بسمه تعالی

این کتاب شریف با هزینه جناب آقای غلامرضا نشاط طهرانی به یاد پدر بزرگوارشان مرحوم حاج حبیب الله نشاط طهرانی و مادر ارجمندشان که رحمت خدا برایشان باد، چاپ گردید.

امیدوارم خوانندگان گرامی با قرائت فاتحه و حدیث شریف کساء و نثار صلوات ، روح ایشان را شاد نمایند.

ص: 2

انوار السماویه

شرحی جامع بر حدیث شریف کسا

فیض الله ویسی

ص: 3

بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 4

تصویر

ص: 5

ص: 6

حضرت فاطمه علیهاالسلام پاره تن پیغمبر صلی الله علیه واله است ...57

حضرت فاطمه علیهاالسلام ولایتش همانند سایر معصومین پایه دین است ...58

مقام حضرت فاطمه علیهاالسلام در قیامت ...58

حضرت فاطمه علیهاالسلام از دیدگاه پیامبراکرم صلی الله علیه واله ...64

چرا حضرت فاطمه علیهاالسلام، فاطمه نامیده شده؟ ...66

سیادت حضرت ...73

اسامی و القاب حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام ...75

اشعاری در فضائل آن حضرت ...82

ادامه حدیث شریف کساء ...90

لغت سلام: ...90

سلام در قرآن ...91

روایات سلام ...93

سلام در فقه اسلام ...102

سلام پیامبر به اهل بیت علیهم السلام ...104

ادامه حدیث شریف کساء ...108

لغت ضعف: ...108

ضعف در قرآن ...108

مراد از ضعف در این حدیث شریف چیست ؟ ...109

بیماری انبیا و اولیاء الله خدشه ای به عصمت ایشان نمی زند ...110

شرائط امام علیه السلام ...111

روایات ...113

ادامه حدیث شریف کساء ...119

لغت ایتینی: ...119

لغت کساء: ...119

کساء در قرآن ...119

ص: 8

لغت فغطینی و فغطیته: ...120

غطی در قرآن ...120

کساء الیمانی ...123

خصوصیت یمانی ...123

روایاتی درباره عقیق یمنی ...124

ادامه حدیث شریف کساء ...126

لغت صرت: ...126

صار در قرآن ...126

لغت انظر: ...126

نظر در قرآن ...126

لغت وجهه: ...126

وجه در قرآن ...127

معانی وجه در قرآن ...127

لغت یتلألؤ ...127

لؤلؤ در قرآن ...128

لغت بدر: ...128

بدر در قرآن ...129

لیله البدر ...129

لغت تمامه: ...129

تمام در قرآن ...129

لغت کماله: ...129

کمال در قرآن ...130

چهار چیز وجه را روشنی میدهد ...130

فائده آینه ...130

تتلألؤ وجه پیامبر ...132

ص: 9

نظر به وجه و روی پدر ...134

نظر به وجه امیرالمؤمنین علیه السلام ...137

جمال حضرت محمد صلی الله علیه واله ...138

چرا حضرت به دختر بزرگوار خود فرمود ایتینی بالکساء الیمانی ...141

روایات قضاء حوائج ...148

ثواب آب نوشانیدن به لب تشنه ...151

اطاعت پدر و مادر احسان است ...152

1-رضای خدای متعال با رضای والدین است ...152

2- نیکی به والدین یک درجه در بهشت از انبیا پایین تر است ...153

حق مادر ...154

حق پدر ...154

اطاعت از پیغمبر در قرآن ...155

تفسیر برخی از آیات ...156

ولایت چهارگانه ...163

تمجید پیغمبر صلی الله علیه واله از لسان امیرالمؤمنین علیه السلام ...165

ادامه حدیث شریف کساء ...167

لغت ساعت: ...167

ساعت در قرآن ...167

لغت ولدی: ...168

ولد در قرآن ...168

لغت فأقبل: ...168

اقبل در قرآن ...168

لغت أم: ...169

ام در قرآن ...169

شرح و توضیح ...169

ص: 10

اولاد حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام ...169

در مورد نوزاد و مراحل آن از حمل تا ...172

نامگذاری فرزندان ...173

رسول خدا صلی الله علیه واله از چند اسم نهی فرموده ...174

تعیین نام ...174

عقیقه و سر تراشیدن ...175

ولادت امام حسن مجتبی علیه السلام ...176

ولادت امام حسین علیه السلام ...177

چرا حسن نام نهاده شد ...178

فضائل امام حسن و امام حسین علیهماالسلام ...179

فرزند روشنی چشم و میوه دل است ...187

لغت قره: ...187

لغت ثمره: ...187

ثمر در قرآن ...187

لغت فؤاد: ...188

فؤاد در قرآن ...188

قره عین در قرآن ...190

ادامه حدیث شریف کساء ...197

لغت اَشمُّ [اشمُّ] شم: ...197

لغت رائحه: ...198

رائحه در قرآن ...198

لغت طیبه: ...198

طیبه در قرآن ...198

لغت جدی: ...199

لغت رسول الله صلی الله علیه واله : ...199

ص: 11

لغت رسول: ...199

رسول در قرآن ...199

لغت أتأذن ...200

إذن در قرآن ...200

لغت ادخل: ...200

ادخل در قرآن ...200

لغت معک: ...201

مع در قرآن ...201

لغت تحت: ...201

تحت در قرآن ...201

شرح و توضیح: ...202

استعمال طیب و بوی خوش ...207

استعمال بوی خوش در حج ...208

مرد متأهل نیز چنین ثوابی را دارد ...210

شجره طیبه و خبیثه ...213

شجره طیبه ...213

حال منظور از کلمه طیبه چیست؟ ...214

شجره خبیثه و ملعونه کیست؟ ...218

مثل درخت خبیثه چیست؟ ...219

این درخت ملعونه خبیثه، بنی امیه است ...219

ریشه این خانواده پلید ...220

هند زن ابی سفیان و مادر بزرگ یزید ...221

معاویه بن ابی سفیان (پدر یزید) ...222

نسب معاویه ...222

جنایات یزید ...224

ص: 12

خطاب امام حسن به پیامبر با مضمون یا جداه ...227

فرزندان پیامبر خدا از صلب امیرالمؤمنین علیه السلام ...231

سخن امام سجاد علیه السلام در مجلس یزید ملعون در شام ...233

نام، القاب، کنیه های حضرات معصومین علیهم السلام ...234

«حضرت رسول صلی الله علیه واله» ...234

«حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام » ...235

«حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام » ...235

«حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام» ...235

«حضرت امام حسین علیه السلام » ...236

«حضرت امام سجاد علیه السلام » ...236

«حضرت امام محمد باقر علیه السلام» ...236

«حضرت امام صادق علیه السلام» ...236

«حضرت امام موسی کاظم علیه السلام» ...237

«حضرت امام رضا علیه السلام» ...237

«حضرت امام جواد علیه السلام» ...238

«حضرت امام هادی علیه السلام » ...238

«حضرت امام حسن عسکری علیه السلام » ...239

«حضرت بقیه الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف » ...240

محور رسول اکرم صلی الله علیه واله ...240

معصومین حیات و مماتشان مساوی است. ...243

معنی سلام ...245

سلام نسبت به اموات ...245

کلمه یا رسول الله ! ...246

روایات راجع به رسالت پیامبر صلی الله علیه واله ...250

اذن و اجازه گرفتن ...252

ص: 13

حق السبق ...253

تفسیر چهار آیه از قرآن کریم ...254

اذن ملک الموت: ...265

بدون اذن خاندان رسالت وارد خانه ایشان شدن ...269

در ادامه حدیث شریف کساء ...280

لغت صاحب: ...280

صاحب در قرآن ...280

لغت حوض: ...280

شرح و توضیح: ...281

سبط در قرآن ...281

روایات ولد ...283

در آداب مصاحب همسفر ...285

صحابه چه کسانی هستند؟ ...285

آیا همه صحابه خوب بودند؟ ...288

صحبه در لغت به معنای معاشرت ...290

دستور حب و مودت عده ای از اصحاب ...294

منظور از جمله صاحب حوضی کیست؟ ...295

شأن نزول سوره مبارکه کوثر ...296

ثواب قرائت این سوره ...297

کوثر در قرآن کریم چیست؟ ...298

رسول خدا صلی الله علیه واله به امام حسن علیه السلام اجازه ورود به زیر کساء را دادند. ...307

ادامه حدیث شریف کساء ...309

تفضیل ولد اصغر ...309

حسد چیست؟ ...314

روایات حسد ...315

ص: 14

ادامه حدیث شریف کساء ...320

لغت عینی: ...320

عین در قرآن ...320

از فوائد چشم، اشک است...321

قنداقه حسین علیه السلام به آسمان می رود ...321

روایات اشک چشم ...322

ادامه حدیث شریف کساء ...329

صلوات ...329

روایات در مورد صلوات ...332

ادامه حدیث شریف کساء ...340

لغت اخاک: ...340

اخ در قرآن ...341

لغت دنی: ...341

دنی در قرآن ...341

ادامه حدیث شریف کساء ...343

لغت رسول مختار: ...345

اختیار در قرآن ...345

ادامه حدیث شریف کساء ...349

لغت شافع: ...349

شفیع در قرآن ...349

لغت أمت: ...349

امت در قرآن ...350

اعتقاد به شفاعت از ضروریات دین است ...351

اشعاری در مورد شفاعت ...353

کلمه امت و شفاعت در زیارت عاشورا: ...358

ص: 15

روایات شفاعت ...358

ادامه حدیث شریف کساء ...364

لغت ابوالحسن: ...364

آب در قرآن : ...364

لغت حسن: ...364

حسن در قرآن ...364

لغت علی: ...365

علی در قرآن ...365

لغت طالب: ...366

طلب در قرآن ...366

لغت بنت: ...366

شرح و توضیح: ...366

نسب شریف حضرت علی علیه السلام ...368

نام علی علیه السلام مشتق از اسامی خداوند است ...371

حضرت علی علیه السلام در قرآن ...383

در مورد حضرت ابوطالب علیه السلام ...386

ایمان ابوطالب علیه السلام ...387

راجع به کلمه امیرالمؤمنین ...391

در ذیل آیه شریفه: ...391

لغت امیر: ...392

امیرالمؤمنین: ...393

خداوند به حضرت علی علیه السلام سلام رسانده است. ...405

اشعار ...407

لغت بنت: ...408

بنت در قرآن ...409

ص: 16

نسب شریف و زندگی آن بزرگوار ...409

بنت در روایات ...410

نهی از کراهت داشتن دختران ...414

ادامه حدیث شریف کساء ...420

لغت آخی: ...420

اخ در قرآن ...420

ابن در قرآن ...421

توضیح جمله شریفه اخی و ابنی عمی ...421

مؤاخات در اسلام ...424

مؤمنین با هم برادرند ...424

سازمان دین اسلام بر اساس برابری و برادری است. ...425

روایات ...427

عقد اخوت در روز عید غدیرخم ...433

حضرت علی علیه السلام وزیر و وصی و خلیفه و برادر رسول خدا صلی الله علیه واله است ...436

روایات منزلت و مؤاخات ...438

امیرالمؤمنین علیه السلام 70 منقبت دارد ...439

ادامه حدیث شریف کساء ...474

پدران روحانی ...474

ادامه حدیث شریف کساء ...478

شرح و توضیح: ...478

اعتقاد حضرت علی علیه السلام به پیامبر صلی الله علیه واله ...478

ادامه حدیث شریف کساء ...480

سه منصب از امیرالمؤمنین علیه السلام وصایت، خلافت و صاحب لواء (حمد) ...480 حدیث لوح معرفی اسامی ائمه هدی علیهم السلام و توصیه به ولایت آنان ...488

ادامه حدیث شریف کساء ...504

ص: 17

لغت أتیت: ...504

اتی در قرآن ...504

لغت نحو: ...504

لغت یا ابتاه: ...504

شرح و توضیح ...505

1- حضرت فاطمه علیهاالسلام سرور دل پیامبر صلی الله علیه واله است ...505

2- خشنودی و غضب فاطمه علیها السلام ،خشنودی و غضب خداست ... 505

3- مقام برتریآن حضرت ...505

4- حضرت فاطمه علیهاالسلام برترین افراد نزد پیامبر صلی الله علیه واله ...506

ادامه حدیث شریف کساء ...512

لغت بضعتی: ...512

بضع در قرآن ...512

شرح و توضیح ...512

علت بیان نکردن نام حضرات زینب و ام کلثوم علیهماالسلام ...517

ادامه حدیث شریف کساء ...518

لغت لما ...518

لغت اکتملنا: ...518

کمال در قرآن ...518

لغت جمیعا ...518

جمع در قرآن ...519

لغت اخذ ...519

اخذ در قرآن ...519

لغت طرف: ...519

طرف در قرآن ...519

لغت أؤمئ: ...520

ص: 18

لغت بیده: ...520

ید در قرآن ...520

لغت یمنی: ...520

یمن در قرآن ...520

لغت سماء: ...520

سماء در قرآن ...521

شرح و توضیح: ...521

اهمیت اجتماع قلوب و اجسام ...521

فلسفه دعا ...527

علت بلند کردن دست ها در دعا به سوی آسمان ...531

طریقه و کیفیت دعا کردن ...534

روایات ...537

ادامه حدیث شریف کساء ...540

لغت اللهم: ...540

اللهم در قرآن ...540

لغت إن: ...541

لغت هؤلاء: ...541

لغت اهل: ...541

اهل در قرآن ...541

لغت بیتی: ...542

بیت در قرآن ...542

لغت خاصتی: ...542

خاص در قرآن ...542

لغت حامتی: ...543

حامتی در قرآن ...543

ص: 19

لغت لحمهم: ...543

لحم در قرآن ...543

لغت دمهم: ...544

دم در قرآن ...544

لغت یؤلمنی: ...544

الم در قرآن ...544

لغت یحزننی: ...544

حزن در قرآن ...545

لغت حرب: ...545

حرب در قرآن ...545

لغت سلم: ...545

سلم در قرآن ...546

لغت عدو: ...546

عدو در قرآن ...546

لغت محب: ...547

حب در قرآن ...547

شرح و توضیح: ...548

اهمیت دعا ...548

معنی اهل بیت و اطلاقات او ...551

حامه چه کسانی هستند؟ ...553

یُؤلِمُنی ما یُؤلِمُهُم وَ یَحزُنُنی ما یَحزُنُهم: ...556

مواجه شدن با دشمنان آل رسول الله صلی الله علیه واله ...557

معنای عداوت و مسالمه ...558

ص: 20

عَلَی اللهُ فِی کُلِّ الاُمورِ تَوَکُّلی***وَ بِالخَمسِ اَصحابِ الکِساءِ تَوَسُّلی

مُحَمَّدٍ المَبعوثِ وَ ابنَیهِ بَعدَهُ ***وَفاطِمَهَ الزَّهراءِ وَ المُرتَضی عَلِیّ

بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیم

نهایی او و مشمولان رحمت و لطف بی منتهای پروردگار متعال، شما همان اصحاب کساء هستید که خداوند به وجود شما، برهمه مخلوقات وموجودات خود افتخار می نماید و شما را محور و علت غایی خود از میان خلقش قرار داده است.

«یا اَیُّهَا العَزیزُ مَسَّنا وَ اَهلَنَا الضُّرُّ وَ جِئنا بِبِضاعَهٍ مُزجاهٍ فَاٌوفِ لَنَا الکَیلَ وَ تَصَدَّقٌ عَلَینا اِنَّ اللهَ یَجزِیِ المُتَصَدِّقین» (1)

با متاع ناچیز خود به احسان و کرم واسعه شما رو آوردیم، چرا که شما معدن نبوت و اهل کرم و احسان هستید و خداوند به واسطه شما رحمت خود را بر مردم نازل و از خطای آنان می گذرد.

بِکُم فَتَحَ اللهَ وَ بِکُم یختِمُ وَ بِکُم ینَزِّلُ الغَیثَ وَ بِکُم یُمسِکُ السَّماءَ أن تَقَعَ عَلَی الأرضِ إِلاَّ بِاِذنِهِ وَ بِکُم یُنَفِّسُ الهَمَّ وَ الضُّرَّ وَ عِندَکُم مَا نَزَلَت بِهِ رُسُلُهُ وَ هَبَطَت بِهِ مَلاَئِکَتُهُ وَإِلَی جَدِّکُم. (2)

از خداوند می خواهیم معرفت کامل خود و حجتش را بر ما ارزانی داشته و همچنین در روز قیامت ما را در ردیف کسانی قرار دهد که هنگامی که بر رسول اکرم صلی الله علیه واله وارد می شویم، در حفظ دو امانت و ودیعه بزرگ الهی یعنی کتاب خدا و عترت و اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه واله کوشا بوده باشیم و جزء دسته و پرچم سوم محسوب بشویم که بر حوض کوثر وارد شده و با سیراب شدن کامل به دست با کفایت رسول الله صلی الله علیه واله وارد بهشت جاوید شویم. ان شاء الله و سپس به پیامبر صلی الله علیه واله بگوییم: یا رسول الله ! ما از دسته اول و دوم نیستیم که دو امانت بزرگ شما را ضایع کردند، قرآن را تحریف و تبدیل و تعطیل کردند و به دستوراتش عمل نکردند، و به اهل بیتت ظلم و ستم کردند و از آنان جدا شدند و حتی آنان را کشته و به زندان فرستادند و به آنان آزار و اذیت کردند و آنان را یاری نکردند.

ص: 22

بلکه ما تا سر حد قدرت و توان، با مال و جان و قلم وقدم و لسان ایشان را حمایت کردیم و در حفظ هردو امانت سعی و تلاش فراوانی داشتیم. و ما از آن گروه نبودیم که گفتند: حسبنا کتاب الله و این را هم به دروغ گفتند، زیرا به قرآن هم عمل نکردند و قرآن منهای عترت پیغمبر صلی الله علیه واله ارزشی ندارد. چرا که قرآن، مُبَیِّن و مُفَسِّر می خواهد که همان پیامبر و ائمه هدی علیهم السلام هستند. زیرا در قرآن اهل بیت عصمت و طهارت و پیغمبر مورد خطاب هستند، و قرآن از علی علیه السلام جدا نیست.

عَلِیٌ مَعَ القُرآنِ وَ القُرآنُ مَعَ عَلِیٌ لَن یَفتَرِقَا حَتَّی یَرِدَا عَلَیَّ الحَوض. (1)

و آن گروهی که از ائمه هدی علیهم السلام جدا شدند، در حقیقت از پیامبر صلی الله علیه واله وخداوند جدا شدند و از اطاعت امامان: سرباز زدند، و از اطاعت خدا و رسول سرپیچی کردند.

قالَ رَسُولُ الله صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه : مَن أَطَاعَ عَلِیاً فَقَد اَطاعَنی وَ مَن اَطَاعَنِی فَقَد أَطاعَ اللهَ .(2) َو مَن فَارَقَ عَلِیاً فَقَد فَارَقَنِی وَ مَن فَارَقَنِی فَقَد فَارَقَ اللهِ عَزَّوَجَلِّ. (3)

و گروه دیگرهم ناخودآگاه با کارهای خودشان عمل مخالفین را تأیید و در بدیهیات خدشه وارد می کنند. مسائل دین را طبق سلیقه خود معنا می کنند و یا منکر آن می شوند و مانند جریان خال کوبیدن عکس شیر بر شانه پهلوان است که می گوید، اینجا نکوب و آنجا نکوب. اینها هم در عقاید حقه مردم خدشه می کنند. یک روز می گویند زیارت عاشورا سند ندارد، یک روز می گویند حدیث کساء سندیت ندارد . یک روز در زیارت جامعه خدشه وارد می کنند، یک روز می گویند احادیث قدسی معتبر نیست و یک روز در عزاداری مردم اشکال می کنند. کم کم سفره دین را جمع می کنند و البته موفق نخواهند شد، خداوند متعال دین خود را حفظ خواهد نمود. و

ص: 23

اینکه امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف وقتی ظهور می کنند دین جدش را که کهنه شده، تازه می کند معنایش همین است که دین اسلام را که عده ای به سلیقه های خود تأویل و تفسیر می کنند، امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف دوباره آن را اقامه می کنند.

با مدد از بی بی دو عالم حضرت زهرا علیهاالسلام سعی شده است که در این کتاب شریف کلمه به کلمه حدیث شریف کساء معنی شود و ریشه کلمات بیان شود و حتی کلمات حدیث کساء در قرآن با مفردات آنها تحقیق و بررسی شده و احادیث مربوط به هر بخش را برای بهتر رساندن مفهوم با ترکیبی زیبا و بیانی شیوا گذاشتیم که برای خوانندگان جوان و غیره به صورت ساده و روان باشد. و در آخر هم برای علاقمندان به شعر، اشعاری را در وصف اهل بیت و منظومه حدیث کساء و بحر طویل و ... نهادیم که علاوه بر خواندن حدیث کساء در مجالس و محافل، به خواندن شعرو مرثیه سرایی و گفتن فضائل ومناقب و معجزات این حدیث کساء بپردازند تا با توسل به پنج تن آل عبا و خواندن حدیث کساء مشکلات حل شود و همچنین سعی شود مجالس زیاد و زیادترو پور نور تر برگزار شود چرا که یک عده می خواهند این مجالس را کم رنگ و جوانان ما را به گمراهی بکشانند، اما ان شاء الله با مدد از اهل بیت و تبلیغ در بین جوانان این مجالس را پرشکوه تر بجا آورید و جلوی دشمن بایستید.

و از خداوند می خواهیم که به واسطه این مجالس ما را از خطرات لسانی، قلبی، قلمی، قدمی، اعتقادی و... حفظ نماید و به راه مستقیم که همان راه امیرالمؤمنین علیه السلام و فرزندان بزرگوارش صلوات الله علیهم اجمعین است هدایت کند و ما را در این راه ثابت قدم بدارد.

دوشنبه 9 ربیع الاول 1429 ه.ق فیض الله ویسی

ص: 24

ص: 26

مرحوم علامه مجلسی از وی در آغاز بحارالانوار نقل می کند و همچنین از کتاب الغرر وی (مولی محمد حسین کوهرودی) معاصر و متوفای در شهر کاظمین در سال 1314 قمری در تألیف های خود بسیار نقل می کند که از جمله آنها حدیث شریف کساء می باشد به همان ترتیبی که در منتخب طریحی رحمه الله است.

و مرحوم آیه الله مرعشی نجفی می فرماید: و از جمله کسانی که این متن (حدیث شریف کساء) را نقل کرده است، واعظ بزرگوار، دیلمی صاحب کتاب ارشاد القلوب است که در کتاب الغرر و الدرر، تقریبا نیمی از این حدیث را آورده است. (1)

محی الدین موسوی غریضی در کتاب آیه التطهیر می نویسد: «قسمتی از کتاب الغرر دیلمی را در کتابخانه شخصی شیخ شیر محمد همدانی در نجف اشرف دیدم» .

2 - المنتخب الکبیر فی المراثی والخطب.

آقا بزرگ تهرانی می نویسد: «کتاب المنتخب از، شیخ فخرالدین بن محمدعلی بن احمد بن طریحی النجفی رحمه الله است. وی متوفای سال 1053 قمری می باشد... و در حاشیه کتاب ، حدیث کساء را به گونه ای مختصر از کتاب نهج المحجه که تألیف شیخ علی نقی بن شیخ احمد بن زین الاحسایی است، آورده و نسخه دیگری از المنتخب می باشد که میان او و منتخب به چاپ رسیده. در برخی لفظ ها اختلاف می باشد. و در هر مجلسی سه باب است و در آن ده مجلس موجود می باشد و آن به خط محمد مهدی بن محمد قاسم استرآبادی در سال 1096 قمری میباشد...»(2)

مرحوم علامه مجلسی و مرحوم بحرانی ازکتاب مرحوم طریحی نویسنده کتاب المنتخب و چندین کتاب دیگر مانند مجمع البحرین، تفسیر غریب القرآن و ضوابط الأسماء و الرجال و... نقل حدیث کرده اند.(3) بحارالانوار ج 44، ص242-244 و عوالم ج 17، ص 101-104 و مرحوم آیه الله مرعشی نجفی درباره ایشان فرموده است:

ص: 28

علامه جلیل القدرثقه و ثبت فخر الدین محمد علی الطریحی الاسدی النجفی صاحب مجمع البحرین. (1)

3- یکی دیگر از سندهای حدیث شریف کساء در کتاب عوالم از مرحوم شیخ عبدالله بحرانی اعلی الله مقامه الشریف در حاشیه عوالم (نسخه میرزا سلیمان یزد)، سند حدیث شریف کساء را چنین نقل کرده است :

رأیت بخط الشیخ الجلیل السید هاشم، عن شیخه السید ماجد البحرانی عن الحسن بن زین الدین الشهید الثانی عن شیخه المقدس اردبیلی عن شیخه علی بن عبد العالی الکرکی، عن الشیخ علی بن هلال الجزائری، عن الشیخ احمد بن فهد الحلی عن الشیخ علی بن هلال الجزائری عن الشیخ احمد بن فهد الحلی، عن الشیخ علی بن الخازن الحائری، عن الشیخ ضیاء الدین علی بن الشهید الاول عن أبیه، عن فخرالمحققین عن شیخه العلامه الحلی، عن شیخه المحقق عن شیخه ابن نما الحلی عن شیخه محمد بن ادریس الحلی عن ابن حمزه الطوسی صاحب ثاقب المناقب عن الشیخ الجلیل محمد بن شهرآشوب عن الطبرسی صاحب الاحتجاج عن شیخه الجلیل الحسن بن محمد بن الحسن الطوسی، عن ابیه شیخ الطائفه، عن شیخه المفید، عن شیخه ابن قولویه القمی عن شیخه الکلینی، عن علی بن ابراهیم بن هاشم، عن أبیه، عن أحمد بن محمد بن ابی نصر البزنطی عن قاسم بن یحیی الجلاء الکوفی، عن ابی بصیرعن ابان بن تغلب البکری، عن جابر بن یزید الجعفی عن جابر بن عبدالله الانصاری عن فاطمه الزهراء علیها السلام بنت رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم.

ص: 29

در این سند بزرگانی همچون سید هاشم بحرانی (صاحب تفسیر برهان)، شیخ حسن بن زید (شهید ثانی)، مقدس اردبیلی، شیخ عبدالعالی کرکی، علامه حلی و شیخ طوسی (صاحب دو کتاب از کتاب های چهارگانه شیعه یعنی الاستبصار و تهذیب الاحکام)، شیخ مفید، ابن قولویه و شیخ کلینی (صاحب یکی ازکتب اربعه شیعه یعنی الکافی که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در توقیعی درباره آن فرموده اند: الکافی، کاف لشیعتنا ) (1) قرار دارند و سند به جابر بن عبدالله انصاری ختم می شود که او نیز این سند را از حضرت فاطمه علیها السلام نقل می کند.

ان شاء الله تمام شیعیان سعی نموده این حدیث و آن کتاب و سایر کتاب ها را طبع خواهند فرمود و حضرت احدیت جلت عظمته همه را موفق و مؤید فرماید.

توضیح آن که هفتاد جلد آن در یزد در کتابخانه مرحوم حجت الاسلام آقای آقا میرزا سلیمان قدس سره به موجود می باشد. تتمه آن ظاهرا در بحرین در نزد خانواده مرحوم مؤلف می باشد. التماس دعا از منتظرین حجه بن الحسن عجل الله تعالی فرجه الشریف دارم.

بسم الله الرحمن الرحیم: قال الشیخ عبدالله البحرانی صاحب العوالم رأیت بخط الشیخ الجلیل السید هاشم البحرانی

وذکر سند و حدیث را همان گونه که از عوالم نقل شده آورده اند تا، فی الدنیا والآخره ورب الکعبه.

تمام شد آنچه را که به خط مرحوم عالم زاهد بافقی یافتم؛ سپس از فاضل جلیل شیخ محمد صدوقی یزدی خواستم، تا اینکه از نسخه کتاب عوالم سند حدیث و متن آن را بنویسد و آرزوی مرا برآورد. پس آن را با نسخه مرحوم آقای بافقی مقابله نمودم و هردو را مطابق با هم یافتم حرف به حرف و میان آن دو اختلافی نیافتم. به جز آن که ، آقای صدوقی ذکر نموده که ، حدیث کساء و متن آن را در حاشیه و کنار عوالم یافته است و از کسانی که آن (حدیث شریف کساء را به روایت حضرت صدیقه طاهره، فاطمه زهرا علیهاالسلام ) را نقل نموده است؛ علامه جلیل ثقه ثبت شیخ ما فخرالدین محمد العلی الطریحی الاسدی النجفی صاحب مجمع البحرین در کتاب المنتخب الکبیر است.

میان او و آنچه از کتاب عوالم نقل شده به جز زیاده سلام ها و نیز در جمله فرمایش رسول خدا صلی الله علیه واله.

[اَللهُمَّ هَؤُلاءِ أَهلُ بَیتِی وَ حَامَّتِی]

دیگر تفاوتی نیست.... وعالم جلیل و حجت، مسئول کتابخانه و موزه روضه عبدالعظیم الحسنی علیه السلام در شهرری، آقای حاج شیخ محمد جواد رازی کنی در

ص: 31

کتاب خود (نور الآفاق ص4) چاپ تهران، متنی را که به واسطه مرحوم بافقی دیده است، عینا حرف به حرف آورده و چنین می گوید:

از شیخ مورد وثوق خود حاج شیخ محمد حسین سیستانی درباره سند این حدیث شریف شنیدم که او از سید حسن بن السید مرتضی الیزدی شنیده است که صاحب عوالم روایت کرده است و سند را تا آخر ذکر نموده است، همان طور که نقل کرده ایم و از سخن وی بر می آید که حدیث مذکور در دو جای عوالم آمده است یکی در جلد یازدهم و دیگری در جلد 62 عوالم. (1)

4- در نهج المحجه فی فضائل الائمه: آقا بزرگ تهرانی درباره اش می نویسد: «کتاب نهج المحجه فی فضائل الائمه: و اثبات حقهم وغصب غیرهم وبدع الغاصبین المبتدعین» از شیخ علی نقی بن احمد الاحسائی متوفای سال 1246 است و در سال 1235 از نوشتن آن فارغ گشته و این کتاب مانند کتاب الصراط المستقیم بیاضی می باشد، این کتاب را بر مقدمه و ده فصل و یک خاتمه مرتب نموده است. و نسخه آن را نزد عبد الکریم آل حیدر در بغداد دیدم و در سال 1373 در دو جلد، در تبریز به چاپ رسیده است و در آن نقل حدیث کساء را دیدم ولی از متن منتخب طریحی کمتر بود. (2)

5- حسین علوی دمشقی حنفی از خانواده های نقیبان شام است و آیه الله مرعشی رحمه الله می نویسد که: « حدیث شریف کساء را به خط او دیده اند». (3)

درباره او می فرماید: «شیخ عارف عالم، محدث جلیل، معروف به دیلمی» و همچنین صاحب روضات الجنات رحمه الله می نویسد: «عالم عارف وجیه واعظ معروف که به هر وصف زیبایی موصوف است، شیخی از بزرگان اصحاب ما و محدثین بوده».

مرحوم سید محسن امین عاملی نیز در اعیان الشیعه درباره او می نویسد: «وی عالم عارف، عامل محدث، کامل وجیه ، از بزرگان اصحاب ما و فضلای در فقه و حدیث و عرفان و تاریخ غزوات و... می باشد». و محدث قمی در الکنی والألقاب، او را شیخ محدث وجیه و آگاه ... توصیف نموده است.

او صاحب کتاب های ارزنده ای چون اعلام الدین فی صفات المؤمنین و کتاب ارشاد القلوب می باشد. مؤلف گوید: از کلام مرحوم دیلمی چنین برمی آید که ایشان، کتاب خود را در سال 756 یعنی در اواسط قرن هشتم هجری به پایان رسانیده است.

2- فقیه کامل شیخ فخر الدین بن محمد بن علی بن احمد الطریحی النجفی معروف به شیخ طریحی رحمه الله یکی دیگر از نقل کنندگان این حدیث شریف است (که قبلا اشاره شد) که شیخ حرعاملی رحمه الله وی را فاضل، زاهد، پاکدامن، عابد، فقیه و شاعر جلیل القدر توصیف نموده است و کتاب المنتخب را از تألیفات او دانسته و می نویسد با او هم عصر است. محدث قمی رحمه الله در سفینه البحار می نویسد: «شیخ طریحی رحمه الله همان عالم فاضل، محدث، زاهد، عابد، فقیه، صاحب کتاب مجمع البحرین و المنتخب در مقتل و الفخریه در فقه و... است. حکایت شده است که وی عابد ترین و پاک دامن ترین اهل زمان خود بوده است. از وی فرزند دانشمندش صفی الدین و علامه سید هاشم توبلی بحرانی و مجلسی و خود از شیخش محمد فرزند حسام مشرقی از شیخ بهایی... نقل روایت می کند».

3- شیخ محدث بزرگ و متتبع آگاه، عبدالله بن نور الله البحرانی الاصفهانی به بزرگ شاگرد علامه بزرگوار مجلسی رحمه الله از خط سید هاشم بحرانی رحمه الله از استاد بزرگوارش

ص: 33

سید ماجد بحرانی ... که در صفحات قبل گذشت .(1)

4- شیخ علی بن نقی احسایی

5- حسین علوی دمشقی حنفی از اشراف شام

خداوند برکت وجود وی را دوام بخشد و در میان ما چون او را بسیارگرداند. (1)

آقا بزرگ تهرانی می نویسد: «محدث ماهر حاج شیخ محمدباقر... قائنی بیرجندی صافی صاحب کتاب (الکبریت الاحمرفی شرائط اهل المنبر) در مقتل که به زبان فارسی است». وی حدیث کساء را به نظم آورده و در سال 1343 قمری به چاپ رسیده است. (2)

و می نویسد: حاج شیخ علی اکبر نهاوندی در «طور سیناء در شرح حدیث کساء) نیزاین حدیث شریف را به نظم بیان کرده است.(3)

اما در مورد امکان وقوع این قضیه ، اخبار متفاوتی در دست ماست. از برخی اخبار استفاده می شود که قضیه در خانه ام سلمه رخ داده است. از خبری برمی آید که در خانه زینب، زوجه پیغمبر صلی الله علیه واله بوده است. از خبر دیگری استفاده می شود که در مسجد بوده و خبر منتخب [طریحی] هم این است که این قضیه در خانه صدیقه طاهره ، حضرت زهرا علیهاالسلام به وقوع پیوسته است. ممکن است رفع اختلاف بین این اخبار به این باشد که این قضیه چند دفعه [پیش از نزول آیه تطهیر و بعد از آن] واقع شده است . (ان شاء الله در بحث تفسیر آیه تطهیر مفصل ذکر خواهد شد).

معصومان بوده و اشکالی هم بر خواندن آن وارد نباشد، خواندن آن بااستناد به سند و به عنوان متنی که تجربه های اثر بخش بسیاری آن را تأیید کرده است هیچ اشکالی ندارد و محفل هایی که در این راستا برپا می شود مصداقی است از مجلس هایی که امر ولایت اهل بیت علیهم السلام در آن احیا می شود و معصومان: نظر لطف و محبت خود را شامل حال آن مجالس خواهند کرد.

رابعا: قطع نظر از اینگونه مسائل، متن حدیث خود نشان می دهد که سخن عالی مقام و والایی است و حدیث قدسی می باشد و جلالت و شأنش بالاتر از این است که فتاوای فقها آن را تأیید کند. چه بسا درخور فکر ایشان نباشد که بخواهند اظهار نظر کنند و به عبارت دیگر اظهار نظر ایشان، اجتهاد در مقابل نص است و حدیث شریف کساء جای اشکال ندارد که کسی بخواهد به آن اشکال کند.

و کسانی هم که این حدیث شریف را رد کرده اند، معرفت به متن حدیث و مضامین آن ندارند و شناختشان نسبت به ائمه هدی علیهم السلام بسیار ضعیف است و بایداعتقادات خود را قوی کنند و در پیشگاه حضرات معصومین علیهم السلام از تقصیرات خود عذر خواهی کنند.

واصلا چنین حدیثی که روشن تر از نور خورشید است نیازی به بحث رجالی و سندی ندارد، زیرا متن خود حدیث، سند است. اگرچه کتب رجالی از قبیل موسوعه رجال آیه الله خویی و دیگر کتب رجال، رجال حدیث را بررسی کرده اند که نتیجه اش این است که این حدیث دو سند محکم دارد که به هیچ وجه خدشه بردار نیست.

یک سندش قول حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا علیها السلام است و یک سندش هم قدسی است یعنی سخنان خداوند جل جلاله می باشد.

و این حدیث در لابه لای احادیث بسیار فراوانی در کتب اخبار فریقین خاصه و عامه (شیعه و سنی) است که ان شاء الله به جای خود ذکر خواهد شد.

ص: 37

وَکَمالِهِ، فَما کَانَت إِلاّ ساعَهً وإذا بوَلَدِیَ الحَسَنِ قَد أَقبَلَ وَقالَ: السَّلامُ عَلَیکِ یا أُمّاهُ،فَقُلتُ : وَعَلَیکَ السَّلامُ یا قُرَّهَ عَیِنی وَثَمَرَهَ فُؤادِی،

فَقالَ: یا أُمّاهُ إِنّی أَشَمُّ عِندَکِ رائِحَهً طَیِّبَهً کَأَنَّها رائِحَهُ جَدِی رَسُولِ اللهِ (صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِه وسَلَّم) فَقُلتُ: نَعَم إِنَّ جَدَّکَ تَحتَ الکِساء، فَأَقبَلَ الحَسَنُ نَحوَ الکِساء وَقالَ: السَّلامُ عَلَیکَ یا جَدَّاهُ یا رَسُولَ اللهِ أَتَأذَنُ لی أَن أَدخُلَ مَعَکَ تَحتَ الکِساءِ؟ فَقالَ: وَعَلَیکَ السَّلامُ یا وَلَدِی وَیا صاحِبَ حَوضِی قَد أَذِنتُ لَکَ، فَدَخَلَ مَعَهُ تَحتَ الکِساءِ.فَما کانَت إِلاّ سَاعَهً وَإِذا بِوَلَدِیَ الحُسَینِ (عَلَیْهِ السَّلام) قَدْ أَقبَلَ وَقال: السَّلامُ عَلَیکِ یا أُمّاهُ،

فَقُلتُ: وَعَلَیکَ السَّلامُ یا قُرَّهَ عَیِنی وَثَمَرَهَ فُؤادِی، فَقالَ لِی: یا أُمّاهُ إِنّی أَشَمُّ عِندَکِ رائِحَهً طَیِّبَهً کَأَنَّها رائِحَهُ جَدِی رَسُولِ اللهِ (صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِه وسَلَّم) فَقُلتُ: نَعَم إِنَّ جَدَّکَ وَ أَخاکَ تَحتَ الکِساءِ،فَدَنَا الحُسَینُ (عَلَیْهِ السَّلام) نحوَ الکِساءِ وَقالَ: السَّلامُ عَلَیکَ یا جَدَّاهُ السَّلامُ عَلَیکَ یا مَنِ اختارَهُ اللهُ أَتَأذَنُ لی أَن أَکونَ مَعَکُما تَحتَ الکِساءِ؟ فَقالَ: وَعَلَیکَ السَّلامُ یا وَلَدِی وَیا شافِع أُمَّتِی قَد أَذِنتُ لَکَ، فَدَخَلَ مَعَهُما تَحتَ الکِساء، فَأَقبَلَ عِندَ ذلِکَ أَبو الحَسَنِ عَلِیُّ بنُ أَبی طالِبٍ وَقال: السَّلامُ عَلَیکِ یا بِنتَ رَسُولِ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَسَلَّم،

فَقُلتُ:وَعَلَیکَ السَّلامُ یا أَبَا الحَسَن وَیا أَمِیرَ المُؤمِنینَ. فَقالَ: یا فاطِمَهُ إِنّی أَشَمُّ عِندَکِ رائِحَهً طَیِّبَهً کَأَنَّها رائِحَهُ أَخی وَابِنِ عَمّی رَسُولِ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلهِ وَسَلَّم، فَقُلتُ: نَعَم ها هُوَ مَعَ وَلَدَیکَ تَحتَ الکِساءِ، فَأقبَلَ عَلِیٌّ نَحوَ الکِساءِ وَقالَ: السَّلامُ عَلَیکَ یا رَسُولَ اللهِ أَتَأذَنُ لی أَن أَکُونَ مَعَکُم تَحتَ الکِساءِ؟ قالَ لَهُ وَعَلَیکَ السَّلامُ یا أَخِی وَیا وَصِیّیِ

ص: 39

وَخَلِیفَتِی وَصاحِبَ لِوائِی قَد أَذِنتُ لَکَ، فَدَخَلَ عَلِیٌّ تَحتَ الکِساءِ.ثُمَّ أَتَیتُ نَحوَ الکِساءِ وَقُلتُ: السَّلامُ عَلَیکَ یا أبَتاهُ یا رَسُولَ الله أَتأذَنُ لی أَن أَکونَ مَعَکُم تَحتَ الکِساءِ؟ قالَ: وَعَلیکِ السَّلامُ یا بِنتِی وَیا بَضعَتِی قَد أَذِنتُ لَکِ، فَدَخَلتُ تَحتَ الکِساءِ،

فَلَ-مَّا اکتَمَلنا جَمِیعاً تَحتَ الکِساءِ أَخَذَ أَبی رَسُولُ اللهِ (صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِه وسَلَّم) بِطَرَفَیِ الکِساءِ وَأَومَأَ بِیَدِهِ الیُمنی إِلیَ السَّماءِ وقالَ: اللّهُمَّ إِنَّ هؤُلاءِ أَهلُ بَیتِی وخَاصَّتِی وَحَامَّت، لَحمُهُم لَحمِی وَدَمُهُم دَمِی، یُؤلِمُنی ما یُؤلِمُهُم ویَحزُنُنی ما یُحزِنُهُم، أَنَا حَربٌ لِ-مَن حارَبَهُم وَسِلمٌ لِ-مَن سالَ-مَهُم وَعَدوٌّ لِ-مَن عاداهُم وَمُحِبٌّ لِ-مَن أَحَبَّهُم، إنًّهُم مِنّی وَأَنا مِنهُم فَاجعَل صَلَواتِکَ وَبَرَکاتِکَ وَرَحمَتکَ وغُفرانَکَ وَرِضوانَکَ عَلَیَّ وَعَلَیهِم وَأَذهِب عَنهُمْ الرِّجسَ وَطَهِّرهُم تَطهِیراً.

فَقالَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ: یا مَلائِکَتی وَیا سُکَّانَ سَماواتی إِنّی ما خَلَقتُ سَماءً مَبنَّیهً وَلا أرضاً مَدحیَّهً وَلا قَمَراً مُنیراًوَلا شَمساً مُضیِئهً وَلا فَلَکاً یَدُورُ وَلا بَحراً یَجری وَلا فُلکاً یَسری إِلاّ فی مَحَبَّهِ هؤُلاءِ الخَمسَهِ الَّذینَ هُم تَحتَ الکِساءِ، فَقالَ الأَمِینُ جِبرائِیلُ: یا رَبِّ وَمَنْ تَحتَ الکِساءِ؟

فَقالَ عَزَّ وَجَلَّ: هُم أَهلُ بَیتِ النُّبُوَّهِ وَمَعدِنُ الرِّسالَهِ هُم فاطِمَهُ وَأَبُوها، وَبَعلُها وَبَنوها، فَقالَ جِبرائِیلُ: یا رَبِّ أَتَأذَنُ لی أَن أَهبِطَ إلیَ الأَرضِ لأِکُونَ مَعَهُم سادِساً؟ فَقالَ اللهُ: نَعَم قَد أَذِنتُ لَکَ. فَهَبَطَ الأَمِینُ جِبرائِیلُ وَقالَ: السَّلامُ عَلَیکَ یا رَسُولَ اللهِ، العَلِیُّ الأَعلَی یُقرِئُکَ السَّلام، وَیَخُصُّکَ بِالتًّحِیَّهِ وَالإِکرَامِ وَیَقُولُ لَکَ: وَعِزَّتی وَجَلالی إِنّی ما خَلَقتُ سَماءً مَبنیَّهً ولا أَرضاً مَدحِیَّهً وَلا قَمَراً مُنِیراً وَلا شَمساً مُضِیئَهً ولا فَلَکاً یَدُورُ ولا بَحراً یَجری وَلا فُلکاً یَسری إِلاّ لأجلِکُم وَمَحَبَّتِکُم، و قَد أَذِنَ لی أَن أَدخُلَ مَعَکُم، فَهَل تَأذَنُ لی یا رَسُول اللهِ؟

ص: 40

فَقالَ رَسُولُ الله (صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِه وسَلَّم): وَعَلَیکَ السَّلامُ یا أَمِینَ وَحیِ اللهِ، إِنَّهُ نَعَم قَد أَذِنتُ لَکَ، فَدَخَلَ جِبرائِیلُ مَعَنا تَحتَ الکِساءِ، فَقالَ لأِبی: إِنَّ اللهَ قَد أَوحی إِلَیکُم یَقولُ إنَّما یُرِیدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطهِّرَکُمْ تَطهِیرا.

فَقالَ: عَلِیٌّ(عَلَیْهِ السَّلام) لأَبِی: یا رَسُولَ اللهِ أَخبِرنِی ما لِجُلُوسِنا هَذا تَحتَ الکِساءِ مِنَ الفَضلِ عِندَاللهِ؟ فَقالَ النَّبیُّ(صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِه وسَلَّم):وَالَّذی بَعَثَنِی بِالحَقِّ نَبِیّاً وَاصطَفانِی بِالرِّسالَهِ نَجِیّاً، ما ذُکِرَ خَبَرُنا هذا فِی مَحفِلٍ مِن مَحافِل أَهلِ الأَرَضِ وَفِیهِ جَمعٌ مِن شِیعَتِنا وَمُحِبِیِّنا إِلاّ وَنَزَلَت عَلَیهِمُ الرَّحمَهُ، وَحَفَّت بِهِمُ ال-مَلائِکَهُ وَاستَغفَرَت لَهُم إِلی أَن یَتَفَرَّقُوا. فَقالَ عَلِیٌّ (عَلَیْهِ السَّلام): إذَاً وَاللهِ فُزنا وَفازَ شِیعَتنُا وَرَبِّ الکَعبَهِ.

فَقالَ أَبی رَسُولُ اللهِ(صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِه وسَلَّم):یا عَلِیُّ وَالَّذی بَعَثَنی بِالحَقِّ نَبِیّاً وَاصطَفانی بِالرِّسالَهِ نَجِیّاً ما ذُکِرَ خَبَرُنا هذا فی مَحفِلٍ مِن مَحافِلِ أَهلِ الأَرضِ وَفِیهِ جَمعٌ مِن شِیعَتِنا وَمُحِبّیِنا وَفِیهِم مَهمُومٌ إِلا وَفَرَّجَ اللهُ هَمَّهُ وَلا مَغمُومٌ إِلاّ وَکَشَفَ اللهُ غَمَّهُ وَلا طالِبُ حاجَهٍ إِلاّ وَقَضی اللهُ حاجَتَهُ،

فَقالَ عَلِیٌّ (عَلَیْهِ السَّلام): إذَاً وَاللهِ فُزنا وَسُعِدنا، وَکَذلِکَ شِیعَتُنا فَازوا وَسُعِدوا فی الدُّنیا وَالآخِرَهِ وَرَبِّ الکَعبَهِ. (1) [بِرَبِّ-ق و ع]

ص: 41

ص: 42

ص: 44

دَعَانِی اِلَی اَقُولُ قالَ فَبَینَا جَابِرٌ یتَرَدَّدُ ذَاتَ یَومٍ فِی بَعضِ طُرُقِ المَدِینَهِ اِذ طَرِیقٍ کُتَّابُ فِیهِ مُحَمَّدُ بنُ عَلِی بنِ الحُسَینِ عَلَیهِ السَّلام فَلَمَّا نَظَرَ إِلَیهِ قالَ یا غُلاَمُ أَقبِل؛ فَأقبَلَ. ثُمَّ قالَ لَهُ أدبِر فَقالَ شَمَائِلُ رَسُولِ الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَ آلِه وَالَّذِی نَفسِی جابِر بِیدِهِ یا غُلاَمُ مَا اسمُکَ ؟ فَقالَ اسمِی مُحَمَّدُ بنُ عَلِی بنِ الحُسَینِ بنِ عَلِی بنِ اَبی طالِب فَأقبَلَ عَلَیهِ یقَبِّلُ رَأسَهُ وَ یقُولُ بِأَبِی أنتَ وَ اُمِّی أبُوکَ رَسُولُ الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَ آلِه یقرِئُکَ السَّلاَمَ وَ یَقُولُ ذَلِک.

قالَ فَرَجَعَ مُحَمَّدُ بنُ عَلِی بنِ الحُسَینِ إِلَی أبِیهِ وَ هُوَ ذَعِرٌ فَاَخبَرَ فَقالَ لَهُ یا بُنَی وَ قَد فَعَلَهَا جَابِرٌ قاَل َنعَم قالَ الزَم بَیتَکَ یا بُنَی فَکَانَ جَابِرٌ یأتِیهِ طَرَفَی النَّهَارِ وَکَانَ أهلُ المَدِینَهِ یقُولُونَ وَا عَجَبَاه لِجَابِرٍ یَأتِی هَذَا الغُلاَمَ طَرَفَی النَّهَارِ وَ هُوَ آخِرُ مَن بَقِی مِن أصحَابِ رَسُولِ الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَ آلِه فَلَم یَلبَث اَن مَضیَ عَلِی بنُ الحُسَینِ عَلَیهِ السَّلام فَکَانَ مُحَمَّدُ بنُ عَلِی یَأتِیهِ عَلَی وَجهِ الکَرَامَهِ لِصُحبَتِهِ لِرَسُولِ الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَ آلهِ . قالَ فَجَلَسَ عَلَیهِ السَّلام یحَدِّثُهُم عَنِ الله تَبَارَکَ وَتَعَالَی فَقالَ أَهلُ المَدِینَهِ مَا رَأینَا أحَداً أَجرَاَ مِن هَذَا فَلَمَّا رَأَی مَا یَقُولُونَ حَدَّثَهُم عَن رَسُولِ الله صَلَّی الله عَلَیهِ وَ آلِه فَقالَ أهلُ المَدِینَهِ مَا رَأینَا أحَداً قَطُّ أَکذَبَ مِن هَذَا یحَدِّثُنَا عَمَّن لَم یرَهُ فَلَمَّا رَأی مَا یَقُولُونَ حَدَّثَهُم عَن جَابِرِ بنِ عَبدِالله قالَ فَصَدَّقُوهُ وَ کَانَ جَابِرُ بنُ عَبدِالله یَأتِیهِ فَیتَعَلَّمُ مِنه. (1)

ابان بن تغلب از قول امام صادق علیه السلام روایت می کند که حضرت فرمودند:

جابر بن عبدالله (انصاری) آخرین صحابه ای بود که بعد از رسول خدا صلی الله علیه واله باقی ماند. (عمرش طولانی شد) و مردی بود که در ولایت ما اهل بیت علیهم السلام ثابت قدم ماند.

او در مسجد پیامبرصلی الله علیه واله می نشست و عمامه سیاهی هم به سر داشت و صدامی زد: یا باقر العلوم یا باقر العلوم ! اهل مدینه می گفتند: جابر دیوانه شده، هذیان می گوید.

ص: 46

جابر گفت: به خدا قسم من دیوانه نشدم. لیکن از رسول خدا صلی الله علیه واله شنیدم که میگفت: ای جابر! توبه همین زودی مردی از اهل من را درک می کنی که اسم او هم نام من است و شمائل و هیئت و قیافه او همانند شمائل من است. او علم را می شکافد (یک نوشکافتنی). آنچه را که من گفتم برای مردم می گوید و مردم را به دین خدا دعوت خواهد نمود.

سپس حضرت فرمود: روزی در کوچه های مدینه به امام باقر علیه السلام برخورد نمود.

هنگامی که آن حضرت را دید به ایشان گفت: جلوبیا، ایشان جلوآمد. گفت: عقب برو، ایشان عقب رفت. گفت به آن خدایی که جان جابر به دست اوست هیئت او هیئت رسول خدا صلی الله علیه واله است.

بعد گفت: ای پسرا نامت چیست؟ فرمود: محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب: هستم. پس جابر رو به امام کرد و سر و صورت ایشان را بوسید و گفت: پدرو مادرم به فدایت. پیامبراکرم صلی الله علیه واله به شما سلام رسانید و چنین و چنان در حقت فرمود.

امام باقر علیهالسلام نزد پدر بزرگوار خود علی بن الحسین علیهما السلام رفت و فرمود: جابر چنین و چنان گفت. امام زین العابدین علیه السلام فرمود: ای پسرم! این گفتار را جابر گفت؟ عرض کرد: بله. فرمود: پسرم! ملازم منزل باش (و از خانه بیرون نرو).

پس جابر در روز خدمت امام باقر علیه السلام می آمد و از وجود پربرکتش بهره معنوی کسب می کرد (و اعتقاد او راسخ تر میگشت).

اهل مدینه میگفتند: چقدر جابر عجیب است که هنگام ظهر نزد این پسر می آید، در حالی که او آخرین شخص است که از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه واله باقی مانده. پس چیزی نگذشت که امام سجاد علیه السلام به شهادت رسید. پس اماممحمدباقر علیه السلام به دیدن جابر آمد. امام محمدباقرعلیه السلام علاقه خاصی به جابر داشتند، زیرا که او دارای کرامتی بزرگ بود.

آری او صحابه پیامبر صلی الله علیه واله بود و به همین خاطر امام باقر علیه السلام به او علاقه زیادی داشتند. امام باقر علیه السلام از مردم مدینه را خبر می دادند و برای آنان از قول خدا و پیامبر صلی الله علیه واله

ص: 47

حدیث می گفتند. مردم مدینه می گفتند: ما تعجب می کنیم کسی که پیامبر صلی الله علیه واله را ندیده چطور از قول پیغمبر صلی الله علیه واله برای جابر و مردم حدیث می گوید؟ وقتی که جابر می گفت: هر چه می فرماید عین واقعیت است و پیامبر صلی الله علیه واله چنین و چنان فرمود، مردم مدینه قول امام باقر علیه السلام را تصدیق می کردند. لذا پس از اینجریان بود که جابر بن عبدالله انصاری رحمه الله به حضور امام باقر علیه السلام می آمد و در خدمت آن حضرت می نشست و آن بزرگوار او را تعلیم میداد. چه بسا می شد که جابر حدیثی از پیغمبر صلی الله علیه واله را غلط می گفت و امام باقر علیه السلام اشتباه او را می گرفت و او را یادآور می شد. وی نیز قبول می کرد و قول آن حضرت را می پذیرفت. جابر به آن بزرگوار می گفت: ای باقر! ای باقر! ای باقر! من خدا را شاهد میگیرم که تو در حال کودکی دارای مقام حکومت و قضاوت (یعنی امامت) هستی!

پسرم محمد است. پس جابر آن حضرت را به خود چسبانید و گفت: یا محمد! محمد رسول الله صلی الله علیه واله به تو سلام می رساند.

و از روایت اختصاصی منقول است که جابر از حضرت باقر علیه السلام درخواست کرد که ضامن شود که او را در روز قیامت شفاعت کند و حضرت قبول کرد و فرمود: این جابردر بسیاری از غزوات همراه پیغمبر صلی الله علیه واله بود و در غزوه صفین با امیرالمؤمنین علیه السلام همراه بود و در اعتصام به حبل الله المتین و متابعت امیر المؤمنین عالی از هیچ کاری فروگذاری نکرده و پیوسته مردم رابه دوستی امیرالمؤمنین علیه السلام تحریص می نمود و مکرر در کوچه های مدینه و مجالس مردم عبور می کرد و می گفت:

عَلِیُّ خَیرُ البَشَرِ فَمَن أَبَی فَقَد کَفَر.(1)

و نیز می گفت: گروه و معاشر اصحاب ، اولاد خود را به دوستی علی علیه السلام تربیت کنید. پس هر که از دوستی او ابا کرد ببیند مادرش چه کرده.

محبت شه مردان مجو، زبی پدری *** که دست غیرگرفته است پای مادر او

جابر در سنه 78 وفات کرد و در آن وقت، چشمان او نابینا شده و بیش از 90 سال عمر کرده بود. او آخرین شخصی از صحابه است که در مدینه وفات کرد و پدرش عبدالله انصاری از نقبا و حاضرین بدر وأحد است و در احد شهید شد و او را با شوهر خواهرش عمرو بن الجموح در یک قبر دفن کردند و قصه شکافتن قبر او با قبور شهدای احد در زمان معاویه ملعون برای جاری کردن آب معروفست. (2)

ص: 49

معاویه بدمشق فلما أذن له قال: یا معاویه اما سمعت رسول الله صلی الله علیه واله یقول: «من حجب ذا فاقه وحاجه حجبه الله یوم فاقته و حاجته فغضب معاویه و قال: وأنت قد سمعته یقول: انکم ستلقون بعدی أثره فاصبروا حتی تردوا علی الحوض» فهلا صبرت.

قال: ذکرتنی ما نسیت وخرج فاستوی علی راحلته و مضی فوجه الیه معاویه بستمائه دینار فردها و قال لرسوله: قل یا بن آکله الأکباد! والله لا وجدت فی صحیفتک سنه انا سببها أبدأ انتهی کلام مروج الذهب. (1)

مسعودی در مروج الذهب می نویسد: جابر بن عبدالله انصاری درایام حکومت عبدالملک بن مروان در مدینه از دنیا رفت. یعنی در سال 78 هجری . او در آن زمان دیگر نابینا و لاغراندام شده بود و 90 ساله بود که به طرف معاویه در شام رفت. هنگامی که معاویه به او اجازه صحبت داد، گفت: ای معاویه! آیا از رسول خدا صلی الله علیه واله نشنیدی که فرمود: هر کس حاجت حاجتمند را برنیاورد، خداوند در روز قیامت خواسته او را برآورده نکند. معاویه غضبناک شد و گفت: توهم این را از پیامبر صلی الله علیه واله شنیدی که گفت: شما بعد از من دچار فقر و قحطی می شوید پس صبر کنید تا بر حوض من وارد شوید.

گفت: چیزی را یاد من آوردی که فراموش کرده بودم. سوار بر مرکب خود شد و از نزد معاویه بیرون رفت. پس معاویه 600 دینار برای او فرستاد، ولی جابر قبول نکرد ودینار ها را به معاویه بازگرداند و به قاصد معاویه گفت: به معاویه بگو: ای پسر جگرخوار! به خدا قسم من در نامه توسنتی را نیافتم که من سبب آن باشم. یعنی من هرگز این عمل را قبول نخواهم کرد که بار ننگ برای من محسوب شود.

ص: 51

4- ورَویَ أَحمَدُ بنُ حَنبَلٍ فِی مُسنَدِهِ عَن أبِی الزُّبَیرِ قالَ قُلتُ لِجَابِرٍ کَیفَ کَانَ عَلِیُّ بنُ أبِی طَالِبٍ عَلَیهِما السَّلام فِیکُم؟ قالَ: ذَاکَ مِن خَیرِ البَشَرِمَا کُنَّا نَعرِفُ المُنَافِقِینَ إِلاَّ بِبُغضِهِم إِیَّاه .(1)

واحمد بن حنبل با سند مرفوع از ابی زبیر نقل می کند که به جابر گفتم: علی بن ابی طالب علیهما السلام در میان شما چگونه مقامی دارد؟ گفت: علی علیه السلام بهترین بشر است وما منافقین را نمی شناختیم مگر به بغضشان نسبت به امیرالمؤمنین علیه السلام .

5- وقال ابن عبدالله : عَبدِاللهِ بنِ عَمرو بنِ حَرامِ بنِ ثَعلَبه اَبُو جَابِر شَهِد العَقَبَه مَعَ السَبعَینَ وَهُوَ أحَدَ النُّقَباءُ الاثِنا عَشَرَ، وَ شَهِدَ بَدراً وَ اُحُداً وَقُتِلَ یَومَئذٍ. (2)

ابن عبدالله گوید: عبدالله بن عمرو بن حزام بن ثعلبه، پدر جابر با هفتاد نفر در بیعت عقبه حضور داشت و او یکی از دوازده برگزیدگان بود. و در جنگ بدر و احد حاضر بود و او در آن روز کشته شد.

6- وَ اَبُوجَابِر عَبدِ الله بنِ عَمرُو بنِ حَزام - بِاهمالِ الحاءِ المَکسُورِه وَالزّاءِ وَ قیلُ: حَرامِ بِفَتحِ الحاءِ المَهمَلَهِ وَالراءِ ضِد الحَلالِ الاَنصارِی، کَانَ مَن النُّقَباءِ الاِثناءِ عَشَرَ لَیلَه البَیعِهَ وَمِنَ السَبعَینِ فِی بَیعَهِ العَقَبَه شَهِد بَدراً وَ هُوَمِن شُهَداءِ اُحُدٍ. (3)

پدر جابر که عبدالله بن عمرو بن حزام (با حاء مکسور و زاء و یا حرام گفته شده به فتح حاء و راء ضد حلال) باشد از 12 نفر برگزیده در شب بیعت عقبه بود. با هفتاد نفر در بیعت عقبه و در جنگ بدر حضور داشت و او یکی از شهدای أحد بود.

ص: 52

در مورد جابر مطالب فراوان است که خود یک کتاب مستقل می شود همانند سلمان و ابوذر ومقداد و بلال و... اما ما در این جا به یک روایت دیگر کفایت می کنیم .

7- عَن الصادِقُ عَلَیهِ السَّلام : ... وَ الوَلایَهُ لِلمُومِنِینَ الَّذِینَ لَم یُغَیِّرُوا وَلَم یُبَدِّلُوا بَعدَ نَبِیِّهِم وَاجِبَهُ مِثلُ سَلمَانَ الفَارِسِیِ وَ أَبِی ذَرٍّ الغِفَارِیِ وَ المِقدَادِ بنِ الاَسوَدِ الکِندِیِ وَ عَمَّارِ بنِ یَاسِرٍ وَ جَابِرِ بنِ عَبدِالله الأَنصَارِیِّ وَ حُذَیفَهَ بنِ الیَمَانِ وَ أَبِی الهَیثَمِ بنِ التَّیِّهَانِ وَ سَهلِ بنِ حُنَیفٍ وَ أبِی أیُّوبَ الأنصَارِیِّ وَ عَبدِالله بنِ الصَّامِتِ وَ عُبَادَهَ بنِ الصَّامِتِ وَ خُزَیمَهَ بنِ ثَابِتٍ ذِی الشَّهَادَتَینِ وَ أَبِی سَعِیدٍ الخُدرِیِ وَمَن نَحَا نَحوَهُم وَ فَعَلَ مِثلَ فِعلِهِم وَ الوَلایَهُ لاَتبَاعِهِم وَ المُقتَدِینَ بِهِم وَ بِهُدَاهُم وَاجِبَه. (1)

از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: دوستی و ولایت افراد با ایمانی که بعد از پیامبرشان چیزی را تغییر ندادند و تبدیل نکردند واجب است. مثل سلمان فارسی و ابوذرغفاری و مقداد کندی و عمار یاسر و جابر بن عبدالله انصاری و حذیفه بن یمان و ابی هیثم بن تیهان و سهل بن حنیف و ابی ایوب انصاری و عبدالله بن صامت و عباده بن صامت و خزیمه بن ثابت صاحب دو شهادت و ابی سعید خدری و امثال آن ها که چنین بودند، ولایت و دوستی، واقتدا به آنان واجب است.

این چند نفر دوستی شان واجب است چون از عقیده اصیل و حق برنگشتند و بعد از نبی مکرم صلی الله علیه واله تغییر نیافتند و مرتد نشدند و حکمی را تبدیل ندادند. نه کتاب خدا و نه سنت پیامبر صلی الله علیه واله را و نه بدعتی در دین آوردند. تا آخرین لحظه، دین خود را حفظ نمودند که از جمله آن ها جابر بن عبدالله انصاری است.

ص: 53

قَوسَینِ أو أدنِی أنَا ابنُ مَن صَلَّی بِمَلائِکَهِ السَّمَاءِ أنَا ابنُ مَن أوحَی إِلَیهِ الجَلِیلُ مَا أوحَی أنَا ابنُ مُحَمَّدٍ المُصطَفَی أنَا ابنُ عَلِیِّ المُرتَضَی أنَا ابنُ مَن ضَرَبَ خَرَاطِیمَ الخَلقِ حَتَّی قالُوا لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهَ انَا ابنُ فاطِمَهَ الزَّهراءِ انَا ابنُ سَیِّدَهِ النِّساءِ اَنَا ابنُ الطُّهرِ البَتُول اَنَا ابنُ بَضعَهِ الرَّسُولِ. (1)

ایها الناس! به ما شش خصلت عطا شده و هفت خصلت موجب فضیلت و برتری ما گردیده است. آن شش خصلت عبارتند از: علم، حلم، سماحت و جوان مردی، فصاحت، شجاعت، و دل های مؤمنان از محبت ما آکنده شده است.

و آن هفت خصلتی که باعث برتری ما هستند عبارتند از اینکه: محمد مختار صلی الله علیه واله ، صدیق یعنی حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام ، طیار، حمزه، سیده زنان عالمیان، فاطمه بتول و دو سبط این امت از ما می باشند، هر کسی مرا می شناسد که می شناسد و هر کسی مرا نمی شناسد من او را از حسب و نسب خودم آگاه می نمایم. ایها الناس! من پسر مکه و منی هستم، من پسر زمزم و صفا می باشم، من پسرآن کسی هستم که حجرالاسود را با رداء و عبایش حمل کرد.

من پسرآن کسی هستم که جبرئیل او را به سدره المنتهی (2) کوچ داد و خداوند او را به مقام قرب (رحمت) رساند، منم پسر آن کسی که بهترین سعی و طواف را به جا آورد، منم پسر آن کسی که بهترین حج را به جا آورد، منم پسر آن کسی که بر براق در هوا حمل شد، منم پسرآن کسی که از مسجد الحرام به مسجد الاقصی سیر داده شد، منم پسر آن کسی که جبرئیل او را به سدره المنتهی رسانید. منم پسر آن کسی که نزدیک آمد و نزدیک تر شد تا به اندازه دو کمان نزدیک تر گردید. منم پسر کسی که ملائکه آسمان هاپشت سر او نماز خواندند، منم پسر آن کسی که خداوند جلیل آنچه را که باید

ص: 55

به او وحی نمود.

منم پسر محمد مصطفی صلی الله علیه واله ، منم پسر علی مرتضی علیه السلام ، منم پسر آن کسی که کافران را از بیم تیغ او گذرانید تا اینکه ایمان آورده و زبانشان به لا اله الاالله باز شد، منم پسر فاطمه زهرا و پسر سیده نساء و پسر پاک بتول فرزند پاره تن رسول.

حضرت سیدالشهداء علیه السلام روز عاشورا در مقابل لشکر کوفه قرارگرفت و فرمود:

فَقالَ: أَنشُدُکُمُ اللهَ هَل تَعرِفُونَنِی؟

قالُوا: اللَّهُمَّ نَعَم أنتَ ابنُ رَسُولِ الله صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه وَ سِبطُهُ.

قالَ: أنشُدُکُمُ اللهَ هَل تَعلَمُونَ اَنَّ جَدِّی رَسُولُ الله صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه؟

قالُوا: اللَّهُمَّ نَعَم.

قاَل: أنشُدُکُمُ اللهَ هَل تَعلَمُونَ اَنَّ أَبِی عَلِی بنُ أبِی طَالِبٍ عَلَیهِما السَّلام ؟

قالُوا: اللَّهُمَ نَعَم.

قالَ: أنشُدُکُمُ اللهَ هَل تَعلَمُونَ أَنَّ اُمِّی فَاطِمَهُ الزَّهرَاءُ بِنتُ مُحَمَّدٍ المُصطَفَی صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه ؟

قالُوا: اللَّهُمَّ نَعَم...(1)

شما را به خدا سوگند می دهم آیا مرا می شناسید؟

گفتند: آری تو فرزند پیغمبر خدا صلی الله علیه و اله و سبط او هستی.

فرمود: شما را به خدا سوگند، آیا مرا می شناسید که جدم رسول خدا صلی الله علیه واله است ؟

گفتند: آری به خدا قسم.

فرمودند: شما را به خدا سوگند، آیا می دانید که پدر من علی بن ابی طالب علیهما السلام است؟

ص: 56

گفتند: آری به خدا قسم

فرمودند: شما را به خدا سوگند، آیا میدانید که مادرم فاطمه دختر پیامبر صلی الله علیه واله است؟

گفتند: بله ...

یَؤمَئِذٍ نَبِی وَلاَ رَسٌولٌ وَلاَ صِدِّیقُ وَلاَ شَهِیداً إِلاَ غَضُّوا أبصَارَهُم حَتَّی تَجُوزَ فَاطِمَهُ عَلَیهَا السَّلام فَتَسِیرُ حَتَّی تُحَاذِی عَرشَ رَبِّهَا جَلَّ جَلالُهُ. فَإِذَا النِّدَاءُ مِن قِبَلِ الله جَلَّ جَلالُهُ یا حَبِیبَتِی وَ ابنَهَ حَبِیبِی سَلِینِی تُعطَی وَ اشفَعِی تُشَفَّعِی فَوَعِزَّتِی وَجَلالِی لاَ جَازَنِی ظُلمُ ظَالِمٍ فَتَقُولُ إِلَهِی وَ سَیدِی ذُرِّیتِی وَ شِیعَتِی وَ شِیعَهَ ذُرِّیتِی وَ مُحِبِی وَ مُحِبِی ذُرِّیتِی فَإِذَا النِّدَاءُ مِن قِبَلِ الله جَلَّ جَلالُهُ أینَ ذُرِّیهُ فَاطِمَهَ وَ شِیعَتُهَا وَ مُحِبُّوهَا وَ مُحِبُّو ذُرِّیتِهَا فَیقبِلُونَ وَقَد أحَاطَ بِهِم مَلائِکَهُ الرَّحمَهِ فَتَقدُمُهُم فَاطِمَهُ عَلَیها السَّلام حَتَّی تُدخِلَهُمُ الجَنَّه. (1)

جابر بن عبدالله انصاری از رسول خدا صلی الله علیه واله روایت کند که فرمودند:

هنگامی که روز قیامت فرا رسد، دخترم فاطمه سوار بر شتری از شترهای بهشتی وارد عرصه محشر می شود که مهار آن ناقه، از مروارید درخشان و چهارپای آن از زمرد سبز، دنباله اش از مشک بهشتی، چشمانش از یاقوت سرخ و بر فراز آن قبه ای (خیمه ای) از نور و بیرون آن از درونش و درون آن از بیرونش نمایان است. فضای داخل آن قبه ، انوار عفو الهی و خارج آن خیمه ، پرتو رحمت خدایی است و بر فرازش تاجی از نور است، که دارای هفتاد پایه از در و یاقوت می باشد و همانند ستارگان درخشان در افق آسمان نور افشانند.

از جانب راست آن مرکب ، هفتاد هزار ملک و از طرف چپ آن هفتاد هزار ملک، در حالی که جبرئیل علیه السلام مهار ناقه را گرفته است، با صدای بلندی ندا می کند: نگاه خود را فراسوی خویش گیرید و نظرها به پایین افکنید، این فاطمه علیها السلام دختر محمد صلی الله علیه واله است که عبور می کند.

در آن هنگام حتی پیامبران و انبیا وصدیقین و شهدا همگی از ادب دیده فرومی گیرند تا اینکه فاطمه علیها السلام عبور می کند و در مقابل عرش پروردگارش قرار می گیرد.

ص: 59

آنگاه از جانب خداوند جل جلاله ندا می شود: ای محبوبه من وای دخترحبیب من! بخواه از من آنچه می خواهی تا عطایت کنم و شفاعت کن هر که را مایلی تا قبول فرمایم.

در جواب عرضه می دارد: ای خدای من وای مولای من! (دریاب) ذریه من و شیعیانم و پیروان ذریه ام و دوستان من و دوستداران ذریه مرا.

بار دیگر از جانب حق تعالی خطاب می رسد: کجا هستند ذریه فاطمه علیها السلام و پیروان او؟ کجایند دوستدارانش و دوستداران ذریه او؟ در آن هنگام جماعتی به پیش می آیند و فرشتگان رحمت آنان را از هر سوی در میان میگیرند و فاطمه علیها السلام در حالی که پیشگام آن هاست همگی را همراه خود به بهشت وارد فرماید.

لذا آن یکتا کنیز برگزیده خدا و بانوی بانوان عالم از اولین و آخرین، همین شایسته اش است که مهار مرکبش را جبرئیل امین بگیرد و با افتخار ندا کند

غُضُّوا أبصَارَکُم حَتَّی تَجُوزَ فَاطِمَهُ بِنتُ مُحَمَّد صَلَّی اللع عَلَیهِ وَ آلِه.

2- در روایت دیگر از رسول اکرم صلی الله علیه واله نقل شده است که فرمود:

یُنَادِی مُنَادٍ مِن بُطنَانِ العَرشِ: یَا أهلَ القِیامَهِ غُضَّوا أبصَارَکُم هَذِهِ فَاطِمَهُ بِنتُ مُحَمَّدٍ رَسُولِ الله تَمُرُّ عَلَی الصِّرَاطِ . تَمُرُّ فَاطِمَهُ عَلَیها السَّلام وَ تَمُرَّ شِیعَتُهَا عَلَی الصِّرَاطِ کَالبَرقِ الخَاطِف.(1)

روز قیامت منادی از عرش الهی ندا می کند ای اهل محشر! چشمان خود فرو گیرید این فاطمه دختر محمد است که از صراط عبور می کند. آنگاه فاطمه علیها السلام با شیعیان خود به سرعت برق از صراط میگذرند.

3- در حدیث دیگر از رسول اکرم صلی الله علیه واله منقول است که فرمودند:

ثُمَّ یَقُولُ جَبرَئیلُ عَلَیهِ السَّلام : یا فَاطِمَهُ ! سَلِی حَاجَتَکِ . فَتَقُولِینَ: یارَبِّ شِیعَتِی.

ص: 60

فَیقُولُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ: قَد غَفَرتُ لَهُم. فَتَقُولِینَ: یا رَبِّ ! شِیعَهُ وُلدِی. فَیقُولُ اللهُ قَد غَفَرتُ لَهُم. فَتَقُولِینَ: یَارَبِّ ! شِیعَهُ شِیعَتِی. فَیقُولُ اللهُ: انطَلِقِی فَمَنِ اعتَصَمَ بِکِ فَهُوَ مَعَکَ فِی الجنَّهِ. فَعِندَ ذَلِکِ یوَدُّ الخَلاَئِقُ أنَّهُم کَانُوا فَاطِمِیینَ فَتَسِیرِینَ وَمَعَکَ شِیعَتُکِ وَ شِیعَهُ وُلدِکِ وَ شِیعَهُ أمِیرِالمؤمِنِینَ آمِنَهً رَوعَاتِهِم.(1)

پس آنگاه جبرئیل علیه السلام عرض می کند: یا فاطمه! هرچه می خواهی از خدای خویش طلب کن. فاطمه علیهاالسلام عرض می کند: خدایا! شیعیان مرا دریاب. خطاب می رسد: همه شیعیان تو را آمرزیدم.

عرضه می دارد: پروردگارا! شیعه فرزندانم را نیز نجات بده. ندا می رسد: همه آنان را بخشیدم.

دوباره می فرمایند: خدایا ! شیعه شیعیانم (یعنی کسانی که شیعیان مرا دوست داشته اند و به آن ها در دنیا کمک می کرده اند) پس خدای تبارک و تعالی می فرماید: یا فاطمه! اینک در میان اهل محشر برو و هر کسی که به تو پناهنده شود، همراه توبه بهشت وارد خواهد شد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه واله سپس به سخن چنین ادامه داد: در آن روز عموم خلائق آرزو میکنند، کاش از شیعیان و دوستان فاطمه بودند! آنگاه تو با شیعیان و دوستان فرزندان خویشتن و شیعیان حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در حال حرکت میکنید که خوف و بیم آنان برطرف شده باشد.

4- جناب جابر در یک حدیث مفصل از حضرت باقر علیه السلام نقل می کند که فرمود: قالَ أَبُو جَعفَرٍ عَلَیهِ السَّلام : وَ الله یَا جَابِرُ إِنَّهَا ذَلِکَ الیَومَ لَتَلتَقِطُ شِیعَتَهَا وَمُحِبِّیهَا کَمَا یَلتَقِطُ الطَّیرُ الحَبَ الجیِّدَ مِنَ الحَبِ الرَّدِیءِ فَإِذَا صَارَ شِیعَتُهَا مَعَهَا عِندَ بَابِ الجَنَّهِ یُلقِی اللهُ فِی قُلُوبِهِم اَن یَلتَفِتُوا فَإِذَا التَفَتُوا یَقُولُ اللهُ یَا

ص: 61

أحِبَّائِی مَا التِفَاتُکُم وَقَد شَفَّعتُ فِیکُم فَاطِمَهَ بِنتَ حَبِیبِی فَیَقُولُونَ یَا رَبِّ أحبَبنَا أنٌ یُعرَفَ قَدرُنَا فِی مِثلِ هَذَا الیَومٍ فَیَقُولُ اللهُ یَا أحِبَّائِی اِرجِعُوا وَانظُرُوا مَن أحَبَّکُم لِحُبِّ فَاطِمَهَ انظُرُوا مَن اَطعَمَکُمُ لِحُبِّ فَاطِمَهَ انظُرُوا مَن کَسَاکُم لِحُبِّ فَاطِمَهَ انظُرُوا مَن سَقَاکُم شَربَهً فِی حُبِّ فَاطِمَهَ انظُرُوا مَن رَدَّ عَنکُم غَیبَهً فِی حُبِّ فَاطِمَهَ انظُرُوا منَ رَدَّ عَنکُم غَیبَهً فِی حُبِّ فَاطِمَهَ فَخُذُوا بِیَدِهِ وَأدخِلُوهُ الجَنَّهَ قالَ أبُو جَعفَرٍ عَلَیهِ السَّلام وَالله لاَ یَبقَی فِی النَّاسِ إَلاَّ شَاکُّ أو کَافِرٌ أو مُنَافِق .(1)

به خدا قسم ای جابر! این است همان روزی که مادرم زهرا علیهاالسلام شیعیان خود را از میان اهل محشر جدا می کند، مانند مرغی که دانه های خوب را از دانه های بد جدا می سازد و چون شیعیان فاطمه علیها السلام، همراه او به در بهشت می رسند، خدا در قلب آنان چنین القاء می کند؛ به پشت سر خویش نگاه کنید!! آنگاه به عقب سر خود نگاه می کنند.

از جانب خدای تعالی خطاب می شود: سبب چیست که شما به پشت سرتان نگاه می کنید؟ من که شفاعت فاطمه دختر حبیبم محمد صلی الله علیه واله ، را درباره شما پذیرفتم ! عرض می کنند: پروردگارا دوست می داریم قدر و منزلت ما شیعیان فاطمه علیها السلام در چنین روزی شناخته شود.

پس از جانب خدای تعالی خطاب می شود: ای دوستان من!برگردید(و به صحنه محشر) نظر افکنید و (در میان آن جماعت) هر کس که برای دوستی فاطمه علیها السلام شما را دوست داشت، و هرکس که به خاطر فاطمه علیها السلام به شما اطعام و نیکی نمود و با جرعه آبی سیرابتان کرد و یا از غیبت شما روی گردان شد، دست او را بگیرید و به بهشت واردش کنید. سپس حضرت ابوجعفر علیه السلام اضافه فرمود: به خدا قسم!کسی برجای نمی ماند، جز آن کسی که نسبت به مقام والای آل محمد علیهم السلام تردید داشته و یا کافر و یا منافق باشد.

ص: 62

5- عاصمی در کتاب «زین الفتی» در بخش «اشراط الساعه» از «صفوان» چنین روایت می کند که پیامبراکرم صلی الله علیه واله فرمود:

یَا صَفوان وَالَّذِی بَعَثَنی بِالنُّبُوَهِ لاِخُذَنَّ یَومَ القِیامَهِ بِحُجزَهٍ جِبرِئیلَ وَ عَلِی آخِذُ بِحُجزَتی، وَ فَاطِمَهَ آخِذَهُ بِحُجزَهٍ عَلِیٍ، وَ الحَسَنُ آخِذُ بِحُجزَهٍ فَاطِمَهَ وَالحُسَین آخِذُ بِحُجزَهٍ الحَسَن، وَشیعَتُهُم آخِذَهٌ بِحُجزَتِهِم. یاصفوان! اَینَ تَری اَخا رَسُولِ الله ذاهِبًا بِزَوجَتِهِ ؟ اَینَ تَری فَاطِمَهُ ذاهِبَهً بِوُلدِها؟ اَینَ تَری وُلدَ رَسُولِ الله صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه ذاهِبَینِ بِشیعَتِهم؟ اِلَی الجَنَّهِ وَرَبِّ الکَعبَهِ یاصَفوان اِلَی الجَنَّهِ وَرَبِّ الکَعبَهِ. یاصَفوانِ إلَی الجَنَّهَ وَرَبَّ الکَعبَهِ. یا صفوان عَهدٌ عَهِدَ بِهِ جِبرِئیلُ مِن عِندِ رَبِّ العالَمین. (1)

ای صفوان! قسم به وجود مقدسی که مرا به پیامبری مبعوث فرموده است، در روز قیامت، من دامان جبرئیل (نماینده خدای عزوجل) را میگیرم و علی دامان مرا و فاطمه دامان علی را و حسن دامان فاطمه را و حسین دامان حسن را و شیعیانشان دست به دامان آنها هستند.

ای صفوان! آیا گمان می کنی خدای تعالی پیامبرش را (پناهنده خود را) کجا می برد؟ و پیامبر، برادرش علی را و علی، همسرش زهرا را و فاطمه،دو فرزندش وآنها شیعیانشان را کجا خواهند برد؟

سپس پیامبراکرم صلی الله علیه واله سه بار تکرار فرمودند: قسم به خدای کعبه به سوی بهشت می برند و این پیمانی است که جبرئیل از جانب پروردگار جهانیان وعده داده است.

در اینجا روایات فراوان است که در قسمت ذکر فضائل پنج تن آل عبا خواهد آمد.

ص: 63

6- فَاطِمَهُ بَضعَهُ مِنِّی یَسعَفُنی مَا یَسعَفُها.(1)

فاطمه علیها السلام پاره تن من است. هر که او را مساعدت کند، مرا کمک کرده .

7- فَاطِمَهُ شِجنَهُ مِنِّی یبسُطُنِی مَا یَبسُطُهَا وَ یقبِضُنِی مَا یَقبِضُهَا.(2)

فاطمه علیها السلام رگ و ریشه من است. هر کس او را شاد کند، مرا شاد کرده و هر کس او را غمگین کند، مرا غمگین کرده است.

8- فَاطِمَهُ مُضقَهٌ مِنِّی مَن آذَاهَا فَقَد آذَانِی.(3)

فاطمه علیها السلام پاره گوشت من استهر که او را اذیت کند، مرا اذیت کرده .

9- فَاطِمَهُ مُضقهٌ مِنِّی یَقبِضُنِی مَا یَقبِضُهَا وَ یَبسُطُنِی مَا ییسُطُهَا.(4)

فاطمه علیها السلام پاره گوشت من است هر کس او را دلگیر کند، مرا دلگیر کرده و هر کس او را شاد کند، مرا شاد کرده است.

10۔ فَاطِمَهُ مُضقَهٌ مِنِّی یسُرُّنِی مَا یسُرُّهَا.(5)

فاطمه علیها السلام پاره تن من است. خوشحالی او، خوشحالی من است.

که تقریبا هم مضمونند ولی با الفاظ مختلف که از شیعه و سنی آمده است.

11- إِنَّ اللهَ تَبارَکَ وَ تَعَالَی یغضَبُ لِغَضَبِ فَاطِمَهُ وَیَرضَی لِرِضَاها.(6)

خداوند تبارک و تعالی با غضب فاطمه علیها السلام غضبناک، و با خشنودی فاطمه علیها السلام خشنود می گردد.

12- إِنَّ اللهَ یغضَبُ لِغَضَبِکِ وَ یَرضَی لِرِضَاک.(7)

ای فاطمه! خداوند با غضب تو غضب می کند و با خشنودی تو خشنود می شود .

ص: 65

حُمرَهً وَلاَ نِقَاسا.(1)

امام باقر علیه السلام از پدرشان نقل فرموده اند که: فاطمه دختر محمد صلی الله علیه واله، طاهره نامیده شد، چون از هر پلیدی و آلودگی، پاک و مطهر است و هرگز خون حیض و نفاس ندید.

5- عَن عَلِی عَلَیهِ السَّلام قالَ: سَمِعتُ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه [یقول] سُمِّیت فَاطِمَهَ لأِنَّ اللهَ فَطَمَهَا وَ ذُرِّیتَهَا مِنَ النَّارِ مَن لَقِیَ اللهَ مِنهُم بِالتَّوحِیدِ وَ الإِیمَانِ بِمَا جِئتُ بِه .(2)

حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: من از رسول خدا صلی الله علیه واله شنیدم که می فرمود: فاطمه علیها السلام، از آن جهت فاطمه، نامیده شد؛ که خداوند خود آن حضرت و ذره اش را از آتش بریده و قطع نموده است. البته اگر ذره آن حضرت باتوحید و با حفظ ایمان خداوند متعال را ملاقات کرده باشند و به آنچه که من از جانب خداوند برای مردم آورده ام معتقد باشند و به آن عمل کنند.

6- عَن عَلِی عَلَیهِ السَّلام أَنَّ النَّبِی صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه سُئِلَ مَا البَتُولُ ؟ فَاِنَّا سَمِعنَاکَ یا رَسُولَ الله تَقُولُ: إِنَّ مَریَم وَ فَاطِمَهَ بَتُولٌ. فَقالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه: البَتُولُ الَّتِی لَم تَرحُمرَهً قَطُّ أی لَم تَحِض فَاِنَّ الحَیضَ مَکرُوهٌ فِی بَنَاتِ الأنبِیاء.(3)

امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید: از پیغمبر صلی الله علیه واله پرسیده شد: معنای بتول چیست؟ زیرا ما از تو شنیدیم که می فرمودی: مریم و فاطمه، هردو بتول هستند. فرمود: بتول آن زنی است که هرگز سرخی نبیند؛ یعنی خون حیض نبیند. زیرا خون حیض از برای دختران انبیاء مکروه و ناپسند است.

7- قالَ ابنُ عَبَّاس لِمُعَاوِیهَ: أتَدرِی لِمَ سُمِّیت فَاطِمَهَ عَلَیهَا السَّلام، فَاطِمَهَ؟ قالَ: لاَ

ص: 67

قالَ یَقُولَه إِنَّهَا فُطِمَت هِیَ وَ شِیعَتُهَا مِنَ النَّارِ. سَمِعتُ رَسُولِ الله یَقُولُه.(1)

ابن عباس به معاویه (لعنه الله) گفت: می دانی چرا فاطمه علیها السلام، فاطمه نامیده شد؟ گفت نه گفت: به خاطر اینکه خداوند او و شیعیانش را از آتش نجات داده و در امانند و من خودم این مطلب را از رسول اکرم صلی الله علیه واله شنیدم.

8- قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه : یَا عَلِی! أَتَدرِی لِمَ سُمِّیت فَاطِمَه ؟ فَقالَ عَلِی عَلَیهِ السَّلام : یَا رَسُولَ الله لِمَ سُمِّیت ؟ قالَ: لأِنَّهَا فُطِمَت هِی وَ شِیعَتُهَا مِنَ النَّار.(2)

رسول خدا صلی الله علیه واله به امیرمؤمنان علیه السلام؟ فرمود: می دانی چرا فاطمه علیها السلام، فاطمه نامیده شد؟ امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: چرا نامیده شد؟ رسول خدا الله صلی الله علیه واله فرمود: زیرا او و شیعیانش از آتش جهنم در امانند.

9- قالَ النَّبِی صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه لِفَاطِمَهَ: شَقَّ [الله] لَکَ یا فَاطِمَهُ اسماً مِن أسمَائِهِ فَهُوَ الفَاطِرُ وَأنتِ فَاطِمَه وَ شِبهُهُ.(3)

رسول خدا صلی اله علیه واله به فاطمه زهرا علیها السلام فرمودند: ای فاطمه ! خداوند متعال برای تونامی، از اسامی و نام های خودش مشتق نمود که او فاطر است و تو فاطمه و مشابه او هستی.

10- عَن مُحَمَّدِ بنِ مُسلِمٍ الثَّقَفِی قالَ: سَمِعتُ أبَا جَعفَرٍ عَلَیهِ السَّلام یَقُولُ لِفَاطِمَهَ عَلَیهَا السَّلام : وَقفَهُ عَلَی بَابِ جَهَنَّمَ فَإِذَا کَانَ یَومُ القِیَامَهِ کُتِبَ بَینَ عَینَی کُلِّ رَجُلٍ مُؤمِنٌ أو کَافِرٌ فَیؤمَرُ بِمُحِبٍ قَد کَثُرَت ذُنُوبُهُ إِلَی النَّارِ فَتَقرَأُ فَاطِمَهُ بَینَ عَینَیهِ مُحِباً فَتَقُولُ إِلَهِی وَ سَیدِی سَمَّیتَنِی فَاطِمَهَ وَ فَطَمتَ بِی مَن تَوَلاَّنِی وَ تَوَلَّی ذُرِّیتِی مِنَ النَّارِ وَ وَعدُکَ الحَقُّ وَأنتَ لا تُخلِفُ المِیعادَ فَیَقُولُ الله عَزَّوَجَلَّ: صَدَقتِ یا فَاطِمَهُ إِنِّی سَمَّیتِکِ فَاطِمَهَ وَ فَطَمتُ بِکِ مَن

ص: 68

أحَبَّکِ وَ تَوَلاَّکِ وَ أحَبَّ ذُرِّیتَکِ وَ تَوَلاَّهُم مِنَ النَّارِ وَ وَعدِی الحَقُّ وَ اَنَا لا اُخلِفُ المِیعَادَ وَإِنَّمَا أمَرتُ بِعَبدِی هَذَا إِلَی النَّارِ لِتَشفَعِی فِیهِ فَاُشَفِّعَکِ وَ لِیتَبَینَ مَلائِکَتِی وَ اَنبِیائِی وَ رُسُلِی وَ أهلَ المَؤقِفِ مَؤقِفُکِ مِنِّی وَ مَکَانَتُکِ عِندِی فَمَن قَرَأتِ بَینَ عَینَیهِ؛ مُؤمِناً فَخُذِی بِیدِهِ وَ أدخِلِیهِ الجَنَّه.(1)

محمد بن مسلم ثقفی گوید: از امام باقر علیه السلام شنیدم که می فرمود: حضرت فاطمه علیها السلام در روز قیامت، در مقابل دروازه جهنم توقف خواهد نمود. پس در آن هنگام میان چشمان هرکسی نوشته می شودکه کافر است یا مؤمن.آنگاه به دوستدار فاطمه به دلیل گناهانش امر می شود که داخل جهنم گردد، هنگامی که فاطمه درمیان دو چشم وی می بیند که او محب و دوستدار او بوده می گوید: پروردگار من! ای آقای من! مرا فاطمه نامیدی و وعده دادی که به وسیله من، هر کس را که شیعه من و فرزندانم باشد از آتش نجات دهی، وعده تو حق است و تخلف نمی پذیرد.

سپس خداوند عزوجل میگوید: راست می گویی ای فاطمه! من تو را فاطمه نامیدم و کسی که تو و فرزندانت را دوست داشته و شیعه شما باشد از آتش نجات می دهم و وعده من حق است و خلف وعده نخواهم کرد، و به این منظور دستور دادم او را به جهنم ببرند که تو برای او شفیع شوی و من شفاعت تو را بپذیرم تا مقام و منزلتی که تو نزد من داری، برای ملائکه و پیامبران و اهل محشر معلوم شود. اکنون دست هر کس را که در میان دو چشم او مؤمن نوشته شده باشد بگیر و داخل بهشت نما.

11- أبُوهَاشِمٍ العَسکَرِی: سَأَلتُ صَاحِبَ العَسکَرِ عَلَیهِ السَّلام لِمَ سُمِّیت فَاطِمَهُ عَلَیهاالسَّلام ،الزَّهرَاءَ؟ فَقالَ: کَانَ وَجهُهَا یزهَرُ لأمِیرِالمُؤمِنِینَ عَلَیهِ السَّلام مِن أوَّلِ النَّهَارِ کَالشَّمسِ الضَّاحِیهِ وَعِندَ الزَّوَالَ کَالقَمَرِ المُنِیرِ وَعِندَ غُرُوبِ الشَّمسِ کَالکَوکَبِ الدُّرِّی.(2)

ابوهاشم العسکری می گوید: از امام حسن عسکری علیه السلام سوال کردم: چرا

ص: 69

فاطمه علیها السلام، زهرا نامیده شد؟ فرمود: (نور) صورت آن بزرگوار برای امیرمؤمنان علیه السلام در اول روز، مانند خورشید می درخشید و هنگام زوال، مانند ماه منیر بود و هنگام غروب مانند ستارگان درخشان، میدرخشید.

12- الحَسَنُ بنُ یزِیدَ قالَ: قُلتُ لأِبِی عَبدِالله عَلَیهِ السَّلام لِمَ سُمِّیت فَاطِمَهُ، الزَّهرَاء؟ قالَ: لأِنَّ لَهَا فِی الجَنَّهِ قُبَّهً مِن یَاقُوتٍ حَمرَاءَ ارتِفَاعُهَا فِی الهَوَاءِ مَسِیرَهُ سَنَهٍ مُعَلَّقَهً بِقُدرَهِ الجَبَّارِ لاَ عَلاَقَهَ لَهَا مِن فَوقِهَا فَتُمسِکَهَا وَ لاَ دِعَامَهَ لَهَا مِن تَحتِهَا فَتَلزَمَهَا لَهَا مِائَهُ ألفِ بَابٍ عَلَی کُلِّ بَابٍ ألفٌ مِنَ المَلاَیِکَهِ یرَاهَا أهلُ الجَنَّهِ کَمَا یَری أحَدُکُمُ الکَوکَبَ الدُّرِّی الزَّاهِرَ فِی أفُقِ السَّماءِ فَیَقُولُونَ: هَذِهِ الزَّهرَاءُ لَفَاطِمَه عَلَیها السَّلام.(1)

حسن بن یزید گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: چرا فاطمه علیها السلام ، زهرا نامیده شد؟ آن حضرت فرمودند: چون آن حضرت در بهشت خیمه ای از یاقوت سرخ دارد که ارتفاعش در هوا مسیر یک سال راه است و به قدرت خداوند متعال معلق است و هیچ علقه ای بالای او نیست که او را بگیرد و هیچ ستونی هم ندارد که از زیر، ملازم او باشد و صد هزار در دارد که به هر دری هزار ملک ایستاده اند و اهل بهشت آن را می بینند، همچنان که شما یکی از ستارگان درخشنده را در افق آسمان می بینید، ملائکه می گویند: همه اینها از آن فاطمه زهرا علیها السلام است.

13- ابن اثیر « از اهل تسنن» روایت می کند:

سَمّیتُ فَاطِمَهُ بِالبَتُولِ لإِنقَطاعَهَا عَن نِساءِ زَمانِها فَضلاً وَ دِینًا وَ حَسَبًا.(2)

فاطمه علیهاالسلام ، به بتول نامگذاری شده است؛ به خاطر اینکه از نظر دین و حسب و شرف بر زنان عالم برتری دارد.

ص: 70

14- قالَ الصَّادِقُ عَلَیهِ السَّلام : إِنَّمَا سُمِّیت فَاطِمَهَ لأِنَّ الخَلقَ فُطِمُوا عَن مَعرِفَتِهَا.(1)

امام صادق علیه السلام فرمودند: به خاطر این فاطمه نامیده شد، که خلق از کنه معرفتش آگاهی ندارند.

15- قالَ َو أَمَّا ابنَتِی فَاطِمَهُ فَإِنَّهَا سَیدَهُ نِسَاءِ العَالَمِینَ مِنَ الأوَّلِینَ وَالآخِرِینَ وَهِیَ بَضعَهٌ مِنِّی وَهِیَ نُورُ عَینِی وَ هِیَ ثَمَرَهُ فُؤَادِی وَ هِیَ رُوحِی الَّتِی بَینَ جَنبَی وَ هِیَ الحَورَاءُ الإِنسِیهُ مَتَی قَامَت فِی مِحرَابِهَا بَینَ یَدَی رَبَّهَا جَلَّ جَلاَلُهُ ظَهَرَ نُورُهَا لِمَلایِکَهِ السَّماءِ کَمَا یَظهَرُ نُورُ الکَوَاکِبِ لأَهلِ الأرضِ وَ یَقُولُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ: لِمَلایِکَتِهِ یا مَلائِکَتِی انظُرُوا إِلَی أمَتِّی فَاطِمَهَ سَیدَهِ إِمَائِی قَائِمَهً بَینَ یَدَی تَرتَعِدُ فَرَائِصُهَا مِن خِیفَتِی وَ قَد أقبَلَت بِقَلبِهَا عَلَی عِبَادَتِی أُشهِدُکُم أنِّی قَد آمَنتُ شِیعَتَهَا مِنَ النَّار.(2)

پیامبراکرم صلی الله علیه واله فرمودند: دختر من فاطمه، همانا او سیده زنان عالمیان از اولین و آخرین است و او پاره تن من، نور چشم من و میوه دل من است. او روح من در بین دو سینه من است و حوریه ای است به شکل انسان. هنگامی که در محرابش در برابر خدای جل جلاله می ایستد، نور او برای ملائکه آسمان ها می درخشد، همان طور که نور ستارگان برای اهل زمین می درخشد و در همین حین خداوند عزوجل به ملائکه اش می گوید: ای ملائکه من ! به کنیز من نگاه کنید! فاطمه سرور کنیزان من است. در برابر من ایستاده و از خوف من می لرزد، در حالی که از جان و دل به عبادت من روی کرده . شما را گواه می گیرم که پیروانش را از آتش امان داده ام.

16- قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه : فَاطِمَهُ بَهجَهُ قَلبِی وَ ابنَاهَا ثَمَرَتَا فُؤادِی وَ بَعلُهَا نُورُ بَصَرِی وَالأئِمَّهُ مِن وُلدِهَا اُمَنَا رَبِی وَ حَبلُهُ المَمدُودُ بَینَهُ وَ بَینَ خَلقِهِ مَنِ

ص: 71

اعتَصَمَ بِهِم نَجَا وَ مَن تَخَلَّفَ عَنهُم هَوَی.(1)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: فاطمه شادمانی دل من، و فرزندانش میوه دل من، شوهرش نور چشمان من و امامان از فرزندانش أمناء پروردگار من و ریسمان کشیده بین خدا و خلق او هستند. (واسطه فیض هستند) کسی که به ولایت او چنگ بزند اهل نجات است و کسی که از آن ها تخلف کند، هلاک خواهد شد.

17- قالَ الکَاظِم عَلَیهِ السَّلام : إِنَّ فَاطِمَهَ عَلَیهَا السَّلام صِدِّیقَهُ شَهِیدَه .(2)

امام کاظم علیه السلام فرمودند: فاطمه علیهاالسلام ، صدیقه و راستگوی شهیده است.

18- قالَت عَائِشَهَ: مَا رَأیتُ أحَداً کَانَ أشبَهَ کَلاَماً وَ حَدِیثاً مِن فَاطِمَهَ بِرَسُولِ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه وَ کَانَث إِذَا دَخَلَت عَلَیهِ رَحَّبَ بِهَا وَ قامَ إِلَیها فَاخَذَ بِیَدِها فَتَقَبَّلَها وَ أجلَسَهَا فِی مَجلِسِه. (3)

عایشه گوید: من کسی را شبیه تر از نظر کلام و سخن و گفتار به رسول خدا صلی الله علیه واله ، از فاطمه علیهاالسلام ندیدم. هنگامی که فاطمه بر پیامبر صلی الله علیه واله وارد می شد، پیامبر صلی الله علیه واله به او مرحبا می گفت و دست فاطمه را میگرفت و آن را می بوسید و در جای خودش می نشاند.

19 - قالَ ابنُ عُمَر: إِنَّ النَّبِی صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه کَانَ اِذَا سافَرَ کَانَ آخِرُالنَّاسِ عَهداً بِهِ فَاطِمَهَ وَإِذَا قَدِمَ مِن سَفَرِ کَانَ اَوَّلُ النَّاسِ بِهِ عَهداً فَاطِمَهَ رَضِیَ اللهُ عَنها.(4)

ابن عمر گوید: به درستی که نبی اکرم صلی الله علیه واله هنگامی که به سفر می رفت آخرین کسی از مردم که با او خداحافظی می کرد، فاطمه زهرا علیها السلام بود و وقتی از سفر برمی گشت، اولین کس از مردم که می دید و به دیدارش می رفت فاطمه علیها السلام بود.

ص: 72

قالَت عَائِشَه: کَانَ النَّبِی صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه إِذَا قَدِمَ مِن سَفَرٍ قَبَّلَ نَحرَفَاطِمَهَ وَقالَ: مِنهَا أشُمُّ رائِحَهَ الجَنَّه.(1)

عایشه گوید: پیامبر صلی الله علیه واله هنگامی که از سفر برمی گشت زیرگلوی فاطمه علیهاالسلام را می بوسید و می فرمود: بوی بهشت را از دخترم فاطمه استشمام میکنم.

داخل بهشت شود. او سرور زنان عالمیان است. گفتند: یا رسول الله ! سرور زنان عالمیان دوران خویش است ؟ فرمودند: این سخن برای مریم دخترعمران باشد و اما دخترم فاطمه سرور زنان از پیشینیان و آیندگان است.

23- قالَ رَسُولُ الله صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه: یا سُلمَانُ ! مَن أحَبَّ فَاطِمَهَ ابِنَتِی فَهُوَ فِی الجَتَّهِ مَعِی وَ مَن أبغَضَهَا فَهُوَ فِی النَّارِ. یا سَلمَانُ !حُبُّ فَاطِمَهَ یَنفَعُ فِی مِائَهِ مَؤطِنٍ أیسَرُ تِلکَ المَوَاطِنِ المَوتُ وَ القَبرُ وَالمِیزَانُ وَ المَحشَرُ وَالصِّرَاطُ وَ المُحَاسَبَهُ فَمَن رَضِیت عَنهُ ابنَتِی فَاطِمَهُ رَضِیتُ عَنهُ وَمَن رَضِیتُ عَنهُ رَضِی اللهُ عَنهُ وَمَن غَضِبَت عَلَیهِ فَاطِمَهُ غَضِبتُ عَلَیهِ وَمَن غَضِبتُ عَلَیهِ غَضِبَ اللهُ عَلَیهِ وَوَیلٌ لِمَن یظلِمُهَا وَ یظلِمُ بَعلَهَا أمِیرَالمُؤمِنِینَ عَلِیا عَلَیهِ السَّلام وَ وَیلٌ لِمَن یظلِم ذُرِّیتَهَا وَ شِیعَتَها.(1)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: ای سلمان ! هرکه فاطمه را دوست بدارد او در بهشت با من باشد و هر که فاطمه را دشمن بدارد او در آتش باشد. ای سلمان ! دوستی فاطمه در صد جا سودمند باشد که کمترین آن ها مرگ و قبر و میزان و حشرو صراط و محاسبه باشد. هرکس، دخترم از او خشنود باشد، من نیز از او خشنودم و هر کس، من از او خشنود باشم خدا نیز از او خشنود باشد. هر کس فاطمه بر او غضب کند، من نیز بر او غضب میکنم و هر کس من بر او غضب کنم، خدای متعال نیز بر او غضب کند. وای برآنان که برفاطمه و شوهرش امیرمؤمنان علیه السلام ستم کنند و وای بر آنان که به فرزندان و شیعیانش ستم کنند.

24- قالَت فَاطِمَهُ عَلَیهاالسَّلام : قالَ لِی رَسُولُ الله صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه یَا فَاطِمَهُ مَن صَلَّی عَلَیکِ غَفَرَ اللهُ لَهُ وَألحَقَهُ بِی حَیثُ کُنتُ مِنَ الجَنَّه .(2)

ص: 74

حضرت فاطمه علیها السلام فرمودند: پدرم رسول الله صلی الله علیه واله به من فرمودند: ای فاطمه! کسی که بر تو صلوات بفرستد خداوند او را می بخشد و او را در هر جای بهشت که باشم به من ملحق کند.

25- قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه : إِنَّ اللهَ تَعَالَی اختَارَ مِنَ النِّسَاءِ أربع: مَریمَ وَ آسِیهَ وَ خَدِیجَهَ وَفَاطِمَهَ الخَبَر.(1)

پیامبر صلی الله علیه السلام فرمودند: خداوند از میان زنان عالم چهار زن را برگزید؛ مریم، آسیه ، خدیجه، فاطمه علیهم السلام.

26- وَعَنِ ابنِ عَبَّاسٍ قالَ: خَطَّ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه فِی الأرضِ أربَعَهَ خُطُوطٍ ... قالَ رَسُولُ الله: صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه أفضَلُ نِسَاءِ أهلِ الجَنَّهِ خَدِیجَهُ بِنتُ خُوَیلِدٍ، وَ فَاطِمَهُ بِنتُ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه وَ مَریَمُ بِنتُ عِمرَانَ، وَ آسِیَهُ بِنتُ مُزَاحِمٍ امرَأهُ فِرعَونَ .(2)

ابن عباس گوید: رسول خدا صلی الله علیه واله روی زمین چهار خط کشید... سپس فرمود: برترین زنان بهشت خدیجه دختر خویلد، فاطمه دختر محمد، مریم دختر عمران و آسیه دختر مزاحم، زن فرعون است.

27- قالَ: خَیرُ نِسَاءِ العَالَمِینَ مَریَمُ، آسِیهُ، خَدِیجَهُ وَ فَاطِمَهُ.(3)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: برترین زنان جهان مریم، آسیه، خدیجه و فاطمه علیهم السلام هستند.

قُلتُ: أخبِرنِی یَاسَیِّدِی. قالَ: فُطِمَت مِنَ الشَّرِّ. قَالَ: ثُمَّ قَالَ: لَولاَ أنَّ أمِیرِالمُؤمِنِینَ عَلَیهِ السَّلام تَزَوَّجَهَا لَمَا کَانَ لَهَا کُفُوٌ إِلَی یَومِ القِیَامَهِ عَلَی وَجهِ الأرضِ آدَمُ فَمَن دُونَهُ.(1)

یونس بن ظبیان از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: فاطمه علیها السلام در نزد خداوند دارای 9 اسم است؛ فاطمه، صدیقه، مبارکه، زکیه، راضیه، مرضیه ، محدثه، زهرا.بعد فرمود:آیا تفسیر اسم فاطمه را می دانی؟عرض کردم: بفرمایید ای آقای من! فرمود: یعنی از شر و بدی بریده شده و بر کنار است. آنگاه فرمود: اگر امیرالمؤمنین علیه السلام با آن حضرت ازدواج نمی کرد تا روز قیامت کفو و همتایی برروی زمین، از آدم گرفته تا دیگران برای او وجود نداشت.

[مطالب در مورد حضرت صدیقه طاهره ، فاطمه زهرا علیها السلام فراوان است و اگر بخواهیم همه این مطالب را جمع آوری کنیم چندین جلد کتاب خواهد شد و از بحث اصلی خارج خواهیم شد. اما در جای خویش فضائل معصومین عالی، به خصوص اصحاب کساء را مبسوطا شرح خواهیم داد ان شاء الله].

اما القاب آن بزرگوار از حد فزون است اما آنچه در کتاب عوالم و بحار و کتب دیگر مانند: جُنَه العاصِمَه وَبَهجَهِ القَلبَ المُصطَفی مشهور است به قرار ذیل می باشد:

اَلقابُ بِنتَ المُصطَفی کَثیرَهُ *** نَظَمتُ مِنها نَبذَهً یَسیرَهً

نَفسی فِداها وَ فِدا أبیها *** وَ بَعلِها الَمولی مَعَ بَنیِها

سُیِّدَهُ اِنسیّهُ حَوراءُ *** نُورِیَّهٌ حانِیَهٌ عَذراءٌ

کَریمَهٌ رَحیمَهٌ شَهیدَهٌ *** عَفیفهٌ قانِعَهٌ رَشیدَهٌ

شَریفَهٌ حَبیبَهٌ مُحَرَّمَهٌ *** صابِرَهٌ سَلیمَهٌ مُکَرَّمَهٌ

صَفیَهٌ عالِمَهٌ عَلیمَهٌ *** مَعصُومَهٌ مَغصُوبَهٌ مَظلُومَهٌ

مَیمُونَهٌ مَنصُورَهٌ مُحتَشِمَهٌ *** جَمیلَهٌ جَلیلَهٌ مُعَظَّمَهٌ

ص: 76

حامِلَهُ البَلوی بِغَیرِ شَکوی *** خَلِیفهُ العِبادَهِ وَ التَّقوی

حَبیبَهُ الله وَ بِنتُ الصَّفوَهِ *** رُکن الهُدی وَ آیَه النُّبوَّهِ

شَفیعَهُ العُصاهِ أمُّ الخَیرَهِ *** تُفّاحهُ الجَنَّهِ وَ المُطَهَّرَهُ

سَیَّدَهُ النِّساءِ بِنتُ المُصطَفی *** صَفوَهُ رَبَّها وَ مَوطِنُ الهُدی

قُرَّهُ عَینِ المُصطَفی وَبَضعَتُهُ *** مُهجَهُ قَلبِهِ کَذا بَقِیَّتُهُ

حَکیمَهٌ فَهیمَهٌ عَقیلَهٌ *** مَحزُونَهٌ مَکرُوبَهٌ عَلیلَهٌ

عَابِدَهُ زاهِدَهُ قَوّامَهٌ *** باکِیَهُ صابِرَهٌ صَوّامَهُ

عَطُوفَهٌ رَؤُوفَهٌ حَنّانَهٌ *** أکبَرَهُ الشَّفیفَهٌ الأنّانَهٌ

والِدَهُ السَّبطَینِ دَوحَهُ النَّبِی *** نُورٌ سَماوِیٌ وَ زَوجَهُ الَوصیَّ

بَدرُ تَمامٌ غُرَّهٌ غَرّاءٌ *** رُوحُ اَبیهِ دُرَّهٌ بَیضاءٌ

واسِطَهٌ قِلادَهِ الوُجُودِ *** دُرَّهُ بَحرِ الشَّرَفِ وَ الجَودِ

وَلِیَّهُ الله وَ سِرُّ الله *** اَمینَهُ الوَحی وَعَینُ الله

مَکنیهٌ فِی عالَمِ السَّماءِ *** جَمالُ الآباءِ شَرَفُ الأبناءِ

دُرَّهُ بَحرِ العِلمِ وَالکَمالِ *** جَوهَرَهُ العِزَّهِ وَ الجَلالِ

قُطبُ رَحَی المَفاخِرِ السَّنِیَّه *** مَجمُوعَهُ المَأثِرِ العَلِیَّهِ

مِشکوهُ نُورِ الله وَ الزُّجاجَه *** کَعبَه الامالِ لأِهلِ الحاجَهِ

لَیلَهُ قَدرٍ لَیلَهُ مُبارَکَهٌ *** اِبنَهُ مَن صَلَّت بِهِ المَلائِکَهُ

قَرارُ قَلبِ اُمَّهَا المُعَظَّمَهِ *** عالیَهُ المَحَلَّ سِرُّ العَظَمَهِ

مَکسوره الضِّلعِ رَضیضُ الصَّدرِ *** مَغصُوبَهُ الحَقِّ خَفِیُّ القَبرِ

حال در اینجا معنی القاب حضرت زهرا علیهالسلام را که در شعر آمده بازگو می کنیم.

1- سیده: بانو.

2- انسیه الحوراء: انسان بهشتی.

3- نوریه: موجودی از حقیقت نور.

ص: 77

4- حانیه: دلسوز فرزندان .

5- عذراء: دوشیزه .

6- کریمه: بزرگوار.

7- رحیمه: با محبت و مهربان .

8- شهیده: شهید شده، شاهد و گواه .

9- عفیفه: پاکدامن.

10- قانعه: قانع، کم توقع.

11- رشیده: به حد رشد رسیده، کامل.

12- شریفه: شرافتمند.

13- حبیبه: دوست و با محبت .

14- محرمه : گرامی و مورد احترام .

15۔ صابره: پایدار.

16- سلیمه: سالم، اهل سازش، بی عیب و نقص.

17- مکرمه : بزرگوار و گرامی.

18 - صفیه: برگزیده.

19 - عالمه: دانشمند.

20- علیمه: دانا.

21- معصومه: نگه داشته شده، بیگناه.

22- مظلومه: ستمدیده.

23 - مغصوبه: ربوده شده، کسی که حقش غصب شده .

24- میمونه: خوش یمن و با برکت.

25 - منصوره: یاری شده، خداوند او را یاری کرده است .

26- محتشمه: باحشمت و احترام.

27 - جمیله: زیبا.

ص: 78

28- جلیله: بزرگ.

29- معظمه: احترام گذاشته شده ، گرامی.

30- حامله البلوی بغیرشکوی بلاکش، نستوه، بی شکوه.

31- حلیفه العباد و التقوی: قسم خورده پرستش و پرهیزکاری.

32- حبیبه الله: محبوب خداوند.

33 - بنت الصفوه: دختر برگزیده.

34- رکن الهدی: پایه هدایت.

35- آیه النبوه: نشان نبوت.

36 - شَفیعه العُصاه: شفاعت کننده گناهکاران.

37 - أمُّ الخیره: مادر نیکوکاران .

38 - تُفّاحه الجنه: سیب بهشتی.

39 - مطهره: پاکیزه شده.

40 - سیده النساء: بزرگ بانوی زنان.

41 - بنت المصطفی: دختر حضرت مصطفی صلی الله علیه واله.

42- صفوه ربها: برگزیده پروردگارش.

43 - مَوطِنُ الهدی: جایگاه هدایت.

44- قُرَّهُ عین المصطفی: نور چشم پیامبراکرم صلی الله علیه واله.

45 - بضعه المصطفی: پاره تن پیامبر صلی الله علیه واله

46 - مَهجه قَلبِ المُصطفی: خون زندگی قلب مصطفی صلی الله علیه واله (آخرین قطرات خون که در قلب موجب ادامه حیات است).

47 - بقیه المصطفی: بازمانده حضرت رسول صلی الله علیه واله

48- حکیمه: با حکمت و دارای فهم و ادراک حکیمانه

49 - فهیمه: با فهم.

50- عقیله: خردمند.

ص: 79

51- محزونه: غمگین.

52- مکروبه: دل شکسته .

53- علیله: بیمار و مریض.

54- عابده: پرستنده .

55 - زاهده: پارسا.

56- انانه: درد مند، ناله کن.

57- قوامه: شب زنده دار.

58- باکیه: گریه کننده .

59- بقیه التبوه: بازمانده پیامبری.

60- صوامه: بسیار روزهگیر.

61- عطوفه: با عاطفه و مهربان و محبت .

62- رئوفه: دلسوز و مهربان .

63۔ حنانه: غم خوار و با محبت .

64- بره: نیکوکار

65- شفیقه: دلسوز و مهربان

66 - والده السبطین: مادر دو نوه پیامبر صلی الله علیه واله

67- دَوحهُ النّبی: شاخسار پیامبر صلی الله علیه واله.

68- نور سماوی: نور آسمانی.

69- زوجه الوصی: همسر جانشین پیامبرصلی الله علیه واله

70- بدر تمام: ماه شب چهارده .

71- غُرّه غرّاء: سپید روی ، نورانی.

72 - روح ابیه: روان پدر بزرگوارش رسول خدا صلی الله علیه واله .

73- دره بیضاء: گوهر تابناک.

74 - واسطه قلاده الوجود: حلقه اتصال زنجیره هستی.

ص: 80

75- دره بحر الشرف والجود: در دریای شرف و سخاوت.

76 - ولیه الله: ولی و دوست خداوند و کسی که خداوند او را ولی قرار داده است.

77 - سر الله: راز نهانی خدا.

78 - امینه الوحی: امین وحی الهی.

79- عین الله: دیده خدایی.

80- مکینه فی عالم الماء: دارنده جایگاه در عالم آسمان .

81- جمال الآباء: موجب زیبایی پدران.

82- شرف الأبناء: شرافت و بزرگواری و افتخاری برای فرزندان .

83- دره بحر العلوم والکمال: در دریای دانش و کمال.

84- جوهره العزه و الجلال: گوهر تابناک عزت و بزرگواری.

85- قطب رحی المفاخرالسنیه: چرخ آسیای افتخارات والا.

86- مجموعه المآثر العلیه : گردآورنده یادگاری های برین.

87- مشکوه نور الله: چراغ دان نور الهی.

88- زجاجه: شیشه و چراغدان نورانی برای نورالهی.

89- کعبه الامال لأهل الحاجه: کعبه آرزوهای نیازمندان.

90 - لیله القدر: شب قدر «مقصود از لیله القدر در قرآن مجید آن حضرت است».

91 - لیله مبارکه: شب با برکت (اشاره به آیه شریفه انا انزلناه فی لیله مبارکه سوره دخان آیه 3 است).

92 - ابنه من صلت به الملائکه: دخترآن کس که فرشتگان بر او اقتدا کرده و نماز خواندند (شب معراج).

93 - قرار قلب امها المعظمه: آسایش بخش دل مادر بزرگوارش (حضرت خدیجه علیها السلام).

94- عالیه المحل: بلند جایگاه.

95 - سر العظمه: راز بزرگی و بزرگواری .

ص: 81

96 - مکسوره الضلع: پهلو شکسته .

97- رَضیضُ الصدر: سینه شکسته .

98- مغصوبه الحق: کسی که حقش غصب شده است.

99 - خَفِیَّ القَبر: کسی که قبرش نهان است.

100 - مجهوله القدر: قدر ناشناخته .

101 - ممتحنه: آزمایش شده .

102 - المظلوم زوجها: کسی که همسرش ستم دیده است.

103 - المقتول ولدها: کسی که فرزندش کشته شده .

104- کوثر: صاحب خیر فراوان، صاحب فرزندان بسیار.(1)

*****

ای نظیرتو در اندیشه چو تقدیر محال ***داده ایزد همه چیزت به جزاز مثل و مثال

تتق (1) عصمت توپرده بینایی وهم***برقع روی عفافت سبل چشم خیال

باد فراش به زیر از سر گستاخ روی ***ساحت پاک تو می رفت به گیسوی شمال

فلکش گفت مرو پیش که آنجا که تویی***مرغ اندیشه نتاند که بجنباند بال

وفاطم یرضی ربها لرضائها ***وان أضمت یوما اذا هو یاضم

مبارکه مرضیه ورضیه***وصدیقه فی القول اذ تتکلم

فضل زهرا را بشرکی می توان احصا کند ***قطره را قدرت نباشد وصف از دریا کند

گر قلم گردد همه اشجار و دریاها مداد***ور خدا ارض و سما را دفتری انشا کند

در نوشتن جن وانس وحاملین عرش وفرش ***عاجزند الا که حق توصیف از زهرا کند

*** ***

ای فاطمه مظهر صفات حق ***نام توشده زنام حق مشتق

آیینه طلعت خدایی تو***گنجینه علم مصطفایی تو

بردی سبق از زنان به یکتایی ***بی شبه و نظیرو مثل و همتایی

توسیده زنان امکانی***یکتا در بحرفیض رحمانی

خورشید جلال ذوالجلالی تو ***مرآت جمال لایزالی تو

مصباح رسالت و ولایت را***مشکات تویی و زهره زهرایی

داده است خدا تو را جلال و شأن ***إحدَی الکُبَرَت ستوده در قرآن

تو واسطه وجوب و امکانی***در جسم جهانیان همه جانی

خود بضعه ختم انبیایی تو ***انگیزه خلق مرتضایی تو

مرننمود خلقت حیدر*** تا روز جزا نبد تورا همسر

کوچون زنی در عالم امکان ***در بحروجود گوهری انسان

ص: 83

از فیض دم توزنده ماند عیسی ***مات رخ توست آدم و حوا

محبوبه ذات کردگاری تو***در روز جزا زمامداری تو

در کف گیری لوای شاهی را ***فرمان و حکومت الهی را

جبرئیل امین شود ثنا خوانت***رضوان به جنان مطیع فرمانت

ای عصمت حق، ولیه داور ***ای سرخدا شفیعه محشر

من مجرم و عاصی و گنهکارم***امید شفاعت تو را دارم

از کرده خویش شرمسارم من ***افزون زشمر گناه دارم من

بس منفعلم زکرده های خود***خجلت زده ام من از خطای خود

در هر دو جهان گران بود بارم ***از روسیهی خود در آزارم

گردست مرا نگیری از احسان***کس درد مرا نمی کند درمان

ای دوستی تو حرز جان من ***وی حب تو راحت روان من

در دوستی توو عزیزانت***ثابت قدمم بجان جانانت

دانی که بصدق ادعا دارم ***آن را بدرت شفیع می آرم

زین راه بسی امیدوارم من***هرچند ز حد فزون خطا دارم من

یک عمر نموده ام ثناخوانی ***شاید برهانیم زحیرانی

*****

کسی شماره کند قدر فضل زهرا را ***که قطره قطره تواند شمرد دریا را

کجا عقول بشر درک می تواند کرد***مقام عزوجلال بتول عذرا را

بود حقیقت زهرا یکی معمایی ***که جز خدا نکند حل این معما را

کسی به جز پدر و شوهرش نتواند***کند معرفی آن مهرعالم آرا را

فروغ نور جمالش اگر نبود نبود ***بها و رونقی آین نه رواق بالا را

نزاد مادر گیتی جزاو چنین دختر***که باشد ام ابیها رسول یکتا را

روان پاک رسول و جهان جان علی *** که گرنبود نبد کفوی آن دل آرا را

ص: 84

آیینه صفات خدا ذات فاطمه ***بنگرخدای را توبه مرآت فاطمه

در پیشگاه ذات خداوند بی نیاز***نبود رهی مگر به عنایات فاطمه

هرگز نکرده اند مطیعان امر حق ***حق را عبادتی چوعبادات فاطمه

یکتا زنی که خیل ملائک به درگهش***در انتظارامرواشارات فاطمه

ارباب علم وحلم و کمالات و عزوجاه ***محوند در قبال کمالات فاطمه

دست نیاز خیل رسل بردرش دراز***چشم امیدشان به شفاعات فاطمه

میزان عدل حق به قیامت چوشد بیا ***گردند خلق مات کرامات فاطمه

دست طلب چوبهر شفاعت کند بلند***ایزد برآورد همه حاجات فاطمه

* * * * *

اولین صنع صانع ازلی ***نور پاک محمد است و علی

فاطمه نیز از همین نور است***او مداد کتاب مسطور است

مرتضی لوح و مصطفی قلم است ***اما سوی الله به این سه مرتسم است

گرنبودی مداد و لوح و قلم*** هیچ نقشی عیان نشد زعدم

جمله در ظلمت عدم مستور ***بد چو اشیاء در شب دیجور

لیک نقاش ذات بی همتاست***که همه نقش ها از او پیداست

دست قدرت خود این کتاب نوشت ***وفق حکمت سرشت ها بسرشت

نقش امکان عیان از این نور است***وز مشیت خود این سه منظور است

در حقیقت خود این سه یک نورند ***که به جاه و جلال مشهورند

نقش خلقت خدا به این سه کشید***زین سه آورد ممکنات پدید

* * * * *

ص: 85

منم که عصمت اله و به ساق عرش زیورم***حبیبه خدا منم حباب نور داورم

رضای من رضای او ولای من ولای او***که من ولی اله و زهربدی مطهرم

علی است نفس احمد و حقیقت محمدی***منم که بضعه النبی و با علی برابرم

به تخت اقتدارشان نشسته ام کنارشان***به تاج افتخارشان یگانه است گوهرم

به جز محمد و علی که نور ما بود یکی***ز انبیا و اولیا، خدا نموده برترم

نبی چو گفت برملا، اگر نبود مرتضی***ز اولین و آخرین کسی نبود همسرم

علی شهاب ثاقب و منم فروغ زهروی***به اوج عصمت و حیا به هر زمان منورم

نهال عشق ایزدی بهار حسن سرمدی***شکوفه محمدی، عطای رب و کوثرم

حسین با حسن مرا دو گوشوار زینتند***علی است طوق گردنم، محمد است آفسرم

محمد و علی و من چواصل وام خلقتیم***منم که باب خویش را در این مقام مادرم

فدک چه جلوه ای کند به پیشگاه دولتم***که مالکیت جنان به کف بود چو حیدرم

علیه غاصب فدک از آن قیام کرده ام***که راه پر جهاد حق نشان دهم به دخترم

ص: 86

(حسان) بود مودت رسول و آل مصطفی***امید برزخ من و پناه روز محشرم (1)

* * * * *

دختر فکر بکر من، غنچه لب چو وا کند***از نمکین کلام خود حق نمک ادا کند

طوطی طبع شوخ من چونکه شکرشکن شود***کام زمانه را پر از شکر جان فزا کند

بلبل نطق من زیک نغمه عاشقانه ای***گلشن دهر را پر از زمزمه و نوا کند

خامه مشک سای من گربنگارد این رقم***صفحه روزگار را مملکت ختا کند

مطرب اگربدین نمط ساز طرب کند گهی***دایره وجود را جنت دلگشا کند

شمع فلک بسوزد از آتش غیرت و حسد***شاهد معنی من ار جلوه دلربا کند

نظم برد بدین نسقا (2) از دم عیسوی سبق***خاصه دمی که از مسیحا نفسی ثنا کند

وهم به اوج قدس ناموس اله کی رسد***فهم که نعت بانوی خلوت کبریا کند

ناطقه مرا مگرروح قدس کند مدد***تاکه ثنای حضرت سیده نسا کند

ص: 87

فیض نخست و خاتمه ، نور جمال فاطمه***چشم دل از نظاره در مبدأ و منتهی کند

صورت شاهد ازل معنی حسن لم یزل***وهم چگونه وصف آئینه حق نما کند

مطلع نور ایزدی مبدا فیض سرمدی***جلوه او حکایت از خاتم انبیا کند

بسمله صحیفه فضل و کمال و معرفت***بلکه گهی تجلی از نقطه تحت باء کند

دایره شهود را نقطه ملتقی بود***بلکه سزد که دعوی لو کشف الغطا کند

حامل سرمستسرحافظ غیب مستتر***دانش او احاطه بر دانش ماسوی کند

عین معارف و حکم، بحر مکارم و کرم***گاه سخا محیط را قطره بی بها کند

لیله قدر اولیا، نور نهاراصفیا***صبح جمال او طلوع از افق علاکند

بضعه سید بشرام ائمه غرر***کیست جز او که همسری باشه لافتی کند

وحی و نبوتش نسب، جود و فتوتش حسب***قصه ای از مروتش سوره هل اتی کند

دامن کبریای او دسترس خیال نی***پایه قدر او بسی پایه به زیر پا کند

ص: 88

لوح قدر به دست او، کلک (1) قضا بشست او***تا که مشیت الهیه چه اقتضا کند

در جبروت حکمران، در ملکوت قهرمان***در نشأت کن فکن حکم بماتشاء کند

عصمت او حجاب او عفت او نقاب او***سر قدم حدیث از آن سرور با حیا کند

نفحه قدس بوی او، جذبه انس خوی او***منطق او خبرز «لاینطق عن هوی » کند

قبله خلق روی او، کعبه عشق کوی او***چشم امید سوی او، تا به که اعتنا کند

بهر کنیزیش بود، زهره کمینه مشتری***چشمه خور شود اگر چشم سوی سها (2) کند

مفتقرا متاب رواز در او به هیچ سو***زانکه مس وجود را فضه او طلاکند (3)

ص: 89

کسی که سلام می کند، یعنی می گوید: من نسبت به تو هیچ غل و غش و حسادت و کینه و بغضی ندارم و دلم از هر عیب و مرضی پاک است

14) «... وَقالَ لَهُم خَزَنَتُها سَلامٌ عَلَیکُم طِبتُم فَادخُلُوها خالِدین»-«سوره زمر آیه 73»

15) «هُوَ اللهُ الَّذِی لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ المَلِکُ القُدُّوسُ السَّلامُ ...»-«سوره حشر آیه 23»

16) «سَلامٌ هِیَ حَتَّی مَطلَعِ الفَجر»-«سوره قدر آیه 5»

برای مطلب ما آیه اول کفایت می کند که خداوند می فرماید:

«و هنگامی که کسی به شما تحت گوید پاسخ آن را به طور بهتر دهید یا حداقل به همان گونه پاسخ گویید. خداوند حساب همه چیز را دارد» .

گرچه در این آیه ، لفظ سلام نیامده ولی تحیت، خود به معنی دعا است. که سلام هم یک نوع دعا می باشد.

تحیّت در لغت، از ماده حیات و به معنی دعا کردن برای دیگری است، خواه این دعا به صورت سلام علیک (خداوند تو را به سلامت دارد) و یا حیاک الله ( خداوند تو را زنده بدارد) و یا مانند آن باشد. اما معمولا این کلمه هر نوع اظهار محبتی را که افراد به وسیله سخن با یکدیگر می کنند شامل می شود که روشن و واضح ترین مصداق آن، همان سلام کردن است.

پس تحیه به معنی سلام و درود گفتن، و خوش آمد گفتن، است. (1)

و آیه 61 سوره نور همین مضمون را دارد.

«... فَإِذا دَخَلتُم بُیُوتاً فَسَلِّمُوا عَلی اَنفُسِکُم تَحِیَّهً مِن عِندَ اللهِ مُبارَکَهً طَیِّبَه ...»

« هنگامی که وارد خانه ای شدید بر یکدیگر تحت الهی بفرستید تحیتی پر برکت و پاکیزه».

در این آیه سلام به عنوان تحت الهی که هم مبارک و هم پاکیزه است معرفی شده است. ضمنا می توان از آن استفاده کرد که معنی سلام علیکم در اصل سلام الله علیکم است. یعنی درود پروردگار بر تو باد، یا خداوند تو را به سلامت دارد و

ص: 92

در امن و امان باشی. به همین جهت سلام کردن یک نوع اعلام دوستی و صلح و ترک مخاصمه و جنگ محسوب می شود و ضمنا باید توجه داشت که منظور از جواب دادن تحیت به احسن، آن است که سلام را با عبارت دیگری مانند «و رحمه الله» و مانند آن تعقیب کنند.

قالَ السَّلاَمُ عَلَیکُم فَهِیَ عَشرُ حَسَنَاتٍ وَ مَن قالَ السَّلاَمُ عَلَیکُم وَرَحمَهُ الله فَهِیَ عِشرونَ حَسَنَهً وَمَن قالَ السَّلاَمُ عَلَیکُم وَرَحمَهُ الله وَ بَرَکَاتُهُ فَهِیَ ثَلاثُونَ حَسَنَهً. (1)

از ابان از حسن بن منذر نقل شده که گوید: از اباعبدالله علیه السلام شنیدم که می فرمود: کسی که بگوید: السلام علیکم، ده حسنه دارد و کسی که بگوید السلام علیکم ورحمه الله، بیست حسنه و کسی که بگوید: السلام علیکم ورحمه الله و برکاته سی حسنه دارد.

4- قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : السَّلامُ تَطَوُّعٌ وَ الرَّدُّ فَرِیضَهٍ .(2)

پیغمبراکرم صلی الله علیه واله فرمودند: سلام کردن مستحب و جواب آن واجب است.

5- عَن أبِی عَبدِالله عَلَیهِ السَّلام قالَ: القَلِیلُ یبدَءُونَ الکَثِیرَ بِالسَّلامِ وَ الرَّاکِبُ یَبدَأ المَاشِی وَأصحَابُ البِغَالِ یَبدَءُونَ أصحَابَ الحَمِیرِ وَ أصحَابُ الخَیلِ یبدَءُونَ أصحَابَ البِغَال.(3)

ابی عبدالله علیه السلام فرمودند: عده و گروه کم، به گروه زیاد، زودتر سلام کنند، و سواره به پیاده سلام کند، و یاران و اصحاب یعنی کسانی که قاطر همراه خود دارند به افرادی که الاغ همراه دارند سلام کنند و افرادی که اسب همراه دارند به افرادی که قاطر همراه دارند سلام کنند.

6- عَن أبِی عَبدِالله عَلَیهِ السَّلام قالَ: البَادِی بِالسَّلامِ أولَی بِالله وَ بِرَسُولِه .(4)

ابی عبدالله علیه السلام فرمودند: آن کسی که زودتر سلام می کند به خدا و رسولش سزاوارتر است.

ص: 94

7- عَن جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ عَن أبِیهِ عَلَیهاالسَّلام قالَ:لاَ تُسَلِّمُوا عَلَی الیهُوِدِ وَلاَ عَلَی النَّصَارّی وَ لاَعَلَی المَجُوسِ وَلاَ عَلَی عَبَدَهِ الأوثَانِ وَلاَ عَلَی مَوَائِدِ شُربِ الخَمرِ وَلاَ عَلَی صَاحِبِ الشِّطرَنجِ وَالنَّردِ وَلاَ عَلَی المُخَنَّثِ وَلاَ عَلَی الشَّاعِرِ الَّذِی یقذِفُ المُحصَنَاتِ وَلاَ عَلَی المُصَلِّی وَ ذَلِکَ لأِنَّ المُصَلِّی لاَ یستَطِیعُ أن یرُدَّ السَّلاَمَ لاَنَّ التَّسلِیمَ مِنَ المُسَلِّمِ تَطَوُّعٌ وَ الرَّدَّ عَلَیهِ فَرِیضَهٌ وَ لاَ عَلَی آکِلِ الرِّبَا وَ لاَ عَلَی رُجُلٍ جَالِسٍ عَلَی غَائِطٍ وَ لاَ عَلَی الَّذِی فِی الحَمَّامِ وَلاَ عَلَی الفَاسِقِ المُعلِنِ بِفِسقِه.(1)

جعفر بن محمد علیهما السلام از پدر بزرگوارش روایت می کند که فرمودند:

به افراد یهودی مذهب ، مسیحی، مجوسی، بت پرست و بر سفره ای که شراب در آن است و کسی که شطرنج و نرد بازی می کند و بر مخنث ( مردی که حالات و اطوار زنان را از خود بروز می دهد) و بر شاعری که به زنان پاک دامن نسبت بد میدهد و بر نمازگزار، چون نمازگزار نمی تواند جواب سلام بدهد، سلام نکنید. (گرچه جواب سلام بر او واجب است، زیرا سلام کردن مستحب و جواب آن واجب است) و نه برخورنده ربا و نه بر شخصی که مشغول قضای حاجت (تخلیه) است و نه بر شخصی که در حمام است و بر شخص فاسقی که علنا گناه و فسق انجام می دهد سلام نکنید.

8-قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : مَن بَدَأ بِالکَلامِ قَبلَ السَّلامِ فَلاَ تُجِیبُوه .(2)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: جواب کسی را که قبل از سلام کردن، سخنش را آغاز می کند ندهید.

9- عَن أبِی جَعفَرٍ عَلَیهِ السَّلام قالَ: إِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ یحِبُّ إِفشَاءَ السَّلاَم.(3)

ص: 95

امام باقر علیه السلام فرمودند: خداوند آشکارا سلام کردن را دوست دارد .

10- عَن أبِی عَبدِالله عَلَیهِ السَّلام قالَ: یسَلِّمُ الرَّاکِبُ عَلَی المَاشِی وَ القَائِمُ عَلَی القَاعِد.(1)

امام صادق علیه السلام فرمودند: سواره بر پیاده و پیاده بر نشسته سلام کند.

11- عَن أبِی جَعفَرٍ عَلَیهِ السَّلام قالَ: دَخَلَ یَهُودِی عَلَی رَسُولِ الله وَ عَائِشَهُ عِندَهُ فَقالَ: السَّامُ عَلَیکُم فَقالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه عَلَیکُم ثُمَّ دَخَلَ آخَرُ فَقالَ مِثلَ ذَلِکَ فَرَدَّ عَلَیهِ کَمَارَدَّ عَلَی صَاحِبِهِ ثُمَّ دَخَلَ آخَرُ فَقالَ مِثلَ ذَلِکَ فَرَدَّ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه کَمَا رَدَّ عَلَی صَاحِبَیهِ فَغَضِبَت عَائِشَهُ فَقالَت: عَلَیکُمُ السَّامُ وَالغَضَبُ وَ اللَّعنَهُ یا مَعشَرَ الیَهُودِ یا إِخوَهَ القِرَدَهِ وَالخَنَازِیرِ فَقالَ لَهَا رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : یا عَائِشَهُ ! إِنَّ الفُحشَ لَؤ کَانَ مُمَثَّلاً لَکَانَ مِثَالَ سَوءٍ إِنَّ الرِّفقَ لَم یوضَع عَلَی شَیءٍ قَطُّ إِلاَّ زَانَهُ وَلَم یَرفَع عَنهُ قَطَّ إِلاَّ شَانَهُ. قالَت: یا رَسُولَ الله ! أمَا سَمِعتَ إِلَی قَولِهِم: السَّامُ عَلَیکُم؟ فَقالَ: بَلَی. أمَا سَمِعتِ مَا رَدَدتُ عَلَیهِم ؟ قُلتُ عَلَیکُم فَإِذَا سَلَّمَ عَلَیکُم مُسلِمٌ فَقُولُوا سَلاَمٌ عَلَیکُم وَإِذَا سَلَّمَ عَلَیکُم کَافِرٌ فَقُولُوا عَلَیک.(2)

امام باقر علیه السلام فرمودند: مرد یهودی بر پیامبراکرم صلی الله علیه واله وارد شد و عایشه هم در حضور آن حضرت بود. آن مرد یهودی گفت: السام علیکم (یعنی مرگ برشما). رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: علیکم (مرگ بر شما). شخص دیگری وارد شد و او هم مانند اولی سلام کرد. پیامبر صلی الله علیه واله جواب او را هم مانند اولی دادند. شخص سومی نیز به همین صورت سلام کرد. عایشه خشمگین شد و گفت: مرگ بر شما و غضب و لعنت (خدا) بر شما، ای گروه یهود و ای برادران میمون و خوک ها. رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: ای عایشه! به درستی که فحش اگر ممثل گردد هر آیینه تمثال بسیار بدی خواهد بود و رفق و مدارا کردن بر چیزی قرار نگرفت مگر اینکه زینت و آرایش آن شد. عایشه گفت:

ص: 96

یارسول الله ! مگر نشنیدی که این یهودیان چگونه سلام کردند؛ ( گفتند: مرگ برشما باشد). حضرت فرمودند: بلی، اما آیا نشنیدی چگونه برآنان رد کردم و گفتم: مرگ بر شما. پس هنگامی که یک مسلمان بر شما سلام کرد بگویید سلام علیکم و اگر کافری سلام کرد در جوابش بگوئید: علیکم.

12- قالَ رَسُولُ الله : خَیرُکُم مَن أطعَمَ الطَّعَامَ وَ اَفشَی السَّلاَمَ وَ صَلَّی وَ النَّاسُ نِیام.(1)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: بهترین شما شخصی است که طعام بدهد و آشکارا سلام کند و نماز بخواند در حالی که مردم خواب باشند (نماز شب).

13- وَ قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَالهِ : إِنَّ أعجَزَالنَّاسِ مَن عَجَزَ عَنِ الدُّعَاءِ وَإِنَّ أبخَلَ النَّاسِ مَن بَخِلَ بِالسَّلاَم.(2)

و فرمودند: به درستی که عاجزترین شما کسی است که از سلام کردن عاجز و ناتوان باشد و بخیل ترین مردم کسی است که از سلام کردن بخل ورزد و سلام نکند.

14- وَ قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَالهِ : إِذَا تَلاَقَیتُم فَتَلاقُوا بِالتَّسلِیمِ وَ التَّصَافُحِ وَإِذَا تَفَارَقتُم تَفَرَّقُوا بِالاستِغفَار.(3)

و فرمودند: هنگامی که یکدیگر را ملاقات کردید با سلام و مصافحه برخورد کنید و هنگامی که از هم جدا شدید با استغفار جدا شوید.

15- عَن أبِی عَبدِالله عَلَیهِ السَّلام قالَ: البَخِیلُ مَن بَخِلَ بِالسَّلاَم.(4)

ابی عبدالله علیه السلام فرمودند: بخیل کسی است که از سلام کردن ابا ورزد.

ص: 97

16- وَهبٍ قالَ لَمَّا أسجَدَ الله عَزَّوَجَلَّ المَلاَیِکَهَ لاِدَمَ عَلَیهِ السَّلام أبَی إِبلِیسُ أن یَسجُدَ قالَ لَهُ رَبُّهُ عَزَّوَجَلَّ:

« فَاخرُج مِنهَا فَإِنَّکَ رَجیم *وَ إِنَّ عَلَیکَ لَعنَتی إِلی یَومِ الدِّین»(1)

ثُمَّ قالَ عَزَّوَجَلَّ لإِدَم: یا آدَمُ انطَلِق إِلَی هَؤُلاءِ المَلإِ مِنَ المَلاَئِکَهِ فَقُل السَّلامُ عَلَیکُم وَرَحمَهُ الله وَ بَرَکَاتُهُ. فَسَلَّمَ عَلَیهِم فَقالُوا: وَعَلَیکَ السَّلامُ وَ رَحمَهُ الله وَ بَرَکَاتُهُ. فَلَمَّا رَجَعَ إِلَی رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ قالَ لَهُ رَبُّهُ تَبَارَکَ وَتَعَالَی: هَذِهِ تَحِیتُکَ وَ تَحِیهُ ذُرِّیتِکَ مِن بَعدِکَ فِیمَا بَینَهُم إِلَی یَومِ القِیامَه.(2)

وهب گوید: هنگامی که ملائکه به امر خداوند به آدم علیه السلام سجده کردند و کرنش نشان دادند و ابلیس ابا ورزید و سجده نکرد؛ خداوند عزوجل به او فرمود: بیرون برو که تو رانده شده و سنگسار شدی و بر تو باد لعنت من تا روز قیامت. پس از آن خداوند عزوجل به آدم علیه السلام فرمود: برو به سوی ملائکه و بگو: السلام علیکم و رحمه الله و برکاته . پس آدم علیه السلام بر آنان سلام کرد. خداوند متعال فرمود: این سلام، تحیتی باشد برای فرزندانت بعد از تو تا روز قیامت که وقتی با هم برخورد کردند و به ملاقات یکدیگر رسیدند به هم سلام کنند.

17- عَن أمُیرُالمَؤمِنِینَ عَلَیهِ السَّلام قالَ: سِتَّهٌ لا ینبَغِی أن یسَلَّمَ عَلَیهِم الیهُودُ وَ النَّصَارَی وَ أصحَابُ النَّردِ وَ الشِّطرَنجِ وَ أصحَابُ الخَمرِ وَ البَربَطِ وَ الطُّنبُورِ وَ المُتَفَکِّهُونَ بِسَبِّ الاُمَّهَاتِ وَ الشُّعَرَاء .(3)

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: برشش دسته سلام کردن سزاوار نیست: بریهود، نصاری، یاران نرد ( مهره بازی معروف)، شطرنج بازان، اصحاب بربط «یکی از آلات موسیقی شبیه تار» ، اصحاب طنبور(یکی از آلات موسیقی است) و بر کسانی که شوخی

ص: 98

و مزه شان فحش دادن به مادران (یکدیگر است و بر شعرایی که در شعر خود اراجیف و حرف باطل می گویند.

18- قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : خَمسٌ لاَ أدَعُهُنَّ حَتَّی المَمَاتِ؛ الأکلُ عَلَی الحَضِیضِ مَعَ العَبِیدِ وَ رُکُوبِی الحِمَارَ مُؤکَفاً وَ حَلبِی العَنزَبِیدِی وَ لُبسُ الصُّوفِ وَ التَّسلِیمُ عَلَی الصِّبیانِ لِتَکُونَ سُنَّهً مِن بَعدِی.(1)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند:پنج چیز است که تا زنده ام دست از آنان برندارم : خوردن غذا روی زمین با بندگان و غلامان، سوار الاغ شدن، دوشیدن گوسفند و بز با دست خودم و پوشیدن لباس پشمی و سلام کردن بر بچه ها تا اینکه بعد از من سنتی باشد.

19- وَ قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : السَّلامُ مِن أسمَاءِ الله فَاَفشُوهُ بَینَکُم فَإِنَّ الرَّجُلَ المُسلِمَ إِذَا مَرَّ بِالقَومِ فَسَلَّمَ عَلَیهِم فَإِنَّ لَم یرُدُّوا عَلَیهِ یرُدُّ مَن هُوَ خَیرٌ مِنهُم وَأطیب.(2)

و نیز فرمودند: سلام از اسماء خداوند است، پس بین خودتان آشکارا سلام کنید. به درستی که مرد مسلمان هنگامی که به عده ای عبور کرد، اگر سلام کرد و جواب او را ندادند، کس دیگری هست که بهتر از آن را جواب دهد که بهتر و پاک تر از آنان باشد (شاید ملائکه جواب گویا بنده صالح و شایسته ای باشد).

20- قالَ أبُو عَبدِ الله عَلَیهِ السَّلام : مِنَ التَّوَاضُعِ أن تُسَلِّمَ عَلَی مَن لَقِیت.(3)

ابوعبدالله علیه السلام فرمودند: از (نشانه) تواضع است که هر کس را ملاقات کردی سلام کنی.

21- عَن عَلِی عَلَیهِ السَّلام قالَ: السَّلاَمُ سَبعُونَ حَسَنَهً تِسعَهٌ وَ سِتُّونَ لِلمُبتَدِی وَ وَاحِدَهٌ لِلرَّاد.(4)

ص: 99

حضرت امام علی علیه السلام فرمودند: سلام 70 حسنه دارد؛ 69 حسنه آن برای سلام کننده است و یکی برای جواب دهنده .

22- عَن أبِی عَبدِ الله عَلَیهِ السَّلام قالَ: إِذَا دَخَلتَ مَنزِلَکَ فَقُل بِسمِ الله وَ بِالله وَسَلِّم عَلَی أهلِکَ فَإِن لَم یکُن فِیهِ أحَدٌ فَقُل بِسمِ الله وَسَلاَمٌ عَلَی رَسُولِ الله وَعَلَی أهلِ بَیتِهِ وَ السَّلامُ عَلَینَا وَعَلَی عِبَادِ الله الصَّالِحِینَ فَإِذَا قُلتَ ذَلِکَ فَرَّ الشَّیطَانُ مِن مَنزِلِک.(1)

ابی عبدالله علیه السلام فرمودند: هنگامی که وارد منزلت شدی، بگو بسم الله و بالله وسلام کن براهل خانه ات . پس اگر کسی در خانه نباشد بگو: بسم الله و بالله وسلام علی رسول الله و علی اهل بیته: و السلام علینا و علی عباد الله الصالحین، هنگامی که این سلام را گفتی شیطان از منزلت فرار خواهد کرد.

23- قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه: ألاَ أخبِرُکُم بِخَیرِ أخلاَقِ أهلِ الدُّنیا وَ الآخِرَهٍ؟ قالُوا بَلَی یا رَسُولَ الله! قالَ: إِفشَاءُ السَّلاَمِ فِی العَالَم.(2)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: می خواهید شما را به بهترین اخلاق در دنیا و آخرت آگاهی دهم ؟ عرض کردند: بلی یا رسول الله ! فرمودند: در دنیا آشکارا سلام کنید.

24 - وَ قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه : السَّلاَمُ تَحِیهٌ لِمِلَّتِنَا وَ أمَانٌ لِذِمَّتِنَا.(3)

و نیز فرمودند: سلام، تحیت برای ملت ماست و امان است برای کناری که در ذمه وپناه ما هستند.

25 - وَ قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه : مَن بَدَأ بِالکَلاَمِ قَبلَ السَّلاَمِ فَلاَ تُجِیبُوهُ، وَقالَ : لاَ تَدعُ

ص: 100

إِلَی طَعَامِکَ أحَداً حَتَّی یسَلِّم.(1)

و فرمودند: کسی که قبل از سلام کردن سخن بگوید جوابش را ندهید و فرمود: و کسی را بر غذا و طعامت دعوت نکن تا سلام کند.

26- عَن أنَسِ بنِ مَالِکٍ قالَ قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه : یَوماً یَا أنَسُ أسبِغِ الوُضُوءَ تَمُرُّ عَلَی الصِّرَاطِ مَرَّ السَّحَابِ أفشِ السَّلاَمَ یَکثُر خَیُربَیتِکَ أکثِر مِن صَدَقَهِ السِّرِّ فَإِنَّهَا تُطفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ عَزَّوَجَلَّ.(2)

انس بن مالک گوید: روزی رسول خدا صلی الله علیه واله به من فرمود: ای انس! وضو را کامل بگیر تا چون ابر برپل دوزخ بگذری، سلام را بلند وآشکار بگوتا خیر خانه ات فزون گردد و صدقه پنهانی بسیار بده که خشم پروردگار عزوجل را خاموش می کند.

27 - وَقالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه : إِنَّ مِن مُوجِبَاتِ المَغفِرَهٍ بَذلَ السَّلاَمِ وَ حُسنَ الکَلاَم.(3)

و فرمودند: از موجبات آمرزش و بخشش، سلام و حسن کلام است.

28- قالَ الحُسَین عَلَیهِ السَّلام : لاَ تَأذَنُوا لأِحَدٍ حَتَّی یُسَلِّم .(4)

امام حسین علیه السلام فرمودند: به احدی اذن ندهید ( برای سخن گفتن) تا سلام کند.

29- قالَ رَسُولَ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه: لا تَبدَءُو أهلَ الکِتَابِ بِالسَّلامِ فَإِن سَلَّمُوا عَلَیکُم فَقُولُوا: عَلَیکُم.(5)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: در ابتدا به اهل کتاب سلام نکنید پس اگر آنها سلام کردند (فقط) بگویید علیکم.

ص: 101

30- عَنِ الصَّادِق عَلَیهِ السَّلام : کَانَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه یسَلِّمُ عَلَی النِّسَاءِ وَ یردُدنَ عَلَیهِ السَّلاَمَ وَکَانَ أمِیرُالمُؤمِنِینَ عَلَیهِ السَّلام یسَلِّمُ عَلَی النِّسَاءِ وَ کَانَ یکرَهُ أن یسَلِّمَ عَلَی الشَّابَّهِ مِنهُنَّ وَ یقُولُ: أتَخَوَّفُ أن یعجِبَنِی صَؤتُهَا فَیدخُلَ عَلَی أکثَرُمِمَّا أطلُبُ مِنَ الأجر.(1)

امام صادق علیه السلام فرمودند: رسول خدا صلی الله علیه واله به زنان سلام می کردند و زنان جواب سلام آن حضرت را می دادند و امیرمؤمنان علیه السلام برزنان سلام می کردند اما کراهت داشتند که بر زنان جوان سلام کنند و می فرمودند: می ترسم صوت و آواز او مرا به تعجب درآورد و آجرم کم گردد.

بِأسَ بَهَ وَکَذَا إِذَا قَصَدَ القُرآنِیَّه مِن نَحوِ قَولِهِ: سَلامُ عَلَیکُم وَ أدخُلُوهَا بِسَّلامِ وَإن کَانَ الغَرضِ مِنهُ السَّلامِ اَو بَیانِ المَطلَبِ بِأنَّ یَکُونَ مِن باب ِالدَّاعی عَلَی الدُّعاءِ أو قَرَاءُه القُرآنِ. یَجُوز ردَّ سَلامُ التَّحِیَّه فِی أثنَاءِ الصَّلاهِ بَل یَجِبُ وَإِن لَم یَکُن السَّلامِ اَو الجَوابِ بِالصیغَهِ القُرآنِیَّهِ وَلَوعَصَی وَلَم یَردَّ الجَوابِ وَاشتَغِل بِالصَّلاهَ قَبلِ فُوات وَقتَ الرِّد لَم تُبطِل عَلَی الاَقوَی. یَجِبَ أن یَکُونَ الرِّد فِی أثناءَالصَّلاهِ بِمَثَلِ مَا سَلِّم فَلَوقالَ: سَلامُ عَلَیکُم یَجِبَ اَن یَقُولَ فِی الجَوابِ: سَلامُ عَلَیکُم مَثَلاً بَل الأحُوط المُماثَلَه فِی التَعریفِ وَ التَنکیِرو الإِفرادِ وَالجَمع فَلایَقُول: سَلامُ عَلَیکُم فِی جَوابِ السَّلامُ عَلَیکُم اَو فِی جَوابِ سَلامُ عَلَیک مَثلاً وَ بِالعَکسِ وَ إِن کَانَ لا یَخلُو مِن مَنعَ نَعَم لَو قَصَد القُرآنِیَّه فِی الجَوابِ فَلا بَأسِ بِعَدَمِ المُماثِله.(1)

برای نمازگزار ابتدا به سلام کردن و همچنین سایر تحیات و احترامات دیگری مانند صبح شما بخیر (خدا صبح شما را بخیر کند) یا عصر بخیریا در امان خدا باشی هنگامی که صرف تحت باشد جایز نیست. اما اگر به وسیله سلام کردن یا گفتن صبح یا عصر بخیرو مانند آن قصد دعا داشته باشد اشکالی ندارد و همچنین اگر قصد قرآنیت داشته باشد مانند قول خدا که می گوید:

«سَلامٌ عَلَیکُم» یا «ادخُلُوهَا بِسَلامٍ آمِنین»

واگر غرض از آن سلام کردن با بیان مطلبی باشد از باب دعا کننده بردعا یا خواندن قرآن اشکالی ندارد.

جایز است رد سلام و تحیت در وسط نماز، بلکه واجب است، اگرچه سلام یا جواب به صیغه قرآنی نباشد. و اگر جواب سلام را در وسط نماز نداد معصیت کرده است.

واجب است که جواب سلام در میان نماز مانند همان باشد که سلام کننده گفته

ص: 103

است. پس اگر گفت: سلام علیکم واجب است در جواب بگوید: سلام علیکم. بنابراحتیاط باید معرفه و نکره آوردن لفظ، یا مفرد و جمع آوردن آن مثل همان که سلام کرده است باشد. پس در جواب السلام علیکم نگوید: سلام علیکم. یا در جواب سلام علیک گوید: السلام علیک، گرچه مانعی ندارد. بله اگر در جواب قصد قرآنیت داشته باشد اشکالی ندارد که مماثله نباشد. یعنی می تواند مثل همان را جواب ندهد بلکه لفظ دیگری را به کار ببرد.

کردند و جواب نگفتیم. چون مرتبه سوم سلام کردند، ترسیدیم که جواب نگوییم و ایشان برگردند. زیرا عادت و روش آن بزرگوار این بود که سه مرتبه سلام می کرد و اگر جواب نمی شنید برمی گشت. پس من گفتم: و علیک السلام؛ یارسول الله ! داخل شوید. پس حضرت داخل شد و بر بالین ما نشستند و فرمودند: ای فاطمه! چه حاجتی داشتی که دیروز نزد من آمدی ؟ فاطمه زهرا علیها السلام از گفتن جواب شرم کرد و چیزی نگفت. من ترسیدم که اگر جواب نگویم، پیامبر صلی الله علیه واله برخیزد و برود. من سر خود را بیرون آوردم و حالت فاطمه علیها السلام را خدمتش عرض کردم. فرمود: آیا می خواهید به شما چیزی یاد دهم که بهتر از کنیز باشد. چون به رختخواب می روید 33 مرتبه سبحان الله و33 مرتبه الحمدلله و 34 مرتبه الله اکبر بگویید. پس فاطمه علیهاالسلام سر خود را بیرون آورد و سه مرتبه عرضه داشت: از خدا و رسولش راضی شدم.(1)

2- عَن جَابِر بنِ عَبدِالله الأنصَارِی قالَ: خَرَجَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه یرِیدُ فَاطِمَهَ عَلَیهَ السَّلام وَ أنَا مَعَهُ. فَلَمَّا انتَهَینَا إِلَی البَابِ وَضَعَ یدَهُ عَلَیهِ فَدَفَعَهُ. قالَ: السَّلامِ عَلَیکُم فَقالَت فَاطِمَهَ عَلَیهاالسَّلام : عَلَیکَ السَّلامُ یا رَسُولَ الله ! قالَ: أدخُلُ؟ قالَت: ادخُل یارَسُولَ الله! قالَ: أدخُلُ أنَا وَ مَن مَعِی؟ فَقالَت: یا رَسُولَ الله لَیسَ عَلَی قِنَاعٌ. فَقالَ یا فَاطِمَهُ! خُذِی فَضلَ مِلحَفَتِکِ فَقَنِعِی بِهِ رَأسَکِ فَفَعَلت. ثُمَّ قالَ: السَّلامُ عَلَیکُم . فَقالَت : وَعَلَیکَ السَّلاَمُ یا رَسُولَ الله! قالَ: أدخُلُ؟ قالَت: نَعَم أدخُل یا رَسُولَ الله؟ قالَ: أنَا وَمَن مَعِی؟قالَت : أنتَ وَمَن مَعَکَ. قالَ جَابِرٌ: فَدَخَلَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ الهِ وَدَخَلتُ أنَا وَ إِذَا وَجهُ فَاطِمَهَ أصفَرُ کَاَنَّهُ بَطنُ جَرَادَهٍ فَقالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه: مَالِی أرَی وَجهَکِ أصفَرُ؟ قالَت: یا رَسُولَ الله ! الجُوعُ. فَقالَ: اللّهُمَّ مُشبِعَ الجَوعَهِ وَ رَافِعَ الضَّیعَهِ أشبِع فَاطِمَهَ بِنتَ مُحَمَّدٍ. فَقالَ جَابِرٌ: فَوَ الله فَنَظَرتُ إِلَی الدَّمِ ینحَدِرُ مِن قُصَاصِهَا حَتَّی

ص: 105

عادَ وَجهُهَا أحمَرَفَمَا جَاعَت بَعدَ ذَلِکَ الیَوم.(1)

جابر بن عبدالله انصاری گوید: رسول خداصلی الله علیه واله به طرف خانه دخترگرامیش حضرت فاطمه علیهاالسلام حرکت کرد و من هم همراه آن حضرت بودم تا به در خانه فاطمه علیهالسلام رسیدیم . دست خود را بر درگذاشت و در را فشار داد. پس فرمود: السلام علیکم. فاطمه زهرا علیهاالسلام عرض کرد: علیک السلام یا رسول الله ! رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: داخل خانه شوم ؟ عرض کرد: داخل شوید یا رسول الله ! فرمودند: من با هرکسی که همراه من است ؟ عرض کرد: یا رسول الله ! مقنعه بر سر ندارم. فرمودند: ای فاطمه! زیادی ملحفه خود را به عنوان مقنعه قرار بده و سرت را با آن بپوشان. پس فرمود: السلام علیکم. حضرت فاطمه علیها السلام عرض کرد: و علیک السلام یا رسول الله ! فرمود: داخل شوم؟ عرض کرد: داخل شوید. فرمود: من و کسی که همراه من است؟ عرض کرد: شما و کسی که همراهتان است، بلی داخل شوید.

پس رسول خدا صلی الله علیه واله داخل شد و من هم وارد شدم. دیدم صورت فاطمه زهرا علیها السلام مانند شکم ملخ زرد گشته بود. رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: دخترم! چرا صورت تورا زرد می بینم ؟ عرض کرد: یا رسول الله ! در اثر گرسنگی. پیامبر خدا دعا نموده و فرمود: ای خدایی که گرسنگان را سیر می کنی، و افتادگان را دستگیری می نمایی، فاطمه را سیرنما. جابر می گوید: به خداوند سوگند با این دعا خون در چهره فاطمه چنان جریان یافت که صورتش قرمزو گلگون گردید و بعد از آن روز هرگز گرسنه نشد.

غرض از ذکر این روایت این است که رسول اکرم صلی الله علیه واله با اینکه خانه دختر و دامادش امیرالمؤمنین علیهما السلام بود، با این وجود با حرمت و ادب و با اذن، سه بار سلام می کرد، اگر جواب میشنید وارد می شد والا برمی گشت. این یک دستور الهی است که قرآن فرموده:

«یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوالا تَدخُلُوا بُیُوتاً غَیرَ بُیُوتِکُم حَتَّی تَستَأنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلَی أهلِهَا ذلِکُم

ص: 106

خَیرٌ لَکُم لَعَلَّکُم تَذَکَّرُون»(1)

« ای کسانی که ایمان آورده اید! به خانه هایی که خانه های شما نیست (سرزده) داخل نشوید تا آشنایی دهید و اجازه خواهید و براهل آن سلام کنید. این برای شما بهتر است ، باشد که پند بگیرید» .

«فَإِن لَم تَجِدُوا فیها أحَداً فَلا تَدخُلُوها حَتَّی یُؤذَنَ لَکُم وَإِن قیلَ لَکُم ارجِعُوا فَارجِعُوا هُوَ أزکی لَکُم وَ اللهُ بِما تَعمَلُونَ عَلیم»(2)

«پس اگر کسی را در خانه نیافتید داخل نشوید تا به شما اجازه داده شود و اگر به شما گفتند: برگردید، زود باز گردید که آن برای شما سزاوارتر است و خدا به هرچه می کنید داناست». در اینجا باید بگوییم: یا رسول الله ! به حسب ظاهر شما کجا بودید، هنگامی که بدون اذن خاندان وحی داخل خانه ایشان شدند، خانه ای که ملائکه و جبرئیل و میکائیل و عزرائیل بدون اذن داخل آن نمی شدند را آتش زدند، و در به پهلوی صدیقه طاهره ، فاطمه زهرا علیها السلام زدند و محسن او را شهید کردند و خود حضرت را هم شهیده نمودند.

الا لعنه الله علی القوم الظالمین.

ص: 107

حال یا به خاطر گناه و نافرمانی مبتلا می شوند،یا برای ترفیع درجات و مثوبات امتحان می دهند و یا برای اینکه انسان پی به ضعف و ناتوانی خود ببرد تا همانند فرعون ادعای خدایی نکند. انسانی که احتیاج به آب و غذا و دارو و خواب و استراحت و... دارد و اگر آب و غذا و دارو به اونرسد هلاک می شود، کجا و ادعای خدایی کردن کجا ؟!!

تمام این موارد معرفت و شناخت خداوند است که او احتیاج به هیچ چیزی ندارد و قادر علی الاطلاق است. و تمام موجودات و مخلوقات و مصنوعات درید قدرت و سیطره اوست.

«وَ اللهُ عَلی کَلِّ شَیءٍ قَدیر»-(1)

و هیچ کس قدر خدا را غیر از خودش نشناخت.

« وَما قَدَرُ الله حقَّ قَدرِه ...»-(2)

رعیت می شود و اثبات این مدعا به اجماع و احادیث متواتره اولی است. (1)

خلاصه پیغمبر و یا امام همانند سایر مردم مبتلا به بلا و محن و مرض می شوند، البته نه بلا یا مرضی که در شأن او نباشد و منجر به مسائلی شود که عصمت او زیر سؤال رود، بلکه پیامبر و امام منزه و مبرا از این گونه امراض و بلاها و فتن و محن می باشند. زیرا آنها رهبران الهی اند و باید گرفتار امراض و بیماری هایی نباشند که موجب تنفر مردم گردند و منافات با مقام عصمت آنان داشته باشد. و ثانیا بر مبنای :

«قُل إِنَّمَا أنَا بَشَرٌ مِثلُکُم یُوحی إِلَی...» -(2)

« ... إن نَحنُ إِلاَّ بَشَرٌ مِثلُکُم وَ لکِنَّ اللهَ یَمُنُّ عَلی مَن یَشاءُ مِن عِبادِه ...»-(3)

« ..ما هَذا إِلاَّ بَشَرٌ مِثلُکُم یَأکُلُ مِمَّا تَاکُلُونَ مِنهُ وَ یَشرَبُ مِمَّا تَشرَبُون»-(4)

بالاخره آنان هم مخلوق و بشرند و همانند سایر مردم در خواب و بیداری، کار وکوشش، خوراک و پوشاک ، بیماری و بلا و محن ... یکسان، می باشند تا مردم خیال نکنند در اثر معجزاتی که خداوند به آنها عطا فرموده ، خدا هستند نعوذ بالله . نه! بلکه ایشان مخلوقند گاهی بردشمنان غالب می شوند و گاهی مغلوب .(5)

پس در غم و حزن و شادی، سلامت جسم و آفت، خورد و خوراک، زندگانی و مردن ، بلا و محن، خنده و گریه و ... با مردم شریکند چون آنها هم مخلوقند. علاوه بر این مطالب تحمل این دردها و بیماری ها ثواب هم دارد.

ص: 112

حضرت زین العابدین علیه السلام می فرمایند: یک شب تب کردن کفاره یک سال گناه است، و این بدان سبب است که رنج آن تا یک سال در بدن باقی می ماند.

5- عَن یوسُفُ بنُ إِسمَاعِیلَ بِاِسنَادٍ لَهُ قالَ: إِنَّ المُؤمِنَ إِذَا حُمَّ حُمَّی وَاحِدَهً تَنَاثَرَتِ الذُّنُوبُ مِنهُ کَوَرَقِ الشَّجَرِ فَإِنَّ اَنَّ عَلَی فِرَاشِهِ فَانِینُهُ تَسبِیحٌ وَ صِیاحُهُ تَهلِیلٌ وَ تَقَلُّبُهُ عَلَی فِرَاشِهِ کَمَن یَضرِبُ بِسَیفِهِ فِی سَبِیلِ الله فَإِنَّ أقبَلَ یعبُدُ اللهُ بَینَ إِخوَانِهِ وَأصحَابِهِ کَانَ مَغفُوراً لَهُ فَطُوبَی لَهُ إِنَّ تَابَ وَوَیلٌ لَهُ إِن عَادَ وَ العَافِیهٌ أحَبُّ إِلَینَا.(1)

یوسف بن اسماعیل به سند خود از امام معصوم علیه السلام نقل کرده که فرمودند: به درستی که مؤمن هنگامی که تب او را بگیرد، گناهان او همانند برگ های درخت بر روی زمین می ریزند. پس اگر در رختخواب و فراش خود ناله بزند، ناله او ثواب تسبیح دارد و فریاد او ثواب لااله الاالله وغلطیدن او بر فراش خویش، همانند کسی می ماند که با شمشیر خود در راه خدا جهاد می کند. پس اگر خوب شود خداوند او را در میان برادران و اصحاب خود عیادت می کند و آمرزیده می شود. پس خوشا به حال او اگرتوبه کند و وای به حال او اگر دوباره به گناه برگردد و البته عاقبت محبوب ما می باشد.

6- عَن أبِی عَبدِ الله عَلَیهِ السَّلام قالَ: صُدَاعُ لَیلَهٍ تَحُطُّ کُلَّ خَطِیئَهٍ إِلاَّ الکَبَائر.(2)

ابی عبدالله علیه السلام فرمود: سردرد یک شب همه خطاها و گناهان را می ریزد مگر گناهان کبیره (که احتیاج به توبه دارند).

7- عَن مُوسَی بنِ جَعفَرٍ عَلَیهِما السَّلام قالَ: قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه لِلمَریضِ أربَعُ خِصالٍ: یَرفَعُ عَنهُ القَلَمُ وَیَأمُرُ اللهُ المَلَکَ یَکتُبُ لَهُ فَضلاً کَانَ یعمَلُهُ فِی صِحَّتِهِ وَ یتَّبَّعُ مَرَضُهُ کُلَّ عُضوٍ فِی جَسَدِهِ فَیستَخرجُ ذُنُوبَهُ مِنهُ فَإِن مَاتَ مَاتَ مَغفُوراً

ص: 114

لَهُ وَ إِن عَاشَ عَاشَ مَغفُوراً لَه.(1)

حضرت موسی بن جعفر علیهماالسلام فرمودند: رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: مریض چهار خصلت دارد:

1- قلم (نوشتن گناه) از او برداشته می شود.

2- امر می کند خداوند به ملک که هرچه در هنگام صحت و سلامتی بدنش از عبادت انجام می داد، حال هم برای او بنویسید.

3- بیماری او در هر عضوی از بدن او که سرایت کرده، گناهان را بیرون می کند.

4- اگر بمیرد در حال آمرزش مرده و اگر بهبود یابد در حال آمرزش زندگی می کند.

8- قالَ عَلِیٌ عَلَیهِ السَّلام : لَیسَ لِلأجسَامِ نَجَاهٌ مِنَ الأسقَامِ.(2)

آقا امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: برای بدن ها نجاتی از دردها نیست (یعنی خواه ناخواه بدن دچار بیماری و مرض می گردد تا ثواب ببرد یا کفاره گناهانش شود).

9- وَقَد قِیلَ لَهُ: کَیفَ [تَجِدُکَ] نَجِدُکَ یا أمِیرَالمُؤمِنِینَ ؟ فَقالَ عَلَیهِ السَّلام : کَیفَ یکُونُ حَالُ مَن یفنَی بِبَقَائِهِ وَ یَسقَمُ بِصِحَّتِهِ وَ یؤتَی مِن مَأمَنِه .(3)

شخصی به حضرت علی علیه السلام عرض کرد: حال شما را چگونه می یابم؟ حضرت فرمود: چگونه باشد حال کسی که بقای او فانی، و در حال صحت و سلامتی مریض می گردد.

10- قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : لاَ یَمرَضُ مُؤمِنٌ وَلاَ مُؤمِنَهٍ وَلاَ مُسلِمٍ وَلاَمُسلِمهٍ إِلاَّ حَطَّ اللهُ بِهِ خَطیِئَتُهُ .(4)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: هیچ زن و مرد مؤمن و مسلمانی مریض نمی شود مگر اینکه خداوند گناهان او را می ریزد.

ص: 115

11- وَ قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : عَجِبتُ مِن المُؤمِنِ وَ جَزَعِهِ مِنَ السُّقمِ وَلَؤ یَعلَمُ مَالَهُ فِی السُّقمِ مِنَ الثَّوَابِ لأَحَبَّ أَن لاَ یزَالَ سَقِیماً حَتَّی یلقَی رَبَّهُ عَزَّوَجَلَّ.(1)

و فرمود: من تعجب می کنم از مؤمن و جزع و فریادش از درد و اگر میدانست در بیماری چه ثوابی دارد، دوست می داشت همیشه بیمار باشد تا خدای خود را ملاقات کند.

12- وَقالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : أربَعٌ کُنُوزِ الجَنَّهِ؛ کِتمَانُ الفَاقَهِ وَکِتمَانُ الصَّدَقَهِ وَ کِتمَانُ المُصِیبَهِ وَ کِتمَانُ الوَجَع.(2)

و فرمودند: چهار چیزاست که از گنجینه های بهشت است:

1- کتمان فقر 2- کتمان صدقه 3- کتمان معصیت 4- کتمان درد و بیماری.

13- قالَ البَاقِرعَلَیهِ السَّلام : الجَسَدُ إِذَا لَم یمرَض أشِرَوَ لاَ خَیرَفِی جَسُدٍ لاَ یمرَضُ بِأشَر. (3)

امام باقرعلیه السلام فرمودند: بدنی که دچار بیماری نمی شود خیری در او نیست و او بدترین بدن خواهد بود.

14- قالَ الصَّادِقُ عَلَیهِ السَّلام : مَن عَادَ مَرِیضاً شَیَّعَهُ سَبعُونَ ألفَ مَلَکٍ یستَغفِرُونَ لَهُ حَتَّی یرجِعَ إِلَی مَنزِلِه .(4)

امام صادق علیه السلام فرمودند: کسی که مریضی را عیادت کند، هفتاد هزار فرشته و ملک او را مشایعت کنند و برای او طلب استغفار و آمرزش کنند تا به منزلش برگردد.

15- قالَ عَلَیهِ السَّلام : عَائِدُ المَرِیضِ یخُوضُ فِی الرَّحمَه.(5)

ص: 116

و فرمودند: عیادت کننده مریض (پیوسته) در رحمت خداوند غوطه ور خواهد بود.

16- ابوالصباح کنانی گوید: خدمت حضرت صادق علیه السلام بودم که پیرمردی وارد شد و به امام عرض کرد: یا اباعبدالله ! از فرزندان و برادرانم که نسبت به من ظلم کردند شکایت می کنم. امام فرمود: ای مرد! برای حق، دولتی است و برای باطل هم دولتی؛ هریک از آنها در هنگام تسلط دیگری ذلیل می شوند. کمترین مصیبتی که مؤمن در هنگام تسلط دولت باطل گرفتار آن می شود، جفا و ستم از طرف فرزندان و برادرانش می باشد. هر مؤمنی که در هنگام دولت باطل به نعمت و رفاهیت برسد، قبل از مرگش گرفتار می گردد، یا در مالش نقصان پیدا می شود، یا بیمار می گردد و یا فرزندانش هلاک می گردد. خداوند بدین وسیله او را گرفتار می کند تا در دولت حق او را بهره مند کند. اینک صبر کن و سخن نگو. (1)

17- امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند فرشته ای را به طرف زمین فرستاد. اومدتی در زمین توقف کرد و بعد به طرف آسمان برگشت. در آسمان به او گفته شد در زمین چه مشاهده کردی؟ گفت: در آنجا شگفتی های زیادی دیدم. فرشته گفت: بار خدایا من مشاهده کردم، کسی را که نعمت شما را می خورد ولیکن ادعای خدایی می کند؛تعجب کردم چگونه این مرد به خود جرأت می دهد که این چنین ادعایی بکند و از حلم شما سوء استفاده نماید و مجازات نشود؟! خداوند متعال فرمود: آیا از حلم و بردباری من در شگفت آمدی؟! من به او چهارصد سال عمر داده ام و او در این مدت هرگز بیمار نشده است و هرچه خواسته به او داده شده و هر غذایی که خواسته در اختیار او نهاده ام. (یعنی فرعون)(2)

18- در محضر امام صادق علیه السلام از مؤمنان و گرفتاری های آنها سخن گفته شد، امام صادق علیه السلام فرمود: از حضرت رسول صلی الله علیه واله پرسیدند: کدام افراد در دنیا بیش از همه گرفتار مصیبت می شوند؟ رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: پیامبران بیش از همه گرفتار می باشند و بعد نوبت به طبقات دیگر می رسد. پس از انبیا و اوصیا، مؤمنان گرفتار مصیبت

ص: 117

می شوند و این ها برحسب مراتب ایمان نیز با هم متفاوت می باشند. هر کس ایمانش بیشتر و اعمالش بهتر است گرفتاری او هم بیشتر است و دراین جا مراتب و درجات مؤمن در گرفتاری او مؤثراست.(1)

19 - امام صادق علیه السلام فرمود: مردی به طرف حضرت رسول صلی الله علیه واله آمد. رسول خدا صلی الله علیه واله از او پرسید: آیا گرفتار [اُمّ مّلدَم: تب] شده ای؟ گفت: یا رسول الله ام ملدم چیست؟ رسول خدا صلی الله لیه واله فرمود: سردردی است که در این ناحیه عارض مردم می شود. علامت این بیماری این است که سرآدمی گرم می شود و سینه حرارت پیدا می کند. آن مرد گفت: من تا کنون مبتلا به این بیماری نشده ام ، سپس آن مرد از محضر رسول خدا صلی الله علیه واله رفت. پیغمبر به یاران خود فرمود: اگر می خواهید مردی از اهل دوزخ را مشاهده کنید، همین شخص است. بعد فرمود: مثل منافق، مانند درخت می باشد که صاحبش می خواهد آن را در بنایی به کار برد ولیکن آن شاخه درساختمان به کارگرفته نمی شود و سرانجام آن را می سوزاند . مثل مؤمن، مانند کشتزاری است که تازه سبز شده و باد آن را به هر طرف تکان می دهد ولی آن ثابت است تا هنگامی که فصل درو برسد و مورد استفاده قرار گیرد.(2)

20 - امام سجاد علیه السلام فرمود: من دوست ندارم مرد همیشه در آرامش و آسایش به سر برد و هیچگاه گرفتار مصیبت نشود.(3)

21- امام باقر علیه السلام فرمود: خداوند متعال می فرماید: بعضی از بندگان مؤمن، شایستگی پیدا نمی کنند و دینشان کامل نمی گردد، مگر با فقر و مسکنت و بیماری و رنجوری.(4)

22- امام صادق علیه السلام فرمود: بنده ای نزد خدا مقامی دارد که به آن نخواهد رسید مگر با دو خصلت؛ یا فقیر می شود و یا بیمار می گردد.(5)

ص: 118

5) « ...فَکَسَؤنَا العِظامَ لَحماً ثُمَّ أنشَأناهُ خَلقاً آخَر...»-« سوره مؤمنون آیه 14»

که منظور از کلمه کسوت و کساء در آیات به معنای پوشش و پوشاندن است.

مثلا در آیه 5 سوره نساء می فرماید:

« و اموال خود را که خداوند وسیله قوام زندگی شما قرار داده، به دست سفها (1) ندهید. ولی از آن اموال، به آنها روزی دهید و لباس بر آن ها بپوشانید و سخن شایسته به آنها بگویید».

در آیه 89 سوره مائده می فرماید:

« کفاره این گونه قسم ها، غذا دادن به ده نفر مستمند است از غذاهای معمولی که به خانواده خود می دهید، یا لباس پوشانیدن بر آن ده نفرو...»

سخنان من را درک نمی کنند و نمی فهمند.

قالَ حَدَّثَنَا أبِی عَن أحمَدَ بنِ عَلِیٍ الأنصَارِیِّ عَن عَبدِ السَّلامِ بنِ صَالِحٍ الهَرَوِیِّ قالَ: سَألَ المَأمُونُ الرِّضَا عَلَیهِ السَّلام عَن قَولِ الله عَزَّوَجَلَّ :

« الَّذِینَ کانَت أعیُنُهُم فِی غِطاءٍ عَن ذِکرِی وَ کانُوا لا یَستَطِیعُونَ سَمعاً»

فَقالَ عَلَیهِ السَّلام : إِنَ غِطاءَ العَینِ لاَ یَمنَعُ مِنَ الذِّکرِ وَ الذِّکرُ لاَیُرَی بِالعُیُونِ وَلَکِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ شَبَّهَ الکافِرِینَ بِوَلاَیَهِ عَلِیِّ بنِ أبِی طَالِبٍ عَلَیهِما السَّلام بِالعُمیَانِ لأِنَّهُم کَانُوا یَستَثقِلُونَ قَولَ النَّبِیِّ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه فِیهِ وَلاَ یَستَطِیعُونَ سَمعاً فَقالَ المَأمُونُ فَرَّجتَ عَنِّی فَرَّجَ اللهُ عَنکَ.(1)

پدرم از احمد بن علی انصاری از عبد السلام بن صالح هروی که گفت: مأمون از حضرت علی بن موسی الرضا علیهما السلام سؤال کرد از قول خدای عزوجل که فرمود:

« الَّذِینَ کَانَت أعیُنُهُم فِی غِطاءٍ عَن ذِکرِی وَ کَانُوا لا یَستَطِیعُونَ سمعاً »

« همان کسانی که چشمانشان از یاد من در پرده بود، وتوانایی شنیدن «حق را نداشتند ». پس حضرت فرمود: پوشش چشم از ذکر منع نمی کند و ذکر به چشم ها دیده نمی شود ولیکن خدای عزوجل کسانی را که به ولایت علی بن ابی طالب علیهما السلام کافر شده اند به کوران تشبیه فرموده زیرا که ایشان گفتار پیغمبر صلی الله علیه واله را در شأن او گران می شمردند و نمی توانستند آن را بشنوند. مأمون گفت: اندوه را از من بردی خدا اندوه را از تو ببرد.

عَن أبِی بَصِیرٍ عَن أبِی عَبدِ الله عَلَیهِ السَّلام فِی قَولِهِ:

« أنَّما اَنَا بَشَرٌ مِثلُکُم »

قالَ: یَعنِی فِی الخَلقِ أنَّهُ مِثلُهُم مَخلُوقٌ.

ص: 121

«یُوحی إِلَیَ أنَّما إِلهُکُم إِلهٌ واحِدٌ فَمَن کانَ یَرجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلیَعمَل عَمَلاً صالِحاً وَلا یُشرِک بِعِبادَهِ رَبِّهِ أحَداً»

قالَ:لاَ یَتَّخِذ مَعَ وَلاَیَهِ آلِ مُحَمَّدِ وَلاَیَهَ غَیرِهِم وَ وَلاَیَتُهُمُ العَمَلُ الصَّالِحُ فَمَن أشرَکَ بِعِبَادَهِ رَبِّهِ فَقَد أشرَکَ بِوَلاَیَتِنَا وَ کَفَرَبِهَا وَ جَحَدَ أمِیرَالمُؤمِنِینَ عَلَیهِ السَّلام حَقَّهُ وَ وَلایَتَهُ. قُلتُ قَولُهُ :

«الَّذِینَ کانَت أعیُنُهُم فِی غِطاءٍ عَن ذِکرِی »

قالَ: یَعنِی بِالذِّکرِ وَلایَهَ عَلِیٍّ عَلَیهِ السَّلام وَ هُوَ قَولُهُ ذِکرِی، قُلتُ قَولُهُ :

«لاَ یَستَطِیعُونَ سَمعاً»

قالَ: کَانُوا لاَ یَستَطِیعُونَ إِذَا ذُکِرَ عَلِیٌ عَلَیهِ السَّلام عِندَهُم أن یَسمَعُوا ذِکرَهُ لِشِدَّهِ بُغضٍ لَهُ وَ عَدَاوَهٍ مِنهُم لَهُ وَلأِهلِ بَیتِه .(1)

ابو بصیر از حضرت صادق علیه السلام درباره آیه:

« إِنَّما أنَا بَشَرٌ مِثلُکُم»

سؤال کرد حضرت فرمود: یعنی من مثل شما هستم از جهت خلق و آفرینش.

« یُوحی إِلَیَ أنَّمَا إِلهُکُم إِلهُ واحِدُ فَمَن کَانَ یَرجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلیَعمَل عَمَلاً صالِحاً وَلایُشرِک بِعِبادَهِ رَبِّهِ أحَداً»

فرمود: با ولایت آل محمد ولایت دیگری را نپذیرید ولایت این خاندان عمل صالح است هر کس شریک برای عبادت خدا بگیرد شریک برای ولایت ما گرفته و کافران شده و منکر حق امیرالمؤمنین و ولایت اوست. گفتم:

« الَّذِینَ کانَت أعیُنُهُم فِی غِطاءٍ عَن ذِکرِی »

فرمود: منظور از ذکر ولایت علی است. گفتم:

« لا یَستَطِیعُونَ سَمعاً»

ص: 122

فرمود: وقتی سخن از علی پیش آنها می شد تاب شنیدن آن را نداشتند به واسطه شدت کینه و دشمنی با او و خاندانش.

یمانی.(1) یا همانند عقیق یمنی (از کوه یمن) که در روایات توصیف شده است .

کرده که فرمود: هر کس انگشتری بسازد و نگینش عقیق باشد و در آن نقش کند «مُحَمَّدٌ نَبِی الله وَ عَلِی وَلِی الله» خداوند وی را از مردن بد نگاه دارد و نمیرد مگر باهمان فطرت پاک که به دنیا آمده است .

5- عَن عَلِی بنِ مُحَمَّدِ بنِ إِسحَاقَ الشَّیبَانِی رَفَعَهُ إِلَی أبِی عَبدِ الله عَلَیهِ السَّلام قالَ: مَا رُفِعَث کَفُّ إِلَی الله عَزَّوَجَلَّ أحَبَّ إِلَیهِ مِن کَفٍّ فِیهَا خَاتَمُ عَقِیق .(1)

علی بن محمد بن اسحاق به سند مرفوع از امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: دستی محبوب تراز دستی که در آن انگشتر عقیق است به سوی خدا دراز نشود.

6- عَن مُوسَی بنِ جَعفَرٍ عَن أبِیهِ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدِ عَن أبِیهِ مُحَمَّدِ بنِ عَلِیٍّ عَن أبِیهِ عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ عَن أبِیهِ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍ عَلَیهِمُ السَّلام قَالَ: لَمَّا خَلَقَ اللهُ عَزَّوَجَلَ مُوسَی بنَ عِمرَانَ کَلَّمَهُ عَلَی طُورِ سِینَا ثُمَّ اطَّلَعَ عَلَی الأرضِ اطِّلاَعَهً فَخَلَقَ مِن نُورِ وَجهِهِ العَقِیقَ ثُمَّ قَالَ آلَیتُ بِنَفسِی عَلَی نَفسِی ألاَّ أعَذِّبَ کَفَّ لاَبِسِهِ إِذَا تَوَلَّی عَلِیاً بِالنَّارِ. (2)

امام موسی کاظم علیه السلام از پدرش از جدش از امام سجاد علیه السلام از پدرش حسین بن علیهماالسلام روایت کرده که فرمود: پس از آنکه خداوند موسی بن عمران علی را آفرید، با وی در طورسینا سخن گفت.

آنگاه بر زمین نظری افکند و از نور روی خود عقیق را آفرید. سپس فرمود: به ذات خود سوگند یاد کرده ام کسی که عقیق به دست دارد در صورتی که علی را دوست بدارد با آتش عذاب نکنم.

البته این سند به خاطر پذیرفتن ولایت امیرالمؤمنین و یازده فرزندش علیهم السلام است که به این اوصاف ممتاز شده.

ص: 125

لؤلؤلالا: مروارید درخشان. (1)

قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : اِنَّ أحَدَکُم مِرآهُ أخیهِ فَإِذا رَأی بِه اَذًی عَنهُ.(1)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: هریک از شما آیینه برادر خویش است؛ وقتی عیبی براو دید باید بزداید.

وَقالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : المُؤمِنُ مِرآهٌ لأخِیهِ المُؤمِنِ .(2)

و نیز فرمود: مؤمن برای برادر خود به منزله آینه است.

از امیرالمؤمنین علیه السلام منقول است که مؤمن چون در آیینه نگاه کند باید بگوید:

الحَمدُلله الَّذِی خَلَقَنِی فَأحسَنَ خَلقِی وَ صَوَّرَنِی فَأحسَنَ صُورَتِی وَ زَانَ مِنِّی مَا شَانَ مِن غَیرِی وَ أکرَمَنِی بِالإِسلاَم.(3)

به سند معتبر از امام صادق علیه السلام منقول است که: رسول اکرم صلی الله علیه واله فرمودند: خداوند عالمیان بهشت را از برای جوانی که بسیار در آینه نظر کند و حمد خدا بسیار گوید برآنکه خداوند صورت او را نیکو آفرید و او را معیوب نگردانیده است واجب می گرداند.

و در بعضی روایات آمده است که رسول مکرم صلی الله علیه واله در آیینه نظر می کردند و موی سر مبارک و ریش را شانه می کردند و از برای اصحاب خود و زنان خود، خود را زیبا می کردند و می فرمودند: خدا دوست می دارد بنده اش وقتی به نزدبرادران مؤمن می رود، برای ایشان خود را زینت کند.

و در فقه الرضا علیه السلام وغیرآن مذکور است که چون خواهی در آینه نظر کنی، آینه را به دست چپ بگیر و بگو بسم الله، پس چون در آن نظرکنی دست راست بر پیش سر بگذار و بر رو بکش و ریش خود را به دست راست بگیر و در آینه نظر کن و بگو :

الحَمدُلله الَّذِی خَلَقَنِی بَشَراً سَوِیاً وَ زَانَنِی لَم یشِنِّی وَ فَضَّلَنِی عَلَی کَثِیرٍ

ص: 131

مِن خَلقِهِ وَمَنَّ عَلَیَّ الإِسلاَمِ وَرَضِیهُ لِی دِینا.(1)

پس آیینه را از دست بگذار و بگو:

اللهمَّ لاَ تُغَیر مَا بِنَا مِن نِعمَتِکَ وَ اجعَلنَا لأِنعُمِکَ مِنَ الشَّاکِرِین (2) وَلاَ لاَئِکَ مِنَ الذَّاکِرِین.

و در روایت دیگر وارد شده است که آیینه را به دست چپ میگیری چون روی خود را در آیینه دیدی بگو :

الحَمدُ لله الَّذِی أحسَنَ وَ أکمَلَ خَلقِی وَ حَسَّنَ خُلُقنِی خَلقاً سَوِیّاً وَ لَم یَجعَلنِی جَبَّاراً شَقِیًّا الحَمدُلله الَّذِی زَیَّنَ مِنِّی مَا أشَانُ مِن غَیرِی اللَّهُمَّ کَمَا أ حسَنتَ خَلقِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدِ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ حَسِّن خُلُقِی وَتَمِّم نِعمَتَکَ عَلَیَّ وَ زَیِّنِّی فِی عُیُونِ خَلقِکَ وَ جَمِّلنِی فِی عُیُونِ بَرِیَّتِکَ وَ ارزُقنِی القَبُولَ وَ المَهَابَهَ وَ الرَّافَهَ وَ الرَّحمَهَ یا أرحَمَ الرَّاحِمِین.(3)

و در روایت دیگر منقول است که رسول خدا صلی الله علیه واله به حضرت علی علیه السلام فرمودند: یا علی چون در آینه نظر کنی بگو:

اللَّهُمَّ کَمَا حَسَّنتَ خَلقِی فَحَسِّن خُلُقِی وَ رِزقِی.(4)

نورانی بوده که این خود یک امر خارق العاده و اعجازآور است. که ذکر آن موجب می شود مردم اعتقادات و محبت خود را نسبت به پیامبر و ائمه اطهار: زیادتر کنند و قهرا چنین خواهد بود. چرا که این مطلب خلاف عقیده مادیون است که فقط هم وغم آنان روی مسائل مادی می باشد؛ و همه را به چشم ظاهری می بینند و ماوراء طبیعت را نمی بینند و میانه خوبی با عالم غیب ندارند. و اما تشبیه در کلام آوردن جایز است و در جایی که هدف کار خیر باشد رجحان پیدا می کند و یا اگر آن امر، مهم؛یا آن شخص ، خود از اولیاء الله باشد خود به خود مرجح می شود.

اینکه فرموده است: «کَأنَّهُ البَدرِ فِی لَیلَه...» این مطلب به منزله این مثال قرآن است که تشبیه جالبی فرموده است:

« ألَم تَرَ کَیفَ ضَرَبَ اللهُ مَثَلاً کَلِمَهً طَیِّبَهً کَشَجَرَهٍ طَیِّبَهٍ أصلُهَا ثابِتٌ وَفَرعُها فِی السَّماء» (1)

«ای رسول مگر ندانستی که چگونه خدا کلمه پاکیزه را به درخت زیبایی مثل زده که اصل ساقه آن برقرار باشد و شاخه آن به آسمان (رفعت و سعادت) رفته باشد».

اینکه حضرت زهرا علیهاالسلام فرمود: «فِی لَیلَهِ تَمامِهِ وَ کَمالِهِ» این مطلب از مسائل پرواضح و استوار و محکم است.همان طور که از نبی اکرم به روایت شده که فرمود:

إذَا عَمِلَ أحَدُکُم عَمَلاً فَلیتقِن.

هنگامی که یکی از شما عملی را می خواهد انجام دهد پس باید با یقین و محکم کاری انجام دهد.(2)

شب بدر به قبل از شب چهارده و خود شب چهارده و بعدش را گویند، زیرا ماه در شب 13 تا 15 کامل دیده می شود.

و ظاهرا بین تمام و کمال، به نسبت مقدار و کیفیت و چگونگی فرق است. یعنی از نظر کم و کیف متفاوتند؛ مثلا غذا گاهی تام است اما کامل نیست و گاهی کامل است

ص: 133

اما تام نیست؛ اما وقتی که کامل و تام باشد از حیث کم و کیف او را تامه کامله خوانند. مثلا ماه در شب چهارده ، تمام و کامل است، البته در وقتی که هوا ابری نباشد، یا غبار وجود نداشته باشد که مانع شود نور او برای ناظرین مشخص شود که در این صورت کمال آن ثبوتی می شود. و چه بسا مراد از تمام و کامل، شدت نور ماه است، که روی این حساب اثباتی می شود.

راه خدا او را دوست داشته ، عبادت است.

3- وَقالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه : النَّظَرُ فِی ثَلاثَهِ أشیاءَ عِبَادَهٌ النَّظَرُ فِی وَجهِ الوَالِدَینِ وَ فِی المُصحَفِ وَ فِی البَحر.(1)

و فرمود: نگاه به سه چیز عبادت است ، به صورت والدین، به قرآن و به آب دریا.

هم چنین روایت شده که نظر به خانه عالم عبادت است و بعدی هم ندارد. چون لطف به شخص صاحب کمال و آنچه که به او تعلق دارد، انسان را به کمال نزدیک می کند. و این مستلزم تحنن و مهربانی است. این کارها خود، یک نوع تشویق بر عمل صالح است. چرا که باعث می شود شخص به چنین عالمی اقتدا کند و اثر مثبت در زندگی او خواهد داشت. همان طوری که حضرت یعقوب علیه السلام پیراهن یوسف رابه چشمانش کشید و بینا شد.

«فَلَمَّا أن جاءَ البَشیرُ ألقاهُ عَلی وَجهِهِ فَارتَدَّ بَصیرا...»(2)

«پس از آنکه بشیر، بشارت یوسف را آورد و پیراهن او را به رخسار یعقوب افکنده؛ دیده انتظارش به وصل روشن شد».

پس وقتی که لباس فرزندی چنین باشد، مضجع و مرقد مطهر معصومین و دارالعلم و مانند آن احق، و اولی است. چنانکه در قصه سامری خداوند می فرماید:

«... فَقَبَضتُ قَبضَهً مِن أثَرِ الرَّسُولِ فَنَبَذتُها...»(3)

«سامری گفت: من چیزی از اثر قدم رسول حق (جبرئیل) را دیدم که قوم ندیدند پس آن را برداشتم».

وقتی اسب جبرئیل چنین باشد، پس اثرمحبت معصومین علیهم السلام و مقام عالی آنان نزد خداوند که تمام موجودات و مخلوقات را برای وجود پربرکت آن بزرگواران

ص: 135

پدید آورد، چه خواهد بود؟! با اینکه جبرئیل و همه فرشتگان آسمان ها خادم اهل بیت علیهم السلام هستند.(1)

و نیز گرفتن مقداری از تربت پاک و مطهر پیغمبر صلی الله علیه واله به دست حضرت زهرا علیها السلام و خواندن آن شعر معروف ، عظمت و مقام بالای اثر محبت پیامبر صلی الله علیه واله را می رساند:

مَاذَا عَلَی مَن شَمَّ تُربَهً أحمَدَ *** أن لاَ یَشَمَّ مَدَی الزَّمَانِ غَوَالِیا (2)

«آن کس که بوی خوش تربت (خاک قبر پیامبر صلی الله علیه واله) را ببوید، اگر در زمان طولانی بوی خوش دیگر نبوید چه خواهد شد». (یعنی تا آخر عمر همین بوی خوش او را کافی است).

با اینکه ذره ای از خاک قبر پیامبر اسلام به مراتب از هزارها بلکه بیشتر از خاک پای جبرئیل و پیراهن یعقوب و... بالاتر است. و در روایت آمده است که:

مَن أصغَی إِلَی نَاطِقٍ فَقَد عَبَدَهُ فَإِن کَانَ النَّاطِقُ یؤِدِّی عَنِ الله عَزَّوَجَلَّ فَقَد عَبَدَاللهَ وَ إِن کَانَ النَّاطِقُ یؤَدِّی عَنِ الشَّیطَانِ فَقَد عَبَدَ الشَّیطَان .(3)

کسی که گوش به حرف و سخن گوینده ای بدهد او را بندگی کرده است. پس اگر گوینده حق و سخن او سخن الهی باشد، در حقیقت گوش دادن به نطق و حرف های او عبادت و بندگی خداوند است و اگر غیر حق باشد، حقیقت آن شخص را عبادت کرده و غلام حلقه به گوش او شده است.

پس حواس پنجگانه را علاوه بر فکر کردن حواس اقتضائیه می گویند. و لذا در روایت آمده است:

تَفَکُّرُ سَاعَهٍ خَیرٌ مِن عِبَادَهِ سَنَه.(4)

ص: 136

یک ساعت فکر کردن (در امور حقه) از یک سال عبادت بهتر است.

روایات زیادی در مورد فضائل و مناقب اهل بیت رسول: آمده است که کتب فریقین عامه و خاصه مملو از این اخبار و احادیث است. که تفکر در این احادیث و گوش دادن به فضائل اهل بیت علیهم السلام نیز عبادت است. همانند:

1- قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : عَلِیُّ خَیرُ البَشَرِ فَمَن أبَی فَقَد کَفَر.(1)

پیامبر صلی الله علیه واله فرمود: علی بهترین بشر است پس هر که از ولایت و دوستیش آبا ورزد،کافر شده است.

2- قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : عَلِیُّ خَیرُ البَرِیَّه .(2)

پیامبر صلی الله علیه واله فرمودند: علی بهترین مخلوقات است .

3- قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : عَلِیُّ مِنِّی وَ أنَا مِنه.(3)

پیامبر صلی الله علیه واله فرمودند: علی از من است و من از علی.

رسول خدا صلی الله علیه واله عبادت است. کما اینکه در حدیث بالا بیان شد، نظر به صورت مولا علی علیه السلام و به آثار آن بزرگوار مانند دست مبارکش، عبادت است همان طوری که نظربه در خانه عالم و نگاه کردن به کعبه عبادت است، اما این کجا و آن کجا!!

5- عَن سَیدِ العَابِدِینَ عَلِی بنِ الحُسَینِ عَن أبِیهِ عَلَیهِما السَّلام قالَ: نَظَرَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه ذَاتَ یَومٍ إِلَی عَلِی عَلَیهِ السَّلام وَقَد أقبَلَ وَ حَولَهُ جَمَاعَهٌ مِن أصحَابِهِ فَقالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه مَن أرَادَ أن ینظُرَإِلَی یوسُفَ فِی جَمَالِهِ وَإِلَی إِبرَاهِیمَ فِی سَخَائِهِ وَ إِلَی سُلَیمَانَ فِی بَهجَتِهِ وَ إِلَی دَاوُدَ فِی قُوَّتِهِ فَلیَنظُر إِلَی هَذَا. (1)

روزی رسول خدا صلی الله علیه واله به علی علیه السلام که نزد او می آمد نگریست و بر جمعی که اطرافشان بودند، فرمود: هر که خواهد به جمال یوسف، سخاوت ابراهیم، بهجت سلیمان و حکمت داوود نگرد باید به این شخص نگاه کند. (یعنی به علی ابن ابی طالب علیهما السلام )

4- وَ قالَ عَلَیهِ السَّلام : حُسنُ وَجهِ المُؤمِنِ مِن حُسنِ عِنَایَهِ الله بِه.(1)

و هم چنین فرمودند: نیکوئی روی مؤمن از نیکوئی عنایت خداست به او، یعنی از جمله آثار آن است.

5- قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه : آفَهُ الجَمَالِ الخُیلاَء.(2)

پیامبراکرم صلی الله علیه واله فرمودند: آفت زیبایی، خودخواهی است.

« البته صرف زیبایی در غیر معصوم کافی نیست. چه بسا یک صورت سیاه به مراتب از یک صورت زیبا بالاتر باشد، از نظر درونی و اعمال شایسته».

6- رسول اکرم صلی الله علیه واله فرمود: در شب معراج، از حضرت احدیت سؤال کردم که بار خدایا من نیکوترم یا یوسف ؟ جواب آمد: یا محمد! اگر تو نبودی یوسف را نمی آفریدم ولیکن یوسف نیکوتر و تو سرور نیکویی. یوسف سبب محبت بود و نیکویی تو سبب معرفت است. پدرش در وی نگریست نابینا شد، برادران او، وی را دیدند و در محنت افتادند، زن عزیز مصر در وی نگریست، مملکت خود را به باد داد و زنان مصر در وی نگریستند، دست های خود را بریدند و در محنت افتادند. یا محمد! دیدن جمال تو زنگ از دل ها ببرد و به راه مستقیم در آورد. خصوصا علی علیه السلام در تونگریست و علم و شجاعت آموخت.(3)

شکل و شمائل پیامبر صلی الله علیه واله مثل بدر، درخشان ، نورانی و سفید بود، گونه اش هموار بود، موی آن حضرت نه بسیار پیچیده و نه افتاده بود. گشاده پیشانی (به اصطلاح پیشانی بلند) ابروها پیوسته، باریک، قوسی و کشیده بود. موی سرش از فرق تا بناگوش، بینی اش کشیده و باریک، و میان آن اندکی برآمدگی داشت. ریش انبوه، به حد وسط ، دندان ها سفید، براق و گشاده، گردن مثل فواره ای که از نقره خام صیقل

ص: 139

داده شده باشد.

اعضای بدنش همه معتدل، قوی و خوش اندام، سینه و شکم برابر یکدیگر، خط موی نازکی از میان سینه تا ناف کشیده بود. میان دو کتف پهن و عریض، سر استخوان ها و بندها قوی و بزرگ، پستان ها و اطراف سینه و شکم صاف و بدون مو.

ذراع «از آرنج دست به پایین» و دوش مبارکش قدری موداشت. بند دستبلند و کف دست گشاده؛ انگشت ها بلند؛ ساعد و ساق ، صاف و کشیده؛ دست هایش بلند بود. گویند به قدری بلند بودند که در موقع ایستادن به زانوهایش می رسیدند. پاها بسیار نرم و صاف به نحوی که آب بر آنها بند نمی شد. کف پاها هموار نبود که همه آن به زمین برسد. قامت مبارکش اندکی بلند بود، چشم و ابرو مشکی، نوری از جبین مبارک او ساطع بود که چون در شب تاریک از کوچه میگذشت شعاع آن از روزنه ها داخل حجره ها می شد و حجره ها چون روز روشن می شدند. گاه می شد که سوزن گم شده را، از نور صورت آن حضرت می یافتند.(1)

بَلَغَ العُلی بِکَمالِهِ کَشَفَ الدُّجی بِجَمالِه *** حَسُنَت جَمیعُ خِصالِه صَلُّوا عَلَیه وَآلِهِ (2)

به سند معتبر از حضرت امام صادق علیه السلام منقول است که چون حضرت یوسف علیه السلام پادشاه شد، زلیخا به در خانه آن حضرت آمد و رخصت طلبید. چون داخل شد یوسف علت از او پرسید که: چرا آن کارها را در گذشته انجام دادی؟ گفت: حسن تو مرا بی تاب کرده بود.

گفت: اگر پیغمبر آخرالزمان را می دیدی که از من خوش روتر و خوش خلق تر و بخشنده تر خواهد بود، چه می کردی ؟ زلیخا گفت: راست گفتی.

یوسف گفت: از کجا دانستی که راست گفتم؟ گفت: زیرا که چون نام او را بردی محبت او در دلم افتاد.

ص: 140

پس حق تعالی به یوسف وحی کرد که راست می گوید و من به سبب آنکه آن حضرت را دوست داشت، او را دوست داشتم پس او را به عقد خود درآور.(1)

ای موسی! مرا پناه خود گیر و گنجینه کارهای خوبت را نزد من بگذار. از من بترس و از غیر من مترس بازگشت به سوی من است.

3- عَن عَلِیٍ عَلَیهِ السَّۀام : الإِیمَانُ لَهُ أرکَانٌ أربَعَهٌ: التَّوَکُّلُ عَلَی الله وَ تَفوِیضُ الأمرِ إِلَی الله وَ الرِّضَا بِقَضَاءِ الله وَ التَّسلِیمُ لأِمرِ الله عَزَّوَجَل.(1)

وَقالَ الرِّضَا عَلَیهِ السَّلام : الإِیمَانُ أربَعَهُ ارکَانٍ: التَّوَکُّلُ عَلَی الله عَزَّوَجَلَّ وَ الرِّضَا بِقَضَاءِ وَ التَّسلّیمُ لأِمرِ الله وَ التَّفوِیضُ إِلَی الله . (2)

امام رضا و امیرمؤمنان علیهما السلام فرمودند:ایمان چهار رکن دارد؛توکل برخدا، واگذار کردن امور به خدا، خشنود بودن به قضاء و قدر الهی و تسلیم در برابر امرالهی.

4- قالَ عَلِی عَلَیهِ السَّلام : حَسبُکَ مِن تَوَکُّلِکَ أن لاَ تَرَی لِرِزقِکَ مُجرِیاً إِلاَّ الله سُبحَانَهُ. (3)

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: باید بر کسی توکل داشته باشی که غیر از او روزی تورا نمی رساند.

5- فیِ مَناقِب شَهرِ بَنِ آشُوب: أمَرَ نُمرُودُ بِجَمعِ الحَطَبِ فِی سَوَادِ الکُوفَهِ عِندَ نَهرِ کُوثَی مِن قَریهِ قُطنَانَا وَ أوقَدَ النَّارَفَعَجَزُوا عَن رَمی إِبرَاهِیمَ فَعَمِلَ لَهُم إِبلِیسُ المَنجَنیقَ فَرُمِی بِهِ فَتَلَقَّاهُ جَبرَئِیلُ فِی الهَوَاءِ فَقالَ: هَل لَکَ مِن حَاجَهٍ ؟ فَقالَ: أمَّا إِلَیکَ فَلاَ حَسبیِ اللهُ وَنِعمَ الوَکِیل. فَاستَقبَلَهُ مِیکَائِیلُ. فَقالَ: إِن أرَدتَ أخمَدتُ النَّارَ فَاِنَّ خَزَائِنَ الأمطَارِ وَ المِیاهِ بِیدِی؟ قالَ لاَ أرِیدُ وَأتَاهُ مَلَکُ الرِّیحِ فَقالَ: لَو شِئتَ طَیرتُ النَّارَ؟ قالَ لاَ أرِیدُ فَقالَ

ص: 142

جَبرَئِیلُ: فَاسألِ اللهَ. فَقالَ: حَسبِی مِن سُوَالِی عِلمُهُ بِحَالِی.(1)

نمرود دستور داد در کنار کوفه و در کنار نهر کوثا، در قریه ای به نام قطنانا هیزم جمع کنند و آتش بزنند. پس از انداختن ابراهیم در آتش عاجز شدند. شیطان ساخت منجنیق را یادشان داد. آنان این عمل را انجام دادندو ابراهیم را باآن در درون آتش پرتاب کردند . جبرئیل علت در هوا به او رسید، و به او گفت: حاجتی داری ؟ گفت: با تونه. خداوند برای من کافی است و خوب وکیلی است. میکائیل به آن حضرت رسید و گفت: می خواهی آتش را خاموش کنم؟ خزینه باران به دست من است. گفت: نیازی به تو نیست. فرشته باد آمد گفت: اگر بخواهی من آتش را به هوا می برم، گفت: نیازی به تو نیست. جبرئیل گفت: پس از خدا درخواست کن. گفت: برای من خداوند کافی است، او به حال من علم دارد.

6- فِی المُناجَاه الشَّعبانِیَه لأمِیرالمُؤمِنینَ وَالأئِمَه مِن وَلَده عَلَیهِمُ السَّلام : إِلَهِی هَب لِی کَمَالَ الانقِطَاعِ إِلَیکَ وَأنِر أبصَارَ قُلُوبِنَآ بِضِیاءِ نَظَرِهَا إِلَیکَ حَتَّی تَخرِقَ أبصَارُ القُلُوبِ حُجُبَ النُّورِ فَتَصِلَ إِلَی مَعدِنِ العَظَمَهِ وَ تَصِیرَ اَرواحُنَا مُعَلَّقَهً بِعِزِّ قُدسِکَ.(2)

در مناجات شعبانیه امیرمؤمنان و ائمه: از فرزندان آن حضرت می خوانیم: خدایا به من انقطاع کامل به سوی خود را عطا فرما، (یعنی از خلق بریده و به سوی تو بیایم و دیده های دل ما را به نور نظاره ات روشن ساز تا آنکه دیدۂ بصیرت و حجاب های نور را بدرد و به نور عظمتت واصل گردد و جان های ما به مقام قدس عزتت بپیوندد.

7- قالَ عَلَیهِ السَّلام : مَنِ انقَطَعَ إِلَی الله کَفَاهُ اللهُ کُلَّ مَئُونَهٍ وَمَنِ انقَطَعَ إِلَی الدُّنیا وَکَلَهُ اللهُ إِلَیهَا.(3)

ص: 143

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: کسی که از مردم قطع شود و به خدا بپیوندد،خداوند همه مایحتاج او را کفایت کند و کسی که به دنیا بپیوندد خداوند او را به دنیا واگذار کند.

8- وَقالَ عَلَیهِ السَّلام : لا تَتَّکِل إِلَی غَیرِ الله فَیُکَلِّکَ اللهُ إِلَیهِ.(1)

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: به غیر خدا توکل و تکیه نکن که خداوند تو را به همان واگذار کند.

9- وَقالَ عَلَیهِ السَّلام : یَقُولُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ: مَامِن مَخلُوقٍ یعتَصِمُ بِمَخلُوقٍ دُونِی إِلاَّ قَطَعتُ بِهِ أسبَابَ السَّمَاوَاتِ وَ أسبَابَ الأرضِ مِن دُونِهِ فَإِن سَألَنِی لَم اُعطِهِ وَإِن دَعَانِی لَم أجِبه. (2)

و هم چنین فرمودند: خداوند عزوجل می فرماید: هیچ مخلوقی نیست که به غیر از من چنگ بزند مگر این که اسباب آسمانها و زمین را بر او قطع می کنم و از هیچ جایی او را یاری نمیدهم.

10- رُوِی أنَّ اللهَ جَلَّ وَعَزَّ أوحَی إِلَی دَاوُد عَلَیهِ السَّلام مَا اعتَصَمَ عَبدٌ مِن عَبِیدِی بِأحَدٍ مِن خَلقٍ دُونِی عَرَفتُ ذَلِکَ مِن نِیتِهِ إِلاَّ قَطَعتُ أسبَابَ السَّمَاوَاتِ مِن یدَیه وَ أسَختُ الأرضَ مِن تَحتِهِ؛ وَلَم أبَالِ بِأی الوَادِی هَلَک.(3)

روایت شده که خداوند عزوجل به داوود نبی علیه السلام وحی فرمود: عبد و بنده ای از بندگانم بدون من، به احدی از مخلوقاتم چنگ نزند و او را به این شناسد که امور او را اصلاح می کند؛ مگر اینکه من هم اسباب آسمان ها را در مقابل او براو قطع می کنم. و زمین را زیر پای او سخت می کنم و باکی هم ندارم که در چه وادی به هلاکت برسد. 11- قالَ أمِیرُالمُؤمِنینَ عَلَیهِ السَّلام : قالَ اللهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لِمُوسَی عَلَیهِ السَّلام یا مُوسَی

ص: 144

الحفَظ وَصِیتِی لَکَ بِأربَعَهِ أشیاءَ اَوَّلُهُنَّ مَا دُمتَ لاَ تَرَی ذُنُوبَکَ تُغفَرُ فَلا تَشتَغِل بِعُیوبِ غَیرِکَ وَ الثَّانِیهُ مَا دُمتَ لاَ تَرَی کُنُوزِی قَد نَفِدَت فَلاَ تَغتَمَّ بِسَبَبِ رِزقِکَ وَالثَّالِثَهُ مَا دُمتَ لاَ تَرَی زَوَالَ مُلکِی فَلاَ تَرجُ أحَداً غَیرِی وَ الرَّابِعَهُ مَا دُمتَ لاَ تَرَی الشَّیطَانَ مَیتاً فَلاَ تَأمَنُ مَکرَه.(1)

امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: خداوند به حضرت موسی علت فرموده: ای موسی!وصیت وسفارش مرا در چهار چیز حفظ کن؛ اول تا ندیده ای گناهانت بخشیده شده است به عیوب دیگران مپرداز. (خطاب به ما شده است که معصوم نیستیم) دوم تا مادامی که ندیده ای گنج های من تمام شده است، غم روزی ات را مخور. سوم تا مادامی که ندیده ای ملک و پادشاهی من از بین رفته به احدی امیدوار مباش. چهارم تا مادامی که دیدی شیطان زنده است از مکرش در امان نباش.

البته باید متوجه بود طلب حاجت از غیر خدا منظور این است که شخص خیال می کند که ایشان کارها و امور مردم را اصلاح می کنند و از مبدأ جهانیان و خالق هستی غافل است و در مسائل تقاضای حاجت از مردم به حد افراط می باشد. چرا که وسیله باید باشد. زیرا امام صادق علیه السلام فرمودند: خداوند متعال بدون وسیله، کاری را انجام نمی دهد و اموری را به عنوان اسباب در میان مردم قرار داده، گرچه انجام دادن امور بدون وسیله برای خداوند کاری ندارد و سهل و آسان است؛ اما از نظر عادی باید طبق اسباب جلورفت. چه اسباب مادی و چه اسباب معنوی. چنانکه در روایات از معصومین این مضمون دیده شده است. مانند:

1- قالَ الصَّادِقُ عَلَیهِ السَّلام : أبَی اللهَ أن یَجرِی الأشیاءَ إِلاَّ بِأسبَابٍ فَجَعَلَ لِکُلِّ شَیٍ سَبَباً وَ جَعَلَ لِکُلِّ سَبَبٍ شَرحاً وَ جَعَلَ لِکُلِّ شَرحٍ عِلماً وَ جَعَلَ لِکُلِّ عِلمٍ بَاباً نَاطِقاً عَرَفَهُ مَن عَرَفَهُ وَ جَهِلَهُ مِن جَهِلَهُ ذَاکَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه وَ نَحن .(2)

ص: 145

امام صادق علیه السلام فرمود: خدا خودداری و امتناع فرموده که کارها را بدون اسباب فراهم آورد. پس برای هر چیزی سبب و وسیله ای قرار داد و برای هر سبب، شرح و گشایشی مقرر داشت و برای هر شرحی دانشی گذاشت و برای هر دانشی دری گویا نهاد، عارف حقیقی کسی است که این د را شناخت و نادان حقیقی کسی است که به این در نادان گشت، این در گویا رسول خدا صلی الله علیه واله و ما (اهل بیت علیهم السلام) هستیم.

2- قالَ عَلئٌ عَلَیهِ السَّلام : لِکُلِّ شَیءٍ سَبَب. (1)

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: از برای هر چیزی سببی باشد.

3- قالَ اللهُ تَبَارَکَ وَتَعَالَی:

« یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ ابتَغُوا إِلَیهِ الوَسیلَهَ...»(2)

«ای کسانی که ایمان آورده اید تقوا پیشه کنید و برای او وسیله ای پیش فرستید».

پس منظور از طلب حاجت که در روایت می فرماید، ذلت و خواری باشد و خدا او را به همان شخص وامی گذارد،همان مطلب است که ذکر شدیعنی قطع امید و رو برگرداندن از خدا و توجه خاص به سوی مردم است. کما اینکه عادت بعضی از مردم این است که خود را سربار جامعه می کنند. اما حد متوسط اشکالی ندارد. آن هم به این عقیده که هر چه هست، به دست باری تعالی است و بقیه وسیله وسبب هستند. و الا این در همه زمان ها متعارف بوده و هست که انسان خواه ناخواه به مردم محتاج است. همان طور که در کلام معصومین نیز همین معنی دیده شده است مانند:

1- الإِمَامُ زَینُ العَابِدِین عَلَیهِ السَّلام لِمَن قالَ بِحَضرَتِه: اللَّهُمَّ أغنِنِی عَن خَلقِکَ. فَقالَ: لَیسَ هَکَذَا إِنَّمَا النَّاسُ بِالنَّاسِ وَلَکِنَ قُلِ: اللَّهُمَّ أغنِنِی عَن شِرَارِ خَلقِک .(3)

ص: 146

کسی در حضور امام سجاد علیه السلام گفت: خدایا مرا از مردم بی نیاز گردان. حضرت فرمود: چنین مگو زیرا مردم به یکدیگر خواه ناخواه نیاز دارند بلکه بگو خدایا مرا از شر بدان خلقت بی نیاز گردان.

2- قالَ أمِیرُالمُؤمِنِینَ عَلَیهِ السَّلام : اللَّهُمَّ لاَ تَجعَل بِی حَاجَهً إِلَی أحَدٍ مِن شِرَارِ خَلقِکَ وَمَا جَعَلتَ بِی مِن حَاجَهٍ فَاجعَلهَا إِلَی أحسَنِهِم وَجهاً وَ أسخَاهُم بِهَا نَفساً وَ أطلَقِهِم بِهَا لِسَاناً وَ أقَلِّهِم عَلَی بِهَا مَنّا.(1)

امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: خداوندا حاجت مرا به احدی از اشرار و بدان خلقت قرار مده. پس به نیکوترین آنها، با سخاوتمندترین آنها، گویاترینآنها و کم منت ترین آن ها قرار بده.

3- وَقالَ عَلَیهِ السَّلام قُلتُ: اللَّهُمَّ لاَ تُحوِجنِی إِلَی أحَدٍ مِن خَلقِکَ فَقالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ الِه : یا عَلِی! لاَ تَقُولَنَّ هَکَذَا فَلَیسَ مِن أحَدٍ إِلاَّ وَهُوَ مُحتَاجٌ إِلَی النَّاسِ. قالَ: فَقُلتُ: یا رَسُولَ الله فَمَا أقُولُ ؟ قالَ: قُلِ: اللَّهُمَّ لاَ تُحوِجنِی إِلَی شِرَارِ خَلقِکَ قُلتُ: یا رَسُولَ الله مِن شِرَارُ خَلقِهِ؟ قالَ: الَّذِینَ إِذَا أعطَوا مَنُّوا وَإِذَا مُنِعُوا عَابُوا.(2)

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: گفتم: خداوندا مرا به احدی از خلقت محتاج مگردان . رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: یاعلی! این طور مگو. چون مردم نسبت به هم محتاجند. حضرت امیرعلیه السلام عرض کرد: یا رسول الله ! پس چگونه بگویم؟ فرمود بگو: خداوندا مرا محتاج اشرار و بدان خلقت مگردان. حضرت امیر علیه السلام عرض کرد: یا رسول الله ! بدان و اشرار خلق چه کسانی هستند؟ فرمود:کسانی که وقتی چیزی را می دهند با منت است و هنگامی که آنها را منع می کنند و چیزی به آنان نمی دهند از مردم عیب جویی می کنند.

ص: 147

از او بزداید و شش هزار درجه او را بالا برد.

اسحاق بن عمار افزوده که: شش هزار حاجت او را هم روا کند. سپس امام فرمود: روا ساختن حاجت مؤمن بهتر است از طوافی و طوافی و تا ده طواف شمرد.

4- عَن أبِی جَعفَرٍ عَلَیهِ السَّلام قالَ: أوحَی اللهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَی مُوسَی عَلَیهِ السَّلام أنَّ مِن عِبَادِی مَن یَتَقَرَّبُ إِلَی بِالحَسَنَهِ فَأحَکِّمُهُ فِی الجَنَّهِ فَقالَ مُوسَی: یارَبِّ وَمَا تِلکَ الحَسَنَهُ ؟ قالَ یَمشِی. مَعَ أخِیهِ المُؤمِنِ فِی قَضَاءِ حَاجَتِهِ قُضِیت أؤلَم تُقض. (1)

امام باقر علیه السلام فرمود: خدای عزوجل به موسی علیه السلام فرمود: همانا از جمله بندگانم کسی است که به وسیله حسنه به من تقرب جوید و من او را در بهشت حاکم سازم (بهشت را در اختیار او گذارم و او را وارد بهشت کنم). موسی علیه السلام عرض کرد: پروردگارا آن حسنه چیست؟ فرمود: اینکه همراه برادر مؤمنش در راه برآوردن حاجت او گام بردارد چه آنکه برآورده شود یا نشود.

5- امام صادق علیه السلام فرمود: برای گام برداشتن مرد در راه حاجت برادر مؤمنش ده حسنه برایش نوشته شود و ده گناه از او محو شود و ده درجه برایش بالا رود و جز این نمیدانم که فرمود (راوی گوید) و آن برابر آزاد کردن ده بنده و بهتر از یک ماه اعتکاف در مسجدالحرام است .(2)

6- عَن مُعَمَّرِ بنِ خَلاَّدٍ قالَ: سَمِعتُ أبَا الحَسَنِ عَلَیهِ السَّلام یقُولُ إِنَّ الله عِبَاداً فِی الأرضِ یَسعَونَ فِی حَوَائِجِ النَّاسِ هُمُ الآمِنُونَ یَومَ القِیامَهِ وَمَن أدخَلَ عَلَی مُؤمِنٍ سُرُوراً فَرَّحَ الله قَلبَهُ یَومَ القِیامَه .(3)

حضرت ابوالحسن علیه السلام می فرمود: همانا از برای خدا در زمین بندگانی است که

ص: 149

برای حوائج مردم کوشش می کنند. این ها روز قیامت در امانند. و هر که به مؤمنی شادی رساند خدا روز قیامت دلش را شاد سازد.

هم چنین مستحب است (و استبعادی هم ندارد) برآوردن حاجت انسان خواه مسلمان باشد یا مسلمان نباشد و با برآوردن حاجت حیوان. به خاطر مدارکی که در دست داریم، همانند آب دادن امیرالمؤمنین علیه السلام به اصحاب معاویه در جنگ صفین. که معاویه دستور داد آب را از لشکر امیرالمؤمنین علیه السلام دریغ کنند، اما هنگامی که امام برلشکر معاویه غالب شد، معاویه به عمروعاص گفت: تو چه گمان می کنی در مورد علی علیه السلام ، آیا فکر می کنی آب را به روی ما می بندد؟ عمروعاص گفت: ای معاویه! علی بن ابی طالب علیهما السلام کسی نیست که آب را به روی توو لشکرت ببندد. او مردانگی و مروت دارد.

یا امام حسین علیه السلام را می بینیم که آب به لشکر حرداد و حتی خود آن حضرت به یکی از لشکر حر، که از فرط تشنگی نمی توانست آب بیاشامد کمک کرد و دهانه مشک را باز نمود و در دهان او نهاد تا سیراب شد و حیوانش هم سیر شد.و اما ابن سعد ملعون آب را از امام حسین علیه السلام دریغ کرد و به لشکرخود دستور داد آب را به روی امام علیه السلام و یارانش ببندند و نگذارند حتی آب به خیام حرم ببرند.

7- قالَ أمِیرُالمُؤمِنِین عَلَیهِ السَّلام : إِمَّا أخٌ لَکَ فِی الدِّینِ وَإِمَّا نَظِیرٌلَکَ فِی الخَلقِ یفرُطُ مِنهُمُ الزَّلَلُ وَ تَعرِضُ لَهُمُ العِلَلُ وَ یُؤتَی عَلَی أیدِیهِم فِی العَمدِ وَ الخَطَإِ فَأعطِهِم مِن عَفوِکَ وَصَفحِکَ مِثلِ الَّذِی تُحِبُّ وَتَرضَی أن یعطِیکَ اللهُ مِن عَفوِهِ وَ صَفحِه...(1)

امیرالمؤمنین علیه السلام در نامه ای به مالک اشتر نخعی در این باره نوشت: آنها (افرادی که محتاج کمک هستند) یا برادر دینی تو هستند و یا انسان هایی همچون تو. گاه از آنها لغزش و خطا سر می زند، ناراحتی هایی به دست آنان عارض می گردد، عمدا یا به طور اشتباه کارهایی انجام می شود، «در این مورد» از عفو و گذشت خود آن مقدار به

ص: 150

آنها عطا کن که دوست داری خداوند از عفوش به تو عنایت کند...

5- قالَ عَلِی بنِ الحُسَین عَلَیهِ السَّلام : مَن سَقَی مُؤمِناً مِن ظَمَإِ سَقَاهُ الله مِنَ الرَّحِیقِ المَختُوم.(1)

امام زین العابدین علیه السلام فرمودند: هرکه مؤمن تشنه ای را سیراب کند خدا از شراب سربسته (بهشت) به او نوشاند.

پس گاهی هم برآوردن حاجت دیگران واجب می شود نه مستحب. مانند برآوردن حاجت والدین. همچنان که حضرت زهرا علیها السلام انجام داد. هم چنین اطاعت پدر واجب است تا چه رسد به اطاعت پیامبر اکرم صلی الله علیه واله که اطاعت او اطاعت از خداوند است. و ظاهره اطاعت غیر پدر، از اقربا هم واجب است، البته با اختلاف در رتبه و منزلت.

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: خشنودی خداوند با خشنودی والدین است و خشم خداوند با خشم ایشان است.

2- نیکی به والدین یک درجه در بهشت از انبیا پایین تر است و عاق والدین در جهنم با فرعونیان یک درجه فاصله دارد.

وَقالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : بَینَ الأنبِیَاءِ وَ البَاِّر دَرَجَهٌ وَ بَینَ العَاقِ وَ الفَرَاعِنَهِ دَرَکَهٌ. (1)

پیامبر صلی الله علیه واله فرمودند: در بین انبیا و خوبان، یک درجه است و در میان عاق والدین و فراعنه و سرکشان یک درکه (درجه) است.

3- عَن عَلِی عَلَیهِ السَّلام : بِرُّ الوَالِدَینِ أکبَرُ فَرِیضَهٍ.(2)

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: نیکی به والدین بزرگ ترین فریضه است.

4- قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : مَن یَضمَن لِی بِرَّ الوَالِدَینِ وَصِلَهَ الرَّحِمِ أضمَن لَهُ کَثرَهَ المَالِ وَ زِیَادَهَ العُمُرِ وَ المَحَبَّهَ فِی العَشِیرَه .(3)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: کسی که برای من ضمانت کند صله رحم و نیکی به والدین را، من هم ضامن می شوم که مال وعمرش زیاد شود ودر قبیله اش محبوبیت پیدا کند.

5- عَن مَنصُورِ بنِ حَازِمٍ عَن أبِی عَبدِ الله عَلَیهِ السَّلام قالَ: قُلتُ أی الأعمَالِ أفضَلُ؟ قالَ : الصَّلاَهُ لِوَقتِهَا وَبِالوَالِدَینِ وَ الجِهَادُ فِی سَبِیلِ الله عَزَّوَجَل.(4)

منصور بن حازم گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: چه اعمالی بهتر است؟

فرمود: نماز اول وقت، نیکی به پدر و مادر و جهاد در راه خدای عزوجل.

ص: 153

نبودی. پس هرگاه در خود چیزی دیدی که خود پسندی و اعجاب تو را برانگیخت بدان که اصل و ریشه این نعمت پدرت می باشد. پس خدا را ستایش کن و او را براین نعمت سپاسگزار باش «و هیچ قدرت و توانی جز در پناه خدا وجود ندارد».

جوانی سر از رأی مادر بتافت *** دل دردمندش به آذر بتافت

چو بیچاره شد پیشش آورد مهد *** که ای سست مهر فراموش عهد

نه در مهد نیرو و حالت نبود *** مگس راندن از خود مجالت نبود

تو آنی که از یک مگس رنجه ای *** که امروز سالار و سرپنجه ای (1)

* * * * *

پسر جان تا توانی قدر دان باش *** گرامی مادر و والا پدر را

ولایت با پدر باشد در اسلام *** خدا دادش این جاه و خطر را

بهشت در زیر پای مادرانست *** که باشد این سخن پیغامبر را (2)

ولی شرطش رضای باب باشد *** پدر اصل است در واقع پسر را

دهد از شیره جان مادرت شیر *** پدر هم آورد شهد و شکر را

رخ زیبایش گردد خار از رنج *** به کف آسای نیارد سیم و زر را

تورا ناپرور اندر است چون شیر *** کمان آسان دوتا سازد کمر را

پدر از صبح تا شب می کند کار *** نخوابد مادر از شب تا سحررا

بخوان بالوالدین احسان زقرآن *** اطاعت کن خدای دادگر را

اگرخواهی به عالم سرفرازی *** پی تعظیمشان خم ساز سر را

1) «یا أیَّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أطِیعُوا اللهَ وَأطیعُوا الرَّسُولَ وَ أولِی الأمرِمِنکُم ...»-«سوره نساء آیه 59»

2) «مَن یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَد أطاعَ الله ...»- «سوره نساء آیه 80»

3) «قُل أطیعُوا اللهَ وَأطیعُوا الرَّسُول ...»-«سوره نور آیه 54»

4) «یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أطیعُوا اللهَ وَأطیعُوا الرَّسُول ...»-«سوره محمد آیه33»

عَن شِیعَتِهِ وَ أولِیائِهِ غَیبهً لاَ یثبُثُ فِیهَا عَلَی القَولِ بِإِمَامَتِهِ إِلاَّمَنِ امتَحَنَ الله قَلبَهُ لِلإِیمانِ . قالَ جَابِرٌ فَقُلتُ لَهُ: یا رَسُولَ الله ! فَهَل یقَعُ لِشِیعَتِهِ الإِنتِفَاعُ بِهِ فِی غَیبَتِهِ فَقالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : إِی، وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالنُّبُوَّهِ إِنَّهُم یَستَضِیئُونَ بِنُورِهِ وَ یَنتَفِعُونَ بِوَلایَتِهِ فِی غَیبَتِهِ کَانتِفَاعِ النَّاسِ بِالشَّمسِ وَإِن تَجَلَّلَهَا سَحَابٌ یا جَابِرُ هَذَا مِن مَکنُونِ سِرِّ الله وَمَخزُونِ عِلمِهِ فَاکتُمهُ إِلاَّ عَن أهلِهِ.(1)

جابر بن عبدالله انصاری رحمه الله گوید: هنگامی که آیه شریفه 59 سوره نساء نازل شد که «ای کسانی که ایمان آورده اید خدا و رسول خدا و اولی الامر را اطاعت کنید» از رسول خدا صلی الله علیه واله پرسیدم؟ یا رسول الله ! ما خدا و رسولش را شناختیم، اما اولی الامر چه کسانی هستند که خداوند اطاعتشان را بر ما واجب فرموده واطاعت آنان را مقرون با اطاعت خودش فرموده است ؟

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: ای جابر! آنان جانشینان و امامان بعد از من هستند که اولین آنان؛ علی بن ابی طالب علیهما السلام ، پس از آن حسن، پس از آن حسین، پس از آن علی بن الحسین (امام سجاد) و بعد از آن محمد بن علی که در تورات به باقر معروف است و توای جابر به زودی او را درک می کنی؛ پس وقتی که او را ملاقات کردی سلام مرا به او برسان . پس از او صادق جعفر بن محمد، پس از او موسی بن جعفر، پس از او علی بن موسی، پس از آن محمد بن علی (امام جواد) پس از آن علی بن محمد (امام هادی)، پس از آن حسن بن علی و پس از آن همان کسی است که هم نام و هم کنیه من است و در زمین حجت خداوند است و بقیه او در زمین (آخرین سفیر الهی) ابن الحسن بن علی صلوات الله وسلامه علیهم اجمعین است. همان که خداوند به دست آن مشرق و مغرب را فتح می کند؛ همان که از شیعیان خود پنهان خواهد شد. کسی در غیبت او ثابت قدم نمی ماند، مگر کسی که خدا قلبش را بر امامتش ثابت قدم نگهدارد و ایمان او را بر امامتش حفظ کند.

ص: 157

جابر گوید گفتم: یا رسول الله ! آیا شیعیان در زمان غیبتش از او بهره مند می شوند؟ فرمود: به آن خدایی که مرا به نبوت مبعوث گردانید، آنان در زمان غیبتش ازآن حضرت بهره مند می شوند و به نور ولایتش نورانی می شوند همان طور که از خورشید پشت ابر بهره می برند. ای جابرا این مطلب را کتمان کن و برای هر کسی بازگو نکن مگر اینکه اهلیت داشته باشد.

3- عَن سُلَیمٍ قالَ: قُلتُ لأبِی عَبدِ الله : جُعِلتُ فِدَاکَ أخبِرنِی مَن أولِی الأمرِ الَّذِینَ أمَرَ الله بِطَاعَتِهِم ؟ فَقالَ لِی أولَئِکَ عَلِی بنُ أبِی طَالِبٍ وَ الحَسَنُ وَ الحُسَینُ وَ عَلِی بنُ الحُسَینِ وَ مُحَمَّدُ بنُ عَلِی وَجَعفَرٌ أنَا عَلَیهِمُ السَّلاَمُ فَاحمَدُوا الله الَّذِی عَرَّفَکُمُ أئِمَّتَکُم وَ قَادَتَکُم حِینَ جَحَدَهُمُ النَّاس.(1)

سلیم گوید به امام صادق علیه السلام عرض کردم: به من بگویید که اولی الامر(صاحبان آمر) چه کسانی هستند که خداوند به اطاعت آنان امر فرمود؟

فرمود: آنان علی بن ابی طالب و حسن و حسین و علی بن حسین و محمد بن علی و جعفر صادق علیهم السلام می باشند. پس خداوند را حمد و ستایش کنید آن خدایی که ائمه و امامان و پیشوایان شما را به شما شناخت و معرفی کرد، در وقتی که مردم (سنی ها) منکر ایشان شدند و معرفت به ایشان ندارند.

4- عَن سُلَیمِ بنِ قَیسٍ الهِلاَلِی قالَ: سَمِعتُ أمِیَرالمُؤمِنِینَ عَلَیهِ السَّلام یقُولَ: احذَرُوا عَلَی دِینِکُم «اِلَی قَولِه» وَلاَ طَاعَهَ لِمَن عَصَ اللهُ إِنَّمَا الطَّاعَهُ لله وَلِرَسُولِهِ وَلِؤُلاَهِ الأمرِ وَإِنَّمَا أمرَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ بِطَاعَهِ الرَّسُولِ لأنَّهُ مَعصُومٌ مُطَهَّرٌ لاَ یأمُرُ بِمَعصِیتِهِ وَ إِنَّمَا أمَرَبِطَاعَهِ أولِی الأمرِ لاِنَّهُم مَعصُومُونَ مُطَهَّرُونَ لاَ یأمُرُونَ بِمَعصِیتِه.(2)

سلیم بن قیس هلالی گوید: از امیرمؤمنان علیه السلام شنیدم که فرمود: برحذر باشید به

ص: 158

دینتان، (از دین خود محافظت کنید)تابه اینجاکه رسید، فرمود: کسی که خدا را عصیان می کند اطاعتی برای او نیست. همانا اطاعت برای خدا و رسول او و صاحبان امر می باشد و همانا خداوند به طاعت رسول صلی الله علیه واله امر فرمود. چون از هر عیب و نقصی معصوم و مطهرو پاک است و آن حضرت دستور به معصیت خداوند نمی دهد. و همانا خداوند امر فرمود به اطاعت اولی الامر چون آنان معصوم و مطهر و پاک و بی عیب و بی نقصند و آنان (مردم را) دستور به معصیت و نافرمانی خداوند نمی دهند. پس اولی الامر در یک کلام دوازده امام معصوم بعد از رسول خدا صلی الله علیه واله می باشند.

5- عَن جَابِرِ بنِ یزِیدَ الجُعفِی قالَ: قُلتُ لأِبِی جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ عَلِی البَاقِرِ عَلَیهِ السَّلام : لأِی شَیءٍ یحتَاجُ إِلَی النَّبِی وَ الإِمَامِ ؟ فَقالَ لِبَقَاءِ العَالَمِ عَلَی صَلاَحِهِ وَذَلِکَ أنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ یَرفَعُ العَذَابَ عَن أهلِ الأرضِ إِذَا کَانَ فِیهَا نَبِی أو إِمَامٌ: قالَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ :

« وَ ما کَانَ اللهُ لِیُعَذِّبَهُم وَ أنتَ فیهِم ...»(1)

وَقالَ النَّبِی صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : النُّجُومُ أمَانٌ لأِهلِ السَّماءِ وَأهلِ بَیتِی أمَانٌ لأِهلِ الأرضِ فَإِذَا ذَهَبَتِ النُّجُومُ أتَی أهلَ السَّماءِ مَا یَکرَهُونَ. وَإِذَا ذَهَبَ أهلُ بَیتِی أتَی أهلَ الأرضِ مَا یَکرَهُونَ یَعنِی بِأهلِ بَیتِهِ الأئِمَّهَ الَّذِینَ قَرَنَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ طَاعَتَهُم بِطَاعَتِهِ فَقالَ:

« یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أطیعُوا اللهَ وَأطیعُوا الرَّسُولَ وَ أولِی الأمرِ مِنکُم ...»

وَهُم المَعصُومُونَ المُطَهَّرُونَ الَّذِینَ لاَ یذنِبُونَ وَ لاَ یَعصُونَ وَهُمُ المُؤَیدُونَ المُوَفَّقُونَ المُسَدَّدُونَ بِهِم یَرزُقُ اللهُ عِبَادَهُ وَ بِهِم تُعمَرُ بِلاَدُهُ وَ بِهِم ینزِلُ القَطرَ مِنَ السَّماءِ وَ بِهِم یَخرِجُ بَرَکَاتِ الأرضِ وَ بِهِم یمهِلُ أهلَ المَعَاصِی وَلاَ یعَجِّلُ عَلَیهِم بِالعُقُوبَهِ وَ العَذَابِ لاَ یفَارِقُهُم رُوحُ القُدُس ِوَلاَ یفَارِقُونَهُ وَلاَ

ص: 159

یفَارِقُونَ القُرآنَ وَ لاَ یفَارِقُهُم صَلَوَاتُ الله عَلَیهِم أجمَعِین.(1)

جابر بن یزید جعفی گوید: به حضرت باقر علیه السلام عرض کردم: به چه سبب احتیاج به پیغمبر و امام هست؟ فرمود: برای آنکه جهان به صلاح خود باقی بماند، و این برای آن است که خدای تعالی تا زمانی که پیغمبر و امام در زمین باشد عذاب رااز اهل زمین بردارد، خدای تعالی می فرماید:

«خدا آنان را عذاب نمی کند تا وقتی که (توای محمد) در میان آنان باشی».

و رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: ستارگان آسمان امان هستند،برای اهل آسمان ؛ و اهل بیت من نیز امان برای اهل زمین هستند. پس هنگامی که ستارگان اهل آسمان از بین بروند، برسراهل آسمان چیزی می آید که از آن کراهت دارند و هنگامی که اهل بیت من بروند برسراهل زمین همان چیزی می آید که از آن کراهت دارند. همان ائمه و امامانی که خداوند طاعتشان را به طاعت خود مقرون کرده و اطاعتشان راواجب فرموده است و در قرآن خود فرموده:

« یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أطیعُوا اللهَ وَأطیعُوا الرَّسُولَ وَ أولِی الأمرِ مِنکُم ...»

«ای کسانی که ایمان آورده اید خدا و رسول و اولی الامر را اطاعت کنید...».

و آنان معصوم و پاک و مطهرند. آنهایی که گناه و معصیت ندارند و به واسطه آنان روزی به بندگان داده می شود و به وسیله آنان شهرها آباد می گردد و به وسیله آنان باران از آسمان می بارد و به وسیله آنان برکات زمین بیرون می آید. به وسیله آنان اهل معصیت را مهلت میدهند و تعجیل در عقوبتشان نمی کنند. روح القدس (جبرئیل) از آنان جدا نشود، آنها هم از روح القدس جدا نگردند و آنان از قرآن جدا نشوند و قرآن هم از آنان جدانگردد.

6-عَن أبِی جَعفَرٍ عَلَیهِ السَّلام قالَ: قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : مَن قالَ سُبحَانَ الله غَرَسَ اللهُ لَهُ بِهَا شَجَرَهً فِی الجَنَّهِ وَمَن قالَ: الحَمدُلله غَرَسَ اللهُ لَهُ بِهَا شَجَرَهً فِی الجَنَّهِ

ص: 160

وَمَن قالَ: لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ غَرَسَ اللهُ لَهُ بِهَا شَجَرَهً فِی الجَنَّهِ وَمَن قالَ: اللهُ أکبَرُ غَرَسَ اللهُ لَهُ بِهَا شَجَرَهً فِی الجَنَّهِ فَقالَ: رَجُلٌ مِن قُرَیشٍ: یا رَسُولَ الله ! إِنَّ شَجَرَنَا فِی الجَنَّهِ لَکَثِیرٌ؟ قالَ نَعَم وَلَکِن إِیاکُم أن تُرسِلُوا عَلَیهَا نِیرَاناً فَتُحرِقُوهَا وَ ذَلِکَ أنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ:

«یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أطیعُوا اللهَ وَأطیعُوا الرَّسُولَ وَلا تُبطِلُوا أعمالُکُم»(1)

امام باقر علیه السلام از رسول اکرم صلی الله علیه واله روایت کرده که فرمودند: کسی که بگوید: سبحان الله ،خداوند یک درخت در بهشت برای او می کارد و کسی که بگوید: الحمدلله ، خداوند یک درخت در بهشت برای او میکارد و کسی که بگوید: لا اله الا الله ، خداوند یک درخت در بهشت برایش میکارد و کسی که بگوید: الله اکبر، خداوند یک درخت برای او در بهشت میکارد. مردی (عمر بن الخطاب) از رسول خدا صلی الله علیه واله پرسید: یارسول الله ! پس درختان ما در بهشت خیلی زیاد است ؟ فرمود: بلی، اما مواظب باشید آتش نفرستید و آنها را نسوزانید و خداوند عزوجل چنین می فرماید:

«ای کسانی که ایمان آوردید از خدا و رسول و اولی الامر اطاعت کنید».

(یعنی اگر تو از علی و اولاد معصومش اطاعت کردی، آن درخت ها برای تو می ماند یا این اذکار به توسود می دهد و الا هباءاً منثوراً است ومانند گردپراکنده درهوا است و باد عملتان را می برد.عمل هایتان بدون ولایت و امامت امیرالمؤمنین و فرزندان معصومش علیهم السلام بی ارزش خواهد بود).

7- عَن أصبَغَ بنِ نُبَاتَهَ الحَنظَلِی قالَ: رَأیتُ أمِیرَالمُؤمِنِینَ عَلَیهِ السَّلام یَؤمَ افتَتَحَ البَصرَهَ وَ رَکِبَ بَغلَهَ رَسُولِ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه ، ثُمَّ قالَ: أیُّهَا النَّاسُ ألاَ أخبِرُکُم بِخَیرِ الخَلقِ یَؤمَ یجمَعُهُمُ اللهُ فَقَامَ إِلَیهِ أبُو أیوبَ الأنصَارِی فَقالَ: بَلَی یا أمِیرَالمُؤمِنِینَ! جَدِّثنَا فَإِنَّکَ کُنتَ تَشهَدُ وَنَغِیبُ فَقالَ: اِنَّ خَیرَ الخَلقِ یَؤمَ یَجمَعُهُمُ اللهُ

ص: 161

سَبعَهٌ مِن وُلدِ عَبدِ المُطَّلِبِ لاَ ینکِرُ فَضلَهُم إِلاَّ کَافِرٌوَ لاَ یَجحَدُ بِهِ إِلاَّ جَاحِدُ. فَقَامَ عَمَّارُ بنُ یاسِرٍ فَقالَ: یا أمِیرالمُؤمِنِینَ سَمِّهِم لِنَعرِفَهُم. فَقالَ: إِنَّ خَیرَ الخَلقِ یَؤمَ یَجمَعُهُمُ اللهُ الرُّسُلُ وَاِنَّ أفضَلَ الرُّسُلِ مُحَمَّدٌ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه وَإِنَّ أفضَلَ کُلِّ اُمَّهٍ بَعدَ نَبِیهَا وَصِی نَبِیهَا حَتَّی یدرِکَهُ نَبِی ألاَ وَ اِنَّ أفضَلَ الأوصِیاءِ وَصِی مُحُمَّدِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه الاَ وَ إِنَّ أفضَلَ الخَلقِ بَعدَ الأوصِیاءِ الشُّهَدَاءُ ألاَ وَإِنَّ أفضَلَ الشُّهَدَاءِ حَمزَهُ بنُ عَبدِ المُطَّلِبِ وَجَعفَرِ بنِ أبِی طَالِبٍ لَهُ جَنَاحانِ خَضِیبَانِ یطِیرُ بِهِمَا فِی الجَنَّهِ لَم یَنحَل أحَدَ مِن هَذِهِ الأمَّهِ جَنَاحَانِ غَیرُهُ شَیٌ کَرَّمَ اللهُ بِهِ مُحَمَّداَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه وَ شَرَّفَهُ و السِّبطَانِ الحَسَنُ وَالحُسَینُ وَ المَهدِی عَلَیهِمُ السَّلام یَجعَلُهُ اللهُ مَن شَاءَ مِنَّا أهلَ البَیتِ ثُمَّ تَلاَ هَذِهِ الآیَه:

«وَ مَن یُطِعٍ اللهَ وَ الرَّسُولَ فَأولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أنعَمَ اللهُ عَلَیهِم مِنَ النَّبِیِینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالّحینَ وَ حَسُنَ أولئِکَ رَفیقا»(1)

اصبغ بن نباته حنظلی گوید: امیرمؤمنان علیه السلام را در روز فتح بصره دیدم که بر قاطر رسول خدا صلی الله علیه واله سوار بود. سپس فرمود: ای مردم! می خواهید شما را به بهترین خلق در روز قیامت خبر بدهم؟ ابو ایوب انصاری بلند شد و گفت: بلی یا امیرمؤمنان! به ما خبر بده زیرا تو مقام شهود و غیب را می دانی (خود، مقام غیب و شهودی). فرمودند: بهترین خلق در روز قیامت 7 نفرند از فرزندان عبدالمطلب علیه السلام کسی منکر فضیلت آنها نشود مگر کافر. عمار بن یاسر گفت: یا امیرالمؤمنین! آنها را برای ما نام ببر. فرمود: بهترین خلق در روز قیامت، در آن روزی که خداوند همه مردم را جمع می کند انبیا و رسولانش می باشند و برترین انبیا و رسولان الهی، محمد صلی الله علیه واله و بعد از آن حضرت بهترین خلق خدا وصی و جانشین (جانشینان) آن حضرت است. و برترین خلق بعد از اوصیای آن حضرت، شهدا هستند و بعد از شهدا، برترین خلق خدا حمزه بن عبدالمطلب و جعفر بن ابی طالب علیه السلام هستند که خداوند دو بال سبز به آنها داده و در بهشت با آن ها

ص: 162

پرواز می کنند. در این امت به کسی غیر از ایشان دو بال داده نشده است.

خداوند به محمد صلی الله علیه واله کرم کرد و به او شرافت بخشید و به دو سبط او حسن وحسین و مهدی و هم چنین شرافت بخشید که خداوند مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را از ما قرار داد. سپس این آیه را تلاوت فرمودند : « وَ مَن یُطِعِ اللهَ وَ الرَّسُول ...»

8- فی تفسیر علی بن ابراهیم و اما قوله:

« َومَن یُطِعِ اللهَ وَ الرَّسُولَ فَاُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أنعَمَ اللهُ عَلَیهِم مِنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفیقا»

قالَ النَّبِیینَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه وَالصِّدِّیقِینَ عَلِیٌّ عَلَیهِ السَّلام وَالشُّهَداءِ الحَسَنُ وَ الحُسَینُ وَالصَّالِحِینَ الأئِمَّهُ وَحَسُنَ أولئِکَ رَفِیقاً القَائِمُ مِن آلِ مُحَمَّدعَلَیهِمُ السَّلام .(1)

در تفسیر علی بن ابراهیم در مورد قول و گفتار خداوند که فرموده:

« هر که از خدا و رسول فرمان برد، آنان با کسانی باشند که خدا بدانها نعمت داده از پیغمبران و صدیقان و شهیدان و نیکان و آنان چه خوب رفیقانی باشند».

مراد از نبین، پیغمبراکرم صلی الله علیه واله است و مراد از صدیقین، امیرمؤمنان علی علیه السلام است و مراد از شهدا، امام حسن و امام حسین علیهما السلام است و مراد از صالحین، ائمه معصومین علیهم السلام هستند و مراد از حَسُن أُولئک رفیقاً حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از آل محمد علیهم السلام می باشد.

ولایت او در میان علما و فقها محل اختلاف است.

عَنِ الإِمَامِ الصَّادِق عَلَیهِ السَّلام : فَأمَّا مَن کَانَ مِنَ الفُقَهَاءِ صَائِناً لِنَفسِهِ حَافِظاً لِدِینِهِ مُخَالِفاً عَلَی هَوَاهُ مُطِیعاً لأِمرِ مَولاَهُ فَلِلعَوَامِّ أن یقَلِّدُوهُ وَ ذَلِکَ لاَ یکُونُ إِلاَّ بَعضَ فُقَهَاءِ الشِّیعَهِ لاَ جَمِیعَهُم. (1)

امام صادق علیه السلام فرمودند: پس اما کسی از فقها که صیانت نفس داشته باشد و حافظ دینش باشد و مخالف هوای نفس و مطیع امر مولای خود (خدا و رسول خدا و ائمه علیهم السلام ) باشد (اگر چنین فقهایی باشند) پس بر مردم است که از آنان تقلید کنند و این نیست مگر بعضی از فقهای شیعه که دارای این صفات باشند نه همه.

و ولایت پدر و مادر بر فرزند هم مطلق نیست. و به شرطی اطاعتشان واجب است که امر به معصیت نکنند و مشرک و یا کافر نباشند، امر به ترک واجبی مانند نماز، روزه، حج و... نکنند و امر به معصیت و گناه نکنند.

قالَ عَلِی عَلَیهِ السَّلام: لاَ دِینَ لِمَن دَانَ بِطَاعَهِ المَخلُوقِ فِی مَعصِیهِ الخَالِق.(2)

امیرمؤمنان علیه السلام فرمودند: دین ندارد کسی که اطاعت مخلوق را می کند و معصیت خداوند را می نماید.

قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : لاَ طَاعَهَ لِمَخلُوقٍ فِی مَعصِیهِ الخَالِق .(3)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: برای مخلوق در معصیت خالق طاعتی نیست.

یعنی اگر شخصی خود را به عنوان فقیه جامع الشرایط می داند، و مردم را به معصیت خالق دستور داد اطاعت از چنین فقیهی حرام است .(4)

ص: 164

« وَإِن جاهَداکَ عَلی أن تُشرِکَ بی ما لَیسَ لَکَ بِهِ عِلمُ فَلا تُطِعهُما...»(1)

و آیه شریفه (خطاب به کسی که پدر و مادرش مشرک است) می فرماید: «اگر تو را امر کردند که برای من شریک قرار دهی، آنها را اطاعت نکن» .

پدر و مادرم به فدایت ما را نزد پروردگارت یاد کن و ما را حامی و بازوی خود قرار بده. 5- وَ قالَهُ (وَ هُوَیلِی غُسلَ رَسُولِ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه وَ تَجهِیزَهُ) بِأبِی أنتَ وَ أمِّی یا رَسُولَ الله لَقَدِ انقَطَعَ بِمَوتِکَ مَا لَم ینقَطِع بِمَوتِ غَیرِکَ مِنَ النُّبُوَّهِ وَ الإِنبَاءِ وَ أخبَارِ السَّمَاء.(1)

در حالی که بدن پیامبر صلی الله علیه واله را غسل می داد، می فرمود: پدر و مادرم به فدایت حقیقت به مرگ شما نبوت و اخبار آسمان (طبق وحی) قطع شد، آن چه به مرگ غیر از شما قطع نمی شود.

6- إِنَّمَا أنَا عَبدٌ مِن عَبِیدِ مُحَمَّد صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه.(2)

فرمود: همانا من بندهای از بندگان محمد صلی الله علیه واله هستم.

7- کُنتُ مَعَ النَّبِی صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه بِمَکهَ فَخَرَجنا فِی بَعضِ نَواحیها فَما استَقبَلَهُ جَبَلٌ

وَلا مَدَرٌ وَلا شَجَرٌ اِلاَّ وَهُوَ یَقول: اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا رَسُولَ الله .(3)

فرمود: من با پیغمبر خدا صلی الله علیه واله در مکه بودم. پس خارج شدیم در بعضی از صحراها و کوه ها، هیچ کوه و ریگ و درختی از ایشان استقبال نمی کرد مگر اینکه می گفت: السلام علیک یا رسول الله صلی الله علیه واله .

8- اختَارَهُ مِن شَجَرَهِ الأنبِیاءِ وَ مِشکَاهِ الضِّیاءِ وَ ذُوَابَهِ العَلیاءِ وَ سُرَّهٍ البَطحَاءِ وَمَصَابِیحِ الظُّلمَهِ وَینَابِیعِ الحِکمَه.(4)

خداوند پیامبرش را از درخت تنومند پیامبران ، از سرچشمه نور هدایت، از جایگاه بلند و بی همانند، از سرزمین بطحاء برگزید و اختیار کرد.

ص: 166

3- حضرت محسن علیه السلام

4- حضرت زینب علیها السلام

5۔ حضرت ام کلثوم علیها السلام

6- محمد بن حنفیه که مادرش خوله بنت جعفر، قیس بن الحنفیه کنیه اش ابوالقاسم که بعد از امام حسن و امام حسین علیهما السلام بوده و در سن 65 سالگی در سنه 81 از دنیا رفت و ولادتش در سنه 16 هجری بوده و جماعت کیسانیه اورا مهدی آخرالزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و موعود می دانند و می گویند در کوه رضوی (در یمن) غایب شده است.

7- حضرت اباالفضل العباس علیه السلام

8- جعفر

9- عثمان

10- عبدالله این چهار بزرگوار از حضرت ام البنین علیها السلام بنت حزام بن خالد متولد شدند و هر چهار نفر در کربلا در یاری حضرت سیدالشهداء علیه السلام شهید شدند.

11- یحیی بن علی علیهما السلام که والده ماجده اش اسماء بنت عمیس بوده است.

12- محمداصغر، مکنی به ابی بکر

13- عبیدالله که والده این دو نیز لیلی بنت مسعود الدارمیه التیمیه بوده. این دو هم

در کربلا شهید شدند...

14- جناب عمراطرف

15- رقیه که این دو با هم متولد شدند.

والده ماجده شان ام حبیبه بنت ربیعه است. در تذکره سبط بن جوزی گفته است که عمر اطرف 85 سال زندگی کرد و نصف میراث امیرالمؤمنین علیه السلام را به ارث برد و با اسماء بنت عقیل بن ابی طالب علیه السلام ازدواج کرد و از او محمد و موسی و ام حبیب به وجود آمد.

او از پسران امیرمؤمنان علیه السلام کوچک تر بود و بعد از اتمام اولادهای آن حضرت از دنیا

ص: 170

رفت و نسل حضرت علی علیه السلام در اولاد ذکور از پنج نفر باقی ماند؛ از امام حسن مجتبی و امام حسین علیهما السلام و جناب محمد حنفیه و حضرت اباالفضل العباس علیه السلام و جناب عمر اطرف. و از سایر اولاد ذکور آن حضرت نسلی باقی نماند و علت اینکه اورا عمراطرف می گفتند این است که از طرف پدر بزرگوارش بودواز حضرت صدیقه طاهره علیها السلام نبود.

اما عمر بن علی بن الحسین هم از نسل امیرالمؤمنین علیه السلام بود و هم از فاطمه علیها السلام و چون شرافتش از دو طرف است او را عمر اشرف گویند.

16- ام الحسن

17- رمله ، که والده ماجده این مخدره ، ام سعید بنت عروه بن مسعود ثقفیه بود.

18- نفیسه، کنیه او ام کلثوم الصغری بود. زوج کثیر بن عباس بن عبد المطلب .

19- زینب الصغری، زوجه محمد عقیل بود.

20 - رقیه الصغری، زوجه عبد الرحمن بن عقیل بود.

21- ام هانی، زوجه عبدالله بن عقیل بود.

22- امامه، زوجه صلت بن عبدالله بن نوفل بن حرث بن عبدالمطلب بود .

23- فاطمه، زوجه محمد بن سعید بن عقیل بود.

24- خدیجه، زوجه عبدالرحمن بن عقیل بود.

25 - میمونه، زوجه عبدالله الأکبر بن عقیل بود.

26- ام الکرامه.

27۔ جمانه.

28- ام سلمه که این چند نفر از مادرهای متفرقه بودند.

ص: 171

او نرسد و دیوانه نشود.

و امام باقر علیه السلام فرمود: کام طفل (1) را با آب فرات بردارید و اقامه در گوش چپش بگویید، پیش از آنکه نافش را قطع کنند که در این حال ترس هرگز به او نرسد و ام الصبیان به او ضرر نرساند و دیوانه نشود.

و فرمود: کام طفل را با تربت امام حسین علیه السلام بردارید و اگر آب فرات نباشد، با آب باران و تربت امام حسین علیه السلام بردارید. و از امام علی علیه السلام منقولست: با خرما کام طفل را بردارید که رسول خدا صلی الله علیه واله با امام حسن و امام حسین علیهما السلام چنین کرد.

کسی را به نام یکی از دشمنان ما اهل بیت صدا می کنند، شاد می شود وفخر می کند.

منقولست شخصی به حضرت صادق علیه السلام گفت: خداوند به من پسری داده است. حضرت فرمود: مبارک باشد! نام او را چه گذاشتی؟ گفت: محمد. حضرت سر را به جانب زمین پایین آورد و مکرر اسم محمد را می گفت تا آنکه نزدیک بود صورت ایشان به زمین برسد. پس فرمود: جان خودم و فرزندان و زنان و پدر و مادرم و جمیع اهل زمین فدای حضرت رسول صلی الله علیه واله باد. چون او را چنین نام مبارکی گذارده ای او را دشنام مده و او را مزن و به او آسیب رسان و بدانکه هیچ خانه ای نیست که در آن اسم محمد باشد مگر آنکه هر روز آن خانه را مقدس و مطهر می گردانند. (1)

زبان پیغمبر خدا صلی الله علیه واله را می مکید.

بعد از این عمل از امیرالمؤمنین علیه السلام پرسید: برای این نوزاد چه نامی نهاده اید؟ علی علیه السلام عرض کرد: من در نامگذاری این نوزاد برشما سبقت نخواهم گرفت. پیغمبراکرم صلی الله علیه واله فرمود: من نیز بر خدای خود سبقت نخواهم گرفت. لذا خدای علیم به جبرئیل علیه السلام فرمود: برای محمد صلی الله علیه واله پسری متولد شده ، تو به جانب زمین می روی، سلام ما را به آن حضرت می رسانی و تهنیت و مبارک باد می گویی. سپس بگو که علی بن ابی طالب علیهما السلام از برای تو مثل هارون است برای موسی، نام پسر هارون را از برای این مولود بگذارید.

پیغمبراکرم صلی الله علیه واله فرمود: نام پسر هارون چه بود؟ جبرئیل گفت: شَبَّر. رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: لغت من عربی است ؟ جبرئیل علیه السلام گفت: نام او را حسن بگذار، لذا آن حضرت را حسن نامیدند که به معنای شبر است.

وزن موی سرش نقره صدقه دادند و مخلوق (که یک نوع بوی خوش است) بر سر آن بزرگوار مالید. سپس امام حسین علیه السلام را در دامن خود گرفت و فرمود: یا اباعبدالله ! کشته شدن تو خیلی برمن ناگوار است. این را فرمود و شدیدا گریان شد.

اسماء بنت عمیس به رسول خدا صلی الله علیه واله گفت: پدر و مادرم به فدایت این چه خبری است که روز اول (ولادت حسین علیه السلام ) آن را فرمودی و امروز (که روز هفتم ولادت او است) نیز این موضوع را خبر می دهی و در عوض شادی، گریه می کنی؟

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: برای این فرزند دلبندم میگریم که گروهی از ستمکاران بنی امیه او را شهید می کنند، خدا شفاعت مرا نصیب ایشان نکند. حسین مرا شخصی می کشد که در دین من رخنه خواهد کرد و به خدای عظیم کافر خواهد شد...(1)

«... رَبَّنا آتِنَا فِی الدُّنیا حَسَنَه...» (1)

3- عَن حُذَیفَهَ بنِ الیَمانِ قالَ: بَینَا رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه فِی جَبَلٍ أظُنُّهُ حَرَی أو غَیرَهُ وَمَعَهُ ابوبَکر وَ عُمَرُ وَعُثمَانُ وَ عَلی عَلَیهِ السَّلام وَجَمَاعَهٌ مِنَ المُهَاجِرِینَ وَالأنصَارِ وَ أنَسٌ حَاضِرٌ لِهَذَا الحَدِیثُ وَ حُذَیفَهُ یحَدِّثُ بِهِ إِذ اَقبَلَ الحَسَنُ بنُ عَلِی عَلَیهِما السَّلام یَمشِی عَلَی هُدُوءٍ وَ وَقَارٍ فَنَظَرَ إِلَیهِ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه، وَقالَ إِنَّ جَبرَئِیلَ یهدِیهِ وَ مِیکَائِیلُ یَسُدِّدُهُ وَهُؤَ وَلَدِی وَ الطَّاهِرُ مِن نَفسِی وَ ضِلعٌ مِن أضلاَعِی هَذَا سِبطِی وَ قُرَّهُ عَینِی بِأبِی هُوَ فَقَامَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه وَ قُمنَا مَعَهُ وَهُوَ یقُولُ لَهُ أنتَ تُفَّاحَتِی وَ أنتَ حَبِیبِی وَ مُهجَهُ قَلبِی وَ أخَذَ بِیدِهِ فَمَشَی مَعَهُ وَ نَحنُ نَمشِی حَتَّی جَلَسَ وَ جَلَسنَا حَولَهُ نَنظُرُ إِلَی رَسُولِ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه وَ هُوَ لاَ یَرفَعُ بَصَرَهُ عَنهُ ثُمَّ قالَ أمَا إِنَّهُ سَیکُونُ بَعدِی هَادیاً مَهدِیاً هَذَا هَدِیهٌ مِن رَبِّ العَالَمِینَ لِی ینَبِّئُ عَنِّی وَ یعَرِّفُ النَّاسَ آثارِی وَ یَحیی سُنَّتِی وَ یَتَوَلَّی أمُورِی فِی فَعلِهِ ینظُرُ اللهُ إِلَیهِ فَیرحَمُهُ رَحِمَ اللهَ مَن عَرَفَ لَهُ ذَلِکَ وَبَرَّنِی فِیهِ وَ أکرَمَنِی فِیه. (1)

حذیفه بن یمان گوید: روزی رسول خدا صلی الله علیه واله در کوهی بودند که گمانم کوه حرا بود؛ و با آن حضرت ابوبکر و عمرو عثمان و علی علیه السلام و جماعتی از مهاجرین و انصار بودند و انس هم برای گفتن حدیث حاضر بود و حذیفه به او خبر می داد و حدیث می گفت. در این بین امام حسن علیه السلام با وقار و آرامش آمد.

پس رسول خدا صلی الله علیه واله به او نگاه کرد و فرمود: جبرئیل او را هدایت می کند و راست و استوارش می دارد. او فرزند من است و پاک و طاهر است؛ از ناحیه من و استخوان پهلوی من است و سبط و نور چشم من است پدرم فدای او.

پس رسول خدا صلی الله علیه واله بلند شد. ما هم بلند شدیم و می گفت: ای حسن! توسیب من و روح و جان و حبیب من هستی و دست او را گرفت و با آن حضرت راه می رفت و ما هم به دنبال آن حضرت راه می رفتیم، تا نشست، ما هم اطراف ایشان نشستیم و به

ص: 180

رسول خدا صلی الله علیه واله نگاه می کردیم؛ دائما چشم از حسن علیه السلام برنمیداشت.

پس از آن فرمود: اما به زودی او را شهید می کنند. این هادی و هدایت شده و هدیه ای از جانب خداوند جهانیان است برای من. از طرف من خبر می دهد (روایت نقل می کند ) و آثار مرا به مردم می فهماند و می رساند و سنت و روش مرا زنده می کند و امور مرا برعهده می گیرد و اداره می کند. خداوند به او می نگرد و به او رحم می کند. خداوند رحمت کند کسی که حق او را بشناسد و برای من در حقش نیکی کند و برای من او را گرامی دارد.

4- وقالَ لَهُ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : الحَسَنُ سَیدُ شَبَابِ أهلِ الجَنَّه .(1)

و فرمود: حسن سرور جوانان اهل بهشت است.

5- قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : هُمَا رَیحَانَتَایَ مِنَ الدُّنیَا یَعنی: الحَسَنُ وَ الحُسَین . (2)

رسول اکرم صلی الله علیه واله فرمودند: ایشان دو ریحانه من اند در دنیا یعنی حسن و حسین.

- وَ قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : الحَسَنُ وَ الحُسَین سَیِّدا شَبَابِ أهلِ الجَنَّه .(3)

و فرمود: حسن و حسین سرور جوانان اهل بهشت اند.

7- وَ قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : مَن سَرَّهُ أن یَنظُرَ إِلَی سَیِّدِ شَبَابِ الجَنَّهِ فَلیَنظُر إِلَی الحَسَنِ بنِ عَلِی عَلَیهما السَّلام . (4)

و فرمود: هر که خواهد به سرور جوانان اهل بهشت نگاه کند، به حسن بن علی علیهما السلام بنگرد.

ص: 181

8- وَقالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : اللَّهُمَّ إِنِّی أحِبُّ حَسَنًا فَاَحِبَّه وَ أحبِب مَن یُحِبُّهُ . (1)

و فرمود: خداوندا من حسن را دوست دارم پس او را دوست بدار و دوست بدارکسی را که دوست او باشد.

9- وَقالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : الحَسَنُ وَالحُسَینُ ابنَای مَن أحَبَّهُمَا أحَبَّنِی وَمَن أحَبَّنِی أحَبَّهُ اللهُ وَمَن أحَبَّهُ اللهُ أدخَلَهُ الجَنَّهَ وَمَن أبغَضَهُمَا اَبغَضَنِی وَ مَن أبغَضَنِی أبغَضَهُ اللهُ وَمَن أبغَضَهُ اللهُ أدخَلَهُ النَّارَ عَلَی وَجهِه.(2)

و فرمود: حسن و حسین دو پسران من هستند. کسی که آنان را دوست بدارد مرادوست داشته و کسی که مرا دوست بدارد خداوند او را دوست دارد و کسی که خدا او رادوست داشته باشد، او را داخل بهشت گرداند. و کسی که آن دو را دشمن بدارد مرا دشمن داشته است و کسی که با من دشمن باشد، خداوند با او دشمن است و کسی که خداوند با او دشمن باشد او را داخل جهنم کند.

10- قالَ السَجاد عَلَیهِ السَّلام : أنَّ الحَسَنَ بنَ عَلِی بنِ اَبِی طَالِب عَلَیهِما السَّلام کَانَ أعبَدَ النَّاسِ فِی زَمَانِهِ وَ اَزهَدَهُم وَأفضَلَهُم وَ کَانَ إِذَا حَجَّ حَجَّ مَاشِیاً وَ رُبَّمَا مَشَ حَافِیاً وَکَانَ إِذَا قَامَ فِی صَلاتِهِ تَرتَعِدُ فَرَائِصُهُ بَینَ یَدَی رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ کَانَ إِذَا ذَکَرَ الجَنَّهَ وَالنَّارَ اضطَرَبَ اضطِرَابَ السَّلِیمِ وَ یسألُ اللهُ الجَنَّهَ وَیعُوذُ بِهِ مِنَ النَّارِ وَ کَانَ عَلَیهِ السَّلام لا یَقرَأُ مِن کِتَابِ الله عَزَّوَجَلَّ: «یَا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا» إِلاَّ قالَ:«لَبَّیکَ اللَّهُمَّ لَبَّیکَ» وَلَم یرَفِی شَیءٍ مِن أحوَالِهِ إِلاَّ ذَاکِراً لله سُبحَانَه .(3)

امام سجاد علیه السلام فرمود: حسن بن علی علیهما السلام عابد ترین مردم در زمان خود و زاهدترین و برترین آنها بود. همیشه پیاده به حج می رفت و بسا با پای برهنه بود. هنگامی که

ص: 182

برای نماز بر می خواست ، بندهای بدنش از ترس خداوند متعال می لرزید و هنگامی که به یاد بهشت و جهنم می افتاد، مانند کسی که او را مارگزیده باشدمضطرب میگشت . و از خداوند درخواست می کرد که او را به بهشت ببرد و از شر آتش به خدا پناه می برد و هنگامی که آیات قرآن مانند «یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا» را می خواند می فرمود: لبیک خدایا! لبیک. و دائما متذکر خداوند سبحان بود.

11- قالَ الصَّادِق عَلَیهِ السَّلام : إِنَّ الحَسَنَ بنَ عَلِی عَلَیهما السَّلام حَجَّ خَمساً وَعِشرینَ حِجَّهً مَاشِیاً وَ قَاسَمَ اللهُ تَعَالَی مَالَهُ مَرَّتَین.(1)

امام صادق علیه السلام فرمود: به درستی که حسن بن علی علیهما السلام 25 حج با پای پیاده انجام داد و مال خود را دو بار برای خدا (در راه خدا) تقسیم نمود.

12- قالَ السَّجاد عَلَیهِ السَّلام : أنَّ الحَسَنَ بنَ عَلِی بنِ أبِی طَالِبٍ عَلَیهما السَّلام وَ کَانَ إِذَا ذَکَرَ المَوتَ بَکَی وَإِذَا ذَکَرَ القَبرَ بَکَی وَإِذَا ذَکَرَ البَعثَ وَ النُّشُورَ بَکَی وَإِذَا ذَکَرَ المَمَرَّ عَلَی الصِّرَاطِ بَکَی وَ إِذَا ذَکَرَ العَرضَ عَلَی الله تَعَالَی ذِکرُهُ شَهَقَ شَهقَهً یغشَی عَلَیهِ مِنه. (2)

امام سجاد علیه السلام فرمودند: حسن بن علی علیهما السلام هنگامی که به یاد مرگ و قبرو روز قیامت و عبور از صراط می افتاد گریه می کرد و هنگامی که به یاد عرضه شدن برخدا می افتاد شیونی می زد که بیهوش میشد.

13- وَقالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : اَمَّا الحَسَنُ فَقَد نَحَلتُهُ حِلمی وَ هَیبَتی وَامَّا الحُسَینُ فَقَد نََحَلتُهُ نَجدَتی وَجُودی.(3)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود:اما حسن، پس حلم و هیبت خود را به او بخشیدم، اما

ص: 183

حسین، پس شجاعت و سخاوت خود را به او بخشیدم .

14- وَقالَ الحَسَنُ عَلَیهِ السَّلام : لَوشَتَمَنی اَحَدٌ فِی اِحدی اُذنَّی ثُمَّ اِعتَذَرَ فِی الأخری لَقَبِلتُ. (1)

امام حسن علیه السلام فرمودند: اگر کسی در یکی از دو گوشم ناسزا بگوید سپس عذر خواهی کند، عذر او را می پذیرم.

15- وَقالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : مَن حَزِنَ عَلَیهِ لَم یَحزَن قَلبُهُ یَؤمَ تَحزَنُ القُلُوب .(2)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: کسی که بر حسن محزون گردد، قلب او در روزی که همه قلب ها محزون گردند، محزون نگردد.

16- وَ قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : مَن بَکَاهُ لَم تَعمَ عَینُهُ یَؤمَ تَعمَی العُیون .(3)

و فرمودند: کسی که برحسنم گریه کند، در روز قیامت که چشم های همه کور است ، چشم او روشن خواهد بود.

17- وَقالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : مَن زَارَهُ فِی بَقِیعِهِ ثَبَتَث قَدَمُهُ عَلَی الصِّرَاطِ یَؤمَ تَزِلُّ فِیهِ الأقدَام. (4)

و فرمود:کسی که حسنم رادر بقیع زیارت کند،روزی که قدم ها همه بر صراط می لرزند ، قدم او نمی لرزد.

18- قالَ اللهُ تَعَالَی: جَعَلتُ حُسَیناً خَازِنَ وَحیی وَ اَکرَمتُهُ بِالشَّهَادَهِ وَ خَتَمتُ لَهُ بِالسَّعَادَهِ فَهُوَ أفضَلُ مَنِ استُشهِدَ وَ أرفَعُ الشُّهَدَاءِ دَرَجَهً. (5)

ص: 184

خداوند می فرماید: من حسین را خازن وحی خود قرار دادم و او را به شهادت گرامی داشتم و به سعادت ابدی ختم شده است. پس او برترین شهیدان و از نظر درجه از همه شهیدان به مراتب بالاتر است.

19 - قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : وَ أمَّا الحُسَینُ فَإِنَّهُ مِنِّی وَ هُوَ ابنِی وَ وَلَدِی وَ خَیرُ الخَلقِ بَعدَ أخِیهِ وَ هُوَ إِمَامُ المُسلِمِینَ وَ مَؤلَی المُؤمِنِینَ وَ خَلِیفَهُ رَبِّ العَالَمِینَ وَ غِیاثُ المُستَغِیثِینَ وَ کَهفُ المُستَجِیرِینَ وَ حُجَّهُ الله عَلَی خَلقِهِ أجمَعِینَ وَهُوَ سَیدُ شَبَابِ أهلِ الجَنَّهِ وَ بَابُ نَجَاهِ الاُمَّهِ أمرُهُ اَمرِی وَ طَاعَتُهُ طَاعَتِی مَن تَبِعَهُ فَإِنَّهُ مِنِّی وَمَن عَصَاهُ فَلَیسَ مِنِّی.(1)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: و اما حسین، پس او از من است و پسر و فرزندم است و بهترین خلق است بعداز برادرش و او امام مسلمین، مولای (سرور و آقا) مؤمنین ، خلیفه خداوند جهانیان ، فریادرس بیچارگان، پناهگاه پناه گیرندگان و حجت خداوند بر خلقش و او سرور جوانان اهل بهشت و باب نجات امت است. امراو امرمن و اطاعت او اطاعت از من است. کسی که از او متابعت کند، از من است و کسی که از او عصیان و نافرمانی کند از من نیست.

20- قالَ الحُسَین عَلَیهِ السَّلام : دَخَلتُ عَلَی رَسُولِ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه وَعِندَهُ أبَی بنُ کَعبٍ فَقالَ لِی رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : مَرحَباً یا أبَا عَبدِالله یا زَینَ السَّمَاوَاتِ وَ الأرضِ قالَ: لَهُ أبَی وَ کَیفَ یَکُونُ یا رَسُولَ الله زَینَ السَّمَاوَاتِ وَ الأرضِ أحَدٌ غَیرُکَ ؟ قالَ: یا أبَی وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالحَقِّ نَبِیاً اِنَّ الحُسَینَ بنَ عَلِی فِی السَّماءِ أکبَرُمِنهُ فِی الأرضَ وَ إِنَّهُ لَمَکتُوبٌ عَلَی یمِینِ عَرشِ الله عَزَّوَجَلَّ مِصبَاحٌ هَادٍ وَ سَفِینَهُ نَجَاهِ.. (2)

امام حسین علیه السلام فرمود: بر جدم رسول خدا صلی الله علیه واله وارد شدم و دیدم که اُبی ابن کعب

ص: 185

در نزدش نشسته. پس به من فرمود: مرحبا ای اباعبدالله ! ای زینت دهنده آسمان ها و زمین. آبی ابن کعب گفت: یارسول الله ! چگونه او زینت دهنده آسمان و زمین است، در صورتی که غیر از شما کسی این مقام را دارا نیست. فرمود: ای آبی! به آن خدایی که مرا به حق به رسالت مبعوث کرد حسین در نزد اهل آسمان ، بزرگ تر از اهل زمین است و به درستی که در طرف راست عرش خداوندی نوشته است حسین چراغ هدایت و کشتی نجات است.

21- قالَ اللهُ تَعَالَی: أمَا إِنَّهُ سَیدُ الشُّهَدَاءِ مِنَ الأوَّلِینَ وَالآخِرِینَ فِی الدُّنیا وَ الآخِرَهِ وَ سَیدُ شَبَابِ أهلِ الجَنَّهِ مِنَ الخَلقِ أجمَعِین.(1)

خداوند می فرماید: به درستی که حسین علیه السلام سرور شهیدان از اولین و آخرین است در دنیا و آخرت و او از میان همه خلق سرور جوانان اهل بهشت است.

22- قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه: اِنَّ لِلحُسَینِ فِی بَوَاطِنِ المُؤمِنِینَ مَعرِفَهٌ مَکتُومَه . (2)

پیامبر خدا صلی الله علیه واله فرمودند:حسین در دل های مؤمنین معرفت پنهانی دارد .

23 - وَقالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه :حَسَینٌ مِنِّی وَ اَنَا مِن حُسَینٍ أحَبَّ اللهُ مَن أحَبَّ حُسَیناً حُسَینٌ سِبطُ مِنَ الأسبَاط. (3)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: حسین از من است و من از حسین. خداوند کسی که حسین را دوست بدارد دوست دارد و حسین سبطی از اسباط است (فرزندی از فرزندان).

24- وَقالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : مَن أحَبَّ أن ینظُرَ إِلَی أحَبِّ أهلِ الأرضِ إِلَی أهلِ السَّماءِ فَلیَنظُر إِلَی الحُسَین. (4)

ص: 186

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: کسی که دوست دارد به محبوبترین اهل زمین نزد اهل آسمان نظر کند باید به حسین علیه السلام نظر نماید.

25- قالَ البَاقِرُ عَلَیهِ السَّلام : مَن أحَبَّ أن یَکُونَ مَسکَنُهُ الجَنَّهَ وَ مَأوَاهُ الجَنَّهَ فَلا یدَع زِیارَهَ المَظلُومِ قُلتُ مَن هُوَ قالَ الحُسَینُ بنُ عَلِی صَاحِبُ کَربَلاءَ.. (1)

امام باقر علیه السلام فرمود: کسی که بخواهد، جایگاهش در بهشت باشد، پس زیارت مظلوم را ترک نکند. راوی گوید: عرض کردم زیارت مظلوم کیست؟ فرمود: حسین بن علی علیهما السلام صاحب کربلا.

26- قالَ الصَّادِق عَلَیهِ السَّلام : مَن أرَادَ الله بِهِ الخَیرَ قَذَفَ فِی قَلبِهِ حُبُّ الحُسَین عَلَیهِ السَّلام وَحُبَّ زِیارَتِه .(2)

امام صادق علیه السلام فرمود: کسی را که خداوند برای او اراده خیر نماید، حب و دوستی و زیارت حسین علیه السلام را در قلب او جای می دهد.

1)« ...وَ أنزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأخرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزقاً لَکُم...»-«سوره بقره آیه 22»

2)«... مُشتَبِهاً وَ غَیرَ مُتَشابِهِ انظُرُوا إِلَی ثَمَرِهِ إِذَا أثمَرَ...»-«سوره انعام آیه 99»

3)« وَلَقَد أخَذنَا آلِ فِرعَونَ بِالسِّنینَ وَنَقصٍ مِنَ الثَّمَراتِ ...»-«سوره اعراف آیه 130»

4)« .. أفنِدَهً مِنَ النَّاسِ تَهوی إِلَیهِم وَ ارزُقُهُم مِنَ الثَّمَراتِ ...»-«سوره ابراهیم آیه 24»

5)« وَکَانَ لَهُ فَقالَ لِصاحِبِهِ وَ هُوَ یُحاوِرُهُ ...»-«سوره کهف آیه 34»

مرگ انسان 3 چیز برای او می ماند.

قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : إِذَا مَاتَ الإِنسَانُ انقَطَعَ عَمَلُهُ إِلاَّ مِن ثَلاَثٍ عِلمٍ یُنتَفَعُ بِهِ أو صَدَقَهٍ تَجرِی لَهُ أو وَلَدٍ صَالِحٍ یَدعُولَهُ.(1)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: پس از مرگ دست از عمل کوتاه شود مگر از سه طریق: صدقه جاریه (اعمال خیری که اثرش باقی باشد چون راه سازی و حمام و مسجد و پل ساختن و امثال آنها)، و عملی که مردم از آن سود برند (از قبیل تدریس و تألیف کتاب و غیره)، و فرزند درست کاری که در حقش دعا کند.

فلا تَحرِقنِی بِالنَّارِ وَأنتَ مَؤضِعُ اَمَلِی وَلاَ تُسکِنِّی الهاوِیَهَ فَإِنَّکَ قُرَّهُ عَینِی... اللَّهُمَّ أعطِنِی السَّعَهَ فِی الرِّزقِ وَ الأمنَ فِی الوَطَنِ وَ قُرَّهَ العَینِ فِی الأهلِ وَالمَال. (2)

پس مرا به آتش (قهرت) مسوزان که تو محل امیدواری من هستی، و مرا در دوزخ جای مده که تو روشنی چشم و نشاط قلب من هستی ... خدایا مرا روزی وسیع عطا کن و نعمت امنیت در وطن، و روشنی چشم در اهل و خانواده و مال و فرزندان را به من عطا کن.

فرق بین مودت و محبت این است که هنگامی که این دو با هم باشند، مودت امر ظاهری است و محبت امرقلبی و باطنی. ولی اگر جدا باشند پس هرکدام شامل دیگری هم می شود. چرا که اگر کسی، شخصی را در قلب دوست بدارد خواه ناخواه در ظاهر هم نسبت به او اظهار مودت و دوستی و ابراز علاقه میکند.

در حالات حضرت سید الشهدا علیه السلام دارد که وقتی بربالین جوانش وارد شد،سر پسرش را به دامن گرفت و از شدت علاقه و محبت و گریه، فرمود: میوه دلم وحضرت زینب عالی وقتی بر سر نعش برادر زاده خود علی اکبر علیه السلام رسید خود را روی جنازه اش افکند و فرمود:

ص: 189

یا اُخِیّهَ وَابنَ اَخِیّه یا ثَمَرَهُ فُؤادِی وَ قُرَّهَ عَینِی.

تا اینکه برادر بزرگوارش دست او را گرفت و به خیمه برد. (1)

شبیه این تعبیر در روایات بسیار وجود دارد. از جمله در آنجا که رسول خدا صلی الله علیه واله اظهار علاقه و محبت خود را به وجود مقدسه حضرت زهرا علیها السلام ابراز می کنند ومی فرمایند:

فَاطِمَهُ بَضعَهٌ مِنِّی.

فاطمه زهرا علیها السلام پاره تن من است یا فرمودند:

فَاطِمَهُ بَهجَهُ قَلبِی. (2)

فاطمه شادمانی دل من است.

یا می بینیم رسول گرامی صلی الله علیه واله در مورد نماز، همین تعبیر قره عینی را دارد که می فرماید:

جَعَلَ اللهُ جَلَّ ثَنَاؤُهُ قُرَّهَ عَینِی فِی الصَّلاَه ...(3)

یا در آن حدیث می فرماید: من از دنیای شما سه چیز را انتخاب کردم؛ عطر زدن ،محبت به زن و نماز که نور چشم من است.

و در تعابیر عرفی در بین مردم نیز این مطلب وجود دارد که می گویند: فرزندم نورچشم من است. یا اگر کسی بچه دار شود به او می گویند چشمت روشن باد.

پس هر کس از مردم را که دیدی به او بگو: من برای خدا روزه سکوت نذر کرده ام و با هیچ کس امروز هرگز سخن نخواهم گفت».

پس جناب عیسی علیه السلام نور چشم مادرش حضرت مریم علیها السلام است.

2- «وَ قالَتِ امرَاَتُ فِرعَونَ قُرَّتُ عَینٍ لِی وَلَکَ لا تَقتُلُوهُ عَسی أن یَنفَعَنا أو نَتَّخِذَهُ وَلَداً وَ هُم لا یَشعُرُون» (1)

«زن فرعون ( آسیه) گفت: این کودک ( موسی علیه السلام) نور دیده من و تو است، او را به قتل نرسان باشد که در خدمت ما سودمند افتد و یا او را به فرزندی خودبرگیریم». پس جناب موسی علیه السلام نور چشم آسیه و فرعون بوده. گرچه فرعون خیلی دل خوشی از حضرت موسی علیه السلام نداشت.

زن فرعون، آسیه بنت مزاحم و از قوم بنی اسرائیل بود و از سبط نبوت و زنان بسیارنیکو و برگزیده بود و در عین المعانی آورده که او عمه موسی علیه السلام بود و یکی از چهار زن بهشتی و سرور زنان است کما اینکه در روایات آمده است:

عَنِ ابنِ عَباس قالَ: خَطَّ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه أربَعَ خُطَطٍ فِی الأرضِ وَقالَ اَتَدروُنَ مَا هَذَا قُلنَا اللهُ وَ رَسُولُهُ أعلَمُ فَقالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : أفضَلُ نِسَاءِ الجَنَّهِ أربَعٌ خَدِیجَهُ بِنتُ خُوَیلِدٍ وَ فَاطِمَهُ بِنتُ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه وَ مَریمُ بِنتُ عِمرَانَ وَ آسِیهُ بِنتُ مُزَاحِمٍ امرَأهُ فِرعَون. (2)

ابن عباس گفت: رسول خدا صلی الله علیه واله بر زمین چهار خط کشید و فرمود: می دانید این چیست؟ گفتند: خدا و رسولش داناترند. فرمود: بهترین زنان بهشت چهارنفرند ، خدیجه دختر خویلد، فاطمه دختر محمد صلی الله علیه واله مریم دخترعمران و آسیه دختر مزاحم زن فرعون.

ص: 191

به هر حال آسیه دریافت که فرعون قصد کشتن موسی علیه السلام را دارد. برای رفع قتل او گفت: این کودک روشنی چشم است هم برای من و هم برای توکه به سبب او فرزند تو شفا یافت پس او را نکش شاید برای ما سودمند باشد.

در حدیث آمده که چون آسیه گفت: قرّه عینٍ لی ولک فرعون گفت:

لَکَ وَلا لِیَ وَ لَو قالَ لِی کَما هُوَلَکَ لَهَداهُ اللهِ کَما هَداها.

یعنی او را به تو بخشیدم و اما روشنی چشم تو باشد نه روشنی چشم من. اگر می گفت روشنی چشم من باشد همچنان که روشنی چشم تو می باشد، حق تعالی او را به ایمان هدایت می کرد همچنان که آسیه را هدایت کرد، زیرا روایت شده است که آسیه به تربیت موسی هدایت شد.

قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : وَ الَّذِی یَحلَفُ بِهِ لَو اَقَرَّ فِرعَونُ أن یَکُونَ قُرَّهَ عَینٍ کَمَا أقَرَّت امرَأتَهُ لَهَدَاهُ اللهِ بِهِ کَمَا هَدَاها وَلَکِنَّهُ أبی لِلشَّقاءِ الَّذِی کَتَبَهُ اللهُ عَلَیهِ . (1)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: به خدا قسم اگر فرعون همانند زنش اقرار می کرد که موسی علیه السلام چشم روشنی اوست، خداوند او را هدایت می کرد اما چون آن صفت شقاوت و بدبختی در وجودش بود مانع از این شد که اقرار کند به این که موسی چشم روشنی او می باشد.

به او گفتند: نام او را چه می گذاری ؟ گفت: موسی. «مُو»بَلَغه ایشان بود (رساننده ، پیام آور) و «سی»، یعنی درخت چرا که او را در میان آب ودرخت یافته بودند اورابه این اسم مسمی گردانیدند.(2)

3-« وَ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا هَب لَنا مِن أزوَاجِنَا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّهَ أعیُنٍ وَاجعَلنَا لِلمُتَّقِینَ إِماما» (3)

ص: 192

« آنان که هنگام دعا با خدای خود گویند: پروردگارا! به ما از همسران و فرزندانمان روشنی چشم عطا کن و ما را پیشوای اهل تقوی قرار ده».

عَن سَعِیدِ بنِ جُبَیرٍ فِی قَولِهِ تَعَالَی:

«وَ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا هَب لَنا مِن أزواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا »

الآیهَ قالَ نَزَلَث هَذِهِ الآیَهُ وَ اللهَ خَاصَّهً فِی اَمِیرالمُؤمِنِین غَلَیهِ السَّلام قالَ: کَانَ أکثَرُ دُعَائِهِ یَقُولُ رَبَّنا هَب لَنا مِن أزواجِنا یَعنِی فَاطِمَهَ وَ ذُرِّیاتِنَا الحَسَنَ وَ الحُسَینَ عَلَیهِ السَّلام قُرَّهَ اَعینٍ قالَ اَمِیرالمُؤمِنِین عَلَیهِ السَّلام وَ اللهُ مَا سَألتُ رَبِی وَلَداً نَضِیرَ الوَجهِ وَلاَ سَاَلتُهُ وَلَداً حَسَنَ القَامَهِ وَلَکِن سَألتُ رَبِّی وُلداً مُطِیعِینَ للهَ خَائِفِینَ وَجِلِینَ مِنهُ حَتَّی إِذَا نَظَرتُ إِلَیهِ وَهُوَ مُطِیعٌ للهِ قَرَّت بِهِ عَینِی قالَ وَ اجعَلنَا لِلمُتَّقِینَ إِماماً قالَ نَفتَدِی بِمَن قَبلَنا مِنَ المُتَّقِینَ فَیقتَدِی المُتَّقُونَ بِنَا مِن بَعدِنا. (1)

سعید بن جبیر راجع به آیه:

« وَالَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنا هَب لَنا مِن أزوَاجِنَا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّهَ أعیُنٍ وَاجعَلنا لِلمُتَّقِینَ إِماما»

روایت کرده است که این آیه مخصوص امیرالمؤمنین علیه السلام است و اکثرا دعای امیرالمؤمنین علیه السلام این آیه شریفه بوده است که می فرمود: پروردگارا به ما از همسرانمان یعنی فاطمه زهرا علیها السلام و فرزندانمان یعنی امام حسن و امام حسین علیهما السلام روشنی چشم عطا فرما .

و فرمود: من از خدا نخواستم به من فرزند زیبا و خوش قامت بدهد، بلکه از خدای خود خواستم که فرزندی مطیع خدا و خداترس به من بده که وقتی به او نگاه می کنم، او مطیع خدا باشد و چشمم به او روشن شود و ما را پیشوای متقین قرار ده پیشوایی که متقین قبل و بعد (در تقوی الهی) به مااقتدا کند.

ص: 193

عَنِ الصَادِق عَلَیهِ السَّلام قالَ: نَحنُ هُم أهلُ البَیتِ. وَرَوَی اِنَّ اَزواجِنا خَدِیجَهُ وَ ذُرِّیاتِنا فَاطِمَهُ وَ قُرَّهَ أعینٍ الحَسَنُ وَ الحُسَینُ وَ اجعَلنا لِلمُتَّقِینَ إِماماً عَلِی بنُ أبِی طَالِبٍ وَ الأئِمَهَ عَلَیهِمُ السَّلام.(1)

امام صادق علیه السلام فرمودند: مراد از اهل بیت، ما هستیم. روایت شده که منظور از ازواجنا حضرت خدیجه علیها السلام ، ذریاتنا حضرت فاطمه علیها السلام ، قره أعین امام حسن و امام حسین علیهما السلام و منظور از واجَعلنا لِلمُتَّقِینَ إِمامًا علی بن ابی طالب وائمه معصومین علیهم السلام است.

4- «فَرَددناهُ إِلَی أمِهِ کَی تَقَرَّعَینُها وَلا تَحزَنَ وَ لِتَعلَمَ أنَّ وَعدَ اللهِ حَقُّ وَ لکِنَّ أکثَرَهُم لا یَعلَمُون» (2)

«پس او را به مادرش بازگردانیدیم تا چشمش [بدو] روشن شود و غم نخورد و بداند که وعده خدا درست است، ولی بیشترشان نمی دانند».

عَن حَکِیمَهَ بِنتِ مُحَمَّدِ بنِ عَلِیِّ بنِ مُوسَی التَّقِی عَلَیهِما السَّلام عَمَّهُ أبِی مُحَمَّدٍ الحَسَنِ بنِ عَلِی عَلَیهما السَّلام أنَّها قالَت کُنتُ عِندَ اَبِی مُحَمَّدٍ عَلَیهِ السَّلام فَقالَ: یا عَمَّتَاه بِیتِیَ اللَّیلَهَ عِندَنَا فَإِنَّهُ سَیُولَدُ اللَّیلَهَ المَولُودُ الکَرِیمُ عَلَی اللهِ عَزَّوَجَلَّ الَّذِی یُحیِی اللهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ الأرضَ بَعدَ مَوتِها قُلتُ مِمَّن یَا سَیِّدِی وَلَستُ أرَی نَرجِسَ شَیئاً مِن أثَرِ الحتَملِ فَقالَ مِن نَرجِسَ لاَمِن غَیرِهَا قالَت فَوَثَبتُ إِلَی نَرجِسَ فَقَلَبتُهَا ظَهراً لِبَطنٍ فَلَم أرَ بِهَا أثَراً مِن حَبَلٍ فَعُدتُ إِلَیهِ فَأخبَرتُهُ بِمَا فَعَلتُ فَتَبَسَّمَ ثُمَّ قالَ لِی إِذَا کَانَ وَقتُ الفَجرِ یَظهَرُ لَکَ بِهَا الحَبَلُ لأِنَّ مَثَلَهَا مَثَلُ أمِّ مُوسَی لَم یَظهَر بِهَا الحَبَلَ وَلَم یَعلَم بِهَا أحَدٌ إِلَی وَقتِ وِلادَتِهَا لأِنَّ فِرعَونَ کَانَ یَشُقُّ بُطُونَ الحَبَالَی فِی طَلَبِ مُوسَی وَ هَذَا نَظِیرُ مُوسَی عَلَیهِ السَّلام قَالَت حَکِیمَهُ فِی آوَاخِرِهَذَا الحَدِیثِ : لَمَّا وَلَدَ القَائِمُ صَاحَ بِی آبُو

ص: 194

مُحَمَّدٍ عَلَیهِ السَّلام فَقالَ: یا عَمَّهِ! تَنَاوَلِیهِ فَهَاتِیهِ فَتَنَاوَلتُهُ وَ اَتَیتُ بِهِ نَحوَهُ فَلَمَّا مَثُلتُ بَینَ یَدَی أبِیهِ وَ هُوَ عَلَی یَدَیَّ سَلَّمَ عَلَی أبِیهِ فَتَنَاوَلَهُ الحَسَنَ عَلیِه السَّلام وَ الطَّیرُ تُرَفرِفُ عَلَی رَأسِهِ فَصَاحَ بِطَیرٍ مِنهَا فَقالَ لَهُ احمِلهُ وَ احفَظهُ وَ رُدَّهُ إِلَینَا فِی کُلِّ أربَعِینَ یَوماً فَتَنَاوَلَهُ الطَّائِرُ وَ طَارَ بِهِ فِی جَوِّ السَّمَاءِ وَ اَتبَعَهُ سَائِرُ الطَّیرِ فَسَمِعتُ أبَا مُحَمَّدٍ یَقُولُ أستَودِعُکَ الَّذِی استَودَعَتهُ أمُّ مُوسَی فَبَکَت نَرجِسُ فَقالَ لَهَا اسکُتِی فَاِنَّ الرَّضَاعَ مُحَرَّمٌ عَلَیهِ إِلاَّ مِن ثَدیِکِ وَ سَیُعَادُ إِلَیکَ کَما رُدَّ مُوسَی إِلَی أمِّهِ وَ ذَلِکِ قَولُهُ عَزَّوَجَلَّ :

« فَردَدناهُ إِلَی أمِّهِ کَی تَقَرَّ عَینُها وَلا تَحزَن» (1)

ای عمه جان ! امشب را نزد ما باش که امشب آن مولودی متولد می شود که نزد خدای تعالی گرامی است و خداوند به واسطه او زمین را پس از مردنش زنده می کند، گفتم: ای سرورم! از چه کسی متولد می شود و من در نرجس آثار بارداری نمی بینم . فرمود: از همان نرجس نه از دیگری. حکیمه گوید: به نزد او رفتم و پشت و شکم او را نگاه کردم و آثار بارداری در او ندیدم، به نزد امام برگشتم و کار خود را بدو گزارش کردم، تبسمی فرمود و گفت: در هنگام فجر آثار بارداری برایت نمودار خواهد گردید، زیرا مثل او مثل مادر موسی علیه السلام است که آثار بارداری در او ظاهر نگردید و کسی تاوقت ولادتش از آن آگاه نشد،زیرا فرعون در جستجوی موسی،شکم زنان باردار را می شکافت و این نیز نظیر موسی علیه السلام است.

... حکیمه در اواخر این حدیث گوید: هنگامی که حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف متولد شد، حضرت ابو محمد علیه السلام بانگ برآورد و فرمود: ای عمه ! او را بیاور و به من برسان. او را برگرفتم و به جانب او بردم، و چون او در میان دو دست من بود و مقابل او قرار گرفتم بر پدر خود سلام کرد و امام حسن علیه السلام او را از من گرفت و زبان خود در دهان او گذاشت

ص: 195

و او از آن نوشید، سپس فرمود: او را به نزد مادرش ببر تا به او شیردهد، آنگاه به نزد من بازگردان. و او را به مادرش رسانیدم و بدو شیر داد بعد از آن او را به امام باز گردانیدم ، در حالی که پرندگان بر بالای سرش پرواز می کردند، به یکی از آنها بانگ برآورد و گفت: او را برگیر و نگاهدار و هر چهل روز یک بار به نزد ما بازگردان و آن پرنده او را برگرفت و به آسمان برد و پرندگان دیگر نیز به دنبال او بودند، شنیدم که ابومحمد علیه السلام میگفت:

تو را به خدایی سپردم که مادر موسی، فرزند خود را سپرد، آنگاه نرگس خاتون شروع به گریه کرد و امام به او فرمود: آرام باش که جز از پستان تو از پستان کسی شیر نمی خورد. به زودی او را نزد تو می آورند همچنان که موسی به مادرش بازگردانیده شد. خداوند در قرآن می فرماید:

« فَرَدَدناهُ إِلَی أمِّهِ کَی تَقَرَّ عَینُهَا وَلا تَحزَن»

«او را به مادرش بازگرداندیم تا دیده اش روشن شود و محزون نگردد».

ص: 196

7- جعظری.

راوی گوید: عرض کردم: جعظری کیست؟ حضرت فرمود: کسی که از دنیا سیر نمی شود.

قوای خمسه از این قرارند: لامِسه، سامِعه، ذائِقه، رائِحه، باصِره و به عبارت دیگر بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی، لامسه.

5)« ...وَ مَساکِنَ طَیِّبَهً فِی جَنَّاتِ عَدنٍ وَ رِضوانُ مِنَ اللهِ أکبَر...»-«سوره توبه آیه 72»

6)« وَالَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ طُوبی لَهُم وَ حُسنُ مَآب»-«سوره رعد آیه 29»

7)« وَ هُدُوا إِلَی الطَّیِّبِ مِنَ القَولِ وَ هُدُوا إِلَی صِراطِ الحَمید»-«سوره حج آیه 24»

8)« ...إِلَیهِ یَصعَدُ الکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ العَمَلُ الصَّالِحُ یَرفَعُهُ ...»-«سوره فاطر آیه 10»

9)« ...سَلامٌ عَلَیکُم طِبتُم فَادخُلُوها خالِدین»-«سوره زمر آیه 73»

5) مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ وَ الَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَی الکُفَّارِ...»-«سوره فتح آیه 29»

3)« جَنَّاتُ عَدنٍ یَدخُلُونَها وَمَن صَلَحَ مِن آبائِهِم وَ أزواجِهِم ...»-«سوره رعد آیه 23»

4)« ... فَإِذا دَخَلتُم بُیُوتاً فَسَلِّمُوا عَلی أنفُسِکُم ...»-«سوره نور آیه 61»

5)« رَبِّ اغفِرلی وَلِوالِدَیَّ وَلِمَن دَخَلَ بَیتِیَ مُؤمِنا...»-«سوره نوح آیه28»

«یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَسئَلُواعَن أشیاءَ إِن تُبدَ لَکُم تَسُؤکُم وَإِن تَسئَلُوا عَنهَا حینَ یُنَزَّلُ القُرآنُ تُبدَ لَکُم ...» (1)

«ای اهل ایمان! هرگز از چیزهایی مپرسید که اگر برای شما فاش گردد، غمناک می شوید و اگر به هنگام نزول آیات قرآن، آن را بپرسید [حکم آن] برای شما روشن خواهد شد».

یعنی این سؤال موجب ناخرسندی می شود. در شأن نزول این آیه چنین آمده است که چون آیه فریضه حج نازل شد، عکاشه بن محصن و به روایتی سرافه بن مالک از جای خود برخاست و گفت: یا رسول الله !اَ فِی کُلِّ عام ؟ آیا در هر سال باید حج رفت و انجام وظیفه کرد.

رسول خدا صلی الله علیه واله از وی روی برگردانید. دوباره گفت و پیامبر جواب نداد. برای بار سوم پرسید؟ حضرت فرمود:

وَیحَکَ ما تُؤمِنُ اَن أقُولَ نَعَم.

وای بر توچه ایمن شده ای از آنکه گویم آری؛ سپس واجب شود بر شما که هرسال به حج بروید و اگر نروید هلاک شوید.

فَاترکُونی مَا تَرَکتُم.

پس مرا واگذارید در آنچه شما را به آن واگذاشته ام و بدانید، آن ها که پیش از شما بوده اند به جهت این نوع سؤالات هلاک شدند. پس چون شما را به چیزی فرمان دهم امتثال کنید و چون نهی کنم اجتناب ورزید...(2)

و گاهی سؤال مباح است، همانند احکام دیگری که چه بسا، دانستنش نه نفع دارد و نه ضرر. لکن مخفی نباشد که سؤال حرام همانند سؤال واجب است که به ذاته حرام نیست، بلکه اگر برای غرض حرام باشد، حرام می شود. مانند اینکه موجب از

ص: 203

بین رفتن حق سائل و یا مستلزم ضرر زیادی برای او گردد و مانند آن.

اما جواب دادن سؤال مستحب است. چون این هم از مصادیق برآوردن نیازهای دیگران است و از مصادیق معروف می باشد و این سؤال همچنان که اشاره شد به پنج قسم است.

گاهی جواب و اجابت، با گفتن و یا با نوشتن و یا با اشاره است. چون همه اینها یک چیز را استفاده می دهد.

بلی، گاهی بعضی از اجابت ها، اولی بر بعضی دیگران است. زیرا جواب دادن باید احترام را نیز برساند مثلا اشاره کردن ، گاهی مواقع احترام را نمی رساند. هم چنین مستحب است در جواب دادن تعجیل کند و بدون درنگ و ابهام جواب شخص را بدهد. (1)

و لذا می بینیم حضرت زهرا علیها السلام در پاسخ سؤال امام حسن و امام حسین علیهما السلام ، در هنگامی که از مادر بزرگوارشان در مورد حضور جدشان پیغمبر خدا صلی الله علیه واله می پرسند، شتاب می کنند آری جدتان در زیر کساء است.

یا در جواب امیرالمؤمنین علیه السلام که در مورد پیامبراکرم صلی الله علیه واله سؤال می کند، می فرمایند: با دو پسرت در زیر کسایند.

همچنان که رجحان جواب به اندازه اهمیت سؤال است (که این خود از حکمت است) ولکن گاهی طولانی بودن جواب مطلوب است، اگرچه از حدود سؤال سائل بیشتر است.

کما اینکه حضرت فاطمه زهرا علیها السلام فرمودند: زیر کسایند و این برای سؤال کننده یک نوع زیادتی است، به خاطر محبوبیت تکلم با محبوب. همچنان که علمای بلاغت نیز این را در مورد قول باری تعالی گفته اند که فرمود:

ص: 204

« وَما تِلکَ بِیَمینِکَ یا مُوسی» (1)

«ای موسی! اینک بازگو که چه در دست داری».

«قالَ هِیَ عَصایَ أتَوَکَّؤُا عَلَیها وَ أهُشُّ بِها عَلَی غَنَمی وَ لِیَ فِیها مَآرِبُ اُخری» (2)

« موسی علیه السلام گفت: این عصای من است که بر آن تکیه می زنم و با آن برای گوسفندانم برگ می تکانم و مرا با آن نیازهای دیگری نیز هست».

چون تکلم موسی علیه اسلام با خدای سبحان و تعالی که محبوب اوست لذت بخش است در جواب می گوید: این عصای من است و چوب دستی من می باشد و...

اما همین قدر که می گفت: این عصای من است، کفایت می کرد. ولکن گاهی سبب طولانی کردن جواب بر سؤال باری تعالی یک جهت دیگر غیر این چیزهاست که علمای بلاغت بیان کرده اند از محبوبیت اطاله کلام با سائل است. .

و این که جناب موسی علیه السلام می گوید: حوائجی دیگر را با آن انجام می دهم کشف می کند که خداوند سبحان چیز دیگری را اراده دارد. به طوری که در آنجا قرینه مقامیه نباشد که مراد و هدف از مقصود روشن باشد. همچنان که انسان، به شخصی که کتاب در دست اوست، بگوید: در دست توچیست؟ او هم بگوید کتابی است که علوم ادبیات مختلفی در اوست از قبیل نحو و صرف و بلاغت و اشتقاق و امثال آن.

با این مطلب، شخص سؤال کننده به محتویات کتاب پی می برد.

و شاید در جواب آن حضرت که فرمود: (جد تو) زیرکساء می باشد یک جهت دیگر غیر از محبوبیت کلام با محبوب نیز می باشد.

پس در اینجا باید به خوبی در جواب دقت کرد کما اینکه اشاره شد که اجمال یا تفصیل جواب باید برحسب مقتضای حال باشد.

و گاهی هم تفصیل ممکن نیست. زیرا ذهن طرف مقابل ظرفیت آن را ندارد یا

ص: 205

تحمل آن را ندارد. کما اینکه در قرآن می فرماید:

« وَیَسئَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِن أمرِ رَبِّی» (1)

«(ای رسول ما) از تو در مورد حقیقت روح می پرسند. جواب ده که روح به فرمان خداست و آنچه از علم به شما دادند بسیار اندک است».

به خاطر اینکه انسان ظرفیت درک حقیقت روح را ندارد. همچنان که انسان حقیقت نفس و عقل و بسیاری از صفات نفسیه همانند غضب و حزن و صفات دیگر را درک نمی کند و نمی فهمد. بلکه انسان حتی حقیقت خود را هم درک نمی کند تا چه رسد به حقیقت اشیای دیگر و گاهی هم از حکمت و علم او انسان باید اظهار عجز کند تا ازغرور و خودنمایی برکنار باشد و پی به عظمت و کبریایی پروردگار متعال ببرد.

ما هرچه عمر کنیم نه فقط 60 یا 70 یا 100 سال بلکه هزاران سال هم که عمر کنیم حقیقت اشیاء را درک نمی کنیم. به اصطلاح مجهولاتمان بیشتر از معلوماتمان است. ما فقط اجمالا یک سری چیزها را درک می کنیم. مثلا به طور مختصر بدانیم کار کبد یا ریه چیست.

بلی انبیا و معصومین علیهم السلام سعه صدر و فکرشان فوق العاده است، چون معرفتشان نسبت به خداوند سبحان از همه مخلوقات بیشتر است. البته آن هم نه از طریق علوم اکتسابی بلکه از طریق علوم لدنی که خداوند به آنان افاضه فرموده است در همین راستا می باشد که رسول خدا و عرض می فرماید:

«...وَقُل رَبِّ زِدنی عِلما» (2)

ص: 206

من جمله روح را نشاط می دهد و موجب عدم نفرت بعضی مردم می شود، و بلکه موجب تقارب اکثر مردم می شود.

البته مخفی نماند که عده ای هم از بوی خوش دیگران بدشان می آید، شاید به خاطر اینکه مثلا سردرد میگیرند. ولی ذات انسان از بوی بد متنفر است زیرا انسان فطرت نظافت را دوست دارد.

النَّظَافَهُ مِنَ الإِیمَانِ . (1)

البته نظافت در همه چیز است؛ خانه ، اثاث ، بدن، مغازه، لباس و غیراینها.

و اما استعمال بوهای متنفره و لوازم آن از قبیل دخانیات و... بد است و مستلزم پلیدی در انسان می شود و مردم از او متنفر می شوند. خصوصا زوجین اگر هردو سیگاری باشند یا یکی از آنها سیگاری باشند، موجب تنفر دیگری می گردد. علاوه بر این عوارض زیادی دارد مانند: سرطان ریه.

گرچه این جا مسئله ریبه (شک) و تلذذ (لذت) و ترس به فتنه افتادن برای زن نیست، اما باید خود را از این گونه موارد هم حفظ کرد.

و اما آیا رائحه رسول خدا صلی الله علیه واله از جسم مبارکش در فضا پیچید ذاتیه بوده است، یا بوی خوش است که به کار می برد؟

دو احتمال وجود دارد، یکی آن که بوی خوش اکتسابی بوده ، یعنی پیامبر عطر زده بودند، این مطلب از روایات به دست می آید که، آن حضرت همیشه عطر خاصی را استعمال می کرد تا اینکه با این عطر شناخته می شدند.

و یا اینکه این بوی خوش، ذاتی بوده، یعنی جسم شریف و مبارک آن حضرت به خودی خود، بوی خوشی داشته است.

البته باید گفت: تمام بوهای خوش و طیب همه از وجود بزرگوار آن حضرت است و اوست که به بوی خوش، معنا داده و عرق بدن مبارکش همه بوی خوش بود، حتی از گل و عطر نیز خوشبوتر.

که البته فکر کنم نظر تمام شیعیان این است که بوی خوش رسول اکرم صلی الله علیه واله ذاتی بوده البته عطر هم استفاده می کردند چون از سنت آن حضرت بوده و دیگران هم نباید این سنت را ترک کنند.

2- عَنِ المُفَضَّلِ بنِ عُمَرَ عَنِ الصَّادِقَ عَلَیهِ السَّلام قالَ: رَکعَتَانِ یُصَلِّیهِمَا مُتَعَطِّرٌ أفضَلُ مِن سَبعِینَ رَکعَهً یُصَلِّیهِمَا غَیرُ مُتَعَطِّر. (1)

مفضل از امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: دو رکعت نمازی که شخص عطر زده می خواند بهتر است از هفتاد رکعت نمازی که شخص عطر نزده می خواند.

5- عَنِ النَّبِی صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه قالَ: الرَّائِحَهُ الطَّیبَهُ تَشُدُّ القَلب. (1)

پیامبر صلی الله علیه واله فرمودند: استعمال بوی خوش قلب را محکم می کند.

6- عَن أبِی عَبدِ الله عَلَیهِ السَّلام قالَ: کَانَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه یتَطَیِبُ فِی کُلِّ جُمُعَهٍ فَإِذَا لَم یَجِد أخَذَ بَغضَ خُمُرِ نُسَائِهِ فَرَشَّهُ بِالمَاءِ وَ یمسَحُ بِه . (2)

از امام صادق علیه السلام روایت شده که: رسول خدا صلی الله علیه واله چون روزجمعه می رسید و بوی خوش نزد آن حضرت نبود، روسری پاک بعضی از زنانشان که بوی خوش داشت را می طلبید و تر می کرد و بر روی مبارک خود میکشید.

7- وَ قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : مَا نِلتُ مِن دُنیاکُم هَذِهِ إِلاَّ النِّسَاءَ وَ الطِّیب . (3)

و فرمودند: من از دنیای شما به چیزی نرسیدم مگر (گرفتن زن و استعمال عطر. این همان عبارت دیگری است از حدیثی که سابقا اشاره شد که فرمودند: من از دنیای شما سه چیز را انتخاب کردم؛ زن، بوی خوش و نماز که نور چشم من است.

8- وَ قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : مَا أنفَقتَ فِی الطِّیبِ فَلَیسَ بِسَرَف. (4)

و فرمودند: آنچه در استعمال بوی خوش به کار می برند اسراف نیست. (5)

9- وَ قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه لِعَلی عَلَیهِ السَّلام یا عَلِی! عَلَیکَ بِالطِّیبِ فِی کُلِّ جُمُعَهٍ فَإِنَّهُ مِن سَنَّتِی وَ تُکتَبُ لَکَ حَسَنَاتُهُ مَا دَامَ یوجَدُ مِنکَ رَایِحَتُه . (6)

ص: 211

پیامبرصلی الله علیه واله به امیرمؤمنان فرمودند: بر تو باد یا علی! در هر روز جمعه استعمال بوی خوش، که او از سنت من است و برای تو حسنات می نویسند مادامی که آن رائحه در تو باشد.

10- وَ قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ الِه : أیمَا امرَأهٍ تَطَیبَت ثُمَّ خَرَجَت مِن بَیتِهَا فَهِی تُلعَنُ حَتَّی تَرجِعَ إِلَی بَیتِهَا مَتَی مَا رَجَعَت.(1)

و فرمودند: هر زنی که خود را خوشبو کند و از منزل بیرون رود تا برگردد، «ملائکه او را» لعنت می کنند.

11- قالَ الصَّادِق عَلَیهِ السَّلام : العِطرُ مِن سُنَنِ المُرسَلِین . (2)

امام صادق علیه السلام فرمودند: عطر زدن از روش پیغمبران علیهم السلام می باشد.

12- قالَ الرِضَا عَلَیهِ السَّلام : لاَ یَنبَغِی لِلرَّجُلِ أن یدَعَ الطِّیبَ فِی کُلِّ یَومٍ فَإِنَّ لَم یقدِر عَلَیهِ فَیؤمٌ وَ یَؤمٌ لاَ فَإِنَّ لَم یَقدِر فَفِی کُلِّ جُمُعَهٍ وَ لاَ یَدع ذَلِک . (3)

امام رضا علیه السلام فرمودند: برای مؤمن شایسته نیست که عطر زدن را در هیچ روزی ترک کند و اگر بر آن توانایی ندارد، یک روز عطر بزند و یک روز نزند و اگر به آن هم توانایی ندارد، هر جمعه عطر بزند و آن را ترک نکند.

13- قالَ الصَّادِق عَلَیهِ السَّلام : مَن تَطَیبَ أوَّلَ النَّهَارِ لَم یزَل عَقلُهُ مَعَهُ إِلَی اللَّیل. (4)

امام صادق علیه السلام فرمودند: هر که اول روز خود را خوشبو کند، عقلش تا شب زایل نشود و از بین نرود.

ص: 212

وَقالَ عَلَیهِ السَّلام : مَن تَطَیبَ بِطِیبٍ أوَّلَ النَّهَارِ وَ هُوَ صَائِمٌ لَم یکَد یَفقِدُ عَقلَه. (1)

امام صادق علیه السلام فرمودند: هر که اول روز خود را خوشبو کند و روزه بگیردعقلش زایل نشود و از بین نرود.

15- قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : طِیبُ النِّسَاءِ مَا ظَهَرَ لَونُهُ وَ خَفِی رِیحُهُ وَطِیبُ

الرِّجَالِ مَا خَفِی لَونُهُ وَ ظَهَرَ رِیحُه. (2)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: استعمال بوی خوش زنان این است که، رنگش آشکار و بوی او مخفی باشد و استعمال بوی خوش مردان این است که بویش آشکار و رنگش مخفی باشد.

16- وَقالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : أیمَا امرَأهٍ استَعطَرَت فَمَرَّت عَلی قَومٍ لِیوجَدوا رِیحُهَا فَهِیَ زَانِیهٌ. (3)

و فرمودند: زنی که خود را عطر بزند و بر قومی گذر کند که بوی خوش او به آن گروه برسد آن زن زناکار است.

« ای رسول مگر ندانستی که چگونه خدا کلمه پاکیزه را به درخت زیبایی مثل زده، که ساقه آن برقرار باشد و شاخه آن به آسمان (رفعت و سعادت) بالا رود».

« تُؤتی أکُلَها کُلَّ حینٍ بِإِذنِ رِبِّها وَ یَضرِبُ اللهُ الأمثالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُم یَتَذَکَّرُون» (1)

« و آن درخت زیبا به اذن خدا، همه اوقات میوه های لذیذ و خوب دهد. خدا اینگونه مثال های واضح را برای تذکر مردم می آورد».

اوست، خوی نیکو برگ آن، خودداری کردن از محارم خدا میوه آن است. و چنانچه درخت تمام نشود مگر به میوه ، همچنین ایمان تمام نشود مگر به خودداری از محارم.

اهل تحقیق گفته اند: حکمت ، در تشبیه اسلام و ایمان به درخت ، از اینجا معلوم می شود که درخت تمام نباشد مگر به سه چیز: عرقی ثابت ، (1) اصلی قائم و فرعی عالی. همچنین اسلام و ایمان به سه چیز تمام شود: تصدیق بالقلب و اقرار به زبان و عمل به اعضا و جوارح بدن. بیان این جمله قول حضرت رضا علیه السلام است که امیرالمؤمنین علی علیه السلام از رسول اکرم صلی اله علیه واله پرسیدند: ایمان چیست ؟ رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند:

الإِیمَانُ مَعرِفَهٌ بِالقَلبِ وَإِقرَارٌ بِاللِّسَانِ وَ عَمَلٌ بِالأرکَان. (2)

البته همه اینها درست است اما آنچه ما در پی آن هستیم این است که اهل بیت رسول الله صلی الله علیه واله شجره طیبه هستند.

1- فِی کِتَابِ کَمَالِ الدِّینِ وَ تَمَامِ النِّعمَه بِإِسنَادِه إِلَی عَبدِ الرَّحمَنِ بنِ حَمَّادٍ عَن عُمَرَ بنِ سَالِمٍ صَاحِبِ السَّابِرِی قالَ سَألتُ أبَا عَبدِ الله عَلَیهِ السَّلام عَن هَذِهِ الآیَهِ:« أصلُهَا ثَابِتٌ وَ فَرعُها فِی السَّماءِ»

قالَ أصلُهَا رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه وَ فَرعُهَا اَمِیرُالمُؤمِنِینَ عَلَیهِ السَّلام وَ الحَسَنُ وَ الحُسَینُ عَلَیهِما السَّلام ثَمَرُهَا وَ تِسعَهٌ مِن وُلدِ الحُسَینِ عَلَیهِ السَّلام أغصَانُهَا وَ الشِّیعَهُ وَرَقُهَا وَ الله اِنَّ الرَّجُلَ مِنهُم لَیمُوتُ فَتَسقُطُ وَرَقَهٌ مِن تِلکَ الشَّجَرَهِ. قُلتُ: قَولُهُ عَزَّوَجَلَّ :

« تُؤتِی أکُلَها کُلَّ حینٍ بِإِذنِ رَبِّهَا »

قالَ : مَا یَخرُجُ مِن عِلمِ الإِمَامِ إِلَیکُم فِی کُلِّ سَنَهٍ مِن حَجٍ وَ عُمرَه. (3)

حماد بن صالح سابری می گوید: از امام صادق علیه السلام در مورد این آیه شریفه سؤال

ص: 215

کردم که «اصلش ثابت و فرعش در آسمان است» چیست؟ حضرت فرمود: اصل این شجره رسول اکرم صلی الله علیه واله است و فرعش امیرالمؤمنین علیه السلام و حسن و حسین علیهماالسلام میوه آن و ثه نفر از فرزندان حسین علیه السلام (ائمه معصومین علیهم السلام) شاخه های آن و شیعیانشان برگ آن درخت می باشند. به خدا قسم هنگامی که یک مرد از آنان می میرد، یک برگ از آن درخت می افتد. حماد گوید، گفتم:

« به اذن خدا همه وقت میوه های خوب و لذیذ دهد» یعنی چه؟ حضرت فرمودند: میوه اش آن مطالبی است که هر سال در موقع حج و عمره از علم امام برای شما بیرون می آید.

2- عَن أبِی جَعفَرٍ عَلَیهِ السَّلام قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه : خُلِقَ النَّاسُ مِن شَجَرٍ شَتَّی وَ خُلِقَت أنَا وَ ابنُ أبِی طَالِبٍ مِن شَجَرَهٍ وَاحِدَهٍ أصلِی عَلِی وَ فَرعی جَعفَر. (1)

امام باقر علیه السلام از قول رسول الله صلی الله علیه واله نقل کرده که فرمودند: مردم ازدرختان مختلفی خلق شده اند ومن و علی بن ابی طالب علیهما السلام از یک درخت واحد خلق شدیم، علی علیه السلام اصل آن درخت و جعفر فرع آن ( شاخه درخت ) است.

3- عَن جَابِرٍ الجُعفِی قالَ: سَألتُ أبَا جَعفَرٍ مُحَمَّدَ بنَ عَلِی البَاقِرَ عَلَیهما السَّلام عَن قَولِ الله عَزَّوَجَلَّ:

«... کَشَجَرَهٍ طَیِّبَهٍ أصلُها ثابِتٌ وَفَرعُها فِی السَّماءِ* تُؤتِی أکُلَها کُلَّ حینٍ بِإِذنِ رَبِّها...»

قالَ: أمَّا الشَّجَرَهُ فَرَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه وَ فَرعُهَا علی عَلَیهِ السَّلام وَ غُصنُ الشَّجَرَهِ فَاطِمَهُ بِنتُ رَسُولِ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه وَ ثَمَرُهَا أولاَدُهَا عَلَیهِمُ السَّلام وَ وَرَقُهَا شِیعَتُنَا ثُمَّ قالَ: إِنَّ المُؤمِنَ مِن شِیعَتِنَا لَیمُوتُ فَیسقُطُ مِنَ الشَّجَرَهِ وَرَقَهٌ وَإِنَّ المَولُودَ مِن شِیعَتِنَا لَیولَدُ فَتُورِقُ الشَّجَرَهُ وَرَقَه .(2)

ص: 216

جابر جعفی گوید: از حضرت باقرعلیه السلام معنی قول خدای عزوجل درباره آیات 24 و 25 سوره ابراهیم که می فرماید: « مانند درخت پاکی که ریشه آن در زمین محکم و پابرجا باشد، و شاخه آن از بس بلند است سر به جانب آسمان کشیده ، در هر زمان که خدا حکم نموده به ثمردادن، ثمر خود را می دهد».

پرسیدم ؟ حضرت فرمودند: اما مقصود از درخت، پیامبراکرم صلی الله علیه واله است و شاخه آن علی علیه السلام و جوانه آن، حضرت فاطمه علیها السلام دختر پیامبر صلی الله علیه واله و میوه آن فرزندان فاطمه علیهاالسلام و برگ آن شیعیان ما هستند. سپس فرمود: هر مؤمنی که از شیعیان ما از دنیا می رود یک برگ از آن درخت می افتد و هر بچه ای که از شیعیان ما به دنیا می آید یک برگ بر آن درخت افزوده می شود.

4- رُوِیَ عَن ابنِ عَبَّاس قالَ جَبرَئِیلُ لِلنَّبِی صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : أنتَ الشَّجَرَهَ وَعَلیّ غُصنُها وَ فاطِمَهُ وَرَقُها وَالحَسَنُ وَ الحُسَینُ ثِمارُها. (1)

از ابن عباس روایت شده که جبرئیل به رسول خدا صلی الله علیه واله گفت: تو (خود) درختی و علی علیه السلام شاخه و فاطمه علیهاالسلام برگش و حسن و حسین علیهما السلام میوه های آن هستند.

د- قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : إِنَّ اللهَ خَلَقَ الأنبِیاءَ مِن أشجَارٍ شَتَّی وَ خَلَقَنی مِن شَجَرَهٍ وَاحِدَهٍ فَأنَا أصلُهَا وَ عَلِی فَرعُهَا وَ فَاطِمَهُ لِقاحُها وَ الحَسَنُ وَ الحُسَینُ ثِمَارُهَا فَمَن تَعَلَّقَ بِغُصنٍ مِن أغصَانِهَا نَجَی وَ مَن زَاغَ هَوَی وَ لَو اَنَّ عَبداً عَبدِالله بَینَ الصَّفَا وَ المَروَهِ ألفَ عَامٍ ثُمَّ ألفَ عَامٍ ثُمَّ ألف عَامٍ ثُمَّ لَم یَدرِک مَحَبَّتَنَا أکَبَّهُ اللهُ عَلَی مَنخِرَیهِ فِی النَّارِ ثُمَّ تَلاَ:

«قُل لاَ أسئَلُکُم عَلَیهِ أجراً إِلاَّ المَوَدَّهَ فِی القُربی » (2)

پیامبراکرم صلی الله علیه واله فرمود: به درستی که خدای تعالی نهال وجود پیامبران را متفاوت و

ص: 217

متفرق آفرید، ولی درخت وجود من را جداگانه و منحصر به فرد خلق فرمود.

من اصل آن درختم، علی علیه السلام ساقه آن، فاطمه علیها السلام لقاح آن (مایه باروری آن) و حسن و حسین علیهما السلام میوه های درخت وجود من هستند. هر کس شاخه ای از شاخه های آن درخت را دستاویز خود کند، نجات یافته است و هر کس از آن دور شود به گمراهی افتد. و اگر بنده ای از بندگان خدا سه هزار سال بین صفا و مروه خدا را عبادت کند ولی صحبت ما پنج تن را درک نکرده باشد، «یعنی چنگ به ولایت ما نزده باشد» خدای تعالی او را با صورت در آتش می اندازد. سپس پیامبر اکرم صلی الله علیه واله آیه 23 سوره شوری را تلاوت فرمودند: «بگو من از شما مزد نخواهم مگر دوستی اهل بیتم را».

2- از امام باقر علیه السلام روایت شده که :

أنَّ هَذَا مَثَلُ بَنِی أمَیَّه . (1)

این مثالی است برای بنی امیه .

3- أبِی جَعفَرٍ عَلَیهِ السَّلام قالَ: کَذَلِکَ الکَافِرُونَ لاَ تَصَّعَّدُ أعمَالُهُم إِلَی السَّماءِ وَ بَنُو أمَیهَ لاَ یذکُرُونَ الله فِی مَجلِسٍ وَلاَ فِی مَسجِدٍ وَلاَ تَصَّعَّدُ أعمَالُهُم إِلَی السَّماءِ إِلاَّ قَلِیلٌ مِنهُم. (2)

امام باقر علیه السلام فرمودند: همچنین کافران اعمالشان به آسمان بالا نمی رود، بنی امیه خدا را در هیچ مجلس و مسجدی یاد نمی کنند و اعمال آن ها به جانب آسمان بلند نمی شود مگر عده کمی از آنها.

کرده بود و تا دو ماه خود را معالجه می کرد. (1)

در سال فتح مکه، ابوسفیان و زن و فرزندانش از روی اکراه و ترس از قتل ناچار اسلام آوردند، ولی در کفر باطنی خود باقی ماندند و تا هنگام مرگ با نفاق بین مسلمانان زندگی کردند.

روایات و اخبار در ذم ابی سفیان فراوان نقل شده و از جمله روایتی است که از رسول خدا صلی الله علیه واله روایت کرده اند که آن حضرت دید اباسفیان در حالی که بر الاغی سوار است می آید و معاویه زمام آن را گرفته و یزید پسر دیگرش آن را میراند فرمودند:

لَعَنَ اللهُ الرَّاکِبَ وَ القَائِدَ وَ السَّائِق.

خدا لعنت کند آن را که سوار است و آنکه زمام مرکب را گرفته و آنکه آن را می راند. (2)

زمخشری در ربیع الابرار می نویسد: نابغه، مادر عمروعاص که از زنان زناکار بود در یک پاکی با چهار نفر زنا کرد، که از جمله آن ها ابوسفیان بود و عمرو از او متولد شد. هر چهار تن او را به خود نسبت دادند، ولی نابغه خودش چون عاص مخارجش را می داد، او را نسبت به عاص داد و ابوسفیان بن الحارث بن عبدالمطلب در شعر خود به عمرو عاص می گوید: اَبُوکَ اَبُوسُفیانَ لاَشَکَّ قَد بَدَتِ الخ. (3)

سنگ دلی و تربیت وحشیانه و کینه ورزی او، اگر غیر از شهادت حضرت حمزه سید الشهدا علیه السلام هیچ گواه دیگری نباشد، او را کافی است. زیرا به تحریک و تطمیع او، وحشی (نام غلامش)، ناجوان مردانه ، حضرت حمزه سید الشهدا علیه السلام را شهید کرد وهند زینت های خود را به او جایزه داد و با آن وضع وحشتناک حمزه را مثله کرد و از گوش و بینی و سایر اعضای بدن او خلخال ساخت و شکم حمزه را پاره کرد و جگرش را بیرون آورد و در دهن گذاشت و خواست آن را ببلعد که جگر حمزه مانند سنگ شد و نتوانست . (1)

هند در جاهلیت زنی بدنام بود و حسان بن ثابت در اشعارش از زنا کردن او و بچه ای که از زنا داشته یاد کرده و می گوید:

وَ نَسَیتِ فاحَشَهً اَتَیتِ بِها *** یا هِندَ وَیحَکِ سَبهَ الدَّهر

زَعَمَ القَوابِلُ إِنَّها وَلَدَت *** ابناً صَغیراً کَانَ مِن عَهِر (2)

تردید دارند و دلیل بر صحت این تردید، نخست وضع اخلاقی خاندان معاویه است که زنا و فسق و فجور در آن ها بسیار بوده و آلوده دامانی را عار نمی دانستند و شعرای جاهلیت و اسلام، آنها را به این اوصاف زشت هجو (1) کرده اند. ودر ناپاکی معاویه و پدرش و اینکه اهل فجور و فحشا بوده و از این ننگ، شرم نمی کردند همین بس که ابن زیاد را فرزند پدرش دانست و با آن وضع رسوا و موهن برخلاف حکم پیغمبر صلی الله علیه واله که فرمودند:

الوَلَدُ لِلفِرَاشِ وَلِلعَاهِرِ الحَجَر

«هر فرزند در هر خانواده ای که متولد گردد بدان متعلق است و فرد زناکار باید سنگسار شود»؛ او را به پدر خود ملحق ساخت. زمخشری در ربیع الابرار گفته است: معاویه به چهار پدر نسبت داده شده و از جمله آنان صباح مغنی، عماره بن ولید است که اجیر ابی سفیان شده بود. ابوسفیان بد شکل و کوتاه قد بود و صباح خانی خوشرو بود. هند او را به زنا دعوت کرد. و صباح خواهش هند را انجام داد و گفته اند که عتبه برادر معاویه هم از صباح است. (2)

از براء بن عازب روایت است که گفت: ابوسفیان با معاویه می آمد. رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند:

اللَّهُمَّ العَنِ التَّابِعَ وَ المَتبُوعَ. اللَّهُمَّ عَلَیکَ بِالاُقَیعِسِ فَقالَ ابنُ البَرَاءِ لأِبِیهِ مَنِ الأقَیعِس.

یعنی خداوند تابع (معاویه) و متبوع (ابوسفیان) را لعن کن. خدایا بر تو باد باقیعس، پسر براء به پدرش گفت: اقیس کیست ؟ گفت معاویه است. (3)

در حدیث مشهور مرفوع است که پیغمبر صلی الله علیه واله فرمودند:

ص: 223

إِنَّ مُعَاوِیهَ فِی تَابُوتث مِن نَارٍ فِی أشفَلِ دَرکٍ مِن جَهَنَّمَ یُنَادِی یا حَنَّانُ یا مَنَّانُ فَیقالَ لَهُ:

«اَلآنَ وَقَد عَصَیتَ قَبلُ وَ کُنتَ مِنَ المُفسِدین » (1)

معاویه در تابوتی از آتش در پست ترین درکات جهنم است. ندا می کند یا حنان! یا منان! به او گفته می شود:«آیا حالا (ایمان می آوری)در حالی که در گذشته از تبهکاران و مفسدین بودی ؟».

و در مورد او رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند:

إِذَا رَأیتُم مُعَاوِیهَ عَلَی مِنبَرِی فَاقتُلُوه .

« وقتی معاویه را بر منبر من دیدید او را بکشید». حسن بصری (راوی) گوید: امرپیغمبر صلی الله علیه واله را اطاعت نکردند، پس رستگار و پیروز نشدند. (2)

و در روایت است که پیغمبراکرم صلی الله علیه واله معاویه را طلبید. او به بهانه خوردن غذا، مساحمه در شرفیابی کرد. حضرت فرمودند:

لاَ أشبَعَ اللهَ بَطنَه.

«خدا شکمش را سیر نکند». پس از آن دیگر معاویه سیر نشد و می گفت: من به خاطر سیر شدن دست از غذا نمی کشم ، بلکه برای خستگی از خوردن غذا از آن دست میکشم . (3)

مورد طعن و مردود است و مادرش را وقتی پیش معاویه بردند، به یزید از غلام پدرش حامله بود. (1)

مسعودی گوید: یزید صاحب طرب ، باز و سگ های شکاری ، بوزینه ها و مجالس شراب بود. بعد از شهادت امام حسین علیه السلام روزی برسرسفره شراب نشست. در حالی که ابن زیاد در طرف راست او نشسته بود به ساقی شراب گفت:

اِسقنی شُربَهً تُروی مُشاشی صاحِبُ *** ثَم صِلٌ فاسِق مِثلها ابنَ زیاد

السِّرِّوَ الأمانَهِ عِندی *** وَلِتَسدِیدِ مَغنَمی وَ جِهادی (2)

«جامی از شراب به من بنوشان که استخوان های نرم را سیراب کند، سپس برگرد و ابن زیاد را چنان جامی بنوشان. همان کس که رازدار من است، همان کسی که امین کار من است، همان کسی که اساس خلافت من به دست او محکم و استوار شد، یعنی حسین بن علی را کشت».

سپس مغنیان را امر به غنا و آوازه خوانی کرد.

اما اعظم جنایات او و اکبر مظالم او، همان قتل سیدالشهدا علیه السلام ، جوانان هاشمی، اخبار و افاضل دودمان رسالت و اصحاب نیکوی آن حضرت و اسارت بانوان اهل بیت علیهم السلام است ، عبیدالله بن زیاد ملعون به دستور یزید پلید، سیدالشهدا علیه السلام را شهید کرد...

در تواریخ معتبر است که چون فسق و اسراف یزید در معاصی به حد کمال رسید و جور و ظلم او و فرمانداران و مأمورینش همه مردم را گرفت و روش فرعون را تجدید نمودند، مردم مدینه بر علیه او شورش کردند و فرماندارش را بیرون کردند.

یزید،مسلم بن عقبه ملعون را که در قساوت قلب و ظلم و بی اعتنایی به محترمات دینی و اخلاقی در میان افسران حکومت اموی کم نظیر بود و از دست پروردگان معاویه و

ص: 225

طرف اعتماد او بود، با سپاهی گران به مدینه فرستاد و به او دستور داد، سه روز به قتل و غارت مدینه بپردازد با اینکه از پیغمبراکرم صلی الله علیه واله روایت است :

مَن اَخافَ اَهلَ المَدینَهِ اَخافَهُ اللهِ وَ عَلَیهِ لَعنَهُ اللهِ وَالمَلایِکَهِ وَالنَّاسِ أجمَعِین.

« هرکس مردم مدینه را بترساند، خدا او را ترسانده و بر او لعنت خدا و ملائکه و مردم باشد».

مسلم با آن سپاه بی باک خون آشام ، به مدینه آمد و به تحریک و کمک مروان ملعون و خیانت یکی از بنی حارثه، مدینه را فتح کرد و مظالم و شنایع (1) و جنایاتی مرتکب شده که قلم از تفصیل و شرح آن شرمگین و برای اجمال آن الفاظی که حاکی از آن همه شرارت باشد کمیاب است. مال و جان و ناموس اهل مدینه را بر لشکر شام مباح ساخت و به استثناء چند نفر، مانند علی بن الحسین علیهماالسلام که خود و خاندانشان از تعرض مصون ماندند، و سایر صحابه و تابعین در این واقعه مقتول شدند. علاوه بر آن که اطفال و زنان در این واقعه فجیعه کشته شدند. 1700 نفر از وجوه انصار، مهاجرین، صحابه ، زهاد و اهل عبادت و 700 نفر از حاملین و حافظین قرآن به قتل رسیدند و از سایر مردم 10 هزار نفر را کشتند.

کار غارت را به جایی رساندند، که در خانه ها از اثاث و فرش برای کسی چیزی باقی نماند و در تعرض به نوامیس مسلمانان، در این شهر مقدس به امر یزید پلید هرچه توانستند کوتاهی نکردند و با اینکه زنان و دختران، فراری و پراکنده و پنهان شده بودند، در این سه روز به 1000 دوشیزه عفیفه مسلمان، قشون یزید ملعون تجاوز کردند و تعداد زنانی که از زنا بچه دار شدند به روایت مدائنی1000 نفرو به روایت دیگر10000 نفر بودند.

سربازی وارد خانه ای شد که در آن زنی از انصار، نوزادی در بغل داشت. سرباز اثاث خانه را خواست. گفت: به خدا چیزی باقی نگذارده اند و هرچه بوده به غارت

ص: 226

برده اند. سرباز گفت: البته باید به من چیزی بدهی و گرنه خودت و این کودک را میکشم.

زن گفت: وای بر تو. این پسر ابن ابی گیشه انصاری از اصحاب پیغمبر صلی الله علیه واله است. من از زنانی هستم که در بیعت شجره شرکت داشتم و بیعت کردم که زنا نکنم، دزدی نکنم، فرزند نکشم ، بهتان نزنم و به بیعتی که نمودم وفا کردم. پس بترس از خدا؛ سپس رو به کودکش کرد وگفت: پسرجان! به خدا اگرچیزی داشتم که به خاطر تو به این مرد بدهم، می دادم.

سرباز بی رحم پای طفل را همچنان که پستان مادر را به دهان داشت گرفت و کشید و چنان او را به سختی به دیوار زد که مغز سرش به روی زمین ریخت. تاریخ نگاران نقل کرده اند هنوز از خانه بیرون نرفته بود که نصف رویش سیاه شد.

تجاوز و کفرشان به حدی منتهی شد که مرا کبشان را در مسجد پیغمبر صلی الله علیه واله بردند و به منبر شریف و قبر مطهر جسارت کردند و گروهی از مردم را که پناهنده به روضه مقدسه و قبر و منبر آن حضرت شده بودند در همان جا کشتند و روضه و مسجد را از خونشان پر ساختند. تمام این جرائم را به فرمان یزید و قدرت او مرتکب شدند و یزید از مروان که برای اجرای فرمان او با مسلم همکاری کرد تقدیر نمود و به او جایزه داد.

به اتفاق و اجماع امامیه همه اجداد و جدات وآباء و امهات آن بزرگوار موحد و نور حضرتش در پشت و رحم مشرکین قرار نگرفته است و شبهه در نسب آن بزرگوار و پدران و مادران آن حضرت نبوده واحادیث متواتره ازطریق شیعه و سنی بر این مضمون دلالت می نماید.

أشهَدُ أنَّکَ کُنتَ نُوراً فِی الأصلاَبِ الشَّامِخَهِ وَ الأرحَامِ المُطَهَّرَهِ لَم تُنَجِّسکَ الجَاهِلِیِهُ بِأنجَاسِهَا وَلَم تُلبِسکَ مِن مُدلَهِمَّاتِ ثِیابِهَا. (1)

«گواهی میدهم ای رسول خدا صلی الله علیه واله تونوری بودی، در پشت های فرازنده و رحم های پاک. دوران جاهلیت ، تو را به نجاست هایش نیالوده و از جامه های ننگین درهمش نپوشیده».

أشهَدُ أنَّکَ طُهرٌ طَاهِرٌ مُطَهَّرٌ مِن طُهرٍ طَاهِرٍ مُطَهَّر

گواهی میدهم به اینکه تو (یا علی) پاک، پاکیزه، از نژاد پاک و پاکیزه». (2)

محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف بن قصی بن کلاب بن مر بن کعب بن لؤی بن غالب بن فهر بن مالک بن نضر بن کنانه بن خزیمه بن مدرکه بن الیاس بن مضر بن نزار بن معد بن عدنان.

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند:

إِذَا بَلَغَ نَسَبِی إِلَی عَدنَانَ فَاَمسِکُوا.

هنگامی که سلسله نسب من به عدنان رسید همان جا توقف کنید.

شاید راز توقف این باشد که نسب شناسان در مورد اجداد طاهرین رسول اکرم صلی الله علیه واله قبل از عدنان ، آن چنان اختلاف نظر دارند که نمی توان مقصود را از میان آن ها به دست آورد. به طوری که بعضی واسطه های اجداد آن حضرت از عدنان تا حضرت

ص: 228

اسماعیل علیه السلام را چهار نفر دانسته اند و بعضی چهل نفر دانسته اند. (1)

به عبارت دیگر:

محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف بن قصی بن کلاب بن مر بن کعب بن لؤی بن غالب بن فهر بن مالک بن نضر بن کنانه بن خزیمه بن مدرکه بن الیاس بن مضر بن نزار بن معد بن عدنان بن ادبن ناخور بن سودبن یعرب بن شیحب بن ثابت بن اسماعیل بن ابراهیم بن تارخ بن ناخور بن ساروخ بن ارعواء بن فالغ بن عابر بن شالخ بن ارفخشد بن سام بن نوح بن مالک بن متوشلخ بن أخنوخ بن یرد بن مهاییل بن قینان بن أنوش بن شیث بن آدم علیهم السلام.

در اینجا جمعا تا آدم 48 نفر می شوند و در روایت قبل تا عدنان 21 نفر است.

ثانیا: فرزندان فاطمه زهرا علیها السلام فرزندان رسول خدا صلی الله علیه واله می باشند.

محمد بن طلحه شافعی که از علما و نویسندگان اهل عامه (سنی) به شمار می رود در کتاب مطالب السؤل می نویسد:

اولا دختر را ذریه گویند. قول خداوند سبحان هم به این موضوع شهادت می دهد که در سوره انعام از قول حضرت ابراهیم علیه السلام می فرماید:

« وَ وَهَبنا لَهُ إِسحاقَ وَیَعقُوبَ هَدَینا وَ نُوحاً هَدَینا مِن قَبلُ وَمِن ذُرِّیَّتِهِ دَاؤُدَ وَ سُلِیمانَ وَ أیُّوبَ وَ یُوسُفَ وَ مُوسَی وَ هارُونَ وَ کَذلِکَ نَجزِی المُحسِنین * وَ زَکَرِیَّا وَ یَحیی وَ عَیسی وَ إِلیاسَ کُلُّ مِنَ الصَّالِحین*وَ إِسمَاعیلَ وَ الیَسَعَ وَ یُونُسَ وَ لُوطاً وَ کُلاًّ فَضَّلنا عَلَی العَالَمِین» (2)

خدای سبحان پیغمبرانی را که در آیات مذکوره شمرده شدند، از ذریه حضرت ابراهیم علیه السلام قرار داده . از جمله پیغمبرانی که آیه فوق الذکر شماره فرموده، حضرت عیسی علیه السلام است که نسبش از طرف مادرش مریم علیها السلام به حضرت ابراهیم می رسد.

ص: 229

محمد بن طلحه شافعی پس از این استدلال می گوید: شعبی به امام حسن و امام حسین علیهما السلام مایل و علاقمند بود، هیچ وقت نام آنان را نمی برد مگر اینکه می گفت: ایشان فرزندان و ذریه رسول خدا صلی الله علیه واله هستند. این موضوع را مکررا از قول شعبی نزد حجاج بن یوسف نقل می کردند.

حجاج در غضب شد و در یکی از روزها شعبی را در مجلسی حاضر کرد. در آن مجلس بزرگان و علما و قاریان بصره و کوفه حضور داشتند. همین که شعبی در مجلس حجاج وارد شد و سلام کرد، حجاج به شعبی اعتنایی نکرد، حق احترام او را ادا نکرد و جواب سلام او را نداد.

وقتی شعبی نشست، حجاج گفت: یک موضوعی از زبان تو به من رسیده که به جهل و نادانی تو شهادت می دهد. شعبی گفت: چه موضوعی؟

حجاج گفت: آیا نمی دانی که پسران مرد، آن اشخاصی هستند که به او نسبت داده می شود و حسب و نسب به جز از طرف پدران نخواهد بود؟ توبه چه دلیل میگویی امام حسن و امام حسین علیهما السلام فرزندان و ذریه رسول خدا صلی الله علیه و اله هستند؟ آیا ایشان به جز از طرف مادرشان فاطمه زهرا علیها السلام به رسول خدا صلی الله علیه واله وابستگی دارند؟ در صورتی که حسب و نسب از طرف مادر نخواهد بود، بلکه از طرف پدران است.

شعبی یک ساعت سکوت اختیار کرد و چیزی نگفت. تا اینکه حجاج در پرخاش کردن به او مبالغه کرد و پرخاش های حجاج گوش حاضرین را خسته نمود وشعبی همچنان در حال سکوت بود. سکوت شعبی حجاج را به طمع انداخت لذا بر ملامت شعبی می افزود.

شعبی با صدای بلند گفت: ای امیر! چرا نظیر کسی تکلم می کنی که از کتاب خدا و سنت رسول روگردان باشد ؟ غیظ و غضب حجاج نسبت به شعبی زیادتر شد و گفت: این حرف را به شخصی مثل من می زنی؟

شعبی گفت: آری این گروه که (در این مجلس حضور دارند) قاریان کتاب هستند و هر یک از آنان می دانند که من چه می گویم. آیا نه چنین است که خدا در موقع

ص: 230

خطاب به جمیع بندگان خود می فرماید:

یا بنی آدم! و نیز می فرماید: یا بنی اسرائیل! از طرف حضرت ابراهیم می فرماید: و من ذریته تا آنجا که می فرماید: و یحیی و عیسی.

ای حجاج! آیا خدا که حضرت عیسی را به حضرت آدم و اسراییل و ابراهیم خلیل الله نسبت داده و آن بزرگوار را از پسران ایشان به شمار آورده به کدام آبا و اجداد و پدران آن حضرت افترا زده؟ آیا نسبت دادن حضرت عیسی به پیغمبران نام برده غیر از طرف مادر است ؟

در صورتی که روایت صحیح از رسول خدا صلی الله علیه واله وارد شده که به امام حسن علیه السلام فرمود: این پسر من، آقا و بزرگ است. همین که حجاج این کلمات را از شعبی شنید خاموش و خجل شد. لذا حجاج اظهار لطف کرد و از حضار مجلس خجالت کشید.

فرزندان پیغمبر خدا صلی الله علیه واله نباشند؟ و نیز از آیات قرآن برای آنان دلیل می آوریم. چنانچه در سوره آل عمران به پیغمبر خود می فرماید: بگوما و شما، فرزندان و زنان خود را بخوانیم و...

«فَمَن حَاجَّکَ فِیهِ مِن بَعدِ مَا جَاءَکَ مِنَ العِلمِ فَقُل تَعالَوا نَدعُ أبناءَنا وَ أبناءَکُم وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُم وَ أنفُسَنا وَ أنفُسَکُم ثُمَّ نَبتَهِل فَنَجعَل لَعنَتَ اللهِ عَلَی الکَاذِبین» (1)

در این آیه شریفه، حسنین علیهما السلام را از فرزندان پیغمبراکرم صلی الله علیه واله به شمار آورده .

امام باقر علیه السلام فرمودند: آنان چه جوابی گفتند؟ گفت: می گویند: فرزند دختراز صلب پدر نیست.

امام باقر علیه السلام فرمودند: ای ابوالجارود! اکنون من آیه ای از قرآن خدا برای تو می خوانم که حسنین علیهما السلام را پسران صلبی پیغمبر خدا صلی الله علیه واله معرفی می کند و آن آیه را غیر از شخص کافر منکر نخواهد شد.

ابوالجارود گفت: پدر و مادرم فدای تو باد آن آیه کدام است؟ فرمودند: آنجا که میفرماید :« حرام کرده شد بر شما (ازدواج با) مادرانتان و دخترانتان و خواهرانتان». تا آنجا که می فرماید: «و زنان پسرانتان که از صلب شما باشند».

آنگاه امام باقر علیه السلام فرمودند: ای ابوالجارود! آیا برای پیغمبر صلی الله علیه واله حلال است که با زنان امام حسن و امام حسین علیهما السلام ازدواج کند؟

اگر بگویند: جایز است که پیغمبر اکرم صلی الله علیه واله با زنان امام حسن و امام حسین علیهما السلام ازدواج کند دروغ گفته اند و اگر بگویند برای رسول خدا صلی الله علیه واله حرام است که بازنان ایشان ازدواج کندپس ثابت می شود که حسنین فرزندان پیغمبر خدا صلی الله علیه واله هستند. زیرا غیراز زنان و فرزندان صلبی آن بزرگوار بر او حرام نشده است. و آیه شریفه این است:

«حُرِّمَت عَلَیکُم أمَّهاتُکُم وَبَناتُکُم وَأخَواتُکُم وَعَمَّاتُکُم وَخالاتُکُم وَ بَناتُ الاَخِ وَ بَناتُ الأختِ وَ أمَّهاتُکُم اللاَّتی أرضَعنَکُم وَ أخَواتُکُم مِنَ الرَّضاعَهِ وَ أمَّهاتُ نِسائِکُم وَ رَبائِبُکُم اللاَّتی فی حُجُورِکُم مِن نِسائِکُمُ اللاَّتی دَخَلتُم بِهِنَّ فَإِن لَم تَکُونُوا دَخَلتُم بِهِنَّ فَلا جُناحَ

ص: 232

عَلَیکُم وَ حَلائِلُ أبنائِکُمُ الَّذِینَ مِن أصلابِکُم وَ أن تَجمَعُوا بَینَ الأختَینِ إِلاَّ مَا قَد سَلَفَ إِنَّ اللهَ کَانَ غَفُوراً رَحیما» (1)

چون گفت: اشهد ان لا اله الا الله ، امام علیه السلام فرمودند: گوشت و پوست و خون من گواهی میدهد که جز او خدایی نیست.

آنگاه گفت: اشهد أن محمدا رسول الله . امام علیه السلام از فراز منبر رو به یزید کرد و گفت: هان ای یزید! این محمد صلی الله علیه واله جد من است یا جد تو؟ اگر بگویی جد توست که دروغ گفتی و کافر شدی و اگر بگویی جد من است پس چرا عترت او را کشتی. یزید پاسخی نداشت بدهد. (1)

وطالبین معنویات از آن مستفیض خواهند شد.

القب: صادق، کاشف الحقایق....

کنیه: ابوعبدالله ، ابواسماعیل

زین العابدین علیه السلام را ابوالحسن اول نگویند ولی اگر کنیه آن حضرت را ابوالحسن اول بگویند کنیه امام علی النقی علیه السلام ابوالحسن رابع است.

چرا؟ زیرا با در نظر گرفتن کنیه حضرت موسی بن جعفر و حضرت رضا علیهما السلام که کنیه آنان هم ابو الحسن است، حضرت امام علی النقی چهارمین نفر است که کنیه اش ابوالحسن می باشد.

امور حسبیه عبور می کرد و مردم را امر و نهی می فرمود که روایات زیادی در این باره وارد شده است.

و در وصف رسول خدا صلی الله علیه واله وارد شده که:

طَبِیبٌ دَوَّارٌ بِطِبِّهِ قَد أحکَمَ مَرَاهِمَهُ وَ أحمَی مَوَاسِمَه... (1)

یعنی پیامبر اکرم صلی الله علیه واله طبیبی است سیار که با طب خویش همواره به گردش می پردازد و مرهم هایش را به خوبی آماده ساخته...

انبیا و رسولان الهی هم در اماکن مختلف دور می زدند. جناب عیسی علیه السلام از شهری به شهری منتقل می شد. به همین جهت او را مسیح می گفتند و رسول اکرم صلی الله علیه واله خود را بر قبایل عرضه می داشت و به اینجا و آنجا می رفت.

واضح است که وارد شدن به شخصی که عظمت او معنوی باشد یا علمی یا غیر آن، موجب استفاده بردن انسان از معنویات و علوم او می شود. لذا در روایات وارد شده است: کسی که دو گام به طرف عالم دینی بردارد و در حضورش علم یاد گیرد ولو دو مسئله، خداوند برای او دو باغ بنا می کند که هر کدام از آنها دو برابر دنیا وسعت داشته باشد.

1- عَن أبِی عَبدِ الله قالَ: قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : مَن سَلَکَ طَرِیقاً یَطلُبُ فِیهِ عِلماً سَلَکَ اللهُ بِهِ طَرِیقاً إِلَی الجَنَّهِ وَ اِنَّ المَلائِکَهَ لَتَضَعُ أجنِحَتَهَا لِطَالِبِ العِلمِ رِضاً بِهِ وَ إِنَّهُ یَستَغفِرُ لِطَالِبِ العِلمِ مَن فِی السَّماءِ وَمَن فِی الأرضِ حَتَّی الحُوتِ فِی البَحرِ وَ فَضلُ العَالِمِ عَلَی العَابِدِ کَفَضلِ القَمَرِ عَلَی سَائِرِ النُّجُومِ لَیلَهَ البَدرِ وَ إِنَّ العُلَمَاءَ وَرَثَهُ الأنبِیاءِ إِنَّ الأنبِیاءَ لَم یوَرِّثُوا دِینَاراً وَلاَ دِرهَماً وَ الَکِن وَرَّثُوا العِلمَ فَمَن أخَذَ مِنهُ أخَذَ بِحَظٍ وَافِر. (2)

ص: 241

از امام صادق علیه السلام روایت شده که: رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: کسی که در راهی رود و در آن دانشی جوید، خداوند او را راهی بهشت کند. همانا فرشتگان با خرسندی بال های خویش را برای دانشجو باز می کنند و اهل زمین و آسمان تا برسد به ماهیان دریا، برای دانشجو طلب آمرزش می کنند و برتری عالم برعابد مانند برتری ماه شب چهارده ، است بر ستارگان دیگر و علما وارث پیامبرانند. زیرا پیامبران پول و طلا و نقره به جای نگذارند بلکه دانش به جای گذارند. هر که از دانش ایشان چیزی یاد بگیرد، بهره فراوانی برده است.

2- قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : قالَتِ الحَوَارِیونَ لِعِیسَی: یا رُوحَ الله ! مَن نُجَالِسُ قالَ مَن یَذَکِّرُکُمُ اللهُ رُؤیتُهُ وَیزِیدُ فِی عِلمِکُم مَنطِقُهُ وَ یرَغِّبُکُم فِی الآخِرَهِ عَمَلُه.(1)

رسول اکرم صلی الله علیه واله فرمودند: حواریین به عیسی گفتند: یا روح الله ! با چه کسی نشست و برخاست کنیم؟ فرمودند: با کسی که دیدارش شما را به یاد خدا اندازد و سخنش دانشتان را زیاد کند و کردارش شما را به آخرت تشویق کند.

3- قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه : مُجَالَسَهُ أهلِ الدِّینِ شَرَفُ الدُّنیا وَ الآخِرَه. (2)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: همنشینی با اهل دین شرف دنیا و آخرت است.

و استحباب رو آوردن به طرف شخصی بزرگ، علاوه بر این، امر عقل است و خصوصا رفتن به زیارت معصوم که هم حق بر مردم دارند و هم هادی حقیقی مردمند بسیار فضیلت دارد و روآوردن به طرف معصومین علیهم السلام چه در حیات و چه ممات مساوی است.

ص: 242

4- عَن أبِی الحَسَنِ المَاضِی عَلَیهِ السَّلام قالَ: مَن زَارَ الحُسَینِ عَلَیهِ السَّلام عَارِفاً بِحَقِّهِ غَفَرَ اللهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ وَمَا تَأخَّر. (1)

امام موسی کاظم علیه السلام فرمودند: کسی که امام حسین علیه السلام را زیارت نموده در حالیکه به حقش عارف و آگاه باشد خداوند گناهان گذشته و آینده او را می آمرزد.

5- عَن أبِی الحَسَنِ الرِّضَا عَلَیهِ السَّلام قالَ: مَن زَارَ قَبرَ أبِی عَبدِ الله عَلَیهِ السَّلام بِشَطِّ الفُرَاتِ کَانَ کَمَن زَارَ الله فَوقَ [فِی] عَرشِه. (2)

حضرت امام رضا علیه اسلام فرمودند: کسی که قبرحضرت ابی عبدالله الحسین علیه السلام را درکنار فرات زیارت کند، مثل کسی است که خدا را بالای عرش زیارت نموده است. (یعنی زیارت آن حضرت، زیارت خداوند است. اما خداوند که جسم نیست که بالای عرش باشد. یعنی از نظر عظمت و مقام، آن حضرت در نزد خداوند سبحان بسیار والا است. زیرا مطیع صد درصد خداوند بوده است و در نواهی و تبلیغ و ارشاد دین او و... اطاعت از او نموده است).

6-عَن زَیدٍ الشَّحَّامِ قالَ: قُلتُ لأبِی عَبدِ الله عَلَیهِ السَّلام مَا لِمَن زَارَ أحَدَکُم قالَ کَمَن زَارَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه. (3)

زید شحام گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: ثواب کسی که یکی از شما ائمه را زیارت کند چیست؟ فرمود: مانند اینکه رسول خدا صلی الله علیه واله را زیارت کرده است.

ص: 244

باقیه است کما اینکه قرآن این موضوع را حکایت می کند.

«وَ السَّلامُ عَلَیَّ یَومَ وُلِدتُ وَ یَومَ أمُوتُ وَیَومَ أبعَثُ حَیًّا» (1)

«(جناب عیسی علیه السلام می فرماید): و سلام حق بر من باد روزی که به دنیا آمدم وروزی که از دنیا بروم و روزی که برای زندگانی ابدی آخرت باز برانگیخته شوم». پس سلامت ولادت تا وقت مرگ امتداد دارد و همچنان که سلامت موت هم تا حشر امتداد دارد و سلامت حشر تا ابد امتداد دارد.

« به نام خداوند رحمتگر مهربان بخوان به نام پروردگارت که آفرید. انسان را از علق آفرید. بخوان ، و پروردگار تو کریم ترین [کریمان] است. همان کس که به وسیله قلم آموخت. آنچه را که انسان نمی دانست به تدریج به او آموخت».

بعد از آن جبرئیل وحی های الهی را به آن حضرت رسانید. وقتی که ملائکه بالا رفتند، آن حضرت از کوه حرا، که تا مگه سه میل فاصله دارد، به پایین آمد. انوار جلال او را فرا گرفت؛ کسی را قدرت این نبود که به آن حضرت نظر کنند. بر هردرخت و گیاه وسنگ که می گذشت برای آن جناب سجده میکردند و به زبان فصیح می گفتند:

السَّلاَمُ عَلَیکَ یا نَبِی الله السَّلاَمُ عَلَیکَ یا رَسُولَ الله .

همین که پیغمبراکرم صلی الله علیه واله وارد خانه خدیجه علیها السلام شد، خانه از شعاع خورشید جمالش منور گردید. خدیجه علیها السلام گفت: یا محمد! این چه نوری است که در وجود تو مشاهده می کنم ؟ پیامبر صلی الله علیه واله فرمودند: این نور پیغمبری است. بگولااله الاالله ، محمد رسول الله . خدیجه علیها السلام گفت: سال هاست که من پیغمبری تو را میدانم. خدیجه علیها السلام شهادت گفت و به آن حضرت ایمان آورد. رسول خدا صلی الله علیه واله به خدیجه کبری علیها السلام فرمودند: من سرمایی در وجود خود احساس می کنم جامه ای بر من بپوشان. همین که پیغمبر خدا صلی الله علیه واله خوابید، سوره مدثر بر آن بزرگوار نازل شد:

«بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ یا أیُّهَا المُدَّثَرِ* قُم فَاَنذِر* وَ رَبَّکُ فَکَبِّر» (1)

«ای شخص جامه به خود پیچیده برخیز و (گناهکاران را از عذاب خدا بترسان و خدای خود را به بزرگی یاد کن».

لذا پیغمبر خدا صلی الله علیه واله بلند شد و انگشت در گوش خود نهاد و دو مرتبه گفت: الله اکبر الله اکبر. صدای رسول الله صلی الله علیه واله به هر موجودی رسید و همه با آن حضرت موافقت کردند. (2)

ص: 247

« وَأرسَلناهُ إِلَی مَائَهِ ألفٍ أو یَزیدُون»

« ما او را به سوی صد هزار نفر بلکه بیشتر فرستادیم». (1) امام فرمود: مقدار بیشتر که در این آیه آمده حدود سیصد هزار بود. پیشوای یونس جناب موسی علیه السلام بود و او شریعت موسی علیه السلام را ترویج می کرد.

چهارم: پیغمبری که در خواب می بیند و صدا را می شنود و در بیداری می بیند و او امام (پیشوا، رهبر و جلودار) است. مانند پیغمبران اولوالعزم . ابراهیم علیه السلام مدتی پیغمبر بود، اما امام نبود تا خدا به او فرمود:

« إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَمِن ذُرِّیَّتی فَقَالَ اللهُ لا یَنالُ عَهدِی الظَّالِمین»

« من تو را امام مردم قرار دادم. ابراهیم گفت: آیا به فرزندانم نیز می رسد؟ خدا فرمود:

پیمان من به ستمکاران نرسد.» (2) کسی که غیر خدا بتی را پرستیده امام نگردد.

2- عَن هِشَامٍ عَنِ ابنِ أبِی یعفُورٍ قالَ: سَمِعتُ أبَا عَبدِالله عَلَیهِ السَّلام یَقُولُ: سَادَهُ النَّبِیینَ وَ المُرسَلِینَ خَمسَهٌ، وَهُم اُولُوا العَزمِ مِنَ الرُّسُلِ وَ عَلَیهِم دَارَتِ الرَّحَی نُوحٌ وَ إِبرَاهِیمُ وَ مُوسَی وَ عِیسَی وَ مُحَمَّدٌ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه وَ عَلَی جَمِیعِ الأنبِیاء. (3)

و نیز فرمودند: آقا و سرور پیغمبران و رسولان پنج نفرند که ایشان اولوالعزم رسولانند و آسیای نبوت و رسالت گرد آن ها می چرخد و ایشان، نوح و ابراهیم و موسی و عیسی و محمد صلی الله علیه واله هستند. درود خدا بر محمد و خاندانش و بر تمام پیغمبران .

3- عَن زُرَارَهَ قالَ: سَألتُ أبَا جَعفَرٍ عَلَیهِ السَّلام عَن قَولِ اللهِ عَزَّوَجَلَّ:

« وَ کَانَ رَسُولاً نَبِیًّا» (4)

مَا الرَّسُول الَّذِی یَسمَعُ الصَّوتَ یَری فِی مَنَامِهِ وَ یَسمَعُ الصَّوتَ وَلاَ یعَاینُ

ص: 249

المَلَکَ وَ الرَّسُولُ الَّذِی یَسمَعُ الصَّوتَ وَ یرَی فِی المَنَامِ وَیعَاینُ المَلَکَ قُلتُ الإِمَامُ مَا مَنزِلَتُهُ قالَ یَسمَعُ الصَّوتَ وَ لاَ یَری وَلاَ یعَاینُ المَلَکَ ثُمَّ تَلاَ هَذِهِ الآیَه: « وَمَا أرسَلنا مِن قَبلِکَ مِن رَسُولٍ وَلا نَبِی وَلاَ مُحَدَّثٍ» (1)

زراره گوید: از امام باقر علیه السلام درباره قول خدای عزوجل که می فرماید:

« وَکَانَ رَسُولاً نَبِیًّاً»

«و او رسول و نبی بود».

سؤال کردم: رسول و نبی چیست؟ فرمودند: نبی کسی است که در خواب می بیند و صدا را می شنود و فرشته را نمی بیند، رسول کسی است که صدا را می شنود و در خواب می بیند و فرشته را هم مشاهده می کند.

عرض کردم: امام در چه پایه است ؟ فرمودند: صدا را می شنود ولی در خواب نمی بیند و نه فرشته را مشاهده می کند. سپس آیه 52 سوره حج را قرائت فرمود:

« وَما أرسَلنا مِن قَبلِکَ مِن رَسُولٍ وَلا نَبِی وَ لاَ مُحَدَّث»

« پیش از تو هیچ رسول و نبی و محدثی نفرستادیم»(مگر اینکه وقتی قرائت کرد، شیطان در قرائتش القا کرد).

کلمه محدث در قرآن نیست و از تفسیر امام علیه السلام است چون آیه این است:

« وَمَا أرسَلنا مِن قَبلِکَ مِن رَسُولٍ وَلاَ نَبِیٍّ إِلاَّ إِذَا تَمَنَّی ألقَی الشَّیطانُ فِی اُمنِیَّتِهِ فَیَنسَخُ اللهُ ما یُلقِی الشَّیطانُ ثُمَّ یُحکِمُ اللهُ آیاتِهِ وَ اللهُ عَلیمٌ حَکیم» (2)

حِجَارهٍ خُشنٍ وَ حَیاتٍ ثُمَّ تَشرَبُونَ الکَدِرَ وَ تَأکُلُونَ الجَشِبَ وَ تَسفِکُونَ دِمَاءَکُم وَ تَقطَعُونَ أرحَامَکُم الأصنَامُ فِیکُم مَنصُوبَهٌ وَ الآثامُ بِکُم مَعصُوبَه . (1)

امیرمؤمنان علی علیه السلام فرمودند: خداوند پیغمبری را به رسالت مبعوث ساخت تا جهانیان را بیم دهد، و امین آیات باشد، در حالی که شما ملت عرب بدترین دین و آیین را داشتید و در بدترین سرزمین ها زندگی می نمودید، در میان سنگ های خشن و مارهایی که فاقد شنوایی بودند. آب های آلوده را می نوشیدید، و غذاهای ناگوار را می خوردید، خون یکدیگر را می ریختید، و پیوند خویشاوندی را قطع می نمودید، بت ها در میان شما برپا بود، و گناه سراسر وجود شما را فراگرفته بود.

2- قالَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه: أرسِلتُ إِلَی النَّاسِ کَافَّه وَ بی خُتِمَ النَّبِیّون . (2)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: من برای همه مردم مبعوث به رسالت شدم و به من انبیا ختم شد.

3- وَ قالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه : بَعَثَ کُلَّ نَبِی کَانَ قَبلِی إِلَی أمَّتِهِ بِلِسَانِ قَومِهِ وَ بَعَثَنِی إِلَی کُلِّ أسوَدَ وَ أحمَرَ بِالعَرَبِیه. (3)

و فرمودند: خداوند قبل از من هر پیامبری که به سوی امتش فرستاد به زبان قومش بوده و من به هر سیاه و سرخی به زبان عربی مبعوث شده ام.

4- وَقالَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه : أعطِیتُ خَمساً لَم یَعطَهُنَّ کَانَ قَبلِی أرسِلتُ إِلَی الأبیَضِ وَالأسوَدِ وَ الأحمَر. (4)

و فرمودند: به من پنج چیز عطا شد که به احدی از انبیای قبل از من داده نشد. من

ص: 251

به سفید و سیاه و سرخ فرستاده شدم.

5- قالَ الصَّادِقَ عَلَیه السَّلام : إِنَّ اللهَ تَبَارَکَ وَتَعَالَی أعطَی مُحَمَّداً صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه شَرَائِعَ نُوحٍ وَ إِبرَاهِیمَ وَ مُوسَی وَ عِیسَی عَلَیهِمُ السَّلام...وَ أرسَلَهُ کَافَّهً إِلَی الأبیَضِ وَ الأسوَدِ وَ الجِنِّ وَ الإِنس. (1)

امام صادق علیه السلام فرمودند: خداوند تبارک و تعالی به محمد صلی الله علیه و اله شرایع نوح وابراهیم و موسی و عیسی علیهم السلام را عطا کرد ... و آن حضرت را برای مردم، از سفید و سیاه، و جن و انس فرستاد.

« و هرگز اموال و اولاد شما، چیزی که شما را به درگاه ما مقرب گرداند نیست مگر آن که با ایمان و عمل صالح کسی مقرب شود و آنان پاداش اعمال صالحشان مضاعف و افزون است و در غرفه های بهشت ابدی ایمن و آسوده خاطرند» .

این احترام شامل اشخاص بخشنده نیز خواهد شد که فرمودند:

أکرِمُوا کَرِیمَ کُلِّ قَوم.

کریم هرقومی را اکرام کنید.

إِذَا أتَاکُم کَرِیمُ قَومٍ، فَأکرِمُوهُ وَإِن خَالَفَکُم.

هنگامی که کریم قومی نزد شما آمد او را اکرام کنید حتی اگر مخالف شما باشد. (1)

« حق مسلمانان مانند حق سنگ چینی، حق مسجد، مدرسه، بازار و آنچه شبیه این موارد است باطل نمی شود که در کتاب احیاء الموات فقه موجود است».

و بهتر است که انسان حقوق بیان شده در بالا و سایر حقوق مردم را رعایت کند زیرا از ادب و اخلاق حسنه است. البته حق کلام و سؤال از عالم و حق متاع و کالا نیز شامل آن می باشد. و اگر شک شود که آن حق،از حقوق واجب است یا مستحب در اینجا اصل این است که واجب نباشد و باید به قواعد فقهی رجوع کرد. که آقایان فقها نوشته اند.

به هرحال پس چون حق (اذن دادن) مخصوص رسول اکرم صلی الله علیه واله است، نفر سوم از آن دو نفر دیگر اذن نمی گیرد، بلکه از رسول خدا صلی الله علیه واله اذن می گیرد. (و نسبت به نفر چهارم و پنجم هم همین طور است لذا برای داخل شدن به زیر کساء آن بزرگواران یعنی امام حسن و امام حسین و امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا علیهم السلام و جبرئیل علیه السلام از رسول گرامی صلی الله علیه واله اذن می گیرند و یکی یکی در زیر کساء داخل می شوند.

المؤمنین و لا ینکحن أبدا و علی أنه یؤوی من یشاء منهن و یرجی من یشاء منهن و یرضین به قسم لهن أو لم یقسم أو قسم لبعضهن ولم یقسم البعضهن أو فضل بعضهن علی بعض فی النفقه و القسمه و العشره أو سوی بینهن و الأمر فی ذلک إلیه یفعل ما یشاء وهذه من خصائصه صلی الله علیه واله فرضین بذلک کله و اخترنه علی هذا الشرط فکان صلی الله علیه واله یسوی بینهن مع هذا إلا امرأه منهن أراد طلاقها و هی سوده بنت زمعه فرضیت بترک القسم و جعلت یومها لعائشه عن ابن زید و غیره و قیل لما نزلت آیه التخییر أشفقن أن یطلقن فقلن یا نبی الله اجعل لنا من مالک و نفسک ما شئت و دعنا علی حالنا فنزلت الآیه و کان ممن أرجی منهن سوده و صفیه و جویریه و میمونه و أم حبیبه فکان یقسم لهن ما شاء کما شاء و کان ممن آوی إلیه عائشه وحفصه و أم سلمه و زینب و کان یقسم بینهن علی السواء لا یفضل بعضهن علی بعض. (1)

آیه اولی هنگامی نازل شده که بعضی از مادران مؤمنین و همسران پیامبر صلی الله علیه واله ، بر پیغمبر صلی الله علیه واله حمله کرده و خواستار زیادتی نفقه و خرجی شدند، پس پیغمبر صلی الله علیه واله یک ماه از آن ها دوری نمود تا آیه تخییر نازل شد و خداوند تعالی او را فرمان داد که ایشان را مخیر بین دنیا و آخرت نماید و هر کس که دنیا را برگزید او را رها سازد که برود و از شرف همسری پیامبر صلی الله علیه و اله محروم باشد و آن کس که خدای تعالی و رسولش را اختیار نمود نگهدارد برای اینکه ایشان مادران مؤمنان باشند و برای همیشه تزویج نشوند و بنا بر اینکه:

یُؤوِی مَن یَشاءَ مِنهُنَّ وَ یَرجَی مَن یَشاءُ مِنهُنَّ وَ یَرضِینَ بِهِ

ابن زید و غیره گویند: یعنی هم خوابگی برای همه آنها باشد یا نباشد، و یا برای

ص: 255

برخی باشد و برای بعضی دیگر نباشد، یا بعضی را بر بعض دیگر فزونی در خرجی و حتی هم خوابگی و حق معاشرت دهد یا اینکه تساوی بین ایشان قرار دهد.

و حکم در این موضوع با آن حضرت است هر طوری که بخواهد انجام می دهد و این از خصایص و ویژگی های آن بزرگوار است ، پس تمام زنان آن جناب راضی شده و آن حضرت را بنا بر این شرط اختیار کردند.

پس پیغمبر صلی الله علیه واله تسویه و یکسانی میان آنان قرار داد مگر زنی از آن ها را که خواست طلاق گوید و او سوده دختر زمعه بود،پس او راضی شد به ترک هم خوابگی و نوبت خود را به عایشه واگذار کرد.

ابن زید گوید: وقتی آیه نازل شد زنان پیامبر صلی الله علیه واله نگران شدند که پیغمبر صلی الله علیه واله آن ها را طلاق گوید، و گفتند: ای پیامبر خدا! قرار بده از مالت و خودت برای ما آنچه که می خواهی و ما را به حال خودمان واگذار، پس آیه مذکوره نازل شد، و از آن هایی که طالب تأخیر و کناره گیری شد، سوده و صفیه و جویریه و میمونه و ام حبیبه بود، پس آن حضرت حق هم خوابگی را آن طور که خودش می خواست با آن ها می نمود.

و از آن هایی که ایواء و هم خوابگی را طالب بود عایشه و حفصه و ام سلمه و زینب بود و پیامبر حق تقسیم هم خوابگی را میان آن ها به طور مساوی قرار داد و بعضی را بر برخی دیگر ترجیح و تفضیل نداد.

عن ابن رزین و نزلت آیه الحجاب لما بنی رسول الله صلی الله علیه و اله بزینب بنت جحش و أولم علیها قال أنس أولم علیها بتمرو سویق و ذبح شاه و بعثت إلیه أمی أم سلیم بحیس فی تور من حجاره فأمرنی رسول الله صلی الله علیه واله أن أدعو أصحابه إلی الطعام فدعوتهم فجعل القوم یجیئون ویأکلون و یخرجون ثم یجیء القوم فیأکلون و یخرجون قلت یا نبی الله قد دعوت حتی ما أجد أحدا أدعوه فقال ارفعوا طعامکم فرفعوا طعامهم و خرج القوم و بقی ثلاثه نفر یتحدثون فی البیت فأطالوا المکث فقام صلی الله علیه واله و قمت معه لکی یخرجوا

ص: 256

فمشی حتی بلغ حجره عائشه ثم ظن أنهم قدخرجوا فرجع و رجعت معه فإذا هم جلوس مکانهم فنزلت الآیه.

وآیه حجاب زمانی نازل شد که رسول خدا صلی الله علیه و اله زینب دختر جحش را تزویج فرموده و ولیمه و سور عروسی برای آن داد.

انس گوید: پیامبر ولیمه داد به خرما و نان گندم و گوسفندی، مادرم ام سلیم فرستاد به سوی پیامبر خرمایی که هسته آن را جدا کرده بود در ظرفی سنگی پس پیامبر صلی الله علیه واله مرا فرمان داد که اصحابش را برای غذا خوردن دعوت کنم. من هم ایشان را دعوت کردم. مردم دسته دسته می آمدند و غذا می خوردند و می رفتند. گفتم: ای پیامبر خدا من همه را دعوت کردم و دیگر کسی نیست که بخوانم. فرمود: غذا رابردارید و سفره را جمع کنید. غذا را که جمع کردند و مردم بیرون رفتند سه نفر ماندند که سرگرم صحبت بودند در خانه و توقفشان طول کشید. پیغمبر صلی الله علیه و اله برخاست و من هم برخاستم با آن حضرت تا شاید آن سه نفر بیرون بروند، رفتند تا به حجره عایشه رسیدند و گمان کردند که آنها رفته اند، دوباره برگشتند و من هم با آن حضرت برگشتم، دیدم که آنها هنوز نشسته و حرف می زنند، پس آیه مذکوره نازل شد. وَ رَوِی مِثلُ ذَلِکَ عَن سَعِید بنِ جَبیرِ عَن ابنُ عَبَّاسُ قالَ وَ کَانَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه یُریدُ أن یَخلُولَهُ المَنزِلُ لأنَّهُ کَانَ حَدِیثُ عَهدِ بَعرِس وَ کَانَ مُحِبَّا لِزِینَبُ وَ کَانَ یَکرِهُ أذَی المُؤمِنینَ وَ قِیلَ کَانَ رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه یَطعَمُ مَعَهُ بَعضَ أصحَابِهِ فَأصابَتِ یَد رَجُلَ مِنهُم یَد عائِشَهُ وَ کَانَت مَعَهُم فِکرَهُ صَلَّی الهُ عَلَیهِ وَ آلِه ذَلِکَ فَنَزَلتُ آیَهُ الحِجَاب.

و نظیر این را سعید بن جبیر از ابن عباس روایت کرده گوید: که رسول خدا صلی الله علیه واله می خواست که منزل برای او خلوت شود برای آنکه تازه با زینب، عروسی کرده و او را دوست می داشت و ایذاء مؤمنین را هم مکروه می داشت.

مجاهد گوید: پیغمبر صلی الله علیه واله اطعام می کرد و با او بعضی از اصحابش بودند پس دست

ص: 257

مردی از ایشان به دست عایشه خورد که با آن ها بود، پس پیغمبر صلی الله علیه واله ناراحت شد، پس آیه حجاب نازل شد.

عن مجاهد و نزل قوله:

« وَمَا کَانَ لَکُم أن تُؤذُوا رَسُولَ اللهِ »

إلی آخر الآیه فی رجل من الصحابه قال لئن قبض رسول الله صلی الله علیه واله لأنکحن عائشه بنت أبی بکر عن ابن عباس قال مقاتل و هو طلحه بن عبید الله و قیل إن رجلین قالا أ ینکح محمد نساءنا ولا ننکح نساءه و الله لئن مات لنکحنا نساءه و کان أحدهما یرید عائشه و الآخر یرید أم سلمه . (1)

ابن عباس گوید: آیه :

« وَما کَانَ لَکُم أن تُؤذُوا رَسُولَ اللهِ»

تا آخر درباره مردی از اصحاب نازل شد که گفته بود هر آینه اگر پیغمبر خدا از دنیا برود من عایشه دختر ابی بکر را خواهم گرفت، مقاتل گوید و آن طلحه بن عبید الله بود . ابی حمزه ثمالی گوید: درباره مردانی که گفتند که آیا محمد زنان ما را تزویج کند و ما زنان او را نکاح نکنیم. سوگند به خدا که اگر مرد ما زنان او را خواهیم گرفت ومقصود یکی از آن ها عایشه و دیگری ام سلمه بود .

آیه دوم: «یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَدخُلُوا بُیُوتاً غَیرَ بُیُوتِکُم حَتَّی تَستَأنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلَی أهلِها ذلِکُم خَیرٌ لَکَم لَعَلَّکُم تَذَکَّرُون» (2)

عَن أبَانَ عَن عَبدِ الرَّحمَنِ بنِ أبِی عَبدِ الله، قالَ: سَألتُ أبَا عَبدِالله عَلَیهِ السَّلام عَن قَولِ اللهِ عَزَّوَجَلَّ:

«لاَ تَدخُلُوا بُیُوتاً غَیرَ بُیُوتِکُم حَتَّی تَستَأنِسُوا»

ص: 258

قالَ: الإِستِینَاسُ وَقعُ النَّعلِ وَالتَّسلِیم. (1)

عبد الرحمن بن ابی عبدالله گوید: از امام صادق علیه السلام درباره قول خدای عزوجل که می فرماید: «به خانه هایی غیر از خانه های خودتان وارد نشوید مگر این که مأنوس شوید و براهل خانه سلام کنید» پرسیدم، امام فرمود: منظور از استیناس در موقع ورود به خانه صدا را بلند کردن و سلام نمودن است.

قالَ فِی المَجمَعِ الاِستِینَاسُ طَلَبَ الاُنسُ بِالعِلمِ اَو غَیرِه یَقُولَ العَرَبَ اذهَبُ فَاستَأنِسُ هَل تَری اَحَداً. وَ قَولِهِ تَعالَی....

« فَإِنَّ أنَستُم مِنهُم رُشدا...»(2)

در مجمع البیان آمده است: استیناس از انس مأخوذ است و معنای آن این است که تا آگاه شوید که در خانه انسانی هست یا نه. همانند قول خداوند متعال که می فرماید: «اگر در آن ها رشد (کافی) یافتید، اموالشان را به آنها بدهید!.....»

پس ورود خانه دیگران باید با اجازه ورود و سلام بر اهل خانه باشد تا متوجه ورود شخص به خانه باشند و جواب مثبت یا منفی برای ورود دهند. در ذیل همین آیه شریفه 27 سوره نور روایاتی چنین آمده است:

وَعَن سَهلِ بنُ سَعِیدَ قالَ: اِطلَعُ رَجُلَ فِی حُجرَهِ مِن حَجَرِ رَسُولَ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه فَقالَ رَسُولُ اللهِ وَ مَعَهُ مُدرِی (3) یَحکَ رَأسَهُ: لَو أعلَمُ اِنَّکَ تَنظُرُ لَطعَنِتَ بِهِ فِی عِینِیکَ، اِنَّمَا الاستِیذانَ مِنَ النَّظَر. (4)

سهل بن سعد روایت کرده که مردی می خواست، در بعضی از حجره های

ص: 259

رسول خدا صلی الله علیه واله بنگرد. رسول خدا صلی الله علیه واله بیرون آمد درحالی که در دست مبارکش چوب و تازیانه ای بود که سر آن تیز بود، فرمود: اگر می دیدم که به حجره های من نگاه می کردی این را در هر دو چشم تو می کردم. (1)

وَ رَوِی اَن رَجُلاً قالَ لِلنَّبِی صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلهِ : أستَأذَنَ عَلَی أمِّی؟ فَقال: نَعَم، قالَ: اِنَّهَا لَیسَ لَهَا خادِمُ غَیرِی أفَأستَاذَنَ عَلَیهَا کُلَّمَا دَخَلتُ ؟ قالَ: أتُحِبُّ أن تَرَاها عُریَانِه؟ قالَ الرَّجُلُ: لاَ، قالَ: فَاستَأذَنَ عَلَیهَا.(2)

روایت شده که مردی به پیغمبراکرم صلی الله علیه واله عرض کرد: یا رسول الله! آیا در هنگامی که می خواهم در خانه مادرم وارد شوم اجازه بگیرم؟ فرمود: بله.

گفت: در خانه مادرم، به غیر از من که خادم او هستم کسی نیست! آیا باز اجازه بگیرم؟ فرمود: آیا دوست داری او را برهنه ببینی ؟ گفت: نه. فرمود: پس اجازه بگیر.

وَ رَوِی اَن رَجُلاً اِستَأذَنَ عَلَی رَسُولِ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلهِ فَتَنحَنحُ لامَرَأهُ یُقالُ لَهَارَوضَهُ : قَومِی اِلَی هَذَا فَعِلمِیَهُ وَ قَولِی لَهُ: قُل: اَلسَّلامُ عَلَیکُم أ أدخِل؟ فَسَمعَها الرَّجُلَ فَقالُهَا، فَقالَ: اِدخِل. (3)

و در خبر است که مردی بردر حجره رسول خدا صلی الله علیه واله آمد و گفت: ءَاَدخُل؟ آیا داخل شوم ؟ رسول خدا صلی الله علیه واله به کنیز خود که روضه نام داشت فرمود: این مرد نمی داند که دستور اسلام چگونه است، برو به او آداب ورود به خانه را بیاموز. روضه آمد و گفت: ای مرد! هنگامی که می خواهی وارد خانه ای شوی، باید بگویی: اَلسَّلامُ عَلَیکُم ، أدخُل؟ آن مرد این جمله را شنید و آن را گفت و رسول خدا صلی الله علیه واله اذن دخول داد.

ص: 260

عَن أبِی عَبدِ الله عَلَیهِ السَّلام قالَ: نَهیِ رَسُولُ الله اِن یَدخُلَ الرَّجُلَ عَلَی النِّسَاءَ اِلاَّ بِإِذنِ أولِیائُهُن. (1)

امام صادق علیه السلام فرمودند: رسول خدا صلی الله علیه واله نهی فرمود از این که مرد وارد اتاق زنان شود مگر اینکه از اولیای آنان أذن بگیرد.

عَن أبِی عَبدِ الله عَلَیهِ السَّلام قالَ: یَستَأذِنَ الرَّجُلَ إِذَا دَخَلُ عَلِی أبِیهِ وَلاَ یَستَأذِنُ الأبَّ عَلِی الاِبن، قالَ : وَ یَستَأذِنُ الرَّجُلَ عَلَی اِبنَتَهُ وَأختِهِ إِذَا کَانَتا مُتَزَوجِتیِنَ. (2)

امام صادق علیه السلام فرمود: پسروقتی برپدرش وارد می شود اذن بگیرد ولی پدرلازم نیست اذن بگیرد و مرد برای دختر و خواهرش که ازدواج کرده اند نیز اجازه بگیرد و وارد شود.

وَرَوِی عَن جَرَاحُ المَدایِنِی قالَ: سَألتُ أبَا عَبدِ اللهِ عَلَیهِ السَّلام عَن دَارَ فِیهَا ثُلاثَهُ أبِیاتُ وَلَیسَ لَهُنَّ حَجَر؟ قالَ: اِنَّمَا الأِذنُ عَلَی البُیوتِ، لَیسَ عَلَی الدَّارِ اِذنُ . (3)

از جراح مداینی روایت شده که از امام صادق علیه السلام سؤال کردم از خانه ای که در آن3 اتاق دارد که درب و مانع ندارد، آیا می توان بدون اجازه وارد شد؟ امام صادق علیه السلام فرمودند: باید برای ورود به اتاق ها اجازه خواست، اما وارد شدن به سرا اذن ندارد.

آیه سوم: «فَإِن لَّمْ تَجِدُوا فِیهَا أَحَدًا فَلَا تَدْخُلُوهَا حَتَّی یُؤْذَنَ لَکُمْ ۖ وَإِن قِیلَ لَکُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا ۖ هُوَ أَزْکَی لَکُمْ ۚ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِیمٌ» (4)

عَن أبِی عَبدِ اللهُ عَلَیهِ السَّلام قالَ: الإِستِئذَانُ ثَلاَثَهٌ : أوَّلَهُنَّ یَسمَعُونَ وَ الثَّانِیهَ یَحذَرُونَ، وَ الثَّالِثَهَ إِن شَاءُوا أذِنُوا وَ إِن شَاءُوا لَم یَفعَلُوا، فَیَرجَعُ المُستَأذِن . (5)

ص: 261

امام صادق علیه السلام فرمودند: اذن و اجازه (دخول و ورود) گرفتن سه مرحله است: اول این که صدای او را بشنوند، دوم خود را جمع و جور می کنند، سوم اگر خواستند اذن ورود می دهند و اگر نخواستند نمی دهند پس اجازه گیرنده باز می گردد.

1- از قول رسول خدا صلی الله علیه واله است که:

التَسلِیمُ أن یَقُولَ اَلسَّلامُ عَلَیکُم اَدخُل ثَلاثَ مَرَّاتَ فَإِن اَذِنَ لَهُ دَخَلَ وَاِلاَّ رَجعَ. (1)

تسلیم آن است که سه بار بر اهل آن منزل سلام کند. اگر اذن دادند، داخل شود و الا برگردد.

2- ثعلبی در تفسیرش گفته است: زنی از انصار نزد رسول اکرم صلی الله علیه واله رفت و گفت: ما در خانه های خود در حالتی هستیم که نمی خواهیم هیچ کس ما را آن طور ببیند. اما ناگاه شخصی از نزدیکان ما به خانه ما می آید و ما را در حالی که نباید ببیند، می بیند. حق تعالی این آیه را فرستاد که به خانه نزدیکان خود یا غیر، بی اذن وارد نشوید.

3- عَن أبِی أیُّوبَ الأنصَارِیِ، قالَ: قُلنا یَا رَسُولَ الله مَا الاِستِینَاسُ؟ قالَ: یَتَکَلَّمُ الرَّجُلُ بِالتَّسبِیحَهِ وَ التَّحمِیدَهِ وَ التَّکبِیرَهِ وَ یَتَنَحنَحُ وَ یُؤذِنُ أهلَ البَیت. (2)

از ابی ایوب انصاری منقولست که عرض کردیم: یا رسول الله استیناس چیست ؟فرمودند : معنی استیناس این است که مرد با ذکر تسبیح و تکبیر و حمد و صدا کردن اطلاع دهد تا اهل خانه متوجه شوند و اجازه ورود دهند.

4- در روایت آمده است که عادت جاهلیت این بوده که چون شخصی می خواست به خانه دیگران برود می گفت: «حیّیتم صَباحاً وَ مَساءً» و بدون اجازه وارد می شد و بسا مرد و زنی بودند که با هم مباشرت داشتند و این شخص با این وضع داخل منزل می شد. لذا حق تعالی به رسول گرامی خود دستور فرمود:

ص: 262

« (به این مردم بگو) در هنگام ورود به خانه دیگران اجازه بگیرید و به جای سنت جاهلیت که تحیتی آن چنان است ، سلام کنید که این برای شما بهتر و زیباتر از عادت جاهلیت است». (1)

بعضی از مفسرین گفته اند: سلام پیش از اجازه است. پس اول باید سلام کرد و سپس اجازه ورود به خانه را گرفت.

5- از رسول خدا صلی الله علیه واله روایت شده است:

مَن ِاطَّلَعَ فِی بَیتٍ بِغَیرِ إِذنِهِم فَقَد حَلَّ لَهُم أن یَفقَئُوا عَینَهُ . (2)

هر که در خانه ای بی دستور صاحب خانه بنگرد اگر چیزی بر چشمش زنند و هر دو چشم او را کور کنند برایشان دیه و قصاصی نیست.

آیه چهارم: « لَیسَ عَلَیکُم جُناحٌ أن تَدخُلُوا بُیُوتاً غَیرَ مَسکُونَهٍ فِیهَا مَتاعٌ لَکُم وَاللهِ یَعلَمُ ما تُبدُونَ وَما تَکتُمُون»

قالَ الصَّادِقُ عَلَیهِ السَّلام فِی قَولِه: «لَیسَ عَلَیکُم جُناحٌ أن تَدخُلُوا بُیُوتاً غَیرَ مَسکُونَهٍ فِیها مِتاعٌ لَکُم وَ اللهِ یَعلَمُ ما تُبدُونَ وَ ما تَکتُمُون»

قالَ عَلَیهِ السَّلام : هِیَ الحَمَّامَاتُ وَ الخَانَات . (3)

امام صادق علیه السلام راجع به قول خداوند که فرموده است:

«بر شما باکی نیست که به خانه غیرمسکونی که در آن متاعی دارید بی اجازه وارد شوید و بدانید که خدا بر کارهای آشکار و پنهان شما آگاهست».

فرمودند: اینها حمام ها، مغازه ها، تمیچه سراها و کاروان سراهاست که سکونت درآن ها نیست .

ص: 263

قالَ الصَّادِق عَلَیهِ السَّلام : هِیَ الحَمَّامَاتُ وَ الخَانَاتُ وَ الأرحِیهٌ تَدخُلُهَا بِغَیرِ إِذن . (1)

در حدیث دیگر از امام صادق علیه السلام آمده است که فرمودند: این مکان های نام برده شد غیر مسکونی است و منظور حمام ها و دکان ها و ارحیه (2) است که ظاهرا آسیاب باشد. بنابراین اگر در این مکان ها سکونت وجود ندارد اشکالی ندارد که بدون اذن وارد شوند.

خلاصه مضمون این آیات و تفسیرشان این است که بدون اذن وارد خانه کسی نشوید، ولو پدر یا مادر و یا بستگان و دیگر مؤمنان باشد.

در روایات دین ما دارد که پیامبر اسلام صلی الله علیه واله تا سه بار به در خانه ای، چه خانه نبوت و خاندان او و چه منازل دیگر، اَلسَّلامُ عَلَیکُم می گفتند، اگر کسی جواب نمیداد بر میگشتند. مردم متشرعه وقتی در منزل کسی می رفتند، در خانه را می زدند و دو سه متر دورتر می ایستادند تا صاحب خانه بیاید و در را باز کند و اجازه ورود بدهد.

حال می بینیم که بعد از شهادتشان، وقتی زائرین به حرم مطهرشان وارد می شوند، اذن دخول می گیرند. مثلا برای ورود به حرم مطهر حضرت امام رضا از این جملات است:

الحَمدُ للهِ الَّذِی هَدانا لِهَذا وَما کَنَّا لِنَهتَدِی لَولا أن هَدانَا الله لَقَد جاءَت رُسُلُ رَبِّنا بّالحَقِّ فَقُلتَ: فَقُلتَ یَا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لاتَدخُلُوا بُیُوتَ النَّبِیِّ إّلا أن یُؤذَنَ لَکُم فَها أنَا ذامُستَأذِنُکَ وَ مُستَأذِنُکَ وَ مُستَأذِنُ رَسُولِکَ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وَ آلِهِ أَ أدخُلُ یَا الله أ أدخُلُ یَا رَسُولَ الله أ أدخُلُ یَا أمِیرَالمُؤمِنِینَ أ أدخُلُ یَا مَولاَتِنَا فَاطِمَهُ الزَّهرَاءُ سَیِّدَهَ نِسَاءِ العَالَمِینَ أ أدخُلُ یَا مَولانا حَسَنَ بنِ عَلِیِّ أ أدخُلُ یَا مَولانا حُسَینَ بنِ عَلِیِّ أدخُلُ یَا مَولانا عَلِیَّ بنَ الحُسَینِ أ أدخُلُ یَا مَولانا مُحَمَّدَ بنَ عَلِیٍّ أدخُلُ یَا مَولانا جَعفَرَ بنَ مَحَمَّدٍ أ أدخُلُ یَا مَولانا مُوسَی بنَ

ص: 264

جَعفَرٍ أ أدخُلُ یَا مَولانا عَلِیَّ بنَ مُوسَی الرِّضا أ أدخُلُ یَا مَولانا مُحَمَّدَ بنَ عَلِیِّ الجَوَادَ أ أدخُلُ یَا مَولانا عَلِیَّ بنَ مُحَمَّدٍ أ أدخُلُ یَا مَولانا حَسَنَ ابنَ عَلِیٍّ أ أدخُلُ یَا مَولانا حُجَّهَ بنَ الحَسَنِ صَاحِبَ الزَّمَان أ أدخُلُ یَا أیَّتُهَا المّلاَئِکَهُ الحَافُّونَ المُحَدِّثُونَ فِی هَذَا المَشهَدِ الشَّرِیفِ وَ رَحمَهُ الله وَبَرَکَاتُهُ .یَا اَیَّتُهَا المَلاَئِکَهُ المُوَکَّلُون المُقِیمُون المُحدِقُونَ وَالحافِظُونَ فِی هَذَا الحَرَم الشَّرِیفِ المُبَارَکِ وَ رَحمَهُ الله وَ بَرَکَاتُهُ .

برای ورود به حرم شریف همه حضرات معصومین همین دستور وارد است زیرا معصوم حیات و مماتش مساوی است. زیرا خانه های خاندان رسالت ، خانه هایی است که محل رفت و آمد ملائکه است و ملائکه هم اذن می گیرند.

السَّلامُ عَلَیکُم یَا اَهلَ بَیتِ النُّبُوَّهِ وَ مَوضِعَ الرِّسَالَهِ وَ مُختَلَفَ المَلاَئِکَهِ وَ مَهبِطَ الوَحی وَ مَعدِنَ الرَّحمَهِ وَ خَزَّانَ العِلمِ وَ مُنتَهَی الحِلمِ وَأصَولَ الکَرَم . اَلسَّلاَمُ عَلَی مَحَالِّ مَعرِفَهِ الله وَ مَسَاکِنِ بَرَکَهِ الله وَ مَعَادِنِ حِکمَهِ الله وَ حَفَظَهِ سِرِّ الله وَ حَمَلَهِ کِتَابِ الله وَ أوصِیاءِ نَبِی الله وَ ذُرِّیَهِ رَسُولِ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ رَحمَهُ الله وَ بَرَکَاتُه. (1)

می پرسد و می گوید: ای محمد! حال خود را چگونه می یابی؟

فرمودند: ای جبرئیل! غمگین و بی تابم (برای امت و عترتم). چون روز سوم شد،جبرئیل به همراه ملک الموت نازل شد و با ایشان ملکی بود که او را اسماعیل می گویند و در هوا بر هفتاد هزار ملک موکل است.

پس جبرئیل پیش از ایشان آمد و از جانب حق تعالی همان پیغام را آورد و حضرت همان جواب را فرمودند. پس ملک الموت اجازه خواست تا وارد خانه پیامبر صلی الله علیه واله شود. جبرئیل گفت: ای احمد! این ملک الموت است اجازه می خواهد تا وارد خانه ات شود. او برای وارد شدن به خانه احدی پیش از تو اجازه نخواسته و نخواهد طلبید. حضرت فرمودند: به او اجازه بده تا داخل شود.

پس جبرئیل علیه السلام او را اجازه ورود داد. چون ملک الموت داخل خانه شد، نزدیک پیامبر صلی الله علیه واله آمد و با ادب در خدمت رسول خدا صلی الله علیه واله ایستاد و گفت: ای احمد! به درستی که حق تعالی مرا به سوی تو فرستاده است و به من دستور داده تا هرچه شما گفتید اطاعت کنم. اگر فرمان دهید که جانتان را قبض کنم، می کنم و اگر فرمان دهید برگردم، برمی گردم.

حضرت فرمودند: اگر تو را امر کنم که برگردی و جان مرا بگذاری خواهی کرد؟ گفت: بلی چنین مأمور شده ام هر چه شما فرمان دهید اطاعت کنم.

جبرئیل گفت: ای احمد! به درستی که حق تعالی مشتاق لقای تو گردیده است .

پس رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: ای ملک الموت! آنچه بدان مأمور گشته ای انجام بده .

پس جبرئیل گفت: این آخرین بار است که من زمین می آیم. خواسته من از دنیا تو بودی و با تو کار داشتم و دیگر مرا به دنیا حاجتی نیست... (1)

2- در حال احتضار رسول گرامی صلی الله علیه واله ، ملک الموت نازل شد و گفت: اَلسَّلامُ عَلَیکَ یَا رَسُولَ الله . حضرت فرمودند: وَ عَلَیکَ السَّلامُ. ای ملک الموت ! مراسوی تو

ص: 266

حاجتی است.

ملک الموت گفت: حاجت تو چیست ای پیغمبرخدا؟ حضرت فرمودند: حاجت من آن است که روح مرا قبض نکنی تا جبرئیل به نزد من آید و بر من سلام کند و من بر او سلام کنم و او را وداع نمایم.

پس ملک الموت بیرون آمد و می گفت: یا محمد! پس جبرئیل علیه السلام از هوا به ملک الموت رسید و پرسید: محمد صلی الله علیه واله را قبض روح کردی؟ گفت: آن حضرت از من خواست ، او را قبض روح ننمایم تا تو را ملاقات نماید و با تو وداع کند. جبرئیل علیه السلام گفت: ای ملک الموت ! مگر نمی دانی و نمی بینی که حوریان بهشت برای روح محمد صلی الله علیه واله زینت کرده اند؟

پس جبرئیل علیه السلام نازل شد و نزد پیغمبر خدا صلی الله علیه واله آمد و گفت: اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا اَبَا القاسِم. حضرت فرمودند: وَعَلَیکَ اَلسَّلامُ. یا جبرئیل! آیا در چنین حالی مرا تنها می گذاری؟

جبرئیل علیه السلام گفت: ای محمد! تو باید از این دنیا بروی و همه کس را مرگ در پیش است و هر نفسی چشنده مرگ است .

« کُلُّ نَفسٍ ذائِقَهُ المَوتِ» (1)

حضرت فرمودند: نزدیک من شوای حبیب من! پس جبرئیل علیه السلام نزدیک آن حضرت رفت. ملک الموت نازل شد و جبرئیل به او گفت: ای ملک الموت ! وصیت حق تعالی را در قبض روح محمد صلی الله علیه واله به خاطر داشته باش. پس جبرئیل در جانب راست آن حضرت ایستاد و میکائیل در جانب چپ و ملک الموت در پیش رو مشغول قبض روح اطهرآن سرور گردید . (2)

ص: 267

3- ابن شهرآشوب از ابن عباس روایت کرده است که: رسول خدا صلی الله علیه واله در ایام بیماری روزی مدهوش شد. ناگاه کسی در خانه را کوبید. حضرت فاطمه علیها السلام فرمودند: کیست که در را میکوبد؟ گفت: من مردی غریبم. آمده ام که از رسول خدا صلی الله علیه واله سؤالی بکنم. آیا دستور میدهی که داخل شوم؟

حضرت فاطمه علیها السلام فرمودند: پی کار خود برو، خدا تو را رحمت کند؛ رسول خدا صلی الله علیه واله بیمار است. پس رفت و بعد از اندک زمانی برگشت و باز در را کوبید و گفت: غریبی رخصت می طلبد که نزد رسول خدا صلی الله علیه واله بیاید. آیا اجازه می دهید؟

در این حالت رسول خدا صلی الله علیه واله به هوش آمده، دیده مبارک خود را گشودند و فرمودند: ای فاطمه! میدانی این شخص کیست ؟ عرض نمود: نه یا رسول الله !فرمودند : او پراکنده کننده جماعت ها و درهم شکننده لذت هاست. او ملک الموت است و پیش از من برای جان گرفتن کسی اجازه نطلبیده و نخواهد طلبید. دستور دهید وارد خانه شود.

پس فاطمه زهرا علیها السلام فرمودند: وارد خانه شو، خدا تو را رحمت کند. مانند نسیم داخل شد و بر اهل بیت رسالت سلام کرد و گفت:

اَلسَّلامُ عَلَی اَهلِ بَیتِ رَسُولُ الله.

پس رسول خدا صلی الله علیه واله به امیرالمؤمنین دستور داد تا بر آنچه در دنیا از اهل جور و جفا می بیند صبر کند و فاطمه زهرا علیها السلام را محافظت کند و قرآن را جمع کند، قرض های آن حضرت را ادا نماید و جسد مطهر آن حضرت را غسل دهد و بر دور قبر آن حضرت دیواری بسازد و حسن و حسین علیهما السلام را محافظت نماید. (1)

ص: 268

کسی که به من آزار و اذیت برساند در حقیقت به خدا آزار و اذیت رسانیده است. (و کسی که خدا را آزار و اذیت برساند لعنت خدا بر او باد)».

3- فِی تَفسِیرِ عَلِیِ بنِ إِبرَاهِیمَ وَ قَولُهُ عَزَّوَجَلَّ:

« إِنَّ الَّذِینَ یُؤذُونَ اللهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللهُ فِی الدُّنیا وَالآخِرَهِ وَأعَدَّ لَهُم عَذاباً مُهینا»

قالَ: نَزَلَت فِیمَن غَصَبَ أمِیرَالمُؤمِنِینَ عَلَیهِ السَّلام حَقَّهُ وَ أخَذَ حَقّ فَاطِمَهَ عَلَیها السَّلام وَ آذَاهَا وَ قَد قالَ: رَسُولُ الله صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَالِه مَن آذَاهَا فِی حَیاتِی کَمَن آذَاهَا بَعدَ مَؤتِی وَ مَن آذَاهَا بَعدَ مَوتِی کَمَن آذَاهَا فِی حَیاتِی وَمَن آذَاهَا فَقَد آذَانِی وَمَن آذَانِی فَقَد آذَی اللهُ وَهُوَ قَولُ اللهِ عَزَّوَجَلَّ:

« إِنَّ الَّذِینَ یُؤذُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ » الآیَه. (1)

علی بن ابراهیم قمی در تفسیر خود، درباره آیه: «محققا کسانی که خدا و رسولش را آزار رساند، خداوند آنها را لعنت کرده و عذاب سختی را برای آنان مهیا نموده است گوید: این آیه درباره کسانی نازل شده است که حق علی را غصب نمودند و حقوق فاطمه را زیر پا نهاده و او را اذیت نمودند، که پیامبر صلی الله علیه واله گفته است: هر که فاطمه را در زمان حیات من اذیت و آزار نماید مثل آن است که او را بعد از مرگ من مورد اذیت قرار داده باشد و کسی که او را بعد از مرگم مورد آزار قرار دهد مثل آن است که او را در زمان حیات من اذیت کرده باشد، و هر که او را آزار رساند مرا اذیت کرده و هر که مرا اذیت کند خدا را اذیت کرده است چرا که خداوند متعال فرماید: «هر که خدا و رسولش را آزار رساند ...» تا آخر آیه.

4-... فَلَمَّا مَرِضَت فَاطِمَهُ عَلَیها السَّلام مَرَضَهَا الَّذِی مَاتَت فِیهِ أتَیاهَا عَائِدَینِ وَ استَأذَنَا عَلَیهَا فَأبَت أن تَأذَنَ لَهُمَا فَلَمَّا رَأی ذَلِکَ اَبُوبِکرِ أعطَی اللهُ عَهداً لاَ یظِلُّهُ سَقفُ بَیتٍ حَتَّی یَدخُلَ عَلَی فَاطِمَهَ عَلَیها السَّلام وَ یتَرَاضَاهَا فَبَاتَ لَیلَهً فِی

ص: 270

الْصَّقِیعِ مَا أَظِلُّهُ شَیْءٌ ثُمَّ إِنَّ عُمَرَ أَتَی عَلِیّاً عَلَیهِ السَّلام فَقَالَ لَهُ إِنَّ أَبَا بَکْرٍ شَیْخٌ رَقِیقُ الْقَلْبِ وَ قَدْ کَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه فِی الْغَارِ فَلَهُ صُحْبَهٌ وَ قَدْ أَتَیْنَاهَا غَیْرَ هَذِهِ الْمَرَّهِ مِرَاراً نُرِیدُ الْإِذْنَ عَلَیْهَا وَ هِیَ تَأْبَی أَنْ تَأْذَنَ لَنَا حَتَّی نَدْخُلَ عَلَیْهَا فَنَتَرَاضَی فَإِنْ رَأَیْتَ أَنْ تَسْتَأْذِنَ لَنَا عَلَیْهَا فَافْعَلْ قَالَ نَعَمْ فَدَخَلَ عَلِیٌّ عَلَی فَاطِمَهَ عَلَیها السَّلام فَقَالَ یَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ قَدْ کَانَ مِنْ هَذَیْنِ الرَّجُلَیْنِ مَا قَدْ رَأَیْتِ وَ قَدْ تَرَدَّدَ مِرَاراً کَثِیرَهً وَ رَدَدْتِهِمَا وَ لَمْ تَأْذَنِی لَهُمَا وَ قَدْ سَأَلَانِی أَنْ أَسْتَأْذِنَ لَهُمَا عَلَیْکِ فَقَالَتْ وَ اللَّهِ لَا آذَنُ لَهُمَا وَ لَا أُکَلِّمُهُمَا کَلِمَهً مِنْ رَأْسِی حَتَّی أَلْقَی أَبِی فَأَشْکُوَهُمَا إِلَیْهِ بِمَا صَنَعَاهُ وَ ارْتَکَبَاهُ مِنِّی فَقَالَ عَلِیٌّ عَلَیهِ السَّلام فَإِنِّی ضَمِنْتُ لَهُمَا ذَلِکِ قَالَتْ إِنْ کُنْتَ قَدْ ضَمِنْتَ لَهُمَا شَیْئاً فَالْبَیْتُ بَیْتُکَ وَ النِّسَاءُ تَتَّبِعُ الرِّجَالَ لَا أُخَالِفُ عَلَیْکَ بِشَیْءٍ فَأْذَنْ لِمَنْ أَحْبَبْتَ فَخَرَجَ عَلِیٌّ عَلَیهِ السَّلام فَأَذِنَ لَهُمَا فَلَمَّا وَقَعَ بَصَرُهُمَا عَلَی فَاطِمَهَ عَلَیها السَّلام سَلَّمَا عَلَیْهَا فَلَمْ تَرُدَّ عَلَیْهِمَا وَ حَوَّلَتْ وَجْهَهَا عَنْهُمَا فَتَحَوَّلَا وَ اسْتَقْبَلَا وَجْهَهَا حَتَّی فَعَلَتْ مِرَاراً وَ قَالَتْ یَا عَلِیُّ جَافِ الثَّوْبَ وَ قَالَتْ لِنِسْوَهٍ حَوْلَهَا حَوِّلْنَ وَجْهِی فَلَمَّا حَوَّلْنَ وَجْهَهَا حَوَّلَا إِلَیْهَا فَقَالَ أَبُو بَکْرٍ یَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ إِنَّمَا أَتَیْنَاکِ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِکِ وَ اجْتِنَابَ سَخَطِکِ نَسْأَلُکِ أَنْ تَغْفِرِی لَنَا وَ تَصْفَحِی عَمَّا کَانَ مِنَّا إِلَیْکِ قَالَتْ لَا أُکَلِّمُکُمَا مِنْ رَأْسِی کَلِمَهً وَاحِدَهً حَتَّی أَلْقَی أَبِی وَ أَشْکُوَکُمَا إِلَیْهِ وَ أَشْکُوَ صَنِیعَکُمَا وَ فِعَالَکُمَا وَ مَا ارْتَکَبْتُمَا مِنِّی قَالا إِنَّا جِئْنَا مُعْتَذِرَیْنِ مبتغین [مُبْتَغِیَیْنِ] مَرْضَاتَکِ فَاغْفِرِی وَ اصْفَحِی عَنَّا وَ لَا تُؤَاخِذِینَا بِمَا کَانَ مِنَّا فَالْتَفَتَتْ إِلَی عَلِیٍّ عَلَیهِ السَّلام وَ قَالَتْ إِنِّی لَا أُکَلِّمُهُمَا مِنْ رَأْسِی کَلِمَهً حَتَّی أَسْأَلَهُمَا عَنْ شَیْءٍ سَمِعَاهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه فَإِنْ صَدَّقَانِی رَأَیْتُ رَأْیِی قَالا اللَّهُمَّ ذَلِکَ لَهَا وَ إِنَّا لَا نَقُولُ إِلَّا حَقّاً وَ لَا نَشْهَدُ إِلَّا صِدْقاً.

فَقَالَتْ أَنْشُدُکُمَا بِاللَّهَ أَ تَذْکُرَانِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه اسْتَخْرَجَکُمَا فِی جَوْفِ

ص: 271

اللَّیْلِ بِشَیْءٍ کَانَ حَدَثَ مِنْ أَمْرِ عَلِیٍّ؟ فَقَالا: اللَّهُمَّ نَعَمْ فَقَالَتْ: أَنْشُدُکُمَا بِاللَّهِ هَلْ سَمِعْتُمَا النَّبِیَّ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِه یَقُولُ فَاطِمَهُ بَضْعَهٌ مِنِّی وَ أَنَا مِنْهَا مَنْ آذَاهَا فَقَدْ آذَانِی وَ مَنْ آذَانِی فَقَدْ آذَی اللَّهَ وَ مَنْ آذَاهَا بَعْدَ مَوْتِی فَکَانَ کَمَنْ آذَاهَا فِی حَیَاتِی وَ مَنْ آذَاهَا فِی حَیَاتِی کَانَ کَمَنْ آذَاهَا بَعْدَ مَوْتِی؟ قَالا اللَّهُمَّ نَعَمْ. فَقَالَتِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ. ثُمَّ قَالَتِ: اللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ فَاشْهَدُوا یَا مَنْ حَضَرَنِی أَنَّهُمَا قَدْ آذَیَانِی فِی حَیَاتِی وَ عِنْدَ مَوْتِی وَ اللَّهِ لَاأُکَلِّمُکُمَا مِنْ رَأْسِی کَلِمَهً حَتَّی أَلْقَی رَبِّی فَأَشْکُوَکُمَا بِمَا صَنَعْتُمَا بِی وَ ارْتَکَبْتُمَا مِنِّی فَدَعَا أَبُو بَکْرٍ بِالْوَیْلِ وَ الثُّبُورِ وَ قَالَ: لَیْتَ أُمِّی لَمْ تَلِدْنِی. فَقَالَ عُمَر:ُ عَجَباً لِلنَّاسِ کَیْفَ وَلَّوْکَ أُمُورَهُمْ وَ أَنْتَ شَیْخٌ قَدْ خَرِفْتَ تَجْزَعُ لِغَضَبِ امْرَأَهٍ وَ تَفْرَحُ بِرِضَاهَا وَ مَا لِمَنْ أَغْضَبَ امْرَأَهً وَ قَامَا وَ خَرَجَا. (1)

وقتی که فاطمه اطهر علیها السلام بیمار شد و در بستر افتاد به امیرالمؤمنین علی علیه السلام وصیتی کرده بود، که امیرالمؤمنین علیه السلام آن را انجام داد. امیرالمؤمنین علی علیه السلام شخصا به پرستاری زهرای مرضیه علیها السلام مشغول گردید.

اسماء بنت عمیس که مادر محمد بن ابی بکر باشد مخفیانه علی علیه السلام را در پرستاری فاطمه زهرا علیها السلام کمک می کرد، چنانچه خود حضرت زهرا علیها السلام هم به این موضوع توصیه کرده بود. موقعی که بیماری حضرت زهرای مرضیه علها السلام تشدید و سنگین شد، عمر و ابوبکر به عیادت فاطمه علیها السلام آمدند و اجازه ورود خواستند؟ ولی فاطمه زهرا علیها السلام به ایشان اجازه نداد.

هنگامی که ابوبکر دید فاطمه علیها السلام اجازه ورود به او نمی دهد با خداوند عهد بست که زیر سایه سقفی نرود تا به دیدن فاطمه علیها السلام برود و او را راضی کند.

عمر نزد امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیهما السلام آمد و گفت: ابوبکر پیرمردی دل نازک

ص: 272

است و در غار خدمت پیغمبر صلی الله علیه واله بوده و از صحابه آن حضرت به شمار می رود. ما غیر از این، چند مرتبه دیگر هم برای عیادت فاطمه علیها السلام آمده ایم ولی اجازه ورود نداده ، چنانچه ممکن باشد شما از زهرای مرضیه علیها السلام اجازه بگیرید تا مانزد او بیاییم؟ علی علیه السلام فرمودند: مانعی ندارد.

علی بن ابی طالب علیهما السلام نزد فاطمه اطهر علیها السلام آمد و فرمود: یا فاطمه! تقاضای این دو نفر را برای عیادت بپذیر. زیرا چند دفعه برای عیادت شما آمده اند و شما اجازه نداده اید و از من خواسته اند که از شما اجازه ورود آن دو را بگیرم. حضرت فاطمه علیها السلام گفت: به خدا قسم که من به ایشان اجازه نخواهم داد و با آنان صحبت نخواهم کرد تا پدر خود را ملاقات نمایم و از آن ظلم و ستمی که این دو نفر نسبت به من کردند به آن بزرگوار شکایت کنم.

علی بن ابی طالب علیهما السلام به حضرت زهرا علیها السلام فرمودند: من ضمانت کرده ام که از شما برای آنها اجازه عیادت بگیرم. فاطمه زهرا علیها السلام گفت: چون شما ضامن شدی و خانه هم خانه شما است و زن هم باید مطیع شوهر باشد، لذا من در هیچ امری با شما مخالفت نمی کنم. چنانچه صلاح میدانی اجازه ورود به ایشان بده.

امیرالمؤمنین علیه السلام از خانه بیرون آمد و به ایشان اجازه ورود داد. همین که عمرو ابوبکر وارد شدند و نگاهشان به فاطمه علیها السلام افتاد، سلام کردند؛ ولی فاطمه زهرا علیها السلام جواب سلام آنان را نداد و صورت خود را از ایشان برگردانید. عمرو ابوبکر خود را مقابل صورت آن حضرت قرار دادند و این عمل را چند مرتبه تکرار کردند.

هنگامی که چندین بار این کار را انجام داد، فاطمه زهرا علیها السلام به علی بن ابی طالب علیهما السلام فرمود: صورت مرا با این جامه بپوشان و به آن زنانی که در اطراف آن حضرت بودند فرمودند: صورت مرا برگردانید. وقتی که آن زنان صورت حضرت زهرا علیها السلام را از عمر و ابوبکر برگردانیدند، عمر و ابوبکر دو مرتبه خود را در مقابل صورت حضرت فاطمه اطهر علیها السلام قراردادند. پس ابوبکر گفت: ای دختر رسول خدا صلی الله علیه واله ما نزد تو آمدیم تا رضایت تو را جلب کنیم و از گناهان ما درگذری . از تو می خواهیم که ما را

ص: 273

ببخشی و از آنچه ما بر سر تو آوردیم درگذری. فاطمه زهرا علیها السلام فرمودند: من با شما صحبت نمی کنم تا به پدرم بپیوندم و شکایت شما را به او بکنم و از کار و عمل شما شکایت کنم. آن دو گفتند: ما نزد تو آمدیم تا از تو عذرخواهی کنیم و رضایت تورا جلب کنیم. ما را ببخش و از گناه ما درگذر و برای کارهای ما، ما را مؤاخذه نکن.

فاطمه اطهر علیها السلام روی مبارکشان را به طرف حضرت علی علیه السلام کردند و فرمودند: من با آنها صحبت نمی کنم تا از آنها راجع به حرفی که از پیامبر صلی الله علیه واله شنیدند بپرسم . اگر من را تصدیق کردند، نظرم را خواهم داد. گفتند: ما قسم می خوریم که چیزی غیر از حق نگوییم و فقط حرف راست بگوییم.

حضرت زهرا علیها السلام فرمودند: شما را به خدا قسم میدهم آیا آن شبی که رسول خدا صلی الله علیه واله شما را برای آن کاری که راجع به علی بن ابی طالب علیهما السلام بود از خانه بیرون طلبید به یاد دارید؟ گفتند: آری ما هنوز آن شب را در خاطر داریم. حضرت زهرا علیها السلام فرمودند: شما را به خدا قسم می دهم آیا نشنیدید که پیغمبر خدا صلی الله علیه واله درباره من فرمودند:

فَاطِمَهُ بَضعَهٌ مِنِّی مَن آذَاهَا فَقَد آذَانِی وَ مَن آذَانِی فَقَد آذَی الله؟ وَ...

« فاطمه پاره تن من است و من هم از فاطمه هستم کسی که زهرا علیها السلام را اذیت کند مرا اذیت کرده و کسی که مرا اذیت کند خدا را اذیت کرده و...»

گفتند: آری ما این حدیث را از پیغمبر اسلام درباره تو شنیدیم.

فاطمه اطهر علیها السلام فرمودند: الحمدلله که حق به زبان شما جاری شد و بعد از این اتمام حجت فرمود: بار خدایا تو شاهد باش که من از این دو نفر راضی نیستم. ای حاضرین این مجلس! شما هم شاهد باشید که من از این دو نفر راضی نیستم. این دو نفرند که مرا هم در حال حیات و هم در موقع مردنم (شهادتم) اذیت کردند به خدا قسم که من با شما صحبت نمی کنم تا اینکه پروردگار خود را ملاقات نمایم و از دست ظلم و ستم هایی که نسبت به من مرتکب شدید به خدا شکایت کنم.

ص: 274

و در روایت دیگر دارد که آن حضرت دست های مبارک خود را به جانب آسمان بلند کرد و گفت: پروردگارا! توشاهدی که این دو نفر نسبت به من ظلم کردند و مرا آزردند. من از این دو نفر به تو و پیغمبر تو شکوه می نمایم . به خدا قسم که هرگز از شما خشنود نمی شوم تا اینکه پدرم را ملاقات نمایم و آن حضرت را از آن ظلم و ستم هایی که در حق من کردید آگاه کنم تا آن بزرگوار بین ما و شما قضاوت فرماید.

در این موقع بود که ابوبکر صدا را به واویلا بلند کرد و گفت: ای کاش مرا مادر نزاییده بود. ولی عمربن خطاب ، ابوبکر را مورد عتاب قرار داد و گفت من از این مردم تعجب می کنم که چگونه تو را والی خود نموده اند و امور خود را به تو واگذاشته اند؟ در صورتی که تو پیر و خرفت شده ای؛ تو از خشم زنی جزع و فزع می کنی و از خوشحالی او خشنود می شوی. مثلا اگر کسی، زنی را به خشم آورد چه میشود؟ این را گفتند و از جای خود بلند شده از خانه فاطمه بیرون آمدند.

همین که آن ها از خانه حضرت زهرا علیها السلام خارج شدند، حضرت زهرا علیها السلام به علی بن ابی طالب علیهما السلام گفت: یا علی! آنچه را که تو فرمودی من اطاعت کردم. اگر من هم از شما یک تقاضا بکنم قبول می کنی؟ علی علیه السلام فرمود: آری. فاطمه اطهر علیها السلام گفت: تو را به خدا قسم می دهم که نگذاری این دو نفر بالای جنازه من حاضر شوند و بر جنازه ام نماز بگذارند یا اینکه بالای قبرم بیایند.

5- از مصادیق اکمل آزارو اذیت فاطمه زهرا علیها السلام بدون اذن وارد خانه آن حضرت شدن و خانه آن بزرگوار را به آتش کشاندن است که خود عمر گوینده این جریان است.

.... عَن سَعِیدِ بنِ المُسَیِّب قالَ: فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ یَذکُرُ وَصیَّهُ عُمَربنِ الخَطَابِ وَ فِیهَا وَ لَقَد وَ ثَبتُ وَثبَهً عَلَی شِهَابٍ بَنِی هَاشِمٍ الثَّاقِبِ، وَ قَریِهَا الزَّاهِرِ، وَعَلَمِهَا النَّاصِرِ، وَ عِدَّتِهَا وَ عُدَدِهَا المُسَمَّی بِحَیدَرَهَ المُصَاهِرِ لِمُحَمَّدٍ عَلَی المَرّأهِ الَّتِی جَعَلُوهَا سَیِدَهَ نِسَاءِ العَالَمِینَ یَسمُّونّهَا: فَاطِمَهُ

ص: 275

حَتَّی أَتَیْتُ دَارَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَهَ وَ ابْنَیْهِمَا الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ ابْنَتَیْهِمَا زَیْنَبَ وَ أُمِّ کُلْثُومٍ، وَ الْأَمَهِ الْمَدْعُوَّهِ بِفِضَّهَ، وَ مَعِی خَالِدُ بْنُ وَلِیدٍ وَ قُنْفُذٌ مَوْلَی أَبِی بَکْرٍ وَ مَنْ صَحِبَ مِنْ خَواصِّنَا، فَقَرَعْتُ الْبَابَ عَلَیْهِمْ قَرْعاً شَدِیداً، فَأَجَابَتْنِی الْأَمَهُ، فَقُلْتُ لَهَا: قُولِی لِعَلِیٍّ: دَعِ الْأَبَاطِیلَ وَ لَا تَلِجْ نَفْسَکَ إِلَی طَمَعِ الْخِلَافَهِ، فَلَیْسَ الْأَمْرُ لَکَ، الْأَمْرُ لِمَنِ اخْتَارَهُ الْمُسْلِمُونَ وَ اجْتَمَعُوا عَلَیْهِ، الی ان قال: