائِکَةُ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ وَ إِذَا خَرَجَ فَوَضَعَ رِجْلَهُ الْیُسْرَی قَالَتِ الْمَلَائِکَةُ حَفِظَکَ اللَّهُ وَ قَضَی لَکَ الْحَوَائِجَ وَ جَعَلَ مُکَافَاتَکَ الْجَنَّةَ. (1)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند: زمانی که بنده ای وارد مسجد می شود بگوید: از شر شیطان رانده شده به خداوند پناه می برم، شیطان می گوید: او کمر مرا شکست، و خداوند عبادت یک سال را برایش می نویسد، و زمانی که از مسجد خارج می شود دوباره آن را تکرار نماید خداوند به ازای هر تار مویی که در بدن اوست صد نیکی برایش می نویسد و صد درجه او را ترفیع می بخشد. و همچنین فرمود: زمانی که مؤمنی وارد مسجد می شود و پای راستش را بر زمین می گذارد ملائکه می گویند: خداوند تو را مورد مغفرت قرار دهد، و چون به هنگام خروج پای چپش را بر زمین بگذارد، می گویند: خداوند تو را حفظ کند و حاجتت را برآورده سازد و پاداشت را بهشت قرار دهد.

8/8- الشیخ محمد بن مسعود العیاشي، بإسناده عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه مَا قَوْلُ اللَّهِ «شارِکْهُمْ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ» فَقَالَ قُلْ فِی ذَلِکَ قَوْلًا أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ. (2)

مرحوم شیخ عیاشی، با سند خویش از سلیمان بن خالد روایت کرده که گفت: به حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه گفتم: این سخن خداوند به چه معناست؟ «و با آنان در اموال و اولاد شرکت کن». (سوره اسراء آیه 64) فرمود: در این خصوص بگو: پناه می برم به خداوند شنوا و دانا از شیطان رانده شده.

9/9- القاضي النعمان بن محمد، بإسناده عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ صلوات الله علیهما قَالَ: تَعَوَّذْ بَعْدَ التَّوَجُّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ تَقُولُ أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ. (3)

ص: 8


1- . جامع اخبار ص 81.
2- . تفسیر عیاشی ج 2 ص 300.
3- . دعائم الإسلام ج 1 ص 157.

مرحوم قاضی نعمان بن محمد، با سند خویش از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: بعد از توجه (توجه به نماز و الله اکبر گفتن) این گونه استعاذه کن: «أعوذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم».

10/10- الشیخ محمد بن عبد الله بن جعفر الحمیري، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ وَ عَبْدِ الصَّمَدِ بْنِ مُحَمَّدٍ مَعاً عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله الْمَغْرِبَ فَتَعَوَّذَ بِإِجْهَارٍ أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ یَحْضُرُونِ ثُمَّ جَهَرَ بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. (1)

مرحوم شیخ محمد بن عبد الله بن جعفر حمیری، با سند مذکور از حنان بن سدیر روایت کرده که گفت: پشت سر حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه نماز مغرب می خواندم. حضرت با صدای بلند با این عبارت تعوّذ کرد: «اعوذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم و اعوذ بالله ان یحضرون» سپس بسم الله الرحمن الرحیم را بلند گفتند.

11/11- الشیخ علي بن الحسن الطبرسي، بإسناده عَنِ اَلسَّکُونِیِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه إِذَا خِفْتَ حَدِیثَ اَلنَّفْسِ فِی اَلصَّلاَةِ فَاطْعَنْ یَدَکَ اَلْیُسْرَی بِیَدِکَ اَلْیُمْنَی ثُمَّ قُلْ بِسْمِ اَللَّهِ وَ بِاللَّهِ تَوَکَّلْتُ عَلَی اَللَّهِ أَعُوذُ بِالسَّمِیعِ اَلْعَلِیمِ مِنَ اَلشَّیْطَانِ اَلرَّجِیمِ. (2)

مرحوم شیخ علی بن حسن طبرسی، با سند خویش از سکونی روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هر گاه در بین نماز برایت حدیث نفس (دل مشغولی) پیش آمد، دست چپ را در دست راست بزن و بگو: «بسم اللّٰه و باللّٰه توکّلت علی اللّٰه أعوذ بالسمیع العلیم من الشیطان الرجیم».

ص: 9


1- . قرب الاسناد ص 58.
2- . مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار ج 1 ص 247 ح 27.

باب دوم: فضل و ثواب

بسم الله الرحمن الرحیم

1/12- الشیخ محمد بن مسعود العیاشي، بإسناده عَنْ صَفْوَانَ اَلْجَمَّالِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه: مَا أَنْزَلَ اَللَّهُ مِنَ اَلسَّمَاءِ كِتَاباً إِلاَّ وَ فَاتِحَتُهُ «بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِيمِ»، وَ إِنَّمَا كَانَ يُعْرَفُ اِنْقِضَاءُ اَلسُّورَةِ بِنُزُولِ «بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِيمِ» اِبْتِدَاءً لِلْأُخْرَى. (1)

مرحوم شیخ عیاشی، با سند خویش از صفوان جمال روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: خداوند هیچ کتابی را از آسمان فرو نفرستاد، مگر آن که آغازگر آن «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» بوده است و پایان هر سوره نیز با نزول «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» در آغاز سوره بعدی مشخص شده است.

2/13- الشیخ أحمد بن محمد بن خالد البرقي، عن بَعْضُ أَصْحَابِنَا عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یُوسُفَ عَنْ هَارُونَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَا نَزَلَ کِتَابٌ مِنَ السَّمَاءِ إِلَّا وَ أَوَّلُهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. (2)

مرحوم شیخ احمد بن محمد بن خالد برقی، با سند مذکور از صفوان جمال روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: خداوند هیچ کتابی را از آسمان فرو نفرستاد، مگر آن که آغازگر آن «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» بوده است.

3/14- الشیخ محمد بن مسعود العیاشي، بإسناده عن اَلْحَسَنُ بْنُ خُرَّزَادَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله قَالَ: إِذَا أَمَّ اَلرَّجُلُ اَلْقَوْمَ جَاءَ شَيْطَانٌ إِلَى اَلشَّيْطَانِ اَلَّذِي هُوَ قَرِيبُ اَلْإِمَامِ، فَيَقُولُ: هَلْ ذَكَرَ اَللَّهَ يَعْنِي هَلْ قَرَأَ «بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِيمِ» فَإِنْ قَالَ: نَعَمْ هَرَبَ

مِنْهُ، وَ إِنْ قَالَ: لاَ رَكِبَ عُنُقَ اَلْإِمَامِ وَ دَلَّى رِجْلَيْهِ فِي صَدْرِهِ، فَلَمْ يَزَلِ اَلشَّيْطَانُ إِمَامَ اَلْقَوْمِ حَتَّى يَفْرُغُوا مِنْ صَلَوَاتِهِمْ. (3)

مرحوم شیخ عیاشی، با سند خویش از حسن بن خُرَّزاذ روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هر گاه کسی به امامت گروهی ایستد، شیطان به نزد شیطانی دیگر که نزدیک امام ایستاده می آید و می پرسد: آیا نام خدا را به زبان آورد؟ یعنی آیا «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» را خواند؟ اگر بگوید آری، او از امام دور می شود و اگر بگوید نه، او بر گردن امام سوار می شود و پاهایش را بر سینه اش می آویزد و این گونه شیطان پیشاپیش آن گروه به امامت می ایستد تا نمازشان را به پایان رسانند.

ص: 10


1- . تفسیر عیاشی ج 1 ص 19 ح 5.
2- . المحاسن (للبرقی) ص 40.
3- . تفسیر عیاشی ج 1 ص 34 ح 7.

4/15 قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: و روي عَنِ اَلنَّبِیِّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَنَّهُ قَالَ: إِذَا قَالَ اَلْمُعَلِّمُ لِلصَّبِیِّ قُلْ بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ - فَقَالَ اَلصَّبِیُّ بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ - کَتَبَ اَللَّهُ بَرَاءَةً لِلصَّبِیِّ وَ بَرَاءَةً لِأَبَوَیْهِ وَ بَرَاءَةً لِلْمُعَلِّمِ مِنَ اَلنَّارِ. (1)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: از رسول الله صلی الله علیه و آله روایت شده است که فرمود: هر گاه معلم به کودک بگوید: بگو: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» و کودک بگوید: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ»، خداوند برائت نامه ای برای کودک، برائت نامه ای برای پدر و مادرش و برائت نامه ای برای معلمش بنویسید.

5/16 قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: وَ رُوِیَ عَنِ اَلنَّبِیِّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ قَالَ بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ - بَنَی اَللَّهُ لَهُ فِی اَلْجَنَّةِ سَبْعِینَ أَلْفَ قَصْرٍ مِنْ یَاقُوتَةٍ حَمْرَاءَ فِی کُلِّ قَصْرٍ سَبْعُونَ أَلْفَ بَیْتٍ مِنْ لُؤْلُؤٍ بَیْضَاءَ فِی کُلِّ بَیْتٍ سَبْعُونَ أَلْفَ سَرِیرٍ مِنْ زَبَرْجَدٍ خَضْرَاءَ فَوْقَ کُلِّ سَرِیرٍ سَبْعُونَ أَلْفَ فِرَاشٍ مِنْ سُنْدُسٍ وَ إِسْتَبْرَقٍ وَ عَلَیْهِ زَوْجَةٌ مِنَ اَلْحُورِ اَلْعِینِ وَ لَهَا سَبْعُونَ أَلْفَ ذُؤَابَةٍ مُکَلَّلَةٍ بِالدُّرِّ وَ اَلْیَاقُوتِ مَکْتُوبٌ عَلَی خَدِّهَا اَلْأَیْمَنِ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اَللَّهِ وَ عَلَی خَدِّهَا اَلْأَیْسَرِ عَلِیٌّ وَلِیُّ اَللَّهِ وَ عَلَی جَنْبَیْهَا

اَلْحَسَنُ وَ عَلَی ذَقَنِهَا اَلْحُسَیْنُ وَ عَلَی شَفَتَیْهَا بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ - قُلْتُ یَا رَسُولَ اَللَّهِ لِمَنْ هَذِهِ اَلْکَرَامَةُ قَالَ لِمَنْ یَقُولُ بِالْحُرْمَةِ وَ اَلتَّعْظِیمِ بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ. (2)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: از رسول الله صلی الله علیه و آله روایت شده است که فرمود: هر کس «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» را بخواند، خداوند متعال در بهشت هفتاد هزار قصر از یاقوت سرخ برایش بنا کند و در هر قصر هفتاد هزار اتاق از درّ سفید بسازد و در هر اتاق هفتاد هزار تخت از یاقوت سبز گذارد و بر هر تخت، هفتاد هزار بستر از ابریشم ظریف و زربافت بگستراند و پری سیه چشمی با هفتاد هزار طرّه موی آراسته به تاج مروارید و یاقوت به همسریش درآورد که بر گونه راستش «محمد رسول الله» نوشته شده و بر گونه چپش «علی ولی الله» و بر پیشانی اش «حسن» و بر زنخدانش «حسین» و بر لبش «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ». عرض شد: یا رسول الله! چنین کرامتی از برای کیست؟ فرمود: هر کس با احترام و بزرگداشت بگوید: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ».

6/17 الشیخ محمد بن مسعود العیاشي، بإسناده عَنْ سُلَيْمَانَ اَلْجَعْفَرِيِّ، قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا اَلْحَسَنِ صلوات الله علیه يَقُولُ: إِذَا أَتَى أَحَدُكُمْ أَهْلَهُ، فَلْيَكُنْ قَبْلَ ذَلِكَ مُلاَطَفَةٌ، فَإِنَّهُ أَلْيَنُ لِقَلْبِهَا، وَ أَسَلُّ لِسَخِيمَتِهَا، فَإِذَا أَفْضَى إِلَى حَاجَتِهِ، قَالَ: بِسْمِ اَللّٰهِ ثَلاَثاً، فَإِنْ قَدَرَ أَنْ يَقْرَأَ أَيَّ آيَةٍ حَضَرَتْهُ مِنَ اَلْقُرْآنِ فَعَلَ، وَ إِلاَّ قَدْ كَفَتْهُ اَلتَّسْمِيَةُ» اَلْحَدِيثَ. (3)

مرحوم شیخ عیاشی، با سند خویش از سلیمان جعفری روایت کرده که گفت: از حضرت امام رضا صلوات الله علیه شنیدم که می فرمود: هر گاه یکی از شما خواست با همسرش نزدیکی کند، بایست پیش از آن او را ناز و نوازش کند، چه این کار دل

ص: 11


1- . جامع الاخبار ج 1 ص 42.
2- . جامع الاخبار ج 1 ص 42.
3- . تفسیر عیاشی ج 1 ص 35 ح 14.

همسرش را نرمتر می کند و اگر کدورتی در دل داشته باشد، آن را از بین می برد و پس از آن که به خواسته اش دست یافت، سه مرتبه «بِسْمِ اللَّهِ» بگوید و اگر توانست هر آیه ای از قرآن را که به خاطرش آمد، بخواند وگرنه همان «بِسْمِ اللَّه»، او را کفایت کند.

7/18 قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: روي عن اَلنَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قال: إِذَا مَرَّ اَلْمُؤْمِنُ عَلَی اَلصِّرَاطِ فَیَقُولُ بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ - طَفِئَتْ لَهَبُ اَلنِّیرَانِ وَ تَقُولُ جُزْ یَا مُؤْمِنُ فَإِنَّ نُورَکَ قَدْ أَطْفَأَ لَهَبِی.(1)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: از رسول الله صلی الله علیه و آله روایت شده است که فرمود: اگر مؤمن به هنگام عبور از صراط بگوید «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ»، شعله آتش فرو نشیند و گوید: ای مؤمن! بگذر؛ چرا که نور تو شعله ام را خاموش کرد.

8/19 قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: وَ قَالَ اَلنَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِذَا قَالَ اَلْعَبْدُ عِنْدَ مَنَامِهِ بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ - یَقُولُ اَللَّهُ یَا مَلاَئِکَةِ اُکْتُبُوا بِالْحَسَنَاتِ نَفَسَهُ إِلَی اَلصَّبَاحِ. (2)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: و رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند: هرگاه بنده ای هنگام خواب بگوید «بسم الله الرحمن الرحیم»

خداوند متعال فرماید: ای فرشتگان من! نفس او را حسنات تا صبح بنویسید.

9/20- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: رَوَی عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ مَسْعُودٍ عَنِ اَلنَّبِیِّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَالَ: مَنْ قَرَأَ بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ - کَتَبَ اَللَّهُ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ أَرْبَعَةَ آلاَفِ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ أَرْبَعَةَ آلاَفِ سَیِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ أَرْبَعَةَ آلاَفِ دَرَجَةٍ. (3)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: از ابن مسعود از رسول الله صلی الله علیه و آله روایت شده که فرمود: هر کس «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» را بخواند، خداوند متعال برای هر حرف از آن چهار هزار پاداش برایش بنویسد و چهار هزار بدی را از او بزداید و چهار هزار مقام، برایش بالا ببرد.

10/21- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: وَ عَنِ اِبْنِ مَسْعُودٍ عَنِ اَلنَّبِیِّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ أَرَادَ أَنْ یُنَجِّیَهُ اَللَّهُ تَعَالَی مِنَ اَلزَّبَانِیَةِ اَلتِّسْعَةَ عَشَرَ فَلْیَقْرَأْ بِسْمِ اَللّٰهِ

اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ - فَإِنَّهَا تِسْعَةَ عَشَرَ حَرْفاً لِیَجْعَلَ اَللَّهُ کُلَّ حَرْفٍ مِنْهَا جُنَّةً مِنْ وَاحِدٍ مِنْهُمْ. (4)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: از ابن مسعود از رسول الله صلی الله علیه و آله روایت شده که فرمود: هر کس که می خواهد خداوند او را از شعله های نوزده گانه ی جهنم رهایی بخشد، «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» را بخواند؛ زیرا آن نوزده حرف است و خداوند هر حرف را سپر شعله ای قرار می دهد.

ص: 12


1- جامع الاخبار ج 1 ص 42.
2- جامع الاخبار ج 1 ص 42.
3- جامع الاخبار ج 1 ص 42.
4- . جامع الاخبار ج 1 ص 42.

11/22- قال الإمام الحسن الْعَسْکَرِیُّ صلوات الله علیه إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ فَضَّلَ مُحَمَّداً بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ عَلَی جَمِیعِ النَّبِیِّینَ مَا أَعْطَاهَا أَحَدٌ قَبْلَهُ إِلَّا مَا أَعْطَی سُلَیْمَانَ بْنَ دَاوُدَ علیه السلام مِنْ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- فَرَآهَا أَشْرَفَ مِنْ جَمِیعِ مَمَالِکِهِ الَّتِی أَعْطَاهَا فَقَالَ یَا رَبِّ مَا أَشْرَفَهَا مِنْ کَلِمَاتٍ إِنَّهَا لَآثَرُ عِنْدِی مِنْ جَمِیعِ مَمَالِکِیَ الَّتِی وَهَبْتَهَا لِی قَالَ اللَّهُ تَعَالَی یَا سُلَیْمَانُ وَ کَیْفَ لَا یَکُونُ کَذَلِکَ وَ مَا مِنْ عَبْدٍ وَ لَا أَمَةٍ سَمَّانِی بِهَا إِلَّا أَوْجَبْتُ لَهُ مِنَ الثَّوَابِ أَلْفَ ضِعْفِ مَا أُوْجِبُ لِمَنْ تَصَدَّقَ بِأَلْفِ ضِعْفِ مَمَالِکِکَ یَا سُلَیْمَانُ هَذَا سَبْعٌ مَا أَهَبُهُ إِلَّا لِمُحَمَّدٍ سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ تَمَامَ فَاتِحَةِ الْکِتَابِ إِلَی آخِرِهَا. (1)

حضرت امام حسن عسکری صلوات الله علیه فرمودند: خدای عزّ و جلّ به فاتحة الکتاب، حضرت محمّد صلی الله علیه و آله را برتری بخشید و شرافت و بزرگی داد و در آن، هیچ یک از پیامبرانش را با او شریک نگردانید، جز حضرت سلیمان علیه السلام که «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» را به او عطا فرمود. آن حضرت این جمله را بالاتر از تمام سرزمین هایی که به او ارزانی شده بود، می دانست.

پس گفت: پروردگارا! چه کلمات عالی و شریفی است.

این جمله از تمام سرزمین هایم که به من بخشیدی گرامی تر است. خداوند متعال فرمود: ای سلیمان! چگونه چنین نباشد، درحالی که هیچ مرد و زنی نیست که مرا با این جمله بخواند، مگر آن که هزار برابر ثوابی برای او مقرر می کنم که برای کسی که هزار برابر سرزمین های تو را صدقه می دهد، مقرر می نمایم. ای سلیمان! این جمله یک هفتم آن چیزی است که به حضرت محمد صلی الله علیه وآله سید پیامبران بخشیدم که همانا تمام فاتحه الکتاب است... تا آخر حدیث.

12/23- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ اَلْقَاسِمِ اَلْمُفَسِّرُ اَلْمَعْرُوفُ بِأَبِی اَلْحَسَنِ اَلْجُرْجَانِیِّ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا یُوسُفُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ وَ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَیَّارٍ عَنْ أَبَوَیْهِمَا عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ اَلرِّضَا عَلِیِّ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَخِیهِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه: إِنَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- آیَةٌ مِنْ فَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ هِیَ سَبْعُ آیَاتٍ تَمَامُهَا بِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ لِی یَا مُحَمَّدُ وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ فَأَفْرَدَ الِامْتِنَانَ عَلَیَّ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ جَعَلَهَا بِإِزَاءِ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ إِنَّ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ أَشْرَفُ مَا فِی کُنُوزِ الْعَرْشِ وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَصَّ مُحَمَّداً وَ شَرَّفَهُ بِهَا وَ لَمْ یُشْرِکْ مَعَهُ فِیهَا أَحَداً مِنْ أَنْبِیَائِهِ مَا خَلَا سُلَیْمَانَ صلوات الله علیه فَإِنَّهُ أَعْطَاهُ مِنْهَا بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- أَ لَا تَرَاهُ یَحْکِی عَنْ بِلْقِیسَ حِینَ قَالَتْ إِنِّی أُلْقِیَ إِلَیَّ کِتابٌ کَرِیمٌ إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمانَ وَ إِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- أَلَا فَمَنْ قَرَأَهَا مُعْتَقِداً لِمُوَالاةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ مُنْقَاداً لِأَمْرِهِمَا مُؤْمِناً بِظَاهِرِهِمَا وَ بَاطِنِهِمَا أَعْطَاهُ اللَّهُ بِکُلِّ حَرْفٍ مِنْهَا حَسَنَةً کُلُّ وَاحِدَةٍ مِنْهَا أَفْضَلُ لَهُ

ص: 13


1- بحارالانوار ج 89 ص 257 ح 50.

مِنَ الدُّنْیَا بِمَا فِیهَا مِنْ أَصْنَافِ أَمْوَالِهَا وَ خَیْرَاتِهَا وَ مَنِ اسْتَمَعَ إِلَی قَارِئٍ یَقْرَؤُهَا کَانَ لَهُ قَدْرُ ثُلُثِ مَا لِلْقَارِی فَلْیَسْتَکْثِرْ أَحَدُکُمْ مِنْ هَذَا الْخَیْرِ الْمُعْرِضِ لَکُمْ فَإِنَّهُ غَنِیمَةٌ لَا یَذْهَبَنَّ أَوَانُهُ فَتَبْقَی فِی قُلُوبِکُمُ الْحَسْرَةُ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از حضرت امام حسن عسکری از پدران بزرگوارش از حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» آیه ای از سوره حمد است، سوره حمد هفت آیه است که با «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» به تمام و کمال می رسد. از رسول الله صلی اللَّه علیه و آله شنیدم که می فرمود: خداوند عزّ و جلّ به من فرمود: یا محمّد! «ما به تو، هفت آیه از مثانی و نیز قرآن عظیم را دادیم». (سوره حجر آیه 87) و اوّل با سوره حمد بر من امتنان فرمود و آن را در ازای قرآن عظیم قرار داد، و فاتحة الکتاب شریف ترین چیزی است که در گنج های عرش وجود دارد، و خداوند عزّ و جلّ آن را مختصّ به حضرت محمّد صلی اللَّه علیه و آله نمود و او را بدان شرافت داد، و احدی از پیامبران - جز حضرت سلیمان - را با او در این فضیلت شریک نکرد، زیرا به حضرت سلیمان آیه «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» را عطا فرمود، خداوند از قول بلقیس چنین حکایت می کند: «نامه گرانقدری از سلیمان برایم فرستاده شده است، که عبارت است از: بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم». (سوره نمل آیه 29- 30) و هر کس آن را با اعتقاد به موالات محمّد و آل پاکش صلوات الله علیهم بخواند و مطیع اوامر آنان بوده، به ظاهر و باطن شان ایمان داشته باشد، خداوند برابر هر حرف آن، حسنه ای به او می دهد که برای او از دنیا و تمام خیرات و اموالش برتر است، و هر کس به قاریی که آن را می خواند گوش دهد، همانند اجر قاری را خواهد داشت.

پس تا می توانید از این خیری که به شما عرضه شده است بیشتر استفاده کنید که غنیمت است، و مبادا وقتش برود و قلوب تان در حسرت بماند.

13/24- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه عَنِ السَّبْعِ الْمَثَانِي وَ الْقُرْآنِ الْعَظِيمِ هِيَ الْفَاتِحَةُ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ- مِنَ السَّبْعِ قَالَ نَعَمْ هِيَ أَفْضَلُهُنَ. (2)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از محمّد بن مسلم روایت کرده که گفت: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه در باره سبع المثانی و قرآن عظیم پرسیدم: آیا سبع المثانی، سوره فاتحه است؟ فرمود: بلی. عرض کردم: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» در شمار این هفت آیه است؟ فرمود: بلی. آن بهترین آنهاست.

14/25- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَمَّادِ بْنِ زَيْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ يَحْيَى الْكَاهِلِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ صلوات الله علیهما قَالَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ- أَقْرَبُ إِلَى اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ مِنْ نَاظِرِ الْعَيْنِ إِلَى بَيَاضِهَا. (3)

ص: 14


1- عیون أخبار الرضا (ع) ج 1 ص 301.بحارالانوار ج 89 ص 228 ح 5.
2- تهذیب الاحکام ج 2 ص 289 ح 1157.
3- تهذیب الاحکام ج 2 ص 289 ح 1159.

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از عبد الله بن یحیی کاهلی از حضرت امام جعفر صادق از پدر بزرگوارش صلوات الله علیهما روایت کرده که فرمود: «بِسْمِ

اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» به اسم اعظم خداوند، از سیاهی چشم به سفیدی آن نزدیک تر است.

15/26- الشیخ محمد بن مسعود العیاشي، بإسناده عَنْ خَالِدِ بْنِ اَلْمُخْتَارِ، قَالَ: سَمِعْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ صلوات الله علیهما يَقُولُ: مَا لَهُمْ قَاتَلَهُمُ اَللَّهُ عَمَدُوا إِلَى أَعْظَمِ آيَةٍ فِي كِتَابِ اَللَّهِ، فَزَعَمُوا أَنَّهَا بِدْعَةٌ إِذَا أَظْهَرُوهَا، وَ هِيَ بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِيمِ. (1)

مرحوم شیخ عیاشی، با سند خویش از خالد بن مختار روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: آنان را چه شده خداوند آنان را بکشد والاترین آیه کتاب خدا را به عمد نمی خوانند و گمان کرده اند اگر آن را آشکار کنند، بدعت می شود. آن آیه «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» است.

16/27- الشیخ محمد بن مسعود العیاشي، بإسناده عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ صلوات الله علیه قَالَ: سَرَقُوا أَکْرَمَ آیَةٍ فِی کِتَابِ اللَّهِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ-. (2)

مرحوم شیخ عیاشی، با سند خویش از ابی حمزه روایت کرده که گفت: حضرت امام محمّد باقر صلوات الله علیه وقتی شنید عده ای آیه بسم الله را نمی خوانند، فرمود: ارجمندترین آیه کتاب خدا، «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» را دزدیدند.

ص: 15


1- تفسیر عیاشی ج 1 ص 35 ح 16.
2- تفسیر عیاشی ج 1 ص 19.

باب سوم: آداب دعا و ذکر

1/28- السید أبي القاسم علي بن موسی بن طاوس الحسني، عن الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه یَقُولُ: إِنَّمَا هِیَ الْمِدْحَةُ ثُمَّ الْإِقْرَارُ بِالذَّنْبِ ثُمَّ الْمَسْأَلَةُ وَ اللَّهِ مَا خَرَجَ عَبْدٌ مِنْ ذَنْبٍ إِلَّا بِالْإِقْرَارِ. (1)

مرحوم سید بن طاوس، با سند مذکور از معاویة بن عمار روایت کرده که گفت: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه شنیدم که می فرمود: دعا عبارت است از مدح، سپس اقرار به گناه و سپس مسألت کردن؛ به خدا قسم که هیچ بنده ای جز با اقرار از گناه بیرون نرفته است.

2/29- قال الشیخ أحمد بن فهد الحلي: رَوَی سُلَیْمَانُ بْنُ عَمْرٍو قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه یَقُولُ: إِنَّ اللَّهَ لَا یَسْتَجِیبُ دُعَاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ سَاهٍ فَإِذَا دَعَوْتَ فَأَقْبِلْ بِقَلْبِکَ ثُمَّ اسْتَیْقِنِ الْإِجَابَةَ. (2)

مرحوم شیخ احمد بن فهد حلی می گوید: از سلیمان بن عمرو روایت شده که گفت: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه شنیدم که می فرمود: خدای تعالی می فرماید: دعای کسی را که دلش به غیر من مشغول باشد اجابت نمی کنم. وقتی دعا کنی قلبت را به طرف خدای عزوجل متوجه کن سپس یقین به اجابت نما.

3/30- قال الشیخ أحمد بن فهد الحلي: وَ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: إِنَّ اللَّهَ لَا یَسْتَجِیبُ دُعَاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ قَاسٍ. (3)

مرحوم شیخ احمد بن فهد حلی می گوید: از سیف بن عمیره از یکی از راویان از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت شده که فرمود: خدای عزوجل دعای کسی را که دلی سخت دارد اجابت نمی کند.

4/31- قال الشیخ أحمد بن فهد الحلي: وَ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله قَالَ: یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ سَأَلَنِی وَ هُوَ یَعْلَمُ أَنِّی أَضُرُّ وَ أَنْفَعُ أَسْتَجِیبُ لَهُ. (4)

مرحوم شیخ احمد بن فهد حلی می گوید: و از رسول الله صلی الله علیه و آله روایت شده که فرمود: خداوند عزوجل می فرماید: کسی که از من بخواهد، در حالی که می داند من هستم که ضرر رساننده و نفع رساننده هستم، دعای او را استجابت می کنم.

5/32- قال الشیخ أحمد بن فهد الحلي: وَ فِی الْحَدِیثِ الْقُدْسِیِّ: أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِی بِی فَلَا یَظُنَّ بِی إِلَّا خَیْراً. (5)

ص: 16


1- فلاح السائل ص 35.بحارالانوار ج 90 ص 318 ح 23.
2- عدّة الداعی ص 103. بحارالانوار ج 90 ص 305 ح 1.
3- عدّة الداعی ص 103. بحارالانوار ج 90 ص 305 ح 1.
4- عدّة الداعی ص 103. بحارالانوار ج 90 ص 305 ح 1.
5- عدّة الداعی ص 103. بحارالانوار ج 90 ص 305 ح 1.

مرحوم شیخ احمد بن فهد حلی می گوید: و در حدیث قدسی آمده است:

من در کنار گمان بنده مؤمن خود به خویشم؛ پس نباید به من جز گمان خیر ببرد.

6/33- قال الشیخ أحمد بن فهد الحلي: وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: ادْعُوا اللَّهَ وَ أَنْتُمْ مُوقِنُونَ بِالْإِجَابَةِ. (1)

مرحوم شیخ احمد بن فهد حلی می گوید: و رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند را در حالی بخوانید که یقین به اجابت او دارید.

7/34- قال الشیخ أحمد بن فهد الحلي: وَ فِیمَا أُوحِیَ إِلَی مُوسَی صلوات الله علیه: یَا مُوسَی مَا دَعَوْتَنِی وَ رَجَوْتَنِی فَإِنِّی سَأَغْفِرُ لَکَ. (2)

مرحوم شیخ احمد بن فهد حلی گوید: و از اموری که به حضرت موسی علیه السلام وحی شد این بود: ای موسی! تا وقتی مرا بخوانی و امید به من داشته باشی، من تو را می آمرزم.

8/35- قال الشیخ أحمد بن فهد الحلي: وَ رَوَی سُلَیْمَانُ الْفَرَّاءُ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: إِذَا دَعَوْتَ فَظُنَّ حَاجَتَکَ بِالْبَابِ وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی:

فَأَقْبِلْ بِقَلْبِکَ فَظُنَّ حَاجَتَکَ بِالْبَابِ. (3)

مرحوم شیخ احمد بن فهد حلی می گوید: از سلیمان بن فراء از یکی از راویان روایت شده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: وقتی دعا می کنی گمان ببر که قضای حاجت تو کنار درب است.

9/36- قال الشیخ أحمد بن فهد الحلي: وَ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله قَالَ: یَکْفِی مِنَ الدُّعَاءِ مَعَ الْبِرِّ مَا یَکْفِی الطَّعَامَ مِنَ الْمِلْحِ. (4)

مرحوم شیخ احمد بن فهد حلی می گوید: از رسول الله صلی الله علیه و آله روایت شده که فرمود: آن قدری که غذا به نمک احتیاج دارد، نیکی کردن نیز به همان قدر به دعا کردن احتیاج دارد.

10/37- قال الشیخ أحمد بن فهد الحلي: وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِعِیسَی علیه السلام: یَا عِیسَی هَبْ لِی مِنْ عَیْنَیْکَ الدُّمُوعَ وَ مِنْ قَلْبِکَ الْخَشْیَةَ وَ قُمْ عَلَی قُبُورِ الْأَمْوَاتِ وَ نَادِهِمْ بِالصَّوْتِ الرَّفِیعِ فَلَعَلَّکَ تَأْخُذُ مَوْعِظَتَکَ مِنْهُمْ وَ قُلْ إِنِّی لَاحِقٌ فِی اللَّاحِقِینَ یَا عِیسَی صُبَّ لِی مِنْ عَیْنَیْکَ الدُّمُوعَ فَأَخْشِعْ لِی قَلْبَکَ یَا عِیسَی اسْتَغِثْ بِی فِی حَالاتِ الشِّدَّةِ فَإِنِّی أُغِیثُ الْمَکْرُوبِینَ وَ أُجِیبُ الْمُضْطَرِّینَ وَ أَنَا أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ.

وَ فِیمَا أَوْحَی اللَّهُ إِلَی مُوسَی علیه السلام: یَا مُوسَی کُنْ إِذَا دَعَوْتَنِی خَائِفاً مُشْفِقاً وَجِلًا وَ عَفِّرْ وَجْهَکَ فِی التُّرَابِ وَ اسْجُدْ لِی بِمَکَارِمِ بَدَنِکَ وَ اقْنُتْ بَیْنَ یَدَیَّ فِی الْقِیَامِ وَ نَاجِنِی حَیْثُ تُنَاجِینِی بِخَشْیَةٍ مِنْ قَلْبٍ وَجِلٍ وَ أَحْیِ بِتَوْرَاتِی أَیَّامَ الْحَیَاةِ وَ عَلِّمِ الْجُهَّالَ مَحَامِدِی وَ ذَکِّرْهُمْ آلَائِی وَ نِعَمِی وَ قُلْ لَهُمْ لَا یَتَمَادَوْنَ فِی غَیِّ مَا هُمْ

ص: 17


1- عدّة الداعی ص 103. بحارالانوار ج 90 ص 305 ح 1.
2- عدّة الداعی ص 103. بحارالانوار ج 90 ص 305 ح 1.
3- عدّة الداعی ص 103. بحارالانوار ج 90 ص 305 ح 1.
4- عدّة الداعی ص 103. بحارالانوار ج 90 ص 305 ح 1.

فِیهِ فَإِنَّ أَخْذِی أَلِیمٌ شَدِیدٌ یَا مُوسَی لَا تُطَوِّلْ فِی الدُّنْیَا أَمَلَکَ فَیَقْسُوَ قَلْبُکَ وَ قَاسِی الْقَلْبِ مِنِّی بَعِیدٌ وَ أَمِتْ قَلْبَکَ بِالْخَشْیَةِ وَ کُنْ خَلَقَ الثِّیَابِ جَدِیدَ الْقَلْبِ تُخْفَی عَلَی أَهْلِ الْأَرْضِ وَ تُعْرَفُ فِی أَهْلِ السَّمَاءِ حِلْسَ الْبُیُوتِ مِصْبَاحَ اللَّیْلِ وَ اقْنُتْ بَیْنَ یَدَیَّ قُنُوتَ الصَّابِرِینَ وَ صِحْ إِلَیَّ مِنْ کَثْرَةِ الذُّنُوبِ صِیَاحَ الْهَارِبِ مِنْ عَدُوِّهِ وَ اسْتَعِنْ بِی عَلَی ذَلِکَ فَإِنِّی نِعْمَ الْعَوْنُ

وَ نِعْمَ الْمُسْتَعَانُ وَ مِنْهُ یَا مُوسَی اجْعَلْنِی حِرْزَکَ وَ ضَعْ عِنْدِی کَنْزَکَ مِنَ الْبَاقِیَاتِ الصَّالِحَاتِ. (1)

مرحوم شیخ احمد بن فهد حلی می گوید: خدای عزوجل به حضرت عیسی علیه السلام فرمود: ای عیسی! برای من گریه کن و قلب خاشع بیاور! و بر قبور اموات بایست و ایشان را با صدای بلند بخوان! شاید موعظه خودت را از ایشان بگیری و بگو: من به زودی به ایشان ملحق می شوم، از چشمانت برایم اشک فرو بریز و قلبت را برایم خاشع گردان! ای عیسی! در حالت های سخت به من استغاثه کن! زیرا من انسان های افتاده را کمک می کنم و اجابت مضطرین می نمایم و من مهربان ترین مهربانانم.

و از جمله چیزهایی که خدای تعالی به حضرت موسی علیه السلام وحی کرد این بود: ای موسی! وقتی که مرا می خوانی، ترسان و دلسوخته و هراسان باش و صورتت را بر خاک بمال! و با بهترین عضوت مرا سجده نما! و در حالت ایستاده در پیشگاهم دعا بخوان و با قلب خاشع و ترسان با من مناجات کن و تا عمر داری تورات را زنده نگهدار و محامد من را به نادانان بیاموز و نعمت های مرا به ایشان یاد آوری نما! و به ایشان بگو: در گمراهی خود باقی نمانند، زیرا گرفتن و عذاب من دردناک و سخت است. ای موسی! در دنیا آرزویت را طولانی مگردان! زیرا قلبت سخت می شود و کسی که قلبش سخت باشد، از من دور است و قلب خود را با ترس بمیران! کهنه جامه و زنده دل باش! بر زمینی ها مخفی و بر آسمانی ها معروف باش! در خانه بنشین! و شب زنده دار باش! در پیشگاه من دعای صابران را بخوان! و بسان فراری از دشمن از کثرت گناهان فریاد بزن! و برای آن از من کمک بخواه! من یار و یاور خوبی هستم. و از آن حضرت روایت شد که خدا فرمود: ای موسی! مرا حرز خودت قرار بده و گنج اعمال صالح باقی خودت را نزد من به ودیعت بگذار!

11/38- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی هَمَّامٍ عَنِ الرِّضَا صلوات الله علیه قَالَ: دَعْوَةُ الْمُؤْمِنِ سِرّاً دَعْوَةً وَاحِدَةً تَعْدِلُ سَبْعِینَ دَعْوَةً عَلَانِیَةً. (2)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابو همام روایت کرده که گفت: حضرت امام رضا صلوات الله علیه فرمود: یک دعای مخفیانه مؤمن معادل هفتاد دعای علنی اوست.

12/39- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ الْخَزَّازِ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ السَّبِیعِیِّ عَنِ الْحَارِثِ الْأَعْوَرِ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله عليه: کُلُّ دُعَاءٍ مَحْجُوبٌ عَنِ السَّمَاءِ حَتَّی یُصَلَّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ. (3)

ص: 18


1- عدّة الداعی ص 103. بحارالانوار ج 90 ص 305 ح 1.
2- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ص 146.بحارالانوار ج 90 ص 311 ح 12.
3- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ص 140.بحارالانوار ج 90 ص 311 ح 11.

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از حارث اعور روایت کرده که گفت: حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود: هر دعایی از آسمان محجوب است تا این که بر محمد و آل محمد صلوات فرستاده شود.

13/40- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ اِبْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: لاَ یَزَالُ اَلْمُؤْمِنُ بِخَیْرٍ وَ رَجَاءٍ رَحْمَةً مِنَ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا لَمْ یَسْتَعْجِلْ فَیَقْنَطَ وَ یَتْرُکَ اَلدُّعَاءَ قُلْتُ لَهُ کَیْفَ یَسْتَعْجِلُ قَالَ یَقُولُ قَدْ دَعَوْتُ مُنْذُ کَذَا وَ کَذَا وَ مَا أَرَی اَلْإِجَابَةَ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابو بصیر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: پیوسته مؤمن در حال خیر و امیدواری است تا مادامی که شتاب نکند پس نومید شود و دعا را رها کند، عرض کردم: چگونه شتاب کند؟ فرمود: گوید از فلان وقت و فلان وقت دعا کرده ام و اجابت آن را نمی بینم؟.

14/41- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن اَلْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: إِنَّ اَلْمُؤْمِنَ لَیَدْعُو اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِی حَاجَتِهِ فَیَقُولُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَخِّرُوا إِجَابَتَهُ شَوْقاً إِلَی صَوْتِهِ وَ دُعَائِهِ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ اَلْقِیَامَةِ قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَبْدِی دَعَوْتَنِی فَأَخَّرْتُ إِجَابَتَکَ وَ ثَوَابُکَ کَذَا وَ کَذَا وَ دَعَوْتَنِی فِی کَذَا وَ کَذَا فَأَخَّرْتُ إِجَابَتَکَ وَ ثَوَابُکَ کَذَا وَ کَذَا قَالَ فَیَتَمَنَّی اَلْمُؤْمِنُ أَنَّهُ لَمْ یُسْتَجَبْ لَهُ دَعْوَةٌ فِی اَلدُّنْیَا مِمَّا یَرَی مِنْ حُسْنِ اَلثَّوَابِ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از اسحاق بن عمار روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: همانا مؤمن خدای عزوجل را در بارۀ حاجت خود بخواند و خدای عزوجل فرماید: اجابت او را به تأخیر اندازید به خاطر شوقی که به آواز و دعای او دارم، پس چون روز قیامت شود خدای عزوجل فرماید: ای بندۀ من! تو مرا خواندی (و دعا کردی) و من اجابت را پس انداختم اکنون ثواب و پاداش تو چنین و چنان است، و باز در بارۀ فلان چیز و فلان چیز مرا خواندی (و دعا کردی) و من اجابت تو را به تأخیر انداختم و پاداش تو چنین و چنان است، فرمود: پس مؤمن آرزو کند که کاش هیچ دعایی از او در دنیا اجابت نمی شد برای آنچه ثواب و پاداش نیک که می بیند.

ص: 19


1- الکافی ج 2 ص 490.
2- الکافی ج 2 ص 490.

باب چهارم: فضل و ثواب ذکر و یاد خداوند متعال

1/42 الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صَلَوات الله عَلَيْه قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: یَا عَلِیُّ سَیِّدُ الْأَعْمَالِ ثَلَاثُ خِصَالٍ إِنْصَافُکَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِکَ وَ مُوَاسَاتُکَ الْأَخَ فِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ذِکْرُ اللَّهِ تَعَالَی عَلَی کُلِّ حَالٍ لَیْسَ سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ فَقَطْ وَ لَکِنْ إِذَا وَرَدَ عَلَیْکَ شَیْءٌ مِنْ أَمْرِ اَللَّهِ أَخَذْتَ بِهِ وَ إِذَا وَرَدَ عَلَیْکَ شَیْءٌ نَهَی اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْهُ تَرَکْتَهُ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از یونس از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله در وصیتی به علی صلوات الله علیه فرمود: یا علی! سه چیز است که این امت توانایی آن را ندارند: همراهی با برادر دینی در مالش و انصاف دادن به مردم از خودش و یاد خدا در هر حالتی. و یاد خدا همان گفتن «سبحان اللَّه و الحمد اللَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر» نیست، بلکه این است که هر گاه به چیزی که بر او حرام است رسید، در آنجا از خدا بترسد و آن را رها کند.

2/43- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی اَلْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ اَلْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی اَلصَّبَّاحِ اَلْکِنَانِیِّ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ صلوات الله علیه قَالَ: ثَلاَثٌ مِنْ أَشَدِّ مَا عَمِلَ اَلْعِبَادُ إِنْصَافُ اَلْمُؤْمِنِ مِنْ نَفْسِهِ وَ مُوَاسَاةُ اَلْمَرْءِ أَخَاهُ وَ ذِکْرُ اَللَّهِ عَلَی کُلِّ حَالٍ وَ هُوَ أَنْ یَذْکُرَ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عِنْدَ اَلْمَعْصِیَةِ یَهُمُّ بِهَا فَیَحُولُ ذِکْرُ اَللَّهِ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ تِلْکَ اَلْمَعْصِیَةِ وَ هُوَ قَوْلُ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «إِنَّ اَلَّذِینَ اِتَّقَوْا إِذٰا مَسَّهُمْ طٰائِفٌ مِنَ اَلشَّیْطٰانِ تَذَکَّرُوا فَإِذٰا هُمْ مُبْصِرُونَ». (2)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابو بصیر روایت کرده که گفت: حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه فرمود: سه چیز سخت ترین کاری است که بندگان انجام می دهند: حق دادن مؤمن از طرف خود به دیگران، همراهی کردن مرد با برادر خود، به یاد خدا بودن در هر حال و آن این است که هنگامی که قصد گناه کند، خدا را به یاد آورد و یاد خدا میان او و آن گناه حائل شود و این همان گفتار خدای عز و جل است: «در حقیقت، کسانی که [از خدا] پروا دارند، چون وسوسه ای از جانب شیطان بدیشان رسد [خدا را] به یاد آورند و بناگاه بینا شوند». (سوره اعراف آیه 201) .

3/44- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الشَّحَّامِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ صَلَوات الله عَلَيْه: مَا ابْتُلِیَ الْمُؤْمِنُ بِشَیْ ءٍ أَشَدَّ عَلَیْهِ مِنْ خِصَالٍ ثَلَاثٍ یَحْرُمُهَا قِیلَ وَ مَا هُنَّ قَالَ الْمُوَاسَاةُ فِی ذَاتِ اللَّهِ وَ الْإِنْصَافُ مِنْ نَفْسِهِ فِی ذَاتِ یَدِهِ وَ ذِکْرُ اللَّهِ کَثِیراً أَمَا وَ إِنِّی لَا أَقُولُ

ص: 20


1- الخصال ج 1 ص 62. بحارالانوار ج 90 ص 151 ح 3.
2- الخصال ج 1 ص 131.

لَکُمْ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لَکِنْ ذِکْرُ اللَّهِ عِنْدَ مَا أَحَلَّ لَهُ وَ ذِکْرُ اللَّهِ عِنْدَ مَا حَرَّمَ عَلَیْهِ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از زید شحام روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: آزمایش نشود مؤمن به چیزی شدیدتر از محروم ماندن از سه چیز: دریغ نکردن از آن چه در اختیار انسان است (نسبت به برادران دینی)، انصاف کردن به دیگران، و زیاده یاد کردن خدا، بدانید که منظورم از یاد کردن «سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر» نیست بلکه یاد کردن خدا هنگام انجام حلال و هنگام انجام حرام است.

4/45- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن الْمُفِیدُ عَنِ الْمُظَفَّرِ الْوَرَّاقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَمَّامٍ الْإِسْکَافِیِّ عَنِ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَبِی عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ أبي حمزة الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ صَلَوات الله عَلَيْه قَالَ: لَا یَزَالُ الْمُؤْمِنُ فِی صَلَاةٍ مَا کَانَ فِی ذِکْرِ اللَّهِ قَائِماً کَانَ أَوْ جَالِساً أَوْ مُضْطَجِعاً إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ- الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلی جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلًا سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ. (2)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از ابو حمزه ثمالی روایت کرده که گفت: حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه فرمود: مؤمن دائما در حال نماز است تا آنگاه که ایستاده و نشسته و خوابیده به یاد خدا باشد، خدای متعال می فرماید: «آنان که همواره خدا را ایستاده و نشسته و به پهلو آرمیده یاد می کنند، و پیوسته در آفرینش آسمان ها و زمین می اندیشند، [و از عمق قلب همراه با زبان می گویند: ] پروردگارا! این [جهان با عظمت] را بیهوده نیافریدی، تو از هر عیب و نقصی منزّه و پاکی؛ پس ما را از عذاب آتش نگاهدار». (سوره آل عمران آیه 191)

5/46- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن ابْنُ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ الْحِمْیَرِیِّ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنِ الْحُسَیْنِ الْبَزَّازِ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله عليه أَ لَا أُحَدِّثُکَ بِأَشَدِّ مَا فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی خَلْقِهِ قُلْتُ بَلَی قَالَ إِنْصَافُ النَّاسِ مِنْ نَفْسِکَ وَ مُوَاسَاتُکَ لِأَخِیکَ وَ ذِکْرُ اللَّهِ فِی کُلِّ مَوْطِنٍ أَمَا إِنِّی لَا أَقُولُ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ إِنْ کَانَ هَذَا مِنْ ذَاکَ وَ لَکِنْ ذِکْرُ اللَّهِ فِی کُلِّ مَوْطِنٍ إِذَا هَجَمْتَ عَلَی طَاعَتِهِ أَوْ مَعْصِیَتِهِ . (3)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از حسین بزاز روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه به من فرمود: آیا نمی خواهی تو را آگاه سازم از دشوارترین واجباتی که خداوند بر آفریدگانش لازم شمرده؟ عرض کردم: آری (مایلم)، فرمود: حق دادن به مردم از خودت، و هم دردی با برادرت و یاد کردن خدا در هر جا. امّا توجّه داشته باش! من نمی گویم که ذکر خدا فقط گفتن «سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الّا اللَّه و اللَّه اکبر» است، گرچه آن هم ذکر خدا است، اما مقصود از آن یاد خدا است در هر جا و هر گاه که به اطاعتی یا نافرمانی از او، روی آوری.

ص: 21


1- الخصال ج 1 ص 128.
2- الأمالی (للطوسی) ج 1 ص 76.بحارالانوار ج 90 ص 153 ح 10.
3- معانی الأخبار ص 193.بحارالانوار ج 90 ص 155 ح 17.

6/47- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنْ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْمِنْقَرِیِّ أَوْ غَیْرِهِ رَفَعَهُ قَالَ: قِیلَ لِلصَّادِقِ صلوات الله عليه إِنَّ مِنْ سَعَادَةِ الْمَرْءِ خِفَّةَ عَارِضَیْهِ فَقَالَ وَ مَا فِی هَذَا مِنَ السَّعَادَةِ إِنَّمَا السَّعَادَةُ خِفَّةُ مَاضِغَیْهِ بِالتَّسْبِیحِ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از علی بن ابراهیم منقریّ یا دیگری مرفوعاً روایت نموده که به حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه گفت: این درست است که روایت شده کم موی بودن صورت از نشانه های خوشبختی مرد است؟ حضرت فرمود: در این چیزی از سعادت نیست، قطعا سعادت مرد به آن است که آرواره او به گفتن تسبیح خدا روان باشد و همواره فکّین او به خواندن دعاها حرکت کند.

7/48- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق: وَ رُوِیَ عَنْ بَعْضِ اَلصَّادِقِینَ صلوات الله علیهم أَنَّهُ قَالَ: الذِّکْرُ مَقْسُومٌ عَلَی سَبْعَةِ أَعْضَاءٍ اللِّسَانِ وَ الرُّوحِ وَ النَّفْسِ وَ الْعَقْلِ وَ الْمَعْرِفَةِ وَ السِّرِّ وَ الْقَلْبِ وَ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهَا یَحْتَاجُ إِلَی الِاسْتِقَامَةِ فَاسْتِقَامَةُ اللِّسَانِ صِدْقُ الْإِقْرَارِ وَ اسْتِقَامَةُ الرُّوحِ صِدْقُ الِاسْتِغْفَارِ وَ اسْتِقَامَةُ الْقَلْبِ صِدْقُ الِاعْتِذَارِ وَ اسْتِقَامَةُ الْعَقْلِ صِدْقُ الِاعْتِبَارِ وَ اسْتِقَامَةُ الْمَعْرِفَةِ صِدْقُ الِافْتِخَارِ وَ اسْتِقَامَةُ السِّرِّ السُّرُورُ بِعَالَمِ الْأَسْرَارِ فَذِکْرُ اللِّسَانِ الْحَمْدُ وَ الثَّنَاءُ وَ ذِکْرُ النَّفْسِ الْجَهْدُ وَ الْعَنَاءُ وَ ذِکْرُ الرُّوحِ الْخَوْفُ وَ الرَّجَاءُ وَ ذِکْرُ الْقَلْبِ الصِّدْقُ وَ الصَّفَاءُ وَ ذِکْرُ الْعَقْلِ التَّعْظِیمُ وَ الْحَیَاءُ وَ ذِکْرُ الْمَعْرِفَةِ التَّسْلِیمُ وَ الرِّضَا وَ ذِکْرُ السِّرِّ عَلَی رُؤْیَةِ اللِّقَاءِ. (2)

مرحوم شیخ صدوق گوید: از یکی معصومین صلوات الله علیهم روایت شده که فرمودند: ذکر حق به هفت عضو انسان تقسیم شده: زبان و روح و نفس و عقل و معرفت و سر و قلب هر یک از این هفت نیاز به استقامت و درستی دارند، درستی زبان صدق اقرار است، درستی روح راستی در استغفار است، درستی نفس راستی در عذرخواهی است، درستی عقل به راستی عبرت گرفتن است، درستی معرفت به راستی سرفراز بودن است، درستی سر سرشار بودن به عالم اسرار است، درستی دل یقین راست و شناختن پروردگار است، ذکر زبان حمد و ثنا است، ذکر نفس کوشش و رنج است، ذکر روح بیم و امید است، ذکر دل راستی و سادگی است؛ ذکر عقل تعظیم و حیا است، ذکر معرفت تسلیم و رضا است، ذکر سر مقام شهود حق جل و علا است .

8/49- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن مُحَمَّدُ بْنُ بَکْرَانَ النَّقَّاشُ عَنْ أَحْمَدَ الْهَمَدَانِیِّ عَنْ مُنْذِرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: بَادِرُوا إِلَی رِیَاضِ الْجَنَّةِ فَقَالُوا وَ مَا رِیَاضُ الْجَنَّةِ قَالَ حَلَقُ الذِّکْرِ. (3)

ص: 22


1- معانی الأخبار ص 183.بحارالانوار ج 90 ص 153 ح 13.
2- الخصال ج 2 ص 404.بحارالانوار ج 90 ص 153 ح 14.
3- معانی الأخبار ج 1 ص 321.بحارالانوار ج 90 ص 155 ح 20.

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از محمد بن حسن از پدرش از حضرت امام حسن مجتبی صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: به بستان های بهشت پیشی گیرید، عرض شد بستان های بهشت چیست؟ فرمود: حلقه های ذکر.

9/50- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ هَارُونَ عَنِ ابْنِ زِیَادٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله: مَنْ أَطَاعَ اللَّهَ فَقَدْ ذَکَرَ اللَّهَ وَ إِنْ قَلَّتْ صَلَاتُهُ وَ صِیَامُهُ وَ تِلَاوَتُهُ وَ مَنْ عَصَی اللَّهَ فَقَدْ نَسِیَ اللَّهَ وَ إِنْ کَثُرَتْ صَلَاتُهُ وَ صِیَامُهُ وَ تِلَاوَتُهُ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابن زیاد از حضرت امام جعفر صادق از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی اللَّه علیه و آله فرمود: کسی که خدا را اطاعت کند خدا را به یاد داشته، اگر چه نماز و روزه و قرآن خواندنش اندک باشد، و آن کس که خدا را نافرمانی کند، خدا را فراموش نموده، اگر چه نماز و روزه و قرآن خواندنش زیاد باشد.

10/51- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ أَحْمَدَ رَحِمَهُ اَللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ اَلْکُوفِیُّ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ اَلْآدَمِیِّ عَنْ عَبْدِ اَلْعَظِیمِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ اَلْحَسَنِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهم قَالَ: فِیمَا نَاجَی بِهِ مُوسَی علیه السلام رَبَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَهِی مَا جَزَاءُ مَنْ ذَکَرَکَ بِلِسَانِهِ وَ قَلْبِهِ قَالَ یَا مُوسَی أُظِلُّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ بِظِلِّ عَرْشِی وَ أَجْعَلُهُ فِی کَنَفِی. (2)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی روایت کرده که گفت: حضرت امام علی النقی صلوات الله علیه فرمود: حضرت موسی علیه السلام در مناجات خود به خداوند عز و جل عرض کرد: پروردگارا! پاداش آن کس که با زبان و دل خویش تو را یاد می کند چیست؟ فرمود: ای موسی! روز قیامت او را در سایه عرش و حمایت خویش قرار می دهم.

11/52- الشیخ محمد بن الحسن الصفار، عن ابْنُ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ أَبِی عُثْمَانَ الْعَبْدِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ فِی الصَّلَاةِ أَفْضَلُ مِنْ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ فِی غَیْرِ الصَّلَاةِ وَ ذِکْرُ اللَّهِ کَثِیراً أَفْضَلُ مِنَ الصَّدَقَةِ وَ الصَّدَقَةُ أَفْضَلُ مِنَ الصَّوْمِ وَ الصَّوْمُ جُنَّةٌ مِنَ النَّارِ. (3)

مرحوم شیخ محمد بن حسن صفار، با سند مذکور از ابو عثمان عبدی از حضرت امام جعفر صادق از پدر بزرگوارش از حضرت امام سجاد صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: قرآن خواندن در حال نماز از حالات دیگر، ثوابش بیشتر است. ذکر بسیار خدا از صدقه افضل و صدقه از روزه برتر است؛ و روزه سپر آتش است.

12/53- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن ابْنُ الْوَلِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ أَسْبَاطٍ عَنِ ابْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ بْنِ نُعَیْمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ

ص: 23


1- معانی الأخبار ج 1 ص 399.بحارالانوار ج 90 ص 156 ح 22.
2- الأمالی (للصدوق) ج 1 ص 207 ح 8.بحارالانوار ج 90 ص 156 ح 23.
3- بصائر الدرجات ج 1 ص 11 ح 51.بحارالانوار ج 90 ص 157 ح 28.

مُسْلِمٍ عَنِ الصَّادِقِ صلوات الله عليه: فِی حَدِیثٍ یَقُولُ فِی آخِرِهِ تَسْبِیحُ فَاطِمَةَ مِنْ ذِکْرِ اللَّهِ الْکَثِیرِ الَّذِی قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از محمد بن مسلم روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: تسبیح حضرت فاطمه صلوات الله علیها، از جمله ذکر کثیری است که خدا فرموده: «فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ» «مرا یاد کنید، تا من هم شما را از یاد نبرم». (سوره بقره آیه 194)

ص: 24


1- معانی الأخبار ص 194. بحارالانوار ج 90 ص 155 ح 19.

باب پنجم: فضل و ثواب ذکر لا حول و لا قوة الا بالله

1/54- علي بن إبراهیم القمي، عن أَبِیه عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: قَالَ اللَّهُ تَعَالَی لِنَبِیِّهِ صلی الله علیه و آله فِی لَیْلَةِ الْمِعْرَاجِ أَعْطَیْتُکَ کَلِمَتَیْنِ مِنْ خَزَائِنِ عَرْشِی لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ لَا مَنْجَی مِنْکَ إِلَّا إِلَیْکَ. (1)

مرحوم علی بن ابراهیم قمی، با سند مذکور از هشام بن سالم روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: در شب معراج خدای تعالی به رسولش صلی الله علیه و آله فرمود: از خزانه عرشم دو کلمه به تو عطا کردم: «لا حول و لا قوة الا بالله».

2/55- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: إِذَا صَلَّیْتَ اَلْمَغْرِبَ وَ اَلْغَدَاةَ فَقُلْ بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ اَلْعَلِیِّ اَلْعَظِیمِ سَبْعَ مَرَّاتٍ فَإِنَّهُ مَنْ قَالَهَا لَمْ یُصِبْهُ جُذَامٌ وَ لاَ بَرَصٌ وَ لاَ جُنُونٌ وَ لاَ سَبْعُونَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ اَلْبَلاَءِ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابو بصیر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: چون نماز مغرب و صبح را خواندی پس هفت بار بگو: «بسم اللّٰه الرحمن الرحیم لا حول و لا قوة الا باللّٰه العلی العظیم». زیرا هر که آن را بگوید خوره و پیسی و دیوانگی به او نرسد، و نیز هفتاد نوع از انواع بلا (به او نرسد).

3/56- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ فِی دُبُرِ صَلاَةِ اَلْفَجْرِ وَ دُبُرِ صَلاَةِ اَلْمَغْرِبِ سَبْعَ مَرَّاتٍ بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ اَلْعَلِیِّ اَلْعَظِیمِ دَفَعَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْهُ سَبْعِینَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ اَلْبَلاَءِ أَهْوَنُهَا اَلرِّیحُ وَ اَلْبَرَصُ وَ اَلْجُنُونُ وَ إِنْ کَانَ شَقِیّاً مُحِیَ مِنَ اَلشَّقَاءِ وَ کُتِبَ فِی اَلسُّعَدَاءِ. (3)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابو بصیر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هر کس بعد نماز صبح و نماز مغرب هفت بار بگوید: بسم اللّٰه الرحمن الرحیم، لا حول و لا قوة الا باللّٰه العلی العظیم». خدای عز و جل از او هفتاد نوع از انواع بلا را دور کند که آسانترین آنها بادهای بد (چون عفونت اعضای که بوی بد دهد) و پیسی و دیوانگی است، و اگر شقی باشد از شقاوت بیرون آید و (نامش) در (طومار) سعادتمندان نوشته شود.

4/57- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اَلْحَمِیدِ عَنْ سَعْدِ بْنِ زَیْدٍ قَالَ قَالَ أَبُو اَلْحَسَنِ صلوات الله علیه: إِذَا صَلَّیْتَ اَلْمَغْرِبَ فَلاَ تَبْسُطْ رِجْلَکَ وَ لاَ

ص: 25


1- تفسیر قمی ص 375.بحارالانوار ج 90 ص 186 ح 7.
2- الکافی ج 2 ص 528 ح 20.
3- الکافی ج 2 ص 531 ح 25.

تُکَلِّمْ أَحَداً حَتَّی تَقُولَ مِائَةَ مَرَّةٍ بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِیمِ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ اَلْعَلِیِّ اَلْعَظِیمِ وَ مِائَةَ مَرَّةٍ فِی اَلْغَدَاةِ فَمَنْ قَالَهَا دَفَعَ اَللَّهُ عَنْهُ مِائَةَ نَوْعٍ مِنْ أَنْوَاعِ اَلْبَلاَءِ أَدْنَی نَوْعٍ مِنْهَا اَلْبَرَصُ وَ اَلْجُذَامُ وَ اَلشَّیْطَانُ وَ اَلسُّلْطَانُ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از سعد بن زید روایت کرده که گفت: حضرت امام موسی کاظم صلوات الله علیه فرمود: چون نماز مغرب را خواندی پایت را نکش و با کسی سخن مگو تا صد بار بگویی: «بسم اللّٰه الرحمن الرحیم، لا حول و لا قوة الا باللّٰه العلی العظیم». و صد بار هم پس از نماز صبح بگو، پس هر که آن را گوید خداوند از او صد نوع از انواع بلا دفع کند که از آن انواع است: پیسی و خوره و (بلائی که از) شیطان و سلطان (رسد).

5/58- الشیخ أحمد بن محمد بن خالد البرقي، عن أَبِيه عَنْ أَحْمَدَ بْنِ اَلنَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ جابر عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ صلوات الله علیه قال قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله

علیه و آله: مَنْ قَالَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ کَفَاهُ اللَّهُ تِسْعَةً وَ تِسْعِینَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ أَیْسَرُهَا الْخَنْقُ. (2)

مرحوم شیخ احمد بن محمد بن خالد برقی، با سند مذکور از جابر روایت کرده که گفت: حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه فرمود: رسول الله صلی اللَّه علیه و آله فرمود: کسی که سه بار بگويد: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ» اللَّه نود و نه نوع از انواع بلاء که کمترین آن خفگی است را از او کفایت می کند.

6/59- الشیخ أحمد بن محمد بن خالد البرقي، عن عِيسَى بْنُ جَعْفَرٍ اَلْعَلَوِيُّ عَنْ حَفْصٍ اَلسَّدُوسِيِّ وَ أَحْمَدَ بْنِ عُبَيْدٍ عَنِ اَلْحُسَيْنِ بْنِ عُلْوان الْکَلْبِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ صلوات الله علیه قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ تَفْسِیرِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- قَالَ لَا یَحُولُ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ الْمَعَاصِی إِلَّا اللَّهُ وَ لَا یُقَوِّینَا عَلَی أَدَاءِ الطَّاعَةِ وَ الْفَرَائِضِ إِلَّا اللَّهُ. (3)

مرحوم شیخ احمد بن محمد بن خالد برقی، با سند مذکور از حسین بن علوان روایت کرده که گفت: از حضرت امام جعفر صادق صلوات اللَّه علیه در مورد تفسیر «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ» سوال کردم؛ حضرت فرمود: (یعنی) بین ما و گناهان کسی جز خداوند حائل نمی شود و کسی جز خداوند ما را بر ادای طاعت و انجام فرائض قوت نمی دهد.

7/60- قال الشیخ أبي منصور أحمد بن علي بن أبي طالب الطبرسي: فِیمَا کَتَبَ أَبُو الْحَسَنِ الْعَسْکَرِیُّ صلوات الله علیه إِلَی أَهْلِ الْأَهْوَازِ سَأَلَ عَبَایَةُ الْأَسَدِیُّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه عَنْ تَأْوِیلِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ فَقَالَ صلوات الله علیه لَا حَوْلَ مِنَّا عَنْ مَعَاصِی اللَّهِ إِلَّا بِعِصْمَتِهِ وَ لَا قُوَّةَ لَنَا عَلَی طَاعَةِ اللَّهِ إِلَّا بِعَوْنِ اللَّهِ. (4)

ص: 26


1- الکافی ج 2 ص 531 ح 29.
2- المحاسن ص 41.
3- المحاسن ج 1 ص 42.
4- الاحتجاج ص 251.بحارالانوار ج 90 ص 186 ح 4.

مرحوم شیخ طبرسی می گوید: از جمله مکتوبات حضرت امام هادی صلوات الله علیه به اهل اهواز این بود که عبایه اسدی از حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه درباره تأویل جمله «لا حول و لا قوة الا بالله» پرسید؛ حضرت فرمود: ما در برابر معاصی خدا جز به سبب حفظ او، جنبشی نداریم و بر اطاعت خدا جز به سبب یاری او توانی نداریم.

8/61- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ السَّیَّارِیِّ رَفَعَهُ إِلَی الثُّمَالِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ صلوات الله علیهما قَالَ: مَنْ قَالَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ فَوَّضَ الْأَمْرَ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابو حمزه ثمالی روایت کرده که گفت: حضرت امام زین العابدین صلوات الله علیه فرمود: کسی که «لا حول و لا قوة الا بالله» بگوید، امر خود را به خدای عزوجل واگذار نموده است.

9/62- الشیخ أحمد بن محمد بن خالد البرقي، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْد اللَّه صلوات الله علیه قال: قال رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِذَا قَالَ الْعَبْدُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ فَقَدْ فَوَّضَ أَمْرَهُ إِلَی اللَّهِ وَ حَقٌّ عَلَی اللَّهِ أَنْ یَکْفِیَهُ. (2)

مرحوم شیخ احمد بن محمد بن خالد برقی، از محمد بن عمران روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله فرمود: هنگامی که بنده بگوید: «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ»، امر خود را به خداوند واگذار نموده است و حق است بر اللَّه که او را کفایت کند.

10/63- الشیخ أحمد بن محمد بن خالد البرقي، عن النَّوْفَلِيُّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْد اللَّه عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ فِی حَدِیثٍ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ مَنْ أَلَحَّ عَلَیْهِ الْفَقْرُ فَلْیُکْثِرْ مِنْ قَوْلِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ یَنْفِی عَنْهُ الْفَقْر. (3)

مرحوم شیخ احمد بن محمد بن خالد برقی، از نوفلی از سکونی از حضرت امام جعفر صادق از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله فرمود: کسی که فقر بر او الحاح ورزد، باید زیاد بگوید: «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ» تا فقر از او دور گردد.

11/64- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْحَسَنِ بْنِ اَلْوَلِيدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْحَسَنِ اَلصَّفَّارِ عَنْ أَيُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عن هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْد اللَّه الصَّادِقِ صلوات الله علیه قال: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ إِنَّ آدَمَ شَکَا إِلَی اللَّهِ مَا یَلْقَی مِنْ حَدِیثِ النَّفْسِ وَ الْحُزْنِ فَنَزَلَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ فَقَالَ لَهُ یَا آدَمُ قُلْ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ فَقَالَهَا فَذَهَبَ عَنْهُ الْوَسْوَسَةُ وَ الْحُزْنُ. (4)

ص: 27


1- الخصال ج 1 ص 143. بحارالانوار ج 90 ص 193 ح 5.
2- المحاسن ج 1 ص 42.
3- المحاسن ج 1 ص 42.
4- الأمالی (للصدوق) ج 1 ص 436.

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از هشام بن سالم روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله فرمود: همانا آدم علیه السلام از آنچه از حدیث نفس و حزن به او رسیده است به اللَّه شکایت کرد. پس جبرئیل علیه السلام بر او نازل شد و به او گفت : ای آدم! بگو: «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ» پس آن را گفت و وسوسه و حزن از او رفت.

12/65- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْحَسَنِ اَلصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْحَكَمِ عَنِ اَلْحُسَيْنِ بْنِ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عن هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا صلوات الله علیه کَانَ یَقُولُ مَنْ قَالَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ دَفَعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهَا عَنْهُ سَبْعِینَ نَوْعاً مِنَ الْبَلَاءِ أَیْسَرُهَا الْخَنْقُ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از هشام بن سالم روایت کرده که گفت: از حضرت امام رضا صلوات اللَّه علیه شنیدم که می فرمود: کسی که بگوید: «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ» خدای عَزَّوَجَلَّ به واسطه آن هفتاد نوع از انواع بلا را از او دفع می کند که کمترین آن خفگی است

13/66- الشیخ محمد بن عبد الله بن جعفر الحمیري، عن مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ قال رَسُولُ اللَّهِ: قَوْلُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ فِيهَا شِفَاءٌ مِنْ تِسْعَةٍ وَ تِسْعِينَ دَاءً أَدْنَاهَا الْهَمُ. (2)

مرحوم شیخ محمد بن عبد الله بن جعفر حمیری، از مسعده بن صدقه از حضرت امام جعفر صادق از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله فرمود: در گفتار «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ» شفای از نود و نه درد است که کمترین آن غم است.

14/67- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، بِإِسْنَادِ التَّمِیمِیِّ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ حَزَنَهُ أَمْرٌ فَلْیَقُلْ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ. (3)

مرحوم شیخ صدوق، با اسناد تمیمی از حضرت امام رضا از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله فرمود: هر کس امری او را محزون نماید باید بگوید: «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ».

15/68- قال الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل: قَالَ اَلرِّضَا صلوات الله علیه کَانَ أَبِی صلوات الله علیه یَقُولُ: مَنْ قَالَ: لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ صَرَفَ اَللَّهُ عَنْهُ تِسْعَةً وَ تِسْعِینَ نَوْعاً مِنْ بَلاَءِ اَلدُّنْیَا أَیْسَرُهَا اَلْخَنْقُ. (4)

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل گوید: حضرت امام رضا صلوات الله علیه: پدرم صلوات الله علیه همواره می فرمود: هر کس «لا حول و لا قوة الا بالله» گوید خداوند نود و نه نوع بلاء دنیوی را از او بگرداند که کمترین آنها خناق است.

ص: 28


1- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 194.
2- قرب الإسناد ص 37.
3- عیون أخبار الرضا (ع) ج 2 ص 46.
4- مکارم الأخلاق ج 1 ص 310.

16/69- قال السید فضل الله بن علي الراوندي: وَ قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: جَاءَ عَوْنُ بْنُ مَالِکٍ الْأَشْجَعِیُّ إِلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ ابْنِی قَدْ أَسَرَهُ الْعَدُوُّ وَ قَدِ اشْتَدَّ غَمِّی وَ عِیلَ صَبْرِی فَمَا تَأْمُرُنِی قَالَ آمُرُکَ أَنْ تُکْثِرَ مِنْ قَوْلِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ فِی کُلِّ حَالٍ فَانْصَرَفَ وَ هُوَ یَقُولُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ عَلَی کُلِّ حَالٍ فَبَیْنَا هُوَ کَذَلِکَ إِذْ أَتَاهُ ابْنُهُ مَعَهُ مِائَةٌ مِنَ الْإِبِلِ غَفَلَ عَنْهَا الْمُشْرِکُونَ فَاسْتَاقَهَا فَأَتَی الْأَشْجَعِیُّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَذَکَرَ لَهُ ذَلِکَ فَنَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَةُ «وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً- وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ». (1)

مرحوم سید فضل الله بن علی راوندی گوید: و ابن عباس گوید: عون بن مالک اشجعی به نزد رسول الله صلی الله علیه و آله آمد و گفت: یا رسول الله! دشمن فرزندم را در جنگ اسیر کرده و غم و اندوهم شدت یافته و صبرم لبریز شده چه می فرمایی؟ فرمودند: به تو امر می کنم بسیار بگویی «لا حول و لا قوّة إلا بالله» در هر حالی. و در زمانی که او این ذکر را می گفت پسرش به همراه صد شتر که مشرکان از آن غفلت کرده بودند آمد و آنها را پیش برد. آنگاه اشجعی به نزد رسول الله صلی الله علیه و آله آمد و داستان را بازگو کرد. در این هنگام این آیه ناز ل شد: «و هر کس از خدا پروا کند، [خدا] برای او راه بیرون شدنی قرار می دهد. و از جایی که حسابش را نمی کند، به او روزی می رساند». (سوره طلاق آیه 2- 3)

17/70- قال السید فضل الله بن علي الراوندي: وَ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: مَنْ حَلِیَ فِی عَیْنِهِ شَیْ ءٌ مِنَ الْأَهْلِ وَ الْمَالِ وَ الْوَلَدِ فَقَالَ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ مُنِعَ أَ لَا تَرَی إِلَی قَوْلِهِ تَعَالَی- وَ لَوْ لا إِذْ دَخَلْتَ جَنَّتَکَ قُلْتَ ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ. (2)

مرحوم سید فضل الله بن علی گوید: از رسول الله صلی الله علیه و آله روایت شده که فرمودند: هر کس که چیزی از خانواده و مال و فرزند در نظرش آراسته شود و بگوید: «لا حول و لا قوّة إلا بالله»، از او دور می شود. مگر نمی بینی که در این آیه فرمود: «و چون داخل باغت شدی، چرا نگفتی: ما شاء اللَّه، نیرویی جز به [قدرت] خدا نیست». (سوره کهف آیه 39)

18/71- روي الشیخ إبراهیم بن علي الکفعمي، عن الإمام صلوات الله علیه قال: مَنْ قَالَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ لَا مَلْجَأَ مِنْهُ إِلَّا إِلَیْهِ دَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ سَبْعِینَ بَاباً مِنَ الضُّرِّ أَدْنَاهَا الْفَقْرُ. (3)

مرحوم شیخ ابراهیم بن علی کفعمی، از امام صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: هر کس بگوید: «لا حول و لا قوّة إلا بالله» در حالی که هیچ پناهی از او جز به سوی او ندارد، خداوند متعال هفتاد باب ضرر را از او دفع می کند که کمترین آنها فقر است.

19/72- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: رَوَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ مِائَةَ مَرَّةٍ فِی کُلِّ یَوْمٍ لَمْ یُصِبْهُ فَقْرٌ أَبَداً. (4)

ص: 29


1- بحارالانوار ج 90 ص 274 ح 2.
2- بحارالانوار ج 90 ص 274 ح 2.
3- بحارالانوار ج 90 ص 274 ح 3.
4- جامع الأخبار ص 62.بحارالانوار ج 90 ص 191 ح 33.

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت شده که فرمود: کسی که در هر روز صد مرتبه بگوید: «لا حول و لا قوة الا بالله»، تا ابد فقیر نمی شود.

20/73- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ هَاشِمٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِائَةَ مَرَّةٍ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ دَفَعَ اللَّهُ بِهَا عَنْهُ سَبْعِینَ نَوْعاً مِنَ الْبَلَاءِ أَیْسَرُهَا الْهَمُ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از عمر بن یزید روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هر کس روز صد بار بگوید: «لا حول و لا قوة الا بالله»، خداوند هفتاد نوع از بلاهای دنیوی را که آسان ترین آنها اندوه است از او بر می گرداند.

21/74- قال السید فضل الله بن علي الراوندي: وَ قَالَ الصَّادِقُ صلوات الله علیه: إِذَا تَوَالَتْ عَلَیْکَ الْهُمُومُ فَقُلْ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ. (2)

مرحوم سید فضل الله بن علی راوندی گوید: و حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمودند: اگر غم ها و غصه ها پی در پی بر تو وارد شدند بگو «لا حول و لا قوّة إلا بالله».

22/75- قال الشیخ أحمد بن محمد بن خالد البرقي: بِهَذَا الْإِسْنَادِ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: إِنَّ حَمَلَةَ الْعَرْشِ لَمَّا ذَهَبُوا یَنْهَضُونَ بِالْعَرْشِ لَمْ یَسْتَقِلُّوهُ فَأَلْهَمَهُمُ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ فَنَهَضُوا بِهِ. (3)

مرحوم شیخ احمد بن محمد بن خالد برقی، با اسناد مرفوع از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: حاملان عرش وقتی رفتند که عرش را بلند کنند، نتوانستند آن را بلند کنند؛ پس خداوند به آنان ذکر «لا حول و لا قوة الا بالله» را الهام فرمود و آنان موفق شدند آن را بلند کنند.

23/76- الشیخ أبي عتاب عبد الله بن بسطام النیسابوري، عن مُحَمَّدُ بْنُ یَزِیدَ عَنْ زِیَادِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمَلَطِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ هِشَامِ بْنِ أَحْمَرَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ دَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ ثَلَاثاً وَ سَبْعِینَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ أَهْوَنُهَا الْجُنُونُ. (4)

مرحوم شیخ عبد الله بن بسطام نیشابوری، با سند مذکور از هشام بن احمر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: کسی که بگوید: «لا حول و لا قوة الا بالله»، خداوند هفتاد و سه نوع از انواع بلاها را که آسان ترین آن دیوانگی است، حفاظت می کند.

ص: 30


1- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 147.بحارالانوار ج 90 ص 188 ح 16
2- بحارالانوار ج 90 ص 274 ح 2.
3- المحاسن ص 41.بحارالانوار ج 90 ص 189 ح 21.
4- طبّ الأئمّة علیهم السلام ص 39.بحارالانوار ج 90 ص 190 ح 30.

24/77- الشیخ أبي عتاب عبد الله بن بسطام النیسابوري: وَ قَالَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه: قَالَ لِی رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَا عَلِیُّ أَ لَا أَدُلُّکَ عَلَی کَنْزٍ مِنْ کُنُوزِ الْجَنَّةِ قُلْتُ بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ صلی الله علیه و آله لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ. (1)

مرحوم شیخ عبد الله بن بسطام نیشابوری گوید: و حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله به من فرمود: ای علی! آیا تو را به گنجی از گنج های بهشتی راهنمایی نکنم؟ گفتم: بلی یا رسول الله! فرمود: (آن گنج) «لا حول و لا قوة الا بالله» است.

25/78- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: رَوَی ابْنُ عَبَّاسٍ قَالَ: رَأَیْتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله وَ هُوَ یَقُولُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ قُلْتُ یَا نَبِیَّ اللَّهِ مَا ثَوَابُهُ قَالَ تَسْبِیحُ حَمَلَةِ الْعَرْشِ فَمَنْ قَالَ مَرَّةً لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَ مِائَةِ سَنَةٍ وَ کَتَبَ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ مِائَةَ حَسَنَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ مِائَةَ دَرَجَةٍ فَإِنْ زَادَ عَلَی مَرَّةٍ وَاحِدَةٍ فَلَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ کَنْزٌ وَ نُورٌ لِلصِّرَاطِ. (2)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: از ابن عباس روایت شده که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله را دیدم که عرضه می داشت: «لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم» عرض کردم: یا رسول الله! ثواب این ذکر چیست؟ فرمود: این ذکر ثواب تسبیح حاملان عرش را دارد؛ پس هر کس که یک بار بگوید: «لا حول و لا قوة الا بالله» خداوند گناهان صد سال او را می آمرزد و برای او در برابر هر حرفی صد حسنه می نویسد و او را صد درجه بالا می برد؛ پس اگر بیش از یک بار این ذکر را بگوید، در برابر هر حرفی یک گنج و نوری برای صراط دارد.

26/79- السید فضل الله بن علي الراوندي، بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: صَنِیعُ الْمَعْرُوفِ یَدْفَعُ مِیتَةَ السَّوْءِ وَ الصَّدَقَةُ فِی السِّرِّ تُطْفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ تَزِیدُ فِی الْعُمُرِ وَ تَنْفِی الْفَقْرَ- وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ کَنْزٌ مِنْ کُنُوزِ الْجَنَّةِ وَ هُوَ شِفَاءٌ مِنْ تِسْعَةٍ وَ تِسْعِینَ دَاءً أَدْنَاهَا الْهَمُّ. (3)

مرحوم سید فضل الله بن علی راوندی، با سند خویش از حضرت موسی بن جفعر صلوات الله عليهما از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: انجام دهنده کارهای خیر از مرگ بد بدور است، و صدقه در خفا خشم پروردگار را خاموش می کند، و صله رحم بر عمر می افزاید و فقر را دور می کند و ذکر «لا حول و لا قوّة إلا بالله»، گنجی از گنج های بهشت است و شفای نود و نه درد است که کمترین آنها غم و حزن است.

27/80- قال السید فضل الله بن علي الراوندي: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ صلوات الله علیه: قَوْلُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ یَدْفَعُ أَنْوَاعَ الْبَلَاءِ. (4)

ص: 31


1- طبّ الأئمّة علیهم السلام ص 39.بحارالانوار ج 90 ص 190 ح 30.
2- جامع الأخبار ص 62.بحارالانوار ج 90 ص 191 ح 33.
3- نوادر الراوندیّ ص 5.بحارالانوار ج 90 ص 274 ح 1.
4- بحارالانوار ج 90 ص 274 ح 2.

مرحوم سید فضل الله بن علی راوندی گوید: حضرت ابو الحسن صلوات الله علیه فرمودند: ذکر «لا حول و لا قوّة إلا بالله» انواع بلا را دفع می کند.

28/81- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: رَوَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ أَلْفَ مَرَّةٍ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ رَزَقَهُ اللَّهُ تَعَالَی الْحَجَّ فَإِنْ کَانَ قَدْ قَرُبَ أَجَلُهُ أَخَّرَ اللَّهُ فِی أَجَلِهِ حَتَّی رَزَقَهُ الْحَجَّ. (1)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت شده که فرمود: کسی که هزار بار بگوید: «لا حول و لا قوة الا بالله»، خدای متعال حج را روزی او خواهد کرد؛ اگر اجل او نزدیک شده باشد، خداوند اجل او را به تأخیر می اندازد تا حج را روزی او کند.

29/82- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: رَوَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ مِائَةَ مَرَّةٍ فِی کُلِّ یَوْمٍ لَمْ یُصِبْهُ فَقْرٌ أَبَداً. (2)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت شده که فرمود: کسی که در هر روز صد مرتبه بگوید: «لا حول و لا قوة الا بالله»، تا ابد فقیر نمی شود.

30/83- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن ابْنُ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ الْبَطَائِنِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یُوسُفَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: وَ مَنْ أَلَحَّ عَلَیْهِ الْفَقْرُ فَلْیُکْثِرْ مِنْ قَوْلِ- لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ فَإِنَّهُ کَنْزٌ مِنْ کُنُوزِ الْجَنَّةِ وَ فِیهِ شِفَاءٌ مِنِ اثْنَیْنِ وَ سَبْعِینَ دَاءً أَدْنَاهَا الْهَمُ. (3)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از محمد از پدر بزرگوارش حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: و هر کس فقر بر او پاید باید بسیار بگوید: «لا حول و لا قوة الا باللَّه العلی العظیم» که آن یکی از گنج های بهشت است و درمان هفتاد و دو نوع بلا است که کمترین آن اندوه است.

31/84- قال الشیخ محمد بن الحسن الطوسي: فِی وَصِیَّةِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه إِلَی سُفْیَانَ إِذَا حَزَنَ أَحَدَکُمْ أَمْرٌ فَلْیَقُلْ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ. (4)

مرحوم شیخ طوسی می گوید: در وصیت حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه به سفیان آمده است: وقتی امری یکی از شما را محزون کرد، باید بگوید: «لا حول و لا قوة الا بالله العلیّ العظیم».

ص: 32


1- جامع الأخبار ص 62.بحارالانوار ج 90 ص 191 ح 33.
2- جامع الأخبار ص 62.بحارالانوار ج 90 ص 191 ح 33.
3- الأمالی (للصدوق) ج 1 ص 332.بحارالانوار ج 90 ص 186 ح 6.
4- الأمالی (للطوسی) ج 2 ص 94.بحارالانوار ج 90 ص 187 ح 13.

باب ششم: فضل و ثواب ذکر لا اله الا الله

1/85- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن أبو محمد الْفَحَّامُ عَنِ الْمَنْصُورِیِّ عَنْ عَمِّ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْعَسْکَرِیِّ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِی مَنْ دَخَلَهُ أَمِنَ عَذَابِی. (1)

مرحوم شیخ طوسی، از ابو محمد فحام از منصوری از عموی پدرش از حضرت امام حسن عسکری از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند می فرمایند: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» حصن و حصار محکم من است و هر کس در حصن و حصار من داخل شود، از عذاب من ایمن خواهد بود.

2/86- الشیخ أحمد بن محمد بن خالد البرقي، عن النَّوْفَلِیُّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ قَوْلُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ. (2)

مرحوم شیخ احمد بن محمد بن خالد برقی، با سند مذکور از سکونی از حضرت امام جعفر صادق از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: بهترین عبادت گفتن: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ» است.

3/87- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن الْمُفِیدُ عَنِ الْجِعَابِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْعَنْبَرِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حُسَیْنِ بْنِ وَاقِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَمْرِو بْنِ الْعَلَاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُرَیْدَةَ عَنْ بَشِیرِ بْنِ کَعْبٍ عَنْ شَدَّادِ بْنِ أَوْسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ نِصْفُ الْمِیزَانِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ تَمْلَأُ مِلْأَهُ. (3)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از شداد بن اوس روایت کرده که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» گفتن نیمی از میزان است، و «الحمد للَّه» گفتن آن را پر می کند.

4/88- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن ابْنُ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ السَّرِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِنْ غَیْرِ تَعَجُّبٍ خَلَقَ اللَّهُ مِنْهَا طَائِراً یُرَفْرِفُ عَلَی رَأْسِ صَاحِبِهَا إِلَی أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ وَ یَذْکُرُ لِقَائِلِهَا. (4)

ص: 33


1- الأمالی (للطوسی) ج 1 ص 286.بحارالانوار ج 90 ص 195 ح 10.
2- المحاسن ص 291.بحارالانوار ج 90 ص 195 ح 12.
3- الأمالی (للطوسی) ج 1 ص 18.بحارالانوار ج 90 ص194 ح 9.
4- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ص 8.بحارالانوار ج 90 ص 193 ح 4.

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از جابر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هر کسی که بدون تعجّب «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» بگوید، خداوند قادر سبحان از آن پرنده ای می آفریند که تا روز قیامت بر بالای سر آن شخص پر می زند و خدا را ذکر می کند و ثواب آن را برای او می فرستد.

5/89- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ السَّیَّارِیِّ رَفَعَهُ إِلَی الثُّمَالِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ صلوات الله علیهما في حدیث قَالَ: فَإِذَا قُلْتَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ فَهِیَ کَلِمَةُ الْإِخْلَاصِ الَّتِی لَا یَقُولُهَا عَبْدٌ إِلَّا أَعْتَقَهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ إِلَّا الْمُسْتَکْبِرِینَ وَ الْجَبَّارِینَ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابی حمزه ثمالی روایت کرده که گفت: حضرت امام سجاد صلوات الله فرمود: چون بگویی «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وحده لا شریک له» کلمه اخلاص را گفتی، هیچ بنده ای که بزرگی خواه و ستمگر نباشد آن را نگوید جز آن که خدا از آتش دوزخ آزادش کند.

6/90- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، بِالْأَسَانِیدِ الثَّلَاثَةِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَمُوداً مِنْ یَاقُوتٍ أَحْمَرَ رَأْسُهُ تَحْتَ الْعَرْشِ وَ أَسْفَلُهُ عَلَی ظَهْرِ الْحُوتِ فِی الْأَرْضِ السَّابِعَةِ السُّفْلَی فَإِذَا قَالَ الْعَبْدُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ اهْتَزَّ الْعَرْشُ وَ تَحَرَّکَ الْعَمُودُ وَ تَحَرَّکَ الْحُوتُ فَیَقُولُ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ اسْکُنْ یَا عَرْشِی فَیَقُولُ کَیْفَ أَسْکُنُ وَ أَنْتَ لَمْ تَغْفِرْ لِقَائِلِهَا فَیَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی اشْهَدُوا سُکَّانَ سَمَاوَاتِی أَنِّی قَدْ غَفَرْتُ لِقَائِلِهَا. (2)

مرحوم شیخ صدوق، با سه سند از حضرت امام رضا از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: خدای عزوجل را عمودی است از یاقوت سرخ که سرش در زیر عرش است و پائین و زیرش بر پشت ماهی در زمین هفتم که از همه طبقات زمین زیرتر است. پس چون بنده «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» بگوید، عرش به لرزه در آید و آن عمود بجنبد و ماهی حرکت کند. پس خدای تبارک و تعالی می فرماید: ای عرش من! آرام بگیر. عرش عرض می کند: آرام می گیرم و تو آیا گوینده آن را نمی آمرزی. پس خدای تبارک و تعالی می فرماید: ای ساکنان آسمان های من! گواه باشید که من گوینده آن را آمرزیدم.

7/91- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، بِالْأَسَانِیدِ الثَّلَاثَةِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فِی سَاعَةٍ مِنْ لَیْلٍ أَوْ نَهَارٍ طُلِسَتْ مَا فِی صَحِیفَتِهِ مِنَ السَّیِّئَاتِ. (3)

مرحوم شیخ صدوق، با سه سند از حضرت امام رضا از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: هر کس در ساعتی از شب یا روز «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» بگوید، آنچه در نامه عملش باشد از بدی ها محو و نابود شود.

ص: 34


1- الخصال ج 1 ص 143.بحارالانوار ج 90 ص 193 ح 5.
2- التوحید (للصدوق) ص 6.بحارالانوار ج 90 ص 193 ح 6.
3- التوحید (للصدوق) ص 6.بحارالانوار ج 90 ص193 ح 7.

8/92- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، بِالْأَسَانِیدِ الثَّلَاثَةِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أشهد إِنَّ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ کَلِمَةٌ عَظِیمَةٌ کَرِیمَةٌ عَلَی اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ قَالَهَا مُخْلِصاً اِسْتَوْجَبَ اَلْجَنَّةَ وَ مَنْ قَالَهَا کَاذِباً عُصِمَتْ مَالُهُ وَ دَمُهُ وَ کَانَ مَصِیرُهُ إِلَی اَلنَّارِ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سه سند از حضرت امام رضا از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلّی الله علیه و آله فرمود: «اشهد ان لا اله الا اللّٰه» را سخن بزرگی دیدم که بر خدای عزوجل گرامی است هر کس آن را از روی اخلاص بگوید مستحق بهشت گردد و هر کس آن را از روی دروغ بگوید به اینکه به مضمون آن اعتقاد نداشته باشد مال و خونش محفوظ نشود و بازگشتش به سوی آتش دوزخ خواهد بود.

9/93- الشیخ محمد بن علي بن بابویه للصدوق عن أَبِی عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ عَمْرٍو عَنْ عِمْرَانَ بْنِ أَبِی عَطَاءٍ عَنْ عَطَاءٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله قَالَ: مَا مِنَ الْکَلَامِ کَلِمَةٌ أَحَبَّ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ قَوْلِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ مَا مِنْ عَبْدٍ یَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ یَمُدُّ بِهَا صَوْتَهُ فَیَفْرُغُ إِلَّا تَنَاثَرَتْ ذُنُوبُهُ تَحْتَ قَدَمَیْهِ کَمَا یَتَنَاثَرُ وَرَقُ الشَّجَرِ تَحْتَهَا. (2)

مرحوم شیخ صدوق، با سند خویش از ابن عباس روایت کرده که گفت: رسول الله صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: هیچ مسلمانی با صدای رسا ذکر «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» را نمی گوید مگر آن که گناهانش در زیر پایش ریخته شود مانند ریختن برگ درختان در زیر شاخه ها.

10/94- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ صَالِحٍ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ مِنْ وُلْدِ عُمَرَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله قَالَ: قَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ لِمُوسَی یَا مُوسَی لَوْ أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَ عَامِرِیهِنَ عِنْدِی وَ الْأَرَضِینَ السَّبْعَ فِی کِفَّةٍ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فِی کِفَّةٍ مَالَتْ بِهِنَّ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ. (3)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابو سعید خدری روایت کرده که گفت: رسول الله صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: خداوند جل جلاله به حضرت موسی بن عمران فرمود: ای موسی! اگر تمام آسمان ها و ساکنان آنها و هفت طبقه زمین را در یک کفّه و ذکر «لا اله الّا اللَّه» را در کفّه دیگری قرار دهند، در نزد من این کفّه (از نظر ارزش) سنگین تر است.

11/95- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ عِیسَی وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ وَ ابْنِ هَاشِمٍ جَمِیعاً عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ عَمْرٍو عَنْ مُهَاجِرِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ زَیْدِ بْنِ أَرْقَمَ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه وآله قَالَ: مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُخْلِصاً دَخَلَ الْجَنَّةَ وَ إِخْلَاصُهُ بِهَا أَنْ یَحْجُزَهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عَمَّا حَرَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ. (4)

ص: 35


1- التوحید (للصدوق) ص 6.
2- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 6. بحارالانوار ج 90 ص 196 ح 16.
3- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 3.بحارالانوار ج 90 ص 196 ح 18.
4- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 6.بحارالانوار ج 90 ص 197 ح 22.

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از زید بن ارقم روایت کرده که گفت: رسول الله صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: هر کس ذکر «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» را با اخلاص بگوید، وارد بهشت می گردد؛ و اخلاص در این مقام آن است که گفتن این ذکر شریف او را از معاصی و محرّمات الهی باز دارد.

12/96- الشیخ محمد بن علي بن بابویه، بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ سُلَیْمَانَ عَنْ زَیْدِ بْنِ رَافِعٍ عَنْ زِرِّ بْنِ حُبَیْشٍ قَالَ سَمِعْتُ حُذَیْفَةَ یَقُولُ: لَا یَزَالُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ تَرُدُّ غَضَبَ الرَّبِّ جَلَّ جَلَالُهُ عَنِ الْعِبَادِ مَا کَانُوا لَا یُبَالُونَ مَا انْتَقَصَ مِنْ دُنْیَاهُمْ إِذَا سَلِمَ دِینُهُمْ فَإِذَا کَانُوا لَا یُبَالُونَ مَا انْتَقَصَ مِنْ دِینِهِمْ إِذَا سَلِمَتْ دُنْیَاهُمْ ثُمَّ قَالُوهَا رُدَّتْ عَلَیْهِمْ وَ قِیلَ کَذَّبْتُمْ وَ لَسْتُمْ بِهَا صَادِقِینَ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از زر بن حبیش روایت کرده که گفت: از حذیفه شنیدم که می گفت: ذکر «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» غضب خداوند متعال را از بندگانش دور می سازد، مادامی که سلامت در دین را بر امور دنیایی مقدّم دارند؛ ولی اگر بیمی از نقصان در دین خود نداشته باشند و همّت آنها فقط مصروف امور دنیوی گردد، این ذکر از آنان مورد قبول درگاه الهی نمی شود و به آنها می گویند: دروغ می گوئید و در شهادت به یگانگی ذات خداوند راستگو نیستید.

13/97- قال الشیخ أبي منصور أحمد بن علي بن أبي طالب الطبرسي: ابْنُ نُبَاتَةَ قَالَ: سَأَلَ ابْنُ الْکَوَّاءِ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه فَقَالَ کَمْ بَیْنَ مَوْضِعِ قَدَمِکَ إِلَی عَرْشِ رَبِّکَ قَالَ ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ یَا ابْنَ الْکَوَّاءِ سَلْ مُتَعَلِّماً وَ لَا تَسْأَلْ مُتَعَنِّتاً مِنْ مَوْضِعِ قَدَمِی إِلَی عَرْشِ رَبِّی أَنْ یَقُولَ قَائِلٌ مُخْلِصاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ قَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فَمَا ثَوَابُ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ قَالَ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُخْلِصاً طُمِسَتْ ذُنُوبُهُ کَمَا یُطْمَسُ الْحَرْفُ الْأَسْوَدُ مِنَ الرَّقِّ الْأَبْیَضِ فَإِذَا قَالَ ثَانِیَةً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُخْلِصاً خَرَقَتْ أَبْوَابَ السَّمَاءِ وَ صُفُوفَ الْمَلَائِکَةِ حَتَّی تَقُولَ الْمَلَائِکَةُ بَعْضُهَا لِبَعْضٍ اخْشَعُوا لِعَظَمَةِ اللَّهِ فَإِذَا قَالَ ثَالِثَةً مُخْلِصاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ لَمْ تُنَهْنَهْ دُونَ الْعَرْشِ فَیَقُولُ الْجَلِیلُ اسْکُنِی فَوَ

عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَأَغْفِرَنَّ لِقَائِلِکِ بِمَا کَانَ فِیهِ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ یَعْنِی إِذَا کَانَ عَمَلُهُ خَالِصاً ارْتَفَعَ قَوْلُهُ وَ کَلَامُهُ الْخَبَرَ. (2)

مرحوم شیخ طبرسی می گوید: اصبغ بن نباته گوید: ابن کواء از حضرت امیرالمومنین صلوات الله علیه پرسید: یا امیرالمؤمنین! فاصله بین قدم های شما تا عرش خدا چقدر است؟ حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود: ای ابن الکواء! مادرت به مرگ تو بگرید. ای ابن الکواء! سؤالی بکن برای یاد گرفتن نه سؤال برای لجبازی و آزمایش کردن. از محل قدم من تا عرش پروردگارم به اندازه فاصله گفتن یک «لا اله الا الله» است از روی اخلاص. گفت: یا امیرالمؤمنین! ثواب کسی که بگوید «لا اله الا الله» چیست؟ فرمود: هر کس با اخلاص بگوید گناهانش پاک می شود، چنان که حرف سیاه از لوح سفید پاک می گردد. وقتی برای مرتبه دوم به اخلاص «لا اله الا الله» گفت درهای آسمان و صفوف ملائکه را می شکافد، به طوری که ملائکه به یکدیگر می گویند اظهار خشوع کنید در مقابل عظمت خدا. برای مرتبه سوم که به اخلاص «لا اله الا الله» گفت هیچ چیز مانع او نمی شود تا عرش خدا. پروردگار جلیل می فرماید:

آرام گیر به عزت و جلالم سوگند می آمرزم گوینده تو را با هر چه کرده. بعد این

ص: 36


1- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 6.بحارالانوار ج 90 ص 197 ح 23.
2- الإحتجاج (للطبرسي) ج 1 ص 138.بحارالانوار ج 90 ص 119 ح 25.

آیه را خواند: «کلمه طیب به سوی او بالا می رود و عمل صالح آن را در بالاتر رفتن مدد می دهد». (سوره فاطر آیه 10) تا آخر حدیث.

14/98- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الثَّقَفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ أَبِی هَارُونَ الْعَبْدِیِّ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله ذَاتَ یَوْمٍ جَالِساً وَ عِنْدَهُ نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِهِ فِیهِمْ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه إِذْ قَالَ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ دَخَلَ الْجَنَّةَ فَقَالَ رَجُلَانِ مِنْ أَصْحَابِهِ فَنَحْنُ نَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِنَّمَا تُقْبَلُ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِنْ هَذَا وَ شِیعَتِهِ الَّذِینَ أَخَذَ رَبُّنَا مِیثَاقَهُمْ فَقَالَ الرَّجُلَانِ فَنَحْنُ نَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَوَضَعَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَدَهُ عَلَی رَأْسِ عَلِیٍّ صلوات الله علیه ثُمَّ قَالَ عَلَامَةُ ذَلِکَ أَنْ لَا تَحُلَّا عَقْدَهُ وَ لَا تَجْلِسَا مَجْلِسَهُ وَ لَا تُکَذِّبَا حَدِیثَهُ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابو سعید خدری روایت کرده که گفت: روزی رسول الله صلّی اللَّه علیه و آله در جمع اصحاب خود که حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه نیز در آن جمع حضور داشتند فرمود: هر کس که «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» بگوید وارد بهشت خواهد شد، در این هنگام دو تن از اصحاب عرض کردند: ما نیز «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» می گوئیم! رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: شهادت به یگانگی خداوند، تنها از این مرد (در حالی که به حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه اشاره می کرد) و شیعیانش همان کسانی که خداوند از آنان پیمان گرفته است پذیرفته می شود. آن دو باز گفته خود را تکرار کردند! و رسول الله صلّی اللَّه علیه و آله در حالی که دست مبارکش را بر سر علی صلوات الله علیه می نهاد فرمود: نشانه آن (نشانه پیروی از علی صلوات الله علیه) این است که پیمان (بیعت) او را نشکنید! و بر مسند او تکیه نزنید! و گفته او را تکذیب نکنید .

15/99- الشیخ علي بن بابویه القمي، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: سَیِّدُ الْقَوْلِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ. (2)

مرحوم علی بن بابویه پدر شیخ صدوق، با سند مذکور از سکونی از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: سرور سخنان، «لا اله الا الله» است.

16/100- الشیخ علي بن بابویه القمي، عَنْ هَارُونَ بْنِ مُوسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ

آبَائِهِ صلوات الله علیهم عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: شِعَارُ الْمُسْلِمِینَ عَلَی الصِّرَاطِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- وَ عَلَی اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُتَوَکِّلُونَ. (3)

ص: 37


1- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 7.بحارالانوار ج 90 ص 202 ح 40.
2- بحارالانوار ج 90 ص 205 ح43.
3- بحارالانوار ج 90 ص 205 ح 43.

مرحوم علی بن بابویه پدر شیخ صدوق، با سند مذکور از ابن فضال از حضرت امام جعفر صادق از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: شعار مسلمانان بر پل صراط در روز قیامت، این جمله: «لا اله الا الله و علی الله فلیتوکل المتوکلون» «نیست خدایی جز خالق یکتا و باید اهل توکل بر خدا توکل کنند» است.

17/101- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبِی الْعُقْبَةِ عَنِ ابْنِ خَالِدٍ عَنِ الرِّضَا صلوات الله عليه قَالَ: إِنَّ نُوحاً لَمَّا رَکِبَ السَّفِینَةَ أَوْحَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِ یَا نُوحُ إِنْ خِفْتَ الْغَرَقَ فَهَلِّلْنِی أَلْفاً ثُمَّ سَلْنِی النَّجَاةَ أُنَجِّکَ مِنَ الْغَرَقِ وَ مَنْ آمَنَ مَعَکَ قَالَ فَلَمَّا اسْتَوَی نُوحٌ وَ مَنْ مَعَهُ فِی السَّفِینَةِ وَ رَفَعَ الْقَلْسَ عَصَفَتِ الرِّیحُ عَلَیْهِمْ فَلَمْ یَأْمَنْ نُوحٌ الْغَرَقَ فَأَعْجَلَتْهُ الرِّیحُ فَلَمْ یُدْرِکْ أَنْ یُهَلِّلَ أَلْفَ مَرَّةٍ فَقَالَ بِالسُّرْیَانِیَّةِ هلولیا أَلْفاً أَلْفاً یَا ماریا أتقن قَالَ فَاسْتَوَی الْقَلْسُ وَ اسْتَمَرَّتِ السَّفِینَةُ فَقَالَ نُوحٌ علیه السلام إِنَّ کَلَاماً نَجَّانِیَ اللَّهُ بِهِ مِنَ الْغَرَقِ لَحَقِیقٌ أَنْ لَا یُفَارِقَنِی قَالَ فَنَقَشَ فِی خَاتَمِهِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ أَلْفَ مَرَّةٍ یَا رَبِّ أَصْلِحْنِیي. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابن خالد روایت کرده که گفت: حضرت امام رضا صلوات الله علیه فرمود: حضرت نوح علیه السلام چون بر کشتی سوار شد خداوند به او وحی کرد: ای نوح! اگر از غرق شدن می ترسی هزار بار مرا تهلیل گو و نجات بجو من تو را و هر کس با تو ایمان آورده نجات دهم. فرمود: چون حضرت نوح و همراهانش بر کشتی نشستند و بادبان بالا کردند، باد تندی وزید و حضرت نوح از غرق شدن ترسید و از سرعت باد نتوانست هزار بار «لا اله الا اللَّه» گوید و به زبان سریانی گفت: هلولیا هزار بار هزار بار ای کشتی! برجا باش! گوید: بادبان استوار شد و کشتی به راه خود ادامه داد. حضرت نوح گفت: سخنی که به وسیله اش خدا مرا از غرق ایمن داشت سزاست که از من جدا نباشد و در خاتم خود نقش کرد: «لا اله الا اللَّه الف مرة یا رب اصلحنی» یعنی نیست خدای جز خالق یکتا هزار مرتبه، پروردگارا مرا اصلاح فرما.

18/102- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن أبو محمد الْفَحَّامُ عَنْ عَمِّهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبِیهِ أَحْمَدَ بْنِ عَامِرٍ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ قَالَ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله: مَنْ قَالَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِائَةَ مَرَّةٍ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَقُّ الْمُبِینُ اسْتَجْلَبَ بِهِ الْغَنَاءَ وَ اسْتَدْفَعَ بِهِ الْفَقْرَ وَ سَدَّ عَنْهُ بَابَ النَّارِ وَ اسْتَفْتَحَ بِهِ بَابَ الْجَنَّةِ. (2)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از احمد بن عامر از حضرت امام رضا صلوات الله علیه از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که در هر روزی صد بار بگوید: «لا اله الا الله الحقّ المبین» با این ذکر، بی نیازی را برای خود جلب و فقر را از خود دفع و باب دوزخ را از خود سدّ و باب بهشت را برای خود باز می کند.

19/103- الشیخ محمد بن محمد الشعیري، بإسناده عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ خَرَجَ مِنْ فَمِهِ طَیْرٌ أَخْضَرُ لَهُ جَنَاحَانِ مُکَلَّلَانِ بِالدُّرِّ وَ الْیَاقُوتِ فَإِذَا نَشَرَهُمَا بَلَغَا الْمَشْرِقَ وَ الْمَغْرِبَ حَتَّی یَنْتَهِیَ إِلَی الْعَرْشِ وَ لَهُ دَوِیٌّ

ص: 38


1- عیون أخبار الرضا (ع) ج 2 ص 54. بحارالانوار ج 90 ص 205 ح 2.
2- الأمالی (للطوسی) ج 1 ص 285.بحارالانوار ج 90 ص 207 ح 6.

کَدَوِیِّ النَّحْلِ یَذْکُرُ لِصَاحِبِهِ فَیَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی مَدَحْتَنِی وَ مَدَحْتَ نَبِیِّی اسْکُنْ فَیَقُولُ کَیْفَ أَسْکُنُ وَ لَمْ تَغْفِرْ لِقَائِلِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَیَقُولُ اسْکُنْ فَقَدْ غَفَرْتُ لَهُ. (1)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری، با سند خویش از انس بن مالک روایت کرده که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که بگوید: «لا اله الا الله وحده لا شریک له اللهم صل علی محمد و آل محمد» از دهان او پرنده ای سبز رنگ خارج می شود که دو بال دارد که با درّ و یاقوت زینت شده؛ وقتی این دو بال را باز می کند به شرق و غرب عالم می رسد تا این که به عرش منتهی می شود و صدایی مانند صدای زنبور دارد و صاحب خود (گوینده آن ذکر) را یاد می کند؛ خدای تعالی به او می گوید: من و پیامبرم را مدح کردی! آرام باش! آن پرنده می گوید: چگونه آرام باشم در حالی که گوینده «لا اله الا الله» را نیامرزیده ای! پس خداوند می فرماید: آرام باش که او را آمرزیدم.

20/104- الشیخ محمد بن مسعود العیاشي، بإسناده عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: أَرْبَعٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ کَتَبَهُ اللَّهُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ مَنْ کَانَتْ عِصْمَتُهُ شَهَادَةَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ مَنْ إِذَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِ النِّعْمَةَ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ مَنْ إِذَا أَصَابَ ذَنْباً قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ مَنْ إِذَا أَصَابَتْهُ مُصِیبَةٌ قَالَ إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ. (2)

مرحوم شیخ عیاشی، با سند خویش از سکونی از حضرت امام صادق صلوات الله علیه از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: چهار چیز است که اگر در کسی باشد، خداوند او را از اهل بهشت مقرر می دارد: کسی که مایه حفظ او گواهی به «لا اله الا الله» باشد و کسی که وقتی خداوند نعمتی به او عطا می کند، «الحمد لله» بگوید و کسی که وقتی گناهی کرد، «استغفر الله» بگوید و کسی که وقتی مصیبتی به او رسید، «انّا لله و انّا الیه راجعون» بگوید.

21/105- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَائِذٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ السَّوَّاقِ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ يَا أَبَانُ إِذَا قَدِمْتَ الْكُوفَةَ فَارْوِ هَذَا الْحَدِیثَ مَنْ شَهِدَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُخْلِصاً وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ قَالَ قُلْتُ لَهُ إِنَّهُ يَأْتِینِی مِنْ كُلِّ صِنْفٍ مِنَ الْأَصْنَافِ أَ فَأَرْوِی لَهُمْ هَذَا الْحَدِیثَ قَالَ نَعَمْ يَا أَبَانُ إِنَّهُ إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ وَ جَمَعَ اللَّهُ الْأَوَّلِینَ وَ الْ آخِرِینَ فَتُسْلَبُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِنْهُمْ إِلَّا مَنْ كَانَ عَلَى هَذَا الْأَمْرِ. (3)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابان بن تغلب روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: اى ابان! چون به کوفه رسیدی این حدیث را (براى مردم) روایت کن: هر کس شهادت دهد که معبودى جز خداى یکتا نیست در حالی که (دین خود را براى او) پاکیزه کرده است و ذکر : «لا اله الا اللّه» از روی اخلاص بگوید بهشت براى او واجب

ص: 39


1- جامع الاخبار ص 51 .بحارالانوار ج 90 ص 208 ح 12.
2- تفسیر عیاشی ج 1 ص 69.
3- الکافی ج 2 ص 520 ح 1.

گردد، گوید: عرض کردم: از هر دسته و گروهى نزد من (به دیدنم) مى آیند آیا براى همه آنان این حدیث را روایت کنم؟ فرمود: آرى. اى ابان! چون روز قیامت شود و خداوند همه اولین و آخرین را (در آنجا) گرد آورد «لا اله الا الله» را از آنها بگیرد جز آن کس که بر این مذهب باشد (یعنى شیعه باشد).

22/106- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله خَيْرُ الْعِبَادَةِ قَوْلُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از سکونی روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: بهترین عبادت گفتن «لا اله الا اللّه» است.

ص: 40


1- الکافی ج 2 ص 505 ح 5.

باب هفتم: فضل و ثواب ذکر لا اله الا الله حقا حقا

1/107- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنْ سَعْدٍ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی الْأَرْمَنِیِّ عَنْ أَبِی عِمْرَانَ الْخَرَّاطِ عَنْ بِشْرٍ عَنِ الْأَوْزَاعِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ: مَنْ قَالَ فِی کُلِّ یَوْمٍ خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حَقّاً حَقّاً- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِیمَاناً وَ تَصْدِیقاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عُبُودِیَّةً وَ رِقّاً أَقْبَلَ اللَّهُ عَلَیْهِ بِوَجْهِهِ فَلَمْ یَصْرِفْ عَنْهُ وَجْهَهُ حَتَّی یَدْخُلَ الْجَنَّةَ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از اوزاعی از حضرت امام جعفر صادق از پدر بزرگوارش از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: هر کس در هر روز پانزده مرتبه بگوید: «لا اله الّا اللَّه حقّا حقّا، لا اله الّا اللَّه ایمانا و تصدیقا، لا اله الّا اللَّه عبودیّة و رقّا» خداوند به او روی می آورد، و از او روی برنگرداند تا وارد بهشت شود.

2/108- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى الْأَرْمِینِيِّ عَنْ أَبِی عِمْرَانَ الْخَرَّاطِ عَنِ الْأَوْزَاعِيِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله عليه قَالَ مَنْ قَالَ فِی كُلِّ يَوْمٍ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حَقّاً حَقّاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عُبُودِيَّةً وَ رِقّاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِیمَاناً وَ صِدْقاً أَقْبَلَ اللَّهُ عَلَيْهِ بِوَجْهِهِ وَ لَمْ يَصْرِفْ وَجْهَهُ عَنْهُ حَتَّى يَدْخُلَ الْجَنَّةَ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از اوزاعی روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه فرمود: هر کس در هر روز گوید: «لا اله الا اللّه حقاً حقاً لا اله الا اللّه عبودیة ورقاً، لا اله الا اللّه ایماناً و صدقاً» خداوند به او رو کند و از او رو برنگرداند تا وارد بهشت شود.

ص: 41


1- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ص 9.بحارالانوار ج 90 ص 207 ح 9.
2- الکافی ج 2 ص 519 ح 1.

باب هشتم: فضل و ثواب ذکر اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له ...

1/109- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْعَبْدِیِّ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ: مَنْ قَالَ فِی یَوْمٍ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ إِلَهاً وَاحِداً أَحَداً صَمَداً لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ خَمْساً وَ أَرْبَعِینَ أَلْفَ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ خَمْساً وَ أَرْبَعِینَ أَلْفَ أَلْفِ سَیِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ فِی الْجَنَّةِ خَمْساً وَ أَرْبَعِینَ أَلْفَ أَلْفِ دَرَجَةٍ وَ کَانَ کَمَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ فِی یَوْمِهِ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ مَرَّةً وَ بَنَی اللَّهُ لَهُ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از عمر بن یزید روایت کرده که گفت: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه شنیدم که می فرمود: هر کس در هر روز بگوید: «اشهد ان لا اله الّا اللَّه وحده لا شریک له الها واحدا احدا صمدا لم یتّخذ صاحبة و لا ولدا»، خداوند برای او چهل و پنج هزار هزار حسنه می نویسد، و چهل و پنج هزار هزار گناه از او محو می کند، و چهل و پنج هزار هزار درجه برای او بالا می برد، و مانند کسی است که در آن روز دوازده مرتبه قرآن را ختم کرده باشد، و خداوند برای او خانه ای در بهشت بنا می کند.

2/110- الشیخ أحمد بن محمد بن خالد البرقي، عن أَبِیه عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْعَبْدِیِّ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ فِی کُلِّ یَوْمٍ عَشْرَ مَرَّاتٍ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ إِلَهاً وَاحِداً أَحَداً صَمَداً لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ خَمْساً وَ أَرْبَعِینَ أَلْفَ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ خَمْساً وَ أَرْبَعِینَ أَلْفَ سَیِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ وَ کُنَّ لَهُ حِرْزاً فِی یَوْمِهِ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ السُّلْطَانِ وَ لَمْ تُحِطْ بِهِ کَبِیرَةٌ مِنَ الذُّنُوبِ. (2)

مرحوم شیخ احمد بن محمد بن خالد برقی، با سند مذکور از عمر بن یزید روایت کرده که گفت: حضرت امام صادق صلوات الله علیه فرمود: هر کس در هر روز ده بار بگوید: «اشهد ان لا اله الّا اللَّه وحده لا شریک له الها واحدا احدا صمدا لم یتّخذ صاحبة و لا ولدا»، خداوند برای او چهل و پنج هزار هزار حسنه می نویسد، و چهل و پنج هزار هزار گناه از او محو می کند، و چهل و پنج هزار ده درجه برای او بالا می برد، و در آن روز خود این اذکار حرز از شیطان و سلطان هستند و هیچ گناه کبیره ای او را احاطه نمی کند.

ص: 42


1- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 5.بحارالانوار ج 90 ص 205 ح 5.
2- المحاسن (للبرقي) ص 31.بحارالانوار ج 90 ص 207 ح 10.

باب نهم: فضل و ثواب لا اله الا الله و الله اکبر

1/111- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ وَ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ مَعاً عَنْ رِبْعِیٍّ عَنْ فُضَیْلٍ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ: أَکْثِرُوا مِنَ التَّهْلِیلِ وَ التَّکْبِیرِ فَإِنَّهُ لَیْسَ شَیْ ءٌ أَحَبَّ إِلَی اللَّهِ مِنَ التَّکْبِیرِ وَ التَّهْلِیلِ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ربعی روایت کرده که گفت: از معصوم صلوات الله علیه شنیدم که می فرمود: زیاد «لا اله الا الله و الله اکبر» بگویید که چیزی نزد خدا محبوب تر از تهلیل و تکبیر نیست.

2/112- الشیخ أحمد بن محمد بن خالد البرقي، عن ابْنُ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه صلوات الله علیه قَالَ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله: مَنْ هَبَطَ وَادِیاً فَقَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ مَلَأَ اللَّهُ الْوَادِیَ حَسَنَاتٍ فَلَیَعْظُمُ الْوَادِی بُعْداً أَوْ لَیَصْغُر. (2)

مرحوم شیخ احمد بن محمد بن خالد برقی، با سند مذکور از سکونی از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که وارد یک وادی شود و بگوید: «لا اله الا الله و الله اکبر» خداوند آن وادی را پر از حسنات می کند؛ می خواهد آن وادی از حیث ابعاد، عظیم و یا کوچک باشد.

3/113- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى رَفَعَهُ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ يَعْقُوبَ الْقُمِّيِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: ثَمَنُ الْجَنَّةِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ. (3)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از یعقوب قمی روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: بهاى بهشت گفتن: «لا اله الا و اللّه اکبر»

است.

4/114- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن ابْنُ الْوَلِیدِ عَنْ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ مَرْوَکِ بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَیْعٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه أَیُّ شَیْ ءٍ اللَّهُ أَکْبَرُ فَقُلْتُ اللَّهُ أَکْبَرُ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ فَقَالَ فَکَانَ ثُمَّ شَیْ ءٌ فَیَکُونُ أَکْبَرَ مِنْهُ فَقُلْتُ فَمَا هُوَ فَقَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ مِنْ أَنْ یُوصَفَ. (4)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از عمرو بن جمیع روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه به من فرمود: در «الله اکبر» خدا از چه چیز بزرگ تر است؟ من عرض کردم: خدا از هر چیزی بزرگ تر است؛ فرمود: اصلا در برابر عظمت خدا چیزی وجود دارد که خدا از آن بزرگ تر باشد؟ عرض کردم: پس در «الله اکبر» خدا از چه چیز بزرگ تر است؟ فرمود: خدا بزرگ تر از آن است که وصف گردد.

ص: 43


1- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ص 5.بحارالانوار ج 90 ص 219 ح 3.
2- المحاسن (للبرقي) ص 33.بحارالانوار ج 90 ص 219 ح 4.
3- الکافی ج 2 ص 517 ح 1.
4- التوحید (للصدوق) ص 231.بحارالانوار ج 90 ص 219 ح 1.

5/115- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن ابْنُ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنْ سَهْلٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: قَالَ رَجُلٌ عِنْدَهُ اللَّهُ أَکْبَرُ فَقَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ مِنْ أَیِّ شَیْ ءٍ فَقَالَ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه حَدَدْتَهُ فَقَالَ الرَّجُلُ وَ کَیْفَ أَقُولُ فَقَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ مِنْ أَنْ یُوصَفَ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابن محبوب از یکی از راویان روایت کرده که گفت: مردی نزد حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه گفت: «الله اکبر»؛ حضرت پرسید: خدا از چه چیز بزرگ تر است؟ آن مرد گفت: از همه چیز! حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: او را محدود کردی! مرد گفت: چه باید بگویم؟ فرمود: خدا بزرگ تر از آن است که وصف شود.

6/116- قال العلامة المجلسي رضي الله عنه: وَ رَأَیْتُ بِخَطِّ الشَّهِیدِ رَحِمَهُ اللَّهُ أَنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله قَالَ: مَا عَلَی الْأَرْضِ أَحَدٌ یَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ إِلَّا کُفِّرَتْ عَنْهُ خَطَایَاهُ وَ لَوْ کَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْرِ. (2)

مرحوم علامه مجلسی رضوان الله تعالی علیه می گوید: و به خط شهید رحمه الله دیدم که رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند: هیچ کس بر روی زمین نیست که بگوید: «لا إله إلا الله والله اکبر و لا حول و لا قوّة إلا بالله» مگر آنکه خطاهایش آمرزیده می شود اگر چه به اندازه کف دریا باشد.

ص: 44


1- معانی الأخبار ص 11.بحارالانوار ج 90 ص 219 ح 2.
2- بحارالانوار ج 90 ص274 ح 4.

باب دهم: فضل و ثواب تمجید و ثنای خداوند متعال

1/117- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنِ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ ابْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ صلوات الله علیه أَیُّ الْأَعْمَالِ أَحَبُّ إِلَی اللَّهِ قَالَ أَنْ یُمَجَّدَ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از زراره روایت کرده که گفت: به حضرت امام محمّد باقر صلوات الله علیه عرض کردم: کدامیک از اعمال (بندگان) در نزد خداوند محبوب تر است؟ فرمود: تمجید خدا و او را به عظمت و بزرگواری یاد نمودن.

2/118- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: کُلُّ دُعَاءٍ لاَ یَکُونُ قَبْلَهُ تَحْمِیدٌ فَهُوَ أَبْتَرُ إِنَّمَا اَلتَّحْمِیدُ ثُمَّ اَلثَّنَاءُ قُلْتُ مَا أَدْرِی مَا یُجْزِی مِنَ اَلتَّحْمِیدِ وَ اَلتَّمْجِیدِ قَالَ یَقُولُ: اَللَّهُمَّ أَنْتَ اَلْأَوَّلُ فَلَیْسَ قَبْلَکَ شَیْءٌ وَ أَنْتَ اَلْآخِرُ فَلَیْسَ بَعْدَکَ شَیْءٌ وَ أَنْتَ اَلظَّاهِرُ فَلَیْسَ فَوْقَکَ شَیْءٌ وَ أَنْتَ اَلْبَاطِنُ فَلَیْسَ دُونَکَ شَیْءٌ وَ أَنْتَ اَلْعَزِیزُ اَلْحَکِیمُ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از علی بن حسان از یکی از راویان روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هر دعایی که پیش از آن حمد و ستایش (خداوند) نباشد آن ناتمام و پی بریده است، حمد باید و سپس ثناءگویی او، عرض کردم: من نمیدانم چه اندازه از تحمید و تمجید کفایت کند؟ فرمود: می گوید: «اللهم انت الاول فلیس قبلک شیء، و انت الآخر فلیس بعدک شیء، و انت الظاهر فلیس فوقک شیء، و انت الباطن فلیس دونک شیء، و انت العزیز الحکیم».

3/119- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: إِنَّ اللَّهَ یُمَجِّدُ نَفْسَهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَمَنْ مَجَّدَ اللَّهَ بِمَا مَجَّدَ بِهِ نَفْسَهُ ثُمَّ کَانَ فِی حَالِ شِقْوَةٍ حُوِّلَ إِلَی سَعَادَةٍ فَقُلْتُ لَهُ کَیْفَ هُوَ التَّمْجِیدُ قَالَ تَقُولُ- أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِینَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْعَلِیُّ الْکَبِیرُ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ مَلِکُ یَوْمِ الدِّینِ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ مِنْکَ بَدْءُ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ إِلَیْکَ یَعُودُ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ لَمْ تَزَلْ وَ لَا تَزَالُ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ خَالِقُ الْخَیْرِ وَ الشَّرِّ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ خَالِقُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْأَحَدُ الصَّمَدُ الَّذِی لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ- وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ أَنْتَ اللَّهُ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَکَ

ص: 45


1- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 13.بحارالانوار ج 90 ص219 ح 1.
2- الکافی ج 2 ص 503 ح 6.

الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی یُسَبِّحُ لَکَ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْکَبِیرُ وَ الْکِبْرِیَاءُ رِدَاؤُکَ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از زراره روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: پروردگار عالم در هر روز و هر شب، سه بار خود را می ستاید، و اگر کسی خدا را بستاید بدان گونه که خود به تمجید خویش پرداخته است، چنانچه گرفتار بدبختی و شقاوت باشد، سعادت و نیکبختی نصیب او می گردد. زراره گوید، عرض کردم: تمجید الهی چگونه است؟ فرمود: بگو: أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِینَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْعَلِیُّ الْکَبِیرُ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ مَلِکُ یَوْمِ الدِّینِ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ مِنْکَ بَدْءُ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ إِلَیْکَ یَعُودُ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ لَمْ تَزَلْ وَ لَا تَزَالُ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ خَالِقُ الْخَیْرِ وَ الشَّرِّ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ خَالِقُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْأَحَدُ الصَّمَدُ الَّذِی لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ أَنْتَ اللَّهُ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَکَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَی یُسَبِّحُ لَکَ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْکَبِیرُ وَ الْکِبْرِیَاءُ رِدَاؤُکَ.

4/120- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثَلاَثَ سَاعَاتٍ فِی اَللَّیْلِ وَ ثَلاَثَ سَاعَاتٍ فِی اَلنَّهَارِ یُمَجِّدُ فِیهِنَّ نَفْسَهُ فَأَوَّلُ سَاعَاتِ اَلنَّهَارِ حِینَ تَکُونُ اَلشَّمْسُ هَذَا اَلْجَانِبَ یَعْنِی مِنَ اَلْمَشْرِقِ مِقْدَارَهَا مِنَ اَلْعَصْرِ یَعْنِی مِنَ اَلْمَغْرِبِ إِلَی اَلصَّلاَةِ اَلْأُولَی وَ أَوَّلُ سَاعَاتِ اَللَّیْلِ فِی اَلثُّلُثِ اَلْبَاقِی مِنَ اَللَّیْلِ إِلَی أَنْ یَنْفَجِرَ اَلصُّبْحُ یَقُولُ إِنِّی أَنَا اَللَّهُ رَبُّ اَلْعَالَمِینَ إِنِّی أَنَا اَللَّهُ اَلْعَلِیُّ اَلْعَظِیمُ إِنِّی أَنَا اَللَّهُ اَلْعَزِیزُ اَلْحَکِیمُ إِنِّی أَنَا اَللَّهُ اَلْغَفُورُ اَلرَّحِیمُ إِنِّی أَنَا اَللَّهُ اَلرَّحْمَنُ اَلرَّحِیمُ إِنِّی أَنَا اَللَّهُ مَالِکُ یَوْمِ اَلدِّینِ إِنِّی أَنَا اَللَّهُ لَمْ أَزَلْ وَ لاَ أَزَالُ إِنِّی أَنَا اَللَّهُ خَالِقُ اَلْخَیْرِ وَ اَلشَّرِّ إِنِّی أَنَا اَللَّهُ خَالِقُ اَلْجَنَّةِ وَ اَلنَّارِ إِنِّی أَنَا اَللَّهُ بَدِیءُ کُلِّ شَیْءٍ وَ إِلَیَّ یَعُودُ إِنِّی أَنَا اَللَّهُ اَلْوَاحِدُ اَلصَّمَدُ إِنِّی أَنَا اَللَّهُ عٰالِمُ اَلْغَیْبِ وَ اَلشَّهٰادَةِ إِنِّی أَنَا اَللَّهُ اَلْمَلِکُ اَلْقُدُّوسُ اَلسَّلاٰمُ اَلْمُؤْمِنُ اَلْمُهَیْمِنُ اَلْعَزِیزُ اَلْجَبّٰارُ اَلْمُتَکَبِّرُ إِنِّی أَنَا اَللَّهُ اَلْخٰالِقُ اَلْبٰارِئُ اَلْمُصَوِّرُ لِیَ اَلْأَسْمَاءُ اَلْحُسْنَی إِنِّی أَنَا اَللَّهُ اَلْکَبِیرُ اَلْمُتَعَالِ قَالَ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه مِنْ عِنْدِهِ وَ اَلْکِبْرِیَاءُ رِدَاؤُهُ فَمَنْ نَازَعَهُ شَیْئاً مِنْ ذَلِکَ أَکَبَّهُ اَللَّهُ فِی اَلنَّارِ ثُمَّ قَالَ مَا مِنْ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ یَدْعُو بِهِنَّ مُقْبِلاً قَلْبُهُ إِلَی اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِلاَّ قَضَی حَاجَتَهُ وَ لَوْ کَانَ شَقِیّاً رَجَوْتُ أَنْ یُحَوَّلَ سَعِیداً. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از اسحاق بن عمار از یکی از راویان روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: همانا برای خدای عزوجل در شب سه ساعت است و در روز سه ساعت که خود را در آن ساعات تمجید کند، پس نخستین ساعتها از روز آن ساعت است که خورشید در جانب مشرق باشد و به اندازه ای که در عصر به غروب مانده

ص: 46


1- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 14.بحارالانوار ج 90 ص 219 ح 2.
2- الکافی ج 2 ص 515 ح 1.

است (به وقت نماز ظهر مانده باشد) و تا هنگام نماز اولی (یعنی نماز ظهر) ادامه یابد، و نخستین ساعتهای شب ثلث آخر شب است تا زدن سپیده (که در این ساعات خداوند خود را تمجید کند و) فرماید:«انی انا اللّٰه العلی العظیم، انی انا اللّٰه العزیز الحکیم، انی انا اللّٰه الغفور الرحیم، انی انا اللّٰه الرحمن الرحیم، انی انا اللّٰه مالک یوم الدین، انی انا اللّٰه لم ازل و لا ازال، انی انا اللّٰه خالق الخیر و الشر، انی انا اللّٰه خالق الجنة و النار، انی انا اللّٰه بدیء کل شیء و الی یعود، انی انا اللّٰه الواحد الصمد، انی انا اللّٰه عالم الغیب و الشهادة، انی انا اللّٰه الملک القدوس السلام المؤمن المهیمن العزیز الجبار المتکبر، انی انا اللّٰه الخالق البارئ المصور لی الاسماء الحسنی، انی انا اللّٰه الکبیر المتعال». سپس حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه از بیان خودش فرمود: «و الکبریاء رداؤه» یعنی کبریاء و بزرگی برازندۀ حضرت اوست، و هر کس در بارۀ آن با او ستیزه کند خداوند او را به رو در آتش اندازد، سپس فرمود: هیچ بندۀ مؤمنی نیست که این اسامی را بخواند و دلش متوجه خدای عزوجل باشد جز اینکه حاجتش برآورده شود، و اگر شقی (و با شقاوت) باشد امید دارم که سعید گردد.

5/121- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ اِبْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ أَعْیَنَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: إِنَّ اَللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یُمَجِّدُ نَفْسَهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ فَمَنْ مَجَّدَ اَللَّهَ بِمَا مَجَّدَ بِهِ نَفْسَهُ ثُمَّ کَانَ فِی حَالِ شِقْوَةٍ حَوَّلَهُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَی سَعَادَةٍ یَقُولُ أَنْتَ اَللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ رَبُّ اَلْعَالَمِینَ أَنْتَ اَللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ اَلرَّحْمَنُ اَلرَّحِیمُ أَنْتَ اَللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ اَلْعَزِیزُ اَلْعَلِیُّ اَلْکَبِیرُ أَنْتَ اَللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ مَالِکُ یَوْمِ اَلدِّینِ أَنْتَ اَللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ اَلْغَفُورُ اَلرَّحِیمُ أَنْتَ اَللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ اَلْعَزِیزُ اَلْحَکِیمُ أَنْتَ اَللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ مِنْکَ بَدَأَ اَلْخَلْقُ وَ إِلَیْکَ یَعُودُ أَنْتَ اَللَّهُ اَلَّذِی لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ لَمْ تَزَلْ وَ لاَ تَزَالُ أَنْتَ اَللَّهُ اَلَّذِی لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ خَالِقُ اَلْخَیْرِ وَ اَلشَّرِّ أَنْتَ اَللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ خَالِقُ اَلْجَنَّةِ وَ اَلنَّارِ أَنْتَ اَللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ أَحَدٌ صَمَدٌ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ أَنْتَ اَللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ اَلْمَلِکُ اَلْقُدُّوسُ اَلسَّلاٰمُ اَلْمُؤْمِنُ اَلْمُهَیْمِنُ اَلْعَزِیزُ اَلْجَبّٰارُ اَلْمُتَکَبِّرُ سُبْحٰانَ اَللّٰهِ عَمّٰا یُشْرِکُونَ هُوَ اَللّٰهُ اَلْخٰالِقُ اَلْبٰارِئُ اَلْمُصَوِّرُ لَهُ اَلْأَسْمٰاءُ اَلْحُسْنیٰ یُسَبِّحُ لَهُ مٰا فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ هُوَ اَلْعَزِیزُ اَلْحَکِیمُ إِلَی آخِرِ اَلسُّورَةِ أَنْتَ اَللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ اَلْکَبِیرُ وَ اَلْکِبْرِیَاءُ رِدَاؤُکَ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از عبد الله بن اعین روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: خدای تبارک و تعالی در هر روز و شب سه بار خود را تمجید کند پس هر کس خدا را تمجید کند به همان نحو که او خودش را تمجید کرده و در حال شقاوت باشد خدای عزوجل او را به حال سعادت در آورد بگوید: «انت اللّٰه لا اله الا انت رب العالمین، انت اللّٰه لا اله الا انت الرحمن الرحیم، انت اللّٰه لا اله الا انت العزیز العلی الکبیر، انت اللّٰه لا اله الا انت مالک یوم الدین، انت اللّٰه لا اله الا انت الغفور الرحیم انت اللّٰه لا اله الا انت العزیز الحکیم، انت اللّٰه لا اله الا انت منک بدء الخلق و الیک یعود، انت اللّٰه الذی لا اله الا انت لم تزل و لا تزال، انت اللّٰه لا اله الا انت خالق الخیر و الشر، انت اللّٰه لا اله الا انت خالق الجنة و النار، انت اللّٰه لا اله الا انت احد صمد لم یلد و لم یلد و لم یکن له کفواً احد، انت اللّٰه لا اله الا انت الملک القدوس السلام

ص: 47


1- الکافی ج 2 ص 516 ح 2.

المؤمن المهیمن العزیز الجبار المتکبر سبحان الله عما یشرکون، هو الله الخالق البارئ المصور له الأسماء الحسنٰی یسبح له ما في السمات و الأرض و هو العزیز الحکیم» تا آخر سورۀ حشر - انت اللّٰه لا اله الا انت الکبیر، و الکبریاء رداؤک».

ص: 48

باب یازدهم: فضل و ثواب تحمید، الحمد لله

1/122- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ السَّیَّارِیِّ رَفَعَهُ إِلَی أبي حمزة الثُّمَالِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ صلوات الله علیهما في حدیث قَالَ: وَ مَنْ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ فَقَدْ أَدَّی شُکْرَ کُلِّ نِعْمَةٍ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابی حمزه ثمالی روایت کرده که گفت: حضرت امام زین العابدین صلوات الله فرمود: کسی که بگوید الحمد للَّه، هر نعمتی که خدا بر او دارد ادا کرده است.

2/123- قال الشیخ أحمد بن فهد الحلي: وَ رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: کُلُّ کَلَامٍ لَا یُبْدَأُ فِیهِ بِالْحَمْدِ فَهُوَ أَقْطَعُ. (2)

مرحوم شیخ احمد بن فهد حلی می گوید: و از رسول الله صلی الله علیه و آله روایت شده که فرمود: هر کلامی که با حمد خدا آغاز نشود، بریده است.

3/124- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن الْمُفِیدُ عَنِ الْجِعَابِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْعَنْبَرِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حُسَیْنِ بْنِ وَاقِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَمْرِو بْنِ الْعَلَاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُرَیْدَةَ عَنْ بَشِیرِ بْنِ کَعْبٍ عَنْ شَدَّادِ بْنِ أَوْسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ نِصْفُ الْمِیزَانِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ تَمْلَأُ مِلْأَهُ. (3)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از شداد بن اوس روایت کرده که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» گفتن نیمی از میزان است، و «الحمد للَّه» گفتن آن را پر می کند.

4/125- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی اَلْعَطَّارُ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ اَلرَّحْمَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی اَلْمِقْدَامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَنْ أَبِیهِ صلوات الله علیهما قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: أَرْبَعٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ کَانَ فِی نُورِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ مَنْ کَانَتْ عِصْمَةُ أَمْرِهِ شَهَادَةَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنِّی رَسُولُ اللَّهِ وَ مَنْ إِذَا أَصَابَتْهُ مُصِیبَةٌ قَالَ إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ وَ مَنْ إِذَا أَصَابَ خَیْراً قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ مَنْ إِذَا أَصَابَتْهُ خَطِیئَةٌ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ. (4)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از عمرو بن ابی المقدام از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه از پدر بزرگوارش صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: چهار چیز است که اگر در فردی جمع شود در نور اعظم

ص: 49


1- الخصال ج 1 ص 143.بحارالانوار ج 90 ص 193 ح 5.
2- عدة الداعی ص 260.بحارالانوار ج 90 ص 216 ح 21.
3- الأمالی (للطوسی) ج 1 ص 18.بحارالانوار ج 90 ص 194 ح 9.
4- خصال ج 1 ص 106. بحارالانوار ج 90 ص 199 ح 27.

خداوند است: کسی که سرانجام کارش گواهی به یکتایی خدا و پیغمبری من باشد و کسی که هر گاه مصیبتی به او رسد بگوید: «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ» و کسی که هر گاه خوبی به او برسد بگوید: «الحمد للَّه» و کسی که هر گاه گناهی او را رسد بگوید: «استغفر اللَّه و اتوب الیه».

5/126- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: قَالَ عَلِیُّ بْنُ اَلْحُسَیْنِ صلوات الله علیهما: مَنْ قَالَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ فَقَدْ شَکَرَ کُلَّ نِعْمَةٍ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. (1)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: حضرت امام زین العابدین صلوات الله علیه فرمود: هر کس بگوید «الحمد للّٰه» به تحقیق که شکر کرده است همه نعمت های خدای عزوجل را.

6/127- الشیخ محمد بن مسعود العیاشي، بإسناده عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: قُلْتُ لَهُ لِلشُّکْرِ حَدٌّ إِذَا فَعَلَهُ الرَّجُلُ کَانَ شَاکِراً قَالَ نَعَمْ قُلْتُ وَ مَا هُوَ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی کُلِّ نِعْمَةٍ أَنْعَمَهَا عَلَیَّ وَ إِنْ کَانَ لَکُمْ فِیمَا أَنْعَمَ عَلَیْهِ حَقٌّ أَدَّاهُ قَالَ وَ مِنْهُ قَوْلُ اللَّهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی سَخَّرَ لَنَا هَذَا حَتَّی عَدَّ آیَاتٍ. (2)

مرحوم شیخ عیاشی، با سند خویش از سماعة بن مهران روایت کرده که گفت: به حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه عرض کردم: آیا شکر خداوند حدّی دارد که وقتی کسی آن حد را به جای آورد شاکر شمرده شود؟ فرمود: بلی؛ عرض کردم: آن حدّ چیست؟ فرمود: این که بگوید: «الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی کُلِّ نِعْمَةٍ أَنْعَمَهَا عَلَیَّ» «حمد برای خداست بر هر نعمتی که بر من عطا کرد» با این جمله اگر حقی بر عهده شما نسبت به نعمتی که داده شده وجود داشته باشد، آن حق را ادا کرده است. و از آن جمله است سخن خداوند که فرمود: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی سَخَّرَ لَنَا هَذَا» «حمد مخصوص خدایی است که این مرکب را برای ما مسخر فرمود». (سوره زخرف آیه 12) و حضرت آیاتی را بر شمردند.

7/128- الشیخ محمد بن مسعود العیاشي، عن عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: أَرْبَعٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ کَتَبَهُ اللَّهُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ مَنْ کَانَتْ عِصْمَتُهُ شَهَادَةَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ مَنْ إِذَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِ النِّعْمَةَ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ مَنْ إِذَا أَصَابَ ذَنْباً قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ مَنْ إِذَا أَصَابَتْهُ مُصِیبَةٌ قَالَ إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ. (3)

مرحوم شیخ عیاشی، با سند خویش از سکونی از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: چهار چیز است که اگر در کسی باشد، خداوند او را از اهل بهشت مقرر می دارد: کسی که مایه حفظ او گواهی به «لا اله الا الله» باشد و کسی که وقتی خداوند نعمتی به او عطا می کند، «الحمد لله» بگوید و کسی که وقتی گناهی کرد، «استغفر الله» بگوید و کسی که وقتی مصیبتی به او رسید، «انّا لله و انّا الیه راجعون» بگوید.

ص: 50


1- جامع الاخبار ص 127.بحارالانوار ج 90 ص 210 ح 4.
2- تفسیر عیاشی ج 1 ص 67.بحارالانوار ج 90 ص 112 ح 14.
3- تفسیر عیاشی ج 1 ص 69.

8/129- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن جَمَاعَةٌ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُوسَوِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ نَهِیکٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سَبْرَةَ بْنِ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: فِی ابْنِ آدَمَ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ سِتُّونَ عِرْقاً مِنْهَا مِائَةٌ وَ ثَمَانُونَ مُتَحَرِّکَةٌ وَ مِائَةٌ وَ ثَلَاثُونَ سَاکِنَةٌ فَلَوْ سَکَنَ الْمُتَحَرِّکُ لَمْ یَبْقَ الْإِنْسَانُ وَ لَوْ تَحَرَّکَ السَّاکِنُ لَهَلَکَ الْإِنْسَانُ قَالَ وَ کَانَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله إِذَا أَصْبَحَ وَ طَلَعَتِ الشَّمْسُ یَقُولُ- الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ حَمْداً کَثِیراً طَیِّباً عَلَی کُلِّ حَالٍ یَقُولُهَا ثَلَاثَمَائَةٍ وَ سِتِّینَ مَرَّةً شُکْراً. (1)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از سبرة بن یعقوب بن شعیب از پدرش از حضرت امام جعفر صادق از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: در بدن آدمی زاد سیصد و شصت رگ وجود دارد که صد و هشتاد رگ آن متحرک و صد و سی رگ آن ساکن است؛ اگر رگ متحرک ساکن شود آدمی زنده نمی ماند و اگر رگ ساکن به حرکت بیفتد، انسان حتما نابود می شود. حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله وقتی صبح می کرد و خورشید طلوع می کرد، عرضه می داشت: «الحمد لله رب العالمین حمدا کثیرا طیبا علی کلّ حال» و این حمد را سی صد و شصت مرتبه از باب شکر تکرار می فرمود.

9/130- قال الشیخ أحمد بن فهد الحلي: رَوَی سَعِیدٌ الْقَمَّاطُ عَنِ الْفَضْلِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه جُعِلْتُ فِدَاکَ عَلِّمْنِی دُعَاءً جَامِعاً فَقَالَ لِیَ احْمَدِ اللَّهَ فَإِنَّهُ لَا یَبْقَی أَحَدٌ یُصَلِّی إِلَّا دَعَا لَکَ یَقُولُ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ. (2)

مرحوم شیخ احمد بن فهد حلی می گوید: از سعید قماط از فضل روایت شده که گفت: به حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه عرض کردم: فدایت شوم! به من دعایی جامع بیاموز! فرمود: خدا را حمد کن؛ زیرا هر آن کس که نماز می خواند در حق تو دعا می کند، وقتی که می گوید: «سمع الله لمن حمده» یعنی خداوند صدای حمد کسی که او را حمد کرد، می شنود.

10/131- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ اَلْعَبَّاسِ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جَنَاحٍ قَالَ حَدَّثَنِی أَبُو مَسْعُودٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ أَرْبَعَ مَرَّاتٍ إِذَا أَصْبَحَ: اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ اَلْعٰالَمِینَ فَقَدْ أَدَّی شُکْرَ یَوْمِهِ وَ مَنْ قَالَهَا إِذَا أَمْسَی فَقَدْ أَدَّی شُکْرَ لَیْلَتِهِ. (3)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابو مسعود روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هر کس چون صبح کند چهار بار بگوید: «الحمد للّٰه رب العالمین» هر آینه شکر آن روزش را ادا کرده، و هر کس آن را همین که شام کرد بگوید هر آینه شکر آن شبش را ادا کرده است.

ص: 51


1- الأمالی (للطوسی) ج 2 ص 210.بحارالانوار ج 90 ص 215 ح 19.
2- عدة الداعی ص 260.بحارالانوار ج 90 ص 216 ح 21.
3- الکافی ج 2 ص 503 ح 5.

11/132- قال الشیخ أحمد بن فهد الحلي: وَ عَنِ الصَّادِقِ صلوات الله علیه قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ کَمَا هُوَ أَهْلُهُ شَغَلَ کُتَّابَ السَّمَاءِ فَیَقُولُونَ اللَّهُمَّ إِنَّا لَا نَعْلَمُ الْغَیْبَ فَیَقُولُ اکْتُبُوهَا کَمَا قَالَهَا عَبْدِی وَ عَلَیَّ ثَوَابُهَا. (1)

مرحوم شیخ احمد بن فهد حلی می گوید: و از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت شده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که بگوید: «الحمد لله کما هو اهله» نویسندگان آسمان را به نوشتن مشغول می کند؛ آنان می گویند: خداوندا! ما علم غیب نداریم؛ خداوند می فرماید: آن را همان طور که بنده ام گفت، بنویسید که ثواب آن با خود من است.

12/133-الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه أَیُّ اَلْأَعْمَالِ أَحَبُّ إِلَی اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ أَنْ تَحْمَدَهُ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از محمد بن مروان روایت کرده که گفت: به حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه عرض کردم: چه عملی به درگاه خدای عزوجل محبوبترین همۀ اعمال است؟ فرمود: اینکه خدای عزوجل را حمد و ستایش کنی.

13/134- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنِ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ هَارُونَ عَنِ ابْنِ صَدَقَةَ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم أَنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله قَالَ: مَنْ رَأَی یَهُودِیّاً أَوْ نَصْرَانِیّاً أَوْ مَجُوسِیّاً أَوْ أَحَداً عَلَی غَیْرِ مِلَّةِ الْإِسْلَامِ فَقَالَ- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی فَضَّلَنِی عَلَیْکَ بِالْإِسْلَامِ دِیناً وَ بِالْقُرْآنِ کِتَاباً وَ بِمُحَمَّدٍ نَبِیّاً وَ بِعَلِیٍّ إِمَاماً وَ بِالْمُؤْمِنِینَ إِخْوَاناً وَ بِالْکَعْبَةِ قِبْلَةً لَمْ یَجْمَعِ اللَّهُ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهُ فِی النَّارِ أَبَداً. (3)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابن صدقه از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که شخصی یهودی یا نصرانی یا مجوسی یا کسی را ببیند که آیینی غیر اسلام دارد و بگوید: «حمد خدایی راست که مرا از نظر دینی به اسلام و از نظر کتاب به قرآن و از نظر پیامبر به حضرت محمد صلی الله علیه و آله و از نظر امام به علی صلوات الله علیه و از نظر برادران به مؤمنان و از نظر قبله به کعبه بر تو برتری داد»، خدا بین آن مسلمان و آن غیر مسلمان را تا ابد در آتش جمع نمی کند.

14/135- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعِیصِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ نَظَرَ إِلَی ذِی عَاهَةٍ أَوْ مَنْ قَدْ مُثِلَ بِهِ أَوْ صَاحِبِ بَلَاءٍ فَلْیَقُلْ سِرّاً فِی نَفْسِهِ مِنْ غَیْرِ أَنْ یُسْمِعَهُ- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی عَافَانِی مِمَّا ابْتَلَاکَ بِهِ وَ لَوْ شَاءَ لَفَعَلَ بِی ذَلِکَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَإِنَّهُ لَا یُصِیبُهُ ذَلِکَ الْبَلَاءُ أَبَداً. (4)

ص: 52


1- عدة الداعی ص 260.بحارالانوار ج 90 ص 216 ح 21.
2- الکافی ج 2 ص 503 ح 2.
3- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 24. بحارالانوار ج 90 ص 216 ح 1.
4- الأمالی (للصدوق) ص 161.بحارالانوار ج 90 ص 216 ح 2.

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از عیص روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: کسی که به شخص معیوب یا کسی که مثله شده یا شخصی که گرفتار بلا شده نگاه کند، باید مخفیانه در درون خود بدون آن که آن شخص بشنود، سه بار بگوید: «الحمدلله عافانی مما ابتلاک به و لو شاء لفعل ذلک» «حمد خدایی راست که که مرا از آنچه تو را بدان مبتلا ساخت عافیت داد و اگر می خواست با من نیز چنین می کرد»؛ که در این صورت آن بلا تا ابد به این گوینده نمی رسد.

15/136- الشیخ عبد الله بن بسطام النیسابوري، عن عَابِدُ بْنُ عَوْنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْمَدَنِیُّ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ بَیَّاعِ السَّابِرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ حَسَّانَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ صلوات الله علیه قَالَ: إِذَا رَأَیْتَ مُبْتَلًی فَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی عَافَانِی مِمَّا ابْتَلَاکَ بِهِ وَ لَوْ شَاءَ أَنْ یَفْعَلَ فَعَلَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَفْعَلْ وَ لَا یُسْمِعُهُ فَیُعَاقَبَ. (1)

مرحوم شیخ عبد الله بن بسطام نیشابوری، با سند مذکور از حسان بن ابراهیم روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: وقتی مبتلایی را دیدی بگو: «حمد خدایی راست که مرا از آنچه تو را بدان مبتلا ساخت عافیت داد و اگر می خواست با من نیز چنین می کرد و حمد مخصوص خدایی است که با من چنین نکرد». و نباید این جملات را به گوش آن مبتلا برساند که اگر برساند خود عقاب می گردد.

16/137- قال الشیخ أبي عتاب عبد الله بن بسطام النیسابوري: وَ عَنِ الْبَاقِرِ صلوات الله علیه أَنَّهُ قَالَ: إِذَا رَأَیْتَ مُبْتَلًی فَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی عَافَانِی مِمَّا ابْتَلَاکَ بِهِ وَ فَضَّلَنِی عَلَیْکَ وَ عَلَی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقَ تَفْضِیلًا. (2)

مرحوم شیخ عبد الله بن بسطام نیشابوری گوید: و از حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه روایت شده که فرمود: وقتی مبتلایی را دیدی بگو: «حمد خدایی راست که مرا از آنچه تو را بدان مبتلا ساخت عافیت داد و مرا بر تو و بسیاری از کسانی که آفرید، برتری داد».

17/138- قال الشیخ فضل الله بن علي الراوندي: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ صلوات الله علیه: لَا یَرَی عَبْدٌ عَبْداً بِهِ شَیْ ءٌ مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ فَیَقُولَ ثَلَاثاً مِنْ غَیْرِ أَنْ یُسْمِعَهُ- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی عَافَانِی مِمَّا ابْتَلَاکَ وَ لَوْ شَاءَ فَعَلَ وَ فَضَّلَنِی عَلَی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقَ فَیُصِیبَهُ ذَلِکَ الْبَلَاءُ. (3)

مرحوم شیخ فضل الله بن علی راوندی گوید: حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه فرمودند: بنده ای بنده دیگری را نمی بیند که بلایی دامنگیر او شده و بدون آن که به گوش او برساند، سه مرتبه بگوید: «حمد خدایی راست که مرا از آنچه تو را بدان مبتلا ساخت عافیت داد و اگر می خواست، مرا نیز مبتلا می کرد و مرا بر بسیاری از کسانی که آفرید، برتری داد» و آن بلا دامن گیر این گوینده بشود؛ (یعنی هرگز آن بلا به این شخص نمی رسد).

18/139- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن الْمُفِیدُ رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ عُمَرَ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّیْرَفِیِّ عَنِ ابْنِ مَهْرَوَیْهِ عَنِ الْفَرَّاءِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله

ص: 53


1- طبّ الأئمّة علیهم السلام ص 112.بحارالانوار ج 90 ص 118 ح 4.
2- طبّ الأئمّة علیهم السلام ص 112.بحارالانوار ج 90 ص 118 ح 4.
3- دعوات (للراوندي) ص 204.بحارالانوار ج 90 ص 218 ح 6.

علیه و آله إِذَا أَتَاهُ أَمْرٌ یَسُرُّهُ قَالَ- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی بِنِعْمَتِهِ تَتِمُّ الصَّالِحَاتُ وَ إِذَا أَتَاهُ أَمْرٌ یَکْرَهُهُ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی کُلِّ حَالٍ. (1)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از فراء از حضرت امام رضا صلوات الله علیه از پدران بزرگوارش از حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: وقتی امری موجبات خوشحالی رسول الله صلی الله علیه و آله را فراهم می کرد، عرضه می داشت: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی بِنِعْمَتِهِ تَتِمُّ الصَّالِحَاتُ» «حمد خدایی را سزد که به سبب نعمت او کارهای شایسته تمام می شود» و وقتی امری ناپسند حضرت به ایشان می رسید، عرضه می داشت: «الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی کُلِّ حَالٍ» «حمد خدا را بر هر حالی سزاوار است».

19/140- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اِبْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُیَیْنَةَ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه یَقُولُ: شُکْرُ کُلِّ نِعْمَةٍ وَ إِنْ عَظُمَتْ أَنْ تَحْمَدَ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهَا. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از عمر بن یزید روایت کرده که گفت: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه شنیدم که می فرمود: شکر هر نعمتی اگر چه بزرگ باشد این است که خدای عزوجل را بر آن حمد گویی.

20/141- قال الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، أَخْبَرَنَا جَمَاعَةٌ عَنْ أَبِی اَلْمُفَضَّلِ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ عن مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ عن اَلرِّضَا عَلِیُّ بْنُ مُوسَی عن أَبِی مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ عن أَبِی جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ عن أَبِی مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ اَلْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهم عن رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ في حدیث قَالَ: وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ وَفَاءُ شُکْرِ کُلِّ نِعْمَةٍ. (3)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از محمد بن علی از حضرت امام رضا صلوات الله علیه از پدران بزرگوارش از حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: و حمد خدا انجام شکر برای هر نعمت است.

21/142- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ اَلصَّفَّارُ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ بُرَیْدٍ عَنْ أَخِیهِ اَلْحُسَیْنِ عَنْ عُمَرَ بْنِ بَزِیعٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ فِی کُلِّ یَوْمٍ سَبْعَ مَرَّاتٍ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی کُلِّ نِعْمَةٍ کَانَتْ أَوْ هِیَ کَائِنَةٌ فَقَدْ أَدَّی شُکْرَ مَا مَضَی وَ شُکْرَ مَا بَقِیَ. (4)

ص: 54


1- الأمالی (للطوسی) ج 1 ص 49.بحارالانوار ج 90 ص 211 ح 8.
2- الکافی ج 2 ص 95 ح 11.
3- الأمالی (للطوسی) ج 1 ص 569.
4- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 9 ح 1.

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از حسین بن عمر بن یزید از مردی از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: هر کس در هر روز هفت مرتبه بگوید: «الحمد للّٰه علی کلّ نعمة کانت أو هی کائنة». شکر نعمت های گذشته و آینده را نموده باشد.

22/143- قال الشیخ محمد بن علي بن أحمد الفارسي: قَالَ عَلِیُّ بْنُ اَلْحُسَیْنِ صلوات الله علیهما: مَنْ قَالَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلَّذِی هَدَانِی فَقَدْ أَدَّی شُکْرَ کُلِّ نِعْمَةٍ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. (1)

مرحوم شیخ محمد بن علی بن احمد فارسی گوید: حضرت امام زین العابدین صلوات الله علیه فرمودند: هر کس بگوید: «الحمد لله الذی هدانی» «حمد پروردگاری را که مرا هدایت فرمود»، حق شکر نعمت های خدا را اداء کرده است.

23/144- قال الشیخ أحمد بن فهد الحلي: رَوَی عَلِیُّ بْنُ حَسَّانَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه مَا أَدْنَی مَا یُجْزِی مِنَ التَّمْجِیدِ قَالَ تَقُولُ الْحَمْدُ

لِلَّهِ الَّذِی عَلَا فَقَهَرَ وَ الْحَمْدُ الَّذِی مَلَکَ فَقَدَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی بَطَنَ فَخَبَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یُحْیِی الْمَوْتَی وَ یُمِیتُ الْأَحْیَاءَ- وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ. (2)

مرحوم شیخ احمد بن فهد حلی گوید: از علی بن حسان از یکی از راویان روایت شده که گفت: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه پرسیدم: کمترین چیزی که به عنوان تحمید کفایت می کند چیست؟ فرمود می گویی: «الحمد للَّه الّذی علا فقهر، و الحمد للَّه الّذی بطن فخبر، و الحمد للَّه الّذی یحیی الموتی و یمیت الاحیاء و هُوَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ» «حمد مخصوص خداوند بلند مرتبه ای است که بر همه چیز، چیره است، ستایش مخصوص خدایی است که از اسرار و درون با خبر است، حمد مخصوص خدایی است که مرده ها را زنده می کند و زنده ها را می میراند و بر هر چیزی قادر است».

ص: 55


1- روضة الواعظین ج 2 ص 472.
2- بحارالانوار ج 90 ص 219 ح 4.

باب دوازدهم: فضل و ثواب ذکر سبحان الله والحمد و لا اله الا الله والله اکبر

1/145- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ الْبَرْقِیِّ عَنِ ابْنِ جَبَلَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ صلوات الله عليه قَالَ: جَاءَ نَفَرٌ مِنَ الْیَهُودِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَسَأَلَهُ أَعْلَمُهُمْ عَنْ مَسَائِلَ فَکَانَ فِیمَا سَأَلَهُ أَنْ قَالَ لَهُ یَا مُحَمَّدُ أَخْبِرْنِی عَنِ الْکَلِمَاتِ الَّتِی اخْتَارَهُنَّ اللَّهُ لِإِبْرَاهِیمَ علیه السلام حَیْثُ بَنَی الْبَیْتَ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله نَعَمْ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ قَالَ الْیَهُودِیُّ فَبِأَیِّ شَیْ ءٍ بُنِیَ هَذِهِ الْکَعْبَةُ مُرَبَّعَةً قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله بِالْکَلِمَاتِ الْأَرْبَعِ قَالَ لِأَیِّ شَیْ ءٍ سُمِّیَتِ الْکَعْبَةَ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله لِأَنَّهَا وَسَطُ الدُّنْیَا قَالَ الْیَهُودِیُّ أَخْبِرْنِی عَنْ تَفْسِیرِ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله عَلِمَ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ أَنَّ بَنِی آدَمَ یَکْذِبُونَ عَلَی اللَّهِ فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَبَرِّیاً مِمَّا یَقُولُونَ وَ أَمَّا قَوْلُهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ فَإِنَّهُ عَلِمَ أَنَّ الْعِبَادَ لَا یُؤَدُّونَ شُکْرَ نِعْمَتِهِ فَحَمِدَ نَفْسَهُ قَبْلَ أَنْ یَحْمَدُوهُ وَ هُوَ أَوَّلُ الْکَلَامِ لَوْ لَا ذَلِکَ لَمَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَی أَحَدٍ بِنِعْمَتِهِ وَ قَوْلِهِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ یَعْنِی وَحْدَانِیَّتَهُ- لَا یَقْبَلُ اللَّهُ الْأَعْمَالَ إِلَّا بِهَا وَ هِیَ کَلِمَةُ التَّقْوَی یُثَقِّلُ اللَّهُ بِهَا الْمَوَازِینَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ أَمَّا قَوْلُهُ اللَّهُ أَکْبَرُ فَهِیَ کَلِمَةٌ أَعْلَی الْکَلِمَاتِ وَ أَحَبُّهَا إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَعْنِی أَنَّهُ لَیْسَ شَیْ ءٌ أَکْبَرَ مِنِّی- لَا تُفْتَتَحُ الصَّلَوَاتُ إِلَّا بِهَا لِکَرَامَتِهَا عَلَی اللَّهِ وَ هُوَ الِاسْمُ الْأَکْرَمُ قَالَ الْیَهُودِیُّ صَدَقْتَ یَا مُحَمَّدُ فَمَا جَزَاءُ قَائِلِهَا قَالَ إِذَا قَالَ الْعَبْدُ سُبْحَانَ اللَّهِ سَبَّحَ مَعَهُ مَا دُونَ الْعَرْشِ فَیُعْطَی قَائِلُهَا عَشْرَ أَمْثَالِهَا وَ إِذَا قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِ بِنَعِیمِ الدُّنْیَا مَوْصُولًا بِنَعِیمِ الْآخِرَةِ وَ هِیَ الْکَلِمَةُ الَّتِی یَقُولُهَا أَهْلُ الْجَنَّةِ إِذَا دَخَلُوهَا وَ یَنْقَطِعُ الْکَلَامُ الَّذِی یَقُولُونَهُ فِی الدُّنْیَا مَا خَلَا الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَ دَعْواهُمْ فِیها سُبْحانَکَ اللَّهُمَّ وَ تَحِیَّتُهُمْ فِیها سَلامٌ وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ أَمَّا قَوْلُهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَالْجَنَّةُ جَزَاؤُهُ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَ هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلَّا الْإِحْسانُ یَقُولُ هَلْ جَزَاءُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِلَّا الْجَنَّةُ فَقَالَ الْیَهُودِیُّ صَدَقْتَ یَا مُحَمَّدُ الْخَبَرَ. (1)

مرحوم شیخ صدوق با سند خویش از حسن بن عبد الله از پدرش از حضرت امام حسن مجتبی صلوات الله عليه روایت کرده که فرمود: چند تن از یهود خدمت رسول الله صلی الله علیه و آله آمدند. اعلم آنها چند سوال از حضرت پرسیدند از جمله: به من خبر ده از کلماتی که خدا برای حضرت ابراهیم علیه السلام برگزید چون خانه کعبه را ساخت؟ حضرت فرمودند: آن ها «سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر» بودند. پرسید: برای چه خانه کعبه را چهار گوش ساخت؟ حضرت فرمودند: برای همین چهار کلمه. پرسید: چرا نام آن را کعبه نهادند؟ حضرت فرمودند: چون وسط دنیا بود. گفت: به من خبرده از تفسیر «سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر». حضرت فرمودند: خدا دانست که بنی آدم به خدا دروغ می بندند. فرمود: «سبحان اللَّه» برای بیزاری از آنچه می گویند. و اما گفتار او «الحمد للَّه» برای آن است که می داند بندگان شکر نعمتش را ادا نکنند و خود را ستود پیش از آن که او را بستانید. آن اول کلام است و اگر آن نباشد، خدا نعمتی به کسی ندهد و گفته او «لا إِلهَ

ص: 56


1- الأمالی (للصدوق) ص 113.بحارالانوار ج 90 ص 166 ح 1.

إِلَّا اللَّهُ» یگانه پرستی است و خدا عمل را نپذیرد جز به واسطه آن کلمه که کلمه تقوا است و خدا روز قیامت موازین را بدان سنگین کند. و اما گفته او «واللَّه اکبر»، برترین کلمات است و محبوب ترین آن ها نزد خدا، یعنی چیزی بزرگ تر از من نیست، نماز جز بدان آغاز نشود به مقامی که نزد خدا دارد و آن نام اکرم او است. یهودی گفت: ای محمد! راست گفتی. پاداش گوینده آن چیست؟ فرمود: چون بنده گوید «سبحان اللَّه»، هر چه زیر عرش است با او تسبیح گوید و به گوینده آن ده برابر عطا شود و چون گوید «الحمد للَّه»، خدا نعمت دنیا را پیوست با نعمت آخرت به او عطا کند و آن کلمه ای است که بهشتیان هنگام ورود بهشت گویند و هر کلامی در دنیا داشتند منقطع شود جز الحمد للَّه. این است گفتار خدای عزوجل: «[آغازِ] نیایششان در آنجا [این است که]: خدایا! از هر عیب و نقصی منزّهی، و درود خدا در آنجا به آنان عطا کردن سلامتی کامل است، و پایان بخشِ نیایششان این است که همه ستایش ها ویژه خدا مالک و مربی جهانیان است». (سوره یونس آیه 10) و اما گفته «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ»

را بهشت پاداش است و این است معنای قول خدای عزوجل: «آیا پاداش احسان جز احسان است». (سوره الرحمن آیه 60) می فرماید آیا پاداش «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» جز بهشت است؟ یهودی گفت: راست فرمودی ای محمد... تا پایان حدیث.

2/146- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن الْعَطَّارُ عَنْ سَعْدٍ عَنِ النَّهْدِیِّ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ عَطِیَّةَ عَنْ ضُرَیْسٍ عَنِ الْبَاقِرِ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَرَّ بِرَجُلٍ یَغْرِسُ غَرْساً فِی حَائِطٍ لَهُ فَوَقَفَ عَلَیْهِ فَقَالَ أَ لَا أَدُلُّکَ عَلَی غَرْسٍ أَثْبَتُ أَصْلًا وَ أَسْرَعُ إِینَاعاً وَ أَطْیَبُ ثَمَراً وَ أَنْقَی قَالَ بَلَی فِدَاکَ أَبِی وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ إِذَا أَصْبَحْتَ وَ أَمْسَیْتَ فَقُلْ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ فَإِنَّ لَکَ بِذَلِکَ إِنْ قُلْتَهُ بِکُلِّ تَسْبِیحَةٍ عَشْرُ شَجَرَاتٍ فِی الْجَنَّةِ مِنْ أَنْوَاعِ الْفَاکِهَةِ وَ هُنَّ مِنَ الْبَاقِیَاتِ الصَّالِحَاتِ قَالَ فَقَالَ الرَّجُلُ أُشْهِدُکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ حَائِطِی هَذَا صَدَقَةٌ مَقْبُوضَةٌ عَلَی فُقَرَاءِ الْمُسْلِمِینَ مِنْ أَهْلِ الصُّفَّةِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَأَمَّا مَنْ أَعْطی وَ اتَّقی- وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنی فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْری. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ضریس از حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله بر مردی گذشت که در باغش درخت می کاشت. فرمود: تو را راهنمائی نکنم به کشت درختی که بیخ آن برجاتر و میوه اش زودرس تر و خوشمزه تر و در انفاق پایاتر باشد؟ عرض کرد چرا یا رسول اللَّه پدر و مادرم قربانت. فرمود: در بامداد و پسین بگو «سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر» که اگر آن را بگویی به هر تسبیحی ده درخت از انواع میوه ها در بهشت داشته باشی و آنها باقیات و صالحات هستند. آن مرد عرض کرد: یا رسول اللَّه! تو گواه باش این باغ من وقفی است در تصرف داده شده برای فقراء مسلمانان که در صفه اند. خدای تبارک و تعالی نازل کرد: «اما کسی که [ثروتش را در راه خدا] انفاق کرد و پرهیزکاری پیشه ساخت. و وعده نیکوتر را [که وعده خدا نسبت به پاداش انفاق و پرهیزکاری است] باور کرد؛ پس به زودی او را برای راه آسانی [که انجام همه اعمال نیک به توفیق خداست] آماده می کنیم». (سوره لیل آیه 5- 7)

ص: 57


1- الأمالی (للصدوق) ص 122.بحارالانوار ج 90 ص 168 ح 2.

3/147- علي بن إبراهیم القمي، عن أَبِیه عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: لَمَّا أُسْرِیَ بِی إِلَی السَّمَاءِ دَخَلْتُ الْجَنَّةَ فَرَأَیْتُ فِیهَا مَلَائِکَةً یَبْنُونَ لَبِنَةً مِنْ ذَهَبٍ وَ لَبِنَةً مِنْ فِضَّةٍ وَ رُبَّمَا أَمْسَکُوا فَقُلْتُ لَهُمْ مَا لَکُمْ رُبَّمَا بَنَیْتُمْ وَ رُبَّمَا أَمْسَکْتُمْ فَقَالُوا حَتَّی تَجِیئَنَا النَّفَقَةُ فَقُلْتُ لَهُمْ وَ مَا نَفَقَتُکُمْ فَقَالُوا قَوْلُ الْمُؤْمِنِ فِی الدُّنْیَا سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ فَإِذَا قَالَ بَنَیْنَا وَ إِذَا أَمْسَکَ أَمْسَکْنَا. (1)

مرحوم علی بن ابراهیم قمی، با سند مذکور از جمیل روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: چون شب معراج به آسمان ها سیر کردم، وارد بهشت شدم. سپس زمین همواری را دیدم که در آن زمین فرشتگان بقعه ای می ساختند؛ یک خشت از طلا و یکی از نقره. پرسیدم: چرا گاهی مشغول کار هستید و گاهی هم بی کار؟ گفتند: منتظر مصالح هستیم. پرسیدم: از کجا مصالح ساختمانی برای شما می آید؟ گفتند: مصالح ساختمانی ما گفتن مؤمن «سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر» است و هر گاه این ذکر را بگوید، ما مشغول ساختن بقعه می شویم و هر گاه از این ذکر خاموش شود، ما هم بی کار می ایستیم.

4/148- الشیخ محمد بن مسعود العیاشي، بإسناده عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله عليه قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: خُذُوا جُنَنَکُمْ قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ عَدُوٌّ حَضَرَ فَقَالَ لَا وَ لَکِنْ خُذُوا جُنَنَکُمْ مِنَ النَّارِ فَقَالُوا وَ مَا جُنَنُنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ مِنَ النَّارِ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ فَإِنَّهُنَّ یَأْتِینَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ لَهُنَّ مُقَدِّمَاتٌ وَ مُؤَخِّرَاتٌ وَ مُنْجِیَاتٌ وَ مُعَقِّبَاتٌ وَ هُنَّ الْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه وَ لَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ قَالَ ذِکْرُ اللَّهِ عِنْدَ مَا أَحَلَّ أَوْ حَرَّمَ وَ شِبْهِ هَذِهِ وَ مُؤَخَّرَاتٌ. (2)

مرحوم شیخ عیاشی، با سند خویش از ابو بصیر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: سپرهای خود را برگیرید. پرسیدند: یا رسول الله! آیا دشمن حمله کرده است؟ فرمود: نه سپرهای خود را در مقابل آتش برگیرید. سئوال کردند: چه سپری در مقابل آتش، کارساز است؟ فرمود: «سبحان الله و الحمد لله و لا إله إلا الله و الله اکبر». این تسبیحات روز قیامت می آیند، در حالی که برخی در جلوی انسان و برخی در پشت سر او قرار می گیرند و او را نجات می بخشند و این اذکار همان باقیات صالحات هستند. سپس حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: «وَ لَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَر» «و یاد خداوند بالاتر است» فرمود یعنی در حلال و حرام، خداوند عزوجل را به یاد داشته باشید. و امثال این، اعمالی هستند که در روز قیامت از پشت سر انسان، او را مورد حمایت قرار می دهند.

5/149- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ وَ اللُّؤْلُؤِیِّ مَعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ مِنْ غَیْرِ

ص: 58


1- تفسیر قمی ص 413.بحارالانوار ج 90 ص 170 ح 7.
2- تفسیر عیاشی ج 2 ص 327.بحارالانوار ج 90 ص 172 ح 18.

تَعَجُّبٍ خَلَقَ اللَّهُ مِنْهَا طَائِراً لَهُ لِسَانٌ وَ حَاجِبَانِ یُسَبِّحُ اللَّهَ عَنْهُ فِی الْمُسَبِّحِینَ حَتَّی تَقُومَ السَّاعَةُ وَ مِثْلُ ذَلِکَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابو جارود روایت کرده که گفت: حضرت امام محمّد باقر صلوات الله علیه فرمود: هر کس «سبحان اللَّه» بگوید، بی آن که از چیزی تعجّب کرده باشد، خداوند از این ذکر پرنده ای خلق می کند که دارای یک زبان و دو بال است و به جای او خدا را در حلقه تسبیح کنندگان ذات ربوبی تا روز قیامت تسبیح کند. و ذکر «الحمد للَّه و لا اله الّا اللَّه و اللَّه اکبر» نیز همین ثواب را دارد.

6/150- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنِ اَلصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِنَّ فِی اَلْجَنَّةِ غُرَفاً یُرَی ظَاهِرُهَا مِنْ بَاطِنِهَا وَ بَاطِنُهَا مِنْ ظَاهِرِهَا لاَ یَسْکُنُهَا مِنْ أُمَّتِی إِلاَّ مَنْ أَطَابَ اَلْکَلاَمَ وَ أَطْعَمَ اَلطَّعَامَ وَ أَفْشَی اَلسَّلاَمَ وَ أَدَامَ اَلصِّیَامَ وَ صَلَّی بِاللَّیْلِ وَ اَلنَّاسُ نِیَامٌ فَقَالَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه یَا رَسُولَ اَللَّهِ، مَنْ یُطِیقُ هَذَا مِنْ أُمَّتِکَ فَقَالَ یَا عَلِیُّ أَ وَ تَدْرِی مَا إِطَابَةُ اَلْکَلاَمِ مَنْ قَالَ إِذَا أَصْبَحَ وَ أَمْسَی سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ إِطْعَامُ اَلطَّعَامِ نَفَقَةُ اَلرَّجُلِ عَلَی عِیَالِهِ وَ أَمَّا إِدَامَةُ اَلصِّیَامِ فَهُوَ أَنْ یَصُومَ اَلرَّجُلُ شَهْرَ رَمَضَانَ وَ ثَلاَثَةَ أَیَّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ یُکْتَبُ لَهُ صَوْمُ اَلدَّهْرِ وَ أَمَّا اَلصَّلاَةُ بِاللَّیْلِ وَ اَلنَّاسُ نِیَامٌ فَمَنْ صَلَّی اَلْمَغْرِبَ وَ اَلْعِشَاءَ اَلْآخِرَةَ وَ صَلاَةَ اَلْغَدَاةِ فِی اَلْمَسْجِدِ جَمَاعَةً فَکَأَنَّمَا أَحْیَا اَللَّیْلَ وَ إِفْشَاءُ اَلسَّلاَمِ أَنْ لاَ تَبْخَلَ بِالسَّلاَمِ عَلَی أَحَدٍ مِنَ اَلْمُسْلِمِینَ. (2)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابو بصیر از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلّی اللّه علیه و آله فرمود: در بهشت خانه هایی است که بیرون آنها از داخل، و داخل آنها از خارج دیده می شود، کسانی از امّت من در آن سکونت می کنند که سخن نیکو گویند، و مردم را اطعام کنند، و بلند سلام کنند و روزه را ادامه دهند، نماز شب بخوانند در حالی که مردم در خوابند. حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه سؤال کرد: یا رسول الله! چه کسی از امّت شما توانایی انجام این اعمال را دارد؟ رسول الله صلّی اللّه علیه و آله فرمود: یا علی! میدانی نیکویی سخن چیست؟ کسی که صبح و شام ده مرتبه بگوید: «سبحان الله و الحمد للّٰه و لا اله الاّ اللّٰه و اللّٰه اکبر». و اطعام کردن عبارت است از انفاق کردن مرد به خانواده اش، امّا منظور از ادامۀ روزه آن است که شخص ماه رمضان و از هر ماه دیگر سه روز روزه بگیرد، روزۀ عمر برای او نوشته می شود. امّا منظور از نماز شب در حالی که مردم خوابند، هر کس نماز مغرب و عشا و نماز صبح را در مسجد با جماعت بخواند مانند آن است که تمام شب را به عبادت مشغول باشد و مقصود از افشای سلام آن است که از سلام کردن بر هیچ مسلمانی بخل نورزد.

ص: 59


1- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 13.بحارالانوار ج 90 ص 182 ح 16.
2- معانی الاخبار ص ج 1 ص 250 ح 1.وسائل الشیعه ج 12 ص 60 ح 7.

7/151- قال الشیخ أبي محمد الحسن بن محمد الدیلمي: وَ قَالَ أَبُو ذَرٍّ: أَوْصَانِی رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِسَبْعِ خِصَالٍ حُبِّ اَلْمَسَاکِینِ وَ اَلدُّنُوِّ مِنْهُمْ وَ هِجْرَانِ اَلْأَغْنِیَاءِ وَ أَنْ أَصِلَ رَحِمِی وَ أَنْ لاَ أَتَکَلَّمَ بِغَیْرِ اَلْحَقِّ وَ أَنْ لاَ أَخَافَ فِی اَللَّهِ لَوْمَةَ لاَئِمٍ وَ أَنْ أَنْظُرَ إِلَی مَنْ هُوَ دُونِی وَ لاَ أَنْظُرَ إِلَی مَنْ هُوَ فَوْقِی وَ أَنْ أُکْثِرَ مِنْ سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ اَلْعَلِیِّ اَلْعَظِیمِ فَإِنَّهُنَّ اَلْبٰاقِیٰاتُ اَلصّٰالِحٰاتُ. (1)

مرحوم شیخ ابو محمد حسن بن محمد دیلمی می گوید: و ابو ذر گوید: رسول الله صلی الله علیه و آله مرا به هفت خصلت وصیت فرمود: دوستی با تهی دستان و نزدیک شدن به آنها، دوری از ثروتمندان و اینکه پیوند خویشاوندی کنم و به جز از سخن حق چیزی نگویم، در راه خدا از سرزنش هیچ سرزنش کننده نترسم، همیشه نگاه به زیر دست خود کنم و به بالا دست خود نگاه نکنم، و بسیار بگویم «سبحان اللّٰه و الحمد للّٰه و لا اله الا اللّٰه و اللّٰه اکبر و لا حول و لا قوة الا باللّٰه العلی العظیم». زیرا که اینها باقیات صالحات می باشند.

8/152- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی اَلْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عن أَبِیه عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی اَلْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ صلوات الله علیه قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اَللَّهِ غَرَسَ اَللَّهُ لَهُ بِهَا شَجَرَةً فِی اَلْجَنَّةِ وَ مَنْ قَالَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ غَرَسَ اَللَّهُ لَهُ بِهَا شَجَرَةً فِی اَلْجَنَّةِ وَ مَنْ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ غَرَسَ اَللَّهُ لَهُ بِهَا شَجَرَةً فِی اَلْجَنَّةِ وَ مَنْ قَالَ اَللَّهُ أَکْبَرُ غَرَسَ اَللَّهُ لَهُ بِهَا شَجَرَةً فِی اَلْجَنَّةِ فَقَالَ رَجُلٌ مِنْ قُرَیْشٍ یَا رَسُولَ اَللَّهِ إِنَّ شَجَرَنَا فِی اَلْجَنَّةِ لَکَثِیرٌ قَالَ نَعَمْ وَ لَکِنْ إِیَّاکُمْ أَنْ تُرْسِلُوا عَلَیْهَا نِیرَاناً فَتُحْرِقُوهَا وَ ذَلِکَ أَنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ - یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اَللّٰهَ وَ أَطِیعُوا اَلرَّسُولَ وَ لاٰ تُبْطِلُوا أَعْمٰالَکُمْ. (2)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابو جارود روایت کرده که گفت: حضرت امام محمّد باقر صلوات الله علیه فرمود: رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله فرمود: هر کس بگوید «سبحان اللّٰه» خداوند درختی در بهشت برای او می نشاند و هر کس بگوید «الحمد للّٰه» برای او نیز درختی در بهشت می کارد، و هر کس بگوید «لاٰ إِلٰهَ إِلاَّ اَللّٰهُ» برای او نیز همین طور، و هر کس بگوید «اللّٰه أکبر» برای او نیز درختی در بهشت می کارد، پس مردی از قریش گفت: یا رسول اللّٰه! پس درختان ما در بهشت زیاد است، فرمود: بلی، و لیکن بترسید از اینکه آتشی بفرستید و آن درختان را بسوزانید، و این فرمایش خداوند متعال است که می فرماید: «یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اَللّٰهَ وَ أَطِیعُوا اَلرَّسُولَ وَ لاٰ تُبْطِلُوا أَعْمٰالَکُمْ» «ای کسانی که ایمان آورده اید! خدا را اطاعت

کنید و از پیغمبر (او نیز) اطاعت نمایید، و عمل های نیک خود را باطل نکنید». (سوره محمد (ص) آیه 33)

9/153- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی اَلْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی أَیُّوبَ اَلْخَزَّازِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَالَ لِأَصْحَابِهِ ذَاتَ یَوْمٍ أَ رَأَیْتُمْ لَوْ جَمَعْتُمْ

ص: 60


1- إرشاد القلوب ج 1 ص 74.
2- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 11 ح 3.

مَا عِنْدَکُمْ مِنَ اَلثِّیَابِ وَ اَلْآنِیَةِ ثُمَّ وَضَعْتُمْ بَعْضَهُ عَلَی بَعْضٍ أَ کُنْتُمْ تَرَوْنَهُ تَبْلُغُ اَلسَّمَاءَ قَالُوا لاَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ قَالَ أَ لاَ أَدُلُّکُمْ عَلَی شَیْءٍ أَصْلُهُ فِی اَلْأَرْضِ وَ فَرْعُهُ فِی اَلسَّمَاءِ قَالُوا بَلَی یَا رَسُولَ اَللَّهِ قَالَ یَقُولُ أَحَدُکُمْ إِذَا فَرَغَ مِنْ صَلاَةِ اَلْفَرِیضَةِ سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ ثَلاَثِینَ مَرَّةً فَإِنَّ أَصْلَهُنَّ فِی اَلْأَرْضِ وَ فَرْعَهُنَّ فِی اَلسَّمَاءِ وَ هُنَّ یَدْفَعْنَ اَلْهَدْمَ وَ اَلْحَرَقَ وَ اَلْغَرَقَ وَ اَلتَّرَدِّیَ فِی اَلْبِئْرِ وَ أَکْلَ اَلسَّبُعِ وَ مِیتَةَ اَلسَّوْءِ وَ اَلْبَلِیَّةَ اَلَّتِی تَنْزِلُ مِنَ اَلسَّمَاءِ عَلَی اَلْعَبْدِ فِی ذَلِکَ اَلْیَوْمِ وَ هُنَّ اَلْبٰاقِیٰاتُ اَلصّٰالِحٰاتُ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از او بصیر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: روزی رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله به اصحاب خود فرمود: ملاحظه کنید اگر تمام لباسها و اثاث خانۀ خود را جمع کنید و روی یک دیگر بگذارید آیا به آسمان می رسد؟ گفتند: نه، یا رسول اللّٰه! فرمود: آیا راهنمایی نکنم شما را به چیزی که ریشه اش در زمین، و شاخه های آن در آسمان است، گفتند آری، فرمود: هر کس بعد از نماز واجب سی بار بگوید: «سبحان اللّٰه و الحمد للّٰه و لا إله إلاّ اللّٰه و اللّٰه أکبر» این اذکار ریشه اش در زمین، و شاخه هایش به آسمان سر کشیده و این ذکرها از زیر آوار رفتن و سوختن و غرق شدن و در چاه افتادن و پاره شدن به دندان درندگان، و از هر مردن بدی و از هر بلایی در آن روز انسان را حفظ می کند، و اینها باقیات صالحات هستند.

10/154- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: وَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ سَیِّدُ اَلتَّسَابِیحِ فَمَنْ قَالَ فِی یَوْمٍ ثَلاَثِینَ مَرَّةً کَانَ خَیْراً لَهُ مِنْ عِتْقِ رَقَبَةٍ وَ کَانَ خَیْراً لَهُ مِنْ عَشَرَةِ آلاَفِ فَرَسٍ

یُوَجِّهُهَا فِی سَبِیلِ اَللَّهِ وَ مَا یَقُومُ مِنْ مَقَامِهِ إِلاَّ مَغْفُوراً لَهُ اَلذُّنُوبُ وَ أَعْطَاهُ اَللَّهُ بِکُلِّ حَرْفٍ مَدِینَةً فِی اَلْجَنَّةِ. (2)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: رسول الله صلی اللّٰه علیه و آله فرمودند: ذکر «سبحان اللّٰه و الحمد للّٰه و لا اله الا اللّٰه و اللّٰه اکبر» سید تسبیحات است پس هر که در هر روز یک بار بگوید بهتر باشد از برای او از آزاد کردن بنده و بهتر باشد از برای او از ده هزار اسب که بفرستد آن را در راه خدا و از جای خود برنخیزد مگر اینکه آمرزیده شود و خداوند به او برای هر حرفی شهری عطا فرماید.

11/155- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: وَ قَالَ رسول الله صلی الله علیه و آله: مَنْ قَالَ مِائَةَ مَرَّةٍ سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ کُتِبَ اِسْمُهُ فِی دِیوَانِ اَلصِّدِّیقِینَ وَ لَهُ ثَوَابُ اَلصِّدِّیقِینَ وَ لَهُ بِکُلِّ حَرْفٍ نُورٌ عَلَی اَلصِّرَاطِ وَ یَکُونُ فِی اَلْجَنَّةِ رَفِیقَ خَضِرٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ. (3)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: رسول صلی اللّٰه علیه و آله فرمود: هر کس صد بار «سبحان اللّٰه و الحمد للّٰه و لا اله الا اللّٰه و اللّٰه اکبر» بگوید خداوند نام او را در دیوان صدّیقان بنویسد، و به هر حرفی نوری بر صراط برای او باشد، و نیز در بهشت رفیق حضرت خضر علیه السّلام باشد.

ص: 61


1- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 11 ح 4.
2- جامع الأخبار ج 1 ص 52.
3- جامع الأخبار ج 1 ص 53.

12/156- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: وَ قَالَ رسول الله صلی الله علیه و آله: سُبْحَانَ اَللَّهِ خَیْرٌ مِنْ جَبَلِ فِضَّةٍ یُتَصَدَّقُ فِی سَبِیلِ اَللَّهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ خَیْرٌ مِنْ جَبَلِ ذَهَبٍ فِی سَبِیلِ اَللَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ خَیْرٌ مِنَ اَلدُّنْیَا وَ اَلْآخِرَةِ وَ مَا فِیهَا یُقَدِّمُهَا اَلرَّجُلُ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ خَیْرٌ مِنْ عِتْقِ أَلْفِ رَقَبَةٍ فَمَنْ یَقُولُ کُلَّ یَوْمٍ مِائَةَ مَرَّةٍ سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ حَرَّمَ اَللَّهُ جَسَدَهُ عَلَی اَلنَّارِ. (1)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: رسول الله صلّی الله علیه و آله فرمودند: هر کس «سبحان اللّٰه» بگوید برای او بهتر است از کوهی از طلا که در راه خدا انفاق کند، «و الحمد للّٰه» بهتر است از کوهی نقره که در را خدا صرف شود، «و لا اله الاّ اللّٰه» بهتر است از دنیا و هر چیز که در دنیاست که آن را کسی نزد خدا از پیش بفرستد، «و اللّٰه اکبر» بهتر است از آزاد کردن هزار بنده، پس هر کس در هر روز صد بار «سبحان اللّٰه و الحمد للّٰه و لا اله الاّ اللّٰه و اللّٰه اکبر» بگوید خداوند آتش جهنم را بر بدن او حرام گرداند.

13/157- قال الشیخ سعید بن هبة الله الراوندي: وَ روي: أَنَّهُ صلی الله علیه و آله أَخَذَ اَلْحَصَی فِی کَفِّهِ فَقَالَتْ کُلُّ وَاحِدَةٍ سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ. (2)

مرحوم شیخ سعید بن هبة الله راوندی گوید: روایت شده که رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله سنگ ریزه هایی را بر کف دستش گذاشت و همه گفتند: «سبحان اللّٰه و الحمد للّٰه و لا اله الاّ اللّٰه و اللّٰه اکبر».

14/158- قال الشیخ محمد بن علي بن أحمد الفارسي: و روي: ثُمَّ مَضَی فَمَرَّ عَلَی إِبْرَاهِیمَ خَلِیلِ اَلرَّحْمَنِ فَنَادَاهُ مِنْ خَلْفِهِ قَالَ یَا مُحَمَّدُ أَقْرِئْ أُمَّتَکَ مِنِّی اَلسَّلاَمَ وَ أَخْبِرْهُمْ أَنَّ اَلْجَنَّةَ مَاؤُهَا عَذْبٌ وَ تُرْبَتُهَا طَیِّبَةٌ قِیْعَانُهَا بِیضٌ غَرْسُهَا سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ اَلْعَلِیِّ اَلْعَظِیمِ فَمُرْ أُمَّتَکَ فَلْیُکْثِرُوا مِنْ غَرْسِهَا. (3)

مرحوم شیخ محمد بن علی بن احمد فارسی گوید: و چون رسول الله صلی الله علیه و آله از کنار حضرت ابراهیم خلیل الرحمن علیه السّلام گذشت، حضرت ابراهیم از پشت سر، رسول الله صلی الله علیه و آله را صدا کرد و گفت: ای محمد! از سوی من به امت خود سلام برسان و بگو بهشت آبش شیرین و گوارا و خاکش خوشبو و زمین های آن هموار و سپید است. درختان آن این اذکار است: «سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر و لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم» پس به امت خود فرمان بده که از این درختان بسیار بکارند.

15/159- قال الشیخ محمد بن علي بن أحمد الفارسي: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِنَّ اَللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی اِخْتَارَ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ أَرْبَعَةً مِنَ اَلْمَلاَئِکَةِ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ مَلَکَ اَلْمَوْتِ وَ اِخْتَارَ مِنَ اَلْأَنْبِیَاءِ

ص: 62


1- جامع الأخبار ج 1 ص 53.
2- الخرائج و الجرائح ج 1 ص 124 ح 155.
3- روضة الواعظین ج 1 ص 57.

أَرْبَعَةً لِلسَّیْفِ إِبْرَاهِیمَ وَ دَاوُدَ وَ مُوسَی وَ أَنَا - وَ اِخْتَارَ مِنَ اَلْکَلِمَاتِ سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ. (1)

مرحوم شیخ محمد بن علی بن احمد فارسی گوید: رسول الله صلّی الله علیه و آله فرمودند: خداوند از چیزهایی، چهار چیز را برگزیده است، از فرشتگان، جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل را برگزیده است. از پیامبران، چهار تن را برای قیام با شمشیر برگزیده است و آنان حضرت ابراهیم و حضرت موسی و حضرت داود و من هستیم. و از کلمات چهار کلمه را برگزیده است که «سبحان اللّٰه و الحمد للّٰه و لا اله الا اللّٰه و اللّٰه اکبر» است.

توضیح: این حدیث طولانی است بنده فقط محل مورد نظر را از آن نقل کرده ام.

16/160- قال الشیخ محمد بن علي بن أحمد الفارسي: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: اَلْکَلِمَاتُ اَلَّتِی اِخْتَارَهُنَّ اَللَّهُ لِإِبْرَاهِیمَ حَیْثُ بَنَی اَلْبَیْتَ هِیَ سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ. (2)

مرحوم شیخ محمد بن علی بن احمد فارسی گوید: رسول الله صلّی الله علیه و آله فرمودند: کلماتی که خداوند برای حضرت ابراهیم علیه السّلام هنگام ساختن کعبه برگزیده است «سبحان اللّٰه و الحمد للّٰه و لا اله الا اللّٰه و اللّٰه اکبر» است.

17/161- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق: وَ رُوِیَ عَنِ اَلصَّادِقِ صلوات الله علیه: أَنَّهُ سُئِلَ لِمَ سُمِّیَتِ اَلْکَعْبَةُ کَعْبَةَ قَالَ لِأَنَّهَا مُرَبَّعَةٌ فَقِیلَ لَهُ وَ لِمَ صَارَتْ مُرَبَّعَةً قَالَ لِأَنَّهَا بِحِذَاءِ اَلْبَیْتِ اَلْمَعْمُورِ وَ هُوَ مُرَبَّعٌ فَقِیلَ لَهُ وَ لِمَ صَارَ اَلْبَیْتُ اَلْمَعْمُورُ مُرَبَّعاً قَالَ لِأَنَّهُ بِحِذَاءِ اَلْعَرْشِ وَ هُوَ مُرَبَّعٌ فَقِیلَ لَهُ وَ لِمَ صَارَ اَلْعَرْشُ مُرَبَّعاً قَالَ لِأَنَّ اَلْکَلِمَاتِ اَلَّتِی بُنِیَ عَلَیْهَا اَلْإِسْلاَمُ أَرْبَعٌ وَ هِیَ سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ. (3)

مرحوم شیخ صدوق می گوید: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت شده که از آن حضرت سؤال شد: برای چه کعبه، کعبه نامیده شده؟ حضرت فرمود:

زیرا چهارگوش می باشد. خدمت مبارکش عرض شد: برای چه چهارگوش می باشد؟ حضرت فرمود: زیرا محاذی بیت المعمور است و آن چهار گوش می باشد. عرض شد: برای چه بیت المعمور چهار گوش است؟ حضرت فرمود: زیرا محاذی عرش است و آن چهار گوش می باشد. خدمت مبارکش عرض شد: چرا عرش مربّع است؟ فرمود: زیرا کلماتی که اسلام بر آن بنا شده چهار تا است و آنها عبارتند از: «سبحان اللّٰه و الحمد للّٰه و لا اله الاّ اللّٰه و اللّٰه اکبر».

18/162- قال السید أبي القاسم علي بن موسی بن طاوس الحسني، وَ رَوَیْنَا بِإِسْنَادِنَا عَنِ اِبْنِ بَابَوَیْهِ عَنِ اَلصَّادِقِ صلوات الله علیه أَنَّ مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ أَرْبَعِینَ مَرَّةً فِی دُبُرِ کُلِّ فَرِیضَةٍ قَبْلَ أَنْ یَثْنِیَ رِجْلَهُ ثُمَّ سَأَلَ اَللَّهَ أُعْطِیَ مَا سَأَلَ. (4)

ص: 63


1- روضة الواعظین ج 2 ص 405.
2- روضة الواعظین ج 2 ص 406.
3- علل الشرائع ج 2 ص 398.
4- فلاح السائل ج 1 ص 165.

مرحوم سید بن طاوس حسنی، با اسناد خویش از مرحوم شیخ صدوق از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: هر کس در تعقیب نمازهای واجب پیش از آن که آسوده بنشیند، چهل بار «سبحان اللّٰه و الحمد للّٰه و لا إله إلاّ اللّٰه و اللّٰه أکبر» بگوید سپس از خداوند در خواست نماید، هر چه بخواهد به او عطا می شود.

19/163- الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل، بإسناده عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: دَخَلْتُ أَنَا وَ خَمْسَةُ رَهْطٍ مِنْ أَصْحَابِنَا یَوْماً عَلَی رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ قَدْ أَصَابَتْنَا مَجَاعَةٌ شَدِیدَةٌ وَ لَمْ یَکُنْ رِزْقُنَا مُنْذُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ إِلاَّ اَلْمَاءَ وَ اَللَّبَنَ وَ وَرَقَ اَلشَّجَرِ إلی أنه قال بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اَللَّهِ کَیْفَ لِی بِتِجَارَةِ اَلْآخِرَةِ فَقَالَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لاَ تُرِیحَنَّ لِسَانَکَ عَنْ ذِکْرِ اَللَّهِ وَ ذَلِکَ أَنْ تَقُولَ سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ فَهَذِهِ اَلتِّجَارَةُ اَلْمُرْبِحَةُ وَ قَالَ اَللَّهُ تَعَالَی یَرْجُونَ تِجٰارَةً لَنْ تَبُورَ `لِیُوَفِّیَهُمْ أُجُورَهُمْ وَ یَزِیدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ. (1)

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل، با سند خویش از عبد الله بن مسعود روایت کرده که گفت: روزی با پنج تن از اصحاب بر رسول الله صلّی اللّه علیه و آله وارد شدیم و در آن وقت به چنان قحطی شدید گرفتار بودیم که جز آب و برگ درختان چیزی به دستمان نمی رسید، تا آنجا که گفت: یا رسول الله پدر و مادرم فدایت! چه گونه به تجارت آخرت روی آورم؟ فرمود: زبانت را از یاد خدا آسوده مگذار به این ترتیب که همواره بگو: «سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر» که این تجارتی پرسود است و خدای متعال می فرماید: «تجارتی را می جویند که فنا پذیر نباشد تا خداوند پاداش های شان را کامل و از خود بر آن بیفزاید». (سوره فاطر آیه 29- 30)

ص: 64


1- مکارم الأخلاق ج 1 ص 446.

باب سیزدهم: فضل و ثواب ذکر سبحان الله

1/164- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَحْمَدُ بْنُ هَارُونَ اَلْفَامِیُّ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُ عَنِ مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرِ بْنِ بُطَّةَ عَنِ أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه أَنَّهُ قَالَ: قَالَ إِبْلِیسُ خَمْسَةُ أَشْیَاءَ لَیْسَ لِی فِیهِنَّ حِیلَةٌ وَ سَائِرُ النَّاسِ فِی قَبْضَتِی مَنِ اعْتَصَمَ بِاللَّهِ عَنْ نِیَّةٍ صَادِقَةٍ وَ اتَّکَلَ عَلَیْهِ فِی جَمِیعِ أُمُورِهِ وَ مَنْ کَثُرَ تَسْبِیحُهُ فِی لَیْلِهِ وَ نَهَارِهِ وَ مَنْ رَضِیَ لِأَخِیهِ الْمُؤْمِنِ مَا یَرْضَاهُ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ لَمْ یَجْزَعْ عَلَی الْمُصِیبَةِ حَتَّی تُصِیبَهُ وَ مَنْ رَضِیَ بِمَا قَسَمَ اللَّهُ لَهُ وَ لَمْ یَهْتَمَّ لِرِزْقِهِ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از صفوان بن یحیی بصورت مرفوع از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه روایت کرده که فرمود: شیطان گوید با اینکه همه مردم در زیر دست من هستند، پنج کس هستند که در آنها چاره ای ندارم: هر کس از روی راستی و دل پاک به خدا پناه برد و در همه کارهایش به او اعتماد کرد، هر کس در شب و روز خود بسیار تسبیح(سبحان الله) گوید، هر کس هنگامی که مصیبت بیند، بیتابی نکند، هر کس به آنچه خدا بهره اش داده خشنود باشد و غم روزی نخورد.

2/165- قال الشیخ أحمد بن محمد بن خالد البرقي: فِی رِوَایَةِ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ صلوات الله علیه قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: إِذَا قَالَ أَحَدٌ سُبْحَانَ اللَّهِ فَقَدْ أَنِفَ لِلَّهِ وَ حَقٌّ عَلَی اللَّهِ أَنْ یَنْصُرَهُ. (2)

مرحوم شیخ احمد بن محمد بن خالد برقی می گوید: در روایت محمد بن مروان آمده که حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: وقتی کسی «سبحان الله» می گوید، دریای عزت نفس و بزرگی خداوند به تلاطم می افتد و حق است بر خدا که او را یاری کند.

3/166- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ وَ اللُّؤْلُؤِیِّ مَعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ مِنْ غَیْرِ تَعَجُّبٍ خَلَقَ اللَّهُ مِنْهَا طَائِراً لَهُ لِسَانٌ وَ حَاجِبَانِ یُسَبِّحُ اللَّهَ عَنْهُ فِی الْمُسَبِّحِینَ حَتَّی تَقُومَ السَّاعَةُ وَ مِثْلُ ذَلِکَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ. (3)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابو جارود روایت کرده که گفت: حضرت امام محمّد باقر صلوات الله علیه فرمود: هر کس «سبحان اللَّه» بگوید، بی آن که از چیزی تعجّب کرده باشد، خداوند از این ذکر پرنده ای خلق می کند که دارای یک زبان و دو بال است و به جای او خدا را در حلقه تسبیح کنندگان ذات ربوبی تا روز قیامت تسبیح کند. و ذکر «الحمد للَّه و لا اله الّا اللَّه و اللَّه اکبر» نیز همین ثواب را دارد.

ص: 65


1- الخصال ج 1 ص 137.بحارالانوار ج 90 ص 177 ح 4.
2- المحاسن (للبرقی) ص 37.بحارالانوار ج 90 ص 183 ح 19.
3- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 13.بحارالانوار ج 90 ص 182 ح 16.

4/167- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیٌّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اَلنَّوْفَلِیِّ عَنِ اَلسَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ قَالَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه: اَلتَّسْبِیحُ نِصْفُ اَلْمِیزَانِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ یَمْلَأُ الْمِیزَانَ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ یَمْلَأُ مَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از سکونی روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه فرمود: «سبحان اللّٰه» گفتن نیمی از میزان اعمال است (که نیم آن را پر کند) و «الحمد للّٰه» همۀ میزان را پر کند، و «اللّٰه اکبر» میان آسمان زمین را پر کند.

5/168- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، فَقَدْ رُوِیَ لَنَا عَنْ حَبِیبِ بْنِ مُظَاهِرٍ اَلْأَسَدِیِّ بَیَّضَ اَللَّهُ وَجْهَهُ: أَنَّهُ قَالَ لِلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بِنْ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما أَیَّ شَیْءٍ کُنْتُمْ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ آدَمَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ کُنَّا أَشْبَاحَ نُورٍ نَدُورُ حَوْلَ عَرْشِ اَلرَّحْمَنِ فَنُعَلِّمُ اَلْمَلاَئِکَةَ اَلتَّسْبِیحَ وَ اَلتَّهْلِیلَ وَ اَلتَّحْمِیدَ. (2)

مرحوم شیخ صدوق می گوید: از حبیب بن مظاهر اسدی بیّض اللّٰه وجهه روایت شده که او خدمت حضرت حسین بن علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما عرضه داشت:

پیش از آن که خداوند عزّوجلّ حضرت آدم علیه السّلام را بیافریند شما چه بودید و کجا بودید؟ حضرت فرمود: ما شبح های نوری بودیم که اطراف عرش خالق رحمان دور می زدیم و به فرشتگان تسبیح (سبحان اللّٰه) گفتن و تهلیل (لا اله الاّ اللّٰه گفتن) و تحمید (الحمد للّٰه گفتن) را تعلیم می دادیم.

6/169- قال الشیخ ورام بن عیسی: وَ رُوِیَ: أَنَّ سُلَیْمَانَ بْنَ دَاوُدَ مَرَّ فِی مَوْکِبِهِ وَ اَلطَّیْرُ تُظِلُّهُ وَ اَلْجِنُّ وَ اَلْإِنْسُ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ قَالَ فَمَرَّ بِعَابِدٍ مِنْ عُبَّادِ بَنِی إِسْرَائِیلَ فَقَالَ وَ اَللَّهِ یَا اِبْنَ دَاوُدَ لَقَدْ آتَاکَ اَللَّهُ مُلْکاً عَظِیماً قَالَ فَسَمِعَهُ سُلَیْمَانُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَقَالَ لَتَسْبِیحَةٌ فِی صَحِیفَةِ مُؤْمِنٍ خَیْرٌ مِمَّا أُعْطِیَ اِبْنَ دَاوُدَ وَ إِنَّ مَا أُعْطِیَ اِبْنَ دَاوُدَ یَذْهَبُ وَ اَلتَّسْبِیحَةَ تَبْقَی. (3)

مرحوم شیخ ورام بن عیسی می گوید: روایت شده که حضرت سلیمان بن داود علیهما السلام با کوکبۀ خود در راهی می رفت، مرغان بر سر او سایه افکنده، جنّ و انس در دو طرف؛ راست و چپش حرکت می کردند، به عابدی از عبّاد بنی اسرائیل گذر کرد، گفت: به خدا سوگند، ای پسر داود، خداوند به تو سلطنت عظیمی مرحمت کرده است! حضرت سلیمان علیه السلام سخن عابد را شنید، فرمود: یک تسبیح (سبحان الله) گفتن در نامۀ عمل مؤمن، بهتر است از تمام سلطنتی که به پسر داود علیه السلام داده اند، زیرا آنچه به من داده اند از بین می رود، امّا یک تسبیح باقی می ماند.

ص: 66


1- الکافی ج 2 ص 506 ح 3.
2- علل الشرائع ج 1 ص 23.
3- تنبیه الخواطر و نزهة النواظر ج 1 ص 129.

7/170- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَی بْنِ اَلْمُتَوَکِّلِ عن عَلِیُّ بْنُ اَلْحُسَیْنِ اَلسَّعْدَآبَادِیُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَنِ اِبْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اَللَّهِ مِائَةَ مَرَّةٍ کَانَ مِمَّنْ ذَکَرَ اَللّٰهَ کَثِیراً قَالَ نَعَمْ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از یونس بن یعقوب روایت کرده که گفت: به حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه عرض کردم: هر کس صد مرتبه «سبحان اللّٰه» گوید آیا این شخص زیاد ذکر الهی را نموده؟ فرمود: بلی.

8/171- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیٌّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلْمُغِیرَةِ عَنْ هِشَامِ بْنِ اَلْحَکَمِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه: مَا مِنْ کَلِمَةٍ أَخَفَّ عَلَی اَللِّسَانِ مِنْهَا وَ لاَ أَبْلَغَ مِنْ سُبْحَانَ اَللَّهِ - فَمَا تَفْسِیرُ سُبْحَانَ اَللَّهِ قَالَ أَنَفَةٌ لِلَّهِ أَ مَا تَرَی اَلرَّجُلَ إِذَا عَجِبَ مِنَ اَلشَّیْءِ قَالَ سُبْحَانَ اَللَّهِ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از هشام بن حکم روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هیچ کلمه ای بر زبان انسان، سبک تر و رساتر از «سبحان اللّه» نیست.

- گفتم: تفسیر «سبحان اللّه» چیست؟

فرمود: به معنای کمال تنزیه و پاک دانستن خداوند متعال از هر نقص و عیب است، آیا نمی بینی هنگامی که شخصی از چیزی به شگفت می آید، می گوید: «سبحان اللّه»!

9/172- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْوَهَّابِ السِّجْزِیُّ بِنَیْسَابُورَ قَالَ أَخْبَرَنَا أَبُو الْحَسَنِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمْزَةَ الشَّعْرَانِیُّ الْعَمَّارِیُّ مِنْ وُلْدِ عَمَّارِ بْنِ یَاسِرٍ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ عُبَیْدُ اللَّهِ بْنُ یَحْیَی بْنِ عَبْدِ الْبَاقِی الْأَذَنِیُّ بِأَذَنَةَ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ الْحَسَنِ الْمَعَانِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ یَزِیدَ عَنْ یَحْیَی بْنِ عُقْبَةَ بْنِ أَبِی الْعَیْزَارِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حَجَّارٍ عَنْ یَزِیدَ بْنِ الْأَصَمِّ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ فَقَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ مَا تَفْسِیرُ سُبْحَانَ اللَّهِ قَالَ إِنَّ فِی هَذَا الْحَائِطِ رَجُلًا کَانَ إِذَا سُئِلَ أَنْبَأَ وَ إِذَا سَکَتَّ ابْتَدَأَ فَدَخَلَ الرَّجُلُ فَإِذَا هُوَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما فَقَالَ یَا أَبَا الْحَسَنِ مَا تَفْسِیرُ سُبْحَانَ اللَّهِ قَالَ هُوَ تَعْظِیمُ جَلَالِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ تَنْزِیهُهُ عَمَّا قَالَ فِیهِ کُلُّ مُشْرِکٍ فَإِذَا قَالَهَا الْعَبْدُ صَلَّی عَلَیْهِ کُلُّ مَلَکٍ. (3)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از یزید بن اصم روایت کرده که گفت: مردی از عمر بن خطاب پرسید: ای امیر فاسقان! تفسیر «سبحان الله» چیست؟ عمر گفت: پشت این دیوار کسی است که اگر از او سؤال شود پاسخ خواهد داد و اگر سکوت کنی شروع به سخن گفتن خواهد کرد. مرد به آنجا رفت و حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما را یافت و از او پرسید: ای ابا الحسن! تفسیر «سبحان الله» چیست؟ حضرت فرمود: عبارت از تعظیم پروردگار متعال و پاک و منزه دانستن او از هر آنچه که مشرکان درباره او می گویند است. هرگاه بنده ای آن را بر زبان آورد همه ملائکه بر او درود می فرستند.

ص: 67


1- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 12 ح 1.
2- الکافی ج 3 ص 329 ح 5.
3- التوحید (للصدوق) ج 1 ص 311 ح 1.

10/173- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ هِشَامِ بْنِ اَلْحَکَمِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه عَنْ سُبْحَانَ اَللَّهِ فَقَالَ أَنَفَةٌ لِلَّهِ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از هشام بن حکم روایت کرده که گفت: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه راجع به «سبحان اللّٰه» پرسیدم، فرمود: ننگ داشتن خداست (یعنی تنزه و بر کناریش از هر نقص و عیبی).

11/174- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن أَحْمَدُ بْنُ مِهْرَانَ عَنْ عَبْدِ اَلْعَظِیمِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ اَلْحَسَنِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ سُلَیْمَانَ مَوْلَی طِرْبَالٍ عَنْ هِشَامٍ اَلْجَوَالِیقِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه عَنْ قَوْلِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ «سُبْحٰانَ اَللّٰهِ» مَا یُعْنَی بِهِ قَالَ تَنْزِیهُهُ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از هشتم جوالیقی روایت کرده که گفت: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه پرسیدم گفته خدای عزوجل «سبحان اللّٰه» معنیش چیست؟ فرمود: تنزیه اوست.

12/175- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اِبْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ أَبِی أَیُّوبَ اَلْخَزَّازِ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: وَ مَنْ سَبَّحَ اَللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ کَانَ أَفْضَلَ مِنْ سِیَاقِ مِائَةِ بَدَنَةٍ. (3)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از هشام بن سالم و ابو ایوب خزاز هر دو از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کنند که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: و هر کس صد بار «سبحان اللّٰه» بگوید بهتر است از راندن صد شتر (برای قربانی کردن در حج).

توضیح: این حدیث طولانی است بنده فقط محل مورد نظر را از آن نقل کرده ام.

13/176- قال الشیخ أحمد بن فهد الحلي: وَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اَللَّهِ غَرَسَ اَللَّهُ لَهُ شَجَرَةً فِی اَلْجَنَّةِ. (4)

مرحوم شیخ احمد بن فهد حلی گوید: رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله فرمودند: اگر کسی «سبحان اللّٰه» بگوید: خداوند متعال در بهشت درختی برای او می کارد.

14/177- الشیخ أحمد بن محمد بن خالد البرقي، عن إِسْمَاعِیلُ بْنُ جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ سَبَّحَ اللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ کَانَ أَفْضَلَ النَّاسِ ذَلِکَ الْیَوْمَ إِلَّا مَنْ قَالَ مِثْلَ قَوْلِهِ. (5)

ص: 68


1- الکافی ج 1 ص 118 ح 10.
2- الکافی ج 1 ص 118 ح 11.
3- الکافی ج 2 ص 505 ح 1.
4- عدة الداعی ج 1 ص 241.
5- المحاسن (للبرقي) ص 37.بحارالانوار ج 90 ص 183 ح 20.

مرحوم احمد بن محمد بن خالد برقی، با سند مذکور از ابو بصیر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: کسی که صد بار خدا را تسبیح(سبحان الله) بگوید، در آن روز از همه مردم افضل است مگر از کسی که او نیز مثل ذکر او را بگوید.

15/178- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنْ سَعْدٍ عَنِ النَّهْدِیِّ عَنِ ابْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ ثَابِتٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنِ الصَّادِقِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ سَبَّحَ اللَّهَ کُلَّ یَوْمٍ ثَلَاثِینَ مَرَّةً دَفَعَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عَنْهُ سَبْعِینَ نَوْعاً مِنَ الْبَلَاءِ أَدْنَاهَا الْفَقْرُ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از محمد بن حمران روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هر کس خدا را هر روز سی بار تسبیح(سبحان الله) گوید، خدای تبارک و تعالی از او هفتاد نوع بلاء دفع کند که کمترش فقر است.

16/179- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَحْمَدُ بْنُ هَارُونَ اَلْفَامِیُّ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُ عَنِ مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرِ بْنِ بُطَّةَ عَنِ أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه أَنَّهُ قَالَ: قَالَ إِبْلِیسُ خَمْسَةُ أَشْیَاءَ لَیْسَ لِی فِیهِنَّ حِیلَةٌ وَ سَائِرُ النَّاسِ فِی قَبْضَتِی مَنِ اعْتَصَمَ بِاللَّهِ عَنْ نِیَّةٍ صَادِقَةٍ وَ اتَّکَلَ عَلَیْهِ فِی جَمِیعِ أُمُورِهِ وَ مَنْ کَثُرَ تَسْبِیحُهُ فِی لَیْلِهِ وَ نَهَارِهِ وَ مَنْ رَضِیَ لِأَخِیهِ الْمُؤْمِنِ مَا یَرْضَاهُ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ لَمْ یَجْزَعْ عَلَی الْمُصِیبَةِ حَتَّی تُصِیبَهُ وَ مَنْ رَضِیَ بِمَا قَسَمَ اللَّهُ لَهُ وَ لَمْ یَهْتَمَّ لِرِزْقِهِ. (2)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از صفوان بن یحیی بصورت مرفوع از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه روایت کرده که فرمود: شیطان گوید با اینکه همه مردم در زیر دست من هستند، پنج کس هستند که در آنها چاره ای ندارم: هر کس از روی راستی و دل پاک به خدا پناه برد و در همه کارهایش به او اعتماد کرد، هر کس در شب و روز خود بسیار تسبیح(سبحان الله) گوید، هر کس هنگامی که مصیبت بیند، بیتابی نکند، هر کس به آنچه خدا بهره اش داده خشنود باشد و غم روزی نخورد.

17/180- الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل، مِنْ کِتَابِ طِبِّ اَلْأَئِمَّةِ عَنْ سُلَیْمَانَ اَلْجَوْزِیِّ عَنْ شَیْخٍ مَدَائِنِیٍّ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ صلوات الله قَالَ: وَفَدْتُ إِلَی هِشَامِ بْنِ عَبْدِ اَلْمَلِکِ فَأَبْطَأَ عَلَیَّ اَلْإِذْنُ حَتَّی اِغْتَمَمْتُ وَ کَانَ لَهُ حَاجِبٌ کَثِیرُ اَلدُّنْیَا لاَ وَلَدَ لَهُ فَدَنَا أَبُو جَعْفَرٍ صلوات الله علیه فَقَالَ لَهُ هَلْ لَکَ أَنْ تُوصِلَنِی إِلَی هِشَامٍ فَأُعَلِّمَکَ دُعَاءً یُولَدُ لَکَ وَلَدٌ فَقَالَ نَعَمْ وَ أَوْصَلَهُ إِلَی هِشَامٍ فَقَضَی حَوَائِجَهُ فَلَمَّا فَرَغَ قَالَ لَهُ اَلْحَاجِبُ جُعِلْتُ فِدَاکَ اَلدُّعَاءَ اَلَّذِی قُلْتَ لِی عَلِّمْنِی فَقَالَ نَعَمْ تَقُولُ فِی کُلِّ یَوْمٍ إِذَا أَصْبَحْتَ وَ إِذَا أَمْسَیْتَ سُبْحَانَ اَللَّهِ سَبْعِینَ مَرَّةً وَ تَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ تُسَبِّحُهُ تِسْعَ مَرَّاتٍ وَ تَخْتِمُ اَلْعَاشِرَةَ بِالاِسْتِغْفَارِ لِقَوْلِهِ تَعَالَی «اِسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کٰانَ غَفّٰاراً یُرْسِلِ اَلسَّمٰاءَ عَلَیْکُمْ مِدْرٰاراً وَ یُمْدِدْکُمْ بِأَمْوٰالٍ وَ بَنِینَ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ جَنّٰاتٍ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ أَنْهٰاراً» فَقَالَهَا اَلْحَاجِبُ فَرُزِقَ ذُرِّیَّةً کَثِیرَةً وَ کَانَ بَعْدَ ذَلِکَ یَصِلُ أَبَا جَعْفَرٍ وَ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیهما قَالَ سُلَیْمَانُ فَقُلْتُهَا وَ قَدْ تَزَوَّجْتُ اِبْنَةَ عَمِّی وَ قَدْ أَبْطَأَ عَلَیَّ اَلْوَلَدُ مِنْهَا وَ عَلَّمْتُهَا أَهْلِی فَرُزِقْتُ وَلَداً وَ

ص: 69


1- الأمالی (للصدوق) ص 34.بحارالانوار ج 90 ص 178 ح 8 .
2- الخصال ج 1 ص 137.بحارالانوار ج 90 ص 177 ح 4.

زَعَمَتِ اَلْمَرْأَةُ أَنَّهَا حِینَ تَشَاءُ أَنْ تَحْمِلَ حَمَلَتْ إِذَا قَالَتْهَا وَ عَلَّمْتُهَا غَیْرَهَا مِمَّنْ لَمْ یَکُنْ یُولَدُ لَهُ فَوُلِدَلَهُمْ وُلْدٌ کَثِیرٌ. (1)

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل، از کتاب طب الائمه از سلیمان جوزی از شیخ مدائنی از زراره از حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: (روزی) نزد هشام بن عبد الملک رفتم و در دادن اجازۀ ملاقات آن قدر تأخیر کرد که اندوهگین شدم. هشام دربانی داشت که ثروتمند بود، ولی فرزندی نداشت. حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه نزدیک او رفت و فرمود: می توانی مرا به هشام برسانی تا من نیز در عوض به تو دعایی بیاموزم که بچه دار شوی؟ گفت: بلی، و حضرت را نزد هشام برد و کار خود را انجام داد و هنگام بازگشت، دربان گفت: فدایت شوم! آن دعایی را که گفتی به من بیاموز. فرمود: بلی، هرروز هنگام صبح و شب هفتادبار بگو «سبحان اللّه» و ده مرتبه از خداوند عزوجل استغفار کن و نه بار «سبحان اللّه» بگو و آن را به استغفار ختم کن که خداوند متعال می فرماید: «از پروردگار خود طلب آمرزش کنید که او آمرزنده است. تا باران های پربرکت آسمان را پی درپی بر شما فروفرستد و شما را با اموال و فرزندان فراوان کمک کند و باغ های سرسبز و نهرهای جاری در اختیارتان قرار دهد». (سوره نوح آیه 10- 12) آن دربان این ذکر را گفت و فرزندان بسیاری روزی او شد و بعد از آن همواره به دیدار حضرت امام محمد باقر و حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیهما می رفت. سلیمان (راوی حدیث) می گوید: من که با دخترعمویم ازدواج کرده بودم این ذکر را گفتم و به همسرم نیز آموختم و بچه دار شدم و من گمان کردم که زن هرگاه خودش بخواهد که حامله شود و این ذکر را بگوید حامله می شود. پس آن را به زن های دیگری که بچه نداشتند آموختم و بچه های زیادی آوردند.

ص: 70


1- مکارم الأخلاق ج 1 ص 224.

باب چهاردهم: فضل و ثواب ذکر سبحان الله و بحمده، و سبحان الله العظیم و بحمده

1/181- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنْ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ صَلَوات الله عليه أَنَّهُ قَالَ: مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَظِیمِ ثَلَاثِینَ مَرَّةً اسْتَقْبَلَ الْغِنَی وَ اسْتَدْبَرَ الْفَقْرَ وَ قَرَعَ بَابَ الْجَنَّةِ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از حماد بن واقد روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هر کس سی بار «سبحان اللَّه و بحمده، سبحان اللَّه العظیم و بحمده» بگوید، رو به توانگری کرده و پشت به فقر داده و درِ بهشت را کوبیده است.

2/182- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن عَلِیُّ بْنُ أَحْمَدَ الطَّبَرِیُّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ زَکَرِیَّا عَنْ خِرَاشٍ مَوْلَی أَنَسٍ عَنْ أَنَسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَلْفَ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ أَلْفَ أَلْفِ سَیِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ أَلْفَ أَلْفِ دَرَجَةٍ وَ مَنْ زَادَ زَادَهُ اللَّهُ وَ مَنِ اسْتَغْفَرَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ. (2)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از انس بن مالک روایت کرده که گفت: رسول الله صلی اللَّه علیه و آله فرمود: شخصی که یک بار «سبحان اللَّه و بحمده» بگوید، خداوند برایش هزار هزار حسنه می نویسد، و هزار هزار سیئه از نامه عمل او محو نماید و مقام او را هزار هزار درجه بالا می برد، و آن کس که بیشتر بگوید، خداوند پاداش او را افزون کند، شخصی که آمرزش بخواهد، خدا او را بیامرزد.

3/183- الشیخ علي بن عیسی الإربلي، بإسناده عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ صلوات الله علیهما علیهما قَالَ: مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ مِنْ غَیْرِ تَعَجُّبٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِائَةَ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ ثَلَاثَةَ آلَافِ سَیِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ ثَلَاثَةَ آلَافِ دَرَجَةٍ. (3)

مرحوم شیخ علی بن عیسی اربلی، با سند خویش از حضرت امام زین العابدین صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: کسی که بدون خودپسندی بگوید: «سبحان الله العظیم و بحمده» «منزه است خدای با عظمت و من به ستایش او مشغولم» خدا برای او صد هزار حسنه می نویسد و سه هزار سیّئه از او محو می کند و سه هزار درجه برای او بالا می برد.

4/184- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ

ص: 71


1- الأمالی (للصدوق) ص 169.بحارالانوار ج 90 ص 177 ح 5.
2- معانی الأخبار ص 411.بحارالانوار ج 90 ص 178 ح 7.
3- کشف الغمّة ج 2 ص 296.بحارالانوار ج 90 ص 183 ح 24.

سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ سُبْحَانَ اَللَّهِ اَلْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ کَتَبَ اَللَّهُ لَهُ ثَلاَثَةَ آلاَفِ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ ثَلاَثَةَ آلاَفِ سَیِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ ثَلاَثَةَ آلاَفِ دَرَجَةٍ وَ یَخْلُقُ مِنْهَا طَائِراً فِی اَلْجَنَّةِ یُسَبِّحُ وَ کَانَ أَجْرُ تَسْبِیحِهِ لَهُ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از عبد اللّٰه بن سنان روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هر کس «سبحان اللّٰه و بحمده، سبحان اللّٰه العظیم و بحمده» بگوید، خداوند متعال سه هزار حسنه برای او بنویسد، و سه هزار درجه برای او بالا برد، و از این ذکر پرنده ای در بهشت خلق فرماید که تسبیح خدا کند، و ثواب آن تسبیح بگویندۀ ذکر خواهد رسید.

5/185- قال السید أبي القاسم علي بن موسی بن طاوس الحسني، رُوِّیْنَاهُ عَنْ جَدِّی أَبِی جَعْفَرٍ اَلطُّوسِیِّ فِیمَا یَرْوِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ شَیْخِ اَلْقُمِّیِّینَ فِی زَمَانِهِ وَ وَجَدْتُهُ بِخَطِّهِ رِضْوَانُ اَللَّهِ عَلَیْهِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ عَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ رَبِیعِ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلْمُسْلِیِّ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ أَبِی عَیَّاشٍ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ وَ سُبْحَانَ اَللَّهِ اَلْعَظِیمِ مَرَّةً إِذَا أَمْسَی وَ مَرَّةً إِذَا أَصْبَحَ بَعَثَ اَللَّهُ مَلَکاً إِلَی اَلْجَنَّةِ مَعَهُ مِکْسَاحٌ مِنَ اَلْفِضَّةِ وَ یَکْسَحُ لَهُ مِنْ طِینِ اَلْجَنَّةِ وَ هُوَ مِسْکٌ أَذْفَرُ ثُمَّ یَغْرِسُ لَهُ غَرْساً ثُمَّ یُحِیطُ عَلَیْهِ حَائِطاً ثُمَّ یُبَوِّبُ عَلَیْهِ بَاباً ثُمَّ یُغْلِقُهُ ثُمَّ یَکْتُبُ عَلَی اَلْبَابِ هَذَا بُسْتَانُ فُلاَنِ بْنِ فُلاَنٍ. (2)

مرحوم سید بن طاوس حسنی، با سند مذکور از انس بن مالک روایت کرده که گفت: رسول الله صلّی اللّه علیه و آله فرمود: هرکس یک بار صبح و یک بار عصر بگوید: «سبحان اللّه و بحمده و سبحان اللّه العظیم» «منزه است خدا و حمد شایسته اوست و منزه است خدای بزرگ»، خداوند فرشته ای را مأمور می کند که با بیلی از نقره، زمین بهشت را که از مشک خوشبوتر است، بیل زده، برای او باغی غرس می کند و بر گردش دیواری می کشد و دری بر آن نصب می کند، آن گاه در را می بندد و بر آن می نویسد: «این باغ فلان، فرزند فلان است».

6/186- قال السید أبي القاسم علي بن موسی بن طاوس الحسني، وَ رَوَاهُ أَیْضاً اَلرَّبِیعُ بْنُ مُحَمَّدٍ اَلْمُسْلِیُّ فِی کِتَابِ أَصْلِهِ بِإِسْنَادِهِ إِلَی مُحَمَّدِ بْنِ طَلْحَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ سُبْحَانَ اَللَّهِ اَلْعَظِیمِ مِنْ غَیْرِ عَجَبٍ مَحَا اَللَّهُ عَنْهُ أَلْفَ سَیِّئَةٍ وَ أَثْبَتَ لَهُ أَلْفَ حَسَنَةٍ وَ کَتَبَ لَهُ أَلْفَ شَفَاعَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ أَلْفَ دَرَجَةٍ وَ خَلَقَ اَللَّهُ مِنْ تِلْکَ اَلْکَلِمَةِ طَائِراً أَبْیَضَ یَطِیرُ وَ یَقُولُ سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ سُبْحَانَ اَللَّهِ اَلْعَظِیمِ إِلَی یَوْمِ اَلْقِیَامَةِ وَ تُکْتَبُ لِقَائِلِهَا. (3)

مرحوم سید بن طاوس حسنی، با سند مذکور از محمد بن طلحه روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هر کس بدون تعجب بگوید: «سبحان اللّٰه و بحمده، سبحان اللّٰه العظیم». خداوند، هزار گناه او را محو نموده، و هزار کار نیک برای او ثبت کرده، و شفاعت هزار نفر را برای او می نویسد، و هزار درجه ایمانی او را بالا می برد، و از آن کلمه، پرندۀ

ص: 72


1- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 12 ح 1.
2- فلاح السائل ج 1 ص 223.
3- فلاح السائل ج 1 ص 224.

سفیدی می آفریند که پرواز می کند و تا روز قیامت می گوید: «سبحان اللّٰه و بحمده، سبحان اللّٰه العظیم». و ثواب آن برای گویندۀ نوشته می شود.

7/187- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عن سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَی عَنِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ اِبْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ یَزِیدَ عَنْ سَالِمٍ اَلْمَکِّیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ صلوات الله علیه قَالَ: أَتَی اَلنَّبِیَّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ رَجُلٌ یُقَالُ لَهُ شَیْبَةُ اَلْهُذَلِیُّ فَقَالَ لَهُ یَا نَبِیَّ اَللَّهِ إِنِّی شَیْخٌ کَبِیرٌ قَدْ کَبِرَتْ سِنِّی وَ ضَعُفَتْ قُوَّتِی عَمَّا کَانَ تَعَوَّدْتُهُ نَفْسِی مِنْ صَلاَةٍ وَ صِیَامٍ وَ حَجٍّ وَ جِهَادٍ فَعَلِّمْنِی یَا رَسُولَ اَللَّهِ کَلاَماً یَنْفَعُنِی اَللَّهُ بِهِ وَ خَفِّفْ عَلَیَّ یَا رَسُولَ اَللَّهِ فَقَالَ أَعِدْ فَأَعَادَ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ فَقَالَ لَهُ اَلنَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مَا حَوْلَکَ شَجَرَةٌ وَ لاَ مَدَرَةٌ إِلاَّ قَدْ بَکَتْ مِنْ رَحْمَتِکَ فَإِذَا صَلَّیْتَ اَلصُّبْحَ فَقُلْ عَشْرَ مَرَّاتٍ سُبْحَانَ اَللَّهِ اَلْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ اَلْعَلِیِّ اَلْعَظِیمِ فَإِنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُعَافِیکَ بِذَلِکَ مِنَ اَلْعَمَی وَ اَلْجُنُونِ وَ اَلْجُذَامِ وَ اَلْفَقْرِ وَ اَلْهَدْمِ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از سالم مکّی روایت کرده که گفت: حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه فرمود: مردی به نام شیبۀ هذلی خدمت رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله آمد و عرض کرد: یا رسول الله! من پیری هستم سالخورده و توانائیم را از دست داده و وامانده شده ام، و نمی توانم آنچه از نماز و روزه و حج و جهاد که تاکنون به جا می آوردم ادامه دهم، پس ذکری به من بیاموز که خداوند از آن جهت به من ثوابی دهد و بر من آسان باشد، رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله فرمود: آنچه گفتی تکرار کن، پیر مرد سه بار کلام خود را تکرار کرد، رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله فرمود: در اطراف تو شجر و مدری باقی نماند جز اینکه بر حال تو از روی شفقت گریست، آنگاه فرمود: چون نماز صبح به جای آوردی ده بار بگو: «سبحان اللّٰه العظیم و بحمده، و لا حول و لا قوّة إلاّ باللّٰه العلیّ العظیم». خداوند عزّوجلّ تو را از ابتلا به کوری و دیوانگی و جذام و فقر و خرابی خانه معاف دارد.

8/188- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اِبْنِ أَبِی عُمَیْرٍ قَالَ حَدَّثَنِی أَبُو جَعْفَرٍ اَلشَّامِیُّ قَالَ حَدَّثَنِی رَجُلٌ بِالشَّامِ یُقَالُ لَهُ هِلْقَامُ بْنُ أَبِی هِلْقَامٍ قَالَ: أَتَیْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ صلوات الله علیه فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ عَلِّمْنِی دُعَاءً جَامِعاً لِلدُّنْیَا وَ اَلْآخِرَةِ وَ أَوْجِزْ فَقَالَ قُلْ فِی دُبُرِ اَلْفَجْرِ إِلَی أَنْ تَطْلُعَ اَلشَّمْسُ سُبْحَانَ اَللَّهِ اَلْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ مِنْ فَضْلِهِ قَالَ هِلْقَامٌ لَقَدْ کُنْتُ مِنْ أَسْوَإِ أَهْلِ بَیْتِی حَالاً فَمَا عَلِمْتُ حَتَّی أَتَانِی مِیرَاثٌ مِنْ قِبَلِ رَجُلٍ مَا ظَنَنْتُ أَنَّ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ قَرَابَةً وَ إِنِّی اَلْیَوْمَ لَمِنْ أَیْسَرِ أَهْلِ بَیْتِی وَ مَا ذَلِکَ إِلاَّ بِمَا عَلَّمَنِی مَوْلاَیَ اَلْعَبْدُ الصَّالِحُ صلوات الله علیه. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابو جعفر شامی روایت کرده که گفت: مردی در شام که نامش هلقام بن ابو هلقام بود برای من حدیث کرد که خدمت حضرت امام موسی بن جعفر صلوات الله علیهما رفتم، به او عرض کردم: فدایت شوم یک دعای جامعی برای دنیا و آخرت به من بیاموز که کوتاه باشد، فرمود: پس از نماز صبح تا آفتاب زدن بگو: «سبحان اللّٰه العظیم و بحمده، استغفر اللّٰه و أسأله من فضله». هلقام گوید: من از همۀ فامیلم حالم بدتر بود (و در اثر خواندن این دعا) از مردی ندانسته به من

ص: 73


1- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 159 ح 1.
2- الکافی ج 2 ص 550 ح 12.

ارثی رسید که من گمان نداشتم میان من و آن مرد خویشاوندی باشد، و اکنون من از تمام فامیلم زندگانیم بهتر است، و این نیست جز به واسطۀ آن دعایی که آقایم حضرت امام موسی کاظم صلوات الله علیه به من آموخت.

9/189- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن سَهْلُ بْنُ زِیَادٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ اَلْمُبَارَکِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ صَالِحٍ عَنْ رَجُلٍ مِنَ اَلْجَعْفَرِیِّینَ قَالَ: کَانَ بِالْمَدِینَةِ عِنْدَنَا رَجُلٌ یُکَنَّی أَبَا اَلْقَمْقَامِ وَ کَانَ مُحَارَفاً فَأَتَی أَبَا اَلْحَسَنِ صلوات الله علیه فَشَکَا إِلَیْهِ حِرْفَتَهُ وَ أَخْبَرَهُ أَنَّهُ لاَ یَتَوَجَّهُ فِی حَاجَةٍ فَیُقْضَی لَهُ فَقَالَ لَهُ أَبُو اَلْحَسَنِ صلوات الله علیه قُلْ فِی آخِرِ دُعَائِکَ مِنْ صَلاَةِ اَلْفَجْرِ سُبْحَانَ اَللَّهِ اَلْعَظِیمِ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ مِنْ فَضْلِهِ عَشْرَ مَرَّاتٍ قَالَ أَبُو اَلْقَمْقَامِ فَلَزِمْتُ ذَلِکَ فَوَ اَللَّهِ مَا لَبِثْتُ إِلاَّ قَلِیلاً حَتَّی وَرَدَ عَلَیَّ قَوْمٌ مِنَ اَلْبَادِیَةِ فَأَخْبَرُونِی أَنَّ رَجُلاً مِنْ قَوْمِی مَاتَ وَ لَمْ یُعْرَفْ لَهُ وَارِثٌ غَیْرِی فَانْطَلَقْتُ فَقَبَضْتُ مِیرَاثَهُ وَ أَنَا مُسْتَغْنٍ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابراهیم بن صالح از یکی از شیعیان روایت کرده که گفت: در مدینه، در همسایگی ما مردی با کنیۀ «ابو قمقام» زندگی می کرد، او صنعت گر بود، ولی کارش رونق نداشت. روزی نزد حضرت امام موسی کاظم صلوات الله علیه رفت و از شغل و کارش شکایت کرد و عرض کرد: هرکاری را می خواهد انجام دهد نمی تواند و برایش فراهم نمی شود. حضرت امام موسی کاظم صلوات الله علیه به او فرمود: در آخر دعایت در نماز صبح ده مرتبه بگو: «سبحان اللّه العظیم، استغفر اللّه و أسأله من فضله». ابو قمقام گوید: من براین کار مداومت کردم. به خدا سوگند! پس از اندک زمانی، گروهی از صحرانشینان نزد من آمدند و به من خبر دادند که یکی از مردان قبیله ام از دنیا رفته است و کسی جز من وارثی برای او نمی شناسند. از این رو من رفتم و ارث او را گرفتم، و در حال حاضر شخص ثروت مندی هستم.

10/190- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُ عن مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی اَلْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلسَّیَّارِیِّ بِإِسْنَادِهِ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی حَمْزَةَ اَلثُّمَالِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ صلوات الله علیهما قَالَ: قُلْتُ قَوْلُکَ مَجِّدُوا اَللَّهَ فِی خَمْسِ کَلِمَاتٍ مَا هِیَ قَالَ إِذَا قُلْتَ سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ رَفَعْتَ اَللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عَمَّا یَقُولُ اَلْعَادِلُونَ بِهِ فَإِذَا قُلْتَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ فَهِیَ کَلِمَةُ اَلْإِخْلاَصِ اَلَّتِی لاَ یَقُولُهَا عَبْدٌ إِلاَّ أَعْتَقَهُ اَللَّهُ مِنَ اَلنَّارِ إِلاَّ اَلْمُسْتَکْبِرِینَ وَ اَلْجَبَّارِینَ وَ مَنْ قَالَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ فَوَّضَ اَلْأَمْرَ إِلَی اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ فَلَیْسَ بِمُسْتَکْبِرٍ وَ لاَ جَبَّارٍ إِنَّ اَلْمُسْتَکْبِرَ اَلَّذِی یُصِرُّ عَلَی اَلذَّنْبِ اَلَّذِی قَدْ غَلَبَهُ هَوَاهُ فِیهِ وَ آثَرَ دُنْیَاهُ عَلَی آخِرَتِهِ وَ مَنْ قَالَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ فَقَدْ أَدَّی شُکْرَ کُلِّ نِعْمَةٍ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ. (2)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابو حمزه ثمالی روایت کرده که گفت: به حضرت امام زین العابدین صلوات الله علیه عرض کردم: اینکه فرمودید: خدا را با پنج جمله ستایش کنید، آن پنج جمله کدام است؟ فرمود: هنگامی که گفتی: «سبحان اللَّه و بحمده» خداوند را از آنچه منحرفان می گویند بالا بردی، و چون گفتی: «لا اله الّا اللَّه وحده لا شریک له» این کلمه اخلاص است که هیچ بنده ای آن را نمی گوید مگر اینکه خداوند او را از آتش آزاد می کند جز گردنکشان و جباران، و کسی که بگوید: «لا

ص: 74


1- الکافی ج 5 ص 315 ح 46.
2- الخصال ج 1 ص 299 ح 72.

حول و لا قوّة الا بالله» کار را به خدا واگذار کرده است، و کسی که بگوید: «استغفر اللَّه و اتوب الیه» او گردنکش و جبار نیست، چون گردنکش اصرار بر گناه می کند، همان گناهی که هوای نفسش در آن به او غلبه کرده و دنیایش را بر آخرتش ترجیح داده است، و کسی که بگوید:

«الحمد لله» شکر هر نعمتی را که خدا داده به جای آورده است.

11/191- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْمَرْوَزِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْجُرْجَانِیِّ عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْمَدَنِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ سُفْیَانَ الثَّوْرِیِّ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیهم قَالَ: إِنَّ اللَّهَ حَبَسَ نُورَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله فِی حِجَابِ الْقُدْرَةِ اثْنَیْ عَشَرَ أَلْفَ سَنَةٍ وَ هُوَ یَقُولُ: سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی وَ فِی حِجَابِ الْعَظَمَةِ أَحَدَ عَشَرَ أَلْفَ سَنَةٍ وَ هُوَ یَقُولُ- سُبْحَانَ عَالِمِ السِّرِّ وَ فِی حِجَابِ الْمِنَّةِ عَشْرَةَ آلَافِ سَنَةٍ وَ هُوَ یَقُولُ- سُبْحَانَ مَنْ هُوَ قَائِمٌ لَا یَلْهُو وَ فِی حِجَابِ الرَّحْمَةِ تِسْعَةَ آلَافِ سَنَةٍ وَ هُوَ یَقُولُ- سُبْحَانَ الرَّفِیعِ الْأَعْلَی وَ فِی حِجَابِ السَّعَادَةِ ثَمَانِیَةَ آلَافِ سَنَةٍ وَ هُوَ یَقُولُ- سُبْحَانَ مَنْ هُوَ دَائِمٌ لَا یَسْهُو وَ فِی حِجَابِ الْکَرَامَةِ سَبْعَةَ آلَافِ سَنَةٍ وَ هُوَ یَقُولُ- سُبْحَانَ مَنْ هُوَ غَنِیٌّ لَا یَفْتَقِرُ وَ فِی حِجَابِ الْمَنْزِلَةِ سِتَّةَ آلَافِ سَنَةٍ وَ هُوَ یَقُولُ- سُبْحَانَ الْعَلِیمِ الْکَرِیمِ وَ فِی حِجَابِ الْهِدَایَةِ خَمْسَةَ آلَافِ سَنَةٍ وَ هُوَ یَقُولُ- سُبْحَانَ ذِی الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ فِی حِجَابِ النُّبُوَّةِ أَرْبَعَةَ آلَافِ سَنَةٍ وَ هُوَ یَقُولُ سُبْحَانَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ وَ فِی حِجَابِ الرَّفْعَةِ ثَلَاثَةَ آلَافِ سَنَةٍ وَ هُوَ یَقُولُ- سُبْحَانَ ذِی الْمُلْکِ وَ الْمَلَکُوتِ وَ فِی حِجَابِ الْهَیْبَةِ أَلْفَیْ سَنَةٍ وَ هُوَ یَقُولُ- سُبْحَانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ وَ فِی حِجَابِ الشَّفَاعَةِ أَلْفَ سَنَةٍ وَ هُوَ یَقُولُ- سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ ثُمَّ أَظْهَرَ اسْمَهُ عَلَی اللَّوْحِ فَکَانَ عَلَی اللَّوْحِ مُنَوَّراً أَرْبَعَةَ آلَافِ سَنَةٍ ثُمَّ أَظْهَرَهُ عَلَی الْعَرْشِ فَکَانَ عَلَی سَاقِ الْعَرْشِ مُثْبَتاً سَبْعَةَ آلَافِ سَنَةٍ إِلَی أَنْ وَضَعَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی صُلْبِ آدَمَ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از سفیان ثوری از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه از پدران بزرگوارش از حضرت حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: همانا نور حضرت محمّد صلی اللَّه علیه و آله را دوازده هزار سال در حجاب قدرت نگاه داشت و او همواره می فرمود: «سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی» و یازده هزار سال در حجاب عظمت نگه داشت که می فرمود: «سُبْحَانَ عَالِمِ السِّرِّ» و ده هزار سال او را در حجاب منّت نگهداشت که می فرمود: «سُبْحَانَ مَنْ هُوَ قَائِمٌ لَا یَلْهُو» و نه هزار سال نیز در حجاب رحمت، که می فرمود: «سُبْحَانَ الرَّفِیعِ الْأَعْلَی» و هشت هزار سال هم در حجاب سعادت، که می فرمود: «سُبْحَانَ مَنْ هُوَ دَائِمٌ لَا یَسْهُو» و هفت هزار سال در حجاب کرامت نگهداشت که می فرمود: «سُبْحَانَ مَنْ هُوَ غَنِیٌّ لَا یَفْتَقِرُ» و شش هزار سال نیز در حجاب منزلت، که می فرمود: «سُبْحَانَ الْعَلِیمِ الْکَرِیمِ» و پنج هزار سال هم در حجاب هدایت، که می فرمود: «سُبْحَانَ ذِی الْعَرْشِ الْعَظِیمِ» و چهار هزار سال در حجاب نبوّت نگه داشت که که می فرمود: «سُبْحَانَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ» و سه هزار سال در حجاب رفعت، که می فرمود: «سُبْحَانَ ذِی الْمُلْکِ وَ الْمَلَکُوتِ» و دو هزار سال در حجاب هیبت نگاه داشت که می فرمود: «سُبْحَانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ» و هزار سال هم در حجاب شفاعت، که می فرمود: «سُبْحَانَ رَبِّیَ

ص: 75


1- معانی الأخبار ص 306.بحارالانوار ج 90 ص 178 ح 10.

الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ» سپس خداوند نام خود را که نور درخشانی بود بر لوح هویدا ساخت و تا چهار هزار سال آنجا بود، و بعد از آن بر تارک عرش آشکار ساخت و هفت هزار سال نیز آنجا بود، تا آن را در پشت حضرت آدم علیه السلام نهاد.

ص: 76

باب پانزدهم: فضل و ثواب ذکر ما شاء الله و لا حول و لا قوة الا بالله

1/192- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ إِذَا دَعَا الرَّجُلُ فَقَالَ بَعْدَ مَا دَعَا مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اسْتَبْسَلَ عَبْدِی وَ اسْتَسْلَمَ لِأَمْرِی اقْضُوا حَاجَتَهُ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از هشام بن سالم روایت کرده که گفت: حضرت صادق صلوات الله علیه فرمود: هرگاه مردى دعا کند و پس از دعا بگوید: «ماشاءاللّه لا حول و لا قوة الا باللّه» خداى عزوجل فرماید: بنده مؤمن دل به من نهاد و تسلیم امر من گردید حاجتش را بر آورید.

2/193- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ مَنْ قَالَ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ سَبْعِینَ مَرَّةً صَرَفَ عَنْهُ سَبْعِینَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ أَيْسَرُ ذَلِكَ الْخَنْقُ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ وَ مَا الْخَنْقُ قَالَ لَا يَعْتَلُّ بِالْجُنُونِ فَيُخْنَقَ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از جمیل روایت کرده که گفت: از حضرت صادق صلوات الله علیه شنیدم که می فرمود: هر کس هفتاد بار بگوید: «ماشاءاللّه و لا حول و لا قوة الا باللّه» هفتاد نوع از نوع هاى بلا از او دور گردد که آسان ترین آنها خناق (و خفه شدن) است، عرض کردم: فدایت شوم خناق چیست؟ فرمود: به دیوانگى دچار نشود (یا کشته نشود) که خفه گردد.

3/194- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عَنْ سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ اَلْخَطَّابِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عِمْرَانَ اَلزَّعْفَرَانِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَا مِنْ رَجُلٍ دَعَا فَخَتَمَ بِقَوْلِ مَا شَاءَ اَللَّهُ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ إِلاَّ أُجِیبَتْ حَاجَتُهُ. (3)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از عمران زعفرانی روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هیچ کس دعا نمیکند که دعای خود را ختم کند به «ما شاء اللّٰه لا حول و لا قوّة الاّ باللّٰه». مگر آنکه حاجت او برآورده خواهد شد.

4/195- قال الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل: رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه أَنَّهُ قَالَ اَلْعَیْنُ حَقٌّ وَ لَیْسَ تَأْمَنُهَا مِنْکَ عَلَی نَفْسِکَ وَ لاَ مِنْکَ عَلَی غَیْرِکَ فَإِذَا خِفْتَ شَیْئاً مِنْ ذَلِکَ فَقُلْ مٰا شٰاءَ اَللّٰهُ لاٰ قُوَّةَ إِلاّٰ بِاللّٰهِ اَلْعَلِیِّ اَلْعَظِیمِ ثَلاَثاً. (4)

ص: 77


1- الکافی ج 2 ص 520 ح 1.
2- الکافی ج 2 ص 520 ح 2.
3- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 9 ح 1.
4- مکارم الأخلاق ج 1 ص 386.

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل می گوید: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت شده که آن حضرت فرمودند: چشم زخم واقعیّت دارد، از چشم دیگری بر خود ایمن مباش و هم از چشم خود بر دیگری و اگر از چشم زخم ترسیدی سه بار بگو: «ما شاء الله لا حول و لا قوّة الا بالله العلیّ العظیم».

5/196- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه یَقُولُ: مَنْ قَالَ مَا شَاءَ اللَّهُ کَانَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ مِائَةَ مَرَّةٍ حِینَ یُصَلِّی الْفَجْرَ لَمْ یَرَ یَوْمَهُ ذَلِکَ شَیْئاً یَکْرَهُهُ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از حماد بن عثمان روایت کرده که گفت: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه شنیدم که می فرمود: هرکس هنگام خواندن نماز صبح، صد مرتبه بگوید: «ما شاء الله کان، لا حول و لا قوة إلا بالله العلی العظیم». در آن روزش چیز ناپسندی نمی بیند.

6/197- الشیخ أحمد بن محمد بن خالد البرقي، عن یَحْیَی بْنُ أَبِی بَکْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه: إِذَا قَالَ الْعَبْدُ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ قَالَ اللَّهُ مَلَائِکَتِی اسْتَسْلَمَ عَبْدِی أَعِینُوهُ أَدْرِکُوهُ اقْضُوا حَاجَتَهُ. (2)

مرحوم شیخ احمد بن محمد بن خالد برقی، از یحیی بن ابوبکر از یکی از راویان روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: وقتی بنده ای بگوید: «ما شاء الله لا حول و لا قوة الا بالله»، خداوند می فرماید: ای ملائکه من! بنده من فرمانبر شد؛ او را یاری کنید و دریابید و حاجت روایش کنید.

7/198- الشیخ إبراهیم بن علي الکفعمي، فِی کِتَابِ ثَوَابِ الْأَعْمَالِ لِلشَّیْخِ جَعْفَرِ بْنِ سُلَیْمَانَ قَالَ: قِیلَ لِأَبِی الْحَسَنِ صلوات الله علیه إِنَّ بَعْضَ بَنِی عَمِّی وَ أَهْلِ بَیْتِی یَبْغُونَ عَلَیَّ فَقَالَ قُلْ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ أَشْهَدُ وَ أَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ مِائَةَ مَرَّةٍ بَعْدَ طُلُوعِ الصُّبْحِ فَفَعَلَ فَذَهَبَ بَغْیُهُمْ عَنْهُ. (3)

مرحوم شیخ ابراهیم بن علی کفعمی، از کتاب ثواب الاعمال مرحوم شیخ جعفر بن سلیمان روایت کرده که گفته است:

به حضرت ابوالحسن صلوات الله علیه گفته شد: برخی از عمو زاده هایم بر من ستم می کنند. فرمود: صد مرتبه بعد از طلوع فجر بگو: «ما شاء الله لا حول و لا قوة الا بالله أشهد و أعلم أن الله علی کل شیء قدیر». آن شخص همین کار را کرد و تجاوز آنها از وی دفع شد.

8/199- الشیخ علي بن الحسن الطبرسي، بإسناده عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: وَ بَعَثَ اللَّهُ نَبِیّاً آخَرَ إِلَی قَوْمٍ وَ أَمَرَهُ أَنْ یُقَاتِلَهُمْ فَشَکَا إِلَی اللَّهِ الضَّعْفَ فَأَوْحَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنَّ النَّصْرَ یَأْتِیکَ بَعْدَ خَمْسَ عَشْرَةَ سَنَةً فَقَالَ لِأَصْحَابِهِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَنِی بِقِتَالِ بَنِی فُلَانٍ فَشَکَوْتُ إِلَیْهِ الضَّعْفَ فَقَالُوا لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا

ص: 78


1- الکافی ج 2 ص 530 ح 24.
2- المحاسن (للبرقي) ص 42.
3- مصباح الکفعمی ص 66.بحارالانوار ج 84 ص 357 ح 27.

بِاللَّهِ فَقَالَ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَوْحَی إِلَیَّ أَنَّ النَّصْرَ یَأْتِینِی بَعْدَ خَمْسَ عَشْرَةَ سَنَةً فَقَالُوا ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ قَالَ فَأَتَاهُمُ اللَّهُ بِالنَّصْرِ فِی سَنَتِهِمْ تِلْکَ لِتَفْوِیضِهِمْ إِلَی اللَّهِ وَ قَوْلِهِمْ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ. (1)

مرحوم شیخ علی بن حسن طبرسی، با سند خویش از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: خداوند پیغمبر دیگری را به سوی قومی مبعوث کرد و دستور جنگ داد. آن پیامبر اظهار ضعف و ناتوانی کرد. خداوند فرمود که نصرت و پیروزی پس از پانزده سال خواهد رسید. آن پیغمبر مطلب و چگونگی نصرت را با اصحابش در میان گذاشت. آنان گفتند: «لا حول و لا قوة الا باللَّه»، ما آماده ایم! پیغمبر به آنان گفت: خداوند وعده نصرت و پیروزی را پس از پانزده سال داده است. گفتند: «ما شاء اللَّه لا قوه الا باللَّه»، مانعی ندارد، آنچه که خدا بخواهد می شود. پس نصرت و ظفر در همان سال نصیب آنان شد، چون کار را به خدا واگذار کرده و جمله «ما شاء اللَّه لا قوه الا باللَّه» را که حاکی از تسلیم بود گفتند.

9/200- الشیخ أحمد بن محمد بن خالد البرقي، عن بكر بن صالح الرازي عَن سليمان بن جعفرِ اَلْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی اَلْحَسَنِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ خَرَجَ وَحْدَهُ فِی سَفَرٍ فَلْیَقُلْ مَا شَاءَ اَللَّهُ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ اَللَّهُمَّ آنِسْ وَحْشَتِی وَ أَعِنِّی عَلَی وَحْدَتِی وَ أَدِّ غَیْبَتِی. (2)

مرحوم شیخ احمد بن محمد بن خالد برقی، از بکر بن صالح رازی از سلیمان بن جعفر جعفری روایت کرده که گفت: حضرت امام موسی کاظم صلوات الله علیه فرمود: هر کس تنها مسافرت کند، باید بگوید: «ما شاء اللّٰه، لا حول و لا قوّة إلاّ باللّٰه. اللّهمّ آنس وحشتی و أعنّی علی وحدتی و أدّ غیبتی».

10/201- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ اِبْنِ فَضَّالٍ عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ اَلْجَهْمِ عَنْ أَبِی اَلْحَسَنِ صلوات الله علیه قَالَ: إِذَا خَرَجْتَ مِنْ مَنْزِلِکَ فِی سَفَرٍ أَوْ حَضَرٍ فَقُلْ بِسْمِ اَللَّهِ آمَنْتُ بِاللَّهِ تَوَکَّلْتُ عَلَی اَللّٰهِ مٰا شٰاءَ اَللّٰهُ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ فَتَلَقَّاهُ اَلشَّیَاطِینُ فَتَنْصَرِفُ وَ تَضْرِبُ اَلْمَلاَئِکَةُ وُجُوهَهَا وَ تَقُولُ مَا سَبِیلُکُمْ عَلَیْهِ وَ قَدْ سَمَّی اَللَّهَ وَ آمَنَ بِهِ وَ تَوَکَّلَ عَلَیْهِ وَ قَالَ مٰا شٰاءَ اَللّٰهُ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ. (3)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از حسن بن جهم روایت کرده که گفت: حضرت امام رضا صلوات الله علیه فرمود: چون (خواستی) از منزلت بیرون روی در سفر باشد یا در حضر بگو: «بسم اللّٰه آمنت باللّٰه تَوَکَّلْتُ عَلَی اَللّٰهِ، ما شاء اللّٰه لا حول و لا قوة الا باللّٰه». پس شیاطین به او برخورند و باز گردند و فرشتگان بر روی آنها بزنند و بگویند: چه راهی شما به او دارید در صورتی که او نام خدا را برده و به او ایمان آورده و بر او توکل کرده و گفته است: «ما شاء اللّٰه لا حول و لا قوة الا باللّٰه».

11/202- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیٌّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنِ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا صلوات الله علیه قَالَ: نَقْشُ خَاتَمِی ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ. (4)

ص: 79


1- مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار ص 20. بحارالانوار ج 68 ص 158.
2- المحاسن (للبرقي) ج 2 ص 389 ح 53.
3- الکافی ج 2 ص 543 ح 12.
4- الکافی ج 6 ص 473 ح 5.

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از یونس بن عبدالرحمن روایت کرده که گفت: حضرت امام رضا صلوات الله علیه فرمود: نقش انگشتر من «ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ».

ص: 80

باب شانزدهم: فضل و ثواب ذکر یا الله، یا رب، یا ارحم الراحمین، یا سیداه

1/203- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصذوق، عن أَحْمَدُ بْنُ اَلْحَسَنِ اَلْقَطَّانُ عن أَحْمَدُ بْنُ یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا اَلْقَطَّانُ عن بَکْرُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ عن تَمِیمُ بْنُ بُهْلُولٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی اَلْحَسَنِ اَلْعَبْدِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ اَلصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی تِسْعَةً وَ تِسْعِینَ اِسْماً مِائَةً إِلاَّ وَاحِداً مَنْ أَحْصَاهَا دَخَلَ اَلْجَنَّةَ - الخبر. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از سلیمان بن مهران از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه از پدران بزرگوارش از حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند تبارک و تعالی نود و نه اسم دارد که هرکس خداوند را به آن اسامی بخواند، خداوند دعای او را مستجاب می گرداند و کسی که آنها را بشمارد داخل بهشت می گردد.

2/204- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَيُّوبَ بْنِ الْحُرِّ أَخِی أُدَيْمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله عليه قَالَ مَنْ قَالَ يَا اللَّهُ يَا اللَّهُ عَشْرَ مَرَّاتٍ قِیلَ لَهُ لَبَّيْكَ مَا حَاجَتُكَ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ایوب بن حر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه فرمود: هر کس ده بار بگوید: «یا اللّه، یا اللّه» به او گفته شود: بلی، حاجتت چیست؟.

3/205- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی اَلْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ یَرْفَعُهُ إِلَی أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَرَأَ مِائَةَ آیَةٍ مِنَ اَلْقُرْآنِ مِنْ أَیِّ اَلْقُرْآنِ شَاءَ ثُمَّ قَالَ یَا اَللَّهُ سَبْعَ مَرَّاتٍ فَلَوْ دَعَا عَلَی اَلصَّخْرَةِ لَقَلَعَهَا إِنْ شَاءَ اَللَّهُ. (3)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از علیّ بن اسباط بصورت مرفوع از حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: هر کس صد آیه از قرآن تلاوت کند از هر کجا که خواهد، سپس هفت بار بگوید: «یا اللّٰه» اگر برای کندن قطعه سنگ بزرگی باشد همانا آن را به یاری و خواست خدا از جای برکند.

4/206- قال الشیخ أحمد بن فهد الحلي: رُوِیَ عَنِ اَلصَّادِقِ صلوات الله علیه فِیمَنْ قَالَ یَا اَللَّهُ یَا اَللَّهُ عَشْرَ مَرَّاتٍ قِیلَ لَهُ لَبَّیْکَ عَبْدِی سَلْ حَاجَتَکَ تُعْطَ. (4)

ص: 81


1- التوحید (للصدوق) ج 1 ص 194.بحارالانوار ج 4 ص 186 ح 1.
2- الکافی ج 2 ص 519 ح 1.
3- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 103 ح 1.
4- عدة الداعی ج 1 ص 61.

مرحوم شیخ احمد بن فهد حلی می گوید: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت شده که فرمودند: کسی که ده بار بگوید «یا اللّٰه، یا اللّٰه» به او ندا می رسد: لبیک ای بندۀ من حاجتت را بخواه تا به تو داده شود.

5/207- الشیخ محمد بن عبد الله بن جعفر الحمیري، عن هَارُونُ عَنِ ابْنِ صَدَقَةَ عَنِ الصَّادِقِ صلوات الله علیه قَالَ: اشْتَکَی بَعْضُ وُلْدِ أَبِی صلوات الله علیه فَمَرَّ بِهِ فَقَالَ لَهُ قُلْ عَشْرَ مَرَّاتٍ- یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ فَإِنَّهُ لَمْ یَقُلْهَا أَحَدٌ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ قَطُّ إِلَّا قَالَ لَهُ الرَّبُّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَبَّیْکَ عَبْدِی سَلْ حَاجَتَکَ. (1)

مرحوم شیخ محمد بن عبد الله بن جعفر حمیری، از هارون از ابن صدقه روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: یکی از فرزندان پدرم صلوات الله علیه شکایتی داشت و از کنار پدرم صلوات الله علیه گذشت؛ پدرم به او فرمود: ده مرتبه بگو: «یا الله یا الله یا الله» زیرا این کلمات را احدی از مؤمنان نگفته مگر این که پروردگار تبارک و تعالی به او فرموده: بلی بنده من! حاجت خود را طلب کن.

6/208- قال الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل: وَ قَالَ اَلصَّادِقُ صلوات الله علیه مَنْ قَرَأَ مِائَةَ آیَةٍ مِنْ أَیِّ آیِ اَلْقُرْآنِ شَاءَ ثُمَّ قَالَ سَبْعَ مَرَّاتٍ یَا اَللَّهُ فَلَوْ دَعَا عَلَی اَلصُّخُورِ فَلَقَهَا. (2)

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل می گوید: و حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمودند: هر کس صد آیه از قرآن بخواند و بعد هفت بار «یا الله» بگوید اگر بر سنگ بخواند آن را بشکافد.

7/209- قال الشیخ إبراهیم بن علي الکفعمي: وَ فِی کِتَابِ الْمَشِیخَةِ تَأْلِیفِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ صلوات الله علیه: أَنَّهُ لَمْ یَقُلْ مُؤْمِنٌ یَا اللَّهُ عَشْرَ مَرَّاتٍ مُتَتَابِعَاتٍ إِلَّا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی لَبَّیْکَ عَبْدِی سَلْ حَاجَتَکَ. (3)

مرحوم شیخ ابراهیم بن علی کفعمی گوید: در کتاب المشیخة تألیف حسن بن محبوب از حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه روایت کرده که فرمودند: هر کس ده بار پی در پی بگوید: «یا الله» خداوند می فرماید: ای بنده من! تو را اجابت کردم حاجتت را بخواه.

8/210- الشیخ أحمد بن محمد بن خالد البرقي، عن أَبِیه عَنْ حَمَّادٍ وَ صَفْوَانَ وَ ابْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: إِذَا قَالَ الْعَبْدُ یَا اللَّهُ یَا رَبِّی حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ قَالَ لَهُ الرَّبُّ سَلْ مَا حَاجَتُکَ. (4)

مرحوم شیخ احمد بن محمد بن خالد برقی، با سند مذکور از ابو بصیر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: وقتی بنده بگوید: «یا الله، یا ربّی» تا نفس او قطع شود، خداوند به او می فرماید: حاجتت چیست؟ از من مسألت کن!

ص: 82


1- قرب الإسناد ص 1- 2.بحارالانوار ج 90 ص 232 ح 1.
2- مکارم الأخلاق ج 1 ص 363.
3- بحارالانوار ج 92 ص 164 ح 18.
4- المحاسن (للبرقي) ص 35.

9/211- الشیخ أحمد بن محمد بن خالد البرقي، بإسناده عن أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَوْلُ اللَّهِ فِی کِتَابِهِ «وَ حَناناً مِنْ لَدُنَّا» قَالَ إِنَّهُ کَانَ یَحْیَی إِذَا دَعَا قَالَ فِی دُعَائِهِ یَا رَبِّ یَا اللَّهُ نَادَاهُ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ لَبَّیْکَ یَا عَبْدِی سَلْ حَاجَتَکَ. (1)

مرحوم شیخ احمد بن محمد بن خالد برقی، با سند خویش از ابوبصیر روایت کرده که گفت: به حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه عرض کردم: آیه قرآن «و حناناً من لدنّا». (سوره مریم آیه 13) یعنی چه؟ فرمود: وقتی حضرت یحیی علیه السلام دعا می کرد در دعای خود می گفت: «یا ربّ، یا الله» و خدا از آسمان او را مورد ندا قرار می داد که بلی، ای بنده من! حاجت خود را بخواه.

10/212- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُعَاوِیَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ یَا رَبِّ یَا اَللَّهُ یَا رَبِّ یَا اَللَّهُ حَتَّی یَنْقَطِعَ نَفَسُهُ قِیلَ لَهُ لَبَّیْکَ مَا حَاجَتُکَ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابو بصیر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هر کس بگوید: «یا رب یا اللّٰه، یا رب یا اللّٰه». تا نفسش ببرد، به او گفته شود: بلی، حاجتت چیست؟.

11/213- قال الشیخ إبراهیم بن علي الکفعمي: وَ فِی کِتَابِ الصَّلَاةِ لِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الصَّادِقِ صلوات الله علیه: مَنْ قَالَ عَشْرَ مَرَّاتٍ یَا رَبِّ یَا رَبِّ قِیلَ لَهُ لَبَّیْکَ سَلْ حَاجَتَکَ. (3)

مرحوم شیخ ابراهیم بن علی کفعمی گوید: در کتاب الصلاة تألیف محمد بن علی بن محبوب از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که فرمودند: هر کس ده بار بگوید: «یا ربّ، یا ربّ» به او گفته می شود: اجابت کردم، حاجتت را بخواه.

12/214- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ وَ عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَيْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ قَالَ مَرِضَ إِسْمَاعِیلُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قُلْ يَا رَبِّ يَا رَبِّ عَشْرَ مَرَّاتٍ فَإِنَّ مَنْ قَالَ ذَلِكَ نُودِيَ لَبَّيْكَ مَا حَاجَتُكَ. (4)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از محمد بن حمران روایت کرده که گفت: اسماعیل فرزند حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه بیمار شد پس حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه به او فرمود: بگو: «یارب، یارب» زیرا هر کس آن را بگوید به او ندا شود: بلی، حاجتت چیست؟.

ص: 83


1- المحاسن (للبرقي) ص 35.
2- الکافی ج 2 ص 520 ح 3.
3- بحارالانوار ج 92 ص 164 ح 18.
4- الکافی ج 2 ص 519 ح 2.

13/215- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ اَلْمُکَارِی عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ صلوات الله علیه قَالَ: قُلْتُ مَا عَنَی اَللَّهُ تَعَالَی بِقَوْلِهِ فِی یَحْیَی «وَ حَنٰاناً مِنْ لَدُنّٰا وَ زَکٰاةً» قَالَ فَمَا بَلَغَ مِنْ تَحَنُّنِ اَللَّهِ عَلَیْهِ قَالَ إِذَا قَالَ یَا رَبِّ قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَبَّیْکَ یَا یَحْیَی. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابو حمزه روایت کرده که گفت: خدمت حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه عرض کردم: خداوند دربارۀ حضرت یحیی فرموده است: «وَ حَنٰاناً مِنْ لَدُنّٰا وَ زَکٰاةً» (سوره مریم آیه 13) این فرمایش خداوند تا چه حد دربارۀ حضرت یحیی ظهور یافت؟ حضرت فرمود: تا آنجا بود که وقتی حضرت یحیی می گفت: «یا رب» خداوند در پاسخش می فرمود:

لبیک ای یحیی.

14/216- الشیخ أحمد بن محمد بن خالد البرقي، عن مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ یَسَارٍ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: إِنَّ الرَّجُلَ مِنْکُمْ لَیَقِفُ عِنْدَ ذِکْرِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ ثُمَّ یَقُولُ- أَیْ رَبِّ أَیْ رَبِّ أَیْ رَبِّ ثَلَاثاً فَإِذَا قَالَهَا نُودِیَ مِنْ فَوْقِ رَأْسِهِ سَلْ مَا حَاجَتُکَ. (2)

مرحوم شیخ احمد بن محمد بن خالد برقی، با سند مذکور از ابو بصیر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: یکی از شما هنگام یاد بهشت و جهنم می ایستد و سپس سه بار می گوید: «یا رب، یا رب، یا رب» وقتی این جمله را گفت، از بالای سرش مورد ندا قرار می گیرد: آنچه حاجت توست را بخواه!

15/217- قال الشیخ محمد بن علي بن أحمد الفارسي: وَ قَالَ الإمام الصادق صلوات الله علیه: إِذَا قَالَ اَلْعَبْدُ وَ هُوَ سَاجِدٌ یَا اَللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا سَیِّدَاهْ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ أَجَابَهُ اَللَّهُ تَعَالَی لَبَّیْکَ عَبْدِی سَلْ حَاجَتَکَ. (3)

مرحوم شیخ محمد بن علی بن احمد فارسی گوید: و حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمودند: هر گاه بنده ای در حال سجده سه بار بگوید «یا الله، یا رباه، یا سیداه» خدایش پاسخ می دهد و می فرماید بندۀ من حاجت خود را بخواه.

16/218- قال الشیخ إبراهیم بن علي الکفعمي: وَ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی: أَنَّهُ لَمْ یَقُلْ أَحَدٌ یَا رَبَّاهْ یَا رَبَّاهْ عَشْراً إِلَّا قِیلَ لَهُ لَبَّیْکَ سَلْ حَاجَتَکَ وَ مِثْلَ ذَلِکَ یَا سَیِّدَاهْ یَا سَیِّدَاهْ. (4)

مرحوم شیخ ابراهیم بن علی کفعمی گوید: در کتاب عدة الداعی روایت شده که فرمودند: هر کس دو بار بگوید: «یا ربّاه، یا ربّاه» به او گفته می شود اجابت کردم حاجتت را بخواه و همین طور است ذکر «یا سیداه، یا سیداه».

ص: 84


1- الکافی ج 2 ص 534 ح 38.
2- المحاسن (للبرقي) ص 35 ح 31.بحارالانوار ج 90 ص233 ح 4.
3- روضة الواعظین ج 2 ص 328.
4- بحارالانوار ج 92 ص 165

باب هفدهم: فضل و ثواب ذکر الله اکبر

1/219- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ اِبْنِ مَحْبُوبٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: قَالَ رَجُلٌ عِنْدَهُ اَللَّهُ أَکْبَرُ فَقَالَ اَللَّهُ أَکْبَرُ مِنْ أَیِّ شَیْءٍ فَقَالَ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه حَدَّدْتَهُ فَقَالَ اَلرَّجُلُ کَیْفَ أَقُولُ قَالَ قُلْ اَللَّهُ أَکْبَرُ مِنْ أَنْ یُوصَفَ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابن محبوب از یکی از راویان روایت کرده که گفت: مردی خدمت حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه عرض کرد: «اللّٰه اکبر» (خدا بزرگتر است) فرمود: خدا از چه بزرگتر است؟ عرض کرد: از همه چیز، فرمود: خدا را محدود ساختی، عرض کرد: پس چه بگویم؟ فرمود: بگو خدا بزرگتر از آنست که وصف شود.

2/220- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اَلرَّحْمَنِ اَلْمَرْوَزِیُّ اَلْحَاکِمُ اَلْمُقْرِی عن أَبُو عَمْرٍو مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ اَلْمُقْرِی اَلْجُرْجَانِیُّ عن أَبُو بَکْرٍ مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ اَلْمَوْصِلِیُّ بِبَغْدَادَ عن مُحَمَّدُ بْنُ عَاصِمٍ اَلطَّرِیفِیُّ عن أَبُو زَیْدٍ عَبَّاسُ بْنُ یَزِیدَ بْنِ یَزِیدَ بْنِ اَلْحَسَنِ اَلْجَمَّالُ مَوْلَی زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ عن أَبِی یَزِیدُ بْنُ یَزِیدَ بْنِ اَلْحَسَنِ عن مُوسَی بْنُ جَعْفَرِ عَنْ أَبِیهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهم قَالَ: کُنَّا جُلُوساً فِی اَلْمَسْجِدِ إِذْ صَعِدَ اَلْمُؤَذِّنُ اَلْمَنَارَةَ فَقَالَ اَللَّهُ أَکْبَرُ اَللَّهُ أَکْبَرُ فَبَکَی أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه وَ بَکَیْنَا لِبُکَائِهِ فَلَمَّا فَرَغَ اَلْمُؤَذِّنُ قَالَ أَ تَدْرُونَ مَا یَقُولُ اَلْمُؤَذِّنُ قُلْنَا اَللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ وَصِیُّهُ أَعْلَمُ قَالَ لَوْ تَعْلَمُونَ مَا یَقُولُ لَضَحِکْتُمْ قَلِیلاً وَ لَبَکَیْتُمْ کَثِیراً فَلِقَوْلِهِ اَللَّهُ أَکْبَرُ مَعَانٍ کَثِیرَةٌ مِنْهَا أَنَّ قَوْلَ اَلْمُؤَذِّنِ اَللَّهُ أَکْبَرُ یَقَعُ عَلَی قِدَمِهِ وَ أَزَلِیَّتِهِ وَ أَبَدِیَّتِهِ وَ عِلْمِهِ وَ قُوَّتِهِ وَ قُدْرَتِهِ وَ حِلْمِهِ وَ کَرَمِهِ وَ جُودِهِ وَ عَطَائِهِ وَ کِبْرِیَائِهِ فَإِذَا قَالَ اَلْمُؤَذِّنُ اَللَّهُ أَکْبَرُ فَإِنَّهُ یَقُولُ اَللَّهُ اَلَّذِی لَهُ اَلْخَلْقُ وَ اَلْأَمْرُ وَ بِمَشِیَّتِهِ کَانَ اَلْخَلْقُ وَ مِنْهُ کُلُّ شَیْءٍ لِلْخَلْقِ وَ إِلَیْهِ یَرْجِعُ اَلْخَلْقُ وَ هُوَ اَلْأَوَّلُ قَبْلَ کُلِّ شَیْءٍ لَمْ یَزَلْ وَ اَلْآخِرُ بَعْدَ کُلِّ شَیْءٍ لاَ یَزَالُ وَ اَلظَّاهِرُ فَوْقَ کُلِّ شَیْءٍ لاَ یُدْرَکُ وَ اَلْبَاطِنُ دُونَ کُلِّ شَیْءٍ لاَ یُحَدُّ وَ هُوَ اَلْبَاقِی وَ کُلُّ شَیْءٍ دُونَهُ فَانٍ وَ اَلْمَعْنَی اَلثَّانِی اَللَّهُ أَکْبَرُ أَیِ اَلْعَلِیمُ اَلْخَبِیرُ عَلَیْهِمْ بِمَا کَانَ وَ یَکُونُ قَبْلَ أَنْ یَکُونَ وَ اَلثَّالِثُ اَللَّهُ أَکْبَرُ أَیِ اَلْقَادِرُ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ یَقْدِرُ عَلَی مَا یَشَاءُ اَلْقَوِیُّ لِقُدْرَتِهِ اَلْمُقْتَدِرُ عَلَی خَلْقِهِ اَلْقَوِیُّ لِذَاتِهِ قُدْرَتُهُ قَائِمَةٌ عَلَی اَلْأَشْیَاءِ کُلِّهَا إِذَا قَضَی أَمْراً فَإِنَّمَا یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ وَ اَلرَّابِعُ اَللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَعْنَی حِلْمِهِ وَ کَرَمِهِ یَحْلُمُ کَأَنَّهُ لاَ یَعْلَمُ وَ یَصْفَحُ کَأَنَّهُ لاَ یَرَی وَ یَسْتُرُ کَأَنَّهُ لاَ یُعْصَی لاَ یُعَجِّلُ بِالْعُقُوبَةِ کَرَماً وَ صَفْحاً وَ حِلْماً - وَ اَلْوَجْهُ اَلْآخَرُ فِی مَعْنَی اَللَّهُ أَکْبَرُ أَیِ اَلْجَوَادُ جَزِیلُ اَلْعَطَاءِ کَرِیمُ اَلْفَعَالِ وَ اَلْوَجْهُ اَلْآخَرُ اَللَّهُ أَکْبَرُ فِیهِ نَفْیُ صِفَتِهِ وَ کَیْفِیَّتِهِ کَأَنَّهُ یَقُولُ اَللَّهُ أَجَلُّ مِنْ أَنْ یُدْرِکَ اَلْوَاصِفُونَ قَدْرَ صِفَتِهِ اَلَّذِی هُوَ مَوْصُوفٌ بِهِ وَ إِنَّمَا یَصِفُهُ اَلْوَاصِفُونَ عَلَی قَدْرِهِمْ لاَ عَلَی قَدْرِ عَظَمَتِهِ وَ جَلاَلِهِ تَعَالَی اَللَّهُ عَنْ أَنْ یُدْرِکَ اَلْوَاصِفُونَ صِفَتَهُ عُلُوّاً کَبِیراً وَ اَلْوَجْهُ اَلْآخَرُ اَللَّهُ أَکْبَرُ کَأَنَّهُ یَقُولُ اَللَّهُ أَعْلَی وَ أَجَلُّ وَ هُوَ اَلْغَنِیُّ عَنْ عِبَادِهِ لاَ حَاجَةَ بِهِ إِلَی أَعْمَالِ خَلْقِهِ - الخبر. (2)

ص: 85


1- الکافی ج 1 ص 117 ح 8.
2- معانی الأخبار ج 1 ص 38 ح 1.

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از یزید بن حسن از حضرت امام موسی کاظم صلوات الله علیه از پدران بزرگوارش از حضرت امام حسین صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: روزی در خدمت پدر بزرگوارم میان مسجد نشسته بودیم که مؤذّنی بالای بلندی رفت، و شروع به گفتن اذان کرد همین که دو بار گفت: «اللّٰه اکبر» پدرم حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب صلوات الله علیه آنچنان زار زار گریست که بر اثر آن ما هم به گریه افتادیم، و چون اذان به پایان رسانید، فرمود: آیا می دانید مؤذّن چه می گوید؟ عرض کردیم: خدا و رسولش و جانشین رسولش داناترند. فرمود: اگر معنای آنچه را او می گوید بفهمید قطعا لبان خود را کمتر به خنده خواهید گشود، و بیشتر گریان خواهید بود؛ گفتۀ مؤذّن «اللّٰه اکبر» مفهوم های فراوانی دارد، از جملۀ آنها این است: وقتی که گوید: «اللّٰه اکبر» ثابت می کند صفات ذاتیّۀ کمالیۀ حقّ را که عین ذات اوست نه زائد بر ذات، اقرار می کند: به قدم و ازلی بودن پروردگار. یعنی قبول کرده است که خدا قدیم و ازلی و ابدی و عالم و قوی و قادر و بردبار و بخشنده و عطاکننده و با جلال و عظمت و بزرگ است. بنا بر این وقتی که مؤذّن گفت: «اللّٰه اکبر» هر آینه گفته است: بسیار بزرگ است خداوندی که آفرینش موجودات به امر تکوینی مخصوص اوست، و به مشیّت و خواست او جهان هستی لباس وجود در بر کرده، و مخلوقات هر چه دارند از ذات مقدّس او سرچشمه گرفته است و بازگشت تمامی آفریدگان به سوی اوست، او نخستین هستی است که قبل از هر چیز همواره بوده، و نقطۀ پایانی است برای مخلوقات که بعد از هر چیزی پیوسته خواهد بود، تجلّی روشنی است که بالای هر چیزی هست ولی دریافت نمی شود، و ناپیدایی که نزدیک به هر چیز است ولی محدود نمی شود، و تنها او است که جاودانه می باشد و غیر از او همه چیز رهسپار دیار نیستی است. و دومین بار که می گوید: «اللّٰه اکبر» معنایش این است که خدا به ذات خود دانا و آگاه است به آنچه در گذشته بوده و آنچه در آینده خواهد بود قبل از آنکه پدید آیند. و سومین بار که می گوید: «اللّٰه اکبر» یعنی بسیار بزرگ است خداوندی که بر هر کاری تواناست، هر آنچه را قصد کند انجام می دهد، به دلیل آنکه بر خلق خود توانایی دارد، نیرومند بوده و توانش از ذات اوست، کلّ حقیقت او قدرت می باشد و جز او قادری نیست، نیرویش فراگیرندۀ همه اشیا است، هر گاه خواسته باشد کاری انجام دهد فقط کافی است که بگوید: پدیدار شو، بی درنگ ایجاد می شود. و چهارمین بار که می گوید: «اللّٰه اکبر» حلم و بردباری و بخشندگی او را اعلام می کند، چنان بردباری می کند که گویی باخبر نیست، و چنان گذشت می نماید که گویی گناهی سراغ ندارد، و عیب ها را چنان می پوشاند که انگار بنده اش نافرمانی نکرده است، آنقدر بزرگوار و باگذشت و بردبار است که در کیفر دادن بزهکاران شتاب نمی ورزد. و مفهوم دیگر «اللّٰه اکبر» آن است که حقیقتا بخشنده است بدون آنکه انتظار عوض و فایده ای برای خویش داشته باشد. عطایش بزرگ و فراوان و رفتارش نیکو و بزرگوارانه است. و مقصود دیگر از «اللّٰه اکبر» آن است که زائد بودن صفات خداوند را بر ذات او نفی می کند، یعنی خدا در وصف نگنجد، همچنین نفی می کند دارای کیفیت و چگونگی بودن او را، مانند آن است که بگوید: خداوند برتر از آن است که بیان ناقص تعریف کنندگان بتواند اندازۀ صفت او را آن گونه که هست بیان کند، زیرا جز این نیست که تعریف کننده به اندازۀ درک خود او را می ستاید نه به اندازۀ عظمت و والایی مقام او، اوج عظمت او بسیار فراتر و برتر از آن است که وصف کنندگان بتوانند به امتیازات و کنه صفات او پی ببرند. و منظور دیگر از «اللّٰه اکبر» مانند آن است که بگوید: «اللّٰه» برتر و گرامی تر از تمامی پدیده هاست، و اوست که از بندگانش بی نیاز است، و به عمل آفریدگانش احتیاجی ندارد.

ص: 86

3/221- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ أَبِی أَيُّوبَ الْخَزَّازِ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله في حدیث: مَنْ كَبَّرَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مِائَةَ مَرَّةٍ كَانَ أَفْضَلَ مِنْ عِتْقِ مِائَةِ رَقَبَةٍ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از هشام بن سالم و ابو ابوب خزاز هر دو از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه حدیث کنند که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: هر کس صد بار بگوید: «اللّه اکبر» بهتر از آزاد کردن صد بنده است.

4/222- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَبِیه عن مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی بْنِ أَحْمَدَ عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ اَلْحُسَیْنِ اَللُّؤْلُؤِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ اَلنُّعْمَانِ عَنْ یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ رِبَاطٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ اَلثُّمَالِیِّ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ اَلْحُسَیْنِ صلوات الله علیهما یَقُولُ: مَنْ کَبَّرَ اَللَّهَ عِنْدَ اَلْمَسَاءِ مِائَةَ تَکْبِیرَةٍ کَانَ کَمَنْ أَعْتَقَ مِائَةَ نَسَمَةٍ. (2)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابو حمزۀ ثمالی روایت کرده که گفت: از حضرت امام زین العابدین صلوات الله علیه شنیدم که می فرمود: هر کس هنگام غروب صد بار بگوید: «اللّٰه أکبر» ثوابش مانند کسی باشد که صد بنده در راه خدا آزاد کرده باشد.

5/223- السید أبي القاسم علي بن موسی بن طاوس الحسني، بإسناده عن جَعْفَرِ بْنِ سُلَیْمَانَ وَ هُوَ مِنْ أَصْحَابِنَا الثِّقَاتِ فِی کِتَابِ ثَوَابِ الْأَعْمَالِ قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ صلوات الله علیهما مَنْ قَالَ مِائَةَ مَرَةٍ اللَّهُ أَکْبَرُ قَبْلَ مَغِیبِ الشَّمْسِ کَانَ أَفْضَلَ مِنْ عِتْقِ مِائَةِ رَقَبَةٍ. (3)

مرحوم سید بن طاوس حسنی، با سند خویش از جعفر بن سلیمان ثقه از حضرت علیّ بن حسین صلوات الله علیهما روایت کرده که فرمود: هر کس پیش از غروب آفتاب، صد بار بگوید: «الله اکبر» بهتر از آزاد نمودن صد برده است.

6/224- السید أبي القاسم علي بن موسی بن طاوس الحسني، بإسناده عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ مِنْ کِتَابِ فَضْلِ الدُّعَاءِ عَنِ الْبَاقِرِ صلوات الله علیه أَنَّ مَنْ کَبَّرَ اللَّهَ مِائَةَ

تَکْبِیرَةٍ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا کُتِبَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ کَأَجْرِ مَنْ أَعْتَقَ مِائَةَ رَقَبَةٍ. (4)

مرحوم سید بن طاوس حسنی، با سند خویش از کتاب فضل الدعاء مرحوم سعد بن عبد الله از حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: هر کس پیش از طلوع و غروب آفتاب، صد بار «الله أکبر» بگوید، مانند پاداش کسی که صد برده آزاده کرده است، برای او نوشته می شود.

ص: 87


1- الکافی ج 2 ص 504 ح 1.
2- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 163 ح 1.
3- فلاح السائل ص 222.بحارالانوار ج 83 ص 265.
4- . بحارالانوار ج 83 ص 265.

7/225- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: و قال رسول الله صلی الله علیه و آله في حدیث: وَ اَللَّهُ أَکْبَرُ خَیْرٌ مِنْ عِتْقِ أَلْفِ رَقَبَةٍ. (1)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: رسول الله صلی الله علیه و آله در حدیثی فرمودند: و «اللّٰه اکبر» گفتن بهتر از آزاد کردن هزار بنده است.

8/226- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیٌّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اَلنَّوْفَلِیِّ عَنِ اَلسَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ قَالَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه: اَلتَّسْبِیحُ نِصْفُ اَلْمِیزَانِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ یَمْلَأُ الْمِیزَانَ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ یَمْلَأُ مَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از سکونی روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه فرمود: «سبحان اللّٰه» گفتن نیمی از میزان اعمال است (که نیم آن را پر کند) و «الحمد للّٰه» همۀ میزان را پر کند، و «اللّٰه اکبر» میان آسمان زمین را پر کند.

9/227- الشیخ أبي عتاب عبد الله بن بسطام، عن مُحَمَّدُ بْنُ سُلَیْمَانَ بْنَ مِهْرَانَ عَنْ زِیَادِ بْنِ هَارُونَ الْعَبْدِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَجَلِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ أَعْجَبَهُ شَیْ ءٌ مِنْ أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ فَلْیُکَبِّرْ عَلَیْهِ فَإِنَّ الْعَیْنَ حَقٌ. (3)

مرحوم شیخ ابو عتاب عبد الله بن بسطام، با سند مذکور از عبد الله بن محمد بجلی روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هر کس چیزی از برادر مؤمنش بر او خوش آمد «الله اکبر» بگوید؛ زیرا چشم زخم حق است.

ص: 88


1- جامع الأخبار ج 1 ص 53.
2- الکافی ج 2 ص 506 ح 3.
3- طب الائمة علیهم السلام ص 121.

باب هجدهم: فضل و ثواب ذکر استغفار

1/228- الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل، مِنْ کِتَابِ رَوْضَةِ اَلْوَاعِظِینَ قَالَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه فِی اَلْأَرْضِ أَمَانَانِ مِنْ عَذَابِ اَللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ قَدْ رُفِعَ أَحَدُهُمَا فَدُونَکُمُ اَلْآخَرَ فَتَمَسَّکُوا بِهِ أَمَّا اَلْأَمَانُ اَلَّذِی رُفِعَ فَهُوَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ أَمَّا اَلْأَمَانُ اَلْبَاقِی فَهُوَ اَلاِسْتِغْفَارُ قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مٰا کٰانَ اَللّٰهُ لِیُعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فِیهِمْ وَ مٰا کٰانَ اَللّٰهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ وَ لاَ خَیْرَ فِی اَلدُّنْیَا إِلاَّ لِرَجُلَیْنِ رَجُلٍ أَذْنَبَ ذَنْباً فَهُوَ یَتَدَارَکُهَا بِالتَّوْبَةِ وَ رَجُلٍ یُسَارِعُ إِلَی اَلْخَیْرَاتِ وَ مَنْ أُعْطِیَ اَلتَّوْبَةَ لَمْ یُحْرَمِ اَلْقَبُولَ وَ مَنْ أُعْطِیَ اَلاِسْتِغْفَارَ لَمْ یُحْرَمِ اَلْمَغْفِرَةَ وَ تَصْدِیقُ ذَلِکَ فِی کِتَابِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ یَعْمَلْ سُوءاً أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اَللّٰهَ یَجِدِ اَللّٰهَ غَفُوراً رَحِیماً وَ قَالَ تَعَالَی إِنَّمَا اَلتَّوْبَةُ عَلَی اَللّٰهِ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ اَلسُّوءَ بِجَهٰالَةٍ ثُمَّ یَتُوبُونَ مِنْ قَرِیبٍ فَأُولٰئِکَ یَتُوبُ اَللّٰهُ عَلَیْهِمْ وَ کٰانَ اَللّٰهُ عَلِیماً حَکِیماً. (1)

مرحوم ابو نصر حسن بن فضل، از کتاب روضة الواعظین از حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: در زمین دو وسیله برای امان از عذاب الهی است، یکی از آن دو از دست رفته، و اینک به دوّمی متمسّک شوید، امّا امان اوّلی رسول الله صلّی اللّه علیه و آله است، ولی امان دوّم استغفار است، که خداوند متعال گوید: «خداوند ایشان را عذاب نکند که تو در بین ایشان هستی، و در حالی که استغفار می کنند». (سوره انفال آیه 33) و در دنیا جز برای دو کس خیر وجود ندارد: کسی که چون گناهی مرتکب شود آن را با توبه جبران کند، و کسی که به کارهای نیک دست یازد. هر کس توبه کند از قبول توبه محروم نماند، و هر کس استغفار کند از مغفرت محروم نگردد، و تصدیق این سخن در کلام الهی است: «هر که بدی کند یا به خود ستم روا دارد (گناه نماید)، و سپس استغفار نماید، خداوند را غفور و رحیم خواهد یافت». (سوره نساء آیه 110) و فرمود: «توبه برای کسانی است که از روی نادانی گناهی کنند و سپس به زودی توبه نمایند، اینها هستند که خداوند توبه ایشان را قبول فرماید، که خداوند دانا و حکیم است». (سوره نساء آیه 21)

2/229- الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل، بإسناده عَنْ أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه قَالَ لِقَائِلٍ بِحَضْرَتِهِ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ أَ تَدْرِی مَا اَلاِسْتِغْفَارُ إِنَّ اَلاِسْتِغْفَارَ دَرَجَةُ اَلْعِلِّیِّینَ وَ هُوَ اِسْمٌ وَاقِعٌ عَلَی سِتَّةِ مَعَانٍ أَوَّلُهَا اَلنَّدَمُ عَلَی مَا مَضَی وَ اَلثَّانِی اَلْعَزْمُ عَلَی تَرْکِ اَلْعَوْدِ إِلَیْهِ أَبَداً وَ اَلثَّالِثُ أَنْ تُؤَدِّیَ إِلَی اَلْمَخْلُوقِینَ حُقُوقَهُمْ حَتَّی تَلْقَی اَللَّهَ أَمْلَسَ لَیْسَ عَلَیْکَ تَبِعَةٌ وَ اَلرَّابِعُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَی کُلِّ فَرِیضَةٍ عَلَیْکَ ضَیَّعْتَهَا فَتُؤَدِّیَ حَقَّهَا وَ اَلْخَامِسُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَی اَللَّحْمِ اَلَّذِی نَبَتَ مِنَ اَلسُّحْتِ فَتُذِیبَهُ بِالْأَحْزَانِ حَتَّی یَلْصَقَ اَلْجِلْدُ بِالْعَظْمِ وَ یَنْشَأَ بَیْنَهُمَا لَحْمٌ جَدِیدٌ وَ اَلسَّادِسُ أَنْ تُذِیقَ اَلْجِسْمَ أَلَمَ اَلطَّاعَةِ کَمَا أَذَقْتَهُ حَلاَوَةَ اَلْمَعْصِیَةِ فَعِنْدَ ذَلِکَ تَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ. (2)

ص: 89


1- مکارم الأخلاق ج 1 ص 314.
2- مکارم الأخلاق ج 1 ص 314.

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل، با سند خویش از حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: شخصی در محضر آن حضرت گفت: «استغفر الله» حضرت فرمود: مادرت بر عزایت بنشیند، میدانی استغفار چیست؟ استغفار درجه علیّین است، و اسم است برای شش چیز: اول: پشیمانی بر گذشته، دوّم تصمیم بر عدم بازگشت به گناه در آینده، سوّم حقوق مردم را اداء کنی به طوری که با حالتی پاک و بی آنکه حقّی به گردنت باشد خدا را ملاقات کنی، و چهارم هر فریضه ای را که از تو فوت شده قضاء کنی، پنجم گوشت هایی که از گناه و در حال گناه بر تن تو روئیده با حزن و اندوه آب کنی تا پوستت با استخوان بچسبد و گوشت تازه ای برآید، ششم به بدن خود رنج طاعت را بچشانی چنان که شیرینی گناه را چشانده ای، بعد از این کارها بگو: «استغفر اللّٰه».

3/230- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اَلنَّوْفَلِیِّ عَنِ اَلسَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: خَیْرُ اَلدُّعَاءِ اَلاِسْتِغْفَارُ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از سکونی روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: رسول الله صلّی الله علیه و آله فرمود: بهترین دعا «استغفار» است.

4/231- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه: إِذَا أَکْثَرَ اَلْعَبْدُ مِنَ اَلاِسْتِغْفَارِ رُفِعَتْ صَحِیفَتُهُ وَ هِیَ تَتَلَأْلَأُ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از عبید بن زراره روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هر گاه بنده بسیار «استغفار» کند نامۀ عملش بالا رود در حالی که می درخشد.

5/232- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: وَ قَالَ اَلنَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَفْضَلُ اَلْأَعْمَالِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ أَفْضَلُ اَلدُّعَاءِ اَلاِسْتِغْفَارُ ثُمَّ تَلاَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ «فَاعْلَمْ أَنَّهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاَّ اَللّٰهُ وَ اِسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ». (3)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: و رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند: بهترین گفتار ذکر «لا اله الا اللّٰه» است و بهترین عبادت «استغفار» است از برای آنکه خدای تعالی فرمود: «پس بدان که هیچ معبودی جز خدا نیست و برای گناه خویش، استغفار کن». (سوره محمد (ص) آیه 19)

6/233- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ أَکْثَرَ اَلاِسْتِغْفَارَ جَعَلَ اَللَّهُ لَهُ مِنْ کُلِّ هَمٍّ فَرَجاً وَ مِنْ کُلِّ ضِیقٍ مَخْرَجاً `وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لاٰ یَحْتَسِبُ. (4)

ص: 90


1- الکافی ج 2 ص 504 ح 1.
2- الکافی ج 2 ص 504 ح 2.
3- جامع الأخبار ج 1 ص 57.
4- جامع الأخبار ج 1 ص 57.

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: و رسول الله صلّی الله علیه و آله فرمودند: هر کس زیاد «استغفار» بگوید، خدا از برای او از هر غم گشایشی عنایت فرماید، و از هر تنگی راه خلاصی، و از جایی او را روزی دهد که گمان ندارد.

7/234- الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل، مِنَ اَلْفِرْدَوْسِ قَالَ اَلنَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: ثَلاَثَةُ أَصْوَاتٍ یُحِبُّهَا اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ صَوْتُ اَلدِّیکِ وَ صَوْتُ اَلَّذِی یَقْرَأُ اَلْقُرْآنَ وَ صَوْتُ اَلْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحٰارِ. (1)

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل، از کتاب الفردوس از رسول الله صلی اللّٰه علیه و آله روایت کرده که فرمودند:

سه صدا را خداوند دوست دارد: صدای خروس، و صدای قاری قرآن، و صدای استغفارکننده در سحرگاهان.

8/235- الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل، بإسناده عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ سَهْلٍ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ اَلثَّانِی صلوات الله علیه عَلِّمْنِی شَیْئاً إِذَا أَنَا قُلْتُهُ کُنْتُ مَعَکُمْ فِی اَلدُّنْیَا وَ اَلْآخِرَةِ قَالَ فَکَتَبَ بِخَطِّهِ أَعْرِفُهُ أَکْثِرْ مِنْ قِرَاءَةِ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ وَ رَطِّبْ شَفَتَیْکَ بِالاِسْتِغْفَارِ. (2)

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل، با سند خویش از اسماعیل بن سهل روایت کرده که گفت: به حضرت امام محمد تقی جواد صلوات الله علیه نامه ای به این مضمون نوشتم: به من چیزی بیاموز که اگر بگویم در دنیا و آخرت با شما باشم. حضرت به خط خویش جواب نوشت: سوره «انا انزلناه» را زیاد بخوان و زبانت را به «استغفار» مشغول بدار.

9/236- الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل، بإسناده عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: لِکُلِّ دَاءٍ دَوَاءٌ وَ دَوَاءُ اَلذُّنُوبِ اَلاِسْتِغْفَارُ. (3)

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل، با سند خویش از حضرت امام جعفر صادق از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلّی اللّه علیه و آله فرمود: هر دردی دوائی دارد و دوای گناهان «استغفار» است.

10/237- الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل، بإسناده عَنْ أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه قَالَ: اَلْعَجَبُ مِمَّنْ یَقْنَطُ وَ مَعَهُ اَلنَّجَاةُ قِیلَ وَ مَا هِیَ قَالَ اَلاِسْتِغْفَارُ. (4)

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل، با سند خویش از حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: شگفتا از کسی که ناامید باشد و نجات با اوست، پرسیدند نجات چیست؟ فرمود: «استغفار».

11/238- الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل، بإسناده عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ صلوات الله علیهما قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: طُوبَی لِمَنْ وَجَدَ فِی صَحِیفَةِ عَمَلِهِ یَوْمَ اَلْقِیَامَةِ تَحْتَ کُلِّ ذَنْبٍ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ. (5)

ص: 91


1- مکارم الأخلاق ج 1 ص 313.
2- مکارم الأخلاق ج 1 ص 313.
3- مکارم الأخلاق ج 1 ص 313.
4- مکارم الأخلاق ج 1 ص 313.
5- مکارم الأخلاق ج 1 ص 313.

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل، با سند خویش از حضرت امام جعفر صادق از پدر بزرگوارش صلوات الله علیهما روایت کرده که فرمود: رسول الله صلّی اللّه علیه و آله فرمود: خوشا به حال کسی که در قیامت در نامۀ عملش، زیر هر گناهی «استغفر الله» باشد.

12/239- الشیخ محمد بن مسعود العیاشي، عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: أَرْبَعٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ کَتَبَهُ اللَّهُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ مَنْ کَانَتْ عِصْمَتُهُ شَهَادَةَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ مَنْ إِذَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِ النِّعْمَةَ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ مَنْ إِذَا أَصَابَ ذَنْباً قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ مَنْ إِذَا أَصَابَتْهُ مُصِیبَةٌ قَالَ إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ. (1)

مرحوم شیخ عیاشی، با سند خویش از سکونی از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: چهار چیز است که اگر در کسی باشد، خداوند او را از اهل بهشت مقرر می دارد: کسی که مایه حفظ او گواهی به «لا اله الا الله» باشد و کسی که وقتی خداوند نعمتی به او عطا می کند، «الحمد لله» بگوید و کسی که وقتی گناهی کرد، «استغفر الله» بگوید و کسی که وقتی مصیبتی به او رسید، «انّا لله و انّا الیه راجعون» بگوید.

13/240- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: أَ لاَ أخبرک أُخْبِرُکُمْ بِدَائِکُمْ مِنْ دَوَائِکُمْ قُلْنَا بَلَی یَا رَسُولَ اَللَّهِ قَالَ دَاؤُکُمُ اَلذُّنُوبُ وَ دَوَاؤُکُمُ اَلاِسْتِغْفَارُ. (2)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: و رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: آیا شما را به درد تان و دوای تان خبر ندهم؟ گفتند: بلی، یا رسول الله! فرمود: درد شما گناه است و دوای شما «استغفار» است.

14/241- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: وَ قَالَ اَلنَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِنَّ لِکُلِّ شَیْءٍ دَوَاءً وَ دَوَاءُ اَلذَّنْبِ اَلاِسْتِغْفَارُ. (3)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: و رسول الله صلّی الله علیه و آله فرمودند: هر چیزی را دوائی است و به درستی که دوای گناه «استغفار» است.

15/242- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ النَّهِیکِیِّ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ الْقَنْدِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: لَا صَغِیرَةَ مَعَ الْإِصْرَارِ وَ لَا کَبِیرَةَ مَعَ الِاسْتِغْفَارِ. (4)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از عبد الله بن سنان روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: با اصرار بر گناه صغیره نباشد، و با «استغفار» کبیره نباشد.

ص: 92


1- تفسیر عیاشی ج 1 ص 69.
2- جامع الأخبار ج 1 ص 57.
3- جامع الأخبار ج 1 ص 57.
4- الکافی ج 2 ص 288 ح 1.

16/243- الشیخ أبي محمد الحسن بن علي بن شعبة الحراني، بإسناده عَنْ کُمَیْلِ بْنِ زِیَادٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ الْعَبْدُ یُصِیبُ الذَّنْبَ فَیَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ مِنْهُ فَمَا حَدُّ اَلاِسْتِغْفَارِ قَالَ یَا اِبْنَ زِیَادٍ اَلتَّوْبَةُ قُلْتُ بَسْ قَالَ لاَ قُلْتُ فَکَیْفَ قَالَ إِنَّ اَلْعَبْدَ إِذَا أَصَابَ ذَنْباً یَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ بِالتَّحْرِیکِ قُلْتُ وَ مَا اَلتَّحْرِیکُ قَالَ اَلشَّفَتَانِ وَ اَللِّسَانُ یُرِیدُ أَنْ یَتْبَعَ ذَلِکَ بِالْحَقِیقَةِ قُلْتُ وَ مَا اَلْحَقِیقَةُ قَالَ تَصْدِیقٌ فِی اَلْقَلْبِ وَ إِضْمَارُ أَنْ لاَ یَعُودَ إِلَی اَلذَّنْبِ اَلَّذِی اِسْتَغْفَرَ مِنْهُ قَالَ کُمَیْلٌ فَإِذَا فَعَلْتُ ذَلِکَ فَأَنَا مِنَ اَلْمُسْتَغْفِرِینَ قَالَ لاَ قَالَ کُمَیْلٌ فَکَیْفَ ذَاکَ قَالَ لِأَنَّکَ لَمْ تَبْلُغْ إِلَی اَلْأَصْلِ بَعْدُ قَالَ کُمَیْلٌ فَأَصْلُ اَلاِسْتِغْفَارِ مَا هُوَ قَالَ اَلرُّجُوعُ إِلَی اَلتَّوْبَةِ مِنَ اَلذَّنْبِ اَلَّذِی اِسْتَغْفَرْتَ مِنْهُ وَ هِیَ أَوَّلُ دَرَجَةِ اَلْعَابِدِینَ وَ تَرْکُ اَلذَّنْبِ وَ اَلاِسْتِغْفَارُ اِسْمٌ وَاقِعٌ لِمَعَانٍ سِتٍّ أَوَّلُهَا اَلنَّدَمُ عَلَی مَا مَضَی وَ اَلثَّانِی اَلْعَزْمُ عَلَی تَرْکِ اَلْعَوْدِ أَبَداً وَ اَلثَّالِثُ أَنْ تُؤَدِّیَ حُقُوقَ اَلْمَخْلُوقِینَ اَلَّتِی بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُمْ وَ اَلرَّابِعُ أَنْ تُؤَدِّیَ حَقَّ اَللَّهِ فِی کُلِّ فَرْضٍ وَ اَلْخَامِسُ أَنْ تُذِیبَ اَللَّحْمَ اَلَّذِی نَبَتَ عَلَی اَلسُّحْتِ وَ اَلْحَرَامِ حَتَّی یَرْجِعَ اَلْجِلْدُ إِلَی عَظْمِهِ ثُمَّ تُنْشِئَ فِیمَا بَیْنَهُمَا لَحْماً جَدِیداً وَ اَلسَّادِسُ أَنْ تُذِیقَ اَلْبَدَنَ أَلَمَ اَلطَّاعَاتِ کَمَا أَذَقْتَهُ لَذَّاتِ اَلْمَعَاصِی. (1)

مرحوم شیخ ابو محمد حسن بن علی بن شعبه حرانی، با سند خویش از کمیل بن زیاد روایت کرده که گفت: به حضرت امیرالمومنین صلوات الله علیه عرض کردم: یا امیر المؤمنین! بنده ای مرتکب گناه می شود و از آن استغفار می نماید، حدّ استغفار چیست؟ فرمود: ای پسر زیاد! حدّ استغفار توبه است. عرض کردم: همین؟! فرمود: نه! عرض کردم: پس چگونه است؟ فرمود: هر گاه بنده ای مرتکب گناه شد، بگوید: «استغفر اللّٰه» و بجنباند. عرض کردم: منظور از جنباندن چیست؟ فرمود: منظور حرکت دادن دو لب و زبان است به قصد آن که حقیقت دنبالش باشد. عرض کردم: حقیقت چیست؟ فرمود: تصدیق قلبی و اینکه در نظر بگیرد به گناهی که از آن استغفار نموده باز نگردد. عرض کردم: اگر چنین روشی در پیش گرفتم از استغفار کنندگان خواهم بود؟ فرمود: نه! عرض کردم: پس این چگونه است؟ فرمود: برای آن که تو هنوز به ریشۀ استغفار نرسیده ای. عرض کردم: پس ریشۀ استغفار چیست؟ فرمود: برگشت به توبه از گناهی که از آن استغفار نمودی و آن نخستین درجۀ عابدان است و ترک گناه. استغفار شش معنی دارد: نخست، پشیمانی بر آنچه گذشت؛ دوم، تصمیم همیشگی بر عدم بازگشت به آن گناه؛سوم، اینکه حقوق مردم را که بین تو و آنان است ادا کنی؛ چهارم، اینکه حقّ الله را در هر واجبی به جای آوری؛ پنجم، آن که گوشتی را که از ناروا و حرام بر پیکرت روییده، آب کنی تا پوستت به استخوانت بچسبد و میان پوست و استخوان گوشت تازه بروید و ششم، جسم خود را رنج طاعت بچشانی، همچنان که بر او لذّت گناه را چشانده بودی.

17/244- الشیخ محمد بن مسعود العیاشي، بإسناده عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ الْمَکْفُوفِ: کَتَبَ إِلَیْهِ فِی کِتَابٍ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا حَدُّ الِاسْتِغْفَارِ الَّذِی وُعِدَ عَلَیْهِ نُوحٌ وَ الِاسْتِغْفَارِ الَّذِی لَا یُعَذَّبُ قَائِلُهُ فَکَتَبَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ الِاسْتِغْفَارُ أَلْفٌ. (2)

ص: 93


1- تحف العقول ج 1 ص 196.
2- تفسیر عیاشی ج 2 ص 206.بحارالانوار ج 90 ص 281 ح 21.

مرحوم شیخ محمد بن مسعود عیاشی، با سند خویش از حسین بن سعید مکفوف روایت کرده که گفت: در نامه ای برای حضرت صلوات الله علیه نوشتم: فدایت شوم! حدّ استغفاری که حضرت نوح علیه السلام بر آن وعده داد و استغفاری که گوینده آن عذاب نمی شود چیست؟ حضرت صلوات الله علیه نوشت: هزار بار «استغفار» کردن است.

18/245- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن الْمُفِیدُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ حَمْزَةَ الْعَلَوِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ جَدِّهِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ أَبِی الْیَقْظَانِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ الْوَلِیدِ الْوَصَّافِیِّ عَنِ الصَّادِق صلوات الله علیه قَالَ: ثَلَاثٌ لَا یَضُرُّ مَعَهُنَّ شَیْ ءٌ الدُّعَاءُ عِنْدَ الْکُرُبَاتِ وَ الِاسْتِغْفَارُ عِنْدَ الذَّنْبِ وَ الشُّکْرُ عِنْدَ النِّعْمَةِ. (1)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از وصافی روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: سه چیز است که با آنها چیزی ضرری نمی زند: دعا در زمان غصه ها، «استغفار» در نزد گناه، و شکر در نزد نعمت.

19/246- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن أَبُو عَلِیٍّ اَلْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اَلْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ حُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: اَلاِسْتِغْفَارُ وَ قَوْلُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ خَیْرُ اَلْعِبَادَةِ قَالَ اَللَّهُ اَلْعَزِیزُ اَلْجَبَّارُ: «فَاعْلَمْ أَنَّهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاَّ اَللّٰهُ وَ اِسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ». (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از حسین بن زید روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: رسول الله صلّی الله علیه و آله فرمود: «استغفار» و «لا اله الا اللّٰه» گفتن بهترین عبادت است، خدای عزیز جبار می فرماید: ««پس بدان که هیچ معبودی جز خدا نیست و برای گناه خویش، استغفار کن». (سوره محمد (ص) آیه 19).

20/247- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اِبْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنِ اَلْحَارِثِ بْنِ اَلْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: کَانَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِی کُلِّ یَوْمٍ سَبْعِینَ مَرَّةً وَ یَتُوبُ إِلَی اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سَبْعِینَ مَرَّةً قَالَ قُلْتُ کَانَ یَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ قَالَ کَانَ یَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ سَبْعِینَ مَرَّةً وَ یَقُولُ وَ أَتُوبُ إِلَی اَللَّهِ وَ أَتُوبُ إِلَی اَللَّهِ سَبْعِینَ مَرَّةً. (3)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از حارث بن مغیره روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: شیوۀ رسول الله صلّی الله علیه و آله این بود که در هر روز هفتاد بار به درگاه خدای عزوجل «استغفار» می کرد، و هفتاد بار توبه می کرد، گوید: عرض کردم: (یعنی) می فرمود: «استغفر اللّٰه و اتوب الیه».؟ فرمود: هفتاد بار می فرمود: «استغفر اللّٰه، استغفر اللّٰه» و هفتاد بار (دیگر) می فرمود: «اتوب الی اللّٰه، اتوب الی للّٰه».

ص: 94


1- الأمالی (للطوسی) ج 1 ص 207.بحارالانوار ج 90 ص 289 ح 6.
2- الکافی ج 2 ص 505 ح 6.
3- الکافی ج 2 ص 504 ح 5.

21/248- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه: أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ کَانَ لاَ یَقُومُ مِنْ مَجْلِسٍ وَ إِنْ خَفَّ حَتَّی یَسْتَغْفِرَ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَمْساً وَ عِشْرِینَ مَرَّةً. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از طلحه بن زید روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: رسول الله صلّی الله علیه و آله را شیوه چنان بود که از هیچ مجلسی بر نمی خواست و گرچه (مدت توقفش در آن) کوتاه بود، تا اینکه بیست و پنج بار به درگاه خدای عزوجل «استغفار» می کرد.

22/249- الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل، بإسناده عَنْ الصادق صلوات الله علیه قَالَ: کَانَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لاَ یَقُومُ مِنْ مَجْلِسٍ وَ إِنْ خَفَّ حَتَّی یَسْتَغْفِرَ اَللَّهَ خَمْساً وَ عِشْرِینَ مَرَّةً وَ کَانَ مِنْ أَیْمَانِهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لاَ وَ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ. (2)

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل، با سند خویش از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: رسول الله صلّی اللّه علیه و آله از هیچ مجلسی اگر چه مختصر بود برنمی خاست مگر آنکه بیست و پنج بار به درگاه خدا «استغفار» می نمود و از ایمان آن حضرت «نه» گفتن و «استغفر الله» گفتن بود.

23/250- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه: مَنْ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ فِی کُلِّ یَوْمٍ غَفَرَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ سَبْعَمِائَةِ ذَنْبٍ وَ لاَ خَیْرَ فِی عَبْدٍ یُذْنِبُ فِی کُلِّ یَوْمٍ سَبْعَمِائَةِ ذَنْبٍ. (3)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از عمار بن مروان روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هر کس روزی صد بار بگوید: «استغفر اللّٰه» خدای عزوجل برای او هفتصد گناه بیامرزد، و در آن بنده ای که روزی هفتصد گناه کند خیری نیست.

24/251- قال الشیخ أبي محمد الحسن بن محمد الدیلمي: وَ قَالَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه: مَنِ اِسْتَغْفَرَ اَللَّهَ فِی اَلسَّحَرِ سَبْعِینَ مَرَّةً کَانَ مِنَ اَلَّذِینَ قَالَ اَللَّهُ فِیهِمْ وَ اَلْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحٰارِ. (4)

مرحوم شیخ ابو محمد حسن بن محمد دیلمی گوید: و حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه فرمودند: هر کس هنگام سحر هفتاد بار «استغفر اللّٰه» بگوید در شمارهٔ آنان که خدا در شأن شان فرموده: «و در سحرگاهان (از خدا) طلب آمرزش می کردند». (سوره ذاریات آیه 18) خواهد بود.

25/252- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ وَ لاَ أَعْلَمُهُ إِلاَّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ

ص: 95


1- الکافی ج 2 ص 504 ح 4.
2- مکارم الأخلاق ج 1 ص 313.
3- . الکافی ج 2 ص 439 ح 10.
4- إرشاد القلوب ج 1 ص 94.

قَالَ فِی وَتْرِهِ إِذَا أَوْتَرَ - أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ سَبْعِینَ مَرَّةً وَ هُوَ قَائِمٌ فَوَاظَبَ عَلَی ذَلِکَ حَتَّی مَضَی لَهُ سَنَةٌ کَتَبَهُ اَللَّهُ عِنْدَهُ مِنَ اَلْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحٰارِ وَ وَجَبَتْ لَهُ اَلْمَغْفِرَةُ مِنَ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از حسن بن محبوب روایت کرده که گفت: عمر بن یزید چنان که یاد دارم از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه نقل می کرد که آن حضرت فرمود: هر کس در نماز وتر خود ایستاده هفتاد بار بگوید: «أستغفر اللّٰه و أتوب إلیه» و بر این کار یک سال مواظبت نماید خداوند او را از آنان که سحرگاهان از خدا را طلب آمرزش می کنند محسوب دارد، و آمرزشش بر خدای عزوجل لازم و حتمی می گردد.

26/253- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: وَ قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنِ اَلنَّبِیِّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَالَ: مَنِ اِسْتَغْفَرَ اَللَّهَ بَعْدَ اَلْعَصْرِ سَبْعِینَ مَرَّةً غَفَرَ اَللَّهُ لَهُ ذُنُوبَ سَبْعِینَ سَنَةً. (2)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه از پدر بزرگوارش از جد بزرگوارش صلوات الله علیهما از رسول الله صلی اللّٰه علیه و آله روایت کرده که فرمود: هر کس بعد از عصر هفتاد بار «استغفر اللّٰه» بگوید، خداوند گناهان هفتاد ساله او را بیامرزد.

27/254- الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل، بإسناده عَنْ الصادق صلوات الله علیه قَالَ: مَنِ اِسْتَغْفَرَ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بَعْدَ اَلْعَصْرِ سَبْعِینَ مَرَّةً غَفَرَ اَللَّهُ لَهُ ذَلِکَ اَلْیَوْمَ سَبْعَمِائَةِ ذَنْبٍ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ فَلِأَبِیهِ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لِأَبِیهِ فَلِأُمِّهِ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لِأُمِّهِ فَلِأَخِیهِ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لِأَخِیهِ فَلِأُخْتِهِ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لِأُخْتِهِ فَلِلْأَقْرَبِ. (3)

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل، با سند خویش از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: هر کس بعد از عصر هفتاد بار «استغفر الله» گوید، خداوند هفتصد گناه آن روز او را ببخشاید، و اگر گناهی نداشته باشد گناهان پدرش را و اگر نه گناهان مادرش را و اگر نه گناهان برادرش و اگر نه گناهان خواهرش و اگر نه گناهان خویشانش را ببخشد.

28/255- الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل، بإسناده عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ حِینَ یَنَامُ بَاتَ وَ قَدْ تَحَاتَّتِ اَلذُّنُوبُ عَنْهُ کُلُّهَا کَمَا یَتَحَاتُّ اَلْوَرَقُ عَنِ اَلشَّجَرِ وَ یُصْبِحُ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ ذَنْبٌ. (4)

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل، با سند خویش از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: هر کس وقت خواب صد بار «استغفر الله» بگوید، گناهانش جملگی چون برگ درختان بریزد، و صبح که برخیزد گناهی برایش نماند.

ص: 96


1- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ج 1 ص 171 ح 1.
2- جامع الأخبار ج 1 ص 57.
3- مکارم الأخلاق ج 1 ص 313.
4- مکارم الأخلاق ج 1 ص 313.

29/256- قال الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل: وَ قَالَ الصادق صلوات الله علیه: مَنْ أَذْنَبَ مِنَ اَلْمُؤْمِنِینَ ذَنْباً أُجِّلَ مِنْ غُدْوَةٍ إِلَی اَللَّیْلِ فَإِنِ اِسْتَغْفَرَ لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ. (1)

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل گوید: و حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمودند: هر مؤمنی که گناه کند از صبح تا شام به او مهلت داده شود اگر «استغفار» کند گناه او نوشته نشود.

30/257- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ وَهْبَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ زَکَرِیَّا عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ الْحُرِّ عَنْ مُعَاذِ بْنِ ثَابِتٍ الْفَرَّاءِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ صلوات الله علیه قَالَ: إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیَذْکُرُهُ بَعْدَ عِشْرِینَ سَنَةً فَیَسْتَغْفِرُ مِنْهُ فَیُغْفَرُ لَهُ وَ إِنَّمَا ذَکَرَهُ لِیُغْفَرَ لَهُ وَ إِنَّ الْکَافِرَ لَیُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیَنْسَاهُ مِنْ سَاعَتِهِ. (2)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از ث امام باقر صلوات الله علیه معاذ بن ثابت فراء روایت کرده که گفت: حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه فرمود: مؤمن گناهی می کند و آن را بعد از بیست و پنج سال به یاد می آورد و از آن استغفار می کند و آمرزیده می شود؛ و خداوند آن گناه را به یاد او می آورد تا او را ببخشد؛ و کافر گناهی می کند و همان ساعت آن را فراموش می کند.

31/258- الشیخ الحسین بن سعید الأهوازي، عن ابْنُ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ عَمِلَ سَیِّئَةً أُجِّلَ فِیهَا سَبْعَ سَاعَاتٍ مِنَ النَّهَارِ فَإِنْ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ. (3)

مرحوم شیخ حسین بن سعید اهوازی، با سند مذکور از ابو بصیر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: کسی که مرتکب گناهی شود، هفت ساعت از روز به او مهلت داده می شود؛ پس اگر سه مرتبه بگوید: «استغفر الله الذی لا اله الا هو الحی القیوم»، آن گناه بر او نوشته نمی شود.

32/259- قال الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل: وَ قَالَ الصادق صلوات الله علیه: مَنْ أَذْنَبَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ ذَنْباً أُجِّلَ مِنْ غُدُوِّهِ إِلَی اللَّیْلِ فَإِنِ اسْتَغْفَرَ لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ. (4)

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل گوید: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هر گاه یکی از مؤمنین گناهی می کند، از صبح تا به شب مهلت داده می شود؛ پس اگر «استغفار» کند، این گناه بر او نوشته نمی شود.

33/260- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ اَلصَّمَدِ عَنِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ فِی دُبُرِ صَلاَةِ اَلْفَرِیضَةِ قَبْلَ أَنْ

ص: 97


1- مکارم الأخلاق ج 1 ص 314.
2- الأمالی (للطوسی) ج 2 ص 305.بحارالانوار ج 90 ص 283 ح 29.
3- الزهد ص 71.بحارالانوار ج 90 ص 282 ح 24.
4- مکارم الأخلاق 361- 362.بحارالانوار ج 90 ص 281 ح 22.

یَثْنِیَ رِجْلَیْهِ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ اَلَّذِی لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ اَلْحَیُّ اَلْقَیُّومُ ذُو اَلْجَلاٰلِ وَ اَلْإِکْرٰامِ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ غَفَرَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ ذُنُوبَهُ وَ لَوْ کَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ اَلْبَحْرِ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از حسین بن حماد روایت کرده که گفت: حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه فرمود: هر کس دنبال نماز واجب پیش از آنکه پاهای خود را تا کند (و برخیزد، یا پیش از آنکه از حالت و هیئت تشهد زانوهای خود را تغییر دهد) سه بار بگوید: «استغفر اللّٰه الذی لا اله الا هو الحی القیوم ذو الجلال و الاکرام و أتوب الیه». خدای عزوجل گناهانش را بیامرزد گرچه (در زیادی) مانند کف دریا باشند.

34/261- الشیخ محمد بن محمد الشعیري، بإسناده عَنِ اَلنَّبِیِّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَالَ: مَنْ قَالَ حِینَ یَأْوِی إِلَی فِرَاشِهِ - أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ اَلَّذِی لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ اَلْحَیُّ اَلْقَیُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ غَفَرَ اَللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ وَ إِنْ کَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ اَلْبَحْرِ وَ إِنْ کَانَتْ عَدَدَ وَرَقِ اَلشَّجَرِ وَ إِنْ کَانَتْ عَدَدَ رَمْلِ عَالِجٍ وَ إِنْ کَانَتْ عَدَدَ أَیَّامِ اَلدُّنْیَا. (2)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری، با سند خویش از رسول الله صلّی الله علیه و آله روایت کرده که فرمودند: هر کس هنگامی که در بستر خواب می رود سه بار بگوید: «استغفر اللّٰه الّذی لا اله الاّ هو الحیّ القیّوم و اتوب الیه» خداوند گناهان او را بیامرزد اگر چه مثل کف دریاها باشد و اگر چه به عدد ریگ عالج باشد و اگر چه به عدد روزهای دنیا باشد.

35/262- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ اِبْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یُقَارِفُ فِی یَوْمِهِ وَ لَیْلَتِهِ أَرْبَعِینَ کَبِیرَةً فَیَقُولُ وَ هُوَ نَادِمٌ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ اَلَّذِی لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ اَلْحَیُّ اَلْقَیُّومُ بَدِیعُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ ذُو اَلْجَلاٰلِ وَ اَلْإِکْرٰامِ وَ أَسْأَلُهُ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ یَتُوبَ عَلَیَّ إِلاَّ غَفَرَهَا اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ وَ لاَ خَیْرَ فِیمَنْ یُقَارِفُ فِی یَوْمٍ أَکْثَرَ مِنْ أَرْبَعِینَ کَبِیرَةً. (3)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از هشام بن سالم از یکی از راویان روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: هیچ مؤمنی نیست که در شبانه روز چهل گناه کبیره کند و با پشیمانی بگوید: «استغفر اللّٰه الذی لا اله الا هو الحی القیوم بدیع السماوات و الارض ذو الجلال و الاکرام و أسأله أن یصلی علی محمد و آل محمد أن یتوب علی» جز اینکه خدای عزوجل گناهش را بیامرزد، و کسی که بیش از چهل گناه کبیره در روز انجام دهد خیری در او نیست (یعنی ایمان ندارد).

36/263- قال الشیخ أحمد بن فهد الحلي: رَوَی هَارُونُ بْنُ مُوسَی اَلتَّلَّعُکْبَرِیُّ بِإِسْنَادِهِ إِلَی اَلصَّادِقِ صلوات الله علیه قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مَنْ قَالَ بَعْدَ اَلْعَصْرِ فِی کُلِّ یَوْمٍ مَرَّةً وَاحِدَةً - أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ اَلَّذِی لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ اَلْحَیُّ اَلْقَیُّومُ ذُو اَلْجَلاٰلِ وَ اَلْإِکْرٰامِ وَ أَسْأَلُهُ أَنْ یَتُوبَ عَلَیَّ تَوْبَةَ عَبْدٍ ذَلِیلٍ خَاضِعٍ فَقِیرٍ بِائِسٍ

ص: 98


1- الکافی ج 2 ص 521 ح 1.
2- جامع الأخبار ج 1 ص 184.
3- الکافی ج 2 ص 438 ح 7.

مُسْتَجِیرٍ [مِسْکِینٍ] مُسْتَکِینٍ لاَ یَمْلِکُ لِنَفْسِهِ نَفْعاً وَ لاَ ضَرّاً وَ لاَ حَیَاةً وَ لاَ مَوْتاً وَ لاَ نُشُوراً أَمَرَ اَللَّهُ اَلْمَلَکَیْنِ بِتَحْرِیقِ صَحِیفَتِهِ کَائِناً مَا کَانَتْ. (1)

مرحوم شیخ احمد بن فهد حلی گوید: با سند از هارون بن موسی تلعکبری از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت شده که فرمود: رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله فرمود: کسی که در هر روز بعد از عصر، یک بار بگوید: «استغفر الله الذی لا اله الا هو الحی القیوم ذو الجلال و الاکرام و أسأله أن یتوب مستجیر [مسکین] مستکین لا یملک لنفسه نفعاً و لا ضراً و لا حیاةً و لا موتاً و لا نشوراّ». خداوند متعال به دو فرشته فرمان می دهد که نامۀ اعمالش را هر چه در آن باشد آتش بزنند.

37/264- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی اَلْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلسَّیَّارِیِّ بِإِسْنَادِهِ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی حَمْزَةَ اَلثُّمَالِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ صلوات الله علیهما في حدیث قَالَ: وَ مَنْ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ فَلَیْسَ بِمُسْتَکْبِرٍ وَ لاَ جَبَّارٍ إِنَّ اَلْمُسْتَکْبِرَ اَلَّذِی یُصِرُّ عَلَی اَلذَّنْبِ اَلَّذِی قَدْ غَلَبَهُ هَوَاهُ فِیهِ وَ آثَرَ دُنْیَاهُ عَلَی آخِرَتِهِ. (2)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابو حمزه ثمالی روایت کرده که گفت: حضرت امام زین العابدین صلوات الله علیه فرمود: هر کس «استغفر اللّٰه و اتوب الیه» بگوید، فخر فروش و ستمگر نیست، فخر فروش کسی است که اصرار به گناه می ورزد و هوای نفسش بر او غالب است و دنیای خود را بر آخرتش مقدم میدارد.

38/265- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یَاسِرٍ عَنِ اَلرِّضَا صلوات الله علیه قَالَ: مَثَلُ اَلاِسْتِغْفَارِ مَثَلُ وَرَقٍ عَلَی شَجَرَةٍ تُحَرَّکُ فَیَتَنَاثَرُ وَ اَلْمُسْتَغْفِرُ مِنْ ذَنْبٍ وَ یَفْعَلُهُ کَالْمُسْتَهْزِئِ بِرَبِّهِ. (3)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از یاسر روایت کرده که گفت: حضرت امام رضا صلوات الله علیه فرمود: مثل استغفار (و ریختن گناهان به سبب آن) چون برگی است بر درختی که (در فصل پائیز آن درخت) بجنبد و آن برگ بریزد، و کسی که از گناهی «استغفار» کند و باز آن را انجام دهد مانند کسی است که پروردگار خود را مسخره کند.

39/266- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: وَ قَالَ اَلرِّضَا صلوات الله علیه: مَنِ اِسْتَغْفَرَ مِنْ ذَنْبٍ وَ هُوَ یَعْمَلُهُ فَکَأَنَّمَا یَسْتَهْزِئُ بِرَبِّهِ. (4)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: و حضرت امام رضا صلوات الله علیه فرمودند: هر کس از گناه «استغفار» کند و باز هم آن گناه را انجام دهد پس مانند کسی است که پروردگار خود را مسخره کند.

ص: 99


1- عدة الداعی ج 1 ص 266.
2- الخصال ج 1 ص 299.
3- الکافی ج 2 ص 504 ح 3.
4- جامع الأخبار ج 1 ص 57.

40/267- قال الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل: قَالَ الصَّادِقُ صلوات الله علیه: التَّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ کَمَنْ لَا ذَنْبَ لَهُ وَ الْمُقِیمُ وَ هُوَ یَسْتَغْفِرُ کَالْمُسْتَهْزِئِ. (1)

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل گوید: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: کسی که از گناه توبه می کند، مانند کسی می ماند که گناهی نکرده و کسی که قصد ادامه گناه دارد ولی «استغفار» می کند، مانند کسی است که مسخره می کند.

41/268- قال الشیخ أبي نصر الحسن بن الفضل: عَنِ الصَّادِقِ صلوات الله علیه قَالَ: إِذَا أَحْدَثَ الْعَبْدُ ذَنْباً جُدِّدَ لَهُ نِعْمَةٌ فَیَدَعُ الِاسْتِغْفَارَ فَهُوَ الِاسْتِدْرَاجُ. (2)

مرحوم شیخ ابو نصر حسن بن فضل گوید: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت شده که فرمود: وقتی بنده، گناهی مرتکب می شود که نقمت و گزندی برای او دوباره به وجود می آید، و «استغفار» را رها می کند، این از قبیل به تدریج گرفتار عذاب خدا شدن است.

42/269- قال الشیخ محمد بن محمد الشعیري: وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله کَفَّارَةُ اَلاِغْتِیَابِ أَنْ تَسْتَغْفِرَ لِمَنِ اِغْتَبْتَهُ. (3)

مرحوم شیخ محمد بن محمد شعیری گوید: رسول صلی اللّٰه علیه و آله فرمودند: کفاره غیبت آن است که «استغفار» کنی از برای آن کس که غیبت او را کردی.

ص: 100


1- مکارم الأخلاق 361- 362.بحارالانوار ج 90 ص 281 ح 22.
2- مکارم الأخلاق 361- 362.بحارالانوار ج 90 ص 281 ح 22.
3- جامع الأخبار ج 1 ص 57.

باب نوزدهم: فضل و ثواب ذکر صلوات بر محمد و آل محمد صلوات الله علیهم

1/270- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِیهِ وَ حُسَیْنِ بْنِ أَبِی اَلْعَلاَءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله عليه قَالَ قَالَ: إِذَا ذُکِرَ اَلنَّبِیُّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَأَکْثِرُوا اَلصَّلاَةَ عَلَیْهِ فَإِنَّهُ مَنْ صَلَّی عَلَی اَلنَّبِیِّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ صَلاَةً وَاحِدَةً صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ أَلْفَ صَلاَةٍ فِی أَلْفِ صَفٍّ مِنَ اَلْمَلاَئِکَةِ وَ لَمْ یَبْقَ شَیْءٌ مِمَّا خَلَقَهُ اَللَّهُ إِلاَّ صَلَّی عَلَی اَلْعَبْدِ لِصَلاَةِ اَللَّهِ عَلَیْهِ وَ صَلاَةِ مَلاَئِکَتِهِ فَمَنْ لَمْ یَرْغَبْ فِی هَذَا فَهُوَ جَاهِلٌ مَغْرُورٌ قَدْ بَرِئَ اَللَّهُ مِنْهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَهْلُ بَیْتِهِ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابو بصیر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه فرمود: چون نام مبارک رسول الله صلّی الله علیه و آله برده شد بسیار بر او صلوات بفرستید، زیرا هر کس یک صلوات بر رسول الله صلّی الله علیه و آله فرستد خداوند هزار بار در هزار صف از فرشته ها بر او صلوات فرستد، و چیزی از مخلوقات خدا نماند جز اینکه بر این بنده صلوات فرستد برای آنکه خداوند و فرشتگان برای او صلوات فرستند، و هر کس در این فضیلت رغبت نکند پس او نادان و مغرور است، و خدا و رسولش و اهل بیت رسولش صلوات الله علیهم از او بیزارند.

2/271- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلْأَشْعَرِیِّ عَنِ اِبْنِ اَلْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله عليه قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: لاَ تَجْعَلُونِی کَقَدَحِ اَلرَّاکِبِ فَإِنَّ اَلرَّاکِبَ یَمْلَأُ قَدَحَهُ فَیَشْرَبُهُ إِذَا شَاءَ اِجْعَلُونِی فِی أَوَّلِ اَلدُّعَاءِ وَ فِی آخِرِهِ وَ فِی وَسَطِهِ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابن قداح روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه فرمود: رسول الله صلّی الله علیه و آله فرمود: مرا چون قدح شتر سوار قرار ندهید، زیرا شتر سوار قدح خود را پر کند و هر زمان خواست بنوشد مرا در اول دعا و وسط و آخر آن قرار دهید.

3/272- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اَلنَّوْفَلِیِّ عَنِ اَلسَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله عليه قَالَ: مَنْ دَعَا وَ لَمْ یَذْکُرِ اَلنَّبِیَّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ رَفْرَفَ اَلدُّعَاءُ عَلَی رَأْسِهِ فَإِذَا ذَکَرَ اَلنَّبِیَّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ رُفِعَ اَلدُّعَاءُ. (3)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از سکونی روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه فرمود: هر کس دعائی کند و نام مبارک رسول الله صلّی الله علیه و آله را نبرد آن دعا بالای سرش (چون پرنده ای) بچرخد، و چون نام مبارک رسول الله صلّی الله علیه و آله را برد دعا بالا رود.

ص: 101


1- الکافی ج 2 ص 492 ح 6.
2- الکافی ج 2 ص 492 ح 5.
3- الکافی ج 2 ص 491 ح 2.

4/273- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اِبْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله عليه قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: اَلصَّلاَةُ عَلَیَّ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِی تَذْهَبُ بِالنِّفَاقِ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از عبد الله بن سنان روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه فرمود: رسول الله صلّی الله علیه و آله فرمود: صلوات بر من و بر اهل بیت من نفاق را میبرد.

5/274- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اِبْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: لاَ یَزَالُ اَلدُّعَاءُ مَحْجُوباً حَتَّی یُصَلَّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از هشام بن سالم روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: پیوسته دعا محجوب است (و میانۀ آن و استجابتش حجاب و پرده ای حائل است) تا بر محمد و آل محمد صلوات فرستاده شود (که آنگاه پرده و حائل برطرف شود).

6/275- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن أَبُو عَلِیٍّ اَلْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اَلْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ زَیْدٍ اَلشَّحَّامِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله عليه: أَنَّ رَجُلاً أَتَی اَلنَّبِیَّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ إِنِّی أَجْعَلُ لَکَ ثُلُثَ صَلَوَاتِی لاَ بَلْ أَجْعَلُ لَکَ نِصْفَ صَلَوَاتِی لاَ بَلْ أَجْعَلُهَا کُلَّهَا لَکَ فَقَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ إِذاً تُکْفَی مَئُونَةَ اَلدُّنْیَا وَ اَلْآخِرَةِ. (3)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از محمد بن مسلم روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه فرمود: مردی نزد رسول الله صلّی الله علیه و آله آمد عرض کرد: یا رسول الله! من یک سوم صلواتم را برای شما قرار دهم، نه بلکه نیمی از صلواتم را مخصوص شما گردانم، نه بلکه تمامی آن را از آن شما گردانم؟ رسول الله صلّی الله علیه و آله فرمود: در این صورت خرج و مئونه دنیا و آخرت تو کفایت شود.

7/276- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اِبْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُرَازِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله عليه: إِنَّ رَجُلاً أَتَی رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ إِنِّی جَعَلْتُ ثُلُثَ صَلَوَاتِی لَکَ فَقَالَ لَهُ خَیْراً فَقَالَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ إِنِّی جَعَلْتُ نِصْفَ صَلَوَاتِی لَکَ فَقَالَ لَهُ ذَاکَ أَفْضَلُ فَقَالَ إِنِّی جَعَلْتُ کُلَّ صَلَوَاتِی لَکَ فَقَالَ إِذاً یَکْفِیَکَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَا أَهَمَّکَ مِنْ أَمْرِ دُنْیَاکَ وَ آخِرَتِکَ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ أَصْلَحَکَ اَللَّهُ کَیْفَ یَجْعَلُ صَلاَتَهُ لَهُ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله عليه لاَ یَسْأَلُ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ شَیْئاً إِلاَّ بَدَأَ بِالصَّلاَةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَیْهِمْ. (4)

ص: 102


1- الکافی ج 2 ص 492 ح 8.
2- الکافی ج 2 ص 491 ح 1.
3- الکافی ج 2 ص 491 ح 3.
4- الکافی ج 2 ص 493 ح 12.

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از مرازم روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: مردی نزد رسول الله صلّی الله علیه و آله آمده عرض کرد: یا رسول الله! یک سوم دعاهای خود را به شما اختصاص دهم؟ فرمود: نیکو است، عرض کرد: یا رسول الله! نیمی از دعاهای خود را مخصوص شما گردانم؟ فرمود: این بهتر است، عرض کرد: همۀ دعاهایم را برای شما قرار دهم؟ فرمود: در این صورت خدای عزوجل آنچه از کارهای دنیا و آخرتت که ترا اندوهناک کند کفایت فرماید. پس مردی به حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه عرض کرد: خدایت نیکی دهد چگونه دعایش را برای او قرار دهد، حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: چیزی از خدای عزوجل در خواست نکند جز اینکه ابتداء به صلوات بر محمد و آلش صلوات الله علیهم کند.

8/277- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ اَلْحَکَمِ عَنْ سَیْفٍ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه مَا مَعْنَی أَجْعَلُ صَلَوَاتِی کُلَّهَا لَکَ فَقَالَ یُقَدِّمُهُ بَیْنَ یَدَیْ کُلِّ حَاجَةٍ فَلاَ یَسْأَلُ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ شَیْئاً حَتَّی یَبْدَأَ بِالنَّبِیِّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَیُصَلِّیَ عَلَیْهِ ثُمَّ یَسْأَلَ اَللَّهَ حَوَائِجَهُ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابو بصیر روایت کرده که گفت: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه پرسیدم معنی اینکه: همۀ صلواتم را برای شما قرار دهم چیست؟ فرمود: یعنی رسول الله صلّی الله علیه و آله را مقدمه و جلو هر حاجتی قرار میدهد، و از خدای عزوجل چیزی درخواست نکند تا به نام رسول الله صلّی الله علیه و آله ابتداء کند و صلوات بر او فرستد، سپس حاجات خود را از خدا درخواست کند.

9/278- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اِبْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا صلوات الله عَلَیْهِمَا قَالَ: مَا فِی اَلْمِیزَانِ شَیْءٌ أَثْقَلَ مِنَ اَلصَّلاَةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ إِنَّ اَلرَّجُلَ لَتُوضَعُ أَعْمَالُهُ فِی اَلْمِیزَانِ فَتَمِیلُ بِهِ فَیُخْرِجُ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ اَلصَّلاَةَ عَلَیْهِ فَیَضَعُهَا فِی مِیزَانِهِ فَیَرْجَحُ بِهِ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از محمد بن مسلم از حضرت امام محمد باقر و یا حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیهما روایت کرده که فرمود: در میزان (و ترازوی اعمال در قیامت) چیزی سنگین تر از صلوات بر محمد و آل محمد نیست، و همانا مردی باشد که اعمالش را در میزان گذارند و سبک باشد، پس ثواب صلوات او درآید و آن را در میزان نهد پس به سبب آن سنگین گردد و (بر کفۀ دیگر) بچربد.

10/279- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ اِبْنِ جُمْهُورٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ رِجَالِهِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه: مَنْ کَانَتْ لَهُ إِلَی اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَاجَةٌ فَلْیَبْدَأْ بِالصَّلاَةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ثُمَّ یَسْأَلُ

ص: 103


1- الکافی ج 2 ص 492 ح 4.
2- الکافی ج 2 ص 494 ح 15.

حَاجَتَهُ ثُمَّ یَخْتِمُ بِالصَّلاَةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فَإِنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَکْرَمُ مِنْ أَنْ یَقْبَلَ اَلطَّرَفَیْنِ وَ یَدَعَ اَلْوَسَطَ إِذَا کَانَتِ اَلصَّلاَةُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ لاَ تُحْجَبُ عَنْهُ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: هر کس به درگاه خدای عزوجل حاجتی دارد باید به صلوات بر محمد و آل محمد صلوات الله علیهم شروع کند، و سپس حاجت خود را بخواهد، و در آخر هم به صلوات بر محمد و آل محمد صلوات الله علیهم پایان دهد، زیرا که خدای عزوجل کریم تر از آن است که دو طرف (دعا) را بپذیرد، و وسط (دعا) را واگذارد (و به اجابت نرساند) زیرا صلوات بر محمد و آل محمد صلوات الله علیهم محجوب نیست (و بدون برخورد به حجابی بالا رود).

11/280- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَسِّنِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبَانٍ اَلْأَحْمَرِ عَنْ عَبْدِ اَلسّلاَمٍ بْنِ نُعَیْمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله عليه: إِنِّی دَخَلْتُ اَلْبَیْتَ وَ لَمْ یَحْضُرْنِی شَیْءٌ مِنَ اَلدُّعَاءِ إِلاَّ اَلصَّلاَةُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فَقَالَ أَمَا إِنَّهُ لَمْ یَخْرُجْ أَحَدٌ بِأَفْضَلَ مِمَّا خَرَجْتَ بِهِ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از عبد السلام بن نعیم روایت کرده که گفت: به حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه عرض کردم: من وارد خانه (کعبه) شدم و هیچ دعائی به خاطر نداشتم جز صلوات بر محمد و آل محمد؟ فرمود: آگاه باش که هیچ کس مانند تو (در فضیلت و ثواب) از خانه (کعبه) بیرون نیامده است.

12/281- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلْأَشْعَرِیِّ عَنِ اِبْنِ اَلْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ صَلَّی عَلَیَّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ مَلاَئِکَتُهُ وَ مَنْ شَاءَ فَلْیُقِلَّ وَ مَنْ شَاءَ فَلْیُکْثِرْ. (3)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابن قداح روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: رسول الله صلّی الله علیه و آله فرمود: هر کس بر من صلوات فرستد خدا و فرشتگان بر او صلوات فرستند، هر کس خواهد کم فرستد و هر کس خواهد بیش.

13/282- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن أَبُو عَلِیٍّ اَلْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ أَبِی عِمْرَانَ اَلْأَزْدِیِّ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلْحَکَمِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ قَالَ یَا رَبِّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ مِائَةَ مَرَّةٍ قُضِیَتْ لَهُ مِائَةُ حَاجَةٍ ثَلاَثُونَ لِلدُّنْیَا وَ اَلْبَاقِی لِلْآخِرَةِ. (4)

ص: 104


1- الکافی ج 2 ص 494 ح 16.
2- الکافی ج 2 ص 494 ح 17.
3- الکافی ج 2 ص 492 ح 7.
4- الکافی ج 2 ص 493 ح 9.

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از معاویه بن عمار روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه فرمود: هر کس صد بار بگوید: «یا رب صلی علی محمد و آل محمد» صد حاجت از او برآورده شود که سی حاجت آن از (حاجات) دنیا باشد و باقی از آخرت.

14/283- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن عَلِیُّ بْنُ اَلْحُسَیْنِ بْنِ شَاذَوَیْهِ اَلْمُؤَدِّبُ رِضْوَانُ اَللَّهِ عَلَیْهِ عن مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ جَامِعٍ عَنْ أَبِیهِ عن یَعْقُوبُ بْنُ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْبَاقِرِ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ سَیِّدِ الْعَابِدِینَ عَنْ أَبِیهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ سَیِّدِ الشُّهَدَاءِ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ سَیِّدِ الْأَوْصِیَاءِ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَنْ صَلَّی عَلَیَّ وَ لَمْ یُصَلِّ عَلَی آلِی لَمْ یَجِدْ رِیحَ الْجَنَّةِ وَ إِنَّ رِیحَهَا لَتُوجَدُ مِنْ مَسِیرَةِ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابان بن تغلب از حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه از پدران بزرگوارش از امیرالمؤمنین صلوات اللَّه علیهم روایت کرده که فرمود: رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله فرمود: کسی که بر من صلوات بفرستد و بر آل من صلوات نفرستد، بوی بهشت را نخواهد یافت، حال آنکه بوی بهشت از فاصله پانصد سال راه احساس می شود.

15/284- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن أَبُو عَلِیٍّ اَلْأَشْعَرِیُّ عَنِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عُبَیْسِ بْنِ هِشَامٍ عَنْ ثَابِتٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَنَسِیَ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَیَّ خَطَّأَ اَللَّهُ بِهِ طَرِیقَ اَلْجَنَّةِ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابو بصیر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: رسول الله صلّی الله علیه و آله فرمود: هر کس من نزدش نام برده شوم و فراموش کند که بر من صلوات بفرستد خداوند او را به راهی جز راه بهشت برد.

16/285- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ اِبْنِ اَلْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: سَمِعَ أَبِی رَجُلاً مُتَعَلِّقاً بِالْبَیْتِ وَ هُوَ یَقُولُ اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ فَقَالَ لَهُ أَبِی یَا عَبْدَ اَللَّهِ لاَ تَبْتُرْهَا لاَ تَظْلِمْنَا حَقَّنَا قُلِ اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ. (3)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابن قداح روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: پدرم صلوات الله علیه شنید که مردی به پردۀ کعبه در آویخته و می گوید: «اللهم صل علی محمد». (و نامی از آل محمد دنبال آن نمی برد) پدرم صلوات الله علیه به او فرمود: ای بندۀ خدا! بریده اش مکن، و در بارۀ حق ما به ما ستم مکن، و بگو: «اللهم صل علی محمد و أهل بیته».

ص: 105


1- الأمالی (للصدوق) ص 167 ح 12.
2- الکافی ج 2 ص 495 ح 20.
3- الکافی ج 2 ص 495 ح 21.

17/286- السید عَلِيُّ بْنُ اَلْحُسَيْنِ اَلْمُرْتَضَى فِي رِسَالَةِ اَلْمُحْكَمِ وَ اَلْمُتَشَابِهِ نَقْلاً مِنْ تَفْسِيرِ اَلنُّعْمَانِيِّ بِإِسْنَادِهِ اَلْآتِي عَنْ عَلِيٍّ صلوات الله علیه عَنْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ قَالَ: لَا تُصَلُّوا عَلَیَّ صَلَاةً مَبْتُورَةً بَلْ صِلُوا إِلَیَّ أَهْلَ بَیْتِی وَ لَا تَقْطَعُوهُمْ فَإِنَّ کُلَّ نَسَبٍ وَ سَبَبٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مُنْقَطِعٌ إِلَّا سَبَبی وَ نَسَبِی. (1)

مرحوم سید مرتضی در رساله محکم و متشابه با اسناد از کتاب تفسیر نعمانی از حضرت امیرالمؤمنین صلوات اللَّه علیه روایت کرده فرمود: رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله فرمود: صلوات بریده شده و ناقص بر من نفرستید، بلکه اهل بیت من را به من وصل کنید و آنها را نَبُرید، زیرا هر نسب و سببی به غیر از سبب و نسب من در روز قیامت قطع شونده خواهد بود.

ص: 106


1- المحکم و المتشابه ص 19.وسائل الشیعه ج 7 ص 207.

باب بیستم: فضل و ثواب ذکر ائمه طاهرین صلوات الله علیهم

1/287- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن حُمَیْدُ بْنُ زِیَادٍ عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ وُهَیْبِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله عليه قَالَ: مَا اِجْتَمَعَ فِی مَجْلِسٍ قَوْمٌ لَمْ یَذْکُرُوا اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَمْ یَذْکُرُونَا إِلاَّ کَانَ ذَلِکَ اَلْمَجْلِسُ حَسْرَةً عَلَیْهِمْ یَوْمَ اَلْقِیَامَةِ ثُمَّ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ صلوات الله عليه إِنَّ ذِکْرَنَا مِنْ ذِکْرِ اَللَّهِ وَ ذِکْرِ عَدُوِّنَا مِنْ ذِکْرِ اَلشَّیْطَانِ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابو بصیر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه فرمود: هیچ مردمی، در انجمنی فراهم نشوند که در آن ذکر خدای عزوجل و ذکر ما نباشد جز اینکه آن انجمن در روز قیامت مایه حسرت و افسوس آنان باشد، سپس فرمود: (پدرم) حضرت امام محمد باقر صلوات الله عليه فرمود: همانا ذکر ما ذکر خدا است و ذکر دشمن ما ذکر شیطان است.

2/288- الشیخ محمد بن محمد بن النعمان المفید، عن الصَّدُوقُ عَنِ ابْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْکُوفِیِّ عَنْ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ عَنْ عَمِّهِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ طَرِیفٍ عَنِ ابْنِ نُبَاتَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: ذِکْرُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عِبَادَةٌ وَ ذِکْرِی عِبَادَةٌ وَ ذِکْرُ عَلِیٍّ عِبَادَةٌ وَ ذِکْرُ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ عِبَادَةٌ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالنُّبُوَّةِ وَ جَعَلَنِی خَیْرَ الْبَرِّیَّةِ إِنَّ وَصِیِّی لَأَفْضَلُ الْأَوْصِیَاءِ وَ إِنَّهُ لَحُجَّةُ اللَّهِ عَلَی عِبَادِهِ وَ خَلِیفَتُهُ عَلَی خَلْقِهِ وَ مِنْ وُلْدِهِ الْأَئِمَّةُ الْهُدَاةُ بَعْدِی بِهِمْ یَحْبِسُ اللَّهُ الْعَذَابَ عَنْ أَهْلِ الْأَرْضِ وَ بِهِمْ یُمْسِکُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ بِهِمْ یُمْسِکُ الْجِبَالَ أَنْ تَمِیدَ بِهِمْ وَ بِهِمْ یَسْقِی خَلْقَهُ الْغَیْثَ وَ بِهِمْ یُخْرِجُ النَّبَاتَ أُولَئِکَ أَوْلِیَاءُ اللَّهِ حَقّاً وَ خُلَفَائِی صِدْقاً عِدَّتُهُمْ عِدَّةُ الشُّهُورِ وَ هِیَ اثْنا عَشَرَ شَهْراً وَ عِدَّتُهُمْ عِدَّةُ نُقَبَاءِ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ ثُمَّ تَلَا صلی الله علیه و آله هَذِهِ الْآیَةَ وَ السَّماءِ ذاتِ الْبُرُوجِ ثُمَّ قَالَ أَ تُقَدِّرُ یَا ابْنَ عَبَّاسٍ أَنَّ اللَّهَ یُقْسِمُ بِالسَّمَاءِ ذَاتِ الْبُرُوجِ وَ یَعْنِی بِهِ السَّمَاءَ وَ بُرُوجَهَا قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَا ذَاکَ قَالَ أَمَّا السَّمَاءُ فَأَنَا وَ أَمَّا الْبُرُوجُ فَالْأَئِمَّةُ بَعْدِی أَوَّلُهُمْ عَلِیٌّ وَ آخِرُهُمُ الْمَهْدِیُّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ. (2)

مرحوم شیخ مفید، با سند مذکور از ابن عباس روایت کرده که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: ذكر خداوند عزوجل عبادت است و ذكر من عبادت است و ذكر علی صلوات الله علیه عبادت است و ذكر امامان صلوات الله علیهم از فرزندان او عبادت است. سوگند به آنکه مرا به نبوّت مبعوث فرمود و بهترین مخلوقات قرار داد، به درستی که وصی من بهترینِ اوصیاء است، همانا او حجّت خداوند بر بندگانش و خلیفهٔ او بر مخلوقاتش است؛ و ائمه هدی صلوات الله علیهم بعد از من، از فرزندان او هستند و این منصب را دارند؛ به برکت وجود آن ها خداوند عذاب را از زمینیان برگیرد و مانع فرو ریختن آسمان بر روی زمین بی اذن و اجازه او گردد و به برکت وجود آنها است که خداوند نمی گذارد کوه ها مردم را بجنبانند؛ و بر خلق باران نازل می فرماید و

ص: 107


1- الکافی ج 2 ص 496 ح 1.
2- الإختصاص (للمفید) ص 224.بحارالانوار ج 36 ص 370 ح 234.

گیاه می رویاند. به راستی این ها اولیای خداوند و جانشینان راستین من هستند، تعدادشان به تعداد ماه های سال و شمار نقبای حضرت موسی بن عمران است، سپس این آیه را تلاوت نمود: «وَ السَّمَاءِ ذَاتِ الْبرُُوج » «سوگند به آسمانِ آکنده از برج». (سوره بروج آیه 1) و فرمود: ای ابن عباس! به خوبی تدبّر می کنی؟ خداوند به آسمان آکنده از برج سوگند یاد می کند، یعنی آسمان و برج هایش؟! عرض کردم: این ها به چه معنی هستند؟ فرمود: منظور از آسمان من هستم و منظور از بروج، امامان بعد از من هستند که اولین آن ها علی و آخرین آن ها مهدی صلوات الله علیهم اجمعین هستند.

3/289- الشیخ محمد بن مسعود العیاشي، بإسناده عَنْ خَالِدِ بْنِ نَجِيحٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ صلوات الله علیه: فِي قَوْلِهِ «أَلاٰ بِذِكْرِ اَللّٰهِ تَطْمَئِنُّ اَلْقُلُوبُ» فَقَالَ: بِمُحَمَّدٍ عَلَيْهِ وَ آلِهِ اَلسَّلاَمُ تَطْمَئِنَّ اَلْقُلُوبُ وَ هُوَ ذِكْرُ اَللَّهِ وَ حِجَابُهُ. (1)

مرحوم شیخ عیاشی، با سند خویش از خالد بن نجیع روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه در مورد این آیه: «أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ». (سوره رعد آیه 28) فرمود: به یاد حضرت محمد صلی الله علیه و آله، دل آرام گیرد و این همان ذکر خداوند و حجاب اوست.

4/290- الشیخ أحمد بن محمد بن خالد البرقي، عن الْقَاسِمُ عَنْ جَدِّهِ عَنِ مُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه ذِکْرُنَا أَهْلَ الْبَیْتِ شِفَاءٌ مِنَ الْوَعْکِ وَ الْأَسْقَامِ وَ وَسْوَاسِ الرَّیْبِ وَ حُبُّنَا رِضَی الرَّبِّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی. (2)

مرحوم شیخ احمد بن محمد بن خالد برقی، با سند مذکور از محمد بن مسلم روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود: ذکر ما اهل بیت صلوات الله علیهم شفاء درد تب و بیماری ها و وسوسه های شک برانگیز است و دوستی ما رضای پروردگار است.

5/291- قال الإمام الحسن العسکري صلوات الله: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: وَ أَمَّا نَفَثَاتِهِ فَأَنْ یَرَی أَحَدُکُمْ أَنَّ شَیْئاً بَعْدَ الْقُرْآنِ أَشْفَی لَهُ مِنْ ذِکْرِنَا أَهْلَ الْبَیْتِ وَ مِنَ الصَّلَوَاتِ عَلَیْنَا فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ ذِکْرَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ شِفَاءً لِلصُّدُورِ وَ جَعَلَ الصَّلَوَاتِ عَلَیْنَا مَاحِیَةً لِلْأَوْزَارِ وَ الذُّنُوبِ وَ مُطَهِّرَةً مِنَ الْعُیُوبِ وَ مُضَاعِفَةً لِلْحَسَنَاتِ قَالَ الْإِمَامُ صلوات الله علیه قَالَ اللَّهُ تَعَالَی «إِنْ کُنْتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ» أَیْ إِنْ کُنْتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ فَاشْکُرُوا نِعَمَهُ بِطَاعَةِ مَنْ یَأْمُرُکُمْ بِطَاعَتِهِ مِنْ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ خُلَفَائِهِمَا الطَّیِّبِینَ صلوات الله علیهم. (3)

حضرت امام حسن عسکری صلوات الله علیه فرمودند: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: اما إلقاءهای شیطان: به نظر یکی چنین وانمود می کند که چیزی بعد از قرآن شفابخش تر از ذکر ما اهل بیت و صلوات بر ما هست. همانا خداوند ذکر و یاد ما را شفای دل ها و صلوات بر ما را محوکننده کثافات و گناهان و پاک کننده عیب ها و دو چندان کننده حسنات قرار داده است.

ص: 108


1- تفسیر عیاشی ج 2 ص 277 ح 45.
2- المحاسن (للبرقی) ص 62 ح 107.بحارالانوار ج 2 ص 145 ح 10.
3- تفسیر امام حسن عسکری (ع) ص 244.بحارالانوار ج 26 ص 233 ح 1.

حضرت امام حسن عسکری صلوات الله علیه فرمود: خداوند می فرماید: «اگر او را می پرستید». (سوره بقره آیه 172) پس شکر کنید نعمت هایش را به اطاعت کردن

از محمّد و علی و جانشینان پاک آنها صلوات الله علیهم که دستور اطاعت آنها را به شما داده است.

6/292- الشیخ عماد الدین محمد بن أبي القاسم الطبري، عن عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّازِیُّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْحُلْوَانِیِّ عَنِ الشَّرِیفِ الْمُرْتَضَی عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ الْمُوسَوِیِّ عَنْ أَبِیهِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِیهِ مُوسَی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِیهِ مُوسَی بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله زَیِّنُوا مَجَالِسَکُمْ بِذِکْرِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه. (1)

مرحوم شیخ محمد بن ابوالقاسم طبری، با سند مذکور از ابراهیم بن موسی از پدر بزرگوارش حضرت امام موسی کاظم از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم از جابر بن عبدالله انصاری روایت کرده که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: مجالس خود را به ذکر حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه زینت بخشید.

7/293- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ رَحِمَهُ اللَّهُ عن عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ يَحْيَى الْبَصْرِيُّ عَنْ يَحْيَى الْبَصْرِيِّ عن مُحَمَّدُ بْنُ زَكَرِيَّا الْجَوْهَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَارَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ آبَائِهِ الصَّادِقِينَ صلوات الله علیهم قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى جَعَلَ لِأَخِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ صلوات الله علیه فَضَائِلَ لَا يُحْصِي عَدَدَهَا غَيْرُهُ فَمَنْ ذَكَرَ فَضِيلَةً مِنْ فَضَائِلِهِ مُقِرّاً بِهَا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ لَوْ وَافَى الْقِيَامَةَ بِذُنُوبِ الثَّقَلَيْنِ وَ مَنْ كَتَبَ فَضِيلَةً مِنْ فَضَائِلِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ صلوات الله علیه لَمْ تَزَلِ الْمَلَائِكَةُ تَسْتَغْفِرُ لَهُ مَا بَقِيَ لِتِلْكَ الْكِتَابَةِ رَسْمٌ وَ مَنِ اسْتَمَعَ إِلَى فَضِيلَةٍ مِنْ فَضَائِلِهِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ الذُّنُوبَ الَّتِي اكْتَسَبَهَا بِالاسْتِمَاعِ وَ مَنْ نَظَرَ إِلَى كِتَابَةٍ فِي فَضَائِلِهِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ الذُّنُوبَ الَّتِي اكْتَسَبَهَا بِالنَّظَرِ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله النَّظَرُ إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ صلوات الله علیه عِبَادَةٌ وَ ذِكْرُهُ عِبَادَةٌ وَ لَا يُقْبَلُ إِيمَانُ عَبْدٍ إِلَّا بِوَلَايَتِهِ وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِهِ. (2)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از محمد بن عمارة از پدرش از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند تبارک و تعالی در وجود برادرم حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه فضائلی را قرار داده که تعداد آنها را غیر از خودش کسی را توان شمردن شان نیست. پس هر کس فضیلتی از فضائل او را یاد کند و به آن معترف باشد خداوند تمام گناهان گذشته و آینده اش را بیامرزد حتی اگر گناهانش به اندازه گناهان تمام انس و جن تا به قیامت باشد، و هر کس فضیلتی ازفضائل حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه را بنویسد تمام ملائکه برای او طلب آمرزش می کنند تا زمانی که از آن نوشته اثری برجا باشد و هر کس به فضیلتی از فضائل او

ص: 109


1- بشارة المصطفی ص 61.
2- الأمالی (للصدوق) ص 138.

گوش سپارد خداوند تمام گناهانی که باگوش دادن مرتکب شده را می آمرزد، و هر کس به نوشته ای که در آن فضائل او نوشته شده نگاه کند خداوند تمام گناهانی را که بانگاه کردن انجام داده می آمرزد. سپس رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: نگاه کردن به چهره حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه عبادت است و ذکر و یاد او عبادت است و خداوند ایمان هیچ بنده ای را قبول نمی کند مگر به ولایت او و به بیزار بودن از دشمنانش.

8/294- الشیخ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ شَاذَانَ، بإسناده عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله ذِکْرُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما عِبَادَةٌ. (1)

مرحوم شیخ محمد بن احمد بن شاذان، با سند خویش از عایشه روایت کرده که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: ذکر حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما عبادت است.

9/295- الشیخ محمد بن عبد الله بن جعفر الحمیري، عن ابْنُ سَعْدٍ عَنِ الْأَزْدِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: قَالَ لِفُضَیْلٍ تَجْلِسُونَ وَ تُحَدِّثُونَ قَالَ نَعَمْ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ إِنَّ تِلْکَ الْمَجَالِسَ أُحِبُّهَا فَأَحْیُوا أَمْرَنَا یَا فُضَیْلُ فَرَحِمَ اللَّهُ مَنْ أَحْیَا أَمْرَنَا یَا فُضَیْلُ مَنْ ذَکَرَنَا أَوْ ذُکِرْنَا عِنْدَهُ فَخَرَجَ مِنْ عَیْنِهِ مِثْلُ جَنَاحِ الذُّبَابِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ وَ لَوْ کَانَتْ أَکْثَرَ مِنْ زَبَدِ الْبَحْرِ. (2)

مرحوم شیخ محمد بن عبد الله بن جعفر حمیری، از ابن سعد از ازدی از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که حضرت به فضیل فرمود: با هم می نشینید و حدیث می گویید؟ گفت: بلی، قربانت شوم. فرمود: من این مجالس را دوست دارم. ای فضیل! امر ما را زنده نگاه دارید؛ خدا رحمت کند هر کسی را که امر ما را زنده نگاه می دارد. ای فضیل! هر کس ما را به زبان می آورد، و ذکر ما را میکند و یا نزد او ذکر ما می شود، و از چشمش به اندازه بال مگسی اشک می آید، خدا گناهانش را می بخشد، اگرچه بیش از کف دریا باشد.

10/296- علي بن إبراهیم القمي، عن أَبِیه عَنْ بَکْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ ذَکَرَنَا أَوْ ذُکِرْنَا عِنْدَهُ فَخَرَجَ مِنْ عَیْنِهِ دَمْعٌ مِثْلُ جَنَاحِ بَعُوضَةٍ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ وَ لَوْ کَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْرِ. (3)

مرحوم علی بن ابراهیم قمی، از پدرش از بکر بن محمد از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: کسی که ذکر (مصیبت) ما را بکند و یا ذکر (مصیبت) ما نزد او بشود و به اندازه بال مگس اشک از چشمش خارج شود، خداوند گناهان او را می آمرزد و لو اینکه مثل کف دریا باشد.

11/297- الشیخ أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولویه، عن حَکِیمُ بْنُ دَاوُدَ عَنْ سَلَمَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سَیْفٍ عَنْ بَکْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ فَضَالَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: مَنْ ذُکِرْنَا عِنْدَهُ فَفَاضَتْ عَیْنَاهُ حَرَّمَ اللَّهُ وَجْهَهُ عَلَی النَّارِ. (4)

ص: 110


1- ایضاح دفائن النواصب ص 50.بحارالانوار ج 26 ص 229 ح 9.
2- قرب الإسناد ص 18.بحارالانوار ج 71 ص 350 ح 18.
3- تفسیر قمی ص 616.بحارالانوار ج 44 ص 278 ح 3.
4- کامل الزیارات ص 104.

مرحوم ابن قولویه، با سند مذکور از فضیل بن فضاله روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: کسی که ذکر (مصیبت) ما نزد او شود و چشمانش گریان گردد، خدا آتش جهنم را بر صورت وی حرام خواهد کرد.

12/298- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن الشیخ الْمُفِیدُ عَنِ ابْنِ قُولَوَیْهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ مُسْلِمٍ الْکِنْدِیِّ عَنِ ابْنِ غَزْوَانَ عَنْ عِیسَی بْنِ أَبِی مَنْصُورٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ:

نَفَسُ الْمَهْمُومِ لِظُلْمِنَا تَسْبِیحٌ وَ هَمُّهُ لَنَا عِبَادَةٌ وَ کِتْمَانُ سِرِّنَا جِهَادٌ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ یَجِبُ أَنْ یُکْتَبَ هَذَا الْحَدِیثُ بِالذَّهَبِ. (1)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از ابان بن تغلب روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: نفس کشیدن با غم و اندوه برای مظلومیت ما خاندان، تسبیح گفتن برای خدا، و غمگین بودن برای ما عبادت، و پنهان داشتن اسرار ما جهاد در راه خدا است، سپس فرمود: واجب است که این حدیث را با طلا بنویسند.

ص: 111


1- الأمالی (للطوسی) ج 1 ص 115 ح 178.بحارالانوار ج 24 ص 278 ح 4.

باب بیست و یکم: فضل و ثواب لعن بر دشمنان ائمه طاهرین صلوات الله علیهم

1/299- قالَ الإمام العَسکَرِیُّ صلوات الله علیه: قَالَ رجلٌ للصَّادِقِ صلوات الله علیه: يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنِّي عَاجِزٌ بِبَدَنِي عَنْ نُصْرَتِكُمْ وَلَسْتُ أَمْلِكُ إِلَّا الْبَرَاءَةَ مِنْ أَعْدَائِكُمْ وَ اللَّعْنَ عَلَيْهِمْ فَكَيْفَ حَالِي فَقَالَ لَهُ الصَّادِقُ صلوات الله علیه: حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ صلوات الله علیهم عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلّی الله علیه وآله أَنَّهُ قَالَ: مَنْ ضَعُفَ عَنْ نُصْرَتِنَا أَهْلَ الْبَيْتِ فَلَعَنَ فِي خَلَوَاتِهِ أَعْدَاءَنَا بَلَّغَ اللَّهُ صَوْتَهُ جَمِيعَ الْأَمْلَاكِ مِنَ الثَّرَى إِلَى الْعَرْشِ فَكُلَّمَا لَعَنَ هَذَا الرَّجُلُ أَعْدَاءَنَا لَعْناً سَاعَدُوهُ فَلَعَنُوا مَنْ يَلْعَنُهُ ثُمَّ ثَنَّوْا فَقَالُوا: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى عَبْدِكَ هَذَا الَّذِي قَدْ بَذَلَ مَا فِي وُسْعِهِ وَلَوْ قَدَرَ عَلَى أَكْثَرَ مِنْهُ لَفَعَلَ فَإِذَا النِّدَاءُ مِنْ قِبَلِ اللَّهِ تَعَالَى: قَدْ أَجَبْتُ دُعَاءَكُمْ، وَسَمِعْتُ نِدَاءَكُمْ وَصَلَّيْتُ عَلَى رُوحِهِ فِي الْأَرْوَاحِ وَجَعَلْتُهُ عِنْدِي مِنَ الْمُصْطَفَيْنَ الْأَخْيارِ. (1)

حضرت امام حسن عسکری صلوات الله علیه فرمودند: مردی نزد حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه آمد و عرض کرد: یا بن رسول الله! من ناتوانم و نمی توانم با بدنم شما را نصرت دهم، و کاری جز برائت از دشمنان شما و لعن بر ایشان از عهده من بر نمی آید. حال بفرمایید وضع من چگونه است؟ حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: پدرم از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم از رسول الله صلی الله علیه و آله نقل کرده اند که فرمود: کسی که از یاری ما اهل بیت ناتوان است، پس در تنهایی های خود دشمنان ما را لعنت می کند، خداوند صدایش را به همه مُلکش از خاک تا عرش می رساند. پس هرگاه چنین فردی بر دشمنان ما لعنت می کند، (فرشتگان) با او همراهی کرده و همان های را که وی لعن کرده، لعن می کنند، و سپس می گویند: بارالها! بر این بنده ات درود بفرست، آن کس که در حدّ توان خود مایه گذاشت، و اگر بر بیش از این، توانایی داشت، قطعاً انجام می داد. پس از جانب خداوند متعال چنین ندا می آید: من دعای شما را اجابت کردم، ندای شما را شنیدم و بر روح آن فرد در میان ارواح، درود فرستادم، و او را نزد خود از برگزیدگان و نیکان قرار دادم.

2/300- قال الشیخ أبي الحسن النجفي الرزي: نُقِلَ مِنْ خَطِّ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْحُرِّ العامِلِيِّ الْمُجاوِرِ بِالْمَشْهَدِ الْمُقَدَّسِ الرَّضَوِيِّ اَنَّ أميرَ المُؤْمِنينَ كانَ يَطُوفُ بِالْكَعْبَةِ فَرَآى رَجُلاً مُتَعَلِّقاً بِأسْتارِ الْكَعبَةِ وَ هُوَ يُصَلِّي عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ يُسَلِّمُ عَلَيْهِ وَ مَرَّ بِهِ ثانِياً وَ لَمْ يُسَلِّمْ عَلَيْهِ فَقالَ يا أميرَ المُؤمِنينَ لِمَ لَمْ تُسَلِّمْ عَلَيَّ هذِهِ الْمَرَّةَ فَقالَ خِفْتُ أنْ اَشْغَلَكَ عَنِ اللَّعنِ وَ هُوَ اَفضَلُ مِنَ السَّلامِ. (2)

مرحوم شیخ ابو الحسن نجفی رازی می گوید: به خط مرحوم شیخ حرعاملی رضوان الله علیه از حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه روایت شده که آن حضرت صلوات الله علیه روزی در حال طواف کعبه بودند، پس مردی را دید که پرده خانه کعبه را گرفته و بر محمّد و آلش، صلوات می فرستاد، پس حضرت به او سلام کردند. بار دوم حضرت او را دیدند، ولی بر او سلام نکردند. آن مرد سؤال کرد: ای امیرالمؤمنین! چرا بار دوم بر من سلام نکردید؟ فرمودند: ترسیدم تو را از لعن کردن باز دارم، زیرا فضیلت لعن از سلام دادن، بیشتر است.

ص: 112


1- تفسیر امام حسن عسکری (ع) ص 47.بحارالانوار ج 27 ص 223.
2- مجمع النورین ص 208.

3/301- الشیخ محمد الکاظم بإسناده عن أبي حمزه ثمالي عن الإمام زین العابدین صلوات الله علیه قال: من لعن الجبت و الطاغوت لعنة واحدة کتب الله له سبعین الف الف حسنة و محی عنه سبعین الف الف سیئة و رفع له سبعین الف الف درجه و من امسی یلعنهما لعنة واحدة کتب له مثل ذلک. قال: فمضی مولانا علی بن الحسین صلوات الله علیهما فد خلت علی مولانا ابی جعفر محمد الباقر صلوات الله علیه فقلت: یا مولاي حدیثاً سمعته من ابیک، فقال: هات یا ثمالي فاعدت علیه الحدیث؟ فقال: نعم یا ثمالي اتحب ان ازیدک؟ فقلت: بلی یامولاي. فقال: من لعنهما لعنة واحدة فی کل غداة لم یکتب علیه ذنب فی ذلک الیوم حتی یمسی و من امسی و لعنهما لم یکتب له ذنب فی لیلة حتی یصبح. قال: فمضی ابو جعفر ، فد خلت علی مولانا الصادق صلوات الله علیه فقلت: حدیثاً سمعتهمن ابیک وجدک. فقال: هات یا اباجعفر فاعدت علیه الحدیث، فقال: حقاً یا ابا حمزه ثم قال صلوات الله علیه: و یرفع له الف الف درجه ثم قال: ان الله واسع کریم. (1)

مرحوم شیخ محمد کاظم، با سند خویش از حضرت امام زین العابدین صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: کسی که یک مرتبه لعن بفرستد بر جبت و طاغوت (ابو بکر و عمر)، خدای تبارک و تعالی هفتاد هزار هزار (هفتاد میلیون) حسنه برای او ثبت می نماید و هفتاد هزار هزار گناه او را می بخشد و هفتاد هزار هزار درجه بر او می افزاید و اگر کسی در شامگاه این چنین کند همان ثواب را برای او می نویسند. ابو حمزه در ادامه می گوید: بعد از شهادت حضرت امام سجاد صلوات الله علیه خدمت مولایم حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه شرفیاب شدم و عرض کردم: مولای من! حدیثی است که از پدر بزرگوارتان شنیده ام. فرمودند: بگو. و من حدیث را برای حضرت خواندم. حضرت فرمودند: بله؛ ای ثمالی آیا دوست داری که من هم بر آن بیفزایم؟ عرض کردم: آری ای مولای من. حضرت فرمودند: هر کس که آن دو(ابوبکر و عمر) را یک مرتبه لعن کند در هر صبحگاهان هیچ گناهی برای او نوشته نمی شود در آن روز تا این که شب هنگام را درک کند و هر کس شب را سپری کند و آن دو را لعن کند برای او گناهی نوشته نمی شود در آن شب تا این که صبح را درک کند. ابو حمزه در ادامه می گوید: بعد از شهادت حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه خدمت مولایمان حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه شرفیاب شدم و عرضه داشتم: حدیثی است که از پدرتان و جدتان شنیده ام. حضرت فرمودند: بگو آن را ای ابا حمزه. من نیز حدیث را برای حضرتش خواندم. حضرت فرمودند: حق است ای ابا حمزه و فرمودند: و هزار هزار (یک میلیون) درجه بر او افزوده می شود. سپس فرمودند: همانا که خدا وسعت دهنده و بخشنده است.

4/302- الشیخ محمد بن مسعود العیاشي، بإسناده عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّه صلوات الله علیه في قوله تعالی «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها» قَالَ: مَنْ جٰاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثٰالِهٰا قَالَ: مَنْ ذَكَرَهُمَا فَلَعَنَهُمَا كُلَّ غَدَاةٍ كَتَبَ اَللَّهُ لَهُ سَبْعِينَ حَسَنَةً وَ مَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَيِّئَاتٍ، وَ رَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ. (2)

ص: 113


1- شفاء الصدور ص 608.
2- تفسیر عیاشی ج 1 ص 415 ح 139.تفسیر البرهان ج 2 ص 506 ح 3761.

مرحوم شیخ عیاشی، با سند خویش از زراره از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که در باره این فرمایش خداوند متعال: «هر کس کار نیکی بیاورد، ده برابر آن (پاداش) خواهد داشت». (سوره انعام آیه 160) فرمود: هر کس آن دو نفر(ابوبکر و عمر) را ذکر کند و در هر صبح بر آنان لعنت بفرستد، خدا هفتاد حسنه برای او می نویسد و ده سیئه از او پاک می کند و او را ده درجه بالا می برد.

5/303- قال العلامة المجلسي رضي الله عنه، هَذَا الدُّعَاءُ رَفِیعُ الشَّأْنِ عَظِیمُ الْمَنْزِلَةِ وَ رَوَاهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبَّاسٍ عَنْ عَلِیٍّ صلوات الله علیه أَنَّهُ کَانَ یَقْنُتُ بِهِ وَ قَالَ إِنَّ الدَّاعِیَ بِهِ کَالرَّامِی مَعَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله فِی بَدْرٍ وَ أُحُدٍ وَ حُنَیْنٍ بِأَلْفِ أَلْفِ سَهْمٍ الدُّعَاءُ اللَّهُمَّ الْعَنْ صَنَمَیْ قُرَیْشٍ وَ جِبْتَیْهَا وَ طَاغُوتَیْهَا وَ إِفْکَیْهَا وَ ابْنَتَیْهِمَا اللَّذَیْنِ خَالَفَا أَمْرَکَ وَ أَنْکَرَا وَحْیَکَ وَ جَحَدَا إِنْعَامَکَ وَ عَصَیَا رَسُولَکَ وَ قَلَّبَا دِینَکَ وَ حَرَّفَا کِتَابَکَ وَ عَطَّلَا أَحْکَامَکَ وَ أَبْطَلَا فَرَائِضَکَ وَ أَلْحَدَا فِی آیَاتِکَ وَ عَادَیَا أَوْلِیَاءَکَ وَ وَالَیَا أَعْدَاءَکَ وَ خَرَّبَا بِلَادَکَ وَ أَفْسَدَا عِبَادَکَ اللَّهُمَّ الْعَنْهُمَا وَ أَنْصَارَهُمَا فَقَدْ أَخْرَبَا بَیْتَ النُّبُوَّةِ وَ رَدَمَا بَابَهُ وَ نَقَضَا سَقْفَهُ وَ أَلْحَقَا سَمَاءَهُ بِأَرْضِهِ وَ عَالِیَهُ بِسَافِلِهِ وَ ظَاهِرَهُ بِبَاطِنِهِ وَ اسْتَأْصَلَا أَهْلَهُ وَ أَبَادَا أَنْصَارَهُ وَ قَتَلَا أَطْفَالَهُ وَ أَخْلَیَا مِنْبَرَهُ مِنْ وَصِیِّهِ وَ وَارِثِهِ وَ جَحَدَا نُبُوَّتَهُ وَ أَشْرَکَا بِرَبِّهِمَا فَعَظِّمْ ذَنْبَهُمَا وَ خَلِّدْهُمَا فِی سَقَرَ وَ ما أَدْراکَ ما سَقَرُ لا تُبْقِی وَ لا تَذَرُ اللَّهُمَّ الْعَنْهُمْ بِعَدَدِ کُلِّ مُنْکَرٍ أَتَوْهُ وَ حَقٍّ أَخْفَوْهُ وَ مِنْبَرٍ عَلَوْهُ وَ مُنَافِقٍ وَلَّوْهُ وَ مُؤْمِنٍ أَرْجَوْهُ وَ وَلِیٍّ آذَوْهُ وَ طَرِیدٍ آوَوْهُ وَ صَادِقٍ طَرَدُوهُ وَ کَافِرٍ نَصَرُوهُ وَ إِمَامٍ قَهَرُوهُ وَ فَرْضٍ غَیَّرُوهُ وَ أَثَرٍ أَنْکَرُوهُ وَ شَرٍّ أَضْمَرُوهُ وَ دَمٍ أَرَاقُوهُ وَ خَبَرٍ بَدَّلُوهُ وَ حُکْمٍ قَلَبُوهُ وَ کُفْرٍ أَبْدَعُوهُ وَ کَذِبٍ دَلَّسُوهُ وَ إِرْثٍ غَصَبُوهُ وَ فَیْ ءٍ اقْتَطَعُوهُ وَ سُحْتٍ أَکَلُوهُ وَ خُمْسٍ اسْتَحَلُّوهُ وَ بَاطِلٍ أَسَّسُوهُ وَ جَوْرٍ بَسَطُوهُ وَ ظُلْمٍ نَشَرُوهُ وَ وَعْدٍ أَخْلَفُوهُ وَ عَهْدٍ نَقَضُوهُ وَ حَلَالٍ حَرَّمُوهُ وَ حَرَامٍ حَلَّلُوهُ وَ نِفَاقٍ أَسَرُّوهُ وَ غَدْرٍ أَضْمَرُوهُ وَ بَطْنٍ فَتَقُوهُ وَ ضِلْعٍ کَسَرُوهُ وَ صَکٍّ مَزَّقُوهُ وَ شَمْلٍ بَدَّدُوهُ وَ ذَلِیلٍ أَعَزُّوهُ وَ عَزِیزٍ أَذَلُّوهُ وَ حَقٍّ مَنَعُوهُ وَ إِمَامٍ خَالَفُوهُ اللَّهُمَّ الْعَنْهُمَا بِکُلِّ آیَةٍ حَرَّفُوهَا وَ فَرِیضَةٍ تَرَکُوهَا وَ سُنَّةٍ غَیَّرُوهَا وَ أَحْکَامٍ عَطَّلُوهَا وَ أَرْحَامٍ قَطَعُوهَا وَ شَهَادَاتٍ کَتَمُوهَا وَ وَصِیَّةٍ ضَیَّعُوهَا وَ أَیْمَانٍ نَکَثُوهَا وَ دَعْوَی أَبْطَلُوهَا وَ بَیِّنَةٍ أَنْکَرُوهَا وَ حِیلَةٍ أَحْدَثُوهَا وَ خِیَانَةٍ أَوْرَدُوهَا وَ عَقَبَةٍ ارْتَقَوْهَا وَ دِبَابٍ دَحْرَجُوهَا وَ أَزْیَافٍ لَزِمُوهَا وَ أَمَانَةٍ خَانُوهَا اللَّهُمَّ الْعَنْهُمَا فِی مَکْنُونِ السِّرِّ وَ ظَاهِرِ الْعَلَانِیَةِ لَعْناً کَثِیراً دَائِباً أَبَداً دَائِماً سَرْمَداً لَا انْقِطَاعَ لِأَمَدِهِ وَ لَا نَفَادَ لِعَدَدِهِ یَغْدُو أَوَّلَهُ وَ لَا یَرُوحُ آخِرَهُ لَهُمْ وَ لِأَعْوَانِهِمْ وَ أَنْصَارِهِمْ وَ مُحِبِّیهِمْ وَ مُوَالِیهِمْ وَ الْمُسَلِّمِینَ لَهُمْ وَ الْمَائِلِینَ إِلَیْهِمْ وَ النَّاهِضِینَ بِأَجْنِحَتِهِمْ وَ الْمُقْتَدِینَ بِکَلَامِهِمْ وَ الْمُصَدِّقِینَ بِأَحْکَامِهِمْ ثُمَّ یَقُولُ اللَّهُمَّ عَذِّبْهُمْ عَذَاباً یَسْتَغِیثُ مِنْهُ أَهْلُ النَّارِ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ أَرْبَعَ مَرَّاتٍ. (1)

مرحوم علامه مجلسی رضوان الله علیه، گوید: این دعای با ارزش را عبدالله ابن عباس از حضرت امیرالمومنین صلوات الله علیه روایت کرده است که آن حضرت در قنوت نمازش، آن را می خواند. همچنین گفته است: خواننده این دعا مانند کسی است که در رکاب رسول الله صلّی الله علیه و آله در جنگ بدر و احد و حنین هزار تیر انداخته است.

ص: 114


1- البلد الأمین ص 551- 552.بحارالأنوار ج 82 ص 260- 261 ح 5.

دعا [این است]: خدایا، لعنت کن دو بت قریش و دو مشرک آن را و دو سرکرده ضلالت را و آن دو دروغ پرداز را و دو دختر آنان را؛ کسانی که فرمانت را زیر پا نهادند و وحی تو را نپذیرفتند و نعمت تو را انکار و پیامبرت را نافرمانی کردند و دینت را دگرگون نمودند و قرآنت را تحریف کردند و احکام تو را به تعطیلی کشاندند و واجبات تو را باطل کردند و از در دشمنی با آیاتت برآمدند و با دوستانت دشمنی کردند و با دشمنانت دوستی کردند و شهرهای تو را ویران ساختند و بندگانت را به فساد کشاندند.

خدایا، لعنت کن آن دو را و یاران آن دو را؛ زیرا آن دو خانه نبوّت [وحی] را ویران ساختند و در آن را شکستد و سقف آن را ویران کردند و آن را زیر و رو نمودند و بالا و پایین آن را یکی کردند و ظاهر و باطنش را ویران کردند و اهل آن را درمانده کردند و یاوران آن را هلاک کردند و کودکان شان را کشتند و منبر نبوّت را از وصیّ نبی و وارث پیامبر، تهی کردند و نبوّت [پیامبر] را انکار کردند و مشرک به خدا شدند، پس خدایا، گناه آن دو را بزرگ شمار و برای همیشه در سقر [جهنم] جایشان بده، و تو چه می دانی که سقر چیست؟ نه باقی می گذارد و نه رها می سازد.

خدایا آنان را به عدد هر کار ناروایی که انجام دادند، لعنت کن و به عدد هر حقی که مخفی داشتند و هر منبری که به ظلم بر آن بالا رفتند و هر منافقی که به کار گماردند و هر مؤمنی که تبعیدش کردند و هر دوست خدا که آزردند و هر تبعید شده ای که پناهش دادند و هر راستگویی که راندند و هر کافری که یاری اش کردند و هر امام بر حقی که مغلوبش کردند و هر واجبی که آن را تغییر دادند و هر دلیلی که انکارش کردند و هر امر زشتی که برگزیدند و خون هایی که [به ناحق] ریختند و هر خبری که آن را عوض کردند و هر حکمی که دگرگون ساختند و هر کفری که به پا داشتند و هر دروغی که راست جلوه دادند و هر ارثی که به زور گرفتند و هر غنیمتی که [به ناحقّ] ملک خود ساختند و هر مال حرامی که خوردند و هر خمسی که [برای غیر اهلش] حلال شمردند و هر باطلی که اساس آن را نهادند و هر ستمی که گسترش دادند و وعده هایی که بدان وفا نکردند و پیمان هایی که شکستند و حلال هایی که حرام نمودند و حرام هایی که حلال کردند و هر نفاقی که پنهان داشتند و هر نیرنگی که انجامش را به دل گرفتند و هر شکمی که شکافتند و پهلویی که شکستند و سندی که آن را دریدند و هر اجتماعی که پراکندند و هر خواری که عزت بخشیدند و هر عزیزی که خوارش کردند و هر حقی که از صاحبانش باز داشتند و امامی که با آن به مخالفت برخاستند.

خدایا، لعنت کن آنان را به عدد هر آیه ای که تحریف کردند و هر واجبی که ترک کردند و هر سنّتی که تغییر دادند و هر حکمی که جلوی انجام آن را گرفتند و خویشاوندانی که آنها را از هم بریدند و هر شهادتی که مخفی داشتند و وصیتی را که ضایع کردند و پیمان هایی که شکستند و شکایتی را که باطل خواندند و دلیل و شاهدی که نپذیرفتند و هر نیرنگی را که انجام دادند و هر خیانتی که وارد کردند و هر گردنه ای که بالای آن رفتند [برای کشتن رسول الله صلی الله علیه و آله] و هر چرخی که آن را غلطاندند و گفتارها و رفتارهای پستی که از آن جدا نشدند و هر امانتی که به آن خیانت کردند.

خدایا لعنت کن آن دو را در پنهان نهان و آشکار ظاهر؛ لعنتی زیاد، پیوسته، همیشگی، بی ابتدا و بی انتها، لعنتی که زمانش پایانی نباشد و عددش انتهایی نداشته باشد؛ لعنتی که آغازش را صبحی باشد ولی انجامش را شبی نباشد، لعنت تو باد بر آنان و مدد کارانشان و یاران شان و دوستان شان و پیروان آنها و کسانی که به آنها تسلیم شدند و کسانی که به آنها تمایل پیدا کردند و با پر و بال آنها برخاستند و از سخنان آنها پیروی کردند و احکام و قضاوت های باطل آنان را تصدیق نمودند.

ص: 115

سپس چهار مرتبه می گویی: خدایا، آنان را عذاب فرما، عذابی که فریاد اهل آتش از آن بلند است اهل آتش تحملش را ندارند. استجابت کن ای پروردگار جهانیان.

توضیح: این دعا یکی از اسرار نهانی و ذکرهای با ارزش است و چنانکه معروف و مشهور است حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه این دعای شریف را در شب ها و روزها و موقع سحرگاهان، پیوسته آن را می خواند. و منظور از دو بت قریش، دو مشرک، دو سرکرده ضلالت و دو دروغ پرداز و دو دختر آنان تا به آخر دعا؛ ابوبکر و عمر و هر دو دختران آنان عایشه و حفصه می باشند.

6/304- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ بْنِ بَزِيعٍ عَنِ اَلْخَيْبَرِيِّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ ثُوَیْرٍ وَ أَبِی سَلَمَةَ السَّرَّاجِ قَالا سَمِعْنَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه وَ هُوَ یَلْعَنُ فِی دُبُرِ کُلِّ مَکْتُوبَةٍ

أَرْبَعَةً مِنَ الرِّجَالِ وَ أَرْبَعاً مِنَ النِّسَاءِ فُلَانٌ وَ فُلَانٌ وَ فُلَانٌ وَ مُعَاوِیَةُ وَ یُسَمِّیهِمْ وَ فُلَانَةُ وَ فُلَانَةُ وَ هِنْدٌ وَ أُمُّ الْحَکَمِ أُخْتُ مُعَاوِیَةَ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از حسین بن ثویر و ابوسلمه سراج روایت کرده که گفتند: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه شندیدم که پس از هر نماز واجب، چهار نفر از مردان و چهار نفر از زنان را لعن می فرمود: فلان(ابوبکر)، فلان(عمر)، فلان(عثمان) و معاویه و آنها را نام می برد، و فلانه (عایشه)، فلانه(حفصه)، هند و ام حکم خواهر معاویه.

7/305- السید رضي الدین ابن طاووس، بإسناده عَنْ أَبِی یَحْیَی الْمَدَائِنِی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه، أَنَّهُ قَالَ: مِنْ حَقِّنَا عَلَی أَوْلِیَائِنَا وَ أَشْیَاعِنَا أَنْ لَا یَنْصَرِفَ الرَّجُلُ مِنْ صَلَاتِهِ حَتَّی یَدْعُوَ بِهَذَا الدُّعَاءِ، وَ هُوَ: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ.. إِلَی قَوْلِهِ صلوات الله علیه: اللَّهُمَّ وَ ضَاعِفْ لَعْنَتَکَ وَ بَأْسَکَ وَ نَکَالَکَ وَ عَذَابَکَ عَلَی اللَّذَیْنِ کَفَرَا نِعْمَتَکَ، وَ خَوَّنَا رَسُولَکَ، وَ اتَّهَمَا نَبِیَّکَ وَ بَایَنَاهُ، وَ حَلَّا عَقْدَهُ فِی وَصِیَّتِهِ، وَ نَبَذَا عَهْدَهُ فِی خَلِیفَتِهِ مِنْ بَعْدِهِ، وَ ادَّعَیَا مَقَامَهُ، وَ غَیَّرَا أَحْکَامَهُ، وَ بَدَّلَا سُنَّتَهُ، وَ قَلَبَا دِینَهُ، وَ صَغَّرَا قَدْرَ حُجَجِکَ، وَ بَدَءَا بِظُلْمِهِمْ، وَ طَرَّقَا طَرِیقَ الْغَدْرِ عَلَیْهِمْ، وَ الْخِلَافِ عَنْ أَمْرِهِمْ، وَ الْقَتْلِ لَهُمْ، وَ إِرْهَاجِ الْحُرُوبِ عَلَیْهِمْ، وَ مَنْعِ خَلِیفَتِکَ مِنْ سَدِّ الثَّلْمِ، وَ تَقْوِیمِ الْعِوَجِ، وَ تَثْقِیفِ الْأَوَدِ، وَ إِمْضَاءِ الْأَحْکَامِ، وَ إِظْهَارِ دِینِ الْإِسْلَامِ، وَ إِقَامَةِ حُدُودِ الْقُرْآنِ. اللَّهُمَّ الْعَنْهُمَا وَ ابْنَتَیْهِمَا وَ کُلَّ مَنْ مَالَ مَیْلَهُمْ وَ حَذَا حَذْوَهُمْ، وَ سَلَکَ طَرِیقَتَهُمْ، وَ تَصَدَّرَ بِبِدْعَتِهِمْ لَعْناً لَا یَخْطُرُ عَلَی بَالٍ، وَ یَسْتَعِیذُ مِنْهُ أَهْلُ النَّارِ، وَ الْعَنِ اللَّهُمَّ مَنْ دَانَ بِقَوْلِهِمْ، وَ اتَّبَعَ أَمْرَهُمْ، وَ دَعَا إِلَی وَلَایَتِهِمْ، وَ شَکَّکَ فِی کُفْرِهِمْ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ. (2)

مرحوم سید ابن طاووس، با سند خویش از ابو یحیی مدائنی، از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: از حقوق ما بر گردن دوستان و پیروانمان این است که مرد از نمازش منصرف نشود تا این که این دعا را بخواند: خداوندا، به حق اسم اعظم تو می خواهم که بر محمّد و اهل بیت پاک او درود بفرستی... تا این فرموده امام صلوات الله علیه: خدایا، لعن و عذاب و عقوبت خود را بر کسانی که کفران نعمت تو را کردند، دو چندان کن؛ آن دو نفری(ابوبکر و عمر) که به پیامبرت خیانت کردند و او را متهم کرده و با او مخالفت ورزیدند و عهد و پیمان او را درباره وصی اش نقض کردند و پیمان او را درباره خلیفه او بعد از

ص: 116


1- الکافي ج 3 ص 342 ح 10.التهذیب الأحکام ج 2 ص 321 ح 169.
2- مهج الدعوات ص 333- 334.بحارالأنوار ج 30 ص 395 ح 169.

خودش پشت سر انداختند و مدعی مقام او شدند، و احکام او را تغییر دادند، و سنت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را جایگزین کرده و دین او را تغییر داده، ارزش حجت های تو را کوچک کردند و شروع به ظلم نمودن در حق آن ها کرده و راه نیرنگ را بر آن ها و مخالفت با دستور آن ها و کشتن آن ها و ایجاد جنگ و فتنه علیه آنان و منع کردن خلیفه تو از پر کردن شکاف ها و رخنه ها و از درست کردن کجی ها و از اجرای احکام و آشکار نمودن دین اسلام، و برپا نمودن حدود قرآن، هموار کردند. خدایا آن دو(ابوبکر و عمر) و دو دختران آن ها(عایشه و حفصه) و هرکس که به آن ها رو کند و از آن ها پیروی نموده و راه آن ها را در پیش گرفته و کسی که بدعت های آنان را اخذ کند، چنان لَعن کنی که به ذهن آدمی خطور نکند و اهل آتش از آن لعن بگریزند. و خدایا، هر کس که به سخن آنان عمل کرده و از کارهایشان پیروی نموده و به ولایت و دوستی آن ها فرا خوانده و در کفر آن ها شک نمود، از اولین تا آخرین آن ها را لعن کن.

توضیح: احادیث از این باب زیاده از حد شمارش است اما بنده به همین مقدار بسنده کردم.

ص: 117

باب بیست و دوم: فضل و ثواب تسبیحات حضرت زهرا صلوات الله علیها

1/306- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ بَکْرِ بْنِ أَبِی بَکْرٍ عَنْ زُرَارَةَ بْنِ أَعْیَنَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: تَسْبِیحُ فَاطِمَةَ اَلزَّهْرَاءِ صلوات الله علیها مِنَ اَلذِّکْرِ اَلْکَثِیرِ اَلَّذِی قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: «اُذْکُرُوا اَللّٰهَ ذِکْراً کَثِیراً».(1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از زراره بن اعین روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: تسبیح حضرت فاطمۀ زهرا صلوات الله علیها از جمله ذکر بسیاری است که خدای عز و جل فرموده است: «خدا را یاد کنید یاد کردن بسیار». (سورۀ احزاب آیۀ 41)

2/307- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِی خَالِدٍ الْقَمَّاطِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه یَقُولُ تَسْبِیحُ فَاطِمَةَ صلوات الله علیها فِی کُلِّ یَوْمٍ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ صَلَاةِ أَلْفِ رَکْعَةٍ فِی کُلِّ یَوْمٍ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابو خالد قماط روایت کرده که گفت: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه شنیدم که می فرمود: تسبیح حضرت فاطمه صلوات الله علیها در هر روز پس از هر نماز، نزد من بهتر از هزار رکعت نماز در هر روز است.

3/308- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِی هَارُونَ اَلْمَکْفُوفِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: یَا أَبَا هَارُونَ إِنَّا نَأْمُرُ صِبْیَانَنَا

بِتَسْبِیحِ فَاطِمَةَ صلوات الله علیها کَمَا نَأْمُرُهُمْ بِالصَّلاَةِ فَالْزَمْهُ فَإِنَّهُ لَمْ یَلْزَمْهُ عَبْدٌ فَشَقِیَ. (3)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابو هارون مکفوف روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: ای ابا هارون! ما فرزندان خود را به تسبیح حضرت فاطمه صلوات الله علیها فرمان می دهیم؛ همان گونه که آنان را به نماز فرمان می دهیم، و تو بر آن مداومت کن؛ زیرا بنده ای که به آن مداومت کند، شقی و بدبخت نخواهد شد.

4/309- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: فِی تَسْبِیحِ فَاطِمَةَ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَیْهَا یُبْدَأُ بِالتَّکْبِیرِ أَرْبَعاً وَ ثَلاَثِینَ ثُمَّ اَلتَّحْمِیدِ ثَلاَثاً وَ ثَلاَثِینَ ثُمَّ اَلتَّسْبِیحِ ثَلاَثاً وَ ثَلاَثِینَ. (4)

ص: 118


1- الکافی ج 2 ص 500 ح 4.
2- الکافي ج 3 ص 343 ح 15.
3- الکافی ج 3 ص 343 ح 13.
4- الکافی ج 3 ص 342 ح 9.

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از ابوبصیر روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: تسبیحات حضرت فاطمه صلوات الله علیها با سی و چهار تکبیر (الله اکبر) شروع می شود، سپس سی و سه بار تحمید (الحمد للّه)، و پس از آن سی و سه بار تسبیح (سبحان اللّه) گفته می شود.

ص: 119

باب بیست و سوم: فضل و ثواب ذکر یا ارحم الراحمین

1/310- السید عَلِیِّ بْنِ طَاوُسٍ بِإِسْنَادِهِ إِلَی کِتَابِ الدُّعَاءِ لِمُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: إِذَا أَلَحَّتْ بِهِ الْحَاجَةُ یَسْجُدُ مِنْ غَیْرِ صَلَاةٍ وَ لَا رُکُوعٍ ثُمَّ یَقُولُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ سَبْعَ مَرَّاتٍ ثُمَّ یَسْأَلُ حَاجَتَهُ ثُمَّ قَالَ مَا قَالَهَا أَحَدٌ سَبْعَ مَرَّاتٍ إِلَّا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی هَا أَنَا أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ سَلْ حَاجَتَکَ. (1)

مرحوم سید بن طاوس با سند خویش از کتاب دعای مرحوم شیخ محمد بن حسن صفار و آن بزرگوار با سند خویش از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: وقتی حاجتی بر تو فشار آورد، بدون این که نماز بگزاری و رکوع کنی، به سجده می روی و سپس هفت مرتبه می گویی: «یا ارحم الراحمین» و بعد حاجت خود را می طلبی؛ سپس حضرت فرمود: هیچ کس این کلمات را هفت بار نگفت، مگر این که خدای متعال فرمود: آگاه باشید که من ارحم الراحمین هستم! حاجت خود را بخواه.

2/311- السید عَلِیِّ بْنِ طَاوُسٍ بِإِسْنَادِهِ إِلَی کِتَابِ الدُّعَاءِ لِمُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: إِنَّ لِلَّهِ مَلَکاً یُقَالُ لَهُ إِسْمَاعِیلُ سَاکِنٌ فِی السَّمَاءِ الدُّنْیَا إِذَا قَالَ الْعَبْدُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ سَبْعَ مَرَّاتٍ قَالَ إِسْمَاعِیلُ قَدْ سَمِعَ اللَّهُ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ سَلْ حَاجَتَکَ. (2)

مرحوم سید بن طاوس با سند خویش از کتاب دعای مرحوم شیخ محمد بن حسن صفار و آن بزرگوار با سند خویش از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: خداوند فرشته ای دارد به نام اسماعیل که در آسمان دنیا ساکن است و وقتی بنده ای هفت بار «یا ارحم الراحمین» می گوید، اسماعیل می گوید: خداوند که ارحم الراحمین است شنید؛ حاجت خود را بخواه.

ص: 120


1- محاسبة النفس ص 35.بحارالانوار ج 90 ص 234 ح 6.
2- محاسبة النفس ص 35.بحارالانوار ج 90 ص 234 ح 6.

خاتمه

برای تیمن و تبرک و به خاطر پایان دادن به این کتاب شریف به این دو روایت شریفه نیز دقت و توجه کنید که از رازها و ثواب های بزرگی برخوردارند:

1/312- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه يَقُولُ: إِنَّ الْعَمَلَ الدَّائِمَ الْقَلِیلَ عَلَى الْيَقِینِ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الْعَمَلِ الْكَثِیرِ عَلَى غَيْرِ يَقِینٍ. (1)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از هشام بن سالم روایت کرده که گفت: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه شنیدم که می فرمود: عمل پیوسته اندک با یقین، نزد خدا افضل است از عمل بسیار بدون یقین.

2/313- الشیخ محمد بن یعقوب الکلیني، عن مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ صلوات الله علیه جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنِّی قَدْ سَأَلْتُ اللَّهَ حَاجَةً مُنْذُ کَذَا وَ کَذَا سَنَةً وَ قَدْ دَخَلَ قَلْبِی مِنْ إِبْطَائِهَا شَیْ ءٌ فَقَالَ یَا أَحْمَدُ إِیَّاکَ وَ الشَّیْطَانَ أَنْ یَکُونَ لَهُ عَلَیْکَ سَبِیلٌ حَتَّی یُقَنِّطَکَ إِنَّ أَبَا جَعْفَرٍ صلوات الله علیه کَانَ یَقُولُ إِنَّ الْمُؤْمِنَ یَسْأَلُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ حَاجَةً فَیُؤَخِّرُ عَنْهُ تَعْجِیلَ إِجَابَتِهِ حُبّاً لِصَوْتِهِ وَ اسْتِمَاعِ نَحِیبِهِ ثُمَّ قَالَ وَ اللَّهِ مَا أَخَّرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنِ الْمُؤْمِنِینَ مَا یَطْلُبُونَ مِنْ هَذِهِ الدُّنْیَا خَیْرٌ لَهُمْ مِمَّا عَجَّلَ لَهُمْ فِیهَا وَ أَیُّ شَیْ ءٍ الدُّنْیَا إِنَّ أَبَا جَعْفَرٍ صلوات الله علیه کَانَ یَقُولُ یَنْبَغِی لِلْمُؤْمِنِ أَنْ یَکُونَ دُعَاؤُهُ فِی الرَّخَاءِ نَحْواً مِنْ دُعَائِهِ فِی الشِّدَّةِ لَیْسَ إِذَا أُعْطِیَ فَتَرَ فَلَا تَمَلَّ الدُّعَاءَ فَإِنَّهُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِمَکَانٍ وَ عَلَیْکَ بِالصَّبْرِ وَ طَلَبِ الْحَلَالِ وَ صِلَةِ الرَّحِمِ وَ إِیَّاکَ وَ مُکَاشَفَةَ النَّاسِ فَإِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ نَصِلُ مَنْ قَطَعَنَا وَ نُحْسِنُ إِلَی مَنْ أَسَاءَ إِلَیْنَا فَنَرَی وَ اللَّهِ فِی ذَلِکَ الْعَاقِبَةَ الْحَسَنَةَ إِنَّ صَاحِبَ النِّعْمَةِ فِی الدُّنْیَا إِذَا سَأَلَ فَأُعْطِیَ طَلَبَ غَیْرَ الَّذِی سَأَلَ وَ صَغُرَتِ النِّعْمَةُ فِی عَیْنِهِ فَلَا یَشْبَعُ مِنْ شَیْ ءٍ وَ إِذَا کَثُرَتِ النِّعَمُ کَانَ الْمُسْلِمُ مِنْ ذَلِکَ عَلَی خَطَرٍ لِلْحُقُوقِ الَّتِی تَجِبُ عَلَیْهِ وَ مَا یُخَافُ مِنَ الْفِتْنَةِ فِیهَا أَخْبِرْنِی عَنْکَ لَوْ أَنِّی قُلْتُ لَکَ قَوْلًا أَ کُنْتَ تَثِقُ بِهِ مِنِّی فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِذَا لَمْ أَثِقْ بِقَوْلِکَ فَبِمَنْ أَثِقُ وَ أَنْتَ

حُجَّةُ اللَّهِ عَلَی خَلْقِهِ قَالَ فَکُنْ بِاللَّهِ أَوْثَقَ- فَإِنَّکَ عَلَی مَوْعِدٍ مِنَ اللَّهِ أَ لَیْسَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ- «وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ» وَ قَالَ «لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ» وَ قَالَ «وَ اللَّهُ یَعِدُکُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَ فَضْلًا» فَکُنْ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَوْثَقَ مِنْکَ بِغَیْرِهِ وَ لَا تَجْعَلُوا فِی أَنْفُسِکُمْ إِلَّا خَیْراً فَإِنَّهُ مَغْفُورٌ لَکُمْ. (2)

مرحوم ثقة الاسلام کلینی، با سند مذکور از احمد بن محمد بن ابى نصر بزنطی روایت کرده که گفت: به حضرت امام رضا صلوات الله علیه عرض کردم: قربانت: من چند سال است که از خدا حاجتى درخواست کرده ام و از تأخیر اجابتش در دلم شبهه و نگرانى آمده است؟ حضرت فرمود: اى احمد! مبادا شیطان بر (دل) تو راهى باز کند، تا تو را نا امید کند. همانا حضرت امام محمد باقر

ص: 121


1- الکافی ج 2 ص 57 ح 3.
2- الکافی ج 2 ص 487- 488 ح 1.

صلوات الله علیه مى فرمود: هر آینه مؤمن حاجتى از خدا بخواهد و اجابت آن پس افتد براى محبوبیت آوازش (نزد خداوند) و شنیدن صداى گریه اش، سپس فرمود: به خدا سوگند آنچه خداى عزوجل براى مؤمنین از آنچه خواهند پس اندازد، بهتر است براى ایشان از آنچه زود به آنها عطا فرماید، و دنیا چیست؟ حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه مى فرمود: سزاوار است براى مؤمن که دعایش در حال آسایش همانند دعاى او در حال سختى باشد، و چون به او داده شد (آنچه درخواست کرده از دعا) سست نشود، پس تو از دعا خسته مشو زیرا که دعا نزد خداى عزوجل منزلتى دارد (بس بزرگ) و بر تو باد به شکیبائى و دنبال روزى حلال رفتن، و صله رحم کردن و مبادا با مردم اظهار دشمنى کنى، زیرا که ما خاندانى هستیم که پیوند کنیم با هر که از ما ببرد، و نیکى کنیم به هر که به ما بدى کند، پس به خدا سوگند در این کار سرانجام نیکویى ببینیم (چه در دنیا و چه در آخرت)، همانا کسى که در این دنیا داراى نعمت است اگر هر گاه درخواست (چیزى از خدا) کند و به او داده شود (حرصش زیاد گردد) و جز آن را نیز بخواهد، و (در نتیجه) نعمت خدا در چشم او کوچک و خوار گردد، و از هیچ چیز سیر نشود، و چون نعمت فراوان شود مسلمان از این راه به خطر افتد، (و این خطر) به خاطر آن حقوقى (است) که بر او واجب شود، و به خاطر آن چیزى است که بیم آن رود به واسطه این حقوق در فتنه و آزمایش افتد (و در أداء آنها کوتاهى کند)، بگو بدانم که اگر من به تو چیزى گفتم بدان وثوق و اعتماد دارى؟ عرض کردم: فدایت گردم اگر من به گفته شما اعتماد نکنم پس به گفتار چه کسى اعتماد کنم با اینکه شما حجت خداوند بر خلق او هستى؟ فرمود: پس تو به خدا (و وعده ها و گفتارهاى او) اعتمادت بیشتر باشد، زیرا خداوند به تو وعده اجابت داده است (یا اینکه اجابت دعاى تو به موعودى واگذار شده) آیا خداى عزوجل نفرماید: «هنگامی که بندگانم از تو درباره من بپرسند، [بگو: ] یقیناً من نزدیکم، دعای دعا کننده را زمانی که مرا بخواند اجابت می کنم». (سوره بقره آیه 186) و فرموده: «از رحمت خدا نومید نباشید»

(سوره زمر آیه 53) و نیز فرموده: «و خدا شما را از سوی خود وعده آمرزش و فزونی رزق می دهد» (سوره بقره آیه 268) پس تو به خداى عزوجل اعتمادت بیشتر باشد از دیگران، و در دل خود جز خوبى راه ندهید، که شما آمرزیده اید.

این کتاب شریف را در روز جمعه مبارک 29 ماه ربیع الاول سال 1443 هجری قمری که مصادف است با سال 1400/8/14 هجری شمسی به پایان رساندم.

و صلی الله علی محمد و آله الطیبین الطاهرین المعصومین و لعنة الله علی اعدائهم و مخالفیهم أجمعین من الآن الی قیام یوم الدین

ص: 122

درباره مركز

بسمه تعالی
هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ
آیا کسانى که مى‏دانند و کسانى که نمى‏دانند یکسانند ؟
سوره زمر/ 9
آدرس دفتر مرکزی:

اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109