فضائل امیر المؤمنین صلوات الله علیه در کلام صحابه و تابعین

مشخصات کتاب

فضائل امیر المؤمنین صلوات الله علیه در کلام صحابه و تابعین

محمد منتظر

ص: 1

اشاره

ص: 2

فهرست

فهرست.. 3

مقدمه. 4

فضائل امیر المؤمنین صلوات الله علیه در کلام صحابه و تابعین.. 5

خاتمه. 97

ص: 3

مقدمه

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله الذی جعلنا من المتمسکین بولایة أمیر المؤمنین و الأئمة المعصومین صلوات الله علیهم أجمعین

اما بعد در ادامهٔ سلسله فضائل حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه این بار به آن دسته از فضائل مولای عالمین لنگر آسمان و زمین امیر المؤمنین اسد الله غالب غالب کل غالب علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما می پردازم که از لسان صحابه و تابعین بیان شده اند. لذا این جزوه را مسما نمودم به «فضائل امیر المؤمنین صلوات الله علیه در کلام صحابه و تابعین» و این جزوه دارای صد حدیث می باشد که از کتب معتبره جمع آوری شده اند.

امیدوارم خوانندگان عزیز با خواندن این جزوه به معرفت عالیه برسند و برای این بندهٔ سراپا تقصیر «محمد منتظر» ذخیره روز جزایم باشد.

والسلام علیکم و رحمة الله

ص: 4

* فضائل امیر المؤمنین صلوات الله علیه در کلام صحابه و تابعین

شماره 1

1- الشیخ أبي منصور أحمد بن علي بن أبي طالب الطبرسي، بإسناده عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اَللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلصَّادِقِ صلوات الله علیه جُعِلْتُ فِدَاکَ هَلْ کَانَ أَحَدٌ فِی أَصْحَابِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَنْکَرَ عَلَی أَبِی بَکْرٍ فِعْلَهُ وَ جُلُوسَهُ مَجْلِسَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ؟ قَالَ نَعَمْ کَانَ اَلَّذِی أَنْکَرَ عَلَی أَبِی بَکْرٍ اِثْنَا عَشَرَ رَجُلاً مِنَ اَلْمُهَاجِرِینَ خَالِدُ بْنُ سَعِیدِ بْنِ اَلْعَاصِ وَ کَانَ مِنْ بَنِی أُمَیَّةَ وَ سَلْمَانُ اَلْفَارِسِیُّ وَ أَبُو ذَرٍّ اَلْغِفَارِیُّ وَ اَلْمِقْدَادُ بْنُ اَلْأَسْوَدِ وَ عَمَّارُ بْنُ یَاسِرٍ وَ بُرَیْدَةُ اَلْأَسْلَمِیُّ وَ مِنَ اَلْأَنْصَارِ أَبُو اَلْهَیْثَمِ بْنُ اَلتَّیِّهَانِ وَ سَهْلٌ وَ عُثْمَانُ اِبْنَا حُنَیْفٍ وَ خُزَیْمَةُ بْنُ ثَابِتٍ ذُو اَلشَّهَادَتَیْنِ وَ أُبَیُّ بْنُ کَعْبٍ وَ أَبُو أَیُّوبَ اَلْأَنْصَارِیُّ قَالَ فَلَمَّا صَعِدَ أَبُو بَکْرٍ اَلْمِنْبَرَ تَشَاوَرُوا بَیْنَهُمْ فَقَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ وَ اَللَّهِ لَنَأْتِیَنَّهُ وَ لَنُنْزِلَنَّهُ عَنْ مِنْبَرِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ قَالَ آخَرُونَ مِنْهُمْ وَ اَللَّهِ لَئِنْ فَعَلْتُمْ ذَلِکَ إِذاً أَعَنْتُمْ عَلَی أَنْفُسِکُمْ فَقَدْ قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ لاٰ تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَی اَلتَّهْلُکَةِ فَانْطَلِقُوا بِنَا إِلَی أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه لِنَسْتَشِیرَهُ وَ نَسْتَطْلِعَ رَأْیَهُ فَانْطَلَقَ اَلْقَوْمُ إِلَی أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ بِأَجْمَعِهِمْ فَقَالُوا یَا أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ تَرَکْتَ حَقّاً أَنْتَ أَحَقُّ بِهِ وَ أَوْلَی بِهِ مِنْ غَیْرِکَ لِأَنَّا سَمِعْنَا رَسُولَ اَللَّهِ یَقُولُ عَلِیٌّ مَعَ اَلْحَقِّ وَ اَلْحَقُّ مَعَ عَلِیٍّ یَمِیلُ مَعَ اَلْحَقِّ کَیْفَ مَا مَالَ وَ لَقَدْ هَمَمْنَا أَنْ نَصِیرَ إِلَیْهِ فَنُنْزِلَهُ عَنْ مِنْبَرِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَجِئنَاکَ لِنَسْتَشِیرَکَ وَ نَسْتَطْلِعَ رَأْیَکَ فَمَا تَأْمُرُنَا؟ فَقَالَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ اَیْمُ اَللَّهِ لَوْ فَعَلْتُمْ ذَلِکَ لَمَا کُنْتُمْ لَهُمْ إِلاَّ حَرْباً وَ لَکِنَّکُمْ کَالْمِلْحِ فِی اَلزَّادِ وَ کَالْکُحْلِ فِی اَلْعَیْنِ وَ اَیْمُ اَللَّهِ لَوْ فَعَلْتُمْ ذَلِکَ لَأَتَیْتُمُونِی شَاهِرِینَ بِأَسْیَافِکُمْ مُسْتَعِدِّینَ لِلْحَرْبِ وَ اَلْقِتَالِ وَ إِذاً لَأَتَوْنِی فَقَالُوا لِی بَایِعْ وَ إِلاَّ قَتَلْنَاکَ فَلاَ بُدَّ لِی مِنْ أَنْ أَدْفَعَ اَلْقَوْمَ عَنْ نَفْسِی وَ ذَلِکَ أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَوْعَزَ إِلَیَّ قَبْلَ وَفَاتِهِ وَ قَالَ لِی یَا أَبَا اَلْحَسَنِ إِنَّ اَلْأُمَّةَ سَتَغْدِرُ بِکَ مِنْ بَعْدِی وَ تَنْقُضُ فِیکَ عَهْدِی وَ إِنَّکَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی وَ إِنَّ اَلْأُمَّةَ مِنْ بَعْدِی کَهَارُونَ وَ مَنِ اِتَّبَعَهُ وَ اَلسَّامِرِیِّ وَ مَنِ اِتَّبَعَهُ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اَللَّهِ فَمَا تَعْهَدُ إِلَیَّ إِذَا کَانَ کَذَلِکَ فَقَالَ إِذَا وَجَدْتَ أَعْوَاناً فَبَادِرْ إِلَیْهِمْ وَ جَاهِدْهُمْ وَ إِنْ لَمْ تَجِدْ أَعْوَاناً کُفَّ یَدَکَ وَ اِحْقِنْ دَمَکَ حَتَّی تَلْحَقَ بِی مَظْلُوماً فَلَمَّا تُوُفِّیَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ اِشْتَغَلْتُ بِغُسْلِهِ وَ تَکْفِینِهِ وَ اَلْفَرَاغِ مِنْ شَأْنِهِ ثُمَّ آلَیْتُ عَلَی نَفْسِی یَمِیناً أَنْ لاَ أَرْتَدِیَ بِرِدَاءٍ إِلاَّ لِلصَّلاَةِ حَتَّی أَجْمَعَ اَلْقُرْآنَ فَفَعَلْتُ ثُمَّ أَخَذْتُ بِیَدِ فَاطِمَةَ وَ اِبْنَیَّ اَلْحَسَنِ وَ اَلْحُسَیْنِ فَدُرْتُ عَلَی أَهْلِ بَدْرٍ وَ أَهْلِ اَلسَّابِقَةِ فَنَاشَدْتُهُمْ حَقِّی وَ دَعَوْتُهُمْ إِلَی نُصْرَتِی فَمَا أَجَابَنِی مِنْهُمْ إِلاَّ أَرْبَعَةُ رَهْطٍ - سَلْمَانُ وَ عَمَّارٌ وَ أَبُو ذَرٍّ وَ اَلْمِقْدَادُ وَ لَقَدْ رَاوَدْتُ فِی ذَلِکَ بَقِیَّةَ أَهْلِ بَیْتِی فَأَبَوْا عَلَیَّ إِلاَّ اَلسُّکُوتَ لِمَا عَلِمُوا مِنْ وَغْرَةِ صُدُورِ اَلْقَوْمِ وَ بُغْضِهِمْ لِلَّهِ وَ رُسُلِهِ وَ لِأَهْلِ بَیْتِ نَبِیِّهِ فَانْطَلِقُوا بِأَجْمَعِکُمْ إِلَی اَلرَّجُلِ فَعَرِّفُوهُ مَا سَمِعْتُمْ مِنْ قَوْلِ نَبِیِّکُمْ لِیَکُونَ ذَلِکَ أَوْکَدَ لِلْحُجَّةِ وَ أَبْلَغَ لِلْعُذْرِ وَ أَبْعَدَ لَهُمْ مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ إِذَا وَرَدُوا عَلَیْهِ فَسَارَ اَلْقَوْمُ حَتَّی أَحْدَقُوا بِمِنْبَرِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ کَانَ یَوْمَ اَلْجُمُعَةِ فَلَمَّا صَعِدَ أَبُو بَکْرٍ اَلْمِنْبَرَ قَالَ اَلْمُهَاجِرُونَ لِلْأَنْصَارِ تَقَدَّمُوا وَ تَکَلَّمُوا فَقَالَ اَلْأَنْصَارُ لِلْمُهَاجِرِینَ - بَلْ تَکَلَّمُوا وَ تَقَدَّمُوا أَنْتُمْ فَإِنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بَدَأَ بِکُمْ فِی اَلْکِتَابِ إِذْ قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ «لَقَدْ تٰابَ اَللّٰهُ بِالنَّبِیِّ عَلَی اَلْمُهٰاجِرِینَ وَ اَلْأَنْصٰارِ» اَلَّذِینَ اِتَّبَعُوهُ فِی سٰاعَةِ اَلْعُسْرَةِ قَالَ أَبَانٌ قُلْتُ لَهُ یَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ إِنَّ اَلْعَامَّةَ لاَ تَقْرَأُ کَمَا عِنْدَکَ قَالَ وَ کَیْفَ تَقْرَأُ؟ قَالَ

ص: 5

قُلْتُ إِنَّهَا تَقْرَأُ - لَقَدْ تٰابَ اَللّٰهُ عَلَی اَلنَّبِیِّ وَ اَلْمُهٰاجِرِینَ وَ اَلْأَنْصٰارِ فَقَالَ وَیْلَهُمْ فَأَیُّ ذَنْبٍ کَانَ لِرَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ حَتَّی تَابَ اَللَّهُ عَلَیْهِ عَنْهُ إِنَّمَا تَابَ اَللَّهُ بِهِ عَلَی أُمَّتِهِ فَأَوَّلُ مَنْ تَکَلَّمَ بِهِ خَالِدُ بْنُ سَعِیدِ بْنِ اَلْعَاصِ ثُمَّ بَاقِی اَلْمُهَاجِرِینَ ثُمَّ بَعْدَهُمُ اَلْأَنْصَارُ وَ رُوِیَ أَنَّهُمْ کَانُوا غُیَّباً عَنْ وَفَاةِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَدِمُوا وَ قَدْ تَوَلَّی أَبُو بَکْرٍ وَ هُمْ یَوْمَئِذٍ أَعْلاَمُ مَسْجِدِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَامَ إِلَیْهِ خَالِدُ بْنُ سَعِیدِ بْنِ اَلْعَاصِ وَ قَالَ - اِتَّقِ اَللَّهَ یَا أَبَا بَکْرٍ فَقَدْ عَلِمْتَ أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَالَ وَ نَحْنُ مُحْتَوِشُوهُ یَوْمَ بَنِی قُرَیْظَةَ حِینَ فَتَحَ اَللَّهُ لَهُ بَابَ اَلنَّصْرِ وَ قَدْ قَتَلَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه یَوْمَئِذٍ عِدَّةً مِنْ صَنَادِیدِ رِجَالِهِمْ وَ أُولِی اَلْبَأْسِ وَ اَلنَّجْدَةِ مِنْهُمْ یَا مَعَاشِرَ اَلْمُهَاجِرِینَ وَ اَلْأَنْصَارِ إِنِّی مُوصِیکُمْ بِوَصِیَّةٍ فَاحْفَظُوهَا وَ مُوَدِّعُکُمْ أَمْراً فَاحْفَظُوهُ أَلاَ إِنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ أَمِیرُکُمْ بَعْدِی وَ خَلِیفَتِی فِیکُمْ بِذَلِکَ أَوْصَانِی رَبِّی أَلاَ وَ إِنَّکُمْ إِنْ لَمْ تَحْفَظُوا فِیهِ وَصِیَّتِی وَ تُوَازِرُوهُ وَ تَنْصُرُوهُ اِخْتَلَفْتُمْ فِی أَحْکَامِکُمْ وَ اِضْطَرَبَ عَلَیْکُمْ أَمْرُ دِینِکُمْ وَ وَلِیَکُمْ أَشْرَارُکُمْ أَلاَ وَ إِنَّ أَهْلَ بَیْتِی هُمُ اَلْوَارِثُونَ لِأَمْرِی وَ اَلْعَالِمُونَ لِأَمْرِ أُمَّتِی مِنْ بَعْدِی اَللَّهُمَّ مَنْ أَطَاعَهُمْ مِنْ أُمَّتِی وَ حَفِظَ فِیهِمْ وَصِیَّتِی فَاحْشُرْهُمْ فِی زُمْرَتِی وَ اِجْعَلْ لَهُمْ نَصِیباً مِنْ مُرَافَقَتِی یُدْرِکُونَ بِهِ نُورَ اَلْآخِرَةِ اَللَّهُمَّ وَ مَنْ أَسَاءَ خِلاَفَتِی فِی أَهْلِ بَیْتِی فَاحْرَمْهُ اَلْجَنَّةَ اَلَّتِی عَرْضُهٰا کَعَرْضِ اَلسَّمٰاءِ وَ اَلْأَرْضِ فَقَالَ لَهُ عُمَرُ بْنُ اَلْخَطَّابِ اُسْکُتْ یَا خَالِدُ فَلَسْتَ مِنْ أَهْلِ اَلْمَشُورَةِ وَ لاَ مَنْ یُقْتَدَی بِرَأْیِهِ فَقَالَ لَهُ خَالِدٌ بَلِ اُسْکُتْ أَنْتَ یَا اِبْنَ اَلْخَطَّابِ فَإِنَّکَ تَنْطِقُ عَلَی لِسَانِ غَیْرِکَ وَ اَیْمُ اَللَّهِ لَقَدْ عَلِمَتْ قُرَیْشٌ أَنَّکَ مِنْ أَلْأَمِهَا حَسَباً وَ أَدْنَاهَا مَنْصَباً وَ أَخَسِّهَا قَدْراً وَ أَخْمَلِهَا ذِکْراً وَ أَقَلِّهِمْ عَنَاءً عَنِ اَللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِنَّکَ لَجَبَانٌ فِی اَلْحُرُوبِ بَخِیلٌ بِالْمَالِ لَئِیمُ اَلْعُنْصُرِ مَا لَکَ فِی قُرَیْشٍ مِنْ فَخْرٍ وَ لاَ فِی اَلْحُرُوبِ مِنْ ذِکْرٍ وَ إِنَّکَ فِی هَذَا اَلْأَمْرِ بِمَنْزِلَةِ اَلشَّیْطٰانِ إِذْ قٰالَ لِلْإِنْسٰانِ اُکْفُرْ فَلَمّٰا کَفَرَ قٰالَ إِنِّی بَرِیءٌ مِنْکَ إِنِّی أَخٰافُ اَللّٰهَ رَبَّ اَلْعٰالَمِینَ. `فَکٰانَ عٰاقِبَتَهُمٰا أَنَّهُمٰا فِی اَلنّٰارِ خٰالِدَیْنِ فِیهٰا وَ ذٰلِکَ جَزٰاءُ اَلظّٰالِمِینَ فَأُبْلِسَ عُمَرُ وَ جَلَسَ خَالِدُ بْنُ سَعِیدٍ ثُمَّ قَامَ سَلْمَانُ اَلْفَارِسِیُّ وَ قَالَ کردید وَ نکردید أَیْ فَعَلْتُمْ وَ لَمْ تَفْعَلُوا وَ قَدْ کَانَ اِمْتَنَعَ مِنَ اَلْبَیْعَةِ قَبْلَ ذَلِکَ حَتَّی وُجِئَ عُنُقُهُ فَقَالَ یَا أَبَا بَکْرٍ إِلَی مَنْ تُسْنِدُ أَمْرَکَ إِذَا نَزَلَ بِکَ مَا لاَ تَعْرِفُهُ وَ إِلَی مَنْ تَفْزَعُ إِذَا سُئِلْتَ عَمَّا لاَ تَعْلَمُهُ وَ مَا عُذْرُکَ فِی تَقَدُّمِکَ عَلَی مَنْ هُوَ أَعْلَمُ مِنْکَ وَ أَقْرَبُ إِلَی رَسُولِ اَللَّهِ وَ أَعْلَمُ بِتَأْوِیلِ کِتَابِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُنَّةِ نَبِیِّهِ وَ مَنْ قَدَّمَهُ اَلنَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی حَیَاتِهِ وَ أَوْصَاکُمْ بِهِ عِنْدَ وَفَاتِهِ فَنَبَذْتُمْ قَوْلَهُ وَ تَنَاسَیْتُمْ وَصِیَّتَهُ وَ أَخْلَفْتُمُ اَلْوَعْدَ - وَ نَقَضْتُمُ اَلْعَهْدَ وَ حَلَلْتُمُ اَلْعَقْدَ اَلَّذِی کَانَ عَقَدُهُ عَلَیْکُمْ مِنَ اَلنُّفُوذِ تَحْتَ رَایَةِ أُسَامَةَ بْنِ زَیْدٍ حَذَراً مِنْ مِثْلِ مَا أَتَیْتُمُوهُ وَ تَنْبِیهاً لِلْأُمَّةِ عَلَی عَظِیمِ مَا اِجْتَرَمْتُمُوهُ مِنْ مُخَالَفَةِ أَمْرِهِ فَعَنْ قَلِیلٍ یَصْفُو لَکَ اَلْأَمْرُ وَ قَدْ أَثْقَلَکَ اَلْوِزْرُ وَ نُقِلْتَ إِلَی قَبْرِکَ وَ حَمَلْتَ مَعَکَ مَا کَسَبَتْ یَدَاکَ فَلَوْ رَاجَعْتَ اَلْحَقَّ مِنْ قَرِیبٍ وَ تَلاَفَیْتَ نَفْسَکَ وَ تُبْتَ إِلَی اَللَّهِ مِنْ عَظِیمِ مَا اِجْتَرَمْتَ کَانَ ذَلِکَ أَقْرَبَ إِلَی نَجَاتِکَ یَوْمَ تَفَرَّدُ فِی حُفْرَتِکَ وَ یُسَلِّمُکَ ذَوُو نُصْرَتِکَ فَقَدْ سَمِعْتَ کَمَا سَمِعْنَا وَ رَأَیْتَ کَمَا رَأَیْنَا فَلَمْ یَرْدَعْکَ ذَلِکَ عَمَّا أَنْتَ مُتَشَبِّثٌ بِهِ مِنْ هَذَا اَلْأَمْرِ اَلَّذِی لاَ عُذْرَ لَکَ فِی تَقَلُّدِهِ وَ لاَ حَظَّ لِلدِّینِ وَ لاَ اَلْمُسْلِمِینَ فِی قِیَامِکَ بِهِ فَاللَّهَ اَللَّهَ فِی نَفْسِکَ فَقَدْ أَعْذَرَ مَنْ أَنْذَرَ وَ لاَ تَکُونُ کَمَنْ أَدْبَرَ وَ اِسْتَکْبَرَ ثُمَّ قَامَ أَبُو ذَرٍّ اَلْغِفَارِیُّ فَقَالَ یَا مَعْشَرَ قُرَیْشٍ أَصَبْتُمْ قَبَاحَةً وَ تَرَکْتُمْ قَرَابَةً وَ اَللَّهِ لَیَرْتَدَّنَّ جَمَاعَةٌ مِنَ اَلْعَرَبِ وَ لَتَشُکَّنَّ فِی هَذَا اَلدِّینِ وَ لَوْ جَعَلْتُمُ اَلْأَمْرَ فِی أَهْلِ بَیْتِ

ص: 6

نَبِیِّکُمْ مَا اِخْتَلَفَ عَلَیْکُمْ سَیْفَانِ وَ اَللَّهِ لَقَدْ صَارَتْ لِمَنْ غَلَبَ وَ لَتَطْمَحَنَّ إِلَیْهَا عَیْنُ مَنْ لَیْسَ مِنْ أَهْلِهَا وَ لَیُسْفَکَنَّ فِی طَلَبِهَا دِمَاءٌ کَثِیرَةٌ فَکَانَ کَمَا قَالَ أَبُو ذَرٍّ ثُمَّ قَالَ لَقَدْ عَلِمْتُمْ وَ عَلِمَ خِیَارُکُمْ أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَالَ - اَلْأَمْرُ بَعْدِی لِعَلِیٍّ ثُمَّ لاِبْنَیَّ اَلْحَسَنِ وَ اَلْحُسَیْنِ ثُمَّ لِلطَّاهِرِینَ مِنْ ذُرِّیَّتِی فَأَطْرَحْتُمْ قَوْلَ نَبِیِّکُمْ وَ تَنَاسَیْتُمْ مَا عَهِدَ بِهِ إِلَیْکُمْ فَأَطَعْتُمُ اَلدُّنْیَا اَلْفَانِیَةَ وَ نَسِیتُمُ اَلْآخِرَةَ اَلْبَاقِیَةَ اَلَّتِی لاَ یَهْرَمُ شَابُّهَا وَ لاَ یَزُولُ نَعِیمُهَا وَ لاَ یَحْزَنُ أَهْلُهَا وَ لاَ یَمُوتُ سُکَّانُهَا بِالْحَقِیرِ اَلتَّافِهِ اَلْفَانِی اَلزَّائِلِ فَکَذَلِکَ اَلْأُمَمُ مِنْ قَبْلِکُمْ کَفَرَتْ بَعْدَ أَنْبِیَائِهَا وَ نَکَصَتْ عَلَی أَعْقَابِهَا وَ غَیَّرَتْ وَ بَدَّلَتْ وَ اِخْتَلَفَتْ فَسَاوَیْتُمُوهُمْ حَذْوَ اَلنَّعْلِ بِالنَّعْلِ وَ اَلْقُذَّةِ بِالْقُذَّةِ وَ عَمَّا قَلِیلٍ تَذُوقُونَ وَبَالَ أَمْرِکُمْ وَ تُجْزَوْنَ بِمَا قَدَّمَتْ أَیْدِیکُمْ وَ مَا اَللَّهُ بِظَلاّٰمٍ لِلْعَبِیدِ ثُمَّ قَامَ اَلْمِقْدَادُ بْنُ اَلْأَسْوَدِ فَقَالَ یَا أَبَا بَکْرٍ اِرْجِعْ عَنْ ظُلْمِکَ وَ تُبْ إِلَی رَبِّکَ وَ اِلْزَمْ بَیْتَکَ وَ اِبْکِ عَلَی خَطِیئَتِکَ وَ سَلِّمِ اَلْأَمْرَ لِصَاحِبِهِ اَلَّذِی هُوَ أَوْلَی بِهِ مِنْکَ فَقَدْ عَلِمْتَ مَا عَقَدَهُ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی عُنُقِکَ مِنْ بَیْعَتِهِ وَ أَلْزَمَکَ مِنَ اَلنُّفُوذِ تَحْتَ رَایَةِ أُسَامَةَ بْنِ زَیْدٍ وَ هُوَ مَوْلاَهُ وَ نَبَّهَ عَلَی بُطْلاَنِ وُجُوبِ هَذَا اَلْأَمْرِ لَکَ وَ لِمَنْ عَضَدَکَ عَلَیْهِ بِضَمِّهِ لَکُمَا إِلَی عَلَمِ اَلنِّفَاقِ وَ مَعْدِنِ اَلشَّنَئَانِ وَ اَلشِّقَاقِ عَمْرِو بْنِ اَلْعَاصِ اَلَّذِی أَنْزَلَ اَللَّهُ عَلَی نَبِیِّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ - إِنَّ شٰانِئَکَ هُوَ اَلْأَبْتَرُ فَلاَ اِخْتِلاَفَ بَیْنَ أَهْلِ اَلْعِلْمِ أَنَّهَا نَزَلَتْ فِی عَمْرٍو وَ هُوَ کَانَ أَمِیراً عَلَیْکُمَا وَ عَلَی سَائِرِ اَلْمُنَافِقِینَ فِی اَلْوَقْتِ اَلَّذِی أَنْفَذَهُ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی غَزَاةِ ذَاتِ اَلسَّلاَسِلِ وَ أَنَّ عَمْراً قَلَّدَکُمَا حَرَسَ عَسْکَرِهِ فَأَیْنَ اَلْحَرَسُ إِلَی اَلْخِلاَفَةِ اِتَّقِ اَللَّهَ وَ بَادِرْ بِالاِسْتِقَالَةِ قَبْلَ فَوْتِهَا فَإِنَّ ذَلِکَ أَسْلَمُ لَکَ فِی حَیَاتِکَ وَ بَعْدَ وَفَاتِکَ وَ لاَ تَرْکَنْ إِلَی دُنْیَاکَ وَ لاَ تَغُرَّنَّکَ قُرَیْشٌ وَ غَیْرُهَا فَعَنْ قَلِیلٍ تَضْمَحِلُّ عَنْکَ دُنْیَاکَ ثُمَّ تَصِیرُ إِلَی رَبِّکَ فَیَجْزِیکَ بِعَمَلِکَ وَ قَدْ عَلِمْتَ وَ تَیَقَّنْتَ أَنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه هُوَ صَاحِبُ اَلْأَمْرِ بَعْدَ رَسُولِ اَللَّهِ - فَسَلِّمْهُ إِلَیْهِ بِمَا جَعَلَهُ اَللَّهُ لَهُ فَإِنَّهُ أَتَمُّ لِسَتْرِکَ وَ أَخَفُّ لِوِزْرِکَ فَقَدْ وَ اَللَّهِ نَصَحْتُ لَکَ إِنْ قَبِلْتَ نُصْحِی وَ إِلَی اَللّٰهِ تُرْجَعُ اَلْأُمُورُ ثُمَّ قَامَ إِلَیْهِ بُرَیْدَةُ اَلْأَسْلَمِیُّ فَقَالَ إِنّٰا لِلّٰهِ وَ إِنّٰا إِلَیْهِ رٰاجِعُونَ مَا ذَا لَقِیَ اَلْحَقُّ مِنَ اَلْبَاطِلِ یَا أَبَا بَکْرٍ أَ نَسِیتَ أَمْ تَنَاسَیْتَ وَ خَدَعْتَ أَمْ خَدَعَتْکَ نَفْسُکَ أَمْ سَوَّلَتْ لَکَ اَلْأَبَاطِیلُ أَ وَ لَمْ تَذْکُرْ مَا أَمَرَنَا بِهِ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مِنْ تَسْمِیَةِ عَلِیٍّ صلوات الله علیه بِإِمْرَةِ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ اَلنَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بَیْنَ أَظْهُرِنَا وَ قَوْلُهُ فِی عِدَّةِ أَوْقَاتٍ هَذَا عَلِیٌّ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ قَاتِلُ اَلْقَاسِطِینَ اِتَّقِ اَللَّهَ وَ تَدَارَکْ نَفْسَکَ قَبْلَ أَنْ لاَ تُدْرِکَهَا وَ أَنْقِذْهَا مِمَّا یُهْلِکُهَا وَ اُرْدُدِ اَلْأَمْرَ إِلَی مَنْ هُوَ أَحَقُّ بِهِ مِنْکَ - وَ لاَ تَتَمَادَ فِی اِغْتِصَابِهِ وَ رَاجِعْ وَ أَنْتَ تَسْتَطِیعُ أَنْ تُرَاجِعَ فَقَدْ مَحَّضْتُکَ اَلنُّصْحَ وَ دَلَلْتُکَ عَلَی طَرِیقِ اَلنَّجَاةِ فَلاَ تَکُونَنَّ ظَهِیراً لِلْمُجْرِمِینَ ثُمَّ قَامَ عَمَّارُ بْنُ یَاسِرٍ فَقَالَ یَا مَعَاشِرَ قُرَیْشٍ وَ یَا مَعَاشِرَ اَلْمُسْلِمِینَ إِنْ کُنْتُمْ عَلِمْتُمْ وَ إِلاَّ فَاعْلَمُوا أَنَّ أَهْلَ بَیْتِ نَبِیِّکُمْ أَوْلَی بِهِ وَ أَحَقُّ بِإِرْثِهِ وَ أَقْوَمُ بِأُمُورِ اَلدِّینِ وَ آمَنُ عَلَی اَلْمُؤْمِنِینَ وَ أَحْفَظُ لِمِلَّتِهِ وَ أَنْصَحُ لِأُمَّتِهِ فَمُرُوا صَاحِبَکُمْ فَلْیَرُدَّ اَلْحَقَّ إِلَی أَهْلِهِ قَبْلَ أَنْ یَضْطَرِبَ حَبْلُکُمْ وَ یَضْعُفَ أَمْرُکُمْ وَ یَظْهَرَ شَتَاتُکُمْ وَ تَعْظُمَ اَلْفِتْنَةُ بِکُمْ وَ تَخْتَلِفُوا فِیمَا بَیْنَکُمْ وَ یَطْمَعَ فِیکُمْ عَدُوُّکُمْ فَقَدْ عَلِمْتُمْ أَنَّ بَنِی هَاشِمٍ أَوْلَی بِهَذَا اَلْأَمْرِ مِنْکُمْ وَ عَلِیٌّ أَقْرَبُ مِنْکُمْ إِلَی نَبِیِّکُمْ وَ هُوَ مِنْ بَیْنِهِمْ وَلِیُّکُمْ بَعْدَ اَللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ فَرْقٌ ظَاهِرٌ قَدْ عَرَفْتُمُوهُ فِی حَالٍ بَعْدَ حَالٍ عِنْدَ سَدِّ اَلنَّبِیِّ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَبْوَابَکُمُ اَلَّتِی کَانَتْ إِلَی اَلْمَسْجِدِ کُلَّهُا غَیْرَ بَابِهِ وَ إِیثَارِهِ إِیَّاهُ بِکَرِیمَتِهِ فَاطِمَةَ دُونَ سَائِرِ مَنْ خَطَبَهَا إِلَیْهِ مِنْکُمْ وَ قَوْلِهِ صَلَّی اللَّهُ

ص: 7

عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَنَا مَدِینَةُ اَلْعِلْمِ وَ عَلِیٌّ بَابُهَا فَمَنْ أَرَادَ اَلْحِکْمَةَ فَلْیَأْتِهَا مِنْ بَابِهَا- وَ إِنَّکُمْ جَمِیعاً مُضْطَرُّونَ فِیمَا أَشْکَلَ عَلَیْکُمْ مِنْ أُمُورِ دِینِکُمْ إِلَیْهِ وَ هُوَ مُسْتَغْنٍ عَنْ کُلِّ أَحَدٍ مِنْکُمْ إِلَی مَا لَهُ مِنَ اَلسَّوَابِقِ اَلَّتِی لَیْسَتْ لِأَفْضَلِکُمْ عِنْدَ نَفْسِهِ فَمَا بَالُکُمْ تَحِیدُونَ عَنْهُ وَ تَبْتَزُّونَ عَلِیّاً حَقَّهُ وَ تُؤْثِرُونَ اَلْحَیٰاةَ اَلدُّنْیٰا عَلَی اَلْآخِرَةِ بِئْسَ لِلظّٰالِمِینَ بَدَلاً أَعْطُوهُ مَا جَعَلَهُ اَللَّهُ لَهُ وَ لاَ تَتَوَلَّوْا عَنْهُ مُدْبِرِینَ وَ لاَ تَرْتَدُّوا عَلَی أَعْقَابِکُمْ فَتَنْقَلِبُوا خٰاسِرِینَ ثُمَّ قَامَ أُبَیُّ بْنُ کَعْبٍ فَقَالَ یَا أَبَا بَکْرٍ لاَ تَجْحَدْ حَقّاً جَعَلَهُ اَللَّهُ لِغَیْرِکَ وَ لاَ تَکُنْ أَوَّلَ مَنْ عَصَی رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی وَصِیِّهِ وَ صَفِیِّهِ وَ صَدَفَ عَنْ أَمْرِهِ- اُرْدُدِ اَلْحَقَّ إِلَی أَهْلِهِ تَسْلَمْ وَ لاَ تَتَمَادَ فِی غَیِّکَ فَتَنْدَمَ وَ بَادِرِ اَلْإِنَابَةَ یَخِفَّ وِزْرُکَ وَ لاَ تُخَصِّصْ بِهَذَا اَلْأَمْرِ اَلَّذِی لَمْ یَجْعَلْهُ اَللَّهُ لَکَ نَفْسَکَ فَتَلْقَی وَبَالَ عَمَلِکَ فَعَنْ قَلِیلٍ تُفَارِقُ مَا أَنْتَ فِیهِ وَ تَصِیرُ إِلَی رَبِّکَ فَیَسْأَلُکَ عَمَّا جَنَیْتَ وَ مٰا رَبُّکَ بِظَلاّٰمٍ لِلْعَبِیدِ ثُمَّ قَامَ خُزَیْمَةُ بْنُ ثَابِتٍ فَقَالَ: أَیُّهَا اَلنَّاسُ أَ لَسْتُمْ تَعْلَمُونَ أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَبِلَ شَهَادَتِی وَحْدِی وَ لَمْ یُرِدْ مَعِی غَیْرِی قَالُوا بَلَی قَالَ فَأَشْهَدُ أَنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَقُولُ أَهْلُ بَیْتِی یُفَرِّقُونَ بَیْنَ اَلْحَقِّ وَ اَلْبَاطِلِ وَ هُمُ اَلْأَئِمَّةُ اَلَّذِینَ یُقْتَدَی بِهِمْ وَ قَدْ قُلْتُ مَا عَلِمْتُ وَ مٰا عَلَی اَلرَّسُولِ إِلاَّ اَلْبَلاٰغُ اَلْمُبِینُ ثُمَّ قَامَ أَبُو اَلْهَیْثَمِ بْنُ اَلتَّیِّهَانِ فَقَالَ وَ أَنَا أَشْهَدُ عَلَی نَبِیِّنَا صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَنَّهُ أَقَامَ عَلِیّاً یَعْنِی فِی یَوْمِ غَدِیرِ خُمٍّ فَقَالَتِ اَلْأَنْصَارُ مَا أَقَامَهُ لِلْخِلاَفَةِ- وَ قَالَ بَعْضُهُمْ مَا أَقَامَهُ إِلاَّ لِیَعْلَمَ اَلنَّاسُ أَنَّهُ مَوْلَی مَنْ کَانَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مَوْلاَهُ وَ کَثُرَ اَلْخَوْضُ فِی ذَلِکَ فَبَعَثْنَا رِجَالاً مِنَّا إِلَی رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَسَأَلُوهُ عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ قُولُوا لَهُمْ عَلِیٌّ وَلِیُّ اَلْمُؤْمِنِینَ بَعْدِی وَ أَنْصَحُ اَلنَّاسِ لِأُمَّتِی وَ قَدْ شَهِدْتُ بِمَا حَضَرَنِی فَمَنْ شٰاءَ فَلْیُؤْمِنْ وَ مَنْ شٰاءَ فَلْیَکْفُرْ... إِنَّ یَوْمَ اَلْفَصْلِ کٰانَ مِیقٰاتاً ثُمَّ قَامَ سَهْلُ بْنُ حُنَیْفٍ فَحَمِدَ اَللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ وَ صَلَّی عَلَی اَلنَّبِیِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ثُمَّ قَالَ - یَا مَعَاشِرَ قُرَیْشٍ اِشْهَدُوا عَلَی أَنِّی أَشْهَدُ عَلَی رَسُولِ اَللَّهِ وَ قَدْ رَأَیْتُهُ فِی هَذَا اَلْمَکَانِ یَعْنِی اَلرَّوْضَةَ وَ قَدْ أَخَذَ بِیَدِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ هُوَ یَقُولُ أَیُّهَا اَلنَّاسُ هَذَا عَلِیٌّ إِمَامُکُمْ مِنْ بَعْدِی وَ وَصِیِّی فِی حَیَاتِی وَ بَعْدَ وَفَاتِی وَ قَاضِی دَیْنِی وَ مُنْجِزُ وَعْدِی وَ أَوَّلُ مَنْ یُصَافِحُنِی عَلَی حَوْضِی فَطُوبَی لِمَنِ اِتَّبَعَهُ وَ نَصَرَهُ وَ اَلْوَیْلُ لِمَنْ تَخَلَّفَ عَنْهُ وَ خَذَلَهُ- وَ قَامَ مَعَهُ أَخُوهُ عُثْمَانُ بْنُ حُنَیْفٍ وَ قَالَ سَمِعْنَا رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَقُولُ أَهْلُ بَیْتِی نُجُومُ اَلْأَرْضِ فَلاَ تَتَقَدَّمُوهُمْ وَ قَدِّمُوهُمْ فَهُمُ اَلْوُلاَةُ مِنْ بَعْدِی فَقَامَ إِلَیْهِ رَجُلٌ فَقَالَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ وَ أَیُّ أَهْلِ بَیْتِکَ فَقَالَ عَلِیٌّ وَ اَلطَّاهِرُونَ مِنْ وُلْدِهِ وَ قَدْ بَیَّنَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَلاَ تَکُنْ یَا أَبَا بَکْرٍ أَوَّلَ کٰافِرٍ بِهِ وَ لاٰ تَخُونُوا اَللّٰهَ وَ اَلرَّسُولَ وَ تَخُونُوا أَمٰانٰاتِکُمْ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ ثُمَّ قَامَ أَبُو أَیُّوبَ اَلْأَنْصَارِیُّ فَقَالَ اِتَّقُوا عِبَادَ اَللَّهِ فِی أَهْلِ بَیْتِ نَبِیِّکُمْ وَ اُرْدُدُوا إِلَیْهِمْ حَقَّهُمُ اَلَّذِی جَعَلَهُ اَللَّهُ لَهُمْ فَقَدْ سَمِعْتُمْ مِثْلَ مَا سَمِعَ إِخْوَانُنَا فِی مَقَامٍ بَعْدَ مَقَامٍ لِنَبِیِّنَا صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ مَجْلِسٍ بَعْدَ مَجْلِسٍ یَقُولُ أَهْلُ بَیْتِی أَئِمَّتُکُمْ بَعْدِی وَ یُومِئُ إِلَی عَلِیٍّ وَ یَقُولُ هَذَا أَمِیرُ اَلْبَرَرَةِ وَ قَاتِلُ اَلْکَفَرَةِ مَخْذُولٌ مَنْ خَذَلَهُ مَنْصُورٌ مَنْ نَصَرَهُ فَتُوبُوا إِلَی اَللَّهِ مِنْ ظُلْمِکُمْ إِیَّاهُ إِنَّ اَللّٰهَ تَوّٰابٌ رَحِیمٌ وَ لاَ تَتَوَلَّوْا عَنْهُ مُدْبِرِینَ وَ لاَ تَتَوَلَّوْا عَنْهُ مُعْرِضِینَ قَالَ اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ: فَأُفْحِمَ أَبُو بَکْرٍ عَلَی اَلْمِنْبَرِ حَتَّی لَمْ یُحِرْ جَوَاباً ثُمَّ قَالَ وُلِّیتُکُمْ وَ لَسْتُ بِخَیْرِکُمْ أَقِیلُونِی أَقِیلُونِی فَقَالَ لَهُ عُمَرُ بْنُ اَلْخَطَّابِ اِنْزِلْ عَنْهَا یَا لُکَعُ إِذَا کُنْتَ لاَ تَقُومُ بِحُجَجِ قُرَیْشٍ لِمَ أَقَمْتَ نَفْسَکَ هَذَا اَلْمَقَامَ وَ اَللَّهِ لَقَدْ هَمَمْتُ أَنْ أَخْلَعَکَ وَ أَجْعَلَهَا فِی سَالِمٍ مَوْلَی أَبِی حُذَیْفَةَ

ص: 8

قَالَ

فَنَزَلَ ثُمَّ أَخَذَ بِیَدِهِ وَ اِنْطَلَقَ إِلَی مَنْزِلِهِ وَ بَقُوا ثَلاَثَةَ أَیَّامٍ لاَ یَدْخُلُونَ مَسْجِدَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَلَمَّا کَانَ فِی اَلْیَوْمِ اَلرَّابِعِ جَاءَهُمْ خَالِدُ بْنُ اَلْوَلِیدِ وَ مَعَهُ أَلْفُ رَجُلٍ فَقَالَ لَهُمْ مَا جُلُوسُکُمْ فَقَدْ طَمَعَ فِیهَا وَ اَللَّهِ بَنُو هَاشِمٍ وَ جَاءَهُمْ سَالِمٌ مَوْلَی أَبِی حُذَیْفَةَ وَ مَعَهُ أَلْفُ رَجُلٍ وَ جَاءَهُمْ مُعَاذُ بْنُ جَبَلٍ وَ مَعَهُ أَلْفُ رَجُلٍ فَمَا زَالَ یَجْتَمِعُ إِلَیْهِمْ رَجُلٌ رَجُلٌ حَتَّی اِجْتَمَعَ أَرْبَعَةُ آلاَفِ رَجُلٍ فَخَرَجُوا شَاهِرِینَ بِأَسْیَافِهِمْ یَقْدُمُهُمْ عُمَرُ بْنُ اَلْخَطَّابِ حَتَّی وَقَفُوا بِمَسْجِدِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ عُمَرُ وَ اَللَّهِ یَا أَصْحَابَ عَلِیٍّ لَئِنْ ذَهَبَ مِنْکُمْ رَجُلٌ یَتَکَلَّمُ بِالَّذِی تَکَلَّمَ بِالْأَمْسِ لَنَأْخُذَنَّ اَلَّذِی فِیهِ عَیْنَاهُ فَقَامَ إِلَیْهِ خَالِدُ بْنُ سَعِیدِ بْنِ اَلْعَاصِ وَ قَالَ یَا اِبْنَ صُهَاکَ اَلْحَبَشِیَّةَ أَ بِأَسْیَافِکُمْ تُهَدِّدُونَنَا أَمْ بِجَمْعِکُمْ تُفْزِعُونَنَا؟ وَ اَللَّهِ إِنَّ أَسْیَافَنَا أَحَدُّ مِنْ أَسْیَافِکُمْ وَ إِنَّا لَأَکْثَرُ مِنْکُمْ وَ إِنْ کُنَّا قَلِیلِینَ لِأَنَّ حُجَّةَ اَللَّهِ فِینَا وَ اَللَّهِ لَوْ لاَ أَنِّی أَعْلَمُ أَنَّ طَاعَةَ اَللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ طَاعَةَ إِمَامِی أَوْلَی بِی لَشَهَرْتُ سَیْفِی وَ جَاهَدْتُکُمْ فِی اَللَّهِ إِلَی أَنْ أُبْلِیَ عُذْرِی فَقَالَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ اِجْلِسْ یَا خَالِدُ فَقَدْ عَرَفَ اَللَّهُ لَکَ مَقَامَکَ وَ شَکَرَ لَکَ سَعْیَکَ فَجَلَسَ وَ قَامَ إِلَیْهِ سَلْمَانُ اَلْفَارِسِیُّ فَقَالَ اَللَّهُ أَکْبَرُ اَللَّهُ أَکْبَرُ سَمِعْتُ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِهَاتَیْنِ اَلْأُذُنَیْنِ وَ إِلاَّ صَمَّتَا یَقُولُ بَیْنَمَا أَخِی وَ اِبْنُ عَمِّی جَالِسٌ فِی مَسْجِدِی مَعَ نَفَرٍ مِنْ أَصْحَابِهِ إِذْ تَکْبِسُهُ جَمَاعَةٌ مِنْ کِلاَبِ أَصْحَابِ اَلنَّارِ یُرِیدُونَ قَتْلَهُ وَ قَتْلَ مَنْ مَعَهُ فَلَسْتُ أَشُکُّ إِلاَّ وَ أَنَّکُمْ هُمْ فَهَمَّ بِهِ عُمَرُ بْنُ اَلْخَطَّابِ فَوَثَبَ إِلَیْهِ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه وَ أَخَذَ بِمَجَامِعِ ثَوْبِهِ ثُمَّ جَلَدَ بِهِ اَلْأَرْضَ ثُمَّ قَالَ یَا اِبْنَ صُهَاکَ اَلْحَبَشِیَّةَ لَوْ لاٰ کِتٰابٌ مِنَ اَللّٰهِ سَبَقَ وَ عَهْدٌ مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ تَقَدَّمَ لَأُرِیکَ أَیُّنَا أَضْعَفُ نٰاصِراً وَ أَقَلُّ عَدَداً ثُمَّ اِلْتَفَتَ إِلَی أَصْحَابِهِ فَقَالَ اِنْصَرِفُوا رَحِمَکُمُ اَللَّهُ فَوَ اَللَّهِ لاَ دَخَلْتُ اَلْمَسْجِدَ إِلاَّ کَمَا دَخَلَ أَخَوَایَ مُوسَی وَ هَارُونُ إِذْ قَالَ لَهُ أَصْحَابُهُ فَاذْهَبْ أَنْتَ وَ رَبُّکَ فَقٰاتِلاٰ إِنّٰا هٰاهُنٰا قٰاعِدُونَ وَ اَللَّهِ لاَ دَخَلْتُهُ إِلاَّ لِزِیَارَةِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَوْ لِقَضِیَّةٍ أَقْضِیهَا فَإِنَّهُ لاَ یَجُوزُ بِحُجَّةٍ أَقَامَهَا رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَنْ یُتْرَکَ اَلنَّاسُ فِی حَیْرَةٍ. (1)

مرحوم شیخ طبرسی، با سند خویش از أبان بن تغلب روایت کرده كه گفت: خدمت حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه عرض كردم: فدايت شوم، از اصحاب رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله آيا كسى با عمل أبو بكر و نشستن او در مسند خلافت مخالفت نمود و او را انكار كرد؟ فرمود: آرى، دوازده نفر از صحابه با او مخالفت كردند، از مهاجرين: خالد بن سعيد بن العاص، كه از بنى اميّه بود، و سلمان فارسى، و أبو ذر غفارى، و مقداد ابن اسود، و عمّار بن ياسر، و بريده اسلمى، و از انصار: أبو الهيثم بن التّيّهان، و سهل و عثمان پسران حنيف، و خزيمة بن ثابت ذو الشّهادتين، و ابىّ بن كعب، و أبو أيّوب انصارىّ.

بارى جريان مخالفت آنان بدين شرح بود كه وقتى ابو بكر از منبر رسول الله بالا رفت، اينان با يك ديگر مشورت كرده و گفتند: «او را از منبر رسول الله پائين آوريم»، و برخى شان گفتند: «ممكن است اين كار عاقبت سوء و نتيجه خطرناكى داشته و خود را به زحمت اندازيد، خداوند مى فرمايد: «خود را با دست خويش به هلاكت ميفكنيد. (سوره بقره آیه 195) بهتر اين است كه همگى نزد حضرت امير المؤمنين صلوات الله علیه رفته و با او مشورت كنيم و رأى و نظر او را بپذيريم. پس همگى بعد از پذيرش اين نظر به خدمت حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه رسيده و گفتند: اى امير المؤمنين! چگونه حقّى را كه تو سزاوارتر به آن

ص: 9


1- . الاحتجاج (للطبرسی) ج 1 ص 75 ح 37.

بودى رها كردى؟ زيرا ما خود از رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله شنيدم كه می فرمود: «على با حقّ است و حقّ همراه على است، و او پيوسته با حقّ سير مى كند؛ به هر سويى كه ميل كند». ما مى خواستيم به مجلس ابو بكر رفته و او را از منبر رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله به پايين كشيم، ولى نزد شما آمديم تا ببينيم شما چه مى فرماييد.

حضرت امير المؤمنین صلوات الله علیه فرمود: به خدا سوگند كه اگر اين كار را كرده بوديد راهى جز جنگ نداشتيد، حال اينكه شما در تعداد و جمعيت همچون نمك در غذا، و از نظر دوام مانند سرمه چشم هستيد، و قسم به خدا كه اگر چنين نموده بوديد ديگر آنان براى من جاى هيچ حرفى باقى نگذاشته و با شمشيرهاى برهنه و آماده جنگ نزد من آمده و مى گفتند: يا بيعت كن يا تن به مرگ بسپار! و ديگر من هيچ چاره اى جز تسليم و موافقت نداشتم. و اين باز مى گردد به نصيحت رسول الله- پيش از وفات- به من كه فرمود: «اين امّت در آينده با تو حيله و غدر نموده و سفارش مرا در باره ات زير پا مى نهند، و اين را بدان كه تو نسبت به من چون هارونى نسبت به موسى، و پس از من؛ امّت هدايت شده در مثل مانند هارون و شيعيان او، و امّت گمراه نيز همچون سامرى و اتباع او خواهند بود»، عرض كردم: براى آن روز چه سفارشى به من داريد؟ فرمود: اگر يار و ياورى يافتى جهاد كن، و در غير اين صورت دست بردار و خون خود مريز تا در نهايت مظلومانه نزد من بیایی. من نيز پس از وفات رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله سرگرم غسل و تكفين شدم تا اينكه كار تمام شد، و در جريان اختلاف امّت بر خود عهد و پيمان بستم تا زمانى كه قرآن را جمع آورى نكردم به هيچ وجهى عباء بر دوش نگيرم و همين كردم، سپس دست فاطمه و حسن و حسين صلوات الله علیهم را گرفته به درب منازل اصحاب بدر و خوش سابقه برده و در باره حقّم آنان را قسم دادم و ايشان را دعوت به ياريم نمودم، ولى هيچ كس جوابم نداد مگر چهار نفر: سلمان، و عمّار، و ابو ذرّ، و مقداد، و من با بقيّه خانواده ام نيز مراوده نمودم ولى آنان تنها مرا دعوت به سكوت نمودند، زيرا از كينه اين مردم نسبت به خدا و رسولش و خانواده رسول الله با خبر بودند. پس راه اين است كه همگى نزد ابو بكر رفته و آنچه از من در باره فرمايش پيامبرتان شنيديد باز گوييد كه اين كار موجب تأكيد بيشتر حجّت، و قطع عذر رساتر، و آنان را هنگام ورود به رسول الله صلّى الله علیه و آله از آن حضرت دورتر مى سازد.

پس آن گروه با شنيدن فرمايشات حضرت امير المؤمنين صلوات الله علیه به سوى مسجد رفته و اطراف منبر حلقه زدند، و آن روز جمعه بود، و وقتى ابو بكر به بالاى منبر رفت مهاجرين به انصار تعارف به آغاز سخن نمودند، ولى انصار گفتند: اولويّت با شماست، همچنان كه خداوند در اين آيه شما را مقدّم داشته كه: «لَقَدْ تابَ اللَّهُ عَلَى النَّبِيِّ وَ الْمُهاجِرِينَ وَ الْأَنْصارِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ فِي ساعَةِ الْعُسْرَةِ». (سوره التّوبة آیه 117)

ابان گوید: از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه پرسيدم: یا ابن رسول الله! مردم اين آيه را اين گونه قرائت مى كنند: «لَقَدْ تابَ اللَّهُ - عَلَى النَّبِيِّ - و المهاجرين و الأنصار». حضرت فرمود: واى به حالشان! با اين قرائت چه گناهى براى رسول الله بود كه خداوند توبه آن حضرت را بپذيرد؟! بلكه پذيرش توبه از جانب خداوند به وسيله رسول الله بر امّت بود. و نقل شده كه آن گروه زمان وفات رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله غايب بودند، و هنگامى سر رسيدند كه ابو بكر خليفه شده بود، و ايشان در آن روزگار از سرشناسان مسجد النّبىّ بودند.

پس خالد بن سعيد برخاسته و ابتداء به سخن نموده و گفت: اى ابو بكر! از خدا بترس، و با اهل البیت مستیز زیرا که تو خود مى دانى كه رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله آن زمان كه بنى قريظه شكست خوردند، و ما همگى خدمت رسول الله صلّى الله

ص: 10

علیه و آله بوديم، و حضرت على بن ابى طالب در آن جنگ بسيارى از شجاعان و دليران دشمن را به هلاكت رسانيد، و رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله در همان روز فرمود: ای گروه مهاجر و انصار! من شما را سفارشى مى كنم كه بايد در حفظ آن مراقبت نماييد. آگاه باشيد كه حضرت على بن ابى طالب پس از من امير و خليفه بر شماست، و خداى متعال مرا به اين امر سفارش فرموده، و اين را بدانيد كه اگر اين وصيّتم را پشت گوش انداخته و در يارى و همراهيش كوتاهى نماييد، در احكام الهى دچار اختلاف و تشتّت شده و امور دينتان متزلزل و مختل خواهد گشت، و افراد بد و شرور بر شما حاكم خواهند شد، و اين را بدانيد كه پس از من تنها اهل بيت من وارث و جانشينان امر من مى باشند، و آنان عالمان امتم بعد از من هستند. خداوندا! هر كه از آنان اطاعت و پيروى نموده و سفارش مرا در باره اشان رعايت كردند با من محشور فرما، و او را از همنشينى من كه موجب درک نور آخرت است بهره مند ساز! خداوندا! هر كه آن حقوق را ضايع نمايد او را از بهشتى كه وسعتش همچون آسمانها و زمين است محروم نما!

عمر بن خطّاب گفت: ای خالد، ساكت شو! تو نه در خور مشورتى و نه صلاحيّت رأى و نظر دارى!

خالد

گفت: خودت ساكت شو! زيرا تو از زبان ديگرى سخن مى گويى، و به خدا سوگند كه قبيله قريش نيك مى داند كه تو ميانشان در حسب از همه پست تر، و در منصب پايين تر، و در قدر و منزلت كمتر، و از همه بى نام و نشان تر، و به خدا و رسولش بى نيازتر، و در ميدان كارزار ترسوترى، و در انفاق بخيلى، و ذاتا لئيمى، و در ميان قريش عارى از هر فخر و مباهاتى، و در روز جنگ هيچ نامى از تو نيست، و تو در اين قضيّه مصداق واقعى شيطانى «آنگاه كه به آدمى گفت: كافر شو، و چون كافر شد، گفت: من از تو بيزارم، من از خداى، پروردگار جهانيان، مى ترسيم. پس سرانجام آن دو اين شد كه هر دو جاودانه در آتش باشند، و اين است كيفر ستمكاران». (سوره حشر آیه 16- 17) با سخنان او عمر مجاب و مأيوس از رحمت الهى شده و عمرو بن سعيد به جاى خود نشست.

سپس سلمان فارسى برخاسته و به زبان فارسى گفت: «كرديد و نكرديد»- و او پيشتر نيز از اين بيعت سرباز زده و به همان جهت مورد ضرب و شتم واقع شده بود- اى ابو بكر! هنگام پيشامدهاى مجهول به چه كسى تكيه خواهى كرد، و چون از جواب پرسشى درمانده شوى به كه پناه مى برى، و در تقدّم بر كسى كه از تو داناتر و به رسول الله صلّى الله علیه و آله نزديكتر، و به تأويل قرآن و سنّت رسول الله عالم تر است چه عذر و بهانه اى دارى؟! همان كه رسول الله صلّى الله علیه و آله در زمان حيات خود او را مقدّم داشته، و پيش از رحلت به رعايت حقّ او توصيه فرموده بود، حال اينكه شما آن فرمايش را پشت گوش انداخته و سفارشش را ترك نموده و آن پيمان را نقض كرديد، و نيز دستور آن حضرت را در اطاعت از فرماندهى اسامة بن زيد سرپيچى كرديد، و اين فرمايش رسول الله صلّى الله علیه و آله به خاطر اين بود كه از اين گونه اعمال جلوگيرى فرموده و تخلّف شما را از فرمانش روشن و ثابت نمايد، و زودا كه همه چيز بر تو روشن گردد، آن روز كه بار معاصى بر دوشت سنگينى نموده و روانه قبرت شوى، و هر آنچه مرتكب شده را با خود به زير خاك ببرى، پس بهتر است كه هر چه زودتر به راه حقّ بازگشته، و از خطاى بزرگى كه نموده اى به درگاه خداوند توبه نمايى، كه اين كار در روز تنهاييت در گور، روزى كه يارانت از تو دست مى كشند نجات بخش تر است، و با اينكه تو نيز مانند ما شنيده اى و همچون ما ديده اى، ولى با اين حال اين شنيده ها و ديده ها تو را از كارى كه مى كنى باز نداشت، امرى كه در قيام تو به آن هيچ فايده اى براى اسلام و مسلمين نياورد، از خدا بترس! از خدا بترس! و به فكر خود

ص: 11

باش! كه هر آن كس ديگرى را از كارى كه مى كند ترساند؛ راه عذر را بر او بسته است، پس از آن اشخاصى مباش كه به خدا و حقّ پشت كرده و استكبار نمودند.

سپس ابو ذر- خدايش رحمت كند- به پاخواسته و گفت: اى گروه قريش! شخص دورى را به خلافت نشانده و قرابت رسول الله صلّى الله علیه و آله را ترك نموديد، به خدا سوگند كه جماعتى از خلق عرب به خاطر همين كار از دين اسلام خارج شده و در اين دين دچار ترديد خواهند شد، و اگر خلافت را در اهل بيت پيامبرتان قرار داده بوديد هرگز نزاعى رخ نمى داد، به خدا قسم كه اين امر به مغلوب رسيد، و با اين كار ديگر هر كسى به خلافت طمع ورزيده و چشمهاى مردم متوجّه آن گشته، و براى رسيدن به آن خون هاى بسيارى ريخته خواهد شد. - [حضرت امام جعفر صادق صلوات الله عليه فرمود: ] سخن ابو ذر صحيح بود و همان شد كه او پيش بينى مى كرد- سپس ابو ذر رضى اللَّه عنه ادامه داد: بى شك شما و مردم صالح مى دانند كه رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله خود می فرمود: «خلافت پس از من از آن حضرت علىّ بن ابى طالب، و پس از او متعلّق به دو فرزند او حسن و حسين، سپس به فرزندان مطهّر نسل من مى رسد»، ولى شما فرمايش پيامبرتان را پشت سر انداخته و پيمانى كه با شما بسته بود به فراموشى سپرديد، و سر به دنياى فانى سپرده، و آخرت باقى را از ياد برديد، همان آخرتى كه طراوتش پايدار، و نعمتهايش پاينده، و اهلش بى اندوه، و ساكنانش مرگ ندارند، و شما به زندگى چند روزه حقير زايل شدنى دلبستگى پيدا كرده و بسنده نموديد. و مانند امّتهاى پيشين پس از رحلت پيامبرتان كافر شده و عهد و سفارش وى را فراموش نموده و گرفتار تغيير و تبديل و اختلاف شديد، و البتّه به زودى نتيجه بد كارتان را ديده؛ و جزاى اعمال ناشايست خود را دريافت نمائيد، و خداوند بر هيچ بنده اى ستمكار نيست.

سپس مقداد بن اسود رضى اللَّه عنه برخاسته و گفت: اى أبو بكر! از ستم و تجاوز دست بردار و از خدا بترس، و از اين كار توبه كرده و در خانه ات بنشين و بر خطا و ستم خود گريه نما، و كار خلافت را به صاحب اصلى آن- كه از تو به آن سزاوارتر است- واگذار، تو خود از بيعتى كه رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله براى علىّ صلوات الله علیه از تو و ما و از ساير امّت گرفته باخبرى، تو را ملزم ساخت تا از اسامة بن زيد- كه از موالى او بود- اطاعت نموده و در زير پرچم او مانند ديگران به سوى مقصد حركت كنى، و با اين عمل آن رسول گرامى اشارت نمود كه امر خلافت هيچ نسبتى به تو ندارد، و نيز تو و همكارت ابن خطّاب را در غزوه ذات- السّلاسل به لشكر عمرو بن عاصى ملحق ساخت كه مركز نفاق و خلاف و عدوات بود، همانكه خداوند در قرآن در باره اش اين آيه را بر رسولش نازل فرمود: «همانا دشمن تو همان بى نسل و دنباله است» «إِنَّ شانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ»، و در اين شأن نزول هيچ اختلافى ميان اهل علم نيست، بنا بر اين عمرو بن عاص در آن جنگ رئيس و امير همه شماها قرار داشته و شما نيز در تحت امر و رياست او واقع شديد. و اين او بود كه حراست و حفظ لشكر را به عهده شما واگذاشت. پس حراست لشكر؛ آنهم از جانب عمرو بن عاص كجا و مرتبه خلافت رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله كجا؟! اى ابا بكر! از خدا بترس، و اين جامه از تن بيرون نما، زيرا اين عمل به نفع دنيا و آخرت تو است، و فريب دنيا و وساوس جماعت قريش تو را به تباهى سوق ندهد، و اين را بدان كه به زودى زندگى دنيا سپرى گشته و مرجع و مصير تو به حضرت متعال است و همان جا تو را به سزاى اعمال و كارهايت برساند. و تو خود به يقين ميدانى كه حضرت علىّ بن أبى طالب صلوات الله علیه شايسته تر به خلافت پس از رسول الله صلّى الله علیه و آله است، پس كار را به او واگذار، كه اين عمل به حفظ شرافت و احترامت نزديكتر، و در سبكى دوشت از بار گناه

ص: 12

شايسته تر است! به خدا سوگند كه در خيرخواهى و نصيحت تو كوتاهى نكردم، پس آن را بپذير كه همه كارها به سوى خداوند بازگردانده مى شود.

بعد از او بريده اسلمى از جاى برخاسته و گفت: إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ! اين چه ضرر و صدمه اى است كه از باطل به حقّ رسيده! اى أبو بكر! آيا گذشته را فراموش نموده يا خود را به نسيان زده اى؟! يا خواهش نفس تو وسيله خدعه و فريبت شده، و امور باطله را در خاطرت جلوه گر ساخته است؟!. آيا يادت نمى آيد كه رسول الله صلّى الله علیه و آله در زمان حياتش ما را امر فرمود که حضرت علىّ بن ابى طالب صلوات الله علیه را به لقب أمير المؤمنين بخوانيد؟ و نيز اين فرمايش آن حضرت در موارد بسيار كه: «علىّ؛ أمير المؤمنين و قاتل ناكثين و مشركين و قاسطين و مارقين است»؟. پس از خدا بترس و به داد خود برس پيش از آنكه اين فرصت از تو فوت شود، و خود را از معرض هلاكت و ضلالت رها ساز، و كار خلافت را به أهل آن واگذار، و در غصب حقوق ديگران پافشارى مكن، و حال كه توان دارى از اين راه بازگرد، و اين را بدان كه من خالصانه تو را نصيحت نموده و به راه سعادت و نجات راهنمايى كردم، پس هرگز پشتيبان مجرمان و بدكاران مباش.

سپس عمّار بن ياسر برخاسته و گفت: اى گروه قريش و اى جماعت مسلمان! اگر نمى دانيد پس بدانيد كه اهل بيت پيامبرتان به كار خلافت سزاوارتر و به ارث او شايسته تر و به امور دين شما از همه مقدّم تر مى باشند، و آنان امين و حافظ حقوق أهل ايمان و خيرخواه مؤمنين هستند. پس او (أبو بكر) را امر كنيد كه حقّ را به اهل آن واگذارد پيش از آنكه اجتماع شما پريشان و مضطرب شده و تفرّق و اختلاف در ميانتان پديدار گشته و كارهاى زندگيتان رو به سستى و ضعف گرايد، و ميانتان فتنه و آشوب عظيم شده، و با هم نسازيد و اختلاف كنيد، و دشمنان در شما به طمع افتند (دست تعدّى گشوده و نه تو و نه هيچ كس را بر مسند خلافت نگذارند)، شما نيك مى دانيد كه بنى هاشم به امر خلافت از همه شما سزاوارترند، و خصوصا علىّ صلوات الله علیه كه از همه به رسول الله صلّى الله علیه و آله نزديكتر، و همان ولى و سرپرست شما به عهد خدا و رسولش است، و تفاوت مقام او با شما روشن است، و شما به حقيقت آن مكرّرا رسيده ايد، مانند: بستن و سدّ تمام درب هاى منازل اصحاب به مسجد بود كه تنها درب علىّ صلوات الله علیه از اين دستور مستثنى شد، و نيز موضوع تزويج دختر گرامى رسول الله حضرت فاطمه صلی الله علیهما و آلهما بود كه جز علىّ صلوات الله علیه همه خواستگاران را جواب فرمود، و نيز اين فرمايش رسول الله صلّى الله علیه و آله که می فرمود: «من شهر علم هستم و علىّ باب آن است، پس هر كس كه خواهان علم و حكمت من است بايد كه از دروازه آن شهر كه علىّ است درآيد»، و اين را بدانيد كه همه شما در هنگام مواجهه با مشكلات احكام دين نيازمند مراجعه به او هستيد، ولى او هيچ گونه نياز و احتياجى به شما ندارد.

و سابقه درخشان و نيك آن حضرت نيز نزد همه شما روشن و معلوم است و كسى را چنين مقامى نيست. پس براى چه از وى دست كشيده و به سوى ديگران تمايل و توجّه نموده، حقّ او را غصب كرديد و حيات بى بقاى دنيا را بر نعيم باقى و دائم آخرت اختيار كرديد، «ستمكاران را بد بدلى [به جاى خداوند] است». (سوره كهف آیه 50)، پس آنچه را كه خداوند براى وى قرار داده به او بدهيد، و مبادا از او پشت كرده و بر گرديد، و به پاشنه هاى خويش (كنايه از بازگشت به دوران جاهليّت يعنى پيش از اسلام) بر مگرديد كه زيانكار مى گرديد!!.

ص: 13

پس از او ابىّ بن كعب برخاسته و گفت: اى أبو بكر! حقّى را كه خداوند براى غير تو قرار داده انكار مكن، و پيش از ديگران با فرمايش و وصيّت رسول الله صلّى الله علیه و آله در باره وصىّ و برگزيده او مخالفت منما و اعراض مكن، و حقّ را به اهل آن باز گردان تا سالم بمانى، و در گمراهى و ضلالت خود پافشارى مكن تا پشيمان گردى، و سريعا از كرده خود توبه نما تا بار گناهت سبك گردد، و خود را به اين امرى كه خدا برايت قرار نداده مخصوص مگردان كه گرفتار عقاب عمل خود گردى، و اين را بدان كه به زودى از اين حالى كه دارى جدا گشته و به سوى پروردگارت خواهى شتافت، و از آنچه كرده اى بازپرسى خواهى شد! و خداوند بر هيچ بنده اى ستمكار نيست.

سپس

خزيمة بن ثابت- معروف به ذو الشّهادتين- گفت: اى مردم! آيا شما مى دانيد كه رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله شهادت و گواهى مرا به جاى دو نفر از اهل ايمان قبول مى نمود؟ گفتند: آرى. گفت: پس بدانيد كه من شهادت مى دهم كه خود از زبان رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله شنيدم كه مى فرمود: «أهل بيت من ميان حقّ و باطل را جدا مى سازند، و آنان ائمّه و پيشواى شما هستند كه بايد به ايشان اقتدا شود»، آنچه واجب و لازم بود گفتم، و بر پيام بر جز ابلاغ و رساندن آشكار پيام نيست.

سپس أبو الهيثم بن تيّهان به پاخواسته و گفت: اى أبو بكر! و من نيز شهادت مى دهم كه پيامبرمان حضرت محمّد صلّى اللَّه عليه و آله چون علىّ صلوات الله علیه را در غدير خمّ به مردم معرّفى فرمود؛ گروهى از انصار گفتند: منظور رسول الله از اين كار فقط براى خلافت بوده و برخى ديگر گفتند: منظور رسول الله اين بوده كه پس از وى علىّ عهده دار موالى (بردگان آزادشده) او باشد، و در اين باب بحث بالا گرفت، تا اينكه ما مردانى از خودمان را نزد رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله فرستاديم تا منظور ايشان را بپرسد، پس فرمود: به ايشان بگوييد: «علىّ سرپرست همه أهل ايمان پس از من است، و او خيرخواه ترين مردم براى امّت من است»، اين بود تمام آنچه من شاهد و گواه آن بودم، پس هر كه مى خواهد ايمان بياورد و هر كه خواهد انكار نمايد، همانا روز جدايى- يا داورى- وعده گاه است!

سپس سهل بن حنيف رضى اللَّه عنه پس از حمد و ثناى خداوند و صلوات بر محمّد و آلش گفت: اى گروه قريش! گواه باشيد كه من شهادت مى دهم كه رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله را در اين مسجد ديدم كه دست علىّ صلوات الله علیه را گرفته و چون به نزديك اصحاب رسيد فرمود: اى مردم! اين علىّ؛ پس از من امام و پيشواى شما است، و در حيات و مرگ وصىّ و جانشين من است، و پس از مرگ؛ اداء كننده بدهكاريهاى من؛ و برآورنده وعده هايم مى باشد، و اوست نخستين فرد كه در كنار حوض با من مصافحه خواهد كرد، پس خوشا به حال كسى كه او را پيروى نموده و ياريش كند، و واى بر كسى كه از او تخلّف نموده و وى را تنها گذارد. و همراه او برادرش عثمان بن حنيف به پا خاسته و گفت: «از رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله شنيديم كه مى فرمود: أهل بيت من ستارگان أهل زمينند، پس بر ايشان سبقت مجوئيد و آنان را مقدّم بداريد، و پس من تنها ايشان اولياى شما هستند، در اين لحظه مردى به پا خاسته گفت: یا رسول الله، أهل بيت شما چه کسانی هستند؟ فرمود: أهل بيت من؛ علىّ و پاكان از فرزندان او هستند» و با اين كلام؛ آن حضرت همه چيز را روشن نمود. پس اى أبو بكر! تو أوّل كافر به اين كلام مباش، «به خدا و رسولش خيانت مكنيد و در امانتهاى خود خيانت مورزيد در حالى كه مى دانيد [خيانت مى كنيد].

سپس أبو أيّوب انصارى برخاسته و گفت: اى بندگان خدا! در رعايت حقّ اهل بيت پيامبرتان از غضب خداوند بپرهيزيد، و حقّى را كه خداوند بر ايشان قرار داده به خودشان واگذاريد، شما نيز همچون ديگر برادرهايمان همه آن سخنان كه ديگران از رسول

ص: 14

الله

صلّى اللَّه عليه و آله در مجالس متعدّد و مكانهاى مختلف استماع نمودند شنيديد، و نيز بارها شنيده ايد كه آن حضرت مى فرمود: «اهل بيت من پيشوا و امامان شما پس از من مى باشند» و نيز ضمن اشاره به حضرت علىّ بن ابى طالب صلوات الله علیه مى فرمود: «اين فرد امير نيكوكاران و قاتل كافران است، هر كه تنهايش گذارد مخذول است، و آنكه ياريش نمايد منصور مى باشد»، بنا بر اين از اين ظلمى كه به او روا داشته ايد به درگاه خداوند توبه نماييد كه او بسيار توبه پذير و رحيم است، و از او پشت نكرده و بر نگرديد و اعراض مكنيد.

حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: از شنيدن اين گواهى و شهادات أبو بكر بسيار مضطرّ و متحيّر گرديد و مجاب شده و گفت: من والى شما شدم در صورتى كه از شما برتر و بهتر نيستم! مرا رها كنيد! مرا رها كنيد!! عمر به او گفت: اى عاجز از كلام! از منبر بزير بیا! تو وقتى در برابر سخنان قرشيان تاب نمى آورى چگونه خود را بر اين مقام برقرار نمودى؟! به خدا سوگند قصد داشتم تو را از اين مقام خلع نموده و سالم مولا ابى حذيفه را به جايت نصب نمايم! سپس أبو بكر از منبر به زير آمده و همراه عمر به سمت منزل رفته و تا سه روز هيچ كس به مسجد النّبىّ صلّى اللَّه عليه و آله نيامد. چون روز چهارم شد ابتداء خالد بن وليد با هزار تن به خانه او شتافته و گفت: اين چه جلوس و نشستنى است! به خدا سوگند، بنى هاشم در باره خلافت به طمع افتاده اند! و در پى او سالم مولا حذيفه با هزار نفر و سپس معاذ بن جبل با هزار نفر آمدند تا كم كم تعدادشان به چهار هزار نفر رسيد، و همه به سركردگى عمر با شمشيرهاى برهنه به سوى مسجد النّبىّ حركت كرده تا بدان جا رسيدند، عمر رو به طرفداران علىّ صلوات الله علیه كرده و گفت: اى ياران علىّ، به خدا سوگند اگر يكى از شما مانند روز گذشته از جاى برخاسته و سخنى بگويد سخت مجازاتش مى كنيم. (او را مى كشيم) پس خالد بن سعيد بن عاص برخاسته و گفت: اى پسر صُهاك حبشيّه، آيا به شمشيرهاى خودمان تهديدمان مى كنيد يا به جمعيت خود ما را مى ترسانيد؟ به خدا سوگند شمشيرهاى ما از شما تيزتر، و تعدادمان از شما انبوه تر، و هر چند كمتر باشيم ولى حجّت خدا در ميان ما است، به خدا اگر اطاعت خدا و رسول و امامم را واجب نمى شمردم، الحال شمشير از غلاف كشيده و در راه خدا با شما تا آنجا به جهاد مى پرداختم كه امتحان عذر خود را ظاهر مى كردم.

حضرت امير المؤمنين صلوات الله علیه به او گفت: اى خالد بنشين، كه خداوند بر مقام تو واقف بود و تلاش تو در نزد آن حضرت مشكور و مورد تقدير است! او نيز نشست و متعاقب او سلمان فارسى رضى اللَّه عنه برخاسته گفت: اللَّه اكبر! اللَّه اكبر! به خدا سوگند كه من با همين دو گوشم از زبان مبارك رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله شنيدم- و در صورت خلاف دو گوشم كر باد- كه مى فرمود: «روزى بيايد كه برادر و پسر عموى من علىّ با جمعى از يارانش در مسجد بنشينند، كه ناگاه تعدادى از سگان اهل دوزخ بر آنان يورش آورده و قصد جان او و يارانش را كنند»، من هيچ شكّ ندارم شما همان ها هستید كه رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله فرمود!! در اينجا عمر خواست به او حمله كند كه حضرت علىّ امیرالمومنین صلوات الله علیه او را از لباس گرفته و بر زمين زد، سپس گفت: اى پسر صُهاك حبشيّه، اگر تقدير الهى و عهد رسولش با من نبود همين الآن به تو مى فهماندم كه كدام يك از ما دو نفر ضعيف تر و بى ياورتر است.

سپس حضرت امير المؤمنین صلوات الله علیه روى به يارانش نموده و فرمود: به خانه هايتان باز گرديد، خدا رحمتتان كند، كه به خدا سوگند هرگز به اين مسجد داخل نشدم مگر به همان شيوه كه دو برادر من حضرت موسى و حضرت هارون داخل آن شهر شدند در حالى كه اصحاب آن دو بزرگوار گفتند: «تو با خدايت برويد و بجنگيد و ما همين جا نشسته منتظريم». (سوره مائده

ص: 15

آیه 24) سپس فرمود: به خدا سوگند به مسجد جز براى نماز، يا زيارت رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله، يا حلّ مسائل قضائى، داخل نخواهم شد، زيرا بر حجّتى كه رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله آن را به پاى داشته جايز نيست كه مردم را در حيرت وانهد.

شماره 2

2- الشیخ أبي منصور أحمد بن علي بن أبي طالب الطبرسي، بإسناده عن عُمَرُ بْنُ شِمْرٍ، عَنْ جَابِرٍ، عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ، قَالَ: إِنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ لَمَّا حَضَرَتْهُ الْوَفَاةُ وَ أَجْمَعَ عَلَی الشُّورَی، بَعَثَ إِلَی سِتَّةِ نَفَرٍ مِنْ قُرَیْشٍ، إِلَی عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه، وَ إِلَی عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ، وَ إِلَی زُبَیْرِ بْنِ الْعَوَّامِ، وَ طَلْحَةَ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ، وَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَوْفٍ، وَ سَعْدِ بْنِ أَبِی وَقَّاصٍ، وَ أَمَرَهُمْ أَنْ یَدْخُلُوا إِلَی بَیْتٍ فَلَمْ یَخْرُجُوا مِنْهُ حَتَّی یُبَایِعُوا لِأَحَدِهِمْ، فَإِنِ اجْتَمَعَ أَرْبَعَةٌ عَلَی وَاحِدٍ وَ أَبَی وَاحِدٌ أَنْ یُبَایِعَهُمْ قُتِلَ، وَ إِنِ امْتَنَعَ اثْنَانِ وَ بَایَعَ ثَلَاثَةٌ قُتِلَا، فَاجْتَمَعَ رَأْیُهُمْ عَلَی عُثْمَانَ، فَلَمَّا رَأَی أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه مَا هَمَّ الْقَوْمُ بِهِ مِنَ الْبَیْعَةِ لِعُثْمَانَ، قَامَ فِیهِمْ لِیَتَّخِذَ عَلَیْهِمُ الْحُجَّةَ، فَقَالَ صلوات الله علیه لَهُمْ: اسْمَعُوا مِنِّی فَإِنْ یَکُ مَا أَقُولُ حَقّاً فَاقْبَلُوا وَ إِنْ یَکُ بَاطِلًا فَأَنْکِرُوا. ثُمَّ قَالَ لَهُمْ: أَنْشُدُکُمْ بِاللَّهِ الَّذِی یَعْلَمُ صِدْقَکُمْ إِنْ صَدَقْتُمْ وَ یَعْلَمُ کَذِبَکُمْ إِنْ کَذَبْتُمْ، هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ صَلَّی إِلَی الْقِبْلَتَیْنِ کِلْتَیْهِمَا، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ مَنْ بَایَعَ الْبَیْعَتَیْنِ- بَیْعَةَ الْفَتْحِ وَ بَیْعَةَ الرِّضْوَانِ-، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ أَخُوهُ الْمُزَیَّنُ بِالْجَنَاحَیْنِ فِی الْجَنَّةِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ عَمُّهُ سَیِّدُ الشُّهَدَاءِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ زَوْجَتُهُ سَیِّدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ ابْنَاهُ ابْنَا رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ هُمَا سَیِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ عَرَفَ النَّاسِخَ مِنَ الْمَنْسُوخِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ أَذْهَبَ اللَّهُ عَنْهُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرَهُ تَطْهِیراً، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ عَایَنَ جَبْرَئِیلَ عَلَیْهِ السَّلَامُ فِی مِثَالِ دِحْیَةَ الْکَلْبِیِّ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ: نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ أَدَّی الزَّکَاةَ وَ هُوَ رَاکِعٌ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ مَسَحَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ أَعْطَاهُ الرَّایَةَ یَوْمَ خَیْبَرَ فَلَمْ یَجِدْ حَرّاً وَ لَا بَرْداً، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ نَصَبَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَوْمَ غَدِیرِ خُمٍّ بِأَمْرِ اللَّهِ، فَقَالَ: مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ، اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ أَخُو رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی الْحَضَرِ وَ رَفِیقُهُ فِی السَّفَرِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ بَارَزَ عَمْرَو بْنَ عَبْدِ وُدٍّ یَوْمَ الْخَنْدَقِ وَ قَتَلَهُ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

ص: 16

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ: أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِیَّ بَعْدِی، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ مَنْ سَمَّاهُ اللَّهُ فِی عَشْرِ آیَاتٍ مِنَ الْقُرْآنِ مُؤْمِناً، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ نَاوَلَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَبْضَةً مِنْ تُرَابٍ فَرَمَی بِهِ فِی وُجُوهِ الْکُفَّارِ فَانْهَزَمُوا، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ وَقَفَتِ الْمَلَائِکَةُ مَعَهُ یَوْمَ أُحُدٍ حِینَ ذَهَبَ النَّاسُ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَضَی دَیْنَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ اشْتَاقَتِ الْجَنَّةُ إِلَی رُؤْیَتِهِ، غَیْرِی؟!.

قَالُوا:

لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ شَهِدَ وَفَاةَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ غَسَّلَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ کَفَّنَهُ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ وَرِثَ سِلَاحَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ رَایَتَهُ وَ خَاتَمَهُ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ جَعَلَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ طَلَاقَ نِسَائِهِ بِیَدِهِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ حَمَلَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ عَلَی ظَهْرِهِ حَتَّی کَسَرَ الْأَصْنَامَ عَلَی بَابِ الْکَعْبَةِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ نُودِیَ بِاسْمِهِ یَوْمَ بَدْرٍ: لَا سَیْفَ إِلَّا ذُو الْفَقَارِ وَ لَا فَتَی إِلَّا عَلِیٌّ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ أَکَلَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مِنَ الطَّائِرِ الَّذِی أُهْدِیَ إِلَیْهِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:

أَنْتَ

صَاحِبُ رَایَتِی فِی الدُّنْیَا وَ صَاحِبُ لِوَائِی فِی الْآخِرَةِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَدَّمَ بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاهُ صَدَقَةً، غَیْرِی؟!.

قَالُوا:

لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ یَخْصِفُ نَعْلَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ: نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَنَا أَخُوکَ وَ أَنْتَ أَخِی، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: اللَّهُمَّ عَلِیٌّ أَحَبُّ الْخَلْقِ إِلَیَّ وَ أَقْوَلُهُمْ بِالْحَقِّ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

ص: 17

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ اسْتَقَی مِائَةَ دَلْوٍ بِمِائَةِ تَمْرَةٍ وَ جَاءَ بِالتَّمْرِ فَأَطْعَمَهُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ هُوَ جَائِعٌ-، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ سَلَّمَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ وَ مِیکَائِیلُ وَ إِسْرَافِیلُ فِی ثَلَاثَةِ آلَافٍ مِنَ الْمَلَائِکَةِ یَوْمَ بَدْرٍ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ غَمَّضَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ وَحَّدَ اللَّهَ قَبْلِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ کَانَ أَوَّلَ دَاخِلٍ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ آخِرَ خَارِجٍ مِنْ عِنْدِهِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ مَشَی مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَمَرَّ عَلَی حَدِیقَةٍ، فَقُلْتُ: مَا أَحْسَنَ هَذِهِ الْحَدِیقَةَ؟، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: وَ حَدِیقَتُکَ فِی الْجَنَّةِ أَحْسَنُ مِنْ هَذِهِ.. حَتَّی مَرَرْتُ عَلَی ثَلَاثِ حَدَائِقَ کُلَّ ذَلِکَ یَقُولُ رَسُولُ اللَّهُ: حَدِیقَتُکَ فِی الْجَنَّةِ أَحْسَنُ مِنْ هَذِهِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:أَنْتَ أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِی وَ أَوَّلُ مَنْ یُصَافِحُنِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِیَدِهِ وَ یَدِ امْرَأَتِهِ وَ ابْنَیْهِ حَتَّی حِینَ أَرَادَ أَنْ یُبَاهِلَ نَصَارَی أَهْلِ نَجْرَانَ، غَیْرِی؟!.

قَالُوا:

لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَوَّلُ طَالِعٍ یَطْلُعُ عَلَیْکُمْ مِنْ هَذَا الْبَابِ یَا أَنَسُ! فَإِنَّهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ سَیِّدُ الْمُسْلِمِینَ وَ خَیْرُ الْوَصِیِّینَ وَ أَوْلَی النَّاسِ بِالنَّاسِ، فَقَالَ أَنَسٌ: اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ رَجُلًا مِنَ الْأَنْصَارِ، فَکُنْتُ أَنَا الطَّالِعَ، فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لِأَنَسٍ: مَا أَنْتَ یَا أَنَسُ بِأَوَّلِ رَجُلٍ أَحَبَّ قَوْمَهُ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ نَزَلَتْ فِیهِ هَذِهِ الْآیَةُ: «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ»، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ أَنْزَلَ اللَّهُ فِیهِ وَ فِی وُلْدِهِ: «إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً» ... إِلَی آخِرِ السُّورَةِ، غَیْرِی؟!.

قَالُوا:

لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی فِیهِ: «أَ جَعَلْتُمْ سِقایَةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ کَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ جاهَدَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ لا یَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ»، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ عَلَّمَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَلْفَ کَلِمَةٍ کُلُّ کَلِمَةٍ مِفْتَاحُ أَلْفِ کَلِمَةٍ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

ص: 18

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ نَاجَاهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَوْمَ الطَّائِفِ، فَقَالَ أَبُو بَکْرٍ وَ عُمَرُ: نَاجَیْتَ عَلِیّاً دُونَنَا؟! فَقَالَ لَهُمْ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَا أَنَا نَاجَیْتُهُ بَلِ اللَّهُ أَمَرَنِی بِذَلِکَ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ سَقَاهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مِنَ الْمِهْرَاسِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَنْتَ أَقْرَبُ الْخَلْقِ مِنِّی یَوْمَ الْقِیَامَةِ یَدْخُلُ بِشَفَاعَتِکَ الْجَنَّةَ أَکْثَرُ الْخَلْقِ مِنْ رَبِیعَةَ وَ مُضَرَ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: یَا عَلِیُّ! أَنْتَ تُکْسَی حِینَ أُکْسَی، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ: أَنْتَ وَ شِیعَتُکَ الْفَائِزُونَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: کَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ یُحِبُّنِی وَ یُبْغِضُ هَذَا، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ أَحَبَّ شَعَرَاتِی هَذِهِ فَقَدْ أَحَبَّنِی، وَ مَنْ أَحَبَّنِی فَقَدْ أَحَبَّ اللَّهَ، فَقِیلَ لَهُ: وَ مَا شَعَرَاتُکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله؟ قَالَ: عَلِیٌّ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ فَاطِمَةُ، غَیْرِی؟!.

قَالُوا:

لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَنْتَ خَیْرُ الْبَشَرِ بَعْدَ النَّبِیِّینَ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: أَنْتَ الْفَارُوقُ تُفَرِّقُ بَیْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَنْتَ أَفْضَلُ الْخَلَائِقِ عَمَلًا یَوْمَ الْقِیَامَةِ بَعْدَ النَّبِیِّینَ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ کِسَاءَهُ وَ حَطَّهُ عَلَیْهِ وَ عَلَی زَوْجَتِهِ وَ ابْنَیْهِ، ثُمَّ قَالَ: اللَّهُمَّ أَنَا وَ أَهْلُ بَیْتِی إِلَیْکَ لَا إِلَی النَّارِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ کَانَ یَبْعَثُ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ الطَّعَامَ وَ هُوَ فِی الْغَارِ وَ یُخْبِرُهُ الْأَخْبَارَ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: لَا سِرَّ دُونَکَ غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَنْتَ أَخِی وَ وَزِیرِی وَ صَاحِبِی مِنْ أَهْلِی، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَنْتَ أَقْدَمُهُمْ سِلْماً، وَ أَفْضَلُهُمْ عِلْماً، وَ أَکْثَرُهُمْ حِلْماً، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

ص: 19

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَتَلَ مَرْحَبَ الْیَهُودِیَّ مُبَارَزَةً فَارِسَ الْیَهُودِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ عَرَضَ عَلَیْهِ النَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ الْإِسْلَامَ فَقَالَ لَهُ: أَنْظِرْنِی حَتَّی أَلْقَی وَالِدِی. فَقَالَ النَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَإِنَّهَا أَمَانَةٌ عِنْدَکَ. فَقُلْتُ: وَ إِنْ کَانَتْ أَمَانَةً عِنْدِی فَقَدْ أَسْلَمْتُ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ احْتَمَلَ بَابَ خَیْبَرَ حِینَ فَتَحَهَا فَمَشَی بِهِ مِائَةَ ذِرَاعٍ ثُمَّ عَالَجَهُ بَعْدَهُ أَرْبَعُونَ رَجُلًا فَلَمْ یُطِیقُوهُ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ نَزَلَتْ فِیهِ هَذِهِ الْآیَةُ: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً» فَکُنْتُ أَنَا الَّذِی قَدَّمَ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ سَبَّ عَلِیّاً فَقَدْ سَبَّنِی وَ مَنْ سَبَّنِی فَقَدْ سَبَّ اللَّهَ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْزِلِی مُوَاجِهَ مَنْزِلِکَ فِی الْجَنَّةِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: قَاتَلَ اللَّهُ مَنْ قَاتَلَکَ، وَ عَادَی اللَّهُ مَنْ عَادَاکَ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ اضْطَجَعَ عَلَی فِرَاشِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ حِینَ أَرَادَ أَنْ یَسِیرَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ إِلَی الْمَدِینَةِ وَ وَقَاهُ بِنَفْسِهِ مِنَ الْمُشْرِکِینَ حِینَ أَرَادُوا قَتْلَهُ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَنْتَ أَوْلَی النَّاسِ بِأُمَّتِی مِنْ بَعْدِی، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَنْتَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَنْ یَمِینِ الْعَرْشِ وَ اللَّهُ یَکْسُوَکَ ثَوْبَیْنِ أَحَدُهُمَا أَخْضَرُ وَ الْآخَرُ وَرْدِیٌّ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ صَلَّی قَبْلَ النَّاسِ بِسَبْعِ سِنِینَ وَ أَشْهُرٍ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:

أَنَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ آخِذٌ بِحُجْزَةِ رَبِّی وَ الْحُجْزَةُ النُّورُ وَ أَنْتَ آخِذٌ بِحُجْزَتِی وَ أَهْلُ بَیْتِی آخِذُونَ بِحُجْزَتِکَ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَنْتَ کَنَفْسِی وَ حُبُّکَ حُبِّی وَ بُغْضُکَ بُغْضِی، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: وَلَایَتُکَ کَوَلَایَتِی عَهْدٌ عَهِدَهُ إِلَیَّ رَبِّی وَ أَمَرَنِی أَنْ أُبَلِّغَکُمُوهُ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

ص: 20

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ لِی عَوْناً وَ عَضُداً وَ نَاصِراً، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: الْمَالُ یَعْسُوبُ الظَّلَمَةِ وَ أَنْتَ یَعْسُوبُ الْمُؤْمِنِینَ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: لَأَبْعَثَنَّ إِلَیْکُمْ رَجُلًا امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ لِلْإِیمَانِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ أَطْعَمَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ رُمَّانَةً وَ قَالَ: هَذِهِ مِنْ رُمَّانِ الْجَنَّةِ لَا یَنْبَغِی أَنْ یَأْکُلَ مِنْهُ إِلَّا نَبِیٌّ أَوْ وَصِیُّ نَبِیٍّ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَا سَأَلْتُ رَبِّی شَیْئاً إِلَّا أَعْطَانِیهِ وَ لَمْ أَسْأَلْ رَبِّی شَیْئاً إِلَّا سَأَلْتُ لَکَ مِثْلَهُ، غَیْرِی؟!.

قَالُوا:

لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَنْتَ أَقْوَمُهُمْ بِأَمْرِ اللَّهِ، وَ أَوْفَاهُمْ بِعَهْدِ اللَّهِ، وَ أَعْلَمُهُمْ بِالْقَضِیَّةِ، وَ أَقْسَمُهُمْ بِالسَّوِیَّةِ، وَ أَعْظَمُهُمْ عِنْدَ اللَّهِ مَزِیَّةً، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: فَضْلُکَ عَلَی هَذِهِ الْأُمَّةِ کَفَضْلِ الشَّمْسِ عَلَی الْقَمَرِ، وَ کَفَضْلِ الْقَمَرِ عَلَی النُّجُومِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: یُدْخِلُ اللَّهُ وَلِیَّکَ الْجَنَّةَ وَ عَدُوَّکَ النَّارَ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: النَّاسُ مِنْ أَشْجَارٍ شَتَّی وَ أَنَا وَ أَنْتَ مِنْ شَجَرَةٍ وَاحِدَةٍ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ فِی آیَتَیْنِ مِنَ الْقُرْآنِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ: نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَنَا سَیِّدُ وُلْدِ آدَمَ وَ أَنْتَ سَیِّدُ الْعَرَبِ وَ لَا فَخْرَ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَوْعِدُکَ مَوْعِدِی وَ مَوْعِدُ شِیعَتِکَ الْحَوْضُ إِذَا خَافَتِ الْأُمَمُ وَ وُضِعَتِ الْمَوَازِینُ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: اللَّهُمَّ إِنِّی أُحِبُّهُ فَأَحِبَّهُ، اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَوْدِعُکَهُ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَنْتَ تُحَاجُّ النَّاسَ فَتَحُجُّهُمْ بِإِقَامَةِ الصَّلَاةِ، وَ إِیتَاءِ الزَّکَاةِ، وَ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ، وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ، وَ إِقَامَةِ الْحُدُودِ، وَ الْقَسْمِ بِالسَّوِیَّةِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

ص: 21

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَوْمَ بَدْرٍ بِیَدِهِ فَرَفَعَهَا حَتَّی نَظَرَ النَّاسُ إِلَی بَیَاضِ إِبْطِهِ وَ یَقُولُ: أَلَا إِنَّ هَذَا ابْنُ عَمِّی وَ وَزِیرِی فَوَازِرُوهُ وَ نَاصِحُوهُ وَ صَدِّقُوهُ فَإِنَّهُ وَلِیُّکُمْ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ أُنْزِلَتْ فِیهِ هَذِهِ الْآیَةُ: «وَ یُؤْثِرُونَ عَلی أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ کَانَ جَبْرَئِیلُ أَحَدَ ضِیفَانِهِ، غَیْرِی؟!.

قَالُوا:

لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ أَعْطَاهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ حَنُوطاً مِنْ حَنُوطِ الْجَنَّةِ، ثُمَّ قَالَ: اقْسِمْهُ أَثْلَاثاً، ثُلُثاً لِی تُحَنِّطُنِی بِهِ، وَ ثُلُثاً لِابْنَتِی، وَ ثُلُثاً لَکَ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ کَانَ إِذَا دَخَلَ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ حَیَّاهُ وَ أَدْنَاهُ وَ تَهَلَّلَ لَهُ وَجْهُهُ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَنَا أَفْتَخِرُ بِکَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِذَا افْتَخَرَتِ الْأَنْبِیَاءُ بِأَوْصِیَائِهَا، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

نَشَدْتُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ سَرَّحَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بَسُورَةِ بَرَاءَةَ إِلَی الْمُشْرِکِینَ مِنْ أَهْلِ مَکَّةَ بِأَمْرِ اللَّهِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

فَهَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِنِّی لَأَرْحَمُکَ مِنْ ضَغَائِنَ فِی صُدُورِ أَقْوَامٍ عَلَیْکَ لَا یُظْهِرُونَهَا حَتَّی یَفْقِدُونِی، فَإِذَا فَقَدُونِی خَالَفُوا فِیهَا، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

فَهَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَدَّی اللَّهُ عَنْ أَمَانَتِکَ، أَدَّی اللَّهُ عَنْ ذِمَّتِکَ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

فَهَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ فَتَحَ حِصْنَ خَیْبَرَ، وَ سَبَی بِنْتَ مَرْحَبٍ فَأَدَّاهَا إِلَی رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

فَهَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَنْتَ قَسِیمُ النَّارِ تُخْرِجُ مِنْهَا مَنْ زَکَا وَ تَذَرُ فِیهَا کُلَّ کَافِرٍ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

قَالَ:

هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: تَرِدُ عَلَیَّ الْحَوْضَ أَنْتَ وَ شِیعَتُکَ رِوَاءً مَرْوِیِّینَ مُبْیَضَّةً وُجُوهُهُمْ، وَ یَرِدُ عَلَیَّ عَدُوُّکَ ظِمَاءَ مُظْمَئِینَ مُفْحَمِینَ مُسْوَدَّةً وُجُوهُهُمْ، غَیْرِی؟!. قَالُوا: لَا.

ثُمَّ

قَالَ لَهُمْ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ رِضْوَانُهُ: أَمَّا إِذَا أَقْرَرْتُمْ عَلَی أَنْفُسِکُمْ وَ اسْتَبَانَ لَکُمْ ذَلِکَ مِنْ قَوْلِ نَبِیِّکُمْ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَعَلَیْکُمْ بِتَقْوَی اللَّهِ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ، وَ أَنْهَاکُمْ عَنْ سَخَطِهِ وَ لَا تَعْصُوا أَمْرَهُ، وَ رُدُّوا الْحَقَّ إِلَی أَهْلِهِ، وَ اتَّبِعُوا سُنَّةَ نَبِیِّکُمْ، فَإِنَّکُمْ إِذَا خَالَفْتُمْ خَالَفْتُمُ اللَّهَ، فَادْفَعُوهَا إِلَی مَنْ هُوَ أَهْلُهَا وَ هِیَ لَهُ.

ص: 22

قَالَ:

فَتَغَامَزُوا بَیْنَهُمْ وَ تَشَاوَرُوا، وَ قَالُوا: قَدْ عَرَفْنَا فَضْلَهُ وَ عَلِمْنَا أَنَّهُ أَحَقُّ النَّاسِ بِهَا، وَ لَکِنَّهُ رَجُلٌ لَا یُفَضِّلُ أَحَداً عَلَی أَحَدٍ، فَإِنْ وَلَّیْتُمُوهَا إِیَّاهُ جَعَلَکُمْ وَ جَمِیعَ النَّاسِ فِیهَا شَرَعاً سَوَاءً، وَ لَکِنْ وَلُّوهَا عُثْمَانَ فَإِنَّهُ یَهْوَی الَّذِی تَهْوُونَ، فَدَفَعُوهَا إِلَیْهِ. (1)

مرحوم شیخ طبرسی، با سند خویش از عمر بن شمر از جابر از امام باقر صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: زمانی که لحظه مرگ عمر بن خطاب فرارسید و تصمیم بر به شورا گذاشتن امر خلافت داشت، کسانی را بسوی شش تن از مردان قریش فرستاد و حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه و عثمان بن عفان و زبیر بن العوّام و طلحة بن عبید الله و عبدالرحمن بن عوف و سعد بن ابی وقاص را خبر نمود و دستور داد که به خانه ای وارد شده و پیش از آنکه با یکی از خودشان به خلافت بیعت نکنند، از آن خانه بیرون نیایند و چنانکه چهارتن از ایشان بر خلافت یکی از ایشان توافق کرده و یک تن از همراهی با ایشان امتناع نمود، او را بکشند و اگر سه تن بر خلافت یک نفر هم پیمان گشتند و دو تن دیگر مخالفت کردند، آن دو را بکشند. پس از شورا، رأی و نظر ایشان بر عثمان افتاد و حضرت امیرالمومنین صلوات الله علیه زمانی که دید، آن گروه تصمیم به هم پیمانی برای خلافت عثمان را دارند، بر پا خاست تا حجت را با ایشان تمام کند. حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود: به این سخن من گوش فرا دهید و اگر آنچه می گویم حق باشد، آنرا بپذیرید و اگر نادرست و باطل باشد، نپذیرید. سپس به ایشان گفت: به همان خداوندی که اگر راست بگویید، صدق تان را بداند و اگر دروغ گویید، از کذب تان آگاه باشد، سوگندتان می دهم که آیا جز من کسی از شما هست که بسوی هر دو قبله نماز گزارده باشد؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من کسی از شما هست که در هر دو بیعت – بیعت فتح و بیعت رضوان حاضر بوده باشد؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من کسی از شما هست که برادرش در بهشت به زیور دو بال مزین باشد؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من کسی از شما هست که عمویش سید الشهداء باشد؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من کسی از شما هست که همسرش سرور زنان اهل بهشت باشد؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من کسی از شما هست که دو پسرش، نوه های رسول الله صلی الله علیه و آله و سرور جوانان اهل بهشت باشند؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من کسی از شما هست که ناسخ و منسوخ آیات قرآن را بشناسد؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من کسی از شما هست که خداوند پلیدی را از وی زدوده باشد و او را بس پاک و پاکیزه نموده باشد؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من کسی از شما هست که به چشم خود جبرئیل علیه السلام را در هیئت و چهره دحیة کلبی دیده باشد؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما در حال رکوع زکات داده است؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما بود که رسول الله صلی الله علیه و آله در جنگ خیبر دست بر چشم بیمارش کشید و پرچم را به دست او داد و او هیچ واهمه ای به دل راه نداد و سلحشورانه جنگید؟ گفتند: نه.

ص: 23


1- . الاحتجاج (للطبرسی) 1 ص 135- 145. بحارالانوار ج 31 ص 322- 336 ح 2.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما بود که رسول الله صلی الله علیه و آله در روز غدیر خم وی را به دستور خدا منصوب نمود و فرمود: "هر کس من صاحب اختیار او هستم، این علی صاحب اختیار اوست، خداوندا دوستدار هر آن کسان باش که با وی دوستی ورزند و دشمن آنان باش که با وی دشمنی ورزند"؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما هست که برادر رسول الله در هنگام اقامتش بوده باشد و رفیق راه او در هنگام سفر؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما در جنگ خندق با عمرو بن عبدودّ به کارزار درآمد و او را هلاک نمود؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرمود: "تو نسبت به من بمنزله هارون هستی برای موسی، جز اینکه پس از من پیامبری مبعوث نمی گردد"؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما هست که خداوند او را در ده آیه از قرآن، مومن نامیده باشد؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما هست که مشتی خاک به دست رسول الله صلی الله علیه و آله داده باشد و او آنرا به روی کافران پاشیده باشد و ایشان شکست خورده باشند؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما هست که در جنگ احد، آنگاه که همه مبارزان عقب نشینی کردند، صف فرشتگان به یاری وی شتافته باشند؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما بوده که بدهی رسول الله صلّى الله علیه و آله را ادا کرده باشد؟ گفتند نه. گفت: شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما هست که بهشت مشتاق دیدار رویش باشد؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما هست که شاهد وفات رسول الله صلی الله علیه و آله بوده باشد؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله را غسل داده و کفن کرده باشد؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما هست که سلاح و پرچم و انگشتری رسول الله صلی الله علیه و آله را به ارث برده باشد؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله طلاق همسرانش را به دست او وانهاده باشد؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما بوده که رسول الله صلی الله علیه و آله وی را بر شانه خویش بالا گرفت تا بت های بالای در کعبه را بشکند؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما هست که در روز جنگ نامش به نوای آسمانی خوانده شد باشد که: "شمشیری نیست جز ذوالفقار و جوانمردی نیست مگر علی"؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما بود که رسول الله صلی الله علیه و آله وی را در خوردن پرنده ای (بریان شده) که به آن حضرت هدیه شد، به همسفره شدن با خود دعوت نموده باشد؟ گفتند نه.

ص: 24

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: " تو علمدار من در دنیا و پرچمدار من در آخرت هستی"؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما هست که قبل از در گوشی گفتگو کردن – با رسول الله صلّى الله علیه و آله - صدقه داده باشد؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما بود که پایپوش رسول الله صلی الله علیه و آله را به دست خود وصله زده و تعمیر کرده باشد؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به وی فرموده باشد: "من برادر تو هستم و تو برادر من هستی"؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به وی فرموده باشد: "خداوندا علی دوست داشتنی ترین بندگانت نزد من و حق گوترین ایشان است"؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما بود که در برابر صد عدد خرما، یکصد دلو آب از چاه کشید و خرماها را نزد رسول الله آورد و پیشکش آن حضرت صلی الله علیه و آله نمود حال آنکه خود گرسنه بود؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما بود که در جنگ بدر جبرئیل و میکائیل و اسرافیل با سه هزار فرشته بر او سلام دادند؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا جز من هیچ یک از شما بود که پلک های چشم رسول الله صلّى الله علیه و آله را پس از رحلتش بر هم نهاد؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا هیچ یک از شما بود که پیش از من خدا را به یگانگی یاد کرده باشد؟ گفتند: نه.

فرمود: آیا هیچ یک از شما به جز من بود که نخستین فردی باشد که بر رسول الله صلّى الله علیه و آله وارد می شد و آخرین نفر باشد که از نزد او خارج می گشت؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا هیچ یک از شما چون من بود که همراه با رسول الله صلی الله علیه و آله قدم زده باشد و آن حضرت چون از کنار باغی گذشت، عرض کردم که باغی بس زیباست و آن حضرت فرمود که باغ تو در بهشت بس زیباتر است و همین سان از کنار سه باغ گذشتیم که هر بار رسول الله صلّى الله علیه و آله می فرمود: باغ تو در بهشت از این زیباتر است. گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا هیچ یک از شما جز من بود که رسول الله صلّى الله علیه و آله به او چنین گفته باشد که تو نخستین کسی هستی که به رسالت من ایمان آوردی و نخستین کسی هستی که در روز قیامت با من دست خواهی داد؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا هیچ یک از شما به جز من بود که رسول الله صلی الله علیه و آله آنگاه که قصد نمود به مباهله با نصرانیان اهل نجران برخیزد، دست او و همسر و دو پسرش را گرفته و همراه خود نموده باشد؟ گفتند نه.

فرمود: شما را به خدا آیا هیچ یک از شما به جز من بود که رسول الله صلی الله علیه و آله درباره او فرموده باشد: "ای أنس، نخستین کسی که از این در وارد می شود، به راستی که او امیر مومنین و سرور مسلمین و برترین اوصیاء است و از خودِ مردم بر

ص: 25

ایشان

اولی تر است". و انس گفت: "خداوندا او یکی از مردان انصار باشد" و آن این من بودم که از در وارد شدم و رسول الله صلّى الله علیه و آله به أنس فرمود: " ای أنس! تو نخستین کسی نیستی که قوم و خویش خود را دوست دارد"؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا این آیه درباره هیچ یک از شما به جز من نازل شده است: «ولی شما تنها خدا و رسول اوست و کسانی که ایمان آورده اند همان کسانی که نماز برپا می دارند و در حال رکوع زکات می دهند».؟ (سوره مائده آیه 55) گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا کسی از شما هست مگر من و فرزندانم که خداوند این آیه را درباره او و فرزندانش نازل کرده باشد:«به یقین ابرار و نیکان از جامی می نوشند که با عطر خوشی آمیخته است».؟ (سوره انسان آیه 5) گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا خداوند این آیه را درباره هیچ یک از شما مگر من نازل کرده است: «آیا سیراب ساختن حاجیان و آباد کردن مسجد الحرام را همانند [کار] کسی پنداشته اید که به خدا و روز بازپسین ایمان آورده و در راه خدا جهاد می کند [نه این دو] نزد خدا یکسان نیستند و خدا بیدادگران را هدایت نخواهد کرد».؟ (سوره توبه آیه 19) گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا به جز من آیا از شما کسی هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او هزار کلمه آموخته باشد که هر کلمه کلید هزار کلمه و حقیقت باشد؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله در روز طائف با او محرمانه سخن گفته و مشورت نموده باشد، آن سان که ابوبکر و عمر گفتند: تنها با علی محرمانه سخن می گویی و ما را رها کرده ای؟! و حضرت به آن دو فرمود: من نبودم که به سخن گفتن با او نشستم بلکه خداوند بود که مرا چنین فرمان داد. گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا به جز من آیا از شما کسی هست که رسول الله صلی الله علیه و آله از آبدان وضوی خود به وی آب نوشانده باشد؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: "تو در روز قیامت از نزدیکترین مردمان به من هستی و به شفاعت تو، بیشتر مردمان از قبایل ربیعه و مضر وارد بهشت می شوند"؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلّى الله علیه و آله به او فرموده باشد: "ای علی! آن هنگام که بر من کسوتی پوشانده می شود، بر تو نیز کسوتی می پوشانند."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست رسول الله صلّى الله علیه و آله به او فرموده باشد: "تنها تو و پیروانت هستید که در روز قیامت پیروزمند خواهید بود."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله درباره او فرموده باشد: "دروغ می گوید هر آنکس که مدعی است مرا دوست دارد ولی از این مرد بیزار است."؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله درباره او فرموده باشد: "هر کس این پاره های تن مرا دوست داشته باشد، مرا دوست داشته و هر کس مرا دوست داشته باشد، خدا را دوست دارد." و آنگاه به حضرت گفتند: یا رسول الله! پاره های تن شما کیستند؟ و آن حضرت فرمود:"علی و حسن و حسین و فاطمه صلوات الله علیهم."؟ گفتند نه.

ص: 26

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلّى الله علیه و آله درباره او فرموده باشد: "تو پس از پیامبران برترینِ خلق هستی."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: " تو فاروق هستی و حق را از باطل جدا می سازی."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلّى الله علیه و آله درباره او فرموده باشد: " در روز قیامت، پس از پیامبران تو برترین مردمان هستی."؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله عبای خود را برگرفته و بر دوش او و همسرش و دو پسرش انداخته باشد و گفته باشد: "خداوندا، من و اهل بیتم به امان تو سپرده شویم و نه به آتش دوزخ."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که برای رسول الله صلّى الله علیه و آله، آنگاه که در غار بود، غذا می برد و او را از اخبار هر روز آگاه می ساخت؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: "پیش تو مرا هیچ راز و سرّی نیست."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیه به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلّى الله علیه و آله درباره او فرموده باشد: "تو برادر و وزیر و یاور من از خانواده ام هستی."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من از شما کسی هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: تو سابق ترین مسلمان، دانشمندترین و بردبارترین ایشان هستی."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا، آیا به جز من از شما کسی بود که می توانست مرحب یهودی، جنگجوی یهودیان را در مبارزه بکشد؟ گفتند: نه.

فرمود: شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما بود که چون رسول الله صلی الله علیه و آله اسلام را بر او عرضه نمود، به او عرض نمود که مهلتم ده تا با پدرم سخن گویم. پس رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: این اسلام امانت است به نزد تو! و من گفتم: اگر امانت است، پس پذیرفتم و اسلام آوردم؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا به جز من آیا کسی از شما بود که در خیبر را پس از آنکه آنرا باز نمود، بر دستان بلند کند و یکصد ذراع پیش برد و پس از آن چهل مرد به گرد آن آمدند ولی نتوانستند آنرا بلند کنند؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من از شما کسی هست که این آیه درباره اش نازل شده باشد: ای کسانی که ایمان آورده اید هرگاه با پیامبر [خدا] گفتگوی محرمانه می کنید پیش از گفتگوی محرمانه خود صدقه ای تقدیم بدارید». (سوره مجادله آیه 12) و این من بودم که از پیش صدقه دادم؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من از شما کسی هست که رسول الله صلی الله علیه و آله درباره او فرموده باشد: هر کس علی صلوات الله علیه را سب کند به راستی که مرا سب کرده و هر کس مرا سب کند، به حق که خداوند را سب کرده است؟ گفتند نه.

ص: 27

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: منزل من روبروی منزل تو در بهشت است؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من از شما کسی هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: خداوند نابود کند هر کس را با تو در جنگ شد و خدا دشمنی ورزد با هر آنکس که با تو دشمنی ورزد"؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست آنگاه که رسول الله صلی الله علیه و آله قصد داشت به مدینه هجرت نماید، بر بستر آن حضرت خوابید

و چون مشرکان قصد کشتن او را داشتند، جان خود را سپر بلای او نمود؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من از شما کسی هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: «تو پس از من اولٰی ترین مردم بر امت من هستی»؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلّى الله علیه و آله به او فرموده باشد: "تو در روز قیامت در سمت راست عرش خواهی بود و خداوند تو را دو لباس در بر می کند، یکی سبز و دیگری گلگون"؟. گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که هفت سال و چند ماه پیش از دیگر مردمان نماز خوانده باشد؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلّى الله علیه و آله درباره او فرموده باشد: "من در روز قیامت به رشته ای از نور پروردگارم چنگ می زنم و تو به نور من چنگ میزنی و اهل بیت من به نور تو چنگ می زنند"؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلّى الله علیه و آله به او فرموده باشد: "تو چون خود من هستی و دوست داشتن تو، عین دوست داشتن من است و کینه جویی تو، عین کینه جویی از من است."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلّى الله علیه و آله به او فرموده باشد: "ولایت پذیری از تو همچون پذیرفتن ولایت من است و عهدی است که پروردگارم آن را پیمان من نمود و فرمود تا شما را از آن آگاه سازم."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلّى الله علیه و آله به او فرموده باشد: "خداوندا او را پشتیبان و کمک حال و یاور من قرار ده."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلّى الله علیه و آله به او فرموده باشد: "مال و ثروت سرکرده و همه کاره ستمگران است و تو سرکرده مومنان هستی."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلّى الله علیه و آله به او فرموده باشد: "به راستی که مردی را به سوی شما می فرستم که خداوند قلب او را برای ایمان و خداباوری آزموده است."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من از شما کسی هست که رسول الله اناری را به او هدیه نموده و فرموده باشد: "این از انارهای بهشتی است و روا نیست که جز پیامبر یا وصی پیامبر از آن بخورد."؟ گفتند نه.

ص: 28

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله به او فرموده باشد: "از خدایم هیچ چیزی نخواستم مگر آنکه آنرا به من عطا نمود و هیچ چیزی از پروردگارم درخواست نکردم مگر آنکه آنرا برای تو نیز خواستم."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: "تو پایدارترین ایشان در اجرای امر الهی و وفادارترین ایشان نسبت به عهد و پیمان خدا و داناترین شان به قضاوت و دادگرترین ایشان در تقسیم نمودن و ممتازترین ایشان نزد خداوند هستی"؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: "فضل تو بر این امت همچون فضل و برتری خورشید بر ماه است و چون فضل ماه بر ستارگان"؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: "خداوند دوستدار تو را به بهشت وارد می کند و دشمنت را به دوزخ"؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: "مردمان از ریشه های مختلفی هستند و من و تو از یک ریشه هستیم"؟ گفتند نه.

فرموذ:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که خداوند از او در دو آیه از قران از وی اظهار خشنودی کرده باشد؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: "من سرور فرزندان آدم هستم و تو سرور عرب هستی و البته مباهاتی هم بدان نیست."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: "وعده گاه تو بسان وعده گاه من است و وعده گاه شیعیان تو کنار حوض کوثر است آنگاه که امتهای دگر بیم خورند و میزان الهی برنهاده شود."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلّى الله علیه و آله درباره او فرموده باشد: "خداوندا من او را دوست دارم، پس او را دوست بدار! خداوندا من او را به تو می سپارم."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلّى الله علیه و آله به او فرموده باشد: "تو با مردم به محاجات و برهان آوری با مردمان برخواهی خواست و با برپا داشتن نماز و پرداختن زکات و امر به معروف و نهی از منکر و برپا داشتن حدود الهی و تقسیم عادلانه، در این امر بر ایشان چیره خواهی گشت."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله در روز جنگ بدر (در بدر یا غدیر) دست او را گرفته و بالا برده باشد، به حدی که سفیدی زیر بغلش پیدا شده باشد و فرموده باشد: "هان، این مرد پسر عمو و وزیر من است پس او را یاری نمائید و خیرخواهی اش نمائید و تائیدش نمائید که به راستی او ولیّ و سرپرست شماست."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که این آیه در حق او نازل شده باشد: «و هر چند در خودشان احتیاجی [مبرم] باشد آنها را بر خودشان مقدم می دارند و هر کس از حرص نفس خود مصون ماند ایشانند همان رستگارانند».؟ (سوره حشر آیه 9) گفتند نه.

ص: 29

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که جبرئیل یکی از میهمانان او بوده باشد؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست رسول الله صلی الله علیه و آله کافوری از بهشت به او داده باشد و فرموده باشد: "آن را سه قسم کن، با یک قسم مرا غسل نما، قسمی برای دخترم و ثلث دیگر برای خودت"؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که چون به نزد رسول الله صلی الله علیه و آله وارد می شد، حضرت بر او سلام و درود می داد و او را به کنار خود می نشاند و چهره اش از دیدن وی گشاده می گشت؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: "در روز قیامت، چون پیامبران به جانشینان خود فخر کنند، من به تو مباهات می کنم"؟ گفتند نه.

فرموذ:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به امر خداوند او را همراه با سوره توبه به سوی مشرکان مکه فرستاده باشد؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: "بر تو از کینه هایی در دل مردمانی نگرانم که آن را آشکار نمی سازند مگر آنگاه که من از میان ایشان بروم و چون من رحلت نمودم، در آن کینه ها به مخالفت و ستیز برخیزند"؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله درباره او فرموده باشد: "خداوند امانت تو را به سرمنزلش رساند و عهد و پیمان تو را عملی نماید!"؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که دژ خیبر را گشوده باشد و دختر مرحب دلاور را اسیر کرده باشد و به نزد رسول الله صلی الله علیه و آله آورده باشد؟ گفتند: نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: "تو تقسیم کننده آتش دوزخ هستی، پاکدام نان را از آن به دور می داری و کافران را در آن وا می نهی."؟ گفتند نه.

فرمود:

شما را به خدا آیا به جز من کسی از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: "تو و شیعیانت، سیراب و سپید روی، در حوض کوثر بر من وارد می شوید و دشمنانت تشنه لب و عطشان و سوخته روی و سیه رو، در محضر من حاضر می گردند."؟ گفتند نه.

سپس حضرت امیرالمومنین که درود و رضوان الهی بر او و بر خاندان پاکش باد، به ایشان فرمود: و اما اکنون که بر خود اقرار نموده اید و این امر به واسطه سخنان پیامبرتان صلی الله علیه و آله بر شما آشکار گشت، پس تقوای خدا پیشه کنید که یکتاست و او را شریکی نیست و شما را از خشمگین نمودن او باز می دارم و مبادا که از امر او سرپیچی کنید و حق را به دست اهل آن بسپارید و پیرو سنت پیامبرتان باشید، که اگر با آن مخالفت ورزید، با خداوند به مخالفت برخاسته اید و پس امر خلافت را به آن کس که اهل و شایسته آن است و خلافت از آن اوست، بسپارید.

حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه فرمود: پس ایشان با یکدیگر به اشارت های پنهان و رایزنی های مخفیانه پرداخته و نزد خود گفتند: می دانیم که او(حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه) برتر است و شایسته ترین مردم به خلافت است ولی

ص: 30

مردی است که کسی را بر دیگری ترجیح نمی دهد و اگر خلافت را به دست او بسپاریم، ما را برابر با همه مردمان دیگر قرار خواهد داد و بهتر است خلافت را به عثمان بسپاریم، چرا که او با دوستان ما دوست است و اینچنین بود که خلافت را به دست او دادند.

شماره 3

3-العلامة المجلسي رضي الله عنه في بحارالأنوار رُوِیَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه أَنَّهُ خَطَبَ ذَاتَ یَوْمٍ وَ قَالَ: أَیُّهَا النَّاسُ! أَنْصِتُوا لِمَا أَقُولُ رَحِمَکُمُ اللَّهُ، أَیُّهَا النَّاسُ! بَایَعْتُمْ أَبَا بَکْرٍ وَ عُمَرَ وَ أَنَا وَ اللَّهِ أَوْلَی مِنْهُمَا وَ أَحَقُّ مِنْهُمَا بِوَصِیَّةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَأَمْسَکْتُ، وَ أَنْتُمُ الْیَوْمَ تُرِیدُونَ تُبَایِعُونَ عُثْمَانَ، فَإِنْ فَعَلْتُمْ وَ سَکَتُّ وَ اللَّهِ مَا تَجْهَلُونَ فَضْلِی وَ لَا جَهِلَهُ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ، وَ لَوْ لَا ذَلِکَ قُلْتُ مَا لَا تُطِیقُونَ دَفْعَهُ.

فَقَالَ الزُّبَیْرُ: تَکَلَّمْ یَا أَبَا الْحَسَنِ!.

فَقَالَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه: أَنْشُدُکُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ وَحَّدَ اللَّهَ وَ صَلَّی مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَبْلِی؟!.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ أَعْظَمُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مَکَاناً مِنِّی؟.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ مَنْ کَانَ یَأْخُذُ ثَلَاثَةَ أَسْهُمٍ: سَهْمَ الْقَرَابَةِ وَ سَهْمَ الْخَاصَّةِ وَ سَهْمَ الْهِجْرَةِ، غَیْرِی؟!.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ جَاءَ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِاثْنَتَیْ عَشْرَةَ تَمْرَةً، غَیْرِی؟!.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ مَنْ قَدَّمَ بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاهُ صَدَقَةً لَمَّا بَخِلَ النَّاسُ بِبَذْلِ مُهْجَتِهِ، غَیْرِی؟!.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ أَحَدٌ أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِیَدِهِ یَوْمَ غَدِیرِ خُمٍّ وَ قَالَ: مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ، اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ، وَ لْیُبَلِّغِ الْحَاضِرُ الْغَائِبَ؟! فَهَلْ کَانَ فِی أَحَدٍ، غَیْرِی؟!.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ مَنْ أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِمَوَدَّتِهِ فِی الْقُرْآنِ حَیْثُ یَقُولُ: «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی»، هَلْ قَالَ مِنْ قَبْلُ لِأَحَدٍ، غَیْرِی؟!.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ مَنْ غَمَّضَ عَیْنَیْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، غَیْرِی؟!.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ مَنْ وَضَعَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی حُفْرَتِهِ، غَیْرِی؟!.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ مَنْ جَاءَتْهُ آیَةُ التَّنْزِیهِ مَعَ جَبْرَئِیلَ عَلَیْهِ السَّلَامُ وَ لَیْسَ فِی الْبَیْتِ إِلَّا أَنَا وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ فَاطِمَةُ صلوات الله علیهم، فَقَالَ جَبْرَئِیلُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: السَّلَامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ، ثُمَّ قَالَ: یَا مُحَمَّدُ! رَبُّکَ یُقْرِئُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ لَکَ: «إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً» الْآیَةَ هَلْ کَانَ ذَلِکَ الْیَوْمَ، غَیْرِی؟!.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ مَنْ تُرِکَ بَابُهُ مَفْتُوحاً مِنْ قِبَلِ الْمَسْجِدِ لَمَّا أَمَرَ اللَّهُ، حَتَّی قَالَ عُمَرُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله! أَخْرَجْتَنَا وَ أَدْخَلْتَهُ، فَقَالَ: اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَدْخَلَهُ وَ أَخْرَجَکُمْ، غَیْرِی؟!.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ مَنْ قَاتَلَ وَ جَبْرَئِیلُ عَنْ یَمِینِهِ وَ مِیکَائِیلُ عَنْ شِمَالِهِ، غَیْرِی؟!.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ مَنْ لَهُ سِبْطَانِ مِثْلُ سِبْطَیَّ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ سَیِّدَیْ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، ابْنَا أَحَدٍ، غَیْرِی؟!.

ص: 31

أَمْ هَلْ فِیکُمْ مَنْ قَالَ لَهُ النَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِیَّ بَعْدِی، غَیْرِی؟!.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ مَنْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی حَقِّهِ یَوْمَ خَیْبَرَ: لَأُعْطِیَنَّ الرَّایَةَ غَداً رَجُلًا یُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یُحِبُّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ کَرَّارٌ غَیْرُ فَرَّارٍ یُفْتَحُ عَلَی یَدِهِ بِالنَّصْرِ، فَأَعْطَاهَا أَحَداً، غَیْرِی؟!.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ مَنْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَوْمَ الطَّائِرِ الْمَشْوِیِّ: اللَّهُمَّ ائْتِنِی بِأَحَبِّ خَلْقِکَ إِلَیْکَ یَأْکُلُ مَعِی، فَأَتَیْتُ أَنَا مَعَهُ، هَلْ أَتَاهُ أَحَدٌ، غَیْرِی؟!.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ مَنْ سَمَّاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: وَلِیَّهُ، غَیْرِی؟!.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ مَنْ طَهَّرَهُ اللَّهُ مِنَ الرِّجْسِ فِی کِتَابِهِ، غَیْرِی؟!.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ مَنْ زَوَّجَهُ اللَّهُ بِفَاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، غَیْرِی؟!.

أَمْ هَلْ فِیکُمْ مَنْ بَاهَلَ بِهِ النَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، غَیْرِی؟!.

قَالَ: فَعِنْدَ ذَلِکَ قَامَ الزُّبَیْرُ وَ قَالَ: مَا سَمِعْنَا أَحَداً قَالَ أَصَحَّ مِنْ مَقَالِکَ، وَ مَا نَذْکُرُ مِنْهُ شَیْئاً، وَ لَکِنَّ النَّاسَ بَایَعُوا الشَّیْخَیْنِ وَ لَمْ نُخَالِفِ الْإِجْمَاعَ، فَلَمَّا سَمِعَ ذَلِکَ نَزَلَ وَ هُوَ یَقُولُ: «وَ ما کُنْتُ مُتَّخِذَ الْمُضِلِّینَ عَضُداً».(1)

مرحوم علامه مجلسی رضوان الله علیه در کتاب بحارالانوار از حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب صلوات الله علیه روایت کرده که آن حضرت روزی خطبه ای ایراد نموده و فرمودند: ای مردم! به آنچه می گویم گوش فرا دهید، که رحمت خدا بر شما باد.

ای مردم! با ابوبکر و عمر بیعت کردید حال آنکه به خدا سوگند من از آن دو سزاوارتر و به وصیت و سفارش رسول الله صلی الله علیه و آله از آن دو شایسته تر بودم و من دست نگاه داشتم و اکنون شما سر آن دارید که با عثمان بیعت کنید و اگر چنین کنید و من باز هم سکوت اختیار کنم، به خدا که شما از برتری من بی خبر نیستید و مردان پیش از شما نیز از آن بی خبر نبودند و اگر چنین نبود، سخنانی بر زبان می آوردم که در برابر آن چیزی برای گفتن نداشتید.

زبیر گفت: ای ابا الحسن! سخن بگو. پس علی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود: شما را به خدا سوگند آیا هیچ یک از شما هست که پیش از من خدا را به یگانگی یاد کرده و همراه با رسول الله صلّى الله علیه و آله نماز گزارد؟

یا اینکه آیا هیچیک از شما نزد رسول الله صلّى الله علیه و آله جایگاهی بالاتر از من داشت؟

یا اینکه آیا هیچیک از شما هست که چون من سه برگ امتیاز در دست داشته باشد: برگ خویشاوندی و برگ یار خاص بودن و برگ هجرت نمودن؟

یا اینکه آیا هیچیک از شما هست به غیر من که برای رسول الله صلّى الله علیه و آله دوازده خرما آورده باشد؟

یا اینکه آیا هیچیک از شما هست غیر از من که آنروز که مردم بخل می ورزیدند، پیش از راز گفتن با رسول الله صلّى الله علیه و آله او خون قلبش را صدقه داده باشد؟

ص: 32


1- . بحارالانوار ج 31 ص 352- 355 ح 17.

یا اینکه آیا هیچیک از شما هست به غیر من که رسول الله صلی الله علیه و آله در روز غدیر دست او را گرفت و فرموذ: "هر کس را که من صاحب اختیار او هستم پس این علی صاحب اختیار اوست. خداوندا با هر کس با او دوستی ورزد، دوستی نما و با هر کس با او دشمنی نماید، دشمنی نما، و حاضران این سخن را به گوش غایبان برسانند."؟

آیا هیچیک از شما هست به جز من که خداوند در قرآن به دوستی با او فراخوانده و می فرماید: «بگو: از شما [در برابر ابلاغ رسالتم] هیچ پاداشی جز مودّت نزدیکانم را نمی خواهم». (سوره شوری آیه 23) آیا پیش از این به هیچیک از شما چنین فرموده است است؟.

یا اینکه آیا هیچیک از شما هست به جز من که چشمان رسول الله صلی الله علیه و آله را پس از رحلتش بر هم نهاد؟

یا اینکه آیا هیچیک از شما هست به جز من که رسول الله صلی الله علیه و آله را پس از رحلت در قبر نهاد؟

یا اینکه آیا هیچیک از شما هست که به جز من که آیه تنزیه به واسطه جبرئیل علیه السلام بر رسول الله صلّى الله علیه و آله نازل شده و در خانه کسی جز من و حسن و حسین و فاطمه صلوات الله علیهم نبود و جبرئیل علیه السلام گفت: سلام و درود و رحمت خداوند بر شما باد. و گفت: ای محمد[صلی الله علیه و آله]! پروردگارت به تو سلام می رساند و می فرماید: «إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً» «جز این نیست که همواره خدا می خواهد هرگونه پلیدی را از شما اهل بیت برطرف نماید، و شما را چنان که شایسته است [از همه گناهان و معاصی] پاک و پاکیزه گرداند». (سوره احزاب آیه 33) آیا در آن روز جز من در آن جمع بود؟

یا اینکه آیا هیچیک از شما هست به جز من که پس از دستور خداوند، درِ خانه اش به سوی مسجد باز نگاه داشته شد، آنچنان که عمر گفت: یا رسول الله! ما را از مسجد بیرون رانده و او را به درون راه داده ای. و حضرت فرمود: این خداست که او را راه داده و شما را بیرون کرده است؟.

یا اینکه آیا هیچیک از شما هست به جز من که چون می جنگید، جبرئیل در سمت راست او بود و میکائیل در سمت چپش باشند؟

یا اینکه آیا هیچیک از شما هست به جز من که پسرانی همچون پسران من حسن و حسین صلوات الله علیهما، سرور جوانان اهل بهشت داشته باشد، و آیا این دو، فرزندان کسی غیر از من هستند؟

یا اینکه آیا هیچیک از شما هست به جز من که رسول الله صلی الله علیه و آله به او فرموده باشد: "تو نسبت به من به منزله هارون هستی نسبت به موسی، جز اینکه هیچ پیامبری پس از من نخواهد آمد"؟

یا اینکه آیا هیچیک از شما هست که رسول الله صلی الله علیه و آله در جنگ خیبر مانند من در حق او فرموده باشد: "سوگند که فردا پرچم سپاه را به دست مردی می دهم که خدا و رسولش را دوست دارد و خدا و رسولش نیز او را دوست دارند و بسیار حمله آور است و فرار کننده نیست و پیروزی به دستان او حاصل خواهد آمد و آیا پرچم را جز من به کسی دیگر داد؟

یا اینکه آیا هیچیک از شما هست به جز من که رسول الله صلی الله علیه و آله آن روز که پرنده ای بریان شده برایش آوردند، درباره او چنین گفته باشد: خداوندا، محبوبترین بندگانت را به نزد من آور تا با من همسفره شود و این من بودم که به نزدش رسیدم و آیا کسی جز من بود که به نزد آن حضرت رسید؟

ص: 33

یا اینکه آیا هیچیک از شما هست به جز من که خداوند او را ولیّ خود نامیده باشد؟

یا اینکه آیا هیچیک از شما هست به جز من که خداوند در کتابش او را از آلودگی پاک و پاکیزه کرده باشد؟

یا اینکه آیا هیچیک از شما هست به جز من که خداوند حضرت فاطمه دختر رسول الله صلی الله علیه و آله را به همسری او درآورده باشد؟

یا اینکه آیا هیچیک از شما هست به جز من که رسول الله صلّى الله علیه و آله به او مباهله نمود؟

راوی گوید: در این هنگام بود که زبیر برخاست و گفت: سخنی صحیحتر از سخن تو از کسی نشنیده ایم و چیزی مانند آن به یاد نداریم ولی مردمان با شیخین (ابوبکر و عمر لعنت الله علیهما) بیعت کردند و ما با اجماع مخالفت نکردیم و چون حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه این را شنید، نشست و چنین می فرمود: «و من گمراه کنندگان را یار و مددکار خود نگرفته ام». (سوره کهف آیه 52)

شماره 4

4- الشیخ أبي منصور أحمد بن علي بن أبي طالب الطبرسي، بإسناده عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم قَالَ: خَطَبَ اَلنَّاسَ سَلْمَانُ اَلْفَارِسِیُّ رَحْمَةُ اَللَّهِ عَلَیْهِ بَعْدَ أَنْ دُفِنَ اَلنَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِثَلاَثَةِ أَیَّامٍ فَقَالَ فِیهَا أَلاَ أَیُّهَا اَلنَّاسُ اِسْمَعُوا عَنِّی حَدِیثِی ثُمَّ اِعْقِلُوهُ عَنِّی أَلاَ وَ إِنِّی أُوتِیتُ عِلْماً کَثِیراً- فَلَوْ حَدَّثْتُکُمْ بِکُلِّ مَا أَعْلَمُ مِنْ فَضَائِلِ أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه لَقَالَتْ طَائِفَةٌ مِنْکُمْ هُوَ مَجْنُونٌ وَ قَالَتْ طَائِفَةٌ أُخْرَی اَللَّهُمَّ اِغْفِرْ لِقَاتِلِ سَلْمَانَ أَلاَ إِنَّ لَکُمْ مَنَایَا تَتْبَعُهَا بَلاَیَا أَلاَ وَ إِنَّ عِنْدَ عَلِیٍّ صلوات الله علیه عِلْمَ اَلْمَنَایَا وَ اَلْبَلاَیَا وَ مِیرَاثَ اَلْوَصَایَا وَ فَصْلَ اَلْخِطَابِ وَ أَصْلَ اَلْأَنْسَابِ عَلَی مِنْهَاجِ هَارُونَ بْنِ عِمْرَانَ مِنْ مُوسَی عَلَیْهِ السَّلاَمُ إِذْ یَقُولُ لَهُ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَنْتَ وَصِیِّی فِی أَهْلِ بَیْتِی وَ خَلِیفَتِی فِی أُمَّتِی وَ أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی وَ لَکِنَّکُمْ أَخَذَتْکُمْ سُنَّةُ بَنِی إِسْرَائِیلَ فَأَخْطَأْتُمُ اَلْحَقَّ فَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ وَ لاَ تَعْلَمُونَ أَمَا وَ اَللَّهِ لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ حَذْوَ اَلنَّعْلِ بِالنَّعْلِ وَ اَلْقُذَّةِ بِالْقُذَّةِ أَمَا وَ اَلَّذِی نَفْسُ سَلْمَانَ بِیَدِهِ لَوْ وَلَّیْتُمُوهَا عَلِیّاً لَأَکَلْتُمْ مِنْ فَوْقِکُمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَقْدَامِکُمْ وَ لَوْ دَعَوْتُمُ اَلطَّیْرَ لَأَجَابَتْکُمْ فِی جَوِّ اَلسَّمَاءِ وَ لَوْ دَعَوْتُمُ اَلْحِیتَانَ مِنَ اَلْبِحَارِ لَأَتَتْکُمْ وَ لَمَا عَالَ وَلِیُّ اَللَّهِ وَ لاَ طَاشَ لَکُمْ سَهْمٌ مِنْ فَرَائِضِ اَللَّهِ وَ لاَ اِخْتَلَفَ اِثْنَانِ فِی حُکْمِ اَللَّهِ وَ لَکِنْ أَبَیْتُمْ فَوَلَّیْتُمُوهَا غَیْرَهُ فَأَبْشِرُوا بِالْبَلاَیَا وَ اِقْنَطُوا مِنَ اَلرَّخَاءِ وَ قَدْ نَابَذْتُکُمْ عَلیٰ سَوٰاءٍ فَانْقَطَعَتِ اَلْعِصْمَةُ فِیمَا بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ مِنَ اَلْوَلاَءِ عَلَیْکُمْ بِآلِ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَیْهِم فَإِنَّهُمُ اَلْقَادَةُ إِلَی اَلْجَنَّةِ وَ اَلدُّعَاةُ إِلَیْهَا یَوْمَ اَلْقِیَامَةِ عَلَیْکُمْ بِأَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه فَوَ اَللَّهِ لَقَدْ سَلَّمْنَا عَلَیْهِ بِالْوَلاَیَةِ وَ إِمْرَةِ اَلْمُؤْمِنِینَ مِرَاراً جَمَّةً مَعَ نَبِیِّنَا کُلَّ ذَلِکَ یَأْمُرُنَا بِهِ- وَ یُؤَکِّدُهُ عَلَیْنَا فَمَا بَالُ اَلْقَوْمِ عَرَفُوا فَضْلَهُ فَحَسَدُوهُ وَ قَدْ حَسَدَ هَابِیلَ قَابِیلُ فَقَتَلَهُ وَ کُفَّاراً قَدِ اِرْتَدَّتْ أُمَّةُ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ فَأَمْرُ هَذِهِ اَلْأُمَّةِ کَأَمْرِ بَنِی إِسْرَائِیلَ فَأَیْنَ یُذْهَبُ بِکُمْ أَیُّهَا اَلنَّاسُ وَیْحَکُمْ مَا لَنَا وَ أَبُو فُلاَنٍ وَ فُلاَنٍ أَ جَهِلْتُمْ أَمْ تَجَاهَلْتُمْ أَمْ حَسَدْتُمْ أَمْ تَحَاسَدْتُمْ وَ اَللَّهِ لَتَرْتَدُّنَّ کُفَّاراً یَضْرِبُ بَعْضُکُمْ رِقَابَ بَعْضٍ بِالسَّیْفِ یَشْهَدُ اَلشَّاهِدُ عَلَی اَلنَّاجِی بِالْهَلَکَةِ وَ یَشْهَدُ اَلشَّاهِدُ عَلَی اَلْکَافِرِ بِالنَّجَاةِ- أَلاَ وَ إِنِّی

ص: 34

أَظْهَرْتُ أَمْرِی وَ سَلَّمْتُ لِنَبِیِّی وَ اِتَّبَعْتُ مَوْلاَیَ وَ مَوْلَی کُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ عَلِیّاً أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه وَ سَیِّدَ اَلْوَصِیِّینَ وَ قَائِدَ اَلْغُرِّ اَلْمُحَجَّلِینَ وَ إِمَامَ اَلصِّدِّیقِینَ وَ اَلشُّهَدَاءِ وَ اَلصَّالِحِینَ. (1)

مرحوم شیخ طبرسی، با سند خویش از حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه از پدران بزرگوارش صلوات الله علیهم روایت کرده که فرمود: سلمان فارسى سه روز پس از دفن رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله خطبه اى بدين شرح ايراد نمود: ای مردم! كلامى از من گوش كرده سپس در باره اش انديشه كنيد، بدانيد كه اطّلاعات بسيارى در فضائل حضرت علىّ بن ابى طالب صلوات الله علیه دارم، كه اگر قصد نقل تمام آنها را داشته باشم گروهى از شما مرا ديوانه انگاشته و گروهى خونم را مباح سازيد.

بدانيد كه شما را تقديراتى است كه پيش آمدهاى گوناگونى در پى آن مى آيد، و اين را بدانيد كه نزد حضرت علىّ بن ابى طالب صلوات الله علیه است علم منايا و علم بلايا و ميراث وصايا و فصل خطاب و اصل و ريشه انساب، همان گونه كه حضرت هارون بن عمران از حضرت موسى صلوات الله علیهما شنيد او نيز از رسول الله صلی الله علیه و آله شنيد كه فرمود: «تو وصىّ من در خانواده، و جانشين و خليفه در امّتم هستى، و نسبت تو به من همچون نسبت هارون است به موسى»، ولى افسوس كه شما امّت شيوه قوم بنى اسرائيل را پيش گرفته و آگاهانه راه خطا را پيموديد. به خدا سوگند كه قدم به قدم مانند بنى اسرائيل همان خطاها را مرتكب خواهيد شد! به خدايى كه جان سلمان در دست اوست سوگند اگر علىّ صلوات الله علیه را پيشوا و والى خود ساخته بوديد، هر آينه بركت و نعمت از آسمان و زمين اطراف شماها را فرا مى گرفت، تا آنجا كه پرندگان آسمان دعوت شما را اجابت مى كردند و ماهی هاى دريا خواسته شما را مى پذيرفتند و ديگر هيچ دوست و بنده خدايى فقير نشده و هيچ سهم از فرائض الهى از بين نمى.رفت، و هيچ دو نفرى در حكم خدا اختلاف نمى كردند، ولى افسوس كه شما مخالفت نموده و مسند خلافت را به فرد ديگرى سپرديد، پس در انتظار گرفتارى و بلا باشيد، و دست از خوشبختى بشوئيد، من حقيقت امر را براى تک تک شما روشن ساختم، پس بدانيد از امروز به بعد رشته محبّت و دوستى ميان من و شما بريده شد.

دست از دامن آل محمّد صلّى اللَّه عليه و آله بر نداريد، زيرا تنها ايشان راهنماى به سوى بهشت، و در روز قيامت خوانندگان به آن خواهند بود.

بر شما باد به فرمانبرى حضرت امير المؤمنين علىّ بن ابى طالب صلوات الله علیه، كه به خدا سوگند كه [در روز غدير] ما به دفعات در حضور رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله تحت عنوان ولايت و امارت بر او سلام نموديم و پيوسته رسول الله صلی الله علیه و آله با تأكيد ما را بدان كار وامى داشت، حال مردم را چه شده با علم به فضائلش بر او حسد مى برند؟! عاقبت حسادت قابيل بر حضرت هابيل كشتن او بود، يا مانند قوم بنى اسرائيل كارشان به كفر و ارتداد كشيده، شما را چه شده؟! اى مردم! واى بر شما، ما را با أبو فلان(ابوبکر) و فلان(عمر) چه كار؟! آيا به جهل افتاده يا خود را به نادانى مى زنيد؟ يا حسد ورزيده يا خود را به حسادت زده ايد؟ به خدا سوگند كه شما مرتدّ و كافر شده و با شمشير به جان هم خواهيد افتاد تا آنجا كه با شهادت دروغ ناجى هاى خود را محكوم به مرگ نموده و كافران را تبرئه و آزاد كنيد، بدانيد كه من حرف خود را زدم و تسليم پيامبرم شدم، و از مولاى خود و تمام امّت؛ حضرت علىّ بن ابى طالب صلوات الله علیه پيروى نمودم، همان كه سيّد و سرور اوصياء، و پيشواى پيشانى سفيدان [از وضو]، و رهبر راستگويان و شهيدان و صالحان است.

ص: 35


1- . الإحتجاج (للطبرسي) ج 1 ص 110 ح 51.

شماره 5

5- أبان بن أبي عیاش عن سُلَیْمٍ بن قیس الهلالي قَالَ سَمِعْتُ سَلْمَانَ الْفَارِسِیَّ یَقُولُ: إِنَّ عَلِیّاً صلوات الله علیه بَابٌ فَتَحَهُ اللَّهُ مَنْ دَخَلَهُ کَانَ مُؤْمِناً وَ مَنْ خَرَجَ مِنْهُ کَانَ کَافِراً. (1)

ابان بن ابی عیاش از سلیم بن قیس هلالی روایت کرده که گفت: از سلمان فارسی شنیدم که می گفت: به راستی که علی صلوات الله علیه بابی است که خداوند آن را باز کرده است. هر کس داخل آن شود مؤمن، و هر کس از آن خارج شود کافر است.

شماره 6

6- قال الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، أَخْبَرَنَا أَبُو عُمَرَ عَبْدُ اَلْوَاحِدِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَهْدِیٍّ قَالَ أَخْبَرَنَا أَبُو اَلْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدِ بْنِ عُقْدَةَ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ اَلْحُسَیْنِ بْنِ عَبْدِ اَلْمَلِکِ اَلْأَوْدِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِیلُ بْنُ عَامِرٍ قَالَ حَدَّثَنِی کَامِلُ بْنُ اَلْعَلاَءِ عَنْ عَامِرِ بْنِ اَلسِّمْطِ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ کُهَیْلٍ عَنْ أَبِی صَادِقٍ عَنْ عَلِیمٍ عَنْ سَلْمَانَ قَالَ: إِنَّ أَوَّلَ هَذِهِ اَلْأُمَّةِ وُرُوداً عَلَی رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَوَّلُهَا إِسْلاَماً عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه. (2)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از سلمان روایت کرده که گفت: همانا اولین کسی از این امت بر رسول الله صلّى الله علیه و آله وارد می شود اولین کسی است که اسلام آورده است و او حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه است.

شماره 7

7- سلیم بن قیس الهلالي قَالَ: سَمِعْتُ سَلْمَانَ یَقُولُ: إِنَّ أَوَّلَ هَذِهِ اَلْأُمَّةِ وُرُوداً عَلَی نَبِیِّهَا أَوَّلُهَا إِسْلاَماً عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه وَ إِنَّ خَرَابَ هَذَا اَلْبَیْتِ عَلَی یَدِ رَجُلٍ مِنْ ولد فُلاَنٍ (ی ع ری ب ابن). (3)

سلیم بن قیس هلالی می گوید: از سلمان شنیدم که می گفت: اولین فرد این امت که نزد پیامبرش وارد خواهد شد اولین کسی است که اسلام آورده و او حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه است. و خراب شدن این خانه به دست مردی از فرزندان فلانی (ی ع ری ب ابن) است.

شماره 8

8- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا اَلْحُسَیْنُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ بْنِ نَاتَانَةَ رَحِمَهُ اَللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ سَلَمَةَ اَلْأَهْوَازِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلثَّقَفِیِّ قَالَ حَدَّثَنِی اَلْمَسْعُودِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا یَحْیَی بْنُ سَالِمٍ اَلْعَبْدِیُّ عَنْ إِسْرَائِیلَ عَنْ مَیْسَرَةَ عَنِ اَلْمِنْهَالِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ زِرِّ بْنِ حُبَیْشٍ قَالَ: مَرَّ عَلِیٌّ صلوات الله علیه عَلَی بَغْلَةِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلْمَانُ فِی مِلاَءٍ فَقَالَ سَلْمَانُ رَحِمَهُ اَللَّهُ أَلاَ تَقُومُونَ تَأْخُذُونَ بِحُجْزَتِهِ تَسْأَلُونَهُ فَوَ اَلَّذِی فَلَقَ اَلْحَبَّةَ وَ بَرَأَ اَلنَّسَمَةَ إِنَّهُ لاَ یُخْبِرُکُمْ بِسِرِّ نَبِیِّکُمْ أَحَدٌ غَیْرُهُ وَ إِنَّهُ لَعَالِمُ اَلْأَرْضِ وَ رَبَّانِیُّهَا وَ إِلَیْهِ تَسْکُنُ لَوْ فَقَدْتُمُوهُ لَفَقَدْتُمُ اَلْعِلْمَ وَ أَنْکَرْتُمُ اَلنَّاسَ. (4)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از زر بن حبیش روایت کرده که گفت: روزی علی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه سوار بر استر رسول الله صلی الله علیه و آله از کنار سلمان فارسی رضوان الله علیه و جمعیتی گذشت، سلمان رحمه الله گفت: چرا بر نمی خیزید و دامن این مرد را نمی گیرید و از او سؤال نمی پرسید: سوگند به کسی که دانه را شکافت و انسان را آفرید کسی جز او

ص: 36


1- . کتاب سلیم بن قیس ص 170 ح 47.
2- . الأمالی (للطوسی) ج 1 ص 246 ح 432.
3- . کتاب سلیم بن قیس هلالی ص 482 ح 95.الأمالی (للطوسی) ج 1 ص 312 ح 633.
4- . الأمالی (للصدوق) ج 1 ص 548 ح 19.بحارالانوار ج 40 ص 135 ح 23.

شما را به راز پیامبرتان آشنا نمی کند. او عالم زمین و ربّانی است و زمین به واسطه او آرام می گیرد. به خدا سوگند اگر او را از دست دهید علم را از دست خواهید داد و مردم را نخواهید شناخت.

شماره 9

9- قال سُلَیْمُ بْنُ قَیْسٍ الهِلالي: جَلَسْتُ إِلَی سَلْمَانَ وَ أَبِی ذَرٍّ وَ اَلْمِقْدَادِ فِی إِمَارَةِ عُمَرَ بْنِ اَلْخَطَّابِ، فَجَاءَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ اَلْکُوفَةِ فَجَلَسَ إِلَیْهِمْ مُسْتَرْشِداً. فَقَالُوا لَهُ: عَلَیْکَ بِکِتَابِ اَللَّهِ فَالْزَمْهُ، وَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه فَإِنَّهُ مَعَ اَلْکِتَابِ لاَ یُفَارِقُهُ. وَ إِنَّا نَشْهَدُ أَنَّا سَمِعْنَا رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَقُولُ: إِنَّ عَلِیّاً مَعَ اَلْقُرْآنِ وَ اَلْحَقِّ، حَیْثُمَا دَارَ دَارَ. إِنَّهُ أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ أَوَّلُ مَنْ یُصَافِحُنِی یَوْمَ اَلْقِیَامَةِ مِنْ أُمَّتِی، وَ هُوَ اَلصِّدِّیقُ اَلْأَکْبَرُ وَ اَلْفَارُوقُ بَیْنَ اَلْحَقِّ وَ اَلْبَاطِلِ، وَ هُوَ وَصِیِّی وَ وَزِیرِی وَ خَلِیفَتِی فِی أُمَّتِی وَ یُقَاتِلُ عَلَی سُنَّتِی. فَقَالَ لَهُمُ اَلرَّجُلُ: فَمَا بَالُ اَلنَّاسِ یُسَمُّونَ أَبَا بَکْرٍ اَلصِّدِّیقَ وَ عُمَرَ اَلْفَارُوقَ فَقَالُوا لَهُ: نَحَلَهُمَا اَلنَّاسُ اِسْمَ غَیْرِهِمَا کَمَا نَحَلُوهُمَا خِلاَفَةَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ إِمْرَةَ اَلْمُؤْمِنِینَ، وَ مَا هُوَ لَهُمَا بِاسْمٍ لِأَنَّهُ اِسْمُ غَیْرِهِمَا. إِنَّ عَلِیّاً لَخَلِیفَةُ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ. لَقَدْ أَمَرَنَا رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ أَمَرَهُمَا مَعَنَا فَسَلَّمْنَا عَلَی عَلِیٍّ صلوات الله علیه بِإِمْرَةِ اَلْمُؤْمِنِینَ. (1)

سلیم بن قیس هلالی می گوید: در زمان حکومت عمر بن خطاب نزد سلمان و ابو ذر و مقداد نشسته بودم. مردی از اهل کوفه آمد و برای درخواست ارشاد و هدایت نزد آنان نشست.

آنها به او گفتند: بر تو باد به کتاب خداوند که ملازم آن باشی و به حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه که او با کتاب خداست و از آن جدا نمی شود. ما شهادت می دهیم از رسول الله صلی اللَّه علیه و آله شنیدیم که می فرمود: علی با قرآن و با حق است. به هر سو بگردد می گردد، او اوّل کسی است که به خدا ایمان آورد، و اوّل کسی از امتم است که روز قیامت با من مصافحه می کند. او صدیق اکبر و (فاروق) جداکننده بین حق و باطل است. او وصیّ من و وزیرم و خلیفه ام در امتم است و طبق سنّت من می جنگد. آن مرد به آنان گفت: پس چرا مردم ابو بکر را صدیق و عمر را فاروق می نامند؟

سلمان و ابو ذر و مقداد به او گفتند: مردم نام غیر آنان را بر آنها گذارده اند همان طور که خلافت رسول الله صلی اللَّه علیه و آله و امیر المؤمنین صلوات الله علیه بودن را به آنان نسبت می دهند، در حالی که این نام برای آنان نیست و اسم غیر آنان است. علی صلوات الله علیه خلیفه رسول الله صلی اللَّه علیه و آله و امیر المؤمنین است. رسول الله صلی اللَّه علیه و آله ما را و آن دو را نیز به همراه ما دستور داد و بر علی صلوات الله علیه به عنوان امیر المؤمنین سلام کردیم.

شماره 10

10- أبان بن أبي عیاش عَنْ سلیم بن قیس الهلالي قَالَ سَمِعْتُ سَلْمَانَ وَ أَبَا ذَرٍّ وَ اَلْمِقْدَادَ یَقُولُونَ: إِنَّا لَقُعُودٌ عِنْدَ رَسُولِ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله مَا مَعَنَا غَیْرُنَا إِذْ أَقْبَلَ ثَلاَثَةُ رَهْطٍ مِنَ اَلْمُهَاجِرِینَ کُلُّهُمْ بَدْرِیُّونَ فَقَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله سَتَفْتَرِقُ أُمَّتِی بَعْدِی ثَلاَثَ فِرَقٍ فِرْقَةٌ حَقٌّ لاَ یَشُوبُهُ شَیْءٌ مِنَ اَلْبَاطِلِ مَثَلُهُمْ کَمَثَلِ اَلذَّهَبِ اَلْأَحْمَرِ کُلَّمَا سَبَکْتَهُ عَلَی اَلنَّارِ اِزْدَادَ جَوْدَةً وَ طِیباً إِمَامُهُمْ أَحَدُ هَذِهِ اَلثَّلاَثَةِ وَ فِرْقَةٌ أَهْلُ بَاطِلٍ لاَ یَشُوبُهُ شَیْءٌ مِنَ اَلْحَقِّ مَثَلُهُمْ کَمَثَلِ خَبَثِ اَلْحَدِیدِ کُلَّمَا فَتَنْتَهُ بِالنَّارِ اِزْدَادَ خَبَثاً وَ نَتْناً إِمَامُهُمْ أَحَدُ هَذِهِ اَلثَّلاَثَةِ وَ فِرْقَةٌ أُخْرَی ضُلاَّلٌ مُذَبْذَبُونَ لاٰ إِلیٰ هٰؤُلاٰءِ وَ لاٰ إِلیٰ هٰؤُلاٰءِ إِمَامُهُمْ أَحَدُ هَذِهِ اَلثَّلاَثَةِ فَسَأَلْتُهُمْ عَنِ اَلثَّلاَثَةِ فَقَالُوا إِمَامُ

ص: 37


1- . کتاب سلیم بن قیس هلالی ص 403 ح 52. الإحتجاج (للطبرسي) ج 1 ص 157 ح 61.

اَلْحَقِّ وَ اَلْهُدَی عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ وَ سَعْدُ بْنُ أَبِی وَقَّاصٍ إِمَامُ اَلْمُذَبْذَبِینَ وَ حَرَصْتُ عَلَیْهِمْ أَنْ یُسَمُّوا لِیَ اَلثَّالِثَ فَأَبَوْا عَلَیَّ وَ عَرَّضُوا لِی حَتَّی عَرَفْتُ مَنْ یَعْنُونَ بِهِ. (1)

ابان بن ابی عیاش از سلیم بن قیس هلالی روایت کرده که گفت: از سلمان و ابو ذر و مقداد شنیدم که می گفتند: ما نزد رسول الله صلی اللَّه علیه و آله نشسته بودیم، و دیگری با ما نبود. در این هنگام سه نفر از مهاجرین که هر سه از اهل جنگ بدر بودند آمدند. رسول الله صلی اللَّه علیه و آله فرمود: به زودی امتم بعد از من به سه گروه تقسیم می شوند: گروهی فرقه حق هستند که هیچ باطلی به آن مخلوط نشده است. مثل آنان مثل طلای سرخ است که هر چه آن را در آتش قالب ریزی کنی بهتر و پاکیزه تر می شود. امام آنان یکی از این سه نفر است.

فرقه دیگر اهل باطل هستند که چیزی از حق به آن مخلوط نشده است. مثل آنان همچون مواد زائد آهن است که هر چه آن را به آتش ذوب کنی زائده و بوی بد آن بیشتر می شود. امامشان یکی از این سه نفر است.

گروه دیگری گمراه و متحیّر، که نه با این گروهند و نه با آن گروه. امام آنان هم یکی از این سه نفر است.

سلیم می گوید: در باره امام سه گروه، از سلمان و ابو ذر و مقداد سؤال کردم. گفتند: امام حق و هدایت حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه است، و سعد بن ابی وقّاص امام متردّدین است. هر چه اصرار کردم که نام سومی را هم ببرند ابا کردند و با کنایه گفتند تا فهمیدم مقصودشان کیست.

توضیح: چنان که از متن حدیث معلوم می شود و در ادامه حدیث نیز تصریح می شود این سه نفر: حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه و ابوبکر و سعد بن ابی وقاص بوده اند.

شماره 11

11- أَبَانِ بْنِ أَبِی عَیَّاشٍ عَنْ سُلَیْمِ بْنِ قَیْسٍ قَالَ سَمِعْتُ سَلْمَانَ اَلْفَارِسِیَّ في حدیث قَالَ: فَقَامَ اَلْمِقْدَادُ فَقَالَ یَا عَلِیُّ بِمَا تَأْمُرُنِی وَ اَللَّهِ إِنْ أَمَرْتَنِی لَأَضْرِبَنَّ بِسَیْفِی وَ إِنْ أَمَرْتَنِی کَفَفْتُ فَقَالَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه کُفَّ یَا مِقْدَادُ وَ اُذْکُرْ عَهْدَ رَسُولِ اَللَّهِ وَ مَا أَوْصَاکَ بِهِ فَقُمْتُ وَ قُلْتُ وَ اَلَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَوْ أَنِّی أَعْلَمُ أَنِّی أَدْفَعُ ضَیْماً وَ أُعِزُّ لِلَّهِ دِیناً لَوَضَعْتُ سَیْفِی عَلَی عُنُقِی ثُمَّ ضَرَبْتُ بِهِ قُدُماً قُدُماً أَ تَثِبُونَ عَلَی أَخِی رَسُولِ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ وَصِیِّهِ وَ خَلِیفَتِهِ فِی أُمَّتِهِ وَ أَبِی وُلْدِهِ فَأَبْشِرُوا بِالْبَلاَءِ وَ اِقْنَطُوا مِنَ اَلرَّخَاءِ وَ قَامَ أَبُو ذَرٍّ فَقَالَ أَیَّتُهَا اَلْأُمَّةُ اَلْمُتَحَیِّرَةُ بَعْدَ نَبِیِّهَا اَلْمَخْذُولَةُ بِعِصْیَانِهَا إِنَّ اَللَّهَ یَقُولُ- إِنَّ اَللّٰهَ اِصْطَفیٰ آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْرٰاهِیمَ وَ آلَ عِمْرٰانَ عَلَی اَلْعٰالَمِینَ. `ذُرِّیَّةً بَعْضُهٰا مِنْ بَعْضٍ وَ اَللّٰهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ وَ آلُ مُحَمَّدٍ اَلْأَخْلاَفُ مِنْ نُوحٍ وَ آلُ إِبْرَاهِیمَ مِنْ إِبْرَاهِیمَ وَ اَلصَّفْوَةُ وَ اَلسُّلالَةُ مِنْ إِسْمَاعِیلَ وَ عِتْرَةُ اَلنَّبِیِّ مُحَمَّدٍ أَهْلُ بَیْتِ اَلنُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعُ اَلرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ اَلْمَلائِکَةِ وَ هُمْ کَالسَّمَاءِ اَلْمَرْفُوعَةِ وَ اَلْجِبَالِ اَلْمَنْصُوبَةِ وَ اَلْکَعْبَةِ اَلْمَسْتُورَةِ وَ اَلْعَیْنِ اَلصَّافِیَةِ وَ اَلنُّجُومِ اَلْهَادِیَةِ وَ اَلشَّجَرَةِ اَلْمُبَارَکَةِ أَضَاءَ نُورُهَا وَ بُورِکَ زَیْتُهَا- مُحَمَّدٌ خَاتَمُ اَلْأَنْبِیَاءِ وَ سَیِّدُ وُلْدِ آدَمَ وَ عَلِیٌّ وَصِیُّ اَلْأَوْصِیَاءِ وَ إِمَامُ اَلْمُتَّقِینَ وَ قَائِدُ اَلْغُرِّ اَلْمُحَجَّلِینَ وَ هُوَ اَلصِّدِّیقُ اَلْأَکْبَرُ وَ اَلْفَارُوقُ اَلْأَعْظَمُ وَ وَصِیُّ مُحَمَّدٍ وَ وَارِثُ عِلْمِهِ وَ أَوْلَی اَلنَّاسِ بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ کَمَا قَالَ اَللَّهُ- اَلنَّبِیُّ أَوْلیٰ بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْوٰاجُهُ أُمَّهٰاتُهُمْ وَ أُولُوا

ص: 38


1- . کتاب سلیم بن قیس هلالی ص 353 ح 38.

اَلْأَرْحٰامِ بَعْضُهُمْ أَوْلیٰ بِبَعْضٍ فِی کِتٰابِ اَللّٰهِ فَقَدِّمُوا مَنْ قَدَّمَ اَللَّهُ وَ أَخِّرُوا مَنْ أَخَّرَ اَللَّهُ وَ اِجْعَلُوا اَلْوَلایَةَ وَ اَلْوِرَاثَةَ لِمَنْ جَعَلَ اَللَّهُ. (1)

ابان بن ابی عیاش از سلیم بن قیس هلالی روایت کرده که گفت: از سلمان فارسی (ضمن حدیثی) شنیدم که می گفت: سپس مقداد برخاست و گفت: یا علی، به من چه دستور می دهی؟ به خدا قسم اگر امر کنی با شمشیرم می زنم و اگر امر کنی خودداری می کنم. علی صلوات الله علیه فرمود: ای مقداد! خودداری کن و پیمان رسول الله صلّى الله علیه و آله و وصیتی که به تو کرده را بیاد بیاور.

(سلمان می گوید: ) برخاستم و گفتم: قسم به آنکه جانم بدست اوست، اگر من بدانم که ظلمی را دفع می کنم یا برای خداوند دین را عزت می بخشم، شمشیرم را بر دوش می گذارم و با استقامت با آن می جنگم. آیا بر برادر رسول الله و وصیّش و جانشین او در امتش و پدر فرزندانش هجوم می آورید؟ بشارت باد شما را به بلا، و ناامید باشید از آسایش! سپس ابو ذر برخاست و گفت: ای امتی که بعد از پیامبرش متحیر شده و به سرپیچی خویش خوار شده اید، خداوند می فرماید: «خداوند آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را بر همه جهانیان برگزید، نسلی که از یک دیگرند، و خداوند شنونده و دانا است». (سوره آل عمران آیه 33- 34) آل محمد فرزندان نوح و آل ابراهیم از ابراهیم و برگزیده و نسل اسماعیل و عترت حضرت محمد پیامبرند. آنان اهل بیت نبوت و جایگاه رسالت و محل رفت و آمد ملائکه اند. آنان همچون آسمان بلند و کوه های پایدار و کعبه پوشیده و چشمه زلال و ستارگان هدایت کننده و درخت مبارک هستند که نورش می درخشند و روغن آن مبارک است. حضرت محمد خاتم انبیاء و آقای فرزندان آدم است، و علی وصیّی اوصیاء و امام متقین و رهبر سفید پیشانیان معروف است، و اوست صدیق اکبر و فاروق اعظم و وصیّ محمد و وارث علم او و صاحب اختیارتر مردم نسبت به مؤمنین، همان طور که خداوند فرموده: «پیامبر نسبت به مؤمنین از خودشان صاحب اختیارتر است و همسران او مادران آنان اند و خویشاوندان در کتاب خدا بعضی بر بعضی اولویت دارند». (سوره احزاب آیه 6) هر که را خدا مقدّم داشته جلو بیندازید و هر که را خدا مؤخر داشته عقب بزنید، و ولایت و وراثت را برای کسی قرار دهید که خدا قرار داده است.

توضیح: این حدیث شریف طولانی است، بنده فقط محل مورد نظر را از آن نقل کرده ام.

شماره 12

12- أبان بن أبي عیاش عن سُلَیْمُ بْنُ قَیْسٍ الهلالي قال: قُلْتُ لِسَلْمَانَ أَ فَبَایَعْتَ أَبَا بَکْرٍ یَا سَلْمَانُ وَ لَمْ تَقُلْ شَیْئاً قَالَ قَدْ قُلْتُ بَعْدَ مَا بَایَعْتُ تَبّاً لَکُمْ سَائِرَ اَلدَّهْرِ أَ وَ تَدْرُونَ مَا صَنَعْتُمْ بِأَنْفُسِکُمْ أَصَبْتُمْ وَ أَخْطَأْتُمْ أَصَبْتُمْ سُنَّةَ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ مِنَ اَلْفُرْقَةِ وَ اَلاِخْتِلاَفِ وَ أَخْطَأْتُمْ سُنَّةَ نَبِیِّکُمْ حَتَّی أَخْرَجْتُمُوهَا مِنْ مَعْدِنِهَا وَ أَهْلِهَا. (2)

ابان بن ابی عیاش از سلیم بن قیس هلالی روایت کرده که گفت: به سلمان گفتم: ای سلمان! آیا بیعت کردی و چیزی نگفتی؟ او گفت: بعد از آنکه بیعت کردم چنین گفتم: بقیه روزگار را ضرر و هلاکت ببینید، آیا می دانید با خود چه کرده اید؟ کار درست کردید و به خطا رفتید! با سنت آنان که قبل از شما بودند که تفرقه و اختلاف می نمودند درست و مطابق انجام دادید، و از سنّت پیامبرتان خطا رفتید که خلافت را از معدنش و از اهلش خارج ساختید.

ص: 39


1- . کتاب سلیم بن قیس هلالی ص 156 ح 4.
2- . کتاب سلیم بن قیس هلالی ص 159 ح 4.

توضیح: این حدیث شریف طولانی است، بنده فقط محل مورد نظر را از آن نقل کرده ام.

شماره 13

13-أَبَانُ بْنُ أَبِی عَیَّاشٍ عَنْ سُلَیْمِ بْنِ قَیْسٍ الهلالي قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ فِی بَیْتِهِ وَ مَعَنَا جَمَاعَةٌ مِنْ شِیعَةِ عَلِیٍّ صلوات الله علیه فَحَدَّثَنَا فَکَانَ فِیمَا حَدَّثَنَا أَنْ قَالَ یَا إِخْوَتِی تُوُفِّیَ رَسُولُ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله یَوْمَ تُوُفِّیَ فَلَمْ یُوضَعْ فِی حُفْرَتِهِ حَتَّی نَکَثَ اَلنَّاسُ وَ اِرْتَدُّوا وَ أَجْمَعُوا عَلَی اَلْخِلاَفِ وَ اِشْتَغَلَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه بِرَسُولِ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله حَتَّی فَرَغَ مِنْ غُسْلِهِ وَ تَکْفِینِهِ وَ تَحْنِیطِهِ وَ وَضَعَهُ فِی حُفْرَتِهِ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَی تَأْلِیفِ اَلْقُرْآنِ وَ شُغِلَ عَنْهُمْ بِوَصِیَّةِ رَسُولِ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ لَمْ یَکُنْ هِمَّتُهُ اَلْمُلْکَ لِمَا کَانَ رَسُولُ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله أَخْبَرَهُ عَنِ اَلْقَوْمِ فَلَمَّا اِفْتَتَنَ اَلنَّاسُ بِالَّذِی اِفْتَتَنُوا بِهِ مِنَ اَلرَّجُلَیْنِ فَلَمْ یَبْقَ إِلاَّ عَلِیٌّ وَ بَنُو هَاشِمٍ وَ أَبُو ذَرٍّ وَ اَلْمِقْدَادُ وَ سَلْمَانُ فِی أُنَاسٍ مَعَهُمْ یَسِیرٍ - الی ان قال - ثُمَّ قَامَ سَلْمَانُ فَقَالَ یَا أَبَا بَکْرٍ اِتَّقِ اَللَّهَ وَ قُمْ عَنْ هَذَا اَلْمَجْلِسِ وَ دَعْهُ لِأَهْلِهِ یَأْکُلُوا بِهِ رَغَداً إِلَی یَوْمِ اَلْقِیَامَةِ لاَ یَخْتَلِفْ عَلَی هَذِهِ اَلْأُمَّةِ سَیْفَانِ فَلَمْ یُجِبْهُ أَبُو بَکْرٍ فَأَعَادَ سَلْمَانُ فَقَالَ مِثْلَهَا فَانْتَهَرَهُ عُمَرُ وَ قَالَ مَا لَکَ وَ لِهَذَا اَلْأَمْرِ وَ مَا یُدْخِلُکَ فِیمَا هَاهُنَا فَقَالَ مَهْلاً یَا عُمَرُ قُمْ یَا أَبَا بَکْرٍ عَنْ هَذَا اَلْمَجْلِسِ وَ دَعْهُ لِأَهْلِهِ یَأْکُلُوا بِهِ وَ اَللَّهِ خُضْراً إِلَی یَوْمِ اَلْقِیَامَةِ وَ إِنْ أَبَیْتُمْ لَتَحْلُبُنَّ بِهِ دَماً وَ لَیَطْمَعَنَّ فِیهِ اَلطُّلَقَاءُ وَ اَلطُّرَدَاءُ وَ اَلْمُنَافِقُونَ وَ اَللَّهِ لَوْ أَعْلَمُ أَنِّی أَدْفَعُ ضَیْماً أَوْ أُعِزُّ لِلَّهِ دِیناً لَوَضَعْتُ سَیْفِی عَلَی عَاتِقِی ثُمَّ ضَرَبْتُ بِهِ قُدُماً أَ تَثِبُونَ عَلَی وَصِیِّ رَسُولِ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله فَأَبْشِرُوا بِالْبَلاَءِ وَ اِقْنَطُوا مِنَ اَلرَّخَاءِ ثُمَّ قَامَ أَبُو ذَرٍّ وَ اَلْمِقْدَادُ وَ عَمَّارٌ فَقَالُوا لِعَلِیٍّ صلوات الله علیه مَا تَأْمُرُ وَ اَللَّهِ إِنْ أَمَرْتَنَا لَنَضْرِبَنَّ بِالسَّیْفِ حَتَّی نُقْتَلَ فَقَالَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه کُفُّوا رَحِمَکُمُ اَللَّهُ وَ اُذْکُرُوا عَهْدَ رَسُولِ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ مَا أَوْصَاکُمْ بِهِ فَکَفُّوا. (1)

ابان بن ابی عیاش از سلیم بن قیس هلالی روایت کرده که گفت: نزد ابن عبّاس در خانه اش بودم و عده ای از شیعیان حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه هم همراه ما بودند. ابن عبّاس برای ما صحبت کرد و از جمله سخنانش چنین گفت: ای برادرانم! رسول الله صلی اللَّه علیه و آله از دنیا رفت، و آن روزی که از دنیا رفت هنوز او را در قبرش نگذاشته بودند که مردم عهد را شکستند و مرتدّ شدند و بر مخالفت با حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه اتّفاق کردند. آن حضرت به امور رسول الله صلی اللَّه علیه و آله مشغول شد تا آنکه از غسل و کفن و حنوط آن حضرت فارغ شد و او را دفن نمود. سپس مشغول جمع قرآن شد، و به جای مشغول شدن به فتنه های مردم، به وصیّت رسول الله صلی اللَّه علیه و آله پرداخت. هدف و همت او ریاست نبود، چرا که رسول الله صلی اللَّه علیه و آله در باره مردم به او خبر داده بود. آنگاه که مردم دچار فتنه آن دو نفر (ابو بکر و عمر) شدند، و جز علی صلوات الله علیه و بنی هاشم و ابو ذر و مقداد و سلمان و عدّه ای کم کسی باقی نماند - تا آنجا که گفت - سپس سلمان برخاست و گفت: ای ابو بکر! از خدا بترس و از این جایی که نشسته ای برخیز، و آن را برای اهلش واگذار که تا روز قیامت به گوارائی از آن استفاده کنند، و دو شمشیر بر سر این امت اختلاف نکنند.

ابو بکر به او پاسخی نداد. سلمان دو باره همان سخن را تکرار کرد. عمر او را کنار زد و گفت: تو را با این مسأله چکار است؟ و چرا در مسأله ای که در اینجا جریان دارد خود را داخل می کنی؟

ص: 40


1- . کتاب سلیم بن قیس هلالی ص 389 ح 48.

سلمان گفت: ای عمر آرام بگیر! ای ابو بکر، از این جایی که نشسته ای برخیز و آن را برای اهلش واگذار تا به خدا قسم به خوشی تا روز قیامت از آن استفاده کنند. و اگر قبول نکنید از همین طریق خون خواهید دوشید و آزادشدگان و طردشدگان و منافقین در خلافت طمع خواهند کرد. به خدا قسم، اگر من می دانستم که می توانم ظلمی را دفع کنم یا دین را برای خداوند عزّت دهم شمشیرم را بر دوش می گذاردم و با شجاعت با آن می زدم. آیا بر جانشین رسول الله حمله می کنید؟! بشارت باد شما را بر بلا و از آسایش ناامید باشید.

سپس ابو ذر و مقداد و عمار به پا خاستند و به علی صلوات الله علیه عرض کردند: چه دستور می دهی؟ بخدا قسم اگر امر کنی آنقدر شمشیر می زنیم تا کشته شویم.

حضرت فرمود: خدا شما را رحمت کند، دست نگهدارید و پیمان رسول الله و آنچه شما را بدان وصیّت کرده به یاد بیاورید. آنان هم دست نگه داشتند.

توضیح: این حدیث شریف طولانی است، بنده فقط محل مورد نظر را از آن نقل کرده ام.

شماره 14

14- أبان بن أبي عیاش عن سُلَیْمُ بْنُ قَیْسٍ الهلالي عن سلمان قال: فَلَمَّا أَنْ بَایَعَ أَبُو ذَرٍّ وَ اَلْمِقْدَادُ وَ لَمْ یَقُولاَ شَیْئاً قَالَ عُمَرُ یَا سَلْمَانُ أَ لاَ تَکُفُّ کَمَا کَفَّ صَاحِبَاکَ وَ اَللَّهِ مَا أَنْتَ بِأَشَدَّ حُبّاً لِأَهْلِ هَذَا اَلْبَیْتِ مِنْهُمَا وَ لاَ أَشَدَّ تَعْظِیماً لِحَقِّهِمْ مِنْهُمَا وَ قَدْ کَفَّا کَمَا تَرَی وَ بَایَعَا فَقَالَ أَبُو ذَرٍّ یَا عُمَرُ أَ فَتُعَیِّرُنَا بِحُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَعْظِیمِهِمْ لَعَنَ اَللَّهُ وَ قَدْ فَعَلَ مَنْ أَبْغَضَهُمْ وَ اِفْتَرَی عَلَیْهِمْ وَ ظَلَمَهُمْ حَقَّهُمْ وَ حَمَلَ اَلنَّاسَ عَلَی رِقَابِهِمْ وَ رَدَّ هَذِهِ اَلْأُمَّةَ اَلْقَهْقَرَی عَلَی أَدْبَارِهَا فَقَالَ عُمَرُ آمِینَ لَعَنَ اَللَّهُ مَنْ ظَلَمَهُمْ حَقَّهُمْ لاَ وَ اَللَّهِ مَا لَهُمْ فِیهَا مِنْ حَقٍّ وَ مَا هُمْ فِیهَا وَ عُرْضُ اَلنَّاسِ إِلاَّ سَوَاءً قَالَ أَبُو ذَرٍّ فَلِمَ خَاصَمْتُمُ اَلْأَنْصَارَ بِحَقِّهِمْ وَ حُجَّتِهِمْ. (1)

ابان بن ابی عیاش از سلیم بن قیس هلالی از سلمان روایت کرده که گفت: وقتی ابو ذر و مقداد بیعت کردند و چیزی نگفتند، عمر گفت: ای سلمان! تو هم مثل دو رفیقت خودداری نمی کنی؟ به خدا قسم تو نسبت به اهل این خانه از آن دو نفر بامحبّت تر نیستی و از آن دو بیشتر به آنان احترام نمی کنی. همان طور که می بینی خودداری کردند و بیعت نمودند.

ابو ذر گفت: ای عمر! ما را به محبت آل محمد صلوات الله علیهم و احترام آنان سرزنش می کنی؟ خدا لعنت کند- که لعنت کرده است- هر کس آنان را دشمن بدارد و به آنان نسبت ناروا دهد و به حق آنان ظلم کند و مردم را بر گردن ایشان سوار نماید و این امت را به پشت سرشان به طور قهقری برگرداند.

توضیح: این حدیث شریف طولانی است، بنده فقط محل مورد نظر را از آن نقل کرده ام.

شماره 15

15- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن الْمُفِیدُ عَنِ الْکَاتِبِ عَنِ الزَّعْفَرَانِیِّ عَنِ الثَّقَفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سُفْیَانَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ لُوطِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ لَمَّا بُویِعَ عُثْمَانُ سَمِعْتُ الْمِقْدَادَ بْنَ الْأَسْوَدِ الْکِنْدِیَّ یَقُولُ لِعَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَوْفٍ وَ اللَّهِ یَا عَبْدَ الرَّحْمَنِ مَا رَأَیْتُ مِثْلَ مَا أُتِیَ إِلَی أَهْلِ هَذَا الْبَیْتِ بَعْدَ نَبِیِّهِمْ فَقَالَ لَهُ عَبْدُ الرَّحْمَنِ وَ مَا أَنْتَ وَ ذَاکَ یَا مِقْدَادُ قَالَ إِنِّی وَ اللَّهِ أُحِبُّهُمْ لِحُبِّ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لَهُمْ وَ یَعْتَرِینِی وَ اللَّهِ وَجْدٌ لَا أَبُثُّهُ بَثَّةً بَثَّةً لِتَشَرُّفِ قُرَیْشٍ عَلَی النَّاسِ بِشَرَفِهِمْ

ص: 41


1- . کتاب سلیم بن قیس هلالی ص 160 ح 4.

وَ

اجْتِمَاعِهِمْ عَلَی نَزْعِ سُلْطَانِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مِنْ أَیْدِیهِمْ فَقَالَ لَهُ عَبْدُ الرَّحْمَنِ وَیْحَکَ وَ اللَّهِ لَقَدِ اجْتَهَدْتُ نَفْسِی لَکُمْ قَالَ لَهُ الْمِقْدَادُ وَ اللَّهِ لَقَدْ تَرَکْتُ رَجُلًا مِنَ الَّذِینَ یَأْمُرُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ أَمَا وَ اللَّهِ لَوْ أَنَّ لِی عَلَی قُرَیْشٍ أَعْوَاناً لَقَاتَلْتُهُمْ قِتَالِی إِیَّاهُمْ یَوْمَ بَدْرٍ وَ أُحُدٍ. فَقَالَ لَهُ عَبْدُ الرَّحْمَنِ ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ یَا مِقْدَادُ لَا یَسْمَعَنَّ هَذَا الْکَلَامَ مِنْکَ النَّاسُ أَمَ وَ اللَّهِ إِنِّی لَخَائِفٌ أَنْ تَکُونَ صَاحِبَ فِرْقَةٍ وَ فِتْنَةٍ قَالَ جُنْدَبٌ فَأَتَیْتُهُ بَعْدَ مَا انْصَرَفَ مِنْ مَقَامِهِ فَقُلْتُ لَهُ یَا مِقْدَادُ أَنَا مِنْ أَعْوَانِکَ فَقَالَ رَحِمَکَ اللَّهُ إِنَّ الَّذِی نُرِیدُ لَا یُغْنِی فِیهِ الرَّجُلَانِ وَ الثَّلَاثَةُ فَخَرَجْتُ مِنْ عِنْدِهِ فَأَتَیْتُ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ فَذَکَرْتُ لَهُ مَا قَالَ وَ مَا قُلْتُ قَالَ فَدَعَا لَنَا بِخَیْرٍ. (1)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از عبدالرحمن بن جندب از پدرش روایت کرده که گفت: زمانی که با عثمان بیعت شد، شنیدم که مقداد بن الاسود الکندی به عبد الرحمن بن عوف می گفت: به خدا ای عبد الرحمن! پس از رسول الله صلّى الله علیه و آله، رفتاری مانند آنچه که اکنون در حق این خاندان(اهل بیت صلوات الله علیهم) مرتکب شدند، ندیده بودم. عبد الرحمن به او گفت: ای مقداد! تو را چه با این کار؟ گفت: به خدا که من به خاطر محبت رسول الله صلی الله علیه و آله به ایشان، آنان را دوست دارم و به خدا که به خاطر شرافت یافتن قریش بر دیگر مردمان به خاطر شرف ایشان، اما همدست شدن آنان در ستاندن حکومت رسول الله صلی الله علیه و آله از دست ایشان، مرا اندوهی فرا می گیرد که هرگز ذره ای از آنرا بروز نمی دهم.

عبدالرحمن به او گفت: وای بر تو! به راستی که خود را برای شما به زحمت افکندم. مقداد به او گفت: به خدا که مردی را ترک کرده ای که به حق فرمان داده و به حق دادگری پیشه می نمایند. هان که به خدا اگر مرا در برابر قریش یاران جنگاوری بود، بی شک همچون جنگیدنم در نبرد بدر و احد، با ایشان در کارزار می شدم. پس عبدالرحمن به او گفت: ای مقداد! مادرت به عزایت بنشیند! مبادا که مردم این سخن را از زبان تو بشنوند، وگرنه که به خدا بیم آن دارم که تو سردسته فرقه ای و برپا کننده فتنه ای باشی.

جندب گوید: چون او از آن مکان دور گشت به نزد وی رفتم و گفتم: ای مقداد! من از تو حمایت می کنم. گفت: خدا خیرت دهد، هدفی که ما داریم، با دو مرد و سه مرد چاره نمی شود، پس از نزد او روانه شده و به نزد حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه رفتم و آنچه که او گفته بود و من گفتم را بیان کردم و گوید که حضرت برای ما دعای خیر نمود.

شماره 16

16- قال الشیخ أبي الفتح محمد بن علي بن عثمان الکراجکي، أَخْبَرَنِی الشَّرِیفُ أَحْمَدُ بْنُ حَمْزَةَ الْحُسَیْنِیُّ وَ أَبُو الْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ إِسْمَاعِیلَ وَ أَبُو الرَّجَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ جَمِیعاً عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ الشَّیْبَانِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الثَّقَفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ خَلَفٍ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُهَیْمِنِ الْأَنْصَارِیِّ السَّاعِدِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ قَالَ: بَیْنَا أَبُو ذَرٍّ قَاعِدٌ مَعَ جَمَاعَةٍ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ کُنْتُ یَوْمَئِذٍ فِیهِمْ إِذْ طَلَعَ عَلَیْنَا عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه فَرَمَاهُ أَبُو ذَرٍّ بِنَظَرِهِ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَی الْقَوْمِ بِوَجْهِهِ فَقَالَ مَنْ لَکُمْ بِرَجُلٍ مَحَبَّتُهُ تُسَاقِطُ الذُّنُوبَ عَنْ مُحِبِّیهِ کَمَا تُسَاقِطُ الرِّیحُ

ص: 42


1- . الامالی (للطوسی) ج 1 ص 194.بحارالانوار ج 31 ص 349 ح 11.

الْعَاصِفُ الْهَشِیمَ مِنَ الْوَرَقِ عَنِ الشَّجَرِ سَمِعْتُ نَبِیَّکُمْ صلی الله علیه و آله یَقُولُ لَهُ ذَلِکَ قَالُوا مَنْ هُوَ یَا أَبَا ذَرٍّ قَالَ هُوَ الرَّجُلُ الْمُقْبِلُ إِلَیْکُمْ ابْنُ عَمِّ نَبِیِّکُمْ. (1)

مرحوم شیخ محمد بن علی بن عثمان کراجکی، با سند مذکور از سهل بن سعد روایت کرده که گفت: ابوذر با گروهی از اصحاب رسول الله صلّی اللَّه علیه و آله نشسته بود. من نیز از آن جمله بودم. حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه آمد. ابوذر چشم به آن جناب دوخت و بعد برگشت و رو به جمعیت کرد گفت: چه کسی می تواند معرفی کند مردی را که محبت او گناهان محبانش را چنان می زداید که بادی شدید و سخت برگ را از درخت می ریزاند؟ من از رسول الله صلّى الله علیه و آله شنیدم که درباره او چنین می فرمود. پرسیدند: او کیست؟ فرمود: همین مردی که به جانب شما می آید؛ پسر عموی پیامبرتان.

شماره 17

17- أبان بن أبي عیاش عن سلیم بن قیس الهلالي قَالَ: شَهِدْتُ أَبَا ذَرٍّ مَرِضَ مَرَضاً عَلَی عَهْدِ عُمَرَ فِی إِمَارَتِهِ فَدَخَلَ عَلَیْهِ عُمَرُ یَعُودُهُ وَ عِنْدَهُ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه وَ سَلْمَانُ وَ اَلْمِقْدَادُ وَ قَدْ أَوْصَی أَبُو ذَرٍّ إِلَی عَلِیٍّ صلوات الله علیه وَ کَتَبَ وَ أَشْهَدَ فَلَمَّا خَرَجَ عُمَرُ قَالَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ أَبِی ذَرٍّ مِنْ بَنِی عَمِّهِ بَنِی غِفَارٍ مَا مَنَعَکَ أَنْ تُوصِیَ إِلَی أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ عُمَرَ قَالَ قَدْ أَوْصَیْتُ إِلَی أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ حَقّاً حَقّاً أَمَرَنَا رَسُولُ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ نَحْنُ أَرْبَعُونَ رَجُلاً مِنَ اَلْعَرَبِ وَ أَرْبَعُونَ رَجُلاً مِنَ اَلْعَجَمِ فَسَلَّمْنَا عَلَی عَلِیٍّ صلوات الله علیه بِإِمْرَةِ اَلْمُؤْمِنِینَ فِینَا هَذَا اَلْقَائِمِ اَلَّذِی سَمَّیْتَهُ أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ لاَ أَحَدَ مِنَ اَلْعَرَبِ وَ لاَ مِنَ اَلْمَوَالِی اَلْعَجَمِ رَاجَعَ رَسُولَ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله إِلاَّ هَذَا وَ صُوَیْحِبُهُ اَلَّذِی اِسْتَخْلَفَهُ فَإِنَّهُمَا قَالاَ أَ حَقٌّ مِنَ اَللَّهِ وَ رَسُولِهِ فَغَضِبَ رَسُولُ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ قَالَ اَللَّهُمَّ نَعَمْ حَقٌّ مِنَ اَللَّهِ وَ رَسُولِهِ أَمَرَنِیَ اَللَّهُ بِذَلِکَ فَأَمَرْتُکُمْ بِهِ قَالَ سُلَیْمٌ فَقُلْتُ یَا أَبَا اَلْحَسَنِ وَ أَنْتَ یَا سَلْمَانُ وَ أَنْتَ یَا مِقْدَادُ أَ تَقُولُونَ کَمَا قَالَ أَبُو ذَرٍّ قَالُوا نَعَمْ صَدَقَ قُلْتُ أَرْبَعَةٌ عُدُولٌ وَ لَوْ لَمْ یُحَدِّثْنِی غَیْرُ وَاحِدٍ مَا شَکَکْتُ فِی صِدْقِهِ وَ لَکِنَّ أَرْبَعَتَکُمْ أَشَدُّ لِنَفْسِی وَ بَصِیرَتِی. (2)

ابان بن ابی عیاش از سلیم بن قیس هلالی روایت کرده که گفت: در بیماری ابو ذر- که در زمان حکومت عمر مبتلا شده بود- نزد او حاضر بودم. عمر به عنوان عیادت نزد او آمد، در حالی که حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه و سلمان و مقداد هم نزد او بودند و ابو ذر به آن حضرت وصیّت کرده و نوشته بود و شاهد گرفته بود.

وقتی عمر بیرون رفت مردی از فامیل ابو ذر- که از پسر عموهای او از طایفه بنی غفار بود- گفت: چه مانعی داشت به امیر المؤمنین عمر وصیت می کردی؟! ابو ذر گفت: من به امیر المؤمنین حقیقی وصیّت کرده ام.

رسول الله صلی اللَّه علیه و آله به ما که چهل نفر از عرب و چهل نفر از عجم بودیم دستور داد و ما بر علی صلوات الله علیه به عنوان «امیر المؤمنین» سلام کردیم، و همین صاحب حکومت که او را «امیر المؤمنین» نامیدی (یعنی عمر) در بین ما بود.

هیچ یک از عرب و عجم در این باره اعتراضی به رسول الله صلی اللَّه علیه و آله نکرد مگر همین شخص و رفیق بی مقدارش که او را جانشین خود قرار داد. این دو گفتند: «آیا این حقّی از جانب خدا و رسولش است»؟ حضرت غضب کرد و فرمود: به خدا قسم آری، حقی از جانب خدا و رسولش است. خداوند این دستور را به من داده و من به شما دستور دادم.

ص: 43


1- . کنز الکراجکیّ ص 214- 215.بحارالانوار ج 27 ص 112 ح 87.
2- . کتاب سلیم بن قیس هلالی ص 268 ح 19.

سلیم می گوید: عرض کردم: ای ابو الحسن! و تو ای سلمان و تو ای مقداد، آیا گفتار ابو ذر را تأیید می کنید؟ گفتند: آری، راست می گوید. گفتم: چهار نفر عادل اند که اگر فقط یکی از آنان برایم نقل می کرد در صدق و راستی او شک نمی کردم، ولی چهار نفر شما در نفس من و برای بصیرتم محکم تر است.

توضیح: این حدیث شریف طولانی است، بنده فقط محل مورد نظر را از آن نقل کرده ام.

شماره 18

18- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن أَبُو عَمْرٍو عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْقَطَوَانِیِّ عَنْ مُخَلَّدِ بْنِ شَدَّادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی سُخَیْلَةَ قَالَ: حَجَجْتُ أَنَا وَ سَلْمَانُ فَنَزَلْنَا بِأَبِی ذَرٍّ فَکُنَّا عِنْدَهُ مَا شَاءَ اللَّهُ فَلَمَّا حَانَ مِنَّا خُفُوقٌ قُلْتُ یَا أَبَا ذَرٍّ إِنِّی أَرَی أُمُوراً قَدْ حَدَثَتْ وَ إِنِّی خَائِفٌ أَنْ یَکُونَ فِی النَّاسِ اخْتِلَافٌ فَإِنْ کَانَ ذَلِکَ فَمَا تَأْمُرُنِی قَالَ الْزَمْ کِتَابَ اللَّهِ وَ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما وَ أَشْهَدُ أَنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ عَلِیٌّ صلوات الله علیه أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِی وَ أَوَّلُ مَنْ یُصَافِحُنِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ هُوَ الصِّدِّیقُ الْأَکْبَرُ وَ هُوَ الْفَارُوقُ یُفَرِّقُ بَیْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ. (1)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از ابوسخیله روایت کرده که گفت: من و سلمان فارسی حج گزاردیم و سپس به خانه ابوذر رفتیم و مدتی را نزد او ماندیم و چون وقت رفتن فرا رسید، گفتم: ای ابوذر! من دارم می بینم حوادثی اتفاق افتاده است و مرا بیم آن است که میان مردم اختلاف افتد، اگر چنین شد مرا به چه فرمان می دهی؟ گفت: همراه کتاب خدای عزوجل و حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما باش، و من گواهی می دهم که خود از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: علی صلوات الله علیه اولین کسی است که به من ایمان آورد و اوّلین کسی است که در روز قیامت با من مصافحه می کند و او صدِّیق اکبر است و فاروق اوست که حق را از باطل جدا می کند.

شماره 19

19- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن الْجِعَابِیُّ عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنْ أَبِی عَوَانَةَ مُوسَی بْنِ یُوسُفَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْأَوْدِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبَانٍ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ الزُّبَیْرِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ مَوْلَی بَنِی هَاشِمٍ عَنْ أَبِی سُخَیْلَةَ قَالَ: حَجَجْتُ أَنَا وَ سَلْمَانُ الْفَارِسِیُّ رَحِمَهُ اللَّهُ فَمَرَرْنَا بِالرَّبَذَةِ وَ جَلَسْنَا إِلَی أَبِی ذَرٍّ الْغِفَارِیِّ رَحِمَهُ اللَّهُ فَقَالَ لَنَا إِنَّهُ سَیَکُونُ بَعْدِی فِتْنَةٌ فَلَا بُدَّ مِنْهَا فَعَلَیْکُمْ بِکِتَابِ اللَّهِ وَ الشَّیْخِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما فَالْزِمُوهُمَا فَأَشْهَدُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَنِّی سَمِعْتُهُ وَ هُوَ یَقُولُ عَلِیٌّ صلوات الله علیه أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِی وَ أَوَّلُ مَنْ صَدَّقَنِی وَ أَوَّلُ مَنْ یُصَافِحُنِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ هُوَ الصِّدِّیقُ الْأَکْبَرُ وَ هُوَ فَارُوقُ هَذِهِ الْأُمَّةِ یُفَرِّقُ بَیْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ وَ هُوَ یَعْسُوبُ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمَالُ یَعْسُوبُ الْمُنَافِقِینَ. (2)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از ابی سخیله روایت کرده که گفت: من با سلمان فارسی رو به سوی حج کردیم چون به ربذه رسیدیم نزد ابوذر غفاری رفتیم؛ او به ما گفت: پس از من فتنه ای خواهد شد. چون آن فتنه که گریزی از آن نیست رخ داد به کتاب خدای عزّوجلّ و بزرگ (دین خدا) حضرت علی بن أبی طالب صلوات الله علیهما چنگ بزنید و دست از این دو بر ندارید. من از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: علی صلوات الله علیه اولین کسی است که به من ایمان آورد و اولین

ص: 44


1- . الأمالی (للطوسی) ص 215 ح 444. بحارالانوار ج 38 ص 210 ح 9.
2- . الأمالی (للطوسی) ص 148 ح 242.بحارالانوار ج 22 ص 424 ح 34.

کسی است که مرا تصدیق کرد و اوّلین کسی است که در روز قیامت با من مصافحه می کند و او صدِّیق اکبر است و فاروق اوست که حق را از باطل جدا می کند و او سرور مؤمنان است و مال سرور منافقان است.

توضیح: مرحوم کشی مانند این حدیث را روایت کرده است. با این تفاوت که در آن به جای سلمان فارسی نام سلمان بن ربیعه آمده است و شاید این روایت صحیح تر باشد. زیرا بعید است سلمان فارسی پس از رفتن ابوذر به ربذه به مدینه بازگشته باشد.

شماره 20

20- الشیخ محمد بن علي بن شهر آشوب، بإسناده عن زَیْدُ بْنُ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ صلوات الله علیه: أَنَّ أَبَا ذَرٍّ لَقِیَهُ عَلِیٌّ صلوات الله علیه فَقَالَ أَبُو ذَرٍّ أَشْهَدُ لَکَ بِالْوَلَاءِ وَ الْإِخَاءِ وَ الْوَصِیَّةِ. (1)

مرحوم شیخ محمد بن علی بن شهر آشوب، با سند خویش از زید از پدر بزرگوارش حضرت امام زین العابدین صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به ابوذر برخورد، پس ابوذر عرض کرد: (ای امیرالمؤمنین) به ولایت، اخوّت و وصیّ پیامبر بودنت گواهی می دهم.

توضیح: و ابوبکر بن مردویه نظیر این روایت را از سلمان، مقداد و عمّار نقل کرده است.

شماره 21

21- الشیخ محمد بن محمد بن النعمان المفید، عن الْمُظَفَّرُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الثَّلْجِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ الْیَمَانِ عَنْ سُفْیَانَ الثَّوْرِیِّ عَنْ أَبِی الْجَحَّافِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ ثَعْلَبَةَ قَالَ: قِیلَ لِأَبِی ذَرٍّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ أَوْصِ قَالَ قَدْ أَوْصَیْتُ قِیلَ إِلَی مَنْ قَالَ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ قِیلَ عُثْمَانَ قَالَ لَا وَ لَکِنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ حَقّاً أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه إِنَّهُ لَزِرُّ الْأَرْضِ وَ رِبِّیُّ هَذِهِ الْأُمَّةِ لَوْ قَدْ فَقَدْتُمُوهُ لَأَنْکَرْتُمُوا الْأَرْضَ وَ مَنْ عَلَیْهَا المؤمنین. (2)

مرحوم شیخ مفید، با سند مذکور از معاویة بن ثعلبه روایت کرده که گفت: به ابوذر رضی الله عنه گفته شد: وصیّت کن! گفت: وصیّت کرده ام. گفته شد: برای چه کسی؟ گفت: برای امیرالمؤمنین. گفته شد: عثمان؟ گفت: نه آنکه به راستی امیرالمؤمنین است، علی بن ابی طالب صلوات الله علیه! او قوام زمین و مربّی این اُمّت است، اگر او را از دست دهید، زمین و هر چه در آن است را دگرگون خواهید یافت.

شماره 22

22- الشیخ فرات بن إبراهیم الکوفي، عن أَبُو الْقَاسِمِ الْعَلَوِیُّ مُعَنْعَناً عَنْ عَمَّارِ بْنِ یَاسِرٍ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی ذَرٍّ الْغِفَارِیِّ فِی مَجْلِسِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ وَ عَلَیْهِ فُسْطَاطٌ وَ هُوَ یُحَدِّثُ النَّاسَ إِذْ قَامَ أَبُو ذَرٍّ حَتَّی ضَرَبَ بِیَدِهِ إِلَی عَمُودِ الْفُسْطَاطِ ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ عَرَفَنِی فَقَدْ عَرَفَنِی وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْنِی فَقَدْ أَنْبَأْتُهُ بِاسْمِی أَنَا جُنْدَبُ بْنُ جُنَادَةَ أَبُو ذَرٍّ الْغِفَارِیُّ سَأَلْتُکُمْ بِحَقِّ اللَّهِ وَ حَقِّ رَسُولِهِ أَ سَمِعْتُمْ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ هُوَ یَقُولُ مَا أَقَلَّتِ الْغَبْرَاءُ وَ لَا أَظَلَّتِ الْخَضْرَاءُ ذَا لَهْجَةٍ أَصْدَقَ مِنْ أَبِی ذَرٍّ قَالُوا اللَّهُمَّ نَعَمْ قَالَ أَ فَتَعْلَمُونَ أَیُّهَا النَّاسُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله جَمَعَنَا یَوْمَ غَدِیرِ خُمٍّ أَلْفٌ وَ ثَلَاثُمِائَةِ رَجُلٍ وَ جَمَعَنَا یَوْمَ سَمُرَاتٍ خَمْسُ مِائَةِ رَجُلٍ کُلَّ ذَلِکَ یَقُولُ اللَّهُمَّ مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ وَ قَالَ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ فَقَامَ رَجُلٌ وَ قَالَ بَخْ بَخْ یَا ابْنَ أَبِی طَالِبٍ أَصْبَحْتَ مَوْلَایَ وَ مَوْلَی کُلِّ مُؤْمِنٍ

ص: 45


1- . مناقب آل أبی طالب ج 1 ص 542. بحارالانوار ج 38 ص 2 ح 1.
2- . الارشاد ص (للمفید) 20.بحارالانوار ج 37 ص 331 ح 71.

وَ مُؤْمِنَةٍ فَلَمَّا سَمِعَ ذَلِکَ مُعَاوِیَةُ بْنُ أَبِی سُفْیَانَ اتَّکَأَ عَلَی مُغِیرَةَ بْنِ شُعْبَةَ وَ قَامَ وَ هُوَ یَقُولُ لَا نُقِرُّ لِعَلِیٍّ بِوَلَایَةٍ وَ لَا نُصَدِّقُ مُحَمَّداً فِی مَقَالِهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی نَبِیِّهِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله فَلا صَدَّقَ وَ لا صَلَّی وَ لکِنْ کَذَّبَ وَ تَوَلَّی ثُمَّ ذَهَبَ إِلی أَهْلِهِ یَتَمَطَّی أَوْلی لَکَ فَأَوْلی تَهَدُّداً مِنَ اللَّهِ تَعَالَی وَ انْتِهَاراً فَقَالُوا اللَّهُمَّ نَعَمْ. (1)

مرحوم شیخ فرات بن ابراهیم کوفی، با سند مذکور از عمّار بن یاسر روایت کرده که گفت: من و ابوذر غفاری در زیر خیمه ای که ابن عباس - رضی الله عنه - با مردم سخن می گفت، نشسته بودیم که ابوذر برخاست و با دست خود عمود خیمه را زده، سپس گفت: ای مردم، هر کس مرا می شناسد، می شناسد و آنکه مرا نمی شناسد، من وی را از نام خود باخبر می کنم. من جندب بن جناده ابوذر غفاری هستم، شما را به حق خدا و به حق رسولش، آیا شنیده اید که رسول الله صلی الله علیه و آله بفرماید: «زمین کسی را بر روی خود حمل نکرده و آسمان سایه بر کسی نیفکنده که راستگوتر از ابوذر باشد»؟ گفتند: آری به خدا! گفت: آیا می دانید ای مردم! که رسول الله صلی الله علیه و آله ما را که یک هزار و سیصد نفر بودیم در غدیرخم جمع کرد و بار دیگر که پانصد نفر بودیم در زیر درختانی گرد آورد و در هر دو بار فرمود: خداوندا، هر کس من صاحب اختیار اویم علی صاحب اختیار اوست. و فرمود: خدایا، دوستدارش را دوست بدار و دشمنش را دشمن بدار و هر کس او را یاری کند، یاری فرما و هر کس او را واگذارد، خوار و ذلیل گردان؟ و مردی(عمر بن خطاب) برخاسته به وی گفت: مبارک است، مبارک است ای پسر ابوطالب، اکنون صاحب اختیار من و صاحب اختیار هر مرد و زن مؤمنی شدی؟ و چون معاویة بن ابی سفیان این سخن را شنید، به مغیرة بن شعبه تکیه داده و در حالی که به پا می خاست گفت: به هیچ ولایتی برای علی (صلوات الله علیه) اقرار نمی کنیم و سخنان محمّد (صلّى الله علیه و آله) را در این باره تصدیق نمی کنیم، پس خداوند این آیات را بر حضرت محمّد صَلی الله علیهِ و آله نازل فرمود: «[در آن حال فرشتگان می گویند: این به کام مرگ افتاده] نه [دعوت پیامبر را] باور کرد، و نه نماز خواند؛ بلکه [در میان اجتماعات] تکذیب کرد و روی گرداند؛ سپس متکبرانه و خرامان به سوی کسانش رفت. [و گویند: با این وضعی که داری، عذاب دوزخ] برای تو شایسته تر است، شایسته تر!». (سوره قیامت آیه 31- 34) گفتند: آری به خدا سوگند!

شماره 23

23- سُلَیْمُ بْنُ قَیْسٍ قَالَ: شَهِدْتُ أَبَا ذَرٍّ بِالرَّبَذَةِ حِینَ سَیَّرَهُ عُثْمَانُ وَ أَوْصَی إِلَی عَلِیٍّ صلوات الله علیه فِی أَهْلِهِ وَ مَالِهِ فَقَالَ لَهُ قَائِلٌ لَوْ کُنْتَ أَوْصَیْتَ إِلَی أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ عُثْمَانَ فَقَالَ قَدْ أَوْصَیْتُ إِلَی أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ حَقّاً - أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه سَلَّمْنَا عَلَیْهِ بِإِمْرَةِ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَی عَهْدِ رَسُولِ اَللَّهِ بِأَمْرِ رَسُولِ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله بِأَمْرِ اَللَّهِ قَالَ لَنَا سَلِّمُوا عَلَی أَخِی وَ وَزِیرِی وَ وَارِثِی وَ خَلِیفَتِی فِی أُمَّتِی وَ وَلِیِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ بَعْدِی بِإِمْرَةِ اَلْمُؤْمِنِینَ فَإِنَّهُ زِرُّ اَلْأَرْضِ اَلَّذِی تَسْکُنُ إِلَیْهِ وَ لَوْ قَدْ فَقَدْتُمُوهُ أَنْکَرْتُمُ اَلْأَرْضَ وَ أَهْلَهَا فَرَأَیْتُ عِجْلَ هَذِهِ اَلْأُمَّةِ وَ سَامِرِیَّهَا رَاجَعَا رَسُولَ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله ثُمَّ قَالاَ حَقٌّ مِنَ اَللَّهِ وَ رَسُولِهِ فَغَضِبَ رَسُولُ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله ثُمَّ قَالَ حَقٌّ مِنَ اَللَّهِ وَ رَسُولِهِ أَمَرَنِی اَللَّهُ بِذَلِکَ فَلَمَّا سَلَّمْنَا عَلَیْهِ أَقْبَلاَ عَلَی أَصْحَابِهِمَا- مُعَاذٍ وَ سَالِمٍ وَ أَبِی عُبَیْدَةَ حِینَ خَرَجَا مِنْ بَیْتِ عَلِیٍّ صلوات الله علیه مِنْ بَعْدِ مَا سَلَّمْنَا عَلَیْهِ فَقَالاَ لَهُمْ مَا بَالُ هَذَا اَلرَّجُلِ مَا زَالَ یَرْفَعُ خَسِیسَةَ اِبْنِ عَمِّهِ وَ قَالَ أَحَدُهُمَا إِنَّهُ لَیُحْسِنُ أَمْرَ اِبْنِ عَمِّهِ وَ قَالَ اَلْجَمِیعُ مَا لَنَا عِنْدَهُ خَیْرٌ مَا

ص: 46


1- . تفسیر فرات کوفی ص 195.بحارالانوار ج 37 ص 193 ح 76.

بَقِیَ عَلِیٌّ قَالَ فَقُلْتُ یَا أَبَا ذَرٍّ هَذَا اَلتَّسْلِیمُ بَعْدَ حِجَّةِ اَلْوَدَاعِ أَوْ قَبْلَهَا فَقَالَ أَمَّا اَلتَّسْلِیمَةُ اَلْأُولَی فَقَبْلَ حِجَّةِ اَلْوَدَاعِ وَ أَمَّا اَلتَّسْلِیمَةُ اَلْأُخْرَی فَبَعْدَ حِجَّةِ اَلْوَدَاعِ قُلْتُ فَمُعَاقَدَةُ هَؤُلاَءِ اَلْخَمْسَةِ مَتَی کَانَتْ قَالَ فِی حِجَّةِ اَلْوَدَاعِ. (1)

سلیم بن قیس هلالی می گوید: هنگامی که عثمان ابو ذر را به ربذه تبعید کرده بود در آنجا نزد ابو ذر حاضر شدم. او به حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه در مورد خانواده و اموالش وصیّت کرد. کسی به ابو ذر گفت: کاش به امیر المؤمنین عثمان وصیّت کرده بودی!! ابو ذر گفت: من به امیر المؤمنین حقیقی وصیّت کرده ام. امیر المؤمنین علی بن ابی طالب صلوات الله علیه که در زمان رسول الله صلی اللَّه علیه و آله و به دستور او به عنوان «امیر المؤمنین» بر او سلام کردیم. آن حضرت فرمود: به برادرم و وزیرم و وارثم و خلیفه ام در امّتم و صاحب اختیار هر مؤمنی بعد از من به عنوان «امیر المؤمنین» سلام کنید، چرا که اوست باعث قوام زمین که به خاطر آن آرام گرفته است، و اگر او را از دست بدهید زمین و آنچه روی آن است به چشمتان زشت می آید.

ابو ذر می گوید: گوساله و سامری این امت را دیدم که به رسول الله صلی اللَّه علیه و آله اعتراض کردند و گفتند: آیا این حقّی از طرف خدا و رسولش است؟ حضرت غضب کرد و فرمود: مطلب حقّی از طرف خدا و رسولش است. خداوند مرا به این موضوع امر کرده است! وقتی به عنوان «امیر المؤمنین» بر آن حضرت سلام کردیم، ابو بکر و عمر رو به یارانشان معاذ و سالم و ابو عبیده کردند و هنگامی که پس از سلام بر علی صلوات الله علیه از خانه او خارج می شدند به آنان گفتند: این مرد را چه شده است که دائما مقام پسر عمویش را بالا می برد! و یکی از آن دو گفت: کار پسر عمویش خوب خواهد شد! و همگی گفتند: مادامی که علی زنده است نزد او برای ما خیری نخواهد بود!

سلیم می گوید: گفتم: ای ابو ذر! این سلام کردن بعد از حجة الوداع بود یا قبل از آن؟ گفت: سلام کردن اوّل قبل از حجة الوداع و سلام کردن دوّم بعد از حجة الوداع بود. پرسیدم: همپیمانی این پنج نفر (اصحاب صحیفه) چه زمانی بود؟گفت: در حجة الوداع.

توضیح: این حدیث شریف طولانی است، بنده فقط محل مورد نظر را از آن نقل کرده ام.

شماره 24

24- السید أبي القاسم علي بن موسی بن طاوس الحسني، مِنْ کِتَابِ الْأَرْبَعِینِ لِمُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْفَوَارِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی مُسْلِمٍ الرَّازِیِّ یَرْفَعُهُ إِلَی مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْبَاقِرِ أَنَّهُ قَالَ: سُئِلَ جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیُّ عَنْ عَلِیٍّ صلوات الله علیه فَقَالَ ذَاکَ وَ اللَّهِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ مِحْنَةُ الْمُنَافِقِینَ وَ بَوَارُ سَیْفِهِ عَلَی الْقَاسِطِینَ وَ النَّاکِثِینَ وَ الْمَارِقِینَ سَمِعْتُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ وَ إِلَّا فَصَمَّتَا عَلِیٌّ صلوات الله علیه بَعْدِی خَیْرُ الْبَشَرِ مَنْ أَبَی فَقَدْ کَفَرَ. (2)

مرحوم سید بن طاوس، از کتاب «الأربعین» محمّد بن ابی الفوارس از محمّد بن ابو مسلم رازی از حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: از جابر بن عبدالله انصاری درباره علی صلوات الله علیه سؤال شد، گفت: به خدا سوگند او امیر المؤمنین است و رنج منافقین، و شمشیرش هلاک کنندهٔ ستمگران، پیمان شکنان و خوارج است؛ من از رسول الله

ص: 47


1- . کتاب سلیم بن قیس هلالی ص 271 ح 20.
2- . کشف الیقین ص 74.بحارالانوار ج 37 ص 308 ح 41.

صلی الله علیه و آله شنیده ام وگرنه گوش هایم کر شوند که می فرمود: بعد از من، علی بهترین بشر است و آن کس که نپذیرد، به راستی که کفر ورزیده است.

شماره 25

25- الشیخ محمد بن علي بابویه الصدوق، عن محمد بن عمر بن محمد بن سلم بن البراء الجعابي قال حدثني أبو محمد الحسن بن عبد الله بن محمد بن العباس الرازي التَّمِیمِیِّ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ صلوات الله علیهم عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ صلوات الله علیهما عَنْ جَابِرٍ قَالَ: مَا کُنَّا نَعْرِفُ الْمُنَافِقِینَ عَلَی عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِلَّا بِبُغْضِهِمْ عَلِیّاً وَ وُلْدَهُ صلوات الله علیهم. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از حسین بن علی صلوات الله علیهما از جابر روایت کرده که گفت: در عهد رسول الله صلّى الله علیه و آله منافقان را جز از راه دشمنی آن ها با علی و فرزندانش صلوات الله علیهم نمی شناختیم.

شماره 26

26- الشیخ أبي الحسین یحیی بن الحسن بن البطریق الأسدي، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ حَنْبَلٍ عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ خَلَفٍ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی الزُّبَیْرِ قَالَ: قُلْتُ لِجَابِرٍ کَیْفَ کَانَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه فِیکُمْ قَالَ ذَاکَ مِنْ خَیْرِ الْبَشَرِ مَا کُنَّا نَعْرِفُ الْمُنَافِقِینَ إِلَّا بِبُغْضِهِمْ إِیَّاهُ. (2)

مرحوم شیخ ابن بطریق، با سند مذکور از ابو زبیر روایت کرده که گفت: به جابر گفتم: علی صلوات الله علیه در میان شما چگونه بود؟ گفت: او یکی از بهترین بشر بود، منافقان را جز از طریق دشمنی با او نمی شناخنتیم.

شماره 27

27- الشیخ محمد بن محمد بن النعمان المفید، عن مُحَمَّدُ بْنُ عِمْرَانَ الْمَرْزُبَانِیُّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ حَنْبَلٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حُکَیْمٍ الْأَوْدِیِّ عَنْ شَرِیکٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ أَبِی زُرْعَةَ عَنْ سَالِمِ بْنِ الْجَعْدِ قَالَ: سُئِلَ جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیُّ وَ قَدْ سَقَطَ حَاجِبَاهُ عَلَی عَیْنَیْهِ فَقِیلَ لَهُ أَخْبِرْنَا عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما فَرَفَعَ حَاجِبَیْهِ بِیَدَیْهِ ثُمَّ قَالَ ذَاکَ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ لَا یُبْغِضُهُ إِلَّا مُنَافِقٌ وَ لَا یَشُکُّ فِیهِ إِلَّا کَافِرٌ. (3)

مرحوم شیخ مفید، با سند مذکور از سالم بن جعد روایت کرده که گفت: از جابر بن عبدالله انصاری در حالی که ابروانش بر روی چشمانش فروهشته بودند سؤال شده و به او گفته شد: از حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما برای ما بگو! پس ابروانش را با دستانش پس زده و گفت: او بهترینِ مردم است، جز منافق با او دشمنی نمی کند و جز کافر در مورد او شک نخواهد کرد.

شماره 28

28- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن ابْنُ الصَّلْتِ عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ عُمَرَ التَّمَّارِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ هِلْقَامٍ عَنْ شُعْبَةَ عَنِ الْأَعْمَشِ وَ عُبَیْدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ عَطِیَّةَ الْعَوْفِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ جَابِرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه فَقَالَ ذَاکَ خَیْرُ الْبَشَرِ. (4)

ص: 48


1- . عیون أخبار الرضا (ع) ج 2 ص 67 ح 305.
2- . العمدة ص 110.بحارالانوار ج 39 ص 303.
3- . الأمالی (للمفید) ص 62 ح 7. بحارالانوار ج 39 ص 265 ح 37.
4- . الأمالی (للطوسی) ص 213 ح 676.

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از عطیّه عوفی روایت کرده که گفت: از جابر بن عبدالله انصاری درباره حضرت علی بن أبی طالب صلوات الله علیه پرسیدم، گفت: او بهترین بشر است.

شماره 29

29- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَی بْنِ اَلْمُتَوَکِّلِ رَحِمَهُ اَللَّهُ عَنْ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی الزُّبَیْرِ الْمَکِّیِّ قَالَ: رَأَیْتُ جَابِراً مُتَوَکِّئاً عَلَی عَصَاهُ وَ هُوَ یَدُورُ فِی سِکَکِ اَلْأَنْصَارِ وَ مَجَالِسِهِمْ وَ هُوَ یَقُولُ عَلِیٌّ صلوات الله علیه خَیْرُ اَلْبَشَرِ فَمَنْ أَبَی فَقَدْ کَفَرَ یَا مَعْشَرَ اَلْأَنْصَارِ أَدِّبُوا أَوْلاَدَکُمْ عَلَی حُبِّ عَلِیٍّ صلوات الله علیه فَمَنْ أَبَی فَانْظُرُوا فِی شَأْنِ أُمِّهِ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابو زبیر مکی روایت کرده که گفت: من جابر را دیدم که عصاکشان در کوچه و محافل انصار می گردید و می گفت علی صلوات الله علیه بهترین بشر است هر کس آن را انکار کند کافر است.

ای گروه انصار! فرزندان خود را به دوستی علی صلوات الله علیه تربیت کنید و هر کس آن را انکار کرد به مادرش بنگرید.

شماره 30

30- الشیخ أبي الفضل شاذان بن جبرئیل القمي، بإسناده عَنْ مُحَمَّدٍ الْبَاقِرِ صلوات الله علیه: أَنَّهُ سُئِلَ جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیُّ- عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما قَالَ ذَاکَ وَ اللَّهِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ بَوَارُ الْکَافِرِینَ وَ قَاتِلُ الْقَاسِطِینَ وَ النَّاکِثِینَ وَ الْمَارِقِینَ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ عَلِیٌّ بَعْدِی خَیْرُ الْبَشَرِ فَمَنْ شَکَّ فِیهِ فَقَدْ کَفَرَ. (2)

مرحوم شیخ ابوالفضل شاذان بن جبرئیل قمی، با سند خویش از حضرت امام محمد باقر صلوات الله علیه روایت کرده که فرمود: از جابر بن عبد الله انصاری درباره حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما سؤال شد، گفت: به خدا سوگند که او امیرمؤمنان و هلاک کافران و قاتل قاسطین، ناکثین و مارقین است؛ و من خود از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: پس از من علی بهترین بشر است و هر کس در مقام او شک کند، کفر ورزیده است.

شماره 31

31- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ اَلدِّینَوَرِیُّ قَالَ أَخْبَرَنِی أَبُو عَرُوبَةَ اَلْحُسَیْنُ بْنُ أَبِی مَعْشَرٍ اَلْحَرَّانِیُّ وَ أَبُو طَالِبِ بْنُ أَبِی عَوَانَةَ قَالاَ حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ سُلَیْمَانُ بْنُ سَیْفٍ اَلْحَرَّانِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ وَاقِدٍ عَنْ عَبْدِ اَلْعَزِیزِ اَلْمَاجِشُونِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْمُنْکَدِرِ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ قَالَ: اِسْتَبْشَرَتِ اَلْمَلاَئِکَةُ یَوْمَ بَدْرٍ وَ حُنَیْنٍ بِکَشْفِ عَلِیٍّ صلوات الله علیه اَلْأَحْزَابَ عَنْ وَجْهِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَمَنْ لَمْ یَسْتَبْشِرْ بِرُؤْیَةِ عَلِیٍّ صلوات الله فَعَلَیْهِ لَعْنَةُ اَللَّهِ. (3)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از جابر بن عبدالله انصاری روایت کرده که گفت: روز بدر و حنین فرشتگان خوشحال شدند که علی صلوات الله علیه لشکر کفر را از برابر رسول الله صلی الله علیه و آله راند و شکست داد، پس هر کس به دیدار علی صلوات الله علیه خوشحال نباشد، پس بر او باد لعنت خدا.

ص: 49


1- . الأمالی (للصدوق) ج 1 ص 76 ح 6.بحارالانوار ج 38 ص 6 ح 10.
2- . الروضه ص 36.بحارالانوار ج 38 ص 15 ح 23.
3- . الأمالی (للصدوق) ج 1 ص 243 ح 12.بحارالانوار ج 39 ص 93 ح 2.

شماره 32

32- الشیخ محمد بن محمد بن النعمان المفید، عَنْ زِیَادِ بْنِ الْمُنْذِرِ عَنْ عَطِیَّةَ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیِّ قَالَ: الشَّاکُّ فِی حَرْبِ عَلِیٍّ صلوات الله علیه کَالشَّاکِّ فِی حَرْبِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله.(1)

مرحوم شیخ مفید، با سند مذکور از جابر بن عبدالله انصاری روایت کرده که گفت: کسی که در مورد محاربین علی صلوات الله علیه شک داشته باشد همانند کسی خواهد بود که در مورد محاربین رسول الله صلی الله علیه و آله شک کرده است.

شماره 33

33- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ اَلْحَسَنِ اَلْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا اَلْعَبَّاسُ بْنُ اَلْفَضْلِ اَلْمُقْرِی قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ اَلْفُرَاتِ اَلْأَصْبَهَانِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ اَلْبَصْرِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا جَنْدَلُ بْنُ وَالِقٍ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ حَمَّادٍ عَنْ سَعِیدٍ عَنِ اِبْنِ عَبَّاسٍ: أَنَّهُ مَرَّ بِمَجْلِسٍ مِنْ مَجَالِسِ قُرَیْشٍ وَ هُمْ یَسُبُّونَ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه فَقَالَ لِقَائِدِهِ مَا یَقُولُ هَؤُلاَءِ قَالَ یَسُبُّونَ عَلِیّاً صلوات الله علیه قَالَ قَرِّبْنِی إِلَیْهِمْ فَلَمَّا أَنْ وَقَفَ عَلَیْهِمْ قَالَ أَیُّکُمُ اَلسَّابُّ اَللَّهَ قَالُوا سُبْحَانَ اَللَّهِ وَ مَنْ یَسُبَّ اَللَّهَ فَقَدْ أَشْرَکَ بِاللَّهِ قَالَ فَأَیُّکُمُ اَلسَّابُّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَالُوا وَ مَنْ یَسُبَّ رَسُولَ اَللَّهِ صلی الله علیه و آله فَقَدْ کَفَرَ قَالَ فَأَیُّکُمُ اَلسَّابُّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ صَلَوَاتُ اَللَّهِ وَ سَلاَمُهُ عَلَیْهِ قَالُوا قَدْ کَانَ ذَلِکَ قَالَ فَأَشْهَدُ بِاللَّهِ وَ أَشْهَدُ لِلَّهِ لَقَدْ سَمِعْتُ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَقُولُ مَنْ سَبَّ عَلِیّاً فَقَدْ سَبَّنِی وَ مَنْ سَبَّنِی فَقَدْ سَبَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ مَضَی فَقَالَ لِقَائِدِهِ فَهَلْ قَالُوا شَیْئاً حِینَ قُلْتُ لَهُمْ مَا قُلْتُ قَالَ مَا قَالُوا شَیْئاً قَالَ کَیْفَ رَأَیْتَ وُجُوهَهُمْ قَالَ نَظَرُوا إِلَیْکَ بِأَعْیُنٍ مُحْمَرَّةٍ نَظَرَ اَلتُّیُوسِ إِلَی شِفَارِ اَلْجَازِرِ قَالَ زِدْنِی فِدَاکَ أَبُوکَ قَالَ خُزْرُ اَلْحَوَاجِبِ نَاکِسُو رِقَابِهِمْ [أَذْقَانِهِمْ] نَظَرَ اَلذَّلِیلِ إِلَی اَلْعَزِیزِ اَلْقَاهِرِ - قَالَ زِدْنِی فِدَاکَ أَبُوکَ قَالَ مَا عِنْدِی غَیْرُ هَذَا قَالَ لَکِنَّ عِنْدِی أَحْیَاؤُهُمْ خِزْیٌ عَلَی أَمْوَاتِهِمْ وَ اَلْمَیِّتُونَ فَضِیحَةٌ لِلْغَابِرِ. (2)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از سعید از ابن عباس روایت کرده که گفت: ایشان به یکی از مجالس قریش می گذشت که به علی صلوات الله دشنام میدادند به همراه خود گفت آنان چه می گویند، گفت: به علی صلوات الله دشنام می دهند. گفت: مرا نزد آنها ببر چون بر سر آنها ایستاد، گفت: کدام شما به خدا دشنام داده اید؟ گفتند: سبحان اللّٰه هر کس به خدا دشنام دهد شرک به خدا آورده است. گفت: کدام شما به رسول الله صلّی اللّه علیه و آله دشنام داده است؟ گفتند: هر کس برسول الله صلّی اللّه علیه و آله دشنام دهد کافر است. گفت: کدام شما به حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه دشنام داده است؟ گفتند: بسا باشد. گفت: خدا را گواه گیرم و برای او ادای شهادت کنم که به تحقیق از رسول الله صلّی اللّه علیه و آله شنیدم که می فرمود: هر کس علی صلوات الله علیه را دشنام دهد مرا دشنام داده و هر کس مرا دشنام دهد خدا را دشنام داده است. و به همراه خود گفت: وقتی به آنها چنین گفتم چیزی گفتند؟ گفت: چیزی نگفتند. گفت: چهره آنها را چگونه دیدی؟ گفت: با چشمانی سرخ به تو نگاه کردند چون نظر نره بزها به کارد قصاب. گفت: دیگر بگو، گفت ابرو درهم و گردن به زیر چون نگاه خوار به عزیز قاهر. گفت: پدرت قربانت: باز هم بگو، گفت: جز این چیزی ندارم. گفت: ولی من خود می گویم که زنده های آنان ننگ مرده های شان باشند و مرده های شان رسوایی بازماندگانشان.

ص: 50


1- . بحارالانوار ج 32 ص 327 ح 312.
2- . الأمالی (للصدوق) ج 1 ص 97 ح 2.

شماره 34

34- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن الْأُشْنَانِیُّ عَنْ جَدِّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْغَفَّارِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ إِسْرَائِیلَ عَنْ حَکِیمِ بْنِ جُبَیْرٍ عَنْ مُجَاهِدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ شَدَّادٍ عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: کَانَتْ لِعَلِیٍّ صلوات الله علیه ثَمَانِیَ عَشْرَةَ مَنْقَبَةً لَوْ لَمْ یَکُنْ لَهُ إِلَّا وَاحِدَةٌ لَنَجَا وَ لَقَدْ کَانَتْ لَهُ ثَلَاثَ عَشْرَةَ مَنْقَبَةً لَمْ تَکُنْ لِأَحَدٍ فِی هَذِهِ الْأُمَّةِ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابن عباس روایت کرده که گفت: علی صلوات الله علیه هجده فضیلت داشت که حتی در صورت داشتن یکی از آنها در زمره نجات یافتگان قرار می گرفت، وی همچنین به سیزده فضیلت آراسته بود که هیچ کدام از امت رسول الله صلی الله علیه و آله از آنها برخوردار نبودند.

شماره 35

35- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ الدِّینَوَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ الْفُرْقَانِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ بُدَیْلٍ عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ سِمَاکِ بْنِ حَرْبٍ عَنْ عِکْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: کَانَ لِعَلِیٍّ صلوات الله علیه أَرْبَعُ مَنَاقِبَ لَمْ یَسْبِقْهُ إِلَیْهَا عَرَبِیٌّ کَانَ أَوَّلَ مَنْ صَلَّی مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ کَانَ صَاحِبَ رَایَتِهِ فِی کُلِّ زَحْفٍ وَ انْهَزَمَ النَّاسُ یَوْمَ الْمِهْرَاسِ وَ ثَبَتَ هُوَ وَ غَسَلَهُ وَ أَدْخَلَهُ قَبْرَهُ.(2)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابن عباس روایت کرده که گفت: علی صلوات الله علیه چهار فضیلت داشت که هیچ عربی در آنها بر او پیشی نگرفت: نخستین کسی بود که با رسول الله صلی الله علیه وآله نماز خواند. علمدار او در تمام جنگ هایش بود. در روز مهراس مردم فرار کردند ولی او پابرجا ماند و اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله را غسل داد و به خاک سپرد.

شماره 36

36- الشیخ عماد الدین محمد بن أبي القاسم الطبري، عن یَحْیَی بْنُ مُحَمَّدٍ الْجَوَّانِیُّ عَنْ جَامِعِ بْنِ أَحْمَدَ الدِّهِسْتَانِیِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ کَثِیرٍ الْعَامِرِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُوسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ یَزِیدَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ مُجَاهِدٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ أَقْعَدَ اللَّهُ جَبْرَئِیلَ وَ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله وَ لَا یَجُوزُ أَحَدٌ إِلَّا کَانَ مَعَهُ بَرَاءَةٌ مِنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما. (3)

مرحوم شیخ عمادالدین طبری، با سند مذکور از ابن عباس روایت کرده که گفت: چون روز قیامت شود، خداوند حضرت جبرئیل و حضرت محمّد صلی الله علیه و آله را بر پل صراط می نشاند و احدی قادر به عبور از آن نخواهد بود مگر اینکه از حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما جواز عبور داشته باشد.

شماره 37

37- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن جَمَاعَةٌ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَوْنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَارِثِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ فِی هَذِهِ الْآیَةِ: «وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً» قَالَ أَسْلَمَتِ الْمَلَائِکَةُ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْمُؤْمِنُونَ فِی الْأَرْضِ طَوْعاً أَوَّلُهُمْ وَ سَابِقُهُمْ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما وَ لِکُلِّ أُمَّةٍ سَابِقٌ وَ

ص: 51


1- . الخصال ج 2 ص 96.
2- . الخصال ج 1 ص 99.
3- . بشارة المصطفی ص 147- 148.بحارالانوار ج 39 ص 208 ح 27.

أَسْلَمَ الْمُنَافِقُونَ کَرْهاً وَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما أَوَّلَ الْأُمَّةِ إِسْلَاماً وَ أَوَّلَهُمْ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ لِلْمُشْرِکِینَ قِتَالًا وَ قَاتَلَ مِنْ بَعْدِهِ الْمُنَافِقِینَ وَ مَنْ أَسْلَمَ کَرْهاً. (1)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از ابن عباس در باره این آیه: «در حالی که هر که در آسمان ها وزمین است از روی رغبت یا کراهت در برابر او [و اراده و فرمانش] تسلیم است». (سوره آل عمران آیه 83) روایت کرده که گفت: فرشتگان در آسمان و مؤمنان در زمین از روی میل اسلام آوردند. نخستین و پیشی گیرندۀ ایشان از این امّت حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما است که برای هر امّتی پیشی گیرنده ای است. و منافقان از روی بی میلی اسلام آوردند. حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما در اسلام آوردن، نخستین شخص از این امّت است. و نخستین شخص از این امت بود که در رکاب رسول الله صلی الله علیه و آله با مشرکان جنگید و پس از رسول الله صلی الله علیه و آله منافقان و کسانی که با بی میلی اسلام آورده بودند با او جنگ کردند.

شماره 38

38- الشیخ فرات بن إبراهیم الکوفي، عن أَبُو الْقَاسِمِ الْعَلَوِیُّ مُعَنْعَناً عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ: فِی قَوْلِهِ: «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ» قَالَ سَابِقُ هَذِهِ الْأُمَّةِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه. (2)

مرحوم شیخ فرات بن ابراهیم کوفی، از ابوالقاسم علوی با سند از ابن عباس در باره این قول خدای متعال: «و پیشی گیرندگان [به اعمال نیک] که پیشی گیرندگان [به رحمت و آمرزش]اند. اینان مقربان اند». (سوره واقعه آیه 10- 11) روایت کرده که گفت: پیشی گیرنده این اُمّت حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه است.

شماره 39

39- الشیخ فرات بن إبراهیم الکوفي، عن مُحَمَّدُ بْنُ عِیسَی الدِّهْقَانُ مُعَنْعَناً عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَوْلُهُ تَعَالَی: «رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونا بِالْإِیمانِ» قَالَ هُمْ ثَلَاثَةُ نَفَرٍ مُؤْمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ وَ حَبِیبٌ النَّجَّارُ صَاحِبُ مَدِینَةِ الْأَنْطَاکِیَّةِ وَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما. (3)

مرحوم شیخ فرات بن ابراهیم کوفی، از محمد بن عیسی دهقان با سند از ابن عباس روایت کرده که راجع به این قول خدای تعالی: «پروردگارا! ما و برادرانمان را که به ایمان بر ما پیشی گرفتند بیامرز». (سوره حشر آیه 10) گفت: آنان سه نفر هستند: مؤمن آل فرعون، حبیب نجّار اهل شهر انطاکیه و حضرت علی بن أبی طالب صلوات الله علیهما.

شماره 40

40- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، وَ حَدَّثَنَا بِهَذَا اَلْحَدِیثِ شَیْخٌ لِأَهْلِ اَلْحَدِیثِ یُقَالُ لَهُ أَحْمَدُ بْنُ اَلْحَسَنِ اَلْقَطَّانُ اَلْمَعْرُوفُ بِأَبِی عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ اَلْعَدْلِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو اَلْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ زَکَرِیَّا اَلْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا بَکْرُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِسْحَاقَ اَلْکُوفِیُّ اَلْجُعْفِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِیمُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ السِّجْزِیِّ أَبُو إِسْحَاقَ عَنْ یَحْیَی بْنِ اَلْحُسَیْنِ اَلْمَشْهَدِیِّ عَنْ أَبِی هَارُونَ اَلْعَبْدِیِّ عَنْ رَبِیعَةَ اَلسَّعْدِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ اِبْنَ عَبَّاسٍ عَنْ قَوْلِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ «وَ اَلنَّجْمِ إِذٰا هَویٰ» قَالَ هُوَ اَلنَّجْمُ اَلَّذِی هَوَی مَعَ طُلُوعِ اَلْفَجْرِ فَسَقَطَ فِی حُجْرَةِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَ کَانَ أَبِی اَلْعَبَّاسُ یُحِبُّ أَنْ یَسْقُطَ ذَلِکَ اَلنَّجْمُ فِی دَارِهِ فَیَحُوزَ اَلْوَصِیَّةَ وَ

ص: 52


1- . الأمالی (للطوسی) ص 504 ح 1103.بحارالانوار ج 38 ص 225 ح 29.
2- . تفسیر فرات کوفی ص 177.بحارالانوار ج 38 ص 225 ح 25.
3- . تفسیر فرات کوفی ص 183.بحارالانوار ج 38 ص 225 ح 27.

اَلْخِلاَفَةَ وَ اَلْإِمَامَةَ وَ لَکِنْ أَبَی اَللَّهُ أَنْ یَکُونَ ذَلِکَ غَیْرَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه «وَ ذٰلِکَ فَضْلُ اَللّٰهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشٰاءُ».(1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ربیعه سعدی روایت کرده که گفت: از ابن عباس درباره آیه «وَالنَّجمِ إِذَا هَوَی» (سوره نجم آیه 1) پرسیدم، ابن عباس گفت: این ستاره ای بود که با سپیده دم بر زمین افتاد و در خانه حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه فرود آمد، و پدرم عباس دوست داشت این ستاره در خانه او سقوط کند تا وصایت و خلافت و إمامت مردم بعد از رسول الله صلی الله علیه و آله به او برسد. اما خداوند اراده فرمود که این شخص کسی جز حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه نباشد. و این فضل خدا است که به هر که خواهد عطا فرماید.

شماره 41

41- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن أَبُو عَمْرٍو عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْجُعْفِیِ عَنْ جَابِرِ بْنِ الْحُرِّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَمِعْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ یَقُولُ: أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِرَسُولِ اللَّهِ مِنَ الرِّجَالِ عَلِیٌّ صلوات الله علیه وَ مِنَ النِّسَاءِ خَدِیجَةُ صلوات الله علیها. (2)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از عبدالرحمن بن میمون از پدرش روایت کرده که گفت: از ابن عباس شنیدم که می گفت: اولین کسی که به رسول الله صلی الله علیه و آله ایمان آورد، از مردان علی صلوات الله علیه و از زنان خدیجه صلوات الله علیها می باشند.

شماره 42

42- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو اَلْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ زَکَرِیَّا اَلْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا بَکْرُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اَلرَّحِیمِ بْنُ عَلِیِّ بْنِ سَعِیدٍ اَلْجَبَلِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا اَلْحَسَنُ بْنُ نَضْرٍ اَلْخَزَّازُ قَالَ حَدَّثَنَا عُمَرُ بْنُ طَلْحَةَ عَنْ أَسْبَاطِ بْنِ نَضْرٍ عَنْ سِمَاکِ بْنِ حَرْبٍ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جُبَیْرٍ قَالَ: أَتَیْتُ عَبْدَ اَللَّهِ بْنَ عَبَّاسٍ فَقُلْتُ لَهُ یَا اِبْنَ عَمِّ رَسُولِ اَللَّهِ إِنِّی جِئْتُکَ أَسْأَلُکَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه وَ اِخْتِلاَفِ اَلنَّاسِ فِیهِ فَقَالَ اِبْنُ عَبَّاسٍ یَا اِبْنَ جُبَیْرٍ جِئْتَنِی تَسْأَلُنِی عَنْ خَیْرِ خَلْقِ اَللَّهِ مِنَ اَلْأُمَّةِ بَعْدَ مُحَمَّدٍ نَبِیِّ اَللَّهِ جِئْتَنِی تَسْأَلُنِی عَنْ رَجُلٍ کَانَتْ لَهُ ثَلاَثَةُ آلاَفِ مَنْقَبَةٍ فِی لَیْلَةٍ وَاحِدَةٍ وَ هِیَ لَیْلَةُ اَلْقِرْبَةِ یَا اِبْنَ جُبَیْرٍ جِئْتَنِی تَسْأَلُنِی عَنْ وَصِیِّ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ وَزِیرِهِ وَ خَلِیفَتِهِ وَ صَاحِبِ حَوْضِهِ وَ لِوَائِهِ وَ شَفَاعَتِهِ وَ اَلَّذِی نَفْسُ اِبْنِ عَبَّاسٍ بِیَدِهِ لَوْ کَانَتْ بِحَارُ اَلدُّنْیَا مِدَاداً وَ اَلْأَشْجَارُ أَقْلاَماً وَ أَهْلُهَا کُتَّاباً فَکَتَبُوا مَنَاقِبَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله وَ فَضَائِلِهِ مِنْ یَوْمَ خَلَقَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اَلدُّنْیَا إِلَی أَنْ یُفْنِیَهَا مَا بَلَغُوا مِعْشَارَ مَا آتَاهُ اَللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی. (3)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از سعید بن جبیر روایت کرده که گفت: نزد عبدالله بن عباس رفتم و به او گفتم: ای پسر عموی رسول الله آمده ام تا درباره علی صلوات الله علیه و اختلاف مردم درباره آن حضرت از تو بپرسم، ابن عباس گفت: ای ابن جبیر! آمده ای تا درباره بهترین مخلوق خداوند بعد از رسول الله صلی الله علیه و آله از من بپرسی. آمده ای تا از مردی بپرسی که

ص: 53


1- . الأمالی (للصدوق) ج 1 ص 566 ح 5.بحارالانوار ج 35 ص 273.
2- . الأمالی (للطوسی) ص 259 ح 467.بحارالانوار ج 38 ص 211 ح 12.
3- . الأمالی (للصدوق) ج 1 ص 557 ح 15.بحارالانوار ج 40 ص 7 ح 17.

در یک شب یعنی «لیلة القربة» به سه هزار فضیلت دست یافت؟ ای ابن جبیر! آمده ای از وصی رسول الله صلی الله علیه و آله، و وزیر او، و جانشین او، و صاحب حوض او، و پرچم دار او، و صاحب شفاعت او از من بپرسی؟ قسم به کسی که جان ابن عباس به دست اوست اگر از اول خلقت تا آخر آن تمام دریاها مرکّب و تمام درختان قلم و تمام مردم نویسنده شوند و در پی نوشتن محاسن و فضیلت های علی صلوات الله علیه برآیند نخواهند توانست حتی یک دهم آنچه را که خداوند به او داده است، روی کاغذ آورند.

توضیح: علامه مجلسی رضوان الله علیه در ذیل این روایت در کتاب بحارالانوار چنین می فرماید: لیلة القربه اشاره به شب جنگ بدر است که حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه برای آوردن آب رهسپار شد. اما ذکر سه هزار فضیلت به این خاطر است که حضرت جبرئیل و حضرت مکائیل و حضرت اسرافیل، هر کدام میان هزار فرشته بر آن حضرت سلام کردند که سلام هریک از آنها یک فضیلت بود. این روایت بر این حمل شده است که هر یک از این سه نفر، در هزار نفر محاسبه شده اند. آیه 124 سوره آل عمران نیز این حمل را تایید می کند.

شماره 43

43- روي الشیخ علي بن عیسی الإربلي، مِنْ کِتَابِ الْمُوَفَّقِیَّاتِ لِلزُّبَیْرِ بْنِ بَکَّارٍ الزُّبَیْرِیِّ عَنْ رِجَالِهِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: إِنِّی لَأُمَاشِی عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ فِی سِکَّةٍ مِنْ سِکَکِ الْمَدِینَةِ إِذْ قَالَ لِی یَا ابْنَ عَبَّاسٍ مَا أَظُنُّ صَاحِبَکَ إِلَّا مَظْلُوماً قُلْتُ فِی نَفْسِی وَ اللَّهِ لَا یَسْبِقُنِی بِهَا فَقُلْتُ یَا عُمَرُ فَارْدُدْ ظُلَامَتَهُ فَانْتَزَعَ یَدَهُ مِنْ یَدِی وَ مَضَی وَ هُوَ یُهَمْهِمُ سَاعَةً ثُمَّ وَقَفَ فَلَحِقْتُهُ فَقَالَ یَا ابْنَ عَبَّاسٍ مَا أَظُنُّهُمْ مَنَعَهُمْ مِنْهُ إِلَّا اسْتَصْغَرُوهُ فَقُلْتُ فِی نَفْسِی هَذِهِ وَ اللَّهِ شَرٌّ مِنَ الْأُولَی فَقُلْتُ وَ اللَّهِ مَا اسْتَصْغَرَهُ اللَّهُ حِینَ أَمَرَهُ أَنْ یَأْخُذَ سُورَةَ بَرَاءَةَ مِنْ صَاحِبِکَ قَالَ فَأَعْرَضَ عَنِّی. (1)

مرحوم شیخ علی بن عیسی اربلی، از «کتاب موفّقیّات زبیر بن بکار زبیری» با سندش از ابن عباس روایت کرده که گفت: در یکی از کوچه های مدینه با عمر راه می رفتیم که به من گفت: ای ابن عباس! دوست تو (حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه) را مظلوم می بینم. به خودم گفتم: سوگند به خدا با این حرف بر من غلبه نمی کند. گفتم: ای عمر! پس ظلم به او را دفع کن! دست خود را از دستم جدا کرد و رفت و ساعتی آهسته و پنهان با خود سخن گفت سپس ایستاد تا به او برسم و گفت: ای ابن عباس! گمان می کنم که تنها دلیل روگردانی آنها کوچک شمردن سن اوست! با خود گفتم به خدا سوگند که این بدتر از اولی است. گفتم: به خدا سوگند پروردگار آنگاه که سوره برائت را از دوستت (ابوبکر) گرفت و به او داد کوچکش نشمرد. این را که گفتم از من روی گرداند.

شماره 44

44- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ اَلْحَسَنِ اَلْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا اَلْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا بَکْرُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ عَنْ تَمِیمِ بْنِ بُهْلُولٍ عَنْ عَبَایَةَ بْنِ رِبْعِیٍّ قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَی اِبْنِ عَبَّاسٍ فَقَالَ لَهُ أَخْبِرْنِی عَنِ اَلْأَنْزَعِ اَلْبَطِینِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما فَقَدِ اِخْتَلَفَ اَلنَّاسُ فِیهِ فَقَالَ لَهُ اِبْنُ عَبَّاسٍ أَیُّهَا اَلرَّجُلُ وَ اَللَّهِ لَقَدْ سَأَلْتَ عَنْ رَجُلٍ مَا وَطِئَ اَلْحَصَی بَعْدَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَفْضَلُ مِنْهُ وَ أَنَّهُ لَأَخُو رَسُولِ اَللَّهِ وَ اِبْنُ عَمِّهِ وَ وَصِیُّهُ وَ خَلِیفَتُهُ عَلَی أُمَّتِهِ وَ أَنَّهُ اَلْأَنْزَعُ مِنَ اَلشِّرْکِ بَطِینٌ

ص: 54


1- . کشف الغمة ص 126.بحارالانوار ج 40 ص 125.

مِنَ اَلْعِلْمِ وَ لَقَدْ سَمِعْتُ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَقُولُ مَنْ أَرَادَ اَلنَّجَاةَ غَداً فَلْیَأْخُذْ بِحُجْزَةِ هَذَا اَلْأَنْزَعِ یَعْنِی عَلِیّاً صلوات الله علیه. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از از عبایة بن ربعی روایت کرده که گفت: مردی نزد ابن عباس رفت و به او گفت: مرا از انزع بطین حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما خبر بده، مردم در باره اش اختلاف دارند؟ ابن عباس گفت: ای مرد! به خدا از مردی سؤال نمودی که بعد از رسول الله صلی الله علیه و آله روی ریگ ها احدی از او برتر و افضل قدم نگذارده او برادر رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله و پسر عمو و وصیّ و خلیفه آن حضرت بر امّتش می باشد، او انزع و برکنار از شرک و بطین و پر از علم می باشد، از رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله شنیدم که می فرمود: کسی که می خواهد در روز فردای قیامت اهل نجات باشد باید دامن این انزع یعنی علی صلوات الله علیه را بگیرد.

شماره 45

45- الشیخ فرات بن إبراهیم الکوفي، بإسناده عَنِ اِبْنِ عَبَّاسٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: إِنَّ لِعَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه فِی کِتَابِ اللَّهِ أَسْمَاءً لاَ یَعْرِفُهَا النَّاسُ قُلْنَا وَ مَا هِیَ قَالَ سَمَّاهُ الْإِیمَانَ فَقَالَ: «وَ مَنْ یَکْفُرْ بِالْإِیمانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَهِ مِنَ الْخاسِرِینَ».(2)

مرحوم شیخ فرات بن ابراهیم کوفی، با سند خویش از ابن عباس روایت کرده که گفت: برای حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه در کتاب خدا نام هایی است که مردمان نمی شناسند. گفتیم: آن نام ها چیست؟ گفت: خدا او را ایمان نامید و فرمود: «و هر کس به ایمان کافر شود، قطعا عملش تباه می شود و در آخرت از زیانکاران خواهد بود». (سوره مائده آیه 5)

شماره 46

46- الشیخ محمد بن عمر الکشي، عن جَعْفَرُ بْنُ مَعْرُوفٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُعَاذِ بْنِ مَطَرٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ الْفَضْلِ الْهَاشِمِیِّ قَالَ حَدَّثَنِی بَعْضُ أَشْیَاخِی قَالَ: لَمَّا هَزَمَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما أَصْحَابَ الْجَمَلِ بَعَثَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عَبَّاسٍ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَیْهِمَا إِلَی عَائِشَةَ یَأْمُرُهَا بِتَعْجِیلِ الرَّحِیلِ وَ قِلَّةِ الْعُرْجَةِ قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ فَأَتَیْتُهَا وَ هِیَ فِی قَصْرِ بَنِی خَلَفٍ فِی جَانِبِ الْبَصْرَةِ قَالَ فَطَلَبْتُ الْإِذْنَ عَلَیْهَا فَلَمْ تَأْذَنْ فَدَخَلْتُ عَلَیْهَا مِنْ غَیْرِ إِذْنِهَا فَإِذَا بَیْتٌ قِفَارٌ لَمْ یُعَدَّ لِی فِیهِ مَجْلِسٌ فَإِذَا هِیَ مِنْ وَرَاءِ سِتْرَیْنِ قَالَ فَضَرَبْتُ بِبَصَرِی فَإِذَا فِی جَانِبِ الْبَیْتِ رَحْلٌ عَلَیْهِ طِنْفِسَةٌ قَالَ فَمَدَدْتُ الطِّنْفِسَةَ فَجَلَسْتُ عَلَیْهَا فَقَالَتْ مِنْ وَرَاءِ السِّتْرِ یَا ابْنَ عَبَّاسٍ أَخْطَأْتَ السُّنَّةَ دَخَلْتَ بَیْتَنَا بِغَیْرِ إِذْنِنَا وَ جَلَسْتَ عَلَی مَتَاعِنَا بِغَیْرِ إِذْنِنَا فَقَالَ لَهَا ابْنُ عَبَّاسٍ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَیْهِ نَحْنُ أَوْلَی بِالسُّنَّةِ مِنْکِ وَ نَحْنُ عَلَّمْنَاکِ السُّنَّةَ وَ إِنَّمَا بَیْتُکِ الَّذِی خَلَّفَکِ فِیهِ رَسُولُ اللَّهِ فَخَرَجْتِ مِنْهُ ظَالِمَةً لِنَفْسِکِ غَاشَّةً لِدِینِکِ عَاتِیَةً عَلَی رَبِّکِ عَاصِیَةً لِرَسُولِ اللَّهِ فَإِذَا رَجَعْتِ إِلَی بَیْتِکِ لَمْ نَدْخُلْهُ إِلَّا بِإِذْنِکِ وَ لَمْ نَجْلِسْ عَلَی مَتَاعِکِ إِلَّا بِأَمْرِکِ إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما بَعَثَ إِلَیْکِ یَأْمُرُکِ بِالرَّحِیلِ إِلَی الْمَدِینَةِ وَ قِلَّةِ الْعُرْجَةِ فَقَالَتْ رَحِمَ اللَّهُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ذَلِکَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ فَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ هَذَا وَ اللَّهِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ إِنْ تَرَبَّدَتْ فِیهِ وُجُوهٌ وَ رَغِمَتْ فِیهِ مَعَاطِسُ أَمَا

ص: 55


1- . علل الشرائع ج 1 ص 159.بحارالانوار ج 35 ص 53 ح 7.
2- . تفسیر فرات کوفی ص ح 92.

وَ اللَّهِ لَهُوَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَمَسُّ بِرَسُولِ اللَّهِ رَحِماً وَ أَقْرَبُ قَرَابَةً وَ أَقْدَمُ سَبْقاً وَ أَکْثَرُ عِلْماً وَ أَعْلَی مَنَاراً وَ أَکْثَرُ آثَاراً مِنْ أَبِیکِ وَ مِنْ عُمَرَ. (1)

مرحوم شیخ کشی، با سند مذکور از اسماعیل بن فضل هاشمی روایت کرده که گفت: یکی از مشایخم برای من روایت کرده که گفت: حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما پس از شکست دادن اصحاب جمل، عبدالله بن عباس را به سوی عایشه فرستاد و دستور داد وی بدون تعلّل سریعاً به مدینه بازگردد. ابن عباس می گوید: من نزد عایشه که در خانه بنی خلف در اطراف بصره بود رفتم. اذن ورود خواستم اما وی اجازه نداد و من بدون اذن وارد شدم. خانه ای بود بدون فرش و زیر انداز و جایی برای نشستن دیده نمی شد. عایشه در پشت دو پرده نشسته بود. چشمم به هودجی در گوشه خانه افتاد که زیراندازی حصیری بر روی آن بود. آن را برداشتم و پهن کرده و روی آن نشستم. عایشه از پشت پرده گفت: ای پسر عباس،! بر خلاف سنت عمل کردی و بدون اجازه وارد خانه ما شدی و بدون اجازه بر روی کالای ما نشستی. ابن عباس گفت: ما به سنت اولی تریم. این ما بودیم که سنت را به تو یاد دادیم. خانه تو همان خانه ای است که رسول الله صلی الله علیه و آله تو را در آنجا وداع کرد و تو با ظلم بر خودت، با ضایع نمودن دینت، عصیان بر رسول الله صلی الله علیه و آله و نافرمانی از خدایت از آن خارج شدی و هر وقت تو به خانه ات بازگشتی، ما بدون اجازه تو بدان وارد نمی شویم و بدون اجازه روی کالای تو نمی نشینیم. امیرالمومنین علی بن ابی طالب صلوات الله علیه مرا نزد تو فرستاد و فرمود: تعلّل نکن و به سمت مدینه حرکت کن. عایشه گفت: امیرالمومنین، عمر بن خطاب بود که خدا او را رحمت(لعنت) کند. ابن عباس گفت: به خدا قسم، امیرالمومنین این مرد(حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه) است. به خدا قسم اگر هم عده ای اکراه داشته باشند و هیچ رضایتی نداشته باشند، باز هم امیرالمومنین اوست که از مردم نسبت به رسول الله صلی الله علیه و آله نزدیکتر، در اسلام با سابقه تر، دارای علمی بیشتر و جایگاهی بلندتر از همه است. تاثیر او بیش از پدر تو و عمر است.

شماره 47

47- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ اَلْوَلِیدِ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ اَلصَّفَّارُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنِ اَلْأَعْمَشِ عَنْ عَبَایَةَ اَلْأَسَدِیِّ قَالَ: کَانَ عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ اَلْعَبَّاسِ جَالِساً عَلَی شَفِیرِ زَمْزَمَ یُحَدِّثُ اَلنَّاسَ فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ حَدِیثِهِ أَتَاهُ رَجُلٌ فَسَلَّمَ عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ یَا عَبْدَ اَللَّهِ إِنِّی رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ اَلشَّامِ فَقَالَ أَعْوَانُ کُلِّ ظَالِمٍ إِلاَّ مَنْ عَصَمَ اَللَّهُ مِنْکُمْ سَلْ عَمَّا بَدَا لَکَ فَقَالَ یَا عَبْدَ اَللَّهِ بْنَ عَبَّاسٍ إِنِّی جِئْتُکَ أَسْأَلُکَ عَمَّنْ قَتَلَهُ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ مِنْ أَهْلِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ لَمْ یَکْفُرُوا بِصَلاَةٍ وَ لاَ بِحَجٍّ وَ لاَ بِصَوْمِ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لاَ بِزَکَاةٍ فَقَالَ لَهُ عَبْدُ اَللَّهِ ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ سَلْ عَمَّا یَعْنِیکَ وَ دَعْ مَا لاَ یَعْنِیکَ فَقَالَ مَا جِئْتُکَ أَضْرِبُ إِلَیْکَ مِنْ حِمْصَ لِلْحَجِّ وَ لاَ لِلْعُمْرَةِ وَ لَکِنِّی أَتَیْتُکَ لِتَشْرَحَ لِی أَمْرَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَ فِعَالَهُ فَقَالَ لَهُ وَیْلَکَ إِنَّ عِلْمَ اَلْعَالِمِ صَعْبٌ لاَ تَحْتَمِلُهُ وَ لاَ تَقْرَبُهُ اَلْقُلُوبُ اَلصَّدِئَةُ أُخْبِرُکَ أَنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ کَانَ مَثَلُهُ فِی هَذِهِ اَلْأُمَّةِ کَمَثَلِ مُوسَی وَ اَلْعَالِمِ عَلَیْهِمَا السَّلاَمُ وَ ذَلِکَ أَنَّ اَللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَالَ فِی کِتَابِهِ یٰا مُوسیٰ إِنِّی اِصْطَفَیْتُکَ عَلَی اَلنّٰاسِ بِرِسٰالاٰتِی وَ بِکَلاٰمِی فَخُذْ مٰا آتَیْتُکَ وَ کُنْ مِنَ اَلشّٰاکِرِینَ وَ کَتَبْنٰا لَهُ فِی اَلْأَلْوٰاحِ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ مَوْعِظَةً وَ تَفْصِیلاً لِکُلِّ شَیْءٍ فَکَانَ

ص: 56


1- . رجال کشی ص 55.بحارالانوار ج 32 ص 269 ح 210.

مُوسَی یَرَی أَنَّ جَمِیعَ اَلْأَشْیَاءِ قَدْ أُثْبِتَتْ لَهُ کَمَا تَرَوْنَ أَنْتُمْ أَنَّ عُلَمَاءَکُمْ قَدْ أَثْبَتُوا جَمِیعَ اَلْأَشْیَاءِ فَلَمَّا اِنْتَهَی مُوسَی عَلَیْهِ السَّلاَمُ إِلَی سَاحِلِ اَلْبَحْرِ فَلَقِیَ اَلْعَالِمَ فَاسْتَنْطَقَ بِمُوسَی لِیَصِلَ عِلْمَهُ وَ لَمْ یَحْسُدْهُ کَمَا حَسَدْتُمْ أَنْتُمْ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ وَ أَنْکَرْتُمْ فَضْلَهُ فَقَالَ لَهُ مُوسَی عَلَیْهِ السَّلاَمُ هَلْ أَتَّبِعُکَ عَلیٰ أَنْ تُعَلِّمَنِ مِمّٰا عُلِّمْتَ رُشْداً فَعَلِمَ اَلْعَالِمُ أَنَّ مُوسَی لاَ یُطِیقُ بِصُحْبَتِهِ وَ لاَ یَصْبِرُ عَلَی عِلْمِهِ فَقَالَ لَهُ إِنَّکَ لَنْ تَسْتَطِیعَ مَعِیَ صَبْراً وَ کَیْفَ تَصْبِرُ عَلیٰ مٰا لَمْ تُحِطْ بِهِ خُبْراً فَقَالَ لَهُ مُوسَی سَتَجِدُنِی إِنْ شٰاءَ اَللّٰهُ صٰابِراً وَ لاٰ أَعْصِی لَکَ أَمْراً فَعَلِمَ اَلْعَالِمُ أَنَّ مُوسَی لاَ یَصْبِرُ عَلَی عِلْمِهِ فَقَالَ فَإِنِ اِتَّبَعْتَنِی فَلاٰ تَسْئَلْنِی عَنْ شَیْءٍ حَتّٰی أُحْدِثَ لَکَ مِنْهُ ذِکْراً قَالَ فَرَکِبَا فِی اَلسَّفِینَةِ فَخَرَقَهَا اَلْعَالِمُ وَ کَانَ خَرْقُهَا لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ رِضًی وَ سَخِطَ ذَلِکَ مُوسَی وَ لَقِیَ اَلْغُلاَمَ فَقَتَلَهُ فَکَانَ قَتْلُهُ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ رِضًی وَ سَخِطَ ذَلِکَ مُوسَی وَ أَقَامَ اَلْجِدَارَ فَکَانَ إِقَامَتُهُ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ رِضًی وَ سَخِطَ مُوسَی کَذَلِکَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه لَمْ یَقْتُلْ إِلاَّ مَنْ کَانَ قَتْلُهُ لِلَّهِ رِضًی وَ لِأَهْلِ اَلْجَهَالَةِ مِنَ اَلنَّاسِ سَخَطاً اِجْلِسْ حَتَّی أُخْبِرَکَ أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ تَزَوَّجَ زَیْنَبَ بِنْتَ جَحْشٍ فَأَوْلَمَ وَ کَانَتْ وَلِیمَتُهُ اَلْحَیْسَ وَ کَانَ یَدْعُو عَشَرَةً عَشَرَةً فَکَانُوا إِذَا أَصَابُوا إِطْعَامَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ اِسْتَأْنَسُوا إِلَی حَدِیثِهِ وَ اِسْتَغْنَمُوا اَلنَّظَرَ إِلَی وَجْهِهِ وَ کَانَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَشْتَهِی أَنْ یُخَفِّفُوا عَنْهُ فَیَخْلُوَ لَهُ اَلْمَنْزِلُ لِأَنَّهُ حَدِیثُ عَهْدٍ بِعُرْسٍ وَ کَانَ یَکْرَهُ أَذَی اَلْمُؤْمِنِینَ لَهُ فَأَنْزَلَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ قُرْآناً أَدَباً لِلْمُؤْمِنِینَ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تَدْخُلُوا بُیُوتَ اَلنَّبِیِّ إِلاّٰ أَنْ یُؤْذَنَ لَکُمْ إِلیٰ طَعٰامٍ غَیْرَ نٰاظِرِینَ إِنٰاهُ وَ لٰکِنْ إِذٰا دُعِیتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذٰا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَ لاٰ مُسْتَأْنِسِینَ لِحَدِیثٍ إِنَّ ذٰلِکُمْ کٰانَ یُؤْذِی اَلنَّبِیَّ فَیَسْتَحْیِی مِنْکُمْ وَ اَللّٰهُ لاٰ یَسْتَحْیِی مِنَ اَلْحَقِّ فَلَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ اَلْآیَةُ کَانَ اَلنَّاسُ إِذَا أَصَابُوا طَعَامَ نَبِیِّهِمْ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ لَمْ یَلْبَثُوا أَنْ یَخْرُجُوا قَالَ فَلَبِثَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ سَبْعَةَ أَیَّامٍ وَ لَیَالِیهِنَّ عِنْدَ زَیْنَبَ بِنْتِ جَحْشٍ ثُمَّ تَحَوَّلَ إِلَی بَیْتِ أُمِّ سَلَمَةَ اِبْنَةِ أَبِی أُمَیَّةَ وَ کَانَ لَیْلَتُهَا وَ صَبِیحَةُ یَوْمِهَا مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَالَ فَلَمَّا تَعَالَی اَلنَّهَارُ اِنْتَهَی عَلِیٌّ صلوات الله علیه إِلَی اَلْبَابِ فَدَقَّهُ دَقّاً خَفِیفاً لَهُ عَرَفَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ دَقَّهُ وَ أَنْکَرَتْهُ أُمُّ سَلَمَةَ فَقَالَ یَا أُمَّ سَلَمَةَ قُومِی فَافْتَحِی لَهُ اَلْبَابَ فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اَللَّهِ مَنْ هَذَا اَلَّذِی یَبْلُغُ مِنْ خَطَرِهِ أَنْ أَقُومَ لَهُ فَأَفْتَحَ لَهُ اَلْبَابَ وَ قَدْ نَزَلَ فِینَا بِالْأَمْسِ مَا قَدْ نَزَلَ مِنْ قَوْلِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ - وَ إِذٰا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتٰاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَرٰاءِ حِجٰابٍ فَمَنْ هَذَا اَلَّذِی بَلَغَ مِنْ خَطَرِهِ أَنْ أَسْتَقْبِلَهُ بِمَحَاسِنِی وَ مَعَاصِمِی قَالَ فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ کَهَیْئَةِ اَلْمُغْضَبِ مَنْ یُطِعِ اَلرَّسُولَ فَقَدْ أَطٰاعَ اَللّٰهَ قُومِی فَافْتَحِی لَهُ اَلْبَابَ فَإِنَّ بِالْبَابِ رَجُلاً لَیْسَ بِالْخَرِقِ وَ لاَ بِالنَّزِقِ وَ لاَ بِالْعَجُولِ فِی أَمْرِهِ یُحِبُّ اَللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یُحِبُّهُ اَللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ لَیْسَ بِفَاتِحِ اَلْبَابِ حَتَّی یَتَوَارَی عَنْهُ اَلْوَطْءُ فَقَامَتْ أُمُّ سَلَمَةَ وَ هِیَ لاَ تَدْرِی مَنْ بِالْبَابِ غَیْرَ أَنَّهَا قَدْ حَفِظَتِ اَلنَّعْتَ وَ اَلْمَدْحَ فَمَشَتْ نَحْوَ اَلْبَابِ وَ هِیَ تَقُولُ بَخْ بَخْ لِرَجُلٍ یُحِبُّ اَللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یُحِبُّهُ اَللَّهُ وَ رَسُولُهُ فَفَتَحَتْ لَهُ اَلْبَابَ قَالَ فَأَمْسَکَ بِعِضَادَتَیِ اَلْبَابِ وَ لَمْ یَزَلْ قَائِماً حَتَّی خَفِیَ عَنْهُ اَلْوَطْءُ وَ دَخَلَتْ أُمُّ سَلَمَةَ خِدْرَهَا فَفَتَحَ اَلْبَابَ وَ دَخَلَ فَسَلَّمَ عَلَی رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ رَسُولُ اَللَّهِ یَا أُمَّ سَلَمَةَ تَعْرِفِینَهُ قَالَتْ نَعَمْ وَ هَنِیئاً لَهُ هَذَا عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ فَقَالَ صَدَقْتِ یَا أُمَّ سَلَمَةَ هَذَا عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ لَحْمُهُ مِنْ لَحْمِی وَ دَمُهُ مِنْ دَمِی وَ هُوَ مِنِّی

ص: 57

بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی إِلاَّ أَنَّهُ لاَ نَبِیَّ بَعْدِی یَا أُمَّ سَلَمَةَ اِسْمَعِی وَ اِشْهَدِی هَذَا عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ سَیِّدُ اَلْمُسْلِمِینَ وَ هُوَ عَیْبَةُ عِلْمِی وَ بَابِیَ اَلَّذِی أُوتِیَ مِنْهُ وَ هُوَ اَلْوَصِیُّ بَعْدِی عَلَی اَلْأَمْوَاتِ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی وَ اَلْخَلِیفَةُ عَلَی اَلْأَحْیَاءِ مِنْ أُمَّتِی وَ أَخِی فِی اَلدُّنْیَا وَ اَلْآخِرَةِ وَ هُوَ مَعِی فِی اَلسَّنَامِ اَلْأَعْلَی اِشْهَدِی یَا أُمَّ سَلَمَةَ وَ اِحْفَظِی أَنَّهُ یُقَاتِلُ اَلنَّاکِثِینَ وَ اَلْقَاسِطِینَ وَ اَلْمَارِقِینَ فَقَالَ اَلشَّامِیُّ فَرَّجْتَ عَنِّی یَا عَبْدَ اَللَّهِ أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ مَوْلاَیَ وَ مَوْلَی کُلِّ مُسْلِمٍ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از از عبایة الاسدی نقل کرده که گفت: عبد اللّٰه بن عبّاس کنار زمزم نشسته بود و برای مردم حدیث می گفت پس از آن که از سخن گفتن فارغ شد مردی به حضورش رسید و سلام کرد و سپس اظهار نمود: ای عبد اللّٰه! من مردی از اهل شام هستم. ابن عباس گفت: یاران شما جملگی ستمگر بوده مگر کسی که حقّ تعالی او را از ظلم مصون داشته است از آنچه می خواهی سؤال کن. آن مرد گفت: ای عبد اللّٰه بن عباس! من به نزد شما آمده ام که بپرسم کسانی را که حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه کشت جملگی از اهل توحید بوده نه منکر نماز بودند و نه حج و نه روزه ماه رمضان و نه زکات پس چطور حضرت آنان را به قتل رساند؟! عبد اللّٰه بن عباس گفت: مادرت به عزایت بنشیند از آنچه تو را به رنج سفر انداخته و به این جا آورده سؤال نما و غیر آن را رها کن. آن مرد گفت: من به نزدت نیامدم و از حمص برای حج و عمره سفر نکردم بلکه آمده ام تا افعال و کارهای حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه را برای من تشریح کنی. ابن عبّاس گفت: وای بر تو، راه یافتن به علم عالم بسیار مشکل بوده و هرگز دل های زنگ گرفته به آن واقف نخواهند شد و نمی توانند آن را حمل کنند، به تو خبر می دهم که مثل حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه در این امّت همچون مثل موسی و عالم (خضر) علیهما السّلام می باشد و توضیح آن این است که: خداوند تبارک و تعالی در کتابش می فرماید: ای موسی من ترا برای این که پیغام های مرا به خلق برسانی برگزیده و به همصحبتی خویش انتخاب کردم پس آنچه را که به تو فرستادم کاملا فراگیر و شکر الهی را به جای آور و در الواح (تورات آسمانی) از هر موضوع برای نصایح و پند و تحقیق هر چیز به موسی نوشته و دستور دادیم. جناب موسی علیه السّلام تصوّر می کرد تمام اشیاء برای او ثابت و روشن است همان طوری که شما معتقدید علماء شما به هر چیز واقف و آگاه هستند، باری وقتی موسی علیه السّلام به کنار دریا رسید با عالم (خضر علیه السّلام) ملاقات نمود، موسی با وی سخن بسیار گفت تا به علم وی برسد ولی به وی حسد نبرد آن طوری که شما به حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه حسد ورزیدید و فضلش را انکار کردید، موسی علیه السّلام به خضر گفت: اگر من از تو تبعیّت کرده و خدمتت را به جا آورم از علم لدنّی خود به من می آموزی؟ عالم (خضر) دانست که موسی طاقت هم صحبت شدن با او را نداشته و بر علم و دانستنی های وی صبر و قرار ندارد لذا به او گفت: تو هرگز ظرفیّت و توانایی آن که با من صبر کنی و مرا تحمّل نمایی را نداری و چگونه صبر توانی کرد بر چیزی که اصلا آگهی از آن نداری؟ موسی اظهار داشت: به خواست خدا مرا با صبر و تحمّل خواهی یافت و هرگز در هیچ امر با تو مخالفت نخواهم نمود. عالم (خضر) دانست که موسی بر علم او صبر و تحمّل نخواهد نمود، پس به او گفت: اگر تابع من شدی دیگر از آنچه نمایم سؤال مکن تا وقتی که از آن راز، تو را آگاه سازم. ابن عبّاس گفت: موسی و خضر بر کشتی سوار شدند، خضر کشتی را شکست، این شکستن مورد رضایت خدای عزّوجلّ بوده و موجب غضب و خشم موسی

ص: 58


1- . علل الشرایع ج 1 ص 64 ح 3.

گردید. و خضر با پسر که ملاقات نمود او را کشت و این کشتن مورد رضایت خدای عزّوجلّ بوده و موجب غضب و خشم موسی گردید و دیوار را که مرمّت و تعمیر نمود این تعمیر مورد خشنودی حقّ تعالی بوده و موجب غضب و خشم موسی گردید و همچنین است حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه زیرا آن حضرت کسی را نکشت مگرآن که آن قتل مورد رضایت و خشنودی حقّ تبارک و تعالی بود و موجب غضب و خشم اهل جهالت، سپس ابن عبّاس به آن مرد فرمود: بنشین تا خبری برایت نقل کنم: رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله با زینب دختر جحش ازدواج نمود و شب زفاف ولیمه دادند و ولیمه اشان خوراک حیس بود، حضرت ده نفر ده نفر مردم را دعوت به طعام نمودند مردم وقتی طعام رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله را می خوردند می نشستند و با آن جناب سخن گفته و نظر نمودن به جمال حضرتش را غنیمت می شمردند ولی رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله میل داشتند که مردم از توقّف خود نزدش بکاهند و پس از تناول طعام درنگ نکرده و پراکنده شوند و منزل را برایش خالی کنند زیرا آن جناب تازه داماد بوده و از ایذاء نمودن مؤمنین حضرتش را ناخرسند و غیر خشنود بودند لذا خداوند عزّوجلّ این آیه را به منظور تأدیب مؤمنین نازل کرد و فرمود: ای کسانی که به خدا ایمان آوردید به خانه های رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله داخل مشوید مگر آن که به شما اذن دهد و بر سفره طعامش دعوتتان کند، در آن حال هم نباید زودتر از وقت آمده و به ظروف غذا چشم انتظار گشایید، بلکه زمانی که دعوت شده اید بیایید و چون غذا تناول کردید زود از پی کار خود متفرّق شوید نه آن که آنجا برای سرگرمی و انس به سخنرانی پردازید که این کار پیغمبر را آزار می دهد و او به شما از شرم و حیا اظهار نمی دارد ولی خدا در اظهار حقّ از شما هیچ خجالتی ندارد.

پس از نزول این آیه رفتار مردم تغییر کرد و بعد از صرف طعام پیامبرشان صلّی اللّٰه علیه و آله دیگر درنگ نکرده بلکه بلافاصله از منزل خارج می شدند. ابن عبّاس می گوید: رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله هفت شبانه روز پیش زینب ماندند سپس به خانه امّ سلمه دختر ابی امیّه تشریف برده و شب هشتم و صبحش را در آنجا به سر بردند و وقتی آفتاب بالا آمد علی صلوات الله علیه به در منزل آمده و درب را آهسته کوبیدند، رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله کوبنده درب را شناخته ولی امّ سلمه او را نشناخت لذا حضرت به وی فرمودند: برخیز درب را باز کن. امّ سلمه عرضه داشت: یا رسول اللّٰه! این کیست که از او در امانی و مرا مأمور می نمایی که برخاسته و درب را برایش بگشایم و حال آن که دیروز در باره ما فرموده خدای عزّوجلّ نازل شده که: ای مؤمنین! هر گاه چیزی را از همسران پیامبر صلّی اللّٰه علیه و آله خواستید آن را از پشت حجاب طلب کنید. با توجّه به این آیه این کیست که من در امان باشم و با روی باز و آشکار بدون مواضع زینت با او مقابل شوم؟ ابن عبّاس گفت: رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله با هیئتی غضبناک به او فرمود: کسی که اطاعت رسول را نماید در واقع خدا را اطاعت نموده، برخیز درب را باز کن، پشت درب مردی است که به کارش جهل نداشته و در آن عجول و شتابان نیست، خدا و رسولش را دوست داشته و خدا و رسولش نیز او را دوست دارند، مطمئنا بدان وقتی قفل درب را باز کردی او درب را نخواهد گشود مگر وقتی که صدای قدم های تو را دیگر نشنود. امّ سلمه در حالی که نمی دانست پشت درب کیست ولی توصیفات و مدح رسول الله صلّى الله علیه و آله راجع به او را در خاطر داشت برخاست و به طرف درب رفت در حالی که می گفت: به به و خوشا به حال کسی که خدا و رسولش را دوست داشته و آنها نیز او را دوست می دارند درب را گشود. ابن عبّاس گفت: علی صلوات الله علیه دو لنگه درب را گرفته و پیوسته پشت درب ایستادند تا صدای پاهای امّ سلمه دیگر شنیده نشد، ام سلمه به پستوی خانه داخل شد در این وقت علی صلوات الله علیه درب

ص: 59

خانه را گشود و داخل منزل شد و بر رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله سلام کرد. رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله فرمودند: ای امّ سلمه! او را می شناسی؟ عرضه داشت، بلی، گوارا باد بر او این مقام، او علیّ بن ابی طالب صلوات الله علیه است. رسول الله صلّی اللّٰه علیه و آله فرمود: راست گفتی، این علی بن ابی طالب است گوشتش گوشت من و خونش، خون من است، او نسبت به من همانند هارون نسبت به موسی است با این فرق که پس از من پیامبری دیگر نیست، ای ام سلمه! بشنو و شاهد باش، این علی بن ابی طالب و امیر المؤمنین و آقا و سید المسلمین بوده و صندوق علم من و دربی است که از آن باید وارد شوند تا به من برسند، او وصیّ بعد از من بر اموات از اهل بیت و جانشین من بر احیاء از امّتم می باشد، در دنیا و آخرت برادرم بوده و در عرض اعلی با من خواهد بود. ای امّ سلمه! شاهد باش و حفظ کن این موضوع را که او با ناکثین و قاسطین و مارقین می جنگد. سخن ابن عبّاس که به این جا رسید، مرد شامی گفت: ای عبد اللّٰه! مشکلم را حل نمودی، شهادت می دهم که علی بن ابی طالب آقای من و آقای هر مسلمانی است.

شماره 48

48- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن الْمُفِیدُ عَنِ الْمَرَاغِیِّ عَنْ زَیْدِ بْنِ الْحَسَنِ الْکُوفِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ نَجِیحٍ عَنْ جَنْدَلِ بْنِ وَالِقٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ عَنْ زَیْدٍ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ سَعِیدِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ سَعِیدِ بْنِ الْمُسَیِّبِ قَالَ: سَمِعْتُ رَجُلًا یَسْأَلُ ابْنَ عَبَّاسٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما فَقَالَ لَهُ ابْنُ عَبَّاسٍ إِنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ صَلَّی الْقِبْلَتَیْنِ وَ بَایَعَ الْبَیْعَتَیْنِ وَ لَمْ یَعْبُدْ صَنَماً وَ لَا وَثَناً وَ لَمْ یُضْرَبْ عَلَی رَأْسِهِ بِزَلَمٍ وَ لَا قِدْحٍ وُلِدَ عَلَی الْفِطْرَةِ وَ لَمْ یُشْرِکْ بِاللَّهِ طَرْفَةَ عَیْنٍ فَقَالَ الرَّجُلُ إِنِّی لَمْ أَسْأَلْکَ عَنْ هَذَا إِنَّمَا أَسْأَلُکَ عَنْ حَمْلِهِ سَیْفَهُ عَلَی عَاتِقِهِ یَخْتَالُ بِهِ حَتَّی أَتَی الْبَصْرَةَ فَقَتَلَ بِهَا أَرْبَعِینَ أَلْفاً ثُمَّ سَارَ إِلَی الشَّامِ فَلَقِیَ حَوَاجِبَ الْعَرَبِ فَضَرَبَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ حَتَّی قَتَلَهُمْ ثُمَّ أَتَی النَّهْرَوَانَ وَ هُمْ مُسْلِمُونَ فَقَتَلَهُمْ عَنْ آخِرِهِمْ فَقَالَ لَهُ ابْنُ عَبَّاسٍ أَ عَلِیٌّ أَعْلَمُ عِنْدَکَ أَمْ أَنَا فَقَالَ لَوْ کَانَ عَلِیٌّ أَعْلَمَ عِنْدِی مِنْکَ مَا سَأَلْتُکَ قَالَ فَغَضِبَ ابْنُ عَبَّاسٍ حَتَّی اشْتَدَّ غَضَبُهُ ثُمَّ قَالَ ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ عَلِیٌّ عَلَّمَنِی وَ کَانَ عِلْمُهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ رَسُولُ اللَّهِ عَلَّمَهُ اللَّهُ مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ فَعِلْمُ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله مِنْ عِلْمِ اللَّهِ وَ عِلْمُ عَلِیٍّ مِنْ عِلْمِ النَّبِیِّ وَ عِلْمِی مِنْ عِلْمِ عَلِیٍّ وَ عِلْمُ أَصْحَابِ مُحَمَّدٍ کُلِّهِمْ فِی عِلْمِ عَلِیٍّ کَالْقَطْرَةِ الْوَاحِدَةِ فِی سَبْعَةِ أَبْحُرٍ. (1)

مرحوم شیخ طوسی، با سند از سعید بن مسیّب روایت کرده که گفت: شنیدم مردی از ابن عباس دربارۀ حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه می پرسد. پس ابن عباس به او گفت: همانا حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه به دو قبله نماز خواند و دوبار بیعت کرد و هیچ گاه بت نپرستید. و از تیرهای قرعه (که نوعی قمار بود) بهره نبرد و شراب ننوشید. بر فطرت مسلمانی ولادت یافت و حتی یک چشم بر هم زدنی به خدا شرک نورزید. پس آن مرد گفت: من در این باره از تو نپرسیدم. از آن می پرسم که شمشیرش را با تکبّر بر دوش گرفت و با قبایل حاشیه نشین عرب روبرو شد و با آنان به جنگ پرداخت تا همگی را به قتل رساند. سپس به نهروان آمد و در حالی که همه مسلمان بودند آن ها را تا به آخر به قتل رساند. پس ابن عباس به او گفت: در نظر تو علم علی صلوات الله علیه بالاتر است یا علم من؟ مرد گفت: اگر در نظر من علم علی بالاتر بود از تو نمی پرسیدم. راوی گوید: ابن عباس خشمگین شد و خشمش فزونی یافت. سپس گفت: مادرت به عزایت بنشیند! علی صلوات الله علیه به

ص: 60


1- . الأمالی (للطوسی) ج 1 ص 11 ح 14.بحارالانوار ج 32 ص 350 ح 333.

من علم آموخت و علمش از رسول الله صلّی اللّه علیه و اله بود و خدا فرستاده اش را از بالای عرش بیاموخت پس علم رسول الله صلّى الله علیه و آله از سوی خداست و علم علی صلوات الله علیه از سوی رسول الله صلّى الله علیه و آله و علم من از علم علی صلوات الله علیه است. و علم تمامی اصحاب حضرت محمّد صلی الله علیه و آله در برابر دانش علی صلوات الله علیه مانند قطره ای در برابر هفت دریاست.

شماره 49

49- السید أبي القاسم علي بن موسی بن طاوس الحسني، عن ابْنُ مَرْدَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُبَیْدِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ مَالِکِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ جَعْفَرٍ الْأَحْمَرِ عَنِ مُهَلْهَلٍ الْعَبْدِیِّ عَنْ کُرَیْزَةَ الْهَجَرِیِّ قَالَ: لَمَّا أُمِّرَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله قَامَ حُذَیْفَةُ بْنُ الْیَمَانِ مَرِیضاً فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَلْحَقَ بِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ حَقّاً حَقّاً فَلْیَلْحَقْ بِعَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه فَأَخَذَ النَّاسُ بَرّاً وَ بَحْراً فَمَا جَاءَتِ الْجُمُعَةُ حَتَّی مَاتَ حُذَیْفَةُ. (1)

مرحوم سید بن طاوس حسنی، با سند مذکور از کریزه هجری روایت کرده که گفت: هنگامی که حضرت علی ابن ابی طالب صلوات الله علیه امیر شد، حذیفة بن یمان در حالی که بیمار بود برخاست و پس از سپاس و ثنای خداوند گفت: ای مردم! هر کس حقیقتا از این که به امیر المؤمنین ملحق شود، خوشحال می شود، باید به حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه ملحق شود. همه مردم ساکن بیابان و سواحل دریا، این را تصدیق کردند. هنوز روز جمعه نیامده بود که حذیفه درگذشت.

شماره 50

50- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن جَمَاعَةٌ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنِ أَبِیهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ بِشْرٍ عَنْ مَنْصُورٍ الْأَسَدِیِّ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْأَعْلَی عَنْ سَعْدِ بْنِ حُذَیْفَةَ بْنِ الْیَمَانِ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: آخَی رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله بَیْنَ الْأَنْصَارِ وَ الْمُهَاجِرِینَ أُخُوَّةَ الدِّینِ فَکَانَ یُؤَاخِی بَیْنَ الرَّجُلِ وَ نَظِیرِهِ ثُمَّ أَخَذَ بِیَدِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما فَقَالَ هَذَا أَخِی قَالَ حُذَیْفَةُ فَرَسُولُ اللَّهِ سَیِّدُ الْمُسْلِمِینَ وَ إِمَامُ الْمُتَّقِینَ لَیْسَ لَهُ فِی الْأَنَامِ شِبْهٌ وَ لَا نَظِیرٌ وَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما أَخُوهُ. (2)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از سعد بن حذیفه بن یمان از پدرش حذیفه بن یمان روایت کرده که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله میان انصار و مهاجرین پیمان برادری در دین بست، بدین ترتیب که میان هر مردی و هم شأن او عقداخوّت می بست، و دست حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما را گرفته و فرمود: این برادر من است.

حذیفه گوید: رسول الله صلی الله علیه و آله سرور مسلمانان و امام پارسایان است و در میان مردم شبیه و مانندی ندارد و حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما برادر اوست.

شماره 51

51- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا یَعْقُوبُ بْنُ یُوسُفَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ أَخْبَرَنَا عَبْدُ اَلرَّحْمَنِ اَلْخَیْطِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ یَحْیَی اَلْأَزْدِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا حَسَنُ بْنُ حُسَیْنٍ اَلْعُرَنِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِیمُ بْنُ

ص: 61


1- . کشف الیقین ص 15.بحارالانوار ج 37 ص 298 ح 17.
2- . الأمالی (للطوسی) ص 587 ح 1215.بحارالانوار ج 38 ص 333 ح 5.

یُوسُفَ عَنْ شَرِیکٍ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ رِبْعِیٍّ عَنْ حُذَیْفَةَ: أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ عَلِیٍّ صلوات الله علیه فَقَالَ ذَاکَ [ذَلِکَ] خَیْرُ اَلْبَشَرِ وَ لاَ یَشُکُّ فِیهِ إِلاَّ مُنَافِقٌ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ربعی روایت کرده که گفت: از حذیفه سؤال شد راجع به علی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه، گفت: آن حضرت بهترین بشر است و جز منافق در آن شک نمی کند.

شماره 52

52- الشیخ فرات بن إبراهیم الکوفي، عن زَیْدُ بْنُ حَمْزَةَ مُعَنْعَناً عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ الْهَیْثَمِ قَالَ: سَمِعْتُ خَالِی یَقُولُ قَالَ سَعِیدُ بْنُ جُبَیْرٍ مَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ رَجُلًا بَعْدَ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله أَفْضَلَ مِنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ «فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللَّهِ» قَالَ إِلَی وَلَایَةِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه. (2)

مرحوم فرات بن ابراهیم کوفی، با سند مذکور از سعید بن جبیر روایت کرده که گفت: خداوند عزّوجل بعد از رسول الله صلی الله علیه و آله مردی بهتر از حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب صلوات الله علیه را نیافریده است. خداوند می فرماید: «به سوی ذکر خدا بشتابید». (سوره جمعه آیه 9) فرمود: به سوی ولایت حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه بشتابید.

شماره 53

53- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا أَبُو اَلْقَاسِمِ اَلْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ اَلسَّکُونِیُّ اَلْمُزَکَّی بِالْکُوفَةِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ اَلْحَضْرَمِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مَرْزُوقٍ قَالَ حَدَّثَنَا حُسَیْنٌ قَالَ حَدَّثَنَا یَحْیَی بْنُ سَلَمَةَ بْنِ کُهَیْلٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی اَلزَّعْرَاءِ قَالَ قَالَ عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ مَسْعُودٍ: عُلَمَاءُ اَلْأَرْضِ ثَلاَثَةٌ عَالِمٌ بِالشَّامِ وَ عَالِمٌ بِالْحِجَازِ وَ عَالِمٌ بِالْعِرَاقِ أَمَّا عَالِمُ اَلشَّامِ فَأَبُو اَلدَّرْدَاءِ وَ أَمَّا عَالِمُ اَلْحِجَازِ فَهُوَ عَلِیٌّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ أَمَّا عَالِمُ اَلْعِرَاقِ فَهُوَ أَخٌ لَکُمْ بِالْکُوفَةِ وَ عَالِمُ اَلشَّامِ وَ عَالِمُ اَلْعِرَاقِ مُحْتَاجَانِ إِلَی عَالِمِ اَلْحِجَازِ وَ عَالِمُ اَلْحِجَازِ لاَ یَحْتَاجُ إِلَیْهِمَا. (3)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از عبد اللَّه بن مسعود روایت کرده که گفت: دانشمندان زمین سه نفرند: دانشمندی در شام و دانشمندی در حجاز و دانشمندی در عراق، اما دانشمند شام ابو الدرداء است و اما دانشمند حجاز علی صلوات الله علیه است و اما دانشمند عراق برادر شما در کوفه است (منظورش خودش بوده) و دانشمند شام و دانشمند عراق، هر دو به دانشمند حجاز محتاجند و دانشمند حجاز به آنان محتاج نیست.

شماره 54

54- الشیخ محمد بن علي بن شهر آشوب، عن عَبْدُ الرَّزَّاقِ عَنْ مَعْمَرٍ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ عَطَاءٍ عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ: فِی قَوْلِهِ تَعَالَى: «إِنَّا جَعَلْنا ما عَلَی الْأَرْضِ زِینَةً لَها لِنَبْلُوَهُمْ أَیُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا» قَالَ زِینَةُ الْأَرْضِ الرِّجَالُ وَ زِینَةُ الرِّجَالِ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما. (4)

ص: 62


1- . الأمالی (للصدوق) ج 1 ص 76 ح 4.بحارالانوار ج 38 ص 6 ح 8.
2- . تفسیر فرات ص 185.
3- . الخصال ج 1 ص 173 ح 229.بحارالانوار ج 40 ص 118 ح 3.
4- . مناقب آل ابی طالب ج 2 ص 7.بحارالانوار ج 36 ص 77 ح 170.

مرحوم شیخ محمد بن علي بن شهر آشوب، با سند مذکور از ابن مسعود روایت کرده که در باره این قول خدای تعالی: «در حقیقت، ما آنچه را که بر زمین است، زیوری برای آن قرار دادیم، تا آنان را بیازماییم که کدام یک از ایشان نیکوکارترند». (سوره کهف آیه 7) گوید: زینت زمین مردان است و زینت مردان حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما است.

شماره 55

55- الشیخ محمد بن علي بن شهر آشوب، بإسناده عن عَمَّارٌ وَ ابْنُ عَبَّاسٍ أَنَّهُ لَمَّا صَعِدَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه الْمِنْبَرَ قَالَ لَنَا قُومُوا فَتَخَلَّلُوا الصُّفُوفَ وَ نَادُوا هَلْ مِنْ کَارِهٍ فَتَصَارَخَ النَّاسُ مِنْ کُلِّ جَانِبٍ اللَّهُمَّ قَدْ رَضِینَا وَ سَلَّمْنَا وَ أَطَعْنَا رَسُولَکَ وَ ابْنَ عَمِّهِ فَقَالَ یَا عَمَّارُ قُمْ إِلَی بَیْتِ الْمَالِ فَأَعْطِ النَّاسَ ثَلَاثَةَ دَنَانِیرَ لِکُلِّ إِنْسَانٍ وَ ارْفَعْ لِی ثَلَاثَةَ دَنَانِیرَ فَمَضَی عَمَّارٌ وَ أَبُو الْهَیْثَمِ مَعَ جَمَاعَةٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ إِلَی بَیْتِ الْمَالِ وَ مَضَی أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ إِلَی مَسْجِدِ قُبَاءَ یُصَلِّی فِیهِ فَوَجَدُوا فِیهِ ثَلَاثَ مِائَةِ أَلْفِ دِینَارٍ وَ وَجَدُوا النَّاسَ مِائَةَ أَلْفٍ فَقَالَ عَمَّارٌ جَاءَ وَ اللَّهِ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکُمْ وَ اللَّهِ مَا عِلْمَ بِالْمَالِ وَ لَا بِالنَّاسِ وَ إِنَّ هَذِهِ لآَیَةٌ وَجَبَتْ عَلَیْکُمْ بِهَا طَاعَةُ هَذَا الرَّجُلِ(أمیر المؤمنین). (1)

مرحوم شیخ محمد بن علی بن شهر آشوب، با سند خویش از عمار و ابن عباس روایت کرده که گفتند: زمانی که علی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بر منبر رفت به ما فرمود: برخیزید و در میان صفوف مردم شوید و فریاد بزنید: آیا کسی هست که با اکراه بیعت کرده باشد. مردم از هر مکانی فریاد برآوردند که: خداوندا ما راضی هستیم و تسلیم شدیم و از رسول تو و پسر عموی او اطاعت کردیم. سپس حضرت فرمود: ای عمار! برخیز و عازم بیت المال شو و به هر نفر از مردم سه دینار بده. به من نیز سه دینار بده. عمار و ابو هیثم به همراه گروهی از مسلمانان عازم بیت المال شدند. حضرت امیرالمومنین صلوات الله علیه به مسجد قبا رفت و در آن نماز گزارد. آنان متوجه شدند که اموال موجود بیت المال سیصد هزار دینار است و تعداد مسلمین صد هزار نفر. عمار گفت: به خدا قسم، حق از سوی خدا به سوی شما آمده است. به خدا قسم علم به میزان اموال و تعداد مردم چیزی جز یک نشانه نیست که به خاطر همین نشانه، اطاعت شما از این مرد(حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه)، واجب است.

شماره 56

56- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الصَّلْتِ عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْعَلَوِیِّ عَنْ عَمِّهِ الْقَاسِمِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی بَکْرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ صلوات الله علیهما قَالَ حَدَّثَنِی عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ أَبِی عُمْرَةَ الْأَنْصَارِیُّ قَالَ: قَالَ عَمَّارٌ لِمُحَمَّدِ بْنِ مَسْلَمَةَ أَ مَا تُقَاتِلُ الْمُحَارِبِینَ فَوَ اللَّهِ لَوْ مَالَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه جَانِباً لَمِلْتُ مَعَ عَلِیٍّ صلوات الله علیه. (2)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از عبدالرحمن بن ابی عمره انصاری روایت کرده که گفت: عمار به محمد بن مسلمه گفت: آیا با محاربین نمی جنگی؟ به خدا قسم اگر علی صلوات الله علیه به هر طرف رود من نیز به همراه او خواهم بود.

توضیح: این حدیث طولانی است، بنده فقط محل مورد نظر را از آن نقل کرده ام.

ص: 63


1- . مناقب آل أبی طالب ج 2 ص 95.بحارالانوار ج 32 ص 123 ح 97.
2- . الامالی (للطوسی) ص 87.بحارالانوار ج 32 ص 70.

شماره 57

57- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن الْمُفِیدُ عَنِ الْکَاتِبِ عَنِ الزَّعْفَرَانِیِّ عَنِ الثَّقَفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْأَسْلَمِیِّ عَنْ مُوسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَسَدِیِّ قَالَ: لَمَّا انْهَزَمَ أَهْلُ الْبَصْرَةِ أَمَرَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه أَنْ تَنْزِلَ عَائِشَةُ قَصْرَ ابْنِ أَبِی خَلَفٍ فَلَمَّا نَزَلَتْ جَاءَهَا عَمَّارُ بْنُ یَاسِرٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ فَقَالَ یَا أُمَّهْ کَیْفَ رَأَیْتِ ضَرْبَ بَنِیکِ دُونَ دِینِهِمْ بِالسَّیْفِ فَقَالَتِ اسْتَبْصَرْتَ یَا عَمَّارُ مِنْ أَنَّکَ غَلَبْتَ فَقَالَ أَنَا أَشَدُّ اسْتِبْصَاراً مِنْ ذَلِکِ أَمَ وَ اللَّهِ لَوْ ضَرَبْتُمُونَا حَتَّی تَبْلُغُونَا سَعَفَاتِ هَجَرَ لَعَلِمْنَا أَنَّا عَلَی الْحَقِّ وَ أَنَّکُمْ عَلَی الْبَاطِلِ فَقَالَتْ لَهُ عَائِشَةُ هَکَذَا یُخَیَّلُ إِلَیْکَ اتَّقِ اللَّهَ یَا عَمَّارُ فَإِنَّ سِنَّکَ قَدْ کَبِرَتْ وَ دَقَّ عَظْمُکَ وَ فَنِیَ أَجَلُکَ وَ أَذْهَبْتَ دِینَکَ لِابْنِ أَبِی طَالِبٍ فَقَالَ عَمَّارٌ رَحِمَهُ اللَّهُ إِنِّی وَ اللَّهِ اخْتَرْتُ لِنَفْسِی فِی أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ فَرَأَیْتُ عَلِیّاً صلوات الله علیه أَقْرَأَهُمْ لِکِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَعْلَمَهُمْ بِتَأْوِیلِهِ وَ أَشَدَّهُمْ تَعْظِیماً لِحُرْمَتِهِ وَ أَعْرَفَهُمْ بِالسُّنَّةِ مَعَ قَرَابَتِهِ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ عِظَمِ عَنَائِهِ وَ بَلَائِهِ فِی الْإِسْلَامِ فَسَکَتَتْ. (1)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از موسی به عبد اللّه اسدی روایت کرده که گفت: هنگامی که اهل بصره [در جنگ جمل] شکست خوردند حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه فرمان داد که عایشه در قصر ابی خلف فرود آید. پس هنگامی که عایشه در آن جا فرود آمد، عمار بن یاسر که خداوند از او خشنود باد به نزد او رفت و به او گفت: ای مادر! ضربه شمشیر فرزندت را چگونه یافتی؟ عایشه پاسخ داد: چون تو پیروز گشتی حقیقت امر برایت آشکار گردید[در حقیقت طعنه ای است به عمار که چون شما پیروز شدید فکر می کنی حق با شماست]عمار گفت: بصیرت من بیش از آن است. به خدا سوگند اگر آن چنان بر ما برتری یافته و ما را شکست می دادید که ما را بر شاخه های نخل هجر آویزان می نمودید هرآینه می دانستیم که ما بر حقیم و شما بر باطل. پس عایشه به او گفت: این گونه گمان می کنی، از خدا بترس ای عمار، همانا سن تو بسیار شده و استخوان هایت سست و پایان عمرت نزدیک گشته است تو دین خود را برای فرزند ابی طالب از بین بردی. پس عمار که خدایش او را رحمت کند گفت: به خدا سوگند من برای خود درمیان یاران رسول الله صلّی اللّه علیه و اله کسی را انتخاب نمودم و دیدم که علی صلوات الله علیه بیش از همه کتاب خداوند عزّتمند و شکوهمند را می خواند و به تفسیر آن آگاه تر است و بیش از دیگران احترام آن را بزرگ می دارد و به سنت نبوی آشناتر است اضافه بر اینکه با رسول الله صلّی اللّه علیه و اله خویشاوند است و سختی ها و امتحانات او در اسلام، بزرگ و فراوان بوده است. پس عایشه خاموش شد.

شماره 58

58- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن أَبُو عَمْرٍو عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یُوسُفَ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ هِلَالِ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ عَطِیَّةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا سَعِیدٍ الْخُدْرِیَّ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی: «إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً» قَالَ نَزَلَتْ فِی رَسُولِ اللَّهِ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ صلوات الله علیهم أجمعین. (2)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از عطیه روایت کرده که گفت: از ابو سعید خدری درباره آیه: «جز این نیست که همواره خدا می خواهد هرگونه پلیدی را از شما اهل بیت برطرف نماید، و شما را چنان که شایسته است [از همه گناهان و معاصی] پاک و

ص: 64


1- . الأمالی (للطوسی) ج 1 ص 143 ح 233.بحارالانوار ج 32 ص 266 ح 202.
2- . الأمالی (للطوسی) ص 249 ح 438.بحارالانوار ج 35 ص 208 ح 4.

پاکیزه گرداند». (سوره احزاب آیه 33) پرسیدم، گفت: درباره رسول الله و علی و فاطمه و حسن وحسین صلوات الله علیهم اجمعین نازل گشت.

شماره 59

59- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن جَمَاعَةٌ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ الْبَاغَنْدِیِّ عَنْ هِشَامِ بْنِ نَاجِیَةَ عَنْ عَطَاءِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَزْهَرِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِی هَارُونَ الْعَبْدِیِّ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ: أَنَّهُ ذَکَرَ عَلِیّاً صلوات الله علیه فَقَالَ إِنَّهُ کَانَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله بِمَنْزِلَةٍ خَاصَّةٍ وَ لَقَدْ کَانَتْ لَهُ عَلَیْهِ دَخْلَةٌ لَمْ تَکُنْ لِأَحَدٍ مِنَ النَّاسِ. (1)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از ابو هارون عبدی روایت کرده که گفت: ابوسعید خدری از علی صلوات الله علیه یاد کرده و گفت: او نزد رسول الله صلی الله علیه و آله از منرلتی ویژه برخوردار بود. او را هر روز ورودی اختصاصی بر رسول الله صلی الله علیه و آله بود که احدی از مردم از چنین امتیازی برخوردار نبودند.

شماره 60

60- الشیخ فرات بن إبراهیم الکوفي، عن مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عُثْمَانَ بْنِ دَلِیلٍ مُعَنْعَناً عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: جَاءُوا سِتَّةُ نَفَرٍ مِنْ قُرَیْشٍ فِی زَمَانِ أَبِی بَکْرٍ فَقَالُوا لَهُ یَا أَبَا سَعِیدٍ هَذَا الرَّجُلُ الَّذِی یُکْثَرُ فِیهِ وَ یُقَلُّ قَالَ عَمَّنْ تَسْأَلُونَ قَالُوا نَسْأَلُکَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه فَقَالَ أَمَا إِنَّکُمْ سَأَلْتُمُونِّی عَنْ رَجُلٍ أَمَرَّ مِنَ الدِّفْلَی وَ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ وَ أَخَفَّ مِنَ الرِّیشَةِ وَ أَثْقَلَ مِنَ الْجَبَلِ أَمَا وَ اللَّهِ مَا حَلَا إِلَّا عَلَی أَلْسِنَةِ الْمُتَّقِینَ وَ لَا خَفَّ إِلَّا عَلَی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ وَ اللَّهِ مَا مَرَّ عَلَی لِسَانِ أَحَدٍ قَطُّ إِلَّا عَلَی لِسَانِ کَافِرٍ وَ لَا ثَقُلَ عَلَی قَلْبِ أَحَدٍ إِلَّا عَلَی قَلْبِ مُنَافِقٍ وَ لَا زَوَی عَنْهُ أَحَدٌ وَ لَا صَدَفَ وَ لَا الْتَوَی وَ لَا کَذَبَ وَ لَا احْوَالَّ وَ لَا ازْوَارَّ عَنْهُ وَ لَا فَسَقَ وَ لَا عَجِبَ وَ لَا تَعَجَّبَ وَ هِیَ سَبْعَةَ عَشَرَ حَرْفاً إِلَّا حَشَرَهُ اللَّهُ مُنَافِقاً مِنَ الْمُنَافِقِینَ وَ لَا عَلِیٌّ صلوات الله إِلَّا أُرِیدَ وَ لَا أُرِیدَ إِلَّا عَلِیٌ صلوات الله علیه وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ. (2)

مرحوم شیخ فرات بن ابراهیم کوفی، از محمّد بن احمد بن عثمان بن دلیل با اسناد از ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت کرده که گفت: در خلافت ابوبکر شش نفر از قریش نزد وی (ابوسعید خدری) آمده و گفتند: ای ابوسعید! این مرد کیست که چنین سخنان متناقض درباره او گفته می شود؟ گفت: درباره چه کسی می پرسید؟ گفتند: درباره حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه. گفت: شما در مورد مردی از من سؤال می کنید که از «دِفَلَی» تلخ تر و از عسل شیرین تر است و از پَر سبک تر و از کوه سنگین تر است، به خدا سوگند جز در زبان پارسایان شیرین نیست و جز بر قلوب مؤمنان سبک بار نیست، به خدا سوگند بر زبان کسی تلخ نیامد مگر اینکه کافر باشد و بر قلب کسی سنگینی نکرد مگر اینکه منافق باشد. کسی او را از حقّش باز نداشته و احدی از او اعراض ننموده و روی برنتافته و به او بی اعتنایی نکرده و نسبت به او دروغ نگفته و او را رها نساخته و به دیگری نپرداخته است، و مرتکب فسقی در حق او نشده و دچار عُجب و غرور نگشته- و آن هفده صفت است- -. یعنی آنچه ابوسعید درباره علی صلوات الله علیه گفت: هفده مورد است. - مگر اینکه خداوند او را به عنوان یکی از منافقان محشور فرماید، من تنها علی صلوات

ص: 65


1- . الأمالی (للطوسی) ص 608 ح 1255.بحارالانوار ج 38 ص 324 ح 35.
2- . تفسیر فرات ص 111.بحارالانوار ج 39 ص 291 ح 91.

الله علیه را می خواهم و جز علی صلوات الله علیه را نمی خواهم، «و ستمکاران به زودی خواهند دانست که به چه مکانی باز می گردند».

شماره 61

61- الشیخ أبي علي الفضل بن الحسن الطبرسي، بإسناده عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ قَالَ: «لَحْنُ الْقَوْلِ» بُغْضُهُمْ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما قَالَ وَ کُنَّا نَعْرِفُ الْمُنَافِقِینَ عَلَی عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله بِبُغْضِهِمْ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما. (1)

مرحوم شیخ طبرسی، با سند خویش از ابوسعید خدری روایت کرده که گفت: منظور از «لَحْنِ الْقَوْل» (سوره محمد - ص - آیه 30) کینه و بغض آن ها نسبت به حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما است. ابو سعید خدری گوید: ما در حیات رسول الله صلی الله علیه و آله منافقان را از بغض و کینه ای که از حضرت علی بن ابی صلوات الله علیهما داشتند، می شناختیم.

شماره 62

62- الشیخ محمد بن محمد بن النعمان المفید، عن عَلِیُّ بْنُ بِلَالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَسَدٍ عَنِ الثَّقَفِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ صَبِیحٍ عَنْ سَالِمِ بْنِ أَبِی سَالِمٍ عَنْ أَبِی هَارُونَ الْعَبْدِیِّ قَالَ: کُنْتُ أَرَی رَأْیَ الْخَوَارِجِ لَا رَأْیَ لِی غَیْرُهُ حَتَّی جَلَسْتُ إِلَی أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ رَحِمَهُ اللَّهُ فَسَمِعْتُهُ یَقُولُ أُمِرَ النَّاسُ بِخَمْسٍ فَعَمِلُوا بِأَرْبَعٍ وَ تَرَکُوا وَاحِدَةً فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ یَا بَا سَعِیدٍ مَا هَذِهِ الْأَرْبَعُ الَّتِی عَمِلُوا بِهَا قَالَ الصَّلَاةُ وَ الزَّکَاةُ وَ الْحَجُّ وَ صَوْمُ شَهْرِ رَمَضَانَ قَالَ فَمَا الْوَاحِدَةُ الَّتِی تَرَکُوهَا قَالَ وَلَایَةُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله قَالَ الرَّجُلُ وَ إِنَّهَا الْمُفْتَرَضَةُ مَعَهُنَّ قَالَ أَبُو سَعِیدٍ نَعَمْ وَ رَبِّ الْکَعْبَةِ قَالَ الرَّجُلُ فَقَدْ کَفَرَ النَّاسُ إِذَنْ قَالَ أَبُو سَعِیدٍ فَمَا ذَنْبِی. (2)

مرحوم شیخ مفید، با سند مذکور از ابو هارون عبدی روایت کرده که گفت: من عقیده خوارج را داشتم و جز این رأی را نمی پسندیدم تا با ابو سعید خدری رحمة اللَّه علیه برخورد کردم و شنیدم که می گفت: خداوند مردم را به پنج کار مأمور نموده که چهار عمل را انجام می دهند و یکی را رها کرده اند. شخصی گفت: آن چهار چیز که انجام می دهند چیست؟ گفت: نماز، زکات، حج و روزه ماه رمضان. پرسیدند: و آنچه ترک کرده اند چیست؟ گفت: ولایت حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه. آن مرد گفت: ولایت نیز مثل آن چهار چیز واجب است؟ ابو سعید گفت: آری قسم به پروردگار کعبه. آن مرد گفت: پس در این صورت مردم کافر شده اند. ابو سعید جواب داد: مرا چه گناهی است!

شماره 63

63- الشیخ فرات بن إبراهیم الکوفي، عن الْحَسَنُ مُعَنْعَناً عَنْ عَمْرَةَ الْهَمْدَانِیَّةِ قَالَتْ قَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ أَنْتِ عَمْرَةُ قَالَتْ نَعَمْ قَالَتْ عَمْرَةُ أَ لَا تُخْبِرِینِی عَنْ هَذَا الرَّجُلِ الَّذِی أُصِیبَ بَیْنَ ظَهْرَانَیْکُمْ فَمُحِبٌّ وَ مُبْغِضٌ قَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ فَتُحِبِّینَهُ قَالَتْ لَا أُحِبُّهُ وَ لَا أُبْغِضُهُ تُرِیدُ عَلِیّاً قَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی: «إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً» وَ مَا فِی الْبَیْتِ إِلَّا جَبْرَئِیلُ وَ مِیکَائِیلُ وَ مُحَمَّدٌ وَ عَلِیٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ صلوات الله علیهم وَ أَنَا فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَنَا مِنْ أَهْلِ الْبَیْتِ فَقَالَ مِنْ صَالِحِ نِسَائِی یَا عَمْرَةُ فَلَوْ کَانَ قَالَ نَعَمْ کَانَ أَحَبَّ إِلَیَّ مِمَّا تَطْلُعُ عَلَیْهِ الشَّمْسُ. (3)

ص: 66


1- . مجمع البیان ج 9 ص 106.بحارالانوار ج 36 ص 178.
2- . الامالی (للمفید) ص 82 ح 3.بحارالانوار ج 27 ص 102 ح 66.
3- . تفسیر فرات کوفی ص 126.

مرحوم شیخ فرات بن ابراهیم کوفی، با سند مذکور از عمره همدانیه روایت کرده که گفت: ام سلمه (به من) گفت: آیا تو عمره هستی؟ گفتم: آری، عمره گوید، گفتم: آیا مرا از آن مردی که در میان شما کشته شد (علی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه) و مردم به دو گروه دوستدار و دشمن او تبدیل شده اند آگاه می کنی؟ ام سلمه گفت: از محبّان او هستی؟ گفتم: نه محبّ او هستم نه دشمن او. ام سلمه گفت: خداوند متعال آیه: «جز این نیست که همواره خدا می خواهد هرگونه پلیدی را از شما اهل بیت برطرف نماید، و شما را چنان که شایسته است [از همه گناهان و معاصی] پاک و پاکیزه گرداند». (سوره احزاب آیه 33) را در حالی نازل فرمود که جز جبرئیل، میکائیل، محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین صلوات الله علیهم اجمعین و من کسی در خانه نبود. پس عرض کردم: یا رسول الله! آیا من هم از اهل بیت هستم؟ فرمود: تو یکی از همسران صالح من هستی.

ای عمره! اگر می فرمود: آری؛ برای من از هر چه خورشید بر آن می تابد، دوست داشتنی تر بود.

شماره 64

64- الشیخ علي بن عیسی الإربلي، نَقَلْتُ مِنَ الْمَنَاقِبِ لإبْنِ مَرْدَوَیْهِ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ قَالَتْ: عَلِیٌّ صلوات الله علیه مَعَ الْحَقِّ مَنِ اتَّبَعَهُ اتَّبَعَ الْحَقَّ وَ مَنْ تَرَکَهُ تَرَکَ الْحَقَّ عَهْدٌ مَعْهُودٌ قَبْلَ مَوْتِهِ. (1)

مرحوم شیخ علی بن عیسی اربلی، از کتاب مناقب ابن مردویه از اُمّ سلمۀ روایت کرده که گفت: علی صلوات الله علیه با حقّ است، هر کس از وی پیروی کند از حق پیروی کرده است و هر کس او را ترک کند، حق را رها کرده است و این عهدی است که رسول الله صلّى الله علیه و آله قبل از وفاتش بسته بود.

شماره 65

65- الشیخ علي بن عیسی الإربلي، نَقَلْتُ مِنَ الْمَنَاقِبِ لإبْنِ مَرْدَوَیْهِ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ قَالَتْ: وَ اللَّهِ إِنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه لَعَلَی الْحَقِّ قَبْلَ الْیَوْمِ عَهْداً مَعْهُوداً وَ قَضَاءً مَقْضِیّاً. (2)

مرحوم شیخ علی بن عیسی اربلی، از کتاب مناقب ابن مردویه از اُمّ سلمۀ روایت کرده که گفت: به خدا سوگند که حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه بر حق است. و این خود عهدی است معهود و حُکمی است که (از طرف خداوند) قبل از این روز صادر شده است.

شماره 66

66- السید أبي القاسم علي بن موسی بن طاوس، مِنْ کِتَابِ الرِّسَالَةِ الْمُوضِحَةِ تَأْلِیفِ الْمُظَفَّرِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْعَبَّاسِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ حَفْصٍ قَالا حَدَّثَنَا إِسْمَاعِیلُ بْنُ إِسْحَاقَ قَالَ حَدَّثَنَا یَحْیَی بْنُ سَالِمٍ عَنْ صَبَّاحِ بْنِ یَحْیَی الْمُزَنِیِّ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ الْمُسَیَّبِ عَنْ أَبِی دَاوُدَ عَنْ بُرَیْدَةَ الْأَسْلَمِیِّ قَالَ: کُنَّا نُسَلِّمُ عَلَی عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ بِحَضْرَةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِمَا وَ آلِهِمَا بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِینَ نَقُولُ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ وَ یَرُدُّ عَلَیْنَا. (3)

مرحوم سید ابن طاوس، با سند مذکور از بُریده اسلمی روایت کرده که گفت: در حضور رسول الله صلّى الله علیه و آله به عنوان امیرالمؤمنین به حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه سلام کرده و می گفتیم: «السّلام علیک یا امیرالمؤمنین و رحمۀ الله و برکاته»، و او جواب سلام ما را می داد.

ص: 67


1- . بحارالانوار ج 38 ص 33.
2- . بحارالانوار ج 38 ص 33.
3- . کشف الیقین ص 125.بحارالانوار ج 37 ص 323 ح 59.

شماره 67

67- قال السید أبي القاسم علي بن موسی بن طاوس: مِنْ أَصْلٍ عَتِیقٍ مِنْ رِوَایَةِ الْمُخَالِفِینَ بِإِسْنَادِهِ قَالَ: ثُمَّ قَامَ بُرَیْدَةُ الْأَسْلَمِیُّ فَقَالَ یَا أَبَا بَکْرٍ أَ تَنَاسَیْتَ أَمْ تَعَاشَیْتَ أَمْ خَادَعَتْکَ نَفْسُکَ أَ مَا تَذْکُرُ إِذْ أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ فَسَلَّمْنَا عَلَی عَلِیٍّ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِینَ وَ هُوَ بَیْنَ أَظْهُرِنَا فَاتَّقِ اللَّهَ وَ تَدَارَکْ نَفْسَکَ قَبْلَ أَنْ لَا تُدْرِکَهَا وَ أَنْقِذْهَا مِنْ هَلَکَتِهَا وَ ادْفَعْ هَذَا الْأَمْرَ إِلَی مَنْ هُوَ أَحَقُّ بِهِ مِنْکَ مِنْ أَهْلِهِ وَ لَا تَمَادَ فِی اغْتِصَابِهِ وَ ارْجِعْ وَ أَنْتَ تَسْتَطِیعُ أَنْ تَرْجِعَ فَقَدْ مَحَضْتُ نَصِیحَتَکَ وَ بَذَلْتُ لَکَ مَا عِنْدِی مَا إِنْ فَعَلْتَهُ وُفِّقْتَ وَ رَشَدْتَ. (1)

مرحوم سید بن طاوس می گوید: دریک کتاب قدیمی متعلق به اهل تسنن، با اسناد خود مؤلف آمده است: سپس بریده اسلمی برخاست و گفت: ای ابوبکر! آیا خود را به فراموشی زده ای، یا به غفلت وانمود می کنی؟ یا نفست تو را فریب داده است؟ یادت نمی آید آن هنگام که رسول الله صلی الله علیه و آله زنده بودند، به ما امر کردند که با عنوان امیرالمؤمنین به علی سلام کنیم!؟ از خدا تقوا کن و قبل از این که دیر شود، نفست را دریاب و آن را از هلاکت نجات بده. و این امر [خلافت] را به کسی که در آن از تو محق تر است واگذار کن و به غصب آن [خلافت] ادامه نده و تا زمانی که می توانی برگردی، برگرد. من فقط خیر تو را خواستم و آن چه را که داشتم به تو گفتم؛ اگر آن را انجام دهی، موفق می شوی و هدایت می یابی.

شماره 68

68- قال السید علي بن موسی بن طاوس: حَکَی أَبُو هِلَالٍ الْعَسْکَرِیُّ فِی کِتَابِ الْأَوَائِلِ عِنْدَ ذِکْرِ أَبِی الْهَیْثَمِ بْنِ التَّیِّهَانِ: إِنَّهُ أَوَّلُ مَنْ ضَرَبَ عَلَی یَدِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِی ابْتِدَاءِ أَمْرِ نُبُوَّتِهِ.

ثُمَّ قَالَ- بِإِسْنَادِهِ-: إِنَّ أَبَا الْهَیْثَمِ قَامَ خَطِیباً بَیْنَ یَدَیْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه فَقَالَ: إِنَّ حَسَدَ قُرَیْشٍ إِیَّاکَ عَلَی وَجْهَیْنِ: أَمَّا خِیَارُهُمْ، فَتَمَنَّوْا أَنْ یَکُونُوا مِثْلَکَ مُنَافَسَةً فِی الْمَلَإِ وَ ارْتِفَاعِ الدَّرَجَةِ، وَ أَمَّا شِرَارُهُمْ، فَحَسَدُوا حَسَداً أَثْقَلَ الْقُلُوبَ وَ أَحْبَطَ الْأَعْمَالَ، وَ ذَلِکَ أَنَّهُمْ رَأَوْا عَلَیْکَ نِعْمَةً قَدَّمَهَا إِلَیْکَ الْحَظُّ وَ أَخَّرَهُمْ عَنْهَا الْحِرْمَانُ، فَلَمْ یَرْضَوْا أَنْ یَلْحَقُوا حَتَّی طَلَبُوا أَنْ یَسْبِقُوکَ، فَبَعُدَتْ- وَ اللَّهِ- عَلَیْهِمُ الْغَایَةُ، وَ قُطِعَتِ الْمِضْمَارُ، فَلَمَّا تَقَدَّمْتَهُمْ بِالسَّبْقِ وَ عَجَزُوا عَنِ اللَّحَاقِ بَلَغُوا مِنْکَ مَا رَأَیْتَ، وَ کُنْتَ- وَ اللَّهِ- أَحَقَّ قُرَیْشٍ بِشُکْرِ قُرَیْشٍ، نَصَرْتَ نَبِیَّهُمْ حَیّاً، وَ قَضَیْتَ عَنْهُ الْحُقُوقَ مَیِّتاً، وَ اللَّهِ مَا بَغْیُهُمْ إِلَّا عَلَی أَنْفُسِهِمْ، وَ لَا نَکَثُوا إِلَّا بَیْعَةَ اللَّهِ، یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ فِیهَا، وَ نَحْنُ مَعَاشِرَ الْأَنْصَارِ أَیْدِینَا وَ أَلْسِنَتُنَا مَعَکَ، فَأَیْدِینَا عَلَی مَنْ شَهِدَ وَ أَلْسِنَتُنَا عَلَی مَنْ غَابَ. (2)

مرحوم سید ابن طاوس می گوید: ابوهلال عسکری در کتاب الاوائل، هنگام ذکر ابوهیثم بن تیهان می گوید: وی اولین کسی بود که در ابتدای امر نبوت، با دست رسول الله صلی الله علیه و آله بیعت کرد. سپس با سند می گوید: ابوهیثم در مقابل حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب صلوات الله علیه، برای خطابه بر بالای منبر رفت و گفت: حسودی قریش نسبت به تو، به دو صورت است: نیکان آنان آرزو داشتند برای رقابت کردن با تو در میان مردم و دارای جایگاه رفیع شدن، مانند تو باشند و اما آدمهای شرور آنها، به گونه ای حسودی کردند که قلب آنها را از کینه لبریز کرد و اعمال آنها را باطل کرد. به این خاطر است که تو را دارای نعمت و فضلی دیدند که بخت و اقبال آن را به تو تقدیم کرده است و محرومیت، آن نعمت و فضل را از آنها بازداشته

ص: 68


1- . کشف الیقین ص 171.بحارالانوار ج 28 ص 221 ح 12.
2- . إقبال الأعمال ص 460.کتاب الأوائل ص 150.بحارالانوار ج 29 ص 492 ح 7.

است، و به این راضی نشدند که به تو برسند و خواستند که از تو سبقت بگیرند. به خدا سوگند، رسیدن به این غایت بر آنها دور شد و راه در مقابل آنان بسته شد و هنگامی که از آنها جلو زدی و از رسیدن به تو عاجز شدند، با تو این چنین رفتار کردند که تو آن را ملاحظه کردی. به خدا سوگند، تو شایسته ترین فرد در میان قریش بودی که قریش باید از تو تشکر کند. در دوران حیات پیامبرشان، یاور وی بودی و بعد از وفاتش، حقوقش را انجام دادی. به خدا سوگند، آنها فقط به خودشان ظلم کردند و تنها بیعت خداوند را نقض کردند. دست خدا بالای دست های آنهاست و ما گروه انصار، دست و زبان ما همراه تو است؛ دستان ما علیه کسی است که به ناحق علیه تو شهادت دهد و زبانهای ما علیه کسی است که علیه تو غیبت و بدگویی کند.

شماره 69

69- قال العلامة المجلسي رضي الله عنه: وَ قَالَ ابْنُ أَبِی الْحَدِیدِ فِی شَرْحِ النَّهْجِ نَقْلًا عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْإِسْکَافِیِّ قَالَ: لَمَّا اجْتَمَعَتِ الصَّحَابَةُ بَعْدَ قَتْلِ عُثْمَانَ فِی مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِی أَمْرِ الْإِمَامَةِ أَشَارَ أَبُو الْهَیْثَمِ بْنُ التَّیِّهَانِ وَ رِفَاعَةُ بْنُ رَافِعٍ وَ مَالِکُ بْنُ الْعَجْلَانِ وَ أَبُو أَیُّوبَ الْأَنْصَارِیُّ وَ عَمَّارُ بْنُ یَاسِرٍ بِعَلِیٍّ صلوات الله علیه وَ ذَکَرُوا فَضْلَهُ وَ سَابِقَتَهُ وَ جِهَادَهُ وَ قَرَابَتَهُ فَأَجَابَهُمُ النَّاسُ إِلَیْهِ فَقَامَ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ خَطِیباً یَذْکُرُ فَضْلَ عَلِیٍّ صلوات الله علیه فَمِنْهُمْ مَنْ فَضَّلَهُ عَلَی أَهْلِ عَصْرِهِ خَاصَّةً وَ مِنْهُمْ مَنْ فَضَّلَهُ عَلَی الْمُسْلِمِینَ کُلِّهِمْ کَافَّةً ثُمَّ بُویِعَ. (1)

مرحوم علامه مجلسی رضوان الله علیه می گوید: ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه به نقل از ابوجعفر إسکافی می نویسد: پس از قتل عثمان زمانی که صحابه در مسجد رسول الله صلی الله علیه و آله به خاطر موضوع امامت و رهبری امت جمع شده بودند، ابوهیثم بن تیهان، رفاعه بن رافع، مالک بن العجلان، ابو ایوب انصاری و عماربن یاسر به حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه اشاره کرده و فضائل و سابقه و جهاد و قرابت آن حضرت را با رسول الله صلی الله علیه و آله برشمردند. مردم نیز آن را تأیید کردند. هر کدام از آنان برخاسته و در فضیلت حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه سخنرانی کرد. برخی از آنان، آن حضرت را بر مردم زمانه خود و برخی دیگر بر همه مسلمانان برتر دانستند.

سپس مردم با آن حضرت بیعت کردند.

شماره 70

70- قال الشیخ محمد بن محمد بن النعمان المفید، أخبرنی أبو القاسم جعفر بن محمّد بن قولویه رحمه اللّه عن أبیه عن سعد بن عبد اللّه عن أحمد بن علویّة عن إبراهیم بن محمّد الثّقفیّ قال أخبرنا محمّد بْنِ عَمْرٍو الرَّازِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْمُبَارَکِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ سَلَمَةَ قَالَ: لَمَّا بَلَغَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ مَسِیرُ طَلْحَةَ وَ الزُّبَیْرِ وَ عَائِشَةَ مِنْ مَکَّةَ إِلَی الْبَصْرَةِ نَادَی الصَّلَاةَ جَامِعَةً، فَلَمَّا اجْتَمَعَ النَّاسُ حَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ: أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَمَّا قَبَضَ نَبِیَّهُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قُلْنَا: نَحْنُ أَهْلُ بَیْتِهِ وَ عَصَبَتُهُ وَ وَرَثَتُهُ وَ أَوْلِیَاؤُهُ وَ أَحَقُّ خَلَائِقِ اللَّهِ بِهِ، لَا نُنَازَعُ حَقَّهُ وَ سُلْطَانَهُ، فَبَیْنَمَا نَحْنُ إِذْ نَفَرَ الْمُنَافِقُونَ فَانْتَزَعُوا سُلْطَانَ نَبِیِّنَا صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مِنَّا وَ وَلَّوْهُ غَیْرَنَا، فَبَکَتْ لِذَلِکَ- وَ اللَّهِ- الْعُیُونُ وَ الْقُلُوبُ مِنَّا جَمِیعاً، وَ خَشُنَتْ- وَ اللَّهِ الصُّدُورُ، وَ ایْمُ اللَّهِ لَوْ لَا مَخَافَةُ الْفُرْقَةِ مِنَ الْمُسْلِمِینَ أَنْ یَعُودُوا إِلَی الْکُفْرِ، وَ یَعُودَ الدِّینُ، لَکُنَّا قَدْ غَیَّرْنَا ذَلِکَ

ص: 69


1- . شرح نهج البلاغة (ابن ابی الحدید ط مصر) ج 7 ص 38.المعیار و الموازنة (الإسکافی) ص 51.بحارالانوار ج 32 ص 16 ح 7.

مَا اسْتَطَعْنَا، وَ قَدْ وَلِیَ ذَلِکَ وُلَاةٌ وَ مَضَوْا لِسَبِیلِهِمْ وَ رَدَّ اللَّهُ الْأَمْرَ إِلَیَّ، وَ قَدْ بَایَعَانِی وَ قَدْ نَهَضَا إِلَی الْبَصْرَةِ لِیُفَرِّقَا جَمَاعَتَکُمْ، وَ یُلْقِیَا بَأْسَکُمْ بَیْنَکُمْ، اللَّهُمَّ فَخُذْهُمَا لِغِشِّهِمَا لِهَذِهِ الْأُمَّةِ، وَ سُوءِ نَظَرِهِمَا لِلْعَامَّةِ.

فَقَامَ أَبُو الْهَیْثَمِ ابْنُ التَّیِّهَانِ رَحِمَهُ اللَّهُ فَقَالَ: یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ! إِنَّ حَسَدَ قُرَیْشٍ إِیَّاکَ عَلَی وَجْهَیْنِ، أَمَّا خِیَارُهُمْ فَحَسَدُوکَ مُنَافَسَةً فِی الْفَضْلِ وَ ارْتِفَاعاً فِی الدَّرَجَةِ، وَ أَمَّا شِرَارُهُمْ فَحَسَدُوکَ حَسَداً أَحْبَطَ اللَّهُ بِهِ أَعْمَالَهُمْ وَ أَثْقَلَ بِهِ أَوْزَارَهُمْ، وَ مَا رَضُوا أَنْ یُسَاوُوکَ حَتَّی أَرَادُوا أَنْ یَتَقَدَّمُوکَ، فَبَعُدَتْ عَلَیْهِمُ الْغَایَةُ، وَ أَسْقَطَهُمُ الْمِضْمَارُ، وَ کُنْتَ أَحَقَّ قُرَیْشٍ بِقُرَیْشٍ، نَصَرْتَ نَبِیَّهُمْ حَیّاً، وَ قَضَیْتَ عَنْهُ الْحُقُوقَ مَیِّتاً، وَ اللَّهِ مَا بَغْیُهُمْ إِلَّا عَلَی أَنْفُسِهِمْ، وَ نَحْنُ أَنْصَارُکَ وَ أَعْوَانُکَ، فَمُرْنَا بِأَمْرِکَ، ثُمَّ أَنْشَأَ یَقُولُ:

إِنَّ قَوْماً بَغَوْا عَلَیْکَ وَ کَادُوکَ*** وَ عَابُوکَ بِالْأُمُورِ الْقِبَاحِ

لَیْسَ مِنْ عَیْبِهَا جَنَاحُ بَعُوضٍ*** فِیکَ حَقّاً وَ لَا کَعُشْرِ جَنَاحٍ

أَبْصَرُوا نِعْمَةً عَلَیْکَ مِنَ اللَّهِ*** وَ قَرْماً یَدُقُّ قَرْنَ النِّطَاحِ

وَ إِمَاماً تَأْوِی الْأُمُورُ إِلَیْهِ*** وَ لِجَاماً یَلِینُ غَرْبَ الْجِمَاحِ

حَاکِماً تُجْمَعُ الْإِمَامَةُ فِیهِ*** هَاشِمِیّاً لَهَا عُرَاضُ الْبِطَاحِ

حَسَداً لِلَّذِی أَتَاکَ مِنَ اللَّهِ*** وَ عَادُوا إِلَی قُلُوبٍ قِرَاحٍ

وَ نُفُوسٍ هُنَاکَ أَوْعِیَةُ الْبُغْضِ*** عَلَی الْخَیْرِ لِلشَّقَاءِ شِحَاحٍ

مِنْ مَسِیرٍ یَکُنُّهُ حُجُبُ الْغَیْبِ*** وَ مِنْ مُظْهِرِ الْعَدَاوَةِ لَاحٍ

یَا وَصِیَّ النَّبِیِّ نَحْنُ مِنَ الْحَقِّ*** عَلَی مِثْلِ بَهْجَةِ الْإِصْبَاحِ

فَخُذِ الْأَوْسَ وَ الْقَبِیلَ مِنَ الْخَزْرَجِ*** بِالطَّعْنِ فِی الْوَغَا وَ الْکَفَاحِ

لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یَکُنْ لَکَ فِی اللَّهِ*** وَلِیّاً عَلَی الْهُدَی وَ الْفَلَاحِ

فَجَزَاهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه خَیْراً، ثُمَّ قَامَ النَّاسُ بَعْدَهُ فَتَکَلَّمَ کُلُّ وَاحِدٍ بِمِثْلِ مَقَالِهِ. (1)

مرحوم شیخ مفید، با سند مذکور از حسن بن سلمه روایت کرده که گفت: چون گزارش حرکت طلحه و زبیر و عایشه از مکّه به سوی بصره به حضرت امیرالمؤمنین صلوات اللَّه علیه رسید، آن حضرت صدا زد تا همه برای نماز جمع شوند. چون همه گرد آمدند، حمد و ثنای الهی به جای آورد، سپس فرمود: امّا بعد، پس از آنکه خدای تبارک و تعالی رسولش صلی الله علیه و آله را به سوی خود برد، گفتیم که ما اهل بیت و خاندان و وارثان و دوستان و شایسته ترین مردم نسبت به آن حضرت هستیم، و هرگز در زمینه حق و سلطه او مورد منازعه و مخالفت قرار نمی گیریم، در همین حال بودیم که منافقین برجستند و سلطه و قدرت پیامبرمان صلی الله علیه و آله را از ما ربودند و به دست دیگری سپردند، به طوری که به خدا سوگند، دیده و دلهای ما همگی بر این حادثه گریست و سینه ها به خشم آمد.

به خدا سوگند، اگر بیم آن نبود که مسلمین پراکنده شوند، و به کفر باز گردند، و دین کژ و ناهموار گردد، همانا تا آنجا که توان داشتیم، شرائط کنونی را دگرگون می ساختیم. همانا والیانی این حکومت را به دست گرفتند و همگی در گذشتند، و خداوند آن را

ص: 70


1- . الأمالی للمفید ص 154- 156 ح 6.بحارالانوار ج 29 ص 579- 580 ح 15.

به من باز گرداند. و همانا این دو مرد (طلحه و زبیر) با من بیعت کردند، و حال به بصره رفته تا اجتماع شما را پراکنده ساخته، و جنگ و درگیری میان شما بیندازند. خداوندا، این هر دو را به خاطر نیرنگی که به این امّت زدند و سوء نظری که به عموم مسلمین دارند بگیر و کیفرشان ده.

ابو هیثم بن تیّهان برخاست و گفت: ای امیر المؤمنین! حسد قریش بر شما دو گونه است: خوبانشان به خاطر میل و مسابقه در فضل و برتری مرتبت بر تو حسد ورزیدند، و بدان آنان نیز طوری حسد ورزیدند که خداوند بدان سبب اعمالشان را تباه و بی ثمر ساخت و بار گناهشان را سنگین تر نمود، و آنها به برابر شدن با تو بسنده نکرده و راضی نشدند، بلکه خواستند بر تو پیش افتند، در نتیجه هدف از دسترس آنان دور گشت و مسابقه، آنان را از مرتبه اعتبار فرو افکند، و تو سزاوارترین فرد قریش به قریشیان بودی. پیامبرشان را در حال حیات یاری کردی، و پس از وفات وی، حقوقی را که بر عهده او بود انجام دادی. به خدا سوگند، این سرکشی آنان جز به زیان خودشان نخواهد انجامید، و ما انصار و یاوران تو هستیم، پس هر امری داری به ما دستور بده. سپس این اشعار را سرود:

- همانا گروهی بر تو سرکشی کرده و نیرنگ زدند و تو را به امر زشت عیبجوئی نمودند که به اندازه بال پشه ای، بلکه یک دهم آن بال هم در تو وجود نداشت.

- آنان نعمت بزرگی از خدا را در تو مشاهده کردند و و گروهی در پشت تو دیدند که تمام گردان را به خاک می افکند

- و تو را امامی یافتند که تمامی کارها به وی ارجاع می شود، و تو را به منزله افساری یافتند که جلوی افسار گسیختگی اسبان را می گیرد.

- و تو را حاکمی یافتند که تمام شؤون امامت در او جمع است، و مردی هاشمی که پهنای گسترده سرزمین مکّه از آن اوست.

- همه اینها به خاطر حسد نسبت به نعمتی است که از جانب خداوند به تو رسیده، و به دلهایی آکنده از حسد بازگشتند.

- و به جانهائی که جام بغض و کینه است و از نگون بختی، نسبت به مال حریصند.

- گروهی را پرده های غیبی، صفات رذیله آنان را پوشانده، و گروهی بی پرده دشمنی را آشکار نمودند.

- ای وصیّ رسول الله، حقانیّت ما مانند سپیده صبح، روشن و آشکار است.

بنابراین با قبیله اوس و خزرج در میدانهای جنگ جهاد و مبارزه کن.

- هر کس از ما که در راه خدا با تو دوستی نکند، بر راه هدایت و رستگاری نخواهد بود.

پس حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه برای وی پاداش نیک آرزو کرد. پس از او سایر مردم برخاستند و هر کدام همانند کلام او سخنی گفتند.

شماره 71

71- الشیخ علي بن محمد الخزاز القمي، بِإِسْنَادِهِ عَنْ زَیْدِ بْنِ أَرْقَمَ قَالَ: مَا کُنَّا نَعْرِفُ الْمُنَافِقِینَ عَلَی عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِلَّا بِبُغْضِهِمْ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ وَ وُلْدَهُ صلوات الله علیهم. (1)

ص: 71


1- . کفایة الاثر ص 14.بحارالانوار ج 36 ص 320 ح 172.

مرحوم شیخ علی بن محمد خزاز قمی، با سند خویش از زید بن ارقم روایت کرده که گفت: در زمان رسول الله صلی الله علیه و آله منافقان را فقط از روی بغض و کینه ای که نسبت به حضرت علی بن ابی طالب و فرزندانش صلوات الله علیهم داشتند، می شناختیم

شماره 72

72- الشیخ محمد بن الحسن الصفار، عن عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمْدَانَ بْنِ سُلَیْمَانَ النَّیْشَابُورِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْیَمَانِیِّ عَنْ مَنِیعٍ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَبِی رَافِعٍ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی نَاجَی عَلِیّاً صلوات الله علیه یَوْمَ غَسَّلَ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله. (1)

مرحوم شیخ محمد بن حسن صفار، با سند مذکور از ابورافع روایت کرده که گفت: یقیناً خدای متعال در روز غسل دادن رسول الله صلی الله علیه و آله با علی صلوات الله علیه رازگویی نمود.

شماره 73

73- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلدَّقَّاقُ رَحِمَهُ اَللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ اَلْأَسَدِیُّ قَالَ حَدَّثَنِی مُوسَی بْنُ عِمْرَانَ اَلنَّخَعِیُّ عَنِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ اَلْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ ثَابِتِ بْنِ دِینَارٍ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جُبَیْرٍ قَالَ قَالَ یَزِیدُ بْنُ قَعْنَبٍ: کُنْتُ جَالِساً مَعَ اَلْعَبَّاسِ بْنِ عَبْدِ اَلْمُطَّلِبِ وَ فَرِیقٌ مِنْ عَبْدِ اَلْعُزَّی بِإِزَاءِ اَلْبَیْتِ اَلْحَرَامِ إِذْ أَقْبَلَتْ فَاطِمَةُ بِنْتُ أَسَدٍ أُمُّ أَمِیرِ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله وَ کَانَتْ حَامِلَةً بِهِ تِسْعَةَ أَشْهُرٍ وَ قَدْ أَخَذَهَا اَلطَّلْقُ فَقَالَتْ رَبِّ إِنِّی مُؤْمِنَةٌ بِکَ وَ بِمَا جَاءَ مِنْ عِنْدِکَ مِنْ رُسُلٍ وَ کُتُبٍ وَ إِنِّی مُصَدِّقَةٌ بِکَلاَمِ جَدِّی إِبْرَاهِیمَ اَلْخَلِیلِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ إِنَّهُ بَنَی اَلْبَیْتَ اَلْعَتِیقَ فَبِحَقِّ اَلَّذِی بَنَی هَذَا اَلْبَیْتَ وَ بِحَقِّ اَلْمَوْلُودِ اَلَّذِی فِی بَطْنِی لَمَّا یَسَّرْتَ عَلَیَّ وِلاَدَتِی قَالَ یَزِیدُ بْنُ قَعْنَبٍ فَرَأَیْنَا اَلْبَیْتَ وَ قَدِ اِنْفَتَحَ عَنْ ظَهْرِهِ وَ دَخَلَتْ فَاطِمَةُ وَ غَابَتْ عَنْ أَبْصَارِنَا وَ اِلْتَزَقَ اَلْحَائِطُ فَرُمْنَا أَنْ یَنْفَتِحَ لَنَا قُفْلُ اَلْبَابِ فَلَمْ یَنْفَتِحْ فَعَلِمْنَا أَنَّ ذَلِکَ أَمْرٌ مِنَ اَللَّهِ تَعَالَی ثُمَّ خَرَجَتْ بَعْدَ اَلرَّابِعِ وَ بِیَدِهَا أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه ثُمَّ قَالَتْ إِنِّی فُضِّلْتُ عَلَی مَنْ تَقَدَّمَنِی مِنَ اَلنِّسَاءِ لِأَنَّ آسِیَةَ بِنْتَ مُزَاحِمٍ عَبَدَتِ اَللَّهَ سِرّاً فِی مَوْضِعٍ لاَ یُحِبُّ أَنْ یُعْبَدَ اَللَّهُ فِیهِ إِلاَّ اِضْطِرَاراً وَ أَنَّ مَرْیَمَ بِنْتَ عِمْرَانَ هَزَّتِ اَلنَّخْلَةَ اَلْیَابِسَةَ بِیَدِهَا حَتَّی أَکَلَتْ مِنْهَا رُطَباً جَنِیًّا وَ أَنِّی دَخَلْتُ بَیْتَ اَللَّهِ اَلْحَرَامَ وَ أَکَلْتُ مِنْ ثِمَارِ اَلْجَنَّةِ وَ أَرْزَاقِهَا فَلَمَّا أَرَدْتُ أَنْ أَخْرُجَ هَتَفَ بِی هَاتِفٌ یَا فَاطِمَةُ سَمِّیهِ عَلِیّاً فَهُوَ عَلِیٌّ وَ اَللَّهُ اَلْعَلِیُّ اَلْأَعْلَی یَقُولُ إِنِّی شَقَقْتُ اِسْمَهُ مِنِ اِسْمِی وَ أَدَّبْتُهُ بِأَدَبِی وَ وَقَفْتُهُ عَلَی غَامِضِ عِلْمِی وَ هُوَ اَلَّذِی یَکْسِرُ اَلْأَصْنَامَ فِی بَیْتِی وَ هُوَ اَلَّذِی یُؤَذِّنُ فَوْقَ ظَهْرِ بَیْتِی وَ یُقَدِّسُنِی وَ یُمَجِّدُنِی فَطُوبَی لِمَنْ أَحَبَّهُ وَ أَطَاعَهُ وَ وَیْلٌ لِمَنْ عَصَاهُ وَ أَبْغَضَهُ وَ صَلَّی اَللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ اَلطَّاهِرِینَ. (2)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از سعید بن جبیر روایت کرده که گفت: یزید بن قعنب گفت: با عبّاس بن عبد المطلب و گروهی از کسانی که بت عزّی را می پرستیدند در مقابل بیت اللّٰه الحرام نشسته بودیم که در این هنگام حضرت فاطمه بنت اسد مادر حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه که باردار و نه ماهه بود جلو آمد در حالی که درد وضع حمل بر او چیره شده بود عرض کرد: پروردگارا، من به تو و به آنچه از نزدت آمده اعمّ از رسولان و کتب آسمانی مؤمن هستم، کلام جدّم حضرت ابراهیم

ص: 72


1- . بصائر الدرجات ج 2 ص 291 ح 1459.بحارالانوار ج 22 ص 513 ح 17.
2- . علل الشرائع ج 1 ص 135.بحارالانوار ج 35 ص 8- 9 ح 11.

خلیل علیه السّلام را تصدیق داشته و قبول دارم که او بیت عتیق (کعبه) را بنا نهاده، پس به حقّ کسی که این بیت را ساخته و به حقّ مولودی که در شکم دارم ولادتش را بر من سهل و آسان نما. یزید بن قعنب می گوید: دیدم بیت از پشت شکافت و حضرت فاطمه بنت اسد سلام الله علیها داخل بیت گردید و سپس از دیدگان ما پنهان شد و دیوار هم آمده، اراده کردیم قفل درب خانه خدا را بگشاییم ولی درب باز نشد دانستیم که این امر از جانب خدا است، سپس بعد از گذشت چهار روز در حالی که حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه در دست آن علیا مخدره بود از بیت خارج شد، سپس فرمود: من بر تمام زنان پیش از خودم برترم زیرا آسیه دختر مزاحم خداوند را مخفیانه در جایی که عبادت حقّ جلّ و علا در آن محبوب و مطلوب نبود مگر اضطرارا پرستش می کرد و مریم دختر عمران درخت خرمای خشک شده را با دست تکاند تا خرمای تازه از آن ریخت و تناول نمود ولی من به داخل بیت اللّٰه الحرام وارد شده و از میوه های بهشتی و ارزاق و طعام های آن تناول کردم و هنگامی که خواستم خارج شوم هاتفی مرا صدا زد و گفت: ای فاطمه! این مولود را علی نام کن، پس او علی است و حقّ تعالی علی اعلی است، باری تعالی می فرماید: اسم او را از اسم خود مشتقّ کرده و به آداب و روش خود تأدیبش نموده و بر مشکلات و غوامض علم خویش واقفش کردم، او کسی است که بت های در خانه مرا می شکند، و او کسی خواهد بود که بالای پشت خانه ام اذان گفته و مرا تقدیس و تمجید می نماید، پس خوشا به حال کسی که او را دوست داشته و اطاعتش نماید و وای بر کسی که از او سرپیچی نموده و دشمنش دارد و درود خدا بر محمّد و آل پاکش باد.

شماره 74

74- قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ اَلْحَافِظُ اَلْبَغْدَادِیُّ قَالَ حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحُسَیْنِ بْنِ حَفْصٍ قَالَ حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ هَارُونَ أَبُو إِسْحَاقَ اَلْهَاشِمِیُّ اَلْمَنْصُورِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا قَاسِمُ بْنُ اَلْحَسَنِ اَلزُّبَیْدِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا یَحْیَی بْنُ عَبْدِ اَلْحَمِیدِ قَالَ حَدَّثَنَا قَیْسُ بْنُ اَلرَّبِیعِ عَنْ أَبِی هَارُونَ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ قَالَ: لَمَّا کَانَ یَوْمُ غَدِیرِ خُمٍّ أَمَرَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مُنَادِیاً فَنَادَی اَلصَّلاَةَ جَامِعَةً فَأَخَذَ بِیَدِ عَلِیٍّ صلوات الله علیه وَ قَالَ اَللَّهُمَّ مَنْ کُنْتُ مَوْلاَهُ فَعَلِیٌّ مَوْلاَهُ اَللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاَهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ فَقَالَ حَسَّانُ بْنُ ثَابِتٍ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَقُولُ فِی عَلِیٍّ علیه السلام شِعْراً فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله افْعَلْ فَقَالَ

یُنَادِیهِمْ یَوْمَ الْغَدِیرِ نَبِیُّهُمْ***بِخُمٍّ وَ أَکْرِمْ بِالنَّبِیِّ مُنَادِیاً

یَقُولُ فَمَنْ مَوْلَاکُمُ وَ وَلِیُّکُمْ***فَقَالُوا وَ لَمْ یُبْدُوا هُنَاکَ التَّعَادِیَا

إِلَهُکَ مَوْلَانَا وَ أَنْتَ وَلِیُّنَا***وَ لَنْ تَجِدَنْ مِنَّا لَکَ الْیَوْمَ عَاصِیاً

فَقَالَ لَهُ قُمْ یَا عَلِیُّ فَإِنَّنِی***رَضِیتُکَ مِنْ بَعْدِی إِمَاماً وَ هَادِیاً

وَ کَانَ عَلِیٌّ أَرْمَدَ الْعَیْنِ یَبْتَغِی***لِعَیْنَیْهِ مِمَّا یَشْتَکِیهِ مُدَاوِیاً

فَدَاوَاهُ خَیْرُ النَّاسِ مِنْهُ بِرِیقِهِ***فَبُورِکَ مَرْقِیّاً وَ بُورِکَ رَاقِیاً. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ابی سعید خدری روایت کرده که گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله دستور داد منادی ندای نماز جماعت سر دهد و رسول الله صلی الله علیه و آله دست علی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه را گرفت و فرمود: هر

ص: 73


1- . الأمالی (للصدوق) ج 1 ص 574 ح 3.بحارالانوار ج 37 ص 112 ح 4.

کس را من سرور و مولایش هستم، به یقین این علی صلوات الله علیه سرور و مولایش است. بار خدایا! دوستش را دوست بدار، و دشمنش را دشمن بدار.

پس حسّان بن ثابت عرض کرد: یا رسول الله! شعری درباره علی صلوات الله علیه بگویم؟ فرمود: چنین کن. پس گفت:

- در روز غدیر پیامبرشان ایشان را ندا در می دهد، در خمّ، و چه نیکو منادی ای است پیامبر؛

- فرمود: پس چه کسی مولا و ولیّ شماست؟ پس در حالی که به نظر نمی رسید اختلافی وجود داشته باشد، گفتند:

- مولای ما خدای تو، و تو ولیّ مایی، و امروز هیچ کس را از میان ما نمی یابی که از فرمانت سرپیچی کند،

- پس آن حضرت به وی فرمود: برخیز علی که من، به امامت و هدایت گری تو بعد از خودم خشنودم،

- و علی از بیماری رمد (تراخم) شکوه می کرد و در طلب درمانی برای چشمان خود بود.

- پس بهترین مردم او را با آب دهان خویش درمان نمود، پس آفرین بر این بیمار و آفرین بر آن طبیب باد!

شماره 75

75- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن جَمَاعَةٌ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْجُنْدِیِّ مِنْ أَصْلِ کِتَابِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَنْصُورٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَنْبَسَةَ عَنْ شَرِیکِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ عَنْ عَمْرِو بْنِ مَیْمُونٍ الْأَوْدِیِّ: أَنَّهُ ذُکِرَ عِنْدَهُ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما فَقَالَ إِنَّ قَوْماً یَنَالُونَ مِنْهُ أُولَئِکَ هُمْ وَقُودُ النَّارِ وَ لَقَدْ سَمِعْتُ عِدَّةً مِنْ أَصْحَابِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله مِنْهُمْ حُذَیْفَةُ بْنُ الْیَمَانِ وَ کَعْبُ بْنُ عُجْرَةَ یَقُولُ کُلُّ رَجُلٍ مِنْهُمْ لَقَدْ أُعْطِیَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه مَا لَمْ یُعْطَهُ بَشَرٌ هُوَ زَوْجُ فَاطِمَةَ سَیِّدَةِ نِسَاءِ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ فَمَنْ رَأَی مِثْلَهَا أَوْ سَمِعَ أَنَّهُ تَزَوَّجَ بِمِثْلِهَا أَحَدٌ فِی الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ وَ هُوَ أَبُو الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ سَیِّدَیْ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ فَمَنْ لَهُ أَیُّهَا النَّاسُ مِثْلُهُمَا وَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله حَمْوُهُ وَ هُوَ وَصِیُّ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِی أَهْلِهِ وَ أَزْوَاجِهِ وَ سُدَّتِ الْأَبْوَابُ الَّتِی فِی الْمَسْجِدِ کُلُّهُا غَیْرَ بَابِهِ وَ هُوَ صَاحِبُ بَابِ خَیْبَرَ وَ هُوَ صَاحِبُ الرَّایَةِ یَوْمَ خَیْبَرَ وَ تَفَلَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَوْمَئِذٍ فِی عَیْنَیْهِ وَ هُوَ أَرْمَدُ فَمَا اشْتَکَاهُمَا مِنْ بَعْدُ وَ لَا وَجَدَ حَرّاً وَ لَا بَرْداً وَ لَا قَرّاً بَعْدَ یَوْمِهِ ذَلِکَ وَ هُوَ صَاحِبُ یَوْمِ غَدِیرِ خُمٍ إِذْ نَوَّهَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله بِاسْمِهِ وَ أَلْزَمَ أُمَّتَهُ وَلَایَتَهُ وَ عَرَّفَهُمْ بِخَطَرِهِ وَ بَیَّنَ لَهُمْ مَکَانَهُ فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ أَوْلَی بِکُمْ مِنْکُمْ بِأَنْفُسِکُمْ قَالُوا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ قَالَ فَمَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِیٌّ مَوْلَاهُ وَ هُوَ صَاحِبُ الْعَبَاءِ وَ مَنْ أَذْهَبَ اللَّهُ عَنْهُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرَهُ تَطْهِیراً: وَ هُوَ صَاحِبُ الطَّائِرِ حِینَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله اللَّهُمَّ ائْتِنِی بِأَحَبِّ خَلْقِکَ إِلَیْکَ وَ إِلَیَ فَجَاءَ عَلِیٌّ فَأَکَلَ مَعَهُ وَ هُوَ صَاحِبُ سُورَةِ بَرَاءَةَ حِینَ نَزَلَ بِهَا جَبْرَئِیلُ علیه السلام عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ قَدْ سَارَ أَبُو بَکْرٍ بِالسُّورَةِ فَقَالَ لَهُ یَا مُحَمَّدُ إِنَّهُ لَا یَبْلُغُهَا إِلَّا أَنْتَ أَوْ عَلِیٌّ إِنَّهُ مِنْکَ وَ أَنْتَ مِنْهُ فَکَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مِنْهُ فِی حَیَاتِهِ وَ بَعْدَ وَفَاتِهِ وَ هُوَ عَیْبَةُ عِلْمِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ مَنْ قَالَ لَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله أَنَا مَدِینَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِیٌّ بَابُهَا وَ مَنْ أَرَادَ الْعِلْمَ فَلْیَأْتِ الْمَدِینَةَ مِنَ الْبَابِ کَمَا أَمَرَ اللَّهُ فَقَالَ وَ أْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوابِها وَ هُوَ مُفَرِّجُ الْکَرْبِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ

ص: 74

فِی الْحُرُوبِ وَ هُوَ أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِرَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ صَدَّقَهُ وَ اتَّبَعَهُ وَ هُوَ أَوَّلُ مَنْ صَلَّی فَمَنْ أَعْظَمُ فِرْیَةً عَلَی اللَّهِ وَ عَلَی رَسُولِهِ مِمَّنْ قَاسَ بِهِ أَحَداً أَوْ شَبَّهَ بِهِ بَشَراً. (1)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از ابو اسحاق روایت کرده که گفت: در نزد عمرو بن میمون الأودی از حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه سخن به میان آمد. او گفت: بعضی علی صلوات الله علیه را دشنام می دهند. آنها هیزم جهنم هستند. از بعضی صحابه رسول الله صلی لله علیه و آله از جمله حذیفه بن یمان و کعبه بن عجره شنیدم که هر یک از آنان می گفتند: به علی صلوات الله علیه چیزهای داده شده که به هیچ بشری داده نشده است: او همسر فاطمه سرور زنان از اولین تا آخرین است. چه کسی زنی مانند حضرت فاطمه صلوات الله علیها را دیده و آیا کسی تا کنون شنیده است که فردی با زنی مانند حضرت فاطمه صلوات الله علیها ازدواج کرده باشد؟ علی صلوات الله علیه دو پسر به نام های حسن و حسین صلوات الله علیهما را دارد که دو سرور جوانان بهشتی از اولین تا آخرین هستند. ای مردم! چه کسی فرزندانی مانند آنها را دارد؟ پدر زن علی رسول الله صلی الله علیه و آله است. او وصی رسول الله صلی الله علیه و آله در خانه اش و اهل بیتش است. تمام درهای مشرف به مسجد بسته شدند به جز در علی صلوات الله علیه. او صاحب باب خیبر و حمل کننده پرچم در روز خیبر است. در آن روز علی صلوات الله علیه از ناحیه چشم درد می کشید.

رسول الله صلی الله علیه و آله آب دهان خود را به آن مالید بعد از آن دیگر هیچگاه چشمانش دچار مشکل نشد. و از آن به بعد هیچگاه احساس سرما و گرمای آزار دهنده نکرد. او صاحب روز غدیر خم است جائی که رسول الله صلی الله علیه و آله اسمش را ذکر کرد و ولایتش را بر مسلمانان واجب کرد و از اهمیت و مقام او سخن گفت و فرمود: ای مردم! چه کسی بر شما از خودتان سزاوارتر است؟ گفتند: خداوند و رسولش. فرمود: هر کس را که من مولای او هستم پس این علی، مولای او است. علی صلوات الله علیه صاحب عباء و کسی است که خداوند رجس و پلیدی را از او دور کرده است و کاملا پاک و پاکیزه کرده است. علی صلوات الله علیه صاحب الطائر است هنگامی که رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: خداوندا نزد من کسی را بیاور که بهترین خلق در نزد تو و من است. در آن هنگام علی صلوات الله علیه نزد او آمد و با او غذا خورد. علی صلوات الله علیه صاحب سوره برائت (توبه) است. وقتی که جبرئیل این سوره را بر رسول الله صلی الله علیه و آله نازل کرد ابوبکر سوره را برد. اما جبرئیل نازل شد و فرمود: ای محمد! این سوره را تنها باید تو یا علی صلوات الله علیه ابلاغ کنند چرا که او از تو و تو از او هستی. پس رسول الله صلی الله علیه و آله چه در حیات و چه بعد از حیات از او بود. علی صلوات الله علیه مخزن علم رسول الله صلی الله علیه و آله بود و کسی که رسول الله صلی الله علیه و آله درباره اش فرمود: من شهر علم هستم و علی صلوات الله علیه درِ آن است؛ کسی که علم را طلب می کند باید از درِ آن شهر وارد شود همچنان که خداوند متعال می فرماید: «وَ أْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوابِها» «و به خانه ها از در [ورودی] آنها درآیید». (سوره بقره آیه 189) علی صلوات الله علیه برطرف کننده ناراحتی و نگرانی رسول الله صلی الله علیه و آله در جنگ ها بود و نخستین کسی بود که به رسول الله صلی الله علیه و آله ایمان آورد و او را تصدیق کرد و راهش را در پیش گرفت. او نخستین کسی بود که نماز به جای آورد. پس چه بهتانی می تواند بر خداوند و رسول الله صلی الله علیه و آله از این بزرگتر باشد که کسی شخصی را با علی صلوات الله علیه مقایسه کند و بشری را به او تشبیه کند.

ص: 75


1- . الأمالی (للطوسی) ص 559 ح 1172.

شماره 76

76- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن الْحُسَیْنُ بْنُ أَحْمَدَ الْأَسْتَرْآبَادِیُّ الْعَدْلُ عَنْ جَدِّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْجُرْجَانِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبَانٍ عَنْ زَافِرِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ إِسْرَائِیلَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ شَرِیکٍ الْعَامِرِیِّ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ ثَعْلَبَةَ قَالَ: قُلْتُ لِسَعْدٍ أَ شَهِدْتَ شَیْئاً مِنْ مَنَاقِبِ عَلِیٍّ صلوات الله علیه قَالَ نَعَمْ شَهِدْتُ لَهُ أَرْبَعَ مَنَاقِبَ وَ الْخَامِسَةَ قَدْ شَهِدْتُهَا لَأَنْ یَکُونَ لِی وَاحِدَةٌ مِنْهُنَّ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ حُمْرِ النَّعَمِ بَعَثَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَبَا بَکْرٍ بِبَرَاءَةَ ثُمَّ أَرْسَلَ عَلِیّاً صلوات الله علیه فَأَخَذَهَا مِنْهُ فَرَجَعَ أَبُو بَکْرٍ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ نَزَلَ فِیَّ شَیْ ءٌ قَالَ لَا إِنَّهُ لَا یَبْلُغُ عَنِّی إِلَّا رَجُلٌ مِنِّی وَ سَدَّ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَبْوَاباً کَانَتْ فِی الْمَسْجِدِ وَ تَرَکَ بَابَ عَلِیٍ فَقَالُوا سَدَدْتَ الْأَبْوَابَ وَ تَرَکْتَ بَابَهُ فَقَالَ مَا أَنَا سَدَدْتُهُ وَ لَا أَنَا تَرَکْتُهُ قَالَ وَ بَعَثَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ وَ رَجُلًا آخَرَ إِلَی خَیْبَرَ فَرَجَعَا مُنْهَزِمَیْنِ فَقَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله لَأُعْطِیَنَّ الرَّایَةَ رَجُلًا یُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یُحِبُّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ فِی ثَنَاءٍ کَثِیرٍ قَالَ فَتَعَرَّضَ لَهَا غَیْرُ وَاحِدٍ فَدَعَا عَلِیّاً صلوات الله علیه فَأَعْطَاهُ الرَّایَةَ فَلَمْ یَرْجِعْ حَتَّی فَتَحَ اللَّهُ لَهُ وَ الرَّابِعَةُ یَوْمَ غَدِیرِ خُمٍّ أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله بِیَدِ عَلِیٍّ صلوات الله علیه فَرَفَعَهَا حَتَّی رُئِیَ بَیَاضُ آبَاطِهِمَا فَقَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله أَ لَسْتُ أَوْلَی بِکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ قَالُوا بَلَی قَالَ فَمَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ وَ الْخَامِسَةُ خَلَّفَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِی أَهْلِهِ ثُمَّ لَحِقَ بِهِ فَقَالَ لَهُ أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِیَّ بَعْدِی. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از حارث بن ثعلبة روایت کرده که گفت: به سعد گفتم: آیا چیزی از فضیلت های علی را شاهد بودی؟ گفت: بلی، چهار فضیلت را برای او شهادت دادم پنجمی را هم مشاهده کردم و بدان که هر یک از آنها در نزد من محبوب تر از بهترین نعمت های الهی است. نخست اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله متن سوره برائت (توبه) را برای تبلیغ به ابوبکر داد. سپس علی صلوات الله علیه را فرستاد تا آن را از او باز پس گیرد. ابوبکر نزد رسول الله صلی الله علیه و آله برگشت وگفت: آیا آیه ای درباره من نازل شد؟ رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: نه، تنها کسی می تواند رسالت مرا تبلیغ کند که از من باشد. دوم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله تمام درهائی را که در مسجد بود مسدود کرد، اما در خانه علی صلوات الله علیه را بازگذاشت. گفتند: یا رسول الله! تمام درها را بستی به جز در علی صلوات الله علیه که آن را رها کردی؟ رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: من آن را نبستم و این من نبودم که آن را رها کردم. سوم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله عمر بن خطاب و مرد دیگری(ابوبکر) را به طرف خیبر فرستاد، اما هر دوی آنها شکست خورده بازگشتند، رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: فردا پرچم را به مردی خواهم داد که خدا و رسولش را دوست دارد و آنها هم او را دوست دارند، و مدحی فراوان فرمود. خیلی ها خواستار آن شدند اما رسول الله صلی الله علیه و آله، علی صلوات الله علیه را فرا خواند و پرچم را به او داد و او بازنگشت مگر این که خدا خیبر را برای او فتح کرد. چهارم اینکه رسول الله صلی الله علیه و آله در روز غدیر خم دست علی صلوات الله علیه را بلند کرد تا جائی که سفیدی زیر بغل آنها نمایان شد. سپس فرمود: آیا من از خودتان به شما سزاوارتر نیستم؟ گفتند: بلی یا رسول الله، آنگاه فرمود: هر کس را من مولای او هستم پس این علی مولای اوست. و پنجم اینکه رسول الله صلی الله علیه

ص: 76


1- . الخصال ج 1 ص 149- 150.

و آله، علی صلوات الله علیه را جانشین خود در خانواده اش کرد، آنگاه به او پیوست و فرمود: تو برای من به منزله حضرت هارون برای حضرت موسی هستی با این تفاوت که پیامبری بعد از من نمی آید.

شماره 77

77- الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، عن أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ صَالِحٍ الْبُخَارِیِّ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ عُیَیْنَةَ عَنْ أَبِی نَجِیحٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ رَبِیعَةَ الْحَرَسِیِّ: أَنَّهُ ذَکَرَ عَلِیّاً صلوات الله علیه عِنْدَ مُعَاوِیَةَ وَ عِنْدَهُ سَعْدُ بْنُ أَبِی وَقَّاصٍ فَقَالَ لَهُ سَعْدٌ تَذْکُرُ عَلِیّاً صلوات الله علیه أَمَا إِنَّ لَهُ مَنَاقِبَ أَرْبَعَ لَأَنْ تَکُونَ لِی وَاحِدَةٌ مِنْهَا أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ کَذَا وَ کَذَا وَ ذَکَرَ حُمْرَ النَّعَمِ قَوْلُهُ لَأُعْطِیَنَّ الرَّایَةَ غَداً وَ قَوْلُهُ أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی وَ قَوْلُهُ مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ وَ نَسِیَ سَعْدٌ الرَّابِعَةَ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از ربیعه حرسی روایت کرده که گفت: در نزد معاویه در حالی که سعد بن ابی وقاص پیش او بود از علی صلوات الله علیه سخن به میان آوردم، سعد به معاویه گفت: از علی صلوات الله علیه سخن می گوئی؟ او چهار فضیلت دارد که هر کدام از آنها در نزد من محبوب تر از فلان و فلان است - و از شتران سرخ مو نام برد - آنها عبارتند از سخن رسول الله صلی الله علیه و آله [در خیبر] که فرمود: «فردا پرچم را به یکی شما خواهم داد»، و این سخن حضرت که فرمود: «تو برای من همچون حضرت هارون برای حضرت موسی هستی»، و این سخن حضرت که فرمود: «هر کس من مولای او هستم پس این علی مولای اوست» اما سعد چهارمی را فراموش کرد.

شماره 78

78- قال العلامة المجلسي رضي الله عنه: وَ قَالَ مُسْلِمٌ فِی صَحِیحِهِ حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ بْنُ سَعِیدٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ عَبَّادٍ وَ تَقَارَبَا فِی اللَّفْظِ قَالَ حَدَّثَنَا حَاتِمُ بْنُ إِسْمَاعِیلَ عَنْ بُکَیْرِ بْنِ مِسْمَارٍ عَنْ عَامِرِ بْنِ سَعْدِ بْنِ أَبِی وَقَّاصٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: أَمَرَ مُعَاوِیَةُ بْنُ أَبِی سُفْیَانَ سَعْداً فَقَالَ مَا مَنَعَکَ أَنْ تَسُبَّ أَبَا تُرَابٍ فَقَالَ أَمَّا مَا ذَکَرْتَ ثَلَاثاً قَالَهُنَّ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَلَنْ أَسُبَّهُ لَأَنْ تَکُونَ لِی وَاحِدَةٌ مِنْهُنَّ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ حُمْرِ النَّعَمِ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ لَهُ وَ قَدْ خَلَّفَهُ فِی بَعْضِ مَغَازِیهِ فَقَالَ لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ خَلَّفْتَنِی مَعَ النِّسَاءِ وَ الصِّبْیَانِ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَ مَا تَرْضَی أَنْ تَکُونَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی إِلَّا أَنَّهُ لَا نُبُوَّةَ بَعْدِی وَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ یَوْمَ خَیْبَرَ لَأُعْطِیَنَّ الرَّایَةَ رَجُلًا یُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ قَالَ فَتَطَاوَلْنَا لَهَا فَقَالَ ادْعُوا لِی عَلِیّاً فَأُتِیَ بِهِ أَرْمَدَ الْعَیْنِ فَبَصَقَ فِی عَیْنِهِ وَ دَفَعَ الرَّایَةَ إِلَیْهِ فَفَتَحَ اللَّهُ عَلَی یَدَیْهِ وَ لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَةُ «نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ» دَعَا رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله عَلِیّاً وَ فَاطِمَةَ وَ حَسَناً وَ حُسَیْناً صلوات الله علیهم فَقَالَ اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَیْتِی. (2)

مرحوم علامه مجلسی رضوان الله علیه می گوید: مسلم در صحیحش با سند مذکور از عامر بن سعد بن ابی وقّاص از پدرش روایت کرده که گفت: معاویة بن ابی سفیان به سعد گفت: چه چیزی تو را از دشنام دادن به ابوتراب(حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه) باز داشت؟ گفت: تا زمانی که سه کلام رسول الله صلّى الله علیه و آله را درباره ایشان به خاطر می آورم، هرگز او را دشنام نخواهم داد، زیرا برخوردار بودن از یکی از آن ها، نزد من نیکوتر از داشتن شتران سرخ موی است. شنیدم رسول الله صلی

ص: 77


1- . الخصال ج 1 ص 99.
2- . صحیح مسلم ج 7 ص 121- 120.بحارالانوار ج 37 ص 264 ح 34.

الله علیه و آله - در حالی که در یکی غزوه هایش او را بر زنان و کودکان گمارده بود و ایشان نیز عرض کرد: یا رسول الله! آیا مرا بر زنان و کودکان می گمارد؟! - پس رسول الله صلّى الله علیه و آله به او فرمود: آیا خشنود نمی شوی که نزد من منزلت هارون از موسی را داشته باشی مگر اینکه پس از من پیامبری نیست؟ و نیز شنیدم که آن حضرت در روز خیبر فرمود: پرچم را به مردی خواهم سپرد که خدا و رسولش را دوست می دارد. - گوید: - پس هر کدام آرزو کردیم آن مرد او باشد، لیکن آن حضرت فرمود: علی را برای من فرا بخوانید، و چون او را آوردند، از چشم درد شکوه می کرد، پس رسول الله صلّى الله علیه و آله آب دهان به چشمان او مالیده و بیرق را به دستش سپرد و خداوند خیبر را بر دست او گشود؛ و چون این آیه نازل شد: «نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَکمُ ْ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَکُم ...» (سوره آل عمران آیه 61) رسول الله صلّى الله علیه و آله علی، فاطمه، حسن و حسین صلوات الله علیهم را فراخوانده و فرمود: خداوندا، اینان اهل بیت من هستند!

شماره 79

79- الشیخ أبوی منصور أحمد بن علي بن أبي طالب الطبرسي، بإسناده عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هَمَّامٍ قَالَ: أَتَیْتُ عُبَادَةَ بْنَ اَلصَّامِتِ فِی وَلاَیَةِ أَبِی بَکْرٍ فَقُلْتُ یَا عُبَادَةُ أَ کَانَ اَلنَّاسُ عَلَی تَفْضِیلِ أَبِی بَکْرٍ قَبْلَ أَنْ یُسْتَخْلَفَ فَقَالَ یَا أَبَا ثَعْلَبَةَ إِذَا سَکَتْنَا عَنْکُمْ فَاسْکُتُوا وَ لاَ تَبْحَثُونَا فَوَ اَللَّهِ لَعَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه کَانَ أَحَقَّ بِالْخِلاَفَةِ مِنْ أَبِی بَکْرٍ - کَمَا کَانَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَحَقَّ بِالنُّبُوَّةِ مِنْ أَبِی جَهْلٍ. (1)

مرحوم شیخ طبرسی، با سند خویش از احمد بن همّام روایت کرده که گفت: در ايّام خلافت ابوبكر نزد عبادة بن صامت رفته و از او پرسيدم: آيا مردم پيش از خلافت ابوبكر او را بر ديگران تقديم داشته و ترجيح مى دادند؟ عباده گفت: اى ابا ثعلبه! وقتى ما چيزى نمى گوييم شما نيز سكوت كنيد و پى حرف را نگيريد، سوگند به خدا كه حضرت علىّ بن ابى طالب صلوات الله علیه از ابوبكر به مسند خلافت شايسته تر بود، همچنان كه رسول الله صلّى اللَّه عليه و آله به مقام رسالت و نبوّت سزاوارتر بود از ابو جهل!

توضیح: این روایت طولانی است، بنده فقط محل مورد نظر را از آن نقل کرده ام.

شماره 80

80- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن الْمُفِیدُ عَنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَلْخِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی الثَّلْجِ عَنْ عِیسَی بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ الْکَرِیمِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ زِیَادٍ الْأَحْمَرِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنْ أَبِیهِ جُنْدَبِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه وَ قَدْ بُویِعَ لِعُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ فَوَجَدْتُهُ مُطْرِقاً کَئِیباً فَقُلْتُ لَهُ مَا أَصَابَکَ جُعِلْتُ فِدَاکَ مِنْ قَوْمِکَ فَقَالَ صَبْرٌ جَمِیلٌ فَقُلْتُ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ اللَّهِ إِنَّکَ لَصَبُورٌ قَالَ فَأَصْنَعُ مَا ذَا قُلْتُ تَقُومُ فِی النَّاسِ وَ تَدْعُوهُمْ إِلَی نَفْسِکَ وَ تُخْبِرُهُمْ أَنَّکَ أَوْلَی بِالنَّبِیِّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ بِالْفَضْلِ وَ السَّابِقَةِ وَ تَسْأَلُهُمُ النَّصْرَ عَلَی هَؤُلَاءِ الْمُتَظَاهِرِینَ عَلَیْکَ فَإِنْ أَجَابَکَ عَشَرَةٌ مِنْ مِائَةٍ شَدَّدْتَ بِالْعَشَرَةِ عَلَی الْمِائَةِ فَإِنْ دَانُوا لَکَ کَانَ ذَلِکَ مَا أَحْبَبْتَ وَ إِنْ أَبَوْا قَاتِلْهُمْ فَإِنْ ظَهَرْتَ عَلَیْهِمْ فَهُوَ سُلْطَانُ اللَّهِ الَّذِی آتَاهُ نَبِیَّهُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ کُنْتَ أَوْلَی بِهِ مِنْهُمْ وَ إِنْ قُتِلْتَ فِی طَلَبِهِ قُتِلْتَ إِنِ شَاءَ اللَّهُ شَهِیداً، وَ کُنْتَ أَوْلَی بِالْعُذْرِ عِنْدَ اللَّهِ لِأَنَّکَ أَحَقُّ بِمِیرَاثِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ.

ص: 78


1- . الاحتجاج ج 1 ص 196 ح 111.

فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه أَ تَرَاهُ یَا جُنْدَبُ کَانَ یُبَایِعُنِی عَشَرَةٌ مِنْ مِائَةٍ فَقُلْتُ أَرْجُو ذَلِکَ فَقَالَ لَکِنِّی لَا أَرْجُو وَ لَا مِنْ کُلِّ مِائَةٍ اثْنَانِ وَ سَأُخْبِرُکَ مِنْ أَیْنَ ذَلِکَ إِنَّمَا یَنْظُرُ النَّاسُ إِلَی قُرَیْشٍ وَ إِنَّ قُرَیْشاً یَقُولُ إِنَّ آلَ مُحَمَّدٍ یَرَوْنَ لَهُمْ فَضْلًا عَلَی سَائِرِ قُرَیْشٍ وَ إِنَّهُمْ أَوْلِیَاءُ هَذَا الْأَمْرِ دُونَ غَیْرِهِمْ مِنْ قُرَیْشٍ وَ إِنَّهُمْ إِنْ وَلُوهُ لَمْ یَخْرُجْ مِنْهُمْ هَذَا السُّلْطَانُ إِلَی أَحَدٍ أَبَداً وَ مَتَی کَانَ فِی غَیْرِهِمْ تَدَاوَلُوهُ بَیْنَهُمْ وَ لَا وَ اللَّهِ لَا تَدْفَعُ إِلَیْنَا هَذَا السُّلْطَانَ قُرَیْشٌ أَبَداً طَائِعِینَ. (1)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از جندب بن عبدالله روایت کرده که گفت: بر حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب صلوات الله علیه وارد شدم در حالی که از او برای عثمان بن عفّان بیعت گرفته شده بود. او را سر به زیر و ناراحت دیدم، به او گفتم: فدایت شوم! از قومت به تو چه رسیده است؟ فرمود: صبرٌ جمیل. گفتم: سبحان الله! به خدا سوگند، تو صبور هستی. فرمود: پس چه کار کنم؟ گفتم: در میان مردم سخنرانی می کنی و آنها را برای بیعت کردن با خودت دعوت می کنی و به آنها می گویی که تو نسبت به رسول الله صلی الله علیه و آله و در فضل و پیشینه از آنها شایسته تر هستی و از آنها علیه آن ریاکاران یاری می خواهی، پس اگر از صد نفر، ده نفر تو را اجابت کنند، به واسطه آن ده نفر به آن صد نفر فشار می آوری؛ اگر مطیع تو شوند، این همان چیزی است که تو می خواهی، و اگر امتناع ورزند، با آنها جنگ کن و اگر آنها را شکست دادی، این همان سلطه خداوند است که آن را به رسولش صلی الله علیه و آله داد و تو از آنها نسبت به آن شایسته تر بودی و اگر در طلب آن کشته شوی، ان شاء الله شهید کشته شده ای و نزد خداوند معذور هستی، زیرا تو نسبت به میراث رسول الله صلی الله علیه و آله سزاوارتری.

حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود: ای جُندب! آیا به نظرت، از صد نفر، ده نفر با من بیعت می کنند؟ گفتم: امیدوارم. فرمود: ولی من امید ندارم، و امید ندارم که از صد نفر، دو نفر بیعت کنند و به تو می گویم که این سخن بر چه اساس است. مردم فقط به قریش نگاه می کنند و قریش می گوید: آل محمد صلی الله علیه و آله، خود را دارای فضل و برتری بر سایر قریش می دانند و آنها در این امر از میان سایر افراد قریش، ولیِّ امر هستند و اگر آنها ولایت آن را در اختیار بگیرند، هرگز آن سلطه از دست آنان خارج نمی شود و اگر در اختیار دیگری باشد، آن را میان خود دست به دست می کنند. به خدا سوگند، قریش این سلطه و ولایت را با اراده خود در اختیار ما قرار نخواهد داد.

شماره 81

81- قال العلامة المجلسي رحمه الله قَالَ السَّیِّدُ ابْنُ طَاوُسٍ رَحِمَهُ اللَّهُ فِی کِتَابِ کَشْفِ الْمَحَجَّةِ لِثَمَرَةِ الْمُهْجَةِ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ فِی کِتَابِ الرَّسَائِلِ: عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، بِإِسْنَادِهِ، قَالَ: قَالَ: أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه في حدیث - وَ قَامَ فَرْوَةُ بْنُ عُمَرَ الْأَنْصَارِیُّ- وَ کَانَ یَقُودُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَرَسَیْنِ وَ یَصْرِمُ أَلْفَ وَسْقٍ مِنْ تَمْرٍ فَیَتَصَدَّقُ بِهِ عَلَی الْمَسَاکِینِ- فَنَادَی: یَا مَعْشَرَ قُرَیْشٍ! أَخْبِرُونِی هَلْ فِیکُمْ رَجُلٌ تَحِلُّ لَهُ الْخِلَافَةُ وَ فِیهِ مَا فِی عَلِیٍّ صلوات الله علیه؟!.

فَقَالَ قَیْسُ بْنُ مَخْزَمَةَ الزهوی: لَیْسَ فِینَا مَنْ فِیهِ مَا فِی عَلِیٍّ صلوات الله علیه.

فَقَالَ لَهُ: صَدَقْتَ، فَهَلْ فِی عَلِیٍّ صلوات الله علیه مَا لَیْسَ فِی أَحَدٍ مِنْکُمْ؟. قَالَ: نَعَمْ.

ص: 79


1- . الأمالی (للطوسی) ج 1 ص 233 ح 415.بحارالانوار ج 29 ص 432 ح 17.

قَالَ: فَمَا یَصُدُّکُمْ عَنْهُ؟. قَالَ: إِجْمَاعُ النَّاسِ عَلَی أَبِی بَکْرٍ. قَالَ: أَمَا وَ اللَّهِ لَئِنْ أَحْیَیْتُمْ سُنَّتَکُمْ لَقَدْ أَخْطَأْتُمْ سُنَّةَ نَبِیِّکُمْ، وَ لَوْ جَعَلْتُمُوهَا فِی أَهْلِ بَیْتِ نَبِیِّکُمْ لَأَکَلْتُمْ مِنْ فَوْقِکُمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِکُمْ. (1)

مرحوم علامه مجلسی رضوان الله علیه با سند مذکور از حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه روایت کرده که آن حضرت در حدیثی فرمودند: آنگاه فروة بن عمر انصاری که به همراه رسول الله صلَّی الله علیه و آله دو اسب می راند و هزار بارِ خرما را آماده می کرد و آن را به فقیران صدقه می داد، به پاخاست و فریاد زد: ای قریشیان! به من بگوئید، آیا در میان شما مردی هست که خلافت برای او حلال باشد و آنچه علی صلوات الله علیه دارد، داشته باشد، پیدا می شود؟ قیس بن مخزومه زهوی پاسخ داد: در میان ما کسی هم چون علی صلوات الله علیه نیست. سپس فروة بن عمر گفت: راست گفتی. و آیا در علی صلوات الله علیه چیزی است که در هیچ یک از شما یافت نمی شود؟ قیس گفت: آری. فروة گفت: پس چه چیزی شما را از علی صلوات الله علیه باز می دارد؟ قیس جواب داد: اجماع مردم بر بیعت ابوبکر. فروه گفت: به خدا سوگند، اگر چه سنت خودتان را احیاء کردید ولی در مورد سنت رسول الله صلّى الله علیه و آله به خطا رفتید. اگر خلافت را به اهل بیت پیامبرتان می دادید، از بالا و پایین - هر سو - نعمت به شما روی می آورد و بهره مند می شدید.

توضیح: این حدیث شریف طولانی است، بنده فقط محل مورد نظر را از آن نقل کرده ام.

شماره 82

82- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الصَّلْتِ عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْعَلَوِیِّ عَنْ عَمِّهِ الْقَاسِمِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی بَکْرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَلَیْهِمَا السَّلَامُ قَالَ حَدَّثَنِی عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ أَبِی عُمْرَةَ الْأَنْصَارِیُّ قَالَ: قال قَیْسُ بْنُ سَعْدٍ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ مَا عَلَی الْأَرْضِ أَحَدٌ أَحَبَّ إِلَیْنَا أَنْ یُقِیمَ فِینَا مِنْکَ لِأَنَّکَ نَجْمُنَا الَّذِی نَهْتَدِی بِهِ وَ مَفْزَعُنَا الَّذِی نَصِیرُ إِلَیْهِ وَ إِنْ فَقَدْنَاکَ لَتُظْلِمَنَّ أَرْضُنَا وَ سَمَاؤُنَا. (2)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از عبدالرحمن بن ابی عمره انصاری روایت کرده که گفت: قیس بن سعد گفت: ای امیرالمؤمنین! هیچ کس در دنیا به اندازه تو برای ما دوست داشتنی نیست چون که تو ستاره ما هستی که بدان هدایت می شویم و پناه ما هستی که به او پناه می بریم اگر تو را از دست بدهیم آسمان و زمین ما تاریک می شود.

توضیح: این حدیث طولانی است، بنده فقط محل مورد نظر را از آن نقل کرده ام.

شماره 83

83- قال أبان بن أبی عیاش سَمِعْتُ سُلَیْماً یَقُولُ شَهِدْتُ یَوْمَ الْجَمَلِ عَلِیّاً صلوات الله علیه وَ کُنَّا اثْنَیْ عَشَرَ أَلْفاً وَ کَانَ أَصْحَابُ الْجَمَلِ زِیَادَةً عَلَی عِشْرِینَ وَ مِائَةِ أَلْفٍ وَ کَانَ مَعَ عَلِیٍّ صلوات الله علیه مِنَ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ نَحْوٌ مِنْ أَرْبَعَةِ آلَافٍ مِمَّنْ شَهِدَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله بَدْراً وَ الْحُدَیْبِیَةَ وَ مَشَاهِدَهُ وَ سَائِرُ النَّاسِ مِنْ أَهْلِ الْکُوفَةِ إِلَّا مَنْ تَبِعَهُ مِنْ أَهْلِ الْبَصْرَةِ وَ الْحِجَازِ لَیْسَتْ لَهُ هِجْرَةٌ مِمَّنْ أَسْلَمَ بَعْدَ الْفَتْحِ وَ جُلُّ الْأَرْبَعَةِ آلَافٍ مِنَ الْأَنْصَارِ وَ لَمْ یُکْرِهْ أَحَداً عَلَی الْبَیْعَةِ وَ لَا عَلَی الْقِتَالِ إِنَّمَا نَدَبَهُمْ فَانْتَدَبُوا مِنْ أَهْلِ بَدْرٍ سَبْعُونَ وَ مِائَةُ رَجُلٍ وَ جُلُّهُمْ مِنَ الْأَنْصَارِ مِمَّنْ شَاهَدَ أُحُداً وَ الْحُدَیْبِیَةَ وَ لَمْ یَتَخَلَّفْ عَنْهُ أَحَدٌ وَ لَیْسَ أَحَدٌ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ

ص: 80


1- . کشف المحجّة لثمرة المهجة ص 173- 189.بحارالانوار ج 30 ص 5- 6 ح 1.
2- . الامالی (للطوسی) ص 87.بحارالانوار ج 32 ص 69.

وَ الْأَنْصَارِ إِلَّا وَ هَوَاهُ مَعَهُ یَتَوَلَّوْنَهُ وَ یَدْعُونَ لَهُ بِالظَّفَرِ وَ النَّصْرِ وَ یُحِبُّونَ ظُهُورَهُ عَلَی مَنْ نَاوَاهُ وَ لَمْ یُخْرِجْهُمْ وَ لَا یُضَیِّقُ عَلَیْهِمْ وَ قَدْ بَایَعُوهُ وَ لَیْسَ کُلُّ أُنَاسٍ یُقَاتِلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ الطَّاعِنُ عَلَیْهِ وَ الْمُتَبَرِّئُ مِنْهُ قَلِیلٌ مُسْتَتِرٌ عَنْهُ مُظْهِرٌ لَهُ الطَّاعَةَ غَیْرَ ثَلَاثَةِ رَهْطٍ بَایَعُوهُ ثُمَّ شَکُّوا فِی الْقِتَالِ مَعَهُ وَ قَعَدُوا فِی بُیُوتِهِمْ وَ هُمْ مُحَمَّدُ بْنُ مَسْلَمَةَ وَ سَعْدُ بْنُ أَبِی وَقَّاصٍ وَ ابْنُ عُمَرَ وَ أَمَّا أُسَامَةُ بْنُ زَیْدٍ فَقَدْ سَلَّمَ بَعْدَ ذَلِکَ وَ رَضِیَ وَ دَعَا لِعَلِیٍّ صلوات الله علیه وَ اسْتَغْفَرَ لَهُ وَ بَرِئَ مِنْ عَدُوِّهِ وَ شَهِدَ أَنَّهُ عَلَی الْحَقِّ وَ مَنْ خَالَفَهُ مَلْعُونٌ حَلَالُ الدَّمِ. (1)

ابان بن ابی عیاش می گوید: از سلیم بن قیس شنیدم که می گفت: روز جنگ جمل با حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه حاضر بودم. لشکر ما دوازده هزار نفر و اصحاب جمل بیش از صد و بیست هزار نفر بودند. همراه علی صلوات الله علیه حدود چهار هزار نفر از مهاجرین و انصار بودند که همراه رسول الله صلی اللَّه علیه و آله در بدر و حدیبیّه و سایر جنگ های آن حضرت حاضر بودند. سایر مردم هم از اهل کوفه بودند، به جز آن دسته از اهل بصره و حجاز که سابقه هجرت نداشتند و بعد از فتح مکّه مسلمان شده بودند. اکثر چهار هزار نفر هم از انصار بودند.

حضرت کسی از مردم را بر بیعت و بر جنگ مجبور نکرده بود، بلکه آنان را فرا خوانده بود. از اهل بدر صد و هفتاد نفر که اکثرشان از انصار و از شاهدین احد و حدیبیّه بودند شرکت کرده بودند و احدی از آنان از شرکت در جنگ تخلف نورزیده بود. احدی از مهاجرین و انصار نبود مگر آنکه خواسته اش با او بود. او را دوست می داشتند و برای غلبه و پیروزی حضرت دعا می کردند و دوست داشتند بر مخالفین خود غلبه کند.

آن حضرت بر آنان سخت نگرفته و آنان را در تنگنا قرار نداده بود. آنان با او بیعت کرده بودند، و البته همه مردم در راه خدا جنگ نمی کنند. کسانی که بر آن حضرت طعنه بزنند و از او بیزاری بجویند کم و مخفی از او بودند و در ظاهر اظهار اطاعت او را می نمودند، مگر سه نفر که با او بیعت کردند ولی در جنگ به همراه او شک کردند و خانه نشینی اختیار کردند که عبارت بودند از: محمد بن مسلمه، سعد بن ابی وقاص، پسر عمر. اسامة بن زید بعد از آن تسلیم شد و رضایت خود را اعلام کرد و برای علی صلوات الله علیه دعا و استغفار کرد و از دشمن آن حضرت بیزاری جست و شهادت داد که آن حضرت بر حق است و هر کس با او مخالفت کند ملعون و خونش حلال است.

شماره 84

84- الشیخ علي بن عیسی الإربلي، نَقَلْتُ مِنَ الْمَنَاقِبِ لإبْنِ مَرْدَوَیْهِ عَنْ أَبِی مُوسَی الْأَشْعَرِیِّ قَالَ: أَشْهَدُ أَنَّ الْحَقَّ مَعَ عَلِیٍّ صلوات الله علیه وَ لَکِنْ مَالَتِ الدُّنْیَا بِأَهْلِهَا وَ لَقَدْ سَمِعْتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله یَقُولُ لَهُ یَا عَلِیُّ أَنْتَ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ بَعْدِی مَعَکَ. (2)

مرحوم شیخ علی بن عیسی اربلی، از کتاب مناقب ابن مردویه از ابو موسی اشعری روایت کرده که گفت: گواهی می دهم که حق با علی است لیکن زخارف دنیا مردم را به سوی خود متمایل کرد، و به راستی که من از رسول خدا صَلی الله علیهِ و آله شنیده ام که به او می فرمود: ای علی! تو با حق هستی و پس از من حق با توست.

ص: 81


1- . کتاب سلیم بن قیس هلالی ص 187.بحارالانوار ج 32 ص 215.
2- . کشف الغمة ج 1 ص 147.بحارالانوار ج 38 ص 35.

شماره 85

85- قال السید أبي القاسم علي بن طاوس: و من كتاب المناقب عن زيد بن أرقم قال أول من صلي مع النبي صلی الله علیه و آله علي بن أبي طالب صلوات الله علیه. (1)

مرحوم سید ابن طاوس می گوید: در كتاب مناقب به نقل از زيد بن ارقم آمده است كه گفت: نخستين كسى كه با رسول الله صلّى الله علیه و آله نماز گزارد حضرت على بن ابى طالب صلوات الله علیه بود.

شماره 86

86- أبان عن سلیم بن قیس الهلالي وَ عُمَرَ بْنِ أَبِی سَلَمَةَ قَالا قَدِمَ مُعَاوِیَةُ حَاجّاً فِی خِلَافَتِهِ الْمَدِینَةَ بَعْدَ مَا قُتِلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ صَالَحَ الْحَسَنُ وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی بَعْدَ مَا مَاتَ الْحَسَنُ صلوات الله علیه وَ اسْتَقْبَلَهُ أَهْلُ الْمَدِینَةِ فَنَظَرَ فَإِذَا الَّذِی اسْتَقْبَلَهُ مِنْ قُرَیْشٍ أَکْثَرُ مِنَ الْأَنْصَارِ فَسَأَلَ عَنْ ذَلِکَ فَقِیلَ إِنَّهُمْ یَحْتَاجُونَ لَیْسَتْ لَهُمْ دَوَابُّ فَالْتَفَتَ مُعَاوِیَةُ إِلَی قَیْسِ بْنِ سَعْدِ بْنِ عُبَادَةَ فَقَالَ یَا مَعْشَرَ الْأَنْصَارِ مَا لَکُمْ لَا تَسْتَقْبِلُونِّی مَعَ إِخْوَانِکُمْ مِنْ قُرَیْشٍ فَقَالَ قَیْسٌ وَ کَانَ سَیِّدَ الْأَنْصَارِ وَ ابْنَ سَیِّدِهِمْ أَقْعَدَنَا یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْ لَمْ یَکُنْ لَنَا دَوَابُّ قَالَ مُعَاوِیَةُ فَأَیْنَ النَّوَاضِحُ فَقَالَ قَیْسٌ أَفْنَیْنَاهَا یَوْمَ بَدْرٍ وَ یَوْمَ أُحُدٍ وَ مَا بَعْدَهُمَا فِی مَشَاهِدِ رَسُولِ اللَّهِ حِینَ ضَرَبْنَاکَ وَ أَبَاکَ عَلَی الْإِسْلَامِ حَتَّی ظَهَرَ أَمْرُ اللَّهِ وَ أَنْتُمْ کَارِهُونَ قَالَ مُعَاوِیَةُ اللَّهُمَّ غَفْراً قَالَ قَیْسٌ أَمَا إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قَالَ سَتَرَوْنَ بَعْدِی أَثَرَةً ثُمَّ قَالَ یَا مُعَاوِیَةُ تُعَیِّرُنَا بِنَوَاضِحِنَا وَ اللَّهِ لَقَدْ لَقِینَاکُمْ عَلَیْهَا یَوْمَ بَدْرٍ وَ أَنْتُمْ جَاهِدُونَ عَلَی إِطْفَاءِ نُورِ اللَّهِ وَ أَنْ یَکُونَ کَلِمَةُ الشَّیْطَانِ هِیَ الْعُلْیَا ثُمَّ دَخَلْتَ أَنْتَ وَ أَبُوکَ کَرْهاً فِی الْإِسْلَامِ الَّذِی ضَرَبْنَاکُمْ عَلَیْهِ فَقَالَ مُعَاوِیَةُ کَأَنَّکَ تَمُنُّ عَلَیْنَا بِنُصْرَتِکُمْ إِیَّانَا فَلِلَّهِ وَ لِقُرَیْشٍ بِذَلِکَ الْمَنُّ وَ الطَّوْلُ أَ لَسْتُمْ تَمُنُّونَ عَلَیْنَا یَا مَعْشَرَ الْأَنْصَارِ بِنُصْرَتِکُمْ رَسُولَ اللَّهِ وَ هُوَ مِنْ قُرَیْشٍ وَ هُوَ ابْنُ عَمِّنَا وَ مِنَّا فَلَنَا الْمَنُّ وَ الطَّوْلُ أَنْ جَعَلَکُمُ اللَّهُ أَنْصَارَنَا وَ أَتْبَاعَنَا فَهَدَاکُمْ بِنَا فَقَالَ قَیْسٌ إِنَّ اللَّهَ بَعَثَ مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله رَحْمَةً لِلْعالَمِینَ فَبَعَثَهُ إِلَی النَّاسِ کَافَّةً وَ إِلَی الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ الْأَحْمَرِ وَ الْأَسْوَدِ وَ الْأَبْیَضِ اخْتَارَهُ لِنُبُوَّتِهِ وَ اخْتَصَّهُ بِرِسَالَتِهِ فَکَانَ أَوَّلُ مَنْ صَدَّقَهُ وَ آمَنَ بِهِ ابْنَ عَمِّهِ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ وَ أَبُو طَالِبٍ یَذُبُّ عَنْهُ وَ یَمْنَعُهُ وَ یَحُولُ بَیْنَ کُفَّارِ قُرَیْشٍ وَ بَیْنَ أَنْ یَرْدَعُوهُ وَ یُؤْذُوهُ وَ أَمَرَ أَنْ یُبَلِّغَ رِسَالَةَ رَبِّهِ فَلَمْ یَزَلْ مَمْنُوعاً مِنَ الضَّیْمِ وَ الْأَذَی حَتَّی مَاتَ عَمُّهُ أَبُو طَالِبٍ وَ أَمَرَ ابْنَهُ بِمُوَازَرَتِهِ فَوَازَرَهُ وَ نَصَرَهُ وَ جَعَلَ نَفْسَهُ دُونَهُ فِی کُلِّ شَدِیدَةٍ وَ کُلِّ ضِیقٍ وَ کُلِّ خَوْفٍ وَ اخْتَصَّ اللَّهُ بِذَلِکَ عَلِیّاً صلوات الله علیه مِنْ بَیْنِ قُرَیْشٍ وَ أَکْرَمَهُ مِنْ بَیْنِ جَمِیعِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ فَجَمَعَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله جَمِیعَ بَنِی عَبْدِ الْمُطَّلِبِ فِیهِمْ أَبُو طَالِبٍ وَ أَبُو لَهَبٍ وَ هُمْ یَوْمَئِذٍ أَرْبَعُونَ رَجُلًا فَدَعَاهُمْ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ خَادِمُهُ عَلِیٌّ صلوات الله علیه وَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فِی حَجْرِ عَمِّهِ أَبِی طَالِبٍ فَقَالَ أَیُّکُمْ یَنْتَدِبُ أَنْ یَکُونَ أَخِی وَ وَزِیرِی وَ وَصِیِّی وَ خَلِیفَتِی فِی أُمَّتِی وَ وَلِیَّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مِنْ بَعْدِی فَأَمْسَکَ الْقَوْمُ حَتَّی أَعَادَهَا ثَلَاثاً فَقَالَ عَلِیٌّ صلوات الله علیه أَنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ فَوَضَعَ رَأْسَهُ فِی حَجْرِهِ وَ تَفَلَ فِی فِیهِ وَ قَالَ اللَّهُمَّ امْلَأْ جَوْفَهُ عِلْماً وَ فَهْماً وَ حُکْماً ثُمَّ قَالَ لِأَبِی طَالِبٍ یَا أَبَا طَالِبٍ اسْمَعِ الْآنَ لِابْنِکَ وَ أَطِعْ فَقَدْ جَعَلَهُ اللَّهُ مِنْ نَبِیِّهِ بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی وَ آخَی صلی الله علیه و آله بَیْنَ عَلِیٍّ وَ بَیْنَ نَفْسِهِ فَلَمْ یَدَعْ قَیْسٌ شَیْئاً مِنْ مَنَاقِبِهِ إِلَّا ذَکَرَهَا وَ احْتَجَّ بِهَا وَ قَالَ مِنْهُمْ جَعْفَرُ بْنُ أَبِی طَالِبٍ الطَّیَّارُ فِی الْجَنَّةِ

ص: 82


1- . المناقب (احمد بن حنبل) ص 25.کشف الیقین ص 36.

بِجَنَاحَیْنِ اخْتَصَّهُ اللَّهُ بِذَلِکَ مِنْ بَیْنِ النَّاسِ وَ مِنْهُمْ حَمْزَةُ سَیِّدُ الشُّهَدَاءِ وَ مِنْهُمْ فَاطِمَةُ سَیِّدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ فَإِذَا وَضَعْتَ مِنْ قُرَیْشٍ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ أَهْلَ بَیْتِهِ وَ عِتْرَتَهُ الطَّیِّبِینَ فَنَحْنُ وَ اللَّهِ خَیْرٌ مِنْکُمْ یَا مَعْشَرَ قُرَیْشٍ وَ أَحَبُّ إِلَی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِلَی أَهْلِ بَیْتِهِ مِنْکُمْ لَقَدْ قُبِضَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَاجْتَمَعَتِ الْأَنْصَارُ إِلَی أَبِی ثُمَّ قَالُوا نُبَایِعُ سَعْداً فَجَاءَتْ قُرَیْشٌ فَخَاصَمُونَا بِحَقِّهِ وَ قَرَابَتِهِ فَمَا یَعْدُو قُرَیْشٌ أَنْ یَکُونُوا ظَلَمُوا الْأَنْصَارَ أَوْ ظَلَمُوا آلَ مُحَمَّدٍ وَ لَعَمْرِی مَا لِأَحَدٍ مِنَ الْأَنْصَارِ وَ لَا لِقُرَیْشٍ وَ لَا لِأَحَدٍ مِنَ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ فِی الْخِلَافَةِ حَقٌّ مَعَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما وَ وُلْدِهِ مِنْ بَعْدِهِ فَغَضِبَ مُعَاوِیَةُ وَ قَالَ یَا ابْنَ سَعْدٍ عَمَّنْ أَخَذْتَ هَذَا وَ عَمَّنْ رَوَیْتَهُ وَ عَمَّنْ سَمِعْتَهُ أَبُوکَ أَخْبَرَکَ بِذَلِکَ وَ عَنْهُ أَخَذْتَهُ فَقَالَ قَیْسٌ سَمِعْتُهُ وَ أَخَذْتُهُ مِمَّنْ هُوَ خَیْرٌ مِنْ أَبِی وَ أَعْظَمُ عَلَیَّ حَقّاً مِنْ أَبِی قَالَ مَنْ قَالَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما عَالِمُ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ صِدِّیقُهَا الَّذِی أَنْزَلَ اللَّهُ فِیهِ «قُلْ کَفی بِاللَّهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ» فَلَمْ یَدَعْ قَیْسٌ آیَةً نَزَلَتْ فِی عَلِیٍّ صلوات الله علیه إِلَّا ذَکَرَهَا قَالَ مُعَاوِیَةُ فَإِنَّ صِدِّیقَهَا أَبُو بَکْرٍ وَ فَارُوقَهَا عُمَرُ وَ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ سَلَامٍ قَالَ قَیْسٌ أَحَقُّ بِهَذِهِ الْأَسْمَاءِ وَ أَوْلَی بِهَا الَّذِی أَنْزَلَ اللَّهُ فِیهِ «أَ فَمَنْ كٰانَ عَلىٰ بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ يَتْلُوهُ شٰاهِدٌ مِنْهُ» وَ اَلَّذِي أَنْزَلَ اَللَّهُ جَلَّ اِسْمُهُ فِيهِ «إِنَّمٰا أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِكُلِّ قَوْمٍ هٰادٍ» وَ اَللَّهِ لَقَدْ نَزَلَتْ وَ عَلِيٌّ لِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ فَأَسْقَطْتُمْ ذَلِكَ وَ اَلَّذِي نَصَبَهُ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ بِغَدِيرِ خُمٍّ فَقَالَ مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ أَوْلَی بِهِ مِنْ نَفْسِهِ فَعَلِیٌّ أَوْلَی بِهِ مِنْ نَفْسِهِ وَ قَالَ فِی غَزْوَةِ تَبُوکَ أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِیَّ بَعْدِی وَ کَانَ مُعَاوِیَةُ یَوْمَئِذٍ بِالْمَدِینَةِ فَعِنْدَ ذَلِکَ نَادَی مُنَادِیَهُ وَ کَتَبَ بِذَلِکَ نُسْخَةً إِلَی عُمَّالِهِ أَلَا بَرِئَتِ الذِّمَّةُ مِمَّنْ رَوَی حَدِیثاً فِی مَنَاقِبِ عَلِیٍّ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ قَامَتِ الْخُطْبَةُ فِی کُلِّ مَکَانٍ عَلَی الْمَنَابِرِ بِلَعْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه علیهما وَ الْبَرَاءَةِ مِنْهُ وَ الْوَقِیعَةِ فِی أَهْلِ بَیْتِهِ وَ اللَّعْنَةِ لَهُمْ بِمَا لَیْسَ فِیهِمْ صلوات الله علیهم. (1)

ابان از سلیم و عمر بن ابی سلمه روایت کرده که گفتند: معاویه در زمان حکومت خود بعد از آنکه حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه شهید شد و او با حضرت امام حسن صلوات الله علیه صلح کرد بعنوان سفر حج وارد مدینه شد. اهل مدینه به استقبال او آمدند و معاویه متوجّه شد افرادی از قریش که به استقبال او آمده اند بیشتر از انصار هستند. در این باره سؤال کرد، و به او گفته شد: آنان فقیرند و سواری برای آمدن ندارند!

معاویه رو به قیس بن سعد بن عباده کرد و گفت: ای گروه انصار! چرا شما همراه برادرانتان از قریش به استقبال من نیامدید؟

قیس- که بزرگ انصار و پسر بزرگ آنان بود گفت: ای امیر المؤمنین! ما را خانه نشین کرد این جهت که چهارپایی نداشتیم.

معاویه گفت: پس شتران شما کجایند؟ قیس گفت: آنها را در روز بدر و احد و بعد از آن در جنگ های رسول الله صلی اللَّه علیه و آله از دست دادیم، آن هنگام که برای مسلمان شدن تان بر روی تو و پدرت شمشیر می زدیم تا آنکه امر خدا قوت گرفت در حالی که شما کراهت داشتید.

ص: 83


1- . کتاب سلیم بن قیس هلالی ص 312- 315 ح 26.بحارالانوار ج 33 ص 173- 176 ح 456.

معاویه گفت: خدایا ببخش. قیس گفت: بدان که رسول الله صلی اللَّه علیه و آله فرموده است: «شما بعد از من خواهید دید که در عطا و بخشش دیگران را بر شما مقدم می دارند». معاویه گفت: چه دستوری در این مورد به شما داده است؟ قیس گفت: دستور داده که صبر کنیم تا او را ملاقات نمائیم. معاویه گفت: پس صبر کنید تا او را ملاقات کنید! سپس قیس گفت: ای معاویه! ما را به شترانمان سرزنش می کنی؟ به خدا قسم در روز بدر سوار بر آنها با شما رودررو شدیم در حالی که شما برای خاموش کردن نور خدا و بالا بردن کلام شیطان تلاش می کردید! بعدها تو و پدرت با اکراه داخل اسلامی شدید که بر سر آن شما را می زدیم.

معاویه گفت: گویا تو به خاطر یاریت نسبت به ما بر ما منّت می گذاری. به خدا قسم قریش در این باره بر شما منّت و فضیلت دارند. ای گروه انصار! آیا شما بر ما منّت می گذارید برای اینکه رسول الله را یاری کرده اید در حالی که او از قریش است و پسر عموی ما و از ماست؟ پس منّت و فضیلت برای ما است که خداوند شما را یاران ما و اتباع ما قرار داده است و شما را به وسیله ما هدایت کرده است.

قیس گفت: خداوند عز و جل حضرت محمّد صلی الله علیه و آله را رحمت بر جهانیان فرستاد و او را بر همه مردم فرستاد: بر جن و انس و سرخ و سیاه و سفید. و او را برای نبوّتش انتخاب کرد و به رسالت خویش اختصاص داد.

اوّل کسی که او را تصدیق نمود و به او ایمان آورد پسر عمویش حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیهما بود.

عمویش ابو طالب صلوات الله علیه از او دفاع می کرد و مانع دشمنان از او می شد و بین کفار قریش و او حائل می شد که او را نترسانند و اذیت نکنند، و او را به ابلاغ رسالتهای پروردگار ترغیب می کرد.

رسول الله صلی اللَّه علیه و آله همچنان از ظلم و اذیت مانع داشت تا آنکه عمویش ابو طالب صلوات الله علیه از دنیا رفت و به پسرش علی صلوات الله علیه دستور داد تا آن حضرت را تقویت و یاری کند. علی صلوات الله علیه هم او را تقویت و یاری نمود و جان خود را در هر مسأله شدیدی و در هر تنگنا و ترسی فدای او کرد. این مطلب را خداوند از بین قریش به علی صلوات الله علیه اختصاص داد و او را از بین همه عرب و عجم مورد اکرام قرار داد.

رسول الله صلی اللَّه علیه و آله همه فرزندان عبد المطلب را که از جمله آنان ابو طالب صلوات الله علیه و ابو لهب بودند جمع کرد، و آنان در آن روز چهل نفر بودند. حضرت آنان را دعوت کرد، و خادمش در آن روز علی صلوات الله علیه بود و آن حضرت تحت تکفّل عمویش ابو طالب بود.

رسول الله صلی اللَّه علیه و آله فرمود: کدامیک از شما خود را برادر و وزیر و وارث و خلیفه من در امّتم و صاحب اختیار هر مؤمنی بعد از من معرّفی می کند؟ افراد حاضر ساکت ماندند تا آنکه حضرت سه مرتبه سخن خود را تکرار کردند. علی صلوات الله علیه عرض کرد: من یا رسول اللَّه، خدا بر تو درود فرستد.

رسول الله صلی اللَّه علیه و آله سر علی صلوات الله علیه را بر زانوی خود گذاشت و آب دهان مبارک را در دهانش ریخت و فرمود: خدایا، باطن علی را از علم و فهم و حکمت پر کن. سپس به ابو طالب فرمود: ای ابو طالب! اکنون سخن پسرت را گوش کن و از او اطاعت نما، چرا که خدا او را نسبت به پیامبرش به منزله هارون نسبت به موسی قرار داده است.

دیگر اینکه بین مردم برادری قرار داد، و بین علی و خودش برادری قرار داد.

ص: 84

قیس بن سعد در مقابل معاویه چیزی از مناقب علی صلوات الله علیه را ترک نکرد مگر آنکه آنها را یادآور شد و با آنها احتجاج کرد و گفت: از آنها جعفر بن ابی طالب است که در بهشت با دو بال پرواز می کند. خداوند از بین مردم او را به این مطلب اختصاص داده است. از آنهاست حمزه سید الشهداء، و از آنان حضرت فاطمه سیده زنان عالمیان است.

هر گاه از قریش، رسول الله و اهل بیت و عترت پاکش را کنار بگذاری، به خدا قسم ما از شما- ای گروه قریش- بهتر خواهیم بود و به پیشگاه خدا و رسولش و نزد اهل بیتش از شما محبوبتر خواهیم بود.

رسول الله صلی اللَّه علیه و آله از دنیا رفت و انصار نزد پدرم سعد جمع شدند و گفتند: جز با سعد بن عبادة بیعت نمی کنیم. قریش دلیل علی و اهل بیتش را بمیان آوردند و با حق او و فامیلی او با رسول الله صلی اللَّه علیه و آله، ما گروه انصار را محکوم کردند.

بنا بر این قریش یا به انصار ظلم کرده اند و یا به آل محمد صلوات الله علیهم. و بجان خودم قسم با بودن علی بن ابی طالب و فرزندانش بعد از او صلوات الله علیهم، احدی از انصار و نه قریش و نه احدی از عرب و عجم در خلافت حق و نصیبی ندارند.

معاویه غضب کرد و گفت: ای پسر سعد! این مطالب را از چه کسی گرفته ای و از چه کسی روایت می کنی و از چه کسی شنیده ای؟ پدرت اینها را به تو خبر داده و از او گرفته ای؟

قیس گفت: این مطالب را از کسی شنیده ام و گرفته ام که از پدرم بهتر و حق او بر من از پدرم بالاتر است. معاویه پرسید: آن کیست؟ قیس گفت: آن حضرت امیر المؤمنین علی بن ابی طالب عالم این امت و حاکم آن و صدیق و فاروق آن است، که خداوند آیاتی در باره او نازل کرده است. از جمله کلام خداوند عز و جل که می فرماید: «بگو: خداوند و کسی که علم کتاب نزد اوست برای شاهد بین من و شما کفایت می کند». (سوره رعد آیه 43) بعد از آن قیس آیه ای از آنچه در باره حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه نازل شده بود ترک نکرد مگر آنکه یادآور شد.

معاویه گفت: صدّیق امّت ابو بکر و فاروق آن عمر است، و آنکه علم کتاب نزد اوست عبد اللَّه بن سلام است! قیس گفت: سزاوارتر به این اسمها و صاحب حقیقی آن کسی است که خداوند در باره او چنین نازل کرده است: «آیا کسی که دلیلی از طرف پروردگارش دارد و شاهدی پشت سر آن می آید». (سوره هود آیه 17) و کسی است که خداوند جلّ اسمه در باره او می گوید: «تو فقط بیم دهنده ای و برای هر قومی هدایت کننده ای است». (سوره رعد آیه 7) به خدا قسم این طور نازل شد که علی هدایت کننده هر قومی است و شما این را حذف کردید، و آن کسی است که رسول الله صلی اللَّه علیه و آله او را در غدیر خم نصب کرد و فرمود: «هر کس که من نسبت به او از خودش بیشتر اختیار دارم علی هم نسبت به او از خودش بیشتر اختیار دارد»، و رسول الله صلّى الله علیه و آله به او در جنگ تبوک فرمود: «تو نسبت به من همچون هارون نسبت به موسی هستی مگر آنکه پیامبری بعد از من نیست».

معاویه آن روز در مدینه بود، منادی او نداد داد و نوشته ای هم به همه شهرها برای کارمندانش نوشت که: امانم را برداشتم از کسی که حدیثی در مناقب علی بن ابی طالب یا فضائل اهل بیتش نقل کند و چنین کسی عقوبت را بر خودش روا داشته است.

خطیب ها در هر منطقه مکانی و بر سر همه منبرها لعن علی بن ابی طالب و بیزاری از او و بدگوئی در باره او و اهل بیتش- با مطالبی که در آنان نیست- و نیز لعنت ایشان را آغاز کردند.

ص: 85

شماره 87

87- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن الْحَفَّارُ عَنِ الْجِعَابِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الْخَزَّازِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْهَاشِمِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبِی قِلَابَةَ عَنْ بِشْرِ بْنِ عُمَرَ عَنْ مَالِکِ بْنِ أَنَسٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ أَسْلَمَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبَانٍ عَنْ أَبِی مَرْیَمَ عَنْ ثُوَیْرِ بْنِ أَبِی فَاخِتَةَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی لَیْلَی قَالَ قَالَ أَبِی دَفَعَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله الرَّایَةَ یَوْمَ خَیْبَرَ إِلَی عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه فَفَتَحَ اللَّهُ عَلَیْهِ. (1)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از عبدالرحمن بن ابی لیلی روایت کرده که گفت: پدرم می گفت: رسول الله صلی الله علیه و آله در روز خیبر پرچم را به حضرت علی بن ابی طالب صلوات الله علیه داد و خداوند او را بر خیبر پیروز گردانید.

توضیح: این روایت طولانی است، بنده فقط محل مورد نظر را از آن نقل کرده ام.

شماره 88

88- روي الشیخ محمد بن علي بن شهر آشوب في المناقب: لَمَّا بُويِعَ عَلِيٌّ صلوات الله علیه أَنْشَأَ خُزَيْمَةُ بْنُ ثَابِتٍ یقول:

إِذَا نَحْنُ بَايَعْنَا عَلِيّاً فَحَسْبُنَا * أَبُو حَسَنٍ مِمَّا نَخَافُ مِنَ اَلْفِتَنِ

وَجَدْنَاهُ أَوْلَى اَلنَّاسِ بِالنَّاسِ إِنَّهُ * أَطَبُّ قُرَيْشٍ بِالْكِتَابِ وَ بِالسُّنَنِ

وَ إِنَّ قُرَيْشاً لاَ تَشُقُّ غُبَارَهُ * إِذَا مَا جَرَى يَوْماً عَلَى ضُمَرِ اَلْبُدْنِ

فَفِيهِ اَلَّذِي فِيهِمْ مِنَ اَلْخَيْرِ كُلِّهِ * وَ مَا فِيهِمُ مِثْلُ اَلَّذِي فِيهِ مِنْ حُسْنٍ

وَصِيُّ رَسُولِ اَللَّهِ مِنْ دُونِ أَهْلِهِ * وَ فَارِسُهُ قَدْ كَانَ فِي سَالِفِ اَلزَّمَنِ

وَ أَوَّلُ مَنْ صَلَّى مِنَ اَلنَّاسِ كُلِّهِمْ * سِوَى خَيْرَةِ اَلنِّسْوَانِ وَ اَللَّهُ ذُو اَلْمِنَنِ

وَ صَاحِبُ كَبْشِ اَلْقَوْمِ فِي كُلِّ وَقْعَةٍ * يَكُونُ لَهَا نَفْسُ اَلشُّجَاعِ لِذِي اَلذَّقَنِ

فَذَاكَ اَلَّذِي تُثْنِي اَلْخَنَاصِرُ بِاسْمِهِ * إِمَامُهُمْ حَتَّى أَغِيبَ فِي اَلْكَفَنِ. (2)

مرحوم شیخ محمد بن علی بن شهر آشوب در کتاب المناقب چنین روایت کرده است:

زمانی که مردم با علی امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بیعت کردند خزیمه بن ثابت شعر ذیل را سرود:

وقتی که ما با علی بیعت کردیم، ابو حسن ما را در ترس از فتنه ها کفایت می کند.

ما او را سزاوارترین شخص برای حکومت یافتیم او عالم ترین شخص به قرآن و سنت نبوی است.

قریش حتی نمی توانند به گرد پای او برسند اگر روزی بر شتران لاغر و چابک سوار شوند.

هر خیری که در همه آنان وجود دارد به طور یکجا در علی هست و آن حُسنی که امام دارد هیچ یک از آنان ندارند.

تنها وصی رسول الله در آل اوست و چابک سوار آن حضرت در زمان های گذشته اوست.

در میان مردم او اولین کسی بود که نماز را به پا داشت، به جز بهترین زنان، و خداوند صاحب منت است.

و او قهرمان قوم در هر واقعه ای بوده که در آن واقعه از شدت و هول، جان شجاعان به لب می رسیده است.

ص: 86


1- . الأمالی (للطوسی) ج 1 ص 363.بحارالانوار ج 28 ص 45 ح 8.
2- . المناقب ج 3 ص 195.بحارالانوار ج 32 ص 34- 35 ح 22.

اوست کسی که انگشتان کوچک برای او خم می شود و به او اشاره می کند و امام همه است و من بر این باورم تا زمانی که در کفن پنهان می شوم.

شماره 89

89- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الصَّلْتِ عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْعَلَوِیِّ عَنْ عَمِّهِ الْقَاسِمِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی بَکْرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَلَیْهِمَا السَّلَامُ قَالَ حَدَّثَنِی عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ أَبِی عُمْرَةَ الْأَنْصَارِیُّ قَالَ: أَبُو مَسْعُودٍ عُقْبَةُ بْنُ عَمْرٍو قال:

بَکَتِ الْأَرْضُ وَ السَّمَاءُ عَلَی الشَّاخِصِ***مِنَّا یُرِیدُ أَهْلَ الْعِرَاقِ

یَا وَزِیرَ النَّبِیِّ قَدْ عَظُمَ الْخَطْبُ***وَ طَعْمُ الْفِرَاقِ مُرُّ الْمَذَاقِ

وَ إِذَا الْقَوْمُ خَاصَمُوکَ فَقَوْمٌ***نَاکِسُو الطَّرْفِ خَاضِعُو الْأَعْنَاقِ

لَا یَقُولُونَ إِذْ تَقُولُ وَ إِنْ*** قُلْتَ فَقَوْلُ الْمُبَرِّزِ السِّبَاقِ

فَعُیُونُ الْحِجَازِ تَذْرِفُ بِالدَّمْعِ***وَ تِلْکَ الْقُلُوبُ عِنْدَ التَّرَاقِی

فَعَلَیْکَ السَّلَامُ مَا ذَرَّتْ بِهِ الشَّمْسُ***وَ لَاحَ السَّرَابُ بِالرَّقْرَاقِ. (1)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از عبدالرحمن بن ابی عمره انصاری روایت کرده که گفت: ابو مسعود عقبه بن عمرو گفت:

آسمان و زمین بر برترین شخص ما گریه کرد که به دنبال اهل عراق است.

ای وزیر پیامبر، مصیبت بزرگ است و طعم فراق بسیار تلخ است.

اگر قوم با تو به جنگ برخاستند، قوم دیگری چشم فروبسته و گردن نهادند.

وقتی تو چیزی می گویی سخن نمی گویند و اگر حرفی بزنی قول تو گفتار شخص برجسته و پیشی گیرنده است.

چشم های حجّار سنگ تراش اشک می ریزد و آن دل ها به گلو رسیده اند.

سلام بر تو تا زمانی که خورشید می تابد و سراب می درخشد.

توضیح: این حدیث طولانی است، بنده فقط محل مورد نظر را از آن نقل کرده ام.

شماره 90

90- و روي الشیخ محمد بن علي بن شهر آشوب في المناقب: وَ قَالَ عَدِیُّ بْنُ حَاتِمٍ:

أَنَا عَدِیٌّ وَ نَمَانِی حَاتِمٌ*** هَذَا عَلِیٌّ بِالْکِتَابِ عَالِمٌ

لَمْ یَعْصِهِ فِی النَّاسِ إِلَّا ظَالِمٌ. (2)

مرحوم شیخ محمد بن علی بن شهر آشوب در کتاب المناقب روایت کرده است که: عدی بن حاتم گفت: من عدی از قبیله حاتم هستم و این علی صلوات الله علیه است که عالم به قرآن است.

از میان مردم فقط انسان های ظالم بر او طغیان می کنند.

شماره 91

91- و روي الشیخ محمد بن علي بن شهر آشوب في المناقب: وَ قَالَ عَمْرُو بْنُ الْحَمِقِ:

ص: 87


1- . الامالی (للطوسی) ص 87.بحارالانوار ج 32 ص 69.
2- . مناقب آل أبی طالب ج 2 ص 339 ط النجف.بحارالانوار ج 32 ص 181.

هَذَا عَلِیٌّ قَائِدٌ یُرْضَی بِهِ*** أَخُو رَسُولِ اللَّهِ فِی أَصْحَابِهِ

مِنْ عُودِهِ النَّامِی وَ مِنْ نِصَابِهِ. (1)

مرحوم شیخ محمد بن علی بن شهر آشوب در کتاب المناقب روایت کرده است که: عمرو بن حمق گفت: این علی صلوات الله علیه است. فرماندهی که بدان رضایت داریم. او برادر رسول الله صلّى الله علیه و آله در میان اصحاب است.

او هم خون و هم نژاد رسول الله صلّى الله علیه و آله است.

شماره 92

92- الشیخ محمد بن محمد بن النعمان المفید، عَنِ الْکَاتِبِ عَنِ الزَّعْفَرَانِیِّ عَنِ الثَّقَفِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبَانٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ قَالَ سَمِعْتُ جَابِرَ بْنَ یَزِیدَ الْجُعْفِیَّ یَقُولُ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ صلوات الله علیهما یَقُولُ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ جَدِّی قَالَ: لَمَّا تَوَجَّهَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه مِنَ الْمَدِینَةِ إِلَی النَّاکِثِینَ بِالْبَصْرَةِ نَزَلَ الرَّبَذَةَ فَلَمَّا ارْتَحَلَ مِنْهَا لَقِیَهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ خَلِیفَةَ الطَّائِیُّ وَ قَدْ نَزَلَ بِمَنْزِلٍ یُقَالُ لَهُ قَائِدٌ فَقَرَّبَهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه فَقَالَ لَهُ عَبْدُ اللَّهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی رَدَّ الْحَقَّ إِلَی أَهْلِهِ وَ وَضَعَهُ فِی مَوْضِعِهِ کَرِهَ ذَلِکَ قَوْمٌ أَمْ سُرُّوا بِهِ فَقَدْ وَ اللَّهِ کَرِهُوا مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله وَ نَابَذُوهُ وَ قَاتَلُوهُ فَرَدَّ اللَّهُ کَیْدَهُمْ فِی نُحُورِهِمْ وَ جَعَلَ دَائِرَةَ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ وَ اللَّهِ لَنُجَاهِدَنَّ مَعَکَ فِی کُلِّ مَوْطِنٍ حِفْظاً لِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَرَحَّبَ بِهِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَجْلَسَهُ إِلَی جَنْبِهِ وَ کَانَ لَهُ حَبِیباً وَ وَلِیّاً وَ أَخَذَ یُسَائِلُهُ عَنِ النَّاسِ إِلَی أَنْ سَأَلَهُ عَنْ أَبِی مُوسَی الْأَشْعَرِیِّ فَقَالَ وَ اللَّهِ مَا أَنَا وَاثِقٌ بِهِ وَ مَا آمَنُ عَلَیْکَ خِلَافَهُ إِنْ وَجَدَ مُسَاعِداً عَلَی ذَلِکَ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ اللَّهِ مَا کَانَ عِنْدِی مُؤْتَمَناً وَ لَا نَاصِحاً وَ لَقَدْ کَانَ الَّذِینَ تَقَدَّمُونِی اسْتَوْلَوْا عَلَی مَوَدَّتِهِ وَ وَلَّوْهُ وَ سَلَّطُوهُ بِالْإِمْرَةِ عَلَی النَّاسِ وَ لَقَدْ أَرَدْتُ عَزْلَهُ فَسَأَلَنِیَ الْأَشْتَرُ فِیهِ وَ أَنْ أُقِرَّهُ فَأَقْرَرْتُهُ عَلَی کُرْهٍ مِنِّی لَهُ وَ عَمِلْتُ عَلَی صَرْفِهِ مِنْ بَعْدُ قَالَ فَهُوَ مَعَ عَبْدِ اللَّهِ فِی هَذَا وَ نَحْوِهِ إِذْ أَقْبَلَ سَوَادٌ کَثِیرٌ مِنْ قِبَلِ جِبَالِ طَیِ ءٍ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه انْظُرُوا مَا هَذَا السَّوَادُ وَ قَدْ ذَهَبَتِ الْخَیْلُ تَرْکُضُ فَلَمْ تَلْبَثْ أَنْ رَجَعَتْ فَقِیلَ هَذِهِ طَیِ ءٌ قَدْ جَاءَتْکَ تَسُوقُ الْغَنَمَ وَ الْإِبِلَ وَ الْخَیْلَ فَمِنْهُمْ مَنْ جَاءَکَ بِهَدَایَاهُ وَ کَرَامَتِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ یُرِیدُ النُّفُوذَ مَعَکَ إِلَی عَدُوِّکَ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه جَزَی اللَّهُ طَیّاً خَیْراً وَ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجاهِدِینَ عَلَی الْقاعِدِینَ أَجْراً عَظِیماً فَلَمَّا انْتَهَوْا إِلَیْهِ سَلَّمُوا عَلَیْهِ قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ خَلِیفَةَ فَسَرَّنِی وَ اللَّهِ مَا رَأَیْتُ مِنْ جَمَاعَتِهِمْ وَ حُسْنِ هَیْئَتِهِمْ وَ تَکَلَّمُوا فَأَقَرُّوا وَ اللَّهِ لِعَیْنِی مَا رَأَیْتُ خَطِیباً أَبْلَغَ مِنْ خَطِیبِهِمْ وَ قَامَ عَدِیُّ بْنُ حَاتِمٍ الطَّائِیُّ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ أَمَّا بَعْدُ فَإِنِّی کُنْتُ أَسْلَمْتُ عَلَی عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ أَدَّیْتُ الزَّکَاةَ عَلَی عَهْدِهِ وَ قَاتَلْتُ أَهْلَ الرِّدَّةِ مِنْ بَعْدِهِ أَرَدْتُ بِذَلِکَ مَا عِنْدَ اللَّهِ وَ عَلَی اللَّهِ ثَوَابُ مَنْ أَحْسَنَ وَ اتَّقَی وَ قَدْ بَلَغَنَا أَنَّ رِجَالًا مِنْ أَهْلِ مَکَّةَ نَکَثُوا بَیْعَتَکَ وَ خَالَفُوا عَلَیْکَ ظَالِمِینَ فَأَتَیْنَاکَ لِنَنْصُرَکَ بِالْحَقِّ فَنَحْنُ بَیْنَ یَدَیْکَ فَمُرْنَا بِمَا أَحْبَبْتَ ثُمَّ أَنْشَأَ یَقُولُ:

فَنَحْنُ نَصَرْنَا اللَّهَ مِنْ قَبْلِ ذَاکُمْ *وَ أَنْتَ بِحَقٍّ جِئْتَنَا فَسَنَنْصُرُ

سَنَکْفِیکَ دُونَ النَّاسِ طُرّاً بِنَصْرِنَا* وَ أَنْتَ بِهِ مِنْ سَائِرِ النَّاسِ أَجْدَرُ

ص: 88


1- . مناقب آل أبی طالب ج 2 ص 339.بحارالانوار ج 32 ص 182.

فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه جَزَاکُمُ اللَّهُ مِنْ حَیٍّ عَنِ الْإِسْلَامِ وَ أَهْلِهِ خَیْراً فَقَدْ أَسْلَمْتُمْ طَائِعِینَ وَ قَاتَلْتُمُ الْمُرْتَدِّینَ وَ نَوَیْتُمْ نَصْرَ الْمُسْلِمِینَ وَ قَامَ سَعِیدُ بْنُ عُبَیْدٍ الْبَخْتَرِیُّ مِنْ بَنِی بَخْتَرٍ فَقَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ إِنَّ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَقْدِرُ أَنْ یُعَبِّرَ بِلِسَانِهِ عَمَّا فِی قَلْبِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ لَا یَقْدِرُ أَنْ یُبَیِّنَ مَا یَجِدُهُ فِی نَفْسِهِ بِلِسَانِهِ فَإِنْ تَکَلَّفَ ذَلِکَ شَقَّ عَلَیْهِ وَ إِنْ سَکَتَ عَمَّا فِی قَلْبِهِ بَرَّحَ بِهِ الْهَمُّ وَ الْبَرَمُ وَ إِنِّی وَ اللَّهِ مَا کُلُّ مَا فِی نَفْسِی أَقْدِرُ أَنْ أُؤَدِّیَهُ إِلَیْکَ بِلِسَانِی وَ لَکِنْ وَ اللَّهِ لَأَجْهَدَنَّ عَلَی أَنْ أُبَیِّنَ لَکَ وَ اللَّهُ وَلِیُّ التَّوْفِیقِ أَمَّا أَنَا فَإِنِّی نَاصِحٌ لَکَ فِی السِّرِّ وَ الْعَلَانِیَةِ وَ مُقَاتِلٌ مَعَکَ الْأَعْدَاءَ فِی کُلِّ مَوْطِنٍ وَ أَرَی لَکَ مِنَ الْحَقِّ مَا لَمْ أَکُنْ أَرَاهُ لِمَنْ کَانَ قَبْلَکَ وَ لَا لِأَحَدٍ الْیَوْمَ مِنْ أَهْلِ زَمَانِکَ لِفَضِیلَتِکَ فِی الْإِسْلَامِ وَ قَرَابَتِکَ مِنَ الرَّسُولِ وَ لَنْ أُفَارِقَکَ أَبَداً حَتَّی تَظْفَرَ أَوْ أَمُوتَ بَیْنَ یَدَیْکَ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه یَرْحَمُکَ اللَّهُ فَقَدْ أَدَّی لِسَانُکَ مَا یَجِدُ ضَمِیرُکَ لَنَا وَ نَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ یَرْزُقَکَ الْعَافِیَةَ وَ یُثِیبَکَ الْجَنَّةَ وَ تَکَلَّمَ نَفَرٌ مِنْهُمْ فَمَا حَفِظْتُ غَیْرَ کَلَامِ هَذَیْنِ الرَّجُلَیْنِ ثُمَّ ارْتَحَلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ اتَّبَعَهُ مِنْهُمْ سِتُّمِائَةِ رَجُلٍ حَتَّی نَزَلَ ذَا قَارٍ فَنَزَلَهَا فِی أَلْفٍ وَ ثَلَاثِمِائَةِ رَجُلٍ. (1)

مرحوم شیخ مفید، با سند مذکور از جابر بن یزید جعفی روایت کرده که گفت: از حضرت امام محمد باقر باقر صلوات الله علیه شنیدم که می فرمود: پدرم از جدم برایم نقل کرد که فرمود: زمانی که حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه از مدینه به سوی پیمان شکنان در بصره عازم شد، در ربذه توقف نمود. پس از آنکه از آن منطقه نیز حرکت کرد با عبدالله بن خلیفه طائی در منطقه «قائد» فرود آمدند. عبدالله به حضرت گفت: سپاس خداوند را که حق را به اهلش بازگرداند و آن را در جایگاه خود مستقر ساخت، خواه قومی از این امر بیزار باشند یا از آن خشنود باشند. به خدا سوگند آنان از حضرت محمد صلی الله علیه و آله رویگردان شدند و با او به جنگ برخاستند. خداوند نیز نیرنگ آنان را به بیخ گلویشان خودشان بازگرداند و گرفتاری مصیبت را بر آنان نهاد. به خدا قسم به همراه تو با مخالفان دین رسول الله صلّى الله علیه و آله، در هر مکانی که لازم باشد می جنگیم. حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه از او استقبال کرد و او را در کنار خود نشاند. وی یار و حامی آن حضرت شد. سپس حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه شروع به سؤال در باره مردم کرد تا رسید به ابوموسی اشعری، و او گفت: به خدا سوگند! من به او اطمینان ندارم و از معارضت او علیه تو، در صورتی که افرادی به عنوان حامی و پشتیبان پیدا کند بیم دارم.

حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود: به خدا سوگند نزد من امین و خیرخواه نبود ولی کسانی که پیش از من زمامدار بودند دلباخته او بودند و او را به ولایت و امارت بر مردم گماردند. خواستم او را عزل کنم. مالک اشتر از من خواست وی را بر ولایت باقی گذارم. لذا از روی اکراه وی را باقی گذاشتم و پس از آن باز تصمیم بر عزلش گرفتم.

راوی می گوید: حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه با عبدالله مشغول صحبت بود که جمع کثیری از سمت کوه های «طیء» نمایان شدند. حضرت فرمود: ببینید آنان چه کسانی هستند؟ عده ای اسب سوار رفتند و پس از اندکی خبر آوردند که اینان اهالی قبیله طیء هستند که گوسفند و شتر و اسب به عنوان هدیه آورده اند و برخی از آنان می خواهند در رکاب شما با دشمن بجنگند. حضرت فرمود: خداوند به قبیله طیء جزای خیر عنایت فرماید. «و خداوند جهادکنندگان را بر خانه نشینانِ [بی عُذر] به پاداشی بزرگ برتری داده است». (سوره نساء آیه 95) وقتی این افراد نزد آن حضرت رسیدند بر او سلام کردند. عبدالله بن خلیفه می گوید:

ص: 89


1- . الامالی (للمفید) ص 171 ح 6.بحارالانوار ج 32 ص 101 ح 72.

با دیدن این افراد و حُسن هیأت آنان خوشحال شدم، لب به سخن گشوده و بر حقانیت آن حضرت اقرار کردند. به خدا سوگند هیچ سخنوری را به فصاحت سخنور آنان ندیده بودم.

سپس عُدی بن حاتم طائی برخاست. پس از حمد و ثنای خداوند گفت: اما بعد، من در زمان رسول الله صلی الله علیه و آله، اسلام آورده بودم و در زمان حیات آن حضرت نیز زکات پرداخته بودم. پس از رسول الله صلّى الله علیه و آله با اهل رده مرتد شدگان پس از آن حضرت و کسانی که ادعای پیامبری کردند جنگ کردم و هدفم از این اقدام کسب پاداش الهی بود و ثواب هر کسی که کار نیکو بکند و تقوا داشته باشد، با خداست. به ما خبر آوردند که مردانی از اهالی مکه بیعت تو را شکسته اند و ظالمانه به مخالفت با تو برخاسته اند لذا ما به سوی تو آمده ایم تا به حق تو را یاری کنیم. ما در اختیار تو هستیم هر آنچه دوست داری به ما فرمان بده، سپس شعر ذیل را سرود.

ما قبلاً نیز دین خدا را یاری کرده ایم تو با حق نزد ما آمده ای پس تو را هم یاری می کنیم.

حمایت و یاری ما تو را از تمامی مردمان کفایت می کند، تو در میان مردم سزاوارترین فرد برای حمایت کردن هستی.

حضرت امیر المؤمنین صلوات الله علیه فرمود: خداوند از جانب اسلام و اهل آن بشما قبیله جزای خیر دهد، شما به دلخواه خود مسلمان شدید، و با مرتدّان جنگیدید، و آهنگ یاری رساندن به مسلمین را در خاطر داشتید.

سعید بن عبید بختری از بنی بختر برخاست و عرض کرد: ای امیرالمؤمنین! پاره ای از مردم می توانند آنچه در دل دارند بر زبان برانند، و پاره ای نمی توانند، آنچه در خود می یابند با زبان بیان کنند، پس اگر در این باره تکلّف ورزند به زحمت افتند، و اگر از آنچه در دل دارند لب فرو بندند اندوه و دلتنگی آنان را به شدت رنج می دهد، و به خدا سوگند که من نمی توانم آنچه در دل دارم با زبانم برای شما بازگو کنم، و لیکن به خدا سوگند می کوشم تا برای شما باز گویم و خداوند صاحب اختیار توفیق است. امّا من همانا در پنهان و آشکار خیر خواه و دلسوز توام، و در کنار تو در هر جبهه ای به پیکار می پردازم، و آنچنان حق را از آن تو می دانم که چنان حقّی را نه برای خلفای پیش از تو و نه برای احدی از معاصرین تو امروزه اعتقاد ندارم، و این به خاطر برتری تو در اسلام و خویشاوندی نزدیک تو با رسول خداست، و هرگز از تو دست بر نمی دارم تا پیروز شوی یا در حضورت به شهادت رسم.

حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه به او فرمود: خدا تو را رحمت کند، همانا زبانت آنچه در دل داشتی برای ما باز گفت: و از خداوند خواهانیم که سلامتی روزیت کند، و بهشت را بتو پاداش دهد.

سپس تنی چند دیگر سخن گفتند و من جز سخن این دو مرد را به خاطر نسپردم. سپس حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه کوچ کرد و ششصد مرد از آنان بدنبال آن حضرت روان شدند تا به «ذی قار» رسید و در میان هزار و سیصد مرد بدان جا فرود آمد.

شماره 93

93- قال العلامة المجلسي رضي الله عنه: رَوَی ابْنُ أَبِی الْحَدِیدِ فِی شَرْحِ النَّهْجِ: عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی سَیْفٍ الْمَدَائِنِیِّ، عَنْ فُضَیْلِ بْنِ الْجَعْدِ، قَالَ: آکَدُ الْأَسْبَابِ کَانَ فِی تَقَاعُدِ الْعَرَبِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه أَمْرُ الْمَالِ، فَإِنَّهُ لَمْ یَکُنْ یُفَضِّلُ شَرِیفاً عَلَی مَشْرُوفٍ، وَ لَا عَرَبِیّاً عَلَی عَجَمِیٍّ، وَ لَا یُصَانِعُ الرُّؤَسَاءَ وَ أُمَرَاءَ الْقَبَائِلِ کَمَا یَصْنَعُ الْمُلُوکُ، وَ لَا یَسْتَمِیلُ أَحَداً إِلَی نَفْسِهِ، وَ کَانَ مُعَاوِیَةُ بِخِلَافِ ذَلِکَ، فَتَرَکَ النَّاسُ عَلِیّاً صلوات الله علیه وَ الْتَحَقُوا بِمُعَاوِیَةَ، فَشَکَا عَلِیٌّ صلوات الله علیه إِلَی الْأَشْتَرِ تَخَاذُلَ أَصْحَابِهِ وَ

ص: 90

فِرَارَ بَعْضِهِمْ إِلَی مُعَاوِیَةَ، فَقَالَ الْأَشْتَرُ: یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ! إِنَّا قَاتَلْنَا أَهْلَ الْبَصْرَةِ بِأَهْلِ الْبَصْرَةِ وَ أَهْلِ الْکُوفَةِ وَ رَأْیُ النَّاسِ وَاحِدٌ، وَ قَدِ اخْتَلَفُوا بَعْدُ وَ تَعَادَوْا وَ ضَعُفَتِ النِّیَّةُ وَ قَلَّ الْعَدَدُ، وَ أَنْتَ تَأْخُذُهُمْ بِالْعَدْلِ، وَ تَعْمَلُ فِیهِمْ بِالْحَقِّ، وَ تُنْصِفُ لِلْوَضِیعِ مِنَ الشَّرِیفِ، فَلَیْسَ لِلشَّرِیفِ عِنْدَکَ فَضْلُ مَنْزِلَةٍ، فَضَجَّتْ طَائِفَةٌ مِمَّنْ تَبِعَکَ مِنَ الْحَقِّ إِذْ عَمَوْا بِهِ وَ اغْتَمُّوا مِنَ الْحَقِّ إِذْ صَارُوا فِیهِ، وَ رَأَوْا صَنَائِعَ مُعَاوِیَةَ عِنْدَ أَهْلِ الْغَنَاءِ وَ الشَّرَفِ، فَتَاقَتْ أَنْفُسُ النَّاسِ إِلَی الدُّنْیَا، وَ قَلَّ مَنْ لَیْسَ لِلدُّنْیَا، وَ أَکْثَرُهُمْ یَجْتَوِی الْحَقَّ وَ یَشْتَرِی الْبَاطِلَ، وَ یُؤْثِرُ الدُّنْیَا. (1)

مرحوم علامه مجلسی رضوان الله علیه می گوید: ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه از فضیل بن جعد روایت کرده که گفت: مهمترین سبب در کناره گیری عرب ها از حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه، مسأله مال و ثروت بود، زیرا وی افراد سرشناس و برجسته را بر افراد بی نام و نشان، و عرب را بر عجم برتری نمی داد. آن گونه که پادشاهان عمل می کنند، با رؤساء و بزرگان قبایل سازش نمی کرد، و کسی را به سمت خویش جذب نمی کرد و معاویه عکس وی بود. پس مردم علی صلوات الله علیه را ترک کردند و به معاویه ملحق شدند. علی صلوات الله علیه از سستی و ناتوانی یارانش و پیوستن برخی از آنان به معاویه، نزد مالک اشتر گله کرد و مالک اشتر گفت:

یا امیرالمؤمنین، ما با اهل بصره و اهل کوفه، در حالی که مردم یکپارچه بودند، با اهل بصره جنگیدیم و بعد از این نزاع کردند و روی برتافتند و نیت آنها سست شد و تعدادشان کم شد، در حالی که تو با عدالت با آنها رفتار می کردی و بر اساس حق با آنها رفتار می کردی. حق فرد بی نام و نشان را از انسان سرشناس گرفتی و افراد سرشناس نزد تو دارای منزلت والایی نیستند، بنابراین گروهی از پیروان تو، چون حق بر آنها سایه افکند، از آن بیداد کردند و ناراحت شدند و رفتار و عمل معاویه با ثروتمندان و سرشناسان را دیدند، پس دلهای مردم هوس دنیا کرد و اندک اند کسانی که اهل دنیا نباشند؛ و اغلب آنها با حق سازش ندارند و به باطل گرایش دارند و دنیا را ترجیح می دهند.

شماره 94

94- و روي الشیخ محمد بن علي بن شهر آشوب في المناقب: وَ قَالَ الْأَشْتَرُ:

هَذَا عَلِیٌّ فِی الدُّجَی مِصْبَاحٌ***نَحْنُ بِذَا فِی فَضْلِهِ فِصَاحٌ. (2)

مرحوم شیخ محمد بن علی بن شهر آشوب در کتاب المناقب روایت کرده است که: مالک اَشتر گفت: این علی صلوات الله علیه است که در آسمان همانند چراغ روشن است و ما در سایه فضل او در آسایش هستیم.

شماره 95

95- الشیخ محمد بن العباس، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنِ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنْ وَاصِلِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ صلوات الله علیه قَالَ: لَمَّا صُرِعَ زَیْدُ بْنُ صُوحَانَ یَوْمَ الْجَمَلِ جَاءَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه حَتَّی جَلَسَ عِنْدَ رَأْسِهِ فَقَالَ رَحِمَکَ اللَّهُ یَا زَیْدُ قَدْ کُنْتَ خَفِیفَ الْمَئُونَةِ عَظِیمَ الْمَعُونَةِ فَرَفَعَ زَیْدٌ رَأْسَهُ إِلَیْهِ فَقَالَ وَ أَنْتَ جَزَاکَ اللَّهُ خَیْراً یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فَوَ اللَّهِ مَا عَلِمْتُکَ إِلَّا بِاللَّهِ عَلِیماً وَ فِی أُمِّ الْکِتَابِ عَلِیّاً حَکِیماً وَ اللَّهَ فِی صَدْرِکَ عَظِیماً. (3)

ص: 91


1- . شرح نهج البلاغة ج 2 ص 197- 198.بحارالانوار ج 29 ص 493.
2- . مناقب آل أبی طالب ج 2 ص 339.بحارالانوار ج 32 ص 181.
3- . کنز الفوائد ص 289.بحارالانوار ج 23 ص 211 ح 20.

مرحوم شیخ محمد بن عباس، با سند مذکور از ابن سنان روایت کرده که گفت: حضرت امام جعفر صادق صلوات الله علیه فرمود: وقتی زید بن صوحان در جنگ جمل روی زمین افتاد، حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه آمد و بالای سرش نشست و فرمود: ای زید! خدا تو را رحمت کند. مردی کم خرج ولی بسیار کمک کننده بودی. زید سرش را به سوی آن حضرت بلند کرد و گفت: یا امیرالمؤمنین! خدا به شما نیز جزای خیر دهد. به خدا قسم شما را دانا و علیم نسبت به خدا می دانم و در قرآن علی حکیم یادشده ای و خداوند در دل تو بسیار بزرگ است.

توضیح: این روایت شریفه به سندهای دیگر و با کمی تغییر در الفاظ نیز نقل شده است.

شماره 96

96- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن جَمَاعَةٌ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ حَفْصٍ الْخَثْعَمِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُفَضَّلٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی الْأَسْوَدِ عَنْ أَخِیهِ أَسْنَدَهُ لَهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ الْحَسَنِ صلوات الله علیه قَالَ: کَانَ الْوَحْیُ یَنْزِلُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لَیْلًا فَلَا یُصْبِحُ حَتَّی یُعْلِمَهُ عَلِیّاً صلوات الله علیه وَ یَنْزِلُ الْوَحْیُ نَهَاراً فَلَا یُمْسِی حَتَّی یُعْلِمَهُ عَلِیّاً صلوات الله علیه. (1)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از عبد الله بن الحسن بن الحسن صلوات الله علیه روایت کرده که گفت: چون شب هنگام بر رسول الله صلی الله علیه و آله وحی نازل می شد، پیش از آنکه صبح کند علی صلوات الله علیه را از آن آگاه می فرمود و اگر وحی روز نازل می شد، پیش از رسیدن شب علی صلوات الله علیه را از آن مطلّع می ساخت.

شماره 97

97- الشیخ محمد بن الحسن الطوسي، عن الْمُفِیدُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْکَاتِبِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍ الزَّعْفَرَانِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الثَّقَفِیِّ عَنِ الْمَسْعُودِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ کَثِیرٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ حَمَّادٍ الْقَطَّانِ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْهَمْدَانِیِّ قال قَالَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنَ أَبِی لَیْلَی یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فَأَنْتَ لَعَمْرُکَ کَمَا قَالَ الْأَوَّلُ:

لَعَمْرِی لَقَدْ أَیْقَظْتَ مَنْ کَانَ نَائِماً*** وَ أَسْمَعْتَ مَنْ کَانَتْ لَهُ أُذُنَان. (2)

مرحوم شیخ طوسی، با سند مذکور از ابو علی همدانی روایت کرده که گفت: عبدالرحمن بن ابی لیلی گفت: یا امیرالمؤمنین، قسم به جانت! تو واقعا همان گونه هستی که پیشینیان گفتند:

- قسم به جان خودم، تو کسی که خواب بود را بیدار کردی و کسی که دارای دو گوش است را شنوا کردی.

توضیح: این حدیث طولانی است، بنده فقط محل مورد نظر را از آن نقل کرده ام.

شماره 98

98- السید أبي القاسم علي بن موسی بن طاوس الحسني، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُؤْمِنٍ الشِّیرَازِیِّ بِإِسْنَادِهِ عَنْ قَتَادَةَ عَنِ الْحَسَنِ الْبَصْرِیِّ قَالَ: کَانَ یَقْرَأُ هَذَا الْحَرْفَ: «هَذَا صِرَاطُ عَلِیٍّ مُسْتَقِیمٌ» فَقُلْتُ لِلْحَسَنِ مَا مَعْنَاهُ

ص: 92


1- . الأمالی (للطوسی) ص 625 ح 1289.بحارالانوار ج 38 ص 317 ح 24.
2- . الأمالی (للطوسی) ج 1 ص 8.بحارالانوار ج 29 ص 431 ح 16.

قَالَ یَقُولُ هَذَا طَرِیقُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَ دِینُهُ طَرِیقٌ وَ دِینٌ مُسْتَقِیمٌ فَاتَّبِعُوهُ وَ تَمَسَّکُوا بِهِ فَإِنَّهُ وَاضِحٌ لَا عِوَجَ فِیهِ. (1)

مرحوم سید بن طاوس، از محمّد بن مؤمن شیرازی به اسناد خویش از قتاده از حسن بصری نقل کرده که گفت: آیه را این طور می خواند: «هذا صِراطٌ عَلَیَّ مُسْتَقِیمٌ». (سوره الحجر آیه 41) به حسن گفتم معنایش چیست؟ گفت: می گوید این راه علی بن ابی طالب و دینش راه و دین مستقیم است، از آن پیروی کرده و به آن چنگ بزنید که راهی آشکار و بدون انحراف است.

شماره 99

99- الشیخ سعید بن هبة الله الراوندي، بإسناده عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ بْنِ زَیْدٍ قَالَ: کُنْتُ حَاجّاً إِلَی بَیْتِ اللَّهِ فَبَیْنَا أَنَا فِی الطَّوَافِ إِذْ رَأَیْتُ جَارِیَتَیْنِ عِنْدَ الرُّکْنِ الْیَمَانِیِّ تَقُولُ إِحْدَاهُمَا لِلْأُخْرَی لَا وَ حَقِّ الْمُنْتَجَبِ لِلْوَصِیَّةِ وَ الْقَاسِمِ بِالسَّوِیَّةِ وَ الْعَادِلِ فِی الْقَضِیَّةِ بَعْلِ فَاطِمَةَ الزَّکِیَّةِ الرَّضِیَّةِ الْمَرْضِیَّةِ مَا کَانَ کَذَا فَقُلْتُ مَنْ هَذَا الْمَنْعُوتُ فَقَالَتْ هَذَا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما عَلَمُ الْأَعْلَامِ وَ بَابُ الْأَحْکَامِ قَسِیمُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ رَبَّانِیُّ الْأُمَّةِ قُلْتُ مِنْ أَیْنَ تَعْرِفِینَهُ قَالَتْ کَیْفَ لَا أَعْرِفُهُ وَ قَدْ قُتِلَ أَبِی بَیْنَ یَدَیْهِ بِصِفِّینَ وَ لَقَدْ دَخَلَ عَلَی أُمِّی لَمَّا رَجَعَ فَقَالَ یَا أُمَّ الْأَیْتَامِ کَیْفَ أَصْبَحْتِ قَالَتْ بِخَیْرٍ ثُمَّ أَخْرَجَتْنِی وَ أُخْتِی هَذِهِ إِلَیْهِ وَ کَانَ قَدْ رَکِبَتْنِی مِنَ الْجُدَرِیِّ مَا ذَهَبَ بِهِ بَصَرِی فَلَمَّا نَظَرَ صلوات الله علیه إِلَیَّ تَأَوَّهَ وَ قَالَ:

مَا إِنْ تَأَوَّهْتُ مِنْ شَیْ ءٍ رُزِئْتُ بِهِ***کَمَا تَأَوَّهْتُ لِلْأَطْفَالِ فِی الصِّغَرِ

قَدْ مَاتَ وَالِدُهُمْ مَنْ کَانَ یَکْفُلُهُمْ***فِی النَّائِبَاتِ وَ فِی الْأَسْفَارِ وَ الْحَضَرِ

ثُمَّ أَمَرَّ یَدَهُ الْمُبَارَکَةَ عَلَی وَجْهِی فَانْفَتَحَتْ عَیْنِی لِوَقْتِی وَ سَاعَتِی فَوَ اللَّهِ إِنِّی لَأَنْظُرُ إِلَی الْجَمَلِ الشَّارِدِ فِی اللَّیْلَةِ الْمُظْلِمَةِ بِبَرَکَتِهِ صلوات الله علیه. (2)

مرحوم شیخ سعید بن هبة الله راوندی، با سند خویش از عبدالواحد بن زید روایت کرده که گفت: در حج بیت الله بودم و در حالی که در طواف بود دو دخترک را کنار رکن یمانی دیدم که یکی از آنها به دیگری می گفت: نه و حق برگزیده برای وصیت، و تقسیم کننده با برابری، عادل در قضاوت، همسر فاطمه پاک راضیه مرضیه صلوات الله علیها چنین نبود. گفتم کسی که وصفش کردی کیست؟ گفت: امیر المؤمنین علی بن ابوطالب صلوات الله علیهما شناس شناسان، دروازه احکام، قسیم بهشت و آتش و ربّانی امت است، گفتم: او را از کجا می شناسی؟ گفت: چگونه او را نشناسم درحالی که پدرم در صفین در حضور او کشته شد و زمانی که بازگشت بر مادرم وارد شد و فرمود: ای مادر یتیمان چگونه هستی؟ مادرم پاسخ داد: خوبم سپس مرا و این خواهرم را به سوی او بیرون برد، درحالی که به میزانی آبله بر من غالب شده بود که بینایی ام را گرفته بود پس چون آن حضرت به من نظر کرد آه کشید و فرمود: اگر از آن چیزی که به آن گرفتار شدم، چنانکه برای کودکان آه کشیده ام، آه نکشیده ام.

پدرشان وفات کرده است کیست که در حوادث، و در سفر و حضر آنان را کفالت کند.

سپس دست مبارکش را بر صورتم کشید و در آن ساعت و لحظه چشمانم گشوده شد، و به خدا سوگند به برکت او در شب تاریک شتر رمیده را می بینم.

ص: 93


1- . الطرائف ص 24.بحارالانوار ج 24 ص 23 ح 50.
2- . الخرائج و الجرائح ج 2 ص 544.بحارالانوار ج 33 ص 47 ح 392.

شماره 100

100- العلامة المجلسي رضي الله عنه، نقلت من کِتَابُ صَفْوَةِ الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِی إِسْمَاعِیلَ، عَنْ أَبِی نُونٍ، قَالَ: لَمَّا تُوُفِّیَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ دَخَلَ الْمَدِینَةَ رَجُلٌ مِنْ أَوْلَادِ دَاوُدَ عَلَیْهِ السَّلَامُ عَلَی دِینِ الْیَهُودِ، فَوَجَدَ النَّاسَ مُتَفَزِّعِینَ مَغْمُومِینَ، فَقَالَ: مَا شَأْنُکُمْ؟. قَالُوا: تُوُفِّیَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ. فَقَالَ: أَمَا إِنَّهُ تُوُفِّیَ فِی الْیَوْمِ الَّذِی هُوَ مَذْکُورٌ فِی کِتَابِنَا، ثُمَّ قَالَ: أَرْشِدُونِی إِلَی خَلِیفَةِ نَبِیِّکُمْ. قَالُوا: تَنْتَظِرُ قَلِیلًا حَتَّی نُرْشِدَکَ إِلَی مَنْ یُخْبِرُکَ بِمَا تَسْأَلُ، فَأَقْبَلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه مِنْ بَابِ الْمَسْجِدِ، فَقَالُوا: عَلَیْکَ بِهَذَا الْغُلَامِ فَإِنَّهُ یُخْبِرُکَ عَمَّا تَسْأَلُ. فَقَامَ إِلَیْهِ وَ قَالَ لَهُ: أَ أَنْتَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیه؟. فَقَالَ: نَعَمْ، یَرْحَمُکَ اللَّهُ، وَ أَخَذَ بِیَدِهِ وَ أَجْلَسَهُ. وَ قَالَ: أَرَدْتُ أَنْ أَسْأَلَ هَؤُلَاءِ عَنْ أَرْبَعَةِ حُرُوفٍ فَأَرْشَدُونِی إِلَیْکَ، فَعَنْ إِذْنِکَ أَسْأَلُکَ؟. فَقَالَ لَهُ: سَلْ عَمَّا بَدَا لَکَ، فَإِنِّی أُخْبِرُکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی. فَقَالَ: أَخْبِرْنِی عَنْ أَوَّلِ حَرْفٍ کَلَّمَ اللَّهُ بِهِ نَبِیَّکَ لَمَّا أُسْرِیَ بِهِ وَ رَجَعَ عَنْ مَحَلِّ الشَّرَفِ؟ وَ أَخْبِرْنِی عَنِ الْأَرْبَعَةِ الَّذِینَ کَشَفَ مَالِکٌ عَنْهُمْ طَبَقاً مِنْ أَطْبَاقِ النَّارِ فَکَلَّمُوا نَبِیَّکَ؟ وَ أَخْبِرْنِی عَنِ الْمَلَکِ الَّذِی زَاحَمَ نَبِیَّکَ؟ وَ أَخْبِرْنِی عَنْ مَنْزِلِ نَبِیِّکَ فِی الْجَنَّةِ؟. فَقَالَ صلوات الله علیه: أَمَّا أَوَّلُ حَرْفٍ کَلَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِیَّنَا صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بِهِ فَهُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی: آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَیْهِ مِنْ رَبِّهِ. فَقَالَ: لَیْسَ هَذَا أَرَدْتُ، وَ لَا عَنْهُ سَأَلْتُ. فَقَالَ: إِنَّ الْأَمْرَ الَّذِی تُرِیدُ مَسْتُورٌ. فَقَالَ: أَخْبِرْنِی بِالَّذِی هُوَ، وَ إِلَّا فَمَا أَنْتَ هُوَ؟. فَقَالَ لَهُ: إِذَا أَنْبَأْتُکَ تُسْلِمُ؟. قَالَ: نَعَمْ. فَقَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لَمَّا رَجَعَ عَنْ مَحَلِّ الشَّرَفِ وَ الْکَرَامَةِ لَیْلَةَ الْإِسْرَاءِ رُفِعَ لَهُ الْحِجَابُ قَبْلَ أَنْ یَصِیرَ إِلَی مَقَامِ جَبْرَئِیلَ عَلَیْهِ السَّلَامُ وَ نَادَی مَلَکٌ: یَا مُحَمَّدُ [صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ]! إِنَّ اللَّهَ یُقْرِئُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ لَکَ: اقْرَأْ عَلَی السَّیِّدِ الْمَوْلَی مِنِّی السَّلَامَ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنِ السَّیِّدُ الْمَوْلَی؟. فَقَالَ: عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ صلوات الله علیهما. فَقَالَ الْیَهُودِیُّ: صَدَقْتَ إِنِّی لَأَجِدُهُ مَکْتُوباً فِی کِتَابِ دَاوُدَ عَلَیْهِ السَّلَامُ. فَقَالَ: وَ أَمَّا الْأَرْبَعَةُ الَّذِینَ کَشَفَ عَنْهُمْ مَالِکٌ طَبَقَ النَّارِ فَهُمْ: قَابِیلُ، وَ نُمْرُودُ، وَ هَامَانُ، وَ فِرْعَوْنُ. فَقَالُوا: یَا مُحَمَّدُ [صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ]! اسْأَلْ رَبَّکَ یَرُدَّنَا إِلَی الدُّنْیَا حَتَّی نَعْمَلَ صَالِحاً، فَغَضِبَ جَبْرَئِیلُ عَلَیْهِ السَّلَامُ وَ أَخَذَ الطَّبَقَ بِرِیشَةٍ مِنْ جَنَاحِهِ وَ رَدَّهُ عَلَیْهِمْ. وَ أَمَّا الْمَلَکُ الَّذِی زَاحَمَ نَبِیَّنَا صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَإِنَّهُ مَلَکُ الْمَوْتِ، جَاءَ مِنْ عِنْدِ جَبَّارٍ مِنْ مُلُوکِ الدُّنْیَا قَدْ تَکَلَّمَ عِنْدَ مَوْتِهِ بِکَلَامٍ عَظِیمٍ فَغَضِبَ لِلَّهِ فَزَاحَمَ نَبِیَّنَا وَ لَمْ یَعْرِفْهُ لِغَیْظِهِ. فَقَالَ جَبْرَئِیلُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: یَا مَلَکَ الْمَوْتِ! هَذَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ رَسُولُ اللَّهِ وَ حَبِیبُهُ. فَقَالَ: إِنِّی أَتَیْتُ مِنْ عِنْدِ مَلِکٍ جَبَّارٍ قَدْ تَکَلَّمَ بِکَلَامٍ عَظِیمٍ عِنْدَ مَوْتِهِ فَغَضِبْتُ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَمْ أَعْرِفْکَ، فَعَذَّرَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ. وَ أَمَّا مَنْزِلُ رَسُولِ اللَّهِ، فَإِنَّ مَسْکَنَهُ جَنَّةُ عَدْنٍ وَ مَعَهُ فِیهَا أَوْصِیَاؤُهُ الِاثْنَا عَشَرَ، وَ فَوْقَهَا مَنْزِلٌ یُقَالُ لَهُ: الْوَسِیلَةُ، وَ لَیْسَ فِی الْجَنَّةِ شِبْهُهُ وَ لَا أَرْفَعُ مِنْهُ، وَ هُوَ مَنْزِلُ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ.

فَقَالَ الدَّاوُدِیُّ: وَ اللَّهِ لَقَدْ رَأَیْتُهُ فِی کِتَابِ دَاوُدَ عَلَیْهِ السَّلَامُ، وَ لَقَدْ صَدَقْتَ، وَ إِنَّا مُتَوَارِثُوهُ وَاحِدٌ عَنْ وَاحِدٍ حَتَّی وَصَلَ إِلَیَّ، فَأَخْرَجَ کِتَاباً فِیهِ مَسْطُورٌ مَا ذُکِرَ. ثُمَّ قَالَ: مُدَّ یَدَکَ أُجَدِّدْ إِسْلَامِی، ثُمَّ قَالَ: وَ اللَّهِ إِنَّکَ خَیْرُ هَذِهِ الْأُمَّةِ بَعْدَ نَبِیِّهَا وَ أَکْرَمُهَا عَلَی اللَّهِ تَعَالَی. وَ عَلَّمَهُ دِینَهُ وَ شَرَائِعَ الْإِسْلَامِ، وَ قَدْ أَسْلَمَ وَ حَسُنَ إِسْلَامُهُ. (1)

ص: 94


1- . بحارالانوار ج 30 ص 93 ح 5.

مرحوم علامه مجلسی رضوان الله علیه به نقل از «کتاب صفوة الاخبار» از ابو اسماعیل از ابی نون روایت کرده که گفت: هنگامی که رسول الله صلَّی الله علیه و آله وفات کرد، مردی از اولاد حضرت داود علیه السلام که یهودی بود وارد مدینه شد و دید که مردم آشفته و اندوهگین اند. مرد گفت: شما را چه شده است؟ گفتند: رسول الله صلَّی الله علیه و آله از دنیا رفته اند. مرد گفت: ایشان در روزی فوت کرده که در کتاب ما ذکر شده است. سپس گفت: مرا به سوی خلیفه پیامبرتان راهنمایی کنید. مردم گفتند: اندکی صبر کن تا تو را به کسی راهنمایی کنیم که تو را از آنچه که می پرسی با خبر می کند، حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه از در مسجد وارد شدند. مردم گفتند: این جوان کسی است که به مسائل تو پاسخ می دهد. آن مرد به سوی آن حضرت رفت و به ایشان عرض کرد: آیا شما علی بن ابی طالب هستید؟ حضرت فرمودند: آری، خداوند تو را بیامرزد. آن مرد دست حضرت را گرفت و نزد خود نشاند و گفت: خواستم از این افراد درباره چهار حرف بپرسم که مرا به سوی شما راهنمایی کردند، اجازه می دهید بپرسم؟ حضرت فرمودند: هرچه می خواهی بپرس، اگر خدا بخواهد پاسخ خواهم داد.

آن مرد گفت: به من بگویید: نخستین سخنی که خداوند به وسیله آن با رسول الله صلّى الله علیه و آله، هنگامی که شبانه به معراج رفت و از آن مکان شریف برگشت، (سخن گفت) چه بود؟ و آن چهار نفر که مالک (فرشته موکّل جهنم) طبقه ای از طبقات جهنم را از آن ها گشود و با پیامبر شما صحبت کردند، چه کسانی بودند؟ و کدام فرشته برای پیامبرتان مزاحمت ایجاد کرد؟ و مقام و منزلت پیامبرتان در بهشت کجاست؟

حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمودند: نخستین کلامی که خداوند بلند مرتبه بدان با پیامبر مان سخن گفت، این سخن خداوند بود: «آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَیْهِ مِن رَّبِّهِ» «پیامبر [خدا] بدآنچه از جانب پروردگارش براو نازل شده است ایمان آورده است». (سوره بقره آیه 285) آن مرد یهودی گفت: منظورم این نبود و در این باره نپرسیدم. حضرت فرمودند: آنچه که تو می خواهی پوشیده است. آن مرد گفت: مرا از آن با خبر کن و گرنه تو آن وصی و جانشینی که از آن خبر داده شده، نیستی! حضرت فرمودند: اگر تو را با خبر کنم، اسلام می آوری؟ آن مرد گفت: آری. حضرت فرمودند: هنگامی که رسول الله صلَّی الله علیه و آله از مکان مقدس در شب معراج باز گشتند، قبل از آن که به مقام جبرئیل علیه السلام برسند، حجاب از او برداشته شد و فرشته ای ندا داد: ای محمد[صلی الله علیه و آله]! خداوند بر تو سلام می فرستد و به تو می گوید: بر سرور و مولا از جانب من سلام برسان. رسول الله صلَّی الله علیه و آله عرض کردند: آن سرور و مولا کیست؟ خداوند فرمودند: او علی بن ابی طالب است. یهودی گفت: راست گفتید، من این را در کتاب حضرت داود علیه السلام مکتوب دیده ام.

حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمودند: امّا آن چهار نفری که مالک جهنم، سرپوش جهنم را از آن ها برداشت این ها بودند: قابیل، نمرود، هامان و فرعون. آن ها گفتند: ای محمد[صلی الله علیه و آله]! از پروردگارت بخواه تا ما را به دنیا برگرداند تا عمل صالحی انجام دهیم. جبرئیل علیه السلام خشمگین شد و با پری از بالش آن سرپوش را گرفت و آن را بر روی آن ها برگرداند.

و امّا فرشته ای که مزاحم پیامبر ما صلَّی الله علیه و آله شد، ملک الموت بود که از نزد پادشاهی جبار از پادشاهان دنیا که هنگام مرگش سخن درشتی گفته بود آمد، و به خاطر خدا خشمگین شد و از همین روی پیامبر را نشناخت. جبرئیل علیه السلام گفت: ای عزرائیل! این محمد بن عبدالله[صلی الله علیه و آله]، رسول الله و حبیب اوست. عزرائیل گفت: من از نزد

ص: 95

پادشاهی جبار می آیم که در هنگام مرگ سخنی بسیار درشت گفت: و من به خاطر خدا خشمگین شدم و شما را نشناختم. رسول الله صلَّی الله علیه و آله هم او را بخشید.

و امّا منزل و جایگاه رسول الله صلّى الله علیه و آله بهشت برین است و به همراه ایشان دوازده وصی و جانشین ایشان در آنجا هستند و بالای آن جا مکانی است که گفته می شود در بهشت جایی همانند آن و بلندتر از آن وجود ندارد.

آن جایگاه رسول الله صلَّی الله علیه و آله است. آن مرد یهودی گفت: سوگند به خدا من این گفته های شما را در کتاب حضرت داود علیه السلام دیده ام و شما درست می گوئید. ما یکی یکی این روایت را نقل می کنیم تا اینکه این روایت به من رسیده است. پس کتابی را بیرون آورد که در آن آنچه حضرت ذکر کردند، نوشته شده بود. سپس گفت: دست تان را دراز کنید تا اسلامم را تجدید کنم، پس از آن گفت: به خدا سوگند که شما بهترین این امت هستید، و آن مرد مسلمان خوبی شد.

ص: 96

خاتمه

با ذکر حدیثی به عنوان تیمن و تبرک این جزوه را به پایان می رسانم:

قال الشیخ محمد بن علي بن بابویه الصدوق، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الطَّالَقَانِیُّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِیزِ بْنُ یَحْیَی الْجَلُودِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو حَامِدٍ الطَّالَقَانِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِیزِ بْنُ الْخَطَّابِ عَنْ تَلِیدِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ لَیْثٍ عَنْ مُجَاهِدٍ قَالَ: نَزَلَتْ فِی عَلِیٍّ صلوات الله علیه سَبْعُونَ آیَةً مَا شَرِکَهُ فِی فَضْلِهَا أَحَدٌ. (1)

مرحوم شیخ صدوق، با سند مذکور از مجاهد روایت کرده که گفت: در مورد علی صلوات الله علیه هفتاد آیه فرو فرستاده شد که هیچ کس در فضیلت آنها با او شریک نبوده است.

این جزوه را در بیست و چهارم ماه شعبان سال 1443 هجری قمری به پایان رساندم.

و لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم

ص: 97


1- . الخصال ج 2 ص 580 ح 2.

درباره مركز

بسمه تعالی
هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ
آیا کسانى که مى‏دانند و کسانى که نمى‏دانند یکسانند ؟
سوره زمر/ 9
آدرس دفتر مرکزی:

اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109