حدیث خوبان

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی

ص: 2

تصویر

ص: 3

ص: 4

* اهل بیت(علیهم السلام) حافظان دین از تحریف.... 32

* نقش محدّثان در نجات مردم در عصر غیبت کبری... 34

* خطر کم رنگ شدن محوریت کتاب و سنت.... 36

* نقل روایات اهل بیت(علیهم السلام) میزان و ملاک منزلت افراد.. 37

* زیبایی بی نظیر کلام اهل بیت(علیهم السلام)....... 37

* یک دنیا پند و هدایت سعادت بخش در احادیث.... 40

* شأن راوی حدیث اهل بیت(علیهم السلام)....... 41

حدیث سوم: دلیل حدوث عالم.. 43

شرح حدیث... 43

* محال بودن معرفت ذات خداوند.. 44

* آموختن ادب مقال درباره معرفت خدا 45

* کمال معرفت، درک عجز از درک خدا 46

* آسان بودن معرفت اجمالی خدا 46

حدیث چهارم: رابطه توحید و ولایت... 50

شرح حدیث... 50

* استقبال همگان از سفر امام رضا7 به خراسان... 51

* سؤال حکیمانه دلیل بر معرفت سؤال کننده. 52

* ارزش حدیث سلسلة الذّهب.... 55

* عظمت بی اندازه کلمه «لا إله إلا الله».. 56

* فوائد ذکر «لا إله إلا اللّه».. 58

* شناخت خداوند از طریق امام(علیه السلام)....... 59

ص: 6

فصل دوم: نامه ها 61

نامه اول: عجز بشریت از درک عظمت های آفرینش الهی.. 63

اشاره. 63

یادداشت... 63

* پیام امیرمؤمنان(علیه السلام) را به گوش جان بشنویم.. 64

* عجز بشر ازدرک همه اسرار آفرینش..... 65

* آموختن ادب مقال از امیرمؤمنان علی(علیه السلام)....... 65

نامه دوم: تقدیر ازآموزگار متعهد.. 67

اشاره. 67

نامه. 67

* دوری کردن مردم متمدّن از خرافات... 68

* مقاومت احیاگران خرافات، مایه شرمساری است.... 68

* خطّ بطلان اسلام بر عادات زشت و خرافات... 69

* آموزگار متعهّد، خیانت به اندیشه شاگردان را نمی پذیرد.. 70

نامه سوم: نگاهی نو به یک نامه بعد از بیست سال.. 71

اشاره. 71

* نامه هایتان پر از اخلاق و صفا و معنویت بود.. 72

* پایبندی بر همان عهد دوران کودکی... 73

* دوران جوانی، دوران پیکار با نفس..... 73

* مدد گرفتن از خدا در مسیر جهاد اکبر.. 74

* پرهیزاز برنامه های بی فایده. 74

ص: 7

* خوشحال کردن قلب امام زمان(علیه السلام)....... 75

نامه چهارم: اهمیت پایبندی به ظواهر اسلامی.. 76

اشاره. 76

متن نامه. 76

* طنین بانگ الله اکبر.. 76

* بزرگ شمردن کارهای به ظاهر کوچک اسلامی... 77

* افتخار به هویت دینی... 78

* شعار اصیل اسلامی «بسم اللّه الرحمن الرحیم».. 79

فصل سوم: پرسش و پاسخ.. 81

پرسش اول: بزرگ ترین کتاب معرفت... 83

پاسخ.. 83

* این کتاب با صفحات بی شمار را بخوانید.. 83

* آیا بزرگ ترین کتاب، بی نویسنده است؟. 84

* خدا ظاهرتر از هر چیز.. 86

پرسش دوم: فلسفه آفرینش انسان.. 88

پاسخ.. 91

* خداوند تنها دانایِ همه امور. 91

* سؤالات خارج از حدّ خویش را رها کنید.. 92

* آیات قرآن کامل ترین جواب... 92

* از اقیانوس های جهالت خویشتن غافل نشویم.. 94

* سخن گفتن با خدا را از امیرمؤمنان علی(علیه السلام) بیاموزیم.. 95

ص: 8

* طرح سؤالات سنجیده و حکیمانه.. 96

پرسش سوم: امکان اطّلاع بر اسرار الهی.. 97

پاسخ.. 98

* اسرار بی شمار الهی... 99

* با هزاران میلیون ها سال اندیشه، باز هم جاهلیم.. 99

* همه چیز عالم براساس تدبیر و حکمت الهی... 101

* زبان حالمان این گونه باشد.. 102

پرسش چهارم: عدل الهی.. 104

پاسخ.. 105

* درس گرفتن از مصائب و گرفتاری ها. 105

* نظام الهی، نظامی بدون نقص..... 106

* راه هدایت را نرویم، حقّ اعتراض نداریم.. 107

* روش مقابله با مشکلات و سختی ها. 108

پرسش پنجم: ملاقات با امام زمان(علیه السلام)...... 110

پاسخ.. 110

* ایمان و عمل صالح را اصل بدانید.. 110

* برخی حضورها، محرومیّت محسوب می شود.. 111

* راه تقرّب به حضرت ولیّ عصر(علیه السلام)....... 112

پرسش ششم: انتظار خداوند از يک نوجوان.. 113

پاسخ.. 113

ص: 9

* پیروی راستین برای

دین... 113

* رعایت حقوق همگان... 114

* متوقف نشدن در هی-چ درجه ای از علم آموزی... 114

* هر کدامتان افتخارآفرین باشید.. 114

* جدی گرفتن جهاد اکبر.. 115

* عضوی مفید بودن برای جامعه.. 115

* مدد گرفتن از خداوند.. 115

پرسش هفتم: تکلیف در ادامه راه. 117

اشاره. 117

پاسخ.. 117

* قدردانی از نعمت اسلام و ایمان... 118

* مکتب اسلام زنده ترین مکتب.... 118

* عرضه کردن آگاهی و رشد انسانی و اسلامی در انظار جهانیان... 119

* استقامت در ادای وظیفه.. 119

* مسئولیت همگانی... 119

پرسش هشتم: را هکارهای ایجاد تفاهم بین زن و شوهر. 121

پاسخ.. 121

* نمونه خانواده اسلامی... 123

* قانون شرع حافظ نظام خانواده. 124

* مراعات حقوق متقابل... 124

پرسش نهم: سربازیِ اجباری، و نیروهای مسلّح بانوان.. 126

ص: 10

پاسخ.. 128

* اهمیت دفاع از کیان اسلام.. 128

* تأکید قرآن بر آمادگی کامل دفاعی و نظامی... 129

* اهمیت حفظ کرامت بانوان... 130

* مردها، پیش قدم عرصه جنگ و دفاع.. 130

* جلوگیری از ترویج غرب گرایی در مسائل بانوان... 131

* علما، دلسوزان اسلام.. 131

پرسش دهم: نقش زن در خانواده. 133

پاسخ.. 134

* دوری از تشریفات در ازدواج... 134

* آرامش با وجود همسر.. 134

* وظیفه زن مسلمان... 135

پرسش یازدهم: چگونگی معاشرت با دیگران.. 137

پاسخ.. 137

* معارف قرآن و روایات بالاترین هدایت.... 138

* این فقرات دعای مکارم الاخلاق را بخوانید.. 139

* استفاده از تمام فرصت برای تحصیل علم.. 140

* تلاش برای کسب کمالات حقیقی... 140

پرسش دوازدهم: بهترین شغل برای زن.. 142

پاسخ.. 142

* پایگاه ارزنده زن در اسلام.. 143

ص: 11

* واقع نگری در مسائل زنان... 143

* شایسته سالاری... 144

* خانه داری شایسته ترین کار برای زن... 145

کتاب نامه. 147

آثار حضرت آيت الله العظمى صافى گلپايگانی مدظله الوارف در يک نگاه. 151

ص: 12

ص: 14

ص: 16

«ایمان، شناخت قلبی، و اقرار به زبان، و عمل به اعضا و جوارح است».(1)

و گاه به عکس، موجب احساس خشيت هم مي گردد، چنان که مي فرمايد:

﴿إِنَّمَا المُؤْمِنُونَ الَّذينَ إِذَا ذُكِرَ اللّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ﴾؛(1)

و یا آیة: ﴿إِنَّمَا يَخْشَي اللّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ﴾؛(2)

و موجب آرامش جان، و امان و زوال خوف و بيم باشد، و در قرآن مجيد در مواردي به همين، ايمان قلبي اطلاق شده مثل:

﴿إنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ﴾؛(3)

و گاه اطلاق شده و از آن، اعتقاد و اقرار به لسان و عمل به اعضا اراده شده و آن در صورتي است که از آن قصد مدح شده باشد، مثل:

﴿وَ الَّذينَ آمَنُوا بِاللّهِ وَ رُسُلِهِ أُولَئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ﴾؛(4)

زيرا بديهي است مؤمنيني که صديق هستند، مؤمناني هستند که اعتقاد قلبي و اقرار به لسان و عمل صالح داشته باشند؛ و گاه بر نفس اقرار به لسان اطلاق شده، مثل:

﴿يَا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا﴾؛(5)

و گاه بر عمل به ارکان و افعال اطلاق شده، مثل:

ص: 19

﴿وَ مَا كَانَ اللّهُ لِيُضيعَ إِيمَانَكُمْ﴾؛(1)

بنابر تفسير ايمان به نماز، و در احاديث و روايات نيز همين اطلاقات وجود دارد و برحسب بعضي روايات، هر عضوي بايد ايمان خاصّ خود را داشته باشد: ايمان زبان، ايمان چشم، ايمان گوش و سایر اعضا، همان اعمال صالحي است که از آنها صادر مي شود؛ حتّي در بعضي روايات بر برداشتن خار و خاشاک، و چيزهاي آزاردهنده از سر راه مسلمانان، اطلاق ايمان شده است.(2)

بعد از اين، ممکن است گفته شود اقرار به لسان و عمل به اعضا، منفکّ از ايمان نيست، و چنان با هم هستند که اگر هر کدام نباشند، آن ديگری را نيز نمي توان موجود دانست.

هرچند اقرار به لسان، و عمل به ارکان، اثر اعتقاد و ايمان قلبي هستند، ولي اگر نباشند، نبود معلول نشانه عدم علّت است؛ و از سوي ديگر اقرار به لسان و عمل به ارکان مطلقاً دليل بر وجود ايمان نيست، چون وجود آنها اعمّ از وجود ايمان قلبي است؛ لذا مي فرمايد:

﴿قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلَكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا﴾.(3)

ص: 20

تسليم ظاهري و اقرار لساني اسلام است، ولي ايمان نيست.

پس از بيان اين مقدّمه مختصر، راجع به حديث شريف عرض مي کنيم که مراد از ايمان، ايماني است که در مثل آيه:

﴿وَ الَّذينَ آمَنُوا بِاللّهِ وَ رُسُلِهِ﴾؛(1)

مراد است؛ يعني شرح ايمان مؤمنين حقيقي و صدّيقين و کساني است که ايمان از دست و زبان و اعضای آنها ظاهر است.

«لَوْ کُشِفَ الْغِطَاءُ مَا ازْدَدْتُ يَقِيناً»؛(1)

يقين آنان، عالي ترين مراتب يقين است که برحسب بعض روايات، از ايمان و يقين همگان سنگين تر است که اگر ايمان همه را با هم، با ايمان مثل علي(علیه السلام) بسنجند، ايمان علي(علیه السلام) از همه، بيشتر و محکم تر است. اين ايمان است که در آيات متعدّد قرآن آثار آن بيان شده است، مثل اين آيه کريمه:

﴿إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللّٰهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَاناً وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ﴾؛(2)

و اين آيه:

﴿الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ﴾؛(3)

و مثل اين آيه:

﴿لَا تَجِدُ قَوْماً يُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ الله وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُولَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِيَ الله عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ

ص: 22

أُولَئِكَ حِزْبُ الله أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللّٰهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ﴾.(1)

مظاهر اين ايمان در تاريخ اسلام و صحابه پيغمبر امثال بلال و ياسر و سميّه و ابودجانه و صحابه اميرالمؤمنين، و سایر ائمّه و شخصيّت هاي مجاهد مسلمان در ادوار مختلف بسيار است، که از بارزترين آن مظاهر و در رديف اوّل، شهدای کربلا در آن موقف وحشتناک که دل شيردلان جهان را متزلزل مي سازد از خود، آن ايمان محکم و ثابت را نشان دادند و همان طور که شاعر مي گويد:

لَبِسُوا الْقُلُوبَ عَلَی الدُّرُوعِ وَ أَقْبَلُوا***يَتَهَافَتُونَ عَلَی ذَهَ-ابِ الْأَنْفُسِ(2)

صحنة کربلا و فداکاري هاي سيّدالشّهداء(علیه السلام) و يارانش، مشحون به ايمان به حقّ و يقين به عالم غيب بود. همه مواضع آنها و رفتار و گفتارشان، نماينده قوّت ايمان و صبر و استقامت و اعتقاد به خدا و پيغمبر بود.

ص: 23

اخلاق کريمه، مثل زهد و پارسایي و عفّت و کظم غيظ و ضبط نفس و توکّل و رضا به قضا و تسليم و تفويض امور و کارها به خدا و تواضع و نوع دوستي و نوع پروري و سایر صفات محموده، يا از اساس ناشي از ايمان مي باشند، و يا سبب کمال و قوّت و فعليّت آنها مي شود.

استفاده می شود ايمان بدون عمل، مثمر ثمري نيست؛ ازجمله در اين آيات:

﴿إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ﴾؛(1)

و ﴿مَنْ عَمِلَ صَالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً﴾.(2)

نکته اي که بايد متذکّر بود اين است که گرچه در اصل، ايمان محرّک و باعث شخص مؤمن به عمل طبق مقتضاي آن است، مع ذلک عمل صالح به خصوص عبادات و دعا و انجام فرائض و ترک محرّمات نيز موجب قوّت ايمان و بيداري وجدان و نورانيّت باطن مي شود، چنان که تفکّر و تأمّل در آفرينش و عظمت قدرت حق تعالي و معرفت نفس و معرفت بر آيات و کلمات خدا از ذرّه ها و اتم ها تا کهکشان ها و بزرگ تر و وسيع تر از آنها، و کوچک ترين مخلوقات زنده که با چشم هاي مسلّح و ميکروسکوپ هاي دقيق و ريزبين هم مشکل ديده مي شوند يا اصلاً رؤيت نمي شوند، تا حيوانات و جنبندگان عجيب درياها و جنگل ها و حيوانات اهلي تا انسان، همه موجب قوّت ايمان و کمال يقين مي گردد.

ص: 25

ايمان در بعضي از مردم، همه اعضايشان را مسخّر کرده، و بعضي به واسطه ضعف اصل ايمانشان نتوانسته اند بعضی از اعضايشان را به ايمان برسانند، مثلاً با دست به مال مردم خيانت نمي کنند، ولي با چشم به نامحرم نگاه مي کنند؛ از غيبت پرهيز مي نمايند، ولي از موسيقي و غنا اجتناب نمي کنند.

اين تفاوت ها به واسطه تفاوت مراتب ايمان است چنان که از بعض روايات استفاده مي شود: ايمان بر هفت سهم است؛ بعضي يک سهم، بعضي دو سهم و بعضي بيشتر است و بعضي داراي تمام هفت سهم مي باشند.(1)

از خداوند متعال مي خواهيم به ما توفيق تحصيل ايمان کامل عطا فرمايد.

ص: 27

پيرامون اين حديث شريف به دو نکته اشاره مي شود:

هستند که حفظ آثار ائمّه(علیهم السلام) را وجهه همّت قرار داده که گاه براي شنيدن يک حديث، سفرها و راه هاي دور و دراز را طيّ مي کردند، و عشق آنها به جمع آوري معارف اهل بيت(علیهم السلام) موجب شد که در دوران هایي که نقل احاديث و علوم اهل بيت(علیهم السلام) و اخذ آن، با خطرات بسيار بزرگ و حبس و شکنجه و قتل مواجه بود، اين بزرگان فداکار، با استقبال از آن خطرات وحشتناک، وظيفه بسيار سنگين و حسّاس خود را در حفظ و روايت حديث ادا کردند.

پيغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)دارد، مي گويد: همه را به واسطه علي بن ابي طالب(علیه السلام) روايت دارم، ولي از ترس سياست بني اميّه از بردن نام علي(علیه السلام) خودداري مي کرد.

تفسير قرآن و فقه و غيرها به آنها تعليم مي دادند، و رشته حديث از آن بزرگواران هيچ وقت منقطع نشده است و چنان که تاريخ نشان مي دهد يگانه چيزي که دين را از تحريف و تغيير مصون داشته و در برابر بدعت ها مقاومت کرده، و بطلان آنها را آشکار نموده، بعد از قرآن مجيد، احاديث اهل بيت(علیهم السلام) بوده است.

به طور مثال، بعد از رحلت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)هرچه از عصر آن حضرت، مسلمانان دورتر شدند، دست تصرّف نظامات و حکومت ها، و جيره خواران درباري آنها در احکام بيشتر مي شد، تا حدّي که در همان ابتدای عصر صحابه، گفته مي شد همه چيز از آنچه در عصر پيغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم)بود عوض شده است.

در برابر اين وضع، همين که براي امام باقر و امام صادق(علیه السلام) فرصت اظهار حقائق، و بيان احکام فراهم شد، چنان وارد ميدان شدند که همه تحريفات، انکارها، و شبهه ها برطرف شد که حتّي امثال ديصاني و ابن ابي العوجاء از ملاحده، به حقّ اعتراف نمودند.

در عصر مأمون که براي مقاصد سياسي خاصّ، و معارضه با قرآن و علوم اهل بيت(علیهم السلام)، کتاب هاي فلسفه، ترجمه و نشر مي شد، و مأمون، آن را تأييد و ترويج مي کرد، افکار ديني به واسطه برخورد با اصطلاحات جديد متشنّج و متزلزل گرديد، ولي ظهور شخصيت حضرت رضا(علیه السلام) به آن صورتي که جهان اسلام را تحت تأثير قرار داد، و مباحثات و احتجاجات آن حضرت با علمای فِرَق و اهل الحاد، عقايد اسلامي را پابرجا و استوار ساخت.

ص: 33

خانقاه هاي اصفهان، همه تعطيل شد و افکار صوفيانه از ميان رفت و زبان حديث و استدلال به ظواهر قرآن و احاديث و زبان ائمّه معصومين(علیهم السلام)، زبان علما و حوزه ها شد.

بدون شکّ، بايد گفت: ظهور علامه مجلسي در آن عصر، موجب بازگشت تشيّع به عصر ائمّه(علیهم السلام) و اصحاب آنها، امثال زرارة بن اعين ها، و محمّد بن مسلم ها، و صاحبان اصول گرديد.

نمي خواهم بگويم عصر قبل از آن، همانند عصر ائمّه(علیهم السلام) نبود، ولي اين را هم نمي توانم بگويم که همانند عصر آنان بود، زيرا اصطلاحات و الفاظ اسلامي کم و بيش عوض شده بود و بحث درس و تأليف و تصنيف چنان که بايد، بر محور کتاب و سنّت و احاديث اهل بيت(علیهم السلام) دور نمي زد.

هر طور بود و هر گونه بود، به ظاهر اگر مجلسي(علیهم السلام) ظهور نکرده بود، و وضع حوزه ها به آن گونه که داشت، جلو مي رفت، شريعت ارسطویي و اسلام ابن سينایي و صدرايي و ابن عربي پابرجا مي شد، و خدا مي داند که باب تأويل و توجيه آيات و احاديث، و حمل آنها با تکلّف بر بياني خاصّ تا کجا گسترده مي گشت!

اين علامة مجلسي بود که حوزه ها را به معارف اصيل دين، و تشيّع بازگرداند، و قرآن و سنّت را مافوق همه مکتب ها قرار داد. شکر الله سعيه وجزاه الله عن هذا الدّين والکتاب والسنّة خير جزاء المحسنين.

ص: 35

در مسائل عقيدتي و مربوط به عالم غيب، قول فصل، فقط کتاب و حديث معتبر است، و بيش از آنچه در احاديث و قرآن کريم بيان شده است، کسي مکلّف به غور و بحث در اين مسائل نيست که نه به جاي مطمئنّي منتهي مي شود، و نه براي سير إلي الله مفيد مي باشد.

آن-چ-ه ن-ه از ش-رع بر آرد علم***ور منم آن حرف، در آن کش قلم

بنابراين بايد ما در معارف عقيدتي، و برنامه هاي اخلاقي، و نظامات حياتي و فردي و اجتماعي، تنها بر محور کتاب و حديث بگرديم.

اگر مردم به آن آشنا و آگاه شوند، به آنان گرويده، و از ايشان پيروي و متابعت مي نمايند.

البتّه فصاحت و بلاغت کلام که کلام خالي از تعقيد، و کلمات وحشي، و دور از اذهان باشد، و رسا و به مقتضاي حال گفته شده باشد، امتيازي است که سخنان آن بزرگواران، به آن آراسته است، و مخصوصاً خطبه هایي که در مناسبات و فرصت هاي مهمّ انشاء فرموده اند، در اين جهت، بي نظير است.

هم شخص پيغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم)در فصاحت و بلاغت بي نظير بود که فرمودند:

«أَنَا أَفْصَحُ مَنْ نَطَقَ بِالضَّادِ بَيْدَ أَنّي مِنْ قُرَيْشٍ»؛(1)

و هم اميرالمؤمنين(علیه السلام) و حضرت زهراء(علیه السلام) و حضرت امامين همامين حسنين و سایر ائمه(علیه السلام) و خواتين مکرّمه اين خاندان، مثل حضرت زينب÷ همه در فصاحت و بلاغت کلام، در مقام اوّل قرار داشتند، و مقام اوّل مخصوص آنها بود، چنان که اميرالمؤمنين(علیه السلام) در اين کلام فصاحت بنيان مي فرمايد:

«وَإِنَّا لَأُمَرَاءُ الْكَلَامِ وَفِينَا تَنَشَّبَتْ عُرُوقُهُ وَعَلَيْنَا تَهَدَّلَتْ غُصُونُهُ»؛(2)

ما فرمانروايان کلام هستيم، يعني بر کلام، حاکم و مسلّطيم

ص: 38

(به عکس برخي که کلام بر آنها حاکم و مسلّط است)، يا زمام سخن را به دست داريم، و چنان که مي خواهيم و شايسته و سزاوار است، آن را رهبري مي نماييم ريشه هاي آن و شاخه هاي آن را.

صدها خطبه، هزارها کلمات قصار و مواعظ، سخنان جامع و دعاهایي که از آن خاندان، از برکت حفظ روات و ضبط احاديث به يادگار مانده است، همه پس از کتاب خدا، در اوج فصاحت قرار دارد که نمونه بارز آن، نهج البلاغه و کلام حضرت مولا(علیه السلام) است که به حقّ در توصيف آن:

«کَلَامُهُ دُونَ کَلَامِ الْ-خَالِقِ وَفَوْقَ کَلَامِ الْ-مَخْلُوقينَ»؛(1)

گفته شده، و بزرگ ترين فصحای اعصار در برابر آن فروتني و خضوع خود، و عظمت آن را اظهار کرده اند، و همچنين صحيفه سجاديه که به انجيل اهل بيت، و زبور آل محمّد(علیهم السلام) ناميده شده است.

اين زيبایي ها و جاذبه هاي لفظي و ادبي قرآن و کلام رسول خدا(صلی الله دعلیه و آله و سلم)، و ائمّه طاهرين(علیهم السلام) البتّه بسيار مهمّ است، و هميشه سخن شناسان هر عصر و زماني مجذوب آن بوده و خواهند بود، امّا ظاهراً در اين حديث، اين سخن امام هشتم(علیه السلام) که مي فرمايد:

«فَإنَّ النَّاسَ لَو عَلِمُوا مَحَاسِنَ کَلامِنا لَاتَّبَعُونَا»؛

ص: 39

نظر به مضامين سخنان ايشان و محاسن معاني آنها دارد، زيرا آنچه موجب پيروي مردم و عمل به گفتار آنان است، پيام هاي حيات بخش گفته ها، و سخنان ايشان است.

فطرت بشريت، جوياي اين تعاليم و ارشادات است، و هيچ دليلي بر درستي اين تعاليم و حقانيت آنها، بهتر از خود آنها نيست:

يوس--ف کنع--انيم روي چ--و ماهم گواست***هي--چ ک-س از آفتاب، خطّ گ-واهي نخواست

س--رو بلن--دم تو را راس--ت نش--اني دهم***خ-وب ت-ر از ق-د س-رو چيست نشاني راس-ت

اي گ-ل گ-ل زارها! چي-س-ت نش--ان ش--م-ا؟***بوي که در مغزهاست، رنگ که در چشم هاست

هجري، مثل شهر قم مرکز و مجمع محدّثين بسيار مي شود، و اصناف مختلف و صاحبان پيشه هاي گوناگون در اين حلقه هاي روايت حديث حاضر شده و با قرائت يا سماع احاديث از شيوخ، احاديث را به طور مسند فرا مي گرفتند.

همچنين در عصر امام صادق(علیه السلام) در مسجد کوفه چهارصد نفر حلقه ی نقل حديث از آن حضرت داشته، و همه «عن جعفر بن محمد الصادق(علیه السلام)» مي گفتند.

امّيد است نسل حاضر و حوزه هاي علميّه، در امر اهل بيت(علیهم السلام)، و نشر و تبليغ مکتب انسان ساز آنان، مشمول اين دعای حضرت امام رضا(علیه السلام) باشند.

ص: 42

حکما و عقلا گفته و بگويند تصوّر خودشان است، و خدا اجمل و اکبر و اعظم از آن است.

فَ-دَنَا فَأَحْرَقَ نَفْسَهُ وَ لَوِ***اهْتَدَى رُشْداً لَأَبْعَدَ(1)

و سخن گفتن از حقيقت ذات و صفات ذاتيه او ممنوع است، لیکن معرفت اجمالي خدا بسيار آسان است؛ در قرآن کريم مي فرمايد:

﴿أَ فِي اللّهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ﴾؛(1)

«آيا در خدایي که خالق آسمان ها و زمين است شک است؟»

که چون استفهام انکاري است معنایش اين است که در خدا شک نيست.

همچنان که در وجود باني براي بنا، و صانع براي صنعت، و مخترع براي اختراع شکّ نيست، در وجود خداوند متعال و خالق آسمان و زمين، شکّ نيست.

در آيه شريفه مي فرمايد:

﴿أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَيْرِ شَيْءٍ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ﴾؛(2)

آيا اشيا و پديده ها خودبه خود پيدا شده و بدون خالق خلق شده اند يا اينکه خودشان خالق و پديدآورنده هستند؟! بديهي است پاسخ اين است که نه خودبه خود پيدا شده و نه خود، خود را آفريده اند. پس بايد خالقي از غير خودشان داشته باشند که مثل آنها پديده نباشد، و اين پرسش در او چون پديده نيست مورد نداشته باشد.

و به عبارت ديگر، امام(علیه السلام) در اين بيان، خطاب به سؤال کننده به چهار مطلب اشاره فرموده است:

ص: 47

يکي اشاره به نبود هر پديده اي که در اين عالم است قبل از خلقت آنها، از انسان و حيوان و درخت و سنگ و کوه و زمين و آسمان که همه در اين نظر علي السّواء و برابرند؛ همه پديده اند و نبوده اند.

دوّم به وجود و حدوث همه بعد از عدم.

سوّم به اينکه اين کاينات، مسبوق به عدم، خودشان، خود را نيافريده اند، چنان که تو خودت را نيافريده اي.

و چهارم به اينکه کائنات مسبوق به عدم و نيز تو، خود و ديگران را نيافريده اند، زيرا همه در اين عجز و ناتواني از پديدآوردن خود که (محال و غير معقول است)، و پديدآوردن ديگران (که آن به جهتي ديگر و بالوجدان غير معقول است)، همه مساوي و برابرند، و کسب وجود آنها از يکديگر، مثل کسب گدايان، مال و منال از يکديگر، و کسب عقل از ديوانه، و علم از جاهل، و قدرت از عاجز است.

علم بشر هم هرچه پيش رفته و ذرّات و اتم و ژن ها و کهکشان ها و بيشتر و برتر از آنها را هرچه کشف کرده، هيچ از اين سلسله کائنات را جاعل و فاعل آن نيافته و نخواهد يافت:

گ-دایي را گ--دایي ميهم-ان ش-د

گ-دا به-رگ-دا جوي-اي ن-ان ش-د

زمسكينان كو، يك ن-ان طلب كرد

ك-في نان از پي مهم-ان طلب كرد

نشدكارش از آن بيمايگان راستنشد

كارش از آن بيمايگان راست

كه نتوان حاجت إلا از غني خواست

ص: 48

گ-دايان گ-ر ك-م و گر بيش باشند

هم-ه بيم--ايه و دروي-ش ب-اشند

چ-ه در وح-دت چ-ه ان-در لاتناهي

ده--د امك-ان به نف-ي خود گواهي

زه--ي در وحدت و جود و غنایيش

جه-ان از ت-و غنيّ و بي تو درويش

بنابراين مطلب بسيار روشن و بديهي است که اگر عقل بشر جايز مي داند که بنایي که نبوده و فعلي که واقع نشده و صنعتي که انجام نشده، خودبه خود موجود شده و واقع گردد، مي تواند جايز بداند که اين همه کائنات بي شمار نيز خود موجود شده باشند.

ص: 49

یَقولُ:سَمِعْتُ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ يَقُولُ: لَا إلَهَ إِلَّا الله حِصْنِي فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِي أَمِنَ مِنْ عَذَابي». قَالَ: فَلَمَّا مَرَّتِ الرَّاحِلَةُ نَادَانَا: «بِشُرُوطِهَا وَأَنَا مِنْ شُرُوطِهَا».(1)

شايسته تر و لايق تر براي خلافت امّت اسلام نيست،(1)

آماده شد، و همگان به استقبال بيرون رفته، و براي کسب اين فخر و سرافرازي که موکب امام(علیه السلام) را استقبال کرده و در ميان انبوه جمعيت استقبال کنندگان شرفياب شده اند، در انتظار ورود امام7، دقيقه و ثانيه شماري مي نمود.

امام(علیه السلام) با آن جلال ملکوتي و ابهت و عظمت معنوي، شهر نيشابور را مزيّن فرمود.

چنان که نقل مي نمايند: درحالي که امام(علیه السلام) در عماري نشسته، و روي زيباي دل آرا و جمال همايون حق نمايش از مردم پنهان بود، آن خلق بي شمار که آرزوي زيارت سيماي دلرباي امام(علیه السلام) را داشتند، از هر طرف هجوم آورده، و شعار و تکبير و صلوات سر مي دادند.

«أَيُّهَا السُّلَالَةُ الطَّاهِرَةُ الرَّضِيَّةُ، أَيُّهَا الْ-خُلَاصَةُ الزَّاكِيَةُ النَّبَوِيَّةُ بِحَقِّ آبَائِكَ الْأَطْهَرينَ وَأسْلَافِكَ الْأَكْرَمينَ إِلَّا أَرَيْتَنَا وَجْهَكَ الْ-مُبَارَكَ الْ-مَيْمُونَ، وَرَوَيْتَ لَنَا حَديثاً عَنْ آبَائِكَ عَنْ جَدِّكَ نَذكُرُكَ بِهِ».(1)

آري، در روايات است که:

«حُسْنُ السُّؤَالِ نِصْفُ الْعِلْمِ».(2)

سؤال و درخواست اشخاص از مقامات و بزرگان، دليل معرفت و شخصيت سؤال کننده و نصف تعلّم و دانشجویي است.

اين دو شخصيّت، در اين موقف بزرگ و مقام، از امام سؤالي نمودند که امام(علیه السلام)، آنها و مردم را به روايت و حديثي از رسول خدا(علیه السلام) سرافراز فرمايد.

ما هرچه بينديشيم، سؤالي از اين جامع تر و پرمعني تر در اين فرصت طلایي که براي خلق نيشابور فراهم شده بود، نبود.

هيچ سؤالي مربوط به حوائج دنيا، برکت مال و تندرستي و طول عمر و مقام با اين سؤال برابري نمي کند، خصوصاً که انتخاب موضوع را به خود امام(علیه السلام) موکول نمودند.

ص: 53

سؤال از حديثي نمودند که در طول ازمنه و اعصار و تا دنيا هست، افتخار نقل آن براي مردم باقي باشد، و زبان به زبان، و قرن به قرن، و قلم به قلم، آن را بگويند و بشنوند، و بنويسند و بخوانند.

به دنبال اين سؤال آگاهانه و معرفت جويانه بود که امام(علیه السلام) در مقام پاسخ برآمده و مرکبي را که بر آن سوار بود متوقّف نمود، و پرده از جمال مبارک برداشت، و چشم مسلمانان را به ديدار طلعت مبارک و باميمنت روشن فرمود، باز هم به عبارت: «فَاسْتَوْقَفَ الْبَغْلَةَ وَرَفَعَ الْ-مِظَلَّةَ وَأَقَرَّ عُيُونَ الْ-مُسْلِمينَ بِطَلْعَتِهِ الْ-مُبَارَکَةِ الْ-مَيْمُونَةِ»؛(1)

خلايق که چشمشان به جمال جهان آراي امام(علیه السلام) افتاد، همه از خود بي خود شده، همان حالي که براي بانوان مصري به هنگام ديدار جمال حضرت يوسف(علیه السلام) دست داد، خود را فراموش و زبان حالشان:

﴿مَا هَذَا بَشَراً إِنْ هَذَا إِلَّا مَلَكٌ كَرِيمٌ﴾(2)

بود. از اين رو، صداي شوق و وجد و شادي آنها بلند، و فرياد تکبير و تهليلشان فضا را پر کرده، گروهي از شوق گريه مي کردند، گروهي رکاب امام(علیه السلام) يا مرکب او را مي بوسيدند، گروهي محو تماشاي جمال آقا بودند، و صداي شوق و فرياد و شور و نشاط آنها مانع بود که امام(علیه السلام) آنها را به روايت حديث سرافراز فرمايد.

ص: 54

عبارت در بيان و شرح اين موقف به اين گونه است:

«... إِلَی أَنِ انْتَصَفَ النَّهَارُ جَرَتِ الدُّمُوعُ کَالْأَنْهَارِ وَصَاحَتِ الْأَئِمَّةُ وَالْقُضَاةُ: مَعَاشِرَ النَّاسِ إسْمَعُوا وَعُوا وَلَا تُؤْذُوا رَسُولَ الله في عِتْرَتِهِ وَأَنْصِتُوا»؛(1)

مردم، همچنان تا روز به نيمه رسيد، گريه مي کردند، و اشکشان مثل نهرها جاري تا پيشوايان و قضاة علما بر آنها صيحه زدند که اي گروه هاي مردمي! بشنويد، و نگهداريد، و ضبط کنيد، و با به زحمت انداختن امام(علیه السلام)، پيامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)را اذيّت نکنيد؛ ساکت شويد.

وقتي آن جمعيّت بي شمار ساکت شدند، و براي شنيدن و نوشتن حديث از آن زبان و لسان خدایي آماده شدند، امام(علیه السلام) شروع به املای حديث فرمود، و مستمليان هم مي گرفتند، و به مستمليان ديگر منتقل مي کردند و در نتيجه به همه مردم مي رساندند.

لفظ آن را در کفه ديگر بگذارند، در جنب سنگيني اين حديث، پر کاهي هم محسوب نمي شود، و اصلاً تشبيهِ صورت و حقيقت به مجاز، و معقول به محسوس، اگر هم کسي يا در موردي شود از تنگي قافيه است، و إلا به گفته مرحوم آيت الله پدرم اعلي الله مقامه:(1)

لعل و مرجان را چه کس گفته است بهتر از خزف***ج-ان عل--وي را چه ک--س سنجید با نقش جدار

کلمه توحيد، کلمه اي که همه نژادها و همه اصناف، و اهالي همه کشورها و شهرها و روستاها را برابر و مساوي نموده، و امتيازات و افتخارات موهوم را، لغو و بي اثر و بي اعتبار کرده است.

کلمه توحيد و عقيده به توحيد، یعنی عقيده به اينکه خدا، خالق آسمان ها و زمين، و آفريننده تمام ممکنات بزرگ و هزارها و بيشتر، بزرگ تر از آفتاب و بزرگ تر از آن، و کوچک و کوچک و هزاران مرتبه کوچک تر از ذرّه، و روزي دهنده همه، واحد، و يکتا و بي همتا و بي شبيه و نظير، و بي شريک و يار و وزير است.

توحيد، يعني عقيده اي که امروز در بين اديان رايجه به قول پروفسور گوستاولوبون: «تاج افتخاري است که تنها بر سر دين اسلام است».(1)

اين کلمه توحيد «لَا إلهَ إلّا الله»، کلمه اسلام، کلمه خدا، کلمه عالم امکان، کلمه بحر و برّ و زمين و آسمان و درخت و گياه و فرشته و انسان و حيوان، و صداي هر جماد و نبات و قطرات آب درياها و باران ها و اتم ها و همه و همه است:

﴿وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَكِنْ لَا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ﴾.(2)

اگر در آن مشهد عظيم که در نيشابور برپا شد، کلامي بليغ تر و

ص: 57

سخني رساتر و حديثي پرفائده تر و جامع تر از اين حديث بود، امام(علیه السلام) آن را مي فرمود.

امام(علیه السلام) هم توحيد و يکتاشناسي و يکتاپرستي را به مردم درس داد، و هم آنها را به آنچه بِدان توحيد، اکمال و اتمام و مبيّن و تفسير تعريف مي شود، يعني ولايت خودش و سایر ائمّه طاهرين(علیهم السلام) هدايت فرمود.

و اين شعارهاي توحيدي و يکتاشناسي باشد، خود را از کائنات، بي نياز و قهرمان ميدان حيات مي داند، وجودش سرشار از اميد به خدا و رحمت خدا است، مغلوب شدائد و سختي ها نمي شود، بلکه بر هر رنج و شدّت غالب مي شود:

موحّ-د چه در پ-اي ريزي زرش***چه شمشير هندي نهي بر سرش

ام-يد و ه-راسش نب-اشد ز کس***ب-ر اين اس-ت بنياد توحيد و بس

خلاصه، توحيد و ايمان به خداي يگانه در همه ابعاد حيات موحّد، ظهور مي يابد؛ در قلب و باطنش استوار و ثابت محکم مي گردد، و در افعال و اقوال و رفتار و کردارش ظاهر مي شود.

همه را از او و وابسته به او و فقير و نيازمند به او مي داند؛

هُوَ الْعَليمُ الْقَديرُ وَهُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْ-مَتينِ.

همه صفات جلال و جمال و اکمال را بالذّات مختصّ به او مي شناسد. اين گوينده «لا إله إلا الله» از عذاب در امان است.

آگاهي و معرفت، بدون معرفت و ولايت امام(علیه السلام) محقّق نخواهد شد، و از کمبودها و انحرافات مصون نمي شود، فرمود:

«بِشُرُوطِهَا وَأنَا مِنْ شُرُوطِهَا»؛

بايد خدا را از طريق امام(علیه السلام) که طريق به سوي خدا است شناخت، و هيچ راه ديگري، مصون از اشتباه و خطا نيست:

قطع اين مرحله بي همرهي خضر مکن***ظل--مات است بترس از خطر گمراهي

خطر قول به تجسّم، و قول به تعطيل، و قول به جبر، و قول به تعدّد قدما و قول به وحدت وجود و اقوال و گفته هاي باطل ديگر همه در پيش است که فقط با تمسّک به قرآن و عترت (ثقلين) مي توان از اين خطرات نجات يافت.

ص: 60

ص: 62

معرفت افزای امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(علیه السلام) افتادم که چه رسا و بلیغ فرمود:

«سُبْحَانَكَ مَا أَعْظَمَ شَأْنَكَ، سُبْحَانَكَ مَا أَعْظَمَ مَا نَرَى مِنْ خَلْقِكَ، وَمَا أَصْغَرَ کُلَّ عَظِيمَةٍ فِي جَنْبِ قُدْرَتِكَ، وَمَا أَهْوَلَ مَا نَرَى مِنْ مَلَکُوتِكَ، وَمَا أَحْقَرَ ذَلِكَ فِيمَا غَابَ عَنَّا مِنْ سُلْطَانِكَ، وَمَا أَسْبَغَ نِعَمَكَ فِي الدُّنْيَا، وَمَا أَصْغَرَهَا فِي نِعَمِ الْآخِرَة».(1)

کسب معارف داريم، به درگاه او عذرخواه باشيم.

لطف الله صافی

29 رمضان المبارک 1437ق

مشهد مقدّس

ص: 66

مي دهند، و اسباب شرمساري براي ملّت بزرگ و مسلمان ايران، فراهم مي نمايند، مصري ها هم به آساني حاضر به دست برداشتن از اين برنامه عروس نيل نبودند.

وقتي اسلام در آنجا وارد شد، و بنا شد که اين عادت، مثل عادات زشت ديگر، متروک و تعطيل شود، خرافات پرست ها يا ملّي گراها راضي نمي شدند، و عاقبت در اثر اصرار آنها، تا سه سال، برنامه عروس نيل به طور مصنوعي، و با مجسّمه عروس برگزار شد.

آن را محکوم نمود، عادت عروس نيل را در مصر بر انداخت.

و در ايران نيز بر بدترين عادات و افتخارات زشت که نشانه جهل و ناداني است- خط بطلان کشيد و شايسته ملّت آگاه و بزرگي، مثل ايران نبود که گرفتار اين عادات باشد، و به افسانه هاي هفت خوان، و ضحّاک مار بر دوش فخر کند.

استاد عزیز و جوانان محترم (کلاس پنجم ابتدایی سال1374) روستای عبدالتاجدین کنگاور؛

السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته

و استوار اين مردم، در برابر سياست هاي استعماري بود، که با وجود اعمال خشن ترين روش هاي سرکوبگر رضاخاني براي پايمال کردن شعائر اسلام، و استقلال اين کشورِ حضرت صاحب الزمان (ارواح العالمين له الفداء) در زير آن کشتارها، و حکومت سرنيزه، و زور و قلدري آن شخص خشن و ظالم، همچنان پايدار باقي ماند، و سياست هايي را که از حدود يک صد سال پيش، بيگانگان با انواع دسائس و توطئه ها، پي ريزي و اعمال کردند، خنثي نمود، و از ميان آن همه تاريکي ها و خودباختگي ها، و مزدوري هاي سران دولت هاي رضاخان و پسرش، اين جامعه، سر به استقلال بلند نگاه داشت، و از برکت آن، بانگ تکبير- که در جهان رو به خاموشي گذارده بود- در عالم، طنين انداز شد.

آن حضور، اين بود که ما به دنيا اعلام مي کنيم که ما، خودمان را بازيافته ايم، و دوراني که بيگانه، استضعاف و استحقار مي کرد، منقضي شد.

هيچ استکبار و استعلایي را نمي پذيريم. خودمان هم بر خودمان، و مسئولان مان بر ديگران، استعلا و استکبار نخواهیم داشت.

ص: 80

ص: 82

کتابی که صفحاتش بی شمار است؛ نه هزار صفحه، و نه یک میلیون و میلیارد و میلیاردها صفحه، بلکه بیش از اینها، امّا تعداد کلمات و سطرها و جمله هایش که حاوی مطالب است، و فصل ها و باب هایی که در رشته های علوم و شرح نظامات و ارتباطات مسائل به یکدیگر می باشد، به قدری زیاد است که همه اگر بنشینند و بخوانند، به بخش کمی از آن مطلع می شوند.

همه علوم در آن نگاشته شده، و با انسجام و ربط تمام، انسان از خواندن آن سیر نمی شود. در هر فصل آن، علمی، مثل ریاضیات یا علم پزشکی با شعبه های مختلف که هر کدام فنی شده؛ پوست، استخوان، خون، گوش، چشم، حلق و بینی، زبان، و قلب، و مغز و ... یا علم هیئت، نبات شناسی، معدن شناسی، حیوان شناسی، زمین و زمان، دریا، کوه، صحرا، ماه، آفتاب، منظومه ها و کهکشان ها همه در این کتاب، شرح و تفسیر دارد.

از ذرّه تا مجرّه، کوچک و بزرگ، در عین حال که هر بخش آن را که می خوانند در آن ربط و تناسب می بینند؛ هرچند از تفسیر بخش های دیگر بی اطّلاع، و به بیشتر فصل های این کتاب جاهل اند؛ امّا در همان بخش، مطالب و کلمات و حروف آن، همه را منظّم و به هم مربوط و پیوسته می یابند، و متمّم و مکمّل هم می بینند.

شما که کتاب موش و گربه و خاله سوسکه را هم بی کاتب و بی شاعر نمی دانید؛ هرچند شاعر و نویسنده اش را نمی شناسید، نسبت به این کتاب بزرگ چه نظری می دهید؟

این همه میلیاردها و صدهزارمیلیارد کلمه و جمله را خودبه خود و به هم پیوسته می گویید، یا آن را دلیل عقل و شعور و وجود مؤلف می دانید؟

البته رسیدن به دانش همه این کتاب و فصل های آن از عهده شما خارج است چنان که گیاه شناس از علم حیوان شناسی بی اطلاع است، امّا می فهمید که همه جا نظم است، همه جا عقل و شعور است، و پیوستگی و جمله بندی ها و اشعار و الفاظ خودبه خود آراسته نشده اند، و معنی دارند.

آیا می توانید بگویید کسی نمی تواند نویسنده ای برای این کتاب ثابت کند، و من نمی توانم آن را اثبات کنم؟ آیا همه به این حرف نمی خندند؟ ممکن است باز هم بگویید که من ثابت نمی دانم، امّا باید به فکر درمان خودتان بیفتید.

شما که یک بنا و ساختمان کوچک، یک بیت شعر و یک نامه را بی بانی، بی شاعر و بی نویسنده نمی گویید، و بانی آن، و شاعر و نویسنده را هرچند هرچه کاوش کنید نمی شناسید، ثابت می دانید، چگونه می گویید نویسنده این کتاب بزرگ را ثابت نمی دانید؟از عالمی که ما در آن زندگی می کنیم، و زمینی که ما بر روی آن هستیم، و منظومه ای با کهکشان ها و همه اجزا در کمال نظم و

ص: 85

ارتباط علی الدوام، این کتاب، بزرگ تر، و ربط و مناسبت اعضای آن کامل تر از هرچه تصوّر کنید است، و هر مقدار سواد خواندن این کتاب عالم را داشته باشید، در همه اجزای آن، عقل و تدبّر و صانع و خالق می بینید.

جا دارد به جای اینكه بگویید: «نُه ماه»، یعنی یك زمان اندك، كه در مقابل ازمنه و اعصار اصلاً به حساب نمی آید، فكر كرده ام (و خیال می كنید فكر كرده اید) و خدا برایم ثابت نشد، بگویید: هرچه فكر كردم، و نُه میلیون سال هم اگر فكر كنم، فکرم مرا به خدا، به صانع، به مدیریت عقل و شعور، و خودبه خود نبودن این تنظیمات هدایت می کند، و حرف دیگری نیست، بلکه احتمال انکار خدا برایم مثل محالات است.

این نقش عجیب را کسی کشیده است، یا خودش، یا طبیعت بی عقل و شعور آن را به وجود آورده است!

حال شما و هرکسی دیگر، کدام را اختیار می کنید؟

قرآن کریم در همه آیات متعددی که مردم را به تفکّر و به خودآگاهی دعوت می کند همین پرسش را دارد که ظاهراً جواب همه عقلا و حکما مثبت بوده، و هیچ عاقلی پیدا نشده که به طور جزمی جواب منفی بدهد:

﴿وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللّهُ﴾.(1)

ص: 87

شوم، آنها را بزرگ کنم، خودم خوشبخت بشوم، آنها را خوشبخت کنم؟ بازم بگویم، مثلاً انفاق کنم، ایثار کنم؟ اصلاً آخرش اینکه لیاقت داشته باشم که آخرین حدّ ایثار را انجام بدهم و شهید شوم؟ که چه؟ قراره چه چیزی اتّفاق بیفتد؟ اگر از آن طرف لغزیدم و افتادم چی؟ قرار است عذاب شوم و از تو دور گردم؟ به خودت قسم، نمی فهمم آخر خوشبختی هایی که به من وعده دادی که برسم به رضایت تو، و یا بالاتر به خودت، امّا مگر جایی هست که از تو دور باشم؟ تازه مگر همان اوّل پیش تو نبودم؟ چرا دورم کردی، و من را این طور آفریدی که حالا این همه باید دردسر بکشم که پیش تو بیایم؟

امشب شب جمعه است. شبی که یکی از بهترین ما انسان ها با تو با بهترین جمله های ممکن حرف زده است، و چقدر دلم برایش تنگ شده است. حدود هزار و چهارصد سال است که از او فاصله گرفتیم. از حرف های آن عزیز کمک می گیرم. در یکی از جمله هایش می فرماید:

«إِلَهِي وَ سَیّدِي وَمَوْلاَيَ وَرَبِّي صَبَرْتُ عَلَى عَذَابِكَ فَکَیفَ أَصْبِرُ عَلَى فِرَاقِكَ».(1)

این عزیز از فراقی ناله می کند که من نمی فهمم. مگر غیر تو هم جایی را می شود تصوّر کرد که من احساس فراق داشته باشم.

ص: 89

اگر بگویم منظور جا نبوده، پس باید منظور عروج به درجات عالی صفات تو بوده، که اگر این هم باشد، باز هم با بی ادبی باید بگویم: که چی بشود؟ مگر کنار تو نیستم؟ مگر چیزی با ارزش تر از کنار تو بودن هست؟ این همه دستگاه و موجود آفریدی که ما بیاییم و طبق گفته خودت:

﴿وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ﴾؛(1)

واقعاً می ارزید؟ تو که کمبود عبادت نداشتی. این همه ملائک مشغول عبادت تو بودند. این را آنها هم گفتند. امّا به آنها جواب دادی:

﴿إنّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ﴾؛(2)

چه امر مهمّی بوده است که این همه برنامه ریختی، و اجرا کردی؟

شاید می خواستی به همه قبلی های ما با چهارده معصوم، قدرت خودت را نشان بدهی؟ اینکه چطور با وجود شهوت و حقّ انتخاب خیر و شر، باز هم آن طور با تو عشق بازی می کنند، و حتی در خون خودشان می گویند:

«إلَهي رِضاً بِرِضَاكَ وَتَسْلیماً لِأَمْرِكَ لَا مَعْبُودَ سِوَاكَ».

این توجیه خوبی است، امّا یک سؤال اساسی تر دارم: چه لزومی داشت که اینها را بخواهی به بعضی ها نشان بدهی؟ اصلاً یک سؤال دیگر اینکه همه و همه مخلوق تو هستیم و بس. جایگاه تو اجلّ از

ص: 90

این بحث ها نیست که چرا یکی به یکی دیگر سجده می کند یا نه؟ تو که می دانستی سجده نمی کند؟ چه لزومی داشت که بعضی ها ببینند یا یکی به کبر خودش پی ببرد یا رسوا شود؟

با عقل ناقصی که خودت به من دادی می گویم: آن چیست که ملائکه خاص تو نمی دانستند، و ما هم نمی دانیم؟ و بالأخره هم آخرین عزیز تو می آید و دنیا را طوری می کند که تو از اول می خواستی. بعدش چه؟ بعدِ این داستان طولانی چند هزار ساله، قراره چه اتّفاقی بیفتد؟ خدایا چرا؟ چرا ما را آفریدی؟ چرا با این داستان؟ اصلاً چرا این داستان؟ من و این داستان اگر نبودیم چه می شد؟

﴿إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ ﴾؛(1)

است.

﴿الَّذي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ عَلَى كُلِّ شَي ءٍ قَديرٌ وَ أَنَّ اللّٰهَ قَدْ أَحَاطَ بِكُلِّ شَيْ ءٍ عِلْماً﴾.(1)

در سیر انسان و عروج او به مقامات علم و معرفت و خداشناسی که بی نهایت و بی پایان است، بشر اگرچه نابغه علم و دانش باشد باید حدّ خود را بداند، و در محدوده فهم و استکمال کمالات ممکن، سیر و حرکت کند، و فراموش نکند که

پشه کی داند که این باغ از کی است؟

در بهاران زاد و مرگش در دی است!

لذا فرمودند:

«تَفَكَّرُوا فِي آلَاءِ اللهِ»؛(2)

«در نعمت های خداوند تفکّر کنید».

بپرسید، سؤال کنید. کاوش و تحقیق نمایید که آن، هم به بصیرت شما می افزاید، و هم حیات شما را شاداب می سازد.

مثال این نوع سؤال، این است که از بالای یک درخت تنومند با شاخه های سر به فلک کشیده، یک برگ کوچک آن، که از شناخت خودش ناتوان است از تاریخ پیدایش درخت، فایده آن، عدد برگ های آن، و چگونگی تولید میوه و سایر خصوصیات آن

ص: 93

سؤال کند، جوابش این است: تو خود را شناخته ای و می شناسی؟ و خلاصه، پرسش از اسرار کائنات، و سرّ خلقت اصل عالم و همه عوالم، نه در شأن برگ درخت است، و نه در شأن خود درخت. خود برگ و درخت، در شمار درختان چه محسوب می شوند؟ همه می گویند: حدّ خودت را نگهدار. تو در برابر یک وزش نسیم ضعیف، تحمّل نداری، و اصل درخت با یک باد، ریشه کن می شود و در عالم گم می گردد.

است، و در ارتفاع و بلندى، شاخسارهاى آن سر به فلك كشیده است.

اگر كسى بخواهد آن میكروب را آگاه كند كه آنچه تو بر آن نشستهاى، یك درخت تنومند سر به فلك كشیده نیست، و یك درخت كوچك و یك نهال هم نیست، بلكه یك تار مو از مجموعه انبوه موهاى سر یك انسان است، و تازه سر انسان یكى از اعضاى بدن اوست، و هزاران میلیون انسان در عالم وجود دارند، و میلیاردها انسان در طول قرون بودهاند و رفتهاند، آیا آن میكروب مىتواند اندام و هیكل یك انسان و خصائص و صفات و اعضا و حواس او را تصوّر كند؟! هرگز نمىتواند.

پس من كه نسبت به خداى بزرگ به مراتب از این میكروب كوچكترم، و نسبت كوچكىِ خودم را هرچه با او بسنجم باز هم كوچكترم، چگونه مىتوانم به خدایى كه به همه چیز محیط است، خدایى كه قدرتش بىپایان، و عظمتش بىكران، و بىمنتهاست، احاطه پیدا كنم؟ و یا از او گله کنم و به جای تسبیح و تحمید و بی توجه به اقیانوس های جهالت و نادانی خودم، با او چون و چرا کنم؟».

خَلْقِكَ، وَمَا أَصْغَرَ كُلَّ عَظِیمَةٍ فِي جَنْبِ قُدْرَتِكَ، وَمَا أَهْوَلَ مَا نَرَى مِنْ مَلَكُوتِكَ، وَمَا أَحْقَرَ ذَلِكَ فِیمَا غَابَ عَنَّا مِنْ سُلْطَانِكَ، وَمَا أَسْبَغَ نِعَمَكَ فِی الدُّنْیا، وَمَا أَصْغَرَهَا فِی نِعَمِ الْآخِرَة».(1)

انداختند. خدا گفت: ماری در راه لانه ات بود. باد را گفتم تا لانه ات را واژگون کند. آن گاه تو از کمین مار پر گشودی. گنجشک، خیره در خداییِ خدا مانده بود. خدا گفت: و چه بسیار بلاها که به واسطه محبّتم از تو دور کردم، و تو ندانسته به دشمنی ام برخاستی!

اشک، در دیدگان گنجشک نشسته بود. ناگاه، درونش فرو ریخت… های های گریه هایش، ملکوت خدا را پر کرد».

برخی نکات (از جمله هم کلامی خدا با انسان) آن را شرک آمیز و تا حدودی قرین به گناه نشان می دهد، از سوی دیگر محتوای کلّی داستان، بر مدار اصل کلّی حکمت باری تعالی در اداره جهان می چرخد. همچنین برخی جملات، از نظر بنده بسیار به مضامین ادعیه و احادیث نزدیک می باشند. بفرمایید آیا مطالعه و استفاده از این قبیل متون جایز است؟ آیا ممکن است برخی نکات پنهان در این قبیل متون، نهایتاً به انحراف ما منجر گردد؟

عمر کند، و اندیشه نماید، باز افق های وسیع بی حدّ و مرز را جلوی خود می بیند، و مثل همان پشه است که در بهاران زایَد، و در زمستان بمیرد. این پشه، و این انسان صاحب عقل و خِرَدی که کائنات به یک نظر، زیر پرواز فکر و اندیشه او است، هرچه می فهمد و می فهمد، جلوی چشم خود را عالَم ها و عالَم ها از مجهولات می بیند، که به هر کدام آگاه می شود، آثار صُنع و تدبیر، و حساب، و نظم می بیند؛ نه می تواند سرآغاز رشته سیر کائنات را تصوّر نماید که چند میلیون سال، یا چند هزار میلیون سال بوده، و نه انتهای راه را.

داستانی می گویند قریب به این مضمون که: مَلکی از ملائکه در سیر و گردش خود به مزرعه ای رسید که کشاورزی در آنجا، کنار رودخانه، کشاورزی می کرد.

از او پرسید: این رودخانه از چه زمانی در اینجا ظاهر شده است؟

گفت: همیشه بوده و بی آغاز است.

پس از مثلاً چند هزار سال بیشتر، از آنجا که گذشت، دید کوه بزرگ و بلندی سر به فلک کشیده است، و در دامنه آن، شبانی گوسفندانی را می چرانید. از او تاریخ پیدایش کوه را پرسید، او هم گفت: همیشه بوده و کسی تاریخ آن را نمی داند، قدیمِ قدیم است.

بعد از مدّتی دراز، و زمانی بسیار طولانی باز از آنجا گذشت، و شهر بزرگی را دید، با اهالی بسیار. از یکی پرسید: این شهر و آبادانی در اینجا از چه تاریخی است؟ از او هم جواب شنید که

ص: 100

تاریخ آن نامعلوم است، و تا آنجا که اطّلاع دارم سابقه شهر بودن آن را می دانم. این مثال ها نشان می دهد که عالم خلقت و آفرینش الهی، وسیع تر از آن است که همه جوانب و اطراف آن را، اندیشه فراگیرد، یا انسان بر همه اسرار، و عجائب، و غرائب آن، حتّی در بخش های کوچک آن، و بلکه بخش به ظاهر بسیار کوچک، مثل خود انسان پی ببرد.

وَ فِ--ي کُ-لِّ شَیْءٍ لَهُ آیَةٌ*** تَدُلُّ عَلَی أَنَّهُ وَاحِدٌ(1)

و چقدر لذّت بخش است ترنّم به این عبارات لذیذ، و نشاط انگیز:

«سُبْحَانَكَ مَا أَعْظَمَ شَأْنَكَ، سُبْحَانَكَ مَا أَعْظَمَ مَا نَرَى مِنْ خَلْقِكَ، وَمَا أصْغَرَ كُلَّ عَظِيمَةٍ فِي جَنْبِ قُدْرَتِكَ، وَمَا أَهْوَلَ مَا نَرَى مِنْ مَلَكُوتِكَ، وَمَا أَحْقَرَ ذلِكَ فِيَما غَابَ عَنَّا مِنْ سُلْطَانِكَ، وَمَا أَسْبَغَ نِعَمَكَ فِي الدُّنْيَا، وَمَا أَصْغَرَهَا فِي نِعَمِ الْآخِرَةِ».(2)

19 رمضان المبارک 1430ق

لطف الله صافی

ص: 103

تمام و کمال می گیرد، آبروی او را می برد، بیش از توانش به او تکلیف می کند، کار و زندگی و آینده انسان را تخریب می کند، پس چگونه باید به ستار العیوبی، ارحم الراحمین و دیگر اقوال او اعتماد کرد؟ چقدر از امام رضا(علیه السلام) کمک خواستم؟ آخر چرا باید این قدر به این امامان به اصطلاح رئوف، و کریم، و هزاران القاب رنگارنگ التماس کنی تا یک گوشه چشمی به تو نگاه کند؟ چقدر آیات و دعا خواندیم؟ چقدر به ما گفتند طلسم و جادو شده اید؟ چقدر گفتند جن در خانه قدیمی محلّ زندگی شماست. آیا به راستی، خدایی که خود را صاحب این همه عظمت می داند، از اوّل نمی توانست ما را خلق نکند تا این قدر از طریق روزگار ما را دست بیاندازد؟

متعال، خالق این زمین، آسمان، آفتاب نورانی، ماه و ستارگان زیبا، پرندگان، باغ و صحرا، گل های رنگارنگ، و این همه جمال و کمال که سراسر عالم را گرفته، و این همه نیروهای عظیم که در وجود خود شما، و به شما عطا کرده، اعتراض گونه سخن گفته اید.

اگر بخواهیم برای نوشتن پاسخ بنشینیم و بنویسیم، چند کتاب خواهد شد.

همه نعمت ها را به ما عطا کرده؛ در جسم ما، چشم، گوش، زبان، عقل، هوش و این نظامات اعضای ظاهر و باطن، چیزی کم نگذاشته؛ شما را چنان آفریده که از نعمت های بی شمار استفاده کنید، عقل و شعور داده که خطا را از صواب تمییز می دهید.

در عالم، کمبودی نیست، و کسی با خدا حرفی ندارد:

ه-ر چی-ز که هست آنچنان می باید***و آن چیز که آنچنان نمی باید، نیست

این همه هدایت های وحیانی، و این همه هشدارها را اگر من یا شما نشنویم، یا دیگران نشنوند، و از خط برون بروند، به هم ظلم کنند و حقّ هم را ضایع کنند، ایراد و اعتراض به آنها است، به آنها که سوء استفاده می نمایند.

چندین چ-راغ دارد و بی-راهه می رود

بگذار ت-ا بیف-تد و بیند سزای خویش

چاه است و راه و دیده بینا و آفتاب

تا هرکسی نگاه کند پیش پای خویش

و رأفت و مهربانی خدا را زیر سؤال نبرید، و بدانید كه داروی همه دردها، توکّل و اعتماد به خدا است؛

﴿وَعَلَى الله فَتَوَكَّلُوا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾.(1)

ص: 109

مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشَابِهاً وَ لَهُمْ فِيهَا أَزْوَاجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ﴾.(1)

در عصر غیبت، و عصر حضور، آنچه که اصل است، همین دو است: ایمان، و عمل صالح.

صاحب الأمر حضرت مهدي (ارواح العالمين له الفداء)، شيعه اي مخلص، و سربازي حقيقي، و براي اسلام و قرآن، پاسداري امين باشد.

افتخارآفرين باشند، و موجب عزّت و عظمت گردند. اوقات خود را به بطالت، سستي، غفلت و خداي نخواسته، اشتغال به مناهي و ملاهي ضايع نسازند.

﴿وَالَّذينَ جَاهَدُوا فينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَ إِنَّ اللّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنينَ﴾.(1)

خداوند متعال شما، و همه نوجوانان عزيز را از ياران و سربازان واقعي حضرت بقية الله الأعظم (ارواح العالمين له الفداء) قرار دهد.

ص: 116

خداوند متعال، چنين خواست که دعوت الهي اسلام، از ايران به دنيا برسد، و ملّت مسلمان ايران، و پيروان مکتب اهل بيت(علیهم السلام)، پرچم توحيد اسلام را، به اهتزاز درآورده، و جهان را به دعوت قرآن، و ايدئولوژي هاي اسلام، رهنمون گردند.

بر عهده ملّت ايران است که شايستگي و لياقت خود را در اين رسالتي که به عهده آنها آمده است نشان بدهند، و جامعه نمونه اسلام را به مردم دنيا که تشنه آزادي واقعي، و حق و عدل و برابري و برادري هستند عرضه بدارند، و کوچک ترين و کم ترين مسامحه در اين تکليف در وضع موجود، خيانت به اسلام مي باشد.

همه بايد، با نقش سازنده و جلوه دهنده، روح توحيد و عدل اسلام را نشان بدهند، و با کار و عمل، دِين خود را به اسلام، و به جامعه، و به آنان که در راه انقلاب اسلامي خون خود را نثار کردند ادا کنند.

ص: 120

آفرينش، به خصوص انسان، تماشايي و عبرتانگيز و بينش آفرين است، زوجيّت و همسر و همدم و انيس و مونس بودن زن و مرد با يكديگر است، كه واقعاً الآن كه اين نوشته را مينويسم، واژهاي كه تعبير از اين زوجيّت و با هم شدن و باهم بودن و يكي شدن اين دو جنس را بنمايد، ندارم.

قرآن مجيد ميفرمايد:

﴿هُنَّ لِبَاسٌ لَكُمْ وَ اَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ﴾.(1)

بانوان براي شوهران لباس، و شوهران براي ايشان لباس ميباشند.

و در آيه ديگر، پيرامون اين رابطه ميفرمايد:

﴿وَ مِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجَاً لِتَسْكُنُوا اِلَيْهَا وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً﴾؛(2)

يعني همدم، مونس، غمخوار، متّحد، مشترك المنافع و موافق، همدل، نه معارض و نه جدا از هم و نه مستقلّ از هم، بلكه متّحد، اتّحادي كه بين هيچ دو نفري برقرار نميشود.

حقيقت زوجيّت اين معاني مقدّس و آرامبخش است. اين است كه از دو جنس مخالف يك واحدِ به تمام معنا موافق، ساخته ميشود، و اسلام به اين جهت، به ازدواج و تقويت و تكميل،

ص: 122

بسيار اهمّيّت داده است، و در اكثريت زنان و شوهران مسلمان، اين روحيه، و اين تجلّي و يگانگي و اتّحاد را، اگرچه بالطّبع فراهم است، فراهمتر ميسازد، و اهتمام بر اين است كه بنياد قويم و مستحكم، از آسيب و تعرّض مصون بماند، و زن و مرد در دل به آن وفادار باشند.

همسرِ از هر جهت پاك و سالم داريد، كه او را هديهاي از طرف خدا ميشماريد، مسأله غير قابل حلّ، بين خودتان نخواهيد داشت؛ اين صفا و وفا و خوش بيني كه به هم داريد، همه امور را بر وفق دلخواه قرار ميدهد، شما خاطرخواه او، و او هم خاطرخواه شما خواهد بود.

واحد هستيد، حلّ نماييد؛ نه او جمود بر حقّي كه دارد، داشته باشد، و نه شما در موضوعي كه در بين است، اصرار كنيد.

مرد بايد دستور:

«اَلْ-مُؤْمِنُ يَأْكُلُ بِشَهْوَةِ أَهْلِهِ وَالْ-مُنَافِقُ يَأْكُلُ أَهْلُهُ بِشَهْوَتِهِ»؛(1)

را در رابطه با زن رعايت كند. زن هم بايد خود را موظّف بداند كه اخلاقاً و حقّاً و شرعاً، رضايت شوهر را فراهم نمايد.

امّيد است با اين توضيحات، اين روابط گرمي كه بين شما و همسرتان بحمدالله برقرار است، بيش ازپيش گرم تر شود، و زندگي سعادتمندانه و خوب تر و خوب تر را در پيش روي داشته باشيد.

أَلَّفَ اللهُ بَيْنَكُمَا وَطَيِّبَ اللهُ نَسْلَكُمَا.(2)

ص: 125

و همچون بسياري از کشورها، خدمت در نيروهاي مسلّح در تمام سطوح آن، به صورت اختياري، و پرداخت حقّ الزحمه با انتخاب آزاد افراد جامعه صورت بگیرد.

2. پرسش ديگر، به کار گرفتن زنان و بانوان در نيروهاي مسلّح است، که دغدغه هاي بسياري را با خود به همراه دارد. در صدر اسلام به ويژه حيات طيّبه پيامبر اسلام(صلی الله دعلیه و آله و سلم)، و با وجود جمعيت کم مسلمانان، آن حضرت هيچ گاه از زنان مسلمان نخواستند، و به آنان اجازه ندادند که مسلّح شوند، و به ميدان معرکه بيايند، البته حضور زنان پشت جبهه جهت تدارکات و کمک و امداد سابقه دارد، از روايات صحيح ثابت است که زنان عصر رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)اجازه شرکت در جهاد را خواستند که آن حضرت اجازه ندادند، و فرمودند:

«جِهَادُکُنَّ الْ-حَجُّ».(1)

امّا امروزه در کشور ما، زنان در نيروهاي مسلّح استخدام مي شوند و گاه در شبکه هاي تلويزيوني شاهد پخش تمرين ها و رژه نظامي آنها هستيم.

درحالي که تجربه کشورهايي که پيش از کشور ما اقدام به جذب زنان در نيروهاي مسلح کرده اند، تجربه درس آموز و

ص: 127

تکان دهنده اي است، و از فساد و ناهنجاري هاي بسياري حکايت دارد، به طورمثال به وضعيت بسيار تأسف بار زنان در نيروهاي مسلّح آمريکا مي توان اشاره کرد که صداي بسياري از کارشناسان و صاحب نظران خود آمريکا را نيز در آورده است، و مخالفان بسياري دارد.

در این شرایط رقّت بار، که هر مسلمان غیرت مندی را در سوگ و مصیبت قرار داده است، و وطن اسلامی ما را تجزیه كرده اند، كه حتّی در یك منطقه كوچك - كه جمعیّت آن از چند میلیون تجاوز نمی كند - چند حاكم و دولت تشكیل شده است، و وحدت سیاسی، مبدّل به تفرقه كامل شده است، یادگرفتن و آموختن همه فنون نظامی و تجدید عزّت و استقلال دیرین، از اهمّ واجبات است.

بودند، امروز هم همان حضور را داشته باشند؛ البتّه کیفیّات و ضوابط انجام این حضور و تکلیف باید کارشناسانه و براساس تعالیم اسلام اجرا شود.

حاصل اینکه این موضوع را نمی توان زیر سؤال برد، چون با حفظ وجود و هویّت اسلامی جامعه، و عزّت دین، به طور مستقیم ارتباط دارد.

مسائل دیگر مربوط به اسلام، البتّه باید احکام اسلام رعایت شود، و نباید بانوان لباس رزم بپوشند، و مثل مردها از آنها، سان ببینند.

آن توجّه کنند و می دانم که همه و هر کدام بر استقلال اسلامی جامعه، و التزام به تعالیم و سنّت ملتزم می باشند و همین نگرانی را دارند، این است که غرب گرایی و ترک سنّت های اسلامی در بیشتر کشورها و جوامع ما رواج یافته و روزبه روز بر رواج آن افزوده می شود.

اختلاط زن و مرد بیگانه، روزبه روز در نهادهای دولتی بیشتر می شود و کسی هم استنکار نمی کند؛ در کشور اسلامی بزرگی، مثل بنگلادش، مدیریّت و ریاست بر همه شئون به آنها واگذار می شود. در پاکستان نیز همین برنامه هست. در کشورهای اسلامی، مثل اینکه از کشورهای غربی، وارد کردن زن ها در امور دولتی رایج تر می شود، و مثل اینکه در اسلام و قرآن و سنّت، حرفی از روابط زن و مرد گفته نشده است. ملاهی و مناهی همه جا هست. وقتی آن مفتی مشهور که نامش را نمی برم علناً با همسران امیر مصافحه می نماید، از دیگران چه انتظاری باید داشت؟

درهرحال، همه علما و دلسوزان اسلام باید با این نقاط ضعف و خطر تغییر هویّت و متروك شدن احكام و گرایش لائیكی مبارزه نمایند.

15 ذی الحجة الحرام 1433ق

لطف الله صافی

ص: 132

زورگويي زن شد؟ آيا در زندگي مشترك، نبايد اصل بر شراكت و مسؤليت پذيري در همه امور زندگي از غم و شادي، كار و تفريح و ... باشد؟

به ميدان بحث آمده ايد، و حال آنكه، از ديد قرآن - كه كلام الهي است- زن وسيله سكون، و آرامش مرد است:

﴿وَ مِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيهَا﴾.(1)

و كم نيست عدد بانواني كه آن قدر غم شوهر را مي خورند، و شوهر را بر خود مقدّم مي دارند و در محيط خانه، روابط صميمي و گرمي با شوهر دارند، که محور تمام حركات دروني خانه مي شوند، و هيچ دنبال زياده خواهي نيستند، و چه بسا گرفتاري هاي دروني خانه را تا آخر عمر بابركتشان، براي احدي افشا و آشكار ننموده اند، و سپاس خدا، اکنون هم اکثريت قريب به اتفاق خانم ها به همين اخلاق عالي آراسته اند.

محيط تجاري و اداري - كه اختلاط زن و مرد اجتناب ناپذير است - وارد شود، و امروز اين نحوه اختلاط، ويرانگر است، و چه بسا به سستي بنيان خانواده ها منجرّ خواهد شد.

ص: 136

شد. هديه هاي عظيمه جليله را كه در عالم وجود، اجلّ و اكبر و اعظم الهدايا مي باشد (قرآن كريم و اسماء الله الحسني) با تقدير و تعظيم بي پايان، بر سر و ديده نهادم. اميد است خداوند متعال روح و باطن ما را با دعوت قرآن كريم، و حقايق و معارف عالي و الهي آن آشنا و ابواب بينش و فهم اسماء الحسني را بر روي ما بگشايد، و از بحار بيكران علومي كه در هر دو نفهته است، و اگر قطره اي از آن، نصیب كسي شود، وجودش سرشار از معرفت و آگاهي مي گردد، به ما نيز عطا فرمايد.

ان شاء الله تعالي زير سایه عنايات حضرت بقيّة الله الأعظم (ارواح العالمين له الفداء) به مقامات ارجمند علمي و عملي نايل گردید، و از تلامذه، و شاگردان، و متعلّمان خوب و موفّق اهل بيت(علیهم السلام) باشيد كه فرمودند:

«نَحْنُ الْعُلَمَاءُ وَشيعَتُنا الْ-مُتَعَلِّمُونَ»؛(1)

«ما (اهل بیت(علیهم السلام)) دانشمندانیم، و شیعه ما شاگردان ما هستند».

آيات يا رواياتي بنگارم، هرچه مي انديشم، اين تعاليم، همه نمونه است و همه ممتاز.

خودتان به قرآن مجيد، آياتي كه در زمينه اخلاق، و معاشرت با مردم، و دور و نزديك مي باشد، و به روايات، مخصوصاً نهج البلاغه، به خطبه همامیه، به وصيت امام(علیه السلام) به فرزند عزيزش امام مجتبي(علیه السلام)، و سایر خطبه ها و نامه ها و حکمت هاي آن، و به ادعيه، مثل صحيفه سجاديه، مانند دعای مكارم الاخلاق مراجعه كنيد، و در معاني و تعليمات و پيام هایي كه در آنها است تأمل نماييد؛ هرچه بخواهيد در آنها هست، و از آن هدايت ها، بالاتر و جامع تر در هيچ جاي ديگر نخواهيم يافت.

﴿اَلْحَمْدُ لِلّٰه الَّذِي هَدَانَا لِهَذَا وَمَا كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلَا أَنْ هَدَانَا اللّٰهُ﴾.(1)

اغْتَابَنِي إِلَی حُسْنِ الذِّکْرِ».(1)«بارالها! بر محمد و خاندان او درود فرست و مرا به راه صواب تأیید کن تا با کسی که فریبم داده و به من خیانت نموده است با لطف و خیرخواهی مقابله نمایم».

مرا موفّق بدار تا عمل آن کس را که مرا ترک گفته و از من دوری جسته با خوبی و نیکوکاری تلافی نمایم. موفّقم بدار تا کسی که مرا محروم نموده، از بذل و بخشش برخوردار سازم، و عمل کسی را که از من بریده و قطع رحم نموده، با صله و پیوند تلافی نمایم. موفّقم بدار تا برخلاف روش آن کس که از من غیبت نموده و به بدی یادم کرده است، قدم بردارم و او را به خوبی و نیکی یاد کنم.

واقع بينانه بايد مسائل زن را بررسي كرد، و نقطه نظرهاي اسلام را كه از سوي خدا و خالق زن مي باشد بايد در نظر گرفت، و تبليغات مغرضان و نظرهاي آلوده به شهوات را كنار گذاشت، در جواب اين پرسش كه آیا براي یک زن شایسته است شغل بیرون از منزل داشته باشد، عرض مي كنم:

بدون همكاري مرد و زن، سعادتمندانه و قابل اعتماد، و آرام بخش نخواهد بود.

سهم هر يك از اين دو در تحقّق هدف هاي مدني، و اجتماعي و ترقّي جامعه بسيار مهمّ است كه هر كدام نباشند و سهم خود را ايفا نكنند، جامعه نمي تواند به سير خود ادامه دهد، بلكه به سوي انقراض و زوال خواهد رفت.

با قطع نظر از مسأله توالد و تناسل و بقای نوع، اگر زن و مرد بخواهند موضع خود را رها كنند، و مثلاً تمام كارها و مشاغل سبك و سنگين را براساس تساوي كامل توزيع نمايند، كه نقش خاصّ زن و مرد در اجتماع ظاهر نباشد، و شايستگي هايي كه هر يك از اين دو براي بعضی مشاغل دارند در نظر گرفته نشود، مسلّم چرخ اجتماع چنانكه بايد گردش نخواهد كرد، بلكه گرفتار ركود و توقّف خواهد شد.

اين است كه مصلحت اجتماع بر اين است كه اصل در مشاغل زن، اين باشد، و تدبير امور داخل منزل در متن مشاغل زن، اصالت داشته باشد، و همه احترام شغل او و اعتبار و اصالت و ارزش آن را بشناسند، و تقدّس و افتخاري كه براي زن خانه دار است محفوظ باشد.

ص: 146

12. خلاصة الاقوال في معرفة الرجال، علامه حلّي، حسن بن یوسف (م.726ق.)، قم، مؤسسة نشر الفقاهة، 1417ق.

13. سنن ابن ماجة، ابن ماجة القزوینی، محمد بن یزید (م. 273ق.)، بیروت، دارالفکر.

14. السنن الکبری، بیهقي، احمد بن حسین (م.458ق.)، بیروت، دار الفکر، 1416ق.

15. شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، عزّ الدین (م.656ق.)، دار احیاء التراث العربی.

16. صحیح البخاري، بخاري، محمد بن اسماعیل (م.256ق.)، بیروت، دار الفکر، 1401ق.

17. صحیح مسلم، مسلم نیشابوري، مسلم بن حجاج (م.261ق.)، بیروت، دار الفکر.

18. الصحیفة السجّادیة، الامام علي بن الحسین‘، قم، دفتر نشر الهادي، 1376ش.

19. الطبقات الکبری، ابن سعد، محمد بن سعد (م.230ق.)، بیروت، دار صادر.

20. عمدة الطالب فی انساب آل أبی طالب، ابن عنبه حسینی، احمد بن علی (م.828ق.)، النجف الاشرف، المطبعة الحیدریة، 1380ق.

21. عیون اخبار الرضا(علیه السلام)، صدوق، محمد بن علی (م.381ق.).

ص: 148

22. الکافي، کلینی، محمد بن یعقوب (م.329ق.)، تهران، دار الکتب الاسلامیة، 1363ش.

23. الکامل في التاریخ، ابن اثیر جزري، علی بن محمد (م.630ق.)، بیروت، دار صادر، 1385ق.

24. الکشف و البیان في تفسیر القرآن (تفسیر ثعلبي)، ثعلبي، احمد بن محمد (م.427ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربي، 1422ق.

25. الکني و الالقاب، محدّث قمّي، عباس (م.1359ق.)، تهران، مکتبة الصدر.

26. مجمع البیان في تفسیر القرآن، طبرسی، فضل بن حسن (م.548ق.)، بیروت، مؤسسة الاعلمي، 1415ق.

27. مسند احمد بن حنبل، احمد بن حنبل (م.241ق.)، بیروت، دار صادر.

28. مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، طوسی، محمد بن حسن (م.460ق.)، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، 1411ق.

29. معارج الوصول الی معرفة آل الرسول(صلی الله دعلیه و آله و سلم)، زرندي، محمد بن یوسف (م.750ق.).

30. المعجم الاوسط، طبرانی، سلیمان بن احمد (م.360ق.)، دار الحرمین، 1415ق.

31. المنتظم في تاریخ الامم و الملوک، ابن جوزي، عبدالرحمن بن علی (م.597ق.)، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1412ق.

ص: 149

33. نور البراهین، جزائري، سیدنعمت الله (م.1112ق.).

34. الوافي، فیض کاشانی، محسن بن مرتضی (م.1091ق.)، اصفهان، کتابخانه امیرالمؤمنین علی(علیه السلام)، 1406ق.

35. وسائل الشیعة، حر عاملي، محمد بن حسن (م.1104ق.)، قم، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام) لاحیاء التراث، 1414ق.

ص: 150

تصویر

ص: 152

تصویر

ص: 153

تصویر

ص: 154

تصویر

ص: 155

تصویر

ص: 156

تصویر

ص: 157

تصویر

ص: 158

تصویر

ص: 159

تصویر

ص: 160