بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 2

راز محبوبیت و جاودانگی امام حسین علیه السلام

ص: 3

ص: 4

تصویر

ص: 6

تصویر

ص: 7

تصویر

ص: 8

مجموعه ای که پیش روی شما قرار دارد ره توشه ای است فراگیر و فشرده در نمایش کارزار حق و باطل، شراره عشق حق است که بر جان عاشقان حسین علیه السلام می ریزد و سعی دارد تا تابش حق را در اندیشه ها مجسم کند.

مبلغين عزیز با مطالعه این اثر، در کنار بهره گیری از منابع غنی قرآن وعترت، و توکل به عنایت حضرت حق و توسل به معنویات ان شاء الله بتوانند جوشش چشمه های عاشورا را در قلب جاری نمایند و دل ها را از زلال مهرش سیراب گردانند.

معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه

ص: 10

بسم الله الرحمن الرحیم

گذشته ترک برداشته کمک کنند.(1) برایمان گفته اند، امیرالمؤمنین علی علیه السلام به یتیمان رسیدگی می کرد،(2) چاه حفر می نمود،(3) نخلستان آباد می کرد و در اختیار خلق خدا می گذاشت.(4)

سر على علیه السلام درد می کرد برای خدمت به خلق الله، وسردلدادگان او نیز دردمی کند برای خدمت به خلق و امتحان هایی که دل می خواهد و شاید سر.

در انتها همه دیدیم که سر علی ، همان سری که برای خدمت به خلق درد

ص: 12

می کرد، چطور شکافته گشت. دلدادگان او نیز از این قضیه مستثنی نیستند، هم سرشان بی نصیب نماند و هم قلبشان.

اما پیروز این میدان کسانی هستند که دلشان را پیشکش اربابشان کردند تا سرشان را قبول کند. آنقدر در امتحان ها دستشان را بالا می گیرند و داوطلب می شوند تا قدم به قدم نزدیک تر شوند، تا قیمتی شوند، تا محرم شوند، تا دلشان و سرشان خریدنی گردد.

ماه محرم، ماهی است که یاد بگیریم امتحان هایی که از امام حسین علیه السلام گرفته شد او را به بالاترین کلاس عبودیت و معرفت رساند و هر کس می خواهد به کلاس بالاتر صعود کند، باید در امتحانات الهی شرکت کند و آن کسی که حسین علیه السلام معلم خصوصی اش باشد، حتماً قبول می شود.

شهدای ما در جنگ تحمیلی شاگردان ممتاز کلاس سیدالشهدا علیه السلام بودند که در آموختن درس وفاداری از یکدیگر سبقت می گرفتند. به قول خودشان امام حسين علیه السلام تکلیفشان را تا قیام قیامت روشن کرده است.

محبوبیت و جاودانگی امام حسین علیه السلام رازی دارد که باید از ورای امتحان هایی که از امام حسین علیه السلام گرفته شده است، فهمید. خوب که نگاه کنیم، می بینیم وقتی حرف از آزمون و امتحان الهی باشد، امام حسین علیه السلام یکپارچه خدا می شود. روی برگه سیدالشهدا علیه السلام فقط نوشته شده «خدا». همین باعث شد که عالم دیوانه و شیدای حسین علیه السلام باشد، دل خلق داغ محبت او شود و این گداختگی و آتش تا قیامت سردی و خاموشی نداشته باشد.

هر کس دانش آموخته امام حسین ع باشد و در کلاس خصوصی او حاضر شده باشد، پاسخ امتحان را درست میدهد و مردم شیفته اش می گردند؛ حتی

ص: 13

اگر یک جوان بی نام و نشانی باشد که دشمن او را سر بریده باشد، کسی مثل شهید محسن حججی، شهید رضا اسماعیلی، شهید همت، شهید رضا داورپناه و... .

این کتاب سعی دارد تا با الگوگیری از رفتار اباعبدالله الحسین علیه السلام در امتحان های دشوار، به اهالی ماه محرم این پیغام را برساند که هر جا و در هر شرایطی باشند، می توانند شاگرد خوبی برای اربابشان باشند و زندگی شان می تواند با عبور از هر امتحانی، قدمی باشد به سمت خیمه امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف.

در پایان جا دارد از کسانی که در آماده شدن این کتاب همراهی و همکاری کردند به ویژه حجج اسلام علیزاده، محمدی و کریمی تشکر نمایم و از حجت الاسلام والمسلمین شرفخانی، معاونت فرهنگی و اجتماعی اوقاف کشور که مثل همیشه در چاپ و نشر این مجموعه از ما حمایت کردند، قدردانی کنم.

امید است مبلغین ارجمند با عنایت به صاحب این ایام و توجه به خصلت مهم اخلاص، از هر تلاشی برای رساندن معارف نورانی و نجات بخش اسلام به دوست داران اهل بیت علیهم السلام دریغ نفرمایند.

ومن الله التوفيق

محمد مهدی ماندگاری

شهریور ماه 1396

ص: 14

ص: 16

و از دیگر صفات پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، رقیق القلب و نرم خو بودن ایشان است؛ خداوند در قرآن چنین می فرماید:

«فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ؛ ای پیامبر! به خاطر رحمت الهی نسبت به آنها نرم (و مهربان شدی و اگر خشن و سنگدل (و دارای خشونت) بودی، از اطراف تو پراکنده می شدند».(1)

امیرالمؤمنین علی علیه السلام به شدت نسبت به رسیدگی به امور ایتام اهتمام داشتند به نحوی که تعجب اصحاب را نیز به دنبال داشت؛

«ابوالطفيل» می گوید: علی علیه السلام در دوران حکومت خویش افراد مستمند و بینوا را مورد عنایت قرار می داد، روزی او را مشاهده کردم که بچه های يتيم و بی سرپرست را به دور خود فراخوانده، یتیمان را جمع کرده و سفره مناسبی باز کرد. «عسل» و سایر نیازمندی ها را دور هم چید و لقمه های لذیذ و عسلی بر دهان آنان گذاشت. این منظره آن چنان مؤثر و جالب بود که بعضی اصحابش گفتند:

«لَوَدِدْتُ أنِّي کُنتُ يَتيماً؛ ای کاش من هم یتیم بوده و این چنین مورد الطاف على علیه السلام قرار می گرفتم».(1)

امام علی علیه السلام در صفت عبادت نیز مورد توجه همگان بود؛ ابن ابی الحدید معتزلی مذهب درباره عبادت آن حضرت می گوید:

على علیه السلام بیشتر از همه عبادت می کرد؛ زیرا او اغلب روزها روزه دار بود و تمام شب ها مشغول نماز بود، حتی هنگام جنگ نیز نماز شب او ترک نمی شد».(2)

و نیکوکاری است، او که از طرف خداوند هدایت شده است، دوست دوست خداست، بهترین دختر و فرزند پیامبر خداست، ریحانه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم است».(1)

گوشه ای از اوصاف امام مجتبی علیه السلام

از امام حسن مجتبی علیه السلام به غربت و مظلومیت یاد می شود؛ صلح ایشان به دلیل خیانت های مکرر یاران و فرماندهان با سابقه و نزدیک به ایشان بود. به واسطه همسرشان زهر داده شدند، بدن پاکشان را تیرباران کردند و قبر مطهر ایشان در تخریب قبور بقیع، مورد هتك حرمت واقع شد.

از دیگر صفات بارز ایشان کرامت و صبر است که در داستان مرد شامی(2) می توان کرامت و بخشش ایشان را به نیکی مشاهده کرد و آن چنان صبور بودند که حلم الحسنیه به صورت ضرب المثل، زبان به زبان می چرخید.

زبان مبارک آنها شنیده می شود که در مورد هیچ یک از اهل بیت علیهم السلام شنیده نشده است. از چنان محبوبیتی برخوردار است که انگار انبیای الهی او را قبل از ولادت هم می شناختند و مشتاق زیارت او بودند. «مَا مِنْ نَبِيٍ إِلَّا وَ قَدْ زَارَ كَربَلَاءَ وَ وَقَفَ عَلَيهَا».(1)

حال سؤال مهم و اساسی این است:

راز محبوبیت، جاودانگی و ویژگی های منحصر به فرد امام حسین علیه السلام چیست؟ چرا خصوصیات خاصی برای ایشان ذکر شده است که برخی از آن حتی برای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نیز گفته نشده است؟

قبل از اینکه به حکمت این توصیه ها و سفارش ها در مورد امام حسین علیه السلام بپردازیم، تعدادی از روایات و توصیه های اهل بیت علیهم السلام و احوالات پیامبران در ارتباط با سیدالشهدا علیه السلام را بیان می کنیم و در ادامه به پاسخ این سؤال می پردازیم.

خداوند در هیچ خاکی حتی خاک کعبه یا قبر مطهر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم قرار نداده است، مگر در تربت امام حسین علیه السلام.

عیسی بن ابی منصور نقل می کند:

«سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ نَفَسُ الْمَهْمُومِ لَنَا الْمُغْتَمِّ لِظُلْمِنَا تَسْبِيحٌ وَ هَمُّهُ لِأَمْرِنَا عِبَادَةٌ وَ كِتْمَانُهُ لِسِرِّنَا جِهَادٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ؛ از امام صادق علیه السلام شنیدم که می فرمود: نَفَس فرد غمگین که به خاطر ستم برما غصه دار است، تسبیح است و اندوهش برای کار ما، عبادت به شمار می رود و راز ما را نگه داشتن، جهاد در راه خداست».(1)

در این زمینه روایات بی شماری در کتاب های روایی وارد شده است که از بهترین منابع آن می توان به کتاب «کامل الزيارات» اشاره کرد.

سخنانشان را می شنیدم، نشستم.

امام صادق علیه السلام از آن مرد پرسید: از کجا آمدی؟ پاسخ داد: از دورترین نقطه يمن.

آنگاه حضرت همه ویژگی های منطقه زندگی او را به او باز گفت و او تصدیق کرد. آنگاه فرمود: هدف از آمدن به این نقطه چیست؟

گفت: برای زیارت حسین علیه السلام آمده ام.

فرمود: تنها به قصد زیارت ؟

گفت: آری ! تنها برای زیارت سالارم و نماز گزاردن در کنار قبر او و نثار درود بر او از نزديك ...

امام علیه السلام فرمود: در زیارت آن حضرت چه پاداش و اثری می نگری؟

گفت: ما از زیارت اور برکت در مال و اولاد و سلامتی و عمرو برآورده شدن خواسته های خویش می نگریم.

فرمود: برادر یمنی! آیا براین پاداش ها چیزی بیافزایم ؟

پاسخ مثبت داد.

امام صادق علیه السلام فرمود: پاداش زیارت عارفانه حسین علیه السلام با پاداش حج پذیرفته شده با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، برابری می کند.

آن مرد شگفت زده شد.

امام صادق علیه السلام فرمود: آری! بلکه با دو حج پذیرفته با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم.

و باز بیشتر شگفت زده شد.

ص: 24

و امام صادق علیه السلام همواره بر پاداش زیارت عارفانه حسين علیه السلام افزود تا به سی حج پذیرفته شده و پاك و پاکیزه به همراه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم رسید.(1) از این مسأله می توان در موضوع زیارت اربعین به صورت پیاده هم استفاده کرد.

نقل های مختلفی از ارزش زیارت امام حسین علیه السلام در تاریخ آمده است.

متوکل که قبر امام حسین علیه السلام را پایگاهی علیه حکومت خود می دید، متوجه شد که مردم شبانه به زیارت می روند. از این رو پاسگاه هایی را نزدیک شهر کربلا ایجاد کرد. مأموران متوكل به محض اینکه متوجه می شدند شخص برای زیارت می رود، او را دستگیر می کردند.(2)

چندی بعد مردم را تهدید کرد که اگر بعد از سه روز کسی را اطراف قبر ببینم، او را دستگیر می کنم و به غل و زنجیر میکشم. علاوه بر این، در برخی نقل های تاریخی آمده اگر زائری را در مسیر می یافت، او را می کشت یا به شدت مجازات می کرد.

سرانجام متوکل دستور داد زیارت قبر امام حسین علیه السلام به شرط قطع دست راست، آزاد است! در اندک زمانی صف مشتاقان زیارت با وجود این شرط نیز طولانی شد!(3)

مسعودی، مورخ بزرگ، در کتاب مروج الذهب می نویسد: خانمی که به قصد ثبت نام زیارت حرم امام حسین علیه السلام مراجعه کرده بود، دست چپ خود

ص: 25

را برای قطع کردن بیرون آورد. مأموران به وی متذکر شدند که بهای زیارت ، قطع دست راست است. خانم با نشان دادن دست قطع شده خود گفت: «دست راستم را سال گذشته قطع کردید!»(1)

در این شرایط و خفقانی که متوکل ایجاد کرده بود، امام هادی علیه السلام مردم را به زیارت کربلا تشویق می کردند و می فرمودند: «همانا برای خداوند سرزمین هایی است که دوست دارد در آن عبادت شود و حائر الحسين علیه السلام یکی از آن سرزمین هاست»(2) حضرت گاهی افرادی را نائب می کردندکه از سوی ایشان به زیارت کربلا مشرف شوند و آنجا برای امام دعا کنند.

امام صادق علیه السلام می فرماید: «هرگز این زیارت را ترک مکن؛ زیرا کسی که آن را ترک کند، روز قیامت گرفتار حسرت بزرگی شده و آرزو می کند که ای کاش قبرش در نزد اباعبدالله الحسین علیه السلام بود، این زیارت گناهان هفتاد سال را از بین می برد... ملائکه در روز قیامت با زائر امام حسین علیه السلام مصافحه می کنند...

هرکسی در دنیا زیارت امام حسین علیه السلام رود، روز قیامت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم با او مصافحه می کند».(3)

ص: 26

امام باقر علیه السلام در فرازی از زیارت عاشورا چنین فرموده اند:

«مُصِيبَةٍ مَا أَعْظَمَهَا وَ أَعْظَمَ رَزِيَّتَهَا فِي الْإِسْلَامِ وَ فِي جَمِيعِ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ؛ مصیبت عاشورا مصیبتی است که در اسلام و در آسمان و زمين بزرگ تر از آن وجود ندارد».

شیخ جعفر شوشتری 300 خصوصیت منحصر به فرد امام حسین علیه السلام را در کتاب خصائص الحسینیه برشمرده است.

با همه این اوصاف و بزرگ داشتی که از مقام والای امام حسین علیه السلام شده است، این سؤال برای هر انسان عاقلی پیش می آید که «این حسین کیست که عالم همه دیوانه اوست ؟»

در زندگی معمولی ما انسان ها، هرگاه از کسی به عنوان شخص محبوب و خاص نام برده می شود، کنجکاو میشویم و سعی می کنیم به زندگی و رفتار و منش او نگاه کنیم و بفهمیم چه چیزی او را تبدیل به یک انسان ويژه کرده است؟ سلوک و زندگی او چگونه است که اینگونه مورد توجه قرار گرفته است؟ حتماً در رفتارهایی که انجام می دهد، رازهایی نهفته است که نتیجه آن، این همه توجه و علاقه به او است.

به همین دلیل است که می خواهیم راز محبوبیت امام حسین علیه السلام را که محبوبیتی منحصر به فرد در میان شیعه و غیر شیعه، مسلمان و غیر مسلمان، ایرانی و غیر ایرانی است را در میان رفتارهای ایشان جستجو کنیم و به دلیل علاقه ویژه خدا و اهل بیت علیهم السلام به ایشان پی ببریم.

ص: 31

ص: 32

ص: 34

قبل از شناخت راز محبوبیت و جاودانگی امام حسین علیه السلام، مقدماتی نیاز است؛ مانند پاسخ به این سؤال که اگر کسی برای شناخت امام حسین علیه السلام تلاش نکند و معرفت کافی به حضرت نداشته باشد، چه زیانی کرده است؟ اساساً چرا به داشتن معرفت امام حسين علیه السلام نیازمندیم؟ اگر ندانیم سرّ محبوبیت امام علیه السلام چه بوده است، چه اتفاقی می افتد؟ آیا چیز خاصی را از دست داده ایم؟ چه تفاوت هایی بین کسانی که دوست داشتنی بودن ایشان را فهمیدند و کسانی که نفهمیدند، وجود دارد؟

برای پاسخ به این سؤالات ، به مطالب زیر توجه کنید.

با توجه به اینکه قبلاً ویژگی ها و خصوصیات ویژه امام حسین علیه السلام و جایگاه رفیع ایشان در نگاه خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت پیامبر علیهم السلام آمد، هر انسان عاقلی برای بهره مندی از شخصیت بی نظیر اباعبدالله علیه السلام سعی میکند به او نزدیک شود و با شناخت بیشتر از ایشان، از راه های سعادت و موفقیت بهره مند شود.

«إنّ النبيّ صلی الله علیه و آله و سلم أخذ بيد الحسین علیه السلام، و قال: أيها الناس! هذا الحسين بن علىّ ألا فاعرفوه، و فضّلوه كما فضّله الله عزّوجل؛ پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و دست حسین علیه السلام را گرفت و فرمود: ای مردم! این حسین بن علی است. او را بشناسید و برتری دهید همانگونه که خداوند عزوجل او را برتری داده است».(1)

اگر کسی به سمت شناخت امام حسین علیه السلام حرکت نکند، یا به دلیل آن است که به شخصیت، مقام و جایگاه رفیع ایشان آگاهی ندارد یا فطرت او دست خوش مشکلات و آلودگی ها شده است.

نشود، جز آنکه منکر آنان بود و آنان وی را نپذیرفته باشند».(1)

در زیارت جامعه کبیره می خوانیم:

«السَّلَامُ عَلى مَحَالِ مَعْرِفَةِ الله؛ سلام بر محل های معرفت خدا».(2)

جگرش را در راه خدا نثار کرد تا بندگان خدا را از نادانی و سرگرداني گمراهی نجات دهد».(1)

کسی که از مسیر زلال معرفت و شناخت اهل بیت علیهم السلام به مسیر صحیح موفقیت پی نبرد، قطعاً از مسیر مقابل که راه ضلالت و گمراهی است، خواهد رفت.

در روایتی از پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله و سلم آمده است:

والّذي بعثني بالحق نبيّا، إنّ الحسين بن عليّ في السماوات، أعظم ممّا هو في الأرض و اسمه مكتوب عن يمين العرش: إنّ الحسين مصباح الهدی و سفينة النجاة؛ همانا حسین بن علی بن ابیطالب علیه السلام چراغ روشن هدایت و کشتی نجات امت است. اگر کسی او را نشناسد از هدایت و دستگیری او بی نصیب خواهد شد و در گرداب گمراهی هلاک خواهد شد».(2)

نور هدایت و روشنی بخش مسیر حکمت امام حسین علیه السلام است و اگر کسی از این نور بهره نبرد، يقيناً اهل نجات نخواهد بود.

امام باقر علیه السلام در مورد این آیه فرمودند:

في قَولِ الله تَعَالَى: يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ قَالَ يَجِي ءُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلم فِي فِرْقَةٍ وَ عَلِيٌّ علیه السلام فِي فِرْقَةٍ وَ الْحَسَنُ علیه السلام فِي فِرْقَةٍ وَ الْحُسَيْنُ علیه السلام فِي فِرْقَةٍ؛ حضرت فرمودند: در روز محشر رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم به همراه گروهی می آیند، على علیه السلام با گروهی می آید، حسن علیه السلام با گروهی می آید و حسين علیه السلام با گروهی».(1)

بدا به حال کسانی که به دلیل عدم شناخت و تبعیت از ایشان در دنیا، از همراهی با امام حسین علیه السلام، باز می مانند.

روز محشر، روزی است که همه از هم فرار می کنند و کسی نیست که بتواند دست دیگری را بگیرد. آنجاست که همراهی با امام حسین علیه السلام و بهره مندی از شفاعت ایشان خواسته هر انسانی است.

شنیدن ندای حق طلبانه ایشان با سطحی نگری برخورد کند، قطعاً در پیشگاه خدا مسئول خواهد بود.

بالاترین حقی که امام حسین علیه السلام به گردن ما دارد این است که ایشان را بشناسیم و از آنچه معرفت پیدا کردیم برای هدایت و حرکت به سمت کمال استفاده کنیم.

زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف با ادامه نهضت امام حسین علیه السلام است. حضرت مهدی علیه السلام پس از ظهور، بین رکن و مقام برای مردم خطبه خواهد خواند و در مهم ترین قسمت خطبه به صورت مکرر و با نهایت اندوه و تأثر، شهادت مظلومانه امام حسین علیه السلام را مورد اشاره قرار خواهد داد. از جمله خواهد فرمود:

«ای مردم جهان ! منم امام قائم. منم شمشير انتقام الهی که همه ستمگران را به سزای اعمالشان خواهم رساند و حق مظلومان را از آنها پس خواهم گرفت. ای اهل عالم! جدم حسین بن علی علیه السلام را تشنه به شهادت رساندند و بدن مبارک او را عریان برروی خاک ها رها کردند. دشمنان از روی کینه توزی جدم حسین علیه السلام را ناجوانمردانه کشتند».(1)

امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف خود و قیامشان را به واسطه امام حسین علیه السلام به مردم جهان معرفی می کنند؛ به همین دلیل است که می گوییم اگر کسی به معرفت کافی نسبت به امام حسین علیه السلام دست پیدا نکند، نمی تواند معرفت کافی نسبت به امام زمانش نیز داشته باشد. با کمی دقت در منابع روایی، رابطه عمیق و نزدیک بین امام حسین علیه السلام و امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف روشن می گردد.

در نتیجه نیاز داریم تا امام حسین علیه السلام و راز محبوبیت و جاودانگی او را بشناسیم و اگر در این زمینه توفيق نیابیم، خیر کثیری را از دست داده ایم و احتمال سقوط در دامن طاغوت مهیا خواهد شد.

این آیه قرآن، به صورت جدی به کسانی که برای در جبهه حق بودن، تلاشنمی کنند، هشدار می دهد:

«اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا

او ع

ص: 41

أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ؛ خداوند، ولی و سرپرست کسانی است که ایمان آورده اند. آنها را از ظلمتها، به سوی نور بیرون می برد. (اما) کسانی که کافر شدند، اولیای آنها طاغوت ها هستند که آنها را از نور، به سوی ظلمتها بیرون می برند. آنها اهل آتش اند و همیشه در آن خواهند ماند».(1)

و به توصیه ها و سخنان او گوش می دهد و هر چه می گوید عمل می کند. در زیارت جامعه کبیره تعابیر زیبایی در این زمینه هست که می فرماید:

«مَنْ أَتَاكُمْ نَجَا وَ مَنْ لَمْ يَأْتِكُمْ هَلَكَ إِلَى اللَّهِ تَدْعُونَ وَ عَلَيْهِ تَدُلُّونَ وَ بِهِ تُؤْمِنُونَ وَ لَهُ تُسَلِّمُونَ وَ بِأَمْرِهِ تَعْمَلُونَ وَ إِلَى سَبِيلِهِ تُرْشِدُونَ وَ بِقَوْلِهِ تَحْكُمُونَ سَعِدَ مَنْ وَالاكُمْ وَ هَلَكَ مَنْ عَادَاكُمْ وَ خَابَ مَنْ جَحَدَكُمْ وَ ضَلَّ مَنْ فَارَقَكُمْ وَ فَازَ مَنْ تَمَسَّكَ بِكُمْ وَ أَمِنَ مَنْ لَجَأَ إِلَيْكُمْ وَ سَلِمَ مَنْ صَدَّقَكُمْ وَ هُدِيَ مَنِ اعْتَصَمَ بِكُمْ مَنِ اتَّبَعَكُمْ فَالْجَنَّةُ مَأْوَاهُ وَ مَنْ خَالَفَكُمْ فَالنَّارُ مَثْوَاهُ؛ آن که به سوی شما آمد نجات یافت، و هر که نیامد هلاك شد، شما مردم را به سوی خدا می خوانید، و به وجود او راهنمایی می کنید، و همواره در حال ایمان به او هستید، وتسليم او می باشید، و به فرمانش عمل میکنید، و به راهش ارشاد می نمایید و به گفته اش حکم می کنید، هرکه شما را دوست داشت، خوشبخت شد، و هر که شما را دشمن داشت به هلاکت رسید، و هرکه شما را انکار کرد زیانکار شد و هرکه از شما جدایی نمود گمراه گشت، هر که به شما تمسك جست به رستگاری رسید،و هرکه به شما پناه آورد ایمنی یافت، کسی که شما را تصدیق نمود سالم ماند، و هرکه متمسك به شما شد هدایت یافت، کسی که از شما پیروی کرد، بهشت جای اوست، و هرکه با شما مخالفت ورزید، آتش جایگاه اوست».(1)

با رعایت این توصیه ها و روایات متعددی که در منابع موجود است، خداوند ضمانت کرده که هرکس همراه این بزرگواران باشد، به سعادت و رستگاری می رسد.

اگر کسی شاگرد خوبی در مدرسه اهل بیت علیهم السلام باشد، با تبعیت از آنها از

ص: 43

دریای رحمت الهی بهره مند می شود .

««قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ؛ بگو: اگر خدا را دوست می دارید، از من پیروی کنید! تا خدا (نیز) شما را دوست بدارد؛ و گناهانتان را ببخشد؛ و خدا آمرزنده مهربان است».(1)

ص: 44

ص: 46

به روشنی میدانیم که معرفت پیدا کردن به وجود با عظمتی چون سیدالشهدا علیه السلام نمی تواند از یک جنبه و جهت باشد. باید زوایای شخصیتی ایشان را در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار داد تا به هدف کلی بحث که شناخت راز محبوبیت ایشان است دست یافت.

یکی از این جنبه ها، امتحانهای الهی است که از امام حسین علیه السلام گرفته شده است. امتحان هایی که از جهتی سخت ترین امتحان ها و طاقت فرساترین آنهاست. انسان هوشیار زمانی به دلیل محبوبیت و جاودانگی امام حسین علیه السلام پی می برد که با چشمانی باز و فکری بصیر به تماشای آزمایش های خدا از امام حسین علیه السلام بنگرد و رمز و راز عالم گیر شدن محبت و ارادت به ساحت سیدالشهدا علیه السلام (1)را در رفتارهای ایشان بیابد. از این جا به بعد می تواند ابا عبد الله الحسين علیه السلام را الگوی خویش قرار دهد و از ثمرات پیروی از ایشان بهره مند و خویش را حسینی بنامد.

ص: 47

سعی داریم تا با پرداختن به موضوع امتحان و ابعاد مختلف آن در آیات و روایات و بررسی تطبیقی آن با حادثه عاشورا و امام حسین علیه السلام، با دقت بیشتری به عملکرد امام حسین علیه السلام توجه کنیم و الگو بگیریم.

گمراه کننده و آزمون های لغزاننده به خدا پناه ببرد».(1)

با این اوصاف، آیا کسی می تواند بگوید من از حضور در امتحان انصراف می دهم ؟ آیا می تواند از پاسخ به امتحانی که در برابرش قرار گرفته است، طفره رود و برگه امتحان را سفید تحویل دهد؟ قطعا فرار کردن از امتحان و مواجهه غلط با آن، مساوی مردود شدن در امتحان است و با نگاهی دقیق تر نوعی عذاب است که باعث دور شدن بیشتر آنها از معرفت و رشد می شود.

در کتاب طبقات الکبری آمده است که سعد بن ابی وقاص از پیشگامان مسلمانان است که در هفده سالگی مسلمان شد.(2) از جمله کسانی است که در جنگ های بدر، احد، خندق، حدیبیه ، خیبر و فتح مکه حضور داشت و درهنگام فتح مکه، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم یکی از سه پرچم مهاجران را در دست او قرار داد.(3) اما در زمان خلافت امیرالمؤمنین علی علیه السلام با از بیعت با حضرت سر باز زد و به دعوت حضرت برای شرکت در جنگ های سه گانه صفین، جمل و نهروان، اینگونه پاسخ داد: «آنچه به گوش تو رسیده درست است، شمشیری به من بده که جداکننده بین مسلمان و کافر باشد، آن وقت من در کنار تو خواهم جنگید!»(4) عدم همراهی او برای شرکت در نبرد، مقارن شده بود با ثروت اندوزی و مال اندوزی اش که در تاریخ آمده است. مسعودی می گوید: سعد بن ابی وقاص قصری برای خود در عقيق بنا کرده بود که سقف هایی بلند

ص: 49

داشت و فضای پهناوری بدان اختصاص داد و بر فراز دیوارهای آن کنگره ها ساخت».(1) واقدی هم در کتاب طبقات الكبرى نقل می کند: «روزی که سعد بن ابی وقاص درگذشت، 250 هزار درهم از خود باقی گذاشت».(2) سعد وقاص که روزی پرچم دار لشگر اسلام بود، به خاطر فرار از امتحان و پذیرش تبعیت ازعلى علیه السلام کارش به کجا رسید؟!

در مقابل افرادی هستند که با شناخت این سنت حتمی پروردگار، برای رشد و تعالی خود از آن بهره می گیرند و با استفاده از معارف دین، به استقبال امتحان های الهی رفته و برای سربلندی در امتحان ها از خدا یاری می طلبند. آنها کسانی هستند که روز به روز با موفقیت در آزمایش های الهی، ظرف وجودشان مهیای دریافت معارف و حقایق نورانی اسلام می گردد و لایق رفتن به درجات بالاتر عرفان و معرفت می گردند. کسانی که در آغاز جنگ تحمیلی به جای فرار کردن به روستاها و شهرهای دوردست، با تمام وجود از این امتحان سخت الهی استقبال کردند و با نصرت گرفتن از پروردگار، از این امتحان پیروز و موفق خارج شدند - چه شهید شدند و چه پیروزی را به چشم خود دیدند- جزء آنهایی هستند که از امتحان های الهی استقبال می کنند و از آن بهره می گیرند.

خانواده هایی که با وجود فقر و تنگ دستی برای جبهه ها مواد غذایی و پول می فرستادند و از طلاهای زینتی خود می گذشتند، از امتحان مالی خدا استقبال کردند و مورد توجه خاص پروردگار قرار گرفتند. از آن بالاتر، خانواده هایی که فرزندانشان را برای حضور در جبهه ها تشویق کردند و اجازه ندادند کلام امام رحمه الله که فرمود: «جبهه ها را خالی نگذارید»، روی زمین بماند، از این امتحان و

ص: 50

آزمایش دشوار سربلند بیرون آمدند. این نوع مواجهه با امتحان برای این دسته از انسان ها، مایه رشد و تعالی و نزدیکی به پروردگار خواهد بود.

در طرف مقابل، چه بسیار بودند کسانی که در برابر این امتحان بزرگ سکوت کردند، نه خودشان و خانواده شان در جبهه حاضر شدند و نه در تأمین مالی جبهه کمک کردند. برخی نیز حتی اجازه ندادند دیگران به وظیفه خود عمل کنند و مانع آنها شدند. در روزگار ما، این افراد مصداق کسانی اند که از شرکت در امتحان طفره رفتند و مردود شدند.

«لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا؛ خدا هیچ کس را جز (به قدر) آنچه به او داده است تکلیف نمی کند».(1)

به عنوان نمونه، سه نوع تناسب در امتحان های الهی را توضیح می دهیم.

آیا نمی دانی که قلم تکلیف از سه گروه برداشته شده است: از صبی (کودک) تا به بلوغ برسد، از انسان خواب تا هوشیار شود و از مجنون تا افاقه پیداکند و این دختر که همان دیوانه از قبیله فلان است. شاید در حال دیوانگی زنا داده است؟ این زن را رها کن. عمر تکبیر گفت و آن زن را آزاد کرد .(1)

بنابراین، تکالیف الهی متناسب با ظرفیت و داشته های مکلف است. اگر کسی بیمار است، روزه بر او واجب نیست. اگر کسی نمی تواند ایستاده نماز بخواند، نشسته بخواند و اگر نمی تواند، دراز کشیده نماز را به جا بیاورد. اگر کسی ناتوان است، جهاد بر او واجب نیست. اگر کسی سر سال از مالش زیاد نمی آید، خمس ندارد و اگر مستطیع نیست، حج بر او واجب نخواهد بود و سایر احکام دین، که براساس همین اصل کلی تشریع شده است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: از امت من ممه چیز برداشته شده:

1.خطایی که بی اختیار و به غفلت از کسی صادر شود؛

2. فراموشی؛

3. چیزی که بر آن اکراه و اجبار شده باشند؛

4. آنچه طاقت و توانایی اش را ندارند؛

5. آنچه نمی دانند؛

ص: 53

6. آنچه به سوی آن مضطرو ناچار شده باشند؛

7. حسد؛

8. طیره (تأثر نفس به فال بد)؛

9. تفکر در وسوسه در خلق.(1)

بنابراین، کسی که برای نماز صبح خواب می ماند، تکلیفی برای خواندن نماز ندارد و گناهی مرتکب نشده است؛ اگرچه از نظر معنوی فرصت ارزنده ای را از دست داده و ضرر کرده است.

این کلام به این معنی نیست که اگر کسی با بی توجهی و بی مبالاتی شب ها را تا دیروقت بیدار باشد یا غذای سنگین بخورد و یا هیچ اندیشه و عملی را برای بیدار شدن در نظر نگیرد، باز همین حکم را دارد. اگر کسی مقدمات لازم برای انجام تکلیف را رعایت نکند و نماز صبح خواب بماند، قطع گناه کرده است. مسأله آنجا است که اگر قصد انجام تکلیف را دارد و مقدمات لازم را نیز فراهم کرده است، ولی به واسطه اتفاقی خواب بماند و بعد از طلوع آفتاب بیدار شود، در این صورت است که مرتکب گناه نشده است.

شوی و چیزی برداری. اگر این کار را انجام بدهی، تورا کباب میکنم و می خورم . روزی گربه ، گربه پیری را ملاقات کرد و از گرسنگی شکایت کرد. گربه پیر گفت: چرا غذایت را از آشپزخانه تأمین نمیکنی؟ ماجرای تهدید صاحبخانه را تعریف کرد. گربه پیر خنده ای کرد و گفت: مگر نمیدانی خوردن گوشت گربه حرام است؟ صاحبخانه فقط خواسته تو را بترساند. مطمئن باش اگر چیزی برداری، هیچ وقت نمی تواند کاری انجام دهد. گربه با خیالی راحت وارد آشپزخانه شد و گوشت ها را به دندان گرفت و خورد. صاحبخانه وقتی متوجه خیانت گربه شد، فریاد زد: مگر نگفتم اگر خیانت کنی تو را کباب میکنم و می خورم؟ گربه کرشمه ای کرد و آرام آرام به راه خود ادامه داد و زیر لب گفت: گوشت گربه حرام است! صاحبخانه عصبانی گربه را گرفت و او را در کیسه ای انداخت و سر کیسه را بست. سپس به سمت بیابان به راه افتاد. دو روز بدون آذوقه راه رفت تا آنکه چنان ضعف بر او غالب شد که دیگر طاقت راه رفتن نداشت و خوف از دست رفتن جانش می رفت. هیزمی جمع کرد و سنگی چید و گربه را از کیسه بیرون آورد و گفت: حال که مضطر هستم و خوف جان می رود، تو برمن حلال شدی. این همان حالتی است که گوشت میت هم بر من حلال است. گربه را کشت، به سیخ کشید و خورد.

در این داستان، فردی که خودش عمدا شرایط اضطرار خود را به وجود آورده است و گربه حرام گوشت را خورده، گناه کرده است. این حکم تنها مربوط به زمانی است که کسی ناخواسته در شرایطی قرار بگیرد و چاره اینداشته باشد.

مثال: کسب روزی حلال عمدتا به عهده مردها است. در روایت است که:

قال صلی الله علیه و آله و سلم: الكادُّ عَلى عِيالِهِ مِن حَلالٍ کَالمُجاهِدِ في سَبيل الله ؛ کسی که در راه تأمین مخارج خانواده اش تلاش میکند، مانند کسی است که در راه خدا می جنگد».(1)

مردها برزن ها ولایت دارند. خدا به واسطه عدالتی که مرد در اعمال ولایت به خرج می دهد او را امتحان می کند. خدا مرد را آزمایش میکند تا ببیند به همسر و فرزندانش ظلم می کند یا نه؟ متأسفانه بسیارند زن هایی که از دست شوهرانشان به ستوه آمده اند و دخترانی که به خاطر سخت گیری های پدر از ازدواج باز مانده اند.

برخی امتحان ها هم ویژه زنان است؛ مانند دوره حاملگی و وضع حمل. خداوند آنها را امتحان میکند تا ببیند در این دوره تا چه اندازه به یاد خدا هستند؟ تربیت فرزندان، شوهرداری و بسیاری از کارهای دیگر که اختصاص به زنان دارد، از مسائل امتحان آنان است.

امتحان حجاب در معنای خاص آن و محدودیتی که برای خانم ها ایجاد می کند به خاطر ظرافت و ویژگی های خاص خانم ها برای آنان حساسیت بیشتری دارد، اگرچه مردها هم باید حجاب داشته باشند.مرحوم آقا سید محمدباقر سیستانی رحمه الله می گوید: من تصمیم گرفتم به گونه ای خدمت آقا امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف این برسم، لذا چهل هفته در مسجد محله مان مراسم زیارت عاشورا رفتم این زیارت معتبر، مستند و قابل اعتماد و از امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام است، این زیارتی است که آثار دنیوی و اخروی اش بی نظیر

ص: 56

است می گوید: تنها نیتم این بود که آقا امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را زیارت کنم. در یکی از این جمعه ها احساس کردم حال خوشی دارم، بلند شدم زیارت عاشورا را که خواندم از مسجد بیرون آمدم، دیدم بوی عطر خوشی از خانه نزدیک مسجد می آید و نوری از آن بیرون آمد. مردم دارند عبور می کنند و نگاه نمی کنند، ولی این نور مرا به خودش جلب کرد. جلوتر رفتم، دیدم در باز است، پیش خود گفتم: اجازه دارم وارد بشوم. وقتی وارد شدم، دیدم جنازه ای روی زمین است و روی آن هم پارچه ای کشیده اند! یک وقت دیدم آقایی نورانی با چهره ای که در روایات ما توصیف شده کنار این بدن نشسته است، سلام کردم، متوجه شدم آقا و مولایم، حجت بن الحسن علیه السلام هستند. این قضیه در بیداری اتفاق افتاده است. می گوید: دیدم آقا نشسته اند، فرمودند: محمدباقر دنبال من میگردی؟ من اینجا هستم. گفتم: آقا، اینجا بالای سر این جنازه چه می کنید؟ فرمودند: این خانم از دنیا رفته است، آمده ام در مراسم شرکت کنم. پرسیدم: مگراین خانم کیست؟ آیا از اولیاء است؟ امام فرمودند: این خانم در کشف حجاب رضاخان و دوران مبارزه با حجاب، هفت سال از خانه اش بیرون نرفت،برای اینکه مجبور می شد حجابش را بردارد، لذا کنار پیکرش آمده ام .(1)

و قدرت های انسان قرار داده است؛ «ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً» و پس از طی شدن دوران جوانی، فرصت به روزگار پیری و بازگشت ضعف های طفولیت می رسد؛ «ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعدِ قُوَّةٍ ضَعفًا». خداوند با قدرت خود مخلوقاتش را آنگونه که می خواهد می آفریند؛ «يَخلُقُ ما يَشاءُ» و به شرایط آنها در هر دوره آگاه است؛ «وَ هُوَ العَلِيمُ الَقِديرُ». در نتیجه امتحانات انسان ها در دوره تکلیف که جوانی و پیری است، متفاوت و متناسب با شرایط دوره است.

«اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ ضَعْفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِنْ بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً ثُمَّ جَعَلَ مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ ضَعْفًا وَشَيْبَةً يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَهُوَ الْعَلِيمُ الْقَدِيرُ؛ خدا همان کسی است که شما را آفرید در حالیکه ضعیف بودید؛ سپس بعد از ناتوانی قوت بخشید و باز بعد از قوت،صعف و پیری قرار داد؛ او هرچه بخواهد می آفریند، و دانا و تواناست».(1)

در هر شرایط سنی، امتحان های ویژه ای وجود دارد. به عنوان مثال: مسأله غریزه جنسی و نیاز به ازدواج در دوره جوانی، یکی از امتحان های خداوند است. در شرایط فعلی جامعه بسیاری از جوانان شکایت می کنند که نمی شود در این وضعیت پاک بود؛ چراکه ما جوانیم و غریزه جنسی در اوج خود قرار دارد و شرایط ازدواج هم فراهم نیست. بله، در دوره جوانی نیازهای جنسی در اوج است، ولی در همین سن، اراده و ایمان نیز می تواند در اوج قرار بگیرد. قدرت جوان برای مبارزه با این وضعیت سامان داده شده است و خداوند نیز به او کمک می کند تا از گناه دور بماند. اگر خداوند نیاز جنسی را در این سن به طور قوی قرار بدهد و قدرت مقابله با گناه را در انسان قرار ندهد، امتحان شهوت

ص: 58

سنخیتی با قدرت ما ندارد؛ «لَا يُكَلِّفُ اللهُ نَفسًا إلَّا وُسْعَهَا»(1) او به این ترتیب گناه کردن مجاز خواهد بود. در صورتی که این چنین نیست. خدا قدرتی در جوان و اراده او قرار داده است که می تواند در برابرگناه ایستادگی کند و پاک بماند تا همسر پاک نصیب او شود.

وهب تازه ازدواج کرده بود. زمانی که در برابر دعوت امام حسین علیه السلام قرارگرفت، پذیرفت و همه لذت های حلالی که خدا به خاطر جوانی و ازدواج به او داده بود را در مسیر امام حسین علیه السلام زیر پا گذاشت. نُه روز از عروسی وهب و هانیه میگذشت. آنها ماه عسل خود را در کربلا، کنار امام حسین علیه السلام و خاندان ارجمند او گذراندند. سرانجام، وهب و هانیه، در روز عاشورا و در هفدهمین روز عروسی خود، به شهادت رسیدند.(2)

زمانی که چنین مطالبی از سیره یاران امام حسین علیه السلام بیان می شود، برخی اعتراض می کنند و می گویند: آنها اصحاب امام حسین علیه السلام بودند و ایشان را دیدند و ایمان آوردند. اگر ما هم در آن شرایط بودیم، چنین انتخابی میکردیم . جا دارد در این زمینه خاطره زیبایی از قدرت ایمان یک جوان را در عصر حاضر، در برابر گناه تقدیمتان کنیم.

عرض کنم، به سرپرستی قبول کرده اند. (البته لازم به تذکر است که دختر خاله ام هم سن خود من است). از آن تاریخ به بعد، مشکل من شروع شد و خانه آرام و ساکت ما که در طول روز کسی جز من در آن زندگی نمی کرد، تبدیل به زندگی پسری شد که سعی در دور کردن هوای نفس دارد بادختری که به مراتب از شیطان هم پست تر و گناهکارتر و حرفه ای تر است. تنها، کارهای دختر خاله ام را در یک جمله خلاصه می کنم:

«درخواست از من برای انجام بزرگترین گناه کبیره!»

می دانم شما منظور من را فهمیده اید و لازم به توضیحات اضافی نیست. همان طور که گفتم پدر و مادرم 17 ساعت از روز را در بیرون از منزل به سر می برند. یعنی از 6 صبح تا 11 شب. من هم از 7 صبح تا بعد از ظهر، مشغول تحصیل هستم. یعنی حدود 10 ساعت از روز را با دخترخاله ام در خانه تنها هستم و همان طور که گفتم، دختر خاله ام یک لحظه من را تنها نمی گذارد، دائما در سرم فکر گناه می اندازد. بارها در طول روز از من درخواست گناه می کند. البته من پسری نیستم که تسلیم خواهش حرف های او شوم، همیشه سعی میکنم او را از خودم دور کنم، ولی او مانند شیطانی است که سر راه هر انسانی ظاهر می شود، او را درون قعر جهنم پرتاب می کند و برای همین است که من از او احتراز میکنم. ولی او دست از سر من برنمی دارد.

تو را به خدا کمکم کنید! چطور جواب این حرف های چرب و نرم او را بدهم؟ من بعضی وقت ها فکر می کنم که او شیطانی است که از آسمان به زمین آمده تا تمام عبادات چندین ساله من را دود و نابود کند و سپس دوباره به آسمان برگردد.

خواهران عزیز کمکم کنید! من چطور می توانم او را سر راه بیاورم؟ هر چه به او می گویم دست از سرم بردارد، گوشش بدهکار نیست. هر چه به او می گویم شخصیت زن این نیست که تو داری انجام میدهی، اصلا گوش نمی کند و می ترسم آخر عاقبت کاری دست من بدهد.

دوست ندارم تسليم او بشوم. باور کنید حتی بعضی وقت ها من را تهدید می کند. فکر می کنم همه این بدبختی ها به خاطر این است که من یک مقدار زیبا هستم. فکر می کنم

ص: 61

اگر این موهای طلایی و پوست روشن را نداشتم، حتما این مشکل سرم نمی آمد. روزی هزار بار از خداوند درخواست می کنم که این زیبایی را از من بگیرد.

دوست داشتم در خانواده ای فقیر زندگی میکردم و زشت ترین روی زمین بودم، ولی گیر این دخترخاله شیطان صفت نمی افتادم که نمی گذارد من قبل از ازدواج پاک بمانم. البته تا حالا من تسليم خواهش های او نشده ام ولی می ترسم که بالاخره من را وادار به تسلیم کند. چطور او را ارشاد کنم تا دست از هوای نفس خود بردارد و من را هم این همه آزار ندهد؟ چطور می توانم رفتار و عقیده اش را تغییر دهم؟ ضمنا فکر نمیکنم در میان گذاشتن این مسئله با پدر و مادرم فایده ای داشته باشد، چون آنها نه وقت و نه حوصله فکر کردن به این مسائل را دارند. تازه اگر هم داشته باشند هیچ عکس العملی نشان نمی دهند، چون رفتار آنها در بیرون خانه هم دست کمی از رفتار دخترخاله ام در خانه ندارد.

امیدوارم که هر چه زودتر من را کمک کنید! خواهران گرامی جواب نامه ام را به آدرس، به صورت کتبی بدهید که قبلاً تشکر و سپاسگذاری میکنم

با تشکر مجدد، برادرتان امين.

65/7/20

3/5 بعد از ظهر

حدود یک هفته بعد از اینکه برای شما نامه ای نوشتم و گفتم که خواهرخوانده ام من را ترغیب به گناه کبیره زنا می کند، شبی در خواب دیدم که مردی با کت و شلوار سبز در خیابان من را دیده است و به من گفت: امین ! برو به دانشگاه اصلی. وقت را تلف نكن! من تعبیر این خواب را از روحانی مسجدمان سؤال کردم و ایشان گفتند که دانشگاه اصلی یعنی جبهه. من هم از اینکه خدا دست نیاز من را گرفته بود، خوشحال شدم و حال عازم جبهه نور علیه تاریکی هستم. البته این نامه را به کادر دبیرستان میدهم تا اگر شهید شدم و بعد از شهادت من نامه شما آمد، این را برایتان پست کنند تا از خبر شهادت من آگاه شوید.

البته من نمی دانم حالا که نامه من را مطالعه می کنید، اصلا یادتان هست در نامه قبلی چه نوشته ام یا اینکه کثرت نامه های رسیده به شما، موضوع نامه من را در خاطر شما پاک کرده است. به هر شکل همان طور که در نامه قبلی هم نوشته بودم، پدر و مادر من آدم های درستی نیستند و رفتار و گفتار و کردارشان غربی است و خواهر خوانده ام هم که این موضوع را بعد از آمدن به منزل ما دید، فکر کرد من هم زود تسلیم می شوم. ولی او کور خوانده است. من مدت ها با شیطان مبارزه کرده ام و خودم را از آلودگی حفظ کرده ام. ولی فکر می کنید که من تا کی می توانستم در مقابل این شیطان دخترنما مقاومت کنم؟ برای همین و با توجه به خوابی که دیده بودم، تصمیم گرفتم که خودم را به صف عاشقان حقیقی خدا پیوند بزنم و از این دام شیطان که در جلوی پایم قرار دارد، خلاصی پیدا کنم.

من می روم، اما بگذار این دختر فاسد بماند. من فقط خوشحالم حالا که عازم جبهه هستم، هیچ گناه کبیره ای ندارم و برای گناهان ریز و درشت دیگرم از خداوند طلب مغفرت می کنم.

من می روم، ولی بگذارید پدر و مادرم که هردو دکتر هستند و ادعای تمدن می کنند، بمانند و به افکار غرب زده خود ادامه دهند. امیدوارم که به زودی از خواب غفلت بیدار شوند.

ص: 63

من تا حالا جبهه نرفته ام و نمی دانم حال و هوای آنجا چگونه است، ولی امیدوارم که خداوند ما بندگان سراپا تقصیر را هم مورد لطف خودش قرار دهد و از شربت غرورانگیز و مست کننده شهادت هم به ما بنوشاند. این تنها آرزوی من است.

پدر و مادرم هیچ وقت برای من پدر و مادرهای درست و سالمی نبودند. همیشه بیرون از خانه بودند و از صبح زود تا نیمه های شب در حال کار در بیمارستان و یا مطب خصوصی و یا در مجلس های فسادانگیز بودند که من از رفتن به آنها همیشه تنفر داشتم. هیچ وقت من معنی محبت و پدر و مادر را احساس نکردم. چون اصلا آنها را درست و حسابی ندیده ام. بعد هم که این دختر را پیش ما آوردند که زندگی آرام و بدون دغدغه من را تبدیل به طوفان مبارزه با گناه کردند. با این همه، همان طور که گفتم خوشحالم که به گناهی که خواهر خوانده ام من را به آن تشویق می کرد، آلوده نشدم . ضمناً از طرف من خواهش می کنم که به روانشناس مجله بگویید که در نوشته هایتان، حتماً این موضوع را به پدر و مادرها تذکر دهند که پدر و مادری فقط این نیست که بچه را درست کنید و آن وقت به امید خدا آن را رها کنید، بلکه به آنها بگویید پدر و مادری یعنی محبت و توجه به فرزند.

امیدوارم من آخرین پسری باشم که از این اتفاقات برایم می افتد. البته من نمی دانم که این موضوع را خانم روانشناس باید بگوید یا کس دیگری . به هر صورت خودتان این پیام من را به هرکسی که مناسب می دانید، برسانید تا او در مجله چاپ کند.

قلبم با شنیدن کلمه شهادت تندتر می زند و عطش پایان ناپذیری در رسیدن به این کمال، در وجودم شعله می کشد.

همان طور که گفتم اگر خداوند ما را پذیرفت و شهید شدیم که این نامه را از طرف رییس دبیرستان برایتان می فرستند و اگر خدا ما را لایق و شایسته رسیدن به این مقام رفيع ندید و برگشتيم، من اگر نامه ای از شما دریافت کرده بودم، حتما جوابش را میدهم . البته امیدوارم برنگردم، چون آن وقت همان آش و همان کاسه است. بیشتر از این وقت شما را نمی گیرم. برای من حتما دعا کنید. سلامتی و موفقیت همه شما

ص: 64

گرامی را از خداوند متعال خواستارم و در پایان آرزو میکنم که همه انسان های خفته - مخصوصاً پدر و مادر و خواهر خوانده ام - از خواب غفلت بیدار شوند و رو به سوی اسلام بیاورند. عرض دیگری نیست. خداحافظ و التماس دعا!

والسلام على عبادالله الصالحين

برادرتان امين 65/10/1

امین، چهار روز پس از نگارش این نامه، در عملیات کربلای 4 به شهادت رسید.

زمانی که چنین الگوها و نمونه هایی از قدرت ایمان و اراده وجود دارد، نمی توان گفت من نمی توانم در برابر گناه مقاومت کنم. این یک امتحان است که خدا برای پرورش و تقویت ما در نظر گرفته است؛ امتحان هایی هم برای دوره پیری وجود دارد.

روزی هارون الرشید به خاصان و ندیمان خود گفت: من دوست دارم شخصی که خدمت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم مشرف شده و از آن حضرت حدیثی شنیده است را زیارت کنم تا بلاواسطه از آن حضرت، برای من حديث نقل کند. خلافت هارون در سال صد و هفتاد هجری بود و معلوم است که با این مدت طولانی یا کسی از زمان پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم باقی نمانده، یا اگر باقی مانده باشد، به سختی می توان او را یافت. ملازمان هارون همه جا را گشتند و جز پیرمردی ضعیف و رنجور، کسی را نیافتند.

او را در زنبیلی گذارده و با نهایت مراقبت و احتیاط به دربار هارون وارد کرده و نزد او بردند. هارون بسیار شاد شد که به هدف خود رسیده و کسی که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم را زیارت کرده است و از او سخنی شنیده، دیده است.

ص: 65

گفت: ای پیرمرد! خودت پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم را دیده ای؟ عرض کرد: بلی.

هارون گفت: کی دیده ای؟ عرض کرد: در سن طفولیت بودم، روزی پدرم دست مرا گرفت و به خدمت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم آورد. و من دیگر خدمت آن حضرت : نرسیدم تا از دنیا رحلت فرمود.

هارون گفت: بگو ببینم در آن روز از رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم سخنی شنیدی یا نه ؟ عرض کرد: بلی، آن روز از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم این سخن را شنیدم که می فرمود:

«يَشِیبُ ابنُ آدَمَ وَ تَشُبُّ مَعَهُ خَصلَتَانِ: الحِرْصُ وَ طُولُ الأمَلِ؛(1) فرزند آدم پیر می شود و هر چه به سوی پیری میرود، به موازات آن، دو صفت در او جوان می گردد: یکی حرص و دیگری آرزوی دراز».

هارون بسیار شادمان و خوشحال شد که روایتی را فقط با یک واسطه از زبان رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیده است؛ دستور داد یک کیسه زر به عنوان عطا و جایزه به پیرعجوز دادند و او را بیرون بردند.

همین که خواستند او را از صحن دربار به بیرون ببرند، پیرمرد ناله ضعیف خود را بلند کرد که مرا به نزد هارون برگردانید که با او سخنی دارم. گفتند: نمی شود. گفت: چاره ای نیست، باید سؤالی از هارون بنمایم و سپس خارج شوم!

زنبیل حامل پیرمرد را دوباره به نزد هارون آوردند. هارون گفت: چه خبر است؟ پیرمرد گفت: سؤالی دارم. هارون گفت: بگو. پیرمرد گفت: حضرت سلطان ! بفرمایید این عطایی که امروز به من عنایت کردید، فقط عطای امسال است یا هرساله عنایت خواهید فرمود؟

ص: 66

هارون الرشید صدای خنده اش بلند شد و از روی تعجب گفت: «صَدَقَ رَسُولُ اللهِ صلی الله علیه و آله و سلم: يَشِيبُ ابنُ آدَمَ وَ تَشِبُّ مَعَهُ خَصلَتَانِ: الحِرْصُ وَ طُولُ الامَلِ؛ راست فرمود رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم که هر چه فرزند آدم رو به پیری و فرسودگی رود دو صفت حرص و آرزوی دراز در او جوان می گردد!»

این پیرمرد رمق ندارد و من گمان نمی برم که تا در دربار زنده بماند، حال می گوید: آیا این عطا اختصاص به این سال دارد یا هرساله خواهد بود. حرص ازدیاد اموال و آرزوی طویل او را بدین سرحد آورده که باز هم برای خود عمری پیش بینی می کند و در صدد اخذ عطای دیگری است.

«وَ الَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ؛ و کسانی که طلا و نقره را گنجینه (وذخیره و پنهان می سازند، و در راه خدا انفاق نمی کنند، به مجازات دردناکی بشارت ده!».(1)

حریص بودن به دنیا و مال اندوزی، از امتحان های خدا در دوره پیری است.

انفاق، وقف، رسیدگی به فرزندان و اقوام و انجام کارهای خیریه می تواند در این دوره بسیار مفید باشد.

نوید ده».(1)

خداوند همه امتحان ها را از یک نفر نمی گیرد. هرکس به واسطه شرایط رشد و معرفتی که دارد، امتحان متناسب را خواهد گذراند؛ ممکن است یک نفر به مسأله مالی گرفتار شود، دیگری به جنگ و دیگری به از دست دادن فرزند.

أَللَّهُمَّ إنّى فَعَلْتُ مَا أَمَرْتَنِي، فَأَنْجَزَلِي مَا وَعَدتَنِي؛ خداوندا! من آنچه را تو دستور داده بودی انجام دادم، و رشته شکیبایی را رها نساختم، توهم آنچه را از رحمت و صلوات به من وعده داده ای بر من ارزانی دار».

سپس اضافه کرد: «اگر بنا بود در این جهان کسی برای کسی بماند ...

یکی از حاضران می گوید: من فکر کردم می خواهد بگوید فرزندم برای من باقی می ماند، اما دیدم چنین ادامه داد: پیامبر اسلام محمد صلی الله علیه و آله و سلم برای امتش باقی می ماند!».(1)

یکی ورشکست می شود، یکی مریضی صعب العلاج می گیرد، دیگری به دلیل سیل زراعتش را از دست میدهد و فردی هم از نداشتن فرزند رنج می برد. هرکس به یک نحو مورد امتحان است، آزمایش های خداوند برای افراد بشر به یک شکل نیست.

در سوره عنکبوت، آیات 40-14، به داستان هفت تن از پیامبران و آزمایش امت های آنها اشاره شده است. در ابتدای این سوره، بعد از اینکه خدای سبحان این معنا را بیان فرمود که آزمایش و فتنه ، سنتی الهی است، و تحت هیچ عنوان و در مورد هیچ کس از آن چشم پوشی نمیشود و در همه امت های گذشته به اجرا درآمده و در این امت نیز به اجرا در میآید، به ذکر جریان امتحانات امتهای انبیاء گذشته از قبیل نوح، ابراهیم، لوط، شعیب، هود، صالح و موسی اب میپردازد، که جمعی از آنان نجات یافته و جمعی دیگر هلاک شدند. این سوره درباره سه امت اول، هم نجات را ذکر کرده و هم هلاکت را، و درباره چهار امت دیگر تنها به هلاكت آنها در نتیجه عدم موفقیت شان در

ص: 69

امتحان الهی اشاره شده است.

در امتحان های الهی به دسته بندی دیگری نیز اشاره شده است. آنجا که در قرآن می فرماید:

«وَ نَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَالْخَيْرِ فِتْنَةً وَإِلَيْنَا تُرْجَعُونَ؛ و شما را با بدی ها و خوبی ها آزمایش میکنیم و سرانجام به سوی ما بازگردانده می شوید!»(1)

خداوند همیشه انسان را با سختی و فقر امتحان نمی کند، گاهی خدا انسان را با نعمت و فراوانی مورد آزمایش قرار می دهد. در عناوین بعدی(2) در این مورد مباحثی ارائه خواهد شد.

ایشان همراهی لازم را داشتند، می توانستند بر معاویه پیروز شوند و جریان تاریخ به گونه ای دیگر رقم می خورد.

در زمان امام حسین علیه السلام هم، چنین مسأله ای به وجود آمد. کسانی که با مسلم بن عقيل علیه السلام بیعت کرده بودند، از دور مسلم علیه السلام پراکنده شدند و مقدمات شهادت غریبانه او و امام حسین علیه السلام و یاران باوفایش را به وجود آوردند.

حادثه ای که در زمان امام حسن علیه السلام رخ داد، در دوره های دیگر و در زمان امام حسین علیه السلام نیز مجدداً به شکل امتحان خود را نشان داد. چنین حالتی از امتحان، بارها و بارها در طول تاریخ تکرار شده است و پیروان جبهه حق در وفاداری شان مورد امتحان قرار گرفته اند و در آینده نیز مورد امتحان قرار خواهند گرفت. ما نیز در بستر چنین امتحانی هستیم. اگر امروز در کنار مسلم امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف باشیم، سربلند می شویم و در آزمون بزرگ ظهور نیز به لطف پروردگار سرافراز خواهیم شد. اگر خدای نکرده در این آزمون موفق نباشیم، معلوم نیست در امتحان یاری فرزند فاطمه علیها السلام نیز موفق باشیم.

حج خود جمع می کند تا به آنها پیروی از علی علیه السلام را به عنوان امام بعد از خود توصیه نماید و این گونه وصیت میکند:

«مَنْ کُنتُ مَوْلَاهُ فَعَلِىٌّ مَؤلَاه؛ هرکه من مولای اویم بعد از من علی مولای اوست» (1)؛ چندین هزار نفر از مسلمانان با حضرت على علیه السلام بيعت می کنند، ولی پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم همه چیز فراموش می شود، سقیفه شکل می گیرد و کسی را از میان خودشان انتخاب می کنند و سایرین مجبور به بیعت با او می شوند.

وصیت های فراوانی که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در مورد جایگاه و شأن خاندان رسالت و اهل بیتش به امت اسلام می کند نیز مورد بی مهری قرار می گیرد و اتفاق هایی در مدینه می افتد که مایه شرمساری امت اسلامی می گردد. ادامه همین امتحان در کربلا رخ می دهد و باز هم امت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم کسی که پیامبر بارها او را روی دوش خود سوار می کرد و می فرمود:

«حُسَيْنٌ مِنِّي وَ أَنَا مِنْ حُسَيْنٍ أَحَبَّ اللَّهُ مَنْ أَحَبَّ حُسَيْناً حُسَيْنٌ سِبْطٌ مِنَ الْأَسْبَاطِ»(2)

را فراموش کردند و لکه ننگین مردودی در امتحان الهی به پیشانی شان نشست.

در انقلاب اسلامی ایران نیز که با رهبری امام خمینی رحمه الله شکل گرفت، توصیه ها و سخنان راه گشای زیادی در مورد شکل اداره حکومت، ویژگی ها

ص: 72

و نوع رفتار مسئولین برای همگان به خصوص دولتمردان و خواص جامعه داشتند. توصیه های واضح و روشن در مورد تبعیت از ولایت فقیه و ضمانتی که برای سلامت در بحران ها به کشور می دهد و بسیاری از توصیه های کاربردی دیگر. صحیفه نور پر است از توصیه و سفارش های امام رحمه الله که همه آنها برگرفته از آیات و روایات است.

امروز بعد از رحلت حضرت امام رحمه الله، یاران دیرین او مورد آزمایش قرارگرفته اند. اگر امروز به رفتار، زندگی آنها و سخنانی که به زبان می آورند نگاه کنیم، می توانیم بفهمیم تا چه اندازه در این امتحان موفق اند.

عبدالرحمن در تمام غزوات پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم شرکت کرد.(1) او در جنگ احد از افرادی بود که فرار نکرد و همراه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و تعداد اندکی از صحابه در میدان جنگ باقی ماند(2) و در این جنگ، جراحات بسیاری برداشت که برخی از آنها سبب لنگ شدن او شد.(3) عبدالرحمن علاوه بر غزوات، به سریه ای نیز فرستاده شد. این سوریه در منطقه دومة الجندل بود و با پذیرش اسلام توسط طرف مقابل، بدون درگیری پایان یافت.(4) این سریه به سريه عبدالرحمن بن عوف نیز معروف است.

اما بعد از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم عبدالرحمن بن عوف تغییر چهره داد و نقش تأثیرگذاری در انحرافات مسلمین ایفا کرد. وی علاوه بر اینکه در جریان سقیفه، آتش افروز فتنه بود؛ در شورای شش نفره عمر نیز با طرفداری از عثمان بن عفان، كفه خلافت را به نفع او سنگین کرد؛ عثمان نیز پاداش این طرفداری عبدالرحمن را به او عطا کرد؛ به نقل علامه امینی بیشترین بخشش عثمان از بیت المال به عبدالرحمن بن عوف و به میزان 2٫560٫000 دینار بوده است.(5)

عثمان اولویت را به گروهی داده بود که عبدالرحمن بن عوف در میان آنها باشد.(6)

عبدالرحمن بن عوف از جمله خواص منحرفی بود که به انگیزه های

ص: 74

باطلی چون مال پرستی، اقدام به مقابله با امیرالمؤمنین علی علیه السلام کرد؛ چرا که خوب می دانست در حکومت على علیه السلام نمی تواند به مال اندوزی و دنیاپرستی خویش ادامه دهد. وی با داشتن سابقه و شهرت فراوان میان مسلمانان، گرفتار دنیا پرستی و رفاه طلبی شد و سرگرم شدن به امور دنیوی، چشم بصیرت او را نابینا ساخت. او چنان به دنیا گرایش یافته بود که به نقل منابع تاریخی، به هنگام مرگ صد اسب، هزار شتر و ده هزار گوسفند داشت و ارث بسیاری برای وارثان باقی گذاشت؛ اما خود جز گناه و عصیان، توشه ای برای آخرت نبرد.(1)

در مورد خواص جامعه در هر دوره ای چنین امتحانی مطرح است. در زمان ما نیز افرادی که سال ها برای انقلاب زحمت کشیدند و مشکلات طاقت فرسایی را تحمل کردند، مورد آزمایش قرار می گیرند. بسیار اهمیت دارد که ثمره آن همه جان فشانی با غفلت و دنیاطلبی از بین نرود.

لذا تعجب ندارد که برخی از خواص مهم و تأثیرگذار دیروز، امروز در برابر انقلابی که خود آن را به وجود آوردند بایستند و به خاطر به دست آوردن دنیا و تبعیت از فرزندان(2) و مشاوران ناصالح، به گذشته خود پشت پا بزنند. مسأله

ص: 75

منافقین، بنی صدر و آیت الله منتظری، از این دست امتحانات است.

نکته اصلی اینجاست که یاران ولایت و امامت در هر کجا که بودند (حتی اگر کم و با امکانات محدود)، تا زمانی که با صداقت و شهامت گوش به فرمان بودند، نصرت خدا شامل حالشان می گردید.

در جریان جنگ بدر، در حالی مسلمانان به پیروزی رسیدند که تعداد آنها313 نفر و تعداد مشرکان با تمام امکانات و ابزار جنگ حدود 1000 نفر نقل شده است. خداوند متعال در قرآن به پیامبر خود صلی الله علیه و آله و سلم یادآوری می کند:

«وَاذْكُرُوا إِذْ أَنْتُمْ قَلِيلٌ مُسْتَضْعَفُونَ فِي الْأَرْضِ تَخَافُونَ أَنْ يَتَخَطَّفَكُمُ النَّاسُ فَآوَاكُمْ وَأَيَّدَكُمْ بِنَصْرِهِ وَرَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛ و به خاطر بیاورید هنگامی را که شما در روی زمین، گروهی کوچک و اندك و زبون بودید؛ آن چنان که می ترسیدید مردم شما را بربایند! ولی او شما را پناه داد؛ و با یاری خود تقویت کرد؛ و از روزی های پاکیزه بهره مند ساخت؛ شاید شکر نعمتش را به جا آورید!».(1)

این آیه، به پیامبر نصرت و دستگیری پروردگار در جنگ بدر را یادآوری می کند و می فرماید: هرگاه از نظر نیرو و امکانات کمبودی باشد، خدا به کسانی که دینش را نصرت کنند، یاری می رساند.

«وَ لَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ»(2)

ص: 76

«وَ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ»(1)

اینها فقط چند نمونه از هزاران نوع امتحانی است که در طول تاریخ تکرار شده و در آینده نیز خواهد شد. به نحوی که اگر کسی نگاهی به تاریخ بیندازد، می تواند با مشاهده این موارد عبرت بگیرد و تا حدود زیادی در این زمینه آمادگی لازم را پیدا کند.

آر.پی.جی می زنم. به هر حال احتمال پاتک به جزایر زیاد است».

علاوه براین، برادران محمد باقری ، رشيد على نور و حسن دانایی به جزیره رفتند. مرخصی بسیجی ها لغوشد و به طور کلی تمام فرماندهان سپاه به جز برادر محسن رضایی و در برخی مواقع برادر شمخانی، به جزیره رفتند تا با هم فکری یکدیگر راه های حفظ جزایر را مشخص کنند.

روز 18 اسفند 1362 دوباره عراق حمله خود را با شدت هر چه تمام تر آغاز کرد و سپاه و بسیج با آنچه در دست داشتند پایداری و استقامت کرده و مانع از پیشروی دشمن شدند. شرایط و امکانات بسیار سخت و محدود بود. ضمن آنکه دشمن، سلاح های شیمیایی را هم وارد صحنه کرده بود. برادر رشید از جزیره به قرارگاه آمد و در مورد آنجا گفت:

«وضع خط خراب است. دشمن رخنه کرده و هر شب دارد پیش می آید. (عراق) دائماً نیرو می آورد و شدت عمل به خرج می دهد. نیروهای (ما)در خط خسته شده اند. آتش (دشمن) به شدت زیاد است. جاده، آب، غذا و نیرو کم است. پلیت و الوار برای ساختن سنگر نیست و لودر و بلدوزر برای احداث خاکریز وجود ندارد. نیروها در خط ، آر.پی.جی و کلاشینکف دارند و از ادوات استفاده می کنند. از شدت حمله دشمن، بچه ها دیگر قادر نیستند فکر کنند. این جزیره طلسم شده و ما هرکاری میکنیم با مشکل مواجه می شویم».

روز 19 اسفند 1362 نیز عراق باز هم حملات خود را از سر گرفت. اما این بار هم رزمندگان اسلام با گوشت و پوست و خون، ماشین جنگی ارتش بعثی را متوقف کردند. شهادت فرماندهانی چون حاج همت، یاغچیان، حمید باکری، اكبر زجاجی، بهروز غلامی و... بهایی بود که برای حفظ خط جزایر پرداخته شد.

ص: 78

طی این 3 روز، اوج حماسه، استقامت و شهادت طلبی سپاهیان و بسیجیان به نمایش گذاشته شد. جزیره، سمبل پایداری و استقامت شده بود.

ایشان در مورد نتایج این عملیات افزود:

به هر تقدير، حمله 72 ساعته عراق با شکست مواجه شد. این ناکامی موجب توقف حملات دشمن گردید و بالاخره در پی فرمان امام رحمه الله، جزایر حفظ شد. اقتدار صدام در سطح بین المللی خرد شد و اراده و ایمان بسیجی های خمینی صلی الله علیه و آله و سلم بر همه تجهیزات و ادوات جنگی عراق پیروز شد.(1)

این همان درسی بود که رزمندگان اسلام از اصحاب امام حسین علیه السلام آموخته بودند و می دانستند تا پشتیبان ولایت باشند هیچ آسیبی آنها و کشورشان را تهدید نمی کند.

امروز هم همان امتحان با همان ملاک ها در حال انجام است. برای کسانی که خود را مسلمان و منتظر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف می دانند.

کلام نورانی امیر بیان در پایان این بخش بسیار دلنشین است، آنجا که به فرزند گرامی اش حضرت مجتبی علیه السلام فرمود:

«برای امور واقع نشده، به آنچه واقع شده است استدلال نما و با مطالعه قضایای تحقق یافته، حوادث یافت نشده را پیش بینی کن؛ زیرا امور جهان، همانند یکدیگرند، از آن اشخاص نباش که موعظه سودش ندهد، مگر توأم با آزار و رنج باشد؛ زیرا انسان عاقل باید از راه آموزش و فکر، پند بپذیرد، این بهائم هستند که جز با کتک، فرمان نمی برند».(2)

ص: 79

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ»(1)

یعنی اگر در امتحان ها به فکر یاری دین خدا و دفاع از ارزش های دینی باشید، من نیز از شما حمایت می کنم و پیروزی و ثبات قدم به شما عنایت می کنم.

خداوند به يوسف علیه السلام دستور می دهد از گناه فرار کند. درب های بسته و قفل شده با حمایت الهی باز می شود و او از این امتحان سربلند می شود.

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به امر خدا تصمیم به هجرت می گیرد و در غار به خاطر فرار از مشرکین پنهان می شود و با حمایت خدا عنکبوت تار می تند و ایشان حفظ می شود.

امام زین العابدین علیه السلام در میانه بزرگ ترین فاجعه تاریخ بشر، زنده می ماند و با حمایت الهی ادامه دهنده سلسه جلیله امامت می شوند.

در عملیات والفجر 8 و عبور از رود اروند، نیروهای عراقی به واسطه بارش باران ، خیالشان از بابت عملیات از سمت ایران آسوده بود و استراحت می کردند و این حمایت خداست که آنها غفلت کنند و عملیات فوق العاده و بی نظیر والفجر 8 با پیروزی پایان پذیرد.

امتی که خليفه بلافصل پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را با همه سفارش ها و توصیه ها رها می کند و فرد دیگری را برمی گزیند، باید سال ها از نعمت حکومت امام معصوم علیه السلام و جانشین حقیقی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم محروم باشد. این همان امتحان اجتماعی است که خدا از مردم می گیرد و نتیجه برای خوبان امت و بدهای امت یکسان است و به اصطلاح، ترو خشک با هم می سوزند.

زمانی که حکومت بعث عراق جنگ تمام عیاری را برای تصرف یک هفته ای پایتخت ایران آغاز کرد، امتحان مهم و سختی برای همه مردم ایران زمین به وجود آمد. امتحانی عمومی که نتیجه آن بستگی به عملکرد درست اکثریت مردم داشت. اگر مردم در این امتحان به خوبی عمل نمی کردند، شکست برای همه مردم می بود. چه آنها که در جنگ حاضر بودند و کمک می کردند و چه آنها که شرکت نکردند. خاصیت امتحان های اجتماعی این گونه است که نتیجه برای همه رقم می خورد.

ص: 82

ص: 84

استفاده شود، زود خراب می شود، ولی در جاده های کویری با سرعت بالا می تواند حرکت کند و مشکلی پیش نیاید.

خداوند متعال نیز می داند انسان چه توانایی ها و چه ضعف هایی دارد و با توجه به آنها او را امتحان می کند.

عبدالله بن ابی یعفور که همیشه بیمار بود می گوید: از دردهایی که به من به علت بیماری ام می رسید، به امام صادق علیه السلام شکایت کردم. حضرت به من فرمود: «اگر مؤمن پاداشی را که برای مصیبت ها خداوند برایش در نظر گرفته بداند، هرآینه آرزو می کند که او را با قیچی تکه تکه کنند».(1)

اگر انسان نیازمند، برای رفع گرفتاری خود دعا کند و استجابت دعای او به مصلحت نباشد، خداوند در قیامت از او عذرخواهی می کند و می فرماید: «اگر دعای تو مستجاب نشد، مصلحت نبود و علت آن را برای او روشن میکند و به گونه ای برای او جبران می نماید که آن بنده می گوید ای کاش هیچ يك از دعاهایم در دنیا مستجاب نشده بود».(2)

خداوند عادل است و هر عملی را به عمل کننده آن برمی گرداند؛ چه عمل خوب باشد و چه عمل بد.

«وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا وَإِنْ كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنَا بِهَا وَكَفَى بِنَا حَاسِبِينَ؛ ما ترازوهای عدل را در روز قیامت برپا میکنیم؛ پس به هیچ کس کمترین ستمی نمی شود؛ و اگر به مقدار سنگینی يك دانه خردل (کار نیك و بدی) باشد، ما آن را حاضر می کنیم؛ و کافی است که ما حساب کننده باشیم».(3)

خدایی با چنین ویژگی ها، وقتی از بندهای امتحان می گیرد، بهترین شرایط را برای بنده اش فراهم می کند، سپس او را مورد امتحان قرار می دهد.

ص: 88

البته این مربوط به آنجایی است که خداوند امتحان میگیرد و شخص ممکن است به سختی ها و مشکلاتی دچار شود. اما در جایی که کسی با سوء اختیار برای خود دردسر می سازد، باید خودش پاسخگو باشد و نمی تواند به خدا شکایت کند که چرا چنین و چنان کردی ؟!

امتحان های الهی بر اساس حکمت، مهربانی و قدرت خداست و در حساب رسی آن به کسی ظلم نمی شود.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «در روز قیامت، هنگامی که دفترها گشوده می شود و ترازوهای حساب و کتاب را می آورند، برای اهل بلا و گرفتاری، ترازویی نصب نمی گردد و دفتری برای آنان گشوده نمی شود، سپس آیه «إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسَابٍ»(1) را قرائت فرمودند».(2)

وَ لَوْ أَفْقَرْتُهُ لَأَفْسَدَهُ ذَلِكَ وَ إِنَ مِنْ عِبَادِيَ الْمُؤْمِنِينَ لَمَنْ لَا يَصْلُحُ إِيمَانُهُ إِلَّا بِالسُّقْمِ وَ لَوْ صَحَّحْتُ جِسْمَهُ لَأَفْسَدَهُ ذَلِكَ وَ إِنَ مِنْ عِبَادِيَ الْمُؤْمِنِينَ لَمَنْ لَا يَصْلُحُ إِيمَانُهُ إِلَّا بِالصِّحَّةِ وَ لَوْ أَسْقَمْتُهُ لَأَفْسَدَهُ ذَلِكَ إِنِّي أُدَبِّرُ عِبَادِي لِعِلْمِي بِقُلُوبِهِمْ فَإِنِّي عَلِيمٌ خَبِيرٌ؛ همانا از بندگان مؤمن من، کسی هست که ایمان او جزباتنگ دستی به سامان نمی شود و اگر او را توانگر سازم، توانگرى، [ایمان] او را تباه می کند، و از بندگان مؤمن من، کسی هست که ایمانش جز با توانگری به سامان نمی شود و اگر او را تنگ دست کنم، تنگ دستی [ايمان] او را تباه می سازد، و از بندگان مؤمن من، کسی هست که ایمان او جز با بیماری به سامان نمی شود و اگر تن او را بهبود بخشم، [ايمانِ] او را تباه می کند، و از بندگان مؤمن من، کسی هست که ایمانش جز با تندرستی به سامان نمی شود و اگر او را بیمار کنم، [ایمانِ] او را تباه می سازد. من بندگانم را طبق دانش خود به دل های ایشان، تدبیر می کنم؛ و من، دانا و آگاهم».(1)

انتخاب به انسان می دهد. و توسط آن خوبی و بدی را می فهمد و اختیار دارد هرکدام را انتخاب کند. عقل است که ایمان آوردن به خدا را تأیید می کند و حجت های الهی و امامان را برمی گزیند.

امام کاظم علیه السلام به هشام بن حکم فرمود: «يا هِشَامُ ان اللّه على الناس حجتين حجة ظاهرة و حجة باطنة فاما الظاهرة فالرسل و الأنبياء و الائمة علیهم السلام و اما الباطنة فالعقول؛ ای هشام! خدا را بر مردم، دو حجت است: حجتی بیرونی و حجتی درونی. حجت بیرونی، فرستادگان و پیامبران و امامان اند و حجت درونی، خردهایند».(1)

با توجه به کلام امام کاظم علیه السلام، انسان با این ویژگی ها آمادگی این را دارد که با استفاده از عقل و نقل (آیات و روایات) که ملاک های شرکت در امتحان های الهی را بیان کرده اند، در هر امتحانی پیروز شود.

علاوه بر عقل، فطرت(2) نیز به کمک انسان می آید تا در انتخاب ها به او یاری رساند.

حجت ظاهری و باطنی به علاوه فطرت، سرمایه های انسانند برای گذراندن امتحان های الهی و در نتیجه رشد و تعالی انسان.

است که نمره آنها تعیین کننده وضع آینده یا به اصطلاح سرنوشت ماست؛ ولی مستحبات سؤالاتی هستند که اگر آنها را با آگاهی انجام دهیم، نمره تشویقی دارد. اگر مکروهات را ترک کنیم، خدا در نمره دادن با ارفاق عمل می کند. اما اگر کسی در امتحان تشریعی بی تفاوت باشد یا همه سؤالات را غلط جواب دهد یا امتحان را به باد تمسخر بگیرد و...، در این صورت خدا یا سؤالات انحرافی پیش پایش می گذارد؛ همان طور که در قرآن فرموده است:

««وَمَكَرُوا مَكْرًا وَمَكَرْنَا مَكْرًا وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ؛ آنها مکر کرده نقشه مهمیکشیدند، و ما هم نقشه ای کشیدیم، در حالیکه آنها درک نمی کردند».(1)

یا به ورقه امتحانی او مهر مردودی می زند:

«خَتَمَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَعَلَى سَمْعِهِمْ وَعَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ؛(2) کسانی که کافر شدند، برای آنان تفاوت نمی کند که آنان را (از عذاب الهی) بترسانی یا نترسانی؛ ایمان نخواهند آورد. خدا بر دل ها و گوش های آنان مهر نهاده؛ و بر چشم هایشان پرده ای افکنده شده؛ و عذاب بزرگی در انتظار آنهاست...».(3)

ص: 93

«اللَّهُ يَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَيَمُدُّهُمْ فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ؛ هنگامی که افراد باایمان را ملاقات می کنند، می گویند: ما ایمان آورده ایم. (ولی) هنگامی که با شیطان های خود خلوت میکنند، می گویند: ما با شماییم. ما فقط (آنها را) مسخره می کنیم. خداوند آنان را استهزا میکند؛ و آنها را در طغیانشان نگه می دارد، تا سرگردان شوند».(1)

««أُولَئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلَالَةَ بِالْهُدَى فَمَا رَبِحَتْ تِجَارَتُهُمْ وَمَا كَانُوا مُهْتَدِينَ؛ آنان کسانی هستند که «هدایت» را به «گمراهی» فروخته اند؛ و (این) تجارت آنها سودی نداده؛ و هدایت نیافته اند».(2)

««وَبَدَا لَهُمْ سَيِّئَاتُ مَا عَمِلُوا وَحَاقَ بِهِمْ مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ*وَ قِيلَ الْيَوْمَ نَنْسَاكُمْ كَمَا نَسِيتُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَذَا وَمَأْوَاكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُمْ مِنْ نَاصِرِينَ*ذَلِكُمْ بِأَنَّكُمُ اتَّخَذْتُمْ آيَاتِ اللَّهِ هُزُوًا وَغَرَّتْكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا فَالْيَوْمَ لَا يُخْرَجُونَ مِنْهَا وَلَا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ؛ سرانجام آنچه را استهزا می کردند آنها را فرامی گیرد. و به آنها گفته می شود: امروز شما را فراموش می کنیم همان گونه که شما دیدار امروزتان را فراموش کردید؛ و جایگاه شما دوزخ است و هیچ یاوری ندارید. این به خاطر آن است که شما آیات خدا را به مسخره گرفتید و زندگی دنیا شما را فریب داد. امروز نه آنان را از دوزخ بیرون می آورند، و نه هیچ گونه عذری از آنها پذیرفته می شود».(3)

کسانی که از امتحان های الهی طفره می روند و برگه امتحان را با بی تفاوتی پر می کنند و به سخره می گیرند، این گونه به عذاب الهی دچار می شوند.

ص: 94

در تقسیم بندی دیگری می توان سؤالات امتحان الهی را در مورد نعمت ها به اقسام زیر دسته بندی کرد:

إِذْ سَقِمَ وَ بَيْنَا تَرَاهُ غَنِيّاً إِذِ افْتَقَرَ؛ برای بنده سزاوار نیست که به این دو خصلت (همواره) پشت گرم باشد: یکی سلامتی و دیگری دارایی. گاهی در حالیکه توشخص را سالم می بینی، ناگهان بیمار می شود و زمانی که او را غنی و متمکن می یابی، ناگاه بی چیزو تهیدست می گردد».(1)

خداوند در قرآن می فرماید:

«ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ؛ به تحقیق در روز قیامت از نعمت ها سؤال خواهد شد».(2)

ابو حنیفه از امام صادق علیه السلام درباره تفسیر این آیه سؤال کرد، امام علیه السلام سؤال را به او برگرداند و فرمود: نعیم به عقیده تو چیست؟ عرض کرد: غذا است و طعام و آب خنك، فرمود: اگر خدا بخواهد تو را روز قیامت در پیشگاهش نگه دارد تا از هر لقمه ای که خورده ای و هر جرعه ای که نوشیده ای از تو سؤال کند، باید بسیار در آنجا بایستی! عرض کرد: پس نعیم چیست؟

فرمود: ما اهل بیت هستیم که خداوند به وجود ما به بندگانش نعمت داده ، و میان آنها بعد از اختلاف الفت بخشیده، دل های آنان را به وسیله ما به هم پیوند داده، و برادر خود ساخته؛ بعد از آنکه دشمن یکدیگر بودند، و بهوسیله ما آنها را به اسلام هدایت کرده است.

یکی از نعمت های الهی در دسترس قرار دادن انبیاء، اهل بیت علیهم السلام و علما برای مردم است. مردم در برابر این دارایی امتحان می شوند. «فَمِنْهُمْ مَنْ آمَنَ وَمِنْهُمْ مَنْ كَفَرَ؛ از میان مردم کسانی هستند که به انبیاء ایمان می آوردند و

ص: 96

کسانی که نسبت به دارایی ای که خدا به آنها داده بود، کفران نعمت کردند».(1)

یکی از مهم ترین دغدغه های هر مؤمن این است که بداند آیا در آخرت می تواند از سؤالاتی که از او می پرسند، سربلند بیرون بیاید یا خیر؟ به همین دلیل پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم از سؤالاتی که در آخرت به واسطه داشته ها و دارایی هایی که خدا در اختیار هرشخص قرار داده است، پرسیده می شود خبر داده اند.

«إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ لَمْ تَزُلْ قَدَمَا عَبْدٍ حَتَّى يُسْأَلَ عَنْ أَرْبَعٍ عَنْ عُمُرِهِ فِيمَ أَفْنَاهُ وَ عَنْ شَبَابِهِ فِيمَ أَبْلَاهُ وَ عَمَّا اكْتَسَبَهُ مِنْ أَيْنَ اكْتَسَبَهُ وَ فِيمَ أَنْفَقَهُ وَ عَنْ حُبِّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ؛ هرگاه روز قیامت بیاید، بنده قدم از قدم برندارد، مگر اینکه از او درباره چهار چیز پرسیده می شود:

1.از عمرش که در چه راه نابود کرده است؛

2. از جوانیش که در چه راه فرسوده است؛

3. از کسبش که از کجا به دستآورده و در چه راهی مصرف کرده است؛

4. و از دوستی ما اهل بیت».(2)

ثعلبة بن حاطب از انصار بود و مرد فقیری بود و مرتب به مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می آمد اصرار داشت که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم دعا کند که خداوند مال فراوانی به او بدهد، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: ای ثعلبه! مال اندکی که از عهده شکر آن برآیی، بهتر است از مال فراوانی که نتوانی شکرش را بجای آوری . آیا بهتر نیست که توبه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم تأسی جویی و به زندگی ساده ای بسازی؟ مگر خداوند نفرموده:

«لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»(1)

پس چرا چنین تقاضایی میکنی؟ با اینکه منبا آن خدایی که جانم به دست قدرت اوست، اگر بخواهم این کوه ها برایم طلا و نقره شود، می شود. ولی نمی خواهم. بعد از چند روز دیگر آمد و عرض کرد یا رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم! از خدا بخواه مرا مال دنیایی روزی بفرماید، و به آن خدایی که تو را به حق مبعوث فرمود، اگر به من روزی کند، من حق همه صاحبان حق را می پردازم . حضرت عرض کرد: بارالها! ثعلبه را مالی روزی فرما. ثعلبه گوسفندی خرید، و زاد و ولد بسیار شد، به حدی که مدینه برای چرای آن به تنگ آمده بود. مجبور شد گوسفندان خود را بیرون برده در بیابانی از بیابان های مدینه جای دهد و بچراند، و همچنان رو به زیادت می رفت و او از مدینه دور می شد و به همین جهت از نماز جمعه و جماعت باز می ماند، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم کارشناسی فرستاد تا گوسفندانش را شمرده، زکاتش را بگیرد. ثعلبه زیر بار نرفت و گفت: زکات در حقیقت همان باج دادن است، رسول خدا صلى الله عليه و آله سلم فرمود: وای بر ثعلبه، چیزی نگذشت که این آیات نازل شد:

«وَمِنْهُمْ مَنْ عَاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتَانَا مِنْ فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَلَنَكُونَنَّ مِنَ

ص: 98

الصَّالِحِينَ * فَلَمَّا آتَاهُمْ مِنْ فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَتَوَلَّوْا وَهُمْ مُعْرِضُونَ؛ بعضی ازآنها عهد بستند که اگر از گرم خویش به ما عطا کند، قطعا صدقه خواهیم داد و بی تردید از صالحان خواهیم شد. اما هنگامی که از فضل خویش به آنان بخشیدیم، بدان بخل ورزیدند و با اعراض روی برتافتند».(1)

خدا بعد از سال ها به او پسری داده بود که پدرش را به درخت می بست و کتکش می زد. اگر خدا در زمینه ای صلاح میداند که نعمتی را ندهد، اصرار کردن در آن مورد بی جاست.

«پیش از ظهور قائم علیه السلام نشانه هایی از جانب خدای تعالی برای مؤمنان خواهد بود. گفتم: فدای شما شوم آنها کدام است؟ فرمود: قول خدای تعالی که می آزماییم شما را یعنی مؤمنان را پیش از خروج قائم علیه السلام بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ(1) فرمود: (ایشان را می آزماییم به چیزی از خوف) از پادشاهان بنی فلان در آخر سلطنت آنها (و گرسنگی) به واسطه گرانی قیمت ها (و کاستی در اموال) فرمود: کسادی داد و ستد و کمی سود (و کاستی در نفوس) به واسطه مرگ و میر فراوان (و کاستی در ثمرات) فرمود: کمی ریعان زراعت (و صابران را مژده بده) در آن هنگام به تعجیل خروج قائم علیه السلام. سپس فرمود: ای محمد! این تأویل آیه است و خدای تعالی فرموده است: و تأويل آن را جز خدا و راسخان در علم نمی دانند».(2)

قطعاً یکی از تلخ ترین و سخت ترین چیزهایی که ممکن است کسی از دست بدهد، از دست دادن نزدیکانش است؛ از دست دادن پدر، مادر و عزیزان داغ سنگینی است که در امتحانات الهی منظور شده است.

ص: 101

از امام صادق علیه السلام روایت شده است:

«عده ای خدمت پیامبرشان رسیدند و از او خواستند تا دعا کند و خدا مرگ را از میان آنها بردارد - عمر طولانی داشته باشند- پیامبر دعا کرد و خداوند دعای او را مستجاب ساخت. به مرور زمان چون کسی نمی مرد، تعداد آنها زیاد شد و تا اندازه ای که خانه ها از اهل آن خانه پرشدند و برای فرزندان آنها جایی نبود. وقتی مرد صبح از خانه بیرون می رفت، نیاز بود برای پدرش، مادرش، مادربزرگش، پدر مادر بزرگش چیزی تهیه کند و آنها را سیر کند و به آنها رسیدگی کند. به همین دلیل دیگر زندگی برای آنها معنایی نداشت. نزد پیامبرشان آمدند و خواستند تا دعا کند و وضعیت به حال سابق برگردد. پیامبر از خدا خواست و اوضاع مانند قبل گردید».(1)

در عزیزترین و بهترین چیزهایی که خداوند بنا بر مصلحت از بندگانش می گیرد، حکمت هایی نهفته است که فقط او می داند و تشخیص می دهد و جایگاه بنده مؤمن در این امتحانها فقط جایگاه صبر و رضایت مندی نسبت به خواست پروردگار است که بهترین عمل خواهد بود. اما اگر بخواهد در هر نعمتی که خدا از او می گیرد جزع و فزع کند و به خدا شکایت ورزد، جزء گروهی خواهد بود که در امتحاني گرفتين نعمت ها نمره قبولی دریافت نمی کنند.

همچنین در روایتی قدسی به نقل از امام صادق علیه السلام، خداوند در برابر نعمت هایی که از بنده اش می گیرد انتظار دارد تا او صبر کند و به قضای

ص: 102

پروردگار راضی باشد تا پاداشی ارزشمند که در زمره صديقين بودن است نصیبش شود.

امام صادق علیه السلام فرمود: «در ضمن آنچه خدای عزو جل به موسی بن عمران وحی کرد این بود که: ای موسی بن عمران، مخلوقی که نزدم دوست تر از بنده مؤمن باشد نیافریدم، من او را مبتلی کنم به آنچه برای او خیر است و عافیت دهم به آنچه برایش خیر است. آنچه شر اوست از او بگردانم، برای آنچه خیر او است، و من به آنچه بنده ام را اصلاح کند داناترم، پس باید بر بلایم صبر کنند و نعمت هایم را شکر نماید و به قضایم راضی باشد، تا او را در زمره صديقين نزد خود نویسم، زمانی که برای من عمل کند و امرم را اطاعت نماید».(1)

وجود نازنین امام حسین علیه السلام در برابر امتحان سخت شهادت علی اصغر علیه السلام این چنین در میان ناظران زمینی و آسمانی خود نمایی می کند:

فرمود: خواهرم زینب! بچه کوچك مرا بیاورتا با وی وداع گویم، امام علیه السلام او را گرفت تا ببوسد، حرملة بن كاهل(2) تیری انداخت که آن گلوگاه كودك را سوراخ

ص: 103

کرد، امام علیه السلام به زینب فرمود: او را بگیر. بعد خون صغیر را با دو کف دست بگرفت تا پرشدند و آن خون را به سوی آسمان پاشيد و فرمود: چه آسان است آنچه در محضر خدا بر من وارد می آید!» .

امام باقر علیه السلام می فرماید: «از آن خون قطره ای به زمین فرود نیامد».(1)

می کردند که چرا خدا دشمنان را سرکوب نکرد و ما را به پیروزی نرساند؟

آیه 142 سوره آل عمران، دلیل عدم امدادهای غیبی الهی و عدم نصرت مسلمانان را معرفی می کند تا چهره های برجسته مؤمنین (شهدا) مشخص شوند و چهره های ترسو و منافق شناسایی گردند؛

«أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِينَ جَاهَدُوا مِنْكُمْ وَيَعْلَمَ الصَّابِرِينَ؛ آیا گمان کردید که به بهشت وارد می شوید، بدون آنکه خدا امتحان کند وآنان که جهاد در راه دین کرده و آنها که در سختی ها مقاومت

و صبر می کنند، مقامشان را بر عالمی معلوم گرداند؟»(1)

در این آیه، دو هدف دیگر از آزمایش الهی معرفی شده؛ مشخص شدن چهره های مجاهدین و نیز شناخته شدن چهره صابرین (یعنی انسان هایی که در مصیبت ها و اطاعت الهی و در مقابل معصیت پایدار و مقاومند).

امتحان الهی برای افراد بشر همانند یک میدان مسابقه است که در این مسابقه هرکه سربلند بیرون بیاید مورد توجه الهی قرار می گیرد و هر که در آن سرافکنده شود، از توجه الهی بی بهره خواهد شد؛ البته خداوند برای انسان فرصت جبران گذاشته است.

به تعبیر دیگر می توان چنین گفت که امتحانات الهی ظرفیتی برای جداسازی ها و مرزبندی ها است؛ زیرا در میدان امتحانات الهی، افراد واقعیت حقیقی و قلبی خود را به نمایش می گذارند. در ظرف امتحانات الهی مؤمن حقیقی و مدعی ایمان، صادق و کاذب مشخص می گردد. انسان از وضع و حقیقت و اندازه خود مطلع می شود و به آن واقف می گردد که تا چه اندازه مطيع اوامر الله است .

ص: 105

کاستی ها و مصیبت هایی مانند از دست دادن نزدیکان، اموال، سلامتی و... که در زندگی پدیدار می شود، نوعی هشدار به انسان ها است که در نهایتبه سود افراد با ایمان تمام خواهد شد؛ چون آنها این فرصت و هشدار را درک کرده و اقدام به اصلاح انحرافات احتمالی خویش می نمایند. اما اگر به شخصی فرصت داده شده و هشداری به او نرسد، او در دریای غفلت غوطه ور شده و ناگهان بدون هشدار قبلی با عذاب نهایی مواجه خواهد شد.

که دیگران در آسایش و خوشی».(1)

یعنی اهل تقوا به قضای الهی تن داده، به آنچه خدا خواسته راضی و خشنودند و آسایش و گرفتاری برای آنان یکسان است.

امتحان های سخت الهی، مردان الهی را چون فولاد آب دیده پرورش می دهد که از برخورد با سخت ترین حوادث خم به ابرو نمی آورند. یکی از خصوصیات یاران مهدی علیه السلام نیز همین است.(2)

همین شأن در مورد تمام اهل بیت علیهم السلام می باشد. امام هادی علیه السلام در شأن و مقام اهل بیت علیهم السلام در زیارت جامعه کبیره می فرمایند:

وَ الحَقُ مَعَكُم وَ فِیکُم وَ مِنکُمْ وَ إِلَيكُمْ وَ أَنتُمْ أَهْلُهُ وَ مَعْدِنُه؛ حق با شما، در شما، از شما و به سوی شماست و شما اهل و معدن حق هستید».(1)

لَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ؛ به یقین کسانی که گفتند: پروردگار ما خداوند یگانه است! سپس استقامت کردند، فرشتگان بر آنان نازل میشوند که: نترسید و غمگین مباشید، و بشارت باد بر شما به آن بهشتی که به شما وعده داده شده است!»(1)

اگر کسی با تشری که عبیدالله بن زیاد به او می زند، از راه به در می رود و اعتقاداتش را زیر پا می گذارد و امام حسین علیه السلام را با دریایی از دشمن تنها می گذارد، یعنی در امتحان هایی که خدا قبلاً از او گرفته، موفق نبوده است.

کسانی که امام حسین علیه السلام را در برابر پول فروختند، در امتحان الهی در گذشته به این درجه از فهم و ظرفیت دست پیدا نکرده اند که بتوانند در برابر وسوسه پول و دنیا مقاومت کنند.

مسأله امتحان و تأثیر آن در زندگی انسان، بسیار واقعی و جدی است. کسی که در زندگی اش امتحان های خدا را خراب کرده، در زمان های حساس هم خراب خواهد کرد و سرنوشتش را این گونه رقم می زند.

در طرف دیگر، کسانی هستند که استقامت و خستگی را هم خسته کرده اند و تمام هستی و وجودشان را تقدیم مولایشان نمودند؛ کسی که وقتی سر فرزندش را به سمت او پرتاب می کنند، سر را برمی گرداند و می گوید: من هدیه ای که در راه خدا داده ام را پس نمی گیرم.

در دفاع مقدس، یاران حسین علیه السلام در عصر ما نیز همین حماسه ها را خلق کردند و نتیجه امتحان های خدا از بندگانش، رزمندگانی را به عالم نشان داد که از پس هر مانع و مخالفتی برآمدند و اجازه ندادند حتی یک وجب از خاک

ص: 112

کشور به دست دشمنان بیافتد.

احمد متوسلیان، به خاطر شکستگی پا باید عمل شود. عمل با بیهوشی همراه خواهد بود و احمد می داند که مرحله به هوش آمدن مساوی است با صحبت های بدون اراده او در مورد عملیات ها و اطلاعات محرمانه سپاه . به همین دلیل به دکتر دستور می دهد تا او را بدون بیهوشی عمل کند. چنان استقامت می کند و درد را تحمل می کند که همه متعجب می شوند.

اگر در گذشته احمد متوسلیان سختی های آزمون های خدا را تحمل نمی کرد، نمی توانست تا این اندازه استقامت و مجاهدت نماید.

هرکس می خواهد مانند امام حسین علیه السلام محبوب همه عالم باشد، باید به قضای الهی راضی باشد و در برابر مشکلات صبر و استقامت داشته باشد که دراین صورت، خدا بشارت به اجر و پاداش بی حساب داده است.

«إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسَابٍ»(1)

هر کس که مرام حسینی داشته باشد و در مکتب امام حسین علیه السلام درس آموخته باشد، مانند امام حسين علیه السلام محبوب زمین و زمان می شود. شهید محسن حججی که کسی او را نمی شناخت در طی چند روز، تبدیل به شخصیت محبوب و جاودانه ای می شود که همه او را می شناسند. او به امام حسین علیه السلام اقتدا کرد و خدا هم او را همانند اربابش محبوب ساخت.

والحمد لله رب العالمين

ص: 114

ص: 116

امام رضا علیه السلام فرمود: «محرم ماهی بود که اهل جاهلیت نبرد را در آن حرام میدانستند و خون ما را در آن حلال شمردند، و حرمت ما را هتک کردند، و ذراری و زنان ما را اسیر کردند، و آتش به خیمه های ما زدند، و آنچه بنه در آن بود چپاول کردند، و در امر ما رعایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نکردند. روز شهادت حسین علیه السلام چشم ما را ریش کرد، و اشك ما را روان ساخت، و عزیز ما را در زمین کربلا خوار کرد، و گرفتاری و بلا به ما دچار ساخت، تا روز قیامت برمانند حسین باید گریست. این گریه، گناهان بزرگ را بریزد.» سپس فرمود: «پدرم را شیوه بود که چون محرم میشد خنده نداشت و اندوه براو غالب بود تا روز دهم. روز دهم روز مصیبت و حزن و گریه اش بود و می فرمود در این روز حسین کشته شد.»

ب) ریان بن شبیب می گوید: «دَخَلْتُ عَلَى الرِّضَا علیه السلام فِي أَوَّلِ يَوْمٍ مِنَ الْمُحَرَّمِ- فَقَالَ لِي يَا ابْنَ شَبِيبٍ أَ صَائِمٌ أَنْتَ فَقُلْتُ لَا فَقَالَ إِنَّ هَذَا الْيَوْمَ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِي دَعَا فِيهِ زَكَرِيَّا ع رَبَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ رَبِّ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعاءِ فَاسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُ وَ أَمَرَ الْمَلَائِكَةَ فَنَادَتْ زَكَرِيَّا وَ هُوَ قائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرابِ أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيى فَمَنْ صَامَ هَذَا الْيَوْمَ ثُمَّ دَعَا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ اسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُ كَمَا اسْتَجَابَ لِزَكَرِيَّا ع ثُمَّ قَالَ يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنَّ الْمُحَرَّمَ هُوَ الشَّهْرُ الَّذِي كَانَ أَهْلُ الْجَاهِلِيَّةِ فِيمَا مَضَى يُحَرِّمُونَ فِيهِ الظُّلْمَ وَ الْقِتَالَ لِحُرْمَتِهِ فَمَا عَرَفَتْ هَذِهِ الْأُمَّةُ حُرْمَةَ شَهْرِهَا وَ لَا حُرْمَةَ نَبِيِّهَا صلی الله علیه و آله و سلم لَقَدْ قَتَلُوا فِي هَذَا الشَّهْرِ ذُرِّيَّتَهُ وَ سَبَوْا نِسَاءَهُ وَ انْتَهَبُوا ثَقَلَهُ فَلَا غَفَرَ اللَّهُ لَهُمْ ذَلِكَ أَبَداً يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ كُنْتَ بَاكِياً لِشَيْ ءٍ فَابْكِ لِلْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام فَإِنَّهُ ذُبِحَ كَمَا يُذْبَحُ الْكَبْشُ وَ قُتِلَ مَعَهُ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ ثَمَانِيَةَ عَشَرَ رَجُلًا مَا لَهُمْ فِي الْأَرْضِ شَبِيهُونَ وَ لَقَدْ بَكَتِ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَ الْأَرَضُونَ لِقَتْلِهِ وَ لَقَدْ نَزَلَ إِلَى الْأَرْضِ مِنَ الْمَلَائِكَةِ أَرْبَعَةُ آلَافٍ لِنَصْرِهِ فَوَجَدُوهُ قَدْ قُتِلَ فَهُمْ عِنْدَ قَبْرِهِ شُعْثٌ غُبْرٌ إِلَى أَنْ يَقُومَ الْقَائِمُ فَيَكُونُونَ مِنْ أَنْصَارِهِ وَ شِعَارُهُمْ يَا لَثَارَاتِ الْحُسَيْنِ يَا ابْنَ شَبِيبٍ لَقَدْ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ ع أَنَّهُ لَمَّا قُتِلَ الْحُسَيْنُ جَدِّي ص مَطَرَتِ السَّمَاءُ دَماً وَ تُرَاباً أَحْمَرَ يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ بَكَيْتَ عَلَى الْحُسَيْنِ علیه السلام حَتَّى تَصِيرَ دُمُوعُكَ عَلَى خَدَّيْكَ غَفَرَ اللَّهُ لَكَ كُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتَهُ صَغِيراً كَانَ أَوْ كَبِيراً قَلِيلًا كَانَ أَوْ كَثِيراً يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ سَرَّكَ أَنْ تَلْقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا ذَنْبَ عَلَيْكَ فَزُرِ الْحُسَيْنَ ع يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ سَرَّكَ أَنْ تَسْكُنَ الْغُرَفَ الْمَبْنِيَّةَ فِي الْجَنَّةِ مَعَ النَّبِيِّ وَ آلِهِ ص فَالْعَنْ قَتَلَةَ الْحُسَيْنِ يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ سَرَّكَ أَنْ تَكُونَ لَكَ مِنَ الثَّوَابِ مِثْلَ مَا لِمَنِ اسْتُشْهِدَ مَعَ الْحُسَيْنِ ع فَقُلْ مَتَى مَا ذَكَرْتَهُ يا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ سَرَّكَ أَنْ تَكُونَ مَعَنَا فِي الدَّرَجَاتِ الْعُلَى مِنَ الْجِنَانِ فَاحْزَنْ لِحُزْنِنَا وَ افْرَحْ لِفَرَحِنَا وَ

ص: 118

عَلَيْكَ بِوَلَايَتِنَا فَلَوْ أَنَّ رَجُلًا تَوَلَّى حَجَراً لَحَشَرَهُ اللَّهُ مَعَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ.(1)

ریان بن شبیب گوید: روز اول ماه محرم خدمت حضرت رضا علیه السلام رسیدم به من فرمود: «ای پسر شبیب! به راستی محرم همان ماهی است که اهل جاهلیت در زمان گذشته ظلم و قتال را به خاطر احترامش در آن حرام می دانستند و این امت حرمت این ماه را نگه نداشتند و نه حرمت پیغمبرش را در اين ماه ، ذريهی او را کشتند و زنانش را اسیرکردند و بنه اش را غارت کردند؛ خدا هرگز این گناه آنها را نیامرزد! ای پسر شبیب اگر برای چیزی گریه خواهی کرد، برای حسین علیه السلام گریه کن که چون گوسفند سرش را بریدند و هجده کس از خاندانش با او کشته شد که روی زمین مانندی نداشتند و آسمان های هفتگانه و زمین برای کشتن او بارید. ای پسر شبیب! اگر بر حسین علیه السلام گریه کنی تا اشکت بر گونه هایت روان شود، خدا هرگناهی کردی از خرد و درشت و کم و بیش بیامرزد. ای پسر شبیب! اگر خواهی با ما در درجات بلند بهشت باشی برای حزن ما محزون باش و برای شادی ما شاد باش و ملازم ولایت ما باش و اگر مردی سنگی را دوست دارد با آن خدا روز قیامت محشورش کند.»

تَطْلُبُ إِذَا نَزَلَ بِهِ مِثْلُ الَّذِي نَزَلَ بِكَ لَمْ يَبْكِ قَالَ إِنِّي وَ اللَّهِ مَا لِنَفْسِي بَكَيْتُ وَ لَا لَهَا مِنَ الْقَتْلِ أَرْثِي وَ إِنْ كُنْتُ لَمْ أُحِبَّ لَهَا طَرْفَةَ عَيْنٍ تَلَفاً وَ لَكِنْ أَبْكِي لِأَهْلِي الْمُقْبِلِينَ إِلَيَّ أَبْكِي لِلْحُسَيْنِ علیه السلام وَ آلِ الْحُسَيْنِ.»(1) وقتی مسلم دستگیر شد گریست، عبيد الله بن عباس سلمی گفت: «هر کس خواهان آن چیزی باشد که تو جویای آن هستی (یعنی ریاست و امارت بخواهد) وقتی (به مراد خود نرسد) و به سرش آید آنچه به سرتو مده نباید گریه کند (یعنی آرزوها این پیش آمدهای ناگوار را هم دارد، و کسی که چنین اقدامی بکند باید اندیشهی چنین روزی را نیز پیشاپیش کرده باشد)؟» مسلم گفت: «من به خدا برای خودم گریه نکردم، و از کشته شدن خود باك ندارم اگر چه چشم به هم زدنی تلف شدن خود را دوست ندارم (ولی از برای خود گریه نمی کنم) ولی گریه می کنم برای خاندان و فامیل خود که به سوی من رو آورند، گریه میکنم برای حسین علیه السلام و خاندان حسين علیهم السلام!»

و فرمود: «السلام علیک یا ابا عبد الله». و بعد مأمور گردن او را زد و از بالای دارالاماره به پایین انداخت.(1)

سَاعَةً ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ إِنَّا عِتْرَةُ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ وَ قَدْ أُخْرِجْنَا وَ طُرِدْنَا وَ أُزْعِجْنَا عَنْ حَرَمِ جَدِّنَا وَ تَعَدَّتْ بَنُو أُمَيَّةَ عَلَيْنَا اللَّهُمَّ فَخُذْ لَنَا بِحَقِّنَا وَ انْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ.»(1)

امام حسين علیه السلام پس از این جریان فرزندان و برادران و اهل بیت خود را جمع کرد و پس از اینکه نظری به آنان انداخت به قدريك ساعت گریست و فرمود: «پروردگارا! ما عترت پیامبر تو حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم می باشیم که از حرم جد خود اخراج و تبعید و آواره شدیم و بنی امیه به ما ظلم و ستم کردند. بار خدایا! توحق ما را بگیرو ما را بر گروه ستمگران غالب بگردان.»

«ثُمَّ قَامَ مُسْلِمُ بْنُ عَوْسَجَةَ وَ قَالَ نَحْنُ نُخَلِّيكَ هَكَذَا وَ نَنْصَرِفُ عَنْكَ وَ قَدْ أَحَاطَ بِكَ هَذَا اَلْعَدُوُّ لاَ وَ اَللَّهِ لاَ يَرَانِي اَللَّهُ أَبَداً وَ أَنَا أَفْعَلُ ذَلِكَ حَتَّى أَكْسِرَ فِي صُدُورِهِمْ رُمْحِي وَ أُضَارِبَهُمْ بِسَيْفِي مَا ثَبَتَ قَائِمَتُهُ بِيَدِي وَ لَوْ لَمْ يَكُنْ لِي سِلاَحٌ أُقَاتِلُهُمْ بِهِ لَقَذَفْتُهُمْ بِالْحِجَارَةِ وَ لَمْ أُفَارِقْكَ أَوْ أَمُوتَ مَعَكَ.»(1)

سپس مسلم بن عوسجه برخاست و گفت: «ما تو را اینگونه تنها گذارده از نزدت بازگردیم و دشمن تو را در محاصره داشته باشد! نه به خدا، خدا هرگز چنین وضعی را نیاورد تا آنکه نیزه ام را در سینه ی دشمنانت بشکنم تا آنجا که دسته ی شمشیر در دستم باشد دشمنت را از پای درآورم. اگرمن سلاح نبرد هم نداشته باشم تا با آنان بجنگم، آنان را سنگباران کرده هرگز از حضرتتجدا نگردم تا در کنارت جام شهادت در کام کشم.»

«پس از آن مسلم بن عوسجه به مبارزات پرداخته، و در جنگ با دشمنان بلاغتی به کمال نموده، و بربلاهای جنگ پای اصطبار بفشرد تا بر زمین افتاد و هنوز رمقی داشت که حسین علیه السلام به اتفاق حبیب بن مظاهر به سویش رفت. حسين علیه السلام فرمود: «ای مسلم خدایت رحمت فرماید، پس بعضی از آنان بار مسئولیت را به سرمنزل رسانده و رفتند، و بعضی دیگر در حال انتظارند، و هرگز چیزی را تبدیل نکردند.» حبيب نزدیک شد و گفت: «ایمسلم، این وضع تو برمن ناگوار است، به بهشت بشارتت باد.» مسلم با صدایی ضعیف گفت: «خدا تورا بشارت خیردهد.» حبیب گفت: «اگرچه من بعد از تودر همین راهم، لیکن دوست داشتم هروصیتی داری از تو بشنوم و به مرحله ی اجرا گذارم.» مسلم گفت: «به راستی که به این آقا وصیت میکنم - با دست اشاره به حسین علیه السلام کرد- در خدمتش جهاد کن تا مرگت فرا رسد.» حبيب گفت: «امرت را به دیده ی منت» و آنگه وفات نمود رضوان حق براو باد.»

سعید بن عبد الله حنفی برخاست و به عرض رسانید: «نه، به خدا ای فرزند رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم، هرگز تنهایت نگذارم، تا خدا بداند که ما وصیت پیامبرش محمد صلی الله علیه و آله و سلم را درباره ی تو حفظ و رعایت نمودیم، و اگر می دانستم که در راه تو کشته میشدم و بعد زنده به آتش کشیده می شدم و خاکسترم به باد داده میشد و هفتاد بار این وضع تکرار می شد، هرگز از حضرتت جدا نشده تا در پیش رویت شاهد مرگ و شهادت را در آغوش کشم، چرا نه، حال که این یک کشته شدن بیش نیست و بعد هم به کرامت ابدی و جاویدان خدا می رسم.»

بن حنفي جان می خرید و همواره خود را وقایه ی جان امام علیه السلام می نمود وقدمی واپس ننهاد تا به زمین افتاده میگفت: «خداوندا براینان لعنتی چون لعن عاد و ثمود فرو فرست، خداوندا! پیامبرت را از من سلام برسان و وی را ابلاغ فرما که ما چه رنج ها که از جراحات وارده دیدیم، چه من پاداش خود را در یاری ذریهی پیامبرت از تو می خواهم.»، و آن گاه به شهادت رسید، رضوان الله علیه، در بدنش سیزده تیر جزضرب شمشیر و زخم نیزه ها دیده می شد.»

حَرْمَلَةُ بْنُ كَاهِلٍ بِسَهْمٍ فَذَبَحَهُ وَ هُوَ فِي حَجْرِ عَمِّهِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ.»(1)

«راوی گوید: وقتی دشمنان امام علیه السلام را احاطه نمودند. در این وقت عبد الله بن حسن بن على علیه السلام که نوجوانی نوخاسته بود و هنوز موی بر صورتش نروییده بود، از نزد زنان بیرون آمد و با شتاب خود را به کنار حسين علیه السلام رسانید، زینب دخترعلى علیهما السلام خود را به وی رسانیده تا او را بازدارد، عبد الله به شدت امتناع ورزید و گفت: «به خدا سوگند از عمویم جدا نگردم. بحر بن کعب- یا حرملة بن کاهل - با شمشیر قصد حسين علیه السلام نمود، نوجوان گفت: وای برتوای خبيث زاده آیا عمویم را می کشی؟ شمشیر که برامام فرود می آمد، عبد الله دست بالا برد تا سپرجان عمو کند، شمشیردست عبد الله را تا پوست برید و دست آویزان شد، نوجوان فریاد وا عماه کشید. حسین علیه السلام برادرزاده را گرفته و به آغوشش کشیده فرمود: «برادرزاده ام آنچه برتو گذشت صابر باش و خیرش بدان؛ زیرا خدا تو را به آبای صالحت ملحق فرماید.» حرمله بن کاهل تیری به سوی عبد الله گشود و وی را در دامن عمویش به شهادت رسانید.

اجازه دادن به وی امتناع ورزید پس قاسم دست و پای عموی خود را چندان بوسید تا اجازه گرفت و در حالیکه اشک بر صورتش جاری بود به میدان آمد و گفت:

ان تنكروني فأنا ابن الحسن* سبط النبي المصطفى و المؤتمن

هذا حسین کالاسير المرتهن* بين أناس لا سقوا صوب المزن

وی با اینکه کودکی خردسال بود سخت بجنگید، چندان که سه تن از آنان را به خاک هلاک افکند. برخی گفته اند بیش از سه نفر از دشمن را به قتل رساند.

ثُمَّ قَالَ عَزَّ و اَللَّهِ عَلَى عَمِّكَ أَنْ تدعوه فَلاَ يُجِيبَكَ أَوْ يُجِيبَكَ فَلاَ يَنْفَعَكَ صَوْتٌ و اَللَّهِ كَثُرَ وَاتِرُوهُ و قَلَّ ناصروه ثمّ حَمَلَهُ عَلَى صَدْرِهِ و کأَنِّي أَنْظُرُ إِلَى رِجْلَيِ اَلْغُلاَمِ تَخُطَّانِ اَلْأَرْضَ فَجَاءَ بِهِ حَتَّى أَلْقَاهُ مَعَ اِبْنِهِ عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ و اَلْقَتْلَى مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ فَسَأَلْتُ عَنْهُ فَقِيلَ: هُوَ اَلْقَاسِمُ بْنُ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عليهما السلام.»(1)

«حمید بن مسلم گوید: در این گیرودار بودیم که دیدم پسرکی به سوی ما آمد که رویش همانند پارهی ماه بود و در دستش شمشیری بود، و پیراهنی به تن داشت و ازار و نعلینی داشت که بند یکی از آن دو نعلین پاره شده بود، عمر بن سعد بن نفیل ازدی گفت: به خدا من به این پسر حمله خواهم کرد: گفتم سبحان الله تو از این کار چه بهره خواهی برد (و از جان این پسر بچه چه می خواهی) او را به حال خود واگذار این مردم سنگدل که هیچ کس از اینان باقی نگذارند کار او را نیز خواهند ساخت؟ گفت: به خدا من براو حمله خواهم کرد، پس حمله کرده رو برنگردانده بود که سر آن پسرك را چنان با شمشیر بزد که آن را از هم شکافت و آن پسربه رو به زمین افتاده، فریاد زد: ای عموجان! حسین علیه السلام مانند باز شکاری لشکر را شکافت، سپس همانند شیر خشمناك حمله افکند شمشیری به عمربن سعد بن نفیل بزد، عمرشانه را سپر آن شمشير کرد، شمشیر دستش را از نزديك مرفق جدا ساخت، چنان فریادی زد که لشکریان شنیدند آنگاه حسين علیه السلام از او دور شد، سواران کوفه هجوم آوردند که او را از معرکه بیرون برند، پس بدن نحسش را اسبان لگدکوب کرده تا به دوزخ شتافت و دیده از این جهان بست. و گرد و خاك که برطرف شد دیدم حسين علیه السلام بالای سر آن پسربچه

ص: 131

ایستاده و او پای برزمین می سائید (و جان می داد) و حسين علیه السلام می فرمود دور باشند از رحمت خدا آنان که تو را کشتند، و از دشمنان اینان در روز قیامت جدت، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می باشد، سپس فرمود: به خدا بر عمویت دشوار است که تو او را به آواز خوانی و او پاسخت ندهد، یا پاسخت دهد ولی به توسودی ندهد، آوازی که به خدا ترساننده و ستمکارش بسیار و یار او اندك است، سپس حسين علیه السلام او را بر سینه ی خود گرفته از خاك برداشت، و گویا من می نگرم به پاهای آن پسرکه به زمین کشیده می شد پس او را بیاورد تا در کنار فرزندش على بن الحسين علیهما السلام و کشته های دیگر از خاندان خود بر زمین نهاد، من پرسیدم: این پسر که بود؟ گفتند: او قاسم بن حسن بن علی بن ابیطالب علیه السلام بود.»

«حسین علیه السلام به در خیمه نزديك شد و به زینب علیها السلام فرمود: فرزند خردسال مرا به دست من بده تا برای آخرین بار او را ببینم كودك را بر روی دست گرفت و همین که خواست کودکش را ببوسد حرمله بن کاهل اسدی تیری پرتابش نمود که به گلوی کودك رسید و گوش تا گوش او را برید حسین علیه السلام به زینب علیها السلام فرمود: بگیر کودك را سپس هردو کف دست را به زیر خون گلوی کودك گرفت و چون کف هایش پر از خون شد خون را به سوی آسمان پرتاب نمود سپس فرمود: آنچه مصیبت وارده را بر من آسان می کند این است که خداوند می بیند، امام باقر علیه السلام فرمود: از آن خون يك قطره بر

روی زمین نیفتاد.»

ب- در زیارت علی اصغر علیه السلام داریم:

«اَلسَّلاَمُ عَلَى عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلْحُسَيْنِ اَلطِّفْلِ اَلرَّضِيعِ اَلْمَرْمِيِّ اَلصَّرِيعِ اَلْمُتَشَحِّطِ دَماً اَلْمُصَعَّدِ دَمُهُ فِي اَلسَّمَاءِ اَلْمَذْبُوحِ بِالسَّهْمِ فِي حَجْرِ أَبِيهِ لَعَنَ اَللَّهُ رَامِيَهُ حَرْمَلَةَ بْنَ كَاهِلٍ اَلْأَسَدِيَّ.»(1)

أَصْبَحِ اَلنَّاسِ وَجْهاً وَ أَحْسَنِهِمْ خُلُقاً فَاسْتَأْذَنَ أَبَاهُ فِي اَلْقِتَالِ فَأَذِنَ لَهُ ثُمَّ نَظَرَ إِلَيْهِ نَظَرَ آيِسٍ مِنْهُ وَ أَرْخَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ عَيْنَهُ وَ بَكَى ثُمَّ قَالَ اَللَّهُمَّ اِشْهَدْ فَقَدْ بَرَزَ إِلَيْهِمْ غُلاَمٌ أَشْبَهُ اَلنَّاسِ خَلْقاً وَ خُلُقاً وَ مَنْطِقاً بِرَسُولِكَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ كُنَّا إِذَا اِشْتَقْنَا إِلَى نَبِيِّكَ نَظَرْنَا إِلَيْهِ فَصَاحَ وَ قَالَ يَا اِبْنَ سَعْدٍ قَطَعَ اَللَّهُ رَحِمَكَ كَمَا قَطَعْتَ رَحِمِي فَتَقَدَّمَ نَحْوَ اَلْقَوْمِ فَقَاتَلَ قِتَالاً شَدِيداً وَ قَتَلَ جَمْعاً كَثِيراً ثُمَّ رَجَعَ إِلَى أَبِيهِ وَ قَالَ يَا أَبَتِ اَلْعَطَشُ قَدْ قَتَلَنِي وَ ثِقْلُ اَلْحَدِيدِ قَدْ أَجْهَدَنِي فَهَلْ إِلَى شَرْبَةٍ مِنَ اَلْمَاءِ سَبِيلٌ فَبَكَى اَلْحُسَيْنُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ قَالَ وَا غَوْثَاهْ يَا بُنَيَّ قَاتِلْ قَلِيلاً فَمَا أَسْرَعَ مَا تَلْقَى جَدَّكَ مُحَمَّداً صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ فَيَسْقِيَكَ بِكَأْسِهِ اَلْأَوْفَى شَرْبَةً لاَ تَظْمَأُ بَعْدَهَا أَبَداً فَرَجَعَ إِلَى مَوْقِفِ اَلنُّزَّالِ وَ قَاتَلَ أَعْظَمَ اَلْقِتَالِ فَرَمَاهُ مُنْقِذُ بْنُ مُرَّةَ اَلْعَبْدِيُّ لَعَنَهُ اَللَّهُ تَعَالَى بِسَهْمٍ فَصَرَعَهُ فَنَادَى يَا أَبَتَاهْ عَلَيْكَ اَلسَّلاَمُ هَذَا جَدِّي يُقْرِؤُكَ اَلسَّلاَمَ وَ يَقُولُ لَكَ عَجِّلِ اَلْقَدُومَ عَلَيْنَا ثُمَّ شَهَقَ شَهْقَةً فَمَاتَ فَجَاءَ اَلْحُسَيْنُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ حَتَّى وَقَفَ عَلَيْهِ وَ وَضَعَ خَدَّهُ عَلَى خَدِّهِ وَ قَالَ قَتَلَ اَللَّهُ قَوْماً قَتَلُوكَ مَا أَجْرَأَهُمْ عَلَى اَللَّهِ وَ عَلَى اِنْتِهَاكِ حُرْمَةِ اَلرَّسُولِ عَلَى اَلدُّنْيَا بَعْدَكَ اَلْعَفَاءُ.»(1)

«و چون با آن حضرت به جز خاندانش کسی نماند علی بن الحسين علیه السلام که از زیبا صورتان و نیکوسیتان روزگار بود بیرون شد و از پدرش اجازهی جنگ خواست حضرت اجازه اش داد سپس نگاهی مأیوسانه به او کرد و چشمان خود به زیر افکند و اشک فروریخت، سپس فرمود: بارالها گواه باش جوانی که در صورت و سیرت و گفتار شبیه ترین مردم به پیغمبرت بود به جنگ این مردم رفت ما هرگاه به دیدن پیغمبرت مشتاق میشدیم به این جوان نگاه می کردیم پس به فریاد بلند صدا زد: ای پسر سعد خدا رحم تو را قطع

ص: 134

کند همچنان که رحم مرا قطع کردی على علیه السلام به جانب لشکرشد و جنگ سختی نمود و عده ای را کشت و به نزد پدرش بازگشت و عرض کرد: پدر جان تشنگی به جانم آورد و از سنگینی اسلحه آهنین سخت ناراحتم آیا جرعه ی آبی فراهم می شود؟ حسین علیه السلام به گریه افتاد و فرمود: ای امان، پسر جانم کمی هم به جنگ ادامه بده ساعتی بیش نمانده است که جدت محمد صلی الله علیه و آله و سلم را ملاقات کنی او با کاسه ای لبریز از آب تو را سیراب خواهد کرد آبی که پس از آشامیدن آن هرگز تشنه نخواهی شد پس آن جوان به میدان بازگشت و کارزار عظیمی نمود تا آنکه منقذ بن مره عبدی لعین تیری به سوی او پرتاب نمود و از پایش در آورد صدا زد: پدرم سلام بر تو اینك جدم است که بر توسلام می رساند و می فرماید هرچه زودتر نزد ما بیا پس نعرهای برآورد و مرغ روحش از قفس تن پرواز نمود حسين علیه السلام آمد تا بربالینش نشست و صورت خود بر صورت على گذاشت و فرمود: خدا بکشد گروهی را که تو را کشتند چه جرأتی نسبت به خدا و هتك احترام پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم داشتند، بعد از تو خاك برسر دنیا باد.»

العجل فإن لك كأسا مذخورة حتى تشربها الساعة فصاح الحسين عليه السلام وقال قَتَلَ اللهُ قَوماً قَتَلُوكَ مَا أَجرَأَهُم عَلَى الرَّحمنِ وَ عَلَى رَسُولِهِ وَ عَلَى انْتِهَاکِ حُرمَةِ الرَّسُولِ عَلَی الدُّنیا بَعدَکَ العَفَا.»(1)

«سپس منقذ بن مره عبدی ضربتی برفرق مبارکش زد که وی را از پای در آورد و مابقی لشکر نیز آن حضرت را هدف شمشیرهای خود قرار دادند. پس از این جریان دست به گردن اسب خود در آورد و اسبش او را به طرف لشکر دشمن برد و دشمنان بدن وی را قطعه قطعه کردند. هنگامی که روح مبارکش به حلق مقدسش رسید با صدای بلند فرمود: پدر جان! این جدم پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم است که مرا با جام آبی سیراب نمود که بعد از آن ابدا تشنه نخواهم شد. جدم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: العجل العجل! زیرا يك جام آب برای تو ذخیره شده است که الساعه آن را خواهی آشامید. امام حسین علیه السلام پس از اینکه صیحه ای کشید فرمود: خدا بکشد آن گروهی را که تو را شهید کردند. چه چیزی این جرأت را به آنان داد که برعلیه خدا و رسول صلی الله علیه و آله و سلم قیام نمودند و نسبت به پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم هتك حرمت کردند!؟ بعد از تو دنیا نابود شود.»

«فسمع الأطفال ينادون العطش العطش فركب فرسه و أخذ رمحه و القربة و قصد نحو الفرات حتى دخل الماء. فلما أراد أن يشرب غرفة من الماء ذكر عطش الحسين وأهل بيته فرمی الماء وملأ القرية وحملها على كتفه الأيمن و توجه نحو الخيمة فقطعوا عليه الطريق وأحاطوا به من كل جانب فحاربهم حتی ضربه نوفل الأزرق على يده اليمنى فقطعها فحمل القرية على كتفه الأيسر فضربه نوفل فقطع يده اليسرى من الزند فحمل القرية بأسنانه فجاءه سهم فأصاب القربة و أريق ماؤها ثم جاءه سهم آخرفأصاب صدره فانقلب عن فرسه و صاح إلى أخيه الحسين أدركني.»(1)

«ابا الفضل العباس علیه السلام ناله ی اطفال را شنید که ندا می زدند: العطش العطش سوار اسبش شد و مشک را برداشت و روانه ی فرات شد وارد آب شد وقتی خواست کمی آب بنوشد به یاد عطش حسین علیه السلام و اهل بیتش افتاد آب را ریخت و مشک را پر کرد و بر روی دوش راستش انداخت و به سمت خیمه ها روانه شد راه را بر او بستند و محاصره اش کردند پس با آنها جنگید تا اینکه نوفل ارزق ضربه ای به دست راست او زد و دستش را قطع کرد مشک رابه دوش چپش انداخت. با ضربه ی دیگری دست چپش را قطع کردند مشک را به دندان گرفت تیری به مشک زدند و آب ریخت سپس تیر دیگری به قلبش زدند از اسب به زمین افتاد برادرش حسین را صدا زد: به دادم برس.»

وقتی ابا الفضل علیه السلام از مرکب بر روی زمین افتاد ندا داد که: «يا أخي أدرك أخاك !» برادر جان حسین ! دیگر برادرت «عباس» را دریاب سالار شایستگان با شنیدن ندای پرچمدار قهرمانش همانند باز شکاری به میدان تاخت و خود را به برادر رسانید، اما هنگامی که به عباس نگریست، دید دست ها قلم شده، پیشانی شکسته و بر دیدگانش تیر بیدادگران نشسته است. حسين علیه السلام با کمر خمیده نزديك آمد و کنار پیکر غرق در خون پرچمدار بلندآوازه اش نشست، سر او را به دامن گرفت و او جان به جان آفرین تسلیم کرد. حسین علیه السلام خطا به او فرمود: «أخي! الان انكسر ظهري و قلّت حيلتي و شمت بی عدوّی .» برادرم! عباسم! اينك با به خاك افتادن تودیگر کمرم شکست، و تدبیر و چاره ام ، محدود و اندك شد و دشمن تجاوزکار به شماتت من برخاست.»(1)

«وَ قُلْنَ بِحَقِّ اَللَّهِ إِلاَّ مَا مَرَرْتُمْ بِنَا عَلَى مَصْرَعِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَلَمَّا نَظَرَ اَلنِّسْوَةُ إِلَى اَلْقَتْلَى صِحْنَ وَ ضَرَبْنَ وُجُوهَهُنَّ قَالَ فَوَ اَللَّهِ لاَ أَنْسَى زَيْنَبَ بِنْتَ عَلِيٍّ عَلَيْهِما السَّلاَمُ تَنْدُبُ اَلْحُسَيْنَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ تُنَادِي بِصَوْتٍ حَزِينٍ وَ قَلْبٍ كَئِيبٍ يَا مُحَمَّدَاهْ صَلَّى عَلَيْكَ مَلاَئِكَةُ اَلسَّمَاءِ هَذَا اَلْحُسَيْنُ مُرَمَّلٌ بِالدِّمَاءِ مُقَطَّعُ اَلْأَعْضَاءِ وَ بَنَاتُكَ سَبَايَا إِلَى اَللَّهِ اَلْمُشْتَكَى وَ إِلَى مُحَمَّدٍ اَلْمُصْطَفَى وَ إِلَى عَلِيٍّ اَلْمُرْتَضَى وَ إِلَى فَاطِمَةَ اَلزَّهْرَاءِ وَ إِلَى حَمْزَةَ سَيِّدِ اَلشُّهَدَاءِ يَا مُحَمَّدَاهْ هَذَا حُسَيْنٌ بِالْعَرَاءِ تَسْفِي عَلَيْهِ اَلصَّبَا قَتِيلُ أَوْلاَدِ اَلْبَغَايَا وَا حُزْنَاهْ وَا كَرْبَاهْ اَلْيَوْمَ مَاتَ جَدِّي رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ و سلم يَا أَصْحَابَ مُحَمَّدَاهْ هَؤُلاَءِ ذُرِّيَّةُ اَلْمُصْطَفَى يُسَاقُونَ سَوْقَ اَلسَّبَايَا وَ فِي رِوَايَةٍ يَا مُحَمَّدَاهْ بَنَاتُكَ سَبَايَا وَ ذُرِّيَّتُكَ مَقْتَلَةً تَسْفِي عَلَيْهِمْ رِيحُ اَلصَّبَا وَ هَذَا حُسَيْنٌ مَجْزُوزُ اَلرَّأْسِ مِنَ اَلْقَفَا مَسْلُوبُ اَلْعِمَامَةِ وَ اَلرِّدَاءِ.»(1)

زنان می گفتند: به حق خدا ما را به قتلگاه برید، چون نظر زنان به کشتگان افتاد صیحه کشیده، به صورت زدند. گوید: به خدا سوگند، فراموش نمیکنم زینب دخت على علیه السلام را که بر حسین علیه السلام نوحه میکرد و با آوایی حزین و دلی دردمند ندا کرده میگفت: وا محمداه! خدای آسمان برتو درود فرستاد، این حسین توست که عریان و خون آلود با اعضای قطعه قطعه بیفتاده، وای از این مصیبت، دختران تواسيرند، شکایت ها را به نزد خدا و نزد محمد مصطفي صلی الله علیه و آله و سلم و نزد على مرتضی علیه السلام و فاطمه ی زهرا علیها السلام و حمزهی سیدالشهداء می برم. وا محمداه! این حسین است که در این بیابان که باد صبا برآن خاك پاشد کشته زنازادگان است، امان از این همه حزن و اندوه ، این همه سختی و بلابرتوای ابا عبد الله، گوئیا جدم رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم امروز دنیا را ترك فرمود. ای اصحاب محمد، اینان ذریهی مصطفایند که چون

ص: 140

اسیران برده شوند. در روایات دیگر: وا محمداه ! دخترانت اسيرو ذریه ی تو کشته شدگانی هستند که باد صبا بر پیکرهایشان خاك فروپاشد، این حسین است که سرانورش از قفا بریده شده بی هیچ عمامه و ردا .»

و هرکه نشناخت من خود را به او معرفی میکنم من على فرزند حسین فرزند على بن ابیطالبم من فرزند کسی هستم که احترامش هتك شد و اموالش ربوده شد و ثروتش به تاراج رفت و اهل و عیالش اسیر شد من فرزند کسی هستم که او را در کنار رود فرات بی سابقه کینه و عداوت سر بریدند من فرزند کسی هستم که او را با شکنجه کشتند و همین فخر او را بس ای مردم شما را به خدا سوگند می دانید که شما بودید بر پدرم نامه نوشتید و فریبش دادید؟ و با او پیمان بستيد و بیعت نمودید و به جنگش پرداختید مرگ بر شما با این کرداری که از پیش برای خود فرستادید و رسوایی براین رأی شما با چه دیده ای به روی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نگاه خواهید کرد؟ هنگامی که به شما بگوید: چون عترت مرا کشته اید و احترام مرا هتک کرده اید از امت من نیستید. راوی گفت: صداها از هر طرف برخاست و به یکدیگر می گفتند نابود شده اید و نمی دانید.»

فَوَجَدْتُهُ قَدْ سَجَدَ عَلَى حِجَارَةٍ خَشِنَةٍ فَوَقَفْتُ وَ أَنَا أَسْمَعُ شَهِيقَهُ وَ بُكَاءَهُ وَ أَحْصَيْتُ عَلَيْهِ أَلْفَ مَرَّةٍ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ حَقّاً حَقّاً - لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ تَعَبُّداً وَ رِقّاً لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ إِيمَاناً وَ صِدْقاً ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ اَلسُّجُودِ وَ إِنَّ لِحْيَتَهُ وَ وَجْهَهُ قَدْ غَمَرَ بِالْمَاءِ مِنْ دُمُوعِ عَيْنَيْهِ فَقُلْتُ يَا سَيِّدِي أَ مَا آنَ لِحُزْنِكَ أَنْ يَنْقَضِيَ وَ لِبُكَائِكَ أَنْ تَقِلَّ فَقَالَ لِي وَيْحَكَ إِنَّ يَعْقُوبَ بْنَ إِسْحَاقَ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ كَانَ نَبِيّاً اِبْنَ نَبِيٍّ كَانَ لَهُ اِثْنَا عَشَرَ اِبْناً فَغَيَّبَ اَللَّهُ سُبْحَانَهُ وَاحِداً مِنْهُمْ فَشَابَ رَأْسُهُ مِنَ اَلْحُزْنِ وَ اِحْدَوْدَبَ ظَهْرُهُ مِنَ اَلْغَمِّ وَ ذَهَبَ بَصَرُهُ مِنَ اَلْبُكَاءِ وَ اِبْنُهُ حَيٌّ فِي دَارِ اَلدُّنْيَا وَ أَنَا فَقَدْتُ أَبِي وَ أَخِي وَ سَبْعَةَ عَشَرَ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي صَرْعَى مَقْتُولِينَ فَكَيْفَ يَنْقَضِي حُزْنِي وَ يَقِلُّ بُكَائِي.»(1)

«و اندوه و ناراحتی بزرگ بسیار گریه می کرد؛ زیرا از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: زین العابدين علیه السلام بر پدرش چهل سال گریست و در این مدت روزها را روزه داشت و شبها به عبادت برپا بوده هنگام افطار که می رسید خدمت گزارش غذا و آب حضرت را می آورد و در مقابلش می گذاشت و عرض می کرد: آقا بفرمائید میل کنید. می فرمود: فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم گرسنه کشته شد. فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم تشنه کشته شد. آنقدر این جمله ها را تکرار میکرد و می گریست تا غذایش از آب دیدگانش تر می شد و آب آشامیدنی حضرت با اشکش می آمیخت حال آن حضرت چنین بود تا به خدای عزوجل پیوست. یکی از غلامان حضرت علیه السلام گفته است که روزی امام به بیابان رفت گوید: من نیز به دنبالش بیرون شدم دیدم پیشانی برسنگ سختی نهاده است من ایستادم و صدای ناله و گریه اش را می شنیدم شمردم هزار بار گفت: «لا اله الا الله حقا حقا لا اله الا

ص: 143

الله تعبداً و رقّاً لا اله الا الله ایماناً و تصديقاً و صدقاً» سپس سر از سجده اش برداشت محاسن و صورتش غرق در آب بود از اشک چشمش عرض کردم: آقای من وقت آن نرسیده که اندوهت پایان پذیرد و گریه ات کاهش یابد؟ به من فرمود: وای بر تو! يعقوب بن اسحاق بن ابراهیم پیغمبر و پیغمبرزاده بود و دوازده فرزند داشت. خداوند یکی از فرزندانش را پنهان کرد موی سرش از اندوه فراق سفید گشت و از غم، کمرش خم شد و از گریه، دیده اش نابینا با اینکه فرزندش در همین دنیا بوده و زنده ولی من پدرم و برادرم و هفده تن از فامیلم را کشته و به روی زمین افتاده دیدم چگونه روزگار اندوهم سرآید و گریه ام بکاهد.»

ص: 144