ص: 2

بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 3

ص: 4

خواب ديدن سيد الشهدا جدّش را 45

مجلس دوم 47

دنيا محل گرفتارى است 47

اهل دنيا هدفِ تيرهاى بلاها هستند 48

مُردگان به وطنِ خود انس نمى گيرند 49

مقربان درگاهِ خدا در دنيا گرفتار بودند 50

گرفتارى هاى حضرت آدم عليه السلام در دنيا 50

اول: مفارقت بهشت 50

امتحان شدن هابيل و قابيل 51

كشته شدن هابيل 52

دوم: ابتلا به مصيبت فرزندش هابيل 53

گرفتارى حضرت نوح عليه السلام 54

گرفتارى حضرت ابراهيم عليه السلام 55

حضرت موسى عليه السلام وبلاهاى دنيا 57

حضرت عيسى عليه السلام و بلاهاى دنيا 57

مصائب انبياءِ گذشته و امام حسين عليه السلام 58

مجلس سوم 63

دنيا محل گذر است آخرت سراىِ حقيقى 63

گفتگوى دو مَلَك 66

بايد مهيّاى سفر آخرت شد 66

ص: 6

به جز مؤمن صالح همه ضرر مى كنند 67

توصيف ضرار امير المؤمنين عليه السلام را براى معاويه 68

اسامى سيدالشهداعليه السلام 69

خبر دادن حضرت از شهادتش 69

زرارة بن صالح و ابو محمد واقدى در خدمت حضرت 70

ملاقات محمد حنفيه با حضرت 71

تفأل حضرت عليه السلام سفر عراق را با قرآن 71

حركت حضرت به سمت عراق 72

عذرخواهى محمد حنفيه از حضرت 73

منزل ذات عرق 73

ملاقات فرزدق با حضرت 73

منزل ثعلبيه 74

خواب قيلوله 74

على اكبر خدمت پدر 74

ابا هرة ازدى خدمت حضرت عليه السلام 75

منزل زباله 75

طلبيدن حضرت زهير را 75

منزل زرود 76

احوالپرسى عبداللَّه بن سليمان و منذر بن اسماعيل از سوارى كه از كوفه مى آمد 76

خبر دادن عبداللَّه و منذر به حضرت از شهادت مسلم 76

ملاقات دوم فرزدق با حضرت 77

رسيدن خبر شهادت مسلم به خيمه ها 77

ص: 7

خبر شهادت عبداللَّه بن يقطر 78

قصر مقاتل و عبداللَّه بن حرّ جُعفى و طلبيدن حضرت او را 79

تشريف فرمايى حضرت بر سراپرده عبداللَّه 79

خوددارى عبداللَّه از يارى حضرت 80

پشيمانى عبداللَّه بن حرّ و اشعارش 80

بطن العقبه و ملاقات عمروبن بوزان باحضرت 82

منزل خزيمه وعليا مخدره زينب خدمت حضرت 82

تكبير گفتن يكى از اصحاب 83

منزل ذو خشب و خيمه زدن حضرت 83

رسيدن حرّ با لشكرش 83

آب دادن حضرت به حرّ و لشكرش 84

اذان گفتن حجاج بن مسروق 84

امامت حضرت نماز ظهر را براى هر دو لشكر وسخنرانى حضرت 85

امامت حضرت نماز عصر را براى هر دو لشكر و سخنرانى مجدد حضرت 85

بيان كردن حرّ مأموريت خود را براى حضرت 86

ممانعت حرّ از برگشتن حضرت به مدينه 86

خواهش حرّ از حضرت 87

منزل عذيب الهجانات 87

نامه ابن زياد به حرّ 87

ورود به كربلا 88

دستور توقف در زمين كربلا 89

خيمه زدن حضرت 89

ص: 8

اشعار حضرت 90

عليا مخدّره زينب خدمت برادر 90

توصيه حضرت خواهرش را به صبر 90

بى تابى زينب 91

مجلس چهارم 93

مغرور شدن انسان به پروردگار 93

فكرى به حال خود كنيم 94

مؤمن خدا ترس است 94

خداوند بين دو ترس جمع نمى كند 95

گريه انبياء و اولياء از خوفِ خدا 95

گريه حضرت شعيب عليه السلام 95

گريه حضرت داودعليه السلام 95

گريه حضرت يحيى عليه السلام 95

موعظه نمودن حضرت زكرياعليه السلام 97

خوف از خدا سبب رستگارى مى شود 98

حكايت كفن دزد و خوفش از خدا 98

وصيت كفن دزد از ترس خدا 99

عملكرد مؤمن خداترس 100

گريه بر گناهان در دنيا سبب حضور در سايه در محشر 100

گريه از خوف خدا مانع جهنم رفتن 101

گريه امام سجادعليه السلام از خوف خداوند 101

ص: 9

گريه هاى امير المؤمنين عليه السلام از خوف خداوند 102

گريه هاى رسول خدا از خوف خداوند 103

افضليت گريه برمصائب امام حسين عليه السلام از گريه خوف از خدا 103

مسمع بن عبدالملك خدمت امام صادق عليه السلام 104

اشعار منسوب به امام سجادعليه السلام 105

مقايسه اعياد براى مردم و اهل بيت عليهم السلام 105

فرمايش امام رضاعليه السلام درباره ماه محرم 107

ريان بن شبيب خدمت امام رضاعليه السلام 107

گريه امام هفتم در دهه عاشورا 108

نگاه امام حسين عليه السلام به زوار و گريه گنندگانش 108

ائمه عليهم السلام روضه خوان داشتند 108

خبردادنِ رسول خداصلى الله عليه وآله شهادت حسينش را به دخترش فاطمه عليها السلام 109

سبب تفضيل امت اسلام بر ساير امم 109

خدمت به مجلس عزادارى سبب نجات گنهكار 110

عظمت پاداش گريه بر مصيبت حضرت 111

خواهش عليا مخدره زينب از برادر 112

خبر شهادت قيس بن مسهر به حضرت 112

مرثيه خوانى خداوند و گريه موسى بن عمران عليه السلام 112

مرثيه خوانى جبرئيل و گريه آدم صفى اللَّه عليه السلام 112

انبياء مجلس روضه تشكيل دادند 112

خود حضرت هم مجلس روضه تشكيل داد 113

ص: 10

مجلس پنجم 115

بنده ضعيف وآتش جهنم 116

گفتگوى دو ملك 117

تأثير موعظه حضرت داوود 118

بيدار دلان در دنيا 118

شركت در ثواب عمل شهداء كربلا 119

برداشتن بيعت از گردن اصحاب و بنى هاشم 120

اصحاب و اظهار مراتب اخلاص خود 120

اخلاص مسلم بن عوسجه 121

امتياز حرّ بن يزيد رياحى 121

مذاكره حرّ با ابن سعد 122

حركت حرّ جهت توبه خدمت حضرت 122

گفتگوى مهاجر بن اوس و حرّ 123

رسيدن حرّ خدمت حضرت 123

ورود حرّ به ميدان و موعظه لشكر ابن سعد 124

آغاز مبارزه حرّ 125

شهادت حرّ 125

حبيب بن مظاهر خدمت حضرت 127

حبيب در ميان عشاير 127

جنگ حبيب و همراهان با ازرق شامى 128

حبيب در ميدان 129

فرمايش حضرت درباره حبيب 129

ص: 11

مسلم بن عوسجه و خواب همسرش 129

شدّت علاقه مسلم به حضرت 130

حبيب خدمت حضرت بر بالين مسلم 130

وصيت مسلم به حبيب 130

عابس بن شبيب شاكرى 131

عابس خدمت حضرت براى اجازه گرفتن 131

عابس در ميدان 131

ترس لشكريان ازعابس به جهت شجاعتش 131

لشكر عابس را سنگ باران مى كنند 132

تهاجم لشكر و شهادت عابس 132

ابو ثمامه صيداوى 132

طلبيدن ابن سعد عروة بن قيس را 132

اعلام آمادگى كثير بن عبداللَّه به ابن سعد 133

گزارش ابو ثمامه به حضرت راجع به كثير 133

گفتگوى ابوثمامه باكثير 133

خواهش ابو ثمامه از حضرت 134

نماز ظهر حضرت با اصحاب 134

هلال بن نافع 135

جديت هلال در حمايت از امام عليه السلام 135

حضرت در تاريك شب بيرون از خيمه ها 135

تقاضاىِ هلال از حبيب جهت خاطر جمع نمودن اهلبيت 137

اى اصحاب باوفا! عصر عاشورا كجا بوديد 137

ص: 12

مجلس ششم 139

اى كميل! اين دلها ظرفند 139

مردم سه دسته اند علماىِ ربانى و فراگيرندگانِ علم 140

افراد بى اراده 141

علم بهتر از مال است 142

دنيا سراى زحمت است و بهشت سراى آسايش 143

نيابت مجتهد از حضرت ولى عصرعليه السلام 144

مسلم بن عقيل نائب خاص 145

مقامات حضرت مسلم 145

معرفى حضرت مسلم توسطسيدالشهداءعليه السلام 146

دعوت كوفيان امام حسين عليه السلام را 146

اعزام حضرت مسلم را 146

حركت مسلم 147

مُردن راهنماهاازتشنگى 148

ورود حضرت مسلم به كوفه 148

بيعت كوفيان با مسلم 148

اعتراض هوا خواهان يزيد به استاندار 149

نامه منافقين به يزيد 149

عبيداللَّه بن زياد استاندار مى شود 149

ابن زياد از بصره به كوفه آمد 150

ابن زياد شب وارد كوفه شد 150

تصور كوفيان از ورود حسين بن على عليهما السلام 150

ص: 13

ابن زياد بر درب دار الاماره 151

آمدن ابن زياد به مسجد 152

مأموريت معقل 152

مسلم بن عوسجه ومعقل 152

هانى مريض است 153

پيغام گلايه هانى به ابن زياد 153

عيادت ابن زياد از هانى 153

بدگمانى ابن زياد از هانى 154

آگاهى ابن زياد از حضور مسلم عليه السلام در خانه هانى 154

ابن زياد از نيامدن هانى پرسيد 155

ورود هانى بر ابن زياد 155

برخورد ابن زياد با هانى 155

انكار هانى وآمدن معقل 155

هانى: مسلم را تحويل نمى دهم 156

مجروح و زندانى شدن هانى 156

خروج حضرت مسلم 156

حضرت مسلم شب در مسجد براى نماز 157

پراكنده شدن كوفيان 157

تنها شدن حضرت مسلم وحركت براى خروج از كوفه 158

بسته بودن دروازه ها 158

حضرت در خانه محمد بن كثير 158

شهادت محمد بن كثير وفرزندش 158

ص: 14

حركت مسلم براى بيرون رفتن از كوفه در شب 159

پناه بردن مسلم به مسجد خرابه 159

خروج مسلم در شب از مسجد خرابه 159

مسلم و طوعه 160

جا دادن طوعه حضرت مسلم را 160

بلال ملعون به خانه آمد 160

خوابِ مسلم 161

بلال دربِ دارالاماره 161

خلعت ابن زياد به بلال 161

فرستادن محمد اشعث براى دستگيرى مسلم 162

شجاعت حضرت مسلم 162

سرزنش ابن زياد محمد اشعث را 163

معرفى ابن اشعث مسلم را 163

سنگ باران كردن مسلم 163

حفر گودال براى دستگيرى مسلم 164

مسلم در گودال 164

مذاكرات مسلم بر درب دار الاماره 165

ورود مسلم بر ابن زياد 166

وصيت نمودن مسلم 166

هرزه گوئى ابن زياد 167

مسلم و پشت بام قصر 168

مصائب مسلم پشت بام قصر 168

ص: 15

شهادت مسلم و هانى 169

تشييع جنازه مسلم و هانى 169

مجلس هفتم 171

بايدها و نبايدها 171

رويدادهاىِ پيش از قيامت 172

صور و اسرافيل 172

دميدن اول در صور 172

نفخه دوم همه مى ميرند 173

تنها ذات پاك پروردگار مى ماند 174

اراده خداوند جهت زنده كردن خلق 175

زنده شدن و دميدن اسرافيل 175

زنده شدن مرده گان 176

خلق اولين وآخرين در صحراى محشر 177

هفتاد اسم در قرآن براى روز محشر 177

امت اسلام ده صنف محشور مى شوند 178

اعضاىِ وضوىِ مؤمن در محشر نور مى دهند 179

تولى و تبرى 179

وظيفه مؤمن برادرى است 180

نگرانى حضرت و محمد حنفيه 180

حقوق برادرى 181

جسارت به مالك اشتر 181

ص: 16

شجاعتِ مالك 181

برادرى كردن دو سبط رسول خداصلى الله عليه وآله حسن وحسين عليهما السلام 183

امام حسين عليه السلام وشهادت برادرش امام حسن عليه السلام 183

نوحه گرى امام حسين عليه السلام بر سر قبر برادر 183

خشنودى حضرت به يادگارى برادرش قاسم 184

اسباب محبت 185

صفات كماليه قاسم 185

گفتگوى قاسم با سيد الشهداءدرشب عاشورا 186

اجازه گرفتن قاسم از عمو 187

اجازه ندادن حضرت به يادگار برادر 188

تعويذ امام مجتبى عليه السلام بر بازوى قاسم 188

وصيّت امام حسن عليه السلام به برادرش 189

مقايسه دو عروسى 190

اجازه يافتن قاسم 191

ورود قاسم به ميدان 191

بازگشت قاسم خدمت عمو 192

استغاثه قاسم از عمو در ميدان 192

حضرت بر بالين قاسم 192

مجلس هشتم 195

نعمت آب 196

احكام مخصوصِ آب 196

ص: 17

ثواب آب دادن 197

بستن آب به روىِ... 199

نامه حر به ابن زياد 200

نامه ابن زياد ملعون به حضرت 200

جواب حضرت به مأمور ابن زياد 201

ابن زياد و ابن سعد وفرمان استاندارى رى 201

تفكر عمر سعد درباره جنگ با حضرت 203

اشعار عمر سعد راجع به سر انجامش 204

اعلام آمادگى عمر سعد براى رفتن به كربلا 205

ورود عمر سعد به كربلا 205

ملاقات ابن زياد وشريح 207

فتواى شريح 208

تقاضاى عمر سعد از حضرت براى ملاقات 209

نامه خولى به ابن زياد 210

نامه ابن زياد به عمر سعد 210

بستن عمر سعد شريعه فرات رابه روى حضرت 210

چهار سقا براى اين لب تشنگان 211

اول: حضرت رسول صلى الله عليه وآله 211

دوم : خود امام حسين 212

سوم : شيعيان 212

چهارم : ابا الفضل عليه السلام 213

صفات صورى ابا الفضل عليه السلام 214

ص: 18

صفات معنوى ابا الفضل عليه السلام 214

اجازه گرفتن ابا الفضل عليه السلام براى ميدان رفتن 215

حضرت: اول فكر آبى كن 216

حركت ابا الفضل عليه السلام به طرف شريعه فرات 216

هجوم لشكريان و حمله اباالفضل بر ايشان 217

رجز خوانى حضرت براى معرفى خود 217

شجاعت ابا الفضل و فرار دشمنان 217

تصرف فرات وپر كردن مشك 218

بالا آمدن اباالفضل از شريعه و هجوم دشمنان 219

اباالفضل هشتصد نفر از لشكر به جهنم فرستاد 219

جدا كردن دست راست ابا الفضل 219

جدا كردن دست چپ اباالفضل 220

تير به مشك آمدن و ريختن آب آن 220

بلند شدن ناله اباالفضل عليه السلام وصداىِ سيد الشهداء عليه السلام 221

مجلس نهم 223

فضيلت وصف صبر 223

تعريف وصف 223

اقسام صبر و صبر بر طاعت 224

صبر بر ترك معصيت و صبر بر بلا و افضل اقسام صبر 224

خواص صفات 225

پاداش و خاصيت و قوت صبر 226

ص: 19

صبر بر ترك معصيت 227

پاداش صبر بر بلا 228

مهمانى رفتن رسول خدا صلى الله عليه وآله 228

بهشت درى به نام باب البلاء دارد 229

صبر بر فوت فرزندان 230

پاداش بر فوت فرزند بشرط... 231

شخصى كه زن نمى گرفت 232

بالاتر از صبر وصف رضا 233

جابر خدمت امام محمد باقرعليه السلام 233

گريه حضرت شعيب از خوف خدا 234

سيد الشهداء مرحله صبر و رضا را گذرانيد 235

تعجب ملائكه از صبر حضرت 235

علاقه سيد الشهداعليه السلام به على اكبر 235

لذيذترين و تلخ ترين چيزها 236

صفات كماليه على اكبر 236

تسلّى دادن به پدر 237

شباهت على اكبر به جدش رسول خداصلى الله عليه وآله 238

جمال رسول خداصلى الله عليه وآله 238

خلق رسول خدا 239

آواز رسول خدا 239

شباهت على اكبر به جده اش فاطمه زهرا و جدش اميرالمؤمنين و عمش امام حسن عليهم السلام 240

ص: 20

مصائب سيد الشهداء هنگام عزيمت على اكبر به ميدان 240

وداع على اكبر با اهل حرم 241

سيد الشهداء على را از دست زنها رها كرد 242

على اكبر روانه ميدان شد وسيد الشهداء به دنبال فرزند 243

نفرين سيد الشهداءعليه السلام به عمر سعد 243

على اكبر در ميدان 244

جنگ و شجاعت على اكبر 244

تشنگى سبب مراجعت على اكبر خدمت پدر 245

رزم على اكبر 246

ضربت شمشير بر فرق على اكبر 247

افتادن على اكبر برزمين 247

سيد الشهداءعليه السلام بالين على اكبر 248

مجلس دهم 251

امشب چه شبى است؟ (اشعار صاحب معالم رحمه الله) 251

اشعار ابن حمادرحمه الله 252

اشعار سيّد رضى رحمه الله 254

جهت امتياز از ديگران چه عملى انجام بدهيم؟ 255

قبر سيد الشهداء را زيارت كنيم 256

گناه مقبل 257

مريض شدن مقبل 257

توبه مقبل 258

ص: 21

خواب ديدن مقبل 258

مرثيه خوانى محتشم به دستور رسول خدا صلى الله عليه وآله 258

مرثيه خوانى مقبل به دستور فاطمه زهرا عليها السلام 259

خلعت سيد الشهدا براى مقبل 261

قضيه مرد نصرانى 262

شهود نصرانى در حالت بيدارى 264

سيد الشهدا دو قبه دارد 266

قضاياىِ شب عاشورا 266

حضرت بعد از نماز صبح دست به دعا بلند كرد 268

صف آرائى ابن سعد ملعون لشكر خود را 268

صف آرائى حضرت لشكر خود را 268

آتش زدن هيزم هاى خندق به دستور حضرت و هجوم لشكر ابن سعد 268

سخنان ابن ابى جويريه ملعون و سرانجامش 269

سخنان تميم بن حصين و عاقبتش 269

هرزه گوئى محمد بن اشعث و نفرين حضرت عليه السلام به آن ملعون 270

شهادت اصحاب و بنى هاشم و تنها شدن حضرت 271

عزم حضرت براى ميدان رفتن 271

زينب و ام كلثوم مركبش را آوردند 272

مرغ سفيدى با منقار ركابش را گرفت 272

هيبت و شكوه اين سوار بزرگوار 272

حضرت به ميدان آمد 273

استغاثه حضرت 274

ص: 22

اول اجابت كننده حضرت 274

اجابت ملائكه و جنيان حضرت را 275

اجابت فرزندِ بيمارش زين العابدين 276

ناله اهل حرم 277

وداع حضرت با اهل حرم و دخترش سكينه خاتون 277

طلب نمودن حضرت كهنه جامه از خواهرش زينب 279

وداع حضرت با فرزند شيرخواره اش على اصغر 279

شهادت على اصغر در آغوش پدر 280

طلبيدن حضرت ابن سعد را و بيان سه حاجت 281

عزم حضرت بر جهاد و معرفى خود با رجز 282

اول كس تميم بن قحطه ملعون به جنگ حضرت آمد 283

بعد از او يزيد ابطحى ملعون آمد 284

هنوز شجاعت الحسينيه بروز نكرده است 284

فرمان عمر بن سعد ملعون به تهاجم عمومى به لشكر 285

عزم حضرت عليه السلام براى جهاد و رجزهاى آن حضرت 285

درهم شكستن حضرت ميمنه لشكر را 287

پراكنده شدن لشكر، هنوز شجاعة الحسينيه ظهور نكرده است 288

تكيه بر نيزه بى كسى به جهت استراحت 289

جمع آورى لشكر وحمله به آن لشكر بيكران 289

هجوم لشكر به خيمه ها و نداىِ حضرت بى غيرتان را به جنگ با خودش 290

اشعار سيد بحرالعلوم رحمه الله 290

چرا اينطور براى كشتنم جدّيت مى كنيد؟ 291

ص: 23

دلِ سيد الشهداعليه السلام يك درياىِ از غصه 292

روز عاشورا همه عبادات را بجا آورد 292

استغاثه حضرت از شهداىِ زنده دل 292

چيره شدن تشنگى بر حضرت و حركت به طرف فرات 293

تصرف حضرت فرات را 294

دروغ گفتن ملعونى به حضرت 295

حضرت بردرب خيمه ها و وداع آخرين 295

وصيّت حضرت به خواهرش زينب 296

وداع با زين العابدين عليه السلام 297

حركت حضرت به طرف ميدان و آمدن زينب عقب برادر 299

حضرت زير خيمه خواهرش زينب 301

آمدن حضرت به ميدان و غضب بر اشقيا 301

ظهور شجاعة الحسينيه 301

تيرباران كردن حضرت 303

پاشيده شدن شيرازه لشكر و تكيه حضرت بر نيزه بى كسى به جهت استراحت و آمدن سنگ بر پيشانى 304

آمدن تير سه شعبه بر روى دلِ حضرت 305

ضعف حضرت و ترس لشكر 305

نيزه بر پهلو و افتادن حضرت از بالاى اسب 306

صورت بر خاك 306

نائبة الزهراء بالاى تلّ معروف 306

ص: 24

ريختن لشكر دور حضرت 307

حضرت روى زمين و آمدن عبداللَّه بن حسن نزدعمو 308

جسارت و ضربت شمشير مالك بن يُسر 308

خوابيدن حضرت روى خاك به واسطه ضعف 309

مناجات حضرت 309

چهل نفر از اشرار دور نعش حضرت 309

قاتلان حضرت 310

حركت شمر ملعون به طرف قتلگاه 311

شمر در قتلگاه 311

بهم خوردن اوضاع عالم 312

خورشيد بر بالاىِ نيزه 313

مجلس يازدهم 315

ترس اميرالمؤمنين عليه السلام از ستم نمودن 315

حُسن و قبح عقلى احسان و عدوان 317

آيات قرآن و روايات معصومين عليهم السلام فرمان به عدالت مى دهند 317

پاداش يك ساعت عمل به عدالت ميان رعيت 318

رسيدگى ملكشاه به شكايت پيره زنى و نتيجه آن 319

فوائد دنيويه عدل و داد 320

مجازات ظالمين درقرآن 322

ص: 25

مجازات ظالمين در كلام معصومين عليهم السلام 323

اقسام و مراتب ظلم 324

ارتكاب اهل كوفه و شام تمام اقسام ظلم را نسبت به اهلبيت عليهم السلام 324

ذوالجناح با كاكل خونين بر در خيمه ها و سر انجامش 325

غارت اسلحه و البسه حضرت 326

آتش زدن خيمه هاى حضرت 327

مردن دو طفل ازتشنگى 328

عرض تسليت به رسول خدا و اميرالمؤمنين و فاطمه زهرا و حسن مجتبى عليهم السلام 329

پاسدارى زينب و ام كلثوم خيمه ها را در شب يازدهم 329

مجلس دوازدهم 331

مسلمان برادرِ مسلمان است 331

بهترين خلق 332

شاد كردن دلِ مؤمن و اذيت كردن او 332

خواصِ شاد كردنِ دل مؤمن 333

اذيت كردنِ مؤمن 334

احترام ميتِ مؤمن 335

پاداش تشييع جنازه مؤمن 335

پاداش غسل دادن ميت مؤمن 336

پاداش كفن كردن ميت مؤمن 336

ص: 26

پاداش حفر قبر مؤمن 336

رسول خداصلى الله عليه وآله در تشييع جنازه سعد بن معاذ 337

مراتب ثواب تشييع جنازه مؤمن 337

ابوذر ودخترش در ربذه 338

خبردادن رسول خدا صلى الله عليه وآله از مرگ ابوذر 339

گريه اصحاب پيامبر بر جنازه ابوذر 339

نداىِ زنانِ بنى اسد براى دفن شهداىِ كربلا و آمدن بنى اسد به كربلا 340

آمدن سوارِ نقابدار 341

دستور ترتيب دفن شهدا 341

دفن امام عليه السلام و فرمايشات آن ناشناس 341

دفن اباالفضل عليه السلام و دو نفر ديگر 342

ضميمه 345

دنيا سراى ناخوشى ها 346

شهادت طفلان مسلم 347

لرزش عرش از گريه يتيم 349

همراهى محمد وابراهيم با پدر در سفر كوفه 350

ورود به خانه شريح قاضى 350

انديشه شريح براى فرستادن پسران مسلم به مدينه 351

نرسيدن طفلان به كاروان وگرفتار شدن ايشان 352

ص: 27

زندانى شدن طفلان مسلم نزد ابن زياد 351

طفلان مسلم خود را به زندانبان معرفى كردند 353

اعزام زندانبان طفلان را به قادسيه نزد برادرش 353

طفلان راه را گم كردند 353

دستور كشتن زندانبان توسط ابن زياد 354

شهادت زندانبان 355

كنيز حارث پسران مسلم را ديد 355

پسران مسلم در خانه حارث 356

ورود حارث به خانه 357

خستگى حارث و مردن اسبش از جستجو براى پسران مسلم 357

خواب ديدن محمد و تعبير وى به شهادت 358

متوجه شدن حارث به پسران مسلم 358

تلاش حارث براى كشتن پسران مسلم 359

كشتن غلام 360

حارث پسر و زن خود را هم كشت 360

شهادت فرزندان مسلم توسط حارث 361

منابع 363

ص: 28

ص: 29

ص: 30

بسم الله الرحمن الرحیم

ايشان از آيات عظام آقا سيد محمد مهدى آل طيب و حاج شيخ محمد كاظم شيخ و حاج شيخ محمد رضا معزى دزفولى و حاج شيخ محمد على معزى دزفولى اجازه اجتهاد دريافت نمود و مرحوم آيت اللَّه العظمى آقا سيد محمد حجت كوه كمره اى در تقريظى كه بر حاشيه معظم له بر عروة الوثقى مرقوم نمودند تاييد مقام علمى ايشان را به بيانى نگاشته كه از حكم اجتهاد بالاتر است.

در سفرهائى كه به نجف اشرف، قم و مشهد مقدس على مشرفها آلاف التحيّة والثناء نموده با مراجع و آيات عظام اصفهانى، حكيم، خوئى، صدر، حجت كوه كمره اى، بروجردى، خمينى، گلپايگانى، مرعشى نجفى، ميلانى مذاكرات و مباحثه علمى داشتند.

ايشان طول ساليان متمادى در حوزه علميه شوشتر به تدريس مشغول و شاگردان زيادى از محضرشان استفاده نمودند، از آن جمله آيات و حجج اسلام: حاج سيد محمد حسن مرعشى شوشترى، حاج سيد محمد جزائرى، حاج سيد هاشم حسن زاده رضوان اللَّه تعالى عليهم اجمعين مى باشند.

در عبادت و تقوى و ورع اسوه بودند، در تبليغ و ارشاد جدّى تمام داشتند، ماه مبارك رمضان منبر تشريف برده و مورد استقبال و حضور جمعيت مؤمنين بود تا آخر عمر با بركت ايشان منبر شبهاى دهه عاشورا و بعضى دهه هاى صفر ترك نشد، مردم را انذار و در عين حال بشارت به رأفت و رحمت الهى مى دادند.

ليكن منبر ايشان در بيان مصائب خامس آل عبا حضرت سيد الشهداء

ص: 32

ارواحنا فداه در شبهاى دهه عاشورا يگانه و بى نظير بود. مسجد با آن وسعت و اطراف آن مملو از جمعيت مشتاقى بود كه براى شنيدن مقتل ابا عبداللَّه الحسين عليه السلام از زبان و بهره مندى از نفس ايشان در آنجا حاضر شده بودند.

تاثير كلام ايشان در مستعمين به گونه اى بود كه بعضى چنان منقلب مى شدند و از خود بى خود مى گشتند كه غش نموده و از حال مى رفتند.

شدت علاقه و محبت و ارادت خودشان نسبت به حضرت قابل توصيف و بيان نيست، لذا بسيارى از مراجع عظام بخصوص از اين بابت علاقه و ارادت خاصى به ايشان داشتند كه شرح اين مطالب خود محتاج فرصت ديگرى است.

براى منابر ايشان در دهه عاشورا كرامات بسيارى در زمان حياتِ خودشان و بعد از وفات ايشان ديده شده بود كه اين وجيزه اجازه بيان از آنها را نمى دهد.

سرانجام اين صاحب كمالات نفسانيه از علم و عمل و تقوى و ورع و جامع بين فن وعظ و خطابه و مقام فقاهت و صاحب تأليفات، پس از عمرى خدمتگزارى به شرع انور و خاندان عصمت و طهارت خاصه وجود اقدس حضرت ابا عبداللَّه الحسين عليهم الصلاة والسلام در فجر روز جمعه اول شعبان المعظم 1406 هجرى قمرى مطابق با 22 فروردين 1365 هجرى شمسى دعوت حق را لبيك گفت و به اجداد طاهرينش پيوست.

شهرستان شوشتر و شهرهاى همجوار در روز تشييع پيكر مطهر ايشان يكپارچه عزادار و بزرگانى كه از قم جهت شركت در تشييع جنازه خود را به

ص: 33

شوشتر رسانيده بودند وقتى وارد شهر مى شوند و شهر را خالى مى بينند از رهگذرى سبب خالى بودن شهر را سؤال مى كنند، جواب مى دهد كه شوشتر عاشورا است و مردم براى تشييع پيكر پاك و مطهر آقا به مقام صاحب الزمان عجّل اللَّه تعالى فرجه الشريف رفته اند.

مرحوم آيت اللَّه العظمى حاج شيخ محمد تقى شيخ رحمه الله با آن ضعف مزاج و خستگى و شدت تأثر به جهت ارتحال اين عالم وارسته به پيشنهاد خودشان بر پيكر مطهر ايشان اقامه نماز نموده و سپس در يكى از شبستان هاى مقام صاحب الزمان دار المؤمنين شوشتر به خاك سپرده شد.

والسلام عليه يوم ولد ويوم مات ويوم يبعث حيّاً ورحمة اللَّه و بركاته.

كتابى كه پيش رو داريد متن سخنرانى هاى ايشان در شب هاى دهه عاشورا در مسجد آيت اللَّه آل طيب در شوشتر مى باشد و حالت گفتارى آن حفظ گرديده است تا روح كلام شريف ايشان همچنان تجلى بخش باشد.

شوشتر

سيد محمد كاظم آل طيب

جمعه 7/4/1398

24 شوال المكرم 1440 هجرى قمرى

ص: 34

بسم الله الرحمن الرحیم

اللَّه، اينها مساوى نيستند پيش خدا(1) او خيلى مهم است، اصل ايمان است، لا يستوون عند اللَّه، اين آيه در شأن حضرت امير صلوات اللَّه وسلام عليه نازل شده است.

و عمل به اركان، ايمان به اينها حاصل مى شود.

كسى كه داراى اينها باشد ديگر مؤمن است.

اقرار به زبان تنها كافى نيست اگر در دل اعتقاد ندارد. اعتقاد در دل تنها كافى نيست اگر اقرار به زبان نكند - فرعون هم توى دلش مى دانست كه خدائى دارد - مگر وقت تقيه ايمان خودش را مخفى بدارد.

بالجمله پس بايد دانست كه رأس همه عبادات ايمان است و همين است كه باعث قبولى اعمال خير مى شود و كافر هر چه نماز كند هيچ فائده ندارد، زكاة بدهد هيچ فائده ندارد، روزه بگيرد هيچ فائده ندارد، بله اگر يك صفت حسنه اى به سر حد كمال در او باشد كه قصد تقرب در آن شرط نيست، مثل سخاوت يا مثل عدالت، و صاحبش كافر باشد او نتيجه اى مى دهد ولى عبادت بدون ايمان هيچ اثرى ندارد.

صفت سخاوت مثل سخاوت حاتم، عدالت مثل عدالت انوشيروان، اما نماز يا روزه يا انفاق در راه خدا يا زكات يا حج يا ساير عبادات با نبودن ايمان يك ذره فايده ندارد، آنهم كافر اگر يك همچو امر خيرى كه قصد قربت در آن شرط نيست از او سر زند موجب تحفيف عذابش مى شود و گر نه كافر محال است به بهشت برود.

آن يك ذره ايمان بالأخره صاحب خود را به رحمت الهى مى رساند، رحمتى و نعمتى كه فنائى و زوالى ندارد، دولت بهشت.

طاعت و اطاعت خداوند و عبادت او، خدمت كردن به ايمان است ايمان را محكم مى كند، ريشه آن را در قلب ثابت مى كند، معصيت براى ايمان بد است متزلزلش مى كند، معصيت آتش است. اگر درختى را به عوض اينكه آبش دهند پاى تنه آن آتش روشن كنند اين موجب مى شود كه بالاخره خشك شود، از بين برود، ريشه آن سست مى شود، مى توان به زودى آن را از بيخ و بن بر كند.

و اگر نعوذ باللَّه ايمان ضعيف است، گول شيطان را مى خورد، بايد از درگاه خدا مسألت كرد، بايد به درگاهش تضرع كرد، بايد ايمان را شخص به خودش بسپارد تا محفوظ بماند تا إن شاء اللَّه براى صاحبش بماند، مستقر و ثابت باشد، نه نعوذ باللَّه مستودع باشد.

اللهم لا تجعلني من المعارين.(1)

نور محبت ابى عبداللَّه در دلش تابيده، آثارش چيست؟ - از آثار همان محبت، همان محبتى كه در قلب جايگزين است - كه در چند جا شعاع آن نور ظاهر مى شود.

كه إن شاء اللَّه از علائم ايمان است اين است شاعر عرب گويد:

إذا جاء عاشورا تضاعف حسرتى

وقتى دهه عاشورا بيايد غصه من براى آل رسول مضاعف مى شود:

إذا جاء عاشورا تضاعف حسرتى

لآل رسول اللَّه وانهل عبرتي

هو اليوم فيه اغبرت الأرض كلّها

وجوماً عليها والسماء اقشعرت(1) (2)

وقتى دهه عاشورا بيايد غصه من براى آل رسول مضاعف مى شود ؛

اشك چشمم سرازير مى شود ؛

گفتم هلال را كه چرا قامتت خم است؟

آهى كشيد و گفت كه ماه محرم است

ديگر همه موجودات محزونند، همه موجودات.

جن و ملك بر آدميان نوحه مى كنند

گويا عزاى اشرف اولاد آدم است

در بارگاه قدس كه جاى ملال نيست

سرهاى قدسيان همه بر زانوى غم است

ص: 43

هست از ملال گر چه برى ذات ذوالجلال

او در دل است و هيچ دلى نيست بى ملال(1)

اللَّه اكبر ماذا الحادث الجلل

لقد تزلزل سهل الأرض والجبل(2)

هذا مصاب الذي جبريل خادمه

ناغاه في المهد اذ نيطت تمائمه(3) (4) ياد بياوريم اول مصيبتى كه سيد الشهداء گرفتار آن شد مفارقت قبر جدّش رسول خدا بود.

در مدينه بر حضرت سخت گرفتند، براى بيعت گرفتن از حضرت براى يزيد بن معاويه ملعون، وليد كه حاكم مدينه بود از طرف يزيد - وليد بن عتبه - حضرت را احضار كرد - به آن تفصيلى كه هست و طول نكشد - حضرت رفتند و در باب بيعت، وليد با حضرت مذاكره كرد. حضرت فرمودش كه بيعت چيزى مخفى نيست وقتى فردا مردم براى بيعت حاضر شدند منهم حاضر مى شوم - مفصل است - طورى شد اين قضيه كه حضرت ديد صلاح نيست در مدينه بماند، خطرناك بود، حضرت عازم شد كه از مدينه حركت كند و به مكه معظمه برود. آن وقت، حضرت شب براى وداع قبر جدش آمد

ص: 44

در روضه منوره رسول خدا صلى الله عليه وآله، زيارت كرد، وداع كرد، به منزل برگشت.

و تو را آب نمى دهند.

سيد الشهدا در عالم خواب عرض كرد: يا جداه لا حاجة لى في الرجوع إلى الدنيا ؛ مرا حاجتى به برگشتن به دنيا نيست مرا بگير زنده با خودت در قبر ببر فخذنى اليك وادخلنى معك فى قبرك فرمود: لابد لك من الرجوع إلى الدنيا تو بايد به دنيا برگردى به فيض شهادت برسى، از براى تو درجاتى هست نمى رسى به آنها مگر آنكه شربت شهادت نوشى.

سيد الشهداء بيدار شد به خانه آمد، خواب خود را براى اهل بيت بيان كرد اينقدر حزن و غم بر اهل بيت روى آور شد كه هيچ خانه اى در شرق و غرب در آن وقت نبود كه حزنشان بيشتر از حزن اهل بيت باشد.(1)

صدق كلام رسول خدا معلوم شد روز عاشورا وقتى سيد الشهداء در ميدان كربلا افتاده، اظهار عطش مى كرد، كسى اجابتش نمى كرد، به عباراتى كه از حضرت نقل شده است، گاه مى فرمود: تفتت كبدى جگرم از تاب تشنگى ريزه ريزه شد، گاه مى فرمود: احترقت كبدى من الظمأ.

دعونى ارد ماء الفرات ودونكم

لقتلى وكبدى للظمأ غليل(2)

چه جوابش دادند؟

فنادوه مهلا يابن بنت محمد

وليس الى ما تبتغيه سبيل(3)

ص: 46

بسم الله الرحمن الرحیم

احوالش دوام وثباتى ندارند، يك روز انسان را شاد مى كند روز ديگر او را محزون مى كند، واردينش در آن به سلامت نرهند، تا مى فرمايد: عيش زندگى در آن مذموم است و امان در آن معدوم است، در دار دنيا هيچ امانى از بلا نيست براى هيچ كس در دنيا ايمنى نيست، نه از حيث صحت ايمن است نه از حيث مرض، نه براى بقا در اوايمنى هست، بايد برود.

المسندة والقبور اللاطئة الملحدة » قبرى كه با چه محكم شده؟ ساختمان قبر با چه محكم شده، با خاك محكمش مى كنند كه هى لگد مى كوبند خاكها را، محكم مى كنند، آن قصرهاى عالى را عوض كردند به قبرهاى اينطورى، بالشت زير سرش خشت لحد و سنگلاخ قبر.

اميرالمؤمنين مولاى متقيان طبيب نفوس است.

« وشيّد بالتراب بنائها » با خاك محكمش مى كنند « بين اهل محلة موحشين » ساكن شده در محله وحشتناكى، قبرستان، قبرستان كه موحش است، محله وحشتناك « واهل فراغ متشاغلين » ساكن شد يك همچنين محله اى، در ميان كسانى كه از كار دنيا فارغ و به كار آخرت مشغولند، اهل قبرستان، اهل قبرستان از كار دنيا فارغ شده اند به كار آخرت مشغولند، آنجا را وطن كرده اند اما چه وطنى؟

دنيا با اهلش اينطور رفتار مى كند، اما دنيا مخصوصاً يك عداوت خاصى با نيكان دارد، هميشه خوبان در دار دنيا گرفتار بودند، هميشه مورد بلا بودند.

گاوها هم ديگر مرا ملامت مى كنند، جبرئيل آمد گاوها را گرفت و آورد و دست كشيد بر سر و صورت اينها، گفت ديگر اينها زبان بسته اند، ديگر حرف نمى زنند، ديگر زبانشان بسته است.

آدم و حوا كِشت كردند محصول آدم گندم آمد محصول حوا جو.(1)

خلاصه اين است كه پسران و دختران بسيارى از ايشان بوجود آمد از جمله هابيل و قابيل، حالا وضع دنيا را ببينيد، حالا مختصر مدتى است آدم مى خواهد نفسى بكشد، اين مرتبه گرفتار شد به مصيبت فرزندش هابيل، جوانى بود بيست ساله، صورتش مثل قرص ماه و داراى كمال، هم جمال هم كمال، لذا حضرت آدم او را خيلى دوست مى داشت.(2)

هنوز فرزندش شيث كه شعشعه طلعت محمدى صلى الله عليه وآله از جبينش ظاهر بود، متولد نشده بود(3) لذا عزيزترين اولادش هابيل بود.

اسماعيل، جبرئيل فداء آورد.

اين علامت قبولى قربانى هابيل بود، قابيل حسد برد، به هابيل گفت: تو را مى كشم چرا قربانى تو قبول شد و قربانى من قبول نشد منهم تو را مى كشم.

« وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ ابْنَيْ آدَمَ بِالْحَقِّ إِذْ قَرَّبَا قُرْبَانًا فَتُقُبِّلَ مِنْ أَحَدِهِمَا وَلَمْ يُتَقَبَّلْ مِنَ الْآخَرِ قَالَ لَأَقْتُلَنَّكَ قَالَ إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ »(1).(2)

خدا از پرهيزكاران قبول مى كند، هابيل بهترينِ مالش را آورد و احترام كرد، قابيل دسته خوشه ضعيفِ كم دانه اى آورد، مگر نعوذ باللَّه خداوند با كسى لجاجتى دارد، او بى اعتنائى كرد، لذا از هابيل قبول شد از قابيل قبول نشد.

أَخِيهِ »(1) خداوند دو كلاغ فرستاد اينها را ملهمشان كرد با هم نزاع كردند يكى ديگرى را كشت، بعد زاغ زنده با چنگالش زمين را گود كرد و آن زاغ كشته را گذاشت در خاك، خاك روى آن ريخت، قابيل ياد گرفت « قَالَ يَا وَيْلَتَا أَعَجَزْتُ أَنْ أَكُونَ مِثْلَ هَذَا الْغُرَابِ فَأُوَارِيَ سَوْأَةَ أَخِي »(2) دفنش كرد.(3)

بيرون آورد نگاهش افتاد به فرق شكافته هابيل، چنان گريست حالش منقلب شد، مرثيه گفت در فوت هابيل:

تغيرت البلاد ومن عليها

فوجه الأرض مغبرّ قبيح(1) (2)

صورت بر صورت هابيل گذاشت ملائكه آسمانها به خروش آمدند خداوند خطاب كرد به آدم سر بردار از روى نعش هابيل كه از براى تو اجرى عظيم است.(3)

بزن . آن پسر بدبخت هم گفت چرا طولش بدهم همين حالا، سنگى برداشت زد به پيشانى حضرت نوح، پيشانيش را شكست.(1)

ملكى هستم كه موكلم بر بادها، اجازه فرمائى امر كنم لشكرهاى باد را، اين همه جمرات آتش را در خانه هاى نمرود و نمروديان بيندازند و همه را بسوزانند. فرمود: من به شما حاجتى ندارم، وقتى كه ابراهيم از منجنيق پرتاب شد يكدفعه جبرئيل نعره اى زد، بحضرت ابراهيم گفت: هل لك حاجة؟ خليل خدا حاجتى دارى؟ گفت اما اليك فلا بتو حاجتى ندارم. گفت: به آنكه دارى از او بخواه، گفت: علمه بحالى حسبي من سؤالى او از حالم آگاه است ديگر كفايت مى كند، وقتى از همه قطع كرد، از مخلوق، نداى پروردگار به آتش رسيد « يَا نَارُ كُونِي بَرْدًا وَسَلَامًا عَلَى إِبْرَاهِيمَ »(1) اى آتش سرد و سلامت شو بر ابراهيم.(2)

گلى از گلشن رحمت عيان كرد

بر ابراهيم آتش گُل سِتان كرد

حضرت ابراهيم يكدفعه وارد باغ شد، جبرئيل از بهشت تختى و متكا آورد و برايش گذاشت و تكيه داد، دو ملك اين طرف و آن طرفش(3)، فورا هر چوبى از هر درختى آورده بودند همان درخت شد سبز و خرم، بار داد و ميوه داد، بلبلان در باغ مشغول خوانندگى شدند.(4)

نمرود كه از پيش برايش تختى زده بودند مشرف بر آتش كه ببيند ابراهيم چطور مى سوزد، چطور وارد آتش مى شود، وقتى اين كيفيت را ديد يك دفعه گفت : اللَّه اكبر! اگر كسى مى خواهد خدايى بپرستد بايد خداى ابراهيم را

ص: 56

بپرستد(1) در جهنم است همه اش مى سوزد زبانش نمى سوزد براى اين تكبيرى كه گفت.

تا آمدند طغيانوش را گرفتند بكشند، هِىْ به اينها مى گفت: من طغيانوشم صاحب شمايم، من عيسى نيستم. گفتند: اين طور نيست او را كشتند بدارش زدند.

بعد فكر كردند گفتند ما چه كرديم، اگر عيسى را كشته ايم طغيانوش كجاست، اگر طغيانوش را كشته ايم عيسى در كجاست؟(1) « وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ ».(2)

ساله اش على اكبر آمد، هم سرش را ديد شكافته هم بدنش پاره پاره، صورت بر صورتش گذاشت: علي ولدى بعدك على الدنيا عفا.(1)

شاعر گفته است:

يا كوكبا ما كان اقصر عمره

و كذا تكون كواكب الاسحار(2)

فاذا نطقت فأنت أوّل منطقى

و اذا سكت فأنت فى مضمارى(3) (4)

نوح نجى اللَّه گرفتار قومش شد نصيحت مى كرد بخرجشان نمى رفت(5) سيد الشهداء هم گرفتار گمراهان كوفه و شام شد هر چه روز عاشورا اينها را موعظه و نصيحت كرد هيچ بخرجشان نرفت تا اينكه صبح عاشورا سوار بر مركب شد، براى اتمام حجّت مقابل لشكر آمد، عنان بكشيد صدا زد: انشدكم باللَّه هل تعرفوننى شما را بخدا آيا مرا مى شناسيد؟ گفتند: تو را نيكو مى شناسيم جدّت پيغمبر است پدرت اميرالمؤمنين است مادرت فاطمه زهراست برادرت حسن مجتبى است، فرمود: مى دانيد عم پدرم حضرت حمزه سيدالشهداء است؟ گفتند: مى دانيم. فرمود: مى دانيد عمّ خودم جعفر طيّار است؟ گفتند: مى دانيم. فرمود: مى دانيد اين زره كه در بر من است زره

ص: 59

پيغمبر است اين شمشير شمشير پيغمبر است؟ گفتند: مى دانيم.

هل تعلمون انّ هذه عمامة رسول اللَّه انا لابسها، شما را بخدا مى دانيد اين عمامه كه بر سر من است عمامه پيغمبر است؟ گفتند: همه اينها را مى دانيم.

فرمود: فلم تستحّلون دمي؟ پس براى چه خون من مظلوم را حلال مى دانيد؟ گفتند: همه اينها را مى دانيم و از تو دست بردار نيستيم تا تو را با لب تشنه بكشيم.(1)

ابراهيم خليل اللَّه گرفتار نمرود و نمروديان شد تا خواستند او را بسوزانند، وقتى خواستند او را بسوزانند ملائكه براى نصرتش آمدند، روز عاشورا هم ملائكه براى نصرت ابى عبداللَّه آمدند كربلا، قبايل جنّ آمدند، زعفر جنّى با لشكرش آمد(2)، منصور ملك با چهار هزار ملك(3)، رؤساى ديگر ملائكه، سيدالشهدا همه را مرخص كرد از ايشان قبول نفرمود، آخر بار براى ابراهيم جبرئيل آمد، كربلا هم، روزِ عاشورا جبرئيل خدمت سيدالشهدا آمد، كى آمد؟ وقتى رسيد ديد حسين در ميان خون.(4)

گفتا فداى اين تن صد چاك جبرئيل

عريان چو ديد نعش حسين كرد سايبان

شهپر به سبط احمد مختار جبرئيل

ص: 60

پر در پر زد با شهپرش سايبانى روى بدن ابى عبداللَّه، امّا سيدالشهداء راضى نشد.

جبرئيلا رفتنت زينجا نكوست

پرده كم شو در ميان ما و دوست

رنجش طبع مرا مايل مشو

در ميان ما و او حايل مشو

گرچه تو محرم بصاحب خانه اى

ليك تا اندازه اى بيگانه اى

مى خواهى خدمت كنى؟

رو قتلگه سايه بيفكن بر اكبرم

سايه فكن بر آن گل گلزار جرئيل

گر اُفْتدت گذر به سر نهر علقمه

سايه فكن به مير علمدار جرئيل

موسى كليم اللَّه فرار كرد از ترس فرعون و فرعونيان، در مدين كه رفت برايش مأمن شد، امّا سيدالشهداء، او را از وطنش آواره كردند از مدينه جدش، پناه به خانه كعبه آورد « وَمَنْ دَخَلَهُ كَانَ آمِنًا »(1) مكه بست است حتى براى وحوش، طيور، حشيش، علف، اما براى فرزند پيغمبر مأمن نشد مى خواستند آنجا شهيدش بكنند. ربع مسكون عالم را بر سيدالشهداء گرفتند. كه خودش در بين راه كربلا به عمرو بن بوزان فرمود، فرمودش: بنى اميه از من دست بردار نيستند تا خون دلم را بريزند.(2)

عيسى روح اللَّه اگر چه گرفتار يهوديان شد اما، نه او را كشتند نه بدارش زدند، اما سيدالشهداء را اشقياى كوفه و شام، هم او را كشتند، هم بدارش زدند، سر مقدسش را بالاى نيزه كردند شهر به شهر ديار به ديار بردند،

ص: 61

خيمه هايش را آتش زدند خيمه هايش را سوختند.

حميد بن مسلم گفت زن مجلله اى را ديدم هِىْ بسوى خيمه اى كه آتش آن را گرفته بود مى رفت، آتش بر آن زن حمله مى كرد بر مى گشت، گفتم: يا امة اللَّه مگر بر جانت نمى ترسى؟ آتش است تو را مى سوزاند، صيحه اى بر من زد گفت: چه كنم يك عليل و بيمارى در ميان اين خيمه دارم.(1)

همى ترسم كه آتش بر فروزد

ميان خيمه بيمارم بسوزد

همى ترسم كه آتش شعله گيرد

ميان خيمه بيمارم بميرد

آخر اعتنا به آتش نكرد، رفت بعد از قدرى بيرون آمد، ديدم يك جوان عليلى در بغل دارد. لا حول ولا قوّة إلّا باللَّه العلي العظيم.

ص: 62

بسم الله الرحمن الرحیم

و قالت الملائكة ما قدّم؟ »(1)

مولا مى فرمايد: اينست و غير از اين نيست كه دنيا محل گذر است، خانه گذر است، مدتش سپرى مى شود. آخرت قرارگاه است او محل سكونت است فى الحقيقة، كه دائمى و مستمرى است. آرى در قرآن مجيد مى فرمايد: زندگانى دنيا لهو و لعب است « وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ »(2) دار آخرت او سراى زندگى است فى الحقيقه، پس كار بكنيد در اينجا كه محل گذر است براى آن سراى جاودانى، بوسيله كار كردن در دنيا، آخرت را معمور و آباد كنيد.

اَلا اِنّما الدنيا كمنزلِ راكب

اَنَاخَ عَشيّاً و هو فى الصبح راحلٌ(3)

سرورُكَ فى الدنيا غرورٌ و حسرةٌ

شاديت در دنيا غرور است و حسرت است در آخرت.

سرورك فى الدنيا غرورٌ و حسرةٌ

و عيشك فى الدنيا محالٌ و باطلٌ(4) (5)

الا انما الدنيا كمنزل راكبٍ

اناخ عشياً و هو فى الصبح راحلٌ

ص: 64

سرورك فى الدنيا غرور وحسرة

وعيشك فى الدنيا محال وباطل

پس بايد براى آخرت كار كرد، اينجا عاريت سراست، وطن اصلى آخرت است، انسان در دار دنيا در حقيقت غريب است.

امام سجاد عرض مى كند: إرْحَمْ فى هذه الدنيا غربتي.(1)

تو در اين اوطن غريبى اى پسر

خو بغربت كرده اى خاكت بسر

آن قدر در شهر تن ماندى اسير

كان وطن يكباره رفتت ازضمير(2)

هِىْ وسائل راحت و خوشى اين تن را فراهم مى كند، انسان مغرور هيچ بفكر راحت جان عزيزش نمى شود، اين بدن فانى مى شود اين بدن از بين مى رود اين بدن خاك مى شود تا دو مرتبه روز قيامت زنده شود، روح است كه باقى مى ماند هر چه هست روح است.

رو بتاب از جسم و جان را شاد كن

موطن اصلى خود را ياد كن

تا بكى اى هدهد شهر سبا

در غريبى مانده باشى بسته پا

تا بكى اى هدهد شهر سبا

در اسيرى مانده باشى بسته پا

جهد كن اين بند از پا باز كن

بر فراز لا مكان پرواز كن

كه آنجا وطن اصلى است.

تو را ز كنگره عرش مى زند صفير

ندانمت كه در اين دامگه چه افتادست

ص: 65

مدتى موقتى اينجا زندگى مى كند براى اينكه يك زراعتى، عمل صالحى براى آن نشئه تهيه بكند.

تا به كى در چاه طبعى سرنگون

يوسفى، يوسف بيا از چه برون

تا عزيز مصر ربّانى شوى

وارهى از جسم و روحانى شوى

اِرْحَمْ فى هذه الدنيا غربتي و عند الموت كربتي(1).(2)

بايد پنبه غفلت را از گوش بيرون آورد، بدرگاه خدا تضرّع كرد، اين عمر عزيز را كه سرمايه ايست سرمايه خيلى مهمى است از هر سرمايه اى مهمتر است به بيند انسان در چه صرفش مى كند افسوس كه خواب غفلت، پنبه غفلت در گوش است، هر روز صبح دو تا ملك يكديگر را به كلماتى جواب مى دهند.

و سلامه عليه، كثيراً ما صدا مى زد در اصحاب: تَجَّهَروُا رَحِمَكم اللَّه فقد نُودِىَ فيكم بالرحيل(1) آماده كوچ كردن باشيد، كه ندا كرده شده ايد به الرحيل. آواز كوچ، منادى براى كوچ صدايش بلند است فقد نودى فيكم بالرحيل، بايد انسان در دنيا فكرى كند، هر انسانى در زيان است مگر مؤمن صالح.

صد مَنْ گندم بسا دو هزار مَنْ گندم استفاده مى كند از همين گندمى كه از دست داده. مؤمن صالح هم از همين عمريكه از دست مى دهد چه استفاده هاى بزرگ، بهشت را بدست مى آورد پس او در منفعت است، غير مؤمنِ صالح در خسران و زيان است.

« وَالْعَصْرِ * إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ * إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ » چون عمر على الاتصال بپاى خودش قدم برمى دارد بسوى عالم برزخ.

مَنْ مات قامتْ قيامَتُه(1) كسى كه از عالم رفت قيامتش برپا شده، عالم قيامت را معاينه كرده.

پس بايد بخود بياييم و از خدا توفيق بندگى خالص و عمل خالص و عمل صالح بخواهيم و بدرگاهش تضرع و زارى كنيم و از عمر خود، از اين سرمايه كه قيمت ندارد استفاده اى بكنيم. بايد فكرى كرد، آخر ما آمده ايم در دنيا چه بكنيم و براى آخرت چه كرديم؟ تا حالا چه كرديم؟ سفر آخرت سفر دور و درازى است، فعلاً چيزى كه در اين مجلس نقداً ميسر است و ما دسترسى به آن داريم و مى توانيم، اين عمل خيلى نيك را و اين عمل صالح را ما انجام بدهيم، متوسل بشويم به ابى عبداللَّه الحسين ارواحنا له الفداء.

حينك هيهات غري غيري قد طلقتك ثلاثاً لا رجعة لي فيها فعيشك قصير و خطركِ يَسيرٌ ثمّ قال آه من قلة الزاد و بُعد السفر و وحشة الطريق ( و طولِ الطريق )(1) اين امير مؤمنان است. علاج كار اينست ما بياييم مسافرت بكنيم با يك مسافر بزرگوارى، كه سفر طولانى كرد سفر پر خطرى كرد و با او هم زاد و هم توشه بشويم، اميد اينكه از بركت اين مسافر بزرگوار خداوند ما را از خطرات سفر آخرت و از وحشت سفر آخرت نجات بدهد . اين مسافر بزرگوار سفر طولانى پر خطرى كرد. كيست اين مسافر بزرگوار؟.

بكنند، خيلى براى حضرت خطرناك بود. خطر جانى بود، خواستند حضرت را آنجا شهيد بكنند، ديشب گفتم(1).

به امر يزيد ملعون 30 تن از شياطين بنى اميه شمشيرها زير لباس احرام پنهان كرده بودند، دستور داده بود هر كجا حسين بن على را ديديد او را بقتل رسانيد ولو آنكه خود را بپرده هاى كعبه چسبانيده باشد.(2)

ناچار حضرت سفر عراق را عازم حركت شد، شب كه آن خطبه را حضرت در مسجدالحرام بيان فرموده بود كلماتش گوشزد محمد حنفيه شد.(3)

دشمنان خود جنگ مى كردم، لكن مى دانم مصرع من و خوابگاه من و خوابگاه اصحاب من در آن زمين است و از آن مصيبت بزرگ، مصيبت عظمى غير از فرزندم زين العابدين كسى رهايى نخواهد ديد.(1)

ملاقات محمد حنفيه با حضرت بالجمله محمد حنفيه هم كه اطلاع پيدا كرد حضرت عازم حركت است خدمت حضرت آمد، عرض كرد: برادر! تو غدر و مكر مردم كوفه را دانسته اى كه با پدر و برادرت چه رفتارى كردند از آن ترسم آن مكيدت كه در حق ايشان انجام دادند در حق تو به پاى برند اگر در مكه بمانى چنان دانم كه از همه كس عزيزتر و محفوظتر باشى. محمد حنفيه هم اين جمله را كه مى گويد به ظاهر درست ديده بود، چون حضرت وقتى از مدينه حركت كرد فراراً، از وقتى وارد مكه شد مردم دور و دايره حضرت را گرفته در كمال عزت و احترام به اقامه نماز جماعت و ترويج از دين جدّش مشغول بود. لكن محمد حنفيه خبر از حيله و كيد يزيد نداشت ، اين بود كه حضرت باو فرمود: برادر از آن ترسم يزيد بن معاويه حيله اى كند ناگاه در اين جا مرا بقتل رسانند از اين جهت حرمت خانه خدا شكسته شود عرض كرد اگر از اقامت در مكه بيمناكى، بجانب يمن سفر كن، شيعيان در آنجا فراوانند. فرمود امشب مى مانم در اطراف اين مطلب تأملى مى كنم(2) او هم بخانه اش مراجعت كرد.

و تفأل زد اين آيه شريفه برآمد: « كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ »(1) فرمود: صدق اللَّه و صدق رسوله، به حكم خدا و خبر جدّم پيغمبر عمل مى كنم. و اين هر دو تصريح مى كنند بر شهادت من.(2)

صبح زود امر فرمود بارها بستند، همه را سوار كردند. خبر به محمد رسيد دوان دوان آمد زمام شتر برادر بگرفت، گفت: نه تو مرا وعده دادى كه در مسئلت و خواهشم رأيى زنى و تأملى نمايى؟ چه شد به اين عجله بجانب عراق سفر مى كنى؟ فرمودش برادر جان، چون تو بمنزلت برگشتى، خوابيدم در عالم خواب ديدم جدّم رسول خدا صلى الله عليه وآله را، به من فرمود: حبيبي يا حسين أُخْرُجْ إلى العراق إنّ اللَّه شاء أَنْ يراك قتيلاً، اى محبوب من! اى حسين بجانب عراق سفر كن خدا مى خواهد تو را كشته و بخون آغشته به بيند. محمد گفت: إنّا للَّه و إنّا إليه راجعون، اكنون حال كه بر اين منوال است پس چرا اين زنان و اطفال را به همراهت مى برى؟ فرمود: هم جدّم مرا خبر داده إنّ اللَّه شاء أنْ يراهنّ سبايا خدا مى خواهد اين زنان و اطفال را اسير و دستگير به بيند(3) هر دو گريه سختى كردند ، ديگر جاى سخن براى محمد باقى نماند.

مجيد بود، دست و پاى حضرت را بوسه داد عرض كرد خدا آرزو و آمال تو را قرين اسعاف و انجاح بفرمايد پدر و مادرم فداى تو باد يابن رسول اللَّه، چرا حج ناكرده از مكه بيرون آمدى؟ فرمود: لو لم أعجل لاخذت، اگر تعجيل نمى كردم مرا مى گرفتند بعد مى فرمايدش: خبر ده مرا از مردم كوفه ، عرض كرد: دل هاى ايشان با شما و شمشيرهاى ايشان برشماست يعنى از دل تو را دوست دارند اما روز گير و دار و روز كارزار وفا نخواهند كرد.(1)

حاليكه نور از چهره اش مى تابيد برگشت در اين منزل به حضرت پيوست شد.(1)

و منذر اين را شنيدند روى خود را از او گرداندند خدمت حضرت آمدند. اين سرّ را فاش نكردند تا محلى كه اصحاب در خدمت حضرت انجمن بودند. عبداللَّه و منذر عرض كردند آقا نزد ما خبرى هست، اگر اجازه مى دهيد آشكارا گوئيم و الّا سرگوشى عرض مى كنيم . فرمود: هر چه هست آشكارا بگوييد كه نزد اين جماعت سرّى و سرگوشى نيست، هر چه داريد آشكارا بگوييد. گفتند: همان سوارى كه خواستيد از او احوال پرسى كنيد و احوال نپرسيده برگشتيد ما او را ديديم و خبر اهل كوفه را از او پرسيديم ، گفت: از كوفه بيرون نشدم مگر وقتى كه مسلم بن عقيل و هانى بن عروه را كشته ديدم.

فقال الحسين عليه السلام: إنّا للَّه و إنّا إليه راجعون.(1)

طلبيد(1) ، يازده سال داشت او را نزد خود نشانيد و دست ملاطفت و مهربانى بر سر و صورتش مى ماليد . عرض كرد: آقا امروز ملاطفت و محبتى نسبت به من مى كنيد كه در خور يتيمان است، مگر پدرم را شهيد كردند؟ ديگر آقا طاقت نياورد، گريه كرد و فرمودش من بجاى پدر تو. آقا نفرمود پدرت را شهيد كردند بلكه فرمود من بجاى پدر تو، يكدفعه ناله دختر بلند شد وا ابتاه وا مسلماه، آن وقت صداى شيون از اهل بيت برخاست.(2)

آقا اين اشعار را براى تسليت اهل بيت فرمود:

فإن تكن الدنيا تعد نفيسة

فدار ثواب اللَّه أعلى و انبل(3)

و ان تكن الأبدان للموت أنشأت

فقتل امرء بالسيف في اللَّه أفضل(4)

و ان تكن الأموال للترك جمعها

فما بال متروك به الحر يبخل(5) (6)

عروة و عبدُاللَّه بن يقطر ».(1)

حضرت ايستاد. حضرت فرمودش: اى عبداللَّه تو درست معتقدى بر اينكه هر خير و شرى را فرداىِ قيامت پاداشى و كيفرى هست، من امروز تو را به نصرت خود دعوت مى كنم اگر اجابتم كردى فرداىِ قيامت جدم پيغمبر را از خود شاد خاطر خواهى يافت.

اجابت نكردم و در راه فرزند پيغمبر جان بازى نكردم و در مقام اظهار ندامت و پشيمانى انگشت به دندان مى گزيد و اين اشعار مى خواند:

فيا لك حسرةً ما دمتَ حيا

تُردَّدُ بين صدري و التراقي(1)

حسين حين يطلب نصرَ مثلي

على أهل العداوة و الشقاق(2)

مع ابن المصطفى روحي فداه

فويلي يوم توديع الفراقي(3)

فلو انّي اواسيه بنفسي

لنلت الفوز في يوم التلاقي(4) (5)

لقد فاز الذي نصروا حسينا

و خاب الآخرون ذووا النفاقي(6) (7) ديگر چه فائده دارد؟

خسته نشويد كه اين ساعتها از عمر حساب نمى شود. مجلس مهبط ملائكه، بايد از عمر گرو گرفت. ما مى خواهيم به امام مظلوم توسل كنيم، با او

ص: 81

مسافرت كنيم براى اينكه خدا سختى هاى سفر آخرت را از ما بردارد.

بالجمله از قصر مقاتل كوچ كردند بار بستند و بر نشستند.

على قوم تسوقهم المنايا

بمقدار إلى انجاز وعدٍ(1)

فرمود: «يا اختاه كل الذي قضى فهو كائن»، آنچه خدا مقدر كرده همان طور مى شود.(2)

سوار در رسيد، سواران حرّ غرق اسلحه و آهن، كه جز چشم هاى ايشان چيزى از ايشان پيدا نبود، اصحاب سيد الشهداء هم همه حامل اسلحه جنگ بودند، حرّ آمد در برابر حضرت لشكرگاه زد.

فرمود: «يا عقبة بن سمعان اخرج الخرجين الذين فيهما كتبهم» بياور آن دو خورجينى كه نامه هاى اهل كوفه در آنهاست. عقبة بن سمعان آمد دو تا خورجين پر از نامه هاى اهل كوفه را جلو حرّ ريخت.

فرمود: قسم بخدا كه من متابعت تو نمى كنم. حرّ گفت: قسم بخدا من هم از تو دست بردار نيستم.

رسيد او را سلام داد و تحيت فرستاد و نامه اى كه از ابن زياد بود به دست حرّ داد(1) . حرّ نامه را گشود ديد نوشته است: اما بعد يا حرّ فجعجع بالحسين حين يَبْلُغكَ كتابي هذا وقتى نامه من بتو برسد راه نفس زدن را بر حسين تنگ بگير، و لا تُنْزِلْهُ الّا بالعراء في غير خضر و على غير ماء نگذارى فرود آيد مگر در زمين بى آب و علف، و فرستاده خود را گفته ام كه سر دست تو باشد به بيند حكم مرا اجرا مى كنى يا نمى كنى. حرّ نامه را براى حضرت و اصحاب حضرت خواند حضرت به اصحاب فرمود: به هر جانب كه ميل داريد حركت كنيد. حركت كردند حرّ با لشكرش جلوگيرى مى كردند، حركت مى كردند حرّ مانع مى شد، عرض كرد: يا ابا عبداللَّه، چه كنم اينك فرستاده ابن زياد سردست من است.(2)

چيست؟ گفتند: نينوا. فرمود: ديگر چه نام دارد؟ گفتند: غاضريه اش مى گويند. فرمود: ديگر چه نام دارد؟ گفتند: شاطى الفراتش مى گويند. فرمود: نام ديگرى دارد؟ گفتند: اين زمين را كربلا مى گويند. وقتى اسم كربلا را شنيد آه از ته دل بركشيد فرمود: «ارضُ كربٍ و بلا هذه و اللَّه ارض كرب و بلا» قسم بخدا اين زمين غصه و بلاست.

و أهل الارض لا يبقون » خواهر! شيطان حلم تو را نه ربايد اهل آسمان ها مى ميرند اهل زمين باقى نمى مانند جز خداى كس بقا نپذيرد اكنون بگو جدم پيغمبر، پدرم اميرالمؤمنين، مادرم فاطمه زهرا، برادرم، همه از من بهتر بودند، رفتند، در مصيبت ايشان صبر كردى در مصيبت من هم صبر كن.(1)

و جسمك عريان طريح على الثرى

عليك خيول الظالمين تجول(1)

أخي أي المصائب اشتكى

فراقك أم هتكي و ذلي و غربتي(2)

گويا عرض مى كند: زينتِ دوشِ نبى...

ص: 92

بسم الله الرحمن الرحیم

يمض جسده فتبكى رحمةً له ».(1)

معصيت به هراسد و بترسد، از مرتكب شدن معصيت بترسد چرا كه از عذاب خدا مى ترسد.

و رهبانان را نگريست كه جامه مو و كلاه پشم پوشيده اند، و خود را زنجير كرده اند و زنجيرها را به ستونهاى مسجد بسته اند به عبادت خدا مشغولند، به خانه آمد، به مادرش گفت: مادر! جامه اى از مو و كلاهى از پشم برايم درست كن، مى خواهم من هم بروم با بنى اسرائيل در بيت المقدس مشغول عبادت پروردگار شوم. مادرش گفت: صبر كن تا پدرت پيغمبر خدا بيايد كه حضرت زكريا باشد، مصلحت كنم. وقتى پدرش حضرت زكريا به خانه آمد مادر يحيى گفتار فرزند را براى پدرش بيان كرد . حضرت زكريا به يحيى فرمود: فرزند چه چيز تو را به اين وادار كرده است و حال آنكه تو هنوز طفل خردسال هستى؟ عرض كرد: پدر مگر نديده اى كوچكتر از من هم شربت مرگ را چشيده؟ فرمودش: بله. به مادر يحيى فرمود: آن چه مى گويد همانطور كن . پس مادرش جامه اى و پوشش سرى از براى او تهيه كرد، به بيت المقدس رفت و مشغول عبادت شد. اينقدر عبادت كرد، از خوف خدا گريست تا گوشت صورتش از بين رفت. وقتى زكريا و مادرش بديدنش آمدند او را به آن حال ديدند حالشان منقلب شد . پدرش زكريا آستينش را فشار داد اشك چشم يحيى ميان انگشتان زكريا جريان پيدا كرد. زكريا سر به آسمان بلند كرد عرض مى كند: خدايا! اين فرزند من است و اينهم اشك چشم اوست از خوف تو، تو ارحم الراحمينى. گريه كرد بعد گفت: فرزند چرا چنين مى كنى؟ چه چيز باعث شده؟ من از خدا فرزندى خواستم كه موجب سرور و خوشحالى من باشد گفت: پدر خودت گفتى، نگفتى ما بين بهشت و جهنم عقبه اى هست كسى از آنجا به آسانى نمى گذرد مگر آنكه بسيار از

ص: 96

خوف خدا گريه كند. فرمود: بله من خودم گفته ام، اى فرزند جدّ و جهد كن در عبادت پروردگار.

بالجمله پدر و مادر او را بخانه آوردند تا آخر قضيه(1) . حضرت يحيى خيلى گريه مى كرد و از خوف خدا خنده هم نمى كرد.(2)

خاكها را بيرون آورد ، آمد بكفنش دست زند، يكدفعه گوينده اى صدا زد: نكن! نگاه كرد ديد گوينده را نمى بيند، خيلى واهمه كرد، ترسيد، دست به كفن نگذاشت خاكها را همانطور داخل قبر ريخت، قبر را پر كرد به خانه آمد.

را هم عفو مى كنم.(1)

چه امرى موجب حسن عاقبتش شد؟ همين خوف از خدا.

لطفش جا مى دهد.(1)

من الذي أَشْغَلَنى عَنْ ذكر ربّى؟

چه كسى مرا از ذكر پروردگارم باز داشت؟

گفتم: آقا منم طاووس يمانى، شما كه فرزند پيغمبرى، حجت خدايى اينطور مى كنى پس ماهاى روسياه چه خاكى بر سر كنيم(1)، عبادت آن بزرگوار خيلى معروف است عبادة السجاديه، عرض مى كند:

الهي ليت شعري أللشّقاء ولدتني أُمي أم للعناء ربتّني فليتها لم تلدني.(2)

صدا زدم، ديدم جواب نمى دهد پيش رفتم او را حركت دهم بيدارش كنم وقتى دست بر بدنش گذاشتم ديدم مثل قطعه چوب خشكى افتاده است، من يقين كردم از دار دنيا رفته، دويد بسوى خانه فاطمه زهرا، صدا زد: دختر پيغمبر بيرون بيا اميرالمؤمنين از دار دنيا رفته است. فرمود: ابو الدرداء قضيه را بگو، قضيه را عرض كردم فرمود: ابا الحسن از دنيا نرفته است بلكه اين همان غشى است كه غالب اوقات از ترس خدا او را عارض مى شود. آبى آوردند بر صورت مباركش پاشيدند تا او را بهوش آورد.(1)

بيرون آيد همه گناهانش آمرزيده مى شود.(1)

« ألا و صلّى اللَّه على الباكين على الحسين رحمةً و شفقة »(2) از بالاترين عبادات است.

احزاننا و اجرد دموعنا عَلَى ابنِ بنتِ نبيّك»، خدايا حزن ما را طولانى كن زين العابدين است دعا مى كند، خدايا حزن ما را طولانى كن و اشك ما را جارى كن در مصيبت فرزند دختر پيغمبرت، «اللّهمّ طول احزاننا و اجر دموعنا على ابن بنت نبيّك».

شربت و شيرينى افطار مى كنند، ياد مى آورد از افطار سيد الشهدا روز عاشورا، افطار كرد بعد از سه روز از دم شمشير شمر بن ذى الجوشن. و چون روز عيد اضحى مى آيد كه مردم گوسفند قربانى مى كنند ياد مى آورد از قربانى هاى سيد الشهدا در صحراى كربلا.

آورده ام همراه خود بسيار قربان

از اكبرم تا اصغرم با نوجوانان

و هم ياد مى آورد از كيفيت شهادت خود امام مظلوم، چرا كه حضرت رضا فرمود: ذبح الحسين كما يذبح الكبش(1) جدم حسين را مانند گوسفند قربانى كشتند. و چون روز عيد نوروز مى آيد كه تحويل خورشيد است از برج حوت به برج حمل، ياد مى آورد از تحويل خورشيد جمال حسينى از برج خيمه گاه به گودى قتلگاه، و هم روز عيد نوروز مردم براى سير باغ و گشت گلزار بيرون مى روند، ياد مى آورد از گلهاى چمن على و فاطمه، گلهاى محمدى كه همه را صحراى كربلا پرپر و پاره پاره كردند. شاعر خطاب به شيعيان از زبان حضرت گفته:

شيعيان روزى رويد گر به تماشاى گلشنى

سيدالشهدا به شيعيان خطاب مى كند شاعر از زبان حضرت.

روزى رويد گر به تماشاى گلشنى

بينيد بلبلى به صد افغان و شيونى

آن وقت ياد از گلِ جمال على اكبرم كنيد

فكرِ نواىِ العطشِ اصغرم كنيد

ص: 106

روزى رويد گر به چمن اى مواليان

ببينيد سروى ز پا فتاده اى جمع شيعيان

آنوقت ياد آوريد پيكر پاك برادرم

روزى رويد گر به چمن اى مواليان

ببينيد سروى زپا افتاده اى جمع شيعيان

آن وقت ياد آوريد پيكر پاك برادرم

اگر مى خواهى گريه بكنى بر كسى يا بر چيزى، گريه كن بر جد غريبم كه ديگر هيچ كس لايق گريه نيست فإنّه ذبح كما يذبح الكبش ؛ زيرا كه جدم حسين را مانند گوسفند قربانى كشتند.

امام هشتم شهادت جدّش را تشبيه بذبح گوسفند مى كند.(1)

موسى بن جعفر برايش مرثيه خواندند، خودشان حجت خدا بودند روضه خوان داشتند.

شعيتنا خلقوا من فاضل طينتنا و عجنوا بنور ولايتنا ؛(1) يفرحون لفرحنا و يحزنون لحزننا ؛(2)

مى شمارد: نماز است زكوة است روزه است حج است جهاد است جمعه است نماز جماعت است، قرائت قرآن است علم است عاشورا است. موسى عرض كرد: خدايا عاشورا چيست؟ خطاب آمد كه گريه كردن و گريانيدن بر حسين سبط محمد مصطفى. اى موسى كسى كه يك درهم در راه عزادارى حسين خرج كند، در دنيا به اضعاف مضاعف به او تلافى مى كنم و در آخرت بهشت از براى اوست و كسى كه يك قطره اشك در مصيبت حسين از چشمش بريزد در روز عاشورا يا غير آن، ثواب يكصد شهيد در نامه عملش ثبت مى كنم.(1)

بايد سيدالشهداء را از خود خشنود كرد بايد حسينى شد بايد شورى شد بايد جدّيت كرد در سوگوارى امام مظلوم، بايد صميمانه خدمت كرد.

ديد صحراى محشر برپا شده، قيامت برپا شده ملائكه غلاظ و شداد او را گرفتند بسوى جهنم كشيدند. گفتند: اى زن غضب خدا بر تو تمام است. زن هر چه فرياد مى كرد فريادرسى نبود تا او را كنار جهنم رسانيدند كه در ميان جهنم بياندازند. ناگاه ديد شخصِ جليل القدرى پيدا شد به ملائكه صدا زد: او را واگذاريد. عرض كردند: آقا اين زن بد عمل است. فرمود: اين در مجلسى كه اقامه عزاى من مى كردند، آتش طبخ طعام را روشن كرده است، او را بگذاريد. گفتند: سمعاً و طاعةً و حُباً و كرامةً اى فرزند ساقى حوض كوثر.

در آن حالِ دهشت عرض كرد: قربانت شوم تو كيستى كه اين وقت بفرياد من رسيدى؟ مرا در جهنم نياندازند. فرمود: منم حسين بن على.(1)

دستور داد همه اهل بيت در خدمتش حاضر شوند همگان فراهم شدند جوانان بودند اطفال بودند زنان بودند اهل بيت خودش نه اصحاب، از هشتاد نفر متجاوز بودند همه دورش جمع شدند ايستاد وسط ايشان و بنا به روايتى بر بالاى كرسى نشست اول يك نگاهى در همه اينها كرد يك نگاهى بصورتهاى ايشان كرد و چشمان در ايشان گردشى داد آنگاه سر بسوى آسمان بلند كرد:

ص: 114

بسم الله الرحمن الرحیم

مجلس پنجم

الحمد كلّه للَّه و الصلاة و السلام على رسول اللَّه صلى الله عليه وآله خاتم النبيّين و فخر العالمين سيدنا و نبينا و حبيب قلوبنا و طبيب نفوسنا أبى القاسم محمد صلى الله عليه وآله ( صلوات ) رحمةً للعالمين و على آله الطيّبين الطاهرين سيّما الامام المظلوم و الغريب المعصوم ريحانة رسول الثقلين غريب العراقين دامى الوريدين باكى العينين المقتول بين النهرين مولانا و مولى الكونين أبى عبداللَّه الحسين عليه السلام، مولاى ما خاب و اللَّه من تمسك بك و أمن من لجأ إليك يا غريب يا مظلوم.

أما بعد فمن كلام لأميرالمؤمنين علي بن أبي طالب عليه السلام: اعلموا انّه ليس لهذا الجلد الرقيق صبر على النّار فارحموا نفوسكم فإنّكم قد جرّبتموها في مصائب الدنيا أفرأيتم جزع أحدكم من الشوكة تصيبه و العثرة تدميه و الرمضاء تحرقه فكيف إذا كان بين طابقين من نار

ص: 115

ضجيع حجر و قرين شيطان.(1)

الفسحة قبل الضيق تا فرصت داريد و وقت، وسعتى داريد فاسعوا فى فكاك رقابكم سرعت كنيد گردنهاى خود را از آتش جهنم نجات بدهيد من قبل أن تغلق رهائنها.(1)

غفلت، خواب غفلت، گرفتار شيطان كه كارش گمراه كردن است و در معصيت انداختن است، نفس اماره هم كه معلوم.

هر روز دو ملك با كلماتى جواب يكديگر مى دهند، كلماتى بينشان رد و بدل مى شود.

آخرتتان كار كنيد گول شيطان را نخوريد. گول شياطين انس را هم نخوريد « أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا »(1)آيه قرآن است، خداوند مى فرمايد: اى مردم گمان كرده ايد كه ما شما را بيهوده آفريديم؟ نه اينطور است « أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لَا تُرْجَعُونَ » و شما بسوى ما بازگشت نخواهيد كرد؟ نه چنين است، نه چنين است.

حضرت داوود بر منبر موعظه مى كرد، موعظه اش چنان مستمعين را از خوف خدا مى پيچاند كه بعضى از دنيا مى رفتند.

متوجه باشد و فكر كار خود باشد. خوشا بحال آنان كه فهميدند و دانستند، مثل اصحاب سيد الشهداء صلوات اللَّه عليه كه دانشمندان بودند ، علماء بودند ، زيركان بودند ، سيّاس بودند و يكباره دست از همه چيز برداشتند، از حطام دنيا دست بردار شدند، يكدفعه از مال و اولاد و عيال و جاه و رياست و... صرفنظر كردند .

هر چه غير از خدا بود از آن صرفنظر كردند ، پشت پا زدند، خود را فانى فى اللَّه نمودند.

آنچه جان عاشقان از دست هجرت مى كشد

كس نديده در جهان جز كشتگان كربلا

چه اخلاصى نسبت به سيدالشهداء داشتند. چه علاقه اى؟ مگر آنها و ديگران فرقشان چيست؟ مگر خيال مى كنيد كه ديگران اينطور مكلف نيستند؟ ديگران هم همينطور. روز قيامت از بنده اى مؤاخذه مى كنند مى گويند: چرا خود را به درجه پيغمبرى نرسانيده اى؟ انسان را خداوند عقل داده، انسان را خداوند عقلش داد، مى تواند خودش را به هر مقامى بلند برساند.

عاليه مثل شما مى رسيديم. كسى كه اين را از روى اخلاص بگويد در شمار شهداى كربلاست.

حالا مى خواهيم حالات اصحاب را در اين مجلس ياد بياوريم.

و بچه، جنگ نديده، اين تهاجم دشمن، يك مرتبه صداى ضجه و فرياد و گريه از ميان خيمه هاى حضرت بلند شد، اصحاب همه بودند سيدالشهداء صدا زد به اصحاب يا امة التنزيل و حَمَلَةَ القران، حمايت كنيد حرم پيغمبر را، در برابر دشمنان هجوم آوردند، اينها را راندند بعضى را كشتند. آنها به آن كثرت، اينها به اين قِلّت، پيادگان بى حيايى كرده جلوتر آمدند، اصحاب بوسيله نيزه ها، شمشيرها و تيرها، تير بارانشان كردند اينها را راندند قدرى كشته شدند بعضى ديگر جستند و فرار كردند، اين نه صداى ضجه زنها از داخل خيمه هاىِ حضرت بلند شد، يا صداىِ يا امةَ التنزيل و حملة القرآن بود، حرّ بن يزيد يكدفعه بخود آمد تحت تأثير واقع شد.

پسرش هم البته موافقت كرد(1) و بعد برادرش هم موافقت كرد(2) كم كم مى خواست خودش را به خيمه هاى سيدالشهداء نزديك كند.

«اِرْفَع رأسك يا شيخ مَنْ أنت؟» كيستى؟ سرت را بلند كن ببينم تو كيستى؟ عرض كرد: «أنا الذي جعجعتك الطريق» آقا من همان بدبختى هستم كه سر راه بر تو گرفتم دل اهل بيت را ترسانيدم نمى دانستم سرانجام امر به اينجا مى كشد، حالا آمده ام توبه كنم، اگر توبه كنم توبه ام قبول مى شود؟ فرمودش: «إنْ تُبْتَ تابَ اللَّه عليك» خدا از تو مى پذيرد،(1) وقتى اين بشارت را شنيد گفت: آقا اجازه ام بده حالا بروم جانم را قربانت بكنم. فرمودش: اى حرّ تو تازه مهمانى، واردى بر ما، صبر كن ديگران بروند. عرض كرد: آقا مگر تو مهمان اهل كوفه نيستى؟ دوست دارم چون اول كس بودم كه سر راه بر شما گرفتم اول شهيد در راه شما باشم.(2)

حضرت فرمودش برو و بگو « لا حول ولا قوّة إلّا باللَّه العلي العظيم »(3) .

و اخذتم بكلكلته»(1) كلمات ديگر، از راه موعظه به آنها گفت: آيا از او قبول نمى كنيد كه راه را بر او باز كنيد و ملك عراق و حجاز را براى شما واگذارد؟

كند صدا مى زند يا ابا عبداللَّه،(1) سيد الشهداء آمد به بالينش، وقتى حضرت رسيد ديد كه خون از اطرافش جريان مى كند فرمود: بخ بخ لك يا حرّ، به! به!(2) خطا نكرد مادرت كه تو را حرّ نام نهاد انّك حرّ في الدنيا و الآخرة تو حرّى در دنيا و حرّى در آخرت، آزادى در دنيا و آخرت، آنگاه حضرت نشست سرش را به دامن گرفت،(3) كارش به كجا رسيد؟ ببينيد مقام تا به كجا؟ در ظرف چقدر؟ چند دقيقه؟ از تحت الثرى به فوق ثريا رسيد.

و إنّ الراحل إليك قريب المسافة.(4)

زين العابدين عرض مى كند: خدايا كسى كه بخواهد پيش تو بيايد راهش نزديك است نمى خواهد توشه و وسايل بردارد، نه، با يك لحظه، با يك توجه.

حضرت مرثيه خوانى مى كند بالين حرّ:

لنعم الحرّ حرّ بني رياحٍ

صبور عند مختلف الرماح(5)

و نعم الحرّ از نادى حسيناً

فجاد بنفسه عند الصياح(6) (7)

همان صيحه زنها، اهل حرم، يا صيحه يا امة التنزيل.

ص: 126

فيا ربّي اضفه في جنان

و زوّجه مع الحور الملاح(1) (2)

رحمة اللَّه عليه.

همان آبادى مردى هم از بنى اسد بود كه خمير مايه شقاق و نفاق بود، ببينيد چقدر فرق است؟ اللَّه، اللَّه اكبر، بسرعت خودش را به كربلا رسانيد، رفت نزد ابن سعد گفت: تو آسوده نشسته اى حبيب بن مظاهر رفته در عشاير، دارد يار و ياور براى حسين جمع آورى مى كند، قضيه را بهش گفت.

گرفته ام محاسنم را خضاب كنم. حبيب گفت: نه، تو مقصود فاطمه زهرا را ندانسته اى، فرزندش حسين وارد كربلا شده است، لشكر دشمن اطرافش را گرفته اند مقصودش اين است كه به يارى حسينش بروى محاسنت را از خونت خضاب كنى، اينك كه مى بينى من عازم كربلا هستم.

اين دو پيرمرد، هر دو بسوى كربلا حركت كردند، باتفاق خدمت سيدالشهداء آمدند، اما مى دانيد چطور آمدند؟ مى دانيد؟ راهها را ابن زياد تمام مسدود كرده بود، دروازه ها را هم گرفته بود، دربان و حاجب و جاسوس و مفتش سر راه، بالمرّه تمام راهها را بسته بود، به چه زحمتى اينها خود را به كربلا رساندند بايد مراجعه كرد و خواند.(1)

گفت: خاطرت جمع باشد تا زنده ام كسى نمى تواند كوچكتر آسيبى به اين وجود مقدس برساند.(1)

دعوت كرده بود امضاء كننده بود. خجالت مى كشيد گفت: أيها الامير مرا معذور دار و اين مأموريت را به ديگرى واگذار كن . ابن سعد، به هر كس مى گفت عذر مى آورد بهمين جهت، چون اين ملاعين اغلب نامه فرستاده بودند، حضرت را دعوت كرده بودند.

برسان، گفت، نه من راضى هم نمى شوم كسى دست به اسلحه ام بگذارد. ابو ثمامه به او گفت: من هم راضى نمى شوم تو با اسلحه نزد مولايم به روى من تو را مى شناسم چه سفاك خونريز و سگ بى حيايى هستى از تو خاطر جمع نيستم قدرى يكديگر را بد گفتند آن ملعون مراجعت كرد.(1)

پياده شدند از خاك كربلا تيمم كردند، آب كه نبود.(1)

جلو حضرت ايستادند، اصحاب آمدند عقب حضرت صف كشيدند حضرت نماز ظهر را به طريق نماز خوف انجام مى داد، اما از طرف دشمن هِىْ تير مى آمد شمشير مى آمد نيزه مى آمد، هر تير يا نيزه اى كه مى آمد سعيد و زهير به سينه و صورت مى خريدند.

نمى گفتند تير جان ستان است

همى گفتند كاين آرام جان است

گر نماز آن بود كان مظلوم كرد

ديگران را زآن عمل محروم كرد

هنوز نماز تمام نشده بود سعيد سعادتمند بر زمين افتاد، شيعيان سيزده چوبه تير بر سينه سعيد ديدند غير از زخم نيزه و شمشير.(2)

نماز كه تمام شد زهير هم بر زمين افتاد هر دو مثل مرغ سربريده ميان خاك و خون دست و پا مى زدند:

آمده، فوراً برخاست مسلح شد اسلحه جنگ پوشيد عقب حضرت آمد، حضرت قدرى از خيمه ها دور شده بود، سرعت كرد تا خود را به حضرت رسانيد، ديد كه حضرت پستى ها و بلندى ها را وارسى مى كند سپس حضرت به پشت سر خود برگشت، مرا ديد فرمود كيستى؟ هلالى؟ عرضكردم: بله قربانت شوم، بيرون آمدنِ شما به تنهائى در شب، آن هم كه لشكر دشمن اون طرف. فرمود: هلال آمده ام پستى و بلندى زمين را بنگرم نبادا دشمنى در جائى مخفى شود يكدفعه به خيمه ها هجوم بياورد، حضرت دست هلال را گرفت قدرى دورتر رفتند، گردشى كردند تا رسيدند ميانه يك دره اى، پائين بود، حضرت به هلال فرمود: هلال مى بينى اين دره را، شب است تاريك است، اينجا هم راه باز است كسى تو را نمى بيند آيا قبول نمى كنى از اينجا فرار كنى خود را به مأمنى برسانى و جانى به سلامت ببرى؟ وقتى حضرت اين را فرمود هلال خودش را سر پاهاى حضرت انداخت بنا كرد پاهاى حضرت را بوسيدن، عرضكرد مادر هلال عزاى هلال را بگيرد اگر چنين كارى كند، آقا، شمشيرى به هزار خريده ام و اسبى به هزار، تا اسب حركت مى كند تا شمشير كار مى كند من دست از يارى تو برنميدارم . به طرف خيمه ها برگشتند در حالتيكه دست هلال در دست حضرت بود هلال گويد:

طرف خيمه خواهرش زينب رسيدم، ديدم حضرت دست مرا گذاشت متوجه خيمه خواهرش شد من به تصور اينكه مى رود و زود برمى گردد كِنارى به انتظارش ايستادم، ديدم نزديك خيمه رسيد، عليا مخدره زينب

ص: 136

ملتفت شد برادر مى آيد، برخاست فرش پهن كرد و متكا گذاشت برادر را استقبال كرد به استقبال برادر بيرون آمد هر دو با هم وارد خيمه شدند آقا نشست تكيه به متكا داد.

هلال گويد: ملتفت شدم ديدم خواهر و برادر آهسته آهسته با هم سخن مى گفتند و من كلمات ايشان را نمى شنيدم اما يكدفعه ديدم ناله زينب بلند شد ، گفت: برادر من كِى مى توانم قبر تو را ببينم؟ من كِى ميتوانم جوانان بنى هاشم را كشته و به خون آغشته به بينم؟ بعد از آن عليا مخدره زينب گفت: برادر! اصحاب خود را امتحان كرده اى؟ مى ترسم هنگام جنگ دست از يارى تو بكشند، وقتى اين را گفت حضرت گريه كرد و فرمود: ايشان را امتحان كرده ام، نيستند مگر دليران و شجاعانى كه اشتياقشان به مرگ بيش از اشتياق كودك شير خواره به شير مادرش مى باشد.

من چنين بى كس نبودم كاندرين وادى رسيدم

بى كسم كرديد اى سنگين دلان رحمى به حالم

ياورى برايش نبود.

آمد كنار مصرع شهداء، از بى كسى صدا زد شهداء را، صدا زد بدنهاىِ پاره پاره را، گفت: يا مسلم بن عقيل، يا هانى بن عروة، يا حبيب بن مظاهر، يا ابطال الصفا و يا فرسان الهيجاء، چرا شما را مى خوانم جوابم نمى دهيد؟ به يارى مى طلبم اجابتم نمى كنيد؟ اگر بخواب رفته ايد اميدوارم بيدار شويد، قوموا عن نومتكم أيّها الكرام وادفعوا عن حرم الرسول الطغاة اللئام.(1)

كجا رفتند آن رعنا جوانان

كجا رفتند آن پاكيزه جانان

سرورِ سينه ام اكبر كجا رفت؟

لا حول ولا قوّة إلّا باللَّه العلي العظيم اللهمّ اغفر لنا و لوالدينا و لمن وجب حقّه علينا، أمّن يجيب المضطر إذا دعاه و يكشف السوء، عواقب امور ما را ختم به خير بفرما يا اللَّه، ما را از شيعيان و عزاداران و زائران سيد الشهداء محسوب بدار، اللهمّ ارزقنا زيارة الحسين و شفاعة الحسين بالنبي محمد و آله.

ص: 138

بسم الله الرحمن الرحیم

حضرت امير صلوات اللَّه عليه شبى بعد از نماز مغرب و عشا دست كميل بن زياد نخعى را گرفته به صحرا رفتند، حضرت او را بيرون شهر برد . بعد مى فرمايد: يا كميل انّ هذه القلوب اوعية، اى كميل اين دلها ظرفند فخيرها اوعاها، بهترين آنها دلى است كه ظرفيتش بيشتر است، ظرف خالى نمى ماند كوزه، غير كوزه، آنوقت كه شما خيال مى كنيد خالى است باز هم پُر است، پُر است از هوا، بعد وقتى چيزى در آن ريختند بهمان ميزان از هوا خالى مى شود نصفش را پُر كردند نصفش از هوا خالى مى شود اگر پُرش كردند همه اش از هوا خالى مى شود. پس اين دلها ظرفند و بايد از چيزهايى كه خدا دوست مى دارد پُرش كرد ، فكر آزار مردم نباشد، فكر گناه نباشد، فكر اذيت مردم نباشد و بهترين آنها دلى است كه ظرفيتش بيشتر است.

و مى فرمايد: اى كميل در اينجا علوم نهانى بى پايانى و اسرار بى منتهايى، علوم سرشارى در اينجا هست و اشاره كرد به سينه مباركش « يا كميل ان هيهنا لعلماً جماً » كسى مى بايد كه لياقت و تحمل آن را داشته باشد كه اين علوم بر او ظاهر شوند.

كه ملائكه بالهاى خود را براى طلبه فرو مى گذارند.(1)

كسى كه برود مسائلش را به پرسد او هم متعلِّم است، جزء دسته دوم است مسائلش را به پرسد كه عمل كند، در روايتى فرموده: و محبُّ لأهل العلم(2) آنها كه اهل علم را دوست مى دارند، چون اينهم يك مرحله اى است كه خيلى هم آسان نيست.

بهائى باش، بهايى مى شود(1)، چيز ديگرى بهش گفتند قبول مى كند پس هيچ اراده اى از خود ندارد كه ببيند راه حق چيست، در صدد تفحص و تحقيق برآيد كه راه حق را پيدا بكند، خير. بهش گفتند اينجور، اينجور، بهش گفتند: آنطور، آنطور « لم يستضيئوا بنور العلم و لم يلجئوا إلى ركن وثيق».

نقم بعلم و لا نبغى له بدلا

الناس موتى و أهل العلم احياء(1)

مردم همه مرده اند، اهل علم، به به حضرت امير صلوات الله عليه علم را تشبيه مى كند به حيات، علماء زنده اند، علم حيات است.

نقم بعلم و لا نبغى له بدلا

الناس موتى و أهل العلم احياء(2)

هيچ ناخوشى بدتر از جهل و نادانى نيست، جهل، جهل و نادانى در پرتگاه پرتش مى كند.

خفتگان را خبر از زمزمه مرغ سحر

حَيَوان را خبر از عالَم انسانى نيست

خفتگان چه اطلاعى دارند از آن شوقى كه مرغ سحر توى باغ، چه كيفى دارد، چه لذتى دارد.

عابد و زاهد و صوفى همه طفلان رهند

مرد اگر هست به جز عالِم ربّانى نيست

عالم ربانى، عالم خداشناس.

ديگر نائب خاص هست، نائب خاص آن است كه امام عليه السلام، هر كدام از امامان، كسى را معين مى كند بالخصوص و در شهرى مى فرستد، كه در بعض موارد نائب خاص از نائب عام افضل است.

سختى، وداع كردند و حضرت مسلم خداحافظى كرد مرخص شد.(1)

كردند(1) و برروايتى هشتاد هزار نفر.(2)

به نعمان بن بشير گفتند: زودا كه مردم كوفه بر تو بشورند، تو اگر جان به سلامت ببرى خيلى كار است، چرا كه مردم همه با حضرت مسلم فرستاده حسين بن على بيعت كردند.

را مى بوسيدند، آقا ما تا كى انتظار بكشيم، به به، عجب ساعتى است يابن رسول اللَّه، اين ملعون از ترسِ خود غير از جوابِ سلام چيزى نمى گفت، اما مى ديد مردم به حضرت سيدالشهداء اظهار ارادت مى كنند، مى خواست از غيظ و خشم و غصه به تركد.(1)

و لشكر جنگى از كوفه بلند مى شد.

من شيعه هستم مى خواهم بروم بيعت كنم، مسلم بن عقيل كجاست؟ اينقدر قسم خورد و گريه كرد تا مسلم بن عوسجه اعتقاد كرد و الّا اول نهيبش داده بود. او را به خانه هانى بن عمره آورد، در ظاهر هم بيعت كرد و پولها را هم براى سلاح جنگ داد، و از آن به بعد دائما به خانه هانى مى آمد.(1)

ما الانتظار بسلمى لا يحيّيها

حيّوا و حيّوا من محيّيها

هل شربةٌ عذبةٌ اسقى على ظماء(1)

احضار كرد.

معقل گفت: هانى مرا مى شناسى؟ گفت: بله تو را مى شناسم عجب فاسق فاجرى هستى.(1)

بعد همين معقل ملعون به دست محمد بن كثير با يك ضربت به دو نيمه گرديد.(2)

خيلى گفتگو و سر و صدا بين ابن زياد و هانى واقع شد. اول هِىْ به ايها الامير ، ايها الامير ، هانى گفت: من او را نياورده ام و دعوت نكرده ام، مى روم او را مرخص مى كنم. ابن زياد گفت: هيهات تا مسلم را دست بسته تحويل من ندهى از اينجا مرخص نيستى.

محمد بن اشعث و شيث ملعون و عده اى امر كرد، اينها را سر بام و داخل كوچه ها فرستاد گردش كنند و به مردم گفتند از كنار مسلم متفرق شويد والا لشكرهاى يزيد از شام مى رسد ديگر امانى براى شما نخواهد بود، هر كس تا غروبِ آفتاب از كنار مسلم ردّ نشد جانش هدر است خونش هدر است مالش غارت مى شود خانه اش خراب مى شود، زن و بچه اش اسير مى شوند.

غلامش گفت: آقا مردم دين خود را به دنيا فروختند آخرت خود را از دست دادند، بيعت حسين بن على را شكستند در بيعت ابن زياد داخل شدند.

بى حال، پر ملال، پر غصه، پر غم، تا به در سراى بلندى رسيد، زنى دم در خانه ايستاده بود منتظر پسر نحسش بود، اُف بر پستى روزگار غدّار.

رفت و شد مى كند. گفت: مادر چه خبر است؟ گفت: چكار دارى؟ اصرار كرد. عهد و پيمان از او گرفت گفت: سرّى است آن را فاش نكنى . قضيه را براى بلال گفت، شب خوابيدند، بلال ملعون هم خوابيد مادر هم خوابيد.(1)

اما حضرت مسلم به خواب نمى رفت گاهى مى ناليد . گاهى اهل و عيالش به يادش مى آمدند مى ناليد، گاهى ياد از پسر عمّش حسين مى كرد گريه مى كرد.(2)

لشكرى سواره و پياده مدد كن كه از زير شمشير مسلم كسى جان بسلامت نمى برد.

گفت: چرا مرا مثل كفّار سنگ باران مى كنيد هيچ رعايت پيغمبر درباره ذريه اش نمى كنيد.(1)

تشنه ام مرا آبى دهيد.

داخل كنيد.(1)

حضرت مسلم خورده بود.(1)

جزى اللَّه عنّا قومنا شرّ ما جزى

شرار الموالي بل اعقّ و اظلما

هم منعونا حقّنا و تظاهروا(1) (2)

رو كرد به سمت مكه، عرض كرد: السلام عليك يا أبا عبداللَّه هل تعلم ما جرى بابن عمّك؟ گفت: آقا از پسر عمّت خبرى دارى؟(3)

ص: 170

بسم الله الرحمن الرحیم

مجيد در چندين آيه در اين باب خبر داده است، چيزى است كه از علم خدا گذشته و حتمى است.

النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْ ءٌ عَظِيمٌ * يَوْمَ تَرَوْنَهَا تَذْهَلُ كُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ »(1)، زنِ شيرده از شدّت اضطراب و وحشت طفل خود را فراموش مى كند « وَتَضَعُ كُلُّ ذَاتِ حَمْلٍ حَمْلَهَا »، هر زن آبستن از وحشت، بار حمل مى نهد، « وَتَرَى النَّاسَ سُكَارَى وَمَا هُمْ بِسُكَارَى »، مى بينى مردم را مستند امّا مست نيستند شراب نخورده اند، « وَلَكِنَّ عَذَابَ اللَّهِ شَدِيدٌ ».(2)

وقتى چهار ملك هستند خداوند به عزرائيل خطاب مى كند كى باقى مانده؟ اما خودش مى داند چه كسى باقى مانده است. عرض مى كند: پروردگارا، جز اين چهار ملك كسى باقى نمانده است وقتى آن سه تا وفات بكنند مى فرمايد: كه باقى مانده است؟ عرض مى كند: بنده ذليل تو. خطاب مى كند به او: مُت(1) بمير، بالهايش را در سجده حركت مى دهد، هماندم روح از بدنش مفارقت مى كند آن روحى كه مَلَك دارد(2)، هيچ كس جز ذات پاك پروردگار نمى ماند، هو الحيّ الذي لا يموت.

بخواهد(1)، بهمين كيفيت مى ماند، زمين هم نابود مى شود، آسمانها و كوهها

دميد فضا پر مى شود از ارواح، هر روحى متوجه قبر خود مى شود(1) همان گونه كه علف از زمين روئيده مى شود، مردم زنده مى شوند از زمين بيرون مى آيند(2) « ثُمَّ نُفِخَ فِيهِ أُخْرَى فَإِذَا هُمْ قِيَامٌ يَنْظُرُونَ ».(3)

مى شود، لطفِ خدا خيلى است، رأفت خداوند هم حدّ و حصر ندارد امّا از اينجا بايد فكرى كرد:

من نكردم خلق تا سودى كنم

بلكه تا بر بندگان جودى كنم

خود را مى جوند و بعضى بوى بدى مى دهند، تعفن و بوى آنها اهل محشر را اذيت مى كند، كسانى هستند كه حق واجب مالى خود را ادأ نكرده اند.(1)

اين است كه در قرآن مجيد مى فرمايد: « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِيَاءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ » تا اينكه مى فرمايد: « وَأَنَا أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَيْتُمْ وَمَا أَعْلَنْتُمْ »(1) من از ظاهر و باطن شما باخبرم، دوست نباشيد با اينها كه دشمنانِ دينند. اين است معناىِ تولى و تبرى.

حضرت سيدالشهداء صلوات اللَّه عليه از محمد حنفيه نگران شده بود براى موضوعاتى كه نزد برادرش بود.(1)

مى گفت. حضرت تكبير مى گفت مالك هم همينطور. حضرت هزار و يكنفر كشت، مالك هزار نفر، بعد حضرت بهش فرمود: اما مى دانى تو چه كرده اى؟ من ملاحظه كردم تا چندين پشت از نسلش اگر مؤمن صالحى بعمل مى آمد او را نكشتم، تو كه ندانستى همينطور كشتى و رفتى. غرض، مقصودم يك همچه شجاعتى، كسى كه سپهسالار لشكر حضرت امير است. گفت: دانى تو به كه استهزاء كردى؟ اين سپهسالار لشكر امير مؤمنان است مالك اشتر است. آن مرد خيلى بلرزيد، وحشت اورا گرفت، برخاست به دنبال مالك رفت كه از او حليّت بطلبد، طلب عفو كند، هى رفت و رفت تا متوجه شد مالك داخل مسجدى رفته است، مسجدى هم كه قدرى سر راه بود. اين هم تعجيل كرد از دَرِ مسجد داخل شد وقتى داخل مسجد شد ديد مالك مشغول نماز است، نشست تا از نماز فارغ شد، خودش را روى پاهاىِ مالك انداخت، تقاضاى حليّت و التماس عفو نمود، مالك به او گفت: نه خاطرت جمع باشد من كه مى بينى، حالا آمده ام مسجد نماز بجاى آوردم براى آنكه براىِ تو استغفار كنم و از خدا طلب عفو نمايم.(1)

خيلى مطلب است، خُب كسى كه تربيت شده حضرت اميرالمؤمنين است ، ببينيد چه كسى تربيتش كرده، فلذا علماء مى فرمايند: ممكن است گفته شود در حقيقت شجاعت مالك و تسلطش بر نفس خود ، از شجاعت بدنيش خيلى برتر و بالاتر است. چون برادرِ دينى اش است آمده برايش استغفار كند، نماز مى كند، از براى او طلب عفو از خدا مى كند، اين است حقيقتِ

ص: 182

مؤمن، اين است ديندارى درست.

غارت زده كسى است كه برادرش را به دست خودش زير خاك پنهان كرده باشد.

فلا زلتُ أبكى ما تغنت حمامةٌ

عليك وما هَبَّتْ صبا وجنوب

برادر! تا كبوتران آواز مى كنند تا باد صبا و جنوب مى وزد من بر تو نوحه و ندبه مى كنم.

غريب غريب و اطراف البيوت تحوطه

ألا كلّ من تحت التراب غريب(1)

برادر غريبى و حال آنكه خانه هاى مدينه در اطراف تو هستند لكن كسى كه زير خاك رفته است غريب است.

بيتش هم بودند، بنى هاشم هم همه بودند، حضرت حَلّ بيعت فرمود، به ايشان فرمود: من بيعت را از گردن شما برداشتم اجازه مى دهم كه برويد خود را به مأمنى برسانيد، اينها مى خواهند مرا بكشند و هر كس با من است، شما كه رفتيد ديگر كسى كارى بشما ندارد. پريشب گفتيم(1) اول كس حضرت ابا الفضل بود كه به پاى خاست عرض كرد قربانت، ما تو را ميان دشمنان بگذاريم و برويم، بياناتى فرمود، بعد اصحاب برخاستند هر يك خطبه اى مشتمل بر اظهار اخلاص خواندند، بعضى گفتند: اگر ما را بكشند بسوزانند تا هفتاد مرتبه، دست از ياريت برنمى داريم و حال آنكه يك كشته شدن بيش نيست.(2)

وقتى كه اينها اينطور اظهار اخلاص و ارادت كردند آن وقت حضرت به آنان فرمود: دانسته باشيد فردا همه تان كشته مى شويد، گفتند زهى سعادت كه در ركاب شما ما شهيد بشويم.

داخل خيمه ها على اصغر را شهيد مى كنند؟ فرمود: نه، تا من زنده ام كسى جرأت ندارد متعرض خيمه ها بشود، لكن براى وداع مى آيم، او را به من مى دهند وداعش مى كنم، مى بينم كه از تشنگى و بى شيرى بى حالت است او را مى برم طلب آب برايش مى كنم بعوض آب تير بر گلويش مى زنند.(1)

كسى كه در اين سؤال و جواب تأمل بكند، آن وقت تا اندازه اى مقام ارجمند حضرت قاسم دستگيرش مى شود. يك همچه جمال و كمالى و يك همچه اُنس و علاقه اى، خدا داند و دل حضرت سيدالشهداء وقتى روز عاشورا آمد براى اجازه گرفتن و به ميدان رفتن، آن وقت ببينيد علاقه امام را، نمى دانم چيست؟ همه شهداء روز عاشورا خدمت حضرت آمدند اجازه مى گرفتند و مى رفتند، ولى حضرت هنگام اجازه گرفتن قاسم رفتارى كرد، كه حتى در وداع على اكبر، سيدالشهداء به اين حالت نشد.

به اين شدت يا براى بى كسى عمّش بود، گريه امام به اين شدت يا چون ديد طولى ندارد يادگار برادر از دستش مى رود يا ديد طولى ندارد عروسى قاسم مبدل به عزا مى شود يا چون نوعى قاسم شهيد شد و كشته شد كه هيچ يك از شهدا اينطور كشته نشد.

اين نازنين بدن، وقتى بهوش آمدند سيدالشهداء او را اجازه نداد . همين يك شهيد است كه روز عاشورا امام عليه السلام از رفتنش به ميدان مضايقه مى كرد چون بحدّ بلوغ نرسيده بود، هر چه التماس كرد، فلم يزل الغلام يُقبّل يديه و رجليه(1) يعنى بنا كرد اين پسرك دست و پاى امام را بوسيدن.

را اجازه نمى دهد اينقدر دست و پايش را ببوس تا راضى شود. وقتى اين را ديد سر حال آمد برخاست همينطور تعويذ را كه باز بود گرفت خدمت امام آورد همينطور دو دستى تقديم كرد، سيدالشهداء از او گرفت نگاه كرد، خدا داند و دلِ ابى عبداللَّه، نگاهش افتاد به دست خط برادرش امام حسن، بنا كرد

ر قيامت، مگر نمى بينى پدرت بى كس است.(1)

والهفا، بعد از وقوع همچه عروسى، قاسم عازم ميدان شد، سيدالشهداء فرمودش: فرزند بپاىِ خود بسوىِ مرگ مى روى؟ گفت: عمو چه كنم نه تو بيكس شده اى، اجازه خواست. حضرت اجازه اش نمى داد.

حمله كرد، با آن كمى سن جماعت زيادى - شصت نفر -(1) از شجاعان لشكر را بخاك هلاك انداخت، خدمت عمو برگشت، عرض كرد:

چشمش جدا كنند، لابد شمشير حوله اش كرد دست آن معلون جدا شد، ازدى دست خود را ميانه طايفه ازد « لشكر » انداخت، گفت: شما زنده باشيد فرزند انزع البطين دست مرا جدا كند، طايفه ازد هجوم آوردند طايفه ديگر به حميت آن طايفه، طايفه ديگر به حميت آن طايفه، يكدفعه آن درياى لشكر به موج آمدند، سيد الشهداء فرصتى نديد كه جسد قاسم را كنارى برد، بر اينها حمله كرد، از هر طرف اينها را دفع مى كرد از سه طرف ديگر هجوم مى آوردند، گردوغبار بلند شد، هوا تيره و تار شد، در اين گير و دار آوازِ ضعيفى به گوش مى رسد، گوش بديد شيعيان، گوش بديد، اگر گوش دهى آواز ضعيفى به گوشت مى رسد عمو قربانت شوم سينه ام خورد شد، استخوانهايم خورد شدند(1)،

عمو فداى تو گردم بدار دست از جنگ

مكن مقاتله شاها دمى نماى درنگ

تو جنگ مى كنى و جان برفت ز اعضايم

شكست زير سُمّ اسب استخوانهايهم

چه شد؟ بدن قاسم پايمال سُمّ اسبان شد، روايت دارد فاستبقتِ الخيلُ بصدورها و جرحته بحوافرها و وطئته حتّى مات الغلام(2)؛ اينقدر اسبان سرِ جسدش جولان كردند تا قاسم از دنيا رفت.

فلمّا انجلت الغُبرة فاذاً بالحسين قائم على رأس القاسم، راوى گويد:

ص: 193

وقتى گرد و غبار نشست ديدم حسين بالاى سرِ قاسم ايستاده، آقا بنا كرد عذرخواهى كردن، عزيزم خيلى صدا زدى از تو خجالت دارم، خواستم طورى كنم سرت را جدا نكنند آخر طورى شد همه اعضايت جدا شدند، قاسم جانش به لب رسيده بود پاها را به زمين مى سائيد.(1)

سيدالشهداء بالين همه شهدا مى نشست بالين قاسم ننشست، چرا؟ چونكه ديد فرصتى ندارد چه بنشيند،

ستاد بر سر آن نوجوان نو داماد

به گريه گفت عمو داماديت مبارك باد

يا ننشست چونكه ديد سرى براى قاسم باقى نمانده، چه كرد؟ بلند كرد امام مظلوم جسد قاسم را، آورد بر دَرِ خيمه ها، صدا مى زند صبراً صبراً، زنها را صدا مى زند، يكدفعه به اندازه هشتاد و چهار زن و بچه از خيمه ها بيرون دويدند.

زخيمه گاه در آريد تخت دامادى

كه قاسمم زسفر آمده به صد شادى

بگو عروس بيايد به ديدن داماد

يا مجيب دعوة المضطرين، يا كاشف كرب المكروبين، يا غياث المستغثين تقبّل منّا و اغفرلنا و لوالدينا و لمن وجب حقّه علينا و اقض حوائجنا و انظر الينا نظر اللطف و الكرامة، وارزقنا خير الدنيا و الآخرة، و ادفع عنّا بلاء الدنيا و الآخرة.

ص: 194

بسم الله الرحمن الرحیم

قادر متعال مى فرمايد: اين آبها را در زمين سكونت مى دهيم براى اينكه بندگان به تدريج استفاده بكنند و انّا على ذهاب به لقادرون، و ما به برطرف كردن آن و محروم كردن بندگان هم قادر هستيم، مى توانيم كه اين آبها را نابود كنيم، امّا نه، به خاطر بندگان، تفضلات، نعمتهاىِ الهى، و انّا على ذهاب به لقادرون.

وضو بگيرد.(1)

احكام ديگر: اگر كسى در سفر آب همراهش باشد اما بترسد هرگاه جُنب باشد با آن غسل كند يا براى نماز وضو بگيرد، آب تمام مى شود و هوا گرم است، مى ترسد، خوف دارد از اينكه عطش صدمه به او بزند، آب را بگذارد و تيمم بكند. و همينطور اگر بر غير خودش بترسد نه خودش، كس ديگر، نفس محترمى، مى ترسد كه عطش بر او غالب شود، يا مى ترسد بعداً بر او عطش غالب بشود و آب هم خيلى كم است، بايد آب را براى او بگذارد و تيمم كند، بلكه هرگاه حيوانى با او باشد كه بر آن حيوان از تشنگى بترسد هم آب را نگه دارد و تيمم بكند.(2)

از هر نهرى انسان مى خواهد مى تواند آب بخورد ولو حتى مالكش صغير هم باشد، صغير، خداوند اجازه داده، هركس مى خواهد باشد.(3)

آن وقت از براى آب دادن هم اجرهاى بيشمارى قرار داده، روز قيامت وقتى كه موقعش شد كه ثوابها را به مردم بدهند، ملائكه اول ثوابى كه به مردم مى دهند ثواب آب دادن است، پيش از همه چيز(4)، اول ثواب آب دادن را مى دهند، بطور اختصار عرض كنم:

تشنه اى كه كسى آن را خنك كند آب بدهد اجر و ثواب دارد ولو اينكه حيوانى باشد، حالا البته آب دادن به مسلمان ثوابش بيشتر است، چه آب در آنجا باشد و چه آب نباشد، حتى اگر لب رودخانه دو نفر نشسته باشند، لب رودخانه، يكى تشنه اش شده، آن ديگرى جام را در آب بزند پُر بشود، بدهد به دستش كه آب بخورد، ثواب بنده آزاد كردنى در نامه عملش ثبت مى شود.(1)

و اگر جايى به او آب بدهد كه آب نباشد مثل اينست كه او را احياء كرده است، احياىِ نفس، و كسى كه يك تن را احياء كند مثل اين است كه تمام اهل عالم را احياء كرده است و من أحيا نفساً فكأنّما أحيا الناس جميعاً(2)، اهل عالم را.

ابن عباس مى گويد: شخصى خدمت حضرت رسول صلى الله عليه وآله عرض كرد چه عملى انجام دهم كه بهشت بر من واجب شود؟فرمودش: مشكى بخر و سقائى كن، تشنگان را سقايت كن، هنوز آن مشك كهنه نشده و پاره نشده كه بهشت بر تو واجب مى گردد.(3)

به مسلم آب دادن ثواب دارد، به كافر آب دادن ثواب دارد، به حيوان آب دادن ثواب دارد حتى حيوان نجس العين، سگى هم باشد،

يكى در بيان سگى تشنه يافت

برون از رمق از حياتش نيافت

ص: 198

كله دلو كرد آن پسنديده كيش

چو حبل اندر آن بست دستار خويش

به خدمت كمر بست و بازو گشاد

سگ تشنه را يك كَفى آب داد

خبر داد پيغمبر از حال مرد

كه ايزد گناهان او عفو كرد

سر يك آب دادن به حيوان نجس العين، سگى بود.

آب دادن اجر و ثوابش خيلى زياد است، احكام خاصش را هم به طور اختصار خوانديم.

يكى از صحابه امام صادق صلوات اللَّه عليه نقل مى كند: در سفر حج با امام صادق عليه السلام بودم، بين راه هوا خيلى گرم بود، ديديم كسى در بيراهه ميان خارها افتاده است، حضرت فرمود: برويم ببينيم مبادا از تشنگى افتاده باشد، گويد: وقتى رفتيم نگاه كرديم ديديم كه از تشنگى بى حال شده است، اما يك نفر نصرانى - مسيحى - بود او را شناختم، حضرت فرمود: زود آبش بده، عرض كردم: يابن رسول اللَّه او را مى شناسم، مردى نصرانى است، فرمود: باشد، زود آبش بده، به او آب برسان(1) لكلّ كبد حراء أجر، تو هر تشنه اى را كه آب دادى اجر و ثواب دارد ولو كافر باشد(2)، مؤمن به كافر آب بدهد ثواب دارد، اجر دارد، كافر به مؤمن آب دهد هم باعث تخيف عذابش مى شود، او هم استفاده مى كند، كافر به كافر آب دهد هم نتيجه دارد.

امروز آب را به روى اين بندگان خدا بستند، تفصيل اين اجمال به قدرِ مقتضاى حال.

وقتى كه حضرت سيدالشهداء ارواحنا فداه وارد زمين كربلا شد ابن سعد ملعون هم آن وقت كوفه بود.

تكان داد(1) مثل چيزى كه، از بس كه بد است از آن چيزى سرايت نكند، اين علامت خيلى بدى است، فرمود: رستگار نشوند جماعتى كه خشنودى مخلوق را بر غضب خالق(2) اختيار كردند.

گفت: حسين فرزند على مرتضى است، پسر پيغمبر است، نور ديده فاطمه زهرا است(1) شقيق قلب حسن مجتبى است، من چگونه با او جنگ كنم و از خداى نترسم؟ ابن زياد گفت: اين حرفها را كنار بگذار، تو بايد يا به جنگ حسين بن على بروى و او را از بين ببرى و اگر تو قبول نمى كنى فرمان ايالتِ رى را به ما پس بده، فرمان رى را پس بده.(2)

گفت: امير در كوفه فراوانند، اسم چند نفر از معاريف و مشاهير كوفه را برد محمد بن اشعث و كثير بن شهاب و اسماء بن خارجة و چند نفر اينها.(3)

ابن زياد گفت: مگر خودم اينها را نمى شناسم، تو بايستى بروى و الّا فرمان ملك رى را پس بده. ابن سعد دستپاچه شد . گفت: ايها الامير پس يك ماه مرا مهلت بده(4) تا من فكرهايم را بكنم. ابن زياد گفت: نه! نه! نمى شود، يك ماه مهلت نمى شود. اين ملعون مى دانست اگر كار طول بكشد اينقدر لشكر و ياور براى سيدالشهداء مى آيد كه آن وقت خيلى زحمت است، ممكن است نتواند برابرى كند، لذا قبول نكرد و مهلت نداد. گفت: نه نمى شود، اين كار بايد به سرعت انجام بگيرد، اى ملعون مردود. گفت: پس بيست روز مرا مهلت بده. ابن زياد گفت: نمى شود، بيست روز هم زياد است، گفت: ده روز مهلتم بده(5) گفت: نمى دهم. ابن سعد ملعون گفت: پس يك

ص: 202

شب مهلتم بده تا من فكرش را بكنم(1) گفت: يك شب مانعى ندارد.

بدبخت، يا خيالش بار ديگر هم به دنيا مى آيد، انسان يك دفعه بيشتر به دنيا نمى آيد بايد ببينيم در اين دفعه اى كه آمده ايم چه مى كنيم، وقتى رفت ديگر آمدنى نيست، هر چه كرده همان است، الغرض هى آتش جهنم را به ياد خود مى آورد هراسان مى شد گاهى ترك ملك رى را به خاطر مى آورد خيلى برش ناگوار مى آمد كه دست از حكومت رى بردارد، حكومت دهساله اش را داده بود، بامداد، دم صبح شنيدند اين اشعار را مى خواند:

فواللَّه ما أدري و إني لحائر، قسم بخدا نمى دانم، متحيرم.

مى روم، او را شهيد مى كنم.

فَإنْ صَدَقُوا فيما يَقولون إنّني

أَتُوبُ إلىَ الرّحمنِ مِنْ سنتين

اگر اين گفتن مردم راست است، از اين گناه بزرگ توبه مى كنم به اينكه دو سال پاى پياده مكه معظمه مى روم، خانه خدا را زيارت مى كنم و آنجا توبه مى كنم، خيال كرده است قاتل حسين توبه دارد:

وَإنْ كَذَبوا فُزْنا بدنياً عظيمةٍ

و مُلك عَقيمٍ دائِمِ الحجلين

و اگر دروغ بود، فزنا به دنيا عظيمة و ملك عقيم دائم الحجلين.(1)

صبح به دارالاماره آمد، ابن زياد او را ديد كه آمد و داخل مجلس نشست، بلند گفت: كيست به جنگ حسين بن على برود و حكومتِ دهساله ايالت

و به روايتى با چهار هزار سوار، عروة بن قيس با چهار هزار نامرد جنگى « سوار »، محمد بن الاشعث ملعون با هزار سوار، عبداللَّه بن حصين با هزار سوار، خولى بن يزيد اصبحى با ده هزار سوار، كعب بن طلحه با سه هزار كس « نامرد جنگى »، حجار بن ابحر با هزار مرد « نامرد » جنگى (1) حصين بن نمير سكونى با چهار هزار « نامرد جنگى »، يزيد بن ركاب كلبى با دو هزار، مضاير بن رهين مازنى با سه هزار « نامرد جنگى »، نضر ببن خرشه با دو هزار، شمر بن ذى الجوشن با چهار هزار « نامرد جنگى »(2) و به روايتى شمر ملعون با نُه هزار به كربلا آمد. سيّد بن طاووس صد هزار نوشته است(3). ابى مخنف صد و بيست هزار، هشتاد هزار سوار و چهل هزار پياده.(4)

آن وقت عمر بن سعد سپهسالار بود،(5) پسرش حفص وزير بود،(6) شمر ملعون سركرده پيادگان(7) و نقيب لشكر(8) بود، دو منصب داشت، سنان بن انس نخعى ملعون لشكر نويس بود(9) خولى اصبحى ملعون و حرملة بن

ص: 206

كاهل ملعون علمدار بودند(1) (2) محمد اشعث ملعون سركرده تيراندازان بود(3)، عمرو بن صبيح صيداوى سركرده سنگ اندازان بود، ابو ايوب غنوى سركرده بيل داران بود، ابو الحنوق سركرده ساقه لشكرِ ابن سعد بود(4)، منقذ بن مرّه عبدى ملعون قاصد فتح بود(5) شريحِ قاضى ملعون هم فتواىِ قتل را داده بود، فتواىِ خون سيدالشهداء را داده بود.(6)

اينها جمع شدند كربلا چه بكنند؟ آه آه! براى ريختن خون فرزند پيغمبر جمع شدند، اللَّه اكبر كه پسر پيغمبر را بكشند.

گفتم شريح قاضى ملعون هم فتواىِ خون حضرت را داد. چون ابن زياد ديد همه اش بوسيله سر نيزه و زور نمى شود، بايد طورى باشد كه مردم را گول بزند، يك مسئله شرعى پيش بيارد. [قاضى] آنروز شريح بود، شريح را طلبيد. شب آمد، براى اينكه محرمانه باشد، مسئله را هم نوشته بود، گفت: اين مسئله را امضاء بكن، شريح ديد از او فتواى خون سيدالشهداء را مى خواهد.

حرفها را ابن سعد هم گفته بود، هر چه ابن زياد اصرار كرد شريح قبول نكرد، گفت: اين نخواهد شد، تا بالاخره رفت. فردا شب ابن زياد دو كيسه پر از طلاىِ سرخ همراه خود برداشته به خانه شريح قاضى رفت، اى ملعون! ملعونى بر ملعونى وارد شد. بعد ابن زياد گفت: ببين اگر تو اين امضاء را كردى يعنى اين فتوا را دادى همه اين پولها، اين طلاها براى خودت. و براى اينكه خوب قلب او را بربايد دو كيسه را هم سرازير كرد، پولهاى طلا را بر روى فرش ريخت، طلاها را شريح ديد و به آنها نگاه كرد، گفت: به بين همه اينها براى خودت، تو فتواى قتل حسين را بنويس. وقتى كه چشم شريح به آن طلاها - دينارها - افتاد، اهل دنيا! قارون مگر چه بود، لا اله الّا اللَّه، بشر يك چيز عجيبى است، يك دفعه خودش را باخت، خودش را باخت، به ابن زياد گفت: ممكن است من اين فتوى را بنويسم ولى به خرج نرود يعنى مردم بدانند كه اين حيله است، دروغ است، مكر است، كشتن پسر پيغمبر كار آسانى نيست، آن وقت پولها چطور مى شوند؟ ابن زياد گفت: پولها آن وقت هم براى خودت، كسى يك پول از آنها را نمى خواهد.

نمى شود فلذا، ديگر نمى توانم بگويم چه نوشت، آن وقت در آخرش نوشت به اين كيفيت قتلش واجب است، ببينيد قتل سيدالشهداء را واجب كردند. فتوى بر وجوب قتلش داد، به اين عنوان كه نستجير باللَّه امام حسين از دين خارج شده، نستجير باللَّه. به اين كيفيت ، به اين دسيسه ابن زياد لشكر جمع آورى كرد، مردم را اينطور گول زدند، مردم هم كه زود گول مى خورند، هى لشكر از پس لشكر، لشكر از دنبال لشكر، اينهمه درياىِ لشكر در صحراى كربلا. حالا ابن سعد به كربلا آمد، هى ياور هم در دنبالش مى آيد، اما هنوز مى داند كه جهنمى مى شود لذا در جنگ با امام كراهتى عظيم داشت، هى در فكر بود بلكه كارى بكند كه بين سيدالشهداء و يزيد و ابن زياد اصلاحى ، صلحى ، مصالحه اى پيش بياورد.

فى الجمله، حالا اين لب تشنگان كيانند؟ معرفى شان كنيم، اينها كه عرض كردم از مثل امروز آب را بر روى ايشان بسته اند، جمعى از مقربان درگاه خدا هستند، كيانند؟ اين لب تشنگان اصحاب امام دارند، فرزند امام دارند، برادر امام دارند، انصار امام دارند، زن دارند، مرد دارند، صحيح دارند، مريض دارند، پنجاه ساله دارند، سى و پنج ساله دارند، هيجده ساله دارند، يازده ساله دارند، شش ماهه هم دارند. اين لب تشنگان به اين اوصاف كه گفتم نيستند مگر لب تشنگان ديار كربلا، سيدالشهداء و اصحاب و اهل بيتش. ابا عبداللَّه فداى مظلوميتت، فداى غربتت، همه حسينى شويم.

زان تشنگان هنوز به عيوق مى رسد

فرياد العطش ز بيابان كربلا

بودند ديو و دد همه سيراب و مى مكيد

خاتم ز قحط آب سليمان كربلا

گر چشم روزگار بر او فاش مى گريست

خون مى گذشت از سر ايوان كربلا

زد: يا ابة هذا جدي قد سقاني، بابا جدم پيغمبر مرا به جامِ آبى سيراب كرد، ديگر غصه مخوريد بشربةٍ لا اظمأ بعدها أبداً.(1)

امّا اين لب تشنگان آب را از شيعيان قبول نمى كنند، زيرا به نزد هر يك از ايشان ببرى مى گويد به نزد آن يكى ببر. اگر به نزد رئيس ايشان ببرى مى فرمايد: اى شيعه چگونه من اين آب را از تو بپذيرم، اين همه پاره هاى جگرم را لب تشنه شهيد كردند، اگر نزد هيجده ساله ايشان ببرى، مى فرمايد: شيعه چگونه اين آب را من از تو قبول بكنم و حال آنكه برادر شيرخوارم على اصغر را به عوض آب تير بر گلويش زدند پس اين آب را بايد ذخيره كرد، ذخيره بكنيم براىِ روز سياهىِ كه در پيش داريم.

سيدالشهداء نرسيد لذا اباالفضل ملقب به سقا شد.(1)

عالِم غير معلّم.(1)

كرامات و معجزاتش از حدّ و حصر افزون است، همين حالا از نزد قبر مطهرش اينقدر معجزه و كرامت ديده شده است و خودم بعض آنها را نوشته ام، حالا موقعش نيست، طول مى كشد. مقام خدمتش به ابا عبداللَّه چنان بود كه خود را در نزد سيدالشهداء يكى از خادمانش، از نوكرانش محسوب مى كرد، از چاكران حضرت خودش را محسوب مى كرد، لذا هيچ وقت برادر نگفت، هميشه آقا مى گفت و در برابر حضرت با كمال تأدب مى ايستاد.(2)

سيدالشهداء هم اينقدر او را دوست مى داشت كه وقتى او را صدا مى زد به او مى فرمود: ابا الفضل! جان حسين بقربانت بنفسى أنت.(3)

اللَّه اكبر، در امور مهمه از برادرش ابا الفضل استمداد مى كرد.(4)

شوى لشكر ما شكست خورده ، جمعيت ما متفرق مى شود، اصرار كرد، خواهش كرد، بعد حضرت فرمودش: حالا كه اصرار دارى پس اول فكر آبى براى اين لب تشنگان بنما، آن وقت به ميدان جنگ برو.(1)

سيدالشهداء روى مصالحى كه امام مى داند، خودش مى داند چه مى كند، حضرت مسلم را تنها فرستاد، حضرتِ على اكبر را اسلحه و لباس پيغمبر را بر تنش كرد كه كسى غير از امام نمى تواند اسلحه پيغمبر را غير امام بردارد - و ثقل الحديد أجهدني - اباالفضل را به عنوان آب آوردن فرستاد.

اى ناله بيا وقت غم و شيون و شين است

هنگامِ جدا گشتنِ عباس و حسين است

چون دست در آغوش شدند آن دو برادر

از عرش ندا شد كه وداع اخوين است

ميسره برد ميسره را به ميمنه برد هوا را از غبار قيرگون ساخت و زمين را از خون رنگ طبر خون(1) داد و در اين حمله هشتاد تن از شجاعان نامدار را به خاك هلاك انداخت.(2)

وقتى اين شجاعت را از ابا الفضل ديدند لشكريان همه به توحش افتاده، و رو به هزيمت نهاده، فرارى شدند، اطراف اباالفضل از دشمن تهى شد، اطراف شريعه از دشمن تهى شد.

هيهات ما هذا فعالُ ديني

و لا فعالُ صادقِ اليقين(1) (2)

و مى فرمود:

واللَّه ان قطعتم يميني

اني أحامي أبداً عن ديني

قسم بخدا اگر دست راستم را بريديد من حمايت از دينم مى كنم.

و عن امام صادق اليقين

نجلِ النبي الطاهر الامين

و هم حمايت از امامم مى كنم كه پسر پيغمبر است.

نبيّ صدقٍ جائنا بالدّين(1)

و آبش به خاك ريخت، ديگر اميدش نااميد شد، آب نبود ريخته شد، خونِ ابا الفضل بود، تمام بر روى خاك ريخته شد ، عند ذلك وقف العباس، اينجا ابا الفضل ايستاد، با خود گفت: ديگر به كجا مى روى؟ عباس ديگر به كجا مى روى؟ تو كه نه آب دارى نه دست دارى، نه آب دارى براى اطفال به برى نه دست دارى كه جنگ كنى، به چه رو به خيمه ها بروى؟ همانجا ايستاد، سه مرتبه تير بارانش كردند حتى صار جلده كالقنفذ از كثرت تير مثل خارپشت پر برآورد، تيرى آمد بر سينه نازينش نشست(1)، تيرى ديگر آمد بر چشم راست ابا الفضل نشست(2)، نه دست نداشت سر ميان دو كاسه زانو پايين آورد كه به قوت زانوها تير را از چشم بيرون آورد، والهفا، واويلا، حكيم بن طفيل در رسيد عمودى از آهن بر فرق ابا الفضل فرود آورد(3) مغزِ سرِ ابا الفضل بيرون آمد روى شانه هايش افتاد، سه مرتبه هم تيربارانش كردند، حالا عمده مصيبتِ ابا الفضل همين از اسب افتادنش است، چرا كه اسب كوه پيكر در جولان، ابا الفضل با آن تنومندى، دست هم نداشت كه آنها را ستون بدن قرار بدهد، وقتى از اسب افتاد همه آن تيرها كه

به سر وقت برادر، برادر را ديد چه برادرى، روىِ خاك افتاده، دستها بريده، فرق شكافته، عَلَم سر نگون، اينقدر گريه كرد دشمنان از گريه اش گريه كردند(1) فرمود: ابا الفضل! رفتى كمرم را شكستى، الان أنكسر ظهري(2) تو رفتى كمر مرا شكستى.

از در خيمه چو مى رفتى و برمى گشتى

شعفى داشتمى چون تو برادر دارم

شعله روىِ تو ميديدم و مى باليدم

كه چراغ شبِ دامادى اكبر دارم

ص: 222

بسم الله الرحمن الرحیم

صبر احتياج دارد.

انجام گناه برايش ميسر بشود صبر قوى مى خواهد تا آن را ترك كند، فلذا افضل اقسام صبر است و درجه اش از همه بالاتر است. صبر بر بلا، سيصد درجه از براى صاحبش مى نويسند، صبر بر جا آوردن واجبات از براى صاحبش ششصد درجه مى نويسند، صبر بر تركِ معصيت نهصد درجه كه هر درجه اى از قعر زمين تا فوق العرش است(1) . صبر بر بلا، چون اختيارى نيست، دست خودش نيست، دور از جان مى آيد، دست خودش نيست كه مثلاً نگذارد مريض بشود، اما صبر بر ترك معصيت، دست خودش است، مى تواند معصيت را انجام بدهد ولى صبر مى كند و انجام ندهد، اين اختيارى است، آن اختيارى نيست و از فعل طاعت نيز سختر است، لذا بالاتر از همه اقسام است.

مى كند ديگر همين، يك معجونى كبد را تقويت مى كند يا يك دوائى، يك قرصى قلب را تقويت مى كند، يك دفعه مى بينى نه، يك معجونى هم مقوّى كبد است هم مقوّى قلب است هم تقويت معده مى كند هم تقويت چشم مى كند، هم تقويت اعصاب مى كند، همه اينها را دارد. اعمال و عبادات هم همينطورند، يكدفعه مى بينى يك طاعتى، يك عبادتى، يا صفت حسنه اى كه آثار خوبش هم درحال احتضار پيدا مى شود، هم در قبر، هم در محشر، هم وقت عبور از صراط، هم وقتِ كشش اعمال، سنجيدن اعمال، يكى هم مى بينى نتيجه اش و خاصيتش تنها در قبر است، حالا منظور صبر است.

نزديك شد به تمام اينها مى گويد، چون موقعى كه ميت را در قبر گذاشتند، بقدرى كه او را در قبر گذاشتند و تشييع كنندگان برگشتند، ديگر وقت سؤال است، فاصله ندارد، صبر به اينها مى گويد: اگر مى توانيد صاحب خود را از سؤال نجات دهيد، فبها، و الّا خودم حاضرم كمكش مى كنم(1)، چون كه خداى نكرده اگر در جواب گير كرد گرفتاريش مى شود.

اين را هم دانسته باشيد كه محبت ائمه طاهرين و دوستى مولا على بن ابى طالب و توسل به سيدالشهداء صلوات اللَّه عليه - اميدواريم حسينى باشيم - اينها اكسير اعظمند، اينها نجات بخش هستند، بله سيدالشهداء در قبر مى آيد، زائرش را زيارت مى كند، وقتى سيدالشهداء در قبر ميتى آمد، ديگر آنجا عذاب نيست، وقتى در قبر ميت تشريف آورد، ديگر آنجا عذابى نيست، بلكه طبق كتب معتبره، حكايات هست كه از بركت قدومِ حضرت ، از بركت تشريف آوردن حضرت به زيارت ميتى، عذاب از اهل تمام مقبره برداشته مى شود.

التماس كرد، فرمود: نه، غذاى چنين منزلى را نمى خورم.(1)

خدا هميشه خير بنده اش را مى خواهد اما صبرى مى خواهد، و از جمله اقسامِ صبر، گفتيم صبر بر بلا است، آن بلا اعم از اينكه مرض باشد يا ذلت باشد دور از جان، يا هر ناگوارى باشد يا رفتن مال باشد. يك كسى غنى است اگر مالش هم از دستش رفت اين هم نزد خدا مأجور است، اما به شرط اينكه حقوقش را داده باشد، غنى هر گاه فقير شد مورد رحمت است، اينها همه به جهت اينكه صبر بكند.

و مزدش مى دهد و بسا در دنيا هم به او تلافى كند، اگر در دنيا مصلحت نباشد در آخرت جبران و تدارك خواهد كرد، بشرط اينكه كلمه اى نگويد كه منافات با رضا به قضاىِ الهى داشته باشد، هر چه مى خواهد آن بلا يا مصيبت باشد، لكن حركاتى نكند كه منافات با رضا و قضاى الهى داشته باشد، مثل اينكه زن در مصيبت موى خود را بكَند يا صورت بخراشد يا اينكه براى غير پدر و برادر يقه پاره كند - هر كس آن زن يا مرد باشد - كفاره دارد(1) براى موت پسر اگر يقه اش را پاره كرد گناه است بايد كفاره بدهد، آن پدر است آن يك احترامى است براى پدر و برادر. غرض، حركاتى يا كلماتى كه منافات با رضا داشته باشد نگويد.

اما گريه كردن اجر را باطل نمى كند، گريه در مصيبت اجر را باطل نمى كند، هر چه مى خواهد گريه كند، بلكه گريه بر موت مؤمن مستحب هم است(2) گريه اشكالى ندارد.

گفتيم از اقسام صبر، صبر بر بلا است و از اقسام صبر بر بلا، صبر بر موت اولاد است.

عرض مى كنند: خداوندا، با پدر و مادرمان؟ دو مرتبه خطاب مى آيد: برويد بهشت، باز عرض مى كنند: خدايا، با پدر و مادرمان؟ باز خطاب مى آيد: شما داخل بهشت برويد، باز عرض مى كنند: خداوندا، با پدر و مادرمان؟ اين دفعه ديگر رخصت مى يابند كه پدران و مادرانشان را همراه خودشان ببرند، به اين جهت هر طفلى دست پدر و مادر خود را مى گيرد با خود داخل بهشت مى كند. آن روز در صحراى محشر اين بچه ها پدر و مادر خود را بهتر مى شناسند از بچه هايى كه امروز در دنيا در خانه ها، پدر و مادر خود را مى شناسند، آنها بهتر مى شناسند.(1)

كسى كه يك طفل، پسر نابالغ قبل از خودش از او برود، از او فوت شود براى او بهتر است از صد تا پسر كه بعد از خودش باقى گذارد و در راه خدا جهاد كنند و حرب آنها تا قيامت ساكن نشود.(2)

بلكه در حديث است، از رسول خدا صلى الله عليه وآله نقل شده است: كسى كه يك پسر از او سقط بشود از براى او بهتر است از اينكه صد سوار بعد از خودش بماند، صد تا پسر كه همه سوار شوند و در راه خدا جهاد كنند.(3)

گناهانش پايين آمد. و كفه حسناتش بالا آمد، خيلى لرزيد و حالش بهم خورد، ولى ديد يكى بسرعت آمد، ملكى بود، و يك چيزى مثل منديل ( دستمال ) سفيدى روى حسناتش گذاشت، يك دفعه حسنات زيادتى كردند، خوشحال شد، گفتند: ميدانى اين چه بود؟ گفت: نه. گفتند: اين همان بچه اى است كه در كوچكى در حياتت از تو فوت شده است، اين همان است، او كه خوشحال شده بود گفت: به به! من دخترى هم داشته ام كه از من فوت شده است. گفتند: نه، از او بهره اى ندارى، چون به مرگش راضى بود، آرزوى مرگش را داشتى، دختر را دوستش نداشتى(1). لا إله إلّا اللَّه.

التماس كردم بچه مرا آب بده كه تشنگى مرا از بين بُرد، گفت: ما كه مى بينى اطفالِ مؤمنين هستيم پدران و مادران خود را آب مى دهيم، تو در ميان ما بچه اى ندارى كه تو را آب بدهد. حالا مى خواهم ازدواج بكنم بلكه خدا مرا طفلى بدهد و از من بميرد كه اين ذخيره آخرتم باشد.(1)

حضرت را بوسيد، گفت : راست فرمود جدت رسول خدا صلى الله عليه وآله كه فرمود: مى رسى خدمت يكى از فرزندانم كه اسمش اسم من است يبقر العلم بقراً سلامم را به او برسان.(1)

جابر در مقام صبر بود، امام پنجم در مقام رضا بود، فرمودش: نه، ما اهل بيت هر چه را خدا بخواهد ما مى خواهيم. خلاصه اين كه: او مانند كارگر نيست كه براى پول كار مى كند، مى خواهد پول گيرش بيايد، و نه اينكه چشمش به بهشت است، و نه مثلِ غلامى كه از ترس كتكها آقا را اطاعت بكند، اين هم از ترس جهنم باشد، خير، اين از بس كه آقا را دوست مى دارد هر چه آقا ميلش است اين هم همان ميلش است، نه حكايتِ ترس است نه حكايت طمع است.

مى فرستم شبان گوسفندان تو باشد.(1)

18(1) سال نوشته اند، بعضى بيشتر تا 25(2) سال نوشته اند ولى مشهور 18 سال است.(3)

امروز چه كسى شايسته خلافت است؟ گفتند: سر امير سلامت. گفت: نه، خوش باش نگوييد، شايسته خلافت و امارت على بن الحسين، على اكبر است، كه در او است شجاعت بنى هاشم و سخاى بنى اميه، و خوش صورتى بنى ثقيف.(1)

ببينيد كسى كه اين قدر داراى كمالات است چه علاقه اى سيدالشهداء به او دارند. و هم دلالت مى كند بر كمال نفس قدسيه اين جوان، اينكه در سفر محنت اثر كربلا ، بين راه ، در خواب كه به سيدالشهداء خبرهاى موحش داده مى شد و خاطر مباركش شكسته مى شد، على اكبر پدر را دلدارى مى داد، خوب متوجه باشيد مطلب مهم است، على اكبر پدر را تسلى و دلدارى مى دهد.

دفعه ديگر هم كه عقبة بن سمعان نقل مى كند حضرت سواره بود، اندك خوابى حضرت را گرفت ، بعد سر برداشت حضرت، و فرمود: انّا للَّه و إنّا إليه راجعون و الحمدللَّه رب العالمين، دو مرتبه يا سه مرتبه، على اكبر جلو آمد عرض مى كند: بابا مى بينم اين كلمات را بر زبان جارى مى كنيد، براى چه؟(1) فرمودش: سوارى بر من ظاهر شد مى گفت: اين قوم مى روند مرگ همراه ايشان است، دانستم كه اينها ناعى است خبر مرگ ما را مى دهد، هم على اكبر پدر را دلدارى داد.(2)

صبيح تر بود و من مليح ترم(1) جمال من نمكين است.

آوازيش بقدر طاقت مردم ظاهر مى كرد(1) و الّا اگر مى خواست آنطورى كه خدا او را خوش آواز خلق فرموده بود آنطور خوش آوازى خود را تمام ظاهر كند همه مردم از استماع آوازش مى مردند.

همين حسن صوت، همين خوش آوازى از پيغمبر ميراث رسيد به على اكبر، و شايد به همين خاطر بود كه در سفر محنت اثر كربلا - با آنكه مؤذن رسمى حضرت، حجاج بن مسروق بود(2) - وقتى صبح ميشوم عاشورا سر از افق بيرون كشيد و هنگام نماز صبح رسيد حضرت به على اكبر فرمود: خودت اذان را بگو.(3)

اينها دو دفعه بر سيدالشهداء وارد شدند، اينهمه مصيبت، يكدفعه به تدريج، نوبت ديگر يك دفعه همه اين مصائب برش وارد شد. آن كجا بود؟ آن روز عاشورا بود وقتى كه على اكبر عازم ميدان شد، وقتى آمد خدمت پدر اجازه ميدان رفتن خواست البته حالى بر سيد الشهداء دست داد مثل وقتى كه هم جدش پيغمبر از عالم رفت، هم مادرش زهرا، هم پدرش على، هم برادرش حسن. على اكبر وقتى تمام اصحاب و انصار و بنى هاشم را كشته ديد و پدر را يك تنه در ميان دشمن نگريست طاقت نياورد، خدمت پدر آمد اجازه ميدان رفتن خواست(1) خواهش مى كند. عكس حكايت اسماعيل و ابراهيم، ابراهيم دست فرزندش اسماعيل را گرفت در منى آورد و گفت: « يَا بُنَيَّ إِنِّي أَرَى فِي الْمَنَامِ أَنِّي أَذْبَحُكَ »(2) بابا در خواب ديدم مأمورم تو را قربانى كنم، به بين در اين باب چه رأى مى زنى؟ « قَالَ يَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ »(3) گفت: بابا آنچه از جانب خدا مأمورى انجام بده كه ان شاء اللَّه مرا از صابرين خواهى يافت. اينجا پدر پسر را راضى كرد اما كربلا قضيه بعكس بود، على اكبر هى از پدر خواهش مى كند كه اجازه اش بدهد. سيد الشهداء هم چاره اى ندارد جز اينكه اجازه اش بدهد، وقتى جان امام در خطر واقع شد همه بايد خود را در راه امام قربانى كنند.

كن، برو اهل حرم را، مادرت را وداع كن. در خيمه زنان براى وداع آمد، قيامتى برپا شد، وقتى زنها ملتفت شدند على عازم ميدان است قيامتى برپا شد، مثل حلقه دورش را گرفتند(1) يكى دستش را مى بوسيد، يكى پايش را مى بوسيد، يكى قبايش را مى بوسيد، يكى عبايش را مى بوسيد، يكى مى گفت: برادر به ميدان مرو من آب نمى خواهم، زنها على اكبر را رها نمى كردند، سيدالشهداء ديد رهايش نمى كنند، ديد رهايش نمى كنند، يعقوب پيغمبر دوازده پسر داشت يكى ( يوسف ) از نظرش غائب شد ، به علم نبوت هم مى دانست در حيات است هى گفت يوسف، يوسف، يوسف، داخل كوچه مى نشست، هر كه از راه مى گذشت نام يوسف را مى برد يعقوب گريه مى كرد تا غش مى كرد. جبرئيل از جانب خداوند آمد، گفت: يعقوب: حق مى فرمايد بس است تذكره يوسف، اگر مى خواهى اينطور كنى اسمت را از دفتر انبياء محو مى كنم.(2)

را بپوشد، حالا حكمتها است ، مصلحتها داشته است خود امام آنها را مى داند كسى چه مى داند، علماء حدسياتى زده اند، سيدالشهداء، يا مى خواهد از قوه على كم كند يا پسر را ، فرزند را سنگين كرد، يا على نائب پيغمبر است بايد اسلحه پيغمبر را بپوشد اينطورى كه اباالفضل نائب اميرالمؤمنين در كربلا بوده و اينطورى كه عليا مخدره زينب نائب مادرش زهرا بوده و اينطورى كه قاسم نائب پدرش حضرت مجتبى بوده است، على اكبر نائب پيغمبر است پس بايد اسلحه پيغمبر را بپوشد، بر اسب « عقاب » كه اسب خاص پيغمبر بود سوار كرد.(1)

صدا زد: يابن سعد قطع اللَّه رحمك كما قطعت رحمي و لم تحفظ قرابتي من رسول اللَّه(1) پسر سعد خدا ريشه ات را برآورد كه ريشه من مظلوم را از زمين بركندى و هيچ رعايت خويشى من با پيغمبر نكردى.

پشت خيمه ها آمده، سر به درگاهِ الهى بلند كرده بود، هى مى گفت: يا رادّ يوسف إلى يعقوب، اى خدايى كه يوسف را به يعقوب رسانيدى، و اسماعيل را به هاجر برگردانيدى يكبار ديگر جوانم را به من برسان،(1) دعايش مستجاب شد.

دهان پدر، و يك دفعه گريان گريان خود را عقب كشيد. گفت: بابا دهان شما از زبان من خشك تر است. فرمودش: ارجع إلى قتال عدوك(1)، برو يكبار ديگر مادرت را وداع كن و بسوى ميدان برگرد، اميدوارم عصر نيامده از دستِ جدت سيرآب شوى، آمد مادر را هم وداع كرد، على اكبر به ميدان برگشت، اين دفعه هم رجز خواند فرمود:

الحرب قد بانت لها الحقائق

و ظهرت من بعدها مصادق(2)

و اللَّه ربّ العرش لا نفارق

جموعكم أو تغمد البوارق(3) (4)

أجرهم على الرحمن و على انتهاك حرمة الرسول، على الدنيا بعدك العفا(1) خدا بكشد جماعتى كه تو را كشتند ( خدا بكشد كشندگان تو را فرزند )، اما ديگر سيدالشهداء چشمهايش درست نمى ديدند، لذا عليا مخدره زينب كه نگران حربگاه بود مى بيند برادر هى از اين سر به آن سر مى رود، آواز على از آن طرف مى آيد، بى محابا زينب آمد سر نعش على اكبر.

إليه راجعون »(1) حق داشت نوحه گرى كند:

يا كوكبا ما كان اقصرُ عمره

و كذا تكون كواكب الاسحار(2)

اى ستاره صبح حسين، چه دير طلوع كردى و زود غروب نمودى،

جاورت اعداءً و جاور ربه

شتان بين جواريه و جواري(3)

گر نشينم سر نعشت به نشينم تا كى؟

ور روم خيمه چه گويم به جواب ليلا

حيرانم اى فلك كه چه با اين جوان كنم

با مادرش چه گويم وبا وى چه سان كنم

شيعيان، سيدالشهداء روزِ عاشورا نعشهاى شهداء را در گودى قتلگاه مى بُرد، لكن حالا صلاح مى بيند نعش على را در خيمه ها بِبَرد، در حاليكه تمام از حسّ و حركت افتاده است(4) امام مظلوم برخاست، نعش على را بلند كند، همه مى دانيد آقا كمك لازم دارد، مگر شيعيان كمك كنند، كمك كنيد امام خود را، نعش على را برداريد، با امامت نعش على را بلند كنيد، آورد در خيمه ها، گوش بدهيد، سه ناله به گوشت مى رسد، وا ثمرة فؤاداه، وا مهجة قلباه، ناله زينب است، مادرش ليلاست.

ص: 249

نوجوان كشته خبر از دلِ ليلا دارد

بخدا مادر اكبر چه سحرها دارد

هيجده ساله جوان هر كه از او كشته شده

خبر از دردِ دلِ حضرتِ ليلا دارد

به گمانت نرسد مرگ جوان آسان است

هر كه خون گريه كند بهر جوان جا دارد

چون شب جمعه شود مادر هر كشته جوان

بسر قبر جوان ناله و غوغا دارد

لا حول ولا قوّة إلّا باللَّه العلي العظيم.

ص: 250

بسم الله الرحمن الرحیم

أليلة الحشر لا، بل ليل عاشورى

أنفخة الصور لا، بل نفث مصدورى(1)

ليل به خسفت بدر الهدى اسفاً

و اصبح الدين فيه كاسف النور(2)

هذا الحسين قتيلاً رهن مصرعه

يبكى له كل تهليلٍ و تكبير(3)

يا وقعة الطف خلدتِ القلوب أسى

كانّما كلُّ يوم يوم عاشور(4) (5)

عزيزان قتل شاهان است فردا

حسين تا چاشت مهمان است فردا

براى مشك آبى دست عباس

جدا از بهر طفلان است فردا

سوارى هر طرف دنبال طفلى

سوىِ صحرا گريزان است فردا

لم أنسَ مولاي الحسين بكربلا

ملقى طريحاً بالدماء رمالا(1)

و احسرتاكم يستغيث بجدّه

و الشمر منه يقطع الأوصالا(2)

و عَلا به فوق السنان و كبّروا

للَّه جلّ جلاله تعالى (3)

فارتجّت السبع الطباق و اظلَمَتْ

و تزلزت لمصابه زلزالا(4)

يا ويلكم أتكبّرونَ لِفَقْدِ مَنْ

قتلوا به التكبير و التَّهليلا(5)

البته امشب عزاداران سيد الشهداء بايد رقّت ديگرى داشته باشند . اگر امشب منتظرى كسى تكليف به گريه ات بكند يا بگويد تباكى كن گريه ات نمى آيد پس واى بر ما و واى بر اين دوستى كه نسبت به اهل بيت ادعا مى كنيم.

ص: 253

لو رسول اللَّه يحيا بعدَه

قعد اليوم عليه للعزا(1)

گريه كرد(1) در بيت المقدس هر سنگى كه از محلش حركت مى دادند خون تازه از زير آن جارى بود.(2)

اگر بگويى بعد از اين مصيبت من دست از سر زندگانى بر مى دارم رو به بيابان مى نهم تا از غصه بميرم. [ مى گويم : ] مأجورى. اما باز امتياز حاصل نمى شود از دشمنان اين خانواده، مگر نشنيده اى عبداللَّه بن عمر كه از دشمنان اين خانواده بود وقتى قضيه را برايش نقل كردند ديوانه وار در بيان گردش كرد تا از غصه از دنيا رفت.

پس چه كنيم؟ چه عملى انجام بدهيم كه از جمادات و حيوانات و دشمنان اين خانواده امتياز پيدا كنيم.

حضرت است و مجاور قبرش باشيم تا صبح. به به

(1)،

ص: 257

(1)،

ص: 258

(1)

ص: 259

(1)

ص: 260

اگر بگويى در اين ساعت من چطور خودم را به كربلا برسانم؟ من كجا، كربلا كجا؟ عرض مى كنم كربلا دير نيست و فى قلوب من والاه قبره(1) قبر حسين در دلهاى شما شيعيان و دوستانش است.

آقا گرچه دوريم بياد تو سخن مى گوييم

بُعدِ منزل نبود در سفرِ روحانى

پس زيارتش كنيم كه در مثل امشب هيچكس درِ خانه حضرت نرفته كه مأيوس برگردد، حتّى اتفاق شده است در همچين شبى كافر بر در خانه

ص: 261

حضرت رفته، مثل امشب - خوب متوجه باشيد - و كارش بجايى رسيده. كافر، كافر هم در همچين شبى از درخانه آن حضرت مأيوس نشده، رفته و كارش بجايى رسيده است.

ملتفت شد كه شيخ عرب عازم زيارت است، مى خواهد نجف برود، خيلى حالش منقلب شد، شيخ عرب ملتفت شد، گفت: خاطرت جمع باشد، من مى روم امّا سفارش تو را مى كنم كه از تو پذيرايى كنند تا برگردم. آن مرد نصرانى به او گفت: بايد مرا همراه ببرى و الّا من از مفارقت تو هلاك مى شوم. گفت: نمى شود، ما يكدسته زوار هستيم - اينها عادتشان بود پياده مى رفتند - به او گفت: آمدن تو فائده ندارد، زحمت زياد دارد، ما اين زحمات را متحمل مى شويم بواسطه اين عقيده اى كه در مذهب خودمان داريم، اميد اجرها داريم، ثوابها داريم. تو از دين ما خارج هستى، اين زحمات براى تو نتيجه ندارد. اصرار و خواهش كرد كه من هم مى آيم و اجابتم كنيد و الّا تلف مى شوم. شيخ عرب قبول كرد، او را هم همراهشان تا نجف بردند، و زيارت كردند، اما نگذاشتند نصرانى را داخل صحن شود، بعد از زيارت غديريه زوار دو دسته شدند، يك دسته بمنازل خودشان برگشتند ، دسته ديگر عازم شدند كه از نجف براىِ زيارت عاشورا كه زيارت مخصوصى است كربلا بيايند، شيخ عرب از آنها بود كه كربلا آمدند، مرد نصرانى هم همراهش بود، اتفاقاً كمى پيش از غروب روز نهم محرم وارد كربلا شدند، وقتى واردِ كربلا شدند كربلا پر بود از زوار، هيچ جا راه نبود، منزل هم نبود، خدا نصيب كند ان شاء اللَّه.

شيخ عرب به نصرانى گفت: چه كنم، ضرورت اقتضا مى كند كه تو را گوشه صحن ببرم نزد اثاثيه ما بنشينى، ما امشب عزاداريم و همه شب به سر و سينه مى زنيم، او را متوجه كرد، تو مواظب اثاثيه ما باش، او هم پذيرفت،

ص: 263

اثاثيه را گوشه صحن گذاشتند، نصرانى را هم آنجا نشاندند، شيخ عرب هم با رفقايش براى سينه زدن و عزادارى و زيارت رفتند. نصرانى هم داشت نگاه مى كرد، يك دفعه مى بيند پاره اى از شب گذشته و شهر كربلا از ضجه و گريه و ناله يك آواز شد، بعضى به سر مى زنند، بعضى به سينه مى زنند، بعضى كاه به سر مى ريزند، بعضى خاك به سر مى ريزند، بعضى ناله وا اماما، بعضى فرياد واحسيناه و اسيدا، بعضى چنان مى نالند مثل اينكه از بدن ايشان مى بُرند، خيلى متوحش شد، نصرانى گفت كه چه شده است؟ همينطور شب، همه شب باين كيفيت تا آخر شب، حالا دارد نگاه مى كند، يك باره ديد، چراغها يكدفعه خاموش شدند، يكدفعه همه آوازها ساكت شدند، آن همه سرو صداها، يكدفعه سرو صدا بايستاد و چراغها هم همه خاموش شدند، از هيچ جانبى هيچ صدايى حتى صداى نفس هم نمى آيد، متعجب ماند.

نوشته ايم. فرمود: پس دفتر به من بدهيد. دو مرتبه دفتر تقديم كردند، نگاه كرد باز بهشان فرمود: خير، همه را ننوشته ايد. آن دو نفر بدنشان به لرزه درآمد، رعشه شان گرفت، رعشه گرفتند، بعد از تفكر يكى از آن دو نفر رو كرد به ديگرى، گفت: بلكه مراد آقا اين نصرانى باشد، بله ما اين نصرانى را ننوشته ايم. فرمود: بله، مرادم اين نصرانى است چرا او را ننوشته ايد؟ عرض كردند: آقا اين كه كافر است، از دين اسلام خارج است. فرمود: سبحان اللَّه اما حلّ بساحتنا؟ مى دانم از دين اسلام خارج است امّا نه بر در خانه ما آمده است؟ يعنى چرا مأيوس برود، حالا در بيدارى هى نگاه مى كند مى شنود و مى بيند، يكدفعه نصرانى غش كرد، روى زمين افتاد. وقتى شيخ عرب آمد، ديد نصرانى افتاده، او را مالش دادند ببينند مرده است يا زنده، تا به هوشش آوردند، گفتند: تو را چه مى شود، چه شده است؟ گفت: شما را بخدا اول كلمه شهادتين بر زبانم تعليم كنيد تا بر زبان جارى كنم تا حكايت را براى شما بگويم، شهادتين را تعليمش دادند به شرف اسلام مشرف شد. آن وقت قضيه را براى ايشان نقل كرد، يكدفعه همه بناليدند، همه بگريستند، فرياد واحسينا، ناله وا اماما سر دادند.(1)

آقا دوستان را كجا كنى محروم

تو كه با دشمنان نظر دارى

پس زيارتش كنيم در امشب كه شب مخصوصى زيارتش است، چطور زيارتش كنيم؟ گفتيم كربلا هم دير نيست قبر حسين در دلهاىِ دوستانش است، در دلهاى شما شيعيان است، حقيقت زيارت و لبّ زيارت پُر كردن دل

ص: 265

است از يادِ آن حضرت. پس در امشب كه شبِ مصيبت و شبِ زيارتِ امام مظلوم است، بقدر ساعتى با كم و بيش، دل را به جانب آن حضرت توجه بدهيم.

كرد، ديد حبيب نشسته، اصحاب و انصار را دور خود جمع كرده، ميان ايشان خطبه مى خواند: اى جان نثاران حسين، فردا مولاى ما غريب است، نبادا بگذاريد يكى از بنى هاشم پيش از شما بميدان برود، روزِ قيامت در پيشگاه رسول خدا سر به زير خواهيم شد، از آنجا حركت كرده قصد خيمه خود نمود.(1)

اما راهش را از طريق خيمه بيمار زين العابدين قرار داد، وقتى مى خواست از دَر خيمه عبور كند نگاهى زير خيمه كرد، ديد بيمار خوابيده است، سيدالشهداء و ابوالفضل هر دو بالينش نشسته اند، عليا مخدره زينب داخل خيمه شد، نزد ايشان نشست، آنان از حوالاتش پرسيدند، حمد الهى را بجا آورد. پس از آن عرض كرد: پدرِ بزرگوار، آخر با اين جماعت چطور رفتار كرديد؟ فرمود: نور ديده امشب را از ايشان مهلت گرفته ايم تا فردا، كه با ما جنگ كنند ما هم جهاد كنيم. عرض كرد: پدرِ بزرگوار، من ميدان جنگ را تنگ مى بينم مى ترسم فردا وقتى نائره حرب مشتعل شود بر شما تنگ بيايد. ابوالفضل گفت: نور ديده برادر، گويا ميل دارى از اين سرزمين كوچ كنيم، يك امشب ما را مهلت ده تا فردا بعداز ظهر، ديگر امر اين عيال به تو محول مى شود، آن وقت خودت دانى، مى خواهى اينجا بمان مى خواهى از اينجا كوچ كن. وقتى زينب اين را شنيد دست روى دل گذاشت و از جا راست شد. سيدالشهداء دامنش را گرفت، خواهر زينب به كجا مى روى؟ گفت: بگذار بروم در خيمه خودم، بنشينم بر روزگارِ سياه خود گريه كنم، نه

ص: 267

تو مرا امر كرده اى كه پيش روى تو گريه نكنم؟ مگر نمى بينى برادرم عباس چگونه خبر فراق مى دهد.

سيدالشهداء تمام شب عاشورا به عبادت پروردگار مشغول بود و همينطور اصحاب و انصار.(1)

خندق را پُر از هيزم كرده بودند، صبح روز عاشورا امر فرمود كه آن هيزمها را آتش زدند تا دشمنان راه به طرف خيمه ها نداشته باشند.(1)

حسين، نگاه كنيد به آب فرات، ببينيد چگونه مانند شكم مار موج مى زند و به دريا مى رود، يك قطره بشما نمى دهيم تا با لب تشنه بميريد. حضرت به اصحاب فرمود: كه بود گوينده اين كلمات؟ گفتند: تميم بن حصين است. فرمودش: خودش و پدرش اهلِ جهنم هستند. آن وقت عرض كرد: پروردگارا، تميم بن حصين را همين امروز تشنه بكُش. فوراً چنان تشنگى گلوگيرش شد كه از شدت عطش غش كرد، از بالاى اسبش بر زمين افتاد و جان به مالك دوزخ داد.(1)

عارضش شد، از لشكر كنارى گرفت، در گودالى براى قضاى حاجتش رفت، وقتى نشست خداوند عقربى بر او مسلط كرد، فوراً عقربى از سوراخ بيرون آمد چنان نيش بر حشفه نحسش زد كه در ميانه پليدى خويش بغلطيد تا جان به مالك دوزخ داد(1)، اين يك روايت.

روايت ديگر، عورت نحسش ورم كرد، از شدت درد و وجعِ آن، ديگر نتوانست بماند - آمد به كوفه، خانه نشين شد از خجالت و درد آن، عورت نحسش، حشفه اش - ديگر نتوانست بيرون بيايد تا به آن ذلت و خوارى جان به مالك دوزخ سپرد.

اطراف خود نگاه كرد، چه كسى را مى خواهد؟ نه مركب سواريش را مى خواهد هميشه چه كسى مركب سواريش را مى آورد؟ وقتى كه حضرت مى خواست سوار بشود يا ابا الفضل مى آورد يا على اكبر مى آورد يا قاسم مى آورد، حالا به عادت هميشه هر طرف نگاه مى كند، فلم ير العباس و لا القاسم و لا علياً الأكبر.

به بينيد كيست اين سوار بزرگوار، آيا آدم صفى اللَّه است كه بر منبر علم الاسماء براى تعليم ملائكه بالا رفته است، يا نوح نجى اللَّه است كه بر كشتى نجات نشسته و تن به طوفان بلا داده است، يا ابراهيم خليل اللَّه است كه نمرود و نمروديان او را در منجنيق بلا گذارده مى خواهند در آتش اندازند به خلعت خلّت سر افراز مى گردد، يا موسى كليم اللَّه است كه بر كوه طور براى راز و نياز با قاضى الحاجات بالا رفته است، يا عيسى روح اللَّه است كه يهوديان مى خواهند او را به دار زنند خداوند او را به آسمان چهارم عروج مى دهد، يا محمد حبيب اللَّه است كه بر براق و رفرف سوار شده به مقام قاب قوسين أو أدنى عروج مى كند؟ آيا شناخته ايد اين سوار بزرگوار را، اگر شناخته اى خواهى دانست هم آدم صفى اللَّه است هم نوح نجى اللَّه است هم ابراهيم خليل اللَّه است هم موسى كليم اللَّه است هم عيسى روح اللَّه است هم محمد حبيب اللَّه است هم حسين ثار اللَّه است كه بر ذوالجناح سوار شده، مى خواهد خود را در درياى خون غوطه ور كند تا گناهكاران امت جدّش را از آتش سياه جهنم نجات دهد.

اى تشنه لب و غريب و بى غسل و كفن

سر داده به راه عاصيان بر دشمن

اى كاش نمى شدى تو آن روز شهيد

ما را همه مى بود به دوزخ مسكن

و بايستاد، و به هيچ گونه آلايش تزلزل بر ساحت وجود اقدسش راه نداشت - از ديدن آن همه درياى لشكر يك ذره تزلزل بر ساحت اقدسش راه نداشت - چه اگر تزلزل در حقيقت او ره كردى اركان عالَمِ امكان متزلزل شدى، اگر چند عالم لاهوت(1) را عزم مسافرت داشت تربيت عالَمِ ناسوت را مهمل و معطل نمى گذاشت، آن مصائب و آلام و اسقام كه بر وى فرود آمدى اگر سايه بر جبل بوقبيس و كوه حرّا افكندى(2) بپراكندى، و حضرتش به نيروى علم(3) حمل آن بار گران را نمودى و مقام خويش را خالى نفرمودى، چه خداوند قوام آفرينش را به مقام منيع او معلّق و مربوط داشته و لواىِ هستىِ عالمِ ايجاد را بدست بقاى او افراشته « فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ ».(4)

يارى كننده اش يعنى اول اجابت كننده اش ذات اقدس خلاّق عالم بود.

به هل من ناصر چون شه ندا كرد

خداوندش ندائى بر ملا كرد

كه يا عبدي لك لبيك لبيك

بُوَد لبيك ما خود قاصد پيك

امام پنجم عليه السلام مى فرمايد: رفرف نصرت را بالاى سرش فرستاد، بين ظفر بر اعدا و دشمنان و لقاى خودش مخيرش كرد، لقاىِ پروردگار را اختيار كرد، و به هر چه غير از خدا بود پشت پا زد.(1)

مهربانى دارى، انصاف بود آب را به روى خودت و عيالت بستند، جوانانت را شهيد كردند، اصحاب و انصارت را پاره پاره كردند، اجازه بده ما هم بصورت بشر بنظر بياييم. از ما بكشند، ما از ايشان بكشيم، ايشان هم از ما بكشند، فرمود: زعفر ضرور نيست، جدم پيغمبر امروز مرا نزد خود طلبيده، پيغمبر دستورى به من داده، من دستور جدم را مخالفت نمى كنم. اگر مى خواهى خدمت كنى برو عزاى مرا برپا بدار.

زعفر من زنده مانم در سن پيرى

اما اكبر بميرد در نوجوانى؟

فرمود: دلم از دنيا سير است، اجازه نداد.(1)

رؤساى ملائكه را هم اجازه نداد، همه را به دعاىِ خير ياد كرد، برايشان دعا كرد، همه را مرخص كرد. و هم استغاثه حضرت اثر كرد در گوسفندان، شبانان گفتند: يكدفعه ديديم از خورد و خوراك ماندند، مبهوت شده بودند، ما نمى دانستيم چه خبر است، وقتى تطبيق كردند با موقع استغاثه حضرت مطابق آمد.

و هم استغاثه آقا اثر كرد در اهل حرم - وقتى بانگ استغاثه آقا بلند شد - و هم اثر كرد در طفل شيرخواره اش على اصغر، نه صداىِ هل من ناصر حضرت بلند شد اين طفل شش ماهه شيرخواره در گهواره بى حال، بى آبى و بى شيرى، وقتى بانگ آقا بلند به هل من ناصر شد، يكدفعه بند قنداقه را بُريد، خودش را از داخل گهواره بر زمين انداخت.

خفته بود(1) يعنى اگر مرا مى گذاشتند خود را در اين مهلكه نمى انداختم، سكينه، ديگر كار از كار گذشته، چاره از دست رفته، سكينه مأيوس شد، نه مأيوس شد بنا كرد گريه كردن، اما شيعيان، سيدالشهداء نمى تواند سكينه را گريان به بيند، نمى دانم چقدر علاقه به اين دختر داشت، نمى تواند سكينه را گريان به بيند، با آنكه به اهل حرم فرمود شما را از گريه منع نمى كنم امّا سكينه را نمى تواند گريان به بيند، سكينه بنا كرد گريه كردن، آقا سكينه را بلند كرد و بر سينه مبارك بچسبانيد گفت:

سيطول بعدي يا سكينة فاعلمي

منكِ البكاء إذ الحمام دهاني(2)

لا تُحرقي قلبي بدمعكِ حسرةً

مادام منّي الروح في جثماني(3)

فإذا قتلت فانت أولى بالذي

تأتينه يا خيرة النسوان(4) (5)

سكينه در بغل بابا قرار و آرام نمى گرفت، در بغل بابا آرام نمى گيرد، گفت، عزيز من رها كن دامنم را، نه دامن پدر را وِل(6) نمى كند، هى خودش را در دامن پدر مى انداخت، گفت:

عزيز من رها كن دامنم را

مسوزان بيشتر زين خرمنم را

مده ديگر از اين بيشم خجالت

ز ناچارى مدر پيراهنم را

ص: 278

خصومت كند، ناچار شد او را مقابل لشكر آورد، سر دستها بلندش كرد، برايش طلب آب كرد:

فدعا بالقوم يا للَّه للخطب الفضيع

نبئوني أ أنا المذنب أم هذا الرضيع؟

گفت: بياييد خودتان اين بچه را به بريد سيرابش كنيد و به من ردّ نمائيد.

به طفل بى گنه من دهيد قطره آبى

كه يادگار بجاى على اكبرم هست اين

اگر به زعم شما من گنهكار شمايم

نكرده هيچ گناهى على اصغرم هست اين

گفت:

مبند چشم به روى پدر نگاهى كن

به مادرت چه سپردم هر آنچه خواهى كن

خدايا همين الآن اين ناله ها را به قبر شش گوشه آقا برسان. الحمد للَّه مجلس كربلاست ، خدايا همين الآن اين ناله ها را به قبر شش گوشه آقا برسان .

مبند چشم كه از ضربِ ذوالفقار امروز

مبند چشم و به بين مى كنم چكار امروز

گفت مبند چشم تو اى بلبل خوش الحانم(1)

حرفش بماند. فرمودش حاجت اولم: اصحاب و انصارم را كشتيد، جوانانم را به خون آغشتيد(1)، مانده ام خودم و اين مشت زن و بچه، راهم بدهيد اينها را بردارم به مدينه جدم برسانم . و به روايتى فرمود: ملك عراق و حجاز را بشما وا مى گذارم در يكى از سرحدّات سكونت مى كنم(2)، ابن سعد گفت: اين مطلب هرگز اجابت نمى شود. فرمودش: حاجت دوم، پس امر كن ما را آب دهند كه جگرهاى ما از شدت تشنگى تفتيده است. آن ملعون گفت: اين حاجت هم اجابت نمى شود. فرمودش: حاجت سوم: من يك تن بيشتر نيستم، چطور با اين همه درياى لشكر جنگ كنم، حكم كن به لشكرت يك يك به جنگ من بيايند خدا هر كه را بخواهد غلبه و ظفر مى دهد. گفت: اين مطلب روا باشد.(3)

به لشكر حكم كرد كه اجازه تهاجم عمومى نيست، يك يك به ميدان جنگش حاضر شويد، حضرت عازم جهاد شد و اين رجز قرائت فرمود:

و فاطِمُ أمي من سُلالة أحمدٍ

و عمّي يُدعى ذو الجناحين جعفرُ(1)

و فينا كتابُ اللَّه أُنزل صادقاً(2)

تا آنكه مى فرمايد:

و شيعتنا في الناس أكرمُ شيعةٍ

و مُبغِضنا يومَ القيامة يَخسرُ(3)

تا آنكه مى فرمايد:

فطوبى لعبدٍ زارَنا بعدَ مَوتِنا

به به! به زوار قبرش بشارتى مى دهد، خوشا بحال آن بنده اى كه بعد از ما قبر ما را زيارت مى كند گوارا باد او را بهشت عدن، بهشت عدن بهشتى است وسط بهشتها، وسط بهشتها واقع است،

فطوبى لعبد زارنا بعدَ موتنا

بجنة عدن صفوها لا يكدرّ(4)

و انصارم را كشتيد، جوانانم را به خون آغشتيد، نمانده بين من و شما مگر اين شمشير، آن ملعون هرزه گويى كرد و مثل برق خاطف بر سر حضرت آمد. اين ملعون يكى از شجاعان و دليران نامدار بود. اما آن جامع شجاعت مصطفى و مرتضى مهلتش نداد، چنان شمشير بر گردن نحسش زد كه سر نحسش هفتاد ذراع به دور افتاد(1).

در عالم نمى تواند با امام برابرى كند و بر او غالب شود، امكان ندارد، و دانست اگر كار بر اين گونه رود همه را از دم تيغ بگذراند و بكشد، لذا اين بود كه عار و ننگ را كنارى گذاشت و عهد و پيمان را بشكست،

يا لقوم من أناس رُذّل

جمعوا الجمع لأهل الحرمين(1)

و ابن سعد قد رماني عنوةً

بجنود كوكوف الهاطلين(2)

لا لشي ء كان مني قبل ذا

غير فخري بضياء الفرقدين(3)

بعلي الخير من بعد النبي

و النبي القرشي الوالدين(4)

فاطم الزهرا أمي و أبي

قاصم الكفر ببدر و حنين(5) (6)

فأبي شمس و أمي قمر

فأنا الكوكب و ابن القمرين(7) (8)

ص: 286

فضة قد خلصت من ذهب

فأنا الفضة و ابن الذهبين(1) (2)

تا آنكه مى فرمايد:

من له عمٌ كعمي جعفر

وهب اللَّه له اجنحتين(3) (4)

اينوقت چون شير ژيان دست از جان شسته و دل بر خداى بسته بر ميمنه لشكر حمله ور گرديد و اين شعر بفرمود:

القتل أولى من ركوب العار

و العار أولى من دخول النار(5)

و حرارت خورشيد در وسط نهار و حمل اسلحه كارزار و سيلان خون از جراحتهاى سيف و سنان سخت عطشان بود و در آن تب و تاب طلب آب مى فرمود و زبانِ مبارك در دهان مى گردانيد و العطش مى گفت، و با آن همه رنج و تعب آن حضرت را هول و هرب نبود.(1)

قال السيد: قال بعض الرواة: فواللَّه ما رأيت مكثوراً قط قد قتل ولده و أهل بيته و أصحابه أربطَ جاشاً منه.(2)

عبداللَّه بن عماد(3) است گويد: قسم بخدا هرگز نديدم مردى را كه لشكرهاى بى حساب او را در پرّه(4) افكنده باشند و اصحاب و جوانانش را بالتمام كشته باشند و اهل بيتش را محصور و مستأصل ساخته باشند و او همچنان دلدار و قوى القلب، صابر و ثابت بپايد و چون شير دژ قصد رزم كند و گرد اضطراب و اضطرار بر دامان وقارش ننشيند.

قدرى اطرافِ حضرت از دشمن تهى شد، ثم رجع إلى مركزه(1) محلى آقا معين كرده بود هر وقت حضرت خسته مى شود به آن محل مى آمد، قدرى استراحت مى كرد و همانجا الآن قبر مطهر حضرت واقع است.

كنند - و حضرت را دايره كردار در ميان آوردند، و ميان حضرت و خيام اهل بيت حائل و حاجز شدند، و جماعتى جانب سرادق عصمت گرفتند.(1)