آئین گرامیداشت چهره ماندگار مهدوی علامه آیت الله حاج شیخ علی اکبر نهاوندی قدس سره

مشخصات کتاب

آئین گرامیداشت چهره ماندگار مهدوی علامه آیت الله حاج شیخ علی اکبر نهاوندی قدس سره

نویسنده: علی اکبر مهدی پور

ص: 1

اشاره

بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 2

چهره نام آشنا از اصحاب سامرا

ص: 3

ص: 4

آیت الله حاج شیخ علی اکبر نهاوندی یکی از چهره های معروف مکتب سامرا می باشد.

مکتب سامرا از یادگارهای مرجع عالیقدر تشیع حضرت آیت الله العظمی حاج میرزا محمد حسن شیرازی صاحب فتوای معروف تنباکو، بنیانگذار حوزۀ علمیۀ سامرا، مشهور به میرزای شیرازی ملقب به «مجدد شیرازی» می باشد.

میرزای شیرازی ملقب به میرزای شیرازی یکی از استوارترین استوانه های علمی جهان تشیع می باشد که در سال 1295 ه به حوزۀ کهنسال نجف اشرف مشرف شد،، از محضر صاحب جواهر به دریافت اجازۀ اجتهاد نائل آمد و در حوزه شیخ انصاری مشار بالبنان گردید.

بعد از ارتحال شیخ انصاری بسیاری از بزرگان از جمله: حاج میرزا حسن آشتیانی، میرزا حبیب الله رشتی، حاج آقا حسن تهرانی و میرزا عبدالرحیم نهاوندی به اعلمیت ایشان نظر دادند.

ص: 5

سال ها در نجف اشرف تدریس نمود شخصیتهای برجستهای چون صاحب کفایه، صاحب عروه، حاج آقا رضا همدانی، میرزا محمدتقی شیرازی، میرزا اسماعیل شیرازی، حاج آقا حسین قمی و حاج شیخ فضل الله نوری از خرمن علمش خوشه چینی کردند.

در سال 1291 ه به سامرا هجرت نمود و حوزۀ علمیۀ سامرا را تأسیس نمود.

ستارگان فروزان عالم تشیع از اقطار و اکناف جهان بر گرد شمع وجودش گرد آمدند و به تعبیر شیخ آقا بزرگ تهرانی، سامرا جزیرۀ خضرا شد.

علامه تهرانی اسامی 370 نفر از اصحاب سامرا را در کتاب «هدیة الرازی الی المجدد شیرازی » ثبت نموده است که از آن جمله از حضرات آیات عظام:

1.میرزا ابراهیم محلاتی

2.میرزا ابوالفضل تهرانی

3.سید احمد کربلایی

4. میرزا محمد باقر اصطهباناتی

5. شیخ محمدتقی آغا نجفی اصفهانی

6.شیخ محمد جواد مشکور

7. سید حبیب الله خویی

8. میرزا حبیب الله خراسانی

9. شیخ محمد حسین اصفهانی

ص: 6

10 . شیخ محمدحسین فشارکی

11 . میرزا حسین نائینی

12 .سید رضا هندی

13 . حاج آقا رضا همدانی

14 .سید صادق روحانی

15 .شیخ عبدالکریم حائری

16 .فاضل شریبانی

17 .شیخ فضل الله نوری

18 . میرزا محمد کاظم خراسانی

19 . سید محمد کاظم یزدی

20 . سیدمحمد عصار

21 . میرزا محمد تقی تهرانی

22 .سید مرتضی کشمیری و ...

سرانجام میرزای شیرازی در 24 شعبان 1312 ه وفات کرد و پیکر پاکش از سامرا تا نجف اشرف بر دوش ارادتمندانش تشییع گردید.

ص: 7

مکتب سامرا

دانش آموخته های مکتب سامرا دو امتیاز مهم داشتند:

1. دقت نظر، لذا همۀ آنها به عنوان «اصحاب سامرا » در حوزههای علمیه شهرت یافتند.

2. عشق سرشار به حضرت ولی عصر ارواحنا فداه.

به جرأت میتوان گفت که در این 150 سال که از تأسیس مکتب سامرا می گذرد، در هر نقطه از اقطار جهان تشیع، هرکار مهمی در عرصه مهدویت انجام شده یا توسط اصحاب سامرا انجام یافته و یا توسط یکی از پرورش یافتگان آن مکتب بوده است.

یکی از چهرههای سرشناس این مجموعه آیت الله حاج شیخ علی اکبر نهاوندی می باشد که بیش از 40 اثر ارزشمند از خود به یادگار نهاده که در رأس است که در 9جلد و 4000 صفحه به چاپ » العبقری الحسان « آنها کتاب کم نظیر رسیده است.

ص: 8

از دیگر اثار ایشان در عرصۀ مهدویت:

انوارالمواهب در سه جلد بزرگ که العبقری الحسان جلد دوم آن محسوب میشود.

الیاقوت الاحمر فی من رأی الحجة المنتظر شامل بیش از 1000 تشرف

از دیگر آثار ایشان:

در حوزۀ قرآن: لمعات الانوار فی حل مشکلات الایات و الاخبار در حوزۀ فقاهت: تقریرات درس استادش آیت الله سید محمد کاظم یزدی کتاب المواریث، تقریرات درس استادش آیت الله محمد طه نجف مبحث صلاة المسافر در حوزۀ اصول فقه: حاشیه بر رسائل و رسالة الحقیقة و المجاز در حوزۀ اعتقادات:

رشحة الندی فی مسألة البداء طور سینا در شرح حدیث کساء وسایل العبید در مراحل توحید خزینة الجواهر در اصول دین، فروع دین و اخلاق راحة الروح شرح حدیث مثل اهل بیتی کمثل سفینة نوح

ص: 9

در حوزۀ ادبیات: اشعار نغز و پرمغز در مناجات، اهل بیت و پند و اندرز

سوانح حیات

1278 ه ولادت در نهاوند در نوجوانی وارد حوزه علمیۀ شهرستان نهاوند شده، دروس مقدماتی را در زادگاهش در محضر شیخ جعفر بروجردی و حاج ملا محمد سره بندی فراگرفته، مهاجرت به بروجرد و تحصیل سطوح در نزد آقا حسین شیخ الاسلام، آقا ابراهیم تویسرکانی، سید ابوطالب و دیگران مهاجرت به مشهد مقدس و سطوح عالیه در محضر شیخ عبدالرحیم بروجردی، سید علی حائری یزدی، شیخ محمدتقی بروجردی مهاجرت به اصفهان و استفاده از محضرعلمای اصفهان مهاجرت به تهران و استفاده از محضر حاج میرزا حسن آشتیانی، میرزا عبدالرحیم نهاوندی و میرزا محمد اندرمانی و فلسفه و علوم عقلی نزد مرحوم جلوه، حیدرخان نهاوندی و میرزا محمد رضا قمشهای مهاجرت به عتبات عالیات و پیوستن به مکتب سامرا 1308 ه مهاجرت به نجف اشرف و خوشه چینی از محضر آیات عظام آخوند خراسانی، سید محمد کاظم یزدی، شیخ محمد طاها نجف، میرزا حبیب الله رشتی، شیخ الشریعه اصفهانی، شیخ محمد حسن مامقانی و محدث نوری

ص: 10

1318 ه بازگشت به ایران در اثر بیماری، توقف کوتاهی در تبریز سپس عزیمت به نهاوند برای صله ارحام و توقف 4 ساله تا نیمه ماه ذی الحجة الحرام 1322 ه 1323 ه مهاجرت به تهران و اقامت 6 ساله در تهران 1328 ه مهاجرت به مشهد مقدس و اقامت 40 ساله در جوار مولا علی بن موسی الرضا علیه السلام 1332 ه عزیمت به حج از طریق باکو، استانبول و بیروت 1334 ه شروع به تألیف أنوار المواهب 1336 ه اتمام خزینة الجواهر فی زینة المنابر 1337 ه شروع تألیف البنیان الرفیع 1341 ه اتمام البنیان الرفیع 1341 ه اتمام الجنة العالیه والجعبة الغالیه 1341 ه اتمام راحة الروح 1341 ه خاطره نویسی روز 21 شعبان و اینکه از اول تحصیل تا به آن روز غذایی با فراغت دل صرف نکرده است.

1366 ه زیارت عتبات عالیات

ص: 11

زعامت حوزۀ علمیۀ مشهد مقدس

چهل سال تمام زعامت حوزۀ علمیۀ مشهد مقدس را برعهده داشت، علاوه بر تدریس فقه، اصول و اعتقادات، فضلای حوزه را به سوی حضرت بقیة الله ارواحنا فداه سوق داده و نصایح پدرانه، موعظههای مشفقانه، مقالات سودمند، تالیفات پربار، قولا و عملاً آنها را با شیوۀ انتظار، بلکه تحسّس از یوسف زهرا علیهما السلام تربیت کرده است.

در این مدت گذشته از تربیت طلاب، با طبقات مختلف و مذاهب مختلف تعامل عجیبی داشته که یک مورد آن در تاریخ ثبت شده است:

روزی عده ای از قشریون قصد تهاجم به یکی از مراسم کلیمیان را داشتند که جلسۀ آنها را با ضرب و شتم به هم بریزند، آیتالله نهاوندی مطلع میشود، در محل حضور پیدا می کند و با یک سخنرانی غراء آنها را دعوت به آرامش می کند، شیوۀ برخورد با اقلیتهای مذهبی را تعلیم کرده، از مقام بسیار بالای حضرت موسی علیه السلام سخن میگوید و توضیح می دهد که آن جلسه با الهام از کدام آموزه تورات انجام میشود همۀ کلیمیان تحت تأثیر سخنان نافذ ایشان قرار میگیرند اشکشان جاری می شود و می گویند گویا حضرت موسی رجعت کرده، یک بار دیگر آیات الهی را برای ما تلاوت میکند.

در ایام اقامت در شهر مقدس مشهد منشأ آثار و خدمات فراوان بوده به مدارس رضوان، ابدال خان، نواب، باقریه، سلیمانیه، میرزا جعفر، عباسقلی خان، پریزاد،

ص: 12

دودرب، حاج حسن و بالاسر خدمترسانی میکرد و مشکلات طلاب را حل می نمود و مقدار معتنابهی به مستمندان و نیازمندان تقدیم می کرد.

مقاومت در برابر رضاخان

به هنگام تبعید بعضی از بزرگان نجف اشرف به ایران کمیته ای تشکیل می شود با حضور حضرات آیات حاج آقا حسین قمی، سید صدرالدین صدر، حاج ملا هاشم، آقازاده، شیخ محمد نهاوندی، شیخ علی اکبر نهاوندی، شیخ محمد حسن کاظمینی و شیخ مهدی خالصی به امور جاری مملکت نظارت میشود.

با تلاشهای ضد دینی رضاخان معارضه می شود آیت الله قمی به تهران عزیمت میکند آیت الله نهاوندی در غائله گوهرشاد حضور مییابد و دستگیر می شود

کرامات

توفیقات ایشان در تالیف و تحقیق اداره امور طلاب و سرپرستی حوزه علمیه خود نوعی کرامت است ولی کرامت های جالبی از ایشان مشاهده شده که در نوع خود بی نظیر است 1. روزی در مسجد گوهرشاد در شبستانی که به نام ایشان شهرت دارد نماز ظهر را با جماعت انبوهی برگزار می کند، برای نماز عصر مردم را به شبستان دیگر راهنمایی می کند، یک مرتبه زلزله واقع میشود و سقف آن شبستان فرو میریزد که اگر این نقل مکان انجام نمیشد، احیانا هزاران نفر زیر آوار میماندند.

ص: 13

2. در ایام اقامتش در نهاوند در سال های ( 1319 - 1322 ه.) روزی با جمعیت انبوهی برای زیارت مرقد یکی از علمای شهر به نام مرحوم میرزا آقا حرکت میکند، چون به مدرسه میرزاآقا میرسد توقف میکند و میگوید این مدرسه بر گردن ما خیلی حق دارد آنگاه راه را کج می کند و از کوچه اقا نورمسیر را ادامه میدهد گفته میشود: این مسیر خیلی دور است جواب نمیدهد یک مرتبه دیوار مدرسه که بسیار مرتفع بوده فرو میریزد و مردم از این حادثه جان سالم به در میبرند.

3. در اثنای جنگ جهانی ایشان به نیابت از حضرت فاطمه زهراء سلام الله علیها عازم حج می شود، یک هفته در باکو توقف نموده، ناگزیر از بازگشت می شود با توسل به صدیقه طاهره در میان بیش از 2000 هزار نفر، فقط به ایشان و سه نفر همراهش بلیط داده میشود، به استانبول رفته قبر ابوایوب انصاری را زیارت، در بیروت با نبهانی دیدار نموده، پیش از حج و بعد از حج به مدینه منوره شرفیاب شده، در بازگشت از مسیر عتبات بازگشته، به زیارت نجف، کربلا، کاظمین، سامرا و دیگر مشاهد مشرفه توفیق پیدا میکند.

اجتناب از امور شبهه ناک

همۀ توفیقات ایشان در پرتو عشق سرشار به خاندان عصمت و طهارت، خداترسی، توسل به اهل بیت، خدمت به خلق، دفاع از حریم تشیع، تکفل زندگی ایتام آل محمد علیهم السلام و پرهیز از امور شبهه ناک می باشد.

در ایام اقامت در زادگاه خود از خوردن میوه جات برخی از نواحی به شدت پرهیز میکرد، از علتش جویا شدند، فرمود: در این منطقه آب نوبتی نیست هر که

ص: 14

زورش بیشتر باشد، او از آب استفاده می کند لذا در بسیاری از اوقات آبرسانی به این باغات، حقوق دیگران ضایع می شود.

جایگاه آیت الله نهاوندی از منظر بزرگان

1. علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی مینویسد:

آثار او بر آگاهی وسیع و تبحر او در فقه، اصول، حدیث، تفسیر، تاریخ و علوم دیگر دلالت دارند.

وی بعد از نماز مردم را موعظه می کرد، موعظه اش تاثیر شدیدی در نفوس مستمعین داشت. و آن به دلیل اخلاص، صدق لهجه، تقوا و التزام به آداب و سنن شرعی بود. او مقید بود که قبل از تعلیم دیگران خود به آنها عمل کند. }نقباء } البشر، ج 4، ص 1599 2.آیت الله اردوبادی مینویسد:

با معظم له ملاقات و معاشرت نمودم، او را مثال تقوا، منبع علم، بهاء ایمان، نمونه زهد، رمز فهم و دانش و مطابقت قول با عمل دیدم. }علمای معاصرین، ص 221} 3. آیت الله مرعشی نجفی مینویسد:

او مهارت ویژه در علم حدیث، رجال و درایه داشت و فقیهی اصولی و متکلّمی مفسّر بود

ص: 15

ایشان هم درس پدرم آیت الله سید محمود مرعشی بود و در درس بسیاری از بزرگان شرکت کرده بود. {المسلسلات فی الاجازات، ص 1376 } 4.آیت الله شیخ محمد حسین کاشف الغطاء در سال 1352 هجری به ایران آمده، به عتبه بوسی حضرت ثامن الحجج مشرف شده، کتاب «العبقری الحسان» را ملاحظه نموده و می نویسد این کتاب از حسنات عصر، بلکه از افتخارات دهر است، این کتاب نفیس ترین خدمت به ولی امر عجل الله فرجه، از باقیات صالحات، از رشحات قلم مولای اجل حجة الاسلام حاج شیخ ملا علی اکبر نهاوندی میباشد که برکاتش مستدام و افاداتش دائمی باد.

بنده حقیر محمد حسین کاشف الغطاء، در مشهد مقدس که بر شرف افزایش هزار درود و تحیت باد در دوم جمادی الثانی 1352 ه نوشتم. { تصویر دستخط ایشان در جلد اول العبقری الحسان صفحه هشت مقدمه} 5.شریف رازی مینویسد:

نماز جماعت در مشهد از نظر کم و کیف، اول نماز جماعت خراسان بلکه ایران بود .حالات عبادی وخضوع و خشوع مخصوص به خود داشت.

سپس می افزاید: به کثرت قدس و تقوا معروف، به زهد وورع موصوف برنوادر عصر بود.

در مسافرت حضرت آیت الله العظمی بروجردی به مشهد مشهد مقدس، جای نمازش را به معظم له تقدیم نمود، خودش با هزاران نفر دیگر از دانشمندان و مردمان به ایشان اقتدا می کرد.

ص: 16

6. نگارنده از مرحوم آیت الله محسنی ملایری شنیدم که فرمود:

در سفر دومی که آیتالله بروجردی به مشهد مقدس مشرف شدند، مرحوم نهاوندی امامت جماعت مسجد گوهرشاد را به عهدۀ ایشان گذاشت و ماه رمضان ایشان در جای مرحوم نهاوندی اقامه جماعت نمود و بعدا مرحوم نهاوندی به من نقل کرد:

چشمم آب آورده بود. برای عمل جراحی به تهران رفتم. دکترها نوبت طولانی دادند. از فرصت استفاده کردم به عتبات مشرف شده در نجف اشرف آیت الله اصفهانی به من امرکردند که در جای ایشان نماز بخوانم و بعد از نماز مغرب در نافله دوم صدایی شنیدم که فرمود:

« متک مت ولدی فعظ عظّ » فرزندم را بزرگ شمردی، تو را بزرگ داشتم.

آیت الله ملایری می فرمود:

این را به آیت الله بروجردی نقل کردم اشک از چشمانش سرازیر شد

کتابخانه آیت الله نهاوندی

آیت الله نهاوندی در طول 40 سال اقامتش در مشهد مقدس کتابخانه غنی و با عظمتی فراهم کرده، آثار خطی، سنگی و حروفی فراوان در آن جای داده بود، که شیخ آقا بزرگ تهرانی در جای جای الذریعه، بیش از 40 عنوان از نسخ خطی موجود در کتابخانه ایشان را معرفی کرده است.

ص: 17

در اختیار داشتن چنین کتابخانهای سبب پربار شدن آثار تألیفی آن بزرگوار بود.

غروب ماه نهاوند

آیت الله نهاوندی پس از یک عمر تدریس، تألیف، تحقیق، خدمت رسانی و دفاع از حریم خاندان عصمت و طهارت سرانجام در 19 ربیع الثانی 1369 هجری در 91 سالگی در مشهد مقدس در گذشت، بعد از تشییع جنازه بسیار باشکوه علی رغم برف سنگین و سرمای سوزان، در قسمت پایین پای حضرت، در رواق دارالسعادة به خاک سپرده شد.

مرحوم حاج علی اکبر مروج در تاریخ وفات ایشان می گوید:

آمد اندوه و سرافکند و پی تاریخ گفت شد نهاوندی مقیم اندر درِ سلطان طوس که جمع حروف مصراع دوم با حساب ابجد 1369 یعنی سال درگذشت ایشان به قمری می باشد.

آیت الله سیدان فرمود: روز ارتحال ایشان هوا بسیار سرد بود و برف سنگینی آمده بود من در آن تشییع شرکت کردم هنوز هم شکوه و عظمت آن را به یاد دارم.

عاش سعیدا و مات حمیدا

1400/ 1 /14_ بیستم شعبان 1442

علی اکبر مهدی پور

مرکز جهانی حضرت ولی عصرعجل الله تعالی فرجه الشریف (اصفهان)

ص: 18

منابع:

شرح حال و سوانح زندگانی علامه نهاوندی در بسیاری از کتب سیره وتراجم امده، که از آن جمله است:

1. آثار الحجة.جلد 2

2. افلاکیان خاک نشین

3. انوار المواهب -مقدمه-

4. خورشید مشرقین -مقدمه-

5. ریحانة الادب، جلد 6

6. ستارگان نهاوند

7. العبقری الحسان -مقدمه-

8. گلزار اکبری

9. گلشن ابرار، ج 3

10 . گنجینه دانشمندن، ج 1

11 . مجله حوزه (خردادماه و تیرماه 1370 شمسی)

12 . المسلسلات فی الاجازات

13 . مشاهیر مدفون در حرم رضوی

14 . مشاهیر حوزۀ علمیۀ خراسان

15 . نقباء البشر، ج 4

ص: 19

درباره مركز

بسمه تعالی
هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ
آیا کسانى که مى‏دانند و کسانى که نمى‏دانند یکسانند ؟
سوره زمر/ 9
آدرس دفتر مرکزی:

اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109