ص: 2

تصویر

ص: 4

تصویر

ص: 5

تصویر

ص: 6

تصویر

ص: 7

تصویر

ص: 8

تصویر

ص: 9

تصویر

ص: 10

تصویر

ص: 11

تصویر

ص: 12

تصویر

ص: 13

تصویر

ص: 14

من اوصياء أنبيائك يا رب العالمين.

و صل على الصديقة الزكية الرضية المرضية و الفاضلة الطيبة و التقنية التقنية، و المحدثة العليمة، و الحوراء الإنسية، و المظلومة المغصوبة، و المضطهدة المقهورة، و الشهيدة المستورة، ذات الأحزان الطويلة في المدة القليلة، المجهولة قدرة، و المخفية قبرة، ام الأئمة النجباء فاطمة الزهراء حبيبة حبيبك و ام احبائك التي انتجبتها و فضلتها على نساء العالمين.

اللهم كن الطالب لها ممن ظلمها و استخف بحقها و كن الثائر اللهم بدم اولادها اللهم و كما جعلتها ام ائمة الهدئ و حليلة صاحب اللواء و الكريمة عند الملا الأعلى فصل عليها و على و امها و ابیها و بعلها و بينها الأئمة الهادين المهديين شجرة النبوة و موضع الرسالة و مختلف الملائكة و معدن العلم و اهل بیت الوحی و القدوة الهادية و الفلك الجارية في اللجج الغامرة يأمن من ركبها و يغرق من تركها المتقدم لهم مارق و المتأخر عنهم زاهق و اللازم لهم لاحق الكهف الحصین و غياث المضطر المستكين و ملجاء الهاربين و عصمة المعتصمين الأئمة المطهرين الأبرار الأخيار الذين او جبت حقوقهم و فرضت طاعتهم و ولايتهم صلاة كثيرة تكون لهم رضا و لحق محمد و آل محمد اداء و قضاء بحول منك و قوة یا رب العالمین و ابلغهم یا رب عنى في هذه الساعة و في كل ساعة افضل التحية و السلام و اغفرلنا بهم انك انت ارحم الراحمين و لعنة الله على اعدائهم و غاصبی حقوقهم و منکری فضائلهم اجمعين الى يوم الدين.

اللهم كن لوليك الحجة ابن الحسن الإمام الثاني عشر صلواتك عليه وعلى آبائه في هذه الساعة و في كل ساعة وليا و حافظا و قائدا و ناصرا و دلیلا و عینا حتى تسكنه أرضك طوعا و تمتعه فیها طويلا و صل اللهم بیننا و بينه و صلة تؤدى الى

ص: 16

مرافقة سلفه و اجعلنا ممن يأخذ بحجزتهم و من الذابين عنهم و المستشهدين في سبيلهم انشاء الله.

و عجل يارب فرج وليك و سهل مخرجه و اوسع منهجه و اسلك بنا محجته و أنفذ أمره و اعمر به بلادك و أحی به عبادك و اجعله اللهم مفزعة للمظلومين من عبادك و مجددا لما عطل من احکام دین و سنن نبيك صلواتك عليه و على جميع اوليائك.

انت الهی و سیدی و مولای اغفر لأوليائنا و ك عتا اعداءنا و اشغلهم عن أذانا و اظهر كلمة الحق و اجعلها العليا و ادحض كلمة الباطل و اجعلها السفلى ائك على كل شيء قدير.

ص: 17

الثاني عشر الإمام المنتظر عجل الله فرجه الشريف فجمعت فيه ما يتعلق بامامته و غيبته و نوابه و احوال شیعته في آخرالزمان و علائم ظهوره و قیامه و دولته و رجعة آبائه لای و سميته به «دولة المهدی» ائی و بعد ما فرغت بحمد الله من ذلك شرعت في فضايل البضعة الطاهرة، فاطمة الزهراء صلوات الله عليها فجمعت بحول الله و قوته و فضله و کرمه ما يتعلق بها من فضائلها الشريفة و سيرتها المنيفة من القرآن و ما نطق به ابوها و بعلها و بنوهالمالي و ذکرت زواجها بامیرالمؤمنین علی و اخلاقها معه و نصائحها و ذكرت شطرة مما جرى عليها بعد ابيها و خطبتها الطويلة و القصيرة التي افادتهما صلوات الله عليهم اجمعین.

ثم أوردت شطرة من احوال افضل المتأسیات بها الزينبينالیا و فضائلهما و مصائبهما بعد امهما و ما جرى عليهما في وقعة الطف المحرقة للقلوب و المبكية للعيون.

ثم ختمت الكتاب بما روی من اشعارها و اشعار بعلهائيلي في فضلها و مصابها و ما انشد محبوها من الأشعار في ذلك بالفارسية و العربية و ارجو من ربي الكريم القبول و ان يجعله ذخيره لی ليوم لا ينفع فيه مال ولا بنون الا من أتى الله بقلب سليم

ص: 19

كيف ولها آثار مهمة في عقائدنا و في مبحث الإمامة الكبرى إذ بها يثبت عدم بيعة أميرالمؤمنين (علیه السلام) لأبي بكر إختيارة و إنما بايع إجبارة بعد أن أحرقوا باب داره و أرادوا إحراق البيت على أهله و هذا الذي يؤكد عليه أمیرالمؤمنین (علیه السلام) في خطبه، كما يأتي من قوله لا مازلت مظلوم منذ قبض رسول الله صلی الله علیه واله .

قال ابن أبي الحديد بعد ذکر شكوى أمیرالمؤمنین (علیه السلام) بقوله: مازلت مظلوما و قوله: «صبرت و في الحلق شجي و في العين قذن»، و قوله: «اللهم انی استعديك على قریش» و قوله: لقد ظلم عدد الحجر و المدر... «لو كان المرتضى - يريد السيد المرتضی صاحب الشافي - إذا ظفر بكلمة من هذه فكأنما ظفر بملك الدنيا و يودعها في كتبه و تصانيفه.» (شرح نهج البلاغة: 286/10 ).

و من تصفح كتب أهل السنة يجد أن طائفة منهم يذكرون بيعة أمير المؤمنين (علیه السلام) لأبي بكر بنحو من التدليس و التحريف و يوقعون الناس الغافلين عن الحقائق في الإشتباه فيتوهمون: ان أميرالمؤمنين علي و إن كان لا يرى أبابکر اهلا للخلافة و لكنه رضی ببيعة الناس له. ولم ينافس خیر ساقه الله إلى أبي بكر!! و ان المبايعة له وقعت في حال الإختيار !! و يقولون: انه نادي أبوبكر و استقال الناس بيعتهم ولكن أميرالمؤمنين (علیه السلام) و بقية المسلمين أبوا عن الإقالة.!! و من المعلوم أن هذه أكاذيب اختلقها أقوام و نقلها آخرون من دون تدبر و تفهم، «يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ (8)» (الصف: 8).

فإذا أثبتنا بالدليل القطعي أنه (علیه السلام) لم يبايع أبابکر بالطوع و الإختيار، لايبقى مجال لهذه الدعاوی، و لهذا ترى أن فاطمة (علیها السلام) التي يغضب الله لغضبها و يرضى الرضاها، كشفت للناس عن الحقائق المخفية و أظهرت بواطن الأمور، بدفاعها عن الإمام أمير المؤمنين (علیه السلام) قبل إخراجه و عند إخراجه من البيت، و بحضورها في

ص: 21

المسجد و اعتراضها على أبي بكر، و ببكائها ليلا ونهارا، و بایراد الخطبة الفدكية، و بإيصائها بدفنها ليلا، و لعل هذا من أهم ما صنعته بالهيئة الحاكمة و أودعت في صدورهم ما لا يعلمه إلا الله، فلماذا لم يصل عليها أبوبکر و عمر و كذا سائر الناس الذين خذلوها و خذلوا بعلها و قعدوا عن نصرة عترة نبيهم صلی الله علیه و اله ؟! و لیست العلة في ذلك إلا أن فاطمة علیها السلام كانت ساخطة عليهم، و قبرها المخفي أظهر دليل على ذلك.

قال العلامة الحجة الشيخ محمد حسين الغروی رحمه الله:

أبضعة الطهر العظيم قدرها تدفن ليلا و يعفي قبرها؟ ما دفنت ليلا بستر و خفا إلا لوجدها على اهل الجفا ما سمع السامع فيما سمعا مجهولة بالقدر و القبر معا يا ويلهم من غضب الجبار بظلمهم ریحانة المختار (الأنوار القدسية ص 22)

ص: 22

کنتم اوله و اصله و فرعه و معدنه و مأواه و منتهاه بأبي أنتم و امی و نفسی كيف اصف حسن ثنائكم و أحصي جميل بلائکم و بکم اخرجنا الله من الذل و فرج عتا غمرات الكروب و انقذنا من شفا جرف الملكات و من التار» و در کنار روضه مطهر؛ رسول خدا (صلی الله علیه واله)میگفتم:

«جِئتُکَ یارَسُولَ اللهِ زائِراً ، وَقَصَدْتُکَ راغِباً مُتَوَسِّلاً اِلی اللهِ سُبحانَهُ ، وَأَنْتَ صاحِبُ الوَسیلَهِ وَالمَنْزِلَهِ الجَلیلَهِ وَالشَفاعَهِ المَقبولَهِ ، وَالدَعْوَهِ المَسمُوعَهِ ، فَاشْفَعْ لی اِلی اللهِ تَعالی بِالغُفرانِ وَالرَّحمَهِ وَالتَّوفیقِ وَالعِصمَهِ ، فَقَدْ غَمَرَتِ الذُّنوبُ وَشَمِلَتِ العُیوبُ وَاَثقلَ الظَهْرُ وَتَضاعَفَ الوِزرُ ، وَقَدْ أَخبرتَنا وَخَبَرُکَ الصِّدْقُ أنَّهُ تعالی قالَ وَقَولُهُ الحَقُّ : وَلَو أَنَّهُمْ إذ ظَلَمُوا أَنفُسَهُمْ جاؤوُکَ فَاَستَغَفَروا اللهَ وَاسْتَغَفَرَ لَهُمُ الرَسُولُ لَوَجَدوا اللهَ تَوّاباً رَحِیماً .

وَ قَدْ جِئْتُکَ یا رَسُولَ اللهِ مُسْتَغْفِراً مِنْ ذُنُوبی تائِباً مِنْ مَعاصِیَّ وَ سَیِّئاتی وَ إنّی أتَوَجَّهُ إلَی اللهِ رَبّی وَ رَبِّکَ لِیَغْفَرَ لی ذُنُوبی فَاشْفَعْ لی یا شَفیعَ اْلاُمَّهِ وَ أجِرْنی یا نَبِیَّ الرَّحْمَهِ صَلَّی اللهُ عَلَیْکَ وَ عَلی آلِکَ الطّاهِرینَ.، رَبِّ إِنِّی لِمَا أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ اللَّهُمَّ ارْدُدْنِی مِنْکَ بِخَیْرٍ فَإِنَّهُ لَا رَادَّ لِفَضْلِکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ أَنْ تُبَدِّلَ اسْمِی أَوْ تُغَیِّرَ جِسْمِی أَوْ تُزِیلَ نِعْمَتَکَ عِنْدِی اللَّهُمَّ کَرِّمْنِی بِالتَّقْوَی وَ جَمِّلْنِی بِالنِّعَمِ وَ اعْمُرْنِی بِالْعَافِیَهِ وَ ارْزُقْنِی شُکْرَ الْعَافِیَهِ.

از علمای اعلام و برادران عزیزی که بنده را در جمع آوری این کتاب تأييد و تشویق و کمک نموده اند سپاسگزاری می نمایم و از خداوند سبحان برای آنان اجر فراوان و توفیق خدمت به اسلام را خواستارم و برای مؤلفين و علمای گذشته که از کتب آنان استفاده کردم نیز از خداوند رحمت و مغفرت می طلبم.

البته حق آن است که اعتراف کنم کتاب حاضر حاصل زحمات کسانی است که بنده را تعلیم و تربیت نموده و در سایه ارشادها و راهنمایی های آنان این توفيق برای بنده حاصل گردیده و این نیز از فضل الهی می باشد.

ص: 24

(و لولا فضل الله عليكم و رحمته لكنتم من الخاسرين) اللهم بك و منك و لك و اليك و ما بنا من نعمة فمنك لااله الا انت استغفرك واتوب اليك.

يا من يقبل اليسير و يعفو عن الكثير اقبل متى اليسير و اعف عنى الكثير انك انت السميع العليم به امید آن که حضرت حجة بن الحسن (علیه السلام) این هدیه ناچیز را از این حقیر بپذیرند و از خداوند برای این رو سیاه توفیق بیشتری طلب فرمایند.

«یا اَیُّهَا العَزیزُ مَسَّنا وَ اَهلَنَا الضُّرُّ وَ جِئنا بِبِضعَۀٍ مُزجاۀٍ فَأَوفِ لَنَا الکَیل وَ تَصَدَّق عَلَینا اِنَّ اللهَ یَجزِی المُتَصَدِقین َ » نکات قابل توجه:

1- کتاب حاضر همانند کتب دیگر مؤلف جهت استفاده اهل ادب و بهره مندی بیشتر از نورانیت سخنان معصومين عليهم السلام متن عربی احادیث، جز در مواردی معدود به طور مستقل در پاورقی ذکر شده است.

2- در این کتاب حوادث پس از رسول خدا صلی الله علیه واله و مصائبی که بر اهل بیت آن حضرت وارد شده به طور مشروح و مفصل ذکر شده است، این تفصیل از دو جهت است: نخست آن که در کتب دیگری که به قلم نویسنده در باره اهل بیت علیهم السلام نوشته شده این مطالب نیامده است و دیگر آن که حاوی اسراری از کتب اهل تسنن می باشد که در کتاب هایی که به زبان فارسی در این زمینه وجود دارد کمتر دیده می شود.

3- جهت پرهیز از تطویل و تکرار بخش هایی از روایات کتب اهل تسنن ترجمه نشده است؛ و این بدان علت است که بیشتر ترجمه آنها در بخش روایات

ص: 25

کتب شیعه آمده بوده است.

4- در بخش سخنان حضرت فاطمه علیها السلام چون هدف جمع آوری تمام سخنان آن بزرگوار بوده سخنانی که به مناسبت در جای جای کتاب آمده بود نیز دوباره نقل شده است.

5- چون برخی از ترجمه های علمای گذشته رضوان الله علیهم اجمعین غیر مأنوس و قدیمی بود با تصرف و تلخیص اصلاح گردید، بدون آن که به مراد و منظور مترجم خللی وارد شود.

6- چون بنای نویسنده تقطيع روایات نیست، لذا ممکن است روایاتی که در موضوعات مختلف ذکر می شود بخشی از آنها مربوط به همان موضوع مورد بحث و بخش دیگر آن مربوط به موضوعات و عناوین دیگری باشد. و ما ناچار شده باشیم تمام روایت را بیان کنیم ولی سعی کرده ایم هر روایتی را در موضوعی که بیشتر با آن موضوع تناسب دارد ذکر کنیم.

از خوانندگان گرامی انتظار می رود که اگر لغزش هایی در طول کتاب ملاحظه نمایند از روی خیرخواهی نویسنده را مطلع نمایند که در نوشتار و چاپ های بعدی تکرار نشود.

خادم ناچیز اهل البیت علیهم السلام سید محمد حسینی بهارانچی

ص: 26

نمی بود تو را خلق نمی کردم و اگر خلقت فاطمه نبود شما را نیز خلق نمی کردم.) (1) 2- رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: «اگر زیبایی و جمال به صورت شخصی مجسم شود او فاطمه خواهد بود بلکه او از زیبایی زیباتر است. همانا فاطمه، دختر من، از جهت شرافت و کرامت بهترین عنصر روی زمین است.»(2) 3- و فرمود: «خداوند نور فاطمه را قبل از خلقت زمین و آسمان آفرید»، گفته شد: مگر او از جنس انسان نیست؟ فرمود: «فاطمه حوراء انسیه است که خداوند قبل از خلقت آدم او را از نور خود آفریده است.» (3) 4۔ امام صادق (علیه السلام) فرمود: «فاطمه صدیقه کبری است و معرفت او شرط نجات همه امت ها بوده است.»(4) 5 - رسول خدا(صلی الله علیه واله) فرمود: «فاطمه فاطمه نامیده شد چون خداوند او و دوستان او را از آتش دوزخ جدا ساخت.» (5) 6 - مقام عرفان فاطمه ای به قدری عالی است که چون رسول خدا (صلی الله علیه واله)به او

ص: 28

فرمود: «دخترم، الآن جبرئیل نزد من حاضر است و از طرف خداوند برای تو پیام آورده که ای فاطمه هرچه می خواهی از من بخواه من تو را اجابت خواهم نمود»، او در پاسخ گفت: «لذتی که من از حضور حضرت حق میبرم مرا از هر خواهشی باز داشته است؛ حاجتی جز نظر به جمال وجه کریم او ندارم.» (1) 7 - فاطمه (علیها السلام) در دفاع از مسیر حق و صاحب ولایت به قدری صریح بود که در پاسخ محمودبن لبید که پرسید: رسول خدا (صلی الله علیه واله)در باره امامت على ال چه گفت؟ فرمود: «و اعجبا! آیا غدیر خم را فراموش کردید که رسول خدا(صلی الله علیه واله) فرمود: علی بهترین فردی است که من جانشین خود قرار می دهم؟» سپس فرمود: « به خدا سوگند! اگر حق ولایت را به اهل آن واگذار نموده بودند و از عترت پیامبر خود پیروی می کردند هرگز دو نفر هم در باره خدا و دین خدا

ص: 29

اختلاف نمی کردند و این حق به یکایک امامان تا قائم ما که نهمین فرزند از فرزندان حسین است می رسید، لكن کسانی را که خداوند مقدم داشته بود کنار گذاشتند و آنان را که کنار گذاشته بود مقدم داشتند.

و چون مردم بدن پیامبر را دفن کردند به وصی او اعتنایی ننمودند و با فکر ناقص و هوسها و نظرات خویش برای خود امام تعیین نمودند و هلاکت خود را فراهم ساختند و به سخن خداوند که فرمود: «او خالق همه چیز است و هر چه را می خواهد خلق می کند و هرکه را می خواهد برای امامت و رهبری انتخاب می نماید و در هیچ زمانی انتخاب [امام و ولی خود را به دست مردم نداده است توجه نکردند). (1) 8- امام صادق (علیه السلام) فرمود: «مقصود از خیرالعمل، که در اذان گفته می شود، احترام و احسان به فاطمه و فرزندان اوست.» و در روایتی فرمود: «[مقصود از آن] قبول ولایت آنهاست.» (2) مقام فاطمه به قدری نزد خداوند بلند است که رسول خدا (صلی الله علیه واله)فرمود: «رضا و خشنودی فاطمه رضا و خشنودی خداوند است؛ چنان که خشم و غضب او نیز خشم و غضب خداوند می باشد.»

ص: 30

9 - ابن شهر آشوب می گوید: در یکی از جنگ های امیرالمؤمنین (علیه السلام) فاطمه برای علی (علیه السلام) آرزوی وکیل و ضامن، نمود پس این آیه نازل گشت: «ای فاطمه، پروردگار مشرق و مغرب را که جز او خدایی نیست وکیل خویش گردان» (1) 10۔ علامه مجلسی می گوید: من در بعضی از کتاب های قدیمی اهل سنت یافتم که لباس های حسن و حسین کهنه و مندرس گردیده بود و چون عیدی در پیش بود آنان به مادر خود گفتند: «برای فرزندان فلان کس لباس زیبایی دوخته شده، آیا شما برای ما لباسی نمی دوزی که در این عید بپوشیم؟» فاطمه (علیها السلام) در پاسخ آنها فرمود: «ان شاء الله برای شما نیز دوخته می شود.» پس چون عید نزدیک شد جبرئیل ان دو پیراهن از حله های بهشتی خدمت رسول خدا (صلی الله علیه واله) آورد. رسول خدا (صلی الله علیه واله)فرمود: «این پیراهن ها برای چیست؟» جبرئیل قصه را بیان کرد و گفت: چون [پیش از این فاطمه (علیها السلام) [به حسن و حسین] گفت: «ان شاء الله برای شما نیز

ص: 31

دوخته می شود»، خداوند فرمود: «ما صحیح نمی دانیم که وعده فاطمه را که گفت «يخاط لكما انشاءالله» تكذيب نماییم.» این پیراهن ها برای حسن و حسین آماده شده است. (1)

بردند جبرئیل دست مرا گرفت و وارد بهشت نمود و از خرماهای بهشتی به من داد و چون خوردم منشأ نطفه فاطمه شد. پس فاطمه حوراء انسیه است و من هر وقت مشتاق بوی بهشت می شوم دخترم فاطمه را می بویم.» (1) 2۔ صاحب کتاب مجمع الزوائد، از طبرانی، از عایشه نقل کرده که گوید: من زیاد می دیدم که پیامبر خدا (صلی الله علیه واله)فاطمه (علیها السلام) را می بوسید. به رسول خدا(صلی الله علیه واله) گفتم:

چیزی را از شما می بینم که قبلا نمیدیدم؟ رسول خدا (صلی الله علیه واله)فرمود: «من هنگامی که در شب معراج به آسمان رفتم و وارد بهشت شدم درختی را در بهشت دیدم که تاکنون درختی به آن زیبایی و سفیدی و خوشبویی ندیده بودم. پس از میوه آن تناول نمودم و به زمین آمدم و با خدیجه همبستر شدم و او به فاطمه باردار شد.» آنگاه فرمود: «هر گاه من مشتاق بوی بهشت می شوم دخترم فاطمه را می بویم، چون او مانند زن های دیگر آلودگی ماهیانه ندارد و پاک و پاکیزه است.» (2)

ص: 33

3- محب الدین طبری در کتاب ذخائر العقبی از عایشه نقل کرده که گوید: به رسول خدا گفتم: چرا هنگامی که فاطمه را می بوسید زبان خود را در دهان او قرار می دهید به گونه ای که می خواهید عسل به او بنوشانید؟ رسول خدا (صلی الله علیه واله)فرمود: «هنگامی که مرا به معراج بردند، جبرئیل مرا داخل بهشت نمود و سیبی از بهشت به من داد و من آن را خوردم، پس آن سیب مبدل به نطفه شد و چون به زمین آمدم و با خديجه همبستر شدم فاطمه از آن به وجود آمد، از این رو هر گاه مشتاق به آن میوه بهشتی می شوم دخترم فاطمه را می بوسم.» مؤلف گوید: این گونه احادیث در کتب فریقین زیاد است، طالبين می توانند مراجعه نمایند.

اطهر(علیها السلام) تا پنج سال قبل از بعثت رسول خدا(صلی الله علیه واله) به دنیا آمد.

2- علامه مجلسی در بحار از مناقب نقل نموده که گوید: روایت شده که پیامبر خدا (صلی الله علیه واله)در ابطح (نزدیک مکه) نشسته بود و عده ای مانند عمار و منذر و ابوبکر و عمر و علی بن ابی طالب (علیه السلام) و عباس و حمزه نزد او بودند. ناگهان جبرئیل به صورت اصلی خود، با آن عظمت که بال های او مشرق و مغرب را احاطه نموده بود، فرود آمد و گفت: «ای محمد! خداونلي على اعلى بر تو سلام می فرستد و تو را امر می فرماید که تا چهل شبانه روز از خدیجه فاصله بگیری و نزد او نروی.» این دستور برای رسول خدا(صلی الله علیه واله) که خدیجه را شدیدا دوست می داشت (1)

ص: 35

سخت بود اما فرمان خدا را اطاعت نمود و چهل شبانه روز روزها را به روزه و شب ها را به عبادت گذراند و توسط عمار یاسر به خدیجه پیغام داد: «این امر خداست و گمان مبر که من از تو نگرانی پیدا کرده ام، تو نزد خداوند عزیز هستی و او به وسیله تو بر ملائکه مباهات می فرماید، پس چون شب فرا رسد درب خانه خود را ببند و استراحت کن، من نیز در خانه فاطمه بنت اسد هستم.) حضرت خدیجه می گوید: من هر روز از فراق رسول خدا (صلی الله علیه واله) محزون بودم (1)

ص: 36

تا این که آن چهل شب گذشت و جبرئیل نازل شد و به رسول خدا (صلی الله علیه واله)عرضه داشت: خداوند على اعلى بر شما سلام می فرستد و شما را امر می فرماید: «آماده تحیت و تحفه خداوند باشی!» رسول خدا (صلی الله علیه واله)فرمود: «تحفه و تحیت خداوند چیست؟» جبرئیل گفت:

نمی دانم.

ناگهان میکائیل با طبقی سرپوشیده از سندس و یا استبرق نازل شد و آن را مقابل رسول خدا (صلی الله علیه واله)گذارد و جبرئیل آمد و گفت: «خداوند شما را امر می کند که امشب افطار خود را از این غذا قرار دهی.)) امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرماید: «عادت رسول خدا (صلی الله علیه واله) این بود که وقت افطار می فرمود: «درب منزل را باز گذارید»، اما در آن شب به من فرمود که بر در خانه (1)

ص: 37

بنشینم تا کسی وارد نشود و فرمود: «این طعام جز برای من حلال نیست». من بر در خانه نشستم، دیدم رسول خدا (صلی الله علیه واله) سرپوش از طبق برداشت و در آن خوشه ای از خرما و خوشه ای از انگور بود پس رسول خدا (صلی الله علیه واله)از آن غذا کاملا میل فرمود و آب گوارایی نیز نوشید و دست خود را دراز نمود و جبرئیل بر آن آب ریخت و میکائیل دست مبارک آن حضرت را شست و اسرافیل بالهای دست آن حضرت را خشکاند و باقی مانده طعام با ظرف آن به آسمان رفت.

سپس رسول خدا(صلی الله علیه واله) برای نماز به پا خاست ولی جبرئیل (علیه السلام)ما آمد و گفت: در این ساعت نماز خواندن برای شما حرام است تا این که به خانه خدیجه روی و با او همبستر شوی، همانا خداوند به ذات خود قسم یاد نموده که از لب تو در این شب ذريه پاکی بیافریند. پس رسول خدا (علیه السلام)با شتاب به خانه خديجه آمد.» خديجه گوید: من عادت به تنهایی پیدا کرده بودم و شب که میشد سر خود را می پوشاندم و پرده اتاق را می آویختم و در خانه را می بستم و نماز وقت خواب را می خواندم و چراغ خود را خاموش می کردم و می خوابیدم. در آن شب بین خواب و بیداری بودم که رسول خدا (علیه السلام) درب خانه مرا کوبید، گفتم: کوبنده کیست؟ درب خانه مرا جز محمد(علیه السلام) نمی کوبد! رسول خدا (علیه السلام)با صدای دلنشین و منطق شیرین خود فرمود: «ای خدیجه، در را باز کن! من محمد هستم.» خديجه گوید: با خوشحالی در را باز کردم. پیامبر خدا وارد شد و بر خلاف همیشه از من آب وضو نخواست و قبل از رفتن در بستر نیز دو رکعت نماز خود را نخواند؛ جز این که بازوی مرا گرفت و مرا در بستر خواباند، به خدا سوگند! او از من جدا نشد تا این که من در خود حمل فاطمه را احساس نمودم.

ص: 38

پس خدیجه (علیها السلام) در وحشت و اندوه فرو رفت و از آن می ترسید که آسیبی به پیامبر خدا (صلی الله علیه واله)وارد شود و چون به فاطمه (علیها السلام)باردار شد فاطمه از داخل رحم با او سخن می گفت و او را به صبر و شکیبایی امر می نمود. خدیجه همیشه این مسأله را از پیامبر خدا (صلی الله علیه واله)پنهان می داشت تا این که روزی چون رسول خدا(صلی الله علیه واله) وارد خانه شد و شنید که خدیجه با فاطمه سخن می گوید، فرمود: با که سخن می گویی؟ خديجه گفت: فرزندی که در شکم دارم با من انس می گیرد و سخن می گوید رسول خدا (صلی الله علیه واله)فرمود: ای خدیجه! الآن جبرئيل مرا بشارت میدهد که او دختر و میمون و مبارک و نسل پاک من است و خداوند نسل مرا از او قرار خواهد داد و امامانی از او متولد خواهند شد که جانشینان و خلفای الهی در روی زمین خواهند بود.

پس خدیجه بر همین وضعیت بود تا ولادت فاطمه نزدیک شد. در این هنگام (1)

ص: 40

خدیجه زنهای قریش و بنی هاشم را طلب نمود که او را در امر زایمان کمک دهند. آنها پیغام دادند که تو سخن ما را قبول نکردی و با محمد - يتيم ابوطالب - که مردی فقیر بود ازدواج نمودی، از این رو ما نزد تو نخواهیم آمد و به تو کمک نخواهیم نمود. چون خدیجه علی از این سخنان افسرده شد ناگهان چهار زن مجلله مانند زنهای بنی هاشم نزد او آمدند. او از آنها و حشت نمود. پس یکی از آنان گفت: (1)

ص: 41

محزون مباش ای خدیجه، ما فرستادگان خداییم نزد تو و خواهران تو هستیم. من ساره هستم و این [دیگری آسیه دختر مزاحم است که همنشین بهشتی توست و این یکی] مریم دختر عمران است و این [آخری] کلثم خواهر موسی بن عمران است و خداوند ما را برای کمک به تو فرستاده است.» سپس آن چهار زن یکی در طرف راست و دیگری در طرف چپ و سومی در مقابل و چهارمی پشت سر خديجه قرار گرفتند تا این که فاطمه به دنیا آمد در حالی که پاک و پاکیزه بود.

و چون به روی زمین قرار گرفت نور او خانه های مکه، بلکه شرق و غرب زمین را روشن نمود تا این که باز ده نفر از حورالعین بهشتی بر خدیجه وارد شدند و با هر کدام طشتی و ابریقی از بهشت بود و آن زنی که مقابل خدیجه بود فاطمه را گرفت و با آب کوثر شست و در دو پارچه سفید که از شیر سفیدتر و از مشک و عنبر خوشبوتر بود یکی بر بدن و دیگری را بر سر مبارک فاطمه پوشاند و سپس با او سخن گفت و فاطمه علی لب به شهادتین گشود و فرمود: «شهادت می دهم که خدایی جز خدای یگانه نیست و پدرم رسول خدا و آقای پیامبران، و همسرم سید اوصیا، و فرزندانم بهترین فرزندان هستند.» سپس بر یکایک آنها سلام کرد و هر کدام را با نام او خطاب نمود و آن زنها و حورالعین بهشتی خشنود و خندان شدند و حورالعین بهشتی و اهل آسمان یکدیگر را به ولادت فاطمه نانه تبریک گفتند و در آسمان نور عجیبی حادث شد که ملائکه قبل از آن چنین نوری را ندیده بودند.

سپس آن چهار زن فاطمه را به دست خدیجه دادند و گفتند: «بگیر فرزند خود

ص: 42

را، که او پاک و مطهر و میمون و مبارک است و خداوند برکت را در نسل او نیز قرار داده است.» پس خدیجه با شادمانی و سرافرازی فرزند خود را گرفت و پستان خود را که از آن شیر فراوانی جاری می شد در دهان او گذارد و فاطمه هر روز به اندازه یک ماه و هر ماه به اندازه یک سال رشد می نمود.

2۔ صاحب کتاب ينابيع المودة، با سند خود از حضرت خدیجه (علیها السلام) نقل نموده که فرمود: «در ابتدای بارداری، فاطمه (علیها السلام) با من سخن می گفت و چون ولادت او نزدیک شد چهار زن بر من وارد شدند که نور و جمال آنها قابل توصیف نبود. پس یکی از آنها به من گفت: من مادر تو حوا هستم. دیگری گفت: من آسيه بنت مزاحم می باشم. سومی گفت: من کلثوم خواهر موسی (علیه السلام) هستم. چهارمی گفت: من مریم دختر عمران مادر عيسی (علیه السلام) هستم؛ ما آمده ایم تو را در امر زایمان کمک دهیم. و چون فاطمه (علیها السلام) به دنیا آمد سر به سجده گذاشت و انگشت خود را به سوی آسمان بلند نمود. (1)

ص: 43

سپس می گوید: چون خدیجه خواست وضع حمل کند و زنهای قریش را طلب نمود که به او کمک نمایند، آنها گفتند: چون با محمد (صلی الله علیه واله) ازدواج نمودی ما به کمک تو نمی آییم.

3- در کتاب احقاق الحق از شیخ عز الدين عبد السلام شافعی نقل شده که گفته است: چون خدیجه به فاطمه باردار شد، فاطمه با مادر خود سخن می گفت و خديجه [این مطلب را از رسول خدا (صلی الله علیه واله)پنهان می داشت.

روزی رسول خدا(صلی الله علیه واله) بر او وارد شد و دید او با کسی سخن می گوید، فرمود: ای خدیجه!؟ با که سخن می گویی.» خديجه گفت: «با فرزندی که در شکم دارم.» رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود: «بشارت باد تو را به این فرزند و بدان که او دختر است و خداوند او را مادر یازده نفر از جانشینان من که پس از من و پس از پدرشان خواهند آمد قرار خواهد داد.» (1) 4 - صاحب کتاب فاطمة الزهراء، از کتاب مناقب الطاهرين طبری نقل

ص: 45

نموده که گوید: خديجه ای مشغول نماز چهار رکعتی بود و خواست که در رکعت سوم سلام گوید، پس فاطمه الع از داخل شکم به او خطاب نمود: «ای مادر! برخیز که در رکعت سوم هستی!» (1)

به مدینه هجرت نمود و بعد از یک سال، در مدینه، رسول خدا (صلی الله علیه واله)او را به امیرالمؤمنین (علیه السلام) تزویج نمود و چون پیامبر خدا (صلی الله علیه واله)رحلت نمود فاطمه هیجده سال داشت و بعد از پدر هفتاد و دو روز بیشتر زنده نبود. (1) 3- و در کتاب دلائل الامامه طبری و بحارالانوار مجلسی، از ابوبصیر، از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمود: «فاطمه (علیها السلام) در روز بیستم جمادی الآخر سال چهل و پنجم از ولادت پیامبر(صلی الله علیه واله) به دنیا آمد و هشت سال در مکه و ده سال در مدینه با پدر خود زندگی نمود و بعد از رحلت پیامبر(صلی الله علیه واله) هفتاد و پنج روز زنده بود و روز سه شنبه، سوم جمادى الآخر سال یازدهم هجرت از دنیا رحلت نمود. (2)

ص: 47

مؤلف گوید: در صورتی که رحلت رسول خدا (صلی الله علیه واله)در بیست و هشتم صفر واقع شده باشد و فاطمه (علیها السلام) هفتاد و پنج روز بعد از پدر خود زنده مانده باشد امکان ندارد رحلت او در سوم جمادی الآخره باشد بلکه باید در سیزدهم جمادی الاولى واقع شده باشد. والله العالم.

4 - و در بحار، از کشف الغمه، از امام باقر (علیه السلام) نقل شده که فرمود: «فاطمه (علیها السلام) پنج سال بعد از نزول وحی و نبوت رسول خدا(صلی الله علیه واله) به دنیا آمد و در آن وقت قریش مشغول ساختن کعبه بودند و چون از دنیا رفت هیجده سال و هفتاد و پنج روز از عمر او گذشته بود» سپس فرمود: «فاطمه در مگه هشت سال و در مدينه ده سال با پدر خود بود و عمر او در زمان رحلت پیامبر (صلی الله علیه واله)هیجده سال بود و بعد از پدر، هفتاد و پنج روز با على (علیه السلام) زندگی نمود.» (1) محدث قمی می گوید: در مدت زندگی فاطمه (علیها السلام) بعد از رحلت رسول (2)

ص: 48

خدا (صلی الله علیه واله) بین مورخان و راویان، اختلاف نظر هست: و بیشترین مدتی که گفته اند شش ماه است و کمترین مدتی که گفته اند چهل روز است، ولی نظر ما این است که فاطمه (علیها السلام) بعد از پدر بزرگوارش، نود و پنج روز زندگی کرد و در روز سوم جمادی الاخر سال 11 هجرت از دنیا رفت.

محمد بن جریر طبری امامی، با سند معتبر، از ابوبصیر نقل می کند که امام

ص: 49

صادق (علیه السلام) فرمود: «فاطمه(علیها السلام)، روز سه شنبه، سوم جمادی الاخر سال یازدهم هجری، از دنیا رفت، و علت وفاتش این بود که قنفذ غلام عمربن خطاب، به دستور عمر، با پایه غلاف شمشیر به او زد، به طوری که فرزندش محسن، سقط گردید و همین موجب بیماری شدید فاطمه (علیها السلام) شد و آن حضرت چون بستری گردید به هیچ کس از آن افرادی که به او ستم کردند اجازه ملاقات نداد.» (1)

يونس بن ظبيان فرمود: «فاطمه (علیه السلام) نزد خداوند عزوجل نه اسم دارد: فاطمه، صديقه، مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه، محدثه، زهرا.» سپس فرمود: «آیا میدانی معنای فاطمه چیست؟» يونس بن ظبیان می گوید: گفتم: مولای من! به من خبر دهید. امام صادق (علیه السلام)فرمود: «او از هر شری جدا شده است و اگر امیرالمؤمنین (علیه السلام)با او ازدواج نمی نمود تا قیامت برای او در روی زمین، از آدم و بعد از او، کفوی و همتایی نمی بود.» علامه مجلسی در ذیل این روایت می فرماید: از این حدیث می توان استفاده کرد که علی و فاطمه (علیهما السلام)جز از پیامبر خدا(صلی الله علیه واله) از همه پیامبران اولوالعزم اشرف و افضل می باشند. (1) 2- علامه مجلسى، از عيون الأخبار، از حضرت رضا، از پدرانش(علیهم السلام)، از رسول خدا(صلی الله علیه واله) نقل نموده که فرمود: «همانا دخترم فاطمه فاطمه نامیده شد به این

ص: 51

سبب که خداوند عزوجل او و دوستان او را از آتش دوزخ جدا ساخت.» (1) 3- در همان کتاب، از علل الشرایع، از جابر نقل شده که گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: به چه علت فاطمه زهراء نامیده شد؟ فرمود: «چون خداوند عزوجل او را از نور عظمت خود آفرید و چون نور او تابش نمود آسمانها و زمین را روشن کرد و ملائکه طاقت دیدن آن را نداشتند، به طوری که در مقابل عظمت پروردگار خود سجده نمودند و گفتند: خدایا، این چه نوری است؟ پس خداوند به آنها وحي نمود که این نوری است از نور من که آن را در آسمان قرار دادم و از عظمت خود آفریدم و الان آن را از لب پیامبری از پیامبران خود که افضل از جمیع پیامبران است خارج نمودم و از آن نور امامانی را به وجود خواهم آورد که به امر من قیام کنند و مردم را به سوی من هدایت نمایند و من آنان را بعد از انقضای وحی [و رسالت رسول خود جانشینان خود در روی زمین قرار خواهم داد.» (2) 4 - در همان کتاب، از علل و معاني الأخبار صدوق، از ابن عماره، از پدرش عماره نقل شده که گوید: از امام صادق (علیه السلام) سؤال نمودم: برای چه فاطمه (علیها السلام)

ص: 52

زهراء نامیده شد؟ امام صادق (علیه السلام) فرمود: «برای این که هر وقت در محراب عبادت می ایستاد نور او برای اهل آسمان می درخشید چنان که نور ستارگان برای اهل زمین می درخشد.» (1) 5- در همان کتاب. از علل الشرایع صدوق از امام باقر (علیه السلام) نقل شده که فرمود: «چون فاطمه (علیها السلام) به دنیا آمد خداوند ملکی را فرستاد تا زبان رسول خدا(صلی الله علیه واله) را باز نماید و او را فاطمه بنامد، سپس از طرف خداوند به فاطمه خطاب شد: من تو را از جهت دانش و آلودگی زنانه از زنهای دیگر جدا ساختم.» امام باقر (علیه السلام) سپس فرمود: «به خدا قسم، خداوند تبارک و تعالی فاطمه را در میثاق از جهت علم و دانش و پاکی از زنهای دیگر جدا ساخت.» (2)

نموده که گوید: از امام باقر(علیه السلام) شنیدم که فرمود: «فاطمه (علیها السلام) روز قیامت بر در جهنم می ایستد و در آن روز بین دو چشم هرکسی نوشته شده که او مؤمن است یا کافر و عده ای از دوستان فاطمه در اثر گناهان فراوانی که داشته اند به دوزخ فرستاده شده اند و چون فاطمه (علیها السلام) می بیند که بین اهل دوزخ بعضی از گناهکاران دوست او هستند، صدا می زند: خدایا، مرا فاطمه نامیدی و وعده دادی که دوستان من و دوستان ذرية مرا به آتش نبری و وعده تو حق است و تو هرگز خلف وعده نخواهی نمود؟ پس خداوند عزوجل می فرماید: راست گفتی، ای فاطمه! من تو را فاطمه نام گزاردم و دوستان تو و دوستان ذریه تو را از آتش جدا ساختم و وعده من حق است و من خلف وعده نخواهم نمود، و این بنده [گناهکاری که امر کردم به آتش برود برای این است که تو در باره او شفاعت کنی و من شفاعت تو را بپذیرم تا مقام تو نزد من برای ملائکه و پیامبران و اهل محشر روشن شود. پس هر کسی را که بین دو چشم او نوشته شده مؤمن او اهل ولایت و محبت توست دست او را بگیر و با خود به بهشت ببر.) (1)

ص: 54

رسول خداعه نقل شده که فرمود: «ای مردم! آیا میدانید خلقت فاطمه چگونه بوده است؟» گفتند: خداو رسول او داناترند. فرمود: «فاطمه حوراء انسیه آفریده شد، نه انسيه. و از عرق و موی جبرئیل آفریده شد.» اصحاب گفتند: [فهم سخن شما برای ما مشکل است، آیا حوراء انسیه است و یا از عرق و موی جبرئیل است؟ رسول خدا فرمود: «لازم شد که شما را آگاه سازم. بدانید که خداوند

ص: 56

توسط جبرئیل سیبی از بهشت به من اهدا نمود. آن سیب را جبرئیل به سینه چسبانید و جبرائیل و آن سیب هر دو عرق نمودند و عرق آنها آمیخته شد و سپس جبرئیل نزد من آمد و گفت: «السلام عليك يا رسول الله و رحمة الله و بركاته.» من در جواب او گفتم: «و عليك السلام یا جبرئیل» جبرئیل گفت: خداوند این سیب را از بهشت برای تو هدیه فرستاده است. من آن سیب را گرفتم و بوسیدم و بر چشم خود گذاردم و به سینه خود چسبانیدم. جبرئیل گفت: آن را بخور، ای محمد! گفتم: آیا هدیه پروردگار خود را بخورم؟ گفت: بلی، تو مأموری که آن را بخوری. پس آن را پاره نمودم و نوری از آن ساطع شد که من از آن ترسیدم. جبرئیل گفت: آن را بخور! این نور، نور منصوره، یعنی فاطمه است. گفتم: ای جبرئیل! منصوره کیست؟ جبرئیل گفت: او جاریه و دختری است که از لب تو خارج می شود و نام او در آسمان منصوره و در زمین فاطمه است. گفتم: ای جبرئیل! به چه علت نام او در آسمان منصوره و در روی زمین فاطمه است؟ جبرئیل گفت: او روی زمین فاطمه نامیده شده چون شیعیان او از آتش دوزخ جدا هستند و دشمنان او از محبت او محرومند.

و این است معنای قول خداوند: (و يومئير يفرح المؤمنون بنصرالله)؛ یعنی روز قیامت مؤمنین و شیعیان فاطمه به نصرت الهی، یعنی شفاعت فاطمه خشنود خواهند بود.» (1)

ص: 57

7) حوریه: زن بهشتی، فرشته خصال.

8) راضیه: زنی که به مقدرات خداوند راضی باشد.

9) راكعه: اهل رکوع و تواضع در برابر خداوند.

10) رشیده: زن فهمیده و صاحب خرد را گویند.

11) رضيه: زنی که به مقام رضا می رسد.

12) ریحانه: گل خوشبو، لطیف و مهربان.

13) رؤوفه: زن صاحب مهر و محبت و خیرخواهی.

14) زکیه: زن پاک و باتقوا، در حال رشد و ترقی 15) زهراء: درخشنده و تابان.

16) ژهره: درخشان، نورانی.

17) ساجده: زنی که در پیشگاه خداوند سر به سجده بساید.

18) سعیده: زن خوشبخت.

19) سيده: سرور، خانم.

20) شافعه: زنی که حق شفاعت یافته باشد.

21) شهیده: زنی که در راه خدا جان را فدا نماید.

22) صابره: زن شکیبا و بردبار.

23) صادقه: زن راستگو و درست کردار 26) صدوقه: زن راستگو و راست کردار.

25) صديقه: زنی که در راستگویی شهره شود و در عمل نیز درست کردار باشد.

29) طاهره: زن پاک دامن و دور از رذایل.

ص: 59

27) طيبه: پاک و پاکیزه.

28) عارفه: زن با شناخت و درک کامل.

29) عاليه: زن بلند همت و دوراندیش.

30) عديله: فاطمه زهرا(علیها السلام) را عديله و همتای مریم می نامند و یا فاطمه تنها عديله على (علیهما السلام)است چنان که در روایت آمده: اگر علی (علیه السلام) نبود برای فاطمه (علیها السلام) كفو و همتایی در دنیا، از آدم تا آخر دنیا، نمی بود.

31) عذراء: زن پاکدامنی که پرده عصمت را کنار نزند، زنی که با کره باشد.

32) عزیزه: زن ارجمند و گرانقدر.

33) عليمه: زن دانشمند و آگاه.

34) فاضله: زن صاحب فضیلت 35) فاطمه: بریده شده از آتش، جهل و هر بدی و پلیدی.

36) فریده: زن یگانه، در نفيس.

37) قدر: زنی که به منزله قدر باشد در خیر و برکت 38) کریمه: زنی که اهل کرم و جود و سخاوت است.

39) کوثر : خیر فراوان، زنی که دارای خیر فراوان و برکات بی شمار است.

40) کوکب : درخشنده و درخشان، ستاره درخشان 41) مبارکه: زنی که در او خیر و برکت باشد.

42) مبشره: بشارت دهنده و بشارت داده شده.

43) محدثه: زن حدیث کننده و با الهام گرفته.

44) محموده: پسندیده، زن مورد پسند خداوند.

ص: 60

45) مرضیه: زن کاملی که خداوند از او راضی است.

46) مضطهده: زنی که در مصیبت و سختی قرار گرفته باشد.

47) مطهره: زن پاک و عاری از گناه و زشتی.

48) معصومه: زنی که هیچگاه گناه نکرده باشد.

49) مقهوره: زنی که او را در تنگنا قرار داده باشند.

50) ملهمه : زنی که خداوند بر دل او الهام می فرستد.

51) ممتحنه: زنی که امتحان شده و از آزمایش سرافراز بیرون آمده است.

52) منصوره: زن یاری شده .

53) موفقه: زنی که توفیقات الهی همراهش باشد.

54) مهدیه: زنی که خداوند او را هدایت نموده باشد.

55) میمونه: زن با خیر و برکت 56) مؤمنه: زنی که به خداوند و روز قیامت ایمان دارد.

57) ناعمه: زن خوش زندگانی، شاداب.

58) نقیه: پاک و بی گناه.

59) والهه: زن شیفته شوهر و یا شیفته لقای پروردگار.

60) وحیده: یگانه، تنها، بی همتا.

سيدة انسية حوراء

نورية حانية عذراء

كريمة رحيمة شهيدة

عفيفة قانعة رشيدة

شريفة حبيبة محترمة

صابرة سليمة مكرمة

صفية عالمة عليمة

معصومة مغضوبة مظلومة

ميمونة منصورة محتشمة

جميلة جليلة معظمة

حاملة البلوى بغير شكوى

حليفة العبادة والتقوى

حبيبة اللَّه و بنت الصفوة

ركن الهدى و آية النبوة

شفيعة العصاة امالخبيرة

تفاحة الجنة والمطهرة

سيدة النساء بنت المصطفى

صفوة ربها و مون الهدى

قرة عين المصطفى و بضعته

مهجة قلبه كذا بقيته

حكيمة فهيمة عقيلة

محزونة مكروبة عليلة

عابدة زاهدة قوامة

باكية صابرة صوامة

عطوفة رأوفة حنانة

البرة الشفيقة الانانة

والدة السبطين دوحة النبي

نور سماوي و زوجة الوصي

بدر تمام غرة غراء

روح ابيه درة بيضاء

واسطة قلادة الوجود

درة بحر الشرف والجود

ولية اللَّه و سر اللَّه

امينة الوحى و عين اللَّه

مكينة فى عالم السماء

جمال الآباء شرف الابناء

درة بحر العلم والكمال

جوهرة العزة والجلال

قطب رحى المفاخر السنية

مجموعة المآثر العلية

مشكوة نور اللَّه والزجاجة

كعبة الآمال لأهل الحاجة

ليلة قدر ليلة مباركة

ابنة من صلت به الملائكة

ص: 16

قرار قلب امها المعظمة

عالية المحل سر العظمة

مكسورة الضلع رضيض الصدر

مغصوبة الحق خفي القبر...

(جئة العاصمة ص 11)

مخصوص او می باشد. (1) 2- بتول. بتول نیز به معنای منقطع و جدای از چیزهای دیگر است و فاطمه (علیها السلام) از جهت عفت و فضیلت و دین و حسب و زهد در دنیا و اتصال به پروردگار خویش از همه زنهای عالم منقطع و برتر می باشد و مفاد این دو نام از آیه شریفه (و يطهركم تطهيرا) که در شأن او و پدر و شوهر و فرزندانش نازل شده نیز استفاده می شود (صلوات الله عليهم اجمعین). (2) علامه مجلسی در کتاب شریف بحار، از علل و معانی صدوق، از علی (علیه السلام) نقل نموده که فرمود: «از رسول خدا (صلی الله علیه واله) سؤال شد: معنای بتول چیست که شما گاهی مریم و گاهی فاطمه را بتول می نامید؟ رسول خدا(صلی الله علیه واله) فرمود: بتول زنی است که هرگز آلودگی زنانه نبیند.» 3- عذراء. عذراء، مانند حمرا، زنی را گویند که بکارت او همیشه باقی باشد. (3) 4 - مبارکه. در کتاب لسان العرب آمده است که برکت به معنای رشد و زیاد شدن می باشد، و زجاج، که یکی از علمای نحو است، می گوید: مبارک، کسی است که از ناحيه او خیر فراوان حاصل شود. (4)

ص: 64

مؤلف گوید: این معنا مطابق روایاتی است که فاطمه را کوثر و کوثر را خیر فراوان معرفی نموده است.

فخر رازی در تفسیر سوره کوثر می گوید: قول سوم این است که کوثر اولاد رسول الله(صلی الله علیه واله) است. چون این سوره در مقابل سخن عاص بن وائل نازل شده که می گفت: پیامبر(صلی الله علیه واله) ابتر است و فرزند پسری ندارد که جای پدر را بگیرد.

معنای آیه این است که خداوند به پیامبر خود نسلی عنایت خواهد نمود که

ص: 65

همیشه باقی و برقرار باشند. از این رو، مشاهده می کنید که از اولاد پیامبر یا چقدر کشته شدند و در عین حال عالم پر از بنی هاشم است، در حالی که از بنی امیه در دنیا یک نفر که شناخته شود باقی نمانده و اگر مانده باشد کسی به او توجه ندارد.

اما شخصیت های بزرگ بنی هاشم، مانند امام باقر و امام صادق و امام کاظم و امام رضا و نفس زکیه طلا و امثال آنها بین مردم زیاد بوده و هستند.

آلوسی نیز در تفسیر روح المعانی در مورد آیه (ان شانئك هوالأبتر) می گوید: ابتر کسی است که دنباله ندارد، نه نسلی از او باقی مانده و نه نامی. خداوند در پاسخ کسی که پیامبر خود را ابتر نامیده می فرماید: شانئ و کسی که تو را ابتر خوانده خودش ابتر است، و اما ذریه تو باقی خواهند ماند.

سپس می گوید: این آیه نیز دلالت دارد که اولاد دختر ذریه انسان محسوب می شوند.

علامه طباطبایی نیز در تفسير الميزان می گوید: مراد از کوثر کثرت ذريه پیامبر است و یا مراد خیر کثیر و فراوان است که شامل کثرت ذريه نیز خواهد بود و اگر جز این باشد آیه (ان شانئك هوالأبتر) را نمی توان معنی کرد و خالی از فایده خواهد بود، و روایات فراوانی رسیده که این سوره در پاسخ کسی نازل شده که بعد از فوت قاسم و عبد الله، پیامبر خدا ای را ابتر و دنباله بریده می نامید.(1) 5- محدثه. علامه مجلسی در بحار از حمادبن عثمان نقل نموده که گوید: از

ص: 66

امام صادق (علیه السلام) شنیدم که فرمود: «من در مصحف فاطمه (علیها السلام) دیدم که در سال 128 هجری قمری عده ای از زنادقه و منحرفین ظاهر خواهند شد.» حمادبن عثمان می گوید: عرض کردم: مصحف فاطمه چیست؟ فرمود: «خدای تبارک و تعالی چون پیامبر خود را قبض روح نمود، بر

ص: 67

فاطمه (علیها السلام) حزن و اندوهی وارد شد که شدت آن را جز خدا نمی دانست. پس خدای عزوجل ملکی را فرستاد که او را تسلیت دهد و با او سخن بگوید و چون به امیرالمؤمنین ال خبر داد، آن حضرت فرمود: هنگامی که صدای ملک را شنیدی مرا خبر کن و چون فاطمه علی(علیهما السلام) را خبر می داد، آن حضرت سخنان آن ملک را می نوشت و از آن مصحفی تنظیم شد.» حماد بن عثمان می گوید: سپس امام صادق عال فرمود: «آگاه باشید که در مصحف فاطمه علی چیزی از حلال و حرام وجود نداشت، بلکه خبرهای آینده بود.» او در همان کتاب ضمن حدیث دیگری آمده است که راوی به امام صادق (علیه السلام) گفت: مصحف فاطمه (علیها السلام) چه بود؟ امام صادق (علیه السلام) بعد از سکوتی طولانی فرمود: شما هر سؤالی را مطرح می کنید! همانا فاطمه (علیها السلام) بعد از رحلت رسول خدا (صلی الله علیه واله)هفتاد و پنج روز زندگی نمود و از فراق پدر در غم و اندوه شدیدی به سر برد. در آن ایام جبرئیل نزد او می آمد و او را تسکین و تسلیت می داد و از حال پدر و جایگاه او در بهشت آگاه می ساخت و حوادث و مصایبی را که در آینده نسبت به ذریه فاطمه رخ می داد به او اطلاع می داد و امیرالمؤمنین (علیه السلام) همه را می نوشت و مصحف فاطمه (علیها السلام) از همانها تشکیل شد.» و در کتاب بصائرالدرجات، از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمود: «مصحف فاطمه (علیها السلام) نزد ما است، مردم چه می دانند که مصحف فاطمه (علیها السلام) چیست؟» سپس فرمود: «مصحف فاطمه (علیها السلام) سه برابر این قرآن شماست، و به خدا سوگند، یک حرف از قرآن در آن نیست و تمام آن املاء خداوند و وحی اوست.» راوی گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: به خدا سوگند، این هاست آن علمی که [نزد شما اهل بیت می باشد........

ص: 68

و در حدیث دیگری آمده است که فرمود: «فاطمه غلالا مصحفی بر جای گذاشت که قرآن نبود لكن کلام خدا بود که بر او نازل می شد و رسول خدا آن را املا می نمود و امیرالمؤمنین عا می نوشت. (1) 1- زهراء. علامه مجلسی در کتاب بحار از ابی هاشم عسکری نقل نموده که

ص: 69

گوید: از حضرت عسکری (علیه السلام)سؤال کردم: برای چه فاطمه(علیها السلام) زهراء، نامیده شد؟ حضرت عسکری (علیه السلام) فرمود: «چون نور او برای امیرالمؤمنین (علیه السلام) در اول روز مانند خورشید و در ظهر مانند ماه و در غروب مانند ستاره درخشان بود.» و در همان کتاب، از حضرت عسکری، از پدرانش، از رسول خدا(صلی الله علیه واله) نقل شده که فرمود: «چون خداوند آدم و حوا را خلق نمود آنها در بهشت به خود بالیدند. آدم به حوا گفت: خداوند کسی را بهتر از ما نیافریده است! پس خدا به جبرئیل وحی نمود که آدم و حوا را به فردوس اعلی بیاور. و چون آدم و حوا وارد فردوس اعلی شدند دیدند خانمی در زیر چادری ( خیمه ای) از چادرهای بهشتی قرار دارد و بر سر او تاجی از نور و در گوش او گوشواره هایی از نور است و نور صورت او بهشت را روشن نموده است. پس آدم (علیه السلام) به جبرئیل گفت: این خانم که نور صورت او بهشت را نورانی نموده کیست؟ جبرئیل عل گفت: او فاطمه دختر محمد(صلی الله علیه واله) است که از فرزندان تو می باشد و در آخرالزمان مبعوث می شود. آدم گفت: تاجی که بر سر اوست چیست؟ جبرئیل گفت: آن تاج، شوهرش علی ابن ابی طالب (علیه السلام) است. آدم گفت: آن دو گوشواره نورانی که در گوش های اوست چیست؟ جبرئیل گفت: آنها نیز دو فرزند او حسن و حسین هستند. آدم گفت: آیا آنها قبل از من آفریده شده اند؟ جبرئیل گفت: آری، ارواح آنها چهار هزار سال قبل از خلقت تو آفریده شده و در مکنون علم الهی قرار

ص: 70

گرفته اند. (1) 7- راضیه، یعنی زنی که از خدای خود خشنود است (زنی که از همسر خویش خشنود است).

سیوطی در تفسیر درالمنثور، از جابر بن عبدالله انصاری نقل کرده که گوید: رسول خدا (صلی الله علیه واله)وارد خانه فاطمه (علیها السلام) شد، دید فاطمه مشغول دسداس و آسیا نمودن است و خود را با عبایی که پشت شتر را با آن می پوشانند پوشانده است. هنگامی که چشم رسول خدا(صلی الله علیه واله) به فاطمه(علیها السلام) افتاد، فرمود: «فاطمه جان! تلخی زندگی دنیا را برای رسیدن به نعمت های آخرت تحمل کن.)

ص: 71

سپس این آیه نازل شد: (و لسوف يعطيك ربك فترضی) یعنی: زود است که خداوند به تو چنان عطایی عنایت فرماید که خشنود شوی.

مؤلف گوید: در بخش سیره و اخلاق شريفه فاطمه (علیها السلام) خواهد آمد که آن بانو از پدر خود درخواست خادم نمود و رسول خدا (صلی الله علیه واله)به جای آن، تسبیحات معروفه را به او تعلیم فرمود و فاطمه در پاسخ پدر خود سه مرتبه فرمود: «از خدا و رسول او راضی شدم.» علامه مجلسی در کتاب بحار از خرائج، از امام صادق (علیه السلام) نقل نموده که فرمود: «چون حضرت خدیجه (علیها السلام) از دنیا رفت، فاطمه (علیها السلام) اطراف پدر می گشت و خود را به آن حضرت می چسباند و می گفت: یا رسول الله! مادرم کجاست؟ و چون رسول خدا (صلی الله علیه واله)او را پاسخ نمی داد هر کس نزد او می آمد به او می چسبید و به دور او می گشت و می گفت: مادرم کجاست؟ و رسول خدا (صلی الله علیه واله)متحیر مانده بود که به او چه بگوید.

پس جبرئیل نازل شد و به رسول خدا (صلی الله علیه واله) گفت: پروردگارت تو را امر می فرماید که به فاطمه سلام برسانی و بگویی: مادرت در خانه ای از خانه های بهشتی به سر می برد و....

چون رسول خدا (صلی الله علیه واله) این پیام را به فاطمه (علیها السلام) ابلاغ نمود، فاطمه گفت: خداوند سلام است و از او بر ما سلام می آید و ما نیز بر او سلام می نماییم کنایه از تسلیم و رضایت به تقدير الهي].»(1) 8- مرضیه، یعنی زنی که هیچ عیب و نقصی در افعال و اخلاق او نیست.

ص: 72

فاطمه (علیها السلام)، مرضیه نامیده شد چون اعمال و اخلاق او مورد رضایت خدا و رسول او(صلی الله علیه واله) بوده و آیه شریفه (فرضي الله عنهم و رضواعنه) در باره او و پدر و شوهر او نازل شد. چنان که آیه شریفه (ارجعي الى ربك راضية مرضية) نیز در باره او نازل شده است.

انقياد و اطاعت فاطمه (علیها السلام) از پدر خود، رسول الله (صلی الله علیه واله)، و همسر خود، امیرالمؤمنین (علیهم السلام) ، مشهود بوده و در تعدادی از روایات نقل شده است که در بخش مناقب و فضایل آن بانو خواهد آمد. (1) 9- طاهره، یعنی زنی که پاک و طاهر از هر عیب و نقص ظاهری و باطنی است.

ص: 73

علامه مجلسی در کتاب بحار، از امام باقر، از پدرانش (علیهم السلام) نقل نموده که فرمود: «فاطمه دختر پیامبر (صلی الله علیه واله) به این سبب «طاهره» نامیده شد که از هر آلودگی - چه زنانه و چه غیر زنانه - پاک و پاکیزه بود و در دوران عمر خود هرگز آلوده به خون حیض و نفاس نشد.) و در همان کتاب ، از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمود: «خداوند تا وقتی که فاطمه (علیها السلام) زنده بود هیچ زنی را برای علی(علیه السلام)حلال نفرمود؛ چرا که فاطمه همیشه پاک و پاکیزه بود و آلودگی زنانه نداشت.» گواه این مدعا آیه مبارکه تطهیر است که خداوند در آن آیه، شهادت به پاکی فاطمه (علیها السلام) داده است و آیه شریفه، اضافه بر تأكيداتی که دارد، از جهت طهارت، مطلق است و شامل انواع طهارت (ظاهری و باطنی و ذاتی و عرضی و ...) می شود. (1) 10 - صديقه، صدیقه زنی است که راستی و درستی در او به کمال رسیده

ص: 74

باشد و راستی در همه اقوال و افعال و صفات او حاصل شده باشد و این معنی جز با فاطمه (علیها السلام) تطبيق نمی شود. (1) علامه مجلسی در بحار، ضمن حديث طویلی از رسول خدا(صلی الله علیه واله)، نقل نموده که آن حضرت به امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «یا علی! من چیزهایی را به فاطمه سفارش نموده ام و به او امر کرده ام که آنها را به شما منتقل کند. شما باید گفته های او را اجرا کنید؛ چرا که او راستگو و حقیقت گویی راستین می باشد.» سپس رسول خدا(صلی الله علیه واله) فاطمه (علیها السلام) را به سینه چسبانید و او را بوسید و فرمود: «پدرت فدایت شود، ای فاطمه!» در کتاب ریاض النضرة، از رسول خدا (صلی الله علیه واله)نقل شده که به علی (علیه السلام) فرمود: خداوند سه نعمت به تو داده است که آنها را به من و به احدی از مردم نداده است:

1۔ خداوند به تو پدر زنی مانند من داده که به من نداده است؛ 2۔ خداوند به تو همسری مانند صديقه (فاطمه) داده که چنین همسری به من نداده است؛ 3۔ خداوند فرزندانی مثل حسن و حسین از لب تو عطا فرموده که از صلب من چنین فرزندانی به وجود نیامده، جز این که شما از من هستید و من از شمایم.) علامه مجلسی در کتاب مرآت العقول، از علی بن جعفر، از برادرش، از حضرت ابی الحسن (علیه السلام) نقل نموده که فرمود: «فاطمه (علیها السلام) صديقه و شهیده است.» علامه مجلسی می گوید: صديقه، مبالغه در صدق و تصدیق است و فاطمه (علیها السلام)

ص: 75

شدید نسبت به آنچه رسول خدا (صلی الله علیه واله)بر آن مبعوث شده بود اهل صدق و تصدیق بود و این همان معنای عصمت است که آیه مبارکه تطهير «انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس أهل البيت» بر آن دلالت دارد و این آیه به اجماع فریقین در شأن فاطمه (علیها السلام) نازل شده است. (1)

موسی بن جعفر، از رسول خدا(صلی الله علیه واله) نقل نموده که فرمود: «خداوند از میان زنان عالم مریم و آسیه و خدیجه و فاطمه را برگزید.» از روایات زیادی استفاده می شود که فاطمه (علیها السلام) از آن سه زن دیگر افضل و اشرف است. (1) 2- در همان کتاب، از عیون الاخبار صدوق، از حضرت رضا، از پدرانش، از رسول خدا (صلی الله علیه واله)نقل شده که فرمود: خشم و غضب فاطمه خشم و غضب خداست و خشنودی او نیز خشنودی خداوند است.» (2) مؤلف گوید: به نظر می رسد که عالی ترین فضیلت برای فاطمه همین فضیلت است که در ضمن تعدادی از روایات آمده است و مردم باید با وجود این روایات و آیه مبارکه تطهیر در موضع گیری های فاطمه و سخنان او توجه بیشتری می کردند و مواضع و اعمال خود را با آن بانو تطبیق می دادند که مع الأسف نکردند؟ 3- در همان کتاب، از حضرت رضا، از پدرانش، از رسول خدا (صلی الله علیه واله)نقل شده که فرمود: «حسن و حسین بعد از من و بعد از پدرشان امیرالمؤمنین (علیهم السلام) بهترین مردم روی زمین هستند و مادر آنها فاطمه (علیها السلام) بهترین زنان عالم است.» (3) بنابراین روایات، فاطمه (علیها السلام) در طول زندگی خود کاری برخلاف رضای خدا و رسول اوای او انجام نداده است و این دلیل روشنی بر عصمت فاطمه (علیها السلام) است.

ص: 77

نمود. چون رسول خدا (صلی الله علیه واله)از سفر بازگشت و بر فاطمه (علیها السلام) وارد شد، ملاقات او طولانی گردید و اصحاب پشت درخانه فاطمه ماندند و نمی دانستند بمانند یا بروند.

پس از مدتی رسول خدا(صلی الله علیه واله) از خانه فاطمه (علیها السلام) خارج شد و با صورت گرفته وارد مسجد گردید و کنار منبر نشست. فاطمه (علیها السلام)گمان برد که خشم پدر برای آن دستبند و گوشواره و گردنبند و پرده ای است که او تهیه نموده است. از این رو، آنها را باز نمود و نزد پدر فرستاد و گفت: «پدرم را از طرف من سلام برسانید و بگویید: دخترت می گوید: اینها را در راه خدا انفاق کن.» هنگامی که قاصد فاطمه (علیها السلام) نزد رسول خدا (صلی الله علیه واله)آمد و پیام فاطمه (علیها السلام) را ابلاغ نمود رسول خدا یا سه مرتبه فرمود: «فاطمه آنچه را من می خواستم انجام داد، دنیا برای محمد و آل محمد نیست و اگر دنیا نزد خدا به اندازه بال پشهای ارزش میداشت خداوند شربت آبی از آن را به کافر نمیداد.» و سپس حرکت نمود و به خانه فاطمه (علیها السلام)آمد.

علامه مجلسی در کتاب بحار، از امالی صدوق، از موسی بن جعفر، از پدرانش، از امیرالمؤمنین (علیه السلام) نقل نموده که فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه واله) وارد خانه (1)

ص: 79

فاطمه (علیها السلام) شد و چون دید برگردن فاطمه (علیها السلام) قلادهای آویخته است روی مبارک خود را از او برگرداند. فاطمه (علیها السلام) چون حالت پدر را دید قلاده را جدا نمود و خدمت رسول خدا (صلی الله علیه واله)گذارد. رسول خدا (صلی الله علیه واله)به او فرمود: «تو پاره تن من و از من هستی. سپس هنگامی که فقیر سائلی نزد فاطمه آمد، فاطمه (علیها السلام) آن قلاده را به او داد.» آن گاه رسول خدا (صلی الله علیه واله)فرمود: «خشم خدا و خشم من بر کسی که خون من را بریزد و مرا در مورد عترتم آزار رساند شدید خواهد بود.» مؤلف گوید: روایات زیادی به این مضمون در کتب حدیث نقل شده که به جهت اختصار از ذکر آنها صرف نظر می نماییم.

نقل نموده که روزی رسول خدا نشسته بود و علی و فاطمه و حسن و حسین ای نزد او بودند، حضرت فرمود: «خدایا، تو میدانی که اینها اهل بیت من و عزیزترین عزیزان من هستند. پس هر کس آنها را دوست می دارد دوست بدار و هر کس آنها را دشمن می دارد دشمن بدار و هر کس آنها را یاری می کند یاری کن و آنها را از هر پلیدی پاک و از هرگناهی مصون فرما و روح القدس (جبرئیل) را مؤيد آنان قرار ده.» سپس فرمود: «یا علی! تو امام امت من و خلیفه من بر آنها و رهبر مؤمنین به سوی بهشت می باشی. گو این که می بینم که دخترم فاطمه در روز قیامت بر مرکبی از نور سوار است و در سمت راست و چپ و مقابل و پشت سر او، هر کدام، هفتاد هزار ملک در خدمت او هستند و او زنان مؤمنه امت من را به بهشت می برد.» (1) سپس فرمود: «پس هر زنی که نمازهای پنجگانه خود را بخواند، و ماه مبارک

ص: 81

رمضان را روزه بگیرد و حج خانه خدا را انجام دهد، و زکات مال خویش را ادا کند و شوهر خود را اطاعت نماید و بعد از من ولایت و امامت علی (علیها السلام) را پذیرفته باشد با شفاعت دخترم فاطمه که سيده و سرور زنان عالم است به بهشت داخل خواهد شد.) در این هنگام شخصی به رسول خدا (صلی الله علیه واله)گفت: آیا فاطمه سیده زنهای همین عالم است؟ رسول خدا(صلی الله علیه واله) فرمود: «آن زن مریم است که سیده زنهای عالم خود می باشد، اما دخترم فاطمه سيده و سرور زنهای عالمين از اولین و آخرین است. و چون در محراب خود به عبادت می ایستد هفتاد هزار ملک از ملائکه مقرب (1)

ص: 82

خدا بر او سلام می کنند و به او همانند مریم خطاب می نمایند: «ای فاطمه! خداوند تو را برگزید و پاکیزه نمود و بر همه زنهای عالم برتری داد.» سپس رسول خدا (صلی الله علیه واله)روی مبارک خود را به طرف على (علیه السلام) نمود و فرمود: « یا علی! فاطمه پاره تن و نور چشم و میوه دل من است، آنچه او را بیازارد من را آزرده و آنچه او را خشنود کند من را خشنود نموده است. او نخستین کس از اهل بیت من است که به من ملحق می شود. یا علی! بعد از من به او احترام و احسان کن.» سپس فرمود: «حسن و حسین نیز دو فرزند من و گل های من می باشند و آنان [نیز] آقای جوانان اهل بهشت اند که باید آنها را همانند چشم و گوش خود اکرام و احسان نمایی.)) سپس رسول خدا (صلی الله علیه واله)دست مبارک خود را به طرف آسمان بلند نمود و فرمود: «خدایا، من تو را گواه می گیرم که هر کس آنها را دوست بدارد من او را دوست می دارم و هر کس آنها را دشمن بدارد من او را دشمن می دارم و هر کس تسلیم آنها شود من تسلیم اویم و هرکس با آنها بجنگد من با او به جنگ خواهم آمد.» 2- علامه مجلسی در بحار، از امالی شیخ طوسی، از عایشه نقل نموده که (1)

ص: 83

گوید: «من کسی را ندیدم که در سخن و کلام از فاطمه به رسول خدا شبیه تر باشد. هرگاه فاطمه بر پیامبر خدا وارد می شد ایشان به او خوش آمد میگفت و دست های او را می بوسید و او را در جای خود می نشاند. و چون رسول خدا بر فاطمه وارد می شد فاطمه نیز مقابل پدر برمی خاست و خوش آمد میگفت و دست های پدر را می بوسید.

و هنگامی که فاطمه در بیماری پدر – که بعد از آن از دنیا رحلت نمود - بر آن حضرت وارد شد رسول خدا آهسته چیزی در گوش او گفت و فاطمه ای گریان شد و سپس چیز دیگری را آهسته در گوش او گفت و فاطمه خندان شد.

من [پیش خودم گفتم که حتما این هم فضیلتی است که فاطمه بر سایر زنان دارد که گریان می شود و سپس ناگهان خندان می گردد! ولی چون از فاطمه سر آن را سؤال نمودم فاطمه علی فرمود: «اگر بگویم سر نگهدار نخواهم بود و چون رسول خدا رحلت نمود فاطمه مایل به عایشه فرمود: «پدرم ابتدا مرا خبر داد که از دنیا خواهد رفت و من گریان شدم و چون باز به من خبر داد که من قبل از دیگران به او ملحق می شوم خندان شدم.» (1)

ص: 84

پیامبران و رسولان مثل آن را نشنیده اند.

سپس برای اوصیای پیامبران نیز منبرهایی از نور قرار می دهند و برای وصی من على بن ابی طالب در وسط آنها منبری از نور قرار می دهند که از همه منبرهای اوصیا بلندتر خواهد بود و خداوند به علی (علیه السلام) خطاب می فرماید که خطبه بخواند و او خطبه ای می خواند که احدی از اوصيا م سپس برای فرزندان پیامبران و رسولان نیز منبرهایی از نور آماده می شود و (1)

ص: 86

برای دو فرزند و دو سبط و دو ریحانه من - که آنها را در زمان حیاتم می بوییدهام - نیز منبری از نور قرار می دهند و به آنها گفته می شود که خطبه بخوانند و آنها خطبه ای می خوانند که هیچ یک از فرزندان پیامبران و رسولان مثل آن را نشنیده اند.

سپس منادی پروردگار جبرئیل (علیه السلام) ندا می کند: فاطمه، دختر محمد (صلی الله علیه واله)و خديجة بنت خويلد و مریم بنت عمران و آسیه بنت مزاحم و ام كلثوم مادر یحیی کجایند؟ و چون آنها برپا می ایستند، خدای متعال می فرماید: ای اهل محشر! امروز کرم و بزرگواری از آن کیست؟ پس محمد و علی و حسن و حسین (علیهم السلام) می گویند: امروز کرم و بزرگواری مخصوص خدای یکتای قهار است.

پس خداوند می فرماید: ای اهل محشر! من امروز کرم و بزرگواری را به محمد و علی و حسن و حسین و فاطمه واگذار نمودم. اینک ای اهل محشر، سرهای خود را به زیر اندازید و چشمان خود را ببندید که فاطمه (دختر پیامبرم) به طرف بهشت می رود.

آن گاه جبرئیل برای فاطمه (علیها السلام) ناقه ای از بهشت می آورد که مزین به دیباج است و افسار آن از لؤلؤ و رحل آن از مرجان می باشد، پس مقابل فاطمه (علیها السلام) بر زمین می نشیند و فاطمه (علیها السلام) بر آن سوار می شود و یکصد هزار ملک در طرف راست او و یکصد هزار ملک در طرف چپ او قرار می گیرند و یکصد هزار ملک او را بر بالهای خود حمل می کنند و به در بهشت می رسانند.

و چون فاطمه (علیها السلام) به در بهشت می رسد به پشت سر التفات می نماید، پس از ناحیه پروردگار خطاب می شود: ای دختر حبیبم! برای چه التفات نمودی، در حالی که من تو را امر به دخول بهشت نمودم؟ فاطمه (علیها السلام) می گوید: خدایا، دوست می دارم که امروز قدر و منزلت من شناخته شود. پس از طرف پروردگار خطاب می شود:ای

ص: 87

دختر حبیب من! برگرد و دست هر کس را که در قلب او محبت تو یا محبت یکی از ذره تو هست بگیر و با خود به بهشت ببر.» امام باقر (علیه السلام) در این جا می فرماید: «به خدا سوگند، ای جابر! فاطمه (علیها السلام) در آن روز شیعیان و دوستان خود را همانند پرنده ای که دانه خوب را از بد جدا می کند و بر می دارد از بین اهل محشر جدا خواهد نمود و نجات خواهد داد.

و چون شیعیان فاطمه همراه فاطمه (علیها السلام) به در بهشت می رسند خداوند نیز به قلب های آنها الهام می نماید که به عقب سر التفات کنند و چون التفات می کنند خطاب می رسد: ای دوستان من! برای چه التفات نمودید، در حالی که من دختر (1)

ص: 88

حبیب خود را شفیع شما قرار دادم؟ پس آنها می گویند: خدايا، ما نیز دوست می داریم که در این روز قدر و منزلت ما شناخته شود. در این هنگام به آنها هم گفته می شود، برگردید و هر کس شما را برای فاطمه دوست می داشته و با اطعام نموده و یا لباس پوشانده و یا آبی به شما نوشانده و یا از شما دفاع نموده و غیبت شما را رد کرده دستش را بگیرید و با خود به بهشت ببرید.» امام باقر(علیه السلام)سپس فرمود: «به خدا سوگند، کسی در قیامت باقی نمی ماند [و به عذاب دوزخ گرفتار نمی شود] جز کسانی که با شک از دنیا رفته و یا کافر و منافق مرده اند و آنها چون در طبقات دوزخ قرار می گیرند - چنانچه خدا در قرآن فرموده - می گویند: امروز برای ما نه شفاعت کننده ای هست و نه دوست حمایتگری وجود دارد! و اگر یک بار دیگر برای ما بازگشتی به دنیا می بود ما از مؤمنین می شدیم.» امام باقر(علیه السلام) در این قسمت از کلام خود می فرماید: «آنها دروغ می گویند و آنچه را می طلبند به آنها داده نمی شود، چرا که اگر به دنیا بازگردند اعمال پیشین خود را ادامه خواهند داد.»

سپس به اصحاب خود فرمود: «امشب کدام یک از شما از این مرد پذیرایی می کنید؟» على (علیه السلام) عرض کرد: «یا رسول الله! من از او پذیرایی می نمایم.» و سپس نزد فاطمه (علیها السلام) آمد و فرمود: «ای دختر پیامبر! چیزی داری که از این مرد پذیرایی کنیم؟» فاطمه (علیها السلام) فرمود: «چیزی جز قوت شب نداریم ولی میهمان را بر خود مقدم میداریم.» امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «ای فاطمه! فرزندانمان را بخوابان و چراغ را خاموش کن.» سپس غذای خود و فرزندان خود را در آن شب به آن فقیر دادند و چون صبح شد و على (علیه السلام) خدمت رسول خدا (صلی الله علیه واله)رسید و عرضه داشت که ما دیشب از آن فقیر پذیرایی نمودیم آیه فوق نازل شد ( آیات الفضائل، ص 979).

1۔ علامه مجلسی در بحار، از کتاب بشارة المصطفی، از امام صادق (علیه السلام)، از (1)

ص: 90

پدر خود، از جابر بن عبدالله انصاری نقل نموده که گوید:

«روزی رسول خدا (صلی الله علیه واله) به نماز عصر را با ما خواندند و چون سلام دادند در جای خود نشستند و مردم اطراف آن حضرت گرد آمدند. در این هنگام پیرمرد غریبی، که از ضعف و پیری نمی توانست بر روی پای خود بایستد، وارد شد و رسول خدا (صلی الله علیه واله)با او مشغول صحبت شدند و از احوال او سؤال نمودند. پیرمرد گفت: یا رسول الله! من گرسنه هستم، به من غذا بدهید و برهنه هستم مرا بپوشانید و فقیر هستم مرا بی نیاز کنید.

رسول خدا (صلی الله علیه واله)فرمود: «چیزی برای تو سراغ ندارم لكن تو را راهنمایی (1)

ص: 91

می کنم؛ زیرا راهنمای به خیر مانند انجام دهند، خیر است.» سپس فرمود: «تو باید به در خانه کسی بروی که خدا و رسول خدا را دوست می دارد و خدا و رسول خدا نیز او را دوست می دارند. البته او خدا را بر خود مقدم خواهد داشت. باید به حجره دخترم فاطمه بروی.) گفتنی است حجره فاطمه متصل به حجره مخصوص رسول خدا بود که در آن خلوت می نمود. - سپس فرمود: «ای بلال، برخیز و او را به خانه فاطمه ببر.» پس اعرابی به در خانه فاطمه آمد و با صدای بلند گفت: «السلام علیکم یا اهل بيت النبوة و مختلف الملائكة و مهبط جبرئيل الروح الأمين بالتنزيل من عند رب العالمين» فاطمه علی فرمود: «و عليك السلام، تو چه کسی هستی؟» پیرمرد گفت: من پیرمردی هستم که از راه دور آمده ام و بر پدر شما، سید بشر، وارد شده ام و گرسنه و برهنه هستم. به من کمک کنید، خدا شما را رحمت نماید. تا این که گوید:

در آن وقت درخانه فاطمه چیزی نبود و رسول خدا می دانست که آنها (1)

ص: 92

سه روز است چیزی از طعام نخورده اند. پس فاطمه (علیها السلام) پوست گوسفندی را که دباغی شده بود و شب ها حسن و حسین (علیهما السلام) را بر روی آن می خواباند به او داد و فرمود: «این را بگیر شاید خداوند چیزی بهتر از این برای تو فراهم نماید.» پیرمرد گفت: ای دختر پیامبر! من گرسنه هستم، با این پوست گوسفند چه کنم؟ جابر می گوید: چون فاطمه این سخن را از اعرابی شنید، فورا گردن بند خود را - که فاطمه دختر حمزة بن عبدالمطلب برای او هدیه داده بود - از گردن بیرون نمود و به اعرابی داد و فرمود: «این را بگیر و بفروش. امید آنکه خداوند بهتر از آن را به تو عطا نماید.» اعرابی آن را گرفت و وارد مسجد شد و در حالی که رسول خدا (صلی الله علیه واله) بین اصحاب خود نشسته بود صدا زد: یا رسول الله! فاطمه این گردنبند را به من داد و فرمود: «آن را بفروش. امید آن که خداوند کار تو را اصلاح نماید.» جابر می گوید: در این هنگام رسول خدا(صلی الله علیه واله) گریان شد و فرمود: «چگونه (1)

ص: 93

خدا کار تو را اصلاح نمی کند در حالی که فاطمه دختر محمد و بهترین دختران از فرزندان آدم آن را به تو داده است؟!» پس عمار یاسر از بین اصحاب برخاست و گفت: یا رسول الله! به من اجازه می دهید این گردنبند را بخرم؟ رسول خدا (صلی الله علیه واله)فرمود: «آن را بخر، زیرا اگر جن و انس در آن شریک شوند خداوند آنها را عذاب نخواهد نمود.» عمار به آن اعرابی گفت: به چه قیمت می فروشی؟ اعرابی گفت: آن را در مقابل یک وعده غذا از نان و گوشت که سیر شوم و یک عبای یمانی که پوشیده شوم و در آن نماز بخوانم و یک دینار که مرا به وطن خود برساند می فروشم.

و عمار که در آن وقت سهمی را که رسول خدا (صلی الله علیه واله) از غنایم خیبر به او داده بود فروخته بود و چیزی از آن را باقی نگذارده بود، گفت: من در مقابل این گردنبند بیست دینار و دویست درهم و یک عبای یمنی و یک وعده غذا از گوشت و نان گندم و مرکبی که تو را به وطن و اهل خود برساند به تو می دهم. اعرابی گفت: چقدر تو با گذشت هستی، ای مرد! سپس عمار او را با خود برد و آنچه را به او گفته بود به او تحویل داد. (1)

ص: 94

اعرابی باز خدمت رسول خدا (صلی الله علیه واله)آمد و رسول خدا به او فرمود: «آیا از گرسنگی نجات یافتی و لباسی به دست آوردی؟» اعرابی گفت: آری، پدر و مادرم فدای شما باد! من از فقر نجات یافتم.

رسول خدا (صلی الله علیه واله)فرمود: «پس به فاطمه (علیها السلام) که این احسان را به تو نموده دعا کن.» اعرابی گفت: خدایا، تو آفریده گار و معبود مایی و ما هرگز تو را نیافریده ایم و ما پروردگاری جز تو را نمی پرستیم. تو رازق و تأمین کننده همه چیز ما هستی. خدایا، به فاطمه پاداشی عطا کن که نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده باشد.

پس رسول خدا (صلی الله علیه واله)دعای او را آمین فرمود و روی مبارک خود را به سوی اصحاب کرد و فرمود: «خداوند آنچه را این اعرابی گفت در دنیا به فاطمه عطا نموده است؛ من پدر اویم و احدی از عالمين مثل من نیست، و على همسر اوست و اگر على نبود برای فاطمه هرگز همسری پیدا نمی شد، و خداوند به فاطمه دو فرزند (1)

ص: 95

مانند حسن و حسین داده که در عالم مانند آنها وجود ندارد و آنها دو جوان و دو آقای همه جوانان بهشتی و اسباط پیامبران هستند.» سپس رسول خدا(صلی الله علیه واله) روی مبارک خود را به سوی مقداد و عمار و سلمان نمود و فرمود: «آیا بیش از این برای شما بگویم؟» گفتند: آری، رسول خدا (صلی الله علیه واله)فرمود: «روح الأمين جبرئیل نزد من آمده و می گوید: فاطمه (علیها السلام) چون از دنیا برود و به خاک سپرده شود، دو ملک قبر از او سؤال می کنند: پروردگار تو کیست؟ او می گوید: الله پروردگار من است. گویند: پیامبر تو کیست؟ او می گوید: پدرم پیامبر من می باشد. گویند: ولی و امام تو کیست؟ او می گوید همین کسی که در کنار قبرم ایستاده است، یعنی علی بن ابی طالب (علیه السلام) امام و ولی من است.» سپس رسول خدا(صلی الله علیه واله) فرمود: «آیا از فضیلت فاطمه بیش از این برای شما بگویم؟ همانا خداوند عده ای از ملائکه را نگهبان فاطمه قرار داده که او را از مقابل صورت و از پشت سر و از طرف راست و از طرف چپ محافظت می کنند و آنها در زمان حیات فاطمه و بعد از رحلت او نزد قبر او خواهند بود و بر او و بر پدر و شوهر (1)

ص: 96

و فرزندان او صلوات می فرستند و هرکس پس از رحلت من مرا زیارت کند همانند آن است که مرا در زمان حیات زیارت نموده باشد و هرکس فاطمه (علیها السلام)را زیارت کند مثل این است که مرا زیارت نموده باشد و هر کس علی بن ابی طالب (علیه السلام) را زیارت کند مانند این است که فاطمه را زیارت کرده باشد و هر کس حسن و حسین را زیارت کند مانند این است که علی (علیه السلام) را زیارت نموده باشد و هر کس ذريه فاطمه و علی علی را زیارت کند مانند این است که فاطمه و علی (علیهم السلام)را زیارت کرده باشد.» سپس عمار آن گردن بند را با مشک خوشبو نمود و آن را در برد یمانی پیچید و به غلام خود به نام «سهم» - که او را از سهم خیبر خریده بود به داد و گفت: آن را خدمت رسول خدا (صلی الله علیه واله)ببر و خود نیز مملوک و غلام او باش.

غلام آن گردنبند را خدمت رسول خدا(صلی الله علیه واله) آورد و پیام عمار را به آن (1)

ص: 97

حضرت رساند و رسول خدا (صلی الله علیه واله) به او فرمود: «آن را نزد فاطمه ببر و من تو را به او بخشیدم.» و چون نزد فاطمه رفت، فاطمه (علیها السلام) گردن بند را گرفت و او را آزاد نمود. در این هنگام غلام خندید. فاطمه (علیها السلام)فرمود: «برای چه خندیدی؟» غلام گفت: از برکت این گردنبند تعجب نمودم که گرسنه ای را سیر نمود و برهنه ای را پوشاند و فقیری را بی نیاز نمود و غلامی را آزاد کرد و در نهایت به صاحب اول خود بازگشت.

مؤلف گوید: مواسات و ایثار امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا(علیها السلام) در تاریخ ثبت شده و در آیات سوره «هل اتی»، که به اتفاق مفسیرین شیعه و سنی در باره على و فاطمه و حسن و حسین و فضه خادمه نازل شده است، معروف و مشهود است و در تعداد فراوانی از روایات نقل شده است که به یک مورد دیگر آنها اشاره می شود.

2- علامه مجلسی در کتاب شریف بحار، از تفسیر فرات، از ابوسعید خدری نقل نموده که گوید: روزی امیرالمؤمنین گرسنه بود و به فاطمه (علیها السلام) فرمود: «آیا غذایی در خانه هست که مرا از آن تغذیه نمایی؟» فاطمه گفت: «سوگند به خدایی که پدرم را به نبوت و تو را به خلافت و (1)

ص: 98

وصایت گرامی داشته، چیزی در خانه نیست و ما دو روز است که خود گرسنه هستیم و چیزی نداشته ایم جز آنچه قبلا برای شما آوردم و شما را بر خود و فرزندان خود حسن و حسین مقدم داشتم.» امیرالمؤمنین (علیه السلام) به فاطمه (علیها السلام) فرمود: «چرا به من خبر ندادی که برای شما چیزی فراهم کنم؟» فاطمه (علیها السلام) گفت: «یا ابالحسن! من از خدای خود حیا می کنم که تو را به چیزی که قدرت بر آن نداری تکلیف نمایم.» پس امیرالمؤمنین (علیه السلام) از خانه خارج شد و در حالی که به خدای خود امیدوار (1)

ص: 99

بود دیناری را از کسی قرض گرفت و رفت که برای عیال خود غذایی تهیه کند. ناگهان مقداد را دید که در وسط روز درآن هوای گرم پریشان است و خورشید از بالای سر و زیر قدم، او را آزار داده است. چون امیرالمؤمنین (علیه السلام) حال مقداد را چنین دید فرمود: «برای چه در این ساعت از روز از خانه خود بیرون آمده ای؟» مقداد عرض کرد: یا ابالحسن! مرا رها کنید و از احوال من سؤال نفرمایید.

امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «امکان ندارد من از تو جد اشوم تا این که از حال تو آگاه گردم.» مقداد گفت: از شما خواهش می کنم که برای خدا مرا رها کنید و از اسرار من سؤال نفرمایید. امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «تو نباید حال خود را از من پنهان بداری.» مقداد گفت: حال که چنین است به شما می گویم. به آن خدایی که محمد(صلی الله علیه واله) را به نبوت و شما را به وصایت و خلافت گرامی داشته، مرا چیزی جز فقر و (1)

ص: 100

گرسنگی عیال و فرزندانم از خانه بیرون نیاورده است و من چون گریه عيال خود را از شدت گرسنگی شنیدم طاقت نیاوردم و با حال پریشان از خانه خارج شدم. یا على! این است حال و قصه من.

امیرالمؤمنین (علیه السلام) با شنیدن سخنان مقداد گریان شد و اشک او بر صورت جاری گردید و فرمود: «ای مقداد! به آن خدایی که تو به او سوگند یاد نمودی، که من نیز از خانه بیرون نیامدم جز برای همان چیزی که تو برای آن از خانه خود بیرون آمدی. اینک من دیناری رابه قرض گرفته ام و تو را بر خود مقدم می دارم.» سپس آن دینار را به عمار داد و به مسجد بازگشت و نماز ظهر و عصر و مغرب را با رسول خدا خواند.

چون رسول خدا نماز مغرب را خواند و خواست که از مسجد خارج شود به امیرالمؤمنین (علیه السلام)، که در صف اول نشسته بود، اشاره نمود که برخیزد. امیرالمؤمنین که مشغول تعقیب بود خود را به رسول خدا (صلی الله علیه واله)می رساند و جلوی یکی از درهای مسجد به رسول خدا (صلی الله علیه واله)رسید و سلام کرد.

رسول خدا (صلی الله علیه واله)جواب سلام او را داد و فرمود: «یا ابا الحسن! آیا چیزی در خانه داری که امشب به خانه شما بیاییم و از غذای شما استفاده کنیم؟» امیرالمؤمنین سر به زیر انداخت و سکوت کرد و از رسول خدا (صلی الله علیه واله)حیا نمود که چیزی بگوید، در حالی(1)

ص: 101

که رسول خدا (صلی الله علیه واله)به حال او و آن دیناری را که به قرض گرفته بود و به مقداد داده بود می دانست و خداوند به او وحی نموده بود که آن شب را میهمان امیرالمؤمنین باشد.

وقتی رسول خدا (صلی الله علیه واله)سكوت على (علیه السلام) را دید فرمود: «یا علی! چرا [سكوت کردهای ] نه می گویی نه که من برگردم و نه می گویی آری که من همراه تو به خانه بیایم؟» امیرالمؤمنین (علیه السلام) عرض کرد: «یا رسول الله حیای من و بزرگواری شما مانع شد [که به شما بگویم که چیزی در خانه نداریم).

پس رسول خدا (صلی الله علیه واله)دست امیرالمؤمنین (علیه السلام) را گرفت و داخل خانه فاطمه (علیها السلام) شدند در حالی که فاطمه نماز خود را خوانده و در مصلای خویش نشسته بود و پشت سر او ظرف غذایی بود که بخار از آن بالا می رفت. چون فاطمه (علیها السلام) صدای رسول خدا (صلی الله علیه واله)را شنید از مصلای خود خارج شد و بر رسول خدا (صلی الله علیه واله)سلام کرد. رسول خدا (صلی الله علیه واله)جواب سلام فاطمه را داد و دست محبت خویش را بر سر او کشید و فرمود: «دخترم! حال شما چگونه است؟» فاطمه (علیها السلام) عرض کرد: «خوب است. خداوند شما را ببخشاید؛ که البته بخشیده است.» سپس فاطمه علی ظرف غذا را آماده نمود و نزد رسول خدا و امیرالمؤمنین (علیه السلام) گذارد و چون على (علیه السلام) به غذا نگاه نمود و بوی آن را شنیند نگاهی به فاطمه نمود و فرمود: «ای فاطمه! این غذا که من تاکنون به این زیبایی و خوشبویی و لذیذی ندیده بودم از کجا برای تو آماده شد؟ مگر نگفتی دو روز است که غذایی برای ما یافت نشده است؟!» در این هنگام رسول خدا (صلی الله علیه واله) دست مبارک خود را بر شانه امیرالمؤمنین (علیه السلام) فشار داد و فرمود: «یا علی! این پاداش دیناری است که به مقداد دادی. اینک خداوند عوض آن را به تو عطا فرموده است؛ «خداوند هر کس را بخواهد روزی بی حساب می دهد.»

ص: 102

سپس رسول خدا (صلی الله علیه واله) گریان شدند و فرمودند: «سپاس خدایی را که راضی نشد شما از دنیا بروید تا این که پاداش شما را در دنیا داد و تو را، یا علی، به منزله زکریا و فاطمه را به منزله مریم قرار داد؛ «که هر وقت زکریا بر او وارد می شد می دید که او در کنار محراب خود روزی او مائده آسمانی دارد». [و چون به او می گفت: این غذا از کجا برای تو آمده است؟ او می گفت: از طرف خداوند آمده است؛ او هر کس را بخواهد روزی بی حساب می دهد.

رسول خدا (صلی الله علیه واله) نشسته بودم، ناگهان فاطمه (علیها السلام) وارد شد، در حالی که صورت او از گرسنگی تغییر نموده بود. پس رسول خدا (صلی الله علیه واله)به او فرمود: «بیا نزد من»، و چون نزد پدر رفت رسول خدا (صلی الله علیه واله)دست مبارک خود را بر سینه فاطمه (علیها السلام) گذارد و این دعا را خواند: «ای خدایی که گرسنه را سیر می کنی و افتاده را عزت می بخشی، گرسنگی را از فاطمه دور فرما.» عمران بن حصین می گوید: ناگهان دیدم زردی صورت فاطمه (علیها السلام) مبدل به سرخی شد و فاطمه فرمود: «بعد از دعای پدر [دیگر گرسنه نشدم.» 3- همچنین از خرائج نقل نموده که جابر بن عبدالله انصاری گوید: (1)

ص: 105

روزهایی بر پیامبر خدا (صلی الله علیه واله) گذشت و غذایی برای او فراهم نگردید و گرسنگی بر او سخت شد و چون به خانه های همسران خود نیز سر زد چیزی برای رفع گرسنگی پیدا نکرد. پس نزد فاطمه (علیها السلام) آمد و فرمود: «دخترم! من گرسنه هستم، آیا چیزی نزد تو هست که بخورم؟» فاطمه (علیها السلام) عرض کرد: «فدای شما شوم، نه! به خدا چیزی نزد من نیست.) هنگامی که رسول خدا(صلی الله علیه واله) از خانه فاطمه (علیها السلام) خارج شد، یکی از کنیزان فاطمه دو قرص نان و مقداری گوشت برای فاطمه (علیها السلام) آورد. فاطمه (علیها السلام) آن را گرفت و در قدحی گذارد و روی آن را پوشاند و فرمود: «به خدا سوگند، پدرم رسول خدا (صلی الله علیه واله)را بر خود و دیگران مقدم خواهم داشت.»، در حالی که اهل خانه فاطمه (علیها السلام) همه گرسنه بودند. آن گاه حسن و حسین (علیهما السلام) را نزد رسول خدا(صلی الله علیه واله) فرستاد و او را به خانه دعوت کرد].

رسول خدا (صلی الله علیه واله) چون به خانه فاطمه آمد، فاطمه به پدر خود گفت: «خداوند غذایی برای ما فرستاد و من آن را برای شما ذخیره نمودم.» رسول خدا (صلی الله علیه واله)فرمود: دخترم، آنچه را برای من ذخیره نمودهای بیاور.» هنگامی که فاطمه (علیها السلام) روپوش را از آن ظرف برداشت و دید مملو از نان و گوشت است مبهوت شد و دانست که آن غذا از طرف خداوند بوده است. پس شکر (1)

ص: 106

و حمد خدا را به جا آورد و بر پدر خود صلوات فرستاد و آن غذا را نزد پدر آورد و رسول خدا (صلی الله علیه واله) نیز چون چنین دید حمد خدا را بر زبان جاری نمود و فرمود: دخترم! این غذا را از کجا فراهم نمودی؟» فاطمه (علیها السلام) گفت: «این غذا از طرف خداوند است، خدا هر که را بخواهد بدون حساب روزی می دهد.» پس رسول خدا (صلی الله علیه واله) علی (علیه السلام) را نیز فرا خواند و [علی (علیه السلام)] نیز خدمت رسول خدا(صلی الله علیه واله)آمد. سپس رسول خدا(صلی الله علیه واله) و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) و تمام زنهای پیامبر (صلی الله علیه واله) از آن غذا خوردند و همگی سیر شدند و فاطمه(علیها السلام) فرمود: «آن غذا همچنان به حال [اولیه خود باقی ماند و چیزی از آن کاسته نشد و من از آن برای همه همسایگان بردم و خداوند در آن برکت و خیر فراوانی قرار داد.» 4 - در همان کتاب، از خرائج روایت شده که ام ایمن می گوید: چون فاطمه زهرا (علیها السلام)از دنیا رحلت نمود، من سوگند یاد نمودم که دیگر در مدینه نمانم، زیرا طاقت این که جای فاطمه (علیها السلام) را خالی ببینم نداشتم. پس به طرف مگه حرکت نمودم و چون در بین راه به بیابان رسیدم سخت تشنه شدم و دست های خود را بالا نمودم و گفتم:

خدایا! من خادمه فاطمه (علیها السلام) هستم، آیا مرا از تشنگی خواهی کشت؟» پس (1)

ص: 107

خداوند دلوی از آسمان فرستاد و از آن سیرآب شدم، و تا هفت سال نیاز به آب و غذا پیدا نکردم سپس می گوید: مردم مرا در گرم ترین روزها برای کاری می فرستادند و من تشنه نمی شدم.

شماست، کار را به او واگذاريد. فاطمه (علیها السلام) فرمود: پدرم به من سفارش نموده که یک روز کارهای خانه با او باشد و یک روز با من و او دیروز روز خدمتش بود.» سلمان می گوید: به فاطمه گفتم: من آزاد شده پدر شما هستم، اجازه بدهید برای شما آسیاب را بگردانم و یا حسین (علیه السلام) را آرام کنم. فاطمه (علیها السلام) فرمود: «من برای آرام کردن حسین سزاوارترم، تو آسیاب را بگردان.» سلمان می گوید: من مقداری از جو را آرد نمودم و چون صدای اذان بلند شد، رفتم و با رسول خدا(علیه السلام) نماز خواندم و چون فارغ شدم قصه خود را به علی (علیه السلام) گفتم. پس علی(علیه السلام) گریان شد و نزد فاطمه (علیها السلام) رفت و چون بازگشت، دیدم خندان و متبسم است.

رسول خدا (صلی الله علیه واله)از علت خنده او سؤال نمود، على (علیه السلام) گفت: «من وارد خانه شدم، دیدم فاطمه (علیها السلام) بر پشت خوابیده و فرزندم حسین روی سینه او به خواب رفته و آسیابی که مقابل اوست بدون این که کسی آن را بگرداند می گردد!» رسول خدا (صلی الله علیه واله)نیز تبسم نمود و فرمود: «یا علی! مگر نمی دانی که خداوند ملائکه ای دارد که روی زمین می گردند و تا قیامت خدمتگزاران محمد و آل محمد هستند؟ در همان کتاب، از خرائج، از ابوذر نقل شده که گوید: پیامبر خدا (صلی الله علیه واله)مرا (1)

ص: 109

سراغ علی (علیه السلام) فرستاد. پس به در خانه او رفتم و او را صدا زدم و کسی جواب مرا نداد. ناگهان دیدم آسیابی که در خانه على (علیه السلام) است [خود به خود] می گردد و کسی در کنار آن نیست. پس با صدای بلند آن حضرت را صدا زدم و چون از خانه خارج شد رسول خدا (صلی الله علیه واله) چیزی به او فرمود که من آن را نفهمیدم. سپس به رسول خدا ] گفتم: تعجب است که در خانه علی (علیه السلام) آسیاب [خود به خود می گردد و کسی در کنار آن نیست؟ رسول خدا (صلی الله علیه واله)فرمود: «خداوند قلب فاطمه و اعضای او را از ایمان و یقین پر نموده است و چون خداوند ناتوانی او را می داند در مشکلات و کارهای خانه او را کمک می دهد.» سپس فرمود: «مگر نمی دانی که خداوند ملائکه ای را برای خدمت به آل محمد (علیهم السلام) آفریده است؟ »

مقداری جو قرض گرفت و آن مرد یهودی از او وثيقه طلب نمود. على (علیه السلام) لباس فاطمه (علیها السلام) را که از پشم بود نزد او گرو و وثیقه گذارد. مرد یهودی آن لباس [را گرفت و به خانه برد و در اتاق خود گذارد. هنگام شب همسر آن مرد یهودی دید که از آن اتاق نوری ساطع است که همه جا را روشن نموده است. به شوهر خود گفت: از این اتاق نور عظیمی ساطع است؟ مرد یهودی تعجب نمود و از یاد برده بود که لباس فاطمه (علیها السلام) را در آن اتاق گذارده است. پس با سرعت دوید و داخل اتاق شد، ناگهان دید که آن نور، که مانند ماه شب چهارده می درخشد، از لباس فاطمه است.

آن مرد یهودی و همسرش این خبر را به خویشان خود دادند و هشتاد نفر از یهودی ها آمدند و چون آن نور را دیدند همگی آنها مسلمان شدند.

در همان کتاب، از خرائج روایت شده که يهود مدينه مراسم عروسی داشتند (1)

ص: 111

و خدمت رسول خدا (صلی الله علیه واله) آمدند و گفتند: ما بر شما حق همسایگی داریم و از شما خواهش می کنیم که دختر خود فاطمه (علیها السلام)را به مراسم ما بفرستید تا مراسممان برکت بیشتری پیدا کند؛ و براین خواسته خود اصرار نمودند.

رسول خدا (صلی الله علیه واله)در پاسخ آنها فرمود: «فاطمه (علیها السلام) همسر علی بن ابی طالب (علیه السلام) است و او باید از او اطاعت کند.» پس یهودیان از رسول خدا (صلی الله علیه واله)خواستند که او از علی (علیه السلام) بخواهد که به فاطمه اجازه دهد که به مراسم آنان برود. در آن مراسم یهودیان از تشریفات و زر و زیور چیزی واگذار نکرده بودند و فکر می کردند که فاطمه با آن لباس های ساده ای که دارد وقتی در مجلس وارد شود سبک و خجل خواهد شد.

پس جبرئیل (علیه السلام) برای فاطمه از بهشت لباس های زیبا و زر و زیوری آورد که آنها هرگز ندیده بودند و چون آن لباس بهشتی و زیورها را بر تن نمود و وارد آن مجلس شد، همه مردم از زیبایی رنگ و بوی خوش آن تعجب نمودند و زنهای آنان مقابل فاطمه (علیها السلام) سجده نموده و زمین را بوسیدند و بدین وسیله عده زیادی از زنان و مردان یهود مسلمان شدند. (1)

ص: 112

(1)

2- «فَتَلَقَّى ءَادَمُ مِن رَّبِهِ كَلِمتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيُم» [بقره/37]

در كتاب بحار، ج 36/56 و تفسير امام حسن عسكرى عليه السلام و غايه المرام، ج1/394 و ينابيع المودّة، ص 97 و مناقب ابن مغازلى، ص 63 و كتب ديگر با سندهاى متصل و فراوان آمده است كه كلماتى كه آدم از خداى خود دريافت نمود و به وسيله آنها توبه كرد و توبه او پذيرفته شد اين بود كه گفت: «خدايا، به حق محمّد و على و فاطمه و حسن و حسين تو را سوگند مى دهم كه مرا ببخشى و توبه ام را بپذيرى» و خداوند توبه او را پذيرفت.

براى تفضيل بيشتر به كتاب «آيات الفضائل» ص 51 مراجعه شود.

3 - «فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ اَبْنائنا وَ اَبنائَكُمْ وَ نِسائَنا وَ نِسائَكُمْ وَ اَنْفُسَنا وَ اَنْفُسَكُم ثُمّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللّهِ عَلىَ اْلكاذِبين» [آل عمران/ 61] (2)

مرحوم صدوق در عيون، ج 2/81، از حضرت كاظم عليه السلام نقل نموده كه فرمود: «احدى انكار ندارد كه رسول خدا صلى الله عليه و آله براى مباهله با نصاراى نجران جز علىّ بن ابى طالب و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام را همراه خود نبرد.»

در كتاب شواهدالتنزيل، ج1/126، از حذيفه بن يمان نقل شده كه گويد: دو نفراز اسقف هاى مسيحى به نام عاقب و سيّد از مسيحيان نجران،رسول خدا صلى الله عليه و آله را به ملاعنه

ص: 114

و مباهله (يعنى نفرين كردن هر كدام به ديگرى) دعوت نمودند. عاقب به سيّد گفت: اگر او (رسول خدا) با اصحاب و ياران خود براى ملاعنه حاضر شد پيامبر نخواهد بود و اگر با اهل بيت و خواص خود حاضر شد پيامبر خدا مى باشد.

حذيفه گويد: رسول خدا صلى الله عليه و آله حركت نمود و على عليه السلام را در طرف راست و امام حسن عليه السلام را در طرف چپ و امام حسين عليه السلام را در طرف راست على عليه السلام و فاطمه عليهاالسلام را در پشت سر خود قرار داد و براى مباهله و ملاعنه حاضر شد. اسقف مسيحى (عاقبت) چون اين وضعيت را ديد به رفيق خود (سيّد) گفت: با او ملاعنه نكن، كه اگر با او ملاعنه كنى احدى از نصارا رستگار نخواهند شد! رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «اگر با من مباهله مى كردند احدى از آنان زنده نمى ماند.

(براى تفضيل بيشتر به كتاب «آيات الفضائل»، ص 114 و كتب ديگر مراجعه شود.

(1)

4- «أَلَم تَرَكَيْفَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَ فَرْعُهَا فِى السَّمَآءِ و قوله: وَ مَثَلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِيثَةٍ اجْتُثَّتْ مِن فَوقِ الأَرْضِ مَالَهَا مِن قَرَار»[سوره ابراهيم 24/26]

در كتاب بحار، ج 67/37 و تفسير عياشى از امام صادق عليه السلام نقل شده كه فرمود: «خداوند در اين آيه اهل بيت پيامبر خود صلى الله عليه و آله را به شجره طيبة تشبيه نموده و دشمنان آنان را به شجره خبيثه تشبيه كرده است.» در كتاب كافى، ج 1/428 نقل شده كه از امام صادق عليه السلام درباره شجره طيّبة سؤال شد، آن حضرت از جدّ خود رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل نمود كه فرمود: «من اصل آن شجرة و على عليه السلام فرع آن و ائمه عليهم السلام شاخه هاى آن و علم امامان ميوه هاى آن و

ص: 115

شيعيان مؤمن ما برگ هاى آن هستند.» در كتاب بحار، ج 9/218 نقل شده كه فرموده: «شاخه آن درخت فاطمه و ميوه آن فرزندان او و برگ هاى آن شيعيان اويند» در تفسير مجمع البيان، از امام باقر عليه السلام نقل شده كه فرمود: «مقصود از كلمه خبيثه بنى اميّه هستند.» مؤلّف گويد: شجرة ملعونه نيز در قرآن، به بنى اميّه تفسير شده است.

در كتاب شواهد التنزيل، ص 313 از امام باقر عليه السلام نقل شده كه فرمود: «مَثَل ما خانواده مَثَل درختى است كه بر ساق محكمى بر قرار باشد و هر كسى به شاخه اى از شاخه هاى آن تمسك و تعلق جويد اهل آن خواهد بود.» راوى اين حديث، زيادبن منذر، گويد: به آن حضرت گفتم: مقصود از ساق آن درخت كيست؟ فرمود: «على عليه السلام است.»

(1)

5 - «يَأيُّهَا الَّذِينَ آمَنوُا اْتَّقُوا اللّه وَ ابْتَغُوا اِلَيْهِ اْلوَسِيلَةَ وَ جاهِدُوا فِى سَبِيلِهِ لَعَلَكُمْ تُفْلِحُونَ» [سوره مائده 35] مرحوم صدوق در عيون، ج 2/58 از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل نموده كه فرمود: «مقصود از «وسيله» در اين آيه امامان از ذريّه حسين عليهم السلام هستند كه اطاعت از آنها اطاعت از خدا و مخالفت با آنها مخالفت با خداست. آنان دستگيره محكم نجات و وسيله تقرب به خداوند هستند.» در كتاب كافى، ج 8/24 امير المؤمنين عليه السلام ضمن خطبه وسيله معناى وسيله را

ص: 116

به طور مشروح بيان فرموده كه به جهت رعايت اختصار از نقل آن خوددارى مى نماييم علاقه مندان مى توانند به كتاب «آيات الفضائل» ص 167 مراجعه نمايند.

(1)

6- «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ أَهْلَ البَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُم تَطهِيرا»[احزاب/33]

علاّمه مجلسى در كتاب بحار، ج 35/207 از امام باقر عليه السلام نقل نموده كه فرمود: «اين آيه درباره رسول خدا و علىّ بن ابى طالب و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام نازل شد؛ و آن، هنگامى بود كه رسول خدا صلى الله عليه و آله در خانه امّ سلمه بود و چون اين آيه نازل شد رسول خدا صلى الله عليه و آله اميرالمؤمنين و فاطمه و حسن و حسين صلوات اللّه عليهم اجمعين را جمع نمود و كساى خيبرى را بر آنان پوشاند و خود در بينشان قرار گرفت و فرمود:

«خدايا، اينها اهل بيت من هستند كه تو درباره آنان به من وعده داده اى. خدايا، رجس و پليدى را از آنان دور فرما و آنها را به پاكى و طهارت كامل برسان.»

امّ سلمه، گفت: يا رسول اللّه! آيا من نيز از آنها هستم؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: تو از آنها نيستى، لكن من تو را به خير و سعادت بشارت مى دهم.»

شيخ جليل القدر، عبداللّه بحرانى، در كتاب عوالم، ج 11/376 حديث كساى معروف را كه اين آيه در ضمن آن بيان شده با سند صحيح از جابر از فاطمه زهرا عليهاالسلام نقل نموده و ما به جهت رعايت اختصار از ذكر آن خود دارى مى نماييم.

در كتاب خصال، ص 550 نقل شده كه اميرالمؤمنين عليه السلام در احتجاج خود به ابوبكر فرمود:« من تو را به خدا سوگند مى دهم، آيا آيه تطهير در شأن من و خانواده

ص: 117

و فرزندان من نازل شد، يا درباره تو و اهل بيت تو؟» ابوبكر گفت: البته درباره تو و اهل بيت تو نازل شد! اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: «تو را به خدا سوگند مى دهم، بگو بدانم، آيا دعاى رسول خدا صلى الله عليه و آله در زير كسا كه فرمود: «خدايا، اينها اهل بيت من هستند كه به طرف (رحمت) تو خواهند آمد، نه به طرف آتش»، آيا مقصود، اهل بيت تو بودند يا اهل بيت من؟» ابوبكر گفت اهل بيت تو بودند.

مؤلّف گويد: مضمون روايات فوق در ينابيع المودّة، ص 107 نيز نقل شده و در كتاب شواهد التنزيل، ج 2/10 آمده است كه رسول خدا صلى الله عليه و آله تا شش ماه بعد از نزول اين آيه، همه روزه، هنگامى كه براى نماز صبح خارج مى شدند به در خانه على و فاطمه عليهماالسلام مى آمدند و مى فرمودند: «الصلاة يا اهل البيت» و سپس اين آيه را تلاوت مى نمودند؛ و على و فاطمه عليهماالسلام در پاسخ مى گفتند: «وعليكم السّلام و رحمه اللّه و بركاته.»

مضون اين روايات با طرق متعدده در كتب شيعه و سنّى نقل شده است: علاقه مندان مى توانند به كتاب «آيات الفضائل»، ص 501 مراجعه نمايند.

(1)

7- «كَانُواْ قَلِيلاً مِّنَ اْللَّيْلِ مَايَهْجَعُونَ وَ بِالأَسْحَارِهُمْ يَسْتَغفِروُنَ وَ فِى أَمْوَلِهِم حَقٌ لِّلسَّآئِل وَ الَمحْرُومِ» [ذاريات / 18-17] در كتاب شواهد التنزيل، ج 2/194، از سعيدبن جبير، از ابن عباس نقل شده كه گويه: اين آيه درباره علىّ بن ابى طالب و امام حسن و امام حسين و فاطمه عليهم السلامنازل شد. عادت اميرالمؤمنين عليه السلام اين بود كه دو سوم آخر شب را به نماز مى ايستاد و ثلث

ص: 118

اول آن را استراحت مى فرمود و چون وقت سحر فرا مى رسيد مشغول استغفار و دعا مى شد و در هر شب هفتاد ركعت نماز مى خواند و در ضمن آنها قرآن را ختم مى نمود.

(1)

8 - «و يُؤثرونَ عَلى انفُسِهم وَ لَوْ كانَ بِهِم خَصاصَةٌ» [سوره حشر آيه 8] موارد ايثار فاطمه عليهاالسلام فراوان است و معروف ترين آنها قصه اطعام مسكين و يتيم و اسير است كه در سوره «هل اَتى» بيان شده است و اساسا اين سوره در مورد ايثار فاطمه و على و حسن و حسين عليهم السلام و فضه خادمه نازل شده است كه اين بزرگواران در سخت ترين وضعيت، سه روز غذاى خود را به مسكين و يتيم و اسير دادند و در آن سه روز روزه بودند و با آب افطار نمودند.

از مواردى كه قبلاً به طور تفصيل نقل شد روايتى است كه شيخ طوسى در امالى، ص 185 با سند خود از رسول خدا صلى الله عليه و آله اين گونه نقل نموده است: فقيرى خدمت آن حضرت رسيد و از گرسنگى خود شكايت نمود. رسول خدا صلى الله عليه و آله كسى را به خانه هاى همسران خود فرستاد و آنها گفتند: چيزى جز آب نزد ما وجود ندارد. پس رسول خدا صلى الله عليه و آله به اصحاب خود فرمود: «كداميك از شما اين فقير را اطعام مى كنيد؟»

اميرالمؤمنين عرض كرد: «من او را تأمين مى كنم.» پس على عليه السلام نزد فاطمه عليهاالسلام آمد، فاطمه فرمود: «جز غذايى براى شب، چيزى در خانه نداريم، لكن ميهمان را برخود مقدم مى داريم» اميرالمؤمنين عليه السلام به فاطمه عليهاالسلام فرمود: «فرزندانمان را بخوابان و چراغ را خاموش كن.» تا اين كه آنها آن شب غذاى خود را به آن فقير دادند و چون

ص: 119

صبح شد و اميرالمؤمنين عليه السلام خبر اطعام آن فقير را به رسول خدا صلى الله عليه و آله داد اين آيه نازل شد.

در كتاب شواهد التنزيل، ج 2/246 از ابن عباس نقل شده كه گويد: اين آيه درباره على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام نازل شده است.

(1)

9- «وَ يُطعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِهِ مِسكِينا وَ يَتِيما وَ أَسِيرا إِنَّمَا نُطعِمُكُم لِوَجهِ اللَّهِ لاَنُرِيدُ مِنكُم جَزَآءً وَ لاَ شُكُورا الى قوله: وَ كانَ سَعْيُهم مَشكُورا» [هل اتى/5-22]

مفسر بزگوار، صاحب مجمع البيان ، گويد: شيعه و سنى نقل كرده اند كه اين آيات، از آيه «إِنَّ الأَبرَارَ يَشرَبُونَ مِن كَأسٍ كَانَ مِزَاجُهَا كَافُورا» تا آيه (وَ كانَ سَعْيُهم مَشكُورا)، درباره اميرالمؤمنين و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام نازل شده است.

مؤلّف گويد: تفسير اين آيات با ترجمه فارسى در كتاب «آيات الفضائل»، ص736 ذكر شده به آن جا مراجعه شود.

(2)

10- «قُلِ لاَّاسئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجرا إِلاَّ المَوَدَّة فِى القُرْبى» [شورى/23] مفسرين شيعه و سنى در كتب تفسير و روايات گفته اند كه مراد از ذى القربى در اين آيه، عترت و اهل بيت رسول خدا صلى الله عليه و آله هستند.

در تفسير مجمع البيان، از امام سجاد و امام باقر و امام صادق عليهم السلام نقل شده

ص: 120

كه فرمودند: «مراد اين است كه شما خويشان و عترت مرا به احترام من حفظ كنيد و آنان را دوست بداريد.» در كتاب كافى ،ج 8/230 از امام صادق عليه السلام نقل شده كه به يكى از اصحاب خود فرمود: «اهل بصره درباره اين آيه چه مى گويند؟» گفته شد: آنها مى گويند كه اين آيه مربوط به خويشان پيامبر صلى الله عليه و آله است. امام صادق عليه السلام فرمود: «دروغ مى گويند، اين آيه فقط درباره ما خانواده نازل شده است و مربوط به على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام، كه اصحاب كسا هستند، مى باشد.»

در كتاب كافى، ج 1/413 از امام باقر عليه السلام نقل شده كه فرمود: «مقصود فقط ائمه عليهم السلام هستند.»

در كتاب بحار، ج 23/230 از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل شده كه فرمود: «اگر بنده اى دو هزار سال بين صفا و مروه خدا را عبادت كند و در اثر عبادت مانند مشك پوسيده فرسوده شود و بعد از اين عبادت ها محبت ما را پيدا نكرده باشد، خداوند او را با صورت به آتش خواهد افكند»؛ سپس اين آيه را تلاوت نمود. «قل لا اسألكم عليه اجرا...»

در كتاب خصال، ج 1/54 از اميرالمؤمنين عليه السلام نقل شده كه فرمود: «رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه عترت و اهل بيت مرا دوست نمى دارد، يا منافق است و يا زنازاده و يا مادرش، او را در حال ناپاكى و حيض باردار شده است.»

در كتاب ينابيع المودة، ص 106، از مسند احمد بن حنبل، از ابن عباس نقل شده كه گفت: چون اين آيه نازل شد مردم به رسول خدا صلى الله عليه و آله گفتند: اينها كيانند كه دوستى اشان بر ما واجب شده است؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «آنان على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام هستند.»

ص: 121

در كتاب قرب الأسناد، ص 38، از امام صادق، از پدرانش عليهم السلام نقل شده كه فرمود:

«چون اين آيه بر رسول خدا صلى الله عليه و آله نازل شد، آن حضرت خطبه اى خواند و فرمود: اى مردم، خداوند - براى من - چيزى را بر شما واجب نموده است، آيا به آن عمل مى كنيد؟ پس كسى پاسخ آن حضرت را نداد.

روز دوم رسول خدا صلى الله عليه و آله باز همان سخن را تكرار فرمود و كسى پاسخ او را نداد. و روز سوم نيز همان سخن را تكرار فرمود و كسى پاسخ او را نداد و چون فرمود: «مقصود من طلا و نقره و خوردنى و آشاميدنى نيست» مردم گفتند: حال كه چنين است، مانعى نيست، هرچه هست بگوييد.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «خداوند تبارك و تعالى فرموده است: «قل لا اسألكم عليه اجرا الاّ المودّة فى القربى» (يعنى: به مردم بگو: از شما مزدى جز محبت و دوستى خويشان خود درخواست نمى كنم. پس مردم گفتند: مانعى نيست.» امام صادق عليه السلام در پايان حديث فرمود: «به خدا سوگند، به اين آيه جز هفت نفر (سلمان، ابوذرّ، عمّار، مقداد، جابرانصارى، غلام رسول خدا صلى الله عليه و آله به نام «البيت» و زيدبن ارقم) عمل نكردند.

(1)

11- «بِسْمِ اللَّهِ الَّرحمَنِ الرَّحِيم إِنَّآ أَعطَيَنكَ الكَوثَرَ فَصَلِ لِرَبّكَ وَانحَر إِنَّ شَانِئَكَ هُوَالأَبتَرُ» [سوره كوثر / 3-1]

ترجمه: ما به تو چشمه كوثر [و يا ذريّه پاك] داديم، پس براى خداى خود نمازگزار و دست هاى خود را هنگام ركوع و سجده محاذى گوش قرار ده [و يا

ص: 122

قربانى كن]: همانا دشمنت بى تيار و دنباله بريده است.

در كتاب خصال و بحار از اميرالمؤمنين عليه السلام نقل شده كه فرمود: «من با رسول خدا صلى الله عليه و آله و عترت خود در كنار كوثر خواهيم بود: پس هركه خواهد به ما برسد بايد سخن ما را بشنود و به گفته ما عمل نمايد، زيرا هر خانواده اى را اهل و شايستگانى است و ما را نيز اهل و شايستگانى است و براى ما و اهل محبت ما در قيامت حق شفاعت خواهد بود.»(آيات الفضائل، شورى آيه 23)

علاّمه طباطبايى در «تفسير الميزان» مى گويد: مراد از كوثر يا كثرت، ذريّه رسول اللّه صلى الله عليه و آله است و يا خير كثير و فراوان است و كثرت ذريّه در ضمن آن مى باشد و اگر جز اين باشد معناى جمله «انّ شانئك هوالابتر» روشن نخواهد بود. سپس گويد: روايات زيادى نقل شده كه اين سوره بعد از سخن عاص بن وائل و امثال او نازل شد كه مى گفتند: اين پيامبر ابتر و دنباله بريده است (و فرزند پسرى از او نمانده كه نام او و مقاله او را زنده نگهدارد) و خداوند سخن آنان را رد نموده و فرموده: ما به تو كوثر داديم... و نكوهش كننده و شانى ء تو دنباله بريده است.

در كتاب احقاق الحق، ج 9/138، از علاّمه حضرمى، كه يكى از علماى اهل سنت است، نقل شده كه گويد: مراد از كوثر مى تواند اولاد رسول خدا صلى الله عليه و آله باشد؛ به دليل اين كه اين سوره در رد سخن كسى نازل شده كه رسول خدا صلى الله عليه و آلهرا به جهت نداشتن فرزند پسر ابتر و دنباله بريده مى ناميد و معناى اين سوره اين است كه خداوند به پيامبر خود صلى الله عليه و آله به واسطه فاطمه عليهاالسلام نسل فراوانى خواهد داد كه در طول زمان باقى خواهند بود! سپس گويد: اگر با دقت بنگريد در مى يابيد كه از فرزندان رسول خدا صلى الله عليه و آله چقدر كشته شده اند و باز عالم پر از بنى هاشم و سادات است، در حالى كه از بنى اميّه

ص: 123

كسى كه شناخته شده و مورد توجه باشد يافت نمى شود! و علماى بزرگ بنى هاشم، مانند امام باقر و امام صادق و امام كاظم و امام رضا و امام جواد و امام هادى و امام عسكرى عليهم السلام و غير آنان قابل شماره نيستند! (1)

12 - «وَ أمُرْ أَهلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِر عَلَيْهَا لاَنَسأَلُكَ رِزْقَا نَّحْنُ نَرْزُقُكَ وَ العَاقِبَةُ لِلتَّقْوَى» [طه /132]

ترجمه: خويشان خود را به نماز امر كن و خود بر آن شكيبا باش! ما از تو روزى طلب نمى كنيم [بلكه] ما به تو روزى مى دهيم و فرجام نيك براى پرهيزگارى است.

مرحوم صدوق در كتاب عيون، از حضرت رضا عليه السلام نقل نموده كه فرمود: «خداوند بعد ازسفارش همه مردم به نماز ما را نيز خصوصا به نماز سفارش نموده است؛ از اين رو، رسول خدا صلى الله عليه و آله بعد از نزول اين آيه تا نه ماه، همه روزه، در وقت هر نمازى، به درِ خانه على و فاطمه عليهماالسلام مى آمد و مى فرمود: «الصلاة رحمكم اللّه» (يعنى: اى خاندان نبوت، نماز را برپا كنيد خدا شما را رحمت فرمايد). سپس فرمود: خداوند اهل بيت هيچ پيامبرى را به اندازه ما گرامى نداشته است.»

شيخ قمى در تفسير خود گويد: رسول خدا صلى الله عليه و آله بعد از نزول اين آيه در مدينه تا زنده بود [هر روز قبل از نماز صبح] به درِ خانه على و فاطمه عليهماالسلام مى آمد و آنان را به نماز سفارش مى نمود.

صاحب تفسير مجمع البيان نيز اين روايت را از ابوسعيد خدرى از رسول خدا نقل نموده است. و از امام باقر عليه السلام نقل نموده كه فرمود: «خداوند پيامبر خود صلى الله عليه و آله

ص: 124

را امر نمود كه بعد از سفارش همه مردم به نماز، خويشان خود را نيز خصوصا به نماز امر نمايد تا مردم بدانند براى اهل بيت پيامبر صلى الله عليه و آله نزد خداوند منزلتى است كه براى ديگران نيست.» براى تفصيل بيشتر به كتاب «آيات الفضائل، ص 394» مراجعه شود.

(1)

13 - «وَ آتِ ذَاْالقُرْبى حَقَّهُ وَ اْلمِسكينَ وَابْنَ السَبيل وَ لاَ تُبَذِّرْ تَبْذِيرا»[اسراء/26] ترجمه: و حق خويشاوند را به او بده و مستمند و درمانده را نيز [دستگيرى كن] و نعمت هاى خدا را ضايع مكن.

در كتاب كافى، ج 1/543، از امام كاظم عليه السلام نقل شده است كه فرمود: «چون خداى متعال به دست پيامبر خود صلى الله عليه و آله فدك را بدون جنگ فتح نمود و اين آيه را بر آن حضرت نازل كرد، رسول خدا صلى الله عليه و آله مقصود از «ذى القربى» را نمى دانست؛ پس از جبرئيل سؤال نمود و جبرئيل از ناحيه خداوند خبر داد كه فدك را به فاطمه عليهاالسلام بدهيد. آن گاه رسول خدا صلى الله عليه و آله فاطمه عليهاالسلام را طلب نمود و فرمود: خداوند مرا امر كرده كه فدك را به تو بدهم! فاطمه عليهاالسلام به پدر خود گفت: يا رسول اللّه! من از خداى خود و شما [آن را] پذيرفتم... .»

در همان كتاب، از حضرت رضا عليه السلام نقل شده كه در بحثى كه با مأمون الرشيد در مورد اصطفاء اهل البيت عليهم السلام نمود فرمود: «آيه پنجم اين آيه است كه خداوند آنان را بر همه امت ترجيح داده است.» سپس فرمود: «چون اين آيه بر رسول خدا صلى الله عليه و آله نازل شد، فاطمه عليهاالسلام را طلب نمود و فرمود: فدك از چيزهايى است كه مردم براى آن جنگ نكرده اند و مخصوص

ص: 125

من است و من آن را به امر خداوند كه فرموده: «وَ آتِ ذَاْلقُرْبى حَقَّهُ» به تو تمليك نمودم كه تو و فرزندان تو از آن استفاده كنيد.»

مؤلّف گويد: مضمون روايت فوق در تفسير عياشى و قمى نيز نقل شده، چنان كه در تفسير مجمع البيان نيز از اهل سنت نقل شده است و در كتاب ينابيع المودة و شواهد التنزيل و جمع الفوائد نيز با سندهاى مختلف نقل شده است.

براى تفصيل بيشتر به كتاب «آيات الفضائل» ص 355 مراجعه شود.

شكى نيست و به اتفاق همه نيكان او سيده زنان هر دو جهان است.

(1)آن گاه مى گويد: كدام نويسنده اى قدرت و توان توصيف اين بانوى پاك و معصوم و سيّده و پاره تن رسول اللّه صلى الله عليه و آله را دارد؟ و كدام قلم و دستى توان نوشتن فضايل او و احاطه به كنه وجود و سرّ مكنون او را دارد؟ ما چگونه مى توانيم شخصيت دختر بهترين خلق خدا را كه در خانه وحى رشد نموده و همسر علىّ بن ابى طالب و مادر حسن و حسين و امامان بعد از آنان مى باشد ترسيم كنيم؟ (2)سپس مى افزايد: اى مادر گرامى! كلمات ناقص ما نمى تواند [حتى] گوشه اى

ص: 127

از مقام شامخ شما را نشان دهد. تا اين كه گويد: خواننده گرامى بايد بداند كه آنچه در باره حضرت صديقه كبرى به رشته تحرير در مى آيد [تنها] گوشه هايى از شخصيت و زندگى با بركت آن بانوى بزرگوار است.

سپس آياتى از قرآن را كه در فضيلت فاطمه عليهاالسلام نازل شده، طبق تفاسير اهل سنت، بيان نموده و مى گويد: آياتى كه در شان آن بانو و اهل البيت عليهم السلام نازل شده فراوان است؛ تا جايى كه اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: «قرآن در چهار بخش نازل شده است: يك بخش آن در باره ما، و بخش ديگر آن در باره دشمنان ما، و بخش سوم آن مربوط به حِكَم و امثال و تاريخ، و بخش چهارم آن مربوط به واجبات و احكام الهى است؛ و البته عالى ترين آيات آن در شان ما نازل شده است.»

آن گاه بعضى از آيات مربوط به حضرت صديقه طاهره و خاندان نبوت عليهم السلام را طبق تفاسير اهل سنت ذكر مى نمايد.

1 - قال اللّه سبحانه فى سورة آل عمران، آيه 61:

«فَمَنْ حاجَّكَ فيهِ مِنْ بَعْدِ ما جائكَ مِنَ اْلعِلمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ اَبْنائنا وَ اَبنائَكُمْ وَ نِسائَنا وَ نِسائَكُمْ وَ اَنْفُسَنا وَ اَنْفُسَكُم ثُمّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللّهِ عَلىَ اْلكاذِبين» (1)

به اتفاق جميع مسلمين - حتى خوارج - رسول خدا صلى الله عليه و آلهبراى مباهله با

ص: 128

نصارى جز فاطمه عليهاالسلام كس ديگرى را از زن ها همراه خود نبرد.

در صحيح مسلم و ترمذى نقل شده كه معاويه به سعد بن ابى وقاص گفت: براى چه به على سبّ و توهين نمى كنى؟ سعد وقاص گفت: براى سه فضيلت كه رسول خدا صلى الله عليه و آله براى على عليه السلام بيان نموده است من او را سبّ و توهين نخواهم نمود و اگر يكى از اين سه خصلت براى من وجود مى داشت نزد من بهتر از شترهاى قرمز بود:

(1)

1- چون رسول خدا صلى الله عليه و آله على عليه السلام را در جنگ تبوك همراه خود نبرد و او را در مدينه به جاى خود گذارد و على عليه السلام گفت: «يا رسول اللّه! مرا در مدينه در كنار بچه ها و زن ها مى گذارى؟»

رسول خدا صلى الله عليه و آله به او فرمود: «آيا راضى نمى شوى كه براى من همانند هارون براى موسى عليه السلام باشى جز اين كه بعد از من پيامبرى نيست؟»

ص: 129

(1)

2- من از رسول خدا صلى الله عليه و آله در روز جنگ خيبر شنيدم كه فرمود: فردا پرچم اسلام را به دست مردى خواهم داد كه او خدا و رسولش را دوست مى دارد و خدا و رسول او نيز وى را دوست مى دارند.» و چون ما روز بعد خود را براى اين افتخار آماده كرديم، رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: بگوييد على عليه السلام بيايد.» على عليه السلام نزد رسول خدا صلى الله عليه و آلهآمد در حالى كه چشم درد داشت، پس رسول خدا صلى الله عليه و آله آب دهان خود را بر چشم او ماليد و او بهبودى يافت، آن گاه پرچم اسلام را به او سپرد و خداوند پيروزى را به دست او قرار داد.

3- فضيلت سوم او اين است كه چون آيه شريفه «قُلْ تَعالَوْا نَدْعُ اَبْنائنا وَ اَبنائَكُمْ

ص: 130

و...» نازل شد، رسول خدا صلى الله عليه و آله على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام را براى مباهله همراه با خود آورد و فرمود: «خدايا، اينها اهل بيت من هستند.»

در كتاب ذخائرالعقبى، و مستدرك صحيحين نقل شده است كه ابوسعيد خدرى گويد: چون اين آيه نازل شد، رسول خدا صلى الله عليه و آله على و فاطمه و حسن و حسين را طلب نمود و فرمود: «اينها اهل بيت من هستند.» عامربن سعد نيز از پدر خود همين حديث را نقل نموده است.

2 - و قال سبحانه: «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ أَهْلَ البَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُم تَطهِيرا»[احزاب / 33] (1)

احمد بن حنبل و طبرانى، از ابوسعيد خدرى، از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل

ص: 131

نموده اند كه فرمود: «اين آيه در باره من و على و فاطمه و حسن وحسين نازل شد.» ابن ابى شيبه و ترمذى و ابن جرير و ابن منذر و طبرانى و حاكم نقل كرده اند كه عادت رسول خدا صلى الله عليه و آله اين بود كه چون براى نماز صبح خارج مى شد به درِ خانه على و فاطمه عليهماالسلام مى آمد و مى فرمود: «الصّلاة اهل البيت،إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ أَهْلَ البَيْتِ وَ...» يعنى: اى خاندان نبوت، وقت نماز است، بپاخيزيد، همانا خدا خواسته است كه پليدى و ناپاكى را از شما دور نمايد و شما را به كمال طهارت و پاكى برساند.

و در روايت ابن مردويه آمده است كه ابوسعيد خدرى گويد: بعد از نزول اين آيه، رسول خدا صلى الله عليه و آله تا چهل روز براى نماز صبح به درِ خانه فاطمه عليهاالسلام مى آمد و مى فرمود: «السّلام عليكم اهل البيت و رحمه اللّه و بركاته، يرحمكم اللّه إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ أَهْلَ البَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُم تَطهِيرا».

و در روايتى از ابن عباس [اين مدت] تا هفت ماه و از ابن جرير و ابن منذر و طبرانى تا هشت ماه نيز نقل شده است.

(1)و در مسند احمدبن حنبل، از انس بن مالك نقل شده است كه گويد: رسول

ص: 132

خدا صلى الله عليه و آله بعد از نزول اين آيه، تا شش ماه هنگامى كه براى نماز صبح خارج مى شدند به درِ خانه فاطمه و على عليهماالسلام مى رفتند و مى فرمودند: «الصلاة اهل البيت،إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ أَهْلَ البَيْتِ وَ....»

و در ذخائرالعقبى، نقل شده است كه امّ سلمه گويد: اين آيه در خانه من نازل شد و رسول خدا صلى الله عليه و آله بعد از نزول اين آيه على و فاطمه و حسن و حسين را طلب كردند و فرمودند: «هؤلاء اهل بيتى» يعنى: اينهايند اهل بيت من.

ابن حجر در كتاب صواعق محرقه گويد: بيشتر مفسرين معتقدند كه اين آيه

ص: 133

در باره على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام نازل شده است.

(1)و در كتاب المحاسن و المساوى، بيهقى نقل شده است كه از عايشه در باره على عليه السلام سؤال شد، عايشه گفت: من نمى توانم چيزى بگويم جز اين كه على عليه السلام نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله از همه مردم عزيزتر ومحبوب تر بود و من ديدم كه رسول خدا صلى الله عليه و آلهعباى خود را بر على و فاطمه و حسن و حسين پوشانده بود و مى فرمود: «خدايا، اينها اهل بيت من هستند، تو آنان را از هر پليدى و رجسى پاك فرما.»

3 - و قال سبحانه: «قُلِ لاَّاسئلُكُمْ عَلَيْهِ أَجرا إِلاَّ المَوَدَّة فِى القُرْبى» [شورى/23] (2)صاحب كتاب ذخائرالعقبى، از ابن عباس نقل نموده كه گويد: مردم بعد از نزول اين آيه به رسول خدا صلى الله عليه و آله گفتند: يا رسول اللّه! خويشان شما كه مودّت و محبتشان بر ما واجب شده است كيانند؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «على و فاطمه و دو

ص: 134

فرزند آنها هستند.»

ابن حجر در كتاب صواعق محرقه گويد: احمدبن حنبل و طبرانى و ابن ابى حاتم و حاكم، از ابن عباس نقل كرده اند كه چون اين آيه نازل شد، مردم به رسول خدا صلى الله عليه و آله گفتند: يا رسول اللّه! خويشان شما كه محبتشان بر ما واجب شده است كيانند؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «آنان على و فاطمه و دو فرزند آنها هستند.»

4 - و قال سبحانه: «يُوفُونَ بِالنَّذرِ وَ يَخَافُونَ يَوما كَانَ شَرُّهُ مُستَطِيرا»[هل اتى/7] (1)در كتاب اسدالغابة، از ابن عباس نقل شده است كه گويد: امام حسن و امام حسين مريض شدند و رسول خدا صلى الله عليه و آله و عده اى از مردم به عيادت آنها آمدند و بعضى از آنان به على عليه السلام گفتند: خوب است براى شفاى فرزندان خود نذرى بكنى.

على عليه السلام فرمود:

(2)اگر آنان از اين بيمارى بهبودى يافتند من به شكرانه آن سه روز براى خدا

ص: 135

روزه مى گيرم و فاطمه عليهاالسلام نيز چنين گفت و كنيز آنان، به نام فضه، نيز گفت: اگر اين دو آقازاده بهبودى يافتند من نيز به شكرانه آن سه روز براى خدا روزه مى گيرم.(حسن و حسين عليهماالسلام نيز چنين گفتند) و چون حسن و حسين بهبودى يافتند، غذايى در خانه فاطمه و على عليهماالسلام وجود نداشت، پس على عليه السلام نزد شمعون يهودى خيبرى رفت و از او سه صاع جو قرض گرفت و فاطمه عليهاالسلام يك صاع آنرا آرد نمود و از آن نان تهيه كرد پس على عليه السلام نماز مغرب را با رسول خدا صلى الله عليه و آله خواند و به منزل آمد و چون فاطمه عليهاالسلام نان را نزد

ص: 136

على عليه السلام گذارد فقيرى به درخانه آمد و گفت:

سلام برشما خاندان نبوت باد! من فقيرى از مسلمانان هستم، به من غذا بدهيد تا خداوند شما را از غذاهاى بهشتى اطعام نمايد. اميرالمؤمنين عليه السلام چون اين صدا را شنيد فرمود تا همگى نان خود را به آن فقير دادند و با آب افطار نمودند.

روز دوم باز روزه گرفتند و فاطمه يك صاع ديگر از آن جو را آرد نمود و نان تهيه كرد و على عليه السلام چون نماز خود را با رسول خدا صلى الله عليه و آله خواند و به خانه آمد، و فاطمه عليهاالسلام نان ها را در سفره گذارد، ناگهان يتيمى به در خانه آمد و گفت: سلام بر شما اى خاندان پيامبر! من يتيمى از فرزندان مهاجرين هستم، پدرم به شهادت رسيده است، مرا غذا بدهيد! پس همگى نان هاى خود را به آن يتيم دادند و جز با آب افطار نكردند.

چون روز سوم شد فاطمه عليهاالسلام آن يك صاع باقيمانده را آرد نمود و نان تهيه كرد و على عليه السلام نماز مغرب را با رسول خدا صلى الله عليه و آله خواند و به خانه آمد و فاطمه نان ها را در سفره گذارد. ناگهان اسيرى به درخانه آمد و گفت: سلام بر خاندان نبوت! آيا ما را اسير مى گيريد و در بند قرار مى دهيد و غذايى به ما نمى دهيد؟ مرا اطعام نماييد، من اسير شمايم! پس همگى نان خود را به او دادند و در آن سه شبانه روز چيزى جز آب نخوردند. تا اين كه رسول خدا صلى الله عليه و آله وارد خانه فاطمه شد و گرسنگى آنان را مشاهده كرد و خداوند سوره «هل اتى» را در باره آنان نازل نمود.

مؤلّف گويد: چون آيات مربوط به فاطمه عليهاالسلام را در كتاب «آيات الفضائل» ذكر نموده ام در اين جا به همين اندازه اكتفا مى كنم. طالبين مى توانند به آن كتاب مراجعه نمايند.

ص: 137

«سبحان الذّى اسرى بعبده ليلاً من المسجد الحرام» مى گويد: طبرانى، از عايشه، از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل نموده كه فرمود: «چون مرا در معراج به آسمان بردند و وارد بهشت شدم درختى را در بهشت ديدم كه زيباتر از آن از جهت سفيدى برگ و گوارايى ميوه نديده بودم و چون ميوه آن را گرفتم و خوردم آن ميوه تبديل به نطفه شد و چون به زمين باز گشتم و با خديجه مواقعه نمودم او به فاطمه باردار گرديد و هر وقت من اشتياق به آن ميوه بهشتى پيدا مى كنم فاطمه عليهاالسلام را مى بويم.» (1)

2 - حاكم در مستدرك، از سعدبن مالك نقل نموده كه گويد: رسول خدا صلى الله عليه و آلهفرمود: «جبرئيل عليه السلام از بهشت يك عدد بِه، به من داد و من در شب معراج آن را خوردم و چون در روى زمين با خديجه همبستر شدم نطفه فاطمه از آن منعقد گرديد و من چون مشتاق بوى بهشتى مى شوم فاطمه عليهاالسلام را مى بويم.» (2)3 - صاحب كتاب ذخائرالعقبى، نيز از ابن عباس نقل نموده كه گويد:

ص: 139

رسول خدا صلى الله عليه و آله زياد فاطمه عليه السلام را مى بوسيد. پس عايشه پرسيد: چرا اين قدر فاطمه را مى بوسى؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «جبرئيل در شب معراج مرا به بهشت برد و از جميع ميوه هاى بهشت به من اطعام نمود و نطفه فاطمه عليهاالسلام از آنها منعقد گرديد و من چون مشتاق آن ميوه هاى بهشتى مى شوم فاطمه را مى بوسم و بوى آن ميوه ها را از او استشمام مى كنم.» (1)

4 - ابن حجر و نسايى و صاحب تاريخ بغداد از ابن عباس نقل نموده اند كه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «دخترم فاطمه عليهاالسلام حوراء انسيّه است. او هرگز آلودگى زنانه ندارد، و او بدين جهت فاطمه ناميده شد كه خداوند او و دوستانش را از آتش دوزخ جدا نمود.

مؤلّف گويد: چون در اين كتاب بيشتر اين روايات را در بخش فضايل فاطمه عليهاالسلام از كتب شيعه» نقل نموده ايم از ترجمه آنها صرف نظر مى كنيم و تنها متون عربى آنها را از كتب اهل سنت باقى مى گذاريم و به ترجمه چند روايت اكتفا مى كنيم.

البته در ضمن برخى از اين روايات، مانند روايت 13 و 14، آمده كه «فاطمه سيده زنان عالمين و سيّده زنان اين امت و سيده زنان مؤمنين است.» و در روايت 17

ص: 140

آمده است كه «فاطمه عليهاالسلام سيّده زنان اهل بهشت است» و در روايت 19 آمده است كه «بهترين زنان عالم مريم و آسيه و خديجه و فاطمه هستند و فاطمه افضل آنهاست.» و در روايت 23 آمده است كه براى «فاطمه نيز همانند مريم مائده آسمانى نازل شد.» و در روايت 25 آمده است كه «بر در بهشت نوشته شده: «لا اله الاّ اللّه، محمّد رسول اللّه، علىّ حبيب اللّه، و الحسن و الحسين صفوة اللّه، و فاطمة خيرة اللّه، على باغضيهم لعنة اللّه.» (1)و در روايت 28/ 29 و 30 و 33 آمده كه «رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: فاطمه پاره

ص: 141

تن من است هر كس او را به خشم آورد مرا به خشم آورده است.» و در روايت 38 آمده است كه «خداوند با خشم فاطمه خشمگين و با خشنودى او خشنود مى شود.» (1)و در روايت 36 از صواعق محرقه نقل شده است كه عبداللّه، فرزند حسن

ص: 142

مثنى، فرزند امام حسن عليه السلام بر عمربن عبدالعزيز وارد شد و با اين كه سن كمى داشت عمربن عبدالعزيز او را احترام نمود و در جاى بلندى از مجلس نشاند و چون مردم او را بر اين عمل ملامت نمودند گفت:

من از شخص مورد اعتمادى شنيدم (مانند اين كه از دهان شخص رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيده باشم) كه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «فاطمه پاره تن من است. هرچه او را خشنود نمايد مرا خشنود خواهد نمود.»

و من مى دانم كه اگر فاطمه عليهاالسلام زنده مى بود از احترام من به فرزند او خشنود مى شد.

و در روايت 37، ابن فتيبه در كتاب الامامة و السياسة نقل كرده كه فاطمه عليهاالسلام [در قضيه عيادت آن دو نفر، يعنى ابوبكر و عمر] به ابوبكر و عمر فرمود: «اگر من سخنى از رسول خدا صلى الله عليه و آله براى شما نقل كنم مى پذيريد و به آن عمل مى كنيد؟» گفتند: آرى. فاطمه عليهاالسلام فرمود: «شما را به خدا سوگند، آيا از رسول خدا صلى الله عليه و آله نشنيديد كه در باره من فرمود: خشنودى فاطمه خشنودى من و خشم او خشم من است و هر كه فاطمه را دوست بدارد مرا دوست داشته و هر كه او را خشنود كند مرا خشنود نموده و هر كه او را خشمناك كند مرا خشمناك نموده است؟» گفتند: آرى ما اين سخنان را از رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيديم. فاطمه عليهاالسلام فرمود: «من خدا و ملائكه را گواه مى گيرم كه شما مرا خشمناك نموديد و هرگز خشنود نكرديد و من چون پدر خود را ملاقات كنم از شما نزد او شكايت خواهم نمود.»

پس ابوبكر گريان شد و گفت: من از سخط خدا و سخط و خشم تو، اى فاطمه، به خدا پناه مى برم، و آنچنان گريه كرد كه نزديك بود جان از بدن او جدا

ص: 143

شود، در حالى كه فاطمه عليهاالسلام مى فرمود: «به خدا قسم، بعد از هر نمازى به تو نفرين مى كنم.»

سپس ابوبكر از منزل فاطمه خارج شد و چون مردم گرد او جمع شدند به آنها گفت: مرا رها كنيد، كه مرا به بيعت شما نيازى نيست. شما خود را راحت نموده و هر كدام در كنار خانواده خويش راحت مى خوابيد در حالى كه مرا گرفتار چنين مسؤليتى كرده ايد!؟

مؤلّف گويد: ترديدى نيست كه جملات ابوبكر از روى نفاق گفته شده است و اگر جز اين مى بود بايد به مردم مى گفت: حق خلافت مربوط به علىّ بن ابى طالب است و شما بايد از او پيروى كنيد و او را امام خود بدانيد چون رسول خدا صلى الله عليه و آلهاو را امام و خليفه بعد از خود معرفى نمود و در اماكن مختلفى شما را موظف به بيعت با او نمود و شما فرموده هاى او را رها كرديد و ديگران را بعد از او خليفه و جانشين او دانستيد.

اگر اين سخنان ابوبكر از روى نفاق هم نبوده حبّ رياست و قدرت نگذاشت كه به آن چه اعتراف كرده عمل كند؛ چنان كه ابوبكر و عمر بارها به مقام اميرالمؤمنين و شايستگى او براى خلافت اعتراف مى كردند ولى اعترافشان كوچك ترين اثر عملى نداشت بلكه عمربن خطاب چون در هنگام مرگ بشارت عذاب به او داده شد فرزند خود، عبداللّه را خدمت اميرالمؤمنين عليه السلام فرستاد و به آن حضرت عرض كرد: مرا حلال كنيد ولى چون اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: «مانعى نيست، تو را حلال مى كنم به شرط اين كه مهاجرين و انصار را خبر كنى و به آنها بگويى كه حق خلافت از آن من است» عمر روى خود را به ديوار نمود و گفت: آتش بهتر از عار است.!!

9 - روى الحاكم فى المستدرك بسنده عن ابن عمر: إنّ رسول اللّه صلى الله عليه و آله كان اذا خرج فى

ص: 144

غزاة كان أوّل عهده بفاطمة عليهاالسلام. (المستدرك على الصحيحين 1:489).

10 - روى البخارى فى صحيحه عن علىّ بن أبى طالب عليه السلام قال: «انّ فاطمة عليهاالسلامشكت ماتلقى من أثرالرحى، فأتى النّبىّ صلى الله عليه و آله سبى، فانطلقت فلم تجده فوجدت عائشة فأخبرتها، فلمّا جاء النّبىّ صلى الله عليه و آله أخبرته عائشة بمجى ء فاطمة، فجاء حتّى وجدت بردقدميه على صدرى، و قال: «الا اعلّمكما خيرا ممّا سألتمانى؟اذا أخدتما مضاجعكما تكبّرا اربعا و ثلاثين، و تسبّحا ثلاثا و ثلاثين، و تحمّدا ثلاثا و ثلاثين، فهو خيرلكم من خادم». (صحيح البخارى: كتاب بدء الخلق، باب مناقب على بن أبى طالب عليه السلام).

11 - روى ابونعيم فى حلية الاولياء بسنده عن الزهرى قال: لقد طحنت فاطمة بنت رسول اللّه صلى الله عليه و آله حتّى مجلت يدها و ريّا و أثرّقطب الرحى فى يدها. (حلية الاولياء 2:41).

12 - روى البخارى فى صحيحه بسنده عن عائشة أنّها قالت: اقبلت فاطمة عليهاالسلام تمشى، مشيتها مشية النّبىّ صلى الله عليه و آله، فقال النّبىّ صلى الله عليه و آله: «مرحبا بابنتى» ثمّ أجلسها عن يمينه أوشماله، ثمّ أسرّاليها حديثا فبكت، فقلت لها: لِمَ تبكين؟ ثمّ اسرّاليها حديثا فضحكت، فقلت: ما رأيت كاليوم فرحا أقرب من حزن، فسألتها عمّا قالت فقالت. ما كنت لأفشى سرّ رسول اللّه صلى الله عليه و آله.

حتّى قبض النّبىّ صلى الله عليه و آله فسألتها، فقالت: أسرّ الىّ: جبريل كان يعارضنى القرآن كلّ سنة مّرةً و إنّه عارضنى العام مرّتين، و لااراه إلاّ حضر أجلى، و انّكِ أوّل أهل بيتى لحاقا بى فبكيت، فقال: اما ترضين أن تكونى سيّدة نساء اهل الجنّة، اونساء المؤمنين؟ فضحكت لذلك. (صحيح البخارى: كتاب بدء الخلق، باب علامات النبوّة فى الاسلام).

13 - روى الترمذى فى سننه بسنده عن حذيفة قال: سألتنى اُمّى متى عهدك؟ - تعنى بالنبى صلى الله عليه و آله - فقلت: مالى به عهد منذكذا و كذا.

ص: 145

فنالت منّى، فقلت لها: دعينى آتى النّبىّ صلى الله عليه و آله فاُصلّى معه المغرب و أسأله أن يستغفر لى و لك. فأتيت النّبىّ صلى الله عليه و آله فصلّيت معه المغرب فصلّى العشاء، ثمّ انفتل فتبعته فسمع صوتى فقال: من هذا حذيقة؟ قلت: نعم، قال: و ما حاجتك غفراللّه لك و لأمّك؟ (ثمّ) قال صلى الله عليه و آله: انّ هذا ملك لم ينزل الأرض قطّ قبل هذه الليلة استأذن ربّه أن يسلّم علىّ و يبشّرنى بأنّ فاطمة سيّدة نساء اهل الجنّة، و أنّ الحسن و الحسين سيّداشباب اهل الجنّة. (سنن الترمذى 2:306 باب مناقب الحسن و الحسين عليهماالسلام).

و رواه الحاكم النيسابورى فى المستدرك 3:151، و أحمدبن حنبل فى مسنده 5:391، و ابونعيم فى حليته 4:190، و ابن الاثير فى اُسد الغابة 5:574، و المتقى الهندى فى كنز العمال 6: 217).

14 - روى الحاكم فى المستدرك بسنده عن عائشة أنّ النّبىّ صلى الله عليه و آله قال - و هو فى مرضه الذّى توفّى فيه -: «يافاطمة الا ترضين أن تكونى سيّدة نساء العالمين، و سيّدة نساء هذه الأمّة، و سيّدة نساء المؤمنين؟». (مستدرك الصحيحين 3: 156).

15 - روى أبونعيم بسنده عن عمران بن حصين: إنّ النّبىّ صلى الله عليه و آله قال: ألا تنطلق بنا نعود فاطمة فإنّها تشتكى؟ قلت: بلى ،قال: فانطلقنا حتّى اذا انتهينا إلى بابها فسلّم و استأذن فقال: أدخل أنا ومَن معى؟ قالت: نعم و مَن يا أبتاه فواللّه ما علىّ إلاّ عباءة، فقال لها: اصنعى بها كذا و اصنعى بها كذا، فعلّمها كيف تستتر.

فقالت: و اللّه ماعلى رأسى من خمار، قال: فأخذ ملاءة كانت عليه فقال: اختمرى بها، ثمّ أذنت لهما فدخلا، فقال: كيف تجدينك يابنيّة؟ قالت: إنّى لوجعة و إنّه ليزيدنى انّه مالى طعام آكله، قال: يابنيّة أما ترضين انّك سيّدة نساء العالمين؟ قالت: يا أبت فأين مريم بنت عمران؟ قال: تلك سيّدة نساء عالمها و أنت سيّدة نساء عالمك، أما و اللّه زوّجتك سيّدا فى الدّنيا و الآخرة. (حلية الاولياء 2:42).

16- روى الحاكم فى المستدرك بسنده عن عائشة: إنّها قالت لفاطمة بنت

ص: 146

رسول اللّه صلى الله عليه و آله: ألا اُبشّرك، إنّى سمعت رسول اللّه صلى الله عليه و آله يقول: «سيّدات نساء أهل الجنّة أربع: مريم بنت عمران، و فاطمة بنت رسول اللّه، و خديجة بنت خويلد، و آسية». (مستدرك الصحيحين 3:185).

17- كنز العمّال، عن علىّ عليه السلام: انَّ النّبىّ صلى الله عليه و آله قال لفاطمة عليهاالسلام :«ألا ترضين أن تكونى سيّدة أهل الجنّة، و ابنيك سيّدا شباب أهل الجنّة»؟ (كنزالعمال 7: 111).

18- وفيه أيضا: «أما ترضين إنّى زوّجتك أوّل المسلمين إسلاما و أعلمهم علما، فإنّك سيّدة نساء اُمّتى كما سادت مريم قومها، أما ترضين يا فاطمة؟ انّ اللّه إطّلع على أهل الأرض فاختار منهم رجلين، فجعل أحدهما أباك و الآخربعلك». (كنزالعمال 6:153).

19- ذخائر العقبى، عن ابن عباس عن النّبىّ صلى الله عليه و آله قال: (أربع نسوة سيّدات سادات عالمهنّ: مريم بنت عمران، و آسية بنت مزاحم، و خديجة بنت خويلد، و فاطمة بنت محمّد، و أفصلهنّ عالما فاطمة عليهاالسلام». (ذخائرالعقبى: 44).

20 - روى الحاكم فى المستدرك، بسنده عن ابن عباس قال: خطّ رسول اللّه صلى الله عليه و آله أربعه خطوط، ثمّ قال: «اتدرون ماهذا؟» قالوا: اللّه و رسوله أعلم، قال: «انّ افضل نساء اهل الجنّة: خديجة بنت خويلد، و فاطمه بنت محمّد، و مريم بنت عمران، و آسية بنت مزاحم». (مستدرك الصحيحين 2:497).

21 - كنزالعمال عن رسول اللّه صلى الله عليه و آله: «خيررجالكم علىّ، و خيرشبابكم الحسن و الحسين،و خيرنسائكم فاطمة». (كنزالعمال 6: 217).

22 - روى الترمذى بسنده عن أنس: إنّ النّبىّ صلى الله عليه و آله قال: «حسبك من نساءالعالمين: مريم بنت عمران و خديجة بنت خويلد،و فاطمة بنت محمّد، و آسية امرأة فرعون». (سنن الترمذى 2:31).

ص: 147

23 - روى الثعلبى عن جابربن عبداللّه انّ رسول اللّه صلى الله عليه و آله اقام أيّاما لم يطعم حتّى شقّ ذلك عليه، فطاف فى منازل ازواجه فلم يصب فى بيت أحد منهنّ شيئا، فاتى فاطمة عليهاالسلام، فقال: يا بنيّة هل عندك شى ء آكل فانّى جائع؟ فقالت: لا واللّه بأبى أنت و اُمّى، فلمّا خرج رسول اللّه صلى الله عليه و آله من عندها بعثت اليها جارة لها برغيفين و بضعة لحم، فأخذته منها و وضعته فى جفنة و غطّت عليه و قالت: لأوثرنّ بها رسول اللّه صلى الله عليه و آله على نفسى و من عندى، و كانوا جمعيا محتاجين الى شبعة من طعام.

فبعثت حسنا و حسينا إلى جدّهما رسول اللّه صلى الله عليه و آله فرجع إليها فقالت: بأبى انت يا رسول اللّه صلى الله عليه و آله قد أتانا اللّه بشى ء فخبأته لك، قال: فهلمّى به، فاُتى به فكشفت عن الجفنة فاذا هى مملوّءة خبزا و لحما، فلمّا نظرت اليه بهتت و عرفت أنّها بركة من اللّه، فحمدت اللّه تعالى و صلّت على نبيّه، فقال صلى الله عليه و آله: من أين لك هذا يا بنيّة؟ قالت: «هومن عنداللّه إنّ اللّه يرزق من يشاء بغيرحساب»، فحمداللّه رسول اللّه صلى الله عليه و آله و قال: الحمدللّه الذّى جعلك شبيهة بسيّدة نساء بنى اسرائيل فإنّها كانت اذا رزقها اللّه رزقا حسنا فسئلت عنه قالت: «هومن عنداللّه إنّ اللّه يرزق من يشاء بغيرحساب».

فبعث رسول اللّه صلى الله عليه و آله الى علىّ عليه السلام فأتى فأكل الرسول صلى الله عليه و آله و علىّ و فاطمة و الحسن و الحسين عليهم السلام، و جميع أزواج النّبىّ صلى الله عليه و آله حتّى شبعوا، و بقيت الجفنة كماهى.

قالت فاطمة عليه السلام: و أوسعت منها على جميع جيرانى، و جعل اللّه فيها بركة و خيرا طويلاً، و كان اصل الجفنة رغيفين و بضعة لحم و الباقى بركة من اللّه. (قصص الأنبياء:

513).

24 - روى أبوسعيد: إنّ رسول اللّه صلى الله عليه و آله قال لعلىّ عليه السلام: «اُوتيتَ ثلاثا لم يؤتهنّ أحد ولاأنا: صهرا مثلى و لم أوت أنا مثلى، و اُوتيت زوجة صدّيقة مثل ابنتى و لم اُوت مثلها زوجة، و اُوتيت الحسن و الحسين من صلبك و لم اُوت من صلبى مثلهما، و لكنّك منّى و

ص: 148

أنا منك». (الرياض النضرة 2: 202).

25 - و عن ابن عباس، قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله: «ليلة عرج بى إلى السماء رأيتُ على باب الجنّة مكتوبا: لاإله إلاّ اللّه، محمّدرسول اللّه، علىّ حبيب اللّه، والحسن و الحسين صفوة اللّه، فاطمه خيرة اللّه، على باغضهم لعنة اللّه».

26 - روى الحاكم فى المستدرك بسنده عن جابر، قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله: «لكلّ بنى اُمّ عصبة ينتمون إليهم، إلاّ ابنَى فاطمة فأنا وليّها و عصبتها». (مستدرك الصحيحين 3:164).

27 - روى البغدادى فى تأريخه بسنده عن فاطمة بنت الحسين عليه السلام، عن فاطمة عليهاالسلام يعنى بنت النّبىّ صلى الله عليه و آله قالت: قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله: «كلّ بنى آدم ينتمون الى عصبتهم الاّ ولد فاطمة فانّى أنا أبوهم و أنا عصبتهم». (تاريخ بغداد 11:285 و أخرج مثله المتقى الهندى فى كنزالعمال 6:216 و 220،و الهيثمى فى مجمعه 9: 172. و قريب منه فى ذخائرالعقبى: 121.) 28 - روى البخارى بسنده عن المسور بن مخرمة: إنّ رسول اللّه صلى الله عليه و آله قال: «فاطمة بضعة منّى فمن اغضبها اغضبنى». (صحيح البخارى: كتاب بدء الخلق، باب مناقب قرابة رسول اللّه صلى الله عليه و آله و ذكره المتقى الهندى فى كنزالعمال 6: 220، و المناوى فى فيض القدير 4: 421، و النسائى فى خصائصه: 35).

29 - و روى عن المسور بن مخرمة ايضا أنّه قال: قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله: «فأنّما هى فاطمة بضعة منّى، يريبنى ما أرابها،و يؤذينى ما آذاها». (صحيح البخارى: كتاب النكاح، باب ذب الرجل عن ابنته و رواه أحمدبن حنبل فى مسنده 4: 328، و أبونعيم فى حليته 2:40).

30 - روى مسلم بسنده عن المسور بن مخرمة، قال: قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله «إنّما فاطمة بضعة منّى يؤذينى ما آذاها».

31 - روى مسلم بسنده عن المسور بن مخرمة عن النّبىّ صلى الله عليه و آله قال: «فإنّما ابنتى بضعة

ص: 149

منّى، يريبنى ما أرابها، و يؤذينى ما آذاها».

32 - روى الحاكم فى المستدرك بسنده عن عبيداللّه بن أبى رافع، عن المسور إنّه بعث اليه حسن بن حسن عليه السلاميخطب ابنته فقال له: «قل له: فليلقنى فى العتمة، قال: فلقيته، فحمد اللّه المسور و أثنى عليه، ثمّ قال: أمّا بعد ايم اللّه ما من نسب و لا سبب و لاصهر أحبّ إلىّ من نسبكم و سببكم و صهركم، و لكن رسول اللّه صلى الله عليه و آله قال: فاطمة يقبضنى مايقبضها و يبسطنى مايبسطها ،و إنّ الانساب يوم القيامة تنقطع غيرنسبى و صهرى» و عندك ابنتها و لوزوّجتك لقبضها ذلك فانطلق عاذراله. (مستدرك الصحيحين 3:158، و رواه احمدبن حنبل فى مسنده 4:332، و البيهقى فى سننه 7:64).

33 - روى أبونعيم بسنده عن أنس قال: قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله: «ما خيرللنساء»؟ فلم ندرِ مانقول، فسار علىّ عليه السلام الى فاطمة عليهاالسلام فأخبرها بذلك فقالت: فهلاّ قلت له: خير لهنّ أن لايرين الرجال و لايرونهنّ، فرجع فأخبره بذلك، فقال له: من علّمك هذا؟ قال:

فاطمة، قال: «إنّها بضعة منّى». (حلية الاولياء 2:40).

34 - كنزالعمال: قال النّبىّ صلى الله عليه و آله «انّما فاطمة شجنة منّى يبسطنى ما يبسطها و يقبضنى ما يقبضها». (كنزالعمال 6:219، و رواه الحاكم فى المستدرك 3: 154).

35 - روى النسائى فى الخصائص بسنده عن المسور بن مخرمة قال: سمعت رسول اللّه صلى الله عليه و آله يخطب على منبره - هذا و أنا يومئذ محتلم - فقال: «انّ فاطمة بضعة منّى».

36 - الصواعق المحرقة: دخل عبداللّه بن الحسن المثنى ابن الحسن السبط على عمربن عبدالعزير و هو حديث السن و له و فرة فرفع عمر مجلسه و أقبل عليه، فلامه قومه، فقال: انّ الثقة حدّثنى حتّى كأنّه أسمعه من فى رسول اللّه صلى الله عليه و آله: «انّما فاطمة بضعة منّى يسرّنى ما يسرّها» و أنا أعلم أن فاطمة عليهاالسلام لوكانت حيّة لسرّها مافعلتُ بابنها.

ص: 150

(الصواعق المحرقة: 107).

37 - قال ابن قتيبة فى الامامة و السياسة: فقالت - يعنى فاطمة عليهاالسلام - لابى بكر و عمر: أرأيتكما إن حدّثتكما حديثا عن رسول اللّه صلى الله عليه و آله تعرفانه و تفعلان به؟ قالا: نعم، فقالت: نشدتكما اللّه ألم تسمعا رسول اللّه صلى الله عليه و آله يقول: «رضى فاطمة من رضاى، و سخط فاطمة من سخطى، فمن أحبّ فاطمة ابنتى فقد أحبّنى، و من ارضى فاطمة فقد أرضانى، و من أسخط فاطمة فقد أسخطنى؟ قالا: نعم سمعناها من رسول اللّه صلى الله عليه و آله.

قالت: فانّى اُشهد اللّه و ملائكته أنّكما أسخطتمانى و ما أرضيتمانى، و لئن لقيتُ النّبىّ صلى الله عليه و آلهلأشكونّكما إليه.

فقال أبوبكر: أنا عائذ باللّه تعالى من سخطه و سخطك يا فاطمة، ثمّ انتحب أبوبكر يبكى حتّى كادت نفسه أن تزهق، وهى تقول: و اللّه لأدعونّ اللّه عليك فى كلّ صلاة اُصلّيها. ثمّ خرج - يعنى ابوبكر - فاجتمع إليه الناس فقال لهم: يبيت كلّ رجل منكم معانقا حليلته مسرورا بأهله و تركتمونى و ما أنا فيه لا حاجة لى فى بيعتكم أقيلونى ببعتى. (الامامة و السياسة: 14).

38 - روى الحاكم فى المستدرك بسنده عن على بن ابى طالب عليه السلام، قال: قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله لفاطمة: «انّ اللّه يغضب لغضبك و يرضى لرضاك». (مستدرك الصحيحين 3:153، و ذكره ابن الاثير فى اُسدالغابة 5:522، و ابن حجر فى الاصابة 8: 159).

انتهى ما فى اعلام النساء ص 535/543.

ص: 151

و ذريّةً»: ائمه عليهم السلام هستند.

در حقيقت رسول خدا صلى الله عليه و آله از مردم مزدى براى خود نخواسته است بلكه آنچه به امر الهى طلب نموده - چنان كه در آيه «و ما سألتكم من اجرٍ فهو لكم» آمده - هدايت امت بوده است. و او نيز همانند ساير پيامبران فرموده است: «ان اجرى الاّ على اللّه»؛ يعنى پاداش من تنها با خداى متعال است.

(1)علاّمه مجلسى در كتاب شريف بحار بعد از ذكر اين آيات به تفاسير آنها از كتب شيعه و سنى پراخته و مى گويد: طبرسى در مجمع البيان در تفسير آيه «و لقد ارسلنا...» از ابن عباس نقل نموده كه گويد: مردم، رسول خدا صلى الله عليه و آله را به واسطه ازدواج هاى زياد سرزنش نموده و گفتند: اگر او پيامبر باشد نبايد اين قدر ازدواج كند. پس اين آيه نازل شد كه پيامبران گذشته نيز همسرانى و ذريّه اى داشته اند.

سپس از امام صادق عليه السلام نقل نموده كه آن حضرت اين آيه را تلاوت نمود و دست مبارك خود را بر سينه گذارد و فرمود: «به خدا سوگند: ذريّه رسول اللّه صلى الله عليه و آله ما هستيم.» (2)مرحوم طبرسى در تفسير آيه «قل لا اسألكم عليه اجرا» اقوال مفسرين عامه

ص: 153

را نقل نموده و گويد: امام صادق و امام باقر و علىّ بن الحسين عليهم السلام و سعيدبن جبير و عمروبن شعيب و جماعتى مانند ابوالقاسم حسكانى و... گفته اند: مقصود از اين آيه، دوستى خويشان و عترت رسول خدا صلى الله عليه و آلهست كه مردم موظفند به احترام پيامبر آنان را دوست بدارند.

(1)سپس روايتى را از كتب شيعه و سنّى از ابن عباس نقل نموده كه گويد: چون

ص: 154

اين آيه نازل شد، مردم به رسول خدا صلى الله عليه و آله گفتند: اهل بيت و خويشان شما كه خداوند ما را به محبت آنان امر نموده است كيانند؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «آنان على و فاطمه و دو فرزندشان حسن و حسين هستند.» (1)

سپس می گوید: صاحب شواهد التنزیل از رسول خدا صلی الله علیه و اله نقل نموده

ص: 155

که فرمود: «خداوند پیامبران را از اشجار مختلفی خلق نمود و من و علی را از شجره واحده خلق کرد؛ من اصل آن شجرهام و علی شاخه آن [و فاطمه لقاح آن] و حسن و

حسین میوه های آن و شیعیان ما برگهای آنند. پس هر کس به شاخه ای از شاخه های

آن بیاویزد نجات خواهد یافت و هر کس از آن جدا شود هلاک خواهد شد.»

سپس فرمود: «اگر بندهای سه هزار سال بین صفا و مروه خدا را آن قدر عبادت کند که مانند مشک پوسیده فرسوده شود ولی محبت و ولایت ما را پیدا نکره باشد خداوند او را با صورت به آتش خواهد افکند.» آن گاه این آیه را تلاوت نمود: (1)

ص: 156

« قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى»

و در روایت دیگری از امیرالمؤمنین (علیه السلام) نقل نموده که فرمود: «در آل حم

آیه ای است مربوط به محبت و مودت ما که جز مؤمن به آن عمل نمی کند.» سپس این آیه را تلاوت نمود: « قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى». .

سپس مرحوم طبرسی گوید: کمیت شاعر نیز در شعر خود به این معنی اشاره (1)

ص: 157

نموده و می گوید: ای خاندان نبوت، ما در سوره آل حم برای شما او وجوب محبت و مودت شما] آیهای یافته ایم که دوستان شما از روی تقیه و دشمنان شما [از روی حسد و عداوت آن را تأویل می نمایند.

سپس می گوید: آیه مودت به هر کیفیت معنی شود - چه استثناء در آن متصل

باشد و چه منقطع - در وجوب مودت ذي القربى خللی وارد نمی کند.

مرحوم طبرسی پس از این سخنان، روایتی را در شأن نزول این آیه از

ابوحمزه ثمالی از ابن عباس به شرح زیر روایت کرده است:

ابن عباس می گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و اله) چون وارد مدینه شد و پایه های اسلام برقرار گردید، انصار گرد هم جمع شدند و گفتند: ما باید به رسول خدا(صلی الله علیه و اله) بگوییم:

شما مشکلاتی دارید که [حل آنها نیاز به مال دارد. بدین جهت ما اموال خود را بدون حساب در اختیار شما می گذاریم و شما هرچه نیاز بود از آن مصرف فرمایید.)

چون این سخنان را با رسول خدا (صلی الله علیه و اله)مطرح کردند این آیه نازل گردید، و آنان

تسلیم دستور خدا شدند و از خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و اله)خارج گردیدند. سپس ابن عباس گوید:

منافقین پس از نزول این آیه گفتند: «رسول خدا این آیه را از پیش خود (1)

ص: 158

ساخته است تا ما را بعد از خود در مقابل ذي القربای خویش ذلیل کند.» پس این آیه نازل شد: وام يقولون افترى على الله كذبة ؛ یعنی منافقین می گویند: رسول خدا (صلی الله علیه و اله) بر خدای خود به دروغ افترا بسته است. هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و اله) این آیه را برای منافقین خواند، آنها پشیمان و گریان شدند تا این که این آیه نازل شد: «و هو الذي يقبل التوبة عن عبادة... ؛ یعنی خدای شما آن خدایی است که توبه بندگان خود را می پذیرد. رسول خدا یه پس آنان را خبر نمود و این بشارت را به آنان داد سپس خداوند این آیه را در مورد مؤمنین نازل فرمود: «ويستجيب الذين آمنوا...» و پس از آن فرمود: «و من يقترف حسنه نزد له فيها حسنا»؛ یعنی هر کس عمل نیکی را مانند دوستی محمد و آل محمد(صلی الله علیه و اله) به دست آورد ما احسان خویش را بر او می افزاییم .

ابوحمزه ثمالی از سدی نقل کرده که مقصود از «اقتراف حسنه» دوستی و (1)

ص: 159

محبت آل محمد (صلی الله علیه و اله) است.

و در روایت دیگر با سند صحیح آمده است که امام حسن مجتبی (صلی الله علیه و اله) در خطبه خود بعد از رحلت امیرالمؤمنین (صلی الله علیه و اله)) فرمود: «ما خاندانی هستیم که خداوند مودت و ولایت ما را بر هر مسلمانی واجب نموده است»، سپس بعد از قرائت آیه مودت و اقتراف حسنه فرمود: «مقصود از اقتراف و به دست آوردن حسنه، محبت ما اهل البيت است.»

صاحب مجمع البيان پس از این سخنان از اسماعیل بن عبد الخالق، از امام صادق (صلی الله علیه و اله) نقل نموده که فرمود: «این آیه، یعنی آیه مودت، در باره اهل البيت و اصحاب کساء نازل شده است.»

علامه مجلسی بعد از نقل كلام مرحوم طبرسی، صاحب تفسیر (1)

ص: 160

مجمع البیان، سخن مشابهی از علامه حلی در کشف الحق نقل نموده و سپس می گوید: فخر رازی در تفسیر خود از ابن عباس نقل کرده که گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و اله)چون وارد مدینه شد و تشکیل حکومت داد مشکلاتی بر آن حضرت رخ می داد که نیاز به مال داشت در حالی که چیزی از مال دنیا در دست او نبود؛ از این رو، انصار به یکدیگر گفتند: «رسول خدا (صلی الله علیه و اله)شما را هدایت نمود، او فرزند خواهر و همسایه شما در این شهرست، چه خوبست مقداری از اموال خود را در اختیار او قرار دهید»، و بعد از این سخنان اموالی را خدمت رسول خدا(صلی الله علیه و اله) بردند ولی او نپذیرفت و این آیه «قل لا اسألكم عليه اجرا الا المودة في القربي». نازل شد؛ یعنی بگو: چیزی برای هدایت شما نمی خواهم جز این که باید خویشان مرا دوست بدارید.» در حقیقت این آیه بر محبت و دوستی با خاندان نبوت ترغیب و تأکید می کند.

فخر رازی سپس در تفسیر خود از زمخشری ( در تفسیر کشاف) نقل نموده

که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود:

1- «آگاه باشید هر که با محبت آل محمد (صلی الله علیه و اله)بمیرد شهید مرده است.»

2 - «آگاه باشید هر که با محبت آل محمد (صلی الله علیه و اله) بمیرد آمرزیده مرده است.»

3- «آگاه باشید هر که با محبت آل محمد (صلی الله علیه و اله) بمیرد توبه او مقبول خواهد بود.»

4 - «آگاه باشید هر که با محبت آل محمد (صلی الله علیه و اله)بمیرد با ایمان کامل مرده است.»

5 - «آگاه باشید هر که با محبت آل محمد (صلی الله علیه و اله) بمیرد ملک الموت و منکر و نکیر او را به بهشت بشارت خواهند داد.»

6 - «آگاه باشید هر که با محبت آل محمد (صلی الله علیه و اله)بمیرد مانند عروسی که به زفاف

می برند به بهشت خواهد رفت.»

7- «آگاه باشید هر که با محبت آل محمد (صلی الله علیه و اله) بمیرد از قبرش دو در به بهشت

ص: 161

گشوده می شود.»

8- «آگاه باشید هر که با محبت آل محمد (صلی الله علیه و اله) بمیرد خداوند قبر او را مزار ملائکه

رحمت قرار خواهد داد.»

9- «آگاه باشید هر که با محبت آل محمد(صلی الله علیه و اله) بمیرد از جامعه مسلمین خواهد بود

و بر سنت رسول خدا (صلی الله علیه و اله)مرده است.»

10 – «آگاه باشید هر که با دشمنی و بغض آل محمد (صلی الله علیه و اله) بمیرد چون روز قیامت

حاضر شود بین دو چشم او نوشته شده: «او از رحمت خدا مأيوس است.»

11 - «آگاه باشید، هر که با دشمنی و بغض آل محمد (صلی الله علیه و اله)بمیرد کافر از دنیا رفته

است.»

12 – «آگاه باشید، هر که با دشمنی و بغض آل محمد (صلی الله علیه و اله)بمیرد هرگز بوی بهشت

را استشمام نخواهد کرد.»

زمخشری در تفسیر کشاف همچنین روایت نموده که چون این آیه نازل (1)

ص: 162

شد، مردم به رسول خدا (صلی الله علیه و اله)گفتند: یا رسول الله! خویشان و اقربای شما کیانند که محبت و دوستی آنها بر ما واجب شده است؟ رسول خدا(صلی الله علیه و اله) فرمود: «آنها على و فاطمه و دو فرزند آنها حسن و حسین هستند.»

علامه مجلسی سپس می گوید: این کلام صاحب کشاف است در باره آل محمد (صلی الله علیه و اله)، و لكن من می گویم: آل محمد (صلی الله علیه و اله) کسانی هستند که با آن حضرت ارتباط داشته اند و ب آنها به آن حضرت باز می گردد و شکی نیست که فاطمه و علی و حسن و حسین (علیهم السلام) نزدیک ترین تعلقات و ارتباط را با رسول خدا (صلی الله علیه و اله)داشته اند و این مسأله امر معلوم و متواتری است که احدی در آن شکی پیدا نمی کند و تردیدی نیست که آل به هر معنایی باشد علی و فاطمه و حسن و حسین را شامل خواهد شد ولی تردید در این است که آیا غیر آنها مانند همسران پیامبر(صلی الله علیه و اله) و... آل پیامبر (صلی الله علیه و اله) محسوب می شوند؟ یا خیر.

علامه مجلسی در پایان این بحث حدیثی را از تفسیر فرات بن ابراهيم، از اصبغ بن نباته نقل می کند که گوید: من در مسجد کوفه خدمت امیرالمؤمنین (علیه السلام) (1)

ص: 163

نشسته بودم که مردی به نام ابو خديجه همراه با شصت نفر دیگر از منطقه بجيله خدمت آن حضرت رسیدند و پس از سلام نشستند و سپس ابو خديجه به امیرالمؤمنین(علیه السلام)گفت: یا امیرالمؤمنین! آیا سری از اسرار رسول خدا(صلی الله علیه و اله) نزد شما هست که برای ما بفرمایید؟ امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «آری» و به قنبر غلام خود فرمود: «آن کتاب و نوشته را بیاور» و چون آن را باز نمود در آن نوشته شده بود:

بسم الله الرحمن الرحيم. لعنت خدا و ملائکه او و همه مردم بر کسی که خود را به دروغ به غیر پدران و موالی خود نسبت بدهد و از غیر آنها پیروی کند، و لعنت خدا و ملائکه و همه مردم بر کسی که بدعتی در اسلام گذارد و یا صاحب

بدعتی را بپذیرد و او را پناه دهد و یا از او حمایت نماید.

و لعنت خدا و ملائکه و همه مردم بر کسی که در اجرت اجير خود ظلم کند و (1)

ص: 164

حق او را نپردازد. و لعنت خدا بر کسی که یک وجب از زمین مردم و حدود آن را سرقت کند؛ چنین کسی را روز قیامت مکلف می کنند که آن یک وجب زمین را با محاذی آن تا هفت آسمان و هفت طبقه زمین حاضر کند و به صاحبش رد

نماید.)

سپس امیرالمؤمنین روی مبارک خود را به مردم نمود و فرمود: «به خدا سوگند، اگر این وظایف را به عهده جنده های روی زمین می گذاردند طاقت آن را

نمی داشتند.»

آن گاه فرمود: «ای ابو خديجه! ما خانواده، مولای هر مسلمانی هستیم. پس

کسی که ولایت غیر ما را بپذیرد لعنت خدا بر او باد.»

سپس فرمود: «مقصود از ظلم بر اجیر، ندادن حق او از دینار و درهم نیست بلکه مقصود این است که هرکسی پاداش رسول خدا (صلی الله علیه و اله)را نسبت به اهل بیت او که در آیه «قل لا اسألكم عليه اجرأ .... آمده رعایت نکند و محبت و ولایت آنان را نپذیرد لعنت خدا و ملائکه و همه مردم بر او خواهد بود.» (1)

ص: 165

بدارید و به آنان ترحم نمایید و اگر وعده ای به آنان دادید به آن وفا کنید؛ چرا که چشم آنها به احسان شماست.»

و فرمود: «هر کس فرزند خود را ببوسد خداوند حسنه ای برایش می نویسد و

هر کس فرزندش را خشنود کند خداوند روز قیامت او را خشنود خواهد نمود.)

رسول خدا(صلی الله علیه و اله) فرزندان خود را - چه پسر و چه دختر - بلکه احفاد، یعنی

فرزندان فرزندان خویش را به شدت دوست می داشت و آنان را در آغوش می گرفت و می بوسید و در مصیبت آنها محزون می شد و برای مرگ آنان میگریست. چنانکه وقتی ابراهیم - فرزند هیجده ماهه او – از دنیا رفت با این که او فرزند کنیزش ماریه قبطیه بود به شدت محزون و گریان شد و فرمود:

چشم گریان است و دل می سوزد لكن چیزی که موجب خشم و سخط خدا

شود نمی گویم.»

البته وضع آن حضرت نسبت به فاطمه و فرزندان او (علیهم السلام)به گونه دیگری بود (1)

ص: 167

و علاقه آن حضرت نسبت به فاطمه (علیها السلام) به قدری بود که او را می بوسید و می فرمود:

پدرش فدای او باد.» و می فرمود: «فاطمه، مادر پدر خود می باشد.»، «و پاره تن من است، هرکسی او را بیازارد مرا آزرده و هر کس او را خشنود کند مرا خشنود نموده و هرکس او را به خشم آورد مرا به خشم آورده.» «او میوه دل من است، خشنودی او خشنودی خدا و خشم او خشم خداست.»

این گونه روایات از طرق فریقین در حد استفاضه بلکه به طور متواتر نقل

شده است که به بعضی از آنها اشاره می شود:

1 - مرحوم صدوق در کتاب امالی، با سند خود، از رسول خدا (صلی الله علیه و اله)نقل (1)

ص: 168

نموده که آن حضرت ضمن حدیثی فرمود: «و اما دخترم فاطمه آقای زنان عالمين است از اولین و آخرین، و او پاره تن من و نور چشم من و میوه دل من و روح من و حوراء انسیه است.»

2 - ابن صباغ مالکی در کتاب «فصول المهمة» نقل کرده که روزی رسول خدا(صلی الله علیه و اله) از خانه خارج شد، در حالی که دست فاطمه (علیها السلام) را گرفته بود و به مردم فرمود: «هر کس این دختر را می شناسد که می شناسد و هر کس نمی شناسد بداند که او فاطمه دختر محمد(صلی الله علیه و اله) است. او پاره تن من و روح و قلب من است پس هر کس او را بیازارد مرا آزرده و هر کس مرا بیازارد خدا را آزرده است.»

3- ابن شهر آشوب در مناقب خود، از امام باقر و امام صادق (علیهما السلام) نقل (1)

ص: 169

نموده که فرمودند: «رسول خدا (صلی الله علیه و اله)نمی خوابید تا این که فاطمه را می بوسید و صورت خود را به سینه او می گذارد و به او دعا می نمود و عادت او بر این بود که

چون فاطمه بر او وارد می شد به او خوش آمد می گفت و دست های او را می بوسید و

او را در جای خود می نشاند.» (1)

ص: 170

همچنین رسول خدا(صلی الله علیه و اله) که بر فاطمه (علیها السلام) وارد می شد فاطمه به پا می خاست و

به پدر خود خوش آمد می گفت و دست های او را می بوسید و چون رسول خدا (صلی الله علیه و اله)اراده مسافرت می نمود آخرین فردی که بر او سلام و خداحافظی می کرد و از او جدا می شد فاطمه (علیها السلام) بود به طوری که شروع سفر آن حضرت از خانه فاطمه و بازگشت او از سفر نیز به خانه فاطمه (علیها السلام) بود.

4 - حاکم در مستدرک، از ابی ثعلبه نقل کرده که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)چون از جنگ و یا مسافرتی به مدینه باز می گشت وارد مسجد می شد و بعد از دو رکعت نماز به خانه فاطمه (علیها السلام) می رفت و سپس به خانه همسران خود وارد می شد.

یک بار، هنگامی که رسول خدا از سفر باز گشت و نماز خود را در مسجد خواند و خواست که به خانه فاطمه (علیها السلام) برود، فاطمه، آن حضرت را جلوی در (1)

ص: 171

خانه اش دید و لبها و چشم های ایشان را بوسید و گریه کرد. رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود، «دختر عزیزم! برای چه گریه می کنی؟» فاطمه (علیها السلام) گفت: «زیرا می بینم شما خسته و غبارآلود هستید و لباس شما گرد و غبار گرفته است.» رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: «گریه مکن، خداوند عزوجل پدر تو را بر همه مردم رسالتی داده است که هیچ خانه ای بر روی زمین نیست جز این که خداوند به وسیله پدر تو اهل آن خانه را یا عزت می دهد و یا ذلیل می نماید و این تا قیامت ادامه خواهد داشت.»

5 - مرحوم صدوق با سند خود، از ابن عباس نقل نموده که گوید: روزی رسول خدا (صلی الله علیه و اله) نشسته بود و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) نزد او بودند. پس رسول خدا (صلی الله علیه و اله) دست به دعا بلند کرد و فرمود: «خدایا، تو میدانی که اینها اهل بیت من و عزیز ترین مردم نزد من هستند پس دوست بدار کسانی را که آنان را دوست می دارند و دشمن بدار کسانی را که آنان را دشمن می دارند و یاری کن کسانی را که آنان را یاری می کنند.»

سپس فرمود: واهل بیت من را از هر رجس و پلیدی پاک و از هر خطا و گناهی

معصوم قرار ده و آنان را به وسیله روح القدس تأیید فرما.»

ابن عباس می گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و اله) روی مبارک خود را به علی (علیه السلام) نمود و (1)

ص: 172

فرمود: «فاطمه پاره تن من و نور چشم و میوه دل من است. نگرانی و ناراحتی او ناراحتی من و شادمانی و مسرت او شادمانی و مسرت من است. او نخستین کسی است که از اهل بیت من به من ملحق می شود. پس بعد از من به او نیکی کن و او را گرامی بدار.»

آن گاه فرمود: «و اما حسن و حسین دو فرزند و دو گل من هستند. آنان آقای

جوانان اهل بهشت اند. آنان را نیز مانند چشم و گوش خود گرامی بدار.»

سپس رسول خدا (صلی الله علیه و اله) دست های مبارک خویش را به طرف آسمان بلند نمود و فرمود: «خدایا، تو را گواه می گیرم که من هر کس که آنها را دوست بدارد دوست می دارم و هرکس که آنان را دشمن بدارد دشمن می دارم و هر کس با آنان سرجنگ داشته باشد با او به جنگ برخواهم خاست و هر کس با آنان دوست باشد با او دوست خواهم بود.» (1)

ص: 173

6 - مرحوم صدوق در کتاب فقیه، با سند خود، از ابن عباس نقل نموده که گوید: رسول خدا(صلی الله علیه و اله) فرمود، «علی وصی و خلیفه من است و همسر او فاطمه دختر من و سیده زنان عالمین است و حسن و حسین (علیهما السلام) دو فرزند من و آقای جوانان اهل بهشت هستند. هر کس آنان را دوست بدارد مرا دوست داشته و هر کس آنان را دشمن بدارد مرا دشمن داشته و هر کس به آنان ظلم کند به من ظلم نموده و هر کس به آنان احسان و نیکی کند به من احسان نموده است.» آن گاه فرمود: «خدا صله و احسان کند هرکس را که به آنان صله و احسان کند، و رحمت خود را قطع کند از هر کس که از آنها جدا می شود، و یاری کند هر کس را که آنان را یاری می کند، و خوار و ذلیل کند هر کس را که آنان را خار و ذلیل می کند.»

تا این که فرمود: «خدایا، هر کدام از پیامبران تو را ثقلی و اهل بیتی بوده است و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) تقل و اهل بیت من می باشند. پس رجس و پلیدی را از آنان دور نما و آنان را به کمال طهارت و پاکی برسان.»

بزرگ خداوند است و اساس دین و ایمان و افضل اعمال و خیرات و بهترین توشه قیامت و وقت مرگ و وسیله آمرزش گناهان و دخول در بهشت و نوشیدن از کوثر و خوردن از میوه های درخت طوبی و ... می باشد و حقیقت دین جز دوستی و دشمنی چیز دیگری نیست.

ناقلین حدیث از شیعه و سنی - چنان که گذشت - نقل کرده اند که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: «هر کس با محبت و دوستی آل محمد (علیهم السلام)بمیرد شهید و آمرزیده و تائب و با ایمان کامل مرده است و ملک الموت و منکر و نکیر به او بشارت بهشت می دهند و او را همانند عروسی که به خانه شوهر می رود به بهشت می برند و از قبر او دو در به بهشت گشوده می شود و قبر او مزار ملائکه رحمت خواهد بود و در قیامت با اولیای خدا همنشین خواهد گردید.)

سپس فرمود، و هر کس با دشمنى آل محمد(علیهم السلام) بمیرد در قیامت بر پیشانی او نوشته می شود: «از رحمت خدا مأیوس است و هرگز بوی بهشت را نمی شنود.»

حضرت رضا(علیه السلام): فرمود «با تکیه به دوستی ما دست از عمل صالح بر ندارید و با تکیه به اعمال صالح خود محبت و ولایت آل محمد (علیهم السلام)و تسلیم آنها بودن را نیز ناچیز نشمارید که هیچ کدام این دو بدون دیگری پذیرفته نمی شود.»

2 - دوستی آل محمد (علیهم السلام)نشانه پاکی طینت، و دشمنی با آنها نشانه خباثت نطفه است.» حضرت باقر (علیه السلام)؟ فرمود: «دوستان ما دارای طینت صحیح و دشمنان ما دارای طینتی آلوده و ناپا کند.» (سفينة البحار، لغت حبب)

3- امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «مخنث و ديوث و ولد زنا و کسی که نطفه او در

حال حیض بسته شده است ما را دوست نمی دارند.)

4 - در تعدادی از روایات آمده است که محبت و دوستی با علی (علیه السلام) نشانه

ایمان، و دشمنی با او نشانه نفاق است.

5 - محبت و دوستی با محمد و آل محمد (علیهم السلام) در مواقف سخت قیامت نافع و

نجات بخش است.

6- در بسیاری از روایات آمده است که در عالم برزخ و قیامت از محبت آل

محمد (علیهم السلام)سؤال خواهد شد.

7- در روایتی نقل شده است که محبت آل محمد(علیهم السلام) در صورتی پذیرفته می شود که خالص باشد، یعنی کسی که دوست آنهاست نباید دوستی دشمنان آنها را در دل داشته باشد بلکه باید از دشمنان آنها بیزار باشد و آنها را سزاوار لعنت بداند.

9 - خداوند محبت علی (علیه السلام) را در دل های مؤمنین قرار داده است؛ به طوری

که جز مؤمن او را دوست نمی دارد و جز منافق او را دشمن نمی دارد.

10 - همان گونه که دوستی با آل محمد (علیهم السلام) سودمند است دوستی با دوستان

آنها نیز سودمند است.

ص: 176

11 - باید به دوستان آل محمد (علیهم السلام) ( گرچه گناهکار باشند) ارفاق نمود؛ چرا

که نتیجه کار آنها به سعادت و بهشت منتهی خواهد شد.

12 - دوستی آل محمد (علیهم السلام) برای همه کس و همه چیز نافع است؛ حتی اگر

سنگی آنها را دوست داشته باشد با آنها محشور خواهد شد.

13 - دوستی و دشمنی باید برای خدا باشد تا بنده طعم ولایت اولیا و ایمان

به خدا را بچشد. (بحار، ج 236/69 )

14 - خداوند در قرآن فرموده است: دوستی با آل محمد (علیهم السلام) اجر و پاداش رسالت پیامبر (صلی الله علیه و اله)است و بر همه امت واجب خواهد بود. که محبت و دوستی آنان را حفظ نمایند.

15 - دوستی با آل محمد و جانشینان آن حضرت. واجب و از اسباب نجات است ولی دوستی تنها کافی نیست بلکه علاوه بر دوستی اعتقاد به مقام امامت و ولایت آنان نیز باید وجود داشته باشد وگرنه راهی برای نجات حاصل نخواهد شد.

16 - پذیرفتن ولایت و محبت همه آل محمد (علیهم السلام) (عترت و اهل بیت(علیهم السلام) ) شرط نجات و سعادت است و اگر کسی نسبت به یکی از آنها معرفت نداشته باشد اهل نجات نخواهد بود.

17 - دوستی با خدا و رسول او و اهل بیت آن حضرت (علیهم السلام) باید بیش از دوستی با پدر و مادر و فرزند و مال و تجارت و خانه و زندگی و هر چیز دیگری باشد وگرنه پذیرفته نخواهد بود.

18 - نشانه دوستی با خدا پیروی از رسول اوست و نشانه دوستی با رسول

خدا دوستی با آل رسول الله(صلی الله علیه و اله)و پیروی و حمایت از آنان می باشد.

19 - دوستی و محبت با آل محمد (علیهم السلام) باید تا آخرین لحظه زندگی ادامه

ص: 177

داشته باشد و اگر کسی در آخر عمر خود دست از محبت آنها بکشد و یا همراه دوستی با آنها دشمن آنها را نیز دوست بدارد اهل نجات نخواهد بود.

20 – دوستی با دوستان آنها، دوستی با آنها محسوب می شود؛ چنانکه دوستی با دشمنان آنها نیز دشمنی با آنها خواهد بود و احترام و احسان به دوستان آنها احترام و احسان به آنها و احترام و احسان به دشمنان آنها دشمنی به آنها محسوب می شود.

توجه به این نکته لازم است که موارد ذکر شده خلاصه روایاتی است که در بار محبت ذي القربى نقل شده است، برای تفصیل بیشتر به بخش اول کتاب میزان الحق مراجعه شود.

پدرش امام باقر و او از پدرش امام سجاد و او از فاطمه صغری و او از پدرش امام حسین و او از برادرش امام حسن (علیهم السلام) نموده که فرمود: «شب جمعه ای مادرم فاطمه (علیها السلام) را در محراب عبادت دیدم که تا صبح مشغول رکوع و سجود بود و فراوان به مؤمنین و مؤمنات دعا می کرد و نام آنها را می برد و برای خود هیچ دعایی نکرد پس به او گفتم: مادر! چرا همچنان که برای مردم دعا می کنی برای خود دعا نمی کنی؟ مادرم فرمود: فرزند عزیزم! «الجار ثم الدار»، یعنی اول همسایه بعد اهل خانه.)

در همان کتاب از علل الشرایع، از موسی بن جعفر، از پدرش، از پدرانش(علیهم السلام) نقل نموده که فرمود: «عادت فاطمه (علیها السلام) این بود که چون دعا می کرد، به مؤمنین و مؤمنات دعا می نمود و در حق خود دعا نمی کرد و چون به او گفته شد: دختر پیامبر! چرا همچنان که به مردم دعا میکنی به خود دعا نمی نمایی؟ فاطمه ناام فرمود: «الجار ثم الدار»، یعنی حق همسایه مقدم بر اهل خانه است.»

در همان کتاب (ج 84/43)، از مناقب ابن شهر آشواب (ج 341/3 )، از حسن بصری نقل شده که گوید: کسی بین این امت عابد تر از فاطمه (علیها السلام) نبوده است؛ او آن قدر مقابل پروردگار خود به عبادت ایستاد که قدم های او متورم شد.

بنّی! الجار ثمّ الدار.

و روی فیه ص 82 عن العلل عن احمد بن عبدالرحمن المروزی، عن جعفرالمقری، عن محمّدبن الحسن الموصلی، عن محمّدبن عاصم، عن أبی زید الکحال، عن أبیه، عن موسی بن جعفر، عن أبیه، عن آبائه علیهم السلام قال: کانت فاطمه علیهاالسلام إذا دعت تدعو للمؤمنین و المؤمنات و لا تدعو لنفسها، فقیل لها: یا بنت رسول اللّه إنّک تدعین للناس و لا تدعین لنفسک، فقالت: «الجار ثمّ الدار.»

ص: 179

مرحوم صدوق در علل الشرایع (ج 181/1 ) نقل نموده که فاطمه (علیها السلام) چون در محراب عبادت خود می ایستاد نور او برای اهل آسمان می درخشید؛ چنانکه نور ستارگان برای اهل زمین می درخشد.

سخت اذیت شد.»

سپس فرمود، «من به او گفتم که اگر نزد پدر خود می رفتی و از او درخواست خادمی می کردی از این سختی ها نجات می یافتی، پس فاطمه (علیها السلام) نزد پدر رفت و چون دید مردم نزد ایشان اجتماع نموده اند حیا نمود و بازگشت.

هنگامی که رسول خدا(صلی الله علیه و اله) مطلع شد که فاطمه (علیها السلام) برای حاجتی آمده بود صبحگاه به در خانه ما آمد و ما خوابیده بودیم، پس فرمود: «السلام عليكم» و ما چون خوابیده بودیم حیا کردیم و پاسخ او را ندادیم. باز فرمود: «السلام عليكم» و ما دوباره سکوت نمودیم و چون مرتبه سوم فرمود: «سلام عليكم» ترسیدم که اگر پاسخ ندهیم آن حضرت - طبق عادت خود که سه مرتبه سلام می داد و اگر جوابی نمی شنوید باز می گشت - برگردد. پس من پاسخ دادم و گفتم: و عليك السلام یا رسول الله. بفرمایید.

پس چیزی نگذشت که رسول خدا (صلی الله علیه و اله) بالای سرما نشست و فرمود: «ای

فاطمه! دیروز حاجت تو چه بود؟ او چون فاطمه حیات نمود که سر خود را از زیر لحاف خارج کند و من ترسیدم که اگر پاسخ او را ندهم از خانه ما خارج شود سر خود را بیرون آوردم و گفتم: یا (1)

ص: 181

رسول الله! به خدا سوگند، من می گویم که فاطمه چه می خواست

سپس گفتم: فاطمه آن قدر با مشک آب آورده که مشک در سینه او اثر گذارده و آن قدر با دست خود آسیا را گردانده که دستان او تاول زده و آن قدر خانه را جاروب کرده که لباس او به رنگ خاکی در آمده و آن قدر آتش زیر دیگ روشن نموده که لباس او خاکستری شده است من به او گفتم: اگر نزد پدر خود بروی و از او درخواست خادمی بکنی از این سختی ها نجات خواهی یافت.

رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: «آیا به شما تعلیم نکنم چیزی را که بهتر از خادم باشد؟» سپس فرمود: «چون خواستید بخوابید سی و سه مرتبه سبحان الله بگویید و سی و سه مرتبه الحمدلله و سی و چهار مرتبه الله اکبر بگویید.»

آن گاه فاطمه سر خود را از زیر لحاف خارج نمود و سه مرتبه گفت: از خدا و

رسول او راضی شدم.) (1)

ص: 182

هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و اله) وارد مسجد شد و به طرف خانه فاطمه آمد فاطمه علی مثل همیشه با خوشحالی از آن حضرت استقبال نمود. چون رسول خدا دید که دو عدد دست بند به دست فاطمه است و پرده ای بر در خانه اوست همان جا نشست و با سکوت و نگاه خود مسأله را به فاطمه عليا

فهماند.

پس فاطمه (علیه السلام) حسن و حسین(علیهم السلام) را صدا زد و فرمود: اینها را نزد پدرم ببرید و سلام مرا به او برسانید و بگویید: ما در غیاب شما کاری جز تهیه اینها (1)

ص: 184

نکرده ایم شما حال، با آنها هرچه می خواهید بکنید.

هنگامی که حسن و حسین (علیهم السلام) پیام و سلام مادرشان را خدمت رسول خدا(صلی الله علیه و اله) ابلاغ نمودند، رسول خدا (صلی الله علیه و اله) آنان را بوسید و در آغوش گرفت و هر کدام را بر روی یک ران خود نشاند و دستور داد تا آن دست بندها را چند قطعه کردند و بین مهاجرین اهل صفحه - که نه خانه ای داشتند و نه مالی - تقسیم نمود و آن پرده را نیز بین آنان قسمت کرد و چون لباس اهل صفحه کوتاه بود به زنها دستور داد که قبل از مردها سر از رکوع بلند نکنند و سپس این سنت شد که زنها قبل از مردها سر از رکوع بلند نکنند.

آن گاه رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: خدا فاطمه (علیها السلام) را رحمت کند و از لباس ها و

زیورهای بهشتی به او عطا فرماید.»

2- علامه مجلسی در بحار، از کشف الغمه، از مسند احمد بن حنبل، از (1)

ص: 185

ثوبان غلام رسول خدا (صلی الله علیه و اله) نقل نموده که گوید: رسول خدا هر وقت به مسافرت می رفت آخرین نفری که با او خداحافظی می نمود فاطمه (علیها السلام) بود و چون از سفر باز میگشت اولین فردی که بر او وارد می شد نیز فاطمه (علیها السلام) بود.

او از یکی از جنگ ها بازگشت و بر در خانه فاطمه (علیها السلام) آمد ناگهان دید پرده ای

بر در خانه فاطمه آويخته و دو خلخال نقره بر پاهای حسن و حسین هست. رسول

خدا [چون این گونه دید] وارد خانه فاطمه (علیها السلام)

نشد و فاطمه (علیها السلام)

گمان کرد که پدرش

به جهت پرده و خلخال وارد خانه نشده است پس پرده را باز نمود و خلخال ها را از پاهای حسنین جدا کرد و آنها را شکست و چون گریه کردند آنها را بین آن دو تقسیم

نمود و نزد پدر فرستاد.

و چون حسن و حسین با چشمان گریان بر رسول خدا (صلی الله علیه و اله) وارد شدند رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به ثوبان غلام خود فرمود: این خلخال ها و پرده را نزد فلان شخص ببر و از آن قلاده ساده ای برای فاطمه و دو خلخال از عاج ( استخوان دندان فیل) برای حسن و حسین بگیر؛ چرا که اینها اهل بیت من هستند و من دوست ندارم بهره ها و طيبات

خود را از دنیا استفاده کنند.»

مؤلف گوید: نظیر این دو روایت با مختصر اختلاف گذشت. (1)

ص: 186

لكن اگر بدن خود را در عبادت خدا ذوب کنی ساختار تو عالی تر و قیمت آن بیشتر خواهد بود.» فضه گفت: یا علی! آیا شما از این علم اطلاعی دارید؟ امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمودند: آری، من اطلاع دارم.» و به فرزند خود حسین(علیه السلام) اشاره نمود و فرمود: «او نیز از آن اطلاع دارد.» و چون فضه خدمت امام حسین (علیه السلام) رفت او نیز مانند پدر خود پاسخ داد.

پس امیرالمؤمنین (علیه السلام) به او فرمود: «ما بالاتر از این را می دانیم و سپس با دست مبارک اشاره نمود، ناگهان فضه دید رشته ای از طلا و گنجهای زمین در حال حرکت است پس علی (علیه السلام) به فضه فرمود: «طلای خود را در کنار آنها بگذار و چون فضه طلای خود را در کنار آنها گذارد دید طلای او هم با آن طلاها حرکت نمود. (1)

ص: 188

به او گفتم: تو از جنیان هستی یا از انسانها؟ او در جواب من گفت: «يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ » [اشاره به این که من از بنی آدم هستم).

به او گفتم: از کجا می آیی؟ گفت: « يُنَادَوْنَ مِنْ مَكَانٍ بَعِيدٍ (44)» [اشاره به این که از

راه دور می آیم

گفتم: مقصد تو کجاست؟ گفت: « وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ » [اشاره به این که

می خواهم به حج بروم.

گفتم: چند روز است از قافله جدا شده ای؟ گفت: «وَ لَقَدْ خَلَقْنَا السَّمواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما فِی سِتَّهِ أَیّامٍ» [اشاره به این که شش روز است از قافله جا مانده ام

گفتم: آیا میل به غذا داری؟ گفت: «وَمَا جَعَلْنَاهُمْ جَسَدًا لَا يَأْكُلُونَ الطَّعَامَ » [اشاره

به این که نیاز به غذا دارم. پس به او غذا دادم.

گفتم: به دنبال مركب من حرکت کن. گفت: «لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا »

اشاره به این که قدرت راه رفتن ندارم] (1)

ص: 190

گفتم: تو را در کنار خود سوار می کنم، گفت: «لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا »

اشاره به این که صحیح نیست زن در کنار مرد سوار شود).

چون از مرکب پیاده شدم و او را سوار نمودم گفت: « سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا »

اشاره به شکر نعمت الهی]

و چون به قافله خود رسید گفتم: آیا کسی را در این قافله داری؟ گفت: «يَا دَاوُودُ إِنَّا جَعَلْنَاكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ » ، «وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ »، «يَا يَحْيَى خُذِ الْكِتَابَ »، « يَا مُوسَى إِنِّي أَنَا اللَّهُ » . پس فهمیدم که چهار نفر به نام های داود و محمد و یحیی و موسی آشنایان اویند.

آنان را صدا زدم، ناگهان چهار جوان به طرف او آمدند. به او گفتم: اینها با شما چه نسبتی دارند؟ گفت: «الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا » [اشاره به این که اینها

فرزندان من هستند ].

پس به آنان گفت: «قَالَتْ إِحْدَاهُمَا يَا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِيُّ الْأَمِينُ (26)» [اشاره به

این که اجرت او را بدهید که او قوی و امین است).

و چون آنها چیزهایی به من دادند، باز گفت: « وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ (261)» [اشاره

به این که بیش از این به او بدهید.

پس آنها مزد اضافه ای به من دادند. آن گاه من از آنها سؤال کردم: این زن کیست؟ گفتند: این زن، مادر ما و خادمه فاطمه زهرا(علیها السلام) است و بیست سال است که

جز با قرآن سخن نگفته است.

ص: 191

و عادت رسول خدا(صلی الله علیه و اله) این بود که چون فاطمه (علیها السلام) را می دید شاد می شد، پس یکی از اصحاب به خانه فاطمه (علیها السلام) آمد و دید آن بانو مشغول آسیا نمودن است و این آیه را تلاوت می کند: «وَمَا عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ وَأَبْقَى » پس بر فاطمه(علیها السلام) سلام نمود و او را از وضع پدر و گریه او خبر داد.

فاطمه (علیها السلام) برخاست و خود را با ردای کهنه ای که دوازده جای آن را با سعف خرما وصله زده بود به طرف مسجد رفت. سلمان فارسی چون چادر فاطمه (علیها السلام) را دید گریه کرد و گفت: چقدر ناگوار است که دختران پادشاهان مثل قیصر و کسری لباس سندس و حریر بپوشند و دختر پیامبر (صلی الله علیه و اله) چادری از مو بر سر کند که دوازده جای آن وصله باشد! و چون فاطمه (علیها السلام) بر رسول خدا (صلی الله علیه و اله)وارد شد به پدر خود گفت: « یا رسول الله! سلمان از لباس من تعجب نموده است. سوگند به آن خدایی که شما را به پیامبری مبعوث کرده است، پنج سال است که فرش من و علی(علیه السلام) یک پوست گوسفند است که روزها شتر خود را بر روی آن علف می دهیم و شب که می شود آن پوست فرش ما و رواندازی از لیف خرما لحاف ما می باشد. پس رسول خدا (صلی الله علیه و اله)رو به سلمان نمود و فرمود: «ای سلمان! دخترم فاطمه (علیها السلام) از پیشتازان (در زهد و قناعت است.) (1)

ص: 193

سپس فاطمه (علیها السلام) به پدر خود عرض کرد: «پدر جان! فدای شما شوم، چه چیز شما را گریان نموده است؟» رسول خدا (صلی الله علیه و اله)آن دو آیه را که جبرئیل آورده بود برای فاطمه (علیها السلام) قرائت نمود. فاطمه [با شنیدن آیات به رو بر زمین افتاد و گفت: «وای، وای، بر کسی که وارد آتش شود.»

سلمان نیز چون این دو آیه را شنید، گفت: ای کاش، من گوسفندی بودم که مرا ذبح و از گوشت من استفاده می نمودند و این آیه را که وعدۀ آتش داده است

نمی شنیدم.

ابوذر نیز چون این آیه را شنید، گفت: ای کاش، مادرم عاقر و نازا بود و من را

نزاییده بود و من وعده آتش را نمی شنیدم. (1)

ص: 194

مقداد نیز چون این آیه را شنید، گفت: ای کاش، من پرنده بیابان بودم و

حساب و عقابی نداشتم و نام آتش را نمی شنیدم.

على (علیه السلام) چون این آیه را شنید، فرمود: «ای کاش، درندگان گوشت مرا می خوردند و یا مادر مرا نمی زایید و اسم آتش را نمی شنیدم.» سپس علی (علیه السلام) دست مبارکش را بر سر خود نهاد و گریست و فرمود: «چقدر سفر قیامت طولانی است و چقدر توشه ما کم است و چه سخت است حال اهل دوزخ که در آتش غوطه ورند. آنها بیمارانی هستند که عیادت نمی شوند، و مجروحانی هستند که معالجه نمی گردند، و اسیرانی هستند که آزاد نمی شوند. آنها از آتش می خورند و از آتش می آشامند و در طبقات آتش می گردند و بعد از آن که در دنیا لباس هایی از پنبه پوشیدند، در آن جا با پاره های آتش پوشیده می شوند و بعد از معانقه با همسران خود در دنیا، آن جا با شیاطین هم نشین خواهند بود!»

الرضا، از پدرانش، از علی (علیهم السلام) نقل نموده که فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به من فرمود: یا علی، عده ای از قریش مرا سرزنش نمودند و گفتند: ما فاطمه را خواستگاری نمودیم و شما ما را منع کردی و او را به على تزويج نمودی! و من به آنان گفتم: به خدا سوگند، این من نبودم که درخواست شما را رد کردم و درخواست علی (صلی الله علیه و اله)را

پذیرفتم بلکه خداوند شما را منع نمود و او را پذیرفت.

پس جبرئیل نازل شد و گفت: ای محمد، خداوند جل جلاله می فرماید: اگر علی را خلق نکرده بودم تا قیامت برای فاطمه كفوی و همتایی روی زمین از آدمیان نمی بود.»

نموده که گوید: از علی (علیه السلام)شنیدم که فرمود: «ابوبکر و عمر نزد من آمدند و گفتند: خوب است نزد رسول خدا (صلی الله علیه و اله)بروی و از فاطمه (علیها السلام) خواستگاری کنی؟»

سپس فرمود: هنگامی که من خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و اله)رفتم، رسول خدا خندید و فرمود: برای چه آمده ای، یا ابا الحسن ؟ خواسته تو چیست؟ گفتم: یا رسول الله! قرابت و خویشی من نسبت به شما و سبقت من به اسلام و جهاد من را در راه خدا می دانید؟

رسول خدا(صلی الله علیه و اله) فرمود: یا علی، راست می گویی، بلکه تو از آنچه گفتی بالاتری گفتم: یا رسول الله! آیا فاطمه را به من تزویج می کنید؟ رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: یا علی قبل از تو عده ای از او خواستگاری نموده اند و فاطمه راضی نشده است. اینک درنگ کن تا در باره تو از او سؤال کنم.

پس رسول خدا (صلی الله علیه و اله)بر فاطمه (علیها السلام) وارد شد و فاطمه مقابل پدر خود برخاست و عبای او را گرفت و کفش های او را در آورد و برای او آب وضو آماده نمود و با دست خود صورت و پاهای پدر را شست و سپس مقابل پدرش نشست. رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: ای فاطمه! فاطمه بی درنگ گفت: لبیک، لبیک، یا رسول الله! خواسته شما چیست؟

رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: فاطمه جان! تو علی بن ابی طالب را از جهت قرابت و (1)

ص: 197

فضیلت و سبقت در اسلام می شناسی. و من از خدای خود خواسته ام که تو را به بهترین و محبوب ترین خلق خود تزویج نماید و اینک او [نزد من آمده و از تو خواستگاری نموده است، نظر تو چیست؟ پس فاطمه سکوت نمود و روی خود را برنگرداند و کراهتی از او دیده نشد. آن گاه رسول خدا(صلی الله علیه و اله) برخاست و فرمود: الله اکبر! سکوت او اقرار اوست.

پس جبرئیل (علیه السلام) نازل شد و گفت: یا رسول الله! فاطمه را به علی بن ابی طالب تزويج نما؛ چرا که خداوند فاطمه را برای علی و علی را برای فاطمه پسندیده است.»

ضحاك بن مزاحم گوید: سپس على (علیه السلام)فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فاطمه را به من تزويج نمود و دست مرا گرفت و فرمود: برخیز و بگو: «عَلَی بَرَکَهِ اَللَّهِ وَ مَا شَاءَ اَللَّهُ (1)

ص: 198

لاَ قُوَّهَ إِلاَّ بِاللَّهِ تَوَکَّلْتُ عَلَی اَللَّهِ» و من را نزد فاطمه نشاند و سپس فرمود: خدایا، این دو محبوب ترین خلق تو نزد من هستند، پس تو آنان را دوست بدار و ذرية آنان را مبارک گردان و آنان را محافظت نما. من آنها و ذره آنها را از شر شیطان نزد تو در امان می سپارم.»

بگیرند.

و از کتاب تاریخ بغداد نقل نموده که ابن عباس گوید: چون فاطمه (علیها السلام) را برای زفاف به خانه علی (علیه السلام) بردند، رسول خدا(صلی الله علیه و اله) در جلوی فاطمه حرکت می نمود و جبرئیل در طرف راست او و میکائیل در طرف چپ او و هفتاد هزار ملک پشت سر او بودند که تا صبح آن شب خدا را تسبیح و تقدیس می کردند.

و در همان کتاب ، از کتاب مصباح الشريعة نقل شده که رسول خدا(صلی الله علیه و اله)، در روز اول ماه ذيحجه، فاطمه را به علی (علیه السلام) تزويج نمود. و در روایت دیگری آمده که روز ششم آن ماه بوده است.

کسی بهتر از علی (علیه السلام) بود من تو را به او تزویج می نمودم. وانگهی من تو را تزويج به على ما نکردم بلکه خداوند تو را به او تزویج نمود و صداق تو را تا وقتی که آسمانها و زمین برقرار است خمس اموال [یا خمس آنچه در دنیا آفریده شده قرار

داد.)

سپس امام صادق (علیه السلام) فرمود: «جدم رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به على (علیه السلام) فرمود: برخیز برای تهیه جهیزیه فاطمه (علیها السلام) ) زره خود را بفروش. على (علیه السلام) می فرماید: من فورا رفتم و زره را فروختم و پول آن را آوردم و در دامن پیامبر خدا (صلی الله علیه و اله) ریختم. رسول خدا(صلی الله علیه و اله) از من نپرسید که پول زره چه قدر است و من نیز به او چیزی نگفتم، سپس مشتی از آن را برداشت و به بلال حبشی داد و فرمود: برای فاطمه عطر تهیه کن. و دو مشت دیگر آن را برداشت و به ابوبکر داد و فرمود: برای فاطمه (علیها السلام) لباس و وسایل

خانه تهیه کن، و سپس عمار یاسر و عده دیگری از اصحاب خود را همراه ابوبکر فرستاد.» (1)

ص: 201

هنگامی که آنان وارد بازار شدند با نظرخواهی از ابوبکر اقلام مورد نیاز را انتخاب و خریداری کردند آن اقلام عبارت بود از: یک پیراهن به قیمت هفت درهم و یک روسری به قیمت چهار درهم، و یک قطيفه سیاه خیبری، و یک تخت که میان آن از لیف خرما بافته شده بود، و دو عدد فرش که لایه یکی از آنها پشم و دیگری الیف خرما بود، و چهار عدد متکا که از پوست های دباغی شد؛ طایف درست شده و از گیاه خشک پر شده بود، و یک پرده نازک پشمی و یک عدد حصیر از بافته های قرية «هجر» از دهات بحرین، و یک آسیای دستی، و یک طشت مسی، و یک مشک برای آب آوردن، و یک کاسه سفالین، و یک مشک دیگر مخصوص خنک کردن آب، و یک آفتاب سفالین که بیرون آن رنگ شده بود، و یک آفتاب سبز رنگ سفالین دیگر و چند عدد کوزه سفالین.

و چون اقلام فوق خریداری شد ابوبکر مقداری از آنها را به دوش گرفت و (1)

ص: 202

بقیه را دیگران به دوش گرفتند و خدمت رسول خدا(صلی الله علیه و اله) آوردند و مقابل او نهادند پس آن حضرت با دست های مبارک خود آنها را زیر و رو می نمود و می فرمود: «خدا مبارک کند برای این خانواده .»

امیرالمؤمنین عال می فرماید: «پس از آن، یک ماه گذشت و من با رسول خدایا نماز می خواندم و به خانه خود باز می گشتم و در مورد فاطمه ای با رسول خدا سخنی نمی گفتم. تا این که همسران آن حضرت به من گفتند: می خواهی به رسول خدا بگوییم فاطمه ملی را به خانه شما بفرستد؟ گفتم: آری.

پس آنها خدمت رسول خدا رفتند و ام ایمن به آن حضرت گفت، یا رسول الله! اگر خدیجه زنده می بود چشم او به زفاف فاطمه روشن می شد و علی نیز می خواهد همسر خود را ببرد، شما زندگی آنان را مرتب کنید و چشم ما و چشم

قَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) فَأَقَمْتُ بَعْدَ ذَلِکَ شَهْراً أُصَلِّی مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و اله) وَ أَرْجِعُ إِلَی مَنْزِلِی وَ لَا أَذْکُرُ شَیْئاً مِنْ أَمْرِ فَاطِمَهَ (علیها السلام) ثُمَّ قُلْنَ أَزْوَاجُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و اله) أَ لَا نَطْلُبُ لَکَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و اله) دُخُولَ فَاطِمَهَ عَلَیْکَ فَقُلْتُ افْعَلْنَ فَدَخَلْنَ عَلَیْهِ فَقَالَتْ أُمُّ أَیْمَنَ یَا رَسُولَ اللَّهِ لَوْ أَنَّ خَدِیجَهَ بَاقِیَهٌ لَقَرَّتْ عَیْنُهَا بِزِفَافِ فَاطِمَهَ وَ إِنَّ عَلِیّاً یُرِیدُ أَهْلَهُ فَقَرَّ عَیْنَ فَاطِمَهَ بِبَعْلِهَا وَ اجْمَعْ شَمْلَهَا وَ قَرَّ عُیُونَنَا بِذَلِکَ فَقَالَ(صلی الله علیه و اله) فَمَا بَالُ عَلِیٍّ لَا یَطْلُبُ مِنِّی زَوْجَتَهُ فَقَدْ کُنَّا نَتَوَقَّعُ ذَلِکَ مِنْهُ قَالَ عَلِیٌّ فَقُلْتُ الْحَیَاءُ یَمْنَعُنِی یَا رَسُولَ اللَّهِ فَالْتَفَتَ إِلَی النِّسَاءِ فَقَالَ مَنْ هَاهُنَا فَقَالَتْ أُمُّ سَلَمَهَ أَنَا أُمُّ سَلَمَهَ وَ هَذِهِ زَیْنَبُ وَ هَذِهِ فُلَانَهُ وَ فُلَانَهُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و اله) هَیِّئُوا لِابْنَتِی وَ ابْنِ عَمِّی فِی حُجَرِی بَیْتاً فَقَالَتْ أُمُّ سَلَمَهَ فِی أَیِّ حُجْرَهٍ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ فِی حُجْرَتِکِ وَ أَمَرَ نِسَاءَهُ أَنْ یُزَیِّنَّ وَ یُصْلِحْنَ مِنْ شَأْنِهَا.

ص: 203

فاطمه را به رفتن به خانه شوهر روشن فرمایید.

رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: برای علی چه مانعی بود که تاکنون همسر خود را از ما

مطالبه نکرد؟ ما از او انتظار داشتیم که او سراغ همسر خود بیاید.»

امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرماید «من در پاسخ رسول خدا(صلی الله علیه و اله) گفتم: یا رسول الله!

حیا مرا منع می نمود که چنین درخواستی بکنم.»

پس رسول خدا (صلی الله علیه و اله) همسران خود را صدا زد و فرمود: «کدامتان این جا هستید؟» ام سلمه گفت: من ام سلمه هستم و این زینب است و اینان فلانی و فلانی هستند. رسول خدا (صلی الله علیه و اله) فرمود: «برای دخترم فاطمه و پسر عمم على اتاقی را در خانه من آماده کنید.» ام سلمه گفت: یا رسول الله! کدام اتاق را؟ رسول خدا فرمود:

اتاق خودت را ای ام سلمه.» سپس دستور داد که فاطمه (علیها السلام) را زینت کنند و وسایل زفاف او را فراهم نمایند.

ام سلمه گوید: من به فاطمه (علیها السلام) گفتم: آیا برای خود عطری ذخیره نفرموده ای؟ فاطمه (علیها السلام) فرمود: آری، و سپس شیشه ای از عطر را آورد و مقداری از آن را در دست من ریخت و آن عطر به قدری خوشبو بود که تاکنون من چنین بوی (1)

ص: 204

خوشی ندیده بودم، گفتم: این عطر را از کجا تهیه نموده ای؟ فاطمه (علیها السلام)فرمود:

هنگامی که جبرئیل به صورت دحیه کلبی بر پدرم وارد می شد، پدرم می فرمود: برای او بالشی آماده کن. و من برای او بالشی آماده می کردم و او می نشست و چون بر می خواست از لباس او چیزی می ریخت.

رسول خدا(صلی الله علیه و اله) مرا امر می فرمود که آنها را جمع کنم. علی (علیه السلام) از رسول خدا (صلی الله علیه و اله) سؤال نمود که اینها چیست؟ رسول خدا(صلی الله علیه و اله) فرمود: اینها عنبر است که از بالهای جبرئیل ریخته شده است.»

امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «سپس رسول خدا به من فرمود: برای ولیمه عيال خود غذای مفصلی آماده کن؛ گوشت و نان از ما و خرما و روغن از تو باشد. پس من مقداری خرما و روغن آماده کردم و رسول خدا آستین مبارک خود را (1)

ص: 205

بالا زد و خرما و روغن را مخلوط نمود و از آن «حیس که معجونی است مرکب از

خرما و روغن و کشک و یا سویق تهیه نمود.

سپس رسول خدا(صلی الله علیه و اله) برای ما قوچ فربه ای و نان فراوانی فرستاد و به من فرمود: هر کس را می خواهی دعوت کن. پس من وارد مسجد شدم و دیدم مسجد پر از جمعیت است، حیا کردم که بعضی را دعوت کنم و بعضی را دعوت نکنم لذا به جای بلندی رفتم و با صدای بلند گفتم: همگی برای ولیمه فاطمه (علیها السلام) آماده شوید.

پس مردم يكباره حرکت کردند و من از کثرت جمعیت و کمی غذا شرمنده بودم. رسول خدا(صلی الله علیه و اله) از حال من با خبر شد و فرمود: یا علی، نگران مباش من از خدا می خواهم که در طعام تو برکت قرار دهد. پس به برکت دعای رسول خدا، همه مردم - که بیش از چهار هزار نفر بودند – از آن غذا خوردند و همگی برای من از خدا طلب برکت نمودند و هنگامی که از خانه من خارج شدند چیزی از آن غذا کم نشده

بود.

آن گاه رسول خدا(صلی الله علیه و اله) فرمود: ظرفهایی آوردند و آنها را از غذا پر نمود و (1)

ص: 206

برای منازل همسران خویش فرستاد و سپس ظرف دیگری خواست و آن را پر از غذا نمود و فرمود: این هم برای فاطمه و علی باشد. و چون غروب خورشید فرا رسید، به ام سلمه فرمود. تا فاطمه (علیها السلام) را بیاورد. ام سلمه رفت و فاطمه را در حالی که چادر او بر زمین کشیده می شد، آورد. چون فاطمه مقابل پدر خود قرار گرفت بر صورت او عرق نشسته بود و خواست که بر زمین افتد. رسول خدا(صلی الله علیه و اله) [به او] فرمود: خداوند در دنیا و آخرت تو را از لغزش حفظ فرماید.)

امام صادق (علیه السلام) می فرماید: هنگامی که فاطمه (علیها السلام) نزد پدر خود حاضر شد، رسول خدا (صلی الله علیه و اله)چادر از سر او برداشت تا على (علیه السلام) او را ببیند، سپس دست او را گرفت و در دست على (علیه السلام)گذارد و فرمود: یا علی! خدا مبارک کند برای تو دختر پیامبر خود را.» تا این که فرمود: «یا علی! فاطمه خوب همسری است برای تو.» و به فاطمه نیز فرمود: «ای فاطمه! على خوب همسری است برای تو.» سپس فرمود: حرکت کنید و به منزل خود بروید و کاری نکنید تا من نزد شما بیایم.»

على (علیه السلام) می فرماید: «من دست فاطمه (علیها السلام) را گرفتم و او را به منزل بردم. او بر (1)

ص: 207

روی سکویی نشست و من نیز در کنار او نشستم؛ در حالی که فاطمه (علیها السلام) از من حيا می نمود و سر به زیر انداخته بود و من نیز از فاطمه حیا می کردم و سر به زیر انداخته بودم. تا این که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)صدا زد و فرمود: چه کسی این جاست؟ و ما گفتیم: یا رسول الله! خوش آمدید، وارد شوید. پس رسول خدا (صلی الله علیه و اله) داخل خانه شد و فاطمه را در کنار خود نشاند و سپس فرمود:

ای فاطمه! برای من آب بیاور. فاطمه حرکت نمود و ظرفی را پر از آب کرد و خدمت پدر آورد رسول خدا(صلی الله علیه و اله) جرعه ای از آن را در دهان مبارک نمود و مضمضه کرد و سپس داخل ظرف ریخت و مقداری از آب آن ظرف را بر سر فاطمه (علیها السلام) پاشید. و سپس فرمود: جلو بیا. [فاطمه جلو آمد و رسول خدا (صلی الله علیه و اله)مقداری از آن را نیز به سینه او پاشید و باز فرمود: از جلوی من حرکت کن و سپس مقداری از آن را هم بین دو شانه او پاشيد و فرمود: خدایا؟ این دختر من و عزیزترین خلق تو نزد من است. سپس رو به من نمود و فرمود: خدایا، این برادر من و محبوب ترین خلق تو نزد من است. خدایا، تو علی را ولی خود قرار ده و دل او را نیز به خود مایل و راغب فرما و ازدواج او را با فاطمه مبارک گردان.

سپس فرمود: یا علی! همسر خود را به خانه ببر. خداوند رحمت و برکت (1)

ص: 208

خود را بر شما فرو فرستد، انه حمید مجید. پس ام ایمن گریه کرد و گفت: با رسول الله! فاطمه را تزويج نمودی و به خانه شوهر فرستادی و برای او نثاری قرار ندادی؟ (نثار، شیرینی و یا چیز دیگری است که بر سر عروس می ریزند). رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: ای ام ایمن! دروغ مگو، همانا خداوند تبارک و تعالی چون فاطمه را به على (علیهما السلام) تزويج نمود درختان بهشت را امر کرد که از زیور و یاقوت و در و زمرد و استبرق بر سر آنان نثار کنند و اهل بهشت از آن نثار بی شمار گرفتند و درخت طوبی را نیز به مهر فاطمه (علیها السلام) افزود و آن را در خانه علی (علیه السلام) قرار داد.»

هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و اله) فاطمه را به علی بن ابی طالب (علیها السلام) تزويج نمود، عده ای از قریش گفتند: شما فاطمه را با مهر ناچیزی به على تزويج نمودی! رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: «من فاطمه را به على تزويج نکردم، بلکه خداوند عزوجل او را به علی تزويج نمود

در شبی که خداوند مرا به معراج برد و به «سدرة المنتهی» رسیدم، به «درخت

سدرة المنتهی» امر نمود که از خود دو و جواهر و مرجان نثار فاطمه کند، پس حورالعين دویدند و از آنها گرفتند و به یکدیگر اهدا نموده و به واسطه آن مفاخرات

نموده و می گفتند: اینها نثار فاطمه دختر محمد(صلی الله علیه و اله) است.»

2- ابن اثیر در اسد الغابة از بلال حبشی نقل نموده که گوید: روزی رسول خدا (صلی الله علیه و اله)با خوشحالی بر ما وارد شد، عبدالرحمان بن عوف به آن حضرت گفت: یا رسول الله! خنده شما برای چیست؟

رسول خدا(صلی الله علیه و اله) فرمود: «از سوی خداوند عزوجل برای من بشارتی در مورد (1)

ص: 210

برادرم علی و دخترم فاطمه (علیها السلام) آمده است.»

سپس فرمود: «خداوند عزوجل چون خواست فاطمه را به على تزویج نماید رضوان» را امر نمود تا درخت طوبی را تکان دهد و چون چنین کرد به عدد دوستان ما خانواده از آن درخت برگه های برات آزادی از دوزخ فرو ریخت. سپس از زیر آن درخت به عدد هر برگهای ملکی را از نور آفرید و این برگه ها را گرفتند و هنگامی که قیامت برپا شود این ملائکه بین اهل محشر می گردند و به هر کدام از دوستان ما یکی از آن برگه ها را می دهند.)

سپس فرمود: «نثار ازدواج برادرم على [با دخترم فاطمه] آزاد شدن عده ای از

مردان و زنان امت من از دوزخ خواهد بود.»

3- ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه گوید: پیش از آن که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)در روی زمین دختر خود فاطمه را به علی بن ابی طالب (علیهما السلام) تزویج کند خداوند در آسمان بين ملائکه فاطمه را به على تزويج نمود.

نقل نموده و گوید: راحیل ملک در بیت المعمور در میان اهل آسمان های هفتگانه خطبه ای خواند و چنین گفت: «الحمدلله الأول»

سپس گفت: خداوند ملک جبار، بنده و برگزیده خود را برای کنیز خود،

سرور زنان عالم و دختر بهترین پیامبران و رهبر پرهیزکاران برگزید و ارتباط [ولی خود امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب ] - تصديق کننده دعوت خود و سبقت گیرنده به کلمه اسلام را - با دختر پیامبر خود فاطمه بتول متصل نمود.

که رسول خدا(صلی الله علیه و اله) عده ای را جمع نمود و محفلی برای اجرای عقد فاطمه و علی (علیهما السلام) تشکیل داد.

انس بن مالک گوید: چند روز بعد از خواستگاری ابوبکر و عمر از فاطمه (علیها السلام) ،

رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به من فرمود: «ابوبکر و عمر و عثمان و عبدالرحمان و عده ای از انصار را خبر کن»، چون آنان جمع شدند و مجلسی تشکیل دادند، رسول خدا (صلی الله علیه و اله) در حالی که علی (علیه السلام) در آن جلسه حضور نداشت، خطبه ای خواند و فرمود: «الحمدلله المحمود بنعمته...)

سپس دستور داد تا طبقی از خرما آوردند و فرمود: «بریزید و از آن بردارید» (1)

ص: 213

ما چنین کردیم. آن گاه على (علیه السلام) وارد مجلس شد و رسول خدا(صلی الله علیه و اله) در روی او تبسم نمود و فرمود: «خدای عزوجل به من امر نموده که فاطمه را با چهار صد مثقال (پانصد درهم) نقره به تو تزویج نمایم، آیا راضی هستی؟» على (علیه السلام) فرمود: «آری، یا رسول الله! راضی هستم.» پس رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: «خداوند زندگی شما را سامان دهد و بخت شما را نیکو کند و برکت را بر شما فرو ریزد و فرزندان زیاد و نیکویی از شما به وجود آورد.»

که امیرالمؤمنین (علیه السلام) نیز خطبه ای خواند و فرمود: «الحمدلله الذي قرب من حامدیه...)

صاحب کتاب «فاطمة الزهراء» گوید: اهل تاریخ و حدیث اتفاق دارند که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)مهر فاطمه (علیها السلام) را چهارصد درهم ( یا پانصد درهم) تعیین نمود، لكن جز اهل البيت (علیهم السلام)کسی به آن پایبند نماند. حتی هنگامی که مامون عباسی دختر خود، ام الفضل، را به حضرت جواد(علیه السلام) تزويج نمود و مبالغ زیادی خرج مجلس عقد او کرد، آن حضرت مهر او را بیش از پانصد درهم قرار نداد.

فاطمه (علیها السلام) را از رسول خدا(صلی الله علیه و اله) خواستگاری می کردند و رسول خدا (صلی الله علیه و اله)نمی پذیرفت. تا این که مردم از تزویج با فاطمه (علیها السلام) مأیوس شدند و هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)خواست او را به على (علیهما السلام) تزویج نماید سخنانی را خصوصی و سری با فاطمه مطرح نمود و فاطمه (علیها السلام) به پدر خود گفت: «شما برای مصلحت اندیشی برای من از همه سزاوارتريد، جز این که زنهای قریش به من گفته اند: على ما دارای شکمی بزرگ و دستی هایی طولانی و اعضایی درشت است و بالای پیشانی او مو ندارد و چشمان او بزرگ و بندهای استخوان او قوی و ضخیم است و دندان های او

در وقت خندیدن ظاهر می شود و او را مالی و ثروتی نیست.)

پس رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به فاطمه (علیها السلام) فرمود: «مگر نمی دانی خداوند از بین مردم (1)

ص: 216

من را انتخاب نمود و سپس از بین آنها علی را برگزید و سپس از بین زنان عالمین تو را انتخاب کرد؟»

تا این که فرمود: «ای فاطمه! خداوند چون مرا به آسمان برد [و به معراج رفتم دیدم بر صخرة بيت المقدس نوشته شده است: «لا اله الا الله محمد رسول الله، ايدته بوزيره و نصرته بوزيره» ( یعنی خدایی جز خدای یگانه نیست و محمد فرستاده اوست و من او را به وسیله وزير او تأیید و کمک نمودم).

پس من به جبرئیل گفتم: وزير من کیست؟ جبرئیل گفت: وزیر تو (1)

ص: 217

علی بن ابی طالب است. و چون به «سدرة المنتهی» رسیدم دیدم بر آن نوشته شده است: «ان انا الله لا اله الاانا، وحدی، محمد صفوتي من خلق، ایڈته بوزيره، و نصرته بوزيره.» پس به جبرئیل گفتم: وزیر من کیست؟ جبرئیل گفت: وزیر تو

علی بن ابی طالب است.

و چون از سدرة المنتهی» گذشتم و به عرش خدای رب العالمین رسیدم، دیدم بر پایه های عرش الهی نوشته شده است: «انا الله لا اله الا انا، محمد حبیبی، ایدته

بوزيره، و نصرته بوزيره.)

و چون داخل بهشت شدم، درخت طوبی را دیدم که اصل آن در خانه

على (علیه السلام) بود و در هر قصری و خانه ای از اهل بهشت شاخه ای از آن قرار داشت و در بالای درخت طوبی گل های زیبایی از سندس و استبرق بود و برای بنده مومن از آن درخت هزار هزار گل بود و در هر گلی یکصد هزار حله بود که هر کدام را رنگی خاص بود و هیچ کدام به دیگری شبیه نبود و آنها لباس های اهل بهشت

بودند.

و پهنای بهشت مانند پهنای آسمان و زمین بود که خداوند آن را برای مؤمنین به خدا و رسول او آماده کرده است و در وسط بهشت سایه ای بود بسیار طولانی که اگر سواری یکصد سال در آن سایه حرکت کند به آخر آن نخواهد رسید؛ چنان که آیه شریفه و ظل ممدوده به آن اشاره نموده است. (1)

ص: 218

و در زیر آن سایه طولانی، میوه ها و غذاهای اهل بهشت در خانه های بهشتیان سرازیر بود و هر میوه ای از میوه های بهشتی را یکصد رنگ از رنگ هایی که بعضی را در دنیا دیده و شنیده اید و بعضی را ندیده و نشنیده اید بود و در بهشت هر میوه ای که چیده شود فورا مانند آن بر آن درخت می روید و آن میوه ها نه تمام شدنی است و

نه از خوردن آنها منع می شود: «لَا مَقْطُوعَةٍ وَلَا مَمْنُوعَةٍ (33)»

و نهر بزرگی در زیر آن اشجار بهشتی جاری است که چهار نهر دیگر مانند نهر آب گوارا و نهر شیر که هرگز طعم آن تغییر نمی کند و نهری از شراب بهشتی که در آن برای بهشتیان لذتی است و نهری از عسل مصفی از آن جاری می شود.»

تا این که فرمود: «ای فاطمه! خداوند برای من با درخواست من هفت

خصلت را به علی عطا فرمود:

1 - او، همانند من، نخستین کسی است که از قبر خارج می شود و در قیامت

حضور می یابد. (1)

ص: 219

2 - او، همانند من، نخستین کسی است که در کنار صراط با من می ایستد و به

آتش می گوید: این را بگیر و این را رها کن.

3 - او، همانند من، نخستین کسی است که لباس بهشتی می پوشد.

4 - او، همانند من، در طرف راست عرش الهی خواهد ایستاد.

5 - او، همانند من، نخستین کسی است که در بهشت را می کوبد.

6 - او، همانند من، نخستین کسی است که در عليين (مقام عالی بهشتی)

ساکن می شود.

7 - او، همانند من، نخستین کسی است که از شراب مهر شده بهشتی می نوشد [که خداوند در مورد آن فرموده است: ختامه مسك و في ذلك فليتنافس المتنافسون و ( یعنی مهر سر آن شراب بهشتی از مشک است ( یعنی خوشبو است) و در چنین نعمت هایی باید سبقت گیرندگان سبقت گیرند).

ای فاطمه! اینها فضایل و نعمت هایی است که خداوند در آخرت و در بهشت به على (علیه السلام) داده است؛ عوض آن که در دنیا برای او مالی نیست و ثروتی ندارد.»

سپس فرمود: «و اما این که گفتی او بطین و صاحب شکمی بزرگ است، بدان که بزرگی شکم او از علمی است که خداوند از بین امت، او را به آن اختصاص داده و گرامی داشته است.»

ص: 220

عمل آن حضرت را سرلوحه برنامه خویش قرار می دادیم و دستور دین خدا را در امر ازدواج و معاشرت خود معیار و میزان درستی کار خود می دانستیم.

و آن حضرت از جابر بن عبدالله انصاری نقل نموده که گفت: چون رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فاطمه (علیها السلام) را به علی (علیه السلام) تزويج نمود عده ای از قریش گفتند: شما فاطمه را با مهری اندک به على تزويج نمودی!

رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: «من فاطمه را به على تزويج نکردم، بلکه خداوند عزوجل در شب معراج نزد «سدرة المنتهی» او را به على تزويج نمود و به درخت سدرة المنتهی» وحی نمود که نثار خود را برای فاطمه و علی بریزد و چون درخت سدرة المنتهی» طلا و در و مرجان خود را نثار نمود و حورالعین پریدند و آنها را گرفتند و بین خود فخر نمودند و گفتند: اینها نثار فاطمه دختر محمد(صلی الله علیه و اله) است.»

هنگامی که شب زفاف فاطمه(علیها السلام) فرا رسید رسول خدا(صلی الله علیه و اله) استر شهبای خود را آماده نمود و قطيفه ای بر آن انداخت و به فاطمه (علیها السلام) فرمود: «دخترم! سوار شو.» و سلمان را فرمود تا افسر آن را بگیرد و از جلو حرکت کند و رسول خدا(صلی الله علیه و اله) نیز از عقب سر حرکت فرمود تا این که صدایی به گوش رسول خدا(صلی الله علیه و اله) رسید و آن حضرت دیدند جبرائیل با هفتاد هزار ملک و میکائیل با هفتاد هزار ملك نازل شدند، رسول خدا (علیه السلام)فرمود: «برای چه به زمین آمده اید؟» گفتند: آمده ایم فاطمه را به خانه علی بن ابی طالب ببریم. پس جبرئیل و میکائیل و همه ملائکه تکبیر گفتند و رسول خدا (صلی الله علیه و اله)نیز تکبیر گفت و از آن شب تكبير در زفاف عروسان سنت شد.

در همان کتاب، از امالی شیخ طوسی، از اسحاق بن عمار و ابوبصیر، از امام (1)

ص: 223

صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمود: «خداوند تبارک و تعالی مهر فاطمه (علیها السلام) را یک چهارم دنیا قرار داد که فاطمه مالك آن می باشد و بهشت و دوزخ را نیز مهر او قرار داد که دشمنان خود را به دوزخ بفرستد و اولیا و دوستان خویش را به بهشت ببرد. او صدیقه کبری است و معرفت او شرط نجات [این امت و امت های گذشته است.»

رسید رسول خدا (صلی الله علیه و اله) نان و خبیص - غذایی است که از خرما و روغن تهیه می شود - فراهم نمود و به على (علیه السلام) فرمود: «مردم را برای ولیمه فاطمه (علیها السلام) دعوت کن.»

على (علیه السلام) می فرماید: «من به مسجد رفتم و به مردم گفتم: همگی برای ولیمه فاطمه حاضر شوید. پس [جمعیت زیادی که بیش از چهار هزار نفر بودند آمدند و رسول خدا (صلی الله علیه و اله) فرمود تا ده نفر ده نفر وارد شوند و همه را اطعام نمود و از آن غذا چیزی کم نشد و سپس آب دهان در آن غذا انداخت و دعای برکت خواند و از آن غذا به خانه های همسران خود فرستاد و فرمود: به آنها بگویید [از این طعام بخورند و به میهمانان خود نیز بدهند.)

امیرالمؤمنین (علیه السلام)می فرماید: سپس رسول خدا ظرفی را طلب نمود و سهم من و فاطمه را در آن قرار داد و فرمود: «یا علی! این ظرف هم برای تو و فاطمه باشد»، و به ام سلمه فرمود تا ظرفی را پر از آب نماید و به من فرمود تا نصف آن را بنوشم و به فاطمه نیز فرمود تا مقداری از آن را بنوشد و باقی مانده را بر صورت و سینه فاطمه پاشید.

تا این که جبرئیل با عده ای از ملائکه فرود آمدند و از طرف خداوند هدیه ای آوردند. آن هدیه، سبدی از میوه های بهشتی بود و چون رسول خدا(صلی الله علیه و اله) سر آن را باز (1)

ص: 225

نمود مقداری نان و شیرینی و موز و کشمش در آن بود، پس فرمود: «این هدیه جبرئیل است.» سپس رسول خدا(صلی الله علیه و اله) یک عدد به را دو نصف کرد و به علی (علیه السلام) فرمود: «این هدیه ای است از بهشت که خداوند برای تو و فاطمه فرستاده است.» آن گاه نصف آن را به علی و نصف دیگر را به فاطمه (علیهما السلام) داد.

که زن ها در آن زمان همانند مردها حریص به مال دنیا خواهند بود و مثل مردان در خارج خانه به کار مشغول می شوند.

برای تفصیل بیشتر به کتاب «دولة المهدی»، بخش «احوال مردم آخرالزمان»

مراجعه شود.

شیخ جلیل سید هاشم بحرانی یافتم که او با سند خود از جابر بن عبدالله انصاری نقل نموده که گوید:

بسم الله الرحمن الرحيم. سمعت فاطمة الزهراء... یعنی از فاطمه زهرا(علیها السلام) شنیدم که فرمود: «روزی پدرم رسول خدا (صلی الله علیه و اله)بر من وارد شد و فرمود «السلام عليك يا فاطمه» گفتم: «و عليك السلام یا ابتاه» پس فرمود:

ای فاطمه! من در بدن خود ضعفی احساس می کنم. گفتم: به خدا پناه می برم از این که شما ضعیف باشید. فرمود: ای فاطمه! برایم کسای یمانی را بیاور و مرا با آن بپوشان. پس من کسا را آوردم و به آن حضرت پوشاندم و دیدم که صورت او مانند ماه شب چهارده می درخشد.

ساعتی گذشت فرزندم حسن (علیه السلام) آمد و گفت: «السلام عليك يا اماه» گفتم: «و عليك السلام، ای نور چشم و میوه دل من! پس گفت: ای مادر، نزد شما بوی خوشی همانند بوی جدم رسول خدا (صلی الله علیه و اله)را می شنوم. گفتم: آری، او در زیر کسا قرار دارد. پس حسن به سوی کسا رفت و گفت:

سلام بر شما، ای جد بزرگوار من، آیا اجازه می دهید که من داخل کسا شوم؟ (1)

ص: 228

پس پدرم فرمود: و عليك السلام، ای فرزند من و ای صاحب حوض من، تو اجازه داری، وارد شو! پس حسن داخل کسا شد.

ساعتی گذشت، ناگهان فرزندم حسین وارد شد و گفت: «السلام عليك يا اماه»

گفتم: و عليك السلام، ای نور چشم و میوه دل من! پس گفت: ای مادر نزد تو بوی خوشی همانند بوی جدم رسول الله (صلی الله علیه و اله) را می شنوم. گفتم: آری، فرزند عزیزم! جد تو و برادرت در زیر کسا هستند. پس حسین نیز نزد کسا رفت و سلام کرد و گفت: یا جدا! و یا من اختاره الله! آیا به من اجازه می دهید که داخل کسا شوم؟ (1)

ص: 229

رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: و عليك السلام، ای فرزند من و ای شافع امت من! به تو نیز اجازه دادم. پس حسین (علیه السلام) داخل کسا شد. آن گاه پسرعمم اباالحسن علی بن ابی طالب (علیه السلام) آمد و فرمود: السلام عليك يا فاطمه، یا بنت رسول الله (صلی الله علیه و اله)! گفتم: وعليك السلام، یا ابا الحسن و یا امیرالمؤمنین! پس فرمود: ای فاطمه، من نزد تو بوی خوشی می شنوم، مثل این که بوی برادر و پسر عمم رسول خدا(صلی الله علیه و اله) است؟

گفتم: آری، او با دو فرزند تو زیر کسا هستند. پس علی (علیه السلام) نیز به طرف کسا رفت و گفت: السلام عليك يا رسول الله(صلی الله علیه و اله) ! آیا به من اجازه می دهید که با شما زیر کسا بیایم؟

رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: و عليك السلام، ای برادر من و ای جانشین من و ای (1)

ص: 230

صاحب لوای من در قیامت! آری، به تو نیز اجازه دادم. پس على (علیه السلام) داخل کسا شد.

سپس من نزد کسا رفتم و گفتم: السلام عليك يا رسول الله! ای پدر! آیا به من اجازه می دهید که داخل کسا بیایم؟ رسول خدا(صلی الله علیه و اله) فرمود: و عليك السلام، ای دختر من و ای پاره تن من ! به تو نیز اجازه دادم. پس من نیز داخل کسا شدم. هنگامی که ما پنج نفر در زیر کسا جمع شدیم، پدرم دو طرف کسا را گرفت و دست راست خود را به طرف آسمان بلند کرد و گفت:

خدایا، اینها اهل بیت من و خواص من و حامیان من هستند گوشت آنها گوشت من و خون آنهاخون من است. آنچه آنان را به درد آورد مرا به درد آورده و آنچه آنان را محزون کند مرا محزون کرده و هر کسی با آنان به جنگ برخیزد من با او به جنگ برخواهم خواست و هر کسی با آنان مسالمت و دوستی کند من با او مسالمت خواهم نمود و هر کسی با آنان دشمنی کند من با او دشمن خواهم بود و هرکس آنان را دوست بدارد من او را دوست خواهم داشت.»

آن گاه فرمود: آنان از من هستند و من از آنانم. خدایا، صلوات و برکات و رحمت و غفران و رضوان خود را بر من و بر آنان فرو فرست و رجس و پلیدی را از آنان دورنما و آنها را به پاکی کامل برسان.

پس خدای عزوجل به ملائکه خود فرمود: ای ملائکه من، و ای ساکنان (1)

ص: 231

آسمان ها ( بدانید) من آسمان و زمین و ماه و خورشید و فلک و فلک را نیافریدم جز به جهت محبت این پنج نفری که در زیر کسا جمع شده اند. جبرئیل امین گفت: خدای، کیانند در زیر کسا؟ خطاب شد: (1)

ص: 232

آنها اهل بیت نبوت و معدن رسالت، یعنی فاطمه و پدر و شوهر و فرزندان او هستند. جبرئل گفت: خدایا، به من اجازه می دهی که به زمین روم و ششمین آنان باشم؟ خدای عزوجل فرمود: به تو اجازه دادم.

پس جبرئیل امین به زمین آمد و سلام کرد و گفت: یا رسول الله! على اعلى بر شما سلام می رساند و شما را مخصوص تحیت و اکرام می نماید و می فرماید: قسم به عزت و جلالم، من آسمان برافراشته را و زمین پهناور را و ماه منیر را و خورشید تابان را و فلک دوار را و دریای جاری را و کشتی های سیر کننده بر آنها را جز برای محبت وجود شما نیافریدم. سپس گفت: خداوند به من اجازه داده است که با شما باشم، آیا شما نیز به من اجازه می دهی، یا رسول الله!؟

پدرم فرمود: و عليك السلام، ای امین وحی خدا! آری، به تو اجازه دادم. پس جبرئیل نیز در زیرکسا آمد و به پدرم گفت: خداوند به شما وحي نموده و می فرماید: « إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا (33)» [یعنی خداوند اراده نموده رجس و پلیدی را از شما اهل البيت دور کند و شما را به پاکی کامل برساند.]

پس امیرالمؤمنین به رسول خدا(علیهما السلام) گفت: یا رسول الله! به من خبر دهید که اجتماع ما در زیر این کسا در نزد خداوند چه فضیلتی دارد؟ رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: قسم به خدایی که مرا به حق به پیامبری مبعوث نمود و به رسالت برگزید، خبر ما در زیر این کسا در هیچ محفلی از محافل و مجالس اهل زمین که در آن عده ای از شیعیان و دوستان ما حضور داشته باشند بیان نمی شود جز این که رحمت خدا بر آنان نازل و ملائکه گرد آنان جمع خواهند شد و برای آنها تا هنگامی که متفرق شوند استغفار خواهند نمود.

ص: 233

پس امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: به پروردگار کعبه قسم، که ما و شیعیان ما

رستگار شدیم. رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: یا علی! قسم به خدایی که مرا به حق به نبوت مبعوث نمود و به رسالت برگزید، هرگز خبر ما در زیر این کسا در هیچ محفل و مجلسی از مجالس اهل زمین که در آن جمعی از شیعیان و محبین ما باشند یاد نمی شود جز این که اگر مهموم و غصه مندی در میان آنان باشد خداوند غصه و اندوه او را برطرف می کند و اگر صاحب حاجتی باشد خداوند حاجت او را برآورده می نماید.

آن گاه امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: به خدا سوگند، ما و شیعیان ما رستگار و

سعادت مند شدیم.)

امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا و امام حسن و امان حسین (علیهم السلام) نازل شده و روایات متواتر و قطعی در کتاب های شیعه و اهل تسنن شاهد بر این مسأله است.

عده زیادی از صحابه رسول خدا (صلی الله علیه و اله) این روایات را نقل نموده اند ام سلمه، همسر رسول خدا(صلی الله علیه و اله) یکی از آنان است ام سلمه بعد از نقل این روایت گوید: من نیز خواستم که داخل کسا شوم، رسول خدا (صلی الله علیه و اله)اجازه نداد و کسا و عبا را کشید و فرمود: «ای ام سلمه! تو براه خیر هستی، اما اهل بیت من اینها هستند.» و همین مطلب دلیل بر انحصار اهل البيت (علیهم السلام) به علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السلام) است.

عده ای از بزرگان شیعه و اهل سنت این روایت را از ام سلمه نقل کرده اند که

برخی از آنان عبارتند از:

1 - علی بن الحسین (علیهما السلام) که در امالی شیخ طوسی نقل شده است.

2- حکیم بن سعد، که در تفسیر طبری نقل شده است. (1)

ص: 235

3- عبدالله بن ربیعه، که در کتاب شواهد التنزيل حسکانی نقل شده است.

4 - عطاء بن يسار، که در اسد الغابه در احوالات ام سلمه آمده است.

5 - ابوسعید خدری، که در شواهد التنزيل و تفسیر طبری نقل شده است.

امیرالمؤمنین (علیه السلام) نیز در هنگام احتجاج خود باصحابه، آنان را قسم داد و فرمود: «آیا شما این حدیث کسا را از ام سلمه نشنیدید؟» و آنها اعتراف نمودند که این حدیث را از ام سلمه شنیده اند.

از جمله کسانی که حدیث کسا و نزول آیه تطهیر را در بارۀ پنج وجود مقدس

نقل کرده واثلة بن اسقع است، چنان که در مسند احمد بن حنبل نقل شده است.

عایشه نیز از جمله کسانی است که حدیث کسا و آیه تطهیر را در باره اهل البيت را نقل کرده است، چنان که در صحیح مسلم در باب فضایل حسن و حسین آمده و حاکم نیز در مستدرک از او نقل کرده است.

جابر بن عبدالله انصاری نیز این روایت را نقل کرده، چنان که در کتاب (1)

ص: 236

بحارالانوار ذکر شده است.

تفسیر آیه تطهیر از منابع شیعه و اهل سنت در کتاب «آیات الفضائل» ص 501 به طور مفصل ذکر شده خوانندگان گرامی می توانند به این کتاب و سایر کتب

مراجعه نمایند.

عرض کرد: هر وقت که شما بخواهید من آماده هستم.

پس پدرم امام باقر(علیه السلام) با او خلوت نمود و به او فرمود: «لوحی که در دست مادرم فاطمه، دختر رسول خدا(صلی الله علیه و اله)، دیده ای و آنچه مادرم در مورد آن لوح به تو گفته است را برایم بگو.»

جابر گفت: خدا را گواه می گیرم که روزی در زمان حیات رسول خدا(صلی الله علیه و اله) خدمت مادرت فاطمه (علیها السلام) رفتم که او را به ولادت فرزندش امام حسین (علیهما السلام) تهنیت و تبریک بگویم. پس لوح سبزی را در دست او دیدم که گمان کنم از زمرد بود، دیدم در آن نوشته ای سفید و نورانی شبیه به نور خورشید وجود داشت. پس به او عرض کردم پدر و مادرم فدای شما! ای دختر رسول خدا(صلی الله علیه و اله)! این لوح چیست؟

فاطمه (علیها السلام) فرمود: «این لوحی است که خداوند عزوجل به رسول خود(صلی الله علیه و اله) اهدا نموده و در آن نام پدرم رسول خدا (صلی الله علیه و اله)و نام شوهرم علی (علیه السلام) و نام دو فرزندم حسن و حسین (علیها السلام) و نام اوصیای از فرزندانم در آن ثبت شده است و پدرم آن را به من داده که به وسیله آن خشنود شوم.)

سپس گفت: «مادرت فاطمه (علیها السلام) آن لوح را به من داد و من آن را خواندم و از

آن نسخه ای برداشتم.»

امام صادق فرمود: «پدرم به جابر فرمود: آیا آن را به من نشان می دهی ؟ جابر (1)

ص: 238

گفت: آری. آن گاه پدرم به خانه جابر رفت و جابر صحیفه ای را که از پوست گوسفند بود آورد و پدرم پیش از آن که آن را از او بگیرد فرمود: در آن نگاه کن تا آن را برای تو بخوانم. پس پدرم بدون کم و کاست همه آن را خواند و به خدا سوگند،

گفته پدرم هیچ تفاوتی با نوشته جابر نداشت. چون سخن پدرم تمام شد، جابر

گفت: من خدا را گواه می گیرم که آنچه شما خواندید همان بود که در لوح فاطمه ناي مکتوب دیدم. و آن این است:

و «بسم الله الرحمن الرحيم» این نوشته ای است از طرف خدای عزیز و حکیم برای نور و سفیر و حجاب و دلیل و راهنمای او محمد(صلی الله علیه و اله) که توسط روح الامین از طرف رب العالمین بر او نازل شد.

ای محمد(صلی الله علیه و اله) ، نام های مرا تعظیم کن و نعمت های مرا شاکر باش و نعمتهای باطنی) مرا انکار مکن. من خدایی هستم که جز من خدایی نیست. من شکننده و نابود کننده جباران و از بین برنده سرکشان و مستکبرانم ]. من ستمکاران را ذلیل می کنم و من حاكم قیامت هستم و خدایی جز من نیست. (1)

ص: 239

پس کسی که به غیر فضل من امید داشته باشد و یا از غیر عدل من بترسد او را عذابی خواهم نمود که احدی از عالمین را چنین عذابی نکرده باشم. پس تو باید تنها مرا پرستش کنی و تنها بر من توكل نمایی. همانا من پیامبری را مبعوث نکردم که نبوت و عمر او را به پایان برم جز آن که برای او وصی و جانشینی قرار دادم.

من تو را بر تمام پیامبران برتری دادم و وصی تو را نیز بر تمام اوصیا برتر داشتم و تو را به وسیله دو شبل و دو سبط تو حسن و حسین گرامی داشتم. حسن را پس از امامت پدرش [على (علیه السلام)] معدن علم خویش و حسین را خازن وحی خود قرار دادم.

حسین را به وسیله شهادت گرامی داشتم و پایان کار او را سعادت قرار دادم. پس او افضل شهدا و درجه او بالاترین درجه است. کلمه تامه و حجت بالغه را نزد (1)

ص: 240

حسین قرار دادم، به واسطه عترت و فرزندان او مردم را ثواب می دهم و عقاب می کنم.

نخستین فرزند از عترت او على بن الحسین سید الساجدین است که زینت اولیای گذشته من است، سپس فرزند او محمدباقر همنام جدش رسول الله (صلی الله علیه و اله) است که شکافنده علم و معدن حکمت من است و زود است مرتابون ( کسانی که در امامت او شک پیدا کرده اند در مورد فرزند او جعفر هلاک شوند. پس کسی که جعفر را نپذیرد و او را رد کند مانند آن است که مرا رد نموده باشد، و من بر خود فرض نموده ام که جعفر را گرامی بدارم و به وسیله پیروان و دوستان و انصارش او را خشنود نمایم.

پس از جعفر، موسی را برگزیدم. ( که در زمان او) فتنه کور و تاریکی رخ خواهد داد، چرا که ریسمان واجب (دین) من قطع نخواهد شد و حجت من مخفی نخواهد ماند و اولیای من به شقاوت نخواهند رسید.

آگاه باشید، هر کس یکی از اولیای مرا انکار کند نعمت مرا انکار نموده و هر

کس آیه ای از کتاب مرا تغییر دهد بر من افترا بسته است.

وای بر کسانی که بعد از گذشت امامت بنده و برگزیده و حبیب من موسی (1)

ص: 241

بن جعفر) امامت ( على بن موسی) هشتمین خلیفه پیامبرم را انکار نمایند و بر او افترا بندند. آگاه باشید که تکذیب کننده امام هشتم تمام اولیای مرا تکذیب نموده است در حالی که علی بن موسی) ولی و ناصر دین من است و کسی است که (1)

ص: 242

بارهای سنگین نبوت را بر دوش او نهادم و او را به وسیله قدرت علم (و بیان) آزمودم. او را عفریت مستکبری به شهادت می رساند و در شهری که بنده صالح من ذوالقرنین بنا نموده در کنار بدترین خلق من (هارون الرشید) دفن خواهد شد.

من بر خود حتم نموده ام که چشم او را به فرزندش محمد، که خلیفه بعد از او و وارث علم من و معدن حکمت و محل سر من و حجت من بر خلقم می باشد، روشن نمایم و بهشت را جایگاه محمد ( ابن الرضا) نمایم و او را در قیامت شفیع هفتاد نفر از اهل بیت خود قرار دهم که همه آنها مستحق آتش باشند، و سعادت را برای فرزند او علی ابن محمد الهادی] که ولی و ناصر و شاهد من در بین مخلوق و امین بر وحی من می باشد قرار دهم و از نسل او حسن را که راهنمای سبيل من و خازن علم من می باشد خارج نمایم.

سپس دین خود را به وسیله فرزند حسن [یعنی حجة بن الحسن که رحمت برای جهانیان است و در او کمال موسی و بهاء عیسی و صبر ایوب وجود دارد کامل نمایم. زود است که اولیای من در زمان غیبت او ذلیل شوند و سرهای آنها را همانند سرهای ترک و دیلم [برای ستمکاران هدیه برند. آنان کشته و به آتش کشیده شوند و با ترس و وحشت زندگی کنند و زمین از خونشان رنگین گردد و در بین زنان آنها ناله و ویل بلند شود. به حق آن مردم، [( یعنی مؤمنین) در آخرالزمان اولیای من هستند که به وسیله آنان هر فتنه كور و تاریکی را دفع می کنم و بلاها و بارهای سنگین و زنجیرهای گران را برطرف می نمایم.

پس صلوات پروردگار و رحمت او بر آنان خواهد بود و آنان هدایت

یافتگانند.»

ص: 243

در کتاب «کمال الدين» صدوق از جابر جعفی از امام باقر(علیه السلام) از جابر بن عبدالله انصاری نقل شده که گوید: داخل خانه فاطمه (علیها السلام) شدم، دیدم مقابل آن بانو لوحی نورانی بود که چشمها طاقت دیدن آن را نداشت. در آن لوح دوازده اسم بود که سه اسم آن در ظاهر لوح بود و سه اسم دیگر در باطن آن و سه اسم در آخر آن و سه اسم در کنار آن پس به فاطمه (علیها السلام) گفتم: این اسم ها مربوط به چه کسانی است؟

فاطمه(علیها السلام) فرمود: «اینها نامهای اوصیای ( پیامبر (صلی الله علیه و اله)) است که نخستین آنان پسر عمم علی بن ابی طالب (علیه السلام) است و سایر نام ها یازده فرزند من هستند که آخرین آنها قائم آل محمد صلوات الله علیهم اجمعین می باشد.)

جابر سپس گوید: در میان آن نام ها سه محمد بود که در سه محل قرار گرفته

بود و چهار علی بود - که در چهار محل قرار گرفته بود. (1)

ص: 244

فاطمه (علیها السلام) جلو رفت و گفت: یا رسول الله! کدام یک از ما نزد شما محبوب تر هستیم؟ رسول خدا (صلی الله علیه و اله) فرمود: تو نزد من محبوب تر هستی و على نزد من عزیزتر از تو است.»

پس علی(علیه السلام) به فاطمه فرمود: «آیا من به تو همین را نگفتم؟» سپس فرمود: من فرزند فاطمه بنت اسد هستم که دارای تقوا بود.» فاطمه گفت: «من هم دختر خدیجه کبرا هستم.»

على (علیه السلام) فرمود: «من فرزند صفایم.» فاطمه (علیها السلام) فرمود: «من هم دختر

سدرة المنتهی هستم.»

على (علیه السلام)فرمود: «من فخر عالمين هستم.» فاطمه (علیها السلام) فرمود: «من هم فرزند کسی هستم که در معراج به مقام «قاب قوسین او ادنی» رسید و جبرئیل جرأت قدم گذاردن در آن مقام را نداشت.»

علی(علیه السلام) فرمود: «من فرزند زنان پاک و پاکیزه هستم.» فاطمه فرمود: «من

هم فرزند زنان مؤمنه و صالحه هستم.»

علی (علیه السلام) فرمود: «جبرئیل عا مرا خادم است.» فاطمه (علیها السلام) فرمود: «مرا نیز راحیل

ملک خاطب و ملائکه دیگر خادمند.» (1)

ص: 246

علی (علیه السلام)فرمود: «من در محلی بلند و با شرافت به دنیا آمدم [یعنی در کعبه

معظمه.» فاطمه علی فرمود: «من هم در «رفیع اعلی» تزویج شدم.»

على (علیه السلام) فرمود: «شیعیان من از علم و دانش من استفاده می کنند.» فاطمه (علیها السلام)

فرمود: « آنان نیز از دریای علم من بهره مند می شوند.»

علی(علیه السلام) فرمود: «خداوند نام مرا از نام خود گرفته است؛ او عالی است و من

علی هستم.)

فاطمه (علیها السلام) فرمود: «من هم چنین هستم؛ خداوند فاطر است و من فاطمه

هستم.»

علی (علیه السلام)فرمود: «من حیات عارفين هستم.» فاطمه سلام فرمود: «من نیز راه

نجات راغبين هستم.)

علی (علیه السلام) فرمود: «من پس از پیامبر (صلی الله علیه و اله) بهترین اهل عالم هستم.» فاطمه (علیها السلام)

فرمود: «من نیز زن نیکو و پاکیزه روح هستم.»

که گوید: عمار یاسر به من گفت: می خواهی خبر عجیبی را به تو بگویم؟ گفتم: آری، بگو! عمار گفت: من شاهد بودم که علی بن ابی طالب بر فاطمه ای وارد شد، هنگامی که فاطمه علی(علیه السلام) را دید صدا زد: «یا علی! بیا تا به تو از آنچه گذشته و از آنچه تا قیامت انجام می شود و یا انجام نمی شود را خبر دهم.»

عمار گوید: من دیدم که امیرالمؤمنین (علیه السلام) از خانه برگشت، پس من نیز همراه

ایشان برگشتم، تا این که خدمت رسول خدا(صلی الله علیه و اله) آمد. هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و اله) علی(علیه السلام)را دید فرمود: «یا اباالحسن!» نزدیک بیا.» امیرالمؤمنین(علیه السلام) نزدیک رفت و چون کنار رسول خدا (صلی الله علیه و اله)قرار گرفت پیامبر خدا (صلی الله علیه و اله)به او فرمود، «یا علی، تو به من خبر می دهی یا من به تو خبر دهم؟»

امیرالمؤمنین عرض کرد: «یا رسول الله! شما به من خبر بدهید نیکوتر است.» پس رسول خدا(صلی الله علیه و اله) فرمود: «من دانستم که تو بر فاطمه وارد شدی و فاطمه آن سخنان را به تو گفت و تو برگشتی و نزد من آمدی.» علی (علیه السلام)گفت: «آیا نور فاطمه از (1)

ص: 248

نور ماست؟» رسول خدا(صلی الله علیه و اله) فرمود: «مگر نمی دانی که چنین است؟» پس على (علیه السلام) سجده شکر نمود.

عمار گوید: سپس امیرالمؤمنین (علیه السلام) از خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و اله)بازگشت و بر فاطمه (علیها السلام) وارد شد و من نیز همراه آن حضرت بودم پس فاطمه به على (علیهما السلام) گفت: «آیا نزد پدرم رسول خدا (صلی الله علیه و اله)رفتید و آنچه من گفته بودم به او خبر داديد؟» امیرالمؤمنین(صلی الله علیه و اله) فرمود: «آری، چنین بود. ما سخنان شما را برای رسول خدا (صلی الله علیه و اله)نقل نمودیم.)

فاطمه (علیها السلام) گفت: «یا ابا الحسن»، خدای متعال چون نور مرا آفرید، آن نور، خدا را تسبیح می کرد تا این که خداوند آن نور را در درختی از درختان بهشتی قرار داد و آن درخت از نور من می درخشید. هنگامی که پدرم رسول خدا(صلی الله علیه و اله) [در معراج] وارد بهشت شد خداوند به صورت الهام به او وحی نمود که از میوه آن درخت بچیند و در دهان خود بگرداند [و بخورد و چون چنین کرد خداوند مرا در صلب آن (1)

ص: 249

حضرت قرار داد و سپس در رحم مادرم خديجه قرار گرفتم و به دنیا آمدم، در حالی که خدا مرا از آن نور آفریده بود. به همین علت من به آنچه گذشته و آنچه خواهد بود آگاه هستم.» آن گاه فاطمه ال به على عل؟ گفت: «یا اباالحسن، مؤمن با نور خدا

حقایق را می بیند.»

من بر فراق رسول خدا (صلی الله علیه و اله)محزون بودم و ادامه حزن و اندوه بر آن حضرت مرا از ملاقات شما باز داشته است.

امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «ای سلمان! فاطمه انتظار تو را می کشد و می خواهد تحفه ای را که از بهشت برای او آمده به تو مرحمت کند.» گفتم: یا علی! مگر پس از رسول خدا (صلی الله علیه و اله)نیز برای فاطمه (علیها السلام) از بهشت تحفه می آید؟ على (علیه السلام) فرمود: «آری، دیروز برای او تحفه ای از بهشت آمد.»

سلمان گوید: من فوری به خانه فاطمه (علیها السلام) رفتم و دیدم که فاطمه (علیها السلام) در خانه خود نشسته و عبایی بر خود قرار داده که اگر بخواهد سر خود را بپوشاند پای او خارج می ماند و اگر بخواهد پای خود را بپوشاند سر او باز می ماند؛ هنگامی که نگاه او به من افتاد خود را پوشاند و فرمود: «ای سلمان! تو بعد از وفات پدرم رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به ما جفا نمودی!» گفتم: شما محبوب من هستید، چگونه ممکن است که من در حق شما جفا کنم؟!

فاطمه (علیها السلام) فرمود: «ای سلمان! از این بگذر و بنشین و به آنچه می گویم گوش فرا ده. من دیروز در همین محل نشسته بودم و در خانه ام بسته بود و در فکر انقطاع وحی و انصراف ملائکه از خانه خود بودم، ناگهان، در خانه خود به خود گشوده شد و سه نفر زن بر من وارد شدند که تاکنون زیباتر و پاکیزه تر و خوشبوتر از (1)

ص: 251

آنان را ندیده است. هنگامی که من آنها را دیدم مقابل آنها به پا خواستم و چون آنان را نمی شناختم گفتم: پدرم فدای شما باد! شما اهل مکه هستید یا از اهل مدينه؟

گفتند: ای دختر محمد(صلی الله علیه و اله)ما نه از اهل مدینه ایم و نه از اهل مکه و نه از اهل (1)

ص: 252

زمین، ما حورالعین بهشتی هستیم که خداوند رب الغزة ما را نزد شما فرستاده و مشتاق شما هستیم.

آن گاه من به یکی از آنها که فکر کردم بزرگتر از بقیه است، گفتم: نام تو چیست؟ گفت: نام من مقدوده است. گفتم: چرا به این نام نامیده شده ای؟ گفت: برای این که خداوند من را برای مقداد بن اسود کندی صحابی رسول الله (صلی الله علیه و اله) آفریده است. سپس به دیگری گفتم: نام تو چیست؟ گفت نام من ذره است. گفتم: برای چه ذره نامیده شده ای در حالی که من تو را بزرگوار می بینم؟ گفت: برای این که خداوند من را برای ابی ذر غفاری صحابی رسول الله (صلی الله علیه و اله) آفریده است.

آن گاه به سومی گفتم: نام تو چیست؟ گفت: نام من سلمی است گفتم: برای چه سلمی نامیده شده ای؟ گفت: چون خداوند مرا برای سلمان فارسی، دوست پدرت رسول الله (صلی الله علیه و اله) آفریده است.

فاطمه فرمود: «سپس آن زنها مقداری خرما به من دادند که از برف سفیدتر و

از مشک خشبوتر بود.»

سلمان گوید: فاطمه(علیها السلام) از آن خرما به من داد و فرمود: «ای سلمان، امشب با (1)

ص: 253

این خرماها افطار کن و فردا هسته های آنها را برای من بیاور.» پس من آن خرماهای رطب را از فاطمه (علیها السلام) گرفتم و بر هر کسی میگذشتم می گفت: ای سلمان، آیا با خود مشک آوردهای؟ و من می گفتم: آری. و چون وقت افطار شد آنها را خوردم اما هسته ای در میان آنها ندیدم. روز بعد که خدمت فاطمه (علیها السلام) رفتم، گفتم: من با آن خرماها افطار نمودم ولی هسته ای در میانشان ندیدم؟

فاطمه (علیها السلام) فرمود: «آنها هرگز هسته ندارند، چرا که از درختی در بهشت که خداوند با کلام و ذکری که پدرم به من یاد داده و هر صبح و شام می گویم آفریده شده اند.»

سلمان گوید: به آن حضرت گفتم: آن کلام را به من تعلیم فرمایید. فاطمه (علیها السلام) فرمود: «ای سلمان، اگر دوست داری تا زنده ای گرفتار تب نشوی براین حرز مواظبت کن و آن این است:

بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ

بِسمِ اللهِ النُّورِ، بِسمِ اللهِ نُورِ النُّورِ، بِسمِ اللهِ نورٌ عَلی نُورٍ، بِسمِ اللهِ الَّذی هُوَ مُدَبِّرُ الأُمُورِ، بِسمِ اللهِ الَّذی خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ، أَلحَمدُ لِلّهِ الَّذی خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ وَ أَنزَلَ النُّورَ عَلَی الطُّورِ، فِی کِتابٍ مَسطُورٍ فِی رِقٍّ مَنشُورٍ، بِقَدَرٍ مَقدُورٍ عَلی نَبِیٍّ مَحبُورٍ، أَلحَمدُ لِلّهِ الَّذی هُوَ بِالعِزِّ مَذکُورٌ، وَ بِالفَخرِ مَشهُورٌ، وَ عَلَی السَّرَّآءِ وَ الضَّرّآءِ مَشکُورٌ، وَ صَلَّی اللهُ عَلی سَیِّدِنا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطّاهِرِینَ.»

سلمان گوید: من این حرز را از فاطمه (علیها السلام) یاد گرفتم، و به خدا سوگند، تاکنون به بیش از هزار نفر از اهل مدینه و مکه که به تب مبتلا بوده اند یا داده ام و همه آنها به اذن خدا بهبودی پیدا کرده اند. (1)

ص: 254

می کنی کسی که اجیر شده باشد که در یک روز باری را به دوش بگیرد و به پشت بامی ببرد و مزد او یکصد هزار دینار باشد احساس خستگی می کند؟» آن زن گفت: هرگز احساس خستگی نمی کند.

فاطمه (علیها السلام)فرمود: «پس من که اجیر شده ام برای هر مسأله ای که پاسخ میدهم خداوند بیش از فاصله بین زمین تا عرش به من لؤلؤ بدهد سزاوارترم که خسته

نشوم.»

سپس فرمود: «از پدرم رسول خدا (صلی الله علیه و اله)شنیدم که فرمود: علمای از شیعیان ما چون روز قیامت محشور شوند، خداوند به اندازه دانش و جدیت شان در راه ارشاد بندگان خدا خلعت هایی از نور به آنها می پوشاند، آن گونه که چه بسا یکی از آنان را هزار هزار حله از نور بپوشاند.

سپس منادی خداوند عزوجل به آنها می گوید: ای کسانی که ایتام آل محمد (صلی الله علیه و اله)(1)

ص: 256

را سرپرستی کردید و آنان را هنگامی که از پدران معنوی خود یعنی امامان معصوم (علیهم السلام) منقطع شده بودند از خطر انحراف و جهالت نجات دادید، اینها شاگردان شما و ایتامی هستند که شما آنان را کفالت نموده و از خطر انحراف نجات داده اید؛ پس خلعت هایی از علوم خود را که در دنیا به آنها آموخته اید بر آنان

بپوشانید.

آن گاه هر کدام آنان را به اندازه ای که از علوم خود استفاده نموده اند خلعت می بخشند و بسا به بعضی از آن ایتام یکصد هزا خلعت از نور می پوشانند؛ چنانکه اینان نیز بر شاگردان خود از ایتام آل محمد(صلی الله علیه و اله) ( یعنی کسانی که در غیبت امام(علیه السلام) از علما استفاده نموده اند به اندازه بهره ای که از علمای خود برده اند خلعت هایی از نور خواهند پوشاند.

سپس خدای متعال به ملائکه خود می فرماید: خلعت های علمایی را که کافل ایتام آل محمد(علیهم السلام) بوده اند به آنان بازگردانید و چند برابر آنها را به آنان بدهید؛ به گونه ای که علما مالک خلعتهای قبلی خود و چند برابر آن نیز می شوند.»

سپس فاطمه (علیها السلام) به آن زن فرمود: «یک رشته از آن خلعتها و حله های بهشتی افضل و ارزشمندتر از هزار هزار برابر آنچه است که خورشید بر آن می تابد؛ چرا که آنچه در دنیا هست آمیخته به نقص و کدورت است.» (1)

ص: 257

سنت قرار دادند که هر کس ناتونی از شیعیان ما را کمک دهد تا بر دشمن خود غالب شود پاداش او را در بهشت هزار هزار برابر کنند.)

رسول خدا (صلی الله علیه و اله) به اصحاب خود فرمود: «برای زنها چه چیز بهتر از همه چیز است؟» ما نتوانستیم چیزی بگوییم، على (علیه السلام) نزد فاطمه (علیها السلام) رفت و این سؤال را نزد او مطرح نمود، فاطمه(علیها السلام) گفت: چرا در پاسخ رسول خدا (صلی الله علیه و اله)نگفتید که بهترین چیز برای زن این است که او مردها را نبیند و مردها نیز او را نبینند؟

علی ای خدمت رسول خدا(صلی الله علیه و اله) آمد و آن پاسخ را برای آن حضرت بیان نمود. رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: «یا علی این پاسخ را از کجا گرفتی؟» على (علیه السلام) عرض کرد: فاطمه این پاسخ را برایم بیان نمود. رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: «او پاره تن من است.»

در همان کتاب از جابر بن سمره نقل شده که گوید: روزی رسول خدا(صلی الله علیه و اله) نزد اصحاب خود آمد و چون نشست فرمود: «فاطمه بیمار است.» اصحاب گفتند: خوب است که ما او را عیادت کنیم. رسول خدا (صلی الله علیه و اله)برخاست و به در خانه فاطمه رفت و از پشت در فرمود: «دخترم، خود را بپوشان» اصحاب می خواهند از تو عیادت کنند.)

فاطمه (علیها السلام) صدا زد: يا نبي الله! من جز عبای عربی چیزی برای پوشش خود ندارم. رسول خدا(صلی الله علیه و اله) از پشت در عبای خود را نزد او انداخت و فرمود: «سر خود را (1)

ص: 260

با آن بپوشان.»

پس رسول خدا (صلی الله علیه و اله)با اصحاب خود وارد شدند و ساعتی نشستند و چون خارج شدند به رسول خدا (صلی الله علیه و اله) گفتند: به خدا سوگند سزاوار نیست دختر پیامبر ما به این حال باشد. رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: «آگاه باشید که او در روز قیامت سيدة النساء، یعنی بهترین زنان عالم است.»

در مناقب ابن شهرآشوب از رسول خدا(صلی الله علیه و اله) نقل شده که روزی به فاطمه (علیها السلام) فرمود: «چه چیز برای آنها بهتر از هر چیزی است؟» فاطمه عرض کرد: «این که او مردی را نبیند و مردی هم او را نبیند.» پس رسول خدا(صلی الله علیه و اله) او را در بغل گرفت و فرمود: «حقا که او از ذریه من است و از من خو گرفته است.

علامه مجلسی در کتاب بحار، از موسی بن جعفر، از پدرانش، از علی (علیه السلام)نقل نموده که فرمود: «شخص نابینایی اجازه خواست که وارد خانه فاطمه (علیها السلام) شود فاطمه خود را پنهان نمود، رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به او فرمود: برای چه پنهان شدی در حالی که او تو را نمی بیند؟ فاطمه گفت او مرا نمی بیند ولی من که او را می بینم و او نیز بوی مرا استشمام می کند. پس رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: شهادت می دهم که تو پاره

تن من هستی.»

در همان کتاب نقل شده است که روزی رسول خدا(صلی الله علیه و اله) از اصحاب خود در مورد زن سؤال نمود، آنها گفتند: «زن عورت است و باید پنهان باشد» رسول خدا پرسید: زن در چه حالی به خدای خود نزدیک تر است؟» کسی پاسخ نداد و چون سؤال به گوش فاطمه (علیها السلام) رسید فرمود: «زن، هنگامی به خدای خود نزدیک تر است که در خانه خود باشد» پس رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: «حقا که فاطمه پاره تن من است.)

ص: 261

1- خداوند برکت را از عمر او بر می دارد.

2- خداوند برکت را از رزق او بر می دارد.

3- خداوند آبروی صورت صالحین را از صورت او می گیرد.

4 - خداوند برای هیچ عملی که انجام می دهد پاداشی قرار نمی دهد

5 - خداوند دعای او را مستجاب نمی کند.

6- برای او بهره ای در دعای صالحین نیست.

و اما بلاهایی که در هنگام مرگ می بیند:

1- ذلیل از دنیا می رود.

2- گرسنه از دنیا می رود.

3- تشنه از دنیا می رود؛ به طوری که اگر نهرهای دنیا را به او بدهند سیراب نمی شود.

واما بلاهایی که در قبر به او می رسد:

1- خداوند ملکی را مأمور می کند که او را در قبر زجر و شکنجه بدهد.

2- قبر برای او تنگ می شود. (1)

ص: 263

3- قبر برای او تاریک می شود.

و اما بلاهایی که در قیامت به او می رسد:

1- خداوند ملکی را مأمور می کند که او را به صورت بر زمین بکشد و اهل محشر به او نگاه کنند.

2- حساب سختی از او خواهند گرفت و چیزی را بر او نخواهند بخشید.

3- خداوند نظر رحمت به او نخواهد نمود و اعمال او را نخواهد پذیرفت و

عذاب دردناکی برای او خواهد بود.

نموده و در بحث «تحفه حورالعین برای فاطمه ما» گذشت می گوید: سلمان به فاطمه (علیها السلام) گفت: «آن دعا را به من تعليم نما» فاطمه زهرا (علیها السلام)فرمود:

اگر دوست داری که تا زنده هستی به تب مبتلا نشوی بر این حرز مواظبت کن: بسم الله الرحمن الرحیم بسم الله النور بسم الله نور

النور...)

فاطمه (علیها السلام) گوید: «گفتم: آری، ای پدر عزیزم! به خدا سوگند، من چنین

دعایی را از دنیا و آنچه در آن باشد بیشتر دوست میدارم. پس رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: این دعا را بخوان: «یا الله، یا اعزکور و اقدمه قدما في العزة و الجبروت...)

رسول خدا (صلی الله علیه و اله)در پایان دعا به فاطمه (علیها السلام) فرمود: «اگر این دعا را بخوانی در (1)

ص: 266

جواب تو گفته می شود: آری، آری، ما خواسته تو را اجابت نمودیم.»

تسبيح فاطمه، دختر رسول خدا (صلی الله علیه و اله)، از نخ پشمین بود که خود آن حضرت آن را بافته و به عدد تکبیرات بر آن گره زده بود و با آن تكبير و تسبیح او تمحید می نمود. هنگامی که حضرت حمزه سیدالشهدا کشته شد فاطمه (علیها السلام) از خاک محل شهادت او تسبیح درست نمود و مردم نیز از او پیروی نمودند. و چون امام حسین (علیه السلام) به شهادت رسید مردم از خاک محل شهادت او که فضیلت بیشتری داشت تسبیح فراهم کردند.

در همان کتاب از کتاب حسن بن محبوب نقل شده است که از امام صادق (علیه السلام) سؤال شد: کدام یک از دو خاک: محل شهادت حمزه و حسین بن علی(علیهم السلام) از دیگری افضل است؟

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «تسبیحی که با خاک قبر حسین (علیه السلام) تهیه شود در دست (1)

ص: 269

صاحبش تسبیح می گوید، بدون این که صاحب آن زبان به تسبیح گشوده باشد.»

در همان کتاب نقل شده است که هر گاه حورالعین ملکی را می بیند که برای انجام کاری به سوی زمین می آید از او درخواست می کنند که برای آنها از خاک قبر

حسین (علیه السلام) هدیه ای بیاورد.

در همان کتاب از امام کاظم (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «مؤمن خالی از پنج چیز نیست: 1- مسواک؛ 2- شانه؛ 3- سجاده؛ 4- تسبیحی که 36 دانه داشته باشد؛

5- انگشتر عقیق.)

در کتاب «دعوات راوندی» نقل شده است که چون على بن الحسين (علیهم السلام) را

نزد یزید ملعون بردند، او تصمیم داشت که گردن آن حضرت را بزند. به همین دلیل او را مقابل خود نگه داشت و با آن حضرت سخن می گفت تا شاید کلمه ای از او سر زند که بهانه قتل او شود، در حالی که حضرت زین العابدین (علیه السلام) مطابق سخن او به او پاسخ می داد و در دست او تسبیح کوچکی بود که با انگشتان خود آن را می گرداند و صحبت می کرد.

یزید ملعون به او گفت: من با تو سخن می گویم و تو با پاسخ دادن به من با (1)

ص: 270

انگشتان خود تسبیح می گردانی؟ این برای تو کار درستی نیست.

حضرت زین العابدین (علیه السلام) به او فرمود: «پدرم از جدم نقل نمود که چون نماز صبح را می خواند سخن نمی گفت تا تسبیح خود را بردارد و بگوید: «اللهم اني اصبحت استحك و احمدك و اهللك و اكبرك و امجدك بعدد ما ادیربه سبحتی.» و سپس تسبیح را در دست خود می گرفت و می گرداند و هر سخنی می خواست می گفت، بدون این که با تسبیح ذکری بگوید.» سپس فرمود: «این عمل برای او ذکر محسوب می شد و حافط اوبود تا به فراش و رختخواب خود برود و چون می خواست بخوابد همان دعا را می خواند و تسبیح خود را زیر سر می گذارد که این برای او ذکر محسوب می شد تا هنگامی که بیدار شود.»

آن گاه فرمود: من نیز در این عمل به جد خود اقتدا نموده ام.» پس یزید ملعون به او گفت: من با هرکدام از شما خانواده صحبت می کنم پاسخی به من می دهد که وسيله نجات او می شود. و سپس او را بخشید و صله داد و آزاد نمود.

(1)

شیخ طوسی در کتاب «مصباح المتهجد) می فرماید: نماز صديقة طاهره، فاطمه(علیها السلام)، دو رکعت است که در رکعت اول بعد از حمد صد مرتبه سوره «اتا انزلناه في ليلة القدر» و در رکعت دوم بعد از حمد صد مرتبه سوره «قل هو الله احد» خوانده می شود و بعد از سلام تسبيح فاطمه زهرا (علیها السلام)را می خوانی و سپس این دعا را می خوانی: «سبحان ذي العز الشامخ...)

برای کسی که این نماز را می خواند مستحب است که چون از تسبیحات (1)

ص: 272

فاطمه (علیها السلام) فارغ شود زانوها و آرنج های خود را برهنه کند و هفت موضع سجده خود را به زمین گذارد؛ به طوری که بین بدن او و زمین چیزی فاصله نباشد و خدا را بخواند و حاجت خود را سؤال نماید و هر دعایی که می خواهد بگوید و پس از آن این دعا را در سجده بخواند: «یا من ليس غيره...» و به جای جمله «وافعل بي كذا وكذا

حاجات خود را بگوید.

هست که مواقع خوف و خطر خوانده می شود.

سپس می گوید: ابراهیم بن عمر صنعانی، از امام صادق (علیه السلام) نقل نموده است (1)

ص: 274

که فرمود: «برای خطرهای بزرگ دو رکعت نماز می خوانی و در رکعت اول و دوم بعد از حمد پنجاه مرتبه سوره توحید ( قل هو الله احد) را می خوانی و این همان نمازی است که فاطمه زهرا(علیها السلام) همیشه می خواند، و چون سلام دادی بر محمد و آل او (صلی الله علیه و اله)صلوات می فرستی و سپس دست های خود را بلند می کنی و میگویی: «اللهم اتوجه اليك بهم...)

ثواب صلوات بر فاطمه (علیها السلام)

مرحوم اربلی در کتاب «کشف الغمه»، از امیرالمؤمنین، از فاطمه زهرا(علیهما السلام)(1)

ص: 275

وفات على عليه السلاموصيت مى كنم به فرزندم حسن عليه السلام و پس از او به حسين عليه السلامو پس از او به بزرگ ترين فرزندانم [يعنى توليت آنها تا ابد به دست فرزندان ارشدم در طول زمان باشد] و خداوند بر اين وصيت گواه است و همچنين مقداد و زُبير گواهى مى دهند. و اين وصيت را على بن ابى طالب عليه السلام نوشت.»

(1)عالم بزرگوار، سيدبن طاووس (متوفى 664 ه.ق.) در كتاب كشف المحجّة، ضمن بيان اين كه «پيامبر صلى الله عليه و آله و اميرمؤمنان على عليه السلام فقير نبودند و در خصلت زهد، شرط نيست كه همراه فقر باشد»، خطاب به پسرش مى گويد:

«جد تو، حضرت محمّد صلى الله عليه و آله، «فدك و عوالى» را در ميان بخشوده هاى خود، به مادرت فاطمه عليهاالسلام بخشيد. و عوايد و محصول فدك و عوالى، به نقل شيخ عبداللّه بن حماد انصارى در هر سال 24 هزار دينار بود و در روايت ديگر آمده است كه عوايد و محصول آن معادل هفتاد هزار دينار بوده»

گرفتند بيان اين حقيقت لازم است كه اگر اين امت بعد از پيامبر خود صلى الله عليه و آله از اوصيا و

جانشينان آن حضرت پيروى كرده بودند هيچ حادثه تلخى رخ نمى داد و حقايق و معارف اسلام و قرآن، چنانكه از طرف خدا نازل شده بود، تا قيامت براى مردم روشن مى بود و اختلافى در مسايل اعتقادى و فقهى و حقوقى و سياسى و غيره به وجود نمى آمد و اين همه مذاهب و مرام هاى گوناگون بين مسلمين ايجاد نمى شد كه از هفتاد و سه فرقه يك فرقه حق باشد و بقيه باطل باشند!!!

و اگر امت به سفارشات رسول خدا صلى الله عليه و آله گوش فر داده بودند نبايد فرزندان او را در سخت ترين شرايط قرار داده و هر كدام را يا مسموم كنند و يا با شمشير به شهادت برسانند، تا جايى كه بنى فاطمه و دوستان اميرالمؤمنين عليهماالسلام را به جرم دوستى با آن حضرت بكشند يا آواره نمايند!!

راستى، آيا اين اختلافات و بدعت هايى كه در دين خدا گذارده شد و مصايبى كه بر اولياى خدا و پيروان آنان وارد گرديد به عهده آنانى كه به سفارشات رسول خدا صلى الله عليه و آله توجه نكرده و از امام خود كه از طرف خدا و رسول او صلى الله عليه و آله منصوب شده بود

اطاعت و حمايت ننمودند نبود؟

با جرأت بايد گفت: آرى، همه اين حوادث تلخ بر عهده آنهاست، بلكه هر خطا و انحرافى كه پس از رسول خدا صلى الله عليه و آله تا زمان حضرت بقيه اللّه عجل اللّه فرجه الشريف - بلكه تا قيامت - رخ مى دهد معلول عمل آنان خواهد بود و در نامه اعمال آنان ثبت خواهد شد؛ چرا كه آنها آگاهانه مسير اسلام و اهداف رسول خدا صلى الله عليه و آله را دگرگون كردند.

ص: 279

به راستى، آيا آنها از رسول خدا صلى الله عليه و آله حديث ثقلين(1)1 را در باره اهل بيت عليهم السلام نشنيده بودند؟ آيا از آن حضرت حديث منزلت(2)2 را در باره اميرالمؤمنين نشنيده بودند؟

آيا آيه «اِنَّما وَلِيُّكُمُ اللّه وَ رَسُولُهُ وَالَّذِينَ امَنُوا الَّذِينَ يُقيمُونَ الصَّلوة وَ يُؤتُونَ الزَّكوةَ وَ هُمْ راكِعُونَ» و صدها آيه ديگر(3) را در باره علىّ بن ابى طالب عليهماالسلامنشنيده بودند؟

آيا نمى دانستند آيه «يا اَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ اِلَيْكَ مِنْ رَّبِّكَ...» در باره تبليغ ولايت على عليه السلام نازل شد؟ آيا كسى مى توانست حديث غدير را انكار كند؟ آيا فضايل اميرالمؤمنين و اولاد طاهرين او در كتب شيعه و سنى قابل انكار است؟3

آيا فضايلى را كه رسول خدا براى علىّ بن ابى طالب و فاطمه زهرا و اولاد آنها سلام اللّه عليهم اجمعين بيان نموده براى كسى جز آنان بيان نموده است؟ آيا آن ها حديث «فاطمة بضعة منّى» را از رسول خدا نشنيده بودند؟

آيا شخصيت اميرالمؤمنين و فاطمه و اولاد طاهرين آنها سلام اللّه عليهم اجمعين بر كسى، حتى دشمنانشان، پوشيده بود؟ آيا كسى در اطاعت از رسول خدا صلى الله عليه و آله و جهاد فى سبيل اللّه و خدمت به اسلام و مسلمين همانند علىّ بن ابى طالب يافت شده بود؟

ص: 280

آيا سوابق تاريك خلفا و تمرد آنان از فرمان رسول خدا صلى الله عليه و آله و فرار آنها از جنگ ها و... بر كسى پوشيده بود؟

براى روشن شدن اين موضوع به سخنى از فاطمه زهرا عليهاالسلام و امام حسن و سلمان فارسى توجه مى كنيم.

نمى بود، و حق ولايت بر امت به يكايك عترت رسول خدا صلى الله عليه و آله منتقل مى شد تا كه به دست نهمين فرزند. امام حسين كه قائم اين امت است مى رسيد. ولى اين امت، كسى را كه خدا مقدم نموده بود بركنار نمودند و آنان را كه لايق امامت و رهبرى نبودند. مقدم داشتند و هنگامى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله به خاك سپرده شد، از پيش خود كسانى را انتخاب نمودند كه [در نتيجه] مستحق هلاكت شدند!

آيا [آنان] نشنيدند كه خداى سبحان مى فرمايد: «اى رسول من، آفرينش به دست پروردگار توست، و حق انتخاب امام و رهبر به دست اوست و هرگز مردم را چنين حقى نيست؟» بلى، شنيدند، ولى دل ها مرده بود و سعادت از آنها بسيار دور بود. آنها به آرزوهاى دنيايى خود رسيدند و آخرت خود را فراموش كردند. پس هلاكت بر آنهاباد!»

(1)امام حسن عليه السلام نيز خطاب به معاويه فرمود: «به خدا سوگند، اگر مردم قول

ص: 282

خدا و رسول او را در مساله امامت و رهبرى اين امت شنيده بودند، بركات آسمان و زمين بر آنها نازل مى شد، و شمشير به روى يكديگر نمى كشيدند، و تو، اى معاويه، طمع در خلافت نمى كردى، ولى قريش (يعنى مهاجرين در آن جلسه شوم سقيفه بنى ساعده چنان كه خواهد آمد) خلافت را پيش از اين از جايگاه خود خارج نمودند و در تصاحب آن نزاع نموده و هر كدام به ديگرى تحويل دادند؛ در حالى كه مردم سخن رسول خدا صلى الله عليه و آله را نسبت به پدرم شنيدند كه فرمود: «على براى من همانند هارون است براى موسى جز اين كه بعد از من پيامبرى نيست».

سلمان فارسى نيز بعد از رحلت رسول خدا صلى الله عليه و آله به مردم گفت: «اى مردم، به گفته من گوش فرا دهيد و با عقل و درايت خود بسنجيد، آگاه باشيد كه من دانشى فراوان دارم، و اگر آنچه از فضايل اميرالمؤمنين عليه السلام مى دانم به شما بگويم، يا مرا ديوانه خطاب مى كنيد و يا بر قاتل من رحمت مى فرستيد.

سپس گفت: «اى مردم، قسم به خدايى كه جان سلمان به دست اوست، اگر ولايت را به على مى سپرديد و او را حاكم مى كرديد، بركات آسمان و زمين براى شما جارى مى گشت، و اگر پرنده هوا و ماهى دريا را صدا مى زديد، جواب شما را

ص: 283

مى دادند، و هرگز ولى خدا گرفتار فقر نمى بود، و فرايض و واجبات الهى تغيير نمى كرد، و دو نفر مسلمان در حكم خدا اختلاف نمى داشتند. ليكن از اطاعت خدا و رسول او امتناع نموديد و ولايت امت را به غير على عليه السلام سپرديد. پس آماده بلا باشيد!»

با رسول خدا صلى الله عليه و آله به حج رفتند و آن صحنه تاريخى غدير خم را در بازگشت از حج مشاهده كردند، پس از بازگشت به مدينه عده اى از منافقين گردهم جمع شدند و پيمان بستند و سوگند ياد نمودند كه آنچه را رسول خدا صلى الله عليه و آله در باره علىّ بن ابى طالب عليهماالسلام فرمود و براى ولايت و امامت او در غدير خم از آنان بيعت گرفت ناديده بگيرند و از انجام آن جلوگيرى كنند.

نخستين چيزى كه [اين عده] در صحيفه (و عهدنامه) خود ثبت نمودند انكار ولايت علىّ بن ابى طالب عليه السلام و انتخاب ابوبكر و عمر و ابى عبيده و سالم براى

خلافت و امامت بعد از رسول خدا صلى الله عليه و آله بود، سى و چهار نفر از اصحاب عقبه و بيست نفر از ديگران بر آن صحيفه گواهى دادند و صحت آن را تاييد كردند و آن را نزد ابوعبيده جراح امانت سپرده و او را امين خود دانستند.

خديفة گويد: اسماء بنت عميس كه [در آن زمان] همسر ابوبكر بود به من گفت: منافقين در منزل ابوبكرجمع شدند و در مسأله خلافت سخن گفتند و همگى نسبت به آنچه در آن صحيفه بود متفق گرديدند و سعيدبن العاص را از بنى اميه تعيين نمودند كه صحيفه را بنويسد.

«اين چيزى است كه جماعت زيادى از اصحاب محمّد صلى الله عليه و آله، از مهاجرين و انصار، بعد از دقت و مشورت در مورد اسلام و مسلمانان بر آن به توافق رسيده اند [و صلاح مسلمانان را در آن دانسته اند] به اميد آن كه آيندگان نيز از آن پيروى كنند:

(1)خداوند چون دين خود را كامل نمود پيامبر خويش را به سراى ديگر برد. او بدون اين كه كسى را به جاى خود بگمارد و خليفه اى براى خود معين نمايد مردم را آزاد گذارد تا هر كس را خود صلاح ديدند و به رأى صحيح و خيرخواهى او آگاه شدند خليفه و جانشين پيامبر خود قرار دهند و در آينده نيز بر مسلمانان واجب و لازم است كه اگر خليفه اى از دنيا رفت صاحبان نظر گردهم جمع شوند و هر كس را مستحق خلافت ديدند امور مسلمين را به او بسپارند.

ص: 286

و اگر در اين بين كسى [و يا كسانى] ادعا نمودند كه رسول خدا صلى الله عليه و آله شخص معينى را خليفه خود قرار داده و به نام او تصريح كرده [بدانند] او در سخن خود به باطل رفته وبر خلاف نظر اصحاب رسول خدا صلى الله عليه و آله تكلم نموده است؛ چرا كه خويشى و قرابت با رسول خدا صلى الله عليه و آله سبب استحقاق خلافت و امامت نمى شود و خداوند در قرآن فرموده است: «گرامى ترين شما نزد خداوند پرهيزگارترين شماست.»

بنابراين هر كس مفاد اين صحيفه را مكروه دارد و برخلاف آن عمل كند از جماعت مسلمانان جدا خواهد بود و هركه باشد بايد او را بكشيد.»

سپس صحيفه را به ابوعبيده جراح دادند تا به مكه ببرد» و در كعبه دفن نمايد. اين صحيفه تا دوران خلافت عمربن خطاب در كعبه مدفون بود، تا اين كه عمر آن را از آن جا برداشت و جمله اى كه اميرالمؤمنين عليه السلام در هنگام ديدن جنازه عمر فرمود به همين صحيفه اشاره دارد و آن جمله چنين است: «چيزى پيش من محبوب تر از اين نيست كه خدا را با صحيفه اين جنازه ملاقات كنم [و از او بدرگاه خداوند شكايت نمايم].

(1)خديفه گويد: چون اصحاب صحيفه متفرق شدند [روز ديگر] رسول خدا

ص: 287

نماز صبح را با مردم خواند و در جاى خود نشست و مشغول ذكر خدا بود تا آفتاب طلوع نمود. سپس روى مبارك خود را به سوى ابوعبيده جراح نمود و به او فرمود: «آفرين! آفرين به تو، كه اين امت تو را به عنوان امين خود انتخاب نموده است!»

سپس اين آيه را تلاوت نمود: «واى بر كسانى كه چيزى را به دست خود مى نويسند و براى رسيدن به بهره هاى ناچيز دنيا آن را به خدا نسبت مى دهند و مى گويند: اين گفته خداوند است؛ پس واى بر آنها از اين نوشته و اين بهره اى كه از آن به دست مى آورند.» سپس فرمود: «اين قبيل افراد در اين امت شبيه كسانى اند كه خداوند در باره اشان مى فرمايد:

«آنان [خيانت] خود را از مردم پنهان مى دارند و از خدايى كه از آنهاجدا نيست و هميشه با آنهاست پنهان نمى دارند [و حيا نمى كنند] و شبانگاه چيزى را مى گويند كه خداوند از آن راضى نيست و البته خداوند به اعمال آنان احاطه دارد.»

(1)سپس فرمود: «دراين امت نيز امروز عده اى پيدا شده اند كه نوشته آنها [و

ص: 288

صحيفه مكتوبشان] مانند صحيفه دشمنان ماست كه در جاهليت بر عليه ما نوشتند و در كعبه آويزان كردند و البته خداوند به آنان مهلت داد تا آنان و كسانى كه بعد از آنان

مى آيند را آزمايش نمايد و خبيث را از طيب و خوب را از بد جدا بسازد، و اگر خداى متعال مرا امر نكرده بود كه براى مصالحى فعلاً از آنها صرف نظر كنم هر آينه آنان را مى آوردم و مقابل مردم گردن مى زدم.»

حذيفه گويد: به خدا سوگند، ديدم كه اصحاب صحيفه هنگامى كه اين سخنان را شنيدند به خود لرزيدند، به طورى كه هيچ كدام نمى توانستند خود را نگهدارند و در آن جلسه براحدى پوشيده نبود كه رسول خدا صلى الله عليه و آله چه كسانى را اراده نموده و اين

ص: 289

مثل ها را براى آنان بيان مى كند!

مؤلّف گويد: سخن ابى بن كعب كه در نخستين روز خلافت ابوبكر و در استيضاح وى گفته است - چنانچه خواهد آمد - به همين صحيفه اشاره دارد آن سخن اين بود: اهل قرارداد (اصحاب صحيفه) هلاك شدند. به خدا سوگند، من براى آنان ناراحت نيستم بلكه تأسف و حسرت من براى كسانى است كه به واسطه آنان گمراه خواهند شد.

پوشيده نماند كه از روايات ديگر ظاهر مى شود كه منافقين پيش از اين صحيفه صحيفه ديگرى در داخل كعبه نوشتند؛ و آنان جز عمر و ابوبكر و ابوعبيده و سالم و معاذبن جبل و عبدالرحمان بن عوف و مغيره بن شعبه نبودند.

نموده كه آن حضرت در بيمارى آخر عمر شريف خود براى نمازبه مسجد آمد، در حالى كه بر فضل بن عباس و غلام خود ثوبان تكيه نموده بود و اين همان نمازى بود كه به جهت بيمارى، خود را از آن معذور دانسته بود، ولكن با زحمت زياد به مسجد آمد [و علّت آن اين بود كه خبر دادند ابوبكر به جاى شما به نماز ايستاده است لذا براى دفع شبهه به مسجد آمد و به نماز ابوبكر اعتنا نفرمود ونماز را از سرگرفت، لكن نماز را نشسته خواند و فرمود: «تنها براى من جايز بود كه نشسته امامت كنم»] و چون نماز تمام شد به خانه خود بازگشت و به غلام خود فرمود: «هر كدام از انصار به ديدن من آمد او را راه بده.»

(1)آن گاه غشوه اى بر آن حضرت مستولى شد و بعضى از انصار آمدند و درِ خانه آن حضرت جمع شدند و [به غلام آن حضرت] گفتند: از رسول خدا صلى الله عليه و آلهبراى ما اجازه دخول بگير. غلام گفت: رسول خدا در حال غشوه و بى هوشى است و همسران او نزد او هستند.

پس انصار شروع به گريه نمودند و رسول خدا صلى الله عليه و آله صداى گريه آنان را شنيد و فرمود: «اينها كيانند؟» غلام گفت: انصار هستند. رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «از اهل بيت

ص: 291

من چه كسى اين جا هست؟» گفتند: على عليه السلام و عباس هستند.

پس رسول خدا صلى الله عليه و آله آنها را صدا زد و بر آنها تكيه نمود و از منزل خارج شد و چون وارد مسجد شد بر ستونى از شاخه خرما تكيه كرد و مردم گرد او جمع شدند، پس خطبه اى خواند و در ضمن آن فرمود:

«هيچ پيامبرى از دنيا نرفت جز آن كه از خود چيزى به جاى گذارد. من نيز در ميان شما دو چيز بزرگ و ارزشمند را باقى مى گذارم: كتاب خدا (قرآن) و اهل بيت خودرا. پس هر كس آنهارا ضايع كند خدا او را ضايع نمايد. آگاه باشيد كه انصار به منزله اولاد و محبوبين من هستند كه با آنهاانس گرفته ام. پس شما را به تقواى خدا و احسان به انصار وصيت مى كنم شما بايد سخن نيكوكاران آنان را بپذيريد و از خطا كار آنان درگذريد.»

(1)سپس اسامة بن زيد را - كه قبلاً دستور داده بود رهبرى نيروى نظامى به عهده

ص: 292

او باشد - صدا زد و فرمود: «با جمعيتى كه دستور دادم و تو را بر آنان امير و فرمانده نمودم با بركت الهى و نصر و عافيت او حركت كن.»

رسول خدا صلى الله عليه و آله قبلاً اسامه را فرمانده لشكر مهاجرين و انصار - كه در ميان آنان ابوبكر و عمر و عده اى از مهاجرين اوّل بودند - قرار داده بود و او را امر نموده بود كه بر اهل موته (منطقه اى در فلسطين) حمله كند.

پس اسامه به رسول خدا صلى الله عليه و آله عرض كرد: پدر و مادرم فداى شما باد! آيا اجازه مى فرماييد كه چند روزى خدمت شما بمانم تا شما شفا يابيد؟ چرا كه اگر الان حركت كنم قلب من براى بيمارى شما آرام ندارد. رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «بايد

حركت كنى؛ چرا كه كوتاهى در جهاد در هيچ شرايطى جايز نيست.»

و چون اسامه حركت نمود به رسول خدا صلى الله عليه و آله خبر رسيد كه بعضى از مردم راجع به اسامه و پدر او، زيد، حرف هايى زده و آنان را توهين و تضعيف نموده اند. پس رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «به گوش من رسيده كه شما اسامه و پدر او را توهين و تضعيف نموده ايد؟ به خدا سوگند، اسامه و پدر او لايق امارت و فرماندهى بوده و هستند و اسامه نزد من از همه مردم محبوب تر است و من شما را نسبت به احترام و اطاعت از او سفارش مى كنم و اگر بعضى از شما امروز در باره اسامه چنين مى گوييد قبلاً در باره پدر او زيد نيز همين گونه سخن مى گفتيد.»

(1)سپس رسول خدا صلى الله عليه و آله وارد خانه خود شد و اسامه نيز در همان روز حركت

ص: 293

نمود و لشكر خود را در يك فرسخى مدينه آماده كرد و منادى رسول خدا صلى الله عليه و آله بين مردم اعلان نمود: «كسى حق ندارد از حركت با اسامه تخلف نمايد» پس مردم به طرف اسامه حركت نمودند و از كسانى كه قبل از ديگران به طرف اسامه حركت نمودند ابوبكر و عمر و ابوعبيده جراح بودند كه همگى خود را يكباره به لشكر اسامه رساندند و پيوسته با هم مجتمع بودند.

(1)از سويى حال رسول خدا صلى الله عليه و آله سنگين شد و مردمى كه موظف به حركت در لشكر اسامه نبودند به ديدن رسول خدا صلى الله عليه و آله مى رفتند. در همان وقت سعدبن عباده (بزرگ انصار) نيز مريض بود و هر كس به عيادت رسول خدا مى رفت به عيادت او نيز مى رفت.

راوى اين قضايا مى گويد: رسول خدا صلى الله عليه و آله ظهر روز دوشنبه، دو روز بعد از

ص: 294

حركت اسامه، از دنيا رحلت نمود و مدينه از رحلت آن حضرت به لرزه درآمد و لشكر اسامه به مدينه بازگشت.

پس ابوبكر سوار بر شترى شد و به درب مسجد آمد و گفت: «اى مردم، براى چه اين قدر درهم مى پيچيد؟ اگر محمّد صلى الله عليه و آله از دنيا رفت پروردگار محمّد صلى الله عليه و آلهكه نمرده است» و سپس اين آيه را تلاوت نمود: «و ما محمّد الاّ رسول...»؛ يعنى محمّد صلى الله عليه و آله جز رسول خدا نبود و پيامبرانى نيز قبل از او بوده اند؛ آيا اگر او بميرد و يا كشته شود شما به پاشنه هاى پاى خود يعنى به جاهليت، باز مى گرديد؟ اگر كسى چنين باشد آسيبى به خداى خود نمى رساند.

(1)سپس انصار نزد سعدبن عبادة (بزرگ قوم خود) رفتند و او را به «سقيفه بنى ساعده» بردند و عمر چون چنين ديد با سرعت همراه با ابوبكر و ابوعبيده به طرف سقيفه آمدند و در سقيفه عده زيادى جمع شده بودند و سعدبن عبادة، در حال بيمارى، بين آنها بود. پس بر سر خلافت بعد از رسول خدا صلى الله عليه و آله نزاع درگرفت،

تا اين كه ابوبكر گفت: من شما را به عبيده جراح يا عمربن خطاب دعوت مى كنم و هر دو را براى اين مقام شايسته مى دانم.

(2)پس عمر و ابوعبيده برخاستند و گفتند: اى ابوبكر! ما سزاوار نمى دانيم كه

ص: 295

خود را بر تو مقدم داريم؛ چرا كه تو قبل از ما مسلمان شده اى و در غار ثور با رسول خدا صلى الله عليه و آلههمراه بوده اى، پس تو از ما سزاوارتر به اين امر هستى.

انصار در پاسخ گفتند: البته ما نمى خواهيم كسى از غيرمهاجرين و انصار صاحب اين مقام باشد ولى بايد يك امير از ما و يك امير از شما اين كار را به عهده گيرند و اگر يكى از آنان از دنيا برود ما شخص ديگرى از انصار را به جاى او قرار مى دهيم.

آن گاه ابوبكر، بعد از ستايش از مهاجرين به انصار، گفت: كسى نمى تواند فضيلت شما را انكار كند و نعمت بزرگ شما را براى اسلام ناديده بگيرد، در حالى

ص: 296

كه خداوند شما را براى يارى دين خود و رسول خود پسنديده و هجرت پيامبر خود را به طرف شما قرار داده و همسران او از بين شما انتخاب شده اند، پس احدى از مردم جز مهاجرين اوّل به فضيلت شما نمى رسند، لذا بايد يكى از مهاجرين اوّل، امير و يكى از شما وزير او باشد.

در اين هنگام يكى از انصار، به نام حباب بن منذر، برخاست و گفت: اى انصار! بدانيد كه نبايد آنچه دراختيار داريد از دست بدهيد! چرا كه مهاجرين سر سفره شما و زير سايه شما زندگى مى كنند و كسى جرأت مخالفت با شما را ندارد و مردم جز به شما رأى نخواهند داد. آن گاه انصار را ستايش نمود و گفت: اگر مهاجرين رهبرى شما را نمى پذيرند ما نيز رهبرى آنان را نمى پذيريم و به كمتر از اين قانع نيستيم كه اميرى از ما و اميرى از آنهابر سركار باشد.

(1)پس عمربن خطاب برخاست و گفت: هيهات كه چنين چيزى انجام شود!

ص: 297

هرگز دو شمشير در يك غلاف قرار نمى گيرد و عرب راضى نمى شود كه شما را امير قرار دهد، در حالى كه پيامبر صلى الله عليه و آله از غيرشما مى باشد! ولكن عرب امتناعى ندارد كه ولايت و خلافت را به كسانى بسپارد كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بين آنان مبعوث شده است و اين براى ما دليل روشنى است و كسى را نمى رسد كه در حاكميت رسول خدا صلى الله عليه و آله با ما نزاع كند در حالى كه ما اوليا و عشيره او بوده ايم، چنين كسى اهل باطل و خطا و فتنه است و در هلاكت فرو رفته است.

در اين هنگام باز حباب بن منذر برخاست و گفت: اى جماعت انصار! دست نگهداريد و گوش به حرف اين جاهل (يعنى عمر) و همراهان او ندهيد زيرا حق شما را نسبت به امر خلافت خواهند برد و شما را محروم خواهند نمود! و اگر حاضر نيستيد كه اميرى از ما و اميرى از آنها بر سركار باشد، آنها را از شهر خود بيرون كنيد

و كارشان را به خودشان واگذاريد؛ چرا كه، به خدا سوگند، شما از آنهابراى خلافت سزاوارتريد، زيرا شمشيرهاى شما بود كه عده اى را به اسلام واداشت و اگر جز اين بود آنها مسلمان نمى شدند.

(1)سپس گفت: به خدا سوگند، اگر كسى سخن مرا نپذيرد با شمشير خود بينى

ص: 298

او را خرد مى كنم. پس عمر گفت: اگر حباب بخواهد با من اين گونه سخن بگويد مرا با او حرفى نيست؛ چرا كه بين من و او در زمان رسول خدا صلى الله عليه و آله نيز نزاعى رخ داد و رسول خدا صلى الله عليه و آله مرا از نزاع با او نهى فرمود و من سوگند ياد كردم كه هرگز با او سخن نگويم. سپس به ابوعبيده گفت: تو برخيز و سخن بگو.

پس ابوعبيده برخاست و زياد صحبت كرد و در ضمن آن انصار را ستايش نمود. در اين هنگام بشيربن سعد، كه از بزرگان انصار بود و از اصحاب صحيفه نيز بود چون ديد انصار همگى مى خواهند سعدبن عبادة (رئيس انصار) را برگزينند، نسبت به او حسد برد و سعى كرد كه كار را بر سعدبن عباده مشكل سازد، لذا در اين مسأله برعليه انصار سخن گفت و راضى شد كه حاكم و امير و خليفه از قريش (يعنى مهاجرين) باشد و مردم را بر آن تحريض نمود و مخصوصا به انصار گفت كه به هر چه مهاجرين مى گويند راضى شوند.

ص: 299

(1)پس ابوبكر گفت: من عمر و ابوعبيدة را كه سالخورده قريش اند شايسته اين كار مى دانم، شما با هر كدام مى خواهيد بيعت كنيد. عمر و ابوعبيده گفتند: ما خود را

بر تو مقدم نمى كنيم دست خود را دراز كن تا با تو بيعت نماييم. بشيربن سعد گفت: من نيز سوم شما هستم و با او بيعت مى كنم (و چون طايفه اوس كار بشير را كه از طايفه خزرج بود ديدند و قبلاً نيز ديده بودند كه طايفه خزرج مايل به سعدبن عباده بودند، براى اين كه خليفه از خزرجى ها نباشد همگى بر سر ابوبكر ريختند و با او بيعت كردند و سعدبن عباده رئيس خزرج (كه در حال بيمارى به سر مى برد) زير دست و پاى مردم پايمال شد و گفت: شما مرا كشتيد! آن گاه عمر گفت: سعد را بكشيد، خدا او را بكشد! پس قيس بن سعد پريد و ريش عمر را گرفت و گفت: اى پسر زنازاده ترسو! كه در جنگ ها فرارى بودى و در موقع امن بين مردم شير شده اى! اگر يك مو از سعدبن عباده كم كنى دندان هاى تو را خرد مى كنم و صورت تو را سالم

ص: 300

نمى گذارم.

(1)پس ابوبكر به عمرگفت: آرام باش، در اين جا سكوت براى ما بهتر و به مقصد ما نزديك تر است. سعدبن عباده (رئيس خزرج) به عمر گفت: اى پسر زنازاده! به خدا قسم، اگر قدرت بر حركت مى داشتم مثل شير تو و اصحاب تو را از جا بر مى كندم و به ميان قومتان كه بين آنان ذليل و ناچيز بوده و هرگز شما را براى امامت امت شايسته نمى دانستند برمى گرداندم.

(2)

سپس گفت : ای آل خرج مرا از محل فتنه خارج کنید.پس او را به میزان

ص: 301

منتقل نمودند. هنگامی که بیعت مردم با ابوبکر به انجام رسید] ابوبکر گفت: به سعد بن عباده بگویید مردم بیعت کردند، تو نیز باید بیعت کنی. سعد گفت: به خدا سوگند، با شما بیعت نخواهم نمود تا هر تیری که در کمان دارم به طرف شما حواله کنم و نیزه خود را از خون شما رنگین نمایم و شمشیر خود را بر سر شما فرود آورم، هنوز دست من خالی نشده که با پیروان از اهل بیت خود (اهل خزرج) با شما بجنگم و بعد از آن هم، به خدا سوگند، اگر جن و انس بر سر من بریزند با شما غاصبان خلافت بیعت نخواهم نمود تا خدای خود را ملاقات کنم و حساب خویش

را بدانم.

چون سخنان سعد به گوش ابوبکر و عمر رسید، عمر گفت: باید او نیز بیعت کند. بشير بن سعد گفت: او از بیعت سخت امتناع دارد و بیعت نمی کند تا کشته شود

ص: 302

و اگر او کشته شود باید قبيله اوس و خزرج نیز کشته شوند، بهتر است او را رها کنید. پس همگی گفته او را پذیرفتند و سعد بن عباده را رها کردند. از آن پس سعد با آنها نماز نمی خواند و در اجتماعات آنها وارد نمی شد و منتظر بود که اگر بارانی پیدا کند بر آنها بشورد و با آنها جنگ کند و این بود تا دوران ابوبکر تمام شد و عمر بر سر کار آمد، پس سعد بن عباده از برخورد با عمر ترسید و به شام رفت و در منطقه حوران در دوران حکومت عمر از دنیا رفت و با هیچ کدام از آن دو بیعت نکرد.

علت مرگ او این بود که در تاریکی شب تیری به طرف او پرتاب شد و به قتل رسید و گمان کردند که جنیان او را کشته اند. گفته شده که محمد بن مسلمه انصاری و یا مغيرة بن شعبه با گرفتن پول او را کشته اند.

سپس گوید: جماعتی از انصار و دیگران که در سقیفه حاضر بودند با ابوبکر بیعت کردند در حالی که علی بن ابی طالب (علیه السلام)مشغول غسل رسول خدا (صلی الله علیه و اله)بود و چون از غسل آن حضرت فارغ شد و بر جنازه او نماز خواند مردم نیز - چه آنهایی (1)

ص: 303

که با ابوبکر بیعت کرده بودند، چه آنهایی که بیعت نکرده بودند - بر جنازه او نماز خواندند و بدن رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به خاک سپرده شد و علی (علیه السلام) بعد از نماز و دفن رسول خدا (صلی الله علیه و اله)در مسجد نشست و بنی هاشم و زبیر بن عوام نیز نزد او بودند و بنی امیه نیز در گوشه دیگر مسجد گرد عثمان نشستند و بنی زهره هم نزد عبد الرحمان بن عوف جمع شدند. ناگهان ابوبکر و عمر و ابوعبیده وارد مسجد شدند و گفتند: برای چه شما گروه گروه نشسته اید؟ برخیزید و با ابوبکر بیعت کنید؛ چرا که انصار و مردم دیگر با او بیعت کردند.

در این هنگام عثمان و عبدالرحمان بن عوف و کسانی که با آنها بودند (1)

ص: 304

برخاستند و با ابوبکر بیعت کردند و علی (علیه السلام) و بنی هاشم و زبیر نیز به خانه امیرالمؤمنین (علیه السلام) بازگشتند و با ابوبکر بیعت نکردند.

تا این که عمر با عده ای که در بین آنها اسید بن حضیر و سلمة بن سلامه ( اسلم) نیز بودند به در خانه على (علیه السلام) آمدند [در این نقل قسمت هایی حذف شده که در جای خود محفوظ است و به آنان گفتند: مردم با ابوبکر بیعت نمودند، شما هم با ابوبکر بیعت کنید. پس زبیر پرید که شمشیر خود را بردارد عمر به همراهان خود گفت: شر این سگ را دفع کنید و سلمة بن سلامه شمشیر را از دست او گرفت و عمر شمشیر را به زمین زد و شکست و اطراف بنی هاشم را گرفتند و آنهانزد ابوبکر آوردند و گفتند: مردم با ابوبکر بیعت نمودند، شما هم باید بیعت کنید وگرنه با شمشیر با شما برخورد خواهیم کرد.

بنی هاشم چون چنین دیدند یک یک آمدند و بیعت کردند و کسی جز (1)

ص: 305

على (علیه السلام) باقی نماند. پس عمر به على (علیه السلام) گفت: با ابوبکر بیعت کن! على (علیه السلام) فرمود: من به خلافت سزاوارترم و شما باید با من بیعت کنید.»

سپس فرمود: «شما به وسیله قرابت با رسول خدا (صلی الله علیه و اله) خلافت را از انصار

گرفتید و از ما غاصبانه می گیرید و انصار به وسیله قرابت شما [در حد انتساب ضعیف با رسول خدا (صلی الله علیه و اله)تسلیم شما شدند، ما نیز با شما همان استدلال قرابت را داریم در حالی که ما در زمان حیات و ممات رسول خدا (صلی الله علیه و اله) را به او نزدیک تر بوده و هستیم و قرابت ما به او نزدیک تر است.

تا این که فرمود: «من وصی و وزیر و منبع علم رسول خدا(صلی الله علیه و اله) و سر اویم، من صدیق اکبر و نخستین کسی هستم که به رسول خدا(صلی الله علیه و اله) ایمان آوردم و او را تصدیق نمودم و در جهاد با مشرکین و تحمل مشکلات از همه شما پیش قدم بوده ام و به کتاب خدا و سنت رسول او (صلی الله علیه و اله)و فقه اسلام و عاقبت امور آگاه تر هستم و بیان و زبان و اخلاق من از شما قوی تر و مؤثرتر است.»

آن گاه فرمود: «شما برای چه در امر خلافت با ما به نزاع برخاسته اید؟ شما باید از خدا بترسید و با انصاف با ما برخورد کنید و همان سخن و استدلالی که با انصار داشتید (حق قرابت با رسول خدا(صلی الله علیه و اله) ) برای ما نیز بپذیرید وگرنه دانسته در حق ما ظلم کرده اید!»

عمر گفت: آیا به اهل بیت خود اقتدا نمی کنی؟ على (علیه السلام) فرمود: «از آنهاسؤال کنید که آیا از روی میل بیعت کرده اند؟» در این هنگام بنی هاشم گفتند: بیعت ما برای على (علیه السلام) حجت نیست و ما از این که او را با خود - در هجرت و جهاد و منزلتش نزد رسول خدا (صلی الله علیه و اله)- مقایسه کنیم به خدا پناه می بریم، پس عمر گفت: ما دست از تو برنمی داریم تا با رضایت یا اجبار از تو بیعت بگیریم.

ص: 306

امیرالمؤمنین (علیه السلام) به او فرمود: «امروز برای ابوبکر کار کن تا فردا خلافت را به تو واگذارد و به نوایی برسی !! به خدا سوگند، من به حرف تو گوش نخواهم داد و احترامی نزد من نداری و با ابوبکر هم بیعت نخواهم نمود.»

ابوبکر گفت: یا اباالحسن! ما شما را اجبار نمی کنیم، ناراحت نباشید. پس ابوعبیده برخاست و گفت: یا علی! شما پسرعم من هستید و ما منکر قرابت و سابقه و علم و دانش و خدمات شما نیستیم، لكن شما جوان هستید - امیرالمؤمنین در آن هنگام سی و سه سال داشت . و ابوبکر پیرمردی است در بین شما و برای حمل این مسؤلیت توان بیشتری دارد و اینک نیز بیعت برای او سامان یافته و صلاح است که شما نیز با او بیعت کنید و خلافت را به او تسلیم نمایید و اگر خداوند شما را زنده نگاه داشت باز آنها خلافت را به شما باز خواهند گرداند و کسی هم با شما نزاع نخواهد داشت و البته شما شایسته تر و سزاوارتر به آن هستید. [اینک نیز قبل از آن که آتش فتنه شعله ور شود از شما می خواهیم فتنه ای ایجاد نکنید، در حالی که شما (1)

ص: 307

کینه های عرب و غیر آنها را نسبت به خود می دانید.

امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «ای مهاجرین و انصار! از خدا بترسید و از خدا

بترسید و آنچه را پیامبرتان (صلی الله علیه و اله)به در مورد من به شما سفارش نموده و از شما بیعت گرفته ] فراموش نکنید و امامت و رهبری امت را از خانه پیامبر(صلی الله علیه و اله) خارج نکنید و به خانه های خود داخل ننمایید و حق اهل بیت او را ضایع نگردانید.»

سپس فرمود: «ای جماعت حاضر! بدانید خداوند حکم و دستور خود را نسبت به مسأله خلافت به پیامبر خود(صلی الله علیه و اله) رساند و آن حضرت از شما داناتر بود و شما می دانید که ما خانواده پیامبر برای رهبری و امامت و خلافت از شما سزاوارتریم؛ آیا شما نمی دانید که ما به کتاب خدا عالم و در دین او فقیه و به امر رعیت و جامعه آگاه هستیم؟

به خدا سوگند، عالم به دین و کتاب خدا و مصلحت امت ما هستیم نه شما،

پس بپرهیزید از پیروی هواهای نفسانی خود که از حق دورتر خواهید شد و اعمال گذشته خود را به وسیله اعمال کنونی فاسد خواهید کرد.»

فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام یَا مَعَاشِرَ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ اللَّهَ اللَّهَ لَا تَنْسَوْا عَهْدَ نَبِیِّکُمْ إِلَیْکُمْ فِی أَمْرِی وَ لَا تُخْرِجُوا سُلْطَانَ مُحَمَّدٍ مِنْ دَارِهِ وَ قَعْرِ بَیْتِهِ إِلَی دُورِکُمْ وَ قَعْرِ بُیُوتِکُمْ وَ تَدْفَعُوا أَهْلَهُ عَنْ حَقِّهِ وَ مَقَامِهِ فِی النَّاسِ یَا مَعَاشِرَ الْجَمْعِ إِنَّ اللَّهَ قَضَی وَ حَکَمَ وَ نَبِیَّهُ أَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ إِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ أَحَقُّ بِهَذَا الْأَمْرِ مِنْکُمْ أَ مَا کَانَ مِنَّا الْقَارِئُ لِکِتَابِ اللَّهِ الْفَقِیهُ فِی دِینِ اللَّهِ الْمُضْطَلِعُ بِأَمْرِ الرَّعِیَّهِ وَ اللَّهِ إِنَّهُ لَفِینَا لَا فِیکُمْ فَلَا تَتَّبِعُوا الْهَوَی فَتَزْدَادُوا مِنَ الْحَقِّ بُعْداً وَ تُفْسِدُوا قَدِیمَکُمْ بِشَرٍّ مِنْ حَدِیثِکُمْ.

ص: 308

در این هنگام بشیر بن سعد انصاری - که راه را برای ابوبکر هموار می کرد . و جماعتی از انصار گفتند: یا علی! اگر سخن شما را انصار قبل از بیعت با ابوبکر شنیده بودند هرگز دونفر هم در باره شما اختلاف نمی داشتند!

امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «آیا شما می گویید من باید جنازه رسول خدا (صلی الله علیه و اله)را رها می کردم و می آمدم باشما بر سر خلافت بحث می کردم؟! به خدا سوگند، من نمی ترسیدم احدى [در این روزها با ما خانواده بر سر مسأله خلافت به منازعه برآید و آنچه شما به خود اجازه دادید به خود اجازه بدهد! و من هرگز باور نمی کردم که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)در غدیر خم برای کسی عذری باقی گذارده باشد و جای سخنی مانده باشد.»

سپس فرمود: «من شما رابه خدا سوگند می دهم که هرکس در روز غدیر خم (1)

ص: 309

از رسول خدا (صلی الله علیه و اله)شنیده که فرمود: «هر که من مولای اویم این علی مولای اوست؛ خدایا، دوست بدار هرکس علی را دوست می دارد و دشمن بدار هرکس علی را دشمن می دارد و یاری کن هر کس على را یاری می کند و خار و ذلیل کن هر کس على را خار می کند» بیاید و به آنچه شنیده شهادت بدهد.»

زید بن ارقم گوید: در این هنگام دوازده نفر از اهل بدر آمدند و شهادت دادند و من نیز از کسانی بودم که این سخنان را در غدیر خم از رسول خدا (صلی الله علیه و اله)شنیده بودم ولی آن روز کتمان کردم و گفتم من پیر شده ام و سخنان رسول خدا(صلی الله علیه و اله) از یادم رفته است و خداوند به همین سبب ] چشمان مرا از من گرفت و نابینا شدم.

پس صحبت در این مسأله زیاد شد و صدای مردم بلند گردید و عمر چون ترسید مردم به سخنان علی (علیه السلام)توجه کنند و از او پیروی نمایند مجلس را به هم زد و گفت: «یا اباالحسن! خدا مقلب القلوب و الابصار است و دل های مردم به دست اوست و تو همیشه بر خلاف نظر عموم مردم حرکت می کنی!» و پس از سخنان عمر مردم متفرق شدند و به خانه های خود رفتند. (1)

ص: 310

القالة و خالفوا الانصار قائلين: انا أسرة التبئ و قومه و قد قال النبي (صلی الله علیه و اله) الأئمة من قریش، فقام حباب المنذر و قال: فمنا امیر و منکم امیر فائالانفس هذا الامر علیکم و لكنا نخاف ان يليها اقوام قتلنا آباءهم و اخوتهم، فقال ابوبكر نحن الأمراء و انتم الوزراء و هذا الامر بیننا و بینکم نصفين كقد الابلمة يعني الخوصة.

و عند ذلك ارتفعت الأصوات و کثر اللغط، و تناول ابوبكر يد عمر و ابي عبيدة قائلا: بایعوا ايهما شئتم، و قال عمر لأبی بکر ابسط يدك أبايعك فبسط يده فبايعه ثم بایعه ابوعبيدة و سالم مولی ابی حذيفة؛ و ثار بشیر بن سعد الانصاری رغم و حسد على ابن عمه سعد بن عبادة الأ يتفق عليه كلمة الانصار فبايع ابوبکر بمن معه من عشيرتة ثم بایعه اسید بن حضير نقيب الأوس خوفا من أن يليها الخزرج و هم على ما هم عليه من الضغائن الكامنة في نفوسهم من عهود الجاهلية، فتمت صفقة ابی بکر و خزیت دعاية الخزرج في رئيسهم باختلاف الكلمة بينهم.

فترى الانصار اجتمعوا في السقيفة سعية في اتحاد كلمتهم و نصب امير يجمع شملهم فعاد اجتماعهم هذا بلاء و اثرة عليهم، و تشريدة و تطريد لاهل بیت نبيهم، و الله امرهم بالغه. «و سيعلم الذين ظلموا ای منقلب ينقلبون»

( قال بعض الشراح: هذه الرواية مما تواترت عن النبي الأعظم و قد اعترف به علماء المسلمين اجماعة و قد كان يقول ذلك مرارة، و مما حفظ عنه انه(صلی الله علیه و اله) قال ذلك في اربعة مواطن: يوم عرفة على ناقته القصوى، و في مسجد الخیف، و في خطبة يوم الغدير، و يوم قبض على منبره، راجع في ذلك هامش الاحقاق ج 9 ص 309-375، و ناهيك من ذلك اخراج اصحاب الصحاح مسلم ج 7 ص 122 و 123، الترمذی ج 5 ص 328 و في ط ج 13 ص 200 الحاكم ج 3 ص 138 من مستدرکه ابن حنبل في مسنده ج 3 ص 14 و 17 و 26 و 59 ج 4 ص 367 و 371 ج 5 ص 182 و 190، و

ص: 312

الدارمي في سننه ج 2 ص 431، إلى غير ذلك من المعاجم الكثيرة

روى الترمذي في صحيحه ج 5 ص 273 عن ابی سعید عن النبي (صلی الله علیه و اله) قال: «الا ان عیبتي التي آوي اليها اهل بیت و ائ کرشي الأنصار، فاعفوا عن مسيئهم و اقبلوا من

محسنهم»

و روی ابن سعد في الطبقات ج 2 ق 2 ص 62 عن ابی سعید قال: خرج رسول الله و الناس مستكفون يتخبرون عنه ( يعني في شكواه التي قبض فيها) فخرج مشتملا قد طرح طرفی ثوبه على عاتقيه عاصبة راسه بعصابة بيضاء فقام على المنبر و ثاب الناس اليه حتى امتلأ المسجد قال:

فتشهد رسول الله حتى اذا فرغ قال: یا ایها الناس ان الانصار عیبتی و نعلی و کرشي التي آكل فيها فاحفظون فيهم اقبلوا من محسنهم و تجاوزوا عن مسيئهم و في الباب روايات كثيرة راجع صحيح البخاری باب مناقب الانصار الرقم 11، صحيح مسلم فضائل الصحابة 176 (ج 7 ص 76) مسند ابن حنبل ج 3 ص 156، 176، 188

و201و غير ذلك.

و انما قال ذلك بعد ما كان ينكر عمر موته اند، و هذا ايضأ متفق عليه قال الطبري في تاريخه ج 3 ص 200: توفي رسول الله و ابوبكر بالسنح و عمر حاضر، فحدثنا ابن حميد - بالاسناد - عن أبي هريرة قال: لماتوفي رسول الله قام عمر بن الخطاب فقال: ان رجالا من المنافقين يزعمون ان رسول الله توقى و ان رسول الله ما مات و لكنه ذهب الى ربه كما ذهب موسی بن عمران فغاب عن قومه اربعين ليلة، ثم رجع بعد ان قيل: قدمات، و الله ليرجعن رسول الله فليقطع ایدی رجال و ارجلهم يزعمون ان رسول الله مات.

اقول: انما كان عمر ينكر وفات التبئ (صلی الله علیه و اله) بهذا التشدد و التهديد، ليكون موته (صلی الله علیه و اله)

ص: 313

معلقة حتى يجتمع أهل العقدة، و لما جاء ابو بكر من السنح و قال هذا المقال قبل منه و سکت:

روی ابن سعد في الطبقات ج 2 ق 2 ص 5، باسناده عن عروة عن عائشة أن النبی(صلی الله علیه و اله) و مات و ابوبكر بالسنح فقام عمر فجعل يقول: «و الله ما مات رسول الله - قالت: قال عمر: والله ما كان يقع في نفسي الا ذاك. [اقول: لقد كان يشك في تصديق الناس له في هذه المزعمة حتى أقسم بالله و ليبعثه الله فليقطع ایدی رجال و ارجلهم، فجاء ابو بكر فكشف عن وجه النبي فقبله و قال: بابی انت و امی، طبت حيا و میتا و الذي نفسي بيده لا يذيقك الله الموت مرتين ابدا.

ثم خرج فقال : ايها الحالف على رسلك فلم يكلم ابوبکر و جلس عمر فحمد الله

ابوبکر و اثنی عليه ثم قال: الا من كان يعبد محمد الحديث.

افترى انه قد كان يشك في موته (صلی الله علیه و اله)و لئن شك في يوم وفاته فمعلوم أنه لم يشك في يوم احد قبل سنوات حين نادي المنادى: «الا أن محمدا قد قتل» ففر مع من فمن اصدقائه، حتى عيرهم الله عزوجل بقوله هذا: «و ما محمد الا رسول قد خلت من قبله الرسل» الآية، او لعلك ترى أن الآية نزلت و صرخت في صماخ الفارين عن زحف احد و هو منهم، لكنه لم يلتفت بذلك حتى تلاه ابوبكر عليه يوم وفات الرسول الله(صلی الله علیه و اله) ؟!

ولقد اعترف بذلك ابن ابی الحديد في شرحه ج 1 ص 129 حيث قال: ان عمر كان اجل قدرا من ان يعتقد ما ظهر منه في هذه الواقعة [یعنی نکیره موت الرسول حتى انه كان يقول: لا اسمع رجلا يقول: مات رسول الله الا ضربته بسیفی) (ج 1 ص 130 نفس المصدر) و هكذا مرآت الجنان لليافعی59/1نقلا عن الترمذی فی کتاب الشمائل - و لكنه لما علم أن رسول الله قدمات، خاف من وقوع فتنة في الامامة و

ص: 314

تغلب اقوام عليها اما من الأنصار او غيرهم الى آخر ما سيجيء من كلامه في محله.

لكن يبقى عليه انه کیف سکت بعد مجيء ابی بکر؟ أهوالذي كان منصوصا عليه بالولاية من بعد الرسول حتى يكون حضوره مانعة للفتنة في الامامة؟ نعم قد كانوا تعاقدوا فيما بينهم عقدة و كان ينتظر مجيىء شيخهم و قدوتهم، و بعد ما جاء ابوبکر و حضر ابو عبيدة بن الجراح، انطلقوا الى سقيفة بني ساعدة و....

الثالثة و في الطبری ج 3 ص 203: و تخلف على و الزبير و اخترط الزبير سيفه و قال: لا اغمده حتى يبايع على، فبلغ ذلك ابابکر و عمر فقال عمر: خذوا سيف الزبير فاضربوا به الحجر» و في النهج الحدیدی ج 1 ص 132 «قال: غضب رجال من المهاجرين في بيعة أبي بكر بغیر مشورة و غضب على و الزبير، فدخلا بيت فاطمة معهما السلاح فجاء عمر في عصابة منهم أسيد بن حضیر و سلمة بن سلامة بن وقش و هما من بنی عبد الأشهل فصاحت فاطمة (علیها السلام) و ناشدتهم الله فأخذوا سیفی علی و الزبير فضربوا بهما الجدار حتی کسروهما». . و قال في ج 2 ص 5 في حديث يذكره: «و ذهب عمر و معه عصابة الى بيت فاطمة منهم اسید بن حضیر و سلمة بن أسلم فقال لهم: انطلقوا فبايعوا، فأبوا عليه و خرج اليهم الزبير بسيفه فقال عمر: عليكم الكلب، فوثب عليه سلمة بن أسلم فأخذ السيف من يده فضرب به الجدار .. ثم ساق احتجاج على بمثل ما في الصلب.

رواه في الامامة و السياسة 19 و زاد بعده: و خرج علی کرم الله وجهه يحمل فاطمة بنت رسول الله على دابة ليلا في مجالس الانصار تسألهم النصرة فكانوا يقولون: يا بنت رسول الله قد مضت بيعتنا لهذا الرجل و لو أن زوجك و ابن عمك سبق الينا قبل ابی بکر ماعدلنا به، فيقول علي: افكنت أدع رسول الله في بيته لم ادفنه و

ص: 315

اخرج انازع الناس سلطانه؟ فقالت فاطمة : ما صنع أبو الحسن الآ ما كان ينبغي له و لقد صنعوا ما الله حسيبهم و طالبهم.

و روی ابن ابی الحدید ج 2 ص 5 عن أحمد بن عبدالعزيز الجوهری باسناده عن

ابی جعفر محمد الباقر (علیه السلام) مثله بلفظه.

اقول: و من ذلك قوله عليه السلام في النهج (الرقم 92 من قسم الرسائل و الكتب

شرح ابن ابی الحدید ج 4 ص 164) أما بعد فان الله سبحانه بعث محمد (صلی الله علیه و اله)نذير للعالمين و مهيمنة على المرسلين فلما مضی(صلی الله علیه و اله) تنازع المسلمون الأمر من بعده فوالله ما كان يلقي في روعي ولا يخطر ببالي أن العرب تزعج هذا الأمر من بعده عن أهل بيته و لا أنهم منعوه عتى من بعده، فما راعني الأانثيال الناس على فلان يبايعونه فأمسكت بيدي حتى رأيت راجعة الناس قد رجعت يدعون إلى محق دین محمد(صلی الله علیه و اله)فخشيت أن لم أنصر الاسلام و أهله أن أرى فيه ثلما أوهدم ، الى آخر كلامه الشريف.

و روى المدائني عن عبد الله بن جعفر عن أبي عون قال: لما ارتدت العرب مشی عثمان الى على (علیه السلام) فقال: يا ابن عم لا يخرج واحد الى قتال هذا العدو و أنت لم تبایع و لم يزل به حتى مشى الى أبي بكر فسر المسلمون بذلك وجد الناس في القتال ( راجع البلاذری 587/2 ، الشافی ص 397).

(حديث المناشدة برواية زيد بن أرقم تراه في ذيل الأحقاق ج 6 ص 320 للعلامة المرعشی دامت برکاته أخرجه عن الفقيه ابن المغازلی باسناده عن زید بن ارقم قال: نشد على الناس في المسجد فقال: أنشد الله رجلا سمع النبي يقول:

من کنت مولاه فعلى مولاه اللهم وال من والاه وعاد من عاداه»، فكنت أنا فيمن كتم فذهب بصری، و الظاهر من قوله «في المسجد، مسجد الرسول (صلی الله علیه و اله)، فينطبق على ما في المتن.)

ص: 316

گفتند: به خدا سوگند، اگر چنین کنید خود را در خطر و مهلکه انداخته اید و خداوند فرموده: «با دست خود خود را در مهلکه و خطر نیندازید»، شایسته است نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) برویم و با او مشورت کنیم و از رأی او باخبر شویم.

پس همگی نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمدند و گفتند: یا امیرالمؤمنین! شما از حق خود گذشتید و حکومت را به آنها واگذار کردید، در حالی که شما به این امر سزاوارتر و شایسته تر بودید و ما از رسول خدا (صلی الله علیه و اله)شنیدیم که می فرمود: «علی با حق است و حق با علی است و حق از هر سو برود علی نیز از همان سو خواهد رفت اینک ما تصمیم گرفته ایم ابوبکر را از منبر رسول خدا (صلی الله علیه و اله) پایین بیاوریم و با شما مشورت کنیم و نظر شما را در این مسأله بدانیم و به آنچه بفرمایید عمل نماییم.

امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «به خدا سوگند، اگر به آنچه گفتید عمل کنید، جنگی بین شما و آنها رخ خواهد داد و شما در مقابل آنها مانند نمک غذا و سرمه چشم (1)

ص: 318

می مانید. به خدا سوگند، اگر چنین کنید باید شمشیرهای خود را از غلاف خارج نموده و آماده جنگ و قتال باشید و بدانید که در این صورت آنها از من بیعت خواهند گرفت و در غیر این صورت مرا خواهند کشت و من نیز ناچار خواهم بود که شر آنها را از خود دور کنم و در ظاهر با آنان بیعت نمایم.»

سپس فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و اله)قبل از وفات خود به من فرمود: «بعد از من امت به تو خیانت خواهد نمود و عهد و پیمانی را که من از آنها در باره تو گرفته ام نادیده خواهند گرفت و عهد خود را در مسأله خلافت خواهند شکست و مثل تو نسبت به من مثل هارون است نسبت به موسی (علیهما السلام) و این امت بعد از من برای تو همانند سامری و پیروان او خواهند بود و تو همانند هارون و پیروان او می باشی.

پس من به رسول خدا(صلی الله علیه و اله) گفتم: یا رسول الله! اگر چنین شود دستور شما برای من چیست؟ رسول خدا(صلی الله علیه و اله) فرمود: اگر اعوان و یاورانی [در حد کفایت یافتی با آنها به جنگ برخیز و اگر یاوران و اعوانی [در حد کافی نداشتی درنگ کن و دست باز (1)

ص: 319

دار تا با حال مظلومیت مرا ملاقات کنی.

و چون رسول خدا(صلی الله علیه و اله) از دنیا رحلت نمود من او را غسل دادم و کفن کردم و به خاک سپردم و سوگند یاد نمودم که ردا به دوش نگیرم، جز برای نماز، تا این که قرآن را گردآوری کنم و چون از گردآوری قرآن فارغ شدم رو شنیدم که مردم با ابوبکر بیعت کرده اند شبانه دست فاطمه زهرا و حسن و حسین را گرفتم و به در خانه های صحابه اول از اهل بدر و... رفتم و آنها را نسبت به حق خود قسم دادم و یادآوری نمودم و از آنها دعوت کردم که به یاری من بیایند و جز چهار نفر، یعنی سلمان، عمار، مقداد و ابوذر به یاری من نیامد، او من مکرر برای مردم آنچه را لازم بود صحبت کردم و ادله روشن خود را برای آنها بیان نمودم ولی کسی جز آن چهار نفر از سخنان من پند نگرفت).

اینک شما از خدا بترسید و سکوت را رعایت کنید؛ چرا که کینه ها و (1)

ص: 320

دشمنی های این مردم نسبت به خدا و رسول (صلی الله علیه و اله) و اهل بیت آن حضرت برای شما روشن است. او تنها کاری که می کنید این باشد که همگی نزد ابوبکر بروید و آنچه از رسول خدا (صلی الله علیه و اله)شنیده اید را برای او بازگو کنید تا حجت برای او تمام شود و عذر شما هم مقبول افتد و روز قیامت آنها با رسول خدا(صلی الله علیه و اله) هیچ رابطه ای نداشته باشند.

پس آن دوازده نفر در روز جمعه به مسجد آمدند و اطراف منبر پیامبر(صلی الله علیه و اله) جمع شدند و چون ابوبکر بالای منبر رفت مهاجرین به انصار گفتند: شما اول صحبت کنید، و انصار به مهاجرین گفتند: خدا شما را در قرآن قبل از ما ذکر نموده، شما شروع کنید.» (1)

ص: 321

هنگامی که ابوبکر بالای منبر رسول خدا (صلی الله علیه و اله)رفت خالدبن سعید برخاست و گفت: ای ابو بكر، از خدا بترس! تو خوب می دانی که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)در جنگ با يهود بنی قریظه که همه ما اطراف او بودیم و علی (علیه السلام) در آن روز عده ای از بزرگان و شجاعان آنان را کشته بود به ما فرمود:

«ای جماعت مهاجرین و انصار! من شما را به چیزی وصیت میکنم و امانتی را نزد شما می سپارم، باید آن را خوب حفظ کنید و نگهداری نمایید و از یاد نبرید. سپس فرمود: «آگاه باشید که علی بن ابی طالب(علیهما السلام) بعد از من امیر بر شما و خليفه من بین شما می باشد و این چیزی است که پروردگار من مرا به آن سفارش نموده است. آگاه باشید که اگر شما وصیت مرا نسبت به او رعایت نکنید و او را یاری و حمایت ننمایید در احکام خدا و دین خود اضطراب و اختلاف پیدا می کنید و اشرار بر شما مسلط خواهند شد.»

و فرمود: «آگاه باشید که تنها اهل بیت من وارث نبوت و عالم به امر امت من(1)

ص: 323

می باشند.» تا این که فرمود: «خدایا هر کس از امت من از آنها اطاعت کند و وصیت مرا در باره آنها رعایت نماید او را در قیامت در زمره من محشور فرما و برای او سهمی در ارتباط با من قرار ده تا به واسطه آن نور قیامت را دریابند، و هر کس در امر خلافت به اهل بیت من ظلم و ستم روا دارد او را از بهشتی که پهنای آن به اندازه آسمان و زمین است محروم گردان.»

وقتی خالدبن سعید این سخنان را به ابوبکر گفت عمربن خطاب به او گفت: ای خالد ساکت شو! تو نه اهل مشورت و شورا بودهای و نه کسی سخن تو را می پذیرد! خالد گفت: ساکت شو ای پسر خطاب (زنازاده)! و بدان که تو با زبان دیگران سخن می گویی به خدا سوگند، قریش می دانند که تو از جهت نسب پست ترین آنها و از جهت مقام و رتبه پایین ترین آنها و از جهت قدر و قیمت (1)

ص: 324

بی ارزش ترین آنها و از جهت شهرت گمنام ترین آنها و از جهت ارتباط با خدا و رسول او دورترین آنها هستی.

تو در جنگ ها ترسو و در انفاق في سبيل الله بخيل بوده و در ذات خود لئيم و پست می باشی نه در بین قریش ارزشی داری و نه در جنگ های اسلام نامی از تو هست. تو در مسأله خلافت همانند شیطان هستی که انسان را به کفر وا می دارد و چون کافر شد خود فریاد می کند که من از تو بیزار هستم و من از خدای رب العالمین می ترسم و البته عاقبت شیطان و آن که فریب او را خورده ( مثل عمر و ابوبكر) آتش خواهد بود که در آن مخلد و جاوید می باشند و این جزای ستمکاران است.

در این هنگام عمر محکوم و مأیوس شد و خالدبن سعید پس از این سخنان

در جای خود نشست.

گفت: کردید و نکردید [و ندانید چه کردید - و البته سلمان از بیعت با ابوبکر امتناع نموده بود تا این که گلوی او را فشار دادند و از او بیعت گرفتند . سپس گفت: ای ابوبکر اگر برای تو مسألهای رخ دهد و حکم آن راندانی چه می کنی و از کجا حكم آن را به دست می آوری؟

و اگر از تو چیزی از مسایل دینی را سؤال کنند و تو ندانی به چه کسی پناه می بری؟ و چه عذری برای خود آماده کرده ای که خود را بر کسی که به رسول خدا نزدیک تر و به تأویل کتاب خدا و سنت پیامبر(صلی الله علیه و اله) داناتر است مقدم داشته ای؟ ای ابوبکر! چگونه خود را بر کسی که پیامبر خدا(صلی الله علیه و اله) او را در زمان حیات خود بر همه مردم مقدم داشت و به شما نیز در هنگام رحلت خود وصیت نمود که او را مقدم بدارید و مقتدای خود قرار دهید مقدم داشتی؟

سپس گفت: شما سخنان و سفارشات رسول خدا (صلی الله علیه و اله)را دور انداختید و (1)

ص: 326

وصیت های او را به فراموشی سپردید و عهد و پیمان و بیعت خود را که با رسول

خدا(صلی الله علیه و اله)بسته بودید شکستید و به فرمان رسول خدا (صلی الله علیه و اله)که فرمود: «در لشکر اسامه شرکت کنید و فرمان او را اطاعت نمایید» گوش نکردید؛ از ترس این که خلافت از دست شما برود. شما با این عمل، جرم بزرگ خود و مخالفت با فرمان رسول خدا (صلی الله علیه و اله)را برای امت روشن نمودید.

تا این که گفت: ای ابوبکر! چیزی نمانده که خلافت برای تو مستقر شود و (1)

ص: 327

بار گناه تو سنگین گردد و با این جرم و گناه بزرگ که بر دوش داری وارد قبر خود شوی. و اگر زود حق را به اهل آن بازدهی و گناه خود را جبران کنی و به درگاه خداوند توبه نمایی نجات تو در روزی که تو را تنها در قبر می گذارند و همه باز می گردند نزدیک تر خواهد بود.

ای ابوبکر! عجیب است که آنچه را ما شنیدیم تو هم شنیدی و آنچه را ما

دیدیم [تو هم دیدی ولی تو را از چنین خیانتی که انجام دادی باز نداشت. ای ابوبکر! بدان که برای تو عذری به درگاه خداوند نیست و از این خلافتی که غاصبانه به دست آوردی بهره ای برای دین و مسلمین نخواهی داشت [بلکه ضررهای فراوانی هم به اسلام و مسلمین وارد خواهی نمود].

ای ابوبکر! سخت از خدا بترس و بدان که خداوند حجت را برای تو تمام نموده (1)

ص: 328

است؛ پس بترس از این که از روی کبر و منیت به اسلام پشت کنی و کافر شوی.»

امام صادق عابر فرمود: «و تاکنون همین گونه بوده است که ابوذر گفت.» سپس ابوذر گفت: ای مردم! شما خوب می دانید و نیکان شما نیز می دانند که رسول خدا فرمود: «امامت و خلافت پس از من مخصوص علی بن ابی طالب است و پس از او امام حسن و امام حسین و پس از آنها پاکان از ذریه من لا امام و خلیفه من

خواهند بود.»

شما سخن پیامبر خود را رها کردید و عهد و پیمان [و بیعت خود را با او نسبت به ولایت امیرالمؤمنین ] نادیده گرفتید و در نتیجه اهل دنیای فانی شدید و آخرت باقی را - که هرگز پیری و زوال و غم و اندوه و فنا در آن نیست - به زندگی ناچیز و فانی و بی اعتبار دنیا فروختید و این اختصاص به شما ندارد بلکه] امت های قبل از شما نیز بعد از رحلت پیامبران خود کافر شدند و به جاهلیت بازگشتند و دین خدا را تغییر داده و تبدیل کردند و با یکدیگر اختلاف نمودند و شما نیز همانند آنها عمل کردید و چیزی نمی گذرد که نتیجه و نکبت کار خود را در دنیا خواهید دید و در آخرت نیز به جزای اعمال خود خواهید رسید و خداوند

ثم قال: لقد علمتم و علم خياركم ان رسول الله انه قال: الأمر بعدی لعلى نجم الإبت الحسن و الحسين، ثم للطاهرين من ذريتي، فأطرحتم قول نبيكم و تناسيتم ما عهد به إليكم، فأطعتم الدنيا الفانية، و بعتم الآخرة الباقية التي لايهرم شبابها، و لايزول نعيمها، و لايحزن أهلها، و لا تموت سكانها، بالحقير التاقه الفاني الزائل، و كذلك الأمم من قبلكم كفرت بعد أنبيائها، و نكصت على أعقابها، و غيرت و بدلت، و اختلفت، فساويتموهم حذو النعل بالنعل، و القذة بالقذة، و عنا قليل تذوقون و بال أمركم، و تجزون ما قدمت

أيديكم، و ما الله بظلام للعبيد.

ص: 330

هرگز به بندگان خود ستم نخواهد نمود.)

و مرکز اختلاف و دشمنی است و خداوند در باره او فرمود: «إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ (3)»که - قرین نمود و فرمود: «شما باید زیر فرمان اسامه و اطاعت از او در پید»، برای این بو که تو و دوستت عمر قابلیت و لیاقت رهبری لشکر کوچکی مثل لشکر اسامه را نداشتید، چه رسد به خلافت کبری و امامت بر امت!

شما به یاد دارید که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)در جنگ ذات السلاسل عمرو بن عاص را - که خداوند شانيء و عیب گوی رسول خود معرفی نمود و آیه فوق را در باره او نازل فرمود - امیر تو و رفیقت عمر قرار داد و او شما دو نفر را نگهبان لشگر خود تعیین نمود؛ نگهبانی لشکر کجا و خلافت و امامت بر مسلمین کجا؟!

ای ابوبکر!از خدا بترس و هر چه زودتر این بار سنگین را از دوش خود پایین گذار که برای نجات دنیا و آخرت تو بهتر خواهد بود. ای ابوبکر! نکند به (1)

ص: 332

ریاست دنیا اعتماد کنی و قریش و دیگران فریبت دهند و در چنین خطری وارد شوی! بدان که دنیای تو به زودی تمام خواهد شد و به سوی پروردگار خویش خواهی رفت و خداوند تو را به واسطه این عمل او این خیانت بزرگ مجازات خواهد نمود.

ای ابوبکر! تو خوب می دانی که صاحب این خلافت بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و اله)علی بن ابی طالب (علیه السلام) است؛ پس این امانت را که خداوند برای او قرار داده به او رد کن و این برای آبروی دنیا و سبک شدن بار گناه تو بهتر خواهد بود.

آن گاه به او گفت: ای ابوبکر! به خدا سوگند، من از تو خیرخواهی کردم؛ اگر

نصیحت و خیرخواهی مرا بپذیری. و البته بازگشت همه امور به سوی خداست.

انا اليه راجعونه این چه مصیبتی است که حق ( یعنی علی بن ابی طالب ع) از باطل ( یعنی ابوبکر) می کشد. سپس گفت: ای ابوبکر! آیا فراموش کرده ای یا خود را به فراموشی زده ای و یا نفس تو تو را فریب داده و باطل ها برای تو به صورت حق جلوه نموده است؟

آیا به یاد نداری که رسول خدا(صلی الله علیه و اله) در زمان حیات خود ما را مأمور نمود که (1)

ص: 334

به على (علیه السلام) «امیرالمؤمنین» بگوییم؟ و آیا رسول خدا(صلی الله علیه و اله) در جاهای مختلف على (علیه السلام) را به نام «امیرالمؤمنین» و «قاتل القاسطین» صدا نزد؟ پس از خدا بترس و خود را از خطر - پیش از آن که تو را به هلاکت و عذاب مبتلا کند - نجات ده و خلافت را به کسی که از تو سزاوارتر است واگذار و به این عمل (یعنی غصب خلافت) ادامه مده و تا فرصت و امکان جدا شدن داری خود را از آن جدا کن. من برای خدا از تو خیرخواهی نمودم و تو را به راه نجات دلالت کردم پس بپرهیز، که یاور مجرمین باشی.

قریش! وای مسلمان ها اگر نمی دانید، من به شما می گویم که اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و اله) شما به امامت و خلافت و ارث او سزاوارتر و به امور دین شما پایدارتر و بر مؤمنین و ملت اسلام امین تر و خیرخواه تر می باشند پس باید ابوبکر را واداريد تا حق را به اهل آن برگرداند و خلافت را برای اهل آن واگذارد قبل از آنی که اجتماع شما متفرق و امور شما به سستی گراید، و دشمن بر شما مسلط شود و تفرقه بین شما ظاهر گردد و فتنه در میان شما بزرگ شود و دشمن برای ربودن شما طمع کند.

سپس گفت: شما می دانید که بنی هاشم از شما به امامت و خلافت سزاوارتر (1)

ص: 336

می باشند و خدا و رسول او از شما برای علی (علیه السلام) عهد و پیمان و بیعت گرفته اند، و شما در موارد زیادی تقادم على (علیه السلام) و مقام او را مشاهده نمودید، چنانکه رسول خدا (صلی الله علیه و اله)درهای خانه های شما را به مسجد مسدود نمود و تنها در خانه علی (علیه السلام) را باز نگهداشت، و شما از فاطمه، دختر او، خواستگاری نمودید و او شما را نپذیرفت و فاطمه (علیها السلام)را به على تزويج نمود، و فرمود: «من شهر علم و دانش هستم و علی(علیه السلام) در آن شهر است، هر کس خواهان علم و حکمت باشد باید از علی (علیه السلام) بگیرد»، و شما ناچارید در مسایل دین خود از او بهره بگیرید، در حالی که او به شما چنین نیازی ندارد؛ افزون بر آن که از سوابق نیک دیگری، مانند ولادت در کعبه و سبقت به ایمان و نماز، و مبارزات و شجاعت بی نظیر او در جنگ ها و... [برخوردار است که نیکان شما هم در این فضایل به او نمی رسند.

حال، چه شده که از او روگردانده و حق مسلم او را به غارت برده و دنیا را بر (1)

ص: 337

آخرت و وعده های الهی مقدم داشته اید ؟! چه زشت است کار شما که ستمکاران را به جای حق شناسان می گمارید!

سپس گفت: شما باید آنچه را خدا برای علی (علیه السلام) قرار داده به او تحویل دهید و هرگز به او پشت نکنید که از دین خود مرتد خواهید شد و به جاهلیت باز خواهید گشت و در قیامت از خاسرین و زیانکاران خواهید بود.»

حقی را که خداوند برای غیر تو قرار داده انکار مکن، و نخستین کسی مباش که از فرمان رسول خدا(صلی الله علیه و اله) نسبت به وصی و برگزیده او سرپیچی کرده و امر او را اطاعت

ننموده باشی.

سپس گفت: ای ابوبکر! حق را به اهل آن بازگردان تا سالم بمانی و گرفتار عذاب الهی نشوی، و مواظب باش برخطای خود اصرار نورزی که پشیمان خواهی شد، و هر چه زودتر به طرف حق بازگرد تا گناه تو سبک شود، و چیزی را که خدا برای تو قرار نداده مخصوص خود قرار مده که عقوبت و کیفر آن را خواهی دید، و چیزی نمی گذرد که این خلافت غاصبانه تو سپری می شود و تو در پیشگاه خداوند

حاضر خواهی شد و او از جنایتی که کرده ای از تو سؤال خواهد نمود و البته خداوند

به احدی ظلم روا نخواهد داشت.»

به یاد دارید که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به شهادت من را به تنهایی پذیرفت؟ و شاهد دیگری طلب نکرد گفتند: آری! خزيمه گفت: پس من شهادت می دهم که از رسول خدا(صلی الله علیه و اله) شنیدم که فرمود: «تنها اهل بیت من هستند که حق را از باطل جدا می سازند و آنها امامان و رهبرانی هستند که مردم باید به آنان اقتدا کنند»، من آنچه می دانستم به شما گفتم و بر پیام رسان وظیفه ای جز رساندن پیام نیست.»

جانشینی خود منصوب نمود و فرمود: «هر که من مولای اویم علی نیز مولای اوست» و در آن روز انصار گفتند: پیامبر خدا(صلی الله علیه و اله) على (علیه السلام) را تعیین نفرمود مگر برای خلافت و بعضی از مردم گفتند: او را تعیین نفرمود مگر برای این که بگوید علی مولای کسی است که پیامبر (صلی الله علیه و اله)مولای اوست و مولا را به معنای دوست گرفتند) و سخن در این میان زیاد شد تا این که ما عده ای را خدمت رسول خدا (صلی الله علیه و اله) فرستادیم

که از معنای کلام آن حضرت: ( من کنت مولاه فعلى مولاه) سؤال کنند رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به آنان فرمود: «به آن گروه بگویید: «علی بعد از من امام و ولی مومنین و خیرخواه ترین شخص برای مردم است.»

ابو الهيثم سپس گفت: من به آنچه دیده بودم شهادت دادم، پس هر کس می خواهد بپذیرد و هرکس می خواهد انکار کند؛ همانا روز قیامت میقات و وعده گاه

حساب است.»

را به جای آورد و درود و صلوات بر رسول خدا و آل او فرستاد و گفت: ای مردم قریش! شما بر من گواه باشید که من شاهد بودم که رسول خدا(صلی الله علیه و اله) در همین مکان ( روضه پیامبر(صلی الله علیه و اله)) دست علی (علیه السلام) را گرفته بود و می فرمود: «ای مردم! این علی بعد از من امام شما و در حیات من و بعد از مرگ من وصی من خواهد بود، و اوست کسی که دیون و وعده های من را ادا خواهد نمود، و او نخستین کسی است که در کنار حوض کوثر با من مصافحه می کند.

پس خوشا به حال کسانی که از او پیروی کنند و او را یاری نمایند و وای بر

کسانی که از فرمان او تخلف نمایند و او را تنها گذارند و یاریش نکنند.»

حنیف سپس روی خود را طرف ابوبکر نمود و گفت: ای ابوبکر! رسول خدا (صلی الله علیه و اله)این مسأله را برای ما روشن نمود، پس مبادا تو نخستین کسی باشی که به آن کافر شوی و دانسته به خدا و رسول او (صلی الله علیه و اله)و امانتها خیانت نمایی)

را گرفت و به منزل خود برد و تا سه روز از منزل خارج نشدند و به مسجد نیامدند و چون روز چهارم شد خالدبن ولید با هزار نفر نزد آنها آمد و گفت: «برای چه در خانه نشسته اید؟ به خدا قسم، بنی هاشم در خلافت طمع کرده اند.» [در پی آنها، مولای ابی حذیفه، نیر با هزار نفر و معاذبن جبل نیز با هزار نفر آمدند و پیاپی طرفداران آنان [زیاد شدند تا چهار هزارنفر گرد آنان جمع شدند و سپس با شمشیرهای برهنه، در حالی که عمربن خطاب جلوی آنها قرار داشت، در مسجد پیامبر (صلی الله علیه و اله)اجتماع نمودند. در این هنگام عمر صدا زد: ای یاران علی! اگر یکی از شما امروز خارج شود و سخنان روزهای قبل را تکرار کند سر از بدن او جدا خواهیم

نمود.) (1)

ص: 345

دوزخ به آنان حمله کنند و قصد کشتن برادرم على و اصحاب او را داشته باشند.) اینک من شک ندارم که شما همانها هستید!

عمر دراین هنگام خواست به سلمان حمله کند ولی امیرالمؤمنین (علیه السلام) او را گرفت و بر زمین زد و فرمود: «ای پسر صحاک حبشیه زنازاده! اگر عهد خدا و رسول او بر من نگذشته بود که باید صبر کنم، به تو نشان می دادم که کدام یک از ما ضعیف تر و بی یاورتر است؟» و سپس به اصحاب خود فرمود: «برگردید، خدا شما را رحمت کند. به خدا سوگند، از این پس به مسجد نخواهم آمد مگر مانند برادرانم موسی و هارون(علیه السلام) که اصحابشان به آنان گفتند: «شما همراه پروردگارتان به جنگ دشمن بروید و ما این جا نشسته ایم.»

به خدا سوگند، از این پس به مسجد نخواهم آمد جز برای زیارت رسول

وَ قَامَ إِلَیْهِ سَلْمَانُ الْفَارِسِیُّ وَ قَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ إِلَّا صَمَّتَا یَقُولُ بَیْنَا أَخِی وَ ابْنُ عَمِّی جَالِسٌ فِی مَسْجِدِی مَعَ نَفَرٍ مِنْ أَصْحَابِهِ إِذْ یَکْبِسُهُ جَمَاعَهٌ مِنْ کِلَابِ أَهْلِ النَّارِ یُرِیدُونَ قَتْلَهُ وَ قَتْلَ مَنْ مَعَهُ وَ لَسْتُ أَشُکُّ إِلَّا وَ إِنَّکُمْ هُمْ فَهَمَّ بِهِ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ فَوَثَبَ إِلَیْهِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام وَ أَخَذَ بِمَجَامِعِ ثَوْبِهِ ثُمَّ جَلَدَ بِهِ الْأَرْضَ ثُمَّ قَالَ یَا ابْنَ صُهَاکَ الْحَبَشِیَّهِ لَوْ لا کِتابٌ مِنَ اللَّهِ سَبَقَ وَ عَهْدٌ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله تَقَدَّمَ لَأَرَیْتُکَ أَیُّنَا أَضْعَفُ ناصِراً وَ أَقَلُّ عَدَداً ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَی أَصْحَابِهِ فَقَالَ انْصَرِفُوا رَحِمَکُمُ اللَّهُ فَوَ اللَّهِ لَا دَخَلْتُ الْمَسْجِدَ إِلَّا کَمَا دَخَلَ أَخَوَایَ مُوسَی وَ هَارُونَ إِذْ قَالَ لَهُ أَصْحَابُهُ فَاذْهَبْ أَنْتَ وَ رَبُّکَ فَقاتِلا إِنَّا هاهُنا قاعِدُونَ وَ اللَّهِ لَا أَدْخُلُ إِلَّا لِزِیَارَهِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَوْ لِقَضِیَّهٍ أَقْضِیهَا فَإِنَّهُ لَا یَجُوزُ لِحُجَّهٍ أَقَامَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَنْ یُتْرَکَ النَّاسُ فِی حَیْرَهٍ (الاحتجاج لابی منصورالطبرسي ص 47-50)

ص: 347

خدا(صلی الله علیه و اله) و یا قضاوت و بیان حکم خدا؛ چرا که برای حجت خدا - که به دست رسول او (صلی الله علیه و اله) معین شده - جایز نیست مردم را در حیرت و سرگردانی رها کند.

آیا شما نمی دانید که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)در غدیر خم در میان ما برخاست و علی را معرفی نمود و فرمود: «هر کس من مولای اویم، علی مولای اوست و هر کس من پیامبر اویم، علی امیر او خواهد بود»؟

آیا نمی دانید که رسول خدا(صلی الله علیه و اله) به على(علیه السلام) فرمود: «منزلت تو برای من همان منزلت هارون است برای موسی و پس از من اطاعت از تو بر همه مردم واجب

است»؟

آیا نمی دانید که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: «من شما را نسبت به اهل خود به خیر و خوبی سفارش می کنم، پس آنها را بر خود مقدم دارید و بر آنان پیشی نگیرید و آنها را امیر و امام خود قرار دهید و خود را امام و امیر آنان ندانید»؟

(1)

ص: 349

آیا نمی دانید رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: «اهل بیت من همان امامان بعد از من

هستند»؟

آیا نمی دانید رسول خدا (صلی الله علیه و اله) فرمود: «اهل بیت من منار و نشانه هدایت و

راهنمایان مردم به سوی خدا هستند » ؟

آیا نمی دانید که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به علی (علیه السلام) فرمود: «یا علی! تو هادی و

راهنمای گمراهان هستی»؟

آیا نمی دانید که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)می فرمود: «علی زنده کننده، سنت من و معلم امت من و برپا دارند، حجت من و بهترین جانشین من و آقای اهل بیت من و محبوب ترین مردم نزد من است و پس از من اطاعت از او همانند اطاعت از من خواهد بود»؟

آیا نمی دانید که رسول خدا (صلی الله علیه و اله) ولایت کسی را بر علی (علیه السلام) قرار نداد لكن

هرگاه که خود آن حضرت بین ما نبود ولایت علی را بر ما واجب می نمود؟

آیا نمی دانید که پیامبر خدا(صلی الله علیه و اله) و علی در مقام و منزلت یکسانند و امر آنان نیز

بر ما یکسان است،

آیا نمی دانید که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: «اگر من در میان شما نبودم و على را

بین شما گذاردم مانند آن است که خود در بین شما هستم»؟

آیا نمی دانید که رسول خدا (صلی الله علیه و اله) قبل از رحلت خود ما را در خانه دخترش (1)

ص: 350

فاطمه گرد خود جمع نمود و فرمود: «خداوند به موسی وحی نمود که از اهل خود شخصی را برادر خود قرار ده تا من او را پیامبر خود و فرزندان او را فرزندان تو قرار دهم و آنان را از آفات و گناهان پاک گردانم پس موسی (علیه السلام) هارون و فرزندان او را انتخاب نمود و آنها بعد از او امامان و رهبران بنی اسرائیل بودند و آنچه برای موسی حلال بود برای آنها نیز در مساجدشان حلال بود»؟

[آیا نمی دانید] رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: «خداوند نیز به من وحي نموده که علی (1)

ص: 351

را برادر خود و فرزندان او را فرزندان خود قرار دهم و به من نیز وحی نموده که آنها را از هر رجس و پلیدی پاک نمودم چنانکه فرزندان هارون را پاک نمودم و من چون پیامبری را به تو ختم کردم و بعد از تو پیامبری نیست پس علی و فرزندان او امام و رهبر مردم خواهند بود»؟

سپس به مهاجران و انصار گفت: آیا گوش و چشم خود را بسته اید و (1)

ص: 352

نمی بینید و نمی شنوید؟ آیا شبهات شما را درمانده کرده است؟ مثل شما مثل مردی است که در سفر گرفتار عطش شدیدی شود و در آن میان شخص راهنمایی به او بگوید مقابل تو دو چشمه است که یکی شور و دیگری شیرین است، اگر از چشمه شور بنوشی گمراه و هلاک می شوی و اگر از چشمه شیرین بنوشی سیراب می شوی و هدایت می یابی. مثل شما امت سرگردان هم - چنانکه گمان کرده اید . چنین است (1)

ص: 353

لكن، به خدا سوگند، سرگردان نیستید و خداوند برای شما منار حق و نشانه هدایت را معین نموده است و او [یعنی علی(علیه السلام) ] حلال و حرام را برای شما روشن می کند و اگر از او پیروی کنید هرگز اختلاف و پراکندگی و بیماری های روحی نخواهید داشت و از یکدیگر بیزاری نمی جویید.

سپس گفت: به خدا سوگند، اگر او را از دست بدهید و امامت او را نپذیرید قطعا در احکام دین خود اختلاف پیدا می کنید و عهد و پیمان رسول خدا(صلی الله علیه و اله) را می شکنید و نسبت به عترت و اهل بیت او در میان شما اختلاف و دشمنی ایجاد می شود.

آن گاه گفت: اگر شما از این مرد [یعنی ابوبکر چیزی را که نمی داند سؤال کنید او به رأی خود به شما پاسخ می دهد و اگر از آنچه می داند هم از او سؤال کنید باز به رأی خود پاسخ می دهد و شما حیران می شوید و فکر می کنید اختلاف، رحمت است، و حال آن که هرگز چنین نیست و کتاب خدا چنین چیزی را تأیید نمی کند؛ چرا که خداوند می فرماید: «شما مانند امت های گذشته بعد از آمدن پیامبر و بیان حقایق اختلاف پیدا نکنید و از یکدیگر جدا نشوید که عذاب بزرگی خواهید

داشت.))

و خداوند در آیه دیگری از اختلاف امت های گذشته خبر داده و می فرماید: (1)

ص: 354

مردم همیشه با یکدیگر اختلاف می کنند جز آنهایی که مورد رحمت الهی باشند.» و البته خداوند آنها را برای افاضه رحمت آفریده و مقصود از رحمت، آل محمد و شیعیان آنها هستند.

و من از رسول خدا(صلی الله علیه و اله) و شنیدم که فرمود: «یا علی! تو و شیعیان تو بر فطرت

(توحید) خلق شده اید و بقیه مردم از آن بیزارند.»

سپس گفت: شما چگونه سخن پیامبر خود(صلی الله علیه و اله) را که به شما خبر داد: بعد از او از امام خود رو خواهید گرداند و شما را از مخالفت با وصی و امین و وزیر و برادر و ولی خود نهی نمود توجه نکردید، در حالی که به شما فرمود: «قلب على از همه شما پاک تر و دانش او از همه شما بیشتر و اسلام او از همه شما مقدم تر و بهره های او از رسول خدا از همه شما بیشتراست»، به طوری که آن حضرت جمیع علوم خود را به (1)

ص: 355

او منتقل نمود و به او سفارش نمود که وعده های او را به مردم وفا کند و او را جانشین خود در این امت قرار داد و سر خود را برای دریافت وحی به دامن او گذارد پس او تنها ولی رسول خدا و سزاوارتر به اوست و او سید اوصیا و افضل متقین و بهترین بنده رب العالمین است و رسول خدا (صلی الله علیه و اله)خلافت بر مؤمنین را در حیات خود تنها به او واگذار نمود.

آن گاه گفت: کسی که حق را به مردم ابلاغ کند و نسبت به کسانی که حق پذیر باشند خیرخواهی کند و دست نابیناها و کسانی را که در معرض گمراهی و سقوط (1)

ص: 356

هستند بگیرد و به آنها آگاهی دهد پیش خدا معذور است.

سپس گفت: آنچه ما از رسول خدا (صلی الله علیه و اله)شنیدیم و دیدیم و شاهد بودیم شما

نیز شنیدید و دیدید و شاهد بودید او حجت قبل از این بر شما تمام شد.]

پس عبدالرحمان بن عوف و ابو عبيدة بن جراح و معاذبن جبل (از اصحاب صحیفه و سقیفه) برخاستند و گفتند: ای ابی بن کعب، بنشین! مگر احمق و دیوانه شده ای که این گونه سخن می گویی؟

ابی بن کعب گفت: حماقت و دیوانگی نزد شماست. سپس گفت: من روزی نزد رسول خدا (صلی الله علیه و اله) نشسته بودم، دیدم آن حضرت با کسی سخن می گوید که من سخن او را می شنوم ولی او را نمی بینم. شندیم که او در بین سخنان خود به رسول خدا(صلی الله علیه و اله) گفت: «چقدر علی (علیه السلام) نسبت به شما و امت شما خیرخواه است و چقدر او به سنت شما داناتر و آگاه تر از دیگران است. پس رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به او فرمود: آیا امت بعد از من از او پیروی خواهند کرد؟ او گفت: ای محمد! نیکان امت شما از او پیروی خواهند نمود و اشرار و فجار آنان با او مخالفت خواهند کرد و این چنین بوده است حال اوصیای پیامبران قبل از شما.»

تا این که گفت: «ای محمد! موسی بن عمران، يوشع بن نون را که داناترین (1)

ص: 357

بنی اسرائیل و ترساترین و مطیع ترین آنها نسبت به خدای خود بود و صی خود قرار داد و خداوند موسی را امر نمود که او را وصی خود قرار دهد چنان که تو را نیز امر نمود که علی را وصی خود قرار دهی. پس بنی اسرائیل - فقط نواده های موسی - بر او حسد بردند و او را لعنت نمودند و دشمنام دادند و سخت در فشار قرار دادند و حرمت او را حفظ نکردند پس اگر امت تو نیز به روش بنی اسرائیل عمل کنند وصی تو را تکذیب خواهند نمود و مقام او را انکار خواهند کرد و خلافت را از او خواهند گرفت و در دانش او مغالطه خواهند نمود.»

در این هنگام من به رسول خدا(صلی الله علیه و اله) گفتم: یا رسول الله! این گوینده کیست؟ رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: «او ملکی از ملائکه پروردگار من است که به من خبر داد امت من نسبت به وصی من، علی بن ابی طالب (علیه السلام) اختلاف خواهند نمود و من تو را، ای ابی بن کعب، وصیت می کنم به چیزی که اگر آن را حفظ کنی همیشه به راه خیر خواهی بود.»

سپس فرمود: «ای ابی بن کعب بر تو باد که از علی بن ابی طالب جدا نشوی، چرا که او هادی و مهدی ( یعنی هدایت کننده و هدایت یافته) و ناصح و خیرخواه امت من است و اوست کسی که سنت من را احیا خواهد نمود. او پس از من امام شماست، پس هرکس به امامت او راضی شود در قیامت من را پیامبر خودخواهد یافت.)) (1)

ص: 358

سپس فرمود: «ای ابی بن کعب! هرکس گفته من را تبدیل و تغییر دهد و امامت على (علیه السلام) را نپذیرد، در قیامت در حالی مرا ملاقات خواهد نمود که شکننده بیعت و نافرمان و منکر نبوت و پیامبری من محسوب خواهد شد و من از او شفاعت

خواهم نمود و از آب کوثر به او نخواهم داد.»

در این هنگام عده ای از انصار برخاستند و به ابی بن کعب گفتند: خدا تو را رحمت کند، بنشین! همانا تو نسبت به آنچه از رسول خدا (صلی الله علیه و اله)شنیده بودی انجام وظیفه کردی و به عهد خود وفا نمودی.

عرض کرد: «یا علی! آگاه باش که بعد از من مشکل بزرگی خواهی داشت.» على (علیه السلام) فرمود: «آیا در آن حال دين من سالم خواهد ماند؟» رسول خدا فرمود: «آری؟ دین تو سالم خواهد ماند.»

و در امالی صدوق نقل شده که رسول خدا(صلی الله علیه و اله) به علی (علیه السلام) فرمود: «یا علی!

من تو را به سعادت بشارت میدهم، تو بعد از من مظلوم خواهی بود و کشته خواهی شد!»

و در کنزالفوائد نقل شده که رسول خدا (صلی الله علیه و اله) به علی (علیه السلام) فرمود: «یا علی! تو

وصی من هستی و بعد از من مظلوم و بی پناه و مقهور خواهی بود.»

و در کتاب کامل الزیارات، از حضرت زین العابدین، از رسول خدا (صلی الله علیه و اله) نقل شده که فرمود: «جبرئیل به من خبر داد و گفت: ای محمد! برادر تو، علی، بعد از تو، بین این امت مقهور و مغلوب خواهد بود و از ناحیه دشمنان تو در سختی و مشقت به سر خواهد برد.»

و در کتاب تأويل الآيات از امام صادق (علیه السلام)، از پدرانش، از رسول خدا (صلی الله علیه و اله)نقل شده که به فاطمه(علیها السلام) فرمود: «پس از من همسر تو به بلاهایی مبتلا می شود» و چون آن بلاها را برای فاطمه (علیها السلام) بیان نمود، فاطمه گفت: «یا رسول الله! آیا دعا نمی کنید که خداوند این بلاها را از او بگرداند؟» رسول خدا(صلی الله علیه و اله) فرمود: «من این (1)

ص: 360

درخواست را از خدای خود نمودم، خداوند فرمود: نه تنها على مورد بلا و آزمایش قرار می گیرد که دیگران نیز به واسطه او آزمایش خواهند شد!»

بیماری سختی پیدا کرد و من بالای سر او نشسته بودم که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)و عده ای از اصحاب وارد شدند. من از جای خود برخاستم و رسول خدا (صلی الله علیه و اله)در جای من نشست. در این هنگام ابوبکر به عمر اشاره کرد و عمر گفت: یا رسول الله! شما در مورد علی از ما پیمان گرفتی ولی اینک ما او را در معرض مرگ می بینیم، اگر حادثه ای براو رخ دهد امر امت با که خواهد بود؟ رسول خدا (صلی الله علیه و اله) سکوت نمود و پاسخ او را نداد، ابوبکر در مرتبه دوم و سوم به عمر اشاره نمود و عمر همان سؤال را مطرح نمود:

پس رسول خدا (صلی الله علیه و اله)سر مبارک خود را بالا نمود و فرمود: «علی از این بیماری نمی میرد و شفا می یابد.» سپس فرمود: «او نخواهد مرد تا این که شما دونفر دل او را از مصیبت و خشم پر نمایید و در همه چیز به او خیانت کنید و او را صابر بیابید!»

و در روایت سلیم امده که فرمود: «او نمی میرد تا شما دل او را از خشم و

مصیبت پرکنید و او را صابر و مستقیم بیابید، و او نخواهد مرد تا از شما دونفر(1)

ص: 362

مصیبت ها ببیند تا در نهایت شهید از دنیا برود.»

در کتاب غیبت نعمانی، از حذيفة اليمان، از رسول خدا (صلی الله علیه و اله) نقل شده که فرمود: «ای حذیفه! قریش هرگز پذیرای بیعت با علی و قبول ولایت او نبود و از روی کراهت و ناچاری با او بیعت نمود.»

و در کتاب کامل بهایی و کتاب خصال، از امیرالمؤمنین (علیه السلام) نقل شده که فرمود: «رسول خدا(صلی الله علیه و اله) مرا امر به صبر نمود و فرمود: باید صبر کنی تا امر خدا فرا رسد؛ چرا که این مردم بدون شک به تو خیانت خواهند نمود. پس تو باید بکوشی که آنان تو را خوار نکنند و خون تو را نریزند؛ جبرئيل مرا چنین خبر داده است.

ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه، از عبدالله ابن غنوی نقل نموده که گوید: علی (علیه السلام)در خطبه خود در رحبه کوفه فرمود: «ای مردم! شما مرا ناچار کردید که [سخن رسول خدا را برایتان نقل نمایم؛ سوگند به خدای آسمان و زمین که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به من خبر داد که امت بعد از من به تو خیانت خواهند نمود.»

ابن ابی الحدید پس از نقل این حدیث می گوید: بیشتر محدثین این سخن را

با همین لفظ یا نزدیک به آن از علی (علیه السلام) نقل کرده اند. (1)

ص: 364

یاد شده.

در اخبار معراج نیز آمده است که در شب معراج حوادثی که در آینده بر پیامبر و اهل بیت او واقع می شد به آن حضرت خبر داده شد و رسول خدا(صلی الله علیه و اله) نیز در مواقف گوناگون این اخبار را به اهل بیت خود - و حتی به سایر مردم به خبر داده است، بلکه خداوند در محضر ملائکه از اهل بیت (علیهم السلام) نسبت به آن حوادث پیمان صبر و شکیبایی گرفته است.

به همین دلیل فاطمه (علیها السلام) نسبت به حوادث بعد از پدر خائف و پریشان و گریان بود و می فرمود: «پدرجان! گریه من از بی پناهی و بی کسی ما بعد از شماست!»

سپس فرمود: «او بعد از آن که در زمان پدر خود عزیز بوده خود را ذلیل و بی پناه می بیند، از این رو خداوند ملائکه را مونس او قرار می دهد و آنان همان گونه که به مریم دختر عمران خطاب کردند به او خطاب می کنند و میگویند:

«ای فاطمه! خداوند تو را برگزید و تو را از هر رجس و پلیدی] پاک نمود و بر همه زنان عالم برتری داد. ای فاطمه! در مقابل خدای خود خضوع و سجده نما و همراه راکعین رکوع کن.» و فرمود: «چون بیماری او شروع می شود خداوند مریم دختر عمران را می فرستد که در دوران بیماری مونس او باشد [فاطمه در آن بیماری از خدای خود درخواست مرگ می کند و می گوید:

خدایا، از زندگی دنیا سیر و از اهل آن خسته شدم، پس مرا به پدرم ملحق نما؛

و خداوند او را به من ملحق می نماید. او نخستین کسی است که از اهل بیت من به من ملحق می شود هنگامی که بر من وارد می شود من او را پریشان و مصیبت زده می بینم - که حق او را غضب کرده و او را به شهادت رساندهاند - پس من به خدای خود می گویم:

خدایا! ظالمین به فاطمه را لعنت و غاصبین حق او را عذاب کن! و هر کس او را خوار نموده، خوارنما و هر کس لگد به پهلوی او زده و فرزندش را سقط نموده در آتش دوزخ مخلد کن»؛ و ملائکه نیز دعای مرا آمین خواهند گفت.»

در کتاب اليقين، و بحار، و عوالم از رسول خدا (صلی الله علیه و اله)نقل شده که فرمود: «من (1)

ص: 367

از امت خود که حق برادرم علی را انکار می کنند و بر او ستم روا داشته و به جنگ با او بر می خیزند به خدای خود شکایت خواهم نمود.»

سلمان گوید: ما گفتیم: یا رسول الله! آیا چنین خواهد شد؟ فرمود: «آری، بعد از آن که دل او را از خشم و غیظ پر کنند، او را مظلومانه خواهند کشت و او برهمه این مصایب صابر خواهد بود.»

سلمان گوید: هنگامی که فاطمه این سخنان را شنید با چشمی گریان از پشت پرده به طرف پدر آمد، رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به او فرمود: «دخترم! برای چه گریان شدی؟» فاطمه گفت «برای سخنانی که شما در باره پسرعمم على و فرزندان من فرمودید!»

رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: ای فاطمه! تو نیز مظلوم خواهی شد و از حق خود (1)

ص: 368

ممنوع خواهی گردید و نخستین کسی هستی از اهل بیت من که بعد از چهل روز به من ملحق می شوی کسانی که با تو مسالمت کنند با من مسالمت کرده و کسانی که با تو به جنگ برخیزند با من به جنگ برخاستند! دخترم! تو را به خدا و جبرئيل و صالح مؤمنین می سپارم.»

سلمان گوید: من گفتم یا رسول الله صالح مؤمنین کیست؟ رسول خدا(صلی الله علیه و اله)(1)

ص: 369

فرمود: صالح مؤمنین علی بن ابی طالب (علیه السلام) است.»

فرمود: «روزی من و فاطمه و حسن و حسین نزد رسول خدا (صلی الله علیه و اله) نشسته بودیم، ناگهان آن حضرت به مانگاه کرد و گریان شد، من گفتم: یا رسول الله! برای چه گریان شدید؟ فرمود: برای آن مصایبی که پس از من بر شما وارد می شود، گفتم: یا رسول الله! آن مصایب چیست؟ فرمود:

گریه می کنم برای ضربتی که بر سر تو وارد می شود به گونه ای که محاسن تو به خون سرت خضاب می گردد و برای لطمه ای که بر صورت فاطمه می زنند [به گونه ای که صورت او كبود می گردد و برای خنجری که بر ران حسن می زنند و سمی که به او می خورانند [به گونه ای که جگر او را پاره می کند و برای کشته شدن

حسینم [که او را با لب تشنه می کشند و بدن او را سه روز روی زمین رها می کنند و سر او را از بدن جدا می نمایند و در شهرها می گردانند و ...].»

و در کتاب بحار، از فضایل شاذان بن جبرئیل، از ابن عباس نقل شده که گوید: هنگامی که ما از حجة الوداع به مدینه بازگشتیم، خدمت رسول خدا در مسجد نشسته بودیم که آن حضرت [پس از سخنانی] فرمود: «ای مردم! خدا را به یاد آورید خدا را به یاد آورید! در باره عترت و اهل بیت من. همانا فاطمه پاره تن من است و دو فرزند او، حسن و حسین، دو بازوی من هستند و من و علی یک نور هستیم.)

سپس فرمود: «خدایا، هر کس آنان را گرامی بدارد و بر آنان ترحم کند تو او را گرامی بدار و ترحم نما و هر کس به آنان ظلم و ستم نماید، تو او را نبخش، سپس چشمان رسول خدا (صلی الله علیه و اله)گریان شد [به طوری که من هرگز فراموش نمی کنم.(1)

ص: 371

خواهد شد و آخرين مصيبت او شهادتش خواهد بود.»

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «خدايا، آنها را پذيرفتم و تسليم شدم و از تو توفيق و صبر مى طلبم.» سپس خطاب شد: «و اما دخترت فاطمه، محروم و مظلوم واقع خواهد شد و حقى را كه تو براى او قرار مى دهى [يعنى فدك و عوالى] از او غصب خواهند نمود و بدون اجازه وارد خانه او مى شوند و او را در حالى كه باردار است كتك خواهند زد تا فرزند خود را سقط كند و پناهى نخواهد داشت و از همان ضربتى كه بر او وارد مى شود از دنيا خواهد رفت.»

(1)رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «انّااللّه و انّااليه راجعون»، خدايا تسليم شدم و

پذيرفتم و از تو توفيق و صبر مى طلبم...»

آن گاه خطاب شد: «و اما دخترت فاطمه [در قيامت مقامى بزرگ خواهد داشت و] من او را نزد عرش خود نگاه مى دارم و به او گفته مى شود كه امروز خداوند تو را حاكم خلق خود قرار داده است، سپس در باره آنان كه به تو و فرزندان تو ستم نموده اند هرگونه مى خواهى حكم كن، زيرا حكم تو امروز در باره آنان مجاز خواهد

ص: 373

بود. در آن هنگام اهل محشر همه شاهد خواهند بود كه ظالمين به فاطمه و فرزندان

او عليهم السلام را حاضر مى نمايند و فاطمه عليهاالسلام دستور خواهد داد كه همه آنان را به سوى آتش ببرند... و نخستين كسى كه در باره او حكم مى شود قاتل محسن، فرزند على و فاطمه عليهماالسلام است. سپس قنفذ را حاضر خواهند نمود و هر دو را با تازيانه هاى آتشى بر بدن آنان خواهند زد كه اگر يكى از آن تازيانه ها بر درياها زده شود از مشرق تا مغرب آن به غليان مى آيد و اگر به كوه هاى دنيا زده شود تمام آنها ذوب و خاكستر خواهد گرديد.»

گويد: فاطمه عليهاالسلام در لحظات آخر عمر رسول خدا صلى الله عليه و آله گريان شد و خود را بر روى

پدر انداخت، رسول خدا صلى الله عليه و آله چشمان مبارك خود را باز نمود و فرمود: «دخترم! تو بعد از من مظلوم و بى پناه خواهى بود؛ هركس تو را بيازارد مرا آزرده و هر كس تو را به خشم آورد مرا به خشم آورده و هر كس تو را خشنود كند مرا خشنود نموده و هر كس به تو احسان نمايد به من احسان نموده است و هر كس در حق تو جفا كند به من جفا نموده و هر كس به تو بپيوندد به من پيوسته و هر كس از تو جدا شود از من جدا شده و هر كس حق تو را بشناسد حق مرا شناخته و هر كس به تو ظلم كند به من ظلم نموده است؛ چرا كه تو از من هستى و من از تو هستم و تو پاره تن من و روح من مى باشى.»

سپس فرمود: «من از امتى كه به تو ظلم خواهد نمود به خدا شكايت مى كنم.»

جابر گويد: سپس امام حسن و امام حسين عليهماالسلام وارد شدند و با چشم گريان خود را بر روى بدن رسول خدا صلى الله عليه و آله انداختند، در حالى كه مى گفتند: «جان ما فداى تو باد، يا رسول اللّه!» و چون اميرالمؤمنين عليه السلام خواست كه آنان را از بدن رسول خدا صلى الله عليه و آله جدا كند رسول خدا صلى الله عليه و آله سر مبارك خود را بالا نمود و فرمود: «اى برادر! آنان را

ص: 375

واگذار تا من را ببويند و از من توشه بگيرند و من نيز آنان را ببويم و از آنان توشه

بگيرم؛ چرا كه آنان بعد از من از روى ظلم و عدوان كشته خواهند شد. لعنت خدا بر قاتلين آنان باد.»

سپس فرمود: «يا على! تو [نيز] بعد از من مظلوم خواهى بود و با هر كس تو روز قيامت دشمن باشى من نيز با او دشمن خواهم بود.»

و حسين عليهم السلام را جمع نمود و در را بر آنان بست و فرمود: شما اهل بيت من هستيد، بلكه شما متعلق به خداى عزّوجلّ مى باشيد و خداوند بر شما سلام مى فرستد، هم اينك جبرئيل در كنار ما قرار دارد و مى گويد: خداوند عزّوجلّ فرموده است كه من دشمنان شما را وسيله آزمايش شما قرار دادم! شما چه مى گوييد؟ اهل بيت رسول خدا صلى الله عليه و آله گفتند: يا رسول اللّه! ما در مقابل امر خدا و قضاى او صبر مى كنيم تا وقتى كه بر او وارد شويم و پاداش كامل و فراوان او را دريافت كنيم، چرا كه خداوند به صابران وعده همه خيرات داده است.

پس رسول خدا صلى الله عليه و آله شديدا گريان شد و به قدرى صداى گريه اش بلند شد كه از خارج خانه صداى او شنيده مى شد و اين آيه نازل گرديد: «ما بعضى از شما را وسيله آزمايش بعض ديگر قرار داديم، آيا صبر پيشه مى كنيد؟ البته خداوند بصير و بيناست»؛ سپس امام صادق عليه السلام فرمود: آنان صبر خواهند نمود، چنان كه خود گفتند

كه ما صبر خواهيم نمود.»

حضرت گفته شد: چرا گريه مى كنى؟

(1)رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «من براى ذريّه خود گريه مى كنم كه پس از من از اين امت مصايبى به آنها خواهد رسيد؛ گو اين كه مى بينم دخترم فاطمه بعد از من مظلوم واقع شده و صدا مى زند: اى پدر! اى پدر! به فريادم برس! ولى هيچ كس از امت من از او حمايت نمى كند!»

ابن عباس گويد: چون فاطمه عليهاالسلام اين سخنان را از پدر خود شنيد، پريشان و گريان شد. رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «فاطمه جان! گريه مكن.» فاطمه گفت: «من براى خود گريه نمى كنم بلكه براى فراق شما گريه مى كنم.» رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «من تو

را بشارت مى دهم كه تو نخستين كسى خواهى بود كه به من ملحق مى شوى.»

ص: 378

امام صادق عليه السلام مى فرمايد: «چون فاطمه سخنان پدر خود را شنيد ناله اى زد و

گريان شد و رسول خدا صلى الله عليه و آله نيز از گريه او گريان گرديد و فرمود: «دخترم! گريه مكن و ملائكه را با گريه خود اذيت منما. اينك جبرئيل (امين وحى خدا) و ميكائيل و صاحب سرّالهى، اسرافيل، از گريه تو گريان شده اند. دخترم! گريه مكن كه از گريه تو آسمان ها و زمين گريان شده اند.»

پس اميرالمؤمنين عليه السلام در پاسخ رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «يا رسول اللّه! من بر آن مصيبت ها صبر مى كنم و تسليم مى شوم، لكن با آنان بيعت نخواهم كرد و تا وقتى كه ياورانى [در حد لازم] پيدا نكنم با آنها به جنگ نيز برنمى خيزم.» رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «خدايا، تو گواه باش!»

«چون شب رحلت رسول خدا صلى الله عليه و آله فرا رسيد، آن حضرت على و فاطمه و حسن و

حسين را نزد خود خواند و در را بر خود و آنان بست.

على عليه السلام فرمود: چيزى نگذشت كه فاطمه عليهاالسلام مراصدا زد و چون بر رسول خدا صلى الله عليه و آله وارد شدم و او را در حال جان دادن ديدم نمى توانستم خود را از گريه كنترل كنم.

پس رسول خدا صلى الله عليه و آله به من فرمود: «چرا گريان شده اى! الان وقت گريه نيست؛ وقت جدايى و خداحافظى است. من تو را به خدا مى سپارم، همانا خداوند جوار رحمت خود را براى من خواسته است.»

سپس فرمود: «تنها غم و اندوه و گريه من براى تو و فاطمه است كه بعد از من ضايع خواهيد شد [و حرمت شما حفظ نخواهد شد]؛ چراكه مردم براى ظلم به شما همگام شده اند. من شما را به خدا سپردم و خداوند شما را از من به رسم امانت پذيرفت.»

سپس فرمود: «يا على! من سفارشاتى به فاطمه نمودم و او را امر كردم كه به تو بگويد، او صادق و راستگوست و هرچه از طرف من به تو بگويد حق است، به آن عمل كن.» سپس فاطمه عليهاالسلام را به سينه چسبانيد و بر سر او بوسه زد و چون فرمود:

ص: 381

«پدرت فداى تو باد!» صداى فاطمه به گريه بلند شد. سپس رسول خدا صلى الله عليه و آله او را در بغل گرفت و فرمود: «دخترم! به خدا سوگند، خداوند انتقام تو را از آنان خواهد گرفت و براى خشم تو خشمناك خواهد شد.» تا اين كه فرمود: «واى، واى، واى بر كسانى كه به شما ظلم مى كنند.» و سپس گريان شد.

(1)على عليه السلام مى فرمايد: «به خدا سوگند، من از گريه رسول خدا صلى الله عليه و آلهاحساس

كردم كه پاره اى از بدن من جدا شد، پس چشمان رسول خدا صلى الله عليه و آله پر از اشك گرديد و مثل باران گريست به گونه اى كه اشك او بر محاسن و پارچه اى كه بر روى او بود جارى شد؛ در حالى كه سر او بر سينه من بود و من او را در بغل گرفته بودم و او نيز فاطمه را به خود چسبانده بود و از او جدا نمى شد و حسن و حسين قدم هاى او را مى بوسيدند و با صداى بلند گريه مى كردند.»

اميرالمؤمنين عليه السلام سپس مى فرمايد: «اگر بگويم در آن حال جبرئيل عليه السلام هم با ما بود دروغ نگفته ام، چرا كه من صداى گريه و نوايى را مى شنيدم ولى صاحب آن را نمى ديدم و شكى نداشتم كه آن صداى ملائكه بود؛ چون جبرئيل در چنين حالى

ص: 382

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله را تنها نمى گذارد و در آن شب من از ملائكه گريه اى را احساس كردم كه گمان كردم آسمان ها و زمين با آنان هم ناله هستند!»

به آنان فرمود: «آنچه ابوالحسن، يعنى على عليه السلام، كرده صلاح و سزاوار بوده است، لكن آنان كارى كرده اند كه خداوند از آنان مواخذه خواهد نمود.»

متخلفين از بيعت، كه در خانه على عليه السلام جمع شده بودند، افتاد و عمر را نزد آنان فرستاد. عمر به درخانه على عليه السلام آمد و از آنان خواست كه بروند و با ابوبكر بيعت كنند و چون امتناع نمودند دستور داد هيزم آوردند و گفت: سوگند به آن خدايى كه جان عمر به دست اوست، اگر براى بيعت با ابوبكر از خانه خارج نشويد خانه را با اهل آن به آتش مى كشم. به او گفته شد: فاطمه عليهاالسلام در اين خانه حضور دارد. عمر گفت: مانعى نيست، او هم كه باشد خانه را آتش مى زنم! (ابن قتيبة در اين جا از نوشتن حكايت آتش زدن در خانه فاطمه عليهاالسلام خوددارى نموده و نخواسته اين رسوايى را آشكار كند).

ابن قتيبه سپس مى گويد: همه آنها از خانه خارج شدند و جز على عليه السلام - كه به گمان خود مى گفت: قسم ياد كرده ام كه از خانه خارج نشوم و عبا به دوش نگيرم تا اين كه قرآن را جمع آورى كنم - با ابوبكر بيعت كردند.

در اين هنگام، فاطمه عليهاالسلام بر در خانه ايستاد و فرمود: «من تاكنون مردمى بدتر از شما نديده بودم كه جنازه پيامبر خود رسول خدا صلى الله عليه و آله را رها كرديد و رفتيد براى خود امام و خليفه تعيين نموديد.»

سپس عمر نزد ابوابكر رفت و گفت: آيا از اين متخلف (يعنى علىّ بن

ابى طالب عليه السلام) بيعت نمى گيرى؟

ابوبكر به غلام خود، قنفذ، گفت: برو على را بگو تا نزد من بيايد. قنفذ نزد على عليه السلام آمد و گفت: خليفه رسول خدا صلى الله عليه و آله شما را مى طلبد. على عليه السلام فرمود: «چه زود بر رسول خدا صلى الله عليه و آله دروغ بستيد (و ابوبكر را خليفه او معرفى نموديد!)»

قنفذ برگشت و سخن على عليه السلام را به ابوبكر گفت، و ابوبكر بسيار گريه كرد.

عمر مجددا به ابوبكر گفت: به اين متخلف مهلت نده و او را به بيعت اجبار

ص: 385

كن.

ابوبكر باز قنفذ را نزد على عليه السلام فرستاد و گفت: به على عليه السلام بگو كه خليفه

پيامبر صلى الله عليه و آله مى گويد: براى بيعت حاضر شو. چون قنفذ اين خبر را ابلاغ نمود، على عليه السلام با صداى بلند فرمود: «سبحان اللّه! ابوبكر چيزى را كه حق او نيست ادعا نموده است.»

(1)قنفذ بار ديگر نزد ابوبكر آمد و سخن على عليه السلام را به او گفت. ابوبكر اين بار نيز بسيار گريه كرد. پس عمر با عده اى حركت نمود و به درخانه فاطمه عليه السلام آمد و چون فاطمه عليهاالسلام صداى آنان را شنيد، با صداى بلند فرمود: «اى پدر! اى رسول خدا!

شاهد باش كه ما بعد از شما از پسر خطاب و پسر ابى قحافه چه مى كشيم.» مردم چون صداى ناله و گريه فاطمه عليهاالسلام را شنيدند پريشان و گريان شدند و طاقت

ص: 386

نياوردند و از درخانه فاطمه متفرق گرديدند.

عمر با عده اى كه با او بودند [با آتش زدن در خانه فاطمه عليه السلام وارد خانه او

شدند و] على عليه السلام را به مسجد نزد ابوبكر بردند و به او گفتند: با ابوبكر بيعت كن! على عليه السلام فرمود: «اگر بيعت نكنم چه خواهيد كرد؟» گفتند: در آن صورت به خدايى كه جز او خدايى نيست، تو را خواهيم كشت! على عليه السلام فرمود: «در اين صورت بنده خدا و برادر رسول اللّه صلى الله عليه و آله را كشته ايد!!» عمر گفت: بنده خدا آرى، اما برادر رسول خدا نه. و اين در حالى بود كه ابوبكر ساكت بود و حرفى نمى زد. عمر سپس به ابوبكر گفت: چرا دستور خود را صادر نمى كنى؟ ابوبكر گفت: تا فاطمه عليه السلام زنده است على را اكراه نخواهم نمود.

على عليه السلام پس از اين ماجرا نزد قبر رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد و با گريه و ناله صدا زد: «اى برادر! اينها مرا در تنگنا قرار داده و نزديك است مرا بكشند.»

بايد نزد فاطمه عليهاالسلام برويم [و رضايت او را جلب كنيم]، چرا كه ما او را به خشم آورديم. بدين سبب همراه ابوبكر به درخانه فاطمه عليهاالسلام آمدند و چون اجازه ورود خواستند فاطمه عليهاالسلام به آنها اجازه نداد. سپس خدمت اميرالمؤمنين عليه السلام آمدند و از او خواستند كه ايشان اجازه دهد و اميرالمؤمنين عليه السلام به آنها اجازه داد و چون وارد شدند فاطمه عليهاالسلام روى خود را از آنان گرداند و سلام آنان را نيز جواب نداد.

پس ابوبكر گفت: اى حبيبه رسول خدا صلى الله عليه و آله! به خدا سوگند، خويشان

پيامبر صلى الله عليه و آله نزد من عزيرتر از خويشان من هستند و شما نزد من از عايشه عزيرتر هستى و اى كاش من به جاى پدر شما مرده بودم و بعد از او زنده نمى ماندم. آيا شما فكر مى كنى من با آن مقامى كه براى شما مى دانم مى خواهم ارث شما را ندهم و شما را از حق خود منع نمايم؟ هرگز چنين نيست؛ من از پدر شما شنيدم كه فرمود: «ما پيامبران براى بازماندگان خود ارث نمى گذاريم و آنچه از ما بماند صدقه خواهد بود.»

(1)فاطمه عليهاالسلام فرمود: «اگر من براى شما حديثى از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل كنم

ص: 388

مى پذيريد و به آن عمل مى كنيد؟» گفتند: آرى. فاطمه عليهاالسلام فرمود: «شما را به خدا

سوگند، آيا از رسول خدا صلى الله عليه و آله نشنيديد كه فرمود: «خشنودى فاطمه خشنودى من است و خشم او خشم من است؛ پس هركس فاطمه دختر مرا دوست بدارد مرا دوست داشته و هر كس او را خشنود كند مرا خشنود نموده و هر كس فاطمه را به خشم آورد مرا به خشم آورده است؟» گفتند: آرى، ما اين سخن را از رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيديم.

فاطمه عليهاالسلام فرمود: «من خدا و ملائكه او را گواه مى گيرم كه شما مرا به خشم آورديد و هرگز خشنود نكرديد و اگر من پدر خود را ملاقات كنم از شما نزد او شكايت خواهم نمود.»

پس ابوبكر گفت: اى فاطمه! از خشم خدا و خشم تو به خدا پناه مى برم و سپس شروع به گريه نمود، به قدرى كه نزديك بود جان از بدن او خارج شود.

سپس فاطمه فرمود: «به خدا سوگند، من بعد از هر نمازى كه مى خوانم به تو نفرين و لعنت مى كنم.»

ص: 389

ابن قتيبه سپس در كتاب «الامامة و السياسة» مى گويد: ابن ابى الحديد بعد از نقل قصه آتش زدن درخانه فاطمه و اجبار على عليه السلام به بيعت مى گويد: چون مردم در خانه فاطمه جمع شدند و راه هاى مدينه از اجتماع مردم پر شد و فاطمه عليهاالسلام حركات

و گستاخى هاى عمر را ديد صداى گريه و ناله اش بلند شد و زن هاى زيادى از

بنى هاشم و غير آنها گرد او جمع شدند، در اين هنگام فاطمه عليهاالسلام از حجره خود

بيرون آمد و به ابوبكر فرمود: «اى ابوبكر! چه زود به خانه اهل بيت رسول خدا صلى الله عليه و آله هجوم آورديد!» سپس فرمود: «بعد از اين با عمر سخن نخواهم گفت تا خداى خود را ملاقات كنم.»

داودبن مبارك نقل نموده كه گويد: در بازگشت از حج از عبداللّه بن موسى (از فرزندان با واسطه امام حسن عليه السلام) در مورد مسايلى سؤال نموديم و من يكى از سؤال كننده ها بودم و چون من از او در مورد عمر و ابوبكر سؤال نمودم، گفت: من به تو همان پاسخى را مى دهم كه جدّم عبداللّه بن حسن گفته و آن اين است كه: مادر ما صديقه دختر پيامبر مرسل صلى الله عليه و آله بود و چون از دنيا رحلت نموده از عده اى خشمناك

بود، پس ما نيز از آنان خشمناك هستيم.

ابن قتيبه مى گويد: بعضى از شعراى بنى هاشم براساس همين سخن اشعارى سروده اند و نقيب جلال الدين عبدالرحمن علوى آن اشعار را براى من خواند و خلاصه ترجمه فارسى اشعار يكى از آنان - كه نامش را فراموش نموده ام - چنين است:

اى عمر! آرام باش و از سركشى خود بكاه! تو لايق اين سخنان نيستى، و تو را چه حق كه نسبت به خانه فاطمه عليهاالسلام اسائه ادب كنى. اينك حامى او، رسول خدا صلى الله عليه و آله، از دنيا رحلت نموده كه تو چنين جرأتى پيدا كرده اى.

(1)اى عمر! مگر امكان دارد كه مادر ما از ظلم تو به خشم آيد و از دنيا برود و ما

ص: 391

از تو راضى شويم؟! در اين صورت ما فرزندان صالحى نخواهيم بود.

ابن ابى الحديد در شرح نهج البلاغه مى گويد: به نظر من حق آن است كه فاطمه عليهاالسلام چون از دنيا رفت از ابوبكر و عمر خشمناك بود و وصيت نمود كه آن دو

براو نماز نخوانند.

در كتاب صحيح بخارى آمده است: پس از ماجراى بيعت گرفتن از على عليه السلام، فاطمه دختر رسول خدا صلى الله عليه و آله به خشم آمد و از ابوبكر راضى نشد تا از دنيا رحلت نمود و بعد از پدر خود [بيش از] شش ماه در دنيا زنده نماند... .

در همان كتاب آمده است: فاطمه عليهاالسلام فدك را از ابوبكر مطالبه نمود و چون چيزى از آن را به او باز نگرداند فاطمه بر او خشم نمود و از او راضى نشد و با او سخن نگفت تا از دنيا رحلت نمود، و بعد از رسول خدا صلى الله عليه و آله شش ماه زنده ماند و

ص: 392

چون از دنيا رحلت نمود على عليه السلام او را شبانه دفن نمود و خود بر او نماز خواند و ابوبكر را خبر نكرد.

او سقط شد و عمر در آن روز فرياد مى كرد كه: «خانه فاطمه را با هر كس در آن هست آتش بزنيد»، در حالى كه در آن خانه جز على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام كسى حضور نداشت.

(1)احمدبن يحيى بلاذرى در كتاب «انساب الاشراف» مى گويد: ابوبكر كسى را نزد على عليه السلام فرستاد كه بيايد و با او بيعت كند و چون على عليه السلام با او بيعت نكرد عمر با شعله اى از آتش به در خانه فاطمه عليهاالسلام آمد و چون فاطمه او را ديد به او فرمود: «اى پسر خطاب (زنازاده)! آمده اى در خانه مرا آتش بزنى؟!» عمر گفت: آرى، اين كار براى حفظ رسالت پدرت لازم است!

مؤلّف گويد: تفصيل قصه آتش زدن در خانه فاطمه عليهاالسلام و سقط شدن محسن

او از قول فضّه خادمه و از نامه عمربن خطاب به معاويه خواهد آمد.

عباس و زبير و سعد بن عباده بودند؛ على و عباس و زبير در خانه فاطمه عليهاالسلام نشستند، ابوبكر عمر را به دنبالشان فرستاد تا آنان را از خانه فاطمه عليهاالسلامبيرون آورد و

از آنان بيعت بگيرد و به او گفت كه اگر از بيعت امتناع نمودند با آنها جنگ كن.

عمر نيز شعله اى از آتش همراه خود برد تا خانه فاطمه عليهاالسلام را بر اهل آن آتش بزند. فاطمه عليهاالسلام چون او را ديد فرمود: «پسر خطاب! آمده اى خانه ما را آتش بزنى؟» عمر گفت: آرى...

صلاح الدين صفدى شافعى در كتاب «الوافى لوفيات»، در شرح حال نظّام و سخنان او مى گويد: نظّام گفت: در روز بيعت نمودن مردم با ابوبكر عمر با لگد بر شكم فاطمه عليهاالسلام زد تا فرزند خود محسن را سقط نمود.

(1)محدث قمى درشرح حال نظام مى گويد: صفدى احوال نظام را در كتاب

ص: 395

«الوافى لوفيات» ذكر نموده است. و صاحب عبقات نيز احوال او و بعضى از سخنان

او، مانند قصه كشته شدن محسن و اين كه اجماع و قياس حجت نيست را نقل نموده است.

محدث قمى سپس مى گويد: نظام مى گفت: حجت شرعى فقط كلام معصوم است و رسول خدا صلى الله عليه و آله تصريح نموده است كه بعد از او على عليه السلام امام است و اين مسأله را به وضوح بيان نموده و براى صحابه نيز روشن شده بود، جز اين كه عمر به خاطر ابوبكر منكر آن گرديد.

مورّخ بزرگ، اسماعيل ابوالفداء، صاحب كتاب «تاريخ ابوالفداء» مى گويد:

مردم - جز عده اى از بنى هاشم و زبير و عتبة بن ابى لهب و خالدبن سعيدبن عاص و مقداد و سلمان و ابى ذرّ و عمّار و براءبن عازب و ابىّ بن كعب كه با على عليه السلام همراه شدند - با ابوبكر بيعت كردند. و عتبة در همين رابطه اشعار ذيل را سرود و ما كنت أحسب...

سپس می گوید: از بنی امیه ابو سفیان نیز با ابوبکر بیعت نکرد تا این که ابوبکر

(1)

ص: 396

عمر را به خانه فاطمه (علیها السلام) فرستاد و گفت: آنان را برای بیعت خارج کن و اگر امتناع نمودند با آنها جنگ کن. عمر نیز شعله ای از آتش را با خود آورد که خانه فاطمه (علیها السلام) را آتش بزند و چون فاطمه (علیها السلام) او را دید فرمود: «پسر خطاب! آمده ای خانه ما را آتش بزنی؟» عمر گفت: آری...

محمدبن جریر طبری، در تاریخ خود، از زیادبن کلیب نقل نموده است که: عمربن خطاب به در خانه على (علیه السلام) آمد و در آن خانه طلحه و زبیر و عده ای از مهاجرین حضور داشتند، عمر گفت: به خدا سوگند، اگر برای بیعت با ابوبکر خارج نشوید خانه را بر شما آتش می زنم. پس زبیر با شمشیر به طرف او آمد ولی به زمین

خورد و شمشیر از دست او افتاد و عده ای آمدند و او را گرفتند...

عمررضا کحاله می گوید: ابوبکر کسانی مانند عباس و زبیر و سعد بن عبادة را که با او بیعت نکردند و به خانه امیرالمؤمنین (علیه السلام) پناه بردند تفقد نمود و عمر را نزد (1)

ص: 397

آنان فرستاد تا آنها را برای بیعت نزد او بیاورد و چون آنان امتناع نمودند و از خانه فاطمه (علیها السلام) خارج نشدند، عمر دستور داد هیزم بیاورند و گفت: سوگند به خدایی که

جان عمر به دست اوست، یا از خانه خارج شوید و یا خانه را با اهل آن آتش می زنم. به او گفته شد که در این خانه، فاطمه الان حضور دارد. عمر گفت: مانعی نیست او هم که باشد من خانه را آتش خواهم زد.

علامه مظفر در کتاب «دلائل الصدق» می گوید: از زمان رسول خدا (صلی الله علیه و اله)(1)

ص: 398

تاکنون مسلمانان اهل سنت [محبت آن سه خلیفه غاصب را رها نکرده و هنوز آنان را جانشینان پیامبر (صلی الله علیه و اله) می دانند و از شخصیتی مثل امیرالمؤمنین (علیه السلام) فاصله گرفته و دشمنی و کینه دیرینه خود را ادامه داده اند تا جایی که در زمان ما نیز شاعر مصری آنها به این عمل عمر که تهدید کرد که خانه نبوت را که باب مدينه علم و حکمت رسول خدا(صلی الله علیه و اله) يعني على(علیه السلام) [و پاره تن او فاطمه (علیها السلام) در آن زندگی می کنند به آتش خواهم کشید افتخار می کند و در این رابطه اشعار ذیل را در مدح عمر سروده و می گوید: کسی جز عمر چنین جرأتی نداشت که در مقابل فارس عدنان، علی بن ابی طالب بگوید: اگر با ابوبکر بیعت نکنی خانه را بر تو و همسر و فرزندان تو آتش خواهم زد.

سپس گوید: این شاعر گمان کرده این بی حیایی و گستاخی برای عمر (1)

ص: 399

شجاعت و دلاوری به حساب می آید، توجه ندارد که تاریخ هیچ گونه فضیلتی برای عمر ثبت نکرده و در هیچ کدام از جنگ های فراوان صدراسلام کار بزرگ درخوری برایش برنشمرده است و این که برای آتش زدن خانه فاطمه (علیها السلام) و تقویت حاکمیت ابوبکر این اندازه بی باک بوده است برای آن بوده که می دانسته على (علیه السلام) بنابر وصیت رسول خدا(صلی الله علیه و اله) که او را به صبر امر نموده واکنشی در برابر تهدید عمر نشان نمی داد وگرنه روشن بود که علی (علیه السلام) می توانست او را در یک لحظه از پای درآورد.

براستی این شاعر دقیق (!) تاریخ را وارونه ورق زده و عقل خود را قربانی جهالت های خلیفه (عمربن خطاب نموده است و ابن ابی الحدید چه نیکو بینی این

شاعر را به خاک مالیده و گفته است: و ما أنس لا انس...

در کتاب «نهج الحق وكشف الصدق» و تاریخ یعقوبی و تاریخ ابن شحنه، (1)

ص: 400

از ابن خیزرانه، در کتاب غرر، نقل شده که گفته است: زید بن اسلم گفته: من از کسانی بودم که هیزم به دوش گرفتم و با عمر به در خانه فاطمه (علیها السلام)آمدیم و آن زمانی بود که على (علیه السلام) و اصحاب او از بیعت با ابوبکر امتناع نموده بودند. پس عمر به فاطمه (علیها السلام) خطاب کرد: هر که در خانه است بیرون کن وگرنه خانه را با اهل آن به آتش می کشم؛ و در آن خانه، علی و فاطمه و حسن و حسین (علیه السلام) وعده ای از اصحاب رسول خدا (صلی الله علیه و اله) حضور داشتند. در این هنگام فاطمه فرمود:« آیا خانه ای را که فرزندان من در آن هستند آتش می زنی؟» عمر گفت: آری! به خدا سوگند، اگر برای بیعت با ابوبکر خارج نشوید آن را آتش خواهم زد.

مورخ بزرگ، مسعودی، در کتاب «اثبات الوصية» می گوید: چون مردم با ابوبكر بیعت کردند على (علیه السلام) طبق وصیت رسول خدا(صلی الله علیه و اله) همراه عده ای از شیعیان در خانه خود ماند. پس ابوبکر عده ای را به در خانه على (علیه السلام) فرستاد و آنان در خانه او را آتش زدند و علی(علیه السلام) را به اجبار خارج نموده و فاطمه زهرا(علیها السلام) را پشت در فشار دادند و فرزند او را سقط نمودند و از علی (علیه السلام) بیعت خواستند و چون على (علیه السلام) از بیعت امتناع نمود، او را تهدید به قتل کردند. علی(علیه السلام) [در برابر تهدیدشان فرمود: (1)

ص: 401

من بنده خدا و برادر رسول الله هستم، حتی اگر مرا بکشید!»

دهلوی در کتاب «قرة العين» از اسلم نقل کرده که گوید: پس از رحلت رسول خدا(صلی الله علیه و اله) هنگامی که با ابوبکر بیعت کردند، علی (علیه السلام) و زبیر نزد فاطمه (علیها السلام) رفتند و با او مشورت نمودند و چون این خبر به عمربن خطاب رسید او نزد فاطمه(علیها السلام) آمد و گفت: ای دختر رسول خدا(صلی الله علیه و اله)! به خدا سوگند، هیچ کس نزد ما عزیزتر از تو و پدر تو نیست ولكن، به خدا سوگند، این محبت مانع من نیست که اگر اینها از خانه تو بیرون نیایند و با ابوبکر بیعت نکنند، من دستور دهم خانه را بر شما آتش بزنند!

مؤلف گوید: با وجود این همه مدارک تاریخی بعضی از حامیان خلیفه این مسأله را انکار می کنند و آن را خلاف وحدت بین مسلمین می دانند. راستی، وحدت مسلمین به این است که ما حقایق تاریخی را انکار کنیم؟! |

فاطمه (علیها السلام) گرفتند فاطمه (علیها السلام) نزد ابوبکر رفت و فرمود: فدک ملک من است و پدرم آن را به من عطا فرموده و علی (علیه السلام) و ام ایمن بر آن گواه هستند. ابوبکر گفت: تو چیزی جز حق، به پدر خود نسبت نمی دهی و ما سخن تو را می پذیریم و سپس دستور داد کاغذ آوردند و فدک را به فاطمه (علیها السلام) برگرداند.

هنگامی که فاطمه (علیها السلام) از نزد ابوبکر خارج شد عمر او را دید و گفت: کجا بوده ای؟ فاطمه (علیها السلام) فرمود: نزد ابوبكر رفتم و گفتم فدک را رسول خدا(صلی الله علیه و اله) به من داده است و علی و ام ایمن گواه من هستند و او فدک را به من برگرداند و این نامه آن است.

پس عمر نامه فدک را از فاطمه (علیها السلام)گرفت و نزد ابوبکر رفت و گفت: فدک را تحویل فاطمه دادی و برای او نامه ای نوشتی؟ ابو بکر گفت: آری! عمر گفت: چرا شهود او را پذیرفتی؟ علی به نفع خود سخن گفته و ام ایمن هم یک زن است. سپس نامه را باز کرد و آب دهن به آن انداخت و آن را پاره کرد و از بین برد.» (1)

ص: 403

برهان الدین شافعی در کتاب «سیره حلبية» از سبط بن جوزی نقل نموده که گوید: ابوبکر برای فاطمه (علیها السلام) نامه برگرداندن فدک را نوشت، پس عمر وارد شد و گفت: این نامه چیست؟ ابوبکر گفت: این نامه ای است که برای فاطمه نوشتم که او وارث مال پدر خود می باشد. عمر گفت: پس از کجا می خواهی برای هزینه جنگ ها مصرف کنی؟ آن گاه نامه را گرفت و پاره کرد.

علامه مقرم در کتاب «وفاة الصديقة الزهراء» گوید: ابوبکر برای فاطمه (علیها السلام) نامه برگردان فدک را نوشت و چون فاطمه (علیها السلام) از نزد او خارج شد عمر در بین راه او را دید و فهمید او نزد ابوبکر بوده، پس گفت: برای چه کاری نزد ابوبکر رفتی؟ فاطمه (علیها السلام) فرمود: «برای نامه رد فدک» .

پس عمر نامه را از او طلب کرد و فاطمه (علیها السلام) از رد آن امتناع نمود و عمر لگدی به (1)

ص: 404

فاطمه (علیها السلام) زد و نامه را به اجبار از او گرفت و آب دهن در آن انداخت و آن را پاره کرد و گفت: فدک مربوط به همه مسلمین است و عایشه و حفصه و اوس بن حدثان بر آن شهادت می دهند. پس فاطمه (علیها السلام) فرمود: نامه من را پاره کردی، خدا شکم تو را

پاره کند.» (وفاة الصديقه ص 78)

ابن حجر عسقلانی در کتاب «لسان المیزان»، در شرح حال علوان، از عبدالرحمن بن عوف، از پدرش عوف نقل نموده که گوید: من به عیادت ابوبکر رفتم و چون بر او وارد شدم ابوبکر برخاست و نشست. من گفتم: الحمدلله، باکی بر تو نیست و در حال سلامت می باشی، اندوه دنیا را مخور! به خدا سوگند، ما تو را جز صالح و مصلح نمی دانیم.

ابوبکر گفت: من جز برای سه چیز اندوه ندارم و ای کاش آن سه چیز را انجام

نداده بودم:

نخست آن که ای کاش، هتک حرمت خانه فاطمه (علیها السلام) نکرده بودم؛ گرچه در

آن خانه توطئه جنگ علیه من صورت می گرفت.

دوم آن که ای کاش، در روز سقیفه خلافت را به گردن ابوعبیده جراح و یا

عمربن خطاب انداخته بودم و یکی از آنان خلیفه بود و من وزير او بودم....)

ورقة بن عبدالله ازدی نقل نموده که گوید: در سفری که به حج خانه خدا مشرف شدم، در بین طواف، کنیز گندم گون صاحب جمالی را دیدم که با صدای دلنشین و فصاحت منطق خدای خود را می خواند و می گفت:

ای پروردگار کعبة الحرام و حفظه کرام و زمزم و مقام و مشاعر عظام! و ای خدای بهترین خلق، یعنی محمد! درود تو بر او و برآل گرام او باد! خدایا، از تو می خواهم که مرا با پاکان و سادات طاهرین و فرزندان سید المرسلین، آل سفید رویان میامین، محشور فرمایی.

سپس گفت:ای حجاج و معتمرین! گواه باشید که اولیای من بهترین خوبان و زبده نیکان و ارزشمندترین ارزشمندان هستند. نام آنان در همه شهرها به نیکی بلند است، و آنان لباس عزت و بزرگواری را بر تن نموده اند. (1)

ص: 406

ورقة بن عبدالله گوید: به او گفتم: ای کنیز! فکر می کنم که تو از دوستان اهل بیت (علیهم السلام) باشی. پاسخ داد: آری، چنین است. گفتم: کدام یک از دوستان آنها هستی؟ او گفت: من فضة خادمه، و کنیز فاطمه زهرا دختر رسول خدا (صلی الله علیه و اله)هستم؛ درود خدا بر او و بر پدر و بر شوهر و فرزندان او باد. به او گفتم: مرحبا به تو! من مشتاق سخن تو هستم. خواهش می کنم که چون از طواف خود فارغ شدی در بازار

طعام) بایستی تا من بیایم.

ورقه می گوید: چون من از طواف فارغ شدم به محل قرار رفتم و او را در (1)

ص: 407

بازار طعام در حالی که دور از مردم کناری نشسته بود دیدم. نزد او رفتم و هدیه ای به او دادم و گفتم: ماجرای شهادت مولای خود، فاطمه (علیها السلام)، را برای من بازگو.

ورقة بن عبد الله گوید: چون فضه نام فاطمه (علیها السلام) را شنید بغض گلویش را گرفت و سپس با صدای بلند گریست و گفت: ای ورقة بن عبد الله! اندوه مرا تازه کردی و دل داغدیده مرا آشفته نمودی! پس گوش کن تا آنچه را من مشاهده نموده ام برایت بازگویم.

آن گاه گفت: هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)از دنیا رحلت نمود قلوب همه (1)

ص: 408

مردم، چه بزرگ و چه کوچک، برای او به درد آمد و برای رحلت او فراوان گریه کردند. مصیبت آن حضرت بر بنی هاشم و دوستان و اصحاب ایشان، بلکه بر دیگران، بزرگ شد و کسی آرام و قرار نداشت. در آن میان فاطمه (علیها السلام) بیش از همه گریان و پریشان بود و حزن و اندوه و گریه او روز به روز زیادتر می شد.

هفت روز [از رحلت رسول خدا(صلی الله علیه و اله) گذشت و ناله و گریه فاطمه (علیها السلام) روز به روز بیشتر می شد چون روز هشتم فرا رسید اندوه و حزن فاطمه آشکارتر شد و صبر و قرار از دست او رفت و صدای ناله اش که همانند صدای رسول خدا(صلی الله علیه و اله) بود بلند شد.

هنگامی که زنها و بچه ها صدای ناله اش را شنیدند بیرون آمدند و از هر سو به طرف خانه فاطمه (علیها السلام) روی آوردند و همگی با صدای بلند گریه و ناله می کردند. و برای آن که صورت زنها آشکار نشود چراغها را خاموش کردند.

زنها خیال می کردند که رسول خدا (صلی الله علیه و اله)از قبر خارج شده است همه مردم از گریه و ناله فاطمه (علیها السلام) وحشت کرده بودند و فاطمه (علیها السلام) پیاپی گریه میکرد و صدا می زد: «و ابتاه! و اصفیاه! وامحمداه! وا أبا القاسماه!»؛ یعنی کجایی ای پدر، و ای برگزیده خدا، وای محمد، و ای ابا القاسم، وای حامی بی پناهان و یتیمان! کجاست صاحب این محراب و مسجد؟ ای پدر! چه کسی دختر پریشان و مصیبت زده تو را نوازش کند؟

هنگامی که فاطمه(علیها السلام)می خواست به طرف قبر رسول خدا (صلی الله علیه و اله)حرکت کند از (1)

ص: 409

شدت گریه و پریشانی جایی را نمی دید و نزدیک بود در لباس خود به زمین افتد. وقتی نزدیک قبر پدر خود آمد و چشمش بر مأذنه و محل اذان و نماز پدر افتاد، گام ها را آهسته تر برداشت و صدای ناله و گریه اش آن قدر بلند شد که غش نمود و بیهوش شد، پس زنها دویدند و بر صورت و سینه او آب زدند تا به هوش آمد و از

جای خود برخاست، و در آن حال می گفت:

نیرو و توانم تمام شد و دشمن به من شماتت نمود و غصه و اندوه دائم مرا از

پای درآورد. ای پدر! بعد از تو حیران و سرگردان و تنها ماندم و صدای من خاموش (1)

ص: 410

شد و پشت من شکست و زندگی ام تلخ و روزگارم تیره گشت.»

سپس گفت: «ای پدر! بعد از تو نه انیس و دلجویی دارم که مانع اشک من شود و نه یاوری که ناتوانی ام را جبران کند. ای پدر! بعد از تو آیات قرآن و مهبط جبرئیل و محل میکائیل دگرگون شد. ای پدر! همه چیز بعد از تو وارونه گشت و درها به روی من بسته گردید. ای پدر! بعد از تو نسبت به زندگی دنیا خشمگین و در هر نفس بر تو گریانم و شوق من به لقای تو و حزن من از فراق تو پایانی ندارد.» سپس فریاد زد و اشعار ذیل را به زبان جاری نمود:

ان حزني عليك حزن جدید و فؤادی و الله صب عنید سپس صدا زد: «ای پدر! با رفتن تو؟، نور و زیبایی و روشنی دنیا از بین رفت؛ چرا که دنیا به نور تو روشن بود. با رفتن تو، روزهای دنیا سیاه شد و همه چیز گواه تاریکی

آن است.

ای پدر! آگاه باش که تا زنده هستم از فراق تو می سوزم و خواب چشم (1)

ص: 411

ندارم.

ای پدر! بعد از تو چه کسی به بی پناهان و فقرا و امت تو، تا قیامت، رسیدگی

می کند و سایه رحمت خود را بر سر آنها می گستراند؟

ای پدر! اهل بیت تو، پس از تو، عزتشان به خواری تبدیل شد و به بی مهری

مردم و ناتوانی مبتلا شدند.

ای پدر! مردم بعد از تو روی خود را از ما گرداندند، حال آن که تا تو در میان ما

بودی عزیز و سربلند بودیم.

ای پدر! کدام چشم است که پس از تو از فراقت نگرید؟ و کدام اندوه است که تمام شود؟ و کدام چشم است که آسوده به خواب رود؟ تو بهار دین خدا و نور پیامبران بودی.»

سپس گفت: «ای پدر! چگونه بعد از تو کوهها از جا کنده نمی شود و دریاها

خشک نمی گردد و زمین به لرزه در نمی آید؟ (1)

ص: 412

ای پدر! با رحلت تو مصیبتی بزرگ بر من وارد شد و حادثه ای عظیم به من

رسید و پیشامدی هولناک به من روی آورد.

ای پدر! تمام موجودات عالم برتو گریستند و آسمانها و کرات عالم از کار بازماندند.» سپس گفت: «ای پدر! منبر تو پس از رحلتت اندوهگین شده و از محراب تو صدای مناجات شنیده نمی شود و قبر تو با دربرگرفتن بدن تو خشنود گشته است و بهشت، مشتاق وجود تو و دعا و مناجات و نماز تو است.

ای پدر! چقدر محلی که تو در آن می نشستی تاریک شده است و چقدر فراق (1)

ص: 413

تو بر من سخت گردیده و این ادامه خواهد داشت تا این که در همین نزدیکی تو را ملاقات کنم و با رحلت من، امیرالمؤمنین، آن امام مؤمن، پدر دو فرزند تو حسن و حسین و برادر و ولی و حبیب تو و کسی که در کودکی او را تربیت نمودی و در بزرگی او را برادر خود قرار دادی، عزادار شود. البته او نزد تو از همه اصحاب شیرین تر و محبوب تر بود و بیش از همه مهاجرین و انصار نزد تو عزیز تر بود.

ای پدر! همه ما را پریشانی و واندوه فرا گرفته و گریه ما بر فراق تو ما را

خواهد کشت و حسرت فراق تو از ما جدا نمی شود.)

فضه گوید: سپس فاطمه (علیها السلام) شیون و ناله سختی نمود که نزدیک بود از دنیا برود، سپس گفت: «بعد از خاتم پیامبران (صلی الله علیه و اله) مصیبت من آشکار و شکیبایی ام کاسته گردید.» آنگاه اشعار ذیل را انشا نمود:

«قل صبری و بان عتی عزائی بعد فقدى لخاتم الانبياء...»

سپس به منزل خود بازگشت و باز شروع به گریه و ناله نمود و در تمام شب و روز گریه می کرد و اشک و ناله او تمام نمی شد تا این که بزرگان مدينه نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمدند و به او گفتند: «یا اباالحسن! فاطمه (علیها السلام) شبانه روز گریان است و هیچ کدام از ما نمی تواند با گریه او در شب استراحت کند و در روز آرام گیرد. از شما می خواهیم که به او بگویید یا شب گریه کند یا روز؟ امیرالمؤمنین عابر فرمود: «به او خواهم گفت.» (1)

ص: 414

آنگاه نزد فاطمه (علیها السلام) آمد، فاطمه (علیها السلام) که از شدت گریه آرام نمی گرفت و تسلیت و دلداری نیز او را آرام نمی کرد وقتی امیرالمؤمنین (علیه السلام) را دید لحظه ای آرامش یافت.

امیرالمؤمنین (علیه السلام) به او فرمود: «ای دختر پیامبر اسران مدینه از من خواسته اند که به شما بگویم که یا روز گریه کنید و شب آرام بگیرید و یا شب گریه کنید و روز آرام بگیرید.» فاطمه فرمود: «یا علی! چیزی از عمر من باقی نمانده و به زودی از میان (1)

ص: 415

اهل مدینه خواهم رفت. به خدا سوگند، من نه شب می توانم آرام باشم و نه روز تا وقتی که به پدرم رسول خدا (صلی الله علیه و اله)ملحق شوم.»

امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «مانعی نیست، ای دختر پیامبر! هرچه صلاح می دانید همان را انجام دهید. سپس امیرالمؤمنین (علیه السلام)برای فاطمه (علیها السلام) در بقيع، - دور از مدينه، - خانه ای ساخت که آن را «بیت الاحزان» می نامیدند و فاطمه (علیهم السلام) هر بامداد حسن و حسین (علیهما السلام) را جلو می انداخت و با چشم گریان همراه آنان وارد بقیع می شد و پیاپی بین قبرها گریه می کرد و چون شب می شد امیرالمؤمنین (علیه السلام) می آمد و فاطمه (علیها السلام) را به منزل می برد و این عمل پس از بیست و هفت روز از رحلت رسول خدا(صلی الله علیه و اله) ادامه داشت و پس از آن فاطمه (علیها السلام) مریض شد و تا چهل روز بعد از رحلت رسول خدا (صلی الله علیه و اله)زنده بود.

روز چهلم هنگامی که امیرالمؤمنین (علیه السلام) نماز ظهر را در مسجد خواند و به (1)

ص: 416

طرف منزل آمد ناگهان عده ای از کنیزان با چشم گریان مقابل او آمدند. امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «چه شده است که شما این گونه گریان و پریشان هستید؟ گفتند: یا امیرالمؤمنین! فاطمه را دریاب که شاید دیگر او را زنده نبینی. امیرالمؤمنین (علیه السلام)با سرعت به خانه آمد و دید که فاطمه (علیها السلام) در بستر افتاده و پیاپی دست راست خود را جمع می کند و دست چپ را می کشد.

امیرالمؤمنین (علیه السلام) عبای خود را کنار انداخت و عمامه از سر خود برداشت و

کمربند خود را باز نمود و نشست و سر فاطمه (علیها السلام)را در دامن گرفت و صدا زد:

ای زهرا!، ولی جوابی نشنید. صدا زد: «ای دختر محمد مصطفی(صلی الله علیه و اله) پایان !» این بار هم جوابی نشنید. صدا زد: «ای دختر کسی که زکات را در ردای خود ریخت و به فقرا داد.» ولی باز پاسخی نشنید. پس گفت: ای دختر کسی که در آسمان بر ملائکه امامت نمود!» این بار نیز جواب نشنید. تا این که گفت: «ای فاطمه! من پسرعم تو على بن ابی طالب هستم، با من سخن بگو!» فضه گوید: فاطمه (علیها السلام) [با شنیدن این (1)

ص: 417

سخن چشمان خود را گشود و به على (علیه السلام) نگاه کرد و گریه نمود و علی نیز به او نگاه کرد و فرمود: «ای فاطمه! در چه حالی هستی و چه می بینی؟ من پسرعم تو

علی ابن ابی طالب هستم؟»

فاطمه (علیها السلام) فرمود: «پسر عم! من مرگ را که چاره ای از آن نیست مشاهده می کنم. می دانم که تو پس از من بدون همسر صبر نخواهی کرد، پس اگر با زنی ازدواج نمودی یک شبانه روز را برای او قرار ده و یک شبانه روز را برای فرزندان من و بر سر فرزندان من فریاد مزن که یتیم و غریب و بال شکسته هستند. دیروز جد خود را از دست دادند و امروز مادر خود را از دست می دهند. پس وای بر امتی که حسن و حسین مرا می کشند و با آنها دشمنی می نمایند. سپس این اشعار را سرود (1)

ص: 418

ایکنی آن بکیت یا خیرهادی و اسبل الدمع فهو يوم الفراق...

فضه گوید: پس على (علیه السلام) به فاطمه (علیها السلام) فرمود: «ای دختر رسول خدا (صلی الله علیه و اله)! این سخن ها و خبرها را از کجا می گویی، در حالی که وحی منقطع گردیده است؟» فاطمه گفت: «یا اباالحسن! من الآن در خواب بودم و پدرم رسول خدا (صلی الله علیه و اله)را دیدم که در قصری از در سفید نشسته بود و چون مرا دید فرمود: دخترم! به سوی من بیا که من مشتاق دیدن تو هستم. گفتم: به خدا سوگند، من بیش از شما مشتاق ملاقات شمایم. رسول خدا (صلی الله علیه و اله)فرمود: تو امشب نزد من خواهی بود. و البته او در آنچه فرموده و وعده داده صادق و راستگو خواهد بود.»

فاطمه(علیها السلام) سپس گفت: یا علی! هنگامی که سوره یس را در کنار من خواندی بدان من از دنیا رفته ام. پس مرا از زیر پیراهن غسل بده و بدن مرا عریان مکن؛ چرا (1)

ص: 419

که من پاک و پاکیزه هستم و خود و کسانی از نزدیکان اهل من که به من نزدیک ترند و کسانی که به پاداش من رسیده اند بر بدن من نماز بخوانند و شبانه مرا به خاک بسپار؛ همان گونه که پدرم به من خبر داده است.»

علی (علیه السلام) فرمود: «به خدا سوگند، من وصيت فاطمه (علیها السلام) را عمل کردم و او را از زیر پیراهن غسل دادم و به خدا سوگند، او پاک و پاکیزه بود. سپس از بقیه حنوط رسول خدا (صلی الله علیه و اله) او را حنوط نمودم و به او کفن پوشاندم و چون خواستم بندهای کفن را ببندم صدا زدم:

ای ام کلثوم! ای زینب! ای سکینه! ای فضه! ای حسن و ای حسین! بیایید و از مادر خود توشه بگیرید که این آخرین ملاقات است، تا هنگامی که در بهشت او را ملاقات کنید. پس حسن و حسین (علیهما السلام) ، در حالی که صدا می زدند: «هرگز حزن و حسرت از فراق جدمان رسول خدا و مادرمان فاطمه تمام نمی شود» نزدیک بدن مادرشان آمدند و صدا زدند: «ای مادر حسن! و ای مادر حسین! وقتی جدمان رسول خدا(صلی الله علیه و اله) را ملاقات نمودی سلام ما را به او برسان و به او بگو که ما پس از شما در دنیا یتیم شدیم.»

امیرالمؤمنین (علیه السلام) سپس فرمود: «من خدا را گواه می گیرم که وقتی حسن و حسین کنار بدن مادرشان آمدند فاطمه (علیها السلام) نالهای زد و دست های خود را با محبت گشود و آن دو را به سینه خود چسبانید و این حالت ادامه داشت تا این که هاتفی از آسمان صدا زد: «یا ابا الحسن! آنان را از بدن مادر جداکن! به خدا سوگند، ملائکه آسمان ها به گریه درآمده اند و حبیب ( یعنی رسول خدا (صلی الله علیه و اله) ) مشتاق محبوب ( یعنی فاطمه) است. در این هنگام من حسن و حسین را از روی سینه مادرشان بلند کردم و بندهای کفن او را بستم و در همان حال این اشعار را می خواندم:

ص: 420

فراقك أعظم الأشياء عندی و فقدك فاطم ادهى الثكول...

یعنی: ای فاطمه فراق تو برای من از همه چیزها بزرگتر و سختر و جای

خالی تو برای علی از هر مصیبتی دردناک تر است...

فضه گوید: سپس على (علیه السلام) بدن فاطمه (علیها السلام) را روی دست گرفت و نزد قبر

رسول خدا(صلی الله علیه و اله) آورد و گفت: «السلام عليك يارسول الله!...)

یعنی: «سلام بر تو، ای رسول خدا! سلام بر تو، ای حبیب خدا! سلام بر تو، ای نورخدا! سلام بر تو، ای برگزیده خدا! سلام و تحیت بر تو، از سوی من و از سوی دخترت فاطمه که اینک بر شما وارد شده و در جوار شما قرار گرفته است. با (1)

ص: 421

رسول الله! امانت شما به شما برگشت و به دست شما واصل گردید. چقدر اندوه من در فراق رسول الله و پس از او درفراق فاطمه زیاد است! دنیا مقابل من تیره شد و خرمی و شکوفایی از من دور گشت و حزن و اندوه من فراوان گردید.» |

سپس جنازه فاطمه (علیها السلام) را به محل روضه آورد و همراه اهل خود و اصحاب و دوستان و عده ای از مهاجرین و انصار بر او نماز خواند و چون بدن فاطمه ما را در قبر گذارد و قبر را پوشاند این اشعار را انشا فرمود:

اری علل الدنيا على كثيرة وصاحبها حتى الممات عليل...

از همدستان خود اموال همه عمال و استانداران خود را تنصیف نمود و نصف آنچه به دست آورده بودند را مصادره کرد ولی از قنفذ چیزی نگرفت و آن بیست هزار درهمی را که از او گرفته بود به او برگرداند و حتی یک درهم و یا یک بیستم آن را نگرفت. اما یکی از عمال او ابوهریرة که والی بحرین بود مال او بیست و چهار هزار درهم بود و عمر دوازده هزار درهم آن را گرفت.

سلیم گوید: من خدمت امیرالمؤمنین (علیه السلام) رفتم و عمل عمر را به آن حضرت خبر دادم. امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «می دانی چرا عمر قنفذ را معاف نمود و از او چیزی نگرفت؟» گفتم: خیر! فرمود: «زیرا قنفذ بر بدن زهرا (علیها السلام)- که میان من و آنان حایل شده بود و نمی گذاشت مرا از منزل خارج کنند، تازیانه هایی زد که اثرشان مانند بازوبند در بدن فاطمه (علیها السلام) بود و فاطمه (علیه السلام) به همان علت از دنیا رفت.»

المقدام، از پدر خود، از جد خود نقل نموده که گوید: سخت ترین روزها برای علی (علیه السلام) دو روز بود؛ یکی روز رحلت رسول خدا(صلی الله علیه و اله)، و دیگری روز سقیفه بنی ساعده. به خدا سوگند، من در کنار ابوبکر در سقیفه نشسته بودم و مردم با ابوبکر بیعت می کردند. عمر به او گفت: تا وقتی علی (علیه السلام) با تو بیعت نکرده است کاری انجام نداده ای. باید او را احضار کنی تا با تو بیعت کند.

پس ابوبکر قنفذ را نزد على ان فرستاد و گفت: به او بگو که خليفة رسول الله(صلی الله علیه و اله) را اجابت کن و چون قنفذ این پیام را به على ان رساند علی عالی در پاسخ فرمود: «چقدر زود بر رسول خدا (صلی الله علیه و اله)دروغ بستید!» رسول خدا (صلی الله علیه و اله) جز من کسی را خلیفه خود قرار نداد، و چون قنفذ سخن علی (علیه السلام)را به ابوبکر گفت ابوبکر گفت: به او بگو که ابوبكر تو را می خواهد و می گوید که تو نیز مانند یکی از مسلمانان هستی و باید با من بیعت کنی. على (علیه السلام) فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به من امر نموده است که تا قرآن را جمع نکنم از خانه خارج نشوم.» و قرآن تا آن هنگام بر شاخه های خرما و اكتاف شتر نوشته شده بود. چون قنفذ سخن على (علیه السلام) را به ابوبکر (1)

ص: 424

گفت. عمر به او گفت: برخیز تا نزد او رویم.

پس ابوبکر و عمر و عثمان و خالد بن ولید و مغيرة بن شعبه و ابوعبيدة بن جراح و سالم، غلام ابی حذیفه، برخاستند و من نیز با آنها همراه شدم و چون به در خانه فاطمه (علیها السلام) آمدند فاطمه گمان کرد آنها بدون اجازه وارد خانه او نمی شوند، پس در خانه را بست و قفل نمود، لكن همین که عمر به در خانه فاطمه (علیها السلام) رسید با پای خود به در خانه فاطمه (علیها السلام) زد و در خانه او را – که از شاخه های خرما بود - شکست و وارد خانه شدند و علی (علیه السلام) را گرفتند و کشان کشان بیرون بردند.

پس فاطمه (علیها السلام) بیرون آمد و به ابوبکر و عمر فرمود: «می خواهید فرزندان مرا یتیم کنید؟ به خدا قسم؟ اگر دست از او برندارید موهای خود را پریشان و گریبان خود را پاره می کنم و کنار قبر پدرم رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به درگاه خدا ناله می زنم.» سپس (1)

ص: 425

دست حسن و حسین (علیه السلام) را گرفت و به طرف قبر رسول خدا حرکت نمود.

در این هنگام علی (علیه السلام) به سلمان فرمود: «دختر پیامبر (صلی الله علیه و اله)را دریاب که می بینم دو طرف مدینه به حرکت در آمده است. به خدا سوگند، اگر فاطمه (علیها السلام) نفرین کند مدینه اهل خود را فرو می برد.» پس سلمان نزد فاطمه (علیها السلام) رفت و گفت: «ای دختر پیامبر(صلی الله علیه و اله) خداوند پدر تو را «رحمة للعالمين» قرار داد، به خانه خود باز گرد.

فاطمه (علیها السلام) فرمود: «ای سلمان! صبر من به پایان رسیده است. مرا رها کن تا نزد قبر پدرم بروم و به درگاه خدا ناله کنم.» سلمان گفت: علی (علیه السلام) مرا فرستاده و تو را امر نموده که به خانه بازگردی. فاطمه (علیها السلام) فرمود: «سخن علی را می شنوم و اطاعت می کنم.» پس به خانه بازگشت و آنها على (علیه السلام) را کشان کشان به سوی مسجد بردند. در این هنگام زبیر با شمشیر وارد شد و گفت: ای بنی هاشم! شما زنده اید و با على چنین می کنند. سپس به سوی عمر رفت که او را با شمشیر بزند اما خالدبن ولید سنگی به او زد و شمشیر از دست او افتا و عمر شمشیر او را گرفت و بر سنگ زد و شکست.

علی (علیه السلام) پس از آن نزد قبر رسول خدا (صلی الله علیه و اله)او رفت و گفت: ای برادر! این مردم (1)

ص: 426

مرا در تنگنا قرار داده، و نزدیک است مرا بکشند.»

سپس على (علیه السلام) را به سقیفه نزد ابوبکر بردند. عمر به او گفت: با ابوبکر بیعت کن! على (علیه السلام) فرمود: «اگر بیعت نکنم چه خواهید کرد؟» عمر گفت: به خدا سوگند، تو را خواهیم کشت. على (علیه السلام) فرمود: «در آن صورت، بنده خدا و برادر رسول او را کشته اید!» عمر گفت: بنده خدا آری، اما برادر رسول خدا خیر.

چون این جملات سه مرتبه تکرار شد عباس عموی پیامبر (صلی الله علیه و اله)به ابوبکر گفت: به پسر عم من ارفاق کنید، من تعهد می کنم که او بعد بیعت کند. سپس دست على (علیه السلام) را گرفت و بر دست ابوبکر کشید و آنها على (علیه السلام) را در حالی که خشمگین بود رها نمودند.

در این هنگام على (علیه السلام) سر به آسمان بلند نمود و گفت: «خدایا، تو میدانی که رسول تو(صلی الله علیه و اله) به من فرمود که اگر بیست نفر با تو بیعت کردند با آنها به جنگ برخیز و تو نیز در قرآن فرموده ای که «اگر نیروی اسلام بیست نفر مومن صابر باشند بر دویست نفر غالب خواهند شد»، سپس گفت: «خدایا، حامیان من به بیست نفر (1)

ص: 427

نرسیده اند.» این جمله را سه مرتبه تکرار نمود و از آن جلسه خارج شد.

نموده که گوید: از امیرالمؤمنین (علیه السلام)سؤال شد که علت دفن فاطمه (علیها السلام) در شب چه بود؟ امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «فاطمه (علیها السلام)بر عده ای خشم نمود. از این رو، از حضور آنان بر جنازه خود کراهت داشت و کسانی که دشمنان فاطمه (علیها السلام) را دوست بدارند حرام است بر جنازه یکی از فرزندان او نماز بخوانند!»

شیخ طوسی در امالی خود، از شیخ مفید، از ابوحمزه ثمالی، از امام باقر، از امام سجاد،(علیهما السلام) از محمد بن عمار، از عمار یاسر نقل نموده که گوید: «چون فاطمه دختر رسول خدا (صلی الله علیه و اله)بیمار شد - آن بیماری که بعد از آن از دنیا رفت - و حال او سخت گردید، عباس بن عبدالمطلب آمد که از او عیادت کند. به او گفته شد: حال فاطمه (علیها السلام) سخت است و ملاقات ندارد. پس عباس به خانه خود رفت و شخصی را نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرستاد و گفت که به علی (علیه السلام) بگوید:

ای فرزند برادرا عمویت به تو سلام می رساند و می گوید که من برای بیماری فاطمه، نور چشم خود و نور چشم رسول خدا (صلی الله علیه و اله)، شدید غمگین شدهام و گمان می کنم که او قبل از همه ما رسول خدا (صلی الله علیه و اله)را ملاقات کند و این از عنایتی است که خداوند به فاطمه (علیها السلام) دارد، پس اگر حادثه مرگ - که چاره ای از آن نیست - برای او رخ داد مهاجرین و انصار را خبر کن تا از فیض حضور بر جنازه او و نماز براو بهره مند شوند و آبرویی برای اسلام و دین باشد.

عمار می گوید: من حاضر بودم که علی (علیه السلام) به فرستاده عباس فرمود: «سلام

(1)

ص: 429

من را به عمویم برسان و به او بگو که محبت شما کم نشود، نظر خیر شما را شنیدم لكن فاطمه دختر رسول خدا (صلی الله علیه و اله)همواره از حق خود ممنوع و مظلوم بود و میراث او غصب شد و سفارشات رسول خدا (صلی الله علیه و اله)نسبت به او رعایت نشد و حق او را نشناختند و حق خدا را نسبت به او رعایت نکردند و خدا باید بین او و دشمنان او حکم کند و انتقام او را از آنان بگیرد و من از شما می خواهم که از درخواست خود صرف نظر نمایید؛ چرا که او وصیت نموده که مراسم دفن او پنهان باشد.)

چون سخن امیرالمؤمنین (علیه السلام) به عباس ابلاغ شد، عباس گفت: رحمت و

غفران خدا بر فرزند برادرم باد. رأی او مطاع است؛ چرا که بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و اله)برای عبدالمطلب فرزندی بهتر و با برکت تر از علی(علیه السلام) به وجود نیامد. او در هر فضیلتی مانند علم و دانش و شجاعت و جهاد و ایمان به خدا و رسول او (صلی الله علیه و اله) و ... از همه آنان سبقت گرفت. (1)

ص: 430

تنگ آمدند و به او گفتند: یا شب گریه کن و روز آرام باش و یا روز گریه کن و شب آرام بگیر و او پذیرفت که چنین کند؛

اما فاطمه (علیها السلام) از فراق رسول خدا(صلی الله علیه و اله) به قدری گریه کرد که اهل مدینه از گریه های او خسته شدند و به او گفتند: با گریه های خود ما را اذیت نمودی. تا این که به لبقيع و یا مقابر شهدای احد می رفت و در آن جا گریه می کرد و شب که می شد باز می گشت!

و اما علی بن الحسین (علیه السلام) برای مصایب پدر خود بیست سال و یا چهل سال گریست، به طوری که اگر غذایی مقابل او می گذاردند گریه میکرد و می گفت: فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و اله)را گرسنه و تشنه کشتند تا این که غلام او گفت: فدای شما شوم، ای فرزند رسول خدا(صلی الله علیه و اله)! من می ترسم شما خود را با این گریه ها هلاک کنید و او می فرمود: «من شکایت غم و اندوه خود را به خدا می برم و از خدای خود چیزی می دانم که شما نمی دانید؛ من هر وقت به یاد مصایب فرزندان فاطمه (علیها السلام) می افتم گریه مرا مهلت نمی دهد و اشک می ریزم.» (1)

ص: 432

در همان کتاب، از کتاب «قصص الانبياء» از صدوق، از ابن عباس نقل شده که گوید: چون فاطمه (علیها السلام) در بیماری آخر رسول خدا (صلی الله علیه و اله)بر پدر خود وارد شد و رسول خدا (صلی الله علیه و اله)را به او فرمود: «دخترم، مرگ من فرا رسیده است» فاطمه (علیها السلام) گریان شد. رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به او فرمود: «دخترم، گریه مکن! تو پس از من بیش از هفتاد و دو روز و نصف روز زنده نخواهی ماند و به من ملحق می شوی، و از دنیا نخواهی رفت تا از میوه های بهشتی برای تو فرستاده شود.» پس فاطمه با شنیدن این خبر خشنود شد.

و در همان کتاب، از «خرائج» نقل شده که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «فاطمه (علیها السلام) پس از رسول خدا(صلی الله علیه و اله) هفتاد و پنج روز زنده ماند و از فراق پدر خود شدیدا محزون بود و جبرئیل (علیه السلام) می آمد و از او دلجویی می نمود و او را تسلیت می داد و او را از

حال پدر و مقام او در بهشت و حوادثی که بعد از او بر ذریه او واقع خواهد شد خبر

میداد و علی (علیه السلام) این خبرها را می نوشت.»

در همان کتاب، از «مناقب ابن شهر آشوب نقل شده که گوید: روزی ام سلمه

بر فاطمه(علیها السلام) وارد شد و گفت: ای دختر رسول خدا(صلی الله علیه و اله)! حال شما چگونه است؟ (1)

ص: 433

فاطمه (علیها السلام) فرمود: «من صبح نمودم در حالی که اندوه و مصيبت فراوان مرا فرا گرفته است؛ پدر خود را از دست دادم و مظلومیت وصی او، پسر عم خود را مشاهده کردم، به خدا سوگند، حرمت او را حفظ نکردند و امامت او را - بر خلافت آنچه خدا در قرآن فرموده بود و رسول او (صلی الله علیه و اله)به بیان نموده بود - غصب نمودند. البته این به دلیل کینه های آنان از جنگ های علی (علیه السلام) در احد و بدر بود که در دل های آنان پنهان شده بود. و اینک آشکار شده است [و از علی (علیه السلام) و فرزندان او به جرم کشتن پدران مشرک خود انتقام می گیرند.»

مؤلف گوید: اعجاز سخن فاطمه (علیها السلام) در زمان خلفای بنی امیه ظاهر گردید، زیرا یزید هنگامی که سر مقدس امام حسین (علیه السلام) را مقابل خود گذارد اشعار کفرآمیزی خواند و گفت:

لعبت هاشم بالملك فلا خبر جاء ولا وحي نزل... (1)

ص: 434

می شود.

گفتم: ای بانوی من! مسأله ای در ذهن من خلجان نموده که می خواهم از شما سؤال کنم، فرمود: «سؤال کن»، گفتم: آیا رسول خدا (صلی الله علیه و اله)قبل از وفات خود بر امامت على (علیه السلام) تصریح نمود؟

فاطمه (علیها السلام) فرمود: «چقدر این سؤال تو عجیب است؟ مگر شما غدیر خم را فراموش کردید؟» گفتم: آن را می دانم اما می خواهم از شما سؤال کنم که رسول خدا(صلی الله علیه و اله) در پنهان به شما چه فرمود:

فاطمه (علیها السلام) فرمود: «من خدا را گواه می گیرم که از پدرم شنیدم که فرمود: «علی بهترین جانشین من در میان شماست، او امام و خليفه من خواهد بود [سپس] حسن و حسین و نه نفر از فرزندان حسین امامان شما و رهبران [پاک و نیکوسرشت

خواهند بود که اگر از آنان پیروی کنید آنان را هادی و مهدی خواهید یافت و اگر با

آنان مخالفت نمایید تا قیامت اختلاف بین شما ادامه خواهد داشت.»

گفتم: ای مولای من! پس برای چه علی (علیه السلام) از حق خود صرف نظر نمود؟ (1)

ص: 436

فاطمه (علیها السلام) فرمود: «ای اباعمر! رسول خدا(صلی الله علیه و اله) فرمود: مثل امام مثل کعبه است که باید مردم نزد او بروند [نه او نزد مردم بیاید.» سپس فرمود: «به خدا سوگند، اگر این مردم حق (ولایت) را به دست اهل آن می سپردند و از عترت پیامبر خود پیروی می کردند هرگز دونفر هم در دین خدا اختلاف پیدا نمی کردند! و امامت و خلافت به یکایک فرزندان رسول خدا (صلی الله علیه و اله)منتقل می شد تا به دست مهدی، نهمین فرزند

حسین (علیهما السلام) می رسید.

لكن آنها کسانی را که خدا کنار زده بود مقدم داشتند و کسانی را که خداوند انتخاب نموده و مقدم داشته بود کنار زدند. آنها منتظر بودند تا بدن پیامبر خدا (صلی الله علیه و اله)را دفن کنند و سپس گردهم جمع شوند و با میل و رأی (ناقص) خویش برای خود امام تعیین کنند.

هلاکت بر آنان باد! آیا سخن خدای خود را نشنیدند که می فرماید: «ای (1)

ص: 437

رسول من! تنها پروردگار توست که هرچه را می خواهد خلق می کند و هر که را می خواهد برای امامت انتخاب می نماید و هرگز مردم را حق انتخاب [امام] نیست»؟

بلی، شنیدند لکن همچنان که خداوند فرموده: «چشم ها کور نمی شود ولكن دلها می میرد و کور می شود» [دل های آنها مرده بود و آماده پذیرفتن حق نبودند.] سپس فرمود: آنها با گرفتن حق علی و فرزندان او به آرزوهای دنیایی خود رسیدند و مرگ و قیامت را فراموش کردند. خدا آنها را هلاک کند و اعمال آنان را ضایع نماید!» سپس فرمود: «خدایا، من از گمراهی بعد از هدایت به تو پناه می برم.»

که تاریخ آنها را ثبت نموده آن دو خطبه از جهت فصاحت و بلاغت و اعجاز در حدی است که از سرمایه های تاریخی به حساب می آیند و نشان دهنده وضع مسلمانان در آن زمان و بیانگر علل اضطراب و پشت کردن مسلمین به اسلام

راستین است.

خطبه اول: خطبه بزرگی است که عده زیادی از بزرگان، مانند ابن طیفور در بلاغات النساء» و محمد بن جریر طبری در «دلائل الامامة»، و طبرسی در «احتجاج»

و اربلی در «کشف الغمة» و سید مرتضی در «شافی»، و شیخ طوسی در «تلخيص شافی»، و ابن شهر آشوب در «مناقب»، و ابن ابی الحدید و ابن میثم در «شرح نهج البلاغة»، و صدوق بخشی از آن را در «من لا يحضره الفقيه»، و دیگران نیز آن را در کتب خود ذکر نموده اند. م یوزک نموده اند.

طبرسی در احتجاج، با سند خود، از عبدالله بن حسن، از پدران خود(علیهم السلام) (1)

ص: 439

نقل نموده که چون ابوبکر و عمر فدک را تصرف نمودند و خبر آن به فاطمه (علیها السلام) رسید، او چادر بر سر نمود و همراه زنان بنی هاشم به مسجد رسول خدا (صلی الله علیه و اله) رفت و برای آن بانو جایی فراهم نمودند تا بر ابوبکر که مردم اطراف او را گرفته بودند وارد شد. پس فاطمه(علیها السلام) نالهای زد [و در کنار قبر پدر خود چنان آهی کشید که همه مردم گریان و پریشان شدند و صدای شیون بلند شد. سپس لحظاتی درنگ نمود تا مردم آرام شدند. آن گاه سخن خود را با حمد و ثنای الهی و صلوات بر محمد(صلی الله علیه و اله) آغاز نمود. در این هنگام مردم دوباره گریستند و سپس سکوت نمودند. آن گاه فاطمه (علیها السلام)فرمود: «الحمدالله على ما أنعم وله الشكر على ما الهم...)

می کنم، بر آنچه به ما الهام فرمود.

حمد وثنا بر خداوند، برابر نعمت هایی که از پیش فرستاد و نعمت هایی که آفرید و نعمت های فراوانی که به انسان ها عطا فرمود و تمام منتها و نعمت هایی که پیاپی فرستاد؛ نعمت هایی که شمارش آن از توان انسان فزون تر و پاداش آن ناممکن و درک دامنه و گستردگی آن از ادراک و هوش بشر فراتر است.

مردم را به شکرگزاری فراخواند تا نعمت ها را پیاپی فرستد، و به حمد و سپاس راهنمایی کرد تا نعمتها را فزونی بخشد، و با درخواست بندگان، نعمت ها را چند برابر نماید.

گواهی میدهم، که به جز الله، خدایی نبوده و شریکی برای او نیست. تفسیر

این گواهی را اخلاص ، و پایبندی و نورانیت قلب های آگاه قرار داد.

وهم و خیال از درک ذات او فرو مانده اند. او اشیای عالم را بدون این که چیزی موجود باشد، آفریده، و بدون مثال و نمونه ای ایجاد کرد، با قدرت خود پدید آورد و با اراده خود ایجاد نمود. نه به آفریدن آنها نیازمند بود و نه از خلقت آنهاسود می برد، جز آن که خواست حکمتش تحقق یابد و همه را به اطاعت و بندگی آگاه نماید و قدرت خود را آشکار کند و به همه راه بندگی بیاموزد و دعوت خود را عزت بخشد.

آن گاه پاداش را بر اطاعت و بندگی و عذاب را در مخالفت و سرپیچی قرار

داد، تا بندگان را از عقوبت برهاند و به سوی بهشت سوق دهد.

خدا به سرنوشت هر چیزی بود.

پیامبر را برانگیخت، تا امر خود را تمام کند و آنچه را که مقدر ساخته به انجام رساند. پیامبر (صلی الله علیه و اله) دید که هر فرقهای دینی دارد و به روشنایی حادثه ای روی آورده و بت های خود را پرستش نموده و خدا را با آن که می شناختند انکار کردند.

فرشتگان گرفته اند و در رضوان و خشنودی خدا غرق و در جوار رحمت ملک جبار آرمیده است. درود خدا بر پدرم که نبی و امین خدا بر وحی و برگزیده او بود. سلام بر او و رحمت و برکات خدا بر او باد!

سپس به مردم حاضر در مسجد نگریست و فرمود:

است، ظاهر آن جلوه گر و پیروان آن زبانزد جهانیانند.

پیروی قرآن انسان را به بهشت می کشاند، و سخن شنوی از آن، به نجات می انجامد. و به وسیله قرآن به حجت های نورانی خدا و واجبات تفسیر شده و محرمات نهی شده و به استدلالهای جلوه گر و به براهین کامل هدایتگر و به فضائل پسندیده و به مستحبات بخشوده و به قوانین و آیین واجب پروردگار می توان راه

یافت.

اخلاص، و حج را برای تقویت دین، و عدل را برای استواری دل ها، و اطاعت از اهل بیت را برای نظم یافتن ملت اسلام، و امامت را برای ایمن ماندن از تفرقه، و جهاد را برای عزت اسلام، و صبر را برای به دست آوردن پاداش، و امر به معروف رابرای مصالح اجتماعی عموم مردم، و نیکی به پدر و مادر را برای دوری از عذاب الهی، وصله ارحام را برای فزونی خویشاوندی، و قصاص را برای حفظ خون انسان ها، و وفای به نذر را برای آمرزش الهی، و رعایت کیل و وزن در معاملات را برای درمان کم فروشی، و نهی از شرابخواری را برای پاکیزه ماندن از پلیدی ها، و دوری از تهمت ناموسی را برای محفوظ ماندن از لعنت الهی، و ترک دزدی را برای تحقق عفت و پاکدامنی، و حرمت شرک را برای اخلاص در توحید و بندگی قرار

داد.

پس، از خدا آن گونه که شایسته است بترسید، و [و به کوشید که از دنیا نروید مگر آن که مسلمان باشید.» و خدا را در آنچه امر یانهی کرده اطاعت نمایید، که همانا فقط دانشمندان از خدا می ترسند.

و پایان سخن من بر حق است. آنچه می گویم و آنچه انجام می دهم بر ظلم و ناروا تکیه ندارد.

« پیامبری از خود شما برای هدایت شما آمد، که رنجهای شما بر او گران و او

بر هدایت شما حریص و بر مؤمنان مهربان و رحمت بود.»

اگر او را بشناسید، می دانید که پدرمن است نه پدر زنان شما، و برادر پسرعموی من ( علی بن ابی طالب ) است، نه مردان شما؛ چه نیکو بزرگواری است که این نسبت را به او دادم.

[پدر من ] پیامبر(صلی الله علیه و اله) به رسالت خود را به گوش مردم رساند و آنان را از عذاب الهی ترساند، راه خود را از پرتگاه سقوط مشرکان گردانید، و شمشیر بر فرق آنان نواخت و گلوگاه آنان را فشرد و با زبان حکمت و موعظه حسنه، مردم را به راه خدا دعوت کرد.

بتها را درهم شکست، و سرهای شجاعان شرک را بر سنگ کوبید، تا

اجتماع مشرکان پراکنده شد و از میدان گریختند، تا صبح صادق از دل شب تاریک بیرون زد و چهره حق از نقاب درآمد و حق خالص جلوه گر شد و زمامدار دین به سخن حق گویا گردید و عربده های شیطان خاموش و طرفدارانشان لال شدند و(1)

ص: 447

خار نفاق از سر راه برداشته و گره های کفر و تفرقه از هم گشوده شد و دهانهای شما به برکت گروهی از مجاهدان سپید روی نورانی که شکم هایشان از گرسنگی به پشت چسبیده بود به کلمه اخلاص باز شد.

سربرآورد، یا اژدرهایی از مشرکین دهان باز کرد، رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به برادرش علی بن ابی طالب (علیه السلام) را در کام اژدرها و شعله های فتنه ها افکند، و علی هم باز نمی گشت، مگر آن که سر سرکشان را پایمال شجاعت خود می گردانید و آتش آنها را با آب شمشیرش خاموش می کرد.

علی! فرسوده از تلاش فراوان در راه خدا، و کوششگر خستگی ناپذیر در امر خدا، و نزدیک و خویشاوند رسول خدا (صلی الله علیه و اله)، و سید و بزرگی از اولیای خدا بود که، همواره دامن به کمر زده، نصیحت کننده و تلاش کننده در راه خدا بود، که از سرزنش سرزنش کنندگان پروای نداشت.

قدر و منزلت شدند، و شترناز پرورده اهل باطل به صدا درآمد و وارد خانه های شماشد. و شیطان سرخویش از مخفیگاه به در آورد، و شما را فرا خواند، او چون دید که پاسخگوی دعوت باطل او هستید و برای فریب خوردن آمادگی دارید. خواست که بر ضد حق برخیزید، پس شما را آماده این کار یافت و شما را گرم و آماده نمود و دید که غضبناک شدید، و بر غیر شتر خود، داغ و نشان زدید و بر آبی که

حق شما نبود فرود آمدید.

در حالی که هنوز از عهد و قرار شما ( بیعت در خم غدیر در دو ماه قبل) چیزی نگذشته بود و شکاف زخم، عمیق بود و دهانه زخم هنوز به هم نیامده، و بهبود نیافته بود و پیامبر (صلی الله علیه و اله)هنوز دفن نشده بود که هرچه خواستید کردید و بهانه اوردید که از فتنه می ترسیم:

اما در آتش فتنه سقوط کردید، و راستی که جهنم بر کافران احاطه دارد.»

شما کجا و فتنه خواباندن کجا؟ دروغ می گویید؟(1)

ص: 450

حرکت های منافقانه را آغاز کردید، و برای نابودی اهل بیت او، در پشت تپه ها و درختان کمین کردید. و ما در برابر مصیبت هایی که چون خنجر بران یا فرو رفتن سنان در شکم است، چاره ای جز صبر نیافتیم.

به شما درباره اولاد، وصیت می کند که برای پسر دو برابر بهره دختر است؟» و فرمود: هنگامی که مرگ یکی از شما فرا رسد، وصیت کنید برای پدر و مادر و نزدیکان، که حکمی است حق برای پرهیزکاران ؟ »

شما گمان کرده اید که من بهره ای ندارم و از پدرم پیامبر (صلی الله علیه و اله) ارث نمی برم؟ آیا خدا شما را مخصوص آیه ای فرمود که پدرم را از آن بیرون کرده؟ یا آن که می گویید اهل دو کیش و دو ملت از یکدیگر ارث نمی برند؟ و یا من و پدرم را اهل یک دین و آیین نمی دانید؟ یا آن که شما به آیات خاص و عام قرآن، از پدرم پیامبر (صلی الله علیه و اله)و پسرعموی من، علی بن ابی طالب داناترید؟

ای ابوبکر! اینک این تو و این شتر خلافت، شتری مهارزده و رحل نهاده، (1)

ص: 453

برگیر و ببر! او با تو در روز قیامت، ملاقات خواهد کرد.

چه نیکو داوری است خدا، و نیکودادخواهی است محمد(صلی الله علیه و اله) و چه خوش وعده گاهی است قیامت. در آن روز، اهل باطل زیان می برند، آن گاه که دیگر پشیمانی سودی ندارد.

و برای هر خبری، قرارگاهی است. پس خواهید دانست که عذاب خوارکننده بر سر چه کسی فرود خواهد آمد و عذاب جاویدان چه کسی را در بر خواهد گرفت.» آن گاه رو به سوی انصار کرده، چنین گفت:

آیا می گویید: محمد (صلی الله علیه و اله) مرد؟! آری، وفات پیامبر (صلی الله علیه و اله)مصیبتی بزرگ است؛

مصیبتی در نهایت بزرگی و وسعت، که شکاف زخم آن بسی فراخ است و زخم های گذشته دوباره دل باز کرد و زمین با غیبت او تاریک شد و ستارگان بی فروغ شدند و آرزوها به ناامیدی گرایید و کوهها از جای خود فرو ریخت و حرمت اهل پیامبر(صلی الله علیه و اله) ضایع شد.

آری، پس از مرگ، احترامی برای کسی باقی نمی ماند. پس این مصیبت، بس بزرگ بود و همانند نداشت، که هیچ بلایی به پایه آن نمی رسد. و این را کتاب خدا آشکارا تذکر داد؛ همان کتابی که در خانه هایتان و در مجالس روز و شب شما، آرام و با صدا، با قرائت ولحن زیبا، آن را می خوانید

این مصیبت، پیش از این به دیگر پیامبران آسمانی نیز وارد آمد، حکم حتمی (1)

ص: 455

خدا و قضای قطعی الهی است که فرمود: «محمد(صلی الله علیه و اله) نیست مگر پیامبری که پیش از وی پیامبران دیگری درگذشتند. پس اگر او بمیرد و یا کشته شود، به عقب برمیگردید؟ و آن کس که به عقب برگردد. به خدا، زیانی نمی رساند و خدا شکرکنندگان را پاداش خواهد داد.»

سرکش به رزم پرداختید و با پهلوانان به نبرد برخاستید.

همواره ما فرمانده بودیم، شما فرمانبر، ما امر می کردیم و شما تسلیم اوامر ما

بودید، تا این که آسیاب اسلام به گردش افتاد و پستان روزگار به شیر آمد و نعره های شرک آمیز خاموش شد و دیگ های طمع و تهمت از جوش افتاد و آتش کفر خاموش گشت و نداهای هرج و مرج طلبان ساکت شد و نظام دین استوار گردید.

پس چرا امروز، بعد از اقرار و اعتراف (گذشته) سرگردان شدید؟ و پس از آشکار کردن عقیده، پنهانکاری دارید؟ و بعد از آن پیشگامی، به عقب بر می گردید؟ و بعد از ایمان، شرک آوردید؟

«آیا نمی جنگید با گروهی که عهد شکستند و خواستند رسول خدا را اخراج کنند با آن که آنها آغازگر جنگ بودند؟ آیا از آنان می ترسید؟ در حالی که سزاوار است

که از او بترسید اگر مؤمنید.»

امام واقعی خود را از زمامداری دور کرده اید، و با رفاه و آسایش خلوت کرده اید، و از سختی زندگی به راحتی و خوشگذرانی رسیده اید. به همین سبب آنچه را که حفظ کرده بودید، از دست دادید، و آنچه را که فرو بردید، استفراغ کردید. پس بدانید! «اگر شما و هر که در زمین است کافر شوید، خدای تعالی بی نیاز از همگان است.»

بدانید! آنچه را که من گفتم از روی آگاهی کامل بود. من از سستی شما و

هماهنگ شدن قلب هایتان با بی وفایی و خیانت آگاهم.

چه کنم؟ اینها جوشش دل اندوهگین است، و راه بیرون ریختن خشم و غضب. و آنچه را که جانم نمی تواند تحمل کند از سینه بیرون ریختم، و حجت و برهان را از این راه در پیش روی شما قرار دادم.

پس خلافت رابگیرید و بروید، ولی بدانید پشت این شتر خلافت، زخم

است، و پای آن تاول زده، عار و ننگ آن باقی است، و نشانی از غضب خدا، و ننگ ابدی و جاویدان دارد. و هر کس که آن را بگیرد، فردا به آتش برافروخته خدا، که بر (1)

ص: 458

قلب ها احاطه دارد، وارد می شود بدانید آنچه انجام می دهید برابر چشم خداست.

و به زودی آنان که ستم کردند، خواهند دانست که به کدام جایگاه آتشینی باز

می گردند.»

مردم! من دختر آن کسی هستم که شما را از عذاب جهنم که در پیش روی ماست، خبر داد، «پس هرچه می توانید انجام دهید، ما هم به دنبال کار خود می رویم، شما منتظر بمانید که ما هم منتظر خواهیم ماند.»

کیفری بزرگ به حساب می آمد. ما او را پدر تو و برادر همسرت علی می دانیم. او علی را بر همه مردم مقدم می داشت و بر هر امری او را باور بود. هر کس شما خانواده را دوست بدارد سعادتمند است و هر کس با شما دشمن باشد شقی و دور از خدا می باشد. شما عترت پاک رسول خدا (صلی الله علیه و اله)و برگزیدگان او هستید.

سپس گفت: تو بهترین زنها و دختر بهترین پیامبران هستی و در سخن خود راستگو و تمامیت عقل و درایت تو قابل انکار نبوده و نیست و ما، در حقانیت و صدق کلام تو تردیدی نداریم.

جز این که، به خدا سوگند، من از رأى رسول خدا (صلی الله علیه و اله)تجاوز نکرده و کاری جز با اذن و اجازه او انجام نداده ام و به مردم دروغ نمی گویم. من خدا را گواه می گیرم که از رسول خدا(صلی الله علیه و اله) شنیدم که می فرمود: «ما پیامبران بعد از خود طلا و نقره و زمین و خانه به جای نمی گذاریم، بلکه کتاب [خدا] و حکمت و علم و نبوت را (1)

ص: 460

برای مردم به ارث باقی می گذاریم و آنچه از دنیا از ما بماند مربوط به ولی امر بعد از ما می باشد که او مجاز است هرچه بخواهد در آن انجام دهد و آنچه از زمین و سلاح از ما بماند مربوط به مسلمانان است که باید به وسیله آنها با کفار به جنگ برخیزند و در مقابل اهل باطل و فساد بایستند و از اسلام حمایت کنند و این نظر همه مسلمانان است و تنها رأی من نیست که بخواهم بر شما تحمیل کنم.»

سپس گفت: البته اموال من در اختیار شماست و شما را منعی از آن نیست؛ چرا که شما آقای این امت و شجره طیبه فرزندان خود هستید و مقام شما و پدر و فرزندان شما برای ما قابل انکار نیست و آنچه شما در مال شخصی من حکم کنید نافذ است اما راضی نشوید که من بر خلاف فرموده پدرتان رسول خدا (صلی الله علیه و اله)کاری انجام دهم.

خدا و احکام آن سخن نمی گفت، بلکه او پیرو قرآن و [آیات و سور آن بود. آیا شما از روی خیانت و کبر خود براو دروغ می بندید؟ این خیانت شما همانند خیانت هایی است که در زمان حیات پدرم انجام شد. مگر این کتاب خدا نیست که بین ما حاکم به عدل و ناطق به فصل و جدایی حق از باطل است و می فرماید: «زکریا از خدای خود خواست که فرزندی به او عطا فرماید که وارث او و وارث آل يعقوب باشد»؟ و مگر این نیست که می فرماید: «سليمان وارث داود شد»؟ خداوند در قرآن قانون ارث را بیان نموده و صاحبان آن را ذکر کرده و سهم زن ها و مردها را از آن تعیین نموده و راهی برای شبهه تبهکاران و مبطلين باقی نگذارده است.

آری، شما از راه حق جدا شده اید و خواسته های نفسانی، شما را منحرف

نموده و ما را جز صبر و شکیبایی و استمداد از خداوند راهی نیست.)

سپس ابوبکر گفت: سخن خدا و رسول او صحیح است و تو نیز در سخن خود صادق، بلکه تو معدن حکمت وهدایت و رحمت و رکن دین و حجت الهی هستی و من حقانیت و درستی سخن تو را انکار نمی کنم الكن] این مسلمانها هستند که خلافت را به عهده من گذارده اند و آنها گواه هستند که من با زور و استبداد (1)

ص: 462

این مستند را اشغال نکرده ام.

و چون ابوبكر [از روی نفاق این گونه سخن گفت و مردم را گواه سخن خود قرار داد، فاطمه (علیها السلام) خطاب به مردم نمود و فرمود: «ای جماعت مسلمین که با شتاب به باطل روی آوردید! و چشم بسته عمل زشت و زیانکاری اینها را پذیرفتید!

آیا در قرآن تدبر نمی نمایید و یا بر دلهای شما قفل خورده است؟ آری، هرگز به خود نخواهید آمد؛ چرا که اعمال زشت شما، چشم و گوش شما را بسته و دلهایتان را چرک گناه آلوده نموده است.

چقدر بد بود عمل شما و چه زشت بود دستاورد شما و چه زیانبار بود غصب خلافت شما. به خدا سوگند، بار سنگینی را به دوش گرفتید و گمراهی شدیدی را تحمل نمودید و چون پرده ها از مقابل چشم شما برداشته شود و گرفتاری های پشت پرده را ببینید و چیزی را که گمان نمیکردید از عذاب خدا - بیابید عاقبت زیانبار خویش را که در باطل فرو رفتید خواهید یافت.» سپس روی مبارک خود را به طرف قبر رسول خدا (صلی الله علیه و اله)نمود و فرمود:

ای رسول خدا! بعد از تو خبرهای بزرگ و مصیبتی برای ما رخ داد که اگر تو (1)

ص: 463

حاضر بودی چنین نمی شد.» سپس سخن خود را کوتاه نمود، و چون امیرالمؤمنین (علیه السلام) در خانه منتظر او بود به خانه آمد و ساعتی آرام گرفت و سپس خطاب به امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود:

ای پسر ابو طالب! تو همانند بچه ای که در شکم مادر زانو در بغل گرفته و مانند کسی که مورد اتهام واقع شده در کنار خانه نشسته ای؟ روزی مانند بازشکاری مقابل دشمن ایستادی و امروز کسی که از سلاح و نیرو ای ایمان خالی است و خود را به زئ قدرت آراسته است به تو خیانت نموده و حق تو را ضایع کرده (1)

ص: 464

است ؟

بنگر که پسر ابوقحافه مرا از عطای پدرم منع نموده و فدک را که وسيله معاش فرزندان من بود. تصرف کرده و با من به نزاع و درشتی برخاسته و مهاجرین و انصار [به جای حمایت از من چشمان خود را بر هم گذارده و او را از این عمل منع نکردند و من با خشم و دلی آزرده بر او وارد شدم و با حالی افسرده و محروم بازگشتم.

ای پسر ابوطالب! تو چون شمشیر خود را زمین گذاردی خود را خوار نمودی. تو روزی مانند شیر، گرکان را ربودی و امروز (دست روی دست گذاردی و روی خاک نشستی و حرکتی از خود نشان ندادی! در حالی که مرا قدرت و توان و اختیاری نیست. ای کاش، قبل از این مرده بودم و به این خواری نمی رسیدم. به خدا پناه می برم از ظلم این ستمگر و از ناتوانی تو.

وای بر من [و غربت من ]! در هر روز و هر شب. تکیه گاه من از دنیا رفت و حامی من ناتوان شد. شکوه های خود را [فقط با پدر خواهم گفت و از خدای خود

دادخواهی خواهم نمود.

خدايا، قدرت و انتقام تو بر آنها شدید است و تو باید انتقام مرا از آنان (1)

ص: 465

بگیری. پس امیرالمؤمنین (علیه السلام) به فاطمه (علیها السلام) فرمود: «ویل سزاوار تو نیست، بلکه ویل مخصوص دشمن توست. آرام باش و خشم خود را فرو برای دختر برگزیده خدا! و ای یادگار رسول او! من هرگز از دین خود سست نشدم، و در حد توان، به وظیفه خود عمل نمودم. اگر مقصود تو تأمین معاش و به دست آوردن فدک است بدان که رزق تو را خداوند تأمین نموده و آنچه برای تو در قیامت قرار داده بهتر از آنچه است که در دنیا از دست تو رفته. تو کار خود را به خدا واگذار و برای او صبر کن.»

پس فاطمه در پاسخ امیرالمؤمنین (علیهما السلام) فرمود: «خدا مرا بس است.» و سپس

سکوت نمود.

در «معاني الأخبار، و شیخ طوسی در «امالی» و طبرسی در «احتجاج» و ابن ابی الحدید در «شرح نهج البلاغة» و اربلی در «کشف الغمة، و دیگران از علما و اعلام فریقین این خطبه را نقل نموده اند.

در کتاب احتجاج، از سویدبن غفله نقل شده که گوید: چون فاطمه (علیها السلام) بعد از حادثه آتش زدن درب خانه او وبردن علی (علیه السلام) برای بیعت با ابوبکر بیمار شد - از آن بیماری که پس از آن از دنیا رحلت نمود - زنهای مهاجرین و انصار به عیادت او آمدند و گفتند: ای دختر رسول خدا (صلی الله علیه و اله)به حال شما چگونه است!؟

پس فاطمه (علیها السلام) حمد خدا را به جای آورد و بر پدر خود درود فرستاد و فرمود: صبح کردم در حالی که به خدا سوگند، دنیای شما را دوست نمی دارم و از مردان شما خشمناک و بیزارم. درون و بیرونشان را آزمودم و نامشان را از دهان خویش به دور افکندم و از آنچه کرده اند ناخشنودم.

چه زشت است گندی شمشیرها، و سستی و بازیچه بودن مردانتان پس از آن همه تلاش و کوشش. چه زشت است سر برسنگ خارا زدن و شکاف برداشتن نیزه ها و فساد آراء و اندیشه ها و انحراف آرمانها و انگیزه ها.

چه بد ذخیره هایی برای خویشتن تدارک دیدند و پیش فرستادند، که (1)

ص: 467

خداوند بر آنان خشم کرده و در عذاب الهی جاودانه خواهند بود. زیرا بدون تردید، مسؤولیت سنگینی عهد و پیمان الهی در گردنشان همواره سنگینی خواهد نمود. ناچار کار را بدانها واگذاردم و ننگ عدالت کشی را برایشان بار کردم.

نفرین براین مکاران! و ستمکاران دور از رحمت حق! و وای بر آنان! چرا نگذاشتند حق در مرکز خود قرار یابد؟ و خلافت بر پایه های نبوت استوار ماند؟

خلافت را از خانه ای که جبرئیل در آن فرود می آمد به خانه دیگر بردند و حق را از دست علی، که عالم به امور دین و دنیاست، گرفتند. پس شما بدانید که این زیان بزرگ و آشکاری است که انجام دادند.

البته دلیل آن این بود که سوزش تیغ او را چشیدند و پایداری او را دیدند (1)

ص: 468

که نسبت به مرگ بی اعتنا بود. و دیدند که چگونه بر آنان می تازد و با دشمنان خدا نمی سازد و آنان را عقوبت می کند و خشم غضب او در راه رضای خدا شدید است.

به خدا سوگند، اگر پای در میان می نهادند، و على (علیه السلام) رابر کاری که پیغمبر (صلی الله علیه و اله) به عهده او نهاد می گذاردند، او آسان ایشان را به راه راست می برد، و حق هر یک را بدو می سپرد؛ چنان که کسی زیانی نبیند و هر کس میوه آنچه کشته است بچیند، این شتر را سالم به مقصد می رساند و حرکتش برای کسی رنج آور نبود، تشنگان عدالت را از چشمه سرشار و زلال حقیقت سیراب می کرد؛ «چشمه ای که آب زلال آن فواره زنان از هر طرفی جاری است که هرگز رنگ کدورت نپذیرد و همواره سیر آب بوده، و رنج تشنگی نبینند.

على ما همواره در پنهان و آشکار نصیحت کننده مردم بود و اگر به خلافت می رسید از اموال بیت المال برای خود ذخیره نمی نمود و از ثروت دنیا جز به اندازه نیاز برداشت نمی کرد؛ او به اندازه آب اندکی که عطش را فرو نشاند و طعام مختصری که رفع گرسنگی نماید اکتفا می کرد.

در آن هنگام، زاهد از حریص به دنیا و راستگو از دروغگو باز شناسانده

می شد. اگر مردم چنین می کردند، و حق را به امام واقعی می سپردند خداوند درهای رحمت خود را از آسمان و زمین به روی آنان می گشود، اما دروغ گفتند و به زودی خدا به کیفر آنچه کردند آنان را عذاب خواهد فرمود.

کَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ). (وَالَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْ هَؤُلاَءِ سَیُصِیبُهُمْ سَیِّئَاتُ مَا کَسَبُوا وَمَا هُمْ بِمُعْجِزِینَ);

ص: 469

اکنون بیایید و بشنوید؟

شگفتا! روزگار چه شگفتی ها در پس پرده دارد و چه بازیچه ها یکی از پس دیگری بیرون می آورد. اگر تعجب نمایی، البته گفته های آنان تعجب آور خواهد بود.

راستی، چرا مردان شما چنین کردند؟ ای کاش، می دانستم به چه پناهگاهی

تکیه داده اند؟ و کدام ستون استوار را انتخاب نمودند؟ و به کدامین ریسمان چنگ زدند؟ و بر کدام فرزند و خاندانی پیشی گرفته اند و غلبه نمودند؟

شگفتا! چه دوستان دروغین و سرپرستان نااهلی را انتخاب کردند. و چه زشت است سرانجام ستمکاران که جایگزین بدی برگزیدند. سر را گذاشته، به دم (1)

ص: 470

چسبیدند. پی عامی و جاهل رفتند و از عالم نپرسیدند.

نفرین بر مردمی نادان که تبهکارند و تبهکاری خود را نیکوکاری می پندارند؟

بدانید که آنان فاسدند و به فساد خویش آگاهی ندارند. وای برآنان!

آیا آن که مردم را به راه راست می خواند سزاوار پیروی است یا آن که خود راه

را نمی داند؟ در این باره چگونه داوری می کنید؟

اما به جان خودم سوگند. نطفه فساد بسته شد. باید انتظار کشید تا کی مرض

فساد پیکر جامعه اسلامی را از پای درآورد.

پس از این از پستان شتر به جای شیر، خون بدوشید و زهری که به سرعت هلاک کننده است اینجاست که روندگان راه باطل زیان کنند! و مسلمانان آینده خواهند دانست که سرانجام اعمال مسلمانان صدراسلام چه بوده است. از این پس، قلب های شما با فتنه ها آرام خواهد گرفت.

بشارت باد شما را به شمشیرهای کشیده و بران وحمله ها و تهاجمات پی در پی ستمکاران و به هم ریخته شدن امور اجتماعی همگان و استبداد و دیکتاتوری از سوی ظالمان؛ آنها که غنایم و حقوق شما را اندک پرداخت می کنند و جمع شما را با شمشیرهای خود درو می نمایند، پس حسرت و اندوه بر شما! که کارتان به کجا

خواهد انجامید؟

دریغا که مردم دیده حقیقت بین ندارند. بر ما هم تاوانی نیست و نمی توانیم

شما را به کاری که کراهت دارید الزام کنیم. (1)

ص: 471

و خيانت نديدى و هيچ گاه با تو مخالفت ننمودم.»

(1)على عليه السلام فرمود: «نه، هرگز! تو آگاه تر، نيكوكارتر و گرامى تر و خوف تو در پيشگاه خدا بيشتر از آن است كه تو را به عنوان مخالفت با خود سرزنش كنم. فراق تو براى من بسيار سخت است، ولى چه بايد كرد كه چاره اى براى مرگ نيست. سوگند به خدا، مصيبت رسول خدا صلى الله عليه و آله را بر من تازه كردى و فراق و فقدان تو بسيار براى من بزرگ و دشوار است: «اِنّا لِلّهِ وَ اِنّا اِلَيهِ راجِعُونَ» (ما از آنِ خداييم و به سوى او باز مى گرديم) به خدا پناه مى برم از مصيبتى كه بسيار جانكاه و جگر سوز و غم آور است: هذه مصيبة لاعزاء لها ورزيّةٌ لاخلف لها اين، مصيبتى است كه تسليت و

ص: 473

آرامش ندارد و حادثه جانسوزى است كه جبران ناپذير است.

سپس ساعتى با هم گريه كردند و على عليه السلام سر فاطمه عليهاالسلام را به سينه چسبانيد و فرمود: «آنچه مى خواهى وصيّت كن، همانا مرا مى يابى كه به نيكى به وصيّت تو عمل

مى كنم و امر تو را بر امر خود مقدم مى دارم.» فاطمه عليهاالسلام گفت: «اى پسر عمو! خداوند به تو جزاى خير عنايت فرمايد.» سپس چنين وصيّت كرد:

1 - بعد از من با خواهرزاده ام «امامه» دختر زينب، ازدواج كن.

2 - براى من تابوتى بساز.

3 - هيچ كس از آنان كه به من ستم كردند و حقم را پايمان نمودند كنار جنازه ام نيايند و نماز بر من نخوانند، پيروان آنها نيز حاضر نشوند.

4 - مرا شب دفن كن، آن هنگام كه چشم ها در خواب فرو رفته است.»

(1)2 - در كتاب مصباح الانوار، از امام صادق عليه السلام و او از پدرانش نقل كرده كه

ص: 474

فاطمه عليهاالسلام هنگام احتضار، به اميرمؤمنان عليه السلام وصيت كرد: «وقتى من از دنيا رفتم، خودت مرا غسل بده و كفن كن و نماز بر جنازه ام بخوان و در قبر بگذار و لحد مرا بچين و خاك بر قبرم بريز و سپس بالاى سر، مقابل صورتم بنشين و بسيار قرآن بخوان و دعا كن، زيرا آن هنگام ساعتى است كه ميّت به اُنس با زنده ها نياز دارد، و

من تو را به خدا مى سپارم و وصيّت مى كنم كه با فرزندانم به نيكى رفتار كنى.»

سپس دختر خود اُم كلثوم را به سينه اش چسبانيد و به على عليه السلام فرمود: «وقتى

كه اين دختر به حد بلوغ رسيد، اثاثيه خانه از آن او باشد و سپس خداوند پشتيبان او خواهد بود.»

(1)3 - از امام صادق، از پدرانش عليهم السلام روايت شده كه چون هنگام فراق زهرا عليهاالسلام فرا رسيد، اندكى گريه كرد، اميرمؤمنان على عليه السلام فرمود: «چرا گريه مى كنى؟»

فاطمه عليهاالسلام عرض كرد: «براى رنج ها و آزارهايى كه بعد از من به تو مى رسد گريه مى كنم.» على عليه السلام فرمود: «گريه مكن، سوگند به خدا، اين سختى ها در راه خدا

ص: 475

براى من ناچيز است.»

امام صادق عليه السلام فرمود: «فاطمه عليهاالسلام به على عليه السلام وصيّت نمود كه آن دو نفر، يعنى ابوبكر و عمر، را از مرگ او مطلع نسازد و على عليه السلام نيز چنين كرد.»

4- و از امام صادق عليه السلام روايت شده كه فاطمه عليهاالسلام به على عليه السلام گفت: «بعد از آن كه از دنيا رفتم هيچ كس را خبر نكن، مگر اُمّ سلمه و امّ ايمن و فضّه را، و از مردها دو پسرم و عباس (عموى پيامبر) و سلمان و مقداد و ابوذر و حُذيفه را. و من تو را حلال كردم كه بعد از مردنم مرا ببينى [شايد اجازه داد بعد از مرگش، على عليه السلام آثار

زخم بدنش را كه از او مخفى مى داشت ببيند!] با كمك بانوان ياد شده مرا غسل بده،

و مرا شبانه دفن كن، و هيچ كس از قبرم آگاه مساز.»

ساعات آخر عمر فاطمه عليهاالسلام از او پرستارى مى كردم. يك روز حال او خوب شد و بيمارى او آرام گرديد. اميرمؤمنين على عليه السلام براى بعضى از كارها از خانه بيرون رفت. پس فاطمه عليهاالسلام به من فرمود: «مقدارى آب بياور تا غسل كنم و بدنم را شستشو دهم.» آب آوردم و كمك كردم، فاطمه عليهاالسلام برخاست و غسل نيكويى انجام داد، لباسش را عوض كرد، سپس به من فرمود: «بستر مرا در وسط خانه پهن كن.» سپس رو به قبله بر آن بستر خوابيد و به من فرمود: «من امروز از دنيا مى روم، من خودم را شسته ام، هيچ كس روى مرا باز نكند.» سپس دستش را زير سرش گذاشت و از دنيا رفت.

(1)روايت شده: هنگامى كه فاطمه عليهاالسلام جان سپرد، ساعت بين مغرب و عشا

ص: 477

بود.» و روايت شده: هنگامى كه زمان احتضار او فرا رسيد، نگاه تندى كرد و سپس گفت:

«السّلام على جبرئيل، السّلام على رسول اللّه، الّلهمّ مع رسولك، الّلهمّ فى رضوانك و جوارك و دارك دارالسّلام.»

يعنى : سلام بر جبرئيل، سلام بر رسول خدا صلى الله عليه و آله، خدايا، مرا با رسول خود و در رضوان و جوار خود بهشت برين قرار ده.

سپس به حاضران فرمود: «آيا آنچه مى بينم شما هم مى بينيد؟» بعضى از حاضران گفتند: اى دختر رسول خدا! چه مى بينى؟ فرمود: «اكنون اهل آسمان را با موكب ها و هيئت هاى خود مى نگرم و جبرئيل را مى بينم و رسول خد صلى الله عليه و آله را مى نگرم

كه مى فرمايد: اى دخترم! نزد ما بيا كه آنچه [از نعمت ها و رضوان الهى] در پيش دارى، براى تو بهتر است.»

زيدبن على عليه السلام نقل مى كند: فاطمه عليهاالسلام به جبرئيل و به پيامبر صلى الله عليه و آله و همچنين به

عزرائيل سلام كرد، و حاضران صداى ظريف فرشتگان را شنيدند و بوى خوشى كه خوشبوترين بوها بود استشمام كردند.

من فرمود: «وقتى كه جبرئيل در ساعت رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمد مقدارى

كافور از بهشت آورد. پيامبر صلى الله عليه و آله آن را سه قسم كرد: يك قسم آن را براى خود برداشت و يك قسم آن را براى على عليه السلام و يك قسم آن را براى من گذاشت كه وزن آن چهل درهم بود»، آن گاه به من فرمود: «اى اسماء! آن كافور باقيمانده در فلان جا است، آن را بياور و كنار سرم بگذار، اين را گفت و جامه اش را به سر كشيد و فرمود: «اندكى صبر كن و در انتظار من باش، سپس مرا صدا بزن؛ اگر جواب تو را ندادم بدان كه به پدرم ملحق شده ام.»

(1)اسماء اندكى صبر كرد، سپس فاطمه عليهاالسلام را صدا زد، جوابى نشنيد. دوباره صدا زد: يا بِنَت مُحَمَّدِالمُصطَفى، يا بِنتَ اَكرَمِ مَن حَمَلْتهُ النِّساء، يا بِنتَ خَيرِ مَن وَطَأ الحِصى، يا بِنتَ مَن كان مِن رَبِّهِ قابَ قَوسَينِ اَو اَدنى.

يعنى: اى دختر محمّد مصطفى! اى دختر بهترين انسان ها، اى دختر برترين

ص: 479

كسى كه بر روى زمين راه رفت! اى دختر كسى كه در شب معراج به جايگاه خاص قرب الهى رسيد!

باز جواب نشنيد. اسماء روپوش را كنار زد، ناگاه دريافت كه فاطمه عليهاالسلام به لقاءاللّه پيوسته است. پس خود را به روى فاطمه عليهاالسلام انداخت و او را بوسيد و عرض كرد: اى فاطمه! وقتى كه به حضور پدرت رسول خدا عليهاالسلام رسيدى: سلام مرا به او برسان.»

است. به برادرش حسن عليه السلام رو كرد و گفت: اى برادر! خدا در مورد مادرم به تو اجر

بدهد (آجرك اللّه فى الوالدة).

پس حسن عليه السلام خود را به روى مادر انداخت، گاهى او را مى بوسيد و گاهى مى گفت: «اى مادرم! با من سخن بگو، قبل از آن كه روح از بدنم بيرون رود.»

امام حسين عليه السلام پيش آمد و پاهاى مادرش را بوسيد و گفت: «مادر! من پسرت حسين هستم، قبل از آن كه قلبم شكافته شود و بميرم، با من سخن بگو.»

پس اسماء به حسن و حسين عليهماالسلام گفت: برويد نزد پدرتان على عليه السلام و وفات مادرتان را به او خبر دهيد.

(1)حسن و حسين عليه السلام از خانه بيرون آمدند، درحالى كه فرياد مى زدند:

«يا مُحَمَّداه! يا اَحمَداه! اَليَومُ جُدِّد لَنا مُوتُك اِذ ماتَت اُمُّنا.»

يعنى: آه! اى محمّد! اى احمد صلى الله عليه و آله! امروز مصيبت فقدان تو براى ما تجديد شد، چرا كه مادرمان از دنيا رفت.

سپس حسن و حسين عليه السلام وارد مسجد شدند، على عليه السلام در مسجد بود، آنها شهادت فاطمه عليهاالسلام را به او خبر دادند. على عليه السلام آن چنان از اين خبر دگرگون شد كه بى حال [به روى زمين] افتاد، آب به صورتش پاشيدند، وقتى كه حالش خوب شد، با

ص: 481

ندايى جانسوز فرمود: «بِمَنِ العَزاءُ يا بِنتَ مُحَمَّدٍ كُنتُ بِكِ اَتَعَزِّى فَفِيمَ العَزاء مِن بَعدِكِ.»

يعنى: اى دختر محمّد صلى الله عليه و آله! به چه كسى خود را تسليت بدهم. تا زنده بودى مصيبتم را به تو تسليت مى دادم، اكنون بعد از تو چگونه آرام گيرم؟