ص: 2

پرسش و پاسخ

ص: 3

ص: 4

پرسش و پاسخ

(پیرامون مبانی اعتقادی)

مرزبان کریمی

شهرکرد-زمستان1386

ص: 5

بسم الله الرحمن الرحیم

ووَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى

عِنْدَها جَنَّةُ الْمَأْوى إِذ يَغشَى السِّدرَةَ مَا يَغشَى

ص: 6

انسان در سؤال کردن از چه اموری نهی شده است...30

منطق آزاداندیشی در اسلام...31

مجادله در قرآن...32

ادب جدل و مناظره...33

1. لزوم شناخت خدا چیست؟...37

2.چگونه می توان وجود خدا را اثبات کرد؟...38

3.اگر خدا محبت است، پس این همه درد و رنج برای چیست؟ ...39

4. چرا خداوند برخی خواسته ها و حوائج انسان را اجابت می کند و برخی را اجابت نمیکند؟...40

5. خصوصیات جهان بینی توحیدی کدامند؟...41

6. اگر خداوند بی نیاز است لزوم قرار دادن ثواب و عقاب برای عبادت چیست...34

7. منظور از لقای پروردگار چیست؟...44

8. مقصود از به اسم الله در جمله بسم الله الرحمن الرحیم چیست؟...44

9. آیا با گفتن قولوا لا اله الاالله تفلحوا انسان رستگار می شود؟...44

10. چگونگی ارزیابی ایمان را بیان کنید؟...45

11. .ایمان را مقایسه کرده رابطه عمل و ایمان را بیان کنید؟...46

12. ماهیت ایمان چیست؟...47

13. از کجا بفهمیم ایمان ما درست است؟...48

14.غير مؤمنانی که خدماتی به بشریت کرده اند اجر و ثوابی دارند؟...49

15. عالم در کجا و چگونه است؟...49

16.عالم روح چیست؟...50

17.بهشت و جهنم در کجا است؟...51

ص: 8

18. آیا اسلام دین شمشیر است یا صلح و مهربانی؟...52

19. چگونه حقانیت اسلام را اثبات کنیم؟...53

20.اهمیت علم و دانش را از دیدگاه اسلام مختصر شرح دهید؟...54

21. چرا بایدزیارت عاشورا بخوانیم؟...55

22. در زیارت جامعه کبیره می فرماید که ائمه اطهار علیهم السلام اركان توحید خداوند هستند، منظور چیست؟...56

23.فلسفه ی آفرینش شیطان چیست؟...57

14. با توجه به بحث وحدت مسلمین آیا خواندن لعنتهایی که در زیارت عاشورا آمد.صحیح است؟ ...59

25.آیا مکان مقدس در استجابت دعا تأثیر دارد؟...59

26. چرا مقام امامت نسبت به مقامنبوت برتری دارد؟...60

27. آیا همه سرزمینها پیامبر داشته اند؟...61

28.چرا اکثر پیامبران الهی در انجام رسالت خود موفق نبوده اند؟...61

29.در زمانهای قبل از پیامبر صلی الله علیه و آله واسطه ى فيض چه کسانی بودند؟...62

30.آیا شیطان می تواند در قالب بدن پیامبر صلی الله علیه و آله یا ائمه علیهم السلام در خواب یابیداری در بیاید؟...63

31.همسران فرزندان آدم چه کسانی بودند؟...64

32. چ کسانی علم غیب دارند...65

33.ایا آیات اول سوره فتح با عصمت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مغایرت ندارد؟...66

34.چرا ما شیعیان به عصمت پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه علیهم السلام معتقد هستیم ولی اهل تسنن اعتقادی به این موضوع ندارند؟...67

35.با توجه به این که برخی پیامبران دچار لغزش و گناه شدند (حضرت آدم علیه السلام حضرت یونس علیه السلام و...) آیا این موضوع با عصمت پیامبران مغایرت ندارد؟...68

ص: 9

36. چرا امام حسین علیه السلام کشته شد؟ ...68

37 .چه رابطه ای بین 12 حواریون و 12 امام می باشد؟...70

38. 7چرا لقب آیت الله العظمی را به خیلی از علماء نسبت می دهند؟ آیا این لقب مخصوص حضرت علی علیه السلام نیست؟...71

39.منظور از ثقل اکبر و ثقل اصغر چیست؟...72

40 .چگونه می توان اثبات کرد که ائمه علیهم السلام با شهدا شفيع هستند؟...73

41. آیا معجزات همان گونه که در مورد پیامبران وجود داشت در مورد ائمه علیهم السلامنیز وجود دارد؟...73

42.چرا ائمه علیهم السلامدر هنگام سختی ها و مصیبت ها و نیز در جنگ بادشمنان اسلام از کرامات ومعجزات خویش بهره نمی برند؟...74

43.چرا اکثر ائمه علیهم السلام به وسیله زهر کشته شدند؟آیا نمی توانستند از این اتفاق جلوگیری کنند؟...75

44.با توجه به زندگی اهل بیت علیهم السلام و بی اعتنایی ایشان به دنیا، علت پافشاری ایشان در به دست آوردن فدک بوده است؟... 76

45.علائم حتمی ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف کدامند؟...76

46.آیا حضرت مهدی علیه السلام زمانی که ظهور میکند دین جدیدی می اید؟...78

47.اثبات وجود امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به طریق برهان فيض تكوینی چگونه است؟...80

48.چگونه از حریم امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف دفاع کنیم؟...80

49.دلایل اثبات رجعت را بیان کنید؟...81

50.توجيه عقلی رجعت ائمه در آخر الزمان چیست؟...82

51. با عنایت به اعتقاد اکثر ادیان به وجود منجی آخر الزمان، چگونه می توان حقانیت منجی بودن حضرت مهدی علیه السلام را اثبات کرد؟...82

52.اگر همه چیز از مجرای فیض امام زمان علیه السلام میگذرد چرا انحراف وجود دارد؟...83

ص: 10

53 .آیا حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف همه مخالفانش را می کشد؟...84

54.آیا در حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نفس اماره از میان برداشته می شود؟ و مردم گناه نمی کنند؟...84

55.ویژگی منتظران واقعی چیست؟...85

56. اثبات وجود حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف چگونه است؟... 86

57.ایا این که میگویند امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و خانواده اش در جزیره خضراء زندگی می کنند صحیح است؟...87

58.آیا جزیره خضرا حقیقت دارد؟...88

59.آیا افراد عادی می توانند امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را ملاقات کنند؟...88

60.آیا می شود به مدعیان دیدار امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف اعتماد کرد؟...88

61. چگونه می توان قلب امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را خشنود کرد؟...89

62.زمینه سازی برای ظهور امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف چگونه است؟... 89

63.چرا وقتی صحبت از امام زمان علیه السلام میشود فقط به جنبه هایی مثل انتقام، شمشیر، خون و... پرداخته می شود و چرا برای معرفی حضرت از خوبی ها و محاسن حضرت ایشان صحبت نمی شود، تا شوق مردم به ظهور بیشتر شود؟...89

64.آیا یاران حضرت مهدی فقط 313 نفر هستند؟ ...90

65. آیا انسانهای گذشته نیز در رکاب امام زمان مبارزه خواهند کرد؟...90

66.دلایل شدن غیبت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف چیست؟...91

67.شرایط ظهور منجی آخرالزمان چیست...91

68. چه شبهاتی پیرامون مسائل حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف وجود دارد؟...92

69.فلسفه غیبت چیست؟...92

ص: 11

70.چه دلایلی در جهت اثبات زنده بودن امام عجل الله تعالی فرجه الشریف وجود دارد؟...93

71.حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در زمان غیبت چگونه با مردم در ارتباطند؟ و چگونه به بررسی و حل مشکلات و خطرات دنیای اسلام میپردازند؟...94

72.چگوه می توان در زندگی خویش رنگ و بوی ظهور و مهدویت ایجاد کرد؟...95

73.عده ای بر این باور هستند که با ظهور حضرت حجت الله علیه السلام ایستادگی ایشان و نوع برخوردشان همراه با عصبیت و قهریت می باشد به طوری که از ایشان وجه های خونریز معرفی نموده اند،آیا اینگونه است؟...95

74.با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی و انواع سلاح های مدرن، برخورد نظامی امام عصرعجل الله تعالی فرجه الشریف چگونه خواهد بود و آیا آن حضرت صرفا با شمشیر قیام خواهد نمود؟...96

75. چرا امام معصوم ب خورشید تشبیه شده است؟...98

76.جهانی شدن اسلام را اثبات کنید؟ ...99

77. تفاوت میان جهانی شدن اسلام و جهانی سازی چیست؟...100

78.در دورانی که مکاتب، مذاهب، فرق و گروههای متنوع و متعددند، ماچه وظیفه ای داریم؟...101

79.وظیفه ما ایرانیان به عنوان تنها کشور شیعه در جهت تلاش برای ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف چیست؟...102

80.ویژگی های باران خاص حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف چیست؟...104

81.چرا نام ائمه شیعه، خصوصا علی علیه السلام در قرآن نیامده است ؟...105

82.به چه دلایلی قرآن تحریف نشده است؟...106

83 .آیا لعن کردن و ناسزا گفتن به دشمنان از نظر اسلام جایز است؟...107

84.کلمه اساطير الأولين در قرآن به چه معنایی است؟...108

85.داستانهای قرآن دارای چه ویژگی هایی هستند؟...109

ص: 12

86.ولایت تکوینی چیست؟...111

87.ماجرای تغییر قبله چه بود؟...112

88. گناه کبیره یعنی چه و فلسفه وجودی آن چیست؟...112

89.شفاعت یعنی چه و مخصوص چه کسانی است؟...113

90.شرارت و بدی از کجا سرچشمه می گیرد؟...114

91. آیا ملائکه هم دارای رشد روحی و یا بدنی هستند؟ آیا بدن دارند؟...115

92. روز قیامت در کجا اتفاق خواهد افتاد؟...116

93.یاد مرگ چه فایده اخلاقی در بر دارد؟ آیا موجب یأس ناامیدی نمیشود؟...117

94.منظور از کلمه رزق و احیاء در آیه 154 سوره بقره و آیه 169 سوره آل عمران چیست؟...118

95.آیا زیارت اهل قبور را پیامبر صلی الله علیه و آله نهی کرده و آیا این کار نوعی شرک و بت پرستی است؟...119

96.چرا انسان ها از مرگ می ترسند ؟...120

97.قرآن چگونه یهودیان را مذمت نموده است ؟...121

98.چگونه می توان وجود روح را اثبات کرد؟...122

99. کلمه ابلیس و شیطان به چه معنی می باشد؟...123..100ویژگی 100.ویژگی های انسان در جهان بینی توحیدی اسلام چیست؟...124

101 .راههای رسیدن انسان به خدا کدامند؟...125

102.فلسفه آفرینش انسان چیست؟...126

103.هدف از زندگی انسان در این دنیا چیست؟ و ما برای چه زنده ایم؟...129

104.ایا وقتی آمپول بی حسی به نقطه ای از بدن می زنند در آن نقطه روح وجود دارد؟...131

105.دروغ مصلحتی یعنی چه؟...132

ص: 13

106.آیا شفا یافتن و درمان شدن بیماران در زیارتگاه ها و اماکن مقدس به قدرت روحی مریض بستگی دارد یا از معجزات ایشان است؟...133

107.جایگاهی دارد؟...133

108.آیا انسان می تواند خودش را قصاص کند یا بر خود حد جاری کند؟...134

109.موسیقی ک دارای تأثیرات روحی است چه حکمی دارد و وظیفه ما چیست؟...135

110.اهمیت بیت المقدس در چیست؟...136

111.با توجه به آیات و روایات مبنی بر این که خود را به هلاکت نیاندازید عملیات استشهادی فلسطينيان چگونه توجیه می شود؟...136

112 . مالک سرزمین فلسطین کیست؟...137

113.وظیفه ما در برابر کمک و یاری به مردم فلسطین چیست؟...137

114.تاریخچه و تفکرات وهابیون را شرح دهید؟...138

115.عرفان یعنی چه ؟...140

116. کشف و شهود چیست؟...140

117.مراحل رسیدن به عرفان را توضیح دهید؟...141

118.صوفیگری را توضیح دهید؟...141

119.فرقه صوفیه از دیدگاه بزرگان دین چگونه نقد می شود؟...143

120.انواع حکومت را بیان کنید؟...145

121.انواع قانون و حكم از نظر اسلام چیست؟...146

122.مفهوم و تعریف واژه ولایت را توضیح دهید؟...147

123. تاریخچه ولایت فقیه را بیان کنید؟...148

124.سابقه و پیشینه ولایت فقیه چیست؟...149

ص: 14

125. «ولایت مطلقه» به چه معناست؟...151

126. نظر مقام معظم رهبری در خصوص ولایت فقیه چیست؟...152

127.مفهوم ولایت مطلقه ی فقیه را از دیدگاه رهبر معظم انقلاب بیان کنید...152

128.ولایت مطلقه ی فقیه از نظر امام خمینی رحمة الله علیه چه مفهومی دارد؟...153

129. معنای مطلقه بودن ولایت فقیه چیست؟...154

130.چگونه ولایت فقیه می تواند مطلقه باشد در حالی که خبرگان رهبری می توانند ولی فقیه را ازولایت عزل نمایند؟...155

131.نظرات فقها در مورد ولایت فقیه چیست؟...156

132.علت ناشناخته ماندن اصل ولایت فقیه چیست؟ ...157

133.ساده ترین دلیل عقلی بر ولایت فقیه چیست؟...159

134.آیا اطاعت از ولی فقیه واجب است یا خیر؟...160

135.جایگاه ولایت فقیه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران چگونه است؟...161

136.دلایل نقلی اثبات ولایت فقیه رابیان کنید....162

137.یک دلیل عقلی در اثبات ولایت فقیه بیان کنید. ...164

138.صفات و شرایط ولی فقیه چیست؟...165

139.آیا عدم عصمت ولی فقیه مانع اطاعت از اونمی گردد. ...167

140.آیا احتمال خطا در ولی فقیه موجب عدم اطاعت از او می شود؟...167

141.آیا نظام ولایت فقیه همان نظام توتالیتر و دیکتاتوری نیست؟...168

142.رابطه ولی فقیه با سایر قوای مملکت چگونه است؟ ...171

143.تفاوت فتوا و حکم چیست؟...172

144. انواع و مراتب و سیر نزولی ولایت از نظر اسلام کدامند؟...172

ص: 15

145.آیا ولایت فقیه فقط در امور حسبیه است؟...173

146.آیا اطاعت از حکم حکومتی بر همگان واجب است ؟...174

147.آیا نظریه انتصاب ولایت فقیه با قانون اساسی تضادی ندارد؟...174

148.آیا ولایت فقیه با جمهوریت نظام تضاد ندارد؟...175

149.انتصابی بودن ولی فقیه چگونه است؟...176

150.آیا مسأله ولایت فقیه یک مسأله فقهی است و تقلیدی و هر کس باید از مرجع تقلید خود پیروی کند با یک مسأله عقلی و تحقیقی است که مثل اصول دین انسان خود بایدتحقیق کند؟...177

151.آیا اعتقاد به اصل ولایت فقیه از جهت مفهوم و مصداق یک امر عقلی است؟ یا شرعی؟...178

152.آیا کسی که اعتقاد به ولایت مطلقه ی فقیه ندارد، مسلمان محسوب میشود؟...178

153.آیا ولی فقیه، ولایت تکوینی دارد که بر اساس آن بتواند احکام دینیرا به هر دلیلی مانندمصلحت عمومی نسخ نماید؟...178

منابع...181

ص: 16

چون وحی است باید به آن ایمان بیاوریم؛ یعنی اول باید ایمان آورد، بعد فهمید و شناخت. ولی مبانی، معتقدات، اصول اخلاقی و ارزشی و پایه های احکام اسلام بسیار روشن و مستحکم است و با حمله نظامی و تسلط بر آن کشور از بین نمی رود. چنان که برخی کشورهای استعمارگر حدود هفتاد سال بعضی از کشورهای اسلامی را زیر سلطه گرفتند ولی نتوانستند ریشه های دین را از قلوب مردم بردارند؛ لذا به این نتیجه رسیدند که در کنار فعالیت های نظامی، سیاسی، اقتصادی و... باید در جهت تضعیف فرهنگ اسلامی گام بردارند. این فعالیت ها از یک نظر به دو دسته تقسیم می شوند: فعالیت های عملی که با استفاده از اصول روانشناسی سعی در تضعیف ارزش های اسلامی در نفوس مردم به خصوص نسل جوان را دارند؛ مثل ساخت فیلم ها، نمایشنامه ها، نوشتن رمان ها و زدن مارک به روی اجناس و سایر چیزهایی که در دستگاه های تبلیغاتی به کار می روند. البته فعالیت های آنها بی اثر هم نبوده و متأسفانه در چند سال اخیر بعضی آثارش در کشور خودمان مشاهده می شود. بخش عمده دیگر کار آنان برای تضعیف فرهنگ اسلامی، ایجاد شبهات و شکوک در مبانی فکری و عقیدتی و همچنین در مبانی ارزشی و احکام و مقررات اسلامی، به صورت های مختلف است. البته آن چه در درجه اول برای آنها خطرناک است اعتقادات قلبی نیست، بلکه پایبندی به رفتارها و ارزش هاست. هر چند در اسلام، احکام رفتاری و احکام اجتماعی جدای از ارزشها نیست و ارزشها هم جدای از باورها نیستند. چون ارزش های ما نهایتا به اعتقادات ما بر میگردد؛ لذا نمی توان بین باورها و ارزش های اسلامی دیوار حایل و حجاب محکمی به وجود آورد. پس آنچه در درجه اول با آن مواجه هستند و قصد از بین بردن آن را دارند، تقید مسلمان ها به احکام اسلامی است. چنان که برای حجاب یک دختر در مدرسه یا اداره جنجال به پا می کنند و حاضرند منافع خودشان را به خطر بیندازند و آرای مسلمانان کشورشان رادر انتخابات از دست بدهند، ولی نپذیرند که نمادی از

ص: 18

اسلام در کشورشان دیده شود. این نشان می دهد که تقید به احکام اسلامی بسیار مهم است. تنها مسئله، اعتقادات نیست که بیایند در اعتقادات تشکیک کنند. البته آن ها از هیچ چیزی فروگذار نمی کنند ولی در ابتدا آنچه برای آنها اهمیت دارد این است که با رفتارهایی که به خصوص در سطح جامعه نمود دارند، برخورد کنند و آنها را از بین ببرند. البته به دنبال این ها در زمینه ارزش هایی که در پس این احکام نهفته است و باورهایی که زیر بنای همه آن ارزشهاست، کارهای بسیار زیادی شده است، هر چند گاهی تصور می شود که این ها کارهای متفاوتی هستند و ربطی به هم ندارند.تصور نگارنده این است که در زمینه تضعیف باورها و ارزشها یک سیستم مبارزه با اسلام وجود دارد؛ یعنی مجموعه برنامه هایی که با هم متناسب اند و رابطه منطقی دارند، یکی از فعالیت هایی که دشمنان، البته به دست ایادی داخلی شان، انجام می دهند و با هم دیگر بی ارتباط هم نیستند این است که آمریکا و غرب و ایادی آنها وقتی با یک حکم اسلامی مواجه می شوند و قصد از بین بردن آن را دارند (مثل حجاب، که مبارزه با آن تنها در پاریس انجام نمی گیرد بلکه در کشور ما هم به وسیله روزنامه ها و مجلات، نطق ها و سخنرانی ها و ... در حال جریان است) صرف نظر از رفتارهایی که در انگیزه افراد اثر می گذارند و طبق اصول روانشناسی اعمال می شوند. مثل فیلم ها و صحنه های بد حجابی. ابتدا از این طریق وارد می شوند که چه کسی گفته صورت یا موها را باید پوشاند؟ چه اشکالی دارد مقداری مو یا آرنج دست یا ساق پا پیدا باشد؟! سپس می گویند: از کجا که فقها درست فهمیده اند؟! و بررسی می کنند تا در طول تاریخ تشیع یک فتوا یا نظری را پیدا کنند که به آن اشاره کرده باشد، یا اگر فتوایی نبود سعی می کنند سال ها روی یک نفر کار کنند تا برای چنین روزی فتوا بدهد و همین برای جوانی که خودش هم انگیزه دارد کافی است تا سست شود و بگوید : حالا که نظر ها اختلافی است، ما آن یک فتوا رامی گیریم و به آن عمل می کنیم. یعنی تشکیک در فتوا می کنند. «این

ص: 19

که چه کسی گفته این فتوا درست است؟» مردم باید توجه داشته باشند که این یک فتوای شخصی نیست، مسئله اجماعی است و همه فقها چنین فتوایی داده اند. در مرحله دوم می گویند: «اصلا چه کسی گفته است شما تقلید کنید ؟!)، خودتان می توانید بروید از منابع اسلام استفاده کنید. قرآن «هدى للناس» است، نه «هدی للعلما، اسلام برای همه مردم آمده است نه فقط برای علما و فقها. البته این حرف ها تازگی ندارد. پیش از انقلاب هم بعضی از روشن فکرها این حرفها را مطرح می کردند که روحانیون را کناربگذارند و خودشان در قرآن و سنت تحقیق کنند. بعد از این که به مردم گفتند: «خودتان به کتاب و سنت مراجعه کنید، یک آیه متشابه، یک روایت ضعیف را به او نشان می دهند و می گویند در اینجا چنین گفته شده است و لذا همه فقها اشتباه کرده اند و ما درست می گوییم.» در مرحله سوم می گویند: «از کجا معلوم، این چیزی که دیگران فهمیده اند صحیح باشد ؟ شاید دارای معنای دیگری است که آن ها نفهمیده اند، در این راستا مسأله تعدد قرائات و تعدد فرعها مطرح می شود که مثلا تا به حال این طور نفهمیده اند، ولی در این عصر مردم چیز دیگری می فهمند، فهمها تغییر کرده است؛ فهم تابع مقدمات ذهنی است؛ امروز سوابق ذهنی ما غیر از سوابق ذهنی مردم جاهلی است؛ امروز علم، تمدن و فرهنگ پیشرفت کرده و این ها سوابقی در ذهن ما ایجاد می کند که ما آیات و روایات را به صورت دیگری می فهمیم و .... به خصوص اگر به این مطلب شكل فلسفی و علمی هم بدهند. مکتب هر منوتیک می گوید: فهم انسان ها متفاوت است و ممکن است از یک کلام، فهم های مختلفی وجود داشته باشد. با گرایش های مختلفی که در این مکتب فلسفی وجود دارد. اگر کسانی زیر بار نرفتند و گفتند: ما از این کلام و روایت متواتر و سخن پیامبر صلى الله علیه و آله و امام علیه السلام، غیر از این چیزی را نمی فهمیم، همان چیزی را که همه فقها فهمیده اند ما هم می فهمیم. در مرحله بعد می گویند: «درست است که کلام پیغمبر و امام است، اما از کجا معلوم که پیغمبر و امام درست گفته باشند؟!» یعنی

ص: 20

تشکیک در عصمت، نه تنها در روایات تشکیک می کنند بلکه در معصوم بودن پیامبرصلی الله علیه و آله ائمه علیهم السلام هم تشکیک می کنند که مثلا العياذاً بالله اشتباه کرده، یا عمدا دروغ گفته اند، از کجا که همه قرآن درست باشد؟! حدود بیست سال پیش وقتی می گفتند مسلمانی اعتراف و ادعا دارد که مسلمان است، ولی می گوید همه قرآن درست نیست و برخی از آن غلط است؛ ما باور نمی کردیم و می گفتیم مگر ممکن است انسان مسلمان چنین چیزی بگوید؟! این چه مسلمانی است؟! ولی امروز چشم باز می کنیم و می بینیم درباره نقد پذیری قرآن، کتاب می نویسند، این که قرآن قابل نقد است و بعضی از مطالبش درست نیست و باید تصحیح شود. حتی ادعا می کنند که برای دفاع از اسلامو برای این که مردم مسلمان شوند این کار را می کنیم. اگر این کار را نکنیم جوانها مسلمان نمی شوند واسلام رواج پیدا نخواهد کرد! می گویند ما نمی گوییم همه قرآن درست نیست، اما شما آن مقداری که درست است را قبول کنید! آنهایی که درست است کدام است؟ آن چیزی که علم آن را تأیید می کند. پس با وجود علم چه نیازی به قرآن داریم؟ چون علم گفته او قبول کرده است. آن جایی را که علم مخالف با قرآن است قبول نمی کنید، پس چه احتیاجی به قبول قرآن و دین است؟ در حدود چند سال قبل، هیئتی از ایران که روحانی جلیل القدری هم عضو آن بود، برای گفتمان دینی به آلمان رفته بودند. یکی از تئوریسین های معروفشان که آن روزها هنوز باطنش آشکار نشده بود، در آن جا گفت: ما نمی گوییم که قرآن کلام خداست؛ هم چنان که مسیحیان هم نمی گویند انجيل کلام خداست، بلکه معتقدند الهامی است به حواریون و شاگردان عیسی. زبانش هم زبان خدا نیست. شبیه زبان تاریخ است. سپس ما هم نمی گوییم قرآن کلام خداست بدان دلیل که می گوید: «يسرناه بلسانک»(1) این لسان پیغمبر، یعنی کلام پیغمبر است و پیغمبر این طور فهمیده است؛ لذا فلسفه بافی می کند که اصلا معنای وحی، یک حالت روحی و به

ص: 21

اصطلاح فلسفی، یک علم حضوری است.

در علم حضوری موضوع و محمول و این حرف ها وجود ندارد. شخصی که علم حضوری به چیزی دارد وقتی بخواهد آن را بیان کند علم حصولی می شود. قضیه موضوع و محمول و مسند و مسندالیه یا شکل های دیگری از قضیه می شود و به صورت حصولی در می آید. آن چیزی که خطاناپذیر است، علم حضوری است.

هیچ کس نمی داند که دیگری چه درک کرده است. آن چیزی که بیان می شود طبق سوابق ذهنی و فرهنگ عمومی است. چیزی که پیغمبر به عنوان وحی دریافت می کرد یک امر روحی بود که خودش درک می کرد و یک حالتی پیدا می کرد! پیغمبر مدتی ریاضت کشید، حالت مکاشفه ای پیدا کرد، و محتوای آن را به زبان خودش بیان کرد. پس آنچه به نام وحی بیان شده، کلام پیغمبر است نه کلام خدا. کلام خدا همان وحی و حالت شهودی است که برای پیغمبر بوجود آمده؛ لذا ممکن است پیغمبر در تفسیر وحی که به او رسیده اشتباه کرده و طبق فرهنگ عمومی آن زمان این ها را بیان کرده باشد(1) اگر شما اصرار و اثبات کنید که این کلام خداست، نه پیغمبر ، شبهای بعدی و مرحله پنجم را مطرح می کنند و آن این که «از کجا معلوم که خدا راست گفته باشد؟!» همه این مواردی که گفته شد در باره ادله تعبدی، یعنی قرآن و سنت بود؛ اما ما منبع دیگری نیز برای شناخت دین داریم که آن عقل است. در اینجا هم تشکیک کرده و گفته اند ما دو تا عقل داریم: عقل عملی و عقل نظری. عقل نظری که از زمان كانت پنبه اش زده شد. با این که کانت کشیش زاده و عالم دینی و بسیار متعبد به مسیحیت بود، در عین حال گفت: اصولا قضاوت های عقل درباره متافیزیک و ماورای طبیعت اعتباری ندارد. این سخن كانت کم و بیش در تمام مکاتب فلسفی غرب اثر گذاشته است؛ لذا می گویند: عقل نظری را که كانت فاتحه اش را خواند؛ براهین شما هم، که بر اساس عقل نظری است و هیچ

ص: 22

اعتباری ندارد. اما در بعد عقل عملی، درست است که کانت دلیلی برای اثبات خدا آورد، اما دلیلش مخدوش بود اصولا، احکام نسبی اند و ریشه در واقعیت عینی ندارند و به نوعی به تمایلات شخصی و جوامع انسانی بر می گردند و بالأخره این مسأله مربوط به فلسفه اخلاق است که ارزشها از کجا ناشی می شوند. مبدأ احکام عقل عملی چیست؟ ما معتقدیم که عقل آدمی یک سلسله مسایل نظری و عملی را درک می کند و این موهبتی است الهی برای انسان. متکلمین ما اعتقاد دارند عقل آن چیزی است که خیر و شر و خوب و بد را تشخیص می دهد ولی فلاسفه به صورت دیگری آن را توجیه می کنند و می گویند: این که عقل خوب و بد را تشخیص دهد مبنای صحیحی ندارد و اصلا خوب و بد واقعی نداریم. خوب آن است که کسانی از آن خوششان می آید و می پسندند. گاهی همه مردم از یک چیزی خوششان می آید این اجماعی و حکم عقل عام می شود؛ اما گاهی اقوام مختلف خوب و بدی هایشان هم مختلف است. یک چیزی در نزد قومی خوب است و می گویند عقل ما می گوید خوب است و نزد قوم دیگر بد است و می گوید عقل ما می گوید بد است، پس ما چیز ثابتی نداریم. شما هم اگر میگویید اموری مثل: اثبات خدا، معاد، نبوت، پیامبر صلی الله علیه و آله و... باید با عقل نظری اثبات شود، پنبه این ها را كانت زده است و فیلسوفان مغرب زمین هم اعتقادی به آن ندارند و این ها برای دوره فلسفه ارسطویی است و زمان آن گذشته و امروز دیگر کسی زیر بار ارسطو نمی رود و عقل در مسائل نظری اعتباری ندارد و با آن نمی توان ماورای طبیعت را اثبات کرد. مسایل عملی اش هم که امور نسبی است و باید دید مردم چه می گویند هر چه خوششان می آید خوب می شود و از هر چه خوششان نیاید بد می شود. گاهی هم کسانی چیزی را بد نمی دانند، ولی بعد از چند سال به خاطر تحولات درفرهنگشان، ارزشهایشان عوض می شود و آن را خوب می دانند، یا چیزی را که خوب می دانستند بد می دانند و بدین ترتیب ادعا می کنند که پس عقل عملی حجت نیست و عقل هم متغیر است؛ در حالی که

ص: 23

این تغییر و تحول به خاطر هوا و هوس است نه عقل(1). این حاصل شبهاتی است که برای تضعیف باورها و ارزش های ما مطرح می کنند، البته در کنار این ها راه های دیگری هم وجود دارد که حدود بیست سال روی آنها کار شده و به صورت های مختلف به خصوص در دانشگاه های ما مطرح شده و متأسفانه برخی را هم تحت تأثیر قرار داده است لذا لازم و واجب است در جهت حل و رفع و دفع انواع شبهات فکری، عقیدتی و فرهنگی، هر فردی به قدر توان خود تلاش کند و در این راستا این مجموعه تهیه و تقدیم همگان می گردید.

والسلام

ص: 24

ارزشی ندارد بلکه موجب دوری انسان از خدا می شود. سؤال کردن صرفا در صورتی با ارزش و سودمند است که قصد انسان فهمیدن از آن، کشف مجهولات و رسیدن به علم باشد.

ذهنی و پراکندگی افکار و برنامه های انسان می گردد. لذا پیامبراکرم صلی الله علیه و آله هم به چنین سؤالاتی پاسخ نمی داد و توصیه می فرمود که در همه امور زیاد اصرار نکنید که موجب برانگیختن مخالفت شما خواهدشد، زیرا ممکن است قدرت و توان و استطاعت نداشته باشید و لذا این اصرار بی حد و لجاجت و پر حرفي و سؤال های بی جا شما را به گناه و تخلف بکشاند چنانکه قبل از شما از اینگونه سؤالات مطرح می کردند و چون پاسخ را دریافت می کردند به مخالفت و عصیان بر می خاستند و کافر می شدند همانگونه که قوم موسی علیه السلام آن حضرت را در مورد جزئیات گاو سئوال پیچ کردند و کار را بر خود دشوار کردند و در هر پاسخی ناراحت می شدند و لجوجانه سؤال دیگری مطرح می کردند. پس گاهی مکتوم بودن یک امر بهتر و بلکه ضروری تر است و در مورد آن نباید به جستجو و کنکاش و سؤال و کنجکاوی پرداخت(1)

معنی ندارد(1)پس اینگونه سؤال نیز از مصادیق سؤال نابجاست اما در مورد اعمال و افعال انسان ها این سؤال کاملا بجا و شایسته است.(2)

است مانند (سوره طه آیه 36)(1)و ادب ایمانی حکم می کند که آدمی از سؤالات نا آگاهانه و مذموم در درگاه الهی طلب مغفرت کند. (2)و(3)

می فرماید: (و به وسیله قرآن با آن ها جهاد بزرگی بنما)(1)

آزاداندیشان، بندگان خاص خدا و مورد بشارت او در قرآن هستند همان ها که در سایه آزاداندیشی، انتخابگر هستند و با اسلحه عقل و خرد و منطق استدلال، بهترین افکار، بهترین آراء و بهترین نظریه ها را انتخاب می کنند و هرگز اسیر تعصب و لجاجت و سایر آفات و محدودیت های فکر و اندیشه منطقی نمی شوند، مطلوب آنان فقط حق و حقیقت است، خوب تر و نیکوتر است و اینان مشمول هدایت الهی هستند (2) پس شرط هدایت یافتن، خرد مندی و آزاداندیشی است، زیرا خردمند آزاداندیش قطعة اهل تحقیق وحق طلب است(3)

جدال به باطل را صریحا نهی و نفی کرده است و آن را صفت کافران و ناشی عناد و لجاج دانسته است (1)زیرا چنین جدالی متکی به دلایل واهی و ناشی از تعصب و جهل و غرور و برای اغفال دیگران صورت می گیرد. اما جدال به حق که مورد تأیید و تأکید قرآن است آنست که در مسیر حق و متکی به برهان و منطق و برای بیان واقعات و ارشاد افراد صورت می گیرد(2)به هر حال جدال به حق که عبارتست از بحث و گفتگو و استدلال منطقی و مناقشه در گفتار و آراء دیگران به منظور روشن شدن حق و حقیقت و نشان دادن راه و مسیر حق و ارشاد و هدایت جاهل، عملی است که از نظر قرآن پسندیده و شایسته تقدیر و در مواردی واجب و ضروری است و قرآن کریم نیز نمونه هایی از آن را بیان کرده است مانند (سوره یس ایه ی78و سوره بقره ایه ی 258 و سوره طه ایات 47تا 54)

اهل کتاب تأکید و تصریح فرموده است آنجا که می فرماید: (با اهل کتاب جز به روشی که از همه بهتر است مجادله نکنید(1) این تعبیر تمام روش های درست و مناسب مناظره کردن را شامل می شود، الفاظ، محتوای سخن، آهنگ گفتار و حرکات ظاهری اعضای بدن همه باید مؤدبانه، دوستانه، مستدل، نرم و محترمانه باشد زیرا تنها در این صورت است که کلام و بیان و سخن و استدلال و منطق تا اعماق روح و جان طرف نفوذ می کند که همین مطلوب نهایی از مناظره و جدل أحسن می باشد. کلام آخر آن که خدای تعالی می فرماید: با حکمت و اندرز نیکو بسوی پروردگارت دعوت نما، و با آنها به طریقی که نیکوتر است استدلال و مناظره کن (2)گام اول در دعوت به سوی حق استفاده از علم و دانش و منطق و استدلال است. یعنی تحریک افکار و اندیشه ها و عقول و بیدار ساختن عقل های خفته توسط دعوت حکیمانه. گام دوم در دعوت بسوی حق بهره گرفتن از موعظه و اندرز نیکو و تحریک عواطف و بیدار ساختن عواطف خفته در جهت توجه کردن به حق است. گام سوم، مجادله و مناظره کردن نیکو با کسانی است که در ذهنشان مسائل و مطالب نادرستی جا گرفته است لذا با مجادله و مناظره باید ذهن آنها را خالی کرد تا مستعد پذیرش حق شوند زیرا مجادله و مناظره نیکو یعنی استفاده از دلائل و مطالبی که مورد قبول مخالفین است و به همان وسیله باید آنان را ملزم به پذیرش حق کرد. لذا همانند موعظه باید به طریق احسن صورت گیرد یعنی همراه با حق و عدالت و راستی و درستی و صدق و امانت و به دور از هرگونه توهین و تحقیر و تکبر و خشونت و برتری جویی باشد و موجب تحریک حس لجاجت و عصبیت طرف بحث نگردد. به هر حال نهضت علمی و آزاداندیشی همان طوری که رهبر معظم انقلاب فرموده اند: مستلزم اصول گرایی و نواندیشی، خلاقیت، بالندگی، ابتکار و قدرت استدلال منطقی و نیروی نقد و انتقاد است. مستلزم اخلاق و قدرت مصاف با معضلات و شبهات جدید

ص: 34

پس از شناسایی دقیق آن ها است و مناظره نیز موجب بیداری عقل جمعی گشته به تولید فکر و نظریه منجر می شود. البته بدیهی است آزادی تفکر و قلم و بیان، آزادی مقدس قانونی و در چارچوب شریعت است که به دور از افراط و تفریط، به دور از جمود و بدعت و به دور از سیاست زدگی و سیاست بازی می باشد. و هدف از آن رشد و شکوفایی و بالندگی در کلیه علوم و معارف نظری، عملی، حوزوی، دانشگاهی، فنی، صنعتی، دینی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی داشتن روحیه کنجکاوی علمی و سؤال کردن علاوه بر آیات متعددی از قرآن در روایات مختلفی نیز تأیید و تأکید شده است به طوری که در اصول کافی مرحوم کلینی یک باب مشتمل بر 9 حدیث و نیز در وافی مرحوم فیض کاشانی باب یازدهم به این امر اختصاص یافته است که به طور نمونه به بعضی از آنها اشاره می شود: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: حسن سؤال و خوب پرسش کردن نیمی از علم است (1)پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: أف بر مردمی که خود را هر روز جمعه برای امر دینش آماده نکنند، تا با آن تجدید عهد کنند و از دین خود سؤال کنند.

امام صادق علیه السلام: 1- داروی نادانی پرسش است 2 - مردم هلاک شدند چون نپرسیدند 3- بر در این علم قفلی است که کلید آن پرسش است 4- مردم در فراخی و گشایش نیستند مگر این که بپرسند و بفهمند و امام خویش را بشناسند و به دستور او عمل کنند اگر چه از روی تقیه باشد(2) پس سؤال باید به موقع، غیر تکراری و درست و شایسته، لازم و ضروری و بدون شرم و حیا پرسیده شود و سؤال کننده باید شهامت سؤال کردن را داشته باشد زیرا سؤال کردن نشانه اعتراف به جهل و عدم درک یا شک و تردید داشتن در یک مطلب علمی است. سؤال حاکی از وجود مجهول است و چون مجهولات آدمی متنوع

ص: 35

است لذا سؤالات نیز گوناگون و متنوع است یعنی هر سؤالی نشانه مجهولی خاص است، انواع سؤالات عبارتند از:

1- سؤال از چیستی یک شیء (ماهو؟)

2- سؤال از هستی یک شیء (هل هو ؟)

3- سؤال از چگونگی یک شیء (كيف هو؟)

4- سؤال از چندی یک شیء (كم هو؟)

5- سؤال از کجایی یک شیء (این هو؟)

6- سؤال از کی و چه زمانی یک شیء (متی هو؟)

7- سؤال از کیستی یک شیء (مَن هو؟)

8- سؤال از کدامی یک شیء (اَي هو؟)

9- سؤال از چرائی، علت، فایده و دلیل شیء (لِمَ هو؟)

مجموعه متنوع این سؤال ها را اهل منطق در سه سؤال اساسی و عمده خلاصه کرده اند و صاحب منظومه مرحوم حاج ملاهادی سبزواری در این مورد فرموده:

اُسّ المطالب ثلاثه عُلمِ***مطلب ما، مطلب هل، مطلب لِم(1)

ص: 36

و خدا پرستی و ایمان را بیان فرموده از جمله در سوره ی عصر(1)

پس حال که این جهان سراسر نظم است محال است خود به خود و از روی تصادف به وجود بیاید لذا معلول و مخلوق علت و خالقی است مدبر و حسابگر و طراح که غایتمند و آفرینش جهان نیز گواه بر آن می باشد. آری إِنَّما يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ (1)فقط دانشمندان هستند که در برابر خدا خاشع هستند. لازم به ذکر است که برهان نظم، یک برهان نیست، بلکه نظم هر پدیده ای به تنهایی یک برهان بر وجود صانع حکیم به شمار می رود.

ج 4) راه فطرت و توجه به خویشتن و بازگشت به وجدان و نهاد خود و گوش دادن به ندای من واقعی خویش، هر فرزندی که از مادر متولد می شود بر فطرت و سرشت خداگرایی و خداشناسی و توحیدی به دنیا می آید، مگر آن که بعدها دیگران او را از مسیر فطرت منحرف سازند. قرآن کریم هم در آیات چندی به این نکته تأکید کرده است، که آدمی چون در خطر افتاد و ابهت و اهميت پدیده های عالم ماده از نظرش ساقط شد و به درون خویش رجوع کرد، متوجه شعور فطری خود خواهد شد، و آنگاه خدا را از روی صدق نیت و اخلاص خواهد خواند و از او طلب استمداد و یاری خواهد کرد. پس غفلت ها، سرگرمی ها و خود خواهی ها ما را از یاد خدا غافل می سازد و چون این موانع به هر دلیلی از میان بروند یا تضعیف گردند، انسان متوجه خدا خواهد شد و او را خالصانه یاد خواهد کرد

اهل ایمان نیز محبوب خداوند هستند و بدیهی است که محب، جز به کسب رضایت محبوب نمی اندیشد.

عاشقم بر قهر و بر لطفش به جد*** بوالعجب من عاشق این هر دو ضد

ثالثا در دها، بلاها و مصائب انواع دارند، برخی نتیجهی قهری عمل خود ما می باشند، برخی معلول ظلم و ستم ظالمان و ستمگران هستند، برخی لازمه ی جهاد در راه خدا و اجرای امر به معروف و نهی از منکر و غیره می باشند. خلاصه این که بلاها بر حکمت و عدالت الهی هیچ خدشه ای وارد نمی کنند زیرا خداوند در برابر مصائب أجر می دهد، به صابران بشارت داده است، برای برخی موجب ترفيع درجه است؛ برای برخی موجب کسب درجه است، برای برخی موجب غفران و مغفرت است؛ برای برخی موجب بیداری و توبه است، برای برخی موجب کفاره ی گناهان است و خلاصه یکی از اهداف خلقت انسان همین بلاها و مصائب و امتحانات و آزمایشات الهی است.

کردن نمی شوند. از سوی دیگر اجابت، گاه در دنیا و گاه در آخرت صورت می گیرد و چه بهتر که دعای انسان نتیجه ی اخروی داشته باشد. گاهی نیز اجابت دعا بر خلاف مصلحت و سعادت انسان است و خود انسان از این امر غافل است و خداوند حکیم و لطیف و خبیر، بر اساس حکمت بالغه اش چنین دعایی را اجابت نمی فرماید و این مطلب نیز مطابق با مصلحت و سعادت انسان است، اما خودش نمی داند. فراموش نکنیم، که خداوند ناله های اهل دعا و راز و نیاز را دوست دارد و باید افزود که اجابت دعا مقدمات و شروط گوناگونی هم دارد، که بعضی مادی و بعضی معنوی هستند، بعضی مربوط به زمان خاص و بعضی مربوط به مکان خاص هستند، در عین حال آدمی باید تسلیم قضا و قدر الهی باشد و در عین جدیت و تلاش و کوشش و دعا، توکل و رضا را سرلوحه کارهایش قرار دهد.

آنها استوار شده است. بنابراین اصل، در میان تمام عناصر از پست ترین عنصر تا پاک ترین عناصر ناشناخته ی این جهان یک همبستگی و ارتباط مرموزی پدید آمده که همگی آنها را به سوی یک هدف واحد حرکت می دهد و آن هدف عالی و واحد، حیات ابدی و جاوید در جهان آخرت می باشد در این جهان بینی، هستی تحت سرپرستی و ولایت الهی قرار دارد.

ج - جهان بینی توحیدی اسلام از آن جایی که زندگی را دارای هدف متعالی و والا و ارزشمند یعنی تکامل حقیقی و خداگونه شدن می داند بنابراین دارای جاذبه ای قوی و آرمان ساز و امیدوار کننده است به طوری که بر هر گونه پوچ گرایی خط بطلان می کشد. در جهان بینی توحیدی اسلام بر خلاف ماتریالیسم و طبیعت گرایان، واقعیت موجود و عالم هستی منحصر و محدود در ماده و طبیعت نیست. بلکه علاوه بر بخش مادی عالم، در این جهان بینی بخش اعظم هستی تحت عنوان عالم غیب که غیر مادی و نامحسوس است معرفی گردیده و ایمان به آن از لوازم دینداری است

است، ملائکه پیوسته او را عبادت می کنند و هرگز از پرستش او تکبر نمی ورزند و خسته نمی شوند، عبودیت، نیاز مخلوق است، عبودیت، راه کمال مخلوق است و موجب قرب الهی می گردد، لذا سرپیچی از عبادت خدا موجب سقوط و دوری انسان از رحمت خدا می شود. در نتیجه این انسان است که برای وصول به کمال و سعادت خود، محتاج عبادت کردن است. لذا یکی از اهداف خلقت انسان عبودیت است، عبودیتی آگاهانه ، آزادانه و از روی محبت زیرا همان گونه که قرآن در آیات 18 - 15 سوره فاطر بیان کرده است خداوند از هر نظر بی نیاز و حمید و شایسته حمد و ستایش است و این انسان است که نیازمند به خداوند است نیازمند رحمت، لطف، فیض، عنایت و هدایت اوست پس باید تنها او را بپرستد و تنها تسلیم او باشد و تنها او را عبادت کند تا نیازهای واقعی او تأمین گردد، کمالات شایسته او تحقق یابد، سعادت حقیقی و واقعی و ابدی او تحصيل گردد. زیرا عبادت یعنی پیمودن صراط مستقیم، پرواز روح، دوری از آلودگی و گناه، برترین افتخار حقیقی یک انسان و گام زدن در مسیر تکامل و از همه مهم تر اعتراف به بندگی خویشتن و ربوبیت خداوند است، که بی شک نتیجه همه این ها به خود انسان باز میگردد زیرا اولا (ممَنْ تَزَكَّى فَإِنَّما يَتَزَكَّى لِنَفْسِهِ)(1)و ثانیا (وَ إِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ)(2)

عده ای در دنیا حاصل شود، اما در آخرت این حالت شهود باطنی برای همگان پیدا می شود. در کلام 179 نهج البلاغه آمده است: (چشم های ظاهر هرگز او را مشاهده نکنند بلکه قلب ها به وسیله نور ایمان او را درک می نمایند. به گفته علامه طباطبایی رحمة الله علیه در الميزان، منظور از لقاء الله آن است که بندگان در موقفی قرار می گیرند که حجابی میان آن ها و پروردگارشان نیست، زیرا طبیعت روز قیامت، ظهور حقایق است. چنانکه قرآن می گوید: آن روز خواهند دانست خداوند حق آشکار است(1)

یگانگی می پرسند پس چنین فردی هم در اعتقاد قلبی موحد است و هم در اقرار زبانی و هم در عمل و عبادت، یگانه گرا و یگانه پرست می باشد و لازمه توحید به معنای گفته شده نفی شرکت و نفی طاغوت و نفي غير الله می باشد چنانکه در خود این کلام مقدس نیز همین مطلب آشکار است زیرا می فرماید: بگویید لا اله یعنی هیچ معبودی وجود ندارد، هیچ طاغوتی معبود نیست، هیچ غیر خدایی معبود نیست الا الله یعنی فقط الله معبود حقیقی است و غیر از او همه باطل می باشد، آری بهترین عبادت ها اقرار به این کلام مقدس است که لا اله الا الله البته (توحید) اقسام و مراتب و درجات دارد و عالی ترین پیام همه انبیاء بلکه روح دعوت همه انبیاء، توحید است.

عمل و عمل بدون پذیرش و ایمان، بی خاصیت و بی اثر معرفی شده است. بنابراین عمل و ایمان در کنار هم معنی پیدا می کنند و پذیرفته می شوند و مکمل یکدیگر هستند.

الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ (1)،والَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ(2) بنابراین طبق آیات قرآن، ایمان فقط اظهار عشق و علاقه به خدا و سرای دیگر و پیامبر صلی الله علیه و آله نیست بلکه باید برنامه های عملی نیز با آن هماهنگ باشند(3) حضرت علی علیه السلام در حدیثی پیرامون اثر ایمان می فرمایند: هر کسی یک خصلت خوب و پا بر جا هم به من تحویل دهد به خاطر آن او را می پذیرم و از نداشتن خصال دیگرش چشم می پوشم اما از نداشتن عقل و دین و ایمان به حق گذشت نکنم زیرا در بی دینی امنیت نیست و زندگی در هراس، گوارا نباشد و نبودن عقل، نبودن زندگانی است بی خردجز مرده ای نیست(4)

اسلامی بر اصالت عقل و فطرت به عنوان ابزارهای شناخت و معرفت دینی تأکید کرده اند، به عنوان مثال پیشنهاد می شود که باب اول جلد اول اصول کافی با دقت تمام مطالعه شود

که در عالم ذر، رخ داده است یک سؤال و جواب تکوینی و به اصطلاح با زبان حال بوده است و به عبارت دیگر آیه در همانند آیه فطرت یعنی آیه 30 سوره مبارکه روم می باشد. بنابراین مجددا تأکید می شود که مراد از عالم ذر همان فطرت اختصاصی انسان و استعدادهای فطری او می باشد که بر این اساس هر انسانی به حکم فطرت خدا پرست و خداجو و حق طلب و جمال گرا و عدالت خواه و حقیقت جو و خواهان همه کمالات لايتناهی می باشد که مصداق کامل این کمالات خداوند متعال است. همان خدایی که در وجود او به حکم فطرت انسان هیچ شکی نیست. (1)آری عالم ذر همان عالم ميثاق الهی و عالم عرض امانت الهی است. (2)در نتیجه حقیقت این عالم را باید در روح خویشتن جستجو کرد به همین مناسبت است که در تعالیم اسلامی عالیترین راه خداشناسی ، خودشناسی است.

نباید این توهم پیش آید که خداوند دارای روح است. عالم روح دارای نام های متعددی است از جمله (عالم امر)، (عالم مجردات)، (عالم ملکوت) و (عالم غیب،) (1)همچنین باید افزود روح گاهی به معنای قوه و نیرویی استباطنی و معنوی که منشاء و مبدأ آثاری است چون تفکر، تدبر، ترس، امید، هیجان، معرفت، علم، آگاهی، ایمان، مسئولیت و نظایر اینها و باید دانست که روح آدمی حقیقت شخصیت او را تشکیل می دهد که در زبان فارسی به آن (من) می گویند که نقطه مقابل آن (تن) می باشد. در روایات اسلامی روح به پنج قسم تقسیم شده است که عبارتند از:

1- روح القدس

2- روح ایمان

3- روح قوه

4- روح شهوت

5- روح حرکت(2)

وسعت آسمان ها و زمین است) یا می فرماید: (جنة المأوى) در آسمان در کنار (سدرة المنتهی) است. به هر صورت طبق ظاهر آیات قرآن بهشت و جهنم هم اکنون موجود است و در باطن و در درون این دنیا می باشد به این ترتیب که این دنیا را احاطه کرده است، اما موانع و حجاب های دنیا و نفسانیات انسان، مانع رؤیت آخرت و بهشت و جهنم می باشد ولی در قیامت که روز ظهور همه ی حقایق است همه موانع و حجاب ها ازمیان می رود و انسان آشکارا آنچه را قابلیت دارد اعم از بهشت و جهنم خواهد دید(1)

می کند و حامی پیوند قلوب و دوستی و محبت انسان ها با یکدیگر است و این مسأله را یک امر الهی می داند، یک نعمت الهی می داند، اخوت و برادری از دیدگاه قرآن یک نعمت الهی است .(1)در عین حال جهاد یک فرمان بزرگ و یک عبادت اندیشمند است، زیرا موجب شکوه و عظمت و حفظ عزت و استقلال اسلام و مسلمین می شود. همچنان که هجرت از محیط کفر و اختناق نیز یک ارزش دیگر از ارزش های اسلامی است، برای کسانی که قدرت جهاد ندارند، بنابراین مجاهد و مهاجر دو واژه مقدس به شمار می روند. لذا اسلام چون یک دین کامل و جامع است در همه زمینه ها دارای حکم و فرمان و دستور و راهکار است و این امر به معنی تضاد نیست زیرا هر حکم و فرمان و دستوری جایگاه مخصوص خود را دارد.

هستند. آری مسلمین در انتخابشان بر دلایل محکم متکی هستند، انتخابشان مبتنی بر براهین روشن و شواهد آشکاریست که صدق دعوت نبی اکرم صلی الله علیه و اله و حقانیت اسلام را مبرهن ساخته و نیز گواهی کتب آسمانی پیشین و به خصوص بشارت های عهدین(1) همه گواه و شاهد بر صدق دعوت نبی اکرم صلی الله علیه و اله و حقانیت اسلام است. اما بسیاری از مردم به سبب جهل یا تعصب باطل و یا خودخواهی و غرور، ایمان نمی آورند یعنی انکار آنان به سبب شهوت عملی است، نه شبهه ی علمی. هیچ مغرضی به حق نمی رسد، چون غرض آمد هنر پوشیده شد. به هر حال مطالعه در وضع پیروان صدیق و مدافعان و حامیان صادق اسلام از جمله امیر مؤمنان علیه السلام که نخستین مردی است که به پیامبر صلی الله علیه و آله و قرآن ایمان آورد و تمام لحظات عمر شریفش را در راه حمایت و فداکاری در راه اسلام و پیامبر ش طی کرد و نیز دقت در احوال پیامبر صلی الله علیه و اله و سایر پاران ایشان که گروهی مؤمن، مخلص، پاکباز، با هوش و با تقوی بودند، در هیچ مکتبی نظیر ندارند که صداقت و حقانیت مکتب اسلام و رهبر عالی قدرش را اثبات می کند(2)

علوم پزشکی و مهندسی و ... در این بخش هر فردی باید بر اساس ذوق و سلیقه اش و نیاز جامعه، یکی از علوم را انتخاب کند و فرا بگیرد.

3- علمی که نباید فرا گرفت و آن علومی مانند سحر، جادو، کهانت و ... است. در روایتی می خوانیم: (رسول خدا صلی الله علیه و آله وارد مسجد شد و به ناگاه جمعی را دید که گرد مردی را گرفته اند فرمود: این کیست؟ گفتند: علامه است، فرمود: علامه یعنی چه؟ گفتند: داناترین مردم به انساب عرب، نبردهای عرب و ایام جاهلیت و اشعار و علوم عربیت است. پیامبر صلی الله علیه و اله فرمود: این علمی است که نداستن آن زیانی ندارد و دانستنش نیز سودی ندهد سپس فرمود: علم عبارت از نشانه ها و نماینده های درست و با واقعیت است، که شامل همه قرآن و ادله اصول دین و براهین صحیح و همه فرمول های علمی و فنی می گردد، و در درجه دوم علم قوانین و دستورات عادلانه ای است، که اساس سعادت فرد و جامعه بشری است از نظر دنیا و آخرت، در درجه سوم علم به طرز اجرای عمل به قوانین عدالت است) قرآن کریم در آیات فراوانی مردم را به درس خواندن و فراگرفتن علوم (اعم از: معرفت ذات پاک پروردگار و صفات او، شناخت جهان آفرینش، آگاهی از اسرار موجودات زمینی و آسمانی، شناختن انسان و...) دعوت نمودهاست(1)

حضرت تکبیر بگو و بعد او را با این زیارت، زیارت کن، سپس حضرت باقر علیه السلام اجر و پاداش خواندن زیارت عاشورا را برای وی بیان فرموده است که مشتمل بر کسب درجات شهداء و زیارت قبر امام حسین علیه السلام از سوی انبیاءمی باشد. علاوه بر مطلب فوق باید افزود که زیارت پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و ائمه علیهم السلام بخصوص زیارت حضرت امیر المؤمنین علیه السلام و زیارت حضرت حسین علیه السلام و زیارت حضرت مهدی علیه السلام در تقویت روحیه معنوی و تثبیت ایمان و ایجاد رابطه روحی با اولیاء خدا و کسب درجات اخروی و تحصیل تربیت دینی بسیار نافذ و مؤثر می باشند از سوی دیگر زیارت اولیاء الهی نوعی عبادت و ذکر خدا محسوب می شود، موجب ایجاد آرامش روحی و روانی می گردد و از همه مهمتر محتوای این زیارت ها و دعاهاست که اگر به آن توجه شود یک دوره کامل آموزش تعلیم و تلقین اعتقادات حقهی مکتب اهل بیت علیهم السلام به خویشتن می باشد.

می شود، به هر حال این گونه تعابیر در منابع شیعه فراوان است و مختص زیارت جامعه کبیره نیست. نتیجه این که بدون پذیرش ولایت و امامت اهل بیت نبوت علیهم السلام توحید انسان کامل نیست و اساس و پایه استواری ندارد. بنابراین راه تحکیم مبانی و اساس عقیده به توحید، اعتقاد به امامت و ولایت ائمه اثنی عشر علیهم السلام می باشد زیرا آن بزرگواران درهای ایمان و امینان خدای رحمان در خلقت به شمار می روند و محکم ترین دستگیره ایمان به خدا و توحید و خداپرستی هستند. البته لازم به یادآوری است که زیارت جامعه کبیره از لحاظ محتوا و مضمون بخصوص در بحث معارف و اعتقادات و امام شناسی یکی از عالی ترین و زیباترین و عمیق ترین اسناد مذهب اهل بیت و شیعیان اهل بیت علیه السلام می باشد.

وسوسه های شیطان به طور غیر مستقیم برای بندگان خدا و پویندگان راه حق ثمر بخش خواهد بود.

ج) باید دانست که ابلیس پایه گذار مکتب جبر بود و هدفش از تأسیس این مکتب تبرئه ی خویش و نهایتا توسل به این دروغ بزرگ بود و گفت: خداوندا تو مرا گمراه کردی و من هم به همین خاطر فرزندان آدم را جز مخلصان، گمراه خواهم کرد. (1)اما همگان می دانند که انسان موجودی است دارای اراده و اختیار تکوینی و لذا نفوذ وسوسه های شیطانی در انسان یک نفوذ نا آگاه و اجباری نیست. بلکه ما به میل خویش وسوسهی او را به دل راه می دهیم وگرنه حتی خود شیطان می داند که بر مخلصان - آنها که خویشتن را در پرتو تربیت، خالص کرده اند و زنگار شرک را از روح و جان زدوده اند - راه ندارد. بنابراین شیطان و لشکریانش و در رأس همه ابلیس تنها دعوت کننده ی انسان به بدی ها هستند، نه وادار کننده آن ها. به عبارت دیگر وسوسه ها و فرامین ابلیس و شیطان موجب سلب اراده انسان نمی شود.

د) یکی دیگر از فلسفه های وجودی شیطان و ابلیس آزمایش و امتحان است؛ آزمایشی که وسیله پرورش و تکامل انسان هاست و آزمایش جز در برابر دشمنان سر سخت و طوفان ها و بحران ها امکان پذیر نیست. البته اگر شیطان هم نبود هوای نفس و وسوسه های نفسانی، انسان را در بوته ی آزمایش قرار می داد، اما با وجود شیطان، تنور آزمایش انسان داغ تر شده است زیرا شیطان عاملی است که از بیرون به تحریک انسان می پردازد و هوای نفس، عاملی است که از درون به وسوسه ی او اقدام می کند اما در عین حال انسان باز هم آزاد و مختار است؛ زیرا او هم عقل، هم وجدان، هم فطرت، هم اراده، و هم دین و هم ایمان دارد و از یاری خدا و ملائکه برخوردار است.

ص: 58

شب جمعه، روز جمعه، روز عرفه، را به عنوان عوامل مؤثر در استجابت دعا معرفی کرده اند. بنابراین مرقد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم اسلام و نیز مرقد امامزادگان بزرگوار وحتى قبور اولیاء خدا در این مسأله نقش اساسی را ایفا می کنند، زیرا در روح انسان و در خلوص نیت انسان مکان و زمان، بسیار مؤثر است، علاوه بر این ها بعضی از مکان ها و بعضی از زمان ها غرور انسان را می شکند و قلب انسان را لطیف می کند، که این خود یکی از شرایط استجابت دعا است. علاوه بر این مسائل، امور دیگری همچون حالت توبه، حالت خودسازی، حالت تضرع و اضطرار در استجابت دعا بسیار مؤثر است. پاکی غذا و لقمه و پاکی لباس و پاکی کسب و درآمد، ایمان و عمل صالح، امانت داری و درست کاری نیز جزء شرایط استجابت دعا به شمار می روند.

دعوت به نور علم و دانش و ایجاد یک انقلاب فرهنگی عمیق در عقاید، اخلاقیات و اعمال بشری است. انبیاء مصلحانی بودند که وظیفه شان ایجاد اصلاح شخصیتی و پاکسازی نفوس و دعوت به توحید و تقوا و نفی طاغوت بوده است، بعثت انبیاء برای همه حجت الهی از طریق بشارت و انذار می باشد. آنان، آدمیان را به عقل و برهان، به علم و دانش و بصیرت، به توحید و ایمان و عبادت و تقوا، به یگانگی و وحدت و برادری، به عدالت و قسط، به آخرت و قیامت و به عالم غیب دعوت کرده اند و از انسان ها خواسته اند که با آزادی و اندیشه و آگاهی کامل به این دعوت لبیک گویند، یعنی هیچ جبرو اکراه و اضطراری در پذیرش دین الهی وجود نداشته و ندارد لذا انبیاء کاملا موفق بوده اند و رسالت خود را به درستی انجام داده اند، وحی الهی را به مردم ابلاغ کرده اند و آنان را هشدار داده اند و انذار کرده اند و بشارت داده اند و اما مردم در قبال این دعوت دو گروه شدند، برخی پذیرفتند و ایمان آوردند و عده ای انکار کردند و کفر ورزیدند (إِنَّا هَدَيْناهُ السَّبِيلَ إِمَّا شاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً )(1). (لا اكراه فى الدين)(2) یعنی دین حق نمی تواند تحمیلی باشد، زیرا، دارای دلایل روشن و برهان های مستدل و منطقی است، اصولا دین مجموعه باورهای باطنی و عقاید قلبی است و بدیهی است که امور باطنی و قلبی تحمیل پذیر نیستند. بنابراین هیچ دین و مذهبی نمی تواند خود را به قلب و روح و باطن دیگران تحمیل کند حتی با شمشیر و قدرت نظامی.

جهان شناسی و هستی شناسی دینی اولین فرد بشر حجت خدا و انسان کامل بوده است و هیچ گاه زمین از چنین فردی خالی نخواهد بود. هر چند گاهی، خلیفه الهی آشکار بوده است و گاهی غایب و پنهان، گاهی نبی بوده است و گاهی رسول، گاهی اولوالعزم بوده است و گاهی خاتم، گاهی از اوصیاء پیامبران بوده است و گاهی از اولیاء پیامبران. با توجه به این که می دانیم خداوند متعال یکصد و بیست و چهار هزار پیامبر مبعوث فرموده که هر کدام از آنان حداقل یک وصی داشته اند، با این توضیح آشکار می شود که هرگز زمین از حجت خدا خالی نبوده و نیست اگر چه ما ندانیم و آنان را به درستی نشناسیم. لذا اولین انسان و آخرین انسان حجت خدا می باشند.

پیوسته در حفاظت و حراست و وكالت الهی قرار دارند و لذا از هرگونه احتمال خطا و گناه و عصیان و تأثیر شیطان در شخصیت معنوی و روحانی خود به دور هستند، لذا باطن اولیاء الهی یعنی فکر و ذهن و قلب و عقل و وجدان و فطرت آنان در سپر عصمت از هر تعرضی مصون هستند به طوری که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند (انّ شیطانی آمن بیدی) یعنی شیطان من به دست من ایمان آورد. بنابراین انبیاء و اولیاء معصوم علیهم السلام از آن چنان تربیت معنوی و ترقی و تکامل وحی بر خوردار هستند که قوای شهویه و غضبیه و متخيله و واهمه آنان و همچنین شیطان، تسلیم و مطیع آنان می باشد. بنابراین شیاطین انسی و جئی و قوای حیوانی باطنی هرگز در هیچ یک از ابعاد وجودی حضرات معصومین علیهم السلام مؤثر نیستند و یکی از معانی عصمت همین است.

بعضی از احادیث نیز نقل شده این ازدواج ها مباح بوده و در آن وقت حکم تحریم نازل نشده بود اما در احادیث دیگری تصریح شده است که فرزندان آدم با هم ازدواج نکرده اند(1)

بخواهید چیزی را بدانند به آنان تعلیم داده می شود.)(1)

گناهی بشمار نمی رود، این شرک و بت پرستی است که گناه می باشد(1)

روایی و ترور شخصیت و تزویر و تحمیق و زور و زر معاویه و تابعان او آن چنان فضای جامعه اسلامی را آلوده کرده بود که به قول امام حسین علیه السلام هر گاه شخصی چون یزید حاکم جامعه شود، باید فاتحه ی اسلام را خواند، از سوی دیگر امام حسین علیه السلام گام به گام از درگیری فاصله می گرفت، مدینه را ترک کرد، مکه را ترک کرد، می خواست که به کوفه برود که راه را بر او و یاران و اصحاب و فرزندانش بستند. به هر حال بدیهی است که شخصی چون امام حسین علیه السلام هرگز با شخصی چون یزید بیعت نمی کند، البته قیام عاشورا، اسلام را احیاء کرد، نبوت و امامت را احیاء کرد و جامعه تخدیر شده آن روز را بیدار کرد و چهره ی پلید یزیدیان را افشا نمود. پس شهادت امام حسین علیه السلام هلاکت نبود بلکه عین سعادت و فلاح و فوز عظیم بود. با شهادت امام حسین علیه السلام درس های معنوی و اخلاقی و سیاسی و فقه ی فراوان واقعه عاشورا، نه تنها برای مسلمین و شیعیان بلکه برای همه آزادگان جهان به طور عملی تدریس شد که بعضی از آنها عبارتند از:

1) درس ایثار به معنی حقیقی، ایثارجان، ایثار مال، ایثار خاندان، در راه تحقق آرمانی مقدس و والا.

2) درس وفاداری و ولایت پذیری تا آخرین نفس.

3) درس عبودیت و دعا و راز و نیاز حتی در اوج محاصره دشمن تا دندان مسلح شب عاشورا).

4) درس اقامه نماز واجب حتی در زیر رگبار تیرهای دشمن (نماز ظهر عاشورا).

5) درس غیرت و حمیت و مردانگی و جوانمردی (عباس و علی اکبر).

6) درس توبه و انابه به سوی حق، به سوی نور، به سوی امام حق (زهير عثمانی و حر بن یزید که فرمانده سپاه دشمن بود).

7) درس عملی آیه ( لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ) (1) امام حسین علیه السلام مظهر

ص: 69

محبت بود برای همه و ليكن علی اکبر و علی اصغر و عباس و قاسم را وشاید علی اصغر (عبدالله) را بیشتر دوست داشت لذا آنان را قبل از خود در راه محبوب و در راه حبيب و در راه حبيب الله و در راه اسلام و قرآن و در راه نجات و اصلاح امت جدش تقدیم کرد.

8) خاندان امام علیه السلام و اهل و عیالش نیز رسولان عاشورا بودند، پیامبران خون مطهر عاشورائیان بودند تا عاشورا تحریف نشود، تا به سرنوشت غدیر و یوم الانذار دچار نشود، لذا زینب سلام الله علیها، فاطمه صغری سلام الله علیها، امام سجاد علیه السلام و دیگران هر یک در مواقع حساس پیام عاشورایی حسین را به زیبایی تمام به جهانیان رسانیدند، خواب یزیدیان را آشفته کردند، عبيد الله را رسوای خاص و عام کردند و کاری کردند که عاشورا یک مکتب شد. پس قیام سیدالشهدا علیه السلام هلاکت نبوده بلکه سعادت بوده، اماته نبوده بلکه احیا بوده، افساد نبوده بلکه اصلاح یک امت بوده، برترین و عالی ترین مصداق امر به معروف و نهی از منکر بوده است، عالی ترین و زیباترین درس آزادی و آزادگی، عمیق ترین درس تدین و دینداری و شکوهمندترین حماسه سیاسی و انقلاب خونین بوده. خلاصه این که عاشورا دارای همه ابعاد و وجوه یک مکتب است: بعد فردی، اجتماعی، خانوادگی، مدیریتی، اخلاقی، معنوی، عرفانی، عبادی، سیاسی، نظامی و انقلابی یعنی مشتمل بر خون و پیام. خون انقلاب کربلا را امام حسین علیه السلام و اصحاب پاکش تقدیم دین کردند و پیام این انقلاب را آزادگان به ظاهر اسیر به گوش ابدیت رساندند.

سفید کردن می باشد. در قرآن کریم، از آنها تمجید شده است از جمله در آیه 52 سوره آل عمران و آبه 14 سوره صف. در انجیل متی و انجيل لوقا اسامی آنان که 12 نفر هستند ذکر شده است، در هر صورت حواریون اولین مؤمنان به حضرت مسیح علیه السلام به شمار می روند، آنان یاوران خدا و یاوران آئین خدا بوده و حضرت مسیح را بر اسلام خود گواه گرفتند. لازم است که دانسته شود اسباط بنی اسرائیل یا اسباط يعقوب علیه السلام نیز 12 نفر هستند، کلمه بط به معنی توسعه و انبساط است لذا فرزندان و شاخه هاییک فامیل را سبط و اسباط می گویند. پس اسباط تیره ها، قبایل یا فرزندانی هستند که از 12 فرزند حضرت یعقوب علیه السلام بوجود آمدند و در میان آن ها پیامبرانی نیز وجود داشته است. (1)؟جالب این که نقباء بنی اسرائیل نیز 12 نفر بودند و نقیب به معنی رئیس و رهبر یک جمعیت است. نقبای 12گانه بنی اسرائیل در اصل وزیران حضرت موسی علیه السلام بوده اند که اغلب آنها به نبوت هم رسیده اند.(2)نکته مهم این که در روایات اهل سنت تعداد خلفای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله 12 خلیفه به تعداد نقباء بنی اسرائیل ذکر شده است و بدیهی است که این گونه روایات فقط با عقاید شیعه امامیه که به امامت ائمه اثنی عشر معتقد هستند سازگار می باشد. بنابراین همه پیامبرانی که دارای وصی و جانشین بوده اند، اوصیا و جانشینان آنان 12 نفر بوده است.

عظیم تر از من نیست) طبق این روایت حضرت علی علیه السلام( آیت الله اکبر) می باشد. همچنان که آن بزرگوار نبأ اعظم خداوند نیز می باشد و آشکار است که میان آیت الله اکبر که مختص علی علیه السلام است و آیت الله العظمی تفاوت فراوان وجود دارد و لذا اشکالی که در سؤال مطرح بوده وارد نمی باشد و مندفع می گردد. بی شک همه ذرات کائنات آیات و مرآت تجلیات آن جمال جميل عزو جل هستند منتهی هر یک به اندازه ظرفیت وجودی خود. (1)

اولیاء الهی برای اثبات حقانیت آنها برای مردم انجام می گیرد به طوری که دیگران از اجرای مانند آنها برای همیشه عاجز می باشند. از نظر ما شیعیان ائمه معصوم علیهم السلام نیز به اذن خدا و در شرایطی که مصلحت الهی اقتضاء می کرده است معجزاتی را انجام می داده اند مانند سخن گفتن حضرت علی علیه السلام با اژدها، از جا کندن در قلعه خیبر، رد شمس توسط حضرت علی علیه السلام و با دعای پیامبر صلی الله علیه و آله و جنگ با طایفه ای از جنیان کافر و غيره(1)

هدایای الهی به آن بزرگواران به شمار می روند زیرا این بلاها مقدمات مدارج بسیار متعالی اخروی برای آن بزرگواران است لذا در روایت وارد شده است که در مورد امام حسین علیه السلام، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرموده است: (که شما درجه ای در بهشت دارید که جز با شهادت به آنان نائل نمی شوید) در نتیجه این بزرگواران با توجه به علم لدنی و مقام عصمت و تا حدودی آگاهی از بعضی از حوادث غیبی در عین حال در نهایت تسلیم و رضا در مقابل مشیت مطلقه الهی و قضا و قدر ربانی بوده اند.

علامت در همان روز ظهور به وقوع می پیوندد. این ندا در اول روز شنیده خواهد شد در آیه مورد نظر آمده است که: این ندا را هر کس به زبان خودش به طوری که گویا کسی از نزدیک با او صحبت می کند، می شنود و با حالت فریاد نیست که برای کسی که نزدیک منبع صداست، با شدت باشد و برای کسی که دور است ضعیف شنیده شود.

2- خَسَف در بیداء: خَسَف به معنای فرو رفتن و پنهان شدن است و بیداء نام سرزمینی است بین مکه و مدینه. ظاهرا منظور از خسف در بیداء آن است که سفیانی با لشکری عظیم به قصد جنگ با مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف عازم مکه می شود و در بین مکه و مدینه، در محلی که به سرزمین بیداء معروف است به گونه معجزه آسا به امر خداوند در دل زمین فرو می روند.

3- خروج یمانی و سید حسنی: گر چه قطعا یمانی و سید حسنی به عنوان دو شخصیت معروف و شیعه و حامی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، قبل از ظهور هستند، که عده ای را هم به حق دور خود جمع خواهند کرد اما خروج و ظهور امرشان بعد از زمان ظهور است و آن چه در روایات به عنوان علامت حتمیه آمده است خروج آنهاست، نه زمان خروجشان.

4- قتل نفس زکیه: نفس زکیه یعنی فرد بی گناه، کسی که قتلی انجام نداده است و جرمی ندارد. گویا در آستانه ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فردی پاکباخته، مخلصانه در راه امام علیه السلام می کوشد و مظلومانه به قتل می رسد؛ فرد یاد شده از اولاد امام حسن مجتبی علیه السلام است.

5- خروج سفیانی: سفیانی شش ماه قبل از ظهور خروج می کند و قتل نفس زکیه، نجف در بیداء و خروج یمانی و سید حسنی در زمان ظهور و در زمان حکومت سفیانی است، و سفیانی نه ماه پس از ظهور نیز حکومت می کند و نهایتا با لشکرش در حالی که به سوی مکه می روند در بیابان های بین مکه و مدینه در زمین فرو می روند.

ص: 77

لازم به ذکر است که امر ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به طور کاملا ناگهانی و غیر منتظره روی خواهد داد بنابراین وظیفه شیعه این است که هر صبح و شام منتظر ظهور آن حضرت باشد که همانند شهاب آسمانی در یک لحظه، آسمان عالم را روشن خواهد کرد. یادآوری می شود که علاوه بر موارد فوق نشانه های متعدد دیگری برای ظهور آن حضرت در روایات آمده است مانند: خروج دجال، آشکار شدن پرچم های سیاه از خراسان، خسوف و کسوف در ماه رمضان، فراگیر شدن ظلم و جور و کثرت فتنه ها و هرج و مرج در عالم، نزول باران های فراوان و پی در پی وقوع جنگ های خونین و نهایتا طلوع خورشید از مغرب که کنایه از ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است که حضرت عیسی علیه السلام و حضرت خضر علیه السلام نیز به آن حضرت می پیوندند و در نماز به آن جناب اقتدا خواهند کرد.

کاری که رسول خدا صلی الله علیه و آله انجام داد، انجام می دهند. برنامه های (نادرست) پیشین را ویران می سازد همانگونه که رسول خدا صلی الله علیه و آله اعمال جاهلیت را ویران ساخت، اسلام را نوسازی می کند. رسول خداصلی الله علیه وآله می فرمایند:«دوازدهمین فرزندم از نظرها پنهان می گردد و دیده نمی شود و زمانی بر پیروان من خواهد آمد که از اسلام جز نام و از قرآن جز نقشی باقی نماند. در این هنگام خداوند بزرگ به او اجازه خروج می دهد و اسلام را با اوآشکار و تجدید می کند. ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف غربت اسلام را پایان می دهد و اسلامی را که پیامبر صلی الله علیه و آله به آن دعوت می کرد دوباره تجدید کرده و تازه می کند. در بعضی روایات ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به بعثت پیامبر صلی الله علیه و آله تشبیه شده است به طوری که امام صادق علیه السلام در این مورد فرموده اند: « هرگاه او قیام کند به امر جدید و تازه خواهد آمد چنانکه پیامبر صلی الله علیه و آله در ابتدای امر که دین اسلام تازه بود به آن دعوت کرد. بنابراین مقصود از این روایات این نیست که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف دین جدیدی می آورد یا کتاب جدیدی می آورد بلکه همان گونه که امام باقر علیه السلام فرموده است: « لا تذهب الدنيا حتى يبعث الله رجلا ياهل البيت يعمل بكتاب الله» «دنیا به آخر نخواهد رسید تا این که خداوند از ما اهل بیت مردی را برانگیزد که به کتاب خدا عمل کند. یعنی همه تحریف ها و بدعت ها را از چهره ی کتاب خدا بداند و به آن عمل کند و بر خلاف مردم که عمل به قرآن را ترک کرده بودند آن حضرت معیار و ملاک عمل را قرآن و سنت رسول خدا صلی الله علیه وآله و ائمه علیهم السلام قرار می دهد و بدین سان دین متروک شده و قرآن فراموش شده و سنت فراموش شده را احیا و اجرا می کند (انشاء الله)(1)

ص: 79

2- در بعد عملی، رفتاری و اجرایی که باید تا حد امکان عمل و رفتارمان را مطابق با الگوی ثقلین یعنی قرآن و عترت قرار دهیم، آن وقت است که می توان از حریم ولایت دفاع کرد، دفاع آگاهانه و عالمانه، دفاع در رفتار و کردار و به فرمایش امام صادق علیه السلام مردم را با اعمالتان دعوت کنید نه با زبان هایتان، به عبارت دیگر راه دفاع از حریم امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف اجرای مفاد (سوره عصر) یعنی ایمان، عمل صالح، سفارش همدیگر به صبر وحق است.

مستحکم می باشد، شواهد و دلایل و قرائنی که ریشه در عصمت دارد زیرا هم قرآن و هم پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و هم ائمه اطهار علیهم السلام از هر گونه خطا، گناه و اشتباه مصون و معصوم هستند و فرمایشاتشان برای همه شیعیان حجت است. از سوی دیگر روایات مبتنی بر وجود آن حضرت به حد تواتر رسیده است و حتی برخی از بزرگان اسلام در این مورد ادعای اجماع کرده اند و البته این امر از دیدگاه علمای شیعه قطعا اجماعی است. با توجه به این که دین اسلام کامل ترین و جامع ترین دین الهی است و کتاب آسمانی این دین یعنی قرآن تنها کتاب آسمانی است که تحریف نشده است بنابراین تأكيد قرآن بر مسأله مهدویت و ظهور و قیام آن حضرت در آخرالزمان دلیل بر حقانیت منجی مورد نظر اسلام می باشد و از سوی دیگر علاوه بر قرآن کریم روایات زیادی دلیل بر حقانیت و قیام آن حضرت وجود دارد و دیگر این که سایر ادیان و کتب اعتقادی آنان دست خوش تحریف قرار گرفته اند و به همین دلیل مشتمل بر تضاد و تناقض می باشند و آن چه مشتمل بر تضاد و تناقض باشد در پیشگاه عقل سلیم باطل و مردود است.

می تواند موجب انحرافات گوناگون شود.

مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف رشد فکری و عقلی انسان ها به تکامل نهایی می رسد و به همین نسبت ایمان های افراد انسان نیز تکامل می یابد و در نتیجه کمک های الهی و امدادهای غیبی و حضور و توجه حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز در سیر تکاملی ایمان و معنویت انسان ها بسیار مؤثر است، علاوه بر آنکه دعاهای حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و امدادهای غیبی خدای سبحان و دوستی ملائکه موجب گسترش توفیقات معنوی اهل ایمان می گردد اما به هیچ وجه این امور منافاتی با اراده انسان ندارد، بنابراین نفس اماره ی انسان از وجود آدمی حذف نمی گردد بلکه شرایط مبارزه با آن و غلبه نمودن بر امیال و هواهای نفسانی بسیار فراهم تر می باشد. به هر حال از آثار برجسته حکومت جهانی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف رشد معنوی و اخلاقی و ایمانی و عبادی انسان ها می باشد و بعید نیست که در این دوران، باطن و حقیقت گناهان بر اکثریت انسان های مؤمن مكشوف گردد و همین امر موجب تقویت مصونیت و تقوای آنان در مقابل گناه و عصیان شود.

آرمانی بزرگ و جهانی؛ منتظر واقعی و حقیقی کسی است که حقیقتا خواهان تشکیل چنین حکومتی باشد و این خواسته آنگاه جدی و راست است که شخص منتظر فرج، خود عامل به عدل و گریزان از ستم و تباهی باشد و گرنه انتظار فرج در حد یک ادعا و شعار بی محتوا باقی خواهد بود.

و عامل دوام فيض معرفت است، چنانچه حضرت حق که فیض بخش مطلق است، هرگز فيض هستی را دریغ نمی دارد فیض معرفت را هم هرگز دریغ نخواهد داشت، بنابر این استمرار و دوام فيض معرفت مستلزم آن است که در هر عصری کسی که از بالاترین درجه ی کمالات بهره مند است گیرنده و واسطه این امر باشد و این واسطه همان وجود امام در هر عصری است. بر این اساس وجود امام در هر زمانی لازم است. امام از آنجا که بنابر دلایل موثق تاریخی یازده امام از این جهان رخت بر بسته اند و بنابر دلایل معتبر و مستند تاریخی امام دوازدهم پا به عرصه وجود نهاده است حضور و وجودشان لازم و ضروری است و لو در پرده غیب. بنابراین رؤیت امام غایب عجل الله تعالی فرجه الشریف دخالتی در اثبات وجود آن حضرت ندارد زیرا اصولآ لازمه اعتقاد به وجود امام غائب که غیبت او یکی از مصادیق (الَّذينَ يُؤمِنونَ بِالغَيبِ) می باشد ایمان به وجود او بدون دیدنش می باشد.

کتاب های معتبر به آن (داستان جزیره خضراء) دست نیافتیم.

موارد باید سکوت کرد. هر چند بعید به نظر می رسد کسی که به این گونه کرامت و لیاقت و شرافت معنوی نائل شود آن را برای دیگران بازگو کند.

از جمله مزایا و محاسن وجودی و حکومتی آن حضرت، مهربانی، عاطفه ، عدالت، شکوفایی استعدادهای عقلانی و علمی بشر در زمان حکومت آن حضرت، امنیت فراگیر جهانی، حاکمیت آئین توحید و نفی هر گونه شرک و کفر و بدعت، فراگیری عمران و آبادی در سراسر جهان، رواج اخوت و دوستی و برادری در میان انسان ها از جمله موارد اندکی از صدها و بلکه هزاران هزار مصادیق صلح و محبت و عشق و امنیت و صفا و دوستی آن دوران است. بنابراین ذکر حضرت علیه السلام بایدهمراه باشد با ایجاد شوق و امید و عشق و اطمینان و محبت به ساحت مقدس آن حضرت تا همگان شیفته دیدار جمال نورانی او شوند و به رحمت و لطف آن حضرت متمسک گردند.

4- به وجود آمدن ناامنی های زیاد در مصر، عراق، شام و فلسطین ووقوع جنگی در حوالی دمشق که تاکنون بی سابقه بوده است.

5- طبق بیان روایات در سطح جهانی نبردی سخت میان رومیان (غربیان) و بین ترکان و یا هواداران آن ها که ظاهرة روس ها باشند به وجود می آید، تا جایی که به جنگ جهانی منجر می گردد.

اساس خواست خدا در خواب یا بیداری با آن حضرت ملاقات کنند. کما این که در مورد این موضوع کتب فراوانی تألیف شده است. بنابراین ایمان در این دوره مبتنی بر ایمان به غیب است که غیبت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز یکی از مصادیق غیب می باشد و قطعا ایمان به غیب مستلزم تقوا است چنان که قرآن کریم در این نکته تاکید داشته می فرمایند:

ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ » (1)که در بعضی روایات ایمان به غیب در این آیه را ایمان به وجود مقدس حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در دوران غیبت کبری دانسته اند.

وجود حجت الهی می باشد که مجری این وعده ها گردد و در این مورد خود قرآن می فرماید: «بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ »(1)

4) علاوه بر دلایل فوق روایات قطعی و متواتر صادر شده از ناحیه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه معصوم علیهم السلام همه شاهد صادقی بر وجود مقدس حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به عنوان آخرین ذخیره الهی می باشند.

رحمت و فراوانی نعمت در جهان هستی می باشد. اگر خوب بررسی نماییم می بینیم که اکثر خونریزی ها و جنگ ها در جهان بر سر به دست آوردن ثروت و قدرت است ، که در زمان حکومت حقه آن حضرت فراوانی نعمت به اوج می رسد و آن قسم از جنگ ها که ریشه و مبنای آنها ثروت و قدرت است خود به خود از بین می رود. اما در عین حال آن حضرت منتقم می باشد یعنی با ظهور خود ریشه ظلم و فساد و بیداد را بر می کند . جنایت کاران، منافقین و کافران و مشرکان را از مسیر تکامل بشریت حذف می کند و حق اسلام و قرآن و اهل بیت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله را به صاحبانشان بر می گرداند و جهان را بر پایه ی حق و عدل و توحید و محبت اداره می کند.

بگذرد تا جنبه های ناسالم و زیان بخش آن حذف گردد و سرانجام در مسیر منافع انسانها و صلح و عدالت، بسیج شود، یک حکومت طرفدار حق و عدالت، این کار را حتما خواهد کرد. اما در مورد سلاح ها باید گفت: برای استقرار چنان حکومتی باید حکومت های خودکامه و بیدادگر از صحنه جهان خارج شوند و برای خارج کردن آنها لااقل در شرایط کنونی یک (سلاح برتر) لازم است، سلاحی که شاید حتی تصورش امروز برای ما ممکن نیست. آیا این سلاح چیزی همانند یک (اشعه مجهول و مرموز) است که کاربردش ماورای سلاح های کنونی است و می تواند همه ی آنها را خنثی کند و نقشه استفاده ابر قدرت ها را از آن عقیم بگذارد؟ یا یک نوع تأثیر مرموز روانی و از کار انداختن دستگاه های فکری آنها حتی از راه های دور است که نتوانند هیچ گونه فکری برای استفاده از سلاح های مخرب کنونی بکنند؟ و یا چیزی از قبیل احساس یک نوع ترس و وحشت فوق العاده است که مانع هرگونه تصمیم گیری در این زمینه می شود؟ و یا چیز دیگری ...نمی دانیم و نمی توانیم نوع این سلاح را، نه از نظر مادی یا روانی بودن و نه از جهات دیگر تعیین کنیم، اجمالا همین اندازه می توانیم بگوییم که یک سلاح برتر خواهد بود و نیز می دانیم آن سلاح، سلاحی نیست که گناه کار و بی گناه را با هم نابود کند و پایه های عدالت آینده بر ظلم و ستم امروز قرار بگیرد. در مورد این که قیام آن حضرت صرفا باشمشیر است می توان گفت که شمشیر همیشه کنایه از قدرت و نیروی نظامی بوده و هست، همانگونه که قلم کنایه از علم و فرهنگ است. بنابراین قیام نظامی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به گونه ای است که در آن قيام هرگز افراد بی گناه و مظلوم آسیبی نمی بینند زیرا اصولا غایت قیام حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف استقرار عدالت و صلح و حق طلبی در جهان است.

ص: 97

ج:وَالنَّهَارِ إِذَا جَلَّاها (1)

د: ووَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا(2)

ه: و الفجر(3)

و: أَلَیسَ الصُّبْحُ بِقَرِیبٍ(4)

6- قیامت پس از طلوع شمس ولایت ولي مطلق، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف رخ می دهد زیرا: (إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ)(5)این است که در روایات ظهور حضرت مهدی از شروط وقوع قیامت خوانده شده است.

جهت بر مذاهب دیگر غالب خواهد شد. بر اساس عقاید و روایات شیعه، این غلبه و حاکمیت، همه جانبه ، کلی، عام و مطلق خواهد بود و از لحاظ زمانی مربوط به دوران ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است. زیرا این امر بدیهی است که جهانی شدن اسلام هنگامی خواهد بود که حضرت مهدی علیه السلام ظهور کند، در آن روز است که همگان به حقانیت اسلام و حضرت محمد صلی الله علیه و آله و قرآن و امامت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اقرار خواهند کرد و در همه خانه ها و خیمه ها نام اسلام به اذن خداوند وارد خواهد شد و بساط کفر و ظلم برچیده می شود و ندای توحید و حق و عدل بر سراسر گیتی گسترده خواهد شد. بنابراین اسلام که در ذات خود دین همه انسان ها در همه زمان ها و مکان ها می باشد ان شاء الله با ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف حاکمیت عام و جهان شمول پیدا می کند.

فراخواهد رسید. آری جهانی شدن اسلام یعنی: نابودی تمام استعمارگران و پاک شدن زمین از لوث انسان های حیله گر، دغل باز، ظالم، جبار و اجرای عدالت و اصلاح همه جانبه امور انسان ها در تمام کره زمین. در آنروز است که اراده و وعده الهی مبنی بر خلافت مستضعفین و صالحین بر تمامی کره خاک تحقق می یابد. (1)

ائمه (عليه السلام) پیچیده اند و مردم را از صراط المستقیم منحرف می کنند. عرفان فقط از علوم ائمه (عليه السلام) و وحی بدست می آید، نه در اثر تخیلات و مکاشفات که پشتوانه ی قرآنی و روایی ندارد یا با توجیهات اختراعی و فلسفی که با بعضی آیات و روایات به ظاهر منطبق شده اند اما با روح آیات و روایات مخالفت دارند. در کتاب اصول کافی آمده است:(چیزی از حق در دست مردم نیست، مگر آنچه که از نزد ائمه (عليه السلام) خارج شده و هر عملی که از نزد ائمه (عليه السلام) خارج نشده باشد باطل است) و نیز از امام باقر (عليه السلام) روایت شده که فرموده : (به شرق و غرب عالم بروید، علم صحیحی را نمی یابید مگر آنچه از نزد ما اهل بیت خارج شده باشد) و نیز بر اساس حدیث شریف و متواتر ثقلین آشکار است، کسی که پیامبر (صلي الله عليه واله) را به عنوان رسول خدا و خاتم پیامبران و امین وحی الهی می شناسد، تأكيد آن حضرت را در تمسک به این دو چیز گرانمایه آشکارا می بیند و عدم گمراهی را در پیروی از آن دو می شمارد زیرا می داند که:

1- قرآن و اهل بیت هرگز از هم جدایی ندارند.

2- پیروی از قرآن و اهل بیت بر همه مسلمین واجب است.

3- هم قرآن و هم اهل بیت از خطا و گناه و اشتباه، معصوم و مصون هستند.

4- پس هیچ مسلمانی نباید از قرآن و اهل بیت (عليه السلام) پیشی و سبقت بگیرد.

حضرت. آنان باید در هر صبح و عصر مولای خود را صدا بزنند، زیرا به او اعتقاد دارند و می دانند مولايشان آنان را می بیند، شیعیان نور امام زمانشان را در قلب خود و در زندگی خود حس می کنند و دل هایشان به سوی او متوجه است. شیعیان، امید امام زمان (عج الله تعالي فرجه الشريف) برای اصلاح بشر هستند. شیعیان، دست امام زمان(عج الله تعالي فرجه الشريف) برای یاری دین خدا هستند. شیعیان، خصوصا شیعیان ایران، دارای قلبی شکننده در برابر امام زمانشان هستند و چون موم در برابر آن حضرت نرم و متواضع هستند. آنها سربازانی فداکار برای جبهه حق علیه باطل هستند، شیعیان کسانی هستند که بیدار کردن مردم کره ی زمین بدست آن ها است، آنان اگر با امکانات امروز جهان، که همه ی دنیا به هم پیوسته شده، این آب حیات، یعنی امام زمان (عج الله تعالي فرجه الشريف) را به مردم دنیا معرفی کنند جهان با سرعتی باور نکردنی تشنه امام زمان (عج الله تعالي فرجه الشريف) می شود و زمینه ظهور با سرعت حیرت انگیزی ایجاد و در مدت کوتاهی خداوند اذن خروج آن حضرت را می دهد. علم از قم به سراسر جهان پراکنده می شود، طبق حدیثی، در آخرالزمان علم از نجف همچون ماری که در سوراخ خود می خزد و پنهان می شود، علوم اهل بیت (عليه السلام) و سخنان و حی و قرآن از این شهر به شرق و غرب عالم منتشر می شود و خداوند به وسیله اهل قم یعنی دانشمندان و محققین شیعه، حقایق را به مردم جهان می رساند و بر آنان اتمام حجت می کند و سپس حضرت قائم (عج الله تعالي فرجه الشريف) ظهور می فرماید، حجت بر شیعیان ایران خصوصا روحانیون، سربازان حضرت ولی عصر (عج الله تعالي فرجه الشريف) تمام است و آنان باید تحقق بخش این نهضت و حرکت جهانی باشند و دنیا را با وسائل ارتباط جهانی مانند اینترنت و امثال آن با امام زمان (عج الله تعالي فرجه الشريف) آشنا کنند. در حدیثی از پیامبر (صلي الله عليه واله) نقل شده است که از آن حضرت پرسیدند: یا رسول الله (قَوماً غَیرَکُم) که در سوره محمد آیه 38 آمده است چه کسانی هستند؟ پیامبر (صلي الله عليه واله) دست بر زانوی سلمان فارسی زد و فرمود: این مرد و ملتش (ایرانیان). به خدایی که جان من در دست اوست اگر علم و ایمان به ستارگان چسبیده باشد، مردانی از ایران بدان دست

ص: 103

خواهند یافت.

در روایات متعددی به نقش ایرانیان در ترویج اسلام و برپایی نهضت های اسلامی و زمینه سازی برای ظهور حضرت مهدی (عج الله تعالي فرجه الشريف) تأکید شده است. (1)

اجازه ظهور داده شود، او نام خدا را بر زبان جاری می سازد و یارانش چون ابرهای پاییزی با سرعت نزدش حاضر شوند، آن ها همان علمداران هستند، برخی شب هنگام در بستر خویش ناپدید می گردند و بامدادان در مکه مشاهده می شوند. امام سجاد(عليه السلام) نیز فرمود: 313 نفر بدون این که قبلا همدیگر را بشناسند یا با یکدیگر قرار گذاشته باشند، گرد حضرت مهدی (عج الله تعالي فرجه الشريف) جمع می شوند. برخی روایات نیز گویای آن است که از 313 نفر، پنجاه نفر زن هستند و نیز قابل ذکر است قیام آن حضرت تابع عوامل غیبی و معنوی و غیر مادی و غیر عادی فراوانی است از جمله: اراده ی طبیعی خداوند مبنی بر حاکمیت توحید و عدل در جهان ، امدادهای غیبی معنوی و الهی و ياری ملائکه مانند جنگ بدر و هماهنگی قوای طبیعی در جهت یاری حضرت مهدی (عج الله تعالي فرجه الشريف)، زیرا بدیهی است که آن حضرت دارای ولایت تکوینی است به همین سبب همه موجودات عالم خاضع و فرمانبر آن حضرت می باشند و از لحاظ عوامل عادی و نیز یاران و گروندگان به حضرت حجت (عج الله تعالي فرجه الشريف) از برجسته ترین و قوی ترین و زبده ترین مجاهدان در طول تاریخ می باشند. البته باید دانست که این 313 نفر از برجستگان یاران حضرت مهدی (عج الله تعالي فرجه الشريف) و از اصحاب و شیعیان خاص او هستند و امام (عليه السلام) علاوه بر این اصحاب خاص و بی نظیر، اصحاب و یاران و سپاهیان و شیعیان بی شماری دارد.

است، شأن نزول، ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه دارد و همه ی این ها ویژگی قرآن است و یکی از وجوه اعجاز قرآن همین سبک بیان مسائل و محتوای قرآن است، در

عین حال بنا به نقل ابن عباس (که مورد قبول تمامی اهل سنت می باشد) در حدود 300 آیه در شأن علی بن ابی طالب (عليه السلام) نازل شده است. گذشته از همه این ها به قول تمامی مسلمین پس از قرآن، سنت و سیره رسول خدا(صلي الله عليه واله) حجت در مورد وصایت و ولایت و امامت علی (عليه السلام) هستند. احادیث گوناگونی در مورد آن حضرت صادر شده است که قطعا بعضی از آنها متواتر و قطعی هستند، مانند حدیث غدیر ، حدیث ثقلین، حديث وزارت، حديث يوم الانذارو... پس راه درک حقانیت امامت و ولایت علی(عليه السلام) و سایر ائمه بزرگوار شیعه، دو چیز است:

1) رجوع به خدا یعنی کلام خدا که قرآن است.

2) رجوع به رسول خدا(صلي الله عليه واله) و سیره و سنت و احادیث آن بزرگوار که در حقیقت تمسک به حدیث ثقلین می باشد.

دیگر این که در قرآن کریم اسم خاص و بیان مصادیق جزئی مطرح نشده است و آن را به عهده ی بیان و سنت نبوی گذاشته است و گذشته از آن اگر نام علی (عليه السلام) در قرآن بیان می شد می باید نام همه ی ائمه (عليه السلام) نیز بیان می شد که ضرورتی نداشت و احتمال داشت که این امر منافقان و مخالفان پیامبر (صلي الله عليه واله) و قرآن را بیشتر علیه قرآن و پیامبر تحریک کند و منجر به تحریف قرآن و تحریف دین گردد.

مسلمان در مورد حقانیت قرآن بهترین دلیل بر عدم تحریف قرآن است و اگر نسخه تحریف شده ای از قرآن وجود می داشت قطعا مخالفان اسلام که کم هم نیستند از آن به عنوان حربه ای علیه اسلام و مسلمین بهره می بردند، اصولا ارائه ی بینه و شاهد و گواه بر عهده ی مدعی است پس اگر فردی مدعی تحریف قرآن است باید قرآن تحریف شده را ارائه دهد، اما تاکنون هیچ فردی چنین شاهدی را ارائه نکرده است.

آری قرآن کتابی است که «لا يَأتيهِ الباطِلُ مِن بَينَ يَدَيهِ وَلا مَن خَلفَه تَنزيلِ مِن حَكيمِ حَمید»(1) لذا ابطال ناپذیر و نسخ ناپذیر و معجزه ی جاوید و خالده ی اسلام و پیامبر اسلام (صلي الله عليه واله) است، قرآن به سبب حمایت توسط خدای معصوم، جبرئیل معصوم، پیامبر معصوم و ائمه معصوم، از هر تحریفی مصون و معصوم است و تلاش مسلمین و مؤمنین مخلص، صادق، حافظ، كاتب، محدث، فقیه و مفسر نیز در این مهم نقش مؤثر داشته است زیرا همگان موظف اند از قرآن و سنت نگهداری و نگهبانی کنند و با تحریف و بدعت به شدت مبارزه نمایند و تاکنون نیز چنین بوده و از این پس نیز چنین خواهد بود.

ج - لعن ملائکه بر کافران و ظالمان (سوره آل عمران آیه 87)

د. فرمان خدای متعال و پیامبر او مبنی بر لعنت کردن تکذیب کنندگان (سوره آل عمران آیه 61)

ه- لعنت خداوند به آزار دهندگان پیامبر اکرم (صلي الله عليه واله) (سوره احزاب آیه 57)

و - لعنت خداوند نسبت به منافقان (سوره احزاب آیات 61-60 و سوره فتح آیه 6)

ز- لعنت خداوند نسبت به ابلیس (سوره ص آیه 78 و سوره نساء آیه 118)

ح - لعن نسبت به اهل فساد و قاطعان رحم (سوره محمد (صلي الله عليه واله) آیات 23 - 22)

ط - لعن نسبت به کسانی که راه هدایت را کتمان و مخفی می کنند (سوره بقره آیه 159)

ی - لعن نسبت به ستمکاران (سوره هود آیه 18 و سوره اعراف آیه 44 و سوره غافر آیه 52)

ک - لعنت الهی نسبت به بنی امیه با عنوان شجره ملعونه (سوره اسراء آیه 60)

ل۔ لعن نسبت به کسانی که به زنان پاکدامن نسبت زنا می دهند (سوره نور آیه 23)

م - لعن الهی نسبت به تحریف کنندگان کلام حق (سوره نساء آیه 46)

لعن و طرد دشمنان حق از لوازم تبری می باشد که می دانیم تبری در کنار تولى از ضروریات شیعه امامیه و مکتب اهل بیت (عليه السلام) می باشد.

سخن خدا و قرآن کریم داد (نصر بن حارث بن کلده) پسر خاله پیغمبر و پرچم دار لشکر کفار در جنگ بدر بود و در همان جنگ کشته شد. او به عنوان تجارت به حیره، رفت و آمد داشت و اخبار پهلوانان ایران از قبیل رستم و اسفند یار را می خرید و در مکه برای قریش نقل می نمود و می گفت سوگند به خدا، محمد نیکو گفتار تر از من نیست و سخنش جز افسانه های گذشتگان و اساطير الاولين نمی باشد. علم اساطیر یا (میتولوژی) عبارت از دانشی است که از افسانه های گذشتگان درباره پیدایش جهان و خلقت و حکایت خدایان و پهلوانان اقوام و ملل قديمه گفتگو می کند. این واژه در قرآن 9 بار بکار رفته است و در تمام این موارد، مراد نوشته های باطل و حکایات دروغ و افسانه های بی مغز است، در تمامی موارد گفته شده این کلمه از سوی کافران و مشرکان در مقابله با وحی و نبوت و قرآن مجید به عنوان یک تهمت به کار رفته و مدعی شده اند که این آیات قرآنی چیزی جز افسانه ها و داستان های جعلی و ساختگی پیشینیان نیست. (1)به هر حال مشركان سعی می کردند با اساطير الاولين خواندن قرآن، با کلام وحی و آیات نورانی قرآن مبارزه کنند و در فکر و ذهن مردم انحراف ایجاد نمایند، آنان با کمال تعصب و کینه توزی تلاش می کردند که با ترویج و نقل افسانه های کهن و باستانی توده مردم را اغفال نموده، از هدایت آنان جلوگیری نمایند و حتی آنان می خواستند قرآن را هم کتابی مشتمل بر داستان ها و افسانه های کهن گذشتگان جلوه دهند و اصل و اساس وحی و نبوت را انکار کنند و لذا می گفتند: این همان افسانه های پیشینیان است که وی ( پیامبر) آن را رونویس کرده است؟

بعضی پشت سر بعضی باشد و مشتمل بر اخبار گذشتگان است، که پی جویی و پیروی شده است و گوینده آن را تعقیب کرده و در دنبال آن است و قدم به قدم نشانه های آن را پی جویی می کند. قصه های قرآن نیکوترین قصه ها هستند، چون از طریق وحی الهی بازگو شده اند و اصولا تمامی قرآن (احسن القصص) است. زیرا مجموعه ایست الهی، حق، صدق، زیبا، فصیح، بلیغ، نافذ، عمیق، پر محتوا و سازنده، بیدارگر، هدایتگر، رسا و سودمند، انسانی، اخلاقی، تربیتی و بسیار آموزنده وپنددهنده، بیانگرحقایق تاریخی، همراه با بیان فلسفه تاریخ به گونه ای که عقل و خرد آدمی را بیدار کرده و به تفکر و اندیشه و عبرت آموزی فرا می خواند. قصص قرآن بخشی از تاریخ مجهول بشریت را روشن می کند که بدون قرآن این بخش از تاریخ بشر هرگز آشکار نمی گردید، کافی است قصه حضرت مریم (عليهماالسلام) را در قرآن با قصه آن حضرت در تورات و انجیل با هم مقایسه کنید. یا مثلا قصه حضرت عیسی (عليه السلام)، یا قصه حضرت سلیمان (عليه السلام)، یا نوح (عليه السلام)، و یا حتی حضرت ابراهیم(عليه السلام) را از منظر قرآن و تورات و انجیل موجود به طور دقیق با هم مقایسه شود آنگاه اقرار خواهد شد که قرآن همه انبیاء را احیاء کرده است، توحید و معاد و وحی و نبوت را احیاء کرده و از هر گونه تحریف و بدعت و تحقیر، حفظ و مصون داشته است. لذا هر صاحب دینی حتی یهود و نصاری برای شناخت چهره نورانی پیامبران و اولیاء خویش به قرآن محتاج و مدیون هستند. قصص قرآنی آئینه نورانی و تابناک ارزش های تاریخ هدایت بشریت است، آئینه تمام نمای قامت جوامع و تمدن های کهن انسانی است که هم بیانگر علل تعالی و رشد و سعادت و استمرار و بقاء و تداوم آن تمدن ها و فرهنگ ها است و هم نشانگر علل سقوط و انحطاط و شقاوت و فنا و نابودی فرهنگ و تمدن های نابود شده است.

قصه های قرآنی ارائه دهنده الگوهای متعالی به بشریت هستند و نیز نشان دهنده الگوهای منحط است مانند: آدم و قابیل، موسی و مقابلش فرعون و قارون وبلعم

ص: 110

باعورا، ابراهیم و در مقابلش نمرود و آزر، یوسف و در مقابلش برادران او، يعقوب و آزمون هایش، مریم و آسیه و ده ها الگوی دیگر حتی اصحاب کهف و غیره، نکته مهم این که در همه داستان های قرآنی، غایت و هدف معقولی مورد نظر است و هرگز لعب و لغو و لهو در این داستان ها راهی ندارد. داستان های قرآن عمومی ترین و بهترین و ساده ترین شیوه آموزش و تعلیم و تربیت و هدایت و انسان سازی هستند، از هر داستانی بهره های اخلاقی و تربیتی و آموزشی فراوان می توان به دست آورد، البته اگر آدمی به دیده عبرت بر وقایع آنها بنگرد و با عقل و خرد و اندیشه در علل و چرایی و نتایج و آثار آن ها خوب و نیكو تدبر و اندیشه نماید. آری (لَقَد كانَ فِي قِصَصِهُم عَبرَهُ لاَولی الاَباب)(1) در داستان های قرآن، دروغ و تخیل و هزل و سرگرمی و افترا وجود ندارد. «ما كانَ حَديثاً يَفتَری»(2) آنچه هست وحی الهی است و تصدیق انبیای پیشین و بیان هر آن چیزی است که انسان برای تعالی و تکامل و سعادت خود به آن ها محتاج است و مایه هدایت و رحمت اهل ایمان است. پس هیچ گونه افسانه و خیال و پندار و وهم و کذب و دروغی در داستان های قرآن راه ندارد. «وَ لكِنَ تَصدِيقِ الَّذِي بَينَ يَدَيهِ وَ تَفصیلِ كُلِ شَيء وَ هُدیً وَ رَحمَهً لِقَومِ يُؤمِنون» (3)

حکومت و هدایتگری ایشان در زمان غیبت همه مظاهری از ولایت تکوینی آن حضرت می باشد که به اذن خداوند صورت می گیرد.

اهمیت است. مقصود از کبیره و صغیره بودن گناهان این است که گناه، امری نسبی است یعنی هر گناهی نسبت به گناه بزرگتر از خود صغیره می باشد و نسبت به گناه کوچکتر از خود کبیره است. به معنی دیگر، گناهان کبیره گناهانی هستند که خداوند مجازات آتش را برای آن ها تعیین فرموده است. در بعضی از روایات تعداد گناهان کبیره هفت مورد و در بعضی دیگر هفتاد مورد ذکر شده است، به هر حال گناهان کبیره گناهانی هستند که از نظر اسلام بزرگ و پر اهمیت هستند و نشانه اهمیت آن ها این است که در قرآن مجید علاوه بر نهی از آنها، انسان ها را نسبت به ارتکاب آنها به عذاب دوزخ تهدید کرده است باید دانست که کوچک شمردن گناه، خود، گناه بزرگی به شمار می رود و هم چنین عدم پافشاری و اصرار بر گناه موجب رهایی انسان از کمند گناهان کبیره می شود و بر عکس خوشحالی و شادمانی از انجام گناه موجب می شود که انسان مستحق ورود در آتش جهنم گردد.

اکرم (صلي الله عليه واله) به شمار می رود. (1)در حدیثی از امام کاظم (عليه السلام)، از حضرت علی(عليه السلام) و از پیامبر اکرم (صلي الله عليه واله) نقل شده است که می فرماید: (شفاعت من برای مرتکبین به گناهان کبیره است.) لازم به ذکر است که بر اساس همین روایت پشیمانی از گناه توبه به شمار می رود وکسی که از گناه، پشیمان نگردد مؤمن واقعی نیست و شفاعت برای او نخواهد بود. بنابراین شرط اصلی پذیرش شفاعت داشتن ایمانی است که مجرم و گناهکار را به مرحله ندامت و خودسازی و جبران برساند و از ظلم و طغیان و قانون شکنی برهاند بعضی از آیات به طور مطلق شفاعت را نفی می کنند مانند آیه 254 و 48 سوره بقره. در بعضی از آیات آمده شفاعت به حال مجرمان سودی ندارد مانند آیه 48 سوره مدثر. در بعضی آیات آمده که فقط خداوند شفیع است مانند آیه 4 سوره سجده و آیه 44 سوره زمر، در بعضی آیات شفاعت به اذن و فرمان خدا مشروط شده است، مانند آیه 255 سوره بقره و آیه 23 سوره سباء، در بعضی آیات برای شفاعت شوندگان شرایطی بیان شده است مانند آیاتی که در آغاز بحث به آنها استناد شد. در روایت معروفی از امام صادق (عليه السلام) می خوانیم «ما مِن اَحدٍ مِن الأوَلينَ وَ الاخَرينَ الأهو مُحتاجَ اِلَى شَفاعَهَ مُحَمَّدِ (صلي الله عليه واله) يَومَ القيامَه).(2)

بلکه در دل هم می باشند و مستلزم یکدیگر می باشند، مانند سربالایی و سرازیری، مانندگل و خار، مانند عقل و نفس اماره و این تنوع، خود زمینه ی تحقق و معنا یافتن مسئولیت های انسان می باشد. بعضی از شرارت و بدی ها از نوع عدم و فقدان و نیستی می باشند. مثلا نادانی یک واقعیت نیست بلکه عدم علم است، فقر و نادانی یک واقعیت مستقل نیست بلکه فقدان ثروت و علم است. بنابراین اینگونه بدی ها و شرارت ها را به ضد آن ها می شود جبران و درمان کرد مثلا با کار و کوشش می توان علم و ثروت را تحصیل کرد. اما بدی ها و شروری مانند میکروب ها، سیل ها، زلزله ها، درندگان و گزندگان، این گونه موجودات خود به خود و في نفسه و بدون در نظر گرفتن انسان به هیچ وجه بد و شر نیستند. بلکه در حد خودشان خوب نیز می باشند. بد بودن این گونه موجودات امری نسبی است، یعنی ممکن است نسبت به انسان شر و بد باشند چون به او آسیب می رسانند. اما باید دانست خداوند انسان را به گونه ای آفریده که توان مبارزه و غلبه بر این گونه شرارت ها و بدی ها را دارد. یکی از مهم ترین تکالیف و مسئولیت های بشر در زندگی مبارزه با انواع بلاها، مصیبت ها، بدی ها و شرور است اما متأسفانه انسان، اغلب هم برای خودش و هم برای دیگران شر آفرین می شود.

جهت معصوم می باشند و پیوسته به عبادت خداوند مشغول هستند.(1) هر یک از فرشتگان مقامی معلوم دارند.(2) آنها دارای مقامات و وظایف معینی هستند،هر کدام رتبه و منزلتی معین و ثابت دارند که از آن تجاوز نمی کنند. بنابراین هیچ گونه رشد و تکاملی در مورد ملائکه قابل تصور نیست.

ط: یاد مرگ و ایمان به قیامت انسان را در برابر گناه و عصیان مقاوم می سازد و ایمان او را تقویت می نماید، بدیهی است که هر چه ایمان قوی تر باشد، احتمال ارتکاب گناه در انسان کمتر می شود و این خود راهی است برای کسب تقوا و تحصیل عمل صالح که البته نیاز به استمرار دارد، زیرا تمام مباحث تربیتی، تدریجی هستند.

ی: کلام آخر این که فراموشی مرگ و قیامت سر چشمه اصلی بدبختی های انسان است، زیرا فراموشی مرگ و قیامت موجب می شود که انسان پروردگار خویش را هم فراموش کند، کرامت و عزت نفس خویش را هم فراموش کند و در نتیجه به انواع مظالم و قانون شکنی ها و بی حرمت ها و بی اعتنایی ها و بی تفاوتی ها کشانده شود. بنابراین یاد مرگ به هیچ وجه موجب یأس و ناامیدی برای انسان مؤمن و معتقد به مبداء و معاد نمی شود، بلکه بر عکس او را در انجام وظایف و تکالیف و مسئولیت هایش جدی تر می سازد، زیرا چنین انسانی پیوسته خود را در برابر خدا و در محضر دادگاه عدل اخروی می بیند و همین امر حس مسئولیت پذیری او را تقویت کرده، امیدواری او را برای تحصیل رضایت الهی و کسب مقامات معنوی و رسیدن به مدارج اخروی افزون می نماید.

هستند و از نعمت ها و مواهب معنوی حیات برزخی برخوردار هستند این دو آیه اثباتگر حیات جاودانی شهیدان راه حق و همچنین ثابت کننده بقای روح انسان و زندگی و حیات برزخی برای اموات خصوصا برای شهدا میباشد. از این دو آیه چند نکته به دست می آید:

الف - اثبات مقام والا و معنوی شهدا در پیشگاه خداوند متعال.

ب - اثبات حیات سرشار از فضل الهی و نعمت های فراوان و مواهب و رزق و روزی های اختصاصی و معنوی الهی برای شهیدان.

ج- اثبات خوشحالی و شادمانی شهیدان و این که آنان هیچ گونه حزن و اندوهی در حیات برزخی خود ندارند.

د- اثبات بقای روح و جاودانگی انسان و حیات برزخی او قبل از قیامت کبری.

ح - این دو آیه ثابت می کنند که انسان با مرگ، نیست و نابود نمی شود بلکه به حیات جدیدی وارد می شود که به آن حیات برزخی می گویند.(1)

آنان و به نیت آنان اعمال نیک و اعمال عبادی انجام می دهد و از سوی دیگر انسان با این عمل متذكر قیامت و معاد خویشتن می شود و خود را برای آن آماده و مهیا می سازد و با دقت در قبور و اموات و حقیقت مرگ با غفلت و دنیازدگی خود مبارزه می کند. بنابراین، این گونه امور بسیار پسندیده است و کمترین منافاتی با توحید و یکتاپرستی ندارد زیرا احترام به بزرگان و قبور انبیاء و ائمه و اولیاء و مؤمنین به هیچ وجه پرستش و عبادت به شمار نمی رود بنابراین نه شرک است و نه بت پرستی.

ندارند ولی از آن وحشت و خوف دارند، اما ترس آنها یک ترس مثبت و ارزشی است، چرا که خوف آنها از عظمت خداوند متعال بوده، نه مثل وحشت ما وابستگان به دنیای مادی و دلدادگان به تعلقات آن، اینان مرگ را چون زندگی، امتحان بزرگ الهی می دانند و می ترسند که از این آزمون سربلند بیرون نیایند. پس اولاً هر ترس و وحشت از مرگ، بد و منفی و هر خوفی از آن خوب و مثبت نیست اگر ترس از مرگ بر اثر غفلت و محدودیت نظر و اندیشه به دنیای مادی باشد وحشتی منفی و نابخردانه است اما اگر وحشت از مرگ بر اساس خوف از عظمت حق تعالی و ترس از چگونگی رویارویی با خدا باشد ترسی مثبت و از سر شوق و عشق است ثانياً با تفاوت انسان ها و نوع نگرش ها، عوامل ترس از مرگ متفاوت و گوناگون خواهد بود.

نخواهد رسید. همچنین ملت یهود به برتری نژاد یهودیان سخت معتقد می باشند. به طوری که روح تبعیض نژادی یهودیان، امروزه در شکل صهیونیسم پلید ترین جنایات را نسبت به ملل غیر یهود به خصوص مسلمانان مرتکب می شوند.(1) مهمترین اعمالی که یهود نسبت به اسلام انجام داده است عبارتند از:

1- محاصره اقتصادی (2)

2- فتنه انگیزی، توطئه و عداوت و دشمنی(3)

3- شبهه افکنی در صفوف مسلمانان و تضعیف عقاید آنان(4)

4- تجسس در مورد مسلمانان و همکاری آنان با منافقان(5)

5- کوشش برای نفوذ بر شخص پیامبر اکرم (صلي الله عليه واله) (6)

3) تولید مثل نمی کند.

4) شهوت ندارد.

5) غضب ندارد.

6) عاطفه، ادراک، احساس، عشق و نفرت، اراده و اختیار و قدرت انتخاب ندارد.

7) قدرت اطاعت و عصیان ندارد، ذهن، حافظه، علم، ایمان، تکلیف، مسئولیت و بازخواست ندارد.

همه این ها صفات روح است پس روح حقیقتی است غیر مادی، مجرد یا دارای جسم لطیف که ذاتا حی و باقی است و روح مبدأ ویژگی های فوق می باشد. قرآن کریم روح را از عالم امر دانسته است و عالم امر همان عالم فوق ماده و متافیزیک وماوراء طبیعت و عالم غیب است که مجرد از ماده می باشد.

مرغ باغ ملکوتم نیم از عالم خاک*** چند روزی قفسی ساخته اند از بدنم

البته فراموش نکنیم که «وَ ما اوتِيتُم مِن العِلمِ الاّ قَليلاً»(1) آری به انسان جز اندکی از دانش داده نشده است ضمنا پدیده های روان شناختی و فراروان شناختی و اسرار رؤیا و برزخ و قیامت همه شاهد بر وجود روح هستند.

لعن گردید.

کلمه شیطان اسم عام و اسم جنس است بر خلاف کلمه ابلیس که اسم خاص و علم است. شیطان به معنی دور شده، متمرد و رانده شده و طاغی می باشد. احتمال فراوان داردکه شیطان وصف هر صاحب روح شریری باشد که از خیر و رحمت الهی به دور است. معمولا با کلمه ی رجیم توصیف می شود که به معنای طرد شده و رانده شده می باشد. به هر حال شیطان معانی مختلفی دارد، که یکی از مصداق های روشن آن (ابلیس) و لشگریان و اعوان او است و مصداق دیگر آن انسان های مفسد و منحرف کننده و احيانا در پاره ای از موارد به معنی میکروب های موذی می باشد. به هر حال عامل گمراهی، شیطانی به نام ابلیس، معجونی از «خود خواهی» و «غرور» و «کبر» و «جهل» و «حسد» است. این صفات شیطانی دست به دست هم دادند و او را که سالیان دراز همنشین ملائکه، بلکه معلم آنان بود از اوج افتخار به پایین کشیدند. لازم به تأکید است که ابلیس از ملائکه و فرشتگان نبوده بلکه طبق صریح فرمایش قرآن مجید در آیه 50 سوره کهف وی از گروه جن بوده است که در سایه اطاعت و عبادت الهی به مقام فرشتگان راه یافته بود اما به سبب تکبر و غرور و تعصب و خود پرستی و عدم عذرخواهی و عدم توبه از درگاه قرب الهی مطرود گردید. زیرا تکبر و غرور سرچشمه ی بزرگترین بدبختی ها و خودخواهی ها و تعصب و خود پسندی و استکبار و منشأ سقوط می باشد.

جسم او از سنخ عالم طبیعت و ماده می باشد اما روح او از سنخ عالم مجردات و ملکوت و عالم امر الهی است.

ج - انسان از دید اسلام ابدی و جاودانی است و با مرگ فانی و نابود نمی شود بلکه زندگی اخروی او آغاز می گردد.

د. هدف از زندگی دنیوی در نگاه اسلام تحصیل مقدمات فکری، ذهنی، عقیدتی، علمی، اخلاقی و اجتماعی به گونه ای است که این مقدمات و تحصیل آنها تأمین کننده و تضمین کننده ی سعادت و کمال جاودانه و اخروی او گردد.

ه - انسان موجودی خلاق و سازنده است. سازنده خویش بر اساس ارزش های والا، سازنده ی سرنوشت خویش و پدید آورنده یک جامعه ی برین و ایده آل بر اساس آن سرنوشت. پدید آورنده هنرهای اصیل و صنعت و تکنیک و چیزهایی که به سود او و جامعه اش تمام می شود.

و- به انسان موجودی متعهد و مسئول است. یعنی در قبال کارهایی که از روی اراده و اختیار انجام می دهد مسئول است و بعد مورد پرسش قرار می گیرد.

ز - انسان در جهان بینی توحیدی موجودی است که بار امانت الهی بر دوش اوست وخليفه و جانشین خدا بر روی زمین است.

معرفت نفس است، محتاج بیداری فطرت و درخشیدن نور فطرت است.(1)

ب - راه طبیعت شناسی: توجه به آفاق و پدیده های متنوع عالم خلقت و پی بردن به عظمت، شگفتی، قوانین، نظم عمیق، دقیق و پیچیده ی حاکم بر تک تک موجودات عالم طبیعت که همگی دلالت بر حاکمیت خالقی قادر و عالم بر جهان خلقت دارد. آری نظام متقن آفرینش، گواهی روشن بر این است که جهان را صاحبی باشد خدا نام» .نظام احسن آفرینش بر اساس حق و حکمت آفریده شده و هر پدیده ای از بیکران هستی مادی، مظهری از مظاهر جلوه های عظمت ذات پاک خداوند و نشانه ای از نشانه های عظمت او در صحنه آفرینش است.

ج) راه عقل و استدلال منطقی: یعنی راه کلام و فلسفه که شامل دلایل و برهان های گوناگونی می شود که مهمترین آن ها عبارتند از برهان حرکت، برهان علیت، برهان وجوب و امکان، برهان صدیقین، برهان فرجه، برهان ابراهیمی، برهان امتناع تسلسل و غيره.

دارد.»(1) در این آیه، «علم و آگاهی از قدرت خداوند، به عنوان هدفی برای آفرینش ذکر شده است. 4- «اگر پروردگارت می خواست همه مردم را «امت واحد» و «بدون هیچگونه اختلاف» قرار می داد، ولی آنها همواره مختلفند مگر آنچه پروردگارت رحم کند و برای همین (رحمت) آنها را آفریده»(2) بر طبق این آیه رحمت الهی هدف اصلی آفرینش انسان است.

در آیات مورد بحث تنها روی مسأله ی عبودیت و بندگی تکیه می کند و با صراحت تمام آن را به عنوان هدف نهایی آفرینش جن و انسان معرفی می نماید. پس هدف اصلی همان عبودیت است و مسأله علم و دانش و امتحان و آزمایش، اهدافی هستند که در مسیر عبودیت قرار می گیرند و رحمت واسعه خداوند نتیجه عبودیت می شود. عبودیت، اظهار آخرین درجه خضوع در برابر معبود است. بنابراین عبودیت نهایت اوج تکامل انسان و قرب او به خداوند است. عبودیت کامل آن است که انسان جز به معبود واقعی یعنی کمال مطلق نیندیشد، جز در راه او گام بر ندارد و هر چه غیر اوست حتی خویشتن را فراموش کند و نتیجه ی نهایی این عبودیت نیز غرق شدن در اقیانوس رحمت خداونداست.

ب: از دیدگاه عقل: بر خلاف (مادیین که خلقت و آفرینش را بی هدف و پوچ می دانند) خداپرستان و الهييون چون خالق جهان را حکیم می دانند خلقت و آفرینش را دارای هدف و فلسفه می دانند. از یک سو خالق جهان، حکیم است. پس حتما آفرینش او حکمتی داشته، هر چند ما از آن بی خبر باشیم و از سوی دیگر هنگامی که به جزء جزء اعضاء خود می نگریم برای هر یک هدف و فلسفه ای می یابیم چه اعضائی چون قلب و مغز و اعصاب و چه اعضایی چون ناخن، مژه، و گودی کف دست و ... پس نهايتاً مجموع آنها هم باید هدفمند باشد.

ص: 127

1- ما همیشه در کارهای خود هدفی داریم که این هدف معمولا دفع کمبودها و نیازهای ما است. ما به حکم این که وجودمان محدود است، برای رفع کمبودهای خودمان تلاش می کنیم و اعمالمان همه در این مسیر است. ولی درباره یک وجود نامحدود این معنی امکان پذیر نیست. باید هدف افعال خداوند(وجود نامحدود) را در غیر وجود او جستجو کنیم. خداوند سرچشمه ای است فیاض و مبدئی است نعمت آفرین، که موجودات را در کنف حمایت خود می گیرد و آنان را پرورش داده، از نقص به کمال می برد و این هدف واقعی عبودیت و بندگی ما و فلسفه عبادات و نیایش های ما می باشد که همگی کلاس های تربیت و تکامل بشر هستند. اساساً اصل آفرینش یک گام تکاملی عظیم است.

2- تکامل انسان چیزی نیست که بتوان آن را به اجبار آفرید، بلکه راه طولانی و درازی است که انسان ها با پای خود و به اراده خود آن را طی می کنند و با اراده و تصميم و افعال اختیاری خویش، طرح آن را می ریزند. بنابراین نمی شود از آغاز خلقت، خداوند انسان را کامل و در اوج کمال بیافریند.

3- هدف نهایی خلقت، تکامل و قرب به خداوند می باشد و هدفی بالاتر از آن متصور نیست بنابراین بقیه اهداف، مقدمه ی رسیدن به این هدف عالی می باشد.

4- در یک حدیث قدسی، هدف خلقت انسان معرفت الهی عنوان شده است. طبق این حدیث خداوند فرموده است: «کُنتُ کَنزاً مَخفِياً فاحبَبتُ أن اُعرف فَخَلقتَ الخَلقُ لِكي اُعرف» (من گنجی پنهان بودم، دوست داشتم شناخته شوم. خلائق را آفریدم تا شناخته شوم.) مفهوم حديث این است که شناخت خداوند برای خلق وسیله ی تکامل آنها است، یعنی من دوست داشتم که فیض و رحمتم همه جا را بگیرد، به همین جهت خلائق را آفریدم و برای سیر کمالی آنها راه و رسم معرفتم را به آنان آموختم. چرا که معرفت و شناخت من رمز تکامل آن ها است.

ص: 128

5- عبادت و عبودیت خدا یعنی در مسیر خواست او گام برداشتن و روح وجان را به او سپردن، عشق او را در دل جای دادن و خود را به اخلاق او آراستن. عبادت خداوند نهایتش رسیدن به تکامل انسانی و کمال است و انسان همان بنده راستین خداوند است.

ج: از دیدگاه روایات:

1- همان گونه که در حدیث قدسی دیدیم معرفت الهی و رسیدن به شناخت خداوند متعال یکی از اهداف خلقت انسان معرفی شده است. در همین مورد حدیث دیگری از امام صادق (عليه السلام) روایت شده که آن حضرت فرمود: «امام حسین (عليه السلام) در مقابل اصحابش چنین فرمود: خداوند بزرگ بندگان را نیافریده مگر به خاطر این که او را بشناسند، هنگامی که او را بشناسند عبادتش می کنند و هنگامی که بندگی او کنند از بندگی غیر او بی نیاز می شوند.»

2- در حدیث دیگری امام موسی بن جعفر (عليه السلام) می فرمایند: «خداوند بزرگ جن و انس را برای این آفرید که او را عبادت و اطاعت کنند. برای این نیافریده است که نافرمانیش کنند و این همان است که می فرماید «ما خَلَقتُ الجّنَ وَالاِنسِ اِلا لِيَعبُدون»(1) و چون آنها را برای اطاعت آفریده، راه را برای رسیدن به این هدف برای آنان آسان و هموار ساخته، پس وای به حال کسانی که چشم بر هم گذارند و نابینائی را بر هدایت ترجیح دهند. این حدیث اشاره ی پر معنایی است به این حقیقت که چون خداوند انسان ها را برای هدف تکاملی آفریده وسایل آن را از نظر تکوین و تشریع فراهم ساخته و در اختیار او گذارده است.

برای چه آمده؟ و به کجا خواهد رفت؟ قرآن هدف زندگی کردن را رسیدن به حد اعلای کمال و قرب الهی می داند. برای روشن تر شدن این مسأله به چند مطلب زیر دقت نمائید:

الف: اصل آفرینش، جود بر بندگان است نه سود برای آفریدگار (1)پس خلقت،مظهرلطف خداست.

من نکردم خلق تا سودی کنم***بلکه تا بر بندگان جودی کنم

ب: انسان از نظر مقام و ارزش، مسجود ملائکه و نماینده خدا بر روی زمین است.

ج: جهان، حکیمانه و به حق و هدفدار، خلق شده است. «خَلَقَ السَّمواتِ وَ الاَرضِ بِالحَق»: (2)خداوند آسمان ها و زمین را به حق خلق کرده است. «وَ ما خَلَقنَا السَّماءِ وَ الاَرضِ وَما بَينَهُما باطلاً» :(3) ما آسمان و زمین و آنچه را بین آن دو است باطل نیافریدیم. هدفدار بودن کل جهان، با آفرینش انسان هماهنگی دارد. «خَلَقَ السَّمواتِ وَ الاَرضِ بِالحَقِ وَ صوَّرِكُم فَاَحسَنَ صوَّركُم»:(4) خداوند زمین و آسمان ها را آفرید و شما را تصویر کرد تصویری زیبا و دلپذیر.

د: اراده برای انسان اساس آفرینش او است و دعوت خداوند و انبیاء و اولیاء فقط برای نشان دادن راه است، «اِن عَلَينَا للهُدی»:(5) البته بر ما است راه نشان دادن.«اِنَّا هَدَيناهُ السَّبيلِ اِما شاكِراً وَ اِما کفورا»:(6) البته ما به او راه را نشان دادیم چه شاکر باشد چه کفر نعمت کند. قرآن برای زندگی انسان اهدافی را بیان فرموده است این اهداف به دو گونه تقسیم می شوند:

الف - اهداف تبعی و فرعی

ب - اهداف اصلی

ص: 130

اهداف تبعی عبارتنداز:

1- آزمایش و امتحان: «الَّذِي خَلَقَ المَوتِ وَ الحَيوهِ (ليبلوكم»:(1) آن که آفرید مرگ و زندگی را تا بیازماید شما را در اطاعت و بندگی).

2- شناخت خدا: «لِتَعلَموا اِنَّ اللهِ عَلى كُلِ شَيء قَدير»:(2) تا بدانید که خدا بر هر چیزی قادر است.

3- مورد رحمت پروردگار قرار گرفتن: «الاّ مَن رَحِمَ رَبِّکَ وَ لِذالِكَ خَلقَهُم»:(3) مگر آن کس را که پروردگار تو به او رحم کرد و توفیق داد او را به لطف خود و خدا برای همین رحم نمودن ایشان را خلق کرد.

4- پرستش خدا: «وَ ما خَلَقتَ الجِنَ وَ الاِنسَ اِلاّ لَيُعبِدون»: (4)ما جن و انس را خلق نکردیم مگر این که بندگی خدا کنند.

هدف اصلی از آفرینش رسیدن به حد اعلای کمال و در نهایت نیل به قرب الهی که همان كمال مطلق می باشد است. «وَ اِلَيهِ المَصير»:(5) و به سوی او در حرکتند. حرکت انسان با اختیار خود از پائین ترین مراحل هستی آغاز و به سوی بی نهایت که وجود بی پایان حق و قرب خدا است پیش می رود که در پرتو قرب الهی، انسان به کمال لايق خود و مقام رضوان الهی و مراتبی از بهشت دست می یابد.

مناسب دهند، ابزارهای ادراکی بدن برای مدت کوتاهی مختل یا ضعیف می شوند، همانند زمانی که موجود به خواب می رود. در خواب، انسان موجود زنده است، یعنی دارای روح می باشد اما نه می بیند و نه می شنود و نه حواس ظاهری او فعالند، زیرا در خواب قوای جسمانی در حال استراحت و بنابراین دارای نوعی رخوت و ضعف و سستی می باشند، به طوری که نمی توانند وظیفه خود را به عنوان ابزار روح ایفا کنند. زیرا بی شک بدن ابزار روح و روح حاکم بدن است و این امر در بی هوشی کامل که در اتاق های عمل صورت می گیرد نیز صادق است. لازم به یادآوری است که روح حقیقتی است ملکوتی و مجرد که برتر از ماده و مادیت می باشد. و لذا هیچ یک از ویژگی های جسم و جسمانیت را ندارد و به همین دلیل محسوس نیست، مکان ندارد، وزن و حجم ندارد و بنابراین بدن مکان روح نمی باشد بلکه ابزار روح بوده و روح، بر بدن محیط است و هر یک از اعضاء بدن ابزار روح به شمار می روند، بدیهی است که ابزار باید سالم باشد مثلا روح به وسیله چشم می بیند پس اگر چشم معیوب باشد عمل دیدن رخ نمی دهد (برای توضیح بیشتر رجوع شود به کتاب اصالت روح در قرآن اثر استاد جعفر سبحانی)

می کند پرهیز کرد و باید به شکل (توریه) باشد توریه یعنی سخن راست را به گونه ای بیان کنیم که دیگران باور نکنند. بدون شک، انسان در یک مسائلی مثل اصلاح ذات البين مانعی ندارد که دروغ بگوید. ما مواردی در فقه داریم که در آن موارد، دروغ گفتن جایز است مثل آشتی دادن دو مسلمان با یکدیگر و یا بی گناهی را با یک دروغ نجات دادن.(1)

همان مجالسی که در آن ها خوانندگی لهوی توأم با نواختن آلات موسیقی یا بدون آن انجام می گیرد. بدیهی است که این گونه روایات بیانگر این است که غنا یکی از مصادیق آن آیه شریفه می باشد و مفهوم خود آیه بسیار وسیع و کلی است. همچنین آیه 6 سوره لقمان را مفسرین به گونه ای تفسیر کرده اند که تحریم غنا نیز از آن آیه استنتاج شده است. در روایات نیز وارد شده است که مجلس غنا و خوانندگی و لهو و باطل مجلسی است که خدا در اهل آن نمی نگرد و آنها را مشمول لطفش قرار نمی دهد در آیه مورد بحث تعبیر «لَهوُ الحَديث» گویا اشاره به این است که هدف اصلی عده ای این است که سخن را وسیله ای برای لهو و بیهودگی قرار دهند و بدیهی است که غنا یکی از مصادیق لهو الحديث می باشد. همچنین در سوره مبارکه حج آیه 30 می فرماید: (وَ جتَنِبوا قَولَ الزور) و امام صادق (عليه السلام) در این باره فرموده است: (قَولَ الزور الغِنا) یعنی سخن باطل همان غنا است. به هر حال در منابع اسلامی یعنی تفسیر قرآن و منابع حدیثی و روایی و فقهی به طور مؤكد غنا تحریم شده است. اما غنا عبارت است از «صوتی که قوای شهوانی را در انسان تحریک می نماید و انسان در آن حال احساس می کند که اگر در کنار آن صدا، مفاسد دیگری نیز وجود داشته باشد کاملا مناسب است.» باید دانست که گاه یک آهنگ به تنهایی غنا و لهو و باطل است و گاهی محتوای آن نیز چنین است، یعنی مشتمل بر اشعار عشقی و فساد انگیز می باشد که با آهنگ مطرب همراه گردیده است. به گونه ای که متناسب با مجالس فسق و فجور می باشد.

قوانین کیفری اسلام قابل اجرا نیست، زیرا هم موجب اختلال در نظم و امنیت عمومی می شود و هم موجب وهن شرع مقدس می گردد. پس خود انسان بدون وجه شرعی و بدون نظر دادگاه صالحه و بدون حکم حاکم شرع، حق اجرای قصاص و حدود شرعی را بر علیه خودش ندارد، مگر این که خود را به یکی از محاكم صالحه معرفی نماید، یا به طور جدی تصمیم بر توبه بگیرد و شرایط توبه (دقيقاً) در آن جرم خاص را در حد نظر شرع مقدس بر اساس رساله های عملیه ی فقهای بزرگوار دقیقا اجرا کند.

مردم فلسطین یک وظیفه و مسئولیت مهم انسانی، اسلامی و اخلاقی به شمار می رود.

کفر و شرک خوانده شده است. پاسخ قرآن به نظریات علمای وهابی چنین است:

1) شفاعت را برای غیر خدا تأیید کرده (یا ابَانا استَغفِر لَنا)(1)

2) شفاعت به اذن خدا هیچ ربطی به شرکت ندارد مشرکان خدای واحد را منکر و از خدای واحد وحشت داشتند. (2)

3) فاعل یگانه مستقل فقط خداوند است سایر فاعلیت ها به اذن او مؤثرند (توحید افعالی)

4) عبادت، آخرین حد خضوع و تواضع و تسليم مطلق مختص به خداوند است.

5) وهابی ها مفهوم شفاعت را به میل خودشان تحریف و مسخ کرده اند و نیز مفهوم توحید و عبادت را تفسیر به رأی کرده اند.

6) آیه 21 سوره کهف می فرماید: در کنار گور اصحاب کهف مسجدی بنا کردند تا خاطره آن ها فراموش نشود، پس ساختن معبد به احترام قبور بزرگان هرگز حرام نیست بلکه پسندیده و مورد قبول قرآن است، البته احترام، عبادت نیست زیرا احترام عام است و نسبت به همه جایز و عبادت تنها مخصوص خداوند است.

7- مرده، دارای حیات برزخی است و منشأ اثر است اما وهابی ها می گویند مرده فاقد منشأ اثر است پس توسل امری لغو است. اما ما، در نماز به پیامبر، سلام می کنیم، به اهل قبور سلام می کنیم، قرآن در آیه 24 سوره انفال دستور می دهد دعوت رسول خدا را به چیزی که شما را زنده می کند اجابت کنید پس حیات فکری، معنوی، اخلاقی، اجتماعی، برزخی، اخروی هم حیات است، فقط حیات گیاهی(3) و حیات حیوانی(4) حیات نیست. مگر پیامبر پس از پایان جنگ بدر با اجساد کشتگان مشرک حرف نمی زد؟ مگر علی (عليه السلام) پس از جمل و صفین با کشتگان سخن نمی گفت، (بَل اَحياءُ )(5) و

ص: 139

(مَن وَرائِهِم بَرزَخٌ) (1)در زمان خلیفه دوم خشکسالی و قحطی شد، بلال و عده ای صحابه کنار قبر رسول خدا آمده گفتند: یا رسول الله برای امتت باران بخواه که هلاک شدند. (2)به هر حال توسل به انبیاءو اولیاء و ارواح پاک هیچ منافاتی با تو حید ندارد چون همه چیز از جمله شفاعت و اجابت به اذن خداست.(3)

مقام، ناشی از عبودیت و طهارت باطن و تزکیه نفس و تصفیه قلب است، که موجب می شود انوار غیبی بر قلب انسان مؤمن و عابد بتابد و او با این انوار غیبی به حقایق می نگرد و آن را شهود می کند. لازم است بیان شود که رسیدن به مرحله کشف و شهود را حق الیقین نیز گفته اند، که در مرتبه اعلای محبت الهی و انس با حق تعالی بدست می آید.

اولین کسی که به عنوان صوفی مشهور شد ابو هاشم کوفی در سال 150هجری قمری است. بنابراین نام صوفی و صوفیه از قرن دوم هجری به وجود آمده است. اکثر بزرگان صوفیه به خصوص صوفیان اولیه همه از اهل سنت بوده اند. کسانی مانند رابعه عدویه، ابو هاشم صوفی، سفیان ثوری، ابراهیم ادهم، داوود طائی، شقیق بلخی، فضیل عیاض، معروف کرخی، حارث محاسبی، ذوالنون مصری، سری سقطی، بایزید بسطامی، سهل بن عبدالله تستری، جنید بغدادی، حسین بن منصور حلاج، شبلی، ابن خفیف شیرازی، ابو نصر سراج، ابوطالب مکی، ابو علی دقاق، ابوالحسن خرقانی، ابوسعید ابوالخیر، ابوالقاسم قشیری، خواجه عبدالله انصاری، ابو حامد محمد غزالی، احمد غزالی، عین القضات همدانی، شیخ احمد جام، عبد القادر گیلانی، روزبهان بقلی شیرازی، نجم الدين کبری، فریدالدین عطار، ابو حفص سهروردی، محيي الدين عربی، مولانا جلال الدین مولوی، مصلح الدین سعدی، عبدالرحمان جامی و ده ها تن دیگر از بزرگان این فرقه ی جعلی و ساختگی، که با تشویق های حسن بصری، به وجود آمده همه سنی مذهب می باشند. پس اولین خصیصه تصوف این است که در فرهنگ اهل تسنن به وجود آمده است. بعضی از اهل تصوف به زهد افراطی تمایل داشته اند،بعضی دیگر به عشق و محبت افراطی و برخی دیگر صاحب طریقه سکر بوده اند که اغلب، از اینان سخنان نامعقول و نامشروع صادر شده است، بعضی به ریاضت های بسیار شاق و افراطی گرایش داشته اند و بعضی خود را اهل توکل معرفی کرده اند، گروهی در صوفیه به نام ملامتیه وجود داشته اند، که به ریای معکوس افتخار می کرده اند مثلا در ظاهر به گونه ای رفتار می کردند که مورد اهانت و تحقیر خلق قرار گیرند با این انگیزه که در نزد حق مقبول واقع شوند. خلاصه در میان فرقه های بسیار فراوان صوفیه اختلافات بسیار فراوانی نیز وجود دارد اما بعضی از مشترکات آن ها عبارت است از:

1- خرقه پوشیدن

ص: 142

1۔ خانقاهی بودن

3- چله نشینی

4- سماع

که هیچ کدام از این موارد در قرآن و سنت رسول خدا(صلي الله عليه واله) و ائمه اطهار(عليه السلام) جایگاهی نداشته و ندارند. علامه طباطبایی(ره) در مورد تصوف می فرمایند: البته تصوف در عهد خلفا هم اصلی داشت که در لباس زهد جلوه می کرد و آنگاه در اوایل دوران بنی عباس که مردانی چون بایزید و جنید و شبلی و معروف و ... پیدا شدند متصوفه کاملا ظاهر شده و تجلی نمود. آنان برای سلوک و طریقت خود رسوم و آدابی که از شرع اسلام معهود نبود وضع کرده در نتیجه دائما سنتی تازه وضع می شد و سنت دیگر شرعی تر می شد. تا بالاخره طوری شد که شریعت در طرفی و طریقت در طرف دیگر قرار گرفت و طبعاً به ارتکاب به محرمات و ترک واجبات و شعائر دینی کشیده شد. تکالیف شرعیه را برداشتند و «قلندری» و نظیر آن پیدا شد و از تصوف جز گدایی و تریاک کشی و استعمال بنگ چیزی نماند.(1)

راه ما است و آن ها نصرانیان و مجوسان این امت هستند. استاد مطهری: «نظریه گروه بی طرف ها، از نظر این گروه، در عرفان و تصوف، خصوصا در عرفان عملی و بالاخص آنجا که جنبه فرقه ای پیدا می کند، بدعت ها و انحرافات زیادی می توان یافت که با کتاب الله و سنت معتبر وفق نمی دهد»(1) در کتاب المیزان ترجمه جلد دهم سوره مائده ذیل آیات 19- 15 صفحه 124-123 در حدود 38 سطر در نقد تصوف، مطالب دقیق و عمیق نگاشته شده است و با دو دلیل، سقوط و انحطاط این اندیشه را اثبات کرده است. آیت الله نجفی مرعشی می فرماید: اِنَّ مُصيبَهَ الصُوفِيهِ عَلىَ الاِسلامِ اَعظَمَ المَصائِب تَهدَمتُ بِها اَركانِه. مصیب صوفیه در اسلام بزرگترین مصیب است که اصول اسلام را نابود می کند. پیامبر (صلي الله عليه واله) فرمودند: هرگاه بدعتی در امت من پیدا شود باید افراد آگاه و دانا علم خود را آشکار کنند و گرنه خداوند آن ها را لعنت می کند و نیز فرمودند: یا عَلیّ لأّن يَهدِىَ اللهُ بِكَ رَجُلاً واحِداً خَيرَ لَكَ مِماطَلعَتُ عَلَيهِ الشَّمس. «ای علی اگر فقط یک نفر را خدا به دست تو هدایت کند برای تو بهتر است از تمام آنچه خورشید بر آن می تابد».

بزرگان صوفیه در صدر اول تاریخ تصوف ابو هاشم صوفی، دوست و همفکر سفیان ثوری است و این ها با حسن بصری نیز رابطه فکری داشته اند که بطور صریح فساد عقیدتی شان از سوی ائمه شیعه و علمای بر جسته ای چون کلینی، شیخ طوسی، شیخ مفید، ابن قولویه، علامه حلی و علامه مجلسی اعلام شده است.

برای مطالعه ی بیشتر به منابع زیر رجوع کنید:

1) سفینه البحار تألیف شیخ عباس قمی، جلد دوم، باب صاد بعده الواو .

2) اثنی عشریه تألیف شیخ حر عاملی، باب اول، فصل دهم.

ص: 144

3) حديقه الشيعه تأليف مقدس اردبیلی، فصل امام صادق (عليه السلام)، قسمت رد صوفيه.

4) جلوه حق تألیف آیت الله ناصر مکارم شیرازی، تمام کتاب.

5) جستجو در عرفان اسلامی، تأليف استاد داوود الهامی

6) عارف و صوفی چه می گویند؟ تألیف آیت الله میرزا جواد تهرانی.

چهارچوب یک مکتب، مردم حق رای دارند و می توانند انتخاب بشوند و انتخاب بکنند اما با در نظر گرفتن مقررات مكتب، طبیعی است در این نوع دموکراسی هر کس را نمی توان انتخاب کرد و حکومت را به دست او سپرد، هر قانونی را از مجلس نمی توانند بگذرانند و هر چه خواستند، آزاد مطلق نیستند، آزادی مردم در چهارچوب مکتب است. حکومت اسلامی ما از نوع چهارم است. به هر حال در جمهوری اسلامی مبنا آراء مردم است، در قانون گذاری و در اجراء، اما نه بی قید و شرط، بلکه با توجه به ضوابطی که اسلام برای هر یک از سه قوه تعیین کرده است.

3 - قوانین متغير: مقرراتی هستند که بر اساس نیازهای تدریجی و مصالح تدریجی بشر وضع می شود و با از بین رفتن موضوع و با تغییر آن منتفی و یا تغییر می یابد. این قوانین باید توسط ولی امر مسلمین یا توسط افرادمتخصص و با نظارت ایشان تدوین گردند ولی باید از چهارچوب اصول کلی و قوانین ثابت شریعت خارج نشوند.

4- احکام ثانویه: حکومت اسلامی در اداره جامعه با مسائل و مشکلاتی روبرو می شود که اگر تنها بر مبنای احکام اولیه و ثابت عمل شود نمی توان بر مشکلات فائق آمد و در برخی موارد کیان حکومت اسلامی به خطر می افتد لذا اسلام اختیاراتی به حاکم اسلامی داده تا با وضع احكام ثانویه این مشکل را حل کند. به این احکام ثانویه که توسط حاکم اسلامی وضع می شود «احکام حکومتی» نیز گفته می شود.

محبت و دوستی و عشق و معنویت، حضور همه جانبه در همه عرصه ها و صحنه های متعدد حیات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، امنیتی و نظامی، ولایت مداری و ولایت پذیری و اطاعت آگاهانه از ولی امر مسلمین از مهمترین نقش های کلیدی امت محسوب می شوند.

صورت عام منصوب نموده است. در ادامه می فرماید: «فَاِذا حِكَمُ بِحُكمِنا فَلَم يَقبِل مِنهُ فَاِنَّما استَخفُ بِحُكمِ اللهِ وَ عَلَيناردّ وَالرّاد عَلَينا كَالرّاد عَلَى اللهِ وَ هُوَ عَلىَ حَدَّ الشِّركَ بِالله» حاکمی که منسوب عام از طرف معصوم است اطاعتش واجب است و اگر کسی حکم او را نپذیرد مانند آن است که حاکمیت معصوم را نپذیرفته است.

می داند و از او کسی داناتر نیست.

3- فارابی در مدینه فاضله می گوید: رئيس مدينه فاضله یا رئیس اول است یا رئیس ثانی. اما رئیس اول کسی است که خداوند عزوجل توسط عقل فعال به او وحی می کند و او واضع قوانین است و حکم امور را بیان میکند. رئیس دومی (ثانی) که جانشین او می شود باید بسیاری از صفات او را داشته باشد. او باید ببیند صلاح و مصلحت مدینه در چیست؟ و همان را مورد توجه قرار دهد.

4- شیخ مفید نیز جزو طلایه داران صفوف مقدم نظریه پردازان نیابت فقیه از امام معصوم (عليه السلام) در آغاز سه سده نخستین دوره غیبت کبری بوده است.

5- ابن ادریس حلی بهترین نظر را در مورد نیابت عام فقها ارائه کرد.

6- خواجه نصیرالدین طوسی نظر ابن ادریس را در مورد اعتقاد به وجود حکومت اسلامی و حاکم عادل که همان نیابت عام فقها می باشد، تأیید کرده است.

7- علامه حلی همواره بر ولایت عام فقيه جامع الشرایط به عنوان نایب امام معصوم (عليه السلام) در زمان غیبت تأکید داشته اند.

8- در اوایل قرن دهم هجری نظریه ی ولایت فقیه برجستگی بیشتری پیدا کرد و از سوی عالم برجسته محقق کرکی، بطور جذابی مورد استدلال و اثبات قرار گرفت.

9- شیخ جعفر کاشف الغطاء، فقیه منصوب عام را مأذون از طرف معصوم (عليه السلام) می دانست.

10- مرحوم صاحب قوانین

11- مرحوم صاحب جواهر

12- مرحوم ملا احمد نراقی

13 - مرحوم شیخ انصاری

14- مرحوم علامه میرزا محمد حسین نایینی

ص: 150

و ... همه معتقد هستند که ولی فقیه که نیابت عام از ناحیه ی امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف) را به عهده دارد، از جمله قطعات مذهب امامیه است و ضرورت وجود حکومت ولایت فقیه آن چنان بدیهی است که عدم آن موجب اختلال نظام اسلام و مسلمین می گردد. بنابراین ولی فقیه به نیابت از معصوم (عليه السلام) در همه زمینه های اجتماعی، سیاسی، قضایی و اجرایی در حفظ و صیانت شرع مقدس دارای ولایت می باشد. پس مسأله ولایت فقیه به هیچ وجه مسأله ای جدید نیست بلکه یکی از اصول مسلم تاریخی و کلامی و فقهی شیعه ی امامیه می باشد. به طوری که حتی در عصر حضور معصوم (عليه السلام) نیز صدق کرده و کارایی دارد. به عنوان نمونه در عصر حضور و حکومت حضرت علی (عليه السلام)، مالک اشتر (ره) از طرف امام (عليه السلام) به ولایت و حکومت مصر تعیین گردید و دستورالعملی از ناحیه حضرت امیر (عليه السلام) به مالک نوشته شده که امروزه یکی از مهمترین اسناد شرعی اثبات ولایت فقیه و حدود اختیارات او به شمار می رود.

تزاحم احکام، چاره ای بیاندیشد. یعنی در هنگام اجرای احکام، اگر در حکم خداوند با یکدیگر تزاحم داشته باشند، به گونه ای که انجام یکی، سبب ترک دیگری شود و این دو حكم را در یک زمان نمی توان با هم اجرا کرد، فقیه جامع الشرایط و رهبر جامعه اسلامی حکم «اهم» را اجرا می کند و برای امکان اجرای آن حکم اهم، حكم «مهم» را به صورت موقت تعطیل می کند. برخی «ولایت مطلقه» را آزادی مطلق فقیه و خود محوری او در قانون و عمل توهم کرده اند و لذا آن را نوعی دیکتاتوری دانسته اند که از بیان فوق، بطلان این تصور روشن می شود.

جامعه است، لذا همه ی طبقات جامعه ی اسلامی ناگزیر از داشتن ولی امر و حاکم و رهبر هستند تا امت اسلامی را از شر دشمنان اسلام و مسلمین حفظ نماید، از نظام جامعه اسلامی پاسداری نموده و عدالت را در آن برقرار و از ظلم و تعدی بر ضعیف جلوگیری نماید، و وسائل پیشرفت و شکوفایی فرهنگی، سیاسی و اجتماعی را تأمین کند. این کار در مرحله اجرا ممکن است با مطامع و منافع و آزادی بعضی از اشخاص منافات داشته باشد، حاکم مسلمانان پس از این که وظیفه خطیر رهبری را طبق موازین شرعی به عهده گرفت در هر مورد که لازم بداند و مربوط به مصالح عمومی اسلام و مسلمین است، حتى در صورت تعارض با اراده و اختیار آحاد مردم، بر اختیارات و تصمیمات آحاد امت، مقدم و حاکم است. ولایت مطلقه ی فقیه به معنی اختیارات بی حد و مرز نیست. ولی فقیه مانند همه ی آحاد مردم، محکوم قوانین کشور است و نمی تواند در منطقه ی ممنوعه قوانین، عمل و اقدام کند.

صلوات الله عليهم در تدارک و بسیج سپاه، تعیین ولایت و استانداران، گرفتن مالیات و صرف آن در مصالح مسلمانان داشتند خداوند همان اختیارات را برای حکومت فعلی قرار داده است. منتهی شخص معین نیست، روی عنوان «عالم عادل» است.

تزاحم احکام و مصالح اجتماعی است. ولایت مطلقه، خود، مقید به قیودی است نه اینکه از هر حيث مطلق باشد. قیودی که در اعمال ولایت مطلقه وجود دارد عبارت است از: 1-مصلحت 2 - اهم بودن 3- اجتماعی بودن 4 - فقاهت و عدالت. به عبارت دیگر ولی فقیه نمی تواند: الف - به طور دلخواهی و بدون رعایت مصالح جامعه اقدامی بکند.

ب - مصلحت مورد نظر در اینجا مصالح امت است، نه شخص ولی فقیه.

ج - تنها مصالحی را می تواند بر احکام نخستین مقدم دارد که از نظر اهمیت دارای رتبه بالاتری بوده و شارع مقدس راضی به ترک آن ها نباشد.

د - قید مهم دیگر قید فقاهت است یعنی ولی امر هرگز خارج از محدوده شریعت و فقاهت اعمال ولایت نمی کند و علاوه بر همه این ها ولایت، مقید به عدالت است.

محمدحسن نجفی معروف به صاحب جواهر (1266 هجری) در کتاب جواهر الكلام ج 21 و 16 و 15، در مورد تأیید و ضرورت ولایت فقیه در عصر غیبت امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف)، مطالب مهم و ارزنده ای را بیان داشته اند و آن را از ضروریات فقه شیعه دانسته و فقیه را به عنوان ولی امر جامعه که اطاعتش بر همگان واجب می باشد، معرفی

کرده اند.

فراموش کرده اند، باید مورد چنین اشکالات و حملاتی قرار بگیرند آن ها هم تقصیر دارند، مگر خارجی ها تنها مقصرند؟ البته بیگانگان برای مطامع سیاسی و اقتصادی که دارند از چند سال پیش اساس را تهیه کرده اند و به واسطه ی اهمالی که در حوزه های روحانیت شده موفق گشته اند. کسانی که در بین روحانیون بوده اند که ندانسته به مقاصد آن ها کمک کرده اند تا وضع چنین شده است.(1) در موقعیتی که معصوم منصوب از سوی خدا بر کارهای اجتماع حاکمیت ندارد چه باید کرد؟ آیا می توان گفت در چنین موقعیتی حکومت را رها کنیم؟! چنین سخنی مقبول نیست زیرا در جای خودش ثابت شده است که اصل حکومت در هر جامعه ای ضرورت دارد. در اینجاست که ولایت فقیه رابا استناد به اصل تنزيل تدریجی ضروری می دانیم. فقیه جامع شرایط بدل امام معصوم(عليه السلام) است و در رتبه بعد از او قرار دارد. البته فاصله میان معصوم و فقیه عادل بسیار است ولی فقیه جامع الشرایط نزدیک ترین و شبیه ترین افراد به اوست در امر حکومت ظاهری بر مردم. حاصل آن که خدای متعال در مرتبه اول حاکمیت است پس از او رسول الله (صلي الله عليه واله) و سپس امامان معصوم (عليه السلام) حاکم شرعی اند و اینجا سؤال دیگری مطرح است آیا پس از این مرتبه چهارمی در حاکمیت وجود دارد؟ باید گفت در زمان غیبت امام معصوم طبق دیدگاه شیعیان ولی فقیه مرتبه چهارم از حاکمیت را دارد، زیرا فقیه جامع الشرایط به امام معصوم نزدیکتر است. حکم فقیه جامع الشرایط در تمامی فروع احکام شرعی و موضوعات آن حجت و نافذ است زیرا مقصود از لفظ «حاکم» که در روایت آمده نفوذ حکم او در تمامی شؤون و تمامی زمینه هاست و مخصوص مسائل قضایی نیست و این همانند آن است که سلطان وقت، کسی را به عنوان حاکم تعیین کند، که مستفاد از آن تسلط او بر تمامی آنچه مربوط به شؤون حکومت است چه جزیی باشد و چه کلی. لذا لفظ «حکم» را که مخصوص باب قضاوت است به کار نبرده بلکه لفظ «حاکم» را که

ص: 158

عمومیت نفوذ سلطه را می رساند به کار برده اند.

برق نمائیم، زیرا برق نزدیک ترین امر به شمع است. این را «تنزل تدریجی» می نامیم که اصطلاحا «الأهم فالاهم» نیز نامیده می شود. فقیه عادل نزدیک ترین فرد به امام معصوم، بر اساس نظام عقیدتی اسلام است و حاکمیت از آن خداست و خدای متعال نیز در اداره امور اجتماعی انسان ها دخالت مستقیم نمی کند و حاکمیت را به انبیاء و امامان معصوم واگذار کرده است. پس در زمان غیبت امام معصوم و در دسترس نبودن او، امر حکومیت به فقیه جامع الشرایط داده شده است.

نیست.»(1) او در پاسخ به پرسش دیگری می فرماید: « واجب است بر هر مكلف، اگر چه خودش فقیه باشد، اطاعت اوامر حکومتی ولی امر مسلمین را بنماید، برای هیچ کس جایز نیست با تصدی امور ولایت به بهانه آن که خودش لایق تر است مخالفت کند. این در حالی است که متصدی منصب ولایت از راه های قانونی به این مقام رسیده باشد که در غیر این صورت فرق خواهد کرد.»(2)

7- طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اصل یکصد و هفتاد و هفتم، بازنگری در قانون اساسی زیر نظر رهبری می باشد و همچنین طبق اصل یکصد و هفتاد و پنجم نصب و عزل رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران با مقام رهبری است.

به هر حال یکی از محوری ترین اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اصل مترقی ولایت است. که ویژگی ها و وظایف و حدود اختیارات و چگونگی گزینش و انتخاب و نیز صفات و ویژگی های رهبری در اصول متعددی از این قانون اساسی برجسته و بی نظیر بیان گردیده است.

3- عمر بن حنظله از امام صادق (عليه السلام) سؤال می کند که اگر بین دو نفر از یاران ما، در قرض یا میراث اختلاف پیش آمد، می توانند برای حل نزاع به نزد پادشاه و قاضیان حکومت بروند؟ امام پاسخ می دهد: «کسی که امرحق یا باطل را برای داوری نزد آن ها ببرد داوری نزد طاغوت برده و آنچه آن ها برای او حکم کنند و آن را بگیرد حرام است، هر چند که حق با او باشد زیرا به فرمان طاغوت گرفته است، خدا دستوری جز کافر شدن به طاغوت نداده است، سؤال می کند پس آن ها چه کنند؟ امام پاسخ می دهد: «در بین خودتان بنگرید که چه کسی حدیث ما را روایت می کند و در حلال و حرام ما مطالعه نموده و احکام ما را می شناسد، پس او را به عنوان قاضی و داور بپذیرند و من، او را بر شما حاکم قرار می دهم پس زمانی که به حکم ما داوری کردند اگر از او نپذیرند حکم خدا را کوچک شمرده و ما را رد کرده اند و کسی که ما را رد کند در واقع خدا را رد کرده و این در حد شرک به خدا است».(1)

4- امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف) در پاسخ به اسحق بن يعقوب فرمود: «وَ امَّا الحَوادِثَ الواقِعَهِ فَارجِعوا فِيها اِلَی رُواةِ اَحادیثِنا، فَانَّهُم حُجَتی عَلَیكُم وَاِنّا حُجَهَ اللهِ عَلَيهِم» اما در رویدادهای زمان باید به راویان حديث ما رجوع کنید، آنان حجت من بر شما هستند و من، حجت خدا برایشان می باشم. (2)

5- در حدیثی طولانی حضرت امام رضا(عليه السلام) برای لزوم حکومت و رهبری امت سه علت را بیان فرموده که عبارتند از:

الف) اجرای قوانین الهی و جلوگیری از تجاوزات و تعدیات مردم نسبت به یکدیگر .

ب) بستگی بقاء و حیات هر ملتی به حکومت و رهبری عالم و عادل است.

ج) حفظ اصول و فروع دین و مکتب، وابسته به وجود امام و رهبر عالم وعادل است.

ص: 163

6 - حضرت علی (عليه السلام) فرمود: واجب است در حکم خدا و حکم اسلام بر مسلمین، این که هیچ عملی را انجام ندهند و دست به سوی چیزی و یا کاری دراز نکنند و قدم در هیچ مسأله ای برندارند قبل از آنکه برای خود اختیار نمایند رهبری عفیف و متورع و عارف به احکام و مسائل قضائی و سنت رسول خدا، که جمع کند فيء (اموال عمومی) آن ها را و بپا دارد حج و جمعه آنان را و جمع نماید صدقات آن ها را.

7- مردم، صالح و شایسته نمی شوند مگر به وسیله ی امام، و زمین اصلاح نمی گردد مگر با همان امام.

8- حکومت مردم اصلاح نمی شود و حدود و مجازات ها و جمعه اقامه نمی گردد مگر به توسط امامی عادل.

- امام باقر (عليه السلام) می فرماید: خدای تعالی فرموده است هر آینه عذاب می کنم مردمی که در اسلام تن به ولایت هر امام ستمگری که از طرف خدا نیست می دهند و عفو می کنم مردمی را که تحت سرپرستی و ولایت امامی عادل که از طرف خداست قرار گرفته اند.(1)

است نموده باشد و نمی شود باور کرد که اسلام برای این مقطع از زمان که ممکن است طولانی هم باشد هیچ نوع پیش بینی نکرده باشد. زیرا فرض این که در جامعه ای حکومت اسلامی نباشد مساوی است با این که اسلام نباشد. چه این که قوانین اجتماعی و سیاسی اسلام از قبیل مسائل اقتصادی، حدود، دیات، قصاص، قضاوت و ... همگی با نبود حکومت، تعطیل و تنها مسائل اخلاقی و عبادی باقی می ماند که آن هم در یک حکومت طاغوتی و غیر اسلامی به طور صحیح و کامل پیاده نخواهد شد و در نتیجه هیچ کدام از احکام و مسائل اسلامی بدون حکومت و نظام اسلامی بطور کامل اجرا نمی گردد. بدیهی است که اسلام برای همه زمان ها و همه ی انسان ها است و محدود به زمان پیامبر و ائمه اثنی عشر سلام الله عليهم نیست. بنابراین برای حفظ نظام و پیاده شدن اسلام که قطعا مطلوب و مورد در خواست خداوند است حکومت هم مطلوب و خواسته ی او است، و از اموری است که لازم است جامعه ی مسلمین در انجامش بکوشند و با توجه به هدف از حکومت که بسط عدالت و اجرای قوانین اسلام و تربیت جامعه به آداب اسلامی است ناچار باید در رأس حکومت، فقیه عادل و مدیر و آگاه به زمان قرار گیرد تا حکومت اسلامی پیاده شود.

مسلمین و رهبر اسلامی را در سه شرط خلاصه کرد:

1- فقاهت و به عبارت دیگر، اجتهاد و شناخت قانون الهی.

2۔ عدالت و تقوا.

3- لیاقت و کاردانی (مدیریت، تدبیر، شجاعت، آگاهی به زمان، بصیرت و داشتن بینش صحیح سیاسی و اجتماعی).

در روایات اسلامی نیز اشاراتی بر این صفات شده است که به نمونه هایی از آن اشاره می کنیم: امام حسین (عليه السلام) در نامه ای به مردم کوفه نوشتند و فرمودند: «فَلَعُمرِي ما الاِمامِ الاّ الحاكِمُ بِالكِتابِ القائِمُ بِالقِسطِ الدّايِن بِدينِ الحَقِ الحابِس نَفسِهِ عَلى ذلِكَ لِله»(1) ، به جان خودم سوگند پیشوا و امام، نیست مگر آن کسی که حکومتش بر پایه قرآن باشد، قسط را بر پا دارد، به دین حق پایبند باشد و خود را وقف راه خدا کند. امام علی (عليه السلام) می فرماید: «اَيُّهَا الناسِ! اِنَّ الحَقِ الناسِ بِهذا الاَمرِ اَقواهِمُ عَلَيهِ وَاعلَمُهُم بِاَمرِ اللهِ فِيه»(2) ای مردم شایسته ترین فرد به حکومت و ولایت، کسی است که بر آن تواناتر باشد و نسبت به فرمان خداوند متعال در امور حکومت داناتر باشد. احادیث بسیاری در خصوص رهبری جامعه اسلامی از امامان معصوم ثبت شده است که این امر قطعة تصادفی نبوده است زیرا هر پدیده ای تابع حکمتی است و حکمت این احادیث بیشتر برای دوران عصر غیبت است. با توجه به آنچه به عنوان شرایط ولی فقیه و رهبر حاکم اسلامی گفته شد، معلوم می شود که مرجعیت جزء شرایط لازم ولایت فقیه نیست هر چند ممکن است ولی فقیه، مرجع نیز باشد. امام خمینی (ره) در این باره می فرماید: «من از ابتدا معتقد بودم و اصرار داشتم که شرط مرجعیت لازم نیست، مجتهد عادل مورد تأیید خبرگان محترم سراسر کشور کفایت می کند. اگر مردم به خبرگان رأی دادند تا مجتهد عادلی را برای

ص: 166

حکومتشان تعیین کنند، وقتی آن ها هر فردی را تعیین کردند تا رهبری رابه عهده بگیرد رهبری او مورد قبول مردم است. در این صورت او ولی منتخب مردم می شود و حکمش نافذ است. در اصل قانون اساسی من این را می گفتم ولی دوستان در شرط مرجعیت پافشاری کردند من هم قبول کردم. من در آن هنگام می دانستم که این در آینده ای نه چندان دور قابل پیاده شدن نیست.»(1)

حکومت محقق نخواهد شد پس حکومت از بین خواهد رفت. اطاعت نکردن از حاکم موجب هرج و مرج و اختلال نظام جامعه می گردد. ضرر ناشی از این هرج و مرج بسیار بیشتر از ضرری است که گاه در اثر اطاعت از یک دستور اشتباه به جامعه وارد می شود. در تمام موارد مذکور روش خردمندان اعتنا نکردن به احتمالات ضعیف به هنگام عمل است. حال اگر به خصوصیات ولی فقیه توجه کنیم و در نظر داشته باشیم که حاکم اسلامی همیشه در هر کاری با صاحب نظران و متخصصان مشورت می کند و بعد تصمیم می گیرد و مردم هم وظیفه دارند از خیر خواهی و مصلحت اندیشی برای حاکم شرعی مضایقه نکنند احتمال خطا تا حد بسیاری کاهش می یابد ودیگر معقول نیست از دستورهای او سرپیچی کنیم.

1- ایدئولوژی: در نظام توتالیتر ایدئولوژی یک نظریه رسمی و اعلام شده پیش شخص یا حکومت است که تمام مردم زیر سلطه، باید آن را به ظاهر هم که شده، بپذیرند. یعنی در حقیقت جهان را آن گونه بینند که شخص جناب حاکم و دیکتاتور میخواهد. این نوع حکومت ها یک سراب آبادی را به نقطه اوج جامعه خودشان به شکل خیالی تصویر می کنند.

2- رهبر: هر رژیم توتالیتر دارای سلسله مراتبی است که در رأس آن یک رهبر وجود دارد. معمولا این رهبر عنوان ویژه ای برای خود انتخاب می کند. مثلا هیتلر همیشه اصرار داشت که او «مردم آلمان» است. ستایش های غیر عادی از رهبر یکی از مشخصات این رژیم ها است که گاهی تا مقام پرستش، او را بالا می برند و در حقیقت رهبر به صورت یک «بت» به تمام معنی در می آید.

3- حزب: حکومت دارای یک حزب سراسری و تشکیلات شبه نظامی و حتی نیمه نظامی (مثل نازی ها) است.

4- استفاده از ترور و ارعاب و فشار برای نیل به اهداف خود.

6- کنترل متمرکز و شدید وسایل ارتباطات و تبلیغات.

6 - انحصار قدرت : تمامی قدرت نظامی در دست حکومت و دولت توتالیتر است.

7- کنترل اقتصادی متمرکز : که در حقیقت همین کنترل هم هست که بیشترین قدرت را در دست دیکتاتور متمرکز می سازد.

8- ضدیت با فرهنگ و معنویت : کافی است برای نمونه به تاریخ هنر و فرهنگ در شوروی و آلمان (در زمان هیتلر) و موسولینی در ایتالیا، نظری شود و ادبیات و هنر فرمایشی این نظام ها مورد دقت قرارگيرد.(1)

با توجه به آنچه بیان شد و آنچه که می آید کاملا معلوم می شود که نظام مبتنی بر

ص: 169

ولایت فقیه، ضدیت عمیقی با شیوه حکومت توتالیتریالسیم دارد.

ذیلاً تفاوت حکومت توتالیتر و حاکمیت ولایت فقیه بیان می شود:

1- توتالیتر، حاکمیت مطلقه فرد دیکتاتور و یا نظام مستبد است در صورتی که در نظام مبتنی بر ولایت فقیه حاکمیت از آن شخصیت فقیه است و شخص ولی فقیه نیز ملزم به رعایت اصول است و خواسته های فردی و شخصی او دخالتی در امور جامعه مسلمین ندارد و نباید هم داشته باشد، اگر چه عنوان ولایت فقیه در شخص ولی فقیه تبلور می کند، به عبارت دیگر، در حکومت های توتالیتر کسانی غیر از زور مداران حاکم، مشمول قانون هستند، از این رو همواره منافع خاص حاکم یا حاکمان، مدار تصمیم و تصویب است نه مصالح عمومی! هرگز تعدد حیثیت و مرزبندی میان منافع شخصی و مصالح نوعی وجود نداشته و با یکدیگر آمیخته شده است. اما بر اساس اندیشه دینی حکومت، ولی فقیه دارای دو حیث حقوقی یا منصبی و حقیقتی و یا شخصی است. از لحاظ حقیقی، فردی از آحاد ملت و امت اسلامی است و مشمول قانون و در مقابل آن پاسخگو می باشد. و به لحاظ حقوقی که در واقع به بینش و دانش خاص دینی و صلاحیت های عملی او بر می گردد یک «دین شناس برتر» است، لذا در جامعه دینی قول و حکم او مسموع و مقبول و حتی الزامی است.

2- در نظام توتالیتری، هدف (انسانی یا غیر انسانی، مقدس یا غیر مقدس) وسیله را توجیه می کند، حال آن که در نظام ولایت فقیه، هدف مقدس و انسانی، وسیله را توجیه نمی کند و از هر وسیله ای برای وصول به هدف نمی توان استفاده کرد.

3- در نظام توتالیتری، حاکمیت فراگیر بر تمامی گستره، ابعاد و مراتب وجودی ملت و مردم، نوعاً برون زا، عارضی و تحمیلی است، در صورتی که در نظام مبتنی بر ولایت فقیه، این خصیصه مبتنی و منبعث ازایمان و اعتقاد و نیز گرایش آزادانه، اختیاری و انتخاب خود ملت و مردم است و به اصطلاح درون زا می باشد.

ص: 170

بد نیست اشاره کنیم که القای این شبهه در مورد ولایت فقیه تازگی ندارد، در آغاز انقلاب به هنگام بحث درباره قانون اساسی در مجلس خبرگان به صورت گسترده ای این شبهه شایع شد، تا آنکه امام خمینی فرمود: مَعَ الاَسف اشخاصی که اطلاع ندارند بر وضعیت برنامه های اسلامی، گمان می کنند که اگر چنانچه ولایت فقیه در قانون اساسی بگذرد این اسباب دیکتاتوری می شود، در صورتی که ولایت فقیه است که جلوی دیکتاتوری را می گیرد. اگر ولایت فقیه نباشد دیکتاتوری می شود. اسلام حکومتش،حکومت قانون است یعنی قانون الهی، قانون قرآن و سنت است و حکومت، حکومت تابع قانون است. یعنی خود پیغمبر هم تابع قانون بود، امیر المؤمنین هم تابع قانون بود، تخلف از قانون یک قدم نمی کردند و نمی توانستند بکنند.(1)

اجرای عدالت و اقامه حدود الهی بپردازد. نصب عالی ترین مقام قوه قضائیه از وظایف و اختیارات رهبری است هم چنان که حل اختلافات و تنظیم قوای سه گانه نیز به عهده رهبری است.

متقی، بر امت اسلامی به نیابت از امام معصوم (عليه السلام) و در راستای تحقق همه معروف ها و احکام و قوانین شرع مطهر اسلام و ریشه کن کردن همه منکرات و امراض مادی و معنوی از جامعه اسلامی، ولایت فقیه عادل، ولایتی عقلایی و شرعی است که هدف آن رساندن امت به رشد کامل و زندگی پاک و درست و عادلانه در همه ابعاد مادی و معنوی و نهایتا تحصیل سعادت دنیوی و اخروی است. پس اساس ولایت و حکومت در اسلام ولايت الله است لذا در اسلام حکومت از آن خداست و سایر حکومت ها و ولایت های اسلامی تنزل یافته ی حکومت و ولایت خداوند می باشد و هر یک، جلوه ای از تجلیات حکومت و ولایت الله به شمار می روند و در همین مورد است که حضرت امام صادق (عليه السلام) فرموده اند (وِلايَتِنا وِلايَه اللهِ الَّتي لَم يَبعَثِ نَبِيا الابِها).(1) ولایت ما ولایت خداست، آن ولایتی که هیچ پیامبری مبعوث نشد مگر به همان ولایت.

خود بر اساس استدلال و برهان به عدم پذیرش ولایت فقیه رسیده، معذور است.

شدند.» تعبیر شناخته و پذیرفته، با مبنای نصب سازگار است.

رأی مردم در آن هیچ گونه دخالتی داشته باشد و رأی مردم در آن صوری است. در حالی که در جمهوریت، دخالت رأی مردم حقیقی است نه صوری. طبق مبنای نصب اگر در زمانی بیش از یک فقیه جامع الشرایط وجود داشته باشد اعمال ولایت همه ی آنان باعث هرج و مرج می شود و لذا انتخاب رهبر از سوی مردم تأثیر واقعی دارد یعنی مکانیزم موجود در قانون اساسی برای تعیین رهبر (مجلس خبرگان) یکی از راه های تشخيص ولی منصوب است. در قانون اساسی شرایط خاصی برای ولی فقیه (فقاهت، عدالت، درایت) ذکر شده است و تعیین شرایط توسط قانون، منافاتی با معنای جمهوریت حکومت ندارد زیرا در همه حکومت های جمهوری، رئیس جمهور، باید دارای شرایطی باشد که قانون آن را تعیین کرده است.(1)

انطباق بر هر کسی است که واجد آن اوصاف باشد ولی مسلمین را در زمان غیبت تعیین فرموده اند و شخص خاصی موردنظر نیست (و بر فرض تقدير) یکی از افراد واجد شرایط و اوصاف مذکور، ولايتش فعلیت پیدا می کند و عهده دار امانت می شود و در این فرض، مسئولیت از دیگران ساقط می گردد. این نیابت نظیر والیانی است که امیر المومنین علی (عليه السلام) برای استان ها و شهرها تعیین می فرمودند، با این تفاوت که آنان نائب خاص بودند و فقیه عادل نائب عام است. در زمان حضور ائمه ی دیگر هم این نیابت و ولایت برای فقیه عادل مخصوصا در جاهائی که دسترسی به امام معصوم نداشتند، بوده است، پس نصب عام اختصاص به زمان غیبت ندارد.

هر کس باید طبق فتوای مرجع تقلید خود بدان بنگرد و موضع عملی خود را تنظیم کند بلکه در اسلام احکام حکومتی جایگاه رفیع تری دارد و چون نظم و نظام اجتماعی مستلزم وحدت رویه است حتی دیگر مجتهدان نیز با تفاوت آرایی که در جزئیات مسأله دارند شیوه ی رفتاری خود را باید با معیارهای نظام اسلامی منطبق سازند.

دهد، فقط به ضرورت و مصلحت جامعه به اجتهاد فقهی می پردازد و بر اساس احکام اولیه و ثانویه به حل مشکلات جامعه اقدام می کند.

(اَلحَمدُ لِلّه اَولاً وَ آخراً وَ ظاهراً وَ باطناً)

ص: 179

ص: 180

10. پرسش ها و پاسخ ها، استاد مصباح یزدی، مؤسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ اول، 1377.

11. ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی موسسه مطبوعات دار العلم، قم

12. ترجمه و شرح کشف المراد، شرح علامه حلی، ترجمه و شرح فارسی آیت الله ابوالحسن شعرانی، انتشارات کتاب فروشی اسلامیة، چاپ هفتم، تهران، 1372

14. تعلیم و تربیت در اسلام، استاد مرتضی مطهری، انتشارات صدرا، چاپ یازدهم تهران، 1367

15. ترجمه کتاب البيع، امام خمینی (ره)، ترجمه بی آزار شیرازی.

16. حکومت اسلامی، امام خمینی (ره)، امیر کبیر،1360

17. حماسه حسینی، استاد مطهری، انتشارات صدرا، چاپ دوم ، تهران، 1376

18. حاکمیت در اسلام (بررسی مراحل ده گانه ولایت فقیه در عصر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)) سید محمد مهدی موسوی خلخالی، انتشارات آفاق، چاپ اول، تهران، 1361

19. حکومت جهانی مهدی (عجل الله تعالي فرجه الشريف)، آیت الله مکارم شیرازی، انتشارات مدرسه الامام علی بن ابیطالب (عليه السلام)، چاپ نهم، قم، 1380

20. حديقه الشيعه، مقدس اردبیلی

21. خدمات متقابل اسلام و ایران، استاد مطهری، انتشارات صدرا، چاپ سیزدهم تهران، 1366

22. خاتمیت، استاد مطهری، انتشارات صدرا، تهران.

23. جلوه حق، آیت الله ناصر مکارم شیرازی، انتشارات مطبوعاتی هدف، چاپ اول، قم، سال 1373

24. جستجو در عرفان اسلامی، داود الهامی، انتشارات مكتب اسلام، چاپ اول، قم

ص: 182

1376.

25. اصول فلسفه و روش رئالیسم ج 5، استاد مطهری، موسسه مطبوعاتی دار العلم،قم سال 1350

29. رساله نوین، 4جلدی امام خمینی (ره)، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی،چاپ سوم، تهران، سال 1366

27. رساله اجوبة الاستفتائات، مقام معظم رهبری (دامه ظله العالی) انتشارات بین المللی الهدی، چاپ دوم، تهران، سال 1381

28. سفینه البحار، شیخ عباس قمی، ج 2

29. شیعه پاسخ می دهد، سید رضا حسینی نسب، زیر نظر آیت الله جعفر سبحانی،انتشارات نشر مشعر، چاپ دهم سال 1383

30. عارف و صوفی چه می گویند؟ میرزا جواد تهرانی، کتابخانه بزرگ اسلامی،چاپ چهارم، 1352.

31. عدل الهی، استاد مطهری، انتشارات صدرا، چاپ دوم، تهران، سال 1361

32. فصل نامه علمی، تخصصی ویژه امام مهدی (عجل الله تعالي فرجه الشريف) با نام انتظار، صاحب امتیاز مرکز تخصصی مهدویت، قم، سال 1381

33. قاموس قرآن، سید علی اکبر قرشی، دار الكتاب الاسلامیه، تهران، سال 1352

34. قیام و انقلاب مهدی (عجل الله تعالي فرجه الشريف) استاد مطهری، انتشارات صدرا، چاپ 21، تهران1379

35. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، انتشارات پویش اندیشه، چاپ اول،اصفهان، سال 1382

36. گناهان کبیره، شهید عبدالحسین دستغیب شیرازی، انتشارات صبا، تهران

37. میزان الحکمه، محمد محمدی ری شهری.

ص: 183

38. مقدمه ای بر جهان بینی توحیدی، استاد مطهری، انتشارات صدرا، چاپ اول،قم

39. نفس المهموم، ترجمه علامه شعرانی

40. نهج البلاغه، ترجمه مرحوم دشتی، انتشارات دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، چاپ سوم، قم، 1381

41. نظام رهبری و آیین رهرویی در اسلام، عزت الله دهقان

42. ولایت فقیه، آیت الله معرفت

43. ولایت فقیه، (حکوت اسلامی)، امام خمینی (ره)، 1391 (ه. ق)، 1971 (م)، بی جا.

44. ولایت فقیه، استاد جوادی آملی، مرکز نشر فرهنگی رجا، چاپ سوم، تهران.1369 45. ولایت فقیه و حاکمیت ملت، طاهری خرم آبادی، دفتر انتشارات اسلامی،چاپ پنجم، 1362.

ص: 184