ولایت و امامت گلچین سخنرانی های حرم مطهر رضوی

فهرست

سخن ناشر ........... 10

بخش اوّل

امامت و رهبری 11

حاکمیت برای خداست ........ 12

امت؛ تداوم جریان وحی ........ 13

انتخاب الهی ......... 13

لزوم بودنِ مفسّر بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ....... 14

رهبران علی الاطلاق... 15

رهبری سیاسی و رهبری مرامی............ 16

گزینۀ رهبری با دلیل عقلی..... 17

شروط رهبری در نگاه اهلِ سنّت.......... 18

علم امیرالمؤمنین (علیه السلام) در مقایسه با علم خلفا........ 19

شجاعت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) ........... 21

ولایت؛ افضل ستون های اسلام .......... 22

حیاتی بودن موضوع ولایت..... 23

تعبیری ساده از ولایت ......... 23

بی ارزش بودن عبادتِ بدون ولایت....... 24

انسان کامل و برنامۀ خدا...... 25

قرآن و دوازده امام... 26

ولایت؛ دغدغۀ همیشگیِ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ... 28

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و سابقۀ تعیین جانشین..... 29

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) ؛ پیشوای هدایت... 31

ص: 5

سخن ناشر

زیارت قبور مطهر امامان معصوم (علیهم السلام) جایگاه ویژه ای در فرهنگ تشیع دارد و در روایات فراوانی که از معصومین (علیهم السلام) به ما رسیده است، اهمیت و آثار و برکات این سفر معنوی به خوبی تبیین شده است. با توجه به اینکه زیارت فرایند ارتباطیِ دوسویه است، نوع نگاه و نگرش زائر به زیارت شونده می تواند در نتیجۀ عمل تأثیر بسزایی داشته باشد؛ بنابراین باید قبل از زیارت، با مطالعۀ شخصیت و جایگاه و اوصاف معصومان (علیهم السلام) شناخت خود را دربارۀ آ نها بیشتر و عمیقتر کنیم تا بتوانیم ارتباط مؤثرتر و مستحکم تری با این بزرگواران برقرار کنیم. آنچه در روایات با عنوان «زیارت با معرفت » بدان توصیه و تأکید شده است، گویای همین واقعیت است.

در این راستا، شاید فهم دقیق و عمیق ولایت، مهمترین موضوع معرفتی زائر در برابر امام معصوم باشد. اگر مفهوم مولابودنِ امام و عبدبودن زائر به درستی تبیین و تفهیم شود و زائر، سرسپرده به این آستان ملکوتی قدم گذارد، خدا می داند این سفر معنوی چه آثاری در اعماق روح و سراسر زندگی او باقی خواهد گذاشت. همان آثاری که بُعد معنوی آن در کلام مبارک معصوم (علیه السلام) فراتر از ثواب یک میلیون سفر حج بیان شده است.

معاونت تبلیغات اسلامی آستان قدس رضوی در راستای معرفت بخشی به زائران گرامی و تبیین معارف دینی، گزیده ای منقح و منسجم از سخنرانی های انجام شده در حرم مطهر رضوی، در موضوعات گوناگون را در قالب مجموعه کتابی با نام «مشکات » تقدیم حضور علاقه مندان و زائران آستان مقدس حضرت ابوالحسن علی بن موسی الرضا (علیه السلام) کرده است.

دفتر هفتم از مجموعۀ مشکات با عنوان «امامت و ولایت »، به موضوع مهم و کلیدی «ولایت » پرداخته و سعی کرده است زوایا و ابعاد مختلف این موضوع را از نگاه علما و اندیشمندان مختلفی که توفیق ارائۀ سخن در حرم مطهر رضوی داشته اند، بررسی و تبیین کند. امید است که حاصل کار رضایت و عنایت ولی نعمتان، حضرت انیس النفوس، سلطان سریر ارتضا، امام علی بن موسی الرضا (علیه آلاف تحیه والثنا) را در پی داشته باشد.

انتشارات زائر رضوی

معاونت تبلیغات اسلامی آستان قدس رضوی

ص: 10

بخش اوّل: امامت و رهبری

حاکمیت برای خداست

در چند آیه از قرآن داریم: {اِنِ الْحُكْمُ اِلّا لِلهِ}(1) (حكم و فرمان، تنها از آنِ خداست!)

براساس مبانی اعتقادیِ توحیدی مان، هر حاکمیتی غیر از حاکمیت «الله» محکوم است. حاکمیت فقط مخصوص خداست؛ چون توحید به این معنا نیست که بگوییم: «خدا یکی است و دو تا نیست.» این، توحیدی است که به بچۀ پنج ساله مان یاد می دهیم؛ اما واقعیت توحید، یکتاپرستی حق و یکتاشناسی حق است.

یکتاپرستی حق به این است که مبدأ خلقت فقط خداست، مبدأ رزق فقط خداست، مبدأ قدرت فقط خداست، مبدأ امید و اتکای انسان فقط خداست.

هیچ کس نباید جز به خداوند، به کسی دیگر امیدوار باشد؛ چون مبدأ حاکمیت و سلطه، فقط خداست. هر سلطه و حاکمیتی غیر از سلطه و حاکمیت خدا بر بشر نامشروع است. هیچ انسانی تحتِ هیچ عنوانی نباید ولایت و کفالت انسان دیگر را به دست گیرد. در این چند اصل، اگر شما برای هرکسی در کنار خدا مبدائیت قائل شوید، مشرک هستید! اگر بگویید مبدأ خلقت یا مبدأ رزق وروزی، غیر از خدا عامل دیگری هم دارد، این شرک به خداست. اگر هم بگویید جریانی یا عنصری یا شخصی [مستقلاً] در کنار خدا حاکمیت و سلطه دارد، این هم شرک به خداست.

بنابراین اگر حاکمیت مخصوص خداست، پس مظهر اجرایی حاکمیت، باید به وسیلۀ خدا مشخص شود. بشر با خداوند رابطۀ مستقیم ندارد. انسان ها و جوامع با خدا به طور ملموس مرتبط نیستند که حاکمیت و مدیریت و سلطۀ خدا در زندگیِ اجتماعی شان پیاده شود؛ ازاین رو برای حاکمیت خدا در میان بشر، مظهری اجرایی لازم است.

آیت الله علم الهدی، رواق امام خمینی (رحمة الله) ، 1آبان1392

ص: 12

امامت؛ تداوم جریان وحی

موضوع امامت که به عنوان جریانِ حاکمیت و مدیریت امت بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مطرح است، درحقیقت مبنای قرآنی دارد؛(1) چون در اسلام، هر حکومتی غیر از حکومت «الله» محکوم است و بشر نمی تواند حاکم و مدیری غیر از خدا داشته باشد.

اصل اختلاف ما با سایر مذاهب اسلامی این است: آیا در مدیریت و حاکمیتِ امّت اسلام بعد از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) ، جریان وحی باید تداوم داشته باشد یا پس از رحلت آن حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) نباید ادامه یابد؟!

تا زمانی که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) زنده بودند، حاکم امت چه کسی بود؟ مدیر امت چه کسی بود؟ آیا غیر از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) یعنی غیر از [حاکمِ] نصب شده از طرف خدا، امت اسلام حاکم دیگری داشت؟

اگر تا زمانی که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) زنده بودند، حاکم و مدیر امت اسلام باید از طرف خدا انتخاب می شد، بعد از آن حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) هم، مدیریت و حکومت جامعه و امت اسلام باید به دست فردی باشد که ازطرف خدا تعیین می شود، نه ازطرف مردم.

آیت الله علم الهدی، رواق امام خمینی (رحمة الله) ، 14مهر1392

لزومِ بودنِ مفسّر بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)

مردم در زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) معارف اسلام و مسائل سیاسی و اقتصادی و اجتماعی خود و به طورکلی هر سؤالی را که پیش می آمد، از آن حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) می پرسیدند.

ص: 14

رهبران علی الاطلاق

واقعۀ غدیر ازنظرِ ما [شیعیان] برای این بود که مشخص شود مردم بعد از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) باید دنبال چه کسی باشند. فقط هم بحث خلافت مطرح نیست: خلافت یکی از امور آن است.

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فقط به عنوان حاکم تعیین نشده اند. رهبر علی الاطلاق مسلمانان هستند. خُب با وجود کسی که معصوم است، طبعاً حکومت و مدیریت جامعه به غیرِمعصوم نمی رسد. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) 13 سال در مکه بودند و حکومتی نداشتند؛ اما پیامبر بودند و کار [رسالت] خودشان را انجام می دادند. اهل بیت (علیهم السلام) هم از دید ما همان طور هستند؛ یعنی رهبر مطلق جامعۀ اسلامی. اگر حکومت دستشان بود، حکومت را هم اداره می کردند؛ مثل آن پنج سالی که امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) حکومت ظاهری دستشان بود(2)

یا آن شش ماه حکومت امام حسن (علیه السلام) .(3)

حجت الاسلام والمسلمین

توحیدی، بنیاد پژوهش های اسلامی، آبان1392

ص: 15

رهبریِ سیاسی و رهبریِ مرامی

(1)

ما در رهبری امت اسلام دو شأن داریم: «رهبریِ سیاسی و رهبریِ مرامی.»

اساس اعتقادی ما دربارۀ نبوّت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) این است که رهبریِ سیاسی، آمیخته با رهبریِ مرامی است و در جریان وحی و نبوت، بین آن ها جدایی وجود ندارد؛ پس بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هم، جامعه باید در امتزاج و به هم آمیختگیِ رهبریِ مرامی و سیاسیمدیریت شود. شما در هیچ یک از مذاهب اسلامی [این مطلب] را پیدا نمی کنید که بگویند خلفایی که بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در نتیجۀ سقیفۀ بنی ساعده در رأس امت قرار گرفتند(2) و رهبری سیاسی را به دست آوردند، رهبریِ مرامی امت را هم دارا بودند! کسی این طور مدعی نشده است. فقط ما [شیعیان] هستیم که می گوییم بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) رهبری سیاسی و مرامی باید با امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) باشد؛ پس اگر بخواهیم رهبری امت در جریان وحی تداوم پیدا کند، بعد از نبوت، امامت است؛ چون در عرصۀ امامت، رهبری مرامی و رهبری سیاسی با هم آمیخته اند و در خارج از موضوع امامت، از هم جدا هستند.

آیا سگ باز و شراب خواری نابکار مثل یزیدبن معاویه یا عیّاشی ناپاک مثل هارون الرشید یا فردی پلید و ناپاک مثل یزیدبن عبدالملک که در حوض شراب با معشوقه اش برقصد و شراب خواری کند، می توانند رهبر امت اسلام باشند؟! پس رهبری مرامی اسلام باید با رهبری سیاسی آمیخته باشد.

آیت الله علم الهدی، رواق امام خمینی (رحمة الله) ، 1آبان1392

ص: 16

گزینۀ رهبری با دلیل عقلی

در تمام دنیا... اگر بناست انتخابی صورت گیرد، با وجود اصلح، دنبال صالح نمی روند، تا چه رسد به فاسق. با وجود اعلم، دنبال عالِم نمی روند، تا چه رسد به جاهل. با وجود اشجع، دنبال شجاع نمی روند، تا چه رسد به ترسو. همواره، فطرت بشری اقتضا می کرد برای انتخاب حاکم و رهبر، از فردی گزینش شود که در جامعه از شاخصه های برتر برخوردار است. آیا این قضیه، ریشه ای در قرآن و سنّت دارد یا نه؟ آیا قرآن به این امرِ فطری و بشری تصریح کرده است؟ قرآن کریم در سورۀ مبارکۀ یونس، آیۀ 35 به صراحت می فرماید: {اَفَمَن يَهْدِی اِلَى الْحَقِّ اَحَقُّ اَن يُتَّبَعَ اَمَّنْ لَا يَهِدِّی اِلّا اَنْ يُهْدَی فَما لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ.}(پس آيا كسى كه به سوى حق هدایت مى كند، برای پيروى سزاوارتر است يا كسى كه خود هدایت نمى یابد، مگر آنكه هدايتش کنند؟! شما را چه شده است؟! چگونه داورى می كنيد؟!)

البته [در این زمینه] آیات فراوانی وجود دارد؛ مانند:{هَلْ يَسْتَوِی الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ}(1) (آيا كسانى كه مى دانند و كسانى كه نمى دانند، يكسان اند؟)

{هَلْ يَسْتَوِی الْاَعْمَى وَ الْبَصِيرُ اَمْ هَلْ تَسْتَوِی الظُّلُماتُ وَ النُّورُ}(2) (آيا نابينا و بينا يكسان اند يا تاريکی ها و روشنايى برابرند؟)

پس این مسئله ریشه در آیات الهی دارد. در ماجرای حضرت یوسف (علیه السلام) وقتی عزیز مصر می خواهد ایشان را متصدی امور اقتصادی کشور کند، می فرماید: {قالَ اجْعَلْنِي عَلَى خَزائِنِ الْاَرْضِ اِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ}(3) ([يوسف] گفت: «مرا بر خزانه هاى اين سرزمين بگمار كه من نگهبانى دانا هستم.»)

[طبق این آیه، یوسف (علیه السلام) ] هم متخصص اند و هم متعهد؛ بنابراین محور بر پایۀ شایسته سالاری است.

ص: 17

شروط رهبری در نگاه اهلِ سنّت

اهل سنّت در کتاب های کلامی و تاریخی شان برای امام و جانشین و خلیفه شروطی گذاشته اند که اگر کسی بخواهد جانشینی را معیّن کند، آن جانشین باید حداقل سه شرط را داشته باشد؛ وگرنه زیبندۀ منصب خلافت نیست:1. عالم و مجتهد باشد: یعنی به احکام الهی تسلط کامل داشته باشد تا چنانچه مردم مسائل دینی خود را سؤال کردند، پاسخ گوی نیازهای آن ها باشد. اگر هجمه یا شبهاتی متوجه جهان اسلام شد، در صیانت از کیان اسلامی

ص: 18

علم امیرالمؤمنین (علیه السلام) در مقایسه با علم خلفا

ما می خواهیم در محور عِلم، امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) را با سه خلیفه مقایسه کنیم و ببینیم خود اهل سنت در این مقایسه چه قضاوتی می کنند! [در تبیین این موضوع]، اصلاً از کتب روایی شیعه هم سخنی نمی گوییم.

اولین کلامی که تمام بزرگان اهل سنت در باب علم و آگاهی و تسلط امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) به معارف اسلامی بیان کرده اند، این حدیثِ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است که فرمودند: «اَنَا مَدِینَةُ الْعِلْمِ و عَلیٌّ بابُها فَمَنْ اَرادَ الْعِلْمَ فَلْیَأْتِهِ مِنْ بابِهِ»(3) (من شهر علم هستم و علی درب آن است؛ پس هرکس علم می خواهد، از درب آن وارد شود.»

ابن حجر عَسقلانی از استوانه های عِلم رجال اهل سنت، در کتاب

ص: 19

شجاعت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)

دربارۀ شجاعت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) ، خلیفۀ دوّم، عمربن خطاب، گفته است: «وَ اللهِ لَوْ لا سَيْفُهُ لَما قامَ عَمُودُ الْاِسْلامِ.»(4) (به خدا قسم! اگر شمشیر علی نبود، پرچم اسلام برافراشته نمی شد.)

در جنگ خندق، ابوبکر رفت و بعد برگشت! عُمر رفت و برگشت! نوبت به امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) رسید، رفت و عمروبن عبدُوَد را به هلاکت رساند.

ص: 21

ولایت؛ افضل ستون های اسلام

بر اساس نقلی از زُراره، امام باقر (علیه السلام) فرمودند: «بُنِیَ الْاِسْلامُ عَلَى خَمْسَةِ اَشْياءَ عَلَى الصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الْوَلايَةِ.» (اسلام بر پنج چيز بنا نهاده شده است: نماز، زکات، حج، روزه و ولايت.) زراره گفت: «فَاَیُّ ذَلِکَ اَفْضَلُ.» (کدامِ این ها برتر است؟)امام باقر (علیه السلام)

فرمودند: «اَلْوَلايَةُ اَفْضَلُهُنَّ لِاَنَّها مِفْتاحُهُنَّ وَ الْوالِی هُوَ الدَّلِيلُ عَلَيْهِنَّ... .»(4)

(ولايت برتر است؛ چون کليد آن ها و والی و راهنمای به آن هاست... .»

بنابر این حدیث، یکی از ارکان دین، ولایت است؛ اما به راستی ولایت چقدر در زندگی ما وجود دارد؟ آیا همان قدر که به نماز و روزۀ ماه رمضان توجّه می کنیم، به حج توجّه می کنیم، به ولایت هم توجه کرده ایم؟!

ص: 22

حیاتی بودن موضوع ولایت

چرا باید موضوع ولایت، حیاتی و مهم باشد؟! رمزِ آن این است: آن شخص سَلَفی که در سوریه به راحتی آدم می کُشد، «لااِله اِلّا الله» می گوید! آن کسی هم که قبر حُجربن عَدی را نبش و به آن جسارت کرده است،(1)

نماز می خواند! [بنابراین انجام اعمال عبادی، همچون نمازخواندن و ذکرگفتن] اگر با ولایت همراه نباشد، اثر ندارد. چرا؟ چون توحیدی از من و شما پذیرفته می شود که از مسیر خودش باشد.

...[برای روشن ترشدن مطلب مثالی می زنم:] اگر کسی بگوید: «من خدا را قبول دارم؛ اما می خواهم خودم به خدا برسم و کاری به علی و اولاد علی (علیهم السلام) ندارم»، مثل فرزند کوچک خانواده ای است که پدرش قصد دارد یک ماه به سفر برود و به او می گوید: «در نبودِ من، هرچه برادر بزرگت بگوید، حرف من است» و او بگوید: «بابا! هرچه بگویی، گوش می دَهم؛ اما زیرِبار حرف برادر بزرگ ترم نمی روم!» عزیزان، این فرزند از نگاه شما چه طور آدمی است؟ آیا می توان گفت که او مطیع پدرش است؟!

حجت الاسلام والمسلمین

سیدحمید میرباقری، رواق امام خمینی (رحمة الله) ، 27مهر1392

بی ارزش بودن عبادتِ بدون ولایت

به روایتی از ابوحمزۀ ثمالی توجه کنید: روزی امام سجاد (علیه السلام) به ابوحمزه فرمودند: «اَیُّ الْبِقاعِ اَفْضَلُ.» (کدام یک از سرزمین ها برای عبادت برتر است؟) عرض کرد: «اللهُ

وَ رَسُولُهُ وَ ابْنُ رَسُولِهِ اَعْلَمُ.» (خدا و پیامبرش و پسر پیامبرش می دانند.)

سیدالساجدین (علیه السلام) فرمودند:اِنَّ اَفْضَلَ الْبِقاعِ ما بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقامِ وَ لَوْ اَنَّ رَجُلاً عُمِّرَ ما عُمِّرَ نُوحٌ فِی قَوْمِهِ اَلْفَ سَنَةٍ اِلّا خَمْسِينَ عاماً يَصُومُ النَّهارَ وَ يَقُومُ اللَّيْلَ فِی ذَلِکَ الْمَكانِ وَ لَقِیَ اللهَ بِغَيْرِ وَلايَتِنا لَمْ يَنْفَعْهُ شَيْئاً.(1)

ص: 24

انسان کامل و برنامۀ خدا

اساساً خدای متعال انسان ها را برای بندگی خلق کرده است؛ چنانکه می فرماید: {وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْاِنْسَ اِلّا لِيَعْبُدُونِ}(1) و تا خدا را نشناسیم، نمی توانیم او را بندگی کنیم. از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است که حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) خطاب به یاران خویش فرمودند: «اَيُّهَا النّاسُ اِنَّ اللهَ جَلَّ ذِكْرُهُ ما خَلَقَ الْعِبادَ اِلّا لِيَعْرِفُوهُ فَاِذا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَاِذا عَبَدُوهُ اسْتَغْنَوْا بِعِبادَتِهِ عَنْ عِبادَةِ مَنْ سِواهُ.» (ای مردم! همانا خداوند جلّ ذِكْرُهُ، بندگانش را جز برای این نيافريده است كه او را بشناسند و هنگامى كه او را شناختند، عبادتش كنند و زمانى كه او را عبادت كردند، از پرستش غير او بى نياز شوند.) مردى عرضه داشت: «يَا ابْنَ رَسُولِ اللهِ بِاَبِی اَنْتَ وَ اُمِّی فَما مَعْرِفَةُ اللهِ.» (اى پسر رسول خدا، پدر و مادرم به فداى تو! معرفت و شناخت خدا چيست؟» حضرت فرمودند: «قالَ مَعْرِفَةُ اَهْلِ كُلِّ زَمانٍ اِمامَهُمُ الَّذِی يَجِبُ عَلَيْهِمْ طاعَتُهُ.»(2) (آن است كه اهل هر عصر و زمانى، امامى را كه اطاعتش بر آن ها واجب است، بشناسند.)عزیزان من! بدانیم خدا برنامه دارد. خدا از خلق [و آفرینش] ما، مقصد و

ص: 25

قرآن و دوازده امام

ابوبصیر خدمت امام جعفر صادق (علیه السلام) رسید و عرض کرد: «بعضی می گویند: ‘چرا اسم امیرالمؤمنین و اهل بیتش (علیهم السلام) در قرآن نیامده است؟’»

ص: 26

ولایت؛ دغدغۀ همیشگیِ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)

اگر دوران رسالت 23 سالۀ نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را خوب و تحلیلگرانه بنگرید، می بینید در طول این 23 سال، مهم ترین دغدغۀ رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) مسئلۀ ولایت و امامت بعد از خویش بوده است. وقتی آیۀ شریفۀ {وَ اَنذِرْ عَشِيرَتَکَ الْاَقْرَبِينَ}(4) نازل شد و پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) موظف به اعلان رسالت شدند، آن حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) در جلسۀ حساس و سرنوشت سازی که با حضور حدود 40 نفر از سران و بزرگان قریش در مکه تشکیل دادند، سه مطلب اساسی را بیان فرمودند. مطلب اول اینکه مردم از بت پرستی دست بردارند و

ص: 28

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و سابقۀ تعیین جانشین

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) با حساسیتی که به امت اسلام و دین اسلام و مسئلۀ رهبریِ بعد از خودشان داشتند، نمی توانستند [دربارۀ آیندۀ اسلام و مسلمین] بی اعتنا باشند. ایشان هروقت می خواستند دو روز، بیست روز، یک ماه و...، برای جنگ یا حج از مدینه خارج شوند، یک نفر را جای خودشان می گذاشتند که کارها را اداره کند. [حال سؤال اینجاست: پیامبری

ص: 29

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) ؛ پیشوای هدایت

در کتاب مسند احمد بن حنبل، پیشوای برادران اهل سنت حنبلی، از شخصی به نام زیدبن یُثَیع از امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) نقل شده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «وَ اِنْ تُؤَمِّرُوا عَلِيّاً وَ لا اُراكُمْ فاعِلِينَ تَجِدُوهُ هادِياً مَهْدِيّاً يَأْخُذُ بِكُمُ الطَّرِيقَ الْمُسْتَقِيمَ.»(1)

(و اگر علی را امیر خودتان قرار دهید و من نمی بینم که شما چنین کاری انجام دهید، او را هدایت گر و هدایت شده خواهید یافت که شما را در مسیر مستقیم نگه می دارد. )

در کتاب تاریخ بغداد، نوشتۀ یکی دیگر از علمای اهل سنت به نام خطیب بغدادی، به نقل از حذیفه آمده است که پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «اِنْ وَلَّيْتُمُوها عَلِيّاً وَجَدْتُمُوهُ هادِياً مَهْدِيّاً يَسْلُکُ بِكُمْ عَلَى الطَّرِيقِ الْمُسْتَقِيمِ.»(2) (اگر علی را متولی و سرپرست امر خلافت قرار دهید، او را هدایت کننده و هدایت شده ای خواهید یافت که شما را به راه راست می برد.)

در برخی از کتاب های مهم حدیثی اهل سنت، از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) این طور روایت شده است: «اِنْ تَسْتَخْلِفُوهُ [عَلِیّاً] وَ لَنْ تَفْعَلُوا ذلِکَ يَسْلُکُ بِكُمُ الطَّرِيقِ و تَجِدُوهُ هادِياً مَهْدِيّاً»(3)

(گر او [یعنی علی (علیه السلام) ] را امیر و خلیفۀ خود قرار دهید که هرگز چنین نخواهید کرد، شما را به راه [راست] سیر می دهد و او را هدایت گر و هدایت شده می یابید.)

با عقل آدم سازگار نیست که خداوند دربارۀ موضوع رهبریِ امتِ اسلام بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بی تفاوت باشد! با حرف های خدا در قرآن و حرف های پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و روش عملی آن حضرت هم جور در نمی آید!

حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمود علوی، رواق امام خمینی (رحمة الله) ، 26آبان1390

ص: 31

نعمت های ویژۀ الهی در قرآن

پروردگار متعال نعمت های بسیاری به بشریت عنایت فرموده است که شمردنی نیست. در سورۀ مبارکۀ «الرحمن» به برخی از این نعمت ها اشاره شده است؛ البته خداوند متعال دربارۀ هیچ نعمتی بر بشریت منّت نگذاشته است؛ اما چند نعمت توأم با منّت است:

1. نعمت رسالت: {لَقَدْ مَنَّ اللهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ اِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولاً مِنْ اَنفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آياتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ اِن كانُواْ مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلالٍ مُبِينٍ}(1) (یقیناً خدا بر مؤمنان منت نهاد [و نعمت بزرگى بخشید] هنگامى كه در میان آن ها، پیامبرى از خودشان برانگیخت كه آیات او را بر آن ها بخواند و پاکشان كند و به آن ها كتاب و حكمت بیاموزد؛ هرچند پیش از آن، در گمراهى آشكارى بودند.)

2. نعمت امامت: {وَ نُريدُ اَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْاَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ اَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِينَ}(2) (ما مى خواهیم بر مستضعفان زمین منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روى زمین قرار دهیم!)

تفاوت بین {مَنَّ} و {نَمُنَّ} تفاوت فعل ماضی با مضارع مستقبل است. فعل مستقبل افادۀ استمرار می کند؛ [یعنی فعل مضارع مستقبل را وقتی در عبارات به کار می برند که بخواهند تداوم امری را نشان دهند]؛ پس آنچه مربوط به امامت است، خداوند اراده کرده است که مستمراً تداوم داشته باشد؛ [یعنی] تا زمین و زمان هست، جریان امامت هم هست.

حجت الاسلام والمسلمین

رئیسی، رواق امام خمینی (رحمة الله) ، 2آبان1392

اهل بیت (علیهم السلام) ؛ بهترین مروّج سیرۀ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)

خداوند در قرآن کریم می فرماید: {لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللهِ اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کانَ یَرْجُو اللهَ وَ الْیَوْمَ الآخِرَ}(1) (مسلماً براى شما در زندگى، رسول خدا سرمشق نیكویى است: براى کسی كه به رحمت خدا و روز رستاخیز امید دارد.»طبق این آیۀ قرآن ما می خواهیم پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را اسوۀ خود قرار دهیم. سراغ چه کسی برویم؟ آیا این نیست که اهل بیت (علیهم السلام) [بهتر] می توانند پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را معرفی کنند؟! ضرب المثلی در عربی است که می گوید: «اَهْلُ الْبَيْتِ اَدْرى بِما فِی الْبَيْتِ!» (اهل خانه به آنچه در خانه است، آگاه ترند!»

تقریباً همۀ منابعی که ]دربارۀ سیرۀ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) [ تدوین شده است، مربوط به دو قرن بعد از زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است. تازه بیش از صد سال هم نوشتن احادیث غدغن بوده است و حالا نشسته اند و سیرۀ پیامبر را تدوین کرده اند! چه منابعی مثل سیرۀ ابن اسحاق و ابن هشام و سیرۀ طبری که این ها در قرن سوّم به بعد، نوشته شده است و چه صِحاح و منابع دیگری که تدوین شده است [، هیچ کدام نمی توانند آن گونه که شایسته است، سیرۀ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را تبیین کند].

حجت الاسلام والمسلمین

محمدی، بنیاد پژوهش های اسلامی، 20دی1391

لزوم وجود فقها

مجموعۀ دین چنین است که خداوند، اهل بیت (علیهم السلام) را آیات و حجت های خویش قرار داده است تا مردم رها نباشند و راه را گم نکنند؛ اما در عصر غیبت تکلیف چه می شود؟ امام (علیه السلام) غائب اند و اگرچه فیضشان به عالم می رسد، ما به ایشان دسترسی نداریم و مدعی هم زیاد هست. حال باید چه کنیم؟ لطف خدا شامل حال بندگان مؤمن و صالحش شده است؛ چراکه در عصر غیبت، شبیه ترین انسان ها به امام معصوم (علیه السلام) عده ای از فقها هستند که واجد شرایط عصمت اند.

روایتی نورانی از امام حسن عسکری (علیه السلام) به نقل از امام صادق (علیه السلام) بیان شده است که آن حضرت (علیه السلام) فرموده اند: «فَاَمّا مَنْ کانَ مِنَ الْفُقَهاءِ صائِناً لِنَفْسِهِ حافِظاً لِدِينِهِ مُخالِفاً لِهَواهُ مُطِيعاً لِاَمْرِ مَوْلاهُ فَلِلْعَوامِّ اَنْ يُقَلِّدُوهُ.»(1)

(و اما هرکس از فقیهان كه نفس خویش را [از شهوات و لذات] حفظ کند، نگهبان دين خود باشد، با هواهای نفسانی اش به مخالفت برخیزد و مطيع امر مولايش باشد، بر عوام لازم است كه از او تقليد كنند.) در توقیعِ امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خطاب به یکی از نوابشان نیز به کلیت این مهم اشاره شده است.(2)بنابراین در برابر آن دسته از فقیهان و اسلام شناسان و عالمانی که اهل صیانت نفس باشند و دلشان برای تحقق اوامر الهی بسوزد، نه برای شهرت و جاه طلبی یا حزب و دارودستۀ خودشان، باید بقیه مأموم شوند. این ها شبیه ترین انسان ها به معصومین (علیهم السلام) هستند.

ص: 36

بخش دوّم: واقعۀ غدیرِخم

خلاصۀ واقعۀ غدیرِخُم

واقعۀ غدیر در حجةالوداع صورت گرفت. جبرائیل همراه با آیه ای بر پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شد که گویا عتاب آمیز است: {يا اَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنزِلَ اِلَيْکَ مِن رَّبِّکَ وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَ اللهُ يَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ اِنَّ اللهَ لا يَهْدِی الْقَوْمَ الْكافِرِينَ}(1) (ای رسول، آنچه ازطرف پروردگارت بر تو نازل شده است، [کاملاً] ابلاغ کن و اگر چنین نکنی، رسالت او را ابلاغ نکرده ای و خداوند تو را از [خطرهای احتمالی از سوی] مردم حفظ خواهد کرد؛ به درستی که خدا گروه ستمکاران را هدایت نمی کند.)

پس از نزول این آیه [در سال دهم هجری] پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به منطقۀ غدیر نزدیک شدند. عرب به گودی یا گودالی که در بیابان وجود دارد و آب باران در آن جمع می شود، غدیر می گوید.(2) چون محل انجام این واقعه، نزدیکِ روستای خُم بود، به واقعۀ غدیر خم معروف شد.

پیامبر با درک اهمیت این آیه، همان جا توقف کردند و افرادی را فرستادند تا آن هایی را که جلوتر رفته بودند، بازگردانند و آن هایی را که عقب افتاده بوداند، به کاروان ملحق کنند؛(3) سپس از جهاز شتران برای پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) منبری ساخته شد. ایشان بالای منبر رفتند و سخنان بلیغی ایراد فرمودند. این سخنرانی خیلی مهم بود: برای مردم خیلی مهم بود که بدانند چه شده است که در آن وضعیتِ دشوار و هوایی که لحظه به لحظه داغ تر می شد، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آن ها را جمع کرده بودند! چه مطلب مهمی را می خواستند بیان کنند؟! ایشان سخن را این گونه آغاز کردند:

اَلْحَمْدُ لِلهِ الَّذِی عَلا فِی تَوَحُّدِهِ وَ دَنا فِی تَفَرُّدِهِ وَ جَلَّ فِی سُلْطانِهِ

ص: 38

دو نگاه به واقعۀ غدیر

2.نگاه فکری؛ نگاه شیعه به واقعۀ غدیر

ازنظر ما [شیعیان] غدیر فقط یک واقعۀ تاریخی نیست؛ بلکه جریانی است در زندگانی سیاسی امت اسلام که ثابت و قطعی بوده و به آن باور داشته و معتقدیم که در حوزۀ سیاست و حکومت اسلامی هم، باید همین جریان حاکم باشد.

ما به غدیر فقط نگاه حادثه ای و تاریخی نداریم؛ بلکه نگاه فکری [هم] داریم. منشأ نگاه فکری ما به غدیر، هم آیات قرآن کریم است و هم اعتقادمان به مسئلۀ وحی و نبوت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) . ذات مقدس پروردگار در آیۀ 36 سورۀ مبارکۀ احزاب فرموده است: {وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ اِذا قَضَى اللهُ وَ رَسُولُهُ اَمْرًا اَنْ یَکُونَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ مِنْ اَمْرِهِمْ وَ مَنْ یَعْصِ اللهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً مُبِیناً} (هیچ مرد و زن باایمانى حق ندارد هنگامى كه خدا و پیامبرش امرى

را لازم بدانند، اختیارى [در برابر فرمان خدا] داشته باشد و هركه از خدا و رسولش نافرمانى كند، به گمراهى آشكارى گرفتار شده است!)

وجود مقدس رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در جریان غدیر به مسلمانان ابلاغ کردند که فرمان خداوند به من این است: {يا اَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنزِلَ اِلَيْکَ مِن رَّبِّکَ وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ...}(1) (اى رسول، آنچه ازطرف پروردگارت بر تو نازل شده است، [كاملاً به مردم] برسان و اگر این کار را نكنى، رسالت او را انجام نداده اى!) یعنی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) باید حاکمیت علی (علیه السلام) را اعلام می کردند. مسئلۀ حاکمیت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) و جریانِ امامت و ولایت در تداوم نبوت، جریانی است که هم خدا دربارۀ آن تصمیم گرفته و هم پیامبر به پیروی ]از دستور[ خداوند، [در زمینۀ تحقق آن] حرکت کرده اند؛ پس مردم در مواجهه با موضوع نظام و حاکمیت، بعد ازتصمیم خدا و رسول او دیگر اختیاری ندارند و دقیقاً باید تصمیم آن ها اجرا شود. آنچه بعد از رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در انحراف رهبریِ امت اسلام از مسیر غدیر انجام

ص: 42

اعتراض به امر خداوند!

بعد از واقعۀ غدیر خم پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به مدینه بازگشتند [و خبر جانشینی امیرالمؤمنین (علیه السلام) به سرعت در همۀ شهرها و سرزمین های دور و نزدیک پخش شد]. رئیس یکی از قبایل بزرگ عرب به نام حارث بن نُعمان فِهْری(1)

هم از افراد قبیله اش که شاهد واقعۀ غدیر بودند، شنید که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در غدیر خم، علی (علیه السلام) را به عنوان رهبر و زمامدار بعد از خودشان نصب کرده اند. او خیلی ناراحت شد. از جا حرکت کرد و سوار بر ناقه اش به مدینه آمد و یکسره به مسجد رفت. ناقه اش را جلوی درب مسجد بست و وارد شد. رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) با اصحاب نشسته بودند. او با جسارت تمام، به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) عتاب کرد و گفت:

ای محمد! به ما دستور دادی که به یگانگی خدا و رسالت تو شهادت دهیم، دادیم. دستور دادی که نماز پنج گانه بخوانیم، خواندیم. دستور دادی زکات بدهیم و روزه بگیریم، انجام دادیم...؛ به این مقدار راضی نشده ای که اینک بازوی پسرعمت را گرفته و بلند کرده ای تا بعد از خودت او را به عنوان رئیس بر ما مسلط کنی؟! سخنِ «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلاهُ» را از خودت گفتی یا از جانب خداوند؟

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با کمال خون سردی فرمودند: «وَ الَّذِی نَفْسِی بِيَدِهِ وَ لا اِلهَ اِلّا هُوَ

ص: 43

معنای امر خدا

{اَمْرُ اللهِ(4)} یعنی چه؟ این را خداوند در سورۀ مبارکۀ یس معنا کرده است. ذات مقدس پروردگار فرموده است: {اِنَّما اَمْرُهُ اِذا اَرادَ شَیْئاً اَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ}(5) (فرمان او چنین است كه هرگاه چیزى را اراده كند، تنها به آن مى گوید: «موجود باش!»؛ پس بى درنگ موجود مى شود!)

امر خدا این است که وقتی چیزی را اراده می کند، بلافاصله به وجود می آید؛ یعنی امر خدا خلقت خداست، امر خدا تکوین خداست. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)

ص: 44

اهل سنت و کلمۀ «ولیّ»

دیدگاه اهل سنت در رابطه با واقعۀ غدیر چیست؟ آیا می گویند غدیر وجود نداشته است؟ ازنظر عموم اهل سنت این مطلب درست است و این واقعه اتفاق افتاده است. این جمله را هم قبول دارند که [پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ] فرموده اند: «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلاهُ»؛(1) فقط در تفسیر اینکه مقصود حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) از واژۀ مولا چه بوده است، آن ها می گویند مقصود پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) «دوستی» بوده است؛ یعنی هرکه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را دوست دارد، باید علی (علیه السلام) را هم دوست داشته باشد! آن ها این مطالب را قبول دارند و حضرت علی (علیه السلام) را دوست دارند و ایشان را خلیفه هم می دانند. اما امامیه [شیعه] معتقدند مقصود، بحثِ دوستی نیست! معنای دیگر مولا و ولیّ، سرپرست و رهبر جامعه است؛ همان طور که خلیفۀ دوّم گفت: «اَنا وَلِیُّ رَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله) وَ وَلِیُّ اَبِی بَكْرٍ.»(2) (من جانشين رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و جانشین ابوبكر هستم.) اینجا معنای مولا و ولیّ، رهبر جامعه است!

به راستی، وقتی که واژه ای دو یا چند معنا دارد، از کجا می فهمیم مقصود گوینده چیست؟ طبیعی است که از قرائن و جمله های قبل و بعدش و قرائن حالیه و وضعیت و فضایی که این جمله در آن فضا صادر شده است، به خوبی

ص: 45

معنای واقعیِ کلمۀ مولا

بعضی از غیرِشیعیان گفته اند که شاید منظور پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از کلمۀ مولا، همان دوستی بوده است؛ یعنی فرموده اند: «هرکه من دوست اویم، علی هم دوست اوست!»اولاً کلماتی با لفظ مشترک و معانی مختلف، در هر زبانی وجود دارد. در زبان فارسی هم هست؛ ولی به کاربردن این کلمات، موجب ابهام در کلام نیست؛ چراکه باتوجه به قرینۀ هر کلمه در جمله، می توان معنای دقیق آن را مشخص کرد؛ مثلاً در فارسی کلمۀ باز، هم به معنای بازکردن و گشودن چیزی است، هم به معنای پرندۀ شکاری و هم به معنای دوباره انجام دادن کاری.

وقتی یکی می گوید: «این درب را باز کن!» آیا معنای جمله مبهم است؟ [معلوم است که ابهامی ندارد؛ چون] قرینۀ بازکردن در اینجا درب است که مشخص است. کلمۀ شیر نیز چندین معنا دارد: شیری که آدم را می خورد، شیری که آدم آن را می نوشد و دیگری هم شیر آب؛ پس قرائن این کلمات در جمله، مرادِ استفاده از آن ها را می رساند.

[ثانیاً] آیا پیامبر رحمت (صلی الله علیه و آله و سلم) در هوای داغ، مردم را جمع می کنند که بگویند: «مردم! علی را دوست داشته باشید؟!» یعنی قصدشان بیان نکته ای عاطفی بوده یا نه، موضوع مهم تری وجود داشته است؟

اینکه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) قبل از بیان هر مطلبی، از رحلت خود صحبت کرده بودند،(1) مشخص می کند که مراد چیست! اینکه پرسیدند: «ای مردم، ولیّ شما و سزاوارتر از شما به خودتان کیست؟» و مردم پاسخ دادند: «خدا

ص: 46

منظور پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دوستی نبود

آیا پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در آن هوای گرم، مردم را معطل کردند که بگویند حضرت علی (علیه السلام) را دوست داشته باشند؟ همین؟! [اگر منظور پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) این بوده است، آیا] مسلمانان نگفته اند:

یا رسول الله! ما که این را می دانستیم، تمام مسلمانان باید همدیگر را دوست داشته باشند. اسلام آمده است تا بین همه اخوت ایجاد کند. این که حرفِ جدیدی نیست! [قرآن می فرماید:] {اِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ اِخْوَةٌ}(3) (درحقیقت مؤمنان برادر یكدیگرند.) نیز

ص: 47

منظور پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از کلمۀ مولا

شیعه معتقد است هم خداوند متعال امام را مشخص کرده و هم پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) آن امام مشخص شده توسط خدا را به مردم معرفی

ص: 48

استدلال ساده

یکی از علمای قم می فرمودند:

شما [اهل سنت] می گویید: «پیامبر خدا خلیفۀ بعد از خودش را معین نکردند.» باشد، ما هم قبول می کنیم. شما می گویید: «پیامبر [جانشینشان را] تعیین نکردند، سکوت کردند، [این کار را] به امت واگذار کردند.» باشد، [ما هم قبول می کنیم.] امت چه کردند؟ امت اجماع کردند و خلیفۀ اول را انتخاب کردند... .

می پذیریم که این آقا را مردم به اجماع انتخاب کردند؛ پس پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) [این امر را] واگذار کردند به امت و خلیفۀ اول انتخاب شد. بحث استدلال و منطق است و دعوا با کسی نداریم. سؤال؟ خلیفۀ دوم چطور انتخاب شد؟! همه می دانید روزی که ابوبکر می خواست از دنیا برود، در بستر بیماری، خلیفۀ بعد از خودش را تعیین کرد!(1) چرا مدل عوض شد؟! مگر بنا نشد امت اجماع کنند؟! پس چرا شما خلیفه تعیین کردی؟! چطور شما به فکر امت بودی؛ ولی پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در فکر امت نبودند!

حجت الاسلام والمسلمین حسینی قمی، صحن جامع رضوی، 6شهریور1397

ص: 50

بخش سوم: ویژگی ها و امتیازهای ائمه (علیهم السلام)

معرفت به امام (علیه السلام)

ما [باید] امام (علیه السلام) را در دو حوزه و جایگاه، خوب بشناسیم:

1. حوزۀ تکوین: بدانیم در این عالم و نظام خلقت، جایگاه امام کجاست! امام (علیه السلام) انسانِ کامل روی زمین هستند و وجود ایشان مجرای همۀ فیوضات الهی در عالم هستی است.

دعای عدیله از دعاهایی است که توصیه شده است مخصوصاً هنگام جان دادن بر بالین محتضر خوانده شود: یعنی آنجایی که ممکن است مؤمن از راهِ ایمان و اعتقادش عدول کند؛ چون وساوس شیطانی تا لحظه ای که انسان نفس می کِشد، برای او وجود دارد.(1) یکی از عبارات این دعا که دربارۀ امام و حجت الهی است، این است: «وَ بِوُجُودِهِ ثَبَتَتِ الْاَرْضُ وَ السَّماءِ.»(2)

(و زمین و آسمان به برکت وجود او برقرارند.)

امام مدار حرکت است، خلیفۀ الهی است، مجرای فیض است، انسان کامل روی زمین است.

2. حوزۀ نظام زندگی اجتماعی: نظام زندگی دینی، نظام امت و امامت است. همان طورکه امام در عالَم تکوین مدار است، در عالم تشریع هم مدار حرکت است؛ یعنی زندگی اجتماعی باید بر این مدار شکل بگیرد. به طورکلی همۀ آنچه جامعۀ دینی در نظام زندگی دینی و تشریعی انجام می دهد، از عبادات و معاملات گرفته تا همۀ روابط فردی و انسانیِ دیگر، بر مدار امامت و ولایت معنا می دهد. امام رضا (علیه السلام) فرموده اند:

اِنَّ الْاِمامَةَ زِمامُ الدِّينِ وَ نِظامُ الْمُسْلِمِينَ وَ صَلاحُ الدُّنْيا وَ عِزُّ الْمُؤْمِنِينَ اِنَّ الْاِمامَةَ اُسُّ الْاِسْلامِ النّامِی وَ فَرْعُهُ السّامِی بِالْاِمامِ تَمامُ الصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ وَ الصِّيامِ وَ الْحَجِّ وَ الْجِهادِ وَ تَوْفِيرُ الْفَیْ ءِ(3)

وَ الصَّدَقاتِ وَ اِمْضاءُ

ص: 52

امتیازات اهل بیت (علیهم السلام) در حدیث امام صادق (علیه السلام)

در کتاب اصول کافی مرحوم کلینی(رضوان الله تعالی علیه) روایتی نقل شده است از وجود مبارک امام صادق (علیه السلام) ، دربابِ مقامات و امتیازاتی که خداوند متعال به اهل بیت (علیهم السلام) کرامت فرموده است. امام صادق (علیه السلام) فرموده اند:

اِنَّ اللهَ خَلَقَنا فَاَحْسَنَ خَلْقَنا وَ صَوَّرَنا فَاَحْسَنَ صُوَرَنا وَ جَعَلَنا عَيْنَهُ فِی عِبادِهِ وَ لِسانَهُ النّاطِقَ فِی خَلْقِهِ وَ يَدَهُ الْمَبْسُوطَةَ عَلَى عِبادِهِ بِالرَّأْفَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ وَجْهَهُ الَّذِی يُؤْتَى مِنْهُ وَ بابَهُ الَّذِی يَدُلُّ عَلَيْهِ... .(2)

خداوند ما را آفرید و نیکو آفرید و به تصویر در آورد و به زیبایی به تصویر کشید و ما را چشم خود در میان بندگانش و زبان گویای خود در میان مخلوقاتش و دستِ گشودۀ خود بر بندگانش با مهربانی و رحمت قرار داد و چهرۀ خویش قرار داد که به وسیلۀ آن به او راه پیدا شود و باب خود قرار داد که بر او دلالت می کند و... .

این حدیث چندین مقام و امتیازِ اهل بیت (علیهم السلام) را بیان می کند.

حجت الاسلام والمسلمین سیدحمید میرباقری، رواق امام خمینی (رحمة الله) ، 26مهر1392

ص: 53

ویژگی های امام از دیدگاه امام رضا (علیه السلام)

در کتاب شریف عیون اخبار الرضا نوشتۀ مرحوم صدوق(رضوان الله تعالی علیه)، از وجودِ مبارک امام رضا (علیه السلام) روایتی مفصل دربارۀ ویژگی های امام معصوم (علیه السلام) نقل شده است. حجت خدا، امام معصوم (علیه السلام) ، چه خصایصی دارد؟ حضرت [در بخشی از این روایت] فرموده اند: «اَلْاِمامُ الْبَدْرُ الْمُنِيرُ وَ السِّراجُ الزّاهِرُ وَ النُّورُ السّاطِعُ وَ النَّجْمُ الْهادِی فِی غَياهِبِ الدُّجَى وَ الْبِيدِ الْقِفارِ وَ لُجَجِ الْبِحارِ.» (امام ماه درخشان و چراغ روشن و نور خیره کننده و ستارۀ هدایت گر در شب های تاریک و ظلمانی و بيابان هاى بى آب وعلف و درياهاى ژرف است.)

«اَلْاِمامُ الْماءُ الْعَذْبُ عَلَى الظَّمَإِ.» (امام (علیه السلام) آب خوش گوار براى تشنگان است.) در واقع، امام (علیه السلام) آب گوارایی است که به دست انسان تشنه می دهند؛ به شرطی که احساس تشنگی کنیم. بسیاری از اوقات ما در مقابل امام، این احساس تشنگی را نداریم.

«وَ الدّالُّ عَلَى الْهُدَى وَ الْمُنْجِی مِنَ الرَّدَى.» (و راهنمای به سمت هدایت و نجات بخش از مهلکه هاست.)

«وَ الْاِمامُ النّارُ عَلَى الْيَفاعِ.» (و امام [برای گم شدگان، چون] آتشی بر بلندی هاست.) [یعنی] با علامتِ این آتش، شما راه را پیدا می کنید.

«اَلْحارُّ لِمَنِ اصْطَلَى بِهِ.» (هرکس را که به آن نزدیک شود، گرم می کند.) این قسمت از روایت، کنایه از این است که اگر من، از وجود امام معصوم (علیه السلام) گرم نشده ام، به سبب این است که خودم را به امام معصوم (علیه السلام) نزدیک نکرده ام.

«وَ الدَّلِيلُ فِی الْمَهالِکِ مَنْ فارَقَهُ فَهالِکَ.»(1) (و راهنما در مهلکه هاست: هرکس از او جدا شود، هلاک می شود.)

حجت الاسلام والمسلمین سیدحمید میرباقری، رواق امام خمینی (رحمة الله) ، 3دی1393

ص: 54

یَدُ الله

از مقاماتی که خدا به اهل بیت (علیهم السلام) داده است، یَدُالله بودن است. خدا اهل بیت (علیهم السلام) را دست رأفت و رحمت خودش قرار داده است. «یَد» کنایه از قدرت است. خدا فیضش را از طریق آن بزرگواران (علیهم السلام) به من و شما رسانده است.اگر خدا خیر و برکتی به من و شما می دهد، واسطۀ فیضش اهل بیت (علیهم السلام) هستند. امروز دست قدرتِ الهی برای رساندن رحمت و رأفت الهی به ما امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هستند. در دعا می خوانیم: «وَ بِيُمْنِهِ رُزِقَ الْوَرَى.»(1)

(به برکت وجود او [امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ] موجودات روزی داده می شوند.)

ائمۀ اطهار (علیهم السلام) ؛ مصداق بابُ الله

[در دعا امام (علیه السلام) را چنین خطاب می کنیم:] «اَلسَّلامُ عَلَيْکَ يا بابَ اللهِ الَّذِی لا يُؤْتَى اِلّا مِنْهُ.»(2)

(سلام بر تو اى باب خدا كه كسى به خدا نمى رسد، مگر از آن.)

شاید کسی بگوید: «مگر خدا به اهل بیت (علیهم السلام) محتاج است که این ها باید درب خدا باشند؟ نمی شود از راهی دیگر به خدا رسید؟!» جواب این است که خدا محتاج نیست. خداوند خالق اهل بیت (علیهم السلام) است. آن ها بندگان خوب خدا هستند و نیازی به اینکه واسطه باشند، ندارند؛ اما مشیّت و خواست خدا به این تعلق گرفته است؛ همچنان که در بسیاری از امور زندگیِ دنیا، قصه همین گونه است؛ مثلاً وقتی بیمار می شویم، آیا ]فقط[ می گوییم: «خدایا شفا بده» و کار دیگری نمی کنیم؟ خدا راه درمان را از طریق طبیب قرار داده است: باید نزد طبیب برویم و به نسخۀ او عمل کنیم تا خدا شفایمان

ص: 56

صراط مستقیم

چطور می توانیم [معنای] «لا اِلَهَ اِلَّا اللهِ» را بفهمیم؟ راه درست برای رسیدن ما به خدای متعال، این است که به همۀ دین عمل کنیم. انبیا (علیهم السلام) آمدند تا ما را به همین نکته برسانند. کار این وجودهای مقدس که از عالم بالا به عالم دنیا آمدند، این بوده است که دست ما را بگیرند و ببرند به قلعۀ توحید و ما را به امنیت برسانند؛ بنابراین [برای] رسیدن به توحید، باید به همۀ حرف هایشان گوش کرد و به هراندازه ای که انسان در عمل به قول و دستورات معصومان (علیه السلام) کوتاهی می کند، به همان اندازه عقب می ماند. به تعبیردیگر، راه رسیدن به توحید، تبعیت از امامان معصوم (علیه السلام) است. [امام صادق (علیه السلام) ] در ذیل سورۀ حمد [در بیان معنای {الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ}] فرموده اند: «هُوَ الطَّرِيقُ اِلَى مَعْرِفَةِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُما صِراطانِ صِراطٌ فِی الدُّنْيا وَ صِراطٌ فِی الآخِرَةِ وَ اَمَّا الصِّراطُ الَّذِی فِی الدُّنْيا فَهُوَ الْاِمامُ الْمُفْتَرَضُ الطّاعَةِ... .»(1) (راهى است به سوى شناختن خداى عزّ و جل و صراط دوگونه است: صراط

ص: 57

نیاز به راهنما

بر اساس نقلی از ابوحمزۀ ثمالی] امام باقر (علیه السلام) به او فرمودند: «يا اَباحَمْزَةَ يَخْرُجُ اَحَدُكُمْ فَراسِخَ فَيَطْلُبُ لِنَفْسِهِ دَلِيلاً وَ اَنْتَ بِطُرُقِ السَّماءِ اَجْهَلُ مِنْکَ بِطُرُقِ الْاَرْضِ فَاطْلُبْ لِنَفْسِکَ دَلِيلاً.»(1) (اى اباحمزه، يكى از شما چون بخواهد چند فرسخ سفر کند، رای خودش راهنما می طلبد و تو به راه هاى آسمان، نادان تر از راه هاى زمين هستی؛ پس براى خويش راهنمایى جست وجو کن(.

راه های آسمانی چیست؟ همان هدایت الهی و رسیدن به خداست. متأسفانه هستند کسانی که می گویند برای رسیدن به خدا به راهنما نیاز ندارند! ازاین روست که این همه گروه های انحرافی در مکتب دینی ما ایجاد شده است. این ها در توحید منحرف شده اند، در معارف ناب الهی به انحراف کشیده شده اند. به طورکلی، هر انسانی که راهنما نداشته باشد و خودش

ص: 58

انوار الهی

[در زیارت جامعۀ کبیره آمده است:] «خَلَقَكُمُ اللهُ اَنْواراً» (خداوند متعال شما [اهل بیت (علیهم السلام) ] را به صورت نورهایی آفرید)؛ یعنی خلقتِ اصلی ایشان، همان خلقتِ نورانی شان است.

«فَجَعَلَكُمْ

بِعَرْشِهِ مُحْدِقِينَ حَتَّى مَنَّ عَلَيْنَا بِکُمْ... .»(1) (پس شما را [بعد از آن] بر گِرد عرش خویش قرار داد تا اينكه به واسطۀ شما، بر ما منت نهاد.)

[در اینجا] نمی خواهم کلمۀ عرش را معنا کنم؛ چون هم در روایات به طور مفصّل معنا شده و هم در آیات قرآن آمده است. شاید عرش، محل استقرار حاکمیتِ حضرت حق بر دستگاه خلقت است که همۀ فرامین الهی از آنجا بر عالم جاری می شود؛ یعنی محلادارۀ همۀ عالم است. خدای متعال بر ما منّت گذاشت و آن هایی را که حقایق نورانی بودند و جایشان در عالم دنیا نبود، [بلکه]در عالم بالا بود، تنزّل داد [تا ما از وجودشان بهره مند شویم].

حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمدمهدی میرباقری، رواق امام خمینی (رحمة الله) ، 27آبان1388

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در شب معراج

خوارزمی که از شخصیت های پرآوازۀ اهل سنت است و کتاب های متعددی دارد، از عبدالله بن عُمر [فرزند خلیفۀ دوّم] چنین نقل کرده است:

سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ وَ سُئِلَ بِاَیِّ لُغَةٍ خاطَبَکَ رَبُّکَ لَيْلَةَ الْمِعْراجِ قالَ خاطَبَنِی بِلُغَةِ عَلِیِّ بْنِ اَبِی طالِبٍ فَاَلْهَمَنِی اَنْ قُلْتُ يا رَبِّ خاطَبْتَنِی اَنْتَ اَمْ عَلِیٌّ فَقالَ يا اَحْمَدُ اَنا شَیْ ءٌ لا كَالْاَشْياءِ لا اُقاسُ بِالنّاسِ وَ لا اُوصَفُ بِالشُّبُهاتِ خَلَقْتُکَ مِنْ نُورِی وَ خَلَقْتُ عَلِيّاً مِنْ نُورِکَ فَاطَّلَعْتُ عَلَى سَرائِرِ قَلْبِکَ فَلَمْ اَجِدْ فِی قَلْبِکَ اَحَبَّ اِلَيْکَ مِنْ

ص: 60

نزول آیۀ تطهیر

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) عبای خودشان را روی خمسۀ طیبه کشیدند: روی سر مبارک خودشان، امیرالمؤمنین، فاطمۀ زهرا، امام حسن و امام حسین (علیهم السلام) و جبرائیل امین این آیه را بر پیامبر اسلام نازل کرد: {اِنَّما يُرِيدُ اللهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً}(2) (خداوند فقط مى خواهد پلیدى و گناه را از شما اهل بیت دور كند و كاملاً شما را پاک سازد.)

این آیه ]از آیاتی است که [بر عصمت اهل بیت (علیهم السلام) دلالت می کند. نزول این آیه در خانۀ امّ سلمه اتفاق افتاده است و وقتی دید که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) چنین حرکتی را انجام دادند، به ایشان عرض کرد: «ای رسول خدا! من هم [با شما]هستم؟» پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در جواب فرمودند: «تو بر راه درستی [؛ اگرچه از

ص: 61

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و مباهله با مسیحیان نجران

در سال دهم هجری قمری، نصارای نجران آمدند خدمتِ وجود مقدس پیامبر خاتم، محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله و سلم) و دربارۀ مسیحیت و حضرت عیسی (علیه السلام) صحبت و بحث کردند. کار به جایی رسید که این آیۀ کریمه نازل شد:

{فَمَنْ حاجَّکَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ اَبْناءَنا وَ اَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ اَنْفُسَنا وَ اَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللهِ عَلَى الْكاذِبِينَ}(2)[ای محمد] پس هركس در اين [باره] پس از علمی كه برایت [حاصل] آمده است، با تو محاجّه [یعنی جنگ و جدل] كند، بگو: «بياييد تا پسران ما و پسران شما و زنان ما و زنان شما و خودمان و خودتان را فرا خوانيم؛ سپس مباهله كنيم و لعنت خدا را بر دروغ گويان قرار دهيم.»

پس از نزول این آیه، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به آن ها فرمودند: «خداوند به من خبر داده است كه پس از مباهله، هركس بر باطل است، عذاب بر او نازل می شود تا به این وسيله، حق از باطل جدا شود.»

...نصارای نجران برای مشورت، یک روز مهلت خواستند. بزرگ نصارا گفت:

ص: 62

شأن نزول آیۀ ولایت

آیۀ 55 سورۀ مبارکۀ مائده روشن ترین آیه برای ولایت و امامت آقا امیرالمؤمنین (علیه السلام) است که فرموده است: {اِنَّما وَلِيُّكُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ} (ولىّ [و سرپرست] شما فقط خدا و پيامبر او و كسانى اند كه ايمان آورده اند: كسانى كه نماز را برپا مى دارند و درحال ركوع، زكات مى دهند.)

ص: 63

جواب قاطع امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) به معاویه

معاویه در جنگ صفین به امیرالمؤمنین (علیه السلام) نامه ای نوشت و در آن، فضایلی را برای خودش بیان کرد! مضمون نامۀ او این بود: «من فضایل بسیاری دارم. پدر من [ابوسفیان] از بزرگانِ جاهلیت بود و من نیز فرمانروای مسلمانان هستم. من با پیامبر، رابطۀ خویشاوندی داشته و به واسطۀ خواهرم که مادر مؤمنین است، من دایی مؤمنین هستم و نیز کاتب قرآنم... .»

امیرالمؤمنین (علیه السلام) پس از خواندن نامه فرمود: «آیا این پسر ‘آكِلَةِ الْاَكْبَادِ’(2) [یعنی] هِندِ جگرخوار است که این گونه فخرفروشی می کند؟!» سپس در جواب او شعری نوشتند که:

مُحَمَّدٌ النَّبِیُّ اَخِی وَ صِنْوِی***وَ حَمْزَةُ سَيِّدُ الشُّهَداءِ عَمِّی

وَ جَعْفَرٌ الَّذِی يُمْسِی وَ يُضْحِی***يَطِيرُ مَعَ الْمَلائِكَةِ ابْنُ اُمِّی

وَ بِنْتُ مُحَمَّدٍ سَكَنِی وَ عِرْسِی***مَسُوطٌ لَحْمُها بِدَمِی وَ لَحْمِی

وَ سِبْطا اَحْمَدَ وَلَدایَ مِنْها***فَاَيُّكُمْ لَهُ سَهْمٌ كَسَهْمِی

ص: 65

علم ائمۀ اطهار (علیهم السلام)

علم امام (علیه السلام) از مباحثی است که متکلمین شیعه و اندیشمندان فرقه های مختلف اسلامی همواره به آن توجه کرده اند. نگاهی که ما [شیعیان] به

ص: 66

علوم ائمۀ اطهار (علیهم السلام) و وضعیت آن زمان

مشهور است جابربن حیان که علم شیمی را وضع کرد، شاگرد امام صادق (علیه السلام) بوده و مبانی این علم را از ایشان فرا گرفته است(2)

یا در روایتی آمده است که روزی حضرت باقر (علیه السلام) در مسجد مدینه مشغول تدریس علم جغرافیا و هیئت بودند و امام صادق (علیه السلام) هم که کودک بودند، در محضر درس پدر حضور داشتند. خلیفۀ وقت [ولیدبن عبدالملک برای بازدیدِ مسجد] می آید و می بیند که آن ها گوشه ای از مسجد، بحث می کنند... . او پس از گفت وگویی کوتاه با امام باقر (علیه السلام) چشمش به امام صادق (علیه السلام) می افتد و ازحضور این طفل خردسال

ص: 67

وسعت علم امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)

وقتی که سلیمان نبی (علیه السلام) خواستند تختِ ملکۀ سبا را احضار کنند، به کسانی که در حضور و خدمتشان بودند، از انس و جن، فرمودند: {يا اَيُّهَا الْمَلَأُ اَيُّكُمْ يَأْتِينِی بِعَرْشِها قَبْلَ اَنْ يَأْتُونِی مُسْلِمِينَ} )ای بزرگان! کدام یک از شما تخت او [بلقیس] را برای من می آورَد؛ پیش از آنکه

ص: 68

گوشه ای از علم غیب امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)

علامه مجلسی (رحمة الله) از شخصی به نام وشاء چنین نقل کرده اند که امیرالمؤمنین (علیه السلام) روزی به او فرمودند: «برو به فلان مسجد در فلان محلۀ کوفه. زن و مردی باهم دعوا می کنند. آن ها را نزد من بیاور.» او رفت و گفت: «بیایید که امیرالمؤمنین (علیه السلام) با شما کار دارند.» وقتی آمدند محضر مبارک امیرالمؤمنین (علیه السلام) ، حضرت فرمودند: «به هم چه می گفتید؟» مرد گفت: «من این خانم را به عقد خودم در آوردم. مهریه هم برایش تعیین کردم؛ اما نمی دانم چه شد که شب عروسی و زفاف، به شدّت به او نفرت پیدا کردم! نمی توانم او را به عنوان همسر بپذیرم.» حضرت (علیه السلام) فرمودند: «می دانی چرا؟ چون این زن بر تو حرام است!» در بین حضاری که نشسته بودند، همهمه ای افتاد. حضرت به آن زن رو کردند و فرمودند: «ای خانم، من را می شناسی؟» گفت: «بله، اسمتان را شنیده ام؛ اما خودتان را ندیده بودم.» امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند:

آیا تو فلانی، دختر فلانی، از فلان قبیله نیستی؟ یادت هست در ایام جوانی، بدون اطلاع خانواده ات ازدواج موقت کردی؟ ازطریق آن ازدواج، صاحب فرزندی شدی و از ترس خانواده و خویشانت، این موضوع را مخفی کردی؛ سپس بچه که به دنیا آمد، برای اینکه خجالت نکشی، او را به بیابانی بردی تا رهایش کنی؛ اما عاطفۀ مادری ات اجازه نمی داد که او را تنها بگذاری. به هرحال، از ترس و خجالت برگشتی [به سمت او] و در همین زمان، چند سگ حمله کردند و تو فرار کردی. یکی از سگ ها رفت نزدیک بچه ات و تو از ترس اینکه آسیبی به او نرسد، سنگی را برداشتی و پرتاب کردی تا

ص: 70

گوشه ای از علم غیب امام رضا (علیه السلام)

حسن بن علی وشّاء در کار تجارت پارچه بود. او این طور تعریف کرده است:

یک بار برای تجارت به سمت خراسان می رفتم. شب هنگام وارد مرو شدم؛ درحالی که واقفی مذهب(2) بودم. اتاقی برای استراحت گرفتم. [هنوز دقایقی نگذشته بود که] دیدم در می زنند. غلام سیاهی پشتِ در بود. به قیافه اش می خورد که اهلِ مدینه باشد. غلام گفت: «آقا و مولایم می فرماید: ‘یکی از دوستانمان از دنیا رفته است. پارچه ای نزد شماست که می خواهم با آن، او را کفن کنم.’» گفتم: «آقای تو کیست؟» گفت: «علی بن موسی الرضا (علیه السلام) .»

ص: 71

ویژگی های ائمۀ اطهار (علیهم السلام)

قرآن کریم می فرماید: {وَ جَعَلْناهُمْ اَئِمَّةً يَهْدُونَ بِاَمْرِنا وَ اَوْحَيْنا اِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْراتِ وَ اِقامَ الصَّلاةِ وَ اِيتاءَ الزَّكاةِ وَ كانُوا لَنا عابِدِينَ}(2) (و آنان را پيشوايانى قرار داديم كه به امر ما [مردم] هدايت می کردند و انجامِ كارهاى نيک و برپاداشتن نماز و دادن زكات را به آن ها وحى كرديم و فقط ما را عبادت می کردند.)

براساس این آیه، امام معصوم (علیه السلام) پنج ویژگی دارد:

1. اولین ویژگی امام (علیه السلام) این است که به امر خدا هدایت می کند تا مردم موحد باشند، دین دار باشند، منحرف نباشند؛ بنابراین هدایت مهم ترین کار امام است.

2. تمام خوبی ها و امور خیر در وجود امام (علیه السلام) قرار دارد. شما در زیارت جامعۀ کبیره می خوانید: «اِنْ ذُكِرَ الْخَيْرُ كُنْتُمْ اَوَّلَهُ وَ اَصْلَهُ وَ فَرْعَهُ وَ مَعْدِنَهُ.»(3) (اگر سخن از خير به ميان آيد، شما سرآغاز و اصل و فرع و معدن آن هستید.)

ص: 73

ائمۀ اطهار (علیهم السلام) و جلوگیری از انحرافات

انحراف همیشه در جامعه هست و اقسامی دارد: انحراف عقیدتی، انحراف اخلاقی، انحراف اجتماعی، انحراف اقتصادی، انحراف سیاسی، انحراف خانوادگی و... .

بعضی ها در اعتقادات و باورهایشان انحراف دارند، بعضی ها در اخلاق و

ص: 74

پرهیز از تحریک مخالفان

در روایتی، امام رضا (علیه السلام) به ابن ابی محمود فرموده اند: «اِنَّ مُخالِفِينا وَضَعُوا اَخْباراً فِی فَضائِ-لِنا وَ جَعَلُوها عَلَى ثَلاثَةِ اَقْسامٍ اَحَدُهَا الْغُلُوُّ وَ ثانِيهَا التَّقْصِيرُ فِی اَمْرِنا وَ ثالِثُهَا التَّصْرِيحُ بِمَثالِبِ اَعْدائِنا.» (همانا مخالفان ما اخباری در فضایل ما جعل كرده اند و آن اخبار بر سه قسم است:1. غلوّ؛ 2. كوتاهى در حقّ ما؛ 3. تصريح به بدى هاى دشمنانمان و دشنام آن ها.)

اینکه عده ای بیایند میان جمع، در مقابل دیگران، دشمنان ]اهل بیت (علیهم السلام) [ را با حرف های ناپسند نقد کنند [کار پسندیده ای نیست]! گاهی شما می خواهید افرادی را نقد کنید؛ ازاین رو اشکال عملکرد و کارشان را می گویید [که ایرادی ندارد]؛ اما گاهی به اسم عیدالزهرا و به اسم شادی اهل بیت (علیهم السلام) ، حرف های ناپسندی می زنند که باعث برخورد با شیعه می شود... .

بعد از بیان اقسامِ اخبار جعلی، به آثارش اشاره می کنم. [در ادامۀ این روایت] امام رضا (علیه السلام) فرمودند:

فَاِذا سَمِعَ النّاسُ الْغُلُوَّ فِينا كَفَّرُوا شِيعَتَنا... وَ اِذا سَمِعُوا التَّقْصِيرَ اعْتَقَدُوهُ فِينا وَ اِذا سَمِعُوا مَثالِبَ اَعْدائِنا بِاَسْمائِهِمْ ثَلَبُونا بِاَسْمائِنا.(2)

پس مردم وقتی اخبار غلو را دربارۀ ما می شنوند، شیعیان ما را تکفیر

ص: 75

ائمۀ اطهار (علیهم السلام) و جلوگیری از غلوّ

کسانی هستند که در محبت اهل بیت (علیهم السلام) غلوّ می کنند. عده ای از آن ها می گفتند: «علی خدای ماست! [نَعُوذُ بِاللهِ]» یا می گویند: «حسین خدای من است! [نَعُوذُ بِاللهِ]» این کفر است و جایز نیست. خلاف توحید و اعتقاد ماست.(1)کسی نزد امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) آمد و آن حضرت را خدا خطاب کرد. حضرت فرمودند: «[این حرف ها را نزنید.] دربارۀ ما غلوّ نکنید! ما بندۀ خدا هستیم.»(2)

ائمۀ اطهار (علیهم السلام) هم وقتی با خدا کار دارند، دعا می کنند، نماز می خوانند، حاجاتشان را مطرح می کنند. چنین نیست که بخواهید ربوبیّت و نبوت یا الوهیّت را به آن ها نسبت دهید، حتی در شعر یا مداحی.

کوتاهی در حق ائمۀ اطهار (علیهم السلام)

علم امام معصوم (علیه السلام) لدنّی است: به اِذن خدا علم غیب می دانند، به اذن خدا کرامت دارند، به اذن خدا شفا می دهند، به اذن خدا نزد خدا واسطه می شوند و... . حالا کسی می آید و این ]مقامات[ را منکر می شود!

متأسفانه کتاب هایی هم نوشته یا ترجمه کرده اند که چاپ شده است و گاهی در آن ها [مقام و منزلت] ائمه (علیهم السلام) را در حدّ یک عالِم تحصیل کرده پایین آورده اند! این هم تقصیر [و کوتاهی] است. همان طور که غلوّ [زیاده روی] خطرناک است، تقصیر هم خطرناک است. زیارت جامعۀ کبیره، شناسنامۀ اهل بیت (علیهم السلام) است. ما در این زیارت، ائمه (علیهم السلام) را واسطۀ فیض می دانیم.

حجت الاسلام والمسلمین

رفیعی، رواق امام خمینی (رحمة الله) ، 7مهر1390

ص: 77

خلفای مطلق الهی

چه کسی غیر از اهل بیت (علیهم السلام) می تواند حق بندگی خدا را رعایت کند؟ وقتی ائمه (علیهم السلام) عبدِ مطلق خدای متعال شدند، در موقعیتی قرار می گیرند که به تعبیر [این فراز از] دعای ماه رجب که می فرماید: «لا فَرْقَ بَيْنَکَ وَ بَيْنَها اِلّا اَنَّهُمْ عِبادُکَ وَ خَلْقُکَ»(1)

هیچ فرقی بین امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) و خدای متعال نیست، هیچ فرقی بین امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و خدای متعال نیست، هیچ فرقی بین امام رضا (علیه السلام) و خدای متعال نیست، [هیچ فرقی بین امامان معصوم (علیهم السلام) و خدای متعال نیست]؛ جز اینکه خدای متعال، خالق و معبود است و اهل بیت (علیهم السلام) عبد و مخلوق... .[ممکن است با خود بگویید] وقتی که آن قدر فاصله زیاد است که یکی عبد است و یکی معبود، یکی خالق است و یکی مخلوق، پس معنای این «لا فَرْقَ» چیست؟ [در جواب می گوییم] فرقش همانی است که در زیارت جامعۀ کبیره می خوانیم: امام (علیه السلام) عبدی است که خلیفۀ مطلق خداست. خلافت مطلقه دارد.(2)

امام (علیه السلام) در موقعیتی قرار دارد که تمام امور عالمِ خلقت، به اِذن خداوند در اختیار اوست؛ ازاین رو شما اگر از امام [حاجتی] بخواهید، گویا از خدا خواسته اید.

حجت الاسلام والمسلمین

سیدمحمدمهدی میرباقری، رواق امام خمینی (رحمة الله) ، 17خرداد1398

زیارت مطلقۀ امام حسین (علیه السلام) و امام شناسی

شیخ صدوق (رحمة الله) وقتی می خواهد زیارت مطلقۀ امام حسین (علیه السلام) را نقل کند، می گوید: «زیارت های بسیاری برای امام حسین (علیه السلام) نقل شده است؛ ولی من این زیارت را انتخاب کردم؛ زیرا: ‘اَصَحُّ الزِّیاراتِ عِنْدِی مِنْ طَرِیقِ الرِّوایةِ وَ فِیها

ص: 79

شفای بیماری بَرَص توسط امام هادی (علیه السلام)

بر اساس نقلی از ابوهاشم جعفری، در سامرا [فرد] شیعه ای بود که بیماری برص داشت. [روزی] نزد یکی از دوستان امام هادی (علیه السلام) [به نام ابوعلی فِهری] آمده و از وضعیت جسمی اش شکایت کرد. او گفت: «نزد امام هادی (علیه السلام) برو و از حضرت بخواه برایت دعا کنند. امیدوارم خداوند به برکت دعای ایشان، شفایت دهد!» آن شخص سرِ راه امام هادی (علیه السلام) نشست تا ایشان را ملاقات کرده و تقاضا کند که برایش دعا کنند. وقتی حضرت (علیه السلام) از خانۀ متوکل برمی گشتند، برخاست تا نزد ایشان برود. هنوز چندقدمی مانده بود

ص: 80

بخش چهارم: ولایت پذیری و ولایت مداری

ولایت خدا؛ ولایت طاغوت

همۀ ما می دانیم که انسانِ بی ولایت وجود ندارد. همۀ انسان ها زیر چتر ولایت هستند. ولایت بر دو نوع است: ولایت خدا و ولایت طاغوت. خداوند در قرآن کریم فرموده است:

{اَللهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ اِلَى النُّورِ وَ الَّذِینَ کَفَرُوا اَوْلِیاؤُهُمُ الطّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ اِلَى الظُّلُماتِ اُولَئِکَ اَصْحابُ النّارِ هُمْ فِیها خالِدُونَ}(1)

خداوند ولیّ و سرپرست کسانی است که ایمان آورده اند: آن ها را از ظلمت ها به سوی نور بیرون می برد و کسانی که کافر شدند، اولیای آن ها طاغوت ها هستند که آن ها را از نور به سوی ظلمت ها بیرون می برند: آن ها اهل آتش اند که همیشه در آن خواهند ماند.

حواسمان باشد که حتماً لازم نیست طاغوت، فرعون و نمرود باشد؛ حتماً لازم نیست صدامِ ملعون باشد. به تعبیر قرآن، هرآنچه غیرِخداست و غیر آن هایی که خدا اجازه داده است، طاغوت است. بدانید خدا آن گروهی که ولایت الهی را پذیرفتند، از ظلمتِ جهل، اضطراب، ظلمت، ناامنی و... نجات می دهد و به وادیِ نورِ آرامش و نورِ رحمت و نورِ ولایت رهنمون می سازد.

صاحبانِ ولایت

1. خداوند: اولین وجود نازنینی که امروَنهی او برای ما لازم الاجراست، حضرت حق تعالی است. خدا دربارۀ هرچه بگوید: «باید»، یعنی آن را واجب کرده است و دربارۀ هرچه بگوید: «نباید»، یعنی حرام است. اگر مردم این بایدهاونبایدها را انجام دهند، ولایت الهیه را پذیرفته اند. ولایت یعنی پذیرش بایدهاونبایدها.

2. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) : چون دستور خداوند در قرآن این است که هرچه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده است، باید اطاعت شود: {وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا.}(1) (آنچه پيامبر برایتان آورد، بپذیرید و از آنچه شما را نهى كرد، خوددارى كنيد.)

3. امیرالمؤمنین (علیه السلام) و اولاد معصوم ایشان (علیهم السلام) .

4. فقهای عظام [در عصر غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ]: امام صادق (علیه السلام) در روایتی فرموده اند: «و اما هرکس از فقیهان كه نفس خویش را [از شهوات و لذات] حفظ کند، نگهبان دين خود باشد، با هواهای نفسانی اش به مخالفت برخیزد و مطيع امر مولايش باشد، بر عوام لازم است كه از او تقليد كنند.»(2)

می بینید که در عصر غیبت، ما را رها نکرده اند. همچنان که بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ما را رها نکردند و برایمان ولیّ گذاشتند، در عصر غیبت هم،

ص: 85

ولایتِ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)

خداوند متعال حقِ ولایت را به پیامبرش عنایت فرموده است. به تعبیر فقها و علمای عظیم الشأن، ازجمله امام راحل (رحمة الله) ، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در زمان حیاتشان سه مسئولیت در جامعه داشتند:

1. رسالت و پیامبری: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) احکام و معارف دین را از طریق وحی از خداوند دریافت و سپس این آموزه های وحیانی را، هم به مردم ابلاغ می کند و هم به آن ها آموزش می دهد.

2. مقام قضاوت: حل وفصل مشکلات مردم و دعاوی و اختلافات مسئولیت دیگر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بود؛ چنان که قرآن کریم فرموده است: {وَ مَا كانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ اِذا قَضَى اللهُ وَ رَسُولُهُ اَمْراً اَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ

ص: 86

داوری و حکمیّت ائمۀ اطهار (علیهم السلام)

خداوند فرموده است: {فَلَا وَ رَبِّکَ لا يُؤْمِنُونَ حَتَّى يُحَكِّمُوکَ فِيما شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لا يَجِدُوا فِی اَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمّا قَضَيْتَ وَ يُسَلِّمُوا تَسْلِيماً}(2) (به پروردگارت سوگند که آن ها مؤمن نخواهند بود؛ مگر اینکه در اختلاف های خود، تو را به داوری طلبند؛ سپس از داوری تو، در دل خود احساس ناراحتی نکنند و کاملاً تسلیم باشند.)

[به عبارتی دیگر] اگر پیامبر قضاوتی کرد، نپرسند: «چرا؟» و در دلشان نگویند: «چرا این طور فرمود؟!» فصل الخطاب در دوران حضور، با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و امام (علیه السلام) است، در دوران غیبت هم با ولیّ فقیه و مرجع تقلید. در مسائل شرعی که هیچ، در مسائل سیاسی و اجتماعی هم این گونه است. اگر می گویند کلام رهبری و ولیّ فقیه فصل الخطاب است، این فقط جنبۀ اجتماعی و حزبی و سیاسی ندارد؛ بلکه به معنای یک اصل اعتقادی است؛ به همین دلیل اگر داوری کرد، نباید بگوییم: «به نظر ما، رهبر و ولیّ فقیه در

ص: 87

لزوم اطاعت از رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمۀ اطهار (علیهم السلام)

{یا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اَطِیعُوا اللهَ وَ اَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ اُولِی الْاَمْرِ مِنْکُمْ}(2) (اى كسانى كه ایمان آورده اید، از خدا و پیامبر و اولی الامرتان [یعنی اوصیای الهی] اطاعت كنید.)

در این آیۀ کریمه چند نکته مطرح است:

1. فعل {اَطِیعُوا} تکرار شده است؛ درحالی که یک بار نیز کافی بود. چرا {اَطِیعُوا} تکرار شده است؟ چرا سه بار تكرار نشده است؟ {اَطِیعُوا اللهَ} در واقع امر عقلی است؛ یعنی عقل انسان می فهمد که باید از خدا اطاعت کرد؛ اما {اَطِیعُوا الرَّسُولَ} یعنی اطاعت از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دیگر حرف عقل نیست؛ [بنابراین] فعل تکرار می شود: اولین {اَطِیعُوا} می شود امر ارشادی؛ اما اولین امری که خدا می کند، این است که از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هم اطاعت کنید. این اطاعت می شود امر مولوی.(3)

2. اصولاً آنچه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده اند، به دو دسته تقسیم می شود: دستۀ

ص: 88

همراه با صادقین

خداوند در سورۀ مبارکۀ توبه فرموده است: {یا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ کُونُوا مَعَ الصّادِقِینَ}(2) (اى كسانى كه ایمان آورده اید، از [مخالفت با فرمان] خدا بپرهیزید و با راست گویان باشید!)

فخر رازی [صاحب تفسیر کبیر] وقتی به این آیه می رسد، می گوید: «صادقین باید حتماً معصوم باشند.»(3)

وقتی خداوند به طور مطلق می فرماید: {کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ}، این معیّت و همراهی، مطلقاً اقتضا می کند که صادقین معصوم باشند؛ وگرنه با کسی که گاهی وقت ها صادق نیست، نمی شود همراه شد؛ بنابراین صادقین حتماً باید معصوم باشند. ازاین به بعد ]فخر رازی[ می گوید: «صادقین همۀ

ص: 89

ولایت مداری

ولایت مداری یعنی پیاده کردنِ آنچه امام معصوم (علیه السلام) و شخص صاحبِ ولایت، ازسوی خدا در زمین برای مردم پیاده می کند. زندگی ما متأثر از اماممان است. نمی توانیم بگوییم زندگی ما جدای از امام (علیه السلام) و جدای از ولایت است. ولایت در زندگی ما اثر دارد و باید ولایت مدار باشیم؛ اما چگونه؟ فقط با شعار و حرف یا در مقام عمل؟!

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده اند: «اِنَّ اَبْغَضَ النّاسِ اِلَى اللهِ مَنْ يَقْتَدِی بِسُنَّةِ اِمامٍ وَ لا يَقْتَدِی بِاَعْمالِهِ.»(2)

(همانا مبغوض ترين مردم در پيشگاه الهى، كسی است كه به سنّت امامی اقتدا مى كند؛ ولى از اعمال او پيروى نمى كند.) چنین شخصی به زبان می گوید که ولایت مدار است؛ اما در عمل این گونه نیست.

[طبق آنچه گفتیم،] اولین مرحله از فهمِ معنای ولایت، ولایت مداری است و سپس، عمل کردن به آن. انسان نباید در جامعه، بدون رهبر و ولیّ باشد. باید رهبرش را انتخاب کند؛ حالا این رهبر، یا امام و رهبرِ هدایت است که اگر دنبالش بروی، مسیرش به بهشت برین ختم می شود(3)

یا امام «نار»

ص: 90

اقلیّت یا اکثریّت؟!

بعضی افراد ملاک و میزان حقانیت را کثرت تعداد یا معیار ناحق بودن را اقلّ اعداد می دانند! بعضی از همین ها سؤال می پرسند که: «اگر شیعه برحق است، پس چرا در طول تاریخ در اقلیت قرار داشته است؟»

ما به این سؤال، جوابی نقض می دهیم: اولاً، اگر اکثریت ملاک باشد، امروزه تعداد پیروان آیین مسیحیت از همۀ ادیان بیشتر است؛ پس آیا حقانیت با مسیحیان است؟! ثانیاً، شیعه در مقایسه با چهار مذهب [اهل سنت] در اقلیت نیست. ثالثاً، امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرموده اند: «يا مَعْشَرَ النّاسِ لا تَسْتَوْحِشُوا فِی طَرِيقِ الْهُدَى لِ-قِلَّةِ اَهْلِهِ.»(2)

«ای گروه مردم، در مسیر هدایت [و حقانیت] از کم بودن نفراتتان نترسید.» رابعاً، در چندین آیه از قرآن کریم آمده است: {وَ قَلِيلٌ مِنْ عِبادِیَ الشَّكُورُ}(3) (و عدۀ کمی از بندگانم، شکرگزارند.) بنابراین [براساس استدلال عده ای] چون بندگان شاکر کم هستند، این ها باطلند؟! ازطرفی، در آیاتی دیگر از قرآن کریم آمده است:

{«وَ لَكِنَّ اَكْثَرَ النّاسِ لا يَشْكُرُونَ}(4) (ولی بیشتر مردم شکرگزار نیستند.)

{وَ لَكِنَّ اَكْثَرَ النّاسِ لا يُؤْمِنُونَ}(5) (ولی بیشتر مردم ایمان نمی آورند.)

{وَ اَكْثَرُهُمُ الْفاسِقُونَ}(6) (و بیشترشان فاسق هستند.)

{اَكْثَرُهُمْ لا يَعْقِلُونَ}(7) (بیشترشان نمی اندیشند.)

ص: 91

حدیث نورانیِ سلسلةالذّهب

حدیث سلسلة الذهب را ثامن الحجج، علی بن موسی الرضا (علیه السلام) ، با سلسله اسنادی از پدرانشان تا رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و بعد از جبرائیل (علیه السلام) ، در نیشابور بیان کردند. براساس این حدیث نورانی، خداوند متعال فرموده است: «لا اِلَهَ اِلَّا اللهُ حِصْنِی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِی اَمِنَ مِنْ عَذابِی.» («لا اِلَهَ اِلَّا اللهُ» قلعه و پناهگاه من است؛ پس هرکس داخل قلعۀ من شود، از عذابِ من ایمن است.) اما دست یابی به این امان شرط دارد. [امام رضا (علیه السلام) پس از بیان این سخن خداوند،] پردۀ کجاوه ای را که در آن نشسته بودند، کنار زدند و بعد از آنکه موکبشان چند قدم برداشت، جمله ای اضافه کردند و با صدای بلند فرمودند: «بِشُرُوطِها وَ اَنا مِنْ شُرُوطِها.»(1)

پس شروط «لا اله الّا الله» پذیرش [ولایت و امامت] پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و دوازده امام معصوم (علیهم السلام) است.

مقصود، فقط گفتن لفظ «لا اله الّا الله» با زبان نیست. درحقیقت، کسی که با اعتقاد واقعی، «لا اِلَهَ اِلَّا اللهُ» را می گوید، دیگر بندۀ پول نیست، بندۀ غضب و شهوت و... نیست؛ بلکه فقط بندۀ «الله» است.

حجت الاسلام والمسلمین

سیدمرتضی حسینی، رواق امام خمینی (رحمة الله) ، 28آبان1389

ص: 92

روایت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و پذیرش ولایت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)

خداوند فرموده است: {وَ مَن يُسْلِمْ وَجْهَهُ اِلَى اللهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى وَ اِلَى اللهِ عاقِبَةُ الْاُمُورِ}(1) (و هركس خود را تسليم خدا كند، درحالى كه نيكوكار باشد، قطعاً به دستگیرۀ محکمی چنگ زده است و عاقبت همۀ کارها به سوی خداست.) در تفسیر البرهان ذیل این آیه، [از امام رضا (علیه السلام) نقل شده است که] پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «بعد از من فتنه ای تاریک و ظلمانی خواهد بود و تنها کسانی از آن رهایی می یابند که به عروةالوثقی چنگ بزنند.» فردی عرضه داشت: «وَ ما الْعُرْوَةُ الْوُثْقَى.»(عروةالوثقی [دستاویز محکم] چیست؟) فرمودند:«وَلايَةُ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ.» (ولایت سید اوصیا.) پرسید: «سید اوصیا کیست؟» فرمودند: «اميرالمؤمنين (علیه السلام) .» ]دوباره [ سؤال کرد: «وَ مَنْ اَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ؟» (امیرالمؤمنین کیست؟) پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «مَوْلَى الْمُسْلِمِينَ وَ اِمامُهُمْ بَعْدِی.» (مولای مسلمانان و امام آن ها بعد از من.) او پرسید: «يا رَسُولَ اللهِ وَ مَنْ مَوْلَى الْمُسْلِمِينَ وَ اِمامُهُمْ بَعْدَکَ؟» (ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ، مولای مسلمانان و امام آن ها بعد از شما کیست؟) حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «اَخِی عَلِیُّ بْنُ اَبِی طالِبٍ.»(2)

(برادرم علی بن ابی طالب (علیه السلام) .)

حجت الاسلام والمسلمین

حسینی اراکی، رواق امام خمینی (رحمة الله) ، 9تیر1393

سنّت ولایت مداری

امام رضا (علیه السلام) فرموده اند: «رَحِمَ اللهُ عَبْداً اَحْيا اَمْرَنا... .»(1) (خدا رحمت کند بنده ای را که امر ما را زنده کند.) هدیه از این بهتر که دعای امام رضا (علیه السلام) پشتوانۀ زندگی من و شما باشد؟! اگر زندگی من و شما به طور مداوم احیای امرِ ولایت اهل بیت (علیهم السلام) باشد، عاقبت به خیر هم می شویم؛ چون خداوند فرموده است: {يا اَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اِنْ تَنصُرُوا اللهَ يَنصُرْكُمْ وَ يُثَبِّتْ اَقْدامَكُمْ}(2) (ای کسانی که ایمان آورده اید، اگر خدا را یاری کنید، شما را یاری می کند و قدم هایتان را استوار می سازد.)

[این آیه از ما می خواهد] خدا را یاری کنیم. [اما چگونه؟] خُب معنای یاریِ خدا چیست؟ یعنی ولایتِ خدا را یاری کنیم.

سنّت ولایت مداری خیلی در جامعۀ ما به چشم می خورد. [مثالی ساده می زنم تا معنای ولایت مداری کاملاً روشن شود.] با این ادبیاتی که برایتان می گویم، می توانید این موضوع را به بچه هایتان هم بگویید: برای بچه های مهدکودک یا کلاس اوّل، حرف مربی یا معلم، مثل وحی مُنزل است. معنا و مفهومش این است که آن ها مربی و معلمشان را ولیّ خود می دانند؛ بنابراین، هرچه او بگوید، گوش می دهند و می دانند که دانایی و آگاهی او بسیار بیشتر از خودشان است. بر همین اساس، اگر قرار است ما به مقصد بندگیِ خدا برسیم، جادۀ آن ولایت است که اسمش در قرآن، صراط مستقیم است.(3)حالا پیامبر این سنّت را برای چه آوردند؟ برای اینکه بگویند بحث ولایت مداری در زندگی هایمان موج می زند: بازی هایمان با محوریت مربّی است، فیلم و سریال ها با محوریت کارگردان است، مسافرتمان با محوریت مدیر کاروان است و... . این ها همه ولایت مداریِ بشری است؛ یعنی آدم ها

ص: 95

ایمان به ولیّ خدا و اجابت دعا

در روایتی به نقل از محمدبن مسلم، امام باقر یا امام صادق (علیهما السلام) فرموده اند:

... در زمان بنی اسرائیل هرکس می خواست از خدا چیزی طلب کند، چهل شب مشغول مناجات و دعا و استغاثه به حضرت حق می شد؛ سپس بعد از آن چله نشینی و ریاضت، درخواستش را عرضه و خدا دعایش را اجابت می کرد؛ اما یک بار این رسم شکسته شد و فردی که چهل شب التماس و دعا کرد، حاجتش برآورده نشد! پس نزد عیسی بن مریم (علیه السلام) آمد و از حال خود شکایت کرد و از آن حضرت خواست که برایش دعا کنند. حضرت عیسی (علیه السلام) [فرمودند باید علت را از خدا بپرسند؛ ازاین رو] تطهیر کردند و نماز خواندند و از خدا [راز بنده اش را] پرسیدند . خدا در پاسخ به حضرت عیسی (علیه السلام) این چنین وحی فرمود: «اِنَّ عَبْدِی اَتانِی مِنْ غَيْرِ الْبابِ الَّذِی اُوتَى مِنْهُ اِنَّهُ دَعانِی وَ فِی قَلْبِهِ شَکٌّ مِنْکَ...»(1) (اين بندۀ من از درى كه بايد، وارد نشده است. همانا او مرا مى خوانَد؛ درحالى که در قلبش به تو شک دارد [که آیا عیسی (علیه السلام) پیغمبر خداست یا نه؟]... .)

[در ادامۀ روایت، شخص از حضرت عیسی (علیه السلام) می خواهد که برایش دعا کنند تا شک او برطرف شود.]...خدا اراده کرده است هم در قوس صعود و هم در قوس نزول، نه چیزی از بنده اش بپذیرد و نه چیزی به بنده اش عنایت کند، مگر ازطریق

ص: 96

ولایت مداری در عمل

زمانی ما ولایت مدار می شویم که نه فقط با زبان، بلکه در عمل هم مدعی ولایت مداری بوده و به شروط ولایت مداری عامل باشیم. اگر ما تابع و پیروِ علی بن ابی طالب (علیه السلام) و امام رضا (علیه السلام) هستیم و در دوران غیبت، دنبال جانشینان حضرات معصومین (علیهم السلام) حرکت می کنیم، زمانی می توانیم بر ادعایمان پافشاری کنیم که به شروط ولایت مداری عمل کرده باشیم. اولین شرط ولایت مداری، ایمان به ولایت است. هستند افرادی که در کنار حرم امام رضا (علیه السلام) می خواهند امام رضا (علیه السلام) را امتحان کنند! این ها مؤمن نیستند... . اینکه افرادی بخواهند امام معصوم (علیه السلام) را امتحان کند، نشانۀ این است که به این اصل اعتقادی و باور دینی [یعنی ایمان به ولایت] مؤمن نیستند.

[قرآن می فرماید:] ای مؤمنان! {آمَنُوا...}؛ یعنی اگرچه مؤمن هستیم، ایمان بیاوریم: هم ایمان به الله و هم ایمان به رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) و ولی الله (علیه السلام) ؛ یعنی به ولایت و صاحبِ ولایت مؤمن باشیم. باور و اعتقاد داشته باشیم و بدانیم در قوس صعود و قوس نزول، هرچه هست، در اختیار ولیّ خدا در روی زمین است.

ص: 97

صراط محبت خدا

ما برای این به خانۀ دنیا آمده ایم که به معرفت و محبت خدای متعال برسیم. همۀ فقرها و نیازهای ما هم وسایل رسیدنمان به خداست. این نیازها مانع رسیدن به خدا نیست؛ بلکه اسباب رسیدن به خداست. نکته ای بسیار مهم وجود دارد و آن هم اینکه خدای متعال در این دنیا برای رسیدن به معرفت و محبت، صراطی قرار داده است که اگر در آن صراط حرکت کردیم، همۀ این امکانات، می شود وسیلۀ رسیدن به خدا و ما را به خدا می رساند؛ یعنی غذاخوردنمان، خوابیدنمان، استراحتمان، شغلمان، همسرمان، خوراکمان، فرزندمان و...، همه بوی خدا می دهد، {صِبْغَةَ اللهِ(1)} دارد، رنگ محبت خدا دارد و ما را به خدا می رساند و اگر از آن صراط بیرون رفتیم، همۀ این ها می شود مانع ما، حجاب ما و همه چیز بوی دنیا می دهد و [درنتیجه] انسان از خدا دور می شود.

طبق روایتی [روش و سیرۀ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در نوشيدن، چنين بود كه هر وعدۀ نوشيدن را در سه جرعه تقسيم و در هر جرعه، نام و حمد الهى را بر زبان جارى مى کردند؛ بنابراین] اگر کسی آب بیاشامد و آن را سه قسمت کند [و قبل از هربار نوشیدن]، {بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ} بگوید و خدا را حمد کند، خدا او را می بخشد.(2) [بنابراین] با یک لیوان آب خوردن هم انسان می تواند از مغفرت الهی بهره مند شود.

ص: 98

محبت و اطاعت

خدا ان شاءالله به همۀ ما طهارت باطنی عطا فرماید تا این ها [یعنی حضرات معصومین (علیهم السلام) ] را بشناسیم. خدا را شکر می کنیم که محبت این بزرگواران (علیهم السلام) را در قلب های ما قرار داده است. محبت، اکسیر اعظم است. چقدر باید سجدۀ شکر کنیم که رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) را دوست داریم، اباعبدالله (علیه السلام) را دوست داریم، قمربنی هاشم [حضرت عباس (علیه السلام) ] و حضرت مجتبی (علیه السلام) وحضرت رضا (علیه السلام) و... را دوست داریم! همین محبت، کلید فهم است؛ اما نباید در حد محبت بماند. [امام صادق (علیه السلام) فرموده اند:] «اِنَّ الْمُحِبَّ لِمَنْ يُحِبُّ مُطِيعٌ.»(1)

(به درستی که محب، مطيع كسى است كه او را دوست دارد.) بنابراین اگر واقعاً [امامان معصوم (علیهم السلام) را] دوست داریم، باید از ایشان اطاعت کنیم.

حجت الاسلام والمسلمین فاطمی نیا، رواق امام خمینی (رحمة الله) ، 7اسفند1387

ابن بشّار و ایمان به امامتِ امام رضا (علیه السلام)

شخصی است به نام حسین بن بشّار واسطی مدائنی. او سه امام، یعنی امام کاظم و امام رضا و امام جواد (علیهم السلام) را درک کرده است. در مقطع انتقال امامت به امام رضا (علیه السلام) وقفه ای به وجود آمد؛ یعنی عده ای تا زمان حیات دنیایی امام هفتم، معتقد [به امامت] بودند؛ ولی در زمان امام هشتم، در این امر متوقف شدند و شدند اهلِ وقف یا واقفی ها.

حسین بن بشّار [نیز از کسانی بود که] در این مقطع دچار تردید شد که آیا امام هشتم، امام بعدی ند یا نه؟! او به شهادت حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) مطمئن نبود؛ یعنی باور نمی کرد ایشان از دنیا رفته باشند و نوبت به امام بعدی رسیده باشد! در همین حالتِ تردید، خدمت امام هشتم (علیه السلام) در مدینه رسید. نزد آن حضرت (علیه السلام) نشست. هنوز حرفش را نزده بود که ایشان بدون اینکه از او سؤالی کنند، فرمودند: «اِنْ اَرَدْتَ اَنْ يَنْظُرَ اللهُ اِلَيْکَ مِنْ غَيْرِ حِجابٍ وَ تَنْظُرَ اِلَى اللهِ مِنْ غَيْرِ حِجابٍ فَوالِ آلَ مُحَمَّدٍ وَ والِ وَلِیَّ الْاَمْرِ مِنْهُمْ... .»(1) (اگر می خواهى خداوند، بدونِ پرده تو را ببيند و تو نيز خدا را بى پرده ببينى، آل محمّد و امام از اين خانواده را دوست بدار... .)

یعنی اگر دودمان پیامبر (علیهم السلام) را دوست داشته باشیم [و یاری شان کنیم] این عمل ما را به اوجی می رساند که هیچ عملی در عالَم، این نیرو را ندارد. با شنیدن سخن امام رضا (علیه السلام) شک حسین بن بشّار برطرف شد؛ ازاین رو به آن حضرت (علیه السلام) ایمان آورد و جزو اهلِ وقف (واقفی ها) قرار نگرفت.

حجت الاسلام والمسلمین

کازرونی، حسینیۀ امام رضا (علیه السلام) ، 7آبان1393

ص: 101

چهار شرط آمرزیده شدن

خداوند در سورۀ مبارکۀ طه فرموده است: {وَ اِنِّی لَغَفّارٌ لِمَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً ثُمَّ اهْتَدَى}(1) (و من هرکه را توبه کند و ایمان آورَد و عمل صالح انجام دهد، سپس هدایت شود، می آمرزم.) اگر این چهار ویژگی در زندگی انسان به وجود آید، او مشمول آمرزش الهی است؛ یعنی عاقبت به خیر و سعادتمند می شود. این چهار ویژگی چیست؟

1.{ لِمَن تابَ} (کسی که توبه کند. ) یعنی کسی که از راه اشتباه برگردد.

2.{ آمَنَ} ([به خدا] ایمان بیاورد.)

3.{ عَمِلَ صالِحاً} (عمل صالح انجام دهد.)

4. {ثُمَّ اهْتَدَى} (سپس راه را پیدا کند.)

سه شرط اول مشروط به این چهارمی است. این راه چیست؟ در روایات و تفاسیر، راجع به {ثُمَّ اهْتَدَى} از اهل بیت (علیهم السلام) سؤال شده و آن ها پاسخ داده اند. در روایتی، وجود مبارک خاتم الانبیا محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده اند: «یا عَلِیُّ... وَ لَقَدْ ضَلَّ مَنْ ضَلَّ عَنْکَ وَ لَنْ يُهْدَى اِلَى اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ لَمْ يَهْتَدِ اِلَيْکَ وَ اِلَى وَلايَتِکَ.»(2)

(یا علی،... هر كه از [ولایت] تو گمراه است، گمراه است و هر كه راهى به سوی تو و ولايت تو ندارد، راهى به خدای عزّوجل ندارد.)

[طبق این روایت] کسانی می توانند به سمت خدا هدایت شوند که ابتدا سراغ امیرالمؤمنین (علیه السلام) رفته باشند؛ یعنی کسانی مشمول آمرزش الهی می شوند که مسیرشان مسیر ولایت باشد. اگر انسان از جادۀ ولایت آمد، به مقصد می رسد؛ وگرنه گمراه می شود. براساس روایتی دیگر [در همین باب]، کسی از امام صادق (علیه السلام) سؤال کرد: «فَما هذَا الْهُدَى بَعْدَ التَّوْبَةِ وَ الْاِيمانِ وَ الْعَمَلِ الصّالِ-حِ قالَ» (معنی این هدایتِ بعد از توبه و ایمان و عمل صالح چیست؟)

ص: 102

ولایت ائمۀ اطهار (علیهم السلام) و عاقبت به خیری

اگر کسی می خواهد عاقبت به خیر شود، باید وجود خودش را با ولایت ائمه (علیهم السلام) گره بزند. این ارتباط و توسل، سبب حُسنِ عاقبت می شود. کتابی است به نام قاموس الرجال نوشتۀ علامه شیخ محمدتقی شوشتری که به عزیزان روحانی توصیه می کنم مطالعه اش کنند. در آن کتاب، نوشته شده است: «كان عَلِیُ بْنُ مَهْزِيارَ نَصْرانِيّاً فَهَداهُ اللهِ.»(2)

(علی بن مهزیار مسیحی بود. خدا او را هدایت کرد.)

علی بن مهزیار از ابتدا مسلمان نبود؛ اما به امامت و ولایت گره خورد. خدا می داند وقتی آدم، سرنوشت او را می خواند، آه می کشد!

کار علی بن مهزیار به جایی رسید که امام جواد (علیه السلام) برای این بزرگوار هفت نامه نوشتند که [در اینجا فقط بخشی از] یک نامه را عرض می کنم. خیلی جالب است! امام زمان (علیه السلام) بعد از {بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ} فرموده اند:

يا عَلِیُّ اَحْسَنَ اللهُ جَزاکَ وَ اَسْكَنَکَ جَنَّتَهُ وَ مَنَعَکَ مِنَ الْخِزْیِ فِی الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ وَ حَشَرَکَ اللهُ مَعَنا يَا عَلِیُّ قَدْ بَلَوْتُکَ وَ خَبَرْتُکَ فِی النَّصِيحَةِ وَ الطَّاعَةِ وَ الْخِدْمَةِ وَ التَّوْقِيرِ وَ الْقِيامِ بِما يَجِبُ عَلَيْکَ فَلَوْ قُلْتَ اِنِّی لَمْ اَرَ مِثْلَکَ لَرَجَوْتُ اَنْ اَكُونَ صادِقاً فَجَزاکَ اللهُ جَنّاتِ {الْفِرْدَوْسِ نُزُلاً}(3) فَما خَفِیَ عَلَى مَقامِکَ وَ لا خِدْمَتِکَ فِی الْحَرِّ وَ الْبَرْدِ فِی اللَّيْلِ وَ النَّهارِ فَاَسْاَلُ اللهَ اِذا جَمَعَ الْخَلائِقَ لِلْقِيَامَةِ اَنْ

ص: 103

دعایی در زمان غیبت

زرارة بن اعین از امام صادق (علیه السلام) سؤال کرد: «ای پسر رسول خدا، اگر ما زمان غیبت را درک کردیم، چه کنیم؟» حضرت (علیه السلام) فرمودند این دعا را پیوسته بخوانند:

اَللهُمَّ عَرِّفْنِی نَفْسَکَ فَاِنَّکَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی نَفْسَکَ لَمْ اَعْرِفْ نَبِيَّکَ اَللهُمَّ عَرِّفْنِی رَسُولَکَ فَاِنَّکَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی رَسُولَکَ لَمْ اَعْرِفْ حُجَّتَکَ اَللهُمَّ عَرِّفْنِی حُجَّتَکَ فَاِنَّکَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی حُجَّتَکَ ضَلَلْتُ

ص: 104

برکات رفتن به وادیِ ولایت

روز قیامت، درجات هر انسان به اندازه ای است که از قرآن بهره برده است. به تعبیری دیگر، درجات بهشت [هم تراز] با آیات قرآن است. همچنین درجات قرآن، [هم تراز با] درجات ولایتِ امام است و به اندازه ای که انسان به معرفتِ امام رسیده باشد، نزد خداونددرجه دارد؛ پس اگر انسان در دنیا به امام رسید و وارد وادی ولایتِ امام شد، سِیر او در وادی معرفت و محبت خدا شروع می شود و به هر اندازه که در این وادی قدم بردارد، به همان اندازه به معرفت و محبت خدای متعال می رسد.

اگر خدای متعال ما را خلق کرده است تا به امام برسیم و با امام به سمت خدا حرکت کنیم، معنایش باز همان روایتی است که فریقین نقل کرده اند. شیعه و سنّی این [روایت] را چنین نقل کرده اند که حضرت [رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) ] فرمودند: «مَثَلُ اَهْلِ بَيْتِی كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ مَنْ رَكِبَها نَجا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْها غَرِق.»(1) (مَثَل خاندان من، مانند كشتى نوح است كه هركس بر آن سوار شد، نجات يافت و كسى كه از آن تخلّف ورزيد، غرق شد.)

در داستان کشتی نوح در قرآن کریم چنین آمده است:

{يا بُنَیَّ ارْكَبْ مَعَنا وَ لا تَكُنْ مَعَ الْكافِرِينَ * قالَ سَآوِی اِلَى جَبَلٍ يَعْصِمُنِی مِنَ الْماءِ قالَ لا عاصِمَ الْيَوْمَ مِنْ اَمْرِ اللهِ اِلّا مَنْ رَحِمَ وَ حالَ بَيْنَهُمَا الْمَوْجُ فَكانَ مِنَ الْمُغْرَقِينَ}(2)

[نوح به پسرش فرمود:] «اى پسرم، با ما سوار شو و با كافران نباش.» * گفت: «به زودى به كوهى پناه مى جويم كه مرا از آب، در امان نگاه مى دارد.» [نوح] گفت: «امروز در برابر فرمان خدا هيچ نگاهدارنده اى نيست؛ مگر كسى كه [خدا به او] رحم كند» و موج، ميان آن دو حايل شد و [پسر] از غرق شدگان شد.

ص: 106

ماجرای تنور آتش و تبعیت از امام

طبق نقلی از مأمون رقّی، روزی سهل بن حسن خراسانى، محضر حضرت صادق (علیه السلام) رسید. سلام كرد و نشست؛ سپس عرض كرد: «يابن رسول الله! چقدر شما رئوف و مهربان هستيد! شما امام هستيد. وقتی صدهزار شمشيرزن داريد، چرا از حق خود دفاع نمى كنيد؟!» حضرت (علیه السلام) فرمودند: «بنشين ای مرد خراسانى! خدا حق تو را در نظر داشته باشد!» بعد به كنيزى به نام حنيفه فرمودند تنور را بيفروزد. تنور افروخته شد. وقتی کاملاً گداخته و قسمت بالاى آن سفيد شد، به مرد خراسانى فرمودند: «برخیز و داخل تنور شو.» مرد خراسانى شروع به التماس کرد: «مولای من! مرا با آتش عذاب نکنید [و از جرم من درگذرید].»

در همين موقع، هارون مكّى درحالی که لنگه كفش خود را به انگشت گرفته بود، وارد خانه شد و سلام کرد. امام (علیه السلام) به او فرمود: «کفش هایت را بينداز و برو داخل تنور بنشين.» هارون کفش هایش را انداخت و به سرعت داخل تنور نشست.

امام صادق (علیه السلام) با مرد خراسانى دربارۀ وقایع خراسان مشغول صحبت شدند...؛ سپس فرمودند: «خراسانى! برو ببين در تنور چه خبر است؟» او کنار تنور رفت و ديد [هارون بن مکّی] چهارزانو در تنور نشسته است. او از تنور خارج شد و به آن ها سلام كرد. امام صادق (علیه السلام) به سهل فرمودند: «از اين ها در خراسان چند نفر پيدا مى شود؟» عرض كرد: «به خدا قسم، يک نفر هم نيست!»امام (علیه السلام) حرف سهل را تأیید کرده و تکرار فرمودند: «نه به خدا! حتی يک نفر هم پيدا نمى شود. ما زمانى كه پنج نفر ياور نداشته باشيم، قيام نخواهيم كرد. خودمان موقعيت مناسب را بهتر می دانيم.»(1)

به امر امام صادق (علیه السلام) چرا آتش او را نسوزاند؟ چون او مؤمن به ولایت بود

ص: 108

پیروی از ولیّ و دوری عذاب

می دانید عذاب چیست؟ این است که از انسانیّت ساقط شویم، منحرف شویم! اگر ما با ولایت باشیم، خدا ما را از عذاب نجات می دهد؛ چنان که

ص: 109

جنگ اُحُد و اطاعت نکردن از ولیّ

جنگ اُحد سه مرحله داشت: مرحلۀ اوّل، پیروزی سپاه اسلام بود؛ مرحلۀ دوم، شکست سپاه اسلام بود؛ مرحلۀ سوم هم جنگ روانی بود که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پیروز شدند.

در مرحله دوّم معروف است که سپاه اسلام شکست خورد؛ اما علت این شکست چه بود؟ پنجاه نفر قرار بود تنگه ای را که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده بودند، حفظ کنند؛ اما آن ها برای به دست آوردن غنیمت، آنجا را رها کردند و دشمن، سپاه اسلام را دور زد [و از سمت همان تنگه به مسلمانان حمله

ص: 110

علت سختیِ پذیرش ولایت

چرا پذیرشِ ولایت برای بعضی آن قدر نگران کننده و سخت است؟ قطعاً به علت عظمت ذات خودِ موضوع ولایت است.

پیامبر عزیز اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در خطبۀ غدیر اشاره ای کوتاه و سریع به علت این امر کرده و رد شدند. ایشان فرمودند: «به شما که نگاه می کنم، اقلیتی متّقی می بینم و اکثریتی منافق.»(2) یعنی هنوز ایمان کاملی در آن ها نبوده است که حق را بپذیرند. با ایمانِ نصفه نیمه، می شود نماز و روزه را پذیرفت؛ اما نمی شود به ولایت رسید. تقوای کامل می خواهد تا این موضوع را بپذیرند. برای محکم کاری، پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) تا دوسه روزِ بعد هم، سایبانی زدند و با امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در آن سرزمین ماندند که اگر احیاناً کسی دیر رسیده باشد، بیعت کند. هفتاد روز بعد، پیامبر عزیز (صلی الله علیه و آله و سلم) ، مسلمانان را تنها گذاشتند و رفتند. آیا می شود باور کرد 120هزار نفر، طی هفتاد روز، حافظه شان را از دست داده باشند؟! مگر ممکن است آن هایی که شعرهای عربِ جاهلیت را مادرزادی حفظ بودند، واقعۀ به این بزرگی را فراموش کرده باشند؟! نه.

این امت کسانی بودند که پدرانشان در ایام کودکی از مادران خود شنیده بودند: «بچه ها، وقتی دیدید پیامبر وضو می گیرند، بدوید و دست هایتان را زیر دست ایشان بگیرید. آب وضوی این آقا تبرک است!»(3)

آن وقت، چه کار کردند که فرزندانشان حدود 50 سالِ بعد، دست هایشان را به خون پسر

ص: 111

وفاداری به امامت

خداوند حضرت ابراهیم (علیه السلام) را چندین بار امتحان کرد؛ ازجمله با گذشتن از همسر و فرزند و گذشتن از مال و وطن. آن حضرت (علیه السلام) هر امتحانی را که گذراندند، یک درجه ارتقا یافتند: اوّل شدند «عبدالله»، بعد شدند «نبی الله»، بعد شدند «رسول الله»، بعد شدند «خلیل الله» و آخرش هم شدند «امام». بالاترین مقامی که حضرت ابراهیم (علیه السلام) به آن نائل آمدند، مقام امامت بود. قرآن دراین باره فرموده است:

{وَ اِذِ ابْتَلَى اِبْراهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فاتَمَّهُنَّ قالَ اِنِّی جاعِلُکَ لِلنّاسِ اِماماً قالَ وَ مِن ذُرِّيَّتِی قالَ لا يَنالُ عَهْدِی الظّالِمِينَ}(1)

و [به خاطر آورید] هنگامی که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونی آزمود. او به خوبی از عهدۀ این آزمایش ها برآمد. [خداوند به او] فرمود: «من تو را امامِ مردم قرار دادم!» [ابراهیم (علیه السلام) ] عرض کرد: «و از دودمان من [نیز امامانی قرار بده]!» خداوند فرمود: «پیمان من به ستمکاران نمی رسد! [و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و معصوم باشند، شایستۀ این مقام اند.]

در این آیه، خداوند فرموده است: {عَهْدِی}؛ یعنی مقام امامت، عهد خداست. این رهبری و امامت، مسئولیت و رسالتی است که به آدم های ظالم نمی دهند. در جای دیگر فرموده است: {اُوفُوا بِعَهْدِی}(2) (به عهد من وفا

ص: 112

تمسک به اهل بیت (علیهم السلام) و قرآن کریم

در برخی از کتب اهل سنت روایتی بدین مضمون آمده است که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده اند:

اِنِّی تارِکٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتابَ اللهِ وَ عِتْرَتِي اَهْلَ بَيْتِی ما اِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِما لَنْ تَضِلُّوا بَعْدِی اَبَداً وَ لَنْ يَفْتَرِقا حَتَّى يَرِدا عَلَیَّ الْحَوْضَ.(1)

من دو چیز گران بها را در بین شما باقی می گذارم: کتاب خدا و عترتِ خودم، [یعنی] اهل بیتم را. تا زمانی که به آن دو متمسک شوید، هرگز بعد از من، گمراه نخواهید شد و این دو هرگز از هم جدا نمی شوند تا در کنار حوض کوثر به من وارد شوند.

ما از اهل سنت سؤال می کنیم: شما کجا به اهل بیت (علیهم السلام) متمسک شُدید؟ همین کتاب صحیح بخاری که از نظر شما بعد از قرآن، اَصحُّ الکتب است، از امام صادق، موسی بن جعفر، امام هادی یا امام عسکری (علیهم السلام) چند روایت دارد؟! هیچ! درحالی که محمدبن اسماعیل بخاری، معاصر امام هادی و امام عسکری (علیهما السلام) بوده است. از حضرت زهرا (علیها السلام) چند روایت نقل کرده است؟ فقط یک روایت؛ ولی از عایشه ]دختر ابوبکر[ حدود سیصد روایت آورده است! از امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) که آن ها به عنوان خلیفۀ چهارم قبول دارند، در سراسر کتاب صحیح بخاری، 29 روایت نقل شده است؛ ولی از

ص: 113

مَثَل علی (علیه السلام) ؛ مَثَل {قُلْ هُوَ اللهُ اَحَدٌ}

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در روایتی خطاب به امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرموده اند:

يا اَبَا الْحَسَنِ مَثَلُکَ فِی اُمَّتِی مَثَلُ {قُلْ هُوَ اللهُ اَحَدٌ}(1) فَمَنْ قَرَأَها مَرَّةً قَرَأَ ثُلُثَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ قَرَأَها مَرَّتَيْنِ فَقَدْ قَرَأَ ثُلُثَیِ الْقُرْآنِ وَ مَنْ قَرَأَها ثَلاثاً فَقَدْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فَمَنْ اَحَبَّکَ بِلِسانِهِ فَقَدْ كَمَلَ لَهُ ثُلُثُ الْاِيمانِ وَ مَنْ اَحَبَّکَ بِلِسانِهِ وَ قَلْبِهِ فَقَدْ كَمَلَ ثُلُثَا الْاِيمانِ وَ مَنْ اَحَبَّکَ بِلِسانِهِ وَ قَلْبِهِ وَ نَصَرَکَ بِيَدِهِ فَقَدِ اسْتَكْمَلَ الْاِيمانِ... .(2)

ای اباالحسن، مَثَل تو در میان امت من، مَثَل {قُلْ هُوَ اللهُ اَحَدٌ} است که هرکس آن را یک بار بخواند، یک سوم قرآن را خوانده است و هرکس آن را دو بار بخواند، دوسوم قرآن را خوانده است و هرکس آن را سه بار بخواند، به درستی که تمام قرآن را خوانده است. [همچنین] هرکه تو را فقط با زبانش دوست داشته باشد، یک سوم ایمانش کامل شده است و هرکه تو را با زبان و قلبش دوست داشته باشد، دوسوم ایمانش کامل شده است و هرکه زبانی و قلبی دوستت داشته باشد و به یاری تو نیز برخیزد، ایمانش به کمال رسیده است... .

کسی که عاشق و دلدادۀ امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) است، باید در زندگی اش نیز محبت امیرالمؤمنین (علیه السلام) جلوه داشته باشد؛ وگرنه در عالم، خیلی ها دوستدار

ص: 114

شیطان و دوری از ولایت

شیطان شش هزار سال عبادت و بندگی کرد؛(1)

اما چرا مطرود و رانده شد؟ چرا این عبادت ها فایده نداشت؟ چون به خدا عرضه داشت: «من خودت را قبول دارم؛ اما به آدم سجده نمی کنم، چون از او برترم! او از خاک است و من از آتش.»(2)

شیطان درحقیقت امر خدا را زیر پا گذاشت؛ ازاین رو از بهشت بیرونش کردند.

قصۀ ولایت نیز همین است. خداوند راه رسیدن به خود را [ولایت] پیامبر و آلِ پیامبر معرفی کرده است.(3) روز غدیر و ]حتی[ غیر از آن نیز پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با دستور خداوند، امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) را معرفی کردند. حالا اگر کسی بگوید که خدا را قبول دارد، پیامبرش را هم قبول دارد؛ اما قبول ندارد که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به دستور خدا گفته اند دنباله رو این آقا، یعنی امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) باشید، قطعاً پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را هم قبول ندارد. بنابراین انکار ولایت، به انکار پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و درنهایت، به انکار خدا بر می گردد؛ برای همین است که این موضوع این قدر حیاتی و مهم است.

حجت الاسلام والمسلمین

سیدحمید میرباقری، رواق امام خمینی (رحمة الله) ، 27مهر1392

عبد در طاعت

هیچ گاه ما ائمۀ اطهار (علیهم السلام) را عبادت نمی کنیم. خود وجود مقدس ثامن الحجج (علیه السلام) به شدت این حرف اشتباه را رد کرده اند و به اسحاق بن عباس فرموده اند:

...به من خبر رسيده كه مردم مى گويند ما عقيده داريم همۀ مردم بنده هاى ما هستند! نه، سوگند به آن خويشى و قرابتى كه با رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) دارم، من هرگز چنين چيزى نگفته ام و از هیچ کدام از پدرانم هم نشنیده ام و از احدی از آن ها خبر ندارم که چنین گفته باشد؛ ولی ما می گوییم:«مردم در مقام طاعت، بندۀ ما و در دین، یاور ما هستند؛ پس این مطلب را حاضران به غایبان برسانند.»(2)

ص: 116

توصیۀ امام رضا (علیه السلام) به بزنطی

احمدبن ابی نصر بزنطی از اصحاب امام رضا (علیه السلام) به شمار می آید. امام روزی خادمشان را به همراه مرکبی نزد ابی نصر بزنطی فرستادند و او را به خانه شان دعوت کردند. احمد آمد. بعد از به جاآوردن نماز مغرب و عشا، ساعتی با امام گفت وگو کرد؛ سپس شام خوردند. هنگام شب بود. امام رضا (علیه السلام) از احمد خواستند که شب را همان جا بخوابد و به اهلِ خانه فرمودند همان تشک و لحاف و متکای حضرت (علیه السلام) را برای احمد بیاورند... .»

احمد از این همه لطف امام (علیه السلام) خیلی خوش حال شد و با خودش گفت مثل اینکه آدم خوبی است که امام رضا (علیه السلام) این طور تحویلش می گیرند...!

ص: 117

یاری کردن ولایت

شیعه بودن الزامات و شروطی دارد. عده ای خدمت امام رضا (علیه السلام) آمده و عرض کردند: «اگر ممکن است، ما خُمس ندهیم!» امام رضا (علیه السلام) فرمودند: «وَ اِنَّ الْخُمُسَ عَوْنُنا عَلى دِينِنا وَ عَلى عِيالاتِنا وَ عَلى مَوالِينا... .» (همانا خمس کمکی است به ما برای [اهداف] دین ما و خانواده ها و دوستانمان.)

امام رضا (علیه السلام) خمس را عامل تقویت دین دانسته اند... . این نیست که بعضی ها بگویند خودمان تشخیص می دهیم، خودمان هزینه می کنیم.

ص: 118

ولایت با اطاعت

از زمان امام صادق (علیه السلام) تفکری در عده ای ایجاد شده بود که معتقد بودند صِرف شیعه بودن و داشتن ولایت اهل بیت (علیهم السلام) برای رفتن به بهشت کافی است! ائمه (علیهم السلام) این نکته را تذکر دادند. امام صادق (علیه السلام) در آخرین ساعات حیات دنیایی خود، در بستر فرمودند: «شفاعت ما به کسی که نماز را سبک بشمارد، نمی رسد.»(1)

[این روایت نشان می دهد] ایشان می خواستند جلوی همین تفکر را بگیرند.

در روایتی دیگر امام باقر (علیه السلام) فرموده اند: «مَنْ كانَ لِلهِ مُطِيعاً فَهُوَ لَنا وَلِیٌّ وَ مَنْ كانَ لِلهِ عاصِياً فَهُوَ لَنا عَدُوٌّ وَ لا تُنالُ وَلايَتُنا اِلّا بِالْعَمَلِ وَ الْوَرَعِ.»(2)

(هرکس مطیع خدا باشد، دوست ما و هرکس نافرمانی خدا کند، دشمن ماست و کسی به دوستی و ولایت ما نمی رسد، جز با عمل کردن و پرهیزکاری.)

حجت الاسلام والمسلمین

رفیعی، رواق امام خمینی (رحمة الله) ، 7مهر1390

تقویت اعتقادات فرزندان

امروزه بچه های ما به شدت به تقویت اعقاداتشان نیاز دارند؛ چراکه دشمن، روی اعتقادات فرزندان ما دست گذاشته است. اگر ایمان و اعتقادات بچه های ما هر روز تقویت شود، دشمن خودش را هم بکشد، نمی تواند آن ها را از ما بگیرد. خدا نیاورَد آن روز را که اعتقادات متزلزل شود.

ص: 121

تلاش برای کسب معرفت و فهمِ دین

امام کاظم (علیه السلام) فرموده اند: «تَفَقَّهُوا فِی دِينِ اللهِ فَاِنَّ الْفِقْهَ مِفْتاحُ الْبَصِيرَةِ.»(2)

(در دین خدا تحقیق و تفقّه کنید؛ چون فقه [یعنی شناخت احکام] کلید بینایی و بصیرت شماست.) یعنی در این صورت، دیگر کلاه سرمان نمی رود و به راحتی دینمان را از ما نمی گیرند.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده اند: «اُفٍّ لِكُلِّ مُسْلِمٍ لا يَجْعَلُ فِی كُلِّ جُمْعَةٍ يَوْماً يَتَفَقَّهُ فِيهِ اَمْرَ دِي-نِهِ وَ يَسْأَلُ عَنْ دِينِهِ... .»(3) (اُف برمسمانی که در هر هفته، روزی را برای فهمیدن امر دین و پرسیدن مسائل دینی اش قرار ندهد...!) [در این روایت] مسلمانی که برای همۀ کارهایش برنامه دارد، اما برای مسائل دینی اش متأسفانه زمان و برنامه نمی گذارد [ازسوی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) مؤاخذه شده است]!

امام صادق (علیه السلام) هم دربارۀ ویژگی یاران امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فرموده اند: «رِجالٌ كَاَنَّ قُلُوبَهُمْ زُبَرُ الْحَدِيدِ لا يَشُوبُها شَکٌّ فِی ذاتِ اللهِ اَشَدُّ مِنَ الْحَجَرِ.»(4) (مردانی که گویی دل هایشان پاره های آهن است. در ذات خداوند، ذره ای شک [به دل های آنان] راه

ص: 122

بهترین ولایت مداران تاریخ

سرآمدِ ولایت مداران تاریخ بشریت چند نفرند: یکی حضرت ابوالفضل العباس بن علی، قمربنی هاشم، باب الحوائج الی الله هستند. این بزرگوار (علیه السلام) دست در دستِ صاحب ولایت گذاشتند و عَلَم ولایت را که به دست گرفتند، حتی وقتی که همۀ بدنشان قطعه قطعه شد، دست از این عَلَم برنداشتند. سرآمدِ دیگر ولایت مدارانِ عالم، بی بی زینب کبری (علیها السلام) هستند. این خواهر وقتی که دست در دستِ برادرشان گذاشتند، دیگر جدا نشدند؛ حتی از سرِ بریدۀ برادر هم جدا نشدند و لبانشان را هم بر رگ های بریدۀ آن حضرت (علیه السلام) گذاشتند! وقتی هم که برگشتند کنار قبر برادرشان، باز هم جدا نشدند. اما سرآمدِ همۀ این ولایت مداران، بی بیِ دوعالم، حضرت فاطمۀ زهرا (علیها السلام) هستند که وقتی دست در دست ولیّ اعظم خدا، امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) گذاشتند، هرچه با تازیانه و غلافِ شمشیر بر دست و بازوی این بانو زدند، دست از علی (علیه السلام) برنداشتند!(1) «لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلّا بِاللهِ الْعَلِیِّ الْعَظِيمِ.»

حجت الاسلام والمسلمین سیدابوالفضل طباطبایی، صحن جامع رضوی، 2مرداد1395

ص: 123

شعری در مدح امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)

شعری در مدح امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) (1)

کیست

حیدر؟ بندۀ پاک خدا***کیست حیدر؟ جانشین مصطفی

همسر

و همراه زهرای بتول***هم برادر، هم پسرعمّ رسول

کیست

حیدر؟ آن که فانی در خداست***روی ماهش قبلۀ اهلِ ولاست

در

خشوع و بندگی نام­آور است***انبیا و اولیا را سَروَر است

کیست حیدر؟ یاور مستضعفان***روشنی بخشِ طریق عارفان

کیست

حیدر؟ معنیِ صوم و صلاة***ذکر او رمز عبور از مشکلاتکیست حیدر؟ مظهر عدل و یقین***کیست حیدر؟ آیۀ اکمال دین(2)

کیست حیدر؟ مرد میدان نبرد ***کوه صبر و هم نشین رنج و درد

فاتح بدر و حُنین و خیبر است***حافظ جان و تن پیغمبر است

دست از بازار این دنیا کشید***جای پیغمبر به بستر آرمید(3)

همره قرآن و قرآن با علی ست(4)

***نور حق در چهرۀ او منجلی­ست

{هَلْ اَتَی} و «عادیات» و «مؤمنون»***معنیِ «السّابِقُونَ السّابِقُون»(5)

هم امیر و هم وصیّ و هم ولیّ***نیست غیر از ساقی کوثر «علی»

هرچه

گویم وصف او، ای دل کم است***مدح او کار خدای عالَم است

شکرِ حق ازاین همه لطف و عطا***شد امام من علیّ مرتضی

هرچه باشم من، گدای این درم***خادم حلقه به گوشِ حیدرم

کاش مدحم را کند از من قبول***جان احمد، جان زهرای بتول!

ص: 124

کتابنامه

1. قرآن کریم.

2. ابن ابی الحدید معتزلی، عبدالحمیدبن هبة الله، شرح نهج البلاغه لاِبن ابی الحدید، به تحقیق محمد ابوالفضل ابراهيم، ج1و6و12، چ1، قم: کتابخانۀ عمومی آيت الله مرعشی نجفی (رحمة الله) ، 1404ق.

3. ابن ابى جمهور، محمدبن على بن ابراهيم احسایى، عوالی اللآلی العزيزية فى الاحاديث الدينية، ج4، چ1، قم: دار سيدالشهداء للنشر، 1405ق.

4. ابن اثیر، علی بن محمدبن اثیر جزری شیبانی، الکامل فى التاریخ، ج5، چ1، بیروت: دار صادر، 1385ق.

5. ابن بطریق، یحیی بن حسن بن حسین اسدی حلّی، عمدة عيون صحاح الاخبار فی مناقب امام الابرار، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1407ق، به نقل از: کتابخانۀ مدرسۀ فقاهت.

6. ابن تیمیه، احمدبن عبدالحليم بن تیمیه حنبلی دمشقی، منهاج السنّة النبویة فی نقض كلام الشيعة القدرية، به تحقیق محمد رشاد سالم، ج5و7، چ1، بی جا: جامعة الامام محمد بن سعود الاسلامية، 1406ق.

7. ابن حجر عسقلانی، احمدبن علی کنانی عسقلانی، فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، به تحقیق محب الدين خطيب، ج7، بيروت: دار المعرفة، 1379ق، به نقل از: کتابخانۀ مدرسۀ فقاهت.

8. ابن حجر عسقلانی، احمدبن علی کنانی عسقلانی، لسان المیزان، ج1، چ3، بیروت: مؤسسة الاعلمی، 1406ق.

9. ابن حنبل، احمدبن محمد، مسند الامام احمد بن حنبل، به تحقیق شعيب الارنووط و عادل مرشد و دیگران، ج2و5و28و33، چ1، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1421ق، به نقل از: کتابخانۀ مدرسۀ فقاهت.

ص: 125