بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 2

ص: 3

رساله احکام بانوان

مرجع عالیقدر

حضرت آیه الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظه الشریفه)

ص: 4

اسراف در آب هنگام غسل کردن.. 39

وضو و غسل افراد دارای بدن چرب... 39

کاشتن مو، مژه و ابرو برای وضو و غسل.. 39

نزدیکی در دبر. 40

نگاه کردن زن و شوهر به فیلم های مستهجن به منظور تحریک جنسی 40

جنابت به وسیله اشیای خارجی.. 41

احکام استحاضه. 42

تبدیل استحاضه قلیله به متوسطه و متوسطه به کثیره. 44

نزدیکی در ایام استحاضه. 45

حکم شک بین خون استحاضه و خون بکارت یا زخم.. 46

احکام حیض..... 48

حکم خون بعد از پنجاه سالگی.. 49

مراد از روز در محاسبه حیض..... 50

وظیفه زنی که در حیض اختبار نکرده. 50

شرایط حائض بودن زن.. 50

وظیفه حائض در به جا آوردن نماز آیات... 54

خونی که زن مبتلا به کیست رحم می بیند.. 55

خون بعد از برداشتن رحم.. 55

رفتن زن در ایام عادت به حرم ائمه(علیهم السلام) و زیارت اهل قبور. 55

احکام یائسگی.. 56

احکام نفاس.... 57

خون ریزی ایام بارداری.. 59

لکه بینی زن حامله. 60

غسل بچه متولدشده. 60

کارهای حرام بر نفساء. 60

زمان خون نفاس.... 60

خون دیدن نزدیک ایام زایمان.. 61

خون بعد از زایمان.. 61

خون نفاس در خانم هایی که دوقلو به دنیا می آورند.. 61

خون بعد از سقط یا کورتاژ. 62

ص: 6

خون بعد از زایمان تا یک ماه. 62

آب خارج شده از کیسه جنین بر اثر پاره شدن، قبل از زایمان.. 63

خون خارج شده از مجرای طبیعی بعد از عمل سزارین.. 63

دست زدن به جنین سقط شده. 63

غسل مس میت برای مادرانی که بچه شان مرده به دنیا آمده. 63

احکام روزه..65

برخی از مبطلات روزه. 67

قضا و کفاره روزه. 71

کفاره روزه مریض..... 74

کفاره روزه زن حامله. 75

حکم روزه زنانی که برای جلوگیری از عادت از قرص استفاده می کنند 76

احکام خمس/77

خمس مهریه و ارث... 79

خمس درآمد زن.. 80

خمس طلا... 82

خمس پارچه. 83

خمس هدیه. 83

احکام عقد و ازدواج/85

دستور خواندن عقد دائم.. 87

دستور خواندن عقد غیردائم.. 88

احکام عقد دائم.. 88

اجازه پدر در ازدواج.. 89

عدّه طلاق.. 90

عدّه متعه. 90

عدّه زنی که شوهرش مرده. 90

پوشش و حجاب بانوان/93

حجاب از ضروریات اسلام. 95

ص: 7

حرمت بی حجابی و بدحجابی.. 98

سن رعایت حجاب... 98

میزان پوشش.... 98

پوشش در نماز. 101

پوشش در مقابل بچّه ممیز. 102

پوشش در مقابل پسربچه غیرممیز. 103

پوشش زن در حیاط خانه. 103

بیرون گذاشتن مو. 103

پوشاندن موی مصنوعی از نامحرم. 104

پوشش در مقابل فرد نابینا 105

پوشش در مقابل شوهرخواهر و برادرشوهر. 105

آستین بالا زدن زن در حین کار. 106

حجاب سالخورده. 106

چادر. 106

چادر مشکی.. 111

پوشیدن مانتو با مقنعه. 111

نقاب زدن.. 112

کلاه گیس.... 113

لباس نازک.. 113

پوشیدن لباس های رنگی.. 114

پوشیدن لباس و کفش مرد. 115

بیرون آوردن دختران کوچک با سر و پای برهنه. 116

ازدواج با زن بدحجاب... 117

الزام همسر به حجاب... 117

رفت وآمد با فامیل بی حجاب و بدحجاب... 118

تظاهر به گناه. 119

لباس بانوان/121

الگوی مناسب برای لباس.... 123

لباس مارک دار - شلوار لی.. 123

پوشیدن لباس تنگ و بدن نما 123

ص: 8

پوشیدن کاپشن و شلوار. 124

پوشیدن لباس های غربی.. 124

پوشیدن بلوز و شلوار و زیرپوش رکابی در خانه. 125

عرضه و تولید لباس با تصویر مبتذل.. 125

حلقه نامزدی.. 126

خرید و فروش حلقه های نامزدی (طلا). 126

پوشیدن طلا... 126

پلاک طلا... 126

عینک و ساعت... 127

زینت آلات گران قیمت... 127

دندان طلا برای زن.. 127

استفاده نقره توسط زن.. 127

پوشیدن کفش های غیرمعمول.. 128

پوشیدن لباس محلی شهری در شهرهای دیگر. 128

خرید کفش و لباس چرمی خارجی.. 129

لباس تهیه شده از پوست پلنگ... 130

لوازم پوستی تهیه شده از پوست مار و تمساح.. 130

پارچه وارداتی.. 130

رنگ لباس.... 131

پوشیدن لباس سیاه. 131

پوشیدن لباس سیاه در غیر نماز. 131

پوشیدن پیراهن سفید در ماه محرم. 132

آرایش بانوان/133

زینت و آرایش زنان و مردان.. 135

آرایش در بیرون خانه (محل کار، کلاس درس و...). 135

آرایش زن برای شوهر. 136

آرایش به سبک غربی در خانه. 137

حد آرایش زن برای محارم. 137

آرایش کردن هنگام خواستگاری.. 137

استفاده از عطر و کرم بودار. 138

ص: 9

استعمال ادکلن.. 138

دوخت لباس و آرایش به سبک خارجی ها 138

رنگ کردن مو. 139

گره زدن مو. 139

آرایش ابرو. 139

کاشت مو در ابرو، خطّ لب، پیوند مژه و تاتو. 140

کاشت خال.. 141

لنز چشم.. 141

از بین بردن موی دست و پا 142

رنگ زدن ناخن.. 142

بلند گذاشتن ناخن.. 142

سرمه کشیدن.. 143

سوراخ کردن گوش دختران و بانوان.. 143

دفن مو و ناخن چیده شده. 143

انجام عمل زیبایی.. 143

آرایشگری و آرایشگاه زنانه. 145

تهاجم فرهنگی، بدحجابی و پوشش نامناسب... 145

وظیفه مسلمانان نسبت به حجاب در غرب... 147

برخورد با بی حجابی.. 147

نگاه زن به مرد/149

نگاه کردن زن به مرد نامحرم. 151

نگاه کردن زن به بازو و آرنج مردان نامحرم. 152

نگاه کردن زن به مردان شناگر در استخر و ساحل دریا 152

نگاه کردن زن به بازیگر مرد در تئاتر. 152

بازیگری زن و مرد و نگاه به آنان.. 152

نگاه کردن زن به چهره علما 153

نگاه کردن دانش آموز و دانشجوی دختر به استاد مرد. 153

نگاه کردن زن به عکس شوهر مرحومش.... 153

نگاه کردن زن به عکس مرد نامحرم. 154

عکس برداری زن از مرد نامحرم. 155

ص: 10

وضو گرفتن مرد و نگاه زن.. 155

نگاه کردن زن به مردان در تلویزیون.. 155

نگاه کردن زن به فیلم عزاداران سیدالشهدا(عَلَيْهَ السَّلاَمُ). 155

نگاه کردن بانوان به فوتبال و کشتی مردان.. 156

نگاه کردن زنان به رقص در تلویزیون.. 156

استحمام کردن عقب افتاده ذهنی.. 156

نگاه کردن زن به عورت خود. 157

حضور زن در مجالس و میهمانی ها/159

حضور زنان در شب نشینی و میهمانی.. 161

رفت وآمد زن با اقوام. 162

شنیدن و شنواندن صدای زن.. 162

تواشیح.. 162

استماع صدای زن در همخوانی.. 162

همخوانی زن و مرد. 163

آوازه خوانی زن برای شوهر. 163

کل (هلهله) زن در عروسی.. 163

سرود خواندن بانوان.. 164

سرود خواندن دختران در حضور معلمان مرد. 165

همخوانی دختران در حضور نامحرم. 166

آوازه خوانی زن.. 166

خوانندگی زن برای زنان.. 166

سرودخوانی زن برای زنان در مجلس عروسی.. 167

خوانندگی زن برای مردان.. 167

تدریس یا سخنرانی بانوان در برابر نامحرم. 168

قرائت قرآن توسط خواهران.. 168

شعرخوانی بانوان در برنامه شب شعر. 169

گریه کردن بانوان با صدای بلند در عزاداری.. 170

نوارهای آموزشی زبان با صدای بانوان.. 170

شرکت کردن در مجالس عروسی خویشاوندان بدون رعایت موازین شرعی 170

شرکت کردن در مجالس عروسی مختلط.. 171

ص: 11

شنیدن صدای بانوان از بلندگوی بیمارستان.. 172

شنیدن صدای زن غیرمسلمان.. 172

شنیدن صدای زیورآلات زنان.. 173

دایره زدن در مجالس شادی.. 173

شرکت کردن در مجلسی که آلات لهو در آن نواخته می شود. 173

شرکت کردن در مراسم عروسی همراه با موسیقی و آلات لهو. 174

استفاده از آلات لهو در مجلس عقد و عروسی.. 175

گوش دادن به نوار موسیقی.. 176

ساخت، آموزش و فروش ابزارآلات موسیقی.. 177

رقص..... 177

حکم انواع رقص..... 177

آموزش رقص..... 179

رقص در مجالس عقد و عروسی.. 180

موسیقی سنتی در مجالس عروسی.. 180

موسیقی سنتی.. 182

رقص مادر برای فرزند.. 182

نگاه کردن به رقص..... 182

کف زدن در مجالس یا برای تشویق.. 183

صحبت کردن با نامحرم/185

حد و مرز صحبت کردن محرم با نامحرم. 187

تماس تلفنی مرد با زن نامحرم. 187

صحبت کردن دختر و پسر نامحرم. 188

صحبت کردن از طریق تلفن.. 189

صحبت کردن با مشتری زن.. 189

صحبت کردن با زن همکار در محل کار. 190

گفت وگو با زنان فامیل.. 190

شوخی کردن با زنان فامیل.. 190

شوخی کردن با زن نامحرم. 191

صحبت کردن زن با تلفن همراه. 191

صحبت کردن و خندیدن زن با زن دیگر در مجامع عمومی.. 192

ص: 12

خرید بانوان از فروشنده مرد. 193

فروش لوازم آرایش و لباس زیر زنانه توسط فروشنده مرد. 193

لطافت بخشیدن زن به صدایش.... 194

مجری گری زن برای زنان.. 195

روضه خوانی و مداحی زنان برای زنان.. 195

اذان گفتن زن.. 196

اذان گفتن دختران در مدارس.... 196

تکبیر گفتن زن.. 197

چت کردن.. 197

عقد کردن از طریق چت... 197

گفت وگو و چت کردن با زنان غیرمسلمان.. 198

ارتباط دختر و پسر/199

سن پوشش دختر و پسر از یکدیگر. 201

ارتباط دختر و پسر نامحرم با یکدیگر. 201

ارتباط پسر و دختر بدون اطلاع والدین.. 202

صحبت کردن با دختر نامحرم از طریق تلفن.. 202

مکالمه دختر و پسر از طریق voice. 202

ارتباط دختر و پسر در محیط دانشگاه. 202

هدیه دادن دختر و پسر نامحرم. 203

حد شرعی و مجاز رابطه با نامحرم. 203

صحبت با دختر جهت شناخت بیشتر برای ازدواج.. 205

رابطه نامشروع مرد مجرد با زن مجرد یا شوهر دار. 205

میزان آزادی دختر در جامعه (تا چه وقت روز - تا چه وقت شب). 206

حضور زنان در کوچه و بازار. 206

سلام کردن به زنان نامحرم. 206

صحبت کردن دختر و پسر. 207

صحبت زنی که در عده وفات است... 207

صحبت کردن تلفنی دختر و پسر درباره ازدواج.. 208

دوست یابی از طریق نامه نگاری و تماس تلفنی.. 208

نشستن دختر و پسر در یک خودرو. 208

ص: 13

نشستن دختر و پسر در کنار یا روبه روی هم.. 209

بازی کردن دختر و پسر با یکدیگر. 209

غذا خوردن دختر و پسر نامحرم سر یک سفره. 209

سوگند یا صیغه خواهر و برادری.. 210

امر به معروف و نهی از منکر در مورد ارتباط پسر و دختر. 210

علاقه شدید به فرد بدون لذت... 211

مشاغل اجتماعی بانوان/213

خروج زن از خانه. 215

رفتن زنان به مساجد و کلاس های مذهبی.. 215

حضور زوجه در فعالیت های اجتماعی بدون اذن زوج.. 215

حقوق شرعی مرد نسبت به زن.. 216

اختلاط زن و مرد و فعالیت زنان در خارج خانه. 217

اشتغال زن خارج از منزل.. 219

کار کردن زنان روستایی بیرون از خانه. 220

اشتغال زن بدون اجازه شوهر. 220

حقوق دریافتی زن.. 222

اشتغال زن و سفر مأموریتی.. 223

مسافرت طولانی زن با راننده نامحرم. 223

شرکت زن در کلاس های آموزش تزئینات... 224

تعلیم آلات موسیقی توسط خواهران.. 224

اشتغال زن در امور اداری.. 224

اشتغال زن در ارگان ها و نهادها 224

به کارگیری منشی خانم در ادارات و سازمان ها 225

دفترداری زن در مدرسه پسرانه. 226

کار کردن زن و مرد در یک اتاق.. 226

نگاه کردن به زن همکار در محیط کار. 227

عقد موقت بین همکار زن و مرد در محیط های مختلط.. 227

انتخاب یا استمرار شغلی مستلزم ارتباط زن و مرد. 229

کسب و درآمد زن در محیط کاری با حضور نامحرم. 229

فروشندگی زن.. 229

ص: 14

فروشندگی زن برای بانوان.. 230

خرید از فروشنده زن بی حجاب... 230

رساندن خانم بدحجاب به محل کارش.... 230

فعالیت های اجتماعی بانوان/233

فعالیت های فرهنگی و اجتماعی زنان در مسجد.. 235

شرکت زنان در مراسم استقبال.. 235

پیوستن به الحاقیه کنوانسیون زنان.. 236

تفاوت زن و مرد و حضور در فعالیت های اجتماعی.. 236

رفتن زن به نماز جمعه و جماعت... 236

شرکت کردن زن در تشییع جنازه. 237

حرکت کردن بانوان در انتهای دسته عزاداری.. 238

شرکت کردن بانوان در رأی گیری.. 238

رأی دادن به زنان برای احراز پست دولتی.. 239

حضور زنان در پست های قضایی و سیاسی.. 239

استفاده زنان از عکس رنگی در تبلیغات انتخاباتی.. 239

رانندگی بانوان با حجاب اسلامی.. 239

دوچرخه سواری و موتورسواری بانوان در مجامع عمومی.. 240

اسب سواری زنان.. 240

بازیگری زن در حضور مرد. 240

نوازندگی زن.. 241

آموزش رانندگی و آموزش نظامی بانوان.. 241

زن و محیط آموزشی/243

تحصیل زن.. 245

تحصیل علوم اسلامی توسط زنان.. 246

کار در خانه یا تحصیل از منظر اسلام. 246

برگزاری کلاس های مختلط خانم ها و آقایان.. 247

ادامه تحصیل در دانشگاه یا حوزه برای دختر. 249

اختلاط دانشجویان پسر و دختر در سرویس ها و راهرو دانشگاه ها 250

مباحثات علمی دانشجوی دختر و پسر. 250

ص: 15

دست دادن دانشجویان پسر و دختر در کشورهای غیراسلامی.. 250

اردوهای مختلط علمی و تفریحی.. 251

فعالیت های فرهنگی هنری هم زمان مردان و زنان.. 252

برداشتن حجاب در مرکز فرهنگی تفریحی ویژه زنان.. 252

استفاده از استاد زن برای آقایان.. 253

استفاده از مربی مرد برای زنان.. 253

گوش دادن به سؤال دختران در کلاس مختلط.. 254

اختلاط زن و مرد/257

حضور اجباری امدادگر مرد و زن در مکان خلوت... 259

اختلاط زن و مرد در مراسم شبیه خوانی.. 259

عزاداری خواهران در صفوف برادران.. 259

نصب پرده یا دیوار بین زنان و مردان هنگام نماز و سخنرانی.. 260

محلّ مشترک (اسکراب کردن) آقایان و خانم ها در اتاق عمل.. 260

رفتن به باشگاه های مختلط در کشور غیراسلامی.. 261

نشستن زنان در کنار مردان داخل تاکسی.. 262

استفاده زنان و مردان از آسانسور مشترک.. 262

برخورد بدنی زن و مرد از روی لباس.... 262

دست دادن زن و مرد نامحرم با یکدیگر. 263

دست دادن زن به مرد سالخورده و مرد به زن سالخورده. 263

دست دادن با زنان اهل کتاب... 263

دست دادن زن و مرد از زیر چادر. 264

مجازات دست دادن دو نامحرم. 264

خیاط مردانه برای زنان.. 264

ارسال عکس زن نامحرم برای دیگران.. 265

ارسال شکلک های نشان دهنده محبت به نامحرم. 267

آرایشگاه زنانه برای مردان.. 267

ورزش بانوان/269

ورزش بانوان در محافل زنانه و در محافل مردانه با حفظ حجاب... 271

وجه ممیزه ورزش های مردان و زنان.. 271

ص: 16

نظر اسلام دربارۀ ورزش بانوان.. 271

استفاده از وسایل ورزشی برای زنان.. 275

حرکات ورزشی زنان.. 275

حضور بانوان در مسابقات کشوری و بین المللی.. 276

فوتبال بانوان.. 278

حضور بانوان در ورزشگاه. 278

تماشای ورزش بانوان.. 279

پخش ورزش بانوان.. 279

فیلمبرداری مرد از ورزش زن.. 280

حضور مردان در میادین ورزشی بانوان.. 280

حضور زنان در باشگاه های ورزشی برای یادگیری.. 281

مربی گری مرد برای بانوان.. 281

ورزش کردن دو نفر نامحرم با یکدیگر. 281

ورزش کردن زن با محارم. 282

ورزش دختران مدارس ابتدایی بدون حجاب... 282

آثار حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی مدظله الشریف در یک نگاهآثار حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی مدظله الشریف در یک نگاه 283

ص: 17

ص: 18

و یا دختران و زنان را به عنوان کنیز دادوستد می کردند و هر مردی برحسب توان مالی خود می توانست چندین کنیز را خریداری نماید و حرم سرا تشکیل دهد؛ و یا آنچه در غرب در عصر کنونی رایج است که زن را وسیله و ابزار معرفی اجناس لوکس و عرضه کالاها قرار داده و با برچسب تصاویر زنان نیمه عریان، زن را وسیله جذب مشتریان بیشتر قرار داده اند و با به کارگیری دختران جوان زیباروی به عنوان منشی، سبب و انگیزه جذب بیشتر مشتریان را فراهم آورده اند.

اسلام عزیز از آغازین روزهای بروز و ظهورش با زنده به گور نمودن دختران مخالفت ورزید و با بیان اینکه زن و مرد در بسیای از عرصه ها مانند هم و مکمل حیات و زندگی یکدیگرند، به زن ها هویت بخشید و با ندای: )إِنَّا خَلَقْنَاکمْ مِنْ ذَکرٍ وَأُنْثَى(؛(1) زن ها را در کنار مردان مطرح نمود و بر آن باور است که آنچه از انسان هاقابل رشد و تکامل است، روح انسان است و اعضا و جوارح ابزاری بیش نیستند و روح مذکر و مؤنث ندارد؛ بنابراین بانوان هم می توانند تمام مراتب کمال و سیر و سلوک الی الله را طی نموده به جایگاه والای انسانیت برسند؛ چراکه معیار سنجش تقوای الهی است، )إِنَّ أَکرَمَکمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقَاکمْ(.(2)

زنان و دختران مسلمان می توانند با الگو گرفتن از زهرای مرضیه(عَلَيْهَا السَّلاَمُ)، به جایگاه رفیع انسانیت و عبودیت صعود کنند. مگر نه اینکه حضرت زهرا(عَلَيْهَا السَّلاَمُ) یک بانوی مسلمان از جنس همین انسان ها بود، ولی اول شخص

ص: 20

عالم هستی، یعنی پیامبر عظیم الشأن اسلام(صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) او را مادر خودش «اُم ابیها» خطاب می فرماید، و رضایت و غضب الهی را با غضب و رضایت فاطمه پیوند می زند: «أَنَّ اَللَّهَ يَغْضَبُ لِغَضَبِ فَاطِمَةَ وَ يَرْضَى لِرِضَاهَا».(1)

قطعاً این تعابیر بلند پیامبر(صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) به سبب جایگاهی است که خداوند به حضرت زهرا(عَلَيْهَا السَّلاَمُ) عنایت فرموده است، نه رابطه خویشاوندی پدر و دختری.

اسلام برای رساندن بانوان به این مراتب کمال، تکالیف و وظایفی مقرر نموده است و درواقع به آنانآموخته که برای دینمداری و رشد و تعالی لازم است از این مسیرها حرکت نمایند تا زحمات و اعمالشان در درگاه باری تعالی پذیرفته شود، که یکی از آن موارد قابل یادآوری در این مقال، بحث حجاب است. قرآن در سوره نور آیه 31 با صراحت فرمان می دهد که ای پیامبر به زنان مؤمنه بگو دامان خويش را حفظ کنند و زينت خود را - جز آن مقدار که نمايان است - آشکار ننمايند و (اطراف) روسرى هاى خود را بر سينه خود افکنند (تا گردن و سينه با آن پوشانده شود)، و زينت خود را آشکار نسازند.(2))

ولی متأسفانه امروزه برخی از زنان و دختران جوامع اسلامی، به جای پیروی از حضرت زهرا(عَلَيْهَا السَّلاَمُ) که خود را از مرد نابینا می پوشاند،(3) بر خلاف

ص: 21

سیره حضرت، با الگوگرفتن از غرب و فضاهای مجازی با پوشش های نامناسب در اجتماع ظاهر می شوند و علاوه بر اینکه خود معصیت خداوند را مرتکب می شوند، فضای عمومی جامعه را آلوده می نمایند که صد البته خود از عوارض و برخوردهای قلب های بیمار مصون و محفوظ نمی مانند و هر روزه شاهد فجایعی هستیم که نتیجه همین بی موالاتی هاست.

اینجاست که دین و بزرگان پوشش و حجاب را بر بانوان واجب می شمرند و توصیه اکید دارند که خودنمایی در اجتماع نامحرمان ممنوع است. بارها از محضر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (دام ظله الشریف) در دیدار با بانوان شنیدم که ضمن توصیه به حفظ حجاب، فرمودند: چادر شماها از عبای من مهم تر است؛ چراکه با پوشیدن چادر در حال جهاد و عبادت هستید و چادر از شما و دینتان صیانت می کند.

لذا بر آن شدیم تا از بین هزاران استفتایی که به دفتر معظم له واصل و پاسخ داده شده است گزیده ای ازمسائل مورد ابتلا و فراگیر را در این مجموعه - که زحمت گردآوری آن را سرکار خانم م. صافی متقبل شدند

ص: 22

- ارائه نماییم تا به راحتی در دسترس بانوان مسلمان مشتاق آموزه های دینی به خصوص مقلدین معظم له قرار گیرد، بدان امید که مورد استفاده قرار گرفته و موجبات رضایت حضرت حجت. را فراهم آورده باشیم.

اللّهمّ وفّقنا لما تحبّ وترضی

ولا تجعلنا من الذین یحسبون أنّهم یحسنون صنعاً

واهدنا إلی السداد فإنّك خیر موفق وهاد

اول ذی الحجة الحرام 1440

ص: 23

بِسْ-مِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم

اَلْحَمْدُ لله رَبِّ الْعالَمِینَ، وَالصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَی خَیْرِ خَلْقِهِ وَأَشْرَفِ بَرِیَّتِهِ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطَّاهِرِینَ، لَا سِیَّمَا بَقِیَةِ اللّهِ في الْأَرَضِینَ، وَلَعْنَةُ اللّه عَلَی أَعْدَائِهِمْ أَجْمَعِینَ إِلَی قِیَامِ یَوْمِ الدِّینِ.

خدا را هیچ گاه فراموش نکنید و از یاد خدا و دعا و عبادت، به خصوص نماز و توسل به ائمه هدی(صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) و از زیارت مشاهد مشرّفه، نیرو بگیرید، به سوی سعادت و کمال پیش بروید و به لطف و کمک و مدد خداوند امیدوار باشید.

سعی کنید برای خداوند متعال، بنده ای صالح و برای پیامبر اکرم(صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ)، پیروی راستین و برای ائمه طاهرین - صلوات الله علیهم اجمعین - به خصوص صاحب الامر و ولی عصر، حضرت مهدی حجت بن الحسن - ارواح العالمین له الفداء - شیعه مخلص و سربازی حقیقی، برای اسلام و قرآن پاسداری امین و برای همه مؤمنین و مؤمنات برادر یا خواهری غمخوار و مهربان باشید؛ حقوق همگان مخصوصاً حق پدر و مادر، اساتید و علما را رعایت کنید و کوتاه سخن آنکه خود رابه اخلاق کریمه اسلامی آراسته سازید و در نیکی به خلق و قضای حوایج مردم اهتمام نمایید.

لطف الله صافی

ص: 24

ص: 26

مسأله 1. عقیده مسلمان به اصول دین باید از روی دلیل باشد، و نمیتواند در اصول دین تقلید نماید؛ یعنی بدون دلیل، گفته کسی را قبول کند، ولی اگر از گفته غیر به عقاید دینی یقین پیدا کند، در حکم به مسلمان بودن او کافی است، و در احکام دین باید یا مجتهد باشد که بتواند احکام را از روی دلیل به دست آورد، یا از مجتهد تقلید کند؛ یعنی به دستور او رفتار نماید یا از راه احتیاط طوری به وظیفه خود عمل نماید که یقین کند تکلیف خود را انجام داده است؛ مثلاً اگر عدهای از مجتهدین عملی را حرام میدانند؛ و عده ای دیگر میگویند حرام نیست، آن عمل را انجام ندهد، و اگر عملی را بعضی واجب و بعضی مستحب میدانند، آن را به جا آورد. پس کسانی که مجتهد نیستند و نمیتوانند به احتیاط عمل کنند، واجب است از مجتهد تقلید نمایند.

مسأله 2. تقلید در احکام، یاد گرفتن فتوای مجتهداست با التزام به عمل به آن، و از مجتهدی باید تقلید کرد که مرد، بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی، حلالزاده، زنده و عادل باشد؛ و عادل کسی است که با ملکه عدالت کارهایی را که بر او واجب است، به جا آورد و کارهایی را که حرام است، ترک کند؛ و ملکه عدالت عبارت است از: حالتی که انسان را

ص: 27

به اطاعت و ترک معصیت وادار کند، و نشانه آن این است که اگر از اهل محل یا همسایگان او یا کسانی که با او معاشرت دارند حال او را بپرسند، خوبی او را تصدیق نمایند، و مجتهدی که انسان از او تقلید میکند - در صورت علم به مخالفت فتوای او با فتوای غیر - بنا بر احتیاط واجب باید غیر، اعلم از او نباشد مگر آنکه فتوای غیراعلم موافق با احتیاط باشد یا فتوای اعلم، شاذ و نادر باشد که در این صورت باید به قولی که احوط است عمل نماید، و اعلم یعنی کسی که در فهمیدن حکم خدا از تمام مجتهدهای زمان خود استادتر باشد.

یکدیگر مساوی باشند، باید از یکی از آنان تقلید کند، ولی چنانچه یکی پرهیزکارتر باشد، بهتر آن است که از او تقلید کند.

ص: 30

ص: 32

از من خارج می شود که فکر می کنم مربوط به خودم نباشد، آیا مجدداً باید غسل انجام دهم؟ و آیا این ترشحات نجس است؟

ج. اگر می دانید ترشحات مذکور بول نیست و یقین به منی بودن آن هم ندارید، محکوم به طهارت است و غسل ندارد و اگر یقین به منی بودن آن دارید، ولی مردد بین منی خود و شوهرتان هستید، نجس است، ولی غسل واجب نیست.

س11.موقع شستن طرف راست بدن در غسل، آب به طرف چپ هم می رسد، آیا اشکال دارد؟

ج. اشکال ندارد.

س12. اگر با تیمّم بدل از غسل نماز خواندیم، آیا باید برای نمازهای بعدی غسل کرد؟

ج. هرگاه عذر برطرف شد، باید برای نمازهای بعدی غسل کرد.

ج. اگر نشانه های منی را داشته باشد، غسل واجب می شود و در صورت شک، غسل واجب نیست.

ج. خیر، اگر بدون دست کشیدن، آب به پوست برسد و مقداری جاری گردد، کافی است.

س20. آیا در غسل شستن موهای بلند واجب است؟

ج. شستن موها لازم نیست، ولی بیخ موها باید شسته شود.

به وسیله چسب و غیرذلک به سر (پلک) بچسبانند، جایز نیست و در صورت چسباندن، اگر قابل کندن نباشد، باید علاوه بر وضو یا غسل جبیره ای، تیمم بدل از غسل یا وضو نیز بنماید.

در مسأله پیش گفته شد - باید برای هر نماز دستمال را عوض کند، یا آب بکشد، و یک غسل برای نماز ظهر و عصر و یکی برای نماز مغرب و عشا، به جا آورد، و بین نماز ظهر و عصر فاصله نیندازد؛ و اگر فاصله بیندازد، باید برای نماز عصر دوباره غسل کند، و نیز اگر بین نماز مغرب و عشا فاصله بیندازد، باید برای نماز عشا دوباره غسل کند و چون وجوب وضو در استحاضه کثیره محل تأمل است، احتیاط آن است که پیش از غسل، به قصد رجاء وضو بگیرد و در میان نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشا اگر جمع بین آنها مینماید، گرفتن وضو، برای مستحاضه کثیره خلاف احتیاط است، مگر در حال گفتن اقامه نماز دوم که با جمع عرفی منافی نباشد.

مسأله 5. اگر خون استحاضه پیش از وقت نماز بیاید و بعد قطع شود، چنانچه برای آن خون، وضو و غسل به جا نیاورده باشد، باید در موقع نماز، وضو و غسل را به جا آورد.

مسأله 6. مستحاضه کثیره یا متوسطه اگر پیش از داخل شدن وقت نماز برای نماز غسل کند، غسل او باطل است، بلکه احتیاط لازم آن است که میان غسل و نماز فاصله نیندازد، مگر به خواندن نافله همان نماز.

مسأله 7. مستحاضه اگر بین غسل و نماز فاصله بیندازد و خون ببیند، باید دوباره غسل کند و بلافاصله مشغول نماز شود.

س28. در رابطه با استحاضه قلیله، اگر شخصی بعد از نماز صبح پاک شد، آیا باید برای نمازهای ظهر و عصر جداگانه وضو بگیرد؟

ص: 43

ج. پس از پاک شدن یک وضو برای نماز ظهر و عصر او کافی است.

س29. اگر مستحاضه قلیله نماز عصر خود را بخواند و تا نماز مغرب خون نبیند، آیا می تواند با همان وضوی نماز عصر نماز مغرب را بخواند؟

ج. با همان وضوی نماز عصر می تواند نماز مغرب را بخواند.

س30. مستحاضه متوسطه ای که نماز صبح او قضا شده، اگر بعد از طلوع آفتاب تا قبل از ظهر غسل کند و نمازش را قضا نماید، آیا باید برای نماز ظهر و عصرمجدداً غسل کند؟

ج. بنا بر احتیاط واجب، برای نماز ظهر و عصر غسل دیگری بنماید.

ج. اگر پیش از هر نماز، خون مستحاضه متوسطه قطع شود و دوباره بیاید، برای هر نماز باید غسل کند.

ج. بنا بر احتیاط واجب روزه اش باطل است و باید بعد از ماه رمضان قضا کند، ولی باید از مبطلات روزه خودداری نماید.

س37.آیا زن مستحاضه می تواند با همان طهارتی که برای نماز داشته به خط قرآن دست بزند؟

ج. احتیاط آن است که مستحاضه غیر از نماز هر کاری را که شرط آن طهارت است - مثل دست کشیدن به خط قرآن - را ترک کند، مگر در صورتی که بر او واجب باشد.

س38.آیا مستحاضه ای که خونش استمرار دارد، می تواند بین نماز و اعمال مستحاضه فاصله بیندازد؟

ج. مستحاضه قلیله بعد از وضو و مستحاضه متوسطه و کثیره بعد از غسل و وضو باید فوراً مشغول نماز شود.

س39. اگر استحاضه کثیره به متوسطه و یا قلیله تبدیل شود، وظیفه زن چیست؟

ج. باید برای نماز اول کارهای استحاضه کثیره را انجام دهد و بعداً طبق وظیفه عمل نماید.

ج. اگر ظاهر حال او سلامت است و نشانه های زخم در او نیست، بنا بر احتیاط واجب، باید اعمال استحاضه انجام دهد.

س41. اگر زن در استحاضه کثیره یا متوسطه بخواهد پیش از وقت نماز، سوره ای را که سجده واجب دارد بخواند یا مسجد برود و یا با شوهرش نزدیکی کند، چه حکمی دارد؟

ج. بنا بر احتیاط واجب باید غسل کند.

ص: 47

اگرچه به آب زردرنگی هم آلوده باشد، چنانچه در حیض عادت ندارد، یا عادت او ده روز است، باید صبر کند که اگر پیش از ده روز پاک شد غسل نماید و اگر آخر ده روز پاک شد، یا خون او از ده روز گذشت، آخر ده روز غسل نماید، و چنانچه عادتش کمتر از ده روز است، در صورتی که بداند پیش از تمام شدن ده روز یا آخر ده روز پاک میشود، نباید غسل کند، و اگر احتمال دهد خون او از ده روز میگذرد، احتیاط واجب آن است که بعد از عادت، یک روز یا دو روز عبادت را ترک کند، یا جمع کند بین ترک کارهایی که بر حائض حرام است و انجام کارهای مستحاضه، و بعد از دو روز تا روز دهم، کارهای استحاضه را به جا آورد و کارهایی را که بر حائض حرام است، ترک نماید. پس اگر پیش از تمام شدن ده روز یا آخر ده روز از خون پاک شد، تمامش حیض است، و اگر از ده روز گذشت، باید عادت خود را حیض، و بقیه را استحاضه قرار دهد، و عبادتهایی را که بعد از روزهای عادت به جا نیاورده قضا نماید.

س42. دختری که شک دارد بالغ شده یا نه، اگر خونی به صفات و شرایط حیض ببیند، آیا حکم حیض را دارد و علامت بلوغ است؟

ج. حکم به حیض بودن و علامت بالغ شدن آن، محل اشکال است.

از پنجاه سالگی در زنان غیرسیده یا شصت سالگی در زنان سیده با وجود تمام شرایط خون حیض، استحاضه است یا حیض؟

ج. خون مذکور، محکوم به استحاضه است.

ج. اگر مدتی که در بین سه روز خون قطع شده؛ مثلاً حدود نیم ساعت باشد حیض نیست، ولی اگر کمتر از پنج دقیقه باشد، در این گونه موارد باید جمع کند بین اعمال مستحاضه و تروک حائض و یادآوری می شود که منظور از توالی سه روز وجود خون در باطن است، مثلاً اگر در مدت سه روز یک ساعت خون بیرون نیاید ولی در باطن وجودداشته باشد، محکوم به حیض است.

س47. اگر زنی سه روز پی درپی خون ببیند و بعد از چند روز پاکی دوباره چند روز ببیند و مجموع خون ها و پاکی وسط از ده روز بیشتر نشود، روزهای پاکی چه حکمی دارد؟

ج. احتیاط آن است که در روزهای پاکی، عبادت های خود را به جا آورد و آنچه بر حائض حرام است ترک کند.

س48. خانمی که ماهی یک بار خون می دیده، اگر در یک ماه با فاصله اقلّ طهر(1) دو بار خون ببیند، خون اول در وقت عادت و خون دوم بدون صفات حیض باشد، وظیفه اش چیست؟

ج. در خون دوم بین تروک حائض و اعمال مستحاضه جمع کند.

س49. زنی که پاکی بین دو حیض او عدد منظمی باشد، مثلاً هر بیست روز پاکی مجدداً خون حیض ببیند، آیا صاحب عادت وقتیه و عددیه است؟

ج. در فرض سؤال خانم مذکور دارای عادت وقتیه و عددیه است.

ص: 51

س50. اگر زنی که عادت شش روزه دارد، از روز هفتم تا روز دوازدهم چند لحظه در وسط روز لک ببیند و بقیه روز پاک باشد، وظیفه چیست؟

ج. به مقدار عادت حیض و بقیه استحاضه است.

س51. اگر زنی که عادت مثلاً شش روزه دارد یک ماه تا روز نهم خون ببیند و روز دهم پاک شود و در روز یازدهم مجدداً خون ببیند، وظیفه اش چیست؟

ج. از روز اول تا نهم حیض و از روز یازدهم به بعد استحاضه است.

س52. خانمی که روز هفتم عادت غسل می کرده و در بعضی مواقع پس از غسل تا روز دهم لکه بینی داشته، لکن غسل مجدد نمی کرده، نماز و روزه هایی که انجام داده، چه حکمی دارد؟

ج. در صورت جهل قصوری، تمام نمازهایی را که بدون غسل مجدد خوانده باید قضا کند و نسبت به روزه، اگر علم به حائض بودن نداشته است، قضا ندارد.

س53. زنی که کمتر از سه روز خون می بیند، حکمش چیست؟

ج. استحاضه است، به شرطی که در باطن رحم هم خوننباشد.

س54. اگر زن چند روز با فاصله خون ببیند، آیا حیض محسوب می شود؟

ص: 52

ج. اگر سه روز اول خون پشت سر هم نباشد به عنوان مثال دو روز خون ببیند و یک روز پاک شود و دوباره یک روز خون ببیند، بنا بر احتیاط واجب در روزهایی که خون می بیند باید بین کارهای مستحاضه و احکام حائض جمع کند و در روزهایی که خون نمی بیند کارهایی که بر حائض حرام است را ترک و عبادت های خود را به جا آورد.

س55. زنی که قرص ضدبارداری می خورد که در ماه مبارک رمضان حیض نشود، اگر دو یا سه روز خون در باطن باشد و بیرون نیاید، آیا می تواند روزه بگیرد یا خیر؟

ج. اگر خون در داخل از محلّ خود حرکت کند، ولی به وسیله انگشت و پنبه بیرون نیامده باشد و تا سه روز به همین حال باقی بماند، احتیاط لازم آن است که نماز و روزه اش را مثل زن پاک انجام دهد و کارهایی که بر حائض حرام است ترک کند و بعد، روزه ها را قضا کند.

س56.زنی که عادت ماهانه او مثلاً هفت روز بوده ولی به علّت گذاشتن دستگاه جلوگیری از بارداری و غیره هر بار از ده روز بیشتر خون مشاهده می کند، چه مقدار از آن حیض است؟

ج. هفت روز حیض و بقیه استحاضه است.

س57. اگر زنی بیش از سه روز خون ببیند و در کمتر از ده روز پاک شود، چنانچه بین خون زخم و حیض شک داشته باشد، تکلیفش چیست؟

ص: 53

ج. اگر در ایام عادت وقتیه باشد، باید آن را خون حیض قرار دهد.

س58. آیا خواندن سوره های سجده دار، بر زن حائض یا جنب حرام است؟

ج. خواندن آیه ای که سجده واجب دارد، حرام است و اگر یک حرف از این چهار آیه را هم بخواند، حرام است و احتیاط مستحب آن است که آیات دیگر سوره سجده دار را نیز نخواند.

س59. خواندن آیه هایی از قرآن که سجده واجب ندارد، برای زن حائض و یا جنب چه صورتی دارد؟

ج. خواندن بیش از هفت آیه از قرآن برای جنب و خواندن آیه های قرآن ولو کمتر از هفت آیه برای حائض مکروه است.

س60. اگر زنی قبل از ده روز از حیض پاک شود و با یقین به آن با شوهرش نزدیکی کند و قبل از ده روز لک ببیند، چه حکمی دارد؟

ج. اشکال ندارد و کفّاره هم تعلّق نمی گیرد.

س62. اگر زنی قبل از اینکه غسل جنابت را انجام دهد حائض شود، آیا می تواند قبل از پاک شدن از حیض غسل جنابت کند؟

ج. انجام دادن غسل جنابت در حال حیض اشکال ندارد.

ج. رفتن حائض به مجلس روضه در غیرمسجد و نیز زیارت اهل قبور مانعی ندارد، امّا توقف در حرم ائمه(علیهم السلام) یعنی اطراف ضریح مطهر اشکال دارد، ولی می تواند در رواق ها توقف کند.

خون هست، باید مقداری پنبه داخل فرج نماید و کمی صبر کند که اگر پاک است برای عبادتهای خود غسل کند.

مسأله 6. اگر خون نفاس از ده روز بگذرد، چنانچه در حیض عادت معین دارد، به اندازه روزهای عادت او نفاس و بقیه، استحاضه است؛ و اگر عادت ندارد، تا ده روز نفاس و بقیه، استحاضه میباشد، و احتیاط مستحب آن است کسی که عادت دارد، از روز بعد از عادت و کسی که ندارد، بعد از روز دهم تا روز هیجدهم زایمان، کارهای استحاضه را به جا آورد، و کارهایی را که بر نفساء حرام است، ترک کند.

مسأله 7. زنی که عادت حیضش کمتر از ده روز است، اگر بعد از زایمان بیشتر از روزهای عادتش خون ببیند، باید به اندازه روزهای عادت را نفاس قرار دهد و بعد از آن، بنا بر احتیاط واجب تا دو روز عبادت را ترک نماید و بعد از دو روز تا روز دهم، کارهای استحاضه را به جا آورد و کارهایی را که بر نفساء حرام است، ترک نماید واگر از ده روز بگذرد، استحاضه است و باید روزهای بعد از عادت تا روز دهم را هم استحاضه قرار دهد و عبادتهایی را که در آن روزها به جا نیاورده قضا نماید، مثلاً زنی که عادت او شش روز بوده، اگر بیشتر از شش روز خون ببیند، باید شش روز را نفاس قرار دهد و بنا بر احتیاط واجب در روز هفتم و هشتم عبادت را ترک کند و در روز نهم و دهم کارهای استحاضه را به جا آورد و کارهایی را که بر نفساء حرام است ترک نماید، و اگر بیشتر از ده روز خون دید، از روز بعد از عادت او، استحاضه میباشد.

ص: 58

مسأله 8. زنی که در حیض عادت دارد، اگر بعد از زایمان، تا یک ماه یا بیشتر از یک ماه پیدرپی خون ببیند، به اندازه روزهای عادت او نفاس است، و ده روز از خونی که بعد از نفاس میبیند، اگرچه در روزهای عادت ماهانهاش باشد، استحاضه است؛ مثلاً زنی که عادت حیض او از بیستم ماه تا بیست و هفتم است، اگر روز دهم ماه زایید و تا یک ماه یا بیشتر پیدرپی خون دید، تا روز هفدهم نفاس و از روز هفدهم تا ده روز، حتی خونی که در روزهای عادت خود - که از بیستم تا بیست و هفتم است - میبیند، استحاضه میباشد، و بعد از گذشتن ده روز، اگر خونی را که میبیند درروزهای عادتش باشد، حیض است؛ چه نشانه حیض داشته باشد یا نداشته باشد و همچنین است اگر در روزهای عادتش نباشد، ولی نشانه حیض داشته باشد، و اگر بعد از گذشتن ده روز از نفاس، در روزهایی که عادت حیض او نباشد، خونی ببیند که نشانه حیض نداشته باشد، باید احتیاطاً تا وقتی که ممکن است آن خون حیض باشد، آنچه را بر حائض حرام است ترک کند و کارهای مستحاضه را به جا آورد.

ص: 64

ص: 66

وقت ندارد، اگر خود را جنب کند، روزهاش باطل است و قضا و کفاره بر او واجب میشود، ولی اگر برای تیمم وقت دارد، چنانچه خود را جنب کند معصیت کرده، ولی واجب است تیمم نماید و روزهاش صحیح است.

مسأله 6. اگر گمان کند که برای غسل وقت دارد و خود را جنب نماید و بعد بفهمد وقت تنگ بوده؛ چه جست وجو کرده و چه نکرده، واجب است با تیمم روزه بگیرد، و روزهاش صحیح است.

مسأله 7. کسی که در شب ماه رمضان جنب است و میداند که اگر بخوابد تا صبح بیدار نمیشود، نباید پیش از غسل کردن بخوابد، و چنانچه بخوابد و تا صبح بیدار نشود، روزهاش باطل است و قضا و کفاره بر او واجب میشود.

مسأله 8. جنب اگر عادت و اطمینان به بیدار شدن قبل از اذان صبح ندارد، بنا بر احتیاط واجب نباید پیش از غسل بخوابد، و اگر بخوابد، خواب اول باشد یا دومحکم باقی ماندن عمدی با جنابت تا صبح را دارد که باید قضای روزه را بگیرد، و کفاره نیز بدهد.

مسأله 9. کسی که در شب ماه رمضان جنب است، اگر عادت و اطمینان به بیدار شدن پیش از اذان صبح را دارد، جایز است با تصمیم به آنکه بعد از بیدار شدن غسل کند بخوابد، و چنانچه در این صورت اتفاقاً تا صبح خواب بماند، روزهاش صحیح است.

مسأله 10. کسی که در شب ماه رمضان جنب است و میداند که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار میشود، چنانچه غفلت داشته باشد که

ص: 68

بعد از بیدار شدن باید غسل کند، در صورتی که بخوابد و تا اذان صبح خواب بماند، اگر خواب اول او باشد، روزهاش صحیح است؛ نه قضا دارد و نه کفاره، و در خواب دوم و سوم، قضا بر او واجب میشود.

مسأله 11. کسی که در شب ماه رمضان جنب است و میداند که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار میشود، چنانچه نخواهد بعد از بیدار شدن غسل کند، یا تردید داشته باشد که غسل کند یا نه، در صورتی که بخوابد و بیدار نشود، روزهاش باطل است.

مسأله 12. اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود، و بداند که اگر دوباره بخوابد پیش از اذانصبح بیدار میشود، و تصمیم هم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا کند، و همچنین اگر از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبه سوم بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، قضای روزه آن روز بر او واجب میشود، و بنا بر احتیاط لازم کفاره هم بر او واجب میشود.

مسأله 13. کسی که میخواهد قضای روزه رمضان را بگیرد، هرگاه تا اذان صبح جنب بماند، اگرچه از روی عمد نباشد، اگر وقت وسعت داشته باشد، روزه او باطل است، و اگر وقت تنگ باشد، احتیاط واجب، گرفتن روزه آن روز و عوض آن بعد از ماه مبارک است.

مسأله 14. اگر زن، پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و عمداً غسل نکند، یا اگر وظیفه او تیمم است عمداً تیمم نکند، روزهاش باطل است.

ص: 69

مسأله 15. اگر زن، پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود، و برای غسل وقت نداشته باشد، چنانچه بخواهد روزه واجبی بگیرد که مثل روزه رمضان وقت آن معین است، باید تیمم نماید، و بنا بر احتیاط مستحب تا اذان صبح بیدار بماند، و اگر بخواهد روزه مستحب یا روزه واجبی بگیرد که مثل روزه کفاره وقتآن معین نیست، نمیتواند با تیمم روزه بگیرد.

مسأله 16. اگر زن، نزدیک اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود، و برای هیچ کدام از غسل و تیمم وقت نداشته باشد، یا بعد از اذان بفهمد که پیش از اذان پاک شده، چنانچه روزهای را که میگیرد مثل روزه رمضان واجب معین باشد، صحیح است، و اگر روزه مستحب یا روزهای باشد که مثل روزه کفاره وقت آن معین نیست، صحیح بودن آن اشکال دارد.

مسأله 17. اگر زن، بعد از اذان صبح از خون حیض یا نفاس پاک شود یا در بین روز خون حیض یا نفاس ببیند، اگرچه نزدیک مغرب باشد، روزهاش باطل است.

مسأله 18. اگر زن، غسل حیض یا نفاس را فراموش کند و بعد از یک روز یا چند روز یادش بیاید، قضای روزههایی را که گرفته بنا بر احتیاط، مستحب است که بگیرد.

مسأله 19. اگر زن، پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود، و در غسل کردن کوتاهی کند و تا اذان غسل نکند، روزهاش باطل است، ولی چنانچه کوتاهی نکند، مثلاً منتظر باشد که حمام زنانه شود، اگرچه

ص: 70

سه مرتبه بخوابد و تا اذان غسل نکند، و در تنگی وقت تیمم کند یا از تیمم هم عاجز باشد، روزهاش صحیح است.

مسأله 20. اگر زنی که در حال استحاضه است، غسلهای خود را به تفصیلی که قبلاً گفته شد به جا آورد، روزهاش صحیح است.

مسأله 21. کسی که مس میت کرده، یعنی جایی از بدن خود را به بدن میت رسانده، میتواند بدون غسل مس میت، روزه بگیرد، و اگر در حال روزه هم میت را مس نماید، روزهاش باطل نمیشود.

س84. اگر کسی در شب ماه رمضان جنب شود و تا نزدیک اذان صبح غسل را به تأخیر اندازد آیا روزه او صحیح است؟

ج. در این فرض هرچند تأخیر غسل گناه است، بنا بر احتیاط واجب تیمم کند و روزه بگیرد و قضای آن را نیز به جا آورد.

س85. کسی که در تنگی وقت قبل از اذان صبح در ماه رمضان به جهت جنابت تیمم کند، آیا با همان تیمم نماز هم می تواند بخواند؟

ج. خیر، باید برای نماز غسل کند.

س86. اگر در ماه رمضان با اعتقاد به اینکه برای غسل وقت دارد، مشغول غسل شود و در حین غسل بفهمد که صبح شده، حکم روزه او چیست؟ج. روزه اش صحیح است.

قبلاً گفته شد بیدار شود و دوباره بخوابد، و تا اذان صبح بیدار نشود، و یا بیدار بشود و برای مرتبه سوم بخوابد و بیدار نشود، باید قضای آن روز را بگیرد، و بنا بر احتیاط مستحب برای مرتبه سوم کفاره نیز بدهد، ولی اگر کار دیگری که روزه را باطل میکند عمداً انجام دهد، در صورتی که میدانسته آن کار روزه را باطل میکند، قضا و کفاره بر او واجب میشود، و این حکم در انجام غسل ارتماسی، بنا بر احتیاط واجب است.

مسأله 23. اگر به واسطه ندانستن مسأله کاری انجام دهد که روزه را باطل میکند، چنانچه در یاد گرفتن مسأله تقصیر کرده و در وقت به جا آوردن آن کار احتمال مفطر بودن آن را میداده، کفاره بر او واجب میشود، و اگر در وقت به جا آوردن آن غفلت داشته، بنا بر احتیاط کفاره لازم است، ولی اگر در یاد گرفتن مسأله تقصیر نکرده باشد، کفاره واجب نیست.

مسأله 24. اگر عمداً روزه خود را باطل کند و بعد عذری، مانند حیض یا نفاس یا مرض برای او پیداشود، بنا بر احتیاط کفاره بر او واجب میشود.

مسأله 25. اگر روزهدار در رمضان با زن خود که روزهدار است جماع کند، چنانچه زن را مجبور کرده باشد، کفاره روزه خودش و روزه زن را باید بدهد، و اگر زن به جماع راضی بوده، بر هر کدام یک کفاره واجب میشود.

مسأله 26. اگر زنی شوهر روزهدار خود را مجبور کند که جماع نماید یا کار دیگری که روزه را باطل میکند انجام دهد، واجب نیست کفاره روزه شوهر را بدهد.

ص: 72

مسأله 27. اگر روزهدار در ماه رمضان، زن خود را مجبور به جماع کند، و در بین جماع زن راضی شود، بنا بر احتیاط واجب باید مرد، دو کفاره و زن، یک کفاره بدهد.

مسأله 28. اگر روزهدار در ماه رمضان با زن روزهدار خود که خواب است جماع نماید، یک کفاره بر او واجب میشود و روزه زن صحیح است، و کفاره هم بر او واجب نیست.

مسأله 29. اگر مرد، زن خود را مجبور کند که غیرجماع کار دیگری که روزه را باطل میکند به جا آورد، کفاره زن را نباید بدهد، و بر خود زن هم، کفاره واجب نیست.

مسأله 30. کسی که به واسطه مسافرت یا مرض روزه نمیگیرد، نمیتواند زن روزهدار خود را مجبور بهجماع کند، ولی اگر او را مجبور نماید، کفاره بر مرد واجب نیست.

مسأله 31. انسان نباید در به جا آوردن کفاره کوتاهی کند، ولی لازم نیست فوراً آن را انجام دهد.

مسأله 32. کسی که قضای روزه رمضان را گرفته، اگر بعد از ظهر عمداً کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، باید به ده فقیر هر کدام یک مد که تقریباً ده سیر است طعام بدهد و اگر نمیتواند، سه روز روزه بگیرد.

مسأله 33. زنی که زاییدن او نزدیک است و روزه برای حملش یا برای خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست، و در صورت اول، باید برای هر روز بنا بر احتیاط لازم یک مد طعام به فقیر بدهد؛ ولی اگر روزه برای خودش ضرر دارد، رعایت این احتیاط لازم نیست؛ اگرچه بهتر است، و روزههایی را که نگرفته، باید قضا نماید.

ص: 73

مسأله 34. زنی که بچه شیر میدهد و شیر او کم است؛ چه مادر بچه، یا دایه او باشد، یا بیاجرت شیر دهد، اگر روزه برای بچه یا برای خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نیست، و در صورت اول باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد، و در هر دو صورت روزههایی را که نگرفته باید قضا نماید، ولی اگر کسی پیدا شود که بیاجرت بچه را شیر دهد، یا برای شیر دادن بچه از پدریا مادر بچه یا از کس دیگری که اجرت او را بدهد اجرت بگیرد، احتیاط واجب آن است که بچه را به او بدهد و روزه بگیرد.

س89.سن بلوغ دخترها 9 سال در رساله ذکر شده است و تکلیف بر او واجب است؛ درحالی که دختر این قدر کوچک است که اگر روزه بگیرد مریض می شود؛ و علامت بلوغ دیگر هم ندارد، تکلیف ایشان چیست؟

ج. سن تکلیف دختران نه سال کامل قمری است و در عین حال قدرت شرط تکلیف است، آنچه قدرت انجامش را دارد باید انجام دهد و آنچه قدرتش را ندارد؛ تکلیف ساقط است؛ مثلاً اگر قدرت گرفتن روزه ندارد نباید روزه بگیرد و هر وقت قدرت یافت، قضای آن را به جا آورد؛ ولی نماز و حجاب و امثال اینها را که قدرت دارد باید انجام دهد.

س90. خانمی از 27 سالگی به بعد بر اثر بیماری قادر به گرفتن روزه نبوده است، حال تکلیف او چیست؟

ج. در فرض سؤال، قضای روزهها لازم نیست، لکن برای هر روز 750 گرم طعام، مانند گندم و آرد به فقیر غیرسید به عنوان کفّاره بدهد.

بدون عذر موفق به گرفتن قضا نشد، کفاره تأخیر هم لازم است و به توضیح المسائل مسأله 1737 مراجعه شود.

ص: 78

فیش تلفنی داشته که آن را فروخته و مقداری منفعت هم برده، ولی پول فیش را به طور ماهیانه میگیرد و خرج میکند آیا سهمین بدهکار میشود یا خیر؟».

جواب مرقوم فرمودهاید: «در مورد سؤال چنانچه فیش تلفن را از پول مخمّس تهیه نموده و فعلاً هم آنچه به عنوان قسط میگیرد صرف مؤونه زندگی مینماید، خمس ندارد».

به عرض میرسد: با توجه به اینکه فیش از پول مخمّس تهیه نشده، اما قسط مذکور را صرف مؤونه زندگی مینماید، آیا خمس تعلق میگیرد یا نه؟

ج. در فرض سؤال، چنانچه فیش را از عواید خمس نداده خریده باشد و سال بر آن گذشته باشد، در موقع گرفتن هر قسط خمس همان قسط را بپردازید.

س97. زنی از درآمد خود بعضی از اوقات خوراکی میخرد و به منزل همسرش میآورد. اگر پوشاک یا خوراکی آخر سال زائد باشد به آن خمس تعلق میگیرد یا خیر؟ همسر زوج باید بپردازد یا زنی که خریده است؟

ج. اگر به زوج نبخشیده باشد، باید خود زوجه خمس آن را بپردازد و اگر به شوهر خود بخشیده باشد، خمس آن بر زوجه واجب نیست و باید زوج خمس آن را بدهد.

ص: 81

قیمت آن از قیمت خرید از عواید سال فروش است که اگر به مصرف مؤونه رسید خمس ندارد، و الا خمس مقدار زائد بر قیمت خرید واجب است.

ص: 84

ص: 86

که زن میگوید مطابق باشد، مثلاً اگر زن «زَوَّجْتُ» میگوید، مرد هم «قَبِلْتُ التَّزْوِیجَ» بگوید.

بیرون رود، و باید خود را برای هر لذتی که او میخواهد تسلیم نماید، و بدون عذر شرعی از نزدیکی کردن او جلوگیری نکند، و اگر در اینها از شوهر اطاعت کند، تهیه غذا و لباس و منزل او بر شوهر واجب است، و اگر تهیه نکند؛ چه توانایی داشته باشد یا نداشته باشد، مدیون زن است.

مسأله 5. اگر زن در کارهایی که در مسأله پیش گفته شد، اطاعت شوهر را نکند، گناهکار است و حق غذا و لباس و منزل و همخوابی ندارد، ولی مهر او از بین نمیرود.

مسأله 6. مرد حق ندارد زن خود را به خدمت خانه مجبور کند.

مسأله 7. مخارج سفر زن اگر بیشتر از مخارج وطن باشد، با شوهر نیست، ولی اگر شوهر مایل باشد که زن را سفر ببرد، باید خرج سفر او را بدهد.

مسأله 8. زنی که از شوهر اطاعت میکند و شوهرخرج او را نمیدهد، اگر ممکن است میتواند خرج خود را بدون اجازه از مال او بردارد، و اگر ممکن نیست، چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیه کند، اگر نمیتواند با اطاعت شوهر تهیه معاش کند، در موقعی که مشغول تهیه معاش است، اطاعت از شوهر بر او واجب نیست، ولی احتیاط آن است که از حاکم شرع هم اذن بگیرد.

کفو دیگر و پدر امتناع کند، اذن پدر ساقط است. و اگر پدر یا جدّ پدری ندارد، جز اجازه و رضایت خود دختر رشیده، اجازه دیگری لازم نیست.

روز عدّه نگهدارد، یعنی از شوهر کردن خودداری نماید، اگرچه یائسه یا متعه باشد، یا شوهرش با او نزدیکی نکرده باشد؛ و اگر آبستن باشد، باید تا موقع وضع حمل عدّه نگهدارد، ولی اگر پیش از گذشتن چهار ماه و ده روز، بچهاش به دنیا بیاید، باید تاچهار ماه و ده روز پس از مرگ شوهرش صبر کند، و این عدّه را عدّه وفات میگویند.

مسأله 12. زنی که در عدّه وفات میباشد، حرام است لباس الوان بپوشد و سرمه بکشد، و همچنین کارهای دیگری که زینت حساب شود، بر او حرام میباشد.

ص: 91

ص: 92

ص: 94

کثیره ای است که بر بی حجابی مترتب می شود و بر این اساس زن باید خود را از نظر نامحرمان مستور بدارد؛ به طوری که حجم مفاتن بدن او هم معلوم نباشد و انظار هواپرستان را جلب نکند و هیچ پوششی مانند چادر این هدف را تأمین نمی کند چنان که سیره بانوان متدین هم خلفاً عن سلف پوشش با چادر و مانند آن بوده و به نظر حقیر بنا بر احتیاط واجب، پوشاندن وجه و کفین مخصوصاً اگر در معرض دید «من فی قلبه مرض» باشد، لازم است. تذکر می دهم وضعی که فعلاً متعارف شده که به هیچ وجه بانوان بر مرجوحیت و ناخوشایند بودن کشف وجه توجه ندارند و با مردان بیگانه به طور مستمر مثل مرد با مرد یا زن با زن معاشرت و همکاری دارند و آن را عادت و رسم قرار داده اند و در معابر و خیابان ها و مجالس ظاهر می شوند با مجموع تعالیم اسلامی و جهاتی که شارع مقدس در حفظ آن کرامت والای زن را در نظر گرفته، منطبق نمی شود و با این جمله بزرگ و پرمعنی قرآنی که حد رابطه زن و مرد بیگانه را با هم اگرچه به صورت ارشاد و سفارش و توصیه آن را فرض کنیم، سازگار نیست: )ذَلِکمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکمْوَقُلُوبِهِنَّ(،(1)) هر نوع و هر وضعی که با آن دل های مردان و زنان پاک تر بماند، آن مطلوب است. البته فرهنگ های غربی که حتی روابط نامشروع

ص: 96

زن و مرد را عیب نمی گیرند یا مهم نمی شمارند و شنایع دیگر را مجاز و قانونی کرده اند، بسیاری از سنن و اخلاقیات زن مسلمان را در حفظ عفت و شرف خود خلاف آزادی او می دانند. اما زن مسلمان و تعلیمات اسلامی آن فرهنگ را محکوم و مبتذل و دون شأن زن و انسان می دانند. شخصیت زن مسلمان را نمی توان با این نگرش های حیوانی زیر سؤال برد. خداوند متعال زن و مرد ما را به راه مستقیم احکام جامع الاطراف اسلام هدایت فرماید. درود بر مولی الموحدین امیرالمؤمنین علی(عَلَيْهَ السَّلاَمُ) که برحسب روایت اصبغ بن نباته از آن حضرت که در مثل کتاب من لا یحضره الفقیه که بیش از یک هزار سال قبل تألیف شده، از این گرایش ها و فتنه ها خبر داده است و زن و مرد را هشدار داده اند.((1)) امید است شما خواهران بافضیلت که بر جوانب متعدد حیات زن و سیاست هایی که همیشه و خصوص تقریباً از یکصد سال پیش تا این زمان برایتغییر هویت اسلامی بانوان و در نتیجه تغییر هویت اسلامی کل جامعه وجود داشته، احاطه و آگاهی دارید، بتوانید تعهد بانوان را با سنن اسلامی بیش از پیش استحکام بخشید و آنان را در برابر تبلیغات سوء مصونیت داده و بیمه نمایید.

ص: 97

نامحرم بپوشاند و بنا بر احتیاط واجب صورت و دست ها را، و بهترین پوشش چادر است و برای مردان نپوشاندن مواضعی که از سابق پوشاندن آنها مرسوم و متعارف نبوده، اشکال ندارد.

س111. حدود حجاب اسلامی برای بانوان چیست؟ برای این منظور پوشیدن لباس بلند و آزاد و شلوار و روسری کفایت می کند و اصولاً چه کیفیتی در لباس و پوشش زن در برابر افراد نامحرم باید رعایت شود؟

ج. بانوان باید خود را با چادر و مانند آن از نامحرم بپوشانند.

س112.به نظر حضرت عالی زن باید قسمت زیرین فک خود را - که چانه گفته می شود - از نامحرم بپوشاند و یا اینکه گردن را بپوشاند، کافی است؟ اگر باید چانه را بپوشاند، دقیقاً باید تا کجای آن را بپوشاند؟

ج. چانه جزء وجه است و به نظر حقیر احتیاط واجب برای زن مستور نمودن وجه و کفین است؛ چنان که احتیاط واجب عدم جواز نظر مرد نامحرم به وجه و کفین زن است.

س113. چه مقدار از صورت خانم ها باید پنهان باشد؟

ج. به نظر حقیر احتیاط این است که خانم ها صورت خود را از نامحرم بپوشانند و اگر در احتیاط با رعایت الأعلم فالأعلم رجوع به مجتهد دیگر نمایند که پوشاندن صورت را واجب نداند، به هرحال باید مو و هرچه بیشتر از گردی صورت است بپوشانند.

ص: 99

س114. آیا پوشانیدن کف و روی پا از نامحرم برای زن لازم است؟

ج. بنا بر احتیاط لازم است.

س115. خانم هایی که بعضاً در تابستان بدون پوشیدن جوراب در خارج منزل می آیند، آیا این عمل جایز است؟

ج. جایز نیست.

س116. آیا آرایش در حد ساده (اصلاح صورت) با آرایش غلیظ (که از انواع کرم ها و... استفاده می شود) فرقی دارد؟ و در هر کدام پوشش چگونه است؟

ج. در فرض سؤال، فرقی بین آرایش کرده و غیرش نیست؛ بلی، در وجه و کفین بنا بر احتیاط، واجب است آرایش به طورحتم پوشیده شود.

س117. در فرض نپوشاندن وجه (درحالی که شخص آرایش کرده)، آیا حرمت برای زن است که نپوشانده یا برای نامحرمی که نگاه می کند (با قصد لذت یا غیرقصد لذت)؟

ج. حرمت برای هر دو است؛ چه با قصد تلذذ و چه بدون آن.

س118. آیا ناخن بلند برای زن زینت محسوب شده و باید از نامحرم پوشانده شود؟

ج. بلند بودن ناخن کراهت دارد و به نظر حقیر بنا بر احتیاط واجب، خانم ها باید دست و صورت را از نامحرم بپوشانند.

ص: 100

س119. آیا پوشاندن ابروها برای خانم ها لازم است؟

ج. پوشاندن ابروها بنا بر احتیاط واجب بر خانم ها واجب است.

ج. بلی، این حکم مخصوص نماز است به شرط عدم وجود نامحرم.

س123. می دانیم پوشاندن انگشت ها برای خانم ها هنگام نماز واجب نیست؛ اما چنانچه انگشتان خانمی، مزین به حنا یا انگشتری طلا یا نقره و... باشد، باز هم مجاز است که در حال نماز آنها را نپوشاند؟

ج. در مورد سؤال اگر ناظر نامحرم نباشد، پوشاندن لازم نیست و در صورت وجود ناظر نامحرم، پوشاندن واجب است؛ ولو زینت نکرده باشد.

س124.خانمی پرسیده اند: در بعضی کتاب های فقهی آمده است: در نماز پوشانیدن کف پاها بر زنان واجب است، اگر خانمی هنگام نماز، جورابی به پا نداشته باشد و با احساس خنکی هوا، بفهمد (یا گمان کند) چادر کف پاهایش را نپوشانده، آیا نمازش اشکال دارد؟

ج. اگر ناظر نامحرم نباشد، پوشیدن کف پا به نظر حقیر بر زن واجب نیست.

در این موارد چیست؟ (با توجه به اینکه امر به معروف و نهی از منکر نیز مشکل است).

ج. در هر موردی که احتمال تأثیر بدهید، امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید و از ملامت ملامت کنندگان در راه خدا نترسید و پیشنهاد ما همان دستورات ائمه هدی(علیهم السلام) است که تأمل در عظمت معصیت خدای حاضر و ناظر و عظمت و عزت طاعت خدا و بهره های عظیم آن بنمایید و تا می توانید خود را در مظانّ برخورد با اینصحنه ها قرار ندهید و تکیه گاه معنوی خود را با عمل به واجبات و ترک محرّمات قوی کنید و تا می توانید از تشریفات متداوله عصر حاضر در امر ازدواج بکاهید. در اوّلین ازمنه امکان ازدواج نمایید. ان شاءالله موفق باشید.

س130. اگر عمداً یا سهواً موی فردی را نامحرم ببیند، آیا کفاره دارد یا خیر؟ در صورت مثبت بودن جواب، کفاره آن چیست؟ اگر کسی احتمال دهد نامحرمی ممکن است رد شود و موی او را ببیند و به هر دلیل حجاب خود را رعایت نکند و از اینکه نامحرمی موی او را ببیند راضی نباشد و ناگهان اتفاق بیفتد، مسأله چگونه است؟

ج. نظر عمدی به موی نامحرم حرام است، ولی کفاره ندارد.

نماز و یا نزد نامحرم لازم است؟ اگر زینت پنهان روی لباس باشد چطور؟

ج. پوشاندن موی مصنوعی در حال نماز و از نامحرم واجب نیست، مگر اینکه موجب تحریک شهوت نامحرمشود که در این صورت پوشاندن آن از نامحرم واجب است، ولی برای نماز مضر نیست و همچنین زینت که روی لباس افتاده اگر موجب تهییج نامحرم شود، پوشاندن آن از نامحرم واجب است، ولی برای نماز اشکال ندارد.

رعایت حجاب به وسیله چادر و عبای زنانه بوده که بهترین پوشش است و هم اکنون نیز چنین است؛ و علّت اینکه چادر انتخاب شده این است که تمام مفاتن و برآمدگی های بدن و مواضع مهیج که جلب توجّه نامحرم می کند، پوشیده می شوند و زنان باحیا و عفّت هیچ گاه بدون چادر از منزل بیرون نمی روند و خود را در معرض دید نامحرمان و انظار سوء قرار نمی دهند.

س138. حکم چادر با توجه به آیه 59 سوره احزاب(1) چیست؟

ج. چادر بهترین پوشش اسلامی است و با آن مفاتن بدن مستور و عفّت جامعه حفظ می شود.

س139.چادر نازک که موها در مقابل نور از آن پیداست از نظر حجاب مشروعیت دارد یا نه و نیز نماز با این چادر چگونه است در جایی که سایه موها پیدا باشد؟

ج. اگر ساتر نباشد، مشروعیت ندارد و نماز با آن صحیح نیست.

ص: 107

س140. آیا چادر حجاب است یا همان پوشش با مانتو هم جایز است؟ آیا پوشیه زدن خانم ها واجب است؟ لازم است یا بهتر؟ چرا همسران خود علما پوشیه می زنند؟

ج. چادر مناسب ترین حجاب است و پوشاندن صورت برای خانم ها بنا بر احتیاط، واجب است و خانواده علما به این احتیاط عمل می نمایند.

س141. می دانیم که برای پوشش چادر اجبار نیست؛ پس چرا بعضی ها اگر کسی روسری به سر کند، مورد سرزنش قرار می دهند؟ و حتی آیه قرآن (احزاب، 59) چنین می گوید؟

ج. حجاب از ضروریات دین است و روش بهتر در حجاب چادر است و اکتفا کردن به روسری مواضع تهییج کننده زن را نمی پوشاند و موجب شیوع فساد در جامعه است.

س142. عده ای همراه با تبلیغات فرهنگی دشمن در روزنامه ها و سخنرانی هایشان می گویند چادر مشکی برای بانوان مکروه است و باید پوشش جدید مانند مانتو و کت و دامن با رنگ های متنوع جایگزین چادر مشکی شود، آیا چنین حرف و اقدامی صحیح است یا نه؟

ج. این نوع نظریات و درج آن در روزنامه ها از مصادیق بارز تهاجم فرهنگی است و درحقیقت سوق دادن بانوان به سوی بی حیایی و بی عفتی است.

ص: 108

س143. پوشیدن چادرهای شرمن چه حکمی دارد؟

ج. اگر موجب جلب نظر نامحرم شود، جایز نیست.

قرآن کریم در مورد حجاب می فرماید: )ذَلِك أَدْنى أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْن((1)) چنین حجابی نزدیک تر است، به اینکه آنان به تقوا و محجبه بودن در نزد دیگران معروف شوند و مورد آزار و اذیت فساق و اراذل قرار نگیرند، با توجه به این آیه، حکم پوشیه زدن یا نقاب زدن یا حتی چادر مشکی به سر کردن را که موجب شهرت و معروفیت و انگشت نما شدنس1. می شود، بیان فرمایید؛ چون عده ای می گویند همه این موارد لباس شهرت است، خصوصاً پوشیه و نقاب اشکال شرعی دارد؟

ج. همان طور که از آیه کریمه استفاده کرده اید، ظاهر این است که پوشیدن رو و ستر وجه موجب شناخته شدن او به تعهد به حجاب و عفاف و کرامت نفس می شود و افراد بوالهوس و چشم چران را از او مأیوس می نماید. بدیهی است چنین پوشش و لباسی که لباس دین و اسلام زن و اعلام استقلال و شخصیت و تعهد دینی اوست، لباس شهرتی که مذموم است نیست. اگر همه زنان - العیاذ بالله - به بی مبالاتی در امر حجاب گرایش پیدا کنند و لباس های آن چنانی که زن های بعضی اماکن می پوشند، بپوشند و به آن و اختلاط با بیگانگان، چنان که رو به رواج است، افتخار کنند، آیا زن مسلمان می تواند از مواضع دینی و عفت و عصمت خود دست بردارد؟! یا باید با

ص: 109

حضور شجاعانه خود با همان چادر خویش اعلام موجودیت کند که من هستم و به دین و حیثیات انسانی و اسلامی خود متعهدم و افتخار دارم. اگر رقص و ملاهی و مناهی شایع شد و ارتکاب این امور و بی اعتنایی به محرمات و شکستن سنت های الهی رایج و شایع شد و ترک آن مورد تمسخر گردید، آیا ارتکاب این معاصی جایز می شود یا باید بگویند: )إِنْ تَسْخَرُوا مِنَّا فَإِنَّا نَسْخَرُ مِنْکمْکما تَسْخَرُونَ(.(1)

س145. الف) به نظر حضرت عالی می توان به جای چادر یک پوشش خاصّی مثلاً مانتو را به عنوان حجاب عمومی پیشنهاد کرد؟

ب) منظور از جلابیب را بیان فرمایید؟

ج (الف). خواهر محترمه، حقیر به شما توصیه می کنم که همان حجاب متعارف و چادر را رعایت نمایید و این معنی را که برخواسته از مجموع هدایت های اسلام در مورد پوشش زنان و مستور بودن آنها از نامحرم و عدم اظهار مفاتن بدن است، حفظ نمایید و دیگران را هم به آن تشویق نمایید، به آن صورت که شما نوشته اید متحدالشکل می نماید و سلیقه ها در برش و دوخت و کوتاه و بلند آن اثر می گذارد و سنت حجاب شکسته می شود. به هرحال حفظ استقلال و هویت اسلامی را مهم بدانید و خواهران محترم را از اینکه تحت تأثیر جوهای خاص و خارج از کل عفاف و حشمت قرار بگیرند، برحذر نمایید.

ص: 110

ج (ب). جلابیب جمع جلباب است که سر و سینه وگردن را می پوشاند و ظاهراً همین جمله )يُدْنينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلاَبِيبِهِنَّ(؛(1)

که بعض بزرگان مفسرین فرموده اند، کنایه از ادناء آن به وجه ستر وجه است.

دختران دانش آموز که به سن تکلیف رسیده اند از آن استفاده کنند.

ج. جایز نیست و خروج دختران و بانوان به صورت مذکوره مفاسد عدیده دارد.

س148. معمولاً آستین مانتو و لباس های دیگر نظیر آن، که خانم ها می پوشند، به گونه ای است که در موقع حرکت دست، مقداری از مچ و ساعد آنها که مزین به النگو و ساعت می باشد، ظاهر می شود، آیا این مقدار باز بودن دست ها را جایز می دانید؟

ج. جایز نیست.

س149. با توجه به اینکه چادر از نظر پوشیدن حجم بدن خانم ها مناسب تر است، خانواده هایی که تا به حال از چادر استفاده می کردند، آیا اجازه می دهید برای رفتن به دانشگاه یا اداره و... چادر را کنار گذاشته و از مانتو و روسری استفاده کنند؟ (چون معمولاً چادر را رها کردن و استفاده از مانتو، مقدمه بیرون افتادن موی سر و باز بودن صورت آرایش شده و... می باشد).

ج. حقیر اجازه نمی دهم .خداوند همه را از شرّ شیطانرجیم حفظ نماید.

ج. حفظ حجاب برای زن از امور واجبه است و احتیاط واجب برای زن، مستور نمودن صورت است با هر وسیله ای که ممکن است.

س154. اگر کسی در محلّ سکونتش رسم باشد که لباسی که آنها می پوشند یا به سر می کنند بدن در آن پیدا باشد، آیا این امر گناه محسوب می شود یا خیر؟

ج. گناه است. شما باید مو و بلکه صورت و دست را هم از نامحرم بپوشانید و کاری به رسوم محلّی نداشته باشید، شاید آنها از شما یاد بگیرند.

با پوشیدن چادر منظره از صورت مهیج بودن و جلوه مفاتن بدن خارج شود.

س158. اگر ما چادر را از روی مقنعه بپوشیم، درحالی که با مقنعه حجاب کامل داریم و شلوار سفید بپوشیم، آیا از نظر شرعی اشکال دارد؟

ج. اشکال این است که به خاطر سفید بودن نظر اجنبی را جلب می کند و همین طور رنگ های دیگر.

س159. آیا روسری یا مانتو یا چادر یا جوراب یا دستکش زینتی و دارای رنگ های جذاب (مثل مانتوی صورتی یا سفید یا آبی... روسری قرمز... چادر گیپور یا توری، جوراب کرم رنگ) حجاب شرعی اند؟

ج. حجاب شرعی این است که زن طوری خود را بپوشاند که حجم مفاتن بدنش معلوم نشود و مستور از نامحرمان باشد و در فرض سؤال گرچه بدن مستور است، لکن چون مذکورات در سؤال موجب جلب توجه نامحرمان و نظرشان و نوعاً معرض ریبه و مفاسد اخلاقی است، از این جهت مورد اشکال است و نباید از این گونه پوشش ها استفاده شود.

زن ها و زن پوشش مختص به مردها را لباس خود قرار دهد؛ بنابراین پوشیدن موقت در منزل و امثالآن اشکال ندارد.

س161. پوشیدن شلوار یا پیراهن مردانه و سر کردن چفیه توسط بانوان چه حکمی دارد؟

ج. لباس هایی که مخصوص مردها است، پوشیدن آن برای بانوان اشکال دارد و اگر مشترک است مانعی ندارد.

س162. لباس زنانه برای مرد و لباس مردانه برای زن چه حکمی دارد و آنکه زن بخواهد خود را شبیه مرد یا مرد خود را شبیه زن کند، چه حکمی دارد؟

ج. جایز نیست.

س163. چنانچه در نمایشنامه زن لباس مردانه بپوشد، چه حکم دارد؟

ج. اشکال دارد.

رعایت حجاب و گریز از نامحرم عادت دهند و اگر در این امر مسامحه کنند و دختر را نسبت به نامحرم بی تفاوت نمایند، شریک در معاصی دختر هستند. در حدیث وارد شده که در مجلسی که حضرت رضا(عَلَيْهَ السَّلاَمُ) تشریف داشتند و عده ای نیز حضور داشتند دختربچه ای وارد شد و حضّار در مجلس یکی یکی دختر را مورد نوازش قرار دادند تا رسید به حضرت رضا(عَلَيْهَ السَّلاَمُ) آن حضرت از سن دختر سؤال کردند گفته شد: پنج سال. حضرت دختر را از خود دور کرد و رفتاری که دیگران کرده بودند ننمودند و عمل آن بزرگوار باید برای زن مسلمان عبرت باشد.

س167. آیا گناه حجاب بد یا پوشش نامناسب زن بر گردن شوهر است؟

ج. گناه بدحجابی یا بی حجابی بر گردن زن است و شوهر اگر بتواند مانع شود و مانع نشود گناهکار است؛ چون نهی از منکر را ترک کرده است.

بعضاً روسری هم نمی گذارند و آستین کوتاه می پوشند و جوراب ندارند چیست؟

ج. اگر قدرت داشته باشید، آنها را در صورتی که با تذکر هم رعایت حجاب نمی کنند به منزل راه ندهید و مراوده با آنها را قطع کنید.

ص: 120

ص: 122

س175. مشخص شدن حجم بدن زن از روی لباس ها برای افراد نامحرم ولی فامیل باشد، چه حکمی دارد؟ البته مطمئن هستم که فرد نامحرم توجهی به این موضوع ندارد.

ج. مشخص شدن حجم کل بدن که با چادر هم مشخص می شود اشکال ندارد، ولی لباسی که حافظ حجم مفاتن بدن و مواضع مهیج می شود در حجاب از نامحرم کافی نیست.

س176. پوشیدن لباسی که پوشش مناسب ندارد (مثلاً یقه باز تا نصف سینه) در مجالس عروسی چه حکمی دارد؟

ج. چنانچه در معرض دید نامحرم نباشد، مانعی ندارد.

اخیراً به صورت زننده مُد شده اند و به صورت خیلی تنگ یا خیلی گشاد هستند و یا رنگ های ناجور دارند، آیا پوشیدن آنها اشکال دارد یا نه؟

ج. از پوشیدن لباس هایی که مد کشورهای کفر است و تنگ و مهیج است، خودداری نمایید.

با آنکه مردم می دانند مربوط به آنهاست، اشکال ندارد و به آن صدق لباس شهرت نمی کند؛ بلی، چنانچه به نحوی باشد که عرفاً انگشت نما شود، به عنوان لباس شهرت اشکال دارد و البته این مسأله غیر از تشبه به کفار است.

س194. پوشیدن لباس هایی که عام می پوشند، مثل فانتزی، آستین حلقه ای و... و یا طوری باشد که بیشتر بدن شخص پیدا باشد در مجالس شادی زن در حضور زن چه حکمی دارد؟ آیا لباس شهرت محسوب می شود؟ اگر فردی که این گونه لباس ها را می پوشد، اهل قرآن و کلاس های مذهبی و... باشد برای او لباس شهرت محسوب می شود؟

ج. به طورکلی پوشیدن لباس هایی که نزد متشرعه سبک و بر خلاف متانت یا بر خلاف عفت است، اشکال دارد.

دارد، تهیه شده باشد، محکوم به نجاست است.

ج. پارچه های غیرپوستی چنانچه علم به نجاست آن نداشته باشید، محکوم به طهارت است.

ص: 134

آرایش کرده و از منزل بیرون می رود، آیا شرعاً جایز است؟

ج. شرعاً حرام است.

س208. آیا آرایش کردن طوری که بسیار کم و عرف پسند باشد، ایراد دارد؟

ج. آرایش مانع ندارد، ولی از نامحرم واجب است پوشیده باشد.

س209. آیا آرایش کم رنگ که زیاد دید ندارد، اشکال دارد؟ برق ناخن، لاک سفید کمرنگ یا طراحی روی ناخن به رنگ تقریباً خود ناخن چطور؟

ج. اگر جلب توجه نکند و نامحرم نیز نبیند، اشکال ندارد.

س210. آیا شوهر می تواند و حق دارد به همسرش که با حجاب به مجالس زنانه می رود بگوید با آرایش به چنین مجالسی برو.

ج. شوهر چنین حقی ندارد.

س211.این حقیر متأهل بوده، در خصوص آرایش زوجه در بیرون از منزل با وجود مخالفت زوج حکم شرعی چیست؟

ج. بر زن واجب است خود را از نامحرم بپوشاند و با آرایش خارج شدن و بدون اینکه صورت پوشانده شود، معرض فساد و تبعات سوء است؛ چه شوهر مخالفت کند، چه نکند.

برای شرکت در یک مجلس زنانه اشکال دارد؟

ج. اشکال ندارد.

س213. آیا آرایش کردن زن برای شوهرش واجب است؟ چنانچه در شرایط متعدد حکم فرق می کند، مشخص فرمایید.

ج. اگر زوج از زوجه بخواهد که برای او زینت کند، بر زوجه واجب است که در حد متعارف برای زوج زینت کند.

ج. چنانچه آرایش مذکور موجب گول خوردن داماد شود، جایز نیست و قدر متیقن از موارد جواز نگاه پسر به دختری که در صورت پسندیدن بنا دارد با او ازدواج کند، نگاه به صورت و مو و دست و گردن به طور معمول و طبیعی است و نگاه به دختر پس از آرایش محل اشکال است.

ج. خود را به زیّ خارجی ها درآوردن مذموم است و تبعات سوء دارد.

ج. عمل مذکور در سؤال، حرام نیست.

س225. آرایش ابرو برای خانم چه حکمی دارد؟ آیا زینت شمرده می شود که در این صورت پوشانیدن آن از نامحرم لازم باشد؟

ج. بلی، زینت است باید از نامحرم، مستور شود.

س229. مدتی است بانوان محترمه به ابرو و یا دور لب عملیات تاتو انجام می دهند (پررنگ کردن دور ابرو و لب یا خال کوبی) که طبعاً زینت تلقی می شود که گاهی پوشاندن آن نیز مقدور نمی باشد. و لذا مستدعی است بفرمایید که این عمل مشمول آیه شریفه )وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُن(؛(1)) می باشد یا نه و چه حکمی دارد؟

ج. بلی، مشمول نهی مذکور در آیه شریفه است و ابداء و نشان دادن آن نزد مرد اجنبی حرام است.

3) رفع تیرگی و پف دور چشم و نیز تیرگی و چروک دور لب جهت زیبایی که از نظر طبّی نیز لزومی ندارد؛ چه برای مردان و چه برای زنان؟

4) رفع تیرگی ها و لکه های موجود در پوست و نیز رفع فرورفتگی های صورت جهت زیبایی که از نظر طبّی نیز لزومی ندارد؛ چه برای مردان و چه برای زنان؟

5) رفع افتادگی پلک، رفع خطوط اخم و خنده و رفعغبغب جهت زیبایی که از نظر طبّی نیز لزومی ندارد؛ چه برای مردان و چه برای زنان؟

6) بالا کشیدن ابرو، برجسته سازی گونه و چانه، بزرگ کردن لب ها یا کوچک کردن آنها و چاق کردن صورت جهت زیبایی که از نظر طبّی نیز لزومی ندارد؛ چه برای مردان و چه برای زنان؟ و آیا هزینه ای که صرف امور مذکور می گردد، مشمول خمس می شود یا خیر؟

ج. اگر اعمال مذکور موجب لمس و نظر حرام نباشد و برای شخص ضرر نداشته باشد و مفسده دیگری نیز مترتّب نشود، مانع ندارد و پولی که مصرف می شود اگر عرفاً مؤونه زندگی محسوب نشود، باید تخمیس شود.

س240. الف) کوچک یا بزرگ کردن شکم و ران و باسن، جهت زیبایی و موزون شدن اندازه این اعضا، که از نظر طبّی نیز لزومی ندارد، چه برای مردان و چه برای زنان، چه حکمی دارد؟

ب) حکم جراحی صورت که با این عمل چهره شخص تا مقداری و شاید هم به کلّی تغییر کند که از نظر طبی هم لزومی ندارد، چه برای

ص: 144

مردان و چه برای زنان، چه حکمی دارد؟

ج. اگر مشتمل بر خلاف شرعی از قبیل نظر و لمسحرام نباشد، اشکال ندارد.

ذی ربط در اجرای قانون را شاهدیم، تکلیف دولت و مردم در این رابطه چیست؟

ج. تکلیف همه بدون استثنا، رعایت احکام شرع و حلال و حرام دین است و هر کسی بر طبق توان خود باید امر به معروف و نهی از منکر نماید تا خدای ناخواسته تدریجاً، معروف منکر نشود و منکر عنوان معروف پیدا نکند.

س244. متأسفانه بسیار دیده می شود دختران جوان آرایش کرده و موهای خود را تا فرق سر، گردن و سینه را بیرون گذاشته و ناخن دست ها و پاهای خود را لاک زده و با کفش هایی تابستانی بدون پوشیدن جوراب در خیابان ها دیده می شوند. مطمئناً بسیاری از این دختران بر اثر جوانی و جهالت نمی دانند چه می کنند و توان رهایی از این منجلاب را ندارند. لطفاً آنها را نصیحت و راهنمایی کنید و بفرمایید چه کنند که رهایی یابند؟

ج. این گونه اعمال در بین اجتماع، حاکی از بی مبالاتی و پیروی هوای نفس است. البته تغییر دادن این روش با مقداری نصیحت که بارها شده کم اثر است. تا برای انسانمعرفت به مضارّ دنیوی و اخروی این امور حاصل نشود، هوای نفسانی را دنبال می کند و حصول معرفت محتاج به تربیت های خانوادگی و مراقبت جدّی و تبلیغ و ارشاد است که باید همه با هم همکاری نماییم. خداوند همه را از شرور فسقه حفظ نماید.

ص: 146

س247. برخورد با عدم حجاب کامل از جمله بیرون بودن موهای سر خواهران، داشتن آرایش، استعمال عطریات و پوشیدن مانتوهای اندامی (تنگ و چسبان و کوتاه) بدون چادر و نیز پوشیدن کفش های بندی تابستانی بدون جوراب چه حکمی دارد؟

ج. نهی از منکر در صورت احتمال تأثیر و با حفظ مراتب آن واجب و ترکش مضرّات دنیوی و اخروی زیادی دارد و ترک این فریضه مهمّ جامعه اسلامی را به این مرحله شنیع رسانده است، اگر در برخوردها کاسب، معلّم، مدیر، کارگر و هر صنفی از زن و مرد تذکّر بدهند، ولو یک کلمه با ملایمت، کار به اینجا نمی رسد که دست و روی باز و زینت کرده در اجتماع ظاهر شدن یک امر عادیشود و کم کم زنان و دختران خجالت بکشند که صورت خود را بپوشانند.

ص: 148

ص: 150

حجم بدن زن نامحرم از روی پوشش اگر منفک از ریبه و التذاذ باشد، اشکال ندارد.

برادر اولاً و ثانیاً دیدن آنها را جایز می دانید یا خیر؟

ج. هرگاه اجنبی از یکدیگر و غیرمحرم باشند جایز نیست و دیدن آنها بستگی به نحوه پوشش آنها دارد.

ج. این عمل حکم نگاه به خود شوهر با قصد لذت را ندارد و ترک آن اولی است.

ج. زن ها باید از نگاه کردن به بدن نامحرم خودداری کنند.

ص: 158

ص: 160

اجنبی داشته باشد، جایز نیست و غالباً معرضیت دارد.

س274. نظر حضرت عالی در مورد اجرای برنامه های مذهبی همچون تواشیح و یا جمع خوانی قرآن کریم و یا اجرای سرود و خواندن شعر به صورت گروهی و یا انفرادی توسط خواهران در مجالسی که برادران نیز حضور دارند چیست؟

ج. حرام و موجب فساد اخلاق است.

البته در مجالس عروسی معرضیّت آن قویّاً محتمل است.

تجوید در حدّ فراگیری قواعد ضروری آن هم با نبودن استاد زن) آیا خواهران مجاز به خواندن با صوت و لحن هایمخصوص برای استاد نامحرم هستند؟

ه) آیا شکل گرفتن این امر را به عنوان فرهنگ و سنّت اسلامی در بین خواهران متدیّنه، مناسب با تقوا و به صلاح آنان می دانید؟

ج (الف). فرقی نمی کند.

ج (ب). چنانچه گفته شد معرضیّت، کافی برای حرمت است؛ به این معنی که ممکن است احیاناً در مورد خاصی التذاذ حاصل نشود، ولی نوعاً موجب التذاذ و سایر مفاسد است.

ج (ج). از جهت التذاذ تفاوتی بین نابینا و بصیر نیست و از جهت معرضیّت، برحسب موارد ممکن است مختلف باشد.

ج (د). جایز نیست.

ج (ه). بر خلاف تقوا و ورع و هویّت اسلامی و عفت زن است.

س285. خوانندگی زنان در مجالس زنانه (روضه یا مولودی) درحالی که با بلندگو صدای آنها در کوچه و خیابان توسط نامحرمان شنیده می شود و چه بسا موجب تحریک آنان می شود چه صورت دارد؟

ج. چون معرضیت برای فساد اخلاق و ریبه و التذاذ دارد محلّ اشکال است.

ج. خواندن زن معرضیت برای ریبه و التذاذ و فساد دارد چه مستمع او را بشناسد یا نشناسد و فرقی بین خواندن قرآن و دعا و گفتن اذان و مدیحه سرایی نیست.

نوعی نهی از منکر است. خداوند متعال شما را به آنچه مرضی خودش و موجب رضای امام زمان. است، موفّق بدارد.

س304. شرکت در مجالس عروسی یا مراسمی که در آن برنامه های موسیقی اجرا می شود، چگونه است؟

ج. جایز نیست.

س305. حضور در مجالس زنانه مانند عروسی که در آن به نوعی از آلات لهو استفاده می شود (البته بدون همکاری یا موافقت با کار آنها، صرف حضور)، چه حکمی دارد؟ آیا باید مجلس را ترک کرد؟

ج. حضور در مجالس مذکور که مستلزم شنیدن موسیقی حرام است، جایز نیست.

اگر غنا باشد حرام است؛ بلی، جواز آن برای زنان در مجالس عروسی اگر همراه با آلات لهو و طرب نباشد، بعید نیست؛ هرچند احتیاط در ترک است.

صدای آن، طوری که عابرین کوچه و همسایگان بشنوند و موجب اذیت همسایه ها باشد، چه می فرمایید؟

ج. استماع ترانه و بلند نمودن صدای آن، اگر موجب آزار کسی هم نشود، حرام است.

وسیله ناف و عضلات و جنبانیدن سرین عمل رقص را انجام می دهند. غرض بیان حکم اللّه شرعی این موضوع است؟

ج. اعمال مذکور - خواه همراه با آهنگ موسیقی باشد یا نباشد - حرام است و حضور در مجالس آن جایز نیست و ترک آن واجب است و از خیلی از گناهان تأثیرات فاسد آن بیشتر است. بلی، در مورد رقص زن برای شوهر بدون آهنگ موسیقی حکم به جوازش هست؛ همچنین بعضحرکات که جنبۀ الهاء و به لهو انداختن ندارد، مثل پایکوبی ها و حرکات تنظیمی نظامی یا حرکت دادن کودکان و به وجد و نشاط انداختن آنها یا بالا و پایین انداختن آنها، حرام نیست.

س314. ما جمعی از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی طی بحث های خوابگاهی پیرامون بسیاری از مسائل، سعی داریم که دلایل عقلانی بسیاری از احکام الهی را دریابیم. عقیده بیشتر این جمع بر این است که باید به مسائل از این دید نگاه کرد که اگر تأویل آن بر ما واضح نشود، آن را نمی پذیریم. از این لحاظ خواهشمندیم ما را در مورد یکی دو سؤال راهنمایی فرمایید (لازم به ذکر است در این جمع هم افراد مذهبی و هم غیرمذهبی وجود دارند). دلیل حرام بودن رقص زن برای زن چیست؟ (اگر هیچ حالتی بین طرفین به وجود نیاید).

ج. رقص، چنان که در تعریف آن گفته شده است، حرکات موزون و لرزش های محرک و مهیجی است که به وسیله بعضی

ص: 178

بخش های مورد توجه اندام انجام می شود و مانند غنا، غرایز حیوانی و شهوانی را تحریک می کند و عفت و پارسایی شخص را خدشه دار و به فساد و انحراف و رذایلاخلاقی گرایش می دهد و به وجود نیامدن حالتی برای طرفین یک فرض بیش نیست، مگر اینکه شخص فاقد غریزه مربوطه باشد و به علاوه تحریمات شرعی و قانونی بر اساس مفاسد نوعی است و کسی نمی تواند به استناد اینکه از مفسده فلان حرام مثل رقص و قمار و شراب و غنا مصونیت دارم مرتکب حرام شود. همه باید حتی پارساترین افراد معاصی را ترک کنند؛ علاوه بر اینکه از نظر فقهی ما تابع دستور شرع هستیم و اگر حکمت و فلسفه یک حکم را هم درک نکنیم، موظف به اطاعتیم و اسلام و تسلیم معنایش قبول احکام خدا است.

مخالف درآمده و مشاجراتی صورت می گیرد. حال از محضر آن مقام عظمی استدعا دارد که حکم شرعی و نظر شریف را در خصوص سؤالات مطرح شده به صورت بندبند مرقوم فرمایید.

1. آوردن ساز و دهل یا چگور (عاشق) در مجالس عروسی توسط صاحب مجلس چه حکمی دارد؟

ج1 . جایز نیست.

2. در صورتی که صاحب مجلس راضی به آوردن این آلات نباشد و اینها توسط عده ای میهمان یا فامیل ها یا غیره آورده شده، چه حکمی برای صاحب مجلس دارد؟ در صورتی که با تأکید و جبر بر نواختن، مجلس به هم خورده و پولی را که آخر مجلس جمع آوری می شود، بسیار کم خواهد بود که از آن باب زیانی متوجه صاحب مجلس خواهد شد؟

ج2. در مورد سؤال رضایت و عدم رضایت صاحبمجلس و کم یا زیاد شدن پول عروسی اثری در حرمت و عدم حرمت ندارد.

3. رقصیدن سنتی به صورت گروهی توسط مردان در حین نواختن ساز و دهل چه حکمی دارد؟

ج3 . این گونه امور که شرعاً حرام است، فرقی بین سنتی و غیرسنتی آن نیست.

ص: 181

ص: 184

ص: 186

با وی تماس گرفته و یا حتی درب منزل وی مراجعه نموده است، آیا تماس فوق الذکر مصداق رابطه نامشروع است و اگر آری، عنوان این حد از رابطه نامشروع چیست؟

ج. در فرض سؤال، چنانچه رابطه فقط به منظور مذکور در سؤال بوده و هیچ گونه امر دیگری در بین نبوده، اشکال ندارد و مصداق رابطه نامشروع نیست.

دارد و کسی می تواند آنها را متهم نموده و مؤاخذه نماید؟

ج. در مقام ازدواج جایز است پسر به دختر نگاه کند و با او صحبت کند، ولی به شرط اینکه هدفش از نظر لذت بردن نباشد و قصد ازدواج با او را داشته باشد؛ لکن انجام این امور در پارک ها که محل رفت وآمد اشخاص مختلف و معرضیت برای اتهام دارد، صلاح نیست و تکرار این نظر و نگاه نیز جایز نیست.

ج. نگاه کردن به اجنبیّه حرام است، مگر اینکه اتفاقاً نظر شخص به او بیفتد و نگاه را ادامه ندهد، ولی صحبت کردن اگر با تلذّذ و یا خوف وقوع در فساد نباشد، اشکال ندارد.

کند و یک کلام با همسر خود صحبت نکند، حکمش چیست؟

ج. شوخی با مرد نامحرم معرض فساد است و جایز نیست.

س337. صحبت کردن خانم ها و احیاناً بعضی اوقات شوخی های معمولی با آقایان نامحرم فامیل مانند پسرعمه و پسرخاله و شوهرعمه و غیره چه حکمی دارد؟ج. در مورد سؤال، مجرد صحبت و مزاح های غیررکیک در صورتی که موجب تلذّذ و فتنه و معرض فساد باشد اشکال دارد.

مدرسه) در صورتی که نامحرم صدای ما را بشنود، آیا از لحاظ شرعی اشکال دارد؟

ج. صحبت به نحو متعارف اشکال ندارد، ولی اگر طوریصحبت کنید که نحوه صحبت نظر شنونده نامحرم را جلب می کند، جایز نیست.

فروش این گونه لباس ها به زنان خودداری نمایند و مراجعه دختران و زنان به این گونه مغازه ها همین حکم را دارد.

س346. در برخی مغازه ها دیده می شود که آقایان وسایل آرایشی و لباس های زیر زنانه به فروش می رسانند، آیا زنان می توانند از این گونه مغازه ها خرید کنند؟

ج. شغل مذکور در سؤال برای مردان مذموم و مراجعه زن ها خالی از تبعات سوء مخصوصاً در این زمان نیست.

ج. با رعایت موازین شرعیه اشکال ندارد.

س352. از لحاظ شرعی کسانی که دارای صدای خوبی هستند، آیا نوحه خوانی در مجالس مذهبی اشکالی دارد؟ (در ارتباط با زنان).

ج. اگر به طور غنا نخوانند و صدایشان را نامحرم نشنود، اشکال ندارد.

س353. مداحی زن برای زنان فقط، چه صورت دارد؟

ج. در صورتی که در معرض استماع مردان نامحرم نباشداشکال ندارد.

ج. بلی، گناه کبیره است.

ص: 200

و دختران ارتباطاتی از قبیل اجتماعی - فرهنگی، و یا حتی عاطفی در قالب رفاقت ایجاد گردیده، البته منظور از رفاقت، رفاقت سالم می باشد. لذا خواهشمند است نظر مبارک را در این خصوص مرقوم فرمایید.

ج. ارتباط پسر و دختر، و لو به صورت مذکور، در سؤال تبعات سوء اخلاقی دارد و دستور دین مبین اسلام و روش عملی پیشوایان دین این بوده و هست که بین زن و مرد یا دختر و پسری که با هم محرم نیستند، حریم وجود داشته باشد و اختلاط و ارتباط نباشد و این گونه روابط شکستن حریم است و جایز نیست.

غافل نشده و از او فاصله نگیرم و خود را در برابر شیطان بیمه کنم؟

ج. هرگونه رابطه با نامحرم انسان را در معرض ارتکاب گناه قرار می دهد و باید از آن اجتناب کرد، مگر هنگام ضرورت به قدر ضرورت.

س371. ارتباط و دوستی بین دختر و پسر تا چه حدّ از نظر شرعی صحیح است؟ آیا ارتباط تلفنی جایز است؟

ج. ارتباط برقرار کردن بین دو نامحرم با تلفن و غیره به هیچ نحوش صحیح نیست و معرض فتنه و فساد است.

س372. حدود شرعی ارتباط دختر و پسر که حقیقتاً قصد ازدواج دارند تا چه میزانی می باشد و چه مقدار برای آنان جایز می باشد؟

ج. در فرض سؤال اگر قصد ازدواج با او را داشته باشد، جایز است به او نگاه کند و با او صحبت نماید به شرطآنکه قصد التذاذ نکند.

س373. آیا رابطه دوستی داشتن یک پسر با یک دختر درصورتی که جنبه شهوانی نداشته باشد، اشکال دارد، چون در محیط دانشگاه انسان گاهاً دختری را می بیند که خیلی با روحیات او سازگار است و طبعاً متمایل است که با او در ارتباط باشد، نظر شما در این مورد چیست؟

ج. راه ارتباط مشروع با دختر اجنبیه این است که به اذن پدرش با او ازدواج نمایید.

ص: 204

سلام زن جوان به مرد جوان نامحرم بعید نیست.

البته چون بحث از ازدواج دائم مطرح است، برای آشنایی کامل گاهی این خانم موهای جلوی سر خود را نمی پوشاند و گاهی با آستین کوتاه نمایان می شود، حکم معصیت دارد یا خیر؟ اگر دارد راه آشنایی حلال چگونه است، چون او در حال عدّه است و راه مبرّا شدن از این معصیت چیست؟

ج. ظاهر کردن موی سر و همچنین بازو برای زن حرام و نظر بر آنها هم بر مرد اجنبی حرام است و صحبت تلفنی و یا حضوری هم اگر با التذاذ باشد، حرام می باشد.

درحالی که خانواده هایشان نیز از آشنایی شان مطلع هستند، آیا این عمل از لحاظ شرعی مانع دارد؟

ج. جایز نیست.

مجامع و برنامه ها دیده می شود، به طور مختلط نباشند و باید هدایت این آیه کریمه را در تمام ارتباطات دختر و پسر و زن و مرد بیگانه در نظر بگیرید )ذَلِکمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکمْ وَقُلُوبِهِنَ(؛(1). و به هر شکل که دل مرد و زن از وساوس و فکر گناه پاک تر می ماند، آن شکل مطلوب شارع و مصون از گناه است.

است با مراعات شرایط امر به معروف و نهی از منکر باید به وظیفه امر به معروف و نهی از منکر عمل شود و درصورتی که غیرمشروع بودن رابطه احراز نشود عمل آنها محمول بر صحت است.

س392. آیا می توان با دیدن گفت وگوی یک پسر با یک دختر یقین حاصل کرد که امکان فساد می باشد؟

ج. مجرّد گفت وگوی آنها را نمی شود حمل بر فساد کرد.

ص: 212

ص: 214

حتی حضور مکرر در مکان های عمومی انجام دهد؟ (با توجه به وضعیت نامناسب جامعه از نظر امنیت برای بانوان و اختلاط زن و مرد در مکان های فوق).

ج. زوجه بدون اجازه و رضایت زوج، جایز نیست برای کارهای مذکور از منزل بیرون برود.

ج. به همان اندازه اجازه باید عمل کند و برای رفتن به محل دیگر، باید رضایت شوهر احراز گردد.

س401. اگر شوهری همسرش را از صله رحم به ویژه دیدار والدین منع کند، تکلیف چیست؟

ج. نمی تواند بدون اجازه به دیدار آنان برود و صله رحم منحصر به رفت وآمد نیست، بلکه با احوال پرسی از طریق تلفن و غیره نیز محقّق می شود.

س402. آیا شوهر حق دارد زن را مجبور به رفتن به منزل خویشاوندان خاصی کند. آیا اطاعت زن واجب است؟

ج. خیر، اطاعت از شوهر در این گونه موارد واجب نیست، ولی بهتر است زن رضایت شوهر را به دست آورد.

س403. آیا احکام مربوط به لازم بودن اطاعت از شوهر بر دوران نامزدی و فاصله بین عقد و عروسی که دختر در خانه پدر است، صدق می کند؟

ج. پس از اجرای عقد دائم، اطاعت زن از شوهر لازم است؛ اگرچه دختر در خانه پدرش باشد.

ج. اختلاط زن و مرد شیوه کفّار است و زن و مرد اجنبی باید از یکدیگر جدا باشند و حضرت زهرا(عَلَيْهَا السَّلاَمُ) خود را از مرد کور هم می پوشاند تا مردم بفهمند که باید بین زن و مرد نامحرم فاصله باشد و امروزه بسیاری از مفاسد به خاطر اختلاط زن و مرد است.

س405. نظر حضرت عالی در مورد فعالیت های اجتماعی زنان با توجه به روایت معتبر زیّ چیست؟

«عَنْ عَلِيٍّ(عَلَيْهَ السَّلاَمُ) أَنَّهُ قَالَ: قَالَ لَنَا رَسُولُ الله(صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ): أَيُّ شَيْ ءٍ خَيْرٌ لِلْمَرْأَةِ؟ فَلَمْ يُجِبْهُ أَحَدٌ مِنَّا فَذَکرْتُ ذَلِك لِفَاطِمَةَ(عَلَيْهَا السَّلاَمُ) فَقَالَتْ: مَا مِنْ شَيْ ءٍ خَيْرٌ لِلْمَرْأَةِ مِنْ أَنْ لَا تَرَى رَجُلاً وَلَا يَرَاهَا، فَذَکرْتُ ذَلِكلِرَسُولِ الله(صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) فَقَالَ صَدَقَتْ إِنَّهَا بَضْعَةٌ مِنِّي».(1)

ج. از این حدیث شریف استفاده می شود که بهتر برای زن همین ارزش و مواظبت بر حجاب و پوشش است که در فعالیت های اجتماعی نیز این حال و افتخار او مخدوش و کم رنگ نشود.

ص: 218

س409. آیا کاری را که مرد می تواند انجام دهد، مجازیم آن را به زن بسپاریم؟ (مثلاً متصدی یک نمایشگاه هنری که هیچ اجباری برای زن بودن آن نیست و به راحتی می توان از آقایان جهت این امر استفاده کرد).

ج. اگر معرض فساد ریبه و ارتکاب حرام باشد، جایز نیست.

س412.اگر در یک خانواده، مرد به زن بگوید که من اجازه نمی دهم تو به سر کار بروی و شاغل شوی و فقط به یک شرط اجازه می دهم که شاغل باشی و آن هم این است که حقوق خود را با نظر من خرج کنی و زن هم قبول کند، آیا در این صورت زن می تواند بدون اجازه شوهر از حقوق و پول خود به کسی ببخشد یا نذری بدهد؟

ج. در فرض سؤال، چنانچه شرط مذکور درضمن عقد لازمی، واقع شده باشد، زن نمی تواند بدون اجازه شوهر مصرف کند؛ چه ببخشد یا نذری بدهد.

س413. آیا زوج در شرع مقدس اسلامی می تواند از اشتغال زوجه و همچنین خروج از منزل، جلوگیری نماید؟ (لطفاً نحوه جلوگیری را بیان نمایید).

ج. در مورد سؤال اگر اشتغال بدون خروج از منزل باشد، درصورتی که منافی با استیفای حقوق زوج نباشد، زوج نمی تواند ممانعت نماید و نسبت به خروج از منزل، با عدم رضایت زوج، زوجه نباید از منزل خارج شود.

س414.خانمی که کارمند است برای انجام کار باید از خانه خارج شود و از سوی دیگر خروج زن از منزل منوط به اجازه شوهر است؛ حال اگر فردی خانم کارمند خود را از خارج شدن از خانه منع کند، تکلیف این زن در این باره چیست؟

ص: 221

ج. در فرض سؤال چنانچه در حین اجرای عقد نکاح، زوجه کارمند بوده و زوج با توجه به کارمند بودن او و قبول ادامه کار، با او ازدواج نموده، نمی تواند از خروج او از منزل جهت شغل قبلی ممانعت نماید.

حیا و عفّت بانوان و آقایان در آینده وجود ندارد و با اسلامیت جامعه و سنن اسلامی منافات دارد.

س429. کار کردن زن و مرد نامحرم در یک اتاق به گونه ای که فرد سومی حضور ندارد، از نظر شرعی چگونه است؟ متأسفانه برخی مسئولان ادارات در این رابطه اقدامی نمی کنند، حضرت عالی چه توصیه ای در این رابطه دارید؟

ج. در مثل مورد سؤال، چنانچه درب اطاق بسته باشد که به طور متعارف امکان ورود برای شخص ثالث نباشد، خلوت با اجنبیه است و جایز نیست.

س430. در خصوص بازنگری فیلم، مونتاژ و... یک زن و یک مرد در یک اتاق خلوت و دربسته می روند که چندین ساعت به طول می کشد و کسی حق ورود ندارد، این چگونه است؟

ج. اگر به یکدیگر، شرعاً محرم نباشند، جایز نیست.

ازدواج موقت را جزو تخلفات اداری آورده است و اگر ثابت شود کارمندی مبادرت به ازدواج موقت کرده است، آن کارمند را به تخلفات اداری وزارتخانه معرفی و مجازات می کنند و چندین نفر را نیز تاکنون بر همین اساس اخراج کرده اند. تکلیف شرعی کارمندان چنین وزارتخانه ای چیست؟ و آیا چنین بخشنامه هایی برای کارمندان لازم الاجرا هستند و چه مرجعی باید جلوی صدور چنین بخشنامه هایی را بگیرد؟

ج. ازدواج موقت به حسب حکم شرع مقدس جایز و بی اشکال است و هیچ مقامی شرعاً و قانوناً حق ندارد آن را منع و تخلف اداری محسوب و بخشنامه بر ترک آن صادر نماید. باید به این وزیر تذکر داد که اجتماع زن و مرد در یک مؤسسه به طور مختلط و صورت هایی که گاهی موجب خلوت مرد بیگانه با زن بیگانه می شود،اگر بخواهید مسائل جنسی پیش نیاید، نظام اختلاط زن و مرد و فرهنگ مبتذل را اصلاح کنید والا اگر ازدواج موقت ممنوع باشد بدون ازدواج و به صورت حرام بعضی امور واقع می شود. این ممنوعیت با آن ارتباط شغلی نمی تواند غریزه جنسی که در بعضی اشخاص بسیار قوی است کنترل کند، باید برای اصلاح امور فرهنگ اسلامی تعمیم داده شود. خداوند همه را از شر نفس اماره سوء محفوظ بدارد.

ص: 228

درون غرفه ها تبلیغ می کنند، آیا این نحوه حضور خواهران در جامعه اشکال دارد؟

ج. با حفظ حدود شرعی اشکال ندارد.

س439. آیا من که می دانم خانمی که برای فروشندگی به مغاز ه ای می رود که مسلّماً در رفتار و حجابش گناه وجود دارد، آیا من مجاز هستم ایشان را به محل کارش ببرم؟

ج. شما اگر از جهت نظر و غیره که حرام است، خودداری کنید، بردن به محل کار اشکال ندارد.

ص: 231

ص: 232

ص: 234

س446. آیا توصیه و سفارش کردن خواهران برای شرکت در نماز جماعت مطلوبیت دارد یا خیر؟

ج. مطلوبیت خاصی ندارد؛ بلی، شرکت در نماز جماعت برای همه خوب است.

س447. چنانچه پدر یا شوهری اعتقاد به مسائلی نظیر (شرکت در نماز جمعه، مراسم های عزاداری و...) نداشته باشد، آیا کسب اجازه دختر یا همسر برای حضور یافتن در این مجالس الزامی است؟

ج. به طورکلی خروج زن از منزل بدون اذن و اجازه شوهر جایز نیست، مگر در موارد خاص نظیر حج و خروج فرزند برای مراسم مذکوره، اگر موجب اذیت پدر شودنیز جایز نیست.

س448. زن در مسجد نماز بخواند بهتر است یا در خانه؟

ج. رعایت حجاب کامل را اگر در رفت وآمد مسجد برای نماز جماعت بنماید، نماز در مسجد بهتر است.

ج. رانندگی بانوان فی حد نفسه جایز است، ولی درمعابر و خیابان ها که غالباً مستلزم برخورد با مردها است، اگر هم مستلزم فعل حرامی نشود، بدون ضرورت و ناچاری ترک آن اولی و با عفت اسلامی زن موافق تر است.

ص: 242

ص: 244

بهتر است در خانه بمانند و ضرورتی برای خروج آنها وجود ندارد؟ ضمناً فرض مسأله جایی است که ممکن است این علوم را به نیت یاد دادن به افراد دیگر بیاموزد و صرفاً هدف کسب فضایل باشد.

ج. تحصیل علوم یادشده برای زن ها بسیار خوب است؛ البته همان طور که اشاره شد، در صورتی که مستلزم ارتکاب خلاف شرع نباشد.

خودش یا شخصی را برای سؤال نزد او بفرستد؛ مع ذلک تحصیل در مدارس به مقداری که عرفاً ضرورت دارد یا برای مشاغل یا مصالحی که موجب بی نیازی بانوان از مراجعه به مرد اجنبی می شود، مثل رشته های مختلف پزشکی در صورتی که تحصیل با مراعات تکالیف شرعی انجام شود، مستحسن و در بعض موارد واجب کفایی است. اما ادامه تحصیل برای بانوان شوهردار باید با موافقت شوهر باشد. راجع به خانه داری هم معلوم باشد که بر خانم ها خدمت در خانه واجب نیست، ولی خانه داری و همکاری با شوهر و اداره خانه فضیلت و ثواب بسیار دارد و از اعمال صالحه مهمّه بانوان است.

انتخاب کند، ولی فعلاً ادامه تحصیل ملازم با این است که با نامحرم روبه رو شود؛ مثلاً نزد مرد درس بخواند و یا اینکه با مردها در یک کلاس باشند، چنین تحصیلی جایز است یا خیر؟

ج. اگر مستلزم ارتکاب حرام باشد، جایز نیست.

س469. دانش آموزان و دانشجویان دختری که در کلاس درس آقایان شرکت می کنند، وظیفه ایشان نسبت به نگاه کردن، سؤال و جواب و دیگر برخوردهای معمول بین شاگرد و استاد چیست؟

ج. نگاه عمدی با التذاذ و ریبه حرام و بدون آن نیز بنا بر احتیاط واجب ترک شود، و اما صحبت کردن در صورتی که التذاذ و ریبه در بین نباشد، اشکال ندارد، و الا جایز نیست

س470. دختری که برای تحصیل علم مجبور است به دانشگاه و کلاسی برود که مردان و پسران نامحرم نیز در آنجا حضور دارند و به تحصیل علم مشغولند، اگر جهات شرعی مانند حفظ پوشش اسلامی را رعایت کند و مرتکب عمل حرامی هم نشود، آیا حضور وی در بین افراد نامحرم و اختلاط با ایشان با اوصاف فوق به انگیزه تحصیل علم مکروه است و بهتر است ترک شود یا اینکه کراهتی ندارد؟

ج. اختلاط با اجانب را نمی توان مصون از بعضی معایب دانست. البته در فرض سؤال که مستلزم هیچ حرامی نباشد، نمی توان ممنوع دانست، علی هذا خود او با توجّه به وضع

ص: 248

محیط، موضوع را بررسی کند و علمی که می خواهد بیاموزد اگر از علوم متفرقه و مورد حاجت و ضرورت نباشد، احتیاط این است که حدالامکان از اختلاط اجتناب نماید. لازم به تذکر است که اختلاط در دانشگاه ها موجب محرومیت بسیاری از جوانان متعهّد به سنن اسلامی از تحصیل علم است و وجهی برای اصرار بعض مسئولین بر اختلاط غیر از غرب گرایی و تضعیف هویت اسلامی نیست. خداوند همه را به راه راست هدایت فرماید.

باید عذر شرعی خود را برای آنها بیان کنید تا بفهمند که غرض خلاف ادب نیست. اگر همه مسلمانانی که با بیگانگان در ارتباطند، این جهت را رعایت کنند، آنها این عمل را که یک ادب اسلامی است مثل سایر ممیزات و مشخصات مسلمان مانند نخوردن گوشت خوک و نیاشامیدن شراب خواهند شناخت و این سوء تفاهم مرتفع می شود.

س475. زن مسلمانی که به فروعات اسلام معتقد است، ولی در محیطی رشد کرده است که اگر مرد نامحرم هنگام صحبت کردن و ملاقات با وی مصافحه نکند، آن را موجب وهن به خود می داند، آیا در این صورت مصافحه با وی جایز است یا نه.

ج. در فرض سؤال، مصافحه جایز نیست و نمی توان به بهانه وهن به خود مرتکب فعل حرام شد و هویت و استقلال اسلامی خود را مخدوش نمود.

س484. اگر استاد دانشجوی دختری مرد باشد، حکم برخورد دانشجو با استادش چیست؟ آیا جایز است یا باید ترک تحصیل کند؟

ج. اگر رعایت احکام شرعی مانند نظر و غیره ممکن نباشد و استفاده هم منحصر به همان مرد باشد، باید ترک تحصیل کند.

س488. عد ه ای بر این باورند که اساتید مرد به جهت حفظ مسائل شرعی و به دور بودن از مواضع اتهام، نبایستی در کلاس خانم ها شرکت نمایند و از طرف دیگر حقیقت این است که همین بهانه کذایی و عقب نشینی از مواضع اصولی اسلام در بعضی مواقع باعث خالی شدن زمینه فعالیت های مذهبی و فرهنگی شده و همین امر سبب ورود بیگانگان و رواج فساد می گردد. علی ایّ حال تکلیف چیست؟

ج. مسائل شرعی و عقاید صحیح اسلامی باید به زنان هم تعلیم داده شود، ولی باید حدود شرعی از هر جهت مراعات شود.

ص: 255

ص: 256

ص: 258

ج. معرض فساد اخلاق و تبعات سوء دیگر است و جایز نیست.

به خصوص در اتاق عمل، شستن دست ها به روش جراحی (به اصطلاح اسکراب کردن) است؛ به طوری که کوچک ترین خطا و اشتباه در آن می تواند زندگی بیمار را به خطر اندازد و او را دچار انواع امراض عفونی و نهایتاً مرگ کند. با وجود چنین شرایطی خانم ها می توانند دست خود را تا ناحیه آرنج آن برهنه کنند (به سبب شستن دست ها تا آرنج که برای عمل ضروری و واجب است)، در جایی که به علت نبود امکانات در برخی از بیمارستان ها فقط یک محل برای اسکراب کردن (به صورت مشترک برای آقایان و خانم ها) وجود دارد، آیا انجام چنین کاری از نظر شرعی که اکثر اوقات آقایان نیز آنجا حضور دارندس1. جایز است یا خیر؟

ج. شست وشوی دست ها با وضع مذکور در سؤال برای بانوان جایز نیست و باید محل شستشوی آقایان و بانوان جدا از هم باشد.

مردان در انگلیس نیست؛ اگرچه باشگاه های مختص بانوان وجود دارد. حقیقت آن است که تفاوت مختصری در چگونگی پوشش بانوان اینجا و در دیگر مکان های فوق الذکر وجود دارد.

ج. با شرحی که نوشته اید، رفتن به چنین باشگاه هایی جایز نیست.

س504. اینجانب به مدت سی سال است که کارم خیاطی زنانه می باشد. البته به صورت سایزی بدین معنا که اندازه و یا نمونه لباس را مشتری می آورد و از روی آن برش و سپس دوخته می شود. درضمن برای انتخاب مدل لباس، مشتریان از ژورنال های خارجی که بی حجاب هستند استفاده می کنند که در بین مشتریان خانم های محجّبه و مقید به دستورات اسلام نیز زیاد دیده می شود. لطفاً نظر مبارکتان را از لحاظ فقهی و شرعی بفرمایید که اولاً خود این شغل اشکال دارد یا خیر و ثانیاً استفاده از این گونه مجلات که مختص مدل لباس خانم ها و در جهت استفاده از شغل مربوطه است چه حکمی دارد؟

ج. دوختن لباس هایی که مشترک بین زن های مسلمان و کفّار است با استفاده از مجلات مذکوره، اگر ملازم با فعل حرامی نباشد و آن مجلات مشتمل بر صور قبیحه و فسادانگیز نباشد، اشکال ندارد.

این بسته ها که درش باز بود، نگاه کردم و میان آنها تعدادی عکس زن های بی حجاب بود (البته مسلمان هستند) و ما یقین داریم که نسبت به آن آقا در آمریکا نامحرم می باشند.

الف) آیا اگر شوهر من این بسته را پست نماید، اشکال شرعی دارد؟ تعاون به اثم است؟ مگر نه اینکه نگاه آن آقا به این زن های بی حجاب که شناس او هستند گناه می باشد؟ آیا در انجام این فعل حرام شوهر من دخیل است؟

ب) آیا ما باید در این قضیه دقت کنیم تا این مسأله خلاف شرع به کمک ما صورت نگیرد؟

ج) آیا این بسته های مورددار را تفحّص بنماییم و یااصلاً مسئولیت پست این بسته ها را به گردن نگیریم؟

د) آیا نگاه به داخل بسته ها خیانت در امانت است؟ یا باید حکم بر برائت داد و گفت که ان شاالله موردی نیست؟

ج. الف،ب، ج ود) ارسال این عکس ها، در صورتی که یقین دارید که حاوی عکس های مذکور است، جایز نیست و در صورتی که شک دارید، تفحص و وارسی لازم نیست و ارسال آن جایز است. خداوند متعال توفیقات شما را در انجام فرایض الهی بیشتر نماید و مشمول عنایات حضرت بقیةالله الاعظم - ارواحنا فداه - قرار بگیرید و تعهد شما در امر دین قابل تقدیر می باشد.

ص: 266

ص: 268

ص: 270

ج. با مسئلت موفقیت جناب عالی تذکراً عرض می شود:

ورزش برای پرورش جسم و تقویت بدن و قوت مقاومت اعضا و استقامت و حفظ تناسب اندام و خلاصه فواید و منافع جسمی بلکه روحی آن مطلوب و مستحب و در بعضی موارد واجب است. لازم است همگان را از نتایج و فواید آن آگاه و به آن ترغیب و تشویق نمایند و درس و آموزش بدهند و این ورزش که برحسب تعالیم جامع و کامل اسلام نیز ممدوح و مستحسن است، برنامه ای عام و همگانی و ارزشی است. اگر اماکن سالم و مراکزی باشد همگان باید در آن ممارست لازم را داشته باشند. چنان که نوشته اید، آموزش و تعلیم آن به بانوان که در آن ورزش های خاص و مورد ضرورت و نیاز را تعلیم بدهند، هیچ اشکالی و ایرادی ندارد؛ چون تربیت بدن مثل تربیت روح بر زنان هم مثل مردان لازم است و ترک آن موجب بیماری ها و کاستی ها و سستی های خطرناک جسمی است. البته بدن برای روح است و ورزش برای انسان است و انسان برای ورزش نیست؛ چنان که برای خورد و خواب نیست؛ اصلروح است و جسم فرع است.

اما تصویری که امروز در زمان ما از ورزش در اذهان منعکس است غیراز این تصویر است؛ تصویری که ورزش در اذهان بسیاری دارد و در نام تربیت بدنی و ورزش آن را تبلیغ و ترویج و فعال می نمایند این است که گروه و افرادی برای یک مسابقات تماشایی تربیت

ص: 272

بشوند و فراتر از آنچه بدن نیاز دارد به تمرینات و عملیاتی به اصطلاح ورزشی سرگرم باشند تا در مسابقات مختلف مثلاً رسیدن به قلّه کوه یا در دویدن و رسیدن به نقطه معلوم از دیگران اگرچه با یک ثانیه باشد مثلاً زودتر مسابقه را ببرند یا طرف را به زمین بکوبند و یا... آن ورزش لازم و مفید با این ورزش که به عنوان تربیت بدنی آن را ترویج می نمایند، تفاوت های بسیار دارد؛ آن یک ضرورت حیاتی است و این یک سرگرمی و بازی و تفریح است، آن همه اش فایده است و این در بعضی اقسام و انواعش مضر و غیرمشروع و حداقل به طور مطلق عقلانیت آن زیر سؤال است؛ آن فایده اش حقیقی و واقعی است و این غیرواقعی است؛ این گاه یا بیشتر جلوه هایی حیوانی و برخوردهای حیوانی است و آن صددرصد انسانی است. و خلاصه اینکه به نام ورزش گروه هایی و افرادی را که نمی توان آنها را در خطوط ممتاز و واقعیحیاتی و ارزشی و حقیقی در سیر تکامل و تربیتی قرار داد، به تمرین ورزش هایی مختلف مشغول می کنند که بهترین اوقات عمرشان صرف کسب مهارت در انواع ورزش ها بشود، غیر از ورزش لازم و غیر از تربیت بدنی حقیقی است. این مسابقات اگر مفید باشد فقط در همان حدّ تربیت واقعی و پرورش بدن قابل تشویق است و صرف اینکه در دنیا معمول است، موجب استحسان آن نیست؛ خصوصاً اگر جوانان را از کارهای اصلی باز

ص: 273

بدارد و رغبت آنان را به رشته های لازم دیگر کم رنگ سازد.

در اینجا سخن بسیار است و اجمالاً اگر در این میدان ها مردها و پسرها وارد شده اند، سزاوار نیست زن ها و دخترها وارد شوند و در این مسابقات در داخل و خارج شرکت نمایند؛ زیرا افتخاراتی که زن مسلمان به تربیت اسلامی به آن آراسته است، مخدوش می شود. این برنامه ها، برنامه هایی که به اسلام برسد یا در محدوده اسلام و حفظ حجاب و کرامت و شخصیت زن متوقف شود، نیست و خطر اینکه تا برنامه مسابقات زیبایی و مطالب دیگر پیش برود، کاملاً هست؛ چنان که می بینیم برخی از این زن ها ابایی از اینکه برنامه های ورزشی در اجتماع مردان هم انجام شود. ندارند مشارکت نداشتن زن ها در این برنامه ها و هم طراز نشدن بازن های بیگانه افتخار و ارزش و اسلامی و انسانی است. حیف است که جامعه غرب گرا باشد و از هر عادت و روشی که در غرب است، کورکورانه تقلید نماید و معقول و نامعقول و خوب و بد آنها را از هم تمیز ندهد. در خاتمه نظر حقیر این است که طرح پیشنهادهای مربوط به ورزش بانوان در شکل های غربی و حتی به صورت ورزش بین المللی اسلامی مخاطره آمیز و حرکت به سوی ترک عفاف و حیا و حقوق اسلامی و موجب اختلاط زن و مرد و ابتذال و مفاسد بسیار و طبعاً ملازمات غیرمشروع زیاد است. اگر سنت های اسلامی و سنگرهای دینی شکسته شود، تقلید از

ص: 274

فرهنگ غرب که بیشتر موافق شهوات و ترک معنویات و ارزش های والا و کرامت انسان مخصوصاً بانوان است، در مرحله خاصی متوقف نخواهد شد و نتیجه آن پیدایش همان جامعه و همان زن هایی می شود که در احادیث معتبر از پیدایش آنها در آخرالزمان اعلام خطر شده است.

نامحرم نباشد اشکال ندارد و بلکه با حضور محرم غیرشوهر هم اگر معرض ریبه و فتنه باشد جایز نیست.

خلاف سنن اسلامی است، باید ترک شود و ارائه ورزش بانوان به صورت عکس در مجلات و یا در تلویزیون برای بینندگان خارج و یا داخلجایز نیست.

س517. مستدعی است نظر مبارک خویش را در مورد ورزش های بانوان از قبیل دوچرخه سواری، اسب سواری، قایقرانی و دومیدانی در اماکن و معابر عمومی بیان فرمایید. درضمن بفرمایید تماشای این نوع برنامه ها از تلویزیون چه حکمی دارد؟

ج. اجرای این گونه برنامه های خلاف عفّت و غیرت و سنن و تعالیم اسلامی به اسم ورزش در اماکن و معابر عمومی علاوه بر آنکه نمایش و جلوه دادن مفاتن بدن بانوان به مردان اجنبی است، مستلزم ترویج فحشا و منکرات و مفاسد عظیمه است و تماشای این برنامه ها و تشویق و ترغیب به آنها حرام است. خداوند متعال جامعه اسلامی ما را که در عصر حاضر پرچم اسلام و حاکمیت احکام اسلام را در دنیا به اهتزاز درآورده و مسلمانان را سربلند و عزیز قرار داده، از این گونه خطرات که موجب تشویش اذهان و خدشه دار شدن شخصیت اسلامی ما است، حفظ فرماید.

س518. نظر به اینکه اعزام ورزشکاران زن مسلمان به بازی های بین المللی زنان در برخی رشته ها ممکن نیست، آیا در این موارد می توان زنان اقلیت های دینی (که در ایران هستند) به جای نماینده کشور ایران در این گونه رقابت ها شرکت کنند؟

ص: 277

ج. شرکت در این گونه رقابت ها برای بانوان مطلقاً جایز نیست.

س519. چرا خانم ها نمی توانند سوار دوچرخه و زین اسب و... شوند؟ اگر حدیثی در این باره هست ذکر کنید.

ج. هر چیزی که موجب تهییج قوای شهوی غیرزوج باشد و نیز هر چیزی که مفسده ای بر آن مترتّب شود، حرام است و لازم نیست برای هر چیزی روایت خاصی داشته باشیم. بسیاری از فروع مندرج در قواعد کلی است و حکمش از آن استفاده می شود.

که موجب هتک حرمت ها می شود، چه صورت دارد؟

ج. جایز نیست و وقوع این گونه امور در جمهوری اسلامی بسیار مایه تأسف است.

س522. در برخی مسابقات ورزشی داخل سالن دیده می شود دختران جوان در ورزشگاه حضور دارند که با فریاد و تشویق بازیکنان همراه است، مثل والیبال مردانه؛ نظرتان را در این مورد بفرمایید.

ج. حضور زنان و دختران در این گونه مسابقات جایز نیست.

س530. در ورزش های انفرادی غیرتماسی (تنیس، بدمینتون و...) مسابقه یا تمرین خانم ها با آقایان چه حکمی دارد؟

ج. جایز نیست.

تصویر

ص: 284

تصویر

ص: 285

تصویر

ص: 286

تصویر

ص: 287

تصویر

ص: 288