ص :2

راه سعادت

مجموعه ای از دستورالعمل ها و نصایح اخلاقی و تربیتی حضرت آیت الله العظمی روحانی (مد ظله العالی)

ص :3

ص :4

ص :5

ص :6

ص :7

ص :8

ص :9

ص :10

ص :11

ص :12

ص :13

ص :14

آماده سازى و تدوين جهت چاپ به زبان هاى مختلف مى باشد. از اين مجموعه پرسش و پاسخ ها، تاكنون هفت جلد استفتائات شرعى به زبان فارسى و سه جلد استفتائات شرعى و اعتقادى به زبان عربى منتشر شده است; كه با توجه به كثرت استفتائات اعتقادى و اخلاقى، و تنوع موضوعى آنها، بر آن شديم تا ضمن دسته بندى پرسش ها، جهت سهولت استفاده مخاطبين، بهويژه جوانان عزيز، آنها را در مجلدات جداگانه اى منتشر نماييم كه تاكنون دو جلد آن تحت عناوين فضائل و مصائب حضرت زهراء(عليها السلام) و عاشورا و قيام امام حسين(عليه السلام) به چاپ رسيده است و كتاب حاضر، سومين جلد آن مى باشد.

* نظر به اينكه سؤالات از سوى اقشار مختلف و با بيان هاى متفاوت، مطرح شده است، نياز به يكسان سازى و تغيير جمله بندى در آنها ديده مى شد كه اين مهم، در ويرايش مجموعه لحاظ شده است.

* نكته قابل ذكر ديگر اينكه، از آنجا كه بسيارى از پرسش و پاسخ ها به زبان عربى بوده است، دفتر استفتائات با كسب اجازه از معظم له اقدام به ترجمه آنها به فارسى نموده و منابع آيات و روايات شريفه را نيز به متن اضافه كرده است.

* در پايان لازم است از زحمات و تلاش هاى خالصانه جناب حجت الاسلام والمسلمين آقاى ضياء الخباز كه در آماده سازى اين كتاب نهايت همكارى را داشته اند، قدردانى نماييم.

دفتر استفتائات حضرت آيت الله العظمى روحانى

ص:16

ص:18

بسم الله الرّحمن الرّحيم

و اگر در اين مسير نباشد، جزء امور مذموم است، همان گونه كه امام زين العابدين(عليه السلام) در سخن خود بدان اشاره كرده و فرموده است: «عصبيتى كه دارنده آن گناه كار است، آن است كه كسى بدكاران قوم خويش را برتر از نيكان قوم ديگر بداند يا اينكه قوم خود را در ظلم به ديگران يارى نمايد».) (1)

آيا اين رفتار، نفاق اجتماعى محسوب مى شود يا مصداق اين سخن ائمه(عليهم السلام) است كه: «مداراى با مردم نصف ايمان است»، ) (1) و«دوستى با مردم، نيمى از عقل است»؟ ) (2)

باسمه جلت اسمائه:

منظور از مداراى با مردم و يا دوستى با ايشان، نرمى و حسن صحبت با آنها، و تحمل اذيت ايشان بدون نياز به انجام برخى محذورات مانند دروغ و نيرنگ است.

دليل پسنديده بودن اين نوع غرور روشن مى شود.

وارد شده است تنها به چند مورد اشاره مى كنيم:

الف: رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) فرموده است: «پرسش نيكو، نيمى از دانش است») (1).

ب: امام على(عليه السلام) فرموده است: «آن چه را كه براى تو مهم است بپرس و آن چه را كه براى تو اهميتى ندارد ترك كن») (2).

ج: امام صادق(عليه السلام) فرموده است: «براى فهم پاسخ سؤالت سؤال كن نه براى آزار دادن») (3).

الف: از آن نعمت بيزار هستى و دوست دارى آن نعمت از بين برود; به اين حالت حسادت مى گويند.

ب: دوست ندارى آن نعمت از بين برود، اما براى خودت هم مثل آن نعمت را مى خواهى; به اين حالت غبطه مى گويند.

حسادتى كه از آن نهى شده، شكل اول است و در حالت دوم، اشكالى وجود ندارد، بلكه چه بسا خوب و مطلوب باشد. حسد، علل زيادى دارد كه به اختصار در هفت مورد مى گنجد: دشمنى، خودبينى، تكبر، تعجب، ترس ازدست رفتن اهداف مطلوب، حب رياست، خباثت نفس و بخل نفس.

حسد يكى از بيمارى هاى عظيم قلب است و تنها راه درمان چنين بيمارى هايى علم و عمل است. براى درمان حسادت بايد بدانيد كه حسادت در واقع براى دين و دنياى شما ضرر دارد و نه تنها براى آن كسى كه مورد حسادت قرار گرفته، هيچ ضررى ندارد بلكه در دين و دنياى خود نيز از آن بهره مى برد. اگر با بصيرت به اين مطلب دقت كنيد، ديگر دشمن خودتان و دوست دشمنتان نخواهيد بود و حسادت حتما از شما جدا مى شود.

ويا به ديگران سود مى رسانم كه برايم نفع داشته باشد، و كارى كه برايم فايده نداشته باشد انجام نمى دهم; آيا اين دورويى است ؟ آيا من بايد همه روابط اجتماعى و خانوادگى ام را طبق اصول الهى و نيت خالص انجام بدهم ؟

باسمه جلت اسمائه:

بهتر است كه انسان مؤمن شأن خود را بالاتر از اين رابطه مصلحتى بداند تا رابطه او با برادران مؤمنش رابطه اى باشد كه از علاقه به خداوند ناشى شده باشد. در حديث معتبر ابن محبوب از امام صادق(عليه السلام) آمده است: «هر كه براى خدا دوست داشته باشد و براى خدا دشمن داشته باشد و در راه خدا عطا و منع كند، از كسانى است كه ايمانش كامل است».) (1) اين مضمون در روايات بسيار ديگرى نيز نقل شده است.

نگين انگشترش از پنج چيز باشد: ياقوت... و فيروزه; كه مايه مسرت خاطر زنان و مردان مؤمن مى شود، و نور چشم راتقويت مى كند، و سينه را گشاده مى گرداند، و قوت قلب را زياد مى كند») (1).

متفاوت در معرض هجوم قرار گرفته است، تا آنجا كه متدينين در خانه هاى خود احساس غربت مى كنند، چه نصيحتى براى برخورد با اين هجوم داريد؟

باسمه جلت اسمائه:

در چنين شرايط سختى مؤمن بايد اين سخن پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) را به ياد آورد كه فرمودند: «اسلام غريب آغاز شد، و به همان غربتى كه از آن آغاز شده بود برمى گردد، پس خوشا به حال غريبان. گفتند: يا رسول الله، غريبان چه كسانى هستند؟

فرمودند: كسانى كه صالح هستند زمانى كه مردم فاسد شدند») (1); تا بداند غربتى كه در آن زندگى مى كند و آن را حتى ميان خانواده اش احساس مى نمايد، غربتى ستايش شده است، تا قدرت و صلابت او را افزايش دهد.

مى كنيم كه مراقب خود و رفتار و اخلاق و عقايدشان باشند، كه اينها از هر چيز براى انسان گران بهاتر است. و از خداى متعال براى خود و ايشان عصمت و درستى خواهانيم.

درباره پدران گرامى نيز پس از اين سخن خداوند سخنى باقى نمى ماند: «قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْلِيكُمْ ناراً وَقُودُهَا النّاسُ وَ الْحِجارَةُ »;) 1 اى كسانى كه ايمان آورده ايد، خودتان و نزديكانتان را از آتشى كه سوختِ آن مردم و سنگ هاست حفظ كنيد.

اورا به آتش مى افكند») (1).

همان گونه كه در روايات به آن اشاره شده، انسان مى تواند با اجبار نفس و الزام آن از طريق عهد و نذر از اين رذيله، رهايى يابد. او مى تواند چشم خود را فرو افكند، و فرو افكندن چشم تأثيرى عجيب دارد. از پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) نقل شده است كه: «از ايشان درباره مردى پرسيدند كه زن (نامحرم ) بر او بگذرد و او نگاه كند، فرمود: نگاه نخست حق توست، و نگاه بار دوم بر ضرر توست، و نگاه سوم تير زهرآگينى از تيرهاى شيطان است. هر كس بخاطر خداى تعالى، نه بخاطر ديگران، از تكرار نگاه خوددارى كند، خداوند ايمانى به او عطا مى فرمايد كه طعم و لذت آن را مى چشد») (2).

در برخى نصوص شريف اذعان شده كه درمان نگاه حرام، از راه درمان علت آن ميسر است; زيرا منشا آن غالبا تهييج شهوت است. لذا اگر انسان فوران شهوتش را از راه حلال درمان نمايد، به حرام نيازى پيدا نمى كند. و اين همان است كه امام على(عليه السلام)در سخنى به آن اشاره كرده و فرموده است: «اگر يكى از شماها زنى را ديد كه او را شگفت زده كرد، نزد همسرش برود، زيرا نظير آنچه ديده است در همسر خود او نيز هست. پس شيطان را به دل خود راه ندهد. و چشمش را از آن زن برگرداند; و اگر

ص:29

همسرى ندارد، دو ركعت نماز بخواند و خداى را زياد حمد و ستايش كند، و پيامبر و آل پيامبر را صلوات بفرستد، آنگاه دعا كند و از فضل خدا درخواست كند كه خداوند به مهربانى خود حلالى را فراهم كند كه او را بى نياز سازد») (1).

ازاين به بعد چگونه رفتاركنم ؟

باسمه جلت اسمائه:

در برخى نصوص از يكى از اصحاب معصومين (عليهم السلام) نقل شده كه گفت: «به زنى قرآن ياد مى دادم و با او شوخى كردم. وقتى خدمت امام صادق(عليه السلام) رسيدم، فرمود به او چه گفتى ؟ خجالت كشيدم. فرمود: ديگر با آن زن مجالست و گفتو گو نداشته باش») (1).

از اين حديث شريف استفاده مى شود كه مؤمن بايد در روابط خود با زنان نامحرم بسيار مراقب باشد، چون آن طور كه در برخى روايات آمده، زنان دام هاى شيطان هستند، به اين معنا كه شيطان از فريبندگى و جذابيت زنانه آن ها به منظور به معصيت افكندن ديگران بسيار استفاده مى كند.

قطع كنند، زيرا اين ها، يكى از ابزارهاى تسلط كافران غربى بر قدرت و توان ايمانى ما، و تلاش براى دور كردن ما از مبادى و ارزش هاى دينيمان مى باشد.

به طور كلى: هر انسان عاقلى اگر لذت زودگذر و زوال پذير كه با ديدن فيلم هاى مذكور حاصل مى شود و پيامدهاى خطرناكى كه مشاهده اين گونه فيلم ها، در دنيا و آخرت، براى خودش و ديگران دارد، را با يكديگر مقايسه كند، از آن بيزار شده و از آن ها جدا مى شود.

باسمه جلت اسمائه:

فرزندان جوانم را به چند توصيه از تعاليم اهل بيت(عليهم السلام)سفارش مى كنم:

اول: تفقّه در دين با شناخت عقايد و احكام دين; كه امام صادق(عليه السلام)فرموده است: «دوست ندارم جوانانِ شما را جز در دو حالت ببينم: دانشمند يا دانش اندوز. اگر جوانى چنين نكند، كوتاهى كرده و اگر كوتاهى كرد، تباه ساخته و اگر تباه ساخت، گناه كرده است») (1).

* * *

دوم: اشتغال به اطاعت خدا در پرتو آن چه جوان از احكام شرعى مى آموزد; كه رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) فرموده است: «خداوند جوانى كه جوانى اش را در اطاعت از او بگذراند دوست دارد») (2)، و عبادات و سنت هايى كه انجام آن واجب است و به آنها ثواب داده مى شود در عنوان اطاعت از خدا داخل مى شود، كه احياى شعائر اهل بيت(عليهم السلام) در شادى و عزاى ايشان در صدر همه آنها قرار دارد.

سوم: غنيمت شمردن فرصت جوانى در ساخت نفس و تزكيه آن، با رهايى از اخلاق هاى ناپسند و آراستن آن به آداب فاضله

ص:33

و اخلاق كريم; كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) در توصيه اى به ابوذر فرموده است: «اى ابوذر! پنج چيز را پيش از پنج چيز غنيمت شمار: جوانى را پيش از پيرى، سلامتى را پيش از بيمارى، ثروت را پيش از نيازمندى، فراغت را پيش از اشتغال و زندگى را پيش از مرگ») (1).

حضرات معصومين(عليهم السلام) نقل شده بيان مى كنيم:

الف: امام سجاد(عليه السلام) فرموده است: «و امّا حقّ فرزندت به تو اين است كه بدانى او از تو به وجود آمده و در نيك و بد زندگى وابسته به تو است و همانا تو در سرپرستى وى، مسئول ادب و تربيت صحيح او هستى و تو مسئولى كه او را به سوى خداوند بزرگ راهنمايى نمايى و در اطاعت از پروردگارش ياريش كنى. رفتار تو در تربيت فرزندت بايد توأم با احساس مسئوليت باشد، رفتار كسى كه بداند در حُسن تربيت فرزنددارى اجر و ثواب و در سوء رفتارش مستحق كيفر و عقاب است») (1).

ب: خداوند مى فرمايد: «اى كسانى كه ايمان آورده ايد، خودتان و كسانتان را از آتشى كه سوخت آن مردم و سنگ هاست حفظ كنيد») (2)، و وقتى ابوبصير از امام صادق(عليه السلام) پرسيد: به چه شكل اين كار را انجام دهم ؟ امام(عليه السلام) به او پاسخ داد: «آنها را امر به معروف و نهى از منكر مى كنى، اگر از تو پذيرفتند آنها را از آتش دوزخ حفظ كرده اى، و اگر نپذيرفتند وظيفه خود را انجام داده اى») (3).

ص:35

ج: اميرالمؤمنين(عليه السلام) به پسرش فرمود: «اى فرزند! اگر چه من به اندازه پيشينيان عمر نكرده ام، ولى در كارهاشان نگريسته ام و در سرگذشتشان انديشيده ام و در آثارشان سير كرده ام، تا آنجا كه، گويى خود يكى از آنان شده ام. و به پايمردى آن چه از آنان به من رسيده چنان است كه پندارى از آغاز تا انجام با آنان زيسته ام و دريافته ام كه در كارها آن چه صافى و عارى از شائبه است كدام است و آنچه كدر و شائبه آميز است، كدام. چه كارى سودمند است و چه كارى زيان آور.

پس براى تو از هر عمل، پاكيزه تر آن را برگزيدم و جميل و پسنديده اش را اختيار كردم و آنچه را كه مجهول و سبب سرگردانى تو شود، به يك سو نهادم. و چونان پدرى شفيق كه در كار فرزند خود مى نگرد، در كار تو نگريستم و براى تو از ادب چيزها اندوختم كه بياموزى و به كار بندى. و تو هنوز در روزهاى آغازين جوانى هستى و در عنفوان آن. هنوز نيتى پاك دارى و نفسى دور از آلودگى. مصمم شدم كه نخست كتاب خدا را به تو بياموزم و از تأويل آن آگاهت سازم و بيش از پيش به آيين اسلامت آشنا گردانم تا احكام حلال و حرام آن را فراگيرى و از اين امور به ديگر چيزها نپرداختم») (1).

ص:36

آيا در اين راه از قطب و مرشد پيروى كنيم يا خير؟

باسمه جلت اسمائه:

همانا از در خانه اهل بيت (عليهم السلام) به جاى ديگر نرويد و به دستورات آنها عمل كنيد كه براى خير دنيا و آخرت شما را كافى است.

ص:40

باسمه جلت اسمائه:

تزكيه به طريقه اى غير از طرق اسلام و مذهب اهل بيت(عليهم السلام)تزكيه محسوب نمى شود تا آيه كريمه فوق آن را در بر بگيرد. شاهد اين سخن، احوال مرتاضان غيرموحد يا صوفيه است كه على رغم برخى رياضت هاى روحى، نتوانسته اند نفس شان را از رذايل تزكيه نمايند، حتى برخى از رياضت هاى آن ها اساسا بر پايه برخى رذايل اخلاقى مانند برهنگى و استماع غنا و مانند آن استوار است.

قرآن كريم در آيه زير به آن اشاره كرده و مى فرمايد: «اَلَّذِينَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللّهِ أَلا بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ » ) (1)، كسانى كه ايمان آوردند و قلب هايشان به ذكر خداوند آرام گرفت، به راستى كه قلب ها به ياد خدا آرام مى گيرند.

باسمه جلت اسمائه:

فايده توسل به خدا عبارت است از; احساس قدرتى كه ضعف در آن راه ندارد، ثروتى كه فقر همراه آن نيست و عزتى كه هيچ ذلتى در پى ندارد.

توجه كنيد همان طور كه در سختى ها به خدا متوسل مى شويم، در حال اختيار نيز بايد چنين باشيم، بلكه براى مؤمن شايسته آن است كه هر آن و هر لحظه، نياز خود را به خداوند متعال احساس نمايد.

(ستايش شونده) - خداوند - باشد را بجاآورد، اما بى ترديد قدرت بر حمد نسبى، مناسب با حامد (ستايش كننده) -انسان- را دارد زيرا اگر چنين نبود، به آن مكلف نمى شد، به دليل اين كه قبح تكليف بدون استطاعت بر تكليف، واضح است و در جاى خود، درباره آن اقامه برهان شده است.

درغير اين صورت او اصلاً حمدى به جا نياورده است.

و خميازه كشيدن، و استحباب ترتيل;

ج: تأمل در افعال و اقوال نماز; اين مطلب، يكى از مواردى است كه هنگام شروع نماز واقعا به حضور قلب كمك مى كند.

حرام است و قطعا جايز نيست.

حضرت فاطمه زهرا(عليها السلام)است كه در آن بيان شريف مى فرمايد:

«ثُمَّ اسْجُد و قُل مئة مَرَّة: يا مَوْلاتِى يا فاطمة أَغِيْثِينِى»; ) (1) سپس سجده كن و صد مرتبه با واسطه قراردادن حضرت فاطمه(عليها السلام)در پيشگاه خدا بگو: اى سرور من! اى فاطمه زهرا! پناهم بده.

و نيز آمده است كه يكى از ياران امام صادق (عليه السلام) به آن حضرت گفت: «إنِّى اخْترعتُ دُعاءً» من جمله اى براى دعا و نيايش با خدا ساخته ام، كه آن بزرگوار فرمود: اختراع خودت را رها كن و هنگامى كه گرفتارى بر تو فرود آمد به سوى پيامبر خدا پناه ببر... تا آنجايى كه مى فرمايد: در توّسل به پيامبر خدا و واسطه قرار دادن او در بارگاه خدا، محاسن خود را به دست چپ بگير و گريه كن و يا سيما و هيئت گريه كننده را به خود بگير و بگو: «يامُحَمّد! يا رَسُولَ الله أشْكُو إلَى اللهِ وَ إلَيْكَ حاجَتِى» ;) (2)گفتنى است كه روايات در اين مورد و اين معنا به راستى فراوان است.

عبادى، انس به خلوت با خداى سبحان، شادابى روحى هنگام مناجات، همانند احساسى كه انسان هنگام لذت از برخى لذت هاى دنيايى آن را احساس مى كند، و آثار ديگر.

لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا» ) (1); و به هر كه در راه او مجاهدت نمايد وعده هدايت خاص داده كه از نظر من اين امر از مصاديق فيض الهى مى باشد. روشن است كه امتثال جميع اوامر الهى و اجتناب از همه نواهى او، جزء عظيم ترين جهادها در راه خداست، لذا پاداش آن نيز به مقتضاى وعده الهى، عظيم است.

زيراخداوند متعال ضمانت فرموده كه در برابر نماز شب، رزق و روزى روز را بدهد») (1).

مى توانيد به من كمك كنيد؟

باسمه جلت اسمائه:

غفلت، بيمارى است كه بسيارى از مردم به آن مبتلا هستند و به همين دليل مورد اهتمام ائمه (عليهم السلام) بوده و درباره آن هشدار داده، و از كيفيت درمان و رهايى از آن سخن گفته اند. از اميرالمؤمنين (عليه السلام) نقل شده كه فرمود: «با استمرار ياد خدا، آثار غفلت زدوده مى شود») (1). همچنين از امام باقر (عليه السلام) نقل شده كه فرمود: «هر مؤمنى محافظت بر نمازش نمايد، و آن را در وقتش به جا آورد، از انسان هاى غافل شمرده نمى شود») (2).

اين تعاليم مبارك براى اين كه مؤمن انجام دهد و از بيمارى غفلت رها شود، كافى است و نيازى به مرشد و استاد نيست.

باسمه جلت اسمائه:

با جدا شدن از معصيت، بازنگشتن به آن، پشيمانى از گناه، كثرت استغفار، و انجام اعمال صالح، انسان به عفو و غفران الهى دست پيدا مى كند; چرا كه خداوند متعال فرموده است: «يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً» ) (1).

همان گونه كه از طريق ائمه معصومين (عليهم السلام) مسجل شده ملتزم مى گردد، و تمام واجباتش را انجام مى دهد، و از محرمات پرهيز مى نمايد، و در همه اين كارها با نيت صادق به سوى خالقش روى دارد، و در اين كارها كوتاهى نمى كند; در اين صورت مى تواند نسبت به رضايت خداوند مطمئن باشد; زيرا خداوند عزوجل خود فرموده است: «بَلى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ » ) (1).

اما خدا آن طور كه خودش مى گويد بخاطر گناهانش دعايش را مستجاب نمى كند، اين مسأله او را در بدترين حالات غم و ناراحتى روحى قرار داده است، لطفا بفرمائيد چه كارى بايد انجام دهد تا از اين حالت نجات يابد؟

باسمه جلت اسمائه:

اگر توبه حقيقى نمايد، و ملتزم به نماز اول وقت، و نماز شب بشود، و زيارت عاشورا را چهل روز بخواند و به روح حضرت نرجس مادر امام زمان (عج) اهدا كند، و از خدا بخواهد كه كارهايش را بهواسطه امام زمان (عج) اصلاح نمايد، خداوند متعال به بركت آن حضرت امورش را اصلاح مى نمايد.

استعانت و مدد و يارى بجويد.

وسواس ايجاد مى كند روايت شده است; مانند تكرار اين ذكر شريف :«أَعُوذُ بِاللّهِ السَّميعِ العَليمِ مِن الشَّيْطانِ الرَّجيم و أَعُوذُ بِاللّهِ أَن يَحْضَروُنَ إِنَّ اللّهَ هُوَ السَّميعُ العَليم». هم چنين آمده است كه «آمَنْتُ بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ » را سه بار تكرار كند.

در توصيه هاى اميرالمؤمنين (عليه السلام) نيز براى علاج وسوسه، روزه چهارشنبه وسط ماه، پنج شنبه اوّل و آخر ماه، و هم چنين زياد گفتن ذكر شريف :«اللّهمّ صلِّ على محمّد وآل محمّد» سفارش شده است. و از امام صادق (عليه السلام) توصيه شده كه هر وقت در دل چيزى واقع شد «لاإله إلاّ الله» را تكرار كنيد.

بِالسُّوءِ» ) (1). و معلوم نيست تأثير كدام يك بيش تر است، هر چندنفس به حسب غالب، تحت تأثير شيطان و اغواگرى اوست.

و فراموشى، و آن چه بر آن وادار شوند و آن چه توان انجامش را ندارند، و آن چه ندانند و آن چه به ناچار تن دهند و حسد و طيره (فال بد)، و انديشيدن در وسوسه در آفرينش تا وقتى كه آن را به زبان نياورند») (1).

علاج اين حالت چنان كه در روايات بسيار آمده تنها، ذكر خدا و جنگ با شيطان از اين طريق است. در حديث معتبر جميل بن دراج از امام صادق (عليه السلام) نقل شده است كه: «خدمت امام صادق(عليه السلام) رسيدم و گفتم: گاهى در دلم تصوراتى قرار مى گيرد كه موجب ناراحتى فكر مى گردد. فرمود: بگو لا اله الا الله».

جميل گويد: هر وقت در دلم چيزى واقع مى شد، مى گفتم «لا اله الا الله» و آن تصورات از دلم بيرون مى رفت») (2).

است، كه اين كار به فرموده امام على (عليه السلام)، پريشانى هاى دل را مى برد. هم چنين تكرار آيه شريفه:

«وَ إِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ حِجاباً مَسْتُوراً* وَ جَعَلْنا عَلى قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَنْ يَفْقَهُوهُ وَ فِي آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِذا ذَكَرْتَ رَبَّكَ فِي الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلى أَدْبارِهِمْ نُفُوراً» ) (1)، كه رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم)در برخى وصاياى خود به اميرالمؤمنين (عليه السلام) به آن تأكيد كرده است.

كسى مزاحم شما نشود بنشينيد و 530 مرتبه بگوييد: «اللّهمّ صلِّ على فاطمة وأبيها وبعلها وبنيها، والسرّ المستودع فيها بعدد ما أحاط به علمك». اين شكوك به اذن الهى برطرف مى شود.

خدا; چون شيطان سعى مى كند وسواس را در دل مؤمنين برانگيزد، تا آنها را از اطاعت خدا و قرب او دور كند. پس سعى كنيد با توجه نكردن به وسوسه هاى او و ترتيب اثر ندادن به آن ها، با اين دشمن سرسخت بجنگيد، و بنا را بر طهارت اشيايى كه در طهارت آنها شك مى كنيد بگذاريد و همان طور كه در وصيت رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم)به اميرالمؤمنين آمده است اين دو آيه شريفه سوره اسراء را تكرار كنيد و از آن كمك بگيريد: «وَ إِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ حِجاباً مَسْتُوراً* وَ جَعَلْنا عَلى قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَنْ يَفْقَهُوهُ وَ فِي آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِذا ذَكَرْتَ رَبَّكَ فِي الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلى أَدْبارِهِمْ نُفُوراً» ) (1).

الظَّالِمِينَ » ) (1)، در سجده مفيد است، و اين ذكر بنابر آن چه برخى اولياى خدا فرموده اند، آثار مهمى دارد.

هفتاد مرتبه مى گوييد «أَسْتَغْفِرُاللّه وَ أَتُوبُ إِلَيْه» و نماز را تمام مى كنيد اين كمترين چيزى است كه با آن نماز شب خوانده مى شود و وقت آن هم از نصف شب است تا طلوع فجر.

ب: اينجا مورد مراجعه به دليل عقلى و عرفى نيست بلكه متعين رجوع به دليل شرعى است كه روايتى است كه شيخ طوسى در مصباح المتهجد صفحه 155 آورده است:

«ثُمَّ يَدعُو لإخوانِهِ المُؤمنين وَيَسْتَحِب أن يذكر أربَعين نَفساً فَمازاد عَلَيْهم» و به مقتضاى اطلاق روايت فرقى بين متدين و غير متدين نيست، گرچه صريح روايت اختصاص دعا به غير مؤمن را شامل نمى شود.

و اما در مورد مرد و زن، نسخه هاى روايت مختلف است. مفاد بعضى از نسخ اختصاص دعا به مردان امت و مفاد بعضى از نسخ ديگر اطلاق و عدم فرق بين مرد و زن است.

ب: توجه به اينكه لذتى كه مدت آن كم است در مقابل آن عواقبى كه ممكن است در عالم برزخ و بعد از آن داشته باشد و مختصرى تفكر در ترك گناه خيلى مؤثر است.

ص:70

الف) رفتار فردى

اما مخالفت با استخاره: از ضعف اطمينان به خدا خالى نيست; چون بعد از اين كه فرد از خدا خواست تا خير بنده اش را به او نشان دهد، مخالفت با آن چه صلاح اوست، به نوعى نقض استخاره و مشورت با خداوند است و اين كار از سوى مؤمن شايسته نيست، مخصوصا كه تجارب بسيار، نشان از عاقبت بد مخالفت با استخاره دارد.

نمايد، و او را به حقيقت راهنمايى كند، و خدا از طريق برخى نشانه ها و قرينه ها صفوان را راهنمايى كرده تا اين كه او توانسته است به امامت امام رضا (عليه السلام) يقين آورد.

مشروعيت استخاره، مختص به حال حيرت و ترديد در امور عادى زندگى است و در مورد احكام شرعى و مسائل اعتقادى مورد ندارد.

را مهم ترين راه ها به سوى شناخت خدا و ايمان به او برمى شمارد. و از آن جا كه عقل راه استدلال و ترازوى حسن و قبح مى باشد، لذا صحيح نيست عقل را تعطيل كرد و به اوهام و خرافات پناه برد، و يا احكام و امور را بر راه هاى غيرعملى و غير واقعى بنا نمود. از اين رو، مسأله استخاره مطرح مى گردد كه بهوسيله قرآن و تسبيح متداول است، و افراد زيادى را مى يابيم كه بر آن تكيه مى كنند و عقول خود را به واسطه استخاره تعطيل مى كنند، و با حديث رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) كه فرمود:

«إِعْقَلْ وَتَوَكَّلْ » ) (1) مخالفت مى نمايند.

مطلب ديگر اين كه از نظر علمى دانه هاى تسبيح، به هر حال يا زوج هستند يا فرد، يعنى از قبل معلوم است كه حكم استخاره يا منفى است يا مثبت; اين مسأله در مورد آيات قرآن نيز صادق است و چون سياق و معنايشان واضح است، نمى توان امر يا نهى آن ها را به دست آورد.

نظرتان درباره استخاره متعارف نزد عوام الناس چيست ؟ بهويژه كه آنها براى استخاره به روحانيون و پيرمردان مراجعه مى كنند، و اين پديده موجب مى شود عقل با مجوز دينى كنار گذارده شود. نظرتان درباره استخاره ذات الرقاع چيست ؟ آيا اين استخاره از معصومين (عليهم السلام) وارد شده است ؟ و آيا جايز است كه سرنوشت كارها مثلا ازدواج به اين استخاره متوقف باشد؟ نظرتان درباره تفسير كسى كه مقصود از استخاره را دعا و تضرع به سوى

ص:74

خدا براى راهنمايى در حل مشكلات يا توفيق به راه درست مى داند چيست ؟ درباره اين كه همه وسايل استخاره به قرآن و تسبيح اصولا از پايه نادرست و غيرقابل اعتماد است، چه نظرى داريد؟

باسمه جلت اسمائه:

اسلام، همان طور كه دين عقل است، دين اعتدال است، چنان كه خداوند متعال مى فرمايد: «وَ كَذلِكَ جَعَلْناكُمْ أُمَّةً وَسَطاً» (1). تعجب مى كنم از كسى كه جانب اول را مى بيند و از جانب دوم تغافل ميورزد، چرا كه اسلام همان گونه كه به استفاده از عقل فراخوانده، برخى روزنه هاى غيب را نيز در مقابل انسان گشوده است تا انسان هنگام تحير و ترديد از آن استفاده كند كه يكى از اين روزنه ها، روزنه استخاره است. بر اين مبنا، همان گونه كه درست نيست كه انسان در همه چيز به استخاره تكيه كند، با اين كه موضوعش تحير است، صحيح نيست كه انسان فقط بر عقل قاصر خود اعتماد كند، زيرا چه بسيار كه عقل در مواضع تصميم گيرى حيران مانده و خداوند درهاى اتصال به غيب را در مقابل او گشوده است.

اين ادعا كه نتيجه استخاره از پيش معلوم است به اعتبار اين كه دانه هاى تسبيح يا زوج است يا فرد، و اين كه به دليل وضوح سياق آيات نمى توان امر و نهى آنها را دريافت، ادعايى ناشى از جهل به حقيقت استخاره است، زيرا نهايت آن چه

ص:75

استخاره كننده قبل از استخاره مى داند اين است كه عدد فرد يعنى خوب مثلا و عدد زوج يعنى نهى; اما او نمى داند كه بعد از استخاره، چه عددى - زوج يا فرد - در دست باقى مى ماند. هم چنين است آيات قرآن; خواه مشتمل بر امر يا نهى باشد، خواه دلالت آن بر خوب يا بد باشد كه استخاره كننده تنها بعد از استخاره آن را مى فهمد، لذا نادرستى اين ادعا، واضح است.

بعد از دانستن اين امور، معلوم است كه استخاره متعارف به قرآن يا تسبيح نزد عوام مؤمنين كه براى آن به علماى دين و طلاب علم (افراد ثقه اى كه به ايشان اطمينان دارند) مراجعه مى كنند، مشروع و صحيح است، و اين كه عده اى در بكارگيرى آن مبالغه مى كنند يا در غيرموردش از آن استفاده مى كنند، صرفا حالات شخصى است و نشان دهنده سيره عامه نيست.

به طور كلى: استخاره به قرآن، بهواسطه روايات ثابت است، همان طور كه استخاره به تسبيح از امام عصر(عج) با سند معتبر روايت شده است. استخاره ذات الرقاع نيز به واسطه روايات موثق از معصومين(عليهم السلام) روايت شده و عمل علماى بزرگ طائفه شيعه (رضوان الله عليهم)، طبق آن بوده است. عالم عابد، صاحب كرامات آشكار، سيد رضى الدين ابوالحسن على بن طاووس حسينى كتابى قطور در باب استخارات دارد، و در آن به روايت استخاره ذات الرقاع اعتماد كرده، و آثارى عجيب درباره آن ذكر كرده است.

و اما تفسير استخاره به مجرد دعا و طلب هدايت از سوى

ص:76

خداى متعال: اگر فى نفسه صحيح باشد، ممكن است تفسيرى براى روايات عامه باشد، اما نمى تواند منظور روايات استخاره با قرآن و تسبيح و رقاع باشد.

ب) رفتار اجتماعى

مجالست او خيرى نيست» ) (1) آيا اين حديث را مى توان به ارحام نيز منطبق كرد؟

باسمه جلت اسمائه:

مى توان دستور شارع مقدس به صله رحم را به گونه اى اطاعت كرد كه مجبور به هم نشينى با فرد نشد; اين كار مثلا با تماس تلفنى و سلام و احوالپرسى از او ، و يا ديدار سريع او در خانه اش و مانند اين كارها كه به گونه اى، اطاعت امر را محقق مى كندامكان پذير است، و از ناحيه ديگر، وقوع در محذور واجب نيست.

تا كى بايد صبر كند و تحمل نمايد؟ به خاطر اين ضرب و شتم چه كفاره اى بر عهده پدرش است ؟

باسمه جلت اسمائه:

اين جوان، اگر صبر و تحمل كند اجر مى برد، ولى ]چنين كارى [بر او واجب نيست; اما نبايد با پدرش مقابله به مثل نمايد.

كفاره اى كه بر پدرش لازم است در رسائل عمليه ذكر شده، چون در بحث كفارات تفاوتى ميان پدر و ديگران نيست.

باسمه جلت اسمائه:

درباره اصل پذيرفتن تشيع: اطاعت مادر واجب نيست، بلكه جايز نيست بخاطر خواسته او تشيع را ترك كرد; چون اطاعت از مخلوق - هر چقدر عظيم الشأن باشد - در عصيان خالق، روانيست.

درباره رفتن به مسجد: اين كار از سويى جزء امور مستحب است، و از سويى موجب اذيت مادر است، بنابراين مخالفت با مادر در اين خواسته اش كه مى گويد به مسجد نرو، جايز نيست، و بايد براى تحصيل رضايت او تا آنجا كه مى توانيد تلاش كنيد.

درباره دوستان و نزديكان گناهكار: بايد سعى در اصلاح و تأثيرگذارى بر آنها بنماييد، تا آنجا كه ممكن است. و با آنها با خوبى رفتار كنيد، مگر اين كه بر دين و اخلاقتان بترسيد، در اين صورت از آنها به آن اندازه كه اطمينان بيابيد روى شما تأثير نمى گذارند دورى كنيد.

مى شود اين ادب جعفر است، بخدا سوگند پدرم براى من حديث كرد كه مردى از شيعيان على (عليه السلام) در قبيله اى بود و زينت آن قبيله بشمار مى رفت، از همه آنها در پرداخت امانت بهتر بود، و حقوقشان را بهتر مراعات مى كرد، و در گفتار راستگوتر بود، و سفارشات و همه وصيت هاى اهل قبيله و سپرده هايشان را بدو مى سپردند و چون از او پرسش مى كردى مى گفتند: كيست مثل فلان شخص ؟ او در پرداخت امانت و راستگوئى از همه ما بهتر است») (1).

ايران و جاهاى ديگر چگونه است ؟ چون شخص مؤمن مجبور است با افراد صاحب ديانت هاى مختلف در محيط كار و هنگام سفر و غيره...، برخورد داشته باشد; آيا بايد با آنها قطع رابطه كرد؟ و از اختلاط با آن ها پرهيز نمود؟ مثل همان كارى كه سلفى ها به بهانه اين كه ايشان كفارند، انجام مى دهند؟ يا چون آن ها كفار و نجس هستند چنين مى كنند؟ مخصوصا وقتى كه از اديان غير كتابى مانند يزيديه، صابئه، بودايى، هندويى، زرتشتى، بت پرست و ملحد باشند؟

باسمه جلت اسمائه:

آن چه از آيات شريف قرآن به دست مى آيد اين است كه، قرآن افراد غيرهم كيش را به دو گروه تقسيم مى كند: الف) مخالف صلح طلب; ب) مخالف محارب; و درباره مخالف صلح طلب، دعوت به هم زيستى مسالمت آميز با او نموده و از دوستى با مورد دوم هشدار داده و نهى نموده است. در قرآن مى خوانيم: «لا يَنْهاكُمُ اللّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَ لَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ * إِنَّما يَنْهاكُمُ اللّهُ عَنِ الَّذِينَ قاتَلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَ أَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ وَ ظاهَرُوا عَلى إِخْراجِكُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظّالِمُونَ » ) (1).

ص:85

نمايد. و از همه اين ها، به اندازه اى كه مى داند سخن بگويد و در آن چه نسبت به آن علم قطعى ندارد، وارد نشود، و بايد كه به متخصص اين امر مراجعه نمايد و بهترين راه ارتباط كامل با حوزه هاى علميه، مبلغين امور دينى مى باشد.

مسأله قابل توجه اين كه: اين روش ها، هميشه بهترين راه حل نيست، بلكه بهتر است فرد مبلغ اسلام، شرايط و وضعيت تبليغ شونده را هم در نظر بگيرد، زيرا شايد سخن گفتن از توحيد و وجود خدا با شخصى كه از ناحيه ايمان نداشتن به وجود خدا، احساس خلاء معنوى دارد، براى نفوذ اسلام در قلبش مؤثر باشد، و شايد انگيزه حركت فرد ديگرى، ارزش هاى اخلاقى باشد، فلذا تبليغ او به اسلام بايد از طريق نشان دادن منظومه اخلاقى دين اسلام صورت بگيرد. ساير موارد نيز چنين است.

صحيح فرزندانشان، به علاوه سه امر واجب مهم كه عبارت است از: ارائه تصوير صحيح به غيرمسلمانان چرا كه ارزش هاى عظيم اسلام و مبادى آن از طريق رفتار فرزندان و روابطشان با ديگران منعكس مى شود. هم چنين با توجه به اين كه اقامت در كشورهاى غيرمسلمان در صورتى كه مسلمان نتواند دين خود يا خانواده اش را حفظ نمايد، حرام خواهد بود، بر فرد لازم است براى ايجاد فرهنگ دينى و التزام دينى تلاش جدى خود را بنمايد. مطالعه كتاب هايى چون كتاب مكارم الاخلاق و ساير كتب كه موضوع آن ها سيره اهل بيت(عليهم السلام) مى باشد نيز از اهميت ويژه اى برخوردار است.

وَ كانَ اللّهُ غَفُوراً رَحِيماً» ) (1).

اين آيه شريفه نشان از مودت و رحمت خالق نسبت به زنان مؤمن دارد، زيرا نشان مى دهد كه خداى عزوجل حجاب را واجب نكرده است مگر بخاطر ترس از اين كه زنان مؤمن مورد آزار و اذيت قرار بگيرند. بنابراين حجاب مصونيت براى ايشان است و به همين دليل خدا حجاب را تشريع فرموده است. اگر حق مطلب اين آيه براى زن بى حجاب ادا شود، انشاء الله او هم با علاقه و رغبت حجاب را انتخاب خواهد كرد.

ص:89

ص:90

ص:92

در نظر داشتن سال ها، بلكه حتى روزها و ساعات زندگى او; و اين موضوعى است كه هيچ كدام از نظام هاى قراردادى قادر به انجام آن نيستند.

سوم: شارع شريف در تأسيس نظام خانواده نگاهى يك جانبه به موضوع نداشته، بلكه تمام جوانبى كه عهده دار سعادت خانواده و بقاى آن است را مدنظر داشته است، و به همين منظور قوانين مربوط به زندگى اجتماعى، اقتصادى، دينى، معنوى و...، را تشريع كرده است و نظامى، دقيق و متكامل را ايجاد نموده است. اين موضوعى است كه جاى خالى آن را در نظام هاى ديگر شاهد هستيم.

ريسندگى و سوره نور را بياموزيد») (1).

و از امام على (عليه السلام) نقل شده كه فرمود: «سوره نور را به زنان بياموزيد چرا كه در آن پندهاست») (2).

از اين نصوص شريف استفاده مى شود كه سوره نور يكى از سوره هايى است كه در بناى خانواده دينى و اخلاقى نيكو و بازداشتن آن از انحراف و رذايل تأثير به سزايى دارد و چه بسا راز آن اين باشد كه سوره نور، حاوى مطالبى درباره نهى از نزديك شدن به فواحش، اشاعه فحشا، هشدار از تهمت زدن به زنان پاكدامن، دعوت به رعايت آداب ورود به خانه ديگران، ترغيب به فروانداختن ديدگان، حفظ فروج، ترغيب به امر ازدواج، عفاف ورزيدن در صورت قدرت نداشتن بر آن، تأكيد بر رعايت حجاب، توجه به تربيت فرزندان در مساله آداب ورود به اتاق خواب پدران و مادران شان و تعاليم ديگرى از اين قبيل است، كه در بناى خانواده متكامل سهيم مى باشد.

فرزندان پسر و دختر به نامهاى هنرپيشه ها و خواننده هاى غربى، نام گذارى مى شوند. آيا نام گذارى جايز است ؟ بهترين نام هاى اسلامى كدام است ؟

باسمه جلت اسمائه:

شارع اقدس به مسأله نام گذارى و اسامى توجه بسيارى مبذول داشته، و بر رجحان نام گذارى فرزندان به نام هاى نيكو، مانند نام هاى انبياء و ائمه(عليهم السلام)، و بر كراهت نام گذارى به نام هاى دشمنان خدا و معصومين(عليهم السلام) تأكيد نموده است. اگر آگاه باشيم كه خدا نام هاى محمد(صلى الله عليه وآله وسلم) و آل محمد(عليهم السلام) را به خاطر شدت محبتش به آنها، انتخاب كرده است، درخواهيم يافت كه اين اسامى، بهترين نام ها هستند; زيرا اگر بهتر از آنها وجود داشت خدا آن را براى آنها برمى گزيد. لذا وقتى اين نام ها، بهترين نام ها هستند، شخص مؤمن آن را بر غير آن ترجيح نمى دهد.

ص:97

ص:98

ص:100

او هزار حسنه مى نويسد و در روز قيامت او را چنان مغفرت ورحمتى عطا مى كند كه به قلب و دل هيچ انسانى خطور نكرده است») (1).

و از اميرالمؤمنين (عليه السلام) نقل شده كه فرمود: «هرگاه به بازار مى رويد و مردم سرگرم كار و تجارت اند، خداى بزرگ را بسيار ياد كنيد; زيرا اين كار، گناهان را پاك و برحسنات مى افزايد; و در زمره غافلين نوشته نمى شويد») (2).

شايد دليل اين امر، چنان چه روايت دوم اشاره اى به آن دارد، اين است كه; كسى كه به بازار مى رود طبيعتا بخاطر خريد و فروش غرق در امور مادى مى شود، و شايد برخى امور، او را از پروردگارش دور كند. به همين خاطر به ذكر خداوند سبحان دعوت، و به اعطاى ثواب بسيار براى اين عمل تشويق شده است.

شب هاى قدر، شب جمعه، وقت سحر، بعد از نمازهاى واجب، هم چنين بعد از نمازهاى مستحب خاصى مانند نماز استغاثه به حضرت زهرا(س) و نماز استغاثه به باب الحوائج ابالفضل العباس (عليه السلام).

ص:108

است، و طريقه خواندن آن به اين شكل است كه: پس از سلام نماز سه بار تكبير بگويد و پس از تسبيح حضرت فاطمه(عليها السلام) به سجده برود، يكصد مرتبه بگويد: «يا مولاتى يا فاطمة اغيثينى»; سپس جانب راست صورت را بر زمين بگذارد و همان ذكر را صد مرتبه بگويد، سپس جانب چپ صورت را بر زمين بگذارد و صد مرتبه بگويد، باز هم به سجده رفته و صد مرتبه بگويد.

سپس حاجت را ياد كند و از خدا تقاضا كند آن را برآورده نمايد. ان شاء الله برآورده مى شود، و اگر در مرتبه اول تأثير نگذاشت، در مرتبه دوم يا سوم تأثير مى گذارد.

خدا به عوض آن چندين برابر در آخرت به او پاداش عطا نمايد.

مطلب را به ايشان گفتم، آن حضرت تبسم كرد و فرمود: انگشترى فيروزه بگير و بر نگين آن بنويس: «رَبِّ لا تَذَرْنِي فَرْداً وَ أَنْتَ خَيْرُ الْوارِثِينَ » (1). او مى گويد چنين كردم و يك سال نگذشته بود كه از آن زن پسردار شدم.

ب: رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود: «هرگاه كسى كه از دين و اخلاق او راضى بوديد، براى خواستگارى پيش شما آمد، دختر خود را به او بدهيد كه اگر اجابت نكنيد فتنه و فساد بزرگى در زمين واقع مى شود») (1).

ج: پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود: «بهترين زنانتان، زن زايا، بسيار مهربان و پاكدامن است كه نزد خويشاوندان خود عزيز باشد و در برابر شوهرش فروتن و مطيع، خود را براى شوهرش بيارايد و از غير او بپوشاند، سخن شوهرش را بشنود و فرمان او را اطاعت نمايد) (2).

د: پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود: «هر جوانى كه در سن كم ازدواج كند، شيطان فرياد بر مى آورد كه: واى برمن! واى بر من! دو سوم دينش را از دستبرد من مصون نگه داشت. پس بنده بايد براى حفظ يك سومِ باقى مانده دينش، تقواى الهى پيشه سازد») (3).

ب: كسانى كه ازدواج كرده اند اما يكى از آنها با بى توجهى و كارهاى كم اهميت، ديگرى را ناراحت مى كند;

ج: زن و شوهرانى كه دائما مشكل دارند و گاهى به طلاق منجر مى شود؟

باسمه جلت اسمائه:

با استفاده از سخنان ائمه معصومين(عليهم السلام) نصيحت خود را بيان مى نمائيم.

الف و ب: امام صادق (عليه السلام) فرمود: « شوهر نسبت به زن خويش از سه چيز بى نياز نيست: اوّل: سازگارى با زن تا بتواند سازگارى، محبّت و عشق او را به خود جلب كند; دوّم: خوش خلقى با او و دلبرى از او با آراستن خود براى وى; و سوّم: فراهم آوردن امكانات رفاهى او.

نيز زن نسبت به شوهر سازگار خويش به سه چيز نياز دارد: اوّل: حفظ كردن خود از هر گناه و آلودگى تا شوهرش در هر حال - خوشايند يا ناخوشايند - در دل به او اطمينان داشته باشد; دوم: مراقبت از او و زندگى اش تا شوهرش در صورتى كه لغزشى از او سر زد با او مهربانى كند; سوّم: اظهار عشق به او و ظاهر مناسب و خوشايند در مقابل مرد») (1).

ص:115

ج: امام صادق (عليه السلام) فرمود: «مرد براى اداره منزل و خانواده خود به سه خصلت نياز دارد كه اگر در طبيعت او نباشد ، بايد خود را با تكلّف به آنها وادارد: خوش رفتارى، گشاده دستى سنجيده، و غيرت براى حفاظت از آنها») (1).

نيست كه نياز به بحث از سند آن ها باشد، بلكه حتى اگر قائل به مولوى بودن اوامر آن احاديث شويم، با پذيرش قاعده تسامح در ادله سنن باز هم نيازى به سند نيست.

ص:118

ص:120

3. سه شب متوالى، در خلوت مى نشيند و هر شب هزار مرتبه مى گويد: «إلهي إلهي قَد انْقَطَعَ رَجائي عَن الخَلْق وَأَنْتَ رَجائي».

4. چهارده هزار مرتبه مى گويد: «يا علي»;

5. نماز جعفر طيار;

6. نماز أمير المؤمنين(عليه السلام);

7. نماز امام زمان (عج).

باسمه جلت اسمائه:

بهترين كار در اين مورد، خواندن چهل روز زيارت عاشورا با تمام خصوصياتش و اهداى ثواب آن به روح صديقه صغرى، زينب كبرى(س) مى باشد. بعد از آن، نماز جعفر طيار) (1) و توسل به امام و مولايمان امام دوازدهم، حضرت مهدى(عليه السلام) است.

بعد از اتمام خواندن سوره مباركه واقعه در هر روز،اين دعا نيز خوانده شود:

«اَللّهُمَ ّ انْ كانَ رِزْقى فِى السَّماءِ فَأنْزِلْهُ وَ انْ كانَ فِى الْاَرْضِ فَأخْرِجْهُ وَ انْ كانَ بَعيداً فَقَرِّبْهُ وَ انْ كانَ قَريباً فَيسِّرْهُ وُ انْ كانَ قَليلا فَكَثِّرْهُ وَ انْ كانَ كَثيراً فَبارِكْ لى فيهِ وَ أرْسِلْهُ عَلى ايدى خِيارِ خَلْقِكَ وَ لا تُحْوِجْنى الى شِرارِ خَلْقك. وَ انْ لَمْ يكُنْ فَكَوِّنْهُ بكِينُونِيتِكَ وَ وَحْدانِيتِكَ ، اللّهُمَ ّ انْقُلْهُ الَى حَيثُ اكُونُ وَ لا تَنْقُلْنى الَيهِ يكُونُ ، انَّكَ عَلى كُلِّ شَِىء قَديرٌ. يا حَى يا قَيومُ ، يا واحِدُ يا مَجيد، يا بَرُّ يا رَحيمُ يا غَنى، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَ تَمِّمْ عَلَينا نِعْمَتَكَ ، وَ هَنِّئْنا كَرامَتَكَ ، وَ الْبسْنا عافيتَكَ ».

و در هر پنج شنبه اى كه در اين ميان اول تا چهاردهم قرار دارد اين دعا خوانده شود: «يا ماجِدُ، يا واحِدُ، يا جَوادُ، يا حليمُ ، يا حَنّانُ ، يا مَنّانُ ، يا كَريمُ اسْألُك تُحْفَةً مِنْ تحَفِكَ تَلُمُ ّ بها شَعْثى وَ تَقْضى بها دَينى وَ تُصْلِحُ بها شَأنى برَحْمْتِكَ يا سَيدى».

اين كار و اين ختم، بارها جهت توسعه رزق و تسهيل امور مشكل و اداى دين تجربه شده و مؤثر بوده است.

هم چنين، يكى از ادعيه اى كه در برآورده شدن حوائج و امور مهم تجربه شده است، دعايى است كه برخى از اولياى بزرگ خدا از آن نام برده و براى آن اسرارى عجيب و باورنكردنى ذكر كرده اند; كيفيت دعا به اين شكل است:

در يك سوم آخر شب با حضور قلب، وضو گرفته شود، و كسى انسان را نبيند، سپس رو به قبله نشسته و هزار مرتبه

ص:125

مى گويد: «فَسَيَكْفِيكَهُمُ اللّهُ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ » (1)، و بعد از هر صدبار، مى گويد: «اَللهمَّ اكْفني حاجَتي» و حاجتش را ذكر مى كند، و بعد مى گويد: «إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ»، و اين كار را سه شب پشت سر هم تكرار مى كند.

ص:128

است. و از موارد سودمند اينها است:

1- خواندن آيه «وَ إِنْ يَكادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصارِهِمْ لَمّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَ يَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ * وَ ما هُوَ إِلاّ ذِكْرٌ لِلْعالَمِينَ ») 1 ;

2- سه بار خواندن: «ما شاء الله، لاحول ولاقوّة إلاّ بالله العليّ العظيم»;

3- خواندن معوذتين (سوره ناس و فلق) هنگام خروج از خانه، و با اين دو سوره به اذن خدا چيزى به او ضرر نمى رساند;

4- زياد گفتن: «اللّهمّ ذا السلطان العظيم، والمنّ القديم، والوجه الكريم، ذا الكلمات التامّات، والدعوات المستجابات، عافنى من أنفس الجنّ وأعين الإنس».

به ملحقات كتاب مفاتيح الجنان، بخش باقيات صالحات مراجعه كنيد و در آن موارد سودمند بسيار مى يابيد.

سه بار بگو :ما شاء الله، لاقوّة إلاّ بالله العليّ العظيم»، هم چنين آمده است: «هرگاه به صورت زيبا و هيئت جالب درآمديد (يعنى لباس نو و زيبا پوشيده و خود را آرايش و آراسته كرديد)، هنگامى كه مى خواهيد از منزل خارج شويد معوّذّتين (سوره ناس و فلق) را بخوانيد. به راستى كه اگر چنين كنيد و بر خود بدميد به حكم خداوند چيزى به شما ضرر نمى رساند») (1).

و آية الكرسى را تا «هُم فيها خالِدوُن») (1) مى خواند، سپس سجده مى كند و باز پنج بار مى گويد: «سُبُوحٌ قُدُوسٌ رَبُّ المَلائِكَةِ وَالرُّوح».

از شهيد روايت شده كه شيطان دو نوع است: انس و جن; انس با صلوات بر محمد (صلى الله عليه وآله وسلم) و آل محمد (عليهم السلام) و جن با گفتن: «لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلاّ بِاللّه العَليّ العَظيم» دفع مي شود. در روايتي آمده است كه اين اذكار را بعد از نماز مغرب هفت بار بگويد.

معتبراستحباب استفاده از آن براى ما ثابت نشده است مگر به شكل انگشتر. و به طريق معتبر از ائمه (عليهم السلام) وارد شده است كه: «انگشتر ياقوت دست نماييد زيرا ياقوت فقر را از بين مى برد») (1). و از امام صادق (عليه السلام) نقل شده كه فرمود: «فقيرنمى شود دستى كه انگشتر فيروزه در آن باشد») (2)، يا درروايت ديگرى وارد شده است: «مگر اين كه خداوند بدون تاخير رزق او را عطا مى كند»، هم چنين درباره عقيق ازامام صادق (عليه السلام)نقل شده است: «به راستى كه عقيق موجب امان از هر بلا است») (3)، و روايات در اين باب بسيار است.

مى گيرد، مثل كارى كه مرتاض هاى غير مسلمان هندى انجام مى دهند. برخى نيز از راه تسخير جن صورت مى گيرد. اماخبردادن از طريق قرآن، تنها براى كسانى ممكن است كه خداوند آنها را به اسرار قرآن و امور دقيق و اشارات آن آگاه كرده است.

بر اين مساله مترتب است.

در برخى روايات آمده است كه ساحر مهدور الدم و قتل او جايز است اما من در اين مسأله تأمل مى كنم، و صحيح آن است كه كار او به حاكم شرع سپرده شود تا او را متناسب با مقدار جرمى كه مرتكب شده، تعزير نمايد.

نوع هشتم: سحر نمّامى و سخن چينى. و جزييات هر كدام اين اقسام، در كتاب فقه الصادق) (1)(2) آورده شده است.

ص:136

ص:138

پاداش برتر است، انجام نماز نافله مغرب و عشاء يا پرداختن به تسبيح حضرت فاطمه زهرا(عليها السلام)؟

باسمه جلت اسمائه:

تسبيح حضرت فاطمه زهرا (عليه السلام) از نظر ثواب و پاداش برتر است; چراكه در حديثى معتبر از امام باقر(عليه السلام) آورده اند كه فرمود:

«ما عُبِدَاللهُ بِشَىء مِنَ الَّتمْجِيْدِ أَفْضَل مِنْ تَسْبِيْحِ فاطِمَة، وَلَوْ كانَ شَىءٌ أَفْضَل مِنْهُ لَنَحِلَهُ رَسولُ اللهِ فاطِمَةَ »; خداى فرزانه به وسيله چيزى برتر از تسبيحات حضرت فاطمه(عليه السلام) پرستش نشده است. اگر شيوه اى براى پرستش خدا برتر از اين بود، پيامبر آن را به دخت گرانمايه اش ارمغان مى داد.) (1)

و در روايتى ديگر از امام صادق (عليه السلام) آورده اند كه فرمود: تسبيح حضرت فاطمه زهرا(عليها السلام) هر روز پس از نماز، از هزار ركعت نماز برايم محبوب تر است.

و نيز فرمود: هر كس باتسبيح حضرت فاطمه(عليها السلام)، خدا را خالصانه ستايش نمايد، به راستى او را فراوان ياد كرده است.

گفتنى است كه روايات بيانگر برترى ثواب و پاداش تسبيح حضرت فاطمه(عليها السلام) بسيار است.

همچنين در حديثى معتبر از امام صادق (عليه السلام)آورده اندكه فرمود: نمازگزار آگاه و بامعنويت پس از سلام نماز،مطلقا تسبيح حضرت زهرا (عليه السلام) را بر هر كارى،

ص:140

حتى بر فرستادن صلوات برمحمّد وآل محمّد(عليهم السلام)مقدم مى دارد.

ص:142

1- آشنايى با آثار حضرت آيت الله العظمى روحانى (دام ظله) 2- معرفى سايت هاى دفتر آيت الله العظمى روحانى (دام ظله)

ص:143

ص:144

آشنايى با آثارحضرت آيت الله العظمى روحانى (دام ظله)

معظم له از ابتداى زندگى علمى خويش در راستاى نشرمعارف اهل بيت(عليهم السلام) و گسترش دانش اسلام، هرگز آرام نگرفتند. زمانى بر مسند تدريس مى نشينند و به تربيت وپرورش هزاران دانشمند فاضل و فرزانه مى پردازند و زمانى ديگر دست به قلم مى شوند و به تأليف كتب ماندگار اسلامى مى پردازند.

ايشان به محض ورود به حوزه علميه قم و احساس نياز جامعه حوزوى و اسلامى، همزمان با تدريس درس خارج فقه و اصول در سنين جوانى، دست به تأليف دايرة المعارف فقه اسلامى مى زنند. كتابى ماندگار كه بزرگان و اساتيد نام آورِ خبره حوزه، مراجع بزرگ تقليد و مدرسين، سر تعظيم و تمجيد در برابرش فرومى آورند.

حضرت آيت الله العظمى بروجردى (ره) دوبار كتاب «فقه الصادق» را همراه خود به جلسه تدريس شان مى برند و به عنوان سند از آن نقل قول و به آن استناد مى كنند.

حضرت آيت الله العظمى خويى (ره) طى نامه ايى مرقوم فرمودند كه: من كتاب «فقه الصادق» را شخصاً براى آيت الله كاشف الغطاء بردم و گفتم: ببيند من چه خدمت بزرگى به عالم اسلام و فقاهت نموده ام و چنين عالم محققى را تربيت كرده ام.

ص:145

رييس دانشگاه الازهر (مهمترين و عالى ترين مركز علمى اهل تسنن) نيز طى نامه اى كتاب عظيم «فقه الصادق» رامى ستايد.

اين كتاب ساليان سال است كه يكى از رساترين، معتبرترين و مهمترين منبع تدريس فقه و اصول تشيع است. يكى از دلايل مرجعيت و اعلميت ايشان، ناشى از اين تأليفات بخصوص كتاب گرانسنگ «فقه الصادق» است.

تاليفات

1- فقه الصادق (به زبان عربى): دايرة المعارف كامل فقه تشيع. اين كتاب عظيم و بزرگ كه به عنوان يك منبع مرجع شناخته شده است در 26 جلد بارها در داخل و خارج كشور به چاپ رسيده است. چاپ جديد آن هم اكنون در 41 جلد (با ذكر منابع و مصادر) منتشر شده است.

آيت الله العظمى روحانى تاليف اين مجموعه فقهى را از سال 1370 قمرى (60 سال پيش) آغاز كرده و در سال 1398 هجرى قمرى و در اوج مبارزات بر عليه رژيم ستمشاهى و در حالى كه در تبعيد به سر مى بردند، نگارش آخرين جلد آن را به پايان رسانده اند.

يكى از امتيازات اين مجموعه فقهى آن است كه طلاب و محققين را از مراجعه به كتب فقهى جهت اطلاع از آراى ديگر فقيهان بى نياز مى كند; چه آنان كه در قرن هاى گذشته مى زيسته اند و چه آن دسته از فقيهان معاصر مانند آيت الله خوئى، ميرزاى نائينى، محقق اصفهانى و آيت الله

ص:146

حكيم كه پيش از نگارش اين مجموعه آراى فقهى خود را عرضه كرده اند و حتى فراتر از اين، آراى آن دسته از فقيهانى را گرد آورده است كه مراجعه به آثارشان چندان رواج ندارد; مانند برخى از آراى آيت الله كاظم شيرازى و آيت الله عبد الكريم حائرى.

از نكات قابل اشاره آنكه حضرت آيت الله العظمى بروجردى(ره) دو بار از كتاب فقه الصادق در منبر تدريس خود مطالبى نقل فرمودند و حضرت آيت اللَّه العظمى خويى(ره) در وصف اين كتاب طى نامه اى مرقوم فرمودند كه: «من كتاب فقه الصادق را شخصا براى آيت اللَّه كاشف الغطاء بردم و گفتم: ببينيد من چه خدمت بزرگى به عالم اسلام و فقاهت نموده ام و چنين عالم محققى را تربيت كرده ام».

مهم ترين ويژگى و نقاط تمايز موسوعه «فقه الصادق» را مى توان در موارد زير خلاصه كرد: تماميت، جامعيت، تتبع و كاوشگرى، پژوهشگرى و تحقيق، توجه به فقه پويا، جديد و به روز بودن، روانى و راحتى متن.

2- «زبدة الاصول» (به زبان عربى): دوره كامل علم اصول فقه كه به صورت بحث استدلالى ارائه گرديده است. اين كتاب در 6 جلدمى باشد.

3- «منهاج الفقاهه» (به زبان عربى): در 6 جلد مى باشد كه حاشيه اى است بر «مكاسب» شيخ انصارى (ره) كه به شيوه اى نو و ابتكارى تمامى موارد ارائه شده را بحث و بررسى كرده اند.

4- «المسائل المستحدثه» (به زبان عربى): حضرت آيت الله

ص:147

مبتكرمسائل مستحدثه و ارائه مسائل جديد با ذكر مسايل فقهى،روايى هستند. اين كتاب كه بارها وبارها در خارج و داخل كشور به چاپ رسيده است شامل ارائه مسائل جديد، نو و مورد ابتلاى جامعه با ذكر دلايل و مستندات فقهى، روايى و قرآنى مى باشد.

5- تعليق بر «منهاج الصالحين» در 3 جلد (به زبان عربى)

6- تعليق بر «عروة الوثقى» در 2 جلد (به زبان عربى)

7- تعليق بر «وسيلة النجاة» (به زبان عربى)

8- رساله در لباس مشكوك (به زبان عربى)

9- رساله در قاعده لاضرر (به زبان عربى)

10- الجبر و الاختيار (به زبان عربى)

11- رساله در قرعه (به زبان عربى)

12- مناسك الحج (به زبان عربى)

13- المسائل المنتخبه (به زبان عربى)

14- رساله در «فروع العلم الاجمالى» (به زبان عربى)

15- الاجتهاد و التقليد (به زبان عربى)

16- القواعد الثلاثه (به زبان عربى)

17- اللقاء الخاص (به زبان عربى) استفتائات

18- «شرح مناسك الحج والعمرة» (به زبان عربى)

19- «اجوبة المسائل الاعتقادية» (به زبان عربى) استفتائات

20- «السيدة الزهرا(س) بين الفضائل والظلامات» (به زبان عربى)

ص:148

21- رساله «توضيح المسائل» (به زبان فارسى و اردو)

22- جبر و اختيار (به زبان فارسى)

23- «نظام حكومت در اسلام» (به زبان فارسى و تركى واردو)

24- مناسك حج (به زبان فارسى)

25- منتخب احكام (به زبان فارسى)

26- «استفتائات قوه قضائيه و مؤسسه حقوقى وكلاى بين الملل» (به زبان فارسى)

27- احكام فقهى مسائل روز (به زبان فارسى)

28- استفتائات (پرسش و پاسخ هاى مسائل شرعى) (به زبان فارسى): كه تاكنون در 6 جلد به صورت سؤال و جواب ارائه شده است.

29- «سلسله فتاوى و استفتائات» (به زبان عربى): شامل استفتائات و پاسخ هاى مسائل شرعى مى باشد كه در 18 جلد تهيه شده و هر جلد شامل 1000 سؤال و جواب است. كه تاكنون 2 جلد (التقليد والعقائد - الطهارة) آن به چاپ رسيده است.

30- فضائل و مصائب حضرت زهرا(عليها السلام)

31 - اجوبة المسائل (فى الفكر والعقيدة والتاريخ والاخلاق)

32 - عاشورا و قيام امام حسين(عليه السلام)از نگاه آيت الله العظمى روحانى

ص:149

معرفى سايت هاى دفتر

حضرت آيت الله العظمى روحانى(مد ظله العالى)

1. سايت فارسى معظم له:

نسخه جديد سايت فارسى با ارائه اسناد و دستخطهاى منحصر به فردى كه براى اولين بار است منتشر مى شود - توسط بخش فرهنگى دفتر ايشان راه اندازى شده است. براى مشاهده سايت ايشان مى توانيد به آدرس www.rohani.ir مراجعه نماييد.

در اين سايت بر زندگى نامه علمى و مبارزات سياسى ايشان به طور جداگانه پرداخته شده و تعدادى از بيانيه ها و سخنرانى هاى معظم له در دوران مبارزات ضد رژيم ستم شاهى نيز براى اطلاع محققان و جلوگيرى از تحريف تاريخ! قرار داده شده است.

در بخش ديگرى از سايت نيز تعدادى از نامه هاى تاريخى همچون نامه هاى آيت الله العظمى خوئى(ره) به ايشان، همراه با تصاوير آنها كه حاوى نكات بسيار مهمى هست، آورده شده; از جمله اين نامه ها مى توان به تأييد مقام علمى آيت الله العظمى روحانى(دام ظلّه) توسط آيت الله العظمى خوئى(ره) آن هم در حالى كه سن ايشان تنها 14 سال

ص:150

بوده است، اشاره كرد.

لازم به ذكر است امكان خريد مجموعه آثار عربى و فارسى معظم له - كه تاكنون 73 عنوان آن منتشر شده است - نيز در بخش انتشارات سايت، فراهم گشته است.

2. پايگاه اطلاع رسانى مجموعه آثار (كتابخانه ديجيتال):

پايگاه اطلاع رسانى مجموعه آثار حضرت آيت الله العظمى روحانى(ره) (در قالب كتابخانه ديجيتال) و به آدرس www.rohanibooks.com راه اندازى شد. در اولين اقدام متن كامل مجموعه فقهى كم نظير «فقه الصادق» با امكان جستجوى قوى و پيشرفته در سايت قرار داده شده و به تدريج ساير كتب فقهى و اصولى ايشان نيز در اين سايت آورده خواهد شد. در طراحى اين پايگاه از قابليت هاى مفيد و منحصر به فرد موجود در نرم افزارها، و نيز قابليت هاى مفيد موجود در شبكه كه حتى در نرم افزارها قابل دستيابى نبوده، استفاده شده است.

3. سايت هاى دفتر استفتائات به زبانهاى عربى و فارسى:

نسخه جديد سايت هاى دفتر استفتائات حضرت آيت الله العظمى روحانى(ره) براى پاسخ گويى سريع تر و ارتباط نزديك تر با مقلدين ايشان و همچنين پاسخ گويى به سؤالات اعتقادى هموطنان راه اندازى شده است. از جمله نكات مهم لحاظ شده در سايت، بخش سؤالات مرتبط هست كه در انتهاى هر سؤال شرعى و اعتقادى قرار داده

ص:151

شده است تا مخاطب امكان دسترسى آسان ترى نسبت به سؤالات مورد نياز خود داشته باشد. لازم به ذكر است كه در حال حاضر در هر كدام از اين دو سايت بيش از 4 هزار استفتاء موجود مى باشد و به طور هفتگى بر استفتائات موجود در آن اضافه مى شود. آدرس سايت فارسى دفتر استفتائات www.istefta.net آدرس سايت عربى دفتر: www.istefta.com مى باشد.

ص:152