فهرست مطالب
تصویر
ص: 7
سرشناسه : رضوان خواه گلسفیدی، حمزه، 1360-
عنوان و نام پديدآور : امام علی در یک نگاه: گوشه ای از فضائل مولانا امیرالمومنین علی ابن ابی طالب علیه السلام/ مولف حمزه رضوان خواه گلسفیدی.
مشخصات نشر : مشهد : انتشارات ولایت، 1400.
مشخصات ظاهری : 104 ص.؛ 5/14×5/21 س م.
شابک : 978-622-97775-9-6
وضعیت فهرست نویسی : فیپا
عنوان دیگر : گوشه ای از فضائل مولانا امیرالمومنین علی ابن ابی طالب علیه السلام.
موضوع : علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40 ق.
موضوع : 'Ali ibn abi-Talib, Imam I, 600-661
موضوع : علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق -- احادیث
موضوع : Ali ibn Abi-talib, Imam I, 600-661 -- *Hadiths
موضوع : علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. -- فضایل
موضوع : Ali ibn Abi-talib, Imam I, 600-661 -- Virtues
موضوع : علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. -- جنبه های قرآنی
موضوع : Ali ibn Abi-talib, Imam I, 600-661 -- Qur'anic teaching
رده بندی کنگره : BP37
رده بندی دیویی : 951/297
شماره کتابشناسی ملی : 8664529
اطلاعات رکورد کتابشناسی : فیپا
ص: 1
بسم الله الرحمن الرحیم
ص: 2
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا الْمُرْتَضَى الْإِمَامِ التَّقِيِّ النَّقِيِ وَ حُجَّتِكَ عَلَى مَنْ فَوْقَ الْأَرْضِ وَ مَنْ تَحْتَ الثَّرَى الصِّدِّيقِ الشَّهِيدِ صَلاَةً كَثِيرَةً تَامَّةً زَاكِيَةً مُتَوَاصِلَةً مُتَوَاتِرَةً مُتَرَادِفَةً كَأَفْضَلِ مَا صَلَّيْتَ عَلَى أَحَدٍ مِنْ أَوْلِيَائِكَ.
برحمتک یا ارحم ارحم الرّاحِمین
ص: 3
امام علی علیه السلام در یک نگاه
گوشه ای از فضائل مولانا امیرالمؤمنین
علی ابن ابی طالب علیه السلام
ص: 4
اَللّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَعَلى آبائِهِ فی هذِهِ السّاعَةِ وَفی کُلِّ ساعَةٍ وَلِیّاً وَحافِظاً وَقائِداً وَناصِراً وَدَلیلاً وَعَیْناً حَتّى تُسْکِنَهُ أَرْضَکَ طَوْعاً وَتُمَتِّعَهُ فیها طَویلاً.
ص: 5
ص: 6
تصویر
ص: 7
تصویر
ص: 8
تصویر
ص: 9
علی سِرّ نهان و آشکار است
خدایی ناز شصت کردگار است
علی خود معنی صوم و صلات است
و ذکرش باقیات و صالحات است
على تطهير وتكبير وقيام است
علی هم رکعتین و هم سلام است
علی دست خدا در آستین است
علی تنها صراط راستین است
علی عیسی و موسی و شعیب است
علی گنجینه اسرار غیب است
علی انجیل و تورات و زبور است
علی سرمنشاء تکثیر نور است
على نهر شراب سلسبیل است
علی بر خلقت آدم دلیل است
علی مجموعه پیغمبران است
على ذكر لب صاحب زمان عَجَّلَ اللّهُ تَعَالَی فَرَجَهُ الشَّرِیف است
على استاد جبریل امین است
که مولایم امیر المؤمنین است
«صابر خراسانی»
ص: 10
«پیشکش به محضر مقدس و روح مطهر و ملکوتی آقا جانم امیرالمؤمنین علی ابن ابی طالب عليه السلام ، باشد که مقبول آید».
به ذره گر نظر لطف بو تراب کند * به آسمان رود و کار آفتاب کند
در ابتدا حمد و سپاس می گویم خداوند بزرگ و بلند مرتبه را که در سینه های ما عشق به ولایت ناب امیرالمؤمنین آقا جانم على علیه السلام و اولاد مطهر ایشان و شهد شیرین آن را نصیب و روزی ما گرداند. بزرگی و عظمت و کرامت پدر امت، اسداللّه الغالب، علی ابن ابی طالب علیه السلام که ولی و وصی و برادر پیامبر خاتم حضرت رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله و سلم گسترده تر از آن است که نوابغ
جهان و صاحبان قلم، با قلم و زبان خویش مصور گوشه ای از فضائل بیکران آن بزرگ مرد خلقت باشند. بنابراین باید به سراغ کلام خداوند بزرگ ( قرآن مجید)، احاديث قدسی و احادیثی که از خود پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله و سلم و اهل بیت پیامبران صلّی اللّه علیه و آله و سلم، رفت تا گوشه ای از این فضائل را بیان کند.
خلاصه بیان کنم بنده از جایی درصدد گردآوری این کتاب برآمدم که مادر عزیزتر از جانم از سادات منتسب به امام موسى الكاظم علیه السلام می باشد و از آنجایی که اقوام و دوستانی که هر ساله برای مراسم عید سعید غدیر که برای عرض ارادت به اولاد پاک و طاهر حضرت فاطمه
ص: 11
زهرا علیهاالسلام تشریف می آورند و ما افتخار میزبانی آن ها را داریم بسته هایی در قالب هدیه تهیه و به میهمانان گرامی تقدیم می نماییم که این فکر به ذهنم خطور کرد که با توجه به اینکه ما آیات و روایات زیادی در وصف آقا امیرالمومنین علیه السلام داریم بهتر است که این آیات و روایات و احادیث قدسی را گردآوری کنم که در سال های آینده بین دوستان و آشنایان به شکل کتاب توزیع کنم (این کتاب در دو فصل که شامل فصل اول؛ آیات و احادیث و فصل دوم؛ خطبه غدیر و دو خطبه شاهکار از آقا جانم امیرالمومنین علیه السلام می باشد) که ان شاء اللّه این کار و عمل یک صدقه جاریه و باقي الصالحات باشد.
حمزه رضوان خواه گلسفیدی
ص: 12
بسم اللّه الرحمن الرحيم
فصل اول این کتاب شامل برخی از آیات قرآن کریم و احادیث از پیامبر خدا حضرت محمد صلّی اللّه علیه و آله و سلم و اهل بیت پیامبر علیهم السلام در شأن مولا امیرالمؤمنين علیه السلام می باشد.
(وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلًا قُلْ كَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ)؛(1)
کافران می گویند که تو پیامبر نیستی، بگو: خدا و آن کس که از کتاب آگاهی داشته باشد به شهادت میان من و شما کافی است.
(الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا)؛(2)
امروز دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانیدم، و اسلام را
ص: 13
برای شما [به عنوان] آیینی برگزیدم.
(إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ) ؛(1)
ولیّ شما فقط خدا، پیامبر و مؤمنانی هستند که نماز را به پا داشته، در رکوع زکات می دهند.
(إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا) ؛(2)
بی گمان، خدا اراده کرده است تا آلودگی را از شما اهل بیت [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.
(يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ)؛(3)
ای پیامبر، آن چه را از جانب پروردگارت به تو نازل شده، ابلاغ كن؛ و اگر نکنی رسالتش را به انجام نرسانده ای و خدا تو را از [گزند] مردم نگاه می دارد. بی گمان، خدا گروه کافران را هدایت نمی کند.
ص: 14
(وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ)؛(1)
و از میان مردم کسی است که جان خود را برای طلب خشنودی خدا می- فروشد، و خدا نسبت به [این] بندگان مهربان است.
(فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ) ؛(2)
هرگاه بعد از علم و دانشی که [درباره مسیح] به تو رسیده، [باز] کسانی با تو به محاجه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت کنیم، شما هم زنان خود را؛ ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود؛ آنگاه مباهله کنیم، و لعنت خدا را بر دروغ گویان قرار دهیم.
(وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ)؛(3)
و پیش از تو [هم] جز مردانی که بدیشان وحی می کردیم گسیل نداشتیم. پس
ص: 15
اگر نمی دانید، از اهل ذكر [آگاهان] جویا شوید.
(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ) ؛(1)
ای کسانی که ایمان آورده اید! از خدا بپرهیزید و با صادقان باشید.
(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا)؛(2)
ای کسانی که ایمان آورده اید، خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیای امر خود را [نيز] اطاعت کنید؛ پس هرگاه در امری [دینی] اختلاف نظر یافتید، اگر به خدا و روز بازپسین ایمان دارید، آن را به [کتاب] خدا و [سنت] پیامبر [او] عرضه بدارید، این بهتر و نیک فرجام تر است.
(ذَلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ)؛(3)
ص: 16
این همان [پاداشی] است که خدا بندگان خود را که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده اند [بدان] مژده داده است بگو به ازای آن [رسالت] پاداشی از شما خواستار نیستم مگر دوستی درباره خویشاوندان و هرکس نیکی به جای آورد [و طاعتى اندوزد] برای او در ثواب آن خواهیم افزود قطعاً خدا آمرزنده وقدر شناس است.
(يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْمًا كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرًا (7) وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا (8) «إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا)؛(1)
آنها به نذر خود وفا می کنند، و از روزی که شرّ و عذابش گسترده است می ترسند (7) و غذای
[خود] را با این که به آن علاقه [و نیاز] دارند، به «مسکین» و «یتیم» و «اسیر» میدهند !(8) [و می گویند:] ما شما را بخاطر خدا اطعام می کنیم، و هیچ پاداش و سپاسی از شما نمی خواهیم!
(إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ) ؛(2)
مسلماً کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند، اینانند که بهترین مخلوقاتند.
ص: 17
(... وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِيلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمَلَائِكَةُ بَعْدَ ذَلِكَ ظَهِيرٌ) ؛(1)
...و اگر بر ضد پیامبر به یک دیگر کمک دهید راه به جایی نخواهید برد، زیرا خدا و جبرئيل و صالح مؤمنان یار اویند و فرشتگان نیز بعد از آنان پشتیبان او خواهند بود.
(الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ)؛(2)
کسانی که اموالشان را در شب و روز و پنهان و آشکار انقاق می کنند، برای آنان نزد پروردگارشان پاداشی شایسته و مناسب است، و نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می شوند.
(إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا)؛(3)
قطعا کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند به زودی خدای رحمان برای آنان در دل ها محبتی قرار خواهد داد.
ص: 18
(وَإِنْ يُرِيدُوا أَنْ يَخْدَعُوكَ فَإِنَّ حَسْبَكَ اللَّهُ هُوَ الَّذِي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِينَ)؛(1)
و اگر بخواهند تو را بفریبند يقينا خدا تو را بس است، اوست کسی که تو را با یاری خود و به وسیله مؤمنان نیرومند ساخت.
* * * * *
2-1: قَالَ اللّهُ جلّ جلاله : وَلَايَةُ عَلِى بنِ أَبِي طَالِبٍ حِصنِي فَمَن دَخَلَ حِصنِی أَمِنَ نَارِی.(2)
خداوند عزّوجلّ می فرمایند: ولایت علی ابن ابی طالب دژ من است، پس هرکس در دژ من درآید از عذابم در امان است.
2-2: قَالَ اللّهُ جلّ جلاله: يا مُحَمَّد! إِقرَاء عَلِيّ بن أَبي طالِبٍ اَميرِالمُؤمِنينَ، فَما سَمَيتَ بِهذا
اَحداٌ قَبلهُ وَلا إِسمي بِاَحَدٍ بَعدَه.(3)
خداوند عزّوجلّ می فرمایند: ای محمد ! على ابن ابی طالب را امیرالمومنین بخوان، قبل از او این نام را به کسی نگذارده و بعد از او به کسی نامگذاری نخواهم نمود.
2-3: قال اللّه جلّ جلاله : لَوِ اِجتَمَعَ النَّاسُ کُلُّهُم عَلَى وَلَايَةِ عَلىٍّ مَا خَلَقتُ النَّارَ.(4)
خداوند عزّوجلّ می فرمایند: اگر مردم بر ولایت علی می پیوستند آتش جهنم را خلق نمی کردم.
ص: 19
2-4: قَالَ اللّهُ جلّ جلاله: قَد جَعَلتُ عَلِيّاً عَلَماً لِلنَّاسِ فَمَن تَبِعَهُ كَانَ هَادِياً.(1)
خداوند عزّوجلّ می فرمایند: به تحقیق على را نشانه هدایت قرار دادم که پیرو او هدایت می یابد.
2-5: قَالَ اللّهُ جلّ جلاله: يا محمد ! بِکَ وَ بِهِ وَ بِالأَئِمَّةِ مِن وُلدِهِ أَرحَمِ عِبَادِی وَ إِمَائِی.(2)
خداوند عزّوجلّ می فرمایند: ای محمد ! به واسطه تو و علی و امامانی که از فرزندان تو هستند به بندگانم رحم می کنم.
2-6: قَالَ اللّهُ جلّ جلاله: ... بِهِ یُمَيزُ حِزبُ الشِّيطَانِ مِن حِزبِي؛(3)
خداوند عزّوجلّ می فرمایند: به واسطه على حزب شیطان از حزب خودم مشخص می شود.
2-7: قَالَ اللّهُ جلّ جلاله : أَلَا يَا مَلَائِكَتِي وَ سُکَّانَ جَنَّتِی؛ بَارِکُوا عَلَى عَلِيِّ بنِ أَبِي طَالِبٍ، حَبِیبِ مُحَمَّدٍ وَ فَاطِمَةَ بِنتِ مُحَمَّدٍ فَقَد بَارَكتُ عَلَيهِمَا؛(4)
خداوند عزّوجلّ می فرمایند: آگاه باشید ای فرشتگان و ساکنان بهشتم؛ به تحقیق من على، حبيب من محمد و فاطمه دختر محمد را مجد و عظمت دادم و شما پیوسته نسبت به ایشان در این راستا باشید.
* * * * *
قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : إِنِّى تَارِک فِیکُم أَمرَين إِن أَخَذتُم بِهِمَا لَن تَضِلُّوا ؛ كِتَابَ اللّهِ
ص: 20
عَزَّوَجَلَّ وَ أَهلَ بَيتِي عِترَتِي أَيهَا النَّاسُ اِسمَعُوا وَ قَد بَلَّغتُ إِنَّکُم سَتَرِدُونَّ عَلَىَّ الحَوضَ فَأَسأَلكُم عَمَّا فَعَلتُم فِي الثَّقَلَينِ وَ الثَّقَلَانِ كِتَابَ اللّهِ جَلَّ ذِكرُهُ وَ أَهلُ بَيتِي.(1)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: من در میان شما دو چیز باقی می گذارم که اگر آنها را دستاویز قرار دهید، هرگز گمراه نخواهید شد؛ کتاب خدا و عترتم که اهل بیتم هستند. ای مردم بشنوید ! من به شما رساندم که شما در کنار حوض بر من وارد می شوید و من از شما درباره رفتارتان با این دو یادگار ارزشمند یعنی کتاب و اهل بیتم سوال خواهم کرد.
قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: أَلا! مَن کُنتُ مَولاهُ فَهذا عَلىٌّ مَولاهُ، اَللَّهُمَّ والِ مَن والاهُ وَعَادِ مَن عَاداهُ وَ انصُر مَن نَصَرَهُ وَ اخذُل مَن خَذَلَهُ.(2)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: آگاه باشيد ! آن که من سرپرست اویم پس این على سرپرست اوست. خداوندا ! دوست بدار آن را که سرپرستی او را پذیرد و دشمن بدار هر آن که او را دشمن دارد و یاری کن یار او را و تنها گذار هر آن که او را تنها بگذارد.
قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: لِكُلِّ نَبّيٍّ وَصِیٌّ وَ وَارِثٌ وَ إِنَّ عَلِيّاً وَصِيِّي وَ وَارِثِی؛(3)
ص: 21
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هر پیامبری جانشین و وارثی دارد و على جانشین و وارث من است.
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم : أَنَا مَدِينَةُ العِلمِ وَ عَلِىٌّ بابُها، فَمَن أَرادَ العِلمَ فَليَأتِ البابَ؛(1) پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: من شهر دانشم و على دروازه آن است، آن که دانش می خواهد، باید از دروازه شهر وارد شود.
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم : إِنَّمَا مَثَلُ أَهلِ بَيتِي فِيكُم کَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ، مَن دَخَلَهَا نَجَي، وَ مَن تَخَلَّفَ عَنهَا غَرِقَ؛(2)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: مثل اهل بیت من در میان شما مثل کشتی نوح است، هرکس به این کشتی داخل شود نجات می یابد و هر کس جا بماند غرق می شود.
قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : اَنتَ یَا عَلِىُّ مِنّى بِمَنزِلَةِ هارونَ مِن مُوسى إِلّا أَنَّهُ لا نَبیَّ بَعدی؛(3)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: یا على تو نسبت به من به منزله هارون نسبت به موسی هستی، جز این که بعد از من پیامبری نخواهد بود.
ص: 22
قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : مِن ماتَ وَ لَم يَعرِف إِمامَ زَمانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّة؛(1)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هرکس بمیرد و امام زمانش را نشناخته باشد، به مرگ جاهلیت مرده است.
قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : إِذَا جَمَعَ اللّهُ الأَوَّلِينَ وَالآخِرِينَ يَومَ القِيامَةِ وَ نَصَبَ الصِّرَاطَ عَلَى جِسرِ جَهَنَّم، مَا جَازَهَا أَحَدٌ حَتَّى كانَ مَعَهُ بَرَاءَةٌ بِوَلَايَةِ عَلِى بن أبي طالِبٍ ؛(2)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: چون خداوند، اولین و آخرین را در روز رستاخیز جمع آورد و صراط را بر روی پل دوزخ؛ نصب کند، احدی از آن عبور نکند مگرکسی که سند رهایی از آتش به واسطه ولایت علی ابن ابي طالب را در دست داشته باشد.
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم رایت (پرچم) در جنگ خیبر را ابتدا به ابوبکر و در روز بعدش به عمر بن خطاب داد ولی آن دو توفیق به دست نیاورده و بازگشتند.
قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : لَأُعطِيَنَّ الرَّايَةَ غَداً رَجُلاً يُحِبُّ اللّهَ وَ رَسُولَهُ وَ يُحِبُّهُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ، يَفَتَّحَ اللّهُ عَلَى يَدَيه لَيسَ بِفَرَّار؛3(3)
آنگاه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: همانا فردا این رایت (پرچم) را به مردی خواهم
ص: 23
داد که خدا و رسول را دوست دارد و خدا و رسول هم او را دوست دارند، خداوند خیبر را به دست او می گشاید و او هرگز نمی گریزد.
قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : اَلّلهمَّ أَئتِني بِأَحَبِّ خَلقِكَ إِلَيکَ يأكُلُ مَعي هذَا الطَّيرَ، فَجاءَ عَلِىٌّ فَأَكَلَ مَعَه؛(1)
برای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم مرغی آورده شده بود. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: خدایا محبوب ترین خلق خود را نزد من بفرست تا از این مرغ بخورد، سپس على وارد شد و همراه با پیامبر مشغول خوردن شدند.
قال رسول اللّه : يا عَلِيٌّ إِنَّکَ قَسِيمُ النَّارِ وَ الجَنَّةِ؛(2)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: ای على تو تقسیم کننده آتش جهنم و بهشت هستی.
قال رسول اللّه : النّاسُ مِن شَجَرٍ شَتَّی وَ أَنَا وَ عَلِى مِن شَجَرَةٍ وَاحِدَةٍ؛(3)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: مردم از درختان مختلف هستند و من و على از یک درخت هستيم.
ص: 24
با نزول آیه انذار در سال سوم بعثت، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به على علیه السلام دستور داد غذایی فراهم کند و فرزندان عبدالمطلب را به میهمانی فرا بخواند تا در این جلسه فرمان الهی را اجرا و آنان را به اسلام دعوت کند. حدود 40 نفر از جمله ابوطالب، حمزه و ابولهب به میهمانی آمدند.
قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : يا بَنِي عَبدِ المُطَّلِبِ إِنِّي وَاللّهِ مَا أَعلَمُ شَابِاً فِي العَرَبِ جَاءَ قَومَهُ بِأَفضَلَ مِمَّا جِئتُکُم بِهِ إِنِّى قَد جِئتُكُم بِخَيرِ الدُّنيا وَالآخِرَةِ وَ قَد أَمَرَنِى اللّهُ تَعَالَى أَن أَدعُوَكُم إِلَيهِ فَأَيكُم يؤَازِرُنِي عَلَى هَذا الأَمرِ عَلَى أَن يَكُونَ أَخِی وَ خَلِيفَتِي فِيكُم؟
پس از صرف غذا پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: ای فرزندان عبدالمطلب! به خدا قسم درمیان عرب، جوانی را سراغ ندارم که چیزی بهتر از آن چه من برای شما آورده ام، برای قومش آورده باشد. من خیر دنیا و آخرت را برای شما آورده ام. خدا به من فرمان داده تا شما را به سوی او فراخوانم، اکنون کدام یک از شما مرا یاری می کند تا برادر و وصی و جانشین من در میان شما باشد ؟ کسی پاسخ نداد. على که از همه کوچک تر بود گفت: من تو را یاری می کنم.
قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : إِنَّ هَذَا أَخِی وَ وَصيي وَ خَلِيفَتِي فِيكُم فَاسمَعُوا لَهُ وَ أَطِيعُوا؛(1)
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: این برادر، وصی و جانشین من در میان شماست، سخن او بشنوید و از او اطاعت کنید.
از عبداللّه ابن عباس نقل شده؛ روزی نزد پیامبر نشسته بودیم که فرمودند:
ص: 25
قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : مَن أَرَادَ أَن ينظُرَ إِلَى آدَمَ فِي عِلمِهِ وَ إِلَى نُوحٍ فِي سِلمِهِ؛ وِ إِلَى إِبرَاهِيمَ فِي حِلمِهِ وَ إِلَى مُوسَى فِي فِطَانَتِهِ وَ إِلَى دَاوُدَ فِي زُھدِهِ؛ فَليَنظُر إِلَى هَذَا، قَالَ فَنَظَرنَا فَأِذَا عَلِىُّ بنُ أَبِي طَالِبٍ قَد أَقبَلَ؛(1)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هر که می خواهد به آدم در علمش به نوح در صلح جوی اش به ابراهیم در بردباری اش به موسی در زیرکی اش و به داوود در زهدش بنگرد، به این شخص که می آید بنگرد. همه خیره شديم ناگاه علی ابن ابی طالب پیش آمد.
قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : خُلِقتُ أَنَا وَ عَلِىٌّ مِن نُورٍ وَاحِدٍ قَبلَ أَن يَخلُقَ اللّهُ آدَمَ بِأَربَعَةِ آلافِ عَامٍ فَلَمَّا خُلِقَ آدَمُ رُکِّبَ ذَلِكَ النُّورُ فِي صُلبِهِ فَلَم نَزَل فِي شَيءٍ وَاحِدٍ حَتَّی إِفتَرَقنَا فِي صُلبِ عَبدِ المُطَّلِبِ؛(2)
پیامبر خدا حضرت محمد صلى الله عليه و آله و سلم فرمودند:
من و على از نور واحد آفریده شدیم، چهار هزار سال پیش از آن که آدم خلق شود. پس هنگامی که آدم خلق شد، آن نور در صلب آدم قرار گرفت. ما همواره در شيء واحد بودیم تا آن که در صلب عبدالمطلب از یکدیگر جدا شدیم.
امام صادق عليه السلام نقل می فرمایند که روزی پدرم از جابر بن عبداللّه انصاری
ص: 26
خواست ماجرای مشاهده لوحی که در دست جده اش حضرت فاطمه بود، و مطالب مکتوب در لوح را بازگو نماید. جابر گفت: روزی در ایام حیات رسول اکرم صلى الله عليه و آله و سلم مادرت فاطمه را ملاقات کردم تا ولادت حسين عليه السلام را به او تبریک بگویم که در دستان آن بانوی بزرگ، لوح سبز رنگی دیدم که گمان کردم زمرد است: در آن لوح کتاب سفیدی را که به درخشندگی خورشید بود مشاهده کردم. به آن حضرت عرض کردم: پدر و مادرم فدای تو باد، این لوح چیست؟ فاطمه فرمودند؛ (این لوحی است که خداوند عزّوجلّ آن را به رسولش محمد مصطفی صلى الله عليه و آله و سلم اهدا نمود. در این لوح نام پدر و همسر و فرزندانم و نام اوصیا و امامانی که از نسل فرزندانم هستند ذکر شده است. پدرم آن را به من بخشیده است تا با نگاه کردن به آن دلم شاد شود) من آن چه در لوح نوشته شده بود را خواندم و نسخه ای از روی آن نوشتم.
بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحِيمِ
هَذَا كِتَابٌ مِنَ اللّهِ العَزِيزِ الحَكِيمِ، لِمُحَمَّدٍ نَبِیهِ وَ نُورِهِ وَ سَفِیرِهِ وَ حِجَابِهِ وَ دَلِيلِهِ نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الأَمِينُ مِن عِندِ رَبِّ العَالَمِینَ عَظِّم یَا مُحَمَّدُ أَسمَائِى وَ اشکُر نَعمَائِى وَ لَا تَجحَد آلَائِي إِنِّى أَنَا اللّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنَا قَاصِمُ الجَبَّارِينَ وَ مُدِيلُ المَظلُومِينَ وَ دَيَّانُ الدِّينِ إِنِّى أَنَا اللّهُ لَا إِلهَ إِلَّا أَنَا فَمَن رَجَا غَيرَ فَضلِى أَو خَافَ غَيرَ عَدلِی عَذَّبتُهُ عَذاباً لَا أُعَذِّبُهُ أَحَداً مِنَ العَالَمِينَ فَإِيای فَاعبُد وَ عَلَی فَتَوَکَّل إِنِّى لَم أَبعَث نَبِياً فَأُكمِلَت أَيامُهُ وَ انقَضَت مُدَّتُهُ إِلَّا جَعَلتُ لَهُ وَصِياً وَ إِنِّى فَضَّلتُك عَلَى الأَنبِياءِ وَ فَضَّلتُ وَصِيَّكَ عَلَى الأَوصِياءِ وَ أَكرَمتُک بِشِبلَیک وَ سِبطَیک حَسَنٍ وَ حُسَينٍ فَجَعَلتُ حَسَناً مَعدِنَ عِلمِی بَعدَ انقِضَاءِ مَدَّةِ أَبِيهِ وَ جَعَلتُ حُسَیناً خَازِنَ وَحي وَ أَكرَمتُهُ بِالشَّهَادَةِ وَ خَتَمتُ لَهُ بِالسَّعَادَةِ فَهُوَ أَفضَلُ مَنِ
ص: 27
استُشهِدَ وَ أَرفَعُ الشُّهَدَاءِ دَرَجَةً جَعَلتُ كَلِمَتِى التَّامَّةَ مَعَهُ وَ حُجَّتِي البَالِغَةَ عِندَهُ بِعِترَتِهِ أُثِيبُ وَ أُعَاقِبُ أَوَّلُهُم عَلِى سَيِّدُ العَابِدِينَ وَ زَیِّنُ أَولِيائِي المَاضِينَ وَ إِبنُهُ شِبهُ جَدِّهِ المَحمُودِ مُحَمَّدٌ البَاقِرُ عِلمِی وَ المَعدِنُ لِحِكمَتِی سَیهلِک المُرتَابُونَ فِي جَعفَرٍ الرَّادُّ عَلَيهِ کَالرَّادِّ عَلَى حَقَّ القَولُ مِنِّى لَأَكرِمَنَّ مَثوَى جَعفَرٍ وَ لَأَسُرَّنَّهُ فِي أَشياعِهِ وَ أَنصَارِهِ وَ أَولِيَائِهِ؛ أُتِيحَت بَعدَهُ مُوسَی فِتنَهٌ عَمياءُ حِندِسٌ لِأَنَّ خَيطَ فَرضِي لَا يَنقَطِعُ وَ حُجَّتِي لَا تَخفَى وَ أَنَّ أَولِيائِي يَسقَونَ بِالكأسِ الأَوفَي مَن جَحَدَ وَاحِداً مِنهُم فَقَد جَحَدَ نِعمَتِی وَ مَن غَيرَ آيةً مَن كِتَابِي فَقَدِ افتَرَى عَلَى وَيلٌ لِلمُفتَرِينَ الجَاحِدِينَ عِندَ انقِضَاءِ مُدَّةِ مُوسَى عَبدِی وَ حَبِیبِی وَ خِيَرَتِي فِي عَلِى وَلِیی وَ نَاصِرِی وَ مَن أَضَعُ عَلَيهِ أَعبَاءَ النُّبُوَّةِ وَ أَمتَحِنُهُ بِالاضطِلَاعِ بِهَا يقتُلُهُ عِفرِیتٌ مُستَكبِرٌ يدفَنُ فِي المَدِينَةِ الَّتِي بَنَاهَا العَبدُ الصَّالِحُ إِلَى جَنبِ شَرِّ خَلقِی حَقَّ القَولُ مِنِّی لَأَسُرَّنَّهُ بِمُحَمَّدٍ إِبنِهِ وَ خَلِيفَتِهِ مِن بَعدِهِ وَ وَارِثِ عِلمِهِ فَهُوَ مَعدِنُ عِلمِی وَ مَوضِعُ سِرِّی وَ حُجَّتِي عَلَى خَلقِی لَا يُؤمِنُ عَبدٌ بِهِ إِلَّا جَعَلتُ الجَنَّةَ مَثوَاهُ وَ شَفَّعتُهُ فِي سَبعِينَ مِن أَهلِ بَيتِهِ کُلُّهُم قَدِ استَوجَبُوا النَّارَ وَ أَختِمُ بِالسَّعادَةِ لِإِبنِهِ عَلِى وَلِیي وَ نَاصِرِی وَ الشَّاهِدِ فِي خَلقِی وَ أَمِينِی عَلَى وَحي أُخرِجُ مِنهُ الدَّاعِي إِلَى سَبِيلِي وَ الخَازِنَ لِعِلمِی الحَسَنَ وَ أُكمِلُ ذَلِک بِإِبنِهِ مُحَمَّد رَحمَةً لِلعَالَمِينَ عَلَيهِ کِمَالُ مُوسَی وَ بَهَاءُ عِيسَي وَ صَبرُ أَيُّوبَ فَيذَلُّ أَولِيائِي فِي زَمَانِهِ وَ تُتَهَادَی رُءُوسُهُم كَمَا تُتَهَادَى رُءُوسُ التُّرك وَ الدَّيلَمِ فَيقتَلُون وَ يحرَقُونَ وَ يكونُونَ خَائِفِينَ مَرغُوبِينَ وَجِلِینَ تُصبَغُ الأَرضِ بِدِمَائِهم وَ يفشُو الوَيلُ وَ الرَّنَّةُ فِي نِسَائِهِم أُولَئِکَ أَولِيَائِی حَقَّاً بِهِم أَدفَعُ کُلَّ فِتنَةٍ عَمياءَ حِندّسٍ وَ بِهِم أَكشِفُ الزَّلَازِلَ وَ أَدفَعُ الآصَارَ وَ الأَغلَالَ أُولئِك عَلَيهِم صَلَواتٌ مِن رَبِّهِم وَ رَحمَةٌ وَ
ص: 28
أُولَئِك هُمُ المُهتَدُونَ؛(1)
به نام خداوند مهربان مهربان
این کتابی است از سوی خداوند شکست ناپذیر و حكيم ، به محمد نور و فرستاده خدا، و حجاب، دلیل و آیت او در زمین. این نوشته توسط جبرئیل امین از جانب رب العالمين آورده شد. ای محمد نام هایم را بزرگ شمارو نعمت هایم را شکرگزار باش، هرگز نشانه هایم را انکار نکن. من پروردگار و معبود جهانیانم و جز من خدایی نیست؛ درهم کوبنده جباران و دولت بخش مظلومان و حسابرس روز جزا. من همان اللّه و معبود شمایم که جز من خدایی نیست. هرکه به فضل کسی جز من امیدوار باشد یا از چیزی جز عدل من خوف داشته باشد او را به عذابی سخت گرفتار خواهم ساخت که احدی از جهانیان آن را نچشیده است. پس فقط مرا پرستش کن و بر من توکل نما. من هیچ رسولی را مبعوث نکردم و رسالت او را تکمیل ننمودم و دوران تبلیغ و رسالت او را به پایان نرساندم مگر این که برای او وصی و جانشینی قرار دادم. تو را بر تمام پیامبران برتری بخشیدم، وصی تو را نیز بر تمام اوصیا برتری دادم. سپس تو را به وجود دو فرزندت؛ حسن و حسین گرامی داشتم. بعد از پایان دوره پدرش حسن را معدن علم خود و حسین را نگهبان و حافظ وحی خود قرار دادم، نعمت شهادت را به حسین بخشیدم و او را بدین سبب گرامی داشتم و برای او سعادت خواستم. حسین با فضیلت ترین کسی است که شهید گشت و در بین شهیدان بالاترین درجه و مقام را داراست، امامت و توحید تمام و کمال را با او همراه کردم حجت بالغه خود را نزد او قرار دادم براساس اهل بیت و عترت او پاداش می
ص: 29
دهم و صالحان و بدکاران را به سزای اعمال خودشان می رسانم. اولین فرزند و عترت او على سرور پرستندگان و زینت دوستان من است. پس از او فرزندش که شبیه و همنام جدش است محمد، شکافنده علم الهی و معدن حکمت اوست. به زودی تردید کنندگان در حقانیت جعفر ابن محمد هلاک خواهند شد. هرکس او را رد کند گویی مرا رد کرده است. سخن حق از من است؛ سوگند می خورم که جایگاه جعفر ابن محمد را گرامی بدارم، محبت و عشق به او را در دل دوستان، شیعیان، پیروان و یارانش قرار خواهم داد. سپس فتنه کور و سیاه گمنامی و تقیه را از برابر امام موسی کنار خواهم زد، چرا که سیر فرمان و اطاعت الهی هرگز منقطع نخواهد شد. و حجت و دلیل من از دید مردم پنهان نخواهد ماند و دوستانم هرگز تیره بخت نخواهند گردید. اگر کسی یکی از حجج مرا انکار کند، نعمتی را که داده ام انکار نموده است و هر که آیه ای از کتابم را تغییر دهد بر من تهمت بسته است. وای بر افترا زنندگان انکارگر، آن زمان که دوران امامت بنده و دوست برگزیده ام موسی به پایان رسد آگاه باشید! هر که هشتمین حجت مرا دروغ شمارد، گویی همه اولیای مرا انکار نموده است. على دوست و یاور من است و من ثقل علم و عصمت و صفات نبوت را در او قرار می دهم، توان او را در پاسداری از آن می آزمایم، عفریت ستمگر و متکبر او را می کشد و در شهری که عبد صالح ساخت در کنار بدترین بندگانم دفن می شود. دیدگان هشتمین امام را با تولد فرزندش محمد و خلیفه و جانشین پس از او روشنی می بخشم. محمد وارث علم و دانش من و معدن حکمت و جایگاه راز من و حجت من بر بندگانم است. هرکس به او ایمان داشته باشد بهشت جایگاه اوست و او را شفيع هفتاد نفر از افراد خانواده که جهنم بر آنان واجب شد قرار می دهم. پس از او
ص: 30
فرزندش علی دوست و یاورم را سعادتمند کردم، او امانت دار وحی من خواهد بود، از صلب او حسن را بر خواهم آورد که دعوت کننده مردم به راه خدا و نگاهبان علم الهی است. آن گاه حجت خویش را با آمدن فرزندش محمد که رحمت برای جهانیان است تکمیل خواهم نمود. قدرت و كمال موسی، عظمت و نور عیسی و صبر ایوب همه را در او می بینید، او در زمانی خواهد آمد که دوستان من خوار شده و چون مغولان و دیلمیان مشرک، سرافکنده گشته و به آتش کشیده می شوند. سرهای آنان به عنوان هدیه به اطراف و اکناف فرستاده می شود و ترسان و لرزان می شوند، زمین از خون آنان رنگین می شود و همه هلاکت و فریاد و شیون در بین زنانشان همه گیر می شود. آنان به حقیقت حجت و اولیای من در زمین خواهند بود. به واسطه اینان هر فتنه کور و سیاه و زلزله را از خلق دور خواهم ساخت و با آن ها حرکت های ظریف و پنهان کشف می شود و قید و بندها و زنجیرهای بندگی از دوش خلق برداشته می شود. صلوات و رحمت خداوند بر آنان باد ! اینان همان هدایت یافتگانند.
4-1: قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم : يا عَلِیُّ، مَن أَحَبَّنى وَ أَحَبَّكَ وَ أَحَبَّ الأَئِمَّةَ مِن وُلدِکَ فَليَحمَدِ اللّهَ عَلى طيبِ مَولِدِهِ، فَإِنَّهُ لَا يُحِبُّنا إِلَّا مَن طابَت وِلادَتُهُ، وَلا يُبغِضُنا إِلّا مَن خَبُثَت وِلادَتُهُ؛(1)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: ای علی ! هر که مرا و تو را و امامان از نسل تو را دوست دارد پس خدا را بر حلال زادگی خود سپاس گوید؛ زیرا ما را دوست ندارد، مگر حلال زاده و ما را دشمن ندارد، مگر حرام زاده.
ص: 31
4-2: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: عَلىٌ مَعَ الحَق والحَقًّ مَعَ عَلِى لَن يَفتَرِقَا حَتى يَرِدا علِى
الحُوض يَومِ القِيامَة؛(1)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: علی با حق است و حق با على است و هرگز آن دو از هم جدا نمی شوند تا در روز قیامت در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند.
4-3: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : عَلىٌ مَعَ القُرآن وَ القُرآنُ مَعَ عَلِى لَا يَفتَرِقَانِ حَتَّى يَرِدَا عَلَى الحَوضِ؛(2)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: على با قرآن است و قرآن با على است، آن ها از هم جدا نمی شوند تا این که در حوض کوثر بر من وارد شوند.
4-4: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : حَقُّ عَلِيّ بن أَبي طَالِبٍ عَلى هذِهِ الأُمَّةِ کَحَقِّ الوَالِدِ عَلى وَلَدِهِ؛(3)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: حق على بر این است همانند حق پدر بر فرزندش است.
4-5: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : اَعلُم أُمّتي مِن بَعدي عَليِّ بنِ أَبي طَالِبٍ؛(4)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: داناترین امت من بعد از من على ابن ابي طالب است.
4-6: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : عُنوانُ صَحيفَة المُؤمن حُبّ عَلِيّ بنِ أَبي طَالِب؛(5)
ص: 32
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: عنوان صحیفه مومن دوستي على ابن ابي طالب است.
4-7: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : ذِكرُ عَلىٍ عِبادَةٌ؛(1)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: یادکردن از علی عبادت است.
4-8: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : النَّظَرُ إِلى وَجهِ عَليٍّ عِبادَةٌ؛(2)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: نگاه به چهره على عبادت است.
4-9: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: عَلِى خَيرُ البَشَر، وَ مَن أَبى فَقَد كَفَر؛(3)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: على بهترین انسان است، هرکس از پذیرش ولایت او سرباز زند کافر است.
10- 4: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: أَنَا دَارُ الحِكمَةِ وَ عَلِىٌّ بابُها؛(4)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: من خانه دانشم و على درب آن خانه است.
4-11: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: يا عَلى لَا يَعرِفُ اللّهَ تَعالَى إِلّا أَنَا وَ أَنتَ وَ لَا يَعرِفُنِى إِلّا
اللّه وَ أَنتَ وَلَا يَعرِفُكَ إِلَّا اللّه وَ أَنَا؛(5)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: ای على ! خداوند متعال را نشناخت
ص: 33
به حقیقت شناختن جز من و تو، و تو را نشناخت آن گونه که حقیقت شناخت توست، جز خدا و من.
4-12: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: مَن مَاتَ وَ فِي قَلبِهِ بُغضٍ عَليِّ بنِ أَبي طَالِب فَلیَمُت يَهُودِيّا أَو نَصرَانِيّا؛(1)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هرکس بمیرد در حالی که در دلش کینه على ابن ابي طالب وجود داشته باشد یهودی و یا نصرانی از دنیا می رود.
4-13: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : قُسِّمَتِ الحِكمَةُ عَشرَةَ أَجزَاءٍ فَأُعطِىَ عَلِیٌّ تِسعَةُ أَجزَاءٍ وُأُعطِىَ النَّاسُ جُزءً واحِداً؛(2)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: حکمت و دانش به ده جزء تقسیم شده است و به على نه قسمت آن و به مابقی مردم یک دهم داده شده است.
4-14: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : ضَربَةُ عَليٍّ يَومَ الخَندَقِ اَفضَلُ مِن عِبَادَةِ الثَّقَلَين ؛(3) پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: ضربت علی در روز خندق برتر است از تمام عبادت های جن و انس.
4-15: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: عَلىٌ مِنّى بِمَنزِلَةِ رَأَسی مِن بَدَنی؛(4)
ص: 34
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: على نسبت به من مانند سر است نسبت به بدن.
4-16: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : سَیَکُونَ مِن بَعدی فِتنَة، فَإِذا كَانَ ذَلِکَ، فَالزِمُوا عَليِّ بن أَبي طَالِبٍ، فَاِنَّهُ الفارُوق بَينَ الحَقُّ وَالباطِل؛(1)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: پس از من فتنه ای برپا خواهد شد، در آن هنگام همراه على بن ابى طالب باشید، جدا کننده حق و باطل است.
17- 4: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: مَن فَارقَ عَليّاً فَارِقَني وَ مَن فَارِقَني فَقَد فَارِقَ اللّه؛(2) پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: هر کس از على جدا شد، در واقع از من جدا شده و هر کس از من فاصله گرفت، در حقیقت از خدا فاصله گرفته است.
18-: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: أَلا إِنَّ الحَقَّ بَعدی مَعَ عَلِى، يَميلُ مَعَهُ حَيثُما مَالَ، وَلا
يَفتَرِقانِ جَميعَا حَتّى يَرِدا عَلَى الحَوضَ ؛(3)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: بدانید که پس از من حق با على است. به هر سو که برود حق با اومی رود و از هم جدا نمی شود تا در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند.
4-19: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : لَوِ إِجتَمَعَ النّاسُ عَلَى حُبِّ عَلِيِّ بنِ أَبي طالبٍ لمَا
ص: 35
خَلَقَ اللّهُ النّارَ؛(1)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: اگر تمامی مردم بر دوستداری على جمع می شدند خداوند آتش جهنم را خلق نمی کرد.
4-20: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: إِذا كانَ يَومُ القِيامَة وَ نُصِبَ الصِّراطُ عَلى شَفيرِ جَهنَّمَ لَم يَجُز اِلّا مَن مَعَهُ کِتابُ عليِّ بنِ ابي طالِب؛(2)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: روزی که قیامت برپا می شود و پل صراط بر کناره جهنم نصب می گردد هیچ کس حق عبور از آن را نخواهد داشت مگر این که برگه اجازه علی ابن ابی طالب را به همراه داشته باشد.
21- 4: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: لِکُلِّ نَبِيٍّ وَصِیٌّ وَ وَارِثٌ وَ إِنَّ عَلِيّاً وَصِیُّ وَ وَارِثِی؛(3) پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: برای هر پیغمبری جانشین و وارثی است، و براستى علىجانشین و وارث من است.
22- 4: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : یا عَلى مَا ثَبت حُبِّكَ فِي قَلب أَمري مُؤمِنٌ فَزلت بِهِ قَدَم عَلى صِراط إِلَّا ثُبِتَت لَهُ قَدَم حَتى يَدخِلَهُ اللّه عَزَّوَجَلَّ بِحُبِّکَ الجَنَّة؛(4)
ص: 36
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: یا على ! مهر تو در قلب مؤمنی نمی نشیند جز آن که هر گاه یک گامش بر صراط لغزد، گام دیگرش استوار شود، تا این که خداوند عزّوجلّ او را به محبت تو، در بهشت در آورد.
23- 4: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: لَو أَنَّ السَّماواتِ وَ الأَرضَ وَضَعَتا فِي کَفَّةٍ وَ إِیمانُ عَلِى فِي كَفَّةٍ لَرُجِّحَ اِیمانُ عَلِى؛(1)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: اگر آسمان ها و زمین در یک کفه جای گیرند و ایمان علی در کفه دیگر، بی گمان ایمان او سنگین تر است.
24- 4: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: أَنَا المُنذِرُ وَ عَلى هَادِی، بِک یَهتَدِى المُهتَدُونَ؛(2) پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: من بيم دهنده ام و على هدایت کننده، به واسطه على هدایت شوندگان راه می یبند و هدایت می شوند.
4-25: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: أَنَا وَ عَلِىٌّ أَبَوَا هَذِهِ الأُمَّة؛(3)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: من و علی پدران این امت هستيم.
4-26: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: حُبُّ عَليِّ بن أَبي طَالِبٍ يَأكُلُ الذُّنوبَ كَما تَأكُلُ
النّارُ الحَطَبَ؛(4)
ص: 37
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: دوستی علی ابن ابي طالب گناهان را می خورد چنان چه آتش، هیزم را.
27- 4: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : لَو أَنَّ الغِيَاضُ أَقلام وَ البَحرُ مَدادُ وَ الجِنَّ حِسابُ وَ
الاِنسَ کِتابُ مَا أُحصُوا فَضائِل عَليِّ بن أَبي طالِبٍ؛(1)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: اگر تمام درختان قلم و دریاها مركب و همه جنیان شمارشگر و همه انسان ها نگارشگر باشند قادر به شمارش فضائل علی ابن ابی طالب نخواهند بود.
4-28: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: مَثلُ عَلِيٍّ فِيکُم فِي هذِهِ الأُمَّةِ كَمَثَلِ الكَعبَةِ المَستُورَةِ، النَّظَرُ إِلَيها عِبادَةٌ وَالحَجُّ إِلَيها فَرِيضَةٌ؛(2)
پیامبر خدا حضرت محمد صلى الله عليه و آله و سلم فرمودند: مَثَل علی در میان امت مانند مَثَل کعبه پوشیده است. نگاه کردن بر آن عبادت و آهنگ او نمودن واجب است.
4-29: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: يَا عَمَّار! إِن رَأَيتَ عَلِياً قَد سَلَكَ وَادِياً وَ سَلَکَ النَّاسِ وَادِياً غَيرَهُ فَاسلُک مَعَ عَلِىٌ وَدَعَ النَّاس إِنَّهُ لَن يَدُلُّكَ عَلى رَدی وَ لَن يُخرِجُکَ مِنَ الهُدى؛(3)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم به عمار فرمودند: ای عمار ! اگر دیدی علی به راهی می رود، و مردم به راهی غیر از او، تو با على حرکت کن، و مردم را رها
ص: 38
کن، زیرا على بر بدی و پستی راهنمایی نمی کند و از هدایت خارج نمی سازد.
4-30: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : اَنتَ یا علىُّ بِمَنزِلَةِ الكَعبَةِ تُوتِي وَلا تَأتي؛(1)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: تو یا على همانند کعبه ای، همه به سوی تو رو می آورند و تو به سوی کسی رو نمی آوری.
4-31: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: لَو إجتَمَعَ النَّاس عَلى حُبِّ عَليِّ بنِ أَبي طَالِب لَمَّا
خَلَقَ اللَّه النَّار؛(2)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: اگر تمام مردم پیرو و دوست دار على می شدند خداوند جهنم را خلق نمی کرد.
4-32: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: لَولاک یا عَلى مَا عَرَّفَ المُؤمِنُون مِن بَعدِی؛(3)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: ای علی ! اگر تو نبودی بعد از من مؤمنان شناخته نمی شدند.
4-33: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم : یا عَلى لَو أَن عَبداً عَبدِاللّه عَزَّوجَلَّ مِثلَ ما قامَ نُوحٌ فِي قَومِهِ وَ كانَ لَهُ مِثل أُحُد ذَهَبا فَاَنفَقَهُ فِي سَبيلِ اللّه وَ مُد فِي عُمرِه حَتى حَج أَلف عَام عَلى قَدَميه ثُمَّ قُتِلَ بَينَ الصَّفا وَ المَروَةِ مَظلُوماً ثُمَّ لَم يُوالِک یا عَلى لَم
ص: 39
يَشُم رَائِحَةِ الجَنَّة وَ لَم يُدخِلُها؛(1)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: ای علی اگر کسی خدا را به اندازه نوح عبادت کند و هم سنگ کوه احد در راه خدا طلا انفاق کند و آن مقدار عمر کند که هزار بار پای پیاده حج به جای آورد و سپس در میان صفا و مروه مظلومانه کشته شود، اگر ولایت تو را نپذیرد بوی بهشت به مشامش نمی رسد و داخل بهشت نمی رود.
4-34: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: يا عَلِىُّ، إِذا كَانَ يَومُ القِيامَةِ أَقعُدُ أَنا وَ أَنتَ وَ جَبرَئيلُ
عَلى الصِّراطِ، فَلا يَجُوزُ عَلى الصِّراطِ إِلَّا مَن كَانَت مَعَهُ بَراءَةٌ بِوَلايَتِكَ؛(2)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: ای على؛ چون روز قیامت شود، من و تو و جبرئیل بر صراط می نشینیم و هیچ کس از صراط نخواهد گذشت، مگر این که جواز ولایت تو را با خود داشته باشد.
4-35: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: أَلا وَ إِنِّى رَسولٌ وَ علىٌّ الإِمامُ وَ الوصیُّ مِن بَعدی، وَ
الأَئمَّةُ مِن بَعدِهِ وُلدُهُ. أَلا وَإِنِّى والِدُهُم وَ هُم يَخرُجون مِن صُلبِهِ؛(3)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: بدانید که همانا من فرستاده ام و على امام و وصی پس از من است و امامان پس از او، فرزندان اویند. آگاه باشید ! من پدر آنانم ولی ایشان از نسل على خواهند بود.
ص: 40
4-36: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: ضَربَةُ عَلِى يَومَ الخَندَقِ أَفضَلُ مِن عبادَةِ الثَّقَلَين؛(1)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: ضربت على در روز خندق از عبادت ثقلین پر فضیلت تر است.
4-37: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: إِنَّ اللّهَ تَعَالَی؛ جَعَلَ لِأَخِي عَليِّ بنِ أَبي طَالِب فَضَائِلَ لَا يُحصِى عَدَدَهَا غَيرُهُ فَمَن ذَكَرَ فَضِيلَةً مِن فَضَائِلِهِ مُقِرّاً بِهَا غَفَرَ اللّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ، وَمَن كَتَبَ فَضِيلَةً مِن فَضَائِلِه لَم تَزَلِ المَلائِكَةُ تَستَغفِرُ لَهُ مَا بَقِیَ لِتِلكَ الكِتَابَةِ رَسمٌ، وَمَن إِستَمَعَ إِلى فَضِيلَةٍ مِن فَضَائِلِهِ غَفَرَ اللّهُ لَهُ الذُّنُوبَ الَّتِي إِكتَسَبَهَا بِالإِستِمَاعِ وَ مَن نَظَرَ إِلَى كِتَابَةٍ فِي فَضِيلَتِهِ غَفَرَ اللّهُ لَهُ الذُّنُوبَ الَّتِي إِكتَسَبَهَا بِالنَّظَرِ.
ثُمَّ قَالَ رَسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم :النَّظَرُ إِلَى عَليِّ بنِ أَبي طَالِب عِبَادَةٌ وَ ذِكرُهُ عِبَادَةٌ وَ اللّهُ لَا يُقبَلُ إِيمَانُ عَبدٍ إِلَّا بِوَلَايَتِهِ وَ البَرَائَةِ مِن أَعدَائِهِ؛(2)
پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: خداوند بلند مرتبه؛ برای برادرم على ابن ابي طالب فضائلی قرار داده که از شدت بسیاری، به شماره در نمی آید. هر که فضيلتي از فضائل او را بخواند و به آن اقرار داشته باشد، خداوند از گناهان گذشته و آینده او در می گذرد و هر که یکی از فضائلش را بنویسد، تا آنگاه که اثری از آن نوشته باقی باشد، فرشتگان پیوسته برایش استغفار می کنند و هر که فضیلتی از فضائل او را بشنود، خداوند آن دسته از گناهانش را که از راه گوش کسب کرده، می بخشاید و هر که به نوشته هایی از فضائل او نظر
ص: 41
افکند، خداوند گناهان چشم او را می آمرزد.
سپس فرمودند: نگاه کردن به چهره على ابن ابي طالب عبادت است و یادکردن از او عبادت است خداوند ایمان هیچ بنده ای را نمی پذیرد جز به ولایت او و برائت از دشمنان او.
5-1: قَالَ فَاطِمَةَ الزَّهرَاءِ علیهاالسلام : ما جَعَلَ اللّهُ بَعدَ غَدير خُمٍّ مِن حُجَّةٍ وَلا عُذرٍ؛(1)
فاطمه زهرا علیهاالسلام فرمودند: خداوند بعد از غدير خم برای کسی حجت و غذری باقی نگذاشت. 5-2: قال الصادق علیه السلام : مِن شَکٍّ فِي كُفر أَعدَائِنَا وَ الظَّالمِينَ لَنَا فَهُو كَافِر؛(2)
امام صادق علیه السلام فرمودند: هرکسی درکفر دشمنان و ظالمين به حق اهل بیت شک کند کافر است. 5-3: قال الباقر علیه السلام : فِي قَول اللّهِ عزّوجلّ (قُلْ كَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ) قال: نَزَلَت فِي عَلِيٍّ علیه السلام إِنَّهُ عَالِمُ هَذِهِ الأُمَّةِ بَعدَ رَسُولِ الله صلی الله علیه و آله و سلم؛(3)
امام باقر علیه السلام فرمودند: آیه علم الكتاب در مورد على علیه السلام نازل شده که او عالم امت بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است.
ص: 42
5-4: قال اباعبداللّه الحسين علیه السلام : مَا کُنَّا نَعرِفُ المُنَافِقِينَ عَلَى عَهدِ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله و سلم إِلَّا بِبُغضِهِم عَلِيّاً وَ وُلدَهُ؛1(1)
امام حسین علیه السلام فرمودند: ما در عهد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم منافقان را نمی شناختیم، جز در دشمنی آنها باعلى و اولادش.
5-5: قال عَلِيِّ بنِ مُوسَى الرِّضَا علیهماالسلام : قال أَبِي الحَسَنِ عَلِيِّ بنِ مُوسَى الرِّضَا علیهماالسلام عَن أَبِيهِ عَن آبَائِهِ عَنِ الحُسَينِ بنِ عَلِيٍّ عليهماالسلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله و سلم لِعَلِيٍّ علیه السلام يَا عَلِيُّ أَنتَ حُجَةُ اللّهِ وَ أَنتَ بَابُ اللّهِ وَ أَنتَ الطَّرِيقُ إِلَى اللّهِ وَ أَنتَ النَّبَأُ العَظِيمُ وَأَنتَ الصِّراطُ المُستَقِيمُ وَ أَنتَ المَثَلُ الأَعلَى يَا عَلِيُّ أَنتَ إِمَامُ المُسلِمِينَ وَ أَمِيرُ المُؤمِنِينَ وَ خَيرُ الوَصِيِّينَ وَ سَيِّدُ الصِّدِّيقِينَ يَا عَلِىُّ أَنتَ الفَارُوقُ الأَعظَمُ وَ أَنتَ الصِّدِّيقُ الأَكبَرُ یَا عَلِیُّ أَنتَ خَلِيفَتِي عَلَى أُمَّتِي وَ أَنتَ قَاضِی دَینِی وَ أَنتَ مُنجِزُ عِدَاتِی یَا عَلِىُّ أَنتَ المَظلُومُ بَعدِی یَا عَلِىُّ أَنتَ المُفَارِقُ بَعدِی یَا عَلِىُّ أَنتَ المَحجُورُ بَعدِی أُشهِدُ اللّهَ تَعَالَى وَ مَن حَضَرَ مِن أُمَّتِي أَنَّ حِزبَکَ حِزبِى وَ حِزبِی حِزبُ اللّهِ وَ أَنَّ حِزبَ أَعدَائِکَ حِزبُ الشَّيطَانِ؛(2)
امام رضا علیه السلام از پدران ایشان امام حسین علیه السلام نقل فرمودند که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به حضرت على علیه السلام فرمودند: یا على تو حجت خدا هستی و تو باب تقرب به خدا هستی و تو راه به سوی خدا هستی و تو آن خبر عظیم هستی و تو صراط مستقیم هستى و تو مثل اعلای الهی هستی. یا على تو امام مسلمین و امیر مؤمنین و بهترین وصيين و اشرف صدّيقين هستی. یا على تو فاروق اعظم
ص: 43
(جدا کننده حق از باطل) هستی و صدیق اکبر هستی. یا علی تو جانشین من بر امتم هستی و تو ادا کننده ديون من هستی و تو انجام دهنده وعده های من هستی. یا على تو پس از من مظلوم واقع خواهی شد و مورد ستم قرار خواهی گرفت. یا علی پس از من از تو کناره جویند. یا علی پس از من محجور و خانه نشین گردی، خدا را گواه می گیرم و هر کس را که حضور دارد از امت من که حزب تو حزب من است و حزب من حزب خدا است و حزب دشمنان تو حزب شیطان است.
ص: 44
ص: 45
اَلحَمدُ لِلَّهِ الَّذِي عَلا فِي تَوَحُّدِهِ وَ دَنَا فِي تَفَرُّدِهِ وَ جَلَّ في سُلطانِهِ وَ عَظُمَ فِي أَركَانِهِ وَ أَحاطَ بِكُلِّ شَيءٍ عِلماً وَ هُوَ في مَكانِهِ وَ قَهَرَ جَميعَ الخَلقِ بِقُدرَتِهِ وَ بُرهانِهِ، حَميداً لَم يَزَل، مَحموداً لَا يَزالُ وَ مَجيداً لَا يَزولُ وَ مُبدِئاً وَ مُعيداً وَ كُلُّ أَمرٍ إِلَيهِ يَعُودُ.
بارِئَ المَسمُوکاتِ وَ داحِى المَدحُوّاتِ وَ جَبَّارُ الأَرَضينَ وَ السَّماواتِ. قُدُّوسٌ سُبُّوحٌ، رَبُّ المَلَائِكَةِ وَ الرُّوحِ، مُتَفَضِّلٌ عَلَى جَميعِ مَن بَرَأَةُ، مُتَطَوِّلٌ عَلى جَميعِ مَن أَنشَأَهُ، يَلحَظُ کُلَّ عَينٍ وَ العُيُونُ لاتَراهُ. کَريمٌ حَليمٌ ذُو أَناتٍ، قَد وَسِعَ کُلَّ شَیءٍ رَحمَتُهُ وَ مَنَّ عَلَيهِم بِنِعمَتِهِ. لَا يَجعَلُ بانتِقامِهِ، وَلا يُبادِرُ إِلَيهِم بِمَا استَحَقُّوا مِن عَذَابِهِ. قَد فَهِمَ السَّرائِرَ وَ عَلِمَ الضَّمائِرَ وَ لَم تَخفَ عَلَيهِ المَكنوناتُ ولَا اشتَبَهَت عَلَيهِ الخَفِيَّاتُ. لَهُ الإِحاطَةُ بِكُلِّ شَيءٍ وَ الغَلَبَةُ عَلى كُلِّ شَيءٍ و القُوَّةُ فِي كُلِّ شَيءٍ وَ القُدرَةُ عَلى کُلِّ شَیءٍ وَ لَيسَ مِثلَهُ شَيءٌ وَ هُوَ مُنشِىُ الشَّيءِ حينَ لا شَيءَ، دائِمٌ، حَيٌّ وَ قَائِمٌ بِالقِسطِ. لا إِلهَ إِلَّا هُوَ العَزيزُ الحَكيمُ. جَلَّ عَن أَن تُدرِکَهُ الأَبصارَ وَ هُوَ يُدرِكُ الأَبصارَ وَ هُوَ اللَّطيفُ الخَبيرُ. لا يَلحَقُ أَحَدٌ وَصفَهُ مِن مُعَايَنَةٍ، وَلا يَجِدُ أَحَدٌ کَیفَ هُوَ مِن سِرٍّ وَ عَلانِيَةٍ إِلَّا بِمَا دَلَّ عَزَّوَجَلَّ عَلى نَفسِهِ. وَ أَشهَدُ أَنَّهُ اللّهُ الَّذي مَلَأَ الدَّهرَ قُدسُهُ، وَ الَّذِي يَغشَى الأَبَدَ نورُهُ، وَ الَّذي يُنفِذُ أَمرَهُ بِلا مُشاوَرَةِ مُشیرٍ وَ لا مَعَهُ شَريكٌ فِي تَقديرِهِ وَ لا يُعاوَنَ فِي تَدبيرِهِ.
ص: 46
صَوَّرَ مَا ابتَدَعَ عَلى غَيرِ مِثالٍ، وَ خَلَقَ مَا خَلَقَ بِلا مَعُونَةٍ مِن أَحَدٍ وَ لا تَكَلُّفَ وَ لَا احتِيالٍ. أَنشَأَها فَكانَت وَ بَرَأَها فَبانَت فَهُوَ اللّهُ الَّذي لَا إِلَهَ إِلّا هُوَ المُتقِنُ الصَّنعَةَ، اَلحَسَنُ الصَّنيعَةِ، اَلعَدلُ الَّذِي لَا يَجورُ وَ الأَكرَمُ الَّذي تَرجِعُ إِلَيهِ الأُمُورُ. وَ أَشهَدُ أَنَّهُ اللّهُ الَّذي تَواضَعَ كُلُّ شَيءٍلِعَظَمَتِهِ، وَ ذَلَّ كُلُّ شَيءٍ لِعِزَّتِهِ، وَ استَسلَمَ كُلُّ شَيءٍ لِقُدرَتِهِ، وَ خَضَعَ کُلُّ شَيءٍ لِهَيبَتِهِ. مَلِكُ الأَملاکِ وَ مُفَلِّكُ الأَفلاكِ وَ مُسَخِّرُ الشَّمسِ وَ القَمَرِ، كُلٌّ يَجرى لِأَجَلٍ مُسَمّیً. یُکَوِّرُ اللَّيلَ عَلَى النَّهارِ وَ یُكَوِّرُ النَّهارَ عَلَى الَّيلِ يَطلُبُهُ حَثيثاً. قَاصِمُ کُلِّ جَبَّارٍ عَنيدٍ وَ مُهلِکُ کُلِّ شَیطانٍ مَريدٍ. لَم يَكُن لَهُ ضِدٌّ وَ لَا مَعَهُ نِدٌّ، أَحَدٌ صَمَدٌ لَم يَلِد وَ لَم يُولَد وَ لَم يَكُن لَهُ كُفُواً أَحَدٌ. إِلهٌ وَاحِدٌ وَ رَبٌّ مَاجِدٌ، يَشاءُ فَیُمضى، وَ يُريدُ فَیَقضى، وَ يَعلَمُ فَيُحصى، وَ يُميتُ وَ يُحيى، وَ يُفقِرُ وَ یُغنی، وَ یُضحِکُ وَ یُبکی، وَ یُدنی وَ يُقصى، وَ يَمنَعُ وَ يُعطي، لَهُ المُلكُ وَلَهُ الحَمدُ، بِيَدِهِ الخَيرُ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَيءٍ قَديرٌ. يُولِجُ الَّيلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهارَ فِي الَّيلِ.
لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ العَزِيزُ الغَفَّارُ، مُستَجيبُ الدُّعاءِ وَ مُجزِلُ العَطاءِ، مُحصِى الأَنفاسِ وَ رَبُّ الجِنَّةِ وَ النَّاسِ، اَلَّذي لا يُشكِلُ عَلَيهِ شَيءٌ، وَلا يُضجِرُهُ صُراخَ المُستَصرِخينَ وَ لا يُبرِمُهُ إِلحاحُ المُلِحّينَ. اَلعاصِمُ لِلصَّالِحينَ، وَ المُوَفِّقُ لِلمُفلِحينَ، وَ مَولَى المُؤمِنينَ وَ رَبُّ العَالَمينَ، الَّذِي استَحَقَّ مِن کُلِّ مَن خَلَقَ أَن يَشكُرَهُ وَ يَحمَدَهُ عَلى كُلِّ حَالٍ.
أَحمَدُهُ كَثيراً وَ أشكُرُهُ دَائِماً عَلى السَّرّاءِ والضَّرّاءِ وَ الشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ وَ أومِنُ بِهِ وَ بِمَلائِکَتِهِ وَ کُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ. أَسمَعُ لِأَمرِهِ وَ أُطيعُ وَ أُبادِرُ إِلى کُلِّ مَا يَرضاهُ وَ أَستَسلِمُ لِمَا قَضاهُ، رَغبَةً فِي طاعَتِهِ وَ خَوفاً مِن عُقُوبَتِهِ، لِأَنَّهُ اللّهُ الَّذِي لا يُؤمَنُ مَکرُهُ وَ لا
ص: 47
يُخافُ جَورُهُ. وَ أُقِرُّ لَهُ عَلى نَفسي بِالعُبُودِيَّةِ وَ أَشهَدُ لَهُ بِالرُّبُوبِيَّةِ، وَ أُوَدّى ما أَوحى بِهِ إِلَىَّ حَذَراً مِن أَن لا أَفعَلَ فَتَحِلَّ بِي مِنهُ قَارِعَةٌ لَا يَدفَعُها عَنّى أَحَد وَ إِن عَظُمَت حيلَتُهُ وَ صَفَت خُلَّتُهُ - لا إِلَهَ إِلّا هُوَ- لِأَنَّهُ قَد أَعلَمَنى أَنّى إِن لَم أُبَلِّغ ما أَنزَلَ إِلَىَّ في حَقِّ عَلِيٍّ،فَمَا بَلَّغتُ رِسالَتَهُ، وَ قَد ضَمِنَ لي تَبارَکَ وَ تَعالى اَلعِصمَةَ مِنَ النّاسِ وَ هُوَ اللّهُ الكافِي الكَريمُ. فَأَوحى إِلَىَّ: (بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ يا أَيُّهَا الرَّسولُ بَلِّغ ما أُنزِلَ إِلَيكَ مِن رَبِّکَ - في عَلِيٍّ يَعني فِي الخِلافَةِ لِعَلِيِّ بنِ أَبي طالِبٍ- وَ إِن لَم تَفعَل فَما بَلَّغتَ رِسالَتَهُ وَ اللّهُ يَعصِمُكَ مِنَ النّاسِ) . (آیه 67 سوره مائده)
مَعاشِرَ النّاسِ! ما قَصَّرتُ فِي تَبليغِ مَا أَنزَلَ اللّهُ تَعالى إِلَىَّ، وَ أَنَا أُبَیِّنُ لَكُم سَبَبَ هذِهِ الآيَةِ: إِنَّ جَبرَئيلَ هَبَطَ إِلَىَّ مِراراً ثَلاثاً یَأمُرُني عَنِ السَّلامِ رَبِّي - وَهُوَ السَّلامُ۔ أَن أَقُومَ فِي هذَا المَشهَدِ فَأُعلِمَ كُلَّ أَبيَضَ وَ أَسوَدَ: أَنَّ عَلىَّ بنَ أَبي طَالِبٍ أَخي وَ وَصِیّی وَ خَليفَتي عَلى أُمَّتي وَ الإِمامُ مِن بَعدي، اَلَّذي مَحَلُّهُ مِنِّى مَحَلُّ هارونَ مِن مُوسى إِلّا أَنَّهُ لا نَبِیَّ بَعدی وَ هُوَ وَلِیُّکُم بَعدَاللّهُ وَ رَسُولِهِ وَ قَد أَنزَلَ اللّهُ تَبارَکَ وَ تَعالى عَلَىَّ بِذلِكَ آيَةً مِن كتابه، هي: (إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ). (آیه 55 سوره مائده) وَ عَلىُّ بنُ أَبي طَالِبٍ اَلَّذي أَقامَ الصَّلاةَ وَ اتَى الزَّكاةَ وَ هُوَ راكِعٌ يُريدُ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ في کُلِّ حالٍ. وَ سأَلَت جَبرَئيلَ أَن يَستَعفِیَ لِىَ السَّلامَ عَن تَبلیغِ ذلِكَ إِلَيكُم - أَيُّهَا النّاسُ لِعِلمي بِقِلَّةِ المُتَّقينَ وَ كَثرَةِ المُنافِقينَ وَ إِدغالِ اللّائِمِينَ وَ حِيَلِ المُستَهزِئِينَ بِالإِسلامِ، اَلَّذينَ وَصَفَهُمُ اللّهُ في كِتابِهِ بِأَنَّهُم (يَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِمْ مَا لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ) (آیه 48 سوره فتح) وَ يَحسَبُونَهُ هَيِّناً وَ هُوَ عِندَ اللّهِ عَظيمٌ، وَ
ص: 48
كَثرَةِ أَذاهُم لِى غَیرَ مَرَّةٍ حَتّی سَمَّوني أُذُناً وَ زَعَموا أَنِّى کَذلِكَ لِكَثرَةِ مُلازَمَتِهِ إِيّایَ وَ إِقبالي عَلَيهِ وَ هَواهُ وَ قَبولِهِ مِنّی حَتّى أَنزَلَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ فِي ذَلِكَ : (وَمِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَيَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَيُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ وَرَحْمَةٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ) (آیه 9 سوره توبه ) وَ لَو شِئتُ أَن أُسَمِّىَ القَائِلينَ بِذلِکَ بِأَسمائِهِم، لَسَمَّيتُ وَ أَن أُومئَ إِلَيهِم بِأَعيانِهِم لَأَومَأتُ وَ أَن أَدُلَّ عَلَيهمِ لَدَلَلتُ، وَ لكِنّی وَاللّهِ في أُمورِهِم قَد تَكَرَّمتُ. وَ کُلُّ ذَلِكَ لَا يَرضَى اللّهُ مِنِّى إِلّا أَن أُبَلِّغَ مَا أَنزَلَ اللّهُ إِلَىَّ فِي حَقِّ عَلِيٍّ. ثُمَّ تَلا: (يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ -فِي حَقِّ عَليٍّ- وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ) . (آیه 67 سوره مائده) فَاعلَمُوا مَعاشِرَ النَّاسِ ! ذَلِکَ فيهِ وَ افهَموهُ وَاعلَمُوا أَنَّ اللّهَ قَد نَصَبَهُ لَكُم وَلِيّاً وَ إِماماً، فَرَضَ طاعَتَهُ عَلَى المُهاجِرينَ وَالأَنصارِ وَ عَلَى التّابِعينَ لَهُم بِإِحسانٍ، وَ عَلَى البادى وَ الحاضِرِ، وَ عَلَى العَجَمِيِّ وَ العَرَبِيّ، وَ الحُرِّ وَ المَملوكِ، وَ الصَّغيرِ وَ الكَبيرِ، وَ عَلَى الأَبيَضِ وَ الأَسوَدِ، وَ عَلی کُلِّ مُوَحِّدٍ. مَاضٍ حُکمُهُ، جَازٍ قَولُهُ نافِذٌ أَمرُهُ، مَلعونٌ مَن خَالَفَهُ، مَرحُومٌ مَن تَبِعَهُ وَ صَدَّقَهُ، فَقَد غَفَرَ اللّهُ لَهُ وَ لِمَن سَمِعَ مِنهُ وَ أَطاعَ لَهُ.
مَعاشِرَ النَّاسِ! إِنَّهُ آخِرُ مُقَامٍ أَقُومُهُ في هذَا المَشهَدِ، فَاسمَعوا وَ أَطيعوا وَ انقادوا لِاَمرِاللّهِ رَبِّكُم، فَإنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ هُوَ مَولاكُم وَ إِلهُكُم، ثُمَّ مِن دونِهِ رَسولُهُ وَ نَبِیُّهُ المُخَاطِبُ لَكُم، ثُمَّ مِن بَعدي عَلىٌّ وَلِیُّكُم وَ إِمامُكُم بِأَمرِ اللّهِ رَبِّكُم، ثُمَّ الإِمامَةُ فِي ذُرِّیَّتي مِن وُلدِهِ إِلى يَومٍ تَلقَونَ اللّهَ وَ رَسولَهُ. لَا حَلَالَ إِلّا ما أَحَلَّهُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ
ص: 49
هُم، وَ لا حَرامَ إِلّا ما حَرَّمَهُ اللّهُ عَلَيكُم وَ رَسُولُهُ وَ هُم، وَاللّهُ عَزَّوَجَلَّ عَرَّفَنِيَ الحَلالَ وَ الحَرامَ وَ أَنَا أَفضَيتُ بِمَا عَلَّمَنى رَبّي مِن كِتابِهِ وَ حَلالِهِ وَ حَرَامِهِ إِلَيهِ. مَعاشِرَ النَّاسِ! فَضِّلُوهُ. ما مِن عِلمٍ إِلّا وَ قَد أَحصاهُ اللّهُ فِي، وَ کُلُّ عِلمٍ عُلِّمتُ فَقَد أَحصَيتُهُ فِي إِمامِ المُتَّقينَ، وَ ما مِن عِلمٍ إِلّا وَ قَد عَلَّمتُهُ عَليّاً، وَ هُوَ الإِمامُ المُبینُ الَّذي ذَكَرَهُ اللّهُ في سُورَةِ يس: (وَ كُلَ شَيءٍ أَحصَيناهُ فِي إِمامٍ مُبينٍ) (آیه 12 سوره یس)
مَعاشِرَالنَّاسِ! لا تَضِلُّوا عَنهُ وَ لا تَنفِرُوا مِنهُ، وَ لا تَستَنکِفُوا عَن وِلايَتِهِ، فَهُوَ الَّذي يَهدي إِلَى الحَقِّ وَ يَعمَلُ بِهِ، وَ يُزهِقُ الباطِلَ وَ يَنهى عَنهُ، وَ لا تَأخُذُهُ فِي اللّهِ لَومَةُ لائِم. أَوَّلُ مَن آمَنَ بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ، لَم يَسبِقهُ إِلَى الإيمانِ بي أَحَدٌ، وَ الَّذي فَدی رَسُولَ اللّهِ بِنَفسِهِ، وَ الَّذي كانَ مَعَ رَسُولِ اللّهِ وَ لا أَحَدَ يَعبُدُ اللَّهَ مَعَ رَسُولِهِ مِنَ الرِّجَالِ غَيرُهُ. أَوَّلَ النَّاسِ صَلاةً وَ أَوَّلَ مَن عَبَدَاللّهِ مَعي. أَمَرتُهُ عَنِ اللّهِ أَن يَنامِ في مَضجَعي، فَفَعَلَ فادِياً لِي بِنَفسِهِ.
مَعاشِرَالنّاسِ ! فَضِّلُوهُ فَقَد فَضَّلَهُ اللّهُ، وَ اقبَلُوهُ فَقَد نَصَبَهُ اللّهُ.
مَعاشِرَالنَّاسِ ! إِنَّهُ إِمامٌ مِنَ اللّهِ، وَ لَن يَتُوبَ اللّهُ عَلى أحَدٍ أَنكَرَ وِلايَتَهُ وَ لَن يَغفِرَ لَهُ، حَتماً عَلَى اللّهِ أَن يَفعَلَ ذَلِكَ بِمَن خَالَفَ أَمرَهُ وَ أَن يُعَذِّبَهُ عَذاباً نُكراً أَبَدَ الابادِ وَ دَهرَ الدُّهورِ. فَاحذَروا أَن تُخالِفوهُ فَتَصلَوا نَاراً وَقودُهَا النَّاسُ وَالحِجارَةُ أُعِدَّت لِلكافِرينَ.
مَعاشِرَ النَّاسِ! بي - وَاللّهِ - بَشَّرَ الأَوَّلُون مِنَ النَّبِيینَ وَ المُرسَلينَ، وَ أَنَا - وَاللّهِ - خَاتَمُ الأَنبياءِ وَ المُرسَلينَ وَ الحُجَةُ عَلى جَميعِ المَخلوقينَ مِن أَهلِ السَّماواتِ وَ الأَرضينَ. فَمَن شَكَّ في ذَلِكَ فَقَد كَفَرَ كُفرِ الجاهِليَّةِ الأولى وَ مَن شَكَّ فِي شَيءٍ
ص: 50
مَن قَولى هذا فَقَد شَکَّ فِي كُلِّ ما أُنزِلَ إِلَىَّ، وَ مَن شَكَّ فِي وَاحِدٍ مِنَ الأَئِمَّةِ فَقَد شَكَّ فِي الكُلِّ مِنهُم، وَ الشّاکُّ فينا فِي النَّارِ.
مَعاشِرَ النّاسِ ! حَبانِيَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ بِهَذِهِ الفَضِيلَةِ مَنّاً مِنهُ عَلَىَّ وَ إِحساناً مِنهُ إِلَیَّ وَ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ، أَلا! لَهُ الحَمدُ مِنّى أَبَدَ الآبِدينَ وَ دَهرَ الدّاهِرينَ وَ عَلى كُلِّ حَالٍ. مَعاشِرَ النَّاسِ! فَضِّلُوا عَليّاً فَإِنَّهُ أَفضَلُ النَّاسِ بَعدی مِن ذَكَرٍ وَ أُنثى، مَا أَنزَلَ اللّهُ الرِّزقَ وَ بَقِیَ الخَلقُ. مَلعُونٌ مَلعُونٌ، مَغضُوبٌ مَغضُوبٌ مِن رَدَّ عَلَىَّ قَولي هذا وَ لَم يُوافِقهُ. أَلا! إِنَّ جَبرَئيلَ خَبَّرَني عَنِ اللّهِ تَعالى بِذلِكَ وَ يَقُولُ: مَن عادى عَليّاً وَ لَم يَتَوَلَّهُ فَعَلَيهِ لَعنَتى وَ غَضَبِي، (وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ)(آیه 18 سوره حشر)
مَعَاشِرَ النَّاسِ ! إِنَّهُ جَنبِ اللّهِ الَّذي ذَكَرَ في كِتَابِهِ العَزيزِ، فَقالَ تَعالى مُخبِراً عَمَّن يُخالِفُهُ: (أَن تَقُولَ نَفسٌ یَا حَسرَتى عَلى مَا فَرَّطتُ فِي جَنبِ اللّهِ) (آیه 56 سوره زمر)
مَعَاشِرَالنَّاسِ! تَدَبَّرُواالقُرآنَ وَ افهَمُوا آیاتِهِ وَ انظُروا إلى مُحكَمَاتِهِ وَ لا تَتَّبِعوا مُتَشَابِهَهُ، فَوَاللّهِ لَن يُبَيِّنَ لَکُم زَواجِرَهُ وَ لَن يُوضِحَ لَكُم تَفسيرَهُ إِلَّا الَّذي أَنَا اخِذٌ بِيَدِهِ وَ مُصعِدُهُ إِلَىَّ وَ شائِلٌ بِعَضُدِهِ وَ رافِعُهُ بِيَدَیَّ وَ مُعلِمُكُم: أَنَّ مَن کُنتُ مَولاهُ فَهذا عَلىٌّ مَولاهُ، وَ هُوَ عَلىُّ بن أَبي طالِبٍ أَخی وَ وَصِیّی، وَ مُوالاتُهُ مِنَ اللّهِ
عَزَّوَجَلَّ أَنزَلَهَا عَلَىَّ.
مَعَاشِرَ النَّاسِ! إِنَّ عَليّاً وَ الطَّيِّبينَ مِن وُلدي مِن صُلبِهِ، هُمُ الثِّقلُ الأَصغَرُ، وَ القُرآنُ اَلثِّقلُ الأَكبَرُ، فَكُلُّ وَاحِدٍ مِنهُما مُنبِئٌ عَن صاحِبهِ وَ مُوافِقٌ لَهُ، لَن يَفتَرِقا حَتَّى يَرِدا عَلَىَّ الحَوضَ. أَلا إِنَّهُم أُمَنَاءُ اللّهِ فِي خَلقِهِ وَ حُكّامُهُ فِي أَرضِهِ. أَلا وَ قَد أَدَّيتُ، وَقد بَلَّغتُ، أَلا وَ قَد أَسمَعتُ، أَلا وَ قَد أَوضَحتُ. أَلا وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَالَ
ص: 51
وَ أَنَا قُلتُ عَنِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ. أَلا إِنَّهُ لَا أَميرَالمُؤمِنينَ غَيرَ أَخي هذا. أَلا لاتَحِلُّ إِمرَةُ المُؤمِنينَ بَعدی لِأَحَدٍ غَیرِهِ. ثُمَّ قَالَ: أَیُّهَا النَّاسُ ! مَن أَولی بِكُم مِن أَنفُسِكُم ؟ قَالوا: اَللّهُ وَ رَسُولُهُ. فَقالَ: أَلا! مَن کُنتُ مَولاهُ فَهذا عَلىٌّ مَولاهُ،اَللّهُمَّ وَالِ مَن وَالاهُ وَ عادِ مَن عاداهُ وَ انصُر مَن نَصَرَهُ وَ اخذُل مَن خَذَلَهُ.
مَعاشِرَ النَّاسِ! هذا عَلىٌّ أَخی وَ وَصیّی وَ واعی عِلمی، وَ خَليفَتى في أُمَّتي عَلى مَن امَنَ بِي وَ عَلى تَفسيرِ كِتابِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ الدّاعِي إِلَيهِ وَ العاملُ بِما يَرضاهُ وَ المُحارِبُ لِأَعدائِهِ وَ المُوالي عَلى طَاعَتِهِ وَ النَّاهی عَن مَعصيَتِهِ. إِنَّهُ خَليفَةُ رَسُولِ اللّهِ وَ أَميرُالمُؤمِنينَ وَ الإِمامُ الهَادي مِنَ اللّهِ، وَ قاتِلُ النَّاکِثينَ وَ القَاسِطينَ وَ المَارِقينَ بِأَمرِاللّهِ. يَقولُ اللّه: (مَا يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ) (آیه 29 سوره ق) بِأَمرِكَ یَا رَبِّ أَقولُ: اَللّهُمَّ وَالِ مَن وَالاهُ وَ عادِ مَن عَاداهُ وَ انصُر مَن نَصَرَهُ وَ اخذُل مَن خَذَلَهُ وَ العَن مَن أَنكَرَهُ وَ اغضَب عَلى مَن جَحَدَ حَقَّهُ. اَللَّهُمَّ إِنَّکَ أَنزَلتَ الآيَةَ فِي عَليٍّ وَليِّكَ عِندَ تَبيينَ ذلِکَ وَ نَصبِكَ إِيَّاهُ لِهذَا اليَومِ: (الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا) (آیه 5 سوره مائده)، (وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلَامِ دِينًا فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ) (آیه 85سوره آل عمران) اَللّهُمَّ إِنّي أُشهِدکَ أَنّي قَد بَلَّغتُ.
مَعاشِرَ النَّاسِ؛ إِنَّما أَكمَلَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ دِینَکُم بِإِمَامَتِهِ. فَمَن لَم يَأتَمَّ بِهِ وَ بِمَن
يَقُومُ مَقامَهُ مِن وُلدي مِن صُلبِهِ إِلى يَومِ القِيامَةِ وَ العَرضِ عَلَى اللّهِ عَزَّوَجَلَّ فَأُولئِکَ الَّذينَ حَبِطَت أَعمالُهُم فِي الدُّنيا وَ الآخِرَةِ وَ فِي النَّارِ هُم خَالِدُونَ، (لَا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذَابُ وَلَا هُمْ يُنْظَرُونَ) (آیه 162 سوره بقره و آیه 88 سوره آل عمران)
مَعاشِرَ النَّاسِ! هذا عَلىٌّ، أَنصَرُکُم لى وَ أَحَقُّكُم بِي وَ أَقرَبُكُم إِلَىَّ وَ أَعَزَّکُم عَلَیَّ،
ص: 52
وَاللّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ أَنَا عَنهُ راضِيانِ. وَ ما نَزَلَت آیَةُ رِضىً فِي القُرآنِ إِلّا فِيهِ، وَ لا خَاطَبَ اللّهُ الَّذين آمَنُو إِلّا بَدَأَ بِهِ، وَ لا نَزَلَت آيَةُ مَدحٍ فِي القُرآنِ إِلّا فِيهِ، وَ لا شَهِدَاللّهُ بِالجَنَّةِ فِي (هَل أَتى عَلَى الإِنسانِ...) (آیه 1 سوره انسان) إِلّا لَهُ، وَلا أَنزَلَها فِي سِواهُ وَ لا مَدَحَ بِها غَيرَهُ.
مَعاشِرَ النَّاسِ! هُوَ ناصِرُ دينِ اللّهِ وَ المُجادِلُ عَن رَسُولِ اللّهِ، وَ هُوَ التَّقِيُّ النَّقيُّ الهادِي المَهدِيُّ. نَبیُّکُم خَيرُ نَبیٍّ وَ وَصیُّکُم خَیرُ وَصيٍّ وَ بَنُوهُ خَیرُ الأَوصياءِ.
مَعاشِرَ النَّاسِ! ذُرِّيَّةُ کُلِّ نَبيٍّ مِن صُلبِهِ، وَ ذُرِّیَتِی مِن صُلبِ أَميرِالمُؤمِنينَ عَليٍّ.
مَعاشِرالنَّاس! إِنَّ إِبليسَ أَخرَجَ آدَمَ مِن الجَنَّةِ بِالحَسَدِ، فَلَا تَحسُدوهُ فَتَحبِطَ أَعمالُكُم وَ تَزِلَّ أَقدامُكُم، فَإنَّ آدَمَ أُهبِطَ إِلَى الأَرضِ بِخَطيئَةٍ وَاحِدَةٍ، وَ هُوَ صَفوَةُ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ، وَ كَيفَ بِكُم وَ أَنتُم أَنتُم وَ مِنکُم أَعداءُ اللّهِ. أَلا وَ إِنَّهُ لَا يُبغِضُ عَليّاً إِلّا شَقیٌّ، وَ لا يُوالى عَليّاً إِلَّا تَقیٌّ، وَ لا يُؤمِنُ بِهِ إِلّا مُؤمِنٌ مُخلِصٌ. وَ في عَليٍّ - وَاللّهِ - نَزَلَت سورَةُ العَصرِ: (بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحِيمِ، وَالعَصرِ، إِنَّ الإِنسانَ لَفِي خُسرٍ) (آیه 1و2 سوره عصر) إِلّا عَليّاً اَلَّذي آمَنَ وَ رَضِىَ بِالحَقِّ وَ الصَّبرِ.
مَعَاشِرَ النَّاسِ! قَدِ استَشهدتُ اللّهَ وَ بَلَّغتُكُم رِسالَتي (وَ ما عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا البَلاغُ المُبينُ) (آیه 58 سوره نورو آیه 18 سوره عنکبوت)
مَعاشِرَ النَّاسِ! (إِتَّقُواللّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَلا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَ أَنتُم مُسلِمُونَ) (آیه 102 آل عمران)
مَعَاشِرَ النَّاسِ! آمِنوا بِاللّهِ وَ رَسولِهِ وَ النّورِ الَّذي أُنزِلَ مَعَهُ (مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهًا فَنَرُدَّهَا عَلَى أَدْبَارِهَا أَوْ نَلْعَنَهُمْ كَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ) (آیه 47 سوره نساء) بِاللّهِ مَا عَنى بِهذِهِ الآيَةِ إِلَّا قَوماً مِن أَصحابی، أَعرِفُهُم بِأَسمائِهِم وَ أَنسابِهِم،
ص: 53
وَ قَد أُمِرتُ بِالصَّفحِ عَنهُم فَليَعمَل کُلُّ امرِئٍ عِلى ما يَجِدُ لِعَليٍّ في قَلبِهِ مِنَ الحُبِّ وَ البُغضِ.
مَعاشِرَ النَّاسِ! اَلنّور مِنَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ مَسكوكٌ فِيَّ ثُمَّ في عَليِّ بنِ أَبي طالِبٍ، ثُمَّ فِي النَّسلِ مِنهُ إِلَى القَائِم المَهدِيِّ الَّذي يَأخُذُ بِحَقِّ اللّهِ وَ بِكُلِّ هُوَ لَنا، لِأَنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ قَد جَعَلَنا حُجَّةً عَلَى المُقَصِّرينَ وَ المُعَانِدينَ وَ المُخالِفينَ وَ الخائِنينَ وَ الآثِمينَ وَ الظّالِمينَ وَ الغاصِبينَ مِن جَميعِ العَالَمينَ.
مَعاشِرَ النَّاسِ! أُنذِرُکُم أَنّى رَسولُ اللّهِ قَد خَلَت مِن قَبلِیَ الرُّسُلُ. أَفَإِن مِتُّ أَو قُتِلتُ إِنقَلَبتُم عَلى أَعقابِكُم؟ وَ مَن يَنقَلِب عَلى عَقِبَيهِ فَلَن يَضُرَّاللّهَ شَيئاً وَ سَیَجزِی اللّهَ الشّاكِرينَ الصَّابِرينَ. أَلا وَإِنَّ عَليّاً هُوَالمَوصُوفُ بِالصَّبرِ وَ الشُّكرِ، ثُمَّ مِن بَعدِهِ وُلدي مِن صُلبِهِ.
مَعاشِرَالنَّاسِ! لا تَمُنُّوا عَلَىَّ بِإِسلامِكُم بَل لا تَمُنُّوا عَلَى اللّهِ فَيُحبِطَ عَمَلَکُم وَ يَسخَطَ عَلَیکُم وَ یَبتَلِیَکُم بِشُواظٍ مِن نارٍ وَ نُحاسٍ، إِنَّ رَبَّكُم لَبِالمرصادِ.
مَعَاشِرَ النَّاسِ؛ إِنَّهُ سَيَكُونُ مِن بَعدي أَئِمَّةٌ يَدعُونَ إِلَى النَّارِ وَ يَومَ القِيامَةِ لا يُنصَرونَ.
مَعاشِرَ النَّاسِ! إِنَّ اللّهَ وَ أَنَا بَريئانِ مِنهُم.
مَعاشِرَ النَّاسِ! إِنَّهُم وَ أَنصارَهُم وَ أَتباعَهُم وَ أَشياعَهُم فِي الدَّرکِ الأَسفَلِ مِنَ النَّارِ وَ لَبِئسَ مَثوَى المُتَكَبِّرِينَ. أَلا إِنَّهُم أَصحابُ الصَّحيفَةِ، فَليَنظُر أَحَدُكُم فِي صَحِيفَتِهِ !!
مَعَاشِرَ النَّاسِ! إِنِّى أَدَعُها إِمامَةً وَ وِراثَةً في عَقِبي إِلى يَومِ القِيامَةِ، وَ قَد بَلَّغتُ مَا أُمِرتُ بِتَبليِغهِ حُجَّةً عَلى کُلِّ حَاضِرٍ وَ غَائِبٍ وَ عَلَى کُلِّ أَحَدٍ مِمَّن شَهِدَ أَو لَم
ص: 54
يَشهَد، وُلِدَ أَو لَم يُولَد، فَليُبَلِّغِ الحاضِرُ الغائِبَ وَ الوالِدَ الوَلَدَ إِلى يَومِ القيامَةِ. وَ سَيَجعَلُون الإِمامَةَ بَعدى مُلكاً وَ اغتِصاباً، أَلا لَعَن اللّهُ الغَاصِبينَ المُغتَصِبينَ، وَ عِندَها سَيَفرُغُ لَكُم أَّیُّهَا الثَّقَلانِ مَن يَفرُغُ وَ (یُرسَلُ عَلَيکُما شُواظٌ مِن نارٍ وَ نُحَاسٌ فَلاتَنتَصِرانِ) (آیه 35 سورہ رحمن)
مَعَاشِرَالنَّاسِ! إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَم يكُن لِیَذَرَكُم (عَلَى مَا أَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتَّى يَمِيزَ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ، وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ) (آیه 179 سوره آل عمران)
مَعَاشِرَ النَّاسِ! إِنَّهُ مَا مِن قَريَةٍ إِلّا وَاللّهُ مُهلِکُها بِتَكذيبِها قَبلَ يَومِ القِيامَةِ وَ مُمَلِّکُهَا الإِمامَ المَهدِيَّ وَاللّهُ مُصَدِّقٌ وَعدَهُ.
مَعاشِرَ النَّاسِ! قَد ضَلَّ قَبلَكُم أَكثَرُ الأَوَّلِينَ، وَاللّهُ لَقَد أَهلَكَ الأَوَّلينَ، وَ هُوَ مُهلِكُ الآخِرينَ.
قالَ اللّهُ تَعالى: (أَلَم نُهلِکِ الأَوَّلينَ ثُمَّ نُتبِعُهُمُ الآخِرينَ، كَذلِكَ نَفعَلُ بالمُجرِمِينَ، وَيلٌ يَومَئِذٍ لِلمُکَذِّبينَ) (آیه 16 الی 19 سوره مرسلات)
مَعاشِرَ النَّاسِ! إِنَّ اللَّهَ قَد أَمَرَنِي وَ نَهاني، وَ قَد أَمرتُ عَليّاً وَ نَهَیتُهُ بِأَمرِهِ. فَعِلمُ الأَمرِ وَالنَّهيِ لَدَيهِ، فَاسمَعُوا لِأَمرِهِ تَسلَمُوا وَ أَطیعوهُ تَهتَدوا وَ انتَهوا لِنَهیِهِ تَرشُدُوا، وَصيروا إِلى مُرادِهِ وَ لا تَتَفَرَّق بِكُمُ السُّبُلُ عَن سَبيلِهِ. مَعاشِرَ النَّاسِ! أَنَا صَراطُ اللّهِ المُستَقيمُ الَّذي أَمَرَکُم بِاتِّباعِهِ، ثُمَّ مِن بَعدی. ثُمَّ وُلدِى مِن صُلبِهِ أَئِمَّةُ الهُدی، یَهدُونَ إِلَى الحَقِّ وَ بِهِ يَعدِلونَ. ثُمَّ قَرَأَ: (بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحِيمِ، اَلحَمدُ لِلَّهِ رَبِّ العَالَمينَ...) (آیه 1و2 سوره حمد) إِلى آخِرِها وَ قَالَ: فِيَّ نَزَلَت وَ فيهِم وَاللّهِ نَزَلَت، وَ لَهُم عَمَّت وَ إِيَّاهُم خَصَّت، أُولئِكَ أَولياءَ اللّهِ الَّذينَ لا خَوفٌ عَلَيهِم وَلا هُم يَحزَنُونَ، أَلا إِنَّ حِزبَ اللّهِ هُمُ الغَالِبُونَ. أَلا إِنَّ أَعدائَهُم هُمُ
ص: 55
السُّفَهاءُ الغَاوونَ، إِخوانُ الشَّياطينِ (يُوحي بَعضُهُم إِلى بَعضٍ زُخرُفَ القَولِ غُروراً) (آیه 112 سوره انعام) أَلا إِنَّ أَوليائَهُمُ الَّذينَ ذَكَرَهُمُ اللّهُ فِي كِتابِهِ، فَقالَ عَزَّوَجَلَّ: (لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُولَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُولَئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ) (آیه 22 سوره مجادله)
أَلا إِنَّ أَوليائَهُمُ المُؤمِنُونَ الَّذينَ وَصَفَهُمُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ فَقَالَ: (الَّذِينَ آمَنُوا وَلَمْ يَلْبِسُوا إِيمَانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولَئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَهُمْ مُهْتَدُونَ ) (آیه 82 سوره انعام) أَلا إِنَّ أَوليائَهُمُ الَّذينَ آمَنُوا وَ لَم يَرتابوا: أَلا إِنَّ أَوليائَهُمُ الَّذينَ يَدخُلون الجَنَّةَ بِسَلامٍ آمِنينَ، تَتَلَقّاهُمُ المَلائِكَةُ بِالتَّسليمِ يَقُولون : (سَلَامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِينَ) (آیه 73 سوره زمر) أَلا إِنَّ أَوليائَهُمُ، لَهُمُ الجَنَّةُ يُرزَقونَ فيها بِغَيرِ حِسابٍ. أَلا إِنَّ أَعدائَهُمُ الَّذينَ يَصلَونَ سَعيراً. أَلا إِنَّ أَعدائَهُمُ الَّذينَ يَسمَعُونَ لِجَهَنَّمَ شَهيقاً وَ هِيَ تَفورُ وَ يَرَونَ لَها زَفيراً. أَلا إِنَّ أَعدائَهُمُ الَّذينَ قَالَ اللّهُ فيهِم: (كُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَهَا حَتَّى إِذَا ادَّارَكُوا فِيهَا جَمِيعًا قَالَتْ أُخْرَاهُمْ لِأُولَاهُمْ رَبَّنَا هَؤُلَاءِ أَضَلُّونَا فَآتِهِمْ عَذَابًا ضِعْفًا مِنَ النَّارِ قَالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَلَكِنْ لَا تَعْلَمُونَ)(آیه 8 و 9 سوره ملک) أَلا إِنَّ أَعدائَهُمُ الَّذينَ قالَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ: (كُلَّمَا أُلْقِيَ فِيهَا فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَذِيرٌ، «قَالُوا بَلَى قَدْ جَاءَنَا نَذِيرٌ فَكَذَّبْنَا وَقُلْنَا مَا نَزَّلَ اللَّهُ مِنْ شَيْءٍ إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا فِي ضَلَالٍ كَبِيرٍ(إِلى قَولِهِ: أَلا) فَسُحقَاً لِأَصحابِ السَّعيرِ (أَلا إِنَّ أَوليائَهُمُ) اَلَّذينَ يَخشَونَ رَبَّهُم بِالغَيبِ، لَهُم مَغفِرةٌ وَ
ص: 56
أَجرٌ كَبيرٌ) (آیه 11 سوره ملک)
مَعاشِرَ النَّاسِ! شَتَّانَ مَا بَينَ السَّعيرِ وَ الأَجرِ الكَبيرِ.
مَعاشِرَالنَّاسِ؛ عَدُوُّنا مَن ذَمَّهُ اللّهُ وَ لَعَنَهُ، وَ وَلِیُّنا کُلُّ مَن مَدَحَهُ اللّهُ وَ أَحَبَّهُ.
مَعاشِرَالنَّاسِ! أَلا وَإِنِّى أَنَا النَّذيرُ وَ عَلىٌّ البَشيرُ.
مَعاشِرَ النَّاسِ! أَلا وَ إِنِّى مُنذِرٌ وَ عَلىٌّ هادٍ.
مَعاشِرَ النَّاسِ! أَلا وَ إِنِّى نَبِیٌّ وَ عَلىٌّ وَصيّي.
مَعاشِرَ النَّاسِ! أَلا وَ إِنِّى رَسولٌ وَ عَلىٌّ الإِمامُ وَ الوَصیُّ مِن بَعدی، وَ الأَئِمَّةُ مِن بَعدِهِ وُلدُهُ. أَلا وَ إِنِّى وَالِدُهُم وَ هُم يَخرُجونَ مِن صُلبِهِ.
أَلا إِنَّ خاتَمَ الأَئِمَّةَ مِنَّا القائِمَ المَهدِیَّ. أَلا إِنَّهُ الظّاهِرُ عَلَى الدِّينِ. أَلا إِنَّهُ المُنتَقِمُ مِنَ الظَّالِمينَ. أَلا إِنَّهُ فاتِحُ الحُصُونِ وَ هادِمُها. أَلا إِنَّهُ غَالِبُ کُلِّ قَبيلَةٍ مِن أَهلِ الشِّرکِ وَ هادیها. أَلا إِنَّهُ المُدرِكُ بِكُلِّ ثارٍ لِأَولِياءِ اللّهِ. أَلا إِنَّهُ النّاصِرُ لِدينِ اللّهِ . أَلا إِنَّهُ الغَرّافُ مِن بَحرٍ عَميقٍ. أَلا إِنَّهُ يَسِمُ كُلَّ ذي فَضلٍ بِفَضلِهِ وَ كُلَّ ذي جَهلٍ بِجَهلِهِ. أَلا إِنَّهُ خِيَرَةُ اللّهِ وَ مُختارُهُ. أَلا إِنَّهُ وَارِثُ كُلِّ عِلمٍ وَ المُحيطُ بِکُلِّ فَهمٍ. أَلا إِنَّهُ المُخبِرُ عَن رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ المُشَيِّدُ لِأَمرِ آیاتِهِ. أَلا إِنَّهُ الرَّشيدُ السَّديدُ. أَلا إِنَّهُ المُفَوَّضُ إِلَيهِ. أَلا إِنَّهُ قَد بَشَّرَ بِهِ مَن سَلَفَ مِنَ القُرونِ بَينَ يَدَيهِ. أَلا إِنَّهُ الباقي حُجَّةً وَ لا حُجَّةَ بَعدَهُ وَ لا حَقَّ إِلا مَعَهُ وَ لا نُورَ إِلّا عِندَهُ. أَلا إِنَّهُ لا غالِبَ لَهُ وَ لَا مَنصورَ عَلَيهِ. أَلا وَإِنَّهُ وَلِىُّ اللّهِ فِي أَرضِهِ، وَ حُكمُهُ في خَلقِهِ، وَ أَمينُهُ في سِرِّهِ وَ عَلانِيَتِهِ.
مَعاشِرَ النَّاسِ ! إِنِّى قَد بَيَّنتُ لَكُم وَ أَفهَمتُكُم، وَ هذا عَلىٌّ يُفهِمُكُم بَعدی. أَلا وَ إِنِّى عِندَ انقِضاءِ خُطبَتي أَدعُوكُم إِلى مُصافَقَتي عَلى بَيعَتِهِ وَ الإِقرارِ بِهِ، ثُمَّ
ص: 57
مُصافَقَتِهِ بَعدى. أَلا وَ إِنِّى قَد بایَعتُ اللّهُ وَ عَلىٌّ قَد بايَعَنى. وَ أَنَا آخِذُكُم بِالبَيعَةِ لَهُ عَنِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ: (إِنَّ الَّذِينَ يُبَايِعُونَكَ إِنَّمَا يُبَايِعُونَ اللَّهَ ، يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ.
فَمَن نَکَثَ فَإِنَّمَا یَنکُثُ عَلى نَفسِهِ وَ مَن أَوفي بِما عَاهَدَ عَلَيهُ اللّهَ فَسَيُؤتيهِ أَجراً عَظیماً) (آیه 10 سوره فتح) مَعاشِرَ النَّاسِ؛ إِنَّ الحَجَّ وَ العُمرَةَ مِن شَعائِرِاللّهِ. (فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِمَا وَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَإِنَّ اللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ) (آیه 108 سوره بقره)
مَعاشِرَ النَّاسِ! حُجُّوا البَيتَ، فَما وَرَدَهُ أَهلُ بَيتِ إِلَّا استَغنَوا وَ أُبشِروا، وَلا تَخَلَّفوا عَنهُ إِلّا بَتَرُوا وَ افتَقَرُوا. مَعاشِرَ النَّاسِ! مَا وَقَفَ بِالمَوقِفِ مُؤمِنٌ إِلّا غَفَرَ اللّهُ لَهُ مَا سَلَفَ مِن ذَنبِهِ إِلى وَقتِهِ ذَلِكَ، فَإِذَا انقَضَت حَجَّتُهُ اِستَأنَفَ عَمَلَهُ.
مَعاشِرَ النَّاسِ؛ اَلحُجّاجُ مُعانُونَ وَ نَفَقاتُهُم مُخَلَّفَةٌ عَلَيهِم وَاللّهُ لا يُضيعُ أَجرَ المُحسِنينَ.
مَعاشِرَ النَّاسِ! حُجُّوا البَيتَ بِكَمالِ الدّينِ وَ التَّفَقُّهِ، وَ لا تَنصَرِفُوا عَنِ المَشَاهِدِ إِلَّا بِتَوبَةٍ وَ إِقلاعٍ.
مَعاشِرَ النَّاسِ! أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكَاةَ كَما أَمَرَکُمُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ، فِإِن طالَ عَلَيكُمُ الأَمَدُ فَقَصَّرتُم أَو نَسيتُم فَعَلىٌّ وَليُّكُم وَ مُبَيِّنٌ لَكُم، اَلَّذي نَصَبَهُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ لَكُم بَعدی أَمينَ خَلقِهِ. إِنَّهُ مِنّى وَ أَنَا مِنهُ، وَ هُوَ وَ مَن تَخلُفُ مِن ذُرّیَّتی یُخبِرونَکُم بِمَا تَسأَلونَ عَنهُ وَ يُبَیِّنُونَ لَكُم ما لا تَعلَمُونَ. أَلا إِنَّ الحَلالَ وَ الحَرامَ أَكثَرُ مِن أَن أُحصيَهُما وَ أُعَرِّفَهُما فَآمُرَ بِالحَلالِ وَ أَنهی عَنِ الحَرامِ في مَقامٍ واحِدٍ،
ص: 58
فَأُمِرتُ أَن آخُذَ البَيعَةَ مِنکُم وَ الصَّفقَةَ لَكُم بِقَبُولِ ماجِئتُ بِهِ عَنِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ فِي عَليٍّ أَميرِالمُؤمنينَ وَ الأَوصِياءِ مِن بَعدِهِ اَلَّذينَ هُم مِنّى وَ مِنهُ، إِمامَةٌ فِيهِم قَائِمَةٌ، خَاتِمُهَا المَهدیُّ إِلى يَومٍ يَلقَی اللّهَ الَّذي يُقَدِّرُ وَ يَقضى.
مَعاشِرَ النَّاسِ! وَ كُلُّ حَلالٍ دَلَلتُكُم عَلَيهِ وَ كُلُّ حَرامٍ نَهَيتُكُم عَنهُ فَإِنّى لَم أَرجِع عَن ذَلِكَ وَ لَم أُبَدِّل. أَلا فَاذکُروا ذلِكَ و احفَظُوهُ وَ تَواصَوا بِهِ، وَ لا تُبَدِّلوهُ و لا تُغَيِّروهُ. أَلا وَ إِنِّى أُجَدِّدُ القَولَ: أَلا؛ فَأَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ أمُرُوا بِالمَعروفِ وَ انهَو عَنِ المُنكَرِ. أَلا وَإِنَّ رَأسَ الأَمرِ بِالمَعرُوفِ أَن تَنتَهوا إِلى قَولی وَ تُبَلِّغوهُ مَن لَم يَحضُر وَ تَأمُروهُ بِقَبولِهِ عَنِّى وَ تَنهَوهُ عَن مُخالَفَتِهِ، فَإِنَّهُ أَمرٌ مِنَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ مِنّی. وَ لا أَمرَ بِمَعروفٍ وَ لا نَهىَ عَن مُنكَرٍ إِلّا مَعَ إِمامٍ مَعصومٍ.
مَعاشِرَالنَّاسِ! اَلقُرآنُ يُعَرِّفُكُم أَنَّ الأَئِمَّةَ مِن بَعدِهِ وُلدُهُ، وَ عَرَّفتُكُم أَنَّهُم مِنّى وَ مِنهُ، حَيثُ يَقُولُ اللّهُ فِي كِتابِهِ: (وَجَعَلَهَا كَلِمَةً بَاقِيَةً فِي عَقِبِهِ) (آیه 28 سوره زخرف) وَ قُلتُ: (لَن تَضِلُّوا ما إِن تَمَسَّكتُم بِهِما). مَعَاشِرَالنَّاسِ ! اَلتَّقوى، اَلتَّقوى، وَ احذَرُوا السّاعَةَ كَما قالَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ: (إِنَّ زَلزَلَةَ السَّاعَةَ شَيءٌ عَظيمٌ) (آیه 1 سوره حج) أُذكُروا المَماتَ وَ المَعادَ وَ الحِسابَ وَ المَوازِينَ وَ المُحاسِبَةَ بَينَ يَدَي رَبِّ العَالَمينَ وَ الثَّوابَ وَ العِقابَ. فَمَن جَاءَ بِالحَسَنَةِ أُثيبَ عَلَيها وَ مَن جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَيسَ لَهُ فِي الجِنانِ نَصيبٌ.
مَعاشِرَ النَّاسِ! إِنَّكُم أَكثَرُ مِن أَن تُصافِقوني بِكَفٍّ وَاحِدٍ فِي وَقتٍ وَاحِدٍ، وَ قَد أَمَرَنِیَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَن آخُذَ أَلسِنَتِكُمُ الإِقرارَ بِما عَقَّدتُ لِعَلىٍّ أَميرِالمُؤمِنينَ، وَ لِمَن جَاءَ بَعدَهُ مِنَ الأَئِمَّةِ مِنِّي وَ مِنهُ، عَلى مَا أَعلَمتُكُم أَنَّ ذُرِّیَّتِی مِن صُلبِهِ.
فَقُولُوا بِأَجمَعِکُم: (إِنَّا سَامِعونَ مُطيعونَ رَاضُونَ مُنقادُونَ لِمَا بَلَّغتَ عَن رَبِّنا وَ
ص: 59
رَبِّكَ فِي أَمرِ إِمامِنا عَليٍّ أَميرِالمُؤمِنينَ وَ مَن وُلِدَ مِن صُلبِهِ مِنَ الأَئِمَّةِ. نُبایِعُکَ عَلى ذلِكَ بِقُلُوبِنَا وَ أَنفُسِنا وَ أَلسِنَتِنا وَ أَيدينا. عَلى ذلِكَ نَحيي وَ عَلَيهِ نَموتُ وَ عَلَيهِ نُبعَثُ وَ لا نُغَيِّرُ وَ لا نُبَدِّلُ، وَ لا نَشُكُّ وَ لا نَجحَدُ وَ لا نَرتابُ، وَ لا نَرجِعُ عَنِ العَهدِ وَ لا نَنقُصُ المِيثاقَ. وَ عَظتَنا بِوَعظِ اللّهِ فِي عَليٍّ أَميرِالمُؤمِنينَ وَ الأَئِمَّةِ الَّذينَ ذَكَرتَ مِن ذُرّیَّتِکَ مِن وُلدِهِ بَعدَهُ، اَلحَسَنِ وَ الحُسَينِ وَ مَن نَصَبَهُ اللّهُ بَعدَهُمَا. فَالعَهدُ وَ المِيثاقُ لَهُم مَأخُوذٌ مِنَّا، مِن قُلوبِنا وَ أَنفُسنِا وَ أَلسِنَتِنا وَ ضَمائِرَنا وَ أَيدينا. مَن أَدرَکَها بِیَدِهِ وَ إِلّا فَقَد أَقَرَّ بِلِسانِهِ، وَ لا نَبتَغي بِذلِکَ بَدَلاً وَ لا يَرَى اللّهُ مِن أَنفُسِنا حِوَلاً. نَحنُ نُؤَدّی ذَلِکَ عَنکَ الدّانِيَ وَ القاصِیَ مِن أَولادِنا وَ أَهالينا، وَ نُشهِدُاللّهَ بِذَلِكَ وَ كَفى بِاللّهِ شَهيداً وَ أَنتَ عَلَينا بِهِ شَهيدٌ).
مَعاشِرَ النَّاسِ! مَا تَقُولونَ؟ فَإِنَّ اللّهَ يَعلَمُ كُلَّ صَوتٍ وَ خَافِيَةَ كُلِّ نَفسٍ (فَمَنِ اهتَدى فَلِنَفسِهِ وَ مَن ضَلَّ فَإِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيها) (آیه41 سوره زمر) وَ مَن بَايَعَ فَإِنَّما یُبایعُ اللّهَ (یَدُاللَّهَ فَوقَ أَيديهِم) (آیه 10سوره فتح)
مَعاشِرَ النَّاسِ! فَبايِعُوا اللّهَ وَ بایِعُونی وَ بايِعُوا عَليّاً أَميرِالمُؤمِنينَ وَ الحَسَنِ وَ الحُسَينِ وَ الأَئِمَّةِ مِنهُم فِي الدُّنيا وَ الآخِرَةِ كَلِمَةً باقِيَةً. يُهلِكُ اللّهُ مَن غَدَرَ وَ يَرحَمُ مَن وَفی وَ (فَمَنْ نَكَثَ فَإِنَّمَا يَنْكُثُ عَلَى نَفْسِهِ وَمَنْ أَوْفَى بِمَا عَاهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا) (آیه 10 سوره فتح)
مَعاشِرَالنَّاسِ! قُولُوا الَّذي قُلتُ لَكُم وَ سَلِّموا عَلى عَليٍّ بِإِمرَةِ المُؤمِنينَ، وَ قُولوا: (سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ) (بقره، آیه 285) وَ قُولُوا: (الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي هَدَانَا لِهَذَا وَمَا كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلَا أَنْ هَدَانَا اللَّهُ لَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ وَنُودُوا أَنْ تِلْكُمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ) (آیه 43 سوره اعراف)
ص: 60
مَعاشِرَ النَّاسِ! إِنَّ فَضائِلَ عَليِّ بنِ أَبي طالِبٍ عِندَاللّهِ عَزَّوَجَلَّ - وَ قَد أَنزَلَها فِي القُرآنِ - أَكثَرُ مِن أَن أُحصِيهَا فِي مَقامٍ وَاحِدٍ، فَمَن أَنبَأَکُم بِها وَ عَرَفَها فَصَدِّقوهُ.
مَعاشِرَ النَّاسِ! مَن يُطِعِ اللّهَ وَ رَسولَهُ وَ عَليّاً وَ الأَئِمَّةَ الَّذينَ ذَكَرتُهُم فَقَد فَازَ فَوزاً عَظيماً
مَعاشِرَ النَّاسِ! اَلسّابِقونَ إِلى مُبايَعَتِهِ وَ مُوالاتِهِ وَ التَّسليمِ عَلَيهِ بِإمرَةِ المُؤمِنينَ أُولئِكَ هُمُ الفائِزُونَ فِي جَنَّاتِ النَّعيمِ.
مَعاشِرَ النَّاسِ! قُولُوا مَا يَرضَى اللّهُ بِهِ عَنکُم مِن القَولِ، فَإِن تَكفُروا أَنتُم وَ مَن فِي الأَرضِ جَميعاً فَلَن يَضُرُّ اللّهَ شَيئاً.
الَلّهُمَّ اغفِر لِلمؤمِنينَ بِما أَدَّيتُ وَ أَمَرتُ وَاغضَب عَلَى الجَاحِدينَ الكافِرينَ وَ الحَمدُلِلَّهِ رَبِّ العَالَمينَ؛(1)
ستایش خدای را سزاست که در یگانگی اش بلند مرتبه و در تنهایی اش به آفریدگان نزدیک است؛ سلطنتش پر جلال و در ارکان آفرینشش بزرگ است. بي آن که مکان گیرد و جابجا شود، بر همه چیز احاطه دارد و بر تمامی آفریدگان به قدرت و برهان خود چیره است. همواره ستوده بوده و خواهد بود و مجد و بزرگی او را پایانی نیست. آغاز و انجام از او و برگشت تمامی امور به سوی اوست.
اوست آفریننده آسمان ها و گستراننده زمین ها و حکمران آن ها. دور و منزه از خصایص آفریده هاست و در منزه بودن خود نیز از تقدیس همگان برتر است. هموست پروردگار فرشتگان و روح، افزونی بخش آفریده ها و نعمت ده ایجاد شده ها. به نیم نگاهی دیده ها هرگز او را نبیند. کريم و بردبار و شکیباست.
ص: 61
رحمتش جهان شمول و عطایش منّت گذار، در انتقام بی شتاب و در کیفر سزاواران عذاب، صبور و شکیباست. بر نهان ها آگاه و بر درون ها دانا، پوشیده ها بر او آشکار و پنهان ها بر او روشن است. او راست فراگیری و چیرگی بر هر هستی. نیروی آفریدگان از او و توانایی بر هر پدیده، ویژه اوست. او را همانندی نیست و هموست ایجادگر هر موجود در تاریکستان عدم، جاودانه و زنده و عدل گستر؛ جز او خداوندی نباشد و اوست دقیق و آگاه. دیده ها را بر او راهی نیست و اوست دریابنده دیده ها. بر پنهانی ها آگاه و بر کارها داناست. کسی از دیدن به وصف او نرسد و بر چگونگی او از نهان و آشکار دست نیابد مگر او -عَزَّوَجَلّ - خود، راه نماید و بشناساند.
گواهی می دهم که او اللّه است؛ همو که تنزهش سراسر روزگاران را فراگیر و نورش ابدیت را شامل است. بی مشاور، فرمانش را اجرا، بی شریک تقدیرش را امضاء و بی یاور امور را سامان دهی فرماید. صورت آفرینشش را الگویی نبوده و آفریدگان را بدون یاور و رنج و چاره جویی، هستی بخشیده است. جهان با ایجاد او موجود و با آفرینش او پدیدار شده است، پس اوست اللّه که معبودی به جز او نیست؛ همو که صُنعش استوار است و ساختمان آفرینشش زیبا. دادگری است که ستم روا نمی دارد و کریمی که کارها به او باز می گردد.
و گواهی می دهم که او اللّه است که آفریدگان در برابر بزرگی اش فروتن و در مقابل عزتش رام و به توانایی اش تسلیم و به هیبت و بزرگی اش فروتنند. پادشاه هستی ها و چرخاننده سپهرها و رام کننده آفتاب و ماه که هریک تا اجل معين جریان یابند. او پرده شب را به روز و پرده روز را که شتابان در پی
ص: 62
شب است به شب پیچید.
اوست شکننده هر ستمگر سرکش و نابود کننده هر شیطان متمرّد. نه او را ناسازی باشد و نه برایش انباز و مانندی، یکتا و بی نیاز، نه زاده و نه زاییده شده و نه او را همتایی بوده، خداوند یگانه و پروردگار بزرگوار است، بخواهد و به انجام رساند، اراده کند و حکم نماید، بداند و بشمارد، بمیراند و زنده کند، نیازمند کند و بی نیاز گرداند، بخنداند و بگریاند، نزدیک آورد و دور کند، باز دارد و عطا کند، او راست پادشاهی و ستایش. به دست توانای اوست تمام نیکی و هموست بر هر چیز توانا. شب را در روز و روز را در شب فرو برد.
معبودی جز او نیست، گران مایه و آمرزنده، اجابت کننده دعا و افزاینده عطاء بر شمارنده نَفَس ها، پروردگار پری و انسان. چیزی بر او مشکل ننماید، فریادِ فریادکنندگان او را آزرده نکند و اصرارِ اصرارکنندگان او را به ستوه نیاورد. نیکوکاران را نگاهدار، رستگاران را یار، مؤمنان را صاحب اختیار و جهانیان را پروردگار است؛ آن که در همه حال سزاوار سپاس و ستایش آفریدگان است. او را ستایش فراوان و سپاس جاودانه می گویم بر شادی و رنج و آسایش و سختی و به او و فرشتگان و نبشته ها و فرستاده هایش ایمان دارم. فرمان او را گردن می گذارم و اطاعت می کنم و به سوی خشنودی او می شتابم و به حکم او تسلیمم؛ چرا که به فرمان بری او شایق و از کیفر او ترسانم. زیرا او خدایی است که کسی از مکرش در امان نبوده و از بی عدالتی اش ترسان نباشد(زیرا او را ستمی نیست)
و اکنون به عبودیت خویش و پروردگاری او گواهی می دهم و وظیفه خود را
ص: 63
در آن چه وحی شده انجام می دهم مبادا که از سوی او عذابی فرود آید که کسی را یارای دور ساختن آن از من نباشد؛ هر چند توانش بسیار و دوستی اش (با من) خالص باشد - معبودی جز او نیست- چرا که اعلام فرموده است که اگر آن چه درباره على نازل کرده به مردم نرسانم، وظیفه رسالتش را انجام نداده ام و خداوند تبارک و تعالی امنیت از [آزار] مردم را برایم تضمین کرده و البته که او بسنده و بخشنده است. پس آنگاه خداوند چنین وحی ام فرستاده است: (به نام خداوند مهربان و مهربان، ای فرستاده ما آن چه از سوی پروردگارت - درباره على و خلافت او- بر تو فرود آمده بر مردم ابلاغ کن، و گرنه رسالت خداوندی را به انجام نرسانده ای و او تو را از آسیب مردمان نگاه می دارد) (آیه 67 سوره مائده)
هان مردم! در تبلیغ آن چه بر من فرود آمده، کوتاهی نکرده ام و حال سبب نزول آیه را برایتان بیان می کنم: همانا جبرئیل سه مرتبه بر من فرود آمد و از سوی سلام، پروردگارم- که تنها او سلام است- فرمانی آورد که در این مکان به پا خیزم و به هر سفید و سیاهی اعلام کنم که علی ابن ابی طالب برادر، وصی و جانشین من در میان امت و امام پس از من است. جایگاه او نسبت به من به سان جایگاه هارون نسبت به موسی است، لیكن پیامبری پس از من نخواهد بود. او (على) صاحب اختیارتان پس از خدا و رسول است و پروردگارم آیه ای بر من نازل فرموده که: (ولى شما فقط خدا، پیامبر و مؤمنانی هستند که نماز را به پا داشته، دررکوع زکات می دهند) (آیه 55 سوره مائده) و همانا على ابن ابی طالب نماز به پا داشته و در رکوع صدقه پرداخته و پیوسته خدا
ص: 64
خواه است. ای مردمان، من از جبرئیل درخواستم که از خداوند سلام بخواهد تا مرا از این مأموریت معاف فرماید. زیرا کمیِ پرهیزکاران و فزونی منافقان و دسیسه ملامتگران و مکر مسخره کنندگان اسلام را می دانم؛ همان ها که خداوند در کتاب خود در وصفشان فرموده: ( به زبان آن را می گویند که در دلهایشان نیست و آن را اندک و آسان می شمارند حال آن که نزد خداوند بس بزرگ است) (آیه 11 سوره فتح) و نیز از آن روی که منافقان بارها مرا آزار رسانیده تا بدانجا که مرا اُذُن [سخن شنو و زود باور] نامیده اند و می پندارند که من این چنین هستم، به خاطر همراهی افزون على با من و رویکرد من به او تمايل وپذیرش او ازمن؛ تا به آنجا که خداوند در این موضوع آیه ای فرو فرستاد: ( و از آنان کسانی که پیامبر را می آزارند و می گویند: او سخن شنو و زود باور است بگو: آری سخن شنو است - علیه آنان که گمان می کنند او تنها سخن می شنود - لیکن به خیر شماست. او (پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ) به خدا ایمان دارد و مؤمنان را تصدیق می کند و راستگو می انگارد و رحمت است برای کسانی که ایمان آورده اند و آنها که رسول خدا را آزار می دهند، عذاب دردناکی دارند) (آیه 61 سوره توبه) و اگر می خواستم نام گویندگان چنین سخنی را بر زبان آورم و یا به آنان اشارت کنم و یا مردمان را به سویشان هدایت کنم [که آنان را شناسایی کنند] می توانستم، لیکن سوگند به خدا در کارشان کرامت نموده لب فرو بستم. با این حال خداوند از من خشنود نخواهد شد مگر این که آن چه در حق على فرو فرستاده به گوش شما برسانم. سپس پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم چنین خواند: (ای پیامبر، آنچه را از جانب پروردگارت به تو نازل شده -در حق على- ابلاغ
ص: 65
کن؛ و اگر نکنی رسالتش را به انجام نرسانده ای و خدا تو را از [گزند] مردم نگاه می دارد) (آیه 67 سوره مائده)
هان مردمان! بدانید این آیه درباره اوست. ژرفای آن را فهم کنید و بدانید که خداوند او را برای شما صاحب اختیار و امام قرار داده، پیروی او را بر مهاجران و انصار و آنان که به نیکی از ایشان پیروی می کنند و بر صحرانشینان و شهروندان و بر عجم و عرب و آزاده و برده و بر کوچک و بزرگ و سفید و سیاه و بر هر یکتا پرست لازم شمرده است. [هشدار که] اجرای فرمان و گفتار او لازم و امرش نافذ است. ناسازگارش رانده، پیرو و باورکننده اش در مهر و شفقت است. هر آیینه خداوند، او و شنوایان سخن او و پیروان راهش را آمرزیده است.
هان مردمان! آخرین بار است که در این اجتماع به پا ایستاده ام. پس بشنوید و پیروی کنید و فرمان حق را گردن گذارید؛ چرا که خداوند عزّوجلّ صاحب اختیار و ولی و معبود شماست و پس از خداوند، ولى شما، فرستاده و پیامبر اوست که اکنون در برابر شماست و با شما سخن می گوید و پس از من به فرمان پروردگار، على ولىّ و صاحب اختیار و امام شماست. آنگاه امامت در فرزندان من از نسل على خواهد بود. این قانون تا برپایی رستاخیز که خدا و رسول او را دیدار کنید، دوام دارد. حلال و روا نیست مگر آن چه خدا و رسول او و امامان روا دانند، حرام و ناروا نیست مگر آن چه آنان ناروا دانند. خداوند عَزَّوَجَلّ هم روا و هم ناروا را برای من بیان فرموده و آن چه پروردگارم از کتاب خویش و حلال و حرامش به من آموخته، در اختیار على نهاده ام.
هان مردمان او را برتر بدانید. چرا که هیچ دانشی نیست مگر این که خداوند
ص: 66
آن را در جان من نبشته و من نیز آن را در جان پیشوای پرهیزگاران، على، ضبط کرده ام و هیچ علمی نیست مگر این که به على آموخته ام. او (على) پیشوای روشنگر است که خداوند او را در سوره یس یاد کرده است: (و دانش هر چیز را در امام روشنگر برشمرده ایم... ) (آیه 12 سوره یس)
هان مردمان! از على رو برنتابید و از امامتش نگریزید و از سرپرستی اش رو برنگردانید. او (شما را) به درستی و راستی خواند و (خود نیز) بدان عمل نماید. او نادرستی را نابود کند و مردم را از آن باز دارد. نکوهشِ نکوهش گران او را از کار در راه خدا بازندارد. او نخستين مؤمن به خدا و رسول اوست و کسی در ایمان، بر او سبقت نجسته و همو جان خود را فدای رسول اللّه نموده است. تنها او بود که همراه رسول خدا عبادت خداوند می کرد هنگامی که هیچ یک از مردان، همراه با پیامبر به عبادت نمی پرداخت. على اولين نمازگزار و پرستشگر خدا به همراه من است. از سوی خداوند به او فرمان دادم تا (در شب هجرت) در بستر من بیارامد و او نیز فرمان برد و پذیرفت که جان خود را فدای من کند.
هان مردمان او را برتر دانید؛ که خداوند او را برگزیده و پیشوایی او را بپذیرید؛ که خداوند او را منصوب نموده است.
هان مردمان ! او از سوی خدا امام است و هرگز خداوند توبه منکر ولایت را نپذیرد و او را نیامرزد. این است روش قطعی خداوند درباره ناسازگارِ على و هر آینه او را به عذاب دردناکِ پایدار کیفر کند. از مخالفت او بهراسید و گرنه در آتشی درخواهید شد که آتش گیره آن مردمانند و سنگ، آتشی که برای حق ستیزان آماده شده است.
ص: 67
هان مردمان ! به خدا سوگند که پیامبران پیشین به ظهورم مژده داده اند و اکنون سوگند به خداوند، من فرجام پیامبران و برهان بر آفریدگان آسمانیان و زمینیانم. آن کس که راستی و درستی مرا باور نکند به کفر جاهلیت نخستین درآمده و تردید در سخنان امروزم، همسنگ تردید در تمامی محتوای رسالت من است و شک و ناباوری در امامت یکی از امامان به سان شک و ناباوری در تمامی آنان است و هر آینه جایگاه ناباوران ما، آتش دوزخ خواهد بود.
هان مردمان! خداوند عزّوجلّ از روی منت و احسان خویش، این برتری را به من پیشکش کرد و البته که خدایی جز او نیست. آگاه باشید: تمامی ستاش ها در همه روزگاران و در هر حال و مقام ویژه اوست.
هان مردمان! على را برتر دانید؛ که او برترین مردمان -از مرد و زن- پس از من است؛ تا آن هنگام که آفریدگان پایدارند و روزی شان فرود آید. دورِ دور باد از درگاه مهر خدا و خشمِ خشم باد بر آن که این گفته را نپذیرد و با من سازگار نباشد! هان! بدانید جبرئیل از سوی خدا خبرم داد (هر آن که با على بستیزد و بر ولایت او گردن نگذارد، نفرین و خشم من بر او باد !) (البته باید که هرکس بنگرد که برای فردای رستاخیز خود چه پیش فرستاده تقوا پیشه کنید -و از ناسازگاری با على بپرهیزید؛ مباد که گام هایتان پس از استواری در لغزد- که خدا بر کردارتان آگاه است) (آیه 18 سوره حشر)
هان مردمان! همانا او همجوار و همسایه خدا است که در نبشته عزیز خود او را یاد کرده و درباره ستیزندگان با او فرموده: (تا آن که مبادا کسی در روز رستاخیز بگوید: افسوس که درباره همجوار و همسایه خداکوتاهی کردم...) (آیه 56 سوره زمر)
ص: 68
هان مردمان! در قرآن اندیشه کنید و ژرفای آیاتش را دریابید و بر محكماتش نظر کنید و از متشابهاتش پیروی ننمایید. پس به خدا سوگند که آیات باز دارنده از هلاکت و گمراهی را بیان نمی کند و تفسیر قرآن را آشکار نمی کند مگر همین که دست و بازوی او را گرفته و بالا آورده ام و اعلام می دارم: هر آن که من سرپرست اویم، این علی سرپرست اوست و او على بن ابى طالب است؛ برادر و وصی من که سرپرستی و ولایت او حکمی است از سوی خدا که بر من فرستاده شده است.
هان مردمان! همانا على و پاکان از فرزندانم از نسل او، یادگار گران سنگ کوچک ترند و قرآن یادگار گران سنگ بزرگ تر. هر یک از این دو از دیگر همراه خود خبر می دهد و با آن سازگار است. آن دو هرگز از هم جدا نخواهند شد تا در حوض کوثر بر من وارد شوند. هان ! بدانید که آنان امانتداران خداوند در میان آفریدگان و حاکمان او در زمین اویند. هشدار که من وظيف خود را ادا کردم. هشدار که من آن چه بر عهده ام بود ابلاغ کردم و به گوشتان رساندم و روشن نمودم. بدانید که این سخن خدا بود و من از سوی او سخن گفتم. هشدار که هرگز به جز این برادرم کسی نباید امیرالمؤمنين خوانده شود. هشدار که پس از من امارت مؤمنان برای کسی جز او روا نباشد. سپس فرمود: مردمان! کیست سزاوارتر از شما به شما؟ گفتند: خدا و پیامبر او! سپس فرمود: آگاه باشید! آن که من سرپرست اویم پس این على سرپرست اوست. خداوندا! دوست بدار آن را که سرپرستی او را پذیرد و دشمن بدار هر آن که او را دشمن دارد و یاری کن یار او را و تنها گذار هر آن که او را تنها بگذارد.
هان مردمان این على است برادر و وصی و دارنده دانش من و هموست
ص: 69
جانشین من در میان امت بر گروندگان به من و جانشین من در تفسیر کتاب خدا که مردمان را به سوی او بخواند و به آن چه موجب خشنودی اوست، عمل کند و با دشمنانش ستیز نماید. او پشتیبان فرمانبرداری خداوند و بازدارنده از نافرمانی او باشد. همانا اوست جانشین رسول اللّه و فرمان روای ایمانیان و پیشوای هدایتگر از سوی خدا و کسی که به فرمان خدا با پیمان شکنان (ناکثین)، رویگردانان از راستی و درستی (قاسطين)، و به در رفتگان از دین (مارقين)، پیکار کند. خدا فرماید: ( فرمان من دگرگون نخواهد شد) (آیه 29 سوره ق). پروردگارا ! اکنون به فرمان تو چنین می گویم: خداوندا ! دوستداران او را دوست دار و دشمنان او را دشمن بدار. پشتیبانان او را پشتیبانی کن. خودداری کنندگان از یاری اش را به حال خود رها کن. ناباورانش را از مهرت بِران و خشم خود را بر آنان فرود آور. معبودا! تو خود در این روز، هنگام منصوب نمودن او و بیان ولایتش نازل فرمودی که: (امروز آيين شما را به کمال، و نعمت خود را بر شما به اتمام رساندم و اسلام را به عنوان دین شما پسندیدم) (آیه 3 سوره مائده) ( آن که به جز اسلام دینی را بجوید، از او پذیرفته نیست، در جهان دیگر در شمار زیانکاران خواهد بود) (آیه 85 سوره آل عمران ) خداوندا ! تو را گواه می گیرم که پیام تو را به مردمان رساندم.
هان مردمان! خداوند عزّوجلّ دين را با امامت على تكميل فرمود. اینک آنان که از او و جانشینان از فرزندان من و از نسل او تا برپایی رستاخيز و عرضه بر خدا پیروی نکنند، در دو جهان کرده هایشان بیهوده بوده، در آتش دوزخ ابدی خواهند بود. (به گونه ای که نه از عذابشان کاسته و نه برایشان فرصتی
ص: 70
خواهد بود (آیه 162 سوره بقره، آیه 88 سوره آل عمران).
هان مردمان! این على یاورترین، سزاوارترین، نزدیک ترین و عزیز ترین شما نسبت به من است. خداوند عزّوجلّ و من از او خشنودیم. آیه رضایتی در قرآن نیست مگر این که درباره اوست و خدا هرگاه ایمان آوردگان را خطابی نموده، به او آغاز کرده و آیه ستایشی نازل نشده مگر درباره او و خداوند در سوره انسان:
(آیا بر انسان روزگارانی نگذشت...) (آیه 1 سوره انسان) گواهی بر بهشت نداده مگر برای او و آن را در حق غير او نازل نکرده و به آن، جز او را نستوده است.
هان مردمان ! او باور دین خدا و دفاع کننده از رسول اوست. او پرهیزکار پاکیزه و رهنمای ارشاد شده است. پیامبرتان برترین پیامبر، وصیّ او برترین وصی و فرزندان او برترین اوصیا هستند.
هان مردمان! فرزندان هر پیامبر از نسل اویند و فرزندان من از صلب و نسل امیرالمؤمنين على هستند. هان مردمان! به راستی که شیطانِ اغواگر؛ آدم را با رشک از بهشت رانده، مبادا شما به على رشک ورزید که کرده هایتان نابود و گام هایتان لغزان خواهد شد. آدم به خاطر یک اشتباه به زمین هبوط کرد و حال آن که برگزیده خدای عزّوجلّ بود، پس چگونه خواهید بود شما و حال آن که شما، شمایید و دشمنان خدا نیز در میان شمایند. آگاه باشید! با على نمی ستیزد، مگر بی سعادت و سرپرستی او را نمی پذیرد، مگر رستگار پرهیزکار و به او نمی گرود مگر با ایمان بي آلايش سوگند به خدا که سوره عصر درباره اوست: ( به نام خداوند بخشنده و مهربان، قسم به زمان، که انسان در زیان است) (آیه 1و2 سوره عصر) مگر
ص: 71
على که ایمان آورده و به درستی و شکیبایی آراسته است.
هان مردمان! خدا را گواه گرفتم و پیام او را به شما رسانیدم (و بر فرستاده وظیفه ای جز بیان و ابلاغ روشن نباشد) (آیه 54 سوره نور و آیه 18 سوره عنکبوت)
هان مردمان! (تقوا پیشه کنید، همانگونه که بایسته اوست و نمیرید، جز با شرفِ اسلام) (آیه 102 سوره آل عمران)
هان مردمان! به خدا و رسول او و نوری که همراه با او فرود آمده است، ایمان آورید (پیش از آن که چهره هایی را تباه کنیم سپس به پشت سر بازگردانیم، یا چونان اصحاب روز شنبه رانده شويد) (آیه 47 سوره نساء) به خدا سوگند که مقصود خداوند از این آیه گروهی از اصحاب هستند که آنان را با نام و نَسَب می شناسم ليکن به پرده پوشی کارشان مأمورم. اینک هر کس پایه کار خویش را مهر و یا خشم على در دل قرار دهد.
هان مردمان ! نور از سوی خداوند عزّوجلّ در جان من سپس در جان على بن ابي طالب، آنگاه در نسل او تا قائم مهدی جای گرفته است. چرا که خداوند عزّوجلّ ما را بر کوتاهی کنندگان، ستیزه گران، ناسازگاران، خائنان، گنهکاران، ستمکاران و غاصبان از تمامی جهانیان، دلیل و راهنما و حجت آورده است.
هان مردمان! هشدارتان می دهم : همانا من رسول خدا هستم. پیش از من نیز رسولانی آمده و سپری گشته اند. آیا اگر من بمیرم یا کشته شوم، به جاهلیت، عقب گرد می کنید؟ آن که به قهقرا برگردد هرگز خدا را زیانی نخواهد رسانید و خداوند، سپاسگزاران شکیباگر را پاداش خواهد داد. بدانیدکه علی و پس از
ص: 72
او فرزندان من از نسل او، دارای کمال شکیبایی و سپاسگزاری می باشند.
هان مردمان! اسلامتان را بر من و بلکه بر خدا منت نگذارید؛ که اعمال شما را بیهوده و تباه خواهد کرد و خداوند بر شما خشم خواهد گرفت و سپس شما را به شعله ای از آتش و مس گداخته گرفتار خواهد نمود. همانا پروردگار شما در کمین گاه است.
هان مردمان ! به زودی پس از من پیشوایانی خواهند بود که شما را به سوی آتش می خوانند و در روز رستاخیز تنها و بدون باور خواهند ماند.
هان مردمان! خداوند و من از آنان بیزاریم.
هان مردمان! آنان و یاران و پیروانشان در بدترین جای جهنم، جایگاه متکبران خواهند بود. بدانید آنان اصحاب صحیفه اند. اکنون هر کس در صحیفه خود نظر کند.
هان مردمان! اینک جانشینی خود را به عنوان امامت و وراثت تا برپایی روز رستاخیز، در نسل خود به امانت می گذارم و حال، مأموریت تبلیغی خود را انجام می دهم تا برهان بر هر شاهد و غایب و بر آنان که زاده شده یا نشده اند و بر تمامی مردمان باشد. پس باسته است این سخن را حاضران به غایبان و پدران به فرزندان تا برپایی رستاخیز برسانند. به زودی پس از من امامت را با پادشاهی جا به جا می نمایند. آن را غصب می کنند و به تصرف خویش در می آورند. هان ! نفرین خدا بر غاصبان و چپاول گران ! و البته در آن هنگام، خدا آتش عذاب - شعله های آتش و مس گداخته- بر سر شما جن و انس خواهد ریخت. آن جاست که دیگر یاری نخواهید شد.
ص: 73
هان مردمان! هر آینه خدا شما را به حالتان رها نخواهد کرد تا ناپاک را از پاک جدا کند و خدا نمی خواهد شما را بر غیب آگاه گرداند.
هان مردمان! هیچ سرزمینی نیست مگر این که خدا اهل آن را به خاطر تکذیب، پیش از روز رستاخیز نابود خواهد فرمود و به امام مهدی خواهد سپرد و هر آینه خدا وعده خود را انجام خواهد داد.
هان مردمان! پیش از شما، شمار فزونی از پیشینیان گمراه شدند و خدا آنان را نابود کرد و همو نابود کننده آیندگان است. او خود در کتابش آورده: (آیا پیشینیان را تباه نکردیم و به دنبال آنان آیندگان را گرفتار نساختیم؟ با مجرمان این چنین کنیم، وای بر ناباوران !) (آیه 16 و 19 سوره مرسلات)
هان مردمان ! همانا خداوند امر و نهی خود را به من فرموده و من نیز به دستور او، دانش آن را نزد على نهادم. پس فرمان او را بشنوید تا سالم بمانید و پیروی اش نمایید و از آن چه بازِتان دارد، خودداری کنید تا راه یابید. به سوی هدف او حرکت کنید و راه های گوناگون شما را از راه او بازندارد!
هان مردمان؛ صراط مستقیم خداوند که شما را به پیروی آن امر فرموده، منم و پس از من على است و آنگاه فرزندانم از نسل او، پیشوایان راه راستند که به درستی و راستی راهنمایند و به آن حکم و دعوت کنند. سپس پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به قرائت فرمودند: (بنام خداوند مهربان و مهربان، ستایش خدایی را که پروردگار جهانیان است...) (آیه 1و2 سوره حمد) تا آخر سوره.
هان! به خدا سوگند این سوره درباره من نازل شده و شامل امامان می باشد و به آنان اختصاص دارد. آنان اولیای خدایند که ترس و اندوهی برایشان نیست،
ص: 74
آگاه باشید؛ البته حزب خدا چیره و غالب خواهد بود. هشدار! که ستیزندگان با امامان، بی خردان گمراه و همکاران شیاطین هستند. (برای گمراهی مردمان، سخنان آراسته ظاهر و فریبنده را به یکدیگر می رسانند) (آیه 112 سوره انعام) بدانید که خداوند از دوستان امامان در کتاب خود چنین یاد کرده: (نمی یابی ایمانیان به خدا و روز بازپسین را که ستیزه گران خدا و رسول را دوست بدارند، پرچه آنان پدران، برادران و خویشانشان باشند. آنان که چنین هستند خداوند ایمان از ناحیه خودش آنها را تقویت فرموده و آنها را در باغ هایی از بهشت وارد می کند که نهرها از زیر درختانش جاری است، جاودانه در آن می مانند؛ خدا از آنها خوشنود است و آنان نیز از خدا خشنودند؛ بدانید حزب اللّه پیروزان و رستگارانند) (آیه 22 سوره مجادله) هان ! دوستداران امامان ایمانیان هستند که قرآن چنین توصیفشان فرموده است: ( آنان که ایمان آوردند و باور خود را به شرک نیالوده اند، در امان و در راه راست هستند) (آیه 82 سوره انعام) هشدار! یاران پیشوایان حق کسانی هستند که به باور رسیده و دچار تردید و انکار نشده اند. هشدار؛ البته اولیای امامان آنانند که با آرامش و سلام به بهشت درخواهند پذیرفت و به آنان خواهند گفت: ( درود بر شما که پاک شده اید. اینک داخل شوید که در بهشت؛ جاودانه خواهید بود) (آیه 73 سوره زمر) هان! بهشت پاداش اولیای آنان است و در آن بی حساب روزی داده خواهند شد. هان! دشمنان آنان، آن کسانی هستند که در آتش درآیند و همانا نالۀ افروزش جهنم را بشنوند در حالی که شعله های آن زبانه می کشد و زفیر (صدای بازدم) جهنم را نیز در میبند. هان ! خداوند درباره ستیزه گران با آنان فرموده: (هرگاه امتی داخل
ص: 75
جهنم شود همتای خود را نفرین کند تا همگی با ذلّت در آن قرار گیرند. در این هنگام گروه پیروان، دربارۀ پیشوایان خود می گویند: خداوندا ! اینها بودند که ما را گمراه ساختند پس كیفر آنها را از آتش دو برابر کن. می فرماید: برای هرکدام از شما عذاب مضاعف است ولی نمی دانید) (آیه 8 و 9 سوره ملک) هشدار! که دشمنان امامان همانند که خداوند درباره آنان فرموده: ( هر گروهی از آنان داخل جهنم شود نگاهبانان می پرسند: مگر برایتان ترساننده ای نیامد؟! می گویند: چرا ترساننده آمد ليكن تکذیب کردیم و گفتیم: خداوند وحی نفرستاده و شما پیامبران نیستید مگر در گمراهی بزرگ (تا آنجا که فرماید: هان!) دور باشند از رحمت خدا، دوزخیان (هان! یاران امامان) در نهان، از پروردگار خویش ترسانند. آمرزش و پاداش بزرگ برای آنان خواهد بود» (آیه 11 سوره ملک)
هان مردمان! چه بسیار راه است میان آتش و پاداش بزرگ !
هان مردمان! خداوند ستیزه جویان ما را ملامت و نفرين فرموده و دوستان ما را ستوده است و دوست دارد.
هان مردمان! بدانید که همانا من انذارگرم و على مژده دهنده.
هان مردمان! بدانید که من بيم دهنده ام و على راهنما.
هان مردمان! بدانید که من پیامبرم و على وصیّ من است.
هان مردمان! بدانید که همانا من فرستاده ام و على امام و وصی پس از من است و امامان پس از او، فرزندان اویند. آگاه باشید! من پدر آنانم ولى ایشان از نسل على خواهند بود.
آگاه باشید! همانا آخرین امام، قائم مهدی، از ماست. هان! او بر تمامی ادیان
ص: 76
چیره خواهد بود. هشدار؛ که اوست انتقام گیرنده از ستمکاران. هشدار! که اوست گشاینده دژها و نابود سازنده آنها. هشدار! که او بر تمامی قبایل مشرکان چیره است و راهنمای آنان خواهد بود. هشدار! که او خون خواه تمام اولیای خداست. آگاه باشید! اوست یاور دین خدا. هشدار! که او از دریایی ژرف پیمانه هایی افزون گیرد. هشدار ! که او به هر ارزشمندی به اندازه ارزش او، و به هر نادان و بی ارزشی به اندازه نادانی اش نشان می گذارد و آنان را از یکدیگر جدا می سازد. هشدار ! که او نیکو و برگزیده خداوند است. هشدار ! که او وارث تمامی دانش ها و حاکم بر ادراک هاست. هان! بدانید که او از سوی پروردگارش سخن می گوید و آیات و نشانه های او را برپا کند. بدانید! همانا اوست بالیده و استوار. بیدار باشید! هموست که اختیار امور جهانیان و آیین آنان به او واگذار شده است. آگاه باشید که تمامی گذشتگان ظهور او را پیشگویی کرده اند. آگاه باشد! که اوست حجت باقی مانده خدا و پس از او حجتی نخواهد بود. درستی و راستی و نور و روشنایی تنها نزد اوست. هان ! کسی بر او پیروز نخواهد شد و ستیزندۀ با او یاری نخواهد گشت. آگاه باشد! که او ولی خدا در زمین، او داور در میان مردم و امانتدار امور آشکار و نهان است.
هان مردمان! من پیام خدا را برایتان آشکار کردم و تفهيم نمودم و این على است که پس از من شما را آگاه می کند. اینک شما را می خوانم که پس از پایان خطبه، با من و سپس با على دست دهید تا با او بیعت کرده، به امامت او اقرار نمایید.آگاه باشيد امن با خداوند و علی با من پیمان بسته و من اکنون از سوی خدای عزّوجلّ برای امامت او پیمان می گیرم. «ای پیامبر آنان که با تو بیعت کنند هر
ص: 77
آینه با خدا بیعت کرده اند. دست خدا بالای دستان آنان است و هر کس بیعت شکند، بر زیان خود شکسته و آن کس که بر پیمان خداوند استوار و باوفا باشد، خداوند به او پاداش بزرگی خواهد داد) (آیه 10 سوره فتح)
هان مردمان! همانا حج و عمره از شعائر و آداب و رسوم خدایی است. (پس زائران خانۀ خدا و عمره کنندگان بر صفا و مروه بسیار طواف کنند و کسی که فرمان خدا را در انجام کارهای نیک اطاعت کند، خداوند در برابر عمل او شکرگزار و از افعال وی آگاه است) (آیه 108 سوره بقره)
هان مردمان! در خانۀ خدا حج گزارید؛ که هیچ خاندانی داخل آن نشد مگر بی نیاز شد و مژده گرفت و کسی از آن روی برنگردانید مگر بی بهره و نیازمند شد. هان مردمان! مؤمنی در موقف نماند مگر این که خدا گناهان گذشته او را بیامرزد و بایسته است که پس از اعمال حج با پرونده ای پاک کار خود را از سر گیرد.
هان مردمان! حاجیان دستگیری شده اند و هزینه های سفرشان جبران می شود و جایگزین آن به آنها خواهد رسید و البته خداوند پاداش نیکوکاران را تباه نخواهد کرد.
هان مردمان! خانۀ خدا را با دین کامل و دانش ژرفای آن دیدار کنید و از زیارتگاه ها جز با توبه و باز ایستادن از گناهان بر نگردید.
هان مردمان! نماز را به پا دارید و زکات بپردازید همان سان که خداوند عزّوجلّ امر فرموده است. پس اگر زمان بر شما دراز شد و کوتاهی کردید یا از یاد بردید، على صاحب اختیار و تبیین کننده برای شماست. خداوند عزّوجلّ او را پس از من امانتدار خویش در میان آفریدگانش نهاده. همانا او از من و من از اویم. و
ص: 78
او و فرزندان من از جانشینان او، پرسش های شما را پاسخ دهند و آن چه را نمی دانید به شما می آموزند. هان! حلال و حرام بیش از آن است که من شمارش کنم و بشناسانم و در این جا یکباره به حلال فرمان دهم و از حرام بازدارم، از این روی مأمورم از شما بیعت بگیرم که دست در دست من نهید در مورد پذیرش آن چه از سوی خداوند آورده ام درباره على، امیرالمؤمنين و اوصیای پس از او که آنان از من و اویند. این امامت در میان آنان پایدار است و فرجام امامان، مهدی است و استواری امامت تاروزی است که او با خداوند قدر و قضا دیدار کند.
هان مردمان! شما را به هرگونه حلال راهنمایی کردم و از هرگونه حرام بازداشتم و هرگز از آن برمی گردم و تغییری در آن نمی دهم. بدانید و آگاه باشید! آنها را یاد کنید و نگه دارید و یکدیگر را به آن توصیه نمایید و در آن احکام خدا تغییر و دگرگونی راه ندهید. هشدار که دوباره می گویم: بیدار باشید! نماز را به پا دارید و زکات بپردازید و به معروف فرمان دهید و از منکر باز دارید و بدانید که ریشۀ امر به معروف این است که به گفته من درباره امامت برسید و سخن مرا به دیگران برسانید و غایبان را به پذیرش فرمان من توصیه کنید و آنان را از ناسازگاری با سخنان من بازدارید؛ همانا سخن من فرمان خدا و من است. و هیچ امر به معروف و نهی از منکری جز با امام معصوم تحقق و كمال نمی یابد.
هان مردمان! قرآن بر شما روشن می کند که امامان پس از على فرزندان اویند و من به شما شناساندم که آنان از من و از اویند. چرا که خداوند در کتاب خود می گوید: (امامت را فرمانی پایدار در نسل او قرار داد) (آیه 28 سوره زخرف) و
ص: 79
من نیز گفته ام که: مادام که به قرآن وامامان تمسک کنید، گمراه نخواهید شد. هان مردمان! تقوا را، تقوا را رعایت کنید و از سختی رستاخیز بهراسید همان گونه که خداوند عَزَّوَجَلّ فرمود: (البته زمین لرزۀ روز رستاخیز حادثه ای بزرگ است) (آیه1 سوره حج) مرگ، قیامت و حساب و میزان و محاسبه در برابر پروردگار جهانیان و پاداش و کیفر را یاد کنید. آن که نیکی آورد، پاداش گیرد و آن که بدی کند، بهره ای از بهشت نخواهد برد.
هان مردمان! شما بیش از آنید که در یک زمان با یک دست من بیعت نمایید. از این روی خداوند عَزَّوَجَلّ به من دستور داده که از زبان شما اقرار بگیرم و پیمان ولایت علی امیرالمؤمنين را محکم کنم و نیز ولایت امامان پس از او را که از نسل من و اویند، همانگونه که اعلام کردم که ذريّۀ من از نسل اوست. پس همگان بگویید: (البته که سخنان تو را شنیدیم، پیروی می کنیم و از آن خشنودیم و بر آن گردن گذار و بر آن چه از سوی پروردگارمان در امامت امام مان على، امیرالمؤمنين و امامان دیگر از صلب او به ما ابلاغ کردی، با تو پیمان می بندیم؛ با دل و جان و زبان و دست هایمان. با این پیمان زنده ایم و با آن خواهیم مرد و با آن اعتقاد برانگیخته می شویم و هرگز آن را دگرگون نمی کنیم و شک و انکار نخواهیم داشت و از عهد و پیمان خود بر نمی گردیم. ای رسول خدا ما را به فرمان خدا پند دادی درباره على، امیرالمؤمنين و امامان از نسل خود و او، یعنی حسن و حسین و آنان که خداوند پس از آنان منصوب کرده است. پس عهد و پیمان از ما گرفته شد، از دل و جان و زبان و روح و دستانمان. هر کس توانست با دست و گرنه با زبان پیمان بست و هرگز پیمانمان را دگرگون نخواهيم
ص: 80
کرد و خداوند از ما شکست عهد نبیند و نیز فرمان تو را به نزدیک و دور از فرزندان و خویشان خود خواهیم رسانید و خداوند را بر آن گواه خواهیم گرفت و هر آینه خداوند برای گواهی کافی است و تو نیز بر ما گواه باش).
هان مردمان! چه می گویید؟ همانا خداوند هر صدایی را می شنود و آن چه را که از دل ها می گذرد، می داند. (هر آنکس هدایت پذیرفت، به خیر خویش پذیرفته و آن که گمراه شد، به زبان خود رفته) (آیه 41 سوره زمر) و هر کس بیعت کند، هر آینه با خداوند پیمان بسته؛ که (دست خدا بالای دستان آن - هاست) (آیه 41 سوره زمر)
هان مردمان! اینک با خداوند بیعت کنید و با من پیمان بندید و با على، امیرالمؤمنين و حسن و حسین و امامان پس از ایشان از نسل آنان که نشانه ای پایدارند در دنیا و آخرت. خداوند مکّاران را تباه می کند و به باوفایان مهر می ورزد. (هر که پیمان شکند جز این نیست که به زیان خود گام برداشته و هر که بر عهدی که با خدا بسته پابرجا ماند، به زودی خدا او را پاداش بزرگی خواهد داد) (آیه 10 سوره فتح)
هان مردمان! آن چه بر شما برگفتم، بگویید و به على با لقب امیرالمؤمنین سلام کنید و بگویید: (شنیدیم و فرمان می بریم. پروردگارا! آمرزشت خواهیم و بازگشت به سوی تو است) (آیه 285 سوره بقره) و نیز بگویید:(تمام سپاس و ستایش خدایی راست که ما را به این راهنمایی فرمود و گرنه راه نمی یافتيم مسلّماً فرستادگان پروردگار ما حق را آوردند و در این هنگام به آنان ندا داده می شود که این بهشت را در برابر اعمالی که انجام می دادید، به ارث بردید)
ص: 81
(آیه 43 سوره اعراف)
هان مردمان! هر آینه برتری های علی ابن ابی طالب نزد خداوند عَزَّوَجَلّ که در قرآن نازل فرموده بیش از آن است که من یکباره برشمارم. پس هر کس از مقامات او خبر داد و آنها را شناخت، او را تصديق و تأیید کنید.
هان مردمان! سبقت جویان به بیعت و پیمان و سرپرستی او و سلام بر او با لقب امیرالمؤمنين، رستگارانند و در بهشت های پر نعمت خواهند بود.
هان مردمان! سخنی بگویید که خدا را خوشنود کند. پس اگر شما و تمامی زمینیان کفران ورزند، خدا را زیانی نخواهد رسانید.
پروردگارا ! آنان را که به آن چه ادا کردم و فرمان دادم، ایمان آوردند بیامرز و بر منکران کافر خشم گیر ! والحمد للّه رب العالمين.
ص: 82
روزی جمعی از اصحاب پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم بحث می نمودند دراطراف این موضوع که کدام حرف است در حروف که از همه بیشتر در کلام موجود است؟
معلوم شد حرف الف و حروف بدون نقطه پرکاربردترین حروف می باشند و هیچکس نمی تواند کلامی بگوید که الف و حروف بدون نقطه در آن نباشد. امیرالمؤمنین علی ابن ابی طالب علیه السلام حضور داشتند؛ بدون تأمّل و في البداهة ابتدا خطبه ای بدون الف و سپس خطبه ای بدون نقطه به زبان عربی فرمودند. چنان که عقل ها حيران ماند.
حَمِدتُ مَن عَظُمَت ، وَ سَبَغَت نِعمَتُهُ، وَ سَبَقَت رَحمَتُهُ، وَ تَمَّت کَلِمَتُهُ، وَ نَفَذَت مَشیَّتُهُ، وَ بَلَغَت حُجَّتُهُ، وَ عَدَلَت قَضيَّتُهُ، وَ حَمِدتُ حَمَدَ مُقِرٍّ بِرُبوبيَّتِهِ ، مُتَخَضِّعٍ لِعُبوديَّتِهِ، مُتَنَصِّلٍ مِن خَطيئتِهِ، مُعتَرِفٍ بِتَوحيَدِهِ، مُستَعیذٍ مِن وَ عيدِهِ، مُؤَمِّلٍ مِن رَبِّهِ مَغفِرَةً تُنجيهِ، يَومَ يُشغَلُ عَن فَصيلَتِهِ وَ بَنيهِ، وَ نَستَعينُهُ، وَ نَستَرشِدُهُ، وَ نُؤمِنُ بِهِ، وَ نَتَوَكَّلُ عَلَيهِ، وَ شَهِدتُ لَهُ بِضَميرٍ مُخلِصٍ موقِنٍ، وَ فَرَّدتُهُ تَفريدَ مُؤمِنٍ مُتقِنٍ، وَ وَحَّدَتُهُ تَوحيدَ عَبدٍ مُذعِنٍ لَيسَ لَهُ شَريكٌ في مُلكِهِ، وَ لَم يَكُن لَهُ وَلىٌّ فِي صُنعِهِ، جَلَّ عَن مُشیرٍ وَ وَزیرٍ، وَ تَنَزَّهَ عَن مِثلٍ وَ نَظيرٍ، عَلِمَ فَسَتَرَ، وَ بَطَنَ فَخَبَرَ، وَ مَلَکَ، فَقَهَرَ، وَ عُصىَ فَغَفَرَ، وَ عُبِدَ فَشَكَرَ، وَ حَكَمَ فَعَدَلَ، وَ تَكَرَّمَ وَ تَفَضَّلَ، لَم يَزَل وَ لَم يَزولَ، وَ ليسَ کَمِثلِهِ شَيءٌ ، وَ هُوَ قَبلَ كُلِّ شَيءٍ وَ بَعدَ كُلِّ شَيءٍ، رَبٌّ مُتَفَرِّدٌ بِعِزَّتِهِ، مُتَمَلِّكٌ بِقُوَّتِهِ، مُتَقَدِّسٌ
ص: 83
بِعُلُوِّهِ، مُتَكَبِّرٌ بِسُمُوِّهِ لَيسَ يُدرِكُهُ بَصَرٌ، وَ لَم يُحِط بِهِ ، قَویٌ ،مَنیعٌ ، بَصیرٌ، سَميعٌ، عَلىٌّ، حَكيمٌ، رَئوفٌ، رَحيمٌ، عَزيزٌ، عَليمٌ، عَجَزَ في وَصفِهِ مَن يَصِفُهُ، وَ ضَلَّ فِي نَعتِهِ مَن يَعرِفُهُ، قَرُبَ فَبَعُدَ، وَ بَعُدَ فَقَرُبَ، يُجيبُ دَعوَةَ مَن يَدعوهُ، وَ یَرزُقُ عَبدَهُ وَ يَحبوهُ، ذو لُطفٍ ، وَ بَطشٍ قَويٍّ، وَ رَحمَةٍ موسِعَةٍ، وَ عُقوبَةٍ موجِعَةٍ، رَحمَتُهُ جَنَّةٌ عَريضَةٌ مونِقَةٌ، وَ عُقوبَتُهُ حَجيمٌ مؤصَدَةٌ موبِقَةٌ، وَ شَهِدتُ بِبَعثِ مُحَمَّدٍ عَبدِهِ وَ رَسولِهِ صَفيِّهِ وَ حَبيبِهِ وَ خَلیلِهِ، بَعَثَهُ فِي خَيرِ عَصرٍ، وَ حينَ فَترَةٍ، وَ کُفرٍ، رَحمَةً لِعَبيدِهِ، وَ مِنَّةً لِمَزيدِهِ، خَتَمَ بَهِ نُبُوَّتَهُ، وَ قَوّى بِهِ حُجَّتَهُ، فَوَعَظَ، وَ نَصَحَ، وَ بَلَّغَ، وَ کَدَحَ، رَؤفٌ بِکُلِّ مُؤمِنٍ، رَحيمٌ، ولیٌّ، سَخىٌّ، ذَكيٌّ، رَضیٌّ، عَلَيه رَحمَةٌ، وَ تَسليمٌ، وَ بَرَکَةٌ، وَ تَعظیمٌ وَ تَکریمٌ مِن رَبٍّ غَفورٍ رَحيمٍ، قَريبٍ مُجيبٍ، وَصيَّتُكُم مَعشَرَ مَن حَضَرَنی، بِتَقوی رَبِّکُم،وَ ذَکَّرتُکُم بِسُنَّةِ نَبیِّکُم، فَعَلَیکُم بِرَهبَةٍ تُسَکِّنُ قُلوبَكُم، وَ خَشيَةٍ تَذری دُموعَكُم، وَ تَقيَّةٍ تُنجیکُم يَومَ يُذهِلُکُم، وَ تُبلیکُم يَومَ يَفوزُ فِیهِ مَن ثَقُلَ وَزنَ حَسَنَتِهِ، وَ خَفَّ وَزنَ سَيِّئَتِهِ، وَلتَكُن مَسئَلَتُكُم مَسئَلَةَ ذُلٍّ، وَ خُضوعٍ، وَ شُكرٍ، وَ خُشوعٍ، وَ تَوبَةٍ، وَ نَزوعٍ، وَ نَدَمٍ وَ رُجوعٍ، وَ ليَغتَنِم كُلُّ مُغتَنِمٍ مِنکُم، صِحَّتَهُ قَبلَ سُقمِهِ، وَ شَيبَتَهُ قَبلَ هِرَمِهِ، وَسِعَتَهُ قَبلَ عَدَمِهِ، وَ خَلوَتَه قَبلَ شُغلِهِ، وَ حَضَرَهُ قَبلَ سَفَرِهِ، قَبلَ هُوَ يَكبُرُ، وَ يَهرَمُ، وَ يَمرَضُ، وَ يَسقَمُ، وَ يُمِلُّهُ طَبيبُهُ، وَ يُعرِضُ عَنهُ جَيِبُهُ، وَ يَتَغَيَّرَ عَقلُهُ، وَ ليَقطِعُ عُمرُهُ، ثُمَّ قيلَ هُوَ مَوَعوكَ، وَ جِسمُهُ مَنهوكٌ، قَد جَدَّ في نَزعٍ شَدیدٍ، وَ حَضَرَهُ کُلُّ قَریبٍ وَ بَعیدٍ، فَشَخَصَ بِبَصَرِهِ، وَ طَمَحَ بِنَظَرِهِ، وَ رَشَحَ جَبينُهُ، وَ سَکَنَ حَنینُهُ، وَ جُذِبَت نَفسُهُ، وَ نُکِبَت عِرسُهُ، وَ حُفِرَ رَمسُهُ، وَ يُتِمَّ مِنهُ وُلدُهُ، وَ تَفَرَقَ عَنهُ عَدَدُهُ، وَ قُسِّمَ جَمعُهُ، وَ ذَهَبَ بَصَرُهُ وَ سَمعُهُ، وَ کُفِّنَ، وَ
ص: 84
مُدِّدَ، وَ وُجِّهَ، وَ جُرِّدَ، وَ غُسِّلَ، وَ عُرِىَ، وَ نُشِفَ ، وَ سُجِیَ، وَ بُسِطَ لَهُ، وَ نُشِرَ عَلَیهِ کَفَنُهُ، وَ شُدَّ مِنهُ ذَقَنُهُ، وَ قُمِّصَ، وَ عُمِّمَ، وَ لُفَّ ، وَ وُدِعَّ، وَ سُلِّمَ، وَ حُمَلِ فَوقَ سَريرٍ، وَ صُلِّىَ عَلَيهِ بِتَكبيرٍ، وَ نُقِلَ مِن دورٍ مُزَخرَفَةٍ، وَ قُصورٍ مُشَیَّدَةٍ، وَ حَجُرٍ مُنَضَّدَةٍ، فَجُعِلَ فِي ضَريحٍ مَلحودَةٍ، ضَيِّقٍ مَرصوصٍ بِلبنٍ، مَنضودٍ، مُسَقَّفٍ بِجُلمودٍ، وَ هيلَ عَليهِ حَفَرُهُ، وَ حُثِیَ عَلیهِ مَدَرُهُ، فَتَحَقَّقَ ، وَ نُسِيَ خَبَرُهُ وَ رَجَعَ عَنهُ وَلیُّهُ، وَ نَديمُهُ، و نَسيبُهُ، وَ حَميمُهُ، وَ تَبَدَّلَ بِهِ قَرينُهُ، وَ حَبيبُهُ، وَ صَفيُّهُ، وَ نَديمُهُ فَهُوَ حَشوُ قَبرٍ وَ رَهينُ قَفرٍ، يَسعى في جِسمِهِ دودُ قَبرِهِ وَ یَسيلُ صَديدُهُ مِن مِنخَرِهِ، يُسحَقُ ثَوبُهُ وَ لَحمُهُ، وَ يُنشَفُ دَمُهُ، وَ يُدَقُّ عَظمُهُ، حَتّى يَومَ حَشرِهِ، فَيُنشَرُ مِن قَبرِهِ، وَ يُنفَخُ فِي الصّورِ، وَ يُدعی لِحَشرٍ وَ نُشورٍ، فَثَمَّ بُعثِرَت قُبورٌ، وَ حُصِّلَت صُدورٌ، وَ جيء بِكُلِّ نَبیٍّ، وَ صِدّيقٍ، وَ شَهيدٍ، وَ مِنطيقٍ، وَ تَوَلّى لِفَصلِ حُكمِهِ رَبٌّ قَديرٌ، بِعَبیدِهِ خَبيرٌ وَ بَصیرٌ، فَكَم مِن زَفرَةٍ تُضنيهِ، وَ حَسرَةٍ تُنضيهِ، في مَوقِفٍ مَهولٍ عَظيمٍ، وَ مَشهَدٍ جَليلٍ جَسيمٍ، بَينَ یَدَی مَلِکٍ کَریمٍ، بِكُلِّ صَغيرَةٍ وَ كَبيرَةٍ عَليمٍ، حينَئِذٍ يُلجِمُهُ عَرَقُهُ، وَ يَحفِزُهُ قَلَقُهُ، عَبرَتُهُ غَيرُ مَرحومَةٍ، وَ صَرخَتُهُ غَيرُ مَسموعَةٍ، وَ حُجَّتُهُ غَيرُ مَقبولَةٍ، وَ تَؤلُ صَحيفَتُهُ، وَ تُبَيَّنُ جَريرَتُهُ، وَ نَطَقَ كُلُّ عُضوٍ مِنهُ بِسوءِ عَمَلِهِ وَ شَهِدَ عَينُهُ بِنَظَرِهِ وَ يَدُهُ بِبَطشِهِ وَ رِجلُهُ بِخَطوِهِ وَ جِلدُهُ بِمَسِّهِ وَ فَرجُهُ بِلَمسِهِ وَ یُهَدِّدَهُ مُنکَرٌ وَ نَکیرٌ وَ کَشَفَ عَنهُ بَصيرٌ فَسُلسِلَ جيدُهُ وَ غُلَّت يَدُهُ وَ سيقَ يُسحَبُ وَحدَهُ فَوَرَدَ جَهَنَّمَ بِکَربٍ شَدیدٍ وَ ظَلَّ يُعَذَّبُ في جَحيمٍ وَ يُسقي شَربَةٌ مِن حَميمٍ تَشوى وَجهَهُ وَ تَسلخُ جَلدَهُ يَضرِبُهُ زَبينَتُهُ بِمَقمعٍ مِن حديدٍ يَعودُ جِلدُهُ بَعدَ نَضجِهِ بِجلدٍ جَديدٍ يَستَغيثُ فَيُعرِضُ عَنهُ خَزَنَةُ جَهَنَّمُ وَ يَستَصرخُ
ص: 85
فَيَلبَثُ حُقبَهُ بِنَدَمٍ نَعوذُ بِرَبٍّ قَديرٍ مِن شَرِّ کُلِّ مَصيرٍ وَ نَسئَلُهُ عَفوَ مَن رَضىَ عَنهُ وَ مَغفِرَةَ مَن قَبِلَ مِنهُ فَهُوَ وَلیُّ مَسئَلَتی وَ مُنحُجِ طَلِبَتي فَمَن زُحزحَ عَن تَعذيبِ رَبِّهِ سَکَنَ في جَنَّتِهِ بِقُربِهِ وَ خُلِّدَ في قُصورِ مُشَيَّدةٍ وَ مُكِّنَ مِن حورٍعينٍ وَ حَفَدَةٍ وَ طيفَ عَلَيهِ بِکُئُوسٍ وَ سَكَنَ حَظيرَةَ فِردَوسٍ، وَ تَقَلَّبَ في نَعيمٍ، وَ سُقِيَ مِن تَسنيمٍ وَ شَرِبَ مِن عَينٍ سَلسَبيلٍ، مَمزوجَةٍ بِزَنجَبيلٍ مَختومَةً بِمِسکٍ عَبيرٍ مُستَديمٍ لِلحُبورٍ مُستَشعِرٍ لِلسّرورٍ يَشرَبُ مِن خُمورٍ في رَوضٍ مُشرِقٍ مُغدِقٍ لَيسَ يَصدَعُ مَن شَرِبَهُ وَ لَيسَ یَنزيفُ هذِهِ مَنزِلَةُ مَن خَشِیَ رَبَّهُ وَ حَذَّر نَفسَهُ وَ تِلكَ عُقوبَةُ مَن عَصى مُنشِئَهُ وَ سَوَّلَت لَهُ نَفسُهُ مَعصيَةَ مُبديهِ ذَلِكَ قَولٌ فَصلٌ وَ حُكمٌ عَدلٌ خَيرُ قَصَصٍ قَصَّ وَ وَعظٍ بِهِ نَصَّ تَنزيلٌ مِن حَكيمٍ حَمیدٍ نَزَلَ بِهِ روحُ قُدُسٍ مُبينٍ عَلى نَبيٍّ مُهتَدٍ مَكينٍ صَلَّت عَلَيهٍ رُسُلٌ سَفَرَةٌ مُكَرَّمونَ بَرَرَةٌ عُذتُ بِرَبٍّ رَحيمٍ مِن شَرِّ کُلِّ رَجِيمٍ فَليَتَضَرَّع مُتَضَرِّعُكُم وَ ليَبتَهِل مُبتَهِلُكُم فَنَستَغفِرُ رَبَّ کُلِّ مَربوبِ لي وَلَكُم؛(1)
ستایش می کنم کسی را که منّتش عظیم است و نعمتش فراوان و رحمتش بر غضبش پیشی گرفته است. سخن و حکم او تمامیّت یافته و قطعی است؛ خواست او نافذ و برهانش رسا و حکمش بر عدالت است. ستایش می کنم، به سان سپاس آن که معترف به ربوبیّتش و پرخضوع دربندگی اوست. و از گناه خویش بریده و کنده شده وبه توحید او اقرار می نماید. و از وعيد و بيم عذابش به خود او پناه می برد. و از درگاه پروردگارش امیدوار آمرزشی است که
ص: 86
او را نجات بخشد، در روزی که انسان را به گرفتاری خویش مشغول و ازبستگان و فرزندانش غافل می سازد. از او یاری و هدایت می جوییم و به او ایمان داریم و بر او توکّل می کنیم. از ضمیری با اخلاص و يقين، برای او به توحید گواهی می دهم و او را به یکتایی می شناسم. یکتا شناسی فردی مؤمن و استوار در يقين. و او را یگانه می شمارم، یگانه دانستن بنده ای خاضع. نه در پادشاهی خود شریکی دارد و نه درآفرینشش یاوری. برتر از آن است که مشاور و وزیری داشته باشد و منزّه است از داشتن همانند و نظیری. بر کردارها آگاهی یافت و پوشیده داشت. و از نهان امور مطّلع گردید و بدان آگاه است و اقتدار و چیرگی دارد. نافرمانی گشت و آمرزید، طاعت و بندگی اش نمودند و او شکرگزاری نمود. فرمان روایی کرد و عدالت گسترد؛ و برتر از شائبه هر نقص و عیبی است و آن چه شایسته هر چیزی بود، به او عطا فرمود. همیشه بوده و هست و هیچ گاه زوال نمی یابد. و چیزی همانندش نیست. و او پیش از هر چیزی است و پس از هر چیزی. پروردگاری است که به عزّتش یگانه و به قدرت خویش پادشاه و مقتدر. و به برتری شأنش پاک و منزّه است. و به علوّ مقامش به حق خود را بزرگ می شمارد. دیده ای او را نمی بیند و نگرشی در معرفت بر او احاطه پیدا نمی کند. قوی و مقتدر و بینا و شنوا و برتر و حكيم و رئوف و مهربان و عزّتمند و داناست، هر آن که به توصيف او برآید، در وصفش حیران ماند. به آفریدگان نزدیک است و در رفعت مقام، از آنان دور است. به علوّ شأنش از آنان دور است و به آنان نزدیک است، و دعای کسی را که او را بخواند، اجابت می کند. و به بنده اش امر
ص: 87
روزی می دهد و بدو عطا می فرماید. دارای لطفی است پنهان و قهری قوی و رحمتی گسترده و کیفری دردناک. رحمتش بهشتی پهناور و زیباست و کیفرش جهنمی در بسته و هلاکت بار. و گواهی می دهم به بعثت محمد صلی اللّه علیه و آله و سلم ، بنده و فرستاده و برگزیده و حبيب و خلیلش که او را در بهترین و ضروری ترین برهه و در دوران گسیختگی وحی و کفر به عنوان رحمتی برای بندگان خود و نعمتی برجسته از نعمت های فراوان خویش مبعوث فرمود. خداوند کار برانگیختن پیامبران به پیامبری از جانب خود را به وسیله او به پایان رسانید و برهان خویش را با وی قوّت بخشید و آن بزرگوار نیز موعظه فرمود و خیرخواهی نمود و به سختی کوشید، نسبت به هر مؤمنی رئوف و مهربان بود. سروری بخشنده و پاک گهر و راضی به قضا و حکم حق بود. رحمت و سلام و برکت و تعظیم و تکریمی ویژه و فراوان از سوی پروردگاری آمرزنده و مهربان و نزدیک و اجابت کننده، بر او باد.
ای گروهی که نزدم حاضرید؛ شما را به تقوای پروردگارتان سفارش می کنم و به شیوه پیامبرتان یادآوری می نمایم. پس بر شما باد به ترسی که در دلهایتان جای گیرد و هراسی که اشکتان را جاری کند و تقوایی که نجاتتان بخشد، در روزی که هر که وزن نیکی اش سنگین و وزن کار بدش سبک باشد، رستگار شود. درخواست شما از پروردگارتان درخواستی توأم با ذلّت و افتادگی و شکرگزاری و فروتنی و توبه و کنده شدن از گناه و پشیمانی و بازگشت به طاعت باشد. هر کدامتان که غنیمت شمار فرصت است، عافیتش را پیش از بیماری و پیری اش را پیش از تهی دستی و فراغتش را پیش از گرفتاری و مشغولیت و زمان
ص: 88
حضورش را پیش از کوچ، غنیمت بشمارد. پیش از آن که پیر شود و گرفتار بیماری و ناخوشی گردد و به حالى افتد که طبیبش از او ملول شود و نزدیکترین دوستش نیز از او روی گرداند و عقلش تباه گردد و رشته عمرش بگسلد. آن گاه گفته شود که فلانی به سختی بیمار است و تنش به شدت نحیف شده و در بستر احتضاری سخت افتاده است. و هر خویش و بیگانه ای به عیادت و وداع به بالینش آمده است. پس دیده اش را با خیرگی به بالا افکنده، نگاهش را بدان سو دوخته، پیشانی اش عرق کرده، ناله های دردآلودش آرام شده و جانش گرفته شد. در چنین حالی می بینی که تیره بختی به همسرش روی آورده، گورش را کندند و فرزندانش بی سرپرست ماندند و نفراتش از دور او پراکنده شدند و آن چه جمع آوری کرده بود، تقسیم شده و بینایی و شنوایی اش از بین رفته است. هم اکنون می بینی رویش پوشانده، دست و پایش کشیده، رو به قبله اش کشیده اند و برهنه اش نموده، غسلش داده اند؛ از هر جامه و پیرایه ای عاری اش داشته، خشکش نموده اند و پارچه ای بر او افکنده و بر او کشیده اند و آماده اش نموده، قطعه دیگر کفنش را نیز بر او افکنده اند، به گونه ای که از آن کفن چانه اش را بسته، پیراهن و عمامه هم برایش قرار داده، در لفافه اش پیچیده اند و نزدیکان با او وداع نموده، بدرودش گفتند. اینک می نگری بر تابوتش حمل نمودند و با تکبیر بر او نماز گزارند و از خانه های پر زرق و برق و قصرهای مجلّل، با اتاق های منظّم و پی در پی، منتقل شده است. در گوری که برایش کنده اند، گذاشته شد. گوری که تنگ است و با خشت های محکم چیده شده و سقفش با تخته سنگ
ص: 89
هایی پوشیده شده است و خاک قبرش را بر او ریخته، کلوخ بر او پاشیدند. پس آن چه که از آن هراسان بود، واقع شد و خبرش به فراموشی سپرده شد و کسانی که یار و همنشین و خویشاوند و دوست او بودند، از وی برگشتند و تنهایش گذاشتند و همدم و رفیق و یار و ندیمش، کسانی دیگر به جای او برگزیدند. اکنون درون قبری قرار گرفته و به مکان تنها و خلوتی سپرده شده. کرم های قبر در بدنش می دوند و خون و چرک از بینی اش روان است و جامه و بدنش فرسوده می شوند، خونش می خشکد و استخوانش فرسوده می شود. و بدین گونه است تا روز حشر او، که از قبرش برانگیخته شود و در صور دمیده شود و برای حشر و نشر فرایش خوانند. پس آنجاست که قبور، زیر و رو می گردند و آن چه در سینه هاست، بیرون کشیده و هویدا می شوند و هر پیامبر و صديق و شهید سخنوری که مجاز به تکلّم است، آورده می شوند. داوری قاطع آن روز را پروردگاری به عهده دارد که مقتدر بر بندگانش و آگاه و بینا به حالشان است. پس بسا ناله هایی که او را رنجور و زمین گیر و حسرتی که فرسوده و نحیفش می گرداند. در جایگاهی هولناک و عظیم و مجتمعی بزرگ و وسیع، در مقابل پادشاهی بزرگوار که به هر کار کوچک و بزرگی داناست. در آن هنگام عرقش تا به دهان می رسد و اضطراب و ناراحتی اش، آرامش او را می رباید. اشکش مایه ترحّم بر وی نمی شود و ناله اش شنیده و بدان توجّه نمی گردد. و دلیل و عذر او پذیرفته نخواهد بود. نامه عملش به سویش باز می گردد و به وی سپرده می شود و بدی کردارش بر او و دیگران بیان می شود. هر عضوی از او به بدی کارش گواهی می دهد. چشمش به
ص: 90
نگاه او به حرام و دستش به سخت گیری نامورد او و پایش به گام برداشتن به سوى حرام، پوستش به لمس نامشروع و شرمگاهش به تماس به حرام گواهی می دهند. فرشتگان نکیر و منکر او را به عذاب وحشتناک تهدید می کنند و خداوند بینا از کارش پرده بر می دارد. پس زنجیر در گردنش افکنده، دستش با غل بسته می شود و کشان کشان و در تنهایی رانده می شود. و در آتش دوزخ عذاب می گردد. و شربتی از آب داغ به وی نوشانیده می شود که چهره اش پخته و پوستش را می کند. فرشته مأمور عذاب او به سوی آتش می راندش، او را با گرزی آهنین می زند، پیوسته پوستش پس از پخته شدن، به پوستی جدید بر می گردد و تبدیل می شود. و فریاد استمداد بر می آورد، ولی مأموران جهنم از او روی بر می گردانند. و فریاد سر می دهد و با ندامت دوران طولانی اش را در جهنم می ماند. به پروردگار توانا پناه می بریم از شرّ هر سرانجام نا خجسته ای و از او عفو می طلبیم به سان عفو کسانی که از آنان راضی گردید و آمرزش می جوییم همانند کسانی که ایمان و طاعتشان را از آنان پذیرفت. زیرا تنها اوست که کفیل خواهش و تقاضای من است. پس هر که از عذاب پروردگارش دور گردانده شود، به قرب حضرتش در بهشت سکنا گزیند و در قصرهایی مزیّن جاودانه ماند و از حوریان زیبا و سیه چشم و خادمان بهشتی بهره مند می گردد. و جام هایی مملو از خوراکی و نوشیدنی پیرامونش می گردانند و در جایگاه منیع و ممتاز بهشت مسکن یابد و در نعمت های سرشار به سر برد و از تسنيم و از نوشیدنی های بهشت بدو نوشانیده می شود و از چشمه، سلسبیل آمیخته به زنجبیل، می نوشد که با مشک و عبیری سربسته
ص: 91
شده که پیوسته نشاط آفرین و سرور انگیز است. از نوشیدنی هایی پاکیزه در باغی روشن، با درختانی پربار می نوشد که هر کس از آن بنوشد، نه دچار سردرد می شود و نه مست و مدهوش می گردد. این جایگاه کسی است که از پروردگارش بترسد و از نفس خویش بر حذر باشد و آن نیز کیفر کسی است که معصیت پروردگارش نماید و نفس شیطانی او، نافرمانی آفریدگارش را برایش تزیین نماید. این کلامی است قاطع و انکار ناپذیر و حکمی بر پایه عدل. بهترین سخنی است که از خدا و رسول برگرفته شده و برترین پندی است که در قرآن بدان تصریح شده است. از سوی پروردگار ستوده نازل شده است و روح القدس برتر از تمامی فرشتگان و دارای پاکی ممتاز، آن را بر پیامبری هدایت یافته و بلند منزلت فرود آورده است. درود فرستادگان بزرگوار و گرامی داشتگان شایسته الهی بر او باد. پناه می برم به پروردگار مهربان از شرّ هر شیطان رانده شده. پس باید هر یک از شما به درگاه خداوند تذلّل نماید و به آستانش دعا و زاری کند تا از پروردگار هر آفریده ای، آمرزش بطلبیم برای خودم و شما.
ص: 92
اَلحَمدُ لِلّهِ أَهلِ الحَمدِ وَ مَأوَاهُ، وَ لَهُ أَوكَدُ الحَمدِ وَ أَحلَاهُ، وَ أَسعَدُ الحَمدِ وَ أَسرَاهُ، وَ أَطهَرُ الحَمدِ وَ أسمَاهُ، وَ أَكرَمُ الحَمدِ وَ أَولَاهُ. الوَاحِدِ الأَحَدِ الصَّمَدِ، لاوَالِدَ لَهُ وَ لاوَلَدَ. سَلَّطَ المُلُوكَ وَ أَعدَاهَا، وَ أَهلَكَ العُداةَ وَ أَدحَاهَا. وَ أَوصَلَ المَكَارِمَ وَ أَسراهَا. وَ سَمَكَ السَّمَاءَ وَ عَلَّاهَا، وَ سَطَحَ المِهَادَ وَ طَحَاهَا، وَ وَطَّدَهَا وَ دَحَاهَا، وَ مَدَّهَا وَ سَوَّاهَا، وَ مَهَّدَهَا وَ وَطَّاهَا، وَ أَعطَاكُم مَاءَهَا وَ مَرعَاهَا، وَ أَحكَمَ عَدَّ الأُمَمِ وَ أَحصَاهَا، وَ عَدَّلَ الأَعلَامَ وَ أَرسَاهَا.
اَلإِلَهُ الأَوَّلُ لامُعَادِلَ لَهُ، وَ لارَادَّ لِحُكمِهِ. لا إِلهَ إِلَّا هُوَ المَلِكُ السَّلامُ، المُصَوِّرُ العَلّامُ، الحَاکِمُ الوَدُودُ، المُطَهِّرُ الطَّاهِرُ، المَحمُودُ أَمرُهُ، المَعمُورُ حَرَمُهُ، المَأمُولُ کَرَمُهُ. عَلَّمَکُم كَلَامَهُ، وَ أَرَاکُم أَعلَامَهُ، وَ حَصَّلَ لَكُم أَحكَامَهُ، وَ حَلَّلَ حَلَالَهُ، وَ حَرَّمَ حَرَامَهُ. وَ حَمَّلَ مُحَمَّداً الرِّسَالَةَ، رَسُولَهُ المُكَرَّمَ، المُسَوَّدَ المُسَدَّدَ، الطُّهرَ المُطَهَّرَ. أَسعَدَ اللّهُ الأُمَّةَ لِعُلُوِّ مَحَلِّهِ، وَ سُمُوِّ سُؤدَدِهِ، وَ سَدَادِ أَمرِهِ، وَ كَمَالِ مُرَادِهِ. أَطهَرُ وُلدِ آدَمَ مَولُوداً، وَ أَسطَعُهُم سُعُوداً، وَ أَطوَلُهُم عَمُوداً،وَ أَروَاهُم عُوداً، وَ أَصَحُّهُم عُهُوداً، وَ أَكرَمُهُم مُرداً وَ کُهُولاً. صَلاةُ اللّهِ لَهُ وَلآلِهِ الأَطهَارِ، مُسَلَّمَةً وَ مُکَرَّرَةً مَعدُودَةً، وَ لِآلِ وُدِّهِمُ الكِرَامِ مُحَصِّلَةً مرَدَّدَةً، مَا دَامَ لِلسَّمَاءِ أَمرٌ مَرسُومٌ، وَ حَدُّ مَعلُومٌ. أَرسَلَهُ رَحمَةً لَكُم وَ طَهَارَةً لِأَعمالِكُم، وَ هُدُوءَ دَارِکُم، وَ دُحُورَ عَارِکُم، وَ صَلَاحَ أَحوَالِكُم، وَطَاعَةً لِلّهِ وَ رُسُلِهِ، وَ عِصمَةً لَكُم وَ رَحمَةً. إِسمَعُوا لَهُ، وَ رَاعُوا أَمرَهُ، وَ حَلَّلُوا مَا حَلَّلَ، وَ حَرِّمُوا مَا حَرَّمَ. وَ اعمَدُوا -رَحِمَکُمُ اللّهُ- لِدَوَامِ العَمَلِ، وَ ادحَرُوا الحِرصَ وَ اعدِمُوا الكَسَلَ. وَ ادرُوا السَّلَامَةَ، وَ حِرَاسَةَ المُلكِ وَ رَوعَهَا، وَ هَلَعَ الصّدُورِ وَ حُلُولَ کَلِّهَا وَ هَمِّهَا.
ص: 93
هَلَکَ - وَاللّهِ - أَهلُ الإِصرَارِ، وَ مَا وَلَدَ وَالِدٌ لِإِسرَارِ. کَم مُؤَمِّللٍ أمَّلَ مَا أَهلَكَهُ! وَ کَم مَالٍ وَ سِلَاحٍ أَعِدَّ صَارَ لِلأَعدَاءِ عَدُّهُ وَ عَمَدُهُ !
اللَّهُمَّ لَكَ الحَمدُ وَ دَوَامُهُ، وَ المُلكُ وَ كَمَالُهُ. لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ، وَسِعَ کُلَّ حِلمٍ حِلمُهُ، وَ سَدَّدَ کُلُّ حُکمٍ حُكمُهُ، وَ حَدَرَ کُلَّ عِلمٍ عِلمُهُ. عَصَمَكُم وَ لَوَّاکُم، وَ دشوَامَ السَّلَامَةِ أَولَاکُم، وَ لِلطَّاعَةِ سَدَّدَكُم، وَ لِلإِسلَامِ هَدَاکُم، وَ رَحِمَکُم وَ سَمِعَ دُعَاءَكُم، وَ طَهَّرَ أَعمَالَكُم، وَ أَصلَحَ أَحوَالَكُم. وَ أَسأَلُهُ لَكُم دَوَامَ السَّلَامَةِ، وَ كَمَالَ السَّعَادَةِ، وَ الآلَاءِ الدَّارَّةِ، وَ الأَحوَالَ السَّارَّةِ؛ وَ الحَمدُ للّهِ وَحدَهُ؛(1)
ستایش مخصوص خدایی است که سزاوار ستایش و جایگاه لايق آن است. از برای اوست رساترین ستایش و شیرین ترین آن، و سعادتمندانه ترین ستایش و سخاوت بارترین و شریف ترین آن، و پاک ترین ستایش و بلندترین آن، و ممتاز ترین ستایش و سزاوارترین آن. یگانه و یکتای بی نیاز که همه نیازمندان و گرفتاران آهنگ او نمایند. نه پدری دارد و نه فرزندی. شاهان را به حکمت و آزمون خود، بر مردم مسلط ساخت و به تاختن واداشت. و ستمکاران و متجاوزان را هلاک نمود و کنارشان افکند. و سجایای بلند را به خلایق رسانید و شرافت بخشید. و آسمان را بالا برد و بلند گردانید، بستر زمين را گشود و گسترش داد، و محکم نمود و گسترده ساخت، و آن را امتداد داد و هموار کرد و برای زندگی آماده و مهیا فرمود، و آب و مرتعش را به شما ارزانی داشت و تعداد اقوام را برای زندگی در آن به درستی و حکمت مقرّر فرمود و بر شمار یکایک آنان احاطه یافت، و نشانه های بلند هدایت مقرّر فرمود و آنها را برافراشته و استوار ساخت. معبود نخستین که نه او را هم طرازی است و نه حکمش را مانعی. خدایی نیست
ص: 94
جز او، که پادشاه است و سلام مایه سلامت و صورتگر دانا، فرمانروای مهربان، و پاک و بی آلایش است. فرمانش ستوده است و حریمش آباد به توجه پرستندگان و نیازمندان است و سخایش مورد امید. کلامش قرآن را به شما آموخت و نشانه هایش را به شما نمایاند. و احکامش را برایتان دست یافتنی نمود. آن چه روا بود، حلال کرد، و آچه ناروا بود، حرام نمود. بار رسالت را بر دوش حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم افکند، همان رسول گرامی که به او سروری و درستی در گفتار و کردار و رفتار ارزانی شده، پاک و پیراسته است. خدا این امت را به خاطر برتری مقام و بلندی شرف و استواری دین او و کامل بودن آرمانش سعادت بخشید. او بی آلایش ترین فرد از آدمیان در هنگامه ولادت، و فروزنده ترین ستاره خوشبختی و سعادت است. او بلند پایه ترین آنان در نیاکان است، و زیباترین آنها در نسل او شاخسار، و درست پیمان ترین، و کریم ترين آنان در نوجوانی و بزرگسالی است. درود خداوند از آن او و خاندان پاکش باد، درودی خالص و پی در پی و مکرّر برای خود آنان و برای خاندان بزرگوار و دوست داشتنی آنان، درودی ماندگار و پیوسته برای همیشه، تا وقتی که برای آسمان حکمی مرقوم است و نقش و میزانی مقرّر. او را فرستاد تا برایتان رحمتی باشد و مایه پاکیزگی اعمالتان و آرامش سرای (زندگی) شما و برطرف شدن نقاط ننگ و شرم آور کارهاتان، و تا مایه صلاح حالتان، و اطاعت شما از خدا و رسولانش، و موجب حفظ شما و رحمتی بس بزرگ و فراگیر باشد. از او فرمان برید، و بر دستورش مواظبت ورزید، آن چه را حلال دانست، حلال بدانید، و آن چه را حرام داشت حرام بشمارید. خدایتان رحمت کند، آهنگ کوششی پیوسته نمایید و آزمندی را از خود برانید و تنبلی را وا نهید. رسم سلامت و حفظ حاکمیت و
ص: 95
بالندگی آن را، و آن چه را که موجب دغدغه سینه ها و تشویش دل ها و روی آوردن درماندگی و پریشانی به آنهاست، بشناسید.
به خدا قسم، هلاک گشتند انسان هایی که اهل حرص و اصرار بر خواسته های دنیوی و غریزی خود هستند، و هیچ پدری فرزندی نیاورد که بتواند آن را پنهان سازد(یعنی: همانگونه، هیچکس نمی تواند نتایج و عواقب کارهای خود را پنهان سازد). چه بسیار آرزومندی که در آرزوی چیزی به سر می برد که مایه هلاک و نابودی اوست ! و چه بسیار مال و سلاحی که به خیال شخص، برای خودش آماده گشته، ولی شمارش آن مال موروثی و نیروی ضربت عمودها آن سلاح بازمانده نصیب دشمن انسان پس از مرگ می شود !
بارخدایا؛ سپاس همیشگی تو را، و پادشاهی کامل از آن تو. تو آن خدایی که به جز او خدایی نیست، بردباری او سریع تر از هر بردباری دیگری است و گویی همه را در بر گرفته، و حکم و فرمان اوست که هر حکم و فرمان دیگر را استحکام و راستی بخشیده، و دانش دیگر را پایین و زیر مجموعه خود قرار داده است. خدا شما را ازخطاکاری حفظ کند و از گناهان روگردان سازد، و سلامتی همیشگی به شما ارزانی دارد، و شما را در راه طاعتش استوار و راستين گرداند، و به سوی اطاعت از دستورات اسلام هدایت فرماید، و مورد رحمت خویش قرار دهد، و دعایتان را بشنود و اجابت فرماید، و اعمالتان را پاکیزه سازد، و احوالتان را نیکو گرداند. و از او می خواهم که سلامتی دین و دنیای شما را جاوید بدارد، و سعادتمندی شما را به کمال برساند، و نعمت های خویش را بر شما پی در پی نثار کند، و حالات شما را در زندگانی مایه شادمانی قرار دهد؛ و ستایش تنها سزاوار خداوند است.
ص: 96
علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را
که به ماسوا فکندی همه سایه هما را
دل اگر خدا شناسی همه در رخ علی بین
به علی شناختم من به خدا قسم خدا را
به خدا که در دوعالم اثر از فنا نماند
چو علی گرفته باشد سر چشمه بقا را
مگر ای سحاب رحمت تو بباری ارنه دوزخ
به شرار قهر سوزد همه جان ماسوا را
برو ای گدای مسکین در خانه علی زن
که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را
بجز از علی که گوید به پسر که قاتل من
چو اسیر تست اکنون به اسیر کن مدارا
بجز از علی که آرد پسری ابوالعجائب
که علم کند به عالم شهدای کربلا را
چو به دست عهد بندد ز میان پاکبازان
چو علی که می تواند که بسر برد وفا را
نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت
متحیرم چه نامم شه ملک لافتی را
ص: 97
به دو چشم خون فشانم هله ای نسیم رحمت
که زکوی او غباری به من آر توتیارا
به امید آن که شاید برسد به خاک پایت
چه پیام ها که گفتم همه سوز دل صبا را
چه تویی قضای گردان به دعای مستمندان
که ز جان ما بگردان ره آفت قضا را
چه زنم چونای هردم ز نوای شوق او دم
که لسان غیب خوشتر بنوازد این نوا را
همه شب در این امیدم که نسیم صبحگاهی
به پیام آشنایی بنوازد آشنا را
زنوای مرغ یا حق بشنو که در دل شب
غم دل به دوست گفتن چه خوشست شهریارا
«شهریار»
ص: 98
*قرآن کریم
1. إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات. شیخ حرعاملی، محمد بن حسن (1104ق). بیروت: اعلمی. چاپ اول: 1425 ق.
2. الإحتجاج على اهل اللجاج. طبرسی، ابومنصور (588ق). تحقيق: سید محمد باقر موسوی خرسان. مشهد: نشر مرتضی، چاپ اول: 1403 ق.
3. احقاق الحق. تستری، قاضی سید نوراللّه حسینی (1019 ق) . قم:کتابخانه آیت اللّه مرعشی نجفی. چاپ: 1400 ق.
4. الاختصاص. مفید، محمد بن محمد (413ق). ). قم: کنگره شیخ مفید. چاپ اول: 1413 ق.
5. الارشاد. مفید، محمد بن محمد بن نعمان (141ق). بیروت: دارالمفيد. چاپ دوم .
6. الاعتقادات. مفید، محمد بن محمد (413ق). قم: کنگره شیخ مفید. چاپ اول: 1413 ق.
7. إقبال الأعمال. ابن طاووس، عليّ بن موسی (664 ق). تهران: دار الكتب الإسلامية. چاپ: 1367ش.
8. الأمالي (صدوق). ابن بابویه، محمد بن على (381ق). نجف: مکتب الحيدريّة. چاپ: 1369ق.
ص: 99
9. الأمالي (طوسی). محمد بن حسن (460ق)، تصحیح: على اكبر غفاری و بهزاد جعفری. تهران: دار الكتب الاسلامية.
10. الأمالي (مفید). محمد بن محمد (413 ق)؛ تحقیق: استاد ولی، حسین وغفاری علی اکبر. قم: کنگره شیخ مفید. چاپ اول: 1413 ق.
11. بحارالأنوار الجامعة للدر الأخبار الأئمة الأطهار علیهم السلام. مجلسی، محمّد باقر (1110ق). بیروت: دار إحياء التراث العربي. چاپ دوم: 1403ق.
12. البرهان في تفسير القرآن. بحرانی، سید هاشم (1107ق). قم: مؤسسه بعثت. چاپ اول: 1374 ش. 13. بشارة المصطفى لشيعة المرتضى. طبری آملی، عماد الدين (553ق). نجف: مکتبة الحيدرية . چاپ دوم: 1383 ق.
14. تاريخ مدينة دمشق. ابن عساکر(ت 571ق). تحقیق: علی شیری. بیروت: دارالفکر. چاپ: 1415ق. 15. تفسير العياشي. عیاشی، محمد بن مسعود (320 ق). تحقيق: سید هاشم رسولی. تهران: علمی. چاپ اول: 1380ق.
16. تفسير القمي. قمی، علی بن ابراهيم بن هاشم (قرن سوم). قم: دار الكتاب. چاپ سوم: 1404ق. 17. التفسير الكبير (مفاتيح الغيب). فخررازی، محمد بن عمر (604ق). بیروت: دار الكتب العلمية. چاپ: 1420 ق.
18. تفصيل وسائل الشيعة. حر عاملی، محمد بن حسن (ت1104ق). قم: مؤسسة آل البيت علیهم السلام لإحياء التراث. چاپ اول: 1409 ق.
ص: 100
19. جامع الاخبار. محمد بن محمد (قرن ششم). نجف: حیدرية.
20. جامع البيان في تفسير القرآن. طبری، محمد بن جریر (310ق). تحقيق: خليل الميس. بیروت: دار الفكر. چاپ: 1415 ق.
21. الجواهر السنية في الأحاديث القدسية. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن (1104ق). تهران: دهقان. چاپ سوم: 1380ش.
22. حلية الأولياء وطبقات الأصفياء. ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبداللّه (430ق).
23. الدر المنثور. سیوطی، عبدالرحمن بن ابوبکر (911ق). بیروت: دارالمعرفة.
26. ذخائر العقبي في مناقب ذوي القربى. طبري، احمد بن عبداللّه (694 ق). قاهرة: مكتبة القدس. چاپ: 1356ق.
25. روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه. مجلسی، محمدتقی (1070ق). قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور. چاپ دوم: 1406 ق.
26. روضة الواعظين و بصيرة المتعظين. فتال نیشابوری،محمد بن أحمد (508ق). قم: رضی. چاپ اول: 1375ش.
27. الروضة في فضائل امیرالمؤمنين على بن ابى طالب. ابوالفضل بن شاذان (حدود قرن ششم). تحقیق: علی شکرچی. قم: مكتبة الأمين.
28. سعد السعود للنفوس منضود. ابن طاووس، علی بن موسی (664 ق). قم: دار الذخائر.
29. سنن الترمذی. ترمذی، محمد بن عیسی(279 ق). بیروت: دارالفکر. چاپ: 1603 ق.
ص: 101
30. السنن الكبرى. نسائي، احمد بن شعیب (313 ق). بیروت: دار الكتب العلمية. چاپ اول: 1411 ق.
31. شرح نهج البلاغه ابن أبي الحديد. ابن ابی الحدید، عبد الحميد بن هبة اللّه (656ق). تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم. قم: کتابخانه آیت اللّه مرعشی نجفی، چاپ اول: 1404 ق.
32. شواهد التنزيل لقواعد التفصيل. حسکانی، عبیداللّه بن احمد (504 ق). تهران: سازمان چاپ و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. چاپ اول: 1411ق.
33. صحیح بخاری بخاری، محمد بن اسماعیل (256 ق). بیروت: دار الفكر. چاپ اول: 1432 ق.
34. صحيح مسلم. نیشابوری، مسلم بنحجاج(261ق). بیروت: دارالفکر. چاپ اول: 1430 ق.
35. الطرائف في معرفة مذاهب الطوائف. ابن طاووس، علی بن موسی (664 ق). تحقيق: على عاشور. قم: خيام. چاپ اول: 1400 ق.
36. علل الشرایع. ابن بابویه، محمّد بن على (381 ق). قم: مکتبة الداوری. چاپ اول: 1385 ق.
37. عیون اخبار الرضا عليه السلام . ابن بابویه، محمّد بن على (381 ق). محقق: لاجوردی، مهدی. تهران: نشر جهان. چاپ اول: 1378ق.
38. غاية المرام و حجة الخصام. بحرانی، سید هاشم (1109ق). تحقیق سیدعلی عاشور.
ص: 102
39. الغدير في الكتاب و السنة و الأدب. امینی نجفی، عبد الحسين (1390ق). قم: مرکز غدير للدراسات الإسلامية. چاپ اول: 1416 ق.
40. الغيبة، نعمانی، محمد بن ابراهیم (360ق). تهران: صدوق. چاپ اول: 1379ق.
41. فرائد السمطين في فضائل المرتضي والبتول والسبطين والائمة. جویني خراسانی، ابراهیم بن محمد (722ق). بیروت: مؤسسة المحمودی. چاپ: 1357 ش.
42. الفصول المختارة. مفید، محمد بن محمد (413ق). قم: کنگره شیخ مفید. چاپ اول: 1413 ق. 43. الكافي. کلینی، محمد بن یعقوب (329 ق). تحقیق: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی. تهران: دارالکتب الاسلامیه. چاپ چهارم: 1407 ق.
44. کشف الغمة في معرفة الأئمة. اربلی، علی بن عیسی (692ق). تحقيق: هاشم رسولی محلاتی. تبریز: بنی هاشمی. چاپ اول: 1381ق.
45. کشف المراد في شرح تجرید الاعتقاد. حلی، حسن بن یوسف (726ق). تحقیق: حسن حسن زاده آملی. قم: مؤسسه نشر اسلامی، چاپ چهارم: 1413 ق.
46. كمال الدين و تمام النعمه. صدوق، محمد بن على (381 ق). تحقیق: علی اکبر غفاری، قم: موسسه نشر اسلامی. چاپ: 1405 ق.
47. کنز العمّال. متقی هندی (977 ق). بیروت: مؤسسة الرسالة. چاپ: 1609 ق.
ص: 103
48. مجمع البيان في تفسير القرآن. طبرسی، فضل بن حسن (548ق). تهران: ناصر خسرو. چاپ سوم: 1372ش.
49. المحتضر. حلی، حسن بن سلیمان (802ق). تحقيق: محمد على اردوبادی غروی. نجف: مکتبة حيدريّة. چاپ اول: 1330 ق.
50. مستدرک سفينة البحار. نمازی شاهرودی، علی بن محمد (ت 1405ق). قم: مؤسسه نشر اسلامی، چاپ دوم: 1427ق.
51. المستدرک على الصحيحين. حاکم نیشابوری، أبی عبداللّه (405ق). تحقيق: يوسف عبدالرحمن المرعشلی. بیروت: دارالمعرفة.
52. المسترشد في إمامة عليّ بن أبي طالب علیه السلام . طبری آملی کبیر، محمد بن جریر بن رستم (326 ق). قم: کوشانپور، چاپ : 1415 ق.
53. مسند احمد حنبل. حنبل، احمد (241ق). بیروت: دار الفكر. چاپ اول: 1430 ق.
54. المصباح للكفعمي. کفعمی، ابراهیم بن على عاملی. (905 ق). قم: دار الرضی( زاهدی). چاپ دوم: 1405 ق.
55. مناقب آل ابی طالب. ابن شهر آشوب، محمد بن علی (588ق). قم: علامه. چاپ اول: 1379 ش. 56. نهج الحق و کشف الصدق. العلّامة الحلّی، حسن بن يوسف بن مطهر (367 ق). قم، دارالهجره. چاپ اول: 1407 ق.
57. ينابيع المودّة لذوي القربي. قندوزی، حنفی سلیمان بن ابراهیم (1294 ق). تحقيق: سيد على جمال أشرف حسینی. قم: اسوه. چاپ: 1416 ق.
ص: 104