بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 2

كيفيت سلام بر امام زمان عليه السلام

در زيارت سرداب

سلام الله و بركاته

و تحياته و صلواته

على مولاي صاحب الزمان

صاحب الضياء و النور

و الدين المأثور

و اللواء المشهور

و الكتاب المنشور

و صاحب الدهور و العصور

بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج 99 ؛ ص84

ص: 3

مرج البحرین في شرح الحديثين الشريفين نص حديث كساء شريف مقدس و حديث معرفه اميرالمومنين (علیه السلام) بالنورانيه

جزء اول

تحقيق و شرحي موجز بر نص حديث كساء شريف مقدس

ذكر پاره اي از مناقب و فضائل معنوي و وصيت حضرت زهرا (علیها السلام)

محمدباقر كرم پور بهشت آبادي

ص: 4

قالت: دخل عليّ أبي رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم في بعض الأيّام فقال:

السلام عليك يا فاطمة فقلت و عليك السلام قال إنّي أجد في بدني ضعفا فقلت له أعيذك باللّه يا أبتاه من الضعف فقال يا فاطمة ايتيني بالكساء اليماني فغطّيني به فأتيته بالكساء اليماني فغطّيته به و صرت أنظر إليه و إذا وجهه يتلألأ كأنّه البدر في ليلة تمامه و كماله فما كانت إلّا ساعة و إذا بولدي الحسن عليه السّلام قد أقبل و قال السلام عليك يا امّاه فقلت و عليك السلام يا قرّة عيني و ثمرة فؤادي فقال لي يا امّاه إنّي أشمّ عندك رائحة طيّبة كأنّها رائحة جدّي رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم فقلت نعم إنّ جدّك تحت الكساء فأقبل الحسن نحو الكساء و قال السلام عليك يا جدّاه يا رسول اللّه أ تأذن لي أن أدخل معك تحت الكساء قال صلى اللّه عليه و آله و سلم و عليك السلام يا ولدي و يا صاحب حوضي قد أذنت لك فدخل معه تحت الكساء فما كانت إلّا ساعة و إذا بولدي الحسين عليه السّلام قد أقبل و قال السلام عليك يا امّاه فقلت و عليك السلام يا ولدي و يا قرّة عيني و ثمرة فؤادي فقال لي يا امّاه إنّي أشمّ عندك رائحة طيّبة كأنّها رائحة جدّي رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم فقلت نعم يا بنيّ إنّ جدّك و أخاك تحت

ص: 9

الكساء فدنى الحسين نحو الكساء و قال السلام عليك يا جدّاه السلام عليك يا من اختاره اللّه أ تأذن لي أن أكون معكما تحت الكساء فقال صلى اللّه عليه و آله و سلم و عليك السلام يا ولدي و شافع أمّتي قد أذنت لك فدخل معهما تحت الكساء فأقبل عند ذلك أبو الحسن عليّ بن أبي طالب عليه السّلام و قال السلام عليك يا بنت رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم فقلت و عليك السلام يا أبا الحسن و يا أمير المؤمنين فقال يا فاطمة إنّي أشمّ عندك رائحة طيّبة كأنّها رائحة أخي و ابن عمّي رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم فقلت نعم ها هو مع ولديك تحت الكساء فأقبل عليّ عليه السّلام نحو الكساء و قال السلام عليك يا رسول اللّه أ تأذن لي أن أكون معكم تحت الكساء قال له و عليك السلام يا أخي و يا وصيّي و خليفتي و صاحب لوائي قد أذنت لك فدخل عليّ عليه السّلام تحت الكساء ثمّ أتيت نحو الكساء و قلت السلام عليك يا أبتاه يا رسول اللّه أ تأذن لي أن أكون معكم تحت الكساء قال و عليك السلام يا بنتي و يا بضعتي قد أذنت لك فدخلت تحت الكساء فلمّا اكتملنا جميعا تحت الكساء أخذ أبي رسول اللّه بطرفي الكساء و أومئ بيده اليمنى إلى السماء و قال اللهمّ إنّ هؤلاء أهل بيتي و خاصّتي و حامّتي لحمهم لحمي و دمهم دمي يؤلمني ما

ص: 10

يؤلمهم و يحزنني ما يحزنهم أنا حرب لمن حاربهم و سلم لمن سالمهم و عدوّ لمن عاداهم و محبّ لمن أحبّهم إنّهم منّي و أنا منهم فاجعل صلواتك و بركاتك و رحمتك و غفرانك و رضوانك عليّ و عليهم و اذهب عنهم الرجس و طهّرهم تطهيرا فقال اللّه عزّ و جلّ يا ملائكتي و يا سكّان سمواتي إنّي ما خلقت سماء مبنيّة و لا أرضا مدحيّة و لا قمرا منيرا و لا شمسا مضيئة و لا فلكا يدور و لا بحرا يجري و لا فلكا تسري إلّا في محبّة هؤلاء الخمسة الّذين هم تحت الكساء فقال الأمين جبرائيل يا ربّ و من تحت الكساء فقال عزّ و جلّ هم أهل بيت النبوّة و معدن الرسالة و هم فاطمة و أبوها و بعلها و بنوها فقال جبرائيل يا ربّ أ تأذن لي أن أهبط إلى الأرض لأكون معهم سادسا فقال اللّه نعم قد أذنت لك فهبط الأمين جبرائيل و قال السلام عليك يا رسول اللّه العليّ الأعلى يقرئك السلام و يخصّك بالتحيّة و الاكرام و يقول لك و عزّتي و جلالي إنّي ما خلقت سماء مبنيّة و لا أرضا مدحيّة و لا قمرا منيرا و لا شمسا مضيئة و لا فلكا يدور و لا بحرا يجري و لا فلكا تسري إلّا لأجلكم و محبّتكم و قد أذن لي أن أدخل معكم فهل تأذن لي يا رسول اللّه فقال رسول اللّه و عليك السلام يا أمين وحي اللّه نعم قد أذنت لك فدخل جبرائيل معنا تحت الكساء فقال لأبي إنّ اللّه عزّ و جلّ قد

ص: 11

أوحى إليكم يقول إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً فقال عليّ لأبي يا رسول اللّه أخبرني ما لجلوسنا هذا تحت الكساء من الفضل عند اللّه فقال النبيّ صلى اللّه عليه و آله و سلم و الّذي بعثني بالحقّ نبيّا و اصطفاني بالرسالة نجيّا ما ذكر خبرنا هذا في محفل من محافل أهل الأرض و فيه جمع من شيعتنا و محبّينا إلّا و نزلت عليهم الرحمة و حفّت بهم الملائكة و استغفرت لهم إلى أن يتفرّقوا فقال عليّ اذا و اللّه فزنا و فاز شيعتنا و ربّ الكعبة فقال أبي رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم يا عليّ و الّذي بعثني بالحقّ نبيّا و اصطفاني بالرسالة نجيّا ما ذكر خبرنا هذا في محفل من محافل أهل الأرض و فيه جمع من شيعتنا و محبّينا و فيهم مهموم إلّا و فرّج اللّه همّه و لا مغموم إلّا و كشف اللّه غمّه و لا طالب حاجة إلّا و قضى اللّه حاجته فقال عليّ إذا و اللّه فزنا و سعدنا و كذلك شيعتنا فازوا و سعدوا في الدنيا و الآخرة بربّ الكعبة.(1)

ص: 12

أقول: قال السيّد عبد الرزّاق المقرّم في كتابه وفاة الصدّيقة عليها السّلام: ص 47، بعد نقله هذا الحديث الشريف:

قال الثعالبي في «ثمار القلوب» و من هنا قيل فيهم:

أفضل من تحت الفلك * خمسة رهط و ملك

ترجمه: در عوالم العلوم و المعارف آمده که ديدم به خط شيخ جليل سيد هاشم، از شيخ خود سيد ماجد بحراني از حسن بن زين الدين شهيد ثاني، از شيخ خود مقدس اردبيلي، از شيخ خود عليّ بن عبد العالي الكركي، از شيخ عليّ بن هلال جزائري از شيخ احمد بن فهد حلّي، از شيخ عليّ بن خازن حائري، از شيخ ضياء الدين عليّ بن شهيد أوّل، از پدرشان از فخر المحقّقين، از شيخ خود علّامة حلّي، از شيخ خود محقّق، از شيخ خود ابن نما حلّي، از شيخ خود محمّد بن إدريس حلّي، از ابن حمزة طوسي صاحب ثاقب المناقب از شيخ جليل محمّد بن شهر آشوب، از طبرسي صاحب الاحتجاج از شيخ جليل خود حسن بن محمّد ابن حسن طوسي، از پدرشان شيخ الطائفة، از شيخ خود شيخ مفيد، از شيخ خود ابن قولويه قمّي، از شيخ خود كليني، از عليّ بن إبراهيم، از پدرش إبراهيم بن هاشم از أحمد بن محمّد بن أبي نصر

ص: 13

بزنطي، از قاسم بن يحيى جلاء كوفي، از أبي بصير از أبان بن تغلب بكري، از جابر بن يزيد جعفي؛ از جابر بن عبد اللّه الأنصاري، از فاطمة الزهراء عليها السّلام دختر رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم نقل کردند: از حضرت فاطمة عليها السّلام شنيدم که فرمود:

روزی پدرم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بر من وارد شد و فرمود:

سلام بر تو یا فاطمه. عرض کردم و سلام بر شما. فرمود همانا من در بدن خود ضعفی یافتم، به پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم عرض کردم که از ضعف تو به خدا پناه می برم. سپس فرمود: یا فاطمه کساء یمانی ام را برایم بیاور تا خود را در آن بپیچم، آن را آوردم و خود را با آن پوشاند، و به او نگاه می کردم در حالی که چهره اش چون ماه در تمام و کامل بود. پس مدتی نگذشت که حسن علیه السلام فرزندم وارد شد و گفت سلام بر تو، مادرم. گفتم و سلام بر تو فرزندم، نور چشمم و میوه قلبم. به من گفت ای مادر: من از نزد تو بوی خوشی استشمام می کنم، گویا که رایحه جدم رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم است، گفتم بلی. جد تو زیر کساء است.

حسن علیه السلام به سمت کساء رفته و گفت: سلام بر تو ای جد من ای رسول خدا. آیا به من اذن می دهی تا همراه شما زیر کساء بیایم. فرمود: سلام بر تو ای فرزندم و ای صاحب حوض من. به تحقیق به تو

ص: 14

اذن داده ام. پس حسن علیه السلام همراه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم وارد کساء شد.

پس مدتی نگذشت که حسین علیه السلام فرزندم وارد شد و گفت: سلام بر تو، مادرم. گفتم و سلام بر تو فرزندم، نور چشمم و میوه قلبم. به من گفت ای مادر: من از نزد تو بوی خوشی استشمام می کنم، گویا که رایحه جدم رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم است، گفتم بلی. جد تو و برادرت زیر کساء هستند.

حسین علیه السلام به سمت کساء رفته و گفت سلام بر تو ای جد من ای کسی که خداوند او را برگزیده است.آیا به من اذن می دهی تا همراه شما زیر کساء بیایم. فرمود: سلام بر تو ای فرزندم و ای شافع امت من. به تحقیق به تو اذن داده ام. پس حسین علیه السلام همراه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم وارد کساء شد. در این هنگام ابالحسن علی علیه السلام آمدند و فرمود: سلام بر تو ای دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم.

گفتم سلام بر تو ای ابالحسن و ای امیرالمؤمنین علیه السلام . فرمود یا فاطمه. همانا بوی خوشی از نزد تو استشمام می کنم، گویا رایحه برادرم و پسرعمویم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است. گفتم: بلی

ص: 15

ایشان همراه دو فرزندت زیر کساء هستند. پس علی علیه السلام به سمت کساء رفته و گفت سلام بر تو ای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم.

آیا اذن می دهی همراه شما زیر کساء بیایم؟ حضرت فرمود: و سلام بر تو ای برادر و وصی و خلیفه من و صاحب پرچم من. همانا به شما اذن داده ام، پس علی علیه السلام داخل کساء شد. سپس من به سمت کساء رفته و گفتم: سلام بر شما ای پدرم ای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم. آیا اذن می دهی همراه شما زیر کساء بیایم؟

حضرت فرمود: و سلام بر تو ای دخترم و پاره تنم، همانا به شما اذن داده ام، پس زیر کساء رفتم. هنگامی که همگی زیر کساء قرار گرفتیم، پدرم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دو طرف کساء را گرفته و با دست راست خود به آسمان اشاره کرد و فرمود: خداوندا: اینان اهل بیت و مقربان و نزدیکان من هستند، گوشت آنها، گوشت من و خون آنان خون من است. آنچه مایه ناراحتی ایشان است، سبب ناراحتی من است. و آنچه ایشان را اندوهگین کند، سبب اندوه من خواهد بود. هر کس با ایشان در جنگ باشد، من با او در جنگ هستم، و هر کس با ایشان در اظهار صلح و تسلیم باشد، من نیز با او چنین هستم. و با هر کس با ایشان دشمنی کند، دشمن هستم، و هر کس به ایشان محبت

ص: 16

داشته باشد، به او محبت خواهم داشت. ایشان از من و من از ایشان هستم.

پس صلوات و برکات و رحمت و غفران و رضوان خود را بر من و بر ایشان نازل کن و آنان را از هر آلودگی دور کرده و آنان را تطهیر خاص نما.

پس خدای متعال فرمود: ای ملائکه من و ای سکان آسمان ها، من آسمان بنا شده و زمین گسترده شده و ماه نوردهنده و خورشید نورافشان و فلک مدور و دریای جاری و فلک وسیع را نیافریدم، مگر از محبت این پنج نفر که زیر کساء قرار گرفته اند.

پس جبرییل امین گفت خداوندا: اینان چه کسانی هستند که در زیر کساء قرار گرفته اند؟ خداوند متعال فرمود: اینان اهل بیت نبوت و معدن رسالت، فاطمه و پدر بزرگوارش، شوهر و فرزندان او هستند.

جبرییل گفت خداوندا: آیا به من اذن می دهی به زمین بروم تا ششمین نفر این جمع باشم؟ خدای متعال فرمود: به تو اذن دادم، پس جبرییل به زمین آمد و گفت: سلام بر تو ای رسول خدا ، خداوند بلند مرتبه تو را سلام و تحیت مخصوص می رساند و می فرماید: به عزت و جلالم سوگند من آسمان بنا شده و زمین گسترده شده و ماه نوردهنده

ص: 17

و خورشید نورافشان و فلک مدور و دریای جاری و فلک وسیع را نیافریدم، مگر به خاطر شما و از محبت شما. و به من اذن داده تا همراه شما باشم. پس آیا تو به من اذن ورود می دهی ای رسول خدا؟

پس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: و سلام بر تو ای امین وحی خدا. بلی. به تو اذن ورود داده ام، پس جبرییل همراه ما زیر کساء قرار گرفت و به پدرم گفت: خداوند متعال به سوی شما وحی فرستاده و فرموده: خدای متعال اراده کرده که هر رجسی را از شما اهل بیت علیهم السلام دور کرده و به طور خاص شما را تطهیر فرموده است.

پس علی علیه السلام به پدرم گفت:

ای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم. به من خبر بده که جلوس ما زیر این کساء چه فضیلتی نزد خدای متعال دارد؟

پس حضرت صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: سوگند به کسی که مرا به حق به پیامبری مبعوث کرد و مرا برای رسالت برگزید و منجی قرار داد، این خبر در هیچ محفلی از محافل اهل زمین ذکر نمی شود، که در آن جمعی از شیعیان و محبین ما باشند، مگر این که رحمت بر ایشان نازل، ملائکه ایشان را دربرگرفته و برای ایشان تا زمانی که متفرق شوند، استغفار می کنند. سپس علی علیه السلام فرمود:حال، به خدا قسم ما و شیعیانمان، رستگار شدیم، به خدای کعبه سوگند.

پس پدرم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

ص: 18

یا علی سوگند به کسی که مرا به حق به پیامبری مبعوث کرد و مرا برای رسالت برگزید و منجی قرار داد، این خبر در هیچ محفلی از محافل اهل زمین ذکر نمی شود، که در آن جمعی از شیعیان و محبین ما باشد، و در بین آنها صاحب اندوهی باشد، مگر این که اندوهش رفع شده، و صاحب غمی باشد، مگر این که غمش برداشته می شود و صاحب حاجتی باشد، مگر حاجت وی برآورده می شود. سپس امام علی علیه السلام فرمود: حال، به خدا قسم ما و شیعیانمان در دنیا و آخرت، رستگار و سعادتمند شدیم به خدای کعبه سوگند.

ص: 19

راویانی كه حديث كساء را به طور مرسل روايت كرده اند:

1- تحفة الاشراف بمعرفة الاطراف: ابن مزى (742 ه)، ج 8 ص 130 2- بغية المرتاج إلى طلب الارباح: زرندى (750 ه)، ص 90 3- الابتهاج في شرح المنهاج: سبكى (756 ه)، ج 2 ص 365 4- مناهج العقول في شرح منهاج الاصول: بدخشى، ج 2 ص 398 5- الاشراف على فضل الاشراف: سمهودى، ص 5 6- امالى المؤيد باللَّه (411 ه)، ص 23 7- فتح البارى: ابن حجر (852 ه)، ج 3 ص 422 از امّ سلمه 8- الكاف الشاف: ابن حجر (852 ه)، ص 26 ح 216 از عايشه 9- اصابه: ابن حجر (852 ه)، ج 2 ص 502 از ابن عبّاس 10- روضة الاحباب: سيد عطاء اللَّه حسينى دشتكى (903 ه) از عايشه 11- حبيب السير: خواندمير (942 ه)، ج 1 ص 407 12- صواعق: هيتمى (974 ه)، ص 85 13- مناقب مرتضوى: ترمذى كشفى، ص 43 (ق 10 ه) 14- سراج المنير: خطيب شربينى (977 ه) 15- شرح الفقه الاكبر: ملا على قارى (1014 ه) 16- السيرة الحلبية: برهان الدين الحلبى (1044 ه)17- الاتحاف: شبراوى (1172 ه) ص 5 عمر بن ابى سلمة 18- اسعاف الراغبين: صبعان (1206 ه)، ص 105 هامش نور الابصار 19- الروض النّضير: سياغى صنعانى (1221 ه) ج 1 ص 106 20- تفسير روح المعانى:آلوسى (1270 ه)، ج 22 ص 14 21- مشارق الانوار:

ص: 20

حمزاوى (1303 ه)، ص 84 و 92 22- العمده، ص 16، از زيد بن ارقم 23- اسد الغابة، ج 3 ص 11، از زيد بن ارقم 24- تفسير ابن كثير، ج 3 ص 483، از زيد بن ارقم 25- تفسير الدرّ المنثور، ج 5 ص 198، و 199، از زيد بن ارقم 26- تفسير الدرّ المنثور، ج 5 ص 199، از ضحاك بن مزاحم 27- ترجمة امام الحسين عليه السّلام، ص 90، از امّ سلمه 28- شواهد التنزيل، ج 2 ص 82- 92 به دوازده سند

برخى از مصادر ديگر آيه تطهير و حديث كساء:

1- مستدرك حاكم، ج 3 ص 159، و 160، از عبد اللَّه بن جعفر رحمه اللَّه 2- مستدرك حاكم، ج 3 ص 172، از على بن الحسين سجاد عليهما السّلام 3- مستدرك حاكم، ج 3 ص 147، از جعفر بن ابى طالب رحمه اللَّه 4- مستدرك حاكم، ج 3 ص 132، از عمرو بن ميمون 5- مستدرك حاكم، ج 3 ص 172، از امام حسن مجتبى عليه السّلام 6- استيعاب، ج 2 ص 460، از سهل بن سعد 7- استيعاب، ج 2 ص 460، از ابو هريره 8- استيعاب، ج 2 ص 460، از بريده اسلمى 9- استيعاب، ج 2 ص 460، از سلمة بن اكوع 10- استيعاب، ج 2 ص 460، از عمران بن حصين 11- استيعاب، ج 2 ص 460، از عبد اللَّه بن عمر 12- اسد الغابة، ج 3 ص 413، از عطيه عوفى 13- كفاية الاثر، ص 605، از جابر بن عبد اللَّه رحمه اللَّه 14- اصابه، ج 2 ص

ص: 21

169، از صبيح 15- كفاية الطالب، ص 32، از امام حسن مجتبى عليه السّلام 16- مناقب ابن مغازلى، ص 110 از امام حسن مجتبى عليه السّلام 17- تفسير طبرى، ج 22 ص 6، از ابو ديلم 18- تفسير طبرى، ج 22 ص 7، از عمرو بن ابى سلمه و يونس بن ابى اسحاق 19- تفسير طبرى، ج 22 ص 7، از ابو عمّار 20- اسباب النزول واحدى (468 ه)، ص 267، از امّ سلمه 21- العمده، ص 16، از امام صادق عليه السّلام 22- العمده، ص 16، از جعفر بن ابى طالب رحمه اللَّه

(1)

ص: 22

التطهير ضم فيه رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم نفسه و عليا و فاطمة و الحسن و الحسين ثم قال هؤلاء ثقتي و عترتي في أهل بيتي فأذهب اللّه عنهم الرجس و طهرهم تطهيرا فقالت أم سلمة أدخلني معك [و معهم] في الكساء فقال لها يا أم سلمة أنت بخير و إلى خير و إنّما نزلت [هذه] الآية في و في هؤلاء [خاصّة] فقلت [اللّه] يا أبا سعيد ما ترويه في علي علیه السلام و ما سمعتك تقول فيه قال يا أخي أحقن بذلك دمي من [هؤلاء] الجبابرة الظلمة [لعنهم اللّه] يا أخي لو لا ذلك لقد شالت بي الخشب و لكني أقول ما سمعت فيبلغهم ذلك فيكفون عني و إنّما أعني ببغض علي غير عليّ بن أبي طالب علیه السلام فيحسبون أني لهم ولي قال اللّه جل و عز ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ السَّيِّئَةَ يعني التقية

شاهد؛ باز در كتاب سليم نقل شده است؛(1)

ص: 25

ترجمه: به حسن بصرى گفتم: افضل اين امّت بعد از على عليه السّلام كيست؟ گفت: همسر او و دو پسرش. گفتم: بعد چه كسى؟ گفت: سپس جعفر و حمزه. افضل مردم اصحاب كساء هستند كه آيه تطهير در باره ايشان نازل شده است. در آن (كساء) پيامبر صلى اللَّه عليه و آله خود و على و فاطمه و حسن و حسين را كنار يك ديگر جمع كرد و فرمود: «اينان مورد اطمينان من و عترت من از اهل بيتم هستند»، خداوند هم بدى ها را از ايشان برد و آنان را پاك گردانيد. امّ سلمه گفت: مرا نيز همراه خود و آنان داخل كساء نما. فرمود: اى ام سلمه، تو بانوى نيكوئى و عاقبتت هم خير خواهد بود، ولى اين آيه فقط در باره من و اينان نازل شده است. ابان مى گويد: گفتم: اللَّه! اى ابو سعيد، آنچه كه در باره على عليه السّلام روايت مى كنى، در مقابل آنچه از تو شنيده ام كه در باره او مى گوئى؟! گفت: اى برادرم بدين وسيله خون خود را از اين جبّاران ظالم- كه خدا لعنتشان كند- حفظ مى كنم. اى برادرم، اگر آنها نباشد چوب بر سرم بلند مى كنند! ولى من آنچه شنيده اى را مى گويم و به آنان مى رسد و از من دست بر مى دارند. من از بغض علىّ، غير على بن ابى طالب را قصد مى كنم، و آن ظالمين گمان مى كنند من از دوستداران ايشانم. خداوند عز و جل مى فرمايد: ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ السَّيِّئَةَ، «با آن روش كه نيكوتر است بدى را دفع كن» و منظور تقيّه است...

ص: 26

رجس را از آنها دور کرده و آنها را تطهیر کن. ام سلمه گفت: من چطور؟ حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: تو بر خیر هستی. این آیه برای من و برادرم و دخترم و دو فرزندم و نه فرزند از از فرزندان حسین علیه السلام نازل شده است و هیچ کس با ما در این حدیث نیست.

شاید بتوان با اصول متلقات و قواعد از متن و قوت آن و نیز دارا بودن مضامین متقن به حقانیت آن پی برد.

صورت مجزا، تفکیک کنیم، هم شاهد و هم مؤید و هم دلیل مساعد برای آنها در منابع ما آمده است.(1)

اول: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَنْ بَلَغَهُ عَنِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله و سلم شَيْ ءٌ فِيهِ الثَّوَابُ فَفَعَلَ ذَلِكَ طَلَبَ قَوْلِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله و سلم كَانَ لَهُ ذَلِكَ الثَّوَابُ وَ إِنْ كَانَ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله و سلم لَمْ يَقُلْهُ

امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس عملی را از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به او برسد که در آن ثوابی باشد، پس آن عمل را برای طلب کردن قول حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم به جای آورد، آن ثواب برای او خواهد بود، اگر چه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آن را نفرموده باشد.

دوم: برقي در محاسن نقل مي كند؛(1)

أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَنْ بَلَغَهُ عَنِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله و سلم شَيْ ءٌ مِنَ الثَّوَابِ فَعَمِلَهُ كَانَ أَجْرُ ذَلِكَ لَهُ وَ إِنْ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلم لَمْ يَقُلْه

و نیز امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ثواب خاصی به او برسد و آن را انجام دهد، آن اجر

ص: 30

را خواهد داشت، ولو رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آن را نفرموده باشد.(1)

علاوه بر این، ما اگر متعبد به صدور این حدیث نباشیم و رجائاً آن را قرائت کنیم جای این بحث ها وجود ندارد. البته بعضی از اعاظم فقها تسامح در ادله سنن و مستحبات را اشکال کرده اند. اما مشهور آن را قبول دارند.

ضمن این که می توان با اخبار من بلغ به این موارد عمل نمود. اگرچه بعضی با قرینه شیء من الثواب، مورد روایت را مقدار ثواب می دانند یعنی در جایی که اصل عمل با ادله دیگری ثابت شده باشد و در مورد مقدار ثواب شک داشته باشیم. اما اگر با خبری ضعیف یا شواهد و قرائنئ در مورد عمل داشته باشیم می توان، قاعده را جاری دانست. و نیز ما نمی خواهیم با روایات من بلغ وجوب و امر استفاده کنیم.(2)

ص: 31

ضمن این که وقتی برای عملی مقداری از ثواب بیان می شود، ظاهر این است که این عمل محبوبیتی داشته است، و اراده مولی بر آن تعلق گرفته و جعل شده است. ثواب و عقاب از آثار این عمل است. شارع می تواند فعلیت این حکم و عمل خاص را، با بیان مقدار ثواب آن بیان نماید. چون ثواب و عقاب فرع بر حب و بغض و سپس جعل حکم است، حال که داشتن ثواب برای عمل ثابت اشت، چگونه در اصل عمل تشکیک باشد.

به علاوه این که ثواب در ضمن عمل است، ثواب که یک موجود خارجی مجزا نیست، چون می فرماید مَنْ بَلَغَهُ عَنِ النَّبِيِّ صلی الله علیه و آله و سلم شَيْ ءٌ مِنَ الثَّوَابِ حال که این ثواب به وی رسید، فَعَمِلَهُ پس آن عمل را به جای آورد، مستحق ثواب است. یعنی ثواب و عمل لازم و ملزوم اند، ثواب لازمه این عمل است. اگر چه عامل بعث برای اتیان عمل ثواب باشد.ضمن این که امام علیه السلام در مقام تبیین این فرض است و می توانست بفرماید اگر درباره عملی فلان مقدار ثواب به شما رسید اما شما در اصل عمل شک دارید، آن را انجام ندهید ولی فرموده فعمله آن عمل را انجام داد که این اخبار از امام علیه السلام است که با فرض ثابت نبودن اصل عمل ولی رسیدن مقدار ثواب، آن را فرموده است. شاید بتوان گفت یک انشاء در این اخبار واقع شده و آن این که در چنین فرضی که مقدار ثواب به شما رسیده است و در اصل

ص: 32

عمل شک داری، عمل را انجام بده، بر خدای متعال است که ثواب را به شما بدهد و اصل عمل را مفروغ عنه گرفته است.(1)

همان گونه که ذکر شد اگر مفردات و فراز های این حدیث را بند بند بررسی کنیم برای اکثرآنها شاهد در منابع ما وجود دارد، بلکه برای برخی آنها تواتر ثابت است. اما هیئت ترکیبی و جعل و قرار دادن این حدیث به کیفیت خاص و به صورت مجموعی آیا به اعتبار حدیث ضربه می زند یا خیر؟

مشابه این مورد، رویات دیگری هم داریم، مثل وصیه النبی لعلی علیه السلام که مفردات آن در منابع ما آمده است، اما هیئت ترکیبی به کیفیت فعلی آن را فردی دیگر تنظیم کرده است، و یا وصیه النبی لابی ذر و یا مناهی النبی صلی الله علیه و آله و سلم.

در واقع ما با چند شاهد و قرینه این حدیث را معتبر دانستیم:

تواتر معانی و مضامين این حدیث در منابع شیعه.

واقع شدن اصل قضیه جمع شدن اصحاب زیر کساء به نقل فريقين؛

نقل متعدد اهل حديث بر مضامين اين احاديث و آيه تطهير؛

سیره عملی اعاظم و توصیه به قرائت این حدیث؛وجود شواهد و مؤیدات برای مضامین و مفردات حدیث؛

شواهد متعدد مفردات در منابع عامه و زيديه؛

استظهار علماء اهل تسنن بر مصاديق اهل و اصحاب كساء و اعتراف به آن؛

ص: 34

شاهد این مطلب: اول: سیره عملی متعدد ایشان است که مکرر این عمل را انجام می دادندکه بعد از نزول آیه تطهیر برای هر نماز حضرت ابتدا به درب خانه علی و فاطمه علیهما السلام می رفتند. ظاهراً تا شش ماه این رویه ادامه داشته است.

شاهد(1)

در تفسير الميزان نقل شده است که در الدر المنثور سيوطي است كه ابن مردويه از ابن عباس روايت كرده كه گفت: ما نه ماه همه روزه شاهد اين جريان بوديم، كه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم هنگام هر نمازى به در خانه فاطمه آمد، و گفت: سلام بر شما اهل بيت و رحمت خدا و بركات او" إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً" .

در ادامه صاحب الميزان نقل مي كند: و نيز اين روايت را الدر المنثور از طبرانى، از ابى الحمراء نقل كرده، اما به اين عبارت كه گفت: من شش ماه تمام رسول خدا صلیالله علیه و آله و سلم را ديدم كه به در خانه على و فاطمه مى آمد، و مى گفت:" إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ ...". و نيز از ابن جرير، و ابن مردويه، از ابى الحمراء نقل كرده كه چنين گفت: من از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم حفظ كردم، درست هشت ماه

ص: 37

در مدينه بر آن جناب گذشت، كه حتى يك روز براى نماز صبح بيرون نشد، مگر آنكه به در خانه على مى آمد، و دست خود را بر دو طرف در مى گذاشت، و سپس مى گفت: نماز نماز" إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ ...".

و نيز همين روايت را از ابن ابى شيبه، احمد و ترمذى، (وى حديث را حسن شمرد)، و ابن جرير، ابن منذر، طبرانى، و حاكم (وى آن را صحيح دانسته). و ابن مردويه، از انس نقل كرده كه عبارتش چنين است كه: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم همواره وقتى براى نماز صبح بيرون مى شد، به در خانه فاطمه مى گذشت و مى گفت: نماز اى اهل بيت، نماز، كه" إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً".

شاهد(1)علامه در المیزان فرموده: روايات در اين معانى از طرق اهل سنت، و همچنين از طرق شيعه بسيار زياد است، هر كس بخواهد بدان اطلاع يابد، بايد به كتاب غاية المرام بحرانى، و كتاب عبقات مراجعه كند، (و

ص: 38

فارسى آن روايات در كتاب على عليه السلام در كتب اهل سنت به قلم مترجم کتاب المیزان آمده است).

دوم:

در بازگشت از سفرهاي خود ابتدا سراغ حضرت زهرا علیهاالسلام را می گرفتند و به منزل ایشان می رفتند.

شاهد(1)

در مناقب آل ابي طالب عليهم السلام نقل شده است؛ عَنْ عَائِشَةَ بِنْتِ طَلْحَةَ عَنْ عَائِشَةَ بِنْتِ أَبِي بَكْرٍ وَ فِي فَضَائِلِ السَّمْعَانِيِّ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عِكْرِمَةَ قَالا كَانَ النَّبِيُّ صلي الله عليه و آله و سلم إِذَا قَدِمَ مِنْ مَغَازِيهِ قَبَّلَ فَاطِمَةَ

عايشه گويد: هر گاه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم از غزوات خود، باز مى گشتند، به ديدن فاطمه سلام الله علیها مى آمد و او را مى بوسيد.اما عمده مطلب همان مقام نورانیت تامه زهرا سلام الله علیها و عصمت کبرای ایشان و این که ایشان صاحب ولایت کلیه الهیه بوده اند. ضمن این که خلقت جسمانی ایشان نیز از میوه بهشتی بوده است. و نیز سرور

ص: 39

زنان عالمیان بوده اند. به گونه ای که اگر حضرت علی علیه السلام نبود کفوی برای ایشان وجود نداشت.

شاهد

شيخ صدوق در معاني الأخبار نقل مي كند؛(1) ابْنُ الْمُتَوَكِّلِ عَنِ الْحِمْيَرِيِ عَنِ ابْنِ يَزِيدَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ سَدِيرٍ الصَّيْرَفِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ عليهم السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي

الله عليه و آله و سلم؛ خُلِقَ نُورُ فَاطِمَةَ عليها السلام قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ الْأَرْضَ وَ السَّمَاءَ فَقَالَ بَعْضُ النَّاسِ يَا نَبِيَّ اللَّهِ فَلَيْسَتْ هِيَ إِنْسِيَّةً فَقَالَ فَاطِمَةُ حَوْرَاءُ إِنْسِيَّةٌ...

رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: نور فاطمه قبل از اين كه زمين و آسمان آفريده شوند، آفريده شد؛بعضى از مردم گفتند: اى رسول خدا؛ پس او از جنس انسان نيست؛ پيامبر فرمود: فاطمه حوريه اى در لباس انسان است...

قَالُوا يَا نَبِيَّ اللَّهِ وَ كَيْفَ هِيَ حَوْرَاءُ إِنْسِيَّةٌ قَالَ خَلَقَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ نُورِهِ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ آدَمَ إِذْ كَانَتِ الْأَرْوَاحُ فَلَمَّا خَلَقَ اللَّهُ

ص: 40

عَزَّ وَ جَلَّ آدَمَ عُرِضَتْ عَلَى آدَمَ قِيلَ يَا نَبِيَّ اللَّهِ وَ أَيْنَ كَانَتْ فَاطِمَةُ قَالَ كَانَتْ فِي حُقَّةٍ تَحْتَ سَاقِ الْعَرْشِ...

گفتند: اى رسول خدا؛ چگونه فاطمه حوريه اى در لباس انسان است؛

فرمود: خداوند متعال قبل از اين كه حضرت آدم عليه السلام را بيافريند، فاطمه را هنگام ارواح مخلوقات از نور خود آفريد، و وقتي كه آدم را آفريد، فاطمه را به او نشان داد.

گفته شد: اى رسول خدا؛ فاطمه در آن زمان كجا بود؛ فرمود: نور او در حفره اى زير ساق عرش الهي قرار داشت...

قَالُوا يَا نَبِيَّ اللَّهِ فَمَا كَانَ طَعَامُهَا قَالَ التَّسْبِيحُ وَ التَّقْدِيسُ وَ التَّهْلِيلُ وَ التَّحْمِيدُ فَلَمَّا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ آدَمَ وَ أَخْرَجَنِي مِنْصُلْبِهِ وَ أَحَبَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يُخْرِجَهَا مِنْ صُلْبِي جَعَلَهَا تُفَّاحَةً فِي الْجَنَّةِ وَ أَتَانِي بِهَا جَبْرَئِيلُ عليه السلام فَقَالَ لِي السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ يَا مُحَمَّدُ

گفتند: اى رسول خدا؛ پس طعام وى چه بود؛ فرمود: تسبيح و تقديس و تهليل و تحميد؛ هنگامى كه خدا حضرت آدم عليه السلام را آفريد و من از نسل او متولد شدم، خداوند متعال دوست داشت كه فاطمه را از صلب من خارج كند، پس آن نور را در سيبى در بهشت قرار داد و

ص: 41

جبرئيل آن سيب را نزد من آورد و گفت: اى محمد؛ سلام، رحمت و بركات خدا بر تو باد.

قُلْتُ وَ عَلَيْكَ السَّلَامُ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ حَبِيبِي جَبْرَئِيلُ فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ إِنَّ رَبَّكَ يُقْرِئُكَ السَّلَامَ قُلْتُ مِنْهُ السَّلَامُ وَ إِلَيْهِ يَعُودُ السَّلَامُ قَالَ يَا مُحَمَّدُ إِنَّ هَذِهِ تُفَّاحَةٌ أَهْدَاهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْكَ مِنَ الْجَنَّةِ فَأَخَذْتُهَا وَ ضَمَمْتُهَا إِلَى صَدْرِي...

گفتم: سلام و رحمت و بركات خداوند بر تو باد اي جبرئيل حبيب من؛ جبرئيل گفت: اى محمد؛ خدا به تو سلام مى رساند. گفتم: سلام از اوست و به سوى او باز خواهد گشت. گفت: اى محمد؛ اين سيب تحفه اى استكه خداوند مهربان آن را از بهشت براى تو فرستاده است پس من آن سيب را گرفته و به سينه خود نهادم...

قَالَ يَا مُحَمَّدُ يَقُولُ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ كُلْهَا فَفَلَقْتُهَا فَرَأَيْتُ نُوراً سَاطِعاً وَ فَزِعْتُ مِنْهُ فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ مَا لَكَ لَا تَأْكُلْ كُلْهَا وَ لَا تَخَفْ فَإِنَّ ذَلِكَ النُّورَ لِلْمَنْصُورَةِ فِي السَّمَاءِ وَ هِيَ فِي الْأَرْضِ فَاطِمَةُ ...

جبرئيل گفت: اى محمد؛ خداوند مى فرمايد كه اين سيب را ميل فرمائيد؛ پس هنگامى كه آن سيب را باز كردم نورى از آن ساطع شد

ص: 42

كه موجب تعجب و حيرت من شد، پس جبرئيل گفت: اى رسول خدا؛ چرا آن را ميل نمي كني؛ ميل نماي و ترس بر خود راه نده، پس آن چه ديدى نور براي كسي است كه در آسمان منصوره و در زمين فاطمه نام دارد...

قُلْتُ حَبِيبِي جَبْرَئِيلُ وَ لِمَ سُمِّيَتْ فِي السَّمَاءِ الْمَنْصُورَةَ وَ فِي الْأَرْضِ فَاطِمَةَ قَالَ سُمِّيَتْ فِي الْأَرْضِ فَاطِمَةَ لِأَنَّهَا فُطِمَتْ شِيعَتُهَا مِنَ النَّارِ وَ فُطِمَ أَعْدَاؤُهَا عَنْ حُبِّهَا وَ هِيَ فِي السَّمَاءِ الْمَنْصُورَةُوَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ وَ يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ بِنَصْرِ اللَّهِ يَنْصُرُ مَنْ يَشاءُ يَعْنِي نَصْرَ فَاطِمَةَ لِمُحِبِّيهَا...

گفتم: اى جبرئيل حبيب من؛ چرا در آسمان منصوره و در زمين فاطمه است؛ گفت: در زمين فاطمه ناميده شد براى اين كه شيعيان خود را از آتش نجات مى دهد و دشمنانش از محبت او محروم هستند؛ و در آسمان به اين جهت منصوره است كه اين كلام خداي متعال است كه فرمود؛

و در اين روز مؤمنان از نصرت و يارى خداوند خشنود مى شوند، و خداوند هر كس را بخواهد يارى مي كند؛ و مقصود از نصرت خدا براى مؤمنان، همانا شفاعت و نصرت فاطمه سلام الله عليها براى شيعيان و محبينش است؛

ص: 43

شاهد؛

أطيب البيان: في حديث منسوب إلى العسكري عليه السّلام قال: نحن حجج اللّه على خلقه، و جدّتنا فاطمة حجة اللّه علينا.

در حدیثی منسوب به امام عسکری علیه السلام آمده است: همانا ما حجت های خداوند بر مردم هستیم و مادر ما فاطمه سلام الله علیها حجت خداوند بر ماست.(1)

بیان؛

نکته ای که لازم است ذکر شود شفاعت و دستگیری حضرت زهرا سلام الله علیها نسبت به شیعیان و محبین ایشان است. بحث شفاعت تنها دعا کردن برای گناهکاران و طلب آمرزش و خود را در درگاه خداوند واسطه قرار دادن نیست. ایشان زمینه ترویج اسلام را فراهم کرده بلکه ایشان معرافی را که با زحمات و مصائب متعددی که متحمل شدند به دست ما رساندند که این معارف سبب و زمینه کمال و رسیدن انسان به مقامات توحیدی است. ضمن این که حضرت با دعاها و اشک های شبانه تکویناً در اعتلای دین و شیعه قدم برداشتند. دین از کانال ایشان با همراهی امام علی علیه السلام و سپس خود ایشان و در مرتبه بعد اولاد طاهرین ایشان علیهم السلام به ما رسیده است.

ص: 44

دعا و شفاعت و هدایت را در این دنیا به مردم هدیه فرموده تا هر کس بخواهد به کمال خود در همین دنیا برسد و از شفاعت حضرت زهرا سلام الله علیها در همین دنیا بهره مند گردد و در آخرت نیز به گونه ای دیگر برای افرادی که از این فرصت استفاده ننمودند به حسب ظرفیت آمرزش خواهی و شفاعت را به آنان هدیه می دهد.

نقلحديث دوم: در قسمتى از حديثى كه سلمان فارسى از عمّار ياسر نقل مى كند، آمده است:(1)

و قال أخبرك عجبا قلت حدثني يا عمار قال نعم شهدت علي بن أبي طالب سلام الله عليه و قد ولج على فاطمة سلام الله عليها فلما أبصرت به نادت ادن لأحدثك بما كان و بما هو كائن و بما لم يكن إلى يوم القيامة حين تقوم الساعة

اميرالمؤمنين عليه السلام از پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم پرسيد:

«نُورُ فاطِمَةَ مِنْ نُورِنا»

ص: 45

- آيا نور فاطمه از نور ما است؛ حضرت فرمود: «أَوَلا تَعْلَمُ»؟ مگر نمى دانى؛

اميرالمومنين على عليه السلام در اين هنگام براي شكر اين نعمت، سجده شكر به جا آورد.

و در ادامه روايت آمده است: پس از آن كه اميرالمؤمنين عليه السلام نزد فاطمه زهرا عليها السلام آمد، ايشان عرض كرد:«إِعْلَمْ يا أَبَا الْحَسَنِ، أَنَّ اللّهَ تَعالى خَلَقَ نُورى وَ كانَ يُسَبِّحُ اللّهَ جَلَّ جَلالُهُ ...»

- اى اباالحسن، بدان كه خداوند متعال نور مرا آفريد و پيوسته خداوند جل جلاله را تسبيح مي نمود؛

و در ادامه فرمود:

و أنا من ذلك النور أعلم ما كان و ما يكون و ما لم يكن يا أبا الحسن المؤمن ينظر بنور الله تعالى.

و من از آن نور هستم و من اعلم هستم به ان چه واقع شد و ان چه در آينده واقع خواهد شد و آن چه واقع نشده و نخواهد شد؛ يا اباالحسن مومن به نور خداي متعال مي نگرد؛

يعني مومن به سبب و با عنايت خداوند مي بيند و تعقل مي كند و هدايت مي شود؛

ص: 46

** وجه تسميه فاطمه سلام الله عليها؛

علامه مجلسي در بحار شريف نقل مي كند؛ (1)باب العلة التي من أجلها سميت فاطمة الزهراء سلام الله علیها زهراء:أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مَعْقِلٍ القرمسيني [الْقِرْمِيسِينِيُ] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زَيْدٍ الْجَزَرِيِّ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ إِسْحَاقَ النَّهَاوَنْدِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام

قَالَ قُلْتُ لَهُ لِمَ سُمِّيَتْ فَاطِمَةُ الزَّهْرَاءُ زَهْرَاءَ

كه شيخ صدوق در علل الشرائع به نقل از جابر جعفى روايت مى كند كه گويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم: چرا حضرت فاطمه عليها السلام زهرا ناميده شد؛

فَقَالَ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَهَا مِنْ نُورِ عَظَمَتِهِ فَلَمَّا أَشْرَقَتْ أَضَاءَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ بِنُورِهَا وَ غَشِيَتْ أَبْصَارُ الْمَلَائِكَةِ وَ خَرَّتِ الْمَلَائِكَةُ لِلَّهِ سَاجِدِينَ وَ قَالُوا إِلَهَنَا وَ سَيِّدَنَا مَا لِهَذَا النُّورِ

امام صادق علیه السلام فرمود: زيرا خداوند متعال او را از نور عظمت خود خلق فرمود، و هنگامى كه نور ايشان برافروخته شد؛ آسمان ها و

ص: 47

زمين را نوراني نمود؛ و چشمان ملائكه را پوشاند و ملائكه سجده نموده و از خداوند متعال پرسيدند: اي خداوند ما و سيد ما؛

اين نور چيست؛فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِمْ هَذَا نُورٌ مِنْ نُورِي أَسْكَنْتُهُ فِي سَمَائِي خَلَقْتُهُ مِنْ عَظَمَتِي أُخْرِجُهُ مِنْ صُلْبِ نَبِيٍّ مِنْ أَنْبِيَائِي أُفَضِّلُهُ عَلَى جَمِيعِ الْأَنْبِيَاءِ وَ أُخْرِجُ مِنْ ذَلِكَ النُّورِ أَئِمَّةً يَقُومُونَ بِأَمْرِي يَهْدُونَ إِلَى حَقِّي وَ أَجْعَلُهُمْ خُلَفَائِي فِي أَرْضِي بَعْدَ انْقِضَاءِ وَحْيِي

خداوند متعال بر آنان وحي فرمود: اين شعاع نوري از نور من است كه آن را در آسمانم جاي دادم؛ و ان را از عظمت خود آفريده ام و از صلب يكى از پيامبرانم كه او را بر تمام پيامبران برترى داده ام به دنيا آوردم؛ و از اين نور امامانى به وجود مى آيند كه پس از انقطاع وحى من امر مرا اقامه مي كنند، و مردم را به سوى حق هدايت مى نمايند و آنان را خلفا و جانشينان خود در زمين قرار دادم؛

** برخی فضائل حضرت زهرا سلام الله علیها:

شاهد(1)؛ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَمْهَرَ فَاطِمَةَ عليها السلام رُبُعَ الدُّنْيَا فَرُبُعُهَا لَهَا وَ أَمْهَرَهَا الْجَنَّةَ

ص: 48

وَ النَّارَ تُدْخِلُ أَعْدَاءَهَا النَّارَ وَ تُدْخِلُ أَوْلِيَاءَهَا الْجَنَّةَ وَ هِيَ الصِّدِّيقَةُ الْكُبْرَى وَ عَلَى مَعْرِفَتِهَا دَارَتِ الْقُرُونُ الْأُولَى.

امام صادق عليه السلام فرمود:

خداوند متعال ربع دنيا قرار را مهريه فاطمه عليها السلام داد، پس يك چهارم و ربع دنيا براي فاطمه عليها السلام است؛

و بهشت و جهنم را مهريه او قرار داد؛ پس دشمنان او داخل جهنم و آتش و دوستان و محبين او داخل بهشت مى شوند؛ و او صديقه كبرى است و بر محور معرفت او تاريخ سابقين و درجات و مقامات آنان مقرر شده است؛

بیان

نبایدگذرا از معنی این روایت عبور کرد. این روایت دال بر یک واقعیت و مطلب مهم است که در فقره آخر آمده است و آن این که: وَ عَلَى مَعْرِفَتِهَا دَارَتِ الْقُرُونُ الْأُولَى یعنی بر محور معرفت حضرت زهرا سلام الله علیها تاريخ گذشتگان مقرر گردید.

ما متعدد ذکر کردیم معرفت به ائمه اطهار علیهم السلام و رسول گرامی صلی الله علیه و آله و سلم به نورانیت است که از عالی ترین اهداف و تعالیم دین بودهاست که به کامل ترین نحو بعد از ظهور رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم به انسان هدیه داده شد. که این در واقع همان معرفت خدای متعال است. و این که به واسطه

ص: 49

ایشان سطح بالاتر و برتری از ظرفیت و قابلیت تعالی برای نوع انسان باز شده است. پس هر کس معرفتش به این بزرگواران بیشتر باشد، مقرب تر است و لذا امم گذشته و انبیاء آنها نیز بر اساس معرفت آنها به نور و منزلت حضرت زهرا سلام الله علیها که همان نور واحد چهارده معصوم علیهم السلام است و نور ایشان از هم جدا نیست، حائز رتبه و درجه و مقامات و کمالات شدند.

بعید نیست روایت نبوی علماء امتی افضل من انبیاء بنی اسراییل نیز اگر صحيح باشد – البته مضامين آن در برخي فروض تاييد مي شود - مؤید این مطلب باشد. چون با وجود حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت ایشان علیهم السلام معارفی به نوع بشر هدیه داده شد و راه برای نیل به کمالاتی مفتوح شده است که در سابق نبوده است.

لذا بعض انبیاء سابق درخواست کردند که ای کاش ما از امت محمد صلی الله علیه و آله و سلم بودیم.زیرا که به میزان معرفت فرد، سنخیت و تشابه به این بزرگواران بیشتر می شود، و هر چه ظهور اسماء الهی که مصداق اتم آن چهارده معصوم علیهم السلام هستند در انسان بیشتر باشد، انسان به کمال و قرب خود نزدیک تر شده است.

شاهد؛

من العيون بِإِسْنَادِ التَّمِيمِيِّ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام؛

ص: 50

قَالَ قَالَ النَّبِيُّ صلي الله عليه و آله و سلم إِنَّ فَاطِمَةَ أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَحَرَّمَ اللَّهُ ذُرِّيَّتَهَا عَلَى النَّارِ

رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم در تأويل آيه: مَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرانَ الَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَها ... فرموده است:(1)

همانا فاطمه عليها السلام عفت و پاكدامني خود را حفظ فرمود؛پس خداوند آتش را بر ذريه و فرزندان او حرام گردانيد.

شاهد؛ علامه مجلسي در بحار الانوار نقل مي كند؛(2)عَنْ سَعْدِ بْنِ مَالِكٍ يَعْنِي ابْنَ أَبِي وَقَّاصٍ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلم يَقُولُ فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّي مَنْ سَرَّهَا فَقَدْ سَرَّنِي وَ مَنْ سَاءَهَا فَقَدْ سَاءَنِي فَاطِمَةُ أَعَزُّ النَّاسِ عَلَيَ

رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: فاطمه پاره تن من است، هر كس او را خوشحال و مسرور كند مرا خوشحال نموده و هر كس به او بدى كند و او را اذيت كند، به من بدى نموده و مرا اذيت كرده است، فاطمه عزيزترين مردم در نزد من است

ص: 51

شاهد؛

باز علامه مجلسي در بحارالانوار نقل مي كند؛(1)

عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ عَبَايَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ عَنِ النَّبِيِّ صلي الله عليه و آله و سلم أَنَّهُ قَالَ إِنَّ فَاطِمَةَ شِجْنَةٌ مِنِّي يُؤْذِينِي مَا آذَاهَا وَ يَسُرُّنِي مَا سَرَّهَا وَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَيَغْضَبُ لِغَضَبِ فَاطِمَةَ وَ يَرْضَى لِرِضَاهَا

پيامبر خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: فاطمه پاره تن من است، هر آنچه كه او را آزار مى دهد مرا آزارمى دهد ، و هر آنچه كه او را خشنود مى نمايد مرا خشنود مى سازد، و خداوند متعال به سبب غضب فاطمه غضبناك مى شود و به خشنودى او خشنود مى شود.

طهارت ظاهری و جسمی حضرت زهرا سلام الله علیها غیر از طهارت باطنی و عصمت ایشان:

شاهد؛ در كافي شريف نقل مي كند؛(2)

عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام قَالَ: لَمَّا وُلِدَتْ فَاطِمَةُ عليها السلام أَوْحَى اللَّهُ إِلَى مَلَكٍ فَأَنْطَقَ بِهِ لِسَانَ مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله و

ص: 52

سلم فَسَمَّاهَا فَاطِمَةَ ثُمَّ قَالَ إِنِّي فَطَمْتُكِ بِالْعِلْمِ وَ فَطَمْتُكِ مِنَ الطَّمْثِ

امام باقر علیه السلام فرمود: هنگامی که فاطمه سلام الله علیها به دنیا آمد، خداوند متعال بهفرشته اي وحی فرمود که زبان رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم را به او باز کن؛ پس او را فاطمه نام نهاد و فرمود: من به سبب علم، تو را جدا نمودم؛ و نیز تو را از ابتلائات و خصائص زنان طاهر نمودم؛ثُمَّ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ عليه السلام وَ اللَّهِ لَقَدْ فَطَمَهَا اللَّهُ بِالْعِلْمِ وَ عَنِ الطَّمْثِ فِي الْمِيثَاقِ.

سپس امام باقر علیه السلام فرمود به خدا قسم خداوند در میثاق، فاطمه سلام الله عليها را با علم از جهل و از ابتلائات زنان جدا نمود؛

شاهد؛ باز علامه مجلسي در بحار شريف نقل مي فرمايد؛(1)

عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ عليهم السلام قَالَ: إِنَّمَا سُمِّيَتْ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ الطَّاهِرَةَ لِطَهَارَتِهَا مِنْ كُلِّ دَنَسٍ وَ طَهَارَتِهَا مِنْ كُلِّ رَفَثٍ وَ مَا رَأَتْ قَطُّ يَوْماً حُمْرَةً وَ لَا نِفَاساً.

ص: 53

علامه مجلسی به نقل از مصباح الانوار فرمود: امام باقر علیه السلام از پدران بزرگوارش علیهم السلام

فرموده: فاطمه دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم، فاطمه نامیده شده به علت طهارتش از هر آلودگی و پلیدی و هیچ گاه خون و نفاس ندید.

حضرت زهرا سلام الله علیها علاوه بر عصمت تامه و طهارت باطنی و نیز این که وی به فرمایش رسولخدا صلی الله علیه و آله و سلم حوریه انسیه بوده است، از ابتلائات زنانه مبری بوده است.

نقل؛ باز علامه مجلسي نقل مي كند؛ (1)

رسول خدا صلي الله عله و آله وسلم مى فرمايد:

«إِنّ فاطِمَةَ خُلِقَتْ حُورِيَّةً في صُورَةِ إِنْسيَّةٍ.»

همانا فاطمه، حوريه اى است كه در صورت بشر خلق شده است.

(2)

... فقلت له أعيذك باللّه يا أبتاه من الضعف فقال يا فاطمة ايتيني بالكساء اليماني فغطّيني به فأتيته بالكساء اليماني فغطّيته به و صرت أنظر إليه و إذا وجهه يتلألأ كأنّه البدر في ليلة تمامه و كماله ...

ص: 54

ترجمه: فاطمه سلام الله علیها می فرماید: به پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم عرض کردم که از ضعف تو به خدا پناه می برم. سپس فرمود: یا فاطمه کساء یمانی ام را برایم بیاور تا خود را در آن بپیچم، آن را آوردم وخود را با آن پوشاند، و به او نگاه می کردم در حالی که چهره اش چون ماه در تمام و کامل بود.

بیان

ظاهر این است که تغییرات جسمی در بدن مبارک پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به دلیل تغییر حالات روحی آن بزرگوار بوده است کما این که در هنگام نزول بعضی سور و نیز در هنگام بعثت بر حضرتش ایجاد می شد.

(3)

... فما كانت إلّا ساعة و إذا بولدي الحسن عليه السّلام قد أقبل ...

ترجمه: پس مدتی نگذشت که حسن علیه السلام فرزندم وارد شد...

بیان

حسنین علیهماالسلام اولین مدعوین اصحاب کساء:

اصحاب کساء مورد آیه تطهیر هستند که والاترین مراتب کمال تمام عوالم خلقت را دارا هستند. حتی انبیاء و اولیاء سابق نیز به لحاظ مقامات و درجه قابلیت قیاس با ایشان را نداشته، بلکه مقامات و

ص: 55

درجات و مناصب خود را با واسطه این بزرگواران دریافتکرده اند و از فقراتي ممثل علي معرفتها دارت القرون الاولي فهم مي شود كه انبياء سابق به حسب معرفتي كه نسبت به فاطمه زهرا سلام الله عليها داشته اند درجات داشتند كما اين كه در اخبار متعدد وارد شده است كه نسبيت به مقبوليت و پذيرش ولايت اميرالمومنين عليه السلام قرب مي يافتند. این اصحاب زمینه اصلی هدایت خلق به سوی خداوند و گرامی ترین مخلوقات نزد خداوند هستند، لذا شایسته است که اولین مدعو و لبیک گوی این اصحاب امام مجتبی علیه السلام بوده باشد.

شاهد؛ امام عسكري از امام هادي عليه السلام نقل مي كند كه فرمود؛(1)

... الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ سَيِّدَيْ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّة

حسن و حسین علیهماالسلام آقای جوانان اهل بهشت هستند.

شاهد؛

در شرح الاخبار نقل شده است كه اميرالمومنين عليه السلام در احتجاج با اهل شوری فرمود:(2)

قال: فاناشدكم باللّه الذي لا إله إلا هو أيها النفر الخمسة، هل فيكم من له سبطان مثل سبطي

ص: 56

الحسن و الحسين سيدي شباب أهل الجنة [غيري]؟ قالوا: اللّهمّ، لا.

شما را به خدا سوگند می دهم: که خدایی جز او نیست، ای شما پنج نفر؛ آیا در ميان شما کسی هست که مثل من دو فرزند داشته باشد مثل حسن و حسین علیهماالسلام که هر دو سيد جوانان اهل بهشت اند. گفتند: خداوندا تو شاهدي كه خير؛

شاهد؛ باز در تفسير فرات كوفي نقل شده است؛(1)

فُرَاتٌ: قَالَ حَدَّثَنِي الْحُسَيْنُ بْنُ الْعَبَّاسِ الْبَجَلِيُّ مُعَنْعَناً عَنْ أَبِي الطُّفَيْلِ عَامِرِ بْنِ وَاثِلَةَ قَالَ خَطَبَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ [بْنِ أَبِي طَالِبٍ عليه السلام ] بَعْدَ وَفَاةِ أَبِيهِ صلي الله عليه و آله و سلم فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ مَنْ عَرَفَنِي فَقَدْ عَرَفَنِي وَ مَنْ لَمْ يَعْرِفْنِيفَأَنَا الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله و سلم ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ قَوْلَ يُوسُفَ [النَّبِيِّ صلي الله عليه و آله و سلم] وَ اتَّبَعْتُ مِلَّةَ آبائِي إِبْراهِيمَ وَ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ فَالْجَدُّ [ثُمَّ الْجَدُّ] فِي

ص: 57

كِتَابِ اللَّهِ [تَعَالَى] أَبٌ [ثُمَّ قَالَ] أَنَا ابْنُ الْبَشِيرِ [وَ] أَنَا ابْنُ النَّذِيرِ وَ أَنَا ابْنُ الَّذِي أُرْسِلَ رَحْمَةً لِلْعالَمِينَ وَ أَنَا مِنْ أَهْلِ الْبَيْتِ الَّذِينَ أَذْهَبَ اللَّهُ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرَهُمْ تَطْهِيراً وَ أَنَا مِنْ أَهْلِ الْبَيْتِ الَّذِي كَانَ جَبْرَئِيلُ [عليه السلام ] يَنْزِلُ فِيهِمْ وَ مِنْهُمْ كَانَ يَعْرُجُ ...

در تفسیر فرات کوفی نقل شده:

امام حسن علیه السلام بعد از وفات پدر بزرگوارش خطبه خواند و پس از حمد و ثنای خدا فرمود: هر کس مرا می شناسد که می شناسد و هر کس مرا نمی شناسد، من حسن بن محمد صلی الله علیه و آله و سلم هستم، سپس این آیه را تلاوت کرد که کلام یوسف نبی علیه السلام است: و من تبعیت می کنم از دین پدرانم ابراهیم و اسحق و یعقوب ... پس پدرم تلاش بسیار در کتاب خدا کرد؛من پسر بشیر و پسر نذیر هستم. من پسر کسی هستم که به عنوان رحمه للعالمین به رسالت برانگیخته شد. من از اهل بیتی هستم که خداوند هر رجسی را از آن ها دور کرده و به صورت خاص ما را تطهیر کرده و من از اهل بیتی هستم که جبرییل عليه السلام بر آنها نازل شده و از نزد آنها عروج می کرده است...

ص: 58

(4)

... و قال السلام عليك يا امّاه فقلت و عليك السلام يا قرّة عيني و ثمرة فؤادي فقال لي يا امّاه إنّي أشمّ عندك رائحة طيّبة كأنّها رائحة جدّي رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم فقلت نعم إنّ جدّك تحت الكساء فأقبل الحسن نحو الكساء و قال السلام عليك يا جدّاه يا رسول اللّه أ تأذن لي أن أدخل معك تحت الكساء قال صلى اللّه عليه و آله و سلم و عليك السلام يا ولدي و يا صاحب حوضي قد أذنت لك فدخل معه تحت الكساء

...

... امام حسن علیه السلام فرمود: سلام بر شما، مادرم. گفتم و سلام بر تو فرزندم، نور چشمم و میوه قلبم. به من گفت:ای مادر: من از نزد تو بوی خوشی استشمام می کنم، گویا که رایحه جدم رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم است، گفتم بلی. جد تو زیر کساء است. حسن علیه السلام به سمت کساء رفته و گفت: سلام بر تو ای جد من ای رسول خدا. آیا به من اذن می دهی تا همراه شما زیر کساء بیایم. فرمود: سلام بر تو ای فرزندم و ای صاحب حوض من. به تحقیق به تو

ص: 59

اذن داده ام. پس حسن علیه السلام همراه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم وارد کساء شد.

بیان

اذن ورود امام مجتبی علیه السلام برای ادب و تواضع است و الا ایشان در مقام عصمت تام و پاره تن رسول خداست.

بیان: کلام در اذن

شاهد؛ باز علامه مجلسي در بحار الانوار نقل مي كند؛ (1)

... اسْتَأْذِنْ لِلدُّخُولِ وَ قُلِ اللَّهُمَّ إِنِّي وَقَفْتُ عَلَى بَابِ بَيْتٍ مِنْ بُيُوتِ نَبِيِّكَ صلى اللّه عليه و آله و سلم وَ قَدْ مَنَعْتَ النَّاسَ الدُّخُولَ إِلَى بُيُوتِهِ إِلَّا بِإِذْنِ نَبِيِّكَ فَقُلْتَ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاتَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ وَ إِنِّي أَعْتَقِدُ حُرْمَةَ نَبِيِّكَ فِي غَيْبَتِهِ كَمَا أَعْتَقِدُهَا فِي حَضْرَتِه

در زیارات متعدد وارد شده است که قبل از ورود به حرم ائمه علیهم السلام بر درب ایستاده و اذن دخول بخوانید:

و فرموده این دری از درهای خانه پیامبر صلی الله علیه و آله است و خداوند منع کرده که کسی وارد حریم ایشان شود بدون این که اذن

ص: 60

داشته باشد زیرا که فرموده يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ

روشن است وقتی برای ورود به حریم ظاهری ایشان، اذن از خدای متعال و پیامبر و امام مفروض الطاعه لازم است، قطعاً برای بهره مندی از باطن معارف ایشان، این اذن اولویت دارد. لذا فرمایش ایشان در موارد متعدد که سفارش به درخواست با آن بزرگواران در دنیا و آخرت کرده اند، ناظر به امکان وقوع امر و نیز با اذن این بزرگواران این امر محقق خواهد بود.

نکته دیگر این که لازم است انسان قدر این نعمت را بداند که هم اکنون این اذن به وی داده شده تا اینمعارف را بشنود و بداند در ظرف شفاعت و محبت آنها قرار گرفته است.

آیا همین معارف و دعوت آن بزرگواران به تحصیل معیت و همراهی و تبعیت ایشان، و نیز علاقه قلبی و ترغیب ما به تحصیل آن، اذن آن بزرگواران به ما برای همراهی و تبعیت از آن بزرگواران نیست؛

(5)

... فما كانت إلّا ساعة و إذا بولدي الحسين عليه السّلام قد أقبل

ترجمه: پس لحظه ای نگذشت که فرزندم حسین علیه السلام وارد شد

بیان؛ امام حسین علیه السلام خاصه اصحاب کساء؛

ص: 61

ممکن است این حدیث نسبت به امام حسن و امام حسین علیهماالسلام اشاره ای به ترتیبِ برداشتن و به دست گرفتن علم امامت نیز باشد نه این که صرف ترتیب در ورود را اشاره نماید. یعنی از در خانه علی و زهرا علیهما السلام ابتدا امام حسن علیه السلام و سپس امام حسین علیه السلام حجت خداوند بر مردم خواهند بود.

(6)و قال السلام عليك يا امّاه فقلت و عليك السلام يا ولدي و يا قرّة عيني و ثمرة فؤادي فقال لي يا امّاه إنّي أشمّ عندك رائحة طيّبة كأنّها رائحة جدّي رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم فقلت نعم يا بنيّ إنّ جدّك و أخاك تحت الكساء فدنى الحسين نحو الكساء و قال السلام عليك يا جدّاه السلام عليك يا من اختاره اللّه أ تأذن لي أن أكون معكما تحت الكساء

ترجمه: ... امام حسین علیه السلام فرمود: سلام بر شما، مادرم.گفتم و سلام بر تو فرزندم، نور چشمم و میوه قلبم. به من گفت ای مادر: من از نزد تو بوی خوشی استشمام می کنم، گویا که رایحه جدم رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم است، گفتم بلی. جد تو و برادرت زیر

ص: 62

کساء هستند. حسین علیه السلام به سمت کساء رفته و گفت سلام بر تو ای جد من ای کسی که خداوند او را برگزیده است.

آیا به من اذن می دهی تا همراه شما زیر کساء بیایم. فرمود: سلام بر تو ای فرزندم و ای شافع امت من. به تحقیق به تو اذن داده ام.بیان

ذکر شد که اذن ورود امام حسین علیه السلام برای ادب و تواضع است و الا ایشان نیز در مقام عصمت تام و پاره تن رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم است.

(7)

... فقال صلى اللّه عليه و آله و سلم و عليك السلام يا ولدي و شافع أمّتي قد أذنت لك فدخل معهما تحت الكساء ...

بیان

نکته ای که لازم است ذکر شود این است که می دانیم پیامبر اکرم صلى اللّه عليه و آله و سلم مایه رحمت عالمیان و پدر واقعی امت خود است:

شاهد؛ لذا خداوند متعال در قرآن كريم مي فرمايد؛(1)

ص: 63

وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعالَمِينَ

ما تو را جز به عنوان رحمت براى جهانيان، نفرستاديم.

شاهد(1)در دعای دوم صحیفه آمده است: بار خدايا درود فرست بر محمّد كه بر وحى و پيغام تو درستكار بود (بى تغيير و تبديل و كم و زياد آن را به مردم رسانيد) و برگزيده تو از آفريدگانت و دوست تو از بندگانت و پيشواى رحمت و مهربانى؛

(اشاره به فرمايش خداي تعالى وَ ما ارْسَلْناكَ الاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمينَ (2)يعنى ما تو را نفرستاديم جز آنكه براى جهانيان رحمت باشى) و پيشاهنگ خير و نيكى، و كليد بركت (افزونى نيكبختى) است.

حال رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم که از طرف خداوند متعال به عنوان رحمهً للعالمین مبعوث شده و شافع امت است چرا به امام حسین علیه السلام می فرماید يا ولدي و شافع أمّتي.

و نیز در جای دیگر فرموده است: (3)

... ثم قال: حسين مني و أنا منه، أحبّ اللّه من أحب؛

ص: 64

این تعبیرات بیانگر نقش اساسی امام حسین علیه السلام در شفاعت امت پیامبر و هدایت آنهاست که در همین دنیا آنان را هدایت کرده و اسلام را به آنان رسانده است.

یا این که بخواهد بفرماید من پیامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم شافع امت هستم اما این امر را به سبب حسین علیه السلام انجام می دهم.

نکته دیگر این که از این فرمایش روشن می شود معنای تعبیر امام حسین علیه السلام که در جواب محمدحنفیه فرمود:

شاهد؛ در مناقب نقل شده است(1):

إِنِّي لَمْ أَخْرُجْ بَطِراً وَ لَا أَشِراً وَ لَا مُفْسِداً وَ لَا ظَالِماً وَ إِنَّمَا خَرَجْتُ أَطْلُبُ الصَّلَاحَ فِي أُمَّةِ جَدِّي مُحَمَّدٍ أُرِيدُ آمُرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ أَسِيرُ بِسِيرَةِ جَدِّي وَ سِيرَةِ أَبِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب

پس ظاهر می شود که این امر مقدر بوده که دین به سبب امام حسین علیه السلام احیاء می شود و اینتأییدی بر قیام ایشان از زبان مبارک پیامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم نزدیک به 50 سال قبل از قیام آن حضرت است.

ص: 65

(8)

... فأقبل عند ذلك أبو الحسن عليّ بن أبي طالب عليه السّلام ...

امام علی علیه السلام اتمام کننده نعمت و تکمیل کننده دین:

... و قال السلام عليك يا بنت رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم فقلت و عليك السلام يا أبا الحسن و يا أمير المؤمنين فقال يا فاطمة إنّي أشمّ عندك رائحة طيّبة كأنّها رائحة أخي و ابن عمّي رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم فقلت نعم ها هو مع ولديك تحت الكساء فأقبل عليّ عليه السّلام نحو الكساء و قال السلام عليك يا رسول اللّه أ تأذن لي أن أكون معكم تحت الكساء ...

ترجمه: در این هنگام ابالحسن علی علیه السلام وارد شد و فرمود: سلام بر تو ای دختر رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم. گفتم سلام بر تو ای ابالحسن و ای امیرالمؤمنین علیه السلام. فرمود یا فاطمه. همانا بوی خوشی از نزد تو استشمام می کنم، گویا رایحه برادرم و پسرعمویم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است. گفتم: بلی ایشان همراه دو فرزندت زیر کساء هستند. پس علی علیه السلام به

ص: 66

سمت کساء رفته و گفت سلام بر تو ای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم. آیا اذن می دهی همراه شما زیر کساء بیایم؟

بیان

روشن است که وقتی حسنین علیهماالسلام اجازه یافتند، اجازه امام علی علیه السلام برای بیان تواضع و ادب ایشان نسبت به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است که فرمود:

شاهد؛ در كافي شريف نقل شده است؛(1)

إِنَّمَا أَنَا عَبْدٌ مِنْ عَبِيدِ مُحَمَّدٍ همانا من بنده ای از بندگان محمد صلی الله علیه و آله و سلم هستم.

(9)قال له و عليك السلام يا أخي و يا وصيّي و خليفتي و صاحب لوائي قد أذنت لك فدخل عليّ عليه السّلام تحت الكساء

حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

و سلام بر تو ای برادر و وصی و خلیفه من و صاحب پرچم من. همانا به شما اذن داده ام، پس علی علیه السلام داخل کساء شد.

ص: 67

بیان

خطاب پیامبر به حضرت با عنوان برادر و وصی و خلیفه و صاحب پرچم بیانگر وصایت بلافصل حضرت و سیاق و قرائن حال و مقال کلام خلافت و جانشینی حضرت علی علیه السلام را می فرماید.

نکته دیگر این که حضرت این مناصب و عناوین را در مقام نورانیت دارا هستند و الا رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم، بستگان و پسر عموهای متعدد و اصحاب فراوان داشته اند و تعبیری در مورد هیچ کدام از ایشان حتی به عنوان برادر که دال بر انتساب است ندارند.

پیامبری که وجه و خلیفه تام خداوند بر روی زمین بوده و واسطه و رحمت و فیض عوالم وجوی است بهفردی جز کسی که شایستگی این خطابات را داشته باشد، این کلام را نمی فرماید. عبارت دیگر قد اذنت لک است که اشاره دارد به این که قبل از این این اذن به شما داده ام.

(10)

... ثمّ أتيت نحو الكساء و قلت السلام عليك يا أبتاه يا رسول اللّه أ تأذن لي أن أكون معكم تحت الكساء قال و عليك السلام يا بنتي و يا بضعتي قد أذنت لك فدخلت تحت الكساء ...

ص: 68

ترجمه: سپس من به سمت کساء رفته و گفتم: سلام بر شما ای پدرم ای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم. آیا اذن می دهی همراه شما زیر کساء بیایم؟ حضرت فرمود: و سلام بر تو ای دخترم و پاره تنم، همانا به شما اذن داده ام، پس زیر کساء رفتم.

بیان

فاطمه سلام الله علیها پاره تن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:

بضعه در لغت: به پاره گو شت و یا همسایه نزدیک که در حکم پاره تن است گویند. این تعبیر نشان از مقاممعنوی ممتاز و عصمت تامه زهرا سلام الله علیها است زیرا که رسول گرامی فرزندان دیگر هم داشته اند و این تعبیر را در باره زهرا سلام الله علیها به کار برده اند.

در مفردات راغب آمده: فلان بَضْعَة منّى- يعنى او همسايه نزديك من و در حكم پاره تن من است.(1) و در فرهنگ ابجدی گفته: البَضْعَة یعنی پاره اى گوشت.(2)

و فیومی در مصباح گفته البَضعَةُ: القِطْعَةُ من اللحْم که همان قطعه و پاره گوشت را معنی می دهد.(3)

ص: 69

شاهد؛ باز رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود؛(1)

إِنَّ فَاطِمَةَ بَضْعَةٌ مِنِّي عَلَيْهَا السَّلَامُ.

شاهد؛ و در موضه ديگر فرمودند؛ (2)قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم: إنما فاطمة بضعة مني من آذاها فقد آذاني، و من أحبها فقد أحبني، و من سرها فقد سرني

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: همانا فاطمه پاره تن من است، هر کس او را اذیت کند، من را اذیت کرده و هر کس به او محبت نماید، به من محبت کرده است و هر کس او را خوشحال نماید، مرا خوشحال کرده است.

شاهد؛ باز در مناقب نقل شده است؛ (3) وَ رَوَوْا عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ فَاطِمَةَ كَانَتْ إِذَا دَخَلَتْ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلم قَامَ لَهَا مِنْ مَجْلِسِهِ وَ قَبَّلَ رَأْسَهَا وَ أَجْلَسَهَا مَجْلِسَهُ ...

ص: 70

از عایشه روایت شده که فاطمه سلام الله علیها وقتی بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم وارد می شد، رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم از جای خود برمی خواست و سر او را می بوسید و او را در جای خود می نشاند...همه این روایات بیانگر علاقه قلبی پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله و سلم به زهرا سلام الله علیها بوده و از ایشان به عنوان پاره تن خود یاد می کنند.

شاهد؛ و مجلسي در بحار نقل مي كند؛ (1)

رسول اللّه صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:

«أَشْهَدُ أَ نَّكِ بَضْعَةٌ مِنّي.»

- شهادت مى دهم كه تو پاره تن منى

شاهد؛ و نيز نقل مي كند كه رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود؛(2)

«فاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنّي، مَنْ سَرَّها فَقَدْ سَرَّني، وَ مَنْ سآءَها فَقَدْ ساءَني. فاطِمَةُ أَعَزُّ الْبَرِيَّةِ عَلَيَّ.»

ص: 71

فاطمه، پاره تن من است، هركس او را مسرور كند مرا شادمان كرده است، و هركس او را بيازارد مرا آزرده است. فاطمه عزيزترين مخلوقات نزد من است.

این تعبیرات به علت علاقه پدر و فرزندی نیست بلکه زهرا سلام الله علیها میوه و تحفه بهشتی و صاحبعصمت تامه است، مقام معنوی ایشان سبب شده است تا اشرف مخلوقات و مظهر تام وجه خدا چنین زهرا علیها السلام را بستاید و با این تعبیرات وی را تمجید نماید، روشن است که بضعه منی معنای بخش یا جزء نمی دهد، بلکه به معنی پاره تن است:

سایر شواهد مضامین و معانی حدیث و مناقب زهرا سلام الله علیها در قرآن

** آیه تطهیر: إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً

شاهد؛ سيوطي در تفسير خود نقل مي كند؛(1)

و أخرج ابن جرير و ابن المنذر و ابن أبى حاتم و الطبراني و ابن مردويه عن أم سلمة رضى الله عنها زوج النبي صلى الله عليه و – آله – و سلم؛ ان رسول الله صلى الله عليه و -آله - و سلم كان بينهما

ص: 72

على منامة له عليه كساء خيبرى فجائت فاطمة رضى الله عنها ببرمة فيها خزيرة فقال رسول الله صلى الله عليه و – آله – و سلم ادعى زوجك و ابنيك حسنا وحسينا فدعتهم فبينما هم يأكلون إذ نزلت على رسول الله صلى الله عليه و -آله - و سلم إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً فأخذ النبي صلى الله عليه و -آله - و سلم بفضلة إزاره فغشاهم إياها ثم أخرج يده من الكساء و أومأ بها إلى السماء ثم قال اللهم هؤلاء أهل بيتي و خاصتي فاذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهيرا قالها ثلاث مرات قالت أم سلمة رضى الله عنها فأدخلت رأسي في الستر فقلت يا رسول الله و أنا معكم فقال انك إلى خير مرتين

ابن جریر و ابن منذر و ابن ابی حاتم و طبرانی و ابن مردویه از ام سلمه همسر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل کرده که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بر فراش و محل خواب خود بوده و کساء خیبری بر تن ایشان بود، در این حال حضرت فاطمه سلام الله علیها وارد شد تا این کساء را بر دوش پیامبر محکم و مرتب نماید و همراه

ص: 73

ایشان خزیره ( نوعی غذا با گوشت) بود، پس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلمبه وی فرمود: شوهر و فرزندانت حسن و حسین را دعوت کن. پس حضرت فاطمه سلام الله علیها آن ها را دعوت کرد. در این حین که مشغول خوردن آن طعام بودند، آیه إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً نازل شد، پس پیامبر صلى الله عليه و -آله - و سلم با زیادی لباس خود آنها را پوشانید، و دستان خود را از کساء بیرون آورد و به سمت آسمان بلند کرده و فرمود: اللهم هؤلاء أهل بيتي و خاصتي فاذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهيرا و سه بار این را فرمود، سپس ام سلمه گفت: سر خود را زیر کساء بردم و از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پرسیدم: من هم از ایشان هستم، دو بار فرمود: تو بر خیر هستی.

شاهد؛ باز آلوسي نقل مي كند؛ (1)

أخرج الترمذي و الحاكم و صححاه و ابن جرير و ابن المنذر و ابن مردويه و البيهقي في سننه من طرق عن أم سلمة رضي اللّه تعالى عنها قالت في بيتي نزلت إنما يريداللّه ليذهب عنكم الرجس أهل البيت و في البيت فاطمة و علي و الحسن و الحسين فجللهم

ص: 74

رسول اللّه صلى الله عليه و -آله - و سلم بكساء كان عليه ثم قال: هؤلاء أهل بيتي فأذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهيرا.

ترجمه: ترمذي و حاكم ( هر دو این حدیث را صحیح دانسته اند) و ابن جرير و ابن منذر و ابن مردويه و بيهقي در سنن خود از طریق و سند های خود از أم سلمة رضي اللّه تعالى عنها نقل کردند که گوید: در خانه من آیه إنما يريد اللّه ليذهب عنكم الرجس أهل البيت نازل شد و در خانه، فاطمه سلام الله علیها و علی و حسن و حسین علیهم السلام حضور داشتند، پس پیامبر صلى الله عليه و -آله - و سلم با کساء خود آنها را پوشانید و فرمود: هؤلاء أهل بيتي فأذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهيرا.

و جاء في بعض الروايات أنه عليه الصلاة و السلام أخرج يده من الكساء و أومأ بها إلى السماء و قال: اللهم هؤلاء أهل بيتي و خاصتي فأذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهيرا ثلاث مرات.و در بعض روایات آمده که پیامبر صلى الله عليه و -آله - و سلم دست خود را از از کساء بیرون آورد و به آسمان اشاره کرد و فرمود

ص: 75

اللهم هؤلاء أهل بيتي و خاصتي فأذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهيرا و سه بار فرمود.(1)

** آیه مباهله

شاهد؛ باز سيوطي نقل مي كند؛ (2)

و أخرج مسلم و الترمذي و ابن المنذر و الحاكم و البيهقي في سننه عن سعد بن أبى وقاص قال لما نزلت هذه الآية فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ دعا رسول الله صلى الله عليه و -آله - و سلم عليا و فاطمة و حسنا و حسينا فقال اللهم هؤلاء أهلي

مسلم و ترمذی و ابن منذر و حاکم و بیهقی در سنن خود از سعد بن ابی وقاص نقل کرده که گوید: وقتی آیه فَقُلْ

تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ نازل شد، پیامبر صلیالله علیه و آله و سلم علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام را خواند و فرمود: اینان اهل من هستند.

و نيز؛ و أخرج ابن جرير عن علباء بن أحمر اليشكري قال لما نزلت هذه الآية فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ الآية أرسل رسول

ص: 76

الله صلى الله عليه و -آله - و سلم إلى على و فاطمة و ابنيهما الحسن و الحسين و دعا اليهود ليلاعنهم فقال شاب من اليهود ويحكم أليس عهدكم بالأمس إخوانكم الذين مسخوا قردة و خنازير لا تلاعنوا فانتهوا (1)

ترجمه: ابن جریر از علباء بن احمر یشکری نقل کرده: وقتی این آیه فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ نازل شد ،

صلی الله علیه و آله و سلم، سراغ علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام فرستاد و یهود را فراخواند تا آن ها را لعن نماید، پس جوانی از یهود گفت: وای بر شما، آیا سرگذشت دیروز برادرنتان را به یاد نمی آورید که به میمون و خوک مسخ شدند، پس دست از ملاعنه بکشید، آنان نیز رها کردند.** سوره قدر

شاهد؛ باز در تفسير فرات نقل شده است؛ (2) ؛ فُرَاتٌ؛ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْقَاسِمِ بْنِ عُبَيْدٍ مُعَنْعَناً عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ أَنَّهُ قَالَ إِنَّا

ص: 77

أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ اللَّيْلَةُ فَاطِمَةُ وَ الْقَدْرُ اللَّهُ فَمَنْ عَرَفَ فَاطِمَةَ حَقَّ مَعْرِفَتِهَا فَقَدْ أَدْرَكَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ ...

در تفسیر فرات آمده امام صادق علیه السلام فرمود: در إِنَّا

أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ، لیله فاطمه است و قدر، الله. پس هر کس فاطمه سلام الله علیها السلام را آن گونه که شایسته ایشان است، بشناسد، لیله القدر را درک کرده است...وَ إِنَّمَا سُمِّيَتْ فَاطِمَةُ لِأَنَّ الْخَلْقَ فُطِمُوا عَنْ مَعْرِفَتِهَا أَوْ مِنْ مَعْرِفَتِهَا الشَّكُّ [مِنْ أَبِي الْقَاسِمِ] وَ قَوْلُهُ وَ ما أَدْراكَ ما لَيْلَةُ الْقَدْرِ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ يَعْنِي خَيْرٌ مِنْ أَلْفَ مُؤْمِنٍ وَ هِيَ أُمُّ الْمُؤْمِنِينَ تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فِيها وَ الْمَلَائِكَةُ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ يَمْلِكُونَ عِلْمَ آلِ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه و -آله - و سلم

... و فاطمه، فاطمه نامیده شد، زیرا خلق از معرفت وی جدا و عاجز هستند، (شک در عن یا من معرفها از ابی القاسم است)، و کلام خدای متعال که فرموده وَ ما أَدْراكَ ما لَيْلَةُ الْقَدْرِ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ یعنی از هزار مؤمن افضل است و ایشان ام المؤمنین است. تَنَزَّلُ

ص: 78

الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فِيها و ملائکه مؤمنین هستند که علم آل محمد علیهم السلام را مالک می شوند.

شاهد(1)

و در الدر المنثور است كه خطيب از ابن مسيب روايت كرده كه گفت: رسول خدا صلى الله عليه و -آله - و سلمفرمود: در خواب به من نشان دادند كه بنى اميه بر منبرم بالا مى روند، و اين معنا بر من سخت گران آمد و خداى تعالى در اين مناسبت سوره" إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ" را نازل كرد.

در ادامه صاحب الميزان نقل مي كند؛ نظير اين روايت را خطيب هم در تاريخ خود از ابن عباس آورده. و ترمذى و ابن جرير، طبرانى، ابن مردويه و بيهقى هم روايتى در معناى آن از حسن بن على نقل كرده اند. و در اين ميان روايات بسيارى در اين معنا از طرق شيعه از ائمه اهل بيت علیهم السلام نقل شده، و در آنها آمده كه خداى تعالى ليلة القدر را كه بهتر از هزار ماه سلطنت بنى اميه است به عنوان تسليت به رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم عطا فرمود.

** سوره کوثر

شاهد (2)

ص: 79

و أخرج ابن جرير و ابن عساكر عن مجاهد قال الكوثر خير الدنيا و الاخرةترجمه: ابن جرير و ابن عساكر از مجاهد رضى الله عنه نقل کرده: كوثر خير دنيا و آخرت است.

از مهم ترین مصادیق خیر در دنیا و آخرت برای پیامبر صلى الله عليه و -آله - و سلم ، زهرا سلام الله علیها بود که سیده نساء العالمین و ام ابیها و ام الائمه و شیعیان است. چه خیری با این سطح از خیر برابری می کند.

و أخرج هناد و ابن جرير و ابن أبى حاتم و ابن عساكر عن عكرمة قال الكوثر ما أعطاه الله من النبوة و الخير و القرآن

ترجمه: هناد و ابن جرير و ابن أبى حاتم و ابن عساكر از عكرمة رضى الله عنه نقل کرده: كوثر آن است که از نبوت و خیر و قرآن به پیامبر صلى الله عليه و -آله - و سلم اعطا شده است.

پیامبر به دو امر مهم توصیه داشتند، کتاب الله که ذکر شده، نبوت که مقام خاصه ایشان بوده و شاید مراد از خیر اهل بیت علیهم السلام و زهرا سلام الله علیها است.

ص: 80

شاهد؛ سيوطي نقل مي كند؛(1)

و أخرج عبد الرزاق و ابن جرير و ابن المنذر عن عكرمة قال لما أوحى الله تعالى إلى النبي صلى الله عليه و -آله - و سلم قالت قريش بتر محمد منا فنزلت إِنَّ شانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَر

ترجمه: عبد الرزاق و ابن جرير و ابن المنذر از عكرمة نقل کردند که گوید: وقتی خداوند به رسول الله صلى الله عليه و -آله - و سلم وحی فرستاد قریش گفتند، محمد صلى الله عليه و -آله - و سلم وارثی ندارد. پس آیه إِنَّ شانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَر نازل شد.

روشن است که وقتی آیه به این مناسبت ذکر شد، که جواب توهمات بعضی باشد، منظور ابطال قول و توهم این افراد است.

این امر به وسیله حضرت زهرا سلام الله علیها محقق شد، زیرا به سبب ایشان و از نسل ایشان، نسل پیامبر صلى الله عليه و -آله - و سلم منتشر گردید.شاهد؛ باز سيوطي در تفسير نقل كرده است؛(2)

و أخرج الطبراني و ابن مردويه عن أبى أيوب قال لما مات ابراهيم بن النبي صلى

ص: 81

الله عليه و -آله - و سلم مشى المشركون بعضهم إلى بعض فقالوا ان هذا الصابئ قد بتر الليلة فانزل الله إِنَّا أَعْطَيْناكَ الْكَوْثَرَ إلى آخر السورة.

ترجمه: طبراني و ابن مردويه از أبى أيوب نقل کردند که وقتی ابراهيم پسر رسول الله صلى الله عليه و -آله - و سلم از دنیا رفت، بعضی از مشرکین به هم گفتند پیامبر صابئی وارثی ندارد خداند إِنَّا أَعْطَيْناكَ الْكَوْثَرَ را تا آخر سوره نازل کرد.

شاهد؛(1)

إِنَّا أَعْطَيْناكَ الْكَوْثَرَ [الكوثر] أي الخير الكثير...

و نیز آلوسی در روح المعانی گفته مراد از کوثر خیر کثیر است.** سوره انسان؛ آیه و یطعمون الطعام

شاهد(2)؛هم چنين سيوطي در الدر المنثور نقل كرده است؛ و أخرج ابن مردويه عن ابن عباس في قوله وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ الآية قال نزلت هذه الآية في على بن أبى طالب و فاطمة بنت رسول الله صلى الله عليه و -آله - و سلم

ترجمه: ابن مردويه از ابن عباس در آیه وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ

ص: 82

الآية نقل کرده این آیه در شأن على بن أبى طالب و فاطمة دختر رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم نازل شده است.

شاهد؛ و آلوسي نيز نقل مي كند؛(1)أخرج ابن مردويه عن ابن عباس أنه قال في قوله سبحانه وَ يُطْعِمُونَ إلخ نزلت في علي كرم اللّه تعالى وجهه و فاطمة بنت رسول اللّه صلى الله عليه و -آله - و سلم و عليهم و سلم

ترجمه: آلوسی آورده: ابن مردويه از ابن عباس در مورد آیه وَ يُطْعِمُونَ إلخ نقل کرده که در شأن علي كرم اللّه تعالى وجهه و فاطمة دختر رسول اللّه صلى الله عليه و -آله - و سلم نازل شده است.

** آیه مرج البحرین یلتقیان؛ شاهد(2)؛ ابن شهر آشوب: عن الخركوشي في كتابيه (اللوامع)، و (شرف المصطفى) بإسناده

ص: 83

عن سلمان، و أبي بكر الشيرازي في كتابه، عن أبي صالح و أبي إسحاق الثعلبي، و علي بن أحمد الطائي و ابن علوية القطان، في تفاسيرهم، عن سعيد بن جبير، و سفيان الثوري، و أبي نعيم الأصفهاني (فيما نزل من القرآن في أمير المؤمنين (عليه السلام)، عن حماد بن سلمة، عن ثابت،عن أنس، و عن أبي مالك، عن ابن عباس، و القاضي النطنزي، عن سفيان بن عيينة، عن جعفر الصادق (عليه السلام)، و اللفظ له في قوله تعالى: مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ قال: «علي و فاطمة بحران عميقان لا يبغي أحدهما على صاحبه»

ترجمه: ابن شهر آشوب: از خركوشي در دو کتاب خود (اللوامع)، و (شرف المصطفى) به اسناد خود از سلمان، و أبي بكر شيرازي در كتابش، از أبي صالح و أبي إسحاق ثعلبي، و علي بن أحمد طائي و ابن علوية قطان، در تفاسیر خود، از سعيد بن جبير، و سفيان ثوري، و أبي نعيم أصفهاني ( در آنچه که در قرآن در مورد أميرالمؤمنين عليه السلام نقل شده است)، از حماد بن سلمة، از ثابت، از أنس، و از أبي

ص: 84

مالك، از ابن عباس، و قاضي نطنزي، از سفيان بن عيينة، از جعفر صادق (عليه السلام)، نقل شده است که و اللفظ له که در کلام خدای متعال در آیه: مَرَجَ

الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ فرمود: علي و فاطمة دو دریای عمیق اند که هیچ یک از ایشان، اراده ورود به حریم دیگری ندارند.شاهد؛ باز در تفسير برهان نقل شده است؛(1)

و من طريق المخالفين: ما رواه الثعلبي، في تفسير قوله تعالى: يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ يرفعه إلى سفيان الثوري، في هذه الآية، قال: فاطمة و علي (عليهما السلام) يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ [قال: الحسن و الحسين (عليهما السلام)]، قال الثعلبي: و روي هذا عن سعيد بن جبير و قال: بَيْنَهُما بَرْزَخٌ محمد (صلى الله عليه و آله).

به سند عامه آمده است: ثعلبی روایت کرده که در تفسیر کلام خدای متعال در آیه يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ مرفوعاً از سفیان ثوری نقل کرده، که مراد از این آیه علی و فاطمه علیهماالسلام است و

ص: 85

مراد از لؤلؤء و مرجان حسن و حسین علیهماالسلام اند. ثعلبی گوید: از سعید بن جبیر نیز این روایت نقل شده است و گفته مراد از بینهما برزخ، پیامبر صلى الله عليه و -آله - و سلم است.شاهد(1)

محمد بن بن شهرآشوب به اسنادش از ابن عباس روايت كرده كه حضرت فاطمه عليها سلام از گرسنگى و برهنگى گريست، پس پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله فرمود: اى فاطمه قناعت كن به همسر و شوهرت على، قسم به خدا كه او در دنيا آقا و سيد و در آخرت هم سيد و آقاست و بين آنها را اصلاح نمود. پس خداوند نازل فرمود:

مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ، مي فرمايد كه ما فرستاديم دو دريا، على بن ابى طالب عليه السلام درياى علم و فاطمه عليها السلام درياى نبوت را تلاقى مي كنند و پيوست بهم پيدا مي نمايند، من كه خدا هستم وصلت را ميان آنها بر قرار كردم سپس فرمود:

«بَيْنَهُما بَرْزَخٌ» ميان آنها مانعى چون رسول خداست كه منع مي كند على ابن ابى طالب را كه محزون شود به خاطر دنيا و منع مي كند فاطمه را كه با شوهرش براى دنيا خصومت كند (فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما) اى گروه جن و انس تكذيب مي كنيد به ولايت امير المؤمنين و حب

ص: 86

فاطمه زهراء پس لؤلؤ حسن و مرجان حسين است براى آنكه لؤلؤمرواريد بزرگ و مرجان مرواريد كوچك است و عجيب نيست كه آنها دريا باشند براى فراوانى فضائل و بسيارى خيرشان.

(11)

... فلمّا اكتملنا جميعا تحت الكساء أخذ أبي رسول اللّه بطرفي الكساء و أومئ بيده اليمنى إلى السماء و قال اللهمّ إنّ هؤلاء أهل بيتي و خاصّتي و حامّتي لحمهم لحمي و دمهم دمي يؤلمني ما يؤلمهم و يحزنني ما يحزنهم أنا حرب لمن حاربهم و سلم لمن سالمهم و عدوّ لمن عاداهم و محبّ لمن أحبّهم إنّهم منّي و أنا منهم ...

ترجمه: هنگامی که همگی زیر کساء قرار گرفتیم، پدرم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دو طرف کساء را گرفته و با دو دست خود به آسمان اشاره کرد و فرمود: خداوندا: اینان اهل بیت و مقربان و نزدیکان من هستند، گوشت آنها، گوشت من و خون آنان خون من است. آنچه مایه ناراحتی ایشان است، سبب ناراحتی من است. و آنچه ایشان را اندوهگین کند، سبب اندوه من خواهد بود. هر کس با ایشان در جنگ باشد، من با او درجنگ هستم، و هر کس با ایشان در اظهار

ص: 87

صلح و تسلیم باشد، من نیز با او چنین هستم. و با هر کس با ایشان دشمنی کند، دشمن هستم، و هر کس به ایشان محبت داشته باشد، به او محبت خواهم داشت. ایشان از من و من از ایشان هستم.

شواهد این فقرات:

شاهد (1)

صاحب المیزان نقل مي كند: در غایه المرام از صحيح مسلم، به سند خود از يزيد بن حيان از زيد بن ارقم روايت كرده كه گفت:

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

" من در بين شما دو چيز گرانبها و سنگين مى گذارم، يكى كتاب خدا است، كه حبل اللَّه است و هر كس آن را پيروى كند بر طريق هدايت، و هر كس تركش گويد بر ضلالت است، و دومى اهل بيتم" پرسيديم:

اهل بيت او كيست؟ همسران اويند؟

گفت: نه، به خدا قسم، همسر آدمى چند صباحى با آدمى است، و چون طلاقش دهند به خانه پدرش بر مى گردد، و دو باره بيگانه مى شود، اهل بيت رسول خدا صلى الله عليهو -آله - و سلم اهل او، و عصبه و خويشاوندان اويند، كه بعد از او صدقه برايشان حرام است.

شاهد (2) ؛ باز در المیزان نقل شده است: در حلية الاولياء تاليف ابى نعيم آمده كه وى به سند خود از عامر بن ابى وقاص از پدرش روايت

ص: 88

آورده كه گفت: وقتى اين آيه نازل شد، رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم على و فاطمه و حسن و حسين علیهما السلام را نزد خود خواست، آن گاه گفت:" بار الها اينانند اهل بيت من".

شاهد(1)

و نيز صاحب المیزان نقل فرموده: در صحيح مسلم از عامر بن سعد بن ابى وقاص، از پدرش سعد روايت كرده كه گفت:

معاوية بن ابى سفيان (عليه لعائن اللَّه) به سعد دستور داده بود: به ابو تراب على بن ابى طالب علیه السلام ناسزا بگويد و او امتناع مى ورزيد، روزى معاويه از او پرسيد: چه چيز تو را از دشنام به على باز مى دارد؟ گفت: من تا چندى كه از رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم سه تا جمله را به ياد دارم، على بن ابى طالب را دشنام نخواهمداد، سه تا كلمه است كه اگر يكى از آنها را در باره من گفته بود از هر نعمت گرانبها محبوب ترش مى داشتم، اول اينكه از رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم در روزى كه به بعضى از جنگ هايش مى رفت و على علیه السلام را جانشين خود در مدينه كرده بود و على علیه السلام (به خاطر پاره اى زخم زبانهاى دشمنان) عرضه داشت: مرا در ميان زنان و كودكان جانشين كردى؟ شنيدم كه فرمود: آيا راضى نمى شوى به

ص: 89

اينكه نسبت به من به منزله هارون باشى نسبت به موسى علیه السلام؟ با اين تفاوت كه بعد از من ديگر هيچ پيغمبرى نيايد و نبوتى نخواهد بود.

دومش اينكه در روز جنگ خيبر شنيدم مى فرمود:" به زودى رأيت و پرچم جنگ را به دست مردى مى دهم كه خدا و رسولش را دوست مى دارد و خدا و رسول او نيز او را دوست مى دارند، فردا همه گردن كشيديم تا شايد آن شخص ما باشيم ولى به هيچ يك از ما نداد و فرمود: على را برايم صدا بزنيد، رفتند على علیه السلام را در حالى كه درد چشم داشت آوردند، پس آب دهان در چشمهايش انداخت و رأيت جنگ را به دستش سپرد و خداى تعالى قلعه خيبر را به دست او فتح كرد، سوم اينكه وقتى آيه:" فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَأَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ ..." نازل شد، رسول خدا صلى الله عليه و -آله - و سلم على و فاطمه و حسن و حسين علیهم السلام را احضار نموده، آن گاه فرمود:" بار الها اينهايند اهل بيت من".

هم چنین علامه در ادامه فرموده: اين روايت را ترمذى هم در صحيح خود آورده، ابو المؤيد موفق بن احمد هم آن را در كتاب فضائل على علیه السلام آورده و ابو نعيم هم آن را در كتاب" الحليه" از عامر بن

ص: 90

سعد از پدرش روايت كرده، و نيز حموينى آن را در كتاب خود (فرائد السمطين) آورده است.

شاهد(1)

و باز در

المیزان نقل شده است: و در تفسير قمى روايتى با سند از امام صادق از پدرش علیهما السلام در ذيل آيه" وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِيَّةِ الْأُولى" آورده، و آن اين است كه حضرت فرمود: بعد از جاهليت اول، جاهليت ديگرى نيز خواهد آمد،

و در الدر المنثور است كه طبرانى از ام سلمه روايت كرده كه گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به فاطمهفرمود: همسرت و دو پسرانت را نزدم حاضر كن، فاطمه ايشان را به خانه ما آورد، پس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم عبايى بافت؛ فدك بر سر ايشان انداخت، و دست خود را روى سر همگى آنان گذاشت، و گفت: بار الها! اينهايند اهل محمد، و در نقلى ديگر آمده اينهايند آل محمد پس صلوات و بركات خود را بر آل محمد قرار ده، همانطور كه بر آل ابراهيم قرار دادى، و تو حميد و مجيدى، ام سلمه مى گويد: پس من عبا را بلند كردم كه من نيز جزو آنان باشم، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم عبا را از دستم كشيد، و فرمود: تو عاقبت بخير هستى.

ص: 91

و نیز علامه فرموده اين روايت را صاحب غاية المرام هم از عبد اللَّه بن احمد بن حنبل، از پدرش احمد، و او به سند خود از ام سلمه نقل كرده است.

(12)... فاجعل صلواتك و بركاتك و رحمتك و غفرانك و رضوانك عليّ و عليهم و اذهب عنهم الرجس و طهّرهم تطهيرا ...

ترجمه: پس صلوات و برکات و رحمت و غفران و رضوان خود را بر من و بر ایشان نازل کن و آنان را از هر آلودگی دور کرده و آنان را تطهیر خاص نما.

شاهد (1)

در المیزان آمده است كه: اين روايت را صاحب غاية المرام هم از عبد اللَّه بن احمد بن حنبل، از پدرش احمد، و او به سند خود از ام سلمه نقل كرده است.

شاهد؛ و در موضع ديگر نقل مي كند؛(2)

ص: 92

در غایه المرام آمده است: كه ابن مردويه، از ام سلمه روايت كرده كه گفت: آيه" إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً" در خانه من نازل شد، و در خانه هفت نفر بودند، جبرئيل، ميكائيل، على، فاطمه، حسن، و حسين، و من كه دم در ايستاده بودم،عرضه داشتم: يا رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلمآيا من از اهل بيت نيستم؟ فرمود تو عاقبت بخيرى، تو از همسران پيغمبرى.

باز در همان كتاب است كه ابن جرير، و ابن منذر، و ابن ابى حاتم، و طبرانى، و ابن مردويه همگى از ام سلمه همسر رسول خدا صلى الله عليه و -آله - و سلم روايت كرده اند كه رسول خدا صلى الله عليه و -آله - و سلم در خانه او عبايى بافت خيبر به روى خود كشيده، و خوابيده بود، كه فاطمه از در درآمد، در حالى كه ظرفى غذا با خود آورده بود، رسول خدا فرمود:

همسرت و دو پسرانت حسن و حسين را صدا بزن، فاطمه برگشت و ايشان را با خود بياورد، در همان بين كه داشتند آن غذا را مى خوردند اين آيه نازل شد:" إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً".

ص: 93

پس رسول خدا صلى الله عليه و -آله - و سلم زيادى جامه اى كه داشت بر سر آنان كشيد، آن گاه دست خود را از زير كسا بيرون آورد، به آسمان اشاره كرد، و عرضه داشت:بار الها اينها اهل بيت من، و خاصان من هستند، پس پليدى را از ايشان ببر، و تطهيرشان كن، و اين كلام را سه بار تكرار كرد.

ام سلمه مى گويد: من سر خود را در زير جامه بردم، و عرضه داشتم: يا رسول اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم من هم با شمايم، حضرت دو بار فرمود: تو عاقبت بخيرى.

شاهد(1)

علامه در المیزان فرموده: اين حديث را صاحب غاية المرام از عبد اللَّه پسر احمد بن حنبل، به سه طريق از ام سلمه نقل كرده، و همچنين تفسير ثعلبى نيز آن را روايت كرده است.

شاهد(2)

و نیز فرموده باز در آن كتاب آمده كه ابن جرير، و ابن ابى حاتم، و طبرانى، از ابى سعيد خدرى روايت كرده كه گفت: رسول خدا صلى الله عليه و -آله - و سلم فرمود: آيه" إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ

ص: 94

عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً" در باره پنج نفر نازل شد، من، على،فاطمه، حسن و حسين. و اين روايت را صاحب غاية المرام نيز از تفسير ثعلبى نقل كرده.

و نيز در آن كتاب آمده كه ترمذى (وى حديث را صحيح دانسته)، و ابن جرير، ابن منذر، و حاكم (وى نيز حديث را صحيح دانسته)، و ابن مردويه، و بيهقى، در سنن خود، از چند طريق از ام سلمه روايت كرده اند كه گفت آيه" إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ" در خانه من نازل شد، و آن روز در خانه من فاطمه، على، حسن و حسين، بودند، كه رسول خدا صلى الله عليه و -آله - و سلم ايشان را با عبايى پوشانيد آن گاه گفت: خدايا اينهايند اهل بيت من، پس پليدى را از ايشان ببر، و پاكشان گردان.

و در غاية المرام از حميدى روايت كرده كه گفت: شصت و چهارمين حديث متفق عليه از احاديث بخارى و مسلم، از مسند عايشه، از مصعب بن شيبه، از صفيه دختر شيبه، از عايشه اين حديث است كه گفت: روزى صبح رسول خدا صلى الله عليه و -آله - و سلم از اطاق بيرون شد در حالى كه بر تن خود مرط مرحل از مو و رنگ سياه داشت، در اين هنگام حسن بن على علیه السلام وارد شد، رسول خدا صلى الله عليه و -آله - و سلم او را داخل جامه برد، پس از او حسين آمد، او را هم داخل كرد، سپس فاطمهآمد، او را هم درون برد، در

ص: 95

آخر على آمد، او را نيز داخل برد، آن گاه فرمود:" إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً". و نیز فرموده اين حديث به طرق مختلفه از عايشه روايت شده.

اهل بیت پیامبر فقط این پنج نفر هستند:

شاهد؛ در تفسير فرات كوفي نقل شده است؛(1)

فُرَاتٌ؛ قَالَ حَدَّثَنَا عُثْمَانُ [عَلِيُ] بْنُ مُحَمَّدٍ قِرَاءَةً عَلَيْهِ مُعَنْعَناً عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عليه السلام [قَالَ] [لَمَّا] ابْتَنَى أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ بِفَاطِمَةَ عليه السلام فَاخْتَلَفَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلم إِلَى بَابِهَا أَرْبَعِينَ صَبَاحاً كُلَّ غَدَاةٍ يَدُقُّ الْبَابَ ثُمَّ يَقُولُ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ بَيْتِ النُّبُوَّةِ وَ مَعْدِنَ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفَ الْمَلَائِكَةِ الصَّلَاةَ رَحِمَكُمُ اللَّهُ إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراًقَالَ ثُمَّ يَدُقُّ دَقّاً أَشَدَّ مِنْ ذَلِكَ وَ يَقُولُ أَنَا [إِنِّي] سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمْتُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبْتُم

ص: 96

كه اخبار به اين معني متعدد ذكر شده و از جمله در الميزان نيز نقل مي كند؛ که در الدر المنثور است كه ابن مردويه، از ابى سعيد خدرى روايت كرده كه گفت: چون على علیه السلام با فاطمه ازدواج كرد، چهل روز صبح رسول خدا صلى الله عليه و -آله - و سلم به در خانه او آمد، و گفت، سلام بر شما اهل بيت، و رحمت خدا و بركات او، وقت نماز است، خدا رحمتتان كند،" إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً" من در جنگم، با كسى كه با شما بجنگد، و آشتى و دوستم با كسى كه با شما آشتى و دوست باشد.(1)

بیان

ظاهر از معنی سلم و در صلح بودن موافقت در عقیده و عمل برای نیل به ولایت این بزرگواران است. نه این که تعبیر دیگر بشود.شاید بتوان گفت اگر موفقت در عمل نباشد معنای سلم صدق نکند. لذا چگونه می توان با عملی که از شیعیان صادر نمی شود کسی خود را در سلم و صلح با این بزرگواران ببیند.

شاهد؛ در كافي شريف نقل شده است؛ (2)

ص: 97

شيخ کليني در کافي از امام صادق علیه السلام نقل کرده که فرمود ريشه تمام خوبي ها ما هستيم و هر نيکي به واسطه ماست و از جمله نيکي ها توحيد و نماز و روزه و کظم غيظ و گذشت از خطا و رحمت بر فقير و تعهد با همسايه و اقرار به فضيلت اهل خود است و دشمنان ما ريشه تمام بدي ها هستند و هر قبيح و پلیدی به واسطه آنهاست و از جمله بدي ها دروغ و بخل و سخن چيني و قطع رحم و خوردن ربا و خوردن مال يتيم بدون جهت و تعدي به حدودي که خداوند امر به آنها کرده و ارتکاب فواحش ظاهر و باطن و زنا و سرقت است و هر چه که موافق با اين امور است از قبيح محسوب مي شود، پس دروغ مي گويد کسي که گمان دارد از ماست و مرتکب فروع دشمنان ما مي شود.

ایشان از پیامبر و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از ایشان است؛شاهد(1)؛ حَدَّثَنَا أَبُو الْحَارِثِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ الْمَلِكِ بْنِ سَهْلٍ الطَّبَرَانِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى الْبَغْدَادِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ الرَّقِّيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عِيسَى بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ قَالَ حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الدَّسْتُوَائِيُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ

ص: 98

بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ يَزِيدَ الْجُعْفِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْبَاقِرِ عليه السلام عَنْ سَالِمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِيهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي

الله عليه و آله و سلم إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَوْحَى إِلَيَّ لَيْلَةَ أُسْرِيَ بِي يَا مُحَمَّدُ مَنْ خَلَّفْتَ فِي الْأَرْضِ فِي أُمَّتِكَ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِذَلِكَ قُلْتُ يَا رَبِّ أَخِي قَالَ يَا مُحَمَّدُ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ قُلْتُ نَعَمْ يَا رَبِّ ...

نعمانى در كتاب غيبت از جابر بن يزيد جعفى از امام باقر عليه السلام از سالم بن عبد اللَّه بن عمر از پدرش عبد اللَّه بن عمر روايت كرده كه گويد: رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلم فرمود:شبى كه خداوند متعال مرا به آسمان ها برد، به من وحى فرمود: يا محمد؛ چه كسى را در زمين بر امت خود جانشين و خليفه قرار دادى؛ در حالي كه او داناتر بود؛ عرض كردم: خداوندا؛ برادرم را؛ فرمود: يا محمد؛ مراد شما على بن ابى طالب عليهماالسلام است؛ عرض كردم: بلي خداوندا؛ قَالَ يَا مُحَمَّدُ إِنِّي اطَّلَعْتُ إِلَى الْأَرْضِ اطِّلَاعَةً فَاخْتَرْتُكَ مِنْهَا فَلَا أُذْكَرُ حَتَّى تُذْكَرُ مَعِي فَأَنَا الْمَحْمُودُ وَ أَنْتَ مُحَمَّدٌ ثُمَّ إِنِّي اطَّلَعْتُ إِلَى الْأَرْضِ اطِّلَاعَةً أُخْرَى فَاخْتَرْتُ مِنْهَا

ص: 99

عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ فَجَعَلْتُهُ وَصِيَّكَ فَأَنْتَ سَيِّدُ الْأَنْبِيَاءِ وَ عَلِيٌّ سَيِّدُ الْأَوْصِيَاءِ ثُمَّ شَقَقْتُ لَهُ اسْماً مِنْ أَسْمَائِي فَأَنَا الْأَعْلَى وَ هُوَ عَلِيٌّ...

فرمود: اى محمد من به زمين نظري كردم و از آن تو را انتخاب نمودم، پس در جايى نام من ذكر نمى شود الا اين كه نام تو نيز همراه من ذكر مي شود، من محمودم و تو محمد هستي، سپس بر زمين دوباره نظر كردم و از آن على بن ابى طالب عليهماالسلام را برگزيدم و او را وصى تو قرار دادم؛ پس تو سيد انبياء و على عليه السلام سيد اوصياء است؛ سپس براى او اسمي از اسماء خود انتخاب كرد؛ من اعلي هستم و او على است..يَا مُحَمَّدُ إِنِّي خَلَقْتُ عَلِيّاً وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ وَ الْأَئِمَّةَ مِنْ نُورٍ وَاحِدٍ ثُمَّ عَرَضْتُ وَلَايَتَهُمْ عَلَى الْمَلَائِكَةِ فَمَنْ قَبِلَهَا كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ وَ مَنْ جَحَدَهَا كَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ يَا مُحَمَّدُ لَوْ أَنَّ عَبْداً مِنْ عِبَادِي عَبَدَنِي حَتَّى يَنْقَطِعَ ثُمَّ لَقِيَنِي جَاحِداً لِوَلَايَتِهِمْ أَدْخَلْتُهُ نَارِي...

اى محمد؛ من على و فاطمه و حسن و حسين و امامان را از نور واحد آفريدم، سپس ولايت آن ها را بر ملائكه عرضه كردم؛ هر كس كه ولايتشان را پذيرفت از مقربين شد، و هر كس كه نپذيرفت از كافران

ص: 100

شد؛ اى محمد اگر بنده اى از بندگانم مرا عبادت كند تا بريده شود؛ سپس مرا در حالي ملاقات كند كه منكر ولايت اين بزرگواران باشد، او را در آتش خود داخل مي كنم؛ثُمَّ قَالَ يَا مُحَمَّدُ أَ تُحِبُّ أَنْ تَرَاهُمْ فَقُلْتُ نَعَمْ فَقَالَ تَقَدَّمْ أَمَامَكَ فَتَقَدَّمْتُ أَمَامِي فَإِذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ وَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ وَ عَلِيُّ بْنُ مُوسَى وَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ وَ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ وَ الْحُجَّةُ الْقَائِمُ كَأَنَّهُ الْكَوْكَبُ الدُّرِّيُّ فِي وَسْطِهِمْ فَقُلْتُ يَا رَبِّ مَنْ هَؤُلَاءِ قَالَ هَؤُلَاءِ الْأَئِمَّةُ وَ هَذَا الْقَائِمُ مُحَلِّلٌ حَلَالِي وَ مُحَرِّمٌ حَرَامِي وَ يَنْتَقِمُ مِنْ أَعْدَائِي يَا مُحَمَّدُ أَحْبِبْهُ فَإِنِّي أُحِبُّهُ وَ أُحِبُّ مَنْ يُحِبُّهُ.

سپس فرمود: يا محمد؛ آيا دوست داري ايشان را ببينى؛ عرض كردم: آرى، فرمود: پيش رويا را بنگر؛ ، پس جلو رفتم، على بن ابى طالب و حسن و حسين و على بن الحسين و محمد بن على و جعفر بن محمد و موسى بن جعفر و على بن موسى و محمد بن على و على بن محمد و حسن بن على و حجت قائم عليهم السلام را ديدم كه حضرت حجت عليه السلام مثل ستاره درخشانى وسط آنان بود. عرض كردم:

ص: 101

بارخدايا؛ اين ها چه كساني هستند؛ فرمود: اينان امامان هستند، و اين هم قائم است كه حلال مرا حلال و حرام را حرام خواهد كرد – حلال و حرام رااجرا و عملي خواهد نمود - ، و از دشمنانم انتقام مي گيرد؛ اى محمد او را دوست داشته باشد؛ كه من او را دوست دارم، و هر كس او را دوست داشته باشد نيز دوست دارم؛

ظاهراً حرب غیر از عداوت است. عداوتی که به فعلیت برسد و وارد مخالفت فعلیه و انکار و جنگ با ایشان شود محاربه است، اما عداوت ممکن است صرف امور قلبی و عداوت در عقیده باشد.

(13)

... فقال اللّه عزّ و جلّ يا ملائكتي ...

ترجمه: سپس خدای متعال فرمود: ای ملائکه من...

بیان کلام خدای متعال از زبان زهرا سلام الله علیها:

بیان

می دانیم که راوی این حدیث زهرا سلام الله علیها است. پس از خبر دادن از کیفیت جمع شدن اهل بیت زیر کساء یمانی، حضرت زهرا سلام الله علیها در ادامه کلام خدای متعال را که به ملائکه می فرماید، بیان می کند. واضح است که واسطه ای اعم از نبی و یا فرشته ای در این بین نیست و ظاهر می شود که زهرا سلام الله علیها بلاواسطه کلام خدای متعال را استماع وآن را نقل می کند. یعنی خود ایشان است که

ص: 102

می فرماید: فقال اللّه عزّ و جلّ يا ملائكتي ... و این امر نشان از مقام معنوی و فضایل ایشان است که در رایت دیگر هم آمده است که جبرئیل علیه السلام بر ایشان نازل می شده است.

(14)

... و يا سكّان سمواتي إنّي ما خلقت سماء مبنيّة و لا أرضا مدحيّة و لا قمرا منيرا و لا شمسا مضيئة و لا فلكا يدور و لا بحرا يجري و لا فلكا تسري إلّا في محبّة هؤلاء الخمسة الّذين هم تحت الكساء فقال الأمين جبرائيل يا ربّ و من تحت الكساء ...

ترجمه: پس خدای متعال فرمود: ای ملائکه من و ای سکان آسمان ها، من آسمان بنا شده و زمین گسترده شده و ماه نوردهنده و خورشید نورافشان و فلک مدور و دریای جاری و فلک وسیع را نیافریدم، مگر از محبت این پنج نفر که زیر کساء قرار گرفته اند.

پس جبرییل امین گفت: خداوندا: اینان چه کسانی هستند که در زیر کساء قرار گرفته اند؟

خلقت عالم بر پایه محبت اهل بیت علیهم السلام:

ص: 103

نقل: «يا أَحْمَدُ، لَوْلاكَ لَما خَلَقْتُ الْأَفْلاكَ، وَلَوْ لا عَلِيٌّ لَما خَلَقْتُكَ، وَلَوْ لا فاطِمَةُ لَما خَلَقْتُكُما.»

اى احمد، اگر تو نبودى جهان و جهانيان را خلق نمى كردم، و اگر علىّ نبود تو را نمى آفريدم، و اگر فاطمه نبود تو و علىّ را خلق نمى كردم.

(15)

... فقال عزّ و جلّ هم أهل بيت النبوّة و معدن الرسالة و هم فاطمة و أبوها و بعلها و بنوها ...

ترجمه: خداوند متعال فرمود: اینان اهل بیت نبوت و معدن رسالت، فاطمه و

پدر بزرگوارش، شوهر و فرزندان او هستند.

فاطمه سلام الله علیها محور اصحاب:

بیان

نکته این است که در معرفی اهل بیت عليهم السلام توسط خدای متعال زهرا سلام الله علیها محور و حلقه وسط و کانون اتصال ایشان است. بیان نیز بیان خدای متعال است.آيا جبرییل علیه السلام آنان را نمی شناخت؟ ظاهراً این برای تعظیم و تفخیم و تعریف این بزرگواران از زبان خدای متعال است.

ص: 104

(16)

فقال جبرائيل يا ربّ أ تأذن لي أن أهبط إلى الأرض لأكون معهم سادسا فقال اللّه نعم قد أذنت لك فهبط الأمين جبرائيل و قال السلام عليك يا رسول اللّه العليّ الأعلى يقرئك السلام و يخصّك بالتحيّة و الاكرام ...

ترجمه: جبرییل گفت: خداوندا: آیا به من اذن می دهی به زمین بروم تا ششمین نفر این جمع باشم؟ خدای متعال فرمود: به تو اذن دادم، پس جبرییل به زمین آمد و گفت: سلام بر تو ای رسول خدا، خداوند بلند مرتبه تو را سلام و تحیت مخصوص می رساند.

بیان

اذن جبرییل علیه السلام:

برای ورود ملک قرب الهی و حامل وحی و قرآن به این هیئت اذن لازم است. اول اجازه از خدای متعال تا از آسمان به زمین هبط کند. و دوم اجازه از پیامبر صلیالله علیه و آله و سلم برای ورود ایشان به ورود و قرار گرفتن در جمع اهل بیت علیهم السلام .

حال که ملک مقرب الهی برای ورود به جمع اهل بیت از خدای متعال و نیز پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم اذن می گیرد، چگونه است حال افرادی مثل سلمان فارسی که درباره ایشان فرمودند سلمان منا اهل

ص: 105

البیت. و او مفتخر به خطابی شده است که ملک مقرب الهی برای آن تلاش می کند. آیا این امور نباید سبب نگرانی ما شده و ما را به تفکر و تأملی بیندازد که اعمال خود را اصلاح و در پی رسیدن به این مقامات باشیم.؟

(17)

... و يقول لك و عزّتي و جلالي إنّي ما خلقت سماء مبنيّة و لا أرضا مدحيّة و لا قمرا منيرا و لا شمسا مضيئة و لا فلكا يدور و لا بحرا يجري و لا فلكا تسري إلّا لأجلكم و محبّتكم ...

ترجمه: و خداوند می فرماید: به عزت و جلالم سوگند من آسمان بنا شده و زمین گسترده شده و ماه نوردهنده و خورشید نورافشان و فلک مدور و دریای جاری وفلک وسیع را نیافریدم، مگر به خاطر شما و از محبت شما.

بیان

پیام جبرییل علیه السلام

به پیامبر صلی الله علیه و آله:

اول: سوگند خدای متعال نشانه عظمت و اهمیت این امر است.

دوم: این که شواهد این معنی در فقرات قبل و در روایات متعدد آمده است.

ص: 106

سوم: سبب خلقت عوالم محبت به پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت ایشان است.

(18)

... و قد أذن لي أن أدخل معكم فهل تأذن لي يا رسول اللّه ...

ترجمه: و خداند به من اذن داده تا همراه شما باشم. پس آیا تو به من اذن ورود می دهی ای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم؟

بیان

ادامه پیام جبرییل علیه السلام به پیامبر صلی الله علیه و آله:اعلان به این که خدای متعال به من اذن داده است که برای این که در جمع شما باشم به زمین بیایم، حال آیا شما هم اذن می دهید؟ این که با اذن خدای متعال باز اذن پیامبر در این امر لازم ست

ناظر است به این که اولاً رسیدن و ملحق شدن به حریم اهل بیت چقدر ارزشمند و مهم است

و دوم این که این امر نشانه علاقه و محبت شدید خدای متعال به پیامبر خود است.

(19)

ص: 107

... فقال رسول اللّه و عليك السلام يا أمين وحي اللّه نعم قد أذنت لك فدخل جبرائيل معنا تحت الكساء ...

ترجمه: پس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: و سلام بر تو ای امین وحی خدا. بلی. به تو اذن ورود داده ام، پس جبرییل همراه ما زیر کساء قرار گرفت.

ادامه اخبار زهرا سلام الله علیها و ورود جبرییل علیه السلام به جمع اصحاب کساء و بیان فضائل اهل بیت عليهم السلام و محبین و شیعیان ایشان را می فرماید.

(20)فقال لأبي إنّ اللّه عزّ و جلّ قد أوحى إليكم يقول إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً .

ترجمه: و جبرییل علیه السلام به پدرم گفت: خداوند متعال به سوی شما وحی فرستاده و فرموده: خدای متعال اراده کرده که هر رجسی را از شما اهل بیت علیهم السلام دور کرده و به طور خاص شما را تطهیر فرموده است.

بیان؛ که مکرر بیان شد ناظر به مقام عصمت تامه و تکوینی ایشان و اهل بیت بزرگوارشان است، و مفسران به تفصیل بیان کرده و مورد این آیه را همین اصحاب دانسته اند.

ص: 108

(21)

فقال عليّ لأبي يا رسول اللّه أخبرني ما لجلوسنا هذا تحت الكساء من الفضل عند اللّه ...

ترجمه: پس علی علیه السلام به پدرم گفت: ای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم. به من خبر بده که جلوس ما زیر این کساء چه فضیلتی نزد خدای متعال دارد؟

بیانپرسش علی علیه السلام از پیامبر صلی الله علیه و آله:

آیا امام علی علیه السلام از فضل و ارزش این جلوس مطلع نیست؟ سؤال ایشان برای چیست؟ قطعاً اميرالمومنين علی علیه السلام بر این فضیلت واقف است

اما ظاهر این است که اولاً می خواستند از زبان مبارک پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آن را بشنوند.

و دوم این که این فضیلت را برای ما بیان کرده و به ما تعلیم دهند که سبب ترغیب و ایجاد انگیزه برای ما باشد.

(22)

فقال النبيّ صلى اللّه عليه و آله و سلم و الّذي بعثني بالحقّ نبيّا و اصطفاني بالرسالة نجيّا ما ذكر خبرنا هذا في محفل من

ص: 109

محافل أهل الأرض و فيه جمع من شيعتنا و محبّينا إلّا و نزلت عليهم الرحمة و حفّت بهم الملائكة و استغفرت لهم إلى أن يتفرّقوا ...

ترجمه: پس حضرت صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: سوگند به کسی که مرا به حق به پیامبری مبعوث کرد و مرا برای رسالت برگزید و منجی قرار داد، این خبر درهیچ محفلی از محافل اهل زمین ذکر نمی شود، که در آن جمعی از شیعیان و محبین ما باشند، مگر این که رحمت بر ایشان نازل، ملائکه ایشان را دربرگرفته و برای ایشان تا زمانی که متفرق شوند، استغفار می کنند.

بیان

آثار معنوی این جلوس و ذکر این حدیث:

اول: نزول رحمت الهی:

ظاهر از نزول غیر از بخشش و آمرزش است چرا که فقره سوم به این امر اشاره دارد، شاید منظور از رحمت الهی، هدایت ایشان برای ورود به باب توحید و قرار گرفتن در شعاع هایی از مقام نورانیت باشد، زیرا فضل و ارزش واقعی و تنها امری که بتواند مؤمن را به معنی واقعی کلمه آرام کند، قرار گرفتن در مقام محمود و مقام مخلصین است که اقتضای رحمت رحیمیه خدای متعال باشد.

دوم: نزول ملائکه الهی و احاطه ایشان توسط ملائکه:

ص: 110

روشن است تا کسی سنخیتی با ملائکه نداشته باشد، بوسیله ایشان در آغوش گرفته نمی شود.

این بیانگر تطهیر شیعیان ایشان در اثر متابعت و پیروی از اهل بیت علیهم السلام است که خود مطهر هستند.سوم: استغفار ملائکه برای اهل جلوس.

حال که کسی مورد رحمت است و آمرزش الهی شامل وی است، چرا ملائکه برای وی استغفار می کنند؟

اول این که ممکن است شخص در رحمت الهی واقع شده باشد اما غفلات گذشته وی نیاز به استغفار داشته باشد.

هم چنین غفلت ها و بی توجهی های روزانه که در محاسبه نیامده اند مورد استغفار باشند. کما این که حضرت رسول صلي الله عليه و آله و سلم بعد از هر مجلسی استغفار می کردند.

و یا این که استغفار برای طلب آمرزش جهت فراهم شدن زمینه های بعدی رشد و تعالی وی باشد و یا امور ایشان سهل تر گشته و با عافیت همراه باشند.

(23)

.. فقال عليّ اذا و اللّه فزنا و فاز شيعتنا و ربّ الكعبة فقال أبي رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم يا عليّ و الّذي بعثني

ص: 111

بالحقّ نبيّا و اصطفاني بالرسالة نجيّا ما ذكر خبرنا هذا في محفل من محافل أهل الأرض و فيه جمع من شيعتنا و محبّينا و فيهممهموم إلّا و فرّج اللّه همّه و لا مغموم إلّا و كشف اللّه غمّه و لا طالب حاجة إلّا و قضى اللّه حاجته ...

ترجمه: سپس اميرالمؤمنين علی علیه السلام فرمود:

حال، به خدا قسم ما و شیعیانمان، رستگار شدیم، به خدای کعبه سوگند.

پس پدرم رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

یا علی سوگند به کسی که مرا به حق به پیامبری مبعوث کرد و مرا برای رسالت برگزید و منجی قرار داد، این خبر در هیچ محفلی از محافل اهل زمین ذکر نمی شود، که در آن جمعی از شیعیان و محبین ما باشد، و در بین آنها صاحب اندوهی باشد، مگر این که اندوهش رفع شده، و صاحب غمی باشد، مگر این که غمش برداشته می شود و صاحب حاجتی باشد، مگر حاجت وی برآورده می شود.

بیان

برخی آثار دنیوی:

حضرت پس از بیان برخی آثار معنوی و تجسم برخی آثار، سپس آثار دنیوی این عمل را بر می شمرد و همراه با سوگند می فرماید؛

ص: 112

ضمن این که ذکر اهل بیت و فضائل و مناقب ایشان در هر حال مطلوب است، بلکه شاید بتوان تعدد مطلوب از آن فهمید. یعنی ما دو مطلوب در این جا داشته باشیم؛

اول: ذکر نام پیامبر و اهل بیت ایشان علیهم السلام و توسل به ایشان که مایه نزول برکات و باعث عمل به توصیه و سفارش نبی مکرم صلی الله علیه و آله و سلم است.

دوم: ذکر این بزرگواران به این کیفیت خاصی و هیئت مجموعی مذکور که نقل کردیم.

و اما آثار دنیوی:

سبب گشایش هم از اهل جلوس است.

سبب برداشته شدن غم از شیعیان است.

باعث روا شدن حاجت می گردد.

(24)

... فقال عليّ إذا و اللّه فزنا و سعدنا و كذلك شيعتنا فازوا و سعدوا في الدنيا و الآخرة بربّ الكعبة.

ترجمه: سپس امام علی علیه السلام فرمود: حال، به خدا قسم ما و شیعیانمان در دنیا و آخرت، رستگار و سعادتمند شدیم به خدای کعبه سوگند.

ص: 113

بیان

در آخر اميرالمومنين علی علیه السلام می فرماید حال که این زمینه های سعادت و نجات ایجاد شده و چراغ هدایت برای شیعیان ما روشن شده، با اعمال صالح می توانند سعادت خود را تحصیل کنند و در دنیا و آخرت به معیت ما برسند و در ظرف شفاعت ما واقع شوند و در این صورت سعادت دنیا و آخرت نصیب آنها شده است، چرا که در این دنیا با انقطاع از عالم ماده و واقع شدن در شعاع ولایت کلیه الهی و نیل به مقام محمود و مقام مخلصین و تنعم در مشاهدات، تلخ و شیرین دنیا برای آنها آسان و در برزخ و آخرت نیز این معیت ادامه داشته و در جوار ما در قرب الهی خواهند بود. این همان سیراب شدن از زلال کوثر است که خداوند به شیعیان ما هدیه داده است و می دانیم که کوثر نیز وجود حضرت زهرا سلام الله علیها است، لذا منافاتی نیست که اگر فردی مقتضای سیراب شدن از کوثر را فراهم نماید در همین دنیا به آن برسد.(1)آیا معیت با معصوم علیه السلام ممکن است؟

ص: 114

شاهد؛ در غرر نقل شده است؛(1)

اميرالمومنين علی علیه السلام فرمود: مَنْ أَحَبَّنَا بِقَلْبِهِ وَ كَانَ مَعَنَا بِلِسَانِهِ وَ قَاتَلَ عَدُوَّنَا بِسَيْفِهِ فَهُوَ مَعَنَا فِي الْجَنَّةِ فِي دَرَجَتِنَا

هر کس ما را به قلب دوست داشته باشد، با زبان همراه ما باشد و با شمشیر خود با دشمنان بجنگد پس با ما و در درجه ما در بهشت خواهد بود.

شاهد؛ باز در زيارات عاشوراي محرم وارد شده است؛ (2)

أن يَجعَلَنى مَعكم فى الدّنيا و الأخرةِ ... و أسْألُه أن يُبلِّغَنى المقامَ المحمودَ لكم عنَد اللَّهِ

خداوندا مرا در دنیا و آخرت همراه ایشان قرار ده. اگر این امر ممکن نبود، چگونه امام علیه السلام، آن را به ما تعلیم فرموده، تا آن را درخواست کنیم؟

بیانو ما قبلاً هم ذکر کردیم که این معیت همراهی و تبعیت و پیروی از ایشان در عمل و عقیده و نیز همراهی با کمالات عام ایشان که زمینه برای نیل به آنها فراهم شده است، می باشد.

ص: 115

** حدیث کساء منظوم؛

در عوالم العلوم نقل شده است؛(1)

و قد نظّم هذا الحديث الشريف بنصّه السيّد السند الحجّة محمّد القزويني، فقال:

روت لنا فاطمة خير النساء***حديث أهل الفضل أصحاب الكسا

تقول:إن سيد الأنام***قد جاءني يوما من الأيام

فقال لي: إني أرى في بدني***ضعفا أراني اليوم قد أنحلني

قومي علي بالكسا اليماني***و فيه غطيني بلا تواني

فقمت نحوه و قد لبيته***مسرعة و بالكسا غطيته

حضرت زهرا سلام الله عليها بهترین زنان، حدیث اهل فضل که اصحاب کساء هستند را برای ما روایت کرد؛

گفت که آقای بندگان خدا در روزی از روزها بر من وارد شد؛

و گفت که من در بدن خود ضعفی و بیماری ای یافتم که سبب سستی من شده است؛

ص: 116

بلند شو و برایم کسا یمانی را بیاور تا خود را در آن پوشانده و سستی ام رفع شود

پس بلند شدم و او را به سرعت اجابت کردم، و با کساء او را پوشاندم

** اشعار سيد عدنان در مضامين اين حديث؛(1)

و لاعجوبة الزمان حجّة الإسلام السيّد عدنان آل السيّد شبّر البحراني نوّر اللّه ضريحه في هذا الحديث:

يا طالبا «للكسا» شرحا تبينه***اسمع مقالي و ما أروي بتبيان

روى الثقات الكرام الصادقون لنا***رواية وردت عن خير نسوان

بنت الرسول البتول الطهر «فاطمة***ذات الفخار و ذات الفخر و الشأن

بنت الرسول البتول الطهر «فاطمة***ذات الفخار و ذات الفخر و الشأن

إن النبي أتى يوما لمنزلها***يشكو لها الضعف شكوى المذنف العاني

قالت: فقلت له: إني أعيذك با***لله المهيمن من ضعف و أهوان

فقال: قومي و غطيني بنية با***لكسا اليماني إن الضعف أضناني

و صرت أرنو وجهه كالبدر***في أربع بعد ليال عشر

فما مضى إلا اليسير من زمن***حتى أتى أبو محمد الحسن

فقال: يا أماه إني أجد***رائحة طيبة أعتقد

بأنها رائحة النبي***أخ الوصي المرتضى علي

قلت: نعم ها هو ذا تحت الكسا***مدثر به تغطى و اكتسا

فجاء نحوه ابنه مسلما***مستأذنا فقال: ادخل كرما

فما مضى إلا القليل إلا***جاء الحسين السبط مستقبلا

ص: 117

فقال: يا اما أشم عندك***رائحة كأنها المسك الذكي

و حق من أولاك منه الشرفا***أظنها ريح النبي المصطفى

قلت: نعم تحت الكساء هذا***بجنبه أخوك فيه لا ذا

فأقبل السبط له مستأذنا***مسلما قال له: ادخل معنا

فما مضى من ساعة إلا و قد***جاء أبوهما الغضنفر الأسد

أبو الأئمة الهداة النجبا***المرتضى رابع أصحاب العبا

فقال: يا سيدة النساء***و من بها زوجت في السماء

إني أشم في حماك رائحة***كأنها الورد الندي فائحة

يحكي شذاها عرف سيد البشر***و خير من طاف و لبى و اعتمر

قلت له: تحت الكساء التحفا***و ضم شبليك و فيه اكتنفا

فجاء يستأذن منه سائلا***منه الدخول، قال: ادخل عاجلا

قالت: فجئت نحوهم مسلمة***قال: ادخلي محبوة مكرمة

فعند ما بهم أضاء الموضع***و كلهم تحت الكساء اجتمعوا

نادى إله الخلق جل و علا***يسمع أملاك السماوات العلى

أقسم بالعزة و الجلال***و بارتفاعي فوق كل عالي

ما من سما رفعتها مبنية***و ليس أرض في الثرى مدحية

و لا خلقت قمرا منيرا***كلا و لا شمسا أضاءت نورا

إلا لأجل من هم تحت الكسا***من لم يكن أمرهم ملتبسا

قال (الأمين): قلت: يا رب و من***تحت الكساء تجمعهم، لنا أبن

فقال لي: هم معدن الرسالة***و مهبط التنزيل و الجلالة

ص: 118

و قال: هم فاطمة و بعلها***و المصطفى و الحسنان نسلها

فقال: يا رباه هل تأذن لي***أن أهبط الأرض لذاك المنزل

قال: نعم، فجئتهم مسلما***مستأذنا اتل عليهم: «إنما»

يقول: إن الله خصكم بها***معجزة لمن غدا منتبها

اقرأكم رب العلى سلامة***و خصكم بغاية الكرامة

و هو يقول معلنا و مفهما***أملاكه الغر بما تقدما

قال «علي»: قلت: يا حبيبي***ما لاجتماعنا من النصيب

قال النبي: و الذي اصطفاني***و خصني بالوحي و اجتباني

ما إن جرى ذكر لهذا الخبر***في محفل الأشياع خير معشر

إلا و أنزل الإله الرحمة***و بهم حفت جنود جمة

كلا و ليس فيهم مغموم***إلا و عنهم كشف الهموم

كلا و لا طالب حاجة يرى***قضاءها عليه قد تعسرا

إلا و قد قضى الإله حاجته***و في غد سوف ينال جنته

قال «علي»: نحن و الأطياب***أشياعنا الذي قدما طابوا

فزنا بما نلنا و رب الكعبة***فليشكرن كل فرد ربه

يا عجبا يستأذن الأمين***عليهم و يهجم الخئون

قال سليم، قلت: يا سلمان***هل هجم القوم و بلا استئذان

فقال: إي و عزة الجبار***و ما على الزهراء من خمار

لكنها لاذت وراء الباب***رعاية للستر و الحجاب

فمذ رأوها عصروها عصرة***كادت بنفسي أن تموت حسرة

ص: 119

تصيح: يا فضة اسنديني***فقد و ربي قتلوا جنيني

فأسقطت بنت الهدى- و احزنا-***جنينها ذاك المسمى: «محسنا»

و لم يرعها كلما قد فعلوا***لكنها قد خرجت تولول

فانبعثت تصيح بين الناس***خلوه أو لأكشفن رأسي

و لو يشاء فرق الجموعا***و ترك العاصي له مطيعا

بصولة ترى الجنين أشيبا***تذكر المنافقين «مرحبا»

و ضربة يبرى لها أعناقها***من قبلها «عمرو بن ود» ذاقها

لكنه أمر من المختار***أن يغمدن سيف ذي الفقار

ص: 120

* مسلک چهارم:نقل و کلام علمای اهل تسنن

آله و سلم) کان اذا اصبح اتی باب فاطمة فقال؛ السلام علیکم اهل البیت(صلي الله عليه و آله و سلم)(انما یرید الله ...

سخن در خطاب همسران پیامبر(صلي الله عليه و آله و سلم) با گفتار خداوند؛ (و اقمن الصلاة...) تمام شد..و قول خداوند؛ (انما یرید الله...)کلامی است جدیدکه در حق اهل بیت تشریع شده تا مقام آنان را بالا برد.مشاهده نمی کنی که خطاب در آیه به صورت مذکر آمده نه مونث.پس کسی حجتی در داخل کردن همسران پیامبر(صلي الله عليه و آله و سلم) در این آیه ندارد.دلیل این مطلب روایتی است که می گوید؛

پیامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) صبح هنگام به درب خانه فاطمه سلام الله عليها تشريف مي آورد و می فرمود؛سلام بر شما اهل بیت عليهم السلام آن گاه آیه تطهیر را بر آنان قرائت می نمود؛

اهل بیت همان سید ما علی و خانم فاطمه و سيد ما حسن و سيد ما حسین عليهم السلام هستند....

به جهت حدیثی که پیامبر(صلي الله عليه و آله و سلم) در آن بر این آیه تصریح کرده است.

آن گاه در رد البانی که اختصاص آیه تطهیر به پنج تن از اهل بیت عليهم السلام را به شیعه نسبت می دهد می گوید؛

.والحق ان من قال ذلک جمیع اهل السنة و الجماعة،و قبلهم الذی لا ینطق عن الهوی، ولکن هذا هو النصب الذی یفضی بصاحبه الی ما تری

..حق آن است که قائل این مطلب عموم اهل سنت و جماعت است، و قبل از آنان پیامبری است که از هوای نفس سخن نمی گوید؛

ولی این همان عدواتی است که صاحبش را به چنین عکس العملی وانمود می کند؛

علی و فاطمة و ابناهما و ما تخصیصهم بذلک منه الا عن امر الهی و وحی سماوی

آن چه جمهور از علما به آن قائل شده و بزرگان از ائمه به آن قطع پیداکرده و براهین برآن قیام نموده و ادله بسیار برآن دلالت دارد این که مقصود از اهل بیت در این آیه همان سيد ما علی و فاطمه و دو فرزندان اوست و اختصاص آیه به این افراد امر الهی و وحی آسمانی است؛

وهولاء هم اهل الکساء، فهم المراد من آیتین؛آیة المباهلة و آیة التطهیر

یعنی؛

و اينان همان اهل كساء هستند و اینان مقصود از دو آیه مباهله و تطهیر می باشند؛

اما گفتار او که مقصود از آیه تطهیر همسران است، ما به طور شفاف واضح کردیم که مقصود از اهل بیت همان عترت طاهره است نه همسران؛

در منزل ام سلمه نازل شد؛ پس فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام را طلب نمود و علي عليه السلام پشت سر ايشان بود؛ پس انان را با كسايي پوشانيد و فرمود؛ خداوندا؛ اينان اهل بيت من هستند پس رجس را از آنان دور نماي و آن ها را تطهير نماي تطهيري - خاص از هر رجس ظاهري و باطني؛

پس ام سلمه عرض كرد؛ اي نبي خدا آيا من هم جزو ايشان هستم؛ فرمود تو در جايگاه خود و اهل خير و سعادت هستي؛

كه در تفسير آيه تطهير ساير اخبار نقل مي شود و اين نشان مي دهد كه اين مقام و منزلت و جايگاه فقط خاص اهل بيت رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم يعني علي و فاطمه و حسن و حسين عليهم السلام است؛دهم؛ باز از كتاب الثمار المجتناة جمع وتأليف العلامة أحمد بن قاسم الشمط المعمري(1)

دو باب كه در فضل اهل بيت عليهم السلام و حديث كساء است نقل مي شود؛

محبت اهل بیت و بغض دشمنان ایشان

الباب الرابع فيما جاء في فضل أهل البيت وكون إجماعهم حجة وما يتصل بذلك؛

ص: 128

باب چهارم: آنچه که در فضائل اهل بیت علیم السلام وارد شده و این که اجماع آنها حجت است و آن چه مربوط به آنهاست:

قال الله تعالى: إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً

(1)

وقال تعالى: قُلْ لاَ أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى(2)

و قال صلى الله عليه وآله وسلم:

((لما أسري بي رأيت على باب الجنة مكتوباً بالذهب لا بماء الذهب:لا إله إلا الله، محمد حبيب الله، علي ولي الله، فاطمة أمة الله، الحسن والحسين صفوة الله، على باغضهم لعنة الله)).

خداوند متعال می فرماید: خداوند اراده کرده تا هر رجس و پلیدی را از شما دور کند و شما را تطهیر خاص نماید. و نیز در قرآن می فرماید: ای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بگو من از شما اجری نمی خواهم مگر مودت و دوستی اهل بیتم.

و نیز پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: وقتی به معراج رفتم بر درب بهشت مکتوبی با طلا و نه با آب طلا دیدم که روی آن نوشته بود:

ص: 129

لا إله إلا الله، محمد حبيب الله، علي ولي الله، فاطمة أمة الله، الحسن والحسين صفوة الله بر مبغض آنها لعنت خداوند باد.

و عنه صلى الله عليه وآله وسلم أنه قال:

((حرمت الجنة على من ظلم أهل بيتي وقاتلهم وعلى المعين عليهم أُوْلَئِكَ لاَ خَلاَقَ لَهُمْ فِي الآْخِرَةِ وَلاَ يُكَلِّمُهُمْ اللَّهُ وَلاَ يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ لاَ يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ))(1)و نیز پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: بهشت بر کسانی که به اهل بیتم ظلم کند و بر قاتلین ایشان و کمک کاران دشمنانشان نیز حرام است. آنان در آخرت بهره ای ندارند و خداوند با آنان تکلم نمی کند و در روز قیامت به آنان نگاه نمی کند و آنان را از گناه پاک نمی کند و برای آنان عذاب دردناکی خواهد بود.

وعنه صلى الله عليه وآله وسلم أنه قال:

((لا تزول قدم العبد يوم القيامة حتى يسأله الله عن أربع عن عمره فيما أفناه وعن جسده فيما أبلاه، وعن ماله مما اكتسبه وفيما أنفقه وعن حبنا أهل البيت))

فقال أبو بردة: وما علامة حبكم يا رسول الله؟ قال: ((حب هذا)) و وضع يده على رأس علي عليه السلام.

و نیز پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

ص: 130

در قیامت بنده در حال عبور است که همواره از چهار چیز از وی سؤال می کنند:

از عمرش که در چه فانی شده است و از بدنش که آن را به چه مشغول داشته است و از مالش که آن را از چه راهی تحصیل و در چه راهی مصرف کرده است و از حب ما اهل بیت علیهم السلام. ابوبرده گوید: عرض کردم علامت حب شما چیست ای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم؛ فرمود:حب ایشان و دست خود را بر سر حضرت علی علیه السلام قرار داد.

[الإحتجاج بآية التطهير وحديث الكساء]

من ذلك ما رواه أبو طالب عليه السلام في أماليه بالإسناد إلى أم سلمة.

از این موارد آن است که أبو طالب عليه السلام در امالی خود به اسناد ام سلمه نقل می کند:

أن النبي صلى الله عليه وآله وسلم:

((أخذ ثوباً فجلله على علي وفاطمة والحسن والحسين عليهم السلام ثم قرأ هذه [الآية] إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً (1) فجئت لأدخل معهم فقال مكانك إنك على خير))

ص: 131

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پیراهنی را برگرفت و آن را روی سر علي و فاطمة وحسن وحسين عليهم السلام گذاشت و این آیه را تلاوت فرمود:

إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرا پس قصد ورود به جمع ایشان داشتم فرمود: بر جای خود باش تو بر خیر هستی.

و دوم؛2- وفي كتاب (المحيط بالإمامة للشيخ الإمام أبي الحسن علي بن الحسين بن محمد) بالإسناد إلى أبي سعيد الخدري قال:

نزلت هذه الآية إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً(1) في نبي الله صلى الله عليه وآله وسلم وعلي وفاطمة والحسن والحسين عليهم السلام فجللهم رسول الله بكساء وقال:

((اللهم هؤلاء أهل بيتي فأذهب عنهم الرجس وطهرهم تطهيرا)) قال: وأم سلمة على باب البيت فقالت: يا رسول الله وأنا فقال: ((وأنت إلى خير)).

و در کتاب المحیط بالامامه شیخ ابی الحسن علی بن الحسین بن محمد به اسناد به ابی سعید خدری نقل کرده:

ص: 132

آیه إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرا در شأن نبی خدا صلی الله علیه و آله و سلم وعلي وفاطمة وحسن وحسين عليهم السلام نازل شده است:

پس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم با کساء خود آنها را پوشاند و فرمود:اللهم هؤلاء أهل بيتي فأذهب عنهم الرجس وطهرهم تطهيرا و نیز نقل کرد که ام سلمه بر درب ایستاده بود، گفت یا رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم من چطور؟ فرمود: تو بر خیر هستی.

سوم؛

3- وفيه بالإسناد إلى عمرة بنت أفعى قال سمعت أم سلمة أم المؤمنين رضي الله عنها تقول: نزلت هذه الآية في بيتي:

إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً (1) قالت: و في البيت سبعة جبريل وميكائيل عليهما السلام ورسول الله صلى الله عليه وآله وسلم وعلي وفاطمة والحسن والحسين عليهم السلام وأنا على باب البيت جالسة فقالت:

يا رسول الله ألست من أهل البيت فقال:

((إنك على خير إنك من أزواج النبي)) صلى الله عليه وآله وسلم.

ص: 133

و نیز در کتاب المحیط بالامامه به اسناد عمره بنت افعی نقل کرده که از ام سلمه ام المؤمنین شنیدم که گفت این آیه إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِوَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً در خانه من نازل شد و در خانه هفت نفر بود:

جبرییل و میکاییل علیهما السلام و و رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم وعلي وفاطمة وحسن وحسين عليهم السلام و من دم درب منزل بودم و گفتم یا رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم آیا من از اهل بیت هستم؟ فرمود:

تو بر خیر هستی و از ازواج نبی صلى الله عليه وآله وسلم هستی.

وأخرج مسلم عن عائشة قالت:

((خرج الرسول صلى الله عليه وآله وسلم [غداة] ومعه مرط مرحل [من شعر] أسود فجاء الحسن فأدخله ثم جاء الحسين فأدخله ثم جاءت فاطمة فأدخلها ثم جاء علي فأدخله ثم قال:

إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً)).

و مسلم نيز از عائشه نقل کرده که گويد؛ رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم خارج شد در حالي كه عبايي منقش از موي سياه بر دوش مباركشان بود؛ پس حسن عليه السلام بر وي وارد شد و داخل در عبا شد؛ سپس حسين عليه السلام وارد بر رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم شد وداخل عبا شد؛ سپس فاطمه سلام الله عليها بر او وارد شد و زير عبا قرار گرفت؛ سپس علي عليه السلام وارد شده و زير عباي

ص: 134

پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم قرار گرفت؛ سپس فرمود إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً

و قاضي شهيد به اسناد متعدد اين معاني را در احقاق الحق در ذيل حديث عطاء و آيه تطهير و آيه مباهله و از اعلام قوم و ابوسعيد خدري و عائشه و ديگران نقل فرموده است كه براي تكميل مي توانيد به احقاق الحق و ازهاق الباطل؛ ج 14 ص 71 و ج 22 ص 13 و ج 24 ص 19 و ج 25 ص 86 و ج 26 ص 240 و ج 33 ص 7 و .... رجوع نمائيد گرچه ديگران از علماي شيعه نيز نقل فرمودند؛(1)

و پنجم؛

5- وأخرج الترمذي عن أم سلمة رضي الله عنها قالت:

نزلت هذه الآية وأنا جالسة على باب بيتي إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً (2)وفي

البيت رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم وفي البيت علي وفاطمة والحسن والحسين وجللهم بكساء و قال:((اللهم هؤلاء أهل بيتي فاذهب عنهم الرجس وطهرهم تطهيرا))

فقلت: يا رسول الله ألست أنا من أهل البيت؟ فقال

ص: 135

((إنك على خير أنت من أزواج رسول الله)).

و ترمذی از ام سلمه نقل کرده که گوید: این آیه إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً در منزل ما نازل شد و من نزد در منزل نشسته بودم و در منزل، رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم و علي وفاطمة وحسن وحسين علیهم السلام بودند و روی آنان را با کساء پوشانید و فرمود:

اللهم هؤلاء أهل بيتي فاذهب عنهم الرجس وطهرهم تطهيرا؛

پس گفتم یا رسول الله آیا من از اهل بیت نیستم فرمود: تو از بین ازواج رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم بر خیر هستی؛

ص: 136

ابن أبي زينب، محمد بن ابراهيم، الغيبة) للنعماني( ،1جلد، نشر صدوق - تهران، چاپ: اول ،1397ق.

تميمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ، 1جلد، دفتر تبليغات - ايران ؛ قم، چاپ: اول ،1366ش.

ابن بابويه، محمد بن علی، علل الشرائع ،2جلد، كتاب فروشی داوریقم، چاپ: اول ،1385ش / 1966م.

برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن ،2جلد، دار الكتب الإسلامية - قم، چاپ: دوم ،1371 ق.

ص: 138

بحرانی، سيد هاشم بن سليمان، الإنصاف في النصّ علی الأئمة الإثني عشر من آل محمد الأشراف (علیها السلام) / ترجمه رسولی محلاتی، 1جلد، دفتر نشر فرهنگ اسلامی - تهران، چاپ: دوم ،1378ق.ترجمه تفسیر المیزان .طباطبایى، سید محمد حسین، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانى. دفتر انتشارات اسلامى جامعه ی مدرسین حوزه علمیه قم . چاپ پنجم .1374 ش .

ترجمه مفردات راغب. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن ،4جلد، مرتضوي - تهران، چاپ: دوم ، 1374ش.

فرهنگ ابجدي عربي فارسى. بستانى، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدی، 1جلد، انتشارات اسلامي - تهران، چاپ: دوم ،1375ش.

مصباح المنیر، فیومى، احمد بن محمد، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، 2 جلد، مؤسسه دار الهجرة، قم، چاپ دوم 1414 قمری

الدر المنثور فی تفسير المأثور. سيوطی، عبدالرحمن بن ابی بكر. الدر المنثور فی تفسير المأثور. تفسير روايی سنی . نشر كتابخانه آية الله مرعشی نجفی. چاپ اول . 1404 ه ق.

روح المعانی فی تفسير القرآن العظيم. آلوسی سيد محمود. روح المعانی فی تفسير القرآن العظيم. تحقيق: علی عبدالباری عطية. نشر دارالكتب العلميه. تفسير كلامی سنی- كلامی اشاعره- اجتهادی- ادبی بلاغی. بيروت . چاپ اول . 1415 ه ق.

البرهان فی تفسير القرآن .بحرانی، هاشم بن

سليمان. البرهان فی تفسير القرآن. تفسير روايی شيعه . تحقيق قسم الدراسات الاسلامية موسسة البعثة- قم .نشر بنياد بعثت . تهران . چاپ اول 1416 ه ق .

ص: 139

ترجمه مجمع البيان فی تفسير القرآن .طبرسی، فضل بن حسن ،مترجمان . ترجمه مجمع البيان فی تفسير القرآن . تحقيق: رضا ستوده .تفسير ادبی- كلامی شيعه- اجتهادی . نشر انتشارات فراهانی . تهران . 1360 ه ش .

براي استظهار اهل تسنن به اين كتب مي توانيد رجوع كنيد والا ناقلين و روات حديث بسيار زياد بلكه كتاب هاي متعدد هستند؛

ابوجعفر طحاوی ازدي مصري 321؛ تحفة الاخیار؛- مشکل الآثار؛

معتصر المختصر؛ یوسف بن موسی حنفی ابو المحاسن؛

شرح العقیدة الطحاویة؛حسن بن علی سقاف شافعی؛

ابوبکر حضرمی؛ رشفة الصادی

قاضی شوکانی؛ ارشاد الفحول؛

علامه سمهودی شافعی؛ جواهر العقدین

الأربعین فی مناقب امهات المومنین؛ابن عساکر دمشقی شافعی؛

اهل البیت،(عليهم السلام)؛ علامه توفیق ابوعلم؛ مكتبه السعاده قاهره؛

الروض النضير؛حسين بن احد صنعاني1221؛

كتب الباني؛ صحيح سنن الترمذي - سلسله الاحاديث الصحيحه؛ ناصر الدين الالباني - صحیح و ضعیف سنن ابن الترمذی،نوشته محمد ناصر البانی1413 – سلسله- الاحاديث الضعيفه -احاديث الضعيفه و الموضوعه-احاديث الضعيفه الالباني-صحيحه الالباني-الثمار المجتناة جمع وتأليف العلامة أحمد بن قاسم الشمط المعمري؛

ص: 140