امكانات، در شب نشيني هاي پرخطا و آكنده از لغزش و گناه برگرد هم مي نشستند و خود را با انواع كارهاي بيهوده و حقار تبار و خوشگذراني هاي گناه آلود سرگرم مي ساختند، آن دختِ معنويت و انديشه، نه در نشست هاي زنان و دختران فاميل و آشنا – جز در صورت پيش بيني و اميد امكانِ ايجاد دگرگوني مطلوب و مترقي در انديشه ها و منش ها و رفتارها – شركت مي جست و نه لحظه اي روش منحط جامعه و دنياي تيره و تار و واپسگراي خويش را مي پسنديد، و نه ذره اي به آداب و رسوم رايج واپسگرايان حاكم د ل مي داد؛ بلكه او به صورت معجزه آسايي در آن محيط پر وسوسه و پر لغزش و خطر، به گونه اي پاك سرشت و پاك روش و پاك منش و امانتدار و درستكار و قدرتمند مي زيست كه آشنا و بيگانه او را پاك و پاكيزه مي خواندند و هرگاه زن يا دختري هواي كمال و معنويت مي نمود، به سوي سراي خديجه سلام الله عليها مي شتافت و از انديشه ي بلند و منش پاك، اخلاق انساني و روش مترقي، دانش و خِرد و تجربه و هنر و قدرت مديريت او الهام مي گرفت و درس مي آموخت.

او نيز در آن فضاي بسته و غبار گناه و عقب ماندگي گرفته، براي خود راه و رسم و نشست و شاگرد و يار و ياوراني داشت، اما در سراي او و حلقه ي هواداران و يارانش، نسيم معنويت و كمال مي وزيد و سخنان جدي و آموزنده بر زبان

ص: 2

ها رانده مي شد، عطر اخلاق و رايحه ي عرفان، مشام جان را عطرآگين مي ساخت، و هرگز بافته ها و حركات جلف و ناشايست در محفل و سراي او بر زبان كسي جاري نمي شد.(1)

دانشمندان در كتب خود نوشته اند:

«و كانت في الجاهليۀ الطاهرۀ؛ خديجه سلام الله عليها در روزگار تيره و تار جاهليت نيز، پاك روش و پاك منش يا «طاهره» بود.» (2)

و ديگري مي نويسد:

«وَ كانَت خديجه تُدعي في الجاهليۀ الطاهرۀ؛ نامش در جاهليت طاهره بوده است.» (3)

قال عمر رضا كحالۀ:

من بيت مجد و سؤدد و رياسۀ، فنشأت علي التخلق بالاخلاق الحميده، و اتصفت بالحزم و العقل و العفۀ، حتي دعاها قومها في الجاهليۀ الطاهرۀ.(4)

در مواهب اللدنيه آمده است كه خديجه رضي الله عنها به واسطه ي اينكه كارهاي زنان دوره ي جاهلي را انجام نمي داد و از همه ي آلودگي ها پاك بود به طاهره معروف شد.(5)

يكي از دانشمندان اهل سنت در اين مورد مي نويسد:

«و كانت تدعي في الجاهليه باطاهره لشدۀ عفافها ...»

خديجه در روزگار تيره و تار جاهليت نيز - به خاطر پروا و معنويت بسيارش- پاك روش و پاك منش، يا طاهره خوانده مي شد.(6)

دانشمند ديگري آورده است كه: آن دخت خرد و پرواپيش از انگيزش پيامبر از سوي خدا، و پيش از ظهور اسلام و فرود قرآن نيز پاك روش و پاك منش مي زيست.

«كانَت تُدعي قَبلَ البِعثَۀ، الطاهرۀ».(7)

حضرت خديجه سلام الله عليها طاهره هستند، هم در جاهليت و هم در اسلام.(8)

سلام الله علبها به عنوان «الصديقه» تعبير شده(1) و اين واژه در قرآن يك بار به كار رفته و آن هم در مورد حضرت مريم سلام الله عليها(2) و حضرت صادق عليه السلام آن را به معناي معصوم بيان فرموده است.(3)

قريش – يعني بانوي بانوان قريش آمده است.(1)

از ديگر القاب آن بانو پاك منش بانوي پربركت و مبارك، سالار زنان گيتي، بانوي راستي و درستي، بانوي بلند مرتبه، بانوي پرفراز معنويت، زكيه يا بانوي پاك منش و بالنده، مرضيه يا بانوي مورد پسند خدا، و راضيه يا خشنود از تدبير و تقدير حكيمانه ي خدا مي باشد.(2)

يتيمان او را «اُمُّ اليتامي»، بينوايان او را «اُمُّ الصعاليك»، مؤمنان او را « اُمُّ المؤمنين» و كوثر جاري خلقت نيز او را «اُمُّ الزَّهرا» يا سرچشمه ي كوثر مي دانستند.(3)

ص: 5