فصل شانزدهم : در دواهای دل درد و کمر درد 72

فصل هفدهم : در معالجه بواسیر. 72

ص: 2

را یاد بگیرد و تبرک جوید به آثار و اخباری که از ائمه هدی صلوات الله علیهم اجمعین رسیده و مرحوم شیخ ابوالعباس مستغفری در کتاب خود که مسمی به کتاب طب النبی صل الله علیه و آل وسلم است جمع کرده هرکس طالب است پیدا می کند انتهی .و مرحوم مجلسی رحمة الله در 14 بحار ایراد نموده و حقیر از آنجا نقل می کنم.

باب دوم : در پاره ای از اخبار طلب الائمه و کتب دیگر است .

باب سوم : در بعض جملات طب الرضاعلیه السلام است که م-أمون الرشید امر کرد به آب طلا نوشتند و تا کنون چهارده شرح خورده .

باب چهارم در بیان اطعمه و اشربه (خوردنی و آشامیدنی ) است به ترتیب حروف.

و نامیدم آن را به مفاتیح الصحة فی طب النبی و الائمه صلوات الله علیهم اجمعین.

1 رسول خدا فرمود : خلق نکرده خداوند دردی را مگر آنکه خلق نموده برای آن دوائی را ، جز مرگ (1) .

2 و فرمود : آنکس که درد فرستاده ،دوا فرستاده .

3 و فرمود بشارت بدهید به کسانی که مزاج گرم دارند طول عمر ، یعنی عمر آنان طولانی می شود.

4 و فرمود : اصل هر دردی از سردی است . یعنی غالبا ً اینطوریست.

5 و فرمود بخور هر وقت میل داری و دست بکش قبل از سیر شدن.

6 و فرمود معده خانه هر دردیست ،و پرهیز نمودن سر هر دوائیست ، وبده هر بدنی را آنچه را آدتش داده ای.(2)

ص: 5

7 و فرمود : به یک انگشت چیز خوردن مال شیطان ،و به دو انگشت مال جباران، و به سه انگشت مال انبیاء علیه السلام است.

8 و فرمود : سردکن طعام را طعام گرم بی برکت است .

9 و فرمود : حتی اراده خوردن نمودید، کفشهای خود را از پا بیرون کنید که آن ارواح است . یعنی بیشتر توسعه می دهد به قدمهای شما و آن سنّت پاکیزه ای است .

10 و فرمود : خوردن با نوکران از تواضع است ، پس کسی که با ایشان چیز بخورد بهشت مشتاق او گردد.

11 و فرمود : در بازار چیز خوردن از پستی است.

12 و فرمود : چون غذا نهاده شود از کنارش بخوردید نه از بالای آن ، چون برکت از بالای آن می آید ، و کسی از سر غذا بلند نشود و دست نکشد اگر چه سیر شده تا همه سیر شوند و دست بکشند ، چون این کار کند باعث خجالت دیگران شود.

ص: 6

13 و فرمود : برکت در وسط طعام است ،پس از اطرافش بخورید نه از وسطش.

14 و فرمود : کسی که دو چوب استعمال کند از عذاب قلبتین ایمن می شود(1)

15 و فرمود بعد از طعام خلال کنید و مضمضه نمائید که آن باعث صحت دندان بادام شکن و آسیا است .خلال یعنی لای دندانها را با چوبی پاک کنند.

16 و فرمود : خلال کنید که آن از نظافت است ،و نظافت از ایمان ، و ایمان با صاحبش در بهشت است.

17 و فرمود : غذایِ شخص کریم دواء است ، وغذای شخص بخیل درد است ، پس بهتر آن است از شخص بخیل چیزی نخورد.

18 و فرمود : کاسه استغفار و طلب رحمت کند برای کسی که او را بلیسد و پاک کند .

19 و فرمود : دسته ی جمعی چیزی بخورید و جداگانه نخورید که برکت در اجتماع است .

20 و فرمود : زیاد خودرن شوم است .

ص: 7

21 و فرمود : کسی که گرسنه و یا محتاج باشد و از مردم مخفی دارد و بسوی خدا رود ، سزاوار است که یک سال رزق برویِ او از حلال باز شود.

22 و فرمود : کسی که بخورد چیزهایی را که از غذا ساقط می شود زندگی کند هر زندگی که باید بکند در حالیکه رزقش وسیع باشد ،در حالتی که خود و اولاد و اولادِ الولادش در عافیت باشند از حرام. یعنی حرام نصیب ایشان نگردد.

23 و فرمود : کسی که ایمان به خدا و روز قیامت دارد پس باید مهمان خود را گرامی دارد

24 و فرمود : از تواضع است که مرد از نیم خورد برادرِ مؤمنش چیزی بیاشامد.

25 و فرمود : هر کس خوراکش کم باشد حسابش اندک است .

26 و فرمود : ایستاده چیزی نیاشامید ، و اگر فراموشتان شد پس باید قی کند.

27 و فرمود : شخص محتکر (1) ملعون است .

28 و فرمود : احتکار ده چیز است : گندم ،جو ، خرما ، کشمش ، ذرّت ،روغن زیت ، انحصار احتکار در ده چیز شاید بواسطه آن باشد که عمدۀ زندگانی بنی آدم است به این ده چیز است.

ص: 8

29 و فرمود : وقتی که برای شخصی تجارتی جز در طعام نباشد ، هم طغیان کند و هم ستم نماید.

30 و فرمود : کسی که جمع آوری کند طعامی را و تا چهل روز صبر کند تا گران شود بتحقیق بری است از خدا و خدا برسیت از او.

31 و فرمود : کسی که حبس کند بر ضرر مسلمین طعامی را ، خداوند او را به مرض خورده و بیچارگی مبتلا نماید .

32 و فرمود : سحر خیزی کنید که برکت در سحر است .

33 و فرمود : سحر خیزی کنید و مثل اهل کتاب نباشید ، چون اهل کتاب بدون سحری روزه می گیرند .

34 و فرمود : بهترین طعام شما نان است .

35 و فرمود : بهترین میوه های شما انگور است .

36 و فرمود : بر شما باد به حلیم که آن تا چهل روز به نشاط می آورد برای عبادت ، و آن بر ما نازل می شود عوض مائده که بر حضرت عیسی علیه السلام نازل می شد.

37 و فرمود : نان را با چاقو نبرید و گرامیش دارید که خدا آن را گرامی داشته .

38 و فرمود : سه لقمه با نمک پیش از طعام خوردن هفتاد و دو درد را از انسان دور کند که یکی از آنها دیوانگی و خوره و برص است .

ص: 9

39 و فرمود : سید خورشتهای شما نمک است .

40 و فرمود : کسی که قبل از غذا و بعد از غذا از نمک بخورد خداوند سیصد و شصت نوع بلا را از او دفع کند که آسانترین آنها خوره است .

41 و فرمود : در وقت غذا خوردن ابتداء به نمک کنید که دواء هفتاد درد است .

42 و فرمود : بهترین صدقه ها آب است.

43 و فرمود : سید آشامیدنیها در دنیا و آخرت آب است.

44 و فرمود : تَب از چرک جهنم است پس سردش کنید به آب(1)

ص: 10

45 و فرمود : چون میل به آب پیدا کنید بیاشامید ولی به طور مکیدن نه به یک نفس .

46 و فرمود : به یک نفس آب خوردن موجب قساوت (قلب) می شود.

47 و فرمود : هر طعام و آشامیدنی که جانوری در او بیفتد و خون جهنده نداشته باشد حلال و پاک است.

48 و فرمود : کسی که عادت به زیاد خوردن و آشامیدن پیدا کند قلبش قسی می شود.

49 و فرمود : کسی که از شماها آب بیاشامد و سه مرتبه نفس بکشد ایمن باشد.

50 و فرمود : بدترین امت من کسانی هستند که مغز استخوان می خورند.(یعنی مغز حرام)

51 و فرمود : ابلیس برای شیاطین خود خطبه ای خواند و گفت : بر شما باد به گوشت و مسکرات و زنان که من نیافتم جماعِ شرّ را مگر در آن سه یعنی چیز است.

52 و فرمود : بهترین خورشهای دنیا و آخرت کوشت است.

53 و فرمود : بر شما باد به خوردن گوشت بچه شتر تا مخالفت کرده باشید یهود را .

54 و فرمود : گوشت گوشت می رویاند و کسی که چهل روز نخورد خُلقش بَد می شود .

ص: 11

55 و فرمود : کسی که در وقت اضطرار ترک کند خوردن گوشت مردار و خون و گوشت خنزیر را و بمیرد جایش همیشه در آتش است و یعنی باید در وقت ناچاری از آن حرامها بخورد برای حفظ جانش .

56 و فرمود : گوشت را در سفره با چاقو قطع نکیند که آن کار عجمان می باشد ، بلکه با دهان بخورید که آن گوارا و لذیذتر است .

57 و فرمود : از صید مجوس می خورید مگر ماهایشان را .

58 و فرمود : کسی که چهل روز پی در پی گوشت بخورد قلبش قسی و سخت می شود.

59 و فرمود : پیغمبری از پیغمبران به خدا شکایت نموداز ضعف و ناتوانی خود، به او وحی رسید که : گوشت را با شیر طبخ کن و بپز که من برکت و شفا را در آن قرار داده ام .

60 و فرمود : برنج در اطعمه مثل سیّد و آقا است در جماعتی ، و من در میان انبیاء مانند نمک هستم در طعام .

61 و فرمود : کسی که میوه را طاق بخورد ضرر به او نرساند.

62 و فرمود : روغن بنفشه به خود بمالید که در تابستان سرد و در زمستان گرم است .

63 و فرمود : به زنهای حامله شیر بخورانید که عقل بچه اش زیاد می شود .

ص: 12

64 و فرمود : چون شیر بیاشامید پس مضمضه کنید چونکه برای آن پربی است .

65 و فرمود : پنیر درد است و گردو هم درد ،ولی چون با هم جمع کنی دواء می شوند، یعنی باید با هم خورده شوند تا ضرر هر یکی به دیگری رفع شود .

66 و فرمود : بر شما باد به خوردن شیر که قلب را از حرارت پاک می کند چنانچه انگشت عرق را از پیشانی پاک می کند ، و کمر را محکم می نماید ، و عقل را زیاد و ذهن را تیز می کند ، و چشم را جلا می دهد و فراموشی را بر طرف می کند.

67 و فرمود : ده خصلت است که موجب نسیان می شود : خوردن پنیر و نیم خورده موش و سیب ترش و گل یا تخم گشنیز و حجامت در گودی پشت سر و راه رفتن بین دو زن و نظر کردن به دار آویخته و التعار ( معنی مناسبی ندارد) و خواندن سنگ قبرستان.

68 و فرمود : هیچ چیز جای نان و آب را نمیگیرد جز شیر .

69 و فرمود : یک گوسفند یک برکت است و دو گوسفند دوبرکت است و سه گوسفند غنیمت است .

70 و فرمود : سه چیز است که جسم را بزرگ وفربه می کند : بوی خوش لباس نرم آشامیدن عسل

71 و فرمود : بر شما باد به عسل خوردن به خدائی که جانم به دست قدرت اوست خانه ای نیست که در آن عسل باشد جز آنکه

ص: 13

ملائکه برای (اهل ) آن خانه طلب رحمت کنند و اگر شخصی بیاشامد مثل آن است که هزار دواء داخل شکمش شده و هزار هزار درد خارج گشته و اگر بمیرد وآن عسل در شکمش باشد آتش به جسد او نرسد.

72 و فرمود : قلب مؤمن شیرین است و شیرینی را دوست می دارد.

73 و فرمود : کسی که یک لقمه شیرینی در دَهَن براد مؤمنش بگذارد و در عوض آن رشوه ای نخواسته باشد و از ترس شرّش نباشد بلکه فقط رضایت خدا را در نظر داشته باشد خداوند گرمی موقت روز قیامت را از او رفع کند.

74 و فرمود : مرحوم مجلسی رحمه الله پسند صحیح از حضرت از حضرت صادق علیه السلام روایتکند که فرمود : یک لقمه که برادر مؤمن نزد من بخورد دوست تر می دارم از بنده ای آزاد کردن.

75 و فرمود : و از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت کند که هر مؤمنی صدای مهمانی را بشنود و به آن شاد شود گناهانش آمرزیده شود اگر چه میان زمین و آسمان را پر کرده باشد .

76 و فرمود : خوب آشامیدنی است عسل ،قلب را نگاه می دارد و سردی سینه را می برد .

77 و فرمود : هر کس حافظه می خواهد باید عسل بیاشامد.

ص: 14

78 و فرمود : زنی چون بزاید اول چیزی که می خواهد بخورد رطب یا خرما باشد، چون اگر چیزی را آن افضل بود خداوند به حضرت مریم در وقت زائیدن عیسی علیه السلام اطعام می نمود

ص: 15

79 و فرمود : چون رطب آید مرا تهنیت گوئید و چون خلاص شود مرا تعزیت دهید .

80 و فرمود : خانه ای که در آن خرما نباشد مانند آن است که طعامی نداشته باشد .

81 و فرمود : خلقت درخت خرما و انار و انگور از زیادی گلِ آدم علیه السلام است .

82 و فرمود : خرما ناشتا خورید که کرم روده را از می کشد.

83 و فرمود : هر کس دارد به خرما افطار کند و هر کس ندارد به آب که آن پاکیزه کننده است .

84 اگر کسی برای شما عسل آورد که بخورید ردّش نکیند.

85 و فرمود : گوشت گاو درد است و شیرش دوا است و گوشت گوسفند دوا است و شیرش درد است .

86 و فرمود : اول هر میوه را بخورید که موجب صحت بدن است و بر طرف کننده حُزن است و آخر آن دور اندازید که ان برای بدن درد است .

87 و فرمود : بهترین چیزی که شخص روزه دار به آن افطار می کند کشمش یا خرما یا شیرینی دیگریست

88 و فرمود : خوردن انجیر آمان از قولنج است و خوردن به تاریکی چشم را می برد.

ص: 16

89 و فرمود : ربیع امّت من انگور و خربزه است.

90 و فرمود : خربزه بخورید که میوه بهشت است و در آن هزار برکت است و هزار رحمت است و خوردنش شفاء هر دردیست .

91 و فرمود : خربزه را با دندان بخورید و دندان بگیرید و قطعه قطعه نکنید که میوه مبارک و پاکیزه است ،دهان را پاک می کند ،قلب را مقدس و پاک می نماید دندان را سفید می کند . خدا راضی می نماید بویش از عنبر و آبش از کوثر است و گوشتش از فردوس و لذتش از بهشت و خوردنش از عبادات است .

92 و فرمود : و از ابن عباس منقول است که رسول خدا صل الله علیه وآله وسلم فرمود بر شما باد به خوردن خربزه که در آن ده خصلت است : آن بمنزله غذا و آب اشنان و ریحان ، مثانه (1) را پاک می کند شکم را شستشو می دهد آب کمر را زیاد می کند ، بر قوه جماع می افزاید ، سردی را قطع می کند جسم را پاکیزه می نماید.

93 و فرمود : بر شما باد به انار و پیه آن را بخورید که آن معده را دباغی می کند و هیچ دانه ای از آن در شکم نمی رود جز آنکه قلبش را روشن می کند و از شیطان و وسوسه اش تا چهل روز دور کند.

ص: 17

94 و فرمود : بر شما باد به اترج (1) که آن را نورانی و مخ را(2)

زیاد می کند.

95 و فرمود : انگور را دانه دانه بخورید که گواراتر است ،انجیر را دو دانه دو دانه بخورید که آن برای بواسیر و ورم زانو و درد سر انگشتان مفید است.

96 و فرمود : بادنجان بخورید و زیاد هم بخورید که آن درختی است در بهشت ، پس هر کس بخورد و آن را درد پندارد درد است و هر کس بخورد و آن را شفا داند دوا است ( یعنی هر کس به نیت بدی بخورد برای او مثل درد است و هر کس به نیت شفا بخورد برای اومثل دوا است ).

97 و فرمود : کدو بخورید که اگر خدا می دانست چیزی از آن سبک تر بود برای برادم یونس علیه السلام می رویانید(3).

98 و فرمود : چون یکی از شماها شوربا درست کند ،کدو در آن زیاد بریزید که آن مخ و عقل را زیاد می کند.

99 و فرمود : هر کس یک دانه انار بخورد تا تمام شود تا چهل روز خداوند قلب او را نورانی کند.

ص: 18

100 و فرمود : خوب خورشی است کشمش.

101 و فرمود : کسی نیست که یک دانه انار بخورد جز آنکه تا چهل روز شیطانِ خود را مریض کرده

102 و فرمود : کرفس سبزی انبیا است .

103 و فرمود : هر کسی سرکه بخورد ملکی موکل او شود و برای او طلب آمرزش کند تا از خوردن فارغ شود .

104 و فرمود : خوب خورشی است سرکه .

105 و فرمود : پیغمبر از بین میوه ها انگور و خربزه را دوست می داشت

106 و فرمود : بر شما باد کشمش که صفرا را خاموش ، و بلغم را ساکن و پی را محکم و خستگی را می برد و قلب را نیکو می کند .

107 و فرمود : بر شما باد به کدو که آن مغز سر را زیاد می کند.

108 و فرمود : عناب تب را می برد و گلابی قلب را جلا می دهد.

109 و فرمود : حضرت نوح علیه السلام از غم و اندوه به خداوند شکایت نمود ،حضرت خطاب آمد : انگور بخور که غم را می برد .

110 و فرمود : چون خیار میل کنید از پایینش بخوردید.

ص: 19

111 و فرمود : خربزه را به دندان بخورید که آبش رحمت و شیرینیش از شیرینی ایمان است ، پس کسی که یک لقمه از خربزه به کسی بدهد خداوند می نویسد برای او هفتاد هزار حسنه و محو می کند از او هفتاد هزار گناه .

112 و فرمود : روزی از طائف برای رسول خدا خربزه را که آن از زیور های زمین است و آبش از رحمت و شیرینیش از بهشت است .

113 با دندان بخورید خربزه را که ان از زیور های زمین است و آبش از رحمت و شیرینیش از بهشت است .

114 راوی گفت : روزی رسول خدا در مجلس یکی از یارانش بود ، فرمود :خدا یاد کند کسی را که به ما خربزه اطعام کند ، فرمود : پس امیرالمؤمنین علیه السلام رفت و خربزه آورد ، حضرت میل فرمود و اصحابش نیز خوردند ، پس از آن فرمود و اصحابش نیز خوردند ، پس از آن فرمود : خدا رحمت کند کسی را که به ما این ( میوه ) را اطعام کرد و کسی را که امروز خربزه خورد و می خورد از مسلمانان تا روز قیامت.

115 و فرمود : زنی نیست که حامله باشد و خربزه بخورد جز آنکه بچه اش صورت و خلقش نیکو شود.

116 و فرمود : خربزه قبل از غذا شکم را می شوید و از ته مرض را می برد.

ص: 20

117 راوی می گوید : آن حضرت خیار را با نمک و خربزه را با پنیر می خورد و میوه ها ی تر میل می فرمود و گاهی خربزه را با دو دست می خورد.

118 و فرمود : گل نرگس را بو کنید و لو روزی یک مرتبه یا هفته ای یک مرتبه یا ماهی یک مرتبه یا سالی یک مرتبه ،چون در قلب دانه ای ر جنون و جذام و برص هست (1)

119 حنا خضاب اسلام است ، عمل مؤمن را زیاد می کند و درد سر را بر طرف می کند و چشم را تیز می نماید و قوه جماع را زیاد می کند و آن سید ریاحین است د ر دنیا و آخرت .

120 و فرمود : بر شما باشد به مرزنجوش بو کنید آن را که آن برای خشام خوب است و خشام دردیست (2)

121 و فرمود : فضیلت روغن بنفشه بر سائر روغنها مثل فضیلت دین اسلام است بر سائر دینها.

122 و فرمود : ورقی از کاسنی نیست مگر آنکه قطره ایی از آب بهشت در آن موجود است .

123 و در کتاب طب النبوی ص 313 روایت شده که رسول خدا صل الله و آله و سلم فرمود .بخورید کاسنی را و دورش نیندازید

ص: 21

که نیست روزی از روزها جز آنکه قطره هائی از بهش در آن می بارد .

و فرمود : کسی که کاسنی بخورد و بخوابد کارگر نشود بر او سمّی و نه سحری.

شارح حدیث گوید : کاسنی در طبیعت تابع فصول است ، در زمستان سرد و مرطوبی است و در تابستان گرم و خشک است و در فروردین و مهر معتدل است و در غالب اوقات میل به برودت و خشکی دارد و آن قابض و سر است برای معده نیکو است و بهتر آن است که نشویند و گردش را نگیرند و بخورند چون اگر شسته یا گردش شود قوّتش می رود الخ.

124 مرحوم مجلسی در حیله از حضرت صادق علیه السلام روایت کند که : هر کس شب بخوابد و هفت دانه برگ کاسنی در معده او باشد در آن شب از قولنج ایمن است.

125 و فرمود : کسی که بخواهد مال و فرزندش زیاد شود برگ کاسنی زیاد بخورد.

126 و فرمود : نیکو سبزیست کاسنی ، هیچ برگی نیست از آن مگر آنکه قطره ای از آب بهشت روی آن هست ،پس در وقت خوردن حرکتش مدهید که قطراتش بریزد.

ص: 22

127 و از حضرت امام رضا علیه السلام روایت کند فرمود : خوردن کاسنی شفای همه دردها است و هیچ دردی در بدن فرزند آدم نیست مگر آنکه کاسنی آن را از بیخ می کند . انتهی

مؤلف گوید : در باب چهارم حرف کاف اخباری راجع به کاسنی ذکر می شود انشاءالله

128 و فرمود : هر کس طالب است ببوید بوی مرا ، گل سرخ را ببوید.

129 و فرمود : خدا خلق نفرموده درختی را که محبوبتر باشد بسوی او از حنا

130 و فرمود : یک درهم در راه خدا صرف کردن هفتصد درهم عوض دارد و یک درهم در خضاب به حنا صرف نمیودن نه هزار درهم عوض دارد

131 و فرمود : چون ترب بخورید و بخواهید از بوی آن اجتناب کنید پس در اول دندانی که به آن می زنید ب من صلوات بفرستید

132 و فرمود : سفره های خود را به سبزیجات زینت دهید که آن اگر بسم الله بگوئید شیطان را رد کند

133 و فرمود : سیاه دانه دواء هر دردیست جز مرگ

134 و فرمود : پنیر بخورید که آن باعث آمدن خواب و هضم طعام است

ص: 23

مؤلف گوید : چند حدیث در باب چهارم در حرف (پ) برای پنیر ذکر می شود

135 و فرمود : سیر بخورید که در آن شفاء هفتاد درد است

136 و فرمود : کسی که سداب بخورد و بخواید از سر گیج و التهاب پوستش که موجب سینه پهلو است ایمن می شود

137 و فرمود : کسی که سیر و پیاز و سبزی بخورد نزدیک من و مسجد نیاید ( اخباری در حرف سین در مذمت سیر ذکر می شود )

138 و فرمود : چون وارد شهری شوید از سبزی و پیازش بخورید که درد شهر را از شما دور و خستگی را بر طرف و بازو را محکم و قوۀ جماع را زیاد می کند و تب را می برد.

139 و فرمود : بر شما باد به کرفس که اگر چیزی باشد برای زیاد کردن عقل هر آینه کرفس خواهد بود.

140 و فرمود : اگر در چیزی شفا باشد هر آینه در سنا خواهد بود.

141 و فرمود : بر شما باد به هلیله سیاه که آن از درخت بهشت است ، طعمش تلخ و در او شفا است از هر دردی .

142 و فرمود : مستحب است حجامت در روز دهم و بیست و یکم ماه ( اخبار حجامت در باب دوم فصل سوم خواهد آمد ).

ص: 24

143 و فرمود : در شبی که مرا به آسمان بردند نگذشتم بر جماعتی از ملائکه مگر آنکه عرض می کردند : یا محمد صل الله علیه وآله امر بفرما امتت را به حجامت و بهترین چیزی که شما را مداوا می کنیم حجامت و ساه دانه و قسط(1) است .

ص: 25

144 و فرمود : خوردن گل حرام است بر هر مسلمانی و هر کس بمیرد و ذرّ ه ای از آن در شکمش باشد خداوند او را داخل آتش گرداند.

145 و فرمود : هر کس گل بخورد مثل آن است که کمک بر کشتن خود کرده باشد.

146 و فرمود : گل نخورید که در آن سه خصلت ( پست ) است باعث مرض و بزرگ شدن شکم و زرد شدن صورت است

147 و فرمود : تب نصیب هر مؤمنی است از آتش.

148 و فرمود : کسی که هفت روز تب کند خداوند هفتاد سال گناهان او را بیامرزد.

149 و فرمود : از چهار چیز اکراه نداشته باشید : یکی چشم درد که آن رگهای کوری را قطع می کند ( دوم ) زکام که آن رگ خوره را قطع می کند ( سوم ) سرفه که آن رگهای فالج را قطع می کند ( چهارم ) دمل و سوزه که آن رگهای برص را قطع می کند .

ص: 26

150 و فرمود : دردی نیست مگر درد چشم و همّی نیست مگر قرض (بدهکاری).

151 و فرمود : تب خطاها را می ریزد چنانچه برگ از درخت می ریزد .

152 و مرحوم مجلسی رحمت الله در حلیه از حضرت صادق علیه السلام روایت کند که : یک شب تب کفارة گناهان گذشته و آینده است.

153 و نیز روایت کند که : مؤمن چون تب می کند گناهان از او می ریزد مانند برگ درخت و اگر بر رختخواب بیفتد ناله اش ثواب سبحان الله دارد و فریادش ثواب لا اله الاالله دارد و پهلو به پهلو که می گردد مانند کسی است که در راه خدا شمشیر می زند

154 و از حضرت صادق علیه السلام روایت کند که : چون حق تعالی بنده ای را دوست دارد یکی از سه تحفه از برای او می فرستد : یا تب یا درد چشم یا سر درد.

155 و فرمود: در احادیث معتبره بسیار وارد شده که بلای پیغمبران از همه شدیدتر است پس بعد از ایشان او صباء ایشان ، پس بعد از اوصیاء هر نیکوتر و فاضل تر است بلایش بزرگتر است و مؤمن را بفدر ایمان و اعمال نیکش به او بلا می رساند ، پس هر که ایمانش صحیحتر و عملش نیکو تر است بلایش بیشتر است و

ص: 27

هر که ایمانش ضعیف تر و عمل نیکش کمتر است بلایش کمتر است.

156 و فرمود: در احادیث معتبره از حضرت صادق علیه السلام منقول است که : ثواب عظیم یا بالای عظیم می باشد و هیچ گروهی را خدا دوست نمی دارد مگر آنکه ایشان را مبتلا می گرداند.

157 و فرمود: حق تعالی را بندگانی هست خاص که از آسمان هیچ تحفه بر زمین نمی فرستد مگر آنکه از ایشان می گرداند بسوی غیر ایشان و هیچ بلائی نمی فرستد مگر آنکه می گرداند از دیگران بسوی ایشان.

158 و در حدیث حسن از حضرت صادق علیه السلام منقول است که : مؤمن چهل شب بر او نمی گذرد مگر آنکه او را امری رو می دهد که اندوهگین شود و بسبب آن متذکر و آگاه گردد الخ انتهی . پایان باب اول.

بواسیر سختی داشت ،از آن حضرت سوال کرد از خوردن دوائی که وصفش را به حضرت عرض داشته بود که آن دوائیست از نبیذ بقوام آمده و بواسطه لذتش نمی خورم بلکه برای وا می خورم حضرت فرمود: خیر ،یک جرعه هم نمی شود راوی کفت : چرا؟ فرمود چون حرام است و خدا در حرام نه شفا و نه دوا قرار نداده .

ایضاً از طب الائمه از حضرت صادق علیه السلام روایت کند که : رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم

نهی فرمود از مداوا کردن به چیزهای خبیث (مثل سراب،خاک ،سرگین).

(واز کافی) روایت کند که : مردی از حضرت صادق علیه السلام سؤال کرد از دوائی که به خمر خمیر شده آیا به چشم بکشند از آن؟ حضرت فرمود : خداوند در حرام شفا قرار نداده .

( و از طب الائمه ) از حضرت صادق علیه السلام روایت کند که فرمود : تب از جوشش جهنم است پس به آب سرد خاموشش کنید.

(و نیز از آن حضرت ) روایت کند که فرمود : ما برای تب جز آب سرد و دعا چیزی نیافتیم .

( و ایضاً از طب الائمه ) روایت کند که : حضرت صادق علیه السلام فرمود : جدً ما اختیار نمی کرد برای تب مگر آنکه ده درهم شکر با آب سرد ناشتا میل می فرمود.

( در بحار از عیون ) از حضرا امام رضا علیه السلام از پدرانش از امام حسین علیه السلام روایت کند که رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم وارد بر امیرمؤمنین علیه السلام او را تب دار دید ، امرش فرمود به خوردن سنجد(1).

( و از امیر المؤمنین ) روایت کند که :مرضی نیست جز آنکه سر منشأ آن از داخل بدن است مگر جراحت و تب که این دو پیدا

ص: 30

می شوند بدون آنکه در داخل ماده ای داشته باشند و تب را مداوا کنید به خوردن گُل بنفشه و آبِ سرد ،چون حرارت و گرمی تب از جوشش و بدی جهنم است.

و فرمود : بر اشخاص تب دار در تابستان آب سرد بپاشید که حرارت تب ساکن می کند .

و فرمود: یاد آوری ما اهل بیت شفا است از تب و وسواس ریب.

وفرمود آب باران بخورید که آن بدن را پاک و مرضها را دفع می کند ،خداوند فرموده : فرو فرستادیم برای شما از آسمان آب را تا شما را پاک کند و پلیدی شیطان را از شما ببرد و ربط دهد بر دلهای شما و بواسطه آن شما راثابت قدم کند.

(بحار از محاسن ) از یحی بن بشیر روایت کند که گفت : حضرت صادق علیه السلام به پدرم فرمود : ای بشیر ، به چه چیز مریضهای خود را مداوا می کنید ؟ عرض کرد : به این دواهای تلخ . فرمود این کار نکنید ، شکر سفید (1) را بگیر و بکوب و قدری آب

ص: 31

سرد بر آن بریز و به او بیاشامان ،آنکه شفا را در تلخ قرار داده قادر است که در شیرین هم قرار بدهد .

ایضا از محاسن از جابر از حضرت صادق علیه السلام

فرمود:

کباب تب را می برد . یعنی کباب پر و تکه که گوشت را به سیخ کشیده روی آتش پخته شود. ( ودر حدیث) دیگر فرمود : دو سال یا بیشتر بیماری کشیدم تا خداوند مرا الهام کرد که برنج را گفتم شستند و خشککردند و اندکی بر روی آتش بو دادند و آرد کردند پس خشک کردند پس قدری از ان را قاویت و قدری شور با کرده خوردم .

( بحار از طب الائمه ) از حضرت صادق علیه السلام روایت کند که فرمود : تب بر اولاد پیغمبران دو مقابل است (1).

و نیز از طب الائمه روایت کند که فرمود : خارج کردن تب به سه چیز است : قی کردن عرق نمودن ، شکم خود را بکار انداختن .

ایضا از طب الائمه از ابراهیم جعفی از پدرش روایت کند که گفت : داخل شدم بر حضرت صادق علیه السلام

فرمود : ترا چه شده که می بینم رنگ صورتت تغییر کرده ؟ عرض کردم :تب رِبع دارم (2) . فرمود چرا غفلت نموده از چیزی که

ص: 32

مبارک و پاکیزه است ، شکر را خورد کن و با آب ناشتا هر وقت تشنه شدی بیاشام . گفت : همین کار کردم دیگر تب نکردم.

( و از حضرت موسی بن جعفر علیه السلام)سؤال شد از تب کهنه فرمود : عسل و سیاه دانه را ممزوج کن و سه انگشت از آن بخور که این تب را ریشه کن کند و هر دوی اینها مبارک هستند خداوند دربارۀ عسل فرموده ( یخرج من بطونها شرابٌ مختلف ألوانه فیه شفاء للناس ) (1) و رسول خدا دربارۀ سیاه دانه فرموده : شفاء هر دردیست مگر مرگ الحدیث.

(بحار از طب الائمه) از امام علی نقی علیه السلام روایت کند که : بهترین چیزها برای تب سه یک (ربع) آن است که در روز نو به پالودهه با عسل بسازی و زعفران بسیار در آن بکنی و در آن روز غیر آن چیزی نخوری.

و نیز از طب الائمه از حضرت صادق علیه السلام روایت کند که فرمود : اگر مردم می دانستند چه فوائدی در سیب موجود است مداوا نمی کردند مریضهای خود را مگر به آن.

و سماعه گوید از حضرت صادق علیه السلام سؤال کردم از مریضی که سیب می خواهد و حال آنکه نهیش کرده اند از خوردن

ص: 33

آن ، فرمود: بخورانید به تب داران خود سیب را که چیزی نافعتر از آن نیست.

( بحار از مکارم و طب الائمه ) روایت کند که : چون شخصی از اهل منزل حضرت صادق علیه السلام مریض می شد می فرمود: از صفرا است ،امر می کرد آب می آورند به او می آشامیدند ،و اگر می گفتند سرخ است می فرمود : از خون است ،امر می نمود به حجامت .

(وازدعائم)ازامیرالمومنین علیه السلام روایت کندکه فرمود:امام حسن علیه السلام سخت بیمار بودند ، حضرت زهرا علیها السلام برداشته و نزد پدر بزرگوارش برد وعرض کرد : ای رسول خدا ،دعا کن خداوند بچه ات را شفا دهد .حضرت بالای سرش نشسته و فرمود : ای فاطمه جان ،خداوند کسی است که فرزند را به تو بخشیده و قادر است شفا دهد. جبرئیل نازل و عرض کرد :یا محمد صل الله علیه و آله وسلم ،خداوند نازل نکرد بر تو سوره ای از قرآن مگر آنکه در آن کلمه فاء است و فاء از آفت است مگر سورۀ حمد که در آن کلمه فاء نیست ،پس قدح ابی طلب کن و چهل مرتبه سورۀ حمد بر آن بخوان و بر امام حسن علیه السلام بپاش که خداوند شفا خواهد داد. چون اینکار کرد مثل اینکه از بند خلاصی جست.

( واز رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم) روایت کند : چون کسی سه ساعت تب کند و صبر نماید ، خداوند به ملائکه اش

ص: 34

مباهات کند و بفرماید : ای ملائکه من ، به عبد و بنده من نگاه کنید و به صبرش در بلای من نظاره نمائید و بنویسید برای عبد من برات آزادی از آتش را ، پس بنویس بسم الله الرحمن الرحیم این نوشته ایست از طرف خداوند عزیز حکیم که برات آزادی است برای عبدش فلان پسر فلان که من تو را از عذاب خود آزاد کردم و بهشت را برای تو واجب نمودم پس بسلامتی داخل بهشت شو.

( و نیز از رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم روایت کند که : هر کس نصیبی از آتش جهنم دارد و نصیب مؤمن تب است ، و اینکه خداوند فرمود (و إن منکم إلّا واردها کان علی ربّک مقضیّا ) (1) فرمود : هر کس از مسلمین تب کند بتحقیق به جهنم وارد شده و قسمت مؤمن از آتش همان است و راوی حدیث عبدالله بن مسعود است ،در آخر روایت دارد که یک شب تب گناه یک سال جریمه دار را می ریزد (2).

ص: 35

در طب النبی فرمود : تب نصیب هر مؤمنی است از آتش جهنم.

و فرمود : تب خطاها را می ریزد چنانچه برگ از درخت می ریزد.

مرحوم مجلسی رحمه الله علیه در حلیة المتقین از امام صادق علیه السلام روایت کند که : یک شب تب کفارۀ گناهان گذشته و آینده است .و نیز روایت کند که : مؤمن چون تب می کند گناهان از او می ریزد مانند برگ درخت، و اگر در رختخواب بیفتد ناله اش ثواب سبحان الله دارد،و فریادش ثواب لااله الّا الله دارد،و پهلو به پهلو که می گردد مانند کسی است که در راه خدا شمشیر می زند.

مؤلف گوید: دعاهائی برای رفع تب و دفع آن رسیده، مناسب دیدم دو تای آنها راذکر نمایم : یکی دعائیست که مرحوم مجلسی در حلیه ص 184 و مرحوم حاج شیخ عباس قمی در مفاتیح ص 112 ذک فرموده اند که حضرت سلمان فرمود : حضرت فاطمه علیها سلام آموخت به من کلامی که از حضرت رسول صل الله علیه و آله وسلم آموخته بود و در وقت صبح و شام آن را می خواند ،و فرمود اگر می خواهی در دنیا هرگز تو را تب نگیرد مداومت کن بر آن ،و آن دعا این است:

بسم الله الرحمن الرحیم بسم الله النور بسم الله نور بسم الله نور علی نور بسم الله الذی هو مدّبر الامور بسم الله الذی خلق النور من النور الحمدلله الذی خلق النور من النور و أنزل النور علی الطور فی کتاب

ص: 36

مسطور فی رقّ منشور بقدر مقدور علی نبیّ محبور الحمدلله الذی هو بالعزّ مذکور و بالفخر مشهور و علی السرّاء و الضرّاء مشکور و صلّی الله علی سیّدنا محمّد و آله الطاهرین.

دعای دوم آنکه مرحوم مجلسی در حلیه ص 181 فرمود : روایت معتبر وارد شده است که حضرت رسول را تب شدیدی عارض شد، جبرئیل آمد و این دعا را بر آن حضرت خواند و در همان ساعت تب را زائل شد :

بسم الله ارقیک بسم الله اشفیک بسم الله من کلّ داء یغیک بسم الله و الله شافیک بسم الله خذها فلتهنئک بسم الله الرحمن الرحیم فلا أقسم بمواقع النجوم لتبرأنّ باذن الله .

و رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم فرمود : فزونتر چیزی که شما خواسته باشید به آن مداوا کنید حقنه است که شکم را بزرگ و مرض درونی را پاک و بدن را قوی می کند .و روغن گُل بنفشه در بینی چکاندن و حجامت است.

و فرمود خودداری کنید از حجامت و نورء کشیدن در روز چهارشنبه که آن روز نحس ،و جهنم در آن روز خلق شده.

( و از ابن عباس ) روایت شده که: بهترین چیزی که به آن مداوا می کنید دوا در بینی چکاندن است.

( بحار از مجالس صدوق رحمت الله ) روایت کند که : رسول خدا صل الله علیه وآله وسلم نهی فرمود از حجامت کردن روز چهارشنبه .

( واز معانی الاخبار ) از رسول خدا صل الله علیه وآله وسلم روایت کند که فرمود : خوب عادتی است عادت به حجامت ، چشم را جلا می دهد و بیماری را می برد.

( بحار از طب الائمه ) از سماعه روایت کند که گفت : شنیدم حضرت صادق علیه السلام می فرمود : حقنه یکی از دواها است ،و گمان می کنند که شکم را بزرگ می کند و حال آنکه مردان صالح حقنه می کردند.

ص: 38

( از حفص بن عمر ) روایت کند که : حضرت صادق علیه السلام فرمود : بهترین چیزی که شما به آن مداوا می کنید حجامت و دوا در بینی چکاندن و حمام رفتن و حقنه نمودن است.

( و از طب الائمه ) از حضرت صادق علیه السلام روایت کند که : دوا چهار چیز است : حجامت کردن ، نوره کشیدن ، قی نمودن حقنه کردن.

( و از امام محمد باقر علیه السلام ) روایت کند که : بهتر چیزی که به آن مداوا می شود حقنه کردن ،و دوا در بینی چکاندن، و حمام رفتن است .

ایضا از آن جناب منقول است که رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم فرمود : حجامت در سر نمودن شفاء هر دردیست مگر مرگ.

( بحار از انس ) از رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم روایت کند که : حجامت کردن در سَر شفا است از هفت چیز : جنون ،مرض خورده ،برص ، دردانگشتان ، تاریکی چشم ،دردسر(1).

و نیز فرمود : حجامت ، عقل و حافظه را زیاد می کند.

و فرمود حجامت در گودی پشت سر موجب فراموشی می شود(2).

ص: 39

( و از حضرت صادق علیه السلام ) منقول است که : چون بچه بحد چهار ماه برسد ، در هر ماهی یک مرتبه در گودی پشت سرش حجامت کنید که لعابش را می خشکاند و حرارت را از سر وو بدنش می برد .

( و از رسول خدا صل الله علیه وآله وسلم ) منقول است که فرمود : رد سه است و دوا هم سه : پس درد صفرا و سودا و بلغم و خون است ،و دواء خون حجامت ، و دواء صفرا خوردن مسهل ، و دواء بلغم حمام است .

( و از حضرت صادق علیه السلام ) روایت کند که : مردی از خارش بدن به آن حضرت شکایت نمود، حضرت فرمود : سه مرتبه از هر دو پا مابین عرقوب ( پی پشت پا ) و کعب را (1) حجامت کن ، این عمل را کرد خوب شد.

و از مفضل بن عمر منقول است که گفت: شکایت کردم خدمت حضرت صادق علیه السلام از جرب و حرارتی که در بدن داشتم

ص: 40

فرمود : بر شما باد به رگ زدن اکحل (1) ، این عمل را کردم خوب شدم و الحمدلله شکرا.

و بعضی خدمت موسی بن جعفر علیه السلام از جرب شکایت کردند ،فرمود: جرب از بخار جگر است از پای راستت رگ بزن و مداومت کن به خوردن مقدار دو درهم روغن بادام شیرین با آب جو و دوری کن از ماهی و سرکه چون این عمل را کرد به اذن خداوند خوب شد.

( از کافی از ابی عروه ) یا از شعیب عقرقوفی روایت کند که : داخل شدم بر امام موسی بن جعفر علیه السلام در حالی که او در زندان روز چهار شنبه حجامت می کرد . عرض کردم : این روزیست که مردم می گویند : هر کس در این روز حجامت کند مبتلا به برص می شود . حضرت فرمود : کسی از این مرض می ترسد که مادرش در حال حیض به او حامله شده باشد.

( بحار از کافی ) از حضرت صادق علیه السلام روایت کند که فرمود : حجامت نکنید در ظهر روز جمعه ، پس هر کس در آن وقت حجامت کند و چیزی به او برسد ملامت نکند مگر خود را.

ص: 41

و از آن حضرت منقول است که فرمود : آیت الکرسی را بخوان و هر روز که می خواهی حجامت کن ، و صدقه بده ، و هر روز که می خواهی مسافرت نما.

و مرحوم کجلسی در حلیه ص 174 از حضرت صادق علیه السلام روایت کند که : رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم چون حجامت می کردند با آب سرد غسل می کردند تا حرارت خون را فرو نشاند.

و در حدیث دیگر فرمود :رسول خدا صل الله علیه وآله وسلم در پشت گردن حجامت می کردند، پس جبرئیل آمد و امر کرد که از میان دو کتف حجامت کنند .

و در حدیث دیگر دارد که : حضرت صادق علیه السلام حجامت کردند و بعد از حجامت سه پارچۀ قند و نبات طلبیدند و میل نمودند و فرمود: خون صافی را ایجاد و حرارت را قطع می کند.

و از امام علی نقی علیه السلام منقول است که فرمود : انار شیرین بعد از حجامت ، خون را ساکن می کند و خون اندرون را صاف می نماید .

و از حضرت صادق علیه السلام منقول است که حجامت کردن در روز شنبه باعث ضعف می شود.

ص: 42

و نیز از آن جناب منقول است که فرمود : در ماه مبارک رمضان بهتر آن است که شب حجامت کنند.

و فرمود : حجامت ما روز یکشنبه است ، و حجامت شیعیان ما روز دوشنبه .

و فرمود : مواظب باش که ناشتا حجامت مکنی تا اندک چیزی بخوری که بیشتر باعث بیرون آمدن خون و قوت بدن می شود.

و فرمود : چون بعد از خوردن حجامت کنند خون جمع می شود و فاسد آن را بیرون می برد ، و اگر پیش از خوردن باشد خون صالح بیرون می رود و خون فاسد در بدن می ماند.

و از موسی بن جعفر علیه السلام منقول است که : حجامت کردن در یکشنبه شفای هر دردیست(1) .

ص: 43

و در طب النبی فرمود : مستحب است حجامت در روز دهم و بیست و یکم هر ماه .

و فرمود : شبی که مرا به آسمان برند نگذشتم بر جماعتی از ملائکه مگر آنکه عرض می کردند : یا محمد ، امر بفرما اُمتت را به حجامت ، و بهترین چیزی که شما را مداوا می کنیم حجامت و سایه دانه و قسط ( یعنی عود هندی ) است.

و در حیله روایت کند که از حضرت صادق علیه السلام سؤال شد که : پرهیز تا چند روز است برای بیمار؟ فرمود : تا ده روز .

و از عالم علیه السلام روایت کند که فرمود : پرهیز سر هر دوائیست و معده خانۀ هر مرضی است ، و بدهید به بدن آنچه را عادت دارد(1)

و از مکارم از امام رضا علیه السلام روایت کند که فرمود : اگر مردم میانه روی می کردند در خوراک ، همیشه بدنشان سالم بود.

و از دعائم رویایت کند که رسول خدا صل الله علیه وآله وسلم فرمود: مریضهای خود را اکراه نکنید به چیز خوردن که خدا آنها را آب و نان می دهد.

چند مسئله راجع به امر دین سؤال نمود و حضرت جواب فرموند تا آنکه آن مرد گفت » یابن رسول الله صل الله علیه وآله وسلم ، از روزی که از منزلم خارج شده ام مبتلا به سر درد گشته ام روزی که از منزلم خارج شده ام مبتلا به سر درد گشته ام . حضرت فرمود : الآن بر خیز و داخل حمام شو و بکاری ابتدا مکن تا اینکه هفت کف آب بر سرت بریزی و در هر دفعه بسم الله الرحمن الرحیم بگو ، بعد ها دردسر نخواهی دید، چون این کار کرد در همان ساعت خوب شد(1).

ص: 46

بکوبد و پس از آن همه را مخلوط کند و روغنش را بگیرد و در شیشه ای بگذارد و درش را با مهر آهنی مهر کند کند و هر وقت خواست دو قطره در گوش بریزد و با پنبه تا سه روز ببندد به اذن خداوند خوب می شود.

دواء دیگر آنکه : چون درد بگیرد سداب را با روغن زیت بپزد دو قطره در آن بریزد به اذن خدای عزوجل ساکن می شود .

و از امیر المؤمنین علیه السلام روایت کند که : چشم سلمان و ابوذر بدرد آمد ، حضرت رسول صل الله علیه و آله وسلم و عیادت ایشان تشریف برد ، چون نظر مبارکش به ایشان افتاد و تا چشمت درد می کند طرف چپ نخوابد و هرگز خرما نرو تا خدای عزوجل شفا دهد

و از حضرت صادق علیه السلام روایت کند که فرمود : هر کس در هر جمعه ناخن بگیرد از زیر هر ناخنی دردی خارج می شود .

و فرمود : سرمه روشنائی چشم را زیاد کند و پلک آن را برویاند.

و فرمود : هر کس در هر پمجشنبه ناخن بگیرد و ابتدا کند به انگشت کوچم و بعد انگشت دست چپ را بگیرد مثل آن است که امان از چشم درد گرفته باشد.

ص: 48

عمر بن توبه از پدرش روایت کند که : مردی خدمت حضرت صادق علیه السلام شکایت نمود از سفیدی که در چشمش پدیدار شده بود و از درد دندان و از بادی که در زانو و مفاصلش بود . حضرت امر فرمود که دو درهم فلفل سفید و دو درهم دارفلفل(1) و یک درهم نشادرصاف خوب بگیرد و همه را بکوید و غربال کند و سه میل از آن در چشم بکشد و یک ساعت صبر کند ، و درد را ساکن کند به اذن خداوند تعالی.

و مرحوم مجلسی رحمت الله در حایه از حضرت صادق علیه السلام رویات کند که فرمود : ماهی خوردن برای درد چشم زیاد دارد.

و فرمود به آب سرد چشمت را بشوی و بعدش سرمه سنگ بکش .

بحار از کشف الغمه از جمیل بن دراج رویات کند که گفت من خدمت حضرت صادق علیه السلام بودم ، بکر بم اعین وارد شد در حالی که چشم درد می کرد، حضرت فرمود : آیا شخص زیرک چشمش درد می کند؟

عرض نمود : چه باید کرد؟

ص: 49

فرمود : بعد از خوردن طعام دستش را بشوید و بر چشمش بکشد . گفت این کار را کردم دیگر چشم درد نگرفتم .

و از کافی از علی بن محبوب روایت کند که : مردی وارد بر حضرت صادق علیه السلام و شکایت از چشمش کرد . حضرت فرمود : چرا غفلت کرده ای از این سه جزء : صبر ، کافور ، مر ( شیرۀ درختی است ) (یعنی اینها را بر چشم بکش ) چون این عمل کرد خوب شد.

ایضا از کافی از غلام از غلام علی بن یقطین رویات کند که : علی بن یقطین چشم درد داشت ، حضرت موسی بن جعفر علیه السلام ابتداء خودش نوشت : چه منع کرده تو را از سرمه ابی جعفر علیه السلام علیه السلام ؟ یک جزء کافور ریاحی (1) و یک جزء صبر اسقوطری(2)

همه را با هم بکوبند و از حریر در آورندو به چشم بکشند مثل سرمه سنگ ، هر دردی را از سرو بدن بیرون کند.

ص: 50

بحار از دعوات راوندی از حضرت صادق علیه السلام روایت کند که فرمود : در وقت خواب سرمه کشیدن ، امان از آب آوردن چشم است.

و از امیر المؤمنین علیه السلام روایت کند که فرمود : قارچ از منّ است (1)، و منّ از بهشت است و آبش شفاء چشم است . و از محاسن و کافی از رسول خدا روایت کند که فرمود : قارچ از منّ است ، و منّ از بهشت است و آبش شفاء چشم است (2)

ص: 51

اهل بیتش بودند ، شنیدم می فرمود : دندانم درد می کرد ، سعد را گرفته بر آن مالیدم بهبودی حاصل کرد و دردش ساکن شد.

بحار از طب الائمه رویات کند که آن حضرت فرمود : سرکه که از شراب بعمل آمده باشد بُنِ دندان را محکم می کند .

و از کافی از حمزه بن طیار (1) رویات کند که گفت : خدمت حضرت موسی بن جعفر علیه السلام بودم ، دیدند که گفت : خدمت حضرت موسی بن جعفر علیه السلام بودم ، دیدند که من بخود می پیشچم ، سبب پرسیدند ، عرض کردم خوب شد و خبر به حضرت دادم ، فرمود: مردم مداوا نمی کنند به چیزی که بهتر از گرفتن خون یا آشامیدن عسل باشد.

و نیز از کافی از سلیمان بن جعفر جعفری روایت کند که گفت : شنیدم از حضرت موسی بن جعفر علیه السلام که می فرمود : دواء دندان آن است که حنظل را بگیری و پوستش کنده و روغنش را گرفته ، اگر دندان را کرم خورده و به گود افتاده چند قطره در آن بچکاند و قدری هم در پنبه بکن و توی دندان گذار و بخواب به پشت و تا سه مرتبه این عمل را بجای آور . و اگر کرم نخورده و

ص: 53

دردش از باد است ، چند قطره در گوشی که طرف دندان است بچکان تا سه شب ، در هر شبی دو قطره یا سه قطره ، به اذن خداوند خوب خواهد شد.

راوی گوید که : شنیدم حضرت می فرمود که : هر کس درد دهان داشته باشد ، یا خون از بن دندانش آید ، یا دهانش جوشیده باشد ، یا خون از بن دندانش آید ، یا دهانش جوشیده باشد ، یا رنگش مایل به سرخی گشته باشد ، یک حنظل تازه رسیده که زرد شده باشد به گل بگیرد و سرش را سوراخ نماید ، و کاردی از آن سوراخ داخل کند ، و مغز آن را به رفق و مدارا بتراشد بطوریکه سوراخ نشود ، پس سرکه ای که از خمر بعمل آمده و بسیار تند باشد در آن سوراخ بریزد و روی آتش گذاشته خوب بجوشاند پس از آن بردارد و به دندان و دهان بمالد و بعد از آن به سرکه مضمضه کند ، و اگر خواست آنچه در حنظل است در شیشه یا ظرف دیگر بریزد و هر چه کهنه شود نفعش بیشتر می شود.

و در حلیه رویات کند که : حضرت عیسی علیه السلام به شهری گذارش افتاد ، دید دندانهای مردم آنجا ریخته و صورتِ ایشان باد کرده ، فرمود : در وقتِ خواب دهان را باز گزارید ، چنان کردند آن علتها از ایشان بر طرف شد.

ص: 54

مؤلف گوید : شیخ در کتاب سوم قانون ص 96 فرموده : کسی که دوست دارد دندانش سالم بماند باید رعایت هشت چیز بنماید ، خلاصه آن هشت چیز را حقیر خاتمه این فصل قرار می دهم :

(اول) آنکه غذاهای لطیف که زود فاسد می شود مثل شیرو ماهی شورپی در پی نخورد.

(دوم) آنکه اصرار بر قی کردن نکند خصوص اگر آنچه را که قی می کند ترش باشد.

(سوم) آنکه چیزهاب سخت و لزج را نخاید خصوص اگر شیرین باشد مثل حلوا و انجیر خشک.

(چهارم) آنکه چیزهای سخت را با دندان نشکند.

(پنجم) آنکه دوری کند از خوردن هر چیزهائی که دندان را کُند می کند ( مثل آلوچه نارس)

(ششم ) آنکه دوری کند از خوردن هر چیزی که بسیار سرد است خصوص روی گرمی ( مثلاینکه روی غذای بسیار گرم خصوص روی چیز سرد ( مثل اینکه از روی آب یخ چاهی بسیار گرم بخورد)

(هفتم ) آنکه مداومت کند بر پاک لای دندانها ولی نه بحدی که گوشت دندان را زخم کند یا خود دندان را سست نماید ، بلکه حد وسط را رعایت کند.

ص: 55

(هشتم) آنکه دوری کند از خوردن چیزهائی که خاصیت آن دندان را ضرر می رساند مثل کُرّاث ( تره ) چون تره ضرر سختی بر دندان ولثه دارد ، انتهی کلامه.

و نیز از امیر المؤمنین علیه السلام روایت کند که فرمود : بخورید خرمای عجوه را که کرم شکم را می کشد ولی باید ناشتا بخورید.

پس امیر المؤمنین طشتی احضار نمود که پر از لجن بود و دختر را امر فرمود که در طشت بنشیند ، بمجرد نشستن ، زالو بوی لجن را حس کرده بیرون آمد . الخبر.

و مرحوم مجلسی رحمه الله فرمود : جماعت کثیری از سنی و شیعه این قصه را نقل نموده ، یکی از آنها شاذان بن جبرئیل است که از علمای شیعه می باشد ، و از سنیان اسعد بن ابراهیم اردبیلی مالکی است به اسانید خودشان از عمار بن یاسر و زید بن ارقم روایت کند که آن دو گفته اند : ما نزد امیرالمؤمنین علیه السلام بودیم که ناگاه صدای بزرگی بلند شد و این در دکة القضا بود (1) امیر المؤمنین علیه السلام به عمار فرمود : ببین چه خبر است؟ رفت دید زنی سوار بر شتر صدا به ناله و شیون بلند کرده و می گوید یا غیاث المستغیسین بسوی تو رو آورده و به تو دست توسل زده ام ، مرا رو سفید گردان.

عمار گوید : اطراف آن زن هزار اسب سوار با شمشیرهای کشیده بودند که بعضی بر له و بعضی بر علیه . پس گفتم :

بیاورید نزد امیرالمؤمنین . زن را پیاده کردند و آن جماعت با او به مسجد وارد شدند، و تمام اهل کوفه جمع شدند ، حضرت فرمود : هر چه دارید سؤال کنید ای اهل شام.

ص: 58

پیرمردی از بیت ایشان بلند شد و عرض کرد : ای مولای من ، این دختر من است ، پادشاهان عرب او را خواستگاری کرده اند ، اینک سر مرا بین فامیلم به زیر انداخته ، چون دختر است و حامله شده، پس این غم مرا بر طرف نما.

حضرت به دختر فرمود : چه می گوئی ؟ عرض کرد : اینکه می گوید دختر است راست می باشد، و اما اینکه می گوید حامله است بحق خودت سوگند من هرگز از خود خیانتی نمی بینم .

حضرت منبر تشریف بردند و فرمودند : حاضر کنید برای من دایه و قابله کوفه را . پس زنی را آوردند که لبناء نام داشت،قابلۀ زنهای کوفه بود. حضرت به او فرمودند : بین خود و این دختر پرده زن و نگاه کن ببینم حامله است یا نه ؟ نگاه کرد گفت : بلی هم دختر است و هم حامله .

حضرت فرمود : کدام یک از شماها قادر هستید قدری برف برای من حاضر کنید؟ عرض کردند: در بلاد ما برف زیاد است ولی فعلا قادر نیستیم.

عمار گوید: حضرت دست دراز کرده از بالای منبر کوفه و قدری برف آورد که آب از آن می چکید ، پس فرمود : ای دایه ، بگیر این برف را و برو بیرون مسجد و طشتی زیر باشد که زالوئی به وزن هفتصد و پنجاه درهم ببینی ، پس این کار کرد، و برگیت زالو در دست با دختر نزد حضرت آورد و همانطور بود که فرموده

ص: 59

بود ، به پدر دختر فرمود : بگیر دختر خود را ، بخدا قسم زنا نکرده بود، بلکه در بین آب نشسته بود، این زالو داخل شکمش شده بود در وقتی که ده ساله بود، و تابحال در شکمش بزرگ شده . و روایات طویل و به الفاظ مختلف هستند ما اقتصار نمودیم بر قدر حاجت و متقین و این دو روایت دلالت دارند بر اینکه هر گاه زالو داخل در بدن انسان بشود با برف و لجن می شود خارج کرد.

و از طب الائمه از حضرت صادق علیه السلام روایت کند که رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم فرمود : کاشم بیاشامد که آن برای درد کمر خوب است.

و از موسی بن جعفر علیه السلام و جعفر بن محمد و محمد بن علی روایت کند که مردی از دوستانشان ار درد سپرز شکایت کرد و گفت : هر دوائی مداوا کرده و آن روز بروز بدتر می شود حتی اینکه مشرف به هلاکت است .

حضرت فرمود : تره بخر و با روغن عربی خوب سرخ کن و بخوران به هر کس که این مرض را دارد تا سه روز که چون این کار کنی خوب خواهد شد انشاء الله .

و ایضا از محاست از محمد بن مروان روایت کند که : من نزد حضرت صادق علیه السلام بودم که اسهال داشت، آن شب را از نزدش بر خواسته و رفتم ، و من نسبت به آن حضرت از همه مهربانتر بودم، فردایش آمده دیدم دردش ساکن شده عرض کردم : فدایت شوک ، دیشب که از خدمت شما مرخّص شدم درد شدیدی عارض جنابتان بود. فرمود: بلی ، امر کردم قدری برنج شستند و خشکانیده و کوبیدند ، قدری خوردم شکمم خوب شد.

بحار از محاسن از هشام بن سالم روایت کند که : حضرت صادق علیه السلام فرمود : مبتلا به مرض سختی شدم و از آن مرض دل روش پیدا کردم بطوریکه قوتم رفت ، پس امر کردم قدری برنج آوردند بو داده قاویت کرده خوردم قوتم برگشت .

و از طب الائمه از حضرت صادق علیه السلام روایت کند که : مردی خدمت حضرت باقر علیه السلام شکایت از اسهال نمود، حضرت امر فرمود : گِل ارمنی بگیر و به آتش ملایم برشته کن و قدری از آن را بخور ساکن خواهد شد.

نیز از طب الائمه از محمد بن ابراهیم جعفی روایت کند که : مردی خدمت حضرت امام رضا علیه السلام از درد شکم شکایت کرد و خواهش نمود که حضرت دعا کند برای او زیرا که دوا بسیار استعمال کرده بطوریکه عاجز شده و هیچ نفعی ندیده بود بلکه دردش بیشتر شده بود. حضرت فرمود : هر وقت درد سخت شد،

ص: 62

گردو را بگیر و در بینِ آتش بگذار سوزانیده آن دقت بخور همان ساعت ساکن خواهد شد . می گوید : بخدا قسم یک مرتبه بیشتر این عمل را نکردم جز آنکه خوب شدم به اذن خداوند.

بحار از طب الائمه از محمد بن اسحاق بن فیض روایت کند که گفت : من نزد حضرت صادق علیه السلام بودم که مردی از شیعیان وارد شد و عرض کرد : یابن رسول الله ، دختر من آب شده و جسمش از بین رفته و مرضش طولانی شده و اسهال گرفته.

حضرت فرمودند: چه مانع شده از برنج و پیه مبارک بدرستی که خداوند پیه را بر بنی اسرائیل حرام کرده برای آن برکت بزرگی که داشته تا آنجا راوی گفت : اکنون چه کنم یابن رسول الله ؟ فرمود: چهار یا پنج پارچه سنگ بردار و بگذار زیر آتش و قدری برنج بریز در دیگ و بپز و قدری پیه قلوه تازه بگیر و بگذار در کاسه ای و چون برنج پخته شد سنگها را بردار و بینداز در کاسه ای که پیه ها را گذاشته ای و کاسۀ دیگری روی آن کاسه بگذار بطوریکه بخارش خارج نشود و محکم حرکت بده ، پس وقتی که پیه آب پیدا شد بریز روی برنج و بخوز ولی نه سرد باشد و نه گرم که آن عافیت خواهد داد به اذن خداوند ، و یک مرتبه بیشتر این عمل را نکرد جز آنکه عافیت یافت.

ایضا از طب الائمه از عبدالله بن جهم روایت کند که گفت : ذریح محاربی نزد حضرت صادق علیه السلام شکایت کرد که :

ص: 63

شکم من صدا می کند . حضرت فرمود : درد هم دارد؟ عرض کرد : بلی . فرمود تورا چه مانع است از خوردن سیاه دانه و عسل .

بحار از عیاشی روایت کند که : مردی خدمت امیرالمؤمنین علیه السلام رسیده و عرض کرد : یا امیرالمؤمنین ، من اسهال گرفته ام . حضرت فرمود :زن داری ؟ عرض کرد: بلی . فرمود بگو مبلغی از مالش را از روی رضا و رغبت به تو هبه کند و با آن پول عسل بخر و قدری آب باران بر آن بریز و بیاشام چون از خدا شنیدم که در کتابش می فرماید : از آسمان آب مبارک نازل کردیم ، و می فرماید از شکم زنبور عسل رنگارنگ خارج می شود که در آن برای مردمان شفا است ، و می فرماید : اگر زنان از مال خود چیزی به شما دادند از روی رضا پس بخورید که گوارا است انشاء الله شفا خواهی یافت . گفت همین کار کرد شفا یافت .

و از کافی از حمران روایت کند که گفت : حضرت صادق علیه السلام اسهال داشت ، امر فرمود برنج پختند و سماق بر آن پاشید و خورد خوب شد.

جواب داد و فرمود : از آن مرض چطوری؟ عرض کردم : هنوز باقی است - و من مبتلا به سل بودم- فرمود : این دوا را از مدینه بگیر ، پیش از آنکه به مکه روی عافیت خواهی یافت به اذن خداوند . و قلم و کاغذ بیرون آورد و نوشت : بگیر سنبل(1) و زعفران و عاقر قرحا ( گیاهیست) و بنج ( آنهم گیاهیست ) و خرق ( انجره) و فلفل سفید همه را مساوی گرفته و ابرفیون دو جز بگیر و بکوب و از پارچه نرم بیخته با عسل صاف کرده خمیر کن و به هر کس سل دارد مقدار یک نخود با آب گرم در وقت خواب بده و بخورد و خودت نخور مگر سه شب تا خوب شوی به اذن خداوند.

بحار از کافی از ابن اُذنیه روایت کند که : مردی نزد حضرت صادق علیه السلام شکایت از سرفه کرد و من آنجا حاضر بودم ، پس حضرت به او فرمود : قدری انجدان و مثل آن شکر بگیر و یک روز یا دو روز بخور ، ابن اُذنیه گوید : چند روز بعد از آن قضیه آن مرد را دیدم ، گفت : یک مرتبه بیشتر معالجه نکردم که خوب شد.

بحار از طب الائمه از حلبی روایت کند که حضرت صادق علیه السلام فرمود: ما نیافتیم برای گلو درد مانند حسو اللبن ( یعنی جرعه جرعه شیر آشامیدن).

ص: 65

و از مفضل روایت کند که گفت : سؤال کردم از حضرت صادق علیه السلام از اینکه من سخت نَفَسَم در وقت راه رفتن صدا می کند حتی اینکه چه بسا باشد از خانه خود تا خانه شما دو مرتبه می نشینم . حضرت فرمود : بول شتر شیر ده بیاشام پس آشامیدم ، خداوند در دم را بر طرف نمود.

و نیز از حضرت صادق علیه السلام منقول است که رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم فرمود : احدی از اولاد آدم نیست جز آنکه در او دو رگ موجود است : یکی در سر و دیگری در بدن ، و آنکه در سر می باشد جذام را بحرکت می آورد ، و آنکه در بدن است برص را .

پس چون رگ سر بحرکت آید خداوند زکام را بر آن تسلّط دهد تا هر چه در آن است بیرون کند ، و چون رگ بدن بحرکت آید خداوند دُمَل و سوزه را بر آن مسلّط کند تا هر چه مرض در آن هست خارج کند ، پس اگر کسی در خود دُمَل یازکام مشاهده کرد باید خدا را حَمد نماید بر آن عافیت ( از طرف دمل و زکام می آید ).

و فرمود : زکام فضولاتی است در سر ( باید خارج شود).

بحار از کافی از حضرت صادق علیه السلام روایت کند که : رسول خدا زکام را مداوا نمی کرد و می فرمود :احدی نیست جز آنکه در او رگی از خوره هست ، پس چون زکام به او برسد ریشه کن کند آن را.

و از خصال از رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم روایت کند که فرمود : چهار چیز را اِکراه نداشته باشید : یکی زکام که آن امان است از خوره ( دوم و سوزه که آن امان است از برص سوم دردِ

ص: 67

چشم که آن امان است از کوری . چهارم سرفه که آن امان است از فلج .

مؤلف گوید : محمد بن زکریا در برء الساعه فرموده : علاح زکام که سخت ترین دردها است آن است که آبِ بسیار گرم بر سر بریزد که گرمیش را در دماغ احساس کند فوراً خوب می شود.

و یا آنکه پارچه کتان را به آتش گرم کرده بر سر بیندازد که چون احساس حرارتت نمود خوب می شود، انتهی.

را بر گردانیده . حضرت فرمود : پنج مثقال از قر نفل (1) بگیرد و در شیشه بگذارد و سرش را محکم ببندد و گِل بمالد و بقدر سک روز در تابستان و دو روز در زمستان آفتاب گذارد پس از آن از شیشه بیرون آورد و نرم بکوبد و به آبِ باران مخلوط کند و بر پشت بخوابد بر آن طرف بدن که لقوه گرفته بمالد و بر آن حال خوابیده باشد تا قر نفل خشک شود. چون چنین کند آن مرض بر طرف شود و به بهترین عادت خود برگردد به اذن خداوند تعالی

راوی گفت : اصحاب زود به اوخبر دادند ( که حضرت چنین دستوری داده ) پس به همان دستور عمل نمود ، بهتر از اوّلش شد.

فرمود که : این آیات را در وقت خواب سه مرتبه و بعد از بیدار شدن یک کرتبه بخوان (أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللّهَ عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ _ أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللّهَ لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَا لَكُم مِّن دُونِ اللّهِ مِن وَلِيٍّ وَلاَ نَصِيرٍ ﴾(1) .

و در حدیث دیگر منقول است که : شخصی به خدمت حضرت امام علی نقی علیه السلام نوشت که : شخصی از شیعیان شما بولش بند آمده . حضرت در جواب نوشتند : آیات قرآن بسیار بر آن بخوان تا شفا یابد ، انتهی.

بحار از طب الائمه روایت کند که : خرازینی گفت : داخل شدم بر یکی از ائمه علیهم السلام و سلام دادم و خواهش نمودم که دعا کنند برای برادری که داشتم و مبتلا بود به سنگ مثانه و نمی خوابید ، پس به من فرمود : برگرد و بگیر از برای او هلیه سیاه و بلیلج(2) و املج(3) و آمله و فلفل و دارفلفل (4) و دار چینی و زنجبیل و شقاق و وجّ

ص: 70

(1) و انیسون (2) و خولنجان ، اجزا را مساوی گرفته و بکوبند و با روغن گاو تازه ممزوج کنند و دو برابر تمام اجزاء عسل صاف کرده با شکر پنیر داخلش کنند و هر مرتبه بقدر فندقی بخورند.

بحار از محاسن روایت کند که حضرت صادق علیه السلام فرمود : بهترین خرماها خرمای بِرنی است ، درد را بر طرف می کند و در آن دردی نیست ، و بلغم را زائل می کند و با هر دانه ای حسنه ای است . ( در باب چهارم حرف خاء اخباری راجع به خرما ذکر می شود.

و از امام محمد باقر علیه السلام منقول است که فرمود : زیاد شانه کردن بلغم را می برد ، و سر را شانه کردن رطوبات را قطع می کند .

و رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم در وصیتش به امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: یا علی ،سه چیز است که حافظه را زیاد و بلغم را کم می کند : یکی مسواک ، دیگری خوردن شیر ، سومی خواندن قرآن، الخبر.

و از دعوات راوندی روایت کند که : امیر المؤمنین علیه السلام فرمود : پیغمبر را عقرب را که اگر کسی را وامی گذاشت هر آینه این نمازگذار را وامی گذاشت.

پس از آن آب طلب کرد و سوره حمد و معوّ ذتین را بر آن خواند و یک جرعه آشامیده ، پس از آن نمک طلبید و در آب انداخت و جای نیش عقرب را توی آب مالش دادند تا خوب شد. و قریب به همین مضامین در کافی ذکر شده .

مؤلف گوید: و از طرق عامه در کتاب طب النبوی صل الله علیه و آله وسلم از عبدالله بن مسعود روایت شده که گفت : رسول خدا در نماز بود، چون به سجده رفتند عقرب انگشت آن حضرت را زد ، پس چون به سجده رفتند عقرب انگشت آن حضرت را زد، پس چون از نماز منصرف شد فرمود : خدا لعنت کند عقرب را که وا نمی گذارد نه پیغمبر و نه غیر پیغمبر را .

گفت : پس از آن ظرفی را طلبید که در آن نمک بود، پس انگشت مبارک را گذاشت توی آب نمک و سوره توحید و معوذتین را آنقدر خواند تا دردش ساکن شد.

ایضا از ابی یوسف قندی روایت شده که گفت : در مکه به مردم وبائی رسید و مرا هم گفت ، نوشتم به سوب موسی بن جعفر علیه السلام ، در جواب نوشت : سیب بخور ، چون خوردم عافیت یافتم .

بحار در باب وبا روایت کند که : از حضرت صادق علیه السلام سؤال شد از وبا ، فرمود : عذاب خداوند است برای یک دسته و رحمت است برای دستۀ دیگری . عرض کردند : چگونه رحمت عذاب می شود؟ فرمود: آیا نمیدانید که آتش جهنم برای کفار عذاب است و برای ملائکه که نگهبانند رحمت است.

و از علی ین مغیره روایت کند که گفت : خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم : جماعتی در بلدی هستند ، مرگ در آنجا واقع می شود ، آیا برای ایشان جایز است که رسول خدا مذمت فرموده . فرمود : آنها را در مقابل دشمن قرار داده بودند ورسول خدا دستور داده بود که آنها آنجا ثابت باشند و از جای خود حرکت نکنند ، چون وبا در آنها افتاد از آنجا به جای دیگر محوّل شدند، پس جابجا شدن آنها مثل آن بود که از جنگ فرار کرده باشند .

و از علی بن جعفر علیه السلام روایت کند که از برادرش موسی بن جعفر علیه السلامپرسید از وبائی که در زمینی می آید آیا برای مردی جایز است فرار کند؟ فرمود : فرار کند مادامی که در مسجدش نباشد ، پس اگر در مسجدی که نماز می خواند واقع شد، صلاح نیست فرار از آن.

ص: 76

حضرت صادق علیه السلام از پدرانش از رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم روایت کند که فرمود : کم نظر کنید به کسانی که صاحبان امراض مُسریه هستند و داخل بین آنها نشوید ، و چون به ایشان گذارتان افتد زود رد شوید که مبتلا نشوید به آنچه ایشان مبتلا هستند .

بحار از طب الائمه روایت کند که : امیر المؤمنین علیه السلام فرمود : کوتاه کردن شارب از جمعه تا جمعه امان از خوره ، و موی بینی نیز امان از خوره است.

و در کتاب طب النبوی از طرق عامه روایت شده که رسول خدا فرمود : فرار کن از اشخاصی که جذام «خوره:» دارند مثل اینکه از شیر فرار می کنی .

و نیز فرمود : نظر نکنید به صاحبان خوره .

و نیز فرمود : سخن بگو با شخص خوره دار در حالی که بین تو و او بقدر یک نیزه یا دو نیزه فاصله باشد .پایان باب دوم.

خطاب حضرت به مأمون : بدان ای امیر المؤمنین (1)

که خداوند بنده مؤمنش را مبتلا به بلائی جز آنکه قرار داده برای آن دوائی که به آن مداوا شود.

وبرای هر قسم دردی یک قسم دوا قرار داده ، وبرای آن است که جسم انسان مانند مملکتی است ، پس پادشاه جسد آن چیزیست که در قلب است (2)

و کار گزارانش رگها و عضوها و مخ می باشد.

و خانه پادشاه قلبش می باشد.

و زمین پادشاه جسد است ، و اعوان و انصارش دست و پا لب و چشم و گوشها است.

و خزینه اش معده است و شکم .

و حجابش سینه اش می باشد .

پس دستها کمک و نزدیک و دور می کنند به حکمی که از طرف پادشاه برای آنها صادر می شود.

و پاها پادشاه را هر طرف که بخواهد نقل و حرکت می دهند.

ص: 79

و چشمها راهنمائی می کنند به آنچه از پادشاه پنهان شده، چون پادشاه در پشت پرده است چیزی به او نمی رسد مگر بواسطه گوش .

و چشمها بمنزله دو چراغند ، و قلعه جسد گوشها می باشند ، داخل نمی کنند بر پادشاه جز آنچه را موافق او باشد ، چون تا اذن از طرف پادشاه صادر نشود نمی توانند چیزی را بر او داخل کنند ، پس وقتی اذن صادر نشود نمی تواند چیزی را بر او داخل کنند ، پس وقتی اذن صادر شود سرش را به زیر انداخته و ساکت می شود تا بشنود ز آنها و جواب دهد به آنچه میل دارد ، پس زبان از طرف پادشاه مترجم شود، البته به اسباب زیادی من جمله با دهان و بخار معده و کمک لبها است ولی برای لبها قوّتی نیست جز به زبان(1).

و بعضی از دیگری بی نیاز نیستند ( بلکه همه اجزا به یکدیگر محتاجند ) و کلام نشود مگر آنکه به بینی برگردد ، چون بینی کلام را زینت می دهد مثل نِی.

و همچنین دو سوراخ بینی داخل می کند بر پادشاه آنچه را که باشد امر می کند بدستها که مانع شوند و نگذارند داخل شود.

و برای پادشاه مع ذلک ثواب و عقابیست که عقابش سخت تر از عقاب پادشاهان ظاهری دنیا است و ثوابش افضل از ثواب ایشان است.

ص: 80

پس عقابش حزن و ثوابش فرح است و اصل حزن در سپرز و اصل فرح در کلیتن (1)است و از آنجا دو رگ متصل بصورت و از صورت اثر حزن و فرح ظاهر می شود و تمام این رگها طریقند بسوی پادشاه و از او بسوی کارگران و شاهد اینها آن است که تو چون دو ابنوشی رگها به کمک کارگران آن دوا را به موضع مرض می رسانند.

ظرفیت خود غذا بخورد ضرر بُرده و کسی که نه زیاد و نه کم بخورد متنفع شده و همین طور است آب.

پس حد میانه آن است که بگیری از طعام بقدر کفایت خود، و قبل از سیر شدن دست بداری ، چون این کار برای معده و بدن تو شایسته و برای عقل تو نیکو وبرای جسم سبکتر است .

پس اکنون ذکر می کنم از گفتار قدماء چیزی را که سزاوار است ذکرش از فصلهای سال و ماههای رومی که در آن سال واقع است هر فصلی را جداگانه و ( ذکر آنچه را ) که سزاوار است استعمال و یا اجتنابش در آن ماهها از قبیل خوردنی و آشامیدنیها و کیفیت حفظ شرابی که حلال است آشامیدنش و می توان استعمال نمود بعد از هر غذائی.

این ماه باید غذاهای لطیف وگوشت وتخم مرغ نیمبرشت (عسلی) استعمال شود و شربتها بعد از تعدیلش با آب خورده شود واز خوردن پیاز و سیر و ترشی دوری کند وآشامیدن مسهل نیکو است وباید رگ بزند و حجامت کند.

سیر وگوشت پرنده و صید و میوه های خشک نافع است و باید شیرینی در این ماه کم خورده شود و کثرت جماع و حرکت و مشقّت در این ماه ممدوح است.

زمین گذار و سردش کن و تا سه ماه بگذار بماند تا مزاج هر یک از آنها درهم داخل شود آن وقت استعمال بکن ، و مقدار آنچه که آشامیده می شود از آن یک وقیه با دو وقیه از آب خالص است(1)

.

پس چون غذا بخوری به آن مقداری که وصف کردم برای تو ، بیاشام از این شربت بعد از طعام سه کاسه ، پس چون این کار کنی ایمن شده ای به اذن خداوند در آن روز و شب از مرضهای سرد مزمن ( مهنه ) مثل درد سرِ انگشتان و بادها و غیر از اینها از دردهای عصب و مخ و معده و بعض دردهای جگر و سپرز و روده و احشاء . پس اگر بعد از آن میل به آب کردی از همان شربت بیاشام ولی نصف آنچه قبلش می آشامیدی ، چون این شایسته تر است برای بدن امیرالمؤمنین ، و بهتر است برای جماعش ، و سخت تر است برای ضبط و حفظش چون صلاح بدن و قوامش به خوردن و آشامیدن است و فسادش نیز به آن می باشد ، پس اگر خوردنی و آشامیدن است و فسادش نیز به آن می باشد پس اگر خوردنی و آشامیدنی صالح شد بدن هم صالح می شود ، و اگر فاسد شد ، بدن هم فاسد می شود.

بدان ای امیرالمؤمنین که قوّت نفوس تابع امزجه بدنها است و م امزجه تابع هوا است ، و آن امزجه تغییر می کند بواسطه تغییر هوا در امکنه ، پس چون هوا گاهی سرد و گاهی گرم شود، امزجه ابدان تغییر نماید ، و در صورتها اثر کند ، و چون هوا معتدل شود ، امزجه ابدان هم معتدل شوند و آن وقت شایسته باشد تصرّفات مزاجها در حرکات طبیعی مثل هضم و جماع و خواب و گردش و سائر کارها . چون خداوند تعالی اجسام را بر چهار طبیعت بنیاد کرده و آن چهار طبیعت صفرا و سودا و خون و بلغم است ، و خلاصه آنکه دو گرم و دو سرد بینشان مخالفت هست ، پس گرمها را لیّن و خشک قرار داده و سردها را تر و خشک ، پس از آن تقسیم کرده و بر چهار جزء از بدن که عبارت باشند از : سر و سینه و دنده های که مشرف بر شکمند و پائین شکم . پس بدانکه سَر و گوش و چشم و دو سوراخ بینی و دهان و بینی از خون است ، و سینه از بلغم و باد و طرف دنده ها از صفرا و پائین شکم از سودا است.

فراموش کند ، و هر چه که پیش خود معلوم بود و می شناخت انکا رکند تا کارش به جائی رسد که بخوابد پیش مردم و بیدار باشد در وقت خواب ، و از گذشتگان خبر دهد ، و چیزهای تازه را فراموش کند ، و هر چه را که سابقاً از خود دیده بود از قوه بدنی و روحی تغییر کرده و عکس آن را مشاهده کند ، و آب و رونق و بهائش خشک شده و رشد مو و ناخنش کم گشته و همیشه جسمش رو به پستی و عکس آنچه را زندگی کرده ببیند ، چون در زمان سلطنت بلغم است و آن بارد و جامد است ، پس بواسطه جمود و برودتش است که برای فناء هر جسمی در آخر کار قوۀ بلغمی بر او استیلاء پسدا می کند.

و حجامت کردن بالای پس گردن برای سنگینی سر نافع است .

و حجامت نمودن رگهای سمت راست و چپ پشت گردن تخفیف درد سر و صورت و چشمان می دهد ، و برای درد دندان نافع است ، و چه بسا رگ زدن جای همه اینها را بگیرد .

و گاهی برای زخم دهان و لثه و دردهای دهان زیر چانه را حجامت کنند .

و برای حفقانی که از پری و گرمی باشد حجامت نمودن بین دو کتف نافع است، و همچنین برای دردهای کهنه که در کلیه و مثانه و رحم است نافع است ، الی آخر کلامه علیه السلام فی الحجامه.

و مداومت بر خوردن پیاز ( در بعض نسخ تخم ) موجب پیدایش یک سیاه شود و در صورت .و خوردن چیز شور و گوشت لخم نمک دار و ماهی شور بعد از رگ زدن یا حجامت کردن موجب پیسی و جرب خواهد شد.

و خوردن قلوه گوسفند و تو دلی آن جایگاه بول را دردناک کند .

و با شکم پر داخل حمام شدن تولید قولنج کند.

و غسل کردن با آب سرد بعد از خوردن ماهی موجب فلج گردد.

و مجامعت با زن حائض سبب آن شود که ( که بچه که از آن نطفه بسته می شود ) مبتلا به مرض خوره می گردد.

و بعد از جماع بول نکردن سبب پیدایش سنگ مثانه شود.

و جماع بعد از جماع که غسل فاصله نداشته باشد سبب دیوانگی بچه شود.

و زیاد تخم مرغ خوردن و ادامه به آن دادن تولید سپرز و باد در سر معده شود.

و خوردن گوشت خام موجب پیدایش کرم شود در شکم .

و خوردن انجیر و ادامه آن سبب پیدایش شپش شود در بدن.

آشامیدن آب سرد روی چیز گرم یا روی شیرینی سبب فساد دندان شود.

ص: 94

زیاد خوردن گوشت حیوان وحشی و گاو موجب تغییر عقل و تحیر فهم و کندی ذهن و بسیاری نسیان شود(1)

و فرمود : چون ارادۀ حمام کنی و بخواهی مبتلا و درد سر نشوی تا داخل شدی پنج کف آب گرم بر سر بریز که انشاءالله از درد سر و شقیقه سالم خواهی ماند.

و اگر بخواهی سوزه بر بدنت ظاهر نشود قبل از داخل شدن در آب ، بدنت را با روغن بنفشه چرب کن.

و اگر خواستی نوره بکشی و زخم و ترک و زردی به تو نرسد اول در آب سر غسل کن و بعد نوره بکش.

و اگر کسی بخواهد برای نوره کشیدن حمام برود باید از دوازده ساعت جماع نکند . باید قدری صبر و اقاقیا و حضض(1)

در نوره بپاشد ( الی ان قال ) و باید زرنیخ شش یک نوره باشد .

و باید بعد از تمام شدن از نوره چیزی بر خود بمالد که بود آن را ببرد مثل ورق شفتالو و ثجیر العصفر (2)

حنا و گل سنبل ، الخبر.

و اگر کسانی بخواهد که به درد مثانه ( جایگاه بول ) مبتلا نشود بول خود را نگاه دارد ، و اگر چه پشت حیوانش سوار باشد (یعنی پیاده شود و بول کند که در تأخیرش ضرر است ).

و اگر کسی که خواسته باشد که معده اش او را اذیت نکند ، بین غا خوردن آب نیاشامد تا فارغ شود، و اگر کسی بین غذا آب بیاشامد بدنش مرطوبی و معده اش ضعیف و رگها قوه غذا را نمی گیرند ، چون اگر از اول آب بیاشامد طعام در معده متفرق شود.

و اگر کسی بخواهد سنگ مثانه پیدا نکند و مبتلا به حصر بول نشود منی را در وقت نزول شهوت حبس نکند و از روی عمد مجامعت را طول ندهد و اگر کسی بخواهد مبتلا به درد نشود و درد بواسیر بر او ظاهر نگردد باید هر شبی هفت دانه خرمای برنی ( یک نوع خرمائیست در مدینه منوره معروف است ) با روغن گاو بخورد و بین بیضتینش را روعن خالص یاسمین بمالد.

. اگر کسی بخواهد حافظه اش زیاد شود باید هر روز صبح ناشتا هفت مثقال کشمش سیاه بخورد .

و اگر کسی بخواهد نسیانش کم و حافه اش زیاد شود باید هر روزی سه پاطچه زنجبیل با عسل پرورده شده بخورد و در هر روز طعامش را با خردل(1) میل کند .

ص: 97

و اگر کسی بخواهد عقلش زیاد گردد هر روزی سه دانه هلیله با نبات سائیده میل کند.

و اگر کسی بخواهد ناخنش شق نشود و میل به زردی پیدا نکند و اطراف آن زخم نشود ، ناخن نگیرد مگر روز پنجشنبه .

و اگر کسی بخواهد گوشش درد نکند پس در وقت خواب پنبه در آن گذارد.

و اگر کسی بخواهد در ایام زمستان زکام را از خود دور کند باید در هر روزی سه لقمه موم نگرفته بخورد.

و اگر کسی از درد شقیقه و دل بترسد باید خوردن ماهی تازه را عقب نیندازد چه تابستان و چه زمستان .

و اگر کسی بخواهد آدمی باشد صالح و سبک جسم و کم گوشت ، باید از غذاء شبش کم کند ( و در شب چیز کم بخورد) .

و اگر کسی بخواهد لبش ترک و شق نخورد و پوست نیندازد باید ابروش را با روغن سرش چرب کند .

و اگر کسی بخواهد گوشها و لوزتینش نیفتد شیرینی نخورد مگر آنکه بعدش یا سرکه غرغره کند.

و اگر کسی بخواهد که مرض یرقان و زردی به او نرسد باید در تابستان اول که درب اطاق را باز می کند بیرون نیاید.

و اگر بخواهد که بادی در بدنش پیدا نشود باید در هر هفته ای یک مرتبه سیر بخورد.

و اگر بخواهد که دندانش فاسد نشود شیرینی نخورد مگر بعد از خوردن یک پارچه نان ( تا لای دندانها پر شده شیرینی به مغز آن نرسد )

و اگر کسی بخواهد غذایش زود هضم شود باید بعد از خوردن غذا بطرف راست تیکه کند و پس از آن بسمت چپ تا وقتی که بخوابد.

ص: 99

و اگر کسی بخواهد که بلغم را بدنش دور کند باید هر صبحی قدری از ادویه تند را ( مانند زیره و فلفل ) میل کند ، و حمام بسیار برود ، و با زنان زیاد هم خواب گردد ، و در آفتاب بنشیند ، و دوری کند از هر غذای سرد و مرطوبی که این عمل بلغم را بر طرف وریشه اش را می سوزاند.

و اگر کسی بخواهد شعله صفرا را خاموش کند باید هر روز یک چیز مرطوبی و سرد بخورد و بدنش را باد زند و حرکت کم کند و به کسی که دوست می دارد زیاد نظر نماید.

و اگر کسی بخواهد که سودا را بسوزاند باید بسیار قی کند و رگ بزند و بر نوره کشیدن مداومت کند.

و اگر کسی بخواهد بادهای سرد را از بدنش دور کند باید حقنه نمیاد و روغنهای لیّن بر بدنش بمالد و خود را در أبزن (1)

با آب گرم نگاه دارد.

و اگر کسی بخواهد از بلغم خلاصی یابد در هر صبحی یک مثقال اطیفل صغیر بخورد.

دوری کند با شکم پر مسافرت نمودن و با شکم خالی هم نباشد بلکه حدّ وسط باشد.

. باید از غذاهای سرد میل کند مثل گوشت گوساله و سرکه و زیت و آب غوره و نحو اینها از غذاهای سرد .و بدانکه حرکن شدید در گرمای شدید برای کسانیکه لاغر و شکمشان خالی از طعام است مضر است ولی برای اشخاص فربه نافع است .

و مسافر باید هر منزلی که وارد می شود آب آن را نخورد تا اینکه با آب منزل قبلی مخلوط نمیاد تا اذیتی از آن آب به او نرسد الخ.

و بر مسافر واجب است قدری خاک از وطنی که در آن تربیت شده برادرد و به هر منزلی که می رسد قدری از آن خاک را در ظرفی که آب می آشامد بریزد و با آب آن منزل مخلوط کند و بگذارد تا صاف شود آن وقت بیاشامد.

و آبهای شور و آبهای سنگین شکم را قبض می کند.

و آبهای برف یخ برای سائر اجساد مضر است.

و آبهای باران سبک و شیرین و صاف است و برای اجسام نافع می باشد ولی بشرط آنکه زیاد نمانده باشد.

و آب چاه شیرین و صاف نافع است ولی مشروط به آنکه جریانش بادوام باشد و زیاد در زمین حبس نشده باشد.

و آب رودها و شورزارها در تابستان طبیعتشان گرم و غلیظ است و اگر ادامه به آشامیدنش دهند تولید صفرا و سبب بزرگی سپرز می شود.

و مجامعت مکن بازنی جز آنکه با او بازی کنی و بازی را طول دهی و پستانش را فشار دهی چون تو این کار کنی شهوت زن غلبه پیدا می کند . و آبش جمع می شود. چون آبش از پستانش خارج می شود و شهوت از صورت و چشمش ظاهر می گردد و به تو میل پیدا می کند با آنچه تو از او میل داری.

و مجامعت مکن با ایشان جز آنکه ( از حیض و نفاس ) پاک باشند.

و چون بخواهی مجامعت کنی نه ایست ایستادنی و ننشین نشستنی بلکه بسمت راست تکیه بده و بعد از انجام عمل بول کن که ایمن شوی از سنگ مثانه به اذن خداوند تعالی ، و پس از آن غسل کن، و بلافاصله قدری مومیای به آب عسل یا با عسل صاف کرده بیاشام که اگر این کار کنی آن آبی که از تو خارج شده مثل آن بزودی بجای خود برگردد. پایان باب سوم و الحمدالله علی کلّ حال .

و فرمود: تب از چرک جهنم است پس سردش کنید به آب.

و فرمود: چون میل به آب پیدا کنید بیاشامید ولی بطور مکیدن نه به یک نفس.

و فرمود: به یک نفس آب خوردن موجب قساوت می شود.

و فرمود: کسی که از شما آب بیاشامد و سه مرتبه نفس بکشد ایمن باشد.

و فرمود: به یک نفس آب خوردن موجب قساوت می شود.

و فرمود: کسی که از شما آب بیاشامد و سه مرتبه نفس بکشد ایمن باشد.

در حدیث دیگر فرمود : چون آب تما شد و استخوانهای مردگان نمایان شد، حضرت نوح علیه السلام چون آنها را بدید سخت ناشکیبائی نمود و غمگین گشت ، خداوند وحی فرمود : انگور سیاه بخور تا غمت زائل شود(1).

در حدیث دیگر وارد شده که : از جمله چیزهائی که حضرت آدم علیه السلام به فرزند خود هبة الله و صیت کرد آن بود که فرمود: بر تو باد به خوردن انار ، الخبر.

و حضرت صادق علیه السلام می فرمود : هر چیز که می خورم دلم می خواهد کسی با من شریک شود جز در انار ، چون اناری نیست مگر آنکه در آن یک حبه از بهشت موجود است.

در حدیث دیگر فرمود : کسی که یک دانه انار بخورد ، چهل روز شیطان و سوسه را بیمار ساخته . در حدیث دیگر فرمود : چون امیر المؤنین علیه السلام انار تناول می فرمود: دستمالی در زیر آن می افکند ، سبب سؤال کردند.

فرمود: چون در انار چند حبه از بهشت می باشد . عرض شد: سهود و نصاری و غیر ایشان از فِرَق کفّار می خوردند . فرمود : وقتی آنها بخورند ، خداوند ملکی فرستد که آن حبه ها را برگیرد تا ایشان نخورند.

در حدیث دیگر فرمود : کسی که یک دانه ناشتا بخورد تا چهل روز قلبش نورانی گردد.

در حدیث دیگر فرمود : انار با پیهش بخوردید که معده را دبّاغی و ذهن را زیاد کند .

و در حدیث دیگر فرمود : انار ترش شکم شایسته تر است.

و حضرت موسی بن جعفر علیه السلام فرمود : کسی که روز جمعه یک دانه انار ناشتا بخورد تا چهل روز قلبش نورانی گردد.

ص: 106

و اگر دو دانه بخورد تا هشتاد روز ، و اگر سه دانه بخورد تا صدو بیست روز دور شود از وسوسه شیطان ، و کسی که دور شود از او وسوسه شیطان ، معصیت خدا نکند خداوند داخل بهشتش کند.

در حدیث دیگر فرمود : خوردن انار شیرین آب کمر را زیاد وبچه را زیبا می نماید(1).

و در طب النبی از رسول خدا صل الله علیه وآله وسلم روایت کرده که فرمود: بر شما باد به انار ، و پیه آن را بخورید که معده را دباغی می کند ، و هیچ دانه ای از آن در شکم نمی رود جز آنکه قلبش را روشن میکند و از شیطان و وسوسه او چهل روز دور کند.

از حضرت امام رضا علیه السلام منقول است که فرمود : انجیر بوی را بر طرف و استخوان را محکم و موی را برویاند و بیماری را زائل کند و با بودن آن محتاج به دوائی نباشد .

و در حدیث دیگر فرمود: انجیر شبیه ترین چیزها است به نباتات بهشت(1).

در طب الرضا علیه السلام فرمود : خوردن انجیر و ادامه به آن سبب پیدایش شپش شود در بدن.

و در طب النبی فرمود: خوردن انجیر امان از قولنج است.

و حضرت صادق علیه السلام فرمود: بول شتر شفا هر دردیست که در جسد باشد(1)

.

در فصل (12) گذشت که بول شتر شیرده برای تنگی نفس مفید است.

در حدیث دیگر فرمود : بخور به را که سه فائده دارد : دل را پر گوشت ، بخیل را سخی ، ترسو را شجاع می کند.

در حدیث دیگر فرمود: یاعلی ، کسی که سه روز ناشتا به بخورد ذهنش را صاف کند و اندرونش را پر از حلم و علم نمیاد و از کلید ابلیس نگاه داشته شود(1) .

، عرض کردم : فدایت شوم شبح از پنیر سؤال کردم به من فرمودیدپنیر درد است دوا در آن نیست ، و اکنون در سفره مشاهده می کنم . فرمود : صبح مُضر است و شب نافع است و آب کمر را زیاد می کند.

در حدیث دیگر فرمود : پنیر و گردو هر وقت با هم جمع شوند در هر کدام شفا است ، و چون جدا شوند در هر کدارم درد است (1).

و در حدیث دیگر فرمود: خوب لقمه ایست پنیر ، دهان را شیرین ، و بوی را نیکوکند ، و طعام را لذبذ نماید ، و کسی که اول ماه پنیر بخورد امید می رود که حاجتش رد نشود(2).

در طب النبی فرمود: پنیر بخورید که باعث آمدن خواب و هضم طعام است.

و فرمود: چون وارد شهری شوید از سبزی و پیازش بخورید که درد شهر را از شما دور سازد ، و خستگی را برطرف کند ، و باز و را محکم کند و قوۀ جماع را زیاد کند ، و تب را می برد.

و در حدیث دیگر فرمود : پیاز همّ را می برد ، و پی را محکم می کند، و قوۀ راه رفتن و جماع را زیاد می کند ، و تب را زائل می کند.

و در حدیث دیگر فرمود: بخورید پیاز را که دارای سه خصلت است : تخمه را خوب و لثه را محکم و قوۀ جماع را زیاد می کند.

و در حدیث دیگر فرمود : پیاز تخمه را خوب و کمر را محکم و پشت را رقیق می کند.

رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم فرمود : چون داخل شهری شوید پیازش را بخورید که وباء آن شهر را از شما دور کند(1)

زراره از حضرت صادق علیه السلام سؤال نمود : کدام پیه است که بمقدار خودش درد را خارج می کند ؟ فرمود: پیه گاو الخ.

و حضرت امام محمد باقر علیه السلام فرمود: کسی که یک لقمه پیه در شکم خود داخل کند مانند آن درد خارج کرده (1).

از حضرت صادق علیه السلام سؤال شده از تره ، فرمود : بخور آن را که دارای چهار خصلت است : بوی را خوش ، و باد را زائل ، و بواسیر را قطع کند ، و هر کس مداومت بر خوردنش نماید امان از خوره می شود.

حنان بن سدیر گفت : با حضرت صادق علیه السلام سَرِ سفره ای بودم و من میل به کاسنی نمودم . حضرت فرمود: یا حنان ، چرا تره نمی خوری ؟ عرض کردم : برای آن خبری که از شما دربارۀ کاسنی رسیده . فرمود: چه رسیده ؟ عرض کردم : از شما روایت کنند که فرموده اید : هر روز یک قطره از بهشت روی کاسنی می بارد . فرمود : روی تره هفت قطره می بارد . عرض کردم : چگونه بخورم ؟ فرمود: بیخش را بخور و سرش را بینداز (1).

در حدیث دیگر فرمود: چغندر رگ خوره را قطع کند (1).

و در حلیه روایت کند که : داخل شکم صاحب ذات الجنب ( سینه پهلو ) نشده چیزی مثل برگ چغندر.

در حدیث دیگر فرمود: جبرئیل مرا امر نمود بخوردن حلیم تا پشتم محکم و بر عبادت پروردگارم قوی شوم(1).

و در طب النبی صل الله علیه و آله وسلم فرمود: بر شما باد به حلیم که آن تا چهل روز به نشاط می آورد برای عبادت .

در کافی ج6 ص483 امام صادق از امیر المؤمین علیهما السلام روایت کند که فرمود : با حنا خضاب کنید که چشم را جلا می دهد ، و موی را می رویاند الخ.

و ایضا فرمود: حنا بوی را از انسان می برد و آبرو را زیاد می کند و بوی دهان را پاکیزه می کند ، و بچه را زیبا می کند.

و فرمود: یک درهم در خضاب به حنا صرف نمودن نه هزار درهم عوض دارد.

ایشان از گِلِ ما خلق شده اند ، ودشمنان ما ای سلیمان مسکر را دوست دارند چون خلق شده اند از آتش بی دود.

حضرت اما صادق علیه السلام فرمود : بهترین خرمایِ شما برنی است (1) ، درد را می برد و دردی در آن نیست ، و خستگی را بر طرف می کند و ضروری ندارد ، و بلغم را زائل می کند و با هر خرمائی ثوابیست (2).

امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: ما نزد رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم بودیم ، جماعتی از عبدالقیس وارد و سلام کردند و یک جلت خرما خدمت حضرت نهادند ، حضرت فرمود: صدقه است یا هدیه؟ عرض کردند : هدیه است . فرمود: از کدارم قسم است؟ عرض کردند : برنی است . فرمود : این جبرئیل است مرا خبر می دهد که در این خرما نه خصلت است . بوی دهان را پاکیزه ، معده را پاک ، طعام را هضم ، قوۀ گوش و چشم را زیاد ، کمرا را قوی نماید، شیطان را دیوانه و دورش کند ، موجب قرب خداوند گردد(3).

و در طب النبی صل الله علیه و آله وسلم فرمود: خانه ای که در آن خرما نباشد مانند آن است که طعامی نداشته باشد.

و فرمود: : خرما ناشتا بخورید که کرم معده را می کشد.

ص: 123

و فرمود : چه خوب سَحَر یست برای مؤمن خرما .

و فرمود: هر کس دارد به خرما افطار کند ، و هر کس ندارد به آب که آن پاک کننده است .

و فرمود: خربزه بخورید که میوۀ بهشت است و در آن هزار برکت است و هزار رحمت است و خوردنش شفاء هر دردیست .

و فرمود: خربزه را بادندان بخورید و دندان بگیرید و قطعه قطعه نکنید که میوه مبارک و پاکیزه است، دهان را پاک می کند ، قلب را مقدس و پاک می نماید ، دندان را سفید می کند ، خدا را راضی می نماید ، بویش از عنبر و آبش از کوثر و گوشتش از فردوس و لذّتش از بهشت و خوردنش از عبادات است .

و فرمود: بر مشا باد به خوردن خربزه که در آن ده خصلت است : بمنزله عذا و آب و اشنان و ریحان است ، جایگاه بول را پاک می کند ، شکم را شستشو می دهد ، آب کمر را زیاد می کند، بر قوۀ جماع می افزاید ، سردی را قطع می کند ، جسم را پاکیزه می نماید.

و فرمود: پیغمبر از بین میوه ها انگور و خربزه دوست می داشت .

وفرمود : خربزه را به دندان بخورید که آبش رحمت و شیرینیش از شیرینی ایمان است ، پس کسی که یک لقمه از خربزه به کسی بدهد خداوند می نویسد برای او هفتاد هزار حسنه و محو می کند از او هفتاد هزار گناه .

و فرمود: روزی از طائف برای رسول خدا خربزه هدیه آوردند ، حضرت آن را گرفته و بوئید و بوسید .

ص: 125

و فرمود: با دندان بخورید خربزه را که آن از زیورهای زمین است ، و آبش رحمت و شیرینیش از بهشت است.

راوی گوید : روزی رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم در مجلس یکی از یارانش بود، فرمود: خدا یاد کند کسی را که به ما خربزه اطعام کند .پس امیر المؤمنین علیه السلام رفت و خربزه آورد . حضرت میل فرمود و اصحابش نیز خوردند ، پس از آن فرمود: خدا رحمت کند کسی را که به ما این میوه را اطعام کرد ، و کسی را که امروز خربزه خورد و می خورد از مسلمانان تا روز قیامت .

و فرمود: زنی نیست که حامله باشد و خربزه بخورد جز آنکه بچه اش صورت و خلقش نیکو شود.

و فرمود: خربزه قبل از غذا شکم را می شوید ، و مرض را بکلی می برد .

و فرمود: خربزه را باپنیر می خورد، و گاهی خربزه را با دو دست می خورد.

رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم روی ریگزار بسیار گرم راه رفته پای مبارکش اذیت شد، چون روی خرفه راه رفتند خوب شد، آن وقت دعا فرمودو بسیار دوست داشتند و می فرمودند : چه سبزی با برکتی است(1)

رسول صل الله علیه و آله وسلم فرمود: بر شما باد به خرفه که اگر چیزی عقل را زیاد کند همانا خرفه است.

حضرت صادق علیه السلام فرمود: خرفه سبزی حضرت فاطمه علیه السلام است(2)

درحدیث دیگر فرمود: روغن کنجد دوا است ، و در تابستان بهتر از زمستان است، و چیزی داخل شکم نمی شود که مثل آن باشد.

صادق آل محمد صل الله علیه و آله وسلم فرمود: خوب خورشی است روغن کنجد.

در حدیث دیگر فرمود: چون مرد به پنجاه سالگی برسد باید نخوابد در حالی که روغن کنجد در شکمش باشد. یعنی کنجد برای شخص پیر خوب نیست.

حماد بن عثمان گفت : نزد حضرت صادق علیه السلام بودم که پیر مردی از اهل عراق وارد شد ، حضرت فرمود: سبب چیست کلام تو متغیر است ؟ عرض کرد: دندانهای پیشینم افتاده . حضرت فرمود: منهم بعض داندانهایم افتاده حتی آنکه شیطان وسوسه می کند و می گوید : اگر باقی دندانهایت بیفتند با چه چیز طعام می خوری ؟ می گویم : لا حول و لا قوّه الا بالله ، چس از آن فرمود: بر تو با به تریت که آن شایسته است و دوری کن از روغن کنجد که آن بحال پیر مردان ملایم نیست(1)

بیماری را به آسانی خارج ، و امان از خوره است ، و چون در شکم انسان است استقرار پیدا کند تمام بیماریها را زائل کند (1)

و فرمود: سفره های خود را به سبزیجات زینت دهید که آن اگر بسم الله بگوئید شیطان را رد کند.

حضرت صادق علیه السلام فرمود: فقیر نمی شود خانه ای که سرکه در آن باشد.

در حدیث دیگر فرمود: بهترین خورشها نزد رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم سرکه بود.

در حدیث دیگر فرمود: سرکه خمر (1)حیواناتِ

در شکم را می کشد و دهان را محکم می کند .

در حدیث دیگر فرمود: سرکه خمر لثه و عقل را محکم می کند ، و حیوانات شکم را می کشد ، و خورش قرار دادن سرکه شهوت زنا را قطع می کند ، و باید اول غذا ابتدا به نمک و آخر آن به سرکه شود.

امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: خوب خورشی است سرکه ، سودا را می کشد و صفرا را خاموش می کند و قلب را زنده می نماید .

حضرت رضا صوات الله علیه فرمود: سرکه ذهن را محکم و عقل را زیاد می کند(2).

و در طب النبی فرمود: هر کس سرکه بخورد ملکی موکل او شود و برای او طلب آمرزش نماید تا از خوردن فارغ شود.

و فرمود: خوب خورشی است سرکه .

ص: 132

در حدیث دیگر فرمود: ما اهل بیت مداوا نمی کنیم تب را جز به آب سرد و خوردن سیب .

در حدیث دیگر فرمود: اگر مردم می دانستند چه فائده ای در سیب هست مداوا نمی کردند بیماران خود را مگر به آن .

در حدیث دیگر فرمود: به تب داران خود سیب بخورانید که چیزی نافع تر از آن نیست .

امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: سیب بخورید که معده را دباغی می کند(1).

حضرت صادق علیه السلام فرمود: بخور سیب را که حرارت را خاموش و شکم را سرد و تب را می برد.

و در حدیث دیگر فرمود: وبا را می برد.

حضرت باقر علیه السلام فرمود: چون بخواهی سیب بخوری ، اول ببوی و بعد بخور که اگر این کار کنی هر مرض و بادی را از بدن تو خارج کند.

رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم فرمود: نه چیز موجب فراموشی است ، یکی خوردن سیب ترش است الخبر(2).

ص: 134

و در طب النبی صل الله علیه و آله وسلم فرمود: بر شما باد به خودن شیر که قلب را از حرارت پاک می کند چنانچه انگشت عرق را از پیشانی پاک می کند و کمر را محکم می نماید و عقل را زیاد و ذهن را تیز می کند و چشم را جلا می دهد و فراموشی را بر طرف می کند .

در حدیث دیگر فرمود: شفا است.

حضرت امام محمد باقر علیه السلام فرمود: شیر گوسفند سیاه بهتر است از گوسفند سرخ ، و شیر گاوِ سرخ بهتر از گاو سیاه است(1).و

در طب النبی صل الله علیه و آله وسلم فرمود: به زنهای حامله شیر بخورانید که عقل بچه اش زیاد می شود.

حضرت صادق علیه السلام فرمود: شکر نافع هر چیزیست و ضرری از هیچ جهت ندارد.

در حدیث دیگر فرمود: اگر کسی هزار درهم داشته باشد و غیر از آن چیزی نداشته باشد و همه را شکر بخرد اسراف نکرده (1).

شلغم

حضرت موسی بن جعفر علیه السلام بر تو باد به خوردن شلغم که احدی نیست مگر آنکه در او رگ خوره هست و شلغم آن را آل می کند .

حضرت صادق علیه السلام فرمود: احدی نسیت مگر آنکه در او رگی از خوره هست پس به شلغم آبش کنید.

در حدیث دیگر فرمود: بر شما باد به شلغم پس بخورید آن را و مداومت کنید بر آن و پنهان کنید جز از اهلش ، چون هیچ کسی نیست مگر آنکه در او رگی از خوره هست پس آبش کیند به خوردن شلغم (2).

ص: 138

حضرت موسی بن جعفر علیه السلام فرمود: مریضی طلب شفا نکرده که مانند عسل باشد.

عدس

امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: خوردن عدس قلب را نازک و اشک را جاری می سازد.

شخصی از بنی اسرائیل از قساوت قلب و کمی اشک شکایت نمود ، از طرف خدا وحی شد که : عدس بخور ، چون خورد قلبش نازک و اشکش جاری شد.

شخصی خدمت رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم از قساوت قلب شکایت کرد ، و حضرت فرمود: بر تو باد به خوردن عدس که قلب را نازک و اشک را جاری می سازد.

محمد بن فیض گفت : نزد حضرت صادق علیه السلام شوربای عدس خوردم و عرض کردم : فدایت شوم ، اینها می گویند هشتاد پیغمبر برای عدس دعا کردند . فرمود: دروغ گفته اند ، بیست پیغمبر هم نبوند (1)

ص: 140

رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم در وصیتش به امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: یا علی بر تو باد به عدس که آن مبارک و مقدس است ، قلب را نازک ، اشک را زیاد می کند (1)

عناب

امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: عناب تب را می برد.

در حدیث دیگر فرمود: فضیلت عناب پر میوه ها مثل ما است بر مردم (2).

در تحفه فرموده: عناب بهترین آن رسیدۀ بالیدۀ (3)

شیرین است ، و خشک او بهتر از تازه است ، و معتدل در حرارت و برودت و مایل به رطوبت و قوتش تا دو سال باقیست ، و ملین احشاء و مسهل اخلاط رقیقه و مُنضج غلیظه و دافع خشونت سینه و حلق آواز و صاف کننده خون و مُولّدِ خونِ صالح است الخ.

ص: 141

انشاءالله و آن غذا است در شکم مریض . گفت : این کار را یک روز یا دو روز کردم خوب شد.

در حدیث دیگر فرمود: قاویت عدس عطش را قطع کند و معده را قوی گرداند و شفاء هفتاد مرض است ، صفرا را خاموش ، شکم را پتگ می کند ، و چون مسافرت می کرد همراه خود قاویت بر می داشت ، و اگر از یاران و همراهانش خونش بحرکت می آمد می فرمود: قاویت عدس بیاشام که آن حرکت خون را ساکن و حرارت را خاموش می کند.

علی بن مهزیار گفت : زنی داشتیم حیض شده و خونش قطع نمی شد تا اینکه نزدیک مرگ رسید ، حضرت صادق علیه السلام امر فرمود: قاویت عدس به او دادیم خونش بند آمد و خوب شد(1).

مؤلف گوید : در فصل ششم چند حدیث در فضیلت قارچ ذکر شد رجوع شود.

در حلیة المتقین از امام صادق صادق علیه السلام روایت کند که : هر کس شب بخوابد و هفت دانه از برگ کاسنی در معدۀ او باشد در آن شب از قولنج ایمن است .

و فرمود: کسی که بخواهد مال و فرزندش زیاد شود ، برگ کاسنی زیاد بخورد .

و فرمود: نیکو سبزیت کاسنی ، هیچ برگی نیست از آن مگر آنکه قطره ای از آب بهشت روی آن هست ، پس در وقت خوردنش حرکت مدهید که قطراتش بریزد.

و امام رضا علیه السلام فرمود: خوردن کاسنی شفای همۀ دردها است و هیچ دردی در بدن فرزندان آدم نیست مگر آنکه کاسنی از بیخ می کَند.

و در طب النبی فرمود: بر شما باد به کرفس که اگر چیزی باشد برای زیاد کردن عقل هر آینه کرفس خواهد بود.

در حدیث دیگر فرمود: بخورید گوشت را که ( قوه) گوش و چشم را زیاد کند . حضرت رسول صل الله علیه و آله وسلم فرمود: کسی که چهل روز گوشت نخورد به حساب قرض کند و بخورد.

سعد بن سعد گفت : خدمت حضرت رضا علیه السلام عرض کردم : اهل منزل من گوشت گوسفند نمی خورند ، فرمود: چرا عرض کردم : برای آنکه می گویند گوشت گوسفند سودا و سر درد و سائر مرضها را بحرکت می آورد . فرمود: یا سعد ، عرض کردم : لبیک فرمود: اگر خداوند چیزی را گرامی تر از گوسفند می داشت هر آینه آن را برای اسماعیل فدا می کرد.

بنی اسرائیل از برص به موسی علیه السلام شکایت کردند ، موسی علیه السلام به خدا شکایت نمود ، وحی شد : گوشت گاو را با چغندر بخورند .

در چند روایت وارد شده که گوشت گاو درد است.

در حدیث دیگر فرمود: کسی که دوست دارد غیظش را کم کند باید گوشت دراج بخورد.

در حدیث دیگر فرمود: رسول خدا صل الله علیه و آله وسلم گوشت ذراع را دوست داشت .

ص: 150

در حدیث دیگر فرمود: گوشت ذراع و کتف را دوست می داشت و گوشت ران را کراهت داشت بواسطه قربش به جایگاه بول(1).

جواب نوشت : حجامت کن و بعدش ماهی تازه کباب کرده بخور . گفت دو مرتبه این مسئله را سؤال کردم باز نوشت حجامت کن و بعدش ماهی تازه کباب کرده با آب و نمک بخور ، چون این عمل را کردم خوب شدم.

در حدیث دیگر دارد : خوردن ماهی موجب سل می شود(1)

و نیز فرمود: داخل نمی شود در شکمِ شخص مسلول جز آنکه نافع تر باشد از نان برنج .

حضرت صادق علیه السلام فرمود: به شخص مبطون نان برنج بدهید ، و داخل نشود در شکم مسلول چیزی که نافع تر باشد از نان برنج ، و آن معده را دباغی و درد با به مدارا خارج کند .

مؤلف گوید : اخبار زیادی در فضیلت نان رسیده که باید نان را زید کاسه نگذاشت و باید گرامیش داشت ، و چون در سفره حاضر کنند انتظار خورش نباشند ، و باید مانند درندگان بو نکنند چون آن مبارکست ، و اطاعت خداوند از قبیل نماز و روزه و حج بواسطه آن می باشد .

و باید اگر نان و گوشت با هم حاضر شد ابتدا به نان کرد.

و باید گرده های آن را کوچک نمود چون با هر گرده ی برکتیست .

و باید نان را مانند عجمان با کارد نبرید الی غیر ذلک از اخباری که دربارۀ نان رسیده .

در حدیث دیگر فرمود: هفتاد نوع بلا را دفع کند که من جمله خوره و جنون و برص است.

حضرت باقر علیه السلام فرمود: در نمک شفاء هفتاد مرض است ، و اگر مردم می دانستند چه فائده در نمک موجود است بغیر از آن مداوا نمی کردند.

در حدیث دیگر فرمود: خداوند به حضرت موسی علیه السلام وحی نمود که : به خود امر کن ( در اول طعام خود) ابتدا به نمک کنند ( و در آخرش ) ختم به آن نمایند و الا ملامت نکنند مگر خود را (1).

و در طب النبی صل الله علیه و آله وسلم فرمود: سه لقمه با نمک پیش از طعام خوردن هفتاد و دو درد را از انسان دور کند که یکی از آنها دیوانگی و خوره و برص است .

و فرمود: سید خورشهای شما نمک است.

و فرمود: کسی که قبل از غذا و بعد از غذا نمک بخورد خداوند ( 360 ) نوع بلا را از او رفع کن که آسانترین آنها خوره است.

و فرمود: در وقت غذا خوردن ابتداء به نمک کنید که دواء هفتاد و دو درد است.

و در فصل نوزدهم اخباری در فضل نمک وارد شده رجوع کنید .

ص: 157