نام کتاب: علم مفاهیم شناسی در قرآن سری جدید جلد 81
تحقیق و تالیف : رسول ملکیان اصفهانی - 1400 ش
ناشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان
ص: 1
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 66 - 1
1 - واپس گرایی رفاهمندان کافر و تأثیر ناپذیری در برابر آیات الهی ، عامل محرومیت آنان از نصرت خداوند
لاتجئروا الیوم . .. قد کانت ءای_تی ... علی أعق_بکم تنکصون
آیه فوق، خطاب به مرفهان گرفتار عذاب و تعلیل برای ردّ استغاثه آنها است. فعل های <تتلی> و <تنکصون> به دلیل همراه شدن با <کانت> و <کنتم>، ماضی استمراری است. <نکوص> (مصدر <تنکصون>) به معنای بازگشت به قهقرا است. بنابراین قید <علی أعقابکم> _ که آن نیز به معنای قهقهرا است _ برای تأکید معنای <تنکصون> می باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 67 - 2
2 - کبرورزی مرفهان کفرپیشه ، در برابر آیات الهی ( قرآن ) و تکذیب آن ، عامل محرومیت آنان از نصرت خداوند در قیامت
لاتجئروا الیوم . .. قد کانت ءای_تی تتلی علیکم ... تنکصون . مستکبرین به
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - احزاب - 33 - 50 - 10
10 - به غنیمت گرفتن زنان کافر ، در شرایطی خاص ، مباح است .
إنّا أحللنا لک . .. ما ملکت یمینک ممّا أفاء اللّه علیک
مراد از <ملک یمین> کنیزانی بوده اند که از دشمن به اسارت درمی آمدند. این که خداوند آنان را برای پیامبر(ص) حلال دانسته، فرع بر جایز بودن اصل آن است.
ص: 1
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 48 - 1،2،3
1 _ احزاب کفرپیشه و مستکبر دارای علامت و نشانهایی مخصوص به خود در قیامت
و نادی اصحب الاعراف رجالا یعرفونهم بسیمهم
2 _ اصحاب اعراف در صحنه قیامت ، احزاب کفرپیشه و مستکبر را به وسیله علامتهایشان خواهند شناخت .
یعرفونهم بسیمهم
3 _ اصحاب اعراف در صحنه قیامت ، احزاب کفرپیشه و مستکبر را مخاطب ساخته و از فاصله ای دور با آنان سخن می گویند .
و نادی اصحب الاعراف رجالا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 10 - 26
26 - احکام مربوط به زنان مهاجر و زنان کافر ، احکامی الهی و لازم الاجرا است .
ذلکم حکم اللّه یحکم بینکم
مشارالیه <ذلک>، مجموع احکام مطرح شده در آیه شریفه است که مربوط به زنان مهاجر و کافر می باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - حشر - 59 - 6 - 8
8 - کافران ستیزکننده با خدا و پیامبر ( ص ) ، فاقد حق مالکیت نسبت به اموال و دارایی خویش *
و ما أفاء اللّه علی رسوله منهم
واژه <أفاء> _ که از <فیء> به معنای رجوع گرفته شده _ نشانگر آن است که یهودیان محارب، حق مالکیتی نسبت به اموال و دارایی شان ندارند و در حقیقت به مالک اصلی آن، بازگردانیده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 10 - 15
15 - حق مالکیت کافران غیر محارب ، محترم و رعایت عدل درباره ایشان ضروری است .
و ءاتوهم ما أنفقوا
از شأن نزول آیه، استفاده می شود که حکم پرداخت مهریه و نیز احترامی که اسلام برای مالکیت کافران قائل است، مربوط به کافران غیر محارب است; چنان که آیه شریفه مسائل پس از صلح حدیبیه را بیان می کند. بنابراین رعایت این عدل با آنچه از مفهوم <أن تبرّوهم و تقسطوا...> _ که نهی از قسط درباره کافران حربی بود _ منافات ندارد.
ص: 2
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 78 - 11
11_ جواز ازدواج زنان مؤمن با مردان کافر در شریعت حضرت لوط ( ع )
ه_ؤلاء بناتی هنّ أطهر لکم
جمله <فأسر بأهلک . .. إلا امرأتک> حاکی است که دختران حضرت لوط(ع) از مؤمنان به او بوده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 75 - 2،6
2 _ گروهی از اشراف و بزرگان قوم صالح رسالت وی را پذیرفتند و به وی ایمان آوردند و گروهی دیگر از آنان به وی کافر شدند .
قال الملأ الذین استکبروا
برداشت فوق مبتنی بر این است که <الذین . .. > وصفی احترازی باشد. یعنی ملأ قوم ثمود در برابر رسالت صالح دو طایفه شدند: مستکبران و غیر مستکبران.
6 _ اشراف کفرپیشه قوم ثمود برای ایجاد تردید در مؤمنان ، از باور و اطمینان آنان به رسالت صالح پرسش کردند .
قال الملأ . .. أتعلمون أن صلحاً مرسل من ربه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 88 - 3،4،8،9
3 _ اشراف کفرپیشه قوم مدین ، سردمداران مبارزه با شعیب و رسالت های وی
قال الملأ الذین استکبروا من قومه لنخرجنک
4 _ کبرورزی و خودبرتربینی اشراف کفرپیشه مدین ، ریشه مبارزه آنان با شعیب و رسالت های او
قال الملأ الذین استکبروا من قومه لنخرجنک
8 _ اشراف کفرپیشه مدین بازگشت به آیین ملی آن سامان را شرط رهایی شعیب و همگامانش از خطر تبعید اعلان کردند .
لنخرجنک . .. او لتعودن فی ملتنا
9 _ اشراف کفرپیشه مدین در تلاشی پیگیر برای تحمیل آیین خویش بر شعیب و مؤمنان به وی
او لتعودن فی ملتنا
جمله <او لتعودن> می رساند که هدف از تصمیم قوم مدین بر تبعید شعیب و همگامانش بازگرداندن آنان به آیین شرک است. بنابراین همه تهدیدات به سبب تحمیل این عقیده باطل بوده است.
ص: 3
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 90 - 1،4،5،7
1 _ اشراف کفرپیشه مدین در تلاش برای بازداشتن مردم از ایمان به رسالت شعیب و پیروی از فرمان های او
و قال الملأ الذین کفروا من قومه لئن اتبعتم شعیباً إنکم إذاً لخسرون
مراد از متابعت در <اتبعتم> می تواند پیروی از آیین و دستورات شعیب باشد. در این صورت مخاطبان این کلمه (اتبعتم) عموم مردم هستند. همچنین می تواند مراد از آن پیروی از شعیب در خروج از شهر مدین باشد. در این صورت مؤمنانِ به شعیب مخاطبانِ <اتبعتم> خواهند بود. برداشت فوق بر اساس احتمال اول است.
4 _ گرایش به توحید و رعایت عدل در خرید و فروش و امور اقتصادی ، مایه خسارت در دیدگاه اشراف کفرپیشه قوم مدین
لئن اتبعتم شعیباً إنکم إذاً لخسرون
برداشت فوق با توجه به آیه 85، که بیانگر پیامهای شعیب است، به دست می آید.
5 _ شعیب ( ع ) پس از اعلان پایداریش بر توحید و رد پیشنهاد اشراف کفرپیشه ( بازگشت به آیین شرک ) ، خروج از دیار مدین را برگزید .
لئن اتبعتم شعیباً
برداشت فوق بر این اساس است که مراد از <اتبعتم شعیباً>، پیروی از شعیب(ع) در خروج از شهر مدین باشد.
7 _ اشراف کفرپیشه مدین با تأکید بر خسارتبار بودن همراهی شعیب ( ع ) ، در تلاش برای بازداشتن مؤمنان از متابعت او و خارج شدن از شهر مدین
و قال الملأ . .. لئن اتبعتم شعیباً إنکم إذاً لخسرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 72 - 2
2 - روی گردانی کافران و مرفهان از پیامبر ( ص ) ، علی رغم عدم درخواست کمترین مزد از ایشان
أم تسئلهم خرجًا
ضمیر <هم> به کافران و رفاپیشگان _ که در آیات پیش از آنان یاد شده است _ باز می گردد. گفتنی است که استفهام در جمله فوق، استفهام انکاری است; یعنی، <ما تسئلهم خرجاً>. بنابراین <خرجاً> نکره در سیاق نفی و مفید عموم است. در نتیجه معنا چنین می شود: تو با این که از آنان کمترین مزدی درخواست نمی کنی، از تو روی برمی گردانند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 130 - 9
9 _ کافران جن و انس در قیامت با اعتراف به آمدن رسولان الهی، علیه خود شهادت خواهند داد.
ألم یأتکم رسل منکم . .. قالوا شهدنا علی أنفسنا
ص: 4
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 33 - 8
8 _ از موانع نزول عذاب استیصال بر امت های گنهکار و کافر ، علم خداوند به ایمان آوردن آنان در آینده است .
و ما کان اللّه معذبهم و هم یستغفرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 95 - 1
1 _ برخی از امت های گذشته حتی پس از پیدایش سختی های بیدارکننده همچنان بر کفرپیشگی و بی تقوایی خویش اصرار ورزیدند .
لعلهم یضرعون. ثم بدلنا مکان السیئه الحسنه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - طه - 20 - 131 - 7
7 - امکان بهره گیری از ثروت چشمگیر کافران ، نباید توجه رهبران دینی را به توانگران کافر معطوف سازد .
و لاتمدّنّ عینیک إلی ما متّعنا به أزوجًا منهم
نهی خداوند از توجه پیامبر(ص) به ثروت کافران، ممکن است برای بیان این نکته باشد که جهت بهبود زندگی مؤمنان، نباید به سرمایه های کافران چشم داشت و به این منظور نیز، مسلمان شدن آنان را آرزو کرد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - اعراف - 7 - 28 - 1
1 _ زشتکاران بی ایمان، پیروی از شیوه پدرانشان را توجیه کننده کردار خویش می شمردند.
للذین لا یؤمنون. و إذا فعلوا فحشه قالوا وجدنا علیها ءاباءنا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - احزاب - 33 - 50 - 14
ص: 5
14 - کافرانی که به دست مسلمانان اسیر می شوند ، مملوک اند .
و ما ملکت یمینک ممّا أفاء اللّه علیک
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 65 - 4
4 - قیامت ، روز بی پناهی و درماندگی کامل مرفهان کفرپیشه
لاتجئروا الیوم إنّکم منّا لاتنصرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 56 - 10
10 _ بی پروایی یهودیان کفرپیشه از پیمان شکنی های مکرر
و هم لایتقون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مسد - 111 - 4 - 7
7 - جواز تحقیر زنانِ کافر و مؤذی و به کار بردن کلمات ناهنجار درباره آنان
حمّاله الحطب
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 81 - 1
1 - موضع گیری کافران رفاه زده عصر بعثت ، در برابر رهنمود های پیامبر ( ص ) ، همانند موضع گیری کافران پیشین در برابر رهنمود های پیامبرانشان
بل قالوا مثل ما قال الأوّلون
ص: 6
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - جن - 72 - 7 - 1
1 - گروهی از جن ، منکر قیامت و رستاخیزاند .
و أنّهم ظنّوا کما ظننتم أن لن یبعث اللّه أحدًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 71 - 6
6 - رفاه زدگان کافر ، متوقع انعطاف پذیری دین در برابر هوس ها و منافع ناحق آنان
و أکثرهم للحقّ ک_رهون . و لو اتبع الحقّ أهواءهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 95 - 10
10 _ عن أبی عبدالله(ع): . .. قال الله عز و جل: <یخرج الحی من المیت و مخرج المیت من الحی> فالحی المؤمن الذی تخرج طینته من طینه الکافر و المیت الذی یخرج من الحی هو الکافر الذی یخرج من طینه المؤمن ... .
از امام صادق(ع) درباره آیه <یخرج الحی . .. > روایت شده است: <حی>، مؤمنی است که از کافر متولد شود. و <میت> که از <حی> بیرون می آید، کافری است که از مؤمن متولد شود ... .
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 95 - 10
10 _ عن أبی عبدالله(ع): . .. قال الله عز و جل: <یخرج الحی من المیت و مخرج المیت من الحی> فالحی المؤمن الذی تخرج طینته من طینه الکافر و المیت الذی یخرج من الحی هو الکافر الذی یخرج من طینه المؤمن ... .
از امام صادق(ع) درباره آیه <یخرج الحی . .. > روایت شده است: <حی>، مؤمنی است که از کافر متولد شود. و <میت> که از <حی> بیرون می آید، کافری است که از مؤمن متولد شود ... .
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 7
4 - مائده - 5 - 36 - 4
4 _ قیامت ، صحنه بروز کارساز نبودن ثروت دنیا برای زراندوزان بی ایمان
إنّ الذین کفروا لو أنَّ لهم ما فی الارض جمیعاً و مثله معه . .. ما تقبل منهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - معارج - 70 - 18 - 3
3 - آتش دوزخ ، کیفر زراندوزان کافر
و جمع فأوعی
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 36 - 1
1 _ جوامع کفرپیشه همواره مهیای صرف دارایی های خویش برای جلوگیری از گسترش اسلام
إن الذین کفروا ینفقون امولهم لیصدوا
انفاق مال به معنای مصرف کردن دارایی و هزینه کردن آن است و مراد از <ینفقون>، به قرینه <سینفقونها>، که اخبار از تحقق سرمایه گذاری است، بیان حالت کافران می باشد. یعنی کافران برای جلوگیری از انتشار اسلام آماده سرمایه گذاری هستند و از انفاق مال دریغی ندارند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 11 - 8
8 - < عن یونس عن أصحابه عن أبی جعفر ( ع ) و أبی عبداللّه ( ع ) قال : قلت : . . . و قد قال اللّه عزّوجلّ فی کتابه < و إن فاتکم شیء من أزواجکم إلی الکفّار فعاقبتم . . . > ما معنی العقوبه هاهنا ؟ قال : إنّ الذی ذهبت إمرأه فعاقب علی إمرأه اُخری غیرها یعنی تزوّجها [ بعقب ] . . . فعلی الإمام أن یعطیه مهر إمرأه الذاهبه ;
از یونس از اصحابش از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) روایت شده که گفت: به امام(ع) عرض کردم: . .. خداوند عزّوجلّ فرموده است: <و إن فاتکم شیء من أزواجکم إلی الکفّار فعاقبتم> مراد از این عقوبت در این جا چیست؟ امام فرمود: مردی که همسرش از دست او رفته [و به کفّار ملحق شده ]و در پی آن همسر دیگری اختیار کرده ... برعهده امام است که مهر زنی را که رفته به آن مرد بپردازد [و معنای ]<عاقبتم> یعنی پس از رفتن آن زن، همسر دیگری گرفته باشد>.
ص: 8
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 11 - 2،3
2 - مخارج و مهریه ای که مرد مؤمن برای همسر کافر خویش ، صرف کرده و اکنون به حکم اسلام از او جدا شده است ، باید از بیت المال و غنایم جنگی ، به مرد مؤمن پرداخت شود .
و إن فاتکم شیء من أزوجکم إلی الکفّار فعاقبتم
واژه <عاقبتم>، به معنای <اصبتم منهم غنیمه> دانسته شده است.
3 - جبران مخارج مردان مؤمن ، به مقدار اموالی که برای همسر کافر خود صرف کرده اند ; نه کمتر و نه فزون تر .
و إن فاتکم . .. ف_اتوا ... مثل ما أنفقوا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 11 - 2
2 - مخارج و مهریه ای که مرد مؤمن برای همسر کافر خویش ، صرف کرده و اکنون به حکم اسلام از او جدا شده است ، باید از بیت المال و غنایم جنگی ، به مرد مؤمن پرداخت شود .
و إن فاتکم شیء من أزوجکم إلی الکفّار فعاقبتم
واژه <عاقبتم>، به معنای <اصبتم منهم غنیمه> دانسته شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - فصلت - 41 - 25 - 14
14 - جنیان ، مکلف به تکالیف الهی و مستحق کیفر در صورت کفر و حق ستیزی
و حقّ علیهم القول فی أمم قد خلت من قبلهم من الجنّ و الإنس
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 13 - 5
5 - وجود عناصری کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
در صورتی که آیه شریفه خطاب به جن و انس باشد، مطلب بالا استفاده می شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 9
18 - رحمن - 55 - 32 - 6
6 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 34 - 2
2 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 36 - 5
5 _ وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 38 - 1
1 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر ، در میان جن همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 40 - 2
2 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 42 - 1
1 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
تثنیه آمدن <کما> و <تکذّبان> به خاطر توجه خطاب به جن و انس است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 45 - 1
1 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
تثنیه آمدن <کما> و <تکذّبان>، به خاطر توجه خطاب به جن و انس است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 10
18 - رحمن - 55 - 47 - 2
2 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 49 - 2
2 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 51 - 2
2 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 53 - 3
3 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 55 - 3
3 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 57 - 2
2 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 59 - 2
2 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 61 - 2
2 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
ص: 11
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 63 - 2
2 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 65 - 3
3 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 67 - 3
3 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 69 - 3
3 - وجود عناصر کافر و تکذیبگر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 71 - 3
3 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 73 - 3
3 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 75 - 4
4 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
ص: 12
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 77 - 2
2 - وجود عناصر کافر و تکذیب گر در میان جن ، همانند آدمیان
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - جن - 72 - 14 - 1
1 - دو دسته شدن جن ، پس از نزول قرآن : مسلمان هدایت یافته و کافران ظالم و منحرف از مسیر حق
و أنّا لمّا سمعنا الهدی ءامنّا به . .. و أنّا منّا المسلمون و منّا الق_سطون
<قَسْط> (مصدر <قاسطون>)، به معنای جور است. (مقاییس اللغه)
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 119 - 6
6_ انسانهایی که به خدا و پیامبرانش کافر شوند و نیز جنیان کفرپیشه ، به آتش دوزخ درخواهند افتاد .
لأملأنّ جهنم من الجنه والناس أجمعین
چون بحث در آیات گذشته درباره فساد و صلاح امتها بود و مصداق بارز و مورد نظر برای صلاح و فساد _ به قرینه آیات پیشین و نیز آیه 121 _ توحید، شرک، ایمان و کفر است، مقصود از <الجنه> و <الناس> کافران و مشرکان جنی و انسی است. بر این اساس کلمه <أجمعین> تأکید بر عمومی است که از کلمه <الجنه> و <الناس> فهمیده می شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - زخرف - 43 - 24 - 9
9 - عناصر قدرتمند و مرفّه ، سردمداران انحراف و کفر در جوامع کافر و شرک پیشه
قال مترفوها . .. قالوا إنّا بما أرسلتم به ک_فرون
از این که در جوامع شرک پیشه، تنها سخن مرفهان ذکر گردیده _ با آن که اندیشه شرک مختص آنان نبوده است _ می توان استفاده کرد که آنان، نقش اصلی را در تعیین گرایش های جامعه داشته اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 18 - 3
3- گروه های بسیاری از کافران جن و انس ، محکوم به عذاب حتمی الهی در گذشته تاریخ
ص: 13
حقّ علیهم القول فی أُمم قد خلت من قبلهم من الجنّ و الإنس
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 70 - 21
21 _ نزول عذاب بر امت های کافر پیشین ، پس از اصرار و مداومت آنان بر ظلم و حق ناپذیری
و لکن کانوا أنفسهم یظلمون
فعل <کانوا> به همراه <یظلمون> افاده استمرار می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 8 - 8
8 - کافران غیرحربی ، برخوردار از حقوق اجتماعی در جامعه اسلامی
لاینهیکم اللّه عن الذین لم یق_تلوکم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 93 - 11
11 _ اندوهناک شدن بر هلاکت کفرپیشگان لجوج ، حتی در صورت خویش و هموطنی با آنان ، امری نکوهیده و ناروا
فکیف ءاسی علی قوم کفرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 217 - 2
2 - موضع گیری پیامبر ( ص ) در قبال کفرورزی و عصیان خویشاوندان ، دارای پی آمد های دشوار و نگران کننده
و أنذر عشیرتک . .. فإن عصوک فقل إنّی بریءٌ ... و توکّل علی العزیزالرحیم
دستور <توکّل علی اللّه> پس از <فقل إنّی بریءٌ ممّا تعملون> بیانگر مطلب یاد شده است.
ص: 14
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - زخرف - 43 - 67 - 10
10 - < عن علی ( ع ) قال : فی . . . خلیلین کافرین . . . أمّا الکافران فتخالاّ بمعصیه اللّه و تباذلا علیها و توادّا علیها فمات أحدهما قبل صاحبه فأراه اللّه تبارک و تعالی منزله فی النار فقال یا ربّ فلان خلیلی کان یأمرنی بمعصیتک و ینهانی عن طاعتک فثبّته علی ما ثبّتنی علیه من المعاصی حتی تُریَه ما أرَیتنی من العذاب فیلتقیان عند اللّه یوم القیامه یقول کلّ واحد منهما لصاحبه جزاک اللّه من خلیل شرّاً کنت تأمرنی بمعصیه اللّه و تنهانی عن طاعه اللّه قال ثمّ قرأ ( ع ) < الأخلاّء یومئذ بعضهم لبعض عدوّ إلاّ المتّقین > . . . ;
از امام علی(ع) روایت شده که درباره دو دوست کافر فرمود: . .. اما آن دو کافر، دوستی آنان در نافرمانی خداوند بوده و در این نافرمانی به یکدیگر کمک کرده و دوستی نموده بودند یکی از آنان قبل از دوست دیگری مرده و جایگاهش را در آتش به او نشان می دهند; پس می گوید: پروردگارا! فلانی دوست من بود و مرا به نافرمانی تو دستور می داد و از طاعت تو نهی می کرد. پس او را بر همان چیزی ثابت قدم بدار که مرا بر آن نگه داشت تا به او نشان دهی عذابی راکه به من نشان دادی، پس در روز قیامت همدیگر را ملاقات می کنند و هر یک از آنان به دوست خود می گوید: خداوند تو را به عنوان <دوست>، جزای شرّ بدهد! مرا به نافرمانی خدا دستور می دادی و از اطاعت خدا نهی می کردی. راوی گوید: حضرت علی(ع) سپس آیه <الأخلاّء یومئذ بعضهم لبعض عدوّ إلاّ المتّقین> را تلاوت فرمود...>.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 23 - 3
3 _ ایجاد پیوند موالات و دوستی با خویشاوندان کافر _ هر چند پدر یا برادر باشند _ حرام است .
یأیها الذین ءامنوا لا تتخذوا ءاباءکم و إخونکم أولیاء إن استحبوا الکفر علی الإیمن
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 23 - 3
3 _ ایجاد پیوند موالات و دوستی با خویشاوندان کافر _ هر چند پدر یا برادر باشند _ حرام است .
یأیها الذین ءامنوا لا تتخذوا ءاباءکم و إخونکم أولیاء إن استحبوا الکفر علی الإیمن
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 23 - 3
3 _ ایجاد پیوند موالات و دوستی با خویشاوندان کافر _ هر چند پدر یا برادر باشند _ حرام است .
ص: 15
یأیها الذین ءامنوا لا تتخذوا ءاباءکم و إخونکم أولیاء إن استحبوا الکفر علی الإیمن
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 24 - 7
7 _ نگرانی برخی از مسلمانان صدر اسلام ، از قطع روابط خویشاوندی ، کسادی تجارت و از دست دادن خانه های دلپسندشان بر اثر ممنوع شدن از برقراری روابط با کافران
یأیها الذین ءامنوا لا تتخذوا . .. قل إن کان ءاباؤکم و أبناؤکم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 65 - 1
1 - پاسخ منفی خداوند به فریاد استغاثه مرفهان کفرپیشه ، در روز کیفر
لاتجئروا الیوم إنّکم منّا لاتنصرون
عبارت <لاتجئروا الیوم> در محل نصب و مقول قول محذوف است; یعنی: <قلنا لهم لاتجئروا الیوم . ..; به آنها خواهیم گفت: امروز زاری نکنید، قطعاً از جانب ما یاری نخواهید شد>.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مسد - 111 - 4 - 7
7 - جواز تحقیر زنانِ کافر و مؤذی و به کار بردن کلمات ناهنجار درباره آنان
حمّاله الحطب
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 13 - 3
3 - سرزنش تکذیب گران و کافران جن و انس ، از سوی خداوند به خاطر نادیده انگاشتن نعمت ها و جلوه های ربوبیت حق
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
استفهام در<فبأیّ> توبیخی است.
ص: 16
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 16 - 5
5 - سرزنش تکذیب گران و کافران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نیندیشیدن آنان در اهمیت آفرینش خود از خاک و آتش
خلق الإنس_ن من صلص_ل . .. فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 18 - 3
3 - توبیخ کافران و تکذیب گران جن و انس ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت های الهی ، متجلی در طلوع و غروب خورشید
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
تثنیه آمدن <کما> و <تکذّبان>، ظاهراً به خاطر توجه خطاب به جن و انس است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 21 - 4
4 - سرزنش تکذیب گران و کافران جن و انس از سوی خدا ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت ها و جلوه های ربوبیت حق
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
استفهام در <فبأیّ ءالآء> توبیخی است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 23 - 4
4 - سرزنش کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خدا ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت ها و جلوه های ربوبیت فراگیر الهی
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
استفهام در<فبأیّ ءالآء> توبیخی است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 25 - 5
5 - سرزنش تکذیب گران و کافران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت ها و جلوه های ربوبیت حق
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
تثنیه آمدن <کما> و<تکذّبان>، ممکن است به خاطر توجه خطاب به جن و انس باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 28 - 5
5 - سرزنش کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت ها و جلوه های ربوبیت حق
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
تثنیه آمدن <کما> و <تکذّبان>، ممکن است به خاطر توجه خطاب به جن و انس باشد.
ص: 17
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 30 - 1
1 - توبیخ کافران و تکذیب گران جن و انس ، به خاطر نادیده گرفتن قدرت و لطف الهی در تأمین نیاز های خلق
یس_له . .. کلّ یوم هو فی شأن . فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
خداوند در آیه قبل، فقر ذاتی و نیازمندی موجودات و فیاضیت و نیاز برآوری خویش را به آدمیان یادآور شده و در این آیه غافلان و کافران را مورد سرزنش قرار داده که چرا این حقیقت را در هستی نادیده می گیرند. تثنیه آمدن <کما> و <تکذّبان>، ظاهراً به خاطر توجه خطاب به جن و انس است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 32 - 1
1 - سرزنش شدن تکذیب گران و کافران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر بی توجهی آنان به موضوع حسابرسی اعمال خلق در قیامت و کیفر و پاداش الهی در آن
سنفرغ لکم أیّه الثقلان . فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
استفهام در <فبأیّ ءالآء> توبیخی است و تثنیه آمدن <کما> و <تکذّبان> به خاطر توجه خطاب به جن و انس است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 34 - 1
1 - سرزنش شدن کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خداوند ، بر بی توجهی آنان نسبت به قدرت مطلق الهی و عجز و ناتوانی خویش
إن استطعتم . .. لاتنفذون إلاّ بسلط_ن . فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
با توجه به ارتباط این آیه با آیه قبل، از استفهام توبیخی در <فبأیّ. ..> مطلب بالا استفاده می شود. گفتنی است که تثنیه آمدن <کما> و <تکذّبان> به خاطر توجه خطاب به جن و انس است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 36 - 4
4 _ سرزنش شدن کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت ها و جلوه های ربوبیت حق
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 38 - 2
2 - توبیخ شدن کافران و تکذیب گران جن و انس ، به خاطر بی اعتنایی به نعمت های الهی و غفلت از قدرت قاهر او بر نظام جهان
فإذا انشقّت السّماء . .. فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
عبارت <انشقّت السّماء. ..> نشانگر قدرت قاهر خداوند بر جهان است و از این که پس از تذکر قدرت، تکذیب گران را به محاکمه نشانده، مطلب بالا استفاده می شود. گفتنی است که تثنیه آمدن <کما> و <تکذّبان> به خاطر توجه خطاب به جن و انس می باشد.
ص: 18
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 40 - 1
1 - سرزنش شدن کافران جن و انس به خاطر تکذیب نعمت های خداوند و نادیده گرفتن فرجام گناه کاران
فیومئذ لایس_ل عن ذنبه . .. فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
تثنیه آمدن <کما> و <تکذّبان> به خاطر توجه خطاب به جن و انس است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 42 - 2
2 - توبیخ کافران و تکذیب گران جن و انس ، به خاطر نادیده انگاشتن فرجام فضاحت بار و ذلیلانه مجرمان
یعرف المجرمون . .. فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 45 - 2
2 - توبیخ کافران و تکذیب گران جن و انس ، به خاطر بی توجهی و نادیده انگاشتن نعمت های خداوند
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 47 - 3
3 - توبیخ کافران و تکذیب گران جن و انس به خاطر نیندیشیدن به نعمت بهشت ، بیم نداشتن از مقام پروردگار و تکذیب نعمت های او
و لمن خاف مقام ربّه جنّتان . فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
لحن توبیخی آیه شریفه و تقابل تکذیب گران با بیم دارندگان از مقام پروردگار، بیانگر مطلب یاد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 49 - 3
3 - سرزنش کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت ها و جلوه های ربوبیت حق
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 51 - 3
3 - سرزنش کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خدا ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت ها و جلوه های ربوبیت حق
فیهما عینان تجریان . فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 53 - 4
4 - سرزنش کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت های الهی
ص: 19
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 55 - 4
4 - سرزنش کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت های الهی
متّک_ین علی . .. فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 57 - 3
3 - سرزنش شدن کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت ها
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 59 - 3
3 - سرزنش شدن کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت های او
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 61 - 3
3 - سرزنش شدن کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت های الهی
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 63 - 3
3 - توبیخ کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت های الهی و محروم ساختن خویش از آن
و من دونهما جنّتان . فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 65 - 4
4 - سرزنش شدن کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت ها و جلوه های ربوبیت او
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 67 - 4
4 - سرزنش شدن کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت ها و جلوه های ربوبیت
ص: 20
الهی
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 69 - 4
4 - سرزنش شدن کافران و تکذیبگران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت ها و جلوه های ربوبیت او
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 71 - 4
4 - سرزنش شدن کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت ها و جلوه های ربوبیت او
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 73 - 4
4 - سرزنش شدن کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت ها و جلوه های ربوبیت او
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 75 - 3
3 - توبیخ شدن کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت ها و جلوه های ربوبیت پروردگار خویش
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - رحمن - 55 - 77 - 3
3 - سرزنش شدن کافران و تکذیب گران جن و انس از سوی خداوند ، به خاطر نادیده انگاشتن نعمت ها و جلوه های ربوبیت او
فبأیّ ءالآء ربّکما تکذّبان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 67 - 4
ص: 21
4 - یاوه سرایی در شب نشین ها ، خصلت رفاه زدگان کافر
س_مرًا تهجرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 67 - 4
4 - یاوه سرایی در شب نشین ها ، خصلت رفاه زدگان کافر
س_مرًا تهجرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 70 - 21
21 _ نزول عذاب بر امت های کافر پیشین ، پس از اصرار و مداومت آنان بر ظلم و حق ناپذیری
و لکن کانوا أنفسهم یظلمون
فعل <کانوا> به همراه <یظلمون> افاده استمرار می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 70 - 21
21 _ نزول عذاب بر امت های کافر پیشین ، پس از اصرار و مداومت آنان بر ظلم و حق ناپذیری
و لکن کانوا أنفسهم یظلمون
فعل <کانوا> به همراه <یظلمون> افاده استمرار می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 100 - 1
1 _ برخی از اقوام پیشین بر اثر کفرپیشگی و ارتکاب گناه به عذاب الهی گرفتار شدند و توان درک معارف دینی از آنان سلب شد .
أو لم یهد للذین یرثون . .. أن لو نشاء أصبنهم بذنوبهم و نطبع علی قلوبهم
ص: 22
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 104 - 14
14 - یهودیانِ کافر به پیامبر ( ص ) و استهزا کننده او ، مستحق عذابی دردناک هستند .
و للکفرین عذاب ألیم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 101 - 9
9 _ امت های کفرپیشه و تکذیب کننده انبیا در تاریخ گذشته ، اهل ایمان و گرایش به معارف دین نبودند .
فما کانوا لیؤمنوا بما کذبوا من قبل
<ما> در <ما کانوا> برای نفی و <لام> در <لیؤمنوا> لام جحود و تقویت کننده نفی است. بنابراین جمله <فما کانوا> با تأکید فراوان گرایش امتهای گذشته را به ایمان نفی می کند و آنها را اهل باور به دین نمی داند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 66 - 1
1 - واپس گرایی رفاهمندان کافر و تأثیر ناپذیری در برابر آیات الهی ، عامل محرومیت آنان از نصرت خداوند
لاتجئروا الیوم . .. قد کانت ءای_تی ... علی أعق_بکم تنکصون
آیه فوق، خطاب به مرفهان گرفتار عذاب و تعلیل برای ردّ استغاثه آنها است. فعل های <تتلی> و <تنکصون> به دلیل همراه شدن با <کانت> و <کنتم>، ماضی استمراری است. <نکوص> (مصدر <تنکصون>) به معنای بازگشت به قهقرا است. بنابراین قید <علی أعقابکم> _ که آن نیز به معنای قهقهرا است _ برای تأکید معنای <تنکصون> می باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 67 - 2
2 - کبرورزی مرفهان کفرپیشه ، در برابر آیات الهی ( قرآن ) و تکذیب آن ، عامل محرومیت آنان از نصرت خداوند در قیامت
لاتجئروا الیوم . .. قد کانت ءای_تی تتلی علیکم ... تنکصون . مستکبرین به
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 23
6 - انفال - 8 - 65 - 9
9 _ جوامع کفرپیشه ، جوامعی به دور از درک حقایق دین و معارف الهی
بأنهم قوم لایفقهون
با توجه به اینکه ایمان و کفر تعیین کننده توانایی و ناتوانی دانسته شده، معلوم می شود مفعول حذف شده از <لایفقهون> همان حقایق و معارف است که اهل ایمان بدان باور دارند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 19 - 2
2 _ همسنگ قرار دادن کافر و مشرک نیک کردار با مؤمن مجاهد ، عملی ناصواب و شایسته ملامت و توبیخ است .
أجعلتم سقایه الحاجّ و عماره المسجدالحرام کمن ءامن باللّه و الیوم الأخر و جهد فی
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - اعراف - 7 - 38 - 2،4
2 _ آتش دوزخ جایگاه اجتماع و به هم پیوستن جنیان و آدمیان کافر و مشرک است.
قال ادخلوا فی أمم قد خلت من قبلکم من الجن و الإنس فی النار
4 _ جنیان نیز همانند آدمیان، در صورت تکذیب آیات الهی و گرایش به کفر و شرک، در معرض مجازاتهای الهی هستند.
قال ادخلوا فی أمم قد خلت من قبلکم من الجن و الإنس فی النار
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 81 - 7
7 - یهودیان ، در صورت انکار رسالت پیامبر ( ص ) ، برای همیشه به آتش دوزخ گرفتار خواهند شد .
أفتطمعون أن یؤمنوا لکم . .. من کسب سیئه ... هم فیها خلدون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 89 - 12
12 - خداوند ، یهودیان کافر به پیامبر ( ص ) و قرآن را از رحمت خویش به دور و آنان را مورد لعنت قرار داده است .
ص: 24
فلعنه اللّه علی الکفرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 65 - 4
4 - قیامت ، روز بی پناهی و درماندگی کامل مرفهان کفرپیشه
لاتجئروا الیوم إنّکم منّا لاتنصرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 185 - 8
8 _ خداوند جوامع کفرپیشه را به اندیشه در امکان نزدیک بودن مرگ و هلاکتشان فراخواند .
أو لم ینظروا فی . .. أن عسی أن یکون قد اقترب أجلهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 75 - 4
4 _ گروهی از مستضعفان قوم ثمود رسالت صالح ( ع ) را تصدیق کرده و به وی ایمان آوردند .
للذین استضعفوا لمن ءامن منهم
برداشت فوق بر این اساس است که ضمیر <منهم> به <الذین> در <للذین استضعفوا> برگردد، نه به <قومه>. در این صورت <لمن ءامن> بدل بعض از کل برای <للذین استضعفوا> است و مفاد آن تقسیم مستضعفان به دو طایفه مؤمنان و غیر مؤمنان خواهد بود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 72 - 14
14 _ مسیحیان معتقد به الوهیت مسیح ( ع ) مردمی کافر و مشرک
لقد کفر الذین قالوا إنّ اللّه هو المسیح ابن مریم . .. انه من یشرک باللّه
ص: 25
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 97 - 14
14 _ تذکر خداوند به لزوم غافل نشدن مؤمنان از خطر اعراب کفرپیشه همجوار خویش ، پس از پایان یافتن پیروزمندانه جنگ با دشمنان خارجی ( رومیان در جنگ تبوک ) *
الأعراب أشد کفراً و نفاقاً
با توجه به اینکه آیات قبل در مورد بازگشت پیروزمندانه مؤمنان از جنگ تبوک است، احتمال دارد که این آیه هشداری به مؤمنان مجاهد باشد که پس از آن پیروزی، احساس امنیت نکنند و توجه کنند که در اطرافشان، بادیه نشینان جاهل و متعصب در کفر نیز، خطری جدی به شمار می روند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 11 - 7
7 - < عن أبی جعفر ( ع ) فی قوله : < و إن فاتکم شیء من أزواجکم . . . > فلحق بالکفّار من أهل عهدکم فاسألوهم صداق ها و إن لحقن بکم من نسائهم شیء فأعطوهم صداقها ;
از امام باقر(ع) در توضیح قول خدا<وإن فاتکم شیء من أزواجکم. ..> روایت شده: هرگاه [برخی از] زنان شما به کفّاری که با آنها معاهده دارید ملحق شدند، مهر او را از آنان مطالبه کنید و اگر زنانی از آن کفار به شما ملحق شدند، مهر او را به آنان بپردازید>.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 10 - 23
23 - مرد مؤمن ، دارای حق مطالبه مهر همسرش از کافران ، در صورت پیوستن همسرش به جمع کافران
و سئلوا ما أنفقتم
چنان که از سیاق آیه استفاده می شود، مؤمن در صورتی مهریه همسر خویش را از کافران طلب می کند که همسر وی به جمع آنان پیوسته و در جامعه آنان پذیرفته شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - یوسف - 12 - 110 - 5
5_ مهلت دادن به امت های کفرپیشه و تکذیب گر و تأخیر در نزول عذاب بر ایشان ، از سنت های خداوند است .
حتّی إذا استیئس الرسل و ظنوا أنهم قد کذبوا
ص: 26
از آن جا که تأخیر عذاب برای همه امتها و تکذیب کنندگان تمامی پیامبران بوده _ زیرا <رسل> جمع و دارای الف و لام می باشد و شامل همه رسولان است _ استفاده می شود که: مهلت دادن به تکذیب گران و تعجیل نکردن در عذاب آنان، شیوه ای مستمر و از سنتهای خداوند است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 65 - 9
9 _ جوامع کفرپیشه ، جوامعی به دور از درک حقایق دین و معارف الهی
بأنهم قوم لایفقهون
با توجه به اینکه ایمان و کفر تعیین کننده توانایی و ناتوانی دانسته شده، معلوم می شود مفعول حذف شده از <لایفقهون> همان حقایق و معارف است که اهل ایمان بدان باور دارند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 70 - 5،7،12،16
5 _ هلاکت امت های کفرپیشه گذشته تاریخ ، از حوادث مهم و اخبار سازنده و پرفایده است .
ألم یأتهم نبأ الذین من قبلهم قوم نوح . .. و المؤتفکت
<نبأ> به معنای خبر مهم و بسیار سودمند است.
7 _ هلاکت امت های کفرپیشه گذشته تاریخ ، نمودی از قدرت خدا بر کیفر دنیوی منافقان و کافران هر عصر
ألم یأتهم نبأ الذین من قبلهم قوم نوح . .. و المؤتفکت
12 _ هلاکت اقوام کافر پیشین ، پس از اتمام حجت رسولان الهی بر آنان بود .
ألم یأتهم نبأ الذین من قبلهم . .. أتتهم رسلهم بالبیّنت
16 _ هلاکت اقوام کافر ، بازتاب عملکرد خود آنان است نه ظلمی از ناحیه خداوند بر آنها .
فما کان اللّه لیظلمهم و لکن کانوا أنفسهم یظلمون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 6 - 19
19 _ پابرجایی زندگی انسانها در زمین، در عین انقراض امتهای متمدن کافر
فأهلکنهم بذنوبهم و أنشأنا من بعدهم قرنا ءاخرین
ص: 27
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 90 - 20
20 - یهودیان منکر رسالت پیامبر ( ص ) ، از زمره کافرانند و به عذابی خفت آور گرفتار خواهند شد .
و للکفرین عذاب مهین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 43 - 9،10
9 _ یهودیان اعراض کننده از حکم تورات ، مردمی بی ایمان
ثم یتولون من بعد ذلک و ما أولئک بالمؤمنین
برداشت فوق بر این مبناست که <ذلک> اشاره به حکم الهی در تورات باشد. قابل ذکر است که بر این مبنا، <یتولون> عطف بر جمله <فیها حکم اللّه> است و <ثم> برای ترتیب در خبر است، نه برای ترتیب حکم.
10 _ یهودیان اعراض کننده از حکم رسول خدا ( ص ) ، مردمی بی ایمان
ثم یتولون من بعد ذلک و ما أولئک بالمؤمنین
برداشت فوق بر این مبناست که <ذلک> اشاره باشد به حکم رسول خدا که از <یحکمونک> به دست می آید. گفتنی است که بر این مبنا، <یتولون> عطف بر <یحکمونک> می باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 59 - 6
6 _ پندار غلبه بر خدا با کفرورزی و تمرّد از دستورات او و شکستن پیمان های پیامبر ( ص ) ، پندار یهودیان کفرپیشه و اندیشه ای ناصواب
و لایحسبن الذین کفروا سبقوا
چنانچه در آیه 56 گذشت، مشهور مفسران برآنند که مراد از نقض کنندگان پیمان در این بخش از آیات، یهودیان هستند. بنابراین یهودیان مصداق مورد نظر از <الذین کفروا> هستند.
کافران
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 6 - 2
2 - منکران قرآن ، به خدا و قیامت ایمان نخواهند آورد .
إن الذین کفروا . .. لایؤمنون
متعلَّق <لایؤمنون> به دلیل آیه هشت و نیز آیات قبل، خدا و قیامت است; یعنی: لایؤمنون باللّه و لابالیوم الآخر.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 8 - 1
ص: 28
1 - تقسیم انسان ها به : تقواپیشگان ، کافران و منافقان ، از طبقه بندی های مردم در قرآن
هدًی للمتقین . .. إن الذین کفروا ... و من الناس من یقول ءامنا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 19 - 6
6 - منافقان در زمره کفرپیشگانند .
واللّه محیط بالکفرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 34 - 10،18،19
10 - ابلیس به خاطر خود بزرگ بینی و سرپیچی از فرمان خدا ، از زمره کافران شد .
أبی و استکبر و کان من الکفرین
18 _ موسی بن بکر واسطی گفت : < سألت أباالحسن موسی ( ع ) عن الکفر و الشرک أیهما أقدم . . . فقال لی : الکفر أقدم و هو الجحود قال لابلیس < أبی و استکبر و کان من الکافرین > ;
از امام کاظم(ع) سؤال کردم: کفرقدیمی تر است یا شرک؟ امام فرمود: کفر قدیمی تر است و آن به معنای انکار است. خداوند درباره ابلیس فرمود: نافرمانی و تکبر کرد و از کافران بود>.
19 _ از امام سجاد ( ع ) روایت شده : < . . . فأول ما عصی اللّه بالکبر و هی معصیه إبلیس حین أبی و استکبر و کان من الکافرین . . . ;
. .. اولین سبب نافرمانی از خدا کبر بوده و این نافرمانی ابلیس بود به هنگامی که تکبر و نافرمانی کرد و از کافران گشت ...>.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 90 - 20
20 - یهودیان منکر رسالت پیامبر ( ص ) ، از زمره کافرانند و به عذابی خفت آور گرفتار خواهند شد .
و للکفرین عذاب مهین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 98 - 6،7،9
6 - دشمنان خدا و پیامبران و فرشتگان ، کافرند .
من کان عدواً للّه . .. فإن اللّه عدو للکفرین
مقتضای کلام آن بود که به جای <الکافرین> ضمیر <هم> آورده شود. این جا به جایی حاوی دونکته است: 1_ تصریح به اینکه توصیف شدگان کافرند. 2_ علت دشمنی خدا با آنان، کفر ایشان است. بنابراین معنای آیه چنین می شود: کسانی که با خدا و ... دشمنند خدا دشمن آنهاست; زیرا آنان کافرند.
7 - دشمنان جبرئیل و میکائیل کافرند .
من کان عدواً للّه . .. و جبریل و میکل فإن اللّه عدو للکفرین
9 - یهودیان ، به دلیل عداوتشان با جبرئیل کافرند و خداوند دشمن آنان است .
من کان عدواً للّه . .. و جبریل و میکل فإن اللّه عدو للکفرین
از مصداقهای <الکافرین> - به دلیل آیات گذشته - یهودیان هستند.
ص: 29
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 99 - 5
5 - تنها فاسقان ( منحرفان ) ، قرآن و دلایل روشن آن را نپذیرفته و بدان کافر می شوند .
و ما یکفر بها إلا الفسقون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 104 - 13
13 - یهودیان عصر بعثت ، مردمی کفرپیشه بودند .
و للکفرین عذاب ألیم
از مصداقهای <الکافرین> به قرینه آیات پیشین، یهودیانند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 105 - 1
1 - اهل کتاب ( یهود و نصارا ) و مشرکان ، مردمی کفرپیشه اند .
ما یودّ الذین کفروا من اهل الکتب و لاالمشرکین
<من> در <من أهل . ..> به دلیل عطف <المشرکین> بر <اهل الکتاب> بیانیه است. بنابراین <ما یود الذین کفروا ...>; یعنی، آنان که کافر شدند - مقصود از کافران، اهل کتاب و مشرکانند - دوست ندارند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - بقره - 2 - 250 - 5
5 _ جالوت و سپاهیان وی از زُمره کافران
و لمّا بروزا الجالوت و جنوده . .. و انصرنا علی القوم الکافرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - بقره - 2 - 254 - 12
12 _ کافران ، مصداق کامل ظالمان هستند .
و الکافرون هم الظالمون
مسلّماً تنها کافران ظالم نیستند; بنابراین مراد از حصر در جمله فوق، می تواند اشاره به مصداقی کامل از ظلم باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - بقره - 2 - 256 - 18،19
18 _ سُستی و تزلزلِ مبانیِ اعتقادی و رفتاریِ اهل کفر
فمن یکفربالطّاغوت و یؤمن باللّه فقد استمسک بالعروه الوثقی
چون ایمان به خداوند، توصیف به تمسّک به عروه الوثقی شده است، به قرینه مقابله فهمیده می شود که پیوند کافران با عقاید و رهبران خویش دارای بنیادی سُست و گسستنی است.
19 _ سُستی و آسیب پذیری پیوند با کفر و رهبران طغیانگر آن
ص: 30
فمن یکفربالطّاغوت و یؤمن باللّه فقد استمسک بالعروه الوثقی لا انفصام لها
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - بقره - 2 - 257 - 8،14،15
8 _ مؤمنان از ولیِّ واحد ( خداوند ) برخوردار هستند و کافران از اولیای متعدد
اللّه ولیّ الّذین امنوا . .. و الّذین کفروا اولیاؤهم الطّاغوت
14 _ اتحاد اهل ایمان به علّت ولایت واحد الهی و تشتت صفوف اهل کفر ، به لحاظ حاکمیّت اولیای متعدد طاغوتی بر آنان
اللّه ولیّ الّذین امنوا . .. و الّذین کفروا اولیاؤهم الطّاغوت
چون مؤمنان از یک <ولی> برخوردارند، پس به وحدت می رسند، و در مقابل، کافران دارای اولیایی متعددند و در نتیجه متشتت خواهند شد.
15 _ کافران ، اهل آتش و ماندگار در آن برای همیشه
اولئک اصحاب النّار هم فیها خالدون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - بقره - 2 - 258 - 21،25
21 _ عجز و واماندگی کافران و ستمگران ، در استدلال بر ربوبیّت غیر خداوند
فبهت الّذی کفر و اللّه لا یهدی القوم الظّالمین
توصیف نمرود به <الّذی کفر> اشاره به علت بهت است ; یعنی نه تنها نمرود در انکار ربوبیّت خداوند وامانده شد; بلکه هر کافری در مقابل برهان ابراهیم (ع) و متمسکان به قرآن، عاجز می گردد.
25 _ پادشاه عصر ابراهیم ( ع ) ( نمرود ) ، حاکمی کافر و ستمگر
فبهت الّذی کفر و اللّه لا یهدی القوم الظّالمین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - آل عمران - 3 - 10 - 8،9،10
8 _ تنها کافران ، آتشگیره دوزخند .
اولئک هم وقود النار
حصر، از ضمیر فصل <هُم> استفاده شده است. و <وقود>، به چیزی گویند که آتش به وسیله آن شعلهور می شود.
9 _ هشدار الهی به کافران در مورد عاقبت بد آنان
انّ الذین کفروا . .. و اولئک هم وقود النار
10 _ آتش دوزخ ، از درون کافران زبانه می کشد .
اولئک هم وقود النار
با توجه به معنای لغوی <وقود>: هو الحطب المجعول للوُقود. یعنی وقود، هیزمی است برای روشن کردنِ آتش.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - آل عمران - 3 - 12 - 4
4 _ کافران در دنیا ، مغلوب مؤمنان و در آخرت ، مقهور خدا هستند . *
قل للّذین کفروا ستغلبون و تحشرون الی جهنّم
ص: 31
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - آل عمران - 3 - 13 - 4،7،12
4 _ رویارویی مجاهدان در راه خدا و کافران ، در بدر
فئه تقاتل فی سبیل اللّه و اخری کافره
7 _ کافران در جنگ بدر ، نیرو های رزمنده مسلمان را دو برابر نیرو های خودشان می دیدند .
یرونهم مثلیهم رأیَ العین
بنابراینکه ضمیر فاعلی در <یرون> به مشرکین برگردد و ضمیر مفعولی <هم> به مسلمین و ضمیر مجرور <هم> در <مثلیهم> به مشرکین برگردانده شود.
12 - غلبه مسلمانان در جنگ بدر ، علی رغم توان برتر کافران
قد کان لکم ایه . .. یرونهم مثلیهم
زیرا در صورتی جنگ بدر، آیه و عبرت است که بر حسب شرایط طبیعی، تحصیل پیروزی برای مسلمانان میسور نباشد و کافران، توان برتری داشته باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - آل عمران - 3 - 20 - 10،16
10 _ پیامبر ( ص ) ، نگران رویگردانی کافران ، از تسلیم در برابر خدا ( هدایت )
و ان تولّوا فانّما علیک البلاغ
از منحصر کردن وظیفه پیامبر (ص) به تبلیغ پیام الهی چنین برمی آید که گویا پیامبر (ص) علاوه بر ابلاغ پیام، خود را موظف می دانست که مردم را در برابر خداوند، تسلیم کند.
16 _ کافران نیز همچون مؤمنان ، تحت حاکمیّت و نظارت خدا هستند .
و اللّه بصیر بالعباد
از کاربرد کلمه عبد بر کافران، حاکمیّت استفاده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - آل عمران - 3 - 21 - 1،2،10،11
1 _ آنان که از تسلیم در برابر خدا روی گردانند ، کافرند .
و ان تولّوا . .. انّ الّذین یکفرون بایات اللّه
2 _ کافران به آیات الهی ، مستحق عذابی دردناک
انّ الذین یکفرون بایات اللّه . .. فبشّرهم بعذاب الیم
10 _ کافران با توجیه و تظاهر به حقّ ، انبیای الهی و عدالتخواهان را به قتل می رساندند .
انّ الذین یکفرون . .. و یقتلون النّبیّن بغیر حق و یقتلون الذین یأمرون بالقسط
تأکید و تصریح به <بغیر حق>، بیانگر توجیه و حق نمایی کافران است.
11 _ بسیاری از پیامبران و عدالتخواهان ، به دست کافران به قتل رسیدند .
انّ الذین یکفرون . .. و یقتلون النّبیّن بغیر حق و یقتلون الذین یأمرون بالقسط
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 32
2 - آل عمران - 3 - 22 - 9
9 _ کافران و قاتلان انبیا و عدالتخواهان ، راه نجاتی ندارند .
انّ الذین یکفرون . .. و ما لهم من ناصرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - آل عمران - 3 - 27 - 12
12 _ خداوند ، چه بسا مؤمنی را از کافر و کافری را از مؤمن پدید می آورد .
و تخرج الحیّ من المیّت و تخرج المیّت من الحیّ
امام صادق (ع): . .. انّ اللّه عز و جل یقول: <یخرج الحیّ من المیّت و یخرج ... > یعنی المؤمن من الکافر و الکافر من المؤمن.
_______________________________
معانی الاخبار، ص 290، ح 10 ; مجمع البیان، ج 2، ص 728.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - آل عمران - 3 - 52 - 11
11 _ لزوم تشکّل و جبهه گیری مؤمنان ، در قبال جبهه کفر
من انصاری الی اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - آل عمران - 3 - 55 - 8
8 _ آلودگی کافران بنی اسرائیل و منکران عیسی و جامعه آنان
و مطهّرک من الذین کفروا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - آل عمران - 3 - 57 - 12
12 _ کفر ( انکار پیامبر ) ، ظلم است و کافران ، ظالم هستند .
فاما الذین کفروا . .. و اللّه لا یحبّ الظالمین
بنابراینکه جمله <و اللّه لا یحب الظالمین>، تعلیل برای کیفر کافران باشد; یعنی چون کافران ظالم هستند، مستحق کیفرند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - آل عمران - 3 - 91 - 1،5،6
1 _ کسی که در حال کفر بمیرد ، اگر به اندازه تمامی زمین برای رهایی خود طلا فدیه دهد ، پذیرفته نخواهد شد .
انّ الذین کفروا . .. و لو افتدی به
5 _ ایمان ، ارزشی فراتر از سنجش و مقایسه با تمامی مادیات
انّ الذین کفروا . .. فلن یقبل من احدهم مِلءُ الارض ذهباً
6 _ کافران ، محروم از هر گونه یار و یاور در قیامت
و ما لهم من ناصرین
ص: 33
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - آل عمران - 3 - 97 - 25
25 _ منکر وجوب حج ، کافر است .
و من کفر
امام کاظم (ع) در پاسخ این سؤال که آیا اگر کسی حج بجا نیارد کافر است؟ فرمود: لا و لکن من قال لیس هذا هکذا فقد کفر.
_______________________________
کافی، ج 4، ص 265، ح 5 ; تفسیر برهان، ج 1، ص 302، ح 1.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - آل عمران - 3 - 102 - 2
2 _ پرهیز از اطاعت کافران و بر حذر بودن از نزاع و تفرقه ، نشانه تقوای اهل ایمان
ان تطیعوا فریقاً من الذین اُوتوا الکتاب . .. اتقوا اللّه حق تُقاته
پرهیز از تفرقه و نزاع، از شأن نزول آیه <ان تطیعوا . .. > استفاده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 116 - 10
10 _ کافران ، مُلازمان آتش دوزخ و جاودان در آن
انّ الّذین کفروا . .. و اولئک اصحاب النار هم فیها خالدون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 131 - 4
4 _ رباخواران ، هر چند مدّعی ایمان باشند ، در حقیقت از زمره کفرپیشگان هستند .
لا تاکلوا الرّبوآ . .. و اتّقوا النّار الّتی اعدّت للکافرین
مقتضای جمع میان خطاب <یا ایّها الّذین آمنوا لا تاکلوا الرّبوآ . .. > و تهدید این گروه از رباخواران به آتش مهیا شده برای کافران، قرار دادن رباخواران مدّعی ایمان است به منزله کافران.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 140 - 1،3،19
1 _ جراحت و آسیب همگون دو جبهه کفر و ایمان در پیکار اُحُد
ان یمسسکم قرح فقد مسّ القوم قرح مثله
3 _ برابری آسیب و جراحت های وارده به مؤمنان پیکارگر احد ، با آسیب های وارد شده به کافران در جنگ بدر
ان یمسسکم قرح فقد مسّ القوم قرح مثله
برخی برآنند که <ان یمسسکم>، درباره جراحتهای مسلمانان در جنگ احد است و جمله <فقد مسّ القوم>، اشاره به جراحات مشرکان در جنگ بدر دارد.
19 _ مؤمنان استوار در نبرد اُحُد و دیگر هنگامه های پیکار با کافران ، برگزیدگان خداوند برای گواهی بر اعمال مردم
و تلک الایّام . .. و لیعلم اللّه الّذین امنوا و یتّخذ منکم شهداء
ترک لام در <و یتّخذ>، اشاره به این معنا دارد که برگزیدن، در پی مشخّص شدن مؤمنان واقعی است. یعنی مؤمنان واقعی
ص: 34
برای گواه بودن برگزیده می شوند. گفتنی است که در برداشت فوق، متعلق حذف شده <شهدآء>، اعمال مردم، گرفته شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 141 - 1،7
1 _ شکست و پیروزی مؤمنان در جنگ با کافران ، عاملی برای خالص سازی مؤمنان
و تلک الایّام نداولها . .. و لیمحّص اللّه الّذین امنوا
فعل <یمحّص> از مصدر <تمحیص> به معنای خالص کردن از ناخالصیها و نقصهاست.
7 _ خداوند ، کوبنده اهل کفر و از بین برنده آنان به صورت تدریجی
و یمحق الکافرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 149 - 2
2 _ تلاش کفرپیشگان برای واداشتن جامعه ایمانی به پیروی از خویش
ان تطیعوا الّذین کفروا یردّوکم علی اعقابکم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 151 - 10
10 _ کافران ، مشرک هستند .
سنلقی فی قلوب الّذین کفروا الرّعب بما اشرکوا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 165 - 2
2 _ ضربه و مصیبت وارده بر کافران در جنگ بدر ، دو برابر مصیبتی که بر پیکارگران مؤمن در جنگ احد وارد شد .
اولمّا اصابتکم مصیبه قد اصبتم مثلیها
بسیاری از مفسران گفته اند که مراد از <اصبتم مثلیها> (دو چندان مصیبتی که دیدید، بر کافران وارد کردید) مصیبتی است که مؤمنان در پیکار بدر بر مشرکان تحمیل کردند. این برداشت را روایت مذکور در فیش شماره 12 تأیید می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 166 - 2
2 _ کارزار احد ، صحنه رویارویی و درگیری دو جناح کفر و ایمان
و ما اصابکم یوم التقی الجمعان فباذن اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 167 - 7
7 _ ضرورت بسیج تمامی نیرو های مؤمن و غیر مؤمن از سوی رهبری جامعه دینی برای رویارویی با هجوم کافران
و قیل لهم تعالوا قاتلوا فی سبیل اللّه او ادفعوا
ص: 35
بنابر اینکه دعوت مطرح شده در آیه، یک دعوت موردی و خاص باشد، نه بیانگر اصل وجوب جهاد و دفاع، الزاماً مخاطبان در آیه دو گروه خواهند بود: گروهی که <للّه> و <فی سبیل اللّه> در صحنه پیکار حاضر می شوند و گروهی که برای دفاع از کیان و ملیّت خود و . .. نبرد می کنند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 175 - 7
7 _ لشگریان کفر و شرک و دشمنان اسلام ، دوستان شیطانند .
انّ النّاس قد جمعوا لکم فاخشوهم . .. انّما ذلکم الشّیطان یخوّف اولیاءه
برداشت فوق بر این اساس است که <کُم> از <یخوّف اولیاءه> حذف شده باشد; یعنی <یخوّفکم اولیاءه>.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 176 - 5،6،7
5 _ شایعه پراکنانی که در صدد تضعیف روحیه مجاهدان اسلام هستند ، شتابگران در کفرند . *
و لا یحزنک الّذین یسارعون فی الکفر
به مقتضای ارتباط بین آیه مورد بحث و آیات قبل، جمله <الّذین یسارعون فی الکفر> می تواند اشاره به کسانی باشد که با تبلیغات سوء و شایعات ترس آفرین، در صدد بازداشتن مؤمنان از جهاد بودند.
6 _ هرگز شتابگران در کفر هیچگونه ضرری به خدا نمی رسانند .
انّهم لن یضرّوا اللّه شیئاً
7 _ آسیب ناپذیری جبهه حق در برابر شتابگران در کفر
انّهم لن یضرّوا اللّه شیئاً
در برداشت فوق، ضرر زدن به خدا کنایه از ضرر زدن به دین او گرفته شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 177 - 1
1 _ کافران ، هرگز کوچکترین ضرری به خداوند نمی رسانند .
انّ الّذین اشتروا الکفر بالایمان لن یضرّوا اللّه شیئاً
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 199 - 6
6 _ گروهی از اهل کتاب علی رغم ادعای ایمان ، نه به خداوند ایمان دارند و نه به کتب آسمانی خویش
انّ من اهل الکتب لمن یؤمن باللّه و ما انزل الیکم و ما انزل الیهم
مفهوم جمله <انّ من اهل الکتاب . .. >، دلالت می کند که گروهی از اهل کتاب، علی رغم ادعای ایمان به کتب آسمانی خویش، نه به خدا ایمان دارند و نه به تورات و انجیل.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - نساء - 4 - 37 - 10،11
10 _ بخلورزی و دعوت دیگران به بخل و پنهان نمودن نعمت های خدادادی ، زمینه کفرورزی
ص: 36
الذین یبخلون . .. اعتدنا للکافرین
اطلاق کافر بر بخیل و . .. یا بدین جهت است که بخیل در حقیقت کافر است، و یا هشدار به این است که سرانجام بخلورزی کفر است.
11 _ کسانی که به جهت ترک احسان نعمت های الهی را پنهان می سازند ، کافر هستند .
الذین یبخلون . .. ما اتیهم اللّه ... و اعتدنا للکافرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - نساء - 4 - 65 - 1
1 _ تأکید و سوگند خداوند بر بی ایمانی کسانی که حاکمیّت پیامبر ( ص ) را در اختلافات نپذیرند .
فلا و ربّک لا یؤمنون حتّی یحکّموک فیما شجر بینهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - نساء - 4 - 89 - 2
2 _ مسلمانان بریده از جامعه اسلامی و رویگردان از هجرت ، منافق و کافرند .
فما لکم فی المنافقین . .. کما کفروا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - نساء - 4 - 140 - 6
6 _ استهزا کنندگان آیات الهی ، کافرند .
إذا سمعتم ءایت اللّه یکفر بها و یستهزأ بها
ظاهراً جمله <یستهزأ بها> توضیح و تفسیر برای جمله <یکفر بها> است، بازگشت ضمیر مفرد در <غیره> به این دو جمله، دلالت بر وحدت کفر و استهزا دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - نساء - 4 - 144 - 6
6 _ منافقان در زمره کافرانند *
إنّ المنفقین . .. یأیها الذین ءامنوا لاتتخذوا الکفرین
با توجه به آیات قبل و بعد که درباره منافقان است، می توان گفت مراد از <الکفرین> همان منافقان هستند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - نساء - 4 - 156 - 1
1 _ یهود ، مردمی کفرپیشه
و بکفرهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - نساء - 4 - 157 - 2
2 _ یهود ، مردمی کفرپیشه و طغیانگر علیه عیسی ( ع ) ، علی رغم اذعان به رسالت الهی وی
ص: 37
و قولهم إنّا قتلنا المسیح عیسی ابن مریم رسول اللّه
بر این مبنا که <رسول اللّه> دنباله سخن یهودیان <انا قتلنا . ..> باشد می توان گفت اعتراف آنان به رسالت عیسی اعترافی واقعی و حقیقی بوده ولی در عین حال اقرار به کشتن وی داشته و این حکایت از شدت خباثت آنان دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 17 - 2
2 _ ادعای الوهیت برای مسیح ( ع ) ، کفر است و مدعیان آن کافرند .
لقد کفر الذین قالوا إنّ اللّه هو المسیح ابن مریم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 44 - 43
43 _ آنان که حکم و داوری خویش را بر پایه مقررات و قوانین الهی بنا نکنند ، کافرند .
و من لم یحکم بما أنزل اللّه فأولئک هم الکفرون
با توجه به آیات گذشته که درباره قضاوت بود، معلوم می شود که جمله <و من لم یحکم . ..> ناظر به مسأله قضاوت و داوری است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 51 - 11
11 _ مؤمنان پذیرای ولایت و سرپرستی یهود و نصارا ، از زمره کافران و خارج از صف مؤمنان راستین
و من یتولهم منکم فانه منهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 64 - 13
13 _ یهودیان عصر پیامبر ( ص ) ، دارای پیشینه طغیانگری و کفرورزی
و لیزیدن کثیراً منهم ما أنزل إلیک من ربک طغیناً و کفراً
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 67 - 15
15 _ منکران و مخالفان پیام ویژه خداوند در < آیه تبلیغ > ، مردمانی کافر
بلغ ما أنزل إلیک . .. إنّ اللّه لایهدی القوم الکفرین
از مصادیق مورد نظر برای کافران _ به قرینه صدر آیه _ کسانی هستند که آن پیام ویژه را که به منزله تمامی رسالت الهی است، منکر شوند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 72 - 2،14،15
2 _ کسانی که مسیح ( ع ) را خدا می پندارند ، بدون تردید کافرند .
لقد کفر الذین قالوا إنّ اللّه هو المسیح
ص: 38
14 _ مسیحیان معتقد به الوهیت مسیح ( ع ) مردمی کافر و مشرک
لقد کفر الذین قالوا إنّ اللّه هو المسیح ابن مریم . .. انه من یشرک باللّه
15 _ متعتقدان به الوهیت و ربوبیت غیرخدا ، کافر و مشرکند .
لقد کفر الذین قالوا إنّ اللّه هو المسیح ابن مریم . .. انه من یشرک باللّه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 73 - 2
2 _ معتقدان به تثلیث بدون هیچ تردید ، مردمی کافرند .
لقد کفر الذین قالوا إنّ اللّه ثالث ثلثه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 86 - 2
2 _ مشرکان و یهودیان ، مردمانی کفر پیشه و تکذیب کننده آیات الهی
و الذین کفروا و کذبوا بایتنا
با توجه به آیات گذشته معلوم می شود مصداق بارز از <الذین کفروا و کذبوا . ..> مشرکان و یهودیان منکر قرآن و رسالت پیامبر(ص) می باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 103 - 10
10 _ اعتقاد به خداوند کافی برای خارج ساختن آدمی از زمره کافران نخواهد بود .
و لکن الذین کفروا یفترون علی اللّه الکذب
افترا بر خداوند مستلزم اعتقاد به وجود اوست، و جمله <و لکن الذین کفروا . ..> می رساند که بدعتگذاران با اینکه معتقد به خداوند می باشند، کافر هستند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 110 - 37
37 _ گروهی از بنی اسرائیل عصر عیسی ( ع ) ، رسالت وی را منکر و در زمره کافران بودند .
فقال الذین کفروا منهم ان هذا الا سحر مبین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 1 - 7
7 _ آنان که برای خداوند همتایی بپندارند، کافرند.
ثم الذین کفروا بربهم یعدلون
در این برداشت <بربهم> متعلق به یعدلون و <یعدلون> نیز از عدل، به معنی برابر و همسان، گرفته شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 70 - 23،25
ص: 39
23 _ بازیچه قرار دادن دین، کفر است و بازیچه قراردهندگان آن کافرند.
و ذر الذین اتخذوا دینهم لعبا و لهوا . .. بما کانوا یکفرون
25 _ کسانی که بازی و سرگرمی دنیا را دین خود قرار داده اند، کافرند.
و ذر الذین اتخذوا دینهم لعبا و لهوا . .. بما کانوا یکفرون
بنابراین که <اتخذوا دینهم لعبا>، به معنای <اتخذوا اللعب دینا> باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 14 - 3
3 _ مشرکان حاضر در کارزار بدر ، مردمی کفرپیشه و مستحق عذاب با آتش دوزخ
و أن للکفرین عذاب النار
از مصادیق مورد نظر برای <للکفرین> مشرکان حاضر در کارزار بدر می باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 52 - 3،4
3 _ آل فرعون از مظاهر بارز کافران به آیات الهی
کدأب ءال فرعون . .. کفروا بایت اللّه
4 _ فرعونیان و امت های قبل از ایشان مردمی کفرپیشه و گنهکار
کدأب ءال فرعون و الذین من قبلهم کفروا بایت اللّه فأخذهم اللّه بذنوبهم
ضمیر در <کفروا> به <آل فرعون> و <الذین من قبلهم> برمی گردد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 30 - 7،8
7 _ اندیشه < فرزند داشتن خدا > اندیشه ایست کفرآمیز و معتقدان به آن ، کافرند .
یضهئون قول الذین کفروا من قبل
8 _ یهود و نصارا به دلیل فرزند خدا خواندن < عزیر > و < مسیح > کافرند .
یضهئون قول الذین کفروا من قبل
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 32 - 12
12 _ یهود و نصارا ، مردمانی کفرپیشه
یریدون أن یطفئوا نور اللّه . .. و یأبی اللّه ... و لو کره الکفرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 49 - 12
12 _ منافقان ، گروهی کفرپیشه اند .
و منهم من یقول ائذن لی . .. ألا فی الفتنه سقطوا و إن جهنم لمحیطه بالکفرین
ص: 40
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 54 - 2
2 _ منافقان ، گروهی کفرپیشه و منکر رسالت پیامبر ( ص )
و ما منعهم أن تقبل منهم نفقتهم إلا أنهم کفروا باللّه و برسوله
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 80 - 6،7
6 _ منافقان ، کافر به خدا و پیامبر ( ص )
ذلک بأنهم کفروا باللّه و رسوله
7 _ کفر منافقان به خدا و رسول او ، مانع آمرزش آنان
فلن یغفر اللّه لهم ذلک بأنهم کفروا باللّه و رسوله
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - یونس - 10 - 18 - 18
18 _ از امام صادق ( ع ) روایت شده که فرمود : < . . . قالت بنو اسماعیل : < هؤلاء شفعائنا عند اللّه > فکفرت و لم تعبد الأصنام ;
فرزندان اسماعیل می گفتند: بتها شفیعان ما نزد خدا هستند پس کافر شدند ; ولی بت را پرستش نکردند>.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - یونس - 10 - 86 - 3
3 _ فرعون و اشراف پیرامون او ، مردمانی کافر بودند .
علی خوف من فرعون و ملإیهم . .. و نجنا برحمتک من القوم الکفرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 27 - 10
10_ طبقه سران و اشراف ملتها ، پیشتاز در کفر و انکار پیامبران الهی هستند .
فقال الملأ الذین کفروا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 40 - 12
12_ برخی از افراد خانواده نوح ( همسر و فرزندش ) در زمره کافران و تکذیب کنندگان رسالت او بودند . *
و أهلک إلاّ من سبق علیه القول
<ال> در <القول> عهد ذکری و یا ذهنی است و اشاره به جمله <لاتخاطبنی فی الذین ظلموا إنهم مغرقون/37> دارد. بنابراین <إلاّ من ...>; یعنی، مگر آن کس که از پیش به خاطر کفر و ظلمش، حکم غرق شدن را برای او مقدر ساخته ایم. مفسران برآنند که مراد از <من سبق> همسرنوح به نام <واعله> و فرزندش به نام <یام> و یا <کنعان> است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 41
8 - هود - 11 - 53 - 7
7_ تأکید قوم عاد ، بر ایمان نیاوردن به هود ( ع ) و تصدیق نکردن پیام ها و رسالت های او
و ما نحن لک بمؤمنین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 58 - 1
1_ قوم عاد ، رسالت هود ( ع ) را نپذیرفتند و به شرک و کفر اصرار ورزیدند .
فإن تولّوا . .. یستخلف ربی قومًا غیرکم ... و لما جاء أمرنا نجّینا هودًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 60 - 5
5_ قوم عاد ، بر اثر کفر و نافرمانی خدا و پیامبران ، سزاوار هلاکت و دوری از رحمت الهی شدند .
ألا بُعدًا لعاد قوم هود
<بُعداً> (هلاک گشتن یا دور شدن) مفعول مطلق برای فعل محذوف (لیبعد) است: ألا لیبعد قوم عاد بعداً. و از آن جا که قوم عاد به هلاکت رسیدند و از رحمت او محروم شدند می توان گفت، مرادْ عذاب در آخرت و دوری از رحمت او در آن سراست و نیز محتمل است <ألا بُعدًا ...> _ چنان چه زمخشری گفته _ بیانگر استحقاق دوری و هلاکت باشد; یعنی، [قوم عاد هلاک گشتند و از رحمت او محروم شدند ]بدانید آنان مستحق آن کیفر و سزاور چنین عقوبتی بودند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - یوسف - 12 - 37 - 17
17_ مصریان عصر یوسف ( ع ) ، به خداوند ایمان نداشتند و سرای آخرت را انکار می کردند .
إنی ترکت ملّه قوم لایؤمنون بالله و هم بالأخره هم ک_فرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - رعد - 13 - 35 - 10
10_ مشرکان از زمره کافران و موحدان از زمره تقواپیشگانند .
تلک عقبی الذین اتقوا و عقبی الک_فرین النار
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - ابراهیم - 14 - 28 - 11
11- < قال هارون لأبی الحسن موسی ( ع ) نحن کفار ؟ قال : لا و ل_کنّ کما قال الله : < ألم تر إلی الذین بدّلوا نعمت الله کفراً و أحلّوا قومهم دار البوار > . . . ;
هارون به امام کاظم(ع) گفت [آیا]ما کافریم؟ آن حضرت فرمود: خیر بلکه آن گونه [هستید] که خدا می فرماید: <ألم تر إلی الذین بدّلوا نعمت الله کفراً . ..>...>.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 27 - 16
ص: 42
16- مشرکانی که آیات قرآن را اسطوره می خوانند ، و نیز کسانی که علیه دین خدا توطئه می کنند ، در زمره کافرانند .
و إذا قیل لهم ماذا أنزل ربّکم قالوا أس_طر الأولین . .. قد مکر الذین من قبلهم ...
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 83 - 2،3،4
2- بیشتر مشرکان صدراسلام ، با وجود آگاهی از نعمت های الهی ، راه ناسپاسی پیمودند و کافر شدند .
یعرفون نعمت الله ثمّ ینکرونها و أکثرهم الک_فرون
3- بیشتر مشرکان صدراسلام ، علاوه بر انکار عملی نعمت های الهی ، به زبان نیز کفر میورزیدند .
یعرفون نعمت الله ثمّ ینکرونها و أکثرهم الک_فرون
انکار و ناسپاسی نعمتهای الهی یا با زبان است و یا با عمل. جمله <ثمّ ینکرونها> می تواند گویای کفران عملی و جمله <و أکثرهم الکافرون> بیانگر ناسپاسی با زبان باشد.
4- اکثر انکار کنندگان نعمت های الهی ، مصداق و مجسمه کامل کفرند .
یعرفون نعمت الله . .. و أکثرهم الک_فرون
برداشت فوق، بنابراین نکته است که ضمیر <هم> به فاعل <یعرفون>باز گردد و الف و لام در <الکافرون> برای استغراق باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - اسراء - 17 - 8 - 12
12- فسادانگیزان سرکش ، کافرند .
لتفسدنّ فی الأرض . .. و إن عدتم عدنا و جعلنا جهنّم للک_فرین حصیرًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - کهف - 18 - 86 - 7
7- ساحل نشینان غرب سرزمین ذی القرنین ، مردمی کفرپیشه و ستم کار بودند .
قلنا ی_ذا القرنین إمّا أن تعذّب
تعبیر <تعذّب> نشانگر آن است که آنان مستحق کیفر بوده اند و دلیل آن _ به قرینه آیات بعد _ ستم گری و کفر آنان بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - مریم - 19 - 37 - 4
4- آنان که عیسی ( ع ) را فرزند مریم ( س ) ، بنده خدا و پیامبر او نمی دانند ، کافراند .
فاختلف الأحزاب من بینهم فویل للذین کفروا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - مریم - 19 - 38 - 7
7- کافران از زمره ستم کاران و گمراهان اند .
فویل للذین کفروا . .. ل_کن الظ_لمون الیوم فی ضل_ل مبین
ص: 43
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - حج - 22 - 51 - 2
2 - انسان ها در برابر انذار ها و اخطار های پیامبران دو دسته اند : مؤمن و یاکافر
ی_أیّها الناس إنّما أنا لکم نذیر مبین . فالذین ءامنوا ... و الذین سعوا فی ءای_تن
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - نور - 24 - 47 - 8
8 - کسانی که از خدا و رسول او ، روی برتابند و از فرمان هایشان سرپیچی کنند ، مؤمن نیستند .
و یقولون ءامنّا باللّه . .. ثمّ یتولّی فریق منهم من بعد ذلک و ما أُول_ئک بالمؤمن
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - فرقان - 25 - 55 - 7
7 _ پرستش غیر خدا ، کفر است و مشرکان کافراند .
و یعبدون من دون اللّه . .. و کان الکافر علی ربّه ظهیرًا
برداشت فوق، از به کار بردن واژه <کافر> بر عبادت کنندگان غیر خدا _ که همان مشرکان اند _ استفاده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - عنکبوت - 29 - 32 - 10
10 - همسر لوط ، از زمره کافران بود و به او ایمان نیاورد .
لننجّینّه و أهله إلاّ امرأته کانت من الغ_برین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - عنکبوت - 29 - 33 - 16
16 - همسر لوط ( ع ) از زمره کافران بود و به او ایمان نیاورد .
إنّا منجّوک . .. إلاّ امرأتک کانت من الغ_برین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - عنکبوت - 29 - 68 - 9
9 - افترازنندگان به خدا و تکذیب کنندگان حق ، کافرند و جایشان در جهنم است .
و من أظلم ممّن افتری علی اللّه . .. أو کذّب بالحقّ... ألیس فی جهنّم مثوًی للک_فر
<ال> در <الکافرین> برای عهد بوده و اشاره به همین افرادی دارد که در آیه، مورد بحث قرار گرفته اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - احزاب - 33 - 25 - 2
2 - احزاب متّحدِ محاصره کننده مسلمانان در مدینه ، همگی ، کافر بودند .
و ردّ اللّه الذین کفروا
ص: 44
طبق آنچه در آغاز سوره آمد، احزاب گرد آمده برای جنگ با مسلمانان مدینه، از مشرکان و منافقان و یهودیان بودند، ولی خداوند از همه آنان، به <الذین کفروا> تعبیر کرده است و این، حکایت از کفر همگی آنان می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - سبأ - 34 - 43 - 17
17 - مشرکان ، مردمانی کافراند .
إذ تأمروننا أن نکفر باللّه و نجعل له أندادًا . .. و إذا تتلی علیهم ءای_تنا ... و
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - فاطر - 35 - 36 - 1
1 - منکران قرآن ، کافراند .
ثمّ أورثنا الکت_ب . .. و الذین کفروا
مقصود از کفر در این آیه _ به قرینه آیات پیشین که درباره قرآن کریم بود _ انکار قرآن است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 12 - 3
3 - شرک ، کفر است و مشرکان ، کافراند .
إنّ الذین کفروا . .. ذلکم بأنّه إذا دعی اللّه وحده کفرتم و إن یشرک به تؤمنوا
برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که در این آیات، مشرکان با عنوان کافران معرفی شده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 25 - 16
16 - فرعون ، هامان و قارون ، از کافران بودند .
إلی فرعون و ه_م_ن و ق_رون فقالوا س_حر کذّاب . .. و ما کید الک_فرین إلاّ فی ضل_ل
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - فصلت - 41 - 41 - 6
6 - تحریف گران آیات الهی ، کافراند .
إنّ الذین یلحدون فی ءای_تنا . .. إنّ الذین کفروا بالذّکر
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ذاریات - 51 - 56 - 8
8 - کافران و روی گردانان از عبادت خداوند ، دور ماندگان از هدف آفرینش و عنایت حق *
و ما خلقت . .. إلاّ لیعبدون
از این که هدف الهی از آفرینش انسان، پرستشگری حق دانسته شده، استفاده می شود که کافران از هدف عالی خلقت _ که مورد نظر حق بوده _ دور مانده اند.
ص: 45
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - مجادله - 58 - 4 - 9
9 - منکران حدود الهی در حکم کافران اند .
و تلک حدود اللّه و للک_فرین عذاب ألیم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - حشر - 59 - 2 - 8
8 - اهل کتاب ( یهود و نصارا ) ، در صورت توطئه علیه اسلام و مسلمانان ، در زمره کافران اند .
الذین کفروا من أهل الکت_ب
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - تغابن - 64 - 2 - 3
3 - انسان ها از نظر جهان بینی و باور های دینی یا کافراند و یا مؤمن .
فمنکم کافر و منکم مؤمن
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - تغابن - 64 - 10 - 1
1 - کسانی که به کفر و تکذیب آیات الهی بپردازند ، اهل دوزخ اند .
و الذین کفروا و کذّبوا ب_ای_تنا أُول_ئک أصح_ب النار
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - انسان - 76 - 31 - 8
8 - کفر و نپیمودن راه خدا ، ظلم است و کافران ظالم اند .
و الظ_لمین أعدّ لهم عذابًاألیمًا
مقصود از <ظالمین> _ به قرینه آیات گذشته _ کافرانی هستند که راه خدا را نمی پیمایند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - عبس - 80 - 17 - 7
7 - کسانی که خود را از رهنمود های خداوند و تذکرات قرآن بی نیاز می پندارند ، کافر و سزاوار سخت ترین کیفرهایند .
قتل الإنس_ن ما أکفره
این آیه و آیات بعد را می توان با آیات پیشین، مرتبط دانست; در این صورت حرف <ال> در <الإنسان> عهد ذکری بوده و اشاره به <من استغنی> در آیات قبل خواهد بود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - انشقاق - 84 - 22 - 2
2 - منکران معاد ، کافراند .
لترکبنّ طبقًا عن طبق . .. بل الذین کفروا یکذّبون
ص: 46
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - بینه - 98 - 1 - 4
4 - منکران اسلام _ چه از اهل کتاب باشند و چه مشرک _ کافراند .
الذین کفروا من أهل الکت_ب و المشرکین
حرف <من> برای تبیین است و مصداق <الذین کفروا> را، اهل کتاب و مشرکان معرفی کرده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - بینه - 98 - 6 - 4،5
4 - منکران اسلام _ چه اهل کتاب باشند و چه مشرک _ کافراند .
إنّ الذین کفروا من أهل الکت_ب و المشرکین
5 - اهل کتاب و مشرکان ، در صورت خودداری از پذیرش اسلام ، از عبادت خالصانه خداوند محروم مانده و خود را از برکات نماز و زکات دور ساخته اند .
و ما أُمروا إلاّ لیعبدوا اللّه مخلصین له الدین حنفاء و یقیموا الصلوه و یؤتوا الز
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - کافرون - 109 - 1 - 2
2 - گروهی از کافران در عصر پیامبر ( ص ) ، بی خبر از موضع قاطع آن حضرت در برابر کفر و امیدوار به تنزل او در برابر شرک
قل ی_أیّها الک_فرون
ادامه سوره، قرینه است بر این که مراد از <الکافرون>، همه کافران نیستند; بلکه تنها آن گروه مخاطب اند که امیدی به ایمان آنان نمی رفت. سخن گفتن با آنان در این باره _ که پیامبر(ص) اهل سازش نیست _ بیانگر آن است که آنان تسامح و تساهل را برای آن حضرت، امکان پذیر می پنداشتند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - اسراء - 17 - 47 - 11
11- استفاده از تهمت و شخصیت شکنی ، از روش های مبارزه کافران با پیامبر ( ص ) و تعالیم او
إن تتّبعون إلاّ رجلاً مسحورًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 192 - 1،2
1 - نباید با کفرپیشگانی که از جنگ و فتنه انگیزی دست کشیده اند ، نبرد کرد و آنان را به قتل رساند .
ص: 47
فإن انتهوا فإن اللّه غفور رحیم
متعلق <إنتهوا> به قرینه آیات قبل، جنگیدن و فتنه انگیزی است. جمله <فإن اللّه ...> جانشین جواب شرط می باشد و تقدیر کلام چنین است: فإن انتهوا عن القتال و الفتنه فلا تقاتلوهم و لاتقتلوهم إن اللّه غفور رحیم>.
2 - مسلمانان ، باید آتش بس اعلام شده از سوی کافران را بپذیرند . *
فإن انتهوا فإن اللّه غفور رحیم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - انسان - 76 - 27 - 10
10 - دنیاگرایی و آخرت گریزی گنه پیشگان و کافران ، فلسفه منع شدن پیامبر ( ص ) از پیروی از آنان
و لاتطع منهم ءاثمًا أو کفورًا . .. إنّ ه_ؤلاء یحبّون العاجله و یذرون وراءهم یومً
برداشت یاد شده، با توجّه به این نکته است که آیه شریفه، در مقام تعلیل برای منع از اطاعت از گنه پیشگان و کافران (و لاتطع منهم آثماً أو کفوراً) است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - حشر - 59 - 17 - 7
7 - نفاق و همسویی با کافران ، نمودی از ظلم
فکان ع_قبتهما أنّهما فی النار . .. و ذلک جزؤا الظ_لمین
چنانکه گفته شد آیه بر منافقان و کافران نیز تطبیق شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - معارج - 70 - 42 - 2
2 - لزوم ترک بحث و احتجاج با کافران حق ناپذیر ، پس از اتمام حجت و ارائه برهان
فذرهم یخوضوا و یلعبوا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - بینه - 98 - 1 - 3
3 - کافران ، پس از ابلاغ برهان آشکار و رسیدن پیام اسلام به آنان ، به حال خود ر ها خواهند شد .
لم یکن . .. منفکّین حتّی تأتیهم البیّنه
قید <حتّی تأتیهم البیّنه> مفهومی دارد که برداشت یاد شده، ناظر به آن است.
ص: 48
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 8 - 13
13- پیامبر ( ص ) ، مأمور به ترک مناظره و محاجه با کافران ، پس از اتمام حجت بر ایشان *
قل إن افتریته فلا تملکون . .. کفی به شهیدًا بینی و بینکم
برداشت یاد شده براساس این احتمال است که تعبیر <کفی به شهیدًا> به معنای ترک محاجه باشد; یعنی، پس از اتمام حجت، کار داوری درباره کافران را به خدا واگذار.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 8 - 5
5- در صورت تحقق درخواست کافران برای نزول ملائکه ، تمامی آنان هلاک می شوند و مهلتی برای ایمان نخواهند داشت .
ما ننزّل الملئکه إلاّ بالحقّ و ما کانوا إذًا منظرین
انظار مصدر <منظر> به معنای تأخیر انداختن است و حصر در آیه، نشان می دهد که با آمدن ملائکه، اجل هیچ کدام از کفار به تأخیر نخواهد افتاد و به هلاکت خواهند رسید.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - نبأ - 78 - 3 - 2
2 - اختلاف نظر کافران درباره معاد ، دلیل نابه جا بودن موضع گیری استهزاآمیز آنان است .
عمّ یتساءلون . .. الذی هم فیه مختلفون
توصیف منکران معاد به کسانی که با هم اختلاف نظر دارند، اشاره به این است که نباید آنان درباره چیزی که خود درباره آن آرای گوناگون دارند، موضع انکارآمیز برگزینند; بلکه باید آن را محتمل دانسته و از استهزای معتقدان به آن دست بردارند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 10 - 12
12- روحیه استکباری ، عامل اصلی مخالفت کافران با قرآن و نه شبهات اصولی و تردید در ارزش آن
و شهد ش_هد . .. ف_امن و استکبرتم
ص: 49
تصریح خداوند بر استکبار کافران، علی رغم ایمان حق گرایان به قرآن، اشاره به مطلب بالا دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 11 - 2
2- برخورد تحقیرآمیز کافران ، با گرایش محرومان به دین ، نمودی از روحیه استکباری آنان است .
و استکبرتم . .. و قال الذین کفروا للذین ءامنوا لو کان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - ملک - 67 - 25 - 7
7 - پرسش بهانه جویانه کافران ، درباره زمان برپایی قیامت ، ناشی از خوی لجاجت ، استکباری و حق گریزی آنان بوده است .
بل لجّوا فی عتوّ و نفور . .. و یقولون متی ه_ذا الوعد إن کنتم ص_دقین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قلم - 68 - 46 - 3
3 - کافران ، در صورت پذیرش اسلام ، هیچ غرامتی نمی پرداختند و از این بابت تحت فشار نبودند .
فهم من مغرم مثقلون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 28 - 3
3- پیروی از فریب ها و زیبانمایی های شیطان و اطاعت از کافران ، مایه خشم الهی و عذاب
الشیط_ن سوّل لهم . .. سنطیعکم فی بعض الأمر ... ذلک بأنّهم اتّبعواما أسخط اللّه
برداشت بالا بنابراین نکته است که <اتّبعوا ما أسخط اللّه> به آنچه در آیات پیشین تحت عنوان <الشیطان سوّل لهم> و <قالوا . .. سنطیعکم فی بعض الأمر> آمده است، نظر داشته باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 88 - 8
8- عذاب اخروی کافران ، بازتاب فسادگری مستمر خود آنان است .
زدن_هم عذابًا . .. بما کانوا یفسدون
ص: 50
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 4 - 8
8 - مؤمنان مجاهد ، در معرض قرار گرفتن در موضع انفعالی و متأثر شدن در برابر قدرت و مکنت بسیار دشمنان و کافران مخالف
فلایغررک تقلّبهم فی البل_د
برداشت یاد شده از هشدار خداوند، به دست می آید.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - زخرف - 43 - 33 - 10
10 - واگذاری مزایا ، امکانات و بهرهوری های زندگی دنیایی به کافران ، امری نادرست و زمینه گرایش نسل ها به کفر
و لولا أن یکون الناس أمّه وحده لجعلنا لمن یکفر
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - فتح - 48 - 29 - 13
13_ انعطاف پذیری در برابر کافران و منکران دین ، سست کننده بنیان رحمت و مودّت میان مؤمنان
أشدّاء علی الکفّار رحماء بینهم
این برداشت، وجه دیگر برداشت قبل است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 4 - 2
2- ایمان به پیروزی راه ایمان و شکست نهایی کافران ، مقتضی صلابت و جدیت مؤمنان در نبرد با جبهه کفر
الذین کفروا . .. أضلّ أعم_لهم ... فإذا لقیتم الذین کفروا فضرب الرقاب
فاء در <فإذا لقیتم> مفید ترتب و نتیجه است; یعنی، اکنون که دانستید تلاش کافران بی ثمر خواهد ماند (أضلّ أعمالهم) و فرجام مؤمنان به صلاح خواهد گرایید (أصلح بالهم) پس دلگرم باشید و با یقین به پیروزی نبرد کنید (فإذا لقیتم. .. فضرب الرقاب).
ص: 51
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 12 - 24
24 - عدم زدایش تمامی آثار گناهان کافران ، به صرف روی آوردن آنان به ایمان
ی_أیّها النبیّ إذا جاءک . .. فبایعهنّ و استغفر لهنّ اللّه
از این که پس از پذیرش بیعت مؤمنان، باز هم خداوند از پیامبر(ص) خواسته است تا برای ایشان استغفار کند; معلوم می شود که به صرف ایمان، تمامی آثار گناهان گذشته محو نشده و نیاز به استغفار است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 22 - 6
6- رسوخ باطل در روح کافران ، مایه به تمسخر گرفتن جدی ترین هشدارها
قالوا . .. فأتنا بما تعدنا إن کنت من الص_دقین
تعبیر <لتأفکنا عن آلهتنا>، نشانگر رسوخ بت پرستی و شرک در روح قوم عاد و درخواست عذاب، در حقیقت سخنی از روی استهزا و ناباوری است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - مریم - 19 - 38 - 8
8- شنوایی و بینایی کافران در قیامت ، موجب نجات آنان نمی گردد .
أسمع بهم و أبصر یوم یأتوننا ل_کن الظ_لمون الیوم فی ضل_ل مبین
<ال> در <الیوم> چنانچه عهد ذکری باشد، مراد روز قیامت است که در <یوم یأتوننا> مطرح شده است و <ل_کن> استدراک از توهم نجات است که جمله <أسمع بهم و أبصر> آن را پدید آورده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 149 - 1،8
1 _ ارتداد ، پیامدی برای اطاعت و پیروی از کافران
یا ایّها الّذین امنوا ان تطیعوا الّذین کفروا یردّوکم علی اعقابکم
8 _ از دست دادن ارزش های اصیل ایمانی ، از پیامد های تبعیّت از کفرپیشگان
ان تطیعوا . ... فتنقلبوا خاسرین
از مصادیق روشن خسارت جامعه ایمانی، از دست دادن ارزشهای اسلامی و ایمانی است.
ص: 52
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - یونس - 10 - 46 - 6
6 _ تأخیر افتادن عذاب کافران نه به سود آنان بلکه باعث تشدید عذاب اخروی آنان خواهد شد .
ثم اللّه شهید علی ما یفعلون
همان گونه که تأخیر عذاب باعث نگرانی پیامبر اکرم (ص) بود، برای کافران نیز _ به قرینه آیه بعد (یقولون متی هذا الوعد) _ دستاویز قرار گرفته بود تا به استهزای مؤمنان بپردازند، از این رو جمله <ثم اللّه شهید علی ما یفعلون> (خداوند پس از ستاندن جان تو، به دقت تمام اعمال آنان را زیر نظر دارد)، چنان که در برداشت فوق آمده، می تواند بیانگر حکمت تأخیر عذاب باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 56 - 5
5 - کبر و خودبرتربینی ، عامل جدال و ستیزه جویی کافران و مشرکان با آیات الهی و پیامبر اسلام ( ص )
إنّ الذین یج_دلون فی ءای_ت اللّه . .. إن فی صدورهم إلاّ کبر
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - قمر - 54 - 48 - 4
4 - کافران مغرور و خودخواه دنیا ، محکوم به ذلت و خواری در آخرت
أم یقولون نحن جمیع منتصر . .. یوم یسحبون فی النار علی وجوههم ذوقوا مسّ سقر
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - مدثر - 74 - 52 - 4
4 - غرور و خودخواهی کافران ، عامل مخالفت آنان با قرآن و پیامبر ( ص )
بل یرید کلّ امریء منهم أن یوتی صحفًا منشّره
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 82 - 11
11 - مخالفت کافران و مشرکان صدر اسلام با پیامبراسلام ، برخاسته از فریفتگی آنان به اقتدار نسبی خویش بود .
کانوا أکثر منهم و أشدّ قوّه و ءاثارًا فی الأرض
ص: 53
نکوهش مخالفان پیامبراسلام، بر عبرت نگرفتن آنان از زوال قدرت ها و تمدن های گذشته، می رساند که سرپیچی آنان از پذیرش اسلام، برخاسته از دلخوشی آنان به امکانات و اقتدار نسبی خود بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 14 - 6
6 - مداومت کافران بر تکذیب ، طغیان و گناه ، مایه چرکین شدن قلب و مسدود شدن راه های شناخت بر آنان است .
بل ران علی قلوبهم ما کانوا یکسبون
مراد از <ما کانوا یکسبون>، همان اموری است که آیات پیشین درباره کافران برشمرده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - بروج - 85 - 20 - 5
5 - احاطه تکذیب گری بر اندیشه کافران ، موجب احاطه غافلگیرانه عذاب الهی بر آنان است .
فی تکذیب . و اللّه من ورائهم محیط
تعبیر <فی تکذیب>، بر احاطه تکذیب گری بر کافران دلالت دارد و جمله <و اللّه . .. محیط>، کافران را به احاطه خداوند تهدید کرده است; که حاصل آن بسته بودن راه فرار از عذاب فراگیر است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 71 - 1
1 - تنظیم نظام تشریع و تکوین بر اساس تمایلات و هوس های کافران ، مایه تباهی نظام هستی
و لو اتبع الحقّ أهواءهم لفسدت السم_وت و الأرض و من فیهنّ
این آیه، ادامه آیه پیشین است. در آیه قبل بیان شد که مخالفت کافران و رفاهمندان با پیامبر(ص) و قرآن، از آن جهت نبود که آن دو برای آنها ناشناخته بود; بلکه از آن رو بود که پیام های قرآن _ که آورنده آن پیامبر(ص) می باشد _ سراسر حق است و حق در ذائقه آنها ناخوشانید بود. بنابراین آنها در صورتی پیامبر(ص) را می پذیرفتند که سخنانی مطابق هوس های آنها می آورد. در این آیه نیز می فرماید: اما هرگز حق نمی تواند تابع هوس های آنها شود; زیرا در آن صورت _ با توجه به نامحدود و متناقض بودن خواسته ها _ همه چیز از هم می پاشید; نه آسمان باقی می ماند، نه زمین و نه موجودات ساکن در آنها.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 34 - 2
ص: 54
2- امکان شمول عفو الهی ، نسبت به کافران حق ستیز ، به شرط توبه و پشیمانی قبل از مرگ
إنّ الذین کفروا و . .. ثمّ ماتوا و هم کفّار فلن یغفر اللّه لهم
از مفهوم آیه شریفه، استفاده می شود که اگر کافر معاند در حال کفر نمیرد و قبل از مرگ توبه کند، مشمول <لن یغفر اللّه> نخواهد بود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 44 - 2
2 - سطحی نگری و توجیه گری کافران ، نسبت به آیات هشداردهنده الهی ، مانع عبرت آموزی آنان است .
و إن یروا کسفًا من السّماء ساقطًا یقولوا سحاب مرکوم
از این که کافران، با وجود مشاهده نشانه های عینی عذاب، آن را پدیده ای طبیعی و بی خطر می انگارند; استفاده می شود که حتی نمایاندن نمودهای اعجازی، مایه عبرت آنان نخواهد بود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - اسراء - 17 - 74 - 7
7- رهبران دینی ، در معرض خطر عقب نشینی از برخی مواضع اصولی خویش ، در برابر کافران
و لولا أن ثبّتنک لقد کدتّ ترکن إلیهم شیئًا قلیلاً
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 42 - 4
4 - مکر و توطئه کافران علیه دین و پیامبر ( ص ) ، شکست پذیر و گریبانگیر خود آنان
فالذین کفروا هم المکیدون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 106 - 4
4- برخی از مسلمانان صدراسلام ( مانند عماریاسر ) به خاطر فشار های شدید کافران _ علی رغم ایمان باطنی خود _ الفاظ کفرآمیز بر زبان جاری کردند .
من کفر بالله من بعد إیم_نه إلاّ من أُکره و قلبه مطمئنّ بالإیم_ن
طبق شأن نزولی که درباره آیه آمده است، قضیه مربوط به عماریاسر است که از شدت شکنجه، سخنان کفرآمیز بر زبان جاری کرد.
ص: 55
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - طه - 20 - 131 - 17
17 - ثروت انبوه برای کافران ، عذاب آور و سختی آفرین است .
لنفتنهم فیه
از معانی <فتنه> عذاب و مشقت است (قاموس). لام در <لنفتنهم> لام عاقبه و بیانگر بازتاب پیش بینی نشده ثروت مندی است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قلم - 68 - 14 - 4
4 - ثروت و جمعیت بسیار کافران در صدر اسلام ، عامل تکذیب دین و مانع آنان از پذیرش ایمان
أن کان ذا مال و بنین
برداشت یاد شده، مبتنی بر این نکته است که <أن کان ذا. ..> متعلق به فعل محذوفی (مانند <کذّب>) باشد که جمله شرطیه <إذا تتلی...> _ در آیه بعد _ بر آن دلالت دارد. تقدیر آن چنین است: <لکونه ذا مال و بنین کذّب بآیاتنا...>.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - اسراء - 17 - 99 - 4
4- بی دقتی و جهل کافران به عظمت آفرینش آسمان ها و زمین ، زمینه ساز انکار حیات دوباره انسان از سوی آنان است .
أو لم یروا أن الله الذی خلق السموت و الأرض قادر علی أن یخلق مثلهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 39 - 3
3- جهل کفار به سختی و شدت عذاب الهی ، عامل تعجیل آنان برای تحقق عذاب است .
و یقولون متی ه_ذا الوعد . .. لویعلم الذین کفروا حین لایکفّون عن وجوههم النار ...
برداشت یاد شده بر این اساس است که جواب مقدر <لو> جمله <لمّا استعجلوا العذاب أو قیام الساعه> (در نزول عذاب و یا در برپایی قیامت عجله نمی کردند) باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - تغابن - 64 - 7 - 9
ص: 56
9 - استبعاد معاد از سوی کافران ، ناشی از ناآگاهی آنان از قدرت مطلقه خداوند است .
خلق السم_وت . .. زعم الذین کفروا أن لن یبعثوا قل بلی و ربّی لتبعثنّ ... و ذلک عل
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - زمر - 39 - 26 - 7
7 - تکذیب رسالت پیامبر اسلام از جانب کافران ، برخاسته از ناآگاهی و غفلت آنان ، از سرنوشت شوم تکذیب کنندگان بود .
فأذاقهم اللّه الخزی . .. لو کانوا یعلمون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 32 - 1
1- کافران ، با کفر و حق ستیزی و مخالفتشان با پیامبر ( ص ) ، ناتوان از رسانیدن کمترین زیان به خداوند
إنّ الذین کفروا و . .. لن یضرّوا اللّه شیئًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - ق - 50 - 5 - 1
1_ شبهات کافران درباره معاد ، ناشی از روحیه حق ستیزی آنان است ; نه نامعقول بودن آن .
بل کذّبوا بالحقّ لمّا جاءهم
برداشت یاد شده بنابراین نکته است که مراد از <الحقّ>، حقانیت قرآن و رسالت پیامبر(ص) باشد; یعنی، اینان در همان آغاز نشانه های حق را دیدند و به تکذیب آن پرداختند. این حق ستیزی، بسیاری از حقایق معقول را برای آنان، ناممکن جلوه داده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 71 - 11
11 - حق ناپذیری کافران ، تنها مایه محرومیت آنان از رهنمود های بیدار کننده قرآن
بل أتین_هم بذکرهم . .. معرضون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 8 - 2
2 - رسوخ روحیه حق ناپذیری در بیشتر کافران ، عامل بی تأثیری آیات الهی درآنان
ص: 57
و ما کان أکثرهم مؤمنین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - دخان - 44 - 10 - 6
6- به کارگیری تهدید از سوی خداوند ، پس از ارائه منطق و برهان و تأثیرناپذیری کافران از آن
فارتقب یوم تأتی السماء بدخان مبین
<فاء> تفریع، تهدید را متفرع بر حق ستیزی کافران و عدم تأثیر منطق و برهان بر آنان کرده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 7 - 6
6- سحر خواندن قرآن ، نتیجه تضاد و بحران درونی کافران ، در انکار حق و مشاهده نفوذ آیات وحی *
قال الذین کفروا للحقّ لمّا جاءهم ه_ذا سحر مبین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 11 - 10
10- حق ناپذیری و هدایت گریزی کافران ، منتهی به دروغ شمردن پیام راستین وحی
و إذ لم یهتدوا به فسیقولون ه_ذا إفک قدیم
<فاء> در <فسیقولون>، بیانگر ترتّب و نتیجه است; یعنی، اتهام آنان به قرآن، نتیجه حق ناپذیری و هدایت گریزی آنان است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - ملک - 67 - 25 - 7
7 - پرسش بهانه جویانه کافران ، درباره زمان برپایی قیامت ، ناشی از خوی لجاجت ، استکباری و حق گریزی آنان بوده است .
بل لجّوا فی عتوّ و نفور . .. و یقولون متی ه_ذا الوعد إن کنتم ص_دقین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - ص - 38 - 2 - 3
3 - خوی سرکشی و حق ناپذیری کافران در آغاز بعثت ، مانع پذیرش اسلام از سوی آنان گردید .
و القرءان ذی الذکر . بل الذین کفروا فی عزّه و شقاق
<بل> در <بل الذین. ..> برای اضراب انتقالی است; بدین معنا که خداوند پس از آن که خاصیت بیدارگری و ذکر بودن قرآن را مطرح فرمود، به پاسخ این سؤال پرداخت که: چرا کافران چنین کتاب آگاهی بخش را نپذیرفتند؟ در جواب می فرماید: نپذیرفتن آنان به دلیل وجود روح سرکشی و حق ناپذیری در آنها است.
ص: 58
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - روم - 30 - 55 - 10
10 - عامل بازداشتن کافران از رویکرد به حق ، دروغ پردازی آنان است .
کذلک کانوا یؤفکون
<کذلک> اشاره به دروغ پردازی و افترا زدن کافران مجرم است; یعنی، همان طور که در قیامت دروغ می گویند در دنیا نیز عمل می کردند. لازم به ذکر است که ریشه <یؤفکون> <إفک> است و به معنای <هر نوع باز داشته شدن از جهت و موقعیتی است که شایسته بوده در آن موقعیت باشد> (مفردات راغب). بنابراین، مراد از <یؤفکون>، منصرف شدن از عقیده حق و گرایش یافتن به باطل است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - اسراء - 17 - 48 - 3
3- مخالفت و عنادورزی کافران با پیامبر ( ص ) ، با تمثیل و توصیف های ناروا ، در پی دارنده گمراهی علاج ناپذیر برای آنان
کیف ضربوا لک الأمثال فضلّوا فلایستطیعون سبیلاً
برداشت فوق بنابراین است که مراد از <سبیلاً> راه هدایت باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 50 - 5
5 - مخالفت عمدی و ستیزه جویانه کافران با پیامبران ، موجب دوزخی شدن و محرومیت آنان از تخفیف در عذاب الهی
قالوا أَوَ لم تک تأتیکم رسلکم بالبیّن_ت قالوا بلی قالوا فادعوا و ما دع_ؤا الک_فر
اعتراف کافران دوزخی به این که به پیامبران و دلایل روشن آنان دست یافته بودند، نشان می دهد که مخالفت آنان با تعالیم آسمانی، از روی عمد و ستیزه جویانه بوده است و همین موجب دوزخی شدن و محرومیت آنان از تخفیف در عذاب گردید.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 35 - 12
12- عناد شدید کافران ، زمینه ساز گرایش پیامبر ( ص ) به درخواست عذاب ، برای آنان
و لاتستعجل لهم
از نهی <لاتستعجل> اگر استفاده نشود که پیامبر(ص) درخواست عذاب کرده است; می توان استفاده کرد که عناد کافران تا بدان جا شدید بوده که زمینه چنین درخواستی را فراهم می کرده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 36 - 4
4 - لجاجت و عناد ، مانع درس آموزی کافران از آفرینش هستی
أم خلقوا السم_وت و الأرض بل لایوقنون
ص: 59
عبارت <بل لایوقنون> بیانگر این نکته است که موضع گیری ناباورانه کافران درباره قرآن و پیامبر(ص) برخاسته از یقین علمی آنان نیست; بلکه صرفاً از روی ستیزه جویی و لجبازی می باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 1 - 9
9 - ممنوعیت دوستی و ارتباط با کافران ، منوط به وجود درگیری و عداوت میان ایشان و مسلمانان *
لاتتّخذوا عدوّی و عدوّکم أولیاء . .. یخرجون الرسول و إیّاکم
برداشت بالا، بدان احتمال است که تعبیر <قد کفروا . .. یخرجون الرسول...> _ که فلسفه نهی در <لاتتّخذوا عدوّی> را بیان می کند _ در عین حال قلمرو نهی را نیز مشخص سازد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 108 - 5
5 _ دشنام علیه کافران موجب دشمنی و کینه توزی جاهلانه و بدون توجه آنان علیه خداوند می گردد.
و لاتسبوا الذین . .. فیسبوا الله عدوا بغیر علم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - کهف - 18 - 7 - 11
11- روی گردانی کافران از ارزش های نو قرآن ، معلولِ دنیاطلبی آنان است .
لم یؤمنوا به_ذا الحدیث . .. ما علی الأرض زینه لها لنبلوهم
جمله <إنّا جعلنا ما علی الأرض زینه لها> می تواند به عنوان تعلیلی برای اِعراض کافران مطرح باشد; یعنی، زیبایی دنیا، باعث شده که ایشان به آن، دلْ خوش کنند و به قرآن ایمان نیاورند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - انسان - 76 - 27 - 10
10 - دنیاگرایی و آخرت گریزی گنه پیشگان و کافران ، فلسفه منع شدن پیامبر ( ص ) از پیروی از آنان
و لاتطع منهم ءاثمًا أو کفورًا . .. إنّ ه_ؤلاء یحبّون العاجله و یذرون وراءهم یومً
برداشت یاد شده، با توجّه به این نکته است که آیه شریفه، در مقام تعلیل برای منع از اطاعت از گنه پیشگان و کافران (و لاتطع منهم آثماً أو کفوراً) است.
ص: 60
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - نساء - 4 - 139 - 3
3 _ پذیرش دوستی و سرپرستی کفار ، در پی دارنده عذابی دردناک
بشّر المنفقین بأنّ لهم عذاباً ألیماً. الذین یتّخذون الکفرین أولیاء
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - نساء - 4 - 143 - 10
10 _ پذیرش دوستی و سرپرستی کفار ، خیانت در جنگ ، خدعه با خدا ، سستی در عبادت ، ریاکاری و کم به یاد خدا بودن ، موجب گمراهی و محرومیت دایمی از هدایت الهی است .
و من یضلل اللّه فلن تجد له سبیلا
از مصادیق مورد نظر برای (من یضلل)، کسانی هستند که در آیات قبل (از 138 تا 143) خصلتهای آنان بر شمرده شد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 53 - 13
13 _ برقراری پیوند های دوستی با کافران از سوی اهل ایمان ، تباه کننده اعمال نیک آنان
حبطت اعملهم فاصبحوا خسرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 54 - 10،15
10 _ محرومیت مسلمانان از محبت خداوند ، در صورت ایجاد روابط دوستانه با کافران
من یرتد منکم عن دینه فسوف یأتی اللّه بقوم یحبهم
15 _ دوستی با کافران ( یهود ، نصارا و . . . ) ، موجب فروتنی در مقابل آنان و گردنفرازی در مقابل اهل ایمان
من یرتد منکم عن دینه . .. اذله علی المؤمنین اعزه علی الکفرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 80 - 14،17
14 _ پذیرش ولایت کافران و دوستی با آنان ، موجب غضب خداوند بر بنی اسرائیل
تری کثیراً منهم یتولون . .. لبئس ما قدمت لهم انفسهم ان سخط اللّه علیهم
17 _ غضب الهی و عذاب همیشگی ، دستاور پذیرش ولایت کافران و دوستی با آنان
یتولون الذین کفروا لبئس . .. ان سخط اللّه علیهم و فی العذاب هم خلدون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 23 - 5
5 _ مسلمانانی که با کفار و دشمنان اسلام پیوند دوستی و موالات می بندند ، مردمانی ستم پیشه اند .
إن استحبوا الکفر علی الإیمن و من یتولهم منکم فأولئک هم الظلمون
ص: 61
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 2 - 4
4 - توجه مسلمانان به عمق دشمنی ها و تعارض های جبهه کفر با اسلام ، مانع برقراری روابط دوستانه با آنان
تسرّون إلیهم بالمودّه . .. إن یثقفوکم یکونوا لکم أعداء
از بیان دشمنی کافران با مؤمنان _ در پی خبر دادن از رابطه دوستی باکافران _ استفاده می شود که توجه به این امر بازدارنده مسلمانان از ارتباط با آنان است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - کهف - 18 - 29 - 13
13- توجه به فرجام مؤمنان و کافران ، نقشی تعیین کننده در گرایش انسان به ایمان یا کفر دارد .
فمن شاء فلیؤمن و من شاء فلیکفر إنّا أعتدنا للظ_لمین نارًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 35 - 2
2- توجه به نافرجامی خط کفر ، مقتضی مصمم بودن مؤمنان در نبرد با کافران بدون هیچ سستی و سازش
فلن یغفر اللّه لهم . فلاتهنوا و تدعوا إلی السلم
<فا> در <فلاتهنوا> ترتّب و تفریع را می رساند و از ترتّب این آیه بر مفاد آیه قبل، مطلب بالا استفاده می شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - قمر - 54 - 55 - 6
6 - توجه به فرجام بسیار متفاوت مؤمنان و کافران ، زمینه ساز گرایش انسان به ایمان
إنّ المجرمین فی ضل_ل و سعر . .. إنّ المتّقین فی جنّ_ت و نهر . فی مقعد صدق عند مل
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 35 - 5
5- توجه به کیفر حتمی کافران در قیامت ، زمینه ساز صبر و شکیبایی رهبران الهی در برابر عنادورزی های مخالفان
یعرض الذین کفروا علی النار . .. فاصبر کما صبر أولواالعزم من الرسل
<فاء> در <فاصبر>، تفریع را افاده می کند و ارتباط این آیه با آیه قبل، صبر را فرع و نتیجه توجه به عذاب کافران قرار داده است.
ص: 62
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - کهف - 18 - 55 - 16
16- توجه به تاریخ هلاکت بار کفرپیشگان و سنت های جاری الهی ، زمینه ساز ایمان به رهنمود های الهی و پوزش از لغزش ها است .
و ما منع الناس أن یؤمنوا . .. و یستغفروا ربّهم إلاّ أن تأتیهم سنّه الأوّلین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 27 - 3
3- تذکر به هلاکت اقوامی کافر در اطراف مکه ، هشداری به مکیان حق ناپذیر
و لقد أهلکنا ما حولکم من القری
مخاطب <کم> مشرکان مکه اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - مریم - 19 - 77 - 3
3- وضعیت بهتر اقتصادی و معیشتی کافران عصر بعثت ، زمینه ساز گرایش عده ای از مردم به کفر بود .
کفر بأی_تنا و قال لأُتینّ مالاً
بینش مطرح شده در این آیه، از اندیشه ای سرچشمه می گیرد که در آیات پیشین با جمله <قال الذین کفروا. .. أیّ الفریقین خیر مقاماً> به آن اشاره شده بود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 64 - 3
3 - رفاه و برخورداری کافران ، سبب ساز هلاکت و نگون بختی آنان است ، نه نشان سعادت و نیکبختی .
أیحسبون . .. نسارع لهم فی الخیرت ... حتّی اذا أخذنا مترفیهم بالعذاب
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - زخرف - 43 - 33 - 1
1 - گرایش تمامی انسان ها به کفر ، در صورت برخورداری همه کافران از رفاه و نعمت
و لولا أن یکون الناس أمّه وحده لجعلنا . .. سقفًا من فضّه
ص: 63
مراد از <اُمّه واحده> ممکن است کافر شدن تمام انسان ها باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 26 - 1،2
1- همدلی و سازش نهانی با کافران ، دلیل ارتداد بیماردلان منافق
إنّ الذین ارتدّوا . .. ذلک بأنّهم قالوا للذین ... سنطیعکم فی بعض الأمر
برداشت بالا بنابراین نکته است که <ذلک> اشاره به ارتداد باشد _ که از آیه قبل (إنّ الذین ارتدّوا) استفاده می شود _ و با توجه به این که مراد از <الذین کرهوا. ..> کافران معانداند.
2- سازش با کافران و همکاری با آنان علیه دین ، مایه ارتداد است .
إنّ الذین ارتدّوا . .. ذلک بأنّهم قالوا ... سنطیعکم فی بعض الأمر
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - ق - 50 - 39 - 3
3 - گفتار ناروای کافران علیه دین ، مایه رنج و اذیت پیامبر ( ص )
فاصبر علی ما یقولون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 75 - 1
1 - شادمانی ناحق و سر مستی گسترده در جامعه از سوی کافران و مشرکان ، سبب گرفتار شدن آنان به انواع عذاب ها در قیامت
ذلکم بما کنتم تفرحون فی الأرض بغیر الحقّ و بما کنتم تمرحون
<با> در <بما کنتم> برای سببیت است. <فرح> (مصدر <تفرحون>) به معنای سرور و شادمانی است و <مرح> (مصدر <تمرحون>) به معنای سرور و شادمانی افراطی و بیش از حد است آن گونه که سبب غرور و سر مستی می گردد. گفتنی است در این برداشت ، مشار الیه <ذلکم> عذاب های یاد شده در آیات پیشین، دانسته شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - قمر - 54 - 8 - 6
6 - سرخوشی و هواپرستی کافران در دنیا ، درپی دارنده دشواری های دیرپای قیامت
و اتّبعوا أهواءهم . .. یقول الک_فرون ه_ذا یوم عسر
ص: 64
<عسر> (صفت مشبهه) دال بر ثبات و دوام وصف است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 7 - 7
7 - استهزا و ریشخند کردن مسأله معاد از سوی کافران ، معلول سطحی نگری آنان به مظاهر با ارزش حیات
أنب_ؤا ما کانوا به یستهزءون . أَوَلم یرواإلی الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - جاثیه - 45 - 9 - 1
1 - آگاهی اندک و سطحی کافران از قرآن ، دستمایه آنان برای تمسخر آیات الهی
و إذا علم من ءای_تنا شی_ًا اتّخذها هزوًا
کلمه <شیئاً>، اندک و ناچیز بودن اطلاعات کافران را افاده می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 44 - 2
2 - سطحی نگری و توجیه گری کافران ، نسبت به آیات هشداردهنده الهی ، مانع عبرت آموزی آنان است .
و إن یروا کسفًا من السّماء ساقطًا یقولوا سحاب مرکوم
از این که کافران، با وجود مشاهده نشانه های عینی عذاب، آن را پدیده ای طبیعی و بی خطر می انگارند; استفاده می شود که حتی نمایاندن نمودهای اعجازی، مایه عبرت آنان نخواهد بود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 8 - 6
6 _ دشمنان اسلام و کافران حق ستیز در صورت تسلط بر مسلمانان هرگز بر پیمان و پیوند دوستی و خویشاوندی پایبند نخواهند بود .
کیف و إن یظهروا علیکم لایرقبوا فیکم إلّاً و لاذمه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ذاریات - 51 - 9 - 3
3 - تأثیرپذیری مردمان کم عقل و ضعیف الرأی ، از سخنان انکارآمیز کافران مکه علیه موضوع رستاخیز و روز جزا
ص: 65
إنّکم لفی قول مختلف . یؤفک عنه من أُفک
ضمیر در <عنه> می تواند به <قول مختلف> بازگردد. در این صورت <عن> تعلیلیه بوده و جمله <یؤفک...> صفت برای <قول> می باشد; یعنی، <یؤفک بسببه...>.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - زمر - 39 - 40 - 3
3 - شکست کافران و مشرکان در پیکار با اسلام و مسلمانان ، جلوه عذاب الهی
من یأتیه عذاب یخزیه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 4 - 6،19
6- اسیرکردن نیرو های دشمن در میدان جنگ ، امری مجاز پس از متلاشی کردن سپاه کفر و زمین گیر ساختن آنان
حتّی إذا أثخنتموهم فشدّوا الوثاق
19- امت اسلامی ، موظّف به نبرد بی امان با جبهه کفر تا فرونشاندن شعله های شرارت آنان
فشدّوا الوثاق . .. حتّی تضع الحرب أوزارها
خطاب آیه، می تواند به امت اسلامی در همه زمان ها باشد; یعنی، هرگاه جبهه کفر با اسلام به ستیز برخاست، مسلمانان موظف اند تا مرحله خلع سلاح جبهه کفر به مبارزه ادامه دهند. این مطلب از ملاک هایی که آیه به دست داده است (أثخنتموهم ... تضع الحرب) استفاده می شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - مریم - 19 - 38 - 8
8- شنوایی و بینایی کافران در قیامت ، موجب نجات آنان نمی گردد .
أسمع بهم و أبصر یوم یأتوننا ل_کن الظ_لمون الیوم فی ضل_ل مبین
<ال> در <الیوم> چنانچه عهد ذکری باشد، مراد روز قیامت است که در <یوم یأتوننا> مطرح شده است و <ل_کن> استدراک از توهم نجات است که جمله <أسمع بهم و أبصر> آن را پدید آورده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ذاریات - 51 - 53 - 2
2 - روحیه طغیان و سرکشی ، ریشه اصلی مواضع همگون کافران علیه پیامبران
ص: 66
أتواصوا به بل هم قوم طاغون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 32 - 4
4 - طغیان و سرکشی ، عامل اصلی رویارویی کافران علیه پیامبر ( ص ) و آرزوی خاموشی پیام وحی
نتربّص به ریب المنون . .. أم هم قوم طاغون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - یونس - 10 - 44 - 3
3 _ حق ستیزی و هدایت ناپذیری کافران ، پیامد ظلمی است که آنان بر خودشان کرده اند .
و منهم من یستمعون إلیک . .. و منهم من ینظر إلیک ... و لکن الناس أنفسهم یظلمون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 16 - 7
7 - عذاب دوزخ ، ستمی از سوی کافران به خویش و نه از جانب خداوند
إنّما تجزون ما کنتم تعملون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 10 - 1
1- توبیخ کافران از سوی خداوند ، به خاطر عبرت نگرفتن از سرنوشت شوم کافران گذشته تاریخ
أفلم یسیروا فی الأرض فینظروا کیف کان ع_قبه الذین من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - فاطر - 35 - 8 - 11
11 - خودپسندی و زیبا دیدن رفتار زشت خویش ، جلوه گمراهی کافران
أفمن زیّن له سوء عمله . .. فإنّ اللّه یضلّ من یشاء و یهدی من یشاء
برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که جمله <فإنّ اللّه یضلّ. ..> در مقام تعلیل برای <أفمن زیّن...> است; یعنی، از آن جایی که آنان رفتار زشت خود را زیبا می دیدند و به خود پسندی گرفتار آمدند; خداوند هر کسی را که بخواهد _ مانند این دسته _ گمراه خواهد ساخت.
ص: 67
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - مدثر - 74 - 52 - 4
4 - غرور و خودخواهی کافران ، عامل مخالفت آنان با قرآن و پیامبر ( ص )
بل یرید کلّ امریء منهم أن یوتی صحفًا منشّره
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 10 - 11
11- ناخشنودی از دین و پیام های الهی ، معلول نیندیشیدن به عاقبت کفر و کافران *
کرهوا ما أنزل اللّه . .. أفلم یسیروا فی الأرض فینظروا
از ارتباط <أفلم یسیروا> با <کرهوا ماأنزل اللّه>، می توان استفاده کرد که اگر کافران عصر بعثت به فرجام شوم پیشینیان کافر می اندیشیدند، این چنین از پیام های دین، گریزان و ناخشنود نبودند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - ملک - 67 - 10 - 2
2 - گوش دل نسپردن به سخنان پیامبران و تعقّل نکردن درباره آنها ، عامل دوزخی شدن کافران
و قالوا لو کنّا نسمع أو نعقل ما کنّا فی أصح_ب السعیر
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 41 - 5
5 - تبدیل شدن کافران حق ستیز به موجوداتی بی جان _ همچون خس و خاشاک _ در پی نزول عذاب
فجعلن_هم غثاءً
<جعل> (مصدر <جعلنا>) در جمله بالا، به معنای گردانیدن و تغییر دادن از صورتی یا حالتی، به صورت یا حالت دیگر است. <غثاء> نیز به خس و خاشاک روی آب گفته می شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 64 - 4
4 - فریاد و ضجه رفاهمندان کافر ، به هنگام لمس عذاب الهی
حتّی إذا أخذنا مترفیهم بالعذاب إذا هم یجئرون
ص: 68
ضمیر <هم> در جمله <إذا هم یجئرون>، می تواند به <مترفین> بازگردد. در این صورت معنای <إذا هم یجئرون> چنین می شود: <مترفان به هنگام لمس عذاب الهی، فریاد و ضجه سر می دهند>. هم چنین می تواند به غفلت زدگان کافر بازگردد. در این صورت معنای جمله فوق چنین می شود: <کافران (پیروان مترفین) وقتی جلوداران خود را گرفتار عذاب دیدند، فریاد استغاثه سرمی دهند>. برداشت فوق، بر پایه احتمال اول است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - قصص - 28 - 47 - 7
7 - کافران و حق ستیزان ، تنها به هنگام گرفتار شدن به عذاب الهی متنبه شده و به ارزش تعالیم پیامبران پی می برند .
أن تصیبهم مصیبه . .. فیقولوا ربّنا لولا أرسلت إلینا رسولاً
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - ص - 38 - 2 - 3
3 - خوی سرکشی و حق ناپذیری کافران در آغاز بعثت ، مانع پذیرش اسلام از سوی آنان گردید .
و القرءان ذی الذکر . بل الذین کفروا فی عزّه و شقاق
<بل> در <بل الذین. ..> برای اضراب انتقالی است; بدین معنا که خداوند پس از آن که خاصیت بیدارگری و ذکر بودن قرآن را مطرح فرمود، به پاسخ این سؤال پرداخت که: چرا کافران چنین کتاب آگاهی بخش را نپذیرفتند؟ در جواب می فرماید: نپذیرفتن آنان به دلیل وجود روح سرکشی و حق ناپذیری در آنها است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 3 - 1
1- ناکامی و پوجی اعمال کافران بازتاب طبیعی باطل گرایی آنان
الذین کفروا . .. أضلّ أعم_لهم ... ذلک بأنّ الذین کفروا اتّبعواالب_طل
<ذالک> اشاره به فرجام پوچ و اعمال بی ثمر کافران است (أضلّ أعمالهم).
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - نور - 24 - 39 - 11
11 - کافران ، در روز رستاخیز به جای نیل به ثمره اعمال نیک خویش ، با خدا و کیفر او مواجه خواهند شد .
و الذین کفروا أعم_لهم کسراب بقیعه . .. حتّی إذا جاءه لم یجده شیئًا و وجد اللّه ع
ص: 69
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 209 - 6
6 - هلاک و عذاب کافران ، نتیجه عملکرد خود ایشان
و ما أهلکنا من قریه . .. و ما کنّا ظ_لمین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - قصص - 28 - 47 - 6
6 - مصیبت ها و رنج های کافران ، پی آمد عملکرد خود آنان
و لولا أن تصیبهم مصیبه بما قدّمت أیدیهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - فصلت - 41 - 27 - 7
7 - مجازات و عقوبت کفرپیشگان ، بازتاب و تجسم عملکرد بد خود آنان است .
و لنجزینّهم أسوأ الذی کانوا یعملون
برداشت یاد شده بر این اساس است که <أسوء الذی. ..> خود جزا و کیفر باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 16 - 6
6 - آتش دوزخ ، تجسّم و عینیت اعمال ناروای خود کافران برای ایشان *
إنّما تجزون ما کنتم تعملون
تعبیر <تجزون ما> _ به جای <تجزون بما> _ بیانگر این معنا است که خود عمل، جزا واقع می شود و این در صورتی است که عمل ناروا تجسّم پیدا کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ذاریات - 51 - 59 - 8
8 - تعجیل کافران در نزول عذاب ، ناشی از بی توجهی آنان به نابودی یاران گذشته خویش
فإنّ للذین ظلموا ذنوبًا مثل ذنوب أصح_بهم فلایستعجلون
از <فلایستعجلون> استفاده می شود که کافران، ناباورانه تقاضای عذاب می کردند و آنها اگر آنان به راستی در سرنوشت یاران گذشته خویش تأمل می کردند، هرگز چنین ناباورانه مجازات الهی را به استهزا نمی گرفتند.
ص: 70
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 63 - 5
5 - غفلت از نظام ثبت و حسابرسی دقیق اعمال و کیفر و پاداش اخروی ، عامل بیگانگی کافران با اعمال نیک و آلودگی آنان به کردار های بد و ناشایست
بل قلوبهم فی غمره من ه_ذا . .. هم لها ع_ملون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ذاریات - 51 - 59 - 8
8 - تعجیل کافران در نزول عذاب ، ناشی از بی توجهی آنان به نابودی یاران گذشته خویش
فإنّ للذین ظلموا ذنوبًا مثل ذنوب أصح_بهم فلایستعجلون
از <فلایستعجلون> استفاده می شود که کافران، ناباورانه تقاضای عذاب می کردند و آنها اگر آنان به راستی در سرنوشت یاران گذشته خویش تأمل می کردند، هرگز چنین ناباورانه مجازات الهی را به استهزا نمی گرفتند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - زمر - 39 - 26 - 7
7 - تکذیب رسالت پیامبر اسلام از جانب کافران ، برخاسته از ناآگاهی و غفلت آنان ، از سرنوشت شوم تکذیب کنندگان بود .
فأذاقهم اللّه الخزی . .. لو کانوا یعلمون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - فتح - 48 - 29 - 20
20- صلابت در برابر کافران ، مهرورزی با مؤمنان و استمرار بر عبادت ، زمینه برخورداری جامعه اسلامی از فضل و رضای الهی
أشدّاء . .. رحماء ... رکّعًا سجّدًا یبتغون
می توان گفت: <یبتغون. ..> نتیجه و حاصل سه برنامه مؤمنان (1_ أشدّاء، 2_ رحماء، 3_ رکعّاً سجّداً) است.
ص: 71
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 80 - 14
14 _ پذیرش ولایت کافران و دوستی با آنان ، موجب غضب خداوند بر بنی اسرائیل
تری کثیراً منهم یتولون . .. لبئس ما قدمت لهم انفسهم ان سخط اللّه علیهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 21 - 11
11 - مخالفت کافران و مشرکان صدر اسلام با پیامبر ( ص ) ، برخاسته از فریفتگی آنان به اقتدار خویش بود .
کانوا هم أشدّ منهم قوّه و ءاثارًا فی الأرض فأخذهم اللّه بذنوبهم
نکوهش شدن مخالفان پیامبر اسلام(ص) بر عبرت نگرفتن آنان از زوال قدرت ها و تمدن های گذشته، بیانگر این نکته است که سرپیچی آنان از پذیرش اسلام، برخاسته از دلخوشی آنها به امکانات و اقتدار نسبی خود بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 4 - 8
8 - مؤمنان مجاهد ، در معرض قرار گرفتن در موضع انفعالی و متأثر شدن در برابر قدرت و مکنت بسیار دشمنان و کافران مخالف
فلایغررک تقلّبهم فی البل_د
برداشت یاد شده از هشدار خداوند، به دست می آید.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قلم - 68 - 14 - 4
4 - ثروت و جمعیت بسیار کافران در صدر اسلام ، عامل تکذیب دین و مانع آنان از پذیرش ایمان
أن کان ذا مال و بنین
برداشت یاد شده، مبتنی بر این نکته است که <أن کان ذا. ..> متعلق به فعل محذوفی (مانند <کذّب>) باشد که جمله شرطیه <إذا تتلی...> _ در آیه بعد _ بر آن دلالت دارد. تقدیر آن چنین است: <لکونه ذا مال و بنین کذّب بآیاتنا...>.
ص: 72
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - حاقه - 69 - 33 - 1
1 - ایمان نیاوردن کافران صاحب زر و زور ( اصحاب الشمال ) به خدای بزرگ ، سبب عذاب شدن آنان در قیامت
إنّه کان لایؤمن باللّه العظیم
آیه شریفه، در مقام تعلیل عذاب کافران دارای زروزور است که در آیات پیشین از آنان یاد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 66 - 6
6 - کور باطنی ، ریشه تردید ها و حیرت کافران در مورد قیامت و مسائل آن
بل هم فی شکّ منها بل هم منها عمون
<عمون> نظر به چشم ظاهر ندارد; بلکه عدم بینش و بصیرت کافران را می رساند که در نتیجه آن، آنها گرفتار شک و تردید و حیرت و سرگردانی اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 35 - 2
2 - تماشای کیفر های کافران در قیامت ، برای مؤمنان لذت بخش است .
علی الأرائک ینظرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - یونس - 10 - 11 - 2
2 _ مجازات کفار و منکران قیامت ( از میان برداشتن ایشان ) منجر به انقراض نسل بشر خواهد شد .
و لو یعجل اللّه للناس الشر . .. لقضی إلیهم أجلهم
<ال> در <الناس> ال جنسیه و مفید استغراق است; یعنی، اگر سنت الهی درباره جوامع بشری این بود که هر انسان کفرپیشه را در دنیا بی درنگ مجازات کند، هر آینه تا کنون زمین از وجود انسان تهی شده و نسل بشر منقرض گشته بود. در حالی که این با فلسفه آفرینش انسان (و لکم فی الأرض مستقر و متاع إلی حین. بقره / 36) ناسازگار است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - بروج - 85 - 12 - 6
ص: 73
6 - وعده رویارویی قهرآمیز و سریع خداوند با کافران و گرفتار ساختن آنان در قبضه قدرت خود ، مایه آرامش و تسلاّی خاطر پیامبر ( ص ) و مؤمنان
إنّ بطش ربّک لشدید
خطاب به پیامبر(ص)، به هنگام بیان مؤاخذه کافران، بیانگر تأثیر مثبت این خبر در روحیه آن حضرت و پیروان ایشان است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - اسراء - 17 - 75 - 12
12- تمایل به کافران ، مایه تنها ماندن انسان و محروم شدن از نصرت خداوند
ترکن إلیهم شیئًا قلیلاً. إذًا لأذقن_ک ... ثمّ لاتجد لک علینا نصیرًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 26 - 3
3- تسلط شیطان بر روح منافقان ، معلول گرایش آنان به کافران و اظهار همدلی با ایشان
الشیط_ن سوّل لهم . .. ذلک بأنّهم قالوا... سنطیعکم
<ذلک> می تواند اشاره به تسلّط شیطان باشد که از آیه قبل (الشیطان سوّل لهم) استفاده می شود و تعبیر <بأنّهم. ..> در مقام تعلیل است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - مریم - 19 - 83 - 8
8- گرفتاری کافران به وسوسه ها و تحریکات شیطانی ، نمودی از < استدراج > و رهاشدن آنان در کفر و گمراهی است .
الرحمن مدًّا . .. ألم تر أنّا أرسلنا الشی_طین
این آیه با آیه <من کان فی الضلاله فلیمدد له الرحمن مدّاً> _ که بیانگر سنت <امهال> بود _ در ارتباط است و بیانگر نمونه و گواه دیگری بر جریان سنت <فلیمدد. .. مدّاً> است که همان <امهال> و <استدراج> می باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 14 - 6
6 - مداومت کافران بر تکذیب ، طغیان و گناه ، مایه چرکین شدن قلب و مسدود شدن راه های شناخت بر آنان است .
بل ران علی قلوبهم ما کانوا یکسبون
مراد از <ما کانوا یکسبون>، همان اموری است که آیات پیشین درباره کافران برشمرده است.
ص: 74
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - صافات - 37 - 73 - 2
2 - کافران لجوج انذار شده از سوی رسولان الهی ، به سرنوشت شومی دچار شدند .
فانظر کیف کان ع_قبه المنذرین
توصیه خداوند به نگریستن در سرنوشت کافرانِ لجوجِ انذار شده از سوی پیامبران، گویای این حقیقت است که سرنوشت آنان، چنان شوم بوده که می تواند مایه درس آموزی و شایسته دقت و مطالعه باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 33 - 3
3 - لجاجت و پافشاری بر کفر ، ریشه مبارزه کافران علیه قرآن
أم یقولون تقوّله بل لایؤمنون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 36 - 4
4 - لجاجت و عناد ، مانع درس آموزی کافران از آفرینش هستی
أم خلقوا السم_وت و الأرض بل لایوقنون
عبارت <بل لایوقنون> بیانگر این نکته است که موضع گیری ناباورانه کافران درباره قرآن و پیامبر(ص) برخاسته از یقین علمی آنان نیست; بلکه صرفاً از روی ستیزه جویی و لجبازی می باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - ملک - 67 - 25 - 7
7 - پرسش بهانه جویانه کافران ، درباره زمان برپایی قیامت ، ناشی از خوی لجاجت ، استکباری و حق گریزی آنان بوده است .
بل لجّوا فی عتوّ و نفور . .. و یقولون متی ه_ذا الوعد إن کنتم ص_دقین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 14 - 6
6 - مداومت کافران بر تکذیب ، طغیان و گناه ، مایه چرکین شدن قلب و مسدود شدن راه های شناخت بر آنان است .
بل ران علی قلوبهم ما کانوا یکسبون
مراد از <ما کانوا یکسبون>، همان اموری است که آیات پیشین درباره کافران برشمرده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - بروج - 85 - 19 - 4
ص: 75
4 - اصرار کافران بر تکذیب تهدید های الهی ، مانع عبرت گیری آنان از فرجام هلاکت بار پیشینیان
هل أتیک . .. بل الذین کفروا فی تکذیب
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 7 - 3
3 - تصمیم لجوجانه بیشتر کافران و مشرکان صدراسلام بر ایمان نیاوردن ، سبب مقرر شدن عذاب الهی بر آنان بود .
لقد حقّ القول علی أکثرهم فهم لایؤمنون
برداشت یاد شده مبتنی بر این مطلب است که <فاء> در <فهم لایؤمنون> تعلیلیه است و جمله برای بیان علتِ مضمونِ جمله <لقد حقّ القول علی أکثرهم> می باشد; یعنی، چون دانسته شد آنان ایمان نمی آورند، عذاب بر آنان مقرر شد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 99 - 1
1 - لحظه مرگ ، لحظه پایان یافتن شرارت ها و حق ستیزی های کافران و ستمگران
حتّی إذا جاء أحدهم الموت قال ربّ ارجعون
<حتی> برای بیان غایت شرارت ها و ستمگری های کافران است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 67 - 1
1 - توانایی خداوند بر مسخ کردن کافران ، به گونه ای که آنان آن چنان زمین گیر شوند که از برخاستن از جای خود و حرکت به پیش و عقب ناتوان شوند .
و لو نشاء لمسخن_هم علی مکانتهم فما استط_عوا مضیًّا و لایرجعون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - فاطر - 35 - 10 - 14
14 - مکر ها و توطئه های سوء کافران ، موجب عذاب شدید آنان است .
و الذین یمکرون السیئات لهم عذاب شدید
ص: 76
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 42 - 1،4
1 - اتهام های کافران ، علیه دین و پیامبر ( ص ) ناشی از مکر و حلیه آنان
أم تریدون کیدًا
4 - مکر و توطئه کافران علیه دین و پیامبر ( ص ) ، شکست پذیر و گریبانگیر خود آنان
فالذین کفروا هم المکیدون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 217 - 2
2 - موضع گیری پیامبر ( ص ) در قبال کفرورزی و عصیان خویشاوندان ، دارای پی آمد های دشوار و نگران کننده
و أنذر عشیرتک . .. فإن عصوک فقل إنّی بریءٌ ... و توکّل علی العزیزالرحیم
دستور <توکّل علی اللّه> پس از <فقل إنّی بریءٌ ممّا تعملون> بیانگر مطلب یاد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - زخرف - 43 - 33 - 1
1 - گرایش تمامی انسان ها به کفر ، در صورت برخورداری همه کافران از رفاه و نعمت
و لولا أن یکون الناس أمّه وحده لجعلنا . .. سقفًا من فضّه
مراد از <اُمّه واحده> ممکن است کافر شدن تمام انسان ها باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - نساء - 4 - 139 - 1،3
1 _ مدعیان ایمان ، در صورت پذیرش سرپرستی و دوستی کافران ، در زمره اهل نفاقند .
بشّر المنفقین بأنّ لهم عذاباً ألیماً. الذین یتّخذون الکفرین أولیاء
<أولیاء> جمع <ولی> می تواند به معنای دوست و یا سرپرست باشد. گفتنی است که در برداشت فوق، <الذین>، وصف برای منافقان گرفته شده است.
3 _ پذیرش دوستی و سرپرستی کفار ، در پی دارنده عذابی دردناک
بشّر المنفقین بأنّ لهم عذاباً ألیماً. الذین یتّخذون الکفرین أولیاء
ص: 77
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - نساء - 4 - 143 - 10
10 _ پذیرش دوستی و سرپرستی کفار ، خیانت در جنگ ، خدعه با خدا ، سستی در عبادت ، ریاکاری و کم به یاد خدا بودن ، موجب گمراهی و محرومیت دایمی از هدایت الهی است .
و من یضلل اللّه فلن تجد له سبیلا
از مصادیق مورد نظر برای (من یضلل)، کسانی هستند که در آیات قبل (از 138 تا 143) خصلتهای آنان بر شمرده شد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 51 - 11،16
11 _ مؤمنان پذیرای ولایت و سرپرستی یهود و نصارا ، از زمره کافران و خارج از صف مؤمنان راستین
و من یتولهم منکم فانه منهم
16 _ مسلمانانِ پذیرای ولایت یهود و نصارا ، گمراه و از زمره ستمگرانند .
و من یتولهم منکم فانه منهم إنّ اللّه لایهدی القوم الظلمین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 56 - 8
8 _ ناکامی و شکست ، سرنوشت حتمی پذیرندگان ولایت یهود ، نصارا و دیگر کافران
و من یتول اللّه و رسوله و الذین ءامنوا فان حزب اللّه هم الغلبون
حصر در جمله <فان حزب اللّه . ..> می تواند ناظر به پندار غلط کسانی باشد که برای مصون ماندن از شکست احتمالی مسلمانان (نخشی ان تصیبنا دائره) در صدد ایجاد روابط دوستی و ولایی با کافران بودند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 11 - 10
10- حق ناپذیری و هدایت گریزی کافران ، منتهی به دروغ شمردن پیام راستین وحی
و إذ لم یهتدوا به فسیقولون ه_ذا إفک قدیم
<فاء> در <فسیقولون>، بیانگر ترتّب و نتیجه است; یعنی، اتهام آنان به قرآن، نتیجه حق ناپذیری و هدایت گریزی آنان است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - ق - 50 - 36 - 2
2 - فرجام هلاکت بار امت های کفرپیشه تاریخ ، به رغم شوکت مندی آنان ، هشداری به همه ملت های حق ستیز
و کم أهلکنا قبلهم من قرن هم أشدّ منهم بطشًا
ص: 78
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 27 - 13
13- ضربات شکنجه بر صورت و پشت منافقان ، بازتاب روی آوری به کافران و اعراض از اهل ایمان *
قالوا . .. سنطیعکم ... یضربون وجوههم و أدب_رهم
ضمیر <هم> احتمالاً به منافقانی بازمی گردد که در آیه قبل، روی آوری پنهانی آنان به کافران مطرح شده است. با توجه به این نکته، احتمال می رود که وجود شکنجه برای آنان از دو سو، از آن جهت باشد که اولاً رو به کفر کرده و ثانیاً پشت به ایمان و مؤمنان کرده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - صافات - 37 - 56 - 5،7
5 - تأثیر سوء هم نشینی با کافران و بَدان ، تا آستانه هلاکت و سقوط کامل
قال تاللّه إن کدتّ لتردین
7 - رهایی از آثار سوء هم نشینی با کافران و بدکاران و حفظ عقاید دینی با داشتن ارتباط با آنان ، امری مشکل ولی ممکن است .
قال تاللّه إن کدتّ لتردین
هم نشینی با کافران، انسان را تا آستانه هلاکت می برد; ولی در عین حال عده ای از مردم خود را از آثار هلاکت بار آن نجات می هند و در نتیجه تهشتی می شوند. از این مطلب می توان استفاده کرد که رهایی از مشکل هم نشینی با کافران و بدکاران هر چند مشکل است; ولی محال نیست و امری ممکن می باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - صافات - 37 - 57 - 1
1 - بهشتیان ، رهایی خود از پیامد های هلاکت بار هم نشینی با کافران دوزخی را ، مدیون لطف خدا و به توفیق او می دانند .
و لولا نعمه ربّی لکنت من المحضرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - قمر - 54 - 3 - 1
1 - تکذیب آیات الهی و معجزات پیامبر ( ص ) از سوی کافران ، معلول هواپرستی آنان
و کذّبوا و اتّبعوا أهواءهم
ص: 79
آمدن عبارت <و اتّبعوا أهواءهم> _ پس از <کذّبوا>، این نکته را می رساند که خواهش های نفسانی کافران، بازدارنده ایشان از تصدیق به آیات و معجزات می باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - قمر - 54 - 8 - 6
6 - سرخوشی و هواپرستی کافران در دنیا ، درپی دارنده دشواری های دیرپای قیامت
و اتّبعوا أهواءهم . .. یقول الک_فرون ه_ذا یوم عسر
<عسر> (صفت مشبهه) دال بر ثبات و دوام وصف است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - قصص - 28 - 50 - 3
3 - اتهام بی دلیل سحر به قرآن و تورات از سوی کافران صدراسلام ، برخاسته از هواپرستی آنان بود .
قالوا سحران تظ_هرا . .. فاعلم أنّما یتّبعون أهواءهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - ابراهیم - 14 - 3 - 1
1- کافران ، زندگی دنیوی را محبوب خود دانسته و آن را به جای حیات اخروی برمی گزینند .
ویل للک_فرین من عذاب شدید . الذین یستحبّون الحیوه الدنیا علی الأخره
برداشت فوق بنابراین اساس است که <الذین یستحبّون الحیاه . ..> جمله وصفی برای <للکافرین> باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 84 - 9
9- برانگیخته شدن شاهدان در قیامت ، پایان فرصت کافران برای دفاع از خویش است . *
و یوم نبعث من کلّ أُمّه شهیدًا ثمّ لایؤذن للذین کفروا
واژه <ثمّ> که برای ترتیب است، ممکن است بدین نکته اشاره داشته باشد که پس از اقامه شهود _ و نه قبل از آن _ دیگر کافران رخصت نمی یابند.
ص: 80
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - حاقه - 69 - 27 - 1
1 - کافران دوزخی در قیامت ، از زنده شدن مجدد خود به شدت ناخرسند بوده و آرزوی مرگ می کنند .
ی_لیتها کانت القاضیه
مرجع ضمیر <یالیتها> امری مقدر است که از سیاق آیه شریفه به دست می آید(مانند <الموته>). <قاضیه> نیز به معنای <قاطعه> است. بر این اساس معنا و پیام آیه چنین می شود: ای کاش مرگ نخستین پایان بخش حیاتم می بود و دیگر بار زنده نمی شدم!
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - نبأ - 78 - 40 - 15،17
15 - آفریده شدن به صورت خاک و محرومیت از شعور و تکلیف از آغاز پیدایش ، آرزوی کافران در قیامت
و یقول الکافر ی_لیتنی کنت تربًا
17 - کافران در قیامت ، حیات اخروی را سرآغاز سختی ها دیده و باقی ماندن به صورت خاک را آرزو خواهند کرد .
ی_لیتنی کنت تربًا
آرزوی خاک بودن، ممکن است به این معنا باشد که کاش دوباره زنده نشده بودم و به همان حالت پس از مرگ _ که خاک شده بودم _ باقی می ماندم.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - زمر - 39 - 58 - 1،2
1 - آرزوی کافران و گنه کاران ، هنگام مشاهده عذاب الهی ، به بازگشت دوباره به دنیا
أو تقول حین تری العذاب لو أنّ لی کرّه
<لو> در آیه شریفه، برای تمنّی است.
2 - احسان ( نیک کرداری و نیکی کردن به دیگران ) ، هدف و فلسفه درخواست کافران از بازگشت دوباره به زندگی دنیایی
لو أنّ لی کرّه فأکون من المحسنین
<إحسان> هم شامل نیکی به خود می باشد و هم نیکی به دیگران (لسان العرب ). این واژه در آیه شریفه ممکن است به هر دو معنا باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - فتح - 48 - 29 - 39
39-کافران ، آرزومند ضعف و وابستگی امت اسلامی و نگران از قدرت و استقلال آنان
کزرع أخرج . .. لیغیظ بهم الکفّار
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 81
18 - طور - 52 - 30 - 3
3 - کافران ، آرزومند مرگ پیامبر ( ص ) یا حادثه ای ناگوار که آن حضرت را زمین گیر کرده و از دعوت باز دارد .
أم یقولون . .. نتربّص به ریب المنون
<تربّص> (مصدر <نتربص>) به معنای انتظار کشیدن و <ریب> به معنای حادثه است. <منون> در معنای روزگار و مرگ بد، به کار می رود. بنابراین <ریب المنون> یا به معنای حوادث روزگار است و یا به معنای حادثه مرگ.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 2 - 9
9 - آرزو و هدف نهایی کافران ، به کفر و ارتداد کشاندن مؤمنان است .
ودّوا لو تکفرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قلم - 68 - 51 - 3
3 - کافران ، در آرزوی نابودی و شکست پیامبر ( ص ) به سر می بردند .
الذین کفروا لیزلقونک بأبص_رهم لمّا سمعوا الذکر
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 27 - 2
2 _ کافران به هنگام روبرو شدن با آتش دوزخ در آرزوی بازگشت به دنیا، تکذیب نکردن آیات پروردگار و قرار گرفتن در زمره مؤمنان هستند.
فقالوا یلیتنا نرد و لا نکذب بأیت ربنا و نکون من المؤمنین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 2 - 7
7- < عن عبدالله بن عطاء المکی قال : سألت أباجعفر ( ع ) عن قول الله : < ربما یودّ الذین کفروا لو کانوا مسلمین > قال : ینادی مناد یوم القیامه یسمع الخلائق : انه لایدخل الجنه إلاّ مسلم ثمَّ یودّ سائر الخلق أنهم کانوا مسلمین ;
عبدالله عطاء مکی گوید:از امام باقر(ع) درباره سخن خداوند <ربمایودّ الذین کفروا لو کانوا مسلمین >سؤال کردم، حضرت فرمود: منادی در روز قیامت به گونه ای که همه خلایق بشنوند ندا می کند: همانا داخل بهشت نمی شود مگر مسلمان، آن جاست که سایر خلق آرزو می کنند که ای کاش مسلمان می بودند>.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قیامه - 75 - 10 - 1
1 - کافران در روز قیامت ، در آرزوی گریختن از صحنه محشر خواهند بود .
یقول الإنس_ن یومئذ أین المفرّ
ص: 82
<مفرّ> (مصدر میمی از <فرّ>) به معنای گریختن و استفهام در <أین المفرّ> برای <تمنّی> است. مقصود از <الإنسان> _ به قرینه <أیحسب الإنسان...> _ کافران اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 3 - 5
5- خوردن ، لذت بردن و برخوردار شدن از متاع ها و لذت های دنیوی و غوطهور شدن در آرزو های واهی ، هدف و مقصد اعلای کافران است .
ذرهم یأکلوا و یتمتّعوا و یلههم الأمل
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 3 - 9
9- کافرانِ هدایت ناپذیر صدراسلام ، سرگرم آرزو های واهی بودند .
ذرهم . .. و یلههم الأمل
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - معارج - 70 - 39 - 1
1 - ورود کافران به بهشت ، امری ناممکن و آرزویی بی جا
أیطمع کلّ امریء منهم أن یدخل جنّه نعیم . کلاّ
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - کهف - 18 - 40 - 9
9- آرزوی سلب نعمت از کافرانی که بر مؤمنان فخرفروشی می کنند ، آرزویی شایسته و مطلوب است .
فعسی ربّی أن . .. یرسل علیها حسبانًا
ص: 83
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - نساء - 4 - 42 - 1
1 _ نیستی و نابودی ، آرزوی کافران و عصیانگران بر پیامبر ( ص ) ، در قیامت
یومئذ یودّ الذین کفروا و عصوا الرسول لو تسوّی بهم الارض
<لو> در <لو تسوّی> به معنای لیت (ای کاش) است، و جمله <لو تسوّی . .. > کنایه از هیچ و پوچ شدن است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 2 - 1،2،3
1- آرزو و علاقه فراوان کافران به مسلمان بودن ، آن گاه که فرصتِ اسلام آوردن را از دست بدهند .
ربما یودّ الذین کفروا لو کانوا مسلمین
مراد از <یودّ> به قرینه فعل ماضی <کانوا> مطلق دوست داشتن نیست، بلکه به معنای تمنا و آرزوست. و <ربما> در آیه به معنای تکثیر استعمال شده است.
2- آرزوی عمیق کافران به تسلیم شدن در برابر قرآن ، به هنگام مواجهه با عذاب الهی یا مرگ
تلک ءای_ت الکت_ب و قرءان مبین . ربما یودّ الذین کفروا لو کانوا مسلمین
محتمل است که متعلق <کفروا> قرآن باشد که در آیه قبل آمده است و آرزوی کفار به تسلیم بودن، بنابر قاعده، باید پس از مواجهه با حادثه ای باشد که رهایی از آن ممکن نیست و آن همانا عذاب می باشد.
3- آرزوی کافران برای پذیرش اسلام ، بسیار کم است . *
ربما یودّ الذین کفروا لو کانوا مسلمین
برداشت فوق، مبتنی بر این است که <ربما> _ همان گونه که رایج است _ در قلّت و <یودّ> در همان معنای خودش (یحبّ) استعمال شود. آیه بعد (ذرهم یأکلوا و یتمتعوا ...) قرینه و تأییدی است بر برداشت فوق.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 99 - 6،8
6 - ندامت کافران در هنگام مرگ و تمنای آنان از خدا ، برای بازگشت به دنیا
حتّی إذا جاء أحدهم الموت قال ربّ ارجعون
8 - < عن الصادق ( ع ) . . . إذا مات الکافر شیّعه سبعون ألفاً من الزبانیه إلی قبره و انّه لیناشد حاملیه بصوت یسمعه کلّ شیء إلاّ الثقلان . . . و یقول : < رّب ارجعون لعلّی أعمل صالحاً فیما ترکت < فتجیبه الزبانیه کلاَّ إنّها کلمه أنت قائلها ;
از امام صادق(ع) روایت شده است : هنگامی که کافری می میرد، هفتاد هزار فرشته عذاب او را به سوی قبرش می برند و آن کافر با صدای بلند _ که تمام موجودات غیر از انس و جن می شنوند _ تشییع کنندگان را قسم می دهد . ..و می گوید: <ربّ ارجعون لعلّی أعمل صالحاً فیما ترکت>. پس فرشتگان عذاب به او جواب می دهند: هرگز! این کلامی است که تو گوینده آنی>.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 100 - 2،3
2 - کافران در هنگام مرگ ، آرزومند یافتن فرصتی دو باره ، برای تدارک فرصت های از دست رفته و جبران بدی های گذشته خود ، با انجام اعمال نیک
ص: 84
قال ربّ ارجعون . لعلّی أعمل ص_لحًا فیما ترکت
3 - آرزوی کافران در هنگام مرگ ، برای بازگشت به دنیا و استفاده از امکانات و اموال خود در راه خیر *
قال ربّ ارجعون . لعلّی أعمل ص_لحًا فیما ترکت
برداشت فوق، بدان احتمال است که مراد از <ما ترکت> اموال و امکاناتی باشد که فرد، پس از مرگ خویش بر جای می گذارد; نه فرصت های از دست رفته; چنان که در برداشت پیشین بیان شد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - نور - 24 - 39 - 4،7
4 - کافران ، در آرزو و انتظار نتیجه اعمال نیک خویش اند .
و الذین کفروا أعم_لهم کسراب بقیعه یحسبه الظمأن ماء حتّی إذا جاءه لم یجده شیئًا
این برداشت، از تشبیه سراب به دست می آید; زیرا همان گونه که فرد تشنه در انتظار آب به سر می برد و هر چه تلاش می کند، جز شبه آب (سراب) چیزی نمی بیند; کافران نیز در انتظار نتیجه اعمال خود به سر می برند; هر چند به آن نخواهند رسید.
7 - یأس و نا امیدی کافران از دستیابی به اهداف و آرمان های خود
و الذین کفروا أعم_لهم کسراب بقیعه یحسبه الظمأن ماء حتّی إذا جاءه لم یجده شیئًا
برداشت یاد شده، مبتنی بر این است که جمله <یحسبه الظمأن. ..لم یجده شیئاً> مربوط به دنیا باشد; یعنی، در همین دنیا است که کافران همچون تشنگان، به نتیجه اعمال خود و در پی نیل به اهداف خویش اند; ولی به آن دست نخواهند یافت.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - ملک - 67 - 28 - 3
3 - کافران ، در آرزوی مرگ پیامبر ( ص ) و مؤمنان و شکست اسلام به سر می بردند .
قل أرءیتم إن أهلکنی اللّه و من معی
مفسران (صاحب مجمع البیان، تفسیر کبیر و. ..) نوشته اند: این آیه و آیات مشابه آن (مانند آیه 30 سوره <طور> و آیه 12 سوره <فتح>)، اشاره به این حقیقت تاریخی دارد که کافران و مشرکان، پیوسته در آرزوی مرگ پیامبر(ص) و مؤمنان و در نتیجه شکست کامل اسلام، به سر می بردند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - بروج - 85 - 8 - 9
9 - قدرتمندان کافر ، به چیزی جز کافر شدن مؤمنان ، رضایت نمی دهند .
أصح_ب الأُخدود . .. و ما نقموا منهم إلاّ أن یؤمنوا باللّه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 16 - 2
2- فراهم بودن زمینه های حضور آزادانه کافران در مجلس پیامبر ( ص ) ، برای استماع وحی
ص: 85
و منهم من یستمع إلیک حتّی إذا خرجوا من عندک
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - بروج - 85 - 13 - 4
4 - خداوند ، عذاب کافران را در جهان آخرت ، آغاز کرده و آن را تکرار خواهد کرد . *
إنّه هو یبدیء و یعید
به قرینه آیه قبل، مصداق مورد نظر در این آیه، آغاز و تکرار عذاب کافران است; به این بیان که آنچه کافران به آن تهدید شده اند، گرچه از توان جسمی آنان فراتر است; ولی برای خداوند _ نه در آغاز و نه در تکرار _ مشکلی ایجاد نخواهد کرد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 39 - 8
8- آگاهی یافتن کافران بر دروغ گویی خویش ، از جمله دلایل احیای مجدد انسان ها در قیامت
بلی وعدًا علیه حقًّا . .. و لیعلم الذین کفروا أنهم کانوا ک_ذبین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 6 - 3
3 _ آگاهی کافران عصر پیامبر(ص) از سرنوشت امتهای پیشین
ألم یروا کم أهلکنا من قبلهم من قرن مکنهم فی الأرض
از اینکه می فرماید <ألم یروا>، معلوم می شود تاریخ گذشتگان در دسترس کافران بوده و از آن اطلاع داشته اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - آل عمران - 3 - 55 - 8
8 _ آلودگی کافران بنی اسرائیل و منکران عیسی و جامعه آنان
و مطهّرک من الذین کفروا
ص: 86
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 70 - 11
11 _ کفرپیشگان اگر ایمان آورند ، حتی در صورتی که علیه پیامبر ( ص ) جنگیده باشند ، مشمول رحمت و مغفرت الهی خواهند شد .
إن یعلم اللّه . .. یغفر لکم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - رعد - 13 - 6 - 12
12_ تعجیل نکردن خداوند در نزول عذاب بر کفرپیشگان ، برخاسته از شمول مغفرت او بر آنان است .
یستعجلونک بالسیئه . .. إن ربک لذو مغفره للناس علی ظلمهم
جمله <یستعجلونک . ..> اشاره به این معنا دارد که خداوند در عذاب کردن کفرپیشگان تعجیل نمی کند و به آنان مهلت می دهد و جمله <إن ربک ...> به منزله دلیل و علت این معناست ; یعنی ، بخشاینده بودن خدا موجب تعجیل نکردن و مهلت دادن اوست.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 12 - 24
24 - عدم زدایش تمامی آثار گناهان کافران ، به صرف روی آوردن آنان به ایمان
ی_أیّها النبیّ إذا جاءک . .. فبایعهنّ و استغفر لهنّ اللّه
از این که پس از پذیرش بیعت مؤمنان، باز هم خداوند از پیامبر(ص) خواسته است تا برای ایشان استغفار کند; معلوم می شود که به صرف ایمان، تمامی آثار گناهان گذشته محو نشده و نیاز به استغفار است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 34 - 3
3- حکم کافرانِ غیر معاند ، متمایز از کافران ستیزه جو ، در برخورداری از عفو الهی
إنّ الذین کفروا و صدّوا . .. فلن یغفر اللّه لهم
بنابراین که قید <و صدّوا عن سبیل اللّه> احترازی باشد; مفهوم آیه این می شود که اگر شخص کافر، ستیزه جویی با دین نداشته باشد، محکوم به <لن یغفر اللّه> نخواهد بود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 38 - 9
9 _ پیامبر ( ص ) ، مأمور ابلاغ رحمت و مغفرت الهی نسبت به کافران تنبّه یافته
ص: 87
قل للذین کفروا إن ینتهوا یغفر لهم
برداشت فوق بر این اساس است که متعلق <إن ینتهوا> کفر باشد یعنی اگر از کفر دست کشیدند . .. .
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 192 - 7
7 - آمرزش گناهان کافران محارب ، پس از ایمان آوردن آنان ، پرتوی از مغفرت و رحمت الهی است .
فإن انتهوا فإن اللّه غفور رحیم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 70 - 11
11 _ کفرپیشگان اگر ایمان آورند ، حتی در صورتی که علیه پیامبر ( ص ) جنگیده باشند ، مشمول رحمت و مغفرت الهی خواهند شد .
إن یعلم اللّه . .. یغفر لکم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 34 - 3
3- حکم کافرانِ غیر معاند ، متمایز از کافران ستیزه جو ، در برخورداری از عفو الهی
إنّ الذین کفروا و صدّوا . .. فلن یغفر اللّه لهم
بنابراین که قید <و صدّوا عن سبیل اللّه> احترازی باشد; مفهوم آیه این می شود که اگر شخص کافر، ستیزه جویی با دین نداشته باشد، محکوم به <لن یغفر اللّه> نخواهد بود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 13 - 7
7- کافران و عناصر سست ایمان ، دارای آینده ای پر بیم و هراس
إنّ الذین قالوا ربّنا اللّه ثمّ استق_موا فلاخوف علیهم و لا هم یحزنون
از مفهوم آیه شریفه، استفاده می شود که دو گروه در معرض بیم و هراس اند: 1_ کافران، 2_ آنان که اظهار ایمان کرده ولی در طریق ایمان استقامت نورزند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 88
12 - مؤمنون - 23 - 75 - 4
4 - ابتلای کافران مکه به گرفتاری و سختی ، از رخداد های دوران پیش از هجرت
و لو رحمن_هم و کشفنا ما بهم من ضرّ
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 95 - 6
6 _ روی آوردن رفاه و آسایش بر کافران مبتلا به سختی ها و محنت ها ، در پی دارنده تحلیلهایی نادرست درباره پیدایش شداید و اسباب رفاه و آسایش
ثم بدلنا . .. حتی عفوا و قالوا قد مس ءاباءنا الضراء و السراء
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 126 - 4،20
4 - ابراهیم ( ع ) ، کفرپیشگان مکه را شایسته بهره مند شدن از روزی های الهی نمی دانست .
و ارزق . .. من ءامن منهم باللّه و الیوم الأخر
20 - دلجویی خداوند از ابراهیم ( ع ) به خاطر اجابت نکردن دعای او علیه کافران مکه
و ارزق . .. من ءامن منهم ... قال و من کفر فأمتعه قلیلا ثم أضطره إلی عذاب النار
از هدفهای بیان اندک بودن متاع دنیا و زمان بهره گیری از آن و نیز بیان فرجام شوم کفرپیشگان پس از رد کردن تقاضای ابراهیم علیه آنان، دلجویی از ابراهیم است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 55 - 11
11 _ کثرت مال و اولاد ، مایه رنج و گرفتاری برای بی ایمانان
فلا تعجبک أمولهم و لا أولدهم . .. لیعذبهم بها فی الحیوه الدنیا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 3 - 4
ص: 89
4 - نگرانی برای کافران ، پس از ابلاغ آیات روشن الهی به آنان موردی ندارد .
تلک ءای_ت الکتب المبین . لعلّک ب_خع نفسک ألاّیکونوا مؤمنین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 34 - 10
10 - ابلیس به خاطر خود بزرگ بینی و سرپیچی از فرمان خدا ، از زمره کافران شد .
أبی و استکبر و کان من الکفرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - نساء - 4 - 52 - 1،4
1 _ اهل کتاب ( علمای یهود ) مشمول لعن خداوند به جهت حقپوشی و همسویی با کفار علیه مسلمانان
الم تر . .. اولئک الّذین لعنهم اللّه
4 _ همسویی با کافران علیه مسلمانان ، از موجبات لعن الهی است .
یقولون . .. هؤلاء اهدی من الّذین امنوا سبیلا. اولئک الّذین لعنهم اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - حشر - 59 - 14 - 11،14
11 - جبهه کفر و نفاق ، به ظاهر مجتمع و متحد ; اما در درون ، آکنده از تشتت و تفرقه
تحسبهم جمیعًا و قلوبهم شتّی
14 - اعتماد کافران به استحکامات مادی و همبستگی های صوری و ناپایدار ، نشانه بی خردی آنان است .
لایق_تلونکم جمیعًا إلاّ فی قرًی محصّنه . .. ذلک بأنّهم قوم لایعقلون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - نساء - 4 - 101 - 11
11 _ اتحاد و همگونی کافران ، در دشمنی با مسلمانان
ان الکفرین کانوا لکم عدواً مبیناً
ص: 90
خبر <کان> با اینکه طبق قواعد ادبی باید جمع آورده می شد، به صورت مفرد (عدواً) آورده شده و اشاره به این است که کافران در دشمنی با اسلام، یکپارچه و گویا فردی واحد هستند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - حشر - 59 - 14 - 5
5 - اهل کفر و نفاق ، تنها متکی بر موانع و استحکامات فیزیکی و مادی در جنگ و نبرد
لایق_تلونکم جمیعًا إلاّ فی قرًی محصّنه أو من وراء جدر
در صورتی که فاعل در <لایقاتلونکم. ..> کافران و منافقان باشند، به دست می آید که اهل کفر و نفاق، هیچ انگیزه معنوی برای حرکت های خود ندارند و تنها اطمینان از استحکامات مادی است که به آنان جرئت مبارزه می دهد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - جن - 72 - 24 - 5
5 - تکیه غرورآمیز کافران دین ستیز ، بر مال و منال و نیروی انسانی خویش
فسیعلمون من أضعف ناصرًا و أقلّ عددًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 94 - 2
2 _ خداوند در پی ارسال هر یک از پیامبران در شهر ها و آبادانی ها ، کفرپیشگان را به سختی تنگدستی و رنج و اندوه گرفتار ساخت .
و ما أرسلنا فی قریه من نبی إلا أخذنا أهلها بالبأساء و الضراء
با توجه به دو آیه بعد (و لو أن أهل القری . .. ) معلوم می شود گرفتار ساختن امتهای گذشته به بلاها و سختیها در صورتی بوده که آنان با تبلیغ و ارشاد پیامبران خویش ایمان نمی آوردند و همچنان بر کفرورزی پافشاری داشتند. در این مرحله آنها را گرفتار می ساخت تا شاید متنبّه شوند. بنابراین جمله <أخذنا أهلها ... > مقید می شود به <إذا لم یؤمنوا و لم یتقوا>
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - کهف - 18 - 55 - 19
19- نزول عذاب بر کفر پیشگان ، پس از اتمام حجت است .
و ما منع الناس أن یؤمنوا إذ جاءهم الهدی . .. أو یأتیهم العذاب قبلاً
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 48 - 4
4 - هلاکت جوامع کفرپیشه و تکذیب گر تاریخ ، نتیجه عملکرد خود آنها و پس از اتمام حجت الهی بر آنان
ص: 91
ثمّ أرسلنا . .. بأی_تنا و سلط_ن مبین ... فکذّبوهما فکانوا من المهلکین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 105 - 5
5 - عذاب ابدی دوزخ دامنگیر کافران ، پس از اتمام حجت های الهی بر آنان
ألم تکن ءای_تی تتلی علیکم فکنتم بها تکذّبون
آیه یاد شده، بیانگر این حقیقت است که خداوند، کافران را بی دلیل محکوم به عذاب ابدی دوزخ نکرده; بلکه ابتدا با بیان آیات خود، حجت را بر آنان تمام نموده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 32 - 16
16- کیفر الهی در مورد کافران ، پس از اتمام حجت و تبیین حق برای آنان
إنّ الذین کفروا و . .. من بعد ما تبیّن لهم الهدی ... و سیحبط أعم_لهم
در صورتی که <سیحبط. ..> عنوان کیفر داشته باشد; تعبیر <من بعد ما تبیّن...> بیانگر اتمام حجّتی است که قبل از اعمال مجازات، صورت گرفته است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - معارج - 70 - 42 - 1
1 - پیامبر ( ص ) ، موظف به واگذاری کافران حق ناپذیر ، باطل گرا و بازیگر به حال خود ، پس از اتمام حجت به آنان
فذرهم یخوضوا و یلعبوا
<خوض> (مصدر <یخوضوا>) در اصل به معنای حرکت در آب است; ولی در مواردی به کار می رود که انسان، غوطهور در مسائل باطل و ناپسند می شود; مانند همین آیه که کافران، سخنان ناروایی درباره اسلام و پیامبر(ص) بر زبان می آوردند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - بینه - 98 - 1 - 1،2
1 - کافران ، چه اهل کتاب باشند و چه مشرک ، بدون اتمام حجت ر ها نخواهند شد .
لم یکن الذین کفروا من أهل الکت_ب و المشرکین منفکّین حتّی تأتیهم البیّنه
<منفکّ>، به معنای منفصل است. مفاد آیه شریفه، کنار نبودن کافران از قانون فراگیر <اتمام حجت> و <آمدن بیّنه> است.
2 - اتمام حجت بر تمام کافران ( یهود ، نصارا ، مجوس و مشرکان ) و رساندن برهان آشکار به آنان ، سنتی الهی است .
لم یکن . .. منفکّین حتّی تأتیهم البیّنه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - بینه - 98 - 4 - 9
9 - جدایی کافران اهل کتاب و مشرکان از حرکت اسلام گرایانه دیگر هم کیشان خود ، پس از اتمام حجت بر آنان بود .
و ما تفرّق الذین أُوتوا الکت_ب إلاّ من بعد ما جاءتهم البیّنه
در برداشت یاد شده <الذین اُوتوا الکتاب> همان <الذین کفروا> در آیه اول، دانسته شده است; با این فرض که مراد از آنان، کسانی اند که پس از ظهور اسلام، به آن کافر شدند.
ص: 92
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 52 - 6
6 _ خداوند ، کافران و گنهکاران را پس از ارائه آیات خویش و اتمام حجت بر آنان ، مؤاخذه خواهد کرد .
کفروا بایت اللّه فأخذهم اللّه بذنوبهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - یوسف - 12 - 107 - 8
8_ وجود دلایل روشن بر توحید و حقانیت قرآن و رسالت پیامبر ( ص ) ، مانع هر گونه بهانه ای برای انکار آنها و موجب استحقاق کافران و مشرکان به عذاب های الهی است .
و ما أکثر الناس . .. بمؤمنین ... و ما یؤمن أکثرهم بالله إلاّ و هم مشرکون. أفأمنو
حرف <فاء> در <أفأمنوا> استحقاق عذاب را بر آیه <ذلک من أنباء الغیب . ..> _ که حاوی برهان بر حقانیّت قرآن و رسالت پیامبر(ص) است و آیه <و کأیّن من آیه ...> _ که دربردارنده دلیل بر توحید می باشد _ مترتّب کرده است ; یعنی، چون اتمام حجت شده، عذر و بهانه ای در کار نیست و کفرپیشگان مستحق عذابند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - رعد - 13 - 40 - 13
13_ خداوند ، کفرپیشگان را پس از اتمام حجت حسابرسی می کند و به مجازات می رساند .
فإنما علیک البل_غ و علینا الحساب
وقوع جمله <و علینا الحساب> _ که گویای حسابرسی و مجازات کفرپیشگان است _ پس از <إنما علیک البلاغ> _ که گویای ابلاغ و اتمام حجت است _ می رساند که خداوند پیش از ابلاغ دین و اتمام حجت ، کافران را مجازات نمی کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 3 - 4
4 - نگرانی برای کافران ، پس از ابلاغ آیات روشن الهی به آنان موردی ندارد .
تلک ءای_ت الکتب المبین . لعلّک ب_خع نفسک ألاّیکونوا مؤمنین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 206 - 2
2 - کیفر کافران ، به دنبال اتمام حجت های مکرر بر آنان
ثمّ جاءهم ما کانوا یوعدون
<کانوا یوعدون> ماضی استمراری و بیانگر آن است که خداوند، حجت خویش را بر کافران بارها تمام کرده و مرتباً آنان را به فرجام شوم کفرورزی هشدار داده است.
ص: 93
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 209 - 2
2 - کیفر جوامع کفرپیشه ، پس از انذار های متعدد و یادآوری مکرر ارزش ها است .
و ما أهلکنا من قریه إلاّ لها منذرون . ذکری
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 82 - 7
7 - اقدام خداوند به اتمام حجت بر کافران ، پیش از فرستادن عذاب بر آنان
أخرجنا لهم دابّه من الأرض تکلّمهم
ارائه معجزه به کافران، پیش از هلاک ساختن آنان با <عذاب استیصال>، می تواند برای این باشد که حجت خدا بر آنان تمام شود و آنان هیچ عذری نداشته باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - قصص - 28 - 47 - 1،2
1 - بستن راه بهانه جویی کافران و حق ستیزان ( به این که چرا برای مارسولی نفرستادی ) به هنگام گرفتار شدن به عذاب ، از اهداف رسالت پیامبر ( ص )
و لولا أن تصیبهم مصیبه بما قدّمت أیدیهم فیقولوا ربّنا لولا أرسلت إلینا رسولاً
جواب <لولا> در <لولا أن تصیبهم مصیبه. ..> حذف شده و تقدیر آن چنین است: <لولا أن تصیبهم مصیبه ... لمّا أرسلناک إلیهم>. گفتنی است که آیه پیش، هدف از بعثت پیامبر(ص) را تنبّه و بیداری مردم بیان کرده است. بنابراین آیه یاد شده بیانگر یکی دیگراز هدف های رسالت پیامبر(ص) می باشد.
2 - فرستادن رسولان ، اتمام حجت الهی بر کافران
و لولا أن تصیبهم مصیبه . .. و نکون من المؤمنین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - فاطر - 35 - 26 - 2
2 - عذاب شدن کافران تکذیب گر پس از اتمام حجت و ارائه معجزات و دلایل آشکار و کتاب های روشنگر بوده است .
کذّب الذین من قبلهم جاءتهم رسلهم بالبیّن_ت . .. ثمّ أخذت الذین کفروا فکیف کان نک
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - فاطر - 35 - 37 - 7
7 - مجازات الهی برای کافران ، پس از اتمام حجت و دادن فرصت مناسب و عمر کافی برای شناخت و پذیرش دین و تعالیم آسمانی خواهد بود .
أوَلم نعمّرکم ما یتذکّر فیه من تذکّر و جاءکم النذیر
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 70 - 10
10 - قرآن ، وسیله اتمام حجت بر کافران و تحقق بخش وعده الهی درباره آنان است .
ص: 94
و قرءان مبین . لینذر ... و یحقّ القول علی الک_فرین
از عطف جمله <و یحقّ الحقّ . ..> بر جمله <لینذر> _ که لام در این جمله برای تعلیل است _ برداشت یاد شده به دست می آید.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - صافات - 37 - 177 - 3
3 - کافران و مشرکان تهدید شده به عذاب الهی ، از پیش انذار و اخطار شده و اتمام حجت شده بودند .
فساء صباح المنذرین
منظور از <منذرین> (اخطار شدگان) کافران و مشرکان اند. این تعبیر می رساند که آنان از سوی پیامبراسلام و قرآن، انذار و اخطار شده بودند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - زمر - 39 - 59 - 2
2 - با شناخت آیات و نشانه های خداوند ، هیچ عذری از کافران و منکران خداوند پذیرفته نیست .
لو أنّ اللّه هدینی لکنت من المتّقین . .. بلی قد جاءتک ءای_تی فکذّبت بها
آیه شریفه، پاسخی است به ادعای کافران که می گفتند: اگر خداوند ما را هدایت می کرد، ما با تقوا می شدیم و قهراً گرفتار عذاب نمی گشتیم.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - زمر - 39 - 71 - 22
22 - عذاب کافران ، پس از اتمام حجت الهی بر آنان خواهد بود .
ألم یأتکم رسل منکم یتلون علیکم ءای_ت ربّکم . .. قالوا بلی و ل_کن حقّت کلمه العذا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 6 - 4
4 - عذاب کافران ، پس از اتمام حجت الهی بر آنان خواهد بود .
ما یج_دل فی ءای_ت اللّه إلاّ الذین کفروا . .. کذّبت قبلهم قوم نوح ... و کذلک حقّ
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 10 - 6
6 - بغض و دشمنی شدید خداوند نسبت به کافران حق ناپذیر ، پس از اتمام حجت و دعوت مکرر آنان به ایمان است .
لمقت اللّه أکبر . .. إذ تدعون إلی الإیم_ن فتکفرون
آمدن فعل های مضارع <تدعون> و <تکفرون> بر استمرار دلالت دارد; یعنی، شما همواره به ایمان فراخوانده می شدید; ولی به جای ایمان آوردن، به طور مستمرّ کفر میورزیدید.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 12 - 2
ص: 95
2 - عذاب شدن کافران و مشرکان در قیامت ، پس از اتمام حجت و دعوت شدن آنان به ایمان از سوی خداوند
ذلکم بأنّه إذا دعی اللّه وحده کفرتم و إن یشرک به تؤمنوا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 50 - 6
6 - کیفر الهی کافران دوزخی ، پس از ابلاغ پیام الهی و اتمام حجت از سوی رسولان است .
أَوَلم تک تأتیکم رسلکم بالبیّن_ت قالوا بلی
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - زخرف - 43 - 25 - 2
2 - انتقام الهی از کافران ، پس از احتجاج و اتمام حجت بر آنان
و کذلک ما أرسلنا . .. ق_ل أوَ لو جئتکم ... فانتقمنا منهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - زخرف - 43 - 29 - 5
5 - مهلت الهی به کافران و مشرکان ، برای اتمام حجت بر آنان
بل متّعت ه_ؤلاء و ءاباءهم حتّی جاءهم الحقّ
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - زخرف - 43 - 48 - 8
8 - عذاب های الهی بر کافران ، پس از اتمام حجت و ارائه آیات به ایشان
و ما نریهم من ءایه . .. و أخذن_هم بالعذاب
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - دخان - 44 - 13 - 7
7- نزول عذاب بر کافران ، پس از اتمام حجت بر ایشان با دلایل روشن
یغشی الناس ه_ذا عذاب ألیم . .. و قد جاءهم رسول مبین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - دخان - 44 - 59 - 2
2_ پیامبر ( ص ) ، مأمور به برگزیدن شیوه صبر و انتظار در برابر کافران ، در پی اتمام حجت بر ایشان *
فإنّما یسّرن_ه . .. فارتقب
با توجه به شرایط دشوار پیامبر(ص) در مکه، چه بسا تعبیر <فارتقب> بیانگر لزوم صبر و انتظار تا لحظه تغییر شرایط است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - جاثیه - 45 - 8 - 3
3 - کیفر الهی برای کافران ، پس از اتمام حجت بر ایشان
ص: 96
تتلی علیه . .. فبشّره بعذاب ألیم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - جاثیه - 45 - 11 - 4
4 - کیفر کافران ، پس از اتمام حجت پروردگار بر ایشان
ه_ذا هدًی و الذین کفروا ب_ای_ت ربّهم لهم عذاب
از این که خداوند پس از بیان هدایتگری قرآن، عذاب کافران را مطرح می کند، مطلب یاد شده قابل برداشت است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - جاثیه - 45 - 31 - 4
4 - اتمام حجت الهی بر کافران در دنیا ، با تلاوت مداوم آیات وحی بر آنان
أفلم تکن ءای_تی تتلی علیکم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 35 - 18
18- مجازات و نابودی کافران ، پس از ابلاغ پیام حق و اتمام حجت بر آنان است .
بل_غ فهل یهلک إلاّ القوم الف_سقون
با توجه به فای <فهل> _ که می تواند بیانگر تفریع باشد _ استفاده می شود که بلاغ و اتمام حجت، همواره قبل از مجازات و کیفر کافران صورت گرفته و می گیرد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ذاریات - 51 - 54 - 2
2 - پیامبر ( ص ) ، موظف به اتمام حجت بر کافران ، و نه مجبور ساختن آنان به پذیرش دین
فتولّ عنهم
<فاء> می رساند که علت سلب مسؤولیت از پیامبر(ص) این است که بر کافران حجت تمام گشته و آنان از سر طغیان کفر میورزند و نه به خاطر نادانی.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ذاریات - 51 - 60 - 6
6 - کیفر کافران ، در پی اتمام حجت بر ایشان با هشدار های مکرر
فویل للذین کفروا من یومهم الذی یوعدون
تعبیر <یوعدون> (با فعل مضارع) بیانگر وعیدهای مستمر و مکرر است که قبل از مجازات و کیفر کافران، به ایشان داده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 7 - 3
3 - اتمام حجت خداوند از طریق کتاب های آسمانی ، هموارکننده راه مجازات کافران *
ص: 97
و کت_ب مسطور . .. إنّ عذاب ربّک لوقع
در آیات پیشین سخن از <کتاب مسطور> (تورات یا کتاب های آسمانی) به میان آمده است. ارتباط <إنّ عذاب...> با <کتاب مسطور>، می تواند بیانگر مطلب بالا باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 45 - 3
3 - وظیفه پیامبر ( ص ) ، اتمام حجت بر کافران لجوج و حق ناپذیر است ; و نه پافشاری بر هدایت آنان .
فذکّر . .. فذرهم
در آیات پیشین، پیامبر(ص) موظف به تذکر و تبلیغ شد; ولی پس از بیان حقایق، فرمان <فذرهم> پایان وظیفه تبلیغ را به آن حضرت اعلام می دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - قمر - 54 - 4 - 1،5
1 - اتمام حجت خداوند بر کافران ، با ابلاغ اخبار هشداردهنده و عبرت آمیز به آنان
و لقد جاءهم من الأنباء ما فیه مزدجر
<مزدجر> مصدر میمی و به معنای اتعاظ و پندپذیری است. <مافیه مزدجر>; یعنی، اخباری که برای بیدار شدن و پندآموزی کافی است.
5 - تحقق مجازات های الهی بر کافران ، پس از اتمام حجت بر ایشان
و کلّ أمر مستقرّ . و لقد جاءهم من الأنباء ما فیه مزدجر
در صورتی که تعبیر <و کلّ أمر مستقرّ> کنایه از عذاب و کیفر حتمی کافران باشد، در پی آمدن <و لقد جائهم. ..>، توضیحی است بر این که کیفر آنان، بدون اتمام حجت صورت نگرفته و نمی گیرد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - تغابن - 64 - 6 - 2
2 - عذاب و کیفر خداوند درباره کافران ، پس از اتمام حجت و ارائه دلایل روشن بوده است .
تأتیهم رسلهم بالبیّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - ملک - 67 - 9 - 2
2 - کافران دوزخی ، از کسانی اند که پس از اتمام حجت و از روی عمد ، راه کفر و انکار را در پیش گرفته و به تکذیب دین پرداختند .
قالوا بلی قد جاءنا نذیر فکذّبنا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 4 - 4
4 _ برخی از کافران در برابر آیات و معجزات، در عین اتمام حجت خداوند بر آنان، سرسختی نشان داده و لجاجت میورزند.
و ما تأتیهم من ءایه . .. إلا کانوا عنها معرضین
ص: 98
آمدن آیات و معجزات متعدد، گویای قطع عذر و اتمام حجت است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - طه - 20 - 135 - 1
1- کافران مکه با انکار آیات الهی _ پس از اتمام حجت بر ایشان _ مستحق نابودی و عذاب بودند .
و لو أنّا أهلکن_هم . .. فستعلمون من أصح_ب الصرط السویّ و من اهتدی
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 83 - 7
7 - احیای مردگان و بازگرداندن آنان به دنیا ، آیتی دیگر برای اتمام حجت با کافران زمین است .
أخرجنا لهم دابّه من الأرض. .. و یوم نحشر من کلّ أُمّه فوجًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - احزاب - 33 - 8 - 6
6 - عذاب شدن کافران ، پس از اتمام حجت با آنان است .
و إذا أخذنا من النبیّن میث_قهم . .. لیسئل ... و أعدّ للک_فرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - فصلت - 41 - 13 - 9
9 - مشرکان و کفرپیشگان ، پس از اتمام حجت بر آنان ، در معرض گرفتار آمدن به عذاب استیصال اند .
فإن أعرضوا فقل أنذرتکم ص_عقه مثل ص_عقه عاد و ثمود
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 8 - 8
8- در صورت تحقق خواسته کافران مکه ، مبنی بر نزول ملائکه ، آنان گرفتار عذابی مرگبار می شدند .
ما ننزّل الملئکه إلاّ بالحقّ و ما کانوا إذًا منظرین
یکی از احتمالاتی که برای آیه داده شده، این است که ملائکه، در صورتی که بخواهند برای کافران نازل شوند، برایشان عذاب به ارمغان خواهند آورد; عذابی که هیچ کدام از آنان را زنده نخواهد گذاشت.
ص: 99
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - غاشیه - 88 - 23 - 4
4 - پیامبر ( ص ) ، به الزام مخالفان بر ایمان_ در صورت بی اعتنایی و کفر ورزیدن آنان _ مجاز است .
لست علیهم بمصیطر . إلاّ من تولّی و کفر
حرف <إلاّ>، ممکن است برای استثنای حقیقی از ضمیر <علیهم> باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 4 - 1
1 - قدرت خداوند ، بر نزول نشانه ای انکارناپذیر از آسمان برای ناگزیرساختن کافران به ایمان
إن نشأ ننزّل علیهم من السماء ءایه فظلّت . .. خ_ضعین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - احزاب - 33 - 48 - 7
7 - پیامبر ( ص ) ، موظف به ترک اذیت و آزار منافقان و کافران بود . *
و دَعْ أذیهم
برداشت بالا، بنابراین اساس است که اضافه <أذی> به <هم> اضافه مصدر به فاعل اش باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - فرقان - 25 - 52 - 1
1 _ پیامبر ( ص ) وظیفه دار پرهیز از هرگونه اطاعت و تن دادن به خواسته های کافران
فلاتطع الک_فرین
<طاعت>; یعنی، عمل کردن به آنچه که از انسان خواسته شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - احزاب - 33 - 1 - 3
3 - دعوت از پیامبر ( ص ) برای رعایت تقوا و پرهیز از تبعیت از کافران ، دعوتی خطیر بود .
ص: 100
ی_أیّها النبیّ اتّق اللّه
منادا، وقتی با <أیّها> آورده می شود، یا به خاطر از غفلت بیرون آوردن منادا است و یا به خاطر خطیر بودن ندا، چون درباره پیامبر(ص) غفلت، صادق نیست، به خصوص با توجه به این که از او به <النبیّ> تعبیر شده است، پس نکته دوم باعث شده است که خطاب به پیامبر، با واژه <أیّها> صورت گیرد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - انسان - 76 - 24 - 6
6 - هشدار خداوند به پیامبر ( ص ) ، مبنی بر فرمان نبردن از گناه کاران و ناسپاسان کافر
و لاتطع منهم ءاثمًا أو کفورًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 88 - 9
9- توصیه خداوند به پیامبر ( ص ) بر اندوهگین نشدن و خودخوری نکردن برای کافران و مشرکان
لاتمدّنّ عینیک . .. و لاتحزن علیهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - مریم - 19 - 84 - 2
2- خداوند ، پیامبر ( ص ) را به شتاب نداشتن برای عذاب کافران لجوج ، توصیه کرده است .
فلاتعجل علیهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - کهف - 18 - 20 - 5
5- لزوم پرهیز از هر اقدامی که مقدمه گرفتار شدن انسان در دام کافران و مشرکان گردد .
ولیتلطّف و لایشعرنّ بکم أحدًا . إنّهم إن یظهروا علیکم
جمله <إنّهم إن یظهروا. ..> تعلیل است برای توصیه های اصحاب کهف که در آیه قبل ذکر شد. آن ها برای پیشْ گیری از اسارت به دست کافران، به فرستاده خویش توصیه کردند که نرمش داشته باشد و اسرار را فاش نسازد.
ص: 101
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - قصص - 28 - 86 - 8،9
8 - پرهیز از حمایت و پشتیبانی کافران توصیه أکید خدا به پیامبر ( ص )
فلاتکوننّ ظهیرًا للک_فرین
9 - پرهیز از حمایت و پشتیبانی کافران ، امری لازم و از اصول راهبردی در مناسبات اجتماعی و بین المللی
فلاتکوننّ ظهیرًا للک_فرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 57 - 3
3 _ ضرورت پرهیز از پذیرش ولایت کافران و روابط دوستانه با آنان
لاتتخذوا . .. الکفار أولیاء
<هزواً> به معنای ریشخند زدن و مسخره کردن است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قلم - 68 - 14 - 1،2
1 - هشدار خداوند به پیامبر ( ص ) ، نسبت به اجابت خواسته های کافران تکذیب گر و سازش و مسامحه با آنان ، به صرف ثروت و نیروی انسانی بسیار آنان
و لاتطع کلّ حلاّف . .. أن کان ذا مال و بنین
برداشت یاد شده، مبتنی بر این نکته است که جمله <أن کان ذا مال . ..> متعلق به <لاتطع> باشد. گفتنی است در آغاز <أن> لام تعلیل در تقدیر است.
2 - در اختیار گرفتن ثروت و نیروی انسانی کافران حق ناپذیر ، نمی تواند مجوز عدول مبلغان و رهبران جامعه اسلامی از مواضع عقیدتی خویش و سازش و مسامحه با آنان باشد .
و لاتطع . ..أن کان ذا مال و بنین
تردیدی نیست که اجابت خواسته های کافران و یا سازش با آنان از سوی رهبران جامعه اسلامی، به جهت طمع شخصی نیست; بلکه برای در اختیار گرفتن ثروت و نیروی انسانی کافران و صرف آنها در جهت مصالح و منافع مسلمین است; ولی چون این کار به قیمت عدول از مواضع اعتقادی و یا سازش با کافران است، جایز نمی باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 102
17 - جاثیه - 45 - 14 - 5
5 - رهنمود الهی به مؤمنان ، برای پرهیز از درگیری با جبهه کفر پیش از استحکام قوا و اقتدار کامل *
قل للذین ءامنوا یغفروا للذین لایرجون أیّام اللّه
با توجه به مکی بودن آیه و شرایط سخت و امکانات محدود مؤمنان در آن مقطع، از آیه شریفه استفاده می شود که فرمان شکیبایی و پرهیز از درگیری، ناظر به شرایط ویژه آن مقطع تاریخی بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 57 - 3
3 _ ضرورت پرهیز از پذیرش ولایت کافران و روابط دوستانه با آنان
لاتتخذوا . .. الکفار أولیاء
<هزواً> به معنای ریشخند زدن و مسخره کردن است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - صافات - 37 - 56 - 6
6 - هشدار الهی به اجتناب از هم نشینی با کافران و بدکاران
قال تاللّه إن کدتّ لتردین
نقل ماجرای گفتوگوی بهشتیان با هم نشینان کافر و دوزخی خود و تأثیری که هم نشینان بد بر دیگران می گذارند، در واقع هشداری است به همه انسان ها که در انتخاب هم نشین، نهایت دقت را مبذول دارند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - بلد - 90 - 20 - 1
1 - کافران در آخرت ، گرفتار آتشی مسلّط و فراگیرند ، که تمام راه های گریز از آن بسته خواهد بود .
علیهم نار مؤصده
<وَصیدَه>; یعنی، غرفه ای که در کوهستان برای حفاظت از اموال ساخته شود و جمله <اوصدت الباب>; یعنی، درب را بسته و محکم کردم (مفردات راغب). بنابراین <مؤصده>، به معنای بسته شده و محکم است مانند محفظه ای که در دل کوه پدید آورند. حرف <علی> در <علیهم>، بر سلطه کامل آتش و فراگیر بودن آن دلالت دارد.
ص: 103
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - بروج - 85 - 20 - 1
1 - خداوند ، بر کافران قدرت کامل و سیطره همه جانبه دارد .
و اللّه من ورائهم محیط
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - عنکبوت - 29 - 54 - 5
5 - جهنم ، بر کافران ، احاطه کامل دارد .
و إنّ جهنّم لمحیطه بالک_فرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - عنکبوت - 29 - 55 - 1
1 - عذاب جهنم ، چنان بر کافران احاطه خواهد داشت که از بالا و پایین پا ، آنهارا فرا خواهد گرفت .
یوم یغشی_هم العذاب من فوقهم و من تحت أرجلهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - اسراء - 17 - 8 - 10
10- جهنّم ، زندانی برای کافران است و هیچ راه گریزی از آن وجود ندارد .
و جعلنا جهنّم للک_فرین حصیرًا
<الحصر> در اصل به معنای تنگ گرفتن و حبس کردن آمده و در این آیه کنایه از زندانی کردن است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 34 - 7
7- عذاب موعودِ مورد استهزا قرار گرفته ، کافران استهزا کننده را در احاطه خود گرفت .
کذلک فعل الذین من قبلهم . .. و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون
<حاق> در لغت به معنای <أحاط> است و مراد از <ما> در <ما کانوا به> عذاب است.
ص: 104
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - قصص - 28 - 85 - 9
9 - ارجاع دادن قضاوت و داوری به خداوند ، آخرین راه پیامبر ( ص ) در محاجه کافران و مشرکان بهانه جو
قل ربّی أعلم من جاء بالهدی و من هو فی ضل_ل مبین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - کافرون - 109 - 1 - 3
3 - خداوند ، تعلیم دهنده پیامبر ( ص ) و تنظیم کننده محتوا و الفاظ گفتوگوی آن حضرت با کافران
قل
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 14 - 3
3 _ پیامبر(ص)، مأمور احتجاج با کافران درباره توحید ربوبی
قل أغیر اللّه أتّخد ولیا فاطر السموت و الأرض و هو یطعم و لا یطعم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 10 - 3
3- گواهی و ایمان بنی اسرائیل و یهود به حقانیت قرآن ، حجتی علیه کافران و مشرکان
إن کان من عند اللّه و کفرتم به و شهد ش_هد من بنی إسرءیل علی مثله
خداوند، ایمان فردی از یهود را _ که آگاه به تورات و مفاد آن بود _ گواهی بر حقانیت قرآن شمرده است و به کافران تذکر داد و به آن احتجاج کرده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 28 - 9،10
9- کافران به هنگام مرگ ، تسلیم و منقاد می شوند .
الک_فرین . الذین تتوفّ_هم المل_ئکه ... فألقوا السلم
10- کافران ، به هنگام مرگ دچار وحشت و ترس می شوند .
الک_فرین . الذین تتوفّ_هم المل_ئکه ... فألقوا السلم
تسلیم شدن کافران به هنگام مرگ به قرینه <ما کنا نعمل من سوء> _ که در مقام دفاع بیان شده است _ می تواند مشعر به نکته یاد شده باشد.
ص: 105
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 99 - 4،5،6
4 - روی آوری کافران به خدا ، در آستانه مرگ
حتّی إذا جاء أحدهم الموت قال ربّ ارجعون
5 - قطع امید کافران از همه عوامل مادی و احساس بی پناهی کامل در هنگام مرگ
حتّی إذا جاء أحدهم الموت قال ربّ ارجعون
6 - ندامت کافران در هنگام مرگ و تمنای آنان از خدا ، برای بازگشت به دنیا
حتّی إذا جاء أحدهم الموت قال ربّ ارجعون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 100 - 1،2،3،8
1 - اعتراف ضمنی کافران در هنگام مرگ ، به زشتی اعمال گذشته خویش
قال ربّ ارجعون . لعلّی أعمل ص_لحًا
2 - کافران در هنگام مرگ ، آرزومند یافتن فرصتی دو باره ، برای تدارک فرصت های از دست رفته و جبران بدی های گذشته خود ، با انجام اعمال نیک
قال ربّ ارجعون . لعلّی أعمل ص_لحًا فیما ترکت
3 - آرزوی کافران در هنگام مرگ ، برای بازگشت به دنیا و استفاده از امکانات و اموال خود در راه خیر *
قال ربّ ارجعون . لعلّی أعمل ص_لحًا فیما ترکت
برداشت فوق، بدان احتمال است که مراد از <ما ترکت> اموال و امکاناتی باشد که فرد، پس از مرگ خویش بر جای می گذارد; نه فرصت های از دست رفته; چنان که در برداشت پیشین بیان شد.
8 - تعهد کافران در هنگام مرگ ، بر تدارک بدی های گذشته با انجام نیکی ها ، تعهدی بی پشتوانه و غیر عملی
قال ربّ ارجعون . .. کلاَّ إنّها کلمه هو قائلها
در برداشت بالا، جمله <إنّها کلمه هو قائلها> تعلیل برای ردّ درخواست کافران گرفته شده است; یعنی، ردّ خواسته آنها، بدان جهت است که آنان بدان، عمل نخواهند کرد; چون اگر آنها اهل عمل بودند، در گذشته انجام می دادند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - فرقان - 25 - 22 - 10
10 _ < عن أبی جعفر ( ع ) إذا أراد اللّه قبض روح الکافر ، قال : یا ملک الموت انطلق أنت و أعوانک إلی عدوّی . . . فاقبض روحه حتّی تکبه فی النار . . . فإذا بلغت الحلقوم ضربت الملائکه وجهه و دبره . . . و ذلک قوله < یوم یرون الملائکه لابشری یومئذ للمجرمین و یقولون حجراً محجوراً > . . . ;
از امام باقر(ع) روایت شده است: زمانی که خداوند اراده قبض روح کافر را کند، به ملک الموت امر می نماید که همراه یارانت به سوی دشمن من بروید. .. پس بگیر روحش را تا آنکه او را به روی در آتش افکنی ... آن هنگام که جان او به گلو می رسد، ملائکه بر صورت و پشت او می زنند ... و این سخن خداوند است: <یوم یرون الملائکه لابشری یومئذ للمجرمین...>.
ص: 106
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 99 - 3
3 _ کفرپیشگان به پندار باطل ، خویشتن را از مکر خدا و کیفر های ناگهانی وی ایمن می شمارند .
أفأمنوا مکر اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - قمر - 54 - 43 - 4
4 - کافران در نهاد خویش ، گرفتار خودبینی و احساس امنیت دروغین *
أم لکم براءه فی الزّبر
از پرسش انکار آمیز خداوند، چنین استفاده می شود که کافران _ دانسته یا ندانسته _ امتیازی برای خویش می پنداشتند تا خود را در گرایش به کفر، محق جلوه دهند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 8 - 3
3 - ممنوعیت احسان ، به کافران دین ستیز و آواره کننده مسلمانان از سرزمینشان
لاینهیکم اللّه عن الذین لم یق_تلوکم فی الدین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 9 - 6
6 - نیکی و مسالمت با کافران معاند و همدستان آنان ، مصداق واقعی ظلم است .
أن تبرّوهم و تقسطوا إلیهم . .. إنّما ینهیکم ... و من یتول_ّهم فأُول_ئک هم الظ_لم
از مجموع دو آیه، استفاده می شود که نیکی و قسط، اصولاً در مورد کافران معاند، مفهوم واقعی ندارد و نباید تحت عنوان عدالت و انسان دوستی، به دشمنان حق روی خوش نشان داد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 23 - 1،3
1 _ حرمت ایجاد پیوند دوستی با کافران و دشمنان دین
یأیها الذین ءامنوا لا تتخذوا . .. أولیاء إن استحبوا الکفر علی الإیمن
ص: 107
3 _ ایجاد پیوند موالات و دوستی با خویشاوندان کافر _ هر چند پدر یا برادر باشند _ حرام است .
یأیها الذین ءامنوا لا تتخذوا ءاباءکم و إخونکم أولیاء إن استحبوا الکفر علی الإیمن
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - حشر - 59 - 6 - 8
8 - کافران ستیزکننده با خدا و پیامبر ( ص ) ، فاقد حق مالکیت نسبت به اموال و دارایی خویش *
و ما أفاء اللّه علی رسوله منهم
واژه <أفاء> _ که از <فیء> به معنای رجوع گرفته شده _ نشانگر آن است که یهودیان محارب، حق مالکیتی نسبت به اموال و دارایی شان ندارند و در حقیقت به مالک اصلی آن، بازگردانیده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 10 - 15
15 - حق مالکیت کافران غیر محارب ، محترم و رعایت عدل درباره ایشان ضروری است .
و ءاتوهم ما أنفقوا
از شأن نزول آیه، استفاده می شود که حکم پرداخت مهریه و نیز احترامی که اسلام برای مالکیت کافران قائل است، مربوط به کافران غیر محارب است; چنان که آیه شریفه مسائل پس از صلح حدیبیه را بیان می کند. بنابراین رعایت این عدل با آنچه از مفهوم <أن تبرّوهم و تقسطوا...> _ که نهی از قسط درباره کافران حربی بود _ منافات ندارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 116 - 6
6 _ اعتبار و رسمیّت مالکیت شخصی برای کفّار
لن تغنی عنهم اموالهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 6 - 6
6 _ تعرض به کفار و سلب امنیت از آنان در اماکن سکونتشان ، جایز نیست .
فأجره حتی یسمع کلم اللّه ثم أبلغه مأمنه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - نور - 24 - 31 - 21
21 - زنان مؤمن ، از آشکار کردن زینت های خویش و مواضع آنها ( بدن ) بر زنان غیر مسلمان منع شده اند .
و لایبدین زینتهنّ إلاّ. .. أو نسائهنّ
ص: 108
اضافه <نساء> به ضمیر جمع <هنّ> _ که به <مؤمنات> بازمی گردد _ دلالت می کند که مراد از آن، عموم زنان نیست; بلکه مقصود زنان مؤمن می باشد. بنابراین استثنای <إلاّ... نسائهنّ> شامل زنان غیر مسلمان نمی شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - یوسف - 12 - 47 - 16
16_ ارائه برنامه های اقتصادی به دولت ها و مردم کافر برای دور ماندنشان از گرسنگی و مصونیت در برابر قحطی ها و دشواریها ، امری جایز و پسندیده است .
قال تزرعون سبع سنین . .. إلاّ قلیلاً مما تأکلون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - حشر - 59 - 14 - 11
11 - جبهه کفر و نفاق ، به ظاهر مجتمع و متحد ; اما در درون ، آکنده از تشتت و تفرقه
تحسبهم جمیعًا و قلوبهم شتّی
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 47 - 9
9 - پیدایش دو قشر مستضعف و مستکبر و حاکمیت نظام طبقاتی ، از ویژگی های جامعه کفر و شرک پیشه
تدعوننی لأکفر باللّه و أشرک به . .. فیقول الضعف_ؤا للذین استکبروا إنّا کنّا لکم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 41 - 21
21 _ عالمان یهود با اعزام گروهی از منافقان و یهودیان به حضور پیامبر ( ص ) ، جویای حکم وی درباره قضیه مورد اختلاف در بین یهودیان شدند .
سمعون لقوم ءاخرین لم یأتوک
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 109
18 - حشر - 59 - 14 - 9
9 - جبهه کفر و نفاق ، درگیر تعارضات سخت و دشوار میان خویش
بأسهم بینهم شدید تحسبهم جمیعًا و قلوبهم شتّی
برداشت بالا، بر پایه این احتمال است که ضمایر <هم> به کافران و منافقان بازگردد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - سجده - 32 - 28 - 9
9 - کافران مکه ، در انتظار وقوع روزی برای حل و فصل شدن اختلاف شان با پیامبر ( ص ) بودند . *
و یقولون متی ه_ذا الفتح
احتمال دارد مراد از <الفتح> فصل و قضا میان کافران و پیامبر(ص) باشد. در این صورت، <یوم الفتح>، روزی خواهد بود که چنین ایده ای، جامه عمل بپوشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 112 - 10
10- شرکورزی و انحراف از توحید ، محور و اساس اختلاف پیامبر ( ص ) با مشرکان و کافران
ق_ل ربّ . .. علی ماتصفون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - تغابن - 64 - 12 - 7
7 - در جامعه اسلامی ، کافران در پذیرش اسلام ، آزاد و مختاراند و کسی حق تحمیل و اجبار آن را بر آنان ندارد .
فإن تولّیتم فإنّما علی رسولنا البل_غ المبین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 47 - 2
2 _ کفرپیشگان مکه با سرمستی و خودنمایی ، از دیار مکه رهسپار منطقه بدر شدند .
و لاتکونوا کالذین خرجوا من دیرهم بطرا
ص: 110
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 14 - 10
10 - تمام مردم ، حتی کافران ، در اصل آفرینش خویش ، از قدرت درک حقایق و قلبی روشن و فهمیده برخورداراند .
بل ران علی قلوبهم ما کانوا یکسبون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - قصص - 28 - 48 - 11
11 - قرآن و تورات ، دو جادوی پشتیبان یکدیگر ، در ادعای کافران صدراسلام
قالوا سحران تظ_هرا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 184 - 2
2 _ خداوند کفرپیشگان را به تفکر در ادعای ناصوابشان ( مجنون پنداشتن پیامبر ) فراخواند .
أو لم یتفکروا ما بصاحبهم من جنه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - روم - 30 - 55 - 2
2 - ادعای کافران در مورد زمان کوتاهی زمان توقف شان در برزخ ، ادعایی نادرست است .
و یوم تقوم الساعه یقسم المجرمون ما لبثوا غیر ساعه کذلک کانوا یؤفکون
<کذلک> اشاره به خلافِ واقع گویی کافران درباره مدت حضورشان در عالَم برزخ دارد. لازم به ذکر است که پاسخ صاحبان علم و ایمان به کافران، درباره مدت حضور آنان در برزخ، قرینه صحت برداشت یاد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - جاثیه - 45 - 32 - 4،7
4 - کافران مستکبر ، مدعی نامفهوم بودن قیامت برای ایشان
قلتم ما ندری ما الساعه
7 - کافران ، مدعی کافی نبودن دلایل وحی برای اثبات معاد و اعتقاد به آن
و إذا قیل . .. و الساعه لاریب فیها قلتم ما ندری ما الساعه إن نظنّ إلاّ ظنًّا
ص: 111
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 11 - 4،12،17
4- کافران ، مدعی ارزش گرایی و خیرطلبی
لو کان خیرًا ما سبقونا إلیه
12- کافران ، مدعی دروغ بودن قرآن و پیشینه داشتن آن
فسیقولون ه_ذا إفک قدیم
17- انکار حقایق دین از سوی کافران ، در قالب روشن فکری و ارزش گرایی
و قال الذین کفروا . .. لو کان خیرًا ما سبقونا إلیه ... فسیقولون ه_ذا إفک قدیم
کافران با دعوی <لو کان خیراً> خود را ارزش خواه و با اتهام <ه_ذا إفک قدیم> خود را روشن فکر و ضد ارتجاع معرفی می کنند و با این ادعاها، بدون تأمّل در حقایق قرآن (إذ لم یهتدوا به) به کفر و انکار می پردازند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 15 - 4
4 - کافران به دروغ ، مدعی قابل درک نبودن حقایق وحی *
أفسحر ه_ذه أم أنتم لاتبصرون
عبارت <أم أنتم لاتبصرون> در حقیقت تکرار همان سخن کافران است که در دنیا نسبت به حقایق دین می گفتند و مدعی بودند که ما در سخنان وحی حقیقتی نمی یابیم.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - طه - 20 - 135 - 12
12- کافران صدراسلام ، مدعی حرکت در راه اعتدال و برخورداری از هدایت بودند .
فستعلمون من أصح_ب الصرط السویّ و من اهتدی
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - بینه - 98 - 1 - 7
7 - استوار ماندن بر عقیده خویش تا دستیابی به برهانی آشکار برخلاف آن ، ادعای کافران عصر بعثت ، پیش از ظهور اسلام
لم یکن . .. منفکّین حتّی تأتیهم البیّنه
در صورتی که مراد از انفکاک، دست کشیدن از کفر باشد، احتمال می رود که آیه شریفه در صدد نقل ادعای کافران و توبیخ آنها باشد; یعنی، این کافران که می گفتند: ما تا آمدن بیّنه، از عقاید خویش دست بر نمی داریم، حال که بیّنه آمده است چرا بر آن عقیده باقی مانده اند؟!
ص: 112
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 31 - 2
2 _ کافران مکه مدعی توان خویش در آوردن آیات و معارفی چون قرآن
قالوا قد سمعنا لو نشاء لقلنا مثل هذا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - کافرون - 109 - 3 - 6
6 - کافران ، خود را در اقدام به خداپرستی _ در صورت سازش پیامبر ( ص ) با آنان _ پیش قدم معرفی کرده و زمان پیوستن پیامبر ( ص ) به آنان را ، پس از مرحله پیوستن خود به پیامبر ( ص ) قرار داده بودند .
لا أعبد ما تعبدون . و لا أنتم ع_بدون ما أعبد
در آیه قبل، پیامبر(ص) عبادت آینده خود از معبودهای مشرکان را منتفی دانست; ولی در این آیه، عبادت کنونی مشرکان از خداوند را نفی کرد. می توان گفت: اختلاف دو تعبیر _ که از فعلی بودن آیه قبل و اسمی بودن این آیه استفاده می شود _ ناظر به ترتیبی است که مشرکان برای توافق با پیامبر(ص)، پیشنهاد کرده بودند. آنان گفته بودند: یک سال ما بنده خدای تو می شویم; مشروط به این که سال بعد تو خدایان ما را پذیرا باشی.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - فرقان - 25 - 5 - 4،5
4 _ کافران ، مدعی بودند که قرآن همان افسانه های پیشینیان است که گروهی در هر صبح و شام و به صورت مخفیانه ، بر پیامبر ( ص ) دیکته کرده و می خوانند .
و قالوا أس_طیرالأوّلین اکتتبها فهی تملی علیه بکره و أصیلاً
مراد از صبح و شام، می تواند وقت هایی باشد که مردم در منظر و مرای نیستند و به طور معمول، کسی که می خواهد متن مقدسی را بسارد، آن را به صورت پنهانی انجام می دهد تا کسی خبردار نشود.
5 _ کافران مدعی بودند که گروهی با استنتاخ از افسانه های پیشینیان و املای آن بر پیامبر ( ص ) ، آن حضرت را در ساختن قرآن کمک می کنند .
و أعانه علیه قوم ءاخرون . .. و قالوا أس_طیرالأوّلین اکتتبها فهی تملی علیه بکره و
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - سبأ - 34 - 3 - 1
1 - کافران ، مدعی تحقق پیدا نکردن روز قیامت اند .
و قال الذین کفروا لاتأتینا الساعه
ص: 113
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - سبأ - 34 - 35 - 2
2 - مشرکان کافر به قرآن ، مدعی برتر بودن در اموال و فرزند
و قال الذین کفروا لن نؤمن به_ذا القرءان . .. و قالوا نحن أکثر أمولاً و أول_دًا
احتمال دارد مرجع ضمیر فاعلی <قالوا>، مترفان (در آیه قبل) باشد و احتمال دارد به قرینه سیاق، <الذین کفروا> (در آیه 31) باشد. برداشت یاد شده، بنابر احتمال دوم است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - معارج - 70 - 38 - 2
2 - ادعای استهزاآمیز کافران ، به بهشتی بودن خود بر فرض برپایی قیامت
أیطمع کلّ امریء منهم أن یدخل جنّه نعیم
مفسران اظهار داشته اند: که کافران به هنگام شنیدن سخنان پیامبر(ص)، به استهزا می گفتند: اگر آنچه پیامبر می گوید درست باشد; ما زودتر از آنان به بهشت خواهیم رفت و از آنان سزاوارتریم.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - رعد - 13 - 7 - 1
1_ کفرپیشگان عصر بعثت ، مدعیِ نبود معجزه و آیتی بر حقانیّت رسالت پیامبر ( ص )
و یقول الذین کفروا لولا أُنزل علیه ءایه من ربه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 49 - 3
3 _ مستکبران کفرپیشه مدعی برخورداری خویش از رحمت های الهی در آخرت
أهؤلاء الذین أقسمتم لاینالهم اللّه برحمه
زیرا سوگند مستکبران به محرومیت مؤمنان از رحمت الهی، از موضع کسی است که تنها خود را بهره مند از مواهب الهی می داند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 33 - 3
3 _ پیامبر اکرم(ص) مورد تکذیب و زخم زبان و آزار کافران بود.
ص: 114
قد نعلم إنه لیحزنک الذی یقولون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - اسراء - 17 - 45 - 4
4- کافران ، پیامبر ( ص ) را به هنگام تلاوت آیات قرآن بر مردم ، مورد آزار و اذیت قرار می دادند و برای آن حضرت ایجاد مزاحمت می کردند .
و إذا قرأت القرءان
طبق شأن نزولهایی که وارد شده است (مجمع البیان، ذیل آیه) و نیز ظاهر آیه <جعلنا بینک و بین الذین> جعل حجاب به خاطر این بود که کافران نشنوند تا پیامبر(ص) را اذیت نمایند و برای آن حضرت، مزاحمت ایجاد کنند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - طه - 20 - 130 - 1
1 - کافران ، پیامبر ( ص ) را با گفته های خویش ، مورد آزار و فشار روحی قرار می دادند .
فاصبر علی مایقولون
توصیه خدا به پیامبر(ص) مبنی بر صبر در برابر گفته های کافران، حکایت از آزردگی آن حضرت در برابر گفته های آنان دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 112 - 9
9- اتکا و اتکال پیامبر ( ص ) به پروردگار بخشنده در برابر تهدید ها ، رجزخوانی ها و نسبت های ناروای مشرکان و کافران حق ستیز
و ربّنا الرحم_ن المستعان علی ماتصفون
مقصود از توصیف در <ماتصفون>، ممکن است دوچیز باشد: 1_ تهدیدهایی که مشرکان و کافران داشته اند و خود را پیروز و مسلمانان را شکست خورده می شمردند. 2_ نسبت های ناروایی که به پیامبر(ص) و قرآن می دادند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - قصص - 28 - 54 - 3
3 - صبر مضاعف اهل ایمان در برابر فشار های زیاد ایمان سوزان ، در پی دارنده پاداش مضاعف از سوی خدای سبحان است .
أُول_ئک یؤتون أجرهم مرّتین بما صبروا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - روم - 30 - 60 - 12
12 - امکان آسیب پذیری روحی پیامبر ( ص ) در برابر تبلیغات و اذیت های کافران
و لایستخفّنّک الذین لایوقنون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - احزاب - 33 - 48 - 4،9
4 - کافران و منافقان ، پیامبر ( ص ) را مورد آزار و اذیت قرار می دادند .
ص: 115
و دَعْ أذیهم
9 - توکل بر خداوند در مقابل آزار و اذیت های کافران و منافقان ، نقشی کارساز دارد .
و دَعْ أذیهم و توکّل علی اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - احزاب - 33 - 57 - 5
5 - منافقان و کافران آزاردهنده رسول خدا ( ص ) ، مورد لعن خدایند .
و لاتطع الک_فرین و المن_فقین و دَعْ أذیهم . .. إنّ الذین یؤذون ... و رسوله لعنهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 29 - 4
4 - ابرار به دلیل ایمانشان در معرض تمسخر گناه پیشگان کافر ، قرار گرفته و آزار می بینند .
إنّ الذین أجرموا کانوا من الذین ءامنوا یضحکون
مراد از <الذین آمنوا> _ به قرینه <إنّ الأبرار. ..> در آیات پیشین _ نیکوکاران است. تغییر عبارت به جهت اشاره به این است که آنچه برای گناه کاران خنده دار به نظر می رسد، ایمان نیکوکاران است. آیات بعد _ که بیانگر مقابله به مثل نیکوکاران در قیامت است _ اشاره دارد که انگیزه گناه کاران از این برخورد، آزاررسانی به آنان بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - مریم - 19 - 96 - 3
3- مسلمانان صدراسلام ( در مکه ) از سوی کافران و مشرکان گرفتار فشار های روحی و تنگنا های روانی بودند .
إنّ الذین ءامنوا و عملوا الص_لح_ت سیجعل
با توجه به نزول این آیات در مکّه، جمله <سیجعل . ..> باید وعده ای نزدیک به مسلمانان صدراسلام باشد. این نوید حکایت از آن دارد که مسلمانان در زمان نزول آیات، در شرایط سختی از نظر روحی و روانی و مقبولیت اجتماعی قرار داشتند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 27 - 4
4- سنت خداوند بر هلاکت اقوام کافر ، پس از نمایاندن آیات گوناگون به آنان
و لقد أهلکنا . .. و صرّفنا الأی_ت لعلّهم یرجعون
تذکر به <صرّفنا آیات>، در حقیقت بیانگر این است که خداوند تا وقتی که اتمام حجت نکند و آیات متعدد به کافران ننمایاند; ایشان را هلاک نمی کند.
ص: 116
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 14 - 7
7- انسان کافر ، گرفتار انحراف در ارزش گذاری اعمال
کمن زیّن له سوء عمله
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - بقره - 2 - 212 - 8
8 _ برخورداری از امکانات دنیا ، ملاک سنجش شخصیّت افراد از دیدگاه کافران
زین للذین . .. و یسخرون من الذین امنوا
چون کافران فریفته دنیا هستند، لذا هر کسی که برخوردار از آن نباشد _ که مؤمنان صدر اسلام غالباً تهیدست بودند _، به نظرشان حقیر می آید.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - کهف - 18 - 105 - 8
8- اَعمال پوچ و نابود شده کافران ، غیرقابل سنجش و اعتبارگذاری در قیامت است .
فلانقیم لهم یوم القی_مه وزنًا
<وزن>، یا مصدر و به معنای سنجش سنگنی و سبکی است ; و یا به معنای مثقال است; یعنی، چیزی که با آن وزن سنجیده شود> (لسان العرب). این که خداوند، در قیامت، برای برخی که اَعمال شان حبط شده، وزنی برقرار نمی سازد، کنایه از آن است که به قدری اَعمال آنان پوچ است که ارزش سنجیدن ندارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 157 - 10
10 _ بیان مقام والای آنانکه در راه خدا می میرند و یا کشته می شوند ، نشان دهنده بطلان ارزیابی کفرپیشگان درباره حیات و مرگ
لو کانوا عندنا ما ماتوا و ما قتلوا . .. و لئن قتلتم او متّم لمغفره من اللّه و رح
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 177 - 11
ص: 117
11 _ ارزیابی نادرست کافران و مرتدان ، در مورد ایمان و کفر
انّ الّذین اشتروا الکفر بالایمان . .. لهم عذاب الیم
چون خریدار معتقد است که آنچه به دست می آورد با ارزشتر از چیزی است که می پردازد، بنابراین کافر با انتخاب کفر بر ایمان _ که به منزله داد و ستد است _ کفر را ارجمندتر از ایمان می پندارد; غافل از آنکه عذابی دردناک را متحمّل خواهد شد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - جن - 72 - 19 - 4
4 - ازدحام کافران و مشرکان در اطراف پیامبر ( ص ) ، برای مشاهده عبادت و نماز آن حضرت
کادوا یکونون علیه لبدًا
مفسران و اهل لغت، <لِبَد> را به ازدحام معنا کرده و درباره مرجع ضمیر فاعلی <کادوا> و <یکونون> دو نظر ارائه داده اند. برخی آن را مشرکان و کافران مکه و برخی دیگر آن را مؤمنان جن دانسته اند که برای استماع قرآن کریم در اطراف پیامبر(ص) ازدحام می کردند. برداشت یاد شده، مبتنی بر نظر نخست است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 10 - 9،12،22
9 - زنان مؤمن و مردان کافر بر یکدیگر حرام اند .
لا هنّ حلّ لهم و لا هم یحلّون لهنّ
12 - ممنوعیت تن دادن زن مؤمن به همسری مرد کافر
لا هنّ حلّ لهم و لا هم یحلّون لهنّ
22 - ممنوعیت ازدواج مؤمن با کافر
لا هنّ حلّ لهم . .. و لاتمسکوا بعصم الکوافر
گرچه صریح آیه شریفه، درباره همسرانی است که قبل از ایمان آوردن به همسری هم درآمده اند و پس از ایمان یکی از آن دو باید از هم جدا شوند; ولی از این حکم به طریق اولی استفاده می شود که مرد مؤمن، حق ندارد اقدام به ازدواج با زن کافر کند و زن مؤمن هم نباید با مرد کافر ازدواج نماید.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - یونس - 10 - 100 - 5
5 _ خداوند ، پیوسته بر پلیدی کافران و تکذیب کنندگان پیامبران خود می افزاید .
ص: 118
و یجعل الرجس علی الذین لایعقلون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - بروج - 85 - 10 - 19
19 - گناه کافران ، بر عذاب آنان می افزاید .
إنّ الذین فتنوا . .. فلهم عذاب جهنّم و لهم عذاب الحریق
مصداق <الذین فتنوا> _ به قرینه مقابله با آیه بعد _ کافران اند. حرف <فاء> در <فلهم> دلالت می کند که این عقوبت، کیفر شکنجه گری آنان است. بنابراین کافران، علاوه بر این که بر کفر خویش مؤاخذه می شوند، بر کردار خویش نیز کیفر خواهند شد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 71 - 6
6 _ کافران جنگ بدر به سبب خیانتهایشان به خدا و دین او ، مغلوب مجاهدان شده و گروهی از آنان به اسارت درآمدند .
فقد خانوا اللّه من قبل فأمکن منهم
امکان (مصدر امکن)، به معنای تسلط بخشیدن است. تفریع جمله <امکن منهم> بر <فقد خانوا> به وسیله حرف <فاء> دلالت می کند بر اینکه خیانت کافران به دین خدا موجب شد که خداوند آنان را در سیطره مسلمانان قرار دهد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - معارج - 70 - 38 - 1
1 - ورود کافران به بهشت ، امری ناممکن و آرزویی بی جا
أیطمع کلّ امریء منهم أن یدخل جنّه نعیم
استفهام در <أیطمع> انکاری است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - معارج - 70 - 39 - 1
1 - ورود کافران به بهشت ، امری ناممکن و آرزویی بی جا
أیطمع کلّ امریء منهم أن یدخل جنّه نعیم . کلاّ
ص: 119
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 52 - 3
3 - وضعیت کافران در قیامت ، آن چنان وخیم و تأسف بار خواهد بود که عالم قبر و برزخ را برای خود استراحت گاه خواهند دانست .
قالوا ی_ویلنا من بعثنا من مرقدنا
<مرقد> اسم مکان از <رقاد> (خواب) به معنای خواب گاه است. تعبیر کافران از قبرها به خوابگاه، می تواند به این جهت باشد که آنان، وضعیت خود را در قیامت آن چنان سخت می بینند که عالم برزخ و قبر را در مقایسه با آن، خوابگاه و محل استراحت خویش می خوانند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - فاطر - 35 - 37 - 1
1 - فریاد و استغاثه کافران ، برای خروج از دوزخ به منظور تصحیح رفتار خود و انجام اعمال نیک
و هم یصطرخون فیها ربّنا أخرجنا نعمل ص_لحًا غیر الذی کنّا نعمل
<استراخ> (مصدر <یسترخون>) به معنای فریاد شدید است که غالباً در مورد کمک طلبی به کار می رود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 74 - 6
6 _ گستردگی رحمت و آمرزش خداوند ، زمینه پذیرش توبه و استغفار کافران و مشرکان
افلا یتوبون . .. و اللّه غفور رحیم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - طه - 20 - 131 - 7
7 - امکان بهره گیری از ثروت چشمگیر کافران ، نباید توجه رهبران دینی را به توانگران کافر معطوف سازد .
و لاتمدّنّ عینیک إلی ما متّعنا به أزوجًا منهم
نهی خداوند از توجه پیامبر(ص) به ثروت کافران، ممکن است برای بیان این نکته باشد که جهت بهبود زندگی مؤمنان، نباید به سرمایه های کافران چشم داشت و به این منظور نیز، مسلمان شدن آنان را آرزو کرد.
ص: 120
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - فتح - 48 - 29 - 3،12
3- خداوند ، خواهان صلابت و استحکام جامعه اسلامی در قبال کافران و جامعه کفر
و الذین معه أشدّاء علی الکفّار
لحن آیه شریفه بیان ارزش های واقعی مؤمنان و همگامان پیامبر(ص) است و در حقیقت اخباری است که انشای مؤکد را می رساند.
12- حفظ صلابت و استحکام در برابر کافران ، نیازمند حاکمیت روح رحمت و مودّت میان مؤمنان
أشدّاء علی الکفّار رحماء بینهم
میان <أشدّاء علی الکفّار> و <رحماء بینهم>، نوعی تعامل و تأثیر متقابل وجود دارد; یعنی، سستی در هر زمینه، موجب خدشه دار شدن موقعیت مؤمنان در زمینه دیگر می شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 71 - 2
2 - لزوم پایداری حق و حق طلبان ، در برابر هوس ها و تمایلات فساد انگیز کافران
و لو اتبع الحقّ أهواءهم لفسدت السم_وت و الأرض و من فیهنّ
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 72 - 2
2 - روی گردانی کافران و مرفهان از پیامبر ( ص ) ، علی رغم عدم درخواست کمترین مزد از ایشان
أم تسئلهم خرجًا
ضمیر <هم> به کافران و رفاپیشگان _ که در آیات پیش از آنان یاد شده است _ باز می گردد. گفتنی است که استفهام در جمله فوق، استفهام انکاری است; یعنی، <ما تسئلهم خرجاً>. بنابراین <خرجاً> نکره در سیاق نفی و مفید عموم است. در نتیجه معنا چنین می شود: تو با این که از آنان کمترین مزدی درخواست نمی کنی، از تو روی برمی گردانند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 72 - 2
2 - روی گردانی کافران و مرفهان از پیامبر ( ص ) ، علی رغم عدم درخواست کمترین مزد از ایشان
أم تسئلهم خرجًا
ضمیر <هم> به کافران و رفاپیشگان _ که در آیات پیش از آنان یاد شده است _ باز می گردد. گفتنی است که استفهام در جمله فوق، استفهام انکاری است; یعنی، <ما تسئلهم خرجاً>. بنابراین <خرجاً> نکره در سیاق نفی و مفید عموم است. در نتیجه معنا چنین می شود: تو با این که از آنان کمترین مزدی درخواست نمی کنی، از تو روی برمی گردانند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 121
12 - مؤمنون - 23 - 71 - 2
2 - لزوم پایداری حق و حق طلبان ، در برابر هوس ها و تمایلات فساد انگیز کافران
و لو اتبع الحقّ أهواءهم لفسدت السم_وت و الأرض و من فیهنّ
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - فتح - 48 - 29 - 3،12
3- خداوند ، خواهان صلابت و استحکام جامعه اسلامی در قبال کافران و جامعه کفر
و الذین معه أشدّاء علی الکفّار
لحن آیه شریفه بیان ارزش های واقعی مؤمنان و همگامان پیامبر(ص) است و در حقیقت اخباری است که انشای مؤکد را می رساند.
12- حفظ صلابت و استحکام در برابر کافران ، نیازمند حاکمیت روح رحمت و مودّت میان مؤمنان
أشدّاء علی الکفّار رحماء بینهم
میان <أشدّاء علی الکفّار> و <رحماء بینهم>، نوعی تعامل و تأثیر متقابل وجود دارد; یعنی، سستی در هر زمینه، موجب خدشه دار شدن موقعیت مؤمنان در زمینه دیگر می شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - عنکبوت - 29 - 12 - 4
4 - کافران مکه ، برای عقیده خود ، هویتی مستقل ، قائل بودند .
اتّبعوا سبیلنا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - جاثیه - 45 - 8 - 6
6 - استکبار کافران و اصرارشان بر کفر ، هنگام تلاوت آیات الهی بر آنان
تتلی علیه ثمّ یصرّ مستکبرًا
بنابراین که <ثمّ> برای تراخی رتبی باشد _ نه زمانی_ برداشت بالا استفاده می شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - جاثیه - 45 - 31 - 1،7،9
1 - کافران در قیامت ، مورد ملامت و سرزنش به خاطر استکبار در برابر آیات الهی
و أمّا الذین کفروا أفلم تکن ءای_تی تتلی علیکم فاستکبرتم
7 - روحیه استکباری کافران در برابر آیات الهی ، معلول عملکرد و جرایم گذشته خود آنان *
فاستکبرتم و کنتم قومًا مجرمین
ص: 122
براساس این احتمال که تعبیر <و کنتم. ..> در مقام تعلیل گرایش کافران به استکبار باشد، برداشت بالا به دست می آید.
9 - سرافکندگی کافران در صحنه قیامت ، پاسخی به روحیه مستکبرانه آنان در دنیا
و تری کلّ أمّه جاثیه . .. أفلم تکن ءای_تی تتلی علیکم فاستکبرتم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - جاثیه - 45 - 32 - 10
10 - موضع کافران در برابر پیامبران و وعده آنان به برپایی قیامت ، موضعی مستکبرانه و استهزاآمیز
وإذا قیل . .. و الساعه لاریب فیها قلتم ما ندری ... و ما نحن بمستیقنین
از سیاق آیه، استفاده می شود که سخن کافران در <ما ندری. ..> لحن استهزایی نیز داشته و آیه بعد مؤید این معنا است (کانوا به یستهزءون).
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 10 - 9
9- توبیخ مشرکان و کافران از سوی خدا ، به خاطر استکبارشان در برابر قرآن
قل أرءیتم إن کان من عند اللّه و کفرتم به . .. و استکبرتم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - حج - 22 - 57 - 7
7 - کفرپیشگان و تکذیب گران صدراسلام ، مردمانی بودند خودبزرگ بین و استکبار پیشه .
و الذین کفروا و کذّبوا ب_َای_تنا . .. عذاب مهین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - ملک - 67 - 21 - 3،4
3 - کافران صدراسلام ، مردمی لجوج ، مستکبر و حق گریز
بل لجّوا فی عتوّ و نفور
<عتوُّ> به معنای استکبار و تجاوز از حد است (قاموس المحیط) و مقصود از <نفور>(رمیدن) گریز از سخن حق می باشد.
4 - روح لجاج ، استکبار و حق گریزی ، عامل کفر و تکذیب دین از سوی کافران در صدراسلام
و لقد کذّب الذین من قبلهم . .. بل لجّوا فی عتوّ و نفور
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - معارج - 70 - 36 - 2
2 - سرزنش خداوند از کافران ، به سبب تجمّع شتاب آلودشان برای استماع قرآن ; به رغم کفرورزی آنان نسبت به آن
ص: 123
فمالِ الذین کفروا قبلک مهطعین
<ما> در <فمالِ>، اسم استفهام و برای توبیخ است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - ابراهیم - 14 - 21 - 8،15
8- کافرانِ پیرو از رهبران مستکبر خویش ، در قیامت درخواست می کنند که در صورت امکان ، اندکی از عذاب خدا را از آنان بکاهند .
فقال الضعف_ؤا للذین استکبروا إنّا کنّا لکم تبعًا فهل أنتم مغنون عنّا من عذاب الل
تنوین <شیء> تنوین تنکیر و برای کم بودن است.
15- رهبران مستکبر در جواب استمداد پیروانشان در قیامت ، خود را ناتوان دانسته و کمک به آنان را تعلیق به محال می کنند .
فقال الضعف_ؤا . .. فهل أنتم مغنون عنّا ... قالوا لو هدی_نا الله لهدین_کم
اینکه مستکبران در جواب استمداد پیروان خود در قیامت می گویند: اگر خداوند ما را هدایت کرده بود ما هم شما را هدایت می کردیم، در حالی که خداوند هم چنین کاری را هرگز انجام نداده است، در واقع برآوردن خواسته آنان را تعلیق به محال می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - نساء - 4 - 90 - 4
4 _ جواز دوستی و یاری خواستن از منافقان و کافران پناهنده ، به همپیمانان مسلمانان *
و لا تتخذوا منهم ولیّاً و لا نصیرا. الّا الّذین یصلون الی قوم بینکم و بینهم میثا
در برداشت فوق احتمال داده شده که <الّا الّذین یصلون . .. > استثنا از حکمی است که در جمله <و لا تتخذوا منهم ولیّاً و لا نصیرا> بیان شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 73 - 2
2 _ ایجاد رابطه ولایی با کافران و حمایت از ایشان و درخواست حمایت از آنان ، بارور سازنده فتنه و تباهی بزرگ در زمین
و الذین کفروا . .. إلا تفعلوه تکن فتنه
ضمیر مفعولی در <لاتفعلوه> به قانونهایی که در آیه قبل مطرح شد و نیز به دستوری که از صدر همین آیه به دست می آید برمی گردد. در برداشت فوق ضمیر به قطع ولایت با کافران، که از جمله <الذین کفروا ... > استفاده شده، برگردانده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 124
8 - یوسف - 12 - 42 - 4
4_ جواز استمداد از کافران برای رهایی از مشکلات و تنگنا ها *
اذکرنی عند ربک
ظاهر این است که هم بند یوسف(ع) هنگام آزاد شدن از زندان موحد نشده و اظهار ایمان نکرده بود، و گرنه قرآن از آن یاد می کرد. بنابراین وی به هنگامی که یوسف(ع) از او تقاضا کرد ، کافر بود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - ابراهیم - 14 - 21 - 14
14- رهبران مستکبر در جواب استمداد پیروانشان برای رهایی از عذاب ، به آنان وعده می دهند که در صورت نجات یافتن خود ، آنان را هم نجات خواهند داد .
قالوا لو هدی_نا الله لهدین_کم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - زمر - 39 - 37 - 7
7 - پایدار ماندن هدایت مؤمنان و استمرار گمراهی کافران حق گریز ، جلوه عزتمندی و مجازات الهی است .
و من یضلل اللّه فما له من هاد . و من یهد اللّه فما له من مضلّ ألیس اللّه بعزیز ذ
یادآوری دو صفت عزت و مجازات دهی خداوند، پس از ذکر پایدار ماندن هدایت مؤمنان و استمرار یافتن گمراهی کافران حق گریز به وسیله خداوند، می تواند گویای مطلب یاد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 100 - 2
2 - کافران در هنگام مرگ ، آرزومند یافتن فرصتی دو باره ، برای تدارک فرصت های از دست رفته و جبران بدی های گذشته خود ، با انجام اعمال نیک
قال ربّ ارجعون . لعلّی أعمل ص_لحًا فیما ترکت
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 203 - 1
1 - مهلت خواهی مجرمان کفرپیشه ، پس از مشاهده عذاب الهی
فیأتیهم بغته . .. فیقولوا هل نحن منظرون
ص: 125
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قلم - 68 - 45 - 1
1 - مهلت دادن به کافران تکذیب گر و شتاب نکردن در کیفر آنان ، سنت الهی
سنستدرجهم . .. و أُملی لهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 85 - 4
4- کافران ظالم ، پس از مشاهده عذاب الهی و قطعیت کیفر ، خواهان تخفیف و تأخیر مجازات خویشند .
فلایخفّف عنهم العذاب و لا هم ینظرون
تذکر الهی به عدم تخفیف عذاب و دادن مهلت به ظالمان، اشاره ای به تخفیف و مهلت خواهی آنان دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 69 - 10
10 _ بذله گویی منافقان و کافران و استهزای آنان به ارزش های الهی ، کار مستمرشان در طول تاریخ
کالذین من قبلکم . .. و خضتم کالذی خاضوا
در <آیه 56> از قول منافقان نقل شده است: <إنما کنا نخوض و نلعب>; خداوند در این آیه می فرماید <خضتم کالذی خاضوا> ; یعنی، روش شما در پیشینیان شما نیز وجود داشته است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - سجده - 32 - 28 - 2
2 - کافران ، اعتقاد مؤمنان به پیروزی نهایی خویش را ، مسخره پنداشتند .
و یقولون متی ه_ذا الفتح إن کنتم ص_دقین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 58 - 1،2،3،10
1 _ استهزای نماز و بازیچه دانستن آن ، از سوی برخی اهل کتاب و کافران صدر اسلام
و إذا نادیتم إلی الصّلوه اتخذوها هزواً و لعباً
در برداشت فوق ضمیر فاعلی <اتخذوها> به <الذین اوتوا الکتب> و <الکفار> _ در آیه قبل _ برگردانده شده است.
ص: 126
2 _ بانگ نماز ( اذان ) ، بانگی مسخره و بازیچه در پندار کافران و گروهی از اهل کتاب
و إذا نادیتم إلی الصّلوه اتخذوها هزواً و لعباً
بدان احتمال که ضمیر مفعولی <اتخذوها> به مصدر (مناداه) مستفاد از <نادیتم> برگردد.
3 _ مبارزه تبلیغاتی کافران و اهل کتاب علیه اسلام ، با استهزای نماز و اذان و بازیچه خواندن آن
و إذا نادیتم إلی الصّلوه اتخذوها هزواً و لعباً
10 _ اهل کتاب و دیگر کافران به دلیل استهزای دین اسلام و احکام و شعایر آن ، @مردمی نادان و بی خرد
اتخذوا دینکم هزواً . .. ذلک بانهم قوم لایعقلون
برداشت فوق بر این مبناست که <لایعقلون> فعلی لازم باشد، یعنی اهل کتاب و کافران، فاقد عقل و اندیشه کافی هستند. اسناد <لایعقلون> به <قوم> که حاکی از بافت خاص اجتماعی آنهاست، این معنی را تأیید می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 8 - 4،9
4_ کفرپیشگان ، تأخیر عذاب را نشانه بی پایه بودن تهدید های پیامبر دانسته و آنها را به استهزا می گیرند .
ل_ئن أخّرنا . .. لیقولنّ ما یحبسه
استفهام در جمله <ما یحبسه> به قرینه <ماکانوا به یستهزءون> به داعی استهزا و تمسخر ایراد شده است. بنابراین <لیقولنّ ...;>; یعنی ، از سر استهزا و تمسخر می پرسند: چه چیز مانع نزول آن عذاب و تحقق تهدیدها شده است؟
9_ کفرپیشگان ، عذاب های موعود از ناحیه پیامبران را همواره به استهزا و تمسخر می گیرند .
و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 38 - 6
6_ سالکان راه خدا و پیروان انبیا ، در معرض تمسخر و استهزای کافران و دشمنان دین
کلما مرّ علیه ملأمن قومه سخروا منه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 95 - 6
6- پیامبر ( ص ) نسبت به دشمنی ، آزار روحی و تمسخر مشرکان و کافران در صورت علنی و آشکارا نمودن دعوت خویش ، نگران بود .
فاصدع بما تؤمر . .. إنا کفین_ک المستهزءین
جمله <إنا کفیناک المستهزءین> احتمال دارد پاسخی باشد در برابر نگرانیهای پیامبر(ص) که ممکن بود پس از فرمان آشکار کردن دعوت خود و اعراض از مشرکان (فاصدع بما تؤمر . .. و أعرض عن المشرکین) بروز کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 97 - 3
3- تبلیغات سوء و استهزای آزار دهنده ، حربه همیشگی مشرکان و کافران علیه اسلام و پیامبر ( ص )
المستهزءین . .. و لقد نعلم أنک یضیق صدرک بما یقولون
فعل مضارع <یقولون> بر استمرار و همیشگی بودن گفتار و تبلیغات مشرکان و دشمنان دلالت دارد.
ص: 127
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 34 - 7،8،15
7- عذاب موعودِ مورد استهزا قرار گرفته ، کافران استهزا کننده را در احاطه خود گرفت .
کذلک فعل الذین من قبلهم . .. و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون
<حاق> در لغت به معنای <أحاط> است و مراد از <ما> در <ما کانوا به> عذاب است.
8- کافران ، وعده عذاب را به استهزا می گرفتند .
و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون
مرجع ضمیر <به>، <ما> است که مراد از آن عذاب می باشد.
15- به استهزا گرفتن وعده عذاب خداوند ، از زشت ترین اعمال کافران
فأصابهم سیئات ما عملوا و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون
بی شک استهزای وعده عذاب خداوند، از جمله کارهای بد (سیئات) کافران بود; اما ذکر خاص آن پس از عام (سیئات) نشان دهنده اهمیت ویژه آن است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 41 - 4
4- تسلی دادن خداوند به پیامبر ( ص ) ، در برابر استهزای کافران
و لقد استهزئَ برسل من قبلک
خداوند در آیات پیشین، موضوع استهزای کافران به پیامبر(ص) را مطرح کرد و در این آیه، مسخره شدن پیامبران گذشته را یادآور شد. این یادآوری می تواند به منظور دلداری و پشت گرمی به آن حضرت باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 83 - 3
3 - وعده معاد ، مورد استهزا و ریشخند کافران در طول تاریخ
بل قالوا مثل ما قال الأوّلون . .. لقد وعدنا ... ه_ذا من قبل إن ه_ذا إلاّ أس_طیر
با توجه به، به کارگیری کلمه <ه_ذا>، که برای اشاره به نزدیک و بیانگر نوعی تحقیر نسبت به موضوع بسیار مهمی چون معاد است، برداشت قوق به دست می آید.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 110 - 7،9
7 - بندگان مؤمن خدا ، همواره در معرض طعن و ریشخند کافران
و کنتم منهم تضحکون
9 - مسلمانان صدراسلام ، همواره مورد ریشخند و مضحکه سران شرک و کفر
فاتّخذتموهم سخریًّا . .. و کنتم منهم تضحکون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 6 - 6
ص: 128
6 - واقعیت های مهمّ قرآنی مورد استهزای کافران ، دامنگیر آنان در آینده ای نزدیک
فسیأتیهم أنب_ؤا ما کانوا به یستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 7 - 7
7 - استهزا و ریشخند کردن مسأله معاد از سوی کافران ، معلول سطحی نگری آنان به مظاهر با ارزش حیات
أنب_ؤا ما کانوا به یستهزءون . أَوَلم یرواإلی الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 71 - 1
1 - شتابورزی استهزاآمیز کافران برای مشاهده عذاب الهی
و یقولون متی ه_ذا الوعد إن کنتم ص_دقین
سیاق آیه نشان می دهد که درخواست کافران، از روی ناباوری و استهزا بوده است، و پاسخ خداوند به آنان در آیه بعد _ که نظر به عذاب دنیوی دارد _ می رساند که مراد از <وعد> وعده الهی به مجازات آنان است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - سبأ - 34 - 3 - 4
4 - کافران ، وقوع قیامت را امری مسخره دانسته و آن را به استهزا می گرفتند .
و قال الذین کفروا لاتأتینا الساعه
تعبیر به نیامدن قیامت (لاتأتینا) یا به جهت این است که قیامت از جمله امور زمانی است و یا به جهت به سخره و استهزا گرفتن آن می باشد. برداشت یاد شده، براساس احتمال دوّم است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 30 - 3
3 - تمسخر و استهزا ، از روش های مبارزاتی و حربه های تبلیغی کافران علیه رسولان الهی بود .
ی_حسره علی العباد ما یأتیهم من رسول إلاّ کانوا به یستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - زمر - 39 - 56 - 8
8 - تمسخر ، از شیوه های مبارزاتی کافران و مشرکان با تعالیم آسمانی ( قرآن )
ی_حسرتی علی ما فرّطت . .. و إن کنت لمن الس_خرین
آمدن کلمه <الساخرین> به صورت صفت (در قالب اسم فاعل) گویای این نکته است که به تمسخر گرفتن تعالیم قرآن، به صورت مقطعی و موردی نبود; بلکه دائمی و مکرر بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - زخرف - 43 - 7 - 5
5 - مواجهه استهزاآمیز کافران با پیامبران در طول تاریخ ، باعث تغییر سنت الهی و سلب هدایت از امت های دیگر نمی شود .
ص: 129
أفنضرب عنکم الذکر . .. و کم أرسلنا ... إلاّ کانوا به یستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - جاثیه - 45 - 32 - 10
10 - موضع کافران در برابر پیامبران و وعده آنان به برپایی قیامت ، موضعی مستکبرانه و استهزاآمیز
وإذا قیل . .. و الساعه لاریب فیها قلتم ما ندری ... و ما نحن بمستیقنین
از سیاق آیه، استفاده می شود که سخن کافران در <ما ندری. ..> لحن استهزایی نیز داشته و آیه بعد مؤید این معنا است (کانوا به یستهزءون).
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - جاثیه - 45 - 35 - 1،2
1 - استهزای آیات الهی ، شیوه کافران مستکبر و دنیامحور
فاستکبرتم . .. اتّخذتم ءای_ت اللّه هزوًا
از این که به جای <استهزأتم> و یا تعابیر مشابه دیگر، گفته شده <اتّخدتم آیات اللّه هزواً>، می توان به مطلب بالا راه برد.
2 - عذاب اخروی کافران ، معلول استهزای ایشان نسبت به آیات الهی و فریفتگی آنان به زندگانی دنیا
ذلکم بأنّکم اتّخذتم ءای_ت اللّه هزوًا و غرّتکم الحیوه الدنیا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 16 - 3
3- استهزای کافران نسبت به وحی و سخنان پیامبر ( ص ) ، در پی خارج شدن از محضر آن حضرت
حتّی إذا خرجوا من عندک قالوا . .. ماذا قال ءانفًا
پرسش <ماذا قال آنفاً> از روی توهین و استهزا بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ذاریات - 51 - 12 - 1
1 - سؤال تمسخرآمیز کافران درباره زمان برپایی روز جزا
یسئلون أیّان یوم الدّین
از آیات قبل و بعد، تمسخرآمیز بودن سؤال کافران استفاده می شود; زیرا آنان اصولاً در مقام فهم حق نبودند و با این پرسش، می خواستند راهی دیگر برای انکار معاد و وسیله ای برای تمسخر آن پیدا کنند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - واقعه - 56 - 47 - 2
2 - خبر زنده شدن دوباره انسان در روز رستاخیز ، مورد استهزا و ریشخند کافران
و کانوا یقولون أئذا متنا. .. أءنّا لمبعوثون
برداشت بالا، بدان احتمال است که استفهام در آیه شریفه، برای استهزا باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 130
19 - ملک - 67 - 25 - 1
1 - پرسش ناباورانه و تمسخرآمیز کافران ، از زمان برپایی قیامت
و یقولون متی ه_ذا الوعد
استفهام در <متی ه_ذا الوعد> حقیقی نیست; بلکه از باب تهکّم و استهزا است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - معارج - 70 - 38 - 2
2 - ادعای استهزاآمیز کافران ، به بهشتی بودن خود بر فرض برپایی قیامت
أیطمع کلّ امریء منهم أن یدخل جنّه نعیم
مفسران اظهار داشته اند: که کافران به هنگام شنیدن سخنان پیامبر(ص)، به استهزا می گفتند: اگر آنچه پیامبر می گوید درست باشد; ما زودتر از آنان به بهشت خواهیم رفت و از آنان سزاوارتریم.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - جن - 72 - 25 - 4
4 - پرسش استهزاآمیز کافران حق ناپذیر ، از زمان تحقق وعده های الهی درباره خویش
أقریب ما توعدون أم یجعل له ربّی أمدًا
آیه شریفه درصدد پاسخ به پرسش کافران درباره تحقق وعده های الهی است که در آیه قبل مطرح شده بود. از این رو برخی از مفسران نوشته اند که این آیه، درباره <نضربن حارث> است که او و همفکرانش پیوسته می گفتند: <متی ه_ذا الوعد إن کنتم صادقین> (10/48).
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قیامه - 75 - 6 - 1
1 - پرسش ناباورانه و تمسخرآمیز کافران ، از زمان برپایی قیامت
یسئل أیّان یوم القی_مه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 29 - 1،4
1 - کافران مجرم ، همواره مؤمنان را تحقیر و تمسخر کرده و به باور های آنان پوزخند می زنند .
إنّ الذین أجرموا کانوا من الذین ءامنوا یضحکون
4 - ابرار به دلیل ایمانشان در معرض تمسخر گناه پیشگان کافر ، قرار گرفته و آزار می بینند .
إنّ الذین أجرموا کانوا من الذین ءامنوا یضحکون
مراد از <الذین آمنوا> _ به قرینه <إنّ الأبرار. ..> در آیات پیشین _ نیکوکاران است. تغییر عبارت به جهت اشاره به این است که آنچه برای گناه کاران خنده دار به نظر می رسد، ایمان نیکوکاران است. آیات بعد _ که بیانگر مقابله به مثل نیکوکاران در قیامت است _ اشاره دارد که انگیزه گناه کاران از این برخورد، آزاررسانی به آنان بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 31 - 1،2،3
ص: 131
1 - کافران ، از خاطره های دیدار خود با مؤمنان ، طنز ساخته و در جمع خانواده خویش به لطیفه گویی و خنداندن یکدیگر می پردازند .
و إذا انقلبوا إلی أهلهم انقلبوا فکهین
<فَکِه> (صفت مشبّه) به معنای خوش دل و خندان یا به معنای کسی است که با همراهان خود سخنی گوید که آنان را بخنداند (قاموس). در برداشت یاد شده، معنای دوم مورد نظر است.
2 - کافرانی که مؤمنان را مسخره کرده اند ، هنگام مراجعت نزد خانواده خویش ، از پوزخند ها و اشاره های طعنه آمیز خود ، غرق شادمانی می شوند .
یضحکون . .. یتغامزون . و إذا انقلبوا إلی أهلهم انقلبوا فکهین
در این برداشت، <فَکِه> به معنای <مرد خوش دل و خندان> دانسته شده است. تکرار <انقلبوا> در آیه شریفه، برای مجسم ساختن حالت بازگشت کافران به خانه خویش است.
3 - کافران و گنه پیشگان ، حتی در غیاب مؤمنان نیز آنان را استهزا کرده و با طعنه و کنایه از ایشان یاد می کنند .
و إذا انقلبوا إلی أهلهم انقلبوا فکهین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - رعد - 13 - 32 - 3
3_ کفرپیشگان امت های گذشته پیامبران خویش را به استهزا و تمسخر می گرفتند .
و لقد استهزیء برسل من قبلک فأملیت للذین کفروا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - طه - 20 - 135 - 4
4- تهدید کافران به هلاکت و عذاب از سوی خداوند ، مورد تمسخر و استهزای کافران صدراسلام
و لو أنّا أهلکنهم بعذاب . .. قل کلّ متربّص
از آن جایی که آیات پیشین در باره نزول عذاب و علل تأخیر و نیز سنت های حاکم بر آن بود; به نظر می رسد جمله <قل کلّ متربّص> پاسخی به استهزاهای کافران در زمینه وعده عذاب باشد; یعنی، شما آینده ای دشوار برای ما پیش بینی می کنید و از آنچه ما برای شما انتظار می کشیم، هراسی ندارید و آن را هیچ می انگارید. باشد زمان بگذرد و تا حقیقت بر همگان معلوم شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - حج - 22 - 47 - 2،6
2 - کفرپیشگان عصر بعثت ، وعده عذاب را دروغ پنداشته و آن را به ریشخند می گرفتند .
و یستعجلونک بالعذاب
از این که تکذیب گران، از پیامبر(ص) می خواستند وعده خود را عملی سازد و هر چه زودتر عذاب را بر آنان نازل کند، معلوم
ص: 132
می شود که آنان تهدید پیامبر(ص) را تهدیدی تو خالی می انگاشتند و با درخواست تسریع عذاب، آن را به ریشخند می گرفتند.
6 - ناباوری کافران عصر بعثت به عذاب الهی و به مسخره گرفتن آن ، نمودی از کوردلی ایشان
و ل_کن تعمی القلوب التی فی الصدور . و یستعجلونک بالعذاب
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 6 - 3
3 - وعده معاد ، مورد استهزا و ریشخند کافران عصر بعثت
فسیأتیهم أنب_ؤا ما کانوا به یستهزءون
موضوع مورد استهزا به قرینه آیه بعد _ که استدلال برای امکان معاد است _ مسأله رستاخیز می باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - سبأ - 34 - 7 - 1
1 - استهزای پیامبر ( ص ) از سوی کافران ، به خاطر تبلیغ آن حضرت از معاد
و قال الذین کفروا
تعبیر <رجل ینبّئکم إذا مزّقتم کلّ ممزّق> قرینه است بر این که استفهام در این آیه، برای استهزا و تمسخر است و حقیقی نیست.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 47 - 4
4 - کافرانِ صدراسلام ، منکر رازقیت خدا برای بشر بودند و عقیده به آن را به مسخره می گرفتند .
و إذا قیل لهم أنفقوا ممّا رزقکم اللّه قال الذین کفروا للذین ءامنوا أنطعم من لو ی
برداشت یاد شده از آن جا است که کافران، جمله <من لو شاء اللّه أطعمه> (اگر خدا می خواست او را می خورانید) را از سر استهزا و تمسخر می گفتند و به آن باور نداشتند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 48 - 2
2 - کافران صدراسلام ، منکر برپایی قیامت بوده و عقیده به آن را مورد استهزا قرار می دادند .
و یقولون متی ه_ذا الوعد
استفهام در <متی ه_ذا الوعد> _ برابر نظر بیشتر مفسران _ برای تهکم و استهزا است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ذاریات - 51 - 59 - 7
7 - کافران عصر بعثت ، درخواست کننده عذاب الهی ، از سر استهزا و ناباوری
للذین ظلموا ذنوبًا . .. فلایستعجلون
نهی الهی (فلایستعجلون) می رساند که کافران، ناباورانه تقاضاکننده نزول عذاب بوده اند.
ص: 133
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - معارج - 70 - 1 - 4
4 - یکی از عناصر کافر صدراسلام ( نضربن حارث ) ، از سر استهزا خواست عذابی که پیامبر ( ص ) از آن سخن می گوید ، بر وی نازل شود .
سأل سائل بعذاب واقع
به گفته مفسران سائل در این آیه، شخصی به نام <نضربن حارث> است. (مجمع البیان و تفاسیر دیگر)
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 91 - 2
2- کفار قریش ، پس از نزول قرآن و ظهور اسلام ، آیات قرآن را به چند دسته تقسیم کرده و هر دسته را با تهمت و افترا و ترفند های گوناگون ، به استهزا گرفته و منکر شدند .
المقتسمین. الذین جعلوا القرءان عضین
برداشت فوق مبتنی بر این است که مقصود از این آیه و آیه قبل _ چنان که در شأن نزولها آمده است _ کفار قریش باشد که همگی (حدود 16 نفر) به شکلهای گوناگون به هلاکت رسیدند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 6 - 1
1- خطاب استهزاگرانه و بی ادبانه کافران مکه به پیامبر ( ص ) به هنگام سخن گفتن با آن حضرت
و قالوا یأیها الذی نزّل علیه الذّکر
از اینکه کفار، در مخاطب قرار دادن پیامبر(ص) به جای خطاب مستقیم با اسم و عنوان، با عنوان موصول و غایب آن حضرت را صدا می زدند و نیز از اینکه به او نسبتی می دادند که خود آن را قبول نداشتند، حاکی از نکته فوق است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 11 - 3
3- خداوند ، تسلی بخش پیامبر ( ص ) در برابر برخورد های تمسخرآمیز کافران مکه
و قالوا یأیها الذی نزّل علیه الذّکر إنک لمجنون . .. و ما یأتیهم من رسول إلاّ کان
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 13 - 8
8- خداوند ، تسلّی بخش پیامبر ( ص ) در برابر برخورد های تمسخرآمیز کافران مکه
و ما یأتیهم من رسول إلاّ کانوا به یستهزءون. کذلک نسلکه فی قلوب المجرمین . لایؤمن
آیات قبل، درباره برخورد عنادآلود کفار مکه با نبوت پیامبراکرم(ص) بود. اینکه در این آیه ها، برخورد مردمان پیشین با انبیای
ص: 134
الهی را توضیح می دهد، احتمالاً به جهت یاد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 36 - 1،2
1- کافران و مشرکان مکه ، به هنگام رو به رو شدن با پیامبر ( ص ) ، آن حضرت را مورد تمسخر و استهزا قرار می دادند .
و إذا رءاک الذین کفروا إن یتّخذونک إلاّهزوًا
2- تمسخر و استهزا ، تنها شیوه برخورد مشرکان و کافران مکه با شخص پیامبر ( ص ) بود .
و إذا رءاک الذین کفروا إن یتّخذونک إلاّهزوًا
حرف نفی <إن> و حرف استثنا <إلاّ> پس از آن _ که بر قصر دلالت می کند _ و نیز آمدن <هزواً> به صورت مصدر، همگی بیانگر استمرار و شدت در کار استهزا و تمسخر است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 38 - 4
4- کافران دین ستیز مکه ، وعده ها و تهدید های الهی ( عذاب ، کیفراخروی و . . . ) را مورد استهزا و تمسخر قرار می دادند .
و یقولون متی ه_ذا الوعد
جمله استفهامیه <و یقولون متی ه_ذا الوعد> برای تهکّم و استهزا است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 15 - 1
1 - استهزا شدن تکذیب گران در آستانه دوزخ ، به وسیله یادآوری سخنان کفرآلودشان به ایشان
أفسحر ه_ذا
استفهام در <أفسحر ه_ذا> برای تهکم و استهزا است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 33 - 1
1 - گنه پیشگان کافر ، شایسته قضاوت کردن و اظهار نظر درباره راه مؤمنان ، نیستند .
و ما أرسلوا علیهم ح_فظین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 34 - 10
10 - < روی [ عن الإمام الصادق ( ع ) ] أنّه قال : یا ابن جُنْدَب . . . إنّ للّه تبارک و تعالی سُوراً من نور محفوفاً بالزبرجد و الحریر منجّداً بالسندس و الدیباج یضرب ه_ذا السور بین أولیائنا و بین أعدائنا فإذا غلی الدماغ و بلغت القلوب الحناجر و نضجت الأکباد من طول الموقف اُدخل فی ه_ذا السور أولیاء اللّه . . . و أعداء اللّه قد ألجمهم العرق و قطعهم الفَرَقُ و هم ینظرون إلی ما أعدّ اللّه لهم . . . فینظر إلیهم أولیاء اللّه فیضحکون منهم فذلک قوله عزّوجلّ < . . .فالیوم الذین آمنوا من الکفّار
ص: 135
یضحکون . . . > ;
[از امام صادق(ع)] روایت شده که فرمود: ای پسر جُنْدب! . .. برای خداوند _ تبارک و تعالی _ دیواری است از نور که غرق در زبرجد و حریر و مزین به ابریشم های سندس و دیبا است و این دیوار بین دوستان و دشمنان ما قرار دارد. پس زمانی که مغز سرها به جوش آمد و جان ها به گلو رسید و جگرها از طولانی شدن توقفگاه قیامت کباب شد، اولیای الهی را به آن طرف دیوار می برند ... در حالی که دشمنان خدا را عرق لجام زده است (جریان عرق بر اطراف دهان، مانع سخن گفتن آنان شده است) و ترس، آنان را ساکت کرده است. [آنان] نگاه می کنند به آنچه[ از عذاب] که خداوند برای آنها آماده نموده است ... پس اولیای الهی به دشمنان خدا نگاه می کنند و به آنان می خندند و این است سخن خدای عزّوجلّ: فالیوم الذین آمنوا من الکفّار یضحکون>.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - نساء - 4 - 169 - 4
4 _ کافران ستم پیشه ، مورد استهزای خداوند *
و لالیهدیهم طریقاً. الا طریق جهنم
به کارگیری واژه هدایت در مورد کشانیدن کافران به سوی جهنم، می تواند به منظور استهزای کافران ایراد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 5 - 8،11،12
8 _ تمسخر حق (قرآن) و آیات الهی، شیوه کافران مکه بوده است.
فسوف تأتیهم أنبؤا ما کانوا به یستهزءون
مفاد جمله <کانوا به یستهزءون> ماضی استمراری است و بیانگر تداوم استهزا از سوی کافران عصر نزول این سوره است.
11 _ نوید خداوند به ظهور و پیشرفت و پیروزی قریب الوقوع اسلام و پیامبر(ص)، علم رغم استهزای کافران صدر اسلام
فسوف تأتیهم أنبؤا ما کانوا به یستهزءون
مراد از <یأتیهم أنباؤا ما کانوا>، می تواند تحقق اموری مانند پیروزی اسلام باشد که کفار آن را به مسخره گرفته و تکذیب می کردند.
12 _ تکذیب آیات الهی با تمسخر و استهزا از شیوه های کافران
فقد کذبوا بالحق لمّا جاءهم فسوف تأتیهم أنبؤا ما کانوا به یستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 10 - 1،3،4،5،7،8
1 _ بسیاری از رسولان الهی قبل از پیامبر(ص)، مورد تمسخر و استهزای کافران قرار گرفتند.
و لقد استهزیء برسل من قبلک
3 _ تمسخر و استهزای پیامبران الهی، شیوه کافران در طول تاریخ بوده است.
و لقد استهزیء برسل من قبلک . .. ما کانوا به یستهزءون
4 _ استهزای وعیدها و تهدیدهای پیامبران الهی، از شیوه های مبارزه کافران با انبیا در طول تاریخ
ص: 136
و لقد استهزیء برسل من قبلک فحاق بالذین سخروا منهم ما کانوا به
بنابراین که مقصود از <ما کانوا به یستهزءون>، عذاب موعود الهی باشد که در محتوای پیامهای انبیا(ع) ذکر می شده است.
5 _ استهزای کفار نسبت به پیامبر اکرم(ص)، با درخواست نزول کتاب ملموس و مشاهده فرشتگان
و لو نزلنا علیک کتبا فی قرطاس فلمسوه . .. و لقد استهزیء برسل من قبلک
یادآوری استهزا شدن انبیای گذشته برای تسلی پیامبر(ص)، پس از بیان بهانه جوییها و توقّعات بیجای کافران چنین می نماید که همین بهانه جوییها، از مصادیق استهزاگری کافران در مورد رسولان الهی است.
7 _ کافرانی که پیامبران و عذابهای موعود آنان را استهزا می کردند، به همان عذابهای مورد تمسخر خویش گرفتار شدند.
فحاق بالذین سخروا منهم ما کانوا به یستهزءون
بنابراین که <ما> موصوله بوده و مراد از آن، عذاب الهی باشد که در ضمن سخنان پیامبران مطرح می شده و مورد استهزای کافران قرار می گرفته است.
8 _ کافرانی که به استهزای انبیای گذشته می پرداختند، به عذاب و کیفر استهزای خود گرفتار شدند.
فحاق بالذین سخروا منهم ما کانوا به یستهزءون
بنابراین که تقدیر آیه <جزاء ما کانوا به یستهزءون> باشد. در این صورت <ما> در (ما کانوا) مصدریه بوده و مرجع ضمیر <به>، به قرینه کلمه <رسل> در صدر آیه می تواند کلمه <رسول> باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 19 - 1
1 _ استهزای کافران حاضر در پیکار بدر از سوی خداوند
إن تستفتحوا فقد جاءکم الفتح و إن تنتهوا فهو خیر لکم
جمله <إن تستفتحوا فقد جاءکم الفتح> با توجه به شکست خفتبار مشرکان در پیکار بدر، بیانگر نوعی استهزا به مشرکان است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - جاثیه - 45 - 8 - 5
5 - کافران حق ناپذیر مورد تمسخر و تحقیر
فبشّره
ذکر عذاب، تناسبی با کاربرد واژه بشارت ندارد. ازاین رو تعبیر به بشارت می تواند به عنوان سخریه و تحقیر باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - جاثیه - 45 - 9 - 1
1 - آگاهی اندک و سطحی کافران از قرآن ، دستمایه آنان برای تمسخر آیات الهی
و إذا علم من ءای_تنا شی_ًا اتّخذها هزوًا
کلمه <شیئاً>، اندک و ناچیز بودن اطلاعات کافران را افاده می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - جاثیه - 45 - 33 - 5
5 - شیوه کافران در انکار معاد ، استهزاگرانه و نه منطقی
ص: 137
کانوا به یستهزءون
شیوه بودن استهزا از <کانوا به یستهزءون> که بر استمرار دلالت دارد استفاده می شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 35 - 1
1 - مؤمنان ، در حالی کافران حاضر در صحنه قیامت را مسخره می کنند که خود بر تخت های تزیین یافته ، لمیده و ناظر کیفر کافران اند .
علی الأرائک ینظرون
<أریکه> (مفرد <أرائک>) به تخت تزیین یافته ای گفته می شود که در خیمه یا خانه ای نهاده شده باشد. هم چنین به جایگاه آرمیدن و لمیدن _ اعم از تخت، یا تخت عروس و یا تخت خواب _ اطلاق می شود (قاموس). متعلق <ینظرون> _ به قرینه آیات قبل و بعد _ وضعیت کافران است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 36 - 3
3 - کافران در قیامت ، مورد تمسخر خداوند قرار خواهند گرفت . *
هل ثوّب
<ثواب> در مورد خیر و شرّ هر دو کاربرد دارد; ولی به خیر و خوبی اختصاص بیشتری دارد و در آن فراوان تر استعمال می شود (نهایه ابن اثیر). بنابراین ممکن است گفته شود: تعبیر <ثوّب> _ که در قرآن تنها در مورد امر ناخوشایند استعمال شده (مفردات) _ بیانگر آن است که خداوند، کیفر کافران را از روی تمسخر پاداش نامیده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - انشقاق - 84 - 24 - 3
3 - کافران و تکذیب گران ، مورد استهزای خداوند
فبشّرهم
فعل های <بَشِرَ> و <فَرِحَ> به یک معنا است (مصباح). بنابراین واژه <بشارت> در مورد تهدید به عذاب، برای استهزا به کار می رود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - حج - 22 - 72 - 7
7 - استهزا و ریشخند کفرپیشگان کینه توز صدراسلام از سوی خداوند
قل أفأنبّئکم بشرّ من ذلکم النار
استفهام در <أفأنبّئکم> برای استهزا و ریشخند و <تنبئه> (مصدر <أُنبأ>) به معنای خبر دادن است. <ذلکم> نیز به حالت درهم رفتگی چهره مشرکان به هنگام شنیدن آیات توحیدی قرآن اشاره دارد.
ص: 138
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - نبأ - 78 - 1 - 2
2 - کافران عصر بعثت ، وعده معاد را ، به تمسخر گرفته و درباره حقایق آن پرسش ها و شبهه هایی بر سر زبان ها می انداختند .
عمّ یتساءلون
تهدید پرسشگران با جمله <سیعلمون> _ در آیات بعد _ این احتمال را تقویت می کند که هدف آنان از پرسش ها، کشف حقیقت نبود; بلکه آنان در پی ایجاد سؤال و شبهه در ذهن دیگران و طعنه و کنایه زدن به وعده معاد بودند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 19 - 9
9 - کفر و مخالفت با پیامبران ، اسراف است و کافران مسرف اند .
أئن ذکّرتم بل أنتم قوم مسرفون
توصیف مردم بی ایمان و مخالف پیامبران الهی به اسرافگر، گویای حقیقت یاد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 107 - 7
7 _ آسیب رساندن به جامعه اسلامی ، در رأس آرمان ها و اهداف منافقان و کافران
اتخذوا مسجداً ضراراً و کفراً
برداشت فوق با توجه به این است که در رأس همه اهداف <ضراراً> مطرح شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - فرقان - 25 - 33 - 1
1 _ کافران ، با استفاده از مثل های باطل و ترسیم غیر واقعی چهره پیامبر ( ص ) به مبارزه علیه اسلام برخاسته بودند .
الذین کفروا . .. و لایأتونک بمثل
<مَثَل> هم به معنای <حجت> و <حدیث> (سخنانی در باره اثبات چیزی) و هم به معنای <صفت> (توصیف چیزی) آمده است (قاموس المحیط). مقصود از آن در آیه شریفه، مجموعه سخنانی است که کافران در توصیف پیامبر(ص) و به منظور خدشه دارکردن چهره منور آن حضرت می گفتند که در آیات فوق از آنها یاد شده است. گفتنی است قید باطل بودن مثل ها، از قرینه مقابله جمله <لایأتونک بمثل> و جمله <إلاّ جئناک بالحقّ> استفاده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - صف - 61 - 8 - 2
2 - هدف کافران از اتهام سحر به پیامبر ( ص ) ، مبارزه با اسلام و خاموش کردن نور خدا بود .
ص: 139
فلمّا جاءهم . .. قالوا ه_ذا سحر ... یریدون لیطفؤا نور اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - مدثر - 74 - 18 - 2
2 - مبارزه کافران با قرآن و رسالت پیامبر ( ص ) ، با اندیشه شیطانی و سنجیده کاری همراه بود .
إنّه کان لأی_تنا عنیدًا . .. إنّه فکّر و قدّر
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 36 - 11
11 _ مبارزات گذشته کافران علیه اسلام ، مانع پذیرش آنان در زمره مسلمانان نخواهد شد .
ثم یغلبون و الذین کفروا إلی جهنم یحشرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 48 - 2،3،4
2 _ اصحاب اعراف در صحنه قیامت ، احزاب کفرپیشه و مستکبر را به وسیله علامتهایشان خواهند شناخت .
یعرفونهم بسیمهم
3 _ اصحاب اعراف در صحنه قیامت ، احزاب کفرپیشه و مستکبر را مخاطب ساخته و از فاصله ای دور با آنان سخن می گویند .
و نادی اصحب الاعراف رجالا
4 _ اصحاب اعراف با به رخ کشیدن بی ثمری امکانات مادی و قدرت های دنیوی کافران ، آنان را ناکام خوانده و شماتت می کنند .
قالوا ما أغنی عنکم جمعکم و ما کنتم تستکبرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - یونس - 10 - 51 - 1
1 _ خداوند ، مشرکان و کفرپیشگان را به خاطر پافشاری بر کفر و ناباوری به قرآن ، ملامت و سرزنش فرمود .
أثم إذا ما وقع ءامنتم به ءالئن
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 140
16 - زمر - 39 - 39 - 1
1 - پیامبر ( ص ) از سر تهدید و هشدار ، از کفرپیشگان لجوج خواست تا همچنان بر مواضع نادرستشان پافشاری کنند .
قل ی_قوم اعملوا علی مکانتکم
آهنگ آیه شریفه، آهنگی تهدیدآمیز و هشدار دهنده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - کافرون - 109 - 5 - 4
4 - بیان سرسختی سازش خواهان کافر و باقی ماندن آنان بر مرام خویش تا پایان عمر ، از خبر های غیبی قرآن
و لا أنتم ع_بدون ما أعبد
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - طارق - 86 - 15 - 2
2 - خداوند ، با بیان پافشاری کافران عصر بعثت بر کفر و انکار معاد ، انتظار ایمان آوردن آنان را بی فایده خواند و توطئه گری آنها را به پیامبر ( ص ) گوشزد کرد .
إنّهم یکیدون کیدًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - ملک - 67 - 27 - 2
2 - ناراحتی و اضطراب شدید کافران و منکران معاد ، در لحظه دیدن عذاب قیامت
فلمّا رأوه زلفه سیئت وجوه الذین کفروا
زشت و کریه شدن کافران، به هنگام مشاهده قیامت، بیانگر ناراحتی و اضطراب شدید آنان در آن هنگام است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 105 - 10
10 _ جامعه ایمانی وظیفه دار هشیاری در برابر موضعگیری های گمراه کننده کافران
یایها الذین ءامنوا علیکم انفسکم لایضرکم من ضل إذا اهتدیتم
<لا> در لایضرکم می تواند نافیه باشد بر این مبنا مراد از جمله <لایضرکم . ..> این است که چنانچه از ایمان خود مراقبت کنید از دام گمراهان می رهید و می تواند <لا> ناهیه باشد، یعنی ای مؤمنان مبادا گمراهان شما را از راه بدر برده و ایمان شما را بربایند برداشت فوق بر اساس احتمال دوم است. گفتنی است که مراد از <من ضل> به قرینه <ءامنوا> کفرپیشگان
ص: 141
می باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 150 - 2،5
2 _ اطاعت از کفرپیشگان ، نشانه پذیرش ولایت و سرپرستی آنان
ان تطیعوا الّذین کفروا . .. بل اللّه مولیکم
کلمه <بل> برای اضراب و نفی ولایت غیر خداوند است و چون در آیه قبل سخن از ولایت و پذیرش آن نیامده که با <بل> آن را نفی کند، معلوم می شود که همان اطاعت از کافران، در حقیقت پذیرش ولایت آنان است.
5 _ اطاعت و پیروی جامعه ایمانی از کفرپیشگان ، موجب خروج از ولایت خداوند و محرومیّت از یاری او
ان تطیعوا الّذین کفروا . .. بل اللّه مولیکم و هو خیرُ النّاصرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - آل عمران - 3 - 102 - 2
2 _ پرهیز از اطاعت کافران و بر حذر بودن از نزاع و تفرقه ، نشانه تقوای اهل ایمان
ان تطیعوا فریقاً من الذین اُوتوا الکتاب . .. اتقوا اللّه حق تُقاته
پرهیز از تفرقه و نزاع، از شأن نزول آیه <ان تطیعوا . .. > استفاده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - احزاب - 33 - 67 - 1
1 - کافران ، در حال سوختن در آتش جهنم ، اعلام می کنند که مطیع بزرگان و رؤسای گمراه سازشان بودند .
إنّ اللّه لعن الک_فرین . .. یوم تقلّب ... و قالوا ربّنا إنّا أطعنا سادتنا ... فأ
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - حشر - 59 - 11 - 6
6 - اطمینان بخشی منافقان به کافران ، در پیروی نکردن از پیامبر و مسلمانان بر ضد آنان
الذین نافقوا یقولون . .. و لانطیع فیکم أحدًا أبدًا
ص: 142
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 47 - 3
3 _ اطمینان کفار مکه به پیروزی خویش هنگام خروج برای جنگ بدر
و لاتکونوا کالذین خرجوا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 156 - 1
1 _ ضرورت پرهیز مؤمنان از همسویی با کافران در پندار و تفکّر ، گفتار و کردار
یا ایّها الّذین امنوا لا تکونوا کالّذین کفروا و قالوا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 78 - 5
5 - وانهادن امر کافران حق ستیز به خداوند ، رهنمودی الهی به پیامبر ( ص )
و لاتکن فی ضیق ممّا یمکرون. .. إنّ ربّک یقضی بینهم بحکمه
با توجه به این که آیات این بخش در ارتباط با هم است، تذکر خداوند به قضاوت نهایی خویش درباره کافران، می تواند در مقام توضیح و تعلیل برای آیه <و لاتکن فی ضیق ممّا یمکرون> باشد. آیات بعد نیز مؤید همین معنا است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 80 - 3
3 - لزوم وانهادن امر کافران به خدا ، پس از احراز تأثیرناپذیری آنان در قبال حق
فتوکّل علی اللّه إنّک علی الحقّ المبین . إنّک لاتسمع الموتی ... إذا ولّوا مدبرین
آیه یاد شده، دارای این پیام است که: چون آنها مرده اند و سخن در مرده بی تأثیر است; پس بیش از این تلاش مکن و نگران مباش و کار خود را با ایشان به خدا واگذار.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - سجده - 32 - 30 - 1
1 - خداوند ، به پیامبر ( ص ) فرمان داد تا از کافرانی که بر کفر ورزیدن مصمم بودند ، اعراض کند .
فأعرض عنهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - احزاب - 33 - 48 - 6
6 - پیامبر ( ص ) در انجام رسالت الهی خویش ، نباید به سخنان و موضع گیری های کافران و منافقان اعتنا کند .
ی_أیّها النبیّ إنّا أرسلن_ک ش_هدًا و مبشّرًا . .. و لاتطع الک_فرین و المن_فقین
ص: 143
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ذاریات - 51 - 54 - 3
3 - سرزنش نشدن پیامبر ( ص ) ، بر روی گردانی از کافران لجوج
فتولّ عنهم فما أنت بملوم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 45 - 1
1 - رهنمود الهی به پیامبر ( ص ) ، در وانهادن کفرپیشگان لجوج به خود و اصرار نورزیدن در هدایت آنان
فذرهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 48 - 8
8 - وانهادن کافران و تحمل عداوت آنان ، تکلیفی الهی برای پیامبر ( ص )
فذرهم . .. و اصبر لحکم ربّک
بنابراین که <و اصبر> عطف بر <فذرهم> باشد، برداشت بالا به دست می آید.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - قمر - 54 - 6 - 1
1 - روی گردانی از کافران لجوج و بها ندادن به ایشان ، رهنمود الهی به پیامبر ( ص )
فتولّ عنهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - معارج - 70 - 42 - 1،2
1 - پیامبر ( ص ) ، موظف به واگذاری کافران حق ناپذیر ، باطل گرا و بازیگر به حال خود ، پس از اتمام حجت به آنان
فذرهم یخوضوا و یلعبوا
<خوض> (مصدر <یخوضوا>) در اصل به معنای حرکت در آب است; ولی در مواردی به کار می رود که انسان، غوطهور در مسائل باطل و ناپسند می شود; مانند همین آیه که کافران، سخنان ناروایی درباره اسلام و پیامبر(ص) بر زبان می آوردند.
2 - لزوم ترک بحث و احتجاج با کافران حق ناپذیر ، پس از اتمام حجت و ارائه برهان
فذرهم یخوضوا و یلعبوا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - بینه - 98 - 1 - 3
3 - کافران ، پس از ابلاغ برهان آشکار و رسیدن پیام اسلام به آنان ، به حال خود ر ها خواهند شد .
لم یکن . .. منفکّین حتّی تأتیهم البیّنه
قید <حتّی تأتیهم البیّنه> مفهومی دارد که برداشت یاد شده، ناظر به آن است.
ص: 144
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - یوسف - 12 - 105 - 3
3_ کفرپیشگان ، در آیات و نشانه های توحید تأمل نمی کنند و دلالت آنها را بر توحید درنمی یابند .
یمرون علیها و هم عنها معرضون
<اعراض> (مصدر معرضون) به معنای روی گرداندن است و روی گرداندن از نشانه های توحید به معنای تأمل نکردن در آنها و درک نکردن دلالتشان بر یکتایی خداوند است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 33 - 1
1- کافران حق ناپذیر ، هشدار های خداوند را نادیده گرفتند .
الک_فرین . .. ظالمی أنفسهم ... هل ینظرون إلاّ أن تأتیهم المل_ئکه أو یأتی أمر ربّ
برداشت فوق بر این نکته ذاست که مراد از ملائکه در <تأتیهم الملائکه> ملائکه قبض روح، و مراد از <یأتی أمر ربک> آمدن عذاب باشد. طبق این احتمال جمله <کافران تنها در انتظار آمدن مرگ و یا عذابشان هستند> مشعر به این معناست که: آنان به هشدارهای خداوند وَقْعی ننهاده و پیوسته راه انحرافی خود را پیمودند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 82 - 1
1- پیامبر ( ص ) ، در قبال روی گردانی کافران از دعوت آن حضرت پس از تبیین آیات الهی بر آنان ، مسؤولیتی نداشت .
فإن تولّوا فإنما علیک البل_غ المبین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - کهف - 18 - 102 - 4
4- کافران ، از ولایت خدا روی گردان و سرنهاده بر آستان شماریِ از بندگان اویند .
یتّخذوا عبادی من دونی أولیاء
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 42 - 4
4- روی گردانی کافران از پروردگار خویش ، علی رغم برخورداری از رحمت مداوم او
قل من یکلؤکم . .. من الرحم_ن بل هم عن ذکر ربّهم معرضون
<بل> در آیه شریفه، برای اضراب انتقالی است; یعنی، خداوند پس از بیان نیاز بشر به خدای رحمان و ذکر عذاب او، به علت اصلی کفر کافران ( اعراض از یاد پروردگار و بی توجهی به ربوبیت الهی) پرداخته است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 80 - 8
ص: 145
8 - کفرپیشگان روی گردان از دلایل آشکار ، همچون ناشنوایان روی برتافته از راهنمای خویش
و لاتسمع الصمّ الدعا إذا ولّوا مدبرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - عنکبوت - 29 - 61 - 7
7 - منکران آیات خدا و کافران به خدا ، تحت تأثیر عوامل بیرونی و منفعلانه ، از خدا و آیات او ، روی گرداندند و نه با منطق و برهان
و لئن سألتهم من خلق . .. و سخّر ... لیقولنّ اللّه فأنّی یؤفکون
مجهول آورده شدن فعل <یؤفکون> دلالت بر این می کند که مشرکان و منکران آیات خدا و مؤمنان به باطل، تحت تأثیر القائات بیرونی، چنین روی کردی را پیدا کرده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 3 - 11،13
11- کافران ، روی گردان از انذار ها و هشدار های الهی
و الذین کفروا عمّا أُنذروا معرضون
13- کافران ، گریزان از هشدار های الهی نسبت به زوال پذیری دنیا و وجود معاد
و الذین کفروا عمّا أُنذروا معرضون
در این آیه، پیش از مسأله انذار، موضوع حقانیت هستی و محدود بودن حیات دنیوی مطرح شده است. با توجه به این مطلب می توان گفت: یکی از موضوعات مورد انذار، ناپایداری حیات دنیا و وجود رستاخیز بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - قمر - 54 - 2 - 1
1 - کافران ، روی گردان از تأمل و اندیشه در آیات و نشانه های الهی
و إن یروا ءایه یعرضوا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - ملک - 67 - 10 - 1،2،3
1 - اعتراف کافران دوزخی ، به گوش نسپردن و اندیشه نکردن درباره تعالیم دین و پیامبران الهی
و قالوا لو کنّا نسمع أو نعقل
2 - گوش دل نسپردن به سخنان پیامبران و تعقّل نکردن درباره آنها ، عامل دوزخی شدن کافران
و قالوا لو کنّا نسمع أو نعقل ما کنّا فی أصح_ب السعیر
3 - کافران دوزخی ، از شنیدن سخنان پیامبران و پیام های آسمانی امتناع می کردند .
و قالوا لو کنّا نسمع
برداشت یاد شده، مبتنی بر این احتمال است که مقصود از <نسمع> امتناع از شنیدن باشد; چنان که این واکنش دستور سران کفر به توده های مردم است: <و قال الذین کفروا لاتسمعوا له_ذا القرآن و ألغوا فیه لعلّکم تغلبون> (سوره فصلت (41) آیه 26).
ص: 146
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 14 - 3
3 - روی گردانی کافران از قرآن ، به دلیل ناتوانی آنان از درک مفاهیم آن است و افسانه دانستن آن ، بهانه ای بیش نیست .
قال أس_طیر الأوّلین . کلاّ بل ران علی قلوبهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 193 - 5،6
5 - لزوم ترک جنگ با کافران ، در صورت دست برداشتن آنان از فتنه انگیزی و ایجاد مزاحمت برای گسترش دین خدا
فإن انتهوا فلا عدون إلا علی الظلمین
متعلق <إنتهوا . ..> - به قرینه فرازهای پیش - فتنه انگیزی و بازداری از حاکمیت یافتن دین الهی است. جواب شرط (فإن انتهوا) محذوف است وجمله <فلاعدوان...> جانشین آن می باشد; یعنی، پس اگر از فتنه انگیزی دست کشیدند و مانع گسترش و حاکمیت دین خدا نشدند، آنان را نکشید; زیرا تعدی تنها بر ستمکاران رواست.
6 - در صورتی که کفرپیشگان محارب یا فتنه انگیز از کفرورزی دست بکشند ، نباید با آنان نبرد کرد .
فإن انتهوا فلا عدون إلا علی الظلمین
برداشت فوق بر اساس این احتمال است که متعلق <انتهوا> کفرورزی باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 193 - 6
6 - در صورتی که کفرپیشگان محارب یا فتنه انگیز از کفرورزی دست بکشند ، نباید با آنان نبرد کرد .
فإن انتهوا فلا عدون إلا علی الظلمین
برداشت فوق بر اساس این احتمال است که متعلق <انتهوا> کفرورزی باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 46 - 1
1 - کافران صدراسلام از تمامی آیات و نشانه های پروردگار ، اعراض کرده و آنها را نپذیرفتند .
و ما تأتیهم من ءایه من ءای_ت ربّهم إلاّ کانوا عنها معرضین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - مدثر - 74 - 49 - 2
ص: 147
2 - کافران پندناپذیر و مخالف پیامبر ( ص ) ، هیچ دلیل و عذر قابل قبولی ، برای روی گردانی از دین و پند های قرآن نداشتند .
فما لهم عن التذکره معرضین
از مفاد <فمالهم> (چیست آنان را)، استفاده می شود که مقصود، نبودن هیچ دلیل و عذری برای کفر و انکار کافران نسبت به قرآن پندآفرین است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 81 - 4
4_ خداوند ، پیش از عذاب کردن اقوام کفرپیشه ، جریان امر را به اطلاع پیامبر آن قوم می رساند .
إنا أُرسلنا إلی قوم لوط . .. و لما جاءت رسلنا لوطًا ... قالوا ی_لوط إنا رسل ربک
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - مریم - 19 - 83 - 9
9- تحریک کافران از سوی شیاطین و گمراهی فزون تر آنان ، نشانه ای روشن از سودمند نبودن معبود ها و ضدیتشان با پرستشگران خویش
و یکونون علیهم ضدًّا . ألم تر أنّا أرسلنا الشی_طین
استفهام در <ألم تر> برای استشهاد و تأیید محتوای آیه قبل است و دلالت بر واضح بودن شاهد دارد به گونه ای که ندیدن و توجه نکردن به آن تعجب دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 4 - 5
5 - هشدار خداوند درباره فریب خوردن از تحرکات سیاسی و اقتصادی کافران و ثروت و مکنت آنان در جامعه
فلایغررک تقلّبهم فی البل_د
برخی از اهل لغت نوشته اند: <تَقلَّبَ فی الأُمور>; یعنی، <تصرّف کیف یشاء> (در هر کاری مطابق خواسته خود دخل و تصرف کرد). مقصود از <تقلّبهم فی البلاد> تحرکات سیاسی و اقتصادی کافران در شهرها از راه سفرهای تجارتی (مانند سفرهای کافران قریش از مکه به شام، یمن و ...) است.
ص: 148
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - عنکبوت - 29 - 14 - 11
11 - هشدار خداوند ، به کافران مکه ، درباره تلاش شان برای اغوای مسلمانان
و قال الذین کفروا للذین ءامنوا اتّبعوا سبیلنا. ..و لقد أرسلنا نوحًا إلی قومه ...
بیان قصه طوفان نوح(ع) پس از ذکر برخوردهای کافران مکه با مسلمانان، احتمال دارد برای هشدار به آنان باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 103 - 2،4،5،6،7،12
2 _ کافران عصر جاهلی جعل احکامی را درباره بحیره ، سائبه ، وصیله و حامی به خداوند نسبت می دادند .
ما جعل اللّه . .. و لکن الذین کفروا یفترون علی اللّه الکذب
4 _ احکام ویژه بحیره ( ماده شتری که پنجمین حمل مادر خویش باشد ) از بدعت ها و افترا های کافران عصر جاهلی بر خداوند .
ما جعل اللّه من بحیره . .. و لکن الذین کفروا یفترون
لسان العرب معنای مذکور برای بحیره را از برخی لغویین نقل کرده است. در جاهلیت گوش چنین شتری را می شکافتند تا علامت آن باشد که نبایستی بر آن سوار شوند و از آب و چراگاهها او را منع کنند و نیز هرگز نباید به کشتن آن اقدام کنند.
5 _ لزوم آزاد سازی سائبه ( شتری که ده ماده شتر زاییده باشد ) از اندیشه های خرافی و افترا های کافران عصر جاهلی بر خداوند
ما جعل اللّه من بحیره و لاسائبه . .. و لکن الذین کفروا یفترون
معنای ذکر شده برای سائبه در قاموس المحیط آمده و حکم آن از نظر مردم جاهلی همانند احکام بحیره بوده است. امام صادق(ع) در توضیح معنای <سائبه> در آیه فوق فرمود: ان اهل الجاهلیه کانوا ... اذا ولدت (الناقه) عشراً جعلوها سائبه و لایستحلون ظهرها و لااکلها ... .
_______________________________
معانی الاخبار، ص 148، ح 1; نورالثقلین، ج 1، ص 683، ح 410.
6 _ احکام ویژه وصیله ( گوسفند ماده ای که همزاد با بره نر باشد ) بدعت و از افترا های کافران عصر جاهلی بر خداوند
ما جعل اللّه من . .. و لاوصیله و لکن الذین کفروا یفترون
در دوره جاهلیت اگر گوسفندی دو قلو می زائید که یکی از آن دو نر بود، ذبح آن را تحریم می کردند و همزاد آن را <وصیله> می نامیدند یعنی ماده گوسفندی که سرنوشت همزادش را به سرنوشت خود گره زد و سبب شد که بر آستان بتها ذبح نشود. امام صادق(ع) در توضیح معنای <وصیله> در آیه فوق فرمود: <ان اهل الجاهلیه کانوا اذا ولدت الناقه ولدین فی بطن قالوا: وصلت، فلایستحلون ذبحها و لااکلها ... .
_______________________________
معانی الاخبار، ص 148، ح 1; نورالثقلین، ج 1، ص 683، ح 410.
7 _ احکام ویژه حامی ( شتر نری که از صلبش ده شتر به وجود آید ) از بدعت ها و افترا های مردم جاهلی بر خداوند
ما جعل اللّه . .. و لاحام و لکن الذین کفروا یفترون
اعراب جاهلی از سوار شدن بر شتر مذکور امتناع میورزیدند و آن را از هیچ آب و چراگاهی منع نمی کردند.
ص: 149
12 _ بیشتر کفرپیشگان عصر بعثت احکام رایج درباره بحیره ، سائبه ، وصیله و حام ، را احکامی الهی می پنداشتند .
ما جعل اللّه من بحیره . .. یفترون علی اللّه الکذب و اکثرهم لایعقلون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 20 - 2
2_ کفرورزی کافران و اعمال ایشان ( افترا بر خداوند ، بازداری از راه خدا و . . . ) خارج از حاکمیت خداوند نیست .
و من أظلم ممن افتری علی الله کذبًا . .. أُولئک لم یکونوا معجزین
ماضی بودن معنای جمله <أُول_ئک لم یکونوا . ..> (آنان هیچ گاه ازحاکمیت خدا خارج نبوده اند) می رساند که: گرایش کافران به کفر نیز تحت حاکمیت خدا صورت گرفته است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - عنکبوت - 29 - 13 - 7
7 - بازخواست کافران ، در قیامت ، به خاطر تلاش همواره آنان در افترا زدن است .
و لیسئلنّ یوم القی_مه عمّا کانوا یفترون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - زمر - 39 - 32 - 2
2 - دروغ بستن به خدا و تکذیب قرآن و دین حق ، از خصوصیات کافران است .
فمن أظلم ممّن کذب علی اللّه و کذّب بالصدق
مخاطبان آیه شریفه _ به قرینه ذیل آیه (مثوًی للکافرین) _ کافران می باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 8 - 1
1- کافران ، مدعی منتسب نبودن قرآن به مبدأ وحی و انتساب دروغین آن از سوی پیامبر ( ص ) به خداوند
أم یقولون افتری_ه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 91 - 2
2- کفار قریش ، پس از نزول قرآن و ظهور اسلام ، آیات قرآن را به چند دسته تقسیم کرده و هر دسته را با تهمت و افترا و ترفند های گوناگون ، به استهزا گرفته و منکر شدند .
المقتسمین. الذین جعلوا القرءان عضین
برداشت فوق مبتنی بر این است که مقصود از این آیه و آیه قبل _ چنان که در شأن نزولها آمده است _ کفار قریش باشد که همگی (حدود 16 نفر) به شکلهای گوناگون به هلاکت رسیدند.
ص: 150
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 191 - 9،11،15
9 - فتنه انگیزی کافران ، مجوز نبرد با ایشان است ، هر چند که با مسلمانان سر جنگ نداشته باشند .
و قتلوا فی سبیل اللّه یقتلونکم . .. الفتنه أشد من القتل
جمله <والفتنه أشد من القتل>، به اصطلاح اصولیین حاکم بر <الذین یقاتلونکم> است و موجب توسعه در موضوع حکم مطرح شده در آیه قبل می شود; یعنی، آیه قبل بیان داشت که با کافران حربی نبرد کنید و جمله <الفتنه . ..> بیان می کند که فتنه انگیزی به منزله جنگ است.
11 - آواره ساختن مسلمانان از دیارشان از مصداق های فتنه انگیزی کافران است .
و أخرجوهم من حیث أخرجوکم و الفتنه أشد من القتل
15 - فتنه انگیزی کافران ، مجوز کشتن و نبرد با آنها در مسجد الحرام و نواحی آن نیست .
و الفتنه أشد من القتل و لاتقتلوهم عند المسجدالحرام حتی یقتلوکم
جمله <و الفتنه . ..> بیان می دارد که کافران فتنه انگیز همانند کافران محارب هستندو لذا باید باآنان نبرد کرد. به نظر می رسد جمله <و لاتقاتلوهم عند المسجد الحرام ...> به منزله استثنا از این قانون باشد; یعنی، فتنه انگیزی کافران، مجوز جنگ در مسجد الحرام نیست.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 193 - 1
1 - نبرد با کافران ، تا برطرف شدن فتنه های آنان ، وظیفه ای ضروری بر عهده مسلمانان
و قتلوهم حتی لاتکون فتنه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 88 - 7
7- عذاب کافران ، به تناسب عملکرد و فساد آنان ، متفاوت است .
زدن_هم عذابًا فوق العذاب بما کانوا یفسدون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - ص - 38 - 28 - 9
9 - کافران ، مفسدان و تبه کاران روی زمین هستند .
کالمفسدین فی الأرض . .. کالفجّار
برداشت یاد شده به خاطر این نکته است که آیه شریفه، در مقام توصیف کسانی است که در آیه قبل از آنان به <الذین کفروا> (کسانی که کفر ورزیدند) یاد شده است.
ص: 151
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 12 - 5
5- کافران مکه ، مردمانی مجرم و تبهکار بودند .
ربما یودّ الذین کفروا . .. کذلک نسلکه فی قلوب المجرمین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - اسراء - 17 - 47 - 4
4- خداوند ، با افشای انگیزه های کافران در گوش فرا دادن به سخنان پیامبر ( ص ) ، آنان را مورد تهدید قرار داد .
نحن أعلم . .. و إذ هم نحوی
اعلام اطلاع خداوند از گوش دادن کافران به سخنان پیامبر(ص) و آگاهی از گفت وگوی آنها، برای تهدید و هشدار به آنان است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 103 - 1
1- إخبار و پرده برداری خداوند از توطئه های مخفیانه کافران و مشرکان علیه حقانیت پیامبر ( ص ) و قرآن
و لقد نعلم أنهم یقولون إنما یعلّمه بشر
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 34 - 7
7 - قیامت ، روز ظهور حقایق و برملا شدن خطای کافران در گمراه دانستن مؤمنان
قالوا إنّ ه_ؤلاء لضالّون . .. فالیوم الذین ءامنوا من الکفّار یضحکون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - کافرون - 109 - 3 - 4
4 - بیان سرسختی سازش خواهان کافر و وفا نکردن آنان به وعده ایمانِ مشروط خویش ، از اخبار غیبی قرآن
ص: 152
و لا أنتم ع_بدون ما أعبد
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 18 - 14
14_ < عن رسول الله ( ص ) : . . . وأما الکافر فیقرأ ذنوبه علی رؤوس الأشهاد ، < ه_ؤلاء الذین کذبوا علی ربّهم ألا لعنه الله علی الظالمین > ;
از رسول خدا(ص) روایت شده است که فرمود: . .. اما کافر پس گناهان او در ملأ عام و در حضور گواهان خوانده می شود: اینانند کسانی که به پروردگار خود دروغ بستند. آگاه باشید لعنت خدا بر ستمکاران باد>.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 16 - 5
5- افشای حرکت های مرموز کافران و منافقان ، از سوی خداوند برای پیامبر ( ص )
و منهم من یستمع إلیک حتّی إذا خرجوا من عندک
خطاب آیه شریفه به پیامبر(ص) است و ضمیر <منهم> ممکن است به کافران بازگردد که در آیات پیشین یاد شده اند و نیز ممکن است باتوجه به محتوای آیه _ که نوعی حرکت نفاق آمیز را بیان داشته _ به منافقان بازگردد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - کافرون - 109 - 5 - 3
3 - تصریح به آمادگی نداشتن مشرکان برای پذیرش توحید در هیچ زمان و تأکید بر واهی بودن پیشنهاد سازش از سوی آنان ، وظیفه ای الهی بر عهده پیامبر ( ص )
قل . .. و لا أنتم ع_بدون ما أعبد
آیات آغاز سوره _ که تسامح طرفین را در زمان آینده منتفی دانست _ با مفهوم خود، تکلیف زمان حال را نیز روشن کرده است. در این حال، وضعیت زمان حال به صراحت در این آیه، بیان شد تا موضع گیری ها شفاف باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - کافرون - 109 - 3 - 4
4 - بیان سرسختی سازش خواهان کافر و وفا نکردن آنان به وعده ایمانِ مشروط خویش ، از اخبار غیبی قرآن
و لا أنتم ع_بدون ما أعبد
ص: 153
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - بروج - 85 - 12 - 2
2 - خداوند ، با سخت گیری و اقتدار ، کافران را گرفتار خواهد ساخت .
إنّ بطش ربّک لشدید
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 130 - 9
9 _ کافران جن و انس در قیامت با اعتراف به آمدن رسولان الهی، علیه خود شهادت خواهند داد.
ألم یأتکم رسل منکم . .. قالوا شهدنا علی أنفسنا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 97 - 11
11- اعتراف کافران در قیامت ، به ظلم و ستم پیشگی خویش در دنیا
بل کنّا ظ_لمین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - احزاب - 33 - 67 - 1،4
1 - کافران ، در حال سوختن در آتش جهنم ، اعلام می کنند که مطیع بزرگان و رؤسای گمراه سازشان بودند .
إنّ اللّه لعن الک_فرین . .. یوم تقلّب ... و قالوا ربّنا إنّا أطعنا سادتنا ... فأ
4 - کافران ، در قیامت ، با مشاهده آتش جهنم ، به ربوبیت خداوند اعتراف می کنند .
یوم تقلّب وجوههم فی النار . .. و قالوا ربّنا
ماضی آوردن عبارت <قالوا ربّنا> در مقابل <یقولون یالیتنا> احتمال دارد که مربوط به زمانی باشد که هنوز در عذاب واقع نشده اند و تنها، آن را مشاهده کرده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - احزاب - 33 - 68 - 2
2 - کافرانِ پیرو در قیامت ، به ربوبیت خداوند اعتراف می کنند .
و قالوا . .. ربّنا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 52 - 5،9
5 - کافران در قیامت ، به درستی وعده های خداوند رحمان پی برده و به آن اعتراف خواهند کرد .
ه_ذا ما وعد الرحم_ن
ص: 154
9 - کافران در قیامت ، به صراحت و راست گفتاری رسولان الهی پی برده و به آن اعتراف خواهند کرد .
قالوا ی_ویلنا . .. و صدق المرسلون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 11 - 1،6،7
1 - اعتراف کافران در قیامت ، به دو بار مردن و دو بار زنده شدن خود با قدرت الهی
قالوا ربّنا أمتّنا اثنتین و أحییتنا اثنتین
6 - اعتراف کافران لجوج و حق ناپذیر در قیامت به ربوبیت خداوند
قالوا ربّنا
7 - اعتراف کافران حق ناپذیر در قیامت ، به گناهان خود پس از مشاهده قدرت الهی در آخرت
فاعترفنا بذنوبنا فهل إلی خروج من سبیل
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 34 - 7،8،10
7- عدل الهی در کیفر کافران ، مورد اقرار خود آنان ، در قیامت
ألیس ه_ذا بالحقّ قالوا بلی و ربّنا
<ه_ذا> اشاره به عذاب کافران است و مصداق بارز <حقّ> در زمینه مجازات، <عدل> است.
8- کافران ، چشنده عذاب الهی در قیامت ، پس از اقرارشان به مجرمیت خویش
ألیس ه_ذا بالحقّ قالوا بلی و ربّنا قال فذوقوا العذاب
10- اعتراف و پشیمانی کافران در قیامت ، بی تأثیر به حال ایشان
ألیس ه_ذا بالحقّ قالوا بلی و ربّنا قال فذوقوا
کافران با این که به حق اقرار می کنند; باز هم به ایشان حکم می شود که: <فذوقوا العذاب>. بنابراین اعتراف آنان سودی نمی بخشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - ملک - 67 - 9 - 1،4
1 - اعتراف کافران در دوزخ ، به آمدن پیامبران انذار کننده برای آنان
ألم یأتکم نذیر . قالوا بلی قد جاءنا نذیر
4 - اعتراف کافران در دوزخ ، به تکذیب عمدی و آگاهانه خویش ، نسبت به پیامبران و ادیان الهی
قالوا بلی قد جاءنا نذیر فکذّبنا و قلنا ما نزّل اللّه من شیء
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - ملک - 67 - 10 - 1
1 - اعتراف کافران دوزخی ، به گوش نسپردن و اندیشه نکردن درباره تعالیم دین و پیامبران الهی
و قالوا لو کنّا نسمع أو نعقل
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 155
19 - ملک - 67 - 11 - 1
1 - اعتراف کافران در دوزخ به گناه و تقصیر خویش درباره دین
فاعترفوا بذنبهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - ابراهیم - 14 - 21 - 7
7- کافرانِ پیرو ، در قیامت با اعتراف به پیروی کورکورانه از رهبران خویش ، آنان را مسؤول بدفرجامی خود معرفی خواهند کرد .
فقال الضعف_ؤا للذین استکبروا إنّا کنّا لکم تبعًا فهل أنتم مغنون عنّا من عذاب الل
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 12 - 3
3 _ کافران، معترف به مالکیت مطلق خداوند بر جهان هستی
قل لمن ما فی السموت و الأرض قل للّه
جواب خداوند به سؤال مطرح شده و منتظر جواب کافران نماندن، بداهت و مورد اعتراف بودن جواب را می رساند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 46 - 2
2- اعتراف و اقرار کافران به ستم کاری خویش پس از گرفتاری به اندک عذاب الهی
و لئن مسّتهم نفحه من عذاب ربّک لیقولنّ ی_ویلنا إنّا کنّا ظ_لمین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 100 - 1
1 - اعتراف ضمنی کافران در هنگام مرگ ، به زشتی اعمال گذشته خویش
قال ربّ ارجعون . لعلّی أعمل ص_لحًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - قصص - 28 - 48 - 7
7 - اعتراف کافران به آسمانی بودن کتاب موسی ( تورات ) ، علی رغم انکار آن در نوبتی پیش از این
قالوا لولا أُوتی مثل ما أُوتی موسی أوَلم یکفروا بما أُوتی موسی من قبل
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 156
14 - احزاب - 33 - 67 - 2
2 - اعتراف کافران ، در قیامت به گمراه شدن خود از سوی بزرگان شان
إنّا أطعنا سادتنا . .. فأضلّونا السبیلا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - زمر - 39 - 58 - 9
9 - اعتراف کافران و گنه کاران به نقش خود در تعیین سرنوشت خویش
أن تقول نفس ی_حسرتی علی ما فرّطت . .. و إن کنت لمن الس_خرین ... لو أنّ لی کرّه ف
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - زمر - 39 - 71 - 10،23
10 - اعتراف کافران در حضور نگهبانان و دربانان دوزخ ، به آمدن پیامبران تلاوت گر آیات خداوند و انذارگران الهی برای هدایت آنان
ألم یأتکم رسل منکم یتلون علیکم ءای_ت ربّکم و ینذرونکم لقاء یومکم ه_ذا
23 - اعتراف کافران به کفر خویش و سزاوار عذاب بودن خود ، در آستانه ورود به دوزخ
قالوا بلی و ل_کن حقّت کلمه العذاب علی الک_فرین
برداشت یاد شده بر این اساس مبتنی است که جمله <ل_کن حق_ّت کلمه العذاب علی الکافرین> ادامه کلام کافران دوزخی باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 7 - 5
5- اعتراف ضمنی کافران ، نسبت به اعجاز قرآن و نفوذ عمیق آن در دل ها و اندیشه ها
قال الذین کفروا للحقّ لمّا جاءهم ه_ذا سحر مبین
از این که کافران، قرآن را سحر می خواندند، استفاده می شود که آنان آثار خارق العاده آن را دیده و چون درصدد ایمان نبوده اند، نام آن را سحر گذاشته اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 34 - 4،5
4- اقرار گرفتن خداوند از کافران ، هنگام مواجهه آنان با آتش دوزخ ، درباره حقانیت تهدید های وحی
و یوم یعرض . .. ألیس ه_ذا بالحقّ
به قرینه صدر آیه <ه_ذا> اشاره به آتشی است که کافران در معرض آن قرار گرفته اند.
5- اعتراف کافران به حقانیت وعده های الهی ، پس از لمس و مشاهده آن
و یوم یعرض . .. ألیس ه_ذا بالحقّ قالوا بلی و ربّنا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - قمر - 54 - 2 - 6
6 - اعتراف ضمنی کافران ، به تأثیر شگرف و خارق العاده قرآن و معجزات پیامبر ( ص )
ص: 157
و إن یروا ءایه . .. و یقولوا سحر مستمرّ
وصف <سحر مستمرّ> گرچه در مقام تنقیص بیان شده; اما به طور غیر مستقیم به تأثیر خارق العاده کارها و گفته های اعجازی پیامبر(ص) اشاره دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 70 - 10
10 - اذعان درونی کافران صدراسلام ، به حقانیت رسالت پیامبر ( ص ) و قرآن
بل جاءهم بالحقّ و أکثرهم للحقّ ک_رهون
عبارت <أکثرهم للحقّ کارهون>; یعنی، بیشتر آنان حقیقت را خوش ندارند. بنابراین انکار رسالت پیامبر(ص) و آسمانی بودن قرآن، نه از آن رو است که آنان به حقانیت آن دو یقین ندارند; بلکه بدان جهت بود که آن دو حق است و آنها از حق خوششان نمی آید.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 8 - 7
7 - وجود عناصری غیرمعاند با مسلمانان ، در میان کافران عصر پیامبر
لاینهیکم اللّه عن الذین لم یق_تلوکم فی الدین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 70 - 8،9
8 - حق ستیزی ، انگیزه اصلی بیشتر کافران منکر قرآن و پیامبر ( ص ) بود ، نه ناشناخته بودن حقانیت آن دو برای آنها .
أم یقولون به جنّه . .. و أکثرهم للحقّ ک_رهون
9 - شالوده زندگی بیشتر کافران ، بر پایه باطل و منافع آنان ، ناسازگار با پذیرش حق
حتّی اذا أخذنا مترفیهم . .. و أکثرهم للحقّ ک_رهون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 8 - 2
2 - رسوخ روحیه حق ناپذیری در بیشتر کافران ، عامل بی تأثیری آیات الهی درآنان
و ما کان أکثرهم مؤمنین
ص: 158
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 34 - 11
11 _ اکثر کافران عصر بعثت ، ناآگاه به ضرورت تقوا برای متولیان مسجدالحرام
إن أولیاؤه إلا المتقون و لکن أکثرهم لایعلمون
مفعول <لایعلمون> حقایقی است که آیه مورد بحث بدان پرداخته است ; از جمله ضرورت تقوا برای والیان مسجدالحرام و نیز استحقاق عذاب برای سدکنندگان مسجدالحرام بر روی مؤمنان.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 67 - 8
8 - رسوخ روحیه حق ناپذیری ، در بیشتر کفرپیشگان صدراسلام
و ما کان أکثرهم مؤمنین
گرچه ضمیر <هم> در <أکثرهم> به فرعون و قوم وی (قبطیان) بازمی گردد; اما در عین حال تعریض به مشرکان صدراسلام نیز دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 103 - 5
5 - رسوخ روحیه حق ناپذیری ، در بیشتر کفرپیشگان صدراسلام
و ما کان أکثرهم مؤمنین
گرچه ضمیر <هم> در <أکثرهم> به قوم ابراهیم بازمی گردد; اما در عین حال این آیه تعریض به مشرکان صدراسلام نیز دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - صافات - 37 - 71 - 4
4 - خداوند ، پیامبر ( ص ) و مؤمنان اندک او را در برابر مخالفت اکثریت کافران و مشرکان صدر اسلام ، تسلّی خاطر و دلداری داد .
و لقد ضلّ قبلهم أکثر الأوّلین
مفسران برآنند که یادآوری گمراهی اکثریت امت های گذشته، در شرایطی که پیامبر(ص) و گروندگانِ اندک به آن حضرت در شرایط سخت مکه قرار داشتند و با مخالفت های بیشتر کافران و مشرکان رو به رو بودند، به منظور دلداری به پیامبر(ص) و گروندگان به ایشان است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 34 - 10
ص: 159
10 _ اکثر کافران مکه ناآگاه به مستحق بودن عذاب الهی به سبب بازداشتن مؤمنان از مسجدالحرام
و ما لهم ألا یعذبهم اللّه و هم یصدون عن المسجدالحرام . .. و لکن أکثرهم لایعلمون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - دخان - 44 - 12 - 1
1 - روی آوری کافران به درگاه خداوند ، به هنگام گرفتار آمدن در عذاب
ربّنا اکشف عنّا العذاب
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - دخان - 44 - 13 - 1
1- اظهار ایمان و التجا به خداوند ، پس از مشاهده عذاب ، اقدامی دیر هنگام و بی ثمر برای کافران
أنّی لهم الذکری
برداشت بالا بنابراین نکته است که تعبیر <أنّی لکم الذکری>، درصدد بی ثمر خواندن ایمان کافران باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 12 - 5
5 _ ایجاد رعب و وحشت در دل های کافران ، وعده خداوند به فرشتگان حاضر در کارزار بدر
سألقی فی قلوب الذین کفروا الرعب
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 12 - 1
1- خداوند ، قرآن کریم را در قلب کافران هدایت ناپذیر مکه راه داد و به آنان شناساند .
کذلک نسلکه فی قلوب المجرمین
برداشت فوق، مبتنی بر این است که مرجع ضمیر <نسلکه>، <الذکر> و الف و لام <المجرمین> عهد ذکری باشد که اشاره به <الذین کفروا> در آیات قبل می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 13 - 2
2- خداوند آیات قرآن را ، علی رغم تصمیم کافران مکه بر ایمان نیاوردن ، در قلب آنان رسوخ داد .
ص: 160
کذلک نسلکه فی قلوب المجرمین . لایؤمنون به
برداشت فوق، مبتنی بر این است که جمله <لایؤمنون به> جمله حالیه برای <المجرمین> باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 6 - 6
6 _ تعرض به کفار و سلب امنیت از آنان در اماکن سکونتشان ، جایز نیست .
فأجره حتی یسمع کلم اللّه ثم أبلغه مأمنه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - فرقان - 25 - 20 - 6
6 _ خداوند ، مسلمانان صدراسلام را ، به وسیله کارشکنی و دشمنی مشرکان و کافران در بوته آزمایش قرار داد .
و جعلنا بعضکم لبعض فتنه أتصبرون
از دیدگاه برخی از مفسران، چون آیه شریفه در مکّه نازل گردیده است و مؤمنان در آن شهر بسیار مورد شکنجه و آزار قرار داشتند و نیز این آیه در صدد دلداری به پیامبر(ص) و مؤمنان است، می توان گفت که مقصود از <بعضکم> مسلمانان اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 4 - 25
25- کافران ، وسیله آزمایش مؤمنان
لیبلواْ بعضکم ببعض
مراد از <بعضکم ببعض> گروه مؤمنان، در برابر گروه کافران است که از صدر آیه استفاده می شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - طه - 20 - 131 - 14
14 - زندگانی شکوفای کافران ، آزمون الهی برای آنان است .
زهره الحیوه الدنیا لنفتنهم فیه
<فتنه> در اصل هنگامی گفته می شود که طلا و نقره را با آتش بگدازند تا نیکو و نامرغوب آن، تمیز داده شود(مصباح) و چون مقصود از آزمایش، تمیز خوب از بد است، به آن <فتنه> اطلاق می گردد. آزمودن کافران، به این است که فراوانی نعمت ها، تکلیف آنها را سنگین تر می کند و چون حق نعمت را ادا نمی کنند، بر عذاب آنان افزوده می شود.
ص: 161
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 111 - 2
2- تأخیر مجازات مشرکان و کافران ، وسیله فتنه و آزمایش آنان است .
إن أدری أقریب . .. إن أدری لعلّه فتنه لکم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - صافات - 37 - 63 - 2
2 - درخت زقّوم ، وسیله آزمایش کافران و ستم کاران
أم شجره الزقّوم . إنّا جعلن_ها فتنه للظ_لمین
آزمایش، یکی از معانی <فتنه> است و برداشت یاد شده مبتنی بر این معنا است. در تأیید این مطلب گفتنی است که مفسران در شأن نزول آیه شریفه نقل کرده اند: ابوجهل هنگامی که کلمه <زقوم> را با اوصافی که قرآن برای آن نقل می کند شنید، آن را به مسخره گرفت.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - مدثر - 74 - 31 - 4
4 - ذکر تعداد فرشتگان نگهبان دوزخ ( 19 عدد ) ، به منظور آزمایش کافران است .
علیها تسعه عشر . .. و ما جعلنا عدّتهم إلاّ فتنه للذین کفروا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قلم - 68 - 17 - 1
1 - اعلام خداوند به کافرانِ برخوردار از ثروت و مکنت ، به آزمودنشان همچون آزمودن باغداران یمنی
إنّا بلون_هم کما بلونا أصح_ب الجنّه
مفسران درباره <اصحاب الجنّه> (صاحبان باغ) چنین نوشته اند: این باغ در حومه <یمن> در اختیار پیرمرد مؤمنی قرار داشت. او به قدر نیاز از آن برمی گرفت و بقیه را به مستمندان می داد. اما هنگامی که چشم از دنیا پوشید، فرزندانش گفتند: ما خود به محصول این باغ سزاوارتریم; چون عیال و فرزندان ما بسیار است و نمی توانیم مانند پدرمان عمل کنیم. آنان سوگند یاد کردند تمام مستمندان را از آن محروم سازند. سرنوشت آنان همان شد که در این آیات از آن یاد شده است. (مجمع البیان و نیز برگرفته از الکشاف زمخشری)
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 111 - 1
1- آزمایش کافران و مشرکان حق ناپذیر صدراسلام ، فلسفه به تأخیر افتادن عذاب آنان و نامعلوم بودن زمان شکست آنها است .
ص: 162
و إن أدری لعلّه فتنه لکم
ضمیر <لعلّه> به نکته ای برمی گردد که از دو آیه قبل استفاده می شود. آن نکته، مسأله تأخیر عذاب کافران و مشرکان و یا نامعلوم بودن زمان شکست آنان و پیروزی مسلمین است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - فرقان - 25 - 55 - 8
8 _ کافران و مشرکان ، منکر ربوبیت مطلق خدا هستند و همواره در برابر آن ایستاده و در این راه پشتیبان یکدیگراند .
و یعبدون من دون اللّه . .. و کان الکافر علی ربّه ظهیرًا
<الف و لام> در کلمه <الکافر> برای استغراق است و این کلمه شامل تمامی کافران می شود. <ظهیر> (فعیل به معنای فاعل) نیز به معنای معین و پشتیبان است. گفتنی است آمدن فعل <کان> در آغاز مبتدا و خبر، بیانگر استمرار خبر برای مبتدا است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 9 - 4
4 - پشتیبانان جبهه مهاجم کفر ، چونان کافران محارب و شریک جرم آنان
إنّما ینهیکم اللّه . .. و ظ_هروا علی إخرجکم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - فرقان - 25 - 55 - 8
8 _ کافران و مشرکان ، منکر ربوبیت مطلق خدا هستند و همواره در برابر آن ایستاده و در این راه پشتیبان یکدیگراند .
و یعبدون من دون اللّه . .. و کان الکافر علی ربّه ظهیرًا
<الف و لام> در کلمه <الکافر> برای استغراق است و این کلمه شامل تمامی کافران می شود. <ظهیر> (فعیل به معنای فاعل) نیز به معنای معین و پشتیبان است. گفتنی است آمدن فعل <کان> در آغاز مبتدا و خبر، بیانگر استمرار خبر برای مبتدا است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 126 - 15،16
15 - بهره مند ساختن کافران از متاع دنیا ، از سنت های خداوند است .
و من کفر فأمتعه
ص: 163
16 - بهره مندی کافران از مواهب الهی ، موقت و گذراست .
و من کفر فأمتعه قلیلا ثم أضطره إلی عذاب النار
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 196 - 1،2،3
1 _ کافران صدر اسلام ، برخوردار از شوکت ظاهری و بهره های دنیوی
لا یغرّنک تقلّب الّذین کفروا فی البلاد
2 _ کافران عصر بعثت ، بهره مند از سود های فراوان تجاری و نفوذ سیاسی ، بر اثر گشت و گذار در شهر ها و سرزمین های مختلف
لا یغرّنک تقلّب الّذین کفروا فی البلاد
3 _ قدرت و شکوه ظاهری کافران و برخورداری آنان از بهره های مادی ، امری فریبنده برای مسلمانان
لا یغرّنک تقلّب الّذین کفروا فی البلاد
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 197 - 2،3
2 _ بهره مندی کافران از قدرت و امکانات مادی ، محدود و کوتاه است .
متاع قلیل ثمّ ماویهم جهنّم
3 _ توان و امکانات مادی کافران ، دلیلی بر حقّانیّت آنان نیست .
لا یغرّنک تقلّب الّذین کفروا فی البلاد. متاع قلیل ثمّ ماویهم جهنّم
تصریح به اندک بودن بهره مندی کافران در دنیا و یادآوری فرجام شوم آنان، اشاره به این معنا دارد که شوکت ظاهری آنان، نه به خاطر تقرّبشان در پیشگاه خداوند است و نه نشانه حقانیّت آنان.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 198 - 1،5
1 _ بی ارزشی بهره ها و قدرت محدود کافران در دنیا ، نسبت به نعمت جاودانه بهشت
متاع قلیل ثمّ ماویهم جهنّم . .. لکن الّذین اتّقوا ربّهم لهم جنّات ... خالدین فیه
5 _ فریفته نشدن در برابر شوکت ظاهری و قدرت اقتصادی کافران ، از مصادیق تقواپیشگی است . *
لا یغرّنک تقلّب الّذین کفروا . .. لکن الّذین اتّقوا ربّهم
نهی از فریفته شدن و آنگاه بشارت بهشت به تقواپیشگان، می تواند اشاره به برداشت فوق باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 111 - 3
3- تأخیر عذاب و کیفر مشرکان و کافران حق ناپذیر ، به خاطر بهره بردن ناچیز و موقتی آنان از متاع های دنیوی است .
إن أدری لعلّه . .. مت_ع إلی حین
ص: 164
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 6 - 10
10 _ غرور و اعتماد نابجای کافران عصر پیامبر(ص) به اقتدار و تمکن خویش
ألم یروا کم أهلکنا . .. مکنهم فی الأرض ما لم نمکن لکم
از اینکه می فرماید اقوام قدرتمندتر از شما را هلاک کردیم، معلوم می شود که اینان به قدرت و مکنت خویش مغرور بودند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 48 - 6
6 _ امکانات مادی و داشتن نیرو های انسانی و هوادار ، هرگز موجب نجات کفرپیشگان از گرفتار شدن به عذاب دوزخ نخواهد شد .
ما أغنی عنکم جمعکم و ما کنتم تستکبرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 69 - 6،7
6 _ هر امتی ، چه مؤمن و چه کافر و منافق ، در زندگی دنیوی ، بهره و نصیبی دارد .
وعد اللّه المنفقین . .. کالذین من قبلکم. فاستمتعوا بخلقهم فاستمتعتم بخلقکم
7 _ کثرت بهرهوری های کافران ، به مقتضای خُلق و خو و تلاش مادی آنان و طبق جریان طبیعی است و نه نشانه رحمت و لطف الهی به آنان *
فاستمتعوا بخلقهم فاستمتعتم بخلقکم
با توجه به اینکه <خلاق>، می تواند به معنای دستاوردهای انسان به مقتضای خلق و خوی خویش باشد، این برداشت به دست می آید.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - یونس - 10 - 70 - 2
2 _ برخورداری مشرکان و کافران از رفاه و در اختیار داشتن امکانات دنیوی ، نشان رستگاری آنان نیست .
لا یفلحون. متع فی الدنیا
جمله <متاع فی الدنیا> پاسخ از پرسش مقدر است ; یعنی، بعد از اینکه خداوند درباره مشرکان افترازننده فرمود: <آنان رستگار نخواهند بود>، این سؤال پیدا می شود که: پس آن همه رفاه و برخورداری از امکانات دنیوی در زندگی آنان چه معنایی دارد؟ خداوند پاسخ داد: <متاع فی الدنیا . .. >.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 48 - 8
8_ خداوند ، متاع های دنیوی را از کافران دریغ نمی کند .
ص: 165
و أمم سنمتعهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - لقمان - 31 - 24 - 6
6 - امکانات رفاهیِ نسبیِ کافران ، در دنیا ، از جانب خداوند است .
نمتّعهم قلیلاً
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 4 - 6
6 - هشدار خداوند به پیامبر ( ص ) و مسلمانان ، درباره تأثیرپذیری از قدرت و مکنت کافران و تجدید نظرکردن در برنامه های تبلیغی و الهی خویش
فلایغررک تقلّبهم فی البل_د
پیامبر(ص) و مسلمانان، در حالی به تبلیغ دین اسلام می پرداختند که کافران در اوج قدرت اقتصادی و سیاسی قرار داشتند. بنابر این هشدار خداوند در آیه شریفه می تواند گویای مطلب یادشده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - ق - 50 - 36 - 11
11 - قدرت و امکانات مادی کافران و سلطه طلبان ، مایه نجات آنان از هلاکت و قهر الهی نخواهد بود .
و کم أهلکنا قبلهم من قرن هم أشدّ منهم بطشًا . .. هل من محیص
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 88 - 4
4- برخی از مردم کافر و مشرک در عصر ظهور اسلام ، از ثروت و امکانات چشمگیری برخوردار بودند .
لاتمدّنّ عینیک إلی ما متّعنا به أزوجًا منهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - طه - 20 - 131 - 1
1 - برخی از زنان و مردان کافر عصر بعثت ( در مکه ) از امکانات و ثروت چشمگیری برخوردار بودند .
و لاتمدّنّ عینیک إلی ما متّعنا به أزوجًا منهم
ضمیر <منهم> به کافران بازمی گردد که در آیات پیشین مورد بحث قرار گرفته بودند و از آنجایی که سوره <طه> در مکه نازل شده است، مراد کفار مکه است. <ازواج> یا به معنای مردان و زنانی است که تشکیل خانواده داده اند و یا به معنای <اصناف> است. <من> در <منهم> برای تبعیض است.
ص: 166
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 6 - 7
7 _ تضمین امنیت کفار محاربی که به منظور آشنایی با اسلام و معارف آن ، پناهنده شوند و بازگرداندن آنان به مراکز امنشان _ پس از دریافت معارف _ لازم است .
و إن أحد من المشرکین استجارک . .. ثم أبلغه مأمنه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 69 - 2،4،12
2 _ فرجام سوء منافقان و کفرپیشگان گذشته تاریخ _ علی رغم برخورداری آنان از قدرت ، مال و فرزند فزونتر _ هشداری است به منافقان هر عصر .
وعد اللّه المنفقین . .. کالذین من قبلکم کانوا أشد منکم قوه و أکثر أمولا
4 _ اعتماد و اتکای منافقان و کافران به قدرت ، ثروت و فرزندان بسیار خویش
کانوا أشد منکم قوه و أکثر أمولا و أولداً
12 _ منافقان و کافران پیشین با همه اتکایی که بر دستاورد های مادی خویش داشتند ، سرانجام همه آنها را فرو نهاده و بی توشه در گذشتند .
کالذین من قبلکم کانوا أشد منکم . .. أولئک حبطت أعملهم فی الدنیا و الأخره
آیه در مقام تحذیر منافقان، سرنوشت پیشینیان را بر آنان می نمایاند که چگونه با همه قدرت در گذشتند و تلاشهای دنیویشان بی نتیجه ماند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قلم - 68 - 33 - 6
6 - تهدید شدن کافران صدراسلام ، به نابودی اموال و درایی های شان
کذلک العذاب . .. لو کانوا یعلمون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 3 - 17
17 _ امید کفار و دشمنان اسلام به شکست اسلام ، تا پیش از نزول آیه < الیوم یئس الذین کفروا >
الیوم یئس الذین کفروا من دینکم
ص: 167
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 44 - 4
4 - چشمداشت خیر و برکت از نمود های کیفر و عذاب الهی ، نشان جهل عمیق کافران *
و إن یروا کسفًا . .. یقولوا سحاب مرکوم
برداشت یاد شده بدان احتمال است که <سحاب مرکوم>، اشاره به بُعد خیر آفرینی ابرها داشته باشد; یعنی، کورباطنی کافر به حدی است که پاره های عذاب را ابرهای رحمت می پندارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - فصلت - 41 - 26 - 7
7 - امیدواری کافران مکه ، به پیروزی خود بر پیامبر ( ص ) از طریق ایجاد هیاهو و فضای ناآرام
و قال الذین کفروا لاتسمعوا . .. و الغوا فیه لعلّکم تغلبون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - ابراهیم - 14 - 11 - 16
16- عنایت انبیا به دادن پاسخ منطقی و بی ابهام به شبهات و اشکالات کافران و مخالفان خویش
قالوا إنا کفرنا . .. إنا لفی شکّ ممّا تدعوننا ... قالت رسلهم أفی الله شکّ ... قا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 81 - 4
4_ خداوند ، پیش از عذاب کردن اقوام کفرپیشه ، جریان امر را به اطلاع پیامبر آن قوم می رساند .
إنا أُرسلنا إلی قوم لوط . .. و لما جاءت رسلنا لوطًا ... قالوا ی_لوط إنا رسل ربک
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - صافات - 37 - 175 - 3
3 - پیامبر ( ص ) ، مأمور به صبر و انتظار در خصوص شکست کافران معاند و عذاب شدن آنان
ص: 168
فتولّ عنهم . .. و أبصرهم
توصیه به نظاره کردن بر احوال کافران معاند _ پس از توصیه به بی اعتنایی به آنان (فتولّ عنهم . ..) _ در حقیقت سفارش به صبر و انتظار است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - صافات - 37 - 179 - 3
3 - پیامبراسلام ( ص ) ، مأمور به صبر و انتظار در خصوص شکست کافران معاند و عذاب شدن آنان
و تولّ عنهم . .. و أبصر
توصیه به نظاره کردن بر احوال کافران معاند، پس از سفارش به بی اعتنایی به آنان (و تولّ عنهم) در حقیقت، توصیه به صبر و انتظار است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - صافات - 37 - 175 - 3
3 - پیامبر ( ص ) ، مأمور به صبر و انتظار در خصوص شکست کافران معاند و عذاب شدن آنان
فتولّ عنهم . .. و أبصرهم
توصیه به نظاره کردن بر احوال کافران معاند _ پس از توصیه به بی اعتنایی به آنان (فتولّ عنهم . ..) _ در حقیقت سفارش به صبر و انتظار است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 77 - 5
5 - پیامبر ( ص ) با اضطراب و نگرانی چشم به راه نزول عذاب از جانب خداوند بر مشرکان و کافران بود .
فإمّا نرینّک بعض الذی نعدهم أو نتوفّینّک فإلینا یرجعون
آیه شریفه، در مقام دلداری به پیامبراسلام(ص) است و این، از وجود نوعی نگرانی و ناراحتی در آن حضرت حکایت می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - سجده - 32 - 29 - 2
2 - پیامبر ( ص ) ، موظف به پاسخگویی به کافران و تبیین نادرستی انتظارات نابه جای آنان بود .
و یقولون متی ه_ذا الفتح . .. قل یوم الفتح لاینفع الذین کفروا إیم_نهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - سجده - 32 - 30 - 4،5
4 - همان گونه که کافران برای شکست دین منتظرند ، مؤمنان نیز برای نابودی کفر ، باید منتظر باشند .
ص: 169
و انتظر إنّهم منتظرون
احتمال دارد متعلق انتظار کافران، به قرینه دشمنی آنان با دین، انتظار برای شکست دین خدا باشد.
5 - کافران ، همواره در کمین شکست و اضمحلال جامعه مؤمنان اند .
إنّهم منتظرون
متعلق انتظارِ کافران، به قرینه دشمنی آنان با مؤمنان، می تواند انتظار شکست مؤمنان باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - طه - 20 - 135 - 7
7- کافران صدراسلام در انتظار شکست و نابودی اسلام بودند .
قل کلّ متربّص فتربّصوا فستعلمون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - زخرف - 43 - 25 - 2
2 - انتقام الهی از کافران ، پس از احتجاج و اتمام حجت بر آنان
و کذلک ما أرسلنا . .. ق_ل أوَ لو جئتکم ... فانتقمنا منهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - زخرف - 43 - 41 - 7
7 - انتقام از مشرکان و کافران ، سنت تخلّف ناپذیر الهی است .
فإنّا منهم منتقمون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - زخرف - 43 - 42 - 1،2
1 - انتقام الهی ، گریبان گیر کافران و حق ستیزان ، در حیات و یا پس از رحلت پیامبر ( ص )
و من یعش عن ذکر الرحم_ن . .. فإمّا نذهبنّ ... أو نرینّک الذی وعدن_هم
2 - حضور رهبران الهی در جوامع ، مانع از تحقق انتقام الهی نسبت به کافران و حق گریزان نخواهد بود .
أو نرینّک الذی وعدن_هم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - جاثیه - 45 - 14 - 6
6 - < أیام اللّه > ، روز های ظهور عینی حاکمیت و اقتدار خداوند و انتقام از کافران
لایرجون أیّام اللّه لیجزی قومًا
ص: 170
از اضافه <ایّام> به <اللّه>، استفاده می شود که روزهای مورد نظر، ایّام ویژه ای است که با سایر روزها تفاوت دارد و اراده الهی در آن ظهور و بروز خاصی می یابد. با توجه به جمله <لیجزی...> ممکن است چنین برداشت شود که <أیّام اللّه> روزهایی است که خداوند از کافران انتقام می گیرد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 4 - 20،21
20- خداوند ، قادر بر انتقام از کافران ، بدون دخالت نیرو های بشری
و لو یشاء اللّه لانتصر منهم
21- کافران ، مستحق انتقام الهی
و لو یشاء اللّه لانتصر منهم
مفاد آیه این است که تنها مانع انتقام، مشیت الهی است و گرنه کافران، مستحق انتقام و مجازاتی سخت می باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ذاریات - 51 - 50 - 5
5 - کافر ، هر لحظه در معرض انتقام الهی و نیازمند بازگشت هر چه سریع تر به سوی خداوند
ففرّوا إلی اللّه
در آیات پیشین انتقام الهی در مورد اقوام کفرپیشه مطرح شده بود. احتمال دارد مخاطب آیه شریفه، کافران باشند که شدیداً در معرض کیفر الهی قرار دارند و نیازمند آن هستند که در اولین فرصت به سوی خداوند شتاب گیرند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - ابراهیم - 14 - 15 - 8
8- کافرانی که در برابر بینات و برهان های روشن انبیا لجاجت کرده و در مقابل آنان ایستادند ، مردمانی جبّار و منحرف بودند .
و قال الذین کفروا لرسلهم لنخرجنّکم . .. و خاب کلّ جبّار عنید
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - روم - 30 - 55 - 9
9 - کافران ، گرفتار کجروی و کج اندیشی مداوم اند .
کذلک کانوا یؤفکون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - جن - 72 - 14 - 5
5 - عدالت خواهی و حق طلبی ، از اوصاف مسلمانان و پیرو قرآن و ظلم و انحراف از مسیر حق ، از اوصاف کافران
و أنّا منّا المسلمون و منّا الق_سطون
ص: 171
با توجه به معنای<قَسْط> (جور) و نیز تقابل <قاسطون> با <مسلمون>، مطلب یاد شده به دست می آید.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 178 - 10
10 _ کافران با کفر خویش ، حیات و عمر خود را تباه می سازند .
انّما نملی لهم لیزدادوا اثماً و لهم عذاب مهین
عمر طولانی اگر ثمری جز افزایش گناه و گرفتار شدن به عذاب الهی نداشته باشد، عمری تباه و سرمایه ای نابود شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 56 - 2
2 _ کفرپیشگانی که بر پیمانشان با پیامبر ( ص ) وفادار نماندند از پست ترین جنبندگان هستند .
إن شر الدواب . .. الذین عهدت منهم ثم ینقضون
<الذین عهدت منهم> می تواند بدل و یا عطف بیان برای <الذین کفروا> در آیه قبل باشد، و نیز می تواند مبتدا و خبر آن <فاما تثقفنهم . .. > در آیه بعد باشد. برداشت فوق بر اساس احتمال اول است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 52 - 1
1 - کافران به وقت زنده شدن و حضور به پیشگاه پروردگار ، به شدت اظهار تأسف و حسرت می کنند .
إلی ربّهم ینسلون . قالوا ی_ویلنا
<یاویلنا> (ای وای بر ما) در جایی به کار می رود که حادثه ای مصیبت بار و تأسف آور، پدید آمده باشد و از آن اظهار تأسف شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 127 - 8،10
8- پیامبر ( ص ) ، به خاطر حق ناپذیری کافران ، بسیار محزون و اندوهگین بود .
و لاتحزن علیهم
10- دلداری و تسلی خداوند به پیامبر ( ص ) در غم او بر کفرورزی و حق ناپذیری کافران
و لاتحزن علیهم
ص: 172
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 68 - 24
24 _ طغیانگران و کفرپیشگان ، شایسته دلسوزی نیستند .
فلاتأس علی القوم الکفرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 88 - 10
10- کافران و مشرکان حق ناپذیر ، شایسته دلسوزی نیستند .
لاتمدّنّ عینیک . .. و لاتحزن علیهم
حزن و اندوه پیامبر(ص) درباره کافران و مشرکان _ همان گونه که مفسران گفته اند _ به خاطر حق ناپذیری آنان بود. نهی شدن پیامبر(ص) از اندوه برای آنان، ممکن است از این جهت باشد که آنان ارزش چنین اندوهی را ندارند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - کهف - 18 - 6 - 8،9
8- اندوهناک بودن پیامبر ( ص ) بر حال کافران ، در پیشگاه خداوند ، حالتی ستوده و فراتر از حدّ انتظار است .
فلعلّک ب_خع نفسک علی ءاث_رهم إن لم یؤمنوا به_ذا الحدیث أسفًا
آیه شریف، گرچه پیامبر(ص) را از این که به سبب اندوه، خود را به هلاکت و مشقّت بیندازد، برحذر داشته است، ولی با عنایتی لطیف، از آن، تقدیر کرده است; زیرا، اصل تأسّف خوردن را مذموم ندانسته، بلکه مرحله ای از آن را غیر لازم شمرده است.
9_ تأسف خوردن بر حال کافران و سرنوشت بد آنان ، حالت قابل تحسین است .
فلعلّک ب_خع نفسک علی ءاث_رهم . .. أسفًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 3 - 1
1 - نگرانی و اندوه شدید پیامبر ( ص ) به خاطر عدم گرایش کافران به ایمان
لعلّک ب_خع نفسک ألاّیکونوا مؤمنین
واژه <لعلّ> در مواردی که انتظار وقوع امر ناخوشایندی می رود به معنای اشفاق و بیم داشتن است و <بَخْع> (مصدر <باخع>) نیز به معنای تباه ساختن و از بین بردن می باشد. بنابراین <لعلّک باخع نفسک>; یعنی، بیم آن می رود که تو جان خویش را تباه سازی. از این رو معلوم می شود که پیامبر(ص) از این که کافران ایمان نمی آوردند، چنان اندوهگین می شد که ترس آن می رفت که جان خویش را از دست بدهد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 70 - 1
1 - حزن و اندوه پیامبر ( ص ) بر حال کافران ، علی رغم مکر و توطئه آنان علیه آن حضرت
ص: 173
و لاتحزن علیهم و لاتکن فی ضیق ممّا یمکرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - فاطر - 35 - 8 - 13،14
13 - توصیه خداوند به پیامبر ( ص ) ، مبنی بر حسرت و اندوه نداشتن بر گمراهی کافران
فلاتذهب نفسک علیهم حسرت
14 - حسرت و اندوه شدید و همه جانبه پیامبر ( ص ) ، بر انحراف و گمراهی مردم کافر
فلاتذهب نفسک علیهم حسرت
آمدن <حسرات> به صورت جمع به جای <حسرت>، بر کثرت و چند جانبه بودن آن دلالت می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 93 - 11
11 _ اندوهناک شدن بر هلاکت کفرپیشگان لجوج ، حتی در صورت خویش و هموطنی با آنان ، امری نکوهیده و ناروا
فکیف ءاسی علی قوم کفرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 77 - 6
6 - شکستگی و حزن و اندوه بی پایان ، فرجام نهایی کافران و مستکبران
حتّی إذا فتحنا . .. إذا هم فیه مبلسون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 6 - 1
1 - انذار های پیامبر ( ص ) در منکرانِ قرآن و کافران به آن ، بی تأثیر بود .
إن الذین کفروا سواء علیهم ءأنذرتهم أم لم تنذرهم
<انذار> (مصدر انذرت) به معنای خبر دادن و مطلع ساختن از چیزی است که باید از آن ترسید و دوری کرد.
ص: 174
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - یوسف - 12 - 110 - 4
4_ پیامبران ، کفرپیشگان امت خویش را به نزول عذاب های الهی هشدار می دادند .
و ظنوا أنهم قد کذبوا
ضمیرهای جمع در جمله <ظنوا . ..> به <الذین> در آیه قبل برمی گردد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 3 - 12
12- گرفتار شدن به سرنوشت شوم ، تهدید خداوند به کافرانِ هدایت ناپذیر
ذرهم . .. فسوف یعلمون
براشت فوق، بنابراین احتمال است که مفعولٌ به و متعلق علم در <یعلمون> عاقبت امر و سرنوشت آنان باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 34 - 10
10- کافران منکر حقانیت قرآن ، به عذاب استیصال تهدید شدند .
هل ینظرون إلاّ أن تأتیهم المل_ئکه أو یأتی أمر ربّک کذلک فعل الذین من قبلهم . ..
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - اسراء - 17 - 10 - 4
4- تهدید کافران به عذاب دوزخ ، بشارتی به مؤمنان است .
و یبشّر المؤمنین . .. و أن الذین لایؤمنون بالأخره أعتدنا لهم عذابًا ألیمًا
جمله <و أن الذین لایؤمنون بالأخره> عطف بر جمله <أن لهم أجراً کبیراً> است; یعنی، خدا دو بشارت به مؤمنان می دهد: 1- اجر بزرگ برای آنان، 2- آماده کردن عذاب برای کافران.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - طه - 20 - 135 - 2
2- بیم دادن کافران از خطر هلاکت با عذابی از جانب خداوند ، از وظایف پیامبر ( ص )
و لو أنّا أهلکن_هم بعذاب . .. قل کلّ متربّص فتربّصوا فستعلمون
<تربص> به معنای <انتظار> است (مصباح). فرمان <قل> به پیامبر(ص)، بیانگر وظیفه داشتن آن حضرت در ابلاغ این نکته به کافران است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 109 - 10،11
10- پیامبر ( ص ) ، مشرکان و کافران حق ناپذیر را به عذاب الهی تهدید کرد .
إن أدری أقریب أم بعید ما توعدون
برداشت یاد شده مبتنی بر این است که مقصود از <ماتوعدون>، عذاب الهی در دنیا و یا آخرت باشد.
11- پیامبر ( ص ) ، پیروزی اسلام را به مشرکان و کافران حق ناپذیر یادآور شد و شکستشان را به آنان هشدار داد .
ص: 175
و إن أدری أقریب أم بعید ماتوعدون
برداشت یاد شده مبتنی بر این است که مقصود از <ماتوعدون> پیروزی اسلام و شکست جبهه شرک و کفر باشد. گفتنی است که جمله <أنّ الأرض یرثها عبادی الصالحون> در آیه 105 مؤید همین دیدگاه است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 71 - 6
6 - همراهی مؤمنان با پیامبر ( ص ) در تبلیغ دین و انذار کافران
و یقولون متی ه_ذا الوعد إن کنتم ص_دقین
از این که کافران، در درخواست خود مؤمنان را مورد خطاب قرار داده اند، استفاده می شود که پیروان پیامبر(ص) نیز در تبلیغ دین و دفاع از آن، شرکت گسترده داشته اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - سبأ - 34 - 9 - 4
4 - هشدار خداوند به کافران به عالم آخرت ، مبنی بر این که آنان در احاطه کامل مأموران الهی اند .
الذین لایؤمنون بالأخره . .. أفلم یروا إلی ما بین أیدیهم و ما خلفهم
<فا> در <أفلم یروا> تفریع بر <بل الذین لایؤمنون. ..> است. توجه دادن به این که پشت سرشان آسمان و زمین است، کنایه از احاطه مأموران الهی (آسمان _ زمین) بر آنان است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - فاطر - 35 - 23 - 1
1 - مسؤولیت پیامبر ( ص ) در برابر مشرکان و کافران لجوج و حق ناپذیر در صدراسلام ، تنها انذار و هشدار بود .
و ما أنت بمسمع من فی القبور . إن أنت إلاّ نذیر
حصر در این آیه _ با توجه به آیات پیشین _ از نوع حصر اضافی و در ارتباط با کافران و مشرکان لجوج است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - فاطر - 35 - 37 - 10
10 - آمدن نذیر و هشدار دهنده از جانب خداوند در دنیا ، برای کافران محکوم به دوزخ
و جاءکم النذیر
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - صافات - 37 - 73 - 1،2،3
1 - نگریستن به فرجام کافرانِ انذار شده از سوی رسولان پیشین ، توصیه خداوند به پیامبر اسلام ( ص )
فانظر کیف کان ع_قبه المنذرین
2 - کافران لجوج انذار شده از سوی رسولان الهی ، به سرنوشت شومی دچار شدند .
فانظر کیف کان ع_قبه المنذرین
توصیه خداوند به نگریستن در سرنوشت کافرانِ لجوجِ انذار شده از سوی پیامبران، گویای این حقیقت است که سرنوشت آنان، چنان شوم بوده که می تواند مایه درس آموزی و شایسته دقت و مطالعه باشد.
ص: 176
3 - لزوم تأمل و اندیشه در سرنوشت شوم کافران متعصب و لجوجی که از سوی پیامبران پیشین انذار شده اند .
و لقد أرسلنا فیهم منذرین . فانظر کیف کان ع_قبه المنذرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - صافات - 37 - 177 - 3
3 - کافران و مشرکان تهدید شده به عذاب الهی ، از پیش انذار و اخطار شده و اتمام حجت شده بودند .
فساء صباح المنذرین
منظور از <منذرین> (اخطار شدگان) کافران و مشرکان اند. این تعبیر می رساند که آنان از سوی پیامبراسلام و قرآن، انذار و اخطار شده بودند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 3 - 15
15- قرآن ، پیام دار انذار و هشدار به کافران
تنزیل الکت_ب . .. و الذین کفروا عمّا أُنذروا معرضون
از ارتباط این آیه با آیه قبل _ که در آن مسأله نزول کتاب مطرح شده _ استفاده می شود که روی گردانی کافران، از انذارهایی است که در متن <کتاب> صورت گرفته است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - ق - 50 - 2 - 1
1_ شگفتی بیجای کافران ، از آمدن فردی از جنس خودشان ، برای انذار ایشان
بل عجبوا أن جاءهم منذر منهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ذاریات - 51 - 59 - 5
5 - قوت کاستی ناپذیر خداوند ، نویدی به مؤمنان و تهدیدی برای کافران است .
ذوالقوّه المتین . فإنّ للذین ظلموا ذنوبًا مثل ذنوب
تأکید بر قدرت الهی (ذوالقوّه المتین) از یک سو نوید به عبادت گران و از سوی دیگر تهدید برای ظالمانی است که در کیفر الهی استعجال دارند و مهلت الهی را به معنای ضعف او می پندارند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - ملک - 67 - 25 - 6
6 - همراهی مؤمنان با پیامبر ( ص ) ، در تبلیغ دین و انذار کافران
إن کنتم ص_دقین
از این که در درخواست کافران، مؤمنان مورد خطاب قرار گرفته اند، استفاده می شود که پیروان پیامبراسلام(ص) نیز در تبلیغ دین و دفاع از آن، شرکت گسترده ای داشته اند.
ص: 177
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - کهف - 18 - 59 - 6
6- گرفتاری به عذاب هلاکت بار ، هشدار خداوند به گنه کاران و کافران و ستم پیشگان عصر بعثت بود .
و تلک القری أهلکن_هم لمّا ظلموا و جعلنا لمهلکهم موعدًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - مریم - 19 - 74 - 3
3- خداوند ، کافران صدراسلام را به عذاب استیصال تهدید کرد .
و إذا تتلی . .. قال الذین کفروا ... و کم أهلکنا قبلهم من قرن
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - مریم - 19 - 84 - 5
5- خداوند ، کافران لجوج عصر بعثت را به عذاب دنیوی در زمانی مناسب هشدار داد .
فلاتعجل علیهم إنّما نعدّ لهم عدًّا
عبارت <إنّما نعدّ لهم عدّاً> حاوی مفهوم تعلیل است; یعنی، هدف بالا رفتن ارقام است و روزی، شمارش به نقطه مورد نظر خواهد رسید و پس از آن، عذاب حتمی خواهد بود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - مریم - 19 - 98 - 5
5- خداوند ، کافران و مشرکان متعصب و سرسخت عصر بعثت را به نابودی و عذاب استیصال ، تهدید کرد .
و تنذر به قومًا لدًّا . و کم أهلکنا قبلهم من قرن
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - حج - 22 - 47 - 1
1 - تهدید شدن کافران و تکذیب گران عصر بعثت ، به عذاب استیصال
و إن یکذّبوک . .. و یستعجلونک بالعذاب
<ال> در <العذاب> برای عهد و اشاره به عذابی است که به مشرکان تکذیب گر وعده داده شده بود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - حج - 22 - 55 - 5
5 - تهدید کفرپیشگان صدراسلام به عذاب استیصال
أو یأتیهم عذاب یوم عقیم
مراد از <عذاب> در جمله فوق عذاب استیصال است. اضافه <عذاب> به <یوم>، اضافه ظرفیه و به تقدیر <عذاب فی یوم عقیم> می باشد. <عقیم> نیز صفت <یوم> و به معنای نازا است. توصیف <یوم> به <عقیم>، بدان جهت است که روزی که عذاب استیصال نازل شود، آن روز، آخرین روز زندگی کافران خواهد بود و برای آنان روز دیگری در پی نخواهد آمد.
ص: 178
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 4 - 3
3- هشدار خداوند به کافران هدایت ناپذیر مکه ، مبنی بر اینکه مهلت دادن به آنان به معنای تداوم بخشیدن به زندگیشان نیست ; بلکه همواره در معرض هلاکتند .
ربما یودّ الذین کفروا لو کانوا مسلمین. ذرهم ... فسوف یعلمون. و ما أهلکنا من قریه
ذکر این آیه، پس از تهدید <فسوف یعلمون> احتمالاً برای دفع اشکال مقدر می باشد و آن اشکال این است که: کفار پس از مهلت یافتن با امر <ذرهم یأکلوا . ..> چنین نپندارند که زندگیشان ادامه دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 34 - 13
13- هشدار خداوند به کافران استهزاگر مکه
هل ینظرون إلاّ أن تأتیهم المل_ئکه . .. کذلک فعل الذین من قبلهم ... فأصابهم سیئات
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - فصلت - 41 - 53 - 1
1 - هشدار خداوند به کفار مکه ، مبنی بر پیروزی نزدیک مسلمانان بر آنان
سنریهم ءای_تنا فی الأفاق و فی أنفسهم
برداشت یاد شده مبتنی بر این نکته است که مراد از ضمیر <هم> _ به قرینه آیه قبل (ثمّ کفرتم) _ کفار مکه بوده و مقصود از <آفاق> نواحی زمین و از <أنفس> مردم سرزمین جزیره العرب باشد. بنابر این جمله <سنریهم آیاتنا فی الآفاق و فی أنفسهم> می تواند اشاره به پیروزی مسلمانان بر کافران داشته باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 10 - 14
14 - رعایت انصاف و حقوق مالی انسان ها ، حتی کافران ، در احکام شریعت
و ءاتوهم ما أنفقوا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 117 - 1،3،5،7،10
1 _ آنچه اهل کفر در این دنیا انفاق می کنند ، همچون باد سرد سُوزانی است که بر زراعت قوم ستمکارِ بر خویش بوزد و آن
ص: 179
را نابود سازد .
مثل ما ینفقون فی هذه الحیوه الدنیا . .. فاهلکته
3 _ تباهی امکانات مادی ، ثمره انفاق های کافران
مثل ما ینفقون فی هذه الحیوه الدنیا کمثل ریح فیها صرّ اصابت حرث قوم ظلموا انفسهم
5 _ بی ثمر بودن انفاق های اهل کفر ، نمونه ای از کارا نبودن امکانات مادّی ، در بی نیاز ساختن آنان از خدا
انّ الذین کفروا لن تغنی عنهم اموالهم . .. من اللّه ... مثل ما ینفقون ... کمثل ری
7 _ انگیزه کافران در انفاق های خویش ، رسیدن به زندگی پَست دنیاست . *
مثل ما ینفقون فی هذه الحیوه الدنیا
تقیید انفاق به حیات دنیا، می تواند گویای انگیزه کافران به انفاق در محدوده حیات دنیا باشد.
10 _ بی ثمری انفاق ( اعمال خیر ) و دستاورد های اهل کفر ، ناشی از عملکرد آنان است و نه از جانب خداوند .
مثل ما ینفقون فی هذه الحیوه الدنیا کمثل ریح فیها صرّ اصابت حرث قوم . .. و ما ظلم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 36 - 1،2،3
1 _ جوامع کفرپیشه همواره مهیای صرف دارایی های خویش برای جلوگیری از گسترش اسلام
إن الذین کفروا ینفقون امولهم لیصدوا
انفاق مال به معنای مصرف کردن دارایی و هزینه کردن آن است و مراد از <ینفقون>، به قرینه <سینفقونها>، که اخبار از تحقق سرمایه گذاری است، بیان حالت کافران می باشد. یعنی کافران برای جلوگیری از انتشار اسلام آماده سرمایه گذاری هستند و از انفاق مال دریغی ندارند.
2 _ خداوند مسلمانان را از سرمایه گذاری های کلان کافران قریش برای هجوم به مسلمانان و جلوگیری از گسترش اسلام آگاه ساخت .
فسینفقونها ثم تکون علیهم حسره ثم یغلبون
جمع مضاف <امولهم> دلالت بر عموم دارد ; یعنی تمامی داراییهایشان و این اشاره به پرداخت هزینه های فراوان است. گفتنی است توجه به سیاق آیه مورد بحث و آیات قبل این سخن مفسران را تأیید می کند که آیه شریفه درباره کفار قریش نازل شده است.
3 _ تلاش کافران و صرف هزینه های کلان برای جلوگیری از گسترش اسلام ، بی اثر است .
ثم تکون علیهم حسره
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - نحل - 16 - 28 - 9
9- کافران به هنگام مرگ ، تسلیم و منقاد می شوند .
الک_فرین . الذین تتوفّ_هم المل_ئکه ... فألقوا السلم
ص: 180
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - اسراء - 17 - 47 - 1
1- آگاهی کامل خداوند ، به هدف ها و انگیزه های کافران در گوش فرا دادن به کلمات پیامبر ( ص )
نحن أعلم بما یستمعون به
<با> در <بما> برای سببیت است. بنابراین معنای آیه چنین می شود: ما به غرض و انگیزه ای که کافران به خاطر آن به سخنان پیامبر(ص) گوش فرامی دهند علم داریم.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 70 - 8
8 - حق ستیزی ، انگیزه اصلی بیشتر کافران منکر قرآن و پیامبر ( ص ) بود ، نه ناشناخته بودن حقانیت آن دو برای آنها .
أم یقولون به جنّه . .. و أکثرهم للحقّ ک_رهون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 1 - 3
3 - کافران ، با همان انگیزه و ملاکی که به دشمنی با خدا برخاسته اند ، دشمن مؤمنان و جامعه اسلامی نیز خواهند بود .
عدوّی و عدوّکم
تکرار <عدوّ> و تقدم <عدوّی> بر <عدوّکم>، در حقیقت مؤمنان را متوجه این موضوع می کند که خویش را از دشمنیِ دشمنان خداایمن نپندارند; زیرا آنان با همان انگیزه و ملاک که دشمن خدایند، دشمن مؤمنان نیز هستند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - اسراء - 17 - 46 - 10
10- برخورد منکرانه کافران و مشرکان مکه با قرآن ، برخاسته از منطق و عقل نبود ; بلکه انگیزه نفسانی _ روانی داشت .
و إذا ذکرت ربّک فی القرءان وحده ولّوا علی أدب_رهم نفورًا
<نفرت> از مقولات نفسانی - روانی است. بنابراین موضع نفرت آلود مشرکان با قرآن، برخاسته از انگیزه های نفسانی - روانی آنان بود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
2 - آل عمران - 3 - 10 - 11
11 _ مال و اولاد کافران ، آنان را هرگز از آتش دوزخ و عذاب الهی دور نخواهد ساخت .
لن تغنی عنهم اموالهم و لا اولادهم من اللّه شیئاً
<من اللّه>، یعنی از عذاب الهی، به قرینه <اولئک هم وقود النار>.
ص: 181
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 116 - 1،2
1 _ اموال و فرزندان اهل کفر ، نمی تواند آنها را از کیفر خداوند برهاند .
انّ الذین کفروا لن تغنی عنهم اموالهم و لا اولادهم من اللّه شیئاً
<اغنی> هنگامی که با <عن> متعدی شود، به معنای <دفع> می آید. لذا <لن تُغنی>، یعنی نمی رهاند. (روح المعانی).
2 _ اموال و اولاد ، تنها تکیه گاه به هنگام ذلت و ابتلای به غضب الهی ، از دیدگاه اهل کفر
ضربت علیهم الذّلّه . .. و باءُو بغضب من اللّه ... انّ الذین کفروا لن تغنی
ظاهراً منظور از <الذین کفروا>، همان جناح اهل کتاب هستند که در آیات سابق وضعیت آنان بیان شد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 61 - 3
3 _ مسلمانان نباید در پذیرش صلح مطرح شده از سوی کافران هدفی جز دستیابی بهزندگی مسالمت آمیز با کافران داشته باشند . *
و إن جنحوا للسلم فاجنح لها
برداشت فوق با توجه به توضیح برداشت قبل به دست می آید. مقصود این است که مسلمانان نباید صلح را به خاطر تجدید قوا و مانند آن بپذیرند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 107 - 7
7 _ آسیب رساندن به جامعه اسلامی ، در رأس آرمان ها و اهداف منافقان و کافران
اتخذوا مسجداً ضراراً و کفراً
برداشت فوق با توجه به این است که در رأس همه اهداف <ضراراً> مطرح شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 3 - 5
5- خوردن ، لذت بردن و برخوردار شدن از متاع ها و لذت های دنیوی و غوطهور شدن در آرزو های واهی ، هدف و مقصد اعلای کافران است .
ذرهم یأکلوا و یتمتّعوا و یلههم الأمل
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - انشقاق - 84 - 23 - 2
ص: 182
2 - کافران ، تکذیب قرآن را ابزار رسیدن به اهدافی ساخته بودند که آن را اظهار نمی کردند .
بل الذین کفروا یکذّبون . و اللّه أعلم بما یوعون
از مصادیق <مایوعون>، نیت ها و مقاصدی است که کافران، تکذیب قرآن را وسیله رسیدن به آن مقاصد کرده بودند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - نساء - 4 - 54 - 2
2 _ همسویی اهل کتاب ( یهود ) با کافران و تصدیق عقاید آنان ، برخاسته از حسادتشان به پیامبر ( ص ) و مسلمانان
یقولون هؤلاء اهدی من الّذین امنوا سبیلا . .. یحسدون النّاس
جمله <ام یحسدون . .. > بیان علتی برای مسائل عنوان شده در آیه 51 است. و از جمله آنها، قضاوت ظالمانه و همسویی با کافران است. یعنی این قضاوت و همسویی، ناشی از حسادت یهود می باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 57 - 5
5 _ برخی از اهل کتاب همسو با کافران ، در رویارویی با اسلام
لاتتخذوا الذین . .. من الذین اوتوا الکتب من قبلکم و الکفار أولیاء
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 35 - 12
12 _ پیامبر(ص) وظیفه دار شناخت دقیق روحیات و ویژگیهای کافران و چگونگی موضعگیریهای آنها در برابر هدایت است.
و إن کان کبر . .. فلا تکونن من الجهلین
بیان ویژگی هدایت ناپذیری برخی کافران و لحن توبیخ گونه آیه نسبت به پیامبر(ص)، بیانگر این است که پیامبر(ص)، علی رغم میل به هدایت کردن همه مردم، باید واقعیت هدایت ناپذیری برخی از کفار را پذیرفته و آن را در برنامه های خود در نظر گیرد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 123 - 7
7 _ نرمش نشان ندادن به کافران و قطع طمع آنان از تعرض و سلطه بر مؤمنان ، امری لازم و ضروری است .
قتلوا الذین یلونکم من الکفار و لیجدوا فیکم غلظه
ص: 183
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - نبأ - 78 - 40 - 5
5 - توجّه دادن کافران به کمبود فرصت ، از راه کار های مبارزه قرآن با کفر
إنّا أنذرن_کم عذابًا قریبًا
جمله <یقول الکافر. ..> _ در ذیل آیه - گویای آن است که روی خطاب در <أنذرناکم>، با کافران است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 10 - 14
14 - رعایت انصاف و حقوق مالی انسان ها ، حتی کافران ، در احکام شریعت
و ءاتوهم ما أنفقوا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قلم - 68 - 14 - 1
1 - هشدار خداوند به پیامبر ( ص ) ، نسبت به اجابت خواسته های کافران تکذیب گر و سازش و مسامحه با آنان ، به صرف ثروت و نیروی انسانی بسیار آنان
و لاتطع کلّ حلاّف . .. أن کان ذا مال و بنین
برداشت یاد شده، مبتنی بر این نکته است که جمله <أن کان ذا مال . ..> متعلق به <لاتطع> باشد. گفتنی است در آغاز <أن> لام تعلیل در تقدیر است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 4 - 4
4- لزوم کشتن کافران و امان ندادن به آنان ، در میدان جنگ تا مرحله زمین گیرشدن دشمن
فضرب الرقاب حتّی إذا أثخنتموهم
آیه شریفه در مجموع بیانگر یکی از قوانین کارآمد و حیاتی در میدان جنگ است. خداوند، به رزمندگان مسلمان رهنمود داده است تا قبل از غلبه یافتن بر دشمن و زمین گیر ساختن او، اقدام به گرفتن اسیر نکنند; بلکه بی درنگ هر دشمنی که در مقابلشان قرار گرفت، بکشند.
ص: 184
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 123 - 7
7 _ نرمش نشان ندادن به کافران و قطع طمع آنان از تعرض و سلطه بر مؤمنان ، امری لازم و ضروری است .
قتلوا الذین یلونکم من الکفار و لیجدوا فیکم غلظه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 85 - 14
14- گذشت و برخورد کریمانه با دشمنان و کافران در ابتدای نهضت اسلامی و تبلیغات دینی ، امری لازم و بایسته است .
فاصفح الصفح الجمیل
نزول آیه فوق _ که از گذشت و عفو سخن به میان آورده است _ (در نیمه اول بعثت) و از جانب دیگر دستور به برخورد شدید با کافران و دشمنان در مدینه (نیمه دوم بعثت) می تواند بیانگر مطلب فوق باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 4 - 4
4- لزوم کشتن کافران و امان ندادن به آنان ، در میدان جنگ تا مرحله زمین گیرشدن دشمن
فضرب الرقاب حتّی إذا أثخنتموهم
آیه شریفه در مجموع بیانگر یکی از قوانین کارآمد و حیاتی در میدان جنگ است. خداوند، به رزمندگان مسلمان رهنمود داده است تا قبل از غلبه یافتن بر دشمن و زمین گیر ساختن او، اقدام به گرفتن اسیر نکنند; بلکه بی درنگ هر دشمنی که در مقابلشان قرار گرفت، بکشند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - فاطر - 35 - 45 - 7
7 - مصلحت بقای نسل انسان ها و حیات در زمین ، مهم تر از مصلحت عقوبت دنیایی بندگان گنه کار و کافران
و لو یؤاخذ اللّه الناس بما کسبوا ما ترک علی ظهرها من دابّه و ل_کن یؤخّرهم إلی أج
ص: 185
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 4 - 19
19- امت اسلامی ، موظّف به نبرد بی امان با جبهه کفر تا فرونشاندن شعله های شرارت آنان
فشدّوا الوثاق . .. حتّی تضع الحرب أوزارها
خطاب آیه، می تواند به امت اسلامی در همه زمان ها باشد; یعنی، هرگاه جبهه کفر با اسلام به ستیز برخاست، مسلمانان موظف اند تا مرحله خلع سلاح جبهه کفر به مبارزه ادامه دهند. این مطلب از ملاک هایی که آیه به دست داده است (أثخنتموهم ... تضع الحرب) استفاده می شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 14 - 9
9 - ناخوشایندی کافران و دگراندیشان ، نباید مانع اظهار حق در اصول دین و موجب دست برداشتن از مواضع اصولی در نهضت توحیدی شود .
فادعوا اللّه مخلصین له الدین و لو کره الک_فرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 88 - 2
2- پیامبر ( ص ) وظیفه دار متمرکز کردن تمامی توجه خویش به کافران برای هدایت آنان بدون توجه به امکانات فراوان دنیوی آنها
لاتمدّنّ عینیک إلی ما متّعنا به أزوجًا منهم
برای آیه فوق احتمالاتی ذکر شده است و برداشت فوق بر این احتمال است که مراد از <لاتمدّنّ عینیک إلی ما متّعنا به أزواجاً> این باشد که: به ذهنت خطور نکند که چرا کافران دشمن خدا از امکانات دنیوی زیادی برخوردار هستند؟ و با این فکر خود را به آن امکانات مشغول بکنی و از هدف اصلی باز بمانی; بلکه توجه خود را معطوف به خود آنان کن.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 4 - 7
7- لزوم اهتمام رزمندگان مسلمان ، به نابودی سپاه کفر در مرحله نخست و نیندیشیدن به دیگر منافع و غنایم *
ص: 186
حتّی إذا أثخنتموهم فشدّوا الوثاق
گرایش به گرفتن اسیر، در یک احتمال ناشی از برخی تمایلات منفعت طلبانه و غنیمت جویانه بوده است. از این جهت خداوند، رزمندگان را از آن منع کرده و به هدف اصلی توجه داده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - طه - 20 - 16 - 2
2 - باید کافران را از طمع در ایمان مردم مأیوس کرد و زمینه های موفقیت کافران در فریب مؤمنان را از بین برد .
فلایصدّنک عنها من لایؤمن بها
چنان که مفسران گفته اند: نهی <لایصدّنک> گرچه ظاهراً متوجه کافران است، ولی در حقیقت نهی از ایجاد سبب است; یعنی تو ای موسی _ و دیگر مؤمنان _ نباید به گونه ای عمل کنید که کافران بتوانند شما را از ایمان بازدارند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - سجده - 32 - 29 - 3
3 - ایمان کافران ، در قیامت ، ایمانی بی حاصل و غیر سودمند به حال آنان است .
یوم الفتح لاینفع الذین کفروا إیم_نهم
برداشت بالا، بنابراین احتمال است که مراد از <یوم الفتح> روز قیامت است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - یونس - 10 - 88 - 17
17 _ ایمان آوردن کافران ، به هنگام رویارویی با عذاب دردناک الهی ، بی ثمر بوده و مورد قبول خداوند واقع نخواهد شد .
و اشدد علی قلوبهم فلایؤمنوا حتی یروا العذاب الألیم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - دخان - 44 - 13 - 4
4- اظهار ایمان کافران ، در تنگنای عذاب ادعایی دروغین و غیر قابل اعتماد
أنّی لهم الذکری
برداشت بالا بنابراین نکته است که تعبیر <أنّی لهم الذکری> درصدد نفی اثر نباشد; بلکه در مقام تحلیل و تفسیر ادعای ایمان کافران در شرایط عذاب باشد، به این که اینان هر چند مدعی ایمان می شوند; اما آنان کجا و ایمان کجا؟ آنان راهی به سوی ایمان باز نگذاشته اند.
ص: 187
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 111 - 8
8 _ اگر مشیت خداوند تعلق گیرد کافران لجاجت پیشه و طغیانگر نیز ایمان خواهند آورد.
ما کانوا لیؤمنوا إلا أن یشاء الله
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 111 - 8
8 _ اگر مشیت خداوند تعلق گیرد کافران لجاجت پیشه و طغیانگر نیز ایمان خواهند آورد.
ما کانوا لیؤمنوا إلا أن یشاء الله
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 192 - 4،5،7
4 - ایمان ، از همگان حتی کفرپیشگان محارب پذیرفته است .
فإن انتهوا فإن اللّه غفور رحیم
برداشت فوق مبتنی بر این است که متعلق <إنتهوا> کفر و شرک باشد. بنابراین <فإن انتهوا ...>; یعنی، اگر کافران و مشرکان دست از کفر و شرک برداشتند و ایمان آوردند. بر این مبنا جمله <فإن اللّه ...> گویای دو معناست: 1_ پذیرش ایمان آنان، 2_ آمرزش خطاهای گذشته شان.
5 - در صورتی که کافران محارب ایمان آورند ، نباید بر خطا های پیشینشان ( کشتن مسلمانان ، فتنه انگیزی و . . . ) مورد مؤاخذه قرار گیرند .
فإن انتهوا فإن اللّه غفور رحیم
7 - آمرزش گناهان کافران محارب ، پس از ایمان آوردن آنان ، پرتوی از مغفرت و رحمت الهی است .
فإن انتهوا فإن اللّه غفور رحیم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 70 - 11
11 _ کفرپیشگان اگر ایمان آورند ، حتی در صورتی که علیه پیامبر ( ص ) جنگیده باشند ، مشمول رحمت و مغفرت الهی خواهند شد .
إن یعلم اللّه . .. یغفر لکم
ص: 188
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - فتح - 48 - 25 - 30
30- وجود مؤمنانی در نسل و صلب کافران مکه ، مانع نزول عذاب الهی بر آنان *
لولا رجال مؤمنون . .. لم تعلموهم ... لو تزیّلوا لعذّبنا الذین کفروا منهم عذابًا
برداشت یاد شده بدان احتمال است که مراد از مردان و زنان مؤمن در آیه شریفه، فرزندانی باشند که از کافران مکه تولد خواهند یافت و به ایمان خواهند گروید. آنچه مؤید این احتمال است، تعبیر <لم تعلموهم> و نیز <لو تزیّلوا> می باشد; زیرا <لو>ی امتناعیه، تفکیک ناپذیری نسل مؤمن از کافران عصر بعثت را می رساند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 81 - 4
4 _ ایمان به خدا ، پیامبر ( ص ) و قرآن ناسازگار با گزینش کافران برای دوستی و ولایت
و لو کانوا یؤمنون باللّه و النبی و ما أنزل إلیه ما اتخذوهم أولیاء
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 81 - 4
4 _ ایمان به خدا ، پیامبر ( ص ) و قرآن ناسازگار با گزینش کافران برای دوستی و ولایت
و لو کانوا یؤمنون باللّه و النبی و ما أنزل إلیه ما اتخذوهم أولیاء
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - کافرون - 109 - 6 - 5
5 - پیامبر ( ص ) ، دعوت برخی کافران را به ترک شرک و بت پرستی ، بی ثمر دانست و آنها را به حال خود ر ها ساخت .
لکم دینکم
ص: 189
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - فصلت - 41 - 27 - 5
5 - بدترین عمل کافران ، مبارزه با قرآن و تلاش در جهت محروم ساختن مردم از دستیابی به معارف آن است .
و قال الذین کفروا لاتسمعوا . .. و لنجزینّهم أسوأ الذی کانوا یعملون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
1 - بقره - 2 - 41 - 8
8 - بنی اسرائیل در صورت کفر به قرآن ، نکوهیده ترین و ناشایسته ترین کافران در پیشگاه خداوند خواهند بود .
و لاتکونوا أول کافر به
برداشت فوق مبتنی بر دو مقدمه روشن است: 1 _ <أول> بودن در جمله <و لاتکونوا . ..> به اعتبار رتبه و منزلت است، نه به لحاظ زمان; 2 _ <أول> بودن قید توضیحی است، نه احترازی. بر این اساس جمله <و لاتکونوا ...>; یعنی، و به قرآن کافر نشوید که در این صورت اولین رتبه کفر از آن شما خواهد بود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - ملک - 67 - 28 - 3
3 - کافران ، در آرزوی مرگ پیامبر ( ص ) و مؤمنان و شکست اسلام به سر می بردند .
قل أرءیتم إن أهلکنی اللّه و من معی
مفسران (صاحب مجمع البیان، تفسیر کبیر و. ..) نوشته اند: این آیه و آیات مشابه آن (مانند آیه 30 سوره <طور> و آیه 12 سوره <فتح>)، اشاره به این حقیقت تاریخی دارد که کافران و مشرکان، پیوسته در آرزوی مرگ پیامبر(ص) و مؤمنان و در نتیجه شکست کامل اسلام، به سر می بردند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - عنکبوت - 29 - 4 - 5
5 - کافران ، مردمی بدکارند .
أم حسب الذین یعملون السیّئات أن یسبقونا
ص: 190
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - حشر - 59 - 11 - 2
2 - منافقان ، برادر کافران و دارای رمز و راز با ایشان
الذین نافقوا یقولون لإخونهم الذین کفروا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 24 - 5
5_ مؤمنان و موحدان ، هرگز همسان کافران و مشرکان نخواهند بود ، همان طور که بینایان و شنوایان هم طراز کران و کوران نمی باشند .
هل یستویان مثلاً
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 24 - 5
5_ مؤمنان و موحدان ، هرگز همسان کافران و مشرکان نخواهند بود ، همان طور که بینایان و شنوایان هم طراز کران و کوران نمی باشند .
هل یستویان مثلاً
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 54 - 9
9 _ عشق به خدا و محبوب وی شدن ، فروتنی در برابر اهل ایمان و سرفرازی در مقابل کافران ، از صفات مؤمنان واقعی
فسوف یأتی اللّه بقوم . .. اعزه علی الکفرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 73 - 4
4 _ لزوم برخورد شدید و بدون ترحم ، با کافران و منافقان حق ستیز
و اغلظ علیهم
ص: 191
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 156 - 3
3 _ شکست در پیکار احد ، زمینه ساز هجوم تبلیغاتی کافران و یا منافقان ، علیه اسلام ، پیامبر ( ص ) و مسلمانان
یا ایّها الّذین امنوا لا تکونوا کالّذین کفروا و قالوا لاخوانهم . .. ما ماتوا و م
کشته شدن عدّه ای از مسلمانان در جنگ احد باعث شده بود که کافران و یا منافقان، که با حضور در صحنه احد مخالف بودند، ماجرای احد و کشته های فراوان آن را حربه تبلیغاتی علیه پیامبر (ص) قرار دهند. آنان می گفتند اگر نظر ما را می پذیرفتند و همراه پیامبر (ص) خارج نمی شدند، این حوادث ناگوار پیش نمی آمد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - قمر - 54 - 51 - 2
2 - کافران ، در طول تاریخ دارای فرجامی مشابه و خصلت ها و مواضعی همگون
و لقد أهلکنا أشیاعکم
<أشیاع> جمع <شیعه> است و در این جا معادل امثال و اشباه به کار رفته است; یعنی، امثال شما در کفر و الحاد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - صافات - 37 - 173 - 5
5 - بشارت و دلداری خداوند به پیامبر ( ص ) و مؤمنان ، در خصوص پیروزی نهایی آنان بر کافران و مشرکان
و لقد سبقت کلمتنا لعبادنا المرسلین . .. و إنّ جندنا لهم الغ_لبون
برداشت یاد شده از آن جا است که آیات شریفه _ که در شرایط دوران مکه نازل شده است _ در صدد دلداری به پیامبر(ص) و ایمان آورندگان به آن حضرت و نیز بشارت پیروزی به آنان است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 8 - 3
3- ذلت و ناکامی نهایی کافران ، نویدی به مؤمنان مجاهد
و الذین کفروا فتعسًا لهم و أضلّ أعم_لهم
با توجه به ارتباط آیات _ که جهت گیری اصلی آن، دعوت از مؤمنان به جهاد در راه خدا علیه کافران است _ از جمله <فتعساً. ..> مطلب بالا استفاده می شود.
ص: 192
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - قصص - 28 - 85 - 5
5 - نوید خداوند به پیامبر ( ص ) مبنی بر دگرگون ساختن وضع مکه و غلبه دادن توحید و ایمان بر شرک و کفر ( به هنگام بازگرداندن مجدد وی به آن شهر )
لرادّک إلی معاد
<معاد> در آیه، نکره موصوفه است که صفت آن حذف شده و تقدیر آن چنین است: <لرادُّک إلی معاد غیر ما هو الآن; ترا به شهری بازمی گرداند که وضع آن غیر از وضعی باشد که الآن دارد>. بنابراین تعبیر یاد شده به بازگشت فاتحانه پیامبر(ص) به مکه و دگرگون شدن اوضاع آن شهر با ورود آن حضرت اشاره دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قلم - 68 - 5 - 1
1 - بشارت به پیروزی پیامبراسلام ( ص ) بر کافران
فستبصر
آیه شریفه، بشارت و تهدید است; بشارت پیروزی پیامبراسلام (فستبصر) و تهدید کافران به شکست و نابودی (و یبصرون).
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قلم - 68 - 16 - 2
2 - پیشگویی قرآن و بشارت خداوند به شکست خفّت بار کافران تکذیب گر
سنسمه علی الخرطوم
برخی از مفسران، بر این عقیده اند که آیه شریفه درصدد پیشگویی و بشارت به شکست ذلّت بار کافران در جنگ های آتی است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - سجده - 32 - 27 - 9
9 - کافران ، از سوی خداوند ، به خاطر بصیرت نیافتن از مشاهده آیات گسترده الهی در زمین ، سرزنش شده اند .
أوَلم یروا أنّا نسوق . .. فنخرج ... تأکل منه... أفلایبصرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 197 - 3
3 _ توان و امکانات مادی کافران ، دلیلی بر حقّانیّت آنان نیست .
لا یغرّنک تقلّب الّذین کفروا فی البلاد. متاع قلیل ثمّ ماویهم جهنّم
ص: 193
تصریح به اندک بودن بهره مندی کافران در دنیا و یادآوری فرجام شوم آنان، اشاره به این معنا دارد که شوکت ظاهری آنان، نه به خاطر تقرّبشان در پیشگاه خداوند است و نه نشانه حقانیّت آنان.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 10 - 2
2 - بغض و دشمنی شدید کافران حق ناپذیر با خویشتن در قیامت
من مقتکم أنفسکم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 10 - 3
3 - بغض و دشمنی خداوند با کافران حق ناپذیر ، بیشتر و شدیدتر از بغض و دشمنی کافران نسبت به خویشتن است .
لمقت اللّه أکبر من مقتکم أنفسکم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - شوری - 42 - 8 - 7
7 - جهان ، هیچ گاه خالی از کافران نخواهد بود .
و لو شاء اللّه لجعلهم أمّه وحده
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
4 - مائده - 5 - 80 - 9
9 _ روابط ولایی و دوستی بنی اسرائیل با کافران عامل کفرورزی و گرفتاری آنان به لعنت خدا و پیامبران
لعن الذین کفروا . .. تری کثیراً منهم یتولون الذین کفروا
مضمون آیه مورد بحث یعنی پذیرش ولایت مشرکان بیان مصداقی دیگر از عصیان و تجاوزگری بنی اسرائیل است. بنابراین پذیرش ولایت مشرکان نیز از عوامل کفرپیشگی و گرفتاری به لعنت الهی است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 194
4 - مائده - 5 - 81 - 2،3
2 _ روابط ولایی و دوستانه بنی اسرائیل عصر پیامبر ( ص ) با کافران
ما اتخذوهم أولیاء
3 _ بنی اسرائیل در صورت ایمان به خدا ، پیامبر ( ص ) و قرآن خود را به ولایت و دوستی کافران آلوده نمی ساختند .
و لو کانوا یؤمنون باللّه و النبی و ما أنزل إلیه ما اتخذوهم أولیاء
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - یونس - 10 - 86 - 4
4 _ بنی اسرائیل ، مایل نبودند در سرزمین کفر و در جوار کافران ، زندگی کنند .
و نجنا برحمتک من القوم الکفرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - یونس - 10 - 86 - 1
1 _ درخواست مؤمنان قوم موسی از خداوند ، برای نجات از گروه کفرپیشه
ربنا لا تجعلنا فتنه . .. و نجنا برحمتک من القوم الکفرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 8 - 1،2
1 _ مشاهده نزول فرشتگان بر پیامبر(ص)، درخواست نابجا و بهانه جویانه کافران
و قالوا لو لا أنزل علیه ملک و لو أنزلنا ملکا لقضی الأمر
2 _ گریز کفرپیشگان بهانه جو از ایمان به پیامبر(ص)، با درخواست معجزاتی غیرعملی
و لو أنزلنا ملکا لقضی الأمر ثم لا ینظرون
حرف <لو> غالباً در مواردی به کار گرفته می شود که شرط، امری غیر عملی باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 9 - 2،3،10
2 _ درخواست نزول فرشته به عنوان پیامبر، از بهانه های کفرپیشگان
و لو جعلنه ملکا
جمله <و لو جعلناه ملکا . .. >، می تواند منقطع از آیه قبل بوده و جواب از درخواست دیگر کفار، که فرستادن فرشته به عنوان پیامبر است، باشد.
3 _ گریز کفرپیشگان بهانه جو از ایمان به پیامبر(ص)، با درخواست معجزاتی غیرعملی
و لو جعلنه ملکا لجعلنه رجلا
ص: 195
10 _ بقای مغالطه کاری و بهانه جوییهای کافران، حتی در صورت انتخاب پیامبر از میان فرشتگان
و لو جعلنه ملکا لجعلنه رجلا و للبسنا علیهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 106 - 5
5 _ بهانه جویی و اتهام کافران نباید سبب نگرانی و تزلزل مؤمنان گردد.
و لیقولوا درست . .. اتبع ما أوحی الیک
فرمان به اتباع از وحی، پس از اشاره به شبهات کافران، تأکیدی بر لزوم استقامت مؤمنان در برابر شبهات کافران است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - اسراء - 17 - 94 - 2
2- بشر بودن رسولان الهی ، تنها دستاویز عمده برای بهانه جویی های مخالفان کافر و مشرک جهت ایمان نیاوردن به آنان
و قالوا لن نؤمن لک حتی . .. إلاّ أن قالوا أبعث الله بشرًا رسولاً
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - طه - 20 - 51 - 7
7 - تاریخ گذشتگان و تحلیل آن ، دست آویز کافران و ناباوران به معارف الهی ، برای رد و انکار ایمان و توحید
قال فما بال القرون الأُولی
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - فرقان - 25 - 32 - 1
1 _ تدریجی نازل شدن قرآن ، بهانه و دستاویز کافران برای مخالفت با آن
و قال الذین کفروا لولا نزّل علیه القرءان جمله وحده
مجموعه اشیای به هم پیوسته و بدون فاصله از هم را <جمله> گویند. بنابراین <جمله> در آیه شریفه، به معنای <مجتمعاً> (باهم و دسته جمعی) می باشد (مفردات راغب).
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - فرقان - 25 - 33 - 7
7 _ خداوند ، همواره حامی پیامبر ( ص ) در برابر بهانه تراشی ها و سخنان شبهه آلود و باطل کفار و دشمنان
و لایأتونک بمثل إلاّ جئن_ک بالحقّ و أحسن تفسیرًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 68 - 5
5 - تحقق نیافتن قیامت پس از گذشت زمان ها و اعصار طولانی ، دستاویز کافران برای انکار آن
إن ه_ذا إلاّ أس_طیر الأوّلین
طرح پیشینه طولانی عقیده به معاد، ظاهراً تلاشی است از سوی کافران برای بیان این که اگر واقعاً وعده رستاخیز حق بود، باید تاکنون محقق می شد.
ص: 196
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - قصص - 28 - 48 - 3،5،8
3 - کفرپیشگان حق ستیز ، منکر آسمانی بودن قرآن به بهانه عدم نزول دفعی آن
قالوا لولا أُوتی مثل ما أُوتی موسی
مقصود از <ما أُوتی موسی> تورات است که یکباره نازل شده بود; یعنی، چرا قرآن مانند تورات، یکباره نازل نشده است؟
5 - نزول دفعی قرآن همانند تورات ، شرط پیشنهادی کافران برای قبول رسالت پیامبر ( ص )
فلمّا جاءهم الحقّ من عندنا
8 - انکار پیشین تورات از سوی کافران ، نشانه بهانه جویی و عدم صداقت آنان در پیشنهاد خویش
أوَلم یکفروا بما أُوتی موسی من قبل
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - روم - 30 - 55 - 8
8 - کافران ، در قیامت بهانه می آورند که در دنیا ، فرصت لازم را برای ایمان آوردن نداشته اند . *
و یوم تقوم الساعه یقسم المجرمون ما لبثوا غیر ساعه
برداشت بالا، بنابراین احتمال است که مکانی که کافران مجرم، از آن سخن می گویند، دنیا باشد و مرادشان از بیان چنین نکته ای، با ذکر قسم، به قرینه آیه پنجاه و هفت <فیومئذ لاینفع الذین ظلموا معذرتهم> عذرخواهی و یا بهانه تراشی باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - فصلت - 41 - 44 - 10
10 - پیامبر ( ص ) ، موظف به بیان فواید و آثار قرآن ، در پاسخ به بهانه جویی های کافران
و لو جعلنه . .. ءاْعجمیّ و عربیّ قل هو للذین ءامنوا هدًی و شفاء
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - تغابن - 64 - 6 - 4
4 - بشر بودن پیامبران ، بهانه و دستاویز کافران برای کفر و روی گردانی از تعالیم دین
فقالوا أبشر یهدوننا فکفروا و تولّوا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - ملک - 67 - 25 - 2،7
2 - روشن نبودن زمان برپایی قیامت ، دستاویز کافران برای انکار آن
و یقولون متی ه_ذا الوعد
7 - پرسش بهانه جویانه کافران ، درباره زمان برپایی قیامت ، ناشی از خوی لجاجت ، استکباری و حق گریزی آنان بوده است .
بل لجّوا فی عتوّ و نفور . .. و یقولون متی ه_ذا الوعد إن کنتم ص_دقین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 197
19 - مدثر - 74 - 53 - 1
1 - مشروط دانستن ایمان به رسالت پیامبر ( ص ) ، به نازل شدن نامه های سرگشاده از سوی خداوند در تأییدِ آن ، بهانه ای از سوی کافران بود .
بل یرید کلّ امریء منهم . .. کلاّ
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قیامه - 75 - 5 - 1
1 - انکار و زیر سؤال بردن برپایی قیامت ، بهانه کافران برای انجام هرگونه فسق و فجور
أیحسب الإنس_ن ألّن نجمع عظامه . .. بل یرید الإنس_ن لیفجر أمامه
<فجور> (مصدر <یفجر>) به معنای فسق (صحاح اللغه) و لام در <لیفجر> برای تعلیل است. <أمام> اسم مکان و در این آیه مجازاً در زمان مستقبل _ که مفید استمرار است _ استعمال شده است. بنابراین مفاد آیه چنین می شود: <بلکه انسان می خواهد تا راه فسق و فجور، برای همیشه به روی او باز باشد و آن را ادامه دهد و همین سبب انکار معاد از جانب او است>.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قیامه - 75 - 40 - 4
4 - استبعاد و تردید در توانایی خداوند ، مشکل و بهانه کافران در پذیرش مسأله معاد و احیای مردگان
ألیس ذلک بق_در علی أن یحیی الموتی
طرح مسأله توانایی خداوند بر احیای مردگان به صورت سؤال، نشان دهنده حقیقت یاد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 14 - 3
3 - روی گردانی کافران از قرآن ، به دلیل ناتوانی آنان از درک مفاهیم آن است و افسانه دانستن آن ، بهانه ای بیش نیست .
قال أس_طیر الأوّلین . کلاّ بل ران علی قلوبهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - یونس - 10 - 20 - 3
3 _ کفرپیشگان عصر بعثت _ علی رغم نزول پی در پی آیات و سوره های قرآن _ خواستار نزول معجزه ای دیگر بودند .
و یقولون لو لا أنزل علیه ءایه من ربه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - فرقان - 25 - 32 - 2
2 _ دسته جمعی و به یکباره نازل نشدن آیات قرآن بر پیامبر ( ص ) ، دلیل وحی نبودن آن در دیدگاه کافران صدراسلام
و قال الذین کفروا لولا نزّل علیه القرءان جمله وحده
ص: 198
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 47 - 2
2 - روزی رسان بودن خداوند برای بشر ، بهانه و دستاویز کافرانِ صدراسلام برای خودداری از انفاق به مستمندان و گرسنگان
و إذا قیل لهم أنفقوا ممّا رزقکم اللّه قال الذین کفروا للذین ءامنوا أنطعم من لو ی
استفهام در <أنطعم> استفهام انکاری است; یعنی، <لانطعم من لو شاء اللّه لأطعمهم>.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 48 - 3
3 - مشخص نبودن زمان برپایی قیامت ، دستاویز کافران صدراسلام برای انکار آن
و یقولون متی ه_ذا الوعد
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - ص - 38 - 4 - 3
3 - انسان بودن پیامبر ( ص ) و برخاستن ایشان از میان توده های مردم ، مانع ایمان آوردن کافران صدراسلام بود .
و عجبوا أن جاءهم منذر منهم و قال الک_فرون ه_ذا س_حر کذّاب
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 76 - 4
4 _ ایمان مستضعفان قوم ثمود بهانه ای برای کفرورزی و استکبار اشراف کفرپیشه آن قوم
قال الذین استکبروا إنا بالذی ءامنتم به کفرون
مجادله کافران با مستضعفان اقتضا می کرد که کفرپیشگان در پاسخ مؤمنان بگویند: <إنا به کفرون> و یا <إنا بما ارسل به کفرون>، ولی در پاسخ گفتند ما به آنچه شماها بدان ایمان آورده اید کافر هستیم. و این تعبیر نشان می دهد که از ریشه های استکبار آنان در برابر حق، ایمان مستضعفان بوده است. تقدیم <بالذی> بر <کفرون>، که افاده حصر می کند، این معنا را تأیید می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 8 - 4
4- درخواست نزول ملائکه ، جهت اثبات حقانیت ادعای پیامبر ( ص ) از سوی کافران مکه ، بهانه ای بیش نبود .
لو ما تأتینا بالملئکه . .. ما ننزّل الملئکه إلاّ بالحقّ
قید <إلاّبالحق> می تواند احترازی باشد; یعنی، نزول فرشتگان تنها در صورت وجود مصلحت و حکمت تحقق پذیر است، در حالی که در تقاضای کفار چنین مصلحتی نیست. مضافاً به اینکه <إذاً منظرین> نیز دلالت می کند بر اینکه آنان، حتی پس از آمدن ملائکه هم حقانیت پیامبر(ص) را نمی پذیرفتند.
ص: 199
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - ص - 38 - 16 - 6
6 - < عن علی ( ع ) فی قول اللّه عزّوجلّ < و قالوا ربّنا عجلّ لنا قطّنا قبل یوم الحساب > قال : نصیبهم من العذاب ;
از امام علی(ع) روایت شده که درباره سخن خداوند عزّوجلّ <و قالوا ربّنا عجّل لنا قطّنا قبل یوم الحساب> فرمود: [مراد مشرکان از کلمه <قطّنا>] نصیب آنها از عذاب بود [که از روی تمسخر درخواست می کردند زودتر به آنان برسد]>.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 6 - 1
1- خطاب استهزاگرانه و بی ادبانه کافران مکه به پیامبر ( ص ) به هنگام سخن گفتن با آن حضرت
و قالوا یأیها الذی نزّل علیه الذّکر
از اینکه کفار، در مخاطب قرار دادن پیامبر(ص) به جای خطاب مستقیم با اسم و عنوان، با عنوان موصول و غایب آن حضرت را صدا می زدند و نیز از اینکه به او نسبتی می دادند که خود آن را قبول نداشتند، حاکی از نکته فوق است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 33 - 3
3 - مؤمنان نباید درباره ایمان و اعتقادات خود ، برای نقطه نظر های کافران ، ارزشی قائل شوند .
و ما أُرسلوا علیهم ح_فظین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 12 - 15
15- بی ارزشی لذت ها و امکانات دنیویِ کافران ، در مقایسه با فرجام سخت اخروی آنان
یتمتّعون و یأکلون . .. و النار مثوًی لهم
خداوند، با تقبیح شیوه کافران و یادآوری فرجام شوم آنان، در حقیقت به مؤمنان یادآور شده است که چشم به زندگی دنیوی کافران ندوزند و لذّت جویی های آنان را ارزش نپندارند; زیرا زندگی کافران از نظر ماهیت، حیوانی و از نظر فرجام، دوزخی است.
ص: 200
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 207 - 2
2 - بی ارزشی بهرهوری هر چند طولانی کافران از دنیا ، در قبال کیفر الهی
إن متّعن_هم سنین . .. ما أغنی عنهم ما کانوا یمتّعون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - لقمان - 31 - 24 - 1
1 - بهرهوری کافران از منافع دنیا ، محدود و ناچیز است .
و من کفر . .. نمتّعهم قلیلاً
<قلیلاً> می تواند صفتِ مفعولِ مطلق محذوف باشد; یعنی، <نمتّعهم تمتیعاً قلیلاً>
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - زمر - 39 - 8 - 20
20 - اندک و ناپایدار بودن بهرهوری کافران و ناسپاسان ، در سایه کفر و ناشکری خویش
قل تمتّع بکفرک قلیلاً
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - دخان - 44 - 13 - 6
6- ستیز کافران با منطق روشن رسولان الهی ، گواه بی اساس بودن ایمان اضطراری آنان
أنّی لهم الذکری و قد جاءهم رسول مبین
در صورتی که <أنّی لهم الذکری> در صدد بیان پوچی ادعای ایمان کافران باشد; تعبیر <و قد جائهم. ..> بیانگر فلسفه پوچی ادعای آنان خواهد بود; یعنی، آنان که منطق روشن رسولان را نپذیرفتند، چگونه با مشاهده عذابی، می توانند به ایمان راستین رسیده باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قلم - 68 - 14 - 1
1 - هشدار خداوند به پیامبر ( ص ) ، نسبت به اجابت خواسته های کافران تکذیب گر و سازش و مسامحه با آنان ، به صرف ثروت و نیروی انسانی بسیار آنان
ص: 201
و لاتطع کلّ حلاّف . .. أن کان ذا مال و بنین
برداشت یاد شده، مبتنی بر این نکته است که جمله <أن کان ذا مال . ..> متعلق به <لاتطع> باشد. گفتنی است در آغاز <أن> لام تعلیل در تقدیر است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 63 - 16
16_ ترک وظایف الهی به خاطر خوشایند کافران ، مایه خسارت و تباهی است .
فما تزیدوننی غیر تخسیر
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - شوری - 42 - 22 - 20
20 - برخورداری ها و نعمت های بی پایان بهشت ، نشانگر فضل و رحمت خدا است و نه رفاه و خوشی محدود کافران در دنیا .
یرزق من یشاء . .. و من کان یرید حرث الدنیا نؤته منها ... لهم ما یشاءون ... ذلک ه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - طه - 20 - 132 - 9
9 - وجود نماز در خانواده مسلمان ، بهترین جایگزین برای مال و رفاه درخانواده کافران
متّعنا به أزوجًا منهم . .. وأمر أهلک بالصلوه
کلمات <أزواج> و <أهل> در این آیات، خانواده ها را مدّ نظر قرار داده است و بدین صورت لزوم تمایز خانواده مسلمان از خانواده کافر را بیان می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 19 - 4
4 _ نیکوترین عملکرد کافر و مشرک ، فاقد کمترین ارزش در بینش الهی است .
أجعلتم سقایه الحاجّ و عماره المسجدالحرام کمن ءامن باللّه . .. و اللّه لایهدی الق
ص: 202
برداشت فوق به خاطر دو نکته مهم در آیه شریفه است: 1_ سیراب ساختن حاجیان و آباد کردن مسجدالحرام، بهترین عمل مشرکان بود; 2_ خداوند، همین دسته از مشرکان به ظاهر نیکوکار را ستمکار معرفی کرد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - ابراهیم - 14 - 18 - 1،2
1- عمل نیک کافرانِ به ربوبیت خداوند ، چونان خاکستری است در معرض تندباد در روز طوفانی
مثل الذین کفروا بربّهم أعم_لهم کرماد اشتدّت به الریح فی یوم عاصف
مراد از <أعمالهم> می تواند اعمال خیر و صالحی باشد که کافران انجام می دهند. چه اینکه روشن است عمل زشت و گناه هیچ کس، کافر و مسلمان، ثمری ندارد تا اینکه حبط گردد و یا به خاکسترِ در معرض باد تشبیه شود.
2- عمل نیک کافران ارزشی ندارد و حبط می شود .
مثل الذین کفروا بربّهم أعم_لهم کرماد اشتدّت به الریح فی یوم عاصف
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 32 - 11
11- اعمال به ظاهر نیک کافران دین ستیز ، پوچ و بی ب ها در نزد خداوند
إنّ الذین کفروا و . .. و سیحبط أعم_لهم
مراد از اعمال، کردار به ظاهر نیکی است که مشرکان یا اهل کتاب، انجام داده و می دهند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - حدید - 57 - 7 - 15
15 - اعمال نیک شخص کافر به خدا و رسول او ، در پیشگاه پروردگار فاقد ارزش می باشد .
فالذین ءامنوا منکم و أنفقوا لهم أجر کبیر
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - حدید - 57 - 10 - 19
19 - اعمال نیک کافران و منافقان ، از کمترین ارزش در پیشگاه الهی برخوردار نیست .
لایستوی منکم من أنفق من قبل الفتح و ق_تل
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - کهف - 18 - 105 - 8
8- اَعمال پوچ و نابود شده کافران ، غیرقابل سنجش و اعتبارگذاری در قیامت است .
فلانقیم لهم یوم القی_مه وزنًا
<وزن>، یا مصدر و به معنای سنجش سنگنی و سبکی است ; و یا به معنای مثقال است; یعنی، چیزی که با آن وزن سنجیده شود> (لسان العرب). این که خداوند، در قیامت، برای برخی که اَعمال شان حبط شده، وزنی برقرار نمی سازد، کنایه
ص: 203
از آن است که به قدری اَعمال آنان پوچ است که ارزش سنجیدن ندارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - نور - 24 - 39 - 2
2 - عمل و رفتار کفرپیشگان ، پوچ و بی ارزش است .
و الذین کفروا أعم_لهم کسراب بقیعه یحسبه الظمأن ماء حتّی إذا جاءه لم یجده شیئًا
برداشت یاد شده، از تشبیه سراب به دست آمده است; زیرا سراب، امری خیالی است که بر اثر خطای دید به ذهن انسان می آید; ولی در اصل وجود خارجی ندارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 9 - 4
4- اعمال کافران ، به دلیل نداشتن انگیزه الهی ، فاقد پاداش در نزد خداوند
کرهوا ما أنزل اللّه فأحبط أعم_لهم
از مجموع آیه استفاده می شود که خداوند، در مقام بیان فلسفه حبط اعمال نیک کافران است; فلسفه ای که برای بشر معقول و قابل فهم است و آن این که وقتی کافران به انگیزه های نفسانی و غیر الهی کاری را انجام داده اند، چگونه ممکن است که در قبال آن از خداوند پاداش دریافت کنند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 5 - 11
11 - اقتدار و شوکت کافران ، ناچیز در برابر اقتدار شکست ناپذیر الهی
ربّنا إنّک أنت العزیز الحکیم
جمله <إنّک أنت العزیز> _ که بیانگر حصر عزت و اقتدار در خداوند است _ تعریض به قدرت های کفر دارد که درصدد مفتون و معذّب ساختن مؤمنان اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قلم - 68 - 14 - 1
1 - هشدار خداوند به پیامبر ( ص ) ، نسبت به اجابت خواسته های کافران تکذیب گر و سازش و مسامحه با آنان ، به صرف ثروت و نیروی انسانی بسیار آنان
و لاتطع کلّ حلاّف . .. أن کان ذا مال و بنین
برداشت یاد شده، مبتنی بر این نکته است که جمله <أن کان ذا مال . ..> متعلق به <لاتطع> باشد. گفتنی است در آغاز <أن> لام تعلیل در تقدیر است.
ص: 204
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قلم - 68 - 36 - 2
2 - قضاوت کافران درباره اسلام و مسلمانان ، قضاوتی بی اساس و بدون پایه عقلانی و منطقی است .
ما لکم کیف تحکمون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 70 - 3
3 - کافران و حق ناپذیران ، عناصری بی ارزش نزد خداوند
و لاتحزن علیهم
این که خداوند به پیامبر(ص) توصیه می کند که بر بدبختی کافران غم و اندوه بر خود راه ندهد، نشانگر این است که آنان در پیشگاه خدا، از هیچ ارج و ارزشی برخوردار نیستند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 80 - 9
9 - کافر متعصب ، فاقد ارزش ها و ملاک های حیات انسانی
إنّک لاتسمع الموتی . .. إذا ولّوا مدبرین
تعبیر <إذا ولّوا مدبرین> بیانگر تعصب است و مرده و ناشنوا خواندن آنان، نشانگر فقدان همه ارزش ها و معیارهای حیات انسانی است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 12 - 15
15- بی ارزشی لذت ها و امکانات دنیویِ کافران ، در مقایسه با فرجام سخت اخروی آنان
یتمتّعون و یأکلون . .. و النار مثوًی لهم
خداوند، با تقبیح شیوه کافران و یادآوری فرجام شوم آنان، در حقیقت به مؤمنان یادآور شده است که چشم به زندگی دنیوی کافران ندوزند و لذّت جویی های آنان را ارزش نپندارند; زیرا زندگی کافران از نظر ماهیت، حیوانی و از نظر فرجام، دوزخی است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 205
11 - طه - 20 - 132 - 9
9 - وجود نماز در خانواده مسلمان ، بهترین جایگزین برای مال و رفاه درخانواده کافران
متّعنا به أزوجًا منهم . .. وأمر أهلک بالصلوه
کلمات <أزواج> و <أهل> در این آیات، خانواده ها را مدّ نظر قرار داده است و بدین صورت لزوم تمایز خانواده مسلمان از خانواده کافر را بیان می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 8 - 6
6 _ دشمنان اسلام و کافران حق ستیز در صورت تسلط بر مسلمانان هرگز بر پیمان و پیوند دوستی و خویشاوندی پایبند نخواهند بود .
کیف و إن یظهروا علیکم لایرقبوا فیکم إلّاً و لاذمه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 216 - 2
2 - کفر و عصیان ، عامل بی اعتباری مسؤولیت خویشاوندی
و أنذر عشیرتک . .. فإن عصوک فقل إنّی بریءٌ ممّا تعملون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 8 - 3،6
3 _ غیر قابل اعتماد بودن کافران و مشرکان ، در پیمان و پیوند دوستی با مسلمانان
کیف و إن یظهروا علیکم لایرقبوا فیکم إلّاً و لاذمه
<إلّ> در لغت به معنای عهد، قسم و قرابت (خویشاوندی) آمده است (قاموس المحیط) ولی در این آیه _ به قرینه آمدن واژه <ذمه> که به معنای عهد است _ معنای قرابت و خویشاوندی مقصود است.
6 _ دشمنان اسلام و کافران حق ستیز در صورت تسلط بر مسلمانان هرگز بر پیمان و پیوند دوستی و خویشاوندی پایبند نخواهند بود .
کیف و إن یظهروا علیکم لایرقبوا فیکم إلّاً و لاذمه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 116 - 14
ص: 206
14 _ عقاید مشرکان و کافران متکی بر گمان بی اساس است.
یضلوک عن سبیل الله . .. و إن هم إلا یخرصون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - کهف - 18 - 105 - 10
10- کافران ، در قیامت ، فاقد کمترین شخصیت و اعتباراند .
فلانقیم لهم یوم القی_مه وزنًا
تعبیر <لهم> نشانِ این است که خودِ افراد، بی ارزش و بی مقدارند. تفریع جمله <فلانقیم...> بر حبط عمل، گویای این نکته است که سرچشمه بی ارزشی آنان، پوچی اَعمال شان است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 8 - 3
3 _ غیر قابل اعتماد بودن کافران و مشرکان ، در پیمان و پیوند دوستی با مسلمانان
کیف و إن یظهروا علیکم لایرقبوا فیکم إلّاً و لاذمه
<إلّ> در لغت به معنای عهد، قسم و قرابت (خویشاوندی) آمده است (قاموس المحیط) ولی در این آیه _ به قرینه آمدن واژه <ذمه> که به معنای عهد است _ معنای قرابت و خویشاوندی مقصود است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 100 - 11
11 - کافران ستم پیشه و حق ستیز ، غیر قابل اعتماداند .
لعلّی أعمل ص_لحًا . .. کلاّ إنّها کلمه هو قائلها
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 88 - 1،2
1- خداوند ، پیامبر ( ص ) را از هرگونه چشم دوختن و مجذوب شدن به امکانات دنیوی کافران برحذر داشت .
لاتمدّنّ عینیک إلی ما متّعنا به أزوجًا منهم
ص: 207
<مدّ> به معنای زیاده و طولانی کردن است و هر گاه در رابطه با چشم و نظر به کار رود، به معنای چشم دوختن، خیره شدن و مجذوب شدن است.
2- پیامبر ( ص ) وظیفه دار متمرکز کردن تمامی توجه خویش به کافران برای هدایت آنان بدون توجه به امکانات فراوان دنیوی آنها
لاتمدّنّ عینیک إلی ما متّعنا به أزوجًا منهم
برای آیه فوق احتمالاتی ذکر شده است و برداشت فوق بر این احتمال است که مراد از <لاتمدّنّ عینیک إلی ما متّعنا به أزواجاً> این باشد که: به ذهنت خطور نکند که چرا کافران دشمن خدا از امکانات دنیوی زیادی برخوردار هستند؟ و با این فکر خود را به آن امکانات مشغول بکنی و از هدف اصلی باز بمانی; بلکه توجه خود را معطوف به خود آنان کن.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - طه - 20 - 131 - 2
2 - خداوند ، پیامبر ( ص ) را از توجه به سرمایه های چشمگیر کافران و اشتیاق بهره گیری از آن ، برحذر داشت .
و لاتمدّنّ عینیک إلی ما متّعنا به أزوجًا منهم
<مدّالعین> (چشم کشیدن)، برداشتن نگاه از چیزی و متوجه ساختن و کشاندن آن به سوی چیز دیگر است و به قرینه آیاتی دیگر (نظیر <لاتعد عیناک عنهم> کهف/ 28) مرادِ آیه، معطوف ساختن توجه از تهیدستان به سوی ثروتمندان است. برخی احتمال داده اند که مراد از کشاندن، ادامه دادن است و آیه ناظر به نگاهِ سیر و عمیق می باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - جاثیه - 45 - 35 - 7
7 - بی اعتنایی خداوند به بهانه تراشی ها و عذرخواهی های کافران ، برای رهایی از عذاب دوزخ
فالیوم لایخرجون منها و لا هم یستعتبون
چنانچه از <استعتاب> (طلب عذرخواهی)، لازمه آن (قبول عذر) اراده شده باشد، برداشت بالا به دست می آید.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - عنکبوت - 29 - 13 - 8
8 - بازخواست کافران ، در قیامت ، بازخواستی ناخواسته و همراه با بی اعتنایی است .
و لیسئلنّ یوم القی_مه عمّا کانوا یفترون
مجهول آورده شدن فعل <یُسئلنّ> _ که ضمیر نایب فاعلی آن، به <کافران> باز می گردد _ حکایت از حقیقت یاد شده می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - کافرون - 109 - 6 - 5
ص: 208
5 - پیامبر ( ص ) ، دعوت برخی کافران را به ترک شرک و بت پرستی ، بی ثمر دانست و آنها را به حال خود ر ها ساخت .
لکم دینکم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 45 - 1
1 - کافران صدراسلام ، نسبت به هشدار های الهی مبنی بر پرهیز از گناه و رفتاری که موجب مجازات الهی در دنیا ( عذاب استیصال ) و در آخرت می شود ، بی اعتنایی کرده و گوش فرانمی دادند .
و إذا قیل لهم اتّقوا ما بین أیدیکم و ما خلفکم
بیشتر مفسران برآنند که مقصود از <ما بین أیدیکم> (آنچه در پیش روی شما است) گناهانی است که موجب مجازات های الهی در دنیا (همچون غرق شدن) می شود و مقصود از <ما خلفکم> (آنچه پشت سر شما است) گناهانی است که بعداً موجب مجازات الهی در آخرت می گردد. گفتنی است که تعبیر به <پشت سر> از آن رو است که هنوز نیامده و گویی پشت سر انسان در حرکت است. جواب <إذا>، به قرینه ذیل آیه بعد (کانوا عنها معرضین) <أعرضوا> است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - روم - 30 - 60 - 9
9 - کافران ، به تحقق وعده نصرت خداوند ، ناباورند .
إنّ وعد اللّه حقّ و لایستخفّنّک الذین لایوقنون
مراد از <الذین لایوقنون> می تواند کافرانی باشد که در آیات پیش از آنان سخن به میان آمده است. لازم به ذکر است که متعلق <لایوقنون> می تواند همین وعده ای باشد که در آیه آمده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 7 - 4
4 - لجاجت در برابر ایمان و حق گریزی ، زمینه ساز آمدن عذاب الهی است .
لقد حقّ القول علی أکثرهم فهم لایؤمنون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 209
18 - حدید - 57 - 15 - 5
5 - کافران و منافقان ، در قیامت از یاور و پشتیبان محروم خواهند بود .
هی مولیکم
<مولی> به معنای ناصر و یاور است و قالب <هی مولاکم> قالب قصر است; یعنی، <لیس لکم ناصر إلاّ النار> (کافران و منافقان به جز آتش یاوری ندارند).
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - مزمل - 73 - 17 - 5
5 - هیچ پناهگاه و راه گریزی از سختی ها و اندوه های روز محشر برای کافران نیست .
فکیف تتّقون إن کفرتم یومًا یجعل الولدن شیبًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قیامه - 75 - 11 - 2
2 - در عرصه قیامت ، هیچ ملجأ و پناهگاهی برای کافران نخواهد داشت .
لاوزر
<وزر> به معنای ملجأ و پناهنگاه است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - آل عمران - 3 - 116 - 5
5 _ کافران ، بی پناه و بی دفاع در برابر خواست خداوند
انّ الذین کفروا لن تغنی عنهم . .. من اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 43 - 5
5- بی پناهی همه جانبه کافران دربرابر عذاب الهی و حتمی بودن هلاکت آنان
أم لهم ءالهه تمنعهم من دوننا . .. و لا هم منّا یصحبون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 99 - 5
5 - قطع امید کافران از همه عوامل مادی و احساس بی پناهی کامل در هنگام مرگ
حتّی إذا جاء أحدهم الموت قال ربّ ارجعون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - واقعه - 56 - 67 - 2
ص: 210
2 - کافران و ناباوران به رستاخیز ، در زندگی فاقد تکیه گاه مطمئن بوده و در مواجهه با حوادث ، زود خود را می بازند و دچار یأس و احساس حرمان می شوند .
لو نشاء . .. فظلتم تفکّهون . إنّا لمغرمون . بل نحن محرومون
روی سخن در این آیات، با کافران و کسانی است که در برابر مسأله معاد، موضع گیری ناباورانه دارند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - جن - 72 - 24 - 2
2 - کافران لجوج و حق ناپذیر ، تنها به هنگام مشاهده نشانه های نزول عذاب الهی ، به ناتوانی و بی پناهی خود پی می برند .
حتّی إذا رأوا ما یوعدون فسیعلمون من أضعف ناصرًا و أقلّ عددًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - ص - 38 - 3 - 5
5 - فریاد استغاثه و کمک خواهی کافران گذشته به هنگام عذاب ، بی نتیجه بود و آنان نجات نیافتند .
فنادوا و لات حین مناص
<مناص> به معنای ملجأ و راه گریز است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 207 - 1
1 - امکانات مادی کافران ، بی ثمر به حال آنان ، به هنگام فرا رسیدن عذاب موعود
ثمّ جاءهم ما کانوا یوعدون . ما أغنی عنهم ما کانوا یمتّعون
جمله <ما أغنی عنهم. ..> را می توان دو گونه معنا کرد: الف) آن چیزهایی که از آن برخوردار می شدند، به کارشان نمی آید و عذاب را از آنان دفع نمی کند. ب) برخورداری ها، لذت ها و خاطرات شیرین گذشته، در قبال عذاب الهی هیچ ارزشی نخواهد داشت.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 18 - 11
11- وقوع رستاخیز ، مایه به خود آمدن کافران ; اما بی ثمر به حال آنان
فأنّی لهم إذا جاءتهم ذکری_هم
تعبیر <ذکری> می رساند که قیامت، مایه هشدار و بیدار شدن کافران است; اما این بیداری پس از پایان مهلت است و
ص: 211
سودی به حال آنان ندارد (فأنّی لهم).
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 69 - 13
13 _ بی تأثیر ماندن دسیسه های منافقان و کافران طول تاریخ ، در از بین بردن ارزش های الهی ، عبرتی است برای دنبال کنندگان راه آنان . *
کالذین من قبلکم . .. أولئک حبطت أعملهم فی الدنیا و الأخره
با توجه به اینکه منظور از اعمال در <أعمالهم> می تواند روشهای خائنانه آنان در قبال ادیان الهی باشد، برداشت فوق به دست می آید.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 9 - 6،7
6- خداوند ، در برابر مخالفت ها و توطئه های کافران علیه قرآن ، به پیامبر ( ص ) اطمینان داد که خود حفاظت و پاسداری از آن را عهده دار است .
و قالوا یأیها الذی نزّل علیه الذّکر . .. لو ما تأتینا بالملئکه ... إنا نحن نزّلن
7- خداوند ، در برابر توطئه های کافران علیه قرآن ، قدرت خویش را در پاسداری از آن به نمایش گذاشت و عظمت خویش را به رخ آنان کشید .
إنا نحن نزّلنا الذّکر و إنا له لح_فظون
از اینکه خداوند، برای بیان نزول قرآن از سوی خود، چند ضمیر جمع و اسم فاعل جمع می آورد، می تواند به منظور نکته یاد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 70 - 7
7 - اطمینان بخشی خداوند به پیامبر ( ص ) نسبت به عدم تأثیر و کارایی توطئه های کافران علیه رسالت وی
و لاتکن فی ضیق ممّا یمکرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - فتح - 48 - 25 - 11
11- شدیدترین تهدید ها از جانب کافران و مشرکان ، ناتوان از خاموش ساختن نور ایمان در قلب های مستعد
و لولا رجال مؤمنون . .. لم تعلموهم
محیط مکه با آن که مسخّر مشرکان بود و مؤمنان ناگزیر به هجرت شده بودند; ولی خداوند از وجود مردان و زنان مؤمن در آن خبر داده است.
ص: 212
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - حاقه - 69 - 28 - 1
1 - کارساز نبودن ثروت کافران دوزخی ( اصحاب الشمال ) ، در رهایی آنان از عذاب قیامت
ما أغنی عنّی مالیه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - فصلت - 41 - 26 - 8
8 - کافران مکه ، شاهد تأثیر ژرف قرآن بر قلب ها و نامطمئن از کارآیی جنجال آفرینی و تدابیر خود ، در جلوگیری از این تأثیرگذاری
قال الذین کفروا . .. لعلّکم تغلبون
واژه <لعلّ> در موردی به کار می رود که نتیجه آن قطعی نیست.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - قمر - 54 - 3 - 5
5 - حق ستیزی کافران ، بی تأثیر در برنامه های الهی و در سد کردن راه رسالت
و کذّبوا. .. و کلّ أمر مستقرّ
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 50 - 8
8 - بی اثر بودن دعا ها و درخواست های کافران در دوزخ
و ما دع_ؤا الک_فرین إلاّ فی ضل_ل
<ضلال> (مرادف <ضیاع>) به معنای تباهی است و مقصود از آن در آیه شریفه، بی ثمر بودن دعای کافران می باشد.
ص: 213
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 19 - 7
7 - آگاهی همه جانبه خداوند بر احوال بندگانش ، دلیل بی ثمر بودن حمایت نزدیکان و شفاعت برای کافران و مشرکان است .
ما للظ_لمین من حمیم و لا شفیع یطاع . یعلم خائنه الأعین و ما تخفی الصدور
برداشت یاد شده مبتنی بر این نکته است که جمله <یعلم خائنه الأعین . ..> تعلیل برای جمله <ما للظالمین من حمیم...> باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 52 - 3
3 - عذرخواهی کافران و مشرکان ستیزه جو در قیامت ، پذیرفته نشده و سودی به حال آنان نخواهد داشت .
یوم لاینفع الظ_لمین معذرتهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قیامه - 75 - 15 - 3
3 - بی نتیجه بودن توجیه و عذرتراشی انسان ها ، نسبت به رفتار خویش در قیامت
و لو ألقی معاذیره
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 13 - 5
5- جوامع کفرپیشه ، با تمامی امکانات و قوا ، بی دفاع در برابر کیفر الهی
و کأیّن من قریه هی أشدّ قوّه من قریتک الّتی أخرجتک أهلکن_هم فلاناصر لهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - حاقه - 69 - 29 - 1
1 - کارساز نبودن قدرت کافران دوزخی ( اصحاب الشمال ) ، در رهایی آنان از عذاب قیامت
هلک عنّی سلط_نیه
ص: 214
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 111 - 3،5،6،13
3 _ اگر امور غیبی برای بهانه جویان و منکران آیات الهی محسوس شود، ایمان نمی آورند.
و لو أننا نزّلنا إلیهم الملئکه و کلمهم الموتی و حشرنا علیهم کل شیء قبلا ما کانوا
ملائکه، سخن گفتن مردگان، شهادت موجودات جملگی از امور غیبی هستند که حتی در فرض محسوس شدن آنها، گروهی ایمان نخواهند آورد.
5 _ اگر تمامی موجودات دسته دسته برانگیخته شوند و بر حقانیت پیامبر(ص) شهادت دهند، برخی کافران ایمان نمی آورند.
و حشرنا علیهم کل شیء قبلا ما کانوا لیؤمنوا
<قبلا> در این برداشت جمع <قبیل>، به معنی دسته و صنف گرفته شده است. <و القبیل الجماعه ... من اقوام شتی>. (قاموس اللغه).
6 _ مسخ شدن قلب و ادراک کافران مایه ایمان نیاوردن ایشان، حتی با دیدن روشنترین معجزات است.
و نقلب أفئدتهم و أبصرهم . .. و لو أننا نزّلنا ... ما کانوا لیؤمنوا
13 _ اغلب درخواست کنندگان نزول معجزات از تأثیر نداشتن آن بر کافران آگاهی نداشتند.
ما کانوا لیؤمنوا إلا أن یشاء الله و لکن أکثرهم یجهلون
مرجع ضمیر در <أکثرهم> می تواند مؤمنانی باشد که خواهان نزول آیات و اجابت درخواست مشرکان بودند، چنانچه در آیات قبل نیز این احتمال یاد شد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - رعد - 13 - 9 - 4
4_ علم خداوند به بی تأثیری معجزات درخواستی کفرپیشگان ، دلیل اعطا نکردن آنها به پیامبر ( ص )
و یقول الذین کفروا لولا أُنزل علیه ءایه . .. الله یعلم ما تحمل ... ع_لم الغیب و
و نهانها، پس از اشاره به این که تقاضای کافران مبنی بر ارائه معجزه را پاسخ نمی دهد، حاوی این نکته است که: خداوند می داند ارائه معجزات پیشنهادی کافران اثری در هدایت ایشان ندارد. از این روست که به درخواست آنان پاسخ نمی دهد.
_______________________________
تفسیرعیاشی، ج2، ص205، ح13; نورالثقلین، ج2، ص485، ح34.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - رعد - 13 - 27 - 9
9_ بی تأثیری معجزات خاص و پیشنهادی کفرپیشگان در هدایت آنان ، دلیل اهدا نشدن آنها به پیامبر ( ص )
لولا أُنزل علیه ءایه من ربه قل إن الله یضل من یشاء و یهدی إلیه من أناب
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - رعد - 13 - 31 - 1،2،3
1_ نزول قرآنی که کوه ها را به حرکت درآورد ، زمین را قطعه قطعه کند ، مردگان را زنده سازد ، نمی تواند مایه هدایت کسانی شود که خدا هدایت آنان را نخواهد .
و لو أن قرءانًا سیّرت به الجبال أو قطّعت به الأرض أو کلّم به الموتی
ص: 215
<تسییر> (مصدر سیّرت) به معنای حرکت دادن است و <تقطیع> (مصدر قطّعت) به معنای شکافتن عمیق یا قطعه قطعه کردن می باشد و حرف باء در جمله های سه گانه فوق به معنای استعانت است. عبارت <بل لله الأمر> و نیز <أن لو یشاء الله لهدی الناس> گویای این است که جواب شرط <لو أنّ
...> جمله ای نظیر <لم یهتدوا إن لم یشأ الله> است.
2_ آنان که با تلاوت قرآن هدایت نشوند و به سرای آخرت ایمان نیاورند ، حتی اگر مردگانی زنده شوند و حقایق آخرت را برای آنان بیان کنند ، هدایت نخواهند یافت .
و لو أن قرءانًا . .. کلّم به الموتی
هر یک از جمله های <سیّرت به الجبال> و <قطّعت به الأرض> و <کلّم به الموتی> حکایت از معجزات درخواستی کفرپیشگان دارد که به مناسبت می توان گفت: جمله <کلّم به الموتی> حاکی است که آنان برای باور به آخرت، از پیامبر(ص) می خواستند تا مردگانی را زنده کند تا از آخرت و دنیای پس از مرگ برای آنان سخن بگویند.
3_ آنان که با مشاهده و تلاوت قرآن نازل شده بر پیامبر ( ص ) هدایت نشوند ، با مشاهده هیچ آیت و معجزه ای هدایت نخواهند شد .
و لو أن قرءانًا سیّرت به الجبال . .. بل لله الأمر جمیعًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 101 - 8
8 _ معجزات انبیا بی تأثیر در کفرپیشگان و تکذیب کنندگان معارف الهی برای ایمان به آن معارف
و لقد جاءتهم رسلهم بالبینت فما کانوا لیؤمنوا بما کذبوا من قبل
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - رعد - 13 - 42 - 4
4- خداوند ، مکر های کفرپیشگان را بی نتیجه می سازد .
و قد مکر الذین من قبلهم فلله المکر جمیعًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - فاطر - 35 - 10 - 15
15 - همه مکر ها و توطئه های سوء کافران و دین ستیزان ، رو به کسادی و نابودی است .
و الذین یمکرون السیئات . .. و مکر أُول_ئک هو یبور
<ال> در <السیّئات> برای جنس و مفید استغراق و به معنای انواع مکرهای بد است. <بوار> (مصدر <یبور> هم در معنای هلاکت به کار رفته و هم به معنای کسادی مفرط آمده است (لسان العرب). در هر صورت در این آیه، کنایه از عدم تأثیر و بی نتیجه بودن مکرهای کافران می باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 216
11 - انبیاء - 21 - 42 - 5
5- اعراض کافران از شنیدن کلام الهی و درک مفاهیم و معارف قرآنی ، دلیل بی توجهی آنان به رحمت گسترده الهی و متأثر نشدن از مواعظ پیامبر ( ص )
قل من یکلؤکم . .. من الرحم_ن بل هم عن ذکر ربّهم معرضون
برداشت یاد شده مبتنی براین است که مقصود از <ذکر> قرآن باشد; زیرا یکی از نام ها و اوصاف قرآن کریم ذکر است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - زمر - 39 - 9 - 21
21 - مؤمنان ، برخوردار از عقل سلیم و خردناب و کافران فاقد آن هستند .
إنّما یتذکّر أُولوا الألب_ب
این که خداوند فرمود: تنها صاحبان خردناب پندپذیراند، اشاره به گروه مؤمنان و کافران دارد; زیرا آیات یاد شده درصدد توصیف این دو گروه است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - زمر - 39 - 21 - 20
20 - مؤمنان ، برخورد از عقل و خرد و کافران فاقد آن
إنّ فی ذلک لذکری لأُولی الألب_ب
برداشت بالا از ارتباط آیه شریفه با آیات گذشته به دست می آید; زیرا آیات پیش درباره اوصاف مؤمنان در مقابل کافران بود و در این آیه نیز یکی دیگر از اوصاف مؤمنان بیان شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 18 - 5
5 _ کافران ، مشرکان و مسلمانان بی مبالات و ناپایبند به نماز و زکات ، فاقد صلاحیت تعمیر و رسیدگی به امور مساجدند .
إنما یعمر مسجد اللّه من ءامن باللّه و الیوم الأخر و أقام الصلوه و ءاتی الزکوه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - یوسف - 12 - 37 - 20
20_ مشرکان ، کافران به خدا و ناباوران به قیامت ، فاقد صلاحیت برای ارائه برنامه و مقررات برای انسانها
إنی ترکت ملّه قوم لایؤمنون بالله و هم بالأخره هم ک_فرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - کافرون - 109 - 6 - 8
ص: 217
8 - برخی کافران ناتوان از درک دین پیامبر ( ص ) و ارزش آن و نالایق برای استفاده از آن
و لی دین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قلم - 68 - 10 - 7
7 - بی مبالاتی در سوگند یاد کردن و فرومایگی ، از ویژگی های کافران تکذیب کننده رسالت پیامبراسلام ( ص )
فلاتطع المکذّبین . .. حلاّف مهین
صفت <حلاّف مهین> و دیگر اوصافی که در آیات بعد ذکر می شود، مربوط به کافرانی است که رسالت پیامبراسلام(ص) را تکذیب می کردند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - انفطار - 82 - 9 - 1
1 - کسانی که خود را از فرجام کفر و کیفر گناه در امان می پندارند ، دستاویزی برای توجیه کفر و گناه خود ندارند .
ما غرّک . .. کلاّ
حرف <کلاّ> مخاطب را از چیزی منع می کند که در جملات پیشین مطرح بوده است. از آن جایی که آیات قبل، توجیهات و بهانه های نادرست کافران و گنه کاران را پوچ قلمداد کرده است، حرف <کلاّ> در این آیه آنان را از دلگرمی به آن دستاویزها بازمی دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 32 - 1
1 - تهمت ها و ادعا های کافران علیه پیامبر ( ص ) ، به دور از عقل و منطق
أم تأمرهم أحل_مهم به_ذا
<أم> در <أم تأمرهم> منقطعه و جمله _ به تقدیر استفهام _ استفهام انکاری است. <احلام> معادل عقول است; یعنی، <أم تأمرهم عقولهم>. مقصود این است که ایشان تحت تأثیر عقل علیه پیامبر(ص) موضع گیری نمی کنند; بلکه طغیان و سرکشی است که آنان را به این کار وامی دارد.
ص: 218
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 20 - 13
13- خود بزرگ پنداری و برتری جویی کافران ، پوچ و بی اساس
تستکبرون فی الأرض بغیر الحقّ
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 32 - 1
1 - تهمت ها و ادعا های کافران علیه پیامبر ( ص ) ، به دور از عقل و منطق
أم تأمرهم أحل_مهم به_ذا
<أم> در <أم تأمرهم> منقطعه و جمله _ به تقدیر استفهام _ استفهام انکاری است. <احلام> معادل عقول است; یعنی، <أم تأمرهم عقولهم>. مقصود این است که ایشان تحت تأثیر عقل علیه پیامبر(ص) موضع گیری نمی کنند; بلکه طغیان و سرکشی است که آنان را به این کار وامی دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 21 - 3،5
3_ عقاید و باور های کفرپیشگان ، بافته هایی است دروغین و بی اساس .
و ضلّ عنهم ما کانوا یفترون
5_ کافران ، به پوچی و بی اساس بودن بافته های دروغین و عقاید واهی خویش ، پی خواهند برد .
و ضلّ عنهم ما کانوا یفترون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - مریم - 19 - 80 - 4
4- امکانات مادی و مال و فرزند کافران ، آنان را از فقر و تنهایی در قیامت نجات نمی دهد .
و نرثه ما یقول و یأتینا فردًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 85 - 10
10- کافران و منکران برپایی قیامت ، فاقد توجیه و تفسیر صحیح و حق مدارانه برای آفرینش جهانند و یا مردمی پوچ گرا می
ص: 219
باشند .
و ما خلقنا السموت . .. إلاّ بالحقّ و إن الساعه لأتیه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - کهف - 18 - 102 - 3
3- گزینش اولیا و معبودان باطل از سوی کافران ، حرکتی بی پایه و متکی بر اوهام است .
أفحسب الذین کفروا أن یتّخذوا عبادی من دونی أولیاء
محتمل است <أن یتّخذوا. ..> جانشین دو مفعول برای <حسب> باشد. در این صورت، معنا چنین می شود: <آیا کافران گمان می کنند که غیر مرا ولیّ می گیرند؟!>; یعنی، آنان، تنها، در اوهام خود غوطهورند و با حقایق فاصله بسیار دارند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 41 - 3
3- همسانی کافران در طول تاریخ ، در برخورد غیر منطقی با رسولان الهی
و لقد استهزئَ برسل من قبلک
برخورد استهزاآمیز، بیانگر نداشتن منطق در موضع گیری ها است و چون پیامبران پیشین و پیامبراسلام(ص) مورد تمسخر کافران قرار گرفته اند; به دست می آید که برخورد کافران همسان بوده و مواضع مشابهی داشته اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - فرقان - 25 - 33 - 4
4 _ سخنان کافران علیه پیامبر ( ص ) و تعالیم قرآن ، متکی بر تمثیل و تشبیه بود و نه برهان و دلیل .
و لایأتونک بمثل إلاّ جئن_ک بالحقّ و أحسن تفسیرًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 84 - 10
10 - تکذیب بی دلیل آیات الهی ، شیوه مستمر و عادت همیشگی کافران
أمّاذا کنتم تعملون
تعبیر <کنتم تعملون> ماضی استمراری و بیانگر مطلب یاد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - فصلت - 41 - 26 - 4
4 - کفرپیشگان حق ستیز ، ناتوان از برخورد منطقی با پیامبر ( ص ) و قرآن
و قال الذین کفروا لاتسمعوا له_ذا القرءان و الغوا فیه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - زخرف - 43 - 9 - 6
6 - گفتار و روش کافران ، با ادراک های عقلی و فطری آنان همساز نیست .
و کم أرسلنا . .. و لئن سألتهم من خلق ... لیقولنّ خلقهنّ العزیز العلیم
ص: 220
خداوند در این آیه می فرماید: اگر از مشرکان و دین ناباوران سؤال شود که آفریدگار هستی کیست؟ آنان به دلیل عقل یا اعتقاد خود می گویند: <آفریدگاری عزیز و دانا>. در حالی که اگر آنان به راستی لوازم این باور را می فهمیدند، جا نداشت که وحی قرآنی را مورد خدشه قرار دهند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - جاثیه - 45 - 33 - 5
5 - شیوه کافران در انکار معاد ، استهزاگرانه و نه منطقی
کانوا به یستهزءون
شیوه بودن استهزا از <کانوا به یستهزءون> که بر استمرار دلالت دارد استفاده می شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 14 - 1
1- مؤمنان ، متکی به برهان و عقل و کافران ، دلخوش به پندار و هوای نفس
أفمن کان علی بیّنه من ربّه . .. و اتّبعوا أهواءهم
در واژه <بیّنه> شناخت عقلی نهفته است. از مقابله آن با <أهواء>، مطلب بالا استفاده می شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - ق - 50 - 2 - 4
4- دلیل کافران ، بر انکار رسالت پیامبر ( ص ) ، دلیلی از جنس گمان بود ; نه از مقوله برهان .
بل عجبوا أن جاءهم . .. فقال الک_فرون ه_ذا شیء عجیب
بنابراین که <ه_ذا> اشاره به <منذر منهم> باشد; برداشت بالا به دست می آید; یعنی، تنها منطق کافران همین بود که می گفتند: انتخاب بشر برای رسالت بعید می نماید.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - واقعه - 56 - 48 - 3
3 - کافران ، برای انکار قیامت فاقد برهان اند و جز استبعاد و شگفت آور بودن برپایی آن ، دلیلی ندارند .
أءنّا لمبعوثون . أو ءاباؤنا الأوّلون
برداشت یاد شده از آن جا است که دو آیه مورد بحث _ که درصدد بیان دلایل انکار معاد از سوی کافران است _ مطلبی از آنان جز استبعاد و شگفتی آنان یاد نکرده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - انشقاق - 84 - 20 - 2
2 - خودداری کافران از ایمان ، توجیه ناپذیر و بدون هرگونه برهان است .
فما لهم لایؤمنون
به قرینه <بل الذین کفروا> (در آیات بعد)، مرجع ضمیر در <لهم> کافران اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 221
20 - بروج - 85 - 21 - 1
1 - پندار دروغ بودن قرآن ، پنداری موهوم و از اندیشه های باطل کافران است .
فی تکذیب . .. بل هو قرءان مجید
حرف <بل>، اضراب از قبل است و اندیشه تکذیب گرانه کافران را تخطئه می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 70 - 7
7 - رفاه زدگان کفرپیشه عصر بعثت ، فاقد کمترین عذر قابل پذیرش در انکار رسالت پیامبر ( ص )
حتّی اذا أخذنا مترفیهم . .. أفلم یدّبّروا القول ... بل جاءهم بالحقّ
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - معارج - 70 - 42 - 3
3 - کافران مخالف پیامبراسلام ( ص ) ، گروهی باطل گرا ، بی هدف و سرگرم به بازی های زندگی بودند .
فذرهم یخوضوا و یلعبوا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - مدثر - 74 - 49 - 2
2 - کافران پندناپذیر و مخالف پیامبر ( ص ) ، هیچ دلیل و عذر قابل قبولی ، برای روی گردانی از دین و پند های قرآن نداشتند .
فما لهم عن التذکره معرضین
از مفاد <فمالهم> (چیست آنان را)، استفاده می شود که مقصود، نبودن هیچ دلیل و عذری برای کفر و انکار کافران نسبت به قرآن پندآفرین است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - اسراء - 17 - 41 - 9
9- برخورد کافران و مشرکان مکه با قرآن ، اساس علمی و عقلانی نداشت ; بلکه برخاسته از انگیزه های نفسانی _ روانی آنان بود .
و لقد صرّفنا فی ه_ذا القرءان لیذّکّروا و ما یزیدهم إلاّ نفورًا
خداوند، حاصل تبیین تنوع و گوناگونی آیات خویش را برای مشرکان، نفرت آنان معرفی می کند و این، نشان می دهد که آنان، به جای برخورد منطقی با آیات الهی، برخورد روانی _ نفسانی داشتند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 222
10 - اسراء - 17 - 46 - 10
10- برخورد منکرانه کافران و مشرکان مکه با قرآن ، برخاسته از منطق و عقل نبود ; بلکه انگیزه نفسانی _ روانی داشت .
و إذا ذکرت ربّک فی القرءان وحده ولّوا علی أدب_رهم نفورًا
<نفرت> از مقولات نفسانی - روانی است. بنابراین موضع نفرت آلود مشرکان با قرآن، برخاسته از انگیزه های نفسانی - روانی آنان بود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - عنکبوت - 29 - 61 - 7
7 - منکران آیات خدا و کافران به خدا ، تحت تأثیر عوامل بیرونی و منفعلانه ، از خدا و آیات او ، روی گرداندند و نه با منطق و برهان
و لئن سألتهم من خلق . .. و سخّر ... لیقولنّ اللّه فأنّی یؤفکون
مجهول آورده شدن فعل <یؤفکون> دلالت بر این می کند که مشرکان و منکران آیات خدا و مؤمنان به باطل، تحت تأثیر القائات بیرونی، چنین روی کردی را پیدا کرده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - عنکبوت - 29 - 22 - 6
6 - کافران تکذیب کننده ، در عالم آخرت ، بی یار و یاورند .
و إن تکذّبوا . .. و ما لکم من دون اللّه من ولیّ و لانصیر
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 65 - 2
2 - کافران در قیامت ، از هرگونه دفاع از خود در برابر محکومیتشان به دوزخ ، ناتوان خواهند بود .
ه_ذه جهنّم الّتی کنتم توعدون . .. الیوم نختم علی أفوههم
مهر خوردن دهان کافران، به قرینه آیه قبل _ که سخن از محکومیت آنان به دوزخی شدن بود _ می تواند کنایه از ناتوانی آنان در دفاع از خود، در برابر دوزخی شدن خویش باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 33 - 2
2 - در قیامت هیچ عامل نجات دهنده ای برای کافران ، در برابر عذاب و قهر خداوند وجود ندارد .
یوم تولّون مدبرین ما لکم من اللّه من عاصم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 223
18 - طور - 52 - 46 - 4
4 - نبودن کمترین یاور و شفیع ، برای کافران در قیامت
و لا هم ینصرون
برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که <یوم لایغنی. ..> نظر به قیامت داشته باشد. در این صورت تعبیر <و لا هم ینصرون> حکایت از نفی شفیع می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - مریم - 19 - 80 - 3
3- کافران در صحنه قیامت ، بدون سازوبرگ و تنها و بی کس ، حاضر خواهند شد .
نرثه ما یقول و یأتینا فردًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 39 - 2
2- کافران ، از یاری و نصرت دیگران به هنگام وقوع عذاب محروم خواهند بود .
و لا هم ینصرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - حج - 22 - 15 - 5
5 - بی دینان و ناامیدان از نصرت الهی ، گرفتار بن بستی گریزناپذیر در زندگی
من کان یظنّ أن لن ینصره اللّه. .. فلیمدد بسبب الی السماء... هل یذهبنّ کیده ما یغ
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - شعراء - 26 - 207 - 1
1 - امکانات مادی کافران ، بی ثمر به حال آنان ، به هنگام فرا رسیدن عذاب موعود
ثمّ جاءهم ما کانوا یوعدون . ما أغنی عنهم ما کانوا یمتّعون
جمله <ما أغنی عنهم. ..> را می توان دو گونه معنا کرد: الف) آن چیزهایی که از آن برخوردار می شدند، به کارشان نمی آید و عذاب را از آنان دفع نمی کند. ب) برخورداری ها، لذت ها و خاطرات شیرین گذشته، در قبال عذاب الهی هیچ ارزشی نخواهد داشت.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - احزاب - 33 - 65 - 2
2 - کافران ، در آتش جهنم ، هیچ یار و یاوری نخواهند داشت .
الک_فرین . .. خ_لدین فیها أبدًا لایجدون ولیًّا و لانصیرًا
ص: 224
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 18 - 13
13 - کفر و شرک ، ظلم است و کافران و مشرکان ، از هرگونه یاری دوست و نزدیکان دلسوز خود و شفاعت شفیعان محروم اند .
ما للظ_لمین من حمیم و لا شفیع یطاع
برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که این آیات، در سلسله آیاتی قرار دارد که درباره کافران و مشرکان سخن می گوید و مقصود از <ظالمین> آنان می باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 13 - 5
5- جوامع کفرپیشه ، با تمامی امکانات و قوا ، بی دفاع در برابر کیفر الهی
و کأیّن من قریه هی أشدّ قوّه من قریتک الّتی أخرجتک أهلکن_هم فلاناصر لهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - فتح - 48 - 22 - 3،5
3 - کافران منهزم شده در جنگ با مؤمنان ، فاقد کم ترین حامی و پشتیبان
لولّوا الأدب_ر ثمّ لایجدون ولیًّا و لانصیرًا
5 - کافران ، فاقد هرگونه حامی و یاور در تنگناها
الذین کفروا لولّوا الأدب_ر ثمّ لایجدون ولیًّا و لا نصیرًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - طور - 52 - 46 - 1
1 - کافران لجوج ، بی بهره از تزویر های خویش و بی نصیب از یاری هر پشتیبان ، هنگام سر رسیدن وقت مجازاتشان
یوم لایغنی عنهم کیدهم شیئًا و لا هم ینصرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - صف - 61 - 14 - 14
14 - پیروان عیسی ( ع ) ، مورد تأیید و حمایت الهی در قبال دشمنانشان ( کافران بنی اسرائیل )
فأیّدنا الذین ءامنوا علی عدوّهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - بلد - 90 - 20 - 1
ص: 225
1 - کافران در آخرت ، گرفتار آتشی مسلّط و فراگیرند ، که تمام راه های گریز از آن بسته خواهد بود .
علیهم نار مؤصده
<وَصیدَه>; یعنی، غرفه ای که در کوهستان برای حفاظت از اموال ساخته شود و جمله <اوصدت الباب>; یعنی، درب را بسته و محکم کردم (مفردات راغب). بنابراین <مؤصده>، به معنای بسته شده و محکم است مانند محفظه ای که در دل کوه پدید آورند. حرف <علی> در <علیهم>، بر سلطه کامل آتش و فراگیر بودن آن دلالت دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - حج - 22 - 53 - 3
3 - جبهه کفر و شرک در طول تاریخ ، متشکل از انسان هایی بیمار دل و قسی القلب
و ما أرسلنا من قبلک من رسول . .. للذین فی قلوبهم مرض و القاسیه قلوبهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 17 - 6
6- پندار و تصویر نادرست کافران ، از مسأله معاد و چگونگی آن
أن أُخرج و قد خلت القرون من قبلی
تعبیر <و قد خلت القرون من قبلی> _ که به عنوان علت برای انکار معاد از سوی کافر مطرح شده _ نشانگر آن است که معاد در پندار آنان، بازگشت به دنیا در زمانی است که هنوز نسل های بعد در زمین زندگی می کنند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - قمر - 54 - 2 - 5
5 - دلخوشی کافران به پندار غلط خود ، در زودگذری آثار معجزات پیامبر ( ص ) *
و إن یروا ءایه یعرضوا و یقولوا سحر مستمرّ
برداشت یاد شده بدان احتمال است که <مستمر> از ماده <مرور> (زایل شدن و گذرا بودن)، مشتق شده باشد; چنان که برخی از مفسران بدان اشاره کرده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قلم - 68 - 15 - 1
1 - کافران تکذیب گر ، آیات قرآن و مطالب آن را بی اساس و از افسانه های کهن می پنداشتند .
إذا تتلی علیه ءای_تنا قال أس_طیر الأوّلین
ص: 226
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 122 - 11
11 _ کافران، از آن رو که در ظلمت و گمراهی هستند، کردار زشت خویش را زیبا می پندارند.
کمن مثله فی الظلمت . .. کذلک زین للکفرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - اعراف - 7 - 28 - 6
6 _ کافران زشتکردار عصر جاهلی از سر جهل، انجام کارهای زشت و ناپسند را اجرای فرمان خدا می پنداشتند.
و إذا فعلوا فحشه قالوا . .. الله أمرنا بها
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 48 - 7
7 _ کفرپیشگان مستکبر و زراندوز ، ثروت ها و قدرت خویش را موجب مصون ماندن از عذاب های الهی می پندارند .
ما أغنی عنکم جمعکم و ما کنتم تستکبرون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 49 - 1
1 _ کفرپیشگان مستکبر در دنیا سوگند یاد می کنند که خداوند مؤمنان را در آخرت مشمول هیچ رحمتی نخواهد کرد .
أهؤلاء الذین أقسمتم لاینالهم اللّه برحمه
کلمه <رحمه> نکره است و چون پس از نفی واقع شده، معنای عموم از آن استفاده می شود. قابل ذکر است که مراد کافران از <رحمت>، رحمتهای اخروی است. یعنی بر فرض اینکه آخرتی باشد، خداوند رحمتش را شامل حال مؤمنان نخواهد کرد. فعل مضارع <لا ینال> و نیز معقول نبودن نفی تمامی رحمتها در دنیا این معنا را تأیید می کند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
7 - توبه - 9 - 37 - 9
9 _ زیبا جلوه کردن کردار های زشت کافران ، در نظر ایشان
زین لهم سوء أعملهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 7 - 12
12_ کفرپیشگان ، قیامت را امری گزاف و طرح آن را از سوی پیامبر ( ص ) چون سحر ، نیرنگی روشن قلمداد می کردند .
إن ه_ذا إلاّ سحر مبین
<ه_ذا> به گفتار پیامبر(ص) مبنی بر زنده شدن مردگان و برپایی قیامت اشاره دارد. اطلاق <سحر> بر این گفتار و ادعا، از باب تشبیه است و وجه شبه آن بطلان و نیرنگ می باشد; یعنی، این سخن ظاهری فریبنده و باطنی پوچ و بی اساس دارد و در بطلان و نیرنگ بازی، همانند سحر است.
ص: 227
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - هود - 11 - 8 - 4
4_ کفرپیشگان ، تأخیر عذاب را نشانه بی پایه بودن تهدید های پیامبر دانسته و آنها را به استهزا می گیرند .
ل_ئن أخّرنا . .. لیقولنّ ما یحبسه
استفهام در جمله <ما یحبسه> به قرینه <ماکانوا به یستهزءون> به داعی استهزا و تمسخر ایراد شده است. بنابراین <لیقولنّ ...;>; یعنی ، از سر استهزا و تمسخر می پرسند: چه چیز مانع نزول آن عذاب و تحقق تهدیدها شده است؟
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
8 - یوسف - 12 - 110 - 6
6_ تأخیر عذاب کفرپیشگان تکذیب گر ، موجب اطمینان آنان بر دروغ بودن آن می شد .
و ظنوا أنهم قد کذبوا
<کِذب> به معنای دروغ گفتن است و <کُذبوا> ; یعنی، به آنان دروغ گفته شد. جمله <فنجّی من نشاء> و <لایردّ بأسنا> می رساند که از مصادیق آنچه کافران دروغش می پنداشتند، نزول عذاب بوده است. قابل ذکر است که حرف <قد> در <قد کذبوا> _ که برای تأکید و تحقیق است _ می رساند که <ظنّوا> به معنای اطمینان پیدا کردند، است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - ابراهیم - 14 - 3 - 1
1- کافران ، زندگی دنیوی را محبوب خود دانسته و آن را به جای حیات اخروی برمی گزینند .
ویل للک_فرین من عذاب شدید . الذین یستحبّون الحیوه الدنیا علی الأخره
برداشت فوق بنابراین اساس است که <الذین یستحبّون الحیاه . ..> جمله وصفی برای <للکافرین> باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - اسراء - 17 - 98 - 3،5
3- کافران ، حیات دوباره انسان را پس از تبدیل شدن به خاک و استخوان پراکنده ، بعید می شمردند .
و قالوا أءذا کنّا عظ_مًا و رف_تًا أءنَّا لمبعوثون
5- مرگ در دیدگاه کافران ، پایان زندگی انسان است .
و قالوا أءذا کنّا عظ_مًا و رف_تًا أءنَّا لمبعوثون خلقًا جدیدًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - کهف - 18 - 102 - 2
2- کافران ، اولیای برگزیده خود ( معبود های باطل ) را به حال خویش سودمند می پندارند .
أفحسب الذین کفروا أن یتّخذوا عبادی من دونی أولیاء
درباره معنای این آیه، توجیهات ادبی مختلفی ابراز شده است. از جمله این که <أن یتّخذوا> مفعول یکم برای <حسب> و مفعول دوم آن <نافعاً> محذوف باشد. برداشت بالا بر این وجه ادبی مبتنی است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - کهف - 18 - 104 - 10
ص: 228
10- کسانی که غیر خدا را معبود و ولیّ خود ساخته اند ، به خطا ، خود را کام روا و نیک کردار می پندارند .
أن یتّخذوا عبادی من دونی أولیاء . .. و هم یحسبون أنّهم یحسنون صنعًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - مریم - 19 - 77 - 4
4- در دیدگاه کافران ، دین مانع پیشرفت اقتصادی و نظامی است .
کفر بأی_تنا و قال لأُتینّ مالاً و ولدًا
تلاش برای فراوانی اولاد (در عصر نزول قرآن) برخاسته از نیازهای امنیتی و اقتصادی بود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 38 - 3
3- کافران مکه ، منکر قیامت و عذاب های اخروی بودند .
و یقولون متی ه_ذا الوعد إن کنتم ص_دقین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 35 - 2
2 - تبدیل دوباره خاک و استخوان به شکل انسان و دمیده شدن حیات در آن ، امری غیر قابل قبول برای اشراف کفر پیشه
أیعدکم . .. أنّکم مخرجون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 37 - 3
3 - دنیا و صحنه آمد و شد نسل ها و آفرینش آنها ، فاقد کمترین هدف و فرجام در بینش اشراف و مرفهان کفرپیشه
نموت و نحیا
مقصود از <نموت و نحیا> (می میریم و زنده می شویم) این است که نسلی می میرد و نسلی پدید می آید.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 83 - 1،5
1 - معاد ، وعده ای بی اساس و افسانه ای کهن ، در نظر کافران و مشرکان
بل قالوا مثل ما قال الأوّلون . .. لقد وعدنا ... إن ه_ذا إلاّ أس_طیر الأوّلین
<اسطوره> (مفرد <أساطیر>) به معنای افسانه است. بنابراین <أساطیرالأوّلین>; یعنی، افسانه هایی که پیشینیان ساخته اند.
5 - تحقق نیافتن وعده رستاخیز ، پس از گذشت زمانی دراز ، دلیل بی اساس بودن آن در پندار کافران
لقد وعدنا نحن . .. إن ه_ذا إلاّ أس_طیر الأوّلین
مقصود کافران از عبارت <لقد وعدنا. .. من قبل> می تواند این باشد که اگر قیامتی هست تا کنون بایستی تحقق می یافت. بنابراین عدم تحقق آن تاکنون، دلیل بی اساس بودن و واقعیت نداشتن آن است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 84 - 1
ص: 229
1 - زمین و هر آنچه در آن هست ، از آن خدا و متعلق به او است .
قل لمن الأرض و من فیها إن کنتم تعلمون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - فرقان - 25 - 7 - 1،4،9
1 _ تناول غذا ، رفت و آمد و داد و ستد در بازار ، ناسازگار با شأن رسالت و پیامبری از دیدگاه مشرکان و کافران
و قال الذین کفروا . .. و قالوا مالِ ه_ذا الرسول یأکل الطعام و یمشی فی الأسواق
4 _ در پندار مشرکان ، بشر بودن و همچون مردم عادی زیستن ، ناسازگار با رسیدن به مقام نبوت و دریافت وحی از جانب خداوند
مالِ ه_ذا الرسول یأکل الطعام و یمشی فی الأسواق
برداشت فوق، از اسم استفهام <ما> _ که در این جا برای اظهار تعجب است _ استفاده می شود.
9 _ انجام رسالت الهی ( انذار مردمان ) در دیدگاه مشرکان ، تنها در خور شأن فرشتگان بود ، نه در توان انسان .
و قالوا مالِ ه_ذا الرسول . .. لولا أُنزل إلیه ملک
برداشت فوق، از آن جا است که مشرکان به خاطر غذا خوردن و رفت و آمد پیامبر(ص) در بازار، او را شایسته پیامبری نمی دانستند و خواستار نزول فرشته ای برای همیاری با آن حضرت بودند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - فرقان - 25 - 8 - 4
4 _ داشتن ثروتی بی نیاز کننده از هرگونه داد و ستد با مردم ، و تأمین شدن نیاز های مادی از سوی خداوند و یا داشتن بوستانی پر ثمر ، نشانه درستی ادعا پیامبری در دیدگاه کافران
أو یلقی إلیه کنز أو تکون له جنّه یأکل منها
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 43 - 4
4 _ علم به ارزش ها در نظام کفر ، مقهور عادات و رسوم اجتماعی
و صدّها ما کانت تعبد من دون اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 67 - 3
3 - زنده شدن دوباره نسل های گذشته تاریخ با همه قدمت آنها ، غیرقابل پذیرش در نظر کافران
أءذا کنّا تربًا و ءاباؤنا أئنّا لمخرجون
آمدن کلمه <آباؤنا> در ضمن استبعاد کافران، ممکن است بدین جهت باشد که به نظر آنان زنده شدن نیاکان به جهت قدمت زمانی، امری دشوار است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 68 - 4
4 - در پندار کافران ، عقیده به معاد ، باوری ارتجاعی و افسانه ای ساخته و پرداخته پیشینیان است .
ص: 230
و قال الذین کفروا . .. إن ه_ذا إلاّ أس_طیر الأوّلین
<أسطوره> (مفرد <أساطیر>) معادل افسانه است و آن عبارت از هر حکایت و قصه بی اصل و دروغ است که به قصد اخلاقی یا سرگرم کردن ساخته می شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - روم - 30 - 58 - 13
13 - کافران ، سخنان مؤمنان پیرو پیامبر ( ص ) را نیز عاری از حقیقت می دانستند .
و لئن جئتهم بأیه لیقولنّ الذین کفروا إن أنتم إلاّ مبطلون
جمع آورده شدن مخاطب کافران (إن أنتم. ..) در خطاب به پیامبر(ص) احتمال دارد از این جهت باشد که آنان، می خواستند با این موضع گیری، مدافع فکری برای پیامبر(ص) باقی نگذارند و گفته های مؤمنان را نیز پیشاپیش، مخدوش اعلام کنند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - سجده - 32 - 10 - 3
3 - در نظر کافران ، حقیقت انسان ، در جسم و اجزای مادی ، خلاصه شده است .
و قالوا أءذا ضللنا فی الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - سجده - 32 - 28 - 8
8 - کافران ، درباره لحظه وقوع قیامت ، ناباور بودند و آن را محال می دانستند . *
و یقولون متی ه_ذا الفتح إن کنتم ص_دقین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - سبأ - 34 - 3 - 2،10
2 - کافران ، وعده تحقق روز قیامت را وعده ای نادرست می دانستند .
و قال الذین کفروا لاتأتینا الساعه
لازمه انکار قیامت از سوی کافران، این است که به آنان وعده ای مبنی بر وقوع قیامت داده شده باشد.
10 - سخن گفتن همراه با ادای سوگند ، دارای تأثیری قابل توجه حتی در دیدگاه کافران
قل بلی و ربّی
این که خداوند به پیامبر(ص) دستور می دهد که آن حضرت سخن خود را همراه با سوگند به کافران بگوید، به خاطر تأثیر زیاد آن است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - سبأ - 34 - 7 - 2،3،5
2 - کافران ، به خاطر استبعاد معاد ، منکر آن بودند .
و قال الذین کفروا . .. إذا مزّقتم کلّ ممزّق إنّکم لفی خلق جدید
از تعبیر <رجل ینبّئکم إذا مزّقتم کلّ ممزّق. ..> استفاده می شود که آنان از طرح مسأله معاد شگفت داشتند و چنین امری آنان را به انکار معاد واداشته بود.
ص: 231
3 - بازآفرینی انسان ها پس از قطعه قطعه و پراکنده شدن اجزای بدنشان ، امری ناشدنی در دیدگاه کافران
و قال الذین کفروا . .. إذا مزّقتم کلّ ممزّق إنّکم لفی خلق جدید
<مزق> در لغت به معنای پاره پاره شدن و قطعه گردیدن است (العین).
5 - کافران ، به دلیل امکان نداشتن بازآفرینی انسان ها ، وقوع قیامت را منکر بودند .
و قال الذین کفروا لاتأتینا الساعه . .. و قال الذین کفروا ... إذا مزّقتم کلّ ممزّ
این آیه عطف به آیه <و قال الذین کفروا لاتأتینا الساعه. ..> است و به منزله اقامه دلیل برای آن می باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - سبأ - 34 - 8 - 4،6
4 - کافران ، بازآفرینی انسان ها را _ پس از قطعه قطعه شدن _ از سوی خداوند ، امری ناشدنی می دانستند .
هل ندلّکم علی رجل ینبّئکم إذا مزّقتم کلّ ممزّق إنّکم . ..أفتری علی اللّه
کافران مدعی بودند که امر بازآفرینی انسان ها در قیامت _ که پیامبر(ص) مطرح می کند _ افترا به خداوند است. احتمال دارد از این جهت باشد که آنان این امر را حتی برای خدا ناشدنی می دانستند. ازاین رو می گفتند اسناد چنین امری به خدا، دروغ بستن به او است.
6 - کافران ، امکان بازآفرینی انسان ها را پس از قطعه قطعه و پراکنده شدن ، امری عقلانی نمی دانستند .
و قال الذین کفروا . .. إذا مزّقتم کلّ ممزّق إنّکم لفی خلق جدید . أفتری علی اللّه
این که کافران به خاطر اظهار امکان تجدید حیات انسان ها پس از مرگ، به آن حضرت نسبت جنون دادند; به دست می آید که احتمالاً آنان چنین اظهاراتی را اصلاً عاقلانه نمی دانستند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - سبأ - 34 - 43 - 18
18 - قرآن کریم در نگاه کافران ، فراتر از کلام عادی است و تأثیری در حد سحر دارد .
و قال الذین کفروا للحقّ لمّا جاءهم إن ه_ذا إلاّ سحر مبین
از سحر دانستن قرآن، استفاده می شود که مشرکان، قرآن را کلامی فراتر از کلام معمولی و دارای تأثیری فوق العاده می دانستند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 78 - 3،4،5
3 - زنده شدن انسان ها پس از تبدیل شدن به استخوان کهنه و پوسیده ، امری شگفت آور و ناممکن در دیدگاه کافران
قال من یحیِ العظ_م و هی رمیم
<من> در آیه شریفه برای استفهام انکاری و تعجبی است و <رمیم> به معنای کهنه و پوسیده است.
4 - تبدیل شدن انسان ها به استخوان کهنه و پوسیده ، دلیل و شاهد مثالِ کافران برای دور شمردن برپایی قیامت و زنده شدن مجدد انسان ها
و ضرب لنا مثلاً . .. قال من یحیِ العظ_م و هی رمیم
برداشت یاد شده با توجه به این مطلب است که جمله <قال من یحیِ. ..> استئناف بیانی است; یعنی، بیان برای جمله <ضرب لنا مثلاً> است.
5 - کافران ، خدا را از احیای مجدد انسان ها پس از مرگ ، ناتوان می دانستند .
ص: 232
و ضرب لنا مثلاً. .. قال من یحیِ العظ_م و هی رمیم
مقصود از <ضرب لنا مثلاً> (برای ما مثل آورد) می تواند این معنا باشد که: کافران، قدرت خدا را با قدرت دیگران یکی می دانستند; یعنی، همان گونه که همه از احیای استخوان کهنه ناتوان اند، او نیز مانند همه ناتوان است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - صافات - 37 - 53 - 2
2 - تبدیل خاک ها و استخوان های مردگان به انسانی کامل ، امری ناممکن در نظر کافران
یقول . .. أءذا متنا و کنّا ترابًا و عظ_مًا أءنّا لمدینون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - ص - 38 - 4 - 1،2
1 - برخاستن فردی از توده های مردم به پیامبری ، امری شگفت انگیز در نظر کافران
و عجبوا أن جاءهم منذر منهم
برداشت یاد شده مبتنی بر این دیدگاه است که مقصود از <منهم> این است که پیامبر از میان توده های مردم و با ویژگی مردمی باشد. گفتنی است تعبیر <من بیننا> در آیه 8 مؤید همین مطلب است.
2 - انتخاب شدن انسان به پیامبری ، امری شگفت آور در نظر کافران
و عجبوا أن جاءهم منذر منهم
برداشت یاد شده براساس این دیدگاه است که مقصود از <منهم> از جنس انسان بودن پیامبر باشد; زیرا کافران و مشرکان صدراسلام، انسان را شایسته رسیدن به مقام پیامبری و ارتباط با خداوند نمی دانستند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - ص - 38 - 8 - 1
1 - برگزیده شدن پیامبراسلام ( ص ) از میان توده های عرب برای پیامبری ، امری غیرمنطقی و ناممکن در نظر کافران و مشرکان
أءنزل علیه الذکر من بیننا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - ص - 38 - 27 - 8
8 - آفرینش جهان در نظر کافران ، باطل و بی هدف است .
و ما خلقنا السماء . .. ب_طلاً ذلک ظنّ الذین کفروا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - فصلت - 41 - 54 - 1
1 - تردید و شک کافران مکه ، نسبت به برپایی قیامت
ألا إنّهم فی مریه من لقاء ربّهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
ص: 233
17 - زخرف - 43 - 35 - 7
7 - افق دید کافران ، محدود به زندگی کوتاه دنیا است .
لجعلنا لمن یکفر بالرحم_ن . .. لمّا مت_ع الحیوه الدنیا و الأخره عند ربّک للمتّقین
خداوند در این آیه، توانایی خویش را بر ایجاد یک زندگی آکنده از تجمل برای کافران، بیان کرده و سپس حضور در جوار ربوبی را مطرح نموده است. از این مطلب استفاده می شود که کافران تنها در محدوده تنگ زندگی دنیا می اندیشند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 7 - 1،7
1- حق ناباوران کافر ، آیات الهی را سحر و جادوئی روشن قلمداد می کردند .
و إذا تتلی علیهم ءای_تنا بیّن_ت قال الذین کفروا . .. ه_ذا سحر
7- اتهام سحر ، سپر دفاعی کافران در برابر آیات روشن وحی
إذا تتلی علیهم ءای_تنا بیّن_ت قال الذین کفروا . .. ه_ذا سحر مبین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 35 - 13
13- مجال زندگی دنیا و عالم برزخ ، درنگی کوتاه در نظر کافران حضور یافته در صحنه قیامت
کأنّهم یوم یرون ما یوعدون لم یلبثوا إلاّ ساعه من نهار
با توجه به این که آنچه کافران در قیامت پشت سر خود می بینند زندگی دنیا و عالم برزخ است; <لم یلبثوا> می تواند ناظر به هر دو باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - محمد - 47 - 15 - 2
2- خداوند ، توصیف کننده بهشت برای متقین ، در قبال جلوه دنیا در چشم کافران
و الذین کفروا یتمتّعون و یأکلون . .. زیّن له سوء عمله ... مثل الجنّه الّتی وعد ا
در صورتی که <مثل> به معنای توصیف باشد، از ارتباط این آیه با آیات پیشین مطلب بالا استفاده می شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - ق - 50 - 3 - 1،2،5
1_ زنده شدن دوباره انسان ، پس از مردن و خاک شدن ، امری بعید از نظر کافران
أءذا متنا و کنّا ترابًا ذلک رجع بعید
2_ انکار معاد از سوی کافران ، متکی بر استبعاد و نه دلیل قطعی
أءذا متنا و کنّا ترابًا ذلک رجع بعید
5_ متلاشی شدن اجزای بدن در خاک ، محور اشکال کافران در مسأله معاد
و کنّا ترابًا ذلک رجع بعید
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - نجم - 53 - 59 - 4
ص: 234
4 - ناباوری بی جای کافران نسبت به نزدیک شدن لحظه به لحظه قیامت
أزفت الأزفه . .. أفمن ه_ذا الحدیث
در صورتی که <ه_ذا> اشاره باشد به آنچه در آیات پیشین درباره نزدیکی قیامت و وعده ها و عیدهای الهی بیان شده است، برداشت بالا استفاده می شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - واقعه - 56 - 47 - 3
3 - کافران ، زنده شدن انسان را پس از تبدیل شدن وی به خاک و استخوان ، غیرقابل باور می پنداشتند .
و کانوا یقولون أئذا متنا و کنّا ترابًا و عظمًا أءنّا لمبعوثون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - واقعه - 56 - 48 - 1،2
1 - احیای مجدد گذشتگان تاریخ ، موضوعی انکارآمیزتر در پندار کافران
أو ءاباؤنا الأوّلون
آیه بالا تأکیدی بر آیه پیش است; یعنی، بر فرض بپذیریم که ما پس از مرگ زنده می شویم; زنده شدن نیاکان ما _ که روزگاری دراز از مرگ آنان گذشته است _ به هیچ وجه باور کردنی نیست.
2 - گذشت زمان بر مردگان ، تأثیرگذار در غیر ممکن شدن احیای مجدد آنان در پندار کافران منکر معاد
أءنّا لمبعوثون . أو ءاباؤنا الأوّلون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ممتحنه - 60 - 13 - 8
8 - مرگ ، پایان همه چیز در بینش کافران
کما یئس الکفّار من أصح_ب القبور
<من> در آیه شریفه می تواند برای ابتدای غایت و یا بیانیه باشد. برداشت یاد شده بر پایه احتمال اول است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - تغابن - 64 - 6 - 5
5 - در بینش کافران ، بشر شایسته مقام پیامبری ، واسطه ارتباط میان خدا و خلق و هادی برای انسان ها نیست .
فقالوا أبشر یهدوننا فکفروا و تولّوا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قلم - 68 - 51 - 8
8 - کافران ، قرآن را نشانه جنون پیامبر ( ص ) می دانستند .
لمّا سمعوا الذکر و یقولون إنّه لمجنون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - معارج - 70 - 6 - 2
ص: 235
2 - کافران ، هیچ دلیل قاطعی بر نفی قیامت ندارند ، بلکه تنها به گمانه زنی درباره آن می پردازند .
إنّهم یرونه بعیدًا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قیامه - 75 - 3 - 1
1 - انکار قیامت ، برخاسته از پندار کافران به ناتوان بودن خداوند بر گردآوری استخوان های مردگان و احیای مجدد آنها
أیحسب الإنس_ن ألّن نجمع عظامه
مقصود از انسان در این آیه _ برابر نظر مفسران و به قرینه مقام _ انسان کافر است; نه همه انسان ها.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 13 - 4
4 - قرآن ، حتی در دیدگاه کافران ، ظاهری زیبا و آراسته دارد .
أس_طیر الأوّلین
در صورتی نوشته افسانه ای را <اسطوره> می گویند که زیبا باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - مطففین - 83 - 33 - 4
4 - گنه پیشگان کافر ، در برخورد با مؤمنان ، چنان خود را در مقام قیّم و نگهبان می نشانند که گویا هدایت آنان را مأموریت خود می دانند .
و ما أُرسلوا علیهم ح_فظین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - اعراف - 7 - 28 - 7
7 _ در بینش کافران زشتکردار عصر جاهلی، روش پدرانشان مهمتر از امر خداوند بود.
قالوا وجدنا علیها ءاباءنا و الله أمرنا بها
از اینکه زشتکاران در توجیه کردار خویش قبل از استناد به امر خدا به روش پدرانشان تمسک جستند، برداشت فوق استفاده می شود.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
10 - مریم - 19 - 73 - 8،9
8- کفرورزان عصر بعثت ، برتری وضعیت اقتصادی و اجتماعی خود را نشانه حقانیت عقاید خویش می دانستند .
أیّ الفریقین خیر مقامًا و أحسن ندیًّا
ص: 236
پاسخ کافران به دلایل روشن و آیات الهی، صرفاً تکیه بر مظاهر مادی و نظام اجتماعی خود بوده است و این نشان دهنده تفکر آنان و ارزش هایی است که در نظر آنها، معیار ارجحیت یک مکتب است.
9- کافران عصر بعثت ، مشکلات اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی مسلمانان را ، نشانه ناروابودن عقیده و تفکر آنان می دانستند .
أیّ الفریقین خیر مقامًا و أحسن ندیًّا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - حج - 22 - 47 - 2
2 - کفرپیشگان عصر بعثت ، وعده عذاب را دروغ پنداشته و آن را به ریشخند می گرفتند .
و یستعجلونک بالعذاب
از این که تکذیب گران، از پیامبر(ص) می خواستند وعده خود را عملی سازد و هر چه زودتر عذاب را بر آنان نازل کند، معلوم می شود که آنان تهدید پیامبر(ص) را تهدیدی تو خالی می انگاشتند و با درخواست تسریع عذاب، آن را به ریشخند می گرفتند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - فرقان - 25 - 32 - 2
2 _ دسته جمعی و به یکباره نازل نشدن آیات قرآن بر پیامبر ( ص ) ، دلیل وحی نبودن آن در دیدگاه کافران صدراسلام
و قال الذین کفروا لولا نزّل علیه القرءان جمله وحده
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 67 - 1
1 - تبدیل ذرات خاک به بدن انسانی زنده ، امری شگفت و باور نکردنی در نظر کافران عصر پیامبر
و قال الذین کفروا أءذا کنّا تربًا . .. أئنّا لمخرجون
کافران می دیدند که پیکر مرده انسان در خاک پوسیده و پس از روزگاری تبدیل به ذرات خاک می شود. پذیرش این مطلب (تبدیل دوباره ذرات و عناصر خاکی به بدن انسانی زنده) برای آنان غیر قابل باور بود و از آن اظهار شگفتی می کردند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - سبأ - 34 - 8 - 1،2
1 - کافران ، اظهارات پیامبر ( ص ) را درباره تجدید حیات انسان ها پس از مرگ ، افترای او بر خدا می دانستند .
و قال الذین کفروا هل ندلّکم علی رجل ینبّئکم . .. أفتری علی اللّه کذبًا
2 - کافران ، در اظهار نظرشان درباره پیامبر ( ص ) و تبلیغ آن حضرت از معاد ، مردد بودند و نظری ثابت و قطعی نداشتند .
رجل ینبّئکم إذا مزّقتم کلّ ممزّق إنّکم لفی خلق جدید . أفتری علی اللّه کذبًا أم ب
<أم> حرف عطف و برای تردید است; یعنی، طبق نظر کافران پیامبر(ص) یا می داند که معاد، شدنی نیست و در عین حال از آن خبر می دهد _ که افترا به خدا است _ و یا از آن خبر ندارد و سخنی جنون آمیز بر زبان جاری می سازد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 47 - 8
ص: 237
8 - کافرانِ صدراسلام ، عقیده به روزی رسانی خدا برای انسان ها را باطل دانسته و مؤمنان را در گمراهی محض می پنداشتند .
قال الذین کفروا للذین ءامنوا أنطعم من لو یشاء اللّه أطعمه إن أنتم إلاّ فی ضل_ل م
برداشت یاد شده مبتنی بر این نکته است که جمله <إن أنتم إلاّ فی ضلال مبین> دنباله گفتار کافران باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - ق - 50 - 2 - 2
2- از نگاه کافران عصر نزول ، مقام رسالت شایسته موجودی آسمانی و فرابشری است .
بل عجبوا أن جاءهم منذر منهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - واقعه - 56 - 51 - 2
2 - تکذیب و انکار معاد ، از سوی کافران صدراسلام
ثمّ إنّکم أیّها الضالّون المکذّبون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - ملک - 67 - 25 - 4
4 - مشرکان و کافران صدراسلام ، منکر برپایی قیامت بوده و آن را دروغ می پنداشتند .
و یقولون متی ه_ذا الوعد إن کنتم ص_دقین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - مدثر - 74 - 24 - 4
4 - قرآن ، کلامی پرجاذبه و اثرگذار ، حتی در نظر کافران حق ناپذیر عصر نزول
فقال إن ه_ذا إلاّ سحر یؤثر
اطلاق <سحر> به قرآن، می تواند به این جهت باشد که همان گونه که سحر بسیار تأثیرگذار است، قرآن نیز چنین است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - مدثر - 74 - 25 - 2
2 - اصرار و تأکید فراوان کافران حق ناپذیر و مستکبر صدراسلام ، بر الهی نبودن قرآن و منشأ بشری داشتن آن
و استکبر . فقال إن ه_ذا إلاّ سحر یؤثر . إن ه_ذا إلاّ قول البشر
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 49 - 3
3 _ مستکبران کفرپیشه مدعی برخورداری خویش از رحمت های الهی در آخرت
ص: 238
أهؤلاء الذین أقسمتم لاینالهم اللّه برحمه
زیرا سوگند مستکبران به محرومیت مؤمنان از رحمت الهی، از موضع کسی است که تنها خود را بهره مند از مواهب الهی می داند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 6 - 4،5
4- کافران مکه ، نزول وحی بر پیامبر ( ص ) را ، ادعایی بیش نمی دانستند .
قالوا یأیها الذی نزّل علیه الذّکر
ذکر نکردن منشأ نزول ذکر و مجهول آوردن فعل <نُزِّل> و نیز با استهزا بیان کردن آن، می تواند به منظور یاد شده باشد.
5- نزول وحی از جانب خداوند بر بشر ، امری غیر قابل قبول و به دور از عقل و خرد و در حد دیوانگی در بینش کافران مکه
قالوا یأیها الذی نزّل علیه الذّکر إنک لمجنون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
9 - حجر - 15 - 7 - 2،4،6
2- کافران مکه ، دلیل صداقت پیامبر ( ص ) را در ادعای نزول وحی ، آمدن ملائکه برای تصدیق او می دانستند .
لو ما تأتینا بالملئکه إن کنت من الصدقین
4- کافران مکه ، بر این باور بودند که نزول هر نوع پیام آسمانی بر بشر ، باید همراه با شاهد آسمانی محسوسی باشد . *
قالوا . .. لو ما تأتینا بالملئکه إن کنت من الصدقین
درخواست کافران از پیامبر(ص) برای آوردن ملائکه جهت تصدیق نبوتش، ممکن است از این رو باشد که: آنان ارتباط بشر با خداوند را غیر ممکن می دانستند و برای قبول نبوت بشر، خواستار آوردن شاهد آسمانی بودند و ذکر نام ملائکه شاید به عنوان نمونه و یا شناخته شده بودن آنان باشد.
6- کافران و مشرکان مکه ، ملائکه را موجوداتی قابل احساس برای همگان می دانستند .
قالوا . .. لو ما تأتینا بالملئکه
از تعبیر <لو ما تأتینابالملئکه> (چرا فرشته ای نمی آوری؟) استفاده می شود که آنان، فرشتگان را موجوداتی محسوس و قابل رؤیت می دانستند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 36 - 7،8،9
7- کافران و مشرکان مکه ، نسبت به نام < رحمان > برای خداوند ، بسیار حساس و منکر رحمانیت او بودند .
و هم بذکر الرحم_ن هم ک_فرون
اختصاص به ذکر یافتن نام <رحمان> از میان دیگر نام های مقدس پروردگار و نیز تکرار <هم>، بیانگر برداشت یاد شده است.
8- کافران مکه ، منکر خدای رحمان بودند .
و هم بذکر الرحم_ن هم ک_فرون
ص: 239
گفتنی است که کافران منکر نام رحمان بودند; به اولویت استفاده می شود که منکر ذات خدای رحمان نیز بوده اند.
9- آسمانی بودن قرآن ، مورد انکار کافران و مشرکان مکه بود .
و هم بذکر الرحم_ن هم ک_فرون
برداشت یاد شده مبتنی براین است که مقصود از <ذکر> قرآن کریم باشد، چنان که در موارد متعدد در قرآن _ از جمله آیه دوم همین سوره _ از قرآن به <ذکر> یاد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - عنکبوت - 29 - 12 - 4
4 - کافران مکه ، برای عقیده خود ، هویتی مستقل ، قائل بودند .
اتّبعوا سبیلنا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - زخرف - 43 - 83 - 4
4 - تلاش های گسترده و به ظاهر چشمگیر کافران در طول زندگی ، امری عبث و نافرجام
فذرهم یخوضوا و یلعبوا حتّی یل_قوا یومهم الذی یوعدون
آمدن تعبیر <یلعبوا> در پی <یخوضوا>، می رساند که ژرف کاوی مشرکان در زندگی دنیایی، در حقیقت فرو رفتن در عمق پوچی و بیهودگی است و دستاوردهای آنان _ هرچند به ظاهر چشمگیر باشد _ در حقیقت جز بازی چیزی نیست.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - واقعه - 56 - 49 - 1
1 - پیامبر ( ص ) ، مأمور بیان حقایق مربوط به قیامت و پاسخ گویی به شبهات القا شده از سوی منکران آن
أءنّا لمبعوثون . .. قل إنّ الأوّلین و الأخرین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - ملک - 67 - 26 - 1
1 - پیامبر ( ص ) ، مأمور پاسخ گویی به پرسش ها و شبهه انگیزی های کافران و منکران معاد ، در باور های دینی مردم و آگاهی دادن به آنان
و یقولون متی ه_ذا الوعد . .. قل إنّما العلم عند اللّه
ص: 240
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - اعراف - 7 - 75 - 8
8 _ مستضعفان مؤمن قوم ثمود با پاسخی قاطع به کفرپیشگان ، ایمان و باور خویش را به صالح و تمامی رسالت های وی اعلان کردند .
أتعلمون . .. قالوا إنا بما ارسل به مؤمنون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - سبأ - 34 - 3 - 5
5 - پیامبر ( ص ) ، مأمور پاسخ گویی به کافران درباره وقوع حتمی قیامت
و قال الذین کفروا لاتأتینا الساعه قل بلی
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 79 - 2
2 - پیامبراسلام ( ص ) ، مأمور پاسخ گویی به شبهات کافران و منکران معاد با استدلال و برهان
قال من یحیِ العظ_م و هی رمیم . قل یحییها الذی أنشأها أوّل مرّه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - سجده - 32 - 29 - 2
2 - پیامبر ( ص ) ، موظف به پاسخگویی به کافران و تبیین نادرستی انتظارات نابه جای آنان بود .
و یقولون متی ه_ذا الفتح . .. قل یوم الفتح لاینفع الذین کفروا إیم_نهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
20 - طارق - 86 - 16 - 7
7 - خداوند در مکر و کیفر ، آغازگر نبوده و خدعه های او ، پاسخ کردار ناروای کافران است .
إنّهم یکیدون کیدًا . و أکید کیدًا
ص: 241
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 99 - 1
1 - لحظه مرگ ، لحظه پایان یافتن شرارت ها و حق ستیزی های کافران و ستمگران
حتّی إذا جاء أحدهم الموت قال ربّ ارجعون
<حتی> برای بیان غایت شرارت ها و ستمگری های کافران است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - زمر - 39 - 71 - 9
9 - پرسش ملامت آمیز نگهبانان و دربانان دوزخ از کافران ، درباره آمدن پیامبران تلاوت کننده آیات الهی و انذارگران
و قال لهم خزنتها ألم یأتکم رسل منکم یتلون علیکم ءای_ت ربّکم و ینذرونکم لقاء یومک
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - زمر - 39 - 72 - 1
1 - کافران ، پس از توقّفی چند در آستانه در های دوزخ برای پاسخ به پرسش های دربانان ، به ورود در آن فرمان خواهند یافت .
قال لهم خزنتها ألم یأتکم رسل . .. قالوا بلی ... قیل ادخلوا أبوب جهنّم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - ملک - 67 - 28 - 2
2 - طرح پرسش های تنبّه بخش و بیدارکننده ، شیوه ارائه شده از سوی خداوند به پیامبر ( ص ) در محاجّه با کافران و مشرکان
قل أرءیتم إن أهلکنی اللّه و من معی أو رحمنا
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - صافات - 37 - 54 - 1
1 - بهشتیان ، درباره سرنوشت هم نشینان کافر دنیایی خود ، از دیگر بهشتیان پرسش کرده و از وضعیت آنان کسب اطلاع خواهند کرد .
قال هل أنتم مطّلعون
استفهام <هل> برای عرض و یا امر است که مفاد آن تقاضا و درخواست می باشد.
ص: 242
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
13 - نمل - 27 - 65 - 7
7 - پرسش کافران از پیامبر ( ص ) ، درباره لحظه برپایی قیامت
قل لایعلم . .. الغیب إلاّ اللّه و ما یشعرون أیّان یبعثون
برداشت یاد شده بدان احتمال است که عبارت <قل. ..> در جواب پرسش کسانی باشد که نسبت به وقوع قیامت شک داشته اند; زیرا ضمایر در آیه بعد به این دسته از کافران بازمی گردد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
18 - ذاریات - 51 - 12 - 1
1 - سؤال تمسخرآمیز کافران درباره زمان برپایی روز جزا
یسئلون أیّان یوم الدّین
از آیات قبل و بعد، تمسخرآمیز بودن سؤال کافران استفاده می شود; زیرا آنان اصولاً در مقام فهم حق نبودند و با این پرسش، می خواستند راهی دیگر برای انکار معاد و وسیله ای برای تمسخر آن پیدا کنند.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
15 - یس - 36 - 48 - 1
1 - کافران صدراسلام ، از مسلمانان درباره برپایی قیامت سؤال می کردند .
قال الذین کفروا . .. و یقولون متی ه_ذا الوعد
بیشتر مفسران برآنند که مقصود از <وعد>، برپایی قیامت است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - جن - 72 - 25 - 4
4 - پرسش استهزاآمیز کافران حق ناپذیر ، از زمان تحقق وعده های الهی درباره خویش
أقریب ما توعدون أم یجعل له ربّی أمدًا
آیه شریفه درصدد پاسخ به پرسش کافران درباره تحقق وعده های الهی است که در آیه قبل مطرح شده بود. از این رو برخی از مفسران نوشته اند که این آیه، درباره <نضربن حارث> است که او و همفکرانش پیوسته می گفتند: <متی ه_ذا الوعد إن کنتم صادقین> (10/48).
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - مدثر - 74 - 31 - 11
11 - ذکر تعداد فرشتگان نگهبان دوزخ در قرآن ، مورد پرسش انکارآمیز کافران و گروه بیماردل و مغرض قرار گرفت .
ص: 243
و لیقول الذین فی قلوبهم مرض و الک_فرون ماذا أراد اللّه به_ذا مثلاً
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قیامه - 75 - 6 - 1
1 - پرسش ناباورانه و تمسخرآمیز کافران ، از زمان برپایی قیامت
یسئل أیّان یوم القی_مه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
19 - قیامه - 75 - 20 - 1
1 - علاقه و دلبستگی به دنیا ، از علت های کفر به قیامت و پرسش های انکارآمیز کافران درباره معاد
بل یرید الإنس_ن لیفجر أمامه . یسئل أیّان یوم القی_مه ... کلاّ بل تحبّون العاجله
برداشت یاد شده، بر این اساس استوار است که آیه شریفه مرتبط با آیه 5 و 6 همین سوره (بل یرید الإنسان لیفجر أمامه . یسئل أیّان یوم القیامه) باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
5 - انعام - 6 - 27 - 2
2 _ کافران به هنگام روبرو شدن با آتش دوزخ در آرزوی بازگشت به دنیا، تکذیب نکردن آیات پروردگار و قرار گرفتن در زمره مؤمنان هستند.
فقالوا یلیتنا نرد و لا نکذب بأیت ربنا و نکون من المؤمنین
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - احزاب - 33 - 66 - 8
8 - سختی و سوزش آتش جهنم ، کافران را از عملکرد دنیوی شان پشیمان می کند .
یوم تقلّب وجوههم فی النار یقولون ی_لیتنا أطعنا اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
17 - احقاف - 46 - 34 - 10
10- اعتراف و پشیمانی کافران در قیامت ، بی تأثیر به حال ایشان
ألیس ه_ذا بالحقّ قالوا بلی و ربّنا قال فذوقوا
کافران با این که به حق اقرار می کنند; باز هم به ایشان حکم می شود که: <فذوقوا العذاب>. بنابراین اعتراف آنان سودی نمی بخشد.
ص: 244
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
3 - نساء - 4 - 42 - 8،11
8 _ پشیمانی و تأسف شدید کافران در قیامت از کتمان کردن حقایق در دنیا
یومئذ یودّ الذین کفروا و عصوا الرسول . .. و لا یکتمون اللّه حدیثاً
بنابر اینکه <لا یکتمون> عطف بر جمله <تسوّی> باشد.
11 _ شرمساری و پشیمانی کافران در قیامت ، از کتمان حقانیت رسالت پیامبر ( ص )
و عصوا الرسول . .. و لا یکتمون اللّه حدیثاً
مصداق مورد نظر از کتمان حدیث در آیه شریفه، به دلیل <کفروا و عصوا الرسول>، کتمان حقّانیّت پیامبر (ص) است.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
11 - انبیاء - 21 - 46 - 1
1- حسرت و ندامت کافران از ستم کاری خویش ، به هنگام احساس و لمس اندکی از عذاب الهی
ولئن مسّتهم نفحه من عذاب ربّک لیقولنّ ی_ویلنا إنّا کنّا ظ_لمین
<نفحه> در لغت به معنای وزیدنی و یا یک وزیدن است که نوعاً در امور خیر به کار می رود و گاهی هم در امور شرّ استعمال می شود. از نظر مفسران این کلمه در آیه شریفه، به سه دلیل دلالت تقلیل را می رساند: 1_ ماده <نفحه> دال بر تقلیل است; 2_ بر وزن و بناء <مرّه> می باشد; 3_ به صورت نکره آمده است. گفتنی است کسی واژه <ویل> را می گوید که دچار بدبختی و هلاکت شده و از روی تأسف و تحسّر این لفظ را ادا کرده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
12 - مؤمنون - 23 - 99 - 6
6 - ندامت کافران در هنگام مرگ و تمنای آنان از خدا ، برای بازگشت به دنیا
حتّی إذا جاء أحدهم الموت قال ربّ ارجعون
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
14 - سجده - 32 - 12 - 7
7 - ندامت و ذلت حتمی ، فرجام مجرمان کفرپیشه است .
بلقاء ربّهم ک_فرون . .. و لو تری إذ المجرمون ناکسوا رءوسهم عند ربّهم
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
16 - غافر - 40 - 10 - 5
5 - پشیمانی و بغض شدید کافران نسبت به خویشتن ، بر اثر رد دعوت به ایمان و کفرورزی آنان است .
مقتکم أنفسکم إذ تدعون إلی الإیم_ن فتکفرون
تردیدی نیست که بغض شدید کافران نسبت به خویشتن در قیامت، ناشی از رد ایمان و کفرشان است. این بغض نشانه پشیمانی شدید آنان از عمل خود می باشد.
ص: 245
جلد - نام سوره - سوره - آیه - فیش
6 - انفال - 8 - 36 - 5
5 _ حسرت و ندامت کافران قریش بر نابودی داراییهایشان ، تنها نتیجه پرداخت هزینه مبارزاتی آنان علیه اسلام
ثم تکون علیهم حسره ثم یغلبون
چون هدف کافران از سرمایه گذاری اموال جلوگیری از گسترش اسلام بوده، معلوم می شود حسرت و ندامت آنان بدان جهت بوده است که اموالشان از دست رفته و به نتیجه مطلوب نرسیده اند. قابل ذکر است که جمله <ثم یغلبون> دلالت می کند که زمان ندامت آنان در دنیاست.