بسم الله الرحمن الرحیم

پاسخ كوتاه

«به 570 پرسش از احكام»

مطابق با فتاواي حضرت آيت الله العظمي حاج شیخ لطف الله صافي گلپايگاني مدظلهالعالي

ص: 2

بسم اللّه الرّحمن الرّحيم

جواب سؤالات کتاب «پاسخ کوتاه» با فتاوي حضرت آيت الله العظمي صافي گلپايگاني مدظله العالي مطابق است.

ص: 3

ص: 4

سجده واجب قرآن.. 47

تشهد.. 49

قنوت... 49

شک در نماز. 50

نماز احتیاط.. 54

نماز مسافر. 55

نماز قضا 59

نماز قضاي پدر و مادر. 63

نماز جماعت... 65

نماز جمعه. 69

متفرقات نماز. 71

احکام روزه. 78

نیت روزه. 78

احکام چیزهایی که روزه را باطل می کند.. 79

قضای روزه. 84

كفاره روزه. 87

روزه مسافر. 89

اقسام روزه. 90

احکام اعتكاف... 91

احکام خمس.... 95

شرایط واجب شدن خمس.... 95

مصرف خمس.... 98

احکام زكات... 100

شرایط واجب شدن زکات... 100

مصرف زکات... 102

ص: 6

احکام حج.. 103

استطاعت حج.. 104

نيابت در حج.. 105

احکام معاملات... 107

خرید و فروش.... 107

خريد و فروش قسطي.. 108

عقد فضولی.. 109

مضاربه. 109

ضمان تصرف در مال غیر. 110

ضمان تصرف در بيت المال.. 115

بانك ها 117

سوده سپرده بانكها 118

ربا 119

شرکت... 120

صلح و هبه. 121

هديه از مال حرام. 122

اجاره. 123

حواله. 123

رهن.. 125

شرط بندي.. 125

برد و باخت در ورزش.... 126

رشوه. 126

احکام خانواده و ازدواج.. 127

عقد ازدواج.. 127

فسخ عقد و طلاق.. 130

مهریه و درآمد زن.. 132

ص: 7

نفقه زن و فرزند.. 133

محرم و نامحرم. 133

شير دادن و محرميّت... 137

ارتباط با نامحرم. 137

احکام حجاب و پوشش.... 139

حجاب توريستها 142

لباس آستين كوتاه. 142

پوشيدن لباس سياه. 142

لباس شهرت... 143

احکام نگاه کردن.. 143

صله رحم.. 146

سقط جنین.. 148

ترمیم بکارت... 149

عِدِّه زن بدون رَحِم.. 149

متفرقه خانواده. 149

تنبیه فرزند.. 150

احکام خوراکی ها 152

احکام نذر. 153

احکام ارث... 156

ارث ديه مقتول.. 157

احکام حدود. 159

احکام امر به معروف و نهی از منکر... 160

احكام قرآن.. 163

احکام اموات... 165

احکام گوناگون.. 167

ص: 8

موسيقي.. 167

تعزيه و شبيه خواني.. 169

عكسهاي ائمه(علیهم السلام)...... 171

ادعای ارتباط با ائمه(علیهم السلام)...... 171

ایستادن موقع شنیدن نام امام عصر(علیه السلام)...... 172

تکرار بعضی از فرازهای دعا 172

رايت و كپي و شكستن قفل CD.. 172

غيبت... 173

دروغ مصلحتي.. 174

صيغه برادري.. 174

استخاره. 175

تقلّب در امتحان.. 175

فال گيري.. 175

نفرين به ديگران.. 176

رنگ كردن موي سر در عادت ماهانه. 176

تراشيدن ريش.... 177

حذف موهاي زائد بدن.. 177

خودكشي.. 177

شرکت در مجالس صوفیه. 178

استفاده از مشروبات الکلی در مجالس عروسی.. 179

کشیدن سیگار. 179

ترقه بازی.. 179

به گردن گرفتن گناه دیگری.. 180

توبه. 180

خال کوبی.. 180

صدقه دادن به سادات... 180

ص: 9

قرض برداشتن از صدقه. 181

آثار حضرت آيت الله العظمى صافى گلپايگانی مدظله الوارف در يک نگاه 183

ص: 10

گرديده و مجموعه پرسش ها و پاسخ هايي است كه مطابق نظر حضرت آيت الله العظمي صافي گلپايگانيمدّظله العالي در اختيار علاقهمندان قرار ميگيرد.

تلاش بر آن بوده است كه پاسخ ها به صورت كوتاه و صريح و روشن و به دور از اصطلاحات فقهي تنظيم گردد، تا بتواند مورد استفاده همگان واقع شود.

انتقادات و پيشنهادات شما خواننده عزيز، موجب پربارتر شدن اين مجموعه خواهد شد. ان شاء الله.

ص: 12

مجتهدان به ساير متخصصان مثل پزشكان و مهندسان نيز رجوع جاهل به عالم و متخصص شمرده ميشود و اين اصطلاح بار منفي ندارد. هركس ممكن است در رشتهاي كارشناس و در ديگر رشتهها بياطلاع و جاهل باشد.

6. آيا ميتوانيم مسائل نماز و روزه را از مجتهدي و مسائل خمس را از مجتهد ديگر تقليد كنيم؟

درصورتي كه احتمال اعلميت يكي از آنها را ندهيد، اشكال ندارد.

7. آيا عدول از مرجع تقليد زنده به مرجع تقليد ديگر جايز است؟

عدول از مرجع تقليد زنده به مجتهد ديگر، بنا بر احتياط واجب، جايز نيست؛ مگر آنكه مرجع دوم از مرجع اول اعلم باشد.

8. آيا ميتوان در يك مسأله به رساله چندين مجتهد، رجوع و بهترين را انتخاب كرد؟

در مسائلي كه مرجع تقليد اعلم فتوا داشته باشد، نميتوان به غير اعلم رجوع كرد. البته توجه داريد كه انتخاب بهترين نظر در بين آرای متخصصان يك علم بدون تخصص در آن علم ممكن نيست.

9. تاكنون از كسي تقليد نميكردهام آيا ميتوانم از

ص: 15

مرجعي كه از دنيا رفته است تقليد كنم؟ درباره اعمال گذشته چه بايد كرد؟

تقليد ابتدايي از ميت جايز نيست. بنابراين، فعلاً وظيفه شما آن است كه تحقيق كنيد و از مرجعي كه اعلم ميدانيد و يا احتمال اعلميت او را ميدهيد، تقليد كنيد. اگر احتمال اعلميت هيچ يك از مراجع زنده را هم نميدهيد، ميتوانيد از هركدام تقليد كنيد. درباره اعمال گذشته نيز نظر مرجع تقليدي را كه انتخاب خواهيد كرد، جويا شويد.

10. مقلد يكي از مراجع بودم و پس از فوت او بدون رجوع به مجتهد زنده، به تقليد از او باقي ماندم؛ اكنون چه وظيفهاي دارم؟

بايد به مجتهد زنده اعلم مراجعه كنيد، و مطابق نظر او، در مسأله بقاي بر تقليد از ميت، عمل نمایيد.

11. آيا بزرگ خانواده، ميتواند اعضاي خانواده را به تقليد از مرجع منتخب خود وادار كند ؟

هركس در مسأله تقليد، بايد طبق تكليف شرعي خود عمل كند و اجبار ديگران به تقليد از شخص خاصي، صحيح نيست.

12. حكم كسي كه بدون تحقيق، از مرجع تقليد خانواده تقليد كرده است، چيست؟

ص: 16

اگر با اطمينان به صحت تحقيق خانواده، مرجعي را اعلم تشخيص داده است، مانعي ندارد. در غير اين صورت لازم است پس از تحقيق به مرجع اعلم رجوع كند.

13. تعبيرات «اقوي»، «بعيد نيست» و «ظاهر آن است» كه در رساله توضيحالمسائل آمدهاند، چه تفاوتي با هم دارند؟

اگرچه تعابير مذكور ازنظر فقهي بيانگر تفاوتهايي در ادلّه مسئله است، اما براي مقلد، حكم فتوا را دارد و بايد مطابق آن عمل نمايد.

ص: 17

17. آيا دهان و لبهاي نجس با خوردن يك ليوان آب پاك ميشود؟

لب را بايد با آب تطهير كرد و با خوردن آب، پاك نميشود؛ اما داخل دهان بعد از زائل شدن عين نجس، خودبه خود پاك ميگردد.

18. خوني كه بر روي زخم، خشك شده، نجس است يا خير؟

بلي، خون انسان و هر حيواني كه خون جهنده داشته باشد نجس است و تفاوتي نميكند كه تازه از بدن خارج شده باشد يا خشكيده باشد.

19. آيا خون كمتر از درهم كه در نماز بخشيده شده، پاك است؟

خون كمتر از درهم، نجس و نجس كننده است؛ ولي اگر در بدن و لباس نمازگزار باشد، نماز با آن صحيح است.

20. خون داخل تخم مرغ چه حكمي دارد؟

اگر خون در زرده تخم مرغ باشد، سفيده آن پاك است، اما اگر خون در سفيده آن باشد احتياط واجب اجتناب از تخم مرغ است.

21. اگر موي صورت با ريشه آن كنده شود، پاك است يا نجس؟

پاك است.

22. اگر لباس نجس را در آفتاب خشك كنيم، پاك ميشود يا به شستن نياز دارد؟

ص: 19

آفتاب با شرايطي، فقط ميتواند چيزهاي ثابت از قبيل در، ديوار و پنجره را پاك كند اما لباس و مانند آن، كه قابل نقل وانتقال هستند، با آفتاب پاك نميشوند.

23. اگر دست يا جايي از بدن نجس شود، چگونه ميتوان با آب قليل پاك نمود؟

چنانچه بر اثر بول نجس شده باشد، پس از برطرف شدن عين نجاست دو مرتبه آب بريزيد، و اگر بر اثر خون و مانند آن نجس شده باشد، پس از برطرف شدن عين نجاست يك مرتبه آب ريختن كافي است.

24. آيا عرق بدن خانمها در ايام عادت نجس است؟

خير، عرق بدن خانمها در ايام عادت نجس نيست.

25. اگر آب لولهكشي روي زمين نجس بريزد و به لباس و بدن ترشّح كند، آيا همچنان پاك است يا نجس ميشود؟

چون آب لولهكشي شهرها به كر متصل است، به هر موضع نجسي كه برسد آن را پاك ميكند. بنابراين، اگر آب لولهكشي، حتي از محلي كه نجس است به انسان ترشح كند پاك است؛ مگر اينكه عين نجاست (مانندخون)، در آب ترشّح شده باشد.

26. چنانچه فرش، نجس شده باشد، ولي فراموش كرده

ص: 20

باشيم كه كدام قسمت آن بوده، حال اگر با پاي مرطوب روي آن راه برويم، آيا پايمان نجس ميشود؟

اگر يقين نداريد كه پاي تر شما با قسمت نجس فرش برخورد كرده است، محكوم به طهارت است.

27. آيا مگس يا حشره ديگري كه از روي نجاست برخاسته و جاي ديگري مينشيند، موجب نجاست آنجا ميشود؟

چنانچه يقين نداشته باشيد كه عين نجاست، همراه حيوان به جاي پاك منتقل شده است، محكوم به طهارت است.

28. علي اللهيها چه حكمي دارند؟

به طوركلي اگر كسي حضرت علي(علیه السلام) را خدا و يا شريك خدا بداند، يا منكر ضروري دين باشد، كافر و نجس است.

ص: 21

32. كسي كه دست راست او از بالاي آرنج قطع شده است، چگونه ميتواند وضو و غسل را انجام دهد؟

در مورد سؤال پس از شستن صورت، دست چپ را بشويد و با همان دست مسح سر و پاها را به ترتيب انجام دهد.

33. اگر آبي خارج از آب وضو به اعضاي وضو بريزد، آيا وضو باطل ميشود؟

آب خارج از وضو اگر به محل مسح سر و پا بپاشد بايد قبل از مسح سر و پا، آنها را خشك نماید و در اين صورت وضو اشكال ندارد، همچنين اگر در موقع شستن صورت و دو دست، آب به آنها بپاشد، و با آن آب قصد شستن وضويي كند، در اين صورت نيز وضو صحيح است. تنها درصورتي كه پس از پايان شستن دست چپ آبي خارج از وضو به كف دست راست يا چپ برسد، نميتوان با آن مسح نمود.

34. آيا بستن شير آب در هنگام وضو، براي وضو اشكال دارد؟

خير، اشكال ندارد، بلي در حال مسح، اگر آب وضو غلبه بر رطوبت شير نداشته باشد، و مسح، مخلوط با آب خارج انجام شود، وضو باطل ميشود.

35. اگر در حين وضو چيزي بخوريم، وضويمان درست است؟

ص: 23

اشكال ندارد؛ ولي بهتر است انسان اعمال وضو را با توجه و حضور قلب بيشتر انجام دهد.

36. آيا ميتوان قبل از اذان وضو گرفت و بعد با همان وضو نماز خواند؟

وضو گرفتن به قصد با طهارت بودن مستحب است. بنابراين، با اين قصد ميتوان قبل از وقت نماز، وضو گرفت و بعد از داخل شدن وقت نماز، با همان وضو، نماز خواند.

37. لمس آرم جمهوري اسلامي، كلمات «GOD»، «سيدالشهداء» و «ا...»، بدون وضو چه حكمي دارد؟

به طوركلي لمس كردن اسامي خداي تعالي به هر زبان كه نوشته شده باشد جايز نيست و بنا بر احتياط، مسّ اسامي پيامبر(صلی الله علیه و آله)، ائمّه معصومين(علیهم السلام) و همچنين نام مبارك حضرت زهرا(صلی الله علیه و آله) بدون وضو جايز نيست؛ ولي به اين شكل نوشتن: «ا...»، اگر همزه آن به عنوان همزه الله نوشته شده باشد، مسّ آن بدون طهارت جايز نيست و سيدالشهداء اسم امام نيست و لمس آن بدون وضو جايز است. البتّه بايد از توهين و بياحترامي پرهيز شود و بنا بر احتياط از مسّ آرم جمهوري اسلامي بدون طهارت اجتناب گردد.

ص: 24

38. آيا قبل از وضو خشك بودن اعضاي وضو لازم است؟

خشك بودن صورت و دستها قبل از انجام وضو لازم نيست، ولي محل مسح بايد خشك باشد و اگر مرطوب است باید به قدري كم باشد كه رطوبت مسح بر آن غلبه كند.

39. آيا ميتوانيم با وضويي كه براي خواندن قرآن گرفتهايم، نماز هم بخوانيم؟

بلي، تا آن وضو باطل نشده است، نماز و هر كاري را كه نياز به طهارت دارد، ميتوان با آن انجام داد.

40. آيا دست مصنوعي را در وضو بايد شست و پاي مصنوعي را مسح كرد؟

شستن دست مصنوعي و مسح پاي مصنوعي در وضو لازم نيست.

41. برخي از مواقع، پس از وضو، شك در باطل شدن آن ميكنم؛ چه وظيفهاي دارم؟

به شك اعتنا نكنيد و تا يقين به باطل شدن وضو پيدا نكردهايد، محكوم به طهارت هستيد و ميتوانيد اعمالي را كه نياز به وضو دارند، انجام دهيد.

اگر روغن به قدري زياد نباشد كه مانع از رسيدن آب وضو در حال مسح به موها يا پوست جلوي سر باشد، اشكال ندارد.

43. شست پاي شخصي شكسته است و روي آن انگشت را گچ گرفتهاند، اگر گچ پاك باشد آيا براي مسح پا نيازي به پارچه اضافي است؟ و يا ميتوان روي همان گچ را مسح نمود؟

لازم نيست مسح حتماً بر روي شست پا انجام شود و مسح، يكي از انگشتان ديگر هم كافي است. بنابراين، وقتي مانعي مثل گچ يا باند يا لاك بر روي شست باشد، بايد از سر انگشت ديگر مسح كرد و جاي جبيره نيست.

ص: 26

بشويد؛ ولي به طور معمول آب به كف پا هم ميرسد و شسته ميشود، آيا غسلش صحيح است؟ تكليف نماز و روزههايي كه با اين غسل انجام داده چيست؟

چون تمام طرف راست و چپ بدن حتي كف پا و لاي انگشتان بايد به نيت غسل شسته شود، بنابراين كسي كه قسمتي از بدن را به نيت غسل نشسته است، غسلش صحيح نيست و نمازهايي را كه با غسل غير صحيح انجام داده بايد قضا كند. البته روزههايي كه گرفته صحيح است و قضا و كفاره ندارد.

48. اين جانب به وسواس مبتلايم و اطمينان به شسته شدن بدنم در غسل پيدا نميكنم، آيا ميتوانم از همسرم در غسل كمك بگيرم؟

در غير موارد اضطرار، كسي نبايد ديگري را وضو يا غسل دهد؛ اما اگر نگاه كند و بگويد كه به كجاي بدن آب رسيده است، اشكال ندارد.

49. آيا با غسل جنابت احتياطي ميشود نماز خواند؟

زماني با غسل جنابت ميشود نماز خواند كه شخص واقعاً جنب بوده و غسل كرده باشد؛ و با غسل احتياطي نميشود نماز خواند.

50. در چه صورتي ميتوان به جاي غسل تيمّم كرد؟ آياخجالت هم ميتواند مجوز تيمّم باشد؟

ص: 28

خجالت كشيدن مجوز تيمم كردن نيست و در احكام الهي خجالت كشيدن معنا ندارد؛ چنان كه در روايت است:«لا حَيَاءَ فِي الدّينِ». جواز تيمم تنها در هفت مورد است كه در رسالههاي عمليه ذكر شده است.

51. اگر انسان در خواب جنب شود آيا از موارد جنابت از حرام است؟

خير، احتلام (جنب شدن در خواب)، جنابت از حرام نيست.

52 . اينكه در رساله فرمودهاند: «غسل جنابت به خودي خود مستحب است» يعني چه؟ آيا هر وقت به حمام ميرويم ميتوانيم يك غسل جنابت مستحبي به جا آوريم؟

مقصود آن است كه اگر كسي جنب شود، قبل از داخل شدن وقت نماز، غسل براي او مستحب است ولي پس از داخل شدن وقت نماز يا براي انجام كارهاي ديگري كه شرط آن طهارت است، مثل طواف، غسل واجب ميشود و اگر شخص جنب نباشد، غسل كردن به عنوان جنابت معنا ندارد و لغو است.

53. آيا اگر قبل از داخل شدن وقت نماز، غسل جنابت انجام داديم ميتوانيم با آن نماز بخوانيم يا وضو لازم است؟

چنانچه كاري كه وضو را باطل ميكند (مثل خوابيدن، بولكردن و...) انجام نداده باشيد، ميتوانيد با آن غسل، نمازهاي

ص: 29

واجب و مستحب را به جا آوريد و وضو گرفتن لازم نيست.

54. غسل مس ميت بر عهدهام بود فراموش كردم انجام دهم، پس از يك روز جنب شدم و غسل جنابت انجام دادم، آيا كفايت ميكند يا حتماً بايد غسل مس ميت را به جا آورم؟ در مسأله تكليف نماز و روزههايم چه ميشود؟

غسل جنابت از ساير غسلها كفايت ميكند؛ هرچند در موقع غسل توجهي به وجوب غسلهاي ديگر نداشته باشيد. نمازهایي كه پس از مس ميت و قبل از انجام غسل جنابت خواندهايد، قضا نماييد؛ ولي روزه آن روز صحيح است و قضا ندارد.

55. آيا لمس كردن استخوان مرده به غسل مسّ ميت نياز دارد؟

براي مسّ استخواني كه گوشت ندارد، و از ميّت جدا شده و آن را غسل ندادهاند، بنا بر احتياط واجب، بايد غسل كرد. البته لمس استخوان شهيداني كه در جبهه به شهادت رسيدهاند، غسل ندارد.

56. در حال جنابت يا عادت ماهانه ميتوان نماز ميت خواند؟

بلي ميتوان نماز ميت خواند و نماز صحيح است؛ اگرچه احتياط مستحب آن است تمام چيزهايي كه در نمازهاي ديگر لازم است در نماز ميت نيز رعايت شود.

57. زمان غسل جمعه چه وقت است؟

وقت غسل جمعه از طلوع فجر تا اذان ظهر است؛ ولي

ص: 30

كسي كه تا آن موقع غسل جمعه انجام نداده، بعد از ظهر نيز ميتواند بدون قصد ادا و قضا آن را انجام دهد.

58. اگر چند غسل بر عهده انسان باشد، كدام يك را بايد زودتر انجام دهد؟

رعايت ترتيب بين غسلها واجب نيست؛ بلكه ميتوان همه غسلها را در نظر گرفت و يك غسل به نيت همه آنها انجام داد و اگر غسل جنابت بر شخص واجب باشد، انجام غسل جنابت از ساير غسلها كفايت ميكند.

59. آيا با غسل جنابت از حرام ميتوان نماز خواند؟

بلي، مانعي ندارد.

60. گاهي قبل از بول يا بعد از آن، مايع غليظي خارج ميشود؛ آيا اين مايع، حكم مني را دارد؟ اگر شك داشته باشيم رطوبتي كه خارج شده، مني است يا غير آن، چه وظيفهاي داريم؟

اگر علائم مني را كه در رساله توضيح المسائل نوشته شده، نداشته باشد، غسل لازم نيست و به شك خود توجه ننماييد.

61. دختري غسل جنابت از استمناء بر عهده داشته ولي به دليل آنكه اصلا ملتفت مسأله نبوده كه جنب شده، غسل نكرده است، و مدتي در همان حال نماز خوانده، تكليف او چيست؟

طهارت شرط واقعي براي نماز است، و بايد تمام نمازهايي كه بدون غسل جنابت خوانده است، قضا نمايد.

62. اگر كسي يقين كند كه همراه ادرار يك يا چند قطره

ص: 31

مني از او خارج شده است، آيا بايد غسل جنابت انجام دهد؟

بلي، با علم به خروج مني به همراه ادرار، غسل بر او واجب است.

63. آيا رفتن خانمي كه در ايام عادت است، به زيارت اهل قبور، مجالس روضه و حرم ائمه(علیهم السلام) جايز است؟

رفتن حائض به مجلس روضه در غير مسجد و زيارت اهل قبور مانعي ندارد؛ اما توقف در حرم ائمه(علیهم السلام) (اطراف ضريح مطهّر) اشكال دارد؛ ولي ميتوانند در رواقهاي حرم توقف نمايند.

64. خانمي كه روز هفتم عادت غسل ميكرده، و در بعضي مواقع پس از غسل، تا روز دهم لكه بيني داشته، لكن غسل مجدد نميكرده است، نماز و روزههايي كه انجام داده است چه حكم دارد؟

تمام نمازهايي را كه بدون غسل مجدد خوانده، بايد قضا كند، و نسبت به روزه، اگر علم به حائض بودن نداشته، روزهها قضا ندارد.

65. آيا اسراف در آب، موجب بطلان غسل ميشود؟

هرچند اسراف جايز نيست، اما موجب بطلان غسل نميشود.

66. موقع شستن طرف راست بدن در غسل، آب به طرف چپ هم ميرسد؛ آيا اشكال دارد؟خير، اشكال ندارد.

67. غسل جنابت با چه چيز باطل ميشود؟

ص: 32

اگر شخصي كه غسل جنابت كرده، يكي از كارهايي كه وضو را باطل ميكند، انجام دهد، بايد براي عبادات بعدي كه نياز به طهارت دارد، وضو بگيرد.

ص: 33

بيشتر از درهم را نميداند، از باب ارشاد جاهل لازم است حكم شرعي مسأله براي او بيان شود.

75. نماز خواندن با مانتو و روسري چه صورت دارد؟

اگر شرايط لباس نمازگزار در آن رعايت شود و مقداري از صورت كه شستن آن در وضو واجب نيست و زير چانه و دستها از مچ به بالا و موي سر كاملا پوشيده باشد، اشكال ندارد؛ هرچند نماز با چادر براي رعايت پوشش در نماز آسانتر و بهتر است.

76. اگر نجاست لباس يا بدن را فراموش كنيم، و نماز بخوانيم، قضا دارد يا خير؟

در صورت فراموشي نجاست، نماز باطل است، و چنانچه وقت باقي است، دوباره به جا آوريد، و اگر وقت گذشته است، قضا كنيد.

77. جوراب من نجس بود و قصد داشتم در موقع نماز بيرون بياورم، ولي فراموش كردم، چند روز با آن نماز خواندم، آيا لازم است همه نمازهايم را قضا كنم؟

قضاي نمازها لازم نيست؛ زيرا جوراب معمولي به تنهایي ساتر عورت نيست و اگر نجس باشد، براي نماز اشكال ندارد، بلي اگر با عرق كردن، پا نيز نجس شود، نماز باطل مي شود.

ص: 36

78. با توجّه به اينكه به پوشيدن بهترين لباس و زينت كردن و... در هنگام نماز خواندن سفارش شده است حكم آرايش كردن در موقع نماز (يعني استفاده از لوازم آرايش و عطرها و... اعم از خارجي و ايراني) چه ميباشد؟

پوشيدن لباس تميز و روشن و آراستن ظاهر و خوشبو كردن بدن با عطر در هنگام نماز ازجمله چيزهايي است كه به آن سفارش شده است و امّا درباره آرايش چهره در هنگام نماز توصيهاي نرسيده است. بلي اگر قبلاً خانمي آرايش كرده باشد نماز خواندن با آن اشكال ندارد مگر آنكه لوازم آرايشي مانع رسيدن پوست پيشاني به مهر شود.

79. استفاده از زنجير، انگشتر و حلقه نامزدي طلا براي مردان چه صورت دارد؟

زينت به طلا براي مرد در هر حال حرام است و نماز با آن باطل است.

81. در نماز جمعه از روزنامهاي كه اسم خدا در آن نوشته شده است به عنوان زيرانداز استفاده ميكنيم، اشكال دارد؟

نشستن و ايستادن روي چيزي كه اسم خدا در آن نوشته شده است، حرام است و نبايد روي آن نماز خواند.

82. آيا نماز خواندن بر روي فرش ابريشمي، براي مردان صحيح است ؟

مانعي ندارد.

83. خواندن نماز نافله در حالات مختلف راه رفتن، نشستن، كار و... به چه نحو است؟ سجده و ركوع را چه ميكنند؟

خواندن نماز نافله در هر حالي صحيح است و هنگام راه رفتن، ركوع و سجده آن با اشاره انجام ميگيرد.

نه، بايد نماز را به نيت ادا بخوانيم يا قضا؟

ميتوانيد به نيّت ادا بخوانيد و ميتوانيد به قصد مافيالذمه به جا آوريد، به اين معني كه اگر قضا شده باشد، قضا و اگر آفتاب طلوع نكرده، ادا باشد.

86. اگر شخصي به اندازه چهار ركعت به اذان مغرب وقت داشته باشد، نسبت به نماز ظهر و عصر، چه وظيفهاي دارد؟

اگر نمازش شكسته نباشد، بايد ابتدا نماز عصر را به نيت ادا بخواند و پس از آن، قضاي نماز ظهر را به جا آورد.

87. اگر به واسطه عذري نماز مغرب و عشاء را تا نصف شب نخوانده باشيم، بعد از نيمه شب با چه نيتي بخوانيم؟

بنا بر احتياط واجب، بايد تا قبل از اذان صبح، بدون اينكه نيت ادا و قضا كنيد، به قصد انجام تكليف، نماز را به جا آوريد.

88. در قطب كه شش ماه روز و شش ماه شب است، نمازهاي روزانه چگونه خوانده ميشود؟

نمازها را بايد مطابق افق نزديكترين محلي كه روز و شب طبيعي دارد، بخوانند، و يا مطابق افق مناطق معتدل عمل كنند.

89. پايان وقت نماز عصر، غروب آفتاب است يا مغرب؟

ص: 39

پايان وقت نماز عصر، كه فوت نماز محقق ميشود، وقتي است كه تا مغرب شرعي وقت وافي به ادای يك ركعت نباشد. (مغرب شرعي زماني است كه قرمزي آسمان در طرف مشرق از بالاي سر بگذرد).

90. اگر شخصي بعد از نماز متوجه شود كه وضو يا غسلش باطل بوده است، چه وظيفهاي دارد؟

نمازهايي را كه با وضو يا غسل باطل به جا آورده است، بايد اعاده يا قضا نمايد.

91. وقت كافي براي خواندن نمازهاي نافله نداريم؛ براي درك آن چه پيشنهادي ميكنيد؟

نماز نافله را ميتوانيد در حال راه رفتن و بدون رعايت جهت قبله بخوانيد و ركوع و سجود آن را هم با اشاره انجام دهيد تا از ثواب آن بهرهمند شويد.

92. نماز اول وقت، بدون رعايت مستحبات بهتر است، يا ديرتر از اول وقت با رعايت مستحبات؟

نماز اول وقت، اگرچه مختصر و بدون تعقيبات باشد، بر نماز آخر وقت رجحان دارد؛ و نماز جماعتي كه مختصر خوانده شود، از نماز فرادا كه آن را طول بدهند، برتر است.

93. سر وقت و فرادا نماز خواندن بهتر است يا با مدتي تأخير و جماعت؟

ص: 40

خواندن نماز به جماعت افضل است هرچند مقداري از اول وقت بگذرد.

94. هنگامي كه وقت اذان به افق شهر از راديو يا تلويزيون اعلام ميشود، ميتوان نماز خواند يا بايد صبر كرد تا اذان راديو يا مسجد تمام شود؟

ملاكِ شروعِ به نماز، داخل شدن وقت است. پس اگر از اذان راديو و تلويزيون يا مسجد اطمينان به دخول وقت پيدا شود، ميتوان پيش از تمام شدن اذان، نماز را خواند؛ هرچند مقداري تأخير براي رعايت احتياط، خصوصاً در اذان صبح، مطلوب است.

97. در هنگام نماز، اگر چشمهايم بسته باشد، بيشتر حواسم به نماز جمع ميشود؛ آيا اشكال دارد؟

بستن چشم در حال نماز مكروه است؛ ولي نماز را باطل نميكند.

بايد با سوره ديگري خوانده شود. آن چهار سوره كدامند و چگونه بايد خوانده شوند؟

در نماز به جاي سوره توحید خواندن هريك از چهار سوره «انشراح»، «والضحي»، «فيل» و «ايلاف» به تنهایي كفايت نميكند، بلكه دو سوره والضحي و المنشرح، و همچنين دو سوره فيل و ايلاف در نماز، هركدام يك سوره حساب ميشوند.

101. اگر شخصي ندانسته تسبيحات اربعه را بيشتر از سه مرتبه بخواند، آيا نمازش باطل ميشود؟

نمازش صحيح است.

102. كسي كه به جاي تسبيحات اربعه، حمد شروع كرده چه كند؟

اگر سهواً حمد را شروع كرده است، بايد آن را رها كند و دوباره با توجّه، حمد تنها يا تسبيحات را بخواند؛ ولي اگر در ركوع يادش آمد، نمازش صحيح است.

103. اگر در نماز بعد از خواندن قسمتي از سوره، بقيه آن را فراموش كنيم، تكليف چيست؟

آن سوره را رها كنيد و سوره ديگري بخوانيد و نماز صحيح است.

104. اگر قسمتي از حمد و سوره را در نماز ظهر بلند

ص: 43

خوانديم و قبل از ركوع متوجه شديم كه بايد آهسته ميخوانديم، آيا دوباره خواندن حمد لازم است؟

تكرار لازم نيست و بقيه آن را آهسته بخوانيد.

105. آيا براي جلوگيري از حواس پرتي، ميتوان نماز ظهر و عصر را بلند خواند؟

خير، براي اين منظور به معاني جملات توجه كنيد و اگر خود را در محضر خداوند قادر متعال ببينيد، قطعاً توجه بيشتري پيدا ميكنيد؛ ضمناً خواندن نماز در محل خلوت، نگاه به مُهر در حال قيام و انجام مستحبات نيز توصيه شده است.

موي سر يا چادر بين پيشاني و مُهر حائل شود، وظيفه چيست؟

بايد به طوري كه پيشاني از روي مهر بلند نشود و سجده زياد نگردد، مو يا چادر را كنار بزنند و بعد از استقرار پيشاني روي مهر، ذكر سجده را بگويند. البتّه اگر پيشاني به مقداري كه در سجده لازم است، روي مهر باشد، كنار زدن چادر يا مو از پيشاني لازم نيست.

110. آيا در سجدههاي مستحب هم، بايد شرايط سجده واجب رعايت شود؟

در سجدههاي مستحب، مثل سجده شكر، رعايت شرايط سجده واجب لازم نيست.

111. آيا فقط در سجده آخر نماز ميتوانيم «يا ولي العافيه...» را بگوييم؟

دعاي مذكور و هر دعاي ديگر را ميتوانيد در تمام سجدهها بخوانيد و مخصوص سجده آخر نماز نيست؛ بلكه خواندن دعا در حال ايستادن و نشستن و ركوع هم جايز است.

112. كساني كه روي صندلي و ميز نماز مي خوانند آيا در موقع سجده لازم است كه نوك انگشت شست پا روي زمين باشد؟

بلي لازم است.

ص: 46

113. بعضي از كساني كه نماز را نشسته ميخوانند، براي سجده مُهر را برداشته و به پيشاني ميچسبانند، آيا اين كار صحيح است، يا بايد پيشاني روي مهر بيايد؟

اگر بتوانند بايد با استفاده از ميز و مانند آن، محل سجده را بالا بياورند؛ و اگر به اين مقدار هم نميتوانند خم شوند، مُهر را با دست بالا آورده، پيشاني را بر آن بگذارند.

114. شخصي كه قادر به سجده كردن نيست، چه وظيفهاي دارد؟

ميتواند مهر را بر روي جاي بلند مثل ميز قرار دهد و بر آن سجده نمايد.

115. اگر علاوه بر هفت عضوي كه در سجده، واجب است روي زمين باشد، عضو ديگري هم روي زمين قرار گيرد، مثل آرنج، سجده چه صورت دارد؟

مانعي ندارد، و سجده او صحيح است.

116. آيا سجده بر روي سنگفرشهاي مسجد كه از سنگ چيني، مرمر و... ميباشد، صحيح است يا بايد از مهر استفاده نمود؟

سجده بر سنگهاي مذكور صحيح است.

در سجده واجب قرآن، اگر مواضع هفت گانه سجود بر زمين باشد و پيشاني بر مُهر يا چيزي كه سجده بر آن صحيح است قرار گيرد، كافي است و رعايت حجاب و رو به قبله بودن و وضو داشتن لازم نيست.

118. اگر كسي آيه سجده را از ذهن بگذراند ولي بر زبان نياورد، مثلاً از روي قرآن نگاه كند، آيا سجده بر او واجب ميشود؟

صرف خطور در ذهن موجب وجوب سجده نميشود.

119. اگر آيه سجدهدار را از راديو يا نوار بشنويم سجده واجب است يا خير؟

در شنيدن مستقيم آيه، اگرچه ازطريق راديو باشد، سجده واجب است و در شنيدن از نوار حكم سجده، بنا بر احتياط است.

120. اگر ترجمه آيه سجدهدار را بشنويم، آيا سجده واجب ميشود يا خير؟

با شنيدن ترجمه آيه سجدهدار، سجده واجب نميشود.

121. اگر در هنگام سجده غير نماز، آيه سجده را بشنويم، چه وظيفهاي داريم؟

بايد سر از سجده برداشته، مجدداً به سجده برويد.

ص: 48

به كف دست در قنوت استحباب دارد؛(1) ولي براي استحباب چرخانيدن انگشتر و نگاه به آن دليلي نيافتيم.

126. آيا در قنوت نماز وِتر، اگر جزء چهل نفري كه دعا ميكنيم نام افرادي را ببريم كه مسلمان معصيت كار هستند، اشكال دارد؟

دعا براي مسلمان معصيت كار، در نماز و بعد از نماز، اشكال ندارد.

ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته به جا آورند؛ و نماز صحيح است.

129. كساني كه در نماز حواسپرتي دارند و شك ميكنند، وظيفهشان چيست؟

با حواس پرتي معمولي، نماز باطل نميشود؛ گرچه از ارزش آن كاسته ميشود و براي حضور قلب در نماز، انتخاب زمان و مكان مناسب، نماز اول وقت و در محل خلوت و نيز شركت در نماز جماعت توصيه شده است. توجه كافي به مقدمات نماز و دقت در آن، همانند وضوي شاداب گرفتن و گفتن اذان و اقامه و مستحبات ديگر، به جا آوردن نافلهها، توجّه به مفاهيم نماز و خود را در محضر خدا ديدن، در پيدايش حضور قلب و پيشگيري از عارضه حواس پرتي و شك، مؤثر است.

130. اگر در نماز حواسمان نباشد، آيا ميتوانيم نماز را به هم زده، دوباره شروع كنيم؟

برهم زدن نمازِ واجب و از سرگرفتن آن جايز نيست؛ مگر آنكه حواس شما به قدري پرت شود كه متوجه نماز نباشيد و نفهميد اصلا چه كار مي كنيد.

131. در بين نماز عصر يقين كردم نماز ظهر را نخواندهام، آيا لازم است نماز را تمام كنم يا ميتوانم نماز را باطل نمايم و نماز ظهر را شروع كنم؟

ص: 51

در اين مورد لازم است نيت خود را به نماز ظهر برگردانيد و نماز را تمام كنيد و همچنين است كه اگر در بين نماز عشاء متوجه شديد نماز مغرب را نخواندهايد و وقت عدول به نماز مغرب نگذشته است - يعني وارد ركوع ركعت چهارم نشدهايد - لازم است با نيت نماز مغرب، نماز را به پايان برسانيد.

132. قصد خواندن نماز ظهر داشتم، اشتباهاً نماز عصر را نيت كردم، حكم آن چيست؟

اگر قصد خواندن نماز ظهر داشتيد و اشتباهاً گفتيد نماز عصر ميخوانم، يعني اشتباه در تطبيق كردهايد و بعد متوجه شديد، نماز شما به عنوان ظهر صحيح است؛ اما اگر واقعاً قصد نماز عصر كرديد و در بين نماز متوجه شديد - چنانچه نماز ظهر را نخوانده باشيد - نيت را به نماز ظهر برگردانيد و نماز را به عنوان ظهر تمام كنيد.

133. اگر بعد از تمام شدن نماز ظهر، شك كنيم كه سه ركعت خواندهايم يا چهار ركعت، چه وظيفهاي داريم؟

به شك خود اعتنا نكنيد.

134. اگر در سجده يا پس از سر برداشتن از مهر، شك كنيم كه يك سجده انجام دادهايم يا دو سجده، وظيفه چيست؟

در مورد سؤال لازم است سجده ديگري را انجام دهيد،

ص: 52

تا يقين به انجام دو سجده حاصل شود.

135. اگر در حال قرائت تسبيحات اربعه، شك در تعداد سجدههاي ركعت قبل كرديم، چه وظيفهاي داريم؟

در مورد سؤال، به شك خود اعتنا نكنيد، و نماز را ادامه دهيد.

136. اگر در تعداد ركعات نماز صبح شك كنيم، آيا ميتوانيم بنا را بر دو بگذاريم؟

شك در ركعات نمازهاي دو ركعتي و سه ركعتي، موجب بطلان نماز ميگردد؛ بنابراين، در مورد سؤال، اگر پس از كمي تأمل، ظنّ به يك طرف پيدا نكرديد، نماز باطل است و بايد دوباره آن را به جا آوريد.

137. اگر در حال خواندن سوره قل هو الله، شك كردم كه حمد را خواندهام يا نه، آيا تكرار حمد لازم است؟

لازم نيست، و به طوركلي هرگاه مشغول ذكر يا فعلي از افعال نماز بوديد و در ذكر يا عمل قبلي شك كرديد، به شك خود اعتنا نكنيد؛ مثلاً اگر در وقت خواندن سوره حمد، در تكبيرة الاحرام شك كرديد؛ يا در سجده، شك در به جا آوردن ركوع نموديد و يا در وقت گفتن سلام نماز، در تشهد، شك كرديد به شك خود اعتنا نكنيد و در اصطلاح فقهي، اين شك، «شك در چيزي است كه محل آن گذشته است».

ص: 53

138. اگر پس از گفتن يكي از كلمات نماز، در صحيح ادا كردن آن كلمه شك كنم، چه وظيفهاي داريم؟

پس از گفتن اذكار نماز يا قرائت حمد و سوره، اگر در صحيح گفتن آن شك كرديد، به شك خود اعتنا نكنيد.

139. در حال سجده، شك كردم كه سجده آخر نماز است يا سجده شكر؛ چه كاري بايد انجام دهم؟

پس از برخاستن از سجده، تشهد و سلام را بگوييد؛ زيرا در اين صورت، اگر سجده آخر بوده، به وظيفه خود عمل كردهايد و اگر در واقع، سجده شكر بود، تشهد و سلام اضافي ضرري به نماز نميرساند.

140. اگر پس از اذان مغرب نسبت به خواندن نماز ظهر و عصر شك كرديم، قضاي آن لازم است يا خير؟

در مورد سؤال كه شك در انجام نماز، بعد از گذشتن وقت آن حاصل شده است، خواندن قضاي آن لازم نيست.

142. خواندن سهوي سوره در نماز احتياط چه حكمي دارد؟

اشكال ندارد و نماز احتياط را باطل نميكند.

در غير سفر اول، نماز تمام، و روزه صحيح است.

147. دانشجوي دانشگاه پيام نور كه بعضاً هر دو هفته يك بار يا بيش از ده روز يك بار به محل درس ميرود و برميگردد، چه حكمي دارد؟

نمازش در بين راه و محل تحصيل شكسته است و روزه صحيح نيست.

148. مقلد مرجع تقليدي هستم كه نماز و روزهام را به جهت مسافرت براي تحصيل تمام ميداند. اگر در بين دو ترم ده روز در وطن بمانم، در بازگشت به دانشگاه نمازم چه صورت دارد؟

در سفر اول بعد از ده روز كه به محل تحصيل ميرويد نماز شكسته و در سفرهاي بعدي تمام است.

149. حكم نماز و روزه استاداني كه يك يا چند روز در هفته به محل تدريس رفت وآمد دارند، در دو صورت زير چگونه است؟

الف. محل تدريس يك شهر است.

ب. محل تدريس شهرهاي مختلف است.

در هر دو صورت، در غير سفر اول، نماز تمام، و روزه صحيح است.

150. دانشجويي كه هر هفته شنبه به محل تحصيل ميرود

ص: 56

و چهارشنبه يا پنجشنبه به وطن مراجعت ميكند، نماز و روزهاش چگونه است؟

در غير سفر اول، نماز تمام، و روزه صحيح است.

151. اگر شخصي را در حال بي هوشي براي معالجه به شهري ديگر انتقال دهند و پزشكان، دوره درمانش در بيمارستان را كمتر از ده روز تعيين كنند، پس از به هوش آمدن - در مدتي كه در بيمارستان است - نمازش تمام است يا شكسته؟

يكي از شرایط براي شكسته شدن نماز مسافر آن است كه «از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد». بنابراين، شخصي كه در حال بيهوشي به شهر ديگر منتقل شده است، قصد مسافرت نداشته و نمازش در آن شهر تمام است؛ هرچند كمتر از ده روز بماند.

152. مسافري كه ميداند ده روز در محلي ميماند، آيا لازم است قصد ماندن هم بكند؟

همين اندازه كه بنا دارد ده روز در محل بماند، قصد است و كفايت ميكند و نماز او تمام است.

153. كسي كه به خاطر سفر شغلي نمازش تمام است، اگر براي تفريح يا زيارت يا كار شخصي ديگري به محل كار بيايد نمازش چگونه است؟

ص: 57

در سفر به محل كار براي غير جهت شغل، نماز شكسته است.

154. وطن اوليه پدرم شهرستان بوده است؛ ولي من در تهران متولد شدم و رشد كردهام؛ اگر براي ديدن بستگان به آن شهرستان بروم، نمازم شكسته است يا تمام؟

در مورد سؤال، در مسافرت به وطن قبلي پدر، حكم مسافر را داريد و بدون قصد ده روز، نماز شما شكسته است.

155. اساتيد و كارمنداني كه براي كار در كمتر از ده روز به سفر ميروند، نمازشان چگونه است؟

در غير سفر اول، نماز تمام و روزه صحيح است.

156. كسي كه از وطن اعراض كرده و قصد زندگي در آن محل را ندارد، ولي خانه شخصي خود را در آنجا نفروخته است، در هنگام مسافرت به آنجا، نمازش تمام يا شكسته است؟

با فرض اعراض، نماز او شكسته است و داشتن خانه در آن محل اثري در اين جهت ندارد.

157. آيا زن در انتخاب وطن، مستقل است يا تابع شوهر است؟

اگر بنا دارد با شوهر زندگي كند، تبعيت، قهري است و وطن شوهر، وطن او محسوب ميگردد.

158. شوهر از وطن قبلي اعراض نكرده، ولي زن در شهر ديگر زندگي ميكند، اگر به وطن قبلي شوهر برود بايد در آنجا نماز را تمام بخواند يا شكسته؟

در فرض سؤال كه زوجه با همسر خود در وطن سابق

ص: 58

او زندگي نكرده است، وطن زن محسوب نميشود، و حكم مسافر را دارد.

159. چرا در مسافرت نميتوانيم روزه بگيريم و نماز شكسته است؟

شكسته شدن نماز و واجب نبودن روزه در مسافرت، حكم امتناني است و شايد يكي از حكمتهايش اين باشد كه چون غالباً مسافرت همراه با يك سري دشواريها است، خداوند متعال نيز بعضي از احكام را براي تسهيل در امر مردم، تخفيف داده است.

نماز قضا، در آهسته خواندن و بلند خواندن، تابع نماز ادا است. پس اگر نماز ظهر و عصر است، در قضا هم بايد حمد و سوره را آهسته بخوانند و اگر نماز صبح يا مغرب و عشاء است، در قضا هم بايد مردها حمد و سوره را بلند بخوانند.

162. بعد از سن تكليف بعضي از نمازهايم را درست انجام ندادهام، الان چگونه بايد آنها را قضا كنم؟

هر مقدار از نمازهايتان را كه يقين داريد به جا نياوردهايد يا به صورت باطل انجام دادهايد، بايد قضا كنيد. ميتوانيد قضاي نمازها را به تدريج انجام دهيد.

163. مقداري نماز و روزه قضا دارم، آيا ميتوانم در اين مورد كسي را اجير نمايم؟

خير، شخص زنده نميتواند براي قضاي نماز و روزه خود اجير بگيرد، و لازم است قضاي نماز و روزههاي خود را خودش به تدريج به جا آورد.

164. اگر تعداد نمازهاي قضاي آيات را فراموش كرده باشيم، چگونه بايد آنها را به جا آوريم؟

به مقداري كه يقين داريد قضا كنيد، و در موارد شك، قضا لازم نيست؛ و چنانچه سبب نمازها نيز مختلف باشد، مثلاً يكي براي زلزله و يكي براي خورشيدگرفتگي و يكي

ص: 60

براي بادهاي سياه و سرخ باشد، هنگام قضا، تعيين آن مطابق احتياط است.

165. تعداد نمازهايي كه نخواندهام زياد است و نميدانم چقدر است آيا غير از قضا براي جبران آن ميتوان كار ديگري كرد؟

هيچ عملي جبران نماز قضا شده را نميكند جز به جا آوردن آن. بنابراين سعي كنيد تا به تدريج نمازهايي را كه يقين داريد از شما قضا شده است به جا آوريد؛ مثلاً ميتوانيد پس از هر نماز روزانه يك نماز قضا هم بخوانيد، يا هر شب قبل از خواب به خواندن چند نماز قضا اقدام كنيد. با تصميم و داشتن ارادهاي قوي انجام اين كار چندان سخت نيست. خداوند متعال شما را در انجام تكاليف شرعي موفق فرمايد.

166. ميفرمايند: «هيچ كاري جبران نمازهاي قضا شده را نميكند مگر انجام نماز قضا»، اما در كتاب گنجهاي معنوي در روايتي آمده است كه اگر كسي شب دوشنبه پنجاه ركعت نماز بخواند و روز آن را روزه بگيرد و ظهر دوشنبه نيز پنجاه ركعت نماز بخواند و بعد از آن صد مرتبه استغفار كند، با صد سال نماز قضا شده مطابق است. آيا اين روايت درست است؟

ص: 61

وجوب قضاي نماز، مورد اتفاق نظر فقها است. اگر روايت مذكور ازنظر سند هم مشكل نداشته باشد، مورد عمل فقها قرار نگرفته است و نماز مذكور جبران نمازهاي قضا شده را نميكند.

167. در مواردي كه معلوم شود شخص غسل صحيح انجام نداده است، نمازهايش بايد قضا شود اما روزههايش صحيح است و قضا ندارد؛ چرا؟

طهارت (با وضو و غسل بودن) در نماز، شرط واقعي است. بنابراين، هر وقت متوجه شويم نماز بدون طهارتِ صحيح انجام گرفته، بايد اعاده يا قضا شود؛ اما در مورد روزه، طهارت از جنابت و حيض شرط ذُكري است و بقاي عمدي بر جنابت و حيض مبطل است، و كسي كه غسل خود را در واقع، باطل انجام داده، ظاهراً وظيفه خود را انجام شده، و مسئوليت خود را پايان يافته ميبيند و بقاي عمدي بر جنابت ندارد.

168. شخصي به علت پيري و بيماري از خواندن نماز ايستاده معذور است و نمازهاي خود را نشسته ميخواند آيا ميتواند قضاي نمازهاي گذشته خود را به صورت نشسته به جا آورد يا بايد بعد از مرگ براي او انجام دهند؟

در مورد سؤال، واجب است نمازهاي قضا را شخصاً

ص: 62

به جا آورد و اين نمازها هرچند به صورت نشسته باشد از نمازهاي قضاي او كفايت ميكند. بلي هر مقدار از نماز قضا كه باقي بماند ميتوانند بعد از مرگ برايش انجام دهند.

169. اگر كسي قبل از ظهر بخوابد و تا اذان مغرب بيدار نشود قضاي نماز ظهر و عصر بر او واجب است؟

بلي، نمازهايي كه به جهت خواب بودن به جا نياورده است، بايد قضا نمايد.

170. آيا قضاي هر نماز حتماً بايد در وقت آن خوانده شود؟

قضاي نماز را در هر زماني ميتوانيد به جا آوريد، و لازم نيست در وقت آن باشد.

171. كسي كه قبل از تمام شدن پانزده سالگي بعضي علائم بلوغ در او ظاهر شده، ولي پس از پانزده سالگي مشغول نماز و روزه شده، آيا قضاي نماز و روزه بين بلوغ جنسي تا تمام شدن پانزده سال قمري بر او واجب است؟

بلي، قضاي نماز و روزه بر او لازم است و با فرض اينكه ترك روزه به جهت جهل به بلوغ بوده، قضاي تنها كافي است و كفاره ندارد.

اگر پدر به جهت عذري نماز يا روزهاش را به جا نياورده باشد، بعد از فوت او، بر پسر بزرگ تر واجب است قضا نمايد، يا براي انجام آن اجير بگيرد، هرچند پدر نتوانسته قضا كند، و بنا بر احتياط، اگر از روي نافرماني هم ترك كرده باشد، پسر بزرگ تر بايد آن را قضا نمايد، يا براي او اجير بگيرد، در مورد مادر نيز احتياط واجب رعايت اين حكم است.

173. اگر كسي براي خواندن يك سال نماز ميت اجير شود و قبل از اتمام نمازهاي قضا بميرد، ورثه چه وظيفهاي دارند؟

ورثه ميت بايد براي نمازهايي كه ميدانند اجير به جا نياورده، ديگري را اجير نمايند؛ بلكه براي نمازهايي هم كه احتمال ميدهند به جا نياورده، بنا بر احتياط واجب بايد اجير بگيرند. درباره وظيفه ورثه شخص اجير نسبت به اجرتي كه گرفته و وظيفه خود را انجام نداده، به توضيحالمسائل، مساله 1557 مراجعه نماييد.

174. قرائت نماز پدر و مادرم صحيح نيست؛ آيا پس از فوت آنها بايد همه نمازهايشان را قضا كنم؟

اگر قادر به اصلاح قرائت خود نيستند، به همان صورت كه ميخوانند، كافي است و قضا ندارد.

175. قضاي نماز پدر بر عهده پسر بزرگتر است؛ اگر

ص: 64

پسر بزرگتر مقيد به امور شرعي نيست، تكليف نماز قضاي ميت چه ميشود؟

با وجود پسر بزرگتر، قضاي نماز پدر بر ساير ورثه واجب نميشود؛ هرچند پسر بزرگ آن را انجام ندهد؛ البته ساير ورثه ميتوانند نسبت به پدر احسان كرده، قضاي نمازهاي او را به جا آورند.

179. اگر شخص قبل از امام جماعت تكبيرةالاحرام نماز را بگويد، نمازش چه صورتي دارد و وظيفهاش چيست؟

در مورد سؤال، نماز او فرادا ميشود، و اگر بخواهد درك جماعت كند، ميتواند نيت را به نماز مستحبي تغيير داده، و آن را رها كند و مجدداً پس از تكبير امام، تكبيرةالاحرام بگويد و نماز را با جماعت بخواند.

180. آيا در هنگام قرائت امام جماعت، حركت بدن مأموم اشكال دارد؟

به مقداري كه از حالت نماز خارج نشود، اشكال ندارد.

181. امامت كسي كه قسمتي از دست و يا پاي او قطع شده است، چه صورت دارد؟

امامت فرد مذكور صحيح نيست.

182. آيا امام جماعت ميتواند، دو بار نماز ظهر و عصر را بخواند؟

امام جماعت ميتواند براي گروه ديگري غير از مأمومين نوبت اوّل، نماز جماعت مجدد بخواند.

183. اگر امام جماعتي را عادل ندانيم، آيا لازم است به ديگران هم تذكر دهيم؟

براي كسي كه امام جماعت را عادل نميداند، اقتدا صحيح نيست؛ اما اعلان به ديگران، هتك او است و جايز نيست.

ص: 66

184. دانشجوياني كه در دانشگاه نماز آنها شكسته است، آيا بهتر است نماز را اول وقت به جماعت بخوانند يا عصر كه به وطن برميگردند، كامل بخوانند؟

در اول وقت به جماعت بخوانند، بهتر است.

185. اگر احتمال بدهيم كه بعضي بدون وضو در نماز جماعت شركت كردهاند، آيا ميتوانيم اقتدا كنيم؟

احتمال وضو نداشتن يا بطلان وضوي حاضرين در جماعت، ضرر ندارد و اين گونه وسوسهها، نبايد مانع از شركت در جماعت گردد.

186. اگر پيش از تمام شدن حمد و سوره امام، به جهت عذري، نيت فرادا كنيم، چه وظيفهاي داريم؟

بايد مقداري از حمد و سوره را كه امام هنوز نخوانده، بخوانيد، بلكه بنا بر احتياط تمام حمد و سوره را بخوانيد.

187. هنگام اقامه جماعت، نماز خواندن به صورت فرادا چگونه است؟

چنانچه فرادا خواندن نماز، ظهور در تفسيق امام جماعت داشته باشد، جايز نيست و نماز هم باطل است.

188. گاهي در مسجد مشغول نماز فرادا هستيم كه جماعت تشكيل ميشود؛ آيا ميتوانيم در بقيه نماز از فرادا به جماعت عدول كنيم؟

ص: 67

خير، در نمازي كه به نيت فرادا شروع كردهايد، نميتوانيد به جماعت ملحق شويد.

189. آيا نماز مستحبي را ميتوان به نماز واجب امام اقتدا نمود؟

خير، در نماز مستحبي اقتدا جايز نيست.

190. درصورتي كه ركعت سوم امام، ركعت دوم ما باشد، نسبت به حمد و سوره چه وظيفهاي داريم؟

در اين صورت، مأموم بايد حمد و سوره را آهسته بخواند؛ اگرچه در نماز مغرب و عشاء باشد.

191. نماز ظهر را فرادا خواندهام؛ اگر جماعت تشكيل شود، آيا ميتوانم همان نماز ظهر را به جماعت اقتدا كنم؟

بلي، مانعي ندارد.

192. در نماز جماعت، وقتي امام مشغول تشهد يا سلام است و مأموم براي ادامه نماز برمي خيزد، بايد حمد و سوره را بلند بخواند يا آهسته؟

بايد به وظيفه خود عمل نمايد؛ يعني مرد در نمازهاي مغرب، عشاء و صبح، حمد و سوره را بلند و در نمازهاي ظهر و عصر، آهسته بخواند.

193. اگر امام جماعت نماز قضاي خود يا ديگري را ميخواند، آيا ميشود به او اقتدا نمود؟

بلي، درصورتي كه نماز قضاي يقيني باشد، ميشود به او

ص: 68

اقتدا نمود؛ اما اگر نماز را احتياطاً قضا ميكند، نميشود به او اقتدا كرد.

194. اگر باني يا هيئت امنای مسجد راضي به نماز خواندن شخصي در آن مسجد نباشند، نمازش چه صورتي دارد؟

نماز خواندن در مسجد، موكول به اجازه متولي و باني مسجد نيست و نماز مذكور صحيح است.

بلي، مانعي ندارد؛ هرچند اگر نماز جمعه در محلي برگزار ميشود، بهتر است خواندن نماز ظهر را تا پايان نماز جمعه به تأخير اندازند.

198. شخصي مدتي در نماز جمعه شركت كرده و نماز ظهر را نميخوانده است اكنون متوجه شده كه مرجع تقليدش ميفرمايد: «بنا بر احتياط پس از نماز جمعه بايد نماز ظهر هم خوانده شود» فعلاً تكليف او چيست؟ به جا آوردن قضاي نمازهاي ظهر جمعه يا قضاي نمازهاي ظهر و عصر جمعه يا...؟

اگر در اين مسئله احتياطي به مرجع ديگري كه نماز جمعه را كافي از نماز ظهر ميداند مراجعه نمايد، نياز به قضاي نمازهاي ظهر گذشته نيست و در آينده هم نيازي به اعاده نماز ظهر ندارد.

199. آيا شركت در نماز جمعه واجب است؟

خواندن نماز جمعه در زمان غيبت احتياطاً و به رجاء مطلوبيت جايز است؛ لكن نبايد اكتفا به نماز جمعه نمايند، و نماز ظهر را هم بنا بر احتياط به جا آورند و اقتدا به نماز عصر امامي كه نماز جمعه را خوانده و نماز ظهر را نخوانده، بنا بر احتياط صحيح نيست، مگر اينکه بعد از نماز جمعه، امام نيز نماز ظهر را احتياطاً بخواند.

ص: 70

204. در مسافرت، در مسجدي نماز خواندم و اشتباهاً مُهر را همراه خود آوردم، وظيفهام چيست؟

مهر را به وسيله مسافر يا پُست به مسجد مذكور برگردانيد. نماز با مهري كه براي نمازگزاران مسجد خاصي وقف شده است، در خارج از آن مسجد صحيح نيست.

205. آيا براي خسوف و كسوف كه متوجه آن نشدهايم و ديگران خبر ميدهند، نماز آيات واجب است؟

اگر در زمان گرفتن ماه يا خورشيد متوجه نشدهايد و بعد از پايان خسوف و كسوف اطلاع پيدا كرديد، درصورتي كه تمام قرص ماه و يا خورشيد نگرفته باشد، نماز آيات بر شما واجب نيست.

206. اگر قبل از نماز، پدري با فرزندش كار داشته باشد و او را صدا بزند، وظيفه پسر چيست؟

اگر وقت نماز تنگ است، بايد نماز را بخواند و بعد به سراغ كار پدر برود؛ اما اگر وقت وسعت دارد، ميتواند كار پدر را مقدم بدارد؛ بلي اگر تأخير در انجام فرمان پدر، موجب رنجش خاطر او ميشود، در وسعت وقت، بايد امر پدر را مقدم بدارد.

207. نماز عيد فطر و قربان واجب است، يا مستحب؟

نماز عيد در زمان غيبت امام عصر(علیه السلام) مستحب است.

ص: 72

208. كمك به مسلماني كه نميدانيم نماز ميخواند يا خير، چه حكمي دارد؟

دادن صدقات به او مانعي ندارد.

209. بيدار شدن براي خواندن نماز شب در خوابگاه مشكل است؛ چه راهي را پيشنهاد ميكنيد؟

بيدار شدن قبل از اذان صبح و خواندن نماز شب در آن وقت، ثواب فراوان دارد و در رشد معنوي انسان مؤثر است. ولي اگر به هر علتي در سحر بيدار نميشويد، ميتوانيد نافله شب را قبل از خواب به جا آوريد، و يا در روز بعد قضا كنيد.

210. گاهي اوقات علاقه زيادي براي انجام عبادت دارم؛ ولي پس از مدتي اين حالت تغيير ميكند؛ چه كاركنم كه آن حالت باقي بماند؟

واجبات را حتماً انجام دهيد و مستحبات را هر وقت آمادگي داشتيد، به جا آوريد و از خداوند متعال توفيق بيشتر طلب كنيد. ان شاءالله موفق خواهيد شد. ضمناً توصيه ميشود به غذايي كه ميخوريد (به لحاظ پاك و حلال بودن آن) و اعمالي كه انجام ميدهيد، توجه بيشتري داشته باشيد.

211. كسي كه نماز ميت را با جماعت ميخواند، ولي ذكرهاي نماز را نميگويد، نمازش چه صورت دارد؟

ص: 73

نماز مأموم در نماز ميت، در صورتي صحيح است كه اذكار واجب را بگويد.

212. شخصي پس از نماز مغرب و عشاء يا ظهر و عصر يقين ميكند كه يكي از نمازهايش باطل بوده ولي نميداند كدام يك از آنها است؛ وظيفه او چيست؟

در نماز مغرب و عشاء، هر دو را بايد اعاده كند و در ظهر و عصر، يك نماز چهار ركعتي به نيت ما في الذمّه بخواند، كافي است.

213. برخي از فرقههاي منحرف ميگويند در موقع گفتن «اِيّاكَ نَعْبُدُ وَاِيّاكَ نَسْتَعين»، بايد صورت مرشد و قطب را تصوّر كنيم و مورد خطاب قرار دهيم، نماز با اين عقيده چه صورتي دارد؟

مخاطب قرار دادن غير خدا در نماز، مبطل نماز است و چنين تصوّراتي فاسد و شرك است.

214. اگر كسي مشروب بخورد، تا چند روز نميتواند نماز بخواند؟

نماز در هر شرايطي واجب است؛ و اگر نماز را ترك كند، معصيت كرده، و قضاي آن را بايد به جا آورد. بلي در حال مستي و عدم التفات، نماز او صحيح نيست و آنچه در روايت آمده كه تا چهل روز نماز او قبول نميشود، يعني ثواب براي او نوشته نميشود.

ص: 74

215. اگر نماز براي غير خدا جايز نيست، پس چرا به خواندن نماز امام زمان(علیه السلام) تأكيد ميشود؟

نماز براي غير خدا باطل و شرك است لكن اين نماز هم براي خدا است و انتساب اين نماز به آن حضرت، به جهت آن است كه حضرت ولي عصر(علیه السلام) اين نماز را براي رفع مشكلات به بعضي از شيعيان تعليم فرمودهاند و اين دو ركعت نماز، بايد به قصد قربت و براي خداوند خوانده شود و در تكرار آيه «اِيّاكَ نَعْبُدُ وَاِيّاكَ نَسْتَعين»، كسي به غير از خداوند متعال در نظر گرفته نشود؛ البته توسل به ذيل عنايات آن حضرت پس از خواندن نماز، موجب اجر و ثواب و برآورده شدن حاجات ميباشد؛ ان شاء الله.

216. كسي كه اگر براي نماز بيدارش كنيم، ناراحت ميشود، آيا بيدار كردن او جايز است؟

اگر عمداً خوابيده كه نماز نخواند، از باب نهي از منكر و با وجود شرايط آن، لازم است او را بيدار كنيد و در غير اين صورت، اگر راضي نباشد، بيدار كردن او اشكال دارد.

217. عادت كردهام كه در وقت ايستادن پاهايم را كج بگذارم؛ آيا اين كار براي نماز اشكال دارد؟

در فرض سؤال نماز صحيح است، بلي مستحب است در حال قيام، انگشتان پا به طرف قبله باشد.

ص: 75

218. نماز امام زمان(علیه السلام) مخصوص مسجد جمكران است يا در جاي ديگر هم ميتوان خواند؟

نماز امام زمان(علیه السلام) اختصاص به مسجد جمكران ندارد و در هر جاي ديگري هم ميتوان با قصد تقرب به خداوند به جا آورد. در كتاب مفاتيح الجنان آمده است كه ازطرف امام زمان(علیه السلام) نوشتهاي صادر شد كه در آن آمده بود: هركس حاجتي را از خداوند بخواهد، شب جمعه بعد از نيمه شب غسل كند و در محل نمازش به مناجات مشغول شود و دو ركعت نماز بخواند؛ به آيه «اِيّاكَ نَعْبُدُ وَاِيّاكَ نَسْتَعين» كه رسيد، صد بار تكرار كند و در مرتبه آخر حمد را تمام كند و قل هو الله را يك مرتبه بخواند و ذكر ركوع (سُبْحانَ رَبِّي الْعَظيمِ وَبِحَمْدِه) و سجده (سُبْحانَ رَبِّي الْأعْلي وَبِحَمْدِه) را هفت بار تكرار كند و ركعت دوم را هم مانند اول بخواند و بعد از آن دعایي نقل شده است.

219. آيا مصافحه بعد از نماز مستحب است؟

به طوركلي، مصافحه مؤمنين با يكديگر مستحب است و مصافحه بعد از سلام و فراغت از نماز هم اشكال ندارد؛ هرچند روايت بخصوصی در اين مورد به نظر نرسيده است.

220. اگر كسي جواب سلام را در نماز ندهد، نمازش باطل ميشود؟

ص: 76

خير، نماز باطل نيست؛ هرچند جواب سلام در حال نماز نيز واجب و ترك آن گناه است.

221. به جاي «بِحَوْلِ اللهِ وَقُوَّتِهِ»، در هنگام بلند شدن، گفتن «يا حيّ يا قيّوم»، چه صورتي دارد؟

جمله «يا حيّ يا قيّوم» را به قصد ذكر وارد (يعني ذكري كه از طرف معصوم(علیه السلام) در اين مورد دستور داده شده)، نبايد گفت؛ ولي به قصد مطلق ذكر، اشكال ندارد.

222. آيا بالا بردن دستها در موقع تكبيرةالاحرام، واجب است؟

خير، بالا بردن دستها تا مقابل گوش، مستحب است.

223. كسي كه وارد مسجد ميشود، اگر سلام كند، جواب دادن به او بر چه كسي واجب است؟

اگر به جمع سلام كند، بر همه واجب است كه جواب او را بدهند ولي اگر يك نفر جواب دهد، از بقيه ساقط است.

224. اگر بعد از نماز شك كنيم وضو داشتهايم يا نه، نماز چه حكمي دارد؟

نماز صحيح است و به شك در وضو بعد از نماز اعتنا نكنيد.

225. فرو بردن ريزههاي غذا كه در بين دندانها است، در حال نماز چه صورت دارد؟

اشكال ندارد.

ص: 77

توجه داشته باشد - همانگونه كه در روايات آمده - روزه گرفتن فقط امساك و پرهيز از خوردن و آشاميدن نيست، بلكه بايد چشم و گوش و زبان و قلب و ساير اعضا نيز روزه باشند و از ارتكاب خلاف و گناه حفظ شوند و الا از ثواب و ارزش روزه كاسته ميشود.

232. شخصي كه به حرمت و حكم استمناء آگاهي نداشته و بدون غسل، نماز و روزه به جا آورده است، چه حكمي دارد؟

نمازهایي را كه بدون غسل خوانده، بايد قضا كند، و نسبت به روزهها، اگر واقعاً در زماني كه استمنا ميكرده به حكم مسأله جاهل بوده و در تحقيق و سؤال كوتاهي نكرده است، روزهها قضا ندارد.

233. اگر در شب ماه رمضان جُنُب شويم و تا نزديك اذان صبح غسل را به تأخير اندازيم و سپس تيمم كنيم، آيا روزه صحيح است؟

تأخير غسل، معصيت و گناه است، اما در مورد سؤال كه عمداً غسل را تأخير انداختهايد، لازم است با تيمم روزه بگيريد و قضاي آن را هم بنا بر احتياط واجب، به جا آوريد.

234. اگر خانمي تا بعد از اذان صبح عذر داشت، ولي قبل از طلوع آفتاب پاك شد و غسل كرد، آيا روزه آن روزش صحيح است؟

ص: 80

در مورد سؤال كه عذر تا بعد از اذان صبح ادامه داشته است، روزه آن روز صحيح نيست؛ همان گونه كه اگر چند دقيقه قبل از اذان مغرب نيز عادت شود، روزهاش باطل ميگردد.

235. اگر در ماه رمضان، غسل جنابت را فراموش كنيم و پس از چند روز يادمان بيايد، چه تكليفي داريم؟

بايد روزه آن چند روز را قضا كنيد؛ ولي كفاره ندارد.

236. هنگامي كه روزه ميگيرم، بدنم به شدت سست ميشود و نميتوانم كارهايي مثل درس خواندن را انجام دهم، وظيفه من چيست؟

اين گونه ضعف و سستيها تقريباً لازمه روزه است و براي نوع افراد پيش ميآيد و نميتوان به خاطر آن، روزه را خورد. ميتوانيد سحر از غذاي مقوي استفاده كنيد و ساعات خواب شب را كمي بيشتر نماييد تا در روز دچار مشكل نشويد.

237. بيماري است كه اگر در روز تنها يك قرص بخورد، ميتواند روزهاش را بگيرد؛ آيا روزه بر او واجب است؟

اگر براي معالجه ناچار از مصرف دارو در روز باشد؛ روزه بر او واجب نيست و بعداً قضاي آن را بگيرد.

238. اگر روزه باشم و مادرم مرا وادار به خوردن غذا كند، آيا روزهام باطل ميشود؟

ص: 81

خوردن و آشاميدن روزه را باطل ميكند؛ هرچند بر اثر درخواست و اصرار شخص ديگر باشد.

239. اگر كسي در ماه رمضان تصميم به خوردن چيزي بگيرد، امّا قبل از خوردن، منصرف شود، روزهاش چه صورت دارد؟

با تصميم به خوردن روزه، روزه باطل ميشود و لكن نبايد تا وقت افطار مفطري به جا آورد، و بعداً هم قضاي آن را بگيرد.

240. آيا اگر در حال روزه سهواً چيزي بخوريم، روزه باطل ميشود؟

خير، روزه باطل نميشود، و فرقي بين روزه رمضان و روزه قضا يا مستحبي نيست.

241. آيا گوش كردن به موسيقي و نگاه به نامحرم، روزه را باطل ميكند؟

گناهان مذكور روزه را باطل نميكند؛ لكن ثواب آن را كاهش ميدهد. در روايات آمده است كه روزه گرفتن، فقط پرهيز از خوردن و آشاميدن نيست؛ بلكه بايد چشم، گوش، زبان، قلب و ساير اعضا نيز روزه باشند و از ارتكاب خلاف و گناه حفظ شوند تا ثواب روزه كامل به شخص داده شود.

ص: 82

242. شخصي در ماه رمضان غسل را به صورت صحيح انجام نداده است، مثلاً سحر غسل كرده و در روز متوجه مانعي بر روي دست شده، نسبت به روزهاش چه وظيفهاي دارد؟

روزه او صحيح است، بايد پس از برطرف كردن مانع، غسل را تكميل و قضاي نمازي را كه با غسل ناقص انجام داده، به جا آورد.

243. اگر در شب ماه رمضان جنب شويم تا كي ميتوانيم غسل را تأخير بيندازيم؟

براي گرفتن روزه رمضان و قضاي آن، بايد قبل از اذان صبح غسل نماييد و در روزههاي مستحبي، واجب نيست غسل را قبل از اذان صبح انجام دهيد.

244. اگر سحر ماه رمضان جنب باشم، و فرصتي هم براي غسل كردن نداشته باشم، چه كنم؟

اگر در تنگي وقت قبل از اذان صبح، تيمم بدل از غسل نماييد، روزه صحيح است و بعد براي انجام نماز صبح غسل كنيد.

245. افطار روزه مستحبي در بعد از ظهر چه صورتي دارد؟

روزه مستحبي را در هر موقع از روز ميتوان افطار كرد.

246. شخصي روزه ميگيرد؛ اما بعد از ظهرها مبتلا به سردرد

ص: 83

شديد ميشود؛ آيا روزه گرفتن براي او واجب است يا نه؟

اگر سردردي است كه قابل تحمل نيست، روزه واجب نيست؛ ولي اگر با مراعات بعضي امور، مثل استراحت بيشتر و يا خوردن دارو در شب، قابل تخفيف باشد، روزه واجب است.

افطار كردم و تعداد آنها را فراموش كردهام؛ حال چند روز روزه قضا بر من واجب است؟

به مقداري كه يقين داريد، قضاي آن را بگيريد و قضاي روزههاي مشكوك واجب نيست؛ اگرچه گرفتن آن مطابق احتياط است.

251. آيا بايد قضاي روزههايي راكه در ماه رمضان به علت مسافرت يا بيماري نگرفتهام، فوري بگيرم؟

خير، لازم نيست؛ اما نبايد تأخير به حدي باشد كه مسامحه و كوتاهي در تكليف صدق كند.

252. اگر روزه قضا گرفته باشيم و ظهر به مهماني دعوت شويم، آيا ميتوانيم روزه را بشكنيم و در روزهاي بعد جبران نماييم؟

افطار روزه قضاي ماه رمضان (اگر وقت قضا تنگ نباشد) قبل از ظهر اشكال ندارد؛ اما افطار آن در بعد از ظهر، جايز نيست و كفاره نيز بر فرد واجب ميشود. كفاره آن، اِطعام ده مسكين و در صورت عجز از اطعام، سه روز روزه گرفتن است.

253. در گذشته بعضي از روزههايم را نگرفتهام، اكنون كه ناراحتي معده دارم، قضاي آن را چگونه به جا آورم؟

كفاره آنها را بپردازيد و قضاي روزههاي گذشته را به جا

ص: 85

آوريد. البته لازم نيست قضاي آنها پي درپي باشد و اگر با فاصله هم نميتوانيد قضاي آن را به جا آوريد، هر وقت قدرت پيدا كرديد انجام دهيد؛ و در غير اين صورت بايد براي انجام آن وصيت كنيد. درباره روزههاي امسال نيز اگر تا رمضان آينده قادر به انجام قضاي آن نشويد، گرفتن روزه واجب نيست؛ فقط كفاره آن را بپردازيد.

254. دختراني كه تازه به سن بلوغ ميرسند، و قدرت گرفتن همه روزهها را ندارند، چه وظيفهاي دارند؟

هر مقدار از روزهها را كه ميتوانند، در ماه رمضان بگيرند و قضاي بقيه آن را در طول سال به تدريج به جا آورند و اگر نميتوانند روزه بگيرند، فعلاً پرداخت كفاره (يك مُدّ طعام تقريباً 750 گرم طعام براي هر روز) كافي است و در سالهاي بعد قضاي آن را هم بگيرند.

255. آيا ميتوانيم قضاي روزه رمضان را در مسافرت بگيريم؟

خير، مگر آنكه قصد اقامت ده روز كرده باشيد.

256. پدرمان از دنيا رفته است، آيا ميتوانيم هم زمان روزههاي او را قضا كنيم؛ يا در گرفتن روزه قضا، ترتيب لازم است؟

هم زمان بودن روزه قضا اشكال ندارد، بنابراين چند نفر ميتوانند در يك روز روزه قضاي او را به جا آورند.

ص: 86

خير، كفاره تأخير روزه با گذشت چند سال اضافه نميشود، شما ميتوانيد آن را به صورت گندم، آرد و... به فقير بدهيد يا پول آن را به دفتر مرجع تقليد خود تحويل نماييد و بگوييد كفاره است تا جنس تهيه كرده، به فقير بدهند.

260. كفاره افطار روزه رمضان چقدر است؟

براي روزههايي كه به علت مسافرت و بيماري افطار كردهايد و قضاي آنها را بدون عذر تا رمضان بعد نگرفتهايد، براي هر روز، يك مُدّ طعام (750 گرم گندم، آرد و...) به فقير بپردازيد و براي هر روز روزهاي كه عمداً و بدون علت شرعي افطار كردهايد، شصت مُدّ طعام به شصت فقير بپردازيد و در هر دو صورت، قضاي آنها را نيز بگيريد. موارد ديگري در كفّارات است كه ميتوانيد در توضيح المسائل ملاحظه كنيد.

261. قضاي روزههاي رمضان سال گذشته را تا رمضان امسال به تأخير انداختهام، كفاره آن چقدر است؟

براي هر روز، يك مُد طعام (تقريباً 750 گرم) گندم، آرد، جو و.... به فقير غير سيّد بپردازيد و قضاي آن را هم بعداً به جا آوريد.

262. كفارههايي را كه در سالهاي گذشته بر عهده من آمده

ص: 88

است، بايد با قيمت گذشته پرداخت كنم يا با قيمت فعلي؟

كفاره بايد به صورت غذا دادن و سير كردن فقير يا دادن یک مد طعام (750 گرم گندم، آرد و...) انجام شود و دادن پول آن به فقير كافي نيست.

افطار و سحر خود را مطابق مكاني كه در آن قرار ميگيرد، انجام دهد.

266. آيا انسان ميتواند نذر كند كه روزه رمضان را در مسافرت بگيرد؟

خير، چنين نذري باطل است.

مسجدالحرام معتكف شوند؟

اگر قصد اقامه ده روز در مكه را داشته باشند، يا نذر روزه در سفر نموده باشند، اعتكاف اشكال ندارد و الا روزه صحيح نيست، و اعتكاف باطل است.

274. آيا در روزهاي اعتكاف ميتوانيم در كلاس درس شركت كنيم؟

رفتن به كلاس درس از موارد مجاز خروج از محل اعتكاف نيست.

275. اگر در حال اعتكاف، جايي از بدن نجس شود، آيا لازم است فوراً آن را تطهير كنيم؟

خير، تطهير آن، وجوب فوري ندارد.

276. آيا در حال اعتكاف، لازم است دائماً با وضو باشيم؟

دائم وضو داشتن در حال اعتكاف، واجب نيست؛ هرچند با وضو بودن، در هر حال، مستحب است.

277. اگر شخص در ايام اعتكاف در مسجد، جنب شود، چه وظيفهاي دارد؟

چنانچه محتلم شده باشد، بايد فوري از مسجد خارج شده، غسل جنابت انجام دهد و اعتكافش صحيح است؛ ولي اگر جنابت عمدي و بر اثر استمنا و مانند آن باشد، اعتكاف باطل ميگردد.

ص: 92

278. حداقل و حداكثر اعتكاف چقدر است؟

حداقل اعتكاف، سه روز است و حداكثري براي آن تعيين نشده است، و هرگاه دو روز به اعتكاف اضافه كند، اعتكاف روز سوم واجب ميشود، و افضل ايام اعتكاف ده روز آخر ماه رمضان است.

279. آيا در اعتكاف، اجازه پدر و مادر لازم است؟

در صورت عدم ايذا، اذن والدين شرط نيست، بلي اگر فرزند بداند كه پدر يا مادر، از انجام اعتكاف، به جهت مهرباني و شفقت بر او، ناراحت ميشوند، بايد رضايت ايشان را جلب نمايد و با نهي آنها، اعتكاف باطل ميگردد.

280. براي اعتكاف مستحب به مسجد رفتهايم؛ آيا مي توانيم آن را به هم بزنيم؟

اعتكاف مستحبي را مي توان قبل از پايان روز دوم برهم زد ولي اگر دو روز اعتكاف را در مسجد گذرانده باشيد، اعتكاف روز سوم بر شما واجب مي شود.

281. آيا اعتكاف در همه مساجد شهر صحيح است؟

اعتكاف بايد در مسجد جامع شهر باشد و در ساير مساجد و يا در نمازخانههاي دانشگاه، صحيح نيست.

مسجد جامع، مسجدي است كه براي گروه خاصي ساخته نشده است در مقابل مسجد بازار و قبيله و محله

ص: 93

كه در آنها معظم اهل بلد جمع نميشوند و آماده براي اجتماع آنها هم نشده است، ممكن است مسجد جامع متعدد و نزديك به هم باشد.

282. در چه صورت اعتكاف بر انسان واجب ميشود؟

درصورتي كه شخص، نذر يا عهد بر اعتكاف نمايد، يا قسم بر آن بخورد، اعتكاف بر او واجب ميشود و نيز كسي كه دو روز را در اعتكاف بگذراند، اعتكافِ روز سوم بر او واجب ميگردد.

ص: 94

مصرف نگردد و تا سر سال خمسي باقي بماند پرداخت خمس آن واجب است.

287. پولي بابت وام دانشجويي به ما داده ميشود، آيا اگر آن را پس انداز كنيم خمس دارد؟

وام، مشمول خمس نميگردد، مگر به مقداري كه اقساط آن پرداخت شده و پس انداز شده باشد.

288. خانم هايي كه شاغلند و درآمد دارند، آيا لازم است هر ماه خمس حقوق خود را كنار بگذارند يا تعيين سال خمسي كفايت ميكند؟

پرداخت خمس در هر ماه لازم نيست، اولين حقوقي كه ميگيرند، اول سال خمسي آنها است و چنانچه درآمدشان از مخارج سال اضافه بيايد، بايد خمس آن را بپردازند.

289. مهريه خود را به تدريج از شوهرم ميگيرم، خمس دارد يا خير؟

مهريه خمس ندارد.

290. براي رفتن به عمره مفرده ثبت نام كردهام، قسمتي از پول آن را پرداختهام و بقيه وام است، آيا لازم است خمس آنها را بپردازم؟

پولي كه پرداختهايد، اگر از درآمد بوده و در سال های بعد مشرف می شوید، خمس دارد؛ اما وام مذكور هم پس از پرداخت اقساط و گذشتن سال خمس دارد.

ص: 96

291. اگر با اين هدف كه خمس ندهيم، طوري خرج كنيم كه از درآمد سال چيزي زياد نيايد، اشكال دارد؟

اگر مصارف حلال باشد و زايد بر شأن نباشد، اشكال ندارد و در فرض سؤال، پرداخت خمس لازم نيست.

292. خوردن غذاهايي كه به عنوان نذر ميدهند و نميدانيم صاحبانش حساب خمسي دارند يا نه، چه صورت دارد؟

اگر يقين نداشته باشيد به عين غذايي كه مصرف ميكنيد خمس تعلق گرفته يا خير، استفاده از آن براي شما اشكال ندارد.

293. اگر وام گرفته باشم و قبل از مصرف آن، سال خمسي برسد پرداخت خمس آن لازم است يا خير؟

خمسِ وام، واجب نيست، مگر به مقداري كه از اقساط آن پرداخته باشيد كه در حكم پس انداز است.

294. پولي را به تدريج براي تهيه خانه پس انداز كردهام آيا به آن خمس تعلق ميگيرد؟

اگر راهي براي تهيه خانه مسكوني مورد نياز فعلي، غير از پس انداز تدريجي نداريد، پس انداز مذكور خمس ندارد.

295. آيا سهامي كه از بازار بورس خريداري ميكنيم، خمس دارد؟

حكم سرمايه را دارد كه در سر سال خمسي، بايد خمس آن را بپردازيد.

ص: 97

296. اگر از درآمد خود به كسي قرض داده باشيم، و بعد از دو سال به ما برگرداند، خمس دارد؟

بلي، پرداخت خمس آن بلافاصله واجب است.

297. در شرايط فعلي كه پول حج و عمره، بيش از يك سال در حساب سپرده در بانك ميماند، پرداخت خمس آن واجب است يا خير؟

بلی، خمس دارد.

298. حقوقي كه پس از فوت، هر ماه به خانواده مرحوم داده ميشود، آيا مشمول خمس ميگردد؟

چنانچه از مخارج سال اضافه بيايد، خمس دارد.

299. كسي كه به تقليد از مجتهد ميّت باقي مانده است، خمس خود را بايد به چه كسي بپردازد؟

لازم است خمس را به مجتهد زنده بپردازد، و پرداخت به وكيل مجتهد ميت كفايت نميكند.

به آنها بدهد، و نسبت به سهم مبارك امام(علیه السلام) موكول به اذن فقيه جامع الشرايط است.

301. آيا ميتوانيم خمس خود را صرف حسينيه و يا ساير كارهاي خير نماييم؟

سهم سادات بايد به سيد فقير داده شود، اما نسبت به سهم امام(علیه السلام) با اجازه از مرجع تقليد خود و يا نماينده او، مانعي ندارد.

302. آيا ميتوانم بدون رجوع به مرجع تقليد، خمس خود را در راهي كه مصلحت ميبينم خرج كنم؟

خير، تصرف در خمس بدون اجازه از مجتهد جامعالشرايط جايز نيست. بلي با اجازه مجتهد يا وكيل او ميتوانيد در مصارف شرعي تعيين شده صرف نماييد.

ص: 99

اما نبايد در پرداخت آن مسامحه و كوتاهي گردد و ميتوانيد به وسيله پست يا بانك براي او ارسال نماييد.

307. آيا كساني كه محصول خود را به صورت غوره يا انگور مي فروشند و آن را كشمش نمي كنند واجب است زكات بپردازند.

درصورتي كه كشمش آن به حد نصاب برسد زكات دارد، هرچند انگور آن به مصرف برسد و تبديل به كشمش نشود.

308. چرا علماي شيعه زكات را فقط در نه چيز ميدانند؟ بهتر نيست كه به جاي زكات شتر از وسایل موتوری مثل ماشین و نیز مثل كارخانجات، زكات گرفته شود؟

به نظر علماي شيعه، زكات، يك واجب مالي است كه مورد و مصرف آن بر طبق روايات اهل بيت عصمت و طهارت(علیهم السلام)، تعيين شده است؛ اما نسبت به ماشين و كارخانجات و ساير اموال، هرگاه حكومت اسلامي نياز داشته باشد، به مقداري كه ضرورت داشته باشد و مصلحت بداند، ميتواند از آنها ماليات دريافت كند و مورد مصرف را خود تعيين ميكند و نيازي به گسترش موارد زكات نيست.

ص: 101

بنابراين، پس از حصول شرايط استطاعت بايد به حج برود.

316. لباس احرام مردان در عمره، حتماً بايد حوله سفيد باشد؟ براي خانمها چطور؟

واجب نيست مردان از حوله سفيد استفاده كنند. اگر پارچه دوخته نشده باشد، كفايت ميكند. ولي چون مستحب است لباس احرام از پنبه و به رنگ سفيد باشد، معمولا از حوله سفيد استفاده ميشود. خانمها ميتوانند در لباس خود محرم شوند، و شرایط خاصي ندارند.

317. آيا شك در طواف هم مانند شك در نماز است؟

شك در طواف واجب در اكثر موارد، باطل كننده طواف است.

320. آيا با قرض كردن شخص مستطيع ميشود؟

اگر اموال ديگري به مقدار قرضي كه گرفته، داشته باشد، با قرض گرفتن مستطيع ميشود.

321. كسي كه ازنظر مالي مستطيع است، اگر ازنظر بدني قدرت بر انجام حج نداشته باشد، آيا حج بر او واجب است؟

اگر در حال استطاعت مالي و بدني كوتاهي كرده و حج به جا نياورده حج بر او مستقر شده و بايد نايب بگيرد، و اگر مستقر نشده، بنا بر احتياط لازم نايب بگيرد تا ازطرف او اعمال حج را انجام دهد.

322. اگر پدرم هزينه رفتن به سفر حج را به من ببخشد، آيا حج بر من واجب ميشود؟

بلي، اگر هزينه سفر حج را در اختيار كسي بگذارند، باوجود سلامت جسماني و امكان مسافرت، حج بر او واجب ميگردد و اصطلاحاً به آن حج بذلي ميگويند.

323. آيا شخصي كه مجرد است و ازدواج نكرده، واجب الحج ميشود يا نه؟

بلي، اگر استطاعت پيدا كند، بايد به حج برود.

اگر در زمان حيات، حج بر او واجب نبوده است، و وصيت به انجام حج هم نكرده است، لازم نيست براي او حج به جا آوريد.

325. آيا دختر هم ميتواند ازطرف پدر به حج برود، يا فقط به پسر ميرسد؟

بلي، دختر هم ميتواند، ازطرف پدر يا مادر حج به جا آورد.

326. آيا ميتوان يك حج را به نيابت از دو نفر انجام داد؟

هركس در ماه ذي الحجه، فقط ميتواند يك حج واجب براي خود يا به نيابت از ديگري انجام دهد، اما حج مستحبي به نيابت از دو يا چند نفر مانعي ندارد.

ص: 106

بايد پولي را كه براي اين كار گرفته، به صاحبش برگرداند.

331. كساني كه به فالگيري مشغولند، اولاً كار آنها چه صورت دارد و ثانياً پولي كه به آنها داده ميشود، جايز است يا خير؟

عمل آنها حرام است و پول دادن در مقابل آن، تضييع مال و استفاده از آن پول هم اكل مال به باطل و حرام است.

332. كساني كه ازطريق فروش مواد مخدر پولي به دست آوردهاند و فعلاً توبه كردهاند، نسبت به پولهاي مذكور چه تكليفي دارند؟

اگر واقعاً از گناه خود توبه كنند، ان شاء الله خداوند متعال آنها را ميآمرزد و نسبت به اموالي كه جمع كردهاند، لازم است به مرجع تقليد خود مراجعه نمايند تا وظيفه ايشان را بيان نمايد.

333. آيا پيشخريد اجناس به قيمت كمتر صحيح است؟

اشكال ندارد، مشروط به آنکه تمام قيمت را نقد بپردازد.

334. خريد و فروش و به گردن انداختن صليب چه صورت دارد؟

معامله صليب و به گردن آويختن آن حرام است.

خريد اجناس به صورت قسطي و با قيمت بيشتر ربا نيست و اشكال ندارد.

341. اگر قبلاً مالي از كسي برداشته باشم، چگونه جبران كنم؟

اگر خود آن مال موجود است، خود آن را و اگر تلف شده است، مثل يا قيمت آن را به صاحبش بدهيد؛ و اگر از دسترسي به صاحب آن مأيوس هستيد، با اجازه مجتهد جامع الشرايط ازطرف صاحبش به فقير غير سيّد صدقه دهيد.

342. در مسأله قبل اگر دسترسي به صاحب پول داشته باشيم؛ ولي پرداخت آن موجب اختلاف يا آبروريزي شود، تكليف چيست؟

پول را بايد به صاحبش برسانيد؛ و لازم نيست علت را بيان كنيد. ميتوانيد بگوييد سابقاً از من طلب داشتهاي. همچنين ميتوان پول را به وسيله پست يا شخص ثالث به دست او رساند.

343. مردي در گذشته حقوق همسر كارمند خود را به جبر گرفته و در امور خانه خرج كرده است، وظيفهاش چيست؟

اگر رضايت همسر را جلب نكرده باشد، ضامن است و بايد جبران كند.

344. در مواردي ديدهام كه پرسنل بيمارستان وسایل پانسمان و داروهاي بيمارستان را به مصارف شخصي خود ميرسانند، آيا مشكل شرعي ندارد؟

مصرف وسایل و داروهاي بيمارستانهاي دولتي و

ص: 111

خصوصي برخلاف مقررات، حرام است و موجب ضمان مثل يا قيمت آن ميشود.

345. قفل كردن تلفن كارتي و استفاده از آن چه صورت دارد؟

استفاده برخلاف مقررات از اموال دولت، حرام و موجب ضمان است.

346. كفش من در مسجد گم شد، كفش ديگري به جاي آن برداشتم، كار من چه حكمي دارد و الآن چه بايد كنم؟

اگر بدانيد كفشي كه برداشتهايد مال كسي است كه كفش شما را برده، ميتوانيد به جاي كفش خود برداريد؛ ولي اگر قيمت آن از كفش خودتان بيشتر باشد، بايد هر وقت صاحب آن پيدا شد زيادي قيمت را به او بدهيد؛ و چنانچه از پيدا شدن او نااميد شويد، بايد با اجازه حاكم شرع (مجتهد جامع الشرایط) زيادي قيمت را ازطرف صاحبش صدقه بدهيد. اما اگر احتمال ميدهيد كفشي كه برداشتهايد مال كسي كه كفش شما را برده نيست، بايد از صاحبش جست وجو كنيد و چنانچه مأيوس شديد، آن را ازطرف صاحبش به فقير غير سيد صدقه بدهيد.

347. چند سال است كه پول بيمه دادهام ولي بحمد الله از دفترچه بيمه استفاده نكردهام؛ آيا ميتوانم به مقدار پولي كه بابت بيمه دادهام به ديگري اجازه استفاده دهم؟

ص: 112

استفاده از دفترچه بيمه ديگري، خلاف مقررات و موجب ضمان استفاده كننده ميشود.

348. اگر بچه نابالغي را كتك بزنيم، ديه مربوط به چه كسي است؟ آيا اگر پدر طفل رضايت دهد، كافي است؟

ديه، مربوط به خود كودك است و ولي طفل، بدون وجه شرعي حق ندارد مال طفل را به ديگري ببخشد. بلي، كودك پس از بلوغ و رشد اگر از حق خود گذشت، رفع ضمان از ضارب ميشود.

349. آيا تصرف در اموال غير مسلمين بدون رضايت آنها جايز است؟

اموال غير مسلمين كه در پناه حكومت اسلامي هستند، محترم است و تصرف در آن، موجب ضمان ميگردد.

350. كساني كه در زمين وقفي خانه ساختهاند و مدت اجاره آنان تمام شده، ادامه تصرف در آن زمين چه صورت دارد؟

تصرف در زمين وقفي، بدون اجازه از متولي شرعي، غصب و حرام و موجب ضمان اجرة المثل مدت تصرف ميباشد.

351. اگر آبي كه به باغ ميوه داده ميشود، از چاه غصبي باشد، ميوه آن غصبي ميشود؟

خير، ميوه آن غصبي نيست؛ ولي كسي كه آب را غصب كرده، ضامن است.

ص: 113

352. اگر پزشك اورژانس در انجام عمل جراحي بيمار، كوتاهي كند، در صورت مرگ او، آيا پزشك، ضامن ديه است يا خير؟

اگر به طوري باشد كه تلف شدن بيمار مستند به كوتاهي پزشك باشد، مثل اينكه پزشك مسئوليت مركز اورژانش را قبول كرده، و موجب اعتماد مردم به مراقبت و عدم كوتاهي او گرديده، مع ذلك عمداً كوتاهي كند، حكم به ضمان او موجه است.

353. اگر به كسي بدهكار باشيم و او فوت شود، بدهي خود را به كدام يك از ورثه بايد بپردازيم؟

بدهي شما حكم ساير تركه و اموال ميت را دارد، و بايد طبق قانون ارث تقسيم شود و اگر طلبكار، براي تقسيم اموالش كسي را وصي قرار داده باشد، بدهي خود را بايد به وصي او بپردازيد.

354. اگر شوهر دستبند طلاي همسر را كه مثلاً دويست هزار تومان ارزش داشته، قرض گرفته است، فعلاً كه قيمت طلا بالا رفته، چه مبلغي بايد بپردازد؟

اگر همسر دستبند را فروخته و پول آن را به شوهر قرض داده است، همان دويست هزار تومان را طلبكار است؛ اما اگر طلا را قرض داد، شوهر بايد معادل طلايي

ص: 114

آن را بپردازد؛ هرچند قيمت طلا ترقي كرده باشد.

355. اگر در بستههاي پولي كه از بانك گرفتهايم، چند عدد اسكناس اضافي باشد، آيا ميتوانيم براي خود برداريم؟

خير، بايد به متصدي بانك برگردانده شود.

356. آيا گرفتن تاوان حرام است؟

تاوان، ما به ازاي مال تلف شده است و گرفتن آن اشكال ندارد؛ ولي اگر مال، بدون افراط و تفريط در دست امين (وديعه يا عاريه گيرنده)، تلف شد، او ضامن نيست و نميتوانيد از او چيزي مطالبه كنيد.

357. دستگاه آب ميوهگيري را براي تعمير به تعميركار دادم و نزد او به سرقت رفت؛ آيا صاحب مغازه ضامن است؟

اگر صاحب مغازه، در نگهداري آن كوتاهي نكرده باشد، ضامن نيست و اگر كوتاهي كرده، مثلا در مغازه را باز گذاشته و رفته يا جنس را جايي گذاشته كه در معرض دزديده شدن بوده، ضامن است و بايد جبران نمايد.

جنس موجود است، خود آن و اگر از بين رفته، مثل يا قيمت آن را بايد به اداره مربوطه برگردانيد.

359. آيا استفاده از وسايل دانشگاه و غذاخوري در اتاق خوابگاه، منع شرعي دارد؟

استفاده از وسایل و اموال دانشگاه برخلاف مقررات دانشگاه، جايز نيست و موجب ضمان ميگردد.

360. اگر فيش غذايي كه اعتبار آن تمام شده، به جاي فيش معتبر غذا بدهيم و غذا بگيريم، چه صورت دارد؟

استفاده از فيشهايي كه از اعتبار ساقط شده، براي دريافت غذا و تصرف در غذايي كه با آن فيش گرفته شود، جايز نيست و موجب ضمان قيمت آن ميگردد.

361. انجام كار شخصي در ساعات اداري، بدون محاسبه مرخصي، چه صورت دارد؟

تابع مقررات و اجازه قانوني مسئول مربوط ميباشد.

362. آيا اجازه مدير مربوطه در امور مرخصي، اضافهكاري و... به صورت فراقانوني جايز است يا خير؟

مدير اداره در حد مقررات مشروع، حق دارد اجازه دهد و اجازه او در امور خلاف مقررات، لغو و بيهوده است و موجب برداشته شدن ضمان شرعي نيست.

363. مبلغي از بودجه فعاليتهاي فرهنگي نزد من باقي

ص: 116

مانده است؛ آيا ميتوانم آن را به ديگري قرض بدهم و يا خودم به عنوان قرض بردارم و سپس جايگزين نمايم؟

استفاده از اموال عمومي برخلاف مقررات، جايز نيست و موجب ضمان ميگردد.

364. آيا مي توانم غسل واجب در محل كار بنمايم با آنكه امكان غسل تا آخر وقت در خارج محل كار نيست؟

اگر غسل در محل كار برخلاف مقررات باشد، غسل كردن جايز نيست و مي توانيد در آخر وقت با تيمم بدل از غسل نماز بخوانيد.

نكرده باشند، اشكال ندارد؛ هرچند انگيزه شخص از افتتاح حساب، شركت در قرعه كشي باشد.

368. آيا قرضي راكه بانك براي استفاده خاصي به اشخاص ميدهد، جايز است شخص در امر ديگري مصرف كند؟

خير، جايز نيست.

369. پولي مربوط به ديگري در حساب بانكي من بود، جايزه بانكي به من تعلق گرفت. آيا جايزه را بايد تقسيم كنيم؟

جايزهاي كه بانك ميدهد مربوط به صاحب حساب است، هرچند موجودي دفترچه مربوط به ديگري باشد.

وام آنها ربوي نميشود؛ لكن متأسفانه برخي از مسئولان بانكها بدون توجه به قانون، عمل ميكنند و مشتريان نيز آگاهي به مسائل شرعي وام ندارند، در نتيجه وام آنها ربوي و حرام ميگردد.

372. گذاشتن پول در مؤسسات پولي و اعتباري كه سود ميدهند، چگونه است؟

اگر پول را بر مبناي يكي از عقود شرعي مثل مضاربه و مشاركت و... در اختيار مؤسسه ميگذارند، با رعايت شرايط شرعي معامله، گرفتن سود اشكال ندارد. همچنين است اگر مؤسسه را وكيل كنند كه با سپرده ايشان معاملات مشروع انجام دهد و قسمتي از سود را به عنوان حق الوكاله بردارد و بقيه را به سپرده گذار بدهد، امّا اگر به شرط گرفتن سود به مؤسسه، قرض ميدهد، ربا و حرام است.

373. بعضي از صندوقهاي قرض الحسنه ميگويند: در صورتي وام ميدهيم كه مثلاً شش ماه يا يك سال در نزد ما سپرده داشته باشيد، آيا اين شرط صحيح است؟

اگر پول گذاشتن در صندوق، مشروط به قرض دادن پس از شش ماه باشد، حكم ربا دارد.

ربا گرفتن و ربا دادن در قرض، مطلقاً حرام است؛ چه قرض گيرنده، وام را براي مصرف در هزينههاي جاري زندگي خود بخواهد و چه براي سرمايه گذاري و تجارت.

375. آيا مادر ميتواند به فرزند قرض ربوي بدهد؟

ربا بين مادر و فرزند حرام است.

376. خريدوفروش اسكناس چه حكمي دارد؟

درصورتي كه غرض عقلايي، مثل تبديل پول كهنه به نو يا پول ريز به درشت يا براي فرار از ربا باشد، اشكال ندارد.

377. آيا فرزند ميتواند از پدر خود قرض ربوي بگيرد؟

ربا به طوركلي حرام است؛ غير از ربا بين پدر و فرزند و زن و شوهر و ربايي كه مسلمان از غير مسلماني كه در پناه اسلام نيست، ميگيرد.

378. آيا مرد ميتواند از همسر خود قرض ربوي بگيرد، و همان پول را به صورت قرض ربوي به فرزند بدهد؟

مانعي ندارد.

379. آيا ربا بين نوه و پدربزرگ جايز است؟

احتياط در ترك است.

شركا در موعد مقرّر سهم خود را نپردازد، آيا از سود اين جنس سهم ميبرد؟

با فرض اينكه جنس براي شركت خريداري شده، همه شركا در سود آن شريك هستند؛ هرچند كه يكي از شركا سهم خود را نداده باشد؛ اما در صورت عدم عذر شرعي، گناهكار است.

381. خانهاي بين چند نفر ورثه مشترك است و يكي از آنها راضي به تصرف ساير شركا نميباشد؛ آيا شركای ديگر ميتوانند نسبت به سهم خود تصرف كنند؟

اگر خانه مشاع است و سهم هريك از شركا مشخص نشده است، تصرف در آن، بدون رضايت همه شركا جايز نيست و در مورد سؤال، شركا ميتوانند به حاكم شرع جامعالشرايط مراجعه كنند تا شريك ممتنع را به فروش يا جدا كردن سهم خود و يا اجازه استفاده به نوبت شركا از خانه، وادار نمايد.

ولي در هبه، علاوه بر قبول طرف، بايد مورد هبه نيز در اختيار او قرار گيرد و تفاوت ديگر آن است كه صلح عقد لازم و هبه عقد جايز است.

چك حكم پول را ندارد بلكه سند و مدرك حواله است.

389. اگر چك قبل از وصول بر اثر سوختن و يا مفقود شدن يا سرقت از بين برود آيا ذمّه بدهكار بري ميشود؟

با تحقق حواله شرعي ذمه بدهكار بري ميشود، و طلبكار بايد براي دريافت طلب خود از محال عليه (بانك) اقدام كند.

390. آيا ضمانت مرسوم در بانكها و صندوقهاي قرض الحسنه كه قبل از بدهكار شدن شخص (قبل از گرفتن وام) ديگري ضامن او شود ضمانت شرعي است؟

ضمانت قبل از بدهكار شدن شخص، ضمانت شرعي نيست بلكه ضمان «ما لم يجب است» و صحيح نميباشد.

391. اگر بدهكار، طلبكار خود را به شخص ثالثي حواله دهد كه طلبش را از او وصول نمايد، در صورت تخلف شخص ثالث، طلبكار ميتواند به بدهكار اول مراجعه نمايد؟

اگر حواله با شرایط صحت انجام شود، طلبكار حق رجوع به بدهكار اول را ندارد.

392. آيا امضاي پشت چك به منزله ضمانت است؟

بلي اگر چك صوري نباشد، و امضاكننده به عنوان ضمانت پشت چك را امضا كرده است، مديون ميباشد.

ص: 124

تيراندازي با شرایط مقرّر جايز، و در ساير موارد جايز نيست.

به چه كسي است؟

همانند فرزندي كه در عقد دائم متولد ميشود، به پدر و مادر شرعي تعلق دارد و از يكديگر ارث هم ميبرند، و نفقه و مخارج او بر عهده پدر است.

404. كسي كه همسر خود را طلاق داده است آيا ميتواند در ايام عده او را به عقد موقت خود درآورد؟

در طلاق باين اشكال ندارد، اما در طلاق رجعي عقد صحيح نيست، و در صورت لمس يا نزديكي رجوع محسوب ميشود.

405. اگر به كسي براي خواندن عقد ازدواج يا طلاق وكالت داديم و بعد پشيمان شديم، ولي وكيل صيغه عقد يا طلاق را جاري كرد، آيا عقد و طلاق صحيح است يا خير؟

عمل وكيل تا زماني كه مطلع از عزل نشده ممضي و پذيرفته شده است. بنابراين، اگر پس از پشيماني به وكيل اطلاع نداده باشيد، عقد و يا طلاق صحيح است؛ و اگر اطلاع داده باشيد، عقد فضولي است و منوط به اجازه شما است، اما طلاق باطل است.

406. روابط بين خانم با نامزدش بايد چگونه باشد، آيا بايد به تمام خواستههاي او پاسخ دهد؟

نامزد قبل از اجراي صيغه عقد نامحرم است. اما وقتي

ص: 128

صيغه عقد شرعي بين زن و شوهر خوانده شد، وظايفي كه ازنظر شرع مقدس براي هريك از طرفين تعيين شده و در رسالههاي عمليه بيان گرديده، بر عهده آن دو مترتب ميشود؛ هرچند هنوز مراسم رسمي عروسي انجام نشده باشد. در اين صورت، طرفين ميتوانند هرگونه لذتي از يكديگر ببرند. البته خوب است آن مقدار از روابط كه عرفاً و طبق مرسوم به بعد از عروسي موكول شده رعايت شود.

407. آيا لازم است با هر دختري كه خانواده برايم انتخاب ميكند، ازدواج كنم؟

خير، مجبور به ازدواج با او نيستيد؛ ولي از آنجا كه پدر و مادر در امر ازدواج بيش از شما تجربه دارند و نكاتي را در نظر ميگيرند كه شايد مورد توجه شما نباشد، مناسب است شما شرايط لازم همسر آينده خود را با ايشان مطرح كنيد تا انتخاب دقيقتر صورت گيرد.

408. ازدواج با كفار، در چه صورتي جايز است؟

ازدواج زن مسلمان با مرد كافر - اهل كتاب و غير اهل كتاب - و ازدواج مرد مسلمان با زن كافر غير اهل كتاب، حرام و باطل است؛ بلي، مرد مسلمان ميتواند با كافر اهل كتاب - يهودي، مسيحي و زرتشتي - ازدواج موقت نمايد، بلكه ازدواج دائم نيز جايز است اگرچه خلاف احتياط است.

ص: 129

409. آيا ميتوان با دو خواهر ازدواج موقت كرد؟

جمع بين دو خواهر در ازدواج دائم يا موقت جايز نيست.

410. استفاده از زنجير، انگشتر و حلقه نامزدي طلا براي مردان چه صورت دارد؟

زينت به طلا براي مرد در هر حال حرام و نماز با آن نيز باطل است.

411. حكم طلاي سفيد براي مردان چگونه است؟

طلاي زرد، اگر مخلوط نقره داشته باشد كه در اصطلاح برخي طلاي سفيد ناميده ميشود، براي مرد جايز نيست؛ اما پلاتين كه فلز ديگري غير از طلا است، براي مردان اشكال ندارد.

413. چه تفاوتي بين طلاق و فسخ است؟

الف. در طلاق، اختيار طلاق با مرد است؛ اما فسخ عقد ازطرف زوجه هم ممكن است.

ب. پس از طلاق، درصورتي كه نزديكي صورت نگرفته باشد، نصف مهريه بر عهده مرد است؛ اما در مورد فسخ بدون نزديكي، چيزي بر عهده شوهر نيست، مگر در مورد عنن (عاجز بودن مرد از نزدیکی)، كه نصف مهرالمسمي را مرد بايد بپردازد.

ج. طلاق، نياز به خواندن صيغه مخصوص و شرايط خاص، از قبيل حضور دو شاهد عادل و... دارد؛ به خلاف فسخ كه اين شرايط در آن معتبر نيست و با هر عبارتي كه اين معنا را برساند، محقق ميشود.

د. در طلاق، اگر رجعي باشد حق رجوع وجود دارد؛ اما در فسخ، حق رجوع نيست.

414. حق فسخ تا چه زماني ادامه دارد؟

حق فسخ، فوري است؛ به اين معني كه با اطلاع زوج يا زوجه از وجود عيب در طرف مقابل و اطلاع از حق فسخ، درصورتي كه صاحب حق مايل به فسخ باشد، بايد بلافاصله عقد را فسخ نمايد و در صورت تعلّل يا رضايت به وضع موجود، حق فسخ او از بين ميرود.

ص: 131

415. هرگاه پس از اجراي طلاق، مرد يا زن، يقين كنند كه دو شاهد طلاق يا يكي از آنها عادل نبودهاند، تكليف چيست؟

اگر يقين كنند كه شهود طلاق در هنگام طلاق عادل نبودهاند، طلاق باطل است و زوجيت باقي است و براي جدايي، نياز به طلاق مجدّد با رعايت شرايط كامل دارند.

418. آيا زن در مال شوهر كه پس از ازدواج به دست آورده، شريك ميباشد؟

زن و شوهر، هريك مالك درآمد خود هستند، و هيچ كدام در مال ديگري شريك نميباشند.

قصد لذت نگاه كنند؛ ولي نگاه با لذت و ريبه حرام است.

422. مادرِ زن پدر به ما محرم است؟

خير، تنها خود زن پدر بر شما محرم است و مادر يا مادربزرگ او به شما محرم نيست.

423. پدر من زن ديگري گرفته است؛ آيا من و برادرانم به او محرم هستيم؟ به خواهر او كه خاله ما ميشود چطور؟

شما و برادرانتان به زن پدر محرم هستيد، اما خواهر او خاله شما محسوب نميشود و به شما محرم نيست.

424. برادرم دختري از پرورشگاه آورده است چگونه اين دختر به من و برادران ديگرم محرم ميشود؟

اگر مادر يا خواهر شما يا زن يكي از برادران شما شير داشته باشد، و سن دختر كمتر از دو سال باشد، ميتوانند ازطريق رضاع (شيرخوارگي) او را به شما و ساير برادرانتان محرم سازند. شرايط رضاع را در توضيح المسائل ملاحظه فرماييد.

425. شخصي دختري را به عنوان فرزندخوانده اختيار كرده است و امكان محرميت ازطريق شيرخوارگي وجود ندارد؛ چگونه اين دختر به پدرخوانده و برادرانش و نيز به برادران مادرخوانده محرم ميشود؟

اگر پدرخوانده، پدر يا پدربزرگ داشته باشد و اين

ص: 134

دختررا به عقد موقت يكي از ايشان درآورند، به پدرخوانده و برادرانش محرم ميگردد و نيز اگر او را به عقد موقت پدر يا پدر بزرگ مادرخوانده درآورند، به برادران مادرخوانده هم محرم ميشود. البته اگر پدر واقعي دختربچه معلوم است، عقد بايد با اجازه او انجام گيرد و اگر پدر دختر نامعلوم است، عقد بايد با اجازه مجتهد جامعالشرایط انجام پذيرد.

426. در مسأله قبل مدت عقد موقت چقدر است؟

مدت عقد موقت ميتواند از كمتر از يك ساعت تا يك ماه يا چند سال باشد و نسبت به ازدواج صغير و صغيره احتياط آن است كه مدت عقد به مقداري باشد كه پسر به حد استمتاع جنسي برسد و قابليت تلذذ جنسي از دختر وجود داشته باشد.

427. در مسأله قبل آيا پس از پايان مدت عقد موقت، محرميت همچنان باقي است؟

پس از پايان مدت عقد، نسبت به پدر يا جدّ پدري كه دختربچه را به ازدواج او درآوردهاند، محرميت تمام ميشود؛ اما محرميت با فرزندان پدر يا جد پدري و نوههاي آنها همچنان باقي است.

428. فرمودهاند كه اگر مردي با زني ازدواج كند، ربيبه

ص: 135

(دختر آن زن از شوهر قبلي) به او محرم ميشود، آيا اين دختر بر پدر اين مرد هم محرم است يا خير؟

ربيبه بر پدر و فرزندان آن مرد محرم نيست.

429. آيا فرزندخوانده، مَحرم است؟

فرزندخوانده، محرم نيست؛ مگر آنكه ازطريق رضاع (شيرخوارگي) و يا عقد ازدواج، طبق شرايط خاصي، محرم شود.

430. پس از خوانده شدن صيغه عقد، چه كساني به طرفين محرم ميشوند؟

شوهر، پدر شوهر، پدربزرگهاي مادري و پدري شوهر و فرزندان شوهر از همسر ديگر، به زن محرم ميگردند؛ ولي برادر شوهر، عمو و دايي شوهر، برادرزاده و خواهرزاده شوهر و... نامحرمند.

زوجه، مادر زن، مادربزرگهاي پدري و مادري زن، دختران زن از شوهر ديگر ]پس از نزديكي [به مرد محرم ميگردند؛ ولي خواهر زن، خواهرزاده و برادرزاده او، خاله و عمه زن و... به مرد نامحرمند.

موارد ديگري از محرميت كه كمتر مورد ابتلاست، ذكر نگرديد.

ص: 136

است، اجتناب شود. از اميرمؤمنان(علیه السلام) روايت شده است كه فرمود: «من به زن جوان سلام نميكنم؛ زيرا ميترسم در قلبم چيزي خلجان كند كه مطلوب پروردگار نيست».

434. آيا صحبت با نامحرم در محيط خلوت و به مدت طولاني جايز است؟

اگر محيط خلوتي باشد كه ديگري نتواند به آن وارد شود بودن دو نامحرم در آن مكان، حرام است، و در غير آنجا هم، اگر صحبت هاي شهواني باشد، يا مفسده ديگري بر آن مترتب شود، جايز نيست.

435. آيا ميتوانيم با دختر نامحرمي، صيغه خواهر و برادري بخوانيم، و مثل خواهر و برادر با هم رفتار كنيم؟

خير، صيغه خواهر و برادري با نامحرم مشروع نيست، آنچه موجب محرميت ميشود، انجام عقد ازدواج به صورت دائم يا موقت، با رعايت شرایط مربوطه است.

436. در خانواده ما رسم است كه در ميهمانيها همه بستگان با يكديگر دست ميدهند. دست دادن بدون قصد لذت چه صورت دارد؟

دست دادن با نامحرم، اگرچه از بستگان نزديك مثل پسردايي و پسرعمو باشند، حتي بدون قصد لذت هم جايز نيست. لازم است آنها را با احكام شرعي آشنا سازيد.

ص: 138

437. آيا دايي يا عموي جوان ميتواند دختر خواهر يا دختر برادر خود را كه جوان است، ببوسد؟

اگر قصد لذت شهواني و ريبه در كار نباشد، اشكال ندارد.

438. لبخند زدن هنگام صحبت با نامحرم چه حكمي دارد؟

لبخند زدن و هر كاري كه در معرض تهييج نامحرم است، جايز نيست، و در حديث آمده كه هزار سال حبس در آخرت مجازات يك كلمه شوخي با نامحرم است.

439. اگر انسان با دوست دختر خود به امامزاده برود و زيارت كند، آيا زيارتش همانند دوست معمولي صحيح است؟

رفتن به زيارت امامزادگان براي كسب ثواب است. اگر انسان در مسير كسب ثواب، گناهي مرتكب گردد، واضح است كه به پاداش مذكور نخواهد رسيد و چه بسا موجب افزايش گناه نيز بشود.

441. شنيدهام كه ميگويند گريم جزء آرايش حساب نميشود، آيا اين مطلب درست است، و گريم كردن جايز است؟

گريم - اگر همراه كار حرامي نباشد - اشكال ندارد. بنابراين، گريم مردان به وسيله مردان يا زنان به وسيله زنان اشكال ندارد.

امّا اگر گريم زن يا مرد به وسيله نامحرم صورت بگيرد، جايز نيست. نكته ديگر آنكه هر جا «گريم» به عنوان آرايش يا آرايش و تغيير چهره براي خانمها باشد، بايد از نامحرم پوشانده شود؛ امّا اگر صرفاً براي تغيير چهره باشد، احوط پوشاندن آن از نامحرم است.

442. در جلسات عقد و عروسي كه داماد وارد ميشود، تكليف خانمهايي كه با او نامحرم هستند چيست؟

در مقابل داماد و ساير نامحرمان بايد رعايت حجاب كامل را بنمايند و فرقي بين مجلس عروسي و ساير موارد نيست.

443. آيا پوشيدن جوراب براي خانمها لازم است؟

بلي، خانمها در برابر نامحرم بايد روي پاي خود را بپوشانند و در اين جهت فرقي بين حال نماز و غير نماز نيست.

444. ظاهر شدن خانمها با مانتوهاي تنگ، در بيرون منزل چه حكمي دارد؟

رفت وآمد خانمها در مقابل نامحرم با لباسي كه

ص: 140

برجستگيهاي بدن آنها را مشخص كند يا معرضيت براي فساد داشته باشد، جايز نيست.

445. پوشاندن پا از مچ تا انگشتان در مقابل نامحرم براي زن واجب است يا نه؟

بلي زن در مقابل نامحرم بايد روي پاها را هم بپوشاند.

446. در عقدها و عروسيها كه معمولاً خانمها با لباسهاي ويژه آن مراسم شركت دارند و در اكثر مواقع نيز لباسها، بدن نما است و فيلم برداري صورت ميگيرد تكليف ما چیست؟

اگر ميدانيد يا احتمال ميدهيد كه در آينده اين فيلمها توسط افراد نامحرم مشاهده ميگردد لازم است حجاب كامل خود را موقع فيلم برداري مراعات كنيد و اگر نميتوانيد، از واقع شدن در مقابل دوربين فيلمبرداري خودداري نماييد.

447. استفاده از كرمهاي چرب كننده، مرطوب كننده، ضدّآفتاب و... بر روي دست و صورت، اگر به منظور محافظت از پوست به كار برده شود ولو اين كه خوشبو باشد و يا باعث سفيد و روشن شدن پوست شوند؛ چه حكمي دارد؟

اگر آرايش و زينت محسوب نشود، و بوي خوش آن موجب التذاذ و تحريك نامحرم نگردد اشكال ندارد.

ص: 141

ولي در هر صورت بنا بر احتياط واجب، صورت را از نامحرم بپوشاند.

448. آيا چيدن و رنگ كردن ابرو جايز است؟

اصلاح و رنگ كردن ابرو براي خانمها اشكال ندارد؛ ولي بايد از نامحرم پوشانده شود.

پوشيدن لباس مشكي در سوگواري امام حسين(علیه السلام) از مصاديق تعظيم شعائر و داراي رجحان شرعي است و كراهت ندارد. بسياري از فقهاي بزرگوار و مراجع تقليد در روز عاشورا از قباي سياه استفاده ميكردند.

452. آيا لباس خانمها حتماً بايد سياه باشد؟

پوشيدن لباس سياه واجب نيست بلكه ملاك آن است كه لباس خانمها بايد به رنگي نباشد كه خلاف متعارف، و موجب جلب توجّه نامحرم گردد.

با دستكش يا از روي حايل ديگري كافي باشد، لمس مستقيم جايز نيست.

455. آيا نگاه كردن نامحرم به روي پا تا مچ كه در نماز، الزامي براي پوشاندن آن نيست، حرام است؟

بلي، نگاه مرد به روي پاي نامحرم، حرام است و در حال نماز هم اگر خانمي بداند كه در معرض ديد نامحرم است، بايد روي پا تا مچ را بپوشاند.

456. باتوجّه به اينکه كلاسهاي دانشجويان دختر و پسر با هم برگزار ميشود، طبعاً ناخودآگاه چشم آدم به دختران نامحرم ميافتد، حكم آن چيست؟

نگاه غير عمدي و بدون قصد لذت اشكال ندارد.

457. آيا نگاه كردن به عكسهاي زنان و مردان غير مسلمان كه در كتابهاي درسي به صورت نيمه عريان وجود دارد، جايز است؟

اگر با قصد لذت نباشد و مفسدهاي هم به دنبال نداشته باشد، اشكال ندارد.

458. آيا نگاه كردن به دست و صورت و موهاي زنان كفار جايز است؟

درصورتي كه قصد لذت و خوف از وقوع در حرام نباشد، نگاه به دست و صورت و جاهايي از بدنشان كه عادت در نپوشاندن آن دارند، اشكال ندارد.

ص: 144

459. نگاه به نامزدم كه بعداً قصد ازدواج با او را دارم، چه صورت دارد؟

تا صيغه عقد دائم يا موقّت خوانده نشده، نامزد با نامحرمان ديگر تفاوتي ندارد، و نگاه به او با قصد لذت و شهوت، جايز نيست.

460. عكسهايي كه در كودكي (قبل از تكليف) گرفتهايم و مسلماً بدون حجاب و... بوده، الان كه بزرگ شدهايم، اگر نامحرم ببيند - مثلاً پسرخاله يا شوهرعمه و... - آيا اشكال شرعي دارد؟

اگر نامحرم بدون قصد لذت به عكسها نگاه كند مانعي ندارد و شما هم تكليفي نداريد.

461. نگاه كردن به استاد مرد براي بهتر فهميدن درس چگونه است؟

نگاه به صورت و گردن و دستهاي مرد نامحرم كه معمولاً نميپوشانند، بدون قصد لذت و ريبه اشكال ندارد.

462. پوشيدن جوراب نازك براي خانمها چه حكمي دارد؟

چون پوشاندن روي پا در مقابل نامحرم واجب است. بنابراين، استفاده از جوراب نازك كه پوست پا از زير آن پيدا باشد در مقابل نامحرم جايز نيست.

463. آيا پوشيدن لباس تنگ و كوتاه براي خانمها جايز است؟

ص: 145

لباس خانمها در مقابل نامحرم، بايد اولاً بدن را بپوشاند و ثانياً به نحوي نباشد كه موجب تحريك نامحرم گردد، و برجستگيهاي بدن در آن ظاهر باشد.

464. معاينات پزشكي كه مستلزم لمس و نظر به نامحرم است چه صورت دارد؟

در صورت نبودن پزشك مماثل، به مقدار ضرورت اشكال ندارد.

465. دانشجوي پرستاري هستم. در موقع كار در بيمارستان گاهي دستم با دست همكاران نامحرم تماس پيدا ميكند. بااينكه قصد و غرضي در كار نيست و كوشش خود را براي عدم تماس انجام ميدهم، آيا مرتكب گناه ميشوم؟

اگر در اثناي كار، دستتان به طور اتفاقي با همكارانتان تماس پيدا كند، اشكال ندارد؛ ولي چنانچه بدانيد اين عمل به طور مكرر - هرچند ناخودآگاه - انجام ميگيرد، لازم است از دستكش و مانند آن استفاده كنيد.

466. اگر كسي با نگاه كردن يا لمس دختران غير بالغ لذت ببرد، چه صورت دارد؟.

حرام است.

تكليف فرزندان چيست؟

فرزندان به وظيفه خود عمل نمايند؛ مگر آنكه رفتن آنها موجب آزار والدين باشد كه در اين صورت، ميتوانند با نامه يا تماس تلفني، صله رحم نمايند.

568. چه موقع قطع رحم جايز است؟

صله رحم حتّي با خويشاوندان فاسق واجب است و لازم است در ارشاد آنان تلاش شود. بلي چنانچه سختي و مشقتي در بين باشد، صله رحم وجوب ندارد؛ ولي بايد توجّه داشت كه لازم نيست اين عمل با رفتن به منزل ارحام و مهماني كردن و مهمان شدن و... انجام گيرد. همين اندازه كه قطع رحم نشود كافي است و اين كار با پيغام فرستادن يا تماس تلفني يا نوشتن نامه يا سلام كردن هم محقّق ميشود.

569. در صله رحم نسبت قرب و بعد ارحام بر چه ملاكي استوار است؟ آيا تلفن كردن براي صله رحم كافي است؟

صله رحم به هر شكلي كه انسان بتواند باتوجه به شرايطش انجام دهد، رافع تكليف است؛ مثلاً براي كسي كه امكان ديدار حضوري بر اثر بعد مسافت يا علل ديگر وجود ندارد، تلفن زدن يا حتي مكاتبه ميتواند رافع

ص: 147

تكليف باشد. منظور از قطع رحم اين است كه انسان به طوركلي نسبت به خويشاوند خود بياعتنا شود.

ارحام، كساني هستند كه در مراتب ارث واقع ميشوند؛ مانند پدر و مادر، برادر و خواهر و فرزندان آنها و عمو، عمه، خاله، دایي و فرزندان آنها.

570. وقتي فرد ببيند برادرش به وظايف ديني ]نماز، خمس و...[ عمل نميكند و به تذكر هم گوش نميدهد، ميتواند رفت وآمد نداشته باشد و صله رحم را به احوال پرسي تلفني و مانند آن محدود كند؟

صله رحم به نحو مذكور در سؤال كفايت ميكند؛ هرچند در صورت احتمال تأثير، بهتر است رفت وآمد را قطع نكند. بلي، اگر قطع رابطه در توجه او به وظايف شرعي مؤثر باشد، از باب نهي از منكر لازم است.

472. سقط جنين نامشروع، چه حكمي دارد؟

جايز نيست.

است به گونهاي رفتار شود كه موجبات بي احترامي به آنها و اختلاف فراهم نگردد.

476. آيا زن و شوهر ميتوانند براي تحريك جنسي، با هم فيلم مستهجن ببينند؟

مشاهده اين گونه فيلمها براي همه حرام است.

477. درصورتي كه شخص با دست يا بدن همسر ملاعبه كند و بدون دخول، مني از او خارج شود، آيا استمناء محسوب ميشود؟

خارج شدن مني به صورت مذكور در سؤال، حرام نيست.

478. آيا ارضاي جنسي همسر به وسيله شوهر بدون نزديكي اشكال دارد؟

ارضاي جنسي زوجه به وسيله اعضاي بدن شوهر، بدون دخول اشكال ندارد؛ ولي موجب اداي حق زوجه نميشود.

كتك زدن نداشته باشد، اشكال ندارد، اما دستور شرع آن است كه تنبيه نبايد موجب ديه شود؛ پس اگر طوري بزند كه بدن فرزند سرخ يا سياه شود يا خون بيايد، حرام است، و گناه كرده و موجب ديه ميشود. يادآوري ميشود كه تنبيه زياد، خصوصاً به نحو مذكور، نتيجه معكوس دارد.

ص: 151

درصورتي كه يقين ندارد كه صيغه نذر را به عربي يا فارسي خوانده است، عمل به نذر بر او واجب نيست.

489. اگر انسان براي نذر خود وقت تعيين كند، ولي در زمان خود نتواند آن را انجام دهد، وظيفهاش چيست؟

در غير روزه، اگر در وقت انجام دادن نذر، نتواند آن را به جا آورد، تكليف از او ساقط است و كفاره هم ندارد.

490. نذرهايي براي قبولي در كنكور كردهام كه انجام آن با درس خواندن برايم مشكل است؛ آيا ميتوانم آنها را تغيير دهم؟

اگر در موقع نذر كردن، صيغه نذر را به عربي يا فارسي نخوانده باشيد، چيزي بر شما واجب نيست.

491. آيا نذر، صيغه خاصي دارد؟

آري، نذر صيغه خاصي دارد؛ براي مثال، شخصي كه در مورد شفا يافتن بيمارياش نذر ميكند كه مبلغي به فقير بدهد، چنين ميگويد: «لِلّهِ عَليَّ اِنْ شَفَي اللهُ مَرَضي اَن اُعْطِي الْفَقيرَ كَذا». البته لازم نيست به عربي بخواند و همين اندازه كافي است كه بگويد: براي خدا بر عهده من است كه اگر بيماري من شفا يابد، فلان مبلغ را به فقير بدهم.

492. نذري كردهام ولي بين دو چيز (روزه گرفتن و صدقه دادن به فقير) شك دارم و نميدانم كدام يك از آن دو است، تكليف چيست؟

ص: 154

بايد احتياط كرده، به هر دو عمل كنيد.

493. كفاره نذري كه عمداً به جا نياورده و مدتي از زمان آن گذشته است، چگونه است؟

كفاره آن، آزاد كردن يك بنده يا اطعام شصت فقير و يا گرفتن دو ماه روزه است.

494. آيا تغيير نذر جايز است؟ براي مثال، كسي كه نذر كرده در روز عاشورا، به مردم شير بدهد، آيا ميتواند به جاي آن خوراكي ديگري بدهد؟

اگر نذر طبق صيغه معتبر شرعي بوده، تغيير آن جايز نيست؛ بلكه بايد به همان صورتي كه نذر كرده، عمل كند و در غير اين صورت، تغيير مورد نذر، اشكال ندارد.

495. كسي نذر كرده پولي را به فقير بدهد؛ ولي مقدار آن را فراموش كرده، وظيفه او چيست؟

اگر نذر با صيغه معتبر شرعي بوده، واجب است به آن عمل كند، ميتواند به مقدار حداقل اكتفا كند؛ به عنوان مثال، اگر بين هزار تومان يا بيشتر ترديد دارد، پرداخت همان هزار تومان كافي است [و اگر بيشتر هم بدهد، كار پسنديدهاي است].

496. نذر براي ديگري يا از پول ديگري چه صورت دارد؟ مثلاً مادري نذر كند كه پسرش فلان كار را انجام دهد.

نذري كه انجام آن و يا پول آن بر عهده ديگري باشد، صحيح نيست.

ص: 155

اموال او را در مجالس فاتحه و خيرات صرف نمودهاند، آيا عمل آنان صحيح بوده است؟

وارث شخص بي وارث، امام(علیه السلام) و در زمان غيبت، مجتهد جامعالشرايط است. بنابراين، اگر بدون اجازه از مجتهد خرج شده باشد، خرج كننده، ضامن است و بايد از مجتهد كسب رضايت كند.

501. پدرم در جواني فوت شده است؛ آيا ما از اموال پدربزرگ همراه با عموها ارث ميبريم؟

اگر پدر شما قبل از پدربزرگ فوت شده است، سهمي از ارث پدربزرگ به شما نميرسد.

502. آيا وصي ميتواند به جهت گرفتاري و مشكلات، امر وصايت را به ديگري واگذار نمايد؟

وصي ميتواند به شخص ديگري براي انجام امور وصيت، وكالت بدهد؛ اما انتقال مسئوليت وصايت به ديگري صحيح نيست.

504. پولي كه بابت ديه قتل ازطرف قاتل يا شركت بيمه به خانواده مقتول داده ميشود، در چه راهي بايد صرف شود؟

ديه مانند بقيه اموال باقي مانده از ميت، به ورثه او ميرسد بلي هريك از ورثه اگر مايل باشند، ميتوانند نسبت به سهم خود، آن را صرف كار خيري براي ميت كنند.

505. آيا قاتل، از مقتولي كه با او خويشاوند است، ارث ميبرد؟

در قتل عمد، قاتل مطلقاً ارث نميبرد و در شبه عمد و قتل خطا، قاتل از ديه ارث نميبرد.

506. ديه در قتل عمد، شبه عمد، و خطایي، به چه كساني ميرسد؟

ديه قتل خطا و شبه عمد، به همه ورثه ميرسد، و در قتل عمد نيز اگر مصالحه بر ديه شود، همه ورثه حتي زوجين (باآنكه حق قصاص ندارند) ارث ميبرند. قابل ذكر است كه ديه در حكم مال مقتول است، و بايد بدهي ها و وصاياي نافذه ميت از آن اخراج شود.

ص: 158

511. آيا امر به معروف و نهي از منكر بر شخصي كه شناخت و آگاهي كافي از معروف و منكر ندارد، واجب است؟

خير، واجب نيست؛ ولي بايد شرايط و مسائل امر به معروف را ياد بگيرد تا دچار اشتباه نگردد.

512. در فريضه امر به معروف و نهي از منكر، آيا يك بار تذكر دادن كافي است يا بايد چندين بار تكرار كند؟

اگر در تكرار تذكّر، احتمال تأثیر ميدهد، بايد تكرار كند.

513. اگر پدر يا مادر مرتكب گناه شوند، وظيفه فرزند در مقابل ايشان چيست؟ آيا نهي از منكر نسبت به ايشان بي احترامي محسوب نميشود؟

نهي از منكر ملازم با بي احترامي نيست، و فرزند ميتواند با كلام متين و اخلاق حسنه با پدر و مادر برخورد نمايد، و عواقب انجام معصيت را به ايشان تذكر دهد، و آنان را متوجه تكاليف شرعي نمايد، و درصورتي كه تأثير نكرد، وظيفهاي ندارد.

514. در محل كار تخلّفاتي را ميبينيم كه اگر به آنها تذكر بدهيم، ممكن است موجب محروميت از بعضی امتيازات مانند اضافهكاری، پاداش و ترفيع رتبه شود، وظيفه ما چيست؟

به طوركلي اگر خوف داشته باشيد كه بر اثر امر به

ص: 161

معروف و نهي از منكر، ضرر قابل توجهي به شما برسد، انجام آن واجب نيست، ولي چنانچه بتوانيد، لازم است از طرق غير مستقيم اقدام نمایيد.

515. در زمان حكومت اسلامي، اگر نيروي انتظامي در برخورد با مفاسد اجتماعي از خود جديّت نشان ندهد، وظيفه مردم چيست؟

اين واجب با وجود شرایط از كسي ساقط نميشود، مگر آنكه ديگران به اين فريضه عمل نمايند.

516. وظيفه كسي كه به مجلس تماشاي فيلمهاي مبتذل رفته است و ميداند امر به معروف و نهي از منكر با تمسخر حاضران مواجه ميشود، چيست؟

چنانچه احتمال تأثير نميدهد، نهي از منكر واجب نيست. ولي بايد خودش از مجلس خارج شود و اگر ناچار به ماندن است، نگاه نكند.

517. اگر كسي عملي را مرتكب شود كه مرجع تقليد من آن را حرام ميداند، ولي به نظر مرجع تقليد خودش جايز است، آيا بايد او را از آن عمل نهي كنم؟

خير، نهي او در اين خصوص مورد ندارد.

ص: 162

قويتر نمايند. مطالعه حداقل يك صفحه تفسير فارسي روان، به طور مستمر، براي آگاهي بيشتر نسبت به معارف قرآن، مطلوب است، و مستحب است حداقل پنجاه آيه تلاوت شود.

522. آيا قرآني را كه فرسوده شده و قابل استفاده نيست، ميتوانيم دفن كنيم يا بسوزانيم؟

سوزاندن آن حرام است؛ ولي ميتوانيد در محل پاكي كه در معرض هتك نباشد، دفن كنيد.

523. همراه داشتن قرآن و دعا در توالت چه حكمي دارد؟

به همراه داشتن قرآن در دستشويي و توالت، اگر هتك حرمت و بياحترامي به قرآن نشود، اشكال ندارد؛ ولي درعين حال رعايت اين مسأله و همراه نبردن، نوعي ادب و بسيار مطلوب است.

ص: 164

مخارج واجبه مثل غسل و كفن و دفن از اصل مال برداشته ميشود، و نسبت به مخارج مراسم اگر وصيت كرده است، از ثلث اموال او ميپردازند و اگر وصيت نكرده، از سهم صغير نبايد مصرف شود و بقيه ورثه، نسبت به سهم خود اختيار دارند.

ص: 166

به قصد لذت انجام نگيرد و مفسدهاي بر آن مترتب نگردد، اشكال ندارد و اگر يكي از ويژگيهاي ياد شده را دارا باشد، گوش دادن به آن جايز نيست.

531. هر نوع موسيقي كه بتوان با آن رقصيد چه حكمي دارد؟

موسيقي مطلقا حرام است.

532. درصورتي كه آهنگِ ترانههاي غير مجاز با ادواتي كه برخي آن را مجاز مي دانند نواخته شود، گوش دادن به آنها چه حكمي دارد؟

موسيقي به معناي نواختن آلات طرب كه انواع متعدد دارد، حرام است، چه همراه با آواز باشد و چه نباشد، و غنا كه آواز مطرب و مناسب با مجالس لهو است، بنفسه حرام است، اگرچه همراه با آلات موسيقي نباشد، و شرط مطرب بودن، در حرمت غنا است و اما استماع آلات موسيقي مطلقا حرام است.

533. اگر مسئولان هيئت، از نذورات و تبرّعات افراد كه براي هيئت ميدهند، وسايل موسيقي بخرند چه صورت دارد؟

خريد وسايل لهوي حرام است و خريداران در برابر پول هيئت كه صرف خريد اين ابزار ميكنند، ضامن هستند.

534. چند سالي است كه استفاده از آلات موسيقي در برخي هيئتهاي مذهبي مرسوم شده است، حكم آن چيست؟

ص: 168

استفاده از ابزار و آلات مختص موسيقي لهوي حرام است، و در غير مختص هم، جايز نيست.

اگر توأم با معصيت و يا هتك حرمت ايام عزاداري حضرت سيدالشهدا(علیه السلام) نباشد، اشكال ندارد؛ ولي سزاوار است كه مسلمانان غيرتمند، سعي كنند اينگونه مراسم را در ماههاي ديگر و ايام متناسب با آن، برگزار كنند.

539. اگر بعضي از واجبات به سبب شركت شخص در مجالس عزاداري از او فوت شود (مثلاً نماز صبح قضا شود)، وظيفه او نسبت به شركت و يا عدم شركت در اين گونه مجالس چيست؟

بديهي است كه انجام نمازِ واجب، مقدّم بر شركت در مجالس عزاداري اهل بيت(علیهم السلام) است و ترك نماز و فوت شدن آن به بهانه شركت در عزاداري امام حسين(علیه السلام)، جايز نيست؛ البته شركت در عزاداري به گونهاي كه مزاحم نماز نباشد، مستحب مؤكد است.

540. در برخي مواردِ مرثيه خواني و يا مداحي زنان در مجالس زنانه، صداي آنان به گوش مردان ميرسد؛ آيا اين عمل جايز است؟

اگر صداي آنان موجب لذت بردن مردان و تحريك شهوت گردد، جايز نيست.

541. نماز جماعت اول وقت مهمتر است يا ادامه عزاداري امام حسين(علیه السلام)؟

ص: 170

نماز جماعت مقدم است؛ همان گونه كه امام حسين(علیه السلام) در روز عاشورا، هنگام ظهر، نماز را اقامه فرمودند، بايد پيروان اهل بيت(علیهم السلام) در همه حال سعي كنند تا آنجا كه ممكن است، نماز را اول وقت و به جماعت بخوانند.

542. استفاده از زنجيرهايي كه داراي تيغ هستند، چه حكمي دارد؟

اگر استفاده از زنجيرهاي مزبور، باعث ضرر بدني قابل توجهي گردد، جايز نيست.

543. اگر روضه بي اساسي خوانده شود ما چه وظيفه اي داريم؟

در هر موردي دروغي از ذاكرين بشنويد برحسب وظيفه شرعي بايد به عنوان نهي از منكر به خود گوينده تذكر دهيد.

و بعضي مدعي پيامهايي براي مردم از ناحيه آن حضرت هستند؛ پذيرش اين ادعا و ترويج ايشان چه صورت دارد؟

برحسب بعضي از روايات، نسبت به چنين ادعايي مأمور به تكذيب هستيم و مؤمنين بايد از پذيرش و ترويج آن اجتناب نمايند.

شده و يا مبنيّاً بر آن فروخته شده باشد، شكستن قفل و كپي كردن خلاف شرط است و جايز نيست.

549. بعضي اوقات ناچاريم يك يا چند صفحه و گاهي يك فصل از كتابي را براي درس يا تحقيق كپي كنيم، چه صورت دارد؟

كپي چند صفحه يا يك فصل از كتاب، چاپ كتاب نيست و آن حكم را ندارد، و اگر مالك آن اذن بدهد اشكال ندارد.

براي ديگران چه حكمي دارد؟

درصورتي كه در مقام مشورت براي رأي دادن باشد و فقط نقاط ضعفي را كه مربوط به حوزه فعاليت او است، بيان نمايند، اشكال ندارد؛ اما توهين، تحقير، مذمت و تهمت نسبت به مؤمن، حرام است.

به حرف ايشان در دست نيست. علاوه بر اين، اعتماد به اين امور در بعضي موارد، موجب گمراهي و كدورت و اختلاف دوستان و نزديكان ميگردد.

فكر گناه به تنهايي گناه محسوب نميشود؛ لكن فكر گناه، موجب كدورت قلب و سلب توفيق از شخص ميشود و ممكن است شخص را وادار به بعضي مقدمات حرام نمايد. براي پرهيز از وسوسههاي شيطاني، لازم است انسان فكر گناه را نيز از خود دور كند؛ قابل توجه آنكه، خودكشي از گناهان كبيره است و شخص را به عذاب الهي مبتلا مينمايد و كسي كه بر خدا توكل كند، مشكلات نميتواند او را از پاي درآورده و به خودكشي وادار سازد.

565. كمك به خودكشي بيماران لاعلاج كه درد شديد دارند، چه صورت دارد؟

خودكشي و كمك به آن، در هر صورت، حرام است و ناراحتي و درد شديد، مجوز خودكشي نيست.

و حضور در مجالس ختم اموات آنها و دريافت هدايا از آنها، ترويج بدعت و حرام است، و جداً بايد از آنها پرهيز شود، و بايد ديگران را نيز از ارتباط با آنها نهي و نسبت به خطر ضلالت و گمراهي هشدار داد.

دادن صدقات مستحبي به سادات جايز است، اما كفاره غير سيّد را به سيّد ندهند.

ص: 182

تصویر

ص: 184

تصویر

ص: 185

تصویر

ص: 186

تصویر

ص: 187

تصویر

ص: 188

تصویر

ص: 189

تصویر

ص: 190

تصویر

ص: 191