به امید خدا

فهرست مطالب

دیباچه. 7

احادیث امیدواری... 8

نا امیدی و کفر. 8

اگر امید نبود. 8

امیدوار جوینده است... 9

امید همراه با عمل.. 9

تعجب می کنم.. 9

به اندازه گمان.. 10

امید فقط به خدا 10

امید به عمل گره خورده. 10

به مردم امید نبند. 11

ناامید از مردم. 12

هر خیری... 12

امید کاذب... 13

ص: 5

دیباچه

رودخانه به امید دریا، درمان به امید سلامتی، کار به امید دستمزد، عبادت به امید پاداش، هدیه به امید دوستی، فکر به امید نتیجه، خواندن به امید فهمیدن، ورزش به امید تندرستی...همه ی این ها زندگانی آدمی است که با امید جریان دارد.

نوشته ی پیش روی شما گلبرگی از احادیث، مثل ها، شعرها و داستان های کوتاه درباره امید است. هرچند کوچک است اما به قول معروف «اگر آب نمی آورد، کوزه هم نمی شکند، و یا اگر آشت ندهند، کاسه ات را هم نمی شکنند». به هرحال تمام سعی بر این بوده که نور و نعمت امید را در خوانندگان گرامی روشن و بیدار کنیم؛ و امیدواریم دل های ما دریایی تر و امیدوارتر گردد. و از خوانندگان هوشیار و هشیار و امیدوار خواستارم که کاستی ها را بر بنده ببخشایند و مرا از نقدها و پیشنهادهای سازنده محروم نفرمایند.

دل گرم و امیدوار باشید

ryazdi1395@gmail.com

الحمد لله رب العالمین

مهر/1399

ص: 11

احادیث امیدواری

نا امیدی و کفر

قرآن کریم:

وَ لا تَیْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لا یَیْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْکافِرُونَ؛

از رحمت خدا مأیوس نشوید؛ که تنها گروه کافران، از رحمت خدا مأیوس می شوند.(1)

کسانی از دریای رحمت و مهربانی خدا نا امید می شوند که قدرت و لطف بی پایان الهی را باور نکرده اند؛ و خدا را قادر و توانا در انجام کاری نمی دانند و این دسته افراد به خداوند بدگمان هستند و لطف خدا را کوچک می شمارند.

درحالی که خداوند خالق بشر، زمین، زمان و ... است و هرلحظه که اراده کند عرش را به فرش و فرش را به عرش می رساند به قول مثل معروف «اگر خدا بخواهد از نر هم می دهد». برای خدای دانا و حکیم هر کاری در هر زمانی و شرایطی

ص: 15

اگر امید نبود

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) : الْأَمَلُ رَحْمَةٌ لِأُمَّتِي وَ لَوْ لَا الْأَمَلُ مَا رَضَعَتْ وَالِدَةٌ وَلَدَهَا وَ لَا غَرَسَ غَارِسٌ شَجَراً؛

امید براي پيروان من رحمت است و اگر اميد نبود، هيچ مادري كودكش را شير نمي داد و هيچ باغباني نهالي نمي كاشت.(1)

تمام کارهای بنی بشر برای این است که امید دارد زنده بماند و زندگانی کند. می خورد و می نوشد به امید فعالیت و تندرستی؛ سعی و تلاش می کند به امید سعادت و آرامش بهتر؛ می خوابد به امید آسایش جسم و ر وحش؛ بیدار می شود به امید فعالیت و کارش؛ می گوید و می شنود به امید رسیدن به مطلوب و خواسته اش؛ حرکت می کند به امید برکت؛ عاشق می شود به امید همدم و همراز؛ می گذرد و می بخشد به امید اجر و پاداش...

ص: 16

امیدوار جوینده است

امام علی (علیه السلام) : كلُّ راجٍ طالبٌ؛

هر اميدواري، جوينده است.(1)

جوینده یابنده است. به شرطی که امید به یافتن و پیروزی داشته باشد. نیاز جویندگی تلاش و همت است ولی آنچه آن را سهل و ساده می کند امید است. امید همچون همیار و همکاری است که همواره کمک کار جوینده بوده است و خواهد بود.

تعجب می کنم

حضرت علي (علیه السلام) : عَجِبْتُ لِمَنْ يقْنَطُ وَ مَعَهُ الْاسْتِغْفَارُ؛

تعجب مي كنم از كسي كه نااميد مي شود و حال آنكه سرمايه اي مانند استغفار به همراه او است.(1)

حتی کسانی که گرفتار خطا و اشتباه می شوند پنجره امید به روی آن ها نیز باز است. خدای مهربان هیچ مشکلی را بدون راه حل قرار نداده است. تا زمانی که خدای مهربان و توانا حاکم و خالق است شایسته نیست از درگاه او ناامید شد.

امید فقط به خدا

امیر مؤمنان (علیه السلام) : لا تَرْجُ إلا رَبَّك؛

جز به پروردگارت اميد نداشته باش.(1)

تنها باید به کسی امید بست که آن کس « هشتش گِرو نه اش» نباشد؛ و خودش سرچشمه تمام خوبی ها و نیکی ها و دارای همه دانش ها و قدرت ها باشد و چنین شخصی سزاوار نیست جز آفریندِه من و تو پس شایسته است جز به او امید نبندیم.

به مردم امید نبند

امام زين العابدين (علیه السلام) : «مَنْ لَمْ يَرْجُ النّاسَ في شَيْ ءٍ؛ کسی که در هیچ کاری به مردم اميد نبندد و همه ی کارهای خود را به خداي عزّوجّل واگذارد، خداوند هر خواسته اي كه او داشته باشد اجابت مي كند».(1)

چرا پروردگار عالم همه ی دعاها و امیدهای ما را پاسخ مثبت نمی دهد؟ همانند روز آشکار است برای اینکه نگاهمان، قلبمان، فکرمان و امیدمان و تمام اعضا و جوارحمان در خدمت و به دستان ناتوان و سست بنی بشری مثل خودمان است. فلانی کمک می کند! فلانی پارتی خوبی است! به فلانی بگویم حل می شود! فلانی همراه من هست پس مشکلی نیست!... درحالی که غافلیم که فلانی هم بنده خدا است و تا خدا نخواهد آب از آب تکان نمی خورد.

پس برای رسیدن به خواسته ها شایسته است اولاً: جز خداوند را در قلب و فکر و ذهن و رفتار و اعمالمان جای ندهیم و تنها به او دل ببندیم و از او یاری بخواهیم. ثانیاً: با همت و مشورت در آن راه تلاش کنیم.

هر خیری

يا مَنْ اَرْجُوهُ لِكُلِّ؛

اي كه براي هر خيري به او اميد دارم.(2)

ص: 22

امید کاذب

امام باقر (علیه السلام) : إِيَّاكَ وَ الرَّجَاءَ الْكَاذِبَ فَإِنَّهُ يُوقِعُكَ فِي الْخَوْفِ الصَّادِق؛

از امید دروغین بپرهیز که تو را گرفتار ترس حقیقی می کند.(1)

امید بدون عمل. دروغی بیش نیست. تنها امید در پرتو عمل است که رنگ می گیرد و رشد می کند و شخص را به سعادت و خوشبختی می رساند. ماشینِ بدون سوخت، انسانِ بدون غذا، انتظار بدون عمل، درد بدون درمان، موفقیت بدون گام برداشتن، رسیدن بدون حرکت، ثروت بدون تلاش... همگی دروغ است و دروغ آدمی را گرفتار پوچی و نیستی می کند. پس امیدی نتیجه بخش است که همراه با عمل باشد. سوخت را می زنم به امید مسافرت، غذا و دارو را می خورم به امید سلامتی، حرکت می کنم به امید رسیدن...

خدا نزد خُوش بین هاست

امام رضا (علیه السلام) : أَحْسِنْ بِاللَّهِ الظَّنَّ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ أَنَا عِنْدَ حُسْنِ ظَنِ عَبْدِيَ الْمُؤْمِنِ بِي إِنْ خَيْرٌ فَخَيْرٌ وَ إِنَّ شَرٌّ فَشَر؛

من نزد گمان بنده مؤمن خويش هستم، اگر به من خوش گمان باشد، به خوبی با او رفتار می کنم و اگر به من بدگمان باشد، به بدى با او رفتار می کنم.(2) و (3)

افراد مؤمن و موفق همواره و در هر شرایطی به خداوند حُسن ظن دارند و یقین دارند که آنچه خدا برایشان رقم زده است. بهترین سرنوشت است. چرا که خداوند

ص: 24

رحمت خدا

امام علی (علیه السلام) : الرَّجَاءُ لِرَحْمَةِ اللَّهِ أَنْجَح؛امید به رحمت خدا پیروزی بخش تر است.(1)

نتنیجه ی حرص و طمع داشتن به رحمت بی پایان الهی کامیابی و پیروزی دل نشین و شیرینی است که هرگز طعم خُوش آن را از یاد نخواهیم برد. از جاهایی که حرص و طمع نیکوست، بحث امید است. هر آن کس حریص تر در امید باشد به همان اندازه موفق تر است. به یاد داشته باشیم اگر بنده دهد منت هم دهد ولیکن اگر ارباب دهد بی نهایت و باعزت دهد.

خواهید رسید

امام علی (علیه السلام) : إِنَّكُمْ إِنْ رَجَوْتُمُ اللَّهَ بَلَغْتُمْ آمَالَكُمْ وَ إِنْ رَجَوْتُمْ غَيْرَ اللَّهِ خَابَتْ أَمَانِيُّكُمْ وَ آمَالُكُم؛

به راستی اگر شما امید به خدا داشته باشید به امیدهای خود خواهید رسید و اگر به غیر خدا امیدوار گردید آرزوها و امیدهای شما ناامید شود.(2)

چه خوب است از همان آغاز کار نزد کسی برویم که آبرو و عزتمان را حفظ کند و آدمی را شرمنده و کوچک نسازد.

ناامید مکن

امام علی (علیه السلام) : مَنْ رَجَاكَ فَلَا تُخَيِّبْ أَمَل؛

هر که به تو امیدوار بود امید، آرزویش را نومید مساز.(2)

تا توانی به جهان خدمت محتاجان کن *** به دَمی(3) یا دِرمی یا قدمی یا قلمی(4)

از ویژگی انسان های موفق دست گیری و کمک به دیگران است.

دانشمند کیست؟

امام علی (علیه السلام) : فقيه به تمام معنا، كسى است كه مردم را از رحمت خدا نوميد نگرداند و از فضل و بخشايش خدا، مأيوسشان نسازد و از مكر و عذاب خدا هم آسوده خاطرشان نكند.(2)

نیکوترین پرواز، پرواز با دو بال امید و ترس است. امید به اینکه دست خدا با من است و همیشه کنارم هست. ترس به اینکه کاری نکنم که دست و یاری خدا از من جدا شود؛ و تنها و بی کس بمانم.

به اندازه نیت

امام علی (علیه السلام) : بدان كه آن کسی كه خزانه های آسمان ها و زمين در دست اوست به تو اجازه دعا كردن داده و اجابت نمودن آن را ضمانت كرده است ··· پس مبادا تأخير در اجابت او تو را نوميد گرداند؛ زيرا كه دَهِش به اندازه نيّت بستگى دارد.(1)

شخصی تعریف می کرد دوست داشتم شغلی داشته باشم که روزانه پول فروان به دستم بیاید؛ و به طوری که مشغول شمردن پول ها شوم. ازاین رو متوسل به امام رضا (علیه السلام) شدم و دعا کردم و از حضرت خواستم تا چنین شغلی به من بدهد. ازقضا الهی و لطف ا مام رضا (علیه السلام) در استخدامی بانک قبول شدم و کارمند بانک شدم؛

ص: 29

ناامیدی و تنبلی

امام علی (علیه السلام) : في القُنوطِ التَّفريطُ؛

نوميدى، باعث كوتاهى در عمل می شود.(1)

افراد ناامید، به دلیل کوتاهی همت و تنبلی همیشه در کارهایشان عقب هستند. هیچ گونه نشاط و انگیزه ای ندارند. بیشتر کارهای این گونه بشر ناقص و ناتمام است؛ و کوله بار خود را در میان راه رها می کنند و به مقصد نمی رسند چراکه خود را لایق و شایسته خوبی ها نمی داند؛ و نیز به کمک و یاری خدا نیز اعتمادی ندارد. ویکی از دلایل مهم تنبلی نبود انگیزه و امید است.

ولی افراد امیدوار، به دلیل بلندهمتی و تلاش و کوشش، همواره در اوج قله های سعادت پرچم موفقیت خویش را به اهتزاز درمی آورند. و در راه رسیده به هدف نهایت امید و همت را دارند؛ و پله پله، قلاب امید خود را تیزتر می کنند تا به اهداف بهتر و بلندتری دست یابند و به یقین، خداوند نیز یاور آن هاست.

ناامید و شکست

امام علی (علیه السلام) : كُلُ قَانِطٍ آيِس؛

هر ناامیدی ناکام است.

روشن است که هر که دَم از ناامیدی بزند و همواره در حال شِکوه و گلایه باشد. این فرد گرفتار و زمین گیر خواهد شد و روی تندرستی و کامیابی را نمی بیند.

ولی روشن تر از آن این است که هر که دَم از امید بزند. همواره آسمانی و آسمان گیر می شود؛ و روحش در اوج خوشبختی و نیک بختی پرواز می کند؛ و لحظه به لحظه به پَر و بال توفیق و کامیابی خویش می افزاید.

ص: 31

مَثَل های امید

اگر را کاشتند،سبز نشد

اگر را کاشتند،سبز نشد.

اگر را با مگر تزویج کردن *** از ایشان بچه ای شد کاشکی نام

(1)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) چنین می فرماید: إیّاكَ وَاللَّوَّ فَإنَّ اللَّوَّ تَفتَحُ عَمَلَ الشَّیطانِ؛

بپرهیز از اگر گفتن که اگر گفتن گره از کار شیطان می گشاید.(2)

امید را با «اگر و مگر» گره نزن. اگر رئیس بودم، اگر ثروتمند بودم، ای کاش فلان شغل را داشتم... این ها را ببوسید و کنار بگذارید به فکر آینده و حال باشید و بهتر است امید را با «تلاش و همت» گره بزنید.

به اشتهایی مردم نمی شود نان خورد

هیچ گاه به امید دیگران تکیه نکن. خودت آقای خودت باش و به خدای روزی رسان امیدوار باش.

جهان را به امید خورده اند

تا حالا دوران کودکی آدم های ثروتمند و موفق را خوانده اید. تعداد قابل توجهی از آن ها فقیر و تنها بودند ولکن الآن آقای خودشان شدند و به دیگران امرونهی می کند و جهان را به راحتی خورده اند. چراکه امید به خوردن داشتند؛ و ناگفته پیداست که فرق است بین امید و حرص و آز. شایسته است قبل از خوردن دنیا، هدف از خوردن را روشن کنیم. تا دنبال چیز بی ارزش و کم اهمیت نباشیم. اگر دنیا را خوردی و در کنارش به دیگران خوراندی و دیگران را بهره مند کردی پس بدان این بهترین نیت است و حتماً خداوند نیز هوادار چنین نیتی است.

خم به ابرو نیاوردن

پایدار و استوار و امیدوار در برابر سختی ها باشید. با امید به آفریدگار هستی «م» مشکلات را بردارید تا مزه شیرین «شکلاتِ» زندگی را بچشید.

ان شاالله گربه است

مردی در تاریکی روشنی صبح از حمام بیرون آمد از قضا سگی توی آب جست و سراپای او را نجس کرد مرد که نمی توانست دوباره به حمام برود گفت: سگ نبود ان شاالله گربه بود و نجس نبود؛ و دوباره نباید حمام بروم.

جالب است بااینکه می داند موضوع چیست ولی خودش را به نادانی می زند. سختی ها هرچند سخت و محکم باشند. نمی تواند رشته افکار را به دست بگیرند. فرد امیدوار همیشه راه حلی را می یابد و تسلیم هیچ چیز نمی شود. اگر مشکلات با شما کنار نمی آیند شما با آن ها کنار بیایید؛ و همچنان با امید و پشتکار روبه جلو حرکت کنید.

با توکل زانوی اشتر ببند

گفت پیغمبر به آواز بلند *** با توکل زانوی اُشتر ببند(1)

برای موفقیت در هر کاری، باید زحمت کشید و تلاش کرد و به خدا امیدوار بود و توکل به خدا بدون سعی و تلاش، نتیجه ای نخواهد داشت. فرد امیدوار همیشه امیدش را با همت و پشتکار همراه می کند.

دست شکسته به کار می رود، دل شکسته به کار نمی رود

دست شکسته به کار می رود، دل شکسته به کار نمی رود.(1)

اگر شخصی دچار آسیب های جسمی شود باز توان و روحیه کار هنوز در او باقی است؛ اما اگر دچار ناامیدی شود. چاره بر او ناچار می شود و بی انگیزه و بی نشاط و بی روح می شود و توان و شور و شوق کاری را ندارد. ازاین رو برای دل به کار دادن و سعی و تلاش کردن، نیاز به نیروی محرکه قوی به نام امید است که بتواند شخص را به حرکت درآورد. چراکه تا موتور درونی انسان ( امید به خدا) روشن و گرم نشود. انسان قادر به حرکت و پرواز نیست.

بکار تا درو کنی!

برای به دست آوردن نتیجه و ثمره خوب در هر کاری، باید برنامه ریزی درست و تلاش و امید داشت. اگر بکاری، درو خواهی کرد!(2) به کسی امیدوار می گویند که در کنار امید به خدای بی نیاز، اهل عمل و کار نیز باشد؛ و امید و تلاش همانند دو بال پرواز برای رسیدن به قله ی سعادت است؛ و با نبودن یکی از دو بال پرنده می شود چرنده.

پرسید از بد بالاتر چیه؟ جواب داد: بدتر!

مردی سر سفره شام نشست و دید غذا توی سفره هست، اما زنش ماست و ترشی و این جور چیزها را سر سفره نگذاشته. عصبانی شد و گفت: «چه سفره بدی» و بعد هم قهر کرد و از خانه زد بیرون. در راه به زن وشوهری رسید که با هم دعوا می کردند و زن به خاطر بی کاری مرد و گرسنگی حرف طلاق و جدایی می زد. خدا را شکر کرد که اگر سفره اش بد است خالی نیست که بدتر باشد؛ و به خانه برگشت.

وقتی بخواهیم کسی را به تحمل کردن وضع موجودش سفارش کنیم و او را از وضع بدتر بترسانیم این مثل را می گوییم.(1)

شایسته است امید معقول و منطقی باشد. امید را درجه بندی کنید. اگر به فلان چیز نرسیدی به همین قناعت کن و قدر این را بدان و به جای ناسپاسی اندکی رنگ تعقل به امیدت بده.

تا هیزم به جاست، آتش نمی میرد

تا روزنه امید هست، نباید ناامید شد. افراد خلاق و امیدوار همیشه در جستجوی راه حل تازه ای هستند و از هر موقعیتی بهره می برند و خود را پیروز می دانند اجازه ندهید طناب استوار امید سست شود. اهل مبارزه و امید باشید و خود را تسلیم روزگار نکنید. یادمان باشد که خدای مهربان بهترین تکیه گاه امید است و تنها اوست که مُسَبب الاسباب است.

خدا بخواهد از نر هم می دهد

اگر خدا بخواهد، هر کاری که ازنظر ما بندگان غیرممکن است، ممکن خواهد شد. در نزد قدرت خداوند، هیچ کاری غیرممکن نیست. اراده خدا بر هر چیز قادر و تواناست.(1)

ازآنجایی که فکر و توانایی بشر محدود است به هر مشکلی که برمی خوریم زود تسلیم می شویم و گمان می کنیم که این مشکل اختصاصی من شده است و دیگه دنیا به پایان رسیده است. حال آنکه غافل هستیم از اینکه خدای مهربان و توانا رزق و روزی بندگان را از جاهایی که گمان نمی کنند می رساند. خدایی که انسان را از قطره ای ناچیز خلق کرده است همان خدا نیز قادر است مشکلات ما را به راحتی تبدیل به قطره کند به شرطی که ما نیز بخواهیم و سرسخت و استوار در مقابل موج ناامیدی بایستیم و چراکه آفرینده ما قادر به هر کاری است و پشتیبان بندگانش است.

ص: 45

خط ننویسد قلمِ بی شکاف

هیچ چیز خالی از عیب نیست و همین خصوصیات خوب و بد هر چیز است که به آن معنی یا شخصیت می دهد. بعضی کمبودها و نقص ها، برای بهتر شدن نتیجه ی کار لازم است و باید آن ها را تحمل کرد.(1)

قلم برای نوشتن، سر خود را از دست می دهد. چرا که می داند برای ماندگار شدن باید تلاش کردن و از برخی چیزها گذشت. بی شک موانعی در سر زندگی ما هست و پیش خواهد آمد و آنچه مهم است اینکه بدانیم همین نقص ها و سختی ها است که رشد ما را ضمانت می کنند. هنر آن است که در اوج بار سختی مشعل امید را روشن نگه داریم. سختی ها جسم و روح آدمی را ورزیده می کنند و کسی پیروز میدان است که خود را لایق پیروزی بداند.

در باغ جهان، یک گُل بی خار نباشد

در باغ جهان، یک گُل بی خار نباشد.(1)

هیچ پاداشی بی زحمت به دست نمی آید. زیباترین گل ها در کنار خشن ترین خارها می رویند. موفق ترین افراد در کنار سخت ترین مشکلات بزرگ می شوند. تنها نیرو و قدرتی که می تواند چنین افرادی را تربیت کند امید به خدای توانا و پشتکار آنان است. خودت را بشناس و دریاب که خالق ما هوادار ماست.

دیر و زود دارد؛ اما سوخت و سوز ندارد

کاری که باید انجام بشود، حتماً خواهد شد؛ حتی اگر زمان طولانی لازم باشد. حتی به فکر نگرانی آینده هم نباشید. چراکه نتیجه اعمال بالاخره یک روزی نمایان می شود و خوش اندامی می کند. برای رسیدن به مقصد باید صبر و حوصله کرد و امیدوار بود که روزی میوه شیرین آن را بچینیم.

دستت را بگیر به زانویت و بگو «یا علی»!

چرا در هنگام دشواری ها می گوییم «یا علی»؟ چراکه امام علی (علیه السلام) از نمونه های آشکار و از بهترین الگوها برای فرد امیدوار است. چراکه در دوران عمرشان سختی های زیادی به ایشان هجوم آورد اما ایشان با امید به خدا تمام مراحل را پشت سر گذاشتند؛ و به مسائل اجازه ندادند تا ایشان را زمینه گیر کند.

راه همیشه سَر بالا نیست، سَر پایینی هم دارد!

به تعبیر زیبای امیر مؤمنان (علیه السلام) : الدَّهْرُ يَوْمَانِ يَوْمٌ لَكَ وَ يَوْمٌ عَلَيْكَ فَإِذَا كَانَ لَكَ فَلَا تَبْطَرْ وَ إِذَا كَانَ عَلَيْكَ فَاصْبِر؛ روزگار دو روز است یک روز به کام تو و یک روز به زیان تو. پس هنگامی که به کام توست بدمستی مکن و در آن هنگام که به زیان توست شکیبایی کن.(1)

روزی می آید اما روزی (رزق و روزی) نمی آید

روز و شب و بهار و زمستان خواهیم نخواهیم خواهد آمد و خواهد رفت. آنچه مهم است و باقی می ماند عمل نیک و تلاش و همت انسان است. و روزگار به چرخش خود ادامه می دهد و اگر تنها امیدِ بدون عمل داشته باشیم. جز خُسران و زیان چیزی نصیبمان نمی شود. همانند اینکه شخصی به گوشه ای پنهان ببرد و روزانه صد مرتبه بگوید من گرسنه ام! من گرسنه ام! تنها چیزی که نصیبش می شود گرسنگی بیشتر و خستگی است؛ اما فرد امیدوار در حین اینکه کار و تلاش می کند نگاه و امیدش به خداوند یکتاست؛ و خداوند رزق و روزی چنین بنده ای را به خیر و برکت و عزت می رساند.

شتر دیدی، ندیدی!

اشاره به اصل غفلت دارد. گاهی اوقات برای راحتی جسم و روح باید خودمان را به غفلت بزنیم.

از آن روزی که ما را آفریدی *** به غیر از معصیت چیزی ندیدی

خداوندا! به حقِ هشت و چارت *** ز مُو بگذر، شتر دیدی، ندیدی!(2)

نباید همچون جاروبرقی هر زباله ای را به درون خود راه داد. جایگاه قلب و ذهن آدمی جایگاه شریف و بلندی است که شایسته است تنها افکار مثبت و امیدوارکننده به آن راه پیدا کنند. اگر افراد با رفتارهای منفی و کسل کننده اطراف شما است. هرگز اجازه ندهید که شما را تسلیم افکار و رفتارشان کنند. اگر به ناچار با چنین افرادی در تماس هستند. پس از مرحله تذکر و پند دهی و تأثیر نگذاشتن، خود را به غفلت بزنید و یک گوش را در و گوش دیگر را دروازه کنید.

عسل در باغ هست و غُوره هم هست

شیرینی و تلخی روزگار به هم آمیخته است. انتظار نداشته باشید همیشه موفقیت درِ خانه شما را بزند. گاهی هم شکست درِ خانه را می زند؛ و این پست و بلندی زندگی نشان از زنده بودن است. آدم هایی که با سختی ها دست وپنجه نرم می کنند غالباً چنین افرادی، انسان های موفق و امیدواری هستند که مفید برای خود و اطرافیانشان هستند.

عاقبت این شب تاریک سحر خواهد شد

هر چیزی دوره ای و پایانی دارد و انتهای دوران ناخُوشی و تاریکی، خُوشی و روشنایی است.

کار نَشُد، ندارد!

هر کاری، به کمک سعی و تلاش و همت، انجام خواهد شد؛ کاری نیست که باوجوداین سه عامل، انجام نشود.(1)

آسوده کسی که خر ندارد *** از کاه و جوش خبر ندارد

این مثل را غالباً اشخاص بی بضاعت که نانی به دست می آورند و به قناعت می خورند استفاده می کنند و گاهی هم اشخاص توانگر از کثرت کار و زحمت ناشی از ثروت زیاد و خستگی روحی یادی از آسایش مردم بی بضاعت کرده و این مثل را می گویند. اگر به آنچه می خواستید دست نیافته اید نگران نباشید بلکه در عوض آسایش و راحتی دارید.

آن هایی که دویدند و آن هایی که چریدند، هر دو با هم رسیدند

زیاد سخت گیر نباشید، آنچه روزی ات باشد به شما می رسد. زندگی را سهل و ساده بگیرید برای به دست آوردن رزق و روزی خود را به در و دیوار نزنید، دست را به روی هر کس و ناکس دراز نکنید. شما هر قدر هم که بدوید بیشتر از پیمانه ای که روزیتان است به دست نمی آورید. شاید کوه ای از ثروت و مال اندوخته باشید اما مهم بهره بردن از آن است. چه افرادی را دیدیم که دست رنجشان را وارث محترم بالا کشیده و آبی هم به روی قبرش نپاشیدند. آنچه مهم است سلامت، نشاط و مفید بودن زندگی است.

گذشته ها گذشته

گذشت ها رفت و آیینه عبرت شد پس با امید و پشتکار به فکر آینده باشد.

نه هر که رفت رسید، نه هر که کِشت دِرود

خواست و اراده خداوند را نباید فراموش کرد. گاهی اوقات تمام تلاش خود را انجام می دهیم و لکن به نتیجه نمی رسد و این زنگ خداست که به صدا می آید و می گوید. درست است که همه کارها را خودت انجام دادی ولکن اذن و اراده خداوند نیز شرط است. در هر کار نباید از امید به خداوند غافل شد و همیشه باید از او کمک خواست تا کارها برکت پیدا کند.

و گر زمانه نسازد، تو با زمانه بِساز!

و گر زمانه نسازد، تو با زمانه بِساز!(1)

اگر تمام اسباب دنیایی دست به دست هم داده تا تو را به خاک سیاه بنشاند. تو تسلیم نشو، همانند سپری استوار جلوی آن قامت خود را بلند کن و سیلی محکم امید را به گوشش بنواز. به زمانه بیاموز که آدمِ امیدوار صد هزار ارزشش بهتر از زمانه ی گذرا است.

یا رب مکن امید کسی را تو نا امید

دعای اهل دل است برای دلگرمی دادن به کسانی که امید به خداوند یکتا دارند.

ص: 60

شعرهای امید

ص: 61

داستان های امید

اعتماد ابراهیم (علیه السلام) به خدا

نَمرُود (پادشاه شهر بابل درزمان ابراهیم (علیه السلام) ) دستور جمع آوری هیزم را داد و در بیابان نزدیک شهر هیزم ها انباشته شدند و آن ها را آتش زدند ولی از افکندن حضرت ابراهیم (علیه السلام) در آن آتش ناتوان شدند چراکه شعله های آتش اجازه نزدیک شدن را نمی دادند. شیطان برای آنان منجلیق ساخت تا به وسیله آن ابراهیم را در آتش بیندازند.

در این هنگام جبرئیل آمد و به ابراهیم گفت: اگر حاجتی داری بگو. ابراهیم گفت: «أَمَّا إِلَيْكَ فَلَا حَسْبِيَ اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ» از تو خیر، خداوند مرا کافی است و او نیکو حمایتگری است. میکائیل آمد و گفت: باران و آب در اختیار من است اگر بخواهی آتش را خاموش کنم.

ابراهیم گفت: «لَا أُرِيدُ» خیر نمی خواهم. فرشته باد آمد و گفت: اگر می خواهی فرمان دهم باد آتش را پراکنده کند. ابراهیم گفت: «لَا أُرِيدُ» خیر. نمی خواهم. جبرئیل گفت: پس خودت از خدا بخواه. ابراهیم گفت: «حَسْبِي مِنْ

ص: 73

چه کسی تو را نجات داد

جبرئيل ( زمانی که حضرت یوسف زندانی بود) به نزد يوسف (علیه السلام) آمد و گفت: چه كسى تو را زيباترين مردم كرد؟ يوسف گفت: «رَبّی؛ خداى من».

جبرئيل پرسيد چه كسى تو را در ميان برادران ديگرت پيش پدر محبوب ساخت؟ يوسف گفت: پروردگار من.

جبرئيل چه كسى كاروان را به سوی تو فرستاد (تا تو را از چاه نجات دهند)؟ يوسف گفت: خداى من.

جبرئيل كى آن سنگ را (كه دنبال تو در چاه انداختند) از تو دور كرد؟ يوسف گفت: پروردگار من.

جبرئيل كى تو را از چاه بيرون آورد. يوسف گفت: خداى من.

جبرئيل كى شرّ زنان را از تو دور كرد؟

يوسف گفت: خداى من.

ص: 74

امید چاق است؟

امام صادق (علیه السلام) : در زمان حضرت موسى بن عمران دو مرد زندانى بودند و آزاد شدند، كه يكى از آن ها چاق و درشت هیکل و ديگرى لاغر بود و مانند حشره اى كوچك گرديده بود. موسى بن عمران به شخص چاق گفت: اين سرحال بودن بدنت را از چه مى بينم؟

گفت: «حُسْنُ الظَّنِّ بِاللَّهِ» از خوش گمانى به خدا و به ديگرى گفت: اين بدحالى را در بدنت از چه مى بينم؟ گفت: «الْخَوْفُ مِنَ اللَّهِ» از ترس خدا. موسى بن عمران دستش را به سوی خدا بلند كرد

و گفت: يَا رَبِّ قَدْ سَمِعْتَ مَقَالَتَهُمَا فَأَعْلِمْنِي أَيُّهُمَا أَوْلَى فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ صَاحِبُ حُسْنِ الظَّنِّ؛

ص: 75

عابدترین مرد زمین

حضرت یونس (علیه السلام) به جبرئیل گفت: عابدترین مردم روی زمین را به من نشان بده. جبرئیل او را نزد مردی برد که دست وپایش به خاطر بیماری جذام قطع شده و چشم و گوشش نیز ازکارافتاده بود؛ بااین حال به خدا می گفت: چندان که خواستی مرا از اعضای بدنم برخوردار کردی و آن زمان که خواستی، آن ها را از من ستاندی؛ اما امید مرا نسبت به خودت در من باقی گذاشتی. ای پیوسته نیکوکار و ای بسیار عطا و بخشش کننده.(2)

هنرمند واقعی کسی است که امیدش را در سختی ها نگه دارد.

کَس نخارَد پشت من، جز ناخن انگشت من

خودت باید آستین همت را بالا بزنی و کارهایت را انجام دهی، زیراکسی کمک نمی کند (یا نمی تواند کمک کند)؛ و تنها امیدت به خداوند باشد و به امید دیگران نشستن خواب وخیال است؛ و با بازوی و هنر خودت کارهایت را سروسامان بده.

دو بلدرچین در کشتزاری آشیانه داشتند. روزی پرنده ی مادر آشیانه را به جوجه ی خویش که به تازگی پریدن آموخته بود سپرد تا بر بام خانه ی صاحب ملک بنشیند و از چگونگی آبیاری کشتزار آگاه شود. پرنده خبر آورد که صاحب کشت

ص: 77

سیبی را که به هوا بیندازی تا برگردد، هزارچرخ می خورد

همه چیز در حال دگرگونی است و سرنوشت کسی را نمی توان پیش بینی کرد. ازاین رو باید به آینده امید داشت تا روی خوش دگرگونی و تغییر به انسان رو کند.

«متوکل» از خلفای عباسی مردی ستم گر بود. در زمان متوکل، ستم و آزار بر مسلمانان و تمام مردم به نهایت رسیده بود؛ و زندان ها پر از مردم بی گناه بود. در میان زندانیان جوان خوش سیمایی بود که جوانی او، دل فرمانده جلادان را به رحم آورد. او به آن جوان گفت: من دلم نمی آید تو را بکشم؛ اما دستور امیر است

ص: 78

اکبر ندهد، خدای اکبر بدهد

آدمی باید به خدا توکل کند و امید داشته باشد چراکه او روزی رسان است.

پادشاهی بود به نام اکبر. او افراد چاپلوس را خیلی دوست داشت. کاری می کرد که همه از او تعریف کنند. پشت در قصر او دو گدای کور بودند که هرروز صدقه ای از اکبر می گرفتند؛ و روزگارشان را می گذراندند. یکی از دو گدا برای

ص: 79

نیمه ی اول عمر

در بنی اسرائیل، مرد نیکی بود که همسری نیک داشت. در خواب دید که به او می گویند: «خداوند برایت فلان مقدار عمر قرار داده است و نیمی از عمر تو در گشایش و نیم دیگر را در تنگی گذارده است. برای خودت نیمه ی اول یا نیمه ی دیگر را انتخاب کن».

ص: 80

بهترین جایگزین

روزی پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود هرکسی به مصیبتی گرفتار شود و همان طور که خدا فرمود «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ» بگوید و بعد بگوید «خدایا! مرا از این مصیبت نجات بده و جایگزین بهتری ازآنچه از دست داده ام جایگزین کن» خدا در حق او چنین خواهد کرد. وقتی ابوسلمه (شوهر ام سلمه) از دنیا رفت. ام سلمه همان جمله را تکرار و از خدا خواست که جایگزین بهتری برای ام سلمه نصیبش شود. البته با خودش گفت: «دیگه کجا مثل ابوسلمه پیدا می شود؟» خدا هم

ص: 81

امید حتی از اعماق جهنم

در روز قیامت، بنده ی گناهکاری را می آورند و خدا از او می پرسد «آیا من تو را به طاعت خودم فرمان ندادم و آیا تو را از معصیت خود باز نداشتم؟» آن بنده می گوید «چرا ای پروردگار من! ولی شهوت بر من چیره شده. حال اگر عذابم کنی به خاطر گناهان خود من است و تو بر من ستم نکرده ای». خدا فرمان می دهد که او را به دوزخ ببرند. آن بنده می گوید «خدایا، من چنین گمانی درباره ی تو نداشتم» خدا می فرماید «تو درباره من چه گمان می کردی؟» وی می گوید «گمان من به تو بهترین گمان بود» در این هنگام خدا فرمان می دهد که او را به بهشت ببرند و به آن بنده می فرماید «خوش گمانی تو به من، اینک به حالت سود بخشید».(2)

ص: 82

امیدوار به آنچه امیدی نیست

موسی بن عمران (علیه السلام) رفت كه براي خانواده اش آتش برگيرد، ولي (در آنجا) خداوند عزّوجلّ با او به سخن درآمد و سپس در كِسوت (لباس) پيامبر بازگشت.

ملكه سبأ نيز از كشور خود بيرون آمد، ولي با سليمان مسلمان شد.

جادوگران فرعون براي تقويت قدرت فرعون بيرون آمدند ولي مؤمن برگشتند.(1)پروردگار مهربان دوست دارد رزق و روزی بندگان را از راه های که گمان و حدس نمی زنند برساند. آنچه مهم و ضروری است امید داشتن به اینکه همیشه کسی هست که نگاهش به ما است و همواره دست گیر و همیار ما در فراز و نشیب زندگی است.

حضرت موسی در بیایان سینا رفت برای خانواده اش آتش ( برای گرم شدن، پخت وپز) بیاورد که پیامبر خدا شد.(2)

ملکه سبا( پادشاه سرزمین سبا، بلقیس) برای آزمودن نزد سلیمان رفت که مسلمان شد(3).

جادوگران برای پشتیبانی از فرعون و در مقابل حضرت موسی (علیه السلام)

سحر و جادو می کردند ولی مومن شدند.(4)

ص: 83

امیدت برآورده شد

دو نفر از جهنمیان به شدت فریاد می آورند. و خدا می فرماید «آن دو را از جهنم بیرون آورید» چون بیرون آورده می شوند به آن ها می فرماید «برای چه چیزی فریاد سختی برآوردید؟» می گویند «چنین کردیم تا بر ما رحم آوری»

خدا می فرماید «رحم من بر شما این است که بروید و خود را در هر جای آتش که بودید بیندازید آن دو می روند و یکی از آن ها خود را در آتش می اندازد و خدا آن مکان را برای او سرد و بی گزند می کند؛ ولی دیگر می ایستد و خود را نمی اندازد. خدا می فرماید «چرا تو مانند دوستت خود را نیفکندی؟» می گوید «پروردگار! امیدم این بود بعد از بیرون آوردنم دیگر مرا به آن بازنگردانی» خدا می فرماید «امیدت برآورده شد» پس هر دو به لطف و رحمت خدا، وارد بهشت می شوند.(1)

امید و نشاط کار

روزی حضرت عیسی (علیه السلام) پیرمردی را دید که مشغول شُخم زدن زمین بود، حضرت دست به دعا بلند کرد و گفت؛ بارالها امید را از دل او بیرون ببر. در این لحظه پیرمرد دست از کار کشید. حضرت دوباره دعا کرد. بارالها او را با امیدواری پشت گرم فرما. عیسی دید که پیرمرد دوباره مشغول کار شد.

حضرت عیسی (علیه السلام) نزد پیرمرد رفت و از او علت کارش را پرسید؛ پیرمرد گفت؛ مشغول کار بودم که ناگاه به خودم گفتم؛ «تو به سن پیری رسیدی، دیگر نباید کارکنی» پس بیل را به زمین انداختم و دراز کشیدم.

اما لحظه ای بعد با خودم گفتم؛ به خدا سوگند تو تا زنده ای باید کسب وکار داشته باشی، پس برخاستم و دوباره بیل را به دست گرفتم و کارکردم.(2)

ص: 85

امید دروغین

به امام صادق (علیه السلام) گفتند: «عده ای معصیت می کنند و می گویند «که ما{ به لطف خدا} امیدواریم و روش اینان تا زمان مرگ چنین است» امام فرمود «اینان کسانی اند که در وادی آرزوها، به این سو و آن سو می روند. دروغ می گویند هر کس به چیزی امید داشته باشد آن را می طلبد و هر کس از چیزی بترسد از آن می گریزد». (1)

امید بدون عمل دروغ است. کسی که امید دارد همت و تلاش نیز دارد.

خیر است ان شاالله!

میان بنی اسرائیل، خانواده ای در بیابان زندگی می کردند. آن ها (علاوه بر چند گوسفند) یک خروس و یک الاغ و یک سگ داشتند. خروس، آن ها را برای نماز بیدار می کرد، الاغ، وسایل زندگی شان را حمل می کرد و سگ نیز در آن بیابان، به خصوص در شب، آن ها را از درندگان حفظ می کرد.

اتفاقاً روباهی آمد و خروس آن ها را خورد. افراد آن خانواده، محزون و ناراحت شدند، ولی مرد آن ها که شخص صالحی بود گفت: خیر است إن شاء الله.

پس از چند روزی سگ آن ها مُرد، باز آن ها ناراحت شدند، ولی مرد خانواده گفت: خیر است ان شاء الله. طولی نکشید که گرگی به الاغ آن ها حمله کرد و آن را درید و از بین برد. باز آن مرد گفت: خیر است إن شاء الله.در همین ایام، روزی صبح از خواب بیدار شدند، دیدند همه ی چادرنشین های اطراف مورد دست برد و غارت دشمن واقع شده و خود آن ها نیز به صورت برده به اسارت دشمن درآمده اند.

مرد صالح گفت: راز این که ما باقی مانده ایم این بوده که چادرنشین های دیگر دارای سگ و خروس و الاغ بوده اند و به خاطر سروصدای آن ها شناخته شده اند و به اسارت دشمن درآمده اند.

ص: 87

کتاب های که در زندان نوشته شد (حبسیه)

از بهترین و به یادگارترین کتاب ها، کتاب های است که در زندان و در اوج سختی و نبود امکانات نوشته شده است.

ازجمله آن ها:

1.پایی که جا ماند، سید ناصر حسینی پور.

2.پرتویی از قرآن (جلد اول)، سید محمود طالقانی.

3.تاریخ فلسفه غرب، نجف دریابندی.

4.تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی.

5.خاقانی، شاعر دوره سلجوقی.

6.شوهر آهو خانم، علی محمد افغانی.

7.عین القضات، فیلسوف و عارف، قرن 5.6.

ص: 89

کتاب نامه

1.امید و رسانه، سید مجید امامي، حسين مهربانی فر، صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، قم، 1392.

2.دایره المعارف سبک زندگی اهل بیت (علیهم السلام) ، حیدری ابهری، غلامرضا، قدیانی، تهران، 1397.

3.فرهنگ ضرب المثل ها و اصطلاحات عامیانه، رحیمی نیا، مصطفی، گلپا، تهران، 1387.

4.فوت کوزه گری، رحماندوست، مصطفی، انتشارت مدرسه، تهران،1386.

5.نان و نمک، حیدری ابهری، غلامرضا، محراب قلم، تهران،1390.

6.نان و خرما، پوریزدی، رحمت، عهد مانا، تهران، 1398.

7.ماه و آب، مثل های فارسی در آینه حدیث، موسوی، سید محسن، دارالحدیث، قم، 1383.

ص: 91