ص: 2

نشانه هایی از دولت موعود

نجم الدین طبسی.

بوستان کتاب قم

ص: 3

ص: 4

فصل سوم:اخلاق پیش از ظهور 35

الف)سردی عواطف انسانی 35

ب)فساد اخلاقی 36

ج)گسترش اعمال منافی عفّت 37

د)آرزوی کمی تعداد فرزند 38

ه)افزایش خانواده های بی سرپرست 39

فصل چهارم:امنیّت پیش از ظهور 41

الف)هرج و مرج و ناامنی 41

ب)ناامنی راه ها 42

ج)جنایات هولناک 43

د)آرزوی مرگ زندگان 45

ه)به اسارت رفتن مسلمانان 46

و)فرورفتن در زمین 47

ز)افزایش مرگ های ناگهانی 48

ح)ناامیدی جهانیان از نجات 48

ط)نداشتن دادرس و پناه 49

ی)جنگ،کشتار و فتنه ها 50

فصل پنجم:وضعیت اقتصادی جهان در عصر ظهور 57

الف)کمبود باران و باریدن باران های بی موقع 57

ب)خشک شدن دریاچه ها و رودها 58

ج)شیوع گرانی،گرسنگی،فقر و کساد تجارت 59

د)مبادلۀ زنان در مقابل مواد غذایی 61

فصل ششم:روزنه های امید 63

الف)مؤمنان حقیقی 63

ص: 6

ب)نقش عالمان و دانشمندان(شیعه)64

ج)نقش شهر قم در آخر الزمان 65

قم حرم اهل بیت 66

شهر قم حجّت بر دیگران 67

مرکز نشر فرهنگ اسلامی 68

د)تأیید خط فکری قم 69

یاوران مهدی 70

ایران،کشور امام زمان 71

تمجید از ایرانیان 71

زمینه سازان ظهور 72

بخش دوم:انقلاب جهانی مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه

فصل اوّل:قیام امام زمان 77

الف)اعلان ظهور 79

ب)شعار پرچم قیام 80

ج)خرسندی جهانیان از قیام 80

د)نجات محرومان 82

ه)نقش زنان در قیام امام علیه السّلام 83

بررسی سابقۀ زنان عصر ظهور در کتاب های تاریخی 85

1.صبّانه 85

2.امّ ایمن 87

3.زبیده 87

4.سمیّه مادر عمار یاسر 88

5.امّ خالد 88

ص: 7

6.حبابۀ والبیه 88

7.قنواء دختر رشید هجری 91

نقش زنان در دوران پیامبر صلّی اللّه علیه و اله 92

فصل دوم:رهبر قیام 97

الف)خصوصیات جسمی 97

1.سن و چهره 97

2.مشخصات بدنی 99

ب)کمالات اخلاقی 100

1.ترس از خدا 100

2.زهد 101

ج)لباس 102

د)اسلحه 103

ه)چهره شناسی امام 104

و)کرامات 105

1.سخن گفتن پرنده 107

2.جوشش آب و آذوقه از زمین 107

3.طیّ الارض و نداشتن سایه 109

4.وسیلۀ انتقال 109

5.کندی حرکت زمان 110

6.قدرت تکبیر 110

7.عبور از آب 112

8.شفای بیماران 112

9.عصای موسی در دست 112

10.ندای ابر 113

ص: 8

فصل سوم:سپاهیان امام 115

الف)فرماندهان سپاه 115

1.حضرت عیسی علیه السّلام 115

2.شعیب بن صالح علیه السّلام 116

3.اسماعیل فرزند امام صادق علیه السّلام و عبد اللّه بن شریک 117

4.عقیل و حارث 118

5.جبیر بن خابور 118

6.مفضل بن عمر 119

7.اصحاب کهف 119

ب)ملّیت سپاهیان 119

1.ایرانیان 120

قم 127

خراسان 127

طالقان 128

2.عرب ها 128

3.پیروان ادیان گوناگون 129

4.جابلقا و جابرسا 132

ج)تعداد سپاهیان 134

1.نیروهای مخصوص 134

2.ارتش مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه 137

3.گارد حفاظت 138

د)اجتماع سپاهیان 139

ه)شرایط پذیرش و آزمایش سپاهیان 141

و)ویژگی های سپاهیان 143

ص: 9

1.عبادت و پارسایی 143

2.عشق به امام و فرمانبرداری از او 144

3.سپاهیان قدرتمند و جوان 145

4.سپاهیان محبوب 148

5.عاشقان شهادت 148

فصل چهارم:جنگ های حضرت 149

الف)پاداش مجاهدان و شهیدان 149

ب)تجهیزات جنگی 150

ج)جهان گشایی امام برای نجات بشر 152

د)سرکوبی شورش ها 161

ه)پایان جنگ ها 163

فصل پنجم:امدادهای غیبی 165

الف)رعب و ترس،سلاح امام 165

ب)فرشتگان و جنّیّان 166

ج)فرشتگان زمین 169

د)تابوت موسی علیه السّلام 172

فصل ششم:شیوۀ رفتار امام علیه السّلام با دشمنان 175

الف)قاطعیت امام علیه السّلام در رویارویی با دشمنان 176

1.جنگ و کشتار 176

2.اعدام و تبعید 178

3.قطع دست 179

ب)برخورد با گروه های مختلف 180

1.قوم عرب 180

2.اهل کتاب 181

ص: 10

3.فرقه های باطل و منحرف 184

4.مقدس نماها 186

5.ناصبی ها 187

6.منافقان 188

7.شیطان 189

فصل هفتم:احیای سنّت محمدی صلّی اللّه علیه و اله 191

الف)احکام جدید 194

1.اعدام زناکار و منع کنندۀ از زکات 194

2.قانون ارث 195

3.کشتن دروغگویان 196

4.پایان حکم جزیه 196

5.انتقام از بازماندگان قاتلان امام حسین علیه السّلام 197

6.حکم رهن و وثیقه 198

7.سود تجارت 198

8.کمک برادران دینی به یک دیگر 199

9.حکم قطایع 199

10.حکم ثروت ها 199

ب)اصلاحات اجتماعی و تجدید ساختمان مساجد 200

1.تخریب مسجد کوفه و تعدیل قبله آن 200

2.تخریب مساجد در مسیر جاده و مشرف 201

3.ویران کردن مناره ها 201

4.تخریب سقف مساجد و منبرها 202

5.بازگرداندن مسجد الحرام و مسجد النبی به اندازۀ اصلی 203

ج)قضاوت 203

ص: 11

د)حکومت عدل 205

نظر مرحوم طبرسی 205

بخش سوم:حکومت

فصل اوّل:دولت حق 211

الف)حکومت بر دل ها 214

ب)پایتخت حکومت 216

ج)کارگزاران دولت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه 218

د)مدّت حکومت 222

فصل دوم:رشد دانش و فرهنگ اسلامی 225

الف)شکوفایی دانش و صنعت 227

ب)گسترش فرهنگ اسلامی 231

1.آموزش قرآن و معارف اسلامی 232

2.ساختن مساجد 232

3.رشد معنویت و اخلاق 234

فصل سوم:امنیّت 239

الف)امنیّت عمومی 239

ب)امنیّت راه ها 243

ج)امنیّت قضایی 245

فصل چهارم:اقتصاد 249

الف)شکوفایی اقتصاد و رفاه اجتماعی 250

1.تقسیم اموال و بخشش دارایی ها 250

2.ریشه کن شدن فقر از جامعه 252

3.رسیدگی به محرومان و مستضعفان 254

ص: 12

ب)عمران و آبادانی 255

ج)کشاورزی 257

1.فراوانی باران 258

2.فراوانی محصولات کشاورزی 260

3.گسترش دام پروری 262

4.بازرگانی 263

فصل پنجم:بهداشت و درمان 265

الف)گسترش بیماری ها و مرگ های ناگهانی 266

ب)بهداشت 267

ج)درمان 269

فصل ششم:رحلت 271

شهادت یا رحلت امام علیه السّلام 271

چگونگی شهادت امام علیه السّلام 272

فهرست منابع 275

نمایه

آیات 289

روایات 291

معصومین علیهم السّلام 309

اعلام 311

ص: 13

ص: 14

ص: 16

ویرانی و قحطی،مرگ و بیماری،ظلم و ستم و ناامنی و تجاوز است-مورد بررسی قرار گرفته، نتیجه گیری می شود که مردم در آن هنگام از مرام ها،مکتب ها و حکومت های گوناگون-که هرکدام ادّعای رعایت حقوق بشر،سعادت انسان و نجات آنان را داشته اند-مأیوس شده،از بهبود اوضاع نابسامان جهان ناامید گشته اند و در انتظار ظهور مصلحی به سر می برند تا نجات بخش آنان باشد.

بخش دوم کتاب،به چگونگی قیام و انقلاب جهانی حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه می پردازد؛نهضتی که از کنار کعبه با اعلام آن حضرت آغاز می گردد.یاران و پیروان حقیقی از سراسر جهان به او می پیوندند.ستاد فرماندهی شکل می گیرد،سپاهیان منظم شده،فرماندهان منصوب می شوند و عملیات در سطح وسیعی آغاز می گردد.

امام مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه ظهور می کند و به ریشه کن کردن ستم و ستمگر از جامعه می پردازد.این جامعه،محدود به سرزمین حجاز،خاورمیانه و آسیا نیست؛بلکه به وسعت کرۀ زمین است.

اصلاح چنین جامعه ای که پر از ظلم و فساد است،کاری بس دشوار و مدّعی-آن در حقیقت- ادّعای معجزه ای بزرگ دارد و این معجزه به دست او تحقّق می یابد.

سومین بخش کتاب،به حکومت آخرین امام علیه السّلام اشاره دارد.آن حضرت برای ادارۀ جهانی رهیده از ستم و فساد و نیز تحقق حاکمیت اسلام،دولتی قوی و کارآمد،از یاران توانمند زمان خویش و بزرگانی چون حضرت عیسی علیه السّلام،سلمان فارسی،مالک اشتر،صالح و...از سلف صالح تشکیل می دهد.هرچند نقش آنان را در براندازی حکومت های جور نمی توان نادیده گرفت،ولی نقش اصلی آنان در سازندگی و اصلاح جهان در حکومت جهانی حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه است.

آن چه در این پیش گفتار به اختصار ذکر شد،با بهره گیری از ده ها کتاب از-شیعه و سنّی- و بررسی صدها روایت،به صورت مبسوط و مستدل در کتابی که در پیش رو دارید،آمده است.

امید است این کتاب که دورنمایی-هرچند نارسا-از جامعۀ اسلامی پس از ظهور عدالت گستر آل محمد صلّی اللّه علیه و اله را ترسیم کرده است،مقبول امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه و مورد استفادۀ مسلمانان ایران و منتظران واقعی امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه قرار گیرد و آنان را برای فراهم کردن زمینۀ ظهور آن حضرت آماده سازد.

ص: 18

از خداوند بزرگ خواهانیم که مرجع بزرگوار امام خمینی رحمه اللّه را که جلوه ای از حکومت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه را در ایران به ما نشان داد با انبیا و معصومین محشور فرماید و خادمان به اهل بیت و مملکت اهل بیت را موفق و در حراست از این امّ القرای اسلام مؤیّد بدارد.در این جا تذکر چند نکته ضروری است:

1.ما مدّعی آن نیستیم که در این کتاب مطلب تازه ای ارائه کرده ایم؛زیرا روایات آن را عالمان گذشته جمع آوری نموده،در برخی موارد،نتیجه گیری نیز کرده اند؛امّا ویژگی این کتاب،در این است که سعی شده به دور از اصطلاحات خاص و نزاع های دینی،مطالب را در قالبی نو،ساده و در خور فهم عموم ارائه کند.

2.برداشت هایی که از روایات صورت گرفته و به جایی استناد داده نشده است،نظر شخصی نویسنده می باشد.ازاین رو،ممکن است که با دقت و تحقیق بیش تر و مقایسۀ روایات با یک دیگر،مطالب دیگری برداشت شود.

3.هم چنین مدّعی نیستیم که تمامی روایات مورد استناد در این کتاب،صحیح و غیر قابل خدشه است؛بلکه سعی بر این بوده است که آن چه محدّثان و مؤلّفان معتبر در کتاب های شان آورده اند،نقل شود.هم چنین جز در پاره ای از موارد،از سند روایات بحثی به میان نیامده است؛ زیرا در مقام اثبات یا نفی آن نبوده ایم.علاوه بر آن که در بسیاری از موارد،با تواتر اجمالی به صدور روایت قطع پیدا می کنیم؛به ویژه در روایاتی که از طریق اهل بیت علیهم السّلام رسیده است.

4.روایات این کتاب پیش از تألیف و تدوین کتاب معجم احادیث (1)الامام المهدی علیه السّلام جمع آوری شده است.ازاین رو،مشتاقان به تحقیق بیش تر در این زمینه را،به آن کتاب که بحمد اللّه پس از این کتاب موفق به جمع آوری و تألیف و نشر آن شدم ارجاع می دهیم.

5.در بسیاری از روایات کلمه«الساعه»و«القیامه»به ظهور حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه تفسیر شده است.ازاین رو،روایاتی که به عنوان شرایط یا علائم الساعه و القیامه آمده،در این کتاب به عنوان علائم ظهور آورده شده است.

6.برخی از مطالب کتاب نیاز به تحقیق بیش تری دارد؛هرچند سعی شده دربارۀ آنها توضیحت.

ص: 19

داده شود.امید است با عنایات الهی کتاب را در چاپ های بعدی با تحقیق بیش تری منتشر نماییم.

در خاتمه به مصداق من لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق،لازم است از برادران و دوستان به ویژه از دو برادر بزرگوارم،حجج اسلام محمد جواد و محمد جعفر طبسی برای رهنمودهای شان و از حجج اسلام علی رفیعی و سید محمد حسینی شاهرودی برای بازنویسی و تنظیم مطالب کتاب،تشکر و قدردانی کنم.

قم-نجم الدین طبسی

1373 ه.ش

ص: 20

ص: 22

آن گاه که در روشنایی قرار داریم،از ارزش آن کم تر آگاه می گردیم و زمانی به ارزش واقعی آن پی می بریم که در ظلمت و تاریکی قرار گرفته باشیم.

هنگامی که خورشید جهان افروز در پهنۀ آسمان می درخشد،کم تر بدان توجّه داریم، ولی آن گاه که در پس ابرها قرار گیرد و برای مدتی نور و گرما را از موجودات دریغ ورزد، به ارزش آن،آگاه می گردیم.

ضرورت ظهور خورشید ولایت را آن گاه احساس خواهیم کرد که از شرایط و اوضاع نابسامان پیش از ظهور آگاه شویم و شرایط سخت روانی آن دوران را درک کنیم.ترسیمی کلّی از آن دوران-که برگرفته از روایات است-به شرح زیر می باشد:

پیش از ظهور امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه فتنه و آشوب،هرج ومرج،نابسامانی،ناامنی و ظلم و بیداد،نابرابری و اجحاف،قتل و کشتار و تجاوز،همه جا را فرامی گیرد و زمین سرشار از ستم و بی عدالتی می شود.

جنگ های خونین میان ملّت ها و کشورهای جهان آغاز شده،زمین از کشته ها انباشته می گردد.کشتار ناحق به حدّی زیاد است که هیچ خانه و خانواده ای یافت نمی شود که یک یا چند عزیز خود را از دست ندهد.مردان و جوانان بر اثر جنگ ها از بین می روند،تا آن جا که از هر سه نفر،دو نفر کشته می شوند.

امنیّت مالی و جانی از میان ملّت ها رخت برمی بندند،راه ها و جاده ها ناامن می گردد، ترس،وحشت و هراس بشر را فرامی گیرد،مرگ های زودرس و ناگهانی فراوان می شود.

کودکان معصوم با بدترین شکنجه ها،به دست فرمانروایان ستمگر کشته می شوند،در خیابان ها و معابر عمومی به زنان باردار تجاوز می گردد،بیماری های واگیر و مرگ بار

ص: 23

-شاید بر اثر تعفّن پیکر کشته شدگان یا به کارگیری سلاح های میکربی و شیمایی- گسترش می یابد.کمبود مواد غذایی،گرانی و قحطی،زندگی مردم را فلج می کند و زمین از پذیرش بذر و رشد و شکوفایی سر بازمی زند.باران ها قطع شده،یا بی هنگام فرومی آید و زیان می رساند.بر اثر قحطی،زندگی چنان سخت می شود که برخی از مردم برای تأمین قوت لا یموت خود،زنان و دختران خود را در برابر اندکی غذا واگذار می کنند.

در آن شرایط دشوار،ناامیدی،بشر را فرامی گیرد و مرگ بهترین هدیۀ الهی به انسان ها تلقّی می شود و تنها آرزوی مردم،پایان یافتن زندگی است.در آن هنگام چون شخصی از میان پیکر کشته شدگان و از کنار گورستان ها بگذرد،آرزو می کند:کاش یکی از آنان بود تا از زندگانی ذلت بار آسوده می گشت.

در آن هنگام هیچ قدرت و سازمان و تشکیلاتی وجود ندارد که بتواند آن همه نابسامانی،تجاوز و کشتار را مهار کند و ستمکاران و قدرتمندان را به سزای کردار ننگینشان برساند.هیچ فریادی برای رهایی مردم به گوش نمی رسد.همۀ مدّعیان نجات بشر،خائن و دروغ گو از کار درمی آیند و انسان ها تنها ظهور مصلحی الهی و معجزه ای خدایی را انتظار می کشند.

در آن هنگام که ناامیدی همه را فراگرفته است،لطف و رحمت الهی،مهدی موعود را، پس از سال ها غیبت و انتظار،برای نجات انسانیت ظاهر می کند و سروش آسمانی در همۀ جهان به گوش می رسد که:«ای اهل عالم!دوران فرمانروایی ستمگران به سر آمد و حکومت عدل الهی فرارسید و مهدی ظهور کرد».این ندای آسمانی،روح امید را در پیکرۀ بی رمق انسان ها می دمد و به محرومان و ستمدیدگان مژدۀ رهایی می دهد.

آری،با درک این زمینه هاست که می توان،به ضرورت ظهور مصلح الهی پی برد،و اهمیّت و ارزش حکومت عدالت گستر مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه را درک کرد.

در این جا اوضاع نابسامان پیش از ظهور امام علیه السّلام را در پنج فصل،از دیدگاه روایات بررسی می کنیم.

ص: 24

وارد می گردد». (1)

حضرت علی علیه السّلام می فرماید:«زمین پر از ستم و بیداد می گردد؛تا آن که ترس و اندوه در هر خانه ای وارد شود». (2)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«حضرت قائم علیه السّلام قیام نمی کند،مگر در دورانی پر از بیم و هراس». (3)

این بیم و ترس چیزی است که غالبا از حکومت زمامداران ستمگر و خودسر جهان سرچشمه می گیرد؛زیرا پیش از ظهور آن حضرت،ستمگران بر جهان فرمانروایی می کنند.

امام باقر علیه السّلام دراین باره می فرماید:«مهدی علیه السّلام هنگامی قیام می کند که زمام کارهای جامعه در دست ستمکاران باشد». (4)

ابن عمر می گوید:مرد شرافتمند و دارای مال و فرزند(در آخر الزمان)به سبب رنج ها و گرفتاری هایی که از سوی فرمانروایان می بیند،آرزوی مرگ می کند. (5)

نکتۀ قابل توجّه این است که پیروان پیامبر صلّی اللّه علیه و اله تنها از تجاوز و هجوم قدرت های بیگانه رنج نمی برند،بلکه از سوی حکومت های خودکامه و مستبد خودشان نیز در فشار و رنجند؛آن چنان که زمین با همۀ گستردگی اش بر آنان تنگ می شود و به جای احساس آزادی،خود را در زندانی بزرگ احساس می کنند .هم اکنون در جهان اسلام جز ایران-که3.

ص: 26

با عنایت خداوند و امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه در آن فقیه عادل حکومت می کند-باقی رهبران کشورهای اسلامی با اسلام و مسلمانان میانۀ خوبی ندارند و با آنان بیگانه اند.

در روایات،در این زمینه چنین آمده است:

رسول گرامی اسلام صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«در آخر الزمان بلای شدیدی-که سخت تر از آن شنیده نشده باشد-از سوی فرمانروایان اسلامی بر امّت من وارد خواهد شد؛به گونه ای که فراخنای زمین بر آنان تنگ خواهد گشت و زمین از بیداد و ستم لبریز گردد؛آن چنان که مؤمن برای رهایی از ستم،پناهگاهی که بدان پناهنده شود،نمی یابد». (1)

در پاره ای از روایات به ابتلای مسلمانان به رهبران خودکامه تصریح گشته،در پی حکمرانی آن فرمانروایان ستمگر،ظهور مصلح کلّ،نوید داده شده است.در این دسته از روایات،از سه گونه حکومت-که پس از رسول گرامی اسلام بر سر کار می آیند-سخن به میان آمده است .این سه گونه حکومت عبارتند از:خلافت،امارت و ملوک و پس از آن، جباران حاکم می شوند.

پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«پس از من خلفایی بر سر کار خواهند آمد؛بعد از خلفا،امرایی و پس از امرا،پادشاهان و پس از آنان جباران و ستمگران؛سپس مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه ظهور می کند». (2)

انسان ها از رنج و عذاب به ستوه آیند؛درست همان وضعیتی که پیش از ظهور حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه پیش می آید.در این هنگام،دولت ها را افرادی خیانتکار،فاسق و ستمکار تشکیل می دهند.

پیامبر گرامی اسلام می فرماید:«زمانی خواهد آمد که فرمانروایان،ستم پیشه؛ فرماندهان،خیانتکار؛قاضیان،فاسق و وزیران،ستمگر می گردند». (1)

دراین باره به ذکر دو روایت بسنده می کنیم:

پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«از اوّل سال هفتاد و حکومت کودکان،به خدا پناه ببرید». (1)

سعید بن مسیّب می گوید:«فتنه ای رخ می دهد و ابتدای آن بازی کودکان خواهد بود». (2)

وعده داده شده است و به زودی خواهند دانست چه کسی یاوران کم تری دارد و ناتوان تر است.، فرمود:«وعده ای که در این آیه داده شده است،مربوط به حضرت قائم علیه السّلام و اصحاب و یاوران و دشمنانش است.آن گاه که امام زمان علیه السّلام قیام کند،دشمنانش ناتوان ترین دشمنان خواهند بود و کم ترین نیروها و تجهیزات را خواهند داشت». (1)2.

ص: 30

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«به زودی دورانی فرارسد که مردم خدا را نشناسند و معنای توحید را ندانند تا این که دجّال خروج کند». (1)

وعاظ السلاطین وابسته به وهابیت،که مبارزه با آمریکا و اسرائیل را خلاف شرع می دانند.آنان که در برابر جنایات اسرائیل دم برنیاوردند و جنایات وهابیان را در کشتن زائران خانۀ خدا توجیه کردند و برایش آیه و روایت آوردند.آری،باید گفت:آنان بدترین فقیهانند که فتنه ها از آنان شروع شده،به آنان نیز بازمی گردد.

هنگام غروب کافر.گروهی دین خود را به بهای ناچیز و متاع اندک می فروشند.کسی که در آن روز به دین خود چنگ زده و پای بند است،همانند کسی است که گلوله ای از آتش را در دست گرفته یا بوته ای از خار را در دست می فشرد». (1)

این روایت به ضعف آگاهی مردم آن دوران دلالت دارد.9.

ص: 34

از آن جا که در برخی از روایات«الساعه»به ظهور حضرت تأویل شده است (1)،روایات «اشراط الساعه»را به نشانه های ظهور تفسیر کردیم.

آن جلوگیری ننماید.بهترین آن مردم،کسی است که می گوید:ای کاش کمی از وسط راه کنار می رفتی و کارت را انجام می دادی». (1)

هم چنین حضرت می فرماید:«سوگند به آن که جان محمد صلّی اللّه علیه و اله در دست اوست،این امّت از بین نمی روند تا آن که مرد بر سر راه زنان می ایستد(و چون شیر درنده)به آن تجاوز می کند.بهترین آن مردم،کسی است که می گوید:ای کاش او را پشت این دیوار پنهان می کردی و در ملأ عام،این عمل را انجام نمی دادی». (2)

در بیانی دیگر می فرماید:«آن مردمان چون حیوانات،در وسط راه برهم می شورند و باهم می ستیزند و آن گاه یکی از آنان به مادر،خواهر و دختر او در وسط راه و در حضور همگان تجاوز می کند،سپس آنان را در معرض تعدّی دیگران قرار می دهد و یکی پس از دیگری عمل زشت را انجام می دهند؛ولی کسی این کردار زشت را نکوهش نمی کند و تغییر نمی دهد.بهترین آنان کسی است که می گوید:اگر از جاده و از نظر مردم دور می شدید،بهتر بود». (3)

روایت دیگری به همین مضمون از امام صادق علیه السّلام نقل شده است. (1)ابو هریره نیز از پیامبر صلّی اللّه علیه و اله نقل می کند:«قیامت برپا نمی گردد تا آن که مردان برای انجام عمل زشت بر یک دیگر سبقت بگیرند؛چنان که نسبت به زنان چنین می کنند». (2)

روایات دیگری نیز به همین مضمون آمده است. (3)

خود را بر خاک چراگاه می غلطانند و می گوید:ای کاش من به جای او بودم و این سخن نه به سبب شوق دیدار خداوند و یا به دلیل اعمال نیکی است که از پیش فرستاده است؛بلکه به جهت بلاها و گرفتاری هایی است که بر او فرود می آید». (1)

نیز آن حضرت می فرماید:«قیامت برپا نمی شود،مگر آن که فرزند کم گردد». (2)در این روایت«الولد غیضا»آمده است که معنای آن نقص و حبس (3)و شاید به معنای سقط جنین و جلوگیری از بارداری نیز باشد؛ولی کلمه«غیظا»که در روایت دیگری آمده است به معنای غم و مشقّت و محنت و جوشش غضب است.

یعنی مردم در آن دوران با سقط جنین و جلوگیری از افزایش فرزند،مانع زیاد شدن فرزندان می شوند.یا فرزند داشتن موجب غم و اندوه و خشم خواهد بود و شاید این به علت مشکلات سخت اقتصادی،گسترش بیماری ها در کودکان و نبودن امکانات، تبلیغ و تشویق به کنترل جمعیت و یا عامل دیگر باشد.

به دنبال یک مرد،حدود سی زن به راه افتد و هرکدام از او تقاضا کند که با او ازدواج نماید». (1)

حضرت در روایت دیگری می فرماید:«خداوند دوستان و برگزیدگان خود را از دیگران جدا می کند تا این که زمین از منافقان و گمراهان و فرزندان آنان پاک شود.زمانی فرارسد که پنجاه زن با یک مرد روبه رو شده،یکی می گوید:ای بندۀ خدا!مرا بخر و دیگری می گوید:به من پناه ده». (2)

انس می گوید:پیامبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«قیامت برپا نمی شود،مگر آن که زمانی فرارسد که (بر اثر تلفات مردان و کثرت زنان)زنی کفشی را در راه بیابد و(از روی دریغ و افسوس) گوید:این کفش از آن مردی بوده است؛در آن روزگار،برای هر پنجاه زن،یک سرپرست خواهد بود». (3)

انس می گوید:آیا نمی خواهید حدیثی را که از پیامبر صلّی اللّه علیه و اله شنیدم،نقل کنم؟پیامبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«مردان از بین خواهند رفت و زنان باقی می مانند». (4)7.

ص: 40

از رسیدن به آزادی و دفاع از ارزش های خود بازدارد و آنان را به زندگی ذلت بار تحت هر شرایطی انس دهد؛هرچند با از دست دادن دین و اصول مکتب باشد.

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«ظهور مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه هنگامی خواهد بود که دنیا آشفته و پر از هرج و مرج گردد و گروهی به گروه دیگر یورش برند؛ (1)نه بزرگ به کوچک رحم کند و نه نیرومند بر ضعیف ترحّم نماید.در چنین هنگامی خداوند به او اجازه قیام می دهد». (2)

خیابان به او تجاوز کند.او پس از تجاوز،شکم زن را می درد و جنینش را بیرون می آورد و هیچ کس نمی تواند چنین وضعیت هولناکی را تغییر دهد». (1)

امام صادق علیه السّلام در خبر لوح می فرماید:«...خداوند رحمت خویش را به وسیلۀ فرزند دختر پیامبر صلّی اللّه علیه و اله کامل می گرداند؛همان کسی که کمال موسی،ابهت عیسی و صبر و استقامت ایوب پیامبر را داراست.دوستان من،در دوران(پیش از ظهور)او خوار و ذلیل باشند و سرهای شان،همانند سرهای اهالی ترک و دیلم(برای حکام و ظالمان)هدیه برده می شود.آنان کشته شوند و سوزانده گردند و ترسان،وحشت زده و هراسناک باشند.

زمین از خونشان رنگین شود و ناله و فریاد در میان زنانشان زیاد گردد.آنان دوستان واقعی من هستند.او به وسیلۀ آنان هر فتنه کور و تاریکی را دفع می کند و زلزله ها (و ناآرامی ها)را برطرف می سازد و زنجیرها و بندهای اسارت را از ایشان برمی دارد.

درود خداوند بر آنان باد که ایشان همان هدایت شدگانند». (2)

ابن عباس می گوید:«سفیانی و فلانی خروج می کنند و باهم می جنگند؛به گونه ای که (سفیانی)شکم زنان را می درد و کودکان را در دیگ های بزرگ می گدازد و می سوزاند». (3)

ارطات می گوید:سفیانی هرکس را که با او مخالفت کند،می کشد.با اره ها مخالفانش را1.

ص: 44

به دو نیم می کند و با دیگ ها آنان را نابود می سازد.این ستم ها،شش ماه به طول می انجامد. (1)

آرزومندی هر شب و روز-از آن چه که از درنده خویی مردم و تجاوز آنان به حقوق یک دیگر می بیند-آرزوی مرگ می کند». (1)

حذیفۀ صحابی،از پیامبر صلّی اللّه علیه و اله نقل می کند:«به یقین زمانی بر شما فرامی رسد که انسان در آن روزگار،آرزوی مرگ می کند؛بدون آن که از جهت فقر و تنگ دستی در فشار باشد». (2)

ابن عمر می گوید:به یقین زمانی بر مردم بیاید که مؤمن در اثر شدّت گرفتاری ها و بلاهای روی زمین،آرزو کند که ای کاش که خود و خانواده اش بر کشتی سوار می شدند و در دریا به سر می بردند. (3)

فرزندانم را که عادل،مبارک و پاک می باشد،می فرستد و از ذرّه ای چشم پوشی و اغماض نمی کند.خداوند دین،قرآن،اسلام و اهل آن را به کمک او،عزیز و شرک را ذلیل می کند.

او همواره از خداوند بیمناک است و هرگز به خویشاوندی خود[با من]مغرور نمی شود؛ سنگی را روی سنگ نمی گذارد و احدی را شلاّق نمی زند،مگر به حق و برای اجرای حد.

خداوند به سبب او،بدعت ها را محو و فتنه ها را نابود می کند و در حق را باز و درهای باطل را می بندد و اسیران مسلمان را-در هر نقطه ای که هستند-به وطن خودشان بازمی گرداند». (1)

علی علیه السّلام دراین باره می فرماید:«به یقین از اهل بیت من،کسی به جانشینی من خواهد نشست و جانشینی او پس از دورانی سخت و مصیبت بار خواهد بود؛دورانی که بلا و گرفتاری در آن شدّت می یابد و امیدها از بین می رود». (1)

فرق نمی کند بر کجا دست گذارد.در آن هنگام نه محلّی دوردست از تجاوز دارید که به سوی آن بالا روید و نه پناهی دارید که به آن تکیه دهید». (1)

نخواهد بود.در آنها جنگ،فرار و آوارگی است.پس از آن فتنه هایی خواهد بود که از فتنه های پیشین شدیدتر است.هنوز فتنه ای فروکش نکرده که فتنۀ دیگری شعله ور می شود تا جایی که هیچ خانه ای از خانه عرب ها باقی نمی ماند که این آتش در آن نرفته باشد و هیچ مسلمانی نمی ماند که آن فتنه به او نرسیده باشد.آن گاه مردی از خاندان من ظهور می کند». (1)

نیز می فرماید:«به زودی پس از من فتنه ای رخ خواهد داد که اگر از هرسو آرام گیرد،از دو سوی دیگر گسترش می یابد تا این که منادی از آسمان فریاد می زند:امیر و فرماندۀ شما حضرت مهدی است». (2)

در این روایات سخن از فتنه ای است که پیش از ظهور حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه فراگیر خواهد شد،ولی در روایات دیگر با صراحت از جنگ های خانمان سوز سخن به میان آمده است که به ذکر آن می پردازیم.

عمار یاسر می گوید:پیام و دعوت اهل بیت پیامبرتان در آخر الزمان این است که از هرگونه درگیری پرهیز کنید تا زمانی که رهبران از اهل بیت را ببینید؛آن گاه که ترک ها با رومیان مخالفت کنند و جنگ ها در زمین بسیار شود». (3)

تعدادی از روایات،از قتل و کشتاری سخن می گوید که پیش از ظهور مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به وقوع می پیوندد.برخی از این روایات،تنها کشتار را یادآور می شود و برخی وسعت کشتار را نیز مشخص می کند.

امام رضا علیه السّلام دراین باره می فرماید:«پیش از ظهور امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه کشتارهای پیاپی و2.

ص: 51

بی وقفه رخ خواهد داد». (1)

ابو هریره می گوید:در شهر مدینه کشتاری خواهد شد که در آن،منطقۀ «احجار الزیت» (2)از هم می پاشد و فاجعۀ«حرّه» (3)در برابر آن،مانند ضربۀ تازیانه ای بیش نیست؛آن گاه که-پس از کشتار-به اندازۀ دو فرسنگ از مدینه دور شوند، با حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه بیعت می شود. (4)

ابو قبیل می گوید:شخصی از بنی هاشم زمام حکومت را به دست می گیرد و تنها بنی امیّه را قتل عام می کند؛به طوری که جز عدۀ اندکی،کسی از آنان برجای نمی ماند.پس از آن،فردی از بنی امیّه خروج می کند و در مقابل هر نفر،دو تن را می کشد؛چنان که جز زنان کسی باقی نمی ماند. (5)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله چنین می فرماید:«سوگند به خدایی که جانم در دست(قدرت)اوست، دنیا پایان نمی یابد تا این که زمانی فرارسد که نه قاتل بداند برای چه دست به قتل زده است و نه علّت کشته شدن مقتول مشخص باشد و هرج و مرج همه جا را فرامی گیرد؛ در چنان زمانی،قاتل و مقتول به جهنم می روند». (6)

امیر مؤمنان علیه السّلام می فرماید:«پیش از ظهور قائم عجّل اللّه تعالی فرجه جهان دچار دو نوع مرگ می شود:1.

ص: 52

مرگ سفید و سرخ.مرگ سرخ با شمشیر(اسلحه)است و مرگ سفید با طاعون است». (1)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«برای قائم آل محمد،دو غیبت است که یکی طولانی تر از دیگری است.در آن دوران،مردم را مرگ و کشتار فرامی گیرد». (2)جابر می گوید:از امام باقر علیه السّلام پرسیدم:در چه زمانی این امر(قیام مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه)روی خواهد داد؟امام در پاسخ فرمود:«ای جابر!چگونه این امر تحقق یابد درحالی که هنوز بین حیره (3)و کوفه تعداد کشته ها زیاد نشده است». (4)

امام صادق علیه السّلام فرمود:«پیش از ظهور قائم عجّل اللّه تعالی فرجه دو نوع مرگ پدیدار می گردد:مرگ سرخ و مرگ سفید.به اندازه ای از انسان ها کشته می شوند که از هر هفت نفر،پنج تن نابود می گردند». (5)

امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه ظهور نمی کند،مگر این که یک سوم مردم کشته شوند و یک سوم بمیرند و یک سوم باقی بمانند». (6)

از امیر المؤمنین علیه السّلام پرسیدند:«آیا برای ظهور حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه علامت و نشانه ای است؟فرمود:«نعم،قتل فظیع و موت سریع و طاعون شنیع». (7)1.

ص: 53

و به نقل ارشاد القلوب (1):«قتل ذریع»یعنی با سرعت و عالمگیر.

و به نقل مدینه المعاجز (2):«قتل رضیع»یعنی لئیم و پست.

و به نقل حلیه الابرار (3):قتل«فضیع»یعنی ناگوار.

معنای روایت چنین است:

«آری،برای ظهور حضرت علیه السّلام نشانه هایی است،از جمله کشتارهای عالمگیر و ناگوار و پست و مرگ هایی سریع و پی درپی و شیوع طاعون».

محمد بن مسلم می گوید:امام صادق علیه السّلام فرمود:«امام زمان ظهور نمی کند،مگر این که دوسوم مردم جهان از بین بروند».عرض شد:اگر دو سوم مردم کشته شوند،پس چه تعداد خواهند ماند؟فرمود:«آیا راضی نیستید(و دوست ندارید)از یک سوم باقی مانده باشید؟». (4)

امام صادق علیه السّلام فرموده است:«امر(ظهور)تحقق نمی یابد تا این که نه دهم(9/10)مردم نابود شوند». (5)

علی علیه السّلام می فرماید:«...در آن روزگار از مردم جز یک سوم(1/3)آنان،کسی بر جای نمی ماند». (6)

پیامبر گرامی اسلام صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«از هر ده هزار نفر،نه هزار و نه صد تن به قتل می رسند و جز تعداد اندکی،جان سالم به در نمی برند». (7)8.

ص: 54

ابن سیرین می گوید:حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه ظهور نمی کند تا این که از هر نه نفر، هفت تن کشته شوند. (1)

از مجموع روایات نکات زیر استفاده می شود:

1.پیش از ظهور مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه کشتارهایی رخ می دهد و تعداد زیادی از انسان ها کشته می شوند و افرادی که باقی می مانند کمتر از کشته شدگان هستند.

2.تعدادی از کشته شدگان در جنگ کشته می شوند و تعدادی دیگر به واسطه بیماری های مسری که به احتمال قوی از کشته های به جاماندۀ جنگ،تولید شده است، جان می سپارند.هم چنین احتمال دارد که این گروه به وسیلۀ سلاح های شیمیایی و میکربی که بیماری تولید می کنند،جان دهند.

3.در میان اقلیّتی که باقی می مانند،شیعیان و دوست داران امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه هستند؛زیرا آنان هستند که با مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه بیعت می کنند.نیز در سخن امام صادق علیه السّلام آمده بود که آیا راضی نیستید از یک سوم باقی مانده باشید؟8.

ص: 55

ص: 56

امیر مؤمنان علیه السّلام می فرماید:«...باران در فصل گرما و تابستان می بارد». (1)

امام صادق علیه السّلام دراین باره می فرماید:«پیش از ظهور حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه سالی خواهد بود که باران های بسیاری می بارد و میوه ها را از بین می برد و خرماها را بر نخل ها فاسد می کند؛پس در آن دوران دچار شک و شبهه نشوید». (2)

امیر مؤمنان علیه السّلام می فرماید:«...باران ها کم می شود تا جایی که نه زمین بذری را می رویاند و نه آسمان بارانی می بارد؛در این هنگام مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه ظهور می کند». (3)

عطاء بن یسار می گوید:«از نشانه های قیامت این است که باران می بارد،ولی زراعتی نخواهد رویید». (4)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«...زمانی که حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه و اصحابش قیام کنند،آب بر روی زمین نایاب است و مؤمنان با ناله و زاری از درگاه الهی،آب طلب می کنند تا آن که خداوند بر آنان آب نازل می کند و آنان می نوشند». (5)

آب چشمه«زعر»-که در شام است-به زمین فرومی رود». (1)

هم چنین آمده است:«...رودخانه ها خشک می شوند و گرانی و قحطی سه سال، به درازا می کشد». (2)

ترس از پادشاهان بنی فلان در دوران پایانی حکومت شان می آزماید و مراد از گرسنگی، گرانی قیمت هاست و منظور از کمی دارایی ها،کساد تجارت و کمبود درآمد است و مقصود از نقصان جان ها،مرگ های فراوان و سریع و پی درپی است و مراد از کمبود میوه ها،کمبود عایدات و محصولات کشاورزی است.پس صابران را بشارت باد به تعجیل ظهور قائم عجّل اللّه تعالی فرجه در آن هنگام». (1)

و به نقل از اعلام الوری،قلّه المعاملات به معنای کساد بازار و کمی دادوستد است. (2)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«...در آن هنگام که سفیانی خروج می کند،مواد غذایی کم شده،قحطی به مردم می آورد و باران کم می بارد». (3)

ابن مسعود می گوید:هنگامی که تجارت ها از بین برود و راه ها ویران گردد، مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه ظهور می کند. (4)

شاید وضعیت بد بازار در آن زمان،معلول ویرانی مراکز تولید و صنعت،کم شدن نیروی انسانی،کاهش قدرت خرید،قحطی،ناامنی راه ها و...باشد.

در مسند احمد آمده است:پیش از ظهور مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه سه سال مردم دچار گرسنگی شدید می شوند. (5)3.

ص: 60

ابو هریره می گوید:وای بر اعراب از شرّی که به آنان نزدیک می شود؛گرسنگی شدیدی رخ می دهد و مادران از گرسنگی فرزندان خود،به گریه می افتند. (1)

ص: 62

امام فرمود:«چرا چنین فکر می کنید؟»گفتم:زیرا می بینم در میان ما کسی نیست که برادرش را بر درهم و دینار مقدم دارد؛ولی این را می بینم که درهم و دینار را بر برادر دینی-که ولایت امیر مؤمنان علیه السّلام ما را دور یک دیگر گردآورده-ترجیح می دهیم.

امام صادق علیه السّلام فرمود:«این چنین نیست که می گویی،شما اهل ایمان هستید؛امّا ایمان شما کامل نمی شود مگر هنگامی که قائم آل محمد عجّل اللّه تعالی فرجه قیام کند؛در آن هنگام خداوند خرد شما را کامل می کند و شما مؤمنان کامل می شوید.

سوگند به آن خدایی که جانم در دست قدرت اوست،در سراسر جهان،انسان هایی هستند که همۀ دنیا در نظرشان با پر پشه ای برابری نمی کند». (1)

چنان که ناخدای کشتی،سکان و فرمان کشتی را نگاه می دارد.بنابراین،آنان نزد خدا، والاترین انسان ها هستند». (1)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله دربارۀ زنده کننده دین در هرقرن می فرماید:«خداوند بزرگ برای امّت اسلام در آغاز هرقرن،شخصی را برمی انگیزاند تا دین را زنده نماید». (2)

این دو روایت و روایاتی از این گونه،باصراحت به نقش عالمان در روزگار غیبت اشاره دارد و خنثا شدن،توطئه شیطان ها و تجدید حیات دین را به دست دانشمندان می داند.

البته اثبات این مطلب در روزگار ما به دلیل و برهان نیازی ندارد؛زیرا نقش حضرت امام خمینی رحمه اللّه برای از بین بردن نقشه های شوم دشمنان-که اساس دین را در جهان معاصر در معرض خطر قرار داده بودند-بر کسی پوشیده نیست.

بدون شک عزتی که اسلام در این عصر یافته است،به برکت انقلاب اسلامی ایران و بنیان گذار آن،حضرت امام خمینی رحمه اللّه بوده است.

خود را از چشمۀ زلال مکتب اهل بیت سیراب کرده و رسالت ابلاغ پیام را به عهده گرفته اند-می ستاید.

امامان معصوم علیهم السّلام سخنان گوناگونی دربارۀ قم و نقش آن در نهضت فرهنگی زمان غیبت امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه دارند که به برخی از آنها اشاره می کنیم.

و میل آنان به حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به میان آمد؛امام هفتم علیه السّلام فرمود:

«خداوند آنان را رحمت کند و از آنان خشنود باشد.آن گاه ادامه داد،بهشت هشت در دارد که یکی از آن ها برای مردم قم است.در میان شهرها و کشورها،آنان نیکان و نخبگان شیعیان ما هستند.خداوند ولایت و دوستی ما را،با طینت و سرشت آنان آمیخته است». (1)

از این روایت استفاده می شود که ائمه معصومین علیهم السّلام شهر قم را پایگاه عاشقان اهل بیت و حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه می دانسته اند و شاید دری از بهشت که به شهر قم اختصاص دارد،باب المجاهدین یا باب الاخیار(درب نیکان)باشد،چنان که در روایت نیز به اهل قم،نیکان شیعه گفته شده است.

خدا را فراموش کرده اند». (1)

در روایت دیگری آمده است:«اگر مردم قم نبودند،دین از بین می رفت». (1)

آن مرد،درحالی که نیم خیز شد،گفت:ای فرزند رسول خدا!آیا این اختصاص به مردم قم دارد؟

امام پاسخ داد:«آری؛آنان و هرکس که هم عقیده ایشان باشد و سخن آنان را بگوید». (1)

ابن عباس می گوید:«زمانی که پرچم های سیاه به سوی شما روی آورند،فارسیان را گرامی بدارید؛زیرا دولت شما با آنهاست». (1)

روزی اشعث به علی علیه السّلام با اعتراض گفت:ای امیر المؤمنین!چرا این عجم ها پیرامون تو گرد آمده،بر ما پیشی گرفته اند؟حضرت خشمگین شد و در پاسخ فرمود:«چه کسی مرا معذور می دارد که در مقابل این آدم های بزرگ جثۀ بی خیر که هرکدام از آنان چون درازگوش بر بستر خود می غلطند و به خاطر آوازه و فخرفروشی از قومی روی گردان می شوند؛آیا به من فرمان می دهید تا آنان را از خود دور سازم؟هرگز،من آنان را کنار نمی زنم (2)تا از جاهلان گردم.سوگند به خدایی که دانه را شکافت و آفریدگان را آفرید،آنان برای بازگرداندن شما به دین اسلام،با شما به نبرد برمی خیزند؛چنان که شما برای اسلام آوردن در میانشان شمشیر کشیدید». (3)

با بررسی مجموع این روایات،به این نتیجه می رسیم که در کشور ایران،پیش از ظهور امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه،نظامی الهی و مدافع ائمّۀ معصومین علیهم السّلام برپا می گردد که موردنظر امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه است و نیز مردم ایران،نقش عمده ای در قیام آن حضرت دارند که در بخش قیام به آن می پردازیم.در این جا به ذکر چند روایت بسنده می کنیم:

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«مردمی از مشرق زمین قیام می کنند و زمینه را برای قیام حضرت مهدی علیه السّلام فراهم می سازند». (1)

نیز می فرماید:«پرچم های سیاهی از سمت مشرق خواهد آمد که دل های آنان همانند پاره های آهن است؛پس هرکس از حرکت آنان،آگاهی یافت،به سوی آنان برود و با آنان بیعت کند؛هرچند لازم باشد که بر روی یخ حرکت کند». (2)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«گویا قومی را می بینم که در مشرق قیام کرده اند و حق را می طلبند؛ولی حق را به آنان نمی دهند.بار دیگر طلب می کنند؛ولی باز به آنان واگذار نمی کنند.در این حالت،شمشیرها را از نیام کشیده،بر شانه می گذارند که در این هنگام، دشمن خواستۀ آنان را می پذیرد؛ولی آنان نمی پذیرند و قیام می کنند و حق را واگذار نمی کنند،مگر به صاحب أمر.کشتگان آنان شهید هستند و اگر من آنان را درک می کردم، خودم را برای صاحب این امر آماده می کردم». (3)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«یاران حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه سی صد و سیزده نفر و از فرزندان4.

ص: 73

عجم هستند». (1)

هرچند عجم به غیر عرب گفته می شود،ولی به طور حتم ایرانیان را دربرمی گیرد و با توجه به روایات دیگر،در بین نیروهای ویژۀ حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه تعداد زیادی از ایرانیان حضور دارند.

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«به زودی پس از شما،اقوامی خواهند آمد که زمین زیر پای شان جمع می شود-طیّ الارض می کنند-و درهای دنیا بر روی آنان گشوده می گردد و آنان را مردان و زنان فارس خدمت می کنند.زمین زیر گام های شان پیچیده می شود؛به گونه ای که هریک از آنان بخواهد،فاصله شرق تا غرب را در یک ساعت می پیماید.نه آنان خود را به دنیا فروخته اند و نه اهل دنیایند و نه دنیا در آنان حظّ و نصیبی دارد». (2)

امیر مؤمنان علیه السّلام می فرماید:«خوشا به حال طالقان؛زیرا خداوند در آن جا گنج هایی دارد که نه از طلا و نه از نقره اند،بلکه مردان باایمانی هستند که خدا را به حق شناخته اند و آنان یاوران مهدی آل محمد عجّل اللّه تعالی فرجه در آخر الزمان خواهند بود». (3)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله نیز دربارۀ خراسان می فرماید:«در خراسان گنج هایی است؛امّا نه از طلا و نقره؛بلکه آنان مردانی هستند که خدا و رسولش آنان را دوست می دارند». (4)1.

ص: 74

ص: 76

میان رکن و مقام ایستاده و جبرئیل نیز جلوی حضرتش ایستاده است و مردم را به بیعت با او فرا می خواند». (1)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«حضرت قائم علیه السّلام روز شنبه که روز عاشوراست،قیام می کند؛ روزی که امام حسین علیه السّلام شهید شد». (2)نیز آن حضرت می فرماید:«آیا می دانید که این روز -عاشورا-چه روزی است؟همان روزی است که خداوند توبۀ آدم و حوّا را پذیرفت؛ روزی است که خداوند دریا را برای بنی اسرائیل شکافت و فرعون و پیروانش را غرق کرد و موسی بر فرعون پیروز شده؛روزی است که ابراهیم علیه السّلام متولد شد؛ روزی است که خداوند توبۀ قوم یونس را پذیرفت؛روز تولد حضرت عیسی است و روزی است که حضرت قائم در آن روز قیام می کند». (3)

روایت دیگری نیز به همین مضمون از امام باقر علیه السّلام (4)نقل شده است؛ولی در این روایت وثاقت ابن بطائنی که در سلسله سند آن است،مورد بحث است.

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«در شب بیست و سوم،به نام حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه ندا داده می شود و در روز عاشورا،روز شهادت حسین بن علی علیه السّلام،قیام می کند». (5)

هم چنین آن حضرت می فرماید:«روز نوروز همان روزی است که قائم ما اهل بیت در آن روز ظهور می کند». (6)8.

ص: 78

شادی و رضایت به اشکال گوناگونی بیان شده است.در بعضی روایات،سخن از شادی اهل زمین و آسمان است و در برخی دیگر از شادی مردگان سخن به میان آمده است.

در روایتی،از استقبال مردم از قیام بحث شده است و در روایت دیگر از آرزوی مردم برای زنده شدن مردگانشان پرده برمی دارد.

در این جا با ذکر چند روایت،نمونه هایی از آن را بازگو می کنیم:

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«همۀ اهل آسمان و زمین،پرندگان،حیوانات درنده و ماهیان دریا،از ظهور حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه شاد و خرسند می شوند». (1)

امیر مؤمنان علی علیه السّلام دراین باره می فرماید:«هنگامی که حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه ظهور می کند،نام مبارکش بر سر زبان ها خواهد بود و وجود مردم سرشار از عشق به مهدی است؛به گونه ای که جز نام او،هیچ نامی در یاد و زبان آنان نیست و با دوستی او،روح خود را سیراب می کنند». (2)

در روایت تعبیر«یشربون حبّه؛محبتش را می نوشند»،آمده است که در آن،علاقه به حضرت را به آب یا مایع نوشیدنی گوارایی تشبیه کرده است که مردم باکمال میل آن را می نوشند و عشق به مهدی در وجودشان نفوذ می کند.

حضرت رضا علیه السّلام ضمن برشمردن حوادث تلخ و فتنه های پیش از ظهور،دربارۀ گشایش و فرج پس از ظهور می فرماید:«در آن هنگام فرج و گشایش بر مردم می رسد؛ به طوری که مردگان آرزوی زندگی دوباره می کنند». (3)

امام صادق علیه السّلام نیز دراین باره می فرماید:«گویا قائم عجّل اللّه تعالی فرجه را می بینم که بر فراز منبر کوفه نشسته است و زره رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را بر تن دارد».آن گاه برخی از حالات حضرتش را بازگو کرد و در ادامه فرمود:«هیچ مؤمنی در قبر نمی ماند،مگر آن که آن شادی و سرور در8.

ص: 81

قبرش وارد می شود؛به گونه ای که مردگان به دیدار یک دیگر می روند و ظهور حضرتش را به هم دیگر تبریک می گویند».

در برخی از روایات عبارت«تلک الفرجه آمده است؛یعنی گشایشی در امور» برزخیان نیز به برکت ظهور حضرت پدید می آید و طبق این نقل،عظمت نهضت و رهبری قیام به اندازه ای است که بر ارواح نیز تأثیر می گذارد. (1)

ابو ارطات می گوید:حضرت مهدی(از مکه)عازم مدینه می شود و زندانیان بنی هاشم را رهایی می بخشد.آن گاه به کوفه می رود و زندانیان بنی هاشم را آزاد می سازد. (1)

شعرانی می گوید:هنگامی که حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به مغرب زمین می رسد،مردم اندلس به سوی او رفته،می گویند:ای ولی اللّه(و حجّت خدا)!جزیرۀ اندلس را یاری کن که خود و مردمش هلاک شده اند. (2)

هفت هزار و هشتصد نفر ذکر کرده است و آنان زنانی هستند که پس از قیام،حضرت را همراهی می کنند و در کارها به آن حضرت کمک می کنند.

در کتاب فتن از ابن حمّاد آمده است:تعداد مؤمنان به هنگام خروج دجال،دوازده هزار مرد و هفت هزار و هفت صد یا هشت صد زن هستند. (1)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«عیسی بن مریم در بین هشت صد مرد و چهارصد زن فرود می آید که آنان از بهترین ساکنان روی زمین و از صالح ترین مردمان گذشته هستند». (2)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«به خدا سوگند سی صد و اندی نفر خواهند آمد و پنجاه زن نیز در میان آنان است». (3)

مفضل بن عمر می گوید:امام صادق علیه السّلام فرمود:«همراه حضرت قائم،سیزده زن هستند».عرض کردم:آنان چه می کنند و چه نقشی خواهند داشت؟فرمود:«زخمی ها را مداوا می کنند و از بیماران پرستاری می نمایند؛هم چنان که همراه رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بودند».

گفتم:آن سیزده نفر را نام ببرید؟فرمود:«قنوا دختر رشید،امّ ایمن،حبابه و البیه،سمیّه مادر عمار یاسر،زبیده،امّ خالد أحمسیه،امّ سعید حنفیّه،صبّانۀ ماشطه و امّ خالد جهنمی». (4)

در کتاب منتخب البصائر از دو زن به نام و تیره و احبشیه نام برده شده است که از اصحاب و یاوران حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه شمرده شده اند. (5)برخی از روایات نیز تنها به همراه بودن زنان با حضرت اکتفا کرده،و تعدادشان را ذکر نکرده اند.8.

ص: 84

زخمیان،زنده گشته،به دنیا بازمی گردند که یکی از آنان صبّانه است که همسر حزقیل و آرایشگر دختر فرعون بوده است و شوهرش حزقیل پسر عموی فرعون و گنجینه دار وی بوده است و به گفتۀ او،حزقیل،مؤمن خاندان فرعون است و به پیامبر زمانش، موسی علیه السّلام،ایمان آورد. (1)

پیامبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«در شب معراج،در سیر بین مکۀ معظمه و مسجد اقصی،ناگهان بوی خوشی به مشامم رسید که هرگز مانند آن را نبوییده ام.از جبرئیل پرسیدم که این بوی خوش چیست؟گفت:ای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله!همسر حزقیل به حضرت موسی بن عمران ایمان آورده بود و ایمان خود را پنهان می کرد.عمل او آرایشگری در حرمسرای فرعون بود.روزی مشغول آرایش دختر فرعون بود که ناگهان شانه از دست او افتاد و بی اختیار گفت:«بسم اللّه».دختر فرعون گفت:آیا پدر مرا ستایش می کنی؟گفت:نه؛بلکه آن کسی را ستایش می کنم که پدر تو را آفریده است و او را از بین خواهد برد.دختر فرعون شتابان نزد پدرش رفت و گفت:زنی که در خانۀ ما آرایشگر است،به موسی ایمان دارد.فرعون او را احضار کرد و به او گفت:مگر به خدایی من اعتراف نداری؟صبّانه گفت:هرگز،من از خدای حقیقی دست نمی کشم و تو را پرستش نمی کنم.فرعون دستور داد،تنور مسی را برافروختند و چون آن تنور سرخ شد،دستور داد همۀ بچه های آن زن را در حضور او در آتش انداختند.

زمانی که خواستند بچۀ شیرخوارش را که در بغل داشت،بگیرند و در آتش افکنند، صبّانه منقلب شد و خواست که با زبان از دین اظهار برائت و بیزاری کند که ناگاه به امر خدا،آن کودک به سخن آمد و گفت:اصبری یا أماه إنّک علی الحق؛ای مادر صبر کن که تو راه حق را می پیمایی.فرعونیان آن زن و بچۀ شیرخوارش را نیز در آتش افکندند و سوزاندند و خاکسترشان را در این زمین ریختند و تا روز قیامت این بوی خوش،از این زمین استشمام می شود...». (2)

او از زنانی است که زنده می شود و به دنیا بازمی گردد و در رکاب حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه3.

ص: 86

انجام وظیفه می کند.

-از فاصلۀ ده میلی-به حرم آورد.زبیده صد کنیز داشت که همگی حافظ قرآن بودند و هرکدام موظف بودند که یک دهم قرآن را بخوانند؛به گونه ای که از منزل مسکونی او صدای قرائت قرآن،همانند زمزمۀ زنبورهای عسل بلند بود. (1)

اصحاب امام حسن،امام حسین،امام سجاد و امام باقر علیهم السّلام می داند.برخی دیگر ایشان را از اصحاب هشت امام معصوم-تا امام رضا علیه السّلام-شمرده اند،هم چنین گفته شده است که امام رضا علیه السّلام،ایشان را در پیراهن شخصی خود کفن کرد.سن او به هنگام مرگ بیش از 240 سال بود.او دوبار به دوران جوانی بازگشت که یک بار با معجزۀ امام سجاد و بار دوم با معجزۀ امام هشتم بود و اوست که هشت امام معصوم بر سنگی که به همراه داشت،با خاتم خود،بر آن نقش زدند. (1)

حبابۀ والبیه می گوید:...به امیر مؤمنان عرض کردم:خدا تو را مشمول رحمت خود قرار دهد،دلیل امامت چیست؟حضرت در پاسخ فرمود:«آن سنگ ریزه را نزد من بیاور».آن را به حضور حضرت آوردم،علی علیه السّلام با انگشتر خود بر آن مهر زد؛به گونه ای که آن مهر بر آن سنگ،نقش بست و به من فرمود:«ای حبابه!هرکس که مدّعی امامت شد و توانست مانند من این سنگ را مهر کند،او امامی است که پیروی از او واجب است.امام کسی است که هرچیز را بخواهد،می داند».

من پی کار خود رفتم،تا امیر المؤمنین علیه السّلام از دنیا رفت.آن گاه خدمت امام حسن علیه السّلام آمدم که بر جای علی علیه السّلام نشسته بود و مردم از او سؤال می کردند؛چون مرا دید،فرمود:

«ای حبابه والبیه!»عرض کردم:بلی ای سرور من!فرمود:«آن چه همراه داری بیاور».

من آن سنگ کوچک را به آن حضرت دادم.آن بزرگوار،مانند علی علیه السّلام با انگشتر خود بر آن مهر زد؛به گونه ای که جای مهر بر آن نقش بست.

سپس به حضور امام حسین علیه السّلام که در مسجد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بود،آمدم مرا نزد خود خواند و خوشامد گفت و فرمود:«دلیل آن چه تو می خواهی موجود است.آیا نشانۀ امامت را می خواهی؟»گفتم:آری،ای آقای من!فرمود:«آن چه با خود داری بیاور»؛من آن سنگ کوچک را به او دادم؛انگشترش را بر آن زد و مهرش بر آن نقش بست.

پس از امام حسین علیه السّلام،خدمت امام سجاد علیه السّلام رسیدم و به قدری پیر شده بودم که رعشه بر اندامم مستولی شده بود و صد و سیزده سال داشتم.آن حضرت در رکوع و سجود بود5.

ص: 89

و به من توجّهی نداشت.از دریافت نشانۀ امامت ناامید شدم.آن حضرت با انگشت سبابۀ خود به من اشاره کرد و به اشاره او جوانی ام برگشت.گفتم:ای آقای من!از دنیا چه اندازه گذشته و چه اندازه مانده است؟فرمود:«نسبت به آن چه گذشته است،آری و آن چه مانده است نه»یعنی ما به گذشته علم داریم؛امّا آینده از غیب است که غیر خدا آن را نمی داند و یا مصلحت نیست بگویم.آن گاه به من فرمود:«آن چه با خود داری بیاور».من آن سنگ را به حضرت دادم و حضرت مهر بر آن زد.پس از گذشت زمانی،به حضور امام باقر علیه السّلام آمدم،آن حضرت نیز بر آن سنگ مهر زد.بعد از او نزد امام صادق علیه السّلام آمدم و آن جناب نیز آن را مهر کرد.پس از طی شدن سال ها به حضور امام کاظم علیه السّلام شرفیاب شدم؛آن بزرگوار نیز بر آن مهر زد و بعد از او خدمت حضرت رضا علیه السّلام رسیدم،مهر آن حضرت نیز بر آن نقش بست.حبابه پس از آن،نه ماه زنده بود. (1)

ص: 90

برداشتم و از کاخ ابن زیاد بیرون بردم،مردم به گرد او جمع شدند.پدرم از فرصت استفاده کرد و گفت:قلم و دوات و کاغذ بیاورید تا برای شما حوادثی را بازگو کنم؛ ولی چون این خبر به ابن زیاد رسید،دستور داد زبانش را نیز قطع کنند و پدرم در همان شب به شهادت رسید. (1)

رزمندگان،آشپزی،نگه داری وسایل رزمندگان،تهیۀ دارو،رساندن مهمات،تعمیر تجهیزات،انتقال شهدا،شرکت در جنگ های دفاعی،تشویق رزمندگان برای عزیمت به جبهه،تشویق آنان در صحنۀ نبرد و...را عهده دار بودند.

تشبیه زنان دوران مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به زنان دوران پیامبر صلّی اللّه علیه و اله به وسیلۀ امام صادق علیه السّلام ما را بر آن داشت که برخی از فعّالیت های آنان را در صدر اسلام یادآور شویم.

بعضی از زنانی که در این فعّالیت ها نقش مهمّی داشتند،عبارتند از:

1.امّ عطیه؛او در هفت غزوه شرکت کرد.مداوای زخمیان از جمله خدمات وی بود. (1)

امّ عطیه می گوید:یکی از وظایف من نگهبانی از وسایل سربازان بود. (2)

2.امّ عماره(نسیبه)؛رشادت های او در جنگ احد به قدری بود که مورد ستایش و تقدیر فراوان پیامبر صلّی اللّه علیه و اله قرار گرفت. (3)

3.امّ ابیه؛او جزو شش زنی بود که راهی قلعۀ خیبر شد.پیامبر به آنان فرمود:«به دستور چه کسی به این جا آمده اید؟»امّ ابیه می گوید:چون آثار خشم را بر چهرۀ آن حضرت مشاهده کردیم،گفتیم:ما با مقداری دارو به منظور مداوای زخمیان آمده ایم.آن گاه حضرت،با ماندن ما در آن جا موافقت کرد.شغل ما در این جنگ مداوای زخمیان و پختن غذا بود.

4.امّ ایمن؛در جنگ ها،زخمیان را مداوا می کرد. (4)

5.حمنّه؛به زخمیان آب می رساند و آنان را مداوا می کرد.او شوهر،برادر و دایی خود را در جبهۀ نبرد از دست داد. (5)

6.ربیعه دختر معوذ؛زخمیان را مداوا می کرد. (6)او می گوید:با رسول خدا عازم نبرد شدیم و شهدا را به مدینه انتقال دادیم.8.

ص: 93

7.امّ زیاد؛او از جمله شش زنی بود که به منطقۀ جنگ خیبر برای مداوای زخمیان رفت. (1)

8.امیّه دختر قیس؛پس از هجرت مسلمان شد.او می گوید:با گروهی از زنان بنی غفار به حضور پیامبر رسیده،عرض کردیم:مایل هستیم در خدمت شما برای معالجۀ زخمیان و کمک به رزمندگان،به سوی خیبر حرکت کنیم.

پیامبر به نشانۀ خشنودی فرمود:«با عنایات الهی حرکت کن». (2)

9.لیلای غفاریه؛می گوید من زنی بودم که با پیامبر صلّی اللّه علیه و اله برای مداوای زخمیان به جنگ می رفتم. (3)

10.امّ سلیم؛در جنگ احد به رزمندگان آب می رساند و با این که حامله بود؛در جنگ حنین شرکت کرد. (4)

11.معاذۀ غفاریه؛بیماران را پرستاری و زخمیان را معالجه می کرد. (5)

12.امّ سنان اسلمیه؛هنگام عزیمت به جنگ خیبر به پیامبر عرض کرد:دوست دارم با شما حرکت کنم و در میدان جنگ به معالجۀ زخمیان و مداوای بیماران و یاری مجاهدان بپردازم و از وسایل ایشان نگه داری و تشنگان را سیراب کنم.حضرت صلّی اللّه علیه و اله فرمود:

«رواست؛با همسر من امّ سلمه حرکت کن». (6)

13.فاطمۀ زهرا علیها السّلام؛محمد بن مسلمه می گوید:در جنگ احد زنان به جست وجوی آب پرداختند و ایشان چهارده نفر بودند که فاطمه علیها السّلام نیز با ایشان بود. (7)

زنان،آب و غذا را بر پشت خویش حمل می کردند و به درمان زخمیان می پرداختند و به آنان آب می دادند. (8)9.

ص: 94

14.امّ سلیط؛عمر بن خطّاب می گوید:امّ سلیط در جنگ احد،مشک های آب را برای ما حمل می کرد و به تعمیر وسایل و تجهیزات می پرداخت. (1)

15.نسیبه؛او همراه شوهر و دو پسرش در جنگ احد شرکت کرد و مشک آبی برداشت و زخمیان را سیراب می کرد.آن گاه که جنگ شدّت گرفت،او نیز به نبرد پرداخت و دوازده زخم شمشیر و نیزه را متحمّل شد. (2)

16.انیسه؛او در جنگ احد،به حضور پیامبر صلّی اللّه علیه و اله رسید و گفت:ای رسول خدا!فرزندم عبد اللّه بن سلمه،از رزم آوران بدر،اینک در جنگ احد شهید شده است؛دوست دارم او را به مدینه انتقال دهم و در آن جا به خاک بسپارم تا مزارش نزدیک(خانه ام)باشد و با وی انس گیرم.

پیامبر صلّی اللّه علیه و اله به او اجازه داد.انیسه،پیکر پاک فرزند شهید خود را به همراه یکی دیگر از شهدای اسلام به نام مجدر بن زیاد در عبایی پیچیده،آنان را به وسیلۀ شتر به مدینه حمل کرد. (3)

این گوشه ای از فعّالیت و نقش زنان در جبهۀ اسلام به فرماندهی رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بود.

شاید همیاری زنان در امور نظامی و پشتیبانی برای آن بود که از نیروهای رزمنده در نبرد و جنگ رودررو با دشمن،حد اکثر استفاده بشود.زنان دوران حکومت حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه نیز با همین هدف،نقش زنان دوران پیامبر صلّی اللّه علیه و اله را ایفا می کنند.

در آن دوران یا پیش از آن،زنان نقش های گوناگونی دارند؛تبلیغات علیه دجّال و برحذر داشتن مردم از وی،از جمله نقش ها و وظایف آنان است.

ابو سعید خدری می گوید:هرجا دجّال قصد می کند به آن جا برود زنی به نام لئیبهن.

ص: 95

(طیبه)پیش از او خود را به آن جا می رساند و می گوید:دجّال به سوی شما می آید؛از او دوری جویید و از عاقبت کارش برحذر باشید! (1)2.

ص: 96

امام حسن مجتبی علیه السّلام می فرماید:«...خداوند عمر حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه را در روزگار غیبت طولانی می گرداند.پس از آن با قدرت بی پایانش او را از چهره جوانی کم تر از چهل ساله ظاهر می کند». (1)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«زمانی که حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه ظهور می کند،مردم او را انکار می کنند و کسی بر او درنگ نمی کند؛جز آنان که خداوند در عالم ذر (2)از آنان پیمان گرفته است.آن حضرت در چهرۀ جوانی کامل و موفّق-معتدل-ظاهر می شود». (3)

امیر مؤمنان می فرماید:«هنگامی که مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه قیام می کند،سن او بین سی تا چهل سال خواهد بود». (4)

مروی می گوید:به امام رضا علیه السّلام عرض کردم:نشانه و علامت قائم شما به هنگام قیام و ظهور چیست؟امام فرمود:«نشانه اش این که سن حضرت زیاد است؛ولی از نظر چهره جوان می نماید؛به گونه ای که اگر کسی به او نظر کند،می پندارد او در سن چهل سالگی یا کم تر است.نشانه دیگرش این که گذشت روزگار او را پیر نمی کند تا زمانی که اجلش فرارسد». (5)0.

ص: 98

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«به طور حتم،ولیّ خدا صد و بیست سال همانند ابراهیم خلیل عمر خواهد کرد و به چهره و رخسار جوانی کامل و سی ساله ظاهر خواهد شد». (1)

مرحوم مجلسی می گوید:شاید مراد مدت حکومت و سلطنت حضرت باشد یا این که عمر حضرتش به همان مقدار بوده است؛امّا خداوند آن را طولانی کرده است.

مراد از کلمه موفّق،معتدل بودن اعضاست و کنایه از این که در سنین متوسط و یا آخر سنین جوانی است. (2)

دربارۀ سن حضرت به هنگام ظهور،اقوال دیگری نیز هست.ارطات می گوید:

حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه شصت ساله است. (3)اب ن حمّاد می گوید:حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه هیجده ساله است. (4)

ریان پسر صلت می گوید:به امام رضا علیه السّلام عرض کردم:آیا شما صاحب این امر هستید؟ فرمود:«من امام و صاحب امر هستم؛ولی نه آن صاحب امری که زمین را از عدل و داد پر می کند؛آن گاه که از ستم و بیداد پر شده باشد.چگونه می توانم صاحب آن امر باشم، درحالی که ناتوانی جسمی مرا می بینی؟حضرت قائم کسی است که وقتی ظهور می کند، در سن پیران است؛ولی به نظر جوان می آید.اندامی قوی و تنومند دارد؛به طوری که اگر دست را به سوی بزرگ ترین درخت دراز کند،آن را از ریشه بیرون می آورد و اگر میان کوه ها فریاد برآورد،صخره ها می شکند و از جا کنده می شود.عصای موسی و انگشتر سلیمان همراه اوست». (1)

عقاب در برابر دو بالش است. (1)شاید مقصود کعب این باشد که هرچند عقاب پرنده ای قدرتمند است،امّا این نیرو بستگی تمام به میزان یاری بال هایش دارد؛اگر بال ها لحظه ای او را یاری نکنند،از آسمان به زمین سقوط می کند.حضرت مهدی نیز هرچند قدرتمندترین رهبران الهی است،ولی این قدرت از ذات حق تعالی است.اگر خداوند، لحظه ای حضرتش را یاری نکند،توان ادامۀ فعّالیت را ندارد.ازاین رو،حضرتش در برابر ذات الهی،کمال خشوع و خضوع و ترس را دارد.

طبق نقل ابن طاووس (2)خشوع حضرت در برابر خداوند به خشوع دو طرف انتهای نیزه تشبیه شده است.سرعت عمل و دقت نشانه گیری در کار نیزه بستگی به دو سر آن که همانند دوبال هستند،دارد و اگر یک سرش کج باشد،نیزه به خطا می رود.

شاید منظور این است که قدرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه از خداوند است و بستگی تمام به یاری حق دارد.ضمن این که این روایت از معصوم نیست بلکه سخن کعب الاحبار است.

از سیاست و خط مشی آن حضرت پیروی می کند». (1)

یوسف متولد شد،یعقوب آن را در بازوی یوسف قرار داد.بر یوسف نیز حوادثی گذشت تا این که عزیز مصر شد.چون یوسف آن را در آن جا از جلد بیرون آورد،یعقوب علیه السّلام بوی آن را شنید و این سخن خداوند در قرآن است که در حکایت یوسف از قول یعقوب می فرماید:«و من بوی یوسف را استشمام می کنم،اگر مرا به خطا نسبت ندهید» (1)و آن همان پیراهنی است که از بهشت فرود آمده است».

عرض کردم:قربانت گردم؛آن پیراهن به دست چه کسی رسیده است؟فرمود:«به دست اهل آن است؛پیراهن همراه قائم ماست؛آن گاه که ظهور کند».سپس فرمود:«هر پیامبری که دانش یا چیز دیگری را به ارث برده است،همه آنها به محمد صلّی اللّه علیه و اله رسیده است». (2)

مدّت هشت ماه از کشتۀ بی دینان،پشته ها می سازد». (1)

جابر جعفی می گوید،امام باقر علیه السّلام فرمود:«امام مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه از مکه بین رکن و مقام به همراه وزیر و سی صد و اندی(سیزده)نفر از یارانش ظهور می کند؛درحالی که عهد و دستور العمل پیامبر صلّی اللّه علیه و اله و پرچم و اسلحه آن حضرت با اوست.آن گاه نداکننده ای از آسمان مکه به نام و ولایت حضرتش ندا می دهد؛به طوری که تمامی اهل زمین آن نام را می شنوند و اسم حضرت،اسم پیامبر صلّی اللّه علیه و اله است». (2)

هم چنین می فرماید:«هنگامی که قائم آل محمد صلّی اللّه علیه و اله قیام کند،دوستانش را به کمک قدرت تشخیصی که دارد،از دشمنانش می شناسد».

معاویه دهنی می گوید:امام صادق علیه السّلام دربارۀ آیه ای که مجرمین از چهره های شان شناخته می شوند،آن گاه از سر و قدم های شان گرفته می شوند، (1)فرمود:«ای معاویه! دیگران دربارۀ آن چه می گویند؟»عرض کردم:می پندارند که خداوند،روز قیامت، گناهکاران را از قیافه شان می شناسند و از موهای جلوی سر و پاهای شان می گیرند و آنان را در آتش می اندازد.امام فرمود:«خداوند چه نیازی دارد که مجرمان را از چهره شان بشناسد و حال آن که آنان را آفریده است».عرض کردم:پس معنای آیه چیست؟فرمود:«هنگامی که حضرت قائم قیام کند،خداوند به او علم سیماشناسی عطا می کند و حضرت دستور می دهد،کافران را از سر و پا گرفته و با شمشیر ضربات سختی بر آنان بزنند». (2)

قادر نمی دانند که بتواند نظم را به جامعۀ جهانی بازگرداند و دنیای پرآشوب را سامان بخشد.

ازاین رو،مدّعی بازگشت نظم به جامعه و گسترش امنیّت در جهان،باید دارای توانی فوق توان دیگر انسان ها باشد و اثبات این مطلب نیاز به نشان دادن کرامات و کارهای خارق العاده دارد و شاید برای این است که حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه در آغاز ظهور،دست به یک سلسله کرامات و معجزات می زند؛به پرندۀ در حال پرواز اشاره می کند و او فورا فرود می آید و در دست حضرت قرار می گیرد.چوب خشک را در زمین بایر فرومی برد و آن چوب بی درنگ سبز می شود و شاخ و برگ می دهد.

با این کارها به مردم ثابت می شود که سروکار آنان با شخصیتی است که آسمان و زمین به امر خداوند در اختیار و تحت فرمان اوست.این کرامات نویدی برای مردمی است که سال ها و بلکه قرن ها خود را زیر فشار و قهر آسمان و زمین می دیدند.مردمی که از بالای سر،مورد تهاجم هواپیماها و موشک ها قرار گرفته،میلیون ها قربانی داده اند و قدرتی را نمی یافتند که مانع آن همه تجاوزات گردد؛ولی اینک خود را در برابر شخصیتی می بینند که آسمان و زمین و آن چه در آنهاست در اختیار اویند.

مردمی که تا دیروز،چنان در قحطی به سر می بردند که حتی برای تهیه نیازهای اوّلیه زندگی،رنج ها و مشکلاتی را متحمّل می شدند و در اثر خشکسالی و کمبود زراعت،در محاصره اقتصادی شدیدی قرار گرفته بودند،امروز در برابر شخصیتی قرار گرفته اند که با اشاره ای زمین را سبز و خرّم می کند و آب و باران را جاری می سازد.

مردمی که دچار بیماری های بی درمان شده اند،با کسی روبه رو می شوند که حتی بیماری های غیر قابل درمان را نیز علاج می کند و مردگان را زندگی می بخشد .این ها معجزات و کراماتی هستند که حکایت از توانایی،صداقت و حق بودن گفته های این رهبر آسمانی دارد.کوتاه سخن آن که جهانیان باور می کنند که این نویددهنده با هیچ یک از مدّعیان پیشین شباهتی ندارد و او همان رهایی بخش واقعی و ذخیره الهی و مهدی موعود است.

کرامات مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه گاهی برای رزمندگانش روی می دهد که بر ایمانشان می افزاید و

ص: 106

اعتقادشان را استوارتر می گرداند و گاه برای دشمنان و یا تردیدکنندگان است که سبب ایمان و اعتقاد آنان به حضرت می شود.

اینک به بخشی از آن معجزات و کرامات اشاره می کنیم:

به کوفه را دارد،به نیروهایش اعلام می کند که کسی آب و غذا و توشه راه با خود برندارد.

حضرت علیه السّلام سنگ موسی علیه السّلام را که به وسیلۀ آن دوازده چشمه آب زلال از زمین جوشاند، همراه دارد.در مسیر راه هرجا توقف می کنند،آن سنگ را نصب می کند و از زمین چشمه های آب می جوشد.هرکس گرسنه باشد با نوشیدن آن سیر می گردد و هرکس تشنه باشد،سیراب می شود.

تهیه آذوقه و آب بین راه سپاهیان به همین ترتیب است تا هنگامی که به شهر نجف برسند؛در آن جا با نصب آن سنگ،برای همیشه از زمین آب و شیر می جوشد که گرسنه و تشنه ای را سیر می کند». (1)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که حضرت قائم علیه السّلام ظهور می کند،پرچم پیامبر صلّی اللّه علیه و اله و انگشتر سلیمان و سنگ و عصای موسی همراه او خواهد بود.پس به امر حضرت در بین سپاهیان اعلام می شود که کسی زاد و توشه برای خود و علوفه برای چهارپایان برندارد.برخی از همراهان می گویند:او می خواهد ما را به هلاکت بیندازد و مرکب های مان را از گرسنگی و تشنگی نابود کند.اصحاب با حضرت حرکت می کنند.به اوّلین جایی که می رسند،حضرت سنگ را بر زمین می کوبد و آب و غذا برای نیروها و علوفه برای حیوانات بیرون می آید و از آن استفاده می کنند تا به شهر نجف می رسند». (2)2.

ص: 108

بلند می کنند،دیوارهایی که میان دوازده برج مراقبت هستند،فرومی ریزند. (1)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«...حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه جلوی قسطنطنیه فرود می آید.در آن روزگار،آن دژ،هفت دیوار دارد.حضرت هفت تکبیر می گوید و دیوارها فرومی ریزد و با کشتن تعداد بسیاری از رومیان،آن جا به تصرف حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه درمی آید و گروهی نیز به اسلام رومی آورند». (2)

امیر مؤمنان علیه السّلام در این زمینه می فرماید:«...سپس حضرت مهدی و یارانش به حرکت خود ادامه می دهند و بر هیچ دژی از دژهای رومیان نمی گذرند،مگر آن که با گفتن «لا إله إلاّ اللّه»دیوارهای آن فرومی ریزد تا آن که در نزدیکی شهر قسطنطنیه فرود می آیند.

در آن جا چند تکبیر می گویند و ناگهان خلیجی که در مجاورت آن شهر است، خشک می شود و آب هایش در زمین فرومی رود و دیوارهای شهر نیز فرو می ریزد.

از آن جا به سوی شهر رومیه حرکت می کنند و چون به آن جا می رسند،مسلمانان سه تکبیر می گویند و شهر چون رمل و شن نرم-که در برابر تندبادها قرار گرفته باشد- از هم می پاشد». (3)

نیز آن حضرت می فرماید:«...مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به پیشروی خود ادامه می دهد تا این که به یکی از شهرهای مشرف به دریا می رسد.لشکریان حضرت تکبیر سر می دهند و در پی9.

ص: 111

آن دیوارهای شهر از هم گسیخته شده،فرومی ریزند». (1)

من آن را دیدم،هنوز سبز بود؛مانند روزی که از درخت جدایش کردند.چون از آن عصا سؤال شود،سخن می گوید و آن برای قائم ما آماده است و آن چه موسی با آن کرد، حضرت قائم نیز با آن انجام می دهد و هرچه بدان عصا دستور داده شود،انجام می دهد و هرجا افکنده شود،جادوها را می بلعد». (1)

ص: 114

لطف قرار می گیرد و اگر خودداری ورزد،او را می کشد.سراسر جهان،جز مکه،مدینه و بیت المقدس را درهم نوردیده است و همه فرزندان نامشروع از شرق و غرب جهان پیرامونش گرد آمده اند.

دجّال به سوی حجاز حرکت می کند و عیسی علیه السّلام در گردنۀ«هرشا»به او می رسد و فریادی هولناک بر او می کشد و ضربه ای سخت بر او فرود می آورد و او را در شعله های آتش ذوب می کند؛آن سان که سرب در آتش ذوب می شود». (1)

فرود آوردن ضربه ای که ذوب شدن دجّال را در پی دارد،شاید در اثر به کارگیری مدرن ترین سلاح های آن روز باشد و ممکن است حکایت از اعجاز حضرت عیسی کند.

در ویژگی حضرت عیسی علیه السّلام آمده است:او چنان ابّهتی دارد که چون دشمن او را می بیند،به یاد مرگ می افتد؛چنان که گویی عیسی قصد جانش را کرده است. (2)

لباس های شان سفید و پرچم های شان سیاه است و آنان پیشقراول سپاهیان مهدی اند». (1)

عمار یاسر می فرماید:شعیب بن صالح،پرچمدار حضرت مهدی است. (2)

شبلنجی می گوید:فرماندۀ لشکریان پیشرو حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه،مردی از قبیلۀ بنی تمیم است که محاسن کمی دارد و او را شعیب بن صالح می نامند. (3)

محمد بن حنفیه می گوید:از خراسان سپاهی حرکت می کند که کمربندهای سیاه و پیراهن سفید پوشیده اند؛جزو پیشقراولان سپاه،فرمانده ای به نام شعیب بن صالح یا صالح بن شعیب است که از قبیلۀ تمیم است.آنان سپاهیان سفیانی را شکست داده، گریزان می کنند و در بیت المقدس فرود می آیند و زمینۀ حکومت حضرت مهدی را پایه ریزی می کنند. (4)

امام باقر علیه السّلام می فرمود:«گویا عبد اللّه بن شریک عامری را می بینم که عمامه مشکی بر سر نهاده،دو طرف عمامه اش بین شانه هایش افتاده،با سپاهی چهارهزار نفری پیش روی قائم ما از دامنۀ کوه بالا می روند و همواره تکبیر می گویند». (1)

مانند توبه کنندگان بنی اسرائیل،مؤمنان مسیحی و انسان های وارسته رجعت یافته است که به یاری حضرت می آیند.

در این فصل برخی روایات را در این زمینه یادآور می شویم:

روایت جای اندیشه و اشکال است.برپایۀ روایات،روزی فرامی رسد که ایرانیان برای گسترش اسلام و بازگرداندن عرب ها به اسلام،بر آنان شمشیر می کشند و مخالفان را گردن می زنند.وضعیت عرب ها در آن روزگار بسیار ناخوشایند است و روزهای سخت و ناگواری را در پیش دارند.

هرچند عجم به غیر عرب گفته می شود،ولی به طور قطع ایرانیان را نیز دربرمی گیرد.

براساس روایاتی دیگر،در زمینه سازی عملیاتی که پیش از ظهور و به هنگام قیام حضرت مهدی صورت می گیرد،ایرانیان نقش اساسی دارند و تعداد فراوانی از جنگ آوران را تشکیل می دهند.

در خطبه ای که علی علیه السّلام دربارۀ یاران مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه و ملّیت آنها،ایراد کرده است،نام برخی از شهرهای ایران ذکر شده است.

اصبغ بن نباته می گوید:امیر مؤمنان علیه السّلام خطبه ای ایراد کرد و در ضمن آن،حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه و یارانش را-که همراه حضرت قیام می کنند-برشمرد و فرمود:«از اهواز یک نفر؛از شوشتر یک نفر؛از شیراز سه نفر به نام های حفص،یعقوب و علی؛از اصفهان چهار نفر به نام های موسی،علی،عبد اللّه و غلفان؛از بروجرد یک نفر به نام قدیم؛از نهاوند یک نفر به نام عبد الرزاق؛از همدان (1)سه نفر به نام های جعفر،اسحاق و موسی؛از قم ده نفر که هم نام اهل بیت رسول خدا هستند(و در حدیثی دیگر هیجده نفر ذکر شده است)؛از شیروان یک نفر؛از خراسان یک نفر به نام درید و نیز پنج نفر که هم نام اصحاب کهف هستند؛از آمل یک نفر؛از جرجان یک نفر؛از دامغان یک نفر؛از سرخس یک نفر؛ از ساوه یک نفر؛از طالقان بیست و چهار نفر؛از قزوین دو نفر؛از فارس یک نفر؛از ابهر یک نفر؛از اردبیل یک نفر؛از مراغه سه نفر؛از خوی یک نفر؛از سلماس یک نفر؛از آبادان سه نفر؛از کازرون یک نفر».

پس امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله سی صد و سیزده نفر از یاران مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به تعداد یاران بدر را برای من برشمرد و فرمود:خداوند آنان را،در کم تر از یک چشمد.

ص: 121

به هم زدن از مشرق و مغرب زمین،در کنار کعبه گرد می آورد». (1)

چنان که مشاهده می کنید از سی صد و سیزده نفر سپاه مخصوص حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه -که در آغاز قیام همراه آن حضرت هستند-هفتاد و دو نفر از شهرهای کنونی ایران می باشند و اگر طبق نقلی که دلائل الامامه (2)طبری آمده است،محاسبه شود،یا نام شهرهایی که در آن روزگار از ایران بوده است،آورده شود،تعداد ایرانیان از این نیز بیش تر می شود.

در این روایت گاهی نام شهری دوبار آمده است یا این که نام چند شهر از یک کشور آمده است و آن گاه نام همان کشور نیز ذکر شده است.

درصورتی که روایت به طور صحیح نقل شده باشد،شاید نمایانگر تقسیمات و نام گذاری آن روزگار است و تقسیمات جغرافیایی این عصر نمی تواند ملاک تفسیر و فهم این روایت قرار گیرد؛زیرا نام شهرها تغییر یافته،گاهی نام یکی از شهرها،در روزگار کنونی بر کشوری گفته می شود.

نکتۀ دیگر این که با تطبیق دادن نام شهرها بر نقشه جغرافیایی کنونی جهان،شاید بتوان نتیجه گرفت که یاوران حضرت در سراسر جهان پراکنده هستند و ممکن است واژه افرنجه-که در روایت آمده است-اشاره به مغرب زمین باشد.اگر این تطبیق و سخن صحیح باشد،روایت با جمله«لو خلیت قلبت»مصداق و معنا پیدا می کند؛زیرا زمین در هیچ دورانی از افراد نیک تهی نمی گردد وگرنه سرنگون و نابود می گردد.

و طبق روایت ابن طاوس:دو نفر از بصره:یک نفر از اهواز؛یک نفر از عسکر مکرم (3)؛ یک نفر از شوشتر؛یک نفر از دورق (4)؛یک نفر از باسیان (5)؛نام او علی است؛سه نفر از بشم (6)به نام های احمد و عبد اللّه و جعفر؛دو نفر از عمان به نام های محمد و حسن؛8.

ص: 122

دو نفر از سیراف به نام های شداد و شدید؛سه نفر از شیراز به نام های حفص و یعقوب و علی؛چهار نفر از اصفهان به نام های موسی و علی و عبد اللّه و غلفان؛یک نفر از إیذج (1)به نام یحیی؛یک نفر از مرج العرح به نام داوود؛یک نفر از کرخ (2)به نام عبد اللّه؛یک نفر از بروحس (3)به نام قدیم؛یک نفر از نهاوند (4)به نام عبد الرزاق؛دو نفر از دینور به نام های عبد اللّه و عبد الصمد؛سه نفر از همدان به نام های جعفر و إسحاق و موسی؛ده نفر از قم هم نام با اهل بیت پیامبر علیهم السّلام:یک نفر از خراسان به نام درید؛پنج نفر از دفن (5)هم نام اصحاب کهف؛یک نفر از آمد (6)؛یک نفر از آمل؛یک نفر از جرجان؛یک نفر از هرات؛ یک نفر از بلخ؛یک نفر از قراح (7)؛یک نفر از عانه؛یک نفر از دامغان؛یک نفر از حرحس (8)؛ سه نفر از سفنارس (9)؛یک نفر از ساوه؛یک نفر از سمرقند؛بیست و چهار نفر از طالقان، همان هایی هستند که پیامبر اکرم درباره شان فرمود:در خراسان گنج هایی است که نه طلا و نه نقره است،بلکه مردهایی هستند که خدا و رسول او آنها را در روز مقرّر گرد هم می آورد؛دو نفر از قزوین؛یک نفر از فارس؛یک نفر از ابهر؛یک نفر از برجان (10)از [طایفه]جموح؛یک نفر از ساج (11)؛یک نفر از صریح (12)؛یک نفر از اردبیل؛یک نفر از بریل (13)؛7.

ص: 123

یک نفر از تدمر (1)؛یک نفر از أرمنییه؛یک نفر از اردبیل (2)؛یک نفر از ندلیس (3)؛یک نفر از نشور (4)؛یک نفر از برکری؛یک نفر از أرجیش (5)؛یک نفر از منازجرد (6)؛یک نفر از خلاط (7)؛یک نفر از قالیقلا (8)؛سه نفر از واسط؛ده نفر از زوراء؛چهار نفر از کوفه؛یک نفر از قادسیه؛یک نفر از سورا (9)؛یک نفر از صراه؛یک نفر از نیل؛یک نفر از صیداء؛یک نفر از جرجان؛یک نفر از قصور؛یک نفر از انبار؛یک نفر از عکبری؛یک نفر از حبار (10)؛ یک نفر از تبوک؛یک نفر از جامده (11)؛سه نفر از آبادان؛سه نفر از حدیثه موصل (12)؛ یک نفر از معلثایا (13)؛یک نفر از نصیبین (14)؛یک نفر از اردن؛یک نفر از فارقین؛یک نفر از لامد (15)؛یک نفر از رأس عین (16)؛یک نفر از رقه؛یک نفر از حرّان؛یک نفر از بالیس (17)؛ یک نفر از منبح (18)؛سه نفر از طرطوس (19)؛یک نفر از قصر (20)؛یک نفر از أذنه (21)؛یک نفر از4.

ص: 124

خمری؛یک نفر از عرار (1)؛یک نفر از قورص؛یک نفر از انطاکیه؛سه نفر از حلب،دو نفر از حمص ؛چهار نفر از دمشق؛یک نفر از سوریه؛دو نفر از قسوان؛یک نفر از قیمون (2)؛ یک نفر از اصوریه (3)؛یک نفر از کرار (4)؛یک نفر از اذرح (5)؛یک نفر از عائر (6)؛یک نفر در لاکار (7)؛دو نفر در بیت المقدس؛یک نفر در رمله (8)؛یک نفر از صور؛یک نفر از عرفات؛ یک نفر از عسقلان؛یک نفر از غزه؛چهار نفر از فسطاط؛یک نفر از بس (9)؛یک نفر از دمیاط (10)؛یک نفر از محلّه (11)؛یک نفر از اسکندریه؛یک نفر از برقه (12)؛یک نفر از طنجه (13)؛ یک نفر از آفرنجه (14)؛یک نفر در قیروان (15)؛پنج نفر از سوس دور (16)؛دو نفر از قبرس؛ سه نفر از حمیم؛یک نفر از قوس (17)؛یک نفر از عدن؛یک نفر از علاقی (18)؛ده نفر از شهر مدینۀ پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله؛چهار نفر از مکّۀ مکرمه؛یک نفر از طائف؛یک نفر از دبر (19)؛یک نفر از شیروان؛یک نفر از زبید (20)؛ده نفر از صبرا؛یک نفر از احساء؛یک نفر از قطیف؛یک نفر1.

ص: 125

از هجر؛یک نفر از یمامه.... (1)و (2)6.

ص: 126

البته بعضی شهرها تکرار شده و بعضی از شهرها غیر واقع و بدون نقطه آمده که شاید از اغلاط و اشتباهات نسخه بردارها بوده است.به هرحال در صورت صحت سند، تعداد افرادی که از هر نقطه ای به امام زمان علیه السّلام ملحق می شود و اعضای اولیه را تشکیل می دهند بیان می کند.و شاید این نام ها استعاره و رمزی باشد،و آنان نام های دیگری داشته باشند.

روایت طولانی و مفصل است،و ما مورد نیاز را آوردیم و به آن بسنده کردیم.

در روایاتی دیگر از شهرهای به خصوصی نیز نام برده شده است که در این جا به ذکر چند روایت دربارۀ شهرهای قم،خراسان و طالقان بسنده می کنیم:

هم دیگر گرد خواهد آورد». (1)شاید مقصود این است که آنان در اعتقاد راستین به خدا و رسولش مشترکند.یا این که همه را خداوند در یک روز در مکه گرد خواهد آورد.

در پیش دارند؛مگرنه این است که کسی از آنان همراه حضرت مهدی قیام نمی کند». (1)

شیخ حرّ عاملی می گوید:شاید مراد از این سخن امام صادق علیه السّلام آغاز قیام حضرت علیه السّلام است یا کنایه از کمی شرکت آنان است....

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«بزرگان و انسان های شریفی از سرزمین شام(سوریه)به حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه می پیوندند و نیز کسانی که از قبایل و سرزمین های گوناگون اطراف شام هستند؛آنان چنانند که گویی دل های شان پاره های آهن است.آنان پارسایان شب و شیران روزند». (2)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«سی صد و سیزده نفر،به عدد یاران جنگ بدر،در میان رکن و مقام(در کعبه)با حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه بیعت می کنند.در میان آنان بزرگانی از مردم مصر و نیکانی از شام و نیکانی از مردم عراق به چشم می خورند.حضرت فرمانروایی خواهد کرد،آن مقدار که خدا بخواهد». (3)

نیز امام باقر علیه السّلام دربارۀ شهر کوفه می فرماید:«هنگامی که حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه ظهور کند و به کوفه بیاید،خداوند از پشت کوفه(نجف)هفتاد هزار انسان صدیق و راستگو را برمی انگیزد.آنان از یاران و اصحاب حضرتش خواهند بود». (4)

قوم موسی-آنان که به حق قضاوت می کنند-هفت نفر از اصحاب کهف،یوشع وصی موسی،مؤمن (1)آل فرعون (2)....

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«روح مؤمنان،آل محمد صلّی اللّه علیه و اله را در کوه های رضوی می بینند و از غذای آنان می خورند و از نوشیدنی های آنان می آشامند؛در مجالس آنان شرکت می جویند و با ایشان هم سخن می شوند تا روزگاری که قائم ما اهل بیت قیام کند.در آن هنگام که خداوند آنان را برمی انگیزد؛آنان گروه گروه،دعوت حضرت را می پذیرند و همراه حضرت می آیند.در آن روزگار صاحبان عقاید باطل به شک و تردید دچار می شوند و گروه ها و احزاب و مدّعیان طرفداری و پیروی،از هم می پاشند و مقرّبان درگاه الهی(و مؤمنان)نجات می یابند». (3)

ابن جریح می گوید:شنیده ام هنگامی که دوازده قبیله از بنی اسرائیل پیامبران خود را کشتند و کافر شدند،یک قبیله از این رفتار پشیمان شد،و از کردۀ خویش بیزاری جستند و از خداوند درخواست جدایی میان آنان با دیگر قبایل کردند.خداوند کانالی در زیر زمین گشود که آنان به مدّت یک سال و نیم در آن حرکت می کردند تا این که از پشت سرزمین چین سر درآوردند و هنوز در آن جا به سر می برند.آنان مسلمان هستند و به قبلۀ ما روی می آورند. (4)6.

ص: 130

برخی می گویند:جبرئیل در شب معراج،پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله را نزد آنان برد و حضرت ده سوره از سوره های مکی قرآن را برای آنان خواند.آنان ایمان آوردند و رسالت حضرتش را تصدیق کردند.پیامبر صلّی اللّه علیه و اله به آنان دستور داد در همان جا اقامت داشته باشند و شنبه(که روز تعطیلی یهودیان است)کار را رها کنند و نماز را به پا دارند و زکات بدهند.آنان نیز پذیرفتند و این وظایف را انجام دادند.و فریضۀ دیگری واجب نشده بود. (1)

ابن عباس می گوید:

در تفسیر آیۀ مبارکه وَ قُلْنا مِنْ بَعْدِهِ لِبَنِی إِسْرائِیلَ اسْکُنُوا الْأَرْضَ فَإِذا جاءَ وَعْدُ الْآخِرَهِ جِئْنا بِکُمْ لَفِیفاً؛ (2)و پس از آن به بنی اسرائیل فرمان دادیم که در آن سرزمین ساکن شوید تا از آن پس که وعدۀ آخرت فرارسد،همۀ شما را باز مبعوث گردانیم).گفته اند که مراد از وعدۀ آخری،ظهور حضرت عیسی علیه السّلام است که بنی اسرائیل همراه آن حضرت قیام می کنند؛ولی اصحاب ما روایت کرده اند که آنان به همراه حضرت قائم آل محمد صلّی اللّه علیه و اله قیام می کنند.البته شاید منافات نداشته باشد،چون در«وعد الآخره»حضرت عیسی به همراه حضرت مهدی علیهما السّلام،وزیر ایشان خواهد بود.

در تفسیر آیۀ شریفۀ وَ مِنْ قَوْمِ مُوسی أُمَّهٌ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ؛ (3)گروهی از قوم موسی به(دین)حق هدایت گردیده،به آن دین باز می گردند(مردم را هم به دین اسلام و قرآن دعوت می کنند).مرحوم مجلسی می فرماید:در این که این امت چه کسانی هستند، اختلاف نظر است.

برخی چون ابن عباس می گویند:آنان قومی هستند که در آن سوی چین زندگی می کنند و میان سرزمین آنان و چین،بیابانی از شن روان فاصله شده است.آنان هرگز در9.

ص: 131

حکم خدا،دگرگونی و تبدیل پدید نمی آورند. (1)

امام باقر علیه السّلام در وصف آنان می فرماید:«آنان مالی را مخصوص به خود نمی دانند،بدون این که برادر ایمانی شان را در آن شریک بدانند.آنان نیز شب استراحت می کنند و روز بیدارند و به کشاورزی اشتغال دارند.ولی کسی از ما(مردم)به سرزمین آنان نمی رسد و فردی از آنان به سرزمین ما(مردم)نمی آید و آنان بر حق هستند». (2)

دربارۀ آیه شریفۀ وَ مِنَ الَّذِینَ قالُوا إِنّا نَصاری أَخَذْنا مِیثاقَهُمْ فَنَسُوا حَظًّا مِمّا ذُکِّرُوا بِهِ؛ (3)برخی از آنان که گفتند:ما به کیش عیسی هستیم،از آنان عهد گرفتیم که پیرو(کتاب)و رسول خدا باشند.

آنان از آن چه(در انجیل)پند داده شدند،نصیب بزرگی را از دست دادند(و با حق مخالفت کردند).

امام صادق علیه السّلام فرمود:«نصارا این راه و رسم را متذکر خواهند شد و گروهی از آنان همراه حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه خواهند بود». (4)

روایات متعدّد دیگری نیز بر این که شهرها و سرزمین های دیگری در جهان وجود دارد که هرگز مردم آن،خدا را معصیت نمی کنند.برای آگاهی بیشتر به جلد 54 کتاب بحار الأنوار رجوع کنید.

از مجموع این روایات فهمیده می شود که حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه در سراسر جهان لشکریان و پایگاه هایی به طور آماده دارد که به هنگام ظهور،وارد پیکار می شوند؛ولی از برخی روایات فهمیده می شود که آنان سال ها پیش،از دنیا رفته اند و برای یاری حضرتش،خداوند آنان را دوباره زنده کرده،به دنیا بازمی گرداند و آنان رجعت می کنند. (1)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«نجم فرزند اعین از کسانی است که در رجعت(دوباره زنده شده)جهاد می کند». (2)نیز دربارۀ حمران و میسر می فرماید:«گویا حمران بن اعین و میسر بن عبد العزیز را می بینم که شمشیر به دست گرفته،بین صفا و مروه(در نزدیک کعبه)مردم را به شدت می زنند». (3)

آیه اللّه خوئی در معجم الرجال الحدیث،«یخبطان الناس»را به زدن با شمشیر تفسیر می کند.

هم چنین امام صادق علیه السّلام به داود (4)رقّی نگاه کرد و فرمود:«هرکس که می خواهد مردی4.

ص: 133

از یاران حضرت قائم را ببیند،به این مرد بنگرد.(یعنی این مرد از یاران حضرت است که دوباره زنده خواهد شد)». (1)

سی صد نفر می بیند». (1)

از این که حضرت می فرماید:«هریک خود را در میان سی صد نفر می بیند»،دو احتمال تصور می شود:1.این که توان جسمی هریک از آنان برابر سی صد نفر باشد؛چنان که توان هریک از مؤمنان در آن روزگار برابر نیروی چهل مرد است.2.هرکدام از آنان، سی صد نفر نیرو دارند و خود را در میان سی صد نیرو تحت فرمان می بینند.بنابراین احتمال،آنان حدود سی صد گردان نیروی نظامی را فرماندهی می کنند و محتمل است که همان ظاهر لفظ مراد باشد؛یعنی هریک خود را جزء آن عدّه می داند؛چنان که بعضی گفته اند.

امام زین العابدین علیه السّلام می فرماید:«آنان که از بستر خود برای یاری امام قائم علیه السّلام ناپدید می شوند،سی صد و سیزده نفر به تعداد اهل بدر هستند که صبح آن شب(صبح روز بعد)در مکه گرد می آیند». (2)

امام جواد علیه السّلام می فرماید:«پیامبر خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه از سرزمین تهامه(مکه) ظهور می کند.او گنج هایی دارد که از جنس طلا و نقره نیست؛بلکه آنها اسب هایی نیرومند و مردانی نامور به تعداد اصحاب بدر هستند.آنان سی صد و سیزده نفرند که از سراسر جهان به دور او گرد می آیند.کتاب مهرکرده ای با حضرت است که تعداد یارانش با نام،شهر،نوع نژاد،مشخصات و کنیۀ آنان در آن نوشته شده است.آنان همه در فرمانبرداری از مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه می کوشند». (3)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«مردم مانند پرندگان در اطرافش گرد می آیند تا این که0.

ص: 135

سی صد و چهارده مرد-که در بین آنان زنانی نیز هستند گرد می آیند و آن حضرت بر هر ستمگر و فرزند ستمگری پیروز می گردد و عدالت چنان می شود که مردم آرزو می کنند:

ای کاش مردگانشان در بین زندگان بودند و از عدالت بهره مند می شدند». (1)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه با سی صد و سیزده نفر به تعداد اصحاب بدر،بدون آگاهی و وعدۀ قبلی ظهور می کند؛درحالی که آنان چون ابری پاییزی پراکنده اند؛آنان شیران روز و نیایشگران شب هستند». (2)

ابان بن تغلب می گوید:امام صادق علیه السّلام فرمود:«به زودی سی صد و سیزده نفر به مسجد شما(مکه)می آیند.مردم مکه می دانند که این افراد نسبتی با پدران و اجدادشان ندارند (و جزو مردم مکه نیستند).هرکدام از آنان شمشیری دارد که بر روی آن کلمه ای ثبت است که از آن کلمه هزار کلمه(مشکل)گشوده و حل می شود». (3)

در برخی از روایات،نام برخی از آنان گفته شده است که به ذکر دو روایت بسنده می کنیم:

امام صادق علیه السّلام به مفضل بن عمر-یکی از اصحاب آن حضرت-فرمود:«تو و چهل و چهار مرد دیگر،جزو یاران و همراهان حضرت قائم هستید». (4)

شاید مراد از چهل و چهار نفر،کسانی باشند که از اصحاب امام صادق علیه السّلام هستند.

نیز آن حضرت می فرماید:«هنگامی که قائم آل محمد صلّی اللّه علیه و اله ظهور کند،بیست و هفت تن از پشت کعبه بیرون می آیند و بیست و پنج تن از قوم موسی-که همگی قاضیان به حق و عادل هستند-زنده می شوند و نیز هفت تن از اصحاب کهف،یوشع وصی موسی،مؤمن3.

ص: 136

آل فرعون،سلمان فارسی،ابادجانه انصاری و مالک اشتر به دنیا بازمی گردند». (1)در بعضی از روایات،مقداد بن اسود نیز ذکر شده است.

طبق روایات فرشتگان جابه جاکننده،مردگان نیک را به اماکن مقدسی مانند خانه خدا منتقل می کنند. (2)بنابراین،شاید این مردگان از آن دسته ای باشند که اجسادشان به کنار کعبه انتقال داده شده است و رجعت و دوباره زنده شدن آنان نیز از همان جا خواهد بود.طبق نقل دیگری،این مکان پشت شهر کوفه،یعنی شهر نجف است که باز معنای روایت صحیح می شود؛زیرا اجسادشان به آن جا،یعنی نجف اشرف انتقال داده شده است.

شایستۀ ذکر است که این افراد،سابقۀ مبارزه در ابعاد سیاسی و نظامی را با طاغوت های روزگار خویش داشته اند؛به خصوص سلمان فارسی،ابو دجانه،مالک اشتر و مقداد که در جنگ های صدر اسلام شرکت کرده،رشادت های بسیاری از خود نشان داده اند و گروهی از آنان سابقۀ فرماندهی نیز داشته اند.

اصحابش به ده هزار نفر برسد.آن گاه به سوی مدینه حرکت می نماید». (1)

امیر مؤمنان علیه السّلام می فرماید:«مهدی حدّ اقل با لشکر دوازده هزار نفری و حدّ اکثر پانزده هزار نفری ظهور می کند.رعب و ترس از نیروی نظامی او،پیشاپیش سپاهیانش در حرکت است.هیچ دشمنی با ایشان روبه رو نمی شود،جز این که شکست می خورد.

آن حضرت و سپاهیانش در راه خدا به سرزنش کسی نمی اندیشند.شعار لشکریانش این است:بمیران،بمیران». (2)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه ظهور نمی کند،مگر آن که حلقه و تعداد آنان کامل گردد».راوی پرسید:تعداد آنان چند نفر است؟حضرت فرمود:«ده هزار نفر». (3)

شیخ حرّ عاملی می گوید:در روایت است که تعداد کامل سپاه امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه صد هزار نفر است. (4)

می شود و دنیا به روی آنان گشوده می گردد و مردان و زنان فارس،آنان را خدمت می کنند.

زمین کم تر از یک چشم به هم زدن،زیر پای شان طی می گردد؛به گونه ای که هریک از آنان می تواند،شرق تا غرب زمین را در یک لحظه سپری کند.آنان از این دنیا نیستند و دنیا نیز در آنان بهره و سهمی ندارد». (1)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«شیعیان و یاران مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه از سراسر زمین به سوی او حرکت می کنند؛زمین زیر پایشان جمع می شود و با طیّ الارض به امام علیه السّلام می رسند و با او بیعت می کنند». (2)

عبد اللّه پسر عجلان می گوید:خدمت امام صادق علیه السّلام سخن از قیام حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به میان آمد.به حضرت عرض کردم:چگونه از ظهور حضرت آگاهی می یابیم؟فرمود:

«صبح می کنید،درحالی که زیر بالش خود،نامه ای را می بینید که در آن نوشته شده است:

پیروی از مهدی کار معروف و خوبی است». (3)

امام رضا علیه السّلام می فرماید:«سوگند به خدا که اگر قائم ما قیام کند،خداوند،شیعیان را از همۀ شهرها،نزد او گرد می آورد». (4)

نیز امام صادق علیه السّلام می فرماید:«درحالی که جوانان شیعه،بر پشت بام ها خوابیده اند، ناگهان آنها را گروه گروه در یک شب و بدون وعدۀ قبلی نزد حضرت می آورند.آن گاه همگی صبحگاه نزد حضرت گرد می آیند». (5)8.

ص: 140

22.خاک را بالش خود قرار دهید(شاید به این معنا باشد که فروتن و متواضع باشید).

23.از کارهای ناشایست بپرهیزید.24.به معروف امر کنید و از منکر بازدارید.

اگر به این شرایط،پای بند شوید و رفتار کنید،بر من واجب است که جز شما را به عنوان یاور برنگزینم و نپوشم مگر آن چه شما می پوشید و نخورم جز،آن چه شما می خورید و بر مرکبی که شما سوار می شوید،سوار شوم و هرجا که شما باشید،با شما باشم و هرجا که رهسپار شوید،با شما بیایم و به نیروی کم خرسند و خشنود باشم و زمین را از عدل و داد آکنده سازم؛آن سان که از ستم و جور پر شده است و خدا را به گونه ای که شایسته است،پرستش نمایم.من به آن چه گفتم،وفادار خواهم بود و شما نیز به عهد خود وفا کنید».

اصحاب می گویند:راضی شدیم و به آن چه فرمودی با تو بیعت می کنیم.آن گاه امام علیه السّلام با تک تک یاران(به نشانۀ بیعت)مصافحه می کند. (1)

البته باید توجّه داشت که حضرت،این شرایط و آزمایش را با نیروهای ویژه انجام می دهد؛زیرا آنان در حکومت امام علیه السّلام از کارگزاران خواهند بود و آنانند که با کردار خوب خود،در گسترش عدالت در جهان نقش مؤثری دارند.6.

ص: 142

ضمنا،سند این روایت مورد تأمّل است؛چون از خطبه البیان است که برخی آن را ضعیف دانسته اند؛هرچند بعضی دیگر از بزرگان در مقام دفاع از آن برآمده،آن را تقویت کرده اند. (1)

عسل دارند و صبح هنگام درحالی که بر اسب های خود سوارند،برای انجام مأموریت می روند.آنان پارسایان شب و شیران روزند و از ترس خدا،حالت خاصی پیدا کرده اند.

خداوند به وسیلۀ آنان،به امام حق یاری می رساند». (1)

و نیز آن حضرت می فرماید:«گویا قائم آل محمد عجّل اللّه تعالی فرجه و یارانش را در پشت شهر کوفه می بینم.گویی پرندگان بر بالای سر آنان بال گسترده اند.زاد و توشه شان پایان یافته و لباس های شان مندرس و ژنده است و سجده بر پیشانی آنان اثر گذارده است.آری،آنان شیران روز و نیایشگران شبند.دل های شان مانند پاره های آهن،محکم و استوار است.

هرکدام از آنان نیروی چهل مرد را داراست.کسی جز کافر و منافق آنان را نمی کشد.

خداوند در قرآن از آنان این گونه یاد کرده است: «إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِینَ؛ (2)در این مطلب،هوشمندان را آیت و عبرت بسیار است». (3)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«یاران حضرت عجّل اللّه تعالی فرجه دست های خود را بر زین مرکب امام علیه السّلام می کشند و با این کار،درخواست برکت می کنند.دور حضرت حلقه می زنند و در جنگ ها جسم و جان خود را سپر بلای او می کنند و هرچه از آنان بخواهد،اجابت کرده، انجام می دهند». (1)

نیز آن حضرت در توصیف یاران مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه می فرماید:«او مردانی دارد که گویا دل های شان از پاره آهن است...آنان در برابر حضرت از یک کنیز نسبت به مولا و مالک خود،فرمانبردارتر و در برابر اوامرش تسلیم هستند». (2)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«خداوند برای حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه از گوشه و کنار جهان به تعداد اهل بدر،جنگجو گرد می آورد.آنان در فرمانبرداری از حضرتش بسیار کوشا و مصمم هستند». (3)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«گویا می بینم که حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه و یارانش در نجف (کوفه)مستقر شده اند(و چنان ثابت و استوارند)که گویی پرنده بر سر آنان نشسته است». (4)

جنگاوران چنان منظّم،بی حرکت و تسلیم محض در برابر حضرت می ایستند که گویی پرنده بر سرشان نشسته است که اگر کوچک ترین حرکتی از خود نشان دهند،پرنده پرواز می کند.

وجود ندارد،جز تعداد اندکی که مانند سرمه برای چشم و نمک برای غذا لازم هستند.

البته کم ترین چیز مورد نیاز در غذا نمک است». (1)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«منظور لوط پیامبر،از این سخن خود که به دشمنان گفت:

"ای کاش نیروی قدرتمندی علیه شما داشتم یا به استوانه ای محکم پناه می بردم"، نیرویی همانند نیروی مقتدر مهدی موعود عجّل اللّه تعالی فرجه و یاران او بود که یک تن از آنان،توان چهل مرد را دارد.آنان دل هایی استوارتر از پاره های آهن دارند و چون از برابر کوه ها بگذرند،صخره ها به لرزه درآیند.شمشیرها را غلاف نمی کنند تا آن هنگام که خداوند بخواهد و خشنود شود». (2)

امام سجاد علیه السّلام دراین باره می فرماید:«آن گاه که قائم ما قیام کند،خداوند سستی و ضعف را از شیعیان ما دور می کند و دل های شان را چون پاره های آهن محکم و استوار می نماید و به هرکدام از آنان قدرت چهل مرد را می بخشد و آنان فرمانروایان و بزرگان زمین می شوند». (3)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«در حکومت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه شیعیان ما،فرمانروایان و بزرگان زمین خواهند بود و هرکدام از آنان،قدرت چهل مرد را داراست». (4)

امام باقر علیه السّلام فرمود:«در دل شیعیان ما(امروز)از دشمنان ترس انداخته شده است؛ولی روزگاری که حکومت ما فرارسد و امام مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه ظهور کند،هریک از شیعیان ما،از2.

ص: 146

شیر بی باک تر و از نیزه برنده تر خواهند شد.آنان دشمنان ما را با پا لگدمال می کنند و با دست می کشند». (1)

عبد الملک بن اعین می گوید:هنگامی که از خدمت امام باقر علیه السّلام برخاستم،به دستم تکیه دادم و گفتم:آرزو داشتم،ظهور حضرت قائم علیه السّلام را در روزگار جوانی،(روزهایی که توان جسمی داشتم)درک کنم.امام علیه السّلام فرمود:«آیا به این خشنود نیستید که دشمنان شما یک دیگر را بکشند،ولی شما در خانه های تان در امان باشید؟اگر امام علیه السّلام ظهور کند،به هر یک از شما توان چهل مرد داده می شود و دل هایتان همانند پاره های آهن می گردد؛ به گونه ای که اگر با آن دل ها به کوه بزنید،کوه ها را می شکافد و از جا می کند و شما رهبران زمین و امانت داران آن خواهید بود». (2)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«به هنگام فرارسیدن امر ما(حکومت حضرت مهدی) خداوند،ترس را از دل شیعیان ما برمی دارد و در دل های دشمنان ما جای می دهد.در آن هنگام هریک از شیعیان ما از نیزه برنده تر و از شیر شجاع تر می شود.یک شیعه،دشمن خود را با نیزه هدف می گیرد و با شمشیر می زند و زیر پای خود لگدمال می کند». (3)

هم چنین آن حضرت می فرماید:«یاران مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه مردانی هستند که دل های آنان مانند آهن سخت و محکم است.هرگز شک و شبهه ای در ذات خدا،بر آن دل ها9.

ص: 147

راه نمی یابد.آنان از سنگ ها سخت ترند.اگر به آنان مأموریت داده شود تا کوه ها را از جای برکنند و جابه جا کنند،این کار را به سرعت انجام می دهند و اگر مأموریت سرکوبی و نابودی شهری به آنان داده شود،آن را ویران می سازند(در سرعت عمل و قاطعیت چنانند که)گویی عقاب هایی بر اسب ها نشسته اند». (1)

از امر ما سرپیچی نکنید،اگر در آن حال کسی از شما پیش از ظهور قائم ما بمیرد،شهید خواهد بود و اگر حضرت را درک کند و در رکاب او به شهادت برسد،پاداش دو شهید را دارد و اگر یکی از دشمنان ما را بکشد،پاداش بیست شهید را خواهد داشت». (1)

در این روایت،ارزش نابودی دشمن را به مراتب از شهید شدن بالاتر می داند؛زیرا کشتن دشمنان،خشنودی خدا،آسایش بندگان و عزّت اسلام را در پی دارد؛ولی رسیدن به فیض شهادت،شهید را به کمال می رساند.ازاین رو،رزمندگان در جبهه باید بیش تر در اندیشۀ دشمن باشند،تا به شهادت رسیدن.

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«شهادت در رکاب امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه پاداش دو شهید را دارد». (2)

در کافی چنین آمده است:«رزمندۀ امام،اگر دشمن ما را بکشد،پاداش بیست شهید را دارد و کسی که همراه قائم ما به شهادت برسد،پاداش بیست و پنج شهید برای اوست». (3)

امیر مؤمنان علیه السّلام دربارۀ شیوۀ رفتار امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه با شهیدان و خانوادۀ آنان می فرماید:

«(حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه پس از عملیات)روانه کوفه می شود و در آن جا اقامت می گزیند...و هیچ شهیدی نمی ماند مگر آن که حضرت بدهی او را می پردازد و برای خانواده اش حقوق و مستمری قرار می دهد». (4)

این روایت نمایانگر رسیدگی حضرت به خانوادۀ شهیدان است.

سلاح های آن روزگار تفاوت اساسی دارد و واژۀ سیف که در روایات آمده است،شاید کنایه از اسلحه است نه این که مراد خصوص شمشیر باشد؛زیرا اسلحۀ امام به گونه ای است که با به کارگیری آن دیوارهای شهر فرومی ریزد یا شهر پودر شده،تبدیل به دود می گردد و دشمن با یک ضربه،همانند نمک آب شده،چون سرب ذوب می گردد.

طبق روایتی،سلاح سربازان حضرت از آهن است؛ولی چنان است که اگر بر کوه فرود آید،آن را به دو نیم می کند.

شاید دشمن نیز از اسلحه آتش زا استفاده کند؛زیرا که امام علیه السّلام لباسی را می پوشد که ضدّ گرماست و آن لباسی است که جبرئیل علیه السّلام آن را از آسمان برای ابراهیم علیه السّلام آورد تا از آتش نمرود رهایی یابد و آن لباس در اختیار حضرت بقیه اللّه است و اگر چنین نبود-یعنی اسلحه و صنعت پیشرفته در اختیار دشمن نبود-شاید ضرورتی برای پوشیدن آن لباس وجود نمی داشت.هرچند که شاید جنبۀ اعجاز آن منظور باشد.

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که قائم ما قیام کند،شمشیرهای نبرد فرود می آید، شمشیرهایی که بر هرکدام،نام و نام پدر یک رزمنده نوشته شده است». (1)

حضرت صادق علیه السّلام دربارۀ گروهی از یاران مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه می فرماید:«یاران مهدی علیه السّلام شمشیرهایی از آهن دارند؛ولی جنس آن غیر از آهن است.اگر یکی از آنان با شمشیر خود بر کوهی ضربه زند،آن را دونیم می کند.حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه با آن سپاهیان و تجهیزات به جنگ هند،دیلم،کردها،رومیان،بربر،فارس و بین جابرسا و جابلقا می رود». (2)

وسایل دفاعی نیروهای مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به گونه ای است که اسلحۀ دشمن بر آنان کارگر نیست.امام صادق علیه السّلام دراین باره می فرماید:«یاران مهدی علیه السّلام اگر با سپاهیانی که بین شرق و غرب را فراگرفته اند،درگیر شوند،آنان را در لحظه ای نابود می کنند و هرگز سلاح7.

ص: 151

دشمن در آنان تأثیر نمی کند». (1)

بردند...عرض کردم:پروردگارا!آیا اینان(امامان)پس از من جانشینان من خواهند بود؟ ندا آمد:ای محمد!آری،اینان دوستان و برگزیدگان و حجّت های من پس از تو بر بندگانم می باشند و جانشینان و بهترین بندگانم پس از تو خواهند بود.به عزّت و جلالم سوگند، دین و آیینم را به وسیلۀ آنان به افراد بشر غالب می سازم و کلمۀ اللّه را به وسیلۀ آنان برتری می بخشم و به وسیلۀ آخرین آنان،زمین را از وجود سرکشان و گنهکاران پاک می کنم و فرمانروایی شرق و غرب را به او می دهم». (1)

در تفسیر آیۀ شریفه اَلَّذِینَ إِنْ مَکَّنّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاهَ وَ آتَوُا الزَّکاهَ؛ (2)آنان که اگر در زمین حاکمشان گردانیم،نماز را به پا می دارند و زکات می دهند).امام باقر علیه السّلام فرمود:«این آیه مربوط به آل محمد صلّی اللّه علیه و اله و آخرین امامان است.خداوند شرق و غرب زمین را در اختیار و نفوذ حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه و یارانش قرار می دهد». (3)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«مهدی از فرزندان من است و به دست او خداوند شرق و غرب زمین را می گشاید». (4)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«هنگامی که حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه ظهور کند،خداوند دین را به جایگاه اصلی اش بازمی گرداند و پیروزی های درخشانی برای او و به دست او انجام می دهد.در آن روزگار کسی بر روی زمین نمی ماند،مگر آن که مسلمان باشد و کلمۀ لا إله إلاّ اللّه را بر زبان داشته باشد». (5)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«حضرت قائم از ماست و گسترش فرمانروایی آن حضرت9.

ص: 153

شرق و غرب را فرامی گیرد». (1)

نیز می فرماید:«هنگام قیام حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه،خداوند اسلام را بر همۀ ادیان پیروز می کند». (2)

از پیامبر صلّی اللّه علیه و اله نقل شده است:«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه،لشکریانش را به سراسر زمین گسیل می دارد». (3)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«اگر از زندگانی و پایان دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد، ...خداوند مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه را می فرستد و به وسیلۀ او،عظمت را به دین بازمی گرداند و پیروزی های درخشانی برای او و به دست او انجام می دهد.در آن روزگار کسی بر کرۀ خاکی نیست جز آن که ذکر لا إله إلا اللّه بر زبان دارد». (4)

جابر بن عبد اللّه انصاری می گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرمود:«ذو القرنین،بنده ای شایسته بود که خداوند،او را بر بندگانش حجّت قرار داد.وی قوم خود را به سوی خدا دعوت کرد و به تقوا دستور داد؛ولی آنان بر سرش ضربه ای زدند و او مدّتی از آنان پنهان شد؛به طوری که آنان گمان بردند که مرده است.پس از مدّتی نزد قومش بازگشت؛ ولی باز بر سمت دیگر سرش ضربه ای زدند.

در میان شما شخصی است که به سنّت رفتار می کند.خدای عزّ و جلّ،برای ذو القرنین در زمین اقتداری فراهم آورد و از هرچیز،وسیله ای برای او قرار داد و او را به شرق و غرب جهان رساند.خداوند متعال،رفتار و روش او را پیرامون امام غائب علیه السّلام-که از فرزندان من است-جاری می کند و او را به شرق و غرب زمین می رساند و هیچ آبگاه و منزلی در کوه و بیابان باقی نمی ماند که ذو القرنین بر آن گام نهاده باشد،جز آن که او گام می نهد.خداوند برای او گنج ها و معادن زمین را آشکار می سازد و با ایجاد ترس در8.

ص: 154

دل دشمن،او را یاری می دهد و زمین را به وسیلۀ او پر از عدل و داد می کند؛چنان که قبل از قیام پر از جور و ستم شده است». (1)

دستۀ دیگری از روایات به گشودن شهرهای مخصوصی اشاره دارد که به گفتن چند روایت در این زمینه بسنده می کنیم:

امیر مؤمنان علیه السّلام دربارۀ حرکت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به سوی شام می فرماید:«به دستور حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه،امکانات حمل و نقل لشکریان فراهم می شود.پس از این فرمان، چهارصد کشتی ساخته می شود و در کنار ساحل عکّا پهلو می گیرند.از سویی،کشور روم با صد صلیب-که همراه هر صلیب ده هزار نفر نیرو است-بیرون می آیند و با نیزه ها (و سلاح)خود طرسوس را می گشایند.حضرت با سپاهیانش به آن جا می رسند و از آنان به قدری می کشند که آب فرات تغییر رنگ می دهد و ساحل از اجساد آنان،بوی تعفّن می گیرد.(با شنیدن این خبر)کسانی که در کشور روم مانده اند،به انطاکیه می گریزند». (2)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که حضرت قائم قیام کند...لشکری به قسطنطنیه می فرستد.چون آنان به خلیج برسند،جمله ای بر روی پاهای خود می نویسند و از روی آب می گذرند». (3)5.

ص: 155

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«اگر از دنیا جز یک روز نماند،به طور حتم،خداوند مردی از عترت مرا می فرستد که همنام من است و پیشانی او می درخشد،او قسطنطنیه و جبل دیلم را می گشاید». (1)

حذیفه می گوید:«قسطنطنیه،دیلم و طبرستان گشوده نمی شود،مگر به دست مردی از بنی هاشم». (2)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که حضرت قائم قیام کند،قسطنطنیه،چین (3)و کوه های دیلم را گشوده،مدّت هفت سال فرمانروایی می کند». (4)

امیر مؤمنان علیه السّلام می فرماید:«حضرت مهدی و یارانش حرکت می کنند تا این که وارد قسطنطنیه می شوند و به جایی که پادشاه روم سکونت دارد می روند و سه گنج را از آن جا بیرون می آورند؛گنجی از جواهرات،گنجی از طلا،و گنجی از نقره،آن گاه حضرت اموال و غنیمت ها را بین لشکریان تقسیم می کند». (5)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«حضرت قائم،سه پرچم را برای(عملیات در)سه نقطه آماده می سازد؛پرچمی را به قسطنطنیه (6)گسیل می دارد و خداوند آن جا را برای او می گشاید؛ پرچم دیگری را برای چین می فرستد و آن جا نیز برای حضرت گشوده می گردد و8.

ص: 156

پرچم سوم را برای کوه های دیلم (1)می فرستند و آن جا به تصرف نیروهایش درمی آید». (2)

حذیفه می گوید:بلنجر (3)و کوه های دیلم گشوده نمی گردد،مگر به دست مردی از آل محمد صلّی اللّه علیه و اله. (4)

حضرت علی علیه السّلام می فرماید:«...سپس حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه با هزار کشتی از شهر قاطع به سوی شهر قدس شریف رهسپار می شود و از عکّا،صور،غزّه و عسقلان (5)وارد سرزمین فلسطین می گردد،اموال و غنیمت ها را بیرون می آورد.سپس حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه وارد قدس شریف شده،در آن جا فرود می آید و همان جا اقامت می گزیند تا زمانی که دجّال ظاهر شود». (6)

ابو حمزه ثمالی می گوید:از امام باقر علیه السّلام شنیدم که فرمود:«هنگامی که قائم آل محمد صلّی اللّه علیه و اله ظهور می کند،به همراه او شمشیری است که آن را از نیام می کشد و خداوند به دست او سرزمین های روم، (7)چین،ترک، (8)دیلم،سند،هند، (9)کابل،شام،2.

ص: 157

و خزر را می گشاید». (1)

ابن حجر می نویسد:...اوّلین پرچمی را که حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه برای جنگ می بندد، به ترک روانه می کند. (2)

شاید منظور از سیف مخترط که در روایت ثمالی آمده است،کنایه از سلاح خاصی باشد که در دسترس حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه قرار می گیرد؛زیرا برای گشودن همۀ سرزمین ها-که نیاز به توان تهاجمی فوق العاده ای دارد-سلاحی مناسب لازم است که برتر از همۀ سلاح ها باشد؛به ویژه اگر بگوییم که آن حضرت فعّالیت های گوناگونی را از طریق عادّی انجام می دهند.

دربارۀ گشودن هند،کعب می گوید:فرمانروایی که در بیت المقدس می باشد،سپاهی را به هند گسیل می دارد و آن جا را می گشاید.آن گاه آن سپاه،وارد خاک هند می شوند و گنج های آن جا را برای فرمانروای بیت المقدس می فرستند و او نیز آن جا را تزیین می کند و پادشاهان هند را به صورت اسیر نزد او می آورند.شرق و غرب زمین برای آنان گشوده می شود و نیروها در هند حضور خواهند داشت تا هنگامی که دجّال خروج کند. (3)

حذیفه می گوید:پیامبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«طاهر فرزند اسماء با بنی اسرائیل جنگید و آنان را به اسارت گرفت و بیت المقدس را به آتش کشید و مقدار هزار و هفت صد(یا نه صد) کشتی طلا و جواهرات را از آن جا به شهر رومیه آورد.به طور حتم،حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه آنها را از آن شهر بیرون برده،به بیت المقدس بازمی گرداند». (4)9.

ص: 158

هرچند قیام حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه از مکه آغاز می شود،ولی سرزمین حجاز (1)را پس از ظهور می گشاید .امام باقر علیه السّلام دراین باره می فرماید:«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه در مکه ظاهر می شود و خداوند،سرزمین حجاز را می گشاید و حضرت هرکس از بنی هاشم را که در زندان است،آزاد می سازد». (2)

امیر مؤمنان علیه السّلام دربارۀ گشودن خراسان می فرماید:«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به حرکت خود ادامه می دهد تا این که خراسان (3)را می گشاید و پس از آن دوباره به شهر مدینه بازمی گردد». (4)

آن حضرت دربارۀ گشودن ارمینیه (5)به دست حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه می فرماید:

«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به حرکت خود ادامه می دهد تا این که به ارمینیه می رسد.چون مردم آن سرزمین او را می بینند،یکی از راهبان دانشمند را برای مذاکره،خدمت حضرت می فرستند.راهب به امام علیه السّلام می گوید:آیا مهدی تو هستی؟حضرت می فرماید:آری،منم؛ آن که نامم در انجیل آمده است و بشارت داده شده که در آخر زمان،ظهور می کنم.

او پرسش هایی را مطرح می کند و امام علیه السّلام پاسخ می دهد.

راهب مسیحی،اسلام می آورد؛ولی ساکنان ارمینیه،سرپیچی و تمرّد می کنند.

پس از آن سپاهیان حضرت وارد شهر می شوند و پانصد هزار نفر از نیروهای مسیحی را نابود می سازند و خداوند با قدرت بی پایانش شهر آنان را بین آسمان و زمین5.

ص: 159

معلّق می کند؛به طوری که پادشاه و اطرافیانش که در بیرون شهر مستقر شده اند،شهر را در وسط آسمان و زمین آویزان می بینند.

پادشاه ارمینیه از ترس می گریزد و به اطرافیانش نیز دستور می دهد به پناهگاهی پناه برند.در بین راه،شیری راه را بر آنان می بندد و آنان هراسان،سلاح ها و اموالی را که به همراه دارند،می اندازند و سربازان حضرت که در تعقیب آنان می باشند،اموال را می گیرند و بین خود تقسیم می کنند؛به طوری که به هریک،صد هزار دینار می رسد». (1)

بخش دیگری از جهان گشایی های حضرت در شهرهای زنج است.حضرت امیر علیه السّلام دراین باره می فرماید:«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به پیشروی خود ادامه می دهد تا این که به شهر زنج کبری می رسد.در آن شهر هزار بازار است و در هریک از بازارها،هزار مغازه وجود دارد و حضرت آن شهر را می گشاید. (2)حضرت پس از گشودن آن جا،عازم شهری به نام قاطع-که به صورت جزیره و بر روی دریاست-می شود». (3)البته در سند این روایت و خود روایت بحث است.

حضرت باقر علیه السّلام دربارۀ اعزام لشکریان مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به سراسر جهان می فرماید:«گویا حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه را می بینم که سربازانش را به سراسر جهان گسیل می دارد». (4)

نیز آن حضرت می فرماید:«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه لشکریان خود را برای گرفتن بیعت،7.

ص: 160

به سراسر جهان می فرستد و ستم و ستمگر را نابود می کند و شهرهای گشوده شده،برای او تثبیت می گردد و خداوند به دست مبارکش،قسطنطنیه را می گشاید». (1)

سرزمین ری». (1)

امام باقر علیه السّلام دربارۀ پرخاش گروهی به سخنان مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه می فرماید:«وقتی حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه پاره ای از احکام را بیان می دارد و دربارۀ برخی از سنّت ها سخن می گوید،گروهی به عنوان اعتراض و قیام علیه حضرت،از مسجد بیرون می روند.

حضرت به یارانش دستور تعقیب آنان را صادر می کند.سپاه حضرت،در محلۀ تمارین بر آنان دست می یابند و آنان را اسیر کرده،نزد حضرت می آورند.امام علیه السّلام دستور می دهد که همگی را سر ببرند و این آخرین شورش و حرکتی است که علیه حضرت رخ می دهد». (2)

دربارۀ شورش در رمیله و سرکوبی آن ،فرزند ابی یعفور می گوید:به حضور امام صادق علیه السّلام آمدم،درحالی که گروهی از یارانش نیز در خدمت ایشان بودند.حضرت، به من فرمود:«آیا قرآن خوانده ای؟»عرض کردم:آری؛ولی به همین قرائت متعارف.

فرمود:«مقصود من هم،همین قرائت بود».گفتم:منظور از این پرسش چیست؟فرمود:

«حضرت موسی مطالبی را برای قوم خود گفت،ولی آنان تاب و توان آن را نداشتند و علیه حضرت-در مصر-قیام کردند؛موسی علیه السّلام نیز با آنان جنگید و آنان را به قتل رساند.

حضرت عیسی علیه السّلام نیز مطالبی را برای قوم خود بازگو کرد و آنان نیز تحمّل نکرده، علیه او-در شهر تکریت-دست به شورش زدند.عیسی علیه السّلام نیز به رویارویی با آنان برخاست و نابودشان کرد.این است معنای سخن خداوند که می فرماید:5.

ص: 162

فَآمَنَتْ طائِفَهٌ مِنْ بَنِی إِسْرائِیلَ وَ کَفَرَتْ طائِفَهٌ فَأَیَّدْنَا الَّذِینَ آمَنُوا عَلی عَدُوِّهِمْ فَأَصْبَحُوا ظاهِرِینَ؛ (1) طایفه ای از بنی اسرائیل ایمان آوردند و طایفۀ دیگر کافر شدند و ما ایمان آورندگان را نصرت دادیم و بر دشمنانشان پیروز کردیم.

حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه نیز هنگامی که ظهور کند،سخنانی برای شما می گوید که تاب و توان پذیرش آن را نخواهید داشت.ازاین رو،علیه حضرت در شهر رمیله قیام می کنید و با او می جنگید.حضرت نیز به رویارویی با شما می پردازد و شما را به قتل می رساند و این شورش آخرین قیام علیه حضرت است». (2)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در خطبه ای دربارۀ دجّال و کشته شدنش فرمود:«پس از آن بهای یک اسب،چند درهم(پول نقره)خواهد بود». (1)

ابن مسعود می گوید:از نشانه های قیامت این است که زن و اسب گران می شود؛سپس ارزان می گردد و تا روز قیامت نرخ آن گران نمی شود. (2)

شاید مقصود از گرانی زن پیش از ظهور امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه کنایه از این باشد که در اثر نامساعد بودن اوضاع اقتصادی،اداره و نگه داری یک زن و تشکیل خانواده بسیار مشکل می شود؛چنان که در اثر کثرت جنگ ها و نیاز به مرکب،تهیۀ اسب(و تجهیزات جنگی) دشوار و گران می شود؛ولی با پایان جنگ ها-پس از قیام حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه-جنگ افزارها ارزان می شود و در اثر بهبود وضع اقتصادی،دشواری های ازدواج و زندگی از بین می رود و گویا زن ارزان می شود.

زمخشری نقل می کند:یکی از نشانه های قیام-مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه-این است که از شمشیرها، به جای داس استفاده می کنند». (3)

چون در آن روزگار دیگر جنگی نیست؛در نتیجه از صنایع و ابزاری که در خدمت جنگ قرار داشت،برای پیشرفت کشاورزی بهره برداری می کنند.

پیامبر گرامی اسلام صلّی اللّه علیه و اله در این زمینه می فرماید:«...نرخ گاو بالا می رود و نرخ اسب ناچیز می شود». (4)

شاید این روایت نیز همین گونه تفسیر شود؛زیرا از گاو در کشاورزی استفاده می شود و گوشت و شیر آن قابل مصرف است؛ولی از اسب بیش تر به عنوان ابزار جنگی بهره برداری می کرده اند.2.

ص: 164

نیز می فرماید:«خداوند،حضرت قائم را با سه لشکر یاری می دهد:فرشتگان،مؤمنان و رعب(ترس انداختن در دل دشمن)». (1)

امام باقر علیه السّلام در این زمینه می فرماید:«ترس و وحشت-از قدرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه- پیشاپیش سپاهیانش به فاصله یک ماه و از پشت سر آنها به فاصله یک ماه در حرکت است». (2)

هم چنین آن حضرت می فرماید:«ترس و رعب در پیشاپیش پرچم حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به فاصله یک ماه و از پشت سر نیز به فاصله یک ماه و از سمت راست به فاصله یک ماه و از سمت چپ نیز به فاصله یک ماه در حرکت است». (3)

از این روایات استفاده می شود که وقتی حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه جایی را قصد کند، دشمن پیشاپیش دچار ترس و وحشت شده،توان رویارویی و ایستادگی در برابر سپاهیان حضرت را از دست می دهد.هم چنین وقتی لشکریان از جایی حرکت می کنند، کسی جرأت شورش ندارد؛زیرا دشمن از لشکریان حضرت دچار وحشت می شود.این تفسیر و توجیه با ظاهر بعضی از روایاتی که پیش تر گفته شد،منافات دارد.

سوار می شود(و شهرهای جهان را می گشاید).هیچ شهری در جهان برجای نمی ماند، جز آن که مردمش می پندارند،مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه در میان آنان و در شهرشان می باشد.آن گاه که او پرچم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را به اهتزاز درآورد،سیزده هزار و سیزده فرشته-که سال ها منتظر ظهورش بوده اند-به زیر پرچمش گرد می آیند(و آماده نبرد می شوند).همان فرشتگانی که با نوح پیامبر در کشتی،با ابراهیم خلیل در آتش و با عیسی هنگام عروج به آسمان، همراه بودند.

هم چنین چهار هزار فرشته به یاری حضرت می شتابند؛آن فرشتگانی که بر سرزمین کربلا فرود آمده بودند تا در رکاب حسین علیه السّلام بجنگند؛ولی اذن این کار را نیافتند و به آسمان رفتند و چون با اذن جهاد بازگشتند،امام حسین علیه السّلام را شهید یافتند و در اندوه از دست دادن این فیض بزرگ،همواره ناراحت و اندوهگینند و تا روز رستاخیز، گرداگرد ضریح امام حسین علیه السّلام می چرخند و اشک می ریزند». (1)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«گویا هم اکنون حضرت قائم و یارانش را می بینم...که فرشتۀ جبرئیل در سمت راست مهدی علیه السّلام و میکائیل در سمت چپ آن حضرت حرکت می کنند و ترس و وحشت،پیشاپیش سپاهیانش و پشت سر آنان به فاصله یک ماه در حرکت است و خداوند،او را با پنج هزار فرشته آسمانی یاری می رساند». (2)

نیز آن حضرت می فرماید:«فرشتگانی که در جنگ بدر به پیامبر صلّی اللّه علیه و اله یاری دادند،هنوز1.

ص: 167

به آسمان بازنگشته اند تا این که حضرت صاحب الامر علیه السّلام را یاری رسانند و تعدادشان پنج هزار فرشته می باشد». (1)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«برای حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه نه هزار و سی صد و سیزده فرشته فرود می آید؛آنان همان فرشتگانی هستند که همراه حضرت عیسی علیه السّلام بوده اند؛ هنگامی که خداوند او را به آسمان برد». (2)

علی علیه السّلام می فرماید:«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه با سه هزار فرشته یاری می شود؛آنان بر چهره و پشت دشمنان می کوبند». (3)

در تفسیر آیه شریفۀ أَتی أَمْرُ اللّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ؛ (4)امر خدا فرارسید،پس دربارۀ آن شتاب نکنید).امام صادق علیه السّلام می فرماید:«این أمر اللّه،امر ماست؛یعنی خداوند برای قیام مهدی فرمان داده است که برای آن شتاب نکنیم؛زیرا خداوند،صاحب امر ما را با سه لشکر از فرشتگان،مؤمنان و رعب پشتیبانی می کند و ما به حقمان می رسیم». (5)

حضرت رضا علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه قیام کند،خداوند به فرشتگان دستور می دهد تا بر مؤمنان سلام دهند و در مجالس آنان شرکت کنند و اگر یکی از مؤمنان با حضرت کاری داشت،امام علیه السّلام برخی از فرشتگان را مأمور می کند که آن شخص را به دوش گیرند و نزدش بیاورند و هرگاه نیازش برطرف شد،او را به جایگاه6.

ص: 168

نخستینش بازگردانند.

برخی از مؤمنان بر روی ابرها حرکت می کنند و برخی دیگر به همراه فرشتگان در آسمان پرواز می کنند و گروهی دیگر به همراه فرشتگان راه می روند و گروهی نیز بر فرشتگان سبقت می گیرند.برخی از مؤمنان را فرشتگان به عنوان قاضی قرار می دهند و مؤمن نزد خداوند باارزش تر از فرشته است؛به گونه ای که برخی از مؤمنان را حضرت بر صد هزار فرشته به عنوان قاضی می گمارد». (1)

شاید قضاوت این مؤمنان در میان فرشتگان برای رفع اختلاف آنان در مسائل علمی و موضوعات باشد و این گونه اختلافات با عصمت فرشتگان منافاتی ندارد.

می درخشد.اگر با یکی از ما(امامان)روبه رو شوند،گرداگرد او را می گیرند و خاک جای پای او را برمی دارند و به آن تبرّک می جویند.در هنگام نماز،زاری و ناله ای دارند که از صدای طوفان سهمگین تر است.گروهی از آنان-از روزی که به انتظار حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه بوده اند-هرگز سلاح خود را بر زمین نگذاشته اند و وضع آنان همین گونه بوده است.آنان همواره از خدا می خواهند که صاحب الامر علیه السّلام را به آنان بنمایاند.

هریک از آنان،هزار سال زندگانی می کند و آثار فروتنی و پرستش و تقرّب به خداوند عزّ و جل،در رخسار آنان آشکار است.وقتی نزد آنان نمی رویم،می پندارند ما از ایشان خشنود نیستیم و زمانی را که ما به دیدارشان می رویم،در نظر می گیرند و در همان زمان به انتظار ما می نشینند و هرگز از کار خسته نمی شوند.

همان گونه که به آنان آموختیم،قرآن می خوانند و پاره ای از قرائت ها که به آنان آموخته ایم،اگر بر مردم خوانده شود،آن را نمی پذیرند.مطالبی را که از قرآن می پرسند، وقتی پاسخ می دهیم،سینه ها(و فکر و اندیشه)را برای گرفتن آن چه می شنوند، باز می کنند.برای ما از خداوند،طول عمر می خواهند تا ما را از دست ندهند.آنان می دانند،آن چه را از ما می آموزند،منّتی از خداوند بر آنان است.

هنگامی که حضرت قائم قیام کند،آنان به همراه حضرت خواهند بود و از دیگر سپاهیان امام علیه السّلام پیشی می گیرند و از خداوند می خواهند دینش را به وسیلۀ آنان یاری نماید.

اجتماع آنان متشکّل از پیر و جوان است.اگر یک جوان،پیری را ببیند،به احترام او همانند غلام می نشیند و بدون اجازه اش از جا برنمی خیزد.از راهی که خودشان بهتر می دانند،بر اندیشه های امام علیه السّلام آگاه می شوند.اگر امام به آنان دستوری دهد،تا آخر بر آن پابرجا هستند؛مگر این که حضرت خودش کار دیگری به آنان واگذار کند.

اگر به جنگ مردم شرق و غرب روند،همگی را در لحظه ای نابود می کنند و هرگز اسلحه بر آنان تأثیر نمی کند.شمشیرها و سلاح هایی از آهن دارند؛امّا آلیاژش غیر از آهن است.اگر با شمشیر بر کوهی بزنند،آن را دو نیم می کنند و از جا برمی دارند.امام علیه السّلام این سپاهیان را به جنگ هند،دیلم،کرد،روم،بربر،فارس،جابرسا و جابلقا-دو شهر در شرق

ص: 170

و غرب-می فرستد.

بر هیچ یک از پیروان ادیان وارد نمی شوند،مگر آن که آنان را به اسلام دعوت می کنند و به یکتاپرستی و نبوت پیامبر و ولایت ما اهل بیت می خوانند.پس هرکس اجابت کرد، او را رها می کنند و هرکس نپذیرفت،او را به قتل می رسانند؛به گونه ای که در شرق و غرب زمین کسی نمی ماند،مگر آن که ایمان می آورد». (1)

از چشم اندازی که دربارۀ این سپاهیان آمده است،چنین فهمیده می شود که شاید آنانه.

ص: 171

همان فرشتگانی باشند که در زمین برجای مانده اند و منتظر قیام حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه هستند.

و کتاب زبور داود را از دریاچۀ طبرستان بیرون می آورد.در آن کتاب،یادگارهای خاندان موسی و هارون موجود است و فرشتگان آن را بر دوش می کشند و الواح و عصای موسی علیه السّلام در آن است». (1)7.

ص: 173

ص: 174

زیرا می داند که پس از او کسی بر شیعیان تسلّط نخواهد یافت». (1)

حضرت رضا علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که قائم ما ظهور کند،جز خون ریختن(و کشتن دشمنان)و عرق کردن (2)(در اثر جنگ و تلاش زیاد)و خوابیدن بر زین اسب ها(به سبب پیکارهای فراوان)نخواهد بود». (3)

مفضل می گوید:امام صادق علیه السّلام یادی از حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه به میان آورد.من عرض کردم:امیدوارم که برنامه و حکومت حضرت به آسانی برقرار شود.

حضرت فرمود:«خیر؛چنان نمی شود مگر آن که سختی های بسیاری را ببینید». (4)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«علی علیه السّلام فرمود:برای من روا بود که فراریان را به قتل برسانم و زخمیان را بکشم؛ولی دست به این کار نزدم؛برای این که اگر شیعیان قیام کردند، زخمیانشان را به قتل نرسانند؛ولی برای حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه جایز و رواست و زمینه وجود دارد که فراریان را به قتل برساند و زخمیان را نابود گرداند». (5)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«اگر مردم می دانستند که حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه چه برنامه ای دارد و چه کارهایی انجام می دهد،اکثر آنان آرزو می کردند که هرگز آن حضرت را نبینند؛زیرا حضرت کشتار زیادی می کند و به یقین اوّلین کشتار را در قبیلۀ قریش خواهد داشت.

پس از قریش نخواهد گرفت جز شمشیر و به آنان نخواهد داد مگر شمشیر.4.

ص: 177

حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه کار را به جایی می رساند که بسیاری از مردم می گویند.این شخص از آل محمد صلّی اللّه علیه و اله نیست و اگر از اهل بیت پیامبر صلّی اللّه علیه و اله بود،رحم می کرد». (1)

نیز آن حضرت می فرماید:«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه با برنامه ای نو،سنّتی جدید و قضاوتی تازه قیام می کند.بر عرب ها روزگار بسیار سختی خواهد بود و شایسته شأن و موقعیت او جز کشتن دشمنان نیست». (2)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که قائم ما ظهور کند،دشمنان ما را از چهره های شان تشخیص می دهد.آن گاه آنان را از سر و پاهای شان می گیرد و با شمشیر به آنان می زند (و آنان را نابود می کند)». (1)

این جرم،قطع می شود و بر دیوار کعبه آویزان می گردد. (1)

البته روایات شیوۀ برخورد حضرت با مخالفان را به تفصیل در سلسلۀ درس هایمان در مرکز تخصصی مهدویت مطرح کردیم و مورد تحقیق و بحث قرار دادیم و توسط یکی از دانش پژوهان تقریر و در مجلۀ تخصصی انتظار (2)به چاپ رسیده است.

شاید مراد از«از قریش نمی گیرد مگر شمشیر»این باشد که قریش از حضرت فرمانبرداری نمی کنند و در اخلالگری و ایجاد مشکلات می کوشند و به طور مستقیم و غیر مستقیم سبب پیکار و جنگ با حضرت می شوند و حضرت نیز جز اسلحه،روش دیگری را مناسب نمی بیند.چنانچه در روایتی آمده:پس از آن که اهل مکه با امام بیعت کردند حضرت نماینده ای از طرف خود منصوب می کند.و به طرف مدینه روانه می شود؛ ولی در راه اطلاع می یابد که آن نماینده را به قتل رسانده اند،لذا دوباره به مکه بازمی گردد و فقط جنگجویان را به قتل می رساند. (1)

در حدیث دیگری حضرت پیامی به مکه توسط نمایندۀ خود می فرستد.چون آن نماینده پیام را می خواند بر او حمله ور می شود و او را در بین رکن و مقام ذبح می کنند.

در این جا حضرت به یاران خود می فرماید من به شما گفتم:اهل مکه ما را نمی خواهند. (2)

آن است،رفتار نماید و هرکس مسلمان نشود،گردنش را می زند تا آن که در شرق و غرب جهان،یک کافر برجای نماند».

عبد اللّه بن بکیر پرسید:قربانت گردم،در روی زمین مردم بسیاری هستند؛چگونه حضرت می تواند همه آنان را مسلمان کند یا گردن بزند؟

امام کاظم علیه السّلام فرمود:«وقتی خداوند چیزی را اراده کند،چیز اندک را بسیار و بسیار اندک می گرداند». (1)

شهر بن حوشب می گوید:حجاج به من گفت:ای شهر!در قرآن آیه ای است که مرا خسته کرده است(و معنای آن را نمی فهمم).گفتم:کدام آیه؟گفت:آن جا که خداوند می فرماید: وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ إِلاّ لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ؛ (2)هیچ یک از اهل کتاب نیست مگر آن که قبل از مرگش ایمان می آورد)و مکرر اتفاق افتاده است که فردی نصرانی یا یهودی را پیش من می آورند و گردنش را می زنم و آن گاه به لب هایش خیره می شوم،ولی حرکتی نمی کند تا این که نفس او قطع می شود.

شهر بن حوشب می گوید:به او گفتم:معنای آیه،این نیست که تو پنداشتی؛بلکه مراد این است که وقتی پیش از قیامت،عیسی بن مریم از آسمان فرود آید و به حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه اقتدا کند،در آن هنگام هیچ یهودی و نصرانی نمی ماند،مگر آن که پیش از مرگ به او ایمان می آورد.

حجاج پرسید:این تفسیر را از کجا فراگرفته ای و چه کسی آن را به تو آموخته است؟ گفتم:این تفسیر را امام باقر علیه السّلام فرمود.حجاج گفت:از چشمه ای زلال به دست آورده ای. (3)7.

ص: 182

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«قیامت برپا نمی شود،مگر آن که با یهود بجنگید.آن گاه یهودیان(شکست خورده)می گریزند و پشت سنگ ها پنهان می شوند؛ولی سنگ فریاد می زند:ای مسلمان!ای بندۀ خدا!این یهودی پشت من پنهان شده است». (1)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«...یهودیانی که با دجّال هستند،می گریزند و پنهان می شوند؛ولی درختان و سنگ ها فریاد برمی آورند:ای روح اللّه!این یهودی است.

حضرت نیز آنان را می کشد و کسی را برجای نمی گذارد». (2)

البته از روایات دیگری فهمیده می شود که ستیز و رویارویی حضرت با اهل کتاب همیشه یکسان نبوده،بلکه در مواردی با دریافت جزیه به آنان اجازه می دهد به دین خودشان برجای بمانند و با گروهی به بحث و مناظره بپردازد و آنان را با این روش به اسلام دعوت می کند و ممکن است بگوییم در آغاز قیام با آنان به بحث می پردازد و با کسانی که حق را پنهان سازند،می جنگد.

ابو بصیر می گوید:به امام صادق علیه السّلام عرض کردم:حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه تا پایان زندگانی در مسجد سهله(کوفه)خواهد ماند؟فرمود:«آری».پرسیدم:اهل ذمّه،در نظرش چگونه خواهند بود؟فرمود:«با آنان از راه مسالمت آمیز وارد می شود؛هم چنان که پیامبر صلّی اللّه علیه و اله9.

ص: 183

رفتار می کرد.آنان در حال خواری جزیه می پردازند». (1)

ابن اثیر می گوید:در آن روزگار هیچ اهل ذمّه ای نمی ماند که جزیه بپردازد. (2)

ابن شوذب می گوید:بدین علّت به حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه مهدی می گویند که به سوی یکی از کوه های شام هدایت می شود و در آن جا اسفار تورات را خارج می سازد و با آن با یهودیان به بحث و مناظره می پردازد و گروهی از آنان به دست حضرت اسلام می آورند». (3)

پاک کنیم»و با دست مبارک به پیشانی اشاره کرد. (1)

امیر مؤمنان علیه السّلام پس از شکست خوارج به هنگام گذشتن از کشتگان آنان فرمود:

«آن کس شما را به کشتن داد که شما را فریفت».

پرسیده شد:او کیست؟فرمود:«شیطان و نفس های پلید»اصحاب گفتند:خداوند، ریشۀ آنان را تا پایان دنیا قطع کرد.

حضرت پاسخ داد:«خیر؛سوگند به آن که جانم در دست اوست،آنان در صلب های مردان و رحم زنان خواهند بود و پی درپی خروج خواهند کرد تا آن که به سرکردگی شخصی به نام اشمط بین رودهای دجله و فرات خروج کنند.در آن روزگار مردی از اهل بیت ما به جنگ او می رود و او را به هلاکت می رساند و از آن پس هیچ قیامی از خوارج تا روز قیامت نخواهد بود». (2)

نیز آن حضرت دربارۀ فرقۀ بتریه (3)می فرماید:«هنگامی که حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه قیام کند، به سوی کوفه رهسپار می شود.در آن جا تعداد ده هزار نفر-که آنان را بتریه می نامند، درحالی که سلاح بر دوش گرفته اند-جلو حضرت را می گیرند و می گویند:از همان جا که آمده ای،بازگرد؛زیرا ما به فرزندان فاطمه نیازی نداریم.حضرت شمشیر می کشد و1.

ص: 185

همگی را از دم تیغ می گذراند». (1)

پرسیدم:چگونه و چرا؟فرمود:«پیامبر صلّی اللّه علیه و اله در روزگاری مبعوث شد که مردم سنگ و چوب و بت های تراشیده شده را می پرستیدند،ولی قائم ما در روزگاری قیام می کند که با قرآن علیه حضرت احتجاج می کنند و آیات را علیه آن حضرت تأویل می نمایند». (1)

نیز آن حضرت می فرماید:«حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه آن قدر از انسان ها می کشد تا ساق پا را خون فرا می گیرد.شخصی از فرزندان پدرش به حضرت اعتراض شدید می کند و می گوید:مردم را از خود دور می کنی؛هم چنان که گوسفندان را رم می دهند!آیا این روش، طبق دستور رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است؟

یکی از یاران حضرت از جای برمی خیزد و می گوید:سکوت می کنی یا گردنت را بزنم!؟ حضرت عهد و پیمانی را که از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله همراه دارد،بیرون می آورد و ارائه می کند». (2)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه قیام کند،گروهی از دین و ولایت خارج می شوند؛در صورتی که پنداشته می شد که آنان از پیروان حضرت می باشند.نیز افرادی ولایت حضرت را می پذیرند؛در صورتی که مانند آفتاب پرستان و ماه پرستان بودند». (3)

دشمنان اهل بیت را بر آن حضرت عرضه می کنند.اگر به اسلام-که همان ولایت اهل بیت است-اقرار کردند،آنان را رها می کند وگرنه به قتل می رسند،یا آنان را به پرداخت جزیه -هم چنان که اهل ذمّه می پردازند-ملزم می کند».

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه قیام کند،بر یک یک ناصبیان ایمان را عرضه می کند؛اگر پذیرفتند،آنان را رها می سازد وگرنه گردنشان را می زند،یا از آنان جزیه می گیرد.چنان که امروز از اهل ذمّه جزیه می گیرند و آنان را از شهرها به روستاها(و کشتزارها)تبعید می کنند». (1)

مرحوم مجلسی می گوید:شاید این حکم مربوط به آغاز قیام باشد؛زیرا ظاهر روایات این است که از آنان جز ایمان پذیرفته نمی شود و اگر نپذیرند،کشته می شوند. (2)

ابو بصیر می گوید:به امام صادق علیه السّلام عرض کردم:رفتار امام مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه با ناصبی ها و کسانی که با شما دشمنی دارند،چگونه خواهد بود؟فرمود:«ای ابا محمد!در دولت و حکومت ما،مخالفان بهره ای نخواهند داشت.خداوند برای ما خون های شان را در آن هنگام حلال خواهد کرد؛ولی امروز خونشان بر ما و شما حرام است.پس کسی تو را فریب ندهد و بدان روزگاری که قائم ما قیام کرد،حضرت برای خدا و رسولش و برای ما انتقام خواهد گرفت». (3)

یک دیگر جدا می گشتید،همانا آنان که کافرند را به عذاب دردناک معذّب می ساختیم،امام صادق علیه السّلام فرمود:«خداوند،در صلب کافران و منافقان،امانت هایی از مؤمنان دارد.حضرت قائم ما ظهور نمی کند،مگر آن که آن امانت ها را خداوند از صلب آنان بیرون آورد(و آن مؤمنان متولد شوند).پس از آن،حضرت کافران و منافقان را به قتل می رساند». (1)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه قیام کند،نیازی ندارد که از شما درخواست یاری کند و نسبت به بسیاری از شما منافقان،حدّ خدا را جاری می کند». (2)

امام حسین علیه السّلام به فرزندش امام سجاد علیه السّلام می فرماید:«سوگند به خدا که خون من از جوشش بازنمی ایستد تا این که خداوند،مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه را برانگیزد.آن حضرت به انتقام خون من از منافقان فاسق و کافر،هفتاد هزار نفر را می کشد». (3)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«چون حضرت قائم قیام کند...به کوفه می آید و در آن جا همۀ منافقان را(که به امامت حضرت عقیده ندارند)به قتل می رساند و کاخ های آنان را ویران می کند و با جنگجویان آنان می جنگد و آن قدر از آنان می کشد تا خداوند خشنود گردد». (4)

(شیطان)مهلت داده خواهد شد تا به وقت معیّن و روز معلوم)،این وقت معلوم چه زمانی خواهد بود؟فرمود:«آیا پنداشته ای این روز،روز قیامت است؟خداوند تا روز قیام قائم ما،به شیطان مهلت داده است.وقتی خداوند او را مبعوث می کند(و اجازۀ قیام می دهد)،حضرت به مسجد کوفه می رود.در آن هنگام شیطان درحالی که با زانوان خود راه می رود،به آن جا می آید و می گوید:ای وای بر من از امروز!

حضرت مهدی پیشانی او را می گیرد و گردنش را می زند و آن هنگام،روز وقت معلوم است که مهلت شیطان به پایان می رسد». (1)م.

ص: 190

2.با گذشت زمان به وسیلۀ زورمندان و تحریف گران،دگرگونی ها و تحریفاتی در احکام الهی پدید آمده است و حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه پس از ظهور آنها را تصحیح و تعدیل می کند.

در کتاب القول المختصر آمده است:بدعتی را برجای نمی گذارد و سنّتی نمی ماند مگر آن که آن را احیا می کند. (1)

3.چون فقها در استنباط حکم شرعی،از یک سلسله قواعد و اصول بهره می جویند، گاهی حکمی را که استنباط کرده اند با حکم واقع مطابقت ندارد؛هرچند نتیجۀ آن استنباط برای مجتهد و مقلّدینش حجّت شرعی است؛ولی در حکومت امام زمان علیه السّلام، حضرت،احکام واقعی را بیان می فرماید.

4.برخی از احکام شرعی در شرایطی خاص و اضطراری و برای تقیّه به صورت غیر واقعی اعلام شده است که در روزگار حضرت،تقیّه برداشته می شود و حکم واقعی بیان می گردد.

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که قائم ما قیام کند،تقیّه از بین می رود و حضرت، شمشیر را از نیام بیرون می کشد و از مردم جز شمشیر نمی گیرد و به آنان جز شمشیر نمی دهد». (2)

دربارۀ موارد بالا به گفتن چند روایت بسنده می کنیم:

امام صادق علیه السّلام ضمن حدیث مفصّلی می فرماید:«بر شما(مسلمانان)است که تسلیم (امر ما)باشید و امور را به ما باز گردانید و به انتظار حکومت ما و شما باشید و منتظر فرج و گشایش ما و شما بمانید.هنگامی که قائم ما ظهور کند و سخنگوی ما به سخن آید و تعلیم قرآن و دستورات دین و احکام را از نو به شما بیاموزد-به همان شکلی که بر محمد صلّی اللّه علیه و اله نازل شده است-،دانشمندان شما این رفتار حضرت را،انکار کرده،مورد اعتراض قرار می دهند و بر دین خدا و راه او استوار و پابرجا نمی شوید،مگر در سایۀ شمشیر؛شمشیری که بالای سر شما باشد.

خداوند،سنّت امّت های پیشین را بر این مردم قرار داده؛ولی آنان،سنّت ها را تغییر

ص: 192

داده،و دین را تحریف کردند.هیچ حکم رایجی در بین مردم نیست،مگر این که از شکل وحی شده اش تحریف گشته است.خدا تو را رحمت کند.به هرچه فراخوانده می شوی، بپذیر تا آن کس که دین را تجدید می کند،فرارسد». (1)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که حضرت قائم ظهور کند،مردم را از نو به اسلام دعوت می کند و آنان را به سوی(اسلام)هدایت می نماید،درحالی که اسلام کهنه و نابود شده،مردم از آن گمراه گشته اند». (2)

از این روایت فهمیده می شود که امام دین جدیدی را به جهان عرضه نمی کند؛بلکه چون مردم از اسلام واقعی منحرف شده اند،حضرت دوباره به آن دین دعوت می کند؛ چنان که پیامبر صلّی اللّه علیه و اله به آن دعوت کرد.

امام صادق علیه السّلام به برید فرمود:«ای برید!به خدا سوگند،هیچ حریمی برای خداوند نماند،مگر این که آن را دریدند و هرگز به کتاب خدا و سنّت پیامبرش در این جهان عمل نشد و از روزی که امیر مؤمنان رحلت کرد،هرگز حدّ خداوند در بین مردم جاری نگشت».آن گاه فرمود:«به خدا سوگند روزها و شب ها به پایان نمی رسد،مگر آن که خداوند مردگان را زنده و زندگان را بمیراند و حق را به صاحبش بازگرداند و آیین خود را-که برای خود و پیامبرش پسندیده است-برپا دارد.بر شما بشارت باد، بشارت باد شما را.به خدا سوگند که حق فقط و فقط در دست شماست».(3)

ص: 193

این روایت نشان می دهد که دگرگونی ها برای غیر شیعه بیش تر چشمگیر است؛ هرچند برخی از موارد برای آنان نیز تازگی دارد.

در این فصل،دگرگونی ها و اصلاحات در روزگار امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه را در سه قسمت:

احکام جدید،اصلاحات و تجدید بناها و قضاوت های تازه بیان می کنیم:

در نتیجه کسی که واجب بودنش را نپذیرد و مسلمان فطری باشد و بین مسلمانان بزرگ شده باشد،او را بدون توبه دادن اعدام می کنند و اگر این فرد،مسلمان ملی باشد تا سه بار پس از ارتداد،توبه اش می دهند و پس از آن اعدام می شود،این احکام در صورتی است که فرد علم و آگاهی به وجوب آن داشته باشد؛ولی اگر وجوب آن را نداند،حکم به کفرش نمی شود». (1)

مجلسی اوّل،در شرح این روایت،ضمن بیان وجوهی می فرماید:شاید مراد این باشد که حضرت در این دو مورد برطبق علم خود حکم و قضاوت می کند و نیازی به شاهد نخواهد داشت؛چنان که این روش در دیگر قضاوت های حضرت نیز می باشد ولی راز اختصاص دادن به این دو مورد به لحاظ اهمیّت آن است. (2)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«خداوند دو هزار سال پیش از آن که پیکرها را بیافریند،بین ارواح برادری برقرار کرد.هنگامی که قائم ما اهل بیت قیام کند،برادرانی که بینشان برادری برقرار شده است،از یک دیگر ارث می برند و برادران نسبی که از یک پدر و مادر هستند از یک دیگر ارث نمی برند». (1)

پیامبر خدا صلّی اللّه علیه و اله دربارۀ شکستن صلیب ها و کشتن خوک ها-که به معنای پایان یافتن دوران مسیحیت و حکم جزیه است-می فرماید:«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به عنوان فرمانروایی دادگر ظهور می کند و صلیب ها را می شکند و خوک ها را می کشد و دستور می دهد،کارگزارانش مال و ثروت را برداشته،در شهرها بگردند تا هرکس نیازمند است، از آن بردارد؛ولی کسی پیدا نمی شود که اظهار نیازمندی کند». (1)

شاید این حدیث کنایه از پایان دوران مسیحیت و اهل کتاب باشد.

دست های آنان را قطع می نماید؛زیرا آنان دزدان خانۀ خدا در مکه معظمه هستند». (1)

حرام گردد. (1)ولی مجلسی دوم ضمن مجهول خواندن این روایت می گوید:شاید حرمت در این دو مورد،مقیّد به زمان قیام حضرت حجّت باشد. (2)

قائم ما قیام کند،بر هر گنجینه داری،اندوخته اش حرام می شود؛مگر آن که آن را به خدمت آن حضرت آورد و از آن در جنگ با دشمن،یاری و کمک بگیرد و این است سخن خداوند که می فرماید: وَ الَّذِینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّهَ وَ لا یُنْفِقُونَها فِی سَبِیلِ اللّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِیمٍ؛ (1)کسانی که طلا و نقره می اندوزند و آن را در راه خدا انفاق نمی کنند،آنان را به عذاب دردناکی بشارت ده). (2)

آن را نساخته است». (1)

مرحوم صدوق طبق روایتی می گوید:امیر مؤمنان علیه السّلام هنگام گذشتن از مسجدی-که مناره اش بلند بود-دستور داد آن مناره را ویران کنند. (2)

مجلسی اوّل می فرماید:از این روایات،حرمت ساختن مناره های بلند به دست می آید؛زیرا اشراف داشتن و مسلّط شدن بر خانه های مسلمانان حرام است.ولی اکثر فقها این روایت را بر کراهت حمل کرده اند. (3)به نقل از مسعودی و طبرسی:وی دستور می دهد منبرها را ویران کنند. (4)البته مجلسی دوم(محمد باقر)مطلبی به همین مضمون دارد که در پاورقی سوم آمده است.

قرار می دهد». (1)

این روایت بر استجاب حمل شده است؛زیرا نبودن مانع و حائل بین نمازگزار و بین آسمان مستحب است و نبودن حایل یکی از اسباب قبولی نماز و استجابت دعاست.

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه احکام و قضاوت هایی دارد که حتی برخی از یاران و کسانی که در رکابش شمشیرها زده اند،به آن احکام اعتراض می کنند و آن قضاوت حضرت آدم علیه السّلام است و حضرت نیز گردن معترضان را می زند.سپس به روش دیگری قضاوت می کند که قضاوت داود است؛ولی گروه دیگری از یارانش اعتراض می کنند و حضرت گردن آنان را نیز می زند.

برای بار سوم حضرت به شیوۀ ابراهیم علیه السّلام قضاوت می کند و بازهم گروهی از یارانش -که در رکابش شمشیر زده اند-اعتراض می کنند و حضرت آنان را نیز اعدام می کند.

آن گاه امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه به روش محمد صلّی اللّه علیه و اله رفتار می کند و دیگر کسی بر حضرت اعتراض نمی کند». (1)

سازمان های بزرگ و باعظمت با نام و نشان های گوناگون و اساسنامه های پرزرق و برق که از حمایت محرومان و حقوق بشر سخن می گویند،در بین بشریّت چنان رفتار کرده اند که گویی جز دشمنی با بشریّت کار دیگری ندارند.

سرانجام حکومت مهدی وارث جهانی است که در آن ستمگران با همۀ توان به جنگ و نبرد با بشریّت پرداخته،تعداد بسیاری از انسان ها را کشته اند و آنان که زنده مانده اند نیز از حکومت های دیگر ناامید شده،به حکومتی که وعده های خویش را محقّق می سازد، پناه می آورند و این حکومت،همان حکومت مهدی آل محمد صلّی اللّه علیه و اله است.

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«حکومت و دولت ما،آخرین دولت است و هیچ حزب،گروه و خاندانی نمی ماند که دارای حکومت باشد،مگر این که پیش از ما،حکومتشان بر روی کار می آید و این برای آن است که اگر روش و سیاست حکومت ما را دیدند،9.

ص: 204

نگویند،ما هم اگر زمامدار امور می شدیم،این چنین رفتار می کردیم و این معنای سخن خداوند است که فرمود: وَ الْعاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ؛ (1)و عاقبت کار از آن پرهیزکاران است)». (2)

حضرت داود-که برای صدور حکم شاهد نمی خواست-حکم می کند و مانند اینها که در روایات شما وارد شده است و این عقیده موجب نسخ دیانت و ابطال احکام دینی است و در حقیقت شما با این عقیده،نبوت و پیامبری را پس از خاتم پیامبران اثبات نموده اید؛هر چند نام آن را پیامبری نگذارید،پاسخ شما چیست؟

می گوییم:ما از آن چه در این پرسش گفته شده-که قائم،جزیه را از اهل کتاب نمی پذیرد و کسانی را که به سن بیست سالگی برسند و احکام دین خود را نداند،به قتل می رساند-آگاهی نداریم و بر فرض هم که در این خصوص روایتی رسیده باشد، نمی توان آن را به طور قطع پذیرفت.ممکن است منظور از ویران سازی برخی از مساجد و زیارت گاه های دینی،مساجد و زیارت گاه هایی باشد که برخلاف تقوا و دستور خدا ساخته شده است که البته کاری مشروع خواهد بود و پیامبر هم چنین کاری را انجام داد.

این که قائم،مانند فرزندان داود حکم می کند و در صدور حکم شاهد و دلیل نمی خواهد،این هم مطلبی است که نزد ما قطعی و یقینی نیست و اگر درست باشد،آن را بدین گونه باید تأویل کرد که در مواردی که خودش به حقیقت قضایا و ماهیّت دعوا علم دارد،طبق علمش حکم می کند؛زیرا هرگاه امام یا قاضی به مطلبی یقین پیدا کرد، لازم است که موافق با علمش قضاوت کند و دیگر شاهد و دلیلی نمی خواهد و این نکته موجب نسخ دیانت نیست.هم چنین این سخن که گفته اند:قائم جزیه نمی گیرد و گوش به گواهی شاهد و گواه نمی دهد،در صورتی که درست باشد،باعث منسوخ گشتن دیانت نخواهد بود؛زیرا نسخ آن است که دلیلش متأخر از حکم منسوخ باشد و هم زمان باهم نیاید و اگر هردو دلیل باهم آمدند،نمی توانند یکی ناسخ دیگری باشد؛هرچند در معنا مخالف آن باشد؛مثلا اگر فرض کردیم که خداوند فرمود:«روز شنبه تا فلان وقت را در خانه به سر برید و پس از آن وقت آزاد هستید».به این سخن نسخ نمی گویند؛زیرا دلیل رافع،همراه دلیل موجب است.

چون این معنا روشن گشت و دانستیم که پیامبر به آگاهی ما رسانده است که قائم از فرزندان من است و از دستورات او پیروی کنید و هر حکمی می کند بپذیرید،بر ما واجب است از وی پیروی کنیم و هرگونه قائم در میان ما حکم کرد،رفتار نماییم.پس اگر ما

ص: 206

حکم او را پذیرفتیم-هرچند با برخی از احکام پیشین فرق داشته باشد-احکام دین اسلام را منسوخ ندانسته ایم؛زیرا چنان که گفتیم نسخ احکام در موضوعی که دلیلش وارد شده باشد،متحقق نمی شود. (1)البته روایات متعددی از عامه به این مضمون وارد شده است.1.

ص: 207

ص: 208

ص: 210

دیگری بدتر رفتار کردند و جز فساد و کشتار و ویرانی چیزی به ارمغان نیاوردند.

کمونیسم متلاشی شد،مائوئیسم مغضوب سران خود قرار گرفت و دمکراسی غربی جز شعاری مردم فریب چیزی بیش نبود.

سرانجام روزگاری فرامی رسد که عدل و عدالت به دست توانای مرد الهی در روی زمین مرده از ستم پیاده می شود.او آن چنان در اجرای این شعار«یملاء الأرض قسطا و عدلا؛زمین را پر از عدل و قسط می کند».جدّی و مصمّم است که آثار آن در همه جا نمایان می شود.

حضرت،حکومت را به گونه ای سازماندهی می کند و مردم را به گونه ای تربیت می نماید که دیگر واژه ستم از ذهن ها رخت برمی بندد و به تعبیر روایات،دیگر کسی به دیگری ستم نمی کند؛حتی حیوانات نیز دست از تعدّی و ستم برمی دارند و گوسفند همنشین گرگ می گردد.

امّ سلمه می گوید:پیامبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه چنان عدالتی در جامعه برپا می کند که زندگان آرزو می کنند،کاش مردگانشان زنده می بودند و از آن عدالت بهره مند می گردیدند». (1)

امام باقر علیه السّلام در تفسیر آیه شریفۀ اِعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها؛ (2)بدانید و آگاه باشید که خداوند،زمین را پس از مرگش زنده می کند)،می فرماید:«خداوند زمین را با حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه زنده می گرداند.آن حضرت در زمین به عدالت رفتار می کند و زمین را با گسترش عدالت زنده می نماید؛پس از آن که در اثر گسترش ستم مرده بود». (3)

نیز امام صادق علیه السّلام می فرماید:«به خدا سوگند،به طور حتم عدالت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به درون4.

ص: 212

خانه ها و اتاق های شان نفوذ می کند؛هم چنان که سرما و گرما در آن وارد می شود». (1)

از این روایت استفاده می شود که با وجود خواستۀ گروهی و حتی مخالفت آنان، عدالت همۀ جهان را بدون استثنا دربرمی گیرد.

امام باقر علیه السّلام در تفسیر آیۀ شریفۀ اَلَّذِینَ إِنْ مَکَّنّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاهَ...؛ (2)آنان که وقتی در زمین حاکمیتشان بخشیم نماز را بپا می دارند و...می فرماید:«این آیه در شأن مهدی و یارانش فرود آمده است.خداوند به وسیلۀ آنان،دین خود را آشکار می کند و حاکم می گرداند؛به گونه ای که اثری از ستم و بدعت دیده نمی شود». (3)

امام رضا علیه السّلام دراین باره می فرماید:«آن گاه که حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه ظهور کند،ترازوی عدالت را در جامعه برقرار می کند و از آن پس،کسی به دیگری ستم نمی کند». (4)

نیز امیر مؤمنان علیه السّلام می فرماید:«حضرتش در میان کشاورزان و مردم به عدالت رفتار می کند». (5)

جابر بن عبد اللّه می گوید:شخصی خدمت امام باقر علیه السّلام رسید و عرض کرد:این پانصد درهم زکات اموالم را از من تحویل بگیر!امام علیه السّلام فرمود:«خودت آن را داشته باش و به همسایگان و بیچارگان و نیازمندان مسلمان بده».پس فرمود:«هنگامی که مهدی ما اهل بیت قیام کند،اموال را یکسان تقسیم می کند و به عدالت با آنان رفتار می نماید.پس هرکس که از او پیروی کند،از خدا پیروی کرده است و کسی که نافرمانی او کند،خدا را سرکشی نموده است و بدین سبب نام حضرتش را مهدی گذارده اند که به امور و مسائلی6.

ص: 213

پنهان هدایت می شود». (1)

عدالت در روزگار مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه چنان فراگیر می شود که حتی اولویت های شرعی رعایت می گردد و کسانی که می خواهند واجبات خود را انجام دهند،بر کسانی که درصدد انجام مستحبات هستند،در بهره گیری از امکاناتی که برای آن منظور است، مقدّم هستند.مثلا در روزگار حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه که اسلام و حکومت الهی در سراسر جهان برقرار می شود،طبیعی است که شعایر الهی نیز با شکوهی وصف ناشدنی برگزار می شود.

حج ابراهیمی یکی از شعایر الهی است که بر اثر گسترش حکومت اسلامی،دیگر مانعی برای رهسپاری به سوی حج برجای نمی ماند و مردم برای انجام حج،مانند سیلی خروشان به سوی کعبه می شتابند و در نتیجه گرداگرد کعبه شلوغ شده،برای همۀ حج گزاران کفایت نمی کند.امام علیه السّلام دستور می دهد که اولویت را به کسانی دهند که حج واجب بر عهده دارند و به سخن امام صادق علیه السّلام این نخستین جلوه گاه عدالت مهدی موعود است.

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«نخستین چیزی که از عدالت حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه آشکار می شود،این است که اعلام می کند،کسانی که حج یا مناسک مستحب به جا می آورند و حجر الاسود را استلام می کنند و طواف مستحبی انجام می دهند،آن را به کسانی که حج واجب دارند واگذار کنند». (2)

از بین ببرد و با برچیدن ناامیدی از دل ها،بذر امید در آنها بکارد،از پشتیبانی مردمی برخوردار خواهد شد.نظامی که آتش جنگ ها را خاموش کند و امنیّت و آسایش را چنان به جامعه بازگرداند که حتی حیوانات نیز از آن بهره مند شوند،این چنین حکومتی، حکومت بر دل ها خواهد بود و آرزوی انسان ها این است که در چنان حکومتی زندگی کنند.ازاین رو،در روایات از پیوند مردم با امام و علاقۀ آنان به حکومت آن حضرت با سخنان دلپذیری یاد شده است.

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«شما را به مهدی،مردی از قریش بشارت می دهم که ساکنان آسمان و زمین از خلافت و فرمانروایی او خشنودند». (1)

نیز آن حضرت می فرماید:«مردی از امّت من قیام می کند که مردم زمین و آسمان او را دوست می دارند». (2)

صباح (3)می گوید:در روزگار حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه خردسالان آرزو می کنند که ای کاش بزرگ بودند و بزرگسالان آرزوی کودکی و خردسالی می نمایند». (4)

شاید برای این آرزوی خردسالی می کنند که دوست دارند زمان بیش تری را در حکومت آن حضرت به سر برند و خردسالان آرزوی بزرگسالی دارند،زیرا می خواهند مکلّف باشند و در اجرای برنامه های حکومت الهی حضرت ولی عصر عجّل اللّه تعالی فرجه نقش داشته باشند و به پاداش اخروی دست یابند.

حکومت حضرت چنان تأثیری دارد که حتی مردگان نیز از آن بهره می برند.

حضرت علی علیه السّلام دراین باره می فرماید:«مردی از فرزندانم ظهور می کند که در نتیجۀ0.

ص: 215

ظهور و حکومتش هیچ مرده ای در گور نمی ماند،مگر این که گشایش و برکاتی در گور برایش پدید می آید و آنان به دیدار یکدیگر می روند و قیام قائم را به یک دیگر مژده می دهند». (1)

در کامل الزیارات، (2)«الفرحه»به معنای شادی و خوش حالی آمده است و آوردن واژۀ میت در روایت،شایستۀ دقت است؛زیرا می توان نتیجه گرفت که این گشایش و آسایش همگانی است و ویژۀ گروه خاصی از ارواح نیست.اگر این روایت را در کنار روایاتی که می فرماید:«روح کافران در بدترین شرایط در زنجیر و زندان به سر می برند»بگذاریم، معنای این روایت روشن می گردد؛زیرا گویا با ظهور امام،حکم آزادی از عذاب به آنان داده می شود و یا حالت«گشایش و رحمتی که در رفتار فرشتگان عذاب نیست»،دگرگون شده برای مدّتی هرچند کوتاه به احترام تشکیل حکومت الهی بر روی زمین،از شکنجۀ روح کافران و منافقان دست می کشند.

آن گاه که قائم ما قیام کند،خداوند انتقام رسولش و همۀ ما را از دشمنان خواهد گرفت». (1)

امام صادق علیه السّلام از مسجد سهله یاد کرد و فرمود:«آن خانۀ صاحب ما(حضرت مهدی) است؛زمانی که با خاندانش در آن جا سکونت گزیند». (2)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه قیام می کند و به سوی کوفه می رود و منزلش را آن جا قرار می دهد». (3)

نیز آن حضرت می فرماید:«هنگامی که قائم ما قیام کند و به کوفه برود،هیچ مؤمنی نیست،مگر آن که در آن شهر در کنار مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه سکونت می گزیند یا به آن شهر می آید». (4)

حضرت امیر علیه السّلام دراین باره می فرماید:«روزگاری فرارسد که این جا(مسجد کوفه) نمازگاه و مصلای مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه گردد». (5)

ابو بکر حضرمی می گوید:به امام باقر علیه السّلام یا به امام صادق علیه السّلام گفتم:کدام سرزمین پس از حرم خدا و حرم پیامبرش با فضیلت تر است؟فرمود:«ای ابا بکر!سرزمین کوفه که2.

ص: 217

جایگاه پاکی است و در آن مسجد سهله قرار دارد و مسجدی که همۀ پیامبران در آن نماز خوانده اند و از آن جا عدالت الهی پدیدار می گردد و قائم خداوند و قیام کنندگان پس از او از همان جا خواهند بود.آن جا جایگاه پیامبران و جانشینان صالح آنان است». (1)

محمد بن فضیل می گوید:قیامت برپا نمی شود تا این که همۀ مؤمنان در کوفه گر دآیند. (2)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه نه یا ده سال حکومت می کند و خوشبخت ترین مردم نسبت به او مردم کوفه هستند». (3)

از مجموع روایات چنین فهمیده می شود که شهر کوفه پایگاه اصلی فعالیّت ها و مرکز فرمانروایی امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه است.لذا امر به نگه داری خانه و زمین شده و از فروش آن گویا نهی شده باشد. (4)و (5)

بدین گونه است:حضرت عیسی علیه السّلام،هفت نفر از اصحاب کهف،یوشع وصی موسی علیه السّلام، مؤمن آل فرعون،سلمان فارسی،ابو دجانه انصاری،مالک اشتر نخعی و قبیلۀ همدان.

از حضرت عیسی علیه السّلام در روایات با واژه های گوناگونی مانند وزیر،جانشین،فرمانده و مسؤول در حکومت یاد شده است.

عیسی علیه السّلام به حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه می گوید:همانا من به عنوان وزیر فرستاده شده ام؛ نه امیر و فرمانروا. (1)

حضرت عیسی علیه السّلام وزیر حضرت قائم و پرده دار و جانشین آن حضرت است. (2)

...آن گاه عیسی فرود می آید و مسؤول دریافت اموال حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه می شود و اصحاب کهف نیز در پشت سر او خواهند بود. (3)

ا مام صادق علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که حضرت قائم آل محمد صلّی اللّه علیه و اله قیام کند،هفده تن را از پشت کعبه زنده می گرداند که عبارتند از:پنج تن از قوم موسی علیه السّلام؛آنان که به حق قضاوت کرده و با عدالت رفتار می کنند،هفت نفر از اصحاب کهف،یوشع وصی موسی، مؤمن آل فرعون،سلمان فارسی،ابا دجانه انصاری و مالک اشتر». (4)

در روایتی تعداد آنان بیست و هفت نفر گفته شده است و قوم موسی را چهارده نفر بیان می کند (5)و در روایت دیگری از مقداد نام برده شده است. (6)).

ص: 219

حضرت علی علیه السّلام می فرماید:«...سپاهیان در پیشاپیش حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه قرار می گیرند و قبیله همدان (1)وزیران او خواهند بود». (2)7.

ص: 220

باز هم دراین باره چنین آمده است:«مردان الهی با مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه همراه هستند؛مردانی که به دعوت او پاسخ گفته اند و او را یاری می کنند.آنان وزیران و دولتمردان اویند که بار سنگین مسؤولیت های حکومت را بر دوش دارند». (1)

ابن عباس می گوید:اصحاب کهف،یاران مهدی هستند. (2)

حلبی می گوید:اصحاب کهف همگی از نژاد غیر عربند و جز به عربی سخن نمی گویند.آنان وزیران مهدی هستند. (3)

از روایات و سخنان بالا نتیجه می گیریم که بار سنگین حکومت و ادارۀ سرزمین های پهناور اسلامی را نمی توان به دوش هرکس نهاد؛بلکه افرادی باید این مسؤولیت را بپذیرند که بارها آزمایش شده،شایستگی خود را در آزمایش های گوناگون به اثبات رسانده باشند.ازاین رو،می بینیم که در رأس وزیران حکومت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه،حضرت عیسی علیه السّلام قرار دارد که یکی از پیامبران اولوا العزم است.هم چنین از جمله مسؤولان برجستۀ حکومتی او سلمان فارسی،مقداد،ابو دجانه و مالک اشتر می باشند که شایستگی سرپرستی کارها را در روزگار پیامبر صلّی اللّه علیه و اله و امیر مؤمنان علیه السّلام داشته اند و قبیلۀ همدان که برگ های درخشانی را در تاریخ اسلام و در روزگار حکومت علی بن ابی طالب علیه السّلام به5.

ص: 221

خود اختصاص داده اند،از مسؤولان این حکومتند.

نیز می فرماید:«آن حضرت هفت سال بر این امّت حکومت می کند». (1)

هم چنین آن حضرت می فرماید:«مدّت عمر-حکومت-مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه هفت سال،اگر کوتاه باشد وگرنه هشت یا نه سال خواهد بود». (2)نیز آمده است:«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه نه سال در این جهان حکومت می کند». (3)

جابر بن عبد اللّه از امام باقر علیه السّلام پرسید:«امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه چند سال زندگی خواهد کرد؟ حضرت فرمود:«از روز قیام تا هنگام وفات،نوزده سال طول می کشد». (4)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه بیست سال حکومت می کند و گنج ها را از زمین بیرون آورده،سرزمین های شرک را می گشاید». (5)

نیز می فرماید:«مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه از فرزندان من است و بیست سال حکومت می کند». (6)

هم چنین آمده است:آن حضرت عجّل اللّه تعالی فرجه ده سال حکومت می کند. (7)

حضرت علی علیه السّلام در پاسخ این پرسش که مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه چند سال فرمانروایی خواهد کرد؟فرمود:«سی یا چهل سال فرمانروای مردم خواهد بود». (8)

امام صادق علیه السّلام فرمود:«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه از فرزندان من است و عمری برابر عمر1.

ص: 223

ابراهیم خلیل الرحمن خواهد داشت و در هشتاد سالگی ظهور می کند و چهل سال فرمانروایی می نماید». (1)

نیز آن حضرت فرمود:«مدّت فرمانروایی حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه نوزده سال و چند ماه است». (2)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه سی صد و نه سال حکومت می کند؛چنان که اصحاب کهف نیز در غار همین اندازه ماندند». (3)

مرحوم مجلسی رحمه اللّه می فرماید:روایاتی را که دربارۀ مدّت حکومت امام علیه السّلام آمده است باید به احتمالات زیر توجیه کرد:برخی روایات بر تمام مدّت حکومت دلالت دارد و برخی بر مدّت ثبات و استقرار حکومت.بعضی برطبق سال ها و روزهایی است که ما با آن آشناییم و بعضی احادیث دیگر برطبق سال ها و ماه های روزگار حضرت است که طولانی می باشد و خداوند به حقیقت مطلب آگاه است. (4)

مرحوم آیه اللّه طبسی-پدر بزرگوارم-پس از گفتن این روایات،روایت هفت سال را ترجیح می دهد؛ولی می فرماید:بدین معنا که هر سالی به قدرت خدا،به اندازۀ ده سال از سالیان ما خواهد بود. (5)5.

ص: 224

و نمونه های زیادی از این گونه که هرچند برخی از آنها شاید اشاره به اعجاز داشته باشد، ولی با توجّه به همۀ روایات،آن دگرگونی را می توان دریافت.

روایات،جهان را در روزگار امام عصر علیه السّلام جهانی متمدن و در اوج قدرت و پیشرفت علمی معرّفی می کند و به طور کلی صنعت در آن روزگار با صنعت کنونی فرسنگ ها فاصله خواهد داشت؛چنان که صنعت کنونی با قرن های پیشین،تفاوت چشمگیری دارد.

فرق بنیادین پیشرفت در روزگار حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه با جهان کنونی در این است که در روزگار ما پیشرفت علم و صنعت در جهت سقوط فرهنگ و اخلاق جامعۀ بشری است و هرچه انسان ها از نظر دانش پیشرفت می کنند،از انسانیت بیش تر فاصله می گیرند و به فساد و تباهی و کشتار رومی آورند؛ولی در روزگار مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه این شرایط درست بر عکس شرایط کنونی است و بشر در عین این که به بالاترین رشد علمی و صنعتی می رسد،به همان اندازه به تعالی اخلاق و کمال انسانی نزدیک می گردد.

در حکومت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه با اجرای برنامه های آسمانی،آن چنان انسان ها از نظر شخصیت پرورش می یابند که گویی آنان غیر از انسان هایی هستند که در گذشته زندگی می کرده اند.آنان که تا دیروز برای درهم و دیناری،خون نزدیک ترین افراد خود را می ریختند،در حکومت آن حضرت پول و ثروت آن چنان در نظرشان بی ارزش و خوار می گردد که درخواست کردن آن را نشانه ای از پستی و دنائت طبع می دانند.

اگر تا دیروز حسد و کینه و دشمنی بر آنان چیره بود،در حکومت آن حضرت،دل ها به هم نزدیک می شود تا جایی که گویی یک جان می گردند که در چند کالبد قرار گرفته است.انسان هایی که بی اراده و سست و ضعیف بودند،دل های شان قوی و محکم تر از آهن سخت می شود.

آری،حکومت آن حضرت باعث رشد و تکامل خردها و اخلاق است و آن روزگار، روز تکامل یافتن استعدادهاست.آن چه تا دیروز رخ می داد،در اثر کوته فکری بشر بود و در نظام الهی مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه بشریّت به نهایت بلوغ خود می رسد و اخلاق،اندیشه، آرزو و...رنگ کمال و رشد به خود می گیرد و این وعده،همان وعدۀ بزرگی است که در

ص: 226

حکومت عدل مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه تحقق می یابد.ارمغانی که هیچ حکومتی در هیچ روزگاری نتوانسته است که آن را به جامعۀ بشری هدیه کند.

سنّ او(به هنگام امامت)از همۀ ما کم تر و یاد او از همۀ ما دل نشین تر است.خداوند علم و دانش را به او می دهد و هرگز او را به خودش وانمی گذارد». (1)

آن حضرت در سخن دیگری می فرماید:«امامی که قرآن،دانش و سلاح نزد اوست، از ماست». (2)

در این روایت راز پیشرفت و کمال بشریّت گفته شده است؛زیرا پیشوایی می تواند جامعه را به سوی خوشبختی و کمال رهبری کند که دارای سه چیز باشد :قانونی الهی که بشر را به سوی کمال هدایت کند؛دانشی که در جهت رفاه زندگی بشر به کار گرفته شود و قدرت و اسلحه ای که مفسدان و موانع تکامل بشریّت را از سر راه بردارد و حضرت ولی عصر علیه السّلام به این چند چیز مجهز است.بنابراین،بر جهان حکومت می کند و انسان ها را علاوه بر این که به رشد علمی و تکنیکی می رساند،به تکامل اخلاقی و انسانی نیز می رساند.

در این جا به برخی از روایات که نشان دهندۀ رشد و پیشرفت صنعت و دانش در روزگار حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه است،اشاره می کنیم:

امام صادق علیه السّلام پیرامون چگونگی ارتباط در روزگار امام عصر علیه السّلام می فرماید:«در روزگار حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه مؤمن در شرق زمین،برادرش را که در غرب زمین است می بیند.

هم چنین مؤمنی که در غرب است،برادرش را که در مشرق است مشاهده می کند». (3)

این روایت با توجّه به اختراع تلفن های تصویری،بیش تر قابل درک است؛ روشن نیست که آیا همین روش ارتباطی به گونه ای گسترش می یابد که در همۀ جهان، مردم بتوانند از آن استفاده کنند یا این که سیستم پیشرفته تری جای آن را می گیرد و یا این که مطلب دیگری فوق همه اینهاست.

نیز آن حضرت در روایتی دیگر می فرماید:«هنگامی که قائم ما قیام کند،خداوند،1.

ص: 228

قدرت شنوایی و بینایی شیعیان ما را افزایش می دهد؛به گونه ای که از فاصله یک برید (چهار فرسنگ)حضرت با شیعیانش سخن می گوید و آنان سخنش را می شنوند و حضرت را می بینند؛درحالی که حضرت در جایگاه خودش مستقر است». (1)

مفضل بن عمر از امام صادق علیه السّلام پرسید:در چه بقعه و مکانی حضرت مهدی ظاهر می شود؟

حضرت پاسخ داد:«هیچ بیننده ای نیست که به هنگام ظهور،حضرت را ببیند و دیگران او را نبینند(یعنی به هنگام ظهور همه او را می بینند)و اگر کسی جز این مطلب را ادّعا کند،تکذیبش کنید». (2)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«گویا حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه را می بینیم،درحالی که زره پیامبر صلّی اللّه علیه و اله را بر تن دارد...و اهل سرزمینی نماند،مگر این که حضرت را ببینند؛به گونه ای که گویی حضرتش با آنان در کشورشان است». (3)

از این روایت دانسته می شود که در روزگار حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه مردم با وسیله ای جز آنچه اکنون وجود دارد،حضرت را می بینند؛زیرا در روایت آمده است:«مردم به گونه ای او را می بینند که گویی حضرت در میان آنان و در کشورشان به سر می برد»و دراین باره دو احتمال وجود دارد: 1.سیستم پخش تصویر سه بعدی در آن روزگار در سراسر جهان گسترش می یابد.2.سیستم پیشرفته تری جایگزین آن می گردد که به وسیلۀ آن،0.

ص: 229

حضرت را می بینند یا آن که حدیث اشاره به اعجاز امام دارد.

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله دربارۀ چگونگی حمل و نقل در آن روزگار می فرماید:«پس از شما اقوامی خواهند آمد که زمین زیر پای شان طی و پیموده می شود و درهای جهان به روی شان بازمی گردد...زمین در کم تر از یک چشم به هم زدن پیموده می گردد؛ به گونه ای که اگر کسی از آنان بخواهد شرق تا غرب زمین را در ساعتی بپیمایند،این کار را انجام می دهند». (1)

دربارۀ پیشرفت وسایل اطلاعاتی به هنگام ظهور حضرت و در حکومت امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه روایاتی آمده است که به ذکر دو روایت بسنده می کنیم:

پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«سوگند به آن که جانم در دست اوست،قیامت برپا نمی شود تا این که کفش یا تازیانه یا عصای شخصی به او خبر دهد که خانوادۀ او پس از خارج شدنش از خانه،چه کاری انجام داده است». (2)

امام باقر علیه السّلام دربارۀ اطلاعات در روزگار حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه می فرماید:«آن حضرت بدین سبب مهدی نام گرفت که به امور مخفی هدایت می شود تا جایی که افرادی را گسیل می دارد تا شخصی را-که مردم او را مجرم و گناهکار نمی دانند-به قتل برسانند.

میزان آگاهی حضرت از مردم به اندازه ای است که اگر کسی در خانۀ خودش سخنی بگوید:بیم آن دارد که مبادا،دیوارهای خانه اش گزارش و شهادت دهند». (3)

این روایت ممکن است به پیشرفت خیره کنندۀ سیستم اطلاعاتی در روزگار حضرت اشاره داشته باشد که البته حکومتی که بر سراسر جهان سیطره دارد،نیاز به تشکیلات و سیستم پیچیده اطلاعاتی نیز دارد.هم چنین ممکن است مراد همان ظاهر عبارت باشد که5.

ص: 230

خود دیوار گزارش می دهد.

«...به طور حتم،در شهر حیره مسجدی ساخته خواهد شد که پانصد در داشته باشد و دوازده امام جماعت عادل در آن نماز جماعت برگزار کنند.گفتم:ای امیر المؤمنین! این گونه که توصیف می کنی،آیا مسجد کوفه،گنجایش مردم را خواهد داشت؟فرمود:

«چهار مسجد در آن جا ساخته می شود که مسجد کوفه(فعلی)از همه آنها کوچک تر خواهد بود.و این مسجد(حیره که پانصد در دارد)و دو مسجد دیگر که در دو سوی شهر کوفه قرار می گیرند،احداث خواهد گشت».آن گاه حضرت (1)به سوی رودخانه بصریین و رودخانه غربیین اشاره کرد.

نیز آن حضرت می فرماید:«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به حرکت خود ادامه می دهد...

تا این که در قسطنطنیه و نزدیک آن مساجد بسیاری ساخته می شود». (2)

مفضل می گوید:حضرت صادق علیه السّلام می فرمود:«هنگامی که حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه قیام کند،در بیرون از شهر کوفه(ظهر الکوفه)،مسجدی خواهد ساخت که هزار در خواهد داشت». (3)

شاید مراد از ظهر الکوفه که در روایت آمده است،شهر نجف اشرف باشد؛چون دانشمندان از نجف به ظهر الکوفه تعبیر کرده اند.چنانچه در روایت امام باقر علیه السّلام به وضوح7.

ص: 233

آمده است:«سپس امام مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به غری می روند و مسجدی را که هزار در دارد بنا می کند». (1)

دربارۀ نابودی فساد اخلاقی و انحراف،پیشوای دوم شیعیان می فرماید:«خداوند در آخر الزمان مردی را برمی انگیزد که کسی از منحرفان و فاسدان نمی ماند مگر این که اصلاح گردد». (1)

یکی از ویژگی های روزگار حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه این است که حرص و طمع از میان می رود و روح بی نیازی در انسان ها پدیدار می شود.

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«زمانی که حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه قیام کند،خداوند،غنا و بی نیازی را در دل بندگانش می نهد؛به گونه ای که حضرت اعلام می کند،هرکس به مال و ثروت نیاز دارد،بیاید؛ولی برای آن،کسی پیشقدم نمی شود». (2)

نکتۀ جالب توجّه در این روایت،این است که در حدیث واژۀ«عباد»به کار رفته است؛ یعنی این دگرگونی روحی به گروه ویژه ای اختصاص ندارد؛بلکه این دگرگونی درونی در همۀ انسان ها پدید می آید.

هم چنین آن حضرت می فرماید:«شما را به مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه بشارت می دهم که به سوی مردم برانگیخته می گردد؛درحالی که زلزله ها و اختلاف بر مردم چیره است.آن گاه زمین را پر از عدل و داد می کند؛چنان که پر از ستم و جور شده است و ساکنان زمین و آسمان از او خشنود می گردند.

خداوند،دل های امّت محمد صلّی اللّه علیه و اله را سرشار از بی نیازی می کند؛به گونه ای که منادی ندا می دهد،هرکس به مالی نیاز دارد؛بیاید(تا نیازش رفع شود)ولی جز یک نفر کسی نمی آید.آن گاه حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به او می فرماید:«نزد خزینه دار برو و بگو مهدی دستور داده است که به من مال و ثروت بدهی».خزانه دار می گوید:دودستی پول ها را جمع کن.او نیز پول ها را در دامن خود می ریزد؛ولی هنوز از آن جا بیرون نرفته است که از رفتار خویش پشیمان می گردد و با خود می گوید:چه شد که من طمعکارترین امّت7.

ص: 235

پیامبر صلّی اللّه علیه و اله شدم!آیا کسی که سبب غنا و بی نیازی آنان گشت،از بی نیاز کردن من ناتوان است.آن گاه بازمی گردد تا اموال را بازگرداند؛امّا خزانه دار نمی پذیرد و می گوید:

ما چیزی را که بخشیدیم پس نمی گیریم!». (1)

در روایت جملۀ یملأ قلوب أمّه محمد به کار رفته است که شایستۀ دقت است؛زیرا غنا و بی نیازی مطرح نیست؛بلکه استغنا و بی نیازی روح مطرح است و ممکن است انسان فقیر باشد،ولی روحی بی نیاز داشته باشد.در این روایت،جمله یملأ قلوب آمده است که می رساند قلب های آنان پر از حس بی نیازی است و افزون بر آن از نظر مالی نیز در وضعیت خوبی به سر می برند.

دربارۀ رشد خرد،کمال اخلاقی و قوّت قلب مردم در روزگار حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه روایاتی رسیده است که به بازگویی چند روایت بسنده می کنیم:

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که حضرت قائم ما قیام کند،دستش را بر سر بندگان خدا می گذارد و خردهای شان را جمع کرده(تمرکز می بخشد و رشد می دهد)اخلاقشان را کامل می کند». (2)در بحار الأنوار«أحلامهم»یعنی آرزوهای شان (3)آمده است.

امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه چون دستورات اسلامی را به طور کامل اجرا می کند،باعث رشد فکری مردم می شود و هدف پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله که می فرماید:«برای به کمال رساندن اخلاق مردم مبعوث شدم»تحقق می یابد.

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله به حضرت فاطمه علیها السّلام می فرماید:«خداوند از نسل این دو(حسن و حسین علیهما السّلام)شخصی را برمی انگیزد که دژهای گمراهی را می گشاید و دل های سیاه6.

ص: 236

قفل خورده را تسخیر می نماید». (1)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«مردی از فرزندانم ظهور می کند...و دستش را بر سر بندگان خدا می گذارد.آن گاه هیچ مؤمنی نمی ماند،مگر این که،دلش از پاره های بزرگ آهن و سندان محکم تر می شود و توان چهل مرد را دارد». (2)

مردم در روزگار حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه فریبندگی دنیا را باور کرده،همۀ گرفتاری ها و گناهان را از آن می دانند و از نظر ایمان و تقوا به حدّی می رسند که دیگر دنیا مایۀ فریب آنان نمی شود.

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«زمین بهترین چیزهایی که در دل دارد،بیرون می ریزد؛ مانند پاره های طلا و نقره.آن گاه قاتل می آید و چنین می گوید:برای اینها دست به قتل زدم و کسی که قطع رحم کرده است؛می گوید:این باعث قطع رحم شده بود.دزد می گوید:

برای این دستم بریده شد.پس همگی طلا را رها می کنند و چیزی از آن برنمی دارند». (3)

زید زراد می گوید:به امام صادق علیه السّلام عرض کردم:بیم آن داریم که از مؤمنان نباشیم.

فرمود:«چرا؟»عرض کردم:چون در میان خود،کسی را نمی یابیم که برادر دینی خود را بر درهم و دینارش برتری دهد و می بینیم که درهم و دینار در نزد ما برتری دارد بر برادر مؤمنی که میان ما و او را دوستی و ولایت امیر مؤمنان علیه السّلام پیوند زده است.

حضرت فرمود:«خیر،شما مؤمن هستید؛ولی ایمانتان کامل نمی گردد،مگر آن که قائم ما ظهور کند.در آن هنگام،خداوند در شما بردباری و شکیبایی پدید می آورد و آن گاه8.

ص: 237

مؤمن کامل خواهید شد». (1)

فیض کاشانی از ابن عربی آورده:«هنگامی که قائم ما قیام کند،شخص شب را به صبح می رساند،درحالی که نادان،ترسو و بخیل است و به هنگام صبح،داناترین مردم، شجاع ترین آنان و بخشنده ترین انسان هاست و پیروزی پیشاپیش امام در حرکت خواهد بود». (2)ه.

ص: 238

آید و دجّال را به قتل رساند...،چوپان به گوسفندان خود می گوید:برای چرا به فلان مکان بروید و در این ساعت بازگردید!گلۀ گوسفندی میان دو کشتزار می شوند؛ولی هرگز به خوشه ای از آن تعدّی نمی کنند و شاخه ای از آن را با پای خود نمی شکنند». (1)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«...زمین را از عدالت پر می کند تا جایی که مردم به فطرت خویش بازمی گردند.نه خونی به ناحق ریخته می شود و نه خوابیده ای را بیدار می کنند». (2)

ابن عباس دربارۀ گسترش امنیّت در روزگار مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه می گوید:حتی در آن عصر، گرگ،گوسفند را نمی درد و شیر،گاو را از بین نمی برد و مار به انسان آسیبی نمی رساند و موش،انبانی را نمی جود و به آن دستبرد نمی زند. (3)

امیر مؤمنان علیه السّلام می فرماید:«هرگاه قائم ما قیام کند،آسمان باران های خود را می بارد و درندگان با چارپایان از در آشتی وارد می شوند و با انسان ها کاری ندارند تا جایی که زنی از عراق به شام می رود؛بدون این که درنده ای او را نگران سازد و یا از درنده ای بترسد». (4)

نیز آن حضرت می فرماید:«لشکر مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه ارتش«أعور دجّال»را نابود می سازد زمین را از وجود آن پاک می کند.از آن پس،مهدی فرمانروایی شرق و غرب زمین را به دست می گیرد و از جابلقا تا جابرسا را می گشاید و بر همۀ کشورها چیره می شود و6.

ص: 240

حکومت و فرمانروایی او تثبیت می گردد». (1)

آن حضرت با مردم به عدالت رفتار می کند تا جایی که گوسفند در کنار گرگ به چریدن مشغول است و کودکان با عقرب بازی می کنند؛بدون این که آسیبی به آنان برسد.بدی ها از بین می رود و نیکی ها برجای می ماند.

در روایتی آمده است:«قیامت برپا نمی شود تا این که حضرت عیسی فرود آید...و گرگ در گله ای از گوسفند،همانند سگ گله باشد و شیر در گله شتر،گویی بچه شتر یا جفت آن است». (2)

حذیفه می گوید:از پیامبر خدا صلّی اللّه علیه و اله شنیدم که می فرمود:«به هنگام ظهور حضرت قائم...،پرندگان در لانه های خود تخم گذاری می کنند و ماهیان در دریا». (3)

شاید منظور این باشد که آنها احساس امنیّت می کنند و بدون دغدغۀ خاطر در لانه و محلّ زندگی خود تخم گذاری می کنند.

ابو امامه باهلی می گوید:روزی پیامبر خدا صلّی اللّه علیه و اله برای ما خطبه خواند و در پایان آن فرمود:«پیشوای مردم در آن روزگار مردی صالح است...در آن عصر به گوسفند و گاو تعدّی نمی شود و کینه ها از سینه ها زدوده می گردد.افسار را از دهان حیوانات برمی دارند (و حیوانات به حقوق دیگران تجاوز نمی کنند تا چه رسد به این که انسان ها به حقوق یک دیگر تجاوز کنند).کودک دستش را در دهان درنده می گذارد،ولی حیوان آزاری به او نمی رساند.بچه حیوان در جلو شیر و درنده انداخته می شود و به او آسیبی نمی رسد و شیر در میان گله شتر،همانند سگ گله و گرگ در میان گوسفندان،مانند4.

ص: 241

سگ گله است». (1)

شاید این روایت کنایه از امنیّت کامل و پیدایش جوّ اطمینان به یک دیگر باشد.

نیز آن حضرت می فرماید:«روزگاری که عیسی بن مریم به زمین فرود آید و دجّال را به قتل رساند،مارها و عقرب ها آشکارند و به کسی آزاری نمی رسانند». (2)

از این احادیث اندازۀ امنیّت مالی و جانی در روزگار حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه به خوبی روشن می گردد؛زیرا چوپانی که گله خود را به بیابان می فرستد،از دستبرد انسان ها و تعدّی درندگان به آنها آسوده خاطر است.انسانی که به سفر می رود یا در بین جانوران موذی زندگی می کند،از آزار و اذیّت آنها در امان است؛به گونه ای که گویا قانون احترام به حقوق دیگران حتی برای حیوانات درنده و حشرات نیز پذیرفته شده است و همه در برابر آن خاضع و تسلیم هستند.شاید مقداری از امنیّت بدین سبب باشد که در روزگار آن حضرت نعمت های الهی فراوان است و چون همۀ جانداران نیز از آن نعمت ها بهره مندند و احساس امنیّت می کنند،به کسی آسیب نمی رسانند.

امنیّت عمومی در عصر امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه چنان فراگیر می شود که حتی اگر کسی به خواب رود،اطمینان دارد که او را بیدار نمی کنند و مزاحم خواب او نمی گردند.

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله دراین باره می فرماید:«امّت مهدی به آن حضرت پناه می برند؛چنان که زنبورهای عسل به ملکه خود پناه می آورند.آن حضرت زمین را پر از عدل و داد می کند؛ چنان که(پیش از آن)پر از ستم و جور شده بود؛به حدّی که مردم به فطرت نخستین خود بازمی گردند.شخص خوابیده را از خوابش بیدار نمی کنند و خون کسی ریخته نمی شود». (3)4.

ص: 242

و با حکم منصفانه با ستمدیده رفتار نماید و به او یاری رساند؟» (1)

یکی از یاران امام صادق علیه السّلام می گوید:روزی ابو حنیفه نزد امام صادق علیه السّلام آمد.حضرت خطاب به او فرمود:«این آیه که می فرماید: سِیرُوا فِیها لَیالِیَ وَ أَیّاماً آمِنِینَ؛ (2)در زمین شبانه روز سیر کنید درحالی که در امان باشید.دربارۀ چه سرزمینی است؟»

ابو حنیفه گفت:گمان دارم بین مکه و مدینه باشد.

حضرت به یارانش رو کرد و فرمود:«آیا می دانید که مردم در بین این راه،مورد تعرّض راهزنان قرار می گیرند و اموال آنان به غارت برده می شود و افراد امنیّت ندارند و کشته می گردند؟»

اصحاب پاسخ دادند:آری،چنین است و ابو حنیفه سکوت کرد.

حضرت بار دیگر از او پرسید:«این آیه که خداوند می فرماید: وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً؛ (3)هرکس در آن وارد شود،در امان خواهد بود).دربارۀ کدام نقطه از زمین است؟»

ابو حنیفه گفت:کعبه است.

امام فرمود:«آیا می دانی که حجاج بن یوسف ثقفی کعبه را برای سرکوبی ابن زبیر به منجنیق بست و او را کشت.آیا او در جای امن بود؟»

ابو حنیفه سکوت کرد و دیگر سخن نگفت.

چون او از جلسه بیرون رفت؛ابو بکر حضرمی به حضرت عرض کرد:فدایت شوم! پاسخ این دو پرسش چیست؟

امام صادق علیه السّلام فرمود:«ای ابا بکر!مراد از آیۀ اوّل،همراهی با قائم ما اهل بیت است.نیز سخن خداوند که فرمود:"هرکس در آن وارد شود در امان است"یعنی کسی که دست بیعت به او دهد و در بیعت حضرتش وارد شود و از یاران و اصحاب حضرتش گردد،7.

ص: 244

در امان خواهد بود». (1)

علی بن عقبه از پدرش نقل می کند:روزگاری که حضرت قائم ظهور می کند،به عدالت حکم می نماید و ستم در حکومتش برچیده می شود و به سبب وجود آن حضرت راه ها و جاده ها امن می گردد. (2)

قتاده می گوید:حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه بهترین انسان هاست....در زمان او زمین از چنان امنیّتی برخوردار می گردد که زنی به همراه پنج زن دیگر،بدون همراه داشتن مردی،به حج می روند و از چیزی ترس ندارند. (3)

عدی بن حاتم می گوید:به یقین روزی فرامی رسد که زنی ناتوان،به تنهایی از حیره (در نزدیکی نجف)به زیارت خانه خدا می رود و از کسی جز خدا نمی ترسد. (4)

نابسامانی های مادی و معنوی را پدید آوردند.آنان جنایتکارانی هستند که جهان را به آن وضعیت اسفبار کشانده اند.

پس از ظهور حضرت،تعقیب،دستگیری و محاکمۀ آنان امری حتمی است؛زیرا اجرای حدود الهی،یکی از واجبات مهم به شمار می رود؛به ویژه در روزگار حضور امام معصوم و حضرت بقیه اللّه در زمین که طبق کتاب خدا و به دور از هرگونه هواهای نفسانی،حدود اجرا می شود.

در آن عصر برای سرپرستی این وظیفۀ مهم،از افرادی استفاده می شود که علاوه بر تسلّط کامل برمبانی اسلامی و فقهی،از نظر پیشینه نیز کم ترین ایراد و اشکالی بر آنان وارد نباشد.در روایات به تسلّط آنان به کارهای قضایی و پیشینه و ویژگی های فردی آنان اشاره شده است که به بازگویی چند روایت در این زمینه می پردازیم:

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که قائم آل محمد صلّی اللّه علیه و اله قیام کند،از پشت کعبه هفده نفر را بیرون می آورد.پنج نفر از قوم موسی هستند که به حق قضاوت می کنند...و هفت نفر از اصحاب کهف،یوشع وصی موسی،مؤمن آل فرعون،سلمان فارسی، ابو دجانه و مالک اشتر». (1)

ابو بصیر از امام صادق علیه السّلام پرسید:آیا جز این گروه(سی صد و سیزده نفر)افراد دیگری در پشت کعبه نیستند؟حضرت فرمود:«آری،مؤمنان دیگری نیز هستند؛ولی این گروه فقها،نخبگان،حاکمان و قاضیانی خواهند بود که پیش رو(سینه)و پشت سرشان را حضرت دست می گذارد و مسح می کند و در پی آن،هیچ قضاوتی بر آنان دشوار نخواهد بود». (2)».

ص: 246

در بحار الأنوار آمده است:آنان یاوران مهدی و حاکمان روی زمین خواهند بود. (1)

صادق اهل بیت علیه السّلام می فرماید:«آن گاه که حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه قیام کند،برای هر مرز و بومی از زمین،فرمانروایی تعیین می کند و به او می فرماید:"برنامه کار تو در دست تو است و چنان چه در هنگام انجام وظیفه،مشکلی پیش آمد که حکم آن را ندانستی،به کف دستت بنگر و برطبق آن چه در آن می یابی،رفتار نما"». (2)

ممکن است فهمیدن حکم مشکلات به وسیلۀ کف دست،کنایه از سرعت ارتباط با حکومت مرکزی و کسب تکلیف برای رفع مشکل باشد یا اشاره به مهارت خیره کنندۀ مسؤولان بر کار داشته باشد که با یک نگاه می توانند اظهارنظر کنند و شاید به وسیلۀ معجزه مشکل حل شود که عقل بشر از فهم آن ناتوان است.

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«پس از ظهور مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه هیچ حقّی از کسی بر عهدۀ دیگری نمی ماند،مگر آن که حضرت آن را بازمی ستاند و به صاحب حق می دهد». (3)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که قائم آل محمد صلّی اللّه علیه و اله قیام کند،به حکم و قضاوت داود پیامبر،قضاوت می کند و به شاهد و برهان نیازی ندارد.خداوند(احکام الهی را)به او الهام می کند و او نیز برطبق دانش خود رفتار می نماید و برطبق آن قضاوت می کند». (4)

جعفر فرزند سیار شامی می گوید:اندازه و حدود پس گیری حقوق از بین رفته(در روزگار مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه بدان اندازه است که اگر حقّی از کسی در زیر دندان دیگری باشد، حضرت آن را بازمی ستاند و به صاحبش بازمی گرداند. (5)2.

ص: 247

البته این گونه رفتار کردن با حقوق مردم،شایسته دادگاه هایی است که در حکومت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه باشند و قاضیان آن افرادی مانند:سلمان،مالک اشتر،بزرگانی از قوم موسی و...باشند و رهبری دستگاه قضایی نیز با خود حضرت باشد.طبیعی است که دیگر جای نگرانی از نابود شدن حقوق،باقی نمی ماند؛هم چنان که جملۀ«اگر زیر دندان دیگری حقّی از کسی باشد بازمی ستاند»،گویای این حقیقت است.

ص: 248

بخشش مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه پدرانه و بدون منّت است.بنابراین،گوارا می باشد.برخلاف بخشش دیگران که به قیمت بندگی،یا دین فروشی یا گرو گذاشتن آبرو تمام می شود.

نیز آن حضرت می فرماید:«شخصی از قریش پدیدار می گردد...و در میان مردم، اموال را تقسیم می کند و به سنّت پیامبرشان رفتار می نماید». (1)

در روایتی دیگر می فرماید:«مهدی گنج های زیر زمین را بیرون آورده،اموال را میان مردم تقسیم می کند و اسلام شکوه دوباره خود را بازمی یابد». (2)

هم چنین می فرماید:«در آخرین دوران امّت من،خلیفه ای خواهد بود که اموال را مشت مشت به مردم می دهد و آن را نمی شمارد». (3)

عبد اللّه بن سنان می گوید:پدرم به امام صادق علیه السّلام گفت:من مقداری از زمین های خراجی را در اختیار دارم و در آنها کشت و زرع کرده ام.حضرت قدری ساکت ماند؛ آن گاه فرمود:«اگر قائم ما قیام کند،سهم تو از زمین بیش از این است». (4)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که قائم اهل بیت قیام کند،بیت المال را به گونه ای یکسان تقسیم می کند و در بین مردم به عدالت رفتار می نماید». (5)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«آخرین امامان،هم نام من است.او ظاهر می شود و جهان را پر از عدل می کند.درحالی که اموال برهم انباشته شده است،شخصی از او درخواست مال می کند.امام عجّل اللّه تعالی فرجه می فرماید:"خودت از این اموال بردار"». (6)5.

ص: 251

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«مردم مالیات خود را بر گردن گذاشته،به سوی مهدی می روند.

خداوند به شیعیان ما در زندگی رفاه و آسایش داده است و آنان در بی نیازی به سر می برند و اگر لطف و سعادت خداوند آنان را دربر نمی گرفت،با آن بی نیازی،سرکشی می کردند». (1)

امام باقر علیه السّلام می فرماید:«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه سالی دوبار عطایایی به مردم می دهد.

آن حضرت ماهی دوبار حقوق می دهد و بین مردم یکسان رفتار کرده،به گونه ای که فرد نیازمند به زکات،در جامعه یافت نمی شود.دارندگان زکات،سهم فقیران را نزد آنان می آورند؛ولی آنان نمی پذیرند.به ناچار اموال را در کیسه های مخصوص پول می گذارند و در محلّه های شیعه می چرخانند؛ولی آنان می گویند ما را به درهم های شما نیازی نیست». (2)

از روایات بالا دو نکته دانسته می شود :نخست این که مردم در حکومت حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه چنان از نظر فکری رشد می کنند که بدون زور و فشار به وظایف خود در همه ابعاد عمل می کنند.یکی از آن وظایف،پرداخت مالیات درآمد به دولت اسلامی است.

اگر همۀ مسلمان ها خمس درآمد و زکات اموال خود را به حکومت اسلامی پرداخت کنند،رقم بزرگی را پدید می آورد و دولت بر هرگونه اقدام اصلاحی و خدمات همگانی قادر می شود.

دوم این که هرچند بخشش آن حضرت در آن روزگار بی حساب است و مردم به شیوه های گوناگونی درآمدهایی دارند که آنان را بی نیاز می کند،ولی آن چه بیش تر نظر را0.

ص: 253

جلب می کند،بلندطبعی و روح بی نیازی در آنان است؛زیرا چه بسیارند انسان های ثروتمندی که طبعی گرسنه و روحی آزمند دارند و چه بسا انسان هایی که در عین فقر،از طبعی بزرگ و روحی غنی برخوردارند.مردم در عصر امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه از غنای روحی برخوردارند و این همان دگرگونی معنوی است که در آن عصر پدید می آید.

بینوایان و مسکین ها مهربان و باعطوفت است. (1)

ابو رؤبه می گوید:مهدی به دست خود به بینوایان عطایایی می بخشد. (2)

احتمال دارد منظور این باشد که حضرت در عطا و بخشش،به محرومان و بینوایان توجّه ویژه ای دارد و به آنان اموال بیش تری می بخشد و افزون بر حقوقی که هر مسلمان از بیت المال دارد،به آنان هرمقدار که صلاح بداند،می بخشد.

گروهی را مأمور می کند تا از پشت آرامگاه امام حسین علیه السّلام(بیرون شهر کربلا)رودخانه ای به سوی غریین حفر کنند تا آب به سوی شهر نجف سرازیر شود و بر روی آن رودخانه، پل هایی می سازند». (1)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که قائم ما قیام کند...،خانه های کوفه به رودخانۀ کربلا و حیره متصل می گردد». (2)

این روایت از گسترش آبادانی شهر کوفه خبر می دهد که از یک سو به حیره-که اکنون حدود شصت کیلومتر از کوفه دور است-و از سوی دیگر،به کربلا متصل می شود که آن نیز همین مقدار از کوفه فاصله دارد.

حبه عرنی می گوید:امیر مؤمنان علیه السّلام به شهر حیره رفت و در آن جا درحالی که با دستش به کوفه اشاره می کرد،فرمود:«به طور حتم خانه های شهر کوفه به شهر حیره متصل می شود و تا اندازه ای رشد می کند که هریک ذراع (3)(متر)از زمین این دو شهر به دینارها و قیمت گرانی خرید و فروش می شود». (4)

شاید گسترش کوفه و گرانی زمین آن بدین دلیل باشد که آن جا پایتخت حکومت اسلامی خواهد بود و طبق روایاتی،مؤمنان به آن جا خواهند رفت.3.

ص: 256

هم چنین در روزگار حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه راه ها و جاده ها گسترش می یابد و مقرّرات ویژه ای در این زمینه وضع می شود.امام باقر علیه السّلام دراین باره می فرماید:

«هنگامی که حضرت قائم قیام کند،به شهر کوفه می رود...آن گاه هیچ مسجدی بر روی زمین نمی ماند که شرفه(ایوان و کنگره داشته باشد یا بر خانه های دیگر مشرف باشد)مگر آن که آن را ویران می سازد و آن را به شکلی قرار می دهد که مشرف نباشد و راه های اصلی را گسترش می دهد». (1)

امام کاظم علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که قائم ما قیام کند،به آگاهی دارندگان مرکب می رساند که از میان جاده و خیابان حرکت کنند؛چنان که به افراد پیاده دستور می دهد که از دو سوی خیابان حرکت نمایند.پس هر سواره ای که از کنار خیابان حرکت کرد و به کسی آسیب رساند،او را به پرداخت دیه و خون بها ملزم می کند و چنان چه فردی پیاده در میان خیابان حرکت کرد و دچار آسیب شد،حق گرفتن دیه را ندارد». (2)

از این روایت می فهمیم که شهرها چنان گسترش می یابد و وسائل عبور و مرور چنان فراوان می گردد که نه تنها برای وسائل نقلیه،بلکه برای عابران پیاده نیز قانون وضع می شود.

آری،حکومتی که از دانش و صنعت بهره می گیرد و راه های اصلی را گسترش می دهد و خیابان های پهناور احداث می کند،به یقین در کنار آن برای رانندگی نیز قوانینی با ضمانت اجرایی قوی وضع می کند.

بخش کشاورزی و دامداری است.پس از آن که مردم طعم تلخ کمبود باران و خشکسالی های پیاپی و کمبود مواد غذایی و نابودی کشتزارها را چشیده اند و زمانی که از دام و دامپروری خبری نیست و برای تهیه لقمه نانی گاهی باید گران بهاترین چیز یعنی ناموس و آبرو را فدا کرد،دگرگونی شگفت انگیزی در کشاورزی و دامداری پدید می آید و مواد غذایی در جامعه فراوان می گردد.

پیش از ظهور امام اگر گاهی باران می بارید،ولی زمین پذیرای آن نبود و گاهی که زمین پذیرای آن بود،باران نمی بارید و محصولات کشاورزی نابود می گشت و گاهی نیز باران نابه هنگام محصولات را از بین می برد.در زمان حضرت وضعیت بارندگی دگرگون می گردد.نخست بارانی می بارد که مردم در سراسر زندگانی ندیده اند و پس از آن نیز به موقع رحمت الهی بر انسان ها سرازیر می شود و در نتیجه نعمت های خداوند بر انسان ها فراوان می شود؛به گونه ای که گویی محصول ده ها سال را در یک روز گرد می آورند و در روایات آمده است که از یک من(سه کیلوگرم)گندم،صد من محصول به عمل می آید.

روایات از باریدن بیست و چهار باران خبر می دهند که پس از ظهور فرومی ریزند و در پی آن برکات بسیاری شامل حال مردم می شود.سبزی و خرمی،کوه و دشت و صحرا را فرامی گیرد و بیابان های بایر و همیشه خشک،اثری از خشکی نخواهند داشت و نعمت های الهی آن چنان فراوان می شود که مردم برای مردگان خود آرزوی زندگانی دوباره می کنند.

نیز می فرماید:«زمین را عدل و داد فرامی گیرد و آسمان بارانی می بارد و در نتیجه، زمین محصول خود را پدیدار می سازد و امّت من در حکومت آن حضرت از نعمتی برخوردار می شوند که هرگز مانند آن را ندیده اند». (1)

امیر مؤمنان علیه السّلام دراین باره می فرماید:«خداوند بزرگ،به سبب وجود ما آفرینش را آغاز کرد و به سبب وجود ما نیز ختم می کند.آن چه را بخواهد،به وسیله ما نابود می گرداند و با ما آن چه را بخواهد،استقرار می بخشد.به وجود ما روزگار سخت را برطرف می سازد و به سبب ما باران فرومی فرستد،پس فریبکاری شما را از راه خدا نفریبد.از روزی که خداوند درهای آسمان را بست،قطره ای باران از آن نبارید و اگر قائم ما قیام کند،آسمان باران رحمت خود را فرومی فرستد». (2)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که روزگار ظهور حضرت قائم فرارسد،در جمادی الثانی و ده روز از ماه رجب بارانی می بارد که مردم مانندش را ندیده باشند». (3)

سعید بن جبیر می گوید:در سالی که حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه در آن قیام می کند،بیست و چهار بار باران می بارد که آثار و برکات آن آشکار خواهد بود. (4)

دربارۀ فراوان شدن آب در عصر حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه،رسول گرامی اسلام می فرماید:

«در دولت او(مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه)آب ها فراوان می شود و آب رودخانه ها بالا می آید». (5)4.

ص: 259

در روایتی دیگر می فرماید:«...رودخانه ها پر از آب می شود و چشمه سارها به جوشش آمده،لب ریز می گردد و زمین چند برابر محصول می دهد». (1)

«...یک دانه انار چندین نفر را سیر می کند (1)و یک خوشه انگور را چندین نفر می خورند(و سیر می گردند)». (2)

علی علیه السّلام می فرماید:«حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه شرق و غرب زمین را تسخیر می کند...

بدی ها و ناراحتی ها را برطرف می سازد و خیر و نیکی جایگزین آن می گردد؛به طوری که یک کشاورز گندم و جو از هر من(سه کیلوگرم)گندم،صد من محصول به دست می آورد؛ همان گونه که خداوند فرمود: (3)«در هر سنبلی صد دانه به عمل می آید و خداوند برای هرکس که اراده نماید،زیادتر می کند». (4)

نیز می فرماید:«مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه کارگزاران خود را در شهرها به عدالت بین مردم سفارش می کند...کشاورز در آن عصر یک مدّ (5)کشت می کند و هفت صد مدّ محصول به دست می آورد؛چنان که خداوند تعالی فرمود و هم چنان خداوند این مقدار را بیش تر می کند». (6)

دربارۀ باروری درختان می فرماید:«در زمان مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه درختان بارمی گیرند و برکت ها فراوان می گردد». (7)

امیر مؤمنان علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که قائم ما قیام کند،آسمان،بارانش را فرومی ریزد7.

ص: 261

و زمین گیاهش را می رویاند؛به گونه ای که یک زن از عراق پیاده به شام می رود و در سراسر راه جز بر سبزی و بوته گام نمی گذارد». (1)

شاید حضرت این منطقه را به عنوان مثال بیان می فرماید و باید توجّه داشت که وضعیت جغرافیایی این منطقه به گونه ای است که اکنون در این مسیر جز خارهای بیابانی چیز دیگری یافت نمی شود.شاید نام بردن از این منطقه برای این باشد که در عصر حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه همۀ زمین های بایر،تبدیل به زمین های کشاورزی می شود.

در همین رابطه پیامبر خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«هنگامی که حضرت مهدی در امّت من ظاهر می شود،زمین محصول،میوه و گل های خود را می رویاند و آسمان بارانش را فرومی ریزد». (2)

امام صادق علیه السّلام در تفسیر آیۀ شریفۀ( مُدْهامَّتانِ؛ دو برگ سبز)می فرماید:«بین مکه و مدینه را درخت های خرما به هم متصل می کند». (3)

نیز آن حضرت می فرماید:«...به خدا سوگند،پس از خروج دجّال،کشاورزی خواهد شد و درخت کاشته می شود». (4)

و به نقل شیخ طوسی در تهذیب«کشاورزی می کنیم و درختان را می کاریم». (5)

%

ظهور می کند...و دام و گوسفند فراوان می گردد». (1)

نیز می فرماید:«در آن عصر گله های دام وجود دارند و به زندگی ادامه می دهند». (2)

در سخن پیامبر صلّی اللّه علیه و اله نکته ای وجود دارد و آن این که گویا پیش از آن عصر،در اثر کمبود آب و علوفه و گسترش بیماری ها،دام ها نمی توانستند به زندگانی ادامه دهند.

نیز آن حضرت می فرماید:«پس از کشته شدن دجّال،خداوند به گله ها برکت می دهد؛ به گونه ای که بچه شتری(که در سن آمادگی برای بارداری است)گروهی از مردم را سیر می کند و گوساله ای،غذای قبیله ای را فراهم می سازد و بزغاله ای،برای سیر کردن گروهی کافی است». (3)

عبد اللّه بن سلام می گوید:مردم پس از خروج دجّال،چهل سال زندگی می کنند و نخل ها می نشانند و بازارها برپا می گردد. (1)

شاید عدد چهل کنایه سال های متمادی و مدّت های مدید باشد.3.

ص: 264

می پردازیم و آن گاه روایاتی را دربارۀ کوشش های حضرت حجّت علیه السّلام در تأمین بهداشت و درمان جامعه بیان می داریم:

می گردد:مرگ سرخ و مرگ سفید که مرگ سفید،همان گسترش طاعون است». (1)

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«از نشانه های قیامت و رستاخیز،گسترش بیماری فلج و مرگ های ناگهانی است». (2)

امام کاظم علیه السّلام از قول پیامبر صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«پیدایش مرگ های ناگهانی،جذام و بواسیر، از نشانه های نزدیک شدن قیامت و رستاخیز است». (3)

در کتاب بیان الائمه آمده است:از نشانه های نزدیک شدن ظهور مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه گسترش بیماری وبا و طاعون در سراسر جهان،به ویژه در بغداد و شهرهای پیرامون آن است که در نتیجه گروه بسیاری از مردم نابود می گردند. (4)

شب،هنگامی که در صبح آن،خورشید از مغرب طلوع کند(نه از سوی مشرق) تا چهل سال زندگی پربار و آسوده ای خواهید داشت و در این مدّت نه کسی می میرد و نه بیمار می شود». (1)

شاید منظور از این سخن،آن باشد که مرگ ها و بیماری هایی که پیش از ظهور حضرت،گسترش یافته،در دوران حضرت به اندازه ای اندک و ناچیز است که می توان آن را در حکم عدم دانست و شاید معنای ظاهری مراد باشد؛یعنی در این مدّت مرگ و بیماری وجود نداشته باشد و آن به دلیل مقدم مبارک حضرت بقیه اللّه الاعظم است.

امیر مؤمنان علیه السّلام می فرماید:«در حکومت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه...عمرها طولانی می شود». (2)

مفضل بن عمر می گوید:امام صادق علیه السّلام فرمود:«هنگامی که قائم ما قیام کند...مردم در سایۀ فرمانروایی او،عمری دراز خواهند داشت؛به گونه ای که برای هر شخص هزار فرزند متولد می شود». (3)

امام سجاد علیه السّلام دراین باره می فرماید:«هنگامی که قائم ما قیام کند،خداوند عزّ و جلّ، بیماری و بلا را از شیعیان ما دور می سازد و قلب های شان را همانند آهن های محکم قرار می دهد و توان و نیروی هریک از آنان را برابر نیروی چهل مرد می گرداند و آنان فرمانروایان روی زمین و بزرگان آن می شوند». (4)

امام باقر علیه السّلام دربارۀ بهداشت محیط زیست در حکومت امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه می فرماید:

«هنگامی که قائم ما قیام کند...چاه های فاضلاب و ناودان هایی را که در مسیر راه هاست،7.

ص: 268

از بین می برد». (1)

حفظ بهداشت شهرها و محیط جامعه،از وظایف حکومت هاست.بنابراین،باید از هر عاملی که سبب به خطر افتادن بهداشت محیط زیست می شود،جلوگیری گردد.

ریختن فاضلاب خانه ها در کوچه ها و احداث چاه های توالت و دستشویی در بیرون از خانه ها-چنان چه در برخی از شهرها و روستاها مرسوم است-سبب نابودی بهداشت محیط زیست می شود.ازاین رو،می بینیم که یکی از کارهای حکومت حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه جلوگیری از این گونه تخلّفات بهداشتی می باشد.

از این روایت استفاده می شود که حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه خود در درمان بیماری های غیر قابل درمان،نقش اساسی دارد.

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«هنگامی که حضرت قائم قیام کند،خداوند بیماری ها را از مؤمنان دور می سازد و تندرستی را به آنان بازمی گرداند». (1)

امام باقر علیه السّلام دراین باره می فرماید:«هرکس قائم اهل بیت مرا درک کرد،اگر به بیماری دچار باشد،شفا می یابد و چنان که دچار ناتوانی باشد،توانا و نیرومند می گردد». (2)

در کتاب خصال شیخ صدوق آمده است:«روزگار حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه بیماری برطرف می شود و آنان(مؤمنان)مانند پاره های آهن می گردند». (3)7.

ص: 270

زهری می گوید:حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه چهارده سال زندگی می کند؛سپس به مرگ طبیعی به جوار حق می رود. (1)

ارطات می گوید:به من(خبر)رسیده است که حضرت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه چهل سال زندگی می کند؛سپس به مرگ طبیعی در بستر خود می میرد. (2)

کعب الاحبار می گوید:منصور این امّت مهدی است و ساکنان زمین و پرندگان آسمان بر او درود می فرستند.

اوست که در جنگ با روم و جنگ های عظیم مورد آزمایش قرار می گیرد و این آزمایش بیست سال طول می کشد و حضرتش به همراه دو هزار نفر از فرماندهان پرچم دار،به شهادت می رسند؛سپس هیچ مصیبتی پس از مصیبت فقدان رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله بر مسلمانان گران تر از شهادت حضرت مهدی علیه السّلام نخواهد بود. (3)

البته سخنان زهری و ارطات و کعب از نظر ما مورد اعتماد نیست؛مگر آن که شاهد صدق داشته باشد.

به شهادت می رساند.ویژگی آن زن،این است که همانند مردها محاسن و ریش دارد.

او از بالای بام،به هنگامی که حضرت در حال عبور است،سنگی به سوی ایشان پرتاب می کند و آن حضرت را به شهادت می رساند.چون حضرت رحلت می کند، امام حسین علیه السّلام مراسم غسل،کفن و دفن آن حضرت را عهده دار می شود». (1)

البته جز در این کتاب،و قبل از آن در کتاب شرح الزیاره الجامعه از أحسائی در جای دیگری به این مطلب-یعنی چگونگی شهادت-برخورد نکرده ام.

امام صادق علیه السّلام می فرماید:«حسین علیه السّلام با اصحابش-که با او شهید شدند-می آیند (2)و هفتاد پیامبر آنان را همراهی می کنند؛چنان که همراه حضرت موسی هفتاد نفر فرستاده شدند،آن گاه حضرت قائم عجّل اللّه تعالی فرجه انگشتر را به وی می سپارد و امام حسین علیه السّلام غسل،کفن، حنوط،و دفن حضرت قائم را بر عهده می گیرد». (3)

سلام علیه یوم ولد و یوم یظهر و یوم یموت،و یوم یبعث حیّا.

ص: 273

ص: 274

14.اسرار الامامه،عماد الدین طبری،قرن هفتم،آستانه قدس،مشهد.

15.الاصابه فی معرفه الصحابه،ابن حجر عسقلانی،ت 852 ه.ق،دار الکتاب،بیروت.

16.الأصول السته عشر،تحقیق حسن مصطفوی،تهران،1371 ش.

17.أعلام المنجد،لویس معلوف الیسوعی،دار المشرق،بیروت.

18.أعلام النساء،عمر رضا کحاله،مؤسسه الرساله،بیروت،1401 ه.ق.

19.إعلام الوری بأعلام الهدی،ابو علی فضل بن حسن طبرسی،ت 548 ه.ق،دار المعرفه،بیروت.

20.أعیان الشیعه،سید محسن أمین عاملی،دار التعارف،بیروت.

21.اقبال،رضی الدین أبو القاسم علی بن موسی بن جعفر بن طاووس،ت 664 ه.ق،دار الکتب الاسلامیه، تهران،1390 ه.ق.

22.الزام الناصب،شیخ علی یزدی حائری،قم،1404 ه.ق.

23.امالی الشجری(الأمالی الخمیسیه)،یحیی بن حسین شجری،ت 479 ه.ق،عالم الکتب،بیروت.

24.امالی شیخ طوسی،ابو جعفر محمد بن الحسن طوسی،ت 460 ه.ق،المکتبه الأهلیه،بغداد.

25.امالی مفید،محمد بن محمد بن نعمان،ت 413 ه.ق،انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین،قم.

26.الامامه و التبصره،علی بن الحسین بن بابویه قمی،ت 329 ه.ق،مدرسه الامام المهدی عجّل اللّه تعالی فرجه،قم.

27.الانساب،ابو سعد عبد الکریم تمیمی سمعانی،ت 563 ه.ق،مؤسسه الکتب الثقافیه،بیروت،1408 ه.ق.

28.الایقاظ من الهجعه،محمد بن الحسن حرّ عاملی،ت 1104 ه.ق،دار الکتب العلمیه،قم.

29.الایام المکیه،نجم الدین طبسی،دانشکده علوم اسلامی قم.

30.بحار الأنوار،محمد باقر مجلسی،ت 1111 ه.ق،مؤسسه الوفاء،بیروت.

31.البدء و التاریخ،منسوب به ابو زید احمد بن سهل بلخی مقدسی،ت 355 ه.ق،کتابخانه اسدی،تهران.

32.البرهان فی تفسیر القرآن،سید هاشم بحرانی،ت 1107 ه.ق،چاپخانه علمیّه،قم.

33.البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان،علاء الدین علی بن حسام الدین،معروف به متقی هندی، ت 975 ه.ق،چاپخانه خیام،قم.

34.برهان قاطع،محمد حسین برهان،ت 1083 ه.ق،نشر خرد،نیما،تهران.

35.بشاره الإسلام،سید مصطفی آل السید حیدر کاظمی،ت 1336،کتابخانه نینوی الحدیثه،تهران.

36.بشاره المصطفی،ابو جعفر،محمد بن أبی القاسم طبری،کتابفروشی حیدریه،نجف اشرف.

ص: 276

37.بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد،محمد بن الحسن بن فروخ صفّار قمی،ت 290 ه.ق،کتابخانه آیه اللّه مرعشی،قم.

38.بهجه الآمال،ملاّ علی علیاری تبریزی،ت 1327 ه.ق،بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور،تهران.

39.بیان الائمه،محمد مهدی نجفی،قم،1408 ه.ق.

40.البیان فی اخبار صاحب الزمان،محمد بن یوسف بن محمد قرشی،گنجی شافعی،ت 658 ه.ق،دار احیاء تراث أهل البیت،تهران.

41.تأویل الآیات الظاهره فی فضائل العتره الطاهره،سید شرف الدین علی حسینی استرابادی نجفی، قرن ششم،مدرسه الامام المهدی عجّل اللّه تعالی فرجه،قم.

42.تاریخ الامم و الملوک،ابو جعفر محمد بن جریر طبری،ت 310 ه.ق،دار المعارف،قاهره.

43.تاریخ بغداد،ابو بکر أحمد بن علی خطیب بغدادی،ت 463 ه.ق،دار الکتب العلمیه،بیروت.

44.تاریخ ما بعد الظهور،سید محمّد صادق صدر،دار التعارف للمطبوعات،بیروت.

45.تبصره الولی،سید هاشم بحرانی،ت 1107 ه.ق،مؤسسه الأعلمی،بیروت.

46.تحف العقول عن آل الرسول،ابو محمد حسن بن علی بن الحسین بن شعبه حرّانی،انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین،قم.

47.تذکره الفقهاء،علامه حلی،ت 726 ه.ق،مؤسسه آل البیت علیهم السّلام لإحیاء التراث،قم.

48.الترغیب و الترهیب من الحدیث الشریف،عبد العظیم بن عبد القوی المنذری،ت 656 ه.ق،دار إحیاء التراث العربی،بیروت.

49.التصریح بما تواتر فی نزول المسیح،محمد انور شاه کشمیری هندی،ت 1352 ه.ق،دار القرآن الکریم، بیروت.

50.التطبیق بین السفینه و البحار بالطبعه الجدیده،سید جواد مصطفوی،آستان قدس رضوی،مشهد.

1403 ه.ق.

51.تفسیر الصافی،فیض کاشانی،ت 1091 ه.ق،مؤسسه الأعلمی،بیروت.

52.تفسیر العسکری علیه السّلام،منسوب به امام حسن عسکری علیه السّلام،مدرسه الامام المهدی علیه السّلام،قم،1409 ه.ق.

53.تفسیر العیاشی،محمد بن مسعود بن عیاش سمرقندی،کتابفروشی اسلامیه،تهران.

54.تفسیر فرات الکوفی،فرات بن ابراهیم بن فرات کوفی،کتابفروشی داوری،قم.

ص: 277

55.تفسیر قمی،ابو الحسن علی بن ابراهیم قمی،اواخر قرن سوم هجری قمری،کتابفروشی الهدی، نجف اشرف.

56.تفسیر نور الثقلین،عبد علی بن جمعه العروسی الحویزی،ت 1112 ه.ق،چاپخانه علمیه،قم.

57.تقریب المعارف،شیخ تقی الدین ابو الصلاح حلبی،ت 447 ه.ق،انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین،قم،1404 ه.ق.

58.التقریب و التیسیر،ابو زکریا یحیی بن شرف النووی،بیروت.

59.تنقیح المقال فی علم الرجال،شیخ عبد الله بن محمد حسن بن المولی عبد الله المامقانی النجفی، ت 1351 ه.ق.

60.تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه،ابو جعفر محمد بن الحسن طوسی،ت 460 ه.ق،دار الکتب الاسلامیه، تهران.

61.ثواب الاعمال و عقاب الاعمال،محمد بن الحسین بن بابویه،ت 381 ه.ق،کتابخانه آیه الله مرعشی،قم.

62.جامع احادیث الشیعه،سید حسین بروجردی،ت 1380 ه.ق،مدینه العلم،قم.

63.جامع الاخبار،تاج الدین شعیری،قرن ششم هجری قمری،انتشارات رضی،قم.

64.جامع الاصول من احادیث الرسول،ابو السعادات مبارک بن محمد معروف به ابن الاثیر،ت 606 ه.ق، دار إحیاء التراث العربی،بیروت.

65.الجامع الصحیح،محمد بن عیسی بن سوره ترمذی،ت 297 ه.ق،دار احیاء التراث العربی،بیروت.

66.جمع الجوامع(الجامع الکبیر)،جلال الدین عبد الرحمن سیوطی،ت 911 ه.ق،چاپ سنگی.

67.الحاوی للفتاوی،جلال الدین عبد الرحمن سیوطی،ت 911 ه.ق،دار کتب العلمیه،بیروت.

68.حق الیقین،محمد باقر مجلسی،ت 1111 ه.ق،جاویدان،تهران.

69.حلیه الابرار فی فضائل محمد و آله الاطهار،سید هاشم بن اسماعیل بحرانی،ت 1107 ه.ق،دار الکتب العلمیه،قم.

70.حلیه الاولیاء و طبقات الاصفیاء،ابو نعیم اصفهانی احمد بن عبد اللّه،ت 430 ه.ق،دار الکتاب العربی، بیروت.

71.الخرائج و الجرائح،ابو الحسین سعید بن هبه الله معروف به قطب الدین راوندی،ت 573 ه.ق،مؤسسه الامام المهدی علیه السّلام،قم.

ص: 278

72.الخصال،ابو جعفر محمد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی،ت 381 ه.ق،انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین،قم.

73.خلاصه الاقوال(رجال علاّمه)،حسن بن یوسف بن مطهر حلّی،ت 726 ه.ق،الرضی،قم.

74.درر الاخبار فیما یتعلق بحال الاحتضار،شیخ محمد رضا طبسی نجفی،ت 1405 ه.ق،چاپخانه نعمان، نجف اشرف.

75.الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور،جلال الدین سیوطی،ت 911 ه.ق،دار المعرفه،بیروت.

76.دلائل الامامه،ابو جعفر محمد بن جریر بن رستم طبری،کتابفروشی رضی،قم.

77.دلائل النبوه،احمد بن عبد الله،ابو نعیم اصفهانی،ت 430 ه.ق،دار المعرفه،بیروت.

78.ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی،محب الدین احمد بن عبد الله الطبری،ت 694 ه.ق، کتابفروشی محمدی،قم.

79.الذریعه الی تصانیف الشیعه،آقا بزرگ طهرانی،ت 1389 ه.ق،کتابفروشی اسلامیه،تهران.

80.راموز الاحادیث،ضیاء الدین احمد بن مصطفی استانبولی،ت 1311 ه.ق،چاپ هند.

81.رجال ابن داود،حسن بن علی بن داود حلّی،ت اوایل قرن هشتم،نجف،1972 م.

82.رجعت از نظر شیعه،نجم الدین طبسی،چاپخانه علمیه،قم،1400 ه.ق.

83.الرجعه فی احادیث الفریقین،نجم الدین طبسی.

84.راهنمای کتب اربعه،محمد مظفری،چاپخانه علمیه،قم،1405 ه.ق.

85.روضه المتقین،محمد تقی مجلسی،1070 ه.ق،بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور،تهران.

86.روضه الواعظین،محمد بن فتال نیسابوری،ت 508 ه.ق،انتشارات الرضی،قم.

87.ریاحین الشریعه،ذبیح الله محلاتی،دار الکتب الاسلامیه،تهران.

88.ستارۀ درخشان،شیخ محمد رضا طبسی نجفی،ترجمۀ سید محمد میر شاه ولد،انتشارات محمدی، تهران.

89.سفینه البحار،شیخ عباس قمی،ت 1359 ه.ق،انتشارات اسوه،قم.

90.سنن ابن ماجه،محمد بن یزید قزوینی،ت 275 ه.ق،دار احیاء التراث العربی،بیروت.

91.سنن ابی داود،سلیمان بن الاشعث سجستانی،ت 275 ه.ق،دار احیاء السنه النبویه.

92.السنن الکبری،ابو بکر احمد بن الحسین بیهقی،ت 458 ه.ق،دار المعرفه،بیروت.

ص: 279

93.سنن الدارمی،ابو محمد عبد الله دارمی،ت 255 ه.ق،دار الفکر،بیروت.

94.السیره الحلبیه،علی بن برهان الدین حلبی شافعی،ت 1044 ه.ق،بیروت.

95.شرح نهج البلاغه،عز الدین ابو حامد بن هبه الله بن ابی الحدید مدائنی،ت 655 ه.ق،چاپخانه بابی حلبی، قاهره.

96.شرح زیاره الجامعه،احسائی.

97.الشیعه و الرجعه،شیخ محمد رضا طبسی نجفی،چاپخانه الآداب،نجف اشرف،1385 ه.ق.

98.صحیح البخاری،اسماعیل بن ابراهیم جعفی بخاری،ت 256 ه.ق،دار احیاء التراث العربی،بیروت.

99.صحیح ترمذی،ابو عیسی محمد بن عیسی بن سوره،ت 297 ه.ق،دار احیاء التراث العربی،بیروت.

100.صحیح مسلم،ابو الحسین مسلم بن حجاج قشیری نیسابوری،ت 261 ه.ق،دار احیاء التراث العربی، بیروت.

101.الصراط المستقیم الی مستحقی التقدیم،زین الدین ابو محمد علی بن یونس عاملی نباطی،ت 877 ه.ق، کتابفروشی مرتضویه،تهران.

102.الصواعق المحرقه،احمد بن حجر هیثمی،ت 974 ه.ق،کتابخانه قاهره.

103.الطبقات الکبری،ابو عبد الله محمد بن سعد بن منیع بصری زهری،ت 230 ه.ق،دار صادر،بیروت.

104.الطرائف فی معرفه مذاهب الطوائف،علی بن موسی معروف به سید بن طاوس،ت 664 ه.ق،چاپخانه خیام،قم.

105.العدد القویه لدفع المخاوف الیومیه،رضی الدین علی بن یوسف بن المطهر حلّی،ت 726 ه.ق،کتابخانه آیه الله مرعشی،قم.

106.العطر الوردی،محمد بلبیسی شافعی،ت 1308 ه.ق،چاپخانه امیریه،بولاق.

107.عقائد صدوق،ابو جعفر محمد بن علی بن بابویه قمی،ت 381 ه.ق،چاپ سنگی،1292 ه.ق.

108.عقد الدرر فی اخبار المنتظر،یوسف بن یحیی مقدسی سلمی شافعی،قرن هفتم هجری قمری،عالم الفکر، قاهره.

109.العقد الفرید،ابن عبد ربه اندلسی،ت 327 ه.ق،دار الکتاب العربی،بیروت.

110.علل الشرایع،ابو جعفر محمد بن علی بن بابویه،ت 381 ه.ق،کتابفروشی حیدریه،نجف اشرف.

111.العلل المتناهیه،ابو الفرج عبد الرحمن بن الجوزی،ت 597 ه.ق،دار الکتب العلمیه،بیروت،1403 ه.ق.

ص: 280

112.العمده لابن البطریق،یحیی بن الحسن اسدی حلّی معروف به ابن البطریق،ت 600 ه.ق،انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین،قم.

113.عوالم العلوم،و المعارف و الاحوال من الآیات و الاخبار و الاقوال،شیخ عبد الله بحرانی اصفهانی،مدرسه الامام المهدی عجّل اللّه تعالی فرجه،قم.

114.عیون الاخبار،عبد اللّه بن مسلم بن قتیبه دینوری،ت 278 ه.ق،دار الکتب العلمیه،بیروت.

115.عیون أخبار الرضا،ابو جعفر محمد بن علی بن الحسین بن بابویه،ت 381 ه.ق،نشر توس،قم.

116.الغارات،ابو اسحاق ابراهیم بن محمد ثقفی،ت 283 ه.ق،انجمن آثار ملی،تهران.

117.غایه المرام فی حجه الخصام عن طریق الخاص و العام،سید هاشم بن سلیمان بحرانی،ت 1107 ه.ق، موسسه الاعلمی،بیروت.

118.الغیبه،ابو جعفر،محمد بن الحسن طوسی،ت 460 ه.ق،کتابفروشی نینوی،تهران.

119.الغیبه،محمد بن ابراهیم نعمانی،360 ه.ق،کتابفروشی صدوق،تهران.

120.الفائق فی غریب الحدیث،جار اللّه،محمود بن عمر زمخشری،ت 583 ه.ق،دار المعرفه،بیروت.

121.الفتاوی الحدیثیه،احمد بن حجر هیثمی،ت 974 ه.ق،التقدم العلمیه،مصر.

122.الفتن،ابو عبد اللّه نعیم بن حمّاد مروزی،ت 228 ه.ق،خطی،کتابخانه المتحف،انگلستان.

123.الفتوحات المکیه،محمد بن علی معروف به ابن عربی،ت 638 ه.ق،دار صادر،بیروت.

124.فرائد السمطین فی فضائل المرتضی و البتول و السبطین و الأئمه من ذریتهم علیهم السّلام،ابراهیم بن محمد جوینی خراسانی،ت 730 ه.ق،موسسه المحمودی،بیروت.

125.فرائد فوائد الفکر،مرعی بن یوسف بن ابی بکر،قرن یازدهم هجری قمری،بنیاد معارف اسلامی،قم.

126.فردوس الاخبار،ابو شجاع شیرویه بن شهردار بن شیرویه دیلمی،ت 509 ه.ق،دار الکتب العلمیه، بیروت.

127.فرهنگ عمید،حسن عمید،جاویدان،تهران.

128.الفصول المهمه فی معرفه احوال الأئمه،علی بن محمد بن احمد مالکی مکی مشهور به ابن صباغ، ت 855 ه.ق،کتابفروشی دار الکتب،نجف اشرف.

129.فضل الکوفه،و فضل اهلها،محمد بن علی بن الحسن علوی حسینی کوفی،ت 445 ه.ق،مؤسسه اهل البیت،بیروت.

ص: 281

130.الفقیه(کتاب من لا یحضره الفقیه)،محمد بن علی بن بابویه قمی،ت 381 ه.ق،دار الکتب الاسلامیه، تهران.

131.قرب الاسناد،ابو العباس عبد اللّه بن جعفر حمیری،ت 310 ه.ق،چاپ سنگی،چاپخانه اسلامیه،تهران.

132.قصص الانبیاء،قطب الدین راوندی،ت 573 ه.ق،بنیاد پژوهش های اسلامی،مشهد،ت 1409 ه.ق.

133.القول المختصر فی علامات المهدی المنتظر،احمد بن حجر هیثمی،ت 974 ه.ق،خطی،کتابخانه امیر المؤمنین،نجف اشرف.

134.کامل الزیارات،ابو القاسم جعفر بن محمد بن قولویه،367 ه.ق،چاپخانه مرتضویه،نجف اشرف، 1356 ه.

135.الکامل فی التاریخ،ابو الحسن علی بن ابی المکرم معروف به ابن الاثیر،ت 630 ه.ق،دار صادر،بیروت.

136.کشف الاستار،میرزا حسین نوری،ت 1320 ه.ق،کتابفروشی نینوی،تهران.

137.کشف الحق(الاربعون)،امیر محمد صادق خاتون آبادی،ت 1207 ه.ق،بنیاد بعثت تهران،1361 ش.

138.کشف الغمه فی معرفه الأئمّه،ابو الحسن علی بن عیسی بن ابی الفتح اربلی،ت 692 ه.ق،دار الکتاب الاسلامی،بیروت.

139.الکافی،محمد بن یعقوب کلینی رازی،ت 329 ه.ق،دار الکتب الاسلامیه،تهران.

140.کفایه الأثر فی النص علی الأئمه الاثنی عشر،ابو القاسم علی بن محمد بن علی(الخزاز)،قرن چهارم هجری قمری،نشر بیدار،قم.

141.کمال الدین و تمام النعمه،ابو جعفر محمد علی بن بابویه قمی،ت 381 ه.ق،انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین،قم.

142.الکنی و الألقاب،شیخ عباس قمی،ت 1359 ه.ق،کتابخانه صدر،تهران.

143.کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال،علاء الدین علی معروف به متقی هندی،ت 975 ه.ق، مؤسسه الرساله،بیروت.

144.لسان المیزان،احمد بن علی بن حجر عسقلانی،ت 852 ه.ق،مؤسسه الاعلمی،بیروت.

145.لوائح الأنوار البهیه،شمس الدین محمد بن احمد سفارینی نابلسی،ت 1188 ه.ق،مجله المنار،مصر.

146.مجمع البحرین،فخر الدین طریحی،ت 1085 ه.ق،کتابفروشی مرتضویه،تهران.

147.مجمع البیان فی تفسیر القرآن،فضل بن الحسن طبرسی،ت 548 ه.ق،دار احیاء التراث العربی،بیروت.

ص: 282

148.مجمع الرجال،زکی الدین عنایه اللّه بن مشرف الدین قهبائی،قرن یازدهم هجری قمری،چاپخانه ربانی، اصفهان.

149.مجمع الزوائد و منبع الفوائد،نور الدین علی بن ابی بکر هیثمی،ت 807 ه.ق،دار الکتاب العربی،بیروت.

150.المحاسن،ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد برقی،ت 274 ه.ق،دار الکتب الاسلامیه،قم.

151.المحجه فیما نزل فی الحجه،سید هاشم بحرانی،ت 1107 ه.ق،مؤسسه الوفاء،بیروت،ت 1403 ه.ق.

152.مختصر اثبات الرجعه،فضل بن شاذان نیسابوری،مجله تراثنا،شماره 15.

153.مختصر بصائر الدرجات،عز الدین حسن بن سلیمان حلی،قرن نهم هجری قمری،چاپخانه حیدریه، نجف اشرف.

154.مدینه المعاجز،سید هاشم بحرانی،ت 1107 ه.ق،چاپ سنگی،تهران.

155.مرآه العقول،محمد باقر مجلسی،1111 ه.ق،دار الاندلس،بیروت.

156.مروج الذهب،علی بن حسین مسعودی،ت 346 ه.ق،دار الاندلس،بیروت.

157.المستجاد من کتاب الارشاد،حسن بن مطهر حلی،ت 726 ه.ق،کتابخانه آیه الله مرعشی.

158.مستدرکات علم رجال الحدیث،شیخ علی نمازی،ت 1405 ه.ق،چاپخانه حیدریه،تهران.

159.المستدرک علی الصحیحین فی الحدیث،ابو عبد اللّه،محمد بن عبد الله معروف به حاکم نیسابوری، ت 405 ه.ق،دار الفکر بیروت.

160.مستدرک الوسائل،میرزا حسین نوری طبرسی،ت 1320 ه.ق،مؤسسه آل البیت علیهم السّلام لإحیاء التراث،قم.

161.المسترشد،ابو جعفر،محمد بن جریر بن رستم الطبری،قرن چهارم هجری قمری،چاپخانه حیدریه، نجف اشرف.

162.مسند ابو عوانه،یعقوب بن إسحاق اسفرائینی،ت 316 ه.ق،دار المعرفه،بیروت.

163.مسند ابی یعلی الموصلی،احمد بن علی بن المثنی التمیمی،ت 307 ه.ق،دار المأمون للتراث،دمشق.

164.مسند احمد،احمد بن حنبل،ت 241 ه.ق،دار الفکر،بیروت.

165.مسند ابی داود،سلیمان بن داود بن الجارود فارسی بصری،ت 204 ه.ق،دار المعرفه،بیروت.

166.مصابیح السنه،حسین بن مسعود بن محمد الفراء بغوی،ت 516 ه.ق،دار المعرفه،بیروت.

167.مصادقه الاخوان،ابو جعفر محمد بن علی بن بابویه قمی،ت 381 ه.ق،مدرسه الامام المهدی علیه السّلام،قم.

168.المصنّف،عبد الرزاق بن همام صنعائی،ت 211 ه.ق،المکتب الاسلامی،بیروت.

ص: 283

169.المصنّف،عبد اللّه بن محمد بن ابی شیبه،ت 235 ه.ق،دار السلفیه،بمبئی.

170.المطالب العالیه بزوائد المسانید الثمانیه،احمد بن حجر عسقلانی،ت 852 ه.ق،دار المعرفه،بیروت.

171.معجم احادیث الإمام المهدی،نجم الدین طبسی با همکاری جمعی از فضلا،نشر معارف اسلامی،قم.

172.معجم البلدان،ابو عبد اللّه یاقوت بن عبد اللّه حموی بغدادی،ت 626 ه.ق،دار التراث العربی،بیروت.

173.معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه،سید ابو القاسم خوئی،مدینه العلم،قم.

174.المعجم الصغیر،سلیمان بن احمد طبرانی،ت 360 ه.ق،دار الکتب العلمیه،بیروت.

175.المعجم الاوسط،سلیمان بن احمد طبرانی،ت 360 ه.ق،کتابفروشی المعارف،ریاض.

176.المعجم الکبیر،سلیمان بن احمد طبرانی،ت 360 ه.ق،وزارت اوقاف عراق.

177.الملاحم و الفتن فی ظهور الغائب المنتظر،رضی الدین علی بن موسی بن طاووس،ت 664 ه.ق، مؤسسه الأعلمی،بیروت.

178.ملاذ الأخیار،محمد باقر مجلسی،ت 1111 ه.ق،کتابخانه آیه الله مرعشی،قم.

179.المنار المنیف فی الصحیح و الضعیف،ابن قیم الجوریه،ت 751 ه.ق،مکتب المطبوعات الاسلامیه.

180.مناقب آل ابی طالب،ابو جعفر رشید الدین محمد بن علی بن شهرآشوب،ت 588 ه.ق،انتشارات علاّمه، قم.

181.منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر علیه السّلام،شیخ لطف اللّه صافی،کتابخانه صدر،تهران.

182.منتخب الأنوار المضیئه،سید علی بن عبد الکریم نیلی نجفی،قرن نهم هجری قمری،چاپخانه خیام،قم، 1401 ه.

183.منتخب کنز العمّال،علاء الدین متقی هندی،ت 975 ه.ق،دار الفکر،بیروت.

184.المنجد،لویس معلوف یسوعی،دار المشرق،بیروت.

185.منن الرحمن،محمد بهاء الدین الحارثی،ت 1030 ه.ق،چاپخانه حیدریه،نجف اشرف،1344 ه.

186.منیه المرید،زین الدین بن علی بن احمد عاملی،ت 965 ه.ق،انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی،قم، 1368 ش.

187.منهاج الدموع،شیخ علی قرنی گلپایگانی،مؤسسۀ مطبوعاتی دین و دانش،قم،1344 ه.ق.

188.مهدی موعود،محمد باقر مجلسی،1111 ه.ق،ترجمه علی دوانی،آخوندی،تهران.

189.المهذب البارع فی شرح المختصر النافع،شیخ جمال الدین ابو العباس،احمد بن فهد حلی اسدی،

ص: 284

841 ه.ق،انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین،قم.

190.موارد السجن فی النصوص و الفتاوی،نجم الدین طبسی،دفتر تبلیغات اسلامی،قم،1411 ه.ق.

191.الموطّا،مالک بن انس،ت 179 ه.ق،دار احیاء التراث العربی،بیروت.

192.المیزان فی تفسیر القرآن،سید محمد حسین طباطبایی،ت 1402 ه.ق،دار الکتب الاسلامیه،تهران.

193.النفی و التغریب،نجم الدین طبسی،مجمع الفکر الاسلامی،قم.

194.نقش زنان مسلمان در جنگ،محمد جواد طبسی نجفی،چاپخانه طلوع آزادی،1367 ش.

195.نور الابصار،فی مناقب آل النبی المختار صلّی اللّه علیه و اله،شیخ مؤمن بن حسن مؤمن شبلنجی،ت 1290 ه.ق، دار الفکر،بیروت.

196.النهایه فی غریب الحدیث و الاثر،مبارک بن محمد جزری معروف به ابن الاثیر،ت 606 ه.ق،اسماعیلیان، قم.

197.وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه،محمد بن الحسن حرّ عاملی،ت 1104 ه.ق،دار احیاء التراث العربی،بیروت.

198.وقعه صفین،نصر بن مزاحم منقری،ت 212 ه.ق،کتابخانه آیه الله مرعشی،قم،1403 ه.ق.

199.الهدایه الکبری،حسین بن حمدان حسینی حصینی،ت 344 ه.ق،مؤسسه البلاغ،1406 ه.ق.

200.ینابیع الموده،سلیمان بن ابراهیم بن قندوزی حنفی،ت 1294 ه.ق،کتابفروشی محمدی،قم.

201.یوم الخلاص فی ظل القائم المهدی علیه السّلام،کامل سلیمان،دار الکتاب اللبنانی،1402 ه.ق.

ص: 285

ص: 286

ص: 288

وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلی أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ 98

وَ الَّذِینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّهَ وَ لا یُنْفِقُونَها 200

وَ الْعاقِبَهُ لِلْمُتَّقِینَ 205

وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ إِلاّ لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ 182

وَ قُلْنا مِنْ بَعْدِهِ لِبَنِی إِسْرائِیلَ اسْکُنُوا الْأَرْضَ فَإِذا جاءَ وَعْدُ الْآخِرَهِ جِئْنا بِکُمْ لَفِیفاً 121

وَ لا تَزِرُ وازِرَهٌ وِزْرَ أُخْری 195

وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ 59 و 58

وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ 249

وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً 181

وَ مِنَ الَّذِینَ قالُوا إِنّا نَصاری أَخَذْنا مِیثاقَهُمْ فَنَسُوا حَظًّا مِمّا ذُکِّرُوا بِهِ 132

وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً 244 و 245

وَ مِنْ قَوْمِ مُوسی أُمَّهٌ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ 131

یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیماهُمْ فَیُؤْخَذُ بِالنَّواصِی وَ الْأَقْدامِ 105

ص: 290

إذا قام القائم علیه السّلام...ثم یدخل الکوفه،فیقتل بها کلّ منافق 189

إذا قام القائم دخل الکوفه و أمر بهدم المساجد الأربعه حتی 201

إذا قام القائم علیه السّلام دعا الناس إلی الإسلام 193

إذا قام القائم علیه السّلام سار إلی الکوفه،فیخرج منها بضعه عشر 186

إذا قام القائم سار إلی الکوفه فیمکث علی ذلک 110

إذا قام القائم سار إلی الکوفه...و لم یبق مسجد 257

إذا قام القائم علیه السّلام سار إلی الکوفه...و یفتح 156

إذا قام القائم علیه السّلام عرض الإیمان علی کلّ ناصب،فإن 178

إذا قام القائم من آل محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم أقام خمسمائه من قریش 178

إذا قام القائم علیه السّلام نزلت سیوف القتال،علی کل سیف 151

إذا قام القائم...و أبطل الکنف و المیازیب إلی الطرقات 269

إذا قام القائم و دخل الکوفه لم یبق مؤمن إلاّ و هو بها 217

إذا قام القائم...و یبعث جندا إلی 112

...إذا قام القائم...و یبعث جندا إلی القسطنطنیه،فإذا بلغوا 155

إذا قام القائم یأمر اللّه الملائکه بالسلام علی المؤمنین 169

إذا قام القائم آل محمّد استخرج من ظهر الکعبه سبعه عشر رجلا 130،219،246

إذا قام قائم آل محمّد استخرج من ظهر الکعبه سبعه عشر رجلا 130

إذا قام قائم آل محمد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم بنی فی ظهر الکوفه مسجدا،له ألف باب 233

إذا قام قائم آل محمد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم حکم بین الناس بحکم داود 247

إذا قام قائم آل محمّد علیه السّلام...و یعرف ولیّه من عدوّه بالتوسّم 105

إذا قام قائم أهل البیت-قسّم بالسویّه و عدل فی الرّعیه 250،251

إذا قام قائمنا،أذهب اللّه عزّ و جلّ من شیعتنا العاهه و 146،268

إذا قام قائمنا،أذهب اللّه عزّ و جلّ من شیعتنا العاهه و 146

إذا قام قائمنا سقطت التقیه،و 192

إذا قام قائمنا قال:یا معشر الفرسان؛سیروا 257

ص: 292

إذا قام قائمنا...لذهبت الشحناء من قلوب العباد 234

إذا قام قائمنا وضع یده علی رؤوس العباد،فجمع به عقولهم و 236

إذا کان عند خروج القائم...فعند ذلک تفرخ الطیور 241،260

إذا کنتم کما أوصیناکم و لم تعدوه إلی غیره 150

إذا نادی مناد من السماء...إنّ الحق فی 81

إذا نادی مناد من السماء...إنّ الحق فی آل محمّد 79

إذا نزل عیسی بن مریم قتل الدجّال...و الحیّات سو العقارب 242

إذا نزل عیسی بن مریم و قتل الدجّال تمتّعوا،تحیلوا لیله طلوع الشمس 268

إذا نزل عیسی بن مریم و قتل الدجّال یقول الرجل 240

اَلَّذِینَ إِنْ مَکَّنّاهُمْ فِی الْأَرْضِ...؛ فهذه-آل محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم إلی آخر الأئمّه 153

اَلَّذِینَ إِنْ مَکَّنّاهُمْ... قال:«نزلت فی المهدی و أصحابه 213

الذی نفسی بیده لا تقوم الساعه حتی یخرج أحدکم من أهله 230

العلم سبعه و عشرون حرفا 227

القائم منّا منصور بالرعب 165

القائم منّا...یبلغ سلطانه المشرق و المغرب 154

القائم من ولدی،یعمر عمر خلیل الرحمن،یقوم فی الناس 224

القائم یهدم المسجد الحرام حتی یردّه إلی أساسه و 203

القی الرعب فی قلوب شیعتنا من عدونا فإذا وقع 147

المفقودون عن فرشهم ثلاثمائه و ثلاثه عشر رجلا 135

المهدی أعلم الناس.و أحلم الناس،و أتقی الناس،و 100

المهدی منّا...یملک سبع سنین 222

المهدی من ولدی 223

اما إنّ قائمنا إذا قام کسره-مسجد الکوفه-و سوّی قبلته 200

إنّ إبراهیم علیه السّلام لمّا أوقدت له النار،أتاه جبرئیل علیه السّلام 103

إنّ الإسلام یظهره اللّه علی جمیع الأدیان عند قیام القائم علیه السّلام 154

ص: 293

انّ الساعه لا تقوم حتی یدخل الرجل علی ذی رحمه 35

إنّ العلم بکتاب الله عزّ و جلّ و سنه نبیّه علیه السّلام ینبت فی قلب مهدیّنا 227

إنّ القائم صلوات اللّه علیه ینادی باسمه لیله ثلاث و 78

إنّ القائم یملک ثلاثمائه و تسع سنین 224

إنّ اللّه آخا بین الأرواح فی الأظلّه قبل أن یخلق الأبدان 196

إنّ اللّه تعالی یبعث لهذه الأمّه علی رأس کل 65

إنّ اللّه خیّر ذا القرنین السحابین:الذلول و الصعب 109

إنّ اللّه نزع الخوف من قلوب أعدائنا،و أسکنه 147

إنّ الملائکه الذین نصروا محمّدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم یوم بدر 168

إنّ المؤمن فی زمان القائم-و هو بالمشرق-لیری أخاه الذی فی المغرب و 228

إنّ المهدی علیه السّلام یسیر هو و من معه،فینزل قسطنطنیه 156

إنّ أرواح المؤمنین یرون آل محمّد فی جبل رضوی 130

إنّ ذا القرنین کان عبدا صالحا جعله اللّه عزّ و جلّ حجّه علی عباده 155

إنّ صاحب هذا الأمر لو قد ظهر،لقی من الناس 186

إنّ علیّ بن أبی طالب علیه السّلام کان یلبس ذلک فی زمان 102

إنّ قائمنا إذا قام استقبل من جهله الناس أشدّ ممّا 187

إنّ قائمنا إذا قام...تظهر الأرض کنوزها حتی 252

إنّ قائمنا إذا قام مدّ الله لشیعتنا فی أسماعهم و أبصارهم 229

إنّ قائمنا إذا قام...و یتّصل بیوت الکوفه بنهر کربلاء و بالحیره 256

إنّ قائمنا إذا قام...و یعمر الرجل فی ملکه حتّی یولد له ألف ذکر 268

إنّ قائمنا لو قد قام کان نصیبک فی الأرض أکثر منها 251

إنّ قبل خروج الدجال ثلاث سنوات،یصیب الناس 60

إنّ قدّام القائم علامات تکون من اللّه عزّ و جلّ للمؤمنین 60

إنّکم مؤمنون و لکن لا تکملون إیمانکم حتی یخرج قائمنا 238

إنّ لعلی قمّ ملکا رفرف علیها بجناحیه لا یریدها جبّار 69

ص: 294

إنّ لله عزّ و جلّ بالمشرق مدینه اسمها جابلقا 132

إنّ للّه عزّ و جلّ مدینتین:مدینه بالمشرق و مدینه بالمغرب،فیها قوم 171

إنّ للّه ودائع مؤمنین فی أصلاب قوم کافرین و 189

إنّما سمّی المهدی لأنّه یهدی إلی أمر خفی حتی أنّه یبعث 230

إنّما سمّی قمّ لأن أهله یجتمعون مع قائم 70

إنّما سمّی قمّ لأن أهله یجتمعون مع قائم آل محمد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم،و 127

إنّ هذا-یعنی جبیر الخابور-فی جبل الأهواز 118

إنه قال عند ما مرّ علی قتلی الخوارج...لقد صرعکم من غرّکم 185

إنّه من ولدی کأنّه من رجال بنی إسرائیل یخرج عند 97

إنّهم یمضون إلی المهدی علیه السّلام و هو مختف تحت المناره 142

إنّه یخرج...و غمامته السحاب و درع رسول اللّه السابعه 104

إنّه علیه السّلام یستخرج الکنوز،و یقسّم المال و یلقی الإسلام بجرانه 251

إنّه-یعنی نجم بن أعین-ممّن یجاهد فی الرجعه 133

إنّی سألت اللّه فی إسماعیل أن یبقیه بعدی،فأبی 117

أبشّرکم بالمهدی،یبعث فی أمّتی علی اختلاف الناس 236

أبشروا بالمهدیّ من ولد فاطمه،یظهر من جهه المغرب 49

أتعلمون أنّ الناس یقطع علیهم بین المدینه و مکّه،فتؤخذ 245

أصحاب القائم ثلاثمائه و ثلاثه عشر رجلا 74

أصحاب القائم ثلاث مائه و ثلاثه عشر رجلا أولاد العجم 120

أصحاب القائم:ثلاثمائه و ثلاثه عشر،و کلّ واحد یری نفسه فی ثلاثمائه 135

أصحاب الکهف أعوان المهدی 221

أصحاب المهدی شباب لا کهول فیهم إلاّ 146

ألا إنّه أشبه الناس خلقا و خلقا و حسنا برسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و سلّم 126

ألا أریک قمیص القائم الذی یقوم علیه؟102

أما إنّ ذا القرنین قد خیّر السحابین،فاختار الذلول 109

ص: 295

أمّا إنّ قائمنا لو قد قام لقد أخذ بنی شیبه و 179

أما إنّه منزل صاحبنا إذا قام بأهله 217

أما ترضون أنّ أعداءکم یقتل بعضهم بعضا و أنتم آمنون 147

أما و الله لیدخلنّ علیهم عدله جوف بیوتهم 213

أنا صاحب هذا الأمر،و لکنّی لست بالذی أملأها 100

أنزلت فی القائم علیه السّلام،إذا خرج بالیهود،و النصاری،و الصابئین،و 182

أنّی یکون ذلک یا جابر و لمّا تکثر القتلی بین الحیره و الکوفه 53

أوّل ما یبدأ به قائمنا سقوف المساجد،فیکسرها و 203

أوّل ما یظهر القائم من العدل أن ینادی منادیه أن یسلم 214

أیّ بقاع اللّه أفضل بعد حرم اللّه عزّ و جلّ و حرم رسوله صلّی اللّه علیه و اله و سلّم؟فقال:«الکوفه 218

بعد الدجّال یبارک الله فی الرّسل حتّی أنّ اللقحه من 263

بلاء یصیب هذه الأمّه حتی لا یجد الرجل ملجأ 49

بلی و لکن هذه العدّه التی یخرج فیها القائم علیه السّلام 246

بنا یفتح الله،و بنا یختم،و بنا یمحو ما یشاء و 259

بینا شباب الشیعه علی ظهور سطوحهم نیام؛إذ 140

بین یدی القائم موت أحمر و موت أبیض،فالموت 53

بین یدی القائم موت أحمر و موت أبیض و 48

بین یدی القائم موت أحمر و موت أبیض و أمّا الموت الأبیض فالطاعون 267

تربه قمّ مقدّسه...أما و إنّهم أنصار قائمنا و دعاه حقّنا 127

تعوّذوا بالله من رأس السبعین،و إماره الصبیان 29

تقی الأرض أفلاذ کبدها،أمثال الاسطوان من الذهب و 237

تکثر الصواعق عند اقتراب الساعه حتی یأتی الرجل 266

تمتلئ الأرض ظلما و جورا حتّی یدخل کلّ بیت خوف و 26

تملأ الأرض ظلما و جورا حتّی یدخل کلّ بیت 26

تنزل الرایات السود-التی تخرج من خراسان-120

ص: 296

تنعم أمّتی فی دیناه نعما لم تنعم مثله قطّ،البرّ 260

ثلاثه عشر مدینه و طائفه یحارب القائم أهلها 162

ثمّ إنّ المهدی علیه السّلام یسیر حتی ینزل أومینیّه الکبری 160

ثمّ إنّ المهدی علیه السّلام یفرّق أصحابه و هم الذین عاهدوه 255

ثمّ إن جیش المهدی علیه السّلام یقتل جیش الأعور الدجّال 241

ثمّ إنّه علیه السّلام یجعل عیسی خلیفته علی قتال الأعور الدّجال 116

ثم بعد ذلک یقیم الرایات و یظهر المعجزات 112

ثم یأتی إلی مدینه یقال لها:مقاطع و هی علی البحر 160

ثم یأمر المهدی علیه السّلام بإنشاء مراکب،فینشأ أربعمائه سفینه فی ساحل عکا 155

ثم یبعث-أی السفیانی-فیجمع الأطفال،و یغلی 44

ثم یتوجّه المهدی من مدینه القاطع إلی القدس الشریف 157

ثم یخرج من مکّه هو و من معه الثلاث مائه و 104

ثمّ یسیر المهدی علیه السّلام إلی مدینه الزنج الکبری،و 160

ثم یسیر المهدی...ثم یأتی إلی مدینه یقال لها 112

ثمّ یسیر المهدی و من معه من المسلمین،لا یمرّون 111

ثم یسیر بالجیوش،حتی یصیر بالعراق،و الناس خلفه 118

ثمّ یظهر المهدی بمکّه.فیفتح اللّه أرض الحجاز و 82

ثمّ یظهر بمکّه عند العشاء و معه رایه رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و سلّم و 79

ثم یعقد بها القائم ثلاث رایات،لواء إلی 157