نام کتاب: علم مفاهیم شناسی در قرآن جلد 13 - انبياء
تحقیق و تالیف : رسول ملکیان اصفهانی - 1400 ش
ناشر دیجیتالی: مركز تحقيقات رايانه اي قائميه اصفهان
ص: 1
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 54 - 2
2 _ مكر و تلاش كافران بنى اسرائيل ، براى كشتن عيسى ( ع )
و مكروا . .. اذ قال اللّه يا عيسى انى متوفيك
با توجه به آيه بعد كه سخن از عروج عيسى (ع) به ميان آمده، معلوم مى شود كه مكرشان در جهت كشتن عيسى (ع) بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 55 - 16
16 _ پيروى واقعى از انبيا ، عامل پيروزى بر كافران
و جاعل الذين اتبعوك فوق الذين كفروا
از اينكه، اسناد پيروزى به كسانى داده شده كه پيرو باشند، معلوم مى شود كه علت پيروزى، پيروى از پيامبران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 81 -
1،4،6،8،9،11،12،16،18،22،23،24
1 _ پيمان الهى از پيامبران و پيروان آنان براى ايمان به پيامبر بعدى و يارى وى
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن . .. ثم جاءكم رسول ... لتؤمننّ به و لتنصرنّه
«ميثاق النبيّن»، مى تواند ميثاقى باشد كه خدا از پيامبران گرفته و يا از مردم براى پيامبران گرفته است.
4 _ پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) ، مأمور يادآورى ميثاق الهى از انبياى پيشين ، مبنى بر لزوم ايمان به پيامبران بعدى
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن . .. لتؤمننّ به
بنابراينكه «اذ»، متعلق به «اذكر» باشد.
6 _ وحدت امّت ها در پرتو پيروى از پيامبر واحد ، ميثاق الهى از انبيا
ص: 1
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن . .. لتؤمننّ به و لتنصرنّه
لزوم ايمان و تبعيّت از پيامبر بعدى، بيانگر آن است كه در هر زمان، يك پيامبر محور بوده كه بر اساس پيروى از او، امّتها، متّحد خواهند شد.
8 _ ميثاق الهى از انبيا ، قبل از دادن كتاب و حكمت به آنها
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن لما اتيتكم من كتاب و حكمة
بنابراينكه «لما»، شرطيه باشد.
9 _ ايمان به پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و يارى كردن او ، ميثاقى الهى از انبياى گذشته و پيروان آنان
ثم جاءكم رسول مصدق لما معكم
بنابراين كه آيه، خطاب به اهل كتاب و مراد از «رسول»، پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) باشد.
11 _ پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) ، تصديق كننده انبيا و كتب الهى گذشته
ثم جاءكم رسول مصدق لما معكم
بنابراينكه مراد از «رسول»، پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) باشد.
12 - تصديق كتب آسمانى و انبياى گذشته ، شرطى براى صحت ادعاى پيامبرى
ثم جاءكم رسول مصدق لما معكم
16 _ اعتراف انبيا و امت هاى گذشته نسبت به ميثاق الهى درباره ايمان و يارى كردن رسولان بعدى
قال ءاقررتم و اخذتم على ذلكم اصرى قالوا اقررنا
«ءاقررتم»، گرفتن اقرار از انبياست و «اخذتم»، گرفتن ميثاق از امّتهاست توسط پيامبران و «اقررنا»، اقرار همه انبيا و همه امّتهاست.
18 _ عظمت و بزرگى پيمان الهى ، در مورد ايمان آوردن به انبيا و يارى كردن آنان
و اذ اخذ اللّه . .. قال فاشهدوا
گرفتن پيمان و سپس دستور به تحمل و اداى شهادت بر آن، گواه عظمت آن است.
22 _ پيامبران موظّفند مردم را در جريان ميثاق اكيد الهى از آنان ، در مورد ايمان به انبيا و نصرت آنان ، بگذارند .
و اخذتم على ذلكم اصرى . .. فاشهدوا و انا معكم من الشّاهدين
بنابراينكه «فاشهدوا»، يعنى شهادت دهيد در برابر امّتهاى خود.
23 _ پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) ، تصديق كننده انبيا و كتب آسمانى پيش از خود
ثمّ جاءكم رسول مصدّق لما معكم
امام صادق (ع): . .. «ثمّ جاءكم رسول مصدّق لما معكم»، يعنى رسول اللّه (صلی الله علیه و آله).
_______________________________
تفسير قمى، ج 1، ص 247، ذيل آيه 172 اعراف ; نورالثقلين، ج 1، ص 358، ح 211.
24 _ پيامبران الهى متعهد به معرفى پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و بعثت و اوصاف او و فرمان به تصديق آن حضرت
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن
اميرالمؤمنين (ع): انّ اللّه تعالى أخذ الميثاق على الانبياء قبل نبيّنا ان يخبروا اممهم بمبعثه و نعمته و يبشروهم به و يأمروهم بتصديقه.
_______________________________
مجمع البيان، ج 2، ص 784 ; نورالثقلين، ج 1، ص 359، ح 215.
ص: 2
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 82 - 1
1 _ ايمان نياوردن به پيامبران و يارى نكردن آنان ، فسق است .
لتؤمننّ به و لتنصرنّه . .. فمن تولّى بعد ذلك فاولئك هم الفاسقون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 83 - 2
2 _ عمل نمودن به ميثاق الهى ( ايمان به پيامبران و يارى كردن آنان ) ، دين خداوند است .
و اذ اخذ اللّه ميثاق . .. افغير دين اللّه يبغون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 84 - 1،2،3،4،5،9،10
1 _ فرمان الهى به پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) ، مبنى بر اظهار ايمان خود و امّتش به خداوند و به آنچه بر او و انبياى پيشين نازل شده است .
قل امنا باللّه و ما اُنزل علينا . .. و ما اوتى موسى و عيسى و النّبيّون
2 _ ابرهيم ، اسماعيل ، اسحاق ، يعقوب و فرزندانش ، از انبيا و دريافت كنندگان وحى از جانب خداوند
و ما انزل على ابراهيم . .. و الاسباط
چون «الاسباط» _ به معناى نوه ها _ پس از يعقوب ذكر شده است، به نظر مى رسد منظور از آن، فرزندان يعقوب باشند.
3 _ موسى و عيسى از انبياى الهى و داراى كتاب
و ما اُوتى موسى و عيسى
ظاهراً مراد از «ما اُوتى»، كتاب است.
4 _ لزوم توأم بودن ايمان به خدا و ايمان به همه انبياى الهى و كتب آسمانى
قل امنا باللّه . .. و النّبيّون من ربّهم
5 _ ايمان به همه پيامبران و كتب آسمانى ، عمل به ميثاق الهى است .
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن . .. قل امنا باللّه و ما انزل ... و النّبيّون من ر
9 _ نبوّت پيامبران و نزول كتب آسمانى بر آنان ، پرتويى از ربوبيّت الهى
و ما اُوتى . .. و النّبيّون من ربّهم
10 _ ايمان نداشتن به تمامى پيامبران و كتب نازل شده بر آنان ، حاكى از تسليم نبودن در برابر خداست .
امنا . .. لا نفرّق بين احد منهم و نحن له مسلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 85 - 1
1 _ پذيرش دين اسلام ، ميثاق خداوند از پيامبران و مردم
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن . .. و من يبتغ غير الاسلام ديناً
بنابر اينكه مراد از «الاسلام»، شريعت پيامبر (صلی الله علیه و آله) باشد.
ص: 3
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 101 - 7
7 _ پذيرش آيات الهى و تبعيّت از پيامبران ، از مصاديق بارز اعتصام و پيروى كامل از خداوند
و انتم تتلى عليكم ايات اللّه و فيكم رسوله و من يعتصم باللّه
ظاهراً «و من يعتصم باللّه»، توضيح جمله «و انتم تتلى عليكم» است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 112 - 15،17،22
15 _ بعثت پيامبرانى متعدّد ، براى اهل كتاب
و يقتلون الانبياء بغير حقّ
17 _ عصيان اهل كتاب ( يهود ) و تجاوز مداومشان ، باعث كفرشان به آيات الهى و كشتن پيامبران
ذلك بانّهم كانوا يكفرون بئايت اللّه . .. ذلك بما عصوا و كانوا يعتدون
بنابر اينكه مشاراليه «ذلك بما عصوا»، كفر به آيات الهى و كشتن پيامبران باشد.
22 _ يهود با افشاى اسرار پيامبران ، شريك جُرم قاتلان آنان
و يقتلون الانبياء بغير حقّ
امام صادق (ع) در تفسير آيه «و يقتلون الانبياء بغير حق»، فرمود: . .. و لكن اذاعوا سرّهم و افشوا عليهم فقتلوا.
_______________________________
اصول كافى، ج 2، ص 371 ; تفسير عياشى، ج 1، ص 196، ح 132.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 144 - 7
7 _ وظيفه رسولان الهى ، راهنمايى و پيام آورى است و وظيفه مردم ، پيمودن آن راه بر اساس پيام هاى آن رسولان
و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله الرّسل افاين مات
جمله «و ما محمّد . .. »، تعيين كننده وظيفه رسولان الهى (پيام آورى) است و جمله «افائن مات ... »، تعيين كننده وظيفه مردم است كه بايد همواره (چه رسولان در ميانشان باشند و يا نباشند) پايبند به آن پيامها باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 164 - 3
3 _ رسيدن به مقام رضاى الهى ، رهايى از دوزخ و نيل به درجات عالى ، در پرتو بعثت پيامبر (صلی الله علیه و آله) و ايمان به اوست .
افمن اتّبع رضوان اللّه . .. هم درجات عند اللّه ... لقد منّ اللّه على المؤمنين اذ
با توجّه به آيه قبل كه سخن از نيل به درجات و رضاى الهى بود، گويا در اين آيه راه وصول به آن را بيان مى كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 179 - 21،22
ص: 4
21 _ لزوم ايمان به خداوند و تمامى رسولان او
فامنوا باللّه و رسله
22 _ ايمان به خداوند و پيامبران ، موجب قرار گرفتن آدمى در زمره پاكان
حتّى يميز الخبيث من الطّيّب . .. فامنوا باللّه و رسله
بنابر اينكه جمله «فامنوا . .. »، متفرع بر جمله «حتّى يميز ... » باشد ; يعنى حال كه سنّت الهى بر جداسازى ناپاكان از پاكان امّت است، براى اينكه در زمره پاكان قرار گيريد، راهى جز ايمان واقعى به خدا و رسول نيست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 183 - 1،3
1 _ ارائه قربانى و سوخته شدن آن به آتشى از غيب ، عهدى الهى در پندار يهود ، براى ايمان به رسولان
الّذين قالوا انّ اللّه عهد الينا الّا نؤمن لرسول حتّى ياتينا بقربان تاكله النّار
3 _ اعتقاد و اعتراف يهود به پايان نيافتن پيامبرى و رسالت ، پس از بعثت حضرت موسى ( ع )
الّا نؤمن لرسول حتّى ياتينا بقربان
اگر يهود، مدعى خاتميّت نبوت حضرت موسى(ع) بودند، بايد به پيامبر (صلی الله علیه و آله) مى گفتند از ما تعهّد گرفته شده كه به هيچ مدعى رسالتى ايمان نياوريم، نه اينكه علامت پيامبر راستين را بيان كنند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 194 - 9
9 _ خردمندان ، مؤمن به خداوند ، رسالت تمامى انبيا و برپايى قيامت
ربّنا و اتنا ما وعدتنا على رسلك و لا تخزنا يوم القيمة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 196 - 4
4 _ رهبران الهى ، حتّى پيامبران ، در معرض خطر تأثير منفى شكوه ظاهرى و قدرت اقتصادى كافران
لا يغرّنك تقلّب الّذين كفروا فى البلاد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 52 - 1
1 - پيامبران الهى دو دسته اند : رسول و نبى
و ما أرسلنا من قبلك من رسول و لانبىّ إلاّ إذا تمنّى ألقى الشيط_ن فى أُمنيّته
«تمنّى» (مصدر «تمنّى») هر گاه به كتاب و مانند آن اضافه شود، به معناى تلاوت و قرائت است. «تمنّى الكتاب»; يعنى، نوشته را خواند(مختار الصحاح). مفعول «تمنّى» در آيه بالا، حذف شده است و تقدير آن به قرينه جمله «ثمّ يحكم اللّه آياته»، «إذا تمنّى آياتنا» مى باشد. «إلقاء» (مصدر «ألقى») هرگاه با «فى» به كار رود، به معناى وضع و نهادن مى آيد. بنابراين معناى جمله فوق چنين مى شود: ما هيچ رسول و پيامبرى را پيش از تو نفرستاديم، مگر اين كه هرگاه آيات ما را خواند، شيطان در تلاوت او شبهه اى انداخت.
ص: 5
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 35 - 2
2_ آنان كه از شرك بپرهيزند و از استهزاى پيامبران و از كفر به ايشان حذر كنند ، به بهشت خواهند رفت .
مثل الجنة التى وعد المتقون . .. تلك عقبى الذين اتقوا
مقصود اولى از «متقون» و «الذين اتقوا» _ به قرينه آيات گذشته _ كسانى اند كه از شرك ، استهزاى پيامبران و كفر به آنان حذر كنند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - صف - 61 - 5 - 10
10 - آزاررسانى به پيامبران و برگزيدگان الهى ، درپى دارنده انحراف از صراط مستقيم
لم تؤذوننى . .. فلمّا زاغوا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 47 - 6
6- استغفار پيامبران و بندگان گران قدر خداوند براى ديگران ، داراى اثر ويژه و مقرون به اجابت است .
سأستغفر لك ربّى إنّه كان بى حفيًّا
اگر حضرت ابراهيم(ع) به اين جهت وعده استغفار مى دهد، كه مطمئن است استغفار او تأثير مخصوص دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 106 - 4
4- استهزاى آيات و پيامبران الهى ، شيوه كافران و عامل دوزخى شدن و حبط عمل آنان است .
جزاؤهم جهنّم بما كفروا واتخذوا ءاي_تى و رسلى هزوًا
«هزواً» و «هزءاً» به يك معنا است و مصدرى است كه حمل آن بر «آيات» و «رسل» براى مبالغه است. راغب، آن را «شوخى
ص: 6
ناآشكار» و ديگران، آن را «تمسخر» معنا كرده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 41 - 9
9- لجاجت در برابر حق و استهزاى مستمر پيامبران و رهبران الهى ، زمينه ساز ابتلا به عذاب خداوندى است .
و لقد استهزئَ برسل من قبلك فحاق بالذين سخروا منهم ما كانوا به يستهزون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 30 - 2،5
2 - برخورد استهزاگرانه مردم با پيامبران الهى ، بس حسرت آور و اندوه بار بود .
ي_حسرة على العباد ما يأتيهم من رسول إلاّ كانوا به يستهزءون
5 - استهزاى رسولان الهى ، رفتارى بس حسرت آور و اندوه بار است .
ي_حسرة على العباد ما يأتيهم من رسول إلاّ كانوا به يستهزءون
تنوين «حسرة» بر تكثير دلالت مى كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 31 - 1
1 - خداوند ، بسيارى از اقوام پيشين را به سبب كفر و استهزاى پيامبران الهى نابود كرد .
كانوا به يستهزءون . ألم يروا كم أهلكنا قبلهم من القرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 30 - 6
6 - برخورد استهزاآميز مردم انطاكيه با پيامبران خود ، سبب عذاب و نابودى آنان بود .
إن كانت إلاّ صيحة وحدة فإذا هم خ_مدون . ي_حسرة على العباد ما يأتيهم من رسول إلاّ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 72 - 5
5 _ به هنگام نزول عذاب الهى ، تنها همگامان پيامبران اهل نجاتند .
فأنجينه و الذين معه برحمة منا
ص: 7
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 59 - 15
15_ پذيرش ربوبيت خدا و پيروى از برنامه هاى پيامبران ، مانع از حاكميت و سلطه ستمگران و سركشان *
و تلك عاد جحدوا بأي_ت ربهم . .. واتبعوا أمر كل جبار عنيد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 44 - 6
6- پاسخ به دعوت خدا و پيروى از سير و سلوك رسولان الهى و عمل بر طبق فرمان هاى آنان ، موجب مصونيت از عذاب الهى است .
و أنذر الناس يوم يأتيهم العذاب فيقول الذين ظلموا ربّنا أخّرنا إلى أجل قريب نجب د
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 90 - 18
18 - لزوم اطاعت و پيروى از اوامر و رهنمود هاى پيامبران الهى ، جهت مصون ماندن در فتنه ها
إنّما فتنتم به . .. فاتّبعونى و أطيعوا أمرى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 152 - 3
3 - لازمه تقواى الهى و پيروى از انبيا ، پرهيز از اطاعت مفسدان است .
فاتّقوا اللّه و أطيعون . و لاتطيعوا أمر المسرفين . الذين يفسدون فى الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 9 - 29
29 - سعادت جوامع ، در گرو ايمان به انبيا و پيروى از آنها است و نه داشتن قدرت مادى
أَوَلم يسيروا فى الأرض فينظروا كيف كان ع_قبة الذين . .. و جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - نوح - 71 - 4 - 3
3 - عبادت خداوند ، رعايت تقواى الهى و اطاعت از پيامبران ، از موجبات آمرزش گناهان و نجات از عذاب الهى در دنيا
أن اعبدوا اللّه . .. يغفر لكم من ذنوبكم و يؤخّركم إلى أجل مسمًّى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - نوح - 71 - 7 - 4
4 - عبادت خداوند ، تقواپيشگى و اطاعت از رسولان ، موجبات غفران و آمرزش الهى است .
ص: 8
قال ي_قوم . .. أن اعبدوا اللّه ... و إنّى كلّما دعوتهم لتغفر لهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 48 - 2
2 - تكذيب پيامبران و آيات الهى و روى گردانى از آنان ، درپى دارنده عذاب الهى است .
أنّ العذاب على من كذّب و تولّى
متعلق تكذيب به دليل آيات گذشته، رسالت پيامبران و نيز آياتى است كه براى اثبات آن ارائه مى كردند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 120 - 5
5 - جدايى از خط پيامبران ، مايه هلاكت و نابودى است .
فأنجين_ه و من معه . .. ثمّ أغرقنا بعد الباقين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 29 - 9
9 _ جدايى از راه پيامبران ، دوستى با افراد ناباب و بيگانه شدن با تعاليم قرآن ، موجب درافتادن به ورطه خوارى و نهايت ذلت
ي_ويلتى ليتنى لم أتّخذ فلانًا خليلاً . لقد أضلّنى عن الذكر ... و كان الشيط_ن للإ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 13 - 31
31 - روحيه انابه و توجه مدام پيامبران به خداوند ، موجب برگزيدگى و انتخاب ايشان
يجتبى إليه من يشاء و يهدى إليه من ينيب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 9
13 - شعراء - 26 - 209 - 1
1 - انذارگرى پيامبران ، در جهت تذكر و بيدار ساختن غافلان
لها منذرون . ذكرى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 28 - 8
8 - تأثيرپذيرى بيشتر عالمان راستين و اهل معرفت نسبت به ديگران ، از انذار هاى پيامبران
إنّما تنذر الذين يخشون ربّهم بالغيب . .. إنّما يخشى اللّه من عباده العلم_ؤا
برداشت ياد شده از ارتباط ميان آيه 18 با اين آيه، استفاده مى شود; زيرا در آن آيه، اهل خشيت به عنوان پذيرندگان انذارهاى پيامبران معرفى گشته اند و در اين آيه، اهل معرفت به عنوان اهل خشيت شمرده شده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 95 - 11
11 _ انكار رسالت انبيا با توجيه پيدايش سختى هاى بيداركننده به عواملى بى هدف ، موجب گرفتار شدن به عذاب الهى است .
قالوا قد مس ءاباءنا الضراء و السراء فأخذنهم بغتة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 137 - 1
1 - رسيدن به هدايت ، در گرو ايمان به خدا و ايمان به همه پيامبران و كتاب هاى آسمانى ، و تسليم بودن در برابر خداوند است .
فإن ءامنوا بمثل ما ءامنتم به فقد اهتدوا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 96 - 1،2،8
1 _ جوامع بشرى در صورت ايمان به رسالت انبيا و رعايت تقوا از بركت هاى فراوان و گوناگون آسمان و زمين بهره مند خواهند شد .
و لو أن أهل القرى ءامنوا و اتقوا لفتحنا عليهم بركت من السماء و الأرض
2 _ امت هاى هلاك شده پيشين در صورت ايمان به پيامبران و پرهيز از مخالفت با ايشان ، از انواع بركت هاى خدادادى بهره مند مى شدند و هرگز به عذاب الهى مبتلا نمى گشتند .
و لو أن أهل القرى ءامنوا و اتقوا لفتحنا عليهم بركت
ص: 10
«ال» در «القرى» عهد ذكرى است و اشاره به قريه هايى دارد كه در آيه 94 آمده است.
8 _ ثمربخشى ايمان به رسالت انبيا مشروط به رعايت تقواست .
و لو أن أهل القرى ءامنوا و اتقوا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 57 - 5
5 - نجات از كيفر دامنگير الهى ، در گرو ايمان به پيامبران است ، نه پيوند خانوادگى و خويشاوندى با آنان
فأنجين_ه و أهله إلاّامرأته
همسر لوط با او پيوند نزديك خانوادگى داشت; ولى اين پيوند، ثمرى براى او نداشت; چه اين كه او با خط فكرى و عقيدتى لوط(ع) هماهنگ نبود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 37 - 5
5 - سعادت و نيك بختى ، تنها از آنِ پذيرندگان هدايت پيامبران است .
ربّى أعلم بمن جاء بالهدى من عنده و من تكون له ع_قبة الدار
تعبير «عاقبة الدار» كنايه از سعادت و فرجام نيك است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 9 - 29
29 - سعادت جوامع ، در گرو ايمان به انبيا و پيروى از آنها است و نه داشتن قدرت مادى
أَوَلم يسيروا فى الأرض فينظروا كيف كان ع_قبة الذين . .. و جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 47 - 16
16 - ايمان به انبيا و پيام هايشان ، عامل جلب امداد الهى است .
و لقد أرسلنا . .. رسلاً ... فانتقمنا من الذين أجرموا و كان حقًّا علينا نصر المؤم
در جاى خود بيان شده كه تعليق حكم بر وصف، بر عليت دلالت مى كند بنابراين، وقتى نصرت را براى مؤمنان قرار داد، معلوم مى شود كه ايمان، موجب جلب نصرت است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 78 - 6
6 - پذيرش پيام حق رسولان الهى ، مايه سعادت انسان و رهايى از عذاب دوزخ است ; نه التجا به فرشتگان در قيامت .
و نادوا ي_ملك ليقض علينا ربّك قال إنّكم م_كثون . لقد جئن_كم بالحقّ
اين آيه شريفه در حقيقت مكمل آيه قبل و بيانگر فلسفه عدم پذيرش التجاى مجرمان به فرشتگان خازن دوزخ است.
ص: 11
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - دخان - 44 - 21 - 2
2- ايمان به رسالت فرستادگان الهى ، جلوه اى از ايمان به خداوند است .
و إن لم تؤمنوا لى
با توجه به اين كه رسالت پيامبران، دعوت مردم به سوى خدا و ايمان آوردن به او است و در آيه بالا موسى(ع) به جاى ايمان به خدا، ايمان به خودش را مطرح كرده و با الغاى خصوصيت از مورد، مطلب يادشده استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 6 - 4
4 _ چگونگى رفتار امتها و برخورد آنان با رسالت انبيا، پرسش خداوند از رسولان خويش در قيامت *
فلنسئلن الذين أرسل إليهم و لنسئلن المرسلين
بدان احتمال كه مورد سؤال از پيامبران، رفتار امتهايشان باشد; چه اينكه محور آيات پيشين فرمان به پذيرش آيات الهى و تهديد مخالفان انبيا بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 94 - 8
8- همسان بودن انبيا با ساير مردم ، مانع شناخت ارزش ها و توانايى هاى ويژه آنان
و ما منع الناس . .. إلاّ أن قالوا أبعث الله بشرًا رسولاً
از اينكه مشركان نبوت بشر را امرى ناشدنى مى دانستند، مى تواند از اين جهت باشد كه آنان، پيامبران را افرادى چون خود تلقى مى كردند و آنان را همچون خود، ضعيف و ناتوان مى شمردند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - تغابن - 64 - 6 - 4
4 - بشر بودن پيامبران ، بهانه و دستاويز كافران براى كفر و روى گردانى از تعاليم دين
فقالوا أبشر يهدوننا فكفروا و تولّوا
ص: 12
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 129 - 8
8 - رسيدن امت ها به مقام تسليم در گرو بعثت پيامبران ; آموزش كتاب آسمانى و معارف و احكام دينى و پاك شدن از آلودگيهاست .
من ذريتنا أمة مسلمة لك . .. ربنا وابعث فيهم رسولا منهم يتلوا ... يزكّيهم
به نظر مى رسد درخواست ابراهيم (ع) و اسماعيل(ع) براى بعثت پيامبرى از ميان ذريه آنها درپى درخواست تشكيل «امت مسلمه» بدين جهت باشد كه: بعثت و هدفهاى آن، از ضروريات بنيادى براى تشكيل «امت مسلمه» است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 39 - 11
11- بعثت انبيا ، دليلى روشن بر دروغ بودن ادعاى مشركان بر اينكه هدايت و گمراهى جبرى است .
قال الذين أشركوا لو شاء الله ما عبدنا من دونه من شىء . .. و لقد بعثنا فى كلّ أُم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 43 - 8
8- مبعوث شدن انبيا از سوى خداوند ، دليل بطلان عقيده مشركان ، در جبرى انگاشتن اعتقاداتشان
و قال الذين أشركوا لو شاء الله ما عبدنا من دونه من شىء . .. و ما أرسلنا من قبلك
احتمال دارد كه آيه در صدد جواب گويى به مشركان باشد كه مى پنداشتند مشيت خداوند آنان را به شرك عبادى وا داشته است (لو شاء الله ما عبدنامن دونه) كه خداوند به آنان پاسخ مى دهد: سنت خداوند در هدايت مردم برانگيختن انسانهايى جهت هدايتگرى است و جبرى در كار نيست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 113 - 5
5- عذاب و كيفر امت ها ، پس از اتمام حجت الهى بر آنان با فرستادن انبيا بود .
لقد جاءهم رسول منهم فكذّبوه فأخذهم العذاب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 47 - 8
8 - بعثت پيامبران ، نمود ربوبيت خدا
فيقولوا ربّنا لولا أرسلت إلينا رسولاً
ص: 13
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 134 - 15
15- پيروى از پيامبران و آيات الهى ، موجب عزت و شرافت است .
لولا أرسلت . .. فنتّبع ءاي_تك من قبل أن نذّل و نخزى
منتفى بودن «ذلت» و «خزى»، در صورت پيروى از آيات و رسولان الهى، مساوى با عزت داشتن و شرافت است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 129 - 6
6 - گرايش به كاخ نشينى ، ناسازگار با اعتقاد دينى و پيروى از مكتب پيامبران
و تتّخذون مصانع لعلّكم تخلدون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 20 - 14
14 - عمل به مقتضاى دين و اقتدا به پيامبران ، شرط دين دارى و سعادتمندى است .
قال ي_قوم اتّبعوا المرسلين
تصريح به اقتدا و پيروى از پيامبران _ به جاى ايمان آوردن به آنان و. .. _ مى تواند حاكى از برداشت ياد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 77 - 2
2- تبعيد رسولان الهى ، داراى عقوبت سخت دنيوى
إذًا لايلبثون خل_فك إلاّ قليلاً سنّة من قد أرسلنا قبلك من رسلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 13 - 2
2 _ ستم پيشگى اقوام پيشين و ايستادگى در برابر پيامبران ، عامل گرفتار شدن آنان به عذاب استيصال الهى
و لقد أهلكنا القرون من قبلكم لما ظلموا و جاءتهم رسلهم بالبينت و ما كانوا ليؤمنوا
ص: 14
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 14
14_ رعايت تقوا و پرهيز از شرك و مخالفت با انبيا ، وسيله نيل به سعادت اخروى است .
و لدار الأخرة خير للذين اتقوا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 111 - 6
6 - روش ها و تعاليم پيامبران ، از ميان برنده تبعيضات غلط اجتماعى
قالوا أنؤمن لك و اتبعك الأرذلون
از اعتراض اشراف به نوح(ع) استفاده مى شود كه روش به حق او در جهت هدايت و جذب همه مردم، براى از ميان بردن بينش غلط طبقاتى بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 151 - 3
3 - پيروى از متجاوزان و اسراف گران ، ناسازگار با تقواى الهى و خط پيامبران
فاتّقوا اللّه و أطيعون . و لاتطيعوا أمر المسرفين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 16 - 3
3 - تفكر در تاريخ پيامبران و امت هاى پيشين ، راهگشاى انسان در فهم حقانيت هشدار هاى خداوند
فكيف كان عذابى و نذر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 18 - 5
5 - انديشه در تاريخ پيامبران و امت هاى پيشين ، راه گشاى انسان در فهم حقانيت هشدار هاى خداوند
فكيف كان عذابى و نذر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 15
18 - قمر - 54 - 21 - 4
4 - تفكر در تاريخ پيامبران و امت هاى پيشين ، راه گشاى انسان در فهم حقانيت هشدار هاى خداوند
فكيف كان عذابى و نذر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 30 - 4
4 - تفكر در تاريخ پيامبران و امت هاى پيشين ، راه گشاى انسان ها ، در فهم حقانيت هشدار هاى خداوند
كذّبت ثمود بالنّذر . .. فكيف كان عذابى و نذر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 55 - 10
10 - تصديق نكردن رسالت هاى پيامبران ، گناه و درپى دارنده كيفر الهى است .
لن نؤمن لك . .. فأخذتكم الصعقه
برداشت فوق بر اين اساس است كه جمله «فأخذتكم . ..» علاوه بر ارتباطش با «نرى اللّه جهرة» مرتبط با «لن نؤمن لك» نيز باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 61 - 30
30 - بنى اسرائيل ، به خاطر كفرشان به آيات الهى و كشتن پيامبران ، مورد غضب خداوند قرار گرفتند .
ذلك بأنهم كانوا يكفرون بأيت اللّه و يقتلون النبيين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 71 - 9
9 _ تكذيب و قتل انبيا از سوى بنى اسرائيل مايه محروميت آنان از حق شناسى و بينش دينى
فريقاً كذبوا و فريقاً يقتلون . .. فعموا و صموا
جمله «عموا و صموا» علاوه بر اينكه متفرع بر جمله «حسبوا . ..» است مى تواند متفرع بر جمله «فريقاً كذبوا ...» نيز باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 11 - 7
7 _ تكذيب پيامبران و آيات الهى از عوامل سقوط و انحطاط تمدنهاى بشرى
ثم انظروا كيف كان عقبة المكذبين
ص: 16
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 71 - 3
3 _ شركورزى و انكار رسالت انبيا ، موجب پليدى انسان و روايى غضب خداوند بر اوست .
قد وقع عليكم من ربكم رجس و غضب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 96 - 11
11 _ جوامع تكذيب كننده پيامبران الهى در خطر گرفتار شدن به كمبود ها و مشكلات زندگى
و لو أن أهل القرى ءامنوا . .. و لكن كذبوا فأخذنهم بما كانوا يكسبون
از مصاديق مورد نظر براى «فأخذنهم . .. » به دليل آيه 94، گرفتار شدن تكذيب كنندگان انبيا به كمبودها و مشكلات است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 97 - 1
1 _ امت هاى تكذيب كننده انبيا در معرض گرفتار آمدن به عذاب الهى به هر هنگام ، بويژه شبانگاهان در حال خواب و بى خبرى
أفأمن أهل القرى أن يأتيهم بأسنا بيتا و هم نائمون
تفريع جمله «أفأمن . .. » بر «و لكن كذبوا فأخذنهم ... » مى رساند كه مراد از «أهل القرى» امتهاى تكذيب كننده انبياست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - توبه - 9 - 70 - 18
18 _ كفرورزى و انكار دلايل روشن انبيا ، ظلم انسان به خويش و پيامد آن دامنگير خود اوست .
أتتهم رسلهم بالبيّنت فما كان اللّه ليظلمهم و لكن كانوا أنفسهم يظلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 98 - 7
7 _ قوم يونس بر اثر تكذيب پيامبر خود و سرباز زدن از ايمان به دعوت هاى او ، در معرض عذاب استيصال قرار گرفتند .
إلا قوم يونس لما ءامنوا كشفنا عنهم عذاب الخزى فى الحيوة الدنيا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 36 - 3
3_ اصرار بر كفر و انكار پيامبران و معارف الهى ، موجب از دست دادن شايستگى براى ايمان و هدايت است .
ي_نوح قد ج_دلتنا فأكثرت جدلنا فأتنا بما تعدنا . .. لن يؤمن من قومك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 51 - 12
12_ شركورزى و انكار رسالت پيامبران ، نشانه بى خردى است .
ص: 17
ي_قوم اعبدوا الله . .. أفلاتعقلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 99 - 2
2_ نپذيرفتن رسالت پيامبران ، مايه گرفتار شدن به لعنت خدا و دورى از رحمت او در دنيا و آخرت است .
و لقد أرسلنا موسى . .. و أُتبعوا فى ه_ذه لعنة و يوم القي_مة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 101 - 5
5_ اقوام هلاك شده گذشته : قوم نوح ، عاديان ، ثموديان ، قوم شعيب و لوط و فرعونيان ، با شركورزى و انكارِ رسالت پيامبران ، بر خويش ستم كردند .
و ما ظلمن_هم و ل_كن ظلموا أنفسهم
مراد از ضمير «هم» و مانند آن در آيه مورد بحث ، اقوامى است كه سرگذشت آنان در سوره هود بيان شده است; يعنى: قوم نوح ، عادو . ...
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 45 - 8
8- كفر و تكذيب رسولان الهى ، ظلم به نفس مى باشد و پيامد آن متوجه خود انسان است .
نجب دعوتك و نتّبع الرسل . .. و سكنتم فى مس_كن الذين ظلموا أنفسهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 63 - 5
5- نپذيرفتن دعوت انبيا و وعده هاى الهى و شك و ترديد مستمر در آن ، پيامددار عذاب الهى
قالوا بل جئن_ك بما كانوا فيه يمترون
فعل مضارع «يمترون» با آمدن فعل «كانوا» پيش از آن، بيانگر استمرار مضمون آن است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 83 - 4
4- تكذيب رسولان و اعراض از آيات الهى ، زمينه ساز نزول عذاب الهى
كذّب أصح_ب الحجر المرسلين . .. معرضين ... فأخذتهم الصيحة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 113 - 87
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 18
11 - طه - 20 - 48 - 2
2 - تكذيب پيامبران و آيات الهى و روى گردانى از آنان ، درپى دارنده عذاب الهى است .
أنّ العذاب على من كذّب و تولّى
متعلق تكذيب به دليل آيات گذشته، رسالت پيامبران و نيز آياتى است كه براى اثبات آن ارائه مى كردند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 44 - 11
11 - تكذيب پيامبران و مبارزه با آنان ، مايه هلاكت و نابودى اقوام پيشين
فقد كذّبت . .. فأمليت للك_فرين ثمّ أخذتهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 48 - 4
4 - هلاكت جوامع كفرپيشه و تكذيب گر تاريخ ، نتيجه عملكرد خود آنها و پس از اتمام حجت الهى بر آنان
ثمّ أرسلنا . .. بأي_تنا و سلط_ن مبين ... فكذّبوهما فكانوا من المهلكين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 36 - 7
7 _ تكذيب آيات خداوند و نپذيرفتن دعوت انبيا ، در پى دارنده سقوط و نابودى جوامع بشرى
فقلنا اذهبا إلى القوم الذين كذّبوا بأي_تنا فدمّرن_هم تدميرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 39 - 3
3 _ همه مردمان عاد ، ثمود ، اصحاب رسّ و مردم دوران هاى بين اقوام ياد شده ، به خاطر تكذيب آيات خدا و رسولان او ، به شكل شگفت آورى درهم شكسته شده و نابود گرديدند .
و كلاًّ تبّرنا تتبيرًا
«تتبير» (مصدر «تبّرنا») به معناى درهم شكستن و هلاك كردن است (لسان العرب). «تتبيراً» _ كه مفعول مطلق براى «تبّرنا» است _ نيز براى تأكيد معناى درهم شكستن و هلاك كردن و نوع شگفت آور آن است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - عنكبوت - 29 - 37 - 9
9 - تكذيب پيامبر خدا ، عذاب ويران گر و هلاكت بارى را در پى دارد .
فكذّبوه فأخذتهم الرجفة فأصبحوا فى دارهم ج_ثمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 9 - 18،20،28
ص: 19
18 - امت هاى گذشته ، در پى اصرار بر تكذيب تعاليم انبيا ، به عذاب الهى گرفتار شدند .
و جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فما كان اللّه ليظلمهم و ل_كن كانوا أنفسهم يظلمون
فعل «كانوا» با فعل مضارع «يظلمهم» مفيد استمرار و اِصرار است.
20 - تكذيب انبيا ، در پى دارنده عذاب الهى است .
و جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فما كان اللّه ليظلمهم
28 - انكار و تكذيب پيامبران و دلايل شان ، ستم به خويشتن است .
و جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت . .. كانوا أنفسهم يظلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 47 - 7
7 - مخالفت با پيامبران الهى و تكذيب رسالت آنان ، موجب استحقاق عذاب دنيوى است .
لقد أرسلنا . .. فانتقمنا من الذين أجرموا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - سبأ - 34 - 45 - 8،10
8 - تكذيب پيامبران الهى ، غضب و عذاب الهى را در پى دارد .
فكذّبوا رسلى فكيف كان نكير
«نكير» به معناى منكر و مكروه و كنايه از غضب الهى است. گفتنى است كه نكير به «ى» محذوف اضافه شده و به منزله «نكيرى لهم» مى باشد. بنابراين، معنا چنين مى شود: آنان پيامبران مرا تكذيب كردند; به هنگام آمدن عذاب من، چه وضع و حالى خواهند داشت؟
10 - تكذيب پيامبران الهى از سوى ملت ها ، موجب محروميت آنان از مال و امكانات و نعمت هاى خداوند نمى شود .
و ما بلغوا معشار ما ءاتين_هم فكذّبوا رسلى فكيف كان نكير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 26 - 6
6 - تكذيب پيامبران و مبارزه با آنان ، مايه هلاكت و نابودى است .
و إن يكذّبوك فقد كذّب الذين من قبلهم جاءتهم رسلهم . .. ثمّ أخذت الذين كفروا فكيف
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 38 - 2
2 - شرك به خدا ، تكذيب رسالت پيامبران و استكبار در برابر حق ، موجب عذاب دردناك اخروى
و إذا قيل لهم لا إل_ه إلاّ اللّه يستكبرون . .. إنّكم لذائقوا العذاب الأليم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 26 - 2
ص: 20
2 - تكذيب پيامبران الهى ، زمينه ساز عذاب ذلت بار و سرافكنده كننده در دنيا از سوى خداوند
فأذاقهم اللّه الخزى فى الحيوة الدنيا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 6 - 3
3 - تكذيب پيامبران و ستيزه جويى با آيات الهى ، موجب دوزخى شدن انسان ها
و كذلك حقّت كلمت ربّك على الذين كفروا أنّهم أصح_ب النار
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 22 - 3،4
3 - بسيارى از اقوام و ملل متمدن و نيرومند گذشته ، به خاطر كفرشان و انكار رسالت پيامبران ، به هلاكت رسيدند .
ذلك بأنّهم كانت تأتيهم رسلهم بالبيّن_ت فكفروا فأخذهم اللّه
4 - كفر و انكار رسالت پيامبران ، زمينه ساز فروپاشى تمدن ها و نابودى قدرت ها و آثار ملى
كانوا هم أشدّ منهم قوّة و ءاثارًا فى الأرض . .. فكفروا فأخذهم اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 74 - 6
6 - تكذيب پيامبران ، مجادله در آيات الهى و شركورزى ، نمودهايى از اضلال خداوند است .
الذين يج_دلون فى ءاي_ت . .. الذين كذّبوا بالكت_ب و بما أرسلنا به ... كذلك يضلّ ا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - ق - 50 - 14 - 7
7_ تكذيب هر يك از رسولان الهى ، به منزله تكذيب همه آنان است . *
كلّ كذّب الرسل فحقّ وعيد
برداشت بالا با توجه به اين نكته است كه هر يك از اقوام گذشته، نسبت به پيامبر خويش كفر مىورزيده اند; ولى خداوند آنان را منكر تمامى رسولان الهى معرفى كرده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 11 - 5
5 - مظاهر رحمت ، مايه نقمت و نابودى خلق در نتيجه كفر و تكذيب
فكذّبوا عبدنا . .. ففتحنا أبوب السّماء بماء منهمر
با اين كه باران در نظام طبيعت، مايه حيات و رحمت است; ولى به گاه خشم الهى به عذابى بنيان برافكن تبديل مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 19 - 2
ص: 21
2 - انكار هر يك از پيامبران الهى ، موجب بيرون شدن انسان از دايره اسلام است .
و الذين ءامنوا باللّه و رسله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 21 - 13
13 - انكار هر يك از پيامبران الهى ، موجب خروج انسان از دايره اسلام است .
للذين ءامنوا باللّه و رسله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - تغابن - 64 - 6 - 8
8 - كفر و انكار رسالت پيامبران ، از روى عمد و آگاهانه ، نگون بختى و عذاب دردناك اخروى را در پى دارد .
فذاقوا وبال أمرهم . .. ذلك بأنّه كانت تأتيهم رسلهم بالبيّن_ت ... فكفروا و تولّوا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - ملك - 67 - 18 - 2
2 - عذاب شدن اقوام و ملّت هاى گذشته ، بر اثر تكذيب دين و پيامبران الهى
و لقد كذّب الذين من قبلهم فكيف كان نكير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 25 - 7
7 - تكذيب پيامبران و معجزات آنان ، سرپيچى از رهنمود هاى ايشان و بازداشتن مردم از گرايش به آنان ، مايه گرفتارى به عذاب در دنيا و آخرت
فأخذه اللّه نكال الأخرة و الأولى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 21 - 5
5 - دروغ دانستن تعاليم پيامبران زمينه ساز نافرمانى خداوند و گرفتارى به گناه
فكذّب و عصى
ترتيب بيان تكذيب و عصيان، گوياى ترتّب آن دو است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 22 - 2
ص: 22
2 - دروغ خواندن تعاليم پيامبران و روى گردانى از رهنمود هاى آنان ، كشاننده انسان به تلاش براى سركوب آنها است .
فكذّب و عصى . ثمّ أدبر يسعى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 43 - 14
14 - امكان برخوردارى مخالفان پيامبران ، از مغفرت و آمرزش الهى ( در صورت بازگشت و توبه )
إنّ ربّك لذو مغفرة
سياق آيه با اين معنا سازگار است كه نويد به مغفرت، نظر به كسانى دارد كه در برابر آيات الهى، الحاد ورزيده و با پيامبر مخالفت كرده اند; ولى راه بازگشت بر آنان باز است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 13 - 7
7- در پى تهديد شدن انبيا از سوى كفار ، خداوند به پيامبران وحى كرد كه قطعاً ستمگران را هلاك خواهد كرد .
قالوا . .. لنخرجنّكم ... فأوحى إليهم ربّهم لنهلكنّ الظ_لمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 90 - 18
18- پيشى گرفتن در كار هاى نيك ، دعاى همراه با رغبت و بيم و نيز خشوع پيامبران ( ع ) ، عامل بهره مندى آنان از موهبت هاى الهى بود .
و لقد ءايتنا موسى و ه_رون . .. إنّهم كانوا يس_رعون فى الخيرت ... و كانوا لنا خ_ش
برداشت ياد شده با توجه به دو نكته است: 1_ ضميرهاى جمع در جمله «إنّهم كانوا يسارعون. ..» به پيامبران بازگردد، چه اين كه آيات پيشين در مورد آنان بود. 2_ جمله «إنّهم كانوا يسارعون...» و جملات بعد، در مقام تعليل باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 23
12 - مؤمنون - 23 - 27 - 13
13 - خويشاوندى با پيامبران ، نمى تواند مايه مصونيت از كيفر الهى گردد .
فاسلك فيها . .. إلاّ من سبق عليه القول منهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 57 - 5
5 - نجات از كيفر دامنگير الهى ، در گرو ايمان به پيامبران است ، نه پيوند خانوادگى و خويشاوندى با آنان
فأنجين_ه و أهله إلاّامرأته
همسر لوط با او پيوند نزديك خانوادگى داشت; ولى اين پيوند، ثمرى براى او نداشت; چه اين كه او با خط فكرى و عقيدتى لوط(ع) هماهنگ نبود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 135 - 5
5 - انتساب به خوبان ( چونان پيامبران ) ، هيچ تأثيرى در سرنوشت اخروى و كيفر و پاداش الهى ندارد .
إذ نجّين_ه و أهله أجمعين . إلاّ عجوزًا فى الغ_برين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 89 - 2،3
2_ مخالفت و ستيزه جويى با پيامبران ، موجب گرفتار شدن به عذاب هاى الهى در دنياست .
و ي_قوم لايجرمنّكم شقاقى أن يصيبكم مثل ما أصاب قوم نوح
«شقاق» به معناى مخالفت و دشمنى است. كلمه «شقاقى» اضافه به مفعول شده و فاعلش محذوف مى باشد; يعنى، عداوتكم إياى. «جَرم» (مصدر لايجرمنّكم) به معناى كسب كردن است. قابل ذكر است كه هر چند نهى در آيه شريفه متوجه كسب كردن شده، ولى در حقيقت شقاق، مورد نهى قرار گرفته است. بنابراين، جمله «لايجرمنّكم ...»; يعنى، با من عداوت نكنيد كه عداوت با من، مايه نزول عذابى همانند عذاب قوم نوح و ... بر شما خواهد شد.
3_ اقوام نوح ، هود ، صالح و لوط به خاطر مخالفت با پيامبران و ستيزه جويى با آنان ، به عذاب هاى دنيوى مبتلا شدند .
مثل ما أصاب قوم نوح . .. و ما قوم لوط منكم ببعيد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 3
3_ اصرار كفرپيشگان بر تكذيب پيامبران و عناد و لجاجت آنان ، موجب يأس پيامبران از موفقيّت خويش و ايمان آوردن قومشان
حتّى إذا استيئس الرسل
متعلق «استيئس» ايمان آوردن مردم و موفقيت پيامبران است.
ص: 24
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 10 - 4
4 - دعا به درگاه پروردگار ، نقطه اميد پيامبران در اوج مشكلات
فدعا ربّه أنّى مغلوب فانتصر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 26 - 8
8 - آگاهى و توجه به سرنوشت شوم تكذيب كنندگان انبياى الهى ، بازدارنده انسان از تكذيب و زمينه ساز رويكرد به دين
فأذاقهم اللّه الخزى . .. أكبر لو كانوا يعلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 19 - 8
8 - توجه به معاد و سرنوشت تكذيب كنندگان پيامبران بازدارنده انسان از مخالفت با دعوت فرستادگان الهى است .
و يوم يحشر أعداء اللّه إلى النار
با توجه به تقدير «ذكّرهم» يا «أنذرهم» و امثال آن به عنوان عامل «يوم»، برداشت بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 35 - 10
10- تسلى خداوند به پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، با توجه دادن به تاريخ انبياى پيشين
فاصبر كما صبر أولوا العزم من الرسل
مطرح ساختن صبر پيامبران پيشين در برابر مشكلات، در حقيقت تسليت خاطر دادن خداوند به پيامبر(صلی الله علیه و آله) است; يعنى، پيامبران ديگر نيز با نظير همين مشكلات دست و پنجه نرم مى كردند.
ص: 25
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 15 - 3
3 - يادآورى سرگذشت پيامبران گذشته ، مايه تقويت روحيه پيامبر (صلی الله علیه و آله) در برابر مخالفان
هل ءاتيك حديث موسى
بيان داستان موسى(ع)، پس از نقل مخالفت منكران معاد، به منظور آرامش بخشيدن به پيامبر(صلی الله علیه و آله) در برابر مخالفت ها است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 53 - 7
7- رحمت خداوند به پيامبران ، پديدآورنده زمينه هاى موفقيت آنان در اهداف رسالت
و وهبنا له من رحمتنا أخاه ه_رون نبيًّا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 65 - 5
5 - پاسخ مثبت يا منفى آدميان به دعوت پيامبران ، تعيين كننده سرنوشت آنان در قيامت
و يوم يناديهم فيقول ماذا أجبتم المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 34 - 16
16_ نپذيرفتن نصيحت هاى پيامبران ، زمينه گرفتار شدن به كيفر هاى اخروى است .
و لاينفعكم نصحى إن أردت أن أنصح لكم . .. هو ربكم و إليه ترجعون
از هدفهاى بيان اين حقيقت كه نصيحت ناپذيران به خدا بازمى گردند ، هشدار دادن آنان به عذابهاى اخروى است.
ص: 26
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 79 - 6
6 _ سودمندى رسالت پيامبران براى همه مردم
و ارسلناك للنّاس رسولا
«لام» در «للناس» نظر به سودمندى رسالت حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) براى تمامى افراد دارد، و گر نه آن را با «الى» متعدّى مى كرد و مى فرمود: «الى النّاس رسولاً».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 9 - 6
6- رسالت فرستادگان الهى ، مستلزم آگاهى ايشان نسبت به همه امور غيبى نيست .
قل ما كنت . .. و ما أدرى ما يفعل بى و لا بكم
خداوند، در اين آيه از يك سو رسالت پيامبر(صلی الله علیه و آله) را تأييد كرده و از سوى ديگر بيان داشته است كه پيامبر ممكن است، حتى از سرنوشت شخص خويش بى اطلاع باشد; زيرا او تنها پيامدار انذارهاى خداوند است و اين منصب مستلزم اطلاع وى بر همه حقايق نيست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - بينه - 98 - 2 - 4
4 - فرستاده خدا بودن ، دليل بيّنه بودن پيامبران است .
حتّى تأتيهم البيّنة . رسول من اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 171 - 2
2 - آينده بشر ، شاهد به ثمر نشستن زحمات رسولان الهى و شكست دشمنان آنان است .
و لقد سبقت كلمتنا لعبادنا المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 9 - 19
19- شك توأم با بدبينى اقوام كفرپيشه نسبت به تعاليم انبيا ، منشأ كفر آنان بود .
ص: 27
قالوا إنا كفرنا بما أُرسلتم به و إنا لفى شكّ ممّا تدعوننا إليه مريب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 98 - 8
8_ وساطت و شفاعت پيامبران در نزد خداوند ، مؤثر در آمرزش بندگان و جلب رحمت او بر ايشان
سوف أستغفر لكم ربى
برداشت فوق بر اساس دومين احتمالى است كه در توضيح برداشت قبل آمده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 9 - 19
19- شك توأم با بدبينى اقوام كفرپيشه نسبت به تعاليم انبيا ، منشأ كفر آنان بود .
قالوا إنا كفرنا بما أُرسلتم به و إنا لفى شكّ ممّا تدعوننا إليه مريب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 59 - 8
8 - عبوديت و بندگى خدا ، نردبان عروج پيامبران به مقام « برگزيدگى »
و سل_م على عباده الذين اصطفى
توصيف پيامبران به «عباد» پيش از توصيف ايشان به «إصطفاء» بيانگر مطلب ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 25 - 5
5 - عذاب غافلگيرانه تكذيب كنندگان پيامبران در گذشته ، تهديدى عليه دشمنان دين است .
كذّب الذين من قبلهم فأتي_هم العذاب من حيث لايشعرون
برداشت ياد شده با توجه به اين نكته است كه آيه شريفه، در مقام تهديد و هشدارو عبرت آموزى است.
ص: 28
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 83 - 6
6 _ جدايى ديرينه زن لوط از آيين و روش همسرش ، عامل جدا ماندن وى از خانواده لوط و نجات نيافتن از عذاب الهى
إلا امرأته كانت من الغبرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 63 - 8
8- امتهايى كه تحت تأثير اغواى شيطان ، تسليم انبيا نشدند ، تحت ولايت شيطانند .
أُمم من قبلك فزيّن لهم الشيط_ن أعم_لهم فهو وليّهم اليوم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 60 - 3،5
3_ انكار ربوبيت خدا و نافرمانى از دستورات پيامبران ، موجب لعنت خدا و دورى از رحمت اوست .
و أُتبعوا فى ه_ذه الدنيا لعنة و يوم القي_مة ألا إن عادًا كفروا ربهم
5_ قوم عاد ، بر اثر كفر و نافرمانى خدا و پيامبران ، سزاوار هلاكت و دورى از رحمت الهى شدند .
ألا بُعدًا لعاد قوم هود
«بُعداً» (هلاك گشتن يا دور شدن) مفعول مطلق براى فعل محذوف (ليبعد) است: ألا ليبعد قوم عاد بعداً. و از آن جا كه قوم عاد به هلاكت رسيدند و از رحمت او محروم شدند مى توان گفت، مرادْ عذاب در آخرت و دورى از رحمت او در آن سراست و نيز محتمل است «ألا بُعدًا ...» _ چنان چه زمخشرى گفته _ بيانگر استحقاق دورى و هلاكت باشد; يعنى، [قوم عاد هلاك گشتند و از رحمت او محروم شدند ]بدانيد آنان مستحق آن كيفر و سزاور چنين عقوبتى بودند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 65 - 7
7 - نافرمانى در برابر دعوت پيامبران و روى آورى به شرك ، ظلم آدمى به خويشتن
فاتّقوا اللّه و أطيعون . .. فاعبدوه ... فويل للذين ظلموا من عذاب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - طلاق - 65 - 8 - 6
6 - سرپيچى از فرمان هاى خدا و پيامبران ، در پى دارنده محاسبه سخت الهى و عذاب ناخوشايند و ناشناخته ( عذاب استيصال )
عتت عن أمر ربّها و رسله فحاسبنها حسابًا شديدًا و عذّبنها عذابًا نكرًا
ص: 29
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - طلاق - 65 - 9 - 1،3،4
1 - بسيارى از جوامع انسانى ، به خاطر سرپيچى از فرمان هاى خدا و پيامبران ، به سزاى سنگين و پيامد زيان بار كردار خويش دچار شدند .
و كأيّن من قرية عتت عن أمر ربّها. .. فذاقت وبال أمرها
«وبال» به معناى شدت و سنگينى است و مقصود از آن در آيه شريفه شدت مجازات و سنگينى پيامدهاى كردارها است.
3 - جوامع عصيانگر و متمرد از فرمان هاى خدا و پيامبران ، در معرض روبه رو شدن با پيامد هاى سنگين كردار خويش و دچار شدن به فرجامى خسارت بار
فذاقت وبال أمرها و كان ع_قبة أمرها خسرًا
4 - دورى از تعاليم دين و سرپيچى از فرمان هاى خدا و پيامبران ، پيامددار سرنوشتى شوم و خسارت بار
عتت عن أمر ربّها . .. فذاقت وبال أمرها و كان ع_قبة أمرها خسرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - طلاق - 65 - 10 - 1،2
1 - خداوند ، براى عصيان گران و متمردان از امر الهى و پيامبران ، عذابى شديد در آخرت آماده كرده است .
و كأيّن من قرية عتت عن أمر ربّها و رسله . .. أعدّ اللّه لهم عذابًا شديدًا
2 - دورى از تعاليم دين و سرپيچى از فرمان هاى خدا و رسول ، موجب عذاب شديد اخروى
أعدّ اللّه لهم عذابًا شديدًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - حاقه - 69 - 10 - 3،4
3 - سرپيچى از فرمان هاى پيامبران ، عامل عقوبت شدن فرعونيان و اقوام پيش از آنان و قوم لوط
فعصوا رسول ربّهم فأخذهم أخذة رابية
4 - عصيان فرمان هاى پيامبران ، از موجبات عقوبت سخت الهى در دنيا
فعصوا رسول ربّهم فأخذهم أخذة رابية
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - مزمل - 73 - 16 - 4
4 - عصيان و سرپيچى در برابر دعوت پيامبران ، موجب مؤاخذه سخت الهى است .
فعصى فرعون الرسول فأخذن_ه أخذًا وبيلاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 25 - 7
7 - تكذيب پيامبران و معجزات آنان ، سرپيچى از رهنمود هاى ايشان و بازداشتن مردم از گرايش به آنان ، مايه گرفتارى به عذاب در دنيا و آخرت
ص: 30
فأخذه اللّه نكال الأخرة و الأولى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 86 - 8
8- تأثير عمل صالح و رفتار شايسته پيامبران در دستيابى آنان به رحمت خاص خداوندى و مقامات برتر
و إسم_عيل . .. كلّ من الص_برين . و أدخلن_هم فى رحمتنا إنّهم من الص_لحين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 86 - 13
13 - عهدشكنى با پيامبران و تخلف از قول و قرار با آنان ، زمينه ساز گرفتار شدن به غضب الهى است .
أم أردتّم أن يحلّ عليكم غضب من ربّكم فأخلفتم موعدى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 51 - 9
9 - امت ها در خطر انحراف ، با غيبت پيامبران و رهبران الهى
ثم اتخذتم العجل من بعده و أنتم ظلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 92 - 5
5 - امت ها در خطر انحراف ، با رفتن پيامبران و رهبران الهى از ميان آنان
ثم أتخذتم العجل من بعده
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 65 - 5
ص: 31
5 - پاسخ مثبت يا منفى آدميان به دعوت پيامبران ، تعيين كننده سرنوشت آنان در قيامت
و يوم يناديهم فيقول ماذا أجبتم المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 61 - 29،30
29 - انكار آيات الهى و كشتن انبيا ، موجب خوار گشتن و درمانده شدن هميشگى بنى اسرائيل شد .
ذلك بأنهم كانوا يكفرون بأيت اللّه و يقتلون النبيين
«ذلك» اشاره به «ذلة»، «مسكنة» و «غضب الهى» است و باء در «بأنهم» سببيه مى باشد.
30 - بنى اسرائيل ، به خاطر كفرشان به آيات الهى و كشتن پيامبران ، مورد غضب خداوند قرار گرفتند .
ذلك بأنهم كانوا يكفرون بأيت اللّه و يقتلون النبيين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 155 - 9
9 _ يهود ، مورد نفرين و غضب خداوند به سبب پيمان شكنى ، انكار آيات الهى و كشتن پيامبران
فبما نقضهم ميثقهم . .. و قتلهم الأنبياء
برداشت فوق بر اين اساس است كه «بما نقضهم . ..» به قرينه آيات مشابه، متعلق به فعلى محذوف همانند «لعناهم» باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 71 - 9
9 _ تكذيب و قتل انبيا از سوى بنى اسرائيل مايه محروميت آنان از حق شناسى و بينش دينى
فريقاً كذبوا و فريقاً يقتلون . .. فعموا و صموا
جمله «عموا و صموا» علاوه بر اينكه متفرع بر جمله «حسبوا . ..» است مى تواند متفرع بر جمله «فريقاً كذبوا ...» نيز باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 33 - 8
8 - قتل پيامبران ، جرمى نابخشودنى و موجب عذاب الهى و محروميت ابدى از هدايت الهى است .
أتقتلون رجلاً . .. و من يضلل اللّه فما له من هاد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 32
1 - بقره - 2 - 137 - 4
4 - يهود و نصارا ، در صورت نپذيرفتن معارف ابلاغ شده به آنان ( ايمان به قرآن ، ايمان به همه پيامبران و . . . ) از دشمنان و ستيزه جويان با اسلام و مسلمانان ، تلقى خواهند شد .
فإن ءامنوا . .. فقد اهتدوا و إن تولوا فإنما هم فى شقاق
«شقاق» به معناى دشمنى و مخالفت كردن است. حرف «فى» مى رساند كه دشمنى و مخالفت يهود و نصارا با اسلام، سراسر وجود آنان را فرا گرفته است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - تغابن - 64 - 6 - 8
8 - كفر و انكار رسالت پيامبران ، از روى عمد و آگاهانه ، نگون بختى و عذاب دردناك اخروى را در پى دارد .
فذاقوا وبال أمرهم . .. ذلك بأنّه كانت تأتيهم رسلهم بالبيّن_ت ... فكفروا و تولّوا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 10 - 6
6 - تاريخ گذشتگان و سرگذشت مبارزه رسولان الهى ، تسكينى براى رهبران دينى و هشدارى به حق ستيزان
لعلّك ب_خع نفسك . .. و إذ نادى ربّك موسى أن ائت القوم الظ_لمين
پرداختن به سرگذشت موسى و فرعون و فرجام بدِ فرعونيان، پس از بيان موضع گيرى حق ستيزانه مشركان با پيامبراكرم(صلی الله علیه و آله)، دربردارنده دلدارى به پيامبر(صلی الله علیه و آله)است و نيز هشدارى به كافران است كه از عاقبت بدِ فرعونيان درس بگيرند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - انفال - 8 - 53 - 5
5 _ كفرورزى جوامع و ستيزه جويى با پيامبران ، از عوامل از ميان رفتن شايستگى آنان براى دستيابى به نعمت هاى الهى
ذلك بأن اللّه لم يك مغيرا نعمة أنعمها على قوم حتى يغيروا ما بأنفسهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 89 - 2،3
2_ مخالفت و ستيزه جويى با پيامبران ، موجب گرفتار شدن به عذاب هاى الهى در دنياست .
و ي_قوم لايجرمنّكم شقاقى أن يصيبكم مثل ما أصاب قوم نوح
«شقاق» به معناى مخالفت و دشمنى است. كلمه «شقاقى» اضافه به مفعول شده و فاعلش محذوف مى باشد; يعنى، عداوتكم
ص: 33
إياى. «جَرم» (مصدر لايجرمنّكم) به معناى كسب كردن است. قابل ذكر است كه هر چند نهى در آيه شريفه متوجه كسب كردن شده، ولى در حقيقت شقاق، مورد نهى قرار گرفته است. بنابراين، جمله «لايجرمنّكم ...»; يعنى، با من عداوت نكنيد كه عداوت با من، مايه نزول عذابى همانند عذاب قوم نوح و ... بر شما خواهد شد.
3_ اقوام نوح ، هود ، صالح و لوط به خاطر مخالفت با پيامبران و ستيزه جويى با آنان ، به عذاب هاى دنيوى مبتلا شدند .
مثل ما أصاب قوم نوح . .. و ما قوم لوط منكم ببعيد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 44 - 11
11 - تكذيب پيامبران و مبارزه با آنان ، مايه هلاكت و نابودى اقوام پيشين
فقد كذّبت . .. فأمليت للك_فرين ثمّ أخذتهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 26 - 6
6 - تكذيب پيامبران و مبارزه با آنان ، مايه هلاكت و نابودى است .
و إن يكذّبوك فقد كذّب الذين من قبلهم جاءتهم رسلهم . .. ثمّ أخذت الذين كفروا فكيف
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 42 - 3
3 _ گرفتارى امتهاى گذشته به سختيها و كاستيها بر اثر مخالفت با انبياى الهى
و لقد أرسلنا إلى أمم من قبلك فأخدنهم بالبأساء و الضراء
با توجه به آيات قبل، كه درباره تكذيب آيات الهى و انبيا بود، مى توان گفت جمله «فأخذناهم» نتيجه تكذيب آنان است ; يعنى: «فكذبوا فأخذناهم».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 52 - 10
10_ شركورزى ، ارتكاب گناهان و مخالفت با پيامبران الهى ، از عوامل كمبود موهبت هاى دنيوى است .
استغفروا ربكم ثم توبوا إليه يرسل السماء عليكم مدرارًا و يزدكم قوّة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 57 - 8
8_ شركورزى و مخالفت با تعاليم و توصيه هاى پيامبران ، از عوامل مهم نابودى جامعه ها و تحولات تاريخ و دگرگونى هاى آن است .
ص: 34
فإن تولّوا . .. يستخلف ربى قومًا غيركم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 59 - 14،17
14_ نپذيرفتن ربوبيت خداوند و مخالفت با پيامبران و برنامه هاى ايشان ، زمينه ساز نظام استبدادى و حاكميت ستمگران *
و تلك عاد جحدوا بأي_ت ربهم . .. واتبعوا أمر كل جبار عنيد
برداشت فوق ، براساس اين احتمال است كه ترتيب ذكرى جمله «اتبعوا . ..» بر جمله هاى سابق ، حاكى از ترتب خارجى آن باشد.
17_ انكار ربوبيت خدا ، مخالفت با پيامبران و برنامه هاى آنان و پيروى از ستمگران و سركشان ، درپى دارنده عذاب سهمگين قيامت
و نجّين_هم من عذاب غليظ. و تلك عاد جحدوا ... واتبعوا أمر كل جبار عنيد
آيه مورد بحث ، بيانگر گناهانى است كه قوم عاد را به عذاب دنيوى و اخروى گرفتار ساخت.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 146 - 7
7 - بى تقوايى و مخالفت با پيامبران ، ناسپاسى و تهديد كننده بقاى نعمت هاى دنيايى
ألاتتّقون . .. فاتّقوا اللّه و أطيعون ... أتتركون فى ما ه_هنا ءامنين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 47 - 7
7 - مخالفت با پيامبران الهى و تكذيب رسالت آنان ، موجب استحقاق عذاب دنيوى است .
لقد أرسلنا . .. فانتقمنا من الذين أجرموا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 31 - 4
4 - قوم نوح ، عاد ، ثمود و اقوام پس از آنان ، بر اثر مخالفت با پيامبران خود ، به عذاب الهى دچار شدند .
مثل دأب قوم نوح . .. و الذين من بعدهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - دخان - 44 - 19 - 2
2- مخالفت با فرمان هاى رسولان الهى ، نمودى از استكبار و برترى جويى بر خداوند است .
إنّى لكم رسول أمين . و أن لاتعلوا على اللّه
از اين كه موسى(ع) پس از معرفى خود به عنوان رسول امين الهى، فرعونيان را از برترى جويى بر خدا برحذر مى دارد، مطلب ياد شده قابل برداشت است.
ص: 35
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 133 - 5
5 - امت ها ، در خطر ارتداد پس از مرگ پيامبرانشان
إذ حضر يعقوب الموت إذ قال لبنيه ما تعبدون من بعدى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 31 - 7
7 _ تفكر در تاريخ پيامبران و صبر و پايدارى آنان در برابر دشمنانشان ، نيروبخش و تقويت كننده روح مقاومت است .
و كذلك جعلنا لكلّ نبىّ عدوًّا من المجرمين و كفى بربّك هاديًا و نصيرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 76 - 8
8- ممانعت از نشر تعاليم الهى و تنگ كردن عرصه تبليغ براى انبيا ، عامل هلاكت و نابودى
ليخرجوك منها و إذًا لايلبثون خل_فك
احتمال دارد كه اخراج پيامبر(صلی الله علیه و آله) از مكه، از آن جهت امرى بزرگ شمرده شده كه اخراج آن حضرت، براى ممانعت از هدايت و تبليغ او بوده و چنين عملى هلاكت و نابودى قطعى را در پى داشته است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 21 - 8
8- انذارگرى پيامبران ، داراى ريشه در محبت عميق آنان به خلق
و اذكر أخا عاد إذ أنذر قومه
از ارتباط واژه «أخ» و «إنذار»، مى توان استفاده كرد كه هر چند انذارگرى پيامبران به دستور خداوند است; اما آنان اين كار را همراه با انگيزه هاى عميق انسانى و عاطفى صورت مى دهند.
ص: 36
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 119 - 4
4 - ايمان به خدا و همراهى با پيامبران ، مايه نجات و بهره مندى از لطف و رحمت الهى
و نجّنى و من معى من المؤمنين . فأنجين_ه و من معه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 9
9_ نااميدى پيامبران از هدايت يافتن مردم ، شرط نزول عذاب الهى بر امت هاى آنان بود .
حتّى إذا استيئس الرسل . .. جاءهم نصرنا فنجى من نشاء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 40 - 7
7 - پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) خاتم پيامبران است .
و ل_كن رسول اللّه و خاتم النبيّن
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 62 - 10
10- دستيابى به آرمان ها ، نيازمند تلاش ، حتى براى پيامبران است .
لقد لقينا من سفرنا ه_ذا نصبا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 285 - 10
ص: 37
10 _ وحدت عقيدتى و آرمانى همه انبياى الهى از ديدگاه مؤمنان
و المؤمنون كل امن باللّه . .. و كتبه و رسله لا نفرّق بين احد من رسله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 33 - 8
8 - ايمان به هدف و پايبندى به آرمان هاى خويش ، از خصوصيات پيامبران است .
و الذى جاء بالصدق و صدّق به
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 52 - 8
8 _ پيامبران ، نيازمند يارى مؤمنان ، براى تحقق آرمان هاى متعالى خويش
من انصارى الى اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 34 - 9
9 - پيامبران الهى ، مجاز به اظهار نظر در پيشگاه خدا درباره رسالت خويش
قال ربّ . .. و أخى ه_رون ... إنّى أخاف أن يكذّبون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 95 - 8
8 _ تحليل سختى هاى بيداركننده و هدفدار به حوادثى برخاسته از عوامل طبيعى و بدون هدف ، تحليل نادرست منكران رسالت پس از رسيدن به رفاه و آسايش
قالوا قد مس ءاباءنا الضراء و السراء
ص: 38
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 171 - 2
2 - آينده بشر ، شاهد به ثمر نشستن زحمات رسولان الهى و شكست دشمنان آنان است .
و لقد سبقت كلمتنا لعبادنا المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 96 - 11
11 _ جوامع تكذيب كننده پيامبران الهى در خطر گرفتار شدن به كمبود ها و مشكلات زندگى
و لو أن أهل القرى ءامنوا . .. و لكن كذبوا فأخذنهم بما كانوا يكسبون
از مصاديق مورد نظر براى «فأخذنهم . .. » به دليل آيه 94، گرفتار شدن تكذيب كنندگان انبيا به كمبودها و مشكلات است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 27 - 3
3 - كلام ، ابزار پيامبران براى مبارزه با منحرفان و سركشان بوده است .
واحلل عقدة من لسانى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 85 - 5
5_ برنامه هاى انبيا ، حاوى مسائل عبادى ، عقيدتى ، اجتماعى و اقتصادى است .
ي_قوم اعبدوا الله . .. و لاتبخسوا الناس أشياءهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 39
12 - مؤمنون - 23 - 53 - 1،2،3
1 - اقدام انسان ها به شكستن وحدت طريقه پيامبران ، على رغم توصيه هاى أكيد خدا بر حفظ آن
و إنّ ه_ذه أُمّتكم أُمّة وحدة . .. فتقطّعوا امرهم بينهم زبرًا
«فاء» در «فتقطّعوا»، براى تعقيب و بيان فرجام كار توصيه هاى خداوند به مردم در رابطه با پيروى از طريقه پيامبران و پرهيز از ايجاد دگرگونى در آن است. ضميرهاى غايب جمع در «تقطّعوا»، «أمرهم» «بينهم»، «لديهم» و «فرحون» به امت ها و پيروان انبيا باز مى گردد. كلمه «تقطع» (مصدر «تقطّعوا») و به معناى قطعه قطعه كردن است «أمر» به معناى شأن و كنايه از شيوه زندگى مطرح شده در آيات پيشين است. «زبر» (جمع «زبور») و به معناى قطعه ها است.
2 - بى تقوايى مردمان ، عامل برهم زدن وحدت رويه پيامبران و پيدايش تفرقه هاى دينى
و إنّ ه_ذه أُمّتكم أُمّة وحدة . .. فتقطّعوا أمرهم بينهم زبرًا
3 - دلبستگى شديد فرقه هاى مذهبى به طريقه خود ، على رغم يگانگى طريقه پيامبران
و إنّ ه_ذه أُمّتكم أُمّة وحدة . .. كلّ حزب بما لديهم فرحون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 13 - 2
2 - قوم نوح ، عاد ، فرعون ، ثمود ، لوط و اصحاب ايكه ( قوم شعيب ) اقوامى متشكل ، همسو و متحد در مخالفت با پيامبران خود
كذّبت قبلهم قوم نوح . .. ثمود قوم لوط و أصح_ب لئيكة أُول_ئك الأحزاب
برداشت ياد شده از به كار رفتن تعبير «احزاب» درباره اين اقوام، استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 13 - 9
9 _ وقوع عذاب استيصال ، پس از اتمام حجت رسولان الهى
و لقد أهلكنا القرون . .. و جاءتهم رسلهم بالبينت و ما كانوا ليؤمنوا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 17 - 7
7 - پيامبران ، حجت را بر مردم خويش تمام كرده بودند .
و ما علينا إلاّ البل_غ المبين
برداشت ياد شده از آن جا است كه ابلاغ روشن و بى ابهامِ پيامِ الهى به مردم، حاكى از آن است كه پيامبران، حجت را بر آنان تمام كرده بودند.
ص: 40
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 22 - 5
5 - مجازات ملت هاى نيرومند و متمدن گذشته ، پس از اتمام حجت از سوى رسولان الهى
ذلك بأنّهم كانت تأتيهم رسلهم بالبيّن_ت فكفروا فأخذهم اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 14 - 7
7 - پيامبران و رسولان ، در ابلاغ دعوت خويش و اتمام حجت كوتاهى نداشته اند .
و ما تفرّقوا إلاّ من بعد ما جاءهم العلم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 6 - 2
2 - مسؤوليت پيامبران الهى ، تا سر حد اتمام حجت بر حق گريزان است ; نه فزون تر از آن .
فما تغن النذر . فتولّ عنهم
تفريع «تولّ عنهم» بر «ما تغن النذر» بيانگر مطلب بالا است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 15 - 11
11- نزول عذاب دنيوى بر امت هاى گنهكار ، تنها پس از اتمام حجت و فرستادن پيامبرى براى ايشان است .
و ما كنّا معذّبين حتى نبعث رسولاً
جمله «ما كنّا معذّبين حتى نبعث رسولاً» اطلاق دارد و عذاب دنيوى را هم دربرمى گيرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 24 - 7
7 - اتمام حجت خداوند ، بر تمامى انسان ها به وسيله پيامبران
و إن من أُمّة إلاّ خلا فيها نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - فتح - 48 - 8 - 6
6 - رسولان الهى ، خود بهترين گواه وصول هدايت به خلق و اتمام حجت بر آنان *
إنّا أرسلن_ك ش_هدًا
ص: 41
«شاهداً» ممكن است نظر به شهادت بر اصل پيام رسانى به خلق و فرستادن رسول داشته باشد و قيد محذوف از فعل «أرسلناك» استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - بينه - 98 - 2 - 1،5
1 - خداوند ، با فرستادن رسولى كه مكتوباتى منزّه و به دور از انحراف را بر مردم بخواند ، بر آنان اتمام حجت مى كند .
لم يكن . .. منفكّين حتّى تأتيهم البيّنة . رسول من اللّه يتلوا صحفًا مطهّرة
5 - اتمام حجت بر تمام مردم ، با ارسال پيامبرى همراه با كتاب آسمانى ، سنّت تخلّف ناپذير خداوند است .
لم يكن . .. منفكّين حتّى تأتيهم البيّنة . رسول من اللّه يتلوا صحفًا مطهّرة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 134 - 1
1 - اتمام حجت و سلب حقانيت از هرگونه اعتراض ، از اهداف فرستادن پيامبران و نزول آيات و معجزات
و لو أنّا أهلكن_هم بعذاب من قبله لقالوا ربّنا لولا أرسلت
مراد از ضمير در «من قبله» _ به قرينه «لولا أرسلت» _ رسول است و ممكن است مربوط به كلمه «بيّنة» (در آيه قبل) باشد گرچه كلمه «بيّنة» مؤنث است; ولى به اعتبار اين كه به معناى برهان است، ارجاع ضمير مذكر به آن صحيح مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 59 - 3،4
3 - پيامبران الهى ، تمام كنندگان حجت خدا بر مردم
و ما كان ربّك مهلك القرى حتّى يبعث فى أُمّها رسولاً
4 - ساحت ربوبى خداوند ، مبرا از نازل كردن عذاب استيصال بر مردم ، پيش از فرستادن پيامبر به سوى آنان
و ما كان ربّك مهلك القرى حتّى يبعث فى أُمّها رسولاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 48 - 4
4 - هلاكت جوامع كفرپيشه و تكذيب گر تاريخ ، نتيجه عملكرد خود آنها و پس از اتمام حجت الهى بر آنان
ثمّ أرسلنا . .. بأي_تنا و سلط_ن مبين ... فكذّبوهما فكانوا من المهلكين
ص: 42
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 26 - 2
2 - عذاب شدن كافران تكذيب گر پس از اتمام حجت و ارائه معجزات و دلايل آشكار و كتاب هاى روشنگر بوده است .
كذّب الذين من قبلهم جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت . .. ثمّ أخذت الذين كفروا فكيف كان نك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 15 - 7
7- درخواست انبيا براى غلبه بر كافران اقوام خويش ، به اجابت رسيد و آنان هلاك و نابود شدند .
و استفتحوا و خاب كلّ جبّار عنيد
عبارت «و خاب كلّ جبّار عنيد» مى تواند به منزله بيان اجابت درخواست پيروزى انبيا باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 47 - 6
6- استغفار پيامبران و بندگان گران قدر خداوند براى ديگران ، داراى اثر ويژه و مقرون به اجابت است .
سأستغفر لك ربّى إنّه كان بى حفيًّا
اگر حضرت ابراهيم(ع) به اين جهت وعده استغفار مى دهد، كه مطمئن است استغفار او تأثير مخصوص دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 36 - 5
5 _ جامعه اى از حيات واقعى برخوردار است كه به دعوت پيامبران پاسخ مثبت دهد.
إنما يستجيب الذين يسمعون و الموتى يبعثهم اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 184 - 7،9،12
7 _ تكذيب رسالت بسيارى از انبيا ، على رغم برخوردارى آنان از دلايل روشن ( برهان و معجزه )
ص: 43
فان كذّبوك فقد كذّب رسل من قبلك جاءو بالبيّنات و الزّبر و الكتب المنير
9 _ رسولان الهى برخوردار از دلايل روشن ( برهان و معجزه ) و داراى « زُبُر » ( كتاب هاى مشتمل بر حكمت و موعظه ) و نيز آورنده كتابِ روشن و روشنگر
رسل من قبلك جاءو بالبيّنات و الزّبر و الكتب المنير
«منير»، به معناى روشنگر و نيز به معناى روشن آمده است.
12 _ تكذيب رسالت بسيارى از انبيا ، على رغم برخوردارى ايشان از دلايل روشن و كتب آسمانى و احكام حلال و حرام
فان كذّبوك . .. جاءو بالبيّنات و الزّبر و الكتب المنير
امام باقر (ع) درباره آيه فوق فرمود: «فان كذّبوك فقد . .. جاؤ بالبيّنات»، هى الآيات «و الزّبر» و هى كتب الانبياء بالنبوة «و الكتاب المنير»، الحلال و الحرام.
_______________________________
تفسير قمى، ج 1، ص 127 ; تفسير برهان، ج 1، ص 328، ح 1.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 74 - 10
10 _ برخوردها و احتجاجات پيامبران، شايان تأمل و منبعى براى اتخاذ شيوه و درس آموزى است.
و إذ قال إبرهيم لأبيه ءازر
«اذ» ظرف زمان و متعلق به فعل «اذكر» است; يعنى: «اذكر إذ قال». فرمان به يادآورى و بيان شيوه به جهت آن است كه مخاطب از اين جريان درسهاى لازم را بگيرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 10 - 6
6- پى بردن از طريق پديده ها به پديد آورنده ( برهان إنّْ ) ، از برهان هاى رسولان الهى براى اثبات وجود خداوند
أفى الله شكّ فاطر السموت و الأرض
نفى ترديد از خالقيت خداوند نسبت به آسمانها و زمين، در حقيقت بدين جهت است كه با توجه دادن مردم به پديده بودن آسمانها و زمين، آنان واقف به نيازشان به پديد آورنده خواهند شد و اين، عين استفاده از برهان إنّْ است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 42 - 12
12- برخورد ها و احتجاجات پيامبران ، شايان تأمل و منبعى براى اتخاذ شيوه ارشاد مردم است .
إذ قال لأبيه ي_أبت لِمَ تعبد ما لايسمع
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 44
1 - بقره - 2 - 139 - 4،6
4 - اعتقاد اهل كتاب و مسلمانان به ربوبيت خداى يكتا ، از دلايل نابجا بودن محاجه اهل كتاب با مسلمانان درباره خدا و شؤون او ( برانگيختن پيامبران )
أتحاجوننا فى اللّه و هو ربنا و ربكم
جمله «و هو ربنا . ..» حاليه است و بيانگر وجه توبيخ و اعتراض به اهل كتاب مى باشد; يعنى، معقول نيست كه درباره خدا و شؤون او با ما بحث كنيد; زيرا او همان گونه كه پروردگار شماست، پروردگار ما نيز هست. اگر از نژاد شما پيامبرى مى فرستد، قادر است از نژاد عرب نيز پيامبرى را مبعوث كند.
6 - منوط نبودن تقرب به خدا ، به طايفه و نژادى خاص دليل نابجا بودن محاجه اهل كتاب با مسلمانان درباره خداوند و شؤون او ( همانند گزينش پيامبران )
أتحاجوننا فى اللّه . .. و لنا أعملنا و لكم أعملكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 41 - 2
2- يادآورى و تجليل از پيامبران و اسوه هاى اخلاق و معنويت ، از روش هاى هدايتى و تبليغى مورد استفاده در قرآن
واذكر فى الكت_ب إبرهيم إنّه كان صدّيقًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 12 - 12
12 _ لزوم ايمان و احترام به رسولان الهى و جنگ و مبارزه در راه يارى آنان
ءامنتم برسلى و عزرتموهم
«عزّر» از ماده «عَزر» به معناى يارى كردن كسى و جنگيدن براى اوست. (لسان العرب).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 34 - 9
9 - پيامبران و پيروانشان ، از محسنان اند .
و الذى جاء بالصدق و صدّق به . .. ذلك جزاء المحسنين
ص: 45
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 34 - 9
9 - پيامبران و پيروانشان ، از محسنان اند .
و الذى جاء بالصدق و صدّق به . .. ذلك جزاء المحسنين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - نوح - 71 - 21 - 4
4 - اطاعت از فرمان هاى پيامبران واجب است .
قال نوح ربّ إنّهم عصونى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 38 - 7
7 - پيامبر خدا ، ممكن است احكام و تكاليفى ويژه داشته باشد .
ما كان على النبىّ من حرج فيما فرض اللّه له
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 53 - 1
1 - اقدام انسان ها به شكستن وحدت طريقه پيامبران ، على رغم توصيه هاى أكيد خدا بر حفظ آن
و إنّ ه_ذه أُمّتكم أُمّة وحدة . .. فتقطّعوا امرهم بينهم زبرًا
«فاء» در «فتقطّعوا»، براى تعقيب و بيان فرجام كار توصيه هاى خداوند به مردم در رابطه با پيروى از طريقه پيامبران و پرهيز از ايجاد دگرگونى در آن است. ضميرهاى غايب جمع در «تقطّعوا»، «أمرهم» «بينهم»، «لديهم» و «فرحون» به امت ها و پيروان انبيا باز مى گردد. كلمه «تقطع» (مصدر «تقطّعوا») و به معناى قطعه قطعه كردن است «أمر» به معناى شأن و كنايه از شيوه زندگى مطرح شده در آيات پيشين است. «زبر» (جمع «زبور») و به معناى قطعه ها است.
ص: 46
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 87 - 6
6 _ اختلافات دينى پيروان انبيا و مخالفان آنان با داورى خداوند خاتمه خواهد يافت .
حتى يحكم اللّه بيننا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 87 - 6
6 _ اختلافات دينى پيروان انبيا و مخالفان آنان با داورى خداوند خاتمه خواهد يافت .
حتى يحكم اللّه بيننا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 6
6 _ پيامبران(ع) داراى حق حكومت و قضاوت در ميان مردم هستند.
أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
از جمله معانى مذكور براى واژه «حكم» قضاوت و همچنين حكومت است، لازم به ذكر است اين دو معنى در طول يكديگر و با هم متقاربند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 142 - 11
11 _ پيامبرانى داراى حق انتخاب رهبر براى جامعه
و قال موسى لأخيه هرون اخلفنى فى قومى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 13 - 7
7 - رسولان الهى مجاز به اظهار نظر در پيشگاه الهى درباره امور رسالت خويش
ص: 47
قال ربّ . .. فأرسل إلى ه_رون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 21 - 2،7،8
2 - اخلاص و مزد نخواستن در ابلاغ رسالت و ره يافته بودن ، دليل لزوم پيروى از پيامبران در ديدگاه مؤمن انطاكيه ( حبيب نجار )
اتّبعوا المرسلين . اتّبعوا من لايسئلكم أجراً و هم مهتدون
جمله «اتّبعوا من لايسئلكم أجراً. ..» تأكيد براى جمله «اتّبعوا المرسلين» در آيه پيش و نيز در مقام تعليل براى آن جمله است.
7 - اخلاص و مزد نخواستن در ابلاغ رسالت و ره يافته بودن ، از ويژگى ها و اوصاف پيامبران الهى است .
اتّبعوا من لايسئلكم أجراً و هم مهتدون
8 - اخلاص و مزد نخواستن در برابر ابلاغ رسالت و ره يافته بودن ، دليل لزوم پيروى از پيامبران الهى است .
اتّبعوا المرسلين . اتّبعوا من لايسئلكم أجراً و هم مهتدون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 86 - 4،7
4 - خلوص و نداشتن هيچ چشمداشتى در انجام رسالت ، از ويژگى هاى پيامبران
قل ما أسئلكم عليه من أجر
7 - پرهيز از هرگونه تكلف و ظاهرسازى در زندگى ، از ويژگى هاى پيامبران
و ما أنا من المتكلّفين
تعبير پيامبر(صلی الله علیه و آله) به اين كه او از زمره «متكلفان» نيست، مى رساند كه اصولاً پيامبران اهل تكلف نبودند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 74 - 4
4 - پيامبران الهى ، همواره در بستر تاريخ ، برخوردار از پيروانى مخلَص و اهل بندگى خدا
و لقد أرسلنا فيهم منذرين . فانظر كيف كان ع_قبة المنذرين . إلاّ عباد اللّه المخلص
ص: 48
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 11 - 8
8- انبيا داراى تواضع خاص و ادبى ويژه در اعلام برخوردارى خويش از موهبت بزرگ الهى
إن نحن إلاّ بشر مثلكم و ل_كنّ الله يمنّ على من يشاء من عباده
از اينكه انبيا براى بيان برخوردارى خود از نعمت خداوند به جاى اينكه بگويند: ما داراى چنين مقام و نعمتى هستيم، مى گفتند: خداوند چنين تفضلى كرده است، برداشت فوق به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 63 - 2
2 - ادعاى نبوت از سوى پيامبران ، با دلايل روشن ، قانع كننده و خردپذير ، همراه بود .
و لمّا جاء عيسى بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 12 - 7
7- اقوام كافر ، انبيا را آزار و اذيت مى كردند .
و لنصبرنّ على ما ءاذيتمونا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 14 - 4
4- به دنبال ردّ شدن دعوت رسولان الهى و مورد تهديد و آزار و اذيت قرار گرفتن آنان از سوى اقوام كافر ، خداوند رسولان خود را دلدارى داد .
و لنصبرنّ على ما ءاذيتمونا . .. و قال الذين كفروا لرسلهم لنخرجنّكم من أرضنا ...
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 34 - 4،6
ص: 49
4 _ پيامبران گذشته در برابر تكذيب و آزارهاى مخالفان خويش پايدارى مى كردند.
فصبروا على ما كذبوا و أوذوا
6 _ پيروزى، پايانى شيرين براى صبر انبيا در برابر تكذيب و آزار مخالفان بود.
فصبروا على ما كذبوا و أوذوا حتى أتهم نصرنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 35 - 2
2- رسولان الهى در طول تاريخ ، مواجه با مشكلات عظيم و برخوردار از اراده و عزمى بزرگ
فاصبر كما صبر أولوا العزم من الرسل
چنانچه «من» بيانيه و عزم به معناى اراده و تصميم باشد، برداشت بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 112 - 12
12 _ دشمنان انبيا در ارتباطى مداوم و پنهانى با يكديگرند.
يوحى بعضهم إلى بعض زخرف القول
«يوحى» يعنى شيطان وسوسه و القاى پنهانى مى كند. (مجمع البيان). ارتباط مداوم از مضارع آمدن «يوحى» استفاده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 16 - 2
2 - وجود ارث ميان پيامبران و فرزندانشان
و ورث سليم_ن داود
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 109 - 4
ص: 50
4 - سلام و تحيت بر بندگان خدا ( چون پيامبران ) ، امرى پسنديده و ارزشمند
سل_م على إبرهيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 120 - 4
4 - سلام و تحيت بر بندگان خدا ( چون پيامبران ) ، امرى پسنديده و ارزشمند
سل_م على موسى و ه_رون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 130 - 4
4 - سلام و تحيت بر بندگان خدا ( چون پيامبران ) ، امرى پسنديده و ارزشمند
سل_م على إل ياسين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 181 - 2
2 - سلام و تحيت بر پيامبران الهى ، امرى پسنديده و ارزشمند و سنتى الهى است .
و سل_م على المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 114 - 4
4 - ملاك ارزش نزد پيامبران ، ايمان است ; نه جايگاه اجتماعى افراد .
و ما علمى بما كانوا يعملون . .. و ماأنا بطارد المؤمنين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 126 - 6
6 - ايمان به خدا و روز قيامت از اركان اساسى مكتب انبيا ( ع )
من ءامن منهم باللّه و اليوم الأخر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 51
9 - نحل - 16 - 36 - 2
2- عبادت خدا و اجتناب از طاغوت ، دو ركن اساسى تعاليم انبيا
و لقد بعثنا فى كلّ أُمّة رسولاً أن اعبدوا الله و اجتنبوا الط_غوت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 100 - 5
5 _ خداوند ، پيوسته بر پليدى كافران و تكذيب كنندگان پيامبران خود مى افزايد .
و يجعل الرجس على الذين لايعقلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 66 - 13
13- علم پيامبران ، محدود و قابل افزايش است .
هل أتّبعك على أن تعلّمن ممّا علّمت رشدًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 94 - 8
8- همسان بودن انبيا با ساير مردم ، مانع شناخت ارزش ها و توانايى هاى ويژه آنان
و ما منع الناس . .. إلاّ أن قالوا أبعث الله بشرًا رسولاً
از اينكه مشركان نبوت بشر را امرى ناشدنى مى دانستند، مى تواند از اين جهت باشد كه آنان، پيامبران را افرادى چون خود تلقى مى كردند و آنان را همچون خود، ضعيف و ناتوان مى شمردند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 101 - 10
10 _ كسانى كه فاقد زمينه ايمان هستند ، اگر تمام آيات و نشانه هاى الهى به آنان ارائه شود و تمام پيامبران خدا آنان را انذار
ص: 52
كنند ، كمترين تأثيرى در آنها نخواهد داشت .
و ما تغنى الأيت و النذر عن قوم لايؤمنون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 81 - 6
6 - تنها دل هاى سليم و حق پذير ، شايسته بهره مندى از پيام الهى انبيا
إن تسمع إلاّ من يؤمن ب_اي_تنا
مراد از «من يؤمن» كسانى اند كه در مقام پذيرش حق مى باشند و دل هايشان گرفتار كرى و كورى نشده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 155 - 5
5 _ پايدارى پيامبران در ابلاغ رسالت خويش ، تا شهادت و كشته شدن در راه خدا
و قتلهم الأنبياء بغير حق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 168 - 4
4 - بى اعتنايى پيامبران و مردان الهى به مشكلات به وجود آمده در راستاى ايفاى رسالت و انجام وظيفه
قالوا . .. لتكوننّ من المخرجين . قال إنّى لعملكم من القالين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 33 - 8
8 - ايمان به هدف و پايبندى به آرمان هاى خويش ، از خصوصيات پيامبران است .
و الذى جاء بالصدق و صدّق به
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 35 - 2
2- رسولان الهى در طول تاريخ ، مواجه با مشكلات عظيم و برخوردار از اراده و عزمى بزرگ
فاصبر كما صبر أولوا العزم من الرسل
چنانچه «من» بيانيه و عزم به معناى اراده و تصميم باشد، برداشت بالا استفاده مى شود.
ص: 53
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 16 - 2
2 - پيامبران مردم انطاكيه ، برخوردار از صبر و پايدارى بر مواضع خويش ، به رغم روبه رو شدن با تكذيب و مخالفت هاى سخت
قالوا ربّنا يعلم إنّا إليكم لمرسلون
تأكيد پيامبران بر راستى ادعاهاى خود، على رغم تكذيب شدن شان، گوياى برداشت ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 35 - 1،6
1- پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) ، مأمور به استقامت و پايدارى همچون رسولان اولواالعزم
فاصبر كما صبر أولوا العزم من الرسل
6- تمامى رسولان صاحب شريعت ، برخوردار از صبر و استقامتى بزرگ
فاصبر كما صبر أولوا العزم من الرسل
«اولواالعزم» مى تواند به معناى صاحب شريعت باشد; زيرا در معناى «عزم»، «عزيمة» به معناى شريعت را ياد كرده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 46 - 9
9 - اشرافيت ، زمينه حق ناپذيرى و استكبار در برابر پيامبران
إلى فرعون و ملإيه فاستكبروا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - جاثيه - 45 - 32 - 10
10 - موضع كافران در برابر پيامبران و وعده آنان به برپايى قيامت ، موضعى مستكبرانه و استهزاآميز
وإذا قيل . .. و الساعة لاريب فيها قلتم ما ندرى ... و ما نحن بمستيقنين
از سياق آيه، استفاده مى شود كه سخن كافران در «ما ندرى. ..» لحن استهزايى نيز داشته و آيه بعد مؤيد اين معنا است (كانوا به يستهزءون).
ص: 54
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 83 - 6
6 - تجلى خوى استكبارى ، در موضع گيرى اشراف عليه دعوت انبيا
لقد وعدنا . .. إن ه_ذا إلاّ أس_طير الأوّلين
به ريشخند گرفتن دعوت پيامبران و افسانه خواندن آن، بيانگر مطلب ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 98 - 13
13 _ تكذيب كنندگان پيامبران ، مردمى مستكبر و سركش بوده اند .
عذاب الخزى
«خزى» به معناى خوارى و ذلت است، اضافه «عذاب» به «خزى» از باب اضافه موصوف به صفت مى باشد. توصيف عذاب به خزى مى تواند اشاره به اين حقيقت باشد كه خداوند، عذاب استيصال را در ازاى وضعيت روحى و عملكرد عذاب شوندگان، مقرر كرده است و چون تكذيب گران پيامبران، مردمانى مستكبر و سركش بودند، خداوند آنان را گرفتار عذابى كرد كه آنان را بشكند و به ذلت بكشاند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 35 - 4
4 _ ضرورت گوش سپارى به سخنان پيامبران و پرهيز از تكذيب آيات الهى
رسل منكم يقصون عليكم ءايتى فمن اتقى
تقواى مورد نظر در جمله «فمن اتقى»، به قرينه آيه بعد، پرهيز از تكذيب انبيا و آيات الهى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 214 - 9
9 _ شدّت مصائب و تداوم مشكلات پيامبران گذشته و امت هاى آنان ، موجب آن شد كه خواهان تعجيل در يارى و امداد الهى شوند .
ص: 55
مستهم البأساء و الضراء و زلزلوا حتى يقول الرسول و الذين امنوا معه متى نصر اللّه
جمله «متى نصر اللّه»، دلالت بر ترديد آنان نسبت به يارى خدا ندارد; بلكه شدت مصائب و تداوم آن موجب شد كه خواهان تعجيل آن باشند; و يا چنين گمان كنند كه يارى خداوند نبايد بيش از اين به درازا كشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 8 - 9
9_ كفرپيشگان ، عذاب هاى موعود از ناحيه پيامبران را همواره به استهزا و تمسخر مى گيرند .
و حاق بهم ما كانوا به يستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 12 - 6
6- استهزاگران انبياى الهى ، مردمانى مجرمند .
و ما يأتيهم من رسول إلاّ كانوا به يستهزءون. كذلك نسلكه فى قلوب المجرمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 35 - 5
5- مشركان ، انبيا را مورد استهزا و تمسخر قرار مى دادند .
و قال الذين أشركوا لو شاء الله ما عبدنا من دونه من شىء
برداشت فوق، مبتنى بر اين احتمال است كه سخن مشركان (لو شاء الله ما عبدنا من دونه) از روى اعتقاد و ايمان نباشد; چه اينكه در صورت عقيده به خدا و ربوبيت او مشرك نبودند; بلكه از روى استهزا و تمسخر آن را گفته باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 56 - 10
10- منكرانِ پيامبران ، در طول تاريخ ، آيات خداوند و انذار هاى رسولان الهى را به تمسخر و استهزا گرفتند .
و ما نرسل المرسلين . .. واتخذوا ءاي_تى و ما أُنذروا هزوًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 106 - 4
4- استهزاى آيات و پيامبران الهى ، شيوه كافران و عامل دوزخى شدن و حبط عمل آنان است .
جزاؤهم جهنّم بما كفروا واتخذوا ءاي_تى و رسلى هزوًا
«هزواً» و «هزءاً» به يك معنا است و مصدرى است كه حمل آن بر «آيات» و «رسل» براى مبالغه است. راغب، آن را «شوخى ناآشكار» و ديگران، آن را «تمسخر» معنا كرده اند.
ص: 56
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 41 - 2
2- برخورد استهزاآميز مردم حق ناپذير ، با رسولان الهى ، در طول تاريخ
و لقد استهزئَ برسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 11 - 2
2- استهزا و تمسخر ، شيوه رايج و سياست واحد مخالفان انبيا در طول تاريخ
و ما يأتيهم من رسول إلاّ كانوا به يستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 83 - 8
8 - تمسخر ، از حربه هاى مخالفان قدرتمند و صاحب مال و تعاليم پيامبران ، عليه ايشان
فلمّا جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فرحوا . .. و حاق بهم ما كانوا به يستهزءون
آمدن فعل مضارع «يستهزءون» به همراه فعل «كانوا»، مفيد استمرار است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 7 - 1،3
1 - تمامىِ پيامبران در طول تاريخ ، با استهزا و تمسخر مخالفان مواجه بوده اند .
و ما يأتيهم من نبىّ إلاّ كانوا به يستهزءون
3 - مخالفان پيامبران ، فاقد استدلال و متكى به تمسخر و استهزا
إلاّ كانوا به يستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 56 - 10
10- منكرانِ پيامبران ، در طول تاريخ ، آيات خداوند و انذار هاى رسولان الهى را به تمسخر و استهزا گرفتند .
و ما نرسل المرسلين . .. واتخذوا ءاي_تى و ما أُنذروا هزوًا
ص: 57
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 10 - 1،3،6
1 _ بسيارى از رسولان الهى قبل از پيامبر(صلی الله علیه و آله)، مورد تمسخر و استهزاى كافران قرار گرفتند.
و لقد استهزىء برسل من قبلك
3 _ تمسخر و استهزاى پيامبران الهى، شيوه كافران در طول تاريخ بوده است.
و لقد استهزىء برسل من قبلك . .. ما كانوا به يستهزءون
6 _ تسلى خداوند به پيامبر(صلی الله علیه و آله) با يادآورى استهزاى انبياى گذشته و سرنوشت شوم استهزاكنندگان
و لقد استهزىء برسل من قبلك فحاق بالذين سخروا منهم ما كانوا به يستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 124 - 5
5 _ استهزاى رسالت و رسولان الهى از سوى سردمداران مجرم براى انكار رسالت پيامبر(صلی الله علیه و آله)
و إذا جاءتهم ءاية قالوا لن نؤمن حتى نؤتى مثل ما أوتى رسل الله
درخواست نزول وحى و مقام رسالت از جانب سردمداران مجرم ممكن است تنها از سر استهزا باشد، نه اينكه واقعاً خواهان آن باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 32 - 3
3_ كفرپيشگان امت هاى گذشته پيامبران خويش را به استهزا و تمسخر مى گرفتند .
و لقد استهزىء برسل من قبلك فأمليت للذين كفروا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 9 - 13
13- اقوام كافر پس از ملاحظه دلايل روشن انبيا ، آنها را استهزا كردند و كفر خويش را صريحاً به آنان اعلام داشتند .
جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فردّوا أيديهم فى أفوههم و قالوا إنا كفرنا بما أُرسلتم به
مرجع ضمير در «أيديهم فى أفواههم» اقوام ياد شده در آيه است و اين عبارت، معناى كنايى دارد و مراد از آن، اين است كه اقوام كافر با دست گذاشتن بر دهان خود و يا با سوت زدن، به استهزاى انبياى خود پرداختند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 11 - 1
1- همه پيامبران الهى در ميان امت خود ، بدون استثنا مورد استهزاى آنان قرار گرفتند .
و ما يأتيهم من رسول إلاّ كانوا به يستهزءون
ص: 58
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 12 - 4
4- خداوند ، از طريق انبياى خود ، على رغم مورد استهزا قرار گرفتن آنها ، آيات خود را در قلب هاى تبهكاران نفوذ مى دهد . *
كذلك نسلكه فى قلوب المجرمين
برداشت فوق، مبتنى بر اين احتمال است كه ممكن است سؤال شود: چگونه خداوند انبياى خود را به سوى مردم گسيل مى دهد در حالى كه آنان مورد استهزا قرار مى گيرند و در اين صورت غرض برآورده نمى شود؟ خداوند جواب مى دهد كه با همين وضعيت، ما آيات خود را در دلها نفوذ مى دهيم.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 13 - 5
5- برخورد اقوام پيشين با انبيا ، همواره با استهزا و تمسخر همراه بود .
كانوا به يستهزءون . .. و قد خلت سنة الأولين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 106 - 5
5- كفر به آيات و رسولان الهى ، در حقيقت ، ريش خند كردن و تمسخر آنها است .
بما كفروا واتخذوا ءاي_تى و رسلى هزوًا
تمسخر آيات و رسل از سوى كافران، به دو گونه تصور مى شود: 1_ تمسخر با زبان و قلم و مانند اين ها 2_ تمسخرى كه از عمل و برخورد كلّى با پيامبران و آيات الهى انتزاع مى شود. به عبارت ديگر، ممكن است كه كسى، هيچ تمسخر لفظى نسبت به آيات و رسولان ابراز نكند، ولى نحوه برخورد او با آن ها، به گونه اى باشد كه گويا هيچ حقيقتى براى آنان قائل نبوده و آن ها را در بينش خود صرفاً، مسخره بپندارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 30 - 1،3
1 - تمامى رسولان الهى در آغاز دعوت خود ، مورد تمسخر مردمشان قرار گرفته بودند .
ي_حسرة على العباد ما يأتيهم من رسول إلاّ كانوا به يستهزءون
ترديدى نيست كه بسيارى از مردم اقوام گذشته، به پيامبران ايمان آورده بودند. بنابراين استناد استهزا به «عباد» يا از باب تغليب است و يا به جهت بيان اين نكته است كه مردم در آغاز رسالت، با پيامبران چنين برخوردى داشتند; ولى پس از مدتى به آنان ايمان مى آوردند.
3 - تمسخر و استهزا ، از روش هاى مبارزاتى و حربه هاى تبليغى كافران عليه رسولان الهى بود .
ي_حسرة على العباد ما يأتيهم من رسول إلاّ كانوا به يستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 83 - 8
ص: 59
8 - تمسخر ، از حربه هاى مخالفان قدرتمند و صاحب مال و تعاليم پيامبران ، عليه ايشان
فلمّا جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فرحوا . .. و حاق بهم ما كانوا به يستهزءون
آمدن فعل مضارع «يستهزءون» به همراه فعل «كانوا»، مفيد استمرار است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 7 - 1،5
1 - تمامىِ پيامبران در طول تاريخ ، با استهزا و تمسخر مخالفان مواجه بوده اند .
و ما يأتيهم من نبىّ إلاّ كانوا به يستهزءون
5 - مواجهه استهزاآميز كافران با پيامبران در طول تاريخ ، باعث تغيير سنت الهى و سلب هدايت از امت هاى ديگر نمى شود .
أفنضرب عنكم الذكر . .. و كم أرسلنا ... إلاّ كانوا به يستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - جاثيه - 45 - 32 - 10
10 - موضع كافران در برابر پيامبران و وعده آنان به برپايى قيامت ، موضعى مستكبرانه و استهزاآميز
وإذا قيل . .. و الساعة لاريب فيها قلتم ما ندرى ... و ما نحن بمستيقنين
از سياق آيه، استفاده مى شود كه سخن كافران در «ما ندرى. ..» لحن استهزايى نيز داشته و آيه بعد مؤيد اين معنا است (كانوا به يستهزءون).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 10 - 4،7
4 _ استهزاى وعيدها و تهديدهاى پيامبران الهى، از شيوه هاى مبارزه كافران با انبيا در طول تاريخ
و لقد استهزىء برسل من قبلك فحاق بالذين سخروا منهم ما كانوا به
بنابراين كه مقصود از «ما كانوا به يستهزءون»، عذاب موعود الهى باشد كه در محتواى پيامهاى انبيا(ع) ذكر مى شده است.
7 _ كافرانى كه پيامبران و عذابهاى موعود آنان را استهزا مى كردند، به همان عذابهاى مورد تمسخر خويش گرفتار شدند.
فحاق بالذين سخروا منهم ما كانوا به يستهزءون
بنابراين كه «ما» موصوله بوده و مراد از آن، عذاب الهى باشد كه در ضمن سخنان پيامبران مطرح مى شده و مورد استهزاى كافران قرار مى گرفته است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 56 - 10
10- منكرانِ پيامبران ، در طول تاريخ ، آيات خداوند و انذار هاى رسولان الهى را به تمسخر و استهزا گرفتند .
و ما نرسل المرسلين . .. واتخذوا ءاي_تى و ما أُنذروا هزوًا
ص: 60
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 38 - 6
6_ سالكان راه خدا و پيروان انبيا ، در معرض تمسخر و استهزاى كافران و دشمنان دين
كلما مرّ عليه ملأمن قومه سخروا منه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 8 - 9
9_ كفرپيشگان ، عذاب هاى موعود از ناحيه پيامبران را همواره به استهزا و تمسخر مى گيرند .
و حاق بهم ما كانوا به يستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 9 - 8
8- دشمنان و مخالفان پيامبران ، اسراف كاراند .
ثمّ صدقن_هم الوعد . .. أهلكنا المسرفين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 88 - 7
7 _ بيشترين مخالفت ها با انبيا و برنامه هاى آنان ، از ناحيه اشراف و بزرگان هر قوم بوده است .
قال الملأ الذين استكبروا من قومه
قرآن در اين بخش از آيات كه داستان چند تن از پيامبران بزرگ الهى را بيان داشته، همواره مخالفت طبقه اشراف و مبارزه آنان را با برنامه هاى انبيا مطرح ساخته است و اين بيانگر آن است كه عمده مخالفتها از سوى طبقه اشراف ابراز مى شده است.
ص: 61
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 3
3_ اصرار كفرپيشگان بر تكذيب پيامبران و عناد و لجاجت آنان ، موجب يأس پيامبران از موفقيّت خويش و ايمان آوردن قومشان
حتّى إذا استيئس الرسل
متعلق «استيئس» ايمان آوردن مردم و موفقيت پيامبران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 152 - 7
7 - اصلاح جوامع بشرى و از ميان بردن فساد ، از اهداف مهم پيامبران است .
و أطيعون . و لاتطيعوا أمر المسرفين . الذين يفسدون فى الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 88 - 7
7_ اصلاح عقايد و رفتار انسان ها و نيز تعيين حد و مرز اختيار و آزادى آنان ، رسالتى الهى برعهده پيامبران
أصلوتك تأمرك أن نترك . .. قال ي_قوم أرءيتم إن كنت على بيّنة من ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 44 - 3
3 - هدايت و اصلاح ، هدف اصلى رسالت پيامبران
فقولا له . .. لعلّه يتذكّر أو يخشى
فرعون با آن كه طغيان گرى زورگو بود، ولى موسى و هارون(ع) دستور جمع آورى سپاه و نبرد با او را نداشتند; بلكه مأمور بودند با ارائه آيات الهى و گفتار نرم، او را هدايت كنند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - نوح - 71 - 28 - 9
9 - تواضع و فروتنى پيامبران و دورى آنان از خودپسندى و عجب ، در قبال عبادت و تلاش مستمر خويش در راه خدا و اصلاح جامعه
إنّى دعوت قومى ليلاً و نه_رًا . .. ربّ اغفر لى
ص: 62
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 50 - 12،13
12 _ تلازم تقواى الهى و اطاعت از رسولان او
فاتقوا اللّه و اطيعون
13 _ تقواى الهى و اطاعت از انبيا ، وظيفه آدمى پس از فرستادن پيامبران از سوى خداوند
و رسولا . .. و جئتكم باية من ربّكم فاتقوا اللّه و اطيعون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 52 - 6
6 _ عدم رعايت تقواى الهى ، ترك اطاعت انبيا و بندگى خداوند ، كفر است .
فاتقوا اللّه و اطيعون . .. فاعبدوه ... فلمّا احسّ عيسى منهم الكفر
آيات قبل نشان دهنده مصاديق كفر بنى اسرائيل است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 53 - 4،5،9
4 _ ايمان به خداوند و تسليم در برابر او ، مستلزم ايمان به آنچه فرءوف رستاده و نيز مستلزم پيروى از پيامبر اوست . *
امنا باللّه . .. ربّنا امنا بما انزلت و اتّبعنا الرّسول
5 _ تصريح حواريون به ايمان به چيزهايى كه خداوند فرءوف رستاده ( كتب آسمانى ) و پيروى از رسولش ( عيسى )
ربّنا امنا بما انزلت و اتّبعنا الرسول
9 _ ايمان به كتاب آسمانى و پيروى از پيامبر ، زمينه راهيابى به منزلت انبيا
و اشهد بانّا مسلمون. ربّنا امنا بما انزلت و اتبعنا الرسول فاكتبنا مع الشاهدين
به قرينه «و اشهد . .. »، منظور از «الشاهدين»، همان عيسى (ع) و ديگر پيامبرانند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 68 - 3
3 _ گرايش به حق ( حنيف بودن ) و تسليم خدا بودن ، حقيقت پيروى از حضرت ابراهيم ( ع ) و انبيا
و لكن كان حنيفاً مسلماً و ما كان من المشركين. انّ اولى الناس بابرهيم لَلّذين اتّ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 64 - 1
1 _ بعثت رسولان الهى براى اطاعت مردم از آنان است .
ص: 63
و ما ارسلنا من رسول الّا ليطاع باذن اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 21 - 6
6 _ فرمانبرى از خداوند و پيامبران او ، سپاس نعمت هاى الهى است .
اذكروا نعمة اللّه عليكم . .. ادخلوا الارض المقدسة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 23 - 8
8 _ ترس از خداوند ، موجب تسليم شدن در برابر انبياى الهى و فرمانبرى از آنان
قال رجلان من الذين يخافون انعم اللّه عليهما ادخلوا عليهم الباب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 44 - 10
10 _ عالمان ربانى و احبار يهود ، ادامه دهندگان راه انبيا در مسند قضاوت
يحكم بها النبيون . .. و الربنيون و الاحبار
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 92 - 9
9 _ پندار برخى از مسلمانان بر اينكه پيامبران وظيفه دار اجبار مردم به اطاعت از خدا و رسول هستند . *
فاعلموا انما على رسولنا البلغ المبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 34 - 19
19 _ ذكر داستانهاى انبياى پيشين در قرآن براى تسلى پيامبر(صلی الله علیه و آله) و همچنين تأسى وى به آنان است.
و لقد كذبت . .. و لقد جاءك من نبإى المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 91 - 26
26 - ايمان به پيامبران پس از موسى ( ع ) و ضرورت پيروى از آنان ، از تعاليم تورات است .
فلم تقتلون أنبياء اللّه من قبل إن كنتم مؤمنين
متعلق «مؤمنين» بقرينه «نؤمن بما أنزل علينا» مى تواند ايمان به تورات باشد. جمله «فلم تقتلون ...» بيانگر جواب شرط (إن كنتم) است; يعنى، اگر مدعى ايمان به تورات هستيد چرا پيامبران خدا را كشتيد؟ اين معنا اقتضا مى كند كه: تورات حاوى بشارت به آمدن پيامبرانى پس از موسى(ع) و لزوم پيروى از آنان باشد.
ص: 64
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 143 - 14
14 - پذيرش احكام الهى ، نشانه پيروى از فرستادگان الهى است .
ما جعلنا القبلة التى كنت عليها إلا لنعلم من يتبع الرسول ممن ينقلب على عقبيه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 214 - 19
19 _ پيمودن راه انبيا ، توأم با مشكلات
مثل الذين خلوا من قبلكم . .. حتى يقول الرسول و الذين امنوا معه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 285 - 15
15 _ اطاعت از خدا و انبيا و طلب مغفرت ، از ويژگى هاى مؤمنان
و قالوا سمعنا و اطعنا غفرانك ربّنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 33 - 3
3 _ شايستگى هاى ويژه انبيا ، علّت وجوب اطاعت از آنان
قل اطيعوا اللّه و الرسول . .. انّ اللّه اصطفى ادم و نوحاً و ال ابراهيم و ال عمرا
زيرا پس از امر به اطاعت از رسول، برگزيدگى پيامبران مطرح شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 55 - 16
16 _ پيروى واقعى از انبيا ، عامل پيروزى بر كافران
و جاعل الذين اتبعوك فوق الذين كفروا
از اينكه، اسناد پيروزى به كسانى داده شده كه پيرو باشند، معلوم مى شود كه علت پيروزى، پيروى از پيامبران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 57 - 6
6 _ ايمان و عمل صالح ، حقيقت پيروى از رسول الهى ( عيسى ( ع ) )
و اتبعنا الرسول . .. جاعل الذين اتبعوك ... و اما الذين امنوا و عملوا الصالحات
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 101 - 7
7 _ پذيرش آيات الهى و تبعيّت از پيامبران ، از مصاديق بارز اعتصام و پيروى كامل از خداوند
ص: 65
و انتم تتلى عليكم ايات اللّه و فيكم رسوله و من يعتصم باللّه
ظاهراً «و من يعتصم باللّه»، توضيح جمله «و انتم تتلى عليكم» است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 144 - 7
7 _ وظيفه رسولان الهى ، راهنمايى و پيام آورى است و وظيفه مردم ، پيمودن آن راه بر اساس پيام هاى آن رسولان
و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله الرّسل افاين مات
جمله «و ما محمّد . .. »، تعيين كننده وظيفه رسولان الهى (پيام آورى) است و جمله «افائن مات ... »، تعيين كننده وظيفه مردم است كه بايد همواره (چه رسولان در ميانشان باشند و يا نباشند) پايبند به آن پيامها باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 130 - 3
3 _ اشتراك جن و انس در لزوم اطاعت از رسولان الهى و بهرهورى از هدايتهاى ايشان
يمعشر الجن و الإنس ألم يأتكم رسل منكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 44 - 3،4
3- مهلت خواهى ستمگران به هنگام مشاهده عذاب استيصال ، جهت پاسخ گويى به دعوت خداوند و پيروى از رسولان الهى
يوم يأتيهم العذاب فيقول الذين ظلموا ربّنا أخّرنا إلى أجل قريب نجب دعوتك و نتّبع
4- ظالمان به وقت مشاهده عذاب در قيامت خواستار مهلتى كوتاه براى بازگشت به دنيا جهت پاسخ گويى به دعوت خداوند و پيروى از رسولان الهى مى شوند . *
يوم يأتيهم العذاب فيقول الذين ظلموا ربّنا أخّرنا إلى أجل قريب نجب دعوتك و نتّبع
برداشت فوق مبتنى بر اين است كه مقصود از «يوم يأتيهم العذاب» روز قيامت باشد، نه عذاب استيصال.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 34 - 2
2 - پيروى از پيامبر ، كارى زيانبار در بينش اشراف و عناصر رفاه زده
و لئن أطعتم . .. إنّكم إذًا لخ_سرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 108 - 3،4
3 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
فاتّقوا اللّه و أطيعون
تفريع «اتّقوا اللّه و أطيعون» بر جمله «إنّى لكم رسول» بيانگر اين معنا است كه: اگر قبول داريد من رسول الهى و امين هستم; پس بر شما لازم است كه تقواى الهى پيشه كنيد و از من فرمان ببريد.
ص: 66
4 - تبلور تقواى الهى در اطاعت از پيامبران
فاتّقوا اللّه و أطيعون
برداشت ياد شده بدان احتمال است كه «أطيعون» عطف تفسيرى بر«اتّقوا» باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 126 - 4،5
4 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
فاتّقوا اللّه و أطيعون
تفريع «فاتقوااللّه و أطيعون» بر آيه قبل (إنّى لكم رسول أمين) بيانگر اين حقيقت است كه با توجه به اين كه من رسول الهى و امين هستم، پس بر شما لازم است كه تقواى الهى پيشه كنيد و از من فرمان ببريد.
5 - تبلور تقواى الهى در اطاعت از پيامبران
فاتّقوا اللّه و أطيعون
عطف «أطيعون» مى تواند عطف تفسيرى باشد، برداشت ياد شده بر پايه اين احتمال است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 131 - 3،4
3 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
فاتّقوا اللّه و أطيعون
4 - تبلور تقوا ، در اطاعت از پيامبران و رهبران الهى
فاتّقوا اللّه و أطيعون
عطف «أطيعون» بر جمله قبل مى تواند تفسيرى باشد. برداشت ياد شده برپايه اين احتمال است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 144 - 4،5
4 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
و أطيعون
تفريع «فاتّقوا اللّه و أطيعون» بر آيه قبل (إنّى لكم رسول أمين)، بيانگر اين معنا است كه با توجه به اين كه من رسول خدا هستم، بر شما لازم است كه تقواى او را پيشه كنيد و از من فرمان بريد.
5 - تبلور تقواى الهى در اطاعت از پيامبران
فاتّقوا اللّه و أطيعون
«أطيعون» مى تواند عطف تفسيرى بر «اتّقوا اللّه» باشد. برداشت يادشده بر پايه اين احتمال است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 150 - 4،5
4 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
ص: 67
فاتّقوا اللّه و أطيعون
5 - تبلور تقواى الهى در اطاعت از پيامبران و رهبران الهى
فاتّقوا اللّه و أطيعون
براساس اين كه عطف «أطيعون» عطف تفسيرى باشد; برداشت ياد شده به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 163 - 3،5
3 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
فاتّقوا اللّه و أطيعون
تفريع «فاتّقوا اللّه وأطيعون» بر آيه قبل (إنّى لكم رسول أمين) بيانگر اين معنا است كه با توجه به اين كه من رسول الهى ام، بر شما لازم است كه تقواى الهى را رعايت كنيد و از من فرمان ببريد.
5 - تبلور تقواى الهى در اطاعت از پيامبران و رهبران دينى
فاتّقوا اللّه و أطيعون
«أطيعون» مى تواند عطف تفسيرى براى «اتّقوا اللّه» باشد. برداشت ياد شده بر پايه اين احتمال است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 179 - 4،5
4 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
فاتّقوا اللّه و أطيعون
تفريع «اتّقوا اللّه و أطيعون» بر آيه قبل (إنّى لكم رسول أمين); بيانگر اين حقيقت است كه با توجه به اين كه من رسول الهى و امين هستم، پس بر شما لازم است كه ضمن رعايت تقواى الهى از من اطاعت كنيد.
5 - تبلور تقواى الهى در اطاعت از پيامبران
فاتّقوا اللّه و أطيعون
عطف «أطيعون» بر «اتّقوا اللّه» مى تواند عطف تفسيرى باشد. برداشت ياد شده بر پايه اين احتمال است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 17 - 6
6 - يكتاپرستى و پيروى از دعوت پيامبران ، نشانه هدايت و بينايى است .
فهدين_هم فاستحبّوا العمى على الهدى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - ذاريات - 51 - 25 - 8
8 - پاسخ تحيت ديگران به تحيتى بهتر و افزون تر ، پيروى از پيامبران و تأدب به آداب آنان است .
فقالوا سل_مًا قال سل_م
ص: 68
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - نوح - 71 - 24 - 2
2 - شرك و بت پرستى و دورى از رهنمود هاى پيامبران الهى ، گمراهى است .
و قالوا لاتذرنّ ءالهتكم . .. و قد أضلّوا كثيرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 15 - 8
8- كافرانى كه در برابر بينات و برهان هاى روشن انبيا لجاجت كرده و در مقابل آنان ايستادند ، مردمانى جبّار و منحرف بودند .
و قال الذين كفروا لرسلهم لنخرجنّكم . .. و خاب كلّ جبّار عنيد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - ملك - 67 - 10 - 2،3
2 - گوش دل نسپردن به سخنان پيامبران و تعقّل نكردن درباره آنها ، عامل دوزخى شدن كافران
و قالوا لو كنّا نسمع أو نعقل ما كنّا فى أصح_ب السعير
3 - كافران دوزخى ، از شنيدن سخنان پيامبران و پيام هاى آسمانى امتناع مى كردند .
و قالوا لو كنّا نسمع
برداشت ياد شده، مبتنى بر اين احتمال است كه مقصود از «نسمع» امتناع از شنيدن باشد; چنان كه اين واكنش دستور سران كفر به توده هاى مردم است: «و قال الذين كفروا لاتسمعوا له_ذا القرآن و ألغوا فيه لعلّكم تغلبون» (سوره فصلت (41) آيه 26).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 22 - 2
2 - دروغ خواندن تعاليم پيامبران و روى گردانى از رهنمود هاى آنان ، كشاننده انسان به تلاش براى سركوب آنها است .
فكذّب و عصى . ثمّ أدبر يسعى
ص: 69
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 59 - 2
2- راه و روش پيامبران پس از رحلتشان ، پيوسته مورد بى مهرى و تضييع نااهلان قرار مى گرفت .
فخلف من بعدهم خلف أضاعوا الصلوة واتبعوا الشهوت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 38 - 5
5_ خداوند اعطا كننده همسر و فرزند به پيامبران خويش
و جعلنا لهم أزوجًا و ذريّة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 38 - 5
5_ خداوند اعطا كننده همسر و فرزند به پيامبران خويش
و جعلنا لهم أزوجًا و ذريّة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 112 - 23
23 _ دروغپردازى و افترا، شيوه تبليغات دشمنان انبياست.
فذرهم و ما يفترون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 82 - 8
ص: 70
8 _ مخالفان راه انبيا ، مردمانى مجرم و تبهكارند .
و يحق اللّه الحق بكلمته و لو كره المجرمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 103 - 14
14 _ تكذيب كنندگان آيات الهى و منكران رسالت انبيا ، از مفسدان و در معرض فرجامى شوم هستند .
فظلموا بها فانظر كيف كان عقبة المفسدين
به كارگيرى عنوان «مفسدين» براى فرعون و اشرافيان دربارش مى تواند به اين سبب باشد كه آنان آيات الهى را تكذيب كردند و رسالت موسى(ع) را نپذيرفتند. همچنين مى تواند براى تبيين ريشه تكذيب آيات الهى و انكار رسالت از سوى آنان باشد. برداشت فوق بر اساس احتمال اول است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 50 - 2
2 - اعتراف دوزخيان ، به گسيل شدن رسولان الهى همراه با دلايل و برهان هاى روشن به سوى آنان
قالوا أَوَلم تك تأتيكم رسلكم بالبيّن_ت قالوا بلى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - ملك - 67 - 9 - 1
1 - اعتراف كافران در دوزخ ، به آمدن پيامبران انذار كننده براى آنان
ألم يأتكم نذير . قالوا بلى قد جاءنا نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - ملك - 67 - 9 - 4
4 - اعتراف كافران در دوزخ ، به تكذيب عمدى و آگاهانه خويش ، نسبت به پيامبران و اديان الهى
قالوا بلى قد جاءنا نذير فكذّبنا و قلنا ما نزّل اللّه من شىء
ص: 71
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 52 - 9
9 - كافران در قيامت ، به صراحت و راست گفتارى رسولان الهى پى برده و به آن اعتراف خواهند كرد .
قالوا ي_ويلنا . .. و صدق المرسلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 71 - 10
10 - اعتراف كافران در حضور نگهبانان و دربانان دوزخ ، به آمدن پيامبران تلاوت گر آيات خداوند و انذارگران الهى براى هدايت آنان
ألم يأتكم رسل منكم يتلون عليكم ءاي_ت ربّكم و ينذرونكم لقاء يومكم ه_ذا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 4 - 10
10_ « عن أبى جعفر ( ع ) قال : الأنبياء على خمسة أنواع . . . . و منهم من ينبّأ فى منامه مثل يوسف ;
از امام باقر(ع) روايت شده: پيامبران بر پنج دسته هستند . .. بعضى از آنان در خوابشان آگاه مى شوند مانند يوسف».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 95 - 1،3
1 _ اقوام پيامبران پيشين ، آيات و نشانه هاى الهى را تكذيب كردند .
و لاتكونن من الذين كذبوا بأيت اللّه
با توجه به ارتباط اين آيه با آيه هاى قبل مى توان گفت كه مراد از « الذين كذبوا بأيت اللّه» اقوام پيامبران گذشته است.
3 _ اقوام پيامبران گذشته ، با تكذيب آيات و نشانه هاى الهى ، سرمايه سعادت خويش را از كف دادند .
و لاتكونن من الذين كذبوا بأيت اللّه فتكون من الخسرين
ص: 72
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 10 - 20
20- اقوام كافر گذشته ، انبيا را فاقد ويژگى اى مى دانستند كه پيروى از آنان را ايجاب كند .
قالوا إن أنتم إلاّ بشر مثلنا
كافران در جواب انبيا، آنان را انسانهايى مانند خود مى دانستند و با اين مطلب، درصدد بيان اين نكته بودند كه انبيا، موجوداتى برتر از آنها نبوده و در نتيجه ويژگى لازم را براى پيامبرى ندارند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 10 - 22
22- اقوام كافر گذشته ، دعوت انبيا را به خداپرستى تلاشى براى خارج كردن معبودهايشان از صحنه مى دانستند و با آن به مخالفت برمى خاستند .
تريدون أن تصدّونا عمّا كان يعبد ءاباؤنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 44 - 33
33 _ پيامبران ، ربانيون و احبار ، الگو هاى خداترسى و بى پروايى از مردم براى قضاوت بر اساس احكام الهى
يحكم بها النبيون . .. فلاتخشوا الناس و اخشون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 34 - 8
8 _ تاريخ پيامبران گذشته و بيان پايداريهاى آنان، درس آموز و سازنده است.
و لقد كذبت رسل من قبلك فصبروا . .. حتى أتهم نصرنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 74 - 10
10 _ برخوردها و احتجاجات پيامبران، شايان تأمل و منبعى براى اتخاذ شيوه و درس آموزى است.
ص: 73
و إذ قال إبرهيم لأبيه ءازر
«اذ» ظرف زمان و متعلق به فعل «اذكر» است; يعنى: «اذكر إذ قال». فرمان به يادآورى و بيان شيوه به جهت آن است كه مخاطب از اين جريان درسهاى لازم را بگيرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 90 - 13
13 _ ضرورت تبعيت از روشهاى پيامبران الهى در برخوردها و روش تبليغ دين
فبهديهم اقتده قل لاأسئلكم عليه أجرا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 31 - 6
6 _ پيامبران الهى ، الگو و مظهر صبر و پايدارى در برابر دشمنان حق ستيز و تبه كار
و كذلك جعلنا لكلّ نبىّ عدوًّا من المجرمين و كفى بربّك هاديًا و نصيرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 59 - 10
10 - پيامبران ، سرمشق اعتقاد و عمل براى جوامع خويش
و جعلن_ه مثلاً لبنى إسرءيل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 76 - 8
8 - نوح ( ع ) ، الگو و مقتداى رسالت مداران الهى و مبلغان دينى
و لقد نادينا نوح . .. و نجّين_ه و أهله من الكرب العظيم
نقل داستان نوح(ع) و پنج پيامبر ديگر و آغاز شدن اين نقل با نام آن حضرت، مى تواند به منظور ارائه الگو براى پيامبر(صلی الله علیه و آله) و مؤمنان به ايشان باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 68 - 9
9 _ پيامبران ، خيرخواه امت هاى خويش و انسانهايى امين و درستكار
ص: 74
و لكنى رسول . .. و أنا لكم ناصح أمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 107 - 4
4 - امانت در تبليغ ، مهم ترين ويژگى رسولان الهى
إنّى لكم رسول أمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 125 - 4
4 - امانت در تبليغ ، مهم ترين ويژگى رسولان الهى
إنّى لكم رسول أمين
اختصاص به ذكر يافتن صفت امانت از ميان ديگر اوصاف، بيانگر اهميت والاى آن، در راستاى ابلاغ پيام وحى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 143 - 4
4 - امانت در تبليغ ، مهم ترين ويژگى رسولان الهى
إنّى لكم رسول أمين
اختصاص به ذكر يافتن امانت از ميان همه صفات ديگر، بيانگر اهميت برتر آن در راستاى ابلاغ پيام وحى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 162 - 4
4 - امانت در تبليغ ، از مهم ترين ويژگى رسولان الهى
إنّى لكم رسول أمين
اختصاص به ذكر يافتن عنوان «أمين» از ميان ديگر صفات، بيانگر اهميت والاى آن در راستاى ابلاغ پيام الهى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 178 - 4
4 - امانت در تبليغ ، مهم ترين ويژگى رسولان الهى
إنّى لكم رسول أمين
اختصاص به ذكر يافتن وصف امانت از ميان صفات ديگر، بيانگر اهميت والاى آن در ابلاغ پيام وحى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 75
4 - مائده - 5 - 109 - 2،3،10،11،12،14
2 _ پرسش از برخورد امت ها با دعوت انبيا هدف از گردآورى پيامبران در عرصه قيامت
يوم يجمع اللّه الرسل فيقول ماذا اجبتم
3 _ قيامت صحنه حسابرسى از امت ها و واكنش هاى آنان در برابر دعوت پيامبران
يوم يجمع اللّه الرسل فيقول ماذا اجبتم
10 _ امت ها ، موظف به پذيرش دعوت رسولان الهى
ماذا اجبتم
11 _ اظهار بى اطلاعى پيامبران در قيامت از چگونگى برخورد امت ها با دعوت آنان
فيقول ماذا اجبتم قالوا لاعلم لنا
امام باقر(ع) درباره آيه فوق فرمود: ان لهذا تأويلا يقول: ماذا اجبتم فى اوصيائكم الذين خلقتموهم على اممكم؟ فيقولون لا علم لنا بما فعلوا بعدنا.
_______________________________
كافى، ج 8، ص 338، ح 535; نورالثقلين، ج 1، ص 688، ح 427.
12 _ علم به چگونگى برخورد واقعى امت ها با دعوت پيامبران از جمله علوم غيبى
فيقول ماذا اجبتم قالوا لاعلم لنا انك انت علّم الغيوب
14 _ آگاهى كامل خداوند به واكنش هاى امت ها در برابر دعوت و رسالت پيامبران
فيقول ماذا اجبتم . .. انك انت علّم الغيوب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 42 - 2
2 _ مخالفت امتهاى گذشته با رسالت پيامبران خويش
و قالوا لو لا نزل عليه ءاية . .. و لقد أرسلنا إلى أمم من قبلك
يادآورى ارسال رسولان در گذشته در پى سخن از تكذيب پيامبر(صلی الله علیه و آله) بيانگر تشابه وقايع و رخدادهاى آنان با يكديگر است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 30 - 2
2_ پيامبر (صلی الله علیه و آله) در رسالت و تلقّى وحى همانند پيامبران امت هاى پيشين و برخورد امتش با وى همسان برخورد امت هاى پيشين با پيامبران خويش
كذلك أرسلن_ك فى أُمّة قد خلت من قبلها أمم لتتلوا عليهم الذى أوحينا إليك
تشبيه در جمله «كذلك أرسلناك . ..» مقتضى مشبه، مشبه به و وجه شبه مى باشد. گفته شده مشبّه «ارسال پيامبر در امت خويش»، مشبه به «ارسال پيامبران در امتهاى گذشته» و وجه شبه «حقايقى است كه از آيات قبل و نيز آيه مورد بحث مى توان استفاده كرد». از آن حقايق است نفس رسالت، تلقى وحى، وظيفه پيامبرى، هدف ارسال (لتتلوا عليهم ...)، برخورد امتها، سرنوشت
ص: 76
ايشان، سنت خداوند در امر هدايت و اضلال مردم پس از ارسال پيامبران (قل إن الله يضل من يشاء و يهدى إليه من أناب) و ... .
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 42 - 1
1_ امت هاى پيشين عليه پيامبران و برنامه هاى الهى ، توطئه مى كردند و براى مقابله با آنها به مكر و حيله مى پرداختند .
و قد مكر الذين من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 35 - 2
2- انسان ها ، حتى پيامبران ، در معرض آزمايش و امتحان الهى اند .
أفإيْن متّ . .. و نبلوكم بالشرّ و الخير فتنة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 40 - 19
19 - همه انسان ها حتى پيامبران ، در معرض آزمون الهى
قال ه_ذا من فضل ربّى ليبلونى
برداشت ياد شده از آن جا است كه سليمان(ع) به عنوان يك پيامبر الهى اعلام مى دارد كه در معرض امتحان الهى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 24 - 17
17 - پيامبران ، همچون ديگران در معرض آزمون الهى اند .
و ظنّ داود أنّما فتنّ_ه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 34 - 3
3 - همه انسان ها ، حتى پيامبران ، در معرض آزمايش خدا هستند .
و لقد فتّنا سليم_ن
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 77
12 - فرقان - 25 - 20 - 5
5 _ گزينش پيامبران از ميان انسان ها و با ويژگى هاى انسانى ، وسيله آزمايش و امتحان مردمان
و ما أرسلنا قبلك من المرسلين إلاّإنّهم ليأكلون الطعام و يمشون فى الأسواق و جعلنا
جمله «و ما أرسلنا قبلك من المرسلين إلاّ إنّهم ليأكلون. ..» رد اعتراض مشركان است كه چرا پيامبر(صلی الله علیه و آله) مانند ديگر مردمان غذا تناول مى كند و در بازار به داد و ستد مشغول مى شود. بنابراين جمله «و جعلنا بعضكم لبعض فتنة» مى تواند ناظر به همين مطلب باشد كه خدا، با فرستادن پيامبران از ميان خود مردم، آنان را مورد آزمون قرار داده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 30 - 8
8 - استمرار آزمايش الهى با بعثت پيامبران ، پس از نوح
إنّ فى ذلك لأي_ت و إن كنّا لمبتلين
عبارت «و إن كنّا لمبتلين»، بيان اجمالى سرگذشت اقوام پس از حضرت نوح(ع) است و فرازهاى بعد، بيان تفصيلى آن مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 253 - 2
2 _ فضيلت و برترى برخى از رسولان الهى بر برخى ديگر ، با وجود همانندى آنان در اصل رسالت
تلك الرّسل فضّلنا بعضهم على بعض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 214 - 12
12 _ وعده الهى به نصرت پيامبران و مؤمنان
متى نصر اللّه الا انّ نصر اللّه قريب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 10 - 9
9 _ خداوند، يار و پشتيبان پيامبران خويش در طول تاريخ
ص: 78
و لقد استهزىء برسل من قبلك فحاق بالذين سخروا منهم ما كانوا به يستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 34 - 11
11 _ نصرت خداوند و امدادهاى غيبى پشتوانه رسالت انبياى الهى
و لقد كذبت رسل من قبلك فصبروا . .. حتى أتهم نصرنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 8
8_ نزول عذاب بر تكذيب كنندگان انبيا ، نمودى از امداد هاى خداوند به پيامبران خويش
جاءهم نصرنا فنجى من نشاء
مراد از يارى خدا (جاءهم نصرنا) به قرينه «فنجى من نشاء . ..» نزول عذاب است. بنابراين تعبير كردن از نزول عذاب به آمدن يارى ، حكايت از برداشت فوق دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 47 - 5،9
5- رسولان الهى و اديان توحيدى ، برخوردار از حمايت و نصرت خداوند
فلاتحسبنّ الله مخلف وعده رسله
9- قدرت شكست ناپذير خدا و صاحب انتقام بودن او ، دليل تخلف ناپذيرى وعده هايش در يارى رسولان و عذاب كردن ستمگران
فلاتحسبنّ الله مخلف وعده رسله إن الله عزيز ذو انتقام
جمله «إن الله عزيز ذو انتقام» به منزله تعليل براى بخش اول آيه (فلاتحسبنّ . ..) مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 171 - 1
1 - يارى شدن پيامبران ، سنت آغازين خداوند
و لقد سبقت كلمتنا لعبادنا المرسلين
«كلمة» به سخن و گفتار گفته مى شود و مقصود از «كلمتنا» _ به قرينه آيه بعد (إنّهم لهم المنصورون) _ پيروزى پيامبران مى باشد و مقصود از سِبقت اين كلمه (سبقت كلمتنا) آغازين بودن آن است; يعنى، خداوند يارى شدن انبيا را از پيش مقرر فرموده بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 76 - 5
ص: 79
5_ امكان پذيرفته نشدن درخواست و شفاعت پيامبران به درگاه خداوند
ي_إبرهيم أعرض عن ه_ذا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 15 - 3
3_ پيامبران الهى ، از فريب خوردن مصون نبوده و از اعتماد كردن بر نااهلان معصوم نيستند .
إنا له لح_فظون . .. فلما ذهبوا به و أجمعوا أن يجعلوه فى غي_بت الجب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 214 - 10
10 _ ايمان و اميد پيامبران و مؤمنان به نصرت الهى و امداد هاى غيبى ، به هنگام مواجهه با مصائب و مشكلات جنگ
حتى يقول الرسول و الذين امنوا معه متى نصر اللّه
جمله «متى نصر اللّه» كه سؤال از وقت يارى خداست، بيانگر اين معناست كه آنان به اصل يارى خدا به هنگام رويارويى با دشمنان، ايمان داشتند و به آن دل بسته بودند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 109 - 4
4 - اميد پيامبران و مبلغان مخلص دين ، تنها به لطف و پاداش الهى
و ما أسئلكم . .. إن أجرى إلاّ على ربّ الع_لمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 127 - 4
4 - اميد پيامبران و تبليغ كنندگان مخلص دين ، تنها به لطف و پاداش الهى
و ما أسئلكم . .. إن أجرى إلاّ على ربّ الع_لمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 145 - 4
4 - اميد پيامبران و مبلغان مخلص دين ، تنها به لطف و پاداش الهى
و ما أسئلكم عليه من أجر إن أجرى إلاّ على ربّ الع_لمين
ص: 80
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 164 - 4
4 - اميد پيامبران و مبلغان مخلص دين ، تنها به لطف و پاداش الهى
إن أجرى إلاّ على ربّ الع_لمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 180 - 4
4 - اميد پيامبران و مبلغان مخلص دين ، تنها به لطف و پاداش الهى
و ما أسئلكم عليه من أجر إن أجرى إلاّ على ربّ الع_لمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 113 - 1
1- پيامبران و رسولان ، از نعمت هاى الهى براى امتها
فكفرت بأنعم الله . .. و لقد جاءهم رسول منهم
برداشت فوق، بر اين اساس است كه آيه شريفه بيانگر مصداق ديگرى باشد از نعمتهاى اعطايى خداوند به امتها كه در آيه قبل از آن ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 15 - 18
18 - پيامبران و رسولان ، از آيات الهى اند .
إذ جاءتهم الرسل . .. و كانوا بأي_تنا يجحدون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 112 - 4،5
4 - پيامبران ، انسان هاى صالح
ص: 81
نبيًّا من الص_لحين
5 - صالح بودن ، برجسته ترين صفت پيامبران الهى
نبيًّا من الص_لحين
توصيف اسحاق(ع) به صالح بودن _ در حالى كه پيامبران داراى اوصاف پسنديده ديگرى نيز هستند _ مى رساند كه صالح بودن مهم ترين و برجسته ترين صفت براى آنان است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 11 - 15
15- انبياى الهى خود را از مؤمنان مى دانستند .
قالت لهم رسلهم . .. و على الله فليتوكّل المؤمنون
به قرينه عبارت «و ما لنا ألاّ نتوكّل على الله» در آيه بعد، «فليتوكّل المؤمنون» قطعاً شامل خود انبيا نيز مى شود. و سرّ استفاده از فعل غايب و فاعل جمع براى بيان ضرورت توكل بر خداوند، عموميت دادن حكم به مؤمنان است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 34 - 1
1 _ گروهى از پيامبران پيشين، همچون پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله)، مورد تكذيب مخالفان خود بودند.
و لقد كذبت رسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 214 - 20
20 _ استفاده انبيا از راه هاى عادى و طبيعى ، در رويارويى با مشكلات
مستهم البأساء و الضراء و زلزلوا حتى يقول الرسول و الذين امنوا معه متى نصر اللّه
پيامبران همانند مردم به مقاومت و صبر در برابر مشكلات مى پرداختند و دست به معجزه و كارهاى خارق العاده نمى زدند.
ص: 82
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 14 - 1
1- وعده خداوند به اسكان انبيا در سرزمين خويش ، در پى تهديد به اخراج شدن آنان از سوى اقوام كافر
و قال الذين كفروا لرسلهم لنخرجنّكم من أرضنا. .. فأوحى إليهم ... و لنسكننّكم الأر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 159 - 7
7 _ پيامبران ، شاهدان محكمه الهى در قيامت
و يوم القيمة يكون عليهم شهيداً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 109 - 1،2،11
1 _ خداوند در قيامت مجمعى از تمامى پيامبران تشكيل خواهد داد .
يوم يجمع اللّه الرسل
2 _ پرسش از برخورد امت ها با دعوت انبيا هدف از گردآورى پيامبران در عرصه قيامت
يوم يجمع اللّه الرسل فيقول ماذا اجبتم
11 _ اظهار بى اطلاعى پيامبران در قيامت از چگونگى برخورد امت ها با دعوت آنان
فيقول ماذا اجبتم قالوا لاعلم لنا
امام باقر(ع) درباره آيه فوق فرمود: ان لهذا تأويلا يقول: ماذا اجبتم فى اوصيائكم الذين خلقتموهم على اممكم؟ فيقولون لا علم لنا بما فعلوا بعدنا.
_______________________________
كافى، ج 8، ص 338، ح 535; نورالثقلين، ج 1، ص 688، ح 427.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 110 - 4
4 _ خداوند ، در روز قيامت و در مجمع پيامبران ، نعمت هاى ارزانى شده به عيسى و مادرش مريم رابه وى يادآورى خواهد كرد .
يوم يجمع اللّه الرسل فيقول . .. اذ قال اللّه يعيسى ابن مريم اذكر نعمتى عليك و عل
كلمه «اذ» در «اذ قال اللّه» بدل اشتمال براى كلمه «يوم . ..» مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 116 - 1
ص: 83
1 _ خداوند در قيامت و در حضور پيامبران از مسيح ( ع ) خواهد پرسيد كه آيا وى مردمان را به پرستش خويش و مادرش مريم فراخوانده است ؟
و اذ قال اللّه يعيسى ابن مريم ءانت قلت للناس اتخذونى و امى الهين
با توجه به آيات بعد همانند «قال اللّه هذا يوم . ..» آيه 119 و توجه به اين حقيقت كه در زمان حضور مسيح(ع) در ميان امت خويش كسى معتقد به الوهيت وى و مريم(ع) نبوده است، معلوم مى شود اين پرسش و پاسخ در قيامت اتفاق خواهد افتاد. گفتنى است كه تعبير از آينده با فعل ماضى (قال) براى رساندن تحقق قطعى آن صحنه است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 6 - 3
3 _ تبليغ تعاليم دينى و آسمانى، محور بازجويى از پيامبران خدا در قيامت
فلنسئلن الذين أرسل إليهم و لنسئلن المرسلين
عنوان «مرسلين» در جمله «و لنسئلن المرسلين» بيانگر اين است كه سؤال از پيامبران درباره تبليغ رسالت است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 7 - 2
2 _ خداوند در قيامت سرگذشت پيامبران را در ابلاغ رسالت به گونه اى دقيق براى آنان بيان خواهد كرد.
و لنسئلن المرسلين. فلنقصن عليهم بعلم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 34 - 4
4 - تمامى خواسته هاى پيامبران و پيروان آنان در قيامت ، از پيش آماده شده و به آنان داده خواهد شد .
و الذى جاء بالصدق و صدّق به . .. لهم ما يشاءون عند ربّهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 69 - 7
7 - حضور پيامبران در قيامت براى گواهى دادن بر اعمال بندگان ، هنگام عرضه اعمالشان
و جاىء بالنبيّين
مقصود از آوردن پيامبران در قيامت هنگام عرضه نامه اعمال بندگان _ به قرينه آيه «فكيف إذا جئنا من كلّ اُمّة بشهيد و جئنابك على ه_ؤلاء شهيداً (نساء(4)، 41) گواهى دادن آنان است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - مرسلات - 77 - 11 - 1
1 - قيامت ، وقت تعيين شده براى حضور پيامبران جهت گواهى بر امت هاى خويش
و إذا الرسل أُقّتت
مقصود و مفاد اين آيه _ برابر نظر بيشتر مفسران _ فرارسيدن زمان وعده الهى مبنى بر گواهى پيامبران بر امت هاى خويش در
ص: 84
عرصه قيامت است; مانند «فلنسئلنّ الذين اُرسل إليهم و لنسئلنّ المرسلين» (اعراف، آيه 6).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 94 - 2
2 _ سرگذشت حضرت نوح و موسى ( ع ) و پيامبران مبعوث شده در فاصله ميان آنان و تكذيب شدن آنان و هلاكت مكذبان به عذاب استيصال ، آياتى است كه در كتاب هاى آسمانى پيشين نيز آمده بود .
و اتل عليهم نبأ نوح . .. فإن كنت فى شك مما أنزلنا إليك فسئل الذين يقرءون الكتب م
برداشت فوق از ارتباط ميان اين آيه شريفه و مجموعه آيات 71 تا 93 _ كه با هم يك بند را تشكيل مى دهند _ استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 134 - 8
8 - اهل مكه پيش از بعثت پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، از تعاليم رسولان الهى محروم بودند .
من قبله لقالوا ربّنا لولا أرسلت إلينا رسولاً فنتّبع ءاي_تك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 81 - 7،21
7 _ انبياى گذشته ، زمينه ساز بعثت رسولان آينده
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن . .. ثمّ جاءكم رسول مصدّق لما معكم لتؤمننّ به
21 _ بشارت پيامبران گذشته ، نسبت به پيامبران آينده
و اخذتم على ذلكم اصرى
«اصر»، به معناى عهد است و گرفتن عهد الهى از مردم براى ايمان و يارى پيامبران آينده، خود بشارت به آمدن آنان است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 121 - 25
ص: 85
25 - « عن الرضا ( ع ) ( فى قوله تعالى ) : « و عصى آدم ربّه فغوى » قال : . . . كان ذلك من آدم قبل النبّوة و لم يكن ذلك بذنب كبير استحقّ به دخول النار و إنّما كان من الصغائر الموهوبة التى تجوز على الأنبياء قبل نزول الوحى عليهم ;
از امام رضا(ع) (در باره قول خدا) «و عصى آدم ربّه فغوى» روايت شده كه فرمود: اين عصيان از آدم قبل از نبوت بود و اين گناه بزرگى نبود كه آدم بسبب آن مستحق دخول آتش شود بلكه از صغائرى بود كه بخشيده شده و براى پيامبران قبل از نزول وحى جايز است. ..».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 75 - 2
2 - پيامبران ، شخصيت هايى ناب ، خالص و شايسته ، پيش از احراز مقام نبوت
اللّه يصطفى . .. و من الناس
«إصطفا» (مصدر «يصطفى») مشتق از «صفوة» است. و «صفوة» به معناى ناب و خالص مى باشد. بنابراين معناى «اللّه يصطفى...» چنين است: «خدا از ميان فرشتگان و انسان ها، افرادى ناب، خالص و شايسته را براى رسالت خويش برمى گزيند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 66 - 5
5 _ قوم عاد برخوردار از وجود پيامبرانى قبل از هود
قال الملأ الذين كفروا . .. إنا لنظنك من الكذبين
«ال» در «الكذبين» مى تواند عهديه باشد. بر اين مبنا مقصود قوم عاد از كلمه «الكذبين» پيامبرانى است كه پيش از هود مبعوث شدند و مورد تكذيب قرار گرفتند و در بين آنان به دروغگويان معروف شدند. و نيز مى تواند «ال» براى جنس باشد. در اين صورت «الكذبين» اشاره به گروهى خاص نخواهد بود. برداشت فوق بر اساس احتمال اول است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 52 - 15
15_ آبادانى و برخوردار شدن جامعه هاى بشرى از نعمت ها و موهبت هاى دنيوى ، از اهداف پيامبران و اديان الهى است .
يرسل السماء عليكم مدرارًا و يزدكم قوّة إلى قوّتكم
ص: 86
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 64 - 10
10 _ مأموريّت پيامبر (صلی الله علیه و آله) بر دعوت اهل كتاب به آزادانديشى و داشتن شخصيّت مستقل انسانى
تعالوا . .. و لا يتّخذ بعضنا بعضاً ارباباً من دون اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 80 - 5
5 _ فرشتگان و انبياء و هر آنچه غير خداست ، هيچ نقش مستقلّى در ربوبيّت عالم ندارد .
و لا يأمركم . .. ارباباً ايأمركم بالكفر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 52 - 1
1 - يكى بودن شيوه زندگى همه پيامبران ، در بهره گيرى سالم و حلال از نعمت هاى الهى ، كردار نيك و پرستش خداى يگانه
ي_أيّها الرسل كلوا من الطّيّب_ت . .. و إنّ ه_ذه أُمّتكم أُمّة وحدة و أنا ربّكم
«ه_ذه» اشاره به طريقه زندگى است كه از سوى خدا به يكايك پيامبران توصيه شده بود (يا أيّها الرسل كلوا من الطّيّبات و اعملوا صالحاً). «أُمّة» نيز به معناى طريقه، شيوه و آيين است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 67 - 14
14 - پيامبران ، از مسخره كردن و به بازيچه گرفتن مردم ، منزهند .
قال أعوذ باللّه أن أكون من الجهلين
ص: 87
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 213 - 11،13،18،25،28
11 _ جامعه بشرى ، نيازمند بعثت پيامبران براى حل اختلافات ( هدايت جامعه )
فبعث اللّه النبيّن . .. ليحكم بين الناس فيما اخلتفوا فيه
13 _ حكومت ، داورى و حل اختلافات مردم ، از اهداف بعثت پيامبران و نزول كتاب هاى آسمانى
و اَنزل مَعهم الكتاب بالحق ليحكم بين الناس
18 _ اتّحاد و تشكّل جوامع بشرى ، از اهداف پيامبران و اديان الهى
فبعث اللّه . .. و انزل ... ليحكم بين الناس فيما اختلفوا فيه
25 _ ارتباط نزديك ميان محتواى تعاليم انبيا و مشكلات مردم
و انزل معهم الكتاب ليحكم بين الناس فيما اختلفوا فيه
28 _ سركشى و ظلم ( بَغى ) عالمان دين ، مانع تحقق اهداف انبيا ( اتحاد مردم بر اساس دين حقّ )
و ما اختلف فيه الا الذين اوتوه من بعد ما جاءتهم البيّنات بغياً بينهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 144 - 7
7 _ وظيفه رسولان الهى ، راهنمايى و پيام آورى است و وظيفه مردم ، پيمودن آن راه بر اساس پيام هاى آن رسولان
و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله الرّسل افاين مات
جمله «و ما محمّد . .. »، تعيين كننده وظيفه رسولان الهى (پيام آورى) است و جمله «افائن مات ... »، تعيين كننده وظيفه مردم است كه بايد همواره (چه رسولان در ميانشان باشند و يا نباشند) پايبند به آن پيامها باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 52 - 6
6- امكان عارض شدن ترس و اضطراب بر پيامبران الهى
قال إنا منكم وجلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 15 - 3
3_ پيامبران الهى ، از فريب خوردن مصون نبوده و از اعتماد كردن بر نااهلان معصوم نيستند .
ص: 88
إنا له لح_فظون . .. فلما ذهبوا به و أجمعوا أن يجعلوه فى غي_بت الجب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 67 - 18
18 - پيامبران ، هرگز حكمى را به دروغ به خداوند نسبت نمى دهند .
أتتخذنا هزواً قال أعوذ باللّه أن أكون من الجهلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 11 - 1
1- انبيا در مقابل اقوام كافر كه بشر بودن را با مقام پيامبرى منافى مى دانستند ، بر بشر بودن خود تأكيد مى كردند و عدم تنافى آن را با مقام نبوت اعلام مى داشتند .
قالوا إن أنتم إلاّ بشر مثلنا . .. قالت لهم رسلهم إن نحن إلاّ بشر مثلكم و ل_كنّ ا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 14 - 10،11
10- براى برخوردارى از امداد هاى الهى ، حتى براى انبيا نيز شرايط و ويژگى هايى لازم است .
و لنسكننّكم الأرض من بعدهم ذلك لمن خاف مقامى و خاف وعيد
11- انبيا به دليل ترس از مقام خداوند از حمايت هاى خداوند برخوردار شدند .
فأوحى إليهم ربّهم لنهلكنّ الظ_لمين . و لنسكننّكم الأرض ... ذلك لمن خاف مقامى و خ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 93 - 8
8_ امكان پديدار شدن امور خارق العاده از ناحيه پيامبران و شفا يافتن بيماران با اشياى وابسته به آنان
اذهبوا بقميصى هذا فألقوه على وجه أبى يأت بصيرًا
ص: 89
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 80 - 3
3 _ اعتقاد برخى از اهل كتاب ، به ربوبيّت فرشتگان و انبيا
و لا يامركم ان تتخذوا الملئكة و النّبيّن ارباباً
آيه، ناظر به اعتقاد برخى از اهل كتاب است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 45 - 7
7 - بررسى مشكلات و موانع احتمالى مسؤوليت ها و ترس از ناكامى در ابلاغ رسالت هاى الهى ، منافاتى با مقام نبوت و اخلاص در برابر خداوند ندارد .
واصطنعتك لنفسى . .. إنّنا نخاف أن يفرط علينا أو أن يطغى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 45 - 7
7 - بررسى مشكلات و موانع احتمالى مسؤوليت ها و ترس از ناكامى در ابلاغ رسالت هاى الهى ، منافاتى با مقام نبوت و اخلاص در برابر خداوند ندارد .
واصطنعتك لنفسى . .. إنّنا نخاف أن يفرط علينا أو أن يطغى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 71 - 14
14 _ افكار و عقايد ارائه شده از سوى انبيا ، متكى بر حجت و برهان است .
ما نزل اللّه بها من سلطن
ص: 90
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 10 - 1
1- انبياى الهى هنگامى كه با اظهار ترديد اقوام خود به محتواى دعوتشان مواجه شدند ، درصدد اقناع آنان با برهانى خلل ناپذير برآمدند .
إنا لفى شكّ ممّا تدعوننا إليه مريب . قالت رسلهم أفى الله شكّ فاطر السموت و الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 11 - 16
16- عنايت انبيا به دادن پاسخ منطقى و بى ابهام به شبهات و اشكالات كافران و مخالفان خويش
قالوا إنا كفرنا . .. إنا لفى شكّ ممّا تدعوننا ... قالت رسلهم أفى الله شكّ ... قا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 4 - 11
11- خداوند ، عزيز ( شكست ناپذير ) و حكيم ( كاردان ) است .
و هو العزيز الحكيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 79 - 12
12 _ رسالت انبيا ، تربيت انسانهايى خدايى
و لكن كونوا ربّانيّن
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 52 - 6
6- امكان عارض شدن ترس و اضطراب بر پيامبران الهى
ص: 91
قال إنا منكم وجلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 10 - 7
7 - رسولان الهى در پرتو حمايت خداوند ، مبرّا از هرگونه ترس و هراس
إنّى لايخاف لدىّ المرسلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 10 - 25
25- تقليد از نياكان در عبادت غير خدا ، عمل باطلى است كه انبيا به مبارزه با آن برخاستند .
تريدون أن تصدّونا عمّا كان يعبد ءاباؤنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 53 - 4
4_ انبيا نيز همانند ديگران داراى كشش هاى نفسانى هستند .
و ما أُبرّءُ نفسى إن النفس لأمّارة بالسوء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 80 - 7
7 _ توحيد و تسليم در برابر خداوند ، روح دعوت انبيا
و لا يأمركم ان تتّخذوا . .. ايأمركم بالكفر بعد اذ انتم مسلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 38 - 20
ص: 92
20_ انبيا ، پيام آوران توحيد و معلمان يكتاپرستى بودند .
ما كان لنا أن نشرك بالله من شىء ذلك من فضل الله علينا و على الناس
اعتقاد توحيدى پيامبران خدا را ، تفضّل خدا بر مردمان دانستن _ كه مفاد «ذلك من فضل الله . .. على الناس» است _ مى رساند كه: عموم مردم از طريق پيامبران ، به توحيد دسترسى پيدا مى كنند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 21 - 12
12 _ پيامبران الهى ، مستظهر و پشت گرم به حمايت و پشتيبانى خدا از آنان عليه توطئه گران و نيرنگ بازان
و إذا أذقنا الناس رحمة . .. إذا لهم مكر فى ءاياتنا قل اللّه أسرع مكراً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 52 - 14
14_ به وجود آوردن جامعه هاى نيرومند و توانا ، از هدف هاى پيامبران واديان الهى است .
و يزدكم قوّة إلى قوّتكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 15 - 2
2_ امكان بى اطلاع بودن پيامبران از انديشه و افكار ديگران
إنا له لح_فظون . .. فلما ذهبوا به و أجمعوا أن يجعلوه فى غي_بت الجب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 38 - 6
6_ پيامبر بودن با داشتن زن و فرزند ( زندگانى بشرى و عادى ) منافات ندارد .
و جعلنا لهم أزوجًا و ذريّة
ص: 93
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 143 - 22،24
22 _ موسى ( ع ) با مشاهده اثر تجلى خدا ( انهدام كوه ) تقاضاى رؤيت خداوند را ناروا دانست و به درگاه الهى توبه كرد .
فلما أفاق قال سبحنك تبت إليك
24 _ موسى ( ع ) بدون هيچ درنگ پس از دريافت حقيقت ( ناشدنى بودن رؤيت خدا ) آن را پذيرفت و بدان اعتراف كرد .
قال . .. و أنا أول المؤمنين
متعلق «المؤمنين» به قرينه فرازهاى قبل (بانك لاترى) است. كلمه «اول» در جمله «أنا أول المؤمنين» علاوه بر معناى مقدم بودن، معناى تأخير نكردن را نيز مى رساند. زيرا صحت اين ادعا كه شخص بخواهد أول مؤمن باشد، به اين است كه بى درنگ حقيقت رخ نموده را باور كند و به آن ايمان آورد، و گرنه اين احتمال منتفى نيست كه ديگرى در اين فاصله ايمان آورد و او نتواند أول مؤمن باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 46 - 14
14_ خداوند ، مراقب پيامبران و توجه دهنده آنان به خطا ها و لغزشهايشان
إن ابنى من أهلى . .. إنه ليس من أهلك ... فلاتسئلن ما ليس لك به علم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 46 - 16
16_ تقاضاى امرى از خداوند ، بدون اطمينان به حكيمانه بودنش ، كارى است به دور از شأن پيامبران .
فلاتسئلن ما ليس لك به علم إنى أعظك أن تكون من الج_هلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 29 - 5
5_ پيامبران ، منزه از علاقه به مال و منال و امور مادى
لا أسئلكم عليه مالاً إن أجرى إلاّ على الله
ص: 94
تعبير «أجر» در مقابل «مال» در آيه شريفه ، گوياى اين است كه: نوح(ع) در پاداش خواهى از خداوند نيز ، درخواست مال و دارايى نمى كند و علاقه اى به آن نشان نمى دهد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 143 - 9
9 _ انسان ها ، حتى پيامبران ناتوان از ديدن خداوند با چشمان خويش
قال لن ترنى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 36 - 4
4_ وحى و اِخبار خداوند ، طريق آگاهى پيامبران به امور غيبى و سرنوشت انسانها
أُوحى إلى نوح أنه لن يؤمن من قومك إلاّ من قد ءامن
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 67 - 4
4 _ هود و ديگر پيامبران الهى ، مبرا از هر گونه سفاهت و كم خردى
قال يقوم ليس بى سفاهة
هود در بيان علت پيراستگى خود از سفاهت جمله «و لكنى رسول . .. » را به كار برد تا اين نكته را گوشزد كند كه ره يافتن سفاهت در رسولان الهى امكان پذير نيست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 20 - 3
3 - امكان صدور عمل سهوى از پيامبران پيش از رسيدن به مقام رسالت
قال فعلتها إذًا و أنا من الضالّين
ص: 95
برداشت ياد شده بر اين اساس است كه مراد از «أنا من الضالّين» اين باشد كه آن عمل، عمدى نبوده است; بلكه ناخواسته و از روى سهو صادر شده بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 11 - 16
16- عنايت انبيا به دادن پاسخ منطقى و بى ابهام به شبهات و اشكالات كافران و مخالفان خويش
قالوا إنا كفرنا . .. إنا لفى شكّ ممّا تدعوننا ... قالت رسلهم أفى الله شكّ ... قا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 88 - 8
8 _ پيامبران خدا هيچگاه به شرك دچار نشدند.
و لو أشركوا لحبط عنهم ما كانوا يعملون
حرف شرط «لو» غالباً در مواردى به كار مى رود كه شرط آن امرى ممتنع و دست نيافتنى باشد، لذا در آيه شريفه «شرك» در مورد پيامبران امرى حاصل نشدنى فرض شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 38 - 10،16
10_ پيامبران ، پيراسته از هرگونه شركورزى و همتا پنداشتن براى خدا
ما كان لنا أن نشرك بالله من شىء
16_ اعتقاد ابراهيم ، اسحاق ، يعقوب و يوسف ( ع ) و ديگر پيامبران به توحيد و مصونيتشان از هرگونه شركورزى ، تفضّلى از ناحيه خدا بر آنان بود .
ما كان لنا أن نشرك بالله من شىء ذلك من فضل الله علينا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 93 - 8
8_ امكان پديدار شدن امور خارق العاده از ناحيه پيامبران و شفا يافتن بيماران با اشياى وابسته به آنان
ص: 96
اذهبوا بقميصى هذا فألقوه على وجه أبى يأت بصيرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 11 - 6
6 - رسولان الهى ، مبرّا از ظلم و گناه
إنّى لايخاف لدىّ المرسلون . إلاّمن ظلم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 81 - 4
4_ خداوند ، پيش از عذاب كردن اقوام كفرپيشه ، جريان امر را به اطلاع پيامبر آن قوم مى رساند .
إنا أُرسلنا إلى قوم لوط . .. و لما جاءت رسلنا لوطًا ... قالوا ي_لوط إنا رسل ربك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 63 - 11
11_ تمرد كنندگان از فرمان خدا _ هر چند از پيامبران باشند _ در خطر گرفتار شدن به كيفر و مجازات الهى اند .
فمن ينصرنى من الله إن عصيته
«من الله» به معناى «من عذاب الله» است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 67 - 15
15 - پيامبران ، منزه از كردار هاى جاهلانه هستند .
قال أعوذ باللّه أن أكون من الجهلين
ص: 97
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 143 - 18
18 _ امكان عارض شدن بيهوشى بر انبيا
و خرّ موسى صعقا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 4 - 8،15
8- فهم مردم عصر نزول تعاليم دينى ، مرجع و منبعى براى فهم دقيق آن تعاليم است .
و ما أرسلنا من رسول إلاّ بلسان قومه ليبيّن لهم
اينكه خداوند فرموده است: همه پيامبران به زبان قوم خودشان فرستاده شدند، مى تواند بيانگر اين نكته باشد كه زبان و ادبيات مردم دوران نزول تعاليم آسمانى براى دريافت پيام آن تعاليم نقش مؤثرى دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 38 - 21
21_ پيامبران ، واسطه جريان فضل الهى بر مردمان
ذلك من فضل الله علينا و على الناس
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 59 - 16
16 _ قيامت ، روزى عظيم در ديدگاه پيامبران ( ع )
إنى أخاف عليكم عذاب يوم عظيم
ص: 98
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 30 - 3
3_ همگان ، حتى پيامبران الهى ، در صورت طرد مؤمنان و ارتكاب گناه ، مستحق كيفر و مجازات الهى اند .
من ينصرنى من الله إن طردتهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 63 - 11
11_ تمرد كنندگان از فرمان خدا _ هر چند از پيامبران باشند _ در خطر گرفتار شدن به كيفر و مجازات الهى اند .
فمن ينصرنى من الله إن عصيته
«من الله» به معناى «من عذاب الله» است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 37 - 13
13_ پيامبران الهى نيز اگر مرتكب گناه شوند ، از عقوبت هاى الهى مصون نيستند .
و ل_ئن اتبعت أهواءهم . .. مالك من الله من ولىّ ولاواق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 63 - 10
10_ پيامبران ، در صورت مسامحه در امر رسالت و ترك ابلاغ توحيد ، گنه كارند .
فمن ينصرنى من الله إن عصيته
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 11 - 6
6 - رسولان الهى ، مبرّا از ظلم و گناه
إنّى لايخاف لدىّ المرسلون . إلاّمن ظلم
ص: 99
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 29 - 5
5_ پيامبران ، منزه از علاقه به مال و منال و امور مادى
لا أسئلكم عليه مالاً إن أجرى إلاّ على الله
تعبير «أجر» در مقابل «مال» در آيه شريفه ، گوياى اين است كه: نوح(ع) در پاداش خواهى از خداوند نيز ، درخواست مال و دارايى نمى كند و علاقه اى به آن نشان نمى دهد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 79 - 10
10 _ خداوند ، گواهى كافى بر روابط و عملكرد متقابل پيامبران و مردم
و ارسلناك للنّاس رسولاً و كفى باللّه شهيداً
«ارسلناك للنّاس رسولاً»، بيانگر دو معناست: يكى بيان وظيفه پيامبر (صلی الله علیه و آله)، يعنى ابلاغ رسالت، و ديگرى بيان وظيفه مردم، يعنى پذيرش رسالت او. و «كفى باللّه شهيداً»، مى تواند ناظر به چگونگى عملكرد پيامبر (صلی الله علیه و آله) در انجام وظيفه و عملكرد مردم در پذيرش رسالت باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 23 - 1،11
1 - تمامى پيامبران الهى در طول تاريخ ، مواجه با مخالفت مردمان مرفه و خوش گذران
و كذلك ما أرسلنا من قبلك فى قرية من نذير إلاّ قال مترفوها
11 - پيام فرستادگان الهى ، ناسازگار با منافع طبقات مرفه
و كذلك ما أرسلنا من قبلك . .. إلاّ قال مترفوها
از اين كه همواره مرفهان در برابر پيام انبيا موضع مى گرفتند، مطلب بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 29 - 2
ص: 100
2_ پيامبران ، منزه از درخواست كمترين مال و دارايى از مردم به خاطر ابلاغ رسالت و تبليغ معارف دين
و ي_قوم لاأسئلكم عليه مالاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 51 - 2
2_ پيامبران ، منزه از مطالبه اجر و مزد از مردم ، به خاطر ابلاغ رسالت و تبليغ معارف دين
ي_قوم لاأسئلكم عليه أجرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 51 - 2
2_ پيامبران ، منزه از مطالبه اجر و مزد از مردم ، به خاطر ابلاغ رسالت و تبليغ معارف دين
ي_قوم لاأسئلكم عليه أجرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 38 - 9
9_ پيامبران ، بدون اذن و رخصت خداوند نمى توانند آيت و معجزه اى به مردم ارائه كنند .
و ما كان لرسول أن يأتى بأية إلاّ بإذن الله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 78 - 5
5 - پيامبران ، بدون اذن پروردگار ، توانايى آوردن هيچ معجزه اى را ندارند .
و ما كان لرسول أن يأتى بأية إلاّ بإذن اللّه
مقصود از «آية» در اين جا معجزه است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 11 - 11
ص: 101
11- انبيا در مقابل درخواست معجزه از سوى اقوام كفرپيشه ، خود را جز به اذن خداوند ، فاقد توانايى لازم براى آن مى دانستند .
و ما كان لنا أن نأتيكم بسلط_ن إلاّ بإذن الله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 98 - 5
5 - برترى رسولان الهى بر فرشتگان حتى بر جبرئيل و ميكائيل *
من كان عدواً للّه و ملئكته و رسله و جبريل و ميكل
چنانچه گذشت ذكر بخصوص جبرئيل و ميكائيل از ميان ساير فرشتگان حكايت از برترى اين دو فرشته دارد و تقديم ذكرى «رسله» بر «جبريل و ميكال» اشاره به به برترى بر جبرئيل و ميكائيل دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 52 - 8
8 _ پيامبران ، نيازمند يارى مؤمنان ، براى تحقق آرمان هاى متعالى خويش
من انصارى الى اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 29 - 17
17_ پيامبران ، وظيفه دار پذيرش اظهاركنندگان ايمان و نه مسؤول تمييز مؤمنان راستين از غير ايشان
ما أنا بطارد الذين ءامنوا إنهم مل_قوا ربهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 52 - 15
15_ آبادانى و برخوردار شدن جامعه هاى بشرى از نعمت ها و موهبت هاى دنيوى ، از اهداف پيامبران و اديان الهى است .
يرسل السماء عليكم مدرارًا و يزدكم قوّة إلى قوّتكم
ص: 102
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 53 - 9
9_ پيامبران با توفيق خدا و شمول رحمتش بر آنان ، از ارتكاب گناهان مصون مانده و از خطر نفس امّاره رهايى مى يابند .
إن النفس لأمّارة بالسوء إلاّ ما رحم ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 38 - 17
17_ بعثت پيامبران براى آموزش توحيد و نفى شرك ، از تفضّلات الهى بر مردم است .
ما كان لنا أن نشرك . .. ذلك من فضل الله ... على الناس
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 13 - 5
5 - تنافى نداشتن رسالت الهى با وجود بعضى كمبود هاى قابل جبران به وسيله داشتن ياور
قال ربّ . .. و يضيق صدرى و لاينطلق لسانى فأرسل إلى ه_رون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 34 - 6
6 - تنافى نداشتن مقام رسالت الهى ، با وجود برخى كمبود هاى قابل جبران به وسيله معين و ياور
فأرسله معى ردءًا يصدّقنى
«ردا» به معناى معين و دستيار است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 4 - 11
11- خداوند ، عزيز ( شكست ناپذير ) و حكيم ( كاردان ) است .
و هو العزيز الحكيم
ص: 103
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 26 - 14
14 - همه انسان ها ، حتى پيامبران ، در معرض افتادن در دام هواى نفس اند .
ي_داود . .. فاحكم بين الناس بالحقّ و لاتتّبع الهوى
توصيه به پرهيز از پيروى هواى نفس به داوود(ع)، گوياى اين حقيقت است كه همه انسان ها، حتى پيامبران، در معرض چنين خطرى قرار دارند; و گرنه چنين توصيه اى لغو خواهد بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 29 - 2
2_ پيامبران ، منزه از درخواست كمترين مال و دارايى از مردم به خاطر ابلاغ رسالت و تبليغ معارف دين
و ي_قوم لاأسئلكم عليه مالاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 58 - 15
15- پيامبران و هدايت يافتگان برگزيده ، به هنگام شنيدن آيات الهى به سجده مى افتند و مى گريند .
من النبيّن . .. و ممّن هدينا واجتبينا إذا تتلى عليهم ءاي_ت الرحمن خرّوا سجّدًا و
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 22 - 1
1 - جوامع و امت هاى پيشين ، برخوردار از فرستادگان الهى با پيام ها و دلايل روشن
ذلك بأنّهم كانت تأتيهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 104
16 - غافر - 40 - 83 - 1
1 - جوامع وامت هاى پيشين ، برخوردار از فرستادگان الهى ، با پيام ها و دلايل روشن
فلمّا جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 101 - 5،6
5 _ اقوام پيشين ، بهره مند از وجود پيامبرانى هدايتگر
و لقد جاءتهم رسلهم بالبينت
6 _ پيامبران اقوام گذشته برخوردار از دلايل و معجزاتى روشن براى هدايت آنان
و لقد جاءتهم رسلهم بالبينت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 24 - 6
6 - تمامى امت هاى گذشته ، از پيامبرانى بشارت دهنده و انذارگر برخوردار بودند .
و إن من أُمّة إلاّ خلا فيها نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - طلاق - 65 - 8 - 2
2 - آبادى ها و شهر هاى بسيارى ، در جوامع بشرى از وجود وحى و پيامبران الهى ، برخوردار بودند .
و كأيّن من قرية عتت عن أمر ربّها و رسله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 14 - 1
1 - خداوند ، دو پيامبر را هم زمان به سوى مردم انطاكيه گسيل داشت .
إذ أرسلنا إليهم اثنين
ص: 105
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 53 - 1
1 - موسى ( ع ) از پيامبران داراى كتاب و شريعت
و إذ ءاتينا موسى الكتب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 87 - 1،9
1 - موسى ( ع ) از پيامبران الهى و برخوردار از كتاب آسمانى ( تورات )
و لقد ءاتينا موسى الكتب
9 - عيسى ( ع ) داراى شريعتى جديد ، نه تابع شريعت موسى ( ع ) و مبلغ آن
و لقد ءاتينا موسى الكتب . .. و ءاتينا عيسى ابن مريم البينت
نامبردن از عيسى(ع) و اكتفا نكردن به جمله «قفينا . ..» - با وجود اينكه او نيز پس از موسى (ع) مبعوث شد و جمله مذكور مى توانست شامل او نيز بشود - اشاره به نكاتى دارد; از جمله اينكه پيامبران پس از موسى(ع) تابع شريعت او بوده و شريعت و كتاب مستقلى نداشتند، ولى عيسى(ع) داراى شريعت و كتاب مستقلى بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 110 - 1
1_ موسى ( ع ) از پيامبران داراى كتاب آسمانى است .
و لقد ءاتينا موسى الكت_ب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 2 - 3
3- موسى ( ع ) از پيامبران داراى شريعت بود .
و ءاتينا موسى الكت_ب
اعطاى كتاب مستقل به موسى(ع) نشانگر تعاليمى جديد و شريعتى جدا از شريعتهاى سابق است و اين حكايت از آن دارد كه موسى(ع) داراى شريعت مستقل بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 49 - 1
1 - موسى ( ع ) ، داراى كتاب آسمانى بود .
و لقد ءاتينا موسى الكت_ب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 35 - 1
ص: 106
1 _ موسى ( ع ) ، از پيامبران داراى كتاب ( تورات ) و شريعت مستقل از جانب خداوند
و لقد ءاتينا موسى الكت_ب
دريافت كتاب آسمانى، حاكى از دريافت شريعت مستقل و جدا از شريعت سابق است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 43 - 1
1 - موسى ( ع ) ، از پيامبران صاحب كتاب
و لقد ءاتينا موسى الكت_ب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 7 - 5
5 - پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و نوح و ابراهيم و موسى و عيسى ( ع ) چهره هاى شاخص انبياى الهى اند .
و إذا أخذنا من النبيّن ميث_قهم و منك و من نوح و إبرهيم و موسى و عيسى ابن مريم
ذكر نام اين انبيا پس از آوردن واژه «النبيّين» ذكر خاص پس از عام بوده و مى تواند نشانه برترى آنان باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 45 - 2
2 - موسى ( ع ) ، از پيامبران صاحب شريعت و كتاب آسمانى
و لقد ءاتينا موسى الكت_ب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 13 - 4
4 - نوح ، ابراهيم ، موسى ، عيسى ( ع ) و پيامبراسلام (صلی الله علیه و آله) ، پيامبران اولواالعزم و داراى شريعت
شرع لكم من الدين ما وصّى به نوحًا . .. و موسى و عيسى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 35 - 8،20
8- پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) ، از رسولان « اولواالعزم » ( صاحب شريعت )
فاصبر كما صبر أولوا العزم
خداوند، پيامبر(صلی الله علیه و آله) را موظف كرده است كه همچون رسولان اولواالعزم، پايدار باشد. از اين مطلب معلوم مى شود كه آن حضرت خود نيز از جمله آنان مى باشد; زيرا خداى حكيم شخصى را به چيزى تكليف نمى كند كه در محدوده توان و عنوان وى نباشد.
20- « سماعة بن مهران قال : قلت لأبى عبداللّه ( ع ) قول اللّه عزّوجلّ « فاصبر كما صبر اُولواالعزم من الرسل » فقال : نوح و ابراهيم و موسى و عيسى و محمد (صلی الله علیه و آله) . . . ;
سماعة بن مهران مى گويد: از امام صادق(ع) درباره آيه «فاصبر كما صبر اُولواالعزم من الرسل» سؤال كردم، حضرت فرمود: آنان نوح، ابراهيم، موسى، عيسى (ع) و محمد(صلی الله علیه و آله) هستند. ..».
ص: 107
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 7 - 11
11 - « عن ابن سنان قال : قال أبوعبداللّه ( ع ) . . . فأوّل ما أخذ اللّه عزّوجلّ الميثاق على الأنبياء له بالربوبية و هو قوله « و إذ أخذنا من النبيّين ميثاقهم » فذكر جملة الأنبياء ثمّ أبرز أفضلهم بالأسامى فقال : و منك يا محمد (صلی الله علیه و آله) ! فقدّم رسول اللّه لأنّه أفضلهم و من نوح و إبراهيم و موسى و عيسى بن مريم فه_ؤلاء الخمسة أفضل الأنبياء و رسول اللّه أفضلهم . . . ;
امام صادق(ع) فرمود: . ..نخستين پيمانى كه خداوند، از انبيا براى خود گرفت، در مورد ربوبيت خود بود. و آن اين سخن خداوند است «و إذ أخذنا من النبيّين ميثاقهم» كه تمام انبيا را ذكر كرد، سپس برترين ها را نام برد و فرمود: «و منك يا محمد!» و بدين گونه رسول خدا را مقدم داشته; زيرا او افضل آنان بوده است. (و سپس فرمود:) «و من نوح و...» پس اين پنج نفر، افضل انبيا هستند و رسول خدا(صلی الله علیه و آله) افضل آنان است».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 44 - 1
1 - تاريخ ، شاهد بعثت پياپى پيامبران ، پس از نابودى قوم ثمود
ثمّ أنشأنا من بعدهم قرونًا ءاخرين . .. ثمّ أرسلنا رسلنا تترا
«تترا» به معناى پياپى آمدن است. گفتنى است كه «تترا» در اين آيه، مصدر به معناى فاعل است كه در محل نصب و حال است براى «أرسلنا» مى باشد. بنابراين تقدير آن چنين است: «ثمّ أرسلنا جائين واحداً بعد واحد» (پس فرستادگان خود را يكى پس از ديگرى، روانه كرديم).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - صف - 61 - 6 - 7
7 - رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) ، تنها پيامبر مبعوث شده بعد از عيسى ( ع )
و مبشّرًا برسول يأتى من بعدى اسمه أحمد
ص: 108
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 87 - 3،10
3 - خداوند ، پس از درگذشت موسى ( ع ) ، رسولانى را پى در پى به سوى بنى اسرائيل فرستاد .
و قفينا من بعده بالرسل
«تقفية» (مصدر قفينا) به معناى روانه كردن چيزى يا كسى در پى چيزى يا كسى ديگرى است. بنابراين جمله «قفينا ...»; يعنى، پس از درگذشت موسى(ع)، پيامبران بسيارى را يكى پس از ديگرى ]به سوى بنى اسرائيل [فرستاديم.
10 - پيامبران ، پس از موسى ( ع ) تابع او بوده و شريعت وى را تبليغ مى كردند .
و لقد ءاتينا موسى الكتب و قفينا من بعده بالرسل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 74 - 1،2،3،4،5،8،9
1 _ خداوند ، در فاصله زمانى بين حضرت نوح و موسى ( ع ) ، پيامبران بزرگى را مبعوث كرد .
و اتل عليهم نبأ نوح . .. ثم بعثنا من بعده رسلا ... ثم بعثنا من بعدهم موسى
2 _ پيامبرانى كه در فاصله بين حضرت نوح و موسى ( ع ) مبعوث شدند ، هر كدام عهده دار هدايت قوم خود بودند .
و اتل عليهم نبأ نوح . .. ثم بعثنا من بعده رسلا إلى قومهم ... ثم بعثنا من بعدهم م
3 _ پيامبرانِ بعد از حضرت نوح ( ع ) پس از رو به رو شدن با ايستادگى و تكذيب قومشان ، معجزات و براهين روشنى _ كه شاهد صدق ادعايشان بود _ به مردم ارائه كردند .
ثم بعثنا من بعده رسلا إلى قومهم فجاءوهم بالبينت
«بينات» در اين آيه مى تواند شامل معجزات نيز باشد.
4 _ هيچ پيامبرى بعد از نوح ( ع ) مبعوث نشد مگر اينكه قومش در برابرش ايستادند و رسالتش را انكار و او را به دروغ گويى متهم كردند .
ثم بعثنا من بعده رسلا إلى قومهم فجاءوهم بالبينت فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به م
«فاء» در «فجاءوهم» فاى فصيحه بوده و بر حذف جمله قبل از خودش دلالت دارد و تقدير آن چنين است: « . .. رسلا إلى قومهم فكذبوهم فجاءوهم بالبينات ... ».
5 _ تكذيب كنندگان رسالت پيامبران پس از نوح ( ع ) ، على رغم ارائه معجزات و دليل هاى روشن به آنان ، همچنان بر ناباورى و تكذيب خود ، پاى فشردند .
فجاءوهم بالبينت فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل
برداشت فوق مبتنى بر اين است كه مضاف اليه «قبل» ضمير عايد به «مجىء» كه از «جاءوهم بالبينات» استفاده مى شود، بازگردد.
8 _ خداوند ، بر دل هاى تكذيب كنندگان پيامبرانِ پس از نوح ( ع ) ، به علت رسوخ صفت تجاوز و حق ستيزى در نفس آنان ، مهر زده بود .
ص: 109
فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل كذلك نطبع على قلوب المعتدين
تعبير به اسم فاعل (المعتدين) بدون لحاظ زمان و مفعول، بيانگر ثبوت مبدأ اشتقاق (اعتدا) در ذات (مكذبان) است.
9 _ تكذيب كنندگان پيامبران پس از نوح ( ع ) مردمى تجاوزپيشه و حق ستيز بودند .
فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل كذلك نطبع على قلوب المعتدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 75 - 1
1 _ بعثت موسى و هارون ( ع ) پس از بعثت پيامبران بزرگ بعد از نوح ( ع ) بود .
و اتل عليهم نبأ نوح . .. ثم بعثنا من بعده رسلا ... ثم بعثنا من بعدهم موسى و هرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 94 - 2
2 _ سرگذشت حضرت نوح و موسى ( ع ) و پيامبران مبعوث شده در فاصله ميان آنان و تكذيب شدن آنان و هلاكت مكذبان به عذاب استيصال ، آياتى است كه در كتاب هاى آسمانى پيشين نيز آمده بود .
و اتل عليهم نبأ نوح . .. فإن كنت فى شك مما أنزلنا إليك فسئل الذين يقرءون الكتب م
برداشت فوق از ارتباط ميان اين آيه شريفه و مجموعه آيات 71 تا 93 _ كه با هم يك بند را تشكيل مى دهند _ استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 21 - 10
10- وجود پيامبرانى قبل و بعد از هود ( ع ) و همزمان با وى ، در ميان مردم
و قد خلت النذر من بين يديه و من خلفه
عبارت «من بين يديه» مى تواند به معناى زمان معاصر وى و «من خلفه» به گذشته اشاره داشته باشد و مى توان گفت: «من بين يديه»; يعنى، پيش از او و «من خلفه»; يعنى، بعد از آن حضرت. برداشت ياد شده ناظر به تمام احتمالات است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 59 - 12
12 - عيسى ( ع ) ، پيامبرى مبعوث شده براى بنى اسرائيل *
و جعلن_ه مثلاً لبنى إسرءيل
برداشت ياد شده بدين احتمال است كه ذكر «مثلاً لبنى اسرائيل» از اين باب باشد كه عيسى(ع) تنها براى بنى اسرائيل مبعوث
ص: 110
شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - صف - 61 - 5 - 4
4 - موسى ( ع ) ، پيامبرى مبعوث شده براى بنى اسرائيل
و قد تعلمون أنّى رسول اللّه إليكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - صف - 61 - 6 - 2
2 - عيسى ( ع ) ، پيامبرى مبعوث شده براى بنى اسرائيل
ي_بنى إسرءيل إنّى رسول اللّه إليكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 61 - 26
26 - بعثت پيامبرانى بسيار براى بنى اسرائيل
و يقتلون النبيين بغير الحق
«ال» در «النبيين» براى استغراق است و مراد از آن در اين جا كثرت مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 87 - 3،4
3 - خداوند ، پس از درگذشت موسى ( ع ) ، رسولانى را پى در پى به سوى بنى اسرائيل فرستاد .
و قفينا من بعده بالرسل
«تقفية» (مصدر قفينا) به معناى روانه كردن چيزى يا كسى در پى چيزى يا كسى ديگرى است. بنابراين جمله «قفينا ...»; يعنى، پس از درگذشت موسى(ع)، پيامبران بسيارى را يكى پس از ديگرى ]به سوى بنى اسرائيل [فرستاديم.
4 - بنى اسرائيل ، برخوردار از رسولانى بسيار
و قفينا من بعده بالرسل
«ال» در «الرسل» براى استغراق است و در اين جا حكايت از كثرت دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 91 - 19،22
19 - يهود ، پيامبران بسيارى از نژاد اسرائيل را به قتل رساندند .
فلم تقتلون أنبياء اللّه من قبل
چون جمله «فلم تقتلون . ..» (پس چرا پيامبران خدا را مى كشتيد؟) در جواب ادعاى يهود، مبنى بر ايمان آنان به پيامبران بنى اسرائيل، آمده است، معلوم مى شود: مراد از «أنبياء اللّه» پيامبران بنى اسرائيل است.
22 - بنى اسرائيل ، برخوردار از پيامبران بسيار
ص: 111
فلم تقتلون أنبياء اللّه من قبل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 92 - 1،3
1 - موسى ( ع ) پيامبرى از نژاد اسرائيل و مبعوث شده براى بنى اسرائيل
قالوا نؤمن بما أنزل علينا . .. و لقد جاء كم موسى بالبينت
3 - موسى ( ع ) ، برجسته ترين و بارزترين چهره در ميان انبياى بنى اسرائيل
و لقد جاء كم موسى بالبينت
ذكر نام موسى(ع)، از ميان پيامبران بنى اسرائيل، براى ارائه نمونه اى از برخوردهاى كفرآميز يهود با پيامبران اسرائيلى; اشاره به برداشت فوق دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 246 - 5،10،11،15،26،28،29
5 _ پيامبر بنى اسرائيل در عصر طالوت پناهگاه مردم براى رويارويى با دشمنان
اذ قالوا لنبى لهم ابعث
10 _ پايبندى بنى اسرائيل زمان طالوت به پيكار در راه خدا ، مورد ترديد پيامبرشان ( اشموئيل ) بود .
قال هل عسيتم ان كتب عليكم القتال الاّ تقاتلوا
11 _ پيمان گرفتن بنى اسرائيلِ زمان طالوت ( اشموئيل ) از قوم خويش براى پيكار در راه خداوند
قال هل عسيتم ان كتب عليكم القتال
جمله «هل عسيتم» كنايه از پيمان گرفتن از آنان است.
15 _ اطمينان بخشيدن بنى اسرائيلِ زمان طالوت به پيامبرشان ، بر پايدارى در پيكار با دشمنان
و ما لنا الاّ نقاتل فى سبيل اللّه
26 _ حضور حضرت موسى ( ع ) در ميان بنى اسرائيل ، مانع تجاوز دشمنان
الم تر الى الملأ من بنى اسرائيل من بعد موسى . .. و قد اُخرجنا من ديارنا
«من بعد موسى» مى تواند اشاره باشد به اينكه تا آنگاه كه موسى (ع) در ميان بنى اسرائيل بود، آنان مورد تجاوز دشمنان قرار نگرفتند.
28 _ برخى پيامبران بنى اسرائيل پس از موسى ( ع ) ، مقام زمامدارى جامعه را بر عهده نداشتند . *
ابعث لنا ملكاً . .. و قد اُخرجنا من ديارنا
درخواست ملك (پادشاه و زمامدار)، حاكى از آن است كه پيامبر آن عصر پادشاهى و زمامدارى جامعه خويش را بر عهده نداشته است.
29 _ نيرو هاى صادق و پايدار بنى اسرائيل در ركاب طالوت ، شصت هزار نفر بودند .
تولّوا الاّ قليلا
امام باقر (ع) درباره «قليل» در آيه فوق فرمود: كان القليل ستّين الفاً
_______________________________
معانى الاخبار، ص 151، ح 1 ; نورالثقلين، ج 1، ص 245، ح 971.
ص: 112
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 248 - 7
7 _ اخبار غيبى پيامبر بنى اسرائيل ، به بازگشت صندوق عهد به سوى آنان
و قال لهم نبيّهم انّ اية ملكه ان ياتيكم التّابوت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 49 - 1
1 _ عيسى ( ع ) ، فرستاده و رسولى از جانب خداوند ، به سوى بنى اسرائيل
و رسولا الى بنى اسرائيل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 183 - 8،9
8 _ بعثت رسولان متعدّد براى بنى اسرائيل ، همراه دلايل روشن ( معجزات و براهين )
قد جاءكم رسل من قبلى بالبيّنات
9 _ سوخته شدن قربانى به آتشى از غيب ، معجزه برخى انبيا و رسولان بنى اسرائيل
قال انّ اللّه عهد الينا . .. قد جاءكم رسل ... و بالّذى قلتم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 12 - 14
14 _ تعدد انبيا در ميان بنى اسرائيل *
ءامنتم برسلى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 20 - 4،12
4 _ بنى اسرائيل ، برخوردار از نعمت پيامبرانى متعدد پيش از موسى ( ع )
اذ جعل فيكم انبياء
12 _ برانگيخته شدن پيامبران در بنى اسرائيل ، زمينه حاكميت و استقلال آنان *
اذ جعل فيكم انبياء و جعلكم ملوكاً
تقديم جمله «جعل فيكم انبياء» بر جمله «جعلكم ملوكا»، مى تواند اشاره به اين معنى باشد كه وجود انبيا در ميان بنى اسرائيل، سبب استقلال و فرمانروايى آنان شد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 32 - 20،22،23
20 _ خداوند برانگيزنده پيامبرانى بسيار براى هدايت بنى اسرائيل
ص: 113
و لقد جاءتهم رسلنا بالبينت
22 _ انبياى بنى اسرائيل ، داراى بياناتى روشن و بدون ابهام در توجيه احكام و قوانين كيفرى *
و لقد جاءتهم رسلنا بالبينت
«بينات»، به قرينه صدر آيه، مى تواند اشاره به شرح و تبيين كيفرهاى الهى در موارد قتل و جنايت باشد.
23 _ اتمام حجت خداوند بر بنى اسرائيل با فرستادن پيامبرانى به همراه دلايل روشن
و لقد جاءتهم رسلنا بالبينت
توبيخ بنى اسرائيل به جهت اسرافكارى و قانونشكنى پس از ارسال پيامبران، گوياى اين است كه دعوت پيامبران كافى براى هدايت و رفع عذر بوده كه از آن به اتمام حجت تعبير شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 70 - 3
3 _ بعثت پيامبرانى متعدد و بلند مرتبه از جانب خداوند براى بنى اسرائيل
و ارسلنا اليهم رسلا
تنوين در «رسلا» مى تواند اشاره به عظمت و مرتبه والاى آن رسولان داشته باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 72 - 8
8 _ مسيح ( ع ) پيامبرى فرستاده شده به سوى بنى اسرائيل
و قال المسيح يبنى اسرءيل اعبدو اللّه ربى و ربكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 78 - 8
8 _ حضرت داود ( ع ) و عيسى ( ع ) از پيامبران بنى اسرائيل مى باشند .
لعن الذين كفروا من بنى اسرءيل على لسان داود و عيسى ابن مريم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 58 - 5
5- برخى از پيامبران ياد شده در سوره مريم ( زكريا ، يحيى ، عيسى ، موسى و هارون ( ع ) ) از نسل اسرائيل ( يعقوب ) بودند .
من النبيّن . .. من ذرّيّة إبرهيم و إسرءيل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 47 - 3
3 - موسى و هارون ، از طايفه بنى اسرائيل بودند .
و قومهما لنا ع_بدون
ص: 114
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 51 - 3
3- موسى و هارون ( ع ) دو پيامبر رشد يافته و بهره مند از كمال ، بعد از ابراهيم ( ع ) بودند .
ءاتينا موسى و ه_رون الفرقان . .. و لقد ءاتينا إبرهيم رشده من قبل
برداشت ياد شده بر اين مبنا استوار است كه مراد از «من قبل» زمان پيش از موسى و هارون(ع) باشد. از اين مطلب به دست مى آيد كه آن دو پيامبر نيز از چنين رشدى بهره مند بودند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 26 - 4،6
4 - پيامبران مبعوث شده پس از نوح ( ع ) از ذريه حضرت نوح و پيامبران مبعوث شده پس از ابراهيم ( ع ) از ذريه حضرت ابراهيم ( ع ) بودند .
و لقد أرسلنا نوحًا و إبرهيم و جعلنا فى ذرّيّتهما النبوّة
6 - تمامى پيامبرانى كه پس از نوح و ابراهيم ( ع ) مبعوث شدند ، با مردم خود داراى خويشاوندى نَسبى بودند .
و لقد أرسلنا نوحًا و إبرهيم و جعلنا فى ذرّيّتهما النبوّة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 27 - 2،6
2 - تاريخ ، شاهد بعثت پى درپى پيامبران ، از زمان موسى ( ع ) تا ظهور عيسى ( ع )
ثمّ قفّينا على ءاث_رهم برسلنا
«تقفية» (مصدر «قفّينا») به معناى چيزى را به دنبال چيزى قرار دادن است. بنابراين «قفّينا برسلنا»; يعنى، پيامبران خود را يكى پس از ديگرى مبعوث كرديم.
6 - بعثت عيسى ( ع ) ، پس از موسى ( ع ) و پيامبران بعد از او بوده است .
ثمّ قفّينا على ءاث_رهم برسلنا و قفّينا بعيسى ابن مريم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 58 - 3
ص: 115
3- نسل همراهان نوح در كشتى نجات ، پيامبرى بزرگ ، چون ابراهيم ( ع ) را در خود پروراند .
من النبيّن . .. ممّن حملنا مع نوح
مراد از «من حملنا مع نوح» به قرينه قبل و بعد آن «ذريّة من حملنا . ..»است. بين انبياى ذكر شده در آيات قبل، تنها ابراهيم(ع) است كه غير از «ذريّة آدم» با عنوان «نسل همراهان نوح» شناسايى شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 30 - 8
8 - استمرار آزمايش الهى با بعثت پيامبران ، پس از نوح
إنّ فى ذلك لأي_ت و إن كنّا لمبتلين
عبارت «و إن كنّا لمبتلين»، بيان اجمالى سرگذشت اقوام پس از حضرت نوح(ع) است و فرازهاى بعد، بيان تفصيلى آن مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 32 - 1،4
1 - اقدام خداوند به فرستادن رسول ، پس از شكل گيرى جامعه جديد بشرى ، بعد از طوفان نوح
فأرسلنا فيهم رسولاً منهم
عبارت «فأرسلنا فيهم رسولاً. ..» عطف است، بر «أنشأنا». ضمير «فيهم» و «منهم» نيز به «قرن» بازمى گردد.
4 - دعوت به توحيد و پرستش خداى يگانه ، اولين و مهم ترين پيام نخستين پيامبر پس از نوح ( هود يا صالح )
أن اعبدوا اللّه ما لكم من إل_ه غيره
«أن» براى تفسير پيامى است كه پيامبر (پيامبرى كه براى جامعه پس از طوفان نوح برانگيخته شده بود)، مأمور ابلاغ آن به مردم بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 36 - 2
2 - انذار پيوسته مردم به معاد ، از سوى پيامبر جامعه پس از نوح
هيهات هيهات لما توعدون
به كارگيرى فعل مضارع، بيانگر اين نكته است كه پيامبران جامعه پس از نوح، مردم را مستمراً نسبت به مسأله قيامت و معاد، بيم مى دادند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 40 - 1،3
1 - استجابت دعاى ( نصرت خواهى ) پيامبرِ پس از نوح از سوى خداوند
قال ربّ انصرنى . .. قال عمّا قليل ليصبحنّ ن_دمين
«عن» در «عمّا قليل» به معناى «بَعد» و «ما» نكره موصوفه و كنايه از «زمان» مى باشد. «قليل» نيز صفت «ما» است; يعنى، «بعد زمان قليل». «عمّا قليل» متعلق به «يصبحنّ» و «إصباح» (مصدر يصبحنّ) به معناى صيرورت و شدن است.
3 - پشيمانى سخت تكذيب گران پيامبر جامعه پس از نوح ، به هنگام مشاهده عذاب استيصال
ص: 116
قال عمّا قليل ليصبحنّ ن_دمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 26 - 2،4،6
2 - حضرت نوح ( ع ) ، پيش از حضرت ابراهيم ( ع ) مى زيسته است .
و لقد أرسلنا نوحًا و إبرهيم
تقديم ذكرى نوح(ع) در آيه شريفه، مى تواند براى بيان تقدم زمانى آن حضرت بر حضرت ابراهيم(ع) باشد.
4 - پيامبران مبعوث شده پس از نوح ( ع ) از ذريه حضرت نوح و پيامبران مبعوث شده پس از ابراهيم ( ع ) از ذريه حضرت ابراهيم ( ع ) بودند .
و لقد أرسلنا نوحًا و إبرهيم و جعلنا فى ذرّيّتهما النبوّة
6 - تمامى پيامبرانى كه پس از نوح و ابراهيم ( ع ) مبعوث شدند ، با مردم خود داراى خويشاوندى نَسبى بودند .
و لقد أرسلنا نوحًا و إبرهيم و جعلنا فى ذرّيّتهما النبوّة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 9 - 14
14 - جوامع و امت هاى پيشين ، از رسولان الهى برخوردار بودند .
و جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 94 - 10
10- « عن أبى عبدالله ( ع ) : « قالوا أبعث الله بشراً رسولاً » قالوا : إن الجن كانوا فى الأرض قبلنا ، فبعث الله إليهم ملكاً ، فلو أراد الله أن يبعث إلينا لبعث الله ملكاً من الملائكة ، و هو قول الله « و ما منع الناس أن يؤمنوا إذ جائهم الهدى إلاّ أن قالوا أبعث الله بشراً رسولاً » ;
از امام صادق(ع) روايت شده است: «قالوا أبعث الله بشراً رسولاً» آن ان (منكرين رسالت محمد(صلی الله علیه و آله)) گفتند: همانا جنيان قبل از ما در زمين بودند. پس خداوند فرشته اى را به سوى آنان مبعوث كرد. پس اگر خداوند كسى را اراده كرده است به سوى ما بفرستد، پس بايد فرشته اى از فرشتگان را مى فرستاد و اين سخن خداوند است كه مى فرمايد: و ما منع الناس أن يؤمنوا إذ جائهم الهدى إلاّ أن قالوا أبعث الله بشراً رسولاً».
ص: 117
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 130 - 4
4 _ جنيان داراى رسولانى از جنس خود هستند.
يمعشر الجن و الإنس ألم يأتكم رسل منكم
ظاهر جمله «يأتكم رسل منكم» آن است كه براى هر يك از جن و انس رسولانى از جنس خود آنان باشد. يعنى «رسل من الجن و رسل من الإنس».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 2،3
2 _ نوح، ابراهيم، اسحاق، يعقوب، داوود، يوسف، موسى و هارون(ع) بهره مند از تعاليم آسمانى (كتاب) و داراى منصب قضاوت و مقام نبوت بودند.
أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
«أولئك» اشاره به انبياى مذكور در آيات قبل است.
3 _ زكريا، يحيى، عيسى، الياس، اسماعيل، اليسع، يونس و لوط(ع)، بهره مند از تعاليم آسمانى (كتاب) و داراى منصب قضاوت و مقام نبوت بودند.
أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 84 - 26
26_ « عن أبى عبدالله ( ع ) : لم يبعث الله عزوجل من العرب إلاّ خمسة أنبياء : هوداً و صالحاً و اسماعيل و شعيباً و محمداً خاتم النبيين (صلی الله علیه و آله) و كان شعيب بكاء ;
از امام صادق(ع) روايت شده است: خداى عزوجل از عرب جز پنج نفر كسى را مبعوث نكرد: هود، صالح، اسماعيل، شعيب و محمد(صلی الله علیه و آله) خاتم پيامبران و شعيب زياد گريه كننده بود».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 118
5 - انعام - 6 - 84 - 4
4 _ حضرت نوح پيش از ابراهيم(ع) مى زيست.
و نوحا هدينا من قبل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 76 - 1
1- حضرت نوح ( ع ) ، پيامبرى كه پيش از حضرت ابراهيم و لوط ( ع ) مى زيست .
و نوحًا إذ نادى من قبل
برداشت ياد شده به خاطر اين نكته است كه مراد از «من قبل» به قرينه آيات پيشين _ كه در باره حضرت ابراهيم و لوط(ع) بود _ زمان قبل از حضرت ابراهيم و لوط(ع) است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 89 - 8،9
8_ حضرت نوح ، هود ، صالح و لوط ( ع ) ، پيامبرانى پيش از حضرت شعيب ( ع )
مثل ما أصاب قوم نوح . .. و ما قوم لوط منكم ببعيد
9_ فاصله زمانى ميان عصر شعيب با عصر نوح ، هود و صالح ( ع ) زياد بوده است .
مثل ما أصاب قوم نوح أو قوم هود أو قوم ص_لح و ما قوم لوط منكم ببعيد
از اينكه شعيب(ع) از ميان اقوام ياد شده تنها قوم لوط را به نزديك بودن با مردم مدين (عصر خويش) توصيف كرد ، برداشت فوق استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 27 - 2
2 - تاريخ ، شاهد بعثت پى درپى پيامبران ، از زمان موسى ( ع ) تا ظهور عيسى ( ع )
ثمّ قفّينا على ءاث_رهم برسلنا
«تقفية» (مصدر «قفّينا») به معناى چيزى را به دنبال چيزى قرار دادن است. بنابراين «قفّينا برسلنا»; يعنى، پيامبران خود را يكى پس از ديگرى مبعوث كرديم.
ص: 119
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 76 - 1
1- حضرت نوح ( ع ) ، پيامبرى كه پيش از حضرت ابراهيم و لوط ( ع ) مى زيست .
و نوحًا إذ نادى من قبل
برداشت ياد شده به خاطر اين نكته است كه مراد از «من قبل» به قرينه آيات پيشين _ كه در باره حضرت ابراهيم و لوط(ع) بود _ زمان قبل از حضرت ابراهيم و لوط(ع) است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 42 - 1
1 _ خداوند قبل از پيامبر(صلی الله علیه و آله) نيز رسولانى را براى هدايت امّتها برانگيخته بود.
و لقد أرسلنا إلى أمم من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 120 - 1
1_ خداوند پيش از پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، رسولان متعددى را مبعوث كرد كه هر كدام داراى سرگذشتى مهم و داستانى پربار بودند .
و كلاًّ نقصّ عليك من أنباء الرسل
تعدد رسولان ، از كلمه «رسل» _ كه جمع رسول است _ استفاده مى شود و سرگذشت مهم و پربار ، از كلمه «أنباء» _ كه به معناى خبرهاى بزرگ و پرفايده است _ استفاده مى گردد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 1
1_ پيامبران متعددى پيش از رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) به رسالت مبعوث شدند .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 32 - 1
1_ پيامبران متعددى پيش از پيامبر اسلام به رسالت مبعوث شدند .
و لقد استهزىء برسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 38 - 1
ص: 120
1_ پيامبران متعددى پيش از پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) ، به رسالت مبعوث شدند .
و لقد أرسلنا رسلاً من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 10 - 1
1- خداوند ، قبل از پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) ، پيامبرانى را در ميان امت هاى پيشين مبعوث كرده بود .
و لقد أرسلنا من قبلك فى شيع الأولين
«شيع» جمع شيعه و در لغت به معناى گروهى است كه پيرو مذهب و يا شخصى باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 43 - 4
4- پيامبران متعددى قبل از پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) به رسالت مبعوث شده اند .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 63 - 1،2
1- سوگند خداوند به خويش ، مبنى بر ارسال پيامبرانى به سوى امت هاى مختلف ، پيش از ظهور اسلام
تالله لقد أرسلنا إلى أُمم من قبلك
2- خداوند قبل از پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، انبيايى را به سوى امتهايى گسيل داشت .
تالله لقد أرسلنا إلى أُمم من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 25 - 1
1- رسولانى چند قبل از پيامبراسلام (صلی الله علیه و آله) ، به رسالت برانگيخته بوده اند .
و ما أرسلنا من قبلك من رسول
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 41 - 1
1- بشر ، بهره مند از وجود پيامبران صاحب رسالت ، قبل از رسول خاتم (صلی الله علیه و آله)
و لقد استهزئَ برسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 47 - 4
4 - قبل از پيامبر اسلام ، پيامبران ديگرى از سوى خداوند ، برانگيخته شده اند .
و لقد أرسلنا من قبلك رسلاً
ص: 121
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 78 - 1
1 - خداوند ، پيش از بعثت پيامبراسلام (صلی الله علیه و آله) ، رسولانى بسيار فرستاده است .
و لقد أرسلنا رسلاً من قبلك
تنكير «رسلاً» براى بيان تكثير است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 75 - 3
3 _ بعثت رسولانى متعدد قبل از حضرت مسيح ( ع )
ما المسيح ابن مريم الا رسول قد خلت من قبله الرسل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 74 - 1،2
1 _ خداوند ، در فاصله زمانى بين حضرت نوح و موسى ( ع ) ، پيامبران بزرگى را مبعوث كرد .
و اتل عليهم نبأ نوح . .. ثم بعثنا من بعده رسلا ... ثم بعثنا من بعدهم موسى
2 _ پيامبرانى كه در فاصله بين حضرت نوح و موسى ( ع ) مبعوث شدند ، هر كدام عهده دار هدايت قوم خود بودند .
و اتل عليهم نبأ نوح . .. ثم بعثنا من بعده رسلا إلى قومهم ... ثم بعثنا من بعدهم م
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 94 - 2
2 _ سرگذشت حضرت نوح و موسى ( ع ) و پيامبران مبعوث شده در فاصله ميان آنان و تكذيب شدن آنان و هلاكت مكذبان به عذاب استيصال ، آياتى است كه در كتاب هاى آسمانى پيشين نيز آمده بود .
و اتل عليهم نبأ نوح . .. فإن كنت فى شك مما أنزلنا إليك فسئل الذين يقرءون الكتب م
برداشت فوق از ارتباط ميان اين آيه شريفه و مجموعه آيات 71 تا 93 _ كه با هم يك بند را تشكيل مى دهند _ استفاده مى شود.
ص: 122
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 21 - 10
10- وجود پيامبرانى قبل و بعد از هود ( ع ) و همزمان با وى ، در ميان مردم
و قد خلت النذر من بين يديه و من خلفه
عبارت «من بين يديه» مى تواند به معناى زمان معاصر وى و «من خلفه» به گذشته اشاره داشته باشد و مى توان گفت: «من بين يديه»; يعنى، پيش از او و «من خلفه»; يعنى، بعد از آن حضرت. برداشت ياد شده ناظر به تمام احتمالات است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 34 - 2
2 - يوسف ( ع ) ، پيامبر مردم مصر پيش از حضرت موسى ( ع )
و لقد جاءكم يوسف من قبل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 59 - 6،7
6- حضرت ابراهيم ( ع ) و حضرت لوط ( ع ) معاصر يكديگر بودند .
و نبّئهم عن ضيف إبرهيم . .. إنا أُرسلنا إلى قوم مجرمين . إلاّ ءال لوط
7- حضرت ابراهيم ( ع ) و حضرت لوط ( ع ) در ميان دو قوم جدا و با فاصله جغرافيايى از هم مى زيسته اند .
قال فما خطبكم . .. إنا أُرسلنا إلى قوم مجرمين . إلاّ ءال لوط
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 21 - 10
10- وجود پيامبرانى قبل و بعد از هود ( ع ) و همزمان با وى ، در ميان مردم
و قد خلت النذر من بين يديه و من خلفه
عبارت «من بين يديه» مى تواند به معناى زمان معاصر وى و «من خلفه» به گذشته اشاره داشته باشد و مى توان گفت: «من بين يديه»; يعنى، پيش از او و «من خلفه»; يعنى، بعد از آن حضرت. برداشت ياد شده ناظر به تمام احتمالات است.
ص: 123
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 246 - 4
4 _ اختصاص نبوّت برخى از انبياء ، براى قومى خاص
اذ قالوا لنبى لهم
تصريح به «لام» در «لهم»، نمايانگر اختصاص رسالت آن پيامبر به قوم بنى اسرائيل است ; به خلاف اينكه به «لام» تصريح نشود مانند «نبيّهم» كه چنين اشعارى ندارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 248 - 1
1 _ اختصاص نبوّت برخى از انبيا به جامعه اى خاص
قال لهم نبيّهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 84 - 2
2_ رسالت شعيب ( ع ) در محدوده مردم مدين بود .
و إلى مدين أخاهم شعيبًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 51 - 2
2 _ عدم تعلق مشيت خداوند ، بر فرستادن پيامبرى جداگانه براى هر منطقه اى در عصر بعثت پيامبراسلام (صلی الله علیه و آله)
و لو شئنا لبعثنا فى كلّ قرية نذيرًا
برداشت ياد شده با توجه به كلمه «لو» _ كه براى امتناع جزا به خاطر امتناع شرط است _ به دست مى آيد; يعنى، ما پيامبر ديگرى مبعوث نكرديم; چون نخواسته ايم.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 26 - 4
4 - پيامبران مبعوث شده پس از نوح ( ع ) از ذريه حضرت نوح و پيامبران مبعوث شده پس از ابراهيم ( ع ) از ذريه حضرت ابراهيم ( ع ) بودند .
ص: 124
و لقد أرسلنا نوحًا و إبرهيم و جعلنا فى ذرّيّتهما النبوّة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 71 - 4
4 _ مصونيت از امتحان و عذاب الهى بر اثر انتساب به پيامبران و آيين ايشان ، پندارى موهوم و بى اساس
إنّ الذين ءامنوا و الذين هادوا . .. و حسبوا الا تكون فتنة
ارتباط اين آيه با آيه 69 مى رساند كه آسودگى خاطر بنى اسرائيل از امتحان و عذاب الهى برخاسته از انتساب آنان به اسرائيل و دين يهود بوده است و جمله «حسبوا . ..»، بيانگر پوچى اين پندار مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - بينه - 98 - 2 - 6
6 - اهل كتاب و مشركان مكه و مدينه ، خود را منتظر فرستاده ويژه خداوند مى دانستند و ترك مرام خويش را به آن مشروط ساخته بودند .
لم يكن . .. منفكّين حتّى تأتيهم البيّنة . رسول من اللّه
برداشت ياد شده، ناظر به احتمال اراده «منفكّين عن الكفر» است كه در برداشت هاى آيه پيشين توضيح داده شد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 47 - 12،14،15
12 - انتقام خداوند از مخالفان انبيا و سركوب آنان ، ( جلوه اى از ) نصرت مؤمنان است .
فانتقمنا من الذين أجرموا و كان حقًّا علينا نصر المؤمنين
14 - تكذيب انبيا و برخورد منفى با پيام آنان ، درپى دارنده انتقام الهى و عذاب است .
فانتقمنا من الذين أجرموا
مراد از «أجرموا» به قرينه اين كه سخن از ارسال انبيا و انتقام از مخالفان آنان است، تكذيب است.
15 - دل دارى خداوند به پيامبر (صلی الله علیه و آله) با بازگويى مشكلات پيامبران پيشين و انتقام از مخالفان آنان
و لقد أرسلنا . .. و كان حقًّا علينا نصر المؤمنين
ص: 125
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 25 - 1
1 - تكذيب كنندگان و مخالفان پيامبران ، گرفتار خشم و انتقام الهى در گذشته تاريخ
قالوا إنّا بما أرسلتم به ك_فرون . فانتقمنا منهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 213 - 9،12
9 _ بشارت و انذار ، از مسؤوليّت هاى مهمّ پيامبران
فبعث اللّه النبيّن مبشّرين و منذرين
12 _ بشارت و انذار ، از روش هاى كاربردى پيامبران براى تبليغ و هدايت انسانها
فبعث اللّه النبيّن مبشّرين و منذرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 165 - 1
1 _ بشارت دهى و انذار از روش هاى پيامبران براى تبليغ رسالت و تربيت انسانها
رسلا مبشرين و منذرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 48 - 1
1 _ مسؤوليت تبليغ و دعوت انبياى الهى، تنها در محدوده بشارت و انذار
و ما نرسل المرسلين إلا مبشرين و منذرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 130 - 6
6 _ بيان آيات الهى به مردم و بيم دادن به آنان در مورد قيامت، از وظايف مهم انبياست.
رسل منكم يقصون عليكم ءايتى و ينذرونكم لقاء يومكم هذا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 63 - 9
ص: 126
9 _ ترساندن مردم از عذاب هاى الهى به واسطه پيامبران ، از اهداف نزول دين و معارف الهى است .
أن جاءكم ذكر من ربكم على رجل منكم لينذركم
«لينذركم» متعلق به «جاء» است و ضمير «لينذر» به «رجل» برمى گردد. يعنى هدف از اينكه معارف دين بر پيامبرى نازل مى شود، اين است كه وى مردم را از عذابهاى الهى بترساند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 69 - 22
22 _ پذيرش انذار ها و رهنمود هاى انبيا ، زمينه ساز نيل آدمى به فلاح و رستگارى است .
لينذركم . .. فاذكروا ءالاء اللّه لعلكم تفلحون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 188 - 18
18 _ تنها مؤمنان و دارندگان روحيه باور و تصديق ، تأثيرپذير از انذار و بشارت انبيا و بهره مند از پيام هاى ايشان خواهند بود .
إن أنا إلا نذير و بشير لقوم يؤمنون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 25 - 6
6_ توجه دادن مردم به فرجام هاى ناخوشايند و ترساندن آنان از عاقبت هاى ناميمون ، از وظايف پيامبران الهى
إنى لكم نذير مبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 2 - 11،19
11- انذار و هشدار دادن به مردم ، از وظيفه هاى اصلى انبياست .
ينزّل المل_ئكة بالروح . .. من عباده أن أنذروا
19- « عن أبى جعفر ( ع ) فى قوله : « على من يشاء من عباده أن انذروا أنه لا إل_ه إلاّ إنا فاتقون » : يقول : بالكتاب و النبوة ;
از امام باقر(ع) درباره سخن خدا «على من يشاء من عباده أن انذروا أنه لا إل_ه إلاّ أنا فاتقون» روايت شده است كه فرمود: به وسيله كتاب و نبوت [انذار كنيد]».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 56 - 1
1- تنها وظيفه رسولان الهى ، بشارت و انذار مردمان و آگاه ساختن آنان از فرجام كفر و ايمان است .
و ما نرسل المرسلين إلاّ مبشّرين و منذرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 44 - 5
ص: 127
5 - پند و اندرز به مردم و هشدار دادن به آنان در باره فرجام كردار ناروا ، از رسالت هاى پيامبران
لعلّه يتذكّر أو يخشى
«تذكر» مطاوعه «تذكير» است و در «قاموس» آمده كه «تذكير»، به معناى موعظه كردن است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 51 - 2
2 - انسان ها در برابر انذار ها و اخطار هاى پيامبران دو دسته اند : مؤمن و ياكافر
ي_أيّها الناس إنّما أنا لكم نذير مبين . فالذين ءامنوا ... و الذين سعوا فى ءاي_تن
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 32 - 12
12 - « آگاهى دادن » و « انذار كردن » ، دو ركن اساسى در دعوت پيامبران
اعبدوا اللّه ما لكم من إل_ه غيره أفلاتتّقون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 194 - 6
6 - انذار خلق ، پيام و رسالت واحد پيامبران الهى
لتكون من المنذرين
با توجه به اين كه آيات گذشته عمومًا در زمينه انذارگرى پيامبران پيشين نسبت به اقوام خويش بوده است، «المنذرين» مى تواند ناظر به آنان باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 46 - 6،7
6 - انذار مردم ، وظيفه اساسى پيامبران
ما أتيهم من نذير من قبلك
7 - انذار خلق از سوى پيامبران ، جلوه رحمت خدا بر آنان
و ل_كن رحمة من ربّك لتنذر قومًا ما أتيهم من نذير من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - سجده - 32 - 3 - 9
9 - هشدار به مردم ، از جمله رسالت هاى انبياى الهى است .
لتنذر قومًا ما أتي_هم من نذير من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - سبأ - 34 - 34 - 1
ص: 128
1 - نقش پيامبران ، انذار و هشدار دادن به مردمان است .
و ما أرسلنا فى قرية من نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - سبأ - 34 - 44 - 7
7 - نقش پيامبران الهى ، انذار و هشداردهى به مردم است .
و ماأرسلنااليهم قبلك من نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 24 - 6
6 - تمامى امت هاى گذشته ، از پيامبرانى بشارت دهنده و انذارگر برخوردار بودند .
و إن من أُمّة إلاّ خلا فيها نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 37 - 11
11 - انذار و اخطار ، از شيوه هاى تبليغى پيامبران
و جاءكم النذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 42 - 9
9 - انذار و اخطار ، از مسؤوليت ها و شيوه هاى تبليغى پيامبران
لئن جاءهم نذير . .. فلمّا جاءهم نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 6 - 5،8
5 - پدران و اجداد مردم صدراسلام ، پيش از آن به وسيله پيامبران الهى انذار و اخطار شده بودند . *
لتنذر قومًا ما أُنذر ءاباؤهم
برداشت ياد شده مبتنى بر اين احتمال است كه «ما» در «ما اُنذر» نافيه نباشد; بلكه مصدريه و يا موصوله باشد.
8 - غفلت زدايى از مردمِ غافل و بيدار كردن آنان ، از اهداف رسالت و فلسفه بعثت رسولان الهى
لتنذر قومًا ما أُنذر ءاباؤهم فهم غ_فلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 72 - 2
2 - انذار و اخطار به مردمان ، از مسؤوليت هاى پيامبران الهى
و لقد أرسلنا فيهم منذرين
ص: 129
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 73 - 3
3 - لزوم تأمل و انديشه در سرنوشت شوم كافران متعصب و لجوجى كه از سوى پيامبران پيشين انذار شده اند .
و لقد أرسلنا فيهم منذرين . فانظر كيف كان ع_قبة المنذرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 71 - 9،10،17
9 - پرسش ملامت آميز نگهبانان و دربانان دوزخ از كافران ، درباره آمدن پيامبران تلاوت كننده آيات الهى و انذارگران
و قال لهم خزنتها ألم يأتكم رسل منكم يتلون عليكم ءاي_ت ربّكم و ينذرونكم لقاء يومك
10 - اعتراف كافران در حضور نگهبانان و دربانان دوزخ ، به آمدن پيامبران تلاوت گر آيات خداوند و انذارگران الهى براى هدايت آنان
ألم يأتكم رسل منكم يتلون عليكم ءاي_ت ربّكم و ينذرونكم لقاء يومكم ه_ذا
17 - اخطار و انذار مردم درباره رستاخيز انسان ها ، از وظايف رسولان الهى
و ينذرونكم لقاء يومكم ه_ذا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 15 - 10
10 - انذار و اخطار مردم درباره قيامت ، از وظايف اصلى پيامبران
يلقى الروح . .. على من يشاء من عباده لينذر يوم التلاق
در برداشت ياد شده، فاعل «لينذر»، ضميرى دانسته شده كه به «من» موصول باز مى گردد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 7 - 20
20 - انذار ، روش مشترك تمامى پيامبران الهى
كذلك . .. لتنذر أُمّ القرى و من حولها و تنذر يوم الجمع
بنابراين كه «كذلك» اشاره به وحى الهى به پيامبران پيشين باشد _ كه در آيه سوم از آنان ياد شده است _ استفاده مى شود كه انذار از شيوه هاى تبليغى ساير انبيا بوده است .
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 23 - 10
10 - « انذار » مهم ترين عنصر تبليغى در متن رسالت پيامبران الهى
و ما أرسلنا من قبلك فى قرية من نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 130
17 - فتح - 48 - 8 - 7
7 - فرستادن رسول و هدايت خلق ، با بشارت و انذار _ و نه قواى قهرى طبيعت ، _ نمودى از حكمت خداوند است . *
و للّه جنود . .. و كان اللّه عزيزًا حكيمًا . إنّا أرسلن_ك ش_هدًا و مبشّرًا
از آيه قبل، استفاده شد كه خداوند مالك يگانه هستى و حاكم مطلق و شكست ناپذير است و مى تواند خلق را به اجبار به سوى اهداف بايسته وا دارد; اما در اين آيه، خداوند يادآورى كرده كه حكمت او، اقتضا مى كند كه اين هدايت، را از طريق فرستادن رسول و ارائه الگو و بشارت و انذار، انجام پذيرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - ق - 50 - 2 - 1،3
1_ شگفتى بيجاى كافران ، از آمدن فردى از جنس خودشان ، براى انذار ايشان
بل عجبوا أن جاءهم منذر منهم
3 - انذار و بيم دادن ، از بارزترين وظايف پيامبران ، در ميان خلق
أن جاءهم منذر منهم
از اين كه در ميان اوصاف، وصف «منذر» اختصاص به ذكر يافته; اهميت و تشخّص آن استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - نجم - 53 - 56 - 4
4 - اهميت انذار ، در مجموعه تعاليم پيامبران
ه_ذا نذير من النذر الأُولى
اين كه از ميان همه اوصاف، صفت «نذير» براى قرآن و پيامبراكرم(صلی الله علیه و آله) و نيز پيامبران گذشته بيان شده است، مطلب بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - نجم - 53 - 57 - 2
2 - توجه دادن خلق به نزديكى قيامت ، از انذار هاى مهم پيامبران
ه_ذا نذير من النذر . .. أزفت الأزفة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 5 - 6
6 - انذارگرى ، از شؤون بارز و مهم پيامبران الهى
فما تغن النذر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - ملك - 67 - 8 - 6
6 - انذار و اخطار به مردمان ، رسالت پيامبران الهى
ص: 131
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 20 - 2
2 - معجزات پيامبران ، نشانه صداقت آنان در به عهده داشتن مسؤوليت هدايت و انذار است .
و أهديك . .. فتخشى . فأريه الأية الكبرى
«فاء» در «فأراه» براى تعقيب است و مى رساند كه آوردن معجزه در پى ادعاى هدايت گرى و نيز انذار فرعون صورت پذيرفته است. كلمه «آية» به معناى علامت و نشانه است و مصداق مورد نظر از آن، معجزه عصا و يا مجموع عصا و يدبيضا است كه نشانه رسالت حضرت موسى(ع) بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 72 - 6
6 _ تسليم بودن در برابر فرمان خداوند ، مرتبه اى از مقامات انبياى الهى است .
أمرت أن أكون من المسلمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 47 - 2
2_ پيامبران ، تسليم امر خدا و مطيع فرمان هاى او ، بدون هيچ تعلل و درنگ
فلاتسئلن ما ليس لك به علم . .. قال رب إنى أعوذبك أن أسئلك ما ليس لى به علم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 6 - 6
6- تكذيب كنندگان پيامبران ، داراى انگيزه ها و شيوه هاى مشترك در مخالفت با پيامبران
فليأتنا ب_اية . .. ماءامنت قبلهم من قرية أهلكن_ها أفهم يؤمنون
خداوند در آيه قبلى، يادآور شد كه مشركان از پيامبر(صلی الله علیه و آله) خواستار معجزه اى (همانند معجزات پيامبران پيشين) براى اثبات رسالت خود شدند. در اين آيه نيز فرمود: امت هاى پيشين در عين ديدن معجزاتِ پيامبران، ايمان نياوردند، قهراً شما هم ايمان نخواهيد آورد. اين يادآورى حاكى از آن است كه انگيزه ها و شيوه هاى مبارزه تكذيب گران پيامبران همسان بوده است.
ص: 132
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - انفال - 8 - 25 - 5
5 _ تخلف از دستورات حياتبخش و زيربنايى خدا و رسول ، مايه بروز فتنه هايى فراگير و نزول عذابى شديد بر تمامى جامعه ايمانى
إذا دعاكم لما يحييكم . .. و اتقوا فتنة لاتصيبن الذين ظلموا منكم خاصة
از مصاديق مورد نظر براى ستمكارى (ظلموا)، به قرينه آيه قبل، تخلف از دستورات حياتبخش و زيربنايى خدا و رسول است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 42 - 5
5 - قوم نوح ، نخستين جامعه تكذيب كننده پيامبر خود
فقد كذّبت قبلهم قوم نوح
ذكر قوم نوح پيش از ساير اقوام تكذيب كننده، بيانگر مطلب فوق است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 5 - 5
5 - قوم نوح ، نخستين جامعه تكذيب گر پيامبر خود
كذّبت قبلهم قوم نوح
ذكر قوم نوح پيش از ساير اقوامِ تكذيب گر، بيانگر مطلب ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 23 - 2
2 - نوح ، نخستين فرستاده خدا به سوى جامعه بشرى
و لقد أرسلنا نوحًا إلى قومه
با توجه به اين كه در آيات پيشين، بحث با چگونگى خلقت انسان شروع شده بود و در ادامه آن، به اسرار نهفته در موجودات طبيعت اشاره گشته بود، ذكر حضرت نوح(ع) به عنوان فرستاده خدا به سوى خلق، مى تواند رساننده مطلب بالا باشد.
ص: 133
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 12 - 1
1- انبيا با توجه به هدايت يافتن خويش از سوى خداوند ، هيچ توجيهى رابراى توكل نكردن به او روا نمى داشتند .
و ما لنا ألاّ نتوكّل على الله و قد هدي_نا سبلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 59 - 7
7- به پاداشتن نماز و اهتمام به آن ، و دورى جستن از خواسته هاى نفسانى و شهوات ، دو ويژگى مهمّ و برجسته پيامبران و هدايت يافتگان است .
فخلف من بعدهم خلف أضاعوا الصلوة واتبعوا الشهوت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 129 - 7
7 - تلاوت آيات خدا ، تعليم كتاب آسمانى ، آموزش حكمت و پاكسازى مردم از آلودگى ها ، از وظايف پيامبران و از اهداف بعثت ايشان است .
يتلوا عليهم ءايتك و يعلمهم الكتب و الحكمة و يزكّيهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 213 - 7،13،18،19،22،28،42
7 _ بعثت پيامبران از سوى خداوند ، به دنبال بروز اختلاف در جامعه نخستين
كان الناس امة واحدة فبعث اللّه النبيّن . .. ليحكم ... فيما اختلفوا فيه
جمله «ليحكم . .. » بيان مى كند كه انبيا به هنگام بروز اختلاف در جوامع ابتدايى مبعوث شدند; نه قبل از آن. بنابراين جمله «فاختلفوا» پس از «كان الناس ... » مقدّر است.
13 _ حكومت ، داورى و حل اختلافات مردم ، از اهداف بعثت پيامبران و نزول كتاب هاى آسمانى
و اَنزل مَعهم الكتاب بالحق ليحكم بين الناس
18 _ اتّحاد و تشكّل جوامع بشرى ، از اهداف پيامبران و اديان الهى
فبعث اللّه . .. و انزل ... ليحكم بين الناس فيما اختلفوا فيه
19 _ كليه انبيا ، مُروّج حق و داراى برنامه و هدفى واحد
ص: 134
فبعث اللّه النبيّن مبشرين و منذرين و انزل معهم الكتاب بالحق
22 _ پيامبران ، مبلّغان و مجريان قوانين الهى
فبعث اللّه النبيّن مبشرين . .. ليحكم بين الناس
با توجّه به اينكه فاعل «ليحكم»، خداوند باشد كه در حقيقت حكومت از آنِ او، و پيامبران تنها مجرى قوانين هستند.
28 _ سركشى و ظلم ( بَغى ) عالمان دين ، مانع تحقق اهداف انبيا ( اتحاد مردم بر اساس دين حقّ )
و ما اختلف فيه الا الذين اوتوه من بعد ما جاءتهم البيّنات بغياً بينهم
42 _ هدف از بعثت انبيا و ارسال كتاب هاى آسمانى ، راهنمايى انسان ها به صراط مستقيم است .
فبعث اللّه . .. و اللّه يهدى من يشاء الى صراط مستقيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 246 - 5
5 _ پيامبر بنى اسرائيل در عصر طالوت پناهگاه مردم براى رويارويى با دشمنان
اذ قالوا لنبى لهم ابعث
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 252 - 8
8 _ پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) ، رسالت دارِ ابلاغِ تاريخ عبرت آموز گذشتگان
تلك ايات اللّه . .. و انّك لمن المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 272 - 4
4 _ شدّت علاقه پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) به هدايت مردم و تلاش وى در اين جهت
ليس عليك هديهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 279 - 13
13 _ نفى نظامِ اقتصادِ ربوى و ايجاد و بسط نظام اقتصاد عادلانه ، از جمله اهداف والاى انبيا
فان لم تفعلوا فأذنوا بحرب من اللّه و رسوله . .. لا تَظلِمون و لا تُظلَمون
اعلام جنگ از سوى خدا و رسول به هدف «لا تَظلِمون و لا تُظلَمون» صورت مى گيرد; بنابراين عدالت اقتصادى در جامعه از اهداف خدا و رسول اوست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 4 - 3
3 _ نقش تعيين كننده كتب آسمانى ، در تحقق رسالت و اهداف انبيا
نزّل عليك الكتاب . .. و انزل التّورية و الانجيل. من قبل هدى للنّاس
ص: 135
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 23 - 9
9 _ پيامبران و عدالتخواهانى كه به دست كافران كشته شدند ، خواهان حاكميت كتب آسمانى بودند . *
يُدعون الى كتاب اللّه ليحكم بينهم
بنابراينكه فاعل محذوف «يدعون»، همان كشته شدگان مذكور در آيه قبل باشند; يعنى: يدعوهم المقتولون الى كتاب اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 34 - 3
3 _ پيامبران الهى ، ياوران يكديگر در رسيدن به هدف واحد *
ذريّة بعضها من بعض
مرحوم طبرسى، جمله «بعضها من بعض»، را به يارى كردن به يكديگر، معنا كرده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 79 - 12،15
12 _ رسالت انبيا ، تربيت انسانهايى خدايى
و لكن كونوا ربّانيّن
15 _ پرورش دانشمندان ربانى بر اساس تعاليم كتب آسمانى ، از اهداف انبيا
كونوا ربّانيّن بما كنتم تعلّمون الكتاب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 80 - 2
2 _ اعتقاد به ربوبيّت انبيا و فرشتگان ، ناسازگار با هدف پيامبران
و لا يامركم ان تتخذوا الملئكة و النّبيّن ارباباً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 101 - 8
8 _ هدف و انگيزه از تلاوت آيات الهى ( انزال قرآن ) و ارسال پيامبران ، هدايت انسان ها به صراط مستقيم است .
و انتم تتلى عليكم ايات اللّه و فيكم رسوله و من يعتصم باللّه فقد هُدى الى صراط مس
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 103 - 9
9 _ تأليف قلوب ، اتحاد ميان مردمان و برداشتن دشمنى از ميانشان ، از جمله اهداف انبيا
و اذكروا نعمت اللّه عليكم اذ كنتم اعداءً فالّف بين قلوبكم
ص: 136
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 147 - 12
12 _ خودسازى و پاك شدن از گناهان و پيروزى بر دشمنان دين ، از اهداف انبيا و همگامان با ايشان
ربّنا اغفرلنا ذنوبنا . .. و انصرنا على القوم الكافرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 174 - 6
6 _ تربيت تمامى انسان ها ، هدف از بعثت پيامبر (صلی الله علیه و آله)
يأيها الناس قد جاءكم برهن من ربكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 16 - 6،17
6 _ رسيدن به راه هاى سلامت و امنيت ، از اهداف رسالت پيامبر (صلی الله علیه و آله)
قد جاءكم رسولنا . .. يهدى به اللّه من اتبع رضونه سبل السلم
17 _ هدف نهايى انبيا ، هدايت انسان ها به صراط مستقيم
يهديهم إلى صرط مستقيم
از اينكه به هنگام شمارش اهداف رسالت، هدايت به صراط مستقيم در آخر آمده است، برداشت فوق استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 32 - 24
24 _ ايجاد صلح و امنيت و جلوگيرى از فساد و ريختن خون بى گناهان ، از اهداف رسالت انبيا
من قتل نفساً بغير نفس او فساد فى الارض . .. و لقد جاءتهم رسلنا بالبينت
اشاره به رسالت انبيا با دلايل روشن پس از بيان عقوبت قتل و پاداش حفظ حيات انسانها، بيانگر جايگاه اين تعاليم در رسالت انبياى الهى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 42 - 9
9 _ توجه دادن مردم به خدا و گرايش دادن آنان به تضرع و خضوع به درگاه او، از اهداف رسالت انبياست.
و لقد أرسلنا إلى أمم . .. لعلهم يتضرعون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 35 - 3
3 _ گرايش انسانها به تقوا و درستى كردار، از اهداف رسالت انبيا در ابلاغ پيامهاى خداوند
يقصون عليكم ءايتى فمن اتقى و أصلح
ص: 137
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 74 - 18
18 _ مبارزه با فساد و فسادانگيزى ، از اهداف مهم انبيا
و لاتعثوا فى الأرض مفسدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 52 - 14،15
14_ به وجود آوردن جامعه هاى نيرومند و توانا ، از هدف هاى پيامبران واديان الهى است .
و يزدكم قوّة إلى قوّتكم
15_ آبادانى و برخوردار شدن جامعه هاى بشرى از نعمت ها و موهبت هاى دنيوى ، از اهداف پيامبران و اديان الهى است .
يرسل السماء عليكم مدرارًا و يزدكم قوّة إلى قوّتكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 85 - 9
9_ مبارزه با فساد و فسادانگيزى ، از هدف هاى مهم انبياست .
و لاتعثوا فى الأرض مفسدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 47 - 10،18
10 - نجات مظلومان از يوغ ستم و بردگى و رهايى آنان از سلطه نظام هاى غير توحيدى ، مطلوب خداوند و همسو با اهداف رسولان الهى است .
اذهبا . .. فأرسل معنا بنى إسرءيل
18 - ايجاد صلح و امنيت از اهداف پيامبران الهى است .
والسل_م على من اتبع الهدى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 73 - 2
2 - هدف پيامبران ، نماياندن راه درست زندگى براى بشر است ، نه تحصيل منافع مادى براى خود .
أم تسئلهم خرجًا . .. و إنّك لتدعوهم إلى صرط مستقيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 15 - 11
11 _ تلاش براى سوق دادن انسان ها به بهشت و نجات آنان از ابتلاى به آتش جهنم ، از هدف هاى پيامبران الهى
قل أذلك خير أم جنّة الخلد التى وعد المتّقون
ص: 138
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 22 - 8
8 - مردان الهى ( همچون پيامبران ) در انديشه آزادى ملت هاى مظلوم اند ، نه در فكر رفاه خويش .
و تلك نعمة تمنّها علىّ أن عبّدتّ بنى إسرءيل
از آيه ياد شده به دست مى آيد كه آنچه فكر موسى(ع) را شديداً به خود مشغول مى داشت، گرفتارى بنى اسرائيل بود و اين نگرانى آسايش زندگى وى را در دستگاه فرعون به كلى تحت الشعاع قرار داده بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 152 - 7
7 - اصلاح جوامع بشرى و از ميان بردن فساد ، از اهداف مهم پيامبران است .
و أطيعون . و لاتطيعوا أمر المسرفين . الذين يفسدون فى الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 6 - 8
8 - غفلت زدايى از مردمِ غافل و بيدار كردن آنان ، از اهداف رسالت و فلسفه بعثت رسولان الهى
لتنذر قومًا ما أُنذر ءاباؤهم فهم غ_فلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 19 - 3
3 - اديان آسمانى و پيامبران الهى ، از نظر اهداف و جهت گيرى هاى اعتقادى و رفتارى ، مشترك و همسو هستند .
و الذين ءامنوا باللّه و رسله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 21 - 14
14 - اديان آسمانى و پيامبران الهى ، از نظر اهداف و جهت گيرى هاى اعتقادى و رفتارى ، مشترك و همسو هستند .
أُعدّت للذين ءامنوا باللّه و رسله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 113 - 2
2 _ قرار داده شدن شياطين در برابر انبيا داراى فلسفه و جهت و به منظور تأمين اهدافى معين است.
و كذلك جعلنا . .. و لتصغى إليه أفئدة الذين
جمله «لتصغى إليه» عطف به مقدر است; لذا معنى چنين مى شود: «جعلنا . .. لغايات و لتصغى إليه».
ص: 139
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 63 - 10
10 _ گرايش مردم به تقواپيشگى در پرتو رسالت انبيا ، از اهداف نزول دين و و معارف الهى است .
أن جاءكم ذكر من ربكم على رجل منكم لينذركم و لتتقوا
«لتتقوا» عطف بر «لينذركم» است و در نتيجه نيل مردم به تقوا از اهداف آمدن ذكر و معارف دين مى باشد. و چون بيان اين هدف در پى «لينذركم» ذكر شده است، مى توان گفت نيل انسانها به تقواپيشگى در پرتو امداد و اندرز پيامبران امكان پذير است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 80 - 3
3 _ اعتقاد برخى از اهل كتاب ، به ربوبيّت فرشتگان و انبيا
و لا يامركم ان تتخذوا الملئكة و النّبيّن ارباباً
آيه، ناظر به اعتقاد برخى از اهل كتاب است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 153 - 4
4 _ درخواست معجزه هاى بى مورد ، شيوه اهل كتاب در برابر دعوت پيامبران
يسئلك أهل الكتب . .. فقد سألوا موسى أكبر من ذلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 59 - 6
6 - لزوم زنده نگه داشتن ياد پيامبران و ارج نهادن بر تلاش هاى آنان
و سل_م على عباده الذين اصطفى
ختم سرگذشت پيامبران با درود و سلام بر آن بزرگواران، بيانگر مطلب ياد شده است.
ص: 140
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 90 - 4،13
4 _ ضرورت شناسايى رهنمودهاى انبياى پيشين و اقتداى به آن براى همه مردم
أولئك الذين هدى الله فبهديهم اقتده
13 _ ضرورت تبعيت از روشهاى پيامبران الهى در برخوردها و روش تبليغ دين
فبهديهم اقتده قل لاأسئلكم عليه أجرا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 35 - 4
4 _ ضرورت گوش سپارى به سخنان پيامبران و پرهيز از تكذيب آيات الهى
رسل منكم يقصون عليكم ءايتى فمن اتقى
تقواى مورد نظر در جمله «فمن اتقى»، به قرينه آيه بعد، پرهيز از تكذيب انبيا و آيات الهى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 47 - 2
2 _ مردم هر عصرى ، بايد تابع شريعت رسول الهى همان عصر باشند .
و لكل أمة رسول فإذا جاء رسولهم
از آيه شريفه استفاده مى شود كه: اولا، جوامع گوناگون بين دو «رسول» يك امت را تشكيل مى دهند. ثانياً، هر امتى بايد تابع رسول همان دوره باشد و تبعيتش از رسول دوره پيش، صحيح نيست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 63 - 12
12 - پيام رسولان الهى ، رعايت تقوا و اطاعت از آنها است .
فاتّقوا اللّه و أطيعون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - طلاق - 65 - 8 - 4
4 - لزوم اطاعت و فرمانبرى ، از فرمان هاى پيامبران
عتت عن أمر ربّها و رسله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 141
8 - هود - 11 - 38 - 13
13_ كار ها و دستور هاى پيامبران را هرگز نبايد لغو و بيهوده پنداشت ، هر چند كه براى آن توجيهى نتوان يافت .
و يصنع الفلك و كلما مرّ عليه ملأمن قومه سخروا منه
نقل اين قسمت از داستان حضرت نوح(ع) (ساختن كشتى و در پى داشتن استهزاى كافران) بيانگر نكاتى است از جمله اينكه: نبايد كارهاى پيامبران و فرمانهاى خداوند را، با مقياسهاى بشرى سنجيد و بر آنها خرده گيرى نمود آن گونه كه اشراف قوم نوح، به خاطر نبود دريا در ناحيه زندگانى آنان، كشتى سازى نوح(ع) را امرى بيهوده و لغو پنداشتند و او را مسخره كردند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 34 - 3
3 - اعتقاد اشراف به لزوم برترى پيامبر بر مردم و داشتن جنسيتى غير بشرى
و لئن أطعتم بشرًا مثلكم إنّكم إذًا لخ_سرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 36 - 12
12- گستره همه مناطق زمين _ كه جوامع انسانى در آن جا ها وجود داشته _ شاهد اعزام پيامبران خدا به سوى خود .
و لقد بعثنا فى كلّ أُمّة رسولاً . .. فسيروا فى الأرض فانظروا
«فا» در «فسيروا» تفريع است. دعوت از مردم براى جهانگردى، پس از بيان بعثت انبيا در ميان هر امتى، به اين معناست كه: گستره زمين شاهد وضعيت و عاقبت كسانى است كه انبياى الهى را تكذيب كردند. در نتيجه مى توان آثار آنان را پيدا كرد و مورد مطالعه قرار داد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 9 - 21
21- بيان تاريخ انبيا و سرگذشت اقوامشان ، از روش هاى هدايتى تربيتى قرآن براى نجات مردم از ظلمت ها و بردن آنان به سوى نور
أخرج قومك من الظلم_ت إلى النور . .. ألم يأتكم نبؤا الذين من قبلكم قوم نوح و عاد
ص: 142
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 83 - 5
5 - علوم و تجربه هاى بشرى ، نمى تواند جايگزين تعاليم الهى و تجربه هاى پيامبران شود و انسان را از آنها بى نياز سازد .
فلمّا جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فرحوا بما عندهم من العلم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 21 - 2
2- لزوم يادكرد سرگذشت پيامبران ، براى درس آموزى و پندگيرى
و اذكر أخا عاد
از آخر آيه شريفه (إنّى أخاف عليكم. ..)، استفاده مى شود كه يادكرد در جهت پندگيرى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 38 - 13
13_ كار ها و دستور هاى پيامبران را هرگز نبايد لغو و بيهوده پنداشت ، هر چند كه براى آن توجيهى نتوان يافت .
و يصنع الفلك و كلما مرّ عليه ملأمن قومه سخروا منه
نقل اين قسمت از داستان حضرت نوح(ع) (ساختن كشتى و در پى داشتن استهزاى كافران) بيانگر نكاتى است از جمله اينكه: نبايد كارهاى پيامبران و فرمانهاى خداوند را، با مقياسهاى بشرى سنجيد و بر آنها خرده گيرى نمود آن گونه كه اشراف قوم نوح، به خاطر نبود دريا در ناحيه زندگانى آنان، كشتى سازى نوح(ع) را امرى بيهوده و لغو پنداشتند و او را مسخره كردند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 134 - 4
4 - تعاليم رسولان الهى براى اتمام حجت بر مشركان كافى است ; هر چند كه آنان ، رسالت خويش را با معجزه اثبات نكرده باشند .
و لو أنّا أهلكن_هم . .. لقالوا ربّنا لولا أرسلت إلينا رسولاً فنتّبع ءايتك
خداوند، براى عذاب مشركان پيش از آمدن پيامبران، اعتراض قابل قبول را، در «محروميت از آيات الهى» منحصر كرده است; يعنى، براى پى بردن به بطلان شرك، صرف آمدن رسولان و آوردن تعاليم الهى كافى است، نه اين كه پس آنان از شنيدن آيات
ص: 143
خداوند، منتظر صدور معجزه باشند و بعد از آن تا به بطلان شرك پى ببرند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 72 - 5
5 - انسان ها ، بدون تعاليم پيامبران ، از راه درست هدايت دور شده و با انواع خطر ها و آفت هاى گريزناپذير رو به رو خواهند شد .
و لقد ضلّ قبلهم أكثر الأوّلين . و لقد أرسلنا فيهم منذرين
برداشت ياد شده با توجه به اين نكته است كه انذار و اخطار مردم از سوى منذران الهى، حاكى از اين حقيقت است كه بر سر راه انسان ها، خطرهايى وجود دارد كه به وسيله پيامبران الهى شناخته مى شود. و اگر انسان ها به اين اخطارها توجه نكنند، با آنها رو به رو خواهند شد. گفتنى است معناى لغوى «انذار» (اعلام به امرى خطرناك و شايسته برحذر بودن)، مؤيد همين برداشت است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - ملك - 67 - 10 - 5
5 - لزوم شناخت دين و آشنايى با تعاليم پيامبران ، از راه شنيدن صحيح و انديشه و تعقّل
و قالوا لو كنّا نسمع أو نعقل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 59 - 6
6 - لزوم زنده نگه داشتن ياد پيامبران و ارج نهادن بر تلاش هاى آنان
و سل_م على عباده الذين اصطفى
ختم سرگذشت پيامبران با درود و سلام بر آن بزرگواران، بيانگر مطلب ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 26 - 2
2 - اظهار ايمان به خداى يكتا و دفاع از پيامبران و دين الهى تا مرز شهادت ، در محيط خفقان آور شرك و كفر ، امرى پسنديده و عامل سعادت اخروى ( بهشت ) است .
قال ي_قوم اتّبعوا المرسلين . .. إنّى ءامنت بربّكم فاسمعون . قيل ادخل الجنّة
برداشت ياد شده با توجه به اين نكته است كه داستان مؤمن انطاكيه همانند ديگر داستان هاى ياد شده در قرآن، به منظور الگوگيرى و درس آموزى نقل مى شود.
ص: 144
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 59 - 6
6 - لزوم زنده نگه داشتن ياد پيامبران و ارج نهادن بر تلاش هاى آنان
و سل_م على عباده الذين اصطفى
ختم سرگذشت پيامبران با درود و سلام بر آن بزرگواران، بيانگر مطلب ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 28 - 4
4_ هدف از اعطاى معجزه و دليل هاى روشن به پيامبران ، تدبير امر نبوت و پيشبرد هدف هاى رسالت آنان است . *
إن كنت على بيّنة من ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 63 - 4
4_ هدف از اعطاى معجزه و دليل هاى روشن به پيامبران ، تدبير امر نبوت و پيشبرد هدف هاى رسالت آنان است . *
إن كنت على بيّنة من ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 88 - 4
4_ هدف از اعطاى معجزه و دلايل روشن به پيامبران ، تدبير امر نبوت و پيشبرد هدف هاى رسالت آنان است . *
إن كنت على بيّنة من ربى
برداشت فوق، احتمالى است كه مى توان از اضافه «رب» به ياى متكلم استفاده كرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 90 - 4
4 _ ضرورت شناسايى رهنمودهاى انبياى پيشين و اقتداى به آن براى همه مردم
أولئك الذين هدى الله فبهديهم اقتده
ص: 145
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 65 - 6،7
6 - انسان ها در برابر دعوت پيامبران ، مسؤول بوده و نمى توانند آن را ناديده گرفته و بى تفاوت باشند .
و يوم يناديهم . .. ماذا أجبتم المرسلين
7 - لزوم تحقيق درباره رسالت پيامبران و شناخت تعاليم آنان
و يوم يناديهم . .. ماذا أجبتم المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 11 - 6
6- حاملان رسالت الهى ، براى موفّقيت در انجام رسالت خويش ، بايد به تاريخ انبيا و درس ها و تجربيات آن توجه كامل داشته باشند .
و ما يأتيهم من رسول إلاّ كانوا به يستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 63 - 4
4_ هدف از اعطاى معجزه و دليل هاى روشن به پيامبران ، تدبير امر نبوت و پيشبرد هدف هاى رسالت آنان است . *
إن كنت على بيّنة من ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 134 - 6
6 - هدايت ناپذيرى برخى مردم ، مانع فرستادن رسول الهى به سوى آنان نيست .
أوَلم تأتهم . .. و لو أنّا أهلكن_هم ... لولا أرسلت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - دخان - 44 - 6 - 3
ص: 146
3- فرستادن رسولان ، رحمتى از جانب خداوند بر خلق
إنّا كنّا مرسلين . رحمة من ربّك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 22 - 8
8 - مردان الهى ( همچون پيامبران ) در انديشه آزادى ملت هاى مظلوم اند ، نه در فكر رفاه خويش .
و تلك نعمة تمنّها علىّ أن عبّدتّ بنى إسرءيل
از آيه ياد شده به دست مى آيد كه آنچه فكر موسى(ع) را شديداً به خود مشغول مى داشت، گرفتارى بنى اسرائيل بود و اين نگرانى آسايش زندگى وى را در دستگاه فرعون به كلى تحت الشعاع قرار داده بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 33 - 8
8 _ خداوند با اعطاى علم ، ايمان ، اسم اكبر ، ميراث علم و آثار علم نبوّت به انبيا ، آنان را برگزيده است .
انّ اللّه اصطفى ادم و نوحاً
امام باقر (ع): . .. يا محمّد ... فانّى لم اقطع العلم و الايمان و الاسم الاكبر و ميراث العلم و آثار علم النّبوة ... من بيوتات الانبياء الذين كانوا بينك و بين ابيك آدم و ذلك قول اللّه تبارك و تعالى: «انّ اللّه اصطفى ادم و ... ».
_______________________________
كافى، ج 8، ص 117، ح 92 ; تفسير عياشى، ج 1، ص 168، ح 31.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 143 - 26
26 _ پيامبران الهى پيشتاز در ايمان به حقايق و اقرار به آن
و أنا أول المؤمنين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 158 - 19
19 _ ايمان و اعتقاد پيامبران به خدا و محتواى پيام هاى خويش ، نشانه صداقت آنان در ادعاى نبوت و رسالت است .
رسوله . .. الذى يؤمن باللّه و كلمته
توصيف پيامبر(صلی الله علیه و آله) به اينكه خود به محتواى پيامهاى خويش ايمان داشت، مى تواند به منظور دليلى بر صدق رسالت او ايراد شده باشد.
ص: 147
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 33 - 3،8
3 - پيامبران ، آورندگان دين الهى و تصديق كننده و مؤمن به آن
و الذى جاء بالصدق و صدّق به
8 - ايمان به هدف و پايبندى به آرمان هاى خويش ، از خصوصيات پيامبران است .
و الذى جاء بالصدق و صدّق به
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 4 - 7،8
7 - ايمان به غيب و رسالت انبياى الهى و يقين به آخرت ، زمينه دستيابى به هدايت هاى قرآن است .
هدًى للمتقين . .. الذين يؤمنون بما انزل إليك و ما انزل من قبلك و بالأخرة هم يوقن
8 - ايمان به خدا و رسالت انبيا و يقين به آخرت ، ركن هاى اعتقادى دين
الذين يؤمنون بالغيب . .. و ما انزل من قبلك و بالأخرة هم يوقنون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 62 - 5
5 - ايمان به خدا و قيامت و تصديق رسالت پيامبران ، از اصول مشترك اديان آسمانى است .
إن الذين ءامنوا و الذين هادوا . .. من ءامن باللّه و اليوم الأخر
ايمان به خدا و قيامت از «من آمن . ..» به دست مى آيد و ايمان به رسولان الهى از عنوانهاى مذكور در آيه (مسلمانان، يهوديان و ...) معلوم مى شود; زيرا اين ملتها همه معتقد به رسالت انبيا هستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 91 - 10،26
10 - ملاك يهوديان ، براى ايمان آوردن به پيامبران ، بعثت آنان از ميان بنى اسرائيل است .
قالوا نؤمن بما أنزل علينا
هر چند ايمان به قرآن و كتابهاى آسمانى محور سخن در آيه شريفه است; ولى از آن جا كه نزول كتاب آسمانى مستلزم بعثت پيامبر (صلی الله علیه و آله) نيز هست، دعوت به پذيرش قرآن، دعوت به ايمان به پيامبر(صلی الله علیه و آله) نيز مى باشد و سخن يهود - كه فقط به كتاب خود ايمان مى آوريم - مستلزم اين معنا نيز هست كه: فقط به پيامبران خود ايمان مى آوريم.
26 - ايمان به پيامبران پس از موسى ( ع ) و ضرورت پيروى از آنان ، از تعاليم تورات است .
فلم تقتلون أنبياء اللّه من قبل إن كنتم مؤمنين
متعلق «مؤمنين» بقرينه «نؤمن بما أنزل علينا» مى تواند ايمان به تورات باشد. جمله «فلم تقتلون ...» بيانگر جواب شرط (إن
ص: 148
كنتم) است; يعنى، اگر مدعى ايمان به تورات هستيد چرا پيامبران خدا را كشتيد؟ اين معنا اقتضا مى كند كه: تورات حاوى بشارت به آمدن پيامبرانى پس از موسى(ع) و لزوم پيروى از آنان باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 93 - 20
20 - ادعاى ايمان به كتاب هاى آسمانى و پيامبران الهى ، ناسازگار با گرايش به اعمال نارواست .
بئسما يأمركم به إيمنكم إن كنتم مؤمنين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 136 - 8،9،10،16،17
8 - مسلمانان ، بايد به همه پيامبران ايمان داشته و از تبعيض در ايمان گريزان باشند .
لانفرق بين أحد منهم
چون بحث آيه شريفه درباره ايمان است، مقصود از «لاتفرق بين أحد منهم; ميان پيامبران فرق نمى گذاريم» فرق نگذاشتن در ايمان به ايشان است نه جهات ديگر.
9 - ايمان داشتن به برخى از پيامبران و كافر شدن به برخى ديگر ، مايه هدايت نبوده و ناروا مى باشد .
قالوا كونوا هوداً أو نصرى تهتدوا . .. لانفرق بين أحد منهم
10 - مسلمانان ، بايد به يهود و نصارا ابلاغ كنند كه به قرآن و همه پيامبران و احكام و معارف نازل شده بر آنان و به تمامى كتاب هاى آسمانى ، ايمان دارند .
قولوا ءامنا باللّه و ما أنزل إلينا و ما أنزل إلى إبرهيم . .. و ما أوتى النبيّون
برداشت فوق از كلمه «قولوا» (بگوييد) استفاده مى شود. آيه قبل گوياى اين است كه «مقول له» (كسى كه بايد به او ابلاغ شود) يهود و نصاراست.
16 - تسليم بودن در برابر خدا ، مستلزم ايمان به همه پيامبران و كتاب هاى آسمانى است .
ءامنا باللّه و ما أنزل إلينا . .. و نحن له مسلمون
جمله «و نحن له مسلمون» مى تواند به منزله دليل و علت براى حقايق بيان شده در آيه مورد بحث باشد.
17 - ايمان به خدا ، پيامبران ، و كتاب هاى آسمانى و تسليم بودن در برابر خدا ، از اركان دين اسلام است .
قولوا ءامنا باللّه . .. و نحن له مسلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 138 - 1
1 - ايمان داشتن به قرآن و پيامبران و معارف نازل شده بر آنان ، صبغه اى است كه خداوند اهل ايمان را با آن تطهير و تزيين كرده است .
قولوا ءامنا باللّه . .. صبغة اللّه
«صبغة» مصدر نوعى و به معناى رنگ آميزى كردن است و در آيه شريفه مفعول مطلق براى فعل محذوف (صبغنا) مى باشد. آوردن مصدر نوعى، اشاره به رسم يهود و نصارا دارد كه به منظور تطهير فرزندانشان آنان رابا آبى مخصوص به نام «معموديه» شستشو مى دادند. مراد از «صبغة اللّه» - به قرينه آيات قبل - ايمان به خدا و ... است. بنابراين جمله «صبغة اللّه» چنين معنا
ص: 149
مى شود: خداوند، ما را با ايمان به خود و ... رنگ آميزى (تطهير) كرده است نه مانند رنگ آميزى يهود و نصارا.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 177 - 5،7،17
5 - ايمان به خدا ، قيامت ، فرشتگان ، كتاب هاى آسمانى و پيامبران و پرداخت مال ( انفاق ) براى رفع نياز مستمندان و آزادى بردگان از مسائل اساسى دين است .
ليس البر أن تولوا وجوهكم . .. و لكن البر من ءامن باللّه ... و ءاتى المال على حبه
7 - ضرورت ايمان به خدا ، قيامت ، فرشتگان ، كتاب هاى آسمانى و تمامى پيامبران
و لكن البر من ءامن باللّه و اليوم الأخر و الملئكة و الكتب و النبيين
17 - ايمان به خدا ، قيامت ، فرشتگان ، كتاب هاى آسمانى و پيامبران مشخصه نيكان
و لكن البر من ءامن باللّه . .. و النبيين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 285 - 7،9،11،12
7 _ ايمان پيامبر (صلی الله علیه و آله) و مؤمنان ، به خدا ، ملائكه ، كتب آسمانى و پيامبران الهى
امن الرّسول . .. و المؤمنون كلّ امن باللّه و ملئكته و كتبه و رسله
كلمه «كلّ» علاوه بر مؤمنان، شامل پيامبر (صلی الله علیه و آله) نيز مى شود. يعنى پيامبر (صلی الله علیه و آله) و مؤمنان، همگى ايمان به خدا و ... دارند.
9 _ ايمان پيامبر (صلی الله علیه و آله) و مؤمنان ، به فرد فرد انبيا و انكار نكردن هيچ يك از آنان
لا نفرّق بين احد من رسله
11 _ لزوم ايمان به فرد فرد انبيا و كتب آسمانى
كلّ امن . .. و كتبه و رسله لا نفرّق بين احد من رسله
12 _ ايمان پيامبر (صلی الله علیه و آله) به همه انبياى گذشته و كتب آسمانى
كلّ امن . .. لا نفرّق بين احد من رسله
بنابراينكه كلمه «كل» علاوه بر اينكه شامل همه مؤمنان است، شامل پيامبر (صلی الله علیه و آله) نيز باشد. در نتيجه جمله «لا نفرّق ... » مقول قول پيامبر (صلی الله علیه و آله) نيز هست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 81 - 12،16،18،19،22،25
12 - تصديق كتب آسمانى و انبياى گذشته ، شرطى براى صحت ادعاى پيامبرى
ثم جاءكم رسول مصدق لما معكم
16 _ اعتراف انبيا و امت هاى گذشته نسبت به ميثاق الهى درباره ايمان و يارى كردن رسولان بعدى
قال ءاقررتم و اخذتم على ذلكم اصرى قالوا اقررنا
«ءاقررتم»، گرفتن اقرار از انبياست و «اخذتم»، گرفتن ميثاق از امّتهاست توسط پيامبران و «اقررنا»، اقرار همه انبيا و همه امّتهاست.
18 _ عظمت و بزرگى پيمان الهى ، در مورد ايمان آوردن به انبيا و يارى كردن آنان
ص: 150
و اذ اخذ اللّه . .. قال فاشهدوا
گرفتن پيمان و سپس دستور به تحمل و اداى شهادت بر آن، گواه عظمت آن است.
19 _ خداوند و انبيا ، گواهان بر ميثاق الهى در مورد ايمان آوردن به انبيا و يارى كردن آنان
و انا معكم من الشاهدين
22 _ پيامبران موظّفند مردم را در جريان ميثاق اكيد الهى از آنان ، در مورد ايمان به انبيا و نصرت آنان ، بگذارند .
و اخذتم على ذلكم اصرى . .. فاشهدوا و انا معكم من الشّاهدين
بنابراينكه «فاشهدوا»، يعنى شهادت دهيد در برابر امّتهاى خود.
25 _ پيمان الهى از امّت هاى انبياى گذشته به تصديق پيامبرشان و عمل به تعاليم آنان
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن
امام صادق (ع): تقديره و اذ اخذ اللّه ميثاق امم النّبيّن بتصديق كل امّة نبيّها و العمل بما جاءهم به.
_______________________________
تفسير تبيان، ج 2، ص 514 ; مجمع البيان، ج 2، ص 784.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 83 - 2
2 _ عمل نمودن به ميثاق الهى ( ايمان به پيامبران و يارى كردن آنان ) ، دين خداوند است .
و اذ اخذ اللّه ميثاق . .. افغير دين اللّه يبغون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 84 - 1،4،5،7،11،12
1 _ فرمان الهى به پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) ، مبنى بر اظهار ايمان خود و امّتش به خداوند و به آنچه بر او و انبياى پيشين نازل شده است .
قل امنا باللّه و ما اُنزل علينا . .. و ما اوتى موسى و عيسى و النّبيّون
4 _ لزوم توأم بودن ايمان به خدا و ايمان به همه انبياى الهى و كتب آسمانى
قل امنا باللّه . .. و النّبيّون من ربّهم
5 _ ايمان به همه پيامبران و كتب آسمانى ، عمل به ميثاق الهى است .
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن . .. قل امنا باللّه و ما انزل ... و النّبيّون من ر
7 _ ايمان به خدا و كليه انبيا و كتب آسمانى ، از اركان مهمّ اعتقادى
قل امنا باللّه . .. و النّبيّون من ربّهم
«قل امنا»، عهده دار تبيين «دين» در آيه سابق است. بنابراين اركان مهم دين، مطالبى است كه در اين آيه مطرح شده است.
11 _ لزوم پرهيز از تبعيض ميان پيامبران در ايمان آوردن به آنان
لا نفرّق بين احد منهم
به قرينه «امنا» در صدر آيه، عدم تبعيض، تنها در مورد ايمان به آنان است. نه در جهات ديگر.
12 _ دعوت پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) از پيروان اديان الهى به وحدت عقيدتى و فرق نگذاشتن ميان انبياى الهى در جهت ايمان به آنان
لا نفرّق بين احد منهم
ص: 151
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 164 - 2،3
2 _ بهره جستن از نعمت بزرگ بعثت انبيا ، در گرو ايمان به آنهاست .
لقد منّ اللّه على المؤمنين اذ بعث فيهم رسولا
بعثت رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) نعمتى بزرگ براى همه انسانهاست ; بنابراين ذكر خصوص مؤمنان بدان جهت است كه بهره گيرى از آن نعمت بزرگ، مشروط به ايمان به اوست.
3 _ رسيدن به مقام رضاى الهى ، رهايى از دوزخ و نيل به درجات عالى ، در پرتو بعثت پيامبر (صلی الله علیه و آله) و ايمان به اوست .
افمن اتّبع رضوان اللّه . .. هم درجات عند اللّه ... لقد منّ اللّه على المؤمنين اذ
با توجّه به آيه قبل كه سخن از نيل به درجات و رضاى الهى بود، گويا در اين آيه راه وصول به آن را بيان مى كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 179 - 21،22،23
21 _ لزوم ايمان به خداوند و تمامى رسولان او
فامنوا باللّه و رسله
22 _ ايمان به خداوند و پيامبران ، موجب قرار گرفتن آدمى در زمره پاكان
حتّى يميز الخبيث من الطّيّب . .. فامنوا باللّه و رسله
بنابر اينكه جمله «فامنوا . .. »، متفرع بر جمله «حتّى يميز ... » باشد ; يعنى حال كه سنّت الهى بر جداسازى ناپاكان از پاكان امّت است، براى اينكه در زمره پاكان قرار گيريد، راهى جز ايمان واقعى به خدا و رسول نيست.
23 _ آگاهى پيامبران به غيب و نهان ( پاكى ها ، پليدى ها ، مصالح و مفاسد واقعى انسان ها ) ، دليل لزوم ايمان به آنان
و ما كان اللّه ليطلعكم على الغيب و لكنّ اللّه يجتبى من رسله من يشاء فامنوا باللّ
برداشت فوق بر اين مبناست كه جمله «فامنوا . .. »، متفرع بر جمله «و لكنّ اللّه يجتبى من رسله» باشد. يعنى چون پيامبران آگاه به غيب هستند، لازم است به آنان ايمان آوريد; چرا كه تنها آنان دانا به حقايق امور هستند و راه سعادت و شقاوت را مى شناسند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 183 - 1،3
1 _ ارائه قربانى و سوخته شدن آن به آتشى از غيب ، عهدى الهى در پندار يهود ، براى ايمان به رسولان
الّذين قالوا انّ اللّه عهد الينا الّا نؤمن لرسول حتّى ياتينا بقربان تاكله النّار
3 _ اعتقاد و اعتراف يهود به پايان نيافتن پيامبرى و رسالت ، پس از بعثت حضرت موسى ( ع )
الّا نؤمن لرسول حتّى ياتينا بقربان
اگر يهود، مدعى خاتميّت نبوت حضرت موسى(ع) بودند، بايد به پيامبر (صلی الله علیه و آله) مى گفتند از ما تعهّد گرفته شده كه به هيچ مدعى رسالتى ايمان نياوريم، نه اينكه علامت پيامبر راستين را بيان كنند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 152
3 - آل عمران - 3 - 194 - 9
9 _ خردمندان ، مؤمن به خداوند ، رسالت تمامى انبيا و برپايى قيامت
ربّنا و اتنا ما وعدتنا على رسلك و لا تخزنا يوم القيمة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 136 - 7،9
7 _ ضرورت ايمان به فرشتگان ، پيامبران الهى و روز قيامت
و من يكفر باللّه و ملئكته و كتبه و رسله و اليوم الأخر
9 _ اعتقاد به خدا ، پيامبران ، روز قيامت ، فرشتگان و كتب آسمانى ، اركان هدايت و شرط تحقق ايمان
يأيها الذين ءامنوا ءامنوا باللّه و رسوله . .. فقد ضل ضللا بعيداً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 150 - 3
3 _ اعتقاد به خدا و همه انبيا و رسالت آنان ، شرط تحقق ايمان
إنّ الذين يكفرون باللّه و رسله و يريدون أن يفرقوا . .. أولئك هم الكفرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 151 - 2،8
2 _ انكار برخى از رسولان و ايمان به برخى ديگر ، كفرى قطعى و ريشه دار است .
يقولون نؤمن ببعض و نكفر ببعض . .. أولئك هم الكفرون حقّاً
كلمه «حقاً» در آيه، مقابل باطل نيست، بلكه به معناى عمق كفر و تحقق حتمى آن است.
8 _ انكار برخى از رسولان الهى و ايمان به برخى ديگر ، ناشى از غرور و خود محورى است .
و أعتدنا للكفرين عذاباً مهيناً
چون عذابهاى الهى متناسب با گناه آدمى است (جزاءاً وفاقاً)، بنابراين گرفتار شدن منكران رسالت به عذاب خوار كننده، حاكى از اين است كه آنان برخوردار از روحيه تكبر و خودخواهى بوده اند و همين امر باعث كفرشان شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 152 - 2،3،4،5،7
2 _ ايمان به همه پيامبران و از بين بردن زمينه اختلافات مذهبى ، مورد دعوت و تأكيد خداست .
و الذين ءامنوا باللّه و رسله و لم يفرقوا بين أحد منهم
3 _ وجود ملازمه بين ايمان به خدا و اعتقاد به تمامى پيامبران
و الذين ءامنوا باللّه و رسله و لم يفرقوا بين أحد منهم
4 _ كسانى كه به تمامى پيامبران الهى ايمان دارند ، از مقام و كرامتى والا ، برخوردارند .
و الذين ءامنوا باللّه و رسله و لم يفرقوا بين أحد منهم أولئك
اشاره به مؤمنان با كلمه «أولئك»، حكايت از مقام رفيع آنان دارد.
ص: 153
5 _ ايمان دارندگان به خدا و تمامى انبيا ، مورد وعده الهى به برخوردارى از پاداش هاى فراوان
و الذين ءامنوا باللّه و رسله . .. أولئك سوف يؤتيهم أجورهم
7 _ اعتقاد به خدا و تمامى پيامبران ، موجب جلب غفران و رحمت الهى است .
و الذين ءامنوا باللّه و رسله . .. و كان اللّه غفوراً رحيماً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 163 - 8
8 _ ايمان به ديگر پيامبران الهى ، مستلزم ايمان به پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) است .
إنّا أوحينا إليك كما أوحينا إلى نوح و النبين
خداوند با ذكر اين نكته كه از نظر وحى بين پيامبر اسلام و ديگر پيامبران فرقى نيست، به آنانكه مدعى ايمان به پيامبرانند گوشزد مى كند كه اگر به نبوت آنها ايمان داريد به پيامبر اسلام نيز ايمان آوريد و اگر او را انكار مى كنيد در حقيقت پيامبران ديگر را نيز انكار كرده ايد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 171 - 21،22،25
21 _ اهل كتاب ، مأمور به ايمان به خدا و پيامبران و پرهيز از سه گانه پرستى ( تثليث )
ياهل الكتب . .. فامنوا باللّه و رسله و لاتقولوا ثلثة
22 _ لزوم ايمان به تمامى پيامبران
فامنوا باللّه و رسله
25 _ ناسازگارى ايمان به پيامبران با عقيده تثليث
ياهل الكتب . .. فامنوا باللّه و رسله و لاتقولوا ثلثة
جمله «و لاتقولوا ثلثة» به منزله بيان و توضيحى است براى جمله «ءامنوا باللّه و رسله».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 5 - 19
19 _ اعتقاد به خدا و رسالت انبيا ، ملاك حليت غذاى اهل كتاب و حليت ازدواج با زنان آنان
احل لكم الطيبت و طعام الذين اوتوا الكتب . .. و المحصنت من الذين اوتوا الكتب
مراد از «الذين اتوا الكتب»، يهود و نصارا هستند، ولى از آنان به «اوتوا الكتاب» تعبير شده تا به علت حكم اشاره داشته باشد. و مشخصه اهل كتاب در بين ساير كافران، اعتقاد به خدا و رسالت پيامبران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 12 - 7،8،10،12،13،20،21،33
7 _ نماز ، زكات ، ايمان به همه انبيا و حمايت از آنان و انفاق ، از تكاليف بنى اسرائيل
لئن اقمتم الصلوة و ءاتيتم الزكوة . .. و عزرتموهم و اقرضتم اللّه
8 _ پيمان الهى از بنى اسرائيل بر اقامه نماز ، پرداخت زكات ، ايمان به پيامبران و انفاق در راه خدا
ص: 154
و لقد اخذ اللّه ميثق بنى اسرءيل . .. و اقرضتم اللّه قرضاً حسناً
به نظر مى رسد از جمله موارد ميثاق و پيمان الهى با بنى اسرائيل، مسائلى است كه جمله «لئن اقمتم . ..» آن را بيان مى كند.
10 _ نصرت و يارى خدا به بنى اسرائيل ، مشروط به اقامه نماز ، پرداخت زكات ، ايمان به پيامبران و انفاق در راه خدا
انى معكم لئن اقمتم الصلوة . .. و اقرضتم اللّه قرضاً حسناً
در برداشت فوق جمله «انى معكم» به منزله جواب شرط و قسم در «لئن اقمتم» گرفته شده است. يعنى در واقع، جمله «لئن اقمتم»، داراى دو جزء است: يكى «انى معكم» و ديگرى «لاكفرن ...».
12 _ لزوم ايمان و احترام به رسولان الهى و جنگ و مبارزه در راه يارى آنان
ءامنتم برسلى و عزرتموهم
«عزّر» از ماده «عَزر» به معناى يارى كردن كسى و جنگيدن براى اوست. (لسان العرب).
13 _ ايمان به پيامبرانى كه بعد از موسى ( ع ) مبعوث خواهند شد ، از مواد پيمان نامه خداوند با بنى اسرائيل
لئن اقمتم الصلوة و ءاتيتم الزكوة و ءامنتم برسلى
تأخير ذكرى ايمان به پيامبران و يارى آنان از الزام به اقامه نماز و زكات، بيانگر اين معناست كه مراد از رسل، پيامبرانى هستند كه پس از موسى(ع) مبعوث مى شوند. زيرا در واقع، ايمان به آنها و يارى ايشان پس از اين است كه وجوب نماز و زكات به وسيله موسى(ع) به آنها ابلاغ شده است.
20 _ اقامه نماز ، پرداخت زكات ، ايمان به پيامبران و يارى آنان و انفاق در راه خدا ، موجب تكفير ( ناديده گرفتن ) قطعى گناهان و دخول حتمى در بهشت
لئن اقمتم . .. لاكفرن عنكم سياتكم و لادخلنكم جنت
21 _ تكفير ( ناديده گرفتن ) گناهان بنى اسرائيل و دخول آنان به بهشت در گرو اقامه نماز ، پرداخت زكات ، ايمان به پيامبران و يارى آنان و انفاق در راه خدا
لئن اقمتم الصلوة . .. و لادخلنكم جنت
33 _ اقامه نماز ، پرداخت زكات ، ايمان به پيامبران و نصرت آنان ، انفاق در راه خدا و وفادارى به پيمان هاى او ، راه ميانه است .
لئن اقمتم الصلوة . .. سواء السبيل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 69 - 4
4 _ ايمان به خدا و قيامت و رسالت انبيا ، از اصول مشترك اديان آسمانى
إنّ الذين ءامنوا و الذين هادوا و الصبئون . .. من ءامن باللّه و اليوم الاخر
ايمان به رسولان الهى، از عناوين مذكور در آيه (الذين ءامنوا . .. النصرى) استفاده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 70 - 1،5
1 _ تصديق رسولان الهى و پيروى از آنان ، ميثاق خداوند از بنى اسرائيل
لقد اخذنا ميثق بنى اسرءيل و ارسلنا اليهم رسلا
جمله «و ارسلنا اليهم رسلا» مى رساند كه مورد ميثاق تصديق رسولان الهى است.
5 _ انطباق و عدم انطباق رسالت انبيا با تمايلات نفسانى ، عامل تصديق و تكذيب پيامبران از سوى بنى اسرائيل
ص: 155
كلما جاءهم رسول بما لاتهوى انفسهم فريقاً كذبوا و فريقاً يقتلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 111 - 3
3 _ ايمان به فرستادگان و رسولان الهى ، در گرو ايمان به خداوند
ان ءامنوا بى و برسولى
تقديم «ءامنوا بى» و نيز به كارگيرى عنوان «رسولى» براى عيسى حاكى از آن است كه ايمان به خداوند زيربناى ايمان به رسالت رسولان مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 113 - 9
9 _ معجزات پيامبران ، مايه اطمينان و يقين بر حقانيت رسالت آنان
ان ينزل علينا مائدة . . و تطمئن قلوبنا و نعلم ان قد صدقتنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 48 - 7
7 _ ايمان به انبيا، همراه با شايسته ساختن عمل، زمينه سلامت، تعادل و بهداشت روانى
فمن ءامن و أصلح فلا خوف عليهم و لا هم يحزنون
اندوه و ترس از ويژگيهاى افرادى است كه از سلامت و بهداشت روانى برخوردار نيستند. چون خداوند زمينه دور ماندن از اندوه را در اين آيات بيان فرموده است، مطلب فوق را مى توان برداشت كرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 6 - 2
2 _ پذيرش و عدم پذيرش رسالتهاى انبيا و نيز عمل به احكام دين، محور بازجويى خداوند از امتهاست.
فلنسئلن الذين أرسل إليهم
توصيف مردم با عنوان «أرسل إليهم» دلالت بر اين دارد كه بازجويى از امتها درباره چگونگى برخورد با رسالتهاى الهى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 64 - 14
14 _ تصديق پيامبران و رسالت هاى آنان ، نشانه بصيرت و انديشه صحيح است .
كذبوا بايتنا إنهم كانوا قوماً عمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 96 - 9
9 _ ايمان به خدا و رسالت انبيا و رعايت تقوا ، اظهار تذلل به پيشگاه خداوند و خشوع در برابر اوست .
ص: 156
لعلهم يضرعون . .. و لو أن أهل القرى ءامنوا و اتقوا
در آيه 94 بيان شد كه خداوند به منظور خضوع و خشوع مردم در برابر او، آنان را به سختيها گرفتار مى سازد و در اين آيه بيان مى دارد كه اگر همان جوامع ايمان مى آرودند و تقواپيشه بودند، نه تنها به سختيها گرفتار نمى شدند، بلكه بركتهاى آسمان و زمين آنان را فرامى گرفت. با توجه به اين دو معنا معلوم مى شود ايمان و تقوا مصداق بارز تضرع و خشوع در برابر خداوند است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 102 - 2،3
2 _ برخى از امت هاى گذشته با مشاهده معجزات پيامبران ايمان آوردند و به عهد خويش ( تصديق پيامبران در صورت ارائه معجزه ) وفا كردند .
و ما وجدنا لأكثرهم من عهد
3 _ امت هاى گذشته با پيامبران خويش عهد بستند كه با مشاهده معجزه ، آنان را تصديق كرده و به حقايق و معارف الهى ايمان آورند .
و ما وجدنا لأكثرهم من عهد
با توجه به آنچه درباره مضاف إليه كلمه «قبل» در آيه پيشين گذشت، مى توان گفت مراد از «عهد» وعده ايمان و تصديق بوده است. يعنى امتها تعهد مى كردند كه با ديدن معجزه ايمان خواهند آورد، ولى اكثر آنان به عهد خويش وفا نكردند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 28 - 10
10_ ايمان به پيامبران و باور به معارف الهى ، غير قابل اجبار و اكراه
أنلزمكموها و أنتم لها ك_رهون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 29 - 20
20_ يكتاپرستى و ايمان به پيامبران ، ملاك ارزش و نشانه علم و آگاهى است .
و ما أنا بطارد الذين ءامنوا . .. و ل_كنى أريكم قومًا تجهلون
برداشت فوق ، مبتنى بر اين احتمال است كه «تجهلون» به منزله فعل لازم باشد و مفعولى براى آن در نظر گرفته نشود. براين اساس «أراكم ...»; يعنى ، مى دانم كه شما كفرپيشگان ، مردمى نادان و ناآگاه هستيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 42 - 6
6 _ دست شستن از گرايش هاى شرك آلود و روى كردن به تعاليم پيامبران ( همچون يگانه پرستى ) و عقيده به قيامت ، در ديدگاه اهل شرك ، گمراهى و انحراف است .
إن كاد ليضلّنا عن ءالهتنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 157
16 - شورى - 42 - 15 - 15
15 - ايمان به پيامبران پيشين و كتاب هاى آسمانى آنان ، بخشى از باور هاى دين اسلام
و قل ءامنت بما أنزل اللّه من كت_ب
از اين كه پيامبر(صلی الله علیه و آله) مأمور بود به كتاب هاى آسمانى پيشين ايمان آورد و با توجه به اسوه بودن آن حضرت، مطلب بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 19 - 1،5
1 - اسلام ، بر پايه ايمان به خدا و ايمان به همه پيامبران استوار است .
و الذين ءامنوا باللّه و رسله
جمع آمدن «رسل»، بيانگر آن است كه در اسلام، فرق گذاشتن ميان پيامبران به اين صورت پذيرفته نيست كه به برخى از آنان ايمان داشته باشيم و به گروهى ديگر ايمان نداشته باشيم. مسلمان واقعى كسى است كه به همه پيامبران الهى، ايمان داشته باشد و همه آن بزرگواران مورد قبول و احترام او باشند.
5 - تنها ايمان به خدا و همه پيامبران الهى _ نه به برخى از آنان _ ايمانى راستين است .
و الذين ءامنوا باللّه و رسله أُول_ئك هم الصدّيقون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 21 - 11،12
11 - بهشت ، براى كسانى آماده شده است كه به خداوند و پيامبران او ايمان دارند .
أُعدّت للذين ءامنوا باللّه و رسله
12 - اسلام ، بر پايه ايمان به خداوند و همه پيامبران استوار است .
للذين ءامنوا . .. و رسله
جمع آمدن «رسل»، بيانگر اين است كه، فرق گذاشتن ميان پيامبران پذيرفته نيست و انسان مسلمان، بايد به همه پيامبران الهى ايمان داشته باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 4 - 3
3 - لزوم ايمان به همه معارف و احكام نازل شده بر پيامبر (صلی الله علیه و آله) و انبياى پيشين
و الذين يؤمنون بما انزل إليك و ما انزل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 136 - 6
ص: 158
6 - ضرورت ايمان به كتاب هاى آسمانى همه پيامبران و احكام و معارف نازل شده بر آنان
ءامنا باللّه . .. و ما أوتى النبيّون من ربهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 138 - 1
1 - ايمان داشتن به قرآن و پيامبران و معارف نازل شده بر آنان ، صبغه اى است كه خداوند اهل ايمان را با آن تطهير و تزيين كرده است .
قولوا ءامنا باللّه . .. صبغة اللّه
«صبغة» مصدر نوعى و به معناى رنگ آميزى كردن است و در آيه شريفه مفعول مطلق براى فعل محذوف (صبغنا) مى باشد. آوردن مصدر نوعى، اشاره به رسم يهود و نصارا دارد كه به منظور تطهير فرزندانشان آنان رابا آبى مخصوص به نام «معموديه» شستشو مى دادند. مراد از «صبغة اللّه» - به قرينه آيات قبل - ايمان به خدا و ... است. بنابراين جمله «صبغة اللّه» چنين معنا مى شود: خداوند، ما را با ايمان به خود و ... رنگ آميزى (تطهير) كرده است نه مانند رنگ آميزى يهود و نصارا.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 63 - 12
12 _ پذيرش معارف دين و باور به اندرز هاى پيامبران ، زمينه ساز گرايش به تقوا و پرهيزگارى است .
لينذركم و لتتقوا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 8 - 4
4 _ داشتن ثروتى بى نياز كننده از هرگونه داد و ستد با مردم ، و تأمين شدن نياز هاى مادى از سوى خداوند و يا داشتن بوستانى پر ثمر ، نشانه درستى ادعا پيامبرى در ديدگاه كافران
أو يلقى إليه كنز أو تكون له جنّة يأكل منها
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 87 - 1
1 _ خداوند برخى از پدران و فرزندان و برادران انبياى گذشته را (ابراهيم، اسحاق، يعقوب(ع) و . .. ) برگزيد و به صراط مستقيم هدايت كرد.
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم و اجتبينهم و هدينهم إلى صرط مستقيم
ص: 159
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 86 - 3،4،5،6
3 _ ابراهيم، اسحاق، يعقوب، نوح، داوود، سليمان، ايوب، يوسف، موسى و هارون(ع) پيامبرانى بودند كه بر همه مردم عصر خويش برترى يافته بودند.
و وهبنا له إسحق و يعقوب . .. و كلا فضلنا على العلمين
برترى يافتن هر يك از پيامبران بر همه مردم _ كه در اولين نظر از كلمه «العالمين» به ذهن مى آيد _ مستلزم برترى يافتن هر يك از پيامبران بر ديگرى است. لذا نمى توان عموم «العالمين» را حقيقى دانست، بلكه داراى عموم عرفى بوده و ناظر به همه جوامع عصر خود آنهاست.
4 _ زكريا، يحيى، عيسى، الياس، اسماعيل، اليسع، يونس و لوط(ع)، پيامبرانى برترى يافته بر همه مردم عصر خويش
و زكريا و يحيى . .. و كلا فضلنا على العلمين
5 _ همه انبيا داراى برترى و فضيلت بر تمام جهانيان مى باشند.
و كلا فضلنا على العلمين
6 _ فضيلت و برترى پيامبران بر همه جهانيان، موهبتى الهى به آنان است.
و كلا فضلنا على العلمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 98 - 5
5 - برترى رسولان الهى بر فرشتگان حتى بر جبرئيل و ميكائيل *
من كان عدواً للّه و ملئكته و رسله و جبريل و ميكل
چنانچه گذشت ذكر بخصوص جبرئيل و ميكائيل از ميان ساير فرشتگان حكايت از برترى اين دو فرشته دارد و تقديم ذكرى «رسله» بر «جبريل و ميكال» اشاره به به برترى بر جبرئيل و ميكائيل دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 98 - 5
5 - برترى رسولان الهى بر فرشتگان حتى بر جبرئيل و ميكائيل *
ص: 160
من كان عدواً للّه و ملئكته و رسله و جبريل و ميكل
چنانچه گذشت ذكر بخصوص جبرئيل و ميكائيل از ميان ساير فرشتگان حكايت از برترى اين دو فرشته دارد و تقديم ذكرى «رسله» بر «جبريل و ميكال» اشاره به به برترى بر جبرئيل و ميكائيل دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 94 - 5
5- پيش داورى هاى مبتنى بر ملاك هاى غلط ، مانع برخورد صحيح با تعاليم انبياست .
و ما منع الناس . .. إذ جاءهم الهدى إلاّ أن قالوا أبعث الله بشرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 33 - 5،8
5 _ انبيا ، انسانهايى ممتاز و برتر از همگان حتى فرشتگان و . . . .
انّ اللّه اصطفى . .. على العالمين
8 _ خداوند با اعطاى علم ، ايمان ، اسم اكبر ، ميراث علم و آثار علم نبوّت به انبيا ، آنان را برگزيده است .
انّ اللّه اصطفى ادم و نوحاً
امام باقر (ع): . .. يا محمّد ... فانّى لم اقطع العلم و الايمان و الاسم الاكبر و ميراث العلم و آثار علم النّبوة ... من بيوتات الانبياء الذين كانوا بينك و بين ابيك آدم و ذلك قول اللّه تبارك و تعالى: «انّ اللّه اصطفى ادم و ... ».
_______________________________
كافى، ج 8، ص 117، ح 92 ; تفسير عياشى، ج 1، ص 168، ح 31.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 179 - 16
16 _ خداوند برخى رسولان را براى آگاه ساختنشان از غيب ، برمى گزيند .
و ما كان اللّه ليطلعكم على الغيب و لكنّ اللّه يجتبى من رسله من يشاء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 87 - 4
4 _ پيامبران، برگزيدگان خداوند و رهيافتگان به صراط مستقيم هستند.
و اجتبينهم و هدينهم إلى صرط مستقيم
ص: 161
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 35 - 1
1 _ انبيا و فرستادگان الهى به سوى بشر، برگزيده از ميان خود آنان
يبنى ءادم إما يأتينكم رسل منكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 62 - 4
4_ خداوند ، پيامبران را از ميان انسانهايى كه خوش نام و به نيكى معروفند ، انتخاب مى كند .
قد كنت فينا مرجوًّا قبل ه_ذا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 87 - 16
16_ خداوند ، پيامبران را از ميان انسانهايى كه به نيكى معروفند ، انتخاب مى كند .
إنك لأنت الحليم الرشيد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 38 - 2
2_ رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) و ساير پيامبران ، از ناحيه خداوند به رسالت برانگيخته شدند .
و لقد أرسلنا رسلاً من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 11 - 5
5- انبياى الهى ، برگزيدگى خويش را از سوى خداوند به مقام پيامبرى ، نعمتى بزرگ از سوى او بر خود مى دانستند .
و ل_كنّ الله يمنّ على من يشاء من عباده
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 2 - 8،9
8- گزينش پيامبران براى دريافت وحى به مشيت الهى است .
ينزّل المل_ئكة بالروح من أمره على من يشاء من عباده
9- پيامبران ، بندگان منتخب الهى اند .
من يشاء من عباده أن أنذروا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 13 - 3
3 - پيامبران ، برگزيدگان خداوند هستند .
ص: 162
و أنا اخترتك فاستمع لما يوحى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 75 - 1
1 - پيامبران ، انسان هايى برگزيده از جانب خداوند
اللّه يصطفى . .. و من الناس
«إصطفأ» (مصدر «يصطفى») به معناى انتخاب كردن و برگزيدن و «ملائكة» (جمع «ملك» يا «ملئك») به معناى فرشتگان است. مقصود اين كه خداوند براى هدايت و راهنمايى انسان ها، از ميان آنان و فرشتگان افرادى را انتخاب مى كند تا فرشتگان، وحى را از خدا دريافت كنند و به پيامبران برسانند و پيامبران نيز آن را از فرشتگان بگيرند و به مردم ابلاغ كنند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 59 - 7
7 - پيامبران ، بندگان خدا و برگزيدگان از جانب او
و سل_م على عباده الذين اصطفى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 47 - 2
2 - پيامبران ، شخصيت هاى برگزيده خداوندند .
و لقد أرسلنا من قبلك رسلاً
از فرستاده شدن پيامبران از جانب خداوند، استفاده مى شود كه آنان، انسان هايى برگزيده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 10 - 8
8 - بشر ، ناتوان از دستيابى به حقايق مربوط به گزينش پيامبران و برگزيدن رسولان الهى به انتخاب خود
فليرتقوا فى الأسب_ب
برداشت ياد شده مبتنى بر اين ديدگاه است كه امر «فليرتقوا» مربوط به انتخاب پيامبران باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 13 - 26
26 - پيامبران ، انسان هاى برگزيده جهان هستى
اللّه يجتبى إليه من يشاء
مراد از «من» در «من يشاء» به قرينه عبارت اول آيه و به كارگيرى ماده «اجتبا»، مى تواند پيامبران باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - جن - 72 - 27 - 4
ص: 163
4 - پيامبران ، انسان هاى منتخب و مورد رضاى خداوند
إلاّ من ارتضى من رسول
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 47 - 3
3 - رسولان الهى ، متكى به برهان هاى آشكار و روشن بودند .
و لقد أرسلنا من قبلك رسلاً إلى قومهم فجاءوهم بالبيّن_ت
«بيّنة» در لغت به معناى «دليل روشن اعم از عقلى و حسى» آمده است (مفردات راغب).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 213 - 9،12
9 _ بشارت و انذار ، از مسؤوليّت هاى مهمّ پيامبران
فبعث اللّه النبيّن مبشّرين و منذرين
12 _ بشارت و انذار ، از روش هاى كاربردى پيامبران براى تبليغ و هدايت انسانها
فبعث اللّه النبيّن مبشّرين و منذرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 81 - 21
21 _ بشارت پيامبران گذشته ، نسبت به پيامبران آينده
و اخذتم على ذلكم اصرى
«اصر»، به معناى عهد است و گرفتن عهد الهى از مردم براى ايمان و يارى پيامبران آينده، خود بشارت به آمدن آنان است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 194 - 3،7
3 _ پيامبران ، واسطه خداوند در نويد پاداش به خردمندان
اتنا ما وعدتنا على رسلك
7 _ بشارت و نويد ، از روش هاى رسولان الهى براى تربيت انسانها
ما وعدتنا على رسلك
ص: 164
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 165 - 1
1 _ بشارت دهى و انذار از روش هاى پيامبران براى تبليغ رسالت و تربيت انسانها
رسلا مبشرين و منذرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 48 - 1
1 _ مسؤوليت تبليغ و دعوت انبياى الهى، تنها در محدوده بشارت و انذار
و ما نرسل المرسلين إلا مبشرين و منذرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 188 - 18
18 _ تنها مؤمنان و دارندگان روحيه باور و تصديق ، تأثيرپذير از انذار و بشارت انبيا و بهره مند از پيام هاى ايشان خواهند بود .
إن أنا إلا نذير و بشير لقوم يؤمنون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 56 - 1
1- تنها وظيفه رسولان الهى ، بشارت و انذار مردمان و آگاه ساختن آنان از فرجام كفر و ايمان است .
و ما نرسل المرسلين إلاّ مبشّرين و منذرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 24 - 6
6 - تمامى امت هاى گذشته ، از پيامبرانى بشارت دهنده و انذارگر برخوردار بودند .
و إن من أُمّة إلاّ خلا فيها نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - فتح - 48 - 8 - 7
7 - فرستادن رسول و هدايت خلق ، با بشارت و انذار _ و نه قواى قهرى طبيعت ، _ نمودى از حكمت خداوند است . *
و للّه جنود . .. و كان اللّه عزيزًا حكيمًا . إنّا أرسلن_ك ش_هدًا و مبشّرًا
از آيه قبل، استفاده شد كه خداوند مالك يگانه هستى و حاكم مطلق و شكست ناپذير است و مى تواند خلق را به اجبار به سوى اهداف بايسته وا دارد; اما در اين آيه، خداوند يادآورى كرده كه حكمت او، اقتضا مى كند كه اين هدايت، را از طريق فرستادن رسول و ارائه الگو و بشارت و انذار، انجام پذيرد.
ص: 165
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 129 - 6
6 - بعثت پيامبران و انتخاب ايشان از ميان خود مردم و از جنس آنان ، از نعمت هاى الهى است .
ربنا وابعث فيهم رسولا منهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 151 - 6
6 - انتخاب پيامبران از ميان مردم و از جنس خودشان ، از نعمت هاى الهى است .
كما أرسلنا فيكم رسولا منكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 75 - 6
6 _ مسيح ( ع ) نيز همانند ديگر پيامبران الهى ، انسانى فناپذير
ما المسيح ابن مريم الا رسول قد خلت من قبله الرسل
يادآورى رحلت پيامبرانى در گذشته تاريخ پس از توصيف مسيح(ع) به رسالت، اشاره به امكان مرگ و رحلت براى مسيح(ع) دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 9 - 1،5
1 _ خداوند بر فرض انتخاب فرشتگان براى پيامبرى، آنان را به صورت بشر قرار مى داد.
و لو جعلنه ملكا لجعلنه رجلا
5 _ خداوند، جز از جنس بشر، پيامبرى براى آدميان قرار نخواهد داد.
و لو جعلنه ملكا لجعلنه رجلا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 94 - 13
13 _ از امام هادى ( ع ) روايت شده است : « . . . قالت الجهلة : كيف لايبعث إلينا نبياً من الملائكة ؟ . . . فأوحى اللّه عزوجل إلى نبيه (صلی الله علیه و آله) : فاسئل الذين يقرؤن الكتاب من قبلك . . . هل يبعث اللّه رسولا قبلك إلا و هو يأكل الطعام و يمشى فى الأسواق و لك بهم أسوة ;
. .. جاهلان گفتند: چرا براى ما پيامبرى از فرشتگان مبعوث نمى شود ...؟ پس خداوند به پيامبر خود وحى نمود: از كسانى كه پيش از تو كتاب مى خواندند، بپرس آيا چنين نيست كه قبلا خداوند هيچ پيغمبرى نفرستاد مگر اينكه او طعام مى خورده و در بازارها راه مى رفته؟ و آنان براى تو اسوه و مقتدا هستند».
ص: 166
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 31 - 4
4_ فرشته بودن ، از شرايط احراز مقام نبوت و پيامبرى نيست .
و لاأقول إنى ملك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 33 - 8
8_ يوسف ( ع ) ، برخوردار از تمايل جنسى و توانا بر كام يابى از زنان
و إلاّ تصرف عنى كيدهنّ أصب إليهنّ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 53 - 4
4_ انبيا نيز همانند ديگران داراى كشش هاى نفسانى هستند .
و ما أُبرّءُ نفسى إن النفس لأمّارة بالسوء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 3،5
3_ همه پيامبران از جنس بشر و از صنف مردان بودند .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً
آيه شريفه در مقام دفع اين توهّم است كه پيامبران بايد از فرشتگان باشند. از اين رو مقصود از «رجال» مقابل فرشتگان است ، ولى انتخاب كلمه «رجالاً» به جاى «إناساً» و مانند آن اشاره به اين واقعيت دارد كه: پيامبران از صنف زنان نبودند.
5_ گزينش پيامبران از ميان خود انسانها ، از سنت هاى خداوند است .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً . .. من أهل القرى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 38 - 4،6،7،8
4_ پيامبران پيشين نيز همانند پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) داراى همسر و فرزند بودند .
و لقد أرسلنا رسلاً من قبلك و جعلنا لهم أزوجًا و ذريّة
6_ پيامبر بودن با داشتن زن و فرزند ( زندگانى بشرى و عادى ) منافات ندارد .
و جعلنا لهم أزوجًا و ذريّة
7_ مردم عصر بعثت ، پيامبرىِ فردى از افراد بشر را امرى بعيد مى شمردند .
و لقد أرسلنا رسلاً من قبلك و جعلنا لهم أزوجًا و ذريّة
8_ قرآن با توجه دادن مردم به زندگانى بشرى و عادى پيامبران پيشين ، طعن و ايراد مخالفان پيامبر (صلی الله علیه و آله) را امرى نابجا و ناموجه دانست .
ص: 167
و لقد أرسلنا رسلاً من قبلك و جعلنا لهم أزوجًا و ذريّة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 40 - 9
9_ پيامبران نيز همانند ديگر انسان ها وفات مى كنند .
أو نتوفينّك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 10 - 17
17- كافران اقوام پيشين به جاى دادن جواب مساعد به دعوت منطقى انبياى خويش ، بشر بودن آنان را بهانه نپذيرفتن دعوتشان قرار دادند .
قالت رسلهم أفى الله شكّ فاطر السموت و الأرض . .. قالوا إن أنتم إلاّ بشر مثلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 11 - 1
1- انبيا در مقابل اقوام كافر كه بشر بودن را با مقام پيامبرى منافى مى دانستند ، بر بشر بودن خود تأكيد مى كردند و عدم تنافى آن را با مقام نبوت اعلام مى داشتند .
قالوا إن أنتم إلاّ بشر مثلنا . .. قالت لهم رسلهم إن نحن إلاّ بشر مثلكم و ل_كنّ ا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 97 - 5
5- پيامبران چون ديگر انسان ها در برابر ناملايمات ، متأثر مى شدند .
و لقد نعلم أنك يضيق صدرك بما يقولون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 43 - 1
1- تمامى انبيا و رسولان الهى ، از جنس بشر بوده اند .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 94 - 2،7،10
2- بشر بودن رسولان الهى ، تنها دستاويز عمده براى بهانه جويى هاى مخالفان كافر و مشرك جهت ايمان نياوردن به آنان
و قالوا لن نؤمن لك حتى . .. إلاّ أن قالوا أبعث الله بشرًا رسولاً
7- مشركان معتقد به برتر بودن مقام رسالت از شأن بشر
قالوا أبعث الله بشرًا رسولاً
ص: 168
10- « عن أبى عبدالله ( ع ) : « قالوا أبعث الله بشراً رسولاً » قالوا : إن الجن كانوا فى الأرض قبلنا ، فبعث الله إليهم ملكاً ، فلو أراد الله أن يبعث إلينا لبعث الله ملكاً من الملائكة ، و هو قول الله « و ما منع الناس أن يؤمنوا إذ جائهم الهدى إلاّ أن قالوا أبعث الله بشراً رسولاً » ;
از امام صادق(ع) روايت شده است: «قالوا أبعث الله بشراً رسولاً» آن ان (منكرين رسالت محمد(صلی الله علیه و آله)) گفتند: همانا جنيان قبل از ما در زمين بودند. پس خداوند فرشته اى را به سوى آنان مبعوث كرد. پس اگر خداوند كسى را اراده كرده است به سوى ما بفرستد، پس بايد فرشته اى از فرشتگان را مى فرستاد و اين سخن خداوند است كه مى فرمايد: و ما منع الناس أن يؤمنوا إذ جائهم الهدى إلاّ أن قالوا أبعث الله بشراً رسولاً».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 95 - 2،7
2- سنت خداوند بر برانگيختن رسولانى از جنس خود انسان ها به سوى آنان
قالوا أبعث الله بشرًا رسولاً. قل لو كان ... لنزّلنا عليهم من السّماء ملكًا رسولا
برداشت فوق، مبتنى بر اين است كه آيه در مقام پاسخ گويى به شبهه مشركان باشد كه تصور مى كردند: بشر نمى تواند پيامبر باشد.
7 _ استبعاد مشركان از بشر بودن رسول ، ناشى از دم توجه آنان به وساطت ملائكه ميان خدا و پيامبران است . *
قل لو كان فى الأرض مل_ئكة يمشون مطمئنين لنزّلنا عليهم من السّماء ملكًا رسولاً
آيه فوق، مى تواند در مقام پاسخ به مشركان باشد. با اين بيان كه مشركان، بعيد مى شمردند كه فردى از بشر با خداى جهان ارتباط داشته باشد.آيه جواب مى دهد كه: پيامبران، بىواسطه وحى تلقى نمى كنند; بلكه اصولاً بين خدا و زمينيان، ملكى واسطه وحى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 62 - 9
9- پيامبران ، در بُعد جسمى و زندگى مادّى ، داراى اوصافى مانند ديگران اند .
ءاتنا غداءنا لقد لقينا من سفرنا ه_ذا نصبًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 67 - 5
5 - وجود حالات و روحيات انسان هاى عادى در پيامبران
فأوجس فى نفسه خيفة موسى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 86 - 4
4 - وجود حالات انسان هاى عادى در پيامبران
غضب_ن أسفًا
ص: 169
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 7 - 1،3،8،9،12
1- تمامى رسولان الهى ، از نوع بشر و جنس مرد بودند .
و ما أرسلنا قبلك إلاّ رجالاً
3- مقام پيامبرى با بشر بودن ناسازگار نيست ; بلكه بشر بودن پيامبران ، سنت الهى است .
هل ه_ذا إلاّبشر مثلكم . .. ما أرسلنا قبلك إلاّ رجالاً
8- دعوت خداوند از مشركان مكه ، مبنى بر پرسش از آگاهان در زمينه بشر بودن پيامبران پيشين
فس_لوا أهل الذكر إن كنتم لاتعلمون
9- بشر بودن پيامبران ، امرى مسلّم نزد عالمان دينى و آگاهان تاريخ انبيا در عصر بعثت
و ما أرسلنا . .. فس_لوا أهل الذكر إن كنتم لاتعلمون
مقصود از «أهل الذكر» عالمان دينى است; زيرا اولاً عموم مردم از تاريخ پيامبران بى خبر بودند و اين نوع اطلاعات در اختيار عالمان دينى بود و ثانياً واژه «ذكر» در قرآن، بر كتاب هاى آسمانى و از جمله خودِ قرآن اطلاق گرديده است.
12- تجاهل مشركان مكه ، نسبت به بشر بودن پيامبران گذشته
فس_لوا أهل الذكر إن كنتم لاتعلمون
قيد «إن كنتم لاتعلمون» اشاره به علم و آگاهى مشركان دارد; زيرا اگر آنان واقعاً نمى دانستند، قيد ياد شده (اگر نمى دانيد) لغو و زايد مى شد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 8 - 1،2،3
1- بدن پيامبران همانند ديگر انسان ها ، نيازمند به تغذيه است .
و ما جعلن_هم جسدًا لايأكلون الطعام
2- پيامبران و مردم ، در ويژگى هاى جسمانى و نياز هاى بشرى همانند و همسان اند .
و ما جعلن_هم جسدًا لايأكلون
3- پيامبران مانند ديگر انسان ها ، از حيات جاويد در دنيا برخوردارنبودند .
و ما جعلن_هم جسدًا . .. ما كانوا خ_لدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 41 - 5
5- پيامبران ، داراى ويژگى هاى انسانى ( تألمات روحى و نياز به دلجويى و تسلّى )
و لقد استهزئَ برسل من قبلك
دلجويى خداوند از پيامبر(صلی الله علیه و آله) در برابر استهزاى كافران، نشانگر اين واقعيت است كه پيامبر(صلی الله علیه و آله) نيز چون ساير انسان ها، از تهاجم دشمنان متأثر شده و نيازمند تسلّى خاطر بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 87 - 4
ص: 170
4- پيامبران ، برخوردار از خصلت هاى بشرى
إذ ذهب مغ_ضبًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 32 - 2
2 - سنت الهى ، بر فرستادن رسولانى از جنس بشر و برخاسته از ميان همان مردم بود .
فأرسلنا فيهم رسولاً منهم
بلكه فردى بود برخاسته از ميان همان مردم، تربيت شده در ميان ايشان و شناخته شده براى همه آنان بود. هم چنين قيد «منهم» بيانگر اين معنا است كه آن پيامبر، از جنس خود مردم بود، نه از غير بشر.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 33 - 9،10
9 - برخوردارى پيامبر از اوصاف بشرى ، دستاويز اشراف جامعه پس از نوح در انكار رسالت وى
ما ه_ذا إلاّ بشر مثلكم
10 - بشر بودن و خوردن و آشاميدن همانند انسان ها ، مانع از رسالت در نظر اشراف و عناصر مرفه
ما ه_ذا إلاّ بشر مثلكم يأكل ممّا تأكلون منه و يشرب ممّا تشربون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 51 - 1
1 - پيامبران الهى ، داراى جنبه بشرى و نيازمند تغذيه و بهره گيرى از موهبت هاى طبيعى ، مانند ديگر مردمان
ي_أيّها الرسل كلوا من الطّيّب_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 20 - 1،3
1 _ همه پيامبران الهى در طول تاريخ ، همچون ساير مردمان ، نيازمند به تناول غذا و داد و ستد با مردم
و ما أرسلنا قبلك من المرسلين إلاّ إنّهم ليأكلون الطعام و يمشون فى الأسواق
3 _ همانندى زندگى همه پيامبران با ديگر مردمان در نيازمندى ها و نيز در كفيت تأمين آنها ، از سنت هاى خداوند
و ما أرسلنا قبلك من المرسلين إلاّإنّهم ليأكلون الطعام و يمشون فى الأسواق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - عنكبوت - 29 - 33 - 8
8 - در انبيا ، مانند ديگر انسان ها ، احساسات طبيعى وجود دارد .
و لمّا أن جاءت رسلنا لوطًا سىء بهم و ضاق بهم ذرعًا و قالوا لاتخف و لاتحزن
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 171
15 - يس - 36 - 15 - 1،4
1 - مردم انطاكيه ، پيامبران الهى را انسان هايى همانند خود مى دانستند و هيچ برترى و امتيازى براى آنان قائل نبودند .
قالوا ما أنتم إلاّ بشر مثلنا
تصريح مردم انطاكيه به مثل و مانند خود بودنِ پيامبران، بيانگر نكته ياد شده است.
4 - پيامبران الهى ، بشرى هم چون ديگر انسان هاى عصر خويش بودند .
قالوا ما أنتم إلاّ بشر مثلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 16 - 3،4،5
3 - انتخاب پيامبر براى هدايت انسان ها از ميان خود آنان ، كارى عالمانه و حكيمانه و متناسب با ويژگى هاى انسان ها و نياز هاى آنان است .
قالوا ربّنا يعلم إنّا إليكم لمرسلون
بيشتر مفسران برآنند كه به گواه گرفتن خدا و ياد علم و دانايى او، در پاسخ كسانى كه به دليل بشر بودن پيامبران منكر رسالت آنان بودند، مى تواند براى بيان اين نكته باشد كه اين انتخاب از سوى كسى است كه عالم و حكيم است و كار او نيز عالمانه و حكيمانه مى باشد; مثل آيه شريفه: «اللّه أعلم حيث يجعل رسالته» (أنعام (6) آيه 124).
4 - جهل و ناآگاهى مردم انطاكيه ، از فلسفه بعثت پيامبران و حكمت گزينش آنان از ميان انسان ها
قالوا ربّنا يعلم إنّا إليكم لمرسلون
يادآورى علم و دانايى خداوند، پس از تكذيب رسولان الهى به دليل بشر بودن آنان، مى تواند گوياى برداشت ياد شده باشد.
5 - جهل و ناآگاهى مردم انطاكيه از فلسفه انتخاب رسولان از ميان انسان ها ، سبب تكذيب كردن آنان شده بود .
قالوا ربّنا يعلم إنّا إليكم لمرسلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 4 - 2
2 - انتخاب شدن انسان به پيامبرى ، امرى شگفت آور در نظر كافران
و عجبوا أن جاءهم منذر منهم
برداشت ياد شده براساس اين ديدگاه است كه مقصود از «منهم» از جنس انسان بودن پيامبر باشد; زيرا كافران و مشركان صدراسلام، انسان را شايسته رسيدن به مقام پيامبرى و ارتباط با خداوند نمى دانستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 9 - 7
7 - گزينش رسولان و پيامبران از ميان مردم ، جلوه اى از عزت و بخشندگى خداوند است .
أم عندهم خزائن رحمة ربّك العزيز الوهّاب
آمدن دو صفت «عزيز» و «وهّاب» براى خداوند، پس از طرح مسأله موهبت نبوت و رسالت، مى تواند گوياى برداشت ياد شده باشد.
ص: 172
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 10 - 6
6 - گزينش پيامبر از ميان انسان ها ، تنها در توان خداوند حاكم بر جهان هستى است .
جاءهم منذر منهم . .. أءنزل عليه الذكر من بيننا ... أم لهم ملك السم_وت ... فليرتق
برداشت ياد شده از آن جا است كه آيه شريفه، مى تواند پاسخى به اعتراض كافران باشد كه چرا از ميان توده هاى مردم، حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) به پيامبرى مبعوث شده است؟ و يا چرا پيامبر از جنس بشر برگزيده شده است؟ (بل عجبوا أن جاءهم منذر منهم . .. أءنزل عليه الذكر من بيننا).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 30 - 2
2 - پيامبران ، از نظر خصوصيات و ويژگى هاى انسانى همانند ديگر انسان ها هستند .
إنّك ميّت و إنّهم ميّتون
برداشت ياد شده بر اين اساس استوار است كه يادآورى رحلت پيامبر(صلی الله علیه و آله)، مى تواند به خاطر اين باشد كه برخى از مردم، عقيده داشتند كه پيامبر(صلی الله علیه و آله) نبايد بميرد و بايد حيات جاودانه و يا عمر طولانى داشته باشد. بر اين اساس آيه شريفه، پيام آور اين حقيقت كلى و عام است كه همه انسان ها _ حتى پيامبران _ از نظر خصوصيات انسانى مانند روبه رو شدن با مرگ يكسان اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 71 - 12
12 - پيامبران ، از جنس بشر بوده و از ميان متن جامعه خويش برخاسته اند .
رسل منكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 60 - 3
3 - پيامبران ، موجوداتى از سنخ انسان ها و نه فرشتگان
و لو نشاء لجعلنا منكم مل_ئكة فى الأرض
برداشت ياد شده بدين احتمال است كه آيه شريفه پاسخى باشد به انتظار مشركان مكه كه توقع فرشته بودن پيامبر را داشتند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - تغابن - 64 - 6 - 6
6 - پيامبران الهى ، از نوع بشر و داراى خصوصيت بشرى بودند .
أبشر يهدوننا
ص: 173
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 90 - 10
10 - خداوند ، بر اساس مشيت خويش ، پيامبران را به پيامبرى بر مى گزيند و انتخاب مى كند .
أن ينزل اللّه من فضله على من يشاء من عباده
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 129 - 11
11 - بعثت پيامبران ، پرتوى از عزت و حكمت خداوند است .
ربنا وابعث فيهم رسولا . .. إنك أنت العزيز الحكيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 213 - 7،8،11،27
7 _ بعثت پيامبران از سوى خداوند ، به دنبال بروز اختلاف در جامعه نخستين
كان الناس امة واحدة فبعث اللّه النبيّن . .. ليحكم ... فيما اختلفوا فيه
جمله «ليحكم . .. » بيان مى كند كه انبيا به هنگام بروز اختلاف در جوامع ابتدايى مبعوث شدند; نه قبل از آن. بنابراين جمله «فاختلفوا» پس از «كان الناس ... » مقدّر است.
8 _ بعثت پيامبران ، نقطه عطفى در تاريخ زندگى انسان هاى نخستين
كان الناس امة واحدة فبعث اللّه النبيّن مبشّرين
11 _ جامعه بشرى ، نيازمند بعثت پيامبران براى حل اختلافات ( هدايت جامعه )
فبعث اللّه النبيّن . .. ليحكم بين الناس فيما اخلتفوا فيه
27 _ پيدايش اختلافات جديد ( اختلافات دينى ) در جوامع ، پس از بعثت انبيا و حل اختلافات اوّليه
ليحكم . .. و ما اختلف فيه الا الذين اوتوه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 164 - 2،4
2 _ بهره جستن از نعمت بزرگ بعثت انبيا ، در گرو ايمان به آنهاست .
لقد منّ اللّه على المؤمنين اذ بعث فيهم رسولا
بعثت رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) نعمتى بزرگ براى همه انسانهاست ; بنابراين ذكر خصوص مؤمنان بدان جهت است كه بهره گيرى از آن نعمت بزرگ، مشروط به ايمان به اوست.
4 _ پيامبران ، برانگيختگان الهى در ميان انسان ها و از جنس ايشان
اذ بعث فيهم رسولا من انفسهم
كلمه «من» مى تواند براى تبعيض باشد، در اين صورت «رسولا من انفسهم» به اين معناست كه پيامبر (صلی الله علیه و آله)، فردى از افراد بشر و از جنس ايشان است ; نه فردى از ملائكه و يا جنس و نوعى ديگر.
ص: 174
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 183 - 8
8 _ بعثت رسولان متعدّد براى بنى اسرائيل ، همراه دلايل روشن ( معجزات و براهين )
قد جاءكم رسل من قبلى بالبيّنات
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 54 - 5
5 _ بعثت انبيا و رهبران الهى ، ناشى از فضل خداوند است .
ام يحسدون النّاس على ما اتيهم اللّه من فضله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 163 - 3
3 _ خداوند ، پيامبران بسيارى را پس از نوح ( ع ) مبعوث كرد و بدان ها وحى فرستاد .
كما أوحينا إلى نوح و النبين من بعده
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 19 - 10،14
10 _ بعثت پيامبران ، اتمام حجت خداوند بر مردم
ان تقولوا ما جاءنا من بشير و لانذير
اگر چه خطاب آيه متوجه اهل كتاب است، ولى قطعاً در اتمام حجت به سبب پيامبر(صلی الله علیه و آله) بين اهل كتاب و ساير مردم تفاوتى نيست.
14 _ بعثت پيامبران الهى ، پرتويى از قدرت مطلقه خداوند
قد جاءكم . .. و اللّه على كل شىء قدير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 20 - 5،6
5 _ بعثت پيامبرانى در ميان بنى اسرائيل ، از نعمت هاى بزرگ خداوند براى آنان
اذكروا نعمة اللّه عليكم اذ جعل فيكم انبياء
6 _ بعثت پيامبران در ميان امت ها ، نعمتى بزرگ براى آنان
اذكروا نعمة اللّه عليكم اذ جعل فيكم انبياء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 94 - 2
2 _ خداوند در پى ارسال هر يك از پيامبران در شهر ها و آبادانى ها ، كفرپيشگان را به سختى تنگدستى و رنج و اندوه گرفتار ساخت .
ص: 175
و ما أرسلنا فى قرية من نبى إلا أخذنا أهلها بالبأساء و الضراء
با توجه به دو آيه بعد (و لو أن أهل القرى . .. ) معلوم مى شود گرفتار ساختن امتهاى گذشته به بلاها و سختيها در صورتى بوده كه آنان با تبليغ و ارشاد پيامبران خويش ايمان نمى آوردند و همچنان بر كفرورزى پافشارى داشتند. در اين مرحله آنها را گرفتار مى ساخت تا شايد متنبّه شوند. بنابراين جمله «أخذنا أهلها ... » مقيد مى شود به «إذا لم يؤمنوا و لم يتقوا»
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 13 - 4
4 _ تاريخ بشر ، شاهد بعثت پيامبران در پى گسترش ظلم و بى عدالتى
لما ظلموا و جاءتهم رسلهم بالبينت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 47 - 8
8 _ بعثت پيامبران ، اتمام حجت خداوند بر مردم است .
فإذا جاء رسولهم قضى بينهم بالقسط
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 9 - 11
11- رسولان الهى با دلايل و براهين روشن در ميان اقوام مختلف و از جمله قوم نوح ، عاد و ثمود ، مبعوث شدند .
جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 63 - 1
1- سوگند خداوند به خويش ، مبنى بر ارسال پيامبرانى به سوى امت هاى مختلف ، پيش از ظهور اسلام
تالله لقد أرسلنا إلى أُمم من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 47 - 15
15 - فرستادن رسولان الهى همراه با معجزات ، پرتويى از ربوبيت خداوند است .
إنّا رسولا ربّك . .. ب__َاية من ربّك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 32 - 2
2 - سنت الهى ، بر فرستادن رسولانى از جنس بشر و برخاسته از ميان همان مردم بود .
فأرسلنا فيهم رسولاً منهم
بلكه فردى بود برخاسته از ميان همان مردم، تربيت شده در ميان ايشان و شناخته شده براى همه آنان بود. هم چنين قيد
ص: 176
«منهم» بيانگر اين معنا است كه آن پيامبر، از جنس خود مردم بود، نه از غير بشر.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 44 - 1
1 - تاريخ ، شاهد بعثت پياپى پيامبران ، پس از نابودى قوم ثمود
ثمّ أنشأنا من بعدهم قرونًا ءاخرين . .. ثمّ أرسلنا رسلنا تترا
«تترا» به معناى پياپى آمدن است. گفتنى است كه «تترا» در اين آيه، مصدر به معناى فاعل است كه در محل نصب و حال است براى «أرسلنا» مى باشد. بنابراين تقدير آن چنين است: «ثمّ أرسلنا جائين واحداً بعد واحد» (پس فرستادگان خود را يكى پس از ديگرى، روانه كرديم).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 45 - 9
9 - فرستاده شدن پيامبر از سوى خدا به سوى مردم ، داراى پيشينه اى بلند در تاريخ بشر
و ل_كنّا كنّا مرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 59 - 1،5
1 - اقدام خداوند به برانگيختن پيامبر در ميان اقوام پيشين ، قبل از نابود ساختن آنان
و ما كان ربّك مهلك القرى حتّى يبعث فى أُمّها رسولاً
5 - گزينش شهر هاى بزرگ و مركزى از سوى خداوند براى بعثت فرستادگان خود
حتّى يبعث فى أُمّها رسولاً
«أُمّ القرى» به شهرى گفته مى شود كه نسبت به شهرهاى ديگر حالت مركزيت داشته باشد و مردم آن شهرها براى رفع نيازمندى هاى خود و. .. به آن جا مراجعه كنند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 47 - 4
4 - قبل از پيامبر اسلام ، پيامبران ديگرى از سوى خداوند ، برانگيخته شده اند .
و لقد أرسلنا من قبلك رسلاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 3 - 5
5 - تاريخ بشر ، شاهد بعثت پيامبرانى بسيار
لمن المرسلين
ص: 177
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 14 - 3
3 - خداوند پس از اين كه مردم انطاكيه دو پيامبر را تكذيب كردند ، پيامبر سومى را براى تقويت آن دو فرستاد .
فكذّبوهما فعزّزنا بثالث
«عزة» ريشه فعل «عزّزنا» به معناى «قوّة» است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 17 - 5
5 - پيام ها و تعاليم پيامبران ، روشن ، رسا و قابل فهم براى انسان ها بود .
و ما علينا إلاّ البل_غ المبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 61 - 39
39 - « عن أبى عبداللّه ( ع ) - و تلا هذه الآية - « ذلك بأنهم كانوا يكفرون بايات اللّه و يقتلون النبين بغير الحق ذلك بما عصوا و كانوا يعتدون » قال : و اللّه ما قتلوهم بأيديهم و لاضربوهم باسيافهم و لكنهم سمعوا أحاديثهم فاذاعوها فاخذوا عليها فقتلوا فصار قتلا و اعتداء و معصية ;
از امام صادق (ع) روايت شده است كه در پى تلاوت آيه فوق، فرمودند: به خدا سوگند! بنى اسرائيل، پيامبران خود را با دستان خود نكشتند و آنان را با شمشيرهاى خود به قتل نرساندند و لكن احاديث آنان را شنيدند و اسرارشان را فاش كردند و در نتيجه پيامبران، دستگير و كشته مى شدند. از اين جهت افشاى سرّ، قتل و تجاوز و معصيت محسوب شده است».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 67 - 16
16 - قوم موسى فاقد معرفت لازم نسبت به مقام شامخ پيامبران ( ع )
أتتخذنا هزواً قال أعوذ باللّه أن أكون من الجهلين
ص: 178
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 108 - 8
8 - قوم موسى ، نمونه اى بارز از اقوام بهانه جو در برخورد با پيامبران و داراى توقعات و خواسته هاى بى جا از آنان
أم تريدون أن تسئلوا رسولكم كما سئل موسى من قبل
چون بعيد به نظر مى رسد كه در ميان امتهاى گذشته، تنها قوم موسى پرسشها و درخواستهاى نا به جا از پيامبرشان داشتتند، مى توان به اين نتيجه رسيد كه: ياد كردن از قوم موسى، به خاطر رواج بيشتر اين خصيصه در ميان آنان بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 70 - 4،5
4 _ ناسازگارى برنامه ها و اهداف پيامبران با تمايلات نفسانى بنى اسرائيل
كلما جاءهم رسول بما لاتهوى انفسهم
5 _ انطباق و عدم انطباق رسالت انبيا با تمايلات نفسانى ، عامل تصديق و تكذيب پيامبران از سوى بنى اسرائيل
كلما جاءهم رسول بما لاتهوى انفسهم فريقاً كذبوا و فريقاً يقتلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 70 - 10
10 _ بى اعتنايى بنى اسرائيل به پيمان خداوند ، با تكذيب رسولان الهى و كشتن آنان
لقد اخذنا ميثق بنى اسرءيل . .. فريقاً كذبوا و فريقاً يقتلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 71 - 9،24
9 _ تكذيب و قتل انبيا از سوى بنى اسرائيل مايه محروميت آنان از حق شناسى و بينش دينى
فريقاً كذبوا و فريقاً يقتلون . .. فعموا و صموا
جمله «عموا و صموا» علاوه بر اينكه متفرع بر جمله «حسبوا . ..» است مى تواند متفرع بر جمله «فريقاً كذبوا ...» نيز باشد.
24 _ هشدار خداوند به بنى اسرائيلِ زمان پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، نسبت به تكرار رفتار پيشينيان خويش ( نقض ميثاق _ تكذيب و قتل انبيا )
لقد اخذنا ميثق بنى اسرءيل . .. و اللّه بصير بماتعملون
فعل مضارع «يعملون» _ على رغم ماضى آوردن فعل هاى گذشته «حسبوا»، «عموا و صموا» _، مى رساند كه جمله «و اللّه بصير . ..» ناظر بر بنى اسرائيل زمان پيامبر(صلی الله علیه و آله) نيز مى باشد.
ص: 179
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 61 - 27،28،32،37،39
27 - بنى اسرائيل ، پيامبران بسيارى را به قتل رساندند .
و يقتلون النبيين بغير الحق
28 - بنى اسرائيل هيچ عذر و بهانه اى براى كشتن پيامبران الهى نداشتند .
و يقتلون النبيين بغير الحق
با توجه به اين حقيقت كه كشتن پيامبران هرگز حق نيست، قيد توضيحى (بغير الحق) آورده شده تا به اين معنا اشاره كند كه: بنى اسرائيل هيچ بهانه اى از قبيل جهل به پيامبرى پيامبران و يا خطايى از سوى ايشان، سراغ نداشتند تا بتوانند كشتن آنان را حق جلوه دهند.
32 - عصيان و تجاوز گرى بنى اسرائيل ، ريشه گرايش آنان به كفر و جرئتشان بر كشتن پيامبران بود .
يكفرون بأيت اللّه . .. ذلك بما عصوا و كانوا يعتدون
مشاراليه «ذلك» در «ذلك بما عصوا» كفر به آيات خدا و كشتن پيامبران است. قابل ذكر است كه برخى از مفسران، ذلك در «ذلك بما عصوا» را اشاره به «ذلت و ...» دانسته اند و در نتيجه عصيان و تجاوز را نيز علت «ذلت و ...» شمرده اند.
37 - شهرنشينى بنى اسرائيل و رسيدن به رفاه و آسايش ، زمينه ساز عصيانگرى ، تجاوز ، كشتن پيامبران و كفرشان بود .
لن نصبر على طعام وحد . .. اهبطوا مصراً ... و ضربت عليهم الذلة
برداشت فوق، مقتضاى ارتباط بخش دوم آيه; يعنى، «و ضربت عليهم الذلة . ..» با بخش اول آيه است.
39 - « عن أبى عبداللّه ( ع ) - و تلا هذه الآية - « ذلك بأنهم كانوا يكفرون بايات اللّه و يقتلون النبين بغير الحق ذلك بما عصوا و كانوا يعتدون » قال : و اللّه ما قتلوهم بأيديهم و لاضربوهم باسيافهم و لكنهم سمعوا أحاديثهم فاذاعوها فاخذوا عليها فقتلوا فصار قتلا و اعتداء و معصية ;
از امام صادق (ع) روايت شده است كه در پى تلاوت آيه فوق، فرمودند: به خدا سوگند! بنى اسرائيل، پيامبران خود را با دستان خود نكشتند و آنان را با شمشيرهاى خود به قتل نرساندند و لكن احاديث آنان را شنيدند و اسرارشان را فاش كردند و در نتيجه پيامبران، دستگير و كشته مى شدند. از اين جهت افشاى سرّ، قتل و تجاوز و معصيت محسوب شده است».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 21 - 20،22
20 _ بنى اسرائيل ، قاتل پيامبران الهى و قاتل حاميان پيامبران
و يقتلون النّبيّن بغير حق و يقتلون الّذين يأمرون بالقسط
رسول اللّه (صلی الله علیه و آله): . .. قتلت بنو اسرائيل ثلاثة و اربعين نبيّاً ... فقام مأة رجل و اثنا عشر رجلا من عُبّاد بنى اسرائيل فَاَمَرُوا من قتلهم بالمعروف و نهوهم عن المنكر فقتلوا جميعاً ... .
_______________________________
تفسير طبرى، ج 3، ص 144 ; مجمع البيان، ج 2، ص 720 ; تفسير تبيان، ج 2، ص 422.
22 _ وعده عذاب دردناك به بنى اسرائيل ، به جهت قتل چهل و سه پيامبر و صد و دوازده آمر به معروف و ناهى از منكر
و يقتلون النّبيّن بغير حقّ و يقتلون الّذين يأمرون بالقسط من النّاس فبشّرهم بعذاب
رسول اللّه (صلی الله علیه و آله) به عنوان بيان مصداق براى آيه فوق فرمود: قتلت بنو اسرائيل ثلاثة و اربعين نبيّاً اول النّهار فى ساعة واحدة فقام
ص: 180
مائة رجل و اثنى عشر رجلا من عبّاد بنى اسرائيل فامروا من قتلهم بالمعروف و نهوهم عن المنكر فقتلوا جميعاً من آخر النّهار فى ذلك اليوم.
_______________________________
تفسير طبرى، ج 3، ص 144 ; مجمع البيان، ج 2، ص 720 ; تفسير تبيان، ج 2، ص 422.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 54 - 2
2 _ مكر و تلاش كافران بنى اسرائيل ، براى كشتن عيسى ( ع )
و مكروا . .. اذ قال اللّه يا عيسى انى متوفيك
با توجه به آيه بعد كه سخن از عروج عيسى (ع) به ميان آمده، معلوم مى شود كه مكرشان در جهت كشتن عيسى (ع) بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 70 - 9،10،11،16
9 _ تكذيب پيامبران الهى و كشتن آنان ، شيوه بنى اسرائيل در برخورد با انبيا
كلما جاءهم رسول . .. فريقاً كذبوا و فريقاً يقتلون
10 _ بى اعتنايى بنى اسرائيل به پيمان خداوند ، با تكذيب رسولان الهى و كشتن آنان
لقد اخذنا ميثق بنى اسرءيل . .. فريقاً كذبوا و فريقاً يقتلون
11 _ هواپرستى بنى اسرائيل ، زمينه ساز تكذيب انبيا و قتل آنان
رسول بما لاتهوى انفسهم فريقاً كذبوا و فريقاً يقتلون
16 _ هشدار خداوند به مسلمانان در مورد خطر گرفتارى آنان به لغزشهايى همانند لغزش هاى بنى اسرائيل : ( نقض پيمان هاى الهى ، هواپرستى ، تكذيب و قتل انبيا )
إنّ الذين ءامنوا . .. لاتهوى انفسهم فريقاً كذبوا و فريقاً يقتلون
از اهداف اين بخش از آيات با توجه به ذكر مسلمانان در ابتداء كلام (ان الذين ءامنوا) و آنگاه بيان سرگذشت شوم بنى اسرائيل، اين است كه مسلمانان را از گرفتار شدن به چنين سرنوشتى پرهيز دهد و به آنان گوشزد كند كه آنان نيز در خطر آلودگى به چنين اعمال ناروايى هستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 71 - 6،7،9،24
6 _ بى پروايى بنى اسرائيل در شكستن پيمان الهى ، تكذيب انبيا و كشتن آنان ، برخاسته از باور آنان به مصونيت از عذاب
فريقاً كذبوا و فريقاً يقتلون. و حسبوا الا تكون فتنة
7 _ پندار رهايى از مجازات نقض ميثاق و تكذيب و كشتن انبيا ، از باور هاى بى اساس بنى اسرائيل
لقد اخذنا ميثق بنى اسرءيل . .. و حسبوا الا تكون فتنة
دربرداشت فوق «فتنة» به معناى عذاب گرفته شده است.
9 _ تكذيب و قتل انبيا از سوى بنى اسرائيل مايه محروميت آنان از حق شناسى و بينش دينى
فريقاً كذبوا و فريقاً يقتلون . .. فعموا و صموا
ص: 181
جمله «عموا و صموا» علاوه بر اينكه متفرع بر جمله «حسبوا . ..» است مى تواند متفرع بر جمله «فريقاً كذبوا ...» نيز باشد.
24 _ هشدار خداوند به بنى اسرائيلِ زمان پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، نسبت به تكرار رفتار پيشينيان خويش ( نقض ميثاق _ تكذيب و قتل انبيا )
لقد اخذنا ميثق بنى اسرءيل . .. و اللّه بصير بماتعملون
فعل مضارع «يعملون» _ على رغم ماضى آوردن فعل هاى گذشته «حسبوا»، «عموا و صموا» _، مى رساند كه جمله «و اللّه بصير . ..» ناظر بر بنى اسرائيل زمان پيامبر(صلی الله علیه و آله) نيز مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 94 - 2
2- بشر بودن رسولان الهى ، تنها دستاويز عمده براى بهانه جويى هاى مخالفان كافر و مشرك جهت ايمان نياوردن به آنان
و قالوا لن نؤمن لك حتى . .. إلاّ أن قالوا أبعث الله بشرًا رسولاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 43 - 14
14 _ بهشتيان حقانيت رسالت و وعده هاى پيامبران را درمى يابند و با سوگند آن را بازگو مى كنند .
لقد جاءت رسل ربنا بالحق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - تحريم - 66 - 10 - 11
11 - بى تأثير بودن پيوند خويشاوندى با نيكان و صالحان ( همچون پيامبران الهى ) ، در سرنوشت اخروى انسان ها
قيل ادخلا النار مع الدخلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 42 - 2
ص: 182
2_ خداوند ، مكر هاى پيشينيان عليه پيامبران و برنامه هاى الهى را بى اثر ساخت و توطئه گران را به هلاكت رسانيد .
أولم يروا أنَّا نأتى الأرض . .. و قد مكر الذين من قبلهم فلله المكر جميعًا
نمى توان جمله «لله المكر جميعاً» را متفرع بر «قدمكرالذين . ..» دانست ; زيرا بر مكر كردن كافران اين نتيجه مترتب نمى شود كه مكرها از آنِ خداست. بنابراين «فاء» در «فلله ...» فصيحه است و دلالت بر جمله اى مقدّر دارد. كلام با تقدير آن چنين است: «قد مكر الذين من قبلهم فأبطله الله فلله المكر جميعاً». جمله «أولم يروا ...» قرينه بر اين نكته است كه خداوند با هلاك سازى آنان مكرشان را باطل ساخت.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 3 - 5
5 - حق ستيزى كافران ، بى تأثير در برنامه هاى الهى و در سد كردن راه رسالت
و كذّبوا. .. و كلّ أمر مستقرّ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 101 - 12
12 _ مشركان ، مردمى بودند كه اگر تمام آيات الهى به آنان ارائه مى شد و تمام پيامبران آنان را هشدار مى دادند ، كمترين تأثيرى در آنها نمى كرد .
أفأنت تكره الناس حتى لايكونوا مؤمنين . .. و ما تغنى الأيت و النذر عن قوم لايؤمنو
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 100 - 3
3 _ كسانى كه پيامبران الهى را تكذيب كنند و به آيات و نشانه هاى خدا ايمان نياورند ، مردمى بى خرد و نادان هستند .
و يجعل الرجس على الذين لايعقلون
مراد از «الذين لايعقلون» _ به قرينه مقابله با «ما كان لنفس أن تؤمن . ..» _ تكذيب كنندگان و كافران هستند. گفتنى است ذكر «لايعقلون» به جاى «لايؤمنون» برداشت فوق را تأييد مى كند.
ص: 183
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 7 - 3
3 - مخالفان پيامبران ، فاقد استدلال و متكى به تمسخر و استهزا
إلاّ كانوا به يستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 72 - 4
4 - استغنا از مردم ، شرط لازم نبوت و درخواست كمترين مزد از آنان ، نشانه عدم صداقت مدعى پيامبرى است .
أم تسئلهم خرجًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 8 - 4،5
4 _ داشتن ثروتى بى نياز كننده از هرگونه داد و ستد با مردم ، و تأمين شدن نياز هاى مادى از سوى خداوند و يا داشتن بوستانى پر ثمر ، نشانه درستى ادعا پيامبرى در ديدگاه كافران
أو يلقى إليه كنز أو تكون له جنّة يأكل منها
5 _ خودكفايى مالى و بى نيازى از تلاش اقتصادى ، حداقل شرط پيامبرى و كمترين شايستگى لازم براى احراز مقام نبوت ، در ديدگاه سران كفر و شرك
أو يلقى إليه كنز أو تكون له جنّة يأكل منها
برداشت ياد شده، از آن جا است كه در آيه پيش آمده بود: «كافران اين نكته را القا كردند كه پيامبر(صلی الله علیه و آله) از نظر جسمى نبايد نيازمند به تغذيه و داد و ستد اقتصادى باشد»; ولى در اين آيه از آن نكته صرف نظر كردند و گفتند: «پيامبر بايد از نظر معيشتى و مالى خودكفا باشد».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 26 - 8
8 - هيچ پيامبرى در طول تاريخ ، از سوى مردم خود مورد استقبال عمومى قرار نگرفت .
و لقد أرسلنا نوحًا . .. و جعلنا فى ذرّيّتهما النبوّة ... فمنهم مهتد و كثير منهم
ص: 184
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - توبه - 9 - 70 - 13
13 _ كفرورزى امت هاى هلاك شده پيشين ، با وجود ارائه دلايل روشن به آنان توسط رسولان الهى
أتتهم رسلهم بالبيّنت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 13 - 5
5 _ پيامبران الهى ، داراى دلايل روشن و براهين غير قابل انكار بودند .
جاءتهم رسلهم بالبينت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 28 - 2
2_ خداوند ، عطاكننده معجزه و دليل هاى روشن به پيامبران ( ع )
إن كنت على بيّنة من ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 53 - 3
3_ ادعاى نبوت و رسالت ، بايد همراه با ارائه معجزه و دليل روشن باشد . *
قالوا ي_هود ما جئتنا ببيّنة
«بيّنة» به معناى دليل و حجت روشن است و مراد از آن در آيه شريفه معجزه مى باشد. قوم هود مدعى آنند كه وى معجزه اى ارائه نكرده است و اين سخن از ناحيه او رد نمى شود و بيان نمى كند كه اثبات پيامبرى نيازمند معجزه نيست. گويا اين معنا كه پيامبران بايد معجزه داشته باشند، مورد تأييد قرار مى گيرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 63 - 2
2_ خداوند ، عطا كننده معجزه و دليل هاى روشن به پيامبران
إن كنت على بيّنة من ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 88 - 2
2_ خداوند ، عطا كننده معجزه و دليل هاى روشن به پيامبران
إن كنت على بيّنة من ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 185
9 - ابراهيم - 14 - 9 - 11،13،14،20
11- رسولان الهى با دلايل و براهين روشن در ميان اقوام مختلف و از جمله قوم نوح ، عاد و ثمود ، مبعوث شدند .
جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
13- اقوام كافر پس از ملاحظه دلايل روشن انبيا ، آنها را استهزا كردند و كفر خويش را صريحاً به آنان اعلام داشتند .
جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فردّوا أيديهم فى أفوههم و قالوا إنا كفرنا بما أُرسلتم به
مرجع ضمير در «أيديهم فى أفواههم» اقوام ياد شده در آيه است و اين عبارت، معناى كنايى دارد و مراد از آن، اين است كه اقوام كافر با دست گذاشتن بر دهان خود و يا با سوت زدن، به استهزاى انبياى خود پرداختند.
14- اقوام كافر در برخورد با دلايل روشن انبيا ، بشدت ناراحت و غضبناك مى شدند و به صراحت موضع كفرآلود خود را اعلام مى كردند .
جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فردّوا أيديهم فى أفوههم و قالوا إنا كفرنا بما أُرسلتم به
مراد از «ردّوا أيديهم فى أفواههم» كنايه از غضب و خشم آنهاست كه در آيات ديگر نيز آمده است (غضوا عليكم الأنامل من الغيظ).
20- اقوام كفرپيشه نوح ، عاد و ثمود براى انكار تعاليم انبياى خويش در برابر دلايل روشن آنان ، دليل و برهان روشنى نداشتند .
قوم نوح و عاد و ثمود و الذين من بعدهم . .. جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت ... قالوا إنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 13 - 1
1- اقوام كافر پيشين پس از مواجهه با برهان هاى روشن و دلايل منطقى انبيا و پافشارى آنان بر مواضع خويش ، آنان را تهديد به تبعيد و يا بازگرداندن اجبارى به كفر ( ارتداد ) مى كردند .
و ما لنا ألاّ نتوكّل . .. لنصبرنّ على ما ءاذيتمونا ... و قال الذين كفروا لرسلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 44 - 1،2،3
1- خداوند ، تمامى انبيا و رسولان خود را با دلايل روشن ( معجزات ) و كتاب به سوى مردم گسيل داشته است .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً . .. بالبيّن_ت و الزبر
«زبر» جمع «زبور» و به معناى كتابهاست.
2- تفاوت انبيا با ساير انسان ها ، در دريافت وحى از خدا ، داشتن مقام نبوت و كتاب آسمانى است .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم . .. بالبيّن_ت و الزبر
برداشت فوق، بنابراين نكته است كه آيه در ادامه معرفى انبيا باشد بدين صورت كه: آنان از جنس بشر هستند (و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم. ..) و به آنان وحى مى شود و....
3- خداوند ، در راستاى دادن بينات و كتاب به انبيا ، قرآن كريم را به پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) اعطا فرمود .
بالبيّن_ت و الزبر و أنزلنا إليك الذكر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 133 - 14
ص: 186
14 - ارائه دلايل روشن از سوى خداوند بر رسالت پيامبران ، برخاسته از ربوبيت او است .
ب__َاية من ربّه أوَلم تأتهم بيّنة ما فى الصحف الأُولى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 9 - 14
14 - جوامع و امت هاى پيشين ، از رسولان الهى برخوردار بودند .
و جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 47 - 3
3 - رسولان الهى ، متكى به برهان هاى آشكار و روشن بودند .
و لقد أرسلنا من قبلك رسلاً إلى قومهم فجاءوهم بالبيّن_ت
«بيّنة» در لغت به معناى «دليل روشن اعم از عقلى و حسى» آمده است (مفردات راغب).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 25 - 6
6 - رسالت پيامبران ، متكى بر معجزات و دلايل روشن بود .
جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 22 - 1،2
1 - جوامع و امت هاى پيشين ، برخوردار از فرستادگان الهى با پيام ها و دلايل روشن
ذلك بأنّهم كانت تأتيهم رسلهم بالبيّن_ت
2 - فرستادگان الهى ، ارائه دهنده دلايل روشن و بى ابهام براى اثبات رسالت خويش
كانت تأتيهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 23 - 4
4 - تعاليم فرستادگان الهى ، متكى بر دلايل و برهان هاى روشن و اثبات كننده حقايق
لقد أرسلنا موسى بأي_تنا و سلط_ن مبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 50 - 1،2،3،4
1 - پرسش نگهبانان جهنم از دوزخيان ، درباره آمدن فرستادگان الهى همراه با دلايل و برهان هاى روشن براى ايشان
قالوا أَوَ لم تك تأتيكم رسلكم بالبيّن_ت
ص: 187
2 - اعتراف دوزخيان ، به گسيل شدن رسولان الهى همراه با دلايل و برهان هاى روشن به سوى آنان
قالوا أَوَلم تك تأتيكم رسلكم بالبيّن_ت قالوا بلى
3 - تمامى دوزخيان _ از هر ملتى در همه اعصار _ از فرستادگان الهى برخوردار بوده و به دلايل و برهان هاى آنان آگاه شدند .
قالوا أَوَ لم تك تأتيكم رسلكم بالبيّن_ت قالوا بلى
4 - رسالت فرستادگان الهى ، متكى بر دلايل و براهين روشن و بى ابهام براى همگان بود .
قالوا أَوَ لم تك تأتيكم رسلكم بالبيّن_ت قالوا بلى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 83 - 1،2
1 - جوامع وامت هاى پيشين ، برخوردار از فرستادگان الهى ، با پيام ها و دلايل روشن
فلمّا جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
2 - رسولان الهى ، ارائه دهنده دلايل روشن و بى ابهام براى اثبات رسالت خويش
فلمّا جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 63 - 2
2 - ادعاى نبوت از سوى پيامبران ، با دلايل روشن ، قانع كننده و خردپذير ، همراه بود .
و لمّا جاء عيسى بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - دخان - 44 - 13 - 5
5- رسالت فرستادگان الهى ، همراه با دلايل روشن و قانع كننده
أنّى لهم الذكرى و قد جاءهم رسول مبين
«إبانة» (مصدر «مبين») دو كاربرد دارد: لازم و متعدى. «مبين» در كاربرد لازم به معناى روشن و در استعمال متعدى به معناى روشنگر است. برداشت ياد شده براساس احتمال اول است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - دخان - 44 - 19 - 7
7- معجزات پيامبران ، دلايل روشن و آشكار بر صدق نبوت آنان
إنّى لكم رسول أمين . .. إنّى ءاتيكم بسلط_ن مبين
بنابراين كه مراد از «سلطان» معجزه باشد و با الغاى خصوصيت از مورد آيه، مطلب ياد شده استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - ذاريات - 51 - 38 - 8
8 - تجهيز پيامبران از سوى خداوند به معجزاتى روشن و قاطع ، براى پيشبرد اهداف هدايتى خويش
ص: 188
أرسلن_ه . .. بسلط_ن مبين
در صورتى كه مراد از حجت و برهان (سلطان) حجت حسى باشد، برداشت بالا به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - طور - 52 - 38 - 4
4 - رسالت پيامبران ، همراه با دلايل قطعى و آشكار
فليأت مستمعهم بسلط_ن مبين
لازمه دعوت از كافران براى ارائه دليل، اين است كه پيامبر(صلی الله علیه و آله) نيز، براى اثبات رسالت و ارتباط خود با عالم بالا، دليل قاطع و روشن ارائه كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 25 - 2
2 - بعثت پيامبران ، همواره با دلايل و نشانه هاى روشن و غير قابل ترديد همراه بود .
لقد أرسلنا رسلنا بالبيّن_ت
«بينات» صفت براى موصوف محذوف و به تقدير «لقد أرسلنا رسلنا بالآيات البيّنات» است; يعنى، ما پيامبران خود را، همراه با نشانه هاى روشن فرستاديم.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - تغابن - 64 - 6 - 3
3 - پيامبران ، داراى معجزات و دلايل روشن بر حقانيت رسالت خويش
تأتيهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - بينه - 98 - 2 - 4
4 - فرستاده خدا بودن ، دليل بيّنه بودن پيامبران است .
حتّى تأتيهم البيّنة . رسول من اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 129 - 9
9 - آموزش كتاب آسمانى ; يادگيرى حكمت ، احكام و معارف الهى و زدودن آلودگى ها و ناپاكى ها از خويشتن ، داراى جايگاهى رفيع و ارجمند در ديدگاه پيامبران الهى
ربنا وابعث فيهم رسولا منهم يتلوا . .. يزكّيهم
ص: 189
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 11 - 5،11
5- انبياى الهى ، برگزيدگى خويش را از سوى خداوند به مقام پيامبرى ، نعمتى بزرگ از سوى او بر خود مى دانستند .
و ل_كنّ الله يمنّ على من يشاء من عباده
11- انبيا در مقابل درخواست معجزه از سوى اقوام كفرپيشه ، خود را جز به اذن خداوند ، فاقد توانايى لازم براى آن مى دانستند .
و ما كان لنا أن نأتيكم بسلط_ن إلاّ بإذن الله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 12 - 3
3- همه انبيا خود را مديون هدايت خاص خداوند مى دانستند .
و قد هدي_نا سبلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 19 - 1
1 - پيامبران مردم انطاكيه ، بدبختى و زندگى شوم آنان را ناشى از عمل كرد خود مردم دانستند ، نه ناشى از تذكرات شان به آنان
قالوا ط_ئركم معكم أئن ذكّرتم
همزه در جمله «أئن ذكّرتم» براى استفهام است و فعل مجزوم «ذُكِّر» فعل شرطى است كه خبر آن مقدر مى باشد و تقدير آن، يا «أتشأمون بالتذكر إن ذكرتم» و يا «أتتوعدون إن ذكرتم» است. برداشت ياد شده براساس تقدير نخست مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 53 - 5
5 - مال و قدرت ، تنها ملاك ارزش انسان ، از نگاه مخالفان پيامبران در طول تاريخ
و قالوا لولا نزّل ه_ذا القرءان على رجل من القريتين عظيم . .. فلولا أُلقى عليه أس
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 190
3 - آل عمران - 3 - 148 - 4
4 _ دنيا و آخرت ، عرصه بهره مندى دست پروردگان انبيا از پادش هاى الهى
و كايّن من نبىّ قاتل معه ربّيّون . .. فاتيهم اللّه ثواب الدّنيا و حسن ثواب الاخر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 51 - 6
6_ خداوند ، اعطا كننده پاداش رسالت به پيامبران خويش
إن أجرى إلاّ على الذى فطرنى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 39 - 9
9 - خداوند ، به پيامبران ، در مقابل تبليغ رسالت هاى الهى ، پاداش مى دهد .
الذين يبلّغون رس_ل_ت اللّه . .. و كفى باللّه حسيبًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 12
12 _ خداوند در هر زمان مردمانى را براى حمايت و حراست از آرمان پيامبران برگماشته است.
فإن يكفر بها هؤلاء فقد و كلنا بها قوما ليسوا بها بكفرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - واقعه - 56 - 79 - 5
5 - پيامبران و اولياى الهى ، انسان هايى پاك و مطهّر از هرگونه زشتى و آلودگى
لايمسّه إلاّ المطهّرون
بنابه گفته برخى از مفسران واژه «المطهّرون»، اختصاص به فرشتگان ندارد; بلكه شامل پيامبران و اوليا نيز مى شود.
ص: 191
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 12 - 10
10 - مكان هاى تكلم خداوند با پيامبران و بندگان خويش ، مكان هايى مقدس و طاهر و شايسته احترامند .
ي_موسى . إنّى أنا ربّك ... إنّك بالواد المقدّس طوًى
گرچه دليل تقدس وادى طوى در آيه نيامده است، ولى مجموع آيه حكايت از ارتباط تكلم خداوند با تقدس آن سرزمين دارد، چه تقدس سابق، سبب انتخاب آن براى تكلم شده باشد و چه تكلم خداوند به آن قداست بخشيده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 16 - 6
6 - جايگاه سخن گفتن خداوند با پيامبران ، جايگاهى مقدس و پاك و شايسته احترام است .
إذ ناديه ربّه بالواد المقدّس طوًى
ارتباط «ناداه» با «المقدس»، بيانگر اين است كه يا خداوند براى تكلّم با بندگان، جايى مقدس را برمى گزيند و يا تكلّم او، مايه تقدس آن سرزمين مى گردد. در هر دو صورت، برداشت ياد شده قابل استفاده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 87 - 1،2
1 _ خداوند برخى از پدران و فرزندان و برادران انبياى گذشته را (ابراهيم، اسحاق، يعقوب(ع) و . .. ) برگزيد و به صراط مستقيم هدايت كرد.
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم و اجتبينهم و هدينهم إلى صرط مستقيم
2 _ خداوند برخى از پدران و فرزندان و برادران انبياى گذشته را (ابراهيم، اسحق(ع) و . .. ) بر همه مردم عصرشان برترى بخشيد.
كلاً فضلنا على العلمين . .. و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - انفال - 8 - 24 - 4
4 _ ايمان واقعى مستلزم اجابت دعوت خدا و رسول
يأيها الذين ءامنوا استجيبوا للّه و للرسول
مخاطب قرار دادن مسلمانان با وصف ايمان و سپس فرمان به اجابت خدا و پيامبر(صلی الله علیه و آله) مى تواند ناظر به برداشت فوق باشد.
ص: 192
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 116 - 2
2 _ خدا در قيامت پيامبران خويش را از چگونگى شكل گيرى گرايش هاى باطل امت ها مورد پرسش قرار مى دهد .
و اذ قال اللّه يعيسى ابن مريم ءانت قلت للناس
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 6 - 4
4 _ چگونگى رفتار امتها و برخورد آنان با رسالت انبيا، پرسش خداوند از رسولان خويش در قيامت *
فلنسئلن الذين أرسل إليهم و لنسئلن المرسلين
بدان احتمال كه مورد سؤال از پيامبران، رفتار امتهايشان باشد; چه اينكه محور آيات پيشين فرمان به پذيرش آيات الهى و تهديد مخالفان انبيا بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 71 - 9
9 - پرسش ملامت آميز نگهبانان و دربانان دوزخ از كافران ، درباره آمدن پيامبران تلاوت كننده آيات الهى و انذارگران
و قال لهم خزنتها ألم يأتكم رسل منكم يتلون عليكم ءاي_ت ربّكم و ينذرونكم لقاء يومك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - ملك - 67 - 8 - 3
3 - پرسش سرزنش آميز نگهبانان دوزخ از كافران دوزخى ، درباره آمدن پيامبر و اخطار دهنده الهى براى آنان
سألهم خزنتها ألم يأتكم نذير
برداشت ياد شده، با توجه به اين نكته است كه استفهام در «ألم يأتكم. ..» توبيخى و تقريعى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 34 - 11
11 _ نصرت خداوند و امدادهاى غيبى پشتوانه رسالت انبياى الهى
ص: 193
و لقد كذبت رسل من قبلك فصبروا . .. حتى أتهم نصرنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 18 - 9
9- بازيچه انگاشتن نظام خلقت و بعثت پيامبران ، از سوى مشركان عصر پيامبر
و ما خلقنا السماء. .. ل_عبين... و لكم الويل ممّا تصفون
مخاطب «لكم» و «تصفون» مشركانند و به قرينه آيات پيشين، مقصود از توصيف عقيده نادرست مشركان در باره آفرينش جهان و نسبت نارواى سرگرمى گرفتن آفرينش به خداوند است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 98 - 5
5 _ زندگى و تلاش منكران رسالت ، سراسر بازيچه و بى ثمر در سعادت آنان است .
أن يأتيهم بأسنا ضحى و هم يلعبون
مى توان گفت مراد از «لَعْب» در «يلعبون» اشتغال به امور دنيوى و تلاش براى رفع نيازهاى مادى است كه چون در مسير حق و هدف تعيين شده براى انسان نمى باشد، از آن به «بازى كردن» تعبير شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 98 - 5
5 _ زندگى و تلاش منكران رسالت ، سراسر بازيچه و بى ثمر در سعادت آنان است .
أن يأتيهم بأسنا ضحى و هم يلعبون
مى توان گفت مراد از «لَعْب» در «يلعبون» اشتغال به امور دنيوى و تلاش براى رفع نيازهاى مادى است كه چون در مسير حق و هدف تعيين شده براى انسان نمى باشد، از آن به «بازى كردن» تعبير شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 194
1 - بقره - 2 - 129 - 1،2،3
1 - بعثت پيامبرى از نسل اسماعيل ، از دعا ها و درخواست هاى ابراهيم و اسماعيل ( ع ) به هنگام بناى كعبه
و من ذريتنا أمة مسلمة لك . .. ربنا وابعث فيهم رسولا منهم
ضمير در «فيهم» و «منهم» محتمل است به «أمة مسلمة» در آيه قبل برگردد و نيز محتمل است به «أهله» در آيه 126 بازگردانده شود. برداشت فوق بر اساس احتمال اول است; يعنى، «ربنا وابعث فى ذريتنا المسلمة رسولا منهم». دعاى مشترك ابراهيم و اسماعيل گوياى اين است كه: پيامبر مورد نظر ابراهيم نيز فردى از نسل اسماعيل است نه از نسل ديگر فرزندانش.
2 - تلاوت آيات الهى ، تعليم كتاب آسمانى ، آموزش حكمت ( معارف و احكام دين و . . . ) و پاكسازى نسل ابراهيم و اسماعيل ( ع ) از آلودگى ها و ناخالصى ها ، از ويژگى هاى پيامبرى كه ابراهيم و اسماعيل ( ع ) خواستار بعثت او بودند .
ربنا وابعث فيهم رسولا منهم يتلوا عليهم ءايتك و يعلمهم الكتب و الحكمة و يزكّيهم
3 - محمد (صلی الله علیه و آله) پيامبرى كه ابراهيم و اسماعيل ( ع ) خواستار بعثت آن حضرت از ميان نسلشان بودند .
ربنا وابعث فيهم رسولا منهم . .. يزكّيهم
به گفته همه مفسران، مراد از «رسولا» پيامبر عظيم الشأن اسلام، حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 129 - 1،2،3
1 - بعثت پيامبرى از نسل اسماعيل ، از دعا ها و درخواست هاى ابراهيم و اسماعيل ( ع ) به هنگام بناى كعبه
و من ذريتنا أمة مسلمة لك . .. ربنا وابعث فيهم رسولا منهم
ضمير در «فيهم» و «منهم» محتمل است به «أمة مسلمة» در آيه قبل برگردد و نيز محتمل است به «أهله» در آيه 126 بازگردانده شود. برداشت فوق بر اساس احتمال اول است; يعنى، «ربنا وابعث فى ذريتنا المسلمة رسولا منهم». دعاى مشترك ابراهيم و اسماعيل گوياى اين است كه: پيامبر مورد نظر ابراهيم نيز فردى از نسل اسماعيل است نه از نسل ديگر فرزندانش.
2 - تلاوت آيات الهى ، تعليم كتاب آسمانى ، آموزش حكمت ( معارف و احكام دين و . . . ) و پاكسازى نسل ابراهيم و اسماعيل ( ع ) از آلودگى ها و ناخالصى ها ، از ويژگى هاى پيامبرى كه ابراهيم و اسماعيل ( ع ) خواستار بعثت او بودند .
ربنا وابعث فيهم رسولا منهم يتلوا عليهم ءايتك و يعلمهم الكتب و الحكمة و يزكّيهم
3 - محمد (صلی الله علیه و آله) پيامبرى كه ابراهيم و اسماعيل ( ع ) خواستار بعثت آن حضرت از ميان نسلشان بودند .
ربنا وابعث فيهم رسولا منهم . .. يزكّيهم
به گفته همه مفسران، مراد از «رسولا» پيامبر عظيم الشأن اسلام، حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 150 - 7
ص: 195
7 - تغيير يافتن قبله از بيت المقدس به مسجدالحرام ، از نشانه هاى بيان شده در اديان پيشين براى حقانيت پيامبر موعود
فول وجهك شطر المسجدالحرام . .. لئلا يكون للناس عليكم حجة
تعليل «لئلا يكون . ..» گوياى اين است كه: استمرار مسلمانان بر قبله سابق (بيت المقدس) موجب مى شد كه مخالفان اسلام عليه حقانيت پيامبر(صلی الله علیه و آله) و مسلمانان احتجاج كنند. بنابراين بايد تغيير قبله از نشانه هاى مطرح شده در كتابهاى آسمانى پيشين، به عنوان نشانه اى بر حقانيت پيامبر موعود شمرده شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 214 - 5،9
5 _ مقاومت و صبر پيروان انبياى گذشته در برابر سختى هاى جنگ و مشكلات
ام حسبتم . .. مسّتهم البأساء و الضراء
درخواست نصرت الهى از جانب پيامبران و مؤمنان پس از آزار جنگ و مصائب و مشكلات، بيانگر مقاومت آنان است.
9 _ شدّت مصائب و تداوم مشكلات پيامبران گذشته و امت هاى آنان ، موجب آن شد كه خواهان تعجيل در يارى و امداد الهى شوند .
مستهم البأساء و الضراء و زلزلوا حتى يقول الرسول و الذين امنوا معه متى نصر اللّه
جمله «متى نصر اللّه»، دلالت بر ترديد آنان نسبت به يارى خدا ندارد; بلكه شدت مصائب و تداوم آن موجب شد كه خواهان تعجيل آن باشند; و يا چنين گمان كنند كه يارى خداوند نبايد بيش از اين به درازا كشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 58 - 1
1 _ سرگذشت حضرت زكريا ، مريم ، يحيى و عيسى ( ع ) و پيروان آن حضرت ، آيات الهى و پند هاى حكيمانه
ذلك نتلوه عليك من الايات و الذّكر الحكيم
«ذلك»، اشاره به سرگذشت كسانى است كه در آيات پيشين مطرح شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 68 - 2،11
2 _ پيروى از انبيا ، ملاك پيوند و انتساب به آنان
انّ اولى الناس بابرهيم لَلّذين اتّبعوه
11 _ نزديكترين مردم به انبيا ، متعهدترين افراد به محتواى رسالت آنان
انّ اولى الناس بابرهيم لَلّذين اتّبعوه
اميرالمؤمنين (ع): انّ اولى النّاس بالانبياء اعملهم بما جاؤا به. سپس آن حضرت آيه فوق را تلاوت كرد.
_______________________________
مجمع البيان، ج 2، ص 770، در برخى نسخه ها «اعلمهم» ثبت شده است; نورالثقلين، ج 1، ص 353، ح 183.
ص: 196
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 146 - 1،2،10،14
1 _ پيكار بسيارى از خداپرستان ، در ركاب پيامبران الهى و تسليم ناپذيرى و پايدارى آنان
و كايّن من نبىّ قاتل معه ربّيّون كثير فما وهنوا لما اصابهم
«ربّيّون» جمع «ربّى» است و به معنى كسى كه خود را مختص پروردگار كرده، يعنى جز پرستش خدا به كار ديگرى نمى پردازد.
2 _ عالمان ، ياوران پيامبران الهى در پيكار با دشمنان دين ، و تسليم ناپذير و استوار
و كايّن من نبىّ قاتل معه ربيّون كثير فما وهنوا لما اصابهم
برخى «ربيّون» را به معناى عالمان تقواپيشه و صابر گرفته اند. (لسان العرب).
10 _ بسيارى از انبياى الهى و ياوران ايشان ، در سراسر تاريخ ، با مصائب و دشوارى هاى فراوان درگير بودند .
و كايّن من نبىّ قاتل معه ربيّون كثير . .. لما اصابهم
14 _ نقش سازنده يادآورى حماسه شجاعت و پايدارى مجاهدان راه خدا و ياوران پيامبران در پيكار و مبارزه
و كايّن من نبىّ قاتل . .. و اللّه يحبّ الصّابرين
آيه شريفه با يادآورى حماسه «ربيّون»، در صدد سازندگى مسلمانان است تا ديگر بار همانند نبرد احد، سستى و زبونى به خود راه ندهند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 147 - 1،2،3،4،8،9،11،12
1 _ پيامبران الهى و دست پروردگان آنان ، دعاكنندگان به درگاه پروردگار يكتا
و ما كان قولهم الّا ان قالوا ربّنا اغفرلنا
در برداشت فوق، ضمير «قولهم» به پيامبران و ياوران آنان (ربّيّون) برگشت داده شده است.
2 _ درخواست بخشايش گناهان و زياده روى ها ، پايدارى بر راه پيامبران و چيرگى بر كافران ، تنها سخن دست پروردگان انبيا در هنگامه هاى پيكار
و ما كان قولهم الّا ان قالوا ربّنا اغفرلنا ذنوبنا و اسرافنا فى امرنا و ثبّت اقدا
در برداشت فوق، ضمير «قولهم»، تنها به «ربّيّون» برگشت داده شده است.
3 _ همراه نمودن دعا با مجاهدت و مقاومت در راه خدا ، از ويژگى هاى پيامبران الهى و پرورش يافتگان آنان
و ما كان قولهم الّا ان قالوا ربّنا اغفرلنا ذنوبنا . .. و انصرنا
4 _ پرورش يافتگان مكتب انبيا ، گناه و اسراف ( زياده روى در امور ) را نقطه ضعف و مانع پيروزى خود مى دانند . *
و ما كان قولهم الّا ان قالوا ربّنا اغفرلنا ذنوبنا و اسرافنا فى امرنا . .. و انصر
از اينكه مردان الهى نصرت و پيروزى بر دشمنان را پس از درخواست آمرزش گناهان طلب مى كنند (اغفرلنا . .. و انصرنا)، معلوم مى شود كه آنان پيروزى را در گرو پاكى از گناه مى دانند.
8 _ توجّه به خودسازى ( جهاد اكبر ) ، به همراه پيكار با دشمن ( جهاد اصغر ) ، ويژگى پرورش يافتگان مكتب انبيا
و ما كان قولهم الّا ان قالوا ربّنا اغفرلنا ذنوبنا و اسرافنا فى امرنا و ثبّت . ..
9 _ هنگامه هاى دشوار ، عرصه پالايش روحى دست پروردگان الهى
فما وهنوا . .. و ما كان قولهم الّا ان قالوا ربّنا اغفرلنا ذنوبنا
ص: 197
جمله «و ما كان قولهم . .. »، مى رساند كه مجاهدان راه خدا به هنگام درگيرى با دشمن، تنها به ياد خدا هستند و چيز ديگرى فكر و قلب آنان را به خود مشغول نمى سازد و اين حالت خلوص و روح پالايش يافته آنان، نتيجه گام نهادن در عرصه هاى دشوار نبرد است.
11 _ بينش خدامحورى دست پروردگان پيامبران الهى ، در تحليل حوادث
و كايّن من نبىّ قاتل معه ربّيّون . .. و ثبّت اقدامنا و انصرنا على القوم الكافرين
چون «ربّيّون»، در عين استقامت و پايدارى، پيروزى را از جانب خدا مى دانند. (و انصرنا على القوم الكافرين).
12 _ خودسازى و پاك شدن از گناهان و پيروزى بر دشمنان دين ، از اهداف انبيا و همگامان با ايشان
ربّنا اغفرلنا ذنوبنا . .. و انصرنا على القوم الكافرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 148 - 3
3 _ مجاهدت در راه خدا به همراهى پيامبران الهى و دعا به درگاه او ، موجب بهره مندى از پاداش هاى دنيوى و اخروى
و كايّن من نبىّ . .. فاتيهم اللّه ثواب الدّنيا و حسن ثواب الاخرة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 34 - 4
4 - تمامى خواسته هاى پيامبران و پيروان آنان در قيامت ، از پيش آماده شده و به آنان داده خواهد شد .
و الذى جاء بالصدق و صدّق به . .. لهم ما يشاءون عند ربّهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 34 - 18
18 _ آياتى از قرآن در تشريح و سرگذشت انبياى پيشين و صبر و مقاومت و پيروزى آنها قبل از سوره انعام بر پيامبر خدا نازل شده است.
فصبروا على ما كذبوا . .. و لقد جاءك من نبإى المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 15 - 1،7
1- دعا و درخواست پيروزى انبيا از خداوند ، به دنبال تهديد شدنشان از سوى اقوام كافر
و قال الذين كفروا لرسلهم لنخرجنّكم . .. و استفتحوا
ص: 198
مرجع ضمير «استفتحوا» مى تواند «رسل» و مى تواند «رسل» و «الذين كفروا» باشد. برداشت فوق بنابر احتمال اول است.
7- درخواست انبيا براى غلبه بر كافران اقوام خويش ، به اجابت رسيد و آنان هلاك و نابود شدند .
و استفتحوا و خاب كلّ جبّار عنيد
عبارت «و خاب كلّ جبّار عنيد» مى تواند به منزله بيان اجابت درخواست پيروزى انبيا باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - نور - 24 - 55 - 7
7 - خداوند ، كافران حاكم پيش از اسلام را ، شكست داد و پيامبران و مؤمنان نيكوكار را ، پيروز كرده و جايگزين آنان در سطح زمين قرار داد .
وعد اللّه الذين ءامنوا . .. كما استخلف الذين من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 43 - 8
8- پيروى از پيامبران ، پيروى از علم و آگاهى است .
ي_أبت إنّى قد جاءنى من العلم ما لم يأتك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 53 - 6
6- مقام نبوت ، مانع پيروى از پيامبر ديگر نيست .
و وهبنا له من رحمتنا أخاه ه_رون نبيًّا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 52 - 6
6 - پيروى از شيوه زندگى پيامبران ( استفاده از نعمت هاى الهى ، داشتن كردار نيك و پرستش خداى يگانه ) توصيه أكيد خدا به يكايك امت ها
و إنّ ه_ذه أُمّتكم أُمّة وحدة و أنا ربّكم
برداشت هاى پيشين بر اين اساس بود كه مراد از ضميرهاى خطاب در كلمه هاى «أمّتكم»، «ربّكم» و «فاتّقون» پيامبران باشد. احتمال ديگر اين است مقصود از اين ضميرها، پيروان هر يك از پيامبران باشد. در اين صورت و با توجه به عطف اين آيه به آيه قبل، معناى آن چنين مى شود: ما همان گونه كه شيوه زندگى را به يكايك پيامبران توصيه كرديم، به مردم نيز سفارش نموديم كه به آنان اقتدا كنند و از آيين آنان پيروى نمايند و از تغيير و تبديل در آن و يا اتخاذ شيوه ديگرى غير از آن سخت بپرهيزند. گفتنى است كه آيه بعدى، اين احتمال را تقويت مى كند.
ص: 199
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 21 - 1
1 - مؤمن انطاكيه ( حبيب نجار ) ، مردم را به پيروى از رسولانى ره يافته _ كه هيچ مزدى در ابلاغ رسالت خويش نمى خواستند _ فراخوانده بود .
اتّبعوا من لايسئلكم أجراً و هم مهتدون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 22 - 2
2 - مؤمن انطاكيه ( حبيب نجار ) به دليل ايمان به خداى يكتا و پيروى از رسولان الهى ، مورد اعتراض و تهديد مردم كافر قرار گرفت .
و ما لى لا أعبد الذى فطرنى
از آهنگ آيه شريفه _ كه با استفهام انكارى همراه است _ مطلب ياد شده به دست مى آيد; زيرا استفهام انكارى، در رد چيزى به كار مى رود كه مورد انكار و اعتراض قرار گرفته است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 55 - 3
3 - توصيه خداوند به پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، مبنى بر تأسى كردن از پيامبران گذشته در صبر و شكيبايى در برابر مشكلات رسالت
إنّا لننصر رسلنا و الذين ءامنوا فى الحيوة الدنيا . .. فاصبر
برداشت ياد شده با توجه به اين نكته است كه جمله «فاصبر. ..» تفريع بر جمله «إن_ّا لننصر رسلنا...» است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 20 - 11
11 - حبيب نجار ، مردم انطاكيه را به اقتدا و پيروى از رسولان الهى ، فراخوانده بود .
قال ي_قوم اتّبعوا المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 21 - 4
4 - مؤمن انطاكيه ( حبيب نجار ) ، در فراخواندن مردم به دين و اقتدا به رسولان الهى ، از استدلال و برهان بهره مى گرفت .
اتّبعوا من لايسئلكم أجراً و هم مهتدون
آيه شريفه و چند آيه بعدى، بيانگر مجموعه استدلال ها و برهان هاى مؤمن انطاكيه است كه در اثبات ادعاى خويش، براى مردم مطرح كرده بود.
ص: 200
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 59 - 8
8_ توده هاى قوم عاد ، به پيروى از فرمان سران خويش ، آيات الهى را انكار و با پيامبران مخالفت مى كردند .
و تلك عاد جحدوا بأي_ت ربهم و عصوا رسله واتبعوا أمر كل جبار عنيد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 53 - 6
6- مقام نبوت ، مانع پيروى از پيامبر ديگر نيست .
و وهبنا له من رحمتنا أخاه ه_رون نبيًّا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 106 - 3
3 _ ضرورت پيشگامى حاملان وحى و رسالت در عمل به محتواى پيام خويش
اتبع ما أوحى اليك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - واقعه - 56 - 10 - 3
3 - « عن أبى جعفر ( ع ) : . . .و أما ما ذكر من السابقين : فهم أنبياء مرسلون وغير مرسلين ;
از امام باقر(ع) روايت شده: . ..اما آنچه [در قرآن] از سابقين ياد شده، آنان پيامبران هستند، چه مرسلين و چه غيرمرسلين».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 62 - 4
4_ خداوند ، پيامبران را از ميان انسانهايى كه خوش نام و به نيكى معروفند ، انتخاب مى كند .
قد كنت فينا مرجوًّا قبل ه_ذا
ص: 201
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 87 - 16
16_ خداوند ، پيامبران را از ميان انسانهايى كه به نيكى معروفند ، انتخاب مى كند .
إنك لأنت الحليم الرشيد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 66 - 12
12 - امكان تأثير سِحر بر قوه خيال و وهم پيامبران الهى
يخيّل إليه من سحرهم
ترسيم چيزى در ديدگان انسان، برخلاف شكل واقعى آن (مانند شكسته وانمود شدن چوبى كه در آب موج دار قرار دارد) مانع شناخت حقيقت آن چيز نيست; تا نقصى براى درك و فهم انسان به شمار آيد و با نبوت ناسازگار باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 150 - 16
16 _ تأثير عواطف در شيوه هاى رفتارى انبيا
قال ابن أم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 97 - 5
5- پيامبران چون ديگر انسان ها در برابر ناملايمات ، متأثر مى شدند .
و لقد نعلم أنك يضيق صدرك بما يقولون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 94 - 6
6 - تأثير عواطف در شيوه هاى رفتارى پيامبران
قال ي_بنؤُمّ
ص: 202
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 34 - 4
4 - تمامى خواسته هاى پيامبران و پيروان آنان در قيامت ، از پيش آماده شده و به آنان داده خواهد شد .
و الذى جاء بالصدق و صدّق به . .. لهم ما يشاءون عند ربّهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 34 - 4
4 - تمامى خواسته هاى پيامبران و پيروان آنان در قيامت ، از پيش آماده شده و به آنان داده خواهد شد .
و الذى جاء بالصدق و صدّق به . .. لهم ما يشاءون عند ربّهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 8 - 4
4 _ داشتن ثروتى بى نياز كننده از هرگونه داد و ستد با مردم ، و تأمين شدن نياز هاى مادى از سوى خداوند و يا داشتن بوستانى پر ثمر ، نشانه درستى ادعا پيامبرى در ديدگاه كافران
أو يلقى إليه كنز أو تكون له جنّة يأكل منها
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 87 - 3،4
3 - خداوند ، پس از درگذشت موسى ( ع ) ، رسولانى را پى در پى به سوى بنى اسرائيل فرستاد .
و قفينا من بعده بالرسل
«تقفية» (مصدر قفينا) به معناى روانه كردن چيزى يا كسى در پى چيزى يا كسى ديگرى است. بنابراين جمله «قفينا ...»; يعنى، پس از درگذشت موسى(ع)، پيامبران بسيارى را يكى پس از ديگرى ]به سوى بنى اسرائيل [فرستاديم.
4 - بنى اسرائيل ، برخوردار از رسولانى بسيار
و قفينا من بعده بالرسل
«ال» در «الرسل» براى استغراق است و در اين جا حكايت از كثرت دارد.
ص: 203
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 91 - 22
22 - بنى اسرائيل ، برخوردار از پيامبران بسيار
فلم تقتلون أنبياء اللّه من قبل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 108 - 5
5 - موسى ( ع ) ، پيامبرى مبعوث شده پيش از پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)
كما سئل موسى من قبل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 21 - 11
11 _ بسيارى از پيامبران و عدالتخواهان ، به دست كافران به قتل رسيدند .
انّ الذين يكفرون . .. و يقتلون النّبيّن بغير حق و يقتلون الذين يأمرون بالقسط
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 44 - 1،5،6
1 _ حقايقى از سرگذشت مريم و زكريا ، براى اوّلين بار به پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) گفته شد .
ذلك من انباء الغيب نوحيه اليك
بيان حقايق مذكور اگر در ديگر كتب آسمانى آمده باشد، ظاهراً اطلاق غيب بر آن نمى شده است.
5 _ ناشناخته بودن حقايقى از تاريخ زكريا و مريم ، براى اهل كتاب
ذلك من انباء الغيب
آيات در مورد وفد نجران نازل شده است; پس تعريض به اهل كتاب دارد كه نسبت به سرگذشت پيامبران، خصوصاً مسيح و مريم، اظهار اطلاع مى كردند.
6 _ آگاهى پيامبر (صلی الله علیه و آله) از حقايق نهفته تاريخ زكريا و مريم ، نشانگر صدق ادعاى وى در ارتباط با وحى
ذلك من انباء الغيب . .. و ما كنت لديهم اذ يلقون اقلامهم ايّهم يكفل مريم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 55 - 3
3 _ خاطره نجات حضرت عيسى ( ع ) از دست كافران ، سرگذشتى شايسته تذكر براى پيامبر (صلی الله علیه و آله) و مؤمنان
اذ قال اللّه يا عيسى انّى متوفّيك
بنابراينكه «اذ»، مفعول به براى «اذكر» يا «اذكروا» كه در تقدير است، باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 204
2 - آل عمران - 3 - 58 - 1،3،7
1 _ سرگذشت حضرت زكريا ، مريم ، يحيى و عيسى ( ع ) و پيروان آن حضرت ، آيات الهى و پند هاى حكيمانه
ذلك نتلوه عليك من الايات و الذّكر الحكيم
«ذلك»، اشاره به سرگذشت كسانى است كه در آيات پيشين مطرح شده است.
3 _ بيان سرگذشت حضرت مريم ، زكريا ، يحيى و عيسى ( ع ) ، از معجزات و نشانه هاى صدق پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله)
ذلك نتلوه عليك من الايات
بنابراينكه منظور از «الايات»، با توجه به معناى لغوى آن (علامتها)، نشانه هاى صداقت پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) باشد.
7 _ داستان حضرت عيسى ، زكريّا ، مريم و يحيى ، سراسر حكمت و مايه تذكّر است .
ذلك نتلوه عليك من الايات و الذّكر الحكيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 60 - 1
1 _ سرگذشت زكريا ، عيسى ، مريم ، يحيى و بيان خلقت آدم در قرآن ، حق و از جانب پروردگار است .
الحق من ربّك
كلمه «الحق»، خبر است براى مبتداى محذوف كه «هو» است و مراد از آن، سرگذشت مريم و پيامبرانى است كه در آيات سابق بيان شد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 62 - 2
2 _ هر داستانى درباره پيامبران كه منافى با توحيد باشد ، ساختگى و باطل است .
انّ هذا لهو القصص الحق و ما من اله الا اللّه
نفى شرك كه از جمله «و ما من اله الا اللّه» استفاده مى شود، بيان علّتى براى دروغ بودن ادعاهاى نصارا در مورد عيسى (ع) است و ملاكى براى همه داستانهاى مربوط به پيامبران خواهد بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 34 - 18،19
18 _ آياتى از قرآن در تشريح و سرگذشت انبياى پيشين و صبر و مقاومت و پيروزى آنها قبل از سوره انعام بر پيامبر خدا نازل شده است.
فصبروا على ما كذبوا . .. و لقد جاءك من نبإى المرسلين
19 _ ذكر داستانهاى انبياى پيشين در قرآن براى تسلى پيامبر(صلی الله علیه و آله) و همچنين تأسى وى به آنان است.
و لقد كذبت . .. و لقد جاءك من نبإى المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 112 - 2
2 _ درگيرى حق و باطل در سراسر تاريخ انبيا جريان داشته است.
ص: 205
و كذلك جعلنا لكل نبى عدوا شيطين الإنس و الجن
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 13 - 4
4 _ تاريخ بشر ، شاهد بعثت پيامبران در پى گسترش ظلم و بى عدالتى
لما ظلموا و جاءتهم رسلهم بالبينت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 47 - 4
4 _ شريعت و رسول الهى در هر عصرى ، يكى بيش نيست .
و لكل أمة رسول فإذا جاء رسولهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 74 - 1،2،4،5،7
1 _ خداوند ، در فاصله زمانى بين حضرت نوح و موسى ( ع ) ، پيامبران بزرگى را مبعوث كرد .
و اتل عليهم نبأ نوح . .. ثم بعثنا من بعده رسلا ... ثم بعثنا من بعدهم موسى
2 _ پيامبرانى كه در فاصله بين حضرت نوح و موسى ( ع ) مبعوث شدند ، هر كدام عهده دار هدايت قوم خود بودند .
و اتل عليهم نبأ نوح . .. ثم بعثنا من بعده رسلا إلى قومهم ... ثم بعثنا من بعدهم م
4 _ هيچ پيامبرى بعد از نوح ( ع ) مبعوث نشد مگر اينكه قومش در برابرش ايستادند و رسالتش را انكار و او را به دروغ گويى متهم كردند .
ثم بعثنا من بعده رسلا إلى قومهم فجاءوهم بالبينت فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به م
«فاء» در «فجاءوهم» فاى فصيحه بوده و بر حذف جمله قبل از خودش دلالت دارد و تقدير آن چنين است: « . .. رسلا إلى قومهم فكذبوهم فجاءوهم بالبينات ... ».
5 _ تكذيب كنندگان رسالت پيامبران پس از نوح ( ع ) ، على رغم ارائه معجزات و دليل هاى روشن به آنان ، همچنان بر ناباورى و تكذيب خود ، پاى فشردند .
فجاءوهم بالبينت فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل
برداشت فوق مبتنى بر اين است كه مضاف اليه «قبل» ضمير عايد به «مجىء» كه از «جاءوهم بالبينات» استفاده مى شود، بازگردد.
7 _ تكذيب رسالت پيامبران ، جريانى مستمر در تاريخ
فكذبوه . .. ثم بعثنا من بعده رسلا ... فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 75 - 1
1 _ بعثت موسى و هارون ( ع ) پس از بعثت پيامبران بزرگ بعد از نوح ( ع ) بود .
و اتل عليهم نبأ نوح . .. ثم بعثنا من بعده رسلا ... ثم بعثنا من بعدهم موسى و هرون
ص: 206
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 89 - 8،9
8_ حضرت نوح ، هود ، صالح و لوط ( ع ) ، پيامبرانى پيش از حضرت شعيب ( ع )
مثل ما أصاب قوم نوح . .. و ما قوم لوط منكم ببعيد
9_ فاصله زمانى ميان عصر شعيب با عصر نوح ، هود و صالح ( ع ) زياد بوده است .
مثل ما أصاب قوم نوح أو قوم هود أو قوم ص_لح و ما قوم لوط منكم ببعيد
از اينكه شعيب(ع) از ميان اقوام ياد شده تنها قوم لوط را به نزديك بودن با مردم مدين (عصر خويش) توصيف كرد ، برداشت فوق استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 120 - 1
1_ خداوند پيش از پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، رسولان متعددى را مبعوث كرد كه هر كدام داراى سرگذشتى مهم و داستانى پربار بودند .
و كلاًّ نقصّ عليك من أنباء الرسل
تعدد رسولان ، از كلمه «رسل» _ كه جمع رسول است _ استفاده مى شود و سرگذشت مهم و پربار ، از كلمه «أنباء» _ كه به معناى خبرهاى بزرگ و پرفايده است _ استفاده مى گردد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 6 - 19
19_ ابراهيم و اسحاق ( ع ) ، به هنگام شروع داستان يوسف ( خواب ديدن ستارگان ، خورشيد و ماه ) در حال حيات نبودند .
كما أتمّها على أبويك من قبل
برداشت فوق ، از قيد «من قبل» استفاده مى شود. البته اين در صورتى است كه «من قبل» قيد براى «أبويك» باشد ، نه متعلق به «أتمّها».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 1
1_ پيامبران متعددى پيش از رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) به رسالت مبعوث شدند .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 30 - 3
3_ ظهور و انقراض امتهايى متعدد و بهره مند از رسولان الهى پيش از امت پيامبر (صلی الله علیه و آله) و بعثت او
أرسلن_ك فى أُمّة قد خلت من قبلها أمم
از معانى «خلوّ» (مصدر خلت) گذشتن و سپرى شدن است و سپرى شدن امتها به معناى نابودى ايشان مى باشد. توصيف امت بهره مند از رسول (أرسلناك فى اُمّة) به اينكه امتهايى پيش از آن بودند، مى رساند كه هر يك از امتها نيز داراى رسولى از ناحيه
ص: 207
خدا بودند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 32 - 1
1_ پيامبران متعددى پيش از پيامبر اسلام به رسالت مبعوث شدند .
و لقد استهزىء برسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 38 - 1
1_ پيامبران متعددى پيش از پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) ، به رسالت مبعوث شدند .
و لقد أرسلنا رسلاً من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 9 - 11
11- رسولان الهى با دلايل و براهين روشن در ميان اقوام مختلف و از جمله قوم نوح ، عاد و ثمود ، مبعوث شدند .
جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 10 - 17
17- كافران اقوام پيشين به جاى دادن جواب مساعد به دعوت منطقى انبياى خويش ، بشر بودن آنان را بهانه نپذيرفتن دعوتشان قرار دادند .
قالت رسلهم أفى الله شكّ فاطر السموت و الأرض . .. قالوا إن أنتم إلاّ بشر مثلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 10 - 1
1- خداوند ، قبل از پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) ، پيامبرانى را در ميان امت هاى پيشين مبعوث كرده بود .
و لقد أرسلنا من قبلك فى شيع الأولين
«شيع» جمع شيعه و در لغت به معناى گروهى است كه پيرو مذهب و يا شخصى باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 11 - 1،2
1- همه پيامبران الهى در ميان امت خود ، بدون استثنا مورد استهزاى آنان قرار گرفتند .
و ما يأتيهم من رسول إلاّ كانوا به يستهزءون
2- استهزا و تمسخر ، شيوه رايج و سياست واحد مخالفان انبيا در طول تاريخ
و ما يأتيهم من رسول إلاّ كانوا به يستهزءون
ص: 208
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 43 - 4
4- پيامبران متعددى قبل از پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) به رسالت مبعوث شده اند .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 63 - 2،13
2- خداوند قبل از پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، انبيايى را به سوى امتهايى گسيل داشت .
تالله لقد أرسلنا إلى أُمم من قبلك
13- مشابهت جريان هاى مخالف انبيا در طول تاريخ
تالله لقد أرسلنا إلى أُمم من قبلك فزيّن لهم الشيط_ن أعم_لهم فهو وليّهم اليوم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 77 - 3،4
3- رسالت انبيا ، جريانى مستمر در طول تاريخ بشر قبل از پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)
من قد أرسلنا قبلك من رسلنا
4- بسيارى از رسولان الهى ، چونان پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، با توطئه و كارشكنى و تهديد به تبعيد و اخراج از وطن خويش ، رو به رو بودند .
و إن كادوا ليستفزّونك . .. سنّة من قد أرسلنا قبلك من رسلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 49 - 6
6- تولد يعقوب در زمان حيات حضرت ابراهيم ( ع ) بوده است .
وهبنا له إسح_ق و يعقوب
بر حسب ظاهر، صدق هبه زمانى است كه دريافت كننده در قيد حيات باشد. با توجه به اين كه يعقوب نيز در اين آيه موهبت به ابراهيم(ع) دانسته شده، چنين برمى آيد كه او نيز در زمان حيات ابراهيم متولد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 58 - 2،3،4،5،6،11
2- قرآن در بيان دودمان برخى از پيامبران ( ادريس ) ، تنها از انتساب آنان به آدم ( ع ) سخن گفته است .
من النبيّن من ذريّة ءادم
«من» در «من ذريّة آدم» براى تبعيض است و بيانگر آن است كه «ذريّة آدم» يكى از چهار ويژگى است كه در آيه براى «النبيين» ذكر شده است، سه دسته ديگر عبارتند از: «من حملنا مع نوح» و «ذريّة إبراهيم» و [ذريّة ]اسرائيل»; گرچه همه پيامبران «ذريّه آدم» هستند، ولى تنها «ادريس» است كه گفته مى شود قبل از نوح مى زيسته و نسب مطرح شده اى جز
ص: 209
انتساب به آدم ندارد، اما سه گروه ديگر به نزديك ترين فرد برجسته در نياكان خود انتساب يافته اند.
3- نسل همراهان نوح در كشتى نجات ، پيامبرى بزرگ ، چون ابراهيم ( ع ) را در خود پروراند .
من النبيّن . .. ممّن حملنا مع نوح
مراد از «من حملنا مع نوح» به قرينه قبل و بعد آن «ذريّة من حملنا . ..»است. بين انبياى ذكر شده در آيات قبل، تنها ابراهيم(ع) است كه غير از «ذريّة آدم» با عنوان «نسل همراهان نوح» شناسايى شده است.
4- برخى از پيامبران ياد شده در سوره مريم ( اسحاق ، يعقوب و اسماعيل ) از نسل ابراهيم ( ع ) بودند .
من النبيّن . .. من ذرّيّة إبرهيم
5- برخى از پيامبران ياد شده در سوره مريم ( زكريا ، يحيى ، عيسى ، موسى و هارون ( ع ) ) از نسل اسرائيل ( يعقوب ) بودند .
من النبيّن . .. من ذرّيّة إبرهيم و إسرءيل
6- آدم ، همراهيان نوح ، ابراهيم و يعقوب ( ع ) ، محور هاى اصلى و برجسته نياكان پيامبران در طول تاريخ *
من النبيّن من ذرّيّة ءادم و ممّن حملنا مع نوح و من ذرّيّة إبرهيم و إسرءيل
11- حضرت ابراهيم ( ع ) ، علاوه بر حضرت يعقوب و ذريّه او ، نسلى مشتمل بر پيامبران الهى ، داشت .
و من ذرّيّة إبرهيم و إسرءيل
«اسرائيل» لقب يعقوب است. آن حضرت، نوه حضرت ابراهيم(ع) و فرزند اسحاق بوده است. اگر نسل پيامبران، تنهااز طريق يعقوب استمرار مى يافت، ديگر ذكر ابراهيم و اسرائيل به طور مستقل ضرورتى نداشت، زيرا يكى از ديگرى كفايت مى كرد، ولى ذكر مستقل نشان از آن دارد كه تيره ديگرى نيز از نسل ابراهيم، مشتمل بر پيامبران است كه همان فرزندان اسماعيل(ع) مى باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 59 - 1،2،6
1- با رفتن هر پيامبرى از بين قوم خويش ، نااهلانى كه نماز را تباه و شهوات ( هوا هاى نفسانى ) را پيروى مى كردند ، جايگزين آنان شدند .
«خلَف» (به فتح لام) در مورد جانشين خوب و «خلْف» (به سكون لام) در مورد جانشين بد به كار مى رود (مقاييس اللغة). براين اساس «خلف من بعدهم خلف»; يعنى، جانشينان بدى جايگزين آنان شدند.
2- راه و روش پيامبران پس از رحلتشان ، پيوسته مورد بى مهرى و تضييع نااهلان قرار مى گرفت .
فخلف من بعدهم خلف أضاعوا الصلوة واتبعوا الشهوت
6- ضايع كردن نماز و پيروى از شهوات ، ريشه اصلى انحرافات پس از رحلت پيامبران
فخلف من بعدهم خلف أضاعوا الصلوة واتبعوا الشهوت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 64 - 1،10
1- تاريخ پيامبران و دعوت هاى توحيدى آنان ، معارفى الهى است كه فرشتگان آن را به امر خداوند و با برنامه اى زمان بندى شده به پيامبر (صلی الله علیه و آله) ابلاغ كرده اند .
و ما نتنزّل إلاّ بأمر ربّك
اين آيه و آيه بعد _ به قرينه «فاعبده و اصطبر لعبادته» در آيه بعد _ تذييلى بر آيات پيشين و گوياى اين نكته است كه: آنچه گفته شد، به امر خداوند بر تو نازل شده است و واسطه وحى در اين زمينه از خود هيچ نقشى ندارد. بنابراين همچون پيامبرانى كه
ص: 210
سرگذشت آنان برتو خوانده شد، به عبادت خداوند بپرداز و بر آن پايدار بمان.
10- راه نداشتن نسيان در ذات اقدس خداوند ، پشتوانه حقانيت گزارش هاى قرآن از تاريخ پيامبران پيشين
و ما نتنزّل إلاّ بأمر ربّك . .. و ما كان ربّك نسيًّا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 65 - 11
11- نزول آيات تاريخ پيامبران و يگانه پرستى آنان ، به امر خداوند و در جهت منظور تقويت بندگى و يكتاپرستى پيامبر (صلی الله علیه و آله) بود .
و ما نتنزّل إلاّ بأمر ربّك . .. فاعبده واصطبر لعب_دته
ارتباط دو آيه اخير با آيات پيشين _ كه بيانگر تاريخ انبيا بود _ گوياى نكته ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 25 - 1
1- رسولانى چند قبل از پيامبراسلام (صلی الله علیه و آله) ، به رسالت برانگيخته بوده اند .
و ما أرسلنا من قبلك من رسول
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 41 - 1،2
1- بشر ، بهره مند از وجود پيامبران صاحب رسالت ، قبل از رسول خاتم (صلی الله علیه و آله)
و لقد استهزئَ برسل من قبلك
2- برخورد استهزاآميز مردم حق ناپذير ، با رسولان الهى ، در طول تاريخ
و لقد استهزئَ برسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 72 - 1
1- تولد اسحاق و يعقوب ( ع ) ، پس از هجرت ابراهيم ( ع ) بود .
و نجّين_ه و لوطًا إلى الأرض . .. و وهبنا له إسح_ق و يعقوب
سير داستان حضرت ابراهيم در اين آيات، بيانگر برداشت ياد شده است. به علاوه اين كه داستان افكندن ابراهيم به آتش و نجات آن حضرت در زمان جوانى اش بوده است و فرزنددار شدن ابراهيم(ع) در دوران پيرى آن حضرت صورت گرفته است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 76 - 1
1- حضرت نوح ( ع ) ، پيامبرى كه پيش از حضرت ابراهيم و لوط ( ع ) مى زيست .
و نوحًا إذ نادى من قبل
برداشت ياد شده به خاطر اين نكته است كه مراد از «من قبل» به قرينه آيات پيشين _ كه در باره حضرت ابراهيم و لوط(ع) بود _
ص: 211
زمان قبل از حضرت ابراهيم و لوط(ع) است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 42 - 2،5
2 - تكذيب پيامبران ، متهم كردن آنان به دروغ گويى و انكار رسالت ايشان ، سابقه دار در تاريخ بشر
و ان يكذّبوك فقد كذّبت قبلهم قوم نوح و عاد و ثمود
5 - قوم نوح ، نخستين جامعه تكذيب كننده پيامبر خود
فقد كذّبت قبلهم قوم نوح
ذكر قوم نوح پيش از ساير اقوام تكذيب كننده، بيانگر مطلب فوق است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 32 - 1
1 - اقدام خداوند به فرستادن رسول ، پس از شكل گيرى جامعه جديد بشرى ، بعد از طوفان نوح
فأرسلنا فيهم رسولاً منهم
عبارت «فأرسلنا فيهم رسولاً. ..» عطف است، بر «أنشأنا». ضمير «فيهم» و «منهم» نيز به «قرن» بازمى گردد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 33 - 8
8 - تحقير پيامبر پس از نوح و توهين به او ، از سوى اشراف و سران قومش
ما ه_ذا إلاّ بشر مثلكم
به كارگيرى «ه_ذا» _ كه براى اشاره به نزديك است _ بيانگر نوعى توهين و تحقير نسبت به پيامبر و مقام رسالت او است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 44 - 1،4
1 - تاريخ ، شاهد بعثت پياپى پيامبران ، پس از نابودى قوم ثمود
ثمّ أنشأنا من بعدهم قرونًا ءاخرين . .. ثمّ أرسلنا رسلنا تترا
«تترا» به معناى پياپى آمدن است. گفتنى است كه «تترا» در اين آيه، مصدر به معناى فاعل است كه در محل نصب و حال است براى «أرسلنا» مى باشد. بنابراين تقدير آن چنين است: «ثمّ أرسلنا جائين واحداً بعد واحد» (پس فرستادگان خود را يكى پس از ديگرى، روانه كرديم).
4 - همه پيامبران ، مورد تكذيب و انكار جوامعى قرار گرفتند كه به سوى آن مبعوث شده بودند .
كلّ ما جاء أُمّة رسولها كذّبوه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 45 - 4
4 - هارون ، يار و مددكار موسى ( ع ) در رسالت
ص: 212
ثمّ أرسلنا موسى و أخاه ه_رون
ذكر «اخوت» _ كه در تعبيرات كنايى به معناى معين و پشتيبان به كار مى رود _ علاوه براين كه بيانگر نسبت سببى هارون با موسى(ع) است، مى تواند اشعار به اين نكته نيز داشته باشد كه رسالت اصلى، بر دوش موسى بوده و رسالت هارون، يارى كردن و مدد رساندن به او بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 68 - 12
12 - وحى و رسالت ، داراى پيشينه در تاريخ جزيرة العرب
أم جاءهم ما لم يأت ءاباءهم الأوّلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 45 - 9
9 - فرستاده شدن پيامبر از سوى خدا به سوى مردم ، داراى پيشينه اى بلند در تاريخ بشر
و ل_كنّا كنّا مرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 46 - 8
8 - رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ، نخستين پيامبر مبعوث شده در سرزمين مكه
لتنذر قومًا ما أتيهم من نذير من قبلك
مراد از «قوماً» مردم سرزمين مكه است و «ما» در «ما أتاهم» نافيه مى باشد; يعنى، مردمى كه پيش از تو براى آنان هشدار دهنده اى مبعوث نشده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - عنكبوت - 29 - 18 - 2،4
2 - وجود تكذيبگران انبيا در امت هاى پيش از ظهور اسلام
و إن تكذّبوا فقد كذّب أمم من قبلكم
4 - پيش از ابراهيم ( ع ) نيز ، پيامبران خدا از سوى امت ها تكذيب شدند .
و إن تكذّبوا فقد كذّب أمم من قبلكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 47 - 4
4 - قبل از پيامبر اسلام ، پيامبران ديگرى از سوى خداوند ، برانگيخته شده اند .
و لقد أرسلنا من قبلك رسلاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 213
15 - سبأ - 34 - 44 - 6
6 - خداوند ، براى مشركان مكه قبل از رسول گرامى اسلام ، پيامبرى مبعوث نكرده بود .
و ما أرسلنا إليهم قبلك من نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - سبأ - 34 - 45 - 1
1 - ملت هاى قبل از مشركان مكه نيز ، پيامبران خود را تكذيب كردند .
و كذّب الذين من قبلهم . .. فكذّبوا رسلى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 4 - 2
2 - انكار رسالت پيامبران و متهم كردن آنان به دروغ گويى ، سابقه دار در تاريخ بشر
و إن يكذّبوك فقد كذّبت رسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 24 - 6
6 - تمامى امت هاى گذشته ، از پيامبرانى بشارت دهنده و انذارگر برخوردار بودند .
و إن من أُمّة إلاّ خلا فيها نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 25 - 2
2 - انكار رسالت پيامبران و متهم كردن آنان به دروغ گويى ، سابقه دار در تاريخ بشر
و إن يكذّبوك فقد كذّب الذين من قبلهم جاءتهم رسلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 3 - 5
5 - تاريخ بشر ، شاهد بعثت پيامبرانى بسيار
لمن المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 13 - 3
3 - وضعيت فرهنگى و دينى مردم عصر پيامبراسلام ، شبيه و مانند وضعيت مردم انطاكيه هنگام آمدن رسولان به سوى آنان
و اضرب لهم مثلاً أصح_ب القرية إذ جاءها المرسلون
بيشتر مفسران برآنند كه مقصود از «أصحاب القرية» مردم شهر «انطاكيه» است (كه هم اكنون جزء خاك تركيه و از شهرهاى تجارى آن مى باشد). گفتنى است «إذ» ظرف زمان و بدل اشتمال، براى «أصحاب القرية» است; يعنى، مثل بزن از مردم انطاكيه،
ص: 214
آن گاه كه رسولان الهى به سوى شان آمدند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 30 - 1
1 - تمامى رسولان الهى در آغاز دعوت خود ، مورد تمسخر مردمشان قرار گرفته بودند .
ي_حسرة على العباد ما يأتيهم من رسول إلاّ كانوا به يستهزءون
ترديدى نيست كه بسيارى از مردم اقوام گذشته، به پيامبران ايمان آورده بودند. بنابراين استناد استهزا به «عباد» يا از باب تغليب است و يا به جهت بيان اين نكته است كه مردم در آغاز رسالت، با پيامبران چنين برخوردى داشتند; ولى پس از مدتى به آنان ايمان مى آوردند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 74 - 4
4 - پيامبران الهى ، همواره در بستر تاريخ ، برخوردار از پيروانى مخلَص و اهل بندگى خدا
و لقد أرسلنا فيهم منذرين . فانظر كيف كان ع_قبة المنذرين . إلاّ عباد اللّه المخلص
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 83 - 5
5 - نوح ( ع ) ، داراى شخصيتى برجسته و ممتاز در ميان پيامبران الهى
و إنّ من شيعته لإبرهيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 117 - 1
1 - موسى و هارون ( عليهماالسلام ) ، برخوردار از كتاب آسمانى ( تورات ) و شريعت مستقل و جدا از شريعت الهى پيشين
و ءاتين_هما الكت_ب
دريافت كتاب آسمانى، مى تواند حاكى از دريافت شريعت مستقل و جدا از شريعت سابق باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 12 - 2
2 - تكذيب پيامبران ، پيشينه اى طولانى دارد و پديده اى جديد در عصر رسالت پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) نيست .
و قال الك_فرون ه_ذا س_حر كذّاب . .. كذّبت قبلهم قوم نوح و عاد و فرعون
يادآورى تكذيب پيامبران پيشين از سوى مردم، به دنبال ذكر تكذيب رسالت پيامبراسلام(صلی الله علیه و آله) از سوى كافران، مى تواند بيانگر برداشت ياد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 49 - 5،6
ص: 215
5 - ياد و يادآورى ، هدف قرآن از نقل سرگذشت انسان هاى شايسته چون پيامبران الهى
و اذكر داود . .. إسم_عيل و اليسع و ذاالكفل و كلّ من الأخيار . ه_ذا ذكر
6 - يادآورى سرگذشت انسان هاى شايسته همچون پيامبران ، از روش هاى تربيتى قرآن
و اذكر داود . .. إسم_عيل و اليسع و ذاالكفل و كلّ من الأخيار . ه_ذا ذكر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 25 - 1،2
1 - اقوامى پيش از مشركان صدراسلام ، به تكذيب پيامبران خويش پرداخته بودند .
كذّب الذين من قبلهم
2 - تكذيب پيامبران ، داراى پيشينه طولانى در تاريخ
كذّب الذين من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 50 - 4
4 - همسانى طرز تلقى مرفهان ناسپاس از دنيا و نعمت هاى آن ، و يگانگى موضع آنان در برابر انديشه توحيدى پيامبران
قال إنّما أُوتيته على علم . .. قد قالها الذين من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 71 - 11
11 - تاريخ بشر ، برخوردار از رسولان متعدد
رسل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 5 - 3،6
3 - تكذيب پيامبران ، داراى پيشينه اى طولانى در تاريخ و نه پديده اى جديد در عصر پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)
كذّبت قبلهم قوم نوح و الأحزاب من بعدهم
يادآورى تكذيب انبياى پيشين از سوى مردم، از زمان حضرت نوح(ع) و بعد از آن، مى تواند بيانگر مطلب يادشده باشد.
6 - همه امت ها به قصد دستگير كردن و از بين بردن پيامبرشان اقدام كرده اند .
و همّت كلّ أمّة برسولهم ليأخذوه
«أخذ» در اصل به معناى گرفتن است و مقصود از آن در آيه شريفه، دستگير كردن و از بين بردن پيامبران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 34 - 2
2 - يوسف ( ع ) ، پيامبر مردم مصر پيش از حضرت موسى ( ع )
و لقد جاءكم يوسف من قبل
ص: 216
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 50 - 3
3 - تمامى دوزخيان _ از هر ملتى در همه اعصار _ از فرستادگان الهى برخوردار بوده و به دلايل و برهان هاى آنان آگاه شدند .
قالوا أَوَ لم تك تأتيكم رسلكم بالبيّن_ت قالوا بلى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 51 - 5
5 - فرستادگان الهى و مؤمنان ، همواره در طول تاريخ با مخالفت ها و دشمنى ها روبه رو بوده اند .
إنّا لننصر رسلنا و الذين ءامنوا فى الحيوة الدنيا
اعلام نصرت الهى براى تمامى رسولان و مؤمنان، گوياى برداشت ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 52 - 6
6 - ستمگران ، طيف مخالف پيامبران و مؤمنان در طول تاريخ
إنّا لننصر رسلنا . .. فى الحيوة الدنيا و يوم يقوم الأشه_د . يوم لاينفع الظ_لمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 78 - 1،14،15
1 - خداوند ، پيش از بعثت پيامبراسلام (صلی الله علیه و آله) ، رسولانى بسيار فرستاده است .
و لقد أرسلنا رسلاً من قبلك
تنكير «رسلاً» براى بيان تكثير است.
14 - « عن على ( ع ) [ فى قوله « و منهم من لم نقصص عليك » ] انّه قال : بعث اللّه نبيّاً أسود لم يقص علينا قصته ;
از امام على(ع) درباره سخن خداوند «و منهم من لم نقصص عليك» روايت شده كه فرمود: خدا پيامبرى سياه چهره را مبعوث كرده بود كه قصه او را براى ما نقل نكرده است».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 83 - 1
1 - جوامع وامت هاى پيشين ، برخوردار از فرستادگان الهى ، با پيام ها و دلايل روشن
فلمّا جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 14 - 1،6
1 - تلاش همه جانبه و مستمر پيامبران الهى ، براى هدايت قوم عاد و ثمود
إذ جاءتهم الرّسل من بين أيديهم و من خلفهم
ص: 217
مراد از «من بين أيديهم و من خلفهم» جميع جهات است و اين كنايه از تلاش همه جانبه مى باشد; چنان كه استمرار را نيز مى فهماند.
6 - تبليغ پيامبران ، همراه با حضور فعال و گسترده آنان در ميان جوامع خويش بود .
إذ جاءتهم الرّسل من بين أيديهم و من خلفهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 43 - 1،2،4،5،6
1 - موضع گيرى ملحدانه مشركان در برابر پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، همانند موضع گيرى كافران در برابر رسولان پيشين
ما يقال لك إلاّ ما قد قيل للرسل من قبلك
2 - تشابه موضع گيرى هاى مخالفان پيامبران در طول تاريخ
ما يقال لك إلاّ ما قد قيل للرسل من قبلك
4 - تمامى فرستادگان الهى ، با مخالفت ها و تبليغات سوء عليه ايشان ، مواجه بودند .
ما يقال لك إلاّ ما قد قيل للرسل من قبلك
5 - مبارزه تبليغاتى و گفتارى ، شيوه رايج مخالفان در برابر رسولان الهى
ما يقال لك إلاّ ما قد قيل للرسل من قبلك
6 - همانندى و همسويى دعوت فرستادگان الهى ، در طول تاريخ
ما يقال لك إلاّ ما قد قيل للرسل من قبلك
از تشابه موضع گيرى مخالفان دين به دست مى آيد كه حركت پيامبران در جهتى واحد بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 6 - 1
1 - تاريخ گذشته بشر ، شاهد ارسال پيامبرانى بسيار از سوى خداوند
و كم أرسلنا من نبىّ فى الأوّلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 7 - 1
1 - تمامىِ پيامبران در طول تاريخ ، با استهزا و تمسخر مخالفان مواجه بوده اند .
و ما يأتيهم من نبىّ إلاّ كانوا به يستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 23 - 1
1 - تمامى پيامبران الهى در طول تاريخ ، مواجه با مخالفت مردمان مرفه و خوش گذران
و كذلك ما أرسلنا من قبلك فى قرية من نذير إلاّ قال مترفوها
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 218
17 - زخرف - 43 - 24 - 12
12 - محتواى پيام وحى ، محور اصلى درگيرى مستكبران تاريخ در برابر پيامبران
قال مترفوها . .. قالوا إنّا بما أرسلتم به ك_فرون
از اين كه مترفان در پاسخ دعوت انبيا، مخالفت خويش را با پيام آنان ابراز كردند، برداشت ياد شده استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - دخان - 44 - 5 - 5
5- نزول كتاب و فرستادن رسولان از سوى خداوند براى بشر ، ديرينه و داراى سابقه طولانى
إنّا كنّا مرسلين
ديرينگى نزول كتاب و فرستادن رسولان از عبارت «كنّا. ..» استفاده مى شود. در اين صورت پيام آيه شريفه، نفى استبعاد نسبت به نزول قرآن است; يعنى، اين تنها قرآن نيست كه از سوى ما فرود آمده است; بلكه از دير زمان نظير آن را فرو فرستاده ايم.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 11 - 15
15- پيام انبيا ، پيامى پرديرينه و سابقه دار در گذشته تاريخ بشر
فسيقولون ه_ذا إفك قديم
تعبير «إفك قديم» _ كه اتهام مشركان به قرآن بود _ گوياى اين نكته است كه محتواى قرآن _ كه همسو با تعاليم پيامبران گذشته است _ داراى پيشينه در طول تاريخ بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 21 - 10
10- وجود پيامبرانى قبل و بعد از هود ( ع ) و همزمان با وى ، در ميان مردم
و قد خلت النذر من بين يديه و من خلفه
عبارت «من بين يديه» مى تواند به معناى زمان معاصر وى و «من خلفه» به گذشته اشاره داشته باشد و مى توان گفت: «من بين يديه»; يعنى، پيش از او و «من خلفه»; يعنى، بعد از آن حضرت. برداشت ياد شده ناظر به تمام احتمالات است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 35 - 2
2- رسولان الهى در طول تاريخ ، مواجه با مشكلات عظيم و برخوردار از اراده و عزمى بزرگ
فاصبر كما صبر أولوا العزم من الرسل
چنانچه «من» بيانيه و عزم به معناى اراده و تصميم باشد، برداشت بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - ق - 50 - 12 - 1
1 _ تكذيب فرستادگان الهى ، داراى ديرينه اى بس دور در تاريخ اقوام و جوامع
ص: 219
كذّبت قبلهم قوم نوح
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - ذاريات - 51 - 53 - 1
1 - موضع گيرى همگون كافران عليه پيامبران در طول تاريخ ، تداعى گر تبانى آنان بر مواضع يكسان و از شگفتى هاى تاريخ است .
أتواصوا به
«تواصى» (مصدر «تواصوا») به معناى سفارش كردن برخى به بعضى ديگر است و استفهام در «أتواصوا به» براى تعجب است. در آيه شريفه، از موضع گيرى يكسان كافران تاريخ در برابر رسولان الهى _ از آن جهت كه گويا آنان همديگر را بر اين امر توصيه و سفارش كرده بودند _ اظهار تعجب شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 9 - 2
2 - تكذيب پيامبران از سوى امت هاى حق ستيز ، داراى ديرينه در تاريخ ; و نه پديده اى نو و مخصوص كافران عصربعثت
كذّبت قبلهم قوم نوح
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 25 - 1
1 - تاريخ بشر ، شاهد برانگيخته شدن انسان هاى پيام آور از سوى خداوند
لقد أرسلنا رسلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 26 - 2،4،8
2 - حضرت نوح ( ع ) ، پيش از حضرت ابراهيم ( ع ) مى زيسته است .
و لقد أرسلنا نوحًا و إبرهيم
تقديم ذكرى نوح(ع) در آيه شريفه، مى تواند براى بيان تقدم زمانى آن حضرت بر حضرت ابراهيم(ع) باشد.
4 - پيامبران مبعوث شده پس از نوح ( ع ) از ذريه حضرت نوح و پيامبران مبعوث شده پس از ابراهيم ( ع ) از ذريه حضرت ابراهيم ( ع ) بودند .
و لقد أرسلنا نوحًا و إبرهيم و جعلنا فى ذرّيّتهما النبوّة
8 - هيچ پيامبرى در طول تاريخ ، از سوى مردم خود مورد استقبال عمومى قرار نگرفت .
و لقد أرسلنا نوحًا . .. و جعلنا فى ذرّيّتهما النبوّة ... فمنهم مهتد و كثير منهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 27 - 1،2،6
1 - بعثت موسى ( ع ) ، آغاز مرحله اى جديد از بعثت پيامبران
ص: 220
و لقد أرسلنا نوحًا و إبرهيم . .. ثمّ قفّينا على ءاث_رهم برسلنا
«ثمّ» در «ثمّ قفّينا. ..» _ چنان كه برخى مفسران گفته اند _ براى تراخى رتبى است; نه زمانى. بر اين اساس تعبير «ثمّ قفّينا»، بيانگر شروع مرحله اى جديد از بعثت پيامبران است و با مراحل قبلى (مرحله نوح(ع) تا ابراهيم(ع) و مرحله ابراهيم(ع) به بعد) از نظر اهميت، متفاوت است. اين مرحله _ با توجه به اين كه قبل از بعثت حضرت عيسى(ع) و بعد از بعثت نوح و ابراهيم(ع) قرار گرفته _ بايد مرحله اى باشد كه با بعثت حضرت موسى آغاز مى شود.
2 - تاريخ ، شاهد بعثت پى درپى پيامبران ، از زمان موسى ( ع ) تا ظهور عيسى ( ع )
ثمّ قفّينا على ءاث_رهم برسلنا
«تقفية» (مصدر «قفّينا») به معناى چيزى را به دنبال چيزى قرار دادن است. بنابراين «قفّينا برسلنا»; يعنى، پيامبران خود را يكى پس از ديگرى مبعوث كرديم.
6 - بعثت عيسى ( ع ) ، پس از موسى ( ع ) و پيامبران بعد از او بوده است .
ثمّ قفّينا على ءاث_رهم برسلنا و قفّينا بعيسى ابن مريم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - صف - 61 - 6 - 7
7 - رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) ، تنها پيامبر مبعوث شده بعد از عيسى ( ع )
و مبشّرًا برسول يأتى من بعدى اسمه أحمد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - طلاق - 65 - 8 - 2
2 - آبادى ها و شهر هاى بسيارى ، در جوامع بشرى از وجود وحى و پيامبران الهى ، برخوردار بودند .
و كأيّن من قرية عتت عن أمر ربّها و رسله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - بروج - 85 - 17 - 2
2 - سپاهيان فراوانى در برابر پيامبران گذشته ، مقاومت كرده و نابود شدند .
هل أتيك حديث الجنود
ويژگى هاى «جنود» _ كه در برداشت بالا آمده _ به قرينه آيات بعد استفاده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - بروج - 85 - 18 - 2
2 - فرعونيان و قوم ثمود ، قدرت مندترين و سرسخت ترين مخالفان پيامبران ، در امت هاى پيشين بودند .
فرعون و ثمود
در قرآن، خبر از هلاكت بسيارى از امت هاى گذشته مطرح شده است; بنابراين ياد كردن فرعونيان و ثموديان از بين آنها، نشانه آن است كه اين دو دسته، از ديگران بارزتر بوده اند.
ص: 221
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - بينه - 98 - 4 - 6
6 - رسولان الهى در طول تاريخ ، كتاب هايى پاك و استوار بر مردم تلاوت نموده ، معارف آن را به همگان ابلاغ كرده اند .
البيّنة . رسول من اللّه يتلوا صحفًا مطهّرة . فيها كتب قيّمة ... إلاّ من بعد ما ج
مراد از «البيّنة» (در اين آيه) جنس آن است; نه مصداقى كه در آيات پيشين مراد بود; ولى بيان وضع گذشتگان به عنوان نمونه بارز، بيانگر تشابه كامل بين دو «بيّنه» است. بنابراين بيّنه گذشتگان نيز مانند بيّنه درخواستى كافران، رسولى همراه با تلاوت كتاب هاى مطهر و قيم بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 96 - 6،7
6_ جواز تبرك به اشياى متعلق به پيامبران الهى
ألقيه على وجهه فارتد بصيرًا
7_ امكان شفا يافتن با تبرك به اشياى متعلق به پيامبران
ألقيه على وجهه فارتد بصيرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 86 - 7
7 - پرهيز از هرگونه تكلف و ظاهرسازى در زندگى ، از ويژگى هاى پيامبران
و ما أنا من المتكلّفين
تعبير پيامبر(صلی الله علیه و آله) به اين كه او از زمره «متكلفان» نيست، مى رساند كه اصولاً پيامبران اهل تكلف نبودند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 19 - 2
2 - تبسم ، خنده پيامبران
فتبسّم ضاحكًا من قولها
«ضاحكاً» حال براى ضمير فاعل در «تبسّم» و «من قولها» متعلق به «ضاحكاً» است; يعنى، تبسم كرد در حالى كه از سخن
ص: 222
مورچه خنده اش گرفته بود. مقصود اين است كه سليمان با اين كه از سخن مورچه خنده اش گرفته بود، با صداى بلند خنده نكرد; بلكه تنها تبسم نمود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 116 - 2
2 _ انبيا، پيرو حكم خداوند هستند، نه آراى مردم
و إن تطع أكثر من فى الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 90 - 2
2 _ اقتدا به رهنمودهاى انبياى گذشته وظيفه پيامبر(صلی الله علیه و آله) است.
أولئك الذين هدى الله فبهديهم اقتده
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 77 - 4
4- بسيارى از رسولان الهى ، چونان پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، با توطئه و كارشكنى و تهديد به تبعيد و اخراج از وطن خويش ، رو به رو بودند .
و إن كادوا ليستفزّونك . .. سنّة من قد أرسلنا قبلك من رسلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 67 - 19
19 - عصمت پيامبران ، در بيان احكام الهى و ارائه آنها به مردم
أتتخذنا هزواً قال أعوذ باللّه أن أكون من الجهلين
ص: 223
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 133 - 19
19 - پيامبران ، حتى فرزندانشان را به پذيرش خداى يكتا و پرستش او اجبار نمى كردند .
إذ قال لبنيه ما تعبدون من بعد قالوا نعبد
دعوت و توصيه به يكتا پرستى با پرسش (ما تعبدون . ..؟) به نبود اجبار در پذيرش دين و پرستش خداوند اشاره دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 213 - 12،22
12 _ بشارت و انذار ، از روش هاى كاربردى پيامبران براى تبليغ و هدايت انسانها
فبعث اللّه النبيّن مبشّرين و منذرين
22 _ پيامبران ، مبلّغان و مجريان قوانين الهى
فبعث اللّه النبيّن مبشرين . .. ليحكم بين الناس
با توجّه به اينكه فاعل «ليحكم»، خداوند باشد كه در حقيقت حكومت از آنِ او، و پيامبران تنها مجرى قوانين هستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 165 - 1
1 _ بشارت دهى و انذار از روش هاى پيامبران براى تبليغ رسالت و تربيت انسانها
رسلا مبشرين و منذرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 19 - 11
11 _ بشارت ( مژده به مطيعان ) و انذار ( ترساندن گناهكاران ) ، روح رسالت پيامبران الهى ( ع ) و شيوه تبليغ آنان
فقد جاءكم بشير و نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 48 - 3
3 _ خداوند تعيين كننده محدوده وظايف پيامبران در امر تبليغ است.
و ما نرسل المرسلين إلا مبشرين و منذرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 90 - 11
11 _ پيامبران(ع) هيچ مزدى از مردم در قبال تبليغ و انجام رسالت خويش نمى طلبيدند.
أولئك الذين هدى الله فبهديهم اقتده قل لاأسئلكم عليه أجرا
جمله « قل لاأسئلكم»، كه بدون هيچ فاصله اى پس از امر به اقتدا به هدايت انبياى پيشين قرار گرفته، به اين نكته اشاره دارد كه مفاد آن از زمره هدايتهاى انبياى پيشين و از برجسته ترين آنهاست.
ص: 224
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 6 - 3
3 _ تبليغ تعاليم دينى و آسمانى، محور بازجويى از پيامبران خدا در قيامت
فلنسئلن الذين أرسل إليهم و لنسئلن المرسلين
عنوان «مرسلين» در جمله «و لنسئلن المرسلين» بيانگر اين است كه سؤال از پيامبران درباره تبليغ رسالت است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 7 - 2
2 _ خداوند در قيامت سرگذشت پيامبران را در ابلاغ رسالت به گونه اى دقيق براى آنان بيان خواهد كرد.
و لنسئلن المرسلين. فلنقصن عليهم بعلم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 1
1_ پيامبران پيشين براى گرايش دادن مردم به توحيد تلاشى پى گير داشتند و مدتى مديد به هدايت آنان همّت مى گماشتند .
حتّى إذا استيئس الرسل و ظنوا أنهم قد كذبوا
«حتى» غايت براى جمله اى محذوف است و تقدير كلام با توجه به آيه قبل و نيز آيه مورد بحث مى تواند اين گونه باشد: آن پيامبرانى كه به سوى امتهاى پيشين فرستاديم، مردم خويش را دعوت كردند ; ولى آنان نپذيرفتند. ايشان را به آمدن عذاب هشدار دادند، دست برنداشتند تا اينكه ... . روشن است كه نااميد شدن پيامبران در مدت كوتاه تحقق نمى يابد و بدون تلاش نيز مأيوس شدن وجه صحيحى ندارد. از اين رو «حتّى إذا استيئس الرسل» حاكى از تلاش پى گير در مدت طولانى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 87 - 11
11- پيامبران ، مأمور پايدارى در مسير تبليغ و ماندن در ميان مردم و جامعه خويش تا آخرين مرحله
و ذاالنون إذ ذهب مغ_ضبًا فظنّ أن لن نقدر عليه
توبيخ شدن يونس(ع) به خاطر ترك قوم خويش، قبل از اين كه فرمانى دراين زمينه از جانب خداوند دريافت كند; براين نكته دلالت دارد كه پيامبران مجاز به ترك مأموريت و مردم خود، قبل از آمدن فرمان و رخصت از جانب خداوند نيستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 52 - 4
4 - شبهه آفرينى شيطان به هنگام تلاوت آيات الهى توسط پيامبران براى مردم
و ما أرسلنا من قبلك من رسول و لانبىّ إلاّ إذا تمنّى ألقى الشيط_ن فى أُمنيّته
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 125 - 4
ص: 225
4 - امانت در تبليغ ، مهم ترين ويژگى رسولان الهى
إنّى لكم رسول أمين
اختصاص به ذكر يافتن صفت امانت از ميان ديگر اوصاف، بيانگر اهميت والاى آن، در راستاى ابلاغ پيام وحى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 39 - 1،4
1 - پيامبران ، ابلاغ كنندگان رسالت هاى الهى بودند .
الذين خلوا من قبل . .. الذين يبلّغون رس_ل_ت اللّه
به قرينه «الذين خلوا من قبل» مراد از «الذين يبلّغون» پيامبران اند.
4 - انبيا ، براى تبليغ رسالت هاى الهى ، تقيّه نمى كردند .
و يخشونه و لايخشون أحدًا إلاّ اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 14 - 2
2 - فرستادگان الهى ( هود و صالح ) ، مبلغ توحيد در ميان قوم عاد و ثمود
إذ جاءتهم الرّسل . .. ألاّ تعبدوا إلاّ اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 14 - 7
7 - پيامبران و رسولان ، در ابلاغ دعوت خويش و اتمام حجت كوتاهى نداشته اند .
و ما تفرّقوا إلاّ من بعد ما جاءهم العلم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 23 - 10
10 - « انذار » مهم ترين عنصر تبليغى در متن رسالت پيامبران الهى
و ما أرسلنا من قبلك فى قرية من نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - جن - 72 - 28 - 2
2 - پيامبران ، معصوم و مصون از خطا در ابلاغ كامل پيام هاى الهى به مردم
ليعلم أن قد أبلغوا رس_ل_ت ربّهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - بينه - 98 - 2 - 17
17 - پيامبران ، با رفتنِ به سوى مردم ، پيام الهى را به آنان ابلاغ مى كردند .
ص: 226
حتّى تأتيهم البيّنة . رسول من اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - بينه - 98 - 4 - 6
6 - رسولان الهى در طول تاريخ ، كتاب هايى پاك و استوار بر مردم تلاوت نموده ، معارف آن را به همگان ابلاغ كرده اند .
البيّنة . رسول من اللّه يتلوا صحفًا مطهّرة . فيها كتب قيّمة ... إلاّ من بعد ما ج
مراد از «البيّنة» (در اين آيه) جنس آن است; نه مصداقى كه در آيات پيشين مراد بود; ولى بيان وضع گذشتگان به عنوان نمونه بارز، بيانگر تشابه كامل بين دو «بيّنه» است. بنابراين بيّنه گذشتگان نيز مانند بيّنه درخواستى كافران، رسولى همراه با تلاوت كتاب هاى مطهر و قيم بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 20 - 8
8 - ابلاغ موفقيت آميز پيام الهى ، از سوى رسولان انطاكيه به مردمِ دورترين محله هاى آن شهر و حاشيه آن
و جاء من أقصا المدينة رجل يسعى
تعبير «من أقصا المدينة» مى رساند كه دعوت پيامبران به دورترين محله هاى شهر رسيده و به مركز شهر محدود نشده بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 113 - 5
5 _ القائات شيطانى و تبليغات دشمنان انبيا مورد رضايت و پسند منكران معاد قرار مى گيرد.
و لتصغى . .. و ليرضوه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 45 - 6
6 - اقدام الهى به بيان معارف ، شرايع و سرگذشت پيامبران ، از طريق وحى كردن قرآن به پيامبر (صلی الله علیه و آله)
و ل_كنّا أنشأنا قرونًا فتطاول عليهم العمر
ص: 227
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 81 - 7
7 _ انبياى گذشته ، زمينه ساز بعثت رسولان آينده
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن . .. ثمّ جاءكم رسول مصدّق لما معكم لتؤمننّ به
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 95 - 2،3
2- سنت خداوند بر برانگيختن رسولانى از جنس خود انسان ها به سوى آنان
قالوا أبعث الله بشرًا رسولاً. قل لو كان ... لنزّلنا عليهم من السّماء ملكًا رسولا
برداشت فوق، مبتنى بر اين است كه آيه در مقام پاسخ گويى به شبهه مشركان باشد كه تصور مى كردند: بشر نمى تواند پيامبر باشد.
3- ساكنان زمين _ چه انسان باشند و چه فرشته _ نيازمند رسولانى از جنس خويشند .
قل لو كان فى الأرض مل_ئكة . .. لنزّلنا عليهم من السّماء ملكًا رسولاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 74 - 8،9
8 _ خداوند ، بر دل هاى تكذيب كنندگان پيامبرانِ پس از نوح ( ع ) ، به علت رسوخ صفت تجاوز و حق ستيزى در نفس آنان ، مهر زده بود .
فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل كذلك نطبع على قلوب المعتدين
تعبير به اسم فاعل (المعتدين) بدون لحاظ زمان و مفعول، بيانگر ثبوت مبدأ اشتقاق (اعتدا) در ذات (مكذبان) است.
9 _ تكذيب كنندگان پيامبران پس از نوح ( ع ) مردمى تجاوزپيشه و حق ستيز بودند .
فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل كذلك نطبع على قلوب المعتدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 228
1 - بقره - 2 - 140 - 6
6 - تحريف تاريخ انبيا از سوى يهود و نصارا
أم تقولون إن إبراهيم و إسمعيل . .. كانوا هوداً أو نصرى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 94 - 6
6 - تأثير عواطف در شيوه هاى رفتارى پيامبران
قال ي_بنؤُمّ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 25 - 3
3 - هشدار هاى پيامبران ، تحقق پذير در مورد كافران و قابل مشاهده در تاريخ ملت ها
و كذلك ما أرسلنا . .. من نذير ... فانتقمنا منهم فانظر كيف
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 43 - 18
18- لزوم كنكاش براى به دست آوردن ويژگى هاى انبيا و حقايق دين
فسئلوا أهل الذكر إن كنتم لاتعلمون
متعلق «لاتعلمون» محذوف است و به قرينه صدر آيه، مى تواند انبيا و ويژگيهاى آنان باشد و چون بحث از انبيا و عقيده به آن، از جمله معارف دينى است، مى توان استفاده كرد كه ساير مسائل دينى هم مشمول آن است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 163 - 6
6 _ وحى و بعثت پيامبران ( ع ) ، جريانى مداوم و پيوسته در تاريخ
ص: 229
إنّا أوحينا إليك كما أوحينا إلى نوح و النبين من بعده . .. و ءاتينا داود زبوراً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 51 - 5
5 - فرستادگان الهى و مؤمنان ، همواره در طول تاريخ با مخالفت ها و دشمنى ها روبه رو بوده اند .
إنّا لننصر رسلنا و الذين ءامنوا فى الحيوة الدنيا
اعلام نصرت الهى براى تمامى رسولان و مؤمنان، گوياى برداشت ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 147 - 3
3 - پيامبران ، مأمور به ادامه رسالت خود در ميان مردم تا پايان عمر ، بدون ايجاد هيچ وقفه اى در اين امر خطير
و أرسلن_ه إلى مائة ألف أو يزيدون
فرستاده شدن يونس(ع) به سوى قوم خود، براى دعوت آنان به ايمان _ پس از گريختن او از ميان آنان و ترك دعوت ايشان _ مى تواند گوياى برداشت بالا باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 9 - 2
2- رسالت پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) ، در تداوم خط رسالت فرستادگان الهى
قل ما كنت بدعًا من الرسل
تعبير «ما كنت بدعًا من الرسل» بدين معنا است كه رسالت پيامبر اسلام(صلی الله علیه و آله)، بدعت و امرى بى سابقه نيست كه پذيرش و درك آن، براى مردم دشوار باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 27 - 2
2 - تاريخ ، شاهد بعثت پى درپى پيامبران ، از زمان موسى ( ع ) تا ظهور عيسى ( ع )
ثمّ قفّينا على ءاث_رهم برسلنا
ص: 230
«تقفية» (مصدر «قفّينا») به معناى چيزى را به دنبال چيزى قرار دادن است. بنابراين «قفّينا برسلنا»; يعنى، پيامبران خود را يكى پس از ديگرى مبعوث كرديم.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 46 - 14
14_ خداوند ، مراقب پيامبران و توجه دهنده آنان به خطا ها و لغزشهايشان
إن ابنى من أهلى . .. إنه ليس من أهلك ... فلاتسئلن ما ليس لك به علم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 6 - 23
23_ پرورش انبيا ، تبلور حكمت و علم الهى است .
يجتبيك ربك . .. إن ربك عليم حكيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 39 - 20
20 - زندگى موسى ( ع ) ، نمونه اى از نظارت خداوند بر پرورش پيامبران از آغاز ولادت آنان است .
و لتصنع على عينى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 13 - 6
6- نگرانى و ترس اقوام كفرپيشه از گسترش و تأثير تعاليم انبيا در صورت حضور آنان در جامعه
لنخرجنّكم من أرضنا أو لتعودنّ فى ملّتنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 231
11 - طه - 20 - 21 - 7
7 - ترس از غير خدا ، منافاتى با مقام نبوت ندارد .
لاتخف
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 39 - 3
3 - پيامبران ، از كسى جز خداوند ، ترس و هراسى نداشتند .
الذين يبلّغون . .. و يخشونه و لايخشون أحدًا إلاّ اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 26 - 3
3 - عذاب شدن كافران تكذيب گر ، بسيار هراس انگيز و شگفت آور بوده است .
ثمّ أخذت الذين كفروا فكيف كان نكير
استفهام در جمله «فكيف كان نكير»، استفهام تعجبى و بيانگر شدت كيفر است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 83 - 10
10 _ ارتقاى درجه پيامبران و اعطاى حجت به آنها، جلوه اى از حكيمانه و عالمانه بودن افعال الهى است.
تلك حجتنا . .. نرفع درجت ... إن ربك حكيم عليم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 12 - 31
31 _ انكار هر يك از رسولان الهى و ترك يارى آنان ، بر پا نداشتن نماز ، نپرداختن زكات و خوددارى از انفاق ، كفر و ضلالت است .
لئن اقمتم الصلوة . .. فمن كفر
ص: 232
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 96 - 2
2 _ امت هاى هلاك شده پيشين در صورت ايمان به پيامبران و پرهيز از مخالفت با ايشان ، از انواع بركت هاى خدادادى بهره مند مى شدند و هرگز به عذاب الهى مبتلا نمى گشتند .
و لو أن أهل القرى ءامنوا و اتقوا لفتحنا عليهم بركت
«ال» در «القرى» عهد ذكرى است و اشاره به قريه هايى دارد كه در آيه 94 آمده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 79 - 9،10
9- هم آوايى موجودات طبيعت ( كوه ها ، پرندگان و . . . ) با پيامبران در تسبيح خداوند
و سخّرنا مع داود الجبال يسبّحن والطير و كنّا ف_علين
تعبير «كنّا فاعلين» (ما در گذشته اين كار را انجام مى داديم) براى بيان اين حقيقت است كه كوه ها و پرندگان تنها با داوود و سليمان هم آوا نشدند; بلكه پيش از اين نيز با پيامبران الهى هم آوا بودند.
10- هم آوايى موجودات طبيعت با پيامبران براى تسبيح خداوند ، جلوه اى از قدرت الهى است .
و سخّرنا مع داود الجبال يسبّحن والطير و كنّا ف_علين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 38 - 4
4_ پيامبران پيشين نيز همانند پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) داراى همسر و فرزند بودند .
و لقد أرسلنا رسلاً من قبلك و جعلنا لهم أزوجًا و ذريّة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 11 - 4
4- پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) نيز همچون ساير انبيا ، نيازمند تقويت روحيه و دلدارى در برابر مشكلات و ناملايمات برخاسته از تبليغ و رسالت الهى خويش
قالوا . .. إنك لمجنون ... و لقد أرسلنا من قبلك فى شيع الأولين. و ما يأتيهم من رس
ص: 233
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 30 - 2
2_ پيامبر (صلی الله علیه و آله) در رسالت و تلقّى وحى همانند پيامبران امت هاى پيشين و برخورد امتش با وى همسان برخورد امت هاى پيشين با پيامبران خويش
كذلك أرسلن_ك فى أُمّة قد خلت من قبلها أمم لتتلوا عليهم الذى أوحينا إليك
تشبيه در جمله «كذلك أرسلناك . ..» مقتضى مشبه، مشبه به و وجه شبه مى باشد. گفته شده مشبّه «ارسال پيامبر در امت خويش»، مشبه به «ارسال پيامبران در امتهاى گذشته» و وجه شبه «حقايقى است كه از آيات قبل و نيز آيه مورد بحث مى توان استفاده كرد». از آن حقايق است نفس رسالت، تلقى وحى، وظيفه پيامبرى، هدف ارسال (لتتلوا عليهم ...)، برخورد امتها، سرنوشت ايشان، سنت خداوند در امر هدايت و اضلال مردم پس از ارسال پيامبران (قل إن الله يضل من يشاء و يهدى إليه من أناب) و ... .
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 23 - 14
14 - مؤمنان در برابر تلاش هاى پيامبران ، موظف به قدردانى و سپاسگزارى
قل لا أسئلكم عليه أجرًا إلاّ
آيه شريفه، اصل اجر و مزد خواهى در برابر رسالت را نفى نكرده; بلكه جنبه مادى آن راانكار نموده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 37 - 3،4
3 - پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، تأييد كننده رسولان الهى پيشين و گواه بر درستى تعاليم آنان
و صدّق المرسلين
4 - تصديق و تأييد رسولان پيشين از سوى پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) ، نشانه درستى رسالت آن حضرت و حقانيت قرآن
بل جاء بالحقّ و صدّق المرسلين
خداوند در اين آيه به دو مطلب اشاره فرموده است: 1_ تأييد حقانيت آنچه پيامبر(صلی الله علیه و آله) آورده است (قرآن); 2_ توصيف آن حضرت به تصديق كننده رسولان پيشين. بيان هم زمان اين دو مطلب، مى تواند دليلى بر راستى رسالت پيامبراكرم(صلی الله علیه و آله) و لزوم تصديق آن حضرت باشد.
ص: 234
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 59 - 1
1- با رفتن هر پيامبرى از بين قوم خويش ، نااهلانى كه نماز را تباه و شهوات ( هوا هاى نفسانى ) را پيروى مى كردند ، جايگزين آنان شدند .
«خلَف» (به فتح لام) در مورد جانشين خوب و «خلْف» (به سكون لام) در مورد جانشين بد به كار مى رود (مقاييس اللغة). براين اساس «خلف من بعدهم خلف»; يعنى، جانشينان بدى جايگزين آنان شدند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 18 - 1
1 - مردم انطاكيه ، آمدن پيامبران را براى خود به فال بد گرفته و وجودشان را مايه شرّ و بدبختى مى پنداشتند .
قالوا إنّا تطيّرنا بكم
مقصود از «بكم» مى تواند وجود خود پيامبران و يا دعوت و پيام آنان باشد. برداشت ياد شده مبتنى بر احتمال نخست است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 19 - 2
2 - مردم انطاكيه ، به دليل شوم دانستن تذكّرات پيامبران شان ، مورد سرزنش ايشان قرار گرفتند .
قالوا ط_ئركم معكم أئن ذكّرتم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 18 - 3
3 - مردم انطاكيه ، دعوت و پيام پيامبران را به فال بد گرفته و آن را مايه شر و بدبختى خود مى دانستند .
قالوا إنّا تطيّرنا بكم
ص: 235
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 85 - 23
23 _ برنامه هاى انبيا حاوى مسائل عبادى ، عقيدتى ، اجتماعى و اقتصادى است .
اعبدوا اللّه ما لكم من إله غيره . .. فأوفوا الكيل و الميزان
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 85 - 5
5_ برنامه هاى انبيا ، حاوى مسائل عبادى ، عقيدتى ، اجتماعى و اقتصادى است .
ي_قوم اعبدوا الله . .. و لاتبخسوا الناس أشياءهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 85 - 23
23 _ برنامه هاى انبيا حاوى مسائل عبادى ، عقيدتى ، اجتماعى و اقتصادى است .
اعبدوا اللّه ما لكم من إله غيره . .. فأوفوا الكيل و الميزان
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 85 - 5
5_ برنامه هاى انبيا ، حاوى مسائل عبادى ، عقيدتى ، اجتماعى و اقتصادى است .
ي_قوم اعبدوا الله . .. و لاتبخسوا الناس أشياءهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 213 - 19،25
19 _ كليه انبيا ، مُروّج حق و داراى برنامه و هدفى واحد
فبعث اللّه النبيّن مبشرين و منذرين و انزل معهم الكتاب بالحق
25 _ ارتباط نزديك ميان محتواى تعاليم انبيا و مشكلات مردم
و انزل معهم الكتاب ليحكم بين الناس فيما اختلفوا فيه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 236
2 - آل عمران - 3 - 79 - 11،12،13،15
11 _ اعتقادات شرك آميز پيروان اديان در مورد انبياى خويش ، بر خلاف تعليمات آنهاست .
ما كان لبشر . .. ثم يقول ... كونوا ربّانيّن
12 _ رسالت انبيا ، تربيت انسانهايى خدايى
و لكن كونوا ربّانيّن
13 _ تعليم و تعلم كتب آسمانى ، زمينه ربّانى شدن انسان
كونوا ربّانيّن بما كنتم تعلّمون الكتاب و بما كنتم تدرسون
15 _ پرورش دانشمندان ربانى بر اساس تعاليم كتب آسمانى ، از اهداف انبيا
كونوا ربّانيّن بما كنتم تعلّمون الكتاب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 80 - 1
1 _ پيامبران ، كسى را به برگزيدن فرشتگان و انبيا به عنوان ربّ ، فرمان نداده اند .
ما كان لبشر . .. و لا يامركم ان تتخذوا الملئكة و النّبيّن ارباباً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 81 - 25
25 _ پيمان الهى از امّت هاى انبياى گذشته به تصديق پيامبرشان و عمل به تعاليم آنان
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن
امام صادق (ع): تقديره و اذ اخذ اللّه ميثاق امم النّبيّن بتصديق كل امّة نبيّها و العمل بما جاءهم به.
_______________________________
تفسير تبيان، ج 2، ص 514 ; مجمع البيان، ج 2، ص 784.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 155 - 8
8 _ غير علمى شمردن تعاليم انبيا ، بهانه بى اساس يهود ، براى نپذيرفتن آنها
و قولهم قلوبنا غلف
مقصود يهوديان از اينكه مى گفتند قلبهايمان آكنده از علم است، مى تواند اين باشد كه تعاليم انبيا اگر داراى مبنايى علمى بود، قلبهاى ما آن را درك مى كرد و در خود جاى مى داد و چنين نتيجه مى گرفتند كه تعاليم انبيا _ به دليل نافذ نبودنش در قلبها _ علمى نيست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 32 - 28
28 _ اسراف و قانونشكنى ، با وجود تعاليم انبيا ، بسى ناروا و ناپسند
ثم ان كثيراً منهم بعد ذلك فى الارض لمسرفون
ص: 237
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 44 - 32
32 _ ضرورت درس آموزى عالمان يهود از انبيا ، احبار و ربانيون ، در خداترسى و بى پروايى از مردم
يحكم بها النبيون . .. فلاتخشوا الناس و اخشون
تفريع جمله «فلاتخشوا الناس» بر «يحكم بها النبيون» با كلمه «فاء»، بيانگر برداشت فوق است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 71 - 14
14 _ افكار و عقايد ارائه شده از سوى انبيا ، متكى بر حجت و برهان است .
ما نزل اللّه بها من سلطن
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 142 - 21
21 _ مبارزه با فساد و به انزوا كشاندن مفسدان ، از برنامه هاى اساسى پيامبران بود .
و لا تتبع سبيل المفسدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 158 - 19
19 _ ايمان و اعتقاد پيامبران به خدا و محتواى پيام هاى خويش ، نشانه صداقت آنان در ادعاى نبوت و رسالت است .
رسوله . .. الذى يؤمن باللّه و كلمته
توصيف پيامبر(صلی الله علیه و آله) به اينكه خود به محتواى پيامهاى خويش ايمان داشت، مى تواند به منظور دليلى بر صدق رسالت او ايراد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 38 - 17
17_ بعثت پيامبران براى آموزش توحيد و نفى شرك ، از تفضّلات الهى بر مردم است .
ما كان لنا أن نشرك . .. ذلك من فضل الله ... على الناس
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 11 - 12،13
12- انبياى الهى به اقوام خود اعلام كردند مؤمنان بايد تنها خداوند راتكيه گاه خويش قرار بدهند و بر او توكل كنند .
و على الله فليتوكّل المؤمنون
13- اتكا و توكل بر خداوند از رهنمود هاى انبيا براى تقويت جبهه مؤمنان در مقابل ستيزه جويى كافران
و على الله فليتوكّل المؤمنون
ص: 238
اينكه رسولان الهى پس از پاسخ گويى به شبهات مخالفان، اعلام مى كنند كه مؤمنان بايد بر خداوند اتكا داشته باشند، در واقع رهنمودى است از سوى آنان كه در برابر مخالفان و دشمنان بايد به خدا متكى بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 12 - 11
11- انبيا ، توكل بر خداوند را با دعوت و عمل خويش به مردم آموزش مى دادند .
و على الله فليتوكّل المؤمنون. و ما لنا ألاّ نتوكّل على الله ... و على الله فليتو
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 42 - 12
12- برخورد ها و احتجاجات پيامبران ، شايان تأمل و منبعى براى اتخاذ شيوه ارشاد مردم است .
إذ قال لأبيه ي_أبت لِمَ تعبد ما لايسمع
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 14 - 4
4 - پيام و رسالت پيامبران الهى ، ناسازگار با روحيه ظلم و جاه طلبى
و جحدوا بها و استيقنتها أنفسهم ظلمًا و علوًّا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 68 - 3
3 - وعده رستاخيز ، داراى ديرينه در تاريخ بشر و تعاليم پيامبران
لقد وعدنا ه_ذا نحن و ءاباؤنا من قبل
اقرار كافران به سابقه داشتن مسأله معاد، نشان مى دهد كه موضوع رستاخيز از ديرباز در ميان بشر مطرح بوده است. بديهى است كه طرح مسأله ياد شده جز از طريق پيامبران صورت نگرفته است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 71 - 13
13 - فرستادگان الهى ، با در دست داشتن وحى الهى در قالب عبارت هاى قابل تلاوت در ميان مردم ، مبعوث مى شدند .
ألم يأتكم رسل منكم يتلون عليكم ءاي_ت ربّكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 11 - 15
15- پيام انبيا ، پيامى پرديرينه و سابقه دار در گذشته تاريخ بشر
فسيقولون ه_ذا إفك قديم
تعبير «إفك قديم» _ كه اتهام مشركان به قرآن بود _ گوياى اين نكته است كه محتواى قرآن _ كه همسو با تعاليم پيامبران
ص: 239
گذشته است _ داراى پيشينه در طول تاريخ بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - طلاق - 65 - 8 - 3
3 - پيامبران ، داراى دستورات مستقل و جدا از فرمان هاى خداوند از راه وحى
أمر ربّها و رسله
تصريح به فرمان رسولان، در كنار فرمان خداوند، مى تواند اشاره به مطلب ياد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 3 - 2
2 - تعارض و ناهمسازى ميان پيام انبيا و هوا هاى نفسانى انسان *
و إن يروا ءاية . .. و كذّبوا و اتّبعوا أهواءهم
در صورتى كه «و اتّبعوا أهواءهم» علت تكذيب باشد، استفاده مى شود كه آنچه انسان را در قبال آيات الهى به ستيز وامى دارد; هواهاى نفسانى است. بنابراين سازگارى ميان هواهاى نفسانى و پيام هاى الهى وجود ندارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 85 - 23
23 _ برنامه هاى انبيا حاوى مسائل عبادى ، عقيدتى ، اجتماعى و اقتصادى است .
اعبدوا اللّه ما لكم من إله غيره . .. فأوفوا الكيل و الميزان
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 85 - 5
5_ برنامه هاى انبيا ، حاوى مسائل عبادى ، عقيدتى ، اجتماعى و اقتصادى است .
ي_قوم اعبدوا الله . .. و لاتبخسوا الناس أشياءهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 240
11 - حج - 22 - 75 - 9
9 - « عن أبى ذر ( رحمة اللّه عليه ) قال : قال رسول اللّه (صلی الله علیه و آله) . . . النبيون مأة ألف و أربعة و عشرون ألف نبىّ ، قلت : كم المرسلون منهم ؟ قال ثلاثمأئة و ثلاثة عشر . . . ;
ابوذر _ رحمة اللّه عليه _ گويد: رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: . ..پيامبران 124 هزار نفراند. گفتم: چند نفر از آنان رسول بودند؟ فرمود: 313 نفر...».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 51 - 1
1 _ بعثت پيامبران و تعيين تعداد آنان براى هر منطقه و مردم ، بسته به مشيت خداوند است .
و لو شئنا لبعثنا فى كلّ قرية نذيرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 71 - 11
11 - تاريخ بشر ، برخوردار از رسولان متعدد
رسل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 13 - 6
6 - مردم انطاكيه ، از رسولانى چند برخوردار بودند .
أصح_ب القرية إذ جاءها المرسلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 41 - 2
2- يادآورى و تجليل از پيامبران و اسوه هاى اخلاق و معنويت ، از روش هاى هدايتى و تبليغى مورد استفاده در قرآن
واذكر فى الكت_ب إبرهيم إنّه كان صدّيقًا
ص: 241
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 54 - 7
7- يادكرد و تجليل از پيامبران و اسوه هاى صداقت ، از روش هاى هدايتى قرآن
واذكر . .. واذكر ... واذكر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 56 - 9
9- ياد و تجليل از پيامبران و الگو هاى صداقت و راستى ، از روش هاى تربيتى و هدايتى قرآن
واذكر . .. واذكر ... واذكر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 42 - 12
12- برخورد ها و احتجاجات پيامبران ، شايان تأمل و منبعى براى اتخاذ شيوه ارشاد مردم است .
إذ قال لأبيه ي_أبت لِمَ تعبد ما لايسمع
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 51 - 1
1 - پيامبران الهى ، داراى جنبه بشرى و نيازمند تغذيه و بهره گيرى از موهبت هاى طبيعى ، مانند ديگر مردمان
ي_أيّها الرسل كلوا من الطّيّب_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 7 - 1
1 _ تناول غذا ، رفت و آمد و داد و ستد در بازار ، ناسازگار با شأن رسالت و پيامبرى از ديدگاه مشركان و كافران
و قال الذين كفروا . .. و قالوا مالِ ه_ذا الرسول يأكل الطعام و يمشى فى الأسواق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 242
3 - آل عمران - 3 - 179 - 17
17 _ تفاوت درجات و مراتب رسولان الهى
و ما كان اللّه ليطلعكم على الغيب و لكنّ اللّه يجتبى من رسله من يشاء
اگر خداوند تنها به برخى از رسولان خويش علم غيب عطا كند (چنانچه احتمالى در آيه است)، معلوم مى شود پيامبران، داراى درجات و مراتبى هستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 55 - 6
6- مرتبه و مقام معنوى انبيا ، متفاوت بوده و برخى از آنان بر بعضى ديگر برترى دارند .
و لقد فضّلنا بعض النبيّن على بعض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 38 - 16
16_ اعتقاد ابراهيم ، اسحاق ، يعقوب و يوسف ( ع ) و ديگر پيامبران به توحيد و مصونيتشان از هرگونه شركورزى ، تفضّلى از ناحيه خدا بر آنان بود .
ما كان لنا أن نشرك بالله من شىء ذلك من فضل الله علينا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 90 - 7
7 - پيامبرى ، فضل و بخششى است از جانب خدا براى گزينش شدگان به نبوت
أن ينزل اللّه من فضله على من يشاء من عباده
مراد از «فضله» وحى و در نتيجه پيامبر شدن كسى است كه به وى وحى مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 12 - 10
10 - مكان هاى تكلم خداوند با پيامبران و بندگان خويش ، مكان هايى مقدس و طاهر و شايسته احترامند .
ص: 243
ي_موسى . إنّى أنا ربّك ... إنّك بالواد المقدّس طوًى
گرچه دليل تقدس وادى طوى در آيه نيامده است، ولى مجموع آيه حكايت از ارتباط تكلم خداوند با تقدس آن سرزمين دارد، چه تقدس سابق، سبب انتخاب آن براى تكلم شده باشد و چه تكلم خداوند به آن قداست بخشيده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 33 - 4
4 - پيامبران الهى ، مظهر تقواپيشگى
و الذى جاء بالصدق . .. أُول_ئك هم المتّقون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 33 - 5
5 - تنها پيروان انبياى الهى و اديان توحيدى ، از تقواپيشگان اند .
و الذى جاء بالصدق و صدّق به
ضمير فصل «هم» مفيد قصر و موجب اختصاص صفت تقوا به «الذى جاء. ..» است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 11 - 4
4- پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) نيز همچون ساير انبيا ، نيازمند تقويت روحيه و دلدارى در برابر مشكلات و ناملايمات برخاسته از تبليغ و رسالت الهى خويش
قالوا . .. إنك لمجنون ... و لقد أرسلنا من قبلك فى شيع الأولين. و ما يأتيهم من رس
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 15 - 12
12 _ تساوى همه انسانها، حتى پيامبران الهى، در برابر قانون الهى و پيامدهاى اخروى آن
ص: 244
قل إنى أخاف إن عصيت ربى عذاب يوم عظيم
چون پيامبر(صلی الله علیه و آله) با تمام عظمتش مى فرمايد در صورت نافرمانى از عذاب مى ترسم، بنابراين استثنايى در كار رسيدگى به امور بندگان در قيامت وجود ندارد و اگر چنين تبعيضى بود، ديگر ترس پيامبران(ع) از عصيان معنى نداشت.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 66 - 14
14- مراتب پيامبران در بهره مندى از علم و كمال ، متفاوت است . *
هل أتّبعك على أن تعلّمن ممّا علّمت رشدًا
برداشت بدان احتمال است كه خضر(ع) از پيامبران باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 57 - 12
12 _ كفر ( انكار پيامبر ) ، ظلم است و كافران ، ظالم هستند .
فاما الذين كفروا . .. و اللّه لا يحبّ الظالمين
بنابراينكه جمله «و اللّه لا يحب الظالمين»، تعليل براى كيفر كافران باشد; يعنى چون كافران ظالم هستند، مستحق كيفرند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 184 - 6،7،8،12
6 _ تكذيب رسالت انبيا ، از شيوه هاى رايج براى مخالفت با آنان *
فان كذّبوك فقد كذّب رسل من قبلك
7 _ تكذيب رسالت بسيارى از انبيا ، على رغم برخوردارى آنان از دلايل روشن ( برهان و معجزه )
فان كذّبوك فقد كذّب رسل من قبلك جاءو بالبيّنات و الزّبر و الكتب المنير
8 _ تكذيب كنندگان پيامبران ، مورد سرزنش و ملامت خداوند
فان كذّبوك . .. جاءو بالبيّنات و الزّبر و الكتب المنير
جمله «جاؤ بالبيّنات»، حال و يا صفت براى «رسل» است يعنى با اينكه انبيا دلايلى روشن براى رسالت خويش داشتند، امّا عده اى با آنان مخالفت كردند و اين تعبير، گوياى مذمّت شديد از آنان است.
12 _ تكذيب رسالت بسيارى از انبيا ، على رغم برخوردارى ايشان از دلايل روشن و كتب آسمانى و احكام حلال و حرام
فان كذّبوك . .. جاءو بالبيّنات و الزّبر و الكتب المنير
امام باقر (ع) درباره آيه فوق فرمود: «فان كذّبوك فقد . .. جاؤ بالبيّنات»، هى الآيات «و الزّبر» و هى كتب الانبياء بالنبوة «و
ص: 245
الكتاب المنير»، الحلال و الحرام.
_______________________________
تفسير قمى، ج 1، ص 127 ; تفسير برهان، ج 1، ص 328، ح 1.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 136 - 10
10 _ انكار هر يك از حقايق ( خدا ، پيامبران ، فرشتگان ، كتب آسمانى و روز قيامت ) ، كفر و به منزله انكار تمامى آنهاست .
و من يكفر باللّه و ملئكته و كتبه و رسله و اليوم الأخر فقد ضل ضللا بعيداً
با توجه به صدر آيه كه ضرورت ايمان به تك تك معارف ياد شده را مطرح ساخت، معلوم مى شود ضلالت بعيد نتيجه انكار هر يك از معارف ياد شده است، نه نتيجه اى براى مجموع آنها.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 151 - 1،2،5،6،8
1 _ ايمان به خدا و انكار هر يك از رسولان الهى ، ايمانى دروغين و كفرى حتمى است .
و يريدون أن يفرقوا بين اللّه و رسله . .. أولئك هم الكفرون حقّاً
2 _ انكار برخى از رسولان و ايمان به برخى ديگر ، كفرى قطعى و ريشه دار است .
يقولون نؤمن ببعض و نكفر ببعض . .. أولئك هم الكفرون حقّاً
كلمه «حقاً» در آيه، مقابل باطل نيست، بلكه به معناى عمق كفر و تحقق حتمى آن است.
5 _ انكار رسولان الهى ، حتى برخى از آنان ، موجب گرفتار شدن به عذابى ذلتبار است .
يقولون نؤمن ببعض و نكفر ببعض . .. أعتدنا للكفرين عذاباً مهيناً
6 _ اهل كتاب در صورت انكار پيامبر (صلی الله علیه و آله) و يا هر يك از رسولان الهى ، به عذابى خوار كننده گرفتار خواهند شد .
أولئك هم الكفرون حقّاً و أعتدنا للكفرين عذاباً مهيناً
به گفته مفسران، مصداق مورد نظر براى «للكفرين»، يهود و نصارا هستند.
8 _ انكار برخى از رسولان الهى و ايمان به برخى ديگر ، ناشى از غرور و خود محورى است .
و أعتدنا للكفرين عذاباً مهيناً
چون عذابهاى الهى متناسب با گناه آدمى است (جزاءاً وفاقاً)، بنابراين گرفتار شدن منكران رسالت به عذاب خوار كننده، حاكى از اين است كه آنان برخوردار از روحيه تكبر و خودخواهى بوده اند و همين امر باعث كفرشان شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 155 - 8
8 _ غير علمى شمردن تعاليم انبيا ، بهانه بى اساس يهود ، براى نپذيرفتن آنها
و قولهم قلوبنا غلف
مقصود يهوديان از اينكه مى گفتند قلبهايمان آكنده از علم است، مى تواند اين باشد كه تعاليم انبيا اگر داراى مبنايى علمى بود، قلبهاى ما آن را درك مى كرد و در خود جاى مى داد و چنين نتيجه مى گرفتند كه تعاليم انبيا _ به دليل نافذ نبودنش در قلبها _ علمى نيست.
ص: 246
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 12 - 31
31 _ انكار هر يك از رسولان الهى و ترك يارى آنان ، بر پا نداشتن نماز ، نپرداختن زكات و خوددارى از انفاق ، كفر و ضلالت است .
لئن اقمتم الصلوة . .. فمن كفر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 71 - 6
6 _ بى پروايى بنى اسرائيل در شكستن پيمان الهى ، تكذيب انبيا و كشتن آنان ، برخاسته از باور آنان به مصونيت از عذاب
فريقاً كذبوا و فريقاً يقتلون. و حسبوا الا تكون فتنة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 34 - 1،4،6
1 _ گروهى از پيامبران پيشين، همچون پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله)، مورد تكذيب مخالفان خود بودند.
و لقد كذبت رسل من قبلك
4 _ پيامبران گذشته در برابر تكذيب و آزارهاى مخالفان خويش پايدارى مى كردند.
فصبروا على ما كذبوا و أوذوا
6 _ پيروزى، پايانى شيرين براى صبر انبيا در برابر تكذيب و آزار مخالفان بود.
فصبروا على ما كذبوا و أوذوا حتى أتهم نصرنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 49 - 4
4 _ تكذيب رسالت انبيا، فسق است.
و ما نرسل المرسلين إلا مبشرين و منذرين . .. و الذين كذبوا بأيتنا يمسهم العذاب بم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 130 - 13
13 _ انكار رسالت انبيا و باور نداشتن انذارهاى آنان، كفر است.
ألم يأتكم رسل . .. ينذورنكم ... أنهم كانوا كفرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 6 - 2
2 _ پذيرش و عدم پذيرش رسالتهاى انبيا و نيز عمل به احكام دين، محور بازجويى خداوند از امتهاست.
فلنسئلن الذين أرسل إليهم
ص: 247
توصيف مردم با عنوان «أرسل إليهم» دلالت بر اين دارد كه بازجويى از امتها درباره چگونگى برخورد با رسالتهاى الهى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 74 - 7
7 _ تكذيب رسالت پيامبران ، جريانى مستمر در تاريخ
فكذبوه . .. ثم بعثنا من بعده رسلا ... فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 80 - 4
4- انبياى الهى و دين هاى آسمانى ، داراى مشتركات و همبستگى جداناپذير و تكذيب هر يك به منزله تكذيب همه آنهاست .
و لقد كذّب أصح_ب الحجر المرسلين
برداشت فوق مبتنى بر اين نكته است كه براى اصحاب حجر تنها يك پيامبر مبعوث شده باشد; چنان كه در قرآن هم تنها از حضرت صالح(ع) ياد شده است. و جمع آمدن «المرسلين» مى تواند گوياى اين حقيقت باشد كه: ميان اديان و پيامبران الهى مشتركات و همبستگى وجود دارد و تكذيب هر يك از آنها، به منزله تكذيب همه آنهاست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 113 - 3
3- تكذيب رسولان و رهبران الهى ، ناسپاسى نعمت هاى خداوندى است .
فكفرت بأنعم الله . .. و لقد جاءهم رسول منهم فكذّبوه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 56 - 7
7- انكارِ رسولان الهى ، بينشى متّكى به باطل و در جهت ستيز با حقيقت است .
و يج_دل الذين كفروا بالب_طل ليدحضوا به الحقّ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 42 - 2
2 - تكذيب پيامبران ، متهم كردن آنان به دروغ گويى و انكار رسالت ايشان ، سابقه دار در تاريخ بشر
و ان يكذّبوك فقد كذّبت قبلهم قوم نوح و عاد و ثمود
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 46 - 4
4 - تكذيب پيامبران الهى و مبارزه با آنان ، نشانه پندناپذيرى و كوردلى است .
و إن يكذّبوك. .. فتكون لهم قلوب يعقلون ... القلوب التى فى الصدور
ص: 248
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 37 - 3
3 _ پيامبران الهى ، داراى جهت و هدفى واحداند و تكذيب هر پيامبرى ، به منزله تكذيب همه آنان است .
كذّبوا الرسل
برداشت فوق، مبتنى بر اين نكته است كه قوم نوح، تنها رسالت حضرت نوح(ع) را تكذيب كرده بودند و جمع آمدن «رسل» به اعتبار اين است كه تكذيب هر پيامبرى، به منزله تكذيب همه پيامبران الهى است; زيرا هدف ها و خاستگاه آنان، يكى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 105 - 2
2 - انكار هر يك از پيامبران الهى ، به منزله انكار همه آنان است .
كذّبت قوم نوح المرسلين
جمع آمدن واژه «المرسلين» با اين كه قوم نوح تنها شخص نوح(ع) را مورد انكار قرار دادند، بيانگر مطلب ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 123 - 2
2 - انكار هر پيامبرى ، انكار همه پيامبران الهى است .
كذّبت عاد المرسلين
جمع آمدن واژه «المرسلين» با اين كه قوم عاد تنها شخص هود(ع) را انكار كردند، بيانگر برداشت ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 141 - 2
2 - انكار هر پيامبر ، انكار همه پيامبران الهى است .
كذّبت ثمود المرسلين
جمع آمدن واژه «المرسلين»، با اين كه ثموديان تنها شخص صالح(ع) را مورد تكذيب قرار دادند، بيانگر مطلب ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 160 - 2
2 - تكذيب هر پيامبرى ، تكذيب همه پيامبران است .
كذّبت قوم لوط المرسلين
جمع آمدن واژه «المرسلين»، با اين كه قوم لوط تنها شخص لوط(ع) را تكذيب كرده بودند، بيانگر مطلب ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 176 - 2
2 - تكذيب هر پيامبرى ، تكذيب همه پيامبران است .
كذّب أصح_ب ل_يكة المرسلين
ص: 249
جمع آمدن واژه «المرسلين»، با اين كه مردم ايكه تنها شخص شعيب(ع) را مورد انكار و تكذيب قرار داده بودند، بيانگر برداشت ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - عنكبوت - 29 - 18 - 4،6
4 - پيش از ابراهيم ( ع ) نيز ، پيامبران خدا از سوى امت ها تكذيب شدند .
و إن تكذّبوا فقد كذّب أمم من قبلكم
6 - هشدار ابراهيم ( ع ) به قوم خويش به جهت تكذيب رسالت اش
و إن تكذّبوا فقد كذّب أمم من قبلكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 9 - 17
17 - امت هاى مقتدر و ثروتمندِ پيشين ، پيامبران خويش را تكذيب كردند و دلايل روشن آنان را نپذيرفتند .
و جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فما كان اللّه ليظلمهم
«فاء» در «فما كان» فاى فصيحه است و بر حذف جملاتى دلالت دارد. سياق آيه، آن محذوف را بيان مى كند. محذوف چنين است: «اقوام پيشين، پس از آمدن رسولان الهى، به مخالفت برخاستند.»
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 4 - 2
2 - انكار رسالت پيامبران و متهم كردن آنان به دروغ گويى ، سابقه دار در تاريخ بشر
و إن يكذّبوك فقد كذّبت رسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 25 - 2
2 - انكار رسالت پيامبران و متهم كردن آنان به دروغ گويى ، سابقه دار در تاريخ بشر
و إن يكذّبوك فقد كذّب الذين من قبلهم جاءتهم رسلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 12 - 2
2 - تكذيب پيامبران ، پيشينه اى طولانى دارد و پديده اى جديد در عصر رسالت پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) نيست .
و قال الك_فرون ه_ذا س_حر كذّاب . .. كذّبت قبلهم قوم نوح و عاد و فرعون
يادآورى تكذيب پيامبران پيشين از سوى مردم، به دنبال ذكر تكذيب رسالت پيامبراسلام(صلی الله علیه و آله) از سوى كافران، مى تواند بيانگر برداشت ياد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 250
16 - زمر - 39 - 25 - 2
2 - تكذيب پيامبران ، داراى پيشينه طولانى در تاريخ
كذّب الذين من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 5 - 3
3 - تكذيب پيامبران ، داراى پيشينه اى طولانى در تاريخ و نه پديده اى جديد در عصر پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)
كذّبت قبلهم قوم نوح و الأحزاب من بعدهم
يادآورى تكذيب انبياى پيشين از سوى مردم، از زمان حضرت نوح(ع) و بعد از آن، مى تواند بيانگر مطلب يادشده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - ق - 50 - 12 - 1
1 _ تكذيب فرستادگان الهى ، داراى ديرينه اى بس دور در تاريخ اقوام و جوامع
كذّبت قبلهم قوم نوح
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - ذاريات - 51 - 52 - 2
2 - تكذيب پيامبران ، شيوه اى ارتجاعى است .
كذلك ما أتى الذين من قبلهم من رسول إلاّ قالوا
از آن جا كه معمولاً منكران انبيا سخن خود را در قالب تقليد از پيشينيان مطرح مى كنند، تعبير «ما أتى. ..» مى تواند در مقام تحقير ايشان باشد و ديرينه كفر را در گذشته هاى جوامع دور از تمدن باز نماياند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 9 - 2
2 - تكذيب پيامبران از سوى امت هاى حق ستيز ، داراى ديرينه در تاريخ ; و نه پديده اى نو و مخصوص كافران عصربعثت
كذّبت قبلهم قوم نوح
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - ملك - 67 - 18 - 1
1 - تكذيب شدن دين و پيامبران الهى ، از سوى برخى از اقوام و ملت هاى پيش از ظهور اسلام
و لقد كذّب الذين من قبلهم
ص: 251
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 14 - 2،3،8
2 - مردم انطاكيه ، هر دو پيامبر خويش را تكذيب كردند .
إذ أرسلنا إليهم اثنين فكذّبوهما
3 - خداوند پس از اين كه مردم انطاكيه دو پيامبر را تكذيب كردند ، پيامبر سومى را براى تقويت آن دو فرستاد .
فكذّبوهما فعزّزنا بثالث
«عزة» ريشه فعل «عزّزنا» به معناى «قوّة» است.
8 - رسولان فرستاده شده به سوى مردم انطاكيه ، به شدت از سوى آنان ، مورد تكذيب قرار گرفتند .
فكذّبوهما فعزّزنا بثالث فقالوا إنّا إليكم مرسلون
تأكيد رسولان بر رسالت و درستى ادعاهاى شان، بيانگر مخالفت شديد مردم و تكذيب سخت آنان است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 15 - 10
10 - هر سه پيامبر فرستاده شده به سوى مردم انطاكيه ، مورد تكذيب آنان قرار گرفتند .
إذ أرسلنا إليهم اثنين فكذّبوهما فعزّزنا بثالث. .. قالوا ...إن أنتم إلاّتكذبون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 15 - 1
1 - مردم انطاكيه ، پيامبران الهى را انسان هايى همانند خود مى دانستند و هيچ برترى و امتيازى براى آنان قائل نبودند .
قالوا ما أنتم إلاّ بشر مثلنا
تصريح مردم انطاكيه به مثل و مانند خود بودنِ پيامبران، بيانگر نكته ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - توبه - 9 - 70 - 18
18 _ كفرورزى و انكار دلايل روشن انبيا ، ظلم انسان به خويش و پيامد آن دامنگير خود اوست .
أتتهم رسلهم بالبيّنت فما كان اللّه ليظلمهم و لكن كانوا أنفسهم يظلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 252
18 - ذاريات - 51 - 52 - 6
6 - آشفتگى و سردرگمى كافران ، در انكار دلايل روشن پيامبران الهى
إلاّ قالوا ساحر أو مجنون
سحر و جنون فاصله بسيارى از يكديگر دارد; زيرا سحر نوعى تبحر و جنون سراسر آشفتگى و اشمئزاز آور است و ميان اين دو سنخيتى نيست . از اين رو سخن كافران، نشانگر اضطراب شديد آنان درموضع گيرى عليه منطق روشن پيامبران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 101 - 7
7 _ پيامبران در پى مشاهده تكذيب معارف دين از سوى امت ها ، معجزاتى را براى هدايتشان پيشاروى آنان قرار دادند .
و لقد جاءتهم رسلهم بالبينت فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا من قبل
برداشت فوق مبتنى بر اين است كه «ما» در «بما كذبوا» موصول اسمى باشد و مضاف إليه كلمه «قبل» مجىء البينات باشد. البته در اين صورت ضميرى پس از «كذبوا» مقدر خواهد بود. بنابراين تقدير جمله چنين است: فما كانوا ليؤمنوا بالذى كذبوا به من قبل مجىء البينات.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 164 - 2
2 _ انكار رسالت پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، انكار رسالت ديگر پيامبران الهى است . *
أوحينا إليك كما أوحينا إلى نوح . .. و رسلا قد قصصنهم عليك
برداشت فوق با توجه به توضيح برداشت قبل استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 79 - 6
6- ضرورت عبادت و ارتباط بيشتر با خدا براى انبيا و رهبران الهى
و من الّيل فتهجّد به نافلة لك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 253
11 - طه - 20 - 14 - 8
8 - عبادت خالصانه ، مهم ترين وظيفه در برابر خداوند ، حتى براى پيامبران است .
إنّنى أنا اللّه لا إل_ه إلاّ أنا فاعبدنى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 38 - 2،3،7
2 - خداوند ، براى پيامبران پيشين ، دستور ها و احكام ويژه اى مقرّر كرده بود .
ما كان على النبىّ من حرج فيما فرض اللّه له سنّة اللّه فى الذين خلوا من قبل
«سنّة» مفعولٌ مطلق فعل محذوف است. مراد از «الذين خلوا» به قرينه آيه بعد (الذين يبلّغون رسالات اللّه) انبياى پيشين اند.
3 - در تنگنا نبودن پيامبران پيشين براى عمل به مقرّرات و احكام تعيين شده براى آنان ، سنتّى خداوندى است .
ما كان على النبىّ من حرج فيما فرض اللّه له سنّة اللّه فى الذين خلوا من قبل
7 - پيامبر خدا ، ممكن است احكام و تكاليفى ويژه داشته باشد .
ما كان على النبىّ من حرج فيما فرض اللّه له
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 59 - 2
2 - هلاك شرك پيشگان مفسد و نجات مؤمنان به اراده الهى و در سايه تلاش هاى پيامبران ، شايان سپاس گزارى به درگاه خدا و فرستادن درود و سلام بر فرستادگان او
قل الحمد للّه و سل_م على عباده الذين اصطفى
رهنمود الهى به حمد و ستايش براى او و فرستادن درود و سلام بر بندگان برگزيده اش (پيامبران)، در پى يادآورى مكرر نجات مؤمنان و هلاكت كافران، مطلب ياد شده را افاده مى كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 67 - 14،15،18
14 - پيامبران ، از مسخره كردن و به بازيچه گرفتن مردم ، منزهند .
قال أعوذ باللّه أن أكون من الجهلين
15 - پيامبران ، منزه از كردار هاى جاهلانه هستند .
قال أعوذ باللّه أن أكون من الجهلين
18 - پيامبران ، هرگز حكمى را به دروغ به خداوند نسبت نمى دهند .
ص: 254
أتتخذنا هزواً قال أعوذ باللّه أن أكون من الجهلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 88 - 8
8 _ پيامبران خدا هيچگاه به شرك دچار نشدند.
و لو أشركوا لحبط عنهم ما كانوا يعملون
حرف شرط «لو» غالباً در مواردى به كار مى رود كه شرط آن امرى ممتنع و دست نيافتنى باشد، لذا در آيه شريفه «شرك» در مورد پيامبران امرى حاصل نشدنى فرض شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 61 - 4
4 _ نوح ( ع ) و ديگر رسولان الهى ، داراى عصمت و مبرا از هر گونه گمراهى
ليس بى ضللة و لكنى رسول من رب العلمين
جمله «لكنى رسول . .. » به منزله تعليلى است براى تبرئه نوح از هر گونه گمراهى. بنابراين جمله «ليس بى ضللة» به همراه «و لكنى ... » علاوه بر عصمت نوح، دلالت بر عصمت تمامى رسولان الهى دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 67 - 4
4 _ هود و ديگر پيامبران الهى ، مبرا از هر گونه سفاهت و كم خردى
قال يقوم ليس بى سفاهة
هود در بيان علت پيراستگى خود از سفاهت جمله «و لكنى رسول . .. » را به كار برد تا اين نكته را گوشزد كند كه ره يافتن سفاهت در رسولان الهى امكان پذير نيست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 29 - 2،5
2_ پيامبران ، منزه از درخواست كمترين مال و دارايى از مردم به خاطر ابلاغ رسالت و تبليغ معارف دين
و ي_قوم لاأسئلكم عليه مالاً
5_ پيامبران ، منزه از علاقه به مال و منال و امور مادى
لا أسئلكم عليه مالاً إن أجرى إلاّ على الله
تعبير «أجر» در مقابل «مال» در آيه شريفه ، گوياى اين است كه: نوح(ع) در پاداش خواهى از خداوند نيز ، درخواست مال و دارايى نمى كند و علاقه اى به آن نشان نمى دهد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 38 - 13
13_ كار ها و دستور هاى پيامبران را هرگز نبايد لغو و بيهوده پنداشت ، هر چند كه براى آن توجيهى نتوان يافت .
ص: 255
و يصنع الفلك و كلما مرّ عليه ملأمن قومه سخروا منه
نقل اين قسمت از داستان حضرت نوح(ع) (ساختن كشتى و در پى داشتن استهزاى كافران) بيانگر نكاتى است از جمله اينكه: نبايد كارهاى پيامبران و فرمانهاى خداوند را، با مقياسهاى بشرى سنجيد و بر آنها خرده گيرى نمود آن گونه كه اشراف قوم نوح، به خاطر نبود دريا در ناحيه زندگانى آنان، كشتى سازى نوح(ع) را امرى بيهوده و لغو پنداشتند و او را مسخره كردند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 51 - 2
2_ پيامبران ، منزه از مطالبه اجر و مزد از مردم ، به خاطر ابلاغ رسالت و تبليغ معارف دين
ي_قوم لاأسئلكم عليه أجرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 38 - 10
10_ پيامبران ، پيراسته از هرگونه شركورزى و همتا پنداشتن براى خدا
ما كان لنا أن نشرك بالله من شىء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 11 - 6
6 - رسولان الهى ، مبرّا از ظلم و گناه
إنّى لايخاف لدىّ المرسلون . إلاّمن ظلم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 86 - 7
7 - پرهيز از هرگونه تكلف و ظاهرسازى در زندگى ، از ويژگى هاى پيامبران
و ما أنا من المتكلّفين
تعبير پيامبر(صلی الله علیه و آله) به اين كه او از زمره «متكلفان» نيست، مى رساند كه اصولاً پيامبران اهل تكلف نبودند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 11 - 8
8- انبيا داراى تواضع خاص و ادبى ويژه در اعلام برخوردارى خويش از موهبت بزرگ الهى
إن نحن إلاّ بشر مثلكم و ل_كنّ الله يمنّ على من يشاء من عباده
از اينكه انبيا براى بيان برخوردارى خود از نعمت خداوند به جاى اينكه بگويند: ما داراى چنين مقام و نعمتى هستيم، مى گفتند: خداوند چنين تفضلى كرده است، برداشت فوق به دست مى آيد.
ص: 256
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - نوح - 71 - 28 - 9
9 - تواضع و فروتنى پيامبران و دورى آنان از خودپسندى و عجب ، در قبال عبادت و تلاش مستمر خويش در راه خدا و اصلاح جامعه
إنّى دعوت قومى ليلاً و نه_رًا . .. ربّ اغفر لى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 88 - 8
8 _ پيامبران خدا هيچگاه به شرك دچار نشدند.
و لو أشركوا لحبط عنهم ما كانوا يعملون
حرف شرط «لو» غالباً در مواردى به كار مى رود كه شرط آن امرى ممتنع و دست نيافتنى باشد، لذا در آيه شريفه «شرك» در مورد پيامبران امرى حاصل نشدنى فرض شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 38 - 10،16
10_ پيامبران ، پيراسته از هرگونه شركورزى و همتا پنداشتن براى خدا
ما كان لنا أن نشرك بالله من شىء
16_ اعتقاد ابراهيم ، اسحاق ، يعقوب و يوسف ( ع ) و ديگر پيامبران به توحيد و مصونيتشان از هرگونه شركورزى ، تفضّلى از ناحيه خدا بر آنان بود .
ما كان لنا أن نشرك بالله من شىء ذلك من فضل الله علينا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 12 - 12
12- از ديدگاه انبيا ، خداوند تنها موجود قابل توكل و اتكاست . *
و على الله فليتوكّل المتوكّلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 45 - 2
2 - دعوت پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، استمرار خط توحيدى پيامبران پيشين است .
و سئل من أرسلنا من قبلك من رسلنا أجعلنا من دون الرحم_ن ءالهة يعبدون
آيه شريفه در مقام بيان اين نكته است كه دعوت توحيدى پيامبر(صلی الله علیه و آله)، امرى بى سابقه نيست، بلكه پيامبران و اديان آسمانى
ص: 257
گذشته نيز همين پيام را تبليغ مى كردند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 52 - 1
1 - يكى بودن شيوه زندگى همه پيامبران ، در بهره گيرى سالم و حلال از نعمت هاى الهى ، كردار نيك و پرستش خداى يگانه
ي_أيّها الرسل كلوا من الطّيّب_ت . .. و إنّ ه_ذه أُمّتكم أُمّة وحدة و أنا ربّكم
«ه_ذه» اشاره به طريقه زندگى است كه از سوى خدا به يكايك پيامبران توصيه شده بود (يا أيّها الرسل كلوا من الطّيّبات و اعملوا صالحاً). «أُمّة» نيز به معناى طريقه، شيوه و آيين است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 160 - 8
8 _ جواز توسل به پيامبران براى رهايى از مشكلات
إذ استسقه قومه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 51 - 2،9،13
2 - بهرهورى از نعمت هاى الهى و تغذيه از غذا هاى پاكيزه ، توصيه خداوند به يكايك پيامبران
ي_أيّها الرسل كلوا من الطّيّب_ت
از آن جايى كه پيامبران الهى به صورت متفرق و جدا جدا و در طول تاريخ فرستاده شده اند، اين آيه مى تواند به اين معنا باشد كه: «ما به يكايك پيامبران، توصيه كرديم كه از طيبات بهره گيرند و. ..».
9 - انجام كار هاى شايسته ، توصيه ديگر خداوند به يكايك پيامبران
ي_أيّها الرسل . .. و اعملوا ص_لحًا
«عمل» (مصدر «اعملوا») به معناى انجام دادن و «صالحاً» صفت براى موصوف محذوف است;يعنى، «و اعملوا عملاً صالحاً; و كار شايسته انجام دهيد».
13 - استفاده از نعمت هاى الهى ، سپاس گزارى از خدا و انجام اعمال شايسته ، رسم و راه زندگى ترسيم شده از سوى خدا براى يكايك پيامبران و همه مؤمنان
ص: 258
ي_أيّها الرسل كلوا من الطّيّب_ت و اعملوا ص_لحًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 52 - 2،5
2 - احترام به آيين زندگى ترسيم شده از سوى خدا و پرهيز از ايجاد هر گونه تغيير و تبديل در آن ، توصيه خداوند به يكايك پيامبران
ي_أيّها الرسل كلوا من الطّيّب_ت . .. و ان هذه أُمّتكم أُمّة وحدة و أنا ربّكم
آيه فوق، ادامه آيه قبل و جزء توصيه اى است كه خداوند به يكايك پيامبران فرموده بود. بنابراين، با توجه به تأكيدهاى متعدد كه در آن است (حرف تأكيد «إنّ»، اسم اشاره نزديك «ه_ذه»، جمل_ه اسميه و قيد «أُمّة واحدة») معناى آن چنين مى شود: ما به پيامبران يادآورى كرديم كه اين روش، تنها روشى است كه بايد در زندگى رعايت كنند و هرگونه ايجاد تغيير در آن، يا اتخاذ روشى غير از آن، أكيداً ممنوع است و عذاب سختى در پى خواهد داشت (فاتقون).
5 - پرستش خداى يگانه ، توصيه ديگر او به يكايك پيامبران
ي_أيّها الرسل . .. و إنّ ه_ذه ... و أنا ربّكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 66 - 1،5
1 - توصيه خداوند به همه پيامبران و رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) ، مبنى بر اختصاص دادن پرستش به او
و لقد أُوحى إليك و إلى الذين من قبلك . .. بل اللّه فاعبد
تقديم مفعول (اللّه) بر فعل (فاعبد)، مفيد اختصاص است.
5 - توصيه خداوند به پيامبران و رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) ، درباره شكر و سپاس گزارى او
و كن من الش_كرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 77 - 4
4- بسيارى از رسولان الهى ، چونان پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، با توطئه و كارشكنى و تهديد به تبعيد و اخراج از وطن خويش ، رو به رو بودند .
و إن كادوا ليستفزّونك . .. سنّة من قد أرسلنا قبلك من رسلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 5 - 6
6 - همه امت ها به قصد دستگير كردن و از بين بردن پيامبرشان اقدام كرده اند .
و همّت كلّ أمّة برسولهم ليأخذوه
ص: 259
«أخذ» در اصل به معناى گرفتن است و مقصود از آن در آيه شريفه، دستگير كردن و از بين بردن پيامبران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 42 - 7
7 - بر دوش داشتن مسؤوليت انذار و اخطار ، انتظار مردم پيش از نزول قرآن از پيامبران الهى
و أقسموا باللّه . .. لئن جاءهم نذير ... فلمّا جاءهم نذير ما زادهم إلاّ نفورًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 89 - 21
21 _ پيامبران ، انسانهايى متكى به خدا و متوكل بر او
على اللّه توكلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 12 - 2،11،12
2- انبيا داراى مقام توكل بودند .
و ما لنا ألاّ نتوكّل على الله
11- انبيا ، توكل بر خداوند را با دعوت و عمل خويش به مردم آموزش مى دادند .
و على الله فليتوكّل المؤمنون. و ما لنا ألاّ نتوكّل على الله ... و على الله فليتو
12- از ديدگاه انبيا ، خداوند تنها موجود قابل توكل و اتكاست . *
و على الله فليتوكّل المتوكّلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 13 - 1
1- اقوام كافر پيشين پس از مواجهه با برهان هاى روشن و دلايل منطقى انبيا و پافشارى آنان بر مواضع خويش ، آنان را تهديد به تبعيد و يا بازگرداندن اجبارى به كفر ( ارتداد ) مى كردند .
و ما لنا ألاّ نتوكّل . .. لنصبرنّ على ما ءاذيتمونا ... و قال الذين كفروا لرسلهم
ص: 260
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 14 - 1،3
1- وعده خداوند به اسكان انبيا در سرزمين خويش ، در پى تهديد به اخراج شدن آنان از سوى اقوام كافر
و قال الذين كفروا لرسلهم لنخرجنّكم من أرضنا. .. فأوحى إليهم ... و لنسكننّكم الأر
3- تهديد شدن كافران ظالم به مرگ از سوى خداوند ، در پى تهديد شدن انبياى الهى از سوى آنان به اخراج از سرزمين مسكونى خويش
و قال الذين كفروا . .. لنخرجنّكم من أرضنا ... فأوحى إليهم ربّهم لنهلكنّ الظ_لمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 77 - 4
4- بسيارى از رسولان الهى ، چونان پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، با توطئه و كارشكنى و تهديد به تبعيد و اخراج از وطن خويش ، رو به رو بودند .
و إن كادوا ليستفزّونك . .. سنّة من قد أرسلنا قبلك من رسلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 18 - 6
6 - مردم انطاكيه ، پيامبران شان را در صورت دنبال كردن رسالت خود ، به سنگسار شدن و شكنجه دردناك تهديد كردند .
لئن لم تنتهوا لنرجمنّكم و ليمسّنّكم منّا عذاب أليم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 19 - 3
3 - مردم انطاكيه ، به جهت تهديد كردن پيامبران شان به سنگسار شدن و شكنجه ، مورد سرزنش ايشان قرار گرفتند .
قالوا ط_ئركم معكم أئن ذكّرتم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 20 - 1
1 - حبيب نجار ، از حاشيه و كرانه شهر انطاكيه به دفاع از پيامبران تهديد شده به سنگسار و شكنجه ، شتافت .
و جاء من أقصا المدينة رجل يسعى
بيشتر مفسران _ براساس شواهد تاريخى و روايات مربوطه _ بر اين باورند كه مقصود از «رجل» حبيب نجار است و آيه شريفه تا آيه 27 درباره سرگذشت او مى باشد. گفتنى است كه حبيب نجار در كرانه شهر انطاكيه مى زيست و به عبادت در غار و يا چرانيدن گوسفندان مشغول بود و آن گاه كه شنيد پيامبران به سنگسار و شكنجه تهديد شده اند، به ميان مردم آمد و به دفاع از آنان
ص: 261
برخاست. گفتنى است «الف» و «لامِ» «المدينة» براى عهد است و اشاره به شهر «اصحاب القرية» دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 11
11_ خداوند ، تكذيب كنندگان رسالت پيامبر (صلی الله علیه و آله) را به فرجام شوم و گرفتار آمدن به عذاب استيصال تهديد كرد .
أفلم يسيروا فى الأرض فينظروا كيف كان ع_قبة الذين من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 26 - 4
4 - كفرپيشگان تكذيب گر ، مورد تهديد خداوند و در معرض عذاب الهى
ثمّ أخذت الذين كفروا فكيف كان نكير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - ملك - 67 - 18 - 3
3 - تهديد شدن كافران تكذيب گر ، به نزول عذاب الهى همچون اقوام و ملل پيشين
و لقد كذّب الذين من قبلهم فكيف كان نكير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 74 - 4
4 _ هيچ پيامبرى بعد از نوح ( ع ) مبعوث نشد مگر اينكه قومش در برابرش ايستادند و رسالتش را انكار و او را به دروغ گويى متهم كردند .
ثم بعثنا من بعده رسلا إلى قومهم فجاءوهم بالبينت فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به م
«فاء» در «فجاءوهم» فاى فصيحه بوده و بر حذف جمله قبل از خودش دلالت دارد و تقدير آن چنين است: « . .. رسلا إلى قومهم فكذبوهم فجاءوهم بالبينات ... ».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 57 - 6
6 - اتهام زدن ، از ترفند هاى قدرت ها براى مقابله با پيامبران و حق گويان
أجئتنا لتخرجنا من أرضنا بسحرك
ص: 262
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 61 - 3
3 - سِحر خواندن معجزات پيامبران ، دروغ بستن به خداوند است .
لاتفتروا على اللّه كذبًا
إفترا; يعنى، دروغ بافتن و به قرينه «على اللّه»، مراد دروغى است كه در باره خداوند ساخته و پرداخته شده باشد. اضافه كلمه «كذباً» براى تأكيد است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 49 - 4
4 - اتهام ساحرى و جادوگرى به پيامبران ، ترفندى از سوى مخالفان ايشان
و قالوا ي_أيّه الساحر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - طور - 52 - 15 - 3
3 - اتهام سحر و ساحرى به پيامبران و وحى ، زشت ترين موضع گيرى تكذيب گران عليه آنان *
أفسحر ه_ذه
اختصاص به ذكر يافتن موضوع «سحر»، بيانگر مطلب بالا است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 42 - 2
2 - تكذيب پيامبران ، متهم كردن آنان به دروغ گويى و انكار رسالت ايشان ، سابقه دار در تاريخ بشر
و ان يكذّبوك فقد كذّبت قبلهم قوم نوح و عاد و ثمود
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 4 - 2
ص: 263
2 - انكار رسالت پيامبران و متهم كردن آنان به دروغ گويى ، سابقه دار در تاريخ بشر
و إن يكذّبوك فقد كذّبت رسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 25 - 2
2 - انكار رسالت پيامبران و متهم كردن آنان به دروغ گويى ، سابقه دار در تاريخ بشر
و إن يكذّبوك فقد كذّب الذين من قبلهم جاءتهم رسلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 52 - 11
11 - نادرست پنداشتن وعده الهى به برپايى قيامت و دروغگو دانستن پيامبران ، كفر و از نشانه هاى كافران است .
الذين كفروا . .. قالوا ي_ويلنا ... ه_ذا ما وعد الرحم_ن و صدق المرسلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - ملك - 67 - 9 - 6
6 - پيامبران ، متهم به گمراهى شديد از سوى كافران محكوم به دوزخ
إن أنتم إلاّ فى ضل_ل كبير
برداشت ياد شده، مبتنى بر اين احتمال است كه جمله «إن أنتم. ..» دنباله اعتراف هاى كافران باشد. گفتنى است كه صفت «كبير» (براى «ضلال») اشاره به شدّت و نهايت گمراهى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 74 - 4
4 _ هيچ پيامبرى بعد از نوح ( ع ) مبعوث نشد مگر اينكه قومش در برابرش ايستادند و رسالتش را انكار و او را به دروغ گويى متهم كردند .
ثم بعثنا من بعده رسلا إلى قومهم فجاءوهم بالبينت فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به م
«فاء» در «فجاءوهم» فاى فصيحه بوده و بر حذف جمله قبل از خودش دلالت دارد و تقدير آن چنين است: « . .. رسلا إلى قومهم فكذبوهم فجاءوهم بالبينات ... ».
ص: 264
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 57 - 6
6 - اتهام زدن ، از ترفند هاى قدرت ها براى مقابله با پيامبران و حق گويان
أجئتنا لتخرجنا من أرضنا بسحرك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - جن - 72 - 27 - 7
7 - « روى أنّ بعضَ أصحاب أبى جعفر ( ع ) محمّدبن علىّ الباقر ( ع ) سأله عن قول اللّه تعالى « إلاّ من ارتضى من رسول فإنّه يسلك من بين يديه و من خلفه رصداً » فقال يوكّل اللّهُ بأنبيائه ملائكةً يُحْصُون أعمالَهم ;
روايت شده كه بعضى از اصحاب امام باقر(ع) از ايشان درباره سخن خداوند متعال: «إلاّ من ارتضى من رسول فإنّه يسلك من بين يديه و من خلفه رصداً» سؤال كرد، فرمود: خداوند فرشتگانى را بر پيامبران خود گمارده است تا اعمال آنان را شمارش و ضبط كنند».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 23 - 8
8 - قدرتمندان و ثروتمندانِ سرمست ، تشكيل دهنده جبهه اصلى مخالفان پيامبران
و كذلك ما أرسلنا من قبلك فى قرية من نذير إلاّ قال مترفوها
«مُتْرَف» (از ماده «تُرفَة») به معناى فزونى و بسيارى نعمت است. با توجه به اين كه بسيارى از دارندگان نعمت، غرق در شهوات و هواهاى نفسانى مى شوند، واژه «مترف» به معناى كسانى كه به نعمت مغرور شده و سرمستى و طغيان كرده اند به كار مى رود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 91 - 2
2- توانايى مادى و امكانات سرشار دنيوى ، ملاك پيامبرى و پيشوايى در ديد مشركان مكه
لن نؤمن لك حتى . .. تكون لك جنّة من نخيل و عنب
برداشت فوق مبتنى بر اين احتمال است كه خواسته مشركان مكه، داشتن مال، مكنت و باغ بوده است نه معجزه اقتراحى.
ص: 265
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 8 - 4
4 _ داشتن ثروتى بى نياز كننده از هرگونه داد و ستد با مردم ، و تأمين شدن نياز هاى مادى از سوى خداوند و يا داشتن بوستانى پر ثمر ، نشانه درستى ادعا پيامبرى در ديدگاه كافران
أو يلقى إليه كنز أو تكون له جنّة يأكل منها
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 8 - 4
4- بى نيازى پيامبران از تغذيه و جاودانگى آنان در دنيا ، پندار باطل مشركان
و ما جعلن_هم جسدًا لايأكلون الطعام و ما كانوا خ_لدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 34 - 2
2- مشركان ، مى پنداشتند پيامبران بايد در دنيا عمر جاويد داشته باشند .
و ما جعلنا لبشر من قبلك الخلد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 88 - 15
15 - « عن الرضا ( ع ) . . . وجه اللّه أنبياؤه و رسله و حججه ( صلوات اللّه عليهم ) هم الذين يتوجّه بهم إلى اللّه و إلى دينه و معرفته . . . و قال عزّوجلّ « كلّ شىء هالك إلاّ وجهه » . . . ;
از امام رضا(ع) روايت شده كه «وجه اللّه» پيامبران خدا و رسولان و حجت هاى او هستند كه به وسيله آنان به خدا و دين و معرفت او توجه مى شود. .. خداوند _ عزّوجلّ _ فرموده است: «كلّ شىء هالك إلاّ وجهه»...».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 12 - 7
7- نپذيرفتن تعاليم انبيا و استهزا كردن آنان ، جرم و تبه كارى است .
و ما يأتيهم من رسول إلاّ كانوا به يستهزءون. كذلك نسلكه فى قلوب المجرمين
ص: 266
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 12 - 7
7- نپذيرفتن تعاليم انبيا و استهزا كردن آنان ، جرم و تبه كارى است .
و ما يأتيهم من رسول إلاّ كانوا به يستهزءون. كذلك نسلكه فى قلوب المجرمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 47 - 4
4 - انكار دين الهى و مقابله با پيامبران ، بارزترين جرم
إنّ المجرمين فى ضل_ل و سعر
برداشت ياد شده با توجه به اين نكته است كه وصف «المجرمين» _ به صورت مطلق _ بر كسانى اطلاق شده است كه به پيامبر(صلی الله علیه و آله) و دين الهى كفر ورزيده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 95 - 5
5 _ تكذيب كنندگان انبياى پيشين بر اثر برخوردارى از رفاه و آسايش جمعيتشان افزايش يافت .
حتى عفوا
از معانى «عفو» زياد شدن است. در لسان العرب آمده: «عفا القوم: كثروا».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 36 - 20
20 _ پيامبران ، از بين زن ها برگزيده نمى شوند .
و ليس الذّكر كالاُنثى
امام صادق (ع): . .. «فلمّا وضعتها قالت ربّ انّى وضعتها انثى ... و ليس الذّكر كالاُنثى»، اى لا يكون البنت رسولاً.
_______________________________
ص: 267
كافى، ج 1، ص 535، ح 1 ; نورالثقلين، ج 1، ص 334، ح 119.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 9 - 10
10 _ بقاى مغالطه كارى و بهانه جوييهاى كافران، حتى در صورت انتخاب پيامبر از ميان فرشتگان
و لو جعلنه ملكا لجعلنه رجلا و للبسنا عليهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 35 - 1
1 _ انبيا و فرستادگان الهى به سوى بشر، برگزيده از ميان خود آنان
يبنى ءادم إما يأتينكم رسل منكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 43 - 2
2- همه پيامبران ، مرد بوده اند .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 94 - 10
10- « عن أبى عبدالله ( ع ) : « قالوا أبعث الله بشراً رسولاً » قالوا : إن الجن كانوا فى الأرض قبلنا ، فبعث الله إليهم ملكاً ، فلو أراد الله أن يبعث إلينا لبعث الله ملكاً من الملائكة ، و هو قول الله « و ما منع الناس أن يؤمنوا إذ جائهم الهدى إلاّ أن قالوا أبعث الله بشراً رسولاً » ;
از امام صادق(ع) روايت شده است: «قالوا أبعث الله بشراً رسولاً» آن ان (منكرين رسالت محمد(صلی الله علیه و آله)) گفتند: همانا جنيان قبل از ما در زمين بودند. پس خداوند فرشته اى را به سوى آنان مبعوث كرد. پس اگر خداوند كسى را اراده كرده است به سوى ما بفرستد، پس بايد فرشته اى از فرشتگان را مى فرستاد و اين سخن خداوند است كه مى فرمايد: و ما منع الناس أن يؤمنوا إذ جائهم الهدى إلاّ أن قالوا أبعث الله بشراً رسولاً».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 34 - 3
3 - اعتقاد اشراف به لزوم برترى پيامبر بر مردم و داشتن جنسيتى غير بشرى
و لئن أطعتم بشرًا مثلكم إنّكم إذًا لخ_سرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 60 - 3
3 - پيامبران ، موجوداتى از سنخ انسان ها و نه فرشتگان
ص: 268
و لو نشاء لجعلنا منكم مل_ئكة فى الأرض
برداشت ياد شده بدين احتمال است كه آيه شريفه پاسخى باشد به انتظار مشركان مكه كه توقع فرشته بودن پيامبر را داشتند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 7 - 1
1- تمامى رسولان الهى ، از نوع بشر و جنس مرد بودند .
و ما أرسلنا قبلك إلاّ رجالاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 43 - 4
4 - تمامى فرستادگان الهى ، با مخالفت ها و تبليغات سوء عليه ايشان ، مواجه بودند .
ما يقال لك إلاّ ما قد قيل للرسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 43 - 4
4 - تمامى فرستادگان الهى ، با مخالفت ها و تبليغات سوء عليه ايشان ، مواجه بودند .
ما يقال لك إلاّ ما قد قيل للرسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 146 - 6
6 _ حضور مستقيم پيامبران الهى ، در صحنه هاى پيكار عليه دشمنان
و كايّن من نبىّ قاتل معه ربيّون كثير . .. فى سبيل اللّه
ص: 269
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 36 - 1،12
1- تمامى امت ها و جوامع ، تحت پوشش رسالت پيامبران مبعوث شده از سوى خداوند
و لقد بعثنا فى كلّ أُمّة رسولاً
12- گستره همه مناطق زمين _ كه جوامع انسانى در آن جا ها وجود داشته _ شاهد اعزام پيامبران خدا به سوى خود .
و لقد بعثنا فى كلّ أُمّة رسولاً . .. فسيروا فى الأرض فانظروا
«فا» در «فسيروا» تفريع است. دعوت از مردم براى جهانگردى، پس از بيان بعثت انبيا در ميان هر امتى، به اين معناست كه: گستره زمين شاهد وضعيت و عاقبت كسانى است كه انبياى الهى را تكذيب كردند. در نتيجه مى توان آثار آنان را پيدا كرد و مورد مطالعه قرار داد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 100 - 3
3 _ كسانى كه پيامبران الهى را تكذيب كنند و به آيات و نشانه هاى خدا ايمان نياورند ، مردمى بى خرد و نادان هستند .
و يجعل الرجس على الذين لايعقلون
مراد از «الذين لايعقلون» _ به قرينه مقابله با «ما كان لنفس أن تؤمن . ..» _ تكذيب كنندگان و كافران هستند. گفتنى است ذكر «لايعقلون» به جاى «لايؤمنون» برداشت فوق را تأييد مى كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 46 - 14
14_ خداوند ، مراقب پيامبران و توجه دهنده آنان به خطا ها و لغزشهايشان
إن ابنى من أهلى . .. إنه ليس من أهلك ... فلاتسئلن ما ليس لك به علم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 21 - 12
12 _ پيامبران الهى ، مستظهر و پشت گرم به حمايت و پشتيبانى خدا از آنان عليه توطئه گران و نيرنگ بازان
ص: 270
و إذا أذقنا الناس رحمة . .. إذا لهم مكر فى ءاياتنا قل اللّه أسرع مكراً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 13 - 8
8- حمايت از انبيا ، با هلاكت مخالفان ستمگر آنان ، مقتضاى ربوبيت خداوند
فأوحى إليهم ربّهم لنهلكنّ الظ_لمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 14 - 11
11- انبيا به دليل ترس از مقام خداوند از حمايت هاى خداوند برخوردار شدند .
فأوحى إليهم ربّهم لنهلكنّ الظ_لمين . و لنسكننّكم الأرض ... ذلك لمن خاف مقامى و خ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 75 - 6
6 - خدا ، حامى و پشتيبان پيامبران
اللّه يصطفى . .. إنّ اللّه سميع بصير
متعلق «سميع» و «بصير» حذف شده و تقدير آن چنين است: «إنّ اللّه سميع أقوالهم و بصير بأعمالهم; خدا سخن مردم را مى شنود و كردار آنان را مى بيند». جمله ياد شده متضمن اعلام حمايت و پشتيبانى خدا از پيامبر(صلی الله علیه و آله) و تهديد همه كسانى است كه با آن حضرت به مخالفت برمى خاستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 25 - 4
4 - تاريخ بشر ، شاهد حمايت ها و پشتيبانى هاى خداوند از جبهه توحيد و راه انبيا
و كذلك ما أرسلنا من قبلك فى قرية من نذير . .. فانتقمنا منهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - مجادله - 58 - 21 - 3
3 - خداوند ، پيامبران خود را با تضمين پيروزى آنان و شكست جبهه دشمن فرستاد .
كتب اللّه لأغلبنّ أنا و رسلى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 26 - 7
7 - خداوند ، حامى پيامبران و مدافعان دين در برابر مخالفان
فأخذه اللّه . .. إنّ فى ذلك لعبرة لمن يخشى
ص: 271
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 30 - 1
1_ خداوند ، حامى و پشتيبان موحدان و مؤمنان به رسالت پيامبران است .
من ينصرنى من الله إن طردتهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 172 - 1
1 - پيروزى پيامبران ، سنت و قضاى حتمى و غير قابل تخلف خداوند
إنّهم لهم المنصورون
آمدن موضوع نصرت انبيا با دو حرف تأكيد «إنّ» و لام در «لهم»، مى رساند كه اين نصرت، حتمى و به صورت يك سنت و قضاى تغيير ناپذير است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 32 - 1
1- اعراض كنندگان از دعوت پيامبران ، ناتوان از مبارزه با حق و گريز از عذاب الهى
و من لايجب داعى اللّه فليس بمعجز فى الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - مرسلات - 77 - 11 - 2
2 - گواهى پيامبران در عرصه قيامت بر امت هاى خويش ، امرى قطعى و تخلف ناپذير است .
و إذا الرسل أُقّتت
ص: 272
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 55 - 6،7
6 - وعده خداوند به نصرت پيامبران و مؤمنان ، حق و تخلف ناپذير است .
إنّا لننصر رسلنا و الذين ءامنوا . .. فاصبر إنّ وعد اللّه حقّ
7 - تخلف ناپذير بودن وعده خداوند به نصرت پيامبران و مؤمنان ، مقتضى صبر و شكيبايى رهبران دينى و مؤمنان طرفدار آنان در برابر مشكلات و آزار هاى دشمنانِ دين است .
إنّا لننصر رسلنا . .. فاصبر إنّ وعد اللّه حقّ
برداشت بالا به خاطر اين نكته است كه جمله «إنّ وعد اللّه حقّ» در مقام تعليل براى «فاصبر» مى باشد; يعنى، «صبر پيشه كن چون وعده خداوند به پيروزى و نصرت، حق است».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 83 - 10
10 _ ارتقاى درجه پيامبران و اعطاى حجت به آنها، جلوه اى از حكيمانه و عالمانه بودن افعال الهى است.
تلك حجتنا . .. نرفع درجت ... إن ربك حكيم عليم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 102 - 14
14 - حجت بودن رؤياى پيامبران در تكاليف الهى
إنّى أرى فى المنام أنّى أذبحك . .. قال ي_أبت افعل ما تؤمر
حسابرسى اخروى از مكذبان انبيا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 127 - 3
3 - تكذيب كنندگان پيامبران و اديان الهى ، براى حسابرسى و كيفر در روز قيامت احضار خواهند شد .
فإنّهم لمحضرون
ص: 273
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 6 - 1،3
1 _ تمامى امتها و پيامبران مورد بازجويى خداوند در قيامت قرار مى گيرند.
فلنسئلن الذين أرسل إليهم و لنسئلن المرسلين
3 _ تبليغ تعاليم دينى و آسمانى، محور بازجويى از پيامبران خدا در قيامت
فلنسئلن الذين أرسل إليهم و لنسئلن المرسلين
عنوان «مرسلين» در جمله «و لنسئلن المرسلين» بيانگر اين است كه سؤال از پيامبران درباره تبليغ رسالت است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 40 - 11
11_ حسابرسى و مجازات كفرپيشگان و منكران رسالت در دنيا
و علينا الحساب
از آن جا كه مقصود از تهديدهاى اشاره شده در اين آيه عذابهاى دنيوى است ، معلوم مى شود مراد از حساب در جمله «علينا الحساب» نيز حسابرسى در دنياست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 42 - 10،11
10_ فرجام نيك از آنِ پيامبران الهى و پيروان ايشان است .
و سيعلم الكُفّ_ر لمن عقبى الدار
11_ كفرپيشگان _ در قيامت و يا پس از مرگشان - درخواهند يافت كه فرجام نيك از آنِ پيامبران و پيروان ايشان است .
و سيعلم الكُفّ_ر لمن عقبى الدار
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 42 - 10،11
10_ فرجام نيك از آنِ پيامبران الهى و پيروان ايشان است .
ص: 274
و سيعلم الكُفّ_ر لمن عقبى الدار
11_ كفرپيشگان _ در قيامت و يا پس از مرگشان - درخواهند يافت كه فرجام نيك از آنِ پيامبران و پيروان ايشان است .
و سيعلم الكُفّ_ر لمن عقبى الدار
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 248 - 13
13 _ ارجمندى حفظ حرمت و نگهدارى بقايايى از آثار انبيا
و بقّة ممّا ترك ال موسى و ال هرون
نگهدارى آثارى از موسى (ع) و هارون و خاندان ايشان از سوى خداوند، حاكى از ارزش و ارجمندى حفاظت از آثار پيامبران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 32 - 1
1- اعراض كنندگان از دعوت پيامبران ، ناتوان از مبارزه با حق و گريز از عذاب الهى
و من لايجب داعى اللّه فليس بمعجز فى الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 74 - 8،9
8 _ خداوند ، بر دل هاى تكذيب كنندگان پيامبرانِ پس از نوح ( ع ) ، به علت رسوخ صفت تجاوز و حق ستيزى در نفس آنان ، مهر زده بود .
فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل كذلك نطبع على قلوب المعتدين
تعبير به اسم فاعل (المعتدين) بدون لحاظ زمان و مفعول، بيانگر ثبوت مبدأ اشتقاق (اعتدا) در ذات (مكذبان) است.
9 _ تكذيب كنندگان پيامبران پس از نوح ( ع ) مردمى تجاوزپيشه و حق ستيز بودند .
فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل كذلك نطبع على قلوب المعتدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 56 - 7
ص: 275
7- انكارِ رسولان الهى ، بينشى متّكى به باطل و در جهت ستيز با حقيقت است .
و يج_دل الذين كفروا بالب_طل ليدحضوا به الحقّ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 105 - 2
2 _ پيامبران الهى حريص بر راستگويى و حقگويى درباره خداوند
حقيق على أن لا أقول على اللّه إلا الحق
اعلام رسالت و سپس بيان اين حقيقت كه موسى سخنى جز حق به خدا نسبت نمى دهد، بيانگر اين است كه حقگويى درباره خدا اقتضاى رسالت است. بنابراين همه پيامبران الهى داراى اين ويژگى هستند. گفتنى است كلمه «حقيق» به معناى «سزاوار» است و چون به «على» متعدى شده است، مى تواند معناى «حريص» در آن تضمين شده باشد ; يعنى: إنى حريص على كذا حقيقاً به.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 118 - 16
16 - ادعاى نبود نشانه اى بر حقانيت رسالت پيامبر (صلی الله علیه و آله) و نيز ساير پيامبران ، ادعايى گزاف و دروغين است .
لولا . .. تأتينا ءاية ... قد بيّنّا الأيت لقوم يوقنون
جمله «قد بيّنّا الأيات» پاسخ به ادعايى است كه جمله «لولا . .. تأتينا ءاية» آن را بيان مى دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 183 - 12
12 _ شهادت بسيارى از انبياى الهى به دست يهود ، على رغم مشاهده معجزات و علم به حقّانيّت آنان
قل قد جآءكم رسل من قبلى بالبيّنات و بالّذى قلتم فلم قتلتموهم ان كنتم صادقين
هنگامى به يك دليل، «بيّنه» گفته مى شود كه حقّ را براى طرف مقابل روشن كند و او را به حقانيّت آن آگاه كند. بنابراين يهوديان مى دانستند و براى آنان روشن بود كه پيامبران واقعى را مى كشند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 163 - 7
7 _ وحى پشتوانه حقانيت پيامبران ( ع ) در ادعاى پيامبرى
إنّا أوحينا إليك كما أوحينا إلى نوح و النبين من بعده
ص: 276
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 94 - 13
13 _ از امام هادى ( ع ) روايت شده است : « . . . قالت الجهلة : كيف لايبعث إلينا نبياً من الملائكة ؟ . . . فأوحى اللّه عزوجل إلى نبيه (صلی الله علیه و آله) : فاسئل الذين يقرؤن الكتاب من قبلك . . . هل يبعث اللّه رسولا قبلك إلا و هو يأكل الطعام و يمشى فى الأسواق و لك بهم أسوة ;
. .. جاهلان گفتند: چرا براى ما پيامبرى از فرشتگان مبعوث نمى شود ...؟ پس خداوند به پيامبر خود وحى نمود: از كسانى كه پيش از تو كتاب مى خواندند، بپرس آيا چنين نيست كه قبلا خداوند هيچ پيغمبرى نفرستاد مگر اينكه او طعام مى خورده و در بازارها راه مى رفته؟ و آنان براى تو اسوه و مقتدا هستند».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 14 - 7
7 - تأكيد سه رسول الهى ، بر رسالت و درستى ادعا هاى خويش براى مردم انطاكيه
فكذّبوهما فعزّزنا بثالث فقالوا إنّا إليكم مرسلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 56 - 9
9- معارف و احكام ارائه شده به پيامبران ، سراسر حق است .
و ما نرسل المرسلين . .. و يج_دل ... ليدحضوا به الحقّ
توصيف برنامه پيامبران و بشارت و انذار آنان به «الحقّ» گوياى آن است كه آنچه آنان مى گويند، همه، از حقّانيّت و تطبيق با واقعيّت هاى هستى برخوردار است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 5 - 9
9 - تعاليم پيامبران ، مطابق حق بوده و آنان مردم رابه سوى حق فرامى خواندند .
كذّبت قبلهم قوم نوح . .. ليدحضوا به الحقّ
ص: 277
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 63 - 4
4 - محتواى دعوت عيسى ( ع ) و ديگر پيامبران الهى ، غيرقابل خدشه و ترديدناپذير
قال قد جئتكم بالحكمة
واژه «حكمت» به معناى معارف و احكام متقن و قطعى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 43 - 14
14 _ بهشتيان حقانيت رسالت و وعده هاى پيامبران را درمى يابند و با سوگند آن را بازگو مى كنند .
لقد جاءت رسل ربنا بالحق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 53 - 5
5 _ منكران حقانيت قرآن ، در روز قيامت و بروز حقايق قرآن ، به حقانيت رسالت پيامبران اعتراف خواهند كرد .
يوم يأتى تأويله يقول الذين نسوه من قبل قد جاءت رسل ربنا بالحق
برداشت فوق مبتنى بر اين است كه ضمير مفعولى در «نسوه» به«كتب» در آيه قبل برگردانده شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 105 - 3
3 _ سخنان رسولان الهى درباره خداوند و هر آنچه به وى نسبت مى دهند ، سراسر حق و حقيقت است .
حقيق على أن لا أقول على اللّه إلا الحق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 108 - 3
3 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
ص: 278
فاتّقوا اللّه و أطيعون
تفريع «اتّقوا اللّه و أطيعون» بر جمله «إنّى لكم رسول» بيانگر اين معنا است كه: اگر قبول داريد من رسول الهى و امين هستم; پس بر شما لازم است كه تقواى الهى پيشه كنيد و از من فرمان ببريد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 126 - 4
4 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
فاتّقوا اللّه و أطيعون
تفريع «فاتقوااللّه و أطيعون» بر آيه قبل (إنّى لكم رسول أمين) بيانگر اين حقيقت است كه با توجه به اين كه من رسول الهى و امين هستم، پس بر شما لازم است كه تقواى الهى پيشه كنيد و از من فرمان ببريد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 131 - 3
3 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
فاتّقوا اللّه و أطيعون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 144 - 4
4 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
و أطيعون
تفريع «فاتّقوا اللّه و أطيعون» بر آيه قبل (إنّى لكم رسول أمين)، بيانگر اين معنا است كه با توجه به اين كه من رسول خدا هستم، بر شما لازم است كه تقواى او را پيشه كنيد و از من فرمان بريد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 150 - 4
4 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
فاتّقوا اللّه و أطيعون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 163 - 3
3 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
فاتّقوا اللّه و أطيعون
تفريع «فاتّقوا اللّه وأطيعون» بر آيه قبل (إنّى لكم رسول أمين) بيانگر اين معنا است كه با توجه به اين كه من رسول الهى ام، بر شما لازم است كه تقواى الهى را رعايت كنيد و از من فرمان ببريد.
ص: 279
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 179 - 4
4 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
فاتّقوا اللّه و أطيعون
تفريع «اتّقوا اللّه و أطيعون» بر آيه قبل (إنّى لكم رسول أمين); بيانگر اين حقيقت است كه با توجه به اين كه من رسول الهى و امين هستم، پس بر شما لازم است كه ضمن رعايت تقواى الهى از من اطاعت كنيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حشر - 59 - 6 - 7
7 - « فىء » حق منصب رسالت است ; نه ملك شخصى پيامبر (صلی الله علیه و آله) . *
و ما أفاء اللّه على رسوله
ذكر عنوان رسالت براى پيامبر(صلی الله علیه و آله)، مى تواند بدان منظور باشد كه پيامبر(صلی الله علیه و آله) از آن جهت كه عهده دار منصب رسالت است، «فىء» به آن حضرت تعلق دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 102 - 27
27 - « على بن موسى عن أبيه عن جدّه عن آبائه عن على ( ع ) قال : رؤيا الأنبياء وحى ;
امام رضا(ع) . .. روايت مى كند كه امام على(ع) فرمود: رؤياى پيامبران وحى مى باشد».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 106 - 5
5- كفر به آيات و رسولان الهى ، در حقيقت ، ريش خند كردن و تمسخر آنها است .
بما كفروا واتخذوا ءاي_تى و رسلى هزوًا
تمسخر آيات و رسل از سوى كافران، به دو گونه تصور مى شود: 1_ تمسخر با زبان و قلم و مانند اين ها 2_ تمسخرى كه از عمل و برخورد كلّى با پيامبران و آيات الهى انتزاع مى شود. به عبارت ديگر، ممكن است كه كسى، هيچ تمسخر لفظى نسبت به آيات و رسولان ابراز نكند، ولى نحوه برخورد او با آن ها، به گونه اى باشد كه گويا هيچ حقيقتى براى آنان قائل نبوده و آن ها را در بينش خود صرفاً، مسخره بپندارد.
ص: 280
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 16 - 4
4- ستمگرى و مخالفت با پيامبران ، حركتى بر ضدّ نظام قانون مند هستى است .
و كم قصمنا من قرية كانت ظالمة . .. و ما خلقنا السماء والأرض و ما بينهما ل_عبين
تذكر خداوند به بيهوده نبودن آفرينش جهان _ پس از يادآورى نابودى ستمگران_ مى تواند گوياى اين حقيقت باشد كه آفرينش قانون مندِ هستى، اقتضا دارد كه انسان، راه حق را بپيمايد و ظلم نكند و ستمگرى، جهتى بر ضدّ حركت هدفمند جهان است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 79 - 5،9
5 _ كتاب و حكمت ، عطيّه الهى به انبيا
ان يؤتيه اللّه الكتاب و الحكم
بنابراينكه «الحكم»، به معنى حكمت باشد.
9 _ ناسازگارى مقام نبوّت و دارا بودن كتاب و حكمت ، با دعوت مردم به پرستش خويش
ما كان لبشر . .. ثم يقول للناس كونوا عباداً لى من دون اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 81 - 3،8
3 _ كتاب و حكمت ، عطيّه الهى به انبيا
لما اتيتكم من كتاب و حكمة
8 _ ميثاق الهى از انبيا ، قبل از دادن كتاب و حكمت به آنها
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن لما اتيتكم من كتاب و حكمة
بنابراينكه «لما»، شرطيه باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 213 - 13
13 _ حكومت ، داورى و حل اختلافات مردم ، از اهداف بعثت پيامبران و نزول كتاب هاى آسمانى
و اَنزل مَعهم الكتاب بالحق ليحكم بين الناس
ص: 281
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 79 - 6
6 _ حكومت ، عطيّه الهى به انبيا
ان يؤتيه اللّه الكتاب و الحكم
بنابراينكه «الحكم»، به معنى حكومت باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 56 - 2
2 _ كتب آسمانى ، نبوّت و حكومت پيامبران ، از آيات خداوند
فقد اتينا ال ابرهيم الكتب و الحكمة و اتيناهم ملكاً عظيماً. .. انّ الذين كفروا با
با توجه به آيه 54 مى توان گفت: كتاب، حكمت و ملك عظيم از مصاديق «بآياتنا» است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 60 - 15
15 _ شياطين و طاغوت ها ، عناصرى در برابر حكومت پيامبران الهى
الم تر الى الّذين يزعمون . .. و يريد الشّيطان
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 6
6 _ پيامبران(ع) داراى حق حكومت و قضاوت در ميان مردم هستند.
أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
از جمله معانى مذكور براى واژه «حكم» قضاوت و همچنين حكومت است، لازم به ذكر است اين دو معنى در طول يكديگر و با هم متقاربند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - انفال - 8 - 67 - 16
16 _ پيامبران تا پيش از استقرار دين و حكومتشان بر زمين ، از گرفتن اسير در ميدان نبرد پرهيز داشته و آن را ناروا مى دانستند .
ما كان لنبى . .. و اللّه عزيز حكيم
برداشت فوق بر اين اساس است كه مفعول «يثخن» كلمه اى همانند «دينه» و يا «حكومته» باشد. بر اين مبنا اثخان به معناى تثبيت و محكم كردن است. بنابراين جمله «ما كان لنبى ... » مى رساند كه پيامبران تا زمانى كه حكومت و دينشان در زمين تثبيت نمى شد، از اسير گرفتن در ميدان نبرد امتناع مى كردند. قابل ذكر است اگر مجاهدا از اين امر تخلف كنند و اسير بگيرند، به دليل آيه 70، نمى توان گفت بايد آن اسيران كشته شوند.
ص: 282
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 30 - 8
8- طهارت مولد از جمله شرايط احراز مقام نبوت است .
قال . .. و جعلنى نبيًّا
گرچه سخن گفتن عيسى(ع) خود معجزه اى براى اثبات طهارت مريم(س) بود; ولى در مفاد جملات نيز نوعى استدلال وجود دارد و آن اين كه من پيامبرم و متولد از حرام نمى تواند پيامبر باشد، پس من طهارت مولد دارم.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 12 - 20،21،33
20 _ اقامه نماز ، پرداخت زكات ، ايمان به پيامبران و يارى آنان و انفاق در راه خدا ، موجب تكفير ( ناديده گرفتن ) قطعى گناهان و دخول حتمى در بهشت
لئن اقمتم . .. لاكفرن عنكم سياتكم و لادخلنكم جنت
21 _ تكفير ( ناديده گرفتن ) گناهان بنى اسرائيل و دخول آنان به بهشت در گرو اقامه نماز ، پرداخت زكات ، ايمان به پيامبران و يارى آنان و انفاق در راه خدا
لئن اقمتم الصلوة . .. و لادخلنكم جنت
33 _ اقامه نماز ، پرداخت زكات ، ايمان به پيامبران و نصرت آنان ، انفاق در راه خدا و وفادارى به پيمان هاى او ، راه ميانه است .
لئن اقمتم الصلوة . .. سواء السبيل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 56 - 12
12_ حمايت خداوند از پيامبران در برابر دشمنان آنان ، مقتضاى ربوبيت او و پايه قرار دادن افعالش بر حكمت و صواب است .
إنى توكلت على الله ربى و ربكم . .. إن ربى على صرط مستقيم
«إنى توكلت . ..» متضمن حمايت خداوند از هود پيامبر مى باشد و جمله «إن ربى ...» تعليل براى اين معناست. بنابراين راستى و درستى كارهاى خداوند ، اقتضا مى كند كه هود(ع) را در برابر دشمنانش ، حمايت كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 10 - 7
7 - رسولان الهى در پرتو حمايت خداوند ، مبرّا از هرگونه ترس و هراس
إنّى لايخاف لدىّ المرسلون
ص: 283
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 19 - 15
15 _ محمّد(صلی الله علیه و آله) خاتم پيامبران و رسالتش جهانشمول و فراگير تا نهايت تاريخ است.
و أوحى إلىّ هذا القرءان لأنذركم به و من بلغ
جهانشمولى رسالت پيامبر(صلی الله علیه و آله) و خاتميت آن از عموم «من بلغ» كه شامل تمامى افراد در همه عصرها مى شود، استفاده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 115 - 2
2 _ اسلام آخرين دين آسمانى و پيامبر(صلی الله علیه و آله) خاتم انبيا و قرآن آخرين كتاب آسمانى است.
و تمت كلمت ربك صدقا و عدلا
لازمه تمام بودن قرآن در طول زمان اين است كه قرآن آخرين كتاب آسمانى و محتواى آن اسلام نيز آخرين دين باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 151 - 6
6 - انتخاب پيامبران از ميان مردم و از جنس خودشان ، از نعمت هاى الهى است .
كما أرسلنا فيكم رسولا منكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 164 - 4،5
4 _ پيامبران ، برانگيختگان الهى در ميان انسان ها و از جنس ايشان
اذ بعث فيهم رسولا من انفسهم
كلمه «من» مى تواند براى تبعيض باشد، در اين صورت «رسولا من انفسهم» به اين معناست كه پيامبر (صلی الله علیه و آله)، فردى از افراد بشر و از جنس ايشان است ; نه فردى از ملائكه و يا جنس و نوعى ديگر.
5 _ برخاستن انبيا از ميان مردم و از جنس آنان بودن ، نعمتى براى انسانها
لقد منّ اللّه على المؤمنين اذ بعث فيهم رسولا من انفسهم
جمله «منّ اللّه» علاوه بر بيان نعمت بودن اصل بعثت، بر نعمت بودن هر يك از قيدهاى مذكور در آيه نيز دلالت دارد كه از جمله آنها، از ميان مردم و از جنس آنان بودن است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 35 - 1
ص: 284
1 _ انبيا و فرستادگان الهى به سوى بشر، برگزيده از ميان خود آنان
يبنى ءادم إما يأتينكم رسل منكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 63 - 2
2 _ پيامبران ، برخاسته از ميان خود مردم
أن جاءكم ذكر من ربكم على رجل منكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 69 - 4
4 _ پيامبران ، برخاسته از ميان مردم
أن جاءكم ذكر من ربكم على رجل منكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 4،5،7
4_ پيامبران از ميان مردم و جامعه خويش به پيامبرى برگزيده شدند .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً . .. من أهل القرى
«قرى» (جمع قرية) در مقابل «وادى» (صحراها و بيابانها) است و به شهرها و روستاها اطلاق مى شود. ال در «القرى» مى تواند جانشين مضاف اليه باشد ; يعنى: «من أهل قريهم». و محتمل است «ال» در آن عهد حضورى باشد ; يعنى: «ه_ذه القرى». برداشت فوق ناظر به احتمال اول است.
5_ گزينش پيامبران از ميان خود انسانها ، از سنت هاى خداوند است .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً . .. من أهل القرى
7_ پيامبران از آبادى نشينان ( از شهر ها و روستا ها ) برگزيده شدند نه از صحرانشينان و بيابانگردان *
إلاّ رجالاً نوحى إليهم من أهل القرى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 113 - 42
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 32 - 2
2 - سنت الهى ، بر فرستادن رسولانى از جنس بشر و برخاسته از ميان همان مردم بود .
فأرسلنا فيهم رسولاً منهم
بلكه فردى بود برخاسته از ميان همان مردم، تربيت شده در ميان ايشان و شناخته شده براى همه آنان بود. هم چنين قيد «منهم» بيانگر اين معنا است كه آن پيامبر، از جنس خود مردم بود، نه از غير بشر.
ص: 285
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 44 - 5
5 - هر پيامبرى ، از آنِ جامعه خود و برخاسته از ميان مردم همان جامعه بود .
كلّ ما جاء أُمّة رسولها
تعبير «رسولها» (فرستاده همان امت) به جاى (رسول)، مى تواند بيانگر برداشت ياد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 69 - 6
6 - بستن راه توجيه منكران ، حكمت برانگيخته شدن پيامبران از ميان مردم محيط خويش
أم لم يعرفوا رسولهم فهم له منكرون
قرآن، ضمن ردّ موجه بودن انكار كافران، به اين نكته اشاره مى كند كه: اگر شخصيت پيامبر(صلی الله علیه و آله) براى شما ناشناخته بود و او در ميان شما رشد نكرده بود، راهى براى ترديد در حقانيت او وجود داشت; اما حتى چنين مجالى نيز، در اختيار شما گذاشته نشده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 20 - 2
2 _ همه پيامبران در متن جامعه خويش و داراى روابط نزديك با مردم بودند .
و ما أرسلنا قبلك من المرسلين إلاّإنّهم ليأكلون الطعام و يمشون فى الأسواق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 16 - 3
3 - انتخاب پيامبر براى هدايت انسان ها از ميان خود آنان ، كارى عالمانه و حكيمانه و متناسب با ويژگى هاى انسان ها و نياز هاى آنان است .
قالوا ربّنا يعلم إنّا إليكم لمرسلون
بيشتر مفسران برآنند كه به گواه گرفتن خدا و ياد علم و دانايى او، در پاسخ كسانى كه به دليل بشر بودن پيامبران منكر رسالت آنان بودند، مى تواند براى بيان اين نكته باشد كه اين انتخاب از سوى كسى است كه عالم و حكيم است و كار او نيز عالمانه و حكيمانه مى باشد; مثل آيه شريفه: «اللّه أعلم حيث يجعل رسالته» (أنعام (6) آيه 124).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 71 - 12
12 - پيامبران ، از جنس بشر بوده و از ميان متن جامعه خويش برخاسته اند .
رسل منكم
ص: 286
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 101 - 10
10 _ خداوند قلب هاى كفرپيشگان و تكذيب كنندگان انبيا را از دريافت حقايق دين و معارف الهى محروم مى سازد .
كذلك يطبع اللّه على قلوب الكفرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 74 - 6،8
6 _ اقوام تكذيب كننده پيامبران ، به خاطر مهر شدن دلهايشان و با وجود معجزات و براهين روشن ، توانايى پذيرش آنان را نداشتند .
فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل كذلك نطبع على قلوب المعتدين
تعبير به «فما كانوا ليؤمنوا» به جاى «فما آمنوا بما كذبوا به» بيانگر وجود نوعى مانع است كه آنان را از ايمان آوردن بازمى داشت. در جمله بعد، از آن مانع تعبير به «طبعِ قلوب» شده است.
8 _ خداوند ، بر دل هاى تكذيب كنندگان پيامبرانِ پس از نوح ( ع ) ، به علت رسوخ صفت تجاوز و حق ستيزى در نفس آنان ، مهر زده بود .
فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل كذلك نطبع على قلوب المعتدين
تعبير به اسم فاعل (المعتدين) بدون لحاظ زمان و مفعول، بيانگر ثبوت مبدأ اشتقاق (اعتدا) در ذات (مكذبان) است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 46 - 14،18
14_ خداوند ، مراقب پيامبران و توجه دهنده آنان به خطا ها و لغزشهايشان
إن ابنى من أهلى . .. إنه ليس من أهلك ... فلاتسئلن ما ليس لك به علم
18_ خداوند ، موعظه كننده پيامبران خويش
إنى أعظك أن تكون من الج_هلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 14 - 11
11- انبيا به دليل ترس از مقام خداوند از حمايت هاى خداوند برخوردار شدند .
فأوحى إليهم ربّهم لنهلكنّ الظ_لمين . و لنسكننّكم الأرض ... ذلك لمن خاف مقامى و خ
ص: 287
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 10 - 6
6- پى بردن از طريق پديده ها به پديد آورنده ( برهان إنّْ ) ، از برهان هاى رسولان الهى براى اثبات وجود خداوند
أفى الله شكّ فاطر السموت و الأرض
نفى ترديد از خالقيت خداوند نسبت به آسمانها و زمين، در حقيقت بدين جهت است كه با توجه دادن مردم به پديده بودن آسمانها و زمين، آنان واقف به نيازشان به پديد آورنده خواهند شد و اين، عين استفاده از برهان إنّْ است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 21 - 19
19 _ تأمين سعادت جامعه در پرتو ايمان ، خدمات انبيا و تلاش عدالتخواهان است .
انّ الّذين يكفرون . .. فبشّرهم بعذاب اليم
نبود ايمان، انبيا و مصلحان در جوامع موجب رنج و بدبختى است، معلوم مى شود وجود آنها زمينه ساز سعادت خواهد بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 48 - 8
8 _ ايمان و عمل شايسته و رسيدن به امنيت خاطر، دستاوردهاى رسالت انبيا
و ما نرسل المرسلين إلا . .. فمن ءامن و أصلح فلا خوف عليهم و لا هم يحزنون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 88 - 11
11 - لزوم هشيارى در برابر جعل و منتسب سازى عقايد انحرافى و ساختگى به پيامبران و مكتب آنان
ه_ذا إل_هكم و إل_ه موسى فنسى
نقل افتراى سامريان به موسى(ع) و مطرح ساختن عقايد انحرافى خويش، به عنوان عقايد موسى(ع)، هشدارى به همه، به ويژه پاسداران اديان الهى است كه همواره خطر جعل و دروغ بستن به پيامبران الهى، در مهم ترين بنيان هاى جهان بينى وجود دارد.
ص: 288
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - نور - 24 - 55 - 6
6 - خداوند ، پيامبران و مؤمنان نيكوكار پيش از اسلام را ، خليفه و جانشين خود در زمين قرار داده بود .
وعد اللّه الذين ءامنوا. .. كما استخلف الذين من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 142 - 6
6 _ خلوت و انزواى انبيا براى مناجات با خدا و عبادت او
و وعدنا موسى ثلثين ليلة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 15 - 3،4
3- انبيا و اقوام كافر مخالف آنان ، هر يك خواستار پيروزى بر يكديگر شدند .
و استفتحوا
بنابر اينكه مرجع ضمير «استفتحوا» هر دو گروه انبيا و اقوام كافر باشد، قرينه «و خاب كل جبّار عنيد» حاكى است كه هر كدام از آنان، در پى پيروزى بر ديگرى بوده اند; اما اقوام كافر از پيروزى محروم شدند.
4- درخواست اقوام كافر و انبيا براى غلبه بر يكديگر ، نه تنها ثمرى براى كفار نداشت ، بلكه هلاكت دنيوى آنان را نيز به همراه داشت .
و استفتحوا و خاب كلّ جبّار عنيد
«خاب» در لغت به معناى «هلك» آمده است و به قرينه «استفتحوا» مراد از «خيبة» مى تواند هلاكت باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 32 - 2
2 - پيامبران ( ع ) ، حق درخواست شريك و معاون براى خويش از خداوند را دارند .
واجعل لى وزيرًا . .. و أشركه فى أمرى
ص: 289
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 15 - 3
3- انبيا و اقوام كافر مخالف آنان ، هر يك خواستار پيروزى بر يكديگر شدند .
و استفتحوا
بنابر اينكه مرجع ضمير «استفتحوا» هر دو گروه انبيا و اقوام كافر باشد، قرينه «و خاب كل جبّار عنيد» حاكى است كه هر كدام از آنان، در پى پيروزى بر ديگرى بوده اند; اما اقوام كافر از پيروزى محروم شدند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 62 - 4
4_ خداوند ، پيامبران را از ميان انسانهايى كه خوش نام و به نيكى معروفند ، انتخاب مى كند .
قد كنت فينا مرجوًّا قبل ه_ذا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 87 - 16
16_ خداوند ، پيامبران را از ميان انسانهايى كه به نيكى معروفند ، انتخاب مى كند .
إنك لأنت الحليم الرشيد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 87 - 2
2 _ خداوند برخى از پدران و فرزندان و برادران انبياى گذشته را (ابراهيم، اسحق(ع) و . .. ) بر همه مردم عصرشان برترى بخشيد.
كلاً فضلنا على العلمين . .. و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 87 - 1
ص: 290
1 _ خداوند برخى از پدران و فرزندان و برادران انبياى گذشته را (ابراهيم، اسحاق، يعقوب(ع) و . .. ) برگزيد و به صراط مستقيم هدايت كرد.
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم و اجتبينهم و هدينهم إلى صرط مستقيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 87 - 3
3 _ پيامبران الهى داراى ارتباط نسبى با يكديگر بودند. *
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم
تصريح به اسامى تعدادى از پيامبران در آيات پيش و بيان اجمالى تعدادى ديگر با عنوان «آباء» و «ذريات» و «اخوان» گويا به منظور استقصاى همه پيامبران انجام گرفته باشد. بر اين اساس حصر پيامبران در افراد مذكور، كه خويشاوند يكديگر هستند، برداشت فوق را ثابت مى كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 141 - 10
10 - خويشاوندى با پيامبران و از نسل ايشان بودن ، در قيامت كارساز نبوده و موجب رهايى از پيامد هاى اعمال نخواهد شد .
تلك أمة قد خلت لها ما كسبت و لكم ما كسبتم
بيان اين معنا - كه پاداش عمل پيامبران براى ديگران سودمند نخواهد بود - در خطاب به كسانى كه از نسل پيامبرانى چون: ابراهيم، اسحاق و يعقوب هستند، گوياى برداشت فوق است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 27 - 28
28 _ بى تأثيرى نسب و پيوند خويشى با انبيا و اوليا در پذيرش و رد اعمال از سوى خدا
و اتل عليهم نبأ ابنى ءادم بالحق . .. انما يتقبل اللّه من المتقين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 83 - 7
7 _ داشتن روابط خويشاوندى با پيامبران در رهايى از مجازات هاى الهى بى تأثير است .
إلا امرأته كانت من الغبرين
ص: 291
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 40 - 15
15_ روابط خانوادگى ( نسبى يا سببى ) با پيامبران ، تأثيرى در نجات آنان از عذاب هاى الهى ندارد .
و أهلك إلاّ من سبق عليه القول
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 46 - 13
13_ اعمال صالح خانواده نوح ( پرستش خدا و . . . ) مايه نجات آنان از حادثه طوفان بود نه انتسابشان به حضرت نوح ( ع ) .
إنه ليس من أهلك إنه عمل غير ص_لح
تصريح خداوند به اين كه «هلاكت فرزند نوح به خاطر اعمال ناصالحش بوده است» ، اشاره به اين معنا دارد كه: نجات ديگر اعضاى خانواده نوح ، به خاطر انتسابشان به آن حضرت نبوده; بلكه منزه بودنشان از اعمال ناشايست ، مايه نجاتشان بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 50 - 3
3_ وجود رابطه خويشاوندى و نسبى ميان هود ( ع ) و قوم عاد
و إلى عاد أخاهم هودًا
تصريح به اينكه هود(ع) برادر قوم عاد بود ، مى تواند به خويشاوندى آن حضرت با قوم عاد ، اشاره داشته باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 61 - 3
3_ خويشاوندى صالح ( ع ) با قوم ثمود
و إلى ثمود أخاهم ص_لحًا
تصريح به اينكه صالح(ع) ، برادر قوم ثمود بود (أخاهم صالحاً) مى تواند اشاره اى باشد به خويشاوندى صالح(ع) با قوم ثمود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 81 - 20
20_ رابطه خويشاوندى با پيامبران ، بى تأثير در نجات از عذاب هاى الهى است .
إلاّ امرأتك إنه مصيبها ما أصابهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 84 - 3
3_ وجود رابطه خويشاوندى و نسبى ميان شعيب ( ع ) و مردم مدين
و إلى مدين أخاهم شعيبًا
مراد از «أخاهم» اين است كه شعيب(ع) با اهل مدين ، خويشاوند بود و يا اينكه او براى آنان ، دلسوزى مى كرد. برداشت فوق ، بر اساس احتمال اول است.
ص: 292
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - عنكبوت - 29 - 32 - 8
8 - داشتن رابطه خانوادگى با پيامبرى از پيامبران الهى ، انسان را از عذاب نجات نمى دهد .
لننجّينّه و أهله إلاّ امرأته كانت من الغ_برين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - عنكبوت - 29 - 33 - 18
18 - رابطه خويشاوندى با پيامبرى از پيامبران الهى ، تأثيرى در نجات از عذاب ندارد .
إنّا منجّوك . .. إلاّ امرأتك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 35 - 3
3 - صرف انتساب به خداوند و يا پيوند خويشاوندى با پيامبران ، موجب نجات و سعادت انسان نمى شود .
ءال لوط نجّين_هم . .. كذلك نجزى من شكر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 26 - 6
6 - تمامى پيامبرانى كه پس از نوح و ابراهيم ( ع ) مبعوث شدند ، با مردم خود داراى خويشاوندى نَسبى بودند .
و لقد أرسلنا نوحًا و إبرهيم و جعلنا فى ذرّيّتهما النبوّة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 134 - 10
10 - خويشاوندى با پيامبران و از نسل ايشان بودن ، در قيامت كارساز نبوده و موجب رهايى از پيامد هاى اعمال نخواهد شد .
تلك أمة قد خلت لها ما كسبت و لكم ما كسبتم
بيان اين معنا كه پاداش عمل پيامبران براى ديگران سودمند نخواهد بود، در خطاب كسانى كه از نسل پيامبرانى چون ابراهيم، اسحاق و يعقوب هستند، گوياى برداشت فوق است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 85 - 29
29 _ پيام هاى انبيا سراسر خير و موجب سعادت انسانهاست .
ذلكم خير لكم
ص: 293
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 62 - 8
8 _ پيامبران الهى ، خيرخواه امت هاى خويش
و أنصح لكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 68 - 9
9 _ پيامبران ، خيرخواه امت هاى خويش و انسانهايى امين و درستكار
و لكنى رسول . .. و أنا لكم ناصح أمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 156 - 2
2 _ پيامبران الهى در انديشه رساندن امت خويش به حياتى زيبنده و نيكو در دنيا و سعادت و نيكبختى در آخرت
و اكتب لنا فى هذه الدنيا حسنة و فى الاخرة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 42 - 3
3 - مشركان جزيرة العرب پيش از اسلام ، شرط ايمان و پذيرش دين الهى را ، آمدن پيامبرى ويژه براى آنان از جانب خداوند مى دانستند .
و أقسموا باللّه جهد أيم_نهم لئن جاءهم نذير ليكوننّ أهدى من إحدى الأُمم
بيشتر مفسران بر اين باورند كه اين گفتار از مشركان، در دوران پيش از اسلام بوده و آنان اين سخن را به اهل كتاب _ كه گاهى آنان را به دين الهى دعوت مى كردند _ مى گفتند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 97 - 7
ص: 294
7_ جواز توسّل به پيامبران براى درخواست دعا و طلب آمرزش
ي_أبانا استغفر لنا ذنوبنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 112 - 23
23 _ دروغپردازى و افترا، شيوه تبليغات دشمنان انبياست.
فذرهم و ما يفترون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 5 - 6
6 - همه امت ها به قصد دستگير كردن و از بين بردن پيامبرشان اقدام كرده اند .
و همّت كلّ أمّة برسولهم ليأخذوه
«أخذ» در اصل به معناى گرفتن است و مقصود از آن در آيه شريفه، دستگير كردن و از بين بردن پيامبران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 96 - 3
3 - سامرى ، به كمك علم و آگاهى خود ، به اندكى از آثار و تعاليم يكى از رسولان الهى دست يافت و بخشى از آن را در اختيار گرفت .
بصرت . .. فقضيت قبضة من أثر الرسول
محتمل است مراد از «أثرالرسول» دانش و اسرارى باشد كه در دست موسى و هارون(ع) و يا پيامبران پيش از آن دو بوده است; كه گوشه اى از آن به دست سامرى افتاده بود و وى با تسويلات نفسانى، آن را در راه گمراه ساختن مردم به كار گرفته بود. «ال» در «الرسول» دلالت دارد كه فرد مورد نظر سامرى، براى حضرت موسى(ع) نيز شناخته شده بود; ولى گويا سامرى به منظور پى نبردن ديگران به حقيقت ماجرا، نام رسول و اثر او را براى عموم بنى اسرائيل مشخص نساخت.
ص: 295
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 60 - 15
15 _ شياطين و طاغوت ها ، عناصرى در برابر حكومت پيامبران الهى
الم تر الى الّذين يزعمون . .. و يريد الشّيطان
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 112 - 1
1 _ روبرو شدن همه پيامبران با دشمنانى از شيطانهاى جن و انس، سنت الهى است.
و كذلك جعلنا لكل نبى عدوا شيطين الإنس و الجن
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 113 - 4
4 _ تبليغات فريبنده شياطين (دشمنان انبيا) براى جذب دلهاى منكران آخرت و معاد است.
يوحى بعضهم إلى بعض زخرف القول غرورا . .. و لتصغى إليه أفئدة الذين لايؤمنون بالأخ
بنابراين كه «لتصغى» عطف به «غرورا» در آيه قبل، كه مفعول له است، باشد. «تصغى» از «صغى» يا «صغو» به معنى ميل پيدا نمود، است. (قاموس اللغة). لذا «لتصغى» يعنى براى جذب شدن و متمايل گشتن.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 42 - 1
1_ امت هاى پيشين عليه پيامبران و برنامه هاى الهى ، توطئه مى كردند و براى مقابله با آنها به مكر و حيله مى پرداختند .
و قد مكر الذين من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 9 - 15
15- اقوام كفرپيشه ، با مشاهده دلايل روشن انبيا ، تلاش گسترده اى به عمل آوردند تا آنان را به سكوت وادارند و مانع تبليغشان شوند .
جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فردّوا أيديهم فى أفوههم و قالوا إنا كفرنا بما أُرسلتم به
برداشت فوق مبتنى بر اين احتمال است كه فاعل «ردّوا» اقوام ياد شده و مرجع ضمير «أيديهم» انبيا و يا اقوام و مرجع ضمير «أفواههم»انبيا باشد. در اين صورت به معناى اين خواهد بود كه: آن اقوام دستان انبيا يا دستان خود را بر دهان انبيا مى گذاشتند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 13 - 3
3- اقوام كافر ، نه تنها تعاليم انبيا را نپذيرفتند ; بلكه تحمل ديندارى خود آنان را نيز نداشتند .
و قال الذين كفروا لرسلهم لنخرجنّكم من أرضنا أو لتعودنّ فى ملّتنا
ص: 296
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 15 - 8
8- كافرانى كه در برابر بينات و برهان هاى روشن انبيا لجاجت كرده و در مقابل آنان ايستادند ، مردمانى جبّار و منحرف بودند .
و قال الذين كفروا لرسلهم لنخرجنّكم . .. و خاب كلّ جبّار عنيد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 63 - 13
13- مشابهت جريان هاى مخالف انبيا در طول تاريخ
تالله لقد أرسلنا إلى أُمم من قبلك فزيّن لهم الشيط_ن أعم_لهم فهو وليّهم اليوم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 77 - 4
4- بسيارى از رسولان الهى ، چونان پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، با توطئه و كارشكنى و تهديد به تبعيد و اخراج از وطن خويش ، رو به رو بودند .
و إن كادوا ليستفزّونك . .. سنّة من قد أرسلنا قبلك من رسلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 6 - 7
7- عناد و لجاجت برخى از مشركان صدراسلام ، در مقايسه با مخالفان پيامبران پيشين ، شديدتر و بيشتر بود .
ما ءامنت قبلهم. .. أفهم يؤمنون
همزه در «أفهم» براى استفهام انكارى و «فاء» در آن براى افاده تعقيب است. براين اساس معناى آيه چنين مى شود: امت هاى گذشته _ على رغم آمدن معجزات درخواستى شان _ ايمان نياوردند; آيا اينان كه مردمى لجوج تر و حق ستيزترند، ايمان خواهند آورد؟
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 9 - 5
5- اسراف كنندگان ، رو در روى پيامبران و در صف مخالفان و دشمنان آنان بودند .
فأنجين_هم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 13 - 10
10- ستمگران و مترفان جوامع پيشين ، در خط مقدم مبارزه و مخالفت با رسولان الهى
و كم قصمنا من قرية كانت ظالمة . .. ارجعوا إلى ما أُترفتم فيه و مس_كنكم لعلّكم تس
برداشت ياد شده با توجه به اين نكته است كه آيه شريفه و دو آيه قبلى در توصيف كسانى است كه به خاطر مخالفت با پيامبران به
ص: 297
عذاب الهى گرفتار شدند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 53 - 6
6 - بى دادگران كفرپيشه تاريخ ، مردمانى حق ستيز و غير قابل آشتى با آيات وحى و رسولان الهى
و إنّ الظ_لمين لفى شقاق بعيد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 33 - 2
2 - پيشگامى سران و اشراف جامعه پس از نوح ، در مخالفت با پيامبرشان
و قال الملأ من قومه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 31 - 1
1 _ تمامى انبياى الهى ، همواره در انجام رسالتشان ، مواجه با دشمنانى بودند .
و كذلك جعلنا لكلّ نبىّ عدوًّا من المجرمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 10 - 2
2 - همگونى خط رسولان و نيز موضع گيرى كافران عليه ايشان
لعلّك ب_خع نفسك ألاّيكونوا مؤمنين . .. وإذ نادى ربّك موسى أن ائت القوم الظ_لمين
پرداختن قرآن به سرگذشت موسى و فرعونيان پس از بيان موضع گيرى انكارآميز كافران عليه پيامبر(صلی الله علیه و آله)، رساننده اين حقيقت است كه در موضوع ياد شده حادثه اى تازه نيست; بلكه داراى پيشينه تاريخى است و يك نمونه آن رويارويى موسى و فرعونيان مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 5 - 6
6 - همه امت ها به قصد دستگير كردن و از بين بردن پيامبرشان اقدام كرده اند .
و همّت كلّ أمّة برسولهم ليأخذوه
«أخذ» در اصل به معناى گرفتن است و مقصود از آن در آيه شريفه، دستگير كردن و از بين بردن پيامبران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 52 - 6
6 - ستمگران ، طيف مخالف پيامبران و مؤمنان در طول تاريخ
إنّا لننصر رسلنا . .. فى الحيوة الدنيا و يوم يقوم الأشه_د . يوم لاينفع الظ_لمين
ص: 298
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - ق - 50 - 14 - 3
3_ موضع گيرى خصمانه بسيارى از اقوام در تاريخ ، عليه پيامبران با موقعيت هاى مختلف تاريخى و اجتماعى *
كذّبت قبلهم قوم نوح و أصح_ب الرسّ و ثمود . و عاد و فرعون و إخون لوط . و أصح_ب ال
با توجه به اين كه اقوام ياد شده در جوامع مختلف و موقعيت هاى متفاوت تاريخى حضور داشته اند; تعبير «كلّ. ..» مى تواند تأكيدى باشد بر اين كه حق ستيزى، ربطى به زمان، مكان و نژاد ندارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - بروج - 85 - 18 - 2
2 - فرعونيان و قوم ثمود ، قدرت مندترين و سرسخت ترين مخالفان پيامبران ، در امت هاى پيشين بودند .
فرعون و ثمود
در قرآن، خبر از هلاكت بسيارى از امت هاى گذشته مطرح شده است; بنابراين ياد كردن فرعونيان و ثموديان از بين آنها، نشانه آن است كه اين دو دسته، از ديگران بارزتر بوده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 150 - 23
23 _ پرستش غير خدا ، دشمنى با دين و رسولان الهى است .
فلا تشمت بى الأعداء
مراد از «الأعداء» پرستشگران غير خدا هستند و هارون آنان را دشمنان دين و رسالت دانست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 112 - 1،18
1 _ روبرو شدن همه پيامبران با دشمنانى از شيطانهاى جن و انس، سنت الهى است.
و كذلك جعلنا لكل نبى عدوا شيطين الإنس و الجن
18 _ مشيت خداوند بر بازداشتن تكوينى شياطين از دشمنى با پيامبران و تبليغات فريبنده آنها نيست.
و لو شاء ربك ما فعلوه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 115 - 3
3 _ نزول معجزات و محدوده آن، وارونه ساختن دل و ديده كافران، و قرار دادن دشمن براى پيامبران، از سنتها و كلمات خداوند و غير قابل تغيير است.
ص: 299
إنما الأيت عند الله . .. و نقلب ... و كذلك جعلنا ... و تمت كلمت ربك
در آيات گذشته چند سنت و قانون الهى ياد شد، از جمله: «نقلب أفئدتهم» و «ما كانوا ليؤمنوا» و «لكل نبى عدوا». لذا اگر مراد از «كلمت»، سنن باشد، همه موارد ذكر شده را مى تواند شامل گردد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 9 - 6
6- دشمنى و ستيزه جويى شديد ، از ويژه گى هاى مخالفان هلاك شده پيامبران
ثمّ صدقن_هم الوعد. .. و أهلكنا المسرفين
برداشت ياد شده مبتنى بر اين ديدگاه است كه مقصود از اسراف _ به تناسب حكم و موضوع و مورد آيه _ اسراف و زياده روى در دشمنى و مخالفت با پيامبران باشد; نه اسراف در امور مالى و. .. .
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 3
3_ اصرار كفرپيشگان بر تكذيب پيامبران و عناد و لجاجت آنان ، موجب يأس پيامبران از موفقيّت خويش و ايمان آوردن قومشان
حتّى إذا استيئس الرسل
متعلق «استيئس» ايمان آوردن مردم و موفقيت پيامبران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 19 - 4
4 - مشركان و تكذيب كنندگان رسالت پيامبران ، دشمنان خدا هستند .
فإن أعرضوا فقل أنذرتكم . .. يحشر أعداء اللّه إلى النار
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 243 - 18
18 _ خداوند به درخواست حضرتِ حِزقيل ، چندين هزار نفر از مُردگان را زنده ساخت .
و هم الوف حذر الموت فقال لهم اللّه موتوا ثمّ احياهم
ص: 300
امام باقر (ع): . .. فمربهم نبىّ ... يقال له حزقيل ... قال ربّ لو شئت لاحييتهم ... فاوحى اللّه تعالى اليه افتحبّ ذلك قال نعم يا ربّ ... فعادوا احياء ...
_______________________________
كافى، ج 8، ص 198، ح 237 ; عيون اخبار الرضا (ع)، ج 1، ص 160، ح 1.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 285 - 19
19 _ رسولان الهى ، طالب و محتاج به مغفرت الهى
و قالوا سمعنا و اطعنا غفرانك ربّنا
بنابراينكه ضمير «قالوا» علاوه بر مؤمنين، به «رسل» نيز ارجاع شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 41 - 1،2،7
1 _ زكريا از پروردگار ، نشانه تحقق بشارت اعطاى ذريّه را درخواست كرد .
قال ربّ اجعل لى اية
2 _ توجّه زكريا به ربوبيّت خدا ، در هنگام دعا
قال ربّ اجعل لى اية
7 _ زكريا خواستار نشانه اى شهودى و حسّى ، براى اطمينان قلب خويش نسبت به اعطاى فرزند به وى *
قال ربّ اجعل لى اية قال ايتك الاّ تكلّم الناس
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 147 - 1
1 _ پيامبران الهى و دست پروردگان آنان ، دعاكنندگان به درگاه پروردگار يكتا
و ما كان قولهم الّا ان قالوا ربّنا اغفرلنا
در برداشت فوق، ضمير «قولهم» به پيامبران و ياوران آنان (ربّيّون) برگشت داده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 46 - 16
16_ تقاضاى امرى از خداوند ، بدون اطمينان به حكيمانه بودنش ، كارى است به دور از شأن پيامبران .
فلاتسئلن ما ليس لك به علم إنى أعظك أن تكون من الج_هلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 15 - 1
1- دعا و درخواست پيروزى انبيا از خداوند ، به دنبال تهديد شدنشان از سوى اقوام كافر
و قال الذين كفروا لرسلهم لنخرجنّكم . .. و استفتحوا
ص: 301
مرجع ضمير «استفتحوا» مى تواند «رسل» و مى تواند «رسل» و «الذين كفروا» باشد. برداشت فوق بنابر احتمال اول است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 3 - 3
3- پيامبران نيز براى حل مشكلات خويش به دعا رو مى آوردند .
عبده زكريّا . إذ نادى ربّه نداءً خفيًّا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 48 - 11
11- دعا ، حتى براى پيامبران ، امرى سازنده و مؤثر است .
و أعتزلكم . .. و أدعوا ربّى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 20 - 6،11،12،18
6 _ پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، مأمور دعوت اهل كتاب و مشركان مكه و درس نخواندگان فاقد كتاب به تسليم در برابر خدا
و قل للّذين اوتوا الكتاب و الامّيّن ءاسلمتم
11 _ پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، نگران عدم ايفاى رسالت خويش ، به صرف ابلاغ دين به مردم
و ان تولّوا فانّما عليك البلاغ
بنابراينكه «فانّما عليك البلاغ»، در برابر نگرانى پيامبر (صلی الله علیه و آله) از انجام وظيفه باشد.
12 _ وظيفه پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، تنها ابلاغ پيام خدا به مردم است ; نه مجبور ساختن ايشان به ايمان .
فانّما عليك البلاغ
18 _ ابلاغ دين از سوى پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، اتمام حجّت خداوند بر مردم
فانّما عليك البلاغ و اللّه بصير بالعباد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 31 - 18
18 _ تشويق خداوند به تبعيّت و تصديق و قبول دعوت پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله)
قل ان كنتم تحبّون اللّه فاتّبعونى
امير المؤمنين (ع): . .. فقال تبارك و تعالى فى التحريض على اتباعه و الترغيب فى تصديقه و القبول لدعوته «قل ان كنتم تحبّون اللّه فاتّبعونى».
_______________________________
كافى، ج 8، ص 26، ح 4 ; نورالثقلين، ج 1، ص 326، ح 87.
ص: 302
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 49 - 6
6 _ معجزات روشنگر انبياى الهى ، نشانه صدق دعواى رسالت آنان
باية من ربّكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 50 - 11
11 _ عيسى ( ع ) پس از ارائه معجزات ، بنى اسرائيل را از مخالفت با خدا بر حذر داشت و به اطاعت خويش دعوت كرد .
و جئتكم باية من ربّكم فاتقوا اللّه و اطيعون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 64 - 2،10
2 _ دعوت پيامبر (صلی الله علیه و آله) از اهل كتاب به توحيد در عبادت ، نفى شرك و عدم پذيرش حاكميّت غير خداوند
يا اهل الكتاب تعالوا . .. و لا يتّخذ بعضنا بعضاً ارباباً من دون اللّه
10 _ مأموريّت پيامبر (صلی الله علیه و آله) بر دعوت اهل كتاب به آزادانديشى و داشتن شخصيّت مستقل انسانى
تعالوا . .. و لا يتّخذ بعضنا بعضاً ارباباً من دون اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 79 - 7،9،10
7 _ پيامبران ، مردم را تنها به بندگى خدا دعوت مى كردند .
ما كان لبشر . .. ثم يقول للناس كونوا عباداً لى من دون اللّه و لكن كونوا ربّانيّن
9 _ ناسازگارى مقام نبوّت و دارا بودن كتاب و حكمت ، با دعوت مردم به پرستش خويش
ما كان لبشر . .. ثم يقول للناس كونوا عباداً لى من دون اللّه
10 _ عبوديّت براى خداوند و نفى آن از غير او محور اصلى دعوت انبيا
ما كان لبشر . .. ثم يقول للناس كونوا عباداً لى من دون اللّه و لكن كونوا ربّانيّن
ربانى كسى است كه با ربّ ارتباط شديد داشته و او را بسيار عبادت كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 80 - 1،7
1 _ پيامبران ، كسى را به برگزيدن فرشتگان و انبيا به عنوان ربّ ، فرمان نداده اند .
ما كان لبشر . .. و لا يامركم ان تتخذوا الملئكة و النّبيّن ارباباً
7 _ توحيد و تسليم در برابر خداوند ، روح دعوت انبيا
و لا يأمركم ان تتّخذوا . .. ايأمركم بالكفر بعد اذ انتم مسلمون
ص: 303
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 81 - 22
22 _ پيامبران موظّفند مردم را در جريان ميثاق اكيد الهى از آنان ، در مورد ايمان به انبيا و نصرت آنان ، بگذارند .
و اخذتم على ذلكم اصرى . .. فاشهدوا و انا معكم من الشّاهدين
بنابراينكه «فاشهدوا»، يعنى شهادت دهيد در برابر امّتهاى خود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 84 - 12
12 _ دعوت پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) از پيروان اديان الهى به وحدت عقيدتى و فرق نگذاشتن ميان انبياى الهى در جهت ايمان به آنان
لا نفرّق بين احد منهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 193 - 8
8 _ ايمان به ربوبيّت خداوند ، از دعوت هاى اساسى انبيا
سمعنا منادياً ينادى للايمان ان امنوا بربّكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 55 - 7
7 _ تقويت روحى پيامبر اسلام ( رهبران و مبلغان دين ) ، با يادآورى مخالفت برخى از مردم در برابر دعوت انبياى گذشته *
فمنهم من امن به و منهم من صدّ عنه
بيان موضگيريهاى متفاوت مردمان در برابر پيامبران (ايمان و كفر) مى تواند براى دلدارى آن حضرت باشد كه پيامبران گذشته نيز با چنين مردمى روبرو بودند و همچنان مقاومت مى كردند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 155 - 10
10 _ غرور علمى يهود در برابر دعوت انبيا ، موجب گرفتارى آنان به لعنت خداوند
و قولهم قلوبنا غلف
كلمه «قولهم» عطف بر «نقضهم» است، بنابراين متعلق به فعل محذوف «لعناهم» است. يعنى «بقولهم ... لعناهم.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 116 - 11
11 _ پيامبران الهى منزه از دعوت به پرستش خود و خدا خواندن خويش
ما يكون لى ان اقول ما ليس لى بحق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 304
6 - انفال - 8 - 24 - 6
6 _ دعوت خدا و رسولش داراى هويتى واحد براى هدايت انسان ها به حيات واقعى
يأيها الذين ءامنوا استجيبوا للّه و للرسول إذا دعاكم لما يحييكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 87 - 11
11- پيامبران ، مأمور پايدارى در مسير تبليغ و ماندن در ميان مردم و جامعه خويش تا آخرين مرحله
و ذاالنون إذ ذهب مغ_ضبًا فظنّ أن لن نقدر عليه
توبيخ شدن يونس(ع) به خاطر ترك قوم خويش، قبل از اين كه فرمانى دراين زمينه از جانب خداوند دريافت كند; براين نكته دلالت دارد كه پيامبران مجاز به ترك مأموريت و مردم خود، قبل از آمدن فرمان و رخصت از جانب خداوند نيستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 21 - 13
13- دعوت به توحيد و انذار از عواقب شرك ، محور اصلى و مشترك دعوت پيامبران
ألاّتعبدوا إلاّ اللّه
بنابراين كه «ألاّتعبدوا. ..» در ادامه «و قد خلت النذر» و مصداق انذار آنان باشد _ و نه صرفاً ادامه سخن هود _ برداشت بالا به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 55 - 5
5 _ وجود دو گروه مؤمن و اخلالگر در برابر دعوت پيامبران در طول تاريخ
فمنهم من امن به و منهم من صدّ عنه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 18 - 8
8 - ناتوانى مردم انطاكيه در برابر دعوت به حق و پيام روشن پيامبران خود
و ما علينا إلاّ البل_غ المبين . قالوا ... لنرجمنّكم و ليمسّنّكم منّا عذاب أليم
تهديد به سنگسار و شكنجه كردن پيامبران، در برابر سخن به حق و پيام روشن آنان، گوياى حقيقت ياد شده است.
ص: 305
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 15
15_ پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) و ديگر رسولان الهى فراخوان مردم به تقواپيشگى
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً . .. و لدار الأخرة خير للذين اتقوا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 1
1_ پيامبران پيشين براى گرايش دادن مردم به توحيد تلاشى پى گير داشتند و مدتى مديد به هدايت آنان همّت مى گماشتند .
حتّى إذا استيئس الرسل و ظنوا أنهم قد كذبوا
«حتى» غايت براى جمله اى محذوف است و تقدير كلام با توجه به آيه قبل و نيز آيه مورد بحث مى تواند اين گونه باشد: آن پيامبرانى كه به سوى امتهاى پيشين فرستاديم، مردم خويش را دعوت كردند ; ولى آنان نپذيرفتند. ايشان را به آمدن عذاب هشدار دادند، دست برنداشتند تا اينكه ... . روشن است كه نااميد شدن پيامبران در مدت كوتاه تحقق نمى يابد و بدون تلاش نيز مأيوس شدن وجه صحيحى ندارد. از اين رو «حتّى إذا استيئس الرسل» حاكى از تلاش پى گير در مدت طولانى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 9 - 16
16- اقوام كافر ، نه تنها در جواب دعوت انبيا سكوت اختيار كرده و جواب مثبت ندادند بلكه به صراحت كفر خويش را به پيام آنان اعلام داشتند .
جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فردّوا أيديهم فى أفوههم و قالوا إنا كفرنا بما أُرسلتم به
طبق نقل روح المعانى (ج 13، ص 194)، از ابوعبيده و اخفش، عبارت «فردّوا أيديهم فى أفواههم» ضرب المثل براى كسى است كه جواب مثبت به درخواست نمى دهد و سكوت اختيار مى كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 10 - 12،22
12- دعوت انبياى الهى همان دعوت خداوند است .
ممّا تدعوننا إليه . .. يدعوكم ليغفر لكم
22- اقوام كافر گذشته ، دعوت انبيا را به خداپرستى تلاشى براى خارج كردن معبودهايشان از صحنه مى دانستند و با آن به مخالفت برمى خاستند .
تريدون أن تصدّونا عمّا كان يعبد ءاباؤنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 12 - 11
ص: 306
11- انبيا ، توكل بر خداوند را با دعوت و عمل خويش به مردم آموزش مى دادند .
و على الله فليتوكّل المؤمنون. و ما لنا ألاّ نتوكّل على الله ... و على الله فليتو
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 2 - 15
15- عصاره دعوت انبيا ، دعوت به توحيد و خداترسى است .
لا إل_ه إلاّ أنا فاتقون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 83 - 6
6 - تجلى خوى استكبارى ، در موضع گيرى اشراف عليه دعوت انبيا
لقد وعدنا . .. إن ه_ذا إلاّ أس_طير الأوّلين
به ريشخند گرفتن دعوت پيامبران و افسانه خواندن آن، بيانگر مطلب ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 52 - 10
10 - عقيده به برپايى قيامت و حساب رسى از بندگان ، از موضوعات دعوت رسولان الهى
من بعثنا من مرقدنا ه_ذا ما وعد الرحم_ن و صدق المرسلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 5 - 9
9 - تعاليم پيامبران ، مطابق حق بوده و آنان مردم رابه سوى حق فرامى خواندند .
كذّبت قبلهم قوم نوح . .. ليدحضوا به الحقّ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 12 - 7،12
7 _ نماز ، زكات ، ايمان به همه انبيا و حمايت از آنان و انفاق ، از تكاليف بنى اسرائيل
لئن اقمتم الصلوة و ءاتيتم الزكوة . .. و عزرتموهم و اقرضتم اللّه
12 _ لزوم ايمان و احترام به رسولان الهى و جنگ و مبارزه در راه يارى آنان
ءامنتم برسلى و عزرتموهم
«عزّر» از ماده «عَزر» به معناى يارى كردن كسى و جنگيدن براى اوست. (لسان العرب).
ص: 307
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 20 - 1
1 - حبيب نجار ، از حاشيه و كرانه شهر انطاكيه به دفاع از پيامبران تهديد شده به سنگسار و شكنجه ، شتافت .
و جاء من أقصا المدينة رجل يسعى
بيشتر مفسران _ براساس شواهد تاريخى و روايات مربوطه _ بر اين باورند كه مقصود از «رجل» حبيب نجار است و آيه شريفه تا آيه 27 درباره سرگذشت او مى باشد. گفتنى است كه حبيب نجار در كرانه شهر انطاكيه مى زيست و به عبادت در غار و يا چرانيدن گوسفندان مشغول بود و آن گاه كه شنيد پيامبران به سنگسار و شكنجه تهديد شده اند، به ميان مردم آمد و به دفاع از آنان برخاست. گفتنى است «الف» و «لامِ» «المدينة» براى عهد است و اشاره به شهر «اصحاب القرية» دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 42 - 8
8_ آگاهى خداوند به عملكرد و دستاورد انسانها ، زمينه ساز اقتدار او بر خنثى كردن مكر ها و توطئه هاى ايشان عليه پيامبران و برنامه هاى الهى
فلله المكر جميعًا يعلم ما تكسب كل نفس
جمله «يعلم . ..» به منزله تعليلى است براى «فلله المكر جميعاً» و اشاره به ريشه و خاستگاه اين حقيقت دارد كه مكرها و توطئه هاى كافران عليه برنامه هاى الهى بى اثر است و همه برنامه ها در اختيار خداوند است ; يعنى، چون خداوند از اعمال و رفتار انسانها آگاه است، مكر و نقشه هاى ايشان بر او مخفى نمى ماند و لذا به خوبى مى تواند آنها را خنثى سازد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 42 - 8
8_ آگاهى خداوند به عملكرد و دستاورد انسانها ، زمينه ساز اقتدار او بر خنثى كردن مكر ها و توطئه هاى ايشان عليه پيامبران و برنامه هاى الهى
فلله المكر جميعًا يعلم ما تكسب كل نفس
جمله «يعلم . ..» به منزله تعليلى است براى «فلله المكر جميعاً» و اشاره به ريشه و خاستگاه اين حقيقت دارد كه مكرها و توطئه هاى كافران عليه برنامه هاى الهى بى اثر است و همه برنامه ها در اختيار خداوند است ; يعنى، چون خداوند از اعمال و رفتار انسانها آگاه است، مكر و نقشه هاى ايشان بر او مخفى نمى ماند و لذا به خوبى مى تواند آنها را خنثى سازد.
ص: 308
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 44 - 1
1- خداوند ، تمامى انبيا و رسولان خود را با دلايل روشن ( معجزات ) و كتاب به سوى مردم گسيل داشته است .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً . .. بالبيّن_ت و الزبر
«زبر» جمع «زبور» و به معناى كتابهاست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 21 - 2،8
2 - اخلاص و مزد نخواستن در ابلاغ رسالت و ره يافته بودن ، دليل لزوم پيروى از پيامبران در ديدگاه مؤمن انطاكيه ( حبيب نجار )
اتّبعوا المرسلين . اتّبعوا من لايسئلكم أجراً و هم مهتدون
جمله «اتّبعوا من لايسئلكم أجراً. ..» تأكيد براى جمله «اتّبعوا المرسلين» در آيه پيش و نيز در مقام تعليل براى آن جمله است.
8 - اخلاص و مزد نخواستن در برابر ابلاغ رسالت و ره يافته بودن ، دليل لزوم پيروى از پيامبران الهى است .
اتّبعوا المرسلين . اتّبعوا من لايسئلكم أجراً و هم مهتدون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 148 - 6
6 _ امتهاى پيشين نيز مانند مشركان صدر اسلام با دستاويز قرار دادن جبر، پيامبران را تكذيب مى كردند.
كذلك كذب الذين من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 85 - 18
18 _ نابودى اقوام مشرك و فسادگر پيشين ، روشنگر حقانيت توحيد و رسالت پيامبران الهى است .
ص: 309
قد جاءتكم بينة من ربكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 106 - 3
3 _ معجزه ، نشان صداقت انبيا در ادعاى رسالتشان
إن كنت جئت بئاية فأت بها إن كنت من الصدقين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 118 - 4
4 _ معجزه پيامبران در راستاى اثبات حقانيت آنان و خنثى كردن عملكرد مخالفان دين است .
فوقع الحق و بطل ما كانوا يعملون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 13 - 5
5 _ پيامبران الهى ، داراى دلايل روشن و براهين غير قابل انكار بودند .
جاءتهم رسلهم بالبينت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 74 - 3
3 _ پيامبرانِ بعد از حضرت نوح ( ع ) پس از رو به رو شدن با ايستادگى و تكذيب قومشان ، معجزات و براهين روشنى _ كه شاهد صدق ادعايشان بود _ به مردم ارائه كردند .
ثم بعثنا من بعده رسلا إلى قومهم فجاءوهم بالبينت
«بينات» در اين آيه مى تواند شامل معجزات نيز باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 42 - 7
7 - معجزه ، راهى براى اثبات حقانيت رسالت و نبوت پيامبران
اذهب أنت و أخوك ب__َاي_تى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 21 - 3،6
3 - اخلاص و مزد نخواستن در ابلاغ رسالت و ره يافته بودن ، دو ملاك و معيار براى سنجش درستى ادعاى رسالت و پيامبرى در ديدگاه مؤمن انطاكيه ( حبيب نجار )
اتّبعوا المرسلين . اتّبعوا من لايسئلكم أجراً و هم مهتدون
6 - اخلاص و مزد نخواستن در ابلاغ رسالت و ره يافته بودن ، دليل درستى إدعاى رسالت و پيامبرى
ص: 310
اتّبعوا المرسلين . اتّبعوا من لايسئلكم أجراً و هم مهتدون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - تغابن - 64 - 6 - 3
3 - پيامبران ، داراى معجزات و دلايل روشن بر حقانيت رسالت خويش
تأتيهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - بينه - 98 - 2 - 3
3 - رسولان الهى ، خود برهانى روشن بر حقانيّت مكتب خويش اند .
البيّنة . رسول من اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 155 - 2
2 - معجزه ، دليل صدق پيامبران و رسالت آنان
فأت ب_اية إن كنت من الص_دقين . قال ه_ذه ناقة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 27 - 5
5 - اعطاى معجزه به پيامبران ، در جهت رفع اتهام كذب و يا رياست خواهى از ايشان
بل هو كذّاب أشر . سيعلمون غدًا من الكذّاب الأشر . إنّا مرسلوا الناقة فتنة لهم
از آن جا كه «إنّا مرسلوا الناقة» در قبال اتهام «بل هو كذّاب أشر» مطرح شده است; مى توان نتيجه گرفت كه اعطاى معجزه، وسيله اى كارآمد براى رفع اتهام كذب از صالح پيامبر(ع) است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 20 - 2
2 - معجزات پيامبران ، نشانه صداقت آنان در به عهده داشتن مسؤوليت هدايت و انذار است .
و أهديك . .. فتخشى . فأريه الأية الكبرى
«فاء» در «فأراه» براى تعقيب است و مى رساند كه آوردن معجزه در پى ادعاى هدايت گرى و نيز انذار فرعون صورت پذيرفته است. كلمه «آية» به معناى علامت و نشانه است و مصداق مورد نظر از آن، معجزه عصا و يا مجموع عصا و يدبيضا است كه نشانه رسالت حضرت موسى(ع) بود.
ص: 311
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 94 - 2
2- بشر بودن رسولان الهى ، تنها دستاويز عمده براى بهانه جويى هاى مخالفان كافر و مشرك جهت ايمان نياوردن به آنان
و قالوا لن نؤمن لك حتى . .. إلاّ أن قالوا أبعث الله بشرًا رسولاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 28 - 2
2_ خداوند ، عطاكننده معجزه و دليل هاى روشن به پيامبران ( ع )
إن كنت على بيّنة من ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 88 - 2
2_ خداوند ، عطا كننده معجزه و دليل هاى روشن به پيامبران
إن كنت على بيّنة من ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 25 - 6
6 - رسالت پيامبران ، متكى بر معجزات و دلايل روشن بود .
جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 63 - 2
2 - ادعاى نبوت از سوى پيامبران ، با دلايل روشن ، قانع كننده و خردپذير ، همراه بود .
و لمّا جاء عيسى بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - دخان - 44 - 19 - 7
7- معجزات پيامبران ، دلايل روشن و آشكار بر صدق نبوت آنان
إنّى لكم رسول أمين . .. إنّى ءاتيكم بسلط_ن مبين
ص: 312
بنابراين كه مراد از «سلطان» معجزه باشد و با الغاى خصوصيت از مورد آيه، مطلب ياد شده استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - طور - 52 - 38 - 4
4 - رسالت پيامبران ، همراه با دلايل قطعى و آشكار
فليأت مستمعهم بسلط_ن مبين
لازمه دعوت از كافران براى ارائه دليل، اين است كه پيامبر(صلی الله علیه و آله) نيز، براى اثبات رسالت و ارتباط خود با عالم بالا، دليل قاطع و روشن ارائه كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 25 - 3
3 - معجزه ، نشانه روشن و غيرقابل ترديد براى نبوت پيامبران بود .
لقد أرسلنا رسلنا بالبيّن_ت
«بيّنات» در آيه شريفه دربرگيرنده دلايل معقول (حجت ها و برهان) و دلايل محسوس (معجزات) است. بنابراين از مصداق هاى مورد نظر از بيّنات، معجزات پيامبران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 14 - 4
4- به دنبال ردّ شدن دعوت رسولان الهى و مورد تهديد و آزار و اذيت قرار گرفتن آنان از سوى اقوام كافر ، خداوند رسولان خود را دلدارى داد .
و لنصبرنّ على ما ءاذيتمونا . .. و قال الذين كفروا لرسلهم لنخرجنّكم من أرضنا ...
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 11 - 4
4- پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) نيز همچون ساير انبيا ، نيازمند تقويت روحيه و دلدارى در برابر مشكلات و ناملايمات برخاسته از تبليغ و رسالت الهى خويش
قالوا . .. إنك لمجنون ... و لقد أرسلنا من قبلك فى شيع الأولين. و ما يأتيهم من رس
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 41 - 5
5- پيامبران ، داراى ويژگى هاى انسانى ( تألمات روحى و نياز به دلجويى و تسلّى )
و لقد استهزئَ برسل من قبلك
ص: 313
دلجويى خداوند از پيامبر(صلی الله علیه و آله) در برابر استهزاى كافران، نشانگر اين واقعيت است كه پيامبر(صلی الله علیه و آله) نيز چون ساير انسان ها، از تهاجم دشمنان متأثر شده و نيازمند تسلّى خاطر بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 5 - 4
4- انبيا و رهبران الهى نسبت به دستاورد ها و حاصل تلاش خويش ، دورانديش و حساس اند .
و إنّى خفت المولى من وراءى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 140 - 4
4 - خداوند ، به آيين پيامبران خويش از همگان آگاهتر است .
قل ءأنتم أعلم أم اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 33 - 6
6 _ يادآورى امتياز و برترى انبياى گذشته ، عامل تسهيل پذيرش اطاعت از پيامبر (صلی الله علیه و آله) *
اطيعوا اللّه و الرسول . .. انّ اللّه اصطفى
پس از امر به اطاعت از پيامبر (صلی الله علیه و آله)، امتياز انبياى گذشته را يادآور مى شود تا بفهماند كه امّتهاى گذشته نيز مأمور به اطاعت بودند; باشد كه از اين طريق، اطاعت از پيامبر(صلی الله علیه و آله)، آسان گردد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 55 - 3
3 _ خاطره نجات حضرت عيسى ( ع ) از دست كافران ، سرگذشتى شايسته تذكر براى پيامبر (صلی الله علیه و آله) و مؤمنان
اذ قال اللّه يا عيسى انّى متوفّيك
بنابراينكه «اذ»، مفعول به براى «اذكر» يا «اذكروا» كه در تقدير است، باشد.
ص: 314
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 41 - 2
2- يادآورى و تجليل از پيامبران و اسوه هاى اخلاق و معنويت ، از روش هاى هدايتى و تبليغى مورد استفاده در قرآن
واذكر فى الكت_ب إبرهيم إنّه كان صدّيقًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 51 - 3
3- ياد كرد و تجليل از پيامبران و اسوه هاى خلوص ، از روش هاى هدايتى قرآن
ذكر رحمت ربّك . .. واذكر ... واذكر ... واذكر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 54 - 7
7- يادكرد و تجليل از پيامبران و اسوه هاى صداقت ، از روش هاى هدايتى قرآن
واذكر . .. واذكر ... واذكر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 56 - 9
9- ياد و تجليل از پيامبران و الگو هاى صداقت و راستى ، از روش هاى تربيتى و هدايتى قرآن
واذكر . .. واذكر ... واذكر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 8 - 10
10 - يادآورى مكرر سرنوشت مخالفان پيامبران ، در راستاى زدايش روحيه مخالفت و طغيان در ميان انسان ها است .
فأهلكنا أشدّ منهم بطشًا و مضى مثل الأوّلين
عبارت «مضى مثل الأوّلين»، مى تواند بدين معنا باشد كه داستان انبيا و مخالفان ايشان، در آيات ديگرى بيان شده است. ذكر «مضى مثل الأوّلين» در پايان آيه شريفه، مى تواند اشاره بدين نكته باشد كه: «ما مكرراً سرنوشت آنان را يادآور شديم تا شايد شما پند گيريد».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 315
8 - هود - 11 - 112 - 9
9_ توجه به داستان پيامبران و سرنوشت اقوام مؤمن و كافر ايشان ، وادار كننده انسان به استقامت وپايدارى بر توحيد و پرستش خدا
فاستقم كما أُمرت
برداشت فوق ، بر اين اساس است كه جمله «فاستقم . ..» بر داستان اقوام گذشته _ كه در آيات پيشين از آن سخن رفته است _ تفريع شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 44 - 7
7 - ياد امت هاى هلاك شده و تكذيب گرانبيا در داستان ها ، تنها اثر بر جاى مانده از آنها در تاريخ
و جعلن_هم أحاديث
«أحاديث» جمع «اُحدوثة»است. «اُحدوثه» نيز به داستان هاى شگفتى گفته مى شود كه با آب و تاب نقل شده و با ولعى خاص شنيده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - مجادله - 58 - 5 - 5،6
5 - ذلت و خوارى ، فرجام همه مخالفان خدا و پيامبران در طول تاريخ
كما كبت الذين من قبلهم
6 - فرجام ذلت بار دشمنان خدا و پيامبران در طول تاريخ ، درس عبرتى براى مخالفان اسلام
إنّ الذين يحادّون اللّه و رسوله . .. كما كبت الذين من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 26 - 1
1 - عذاب دنيايى تكذيب كنندگان پيامبران الهى در تاريخ ، عذابى ذلت بار و خواركننده بود .
فأذاقهم اللّه الخزى فى الحيوة الدنيا
ص: 316
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - حمد - 1 - 6 - 13
13 - از امام صادق ( ع ) روايت شده كه فرمود : « . . . « . . . الصراط المستقيم » صراط الأنبياء و هم الذين أنعم اللّه عليهم ;
. .. «صراط المستقيم» راه انبياست و آنانند كه خداوند به آنها نعمت بخشيده است».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 12 - 6
6- هر كدام از انبيا داراى راهى ويژه به سوى خداوند *
و قد هدي_نا سبلنا
احتمال دارد كه مراد از اضافه «سبل» به ضمير متكلم اين باشد كه هر كدام از انبيا به راه ويژه خود، كه مورد نظر خداست، هدايت شده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 80 - 4
4 _ اعتقاد به ربوبيّت انبيا و فرشتگان ( غير خدا ) ، كفر است .
و لا يأمركم . .. ايأمركم بالكفر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 28 - 6
6_ مقام نبوت ، رحمت خاص خداوند به پيامبران
و ءات_نى رحمة من عنده
نكره آوردن «رحمة» دلالت بر عظمت دارد و توصيفش به «من عنده» حاكى از ارجمندى آن است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 63 - 7
7_ مقام نبوت ، رحمت خاص خداوند به پيامبران است .
ص: 317
و ءات_نى منه رحمة
نكره آوردن «رحمة» دلالت بر عظمت آن دارد كه در برداشت از آن به رحمت خاص تعبير شد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 69 - 6
6 - بستن راه توجيه منكران ، حكمت برانگيخته شدن پيامبران از ميان مردم محيط خويش
أم لم يعرفوا رسولهم فهم له منكرون
قرآن، ضمن ردّ موجه بودن انكار كافران، به اين نكته اشاره مى كند كه: اگر شخصيت پيامبر(صلی الله علیه و آله) براى شما ناشناخته بود و او در ميان شما رشد نكرده بود، راهى براى ترديد در حقانيت او وجود داشت; اما حتى چنين مجالى نيز، در اختيار شما گذاشته نشده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 8 - 9
9 - پذيرفتن تعاليم انبيا ، رفتارى صادقانه ، و قبول نكردن آن ، حق پوشى است .
و إذا أخذنا من النبيّن ميث_قهم . .. ليسئل الص_دقين عن صدقهم و أعدّ للك_فرين عذاب
متعلق «صدق» در آيه، مى تواند قبول تعاليم انبيا و متعلق «كفر» قبول نكردن آن باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 10 - 17
17- كافران اقوام پيشين به جاى دادن جواب مساعد به دعوت منطقى انبياى خويش ، بشر بودن آنان را بهانه نپذيرفتن دعوتشان قرار دادند .
قالت رسلهم أفى الله شكّ فاطر السموت و الأرض . .. قالوا إن أنتم إلاّ بشر مثلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 318
2 - بقره - 2 - 213 - 8،11،13،22
8 _ بعثت پيامبران ، نقطه عطفى در تاريخ زندگى انسان هاى نخستين
كان الناس امة واحدة فبعث اللّه النبيّن مبشّرين
11 _ جامعه بشرى ، نيازمند بعثت پيامبران براى حل اختلافات ( هدايت جامعه )
فبعث اللّه النبيّن . .. ليحكم بين الناس فيما اخلتفوا فيه
13 _ حكومت ، داورى و حل اختلافات مردم ، از اهداف بعثت پيامبران و نزول كتاب هاى آسمانى
و اَنزل مَعهم الكتاب بالحق ليحكم بين الناس
22 _ پيامبران ، مبلّغان و مجريان قوانين الهى
فبعث اللّه النبيّن مبشرين . .. ليحكم بين الناس
با توجّه به اينكه فاعل «ليحكم»، خداوند باشد كه در حقيقت حكومت از آنِ او، و پيامبران تنها مجرى قوانين هستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 4 - 3
3 _ نقش تعيين كننده كتب آسمانى ، در تحقق رسالت و اهداف انبيا
نزّل عليك الكتاب . .. و انزل التّورية و الانجيل. من قبل هدى للنّاس
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 52 - 4
4 _ عيسى ( ع ) با مشاهده كفر بنى اسرائيل ، در صدد اتمام حجّت و متمايز كردن جبهه حق از جبهه كفر شد .
فلمّا احسّ عيسى منهم الكفر قال من انصارى الى اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 144 - 3،9،12،15،16،17،19
3 _ پايان پذيرى پيام رسولان الهى ، يا با مرگ و يا با شهادت ايشان ، پندار باطل برخى از مسلمانان صدر اسلام
و ما محمّد الّا رسول . .. افاين مات او قتل انقلبتم على اعقابكم
9 _ تداوم رسالت انبيا ، در گرو حضور آنان نيست .
و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله الرّسل افاين مات او قتل انقلبتم على اعقابكم
خداوند با نكوهش از واپسگرايى پس از رحلت و يا شهادت پيامبر (صلی الله علیه و آله)، در واقع وابسته بودن اهداف جوامع ايمانى را به شخص پيامبر (صلی الله علیه و آله) نفى كرده است.
12 _ كفر و ارتداد و پشت كردن به خط رسالت انبيا ، حركتى ارتجاعى و واپسگرايانه است .
و ما محمّد الّا رسول . .. افاين مات او قتل انقلبتم على اعقابكم
15 _ پشت كردن به خط رسالت انبيا و بازگشت از اسلام به كفر ، زيان رساندن به خويشتن است .
و ما محمّد الّا رسول . .. و من ينقلب على عقبيه فلن يضرّ اللّه شيئا
كفر و ارتداد، قطعا دربردارنده زيان است و به حكم «فلن يضرّ اللّه»، اين زيان، متوجه خداوند سبحان نخواهد شد ; بنابراين الزاماً دامنگير فرد و جامعه مرتد و كافر خواهد شد.
ص: 319
16 _ پايدارى در دين و حركت در مسير انبياى الهى ، شكر نعمتِ هدايت و رسالت انبياست .
افاين مات او قتل انقلبتم . .. و سيجزى اللّه الشّاكرين
مراد از «الشّاكرين» در اين آيه، يا خصوص كسانى است كه هرگز مرتد نمى شوند و همچنان پايبند دين الهى هستند، و يا مؤمنان پايدار، مصداق مورد نظر براى «الشّاكرين» هستند.
17 _ واپسگرايى و ارتداد ، كفران نعمتِ رسالت انبيا و هدايت الهى است .
و من ينقلب على عقبيه . .. و سيجزى اللّه الشّاكرين
مفهوم جمله «و سيجزى اللّه الشّاكرين» اين است كه مرتدان، ناسپاس هستند، و به مناسبت حكم و موضوع، اين ناسپاسى در ارتباط با رسالت انبيا و هدايت الهى است.
19 _ استقامت پيشگان و پايمردان پيكار احد ، شاكران نعمت رسالت پيامبر (صلی الله علیه و آله)
انقلبتم على اعقابكم . .. و سيجزى اللّه الشّاكرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 155 - 5
5 _ پايدارى پيامبران در ابلاغ رسالت خويش ، تا شهادت و كشته شدن در راه خدا
و قتلهم الأنبياء بغير حق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 19 - 11
11 _ بشارت ( مژده به مطيعان ) و انذار ( ترساندن گناهكاران ) ، روح رسالت پيامبران الهى ( ع ) و شيوه تبليغ آنان
فقد جاءكم بشير و نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 109 - 9
9 _ فراخوانى امت ها به پيروى از فرمان هاى خداوند سرلوحه رسالت انبيا و يكى از وظايف آنان
يوم يجمع اللّه الرسل فيقول ماذا اجبتم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 117 - 6
6 _ دعوت مردمان به بندگى خداوند ، اصلى بنيادين در رسالت پيامبران الهى
ما امرتنى به ان اعبدوا اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 53 - 6
6 _ رسالت پيامبران جلوه اى از ربوبيت خداوند بر انسانهاست .
قد جاءت رسل ربنا بالحق
ص: 320
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 61 - 10
10 _ رسالت پيامبران در راستاى ربوبيت خداوند بر تمام هستى است .
و لكنى رسول من رب العلمين
انتخاب «رب العالمين» از ميان ديگر اسما و صفات خداوند، به عنوان ارسال كننده پيامبران، اشاره به اين نكته دارد كه رسالت پيامبران در ارتباط با ربوبيت خدا بر تمام جهان هستى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 67 - 9
9 _ رسالت پيامبران در راستاى ربوبيت خداوند بر تمامى هستى است .
و لكنى رسول من رب العلمين
انتخاب «رب العلمين» از ميان ديگر صفات خداوند به عنوان ارسال كننده پيامبران اشاره به اين نكته دارد كه رسالت پيامبران در ارتباط با ربوبيت او بر تمام هستى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 104 - 2
2 _ رسالت انبيا در راستاى تدبر جهان و ربوبيت خداوند بر هستى است .
إنى رسول من رب العلمين
موسى با توصيف خداوند به پروردگار هستى به عنوان منشأ رسالت خويش، به اين نكته اشاره دارد كه رسالتش در راستاى ربوبيت خداوند بر جهان هستى است. يعنى رسالت انبيا با تدبير كل جهان پيوند دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 39 - 6
6 _ طرح مسأله قيامت و روز بازپسين ، رسالت مشترك تمامى پيامبران الهى
بل كذبوا بما لم يحيطوا بعلمه . .. كذلك كذب الذين من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 101 - 13
13 _ انذار مردم ، رسالتى بر عهده پيامبران الهى است .
و ما تغنى الأيت و النذر عن قوم لايؤمنون
مراد از «نذر» (جمع نذير) پيامبران الهى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 25 - 6
ص: 321
6_ توجه دادن مردم به فرجام هاى ناخوشايند و ترساندن آنان از عاقبت هاى ناميمون ، از وظايف پيامبران الهى
إنى لكم نذير مبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 26 - 3
3_ دعوت به توحيد و مبارزه با شرك ، مهمترين رسالت پيامبران
أن لاتعبدوا إلاّ الله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 88 - 7
7_ اصلاح عقايد و رفتار انسان ها و نيز تعيين حد و مرز اختيار و آزادى آنان ، رسالتى الهى برعهده پيامبران
أصلوتك تأمرك أن نترك . .. قال ي_قوم أرءيتم إن كنت على بيّنة من ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 77 - 3
3- رسالت انبيا ، جريانى مستمر در طول تاريخ بشر قبل از پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)
من قد أرسلنا قبلك من رسلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 44 - 5
5 - پند و اندرز به مردم و هشدار دادن به آنان در باره فرجام كردار ناروا ، از رسالت هاى پيامبران
لعلّه يتذكّر أو يخشى
«تذكر» مطاوعه «تذكير» است و در «قاموس» آمده كه «تذكير»، به معناى موعظه كردن است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 34 - 9
9 - پيامبران الهى ، مجاز به اظهار نظر در پيشگاه خدا درباره رسالت خويش
قال ربّ . .. و أخى ه_رون ... إنّى أخاف أن يكذّبون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 46 - 6
6 - انذار مردم ، وظيفه اساسى پيامبران
ما أتيهم من نذير من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 322
13 - قصص - 28 - 47 - 9
9 - پيامبران الهى ، وظيفه دار تبيين آيات و نشانه هاى خداوند
لولا أرسلت إلينا رسولاً فنتّبع ءاي_تك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 47 - 1
1 - انبيا ، پيام آوران خدا براى قوم خود بودند .
و لقد أرسلنا . .. رسلاً إلى قومهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - سجده - 32 - 23 - 3
3 - رسالت پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) ، امر بى سابقه اى نبوده و در ادامه رسالت پيامبران گذشته است .
بل هو الحقّ من ربّك لتنذر قومًا . .. و لقد ءاتينا موسى الكت_ب
احتمال دارد ذكر «و لقد آتينا موسى. ..» در اين سوره به منظور اثبات نبوت پيامبر(صلی الله علیه و آله) باشد كه در آيه سه از آن، سخن گفته شده است. لازم به ذكر است كه ذكر حضرت موسى(ع) از ميان انبياى پيشين، مى تواند به خاطر مورد اتفاق نظر بودن آن حضرت در ميان پيروان اديان آسمانى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 8 - 3
3 - مفاد پيمان گرفته شده از پيامبران ، ابلاغ پيام الهى به مردم است .
و إذا أخذنا من النبيّن ميث_قهم . .. ليسئل الص_دقين عن صدقهم و أعدّ للك_فرين عذاب
از تعليل، به دست مى آيد كه مفاد پيمان، چيزى بوده است كه با آن، جمعى به مؤمنان مى پيوندند و پاداش مى گيرند و جمعى نيز به آن پشت مى كنند و عذاب مى شوند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 39 - 2
2 - پيامبران ، حامل رسالت هاى متعددى از جانب خداوند بودند .
الذين يبلّغون رس_ل_ت اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - سبأ - 34 - 34 - 1
1 - نقش پيامبران ، انذار و هشدار دادن به مردمان است .
و ما أرسلنا فى قرية من نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 323
15 - فاطر - 35 - 42 - 9
9 - انذار و اخطار ، از مسؤوليت ها و شيوه هاى تبليغى پيامبران
لئن جاءهم نذير . .. فلمّا جاءهم نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 19 - 8
8 - تذكر و بيدارباش دادن و مبارزه با اسراف گرى و گزافكارى در زندگى ، از برنامه هاى پيامبران الهى
أئن ذكّرتم بل أنتم قوم مسرفون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 72 - 2
2 - انذار و اخطار به مردمان ، از مسؤوليت هاى پيامبران الهى
و لقد أرسلنا فيهم منذرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 65 - 4
4 - توحيد ، اساس همه اديان آسمانى و مبارزه با شرك ، سرلوحه مبارزات پيامبران الهى
و لقد أُوحى إليك و إلى الذين من قبلك لئن أشركت ليحبطنّ عملك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 71 - 14،17،18
14 - تلاوت وحى و آيات الهى براى مردم ، از وظايف فرستادگان الهى
رسل منكم يتلون عليكم ءاي_ت ربّكم
17 - اخطار و انذار مردم درباره رستاخيز انسان ها ، از وظايف رسولان الهى
و ينذرونكم لقاء يومكم ه_ذا
18 - دعوت مردم به يكتاپرستى و اعتقاد به روز رستاخيز ، در رأس برنامه هاى فرستادگان الهى
يتلون عليكم ءاي_ت ربّكم و ينذرونكم لقاء يومكم ه_ذا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 50 - 4
4 - رسالت فرستادگان الهى ، متكى بر دلايل و براهين روشن و بى ابهام براى همگان بود .
قالوا أَوَ لم تك تأتيكم رسلكم بالبيّن_ت قالوا بلى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 83 - 2
ص: 324
2 - رسولان الهى ، ارائه دهنده دلايل روشن و بى ابهام براى اثبات رسالت خويش
فلمّا جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 17 - 3
3 - راهنمايى مردمان ، رسالت پيامبران الهى
إذ جاءتهم الرسل . .. و أمّا ثمود فهدين_هم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 15 - 19
19 - رسالت پيامبران ، در راستاى رفع تبعيض ها و ايجاد عدالت در جامعه بشرى
شرع لكم . .. فلذلك فادع ... و أُمرت لأعدل بينكم
با توجه به وحدت شرايعت هاى آسمانى كه از آيه «شرع لكم. ..» استفاده مى شود _ مطلب بالا قابل برداشت است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 23 - 9،10،11
9 - پيامبران الهى ، در راه ايفاى رسالت خود ، مواجه با مشكلاتى همگون و مشابه
و كذلك ما أرسلنا من قبلك . .. إلاّ قال مترفوها
10 - « انذار » مهم ترين عنصر تبليغى در متن رسالت پيامبران الهى
و ما أرسلنا من قبلك فى قرية من نذير
11 - پيام فرستادگان الهى ، ناسازگار با منافع طبقات مرفه
و كذلك ما أرسلنا من قبلك . .. إلاّ قال مترفوها
از اين كه همواره مرفهان در برابر پيام انبيا موضع مى گرفتند، مطلب بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - ق - 50 - 2 - 3
3 - انذار و بيم دادن ، از بارزترين وظايف پيامبران ، در ميان خلق
أن جاءهم منذر منهم
از اين كه در ميان اوصاف، وصف «منذر» اختصاص به ذكر يافته; اهميت و تشخّص آن استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 5 - 6
6 - انذارگرى ، از شؤون بارز و مهم پيامبران الهى
فما تغن النذر
ص: 325
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 17 - 6
6 - پيامبران براى ارشاد مردم ، آغازگر حركت بوده و در انتظار مراجعه آنان نمى مانند .
اذهب إلى فرعون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 20 - 2
2 - معجزات پيامبران ، نشانه صداقت آنان در به عهده داشتن مسؤوليت هدايت و انذار است .
و أهديك . .. فتخشى . فأريه الأية الكبرى
«فاء» در «فأراه» براى تعقيب است و مى رساند كه آوردن معجزه در پى ادعاى هدايت گرى و نيز انذار فرعون صورت پذيرفته است. كلمه «آية» به معناى علامت و نشانه است و مصداق مورد نظر از آن، معجزه عصا و يا مجموع عصا و يدبيضا است كه نشانه رسالت حضرت موسى(ع) بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 14 - 7
7 - تأكيد سه رسول الهى ، بر رسالت و درستى ادعا هاى خويش براى مردم انطاكيه
فكذّبوهما فعزّزنا بثالث فقالوا إنّا إليكم مرسلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 17 - 1
1 - ابلاغ پيام هاى الهى به صورت روشن و آشكار ، وظيفه پيامبرانِ فرستاده شده به سوى مردم انطاكيه بود .
و ما علينا إلاّ البل_غ المبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 19 - 4
4 - تذكر و بيدارباش دادن ، از وظيفه هاى پيامبران مردم انطاكيه بود .
أئن ذكّرتم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 326
4 - نساء - 4 - 164 - 9
9 _ مخفى بودن رسالت گروهى از انبيا ( بين آدم و نوح ) ، دليل ذكر نشدن نام آنان در قرآن
و رسلا لم نقصصهم عليك
امام باقر(ع): كان ما بين آدم و بين نوح من الانبياء مستخفين و مستعلنين و لذلك خفى ذكرهم فى القرآن فلم يسموا كما سمى من استعلن من الانبياء و هو قول اللّه «رسلا لم نقصصهم عليك»، يعنى لم اسم المستخفين كما سميت السمتعلنين من الانبياء.
_______________________________
تفسير عياشى، ج 1، ص 285، ح 306; تفسير برهان، ج 1، ص 427، ح 4.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - جن - 72 - 27 - 4
4 - پيامبران ، انسان هاى منتخب و مورد رضاى خداوند
إلاّ من ارتضى من رسول
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 95 - 2،8
2 _ خداوند تكذيب كنندگان انبياى پيشين را از سختى هاى بيداركننده رهانيد و زندگى آنان را به رفاه و آسايش خام كننده تبديل كرد .
أخذنا أهلها بالبأساء . .. ثم بدلنا مكان السيئة الحسنة حتى عفوا
8 _ تحليل سختى هاى بيداركننده و هدفدار به حوادثى برخاسته از عوامل طبيعى و بدون هدف ، تحليل نادرست منكران رسالت پس از رسيدن به رفاه و آسايش
قالوا قد مس ءاباءنا الضراء و السراء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 183 - 11
11 - حفص بن غياث نخعى مى گويد : « سمعت أبا عبداللّه ( ع ) يقول : ان شهر رمضان لم يفرض اللّه صيامه على أحد من الأمم قبلنا ، فقلت له : فقول اللّه عز و جل « يأيها الذين ءامنوا كتب عليكم الصيام كما كتب على الذين من قبلكم » قال : انما فرض اللّه صيام شهر رمضان على الأنبياء دون الأمم ففضل به هذه الأمة . . . ;
ص: 327
از امام صادق(ع) شنيدم كه مى فرمود: روزه ماه رمضان بر هيچ يك از امتهاى پيشين واجب نبوده است. به آن حضرت عرض كردم: خداوند در قرآن مى فرمايد: «اى افرادى كه ايمان آورده ايد، روزه بر شما نوشته شد همان گونه كه بر كسانى كه قبل از شما بودند نوشته شد». حضرت فرمودند: روزه ماه رمضان، تنها بر پيامبران آن امتها واجب بوده نه خود امتها و خداوند با واجب كردن روزه رمضان بر امت اسلام، آنان را (بر ديگر امتها) برترى داد ... ».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 88 - 10
10_ مقام نبوت ، روزى خاص و نيكوى خداوند به پيامبران است .
و رزقنى منه رزقًا حسنًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 10 - 1،2
1- انبياى الهى هنگامى كه با اظهار ترديد اقوام خود به محتواى دعوتشان مواجه شدند ، درصدد اقناع آنان با برهانى خلل ناپذير برآمدند .
إنا لفى شكّ ممّا تدعوننا إليه مريب . قالت رسلهم أفى الله شكّ فاطر السموت و الأرض
2- انبياى اقوام پيشين براى پاسخ گويى و ترديد اقوام خود درباره خداوند ، روشى يگانه اتخاذ كردند .
إنا لفى شكّ ممّا تدعوننا . .. قالت رسلهم أفى الله شكّ فاطر السموت و الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 11 - 16
16- عنايت انبيا به دادن پاسخ منطقى و بى ابهام به شبهات و اشكالات كافران و مخالفان خويش
قالوا إنا كفرنا . .. إنا لفى شكّ ممّا تدعوننا ... قالت رسلهم أفى الله شكّ ... قا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 36 - 5
5_ وحى ، طريق ارتباط خداوند با پيامبران و ابلاغ برنامه ها و گزارش ها به ايشان
ص: 328
و أُوحى إلى نوح أنه لن يؤمن . .. فلاتبتئس بما كانوا يفعلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 6
6_ ارتباط خداوند با پيامبران خويش از طريق وحى بود .
إلاّ رجالاً نوحى إليهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 11 - 2
2- انبياى الهى در برخورد با مخالفان خود ، داراى سخنى واحد و روشى متحد بودند .
قالت لهم رسلهم إن نحن إلاّ بشر مثلكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 35 - 14
14- برخورد هاى مشركان با انبيا و تعاليم آسمانى در طول تاريخ ، همسو و يكنواخت بوده است .
كذلك فعل الذين من قبلهم . .. و قال الذين أشركوا لو شاء الله ... كذلك فعل الذين م
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 63 - 10
10 - اتهام ، و نيز ادعاى برترى در آيين و روش زندگى ، شيوه مستكبران دربرخورد با حق و آيين پيامبران
إن هذن لسحرن . .. بطريقتكم المثلى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 50 - 4
4 - همسانى طرز تلقى مرفهان ناسپاس از دنيا و نعمت هاى آن ، و يگانگى موضع آنان در برابر انديشه توحيدى پيامبران
قال إنّما أُوتيته على علم . .. قد قالها الذين من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 43 - 1،4
ص: 329
1 - موضع گيرى ملحدانه مشركان در برابر پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، همانند موضع گيرى كافران در برابر رسولان پيشين
ما يقال لك إلاّ ما قد قيل للرسل من قبلك
4 - تمامى فرستادگان الهى ، با مخالفت ها و تبليغات سوء عليه ايشان ، مواجه بودند .
ما يقال لك إلاّ ما قد قيل للرسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - جاثيه - 45 - 32 - 10
10 - موضع كافران در برابر پيامبران و وعده آنان به برپايى قيامت ، موضعى مستكبرانه و استهزاآميز
وإذا قيل . .. و الساعة لاريب فيها قلتم ما ندرى ... و ما نحن بمستيقنين
از سياق آيه، استفاده مى شود كه سخن كافران در «ما ندرى. ..» لحن استهزايى نيز داشته و آيه بعد مؤيد اين معنا است (كانوا به يستهزءون).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 57 - 6
6 - اتهام زدن ، از ترفند هاى قدرت ها براى مقابله با پيامبران و حق گويان
أجئتنا لتخرجنا من أرضنا بسحرك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 10 - 19
19- مخالفان انبيا به جاى جواب دادن به استدلال هاى منطقى و متين پيامبران به شخصيت آنان مى پرداختند .
قالت رسلهم أفى الله شكّ فاطر السموت و الأرض . .. قالوا إن أنتم إلاّ بشر مثلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 11 - 2
2- استهزا و تمسخر ، شيوه رايج و سياست واحد مخالفان انبيا در طول تاريخ
و ما يأتيهم من رسول إلاّ كانوا به يستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 83 - 8
ص: 330
8 - تمسخر ، از حربه هاى مخالفان قدرتمند و صاحب مال و تعاليم پيامبران ، عليه ايشان
فلمّا جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فرحوا . .. و حاق بهم ما كانوا به يستهزءون
آمدن فعل مضارع «يستهزءون» به همراه فعل «كانوا»، مفيد استمرار است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 43 - 5
5 - مبارزه تبليغاتى و گفتارى ، شيوه رايج مخالفان در برابر رسولان الهى
ما يقال لك إلاّ ما قد قيل للرسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 7 - 1
1 - تمامىِ پيامبران در طول تاريخ ، با استهزا و تمسخر مخالفان مواجه بوده اند .
و ما يأتيهم من نبىّ إلاّ كانوا به يستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 49 - 4
4 - اتهام ساحرى و جادوگرى به پيامبران ، ترفندى از سوى مخالفان ايشان
و قالوا ي_أيّه الساحر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 46 - 2
2 _ بيدار ساختن و برانگيختن فطرت توحيدى، از روشهاى تبليغى انبيا
قل أرءيتم . .. من إله غير اللّه يأتيكم به
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 90 - 13
13 _ ضرورت تبعيت از روشهاى پيامبران الهى در برخوردها و روش تبليغ دين
فبهديهم اقتده قل لاأسئلكم عليه أجرا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 35 - 15
15- وظيفه همه انبياى الهى ، تنها ابلاغ پيام خداوند به صورت روشن و صريح بوده است و نه اجبار مردم به قبول آن .
ص: 331
فهل على الرسل إلاّ البل_غ المبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 34 - 4
4 - اشتغال فراوان به ذكر خداوند و ياد او ، هنگام سخن با مردم ، داراى فضيلت بسيار بوده و شيوه پيامبران در ترويج دين خدا است .
و نذكرك كثيرًا
موسى(ع)، براى تسبيح و ذكر فراوان خدا در خلوت، نيازى به زبان فصيح و يارى هارون(ع) نداشت; بنابراين خواست او مطرح شدن تسبيح و ياد خدا در ملأعام بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 52 - 3
3 - تلاوت آيات الهى براى مردم ، شيوه تبليغ رسولان و پيامبران
و ما أرسلنا من قبلك من رسول و لانبىّ إلاّ إذا تمنّى . .. فى أُمنيّته
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 32 - 12
12 - « آگاهى دادن » و « انذار كردن » ، دو ركن اساسى در دعوت پيامبران
اعبدوا اللّه ما لكم من إل_ه غيره أفلاتتّقون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 115 - 5
5 - روشن و بى ابهام بودن بيان و انذار پيامبران ، ويژگى بارز آنان در تبليغ
إن أنا إلاّ نذير مبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 37 - 11
11 - انذار و اخطار ، از شيوه هاى تبليغى پيامبران
و جاءكم النذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 42 - 9
9 - انذار و اخطار ، از مسؤوليت ها و شيوه هاى تبليغى پيامبران
لئن جاءهم نذير . .. فلمّا جاءهم نذير
ص: 332
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 86 - 4
4 - خلوص و نداشتن هيچ چشمداشتى در انجام رسالت ، از ويژگى هاى پيامبران
قل ما أسئلكم عليه من أجر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 14 - 6
6 - تبليغ پيامبران ، همراه با حضور فعال و گسترده آنان در ميان جوامع خويش بود .
إذ جاءتهم الرّسل من بين أيديهم و من خلفهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 24 - 1،2
1 - بازگو كردن فضيلت و برترى مكتب توحيدى بر آيين اجدادى مشركان ، روش تمامى پيامبران
ق_ل أوَ لو جئتكم بأهدى ممّا وجدتم عليه ءاباءكم
2 - تمسك پيامبران به استدلال و خرد ، در قبال سنت گرايى و آيين تقليدى منكران
ق_ل أوَ لو جئتكم بأهدى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - دخان - 44 - 21 - 5
5- پيامبران ، خواهان هدايت مردم با تبليغ آزاد و نه حركت هاى تعرضى وتهاجمى *
و إن لم تؤمنوا لى فاعتزلون
با الغاى خصوصيت از شخص موسى(ع)، تعبير «فاعتزلون» مى نماياند كه خط رسالت براساس تهاجم استوار نبوده است; بلكه آزادى بيان را تضمين كننده پيشرفت رسالت خويش مى دانسته است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 19 - 2
2 - تبسم ، خنده پيامبران
فتبسّم ضاحكًا من قولها
«ضاحكاً» حال براى ضمير فاعل در «تبسّم» و «من قولها» متعلق به «ضاحكاً» است; يعنى، تبسم كرد در حالى كه از سخن مورچه خنده اش گرفته بود. مقصود اين است كه سليمان با اين كه از سخن مورچه خنده اش گرفته بود، با صداى بلند خنده نكرد; بلكه تنها تبسم نمود.
ص: 333
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 71 - 5
5- ارائه راه حل عملى و مشروع ، هم زمان با طرح مشكل و نهى از اعمال نامشروع ، از شيوه هاى دعوت انبياى الهى
فلاتفضحون . .. و لاتخزون ... قال ه_ؤلاء بناتى إن كنتم ف_علين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 52 - 3
3 - راه و رسم زندگى تعيين شده از سوى خدا براى پيامبران ، راه و رسمى روشن و به دور از هر گونه ، ابهام
و إنّ ه_ذه أُمّتكم أُمّة وحدة
به كارگيرى اسم اشاره نزديك (ه_ذه)، مى تواند بيانگر مطلب ياد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 51 - 5
5 - پيامبران و مرتبطان با علم وحى ، كلام الهى را بدون رؤيت خداوند دريافت مى كنند .
و ما كان لبشر أن يكلّمه اللّه إلاّ وحيًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 51 - 8
8 - « وحى » ، شيوه سخن گفتن فرشتگان با پيامبران ، براى رساندن پيام خداوند
أو يرسل رسولاً فيوحى
ص: 334
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 30 - 3
3 - تمسخر و استهزا ، از روش هاى مبارزاتى و حربه هاى تبليغى كافران عليه رسولان الهى بود .
ي_حسرة على العباد ما يأتيهم من رسول إلاّ كانوا به يستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 101 - 7
7 _ پيامبران در پى مشاهده تكذيب معارف دين از سوى امت ها ، معجزاتى را براى هدايتشان پيشاروى آنان قرار دادند .
و لقد جاءتهم رسلهم بالبينت فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا من قبل
برداشت فوق مبتنى بر اين است كه «ما» در «بما كذبوا» موصول اسمى باشد و مضاف إليه كلمه «قبل» مجىء البينات باشد. البته در اين صورت ضميرى پس از «كذبوا» مقدر خواهد بود. بنابراين تقدير جمله چنين است: فما كانوا ليؤمنوا بالذى كذبوا به من قبل مجىء البينات.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 124 - 12
12 _ القاى شبهات و بهانه جويى در برابر آيات الهى و رسالت رسولان او، از مكرهاى سردمداران مجرم بوده است.
أكبر مجرميها ليمكروا . .. لن نؤمن حتى نؤتى ... بما كانوا يمكرون
يادآور شدن اشكال تراشيهاى سردمداران كفر، پس از ذكر مكر و فريبكارى آنان، مى تواند بيان مصداقى بارز براى مكر و فريب آنان باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 25 - 5
5 - انبيا ، پيامدار رهبرى اجتماعى و فكرى خويش براى جامعه *
بل هو كذّاب أشر
متهم شدن صالح(ع) به خودخواهى و قدرت طلبى، متفرع بر اين است كه آن حضرت، از آنان انتظار اطاعت و پذيرش فرمانش را
ص: 335
داشته باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 78 - 3
3 _ زبان پيامبران مظهرى براى تجلى نطق خداوند *
لعن الذين كفروا . .. على لسان داود و عيسى ابن مريم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 43 - 14
14 - امكان برخوردارى مخالفان پيامبران ، از مغفرت و آمرزش الهى ( در صورت بازگشت و توبه )
إنّ ربّك لذو مغفرة
سياق آيه با اين معنا سازگار است كه نويد به مغفرت، نظر به كسانى دارد كه در برابر آيات الهى، الحاد ورزيده و با پيامبر مخالفت كرده اند; ولى راه بازگشت بر آنان باز است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 150 - 2
2 - برخوردارى از موهبت هاى طبيعى و نعمت هاى خدادادى ، مقتضى تقواپيشگى و سرپيچى نكردن از فرمان هاى خدا و رسول او .
فى جنّ_ت و عيون . و زروع ... و تنحتون من الجبال بيوتًا ف_رهين . فاتّقوا اللّه و
تفريع «فاتّقوا. ..» بر آيات پيش بيانگر مطلب ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 45 - 10
10 - معجزات حسى پيامبران ، زمينه ساز بهرهورى مردم از منطق روشن آنان
ص: 336
ثمّ أرسلنا. .. بأي_تنا و سلط_ن مبين
تقديم «آياتنا» (معجزات حسى) بر «سلطان مبين» _ كه بيانگر معارف روشن و منطق نيرومند است _ مى تواند اشعار به نكته ياد شده داشته باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 10 - 12
12 _ باور به خدادادى بودن امكانات زمين و اسباب معيشت، زمينه ساز ايمان به آيات الهى و پيروى از انبياست.
و لقد مكنكم فى الأرض و جعلنا لكم فيها معيش
چون بيان نعمتهاى ياد شده و تذكر به خدادادى بودن آنها، پس از فرمان دادن به تبعيت از قرآن (اتبعوا . ..) و پيروى از رسولان الهى (فلنسئلن الذين أرسل اليهم) ايراد شده، اشاره به اين حقيقت دارد كه انسانها در صورت توجه به نعمتها و باور به خدادادى بودن آنها، از انبيا پيروى كرده و به آيات خدا ايمان مى آورند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 108 - 2
2 - تقواى الهى ، زمينه ساز اطاعت از پيامبران و رهبران دينى
فاتّقوا اللّه و أطيعون
تقديم «اتّقوا» بر «أطيعوا» مى تواند بيانگر مطلب ياد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 126 - 3
3 - تقواى الهى ، زمينه ساز اطاعت از پيامبران و رهبران دينى
فاتّقوا اللّه و أطيعون
تقدم «اتّقوا» بر «أطيعوا» مى تواند بيانگر مطلب ياد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 131 - 2
2 - تقواى الهى ، زمينه ساز اطاعت از پيامبران و رهبران دينى
فاتّقوا اللّه و أطيعون
مقدم آمدن «اتّقوا» بر «أطيعوا» مى تواند رساننده اين معنا باشد كه تا انسان به زينت تقوا آراسته نشود، آمادگى براى پيروى از پيامبران در او پيدا نخواهد شد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 337
13 - شعراء - 26 - 144 - 3
3 - تقواى الهى ، زمينه ساز اطاعت از پيامبران و رهبران دين
فاتّقوا اللّه و أطيعون
مقدم آمدن «اتّقوا» بر «أطيعوا»، مى تواند بيانگر مطلب يادشده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 146 - 4
4 - توجه به ناپايدارى رفاه و امنيت ، زمينه ساز گرايش به تقوا و پيروى از انبيا
فاتّقوا اللّه و أطيعون . .. أتتركون فى ما ه_هنا ءامنين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 150 - 3
3 - تقواى الهى ، زمينه ساز اطاعت از پيامبران و رهبران دينى
فاتّقوا اللّه و أطيعون
مقدم آوردن «اتّقوا» بر «أطيعوا» مى تواند بيانگر مطلب يادشده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 163 - 2
2 - تقواى الهى ، زمينه ساز اطاعت از پيامبران و رهبران دينى
فاتّقوا اللّه و أطيعون
مقدم آمدن فعل «اتّقوا» بر «أطيعوا»، مى تواند بيانگر اين مطلب باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 179 - 3
3 _ تقواى الهى ، زمينه ساز اطاعت از پيامبران و رهبران دينى
فاتّقوا اللّه و أطيعون
تقدم «اتّقوا» بر «أطيعوا» مى تواند بيانگر مطلب ياد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 83 - 3،4
3 - برخوردارى از دانش و تجربه بشرى در اداره زندگى ، موجب غرور و احساس بى نيازى برخى از اقوام قدرتمند پيشين ، از تعاليم آسمانى و پيامبران الهى گرديد .
ص: 338
فلمّا جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فرحوا بما عندهم من العلم
درباره اين كه مقصود از علم در اين آيه چيست؟ چند احتمال از سوى مفسران ابراز شده است; بهترين آنها دو احتمال مى باشد: 1_ مقصود علوم بشرى است كه موجب به وجود آمدن تمدن و قدرت بسيار گرديد و در نتيجه اقوام گذشته احساس مى كردند كه نيازى به تعاليم آسمانى براى تأمين زندگى خود ندارند. 2_ مراد آگاهى هايى است كه آن اقوام درباره عقايد خويش داشتند; آن چنان كه موجب غرور آنان شده و خود را از تعاليم آسمانى بى نياز مى دانستند. گفتنى است برداشت ياد شده مبتنى بر احتمال نخست است.
4 - آگاهى محدود بسيارى از اقوام پيشين نسبت به امور اعتقادى و تعاليم الهى ، موجب غرور آنان و احساس بى نيازى كردنشان از تعاليم آسمانى و پيامبران الهى
فرحوا بما عندهم من العلم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - نجم - 53 - 57 - 4
4 - دور پنداشتن قيامت ، زمينه ساز روى گردانى از تعاليم پيامبران
أزفت الأزفة
تذكر به نزديك شدن قيامت، در پى آيات انذار و دور داشتن خلق از ظلم و طغيان، بيانگر مطلب بالا است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - تحريم - 66 - 10 - 12
12 - امكان نفوذ جريان انحراف ، كفر و نفاق ، در ميان اعضاى بهترين خانواده ( همچون پيامبران )
امرأت نوح و امرأت لوط . .. فخانتاهما ... و قيل ادخلا النار مع الدخلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 21 - 8
8- انذارگرى پيامبران ، داراى ريشه در محبت عميق آنان به خلق
و اذكر أخا عاد إذ أنذر قومه
از ارتباط واژه «أخ» و «إنذار»، مى توان استفاده كرد كه هر چند انذارگرى پيامبران به دستور خداوند است; اما آنان اين كار را
ص: 339
همراه با انگيزه هاى عميق انسانى و عاطفى صورت مى دهند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 185 - 9
9 _ توجه به مرگ و نزديك بودن پايان عمر ، زمينه ساز پرهيز آدمى از انكار حق و معارف دين ( توحيد ، نبوت و قيامت ) است .
إن هو إلا نذير مبين . .. و أن عسى أن يكون قد اقترب أجلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 7 - 6
6 - كسانى كه عذاب الهى بر آنان مقرر شده باشد ، براى هميشه از ايمان محروم خواهند شد .
لقد حقّ القول على أكثرهم فهم لايؤمنون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 59 - 8
8 - عبوديت و بندگى خدا ، نردبان عروج پيامبران به مقام « برگزيدگى »
و سل_م على عباده الذين اصطفى
توصيف پيامبران به «عباد» پيش از توصيف ايشان به «إصطفاء» بيانگر مطلب ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 13 - 31
31 - روحيه انابه و توجه مدام پيامبران به خداوند ، موجب برگزيدگى و انتخاب ايشان
يجتبى إليه من يشاء و يهدى إليه من ينيب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 32 - 10
10 - فسق و تبه كارى رهبران كارگزاران جامعه ، از زمينه هاى فرستادن رسولان و بعثت پيامبران براى آن جامعه از سوى خداوند
ص: 340
إلى فرعون و ملإيْه إنّهم كانوا قومًا ف_سقين
برداشت ياد شده از تعليليه بودن جمله «إنّهم كانوا قوماً فاسقين» استفاده مى شود; يعنى، چون فرعون و كارگزارانش مردمى تبه كاراند، پس با اين معجزه به سوى آنان روان شو.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 14 - 4
4 - تعداد رسولان الهى ، به ميزان نياز جبهه حق و دين الهى و به مقدار تأثيرپذيرى مردم هر جامعه اى بستگى داشت .
إذ أرسلنا إليهم اثنين فكذّبوهما فعزّزنا بثالث
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - طور - 52 - 35 - 7
7 - هدفدارى خلقت انسان ، مستلزم بعثت رسولان و هدايت آدميان به سوى اهداف بايسته
أم خلقوا من غير شىء
چنانچه عبارت «من غير شىء» به معناى «من غير غاية» باشد; از ارتباط مسأله هدفدارى خلقت انسان با آيات پيشين _ كه درباره حقانيت رسالت پيامبر(صلی الله علیه و آله) و قرآن بود _ مطلب بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 16 - 7
7 - ربوبيت الهى ، مقتضى فرستادن پيامبران است .
إذ ناديه ربّه
محتواى نداى خداوند _ به قرينه آيه بعد _ فرمان رسالت موسى(ع) بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 18 - 8
8 - خداترسى و نماز ، از زمينه هاى لازم براى تأثيرپذيرى از انذار ها و اخطار هاى پيامبران
إنّما تنذر الذين يخشون ربّهم بالغيب و أقاموا الصلوة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 34 - 12
ص: 341
12 _ تحقق اهداف و رسالت انبيا و پيمودن راه حق، مستلزم تحمل مشكلات است.
قد نعلم إنه ليحزنك الذى يقولون . .. لقد كذبت رسل من قبلك فصبروا ... حتى أتهم نصر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 28 - 4
4_ هدف از اعطاى معجزه و دليل هاى روشن به پيامبران ، تدبير امر نبوت و پيشبرد هدف هاى رسالت آنان است . *
إن كنت على بيّنة من ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 63 - 4
4_ هدف از اعطاى معجزه و دليل هاى روشن به پيامبران ، تدبير امر نبوت و پيشبرد هدف هاى رسالت آنان است . *
إن كنت على بيّنة من ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 88 - 4
4_ هدف از اعطاى معجزه و دلايل روشن به پيامبران ، تدبير امر نبوت و پيشبرد هدف هاى رسالت آنان است . *
إن كنت على بيّنة من ربى
برداشت فوق، احتمالى است كه مى توان از اضافه «رب» به ياى متكلم استفاده كرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - فجر - 89 - 13 - 3
3 - عذاب طغيان گرانِ مفسد ، جلوه ربوبيت خداوند و در راستاى پيشبرد راه پيامبران است .
ربّك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 25 - 20
20 - شناخته شدن ياران خدا و پيامبران و جدا گشتن صفوف آنان از ديگران ، حكمت تشريع جهاد از سوى خداوند
و أنزلنا الحديد . .. و ليعلم اللّه من ينصره و رسله
ص: 342
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 55 - 7
7- اعطاى فضيلت بيشتر به برخى از انبيا از جانب خداوند ، بر اساس علم او به شايستگى و لياقت آنان است .
و ربّك أعلم بمن . .. و لقد فضّلنا بعض النبيّن على بعض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 39 - 12
12 _ ظلم و بيدادگرى ، زمينه ساز انكار قيامت و تكذيب دين و پيامبران
بل كذبوا بما لم يحيطوا بعلمه . .. فانظر كيف كان عقبة الظلمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 102 - 14
14 - حجت بودن رؤياى پيامبران در تكاليف الهى
إنّى أرى فى المنام أنّى أذبحك . .. قال ي_أبت افعل ما تؤمر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 44 - 4
4 - خداوند ، به همه اقوام كافر و تكذيب گر ، فرصت مى داد تا شايد متنبه شوند و دست از مخالفت بردارند .
فأمليت للك_فرين ثمّ أخذتهم
«إملاء» (مصدر «أمليت») از «مَلْو» و به معناى فرصت دادن است; يعنى، آن اقوام تكذيب گر و كافر را فرصت دادم تا به خود بيايند و دست از مخالفت بردارند. آن گاه چون آنان از فرصت داده شده استفاده نكردند و هم چنان بر كفر و تكذيب خود اصرار ورزيدند، آنان را از ميان برداشتم و نابودشان ساختم.
ص: 343
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 22 - 2
2 - دروغ خواندن تعاليم پيامبران و روى گردانى از رهنمود هاى آنان ، كشاننده انسان به تلاش براى سركوب آنها است .
فكذّب و عصى . ثمّ أدبر يسعى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - فجر - 89 - 6 - 3
3 - نابود ساختن سركشان ، جلوه ربوبيت خداوند و در راستاى رشد و تعالى راه پيامبران است .
ربّك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 26 - 2
2 - عذاب شدن كافران تكذيب گر پس از اتمام حجت و ارائه معجزات و دلايل آشكار و كتاب هاى روشنگر بوده است .
كذّب الذين من قبلهم جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت . .. ثمّ أخذت الذين كفروا فكيف كان نك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 33 - 14
14_ پيامبران ، براى مصون ماندن از گناه و پايدارى بر عصمت ، همواره و در هر حال به توفيق و امداد هاى الهى نيازمندند .
و إلاّ تصرف عنى كيدهنّ أصب إليهنّ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 45 - 4
ص: 344
4 - گذشت زمان و انقراض نسل هاى پيشين ، باعث از ميان رفتن خاطرات پيامبران ، كتاب هاى آسمانى ، شرايع الهى و محروم شدن مردم عصر بعثت از آنها شد .
و ل_كنّا أنشأنا قرونًا فتطاول عليهم العمر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 51 - 8
8 _ هراس از روزى كه در آن جز خداوند ياور و شفيعى نيست، زمينه پذيرش انذارهاى انبيا
و أنذر به الذين يخافون أن يحشروا إلى ربهم ليس لهم من دونه ولى و لا شفيع
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 51 - 2
2 _ بيمناكان از حشر و حضور در پيشگاه خداوند داراى زمينه مساعد براى پذيرش انذار و دعوت پيامبران هستند.
و أنذر به الذين يخافون أن يحشروا إلى ربهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - تحريم - 66 - 10 - 12
12 - امكان نفوذ جريان انحراف ، كفر و نفاق ، در ميان اعضاى بهترين خانواده ( همچون پيامبران )
امرأت نوح و امرأت لوط . .. فخانتاهما ... و قيل ادخلا النار مع الدخلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 83 - 11
11 _ خودكامگى ، سلطه مدارى و خوى اسراف گرى ، زمينه ساز رويارويى با پيامبران الهى است .
على خوف من فرعون . .. إن فرعون لعال فى الأرض و انّه لمن المسرفين
ص: 345
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 80 - 1
1 - تصور ناقص انسان از خداوند و گستره علم وى ، زمينه ساز فروغلتيدن وى در دام حق ستيزى و مبارزه با پيامبران
أم أبرموا أمرًا . .. أم يحسبون أنّا لانسمع سرّهم و نجويهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 69 - 8
8 - جرم و تبه كارى ، زمينه مخالفت ورزيدن با پيامبران الهى و انكار معاد
إن ه_ذا إلاّأس_طير الأوّلين . .. فانظروا كيف كان ع_قبة المجرمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 8 - 6
6 - بعثت پيامبران ، مقتضاى ربوبيت خداوند و در راستاى تربيت و رشد و كمال انسان ها
و الرسول يدعوكم لتؤمنوا بربّكم
«ربّ»; يعنى، تربيت كننده و تربيتْ ايجاد حالتى در شىء پس از حالت قبل است، تا آن گاه كه به حد تمام و كمال برسد (مفردات راغب).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - تحريم - 66 - 10 - 12
12 - امكان نفوذ جريان انحراف ، كفر و نفاق ، در ميان اعضاى بهترين خانواده ( همچون پيامبران )
امرأت نوح و امرأت لوط . .. فخانتاهما ... و قيل ادخلا النار مع الدخلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 51 - 8
ص: 346
8 - گرايش باطنى پيامبران به ترك دنيا و پرهيز از لذت هاى آن
ي_أيّها الرسل كلوا من الطّيّب_ت
اين كه خدا، به پيامبران توصيه مى كند كه از غذاهاى لذيذ استفاده كنيد، نشان مى دهد كه در بين آن بزرگواران، نوعى گرايش به ترك دنيا و اجتناب از لذات آن وجود داشته است; كه ممكن بود در صورت نبود اين توصيه الهى، به نوعى رهبانيت كشيده شوند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 99 - 4،5
4 _ كسانى كه على رغم تكذيب انبيا ، خويشتن را از عذاب الهى مصون مى پندراند ، زيانكار هستند .
و لكن كذبوا . .. فلا يأمن مكر اللّه إلا القوم الخسرون
5 _ تكذيب كنندگان انبيا ، زيانكار هستند .
و لكن كذبوا . .. فلا يأمن مكر اللّه إلا القوم الخسرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 25 - 15
15 - مخالفان پيامبران ، مردمانى زيان كاراند .
إنّهم كانوا خ_سرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 58 - 15
15- پيامبران و هدايت يافتگان برگزيده ، به هنگام شنيدن آيات الهى به سجده مى افتند و مى گريند .
من النبيّن . .. و ممّن هدينا واجتبينا إذا تتلى عليهم ءاي_ت الرحمن خرّوا سجّدًا و
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 214 - 9
ص: 347
9 _ شدّت مصائب و تداوم مشكلات پيامبران گذشته و امت هاى آنان ، موجب آن شد كه خواهان تعجيل در يارى و امداد الهى شوند .
مستهم البأساء و الضراء و زلزلوا حتى يقول الرسول و الذين امنوا معه متى نصر اللّه
جمله «متى نصر اللّه»، دلالت بر ترديد آنان نسبت به يارى خدا ندارد; بلكه شدت مصائب و تداوم آن موجب شد كه خواهان تعجيل آن باشند; و يا چنين گمان كنند كه يارى خداوند نبايد بيش از اين به درازا كشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 146 - 10
10 _ بسيارى از انبياى الهى و ياوران ايشان ، در سراسر تاريخ ، با مصائب و دشوارى هاى فراوان درگير بودند .
و كايّن من نبىّ قاتل معه ربيّون كثير . .. لما اصابهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 31 - 1
1 _ تمامى انبياى الهى ، همواره در انجام رسالتشان ، مواجه با دشمنانى بودند .
و كذلك جعلنا لكلّ نبىّ عدوًّا من المجرمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 19 - 3
3 - مردم انطاكيه ، به جهت تهديد كردن پيامبران شان به سنگسار شدن و شكنجه ، مورد سرزنش ايشان قرار گرفتند .
قالوا ط_ئركم معكم أئن ذكّرتم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 7
7_ خداوند ، يارى كننده پيامبران خويش و سركوب كننده مخالفان ايشان
حتّى إذا استيئس الرسل . .. جاءهم نصرنا
ص: 348
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 69 - 8
8 - روح پيامبران ، حاضر و ناظر بر تمامى رفتار بندگان در دنيا است .
و جاىء بالنبيّين
برداشت ياد شده به خاطر اين نكته است كه لازمه گواهى دادن بر اعمال، نظارت و حضور در صحنه عمل است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 59 - 1،2
1 - به جا آوردن سپاس و ستايش خدا ، به خاطر بقاى خط رسالت و اضمحلال جبهه كفر و فرستادن سلام و درود بر رسولان او ، رهنمود الهى به پيامبراسلام (صلی الله علیه و آله)
قل الحمد للّه و سل_م على عباده الذين اصطفى
با توجه به اين كه در آيات پيشين نام چند تن از پيامبران (موسى، داوود، سليمان، صالح و لوط) و ياد تلاش ها و مبارزات آنان و پيروزى نهايى حق و اضمحلال كافران به ميان آمده است، آيه ياد شده مى تواند ختامى بر آن مجموعه يادها باشد.
2 - هلاك شرك پيشگان مفسد و نجات مؤمنان به اراده الهى و در سايه تلاش هاى پيامبران ، شايان سپاس گزارى به درگاه خدا و فرستادن درود و سلام بر فرستادگان او
قل الحمد للّه و سل_م على عباده الذين اصطفى
رهنمود الهى به حمد و ستايش براى او و فرستادن درود و سلام بر بندگان برگزيده اش (پيامبران)، در پى يادآورى مكرر نجات مؤمنان و هلاكت كافران، مطلب ياد شده را افاده مى كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 79 - 5
5 - سلام و تحيت بر بندگان خدا چون پيامبران ، امرى پسنديده و ارزشمند
سل_م على نوح فى الع_لمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 181 - 1،4
1 - سلام و تحيت بزرگ خداوند بر همه رسولان الهى
و سل_م على المرسلين
نكره آمدن «سلام»، بيانگر بزرگى آن است.
ص: 349
4 - رسولان الهى ، شايسته سلام و تحيت
و سل_م على المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 84 - 7
7 - برخوردار بودن از قلبى سالم و پاك ، نخستين و مهم ترين صفت از اوصاف شيعه و پيرو راستين خط پيامبران
و إنّ من شيعته لإبرهيم . إذ جاء ربّه بقلب سليم
برداشت ياد شده با توجّه به اين نكته است كه خداوند، پس از معرفى ابراهيم(ع) به عنوان شيعه و پيرو نوح پيامبر، او را به داشتن قلب سليم توصيف فرمود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 24 - 2
2 - تمسك پيامبران به استدلال و خرد ، در قبال سنت گرايى و آيين تقليدى منكران
ق_ل أوَ لو جئتكم بأهدى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 24 - 8
8 - اصرار و پافشارى مرفهان خوش گذران بر كفر ، در برابر پيام ملاطفت آميز و توحيدى پيامبران
قال مترفوها . .. ق_ل أوَ لو ... قالوا إنّا بما أرسلتم به ك_فرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 9 - 18
18- ترديد قوم نوح ، عاد و ثمود به دعوت انبياى خويش ، توأم با بدبينى بود .
إنا لفى شكّ ممّا تدعوننا إليه مريب
ص: 350
ذكر «مريب» پس از «شكّ» اگر چه براى تأكيد آن است، اما بين آن دو تفاوتى وجود دارد و آن اين است كه: در «ريب» شك توأم با بدبينى است (فروق اللغوية).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 16 - 1
1 - پيامبران مردم انطاكيه ، خدا را بر راستى ادعا هاى خود گواه گرفته و به او سوگند ياد كردند .
قالوا ربّنا يعلم إنّا إليكم لمرسلون
جمله «ربّنا يعلم» (پروردگار ما مى داند) و نظاير آن (مانند «شهد اللّه» و «علم اللّه») در عرف عرب براى گواه گرفتن خدا بر راستى امرى و نيز در حكم قسم و جانشين آن است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - بلد - 90 - 3 - 7
7 - « [ فى المجمع ] فى قوله « و والد و ما ولد » . . . قيل آدم و ما ولد من الأنبياء و الأوصياء و اتباعهم عن أبى عبداللّه ( ع ) ;
[در مجمع البيان] درباره قول خدا «و والد و ما ولد» آمده است: گفته شده كه مقصود آدم و فرزندانش از پيامبران و اوصيا و پيروانشان مى باشد و اين معنا از امام صادق(ع) روايت شده است».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 17 - 5
5 - پيام ها و تعاليم پيامبران ، روشن ، رسا و قابل فهم براى انسان ها بود .
و ما علينا إلاّ البل_غ المبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 23 - 5
5 - تعاليم فرستادگان الهى ، قابل فهم و شناخت براى همگان
لقد أرسلنا موسى بأي_تنا و سلط_ن مبين
ص: 351
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - انفال - 8 - 67 - 2
2 _ حرمت گرفتن اسير پيش از غلبه بر دشمن ، سنت تمام انبياى الهى و حكمى لازم الاجرا درتمام اديان آسمانى
ما كان لنبى أن يكون له أسرى حتى يثخن فى الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 69 - 6
6_ جواب سلام به وجهى نيكوتر از سلامِ سلام كننده ، امرى پسنديده و از سنت هاى پيامبران است .
قالوا سل_مًا قال سل_م
كلمه «سلاماً» مفعول براى فعلى مقدر همانند «نسلم» است و «سلام» مبتدا و خبر آن كلمه اى محذوف همانند «عليكم» مى باشد. بر اين اساس فرشتگان با جمله فعليه «نسلم سلاماً» به ابراهيم(ع) سلام كردند و ابراهيم(ع) با جمله اسميه «سلام عليكم» _ كه دلالت بر ثبات و دوام دارد _ پاسخ داد و بدين جهت پاسخ او نيكوتر از سلام فرشتگان مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 42 - 12
12- برخورد ها و احتجاجات پيامبران ، شايان تأمل و منبعى براى اتخاذ شيوه ارشاد مردم است .
إذ قال لأبيه ي_أبت لِمَ تعبد ما لايسمع
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 34 - 4
4 - اشتغال فراوان به ذكر خداوند و ياد او ، هنگام سخن با مردم ، داراى فضيلت بسيار بوده و شيوه پيامبران در ترويج دين خدا است .
و نذكرك كثيرًا
موسى(ع)، براى تسبيح و ذكر فراوان خدا در خلوت، نيازى به زبان فصيح و يارى هارون(ع) نداشت; بنابراين خواست او مطرح شدن تسبيح و ياد خدا در ملأعام بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 90 - 13
13 - زمينه سازى و آماده سازى فكرى و روانى گمراهان ، از روش هاى پيامبران در ارشاد و راهنمايى آنان
ي_قوم إنّما فتنتم به و إنّ ربّكم الرحم_ن
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 352
11 - انبياء - 21 - 90 - 15
15- انجام كار هاى خير ، مورد علاقه و سيره مستمر پيامبران الهى ، موسى ، هارون ، ابراهيم ، لوط ، اسحاق ، يعقوب ، نوح ، داوود ، سليمان ، ايوب ، اسماعيل ، ادريس ، ذوالكفل ، يونس ، زكريا ، و يحيى ( عليهم السلام ) بود .
و لقد ءاتينا موسى و ه_رون . .. يحيى ... إنّهم كانوا يس_رعون فى الخيرت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 27 - 4
4 - كار و تبليغ ، آميخته به يكديگر در زندگى پيامبران
أن اصنع الفلك بأعيننا و وحينا
برداشت ياد شده، با توجه به اين نكته است كه حضرت نوح(ع) شخصاً مأمور ساختن كشتى شد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 51 - 3،13
3 - رهبانيت ( ترك دنيا و زهدورزى هاى بى جا ) ، انحراف از سيره پيامبران الهى است .
ي_أيّها الرسل كلوا من الطّيّب_ت
با توجه به اين كه جمله «كلوا من الطّيّبات» بعد از ياد عيسى و مادرش، مطرح شده است، مى تواند به انديشه نادرست رهبانيت در مسيحيت، اشاره داشته باشد.
13 - استفاده از نعمت هاى الهى ، سپاس گزارى از خدا و انجام اعمال شايسته ، رسم و راه زندگى ترسيم شده از سوى خدا براى يكايك پيامبران و همه مؤمنان
ي_أيّها الرسل كلوا من الطّيّب_ت و اعملوا ص_لحًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 52 - 1،6
1 - يكى بودن شيوه زندگى همه پيامبران ، در بهره گيرى سالم و حلال از نعمت هاى الهى ، كردار نيك و پرستش خداى يگانه
ي_أيّها الرسل كلوا من الطّيّب_ت . .. و إنّ ه_ذه أُمّتكم أُمّة وحدة و أنا ربّكم
«ه_ذه» اشاره به طريقه زندگى است كه از سوى خدا به يكايك پيامبران توصيه شده بود (يا أيّها الرسل كلوا من الطّيّبات و اعملوا صالحاً). «أُمّة» نيز به معناى طريقه، شيوه و آيين است.
6 - پيروى از شيوه زندگى پيامبران ( استفاده از نعمت هاى الهى ، داشتن كردار نيك و پرستش خداى يگانه ) توصيه أكيد خدا به يكايك امت ها
و إنّ ه_ذه أُمّتكم أُمّة وحدة و أنا ربّكم
برداشت هاى پيشين بر اين اساس بود كه مراد از ضميرهاى خطاب در كلمه هاى «أمّتكم»، «ربّكم» و «فاتّقون» پيامبران باشد. احتمال ديگر اين است مقصود از اين ضميرها، پيروان هر يك از پيامبران باشد. در اين صورت و با توجه به عطف اين آيه به آيه قبل، معناى آن چنين مى شود: ما همان گونه كه شيوه زندگى را به يكايك پيامبران توصيه كرديم، به مردم نيز سفارش نموديم كه به آنان اقتدا كنند و از آيين آنان پيروى نمايند و از تغيير و تبديل در آن و يا اتخاذ شيوه ديگرى غير از آن سخت بپرهيزند. گفتنى است كه آيه بعدى، اين احتمال را تقويت مى كند.
ص: 353
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 72 - 6
6 - استغنا از مردم ، در برابر تبليغ دين و هدايت آنان ، سيره اى پيامبرگونه است .
أم تسئلهم خرجًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - سبأ - 34 - 34 - 4
4 - تعاليم پيامبران ، ناسازگار با ايده و زندگى مترفان و خوشگذرانان
و ما أرسلنا فى قرية من نذير إلاّ قال مترفوها إنّا بما أُرسلتم به ك_فرون
ايستادگى همواره مترفان در مقابل تعاليم پيامبران و نپذيرفتن آنها، نشان مى دهد كه آن تعاليم، با ايده و رفتار آنان سازگار نبوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - ذاريات - 51 - 25 - 3،8
3 - سنت تحيت و سلام ، داراى ديرينه در تاريخ پيامبران
إذ دخلوا عليه فقالوا سل_مًا
8 - پاسخ تحيت ديگران به تحيتى بهتر و افزون تر ، پيروى از پيامبران و تأدب به آداب آنان است .
فقالوا سل_مًا قال سل_م
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - انفال - 8 - 67 - 16
16 _ پيامبران تا پيش از استقرار دين و حكومتشان بر زمين ، از گرفتن اسير در ميدان نبرد پرهيز داشته و آن را ناروا مى دانستند .
ما كان لنبى . .. و اللّه عزيز حكيم
برداشت فوق بر اين اساس است كه مفعول «يثخن» كلمه اى همانند «دينه» و يا «حكومته» باشد. بر اين مبنا اثخان به معناى تثبيت و محكم كردن است. بنابراين جمله «ما كان لنبى ... » مى رساند كه پيامبران تا زمانى كه حكومت و دينشان در زمين تثبيت نمى شد، از اسير گرفتن در ميدان نبرد امتناع مى كردند. قابل ذكر است اگر مجاهدا از اين امر تخلف كنند و اسير بگيرند، به دليل آيه 70، نمى توان گفت بايد آن اسيران كشته شوند.
ص: 354
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 181 - 4
4 - رسولان الهى ، شايسته سلام و تحيت
و سل_م على المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 44 - 33
33 _ پيامبران ، ربانيون و احبار ، الگو هاى خداترسى و بى پروايى از مردم براى قضاوت بر اساس احكام الهى
يحكم بها النبيون . .. فلاتخشوا الناس و اخشون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 46 - 11
11 - شهامت و شجاعت در ابلاغ رسالت ، از صفات برجسته پيامبران الهى
و لقد أرسلنا . ..فقال إنّى رسول ربّ الع_لمين
از اين كه موسى(ع) در كانون قدرت ستمگر عصر خويش، يك تنه نواى توحيد سر مى دهد و نيز با الغاى خصوصيت از مورد، مطلب بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 26 - 5
5 - عذاب تكذيب كنندگان پيامبران در آخرت ، بسى بزرگ تر و شديدتر از عذاب ذلت بار آنان در دنيااست .
فأذاقهم اللّه الخزى فى الحيوة الدنيا و لعذاب الأخرة أكبر
بزرگ تر بودن عذاب اخروى، مى تواند اشاره به شديدتر بودن آن در مقايسه با عذاب هاى دنيايى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 24 - 4
ص: 355
4 - داشتن استعداد و روح حق پذيرى ، شرط بهره مند شدن و تأثير پذيرفتن از گفته هاى رسولان
ربّ السم_وت و الأرض و ما بينهماإن كنتم موقنين
جمله «إن كنتم موقنين» در حقيقت به معناى «إن كنتم مستعدين للإيقان و طالبين لمعرفة الحقايق» است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 34 - 4
4_ تعاليم و نصيحت هاى پيامبران ، در كسانى كه خداوند خواهان گمراهى ايشان باشد ، بى تأثير است .
و لاينفعكم نصحى . .. إن كان الله يريد أن يغويكم
«إن كان الله . ..» به منزله تعليل براى «لاينفعكم نصحى» است; يعنى ، چون خداوند گمراهى شما را خواسته است ، نصيحت من در شما تأثيرى ندارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 37 - 4
4- تلاش انبيا و هدايتگران ، به تنهايى براى هدايت گمراهان كافى نيست .
إن تحرص على هدهم فإن الله لايهدى من يضلّ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 17 - 3
3 - ابلاغ پيام هاى الهى از جانب پيامبران ، منوط به پذيرش و عدم پذيرش مردم نيست .
إن أنتم إلاّ تكذبون . .. قالوا ... و ما علينا إلاّ البل_غ المبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 46 - 12
12_ ايمان و اعمال صالح ، محور اساسى پيوند و ارتباط پيامبران با انسانهاست .
ص: 356
إنه ليس من أهلك إنه عمل غير ص_لح
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 76 - 9
9_ پذيرش شفاعت پيامبران ، مشروط به حتمى نبودن امرى است كه مورد شفاعت واقع شده است .
يج_دلنا فى قوم لوط . .. ي_إبرهيم أعرض عن ه_ذا إنه قد جاء أمر ربك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 28 - 14
14_ بيزار نبودن مردم از معارف الهى ، شرط توانايى پيامبران بر هدايت ايشان
أنلزمكموها و أنتم لها ك_رهون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 26 - 3
3_ دعوت به توحيد و مبارزه با شرك ، مهمترين رسالت پيامبران
أن لاتعبدوا إلاّ الله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 10 - 25
25- تقليد از نياكان در عبادت غير خدا ، عمل باطلى است كه انبيا به مبارزه با آن برخاستند .
تريدون أن تصدّونا عمّا كان يعبد ءاباؤنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 24 - 9
9- توحيد و نفى شرك ، پيام تمامى پيامبران ، موحدان و كتاب هاى آسمانى
ه_ذا ذكر من معى و ذكر من قبلى
ص: 357
مشاراليه «ه_ذا» به قرينه آيات قبل، توحيد و نفى شرك است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 65 - 4
4 - توحيد ، اساس همه اديان آسمانى و مبارزه با شرك ، سرلوحه مبارزات پيامبران الهى
و لقد أُوحى إليك و إلى الذين من قبلك لئن أشركت ليحبطنّ عملك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 45 - 1
1 - تمامى پيامبران و اديان آسمانى ، مبلغ توحيد و مخالف شرك و چندگانه پرستى بوده اند .
وسئل من أرسلنا من قبلك من رسلنا . .. ءالهة يعبدون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 21 - 13
13- دعوت به توحيد و انذار از عواقب شرك ، محور اصلى و مشترك دعوت پيامبران
ألاّتعبدوا إلاّ اللّه
بنابراين كه «ألاّتعبدوا. ..» در ادامه «و قد خلت النذر» و مصداق انذار آنان باشد _ و نه صرفاً ادامه سخن هود _ برداشت بالا به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 32 - 2
2 - پيامبران ( ع ) ، حق درخواست شريك و معاون براى خويش از خداوند را دارند .
واجعل لى وزيرًا . .. و أشركه فى أمرى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 96 - 7
7_ امكان شفا يافتن با تبرك به اشياى متعلق به پيامبران
ألقيه على وجهه فارتد بصيرًا
ص: 358
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 105 - 5
5_ مشركان و منكران رسالت پيامبران ، تشكيل دهنده گروهِ تيره بختان در سراى آخرتند .
و ما ظلمن_هم و ل_كن ظلموا أنفسهم . .. فمنهم شقى
آيات پيشين كه سخن از شركورزى و انكار رسالت پيامبران داشت ، قرينه بر اين است كه مشركان و منكران رسالت ، مصداق بارزى از شقاوتمندانند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 9 - 17،18
17- قوم نوح ، عاد و ثمود و اقوام پس از آنان ، در جواب دعوت انبياى خويش اعلام كردند در باره تعاليم آنان بشدت در ترديدند .
قوم نوح و عاد و ثمود و الذين من بعدهم . ..جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت ...و قالوا إنا
18- ترديد قوم نوح ، عاد و ثمود به دعوت انبياى خويش ، توأم با بدبينى بود .
إنا لفى شكّ ممّا تدعوننا إليه مريب
ذكر «مريب» پس از «شكّ» اگر چه براى تأكيد آن است، اما بين آن دو تفاوتى وجود دارد و آن اين است كه: در «ريب» شك توأم با بدبينى است (فروق اللغوية).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 46 - 16
16_ تقاضاى امرى از خداوند ، بدون اطمينان به حكيمانه بودنش ، كارى است به دور از شأن پيامبران .
فلاتسئلن ما ليس لك به علم إنى أعظك أن تكون من الج_هلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 155 - 5
5 _ پايدارى پيامبران در ابلاغ رسالت خويش ، تا شهادت و كشته شدن در راه خدا
ص: 359
و قتلهم الأنبياء بغير حق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 7
7_ پيامبران از آبادى نشينان ( از شهر ها و روستا ها ) برگزيده شدند نه از صحرانشينان و بيابانگردان *
إلاّ رجالاً نوحى إليهم من أهل القرى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 200 - 2
2 _ پيامبران بزرگ نيز مطمع شيطان براى واداشتن آنان به تخلف از فرمان هاى خدا
و إما ينزغنك من الشيطن نزغ
«إما» مركب از «إن» شرطيه و «ما»ى زايده است. تأكيد جمله شرطيه با «ما»ى زايده و نون تأكيد ثقليه براى رساندن اين معناست كه شرط محقق خواهد شد. بنابراين «إما ينزغنك» يعنى اگر شيطان در صدد تحريك تو برآيد، كه برخواهد آمد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 34 - 4،6،8،18
4 _ پيامبران گذشته در برابر تكذيب و آزارهاى مخالفان خويش پايدارى مى كردند.
فصبروا على ما كذبوا و أوذوا
6 _ پيروزى، پايانى شيرين براى صبر انبيا در برابر تكذيب و آزار مخالفان بود.
فصبروا على ما كذبوا و أوذوا حتى أتهم نصرنا
8 _ تاريخ پيامبران گذشته و بيان پايداريهاى آنان، درس آموز و سازنده است.
و لقد كذبت رسل من قبلك فصبروا . .. حتى أتهم نصرنا
18 _ آياتى از قرآن در تشريح و سرگذشت انبياى پيشين و صبر و مقاومت و پيروزى آنها قبل از سوره انعام بر پيامبر خدا نازل شده است.
فصبروا على ما كذبوا . .. و لقد جاءك من نبإى المرسلين
ص: 360
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 12 - 8
8- پيامبران اقوام پيشين بصراحت به آنان اعلام كردند كه در برابر هرگونه آزار و اذيتشان ، شكيبايى پيشه خواهند كرد .
و لنصبرنّ على ما ءاذيتمونا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 78 - 5
5- درجات تحمّل و نيز نوع عملكرد پيامبران و اوليا ، با هم متفاوت است .
سأنبّئك بتأويل ما لم تستطع عليه صبرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 87 - 11
11- پيامبران ، مأمور پايدارى در مسير تبليغ و ماندن در ميان مردم و جامعه خويش تا آخرين مرحله
و ذاالنون إذ ذهب مغ_ضبًا فظنّ أن لن نقدر عليه
توبيخ شدن يونس(ع) به خاطر ترك قوم خويش، قبل از اين كه فرمانى دراين زمينه از جانب خداوند دريافت كند; براين نكته دلالت دارد كه پيامبران مجاز به ترك مأموريت و مردم خود، قبل از آمدن فرمان و رخصت از جانب خداوند نيستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 31 - 6،7
6 _ پيامبران الهى ، الگو و مظهر صبر و پايدارى در برابر دشمنان حق ستيز و تبه كار
و كذلك جعلنا لكلّ نبىّ عدوًّا من المجرمين و كفى بربّك هاديًا و نصيرًا
7 _ تفكر در تاريخ پيامبران و صبر و پايدارى آنان در برابر دشمنانشان ، نيروبخش و تقويت كننده روح مقاومت است .
و كذلك جعلنا لكلّ نبىّ عدوًّا من المجرمين و كفى بربّك هاديًا و نصيرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 55 - 3
3 - توصيه خداوند به پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، مبنى بر تأسى كردن از پيامبران گذشته در صبر و شكيبايى در برابر مشكلات رسالت
إنّا لننصر رسلنا و الذين ءامنوا فى الحيوة الدنيا . .. فاصبر
برداشت ياد شده با توجه به اين نكته است كه جمله «فاصبر. ..» تفريع بر جمله «إن_ّا لننصر رسلنا...» است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 16 - 2
ص: 361
2 - پيامبران مردم انطاكيه ، برخوردار از صبر و پايدارى بر مواضع خويش ، به رغم روبه رو شدن با تكذيب و مخالفت هاى سخت
قالوا ربّنا يعلم إنّا إليكم لمرسلون
تأكيد پيامبران بر راستى ادعاهاى خود، على رغم تكذيب شدن شان، گوياى برداشت ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 35 - 3،6
3- برخى از رسولان الهى ، اولواالعزم و داراى صبر و شكيبايى بيشتر بودند .
فاصبر كما صبر أولوا العزم من الرسل
بنابراين كه «من» در «من الرسل» براى تبعيض باشد; استفاده مى شود كه همه رسولان، اولواالعزم نبوده اند.
6- تمامى رسولان صاحب شريعت ، برخوردار از صبر و استقامتى بزرگ
فاصبر كما صبر أولوا العزم من الرسل
«اولواالعزم» مى تواند به معناى صاحب شريعت باشد; زيرا در معناى «عزم»، «عزيمة» به معناى شريعت را ياد كرده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 49 - 6
6 _ معجزات روشنگر انبياى الهى ، نشانه صدق دعواى رسالت آنان
باية من ربّكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 53 - 4
4 _ منكران قيامت با برپايى آن به درستى و راستى گفتار انبيا درباره معاد پى خواهند برد و بدان اعتراف خواهند كرد .
يوم يأتى تأويله يقول الذين نسوه من قبل قد جاءت رسل ربنا بالحق
ضمير مفعولى در «نسوه» مى تواند به «كتب» در آيه قبل برگردد. بر اين مبنا «ال» در «الحق» جنسيه است و مراد از آن حقانيت رسالت انبياست. و نيز مى تواند آن ضمير به «يوم يأتى تأويله»، كه همان روز قيامت است، برگردانده شود. در اين صورت «ال» در «الحق» عهديه است و اشاره به حقانيت روز قيامت دارد. برداشت فوق بر اساس احتمال دوم است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 68 - 9
9 _ پيامبران ، خيرخواه امت هاى خويش و انسانهايى امين و درستكار
ص: 362
و لكنى رسول . .. و أنا لكم ناصح أمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 105 - 2
2 _ پيامبران الهى حريص بر راستگويى و حقگويى درباره خداوند
حقيق على أن لا أقول على اللّه إلا الحق
اعلام رسالت و سپس بيان اين حقيقت كه موسى سخنى جز حق به خدا نسبت نمى دهد، بيانگر اين است كه حقگويى درباره خدا اقتضاى رسالت است. بنابراين همه پيامبران الهى داراى اين ويژگى هستند. گفتنى است كلمه «حقيق» به معناى «سزاوار» است و چون به «على» متعدى شده است، مى تواند معناى «حريص» در آن تضمين شده باشد ; يعنى: إنى حريص على كذا حقيقاً به.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 84 - 5
5 - پيامبران الهى ، گويندگانى صادق و راستگو براى مردمان
و اجعل لى لسان صدق فى الأخرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 88 - 15
15_ اعطاى صدقه به فرزندان و خاندان پيامبران ، جايز و امرى شايسته و نيكوست .
و تصدق علينا إن الله يجزى المتصدقين
«تصدق» به معناى اعطاى صدقه است و «صدقه» آن گونه كه در «كشاف» آمده است عطيه و بخششى است كه به منظور رسيدن به ثواب پرداخت مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 88 - 15
15_ اعطاى صدقه به فرزندان و خاندان پيامبران ، جايز و امرى شايسته و نيكوست .
و تصدق علينا إن الله يجزى المتصدقين
«تصدق» به معناى اعطاى صدقه است و «صدقه» آن گونه كه در «كشاف» آمده است عطيه و بخششى است كه به منظور رسيدن به ثواب پرداخت مى شود.
ص: 363
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 67 - 14،15
14 - پيامبران ، از مسخره كردن و به بازيچه گرفتن مردم ، منزهند .
قال أعوذ باللّه أن أكون من الجهلين
15 - پيامبران ، منزه از كردار هاى جاهلانه هستند .
قال أعوذ باللّه أن أكون من الجهلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 147 - 3
3 _ همراه نمودن دعا با مجاهدت و مقاومت در راه خدا ، از ويژگى هاى پيامبران الهى و پرورش يافتگان آنان
و ما كان قولهم الّا ان قالوا ربّنا اغفرلنا ذنوبنا . .. و انصرنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 161 - 1
1 _ ساحت پيامبران ، پاك و منزّه از هر گونه خيانت است .
و ما كان لنبىّ ان يغلّ
«يغلّ» از ماده غلول و غَلل، به معناى خيانت است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 98 - 9،17
9_ گذشت از خطاكاران و دعا براى آنان ، خصلتى نيكو و از صفات پيامبران الهى است .
ي_أبانا استغفر لنا . .. قال سوف أستغفر لكم ربى
17_ اميدوار ساختن مردم به مغفرت و رحمت الهى و بخشوده شدن گناهانشان ، شيوه اى پسنديده و از خصلت هاى پيامبران است .
سوف أستغفر لكم ربى إنه هو الغفور الرحيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 47 - 14
14- گذشت از خطاكاران و دعا براى آنان ، خصلتى نيكو و از صفات پيامبران است .
لأرجمنّك واهجرنى . .. سأستغفر لك ربّى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 364
11 - انبياء - 21 - 87 - 4
4- پيامبران ، برخوردار از خصلت هاى بشرى
إذ ذهب مغ_ضبًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 103 - 5
5 - تسليم و انقياد در برابر فرمان هاى خداوند ، صفتى بس ارزشمند و پيامبرگونه
فلمّا أسلما و تلّه للجبين
برداشت يادشده از آن جا است كه آيه شريفه، در مقام تمجيد از دو انسان والا و پيامبران الهى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 112 - 5
5 - صالح بودن ، برجسته ترين صفت پيامبران الهى
نبيًّا من الص_لحين
توصيف اسحاق(ع) به صالح بودن _ در حالى كه پيامبران داراى اوصاف پسنديده ديگرى نيز هستند _ مى رساند كه صالح بودن مهم ترين و برجسته ترين صفت براى آنان است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 171 - 3
3 - عبوديت و بندگى خدا ، برجسته ترين صفت رسولان الهى
و لقد سبقت كلمتنا لعبادنا المرسلين
ياد كردن از پيامبران با صفت «عبادنا» پيش از صفت «مرسلين»، گوياى برداشت ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 30 - 2
2 - پيامبران ، از نظر خصوصيات و ويژگى هاى انسانى همانند ديگر انسان ها هستند .
إنّك ميّت و إنّهم ميّتون
برداشت ياد شده بر اين اساس استوار است كه يادآورى رحلت پيامبر(صلی الله علیه و آله)، مى تواند به خاطر اين باشد كه برخى از مردم، عقيده داشتند كه پيامبر(صلی الله علیه و آله) نبايد بميرد و بايد حيات جاودانه و يا عمر طولانى داشته باشد. بر اين اساس آيه شريفه، پيام آور اين حقيقت كلى و عام است كه همه انسان ها _ حتى پيامبران _ از نظر خصوصيات انسانى مانند روبه رو شدن با مرگ يكسان اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 33 - 8
8 - ايمان به هدف و پايبندى به آرمان هاى خويش ، از خصوصيات پيامبران است .
و الذى جاء بالصدق و صدّق به
ص: 365
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 46 - 11
11 - شهامت و شجاعت در ابلاغ رسالت ، از صفات برجسته پيامبران الهى
و لقد أرسلنا . ..فقال إنّى رسول ربّ الع_لمين
از اين كه موسى(ع) در كانون قدرت ستمگر عصر خويش، يك تنه نواى توحيد سر مى دهد و نيز با الغاى خصوصيت از مورد، مطلب بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 52 - 16
16 _ ايمان به خداوند و تسليم در برابر او ، ويژگى ياوران انبيا
من انصارى الى اللّه . .. امنا باللّه و اشهد بانّا مسلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 84 - 7
7 - برخوردار بودن از قلبى سالم و پاك ، نخستين و مهم ترين صفت از اوصاف شيعه و پيرو راستين خط پيامبران
و إنّ من شيعته لإبرهيم . إذ جاء ربّه بقلب سليم
برداشت ياد شده با توجّه به اين نكته است كه خداوند، پس از معرفى ابراهيم(ع) به عنوان شيعه و پيرو نوح پيامبر، او را به داشتن قلب سليم توصيف فرمود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 31 - 2
2 _ دشمنان پيامبران ، همواره از سنخ مجرمان و تبه كاران بودند .
لكلّ نبىّ عدوًّا من المجرمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 366
5 - انعام - 6 - 124 - 6،7
6 _ انتخاب رسول از سوى خداوند بر اساس علم كامل او به شايستگى رسولان انجام مى گيرد.
الله أعلم حيث يجعل رسالته
7 _ صلاحيت و شايستگى، اساس دستيابى انبيا به مقام رسالت است.
الله أعلم حيث يجعل رسالته
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 188 - 1،4
1 _ انسان ها ، حتى پيامبران ، بجز در سايه مشيت خدا ، نه بر جلب منفعت توانايى دارند و نه بر دفع ضرر
قل لاأملك لنفسى نفعا و لا ضرا إلا ما شاء اللّه
«ملك» به معناى توانايى و تمكن داشتن است. كلمه «لنفسى» مى تواند قرينه بر اين باشد كه مراد از توانايى بر منفعت، توان جلب منفعت، و مقصود از تمكن بر ضرر، توانايى بر دفع ضرر است.
4 _ انسان ها ، حتى پيامبران ، ناتوان از شناسايى سود و زيان خويش هستند .
قل لاأملك لنفسى نفعا و لا ضرا
با توجه به آيه قبل _ كه آگاهى پيامبر(صلی الله علیه و آله) را از زمان قيامت نفى مى كرد _ و نيز جمله بعد _ كه درباره آگاهى نداشتن پيامبر(صلی الله علیه و آله) از غيب است _ مى توان گفت جمله «لاأملك . .. » ناظر به تمكن علمى به نفع و ضرر نيز مى باشد. بنابراين «لاأملك» اشاره به اين معنا نيز دارد كه انسان ناتوان از شناسايى منافع و مضار خويش است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 83 - 9
9 - ناتوانى فكرى و علمى مخالفان تعاليم پيامبران در برابر منطق ايشان
فلمّا جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فرحوا . .. و حاق بهم ما كانوا به يستهزءون
برداشت ياد شده به اين خاطر است كه كافران، به جاى برخورد منطقى با پيامبران، هميشه به تمسخر تعاليم روشن و بى ابهام آنان (بيّنات) مى پرداختند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 367
16 - غافر - 40 - 83 - 9
9 - ناتوانى فكرى و علمى مخالفان تعاليم پيامبران در برابر منطق ايشان
فلمّا جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فرحوا . .. و حاق بهم ما كانوا به يستهزءون
برداشت ياد شده به اين خاطر است كه كافران، به جاى برخورد منطقى با پيامبران، هميشه به تمسخر تعاليم روشن و بى ابهام آنان (بيّنات) مى پرداختند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 8 - 1،4
1- بدن پيامبران همانند ديگر انسان ها ، نيازمند به تغذيه است .
و ما جعلن_هم جسدًا لايأكلون الطعام
4- بى نيازى پيامبران از تغذيه و جاودانگى آنان در دنيا ، پندار باطل مشركان
و ما جعلن_هم جسدًا لايأكلون الطعام و ما كانوا خ_لدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 20 - 1
1 _ همه پيامبران الهى در طول تاريخ ، همچون ساير مردمان ، نيازمند به تناول غذا و داد و ستد با مردم
و ما أرسلنا قبلك من المرسلين إلاّ إنّهم ليأكلون الطعام و يمشون فى الأسواق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 39 - 10
10 _ تاريخ بشر ، شاهد مخالفت و رويارويى بيدادگران با رسولان الهى
كذلك كذب الذين من قبلهم فانظر كيف كان عقبة الظلمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 368
11 - انبياء - 21 - 46 - 6
6- كفر ، شرك و استهزاى پيامبران ، ظلم و ستمى آشكار است .
ي_ويلنا إنّا كنّا ظ_لمين
اعتراف مشركان و كافران استهزاگر به ستم كار بودن خود، حكايت از اين دارد كه كفر و شرك و استهزاى پيامبران، ظلم است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - توبه - 9 - 70 - 18
18 _ كفرورزى و انكار دلايل روشن انبيا ، ظلم انسان به خويش و پيامد آن دامنگير خود اوست .
أتتهم رسلهم بالبيّنت فما كان اللّه ليظلمهم و لكن كانوا أنفسهم يظلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 37 - 13
13_ پرستش غير خدا ، انكار رسالت پيامبران و مخالفت با پيام هاى آنان ظلم است .
و لاتخ_طبنى فى الذين ظلموا
مقصود از «الذين ظلموا» همان مشركان و منكران رسالت نوح هستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 67 - 5
5_ شركورزى و انكار رسالت پيامبران ، ستمگرى است .
و أخذ الذين ظلموا الصيحة
مقصود از «الذين ظلموا» مشركان و انكاركنندگان رسالت صالحند. تعبير كردن از آنان به ستمكاران ، اشاره اى است به برداشت فوق.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 94 - 9
9_ شركورزى ، انكار رسالت پيامبران و رعايت نكردن عدل و انصاف در مبادلات ، ستمگرى است .
و أخذت الذين ظلموا الصيحة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 101 - 3
3_ شركورزى ، انكار پيامبران و ارتكاب گناه ، ستمهايى است كه مشركان ، كافران و گنه كاران در حقِ خود روا مى دارند .
و ل_كن ظلموا أنفسهم
ص: 369
مقصود از ظلم به نفس _ كه جمله «ظلموا أنفسهم» گوياى آن است _ هم گناهان و هم آثار و تبعات آن مى باشد. برداشت فوق ناظر به لِحاظ نخست است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 27 - 17
17 - شرك ، حق ناپذيرى و تكذيب پيامبران ، ظلمى است هلاكت بار .
فقال الملؤا الذين كفروا . .. و لاتخ_طبنى فى الذين ظلموا إنّهم مغرقون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 37 - 7
7 _ تكذيب آيات و رسولان الهى ، ظلم است و تكذيب كنندگان ، مردمانى ظالم اند .
الذين كذّبوا بأي_تنا . .. كذّبوا الرسل ... و أعتدنا للظ_لمين عذابًا أليمًا
مراد از «الظالمين» در آيه همان تكذيب كنندگان آيات و انبيا هستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 37 - 15
15 - كفر و نپذيرفتن دعوت پيامبران ، ظلم است و كافران ظالم اند .
و الذين كفروا لهم نار جهنّم . .. فما للظ_لمين من نصير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 13 - 10
10- اقوام كافرى كه با تعاليم انبيا به مخالفت برخاستند ، مردمانى ستمگر بودند .
و قال الذين كفروا لرسلهم لنخرجنّكم . .. فأوحى إليهم ... لنهلكنّ الظ_لمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 13 - 3
3 _ نجات ستمديدگان از بيدادگرى بيدادگران ، هدف خداوند از بعثت پيامبران در طول تاريخ
لما ظلموا و جاءتهم رسلهم بالبينت
ذكر جمله «جاءتهم رسلهم» بعد از «لما ظلموا» حكايت از اين حقيقت دارد كه بعثت پيامبران در پى گسترش ظلم و بيدادگرى
ص: 370
و به منظور رهايى مظلومان از شرّ ظالمان بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 39 - 11
11 _ بعثت پيامبران الهى ، در راستاى نجات مظلومان از ستم بيدادگران
كذلك كذب الذين من قبلهم فانظر كيف كان عقبة الظلمين
رويارويى بيدادگران با رسولان الهى در طول تاريخ، بيانگر برداشت فوق است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 14 - 4
4 - پيام و رسالت پيامبران الهى ، ناسازگار با روحيه ظلم و جاه طلبى
و جحدوا بها و استيقنتها أنفسهم ظلمًا و علوًّا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 47 - 10
10 - مبارزه پيامبران و اديان توحيدى با نظام طبقاتى و پديده استضعاف و استكبار در جامعه
و ي_قوم ما لى أدعوكم إلى النجوة . .. فيقول الضعف_ؤا للذين استكبروا إنّا كنّا لكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 37 - 13
13_ پرستش غير خدا ، انكار رسالت پيامبران و مخالفت با پيام هاى آنان ظلم است .
و لاتخ_طبنى فى الذين ظلموا
مقصود از «الذين ظلموا» همان مشركان و منكران رسالت نوح هستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 79 - 6
6- ضرورت عبادت و ارتباط بيشتر با خدا براى انبيا و رهبران الهى
و من الّيل فتهجّد به نافلة لك
ص: 371
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 142 - 6
6 _ خلوت و انزواى انبيا براى مناجات با خدا و عبادت او
و وعدنا موسى ثلثين ليلة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 25 - 6
6 - سرنوشت شوم و هلاكت بار تكذيب كنندگان پيامبران در گذشته ، عبرت آموز براى ديگران
كذّب الذين من قبلهم فأتي_هم العذاب من حيث لايشعرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 74 - 10
10 _ برخوردها و احتجاجات پيامبران، شايان تأمل و منبعى براى اتخاذ شيوه و درس آموزى است.
و إذ قال إبرهيم لأبيه ءازر
«اذ» ظرف زمان و متعلق به فعل «اذكر» است; يعنى: «اذكر إذ قال». فرمان به يادآورى و بيان شيوه به جهت آن است كه مخاطب از اين جريان درسهاى لازم را بگيرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - مجادله - 58 - 5 - 6
6 - فرجام ذلت بار دشمنان خدا و پيامبران در طول تاريخ ، درس عبرتى براى مخالفان اسلام
إنّ الذين يحادّون اللّه و رسوله . .. كما كبت الذين من قبلهم
ص: 372
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 25 - 10
10 - مخالفان و تكذيب كنندگان انبياى الهى ، در زندگى دنيايى نيز داراى فرجامى بد و عبرت آموزاند .
فانتقمنا منهم فانظر كيف كان ع_قبة المكذّبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 25 - 7،10
7 - سرنوشت شوم و ناگوار تكذيب كنندگان پيامبران ، مايه عبرت براى همگان
فانتقمنا منهم فانظر كيف كان ع_قبة المكذّبين
10 - مخالفان و تكذيب كنندگان انبياى الهى ، در زندگى دنيايى نيز داراى فرجامى بد و عبرت آموزاند .
فانتقمنا منهم فانظر كيف كان ع_قبة المكذّبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 21 - 2
2- لزوم يادكرد سرگذشت پيامبران ، براى درس آموزى و پندگيرى
و اذكر أخا عاد
از آخر آيه شريفه (إنّى أخاف عليكم. ..)، استفاده مى شود كه يادكرد در جهت پندگيرى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 111 - 1،2
1_ داستان پيامبران و امت هاى ايشان حاوى پند و مايه عبرت است .
لقد كان فى قصصهم عبرة
«قصص» به معناى داستان است. ضمير در «قصصهم» به «رسل» و نيز امتهاى ايشان _ كه از «من نشاء» و «القوم المجرمين» در آيه قبل استفاده مى شود _ برمى گردد.
2_ تنها خردمندان از سرگذشت هاى پندآموز پيامبران بهره مى گيرند و عبرت مى آموزند .
ص: 373
لقد كان فى قصصهم عبرة لأولى الألب_ب
روشن است كه داستان پيامبران براى همگان مى تواند عبرت باشد. بنابراين اختصاص دادن آن به خردمندان ، براى رساندن اين حقيقت است كه ايشان از داستان پيامبران درس مى گيرند و ديگران محرومند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 90 - 9
9 - پيامبران ، از زمره بندگان خداوند هستند .
من يشاء من عباده
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 52 - 1
1 - يكى بودن شيوه زندگى همه پيامبران ، در بهره گيرى سالم و حلال از نعمت هاى الهى ، كردار نيك و پرستش خداى يگانه
ي_أيّها الرسل كلوا من الطّيّب_ت . .. و إنّ ه_ذه أُمّتكم أُمّة وحدة و أنا ربّكم
«ه_ذه» اشاره به طريقه زندگى است كه از سوى خدا به يكايك پيامبران توصيه شده بود (يا أيّها الرسل كلوا من الطّيّبات و اعملوا صالحاً). «أُمّة» نيز به معناى طريقه، شيوه و آيين است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 59 - 7
7 - پيامبران ، بندگان خدا و برگزيدگان از جانب او
و سل_م على عباده الذين اصطفى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 171 - 3
3 - عبوديت و بندگى خدا ، برجسته ترين صفت رسولان الهى
و لقد سبقت كلمتنا لعبادنا المرسلين
ياد كردن از پيامبران با صفت «عبادنا» پيش از صفت «مرسلين»، گوياى برداشت ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 59 - 6
6 - بندگى خدا ، بارزترين ويژگى پيامبران الهى
إن هو إلاّ عبد أنعمنا عليه
با الغاى خصوصيت از مورد آيه شريفه، مطلب بالا به دست مى آيد.
ص: 374
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 74 - 4
4 - پيامبران الهى ، همواره در بستر تاريخ ، برخوردار از پيروانى مخلَص و اهل بندگى خدا
و لقد أرسلنا فيهم منذرين . فانظر كيف كان ع_قبة المنذرين . إلاّ عباد اللّه المخلص
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 32 - 1
1- اعراض كنندگان از دعوت پيامبران ، ناتوان از مبارزه با حق و گريز از عذاب الهى
و من لايجب داعى اللّه فليس بمعجز فى الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 74 - 6
6 _ اقوام تكذيب كننده پيامبران ، به خاطر مهر شدن دلهايشان و با وجود معجزات و براهين روشن ، توانايى پذيرش آنان را نداشتند .
فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل كذلك نطبع على قلوب المعتدين
تعبير به «فما كانوا ليؤمنوا» به جاى «فما آمنوا بما كذبوا به» بيانگر وجود نوعى مانع است كه آنان را از ايمان آوردن بازمى داشت. در جمله بعد، از آن مانع تعبير به «طبعِ قلوب» شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 79 - 5
5 - منكران دين و رسالت پيامبران ، رودررو با اراده خداوند و ناتوان از مقابله با آن
أم أبرموا أمرًا فإنّا مبرمون
ص: 375
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 25 - 6
6 - رسولان الهى ، پيام آوران عدالت براى جوامع و ارائه دهندگان موازين و معيار هاى حق و باطل
و أنزلنا معهم الكت_ب و الميزان
«ميزان» اسم آلت و ابزار سنجش اشيا است. فرستادن ميزان از سوى خداوند، به معناى ارائه معيارها و ملاك ها، براى رعايت حق و عدل مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 37 - 8
8 _ تكذيب كنندگان آيات و رسولان الهى ، علاوه بر هلاكت دنيوى ، در آخرت نيز دچار عذابى دردناك و رنج آور خواهند شد .
الذين كذّبوا بأي_تنا فدمّرن_هم . .. كذّبوا الرسل أغرقن_هم ... و أعتدنا للظ_لمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 32 - 9
9_ نازل كردن عذاب بر استهزاگران انبيا و كافران به رسالت ايشان ، از سنت هاى خداوند است .
ثم أخذتهم فكيف كان عقاب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 34 - 1
1_ كافران ، مشركان ، گمراهان و آنان كه پيامبران را به مسخره مى گيرند ، به عذاب هاى سخت دنيوى و اخروى گرفتار خواهند شد .
لهم عذاب فى الحيوة الدنيا و لعذاب الأخرة أشق
مراد از ضمير در «لهم» _ به قرينه آيه 31 و 32 _ كافران، مشركان ، استهزاگران و گمراهان مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 41 - 8
8- استهزاكنندگان پيامبران ، به عذابى مبتلا شدند كه آن را به مسخره مى گرفتند .
فحاق بالذين سخروا منهم ما كانوا به يستهزءون
ص: 376
مقصود از «ما كانوا به يستهزءون» عذاب استيصال است; زيرا آن چه مورد تمسخر كافران در طول تاريخ بود _ و همان بر سرشان آمد _ عذاب استيصال بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 44 - 5
5 - خداوند ، اقوام تكذيب گر و كفر پيشه تاريخ را پس از اين كه از فرصت داده شده استفاده نكردند و هم چنان بر كفر و انكار خود پاى فشردند ، با عذاب استيصال نابود كرد .
فأمليت للك_فرين ثمّ أخذتهم
«نكير» به معناى انكار (تغيير) است. و مقصود از آن به قرينه آيه بعد، تغيير نعمت به محنت، حيات به مرگ و نابودى و آبادانى به ويرانى است. گفتنى است كه استفهام در جمله «فكيف كان نكير»، استفهام تعجيبى و بيانگر شدت كيفر است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 25 - 2
2 - عذاب فرعون در دنيا و آخرت ، نمونه اى از برخورد شديد خداوند با مخالفان پيامبران و برحذر دارنده آنان از عواقب مخالفت
فأخذه اللّه نكال الأخرة و الأولى
«نكال» به چيزى گفته مى شود كه به وسيله آن، ديگران را تنكيل كنند; يعنى، از كارى بر حذر دارند (قاموس). مصداق آن در آيه عذاب فرعون است كه مايه عبرت براى ديگران مى باشد. اضافه «نكال» به «الأخرة و الأولى»، يا گوياى اين نكته است كه عذاب فرعون در آخرت و دنيا، هر يك مى تواند براى مردم «نكال» و مايه عبرت باشد و يا گوياى اين كه عذاب فرعون در دنيا مى تواند مايه عبرت مردم نسبت به دنيا و آخرت آنان باشد. برداشت يادشده براساس احتمال اوّل است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - فجر - 89 - 14 - 7
7 - نواختن شلاق عذاب بر عاد ، ثمود و فرعون ، نمونه اى از كمين گذارى خداوند براى مخالفان پيامبران است .
فصبّ عليهم ربّك . .. إنّ ربّك لبالمرصاد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 377
14 - روم - 30 - 9 - 21
21 - مخالفان پيامبران ، مستحق كيفر دنيوى بودند .
فينظروا كيف كان ع_قبة الذين من قبلهم . .. و جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فما كان اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 59 - 16
16_ انكار كنندگان ربوبيت خدا ، مخالفان پيامبران و پيروى كنندگان از سركشان ، در معرض عذاب هاى دنيوى اند .
و لما جاء أمرنا . .. و تلك عاد جحدوا بأي_ت ربهم ... واتبعوا أمر كل جبار عنيد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 31 - 12
12 - عذاب شدن مخالفان پيامبران در دنيا از سوى خداوند ، كاملاً مطابق با عدل و داد است .
و ما اللّه يريد ظلمًا للعباد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 26 - 5
5 - عذاب تكذيب كنندگان پيامبران در آخرت ، بسى بزرگ تر و شديدتر از عذاب ذلت بار آنان در دنيااست .
فأذاقهم اللّه الخزى فى الحيوة الدنيا و لعذاب الأخرة أكبر
بزرگ تر بودن عذاب اخروى، مى تواند اشاره به شديدتر بودن آن در مقايسه با عذاب هاى دنيايى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 39 - 9
9 _ تاريخ بشر ، شاهد فرجام شوم مخالفان پيامبران و گرفتار شدن آنان به عذاب استيصال الهى
كذلك كذب الذين من قبلهم فانظر كيف كان عقبة الظلمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 378
7 - يونس - 10 - 47 - 7
7 _ عذاب استيصال براى مردمى كه رسول الهى خود را نپذيرند و با او مخالفت كنند ، از سنت هاى الهى است .
فإذا جاء رسولهم قضى بينهم بالقسط
برداشت فوق مبتنى بر اين است كه مراد از «بينهم» اختلاف موجود بين جمعى از امت و پيامبر و به تقدير «بينهم و بينه» باشد. در اين صورت مراد از «قضى بينهم» مى تواند سركوبى مخالفان پيامبر و نابود كردن آنان به عذاب استيصال باشد، نه داورى ميان آنان.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 57 - 6
6_ مخالفان انبيا و اعراض كنندگان از حقايق و معارف الهى ، در خطر نابودى و عذاب الهى اند .
فإن تولّوا . .. يستخلف ربى قومًا غيركم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 92 - 2
2 _ تكذيب كنندگان انبياى الهى و رسالت هاى آنان در خطر نابودى با نزول عذابى سخت و ويرانگر
الذين كذبوا شعيباً كأن لم يغنوا فيها
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 96 - 13
13 _ خداوند ، گرفتاركننده گنهكاران و تكذيب گران انبيا به عذاب
و لكن كذبوا فأخذنهم بما كانوا يكسبون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 97 - 1،3
1 _ امت هاى تكذيب كننده انبيا در معرض گرفتار آمدن به عذاب الهى به هر هنگام ، بويژه شبانگاهان در حال خواب و بى خبرى
أفأمن أهل القرى أن يأتيهم بأسنا بيتا و هم نائمون
تفريع جمله «أفأمن . .. » بر «و لكن كذبوا فأخذنهم ... » مى رساند كه مراد از «أهل القرى» امتهاى تكذيب كننده انبياست.
3 _ احساس مصونيت تكذيب كنندگان انبيا از گرفتار شدن به عذاب هاى دنيوى ، احساسى نابجا و به دور از واقعيت است .
أفأمن أهل القرى أن يأتيهم بأسنا
استفهام در جمله «أفأمن . .. » استفهام انكارى توبيخى است. يعنى اقوام كفرپيشه احساس امنيت از عذاب الهى دارند، ولى به خاطر نابجا بودن چنين احساسى مورد ملامت هستند.
ص: 379
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 98 - 1
1 _ جوامع تكذيب كننده رسولان الهى همواره در خطر گرفتار شدن به عذاب الهى ، بويژه به هنگام اشتغال به سرگرمى ها و بازيچه هاى روزانه
أو أمن أهل القرى أن يأتيهم بأسنا ضحى و هم يلعبون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 8،10،11
8_ تكذيب كنندگان پيامبران پيشين به عذاب هاى دنيوى گرفتار شدند .
أفلم يسيروا فى الأرض فينظروا كيف كان ع_قبة الذين من قبلهم
مراد از ضمير در «أفلم يسيروا» مشركان و مخالفان پيامبراكرم(صلی الله علیه و آله) است و مقصود از «الذين من قبلهم» امتهاى پيش از ايشان مى باشد.
10_ مطالعه آثار باقيمانده از تكذيب كنندگان انبيا ، گوياى عاقبت شوم آنان و گرفتار آمدنشان به عذاب هاى الهى است .
أفلم يسيروا فى الأرض فينظروا كيف كان ع_قبة الذين من قبلهم
11_ خداوند ، تكذيب كنندگان رسالت پيامبر (صلی الله علیه و آله) را به فرجام شوم و گرفتار آمدن به عذاب استيصال تهديد كرد .
أفلم يسيروا فى الأرض فينظروا كيف كان ع_قبة الذين من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 8
8_ نزول عذاب بر تكذيب كنندگان انبيا ، نمودى از امداد هاى خداوند به پيامبران خويش
جاءهم نصرنا فنجى من نشاء
مراد از يارى خدا (جاءهم نصرنا) به قرينه «فنجى من نشاء . ..» نزول عذاب است. بنابراين تعبير كردن از نزول عذاب به آمدن يارى ، حكايت از برداشت فوق دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - عنكبوت - 29 - 40 - 6،7،8،9
6 - عذاب برخى از اقوام مكذِّب انبيا ( قوم عاد ) با طوفان شن بود .
فمنهم من أرسلنا عليه حاصبًا
«حاصب» به «باد شديدى كه حامل شن و ماسه است» گفته مى شود. گفتنى است كه عذاب هاى ياد شده در آيه، براساس لفّ و نشر مرتب، مطابق با اقوام و اشخاص ياد شده در آيات پيش است.
7 - برخى از اقوام مكذِّب انبيا ( قوم ثمود ) با صيحه و صدايى مهيب و وحشت ناك ، عذاب و نابود شدند .
و عادًا و ثمودًا . .. فكلاًّ أخذنا بذنبه ... و منهم من أخذته الصيحة
8 - برخى از مكذِّبان انبيا ( قارون ) ، در كام زمين فرو رفتند و نابود گرديدند .
و ق_رون . .. فكلاًّ أخذنا بذنبه ... و منهم من خسفنا به الأرض
9 - برخى از مكذِّبان انبيا ( فرعون و هامان ) ، گرفتار امواج دريا شدند و غرق شدند .
ص: 380
و فرعون و . .. فكلاًّ أخذنا بذنبه ... و منهم من أغرقنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 9 - 18
18 - امت هاى گذشته ، در پى اصرار بر تكذيب تعاليم انبيا ، به عذاب الهى گرفتار شدند .
و جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فما كان اللّه ليظلمهم و ل_كن كانوا أنفسهم يظلمون
فعل «كانوا» با فعل مضارع «يظلمهم» مفيد استمرار و اِصرار است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 25 - 3،4
3 - تكذيب كنندگان پيامبران ، از ميان اقوام گذشته ، به عذاب الهى گرفتار شدند .
كذّب الذين من قبلهم فأتي_هم العذاب
4 - عذاب تكذيب كنندگان انبياى الهى ، غافلگيرانه بود .
فأتي_هم العذاب من حيث لايشعرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 25 - 1
1 - تكذيب كنندگان و مخالفان پيامبران ، گرفتار خشم و انتقام الهى در گذشته تاريخ
قالوا إنّا بما أرسلتم به ك_فرون . فانتقمنا منهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 95 - 12
12 _ عذاب منكران رسالت ، عذابى ناگهانى و غافلگيرانه است .
فأخذنهم بغتة و هم لا يشعرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 67 - 19
19 - عصمت پيامبران ، در بيان احكام الهى و ارائه آنها به مردم
أتتخذنا هزواً قال أعوذ باللّه أن أكون من الجهلين
ص: 381
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 7 - 43
43 _ آياتى كه موهم صدور گناه از پيامبران است از متشابهات قرآن و علم به تأويل آن تنها نزد خدا و راسخان در علم مى باشد .
و اخر متشابهات . .. و ما يعلم تأويله
امام رضا (ع): . .. اتّق اللّه و لا تنسب الى انبياء اللّه الفواحش و لا تتأوّل كتاب اللّه برأيك، فان اللّه عزّ و جل قد قال: «و ما يعلم تأويله الاّ اللّه و الراسخون فى العلم ... ».
_______________________________
عيون اخبارالرضا، ج 1، ص 192، ح 1، ب 14 ; بحارالانوار، ج 11، ص 72، ح 1.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 79 - 8
8 _ پيامبران ، هيچگاه از مقام خود و دين خدا ، سوء استفاده نكردند .
ما كان لبشر . .. ثم يقول للناس كونوا عباداً لى من دون اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 161 - 1
1 _ ساحت پيامبران ، پاك و منزّه از هر گونه خيانت است .
و ما كان لنبىّ ان يغلّ
«يغلّ» از ماده غلول و غَلل، به معناى خيانت است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 61 - 4
4 _ نوح ( ع ) و ديگر رسولان الهى ، داراى عصمت و مبرا از هر گونه گمراهى
ليس بى ضللة و لكنى رسول من رب العلمين
جمله «لكنى رسول . .. » به منزله تعليلى است براى تبرئه نوح از هر گونه گمراهى. بنابراين جمله «ليس بى ضللة» به همراه «و لكنى ... » علاوه بر عصمت نوح، دلالت بر عصمت تمامى رسولان الهى دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 105 - 4
4 _ موسى ( ع ) و ديگر رسولان الهى برخوردار از عصمت در ابلاغ رسالت هاى الهى
حقيق على أن لا أقول على اللّه إلا الحق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 38 - 10
ص: 382
10_ پيامبران ، پيراسته از هرگونه شركورزى و همتا پنداشتن براى خدا
ما كان لنا أن نشرك بالله من شىء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 73 - 6
6- عروض نسيان بر پيامبران ، در زمينه امور شخصى و خارج از حيطه نبوت آنان ، امرى ممكن است .
قال لاتؤاخذنى بما نسيت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 11 - 6
6 - رسولان الهى ، مبرّا از ظلم و گناه
إنّى لايخاف لدىّ المرسلون . إلاّمن ظلم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 46 - 3
3 - پيامبران ، از هرگونه گناه و خطاكارى معصوم اند .
إنّا أخلصن_هم بخالصة ذكرى الدار
از اين كه خداوند پيامبران را به آخرت انديشى خالص ساخت، مى توان عصمت آنان را به دست آورد; زيرا ريشه گناه و خطاكارى بشر دنياطلبى است و از آن جايى كه انبيا از چنين خواسته اى مبرا بوده و تنها طالب آخرت اند; استفاده مى شود كه آنان هرگز گناه نمى كنند و معصوم اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 47 - 6
6 - پيامبران ، از هر گناه و خطاكارى معصوم اند .
إنّهم عندنا لمن المصطفين الأخيار
توصيف ابراهيم(ع) و . .. از سوى خداوند به «أخيار» _ به صورت مطلق _ گوياى اين حقيقت است كه پيامبران در همه افعال و صفات خود، از نيكان بودند و از آنان جز خوبى و كار خير سرنمى زد و اين همان حقيقت عصمت است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 48 - 5
5 - پيامبران ، از هرگونه گناه و خطاكارى معصوم اند .
و كلّ من الأخيار
توصيف اسماعيل(ع) و. .. از سوى خداوند به «أخيار» _ به صورت مطلق _ گوياى اين حقيقت است كه پيامبران در همه افعال و صفات خود از نيكان بودند و از آنان جز خوبى و كار خير، سرنمى زد و اين همان حقيقت عصمت است.
ص: 383
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - جن - 72 - 28 - 2
2 - پيامبران ، معصوم و مصون از خطا در ابلاغ كامل پيام هاى الهى به مردم
ليعلم أن قد أبلغوا رس_ل_ت ربّهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 78 - 12
12 _ نافرمانى خدا و پيامبران و استمرار تجاوز به حدود الهى و حقوق مردمان ، موجب كفر و گرفتارى به لعنت الهى
لعن الذين كفروا . .. ذلك بما عصوا و كانوا يعتدون
در برداشت فوق «ذلك» علاوه بر اشاره به لعنت اشاره به كيفر نيز گرفته شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - انفال - 8 - 25 - 5
5 _ تخلف از دستورات حياتبخش و زيربنايى خدا و رسول ، مايه بروز فتنه هايى فراگير و نزول عذابى شديد بر تمامى جامعه ايمانى
إذا دعاكم لما يحييكم . .. و اتقوا فتنة لاتصيبن الذين ظلموا منكم خاصة
از مصاديق مورد نظر براى ستمكارى (ظلموا)، به قرينه آيه قبل، تخلف از دستورات حياتبخش و زيربنايى خدا و رسول است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 63 - 6،14
6- امت هاى پيشين ، فريفته شيطان شده و تسليم انبياى خود نشدند .
لقد أرسلنا إلى أُمم من قبلك فزيّن لهم الشيط_ن أعم_لهم
جمله «زيّن لهم الشيطان أعمالهم» به قرينه وعده عذابى كه در همين آيه به آن امتها داده شده، كنايه از عدم تسليم آنها در برابر انبياست.
14- كيفر امتهايى كه به دعوت انبيا جواب مساعد ندادند ، عذاب دردناك است .
و لهم عذاب أليم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 59 - 5
5_ اكثريت قاطع قوم عاد ، با رسولان الهى مخالفت كرده و از پذيرش رسالت و پيام هاى آنان سرپيچى كردند .
و تلك عاد . .. و عصوا رسله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 384
8 - يوسف - 12 - 110 - 2
2_ عموم مردم با پيامبران مخالفت مى كردند و از پذيرش دعوت ايشان سرباز مى زدند .
حتّى إذا استيئس الرسل
چنان چه عده بسيارى از مردم ايمان مى آوردند ، پيامبران مأيوس نمى شدند. بنابراين «استيئس الرسل» حاكى است كه همه و يا اكثر مردم از پذيرش دعوت پيامبران امتناع مى كردند. جمله «فنجى من نشاء» دلالت بر آن دارد كه برخى ايمان آورده بودند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 44 - 3
3 - حق ستيزى و سركشى در برابر پيامبران الهى ، خصيصه حاكم بر جوامع بشرى در طول تاريخ
كلّ ما جاء أُمّة رسولها كذّبوه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - طلاق - 65 - 8 - 1،5
1 - بسيارى از مردم آبادى ها و شهر ها در طول تاريخ ، از فرمان هاى خداوند و رسولان او ، سرباز زدند .
و كأيّن من قرية عتت عن أمر ربّها
5 - جوامعى كه از فرمان هاى خدا و رسولان او ، سرپيچى كردند ، مورد محاسبه سخت الهى و عذاب ناشناخته و ناخوشايند ( عذاب استيصال ) قرار گرفتند .
فحاسبنها حسابًا شديدًا و عذّبنها عذابًا نكرًا
«نكر» (مرادف «منكر») به معناى شىء ناخوشايند و ناشناخته است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - طلاق - 65 - 9 - 2
2 - جوامعى كه از فرمان هاى خدا و پيامبران سرباز زدند ، به فرجامى خسارت بار گرفتار شدند .
و كان ع_قبة أمرها خسرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - حاقه - 69 - 10 - 1
1 - فرعونيان و اقوام پيش از آنان و قوم لوط ، از فرمان هاى پيامبران خود سرپيچى كردند .
و جاء فرعون . .. فعصوا رسول ربّهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - نوح - 71 - 4 - 4
4 - رهاكنندگان عبادت خدا ، تقواى الهى و اطاعت از پيامبران ، در معرض عذاب الهى و مرگ زودرس قرار دارند .
أن اعبدوا اللّه . .. و يؤخّركم إلى أجل مسمًّى
ص: 385
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 98 - 13
13 _ تكذيب كنندگان پيامبران ، مردمى مستكبر و سركش بوده اند .
عذاب الخزى
«خزى» به معناى خوارى و ذلت است، اضافه «عذاب» به «خزى» از باب اضافه موصوف به صفت مى باشد. توصيف عذاب به خزى مى تواند اشاره به اين حقيقت باشد كه خداوند، عذاب استيصال را در ازاى وضعيت روحى و عملكرد عذاب شوندگان، مقرر كرده است و چون تكذيب گران پيامبران، مردمانى مستكبر و سركش بودند، خداوند آنان را گرفتار عذابى كرد كه آنان را بشكند و به ذلت بكشاند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 86 - 6
6 _ فضيلت و برترى پيامبران بر همه جهانيان، موهبتى الهى به آنان است.
و كلا فضلنا على العلمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 5
5 _ خداوند عطا كننده كتاب و منصب قضاوت و نبوت به پيامبران است.
أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 59 - 7
7 - رسولان الهى ، شخصيت هاى والا و ارجمند در پيشگاه خداوند
حتّى يبعث فى أُمّها رسولاً
تنوين در «رسولاً» در اصطلاح اهل ادب، تنوين تفخيم و بيانگر عظمت و بزرگى «رسول» است.
ص: 386
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 45 - 11
11 - دعوت پيامبران ، مبتنى بر منطق روشن و منطبق با مبانى عقلى و علمى
ثمّ أرسلنا . .. و سلط_ن مبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 24 - 2
2 - تمسك پيامبران به استدلال و خرد ، در قبال سنت گرايى و آيين تقليدى منكران
ق_ل أوَ لو جئتكم بأهدى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 285 - 10
10 _ وحدت عقيدتى و آرمانى همه انبياى الهى از ديدگاه مؤمنان
و المؤمنون كل امن باللّه . .. و كتبه و رسله لا نفرّق بين احد من رسله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 116 - 11
11 _ پيامبران الهى منزه از دعوت به پرستش خود و خدا خواندن خويش
ما يكون لى ان اقول ما ليس لى بحق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 38 - 16
16_ اعتقاد ابراهيم ، اسحاق ، يعقوب و يوسف ( ع ) و ديگر پيامبران به توحيد و مصونيتشان از هرگونه شركورزى ، تفضّلى از ناحيه خدا بر آنان بود .
ما كان لنا أن نشرك بالله من شىء ذلك من فضل الله علينا
ص: 387
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 97 - 2،3
2 _ تكذيب كنندگان انبيا به پندار باطل خويشتن را از عذاب هاى الهى مصون مى شمرند .
أفأمن أهل القرى أن يأتيهم بأسنا
3 _ احساس مصونيت تكذيب كنندگان انبيا از گرفتار شدن به عذاب هاى دنيوى ، احساسى نابجا و به دور از واقعيت است .
أفأمن أهل القرى أن يأتيهم بأسنا
استفهام در جمله «أفأمن . .. » استفهام انكارى توبيخى است. يعنى اقوام كفرپيشه احساس امنيت از عذاب الهى دارند، ولى به خاطر نابجا بودن چنين احساسى مورد ملامت هستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 101 - 9
9 _ امت هاى كفرپيشه و تكذيب كننده انبيا در تاريخ گذشته ، اهل ايمان و گرايش به معارف دين نبودند .
فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا من قبل
«ما» در «ما كانوا» براى نفى و «لام» در «ليؤمنوا» لام جحود و تقويت كننده نفى است. بنابراين جمله «فما كانوا» با تأكيد فراوان گرايش امتهاى گذشته را به ايمان نفى مى كند و آنها را اهل باور به دين نمى داند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 95 - 7
7 _ منكران رسالت انبيا با استناد به وجود سختى ها و آسايش ها در تاريخ نياكان خويش ، دشوارى هاى بيداركننده زندگى خود را پديده اى عادى و خالى از هر گونه هدف و پيام مى پنداشتند .
ثم بدلنا . .. قالوا قد مس ءاباءنا الضراء و السراء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 132 - 12
12 - علاقه به ايجاد گرايش هاى صحيح دينى در فرزندان ، از خصلت هاى پيامبرانى ، چون ابراهيم و يعقوب ( ع )
و وصى بها إبرهيم بنيه و يعقوب يبنى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 388
11 - انبياء - 21 - 89 - 8
8- ارث ، داراى پيشينه اى ديرين در تاريخ و علاقه به ارث نهادن و ارث بردن ، امرى طبيعى و رايج ميان انسان ها ، حتى پيامبران
ربّ لاتذرنى فردًا و أنت خير الورثين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 24 - 6
6 - علاقه شديد پيامبران الهى ، نسبت به هدايت و رستگارى انسان ها
ق_ل أوَ لو جئتكم بأهدى ممّا وجدتم عليه ءاباءكم
پيامبران، در برابر مخالفت هاى مؤكد قوم خويش (إنّا وجدنا . .. إنّا على آثارهم) با لحنى نرم و ملايم آنان را به مسير آيين توحيد فرامى خواندند، از اين مطلب، شيفتگى شديد آنان به هدايت انسان ها استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 87 - 21
21 - از امام باقر ( ع ) روايت شده كه : « . . . ان فى الانبياء و الاوصياء خمسة أرواح ، روح القدس . . . فبروح القدس . . . عرفوا ما تحت العرش إلى ما تحت الثرى ;
. .. در انبيا و اوصيا پنج روح است از جمله روح القدس ... پس به وسيله روح القدس ... آنچه را زير عرش است تا آنچه را زير زمين است مى شناسند ...;
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 259 - 24
24 _ رشد علم و آگاهى انبيا ، در پرتو تعليم و هدايت الهى
فلمّا تبيّن له قال اعلم انّ اللّه على كلّ شىء قدير
البتّه اين برداشت مبتنى است بر اينكه مراد از «كالّذى مرّ . .. » پيامبر باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 33 - 8
8 _ خداوند با اعطاى علم ، ايمان ، اسم اكبر ، ميراث علم و آثار علم نبوّت به انبيا ، آنان را برگزيده است .
انّ اللّه اصطفى ادم و نوحاً
امام باقر (ع): . .. يا محمّد ... فانّى لم اقطع العلم و الايمان و الاسم الاكبر و ميراث العلم و آثار علم النّبوة ... من بيوتات الانبياء الذين كانوا بينك و بين ابيك آدم و ذلك قول اللّه تبارك و تعالى: «انّ اللّه اصطفى ادم و ... ».
_______________________________
كافى، ج 8، ص 117، ح 92 ; تفسير عياشى، ج 1، ص 168، ح 31.
ص: 389
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 40 - 6
6 _ دانش و علم انبيا ، محدود است .
انّى يكون لى غلام
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 116 - 18
18 _ انسان ها و حتى پيامبرانى همانند مسيح ( ع ) ناآگاه به آنچه خداوند در درون ذات خويش دارد .
تعلم ما فى نفسى و لا اعلم ما فى نفسك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 2 - 14
14 _ عن أبى عبداللّه(ع) فى قوله: «قضى أجلا و أجل مسمى عنده» قال: الأجل الأول هو ما نبذه إلى الملائكة و الرسل و الأنبياء و الأجل المسمى عنده هو الذى ستره اللّه عن الخلائق.
امام صادق(ع) درباره سخن خداوند «قضى أجلا . .. » فرمود: اجل اول، اجلى است كه خداوند فرشتگان و رسولان و انبيا را از آن آگاه نموده و اجل معين را كه نزد اوست، از تمام خلايق پنهان داشته است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 66 - 14
14- مراتب پيامبران در بهره مندى از علم و كمال ، متفاوت است . *
هل أتّبعك على أن تعلّمن ممّا علّمت رشدًا
برداشت بدان احتمال است كه خضر(ع) از پيامبران باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 69 - 8
8 - روح پيامبران ، حاضر و ناظر بر تمامى رفتار بندگان در دنيا است .
و جاىء بالنبيّين
برداشت ياد شده به خاطر اين نكته است كه لازمه گواهى دادن بر اعمال، نظارت و حضور در صحنه عمل است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - واقعه - 56 - 79 - 6
6 - امكان آگاهى يافتن به حقايق ثبت شده در لوح محفوظ ، براى پيامبران و اوليا
لايمسّه إلاّ المطهّرون
ص: 390
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - جن - 72 - 28 - 5
5 - همه مسائل مربوط به پيامبران ، در احاطه علم خدا و تحت نظارت او است .
و أحاط بما لديهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 248 - 7
7 _ اخبار غيبى پيامبر بنى اسرائيل ، به بازگشت صندوق عهد به سوى آنان
و قال لهم نبيّهم انّ اية ملكه ان ياتيكم التّابوت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 179 - 15،16،18،20،23
15 _ آگاهى برخى از رسولان الهى بر غيب و نهان ( ايمان و كفر ) امّت خويش
و لكنّ اللّه يجتبى من رسله من يشاء
برداشت فوق بر اين اساس است كه «من» براى تبعيض و متعلق به «يجتبى» باشد و چون جمله «و لكنّ اللّه . .. »، استدراك از جمله «ما كان اللّه ... » است، معناى آيه چنين مى شود: خداوند، امّتها را به غيب آگاه نمى سازد، ولى برخى رسولان را براى آگاه ساختن از غيب انتخاب مى كند.
16 _ خداوند برخى رسولان را براى آگاه ساختنشان از غيب ، برمى گزيند .
و ما كان اللّه ليطلعكم على الغيب و لكنّ اللّه يجتبى من رسله من يشاء
18 _ آگاهى تمامى رسولان الهى از غيب *
و لكنّ اللّه يجتبى من رسله من يشاء
بنابر اينكه «من»، بيان براى «من يشاء» باشد. يعنى خداوند براى آگاه ساختن از غيب، هر كس را بخواهد انتخاب مى كند و براى اين منظور، رسولان خويش را انتخاب كرده است.
20 _ خداوند ، افاضه كننده علم غيب بر رسولان خويش
و ما كان اللّه ليطلعكم على الغيب و لكنّ اللّه يجتبى من رسله من يشاء
23 _ آگاهى پيامبران به غيب و نهان ( پاكى ها ، پليدى ها ، مصالح و مفاسد واقعى انسان ها ) ، دليل لزوم ايمان به آنان
و ما كان اللّه ليطلعكم على الغيب و لكنّ اللّه يجتبى من رسله من يشاء فامنوا باللّ
برداشت فوق بر اين مبناست كه جمله «فامنوا . .. »، متفرع بر جمله «و لكنّ اللّه يجتبى من رسله» باشد. يعنى چون پيامبران آگاه به غيب هستند، لازم است به آنان ايمان آوريد; چرا كه تنها آنان دانا به حقايق امور هستند و راه سعادت و شقاوت را مى
ص: 391
شناسند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 41 - 7
7 _ آگاهى پيامبران از اعمال امت هاى خويش
فكيف اذا جئنا . .. على هؤلاء شهيداً
لازمه گواهى دادن بر اعمال نيك و بد مردم، آگاهى به آن اعمال است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 109 - 13،16
13 _ پيامبران الهى ناآگاه به امور غيبى
قالوا لاعلم لنا انك انت علّم الغيوب
جمله «انك انت . ..» مى رساند كه متعلق علم در «لا علم لنا»، امور غيبى است.
16 _ علم و دانش پيامبران به غيب در برابر دانايى گسترده خداوند بسيار ناچيز و كم مقدار
قالوا لاعلم لنا انك انت علّم الغيوب
جمله «انك . ..» پس از «لا علم لنا» مى تواند قرينه بر اين باشد كه نفى علم از پيامبران در مقايسه با علم الهى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 188 - 8
8 _ انسان ها ، حتى پيامبران ، آگاه به امور غيبى جهان نيستند .
و لو كنت أعلم الغيب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 96 - 14
14_ آگاهى از غيب و بهره مند بودن از علوم خدادادى ، از ويژگى هاى پيامبران
ألم أقل لكم إنى أعلم من الله ما لاتعلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 9 - 6
6- رسالت فرستادگان الهى ، مستلزم آگاهى ايشان نسبت به همه امور غيبى نيست .
قل ما كنت . .. و ما أدرى ما يفعل بى و لا بكم
خداوند، در اين آيه از يك سو رسالت پيامبر(صلی الله علیه و آله) را تأييد كرده و از سوى ديگر بيان داشته است كه پيامبر ممكن است، حتى از سرنوشت شخص خويش بى اطلاع باشد; زيرا او تنها پيامدار انذارهاى خداوند است و اين منصب مستلزم اطلاع وى بر همه حقايق نيست.
ص: 392
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - جن - 72 - 27 - 6
6 - امور غيبى ارائه شده به پيامبران ، مصون از دستبرد نااهلان
فلايظهر على غيبه أحدًا . إلاّ من ارتضى من رسول فإنّه يسلك من بين يديه و من خلفه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 96 - 14
14_ آگاهى از غيب و بهره مند بودن از علوم خدادادى ، از ويژگى هاى پيامبران
ألم أقل لكم إنى أعلم من الله ما لاتعلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 43 - 16
16- حضور افرادى آگاه ، عالم و مطلع از وضعيت انبياى الهى ، در شهر مكه در صدراسلام
فسئلوا أهل الذكر إن كنتم لاتعلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 44 - 32
32 _ ضرورت درس آموزى عالمان يهود از انبيا ، احبار و ربانيون ، در خداترسى و بى پروايى از مردم
يحكم بها النبيون . .. فلاتخشوا الناس و اخشون
تفريع جمله «فلاتخشوا الناس» بر «يحكم بها النبيون» با كلمه «فاء»، بيانگر برداشت فوق است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 37 - 12
12_ بهره مندى پيامبران از دانش هاى ويژه ، جلوه اى از ربوبيت خداوند بر آنان
ص: 393
ذلكما مما علمنى ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 14 - 7
7 - پيامبران و رسولان ، در ابلاغ دعوت خويش و اتمام حجت كوتاهى نداشته اند .
و ما تفرّقوا إلاّ من بعد ما جاءهم العلم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 90 - 15،18
15- انجام كار هاى خير ، مورد علاقه و سيره مستمر پيامبران الهى ، موسى ، هارون ، ابراهيم ، لوط ، اسحاق ، يعقوب ، نوح ، داوود ، سليمان ، ايوب ، اسماعيل ، ادريس ، ذوالكفل ، يونس ، زكريا ، و يحيى ( عليهم السلام ) بود .
و لقد ءاتينا موسى و ه_رون . .. يحيى ... إنّهم كانوا يس_رعون فى الخيرت
18- پيشى گرفتن در كار هاى نيك ، دعاى همراه با رغبت و بيم و نيز خشوع پيامبران ( ع ) ، عامل بهره مندى آنان از موهبت هاى الهى بود .
و لقد ءايتنا موسى و ه_رون . .. إنّهم كانوا يس_رعون فى الخيرت ... و كانوا لنا خ_ش
برداشت ياد شده با توجه به دو نكته است: 1_ ضميرهاى جمع در جمله «إنّهم كانوا يسارعون. ..» به پيامبران بازگردد، چه اين كه آيات پيشين در مورد آنان بود. 2_ جمله «إنّهم كانوا يسارعون...» و جملات بعد، در مقام تعليل باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 52 - 1
1 - يكى بودن شيوه زندگى همه پيامبران ، در بهره گيرى سالم و حلال از نعمت هاى الهى ، كردار نيك و پرستش خداى يگانه
ي_أيّها الرسل كلوا من الطّيّب_ت . .. و إنّ ه_ذه أُمّتكم أُمّة وحدة و أنا ربّكم
«ه_ذه» اشاره به طريقه زندگى است كه از سوى خدا به يكايك پيامبران توصيه شده بود (يا أيّها الرسل كلوا من الطّيّبات و اعملوا صالحاً). «أُمّة» نيز به معناى طريقه، شيوه و آيين است.
ص: 394
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 34 - 6
6- كافران منكر حقانيت كتاب هاى آسمانى و استهزا كننده پيامبران ، داراى اعمال زشت متعددى بودند .
فأصابهم سيئات ما عملوا و حاق بهم ما كانوا به يستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 29 - 7
7 _ شيطان ، عامل جدا شدن آدمى از راه انبيا ، دوستى با افراد ناباب و گمراهى
ي_ليتنى اتّخذت مع الرسول سبيلاً . ي_ويلتى ليتنى لم أتّخذ فلانًا خليلاً. لقد أضلّ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 53 - 5
5 - وابستگى هاى كور فرقه اى ، باعث استمرار يافتن تفرقه هاى مذهبى و انحراف از سيره پيامبران
و إنّ ه_ذه أُمّتكم أُمّة وحدة . .. كلّ حزب بما لديهم فرحون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 86 - 7
7 _ نيكوكار و صالح بودن، از معيارهاى فضيلت يافتن پيامبران بر همه جهانيان است.
نجزى المحسنين . .. كل من الصلحين ... فضلنا على العلمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 47 - 5
ص: 395
5 _ پيدايش اختلاف بين مردم ، عامل بعثت رسولان الهى بوده است .
فإذا جاء رسولهم قضى بينهم بالقسط
جمله «قضى بينهم . ..» _ كه دلالت بر وجود اختلاف بين مردم دارد; چون قضاوت در جايى است كه اختلافى باشد _ ممكن است اشاره به اختلاف موجود پيش از آمدن رسول باشد و محتمل است اشاره به پيدايش اختلاف بعد از بعثت رسول باشد. برداشت فوق مبتنى بر احتمال اول است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 34 - 6
6 _ پيروزى، پايانى شيرين براى صبر انبيا در برابر تكذيب و آزار مخالفان بود.
فصبروا على ما كذبوا و أوذوا حتى أتهم نصرنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 42 - 13
13 - معجزات و آيات الهى ، سبب تقويت روحيه پيامبران
اذهب . .. ب__َاي_تى و لاتنيا فى ذكرى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 86 - 8
8- تأثير عمل صالح و رفتار شايسته پيامبران در دستيابى آنان به رحمت خاص خداوندى و مقامات برتر
و إسم_عيل . .. كلّ من الص_برين . و أدخلن_هم فى رحمتنا إنّهم من الص_لحين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 87 - 17
17 _ هواپرستى و خودبرتربينى يهود ، وادار كننده ايشان به تكذيب پيامبران و يا قتل ايشان
ص: 396
بما لاتهوى أنفسكم استكبرتم ففريقاً كذبتم و فريقاً تقتلون
تفريع جمله «فريقاً كذبتم و . ..» به وسيله حرف «فاء» بر جمله «بما لا تهوى أنفسكم استكبرتم» گوياى برداشت فوق است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - سبأ - 34 - 45 - 4
4 - برخوردارى ملت هاى كفرپيشه از مال و امكانات فراوان ، سبب ايستادگى آنها در مقابل پيامبران و تكذيب آنان شد .
و ما بلغوا معشار ما ءاتين_هم فكذّبوا رسلى
جمله «و ما بلغوا. ..» معترضه است و «فا» در «فكذّبوا» عاطفه مى باشد. ذكر جمله معترضه بين معطوف و معطوف عليه، مى رساند كه تكذيب پيامبران از سوى ملت هاى داراى امكانات، متأثر از برخوردارى آنان بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 5 - 5
5 - تكذيب پيامبران و انكار وعده هاى الهى ، ناشى از دنياطلبى و فريفتگى به زرق و برق آن است .
و إن يكذّبوك . .. إنّ وعد اللّه حقّ فلاتغرنّكم الحيوة الدنيا
از تفريع «فلاتغرنّكم الحياة الدنيا» بر جملات پيشين، برداشت ياد شده به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 25 - 10
10 - تكذيب شدن رسالت پيامبران الهى ، از روى عمد و لجاجت و باآگاهى از محتواى آن بوده است .
جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت و بالزّبر و بالكت_ب المنير
تكذيب شدن پيامبران الهى _ به رغم آن كه آنان در متن جامعه بودند (جائتهم) و معجزات و دلايل روشنى را به مردم ارائه نموده و كتاب روشنگر و قابل فهمى را به ايشان عرضه مى كردند _ حكايت از حقيقت ياد شده مى كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 16 - 5
5 - جهل و ناآگاهى مردم انطاكيه از فلسفه انتخاب رسولان از ميان انسان ها ، سبب تكذيب كردن آنان شده بود .
قالوا ربّنا يعلم إنّا إليكم لمرسلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 15 - 17
17 - خودبرتربينى ، غرور و غفلت از قدرت برتر خداوند ، از عوامل لجاجت ، حق ناپذيرى و انكار رسولان الهى *
فأمّا عاد فاستكبروا فى الأرض . .. و كانوا بأي_تنا يجحدون
ص: 397
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 9 - 9
9- اسراف كارى ، زمينه ساز حق ناپذيرى و مخالفت با پيامبران و از موجبات هلاكت و نابودى است .
و أهلكنا المسرفين
توصيف هلاك شدگان به «مسرفان»، مى تواند مشعر به عليت و تأثير اين وصف در هلاكت آنان باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 29 - 12
12_ ايمان به خدا و تقرب به درگاه او ، عامل پيوند انبيا با پيروان خود
و ما أنا بطارد الذين ءامنوا إنهم مل_قوا ربهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 37 - 7
7 - رد دعوت پيامبران ، نشانه روحيه ظلم و بيدادگرى است .
ربّى أعلم بمن جاء بالهدى . .. إنّه لايفلح الظ_لمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 27 - 5
5 - اعطاى معجزه به پيامبران ، در جهت رفع اتهام كذب و يا رياست خواهى از ايشان
بل هو كذّاب أشر . سيعلمون غدًا من الكذّاب الأشر . إنّا مرسلوا الناقة فتنة لهم
از آن جا كه «إنّا مرسلوا الناقة» در قبال اتهام «بل هو كذّاب أشر» مطرح شده است; مى توان نتيجه گرفت كه اعطاى معجزه، وسيله اى كارآمد براى رفع اتهام كذب از صالح پيامبر(ع) است.
ص: 398
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 24 - 7
7_ مشاهده برهان الهى ( درك حقايقى نظير ربوبيت خدا ، دريافت زشتىِ گناه ، باور به عدم رستگارى ظالمان و گنه كاران و . . . ) عامل عصمت پيامبران است .
و همّ بها لولا أن رءا بره_ن ربه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 43 - 5،8
5 _ سنگدلى، موجب هدايت ناپذيرى و اجابت نكردن دعوت انبيا
و لقد أرسلنا . .. فلولا إذ جاءهم بأسنا تضرعوا و لكن قست قلوبهم
8 _ زيبا پنداشتن اعمال زشت، موجب هدايت ناپذيرى و اجابت نكردن دعوت انبيا
فلولا إذ جاءهم بأسنا تضرعوا . .. و زين لهم الشيطن ما كانوا يعملون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 87 - 17
17 _ هواپرستى و خودبرتربينى يهود ، وادار كننده ايشان به تكذيب پيامبران و يا قتل ايشان
بما لاتهوى أنفسكم استكبرتم ففريقاً كذبتم و فريقاً تقتلون
تفريع جمله «فريقاً كذبتم و . ..» به وسيله حرف «فاء» بر جمله «بما لا تهوى أنفسكم استكبرتم» گوياى برداشت فوق است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 144 - 7
7 _ لياقت و شايستگى برخى انسان ها ، موجب گزينش آنان به رسالت و پيامبرى از سوى خدا
قال يموسى إنى اصطفيتك على الناس برسلتى
ص: 399
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 72 - 4
4 - مخالفت بيشتر مردم از امت هاى پيشين با رسولان الهى و نپيمودن راه هدايت ، ناشى از روح لجاجت و حق ناپذير خودشان بود .
ضلّ قبلهم أكثر الأوّلين . و لقد أرسلنا فيهم منذرين
پيمودن راه گمراهى با وجود پيامبران اخطاركننده، گوياى حقيقت ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 54 - 11
11 - گناه و فسق انسان ها ، موجب گرفتار آمدن آنان به مخالفت با پيامبران و فرورفتن در منجلاب حكومت هاى طاغوتى
إنّهم كانوا قومًا ف_سقين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 53 - 7
7- رحمت خداوند به پيامبران ، پديدآورنده زمينه هاى موفقيت آنان در اهداف رسالت
و وهبنا له من رحمتنا أخاه ه_رون نبيًّا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 134 - 13
13 - حاكميت اراده خداوند بر تحولات تاريخ و سرنوشت امت ها
و لو أنّا أهلكن_هم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 113 - 4
4- انتخاب پيامبران از ميان خود انسان ها و از متن جامعه خويش ، داراى نقشى مهم در رسالت آنان
ص: 400
جاءهم رسول منهم
تصريح خداوند به عبارت «رسول منهم» (رسولى از خود آنان) مى تواند اشاره به مطلب فوق داشته باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 48 - 4
4 - هلاكت جوامع كفرپيشه و تكذيب گر تاريخ ، نتيجه عملكرد خود آنها و پس از اتمام حجت الهى بر آنان
ثمّ أرسلنا . .. بأي_تنا و سلط_ن مبين ... فكذّبوهما فكانوا من المهلكين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 3
3_ اصرار كفرپيشگان بر تكذيب پيامبران و عناد و لجاجت آنان ، موجب يأس پيامبران از موفقيّت خويش و ايمان آوردن قومشان
حتّى إذا استيئس الرسل
متعلق «استيئس» ايمان آوردن مردم و موفقيت پيامبران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 102 - 3
3 _ امت هاى گذشته با پيامبران خويش عهد بستند كه با مشاهده معجزه ، آنان را تصديق كرده و به حقايق و معارف الهى ايمان آورند .
و ما وجدنا لأكثرهم من عهد
با توجه به آنچه درباره مضاف إليه كلمه «قبل» در آيه پيشين گذشت، مى توان گفت مراد از «عهد» وعده ايمان و تصديق بوده است. يعنى امتها تعهد مى كردند كه با ديدن معجزه ايمان خواهند آورد، ولى اكثر آنان به عهد خويش وفا نكردند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 81 - 1،4،6،8،9،16،17
1 _ پيمان الهى از پيامبران و پيروان آنان براى ايمان به پيامبر بعدى و يارى وى
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن . .. ثم جاءكم رسول ... لتؤمننّ به و لتنصرنّه
ص: 401
«ميثاق النبيّن»، مى تواند ميثاقى باشد كه خدا از پيامبران گرفته و يا از مردم براى پيامبران گرفته است.
4 _ پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) ، مأمور يادآورى ميثاق الهى از انبياى پيشين ، مبنى بر لزوم ايمان به پيامبران بعدى
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن . .. لتؤمننّ به
بنابراينكه «اذ»، متعلق به «اذكر» باشد.
6 _ وحدت امّت ها در پرتو پيروى از پيامبر واحد ، ميثاق الهى از انبيا
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن . .. لتؤمننّ به و لتنصرنّه
لزوم ايمان و تبعيّت از پيامبر بعدى، بيانگر آن است كه در هر زمان، يك پيامبر محور بوده كه بر اساس پيروى از او، امّتها، متّحد خواهند شد.
8 _ ميثاق الهى از انبيا ، قبل از دادن كتاب و حكمت به آنها
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن لما اتيتكم من كتاب و حكمة
بنابراينكه «لما»، شرطيه باشد.
9 _ ايمان به پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و يارى كردن او ، ميثاقى الهى از انبياى گذشته و پيروان آنان
ثم جاءكم رسول مصدق لما معكم
بنابراين كه آيه، خطاب به اهل كتاب و مراد از «رسول»، پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) باشد.
16 _ اعتراف انبيا و امت هاى گذشته نسبت به ميثاق الهى درباره ايمان و يارى كردن رسولان بعدى
قال ءاقررتم و اخذتم على ذلكم اصرى قالوا اقررنا
«ءاقررتم»، گرفتن اقرار از انبياست و «اخذتم»، گرفتن ميثاق از امّتهاست توسط پيامبران و «اقررنا»، اقرار همه انبيا و همه امّتهاست.
17 _ دستور خداوند به پيامبران و امت هاى آنان ، به تحمل و اداى شهادت بر ميثاق گرفته شده از آنان
قالوا اقررنا قال فاشهدوا و انا معكم من الشاهدين
جمله «فاشهدوا . .. » مى تواند هم دلالت بر تحمل شهادت كند و هم بر اداى شهادت.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 85 - 1
1 _ پذيرش دين اسلام ، ميثاق خداوند از پيامبران و مردم
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن . .. و من يبتغ غير الاسلام ديناً
بنابر اينكه مراد از «الاسلام»، شريعت پيامبر (صلی الله علیه و آله) باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 7 - 1،2،4،7،9،11،12
1 - به يادآوردن پيمان گرفتن هاى سخت خداوند از پيامبران پيشين و از خود پيامبراسلام (صلی الله علیه و آله) ، از جمله فرمان هاى خداوند به پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله)
ص: 402
و إذا أخذنا من النبيّن ميث_قهم و منك
«إذ» مفعول فعل مقدر «اُذكر» است. بنابراين، استفاده مى شود كه پيامبر(صلی الله علیه و آله) بايد يادآور نكات و يا نكته اى كه در آيه آمده، باشد.
2 - خداوند ، از همه انبيا ، پيمان گرفته كه به رسالت خويش ، عمل كنند .
و إذا أخذنا من النبيّن ميث_قهم
آوردن «النبيين» مى تواند بيان كننده اين نكته باشد كه ميثاق، مربوط به نبوت و رسالت انبيا بوده است.
4 - تبعيت از وحى و توكل بر خداوند ، از جمله پيمان هاى خداوند با انبياى خويش است .
و اتّبع ما يوحى إليك . .. و توكّل على اللّه ... وإذا أخذنا من النبيّن ميث_قهم
7 - ذكر نمونه مشابه در پيمان گرفتن از انبياى پيشين ، براى پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، به منظور ترغيب آن حضرت ، به انجام رسالت خويش بود .
و إذا أخذنا من النبيّن ميث_قهم و منك و من نوح. .. و أخذنا منهم ميث_قًا غليظًا
9 - پيمان گرفتن سخت خداوند از انبياى خود ، امرى شايسته ياد و يادآورى است .
و إذا أخذنا من النبيّن . .. و أخذنا منهم ميث_قًا غليظًا
11 - « عن ابن سنان قال : قال أبوعبداللّه ( ع ) . . . فأوّل ما أخذ اللّه عزّوجلّ الميثاق على الأنبياء له بالربوبية و هو قوله « و إذ أخذنا من النبيّين ميثاقهم » فذكر جملة الأنبياء ثمّ أبرز أفضلهم بالأسامى فقال : و منك يا محمد (صلی الله علیه و آله) ! فقدّم رسول اللّه لأنّه أفضلهم و من نوح و إبراهيم و موسى و عيسى بن مريم فه_ؤلاء الخمسة أفضل الأنبياء و رسول اللّه أفضلهم . . . ;
امام صادق(ع) فرمود: . ..نخستين پيمانى كه خداوند، از انبيا براى خود گرفت، در مورد ربوبيت خود بود. و آن اين سخن خداوند است «و إذ أخذنا من النبيّين ميثاقهم» كه تمام انبيا را ذكر كرد، سپس برترين ها را نام برد و فرمود: «و منك يا محمد!» و بدين گونه رسول خدا را مقدم داشته; زيرا او افضل آنان بوده است. (و سپس فرمود:) «و من نوح و...» پس اين پنج نفر، افضل انبيا هستند و رسول خدا(صلی الله علیه و آله) افضل آنان است».
12 - « إنّ أعرابيّاً قال : يا رسول ! ما أوّل نبوّتك ؟ قال : أخذ اللّه منّى الميثاق كما أخذ من النبيّين ميثاقهم . ثمّ تلا : « و إذ أخذنا من النبيّين ميثاقهم و منك و من نوح . . . » ;
باديه نشينى، از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) پرسيد: آغاز نبوت تو، چه بوده است؟ فرمود: آغاز نبوت من، پيمان گرفتن خدا از من بود. همان طورى كه از ديگر پيامبران نيز پيمان گرفت سپس اين آيه را تلاوت فرمود: و إذ أخذنا من النبيّين ميثاقهم...».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 8 - 3
3 - مفاد پيمان گرفته شده از پيامبران ، ابلاغ پيام الهى به مردم است .
و إذا أخذنا من النبيّن ميث_قهم . .. ليسئل الص_دقين عن صدقهم و أعدّ للك_فرين عذاب
از تعليل، به دست مى آيد كه مفاد پيمان، چيزى بوده است كه با آن، جمعى به مؤمنان مى پيوندند و پاداش مى گيرند و جمعى نيز به آن پشت مى كنند و عذاب مى شوند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 49 - 11
11 - مجازات حق ناپذيران ، پيمان خداوند با پيامبران خويش
ص: 403
ادع لنا ربّك بما عهد عندك إنّنا لمهتدون
با توجه به سياق آيات _ كه راجع به عذاب است _ استفاده مى شود كه عهد الهى همان عذاب هدايت ناپذيران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 100 - 1
1 - يهوديان ، در طول تاريخ خويش عهد ها و پيمانهايى را با خدا و پيامبران بسته بودند .
أو كلما عهدوا عهداً
جمله «كلما عاهدوا . ..» (هرگاه عهدى مى بندند) دلالت بر عهدها و پيمانهاى متعدد دارد. قرينه هايى همانند «بل أكثرهم لايؤمنون» دلالت بر آن دارد كه مراد از عهدهاى مطرح شده در آيه، عهدهايى است كه يهود با خدا و پيامبران داشتند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 102 - 1
1 _ اكثر امت هاى پيشين ، كافر و بر عهد هاى خويش با خدا و پيامبران او ناپايدار بودند .
و ما وجدنا لأكثرهم من عهد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 87 - 8
8- امكان دچار شدن پيامبران به خشم ناروا و گمان نادرست *
إذ ذهب مغ_ضبًا فظنّ أن لن نقدر عليه
برداشت ياد شده با الغاى خصوصيت از يونس(ع) به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 51 - 7
7 - غفلت از پيام هاى عبرت آموز پيامبران و تاريخ ، دور نمايه گرايش به كفر
ص: 404
فهل من مدّكر
از اين كه خداوند، كفرپيشگان را به هشيارى و بيدارى فراخواهنده است; استفاده مى شود كه مشكل اصلى كافران در غفلت ايشان است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 26 - 7
7 - تكذيب رسالت پيامبر اسلام از جانب كافران ، برخاسته از ناآگاهى و غفلت آنان ، از سرنوشت شوم تكذيب كنندگان بود .
فأذاقهم اللّه الخزى . .. لو كانوا يعلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 95 - 2
2 _ خداوند تكذيب كنندگان انبياى پيشين را از سختى هاى بيداركننده رهانيد و زندگى آنان را به رفاه و آسايش خام كننده تبديل كرد .
أخذنا أهلها بالبأساء . .. ثم بدلنا مكان السيئة الحسنة حتى عفوا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 35 - 6
6 _ برخى از امتها فاقد پيامبر و رسولى از جانب خداوند بودند.
إما يأتينكم رسل منكم
كلمه «اما» مركب از «إن» شرطيه و «ما»ى زايده براى تأكيد است. مقتضاى تأكيد جمله با «ما»ى زايده و نون ثقيله، قطعى بودن بعثت پيامبران است و مقتضاى شروع آن با إن شرطيه اين است كه برخى امتها ممكن است از داشتن پيامبر محروم باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 61 - 4
ص: 405
4- پيامبران نيز ممكن است كه در امور عادى زندگى ، دچار فراموشى شوند .
نسيا حوتهما
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 8 - 6
6- مرگ ، سرنوشت گريزناپذير حتى براى پيامبران
و ما كانوا خ_لدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 148 - 9
9 _ فرجام تكذيب انبيا چشيدن عذاب خداست.
كذب الذين من قبلهم حتى ذاقوا بأسنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 10 - 2
2 - تكذيب پيامبران الهى و بيّنات آنان عملى زشت و داراى فرجامى ناگوار است .
و جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فما كان اللّه ليظلمهم . .. ثمّ كان ع_قبة الذين أس_ئوا ا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 25 - 10
10 - مخالفان و تكذيب كنندگان انبياى الهى ، در زندگى دنيايى نيز داراى فرجامى بد و عبرت آموزاند .
فانتقمنا منهم فانظر كيف كان ع_قبة المكذّبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 406
17 - زخرف - 43 - 25 - 10
10 - مخالفان و تكذيب كنندگان انبياى الهى ، در زندگى دنيايى نيز داراى فرجامى بد و عبرت آموزاند .
فانتقمنا منهم فانظر كيف كان ع_قبة المكذّبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 26 - 16
16- تمسخر پيام وحى و وعده هاى پيامبران ، داراى فرجامى سخت
فأتنا بما تعدنا إن كنت من الص_دقين . .. و حاق بهم ما كانوابه يستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - مجادله - 58 - 5 - 5
5 - ذلت و خوارى ، فرجام همه مخالفان خدا و پيامبران در طول تاريخ
كما كبت الذين من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 25 - 10
10 - مخالفان و تكذيب كنندگان انبياى الهى ، در زندگى دنيايى نيز داراى فرجامى بد و عبرت آموزاند .
فانتقمنا منهم فانظر كيف كان ع_قبة المكذّبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 10،11
10_ مطالعه آثار باقيمانده از تكذيب كنندگان انبيا ، گوياى عاقبت شوم آنان و گرفتار آمدنشان به عذاب هاى الهى است .
أفلم يسيروا فى الأرض فينظروا كيف كان ع_قبة الذين من قبلهم
11_ خداوند ، تكذيب كنندگان رسالت پيامبر (صلی الله علیه و آله) را به فرجام شوم و گرفتار آمدن به عذاب استيصال تهديد كرد .
ص: 407
أفلم يسيروا فى الأرض فينظروا كيف كان ع_قبة الذين من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 25 - 10
10 - مخالفان و تكذيب كنندگان انبياى الهى ، در زندگى دنيايى نيز داراى فرجامى بد و عبرت آموزاند .
فانتقمنا منهم فانظر كيف كان ع_قبة المكذّبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 98 - 7
7_ آتش دوزخ ، فرجام پيروى نكردن از رسولان الهى است .
و لقد أرسلنا موسى . .. إلى فرعون و ملإيه فاتبعوا أمر فرعون ... و بئس الورد المور
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 39 - 9
9 _ تاريخ بشر ، شاهد فرجام شوم مخالفان پيامبران و گرفتار شدن آنان به عذاب استيصال الهى
كذلك كذب الذين من قبلهم فانظر كيف كان عقبة الظلمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 11 - 1،9
1 _ پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) مأمور ترغيب مردم به سير در زمين و تدبر در سرانجام تكذيب كنندگان پيامبران الهى
قل سيروا فى الأرض ثم انظروا كيف كان عقبة المكذبين
9 _ لزوم نگرش عبرت آموز و توجه به سرانجام شوم تكذيب پيامبران و رسالت داران الهى
ثم انظروا كيف كان عقبة المكذبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 36 - 1
ص: 408
1 _ گرفتارى به آتش دوزخ فرجام منكران رسالت انبيا و تكذيب كنندگان آيات الهى (احكام و معارف نازل شده بر پيامبران)
و الذين كذبوا . .. هم فيها خلدون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 92 - 6
6 _ بيان فرجام شوم كفرپيشگان و تكذيب كنندگان رسولان الهى ، روشى براى مبلغان دين براى شناساندن زيانكاران واقعى
الذين كذبوا شعيباً كانوا هم لخسرين
خداوند با بيان فرجام شوم كفرپيشگان، زيانكاران واقعى را به مردم معرفى كرد. بنابراين از راههاى معرفى كردن زيانكاران واقعى بيان فرجام شوم آنان است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 97 - 5
5 _ توجه جوامع بشرى به فرجام شوم تكذيب كنندگان انبيا ، زمينه ساز نگرانى ايشان در ابتلا به عذاب الهى و مايه گرايش آنان به ايمان و تقواست .
و لو أن أهل القرى . .. أفأمن أهل القرى أن يأتيهم بأسنا
جمله «أفأمن . .. » عطف بر جمله «فاخذنهم بما كانوا يكسبون» است. يعنى آيا اقوام و ملتهاى كفرپيشه پس از آگاهى به سرنوشت شوم تكذيب كنندگان انبيا، باز هم عذاب الهى را انكار مى كنند و خويشتن را از گرفتار آمدن به آن مصون مى پندارند؟
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 101 - 2،4
2 _ خداوند ، تسلى دهنده پيامبر (صلی الله علیه و آله) با بيان سرگذشت شوم كفرپيشگان تكذيب كننده انبيا ( ع )
نقص عليك
مخاطب قرار دادن پيامبر(صلی الله علیه و آله) «عليك» در بيان سرگذشت امتهاى تكذيب كننده گذشته مى تواند اشاره به برداشت فوق داشته باشد.
4 _ بيان سرنوشت شوم تكذيب كنندگان انبيا ( ع ) براى هشدار و تذكار آيندگان ، از روش هاى هدايتى قرآن
تلك القرى نقص عليك من أنبائها
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 103 - 13،14
13 _ ضرورت بررسى و دقت در فرجام شوم فسادگران و تكذيب كنندگان آيات الهى و رسالت پيامبران
فظلموا بها فانظر كيف كان عقبة المفسدين
14 _ تكذيب كنندگان آيات الهى و منكران رسالت انبيا ، از مفسدان و در معرض فرجامى شوم هستند .
فظلموا بها فانظر كيف كان عقبة المفسدين
به كارگيرى عنوان «مفسدين» براى فرعون و اشرافيان دربارش مى تواند به اين سبب باشد كه آنان آيات الهى را تكذيب كردند و رسالت موسى(ع) را نپذيرفتند. همچنين مى تواند براى تبيين ريشه تكذيب آيات الهى و انكار رسالت از سوى آنان باشد. برداشت
ص: 409
فوق بر اساس احتمال اول است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 113 - 7
7 - بد و نااهل شدن فرزند از هر خانواده اى _ حتى پيامبران _ امرى است ممكن .
و من ذرّيّتهما . .. ظالم لنفسه مبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 38 - 4
4_ پيامبران پيشين نيز همانند پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) داراى همسر و فرزند بودند .
و لقد أرسلنا رسلاً من قبلك و جعلنا لهم أزوجًا و ذريّة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 87 - 1،2
1 _ خداوند برخى از پدران و فرزندان و برادران انبياى گذشته را (ابراهيم، اسحاق، يعقوب(ع) و . .. ) برگزيد و به صراط مستقيم هدايت كرد.
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم و اجتبينهم و هدينهم إلى صرط مستقيم
2 _ خداوند برخى از پدران و فرزندان و برادران انبياى گذشته را (ابراهيم، اسحق(ع) و . .. ) بر همه مردم عصرشان برترى بخشيد.
كلاً فضلنا على العلمين . .. و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 81 - 8
8 _ مقابله با پيامبران ، عملى فسادانگيز است و مقابله كنندگان مردمى مفسدند .
قال موسى ما جئتم به السحر . .. إن اللّه لايصلح عمل المفسدين
ص: 410
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 30 - 30
30 _ امير المؤمنين ( ع ) فرمود : « . . . قالت الملائكة : سبحانك « أتجعل فى ها من يفسد فى ها و يسفك الدماء و نحن نسبح بحمدك و نقدس لك » . . . فاجعله منّا فانا لانفسد فى الأرض و لانسفك الدماء . قال جلّ جلاله . . . « إنى أعلم ما لاتعلمون » انّى اريد ان اخلق خلقاً بيدى اجعل ذريته انبياء مرسلين و عباداً صالحين و ائمة مهتدين اجعلهم خلفائى فى ارضى . . . ;
. .. ملائكه گفتند: پروردگارا منزهى تو «آيا قرار مى دهى در زمين كسى را كه فساد و خونريزى مى كند و ما تسبيح و حمد تو را به جا مى آوريم و تقديست مى كنيم». پس خليفه را از ما قرار بده كه ما نه در زمين فساد مى كنيم و نه خونريزى مى نماييم. خداوند جل جلاله فرمود: من چيزى را مى دانم كه شما نمى دانيد; من اراده نموده ام كه با دست خود خلقى را بيافرينم كه از نسل او پيامبران مرسل، بندگان صالح و پيشوايان هدايت يافته به وجود آيند كه آنان را جانشينان خود بر مخلوقاتم در زمين قرار بدهم».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 98 - 5
5 - برترى رسولان الهى بر فرشتگان حتى بر جبرئيل و ميكائيل *
من كان عدواً للّه و ملئكته و رسله و جبريل و ميكل
چنانچه گذشت ذكر بخصوص جبرئيل و ميكائيل از ميان ساير فرشتگان حكايت از برترى اين دو فرشته دارد و تقديم ذكرى «رسله» بر «جبريل و ميكال» اشاره به به برترى بر جبرئيل و ميكائيل دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 253 - 1،3،4،5
1 _ منزلت والاى رسولان الهى نزد خداوند
تلك الرّسل
كلمه «تلك» _ كه براى اشاره به دور است _ بيانگر مقام بلند و منزلت والاى پيامبران الهى است.
3 _ خداوند با برخى از رسولانش ( حضرت موسى ) سخن گفت .
منهم من كلّم اللّه
4 _ سخن گفتن خداوند با برخى از پيامبران ، دليل برخوردارى آن پيامبر از فضيلت و منزلتى برتر .
منهم من كلّم اللّه
5 _ برترى منزلت برخى از رسولان الهى ، به درجات و مراتبى چند از جانب خداوند
تلك الرّسل فضّلنا بعضهم على بعض . .. و رفع بعضهم درجات
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 411
3 - آل عمران - 3 - 179 - 17
17 _ تفاوت درجات و مراتب رسولان الهى
و ما كان اللّه ليطلعكم على الغيب و لكنّ اللّه يجتبى من رسله من يشاء
اگر خداوند تنها به برخى از رسولان خويش علم غيب عطا كند (چنانچه احتمالى در آيه است)، معلوم مى شود پيامبران، داراى درجات و مراتبى هستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 69 - 4،5،8،10،11
4 _ پيامبران ، صدّيقان ، شاهدان و صالحان برخوردار از نعمت عظيم الهى
و من يطع اللّه و الرّسول فاولئك مع الذين انعم اللّه عليهم . .. و الصالحين
تصريح به اسم جلاله «اللّه» در جمله «انعم اللّه عليهم»، دلالت بر عظمت آن نعمت دارد.
5 _ پيامبران ، صدّيقان ، شاهدان و صالحان ، رهروان صراط مستقيم و برخورداران از هدايت خاصّ
و لهديناهم صراطاً مستقيماً. و من يطع اللّه و الرّسول فاولئك مع الذين انعم اللّه
با توجّه به آيه قبل، كه اطاعت كنندگان را راه يافته به صراط مستقيم مى داند و در اين آيه آنان را همراهان پيامبران و . .. قلمداد مى كند معلوم مى شود پيامبران و ... رهروان صراط مستقيم هستند.
8 _ مقام برتر پيامبران بر صدّيقان ، و صديقان بر شاهدان ، و شاهدان بر صالحان
فاولئك مع الذين انعم اللّه عليهم من النبيّين . .. و الصّالحين
ترتيب درجات از ترتيب در ذكر استفاده شده است.
10 _ مقام پيروان ، صديقين ، شاهدان و صالحان بالاتر از مقام اطاعت كنندگان از خدا و رسول (صلی الله علیه و آله)
و من يطع اللّه و الرّسول فاولئك . .. الصالحين
11 _ مقام والاى انبيا ، صديقان ، شاهدان ( گواهان اعمال يا عالمان يا كشته شدگان در راه خدا ) و صالحان
فاولئك مع الذين انعم اللّه عليهم من النبيّين و الصديقين و الشّهداء و الصالحين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 70 - 3
3 _ پيامبران ، صديقان ، شاهدان و صالحان ، بهره مند از تفضّل خاص الهى
من النبيّين و الصديقين . .. ذلك الفضل من اللّه
بنابر اينكه «ذلك» اشاره به انعام مستفاد از جمله «الذين انعم اللّه عليهم» باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 80 - 2
2 _ پيامبران ( ع ) در ابلاغ و دريافت رسالت خويش ، مصون از هر خطاى عمدى و سهوى هستند .
من يطع الرّسول فقد اطاع اللّه
زيرا اگر پيامبران خطا كنند، اطاعت از آنان، اطاعت از خدا نخواهد بود و آنچه از كلمه «الرسول» فهميده مى شود، اين است كه عصمت پيامبران از جهت رسالت و ابلاغ پيام خداوند است.
ص: 412
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 50 - 13
13 _ دريافت وحى، تنها امتياز پيامبران از ديگران
قل لا أقول لكم . .. إن أتبع إلا ما يوحى إلىّ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 86 - 5،6،7
5 _ همه انبيا داراى برترى و فضيلت بر تمام جهانيان مى باشند.
و كلا فضلنا على العلمين
6 _ فضيلت و برترى پيامبران بر همه جهانيان، موهبتى الهى به آنان است.
و كلا فضلنا على العلمين
7 _ نيكوكار و صالح بودن، از معيارهاى فضيلت يافتن پيامبران بر همه جهانيان است.
نجزى المحسنين . .. كل من الصلحين ... فضلنا على العلمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 68 - 9
9 _ پيامبران ، خيرخواه امت هاى خويش و انسانهايى امين و درستكار
و لكنى رسول . .. و أنا لكم ناصح أمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 105 - 2
2 _ پيامبران الهى حريص بر راستگويى و حقگويى درباره خداوند
حقيق على أن لا أقول على اللّه إلا الحق
اعلام رسالت و سپس بيان اين حقيقت كه موسى سخنى جز حق به خدا نسبت نمى دهد، بيانگر اين است كه حقگويى درباره خدا اقتضاى رسالت است. بنابراين همه پيامبران الهى داراى اين ويژگى هستند. گفتنى است كلمه «حقيق» به معناى «سزاوار» است و چون به «على» متعدى شده است، مى تواند معناى «حريص» در آن تضمين شده باشد ; يعنى: إنى حريص على كذا حقيقاً به.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 37 - 12
12_ بهره مندى پيامبران از دانش هاى ويژه ، جلوه اى از ربوبيت خداوند بر آنان
ذلكما مما علمنى ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 11 - 8
ص: 413
8- انبيا داراى تواضع خاص و ادبى ويژه در اعلام برخوردارى خويش از موهبت بزرگ الهى
إن نحن إلاّ بشر مثلكم و ل_كنّ الله يمنّ على من يشاء من عباده
از اينكه انبيا براى بيان برخوردارى خود از نعمت خداوند به جاى اينكه بگويند: ما داراى چنين مقام و نعمتى هستيم، مى گفتند: خداوند چنين تفضلى كرده است، برداشت فوق به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 12 - 2
2- انبيا داراى مقام توكل بودند .
و ما لنا ألاّ نتوكّل على الله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 14 - 11
11- انبيا به دليل ترس از مقام خداوند از حمايت هاى خداوند برخوردار شدند .
فأوحى إليهم ربّهم لنهلكنّ الظ_لمين . و لنسكننّكم الأرض ... ذلك لمن خاف مقامى و خ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 2 - 9
9- پيامبران ، بندگان منتخب الهى اند .
من يشاء من عباده أن أنذروا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 77 - 5
5- رسولان الهى در پيشگاه خداوند ، داراى عظمت و منزلتى والا
سنّة من قد أرسلنا قبلك من رسلنا
از اينكه خداوند مى فرمايد: «امتهايى كه پيامبران را از سرزمين خويش اخراج كردند، گرفتار هلاكت شدند» استفاده مى شود كه آنان در پيشگاه خداوند، ارج و منزلتى والا داشتند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 94 - 8
8- همسان بودن انبيا با ساير مردم ، مانع شناخت ارزش ها و توانايى هاى ويژه آنان
و ما منع الناس . .. إلاّ أن قالوا أبعث الله بشرًا رسولاً
از اينكه مشركان نبوت بشر را امرى ناشدنى مى دانستند، مى تواند از اين جهت باشد كه آنان، پيامبران را افرادى چون خود تلقى مى كردند و آنان را همچون خود، ضعيف و ناتوان مى شمردند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 414
10 - مريم - 19 - 47 - 6،19
6- استغفار پيامبران و بندگان گران قدر خداوند براى ديگران ، داراى اثر ويژه و مقرون به اجابت است .
سأستغفر لك ربّى إنّه كان بى حفيًّا
اگر حضرت ابراهيم(ع) به اين جهت وعده استغفار مى دهد، كه مطمئن است استغفار او تأثير مخصوص دارد.
19- پيامبران و بندگان محبوب خداوند ، مشمول نيكى و لطف بسيار او هستند .
إنّه كان بى حفيًّا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 75 - 1،2
1 - پيامبران ، انسان هايى برگزيده از جانب خداوند
اللّه يصطفى . .. و من الناس
«إصطفأ» (مصدر «يصطفى») به معناى انتخاب كردن و برگزيدن و «ملائكة» (جمع «ملك» يا «ملئك») به معناى فرشتگان است. مقصود اين كه خداوند براى هدايت و راهنمايى انسان ها، از ميان آنان و فرشتگان افرادى را انتخاب مى كند تا فرشتگان، وحى را از خدا دريافت كنند و به پيامبران برسانند و پيامبران نيز آن را از فرشتگان بگيرند و به مردم ابلاغ كنند.
2 - پيامبران ، شخصيت هايى ناب ، خالص و شايسته ، پيش از احراز مقام نبوت
اللّه يصطفى . .. و من الناس
«إصطفا» (مصدر «يصطفى») مشتق از «صفوة» است. و «صفوة» به معناى ناب و خالص مى باشد. بنابراين معناى «اللّه يصطفى...» چنين است: «خدا از ميان فرشتگان و انسان ها، افرادى ناب، خالص و شايسته را براى رسالت خويش برمى گزيند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 31 - 6
6 _ پيامبران الهى ، الگو و مظهر صبر و پايدارى در برابر دشمنان حق ستيز و تبه كار
و كذلك جعلنا لكلّ نبىّ عدوًّا من المجرمين و كفى بربّك هاديًا و نصيرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 84 - 5
5 - پيامبران الهى ، گويندگانى صادق و راستگو براى مردمان
و اجعل لى لسان صدق فى الأخرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 119 - 3
3 - شمول رحمت حق نسبت به مؤمنان ، در پرتو وجود پيامبران
نجّنى و من معى . .. فأنجين_ه و من معه
از اين كه نوح(ع)، مستقل از پيروانش و مقدم بر آنان ياد شده است، مطلب بالا به دست مى آيد.
ص: 415
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 170 - 4
4 - شمول رحمت حق نسبت به مؤمنان ، در پرتو وجود پيامبران
ربّ نجّنى و أهلى . .. فنجّين_ه و أهله أجمعين
از اين كه لوط(ع)، مستقل از كسان خود و مقدم بر آنان ياد شده است، مطلب بالا به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 88 - 15
15 - « عن الرضا ( ع ) . . . وجه اللّه أنبياؤه و رسله و حججه ( صلوات اللّه عليهم ) هم الذين يتوجّه بهم إلى اللّه و إلى دينه و معرفته . . . و قال عزّوجلّ « كلّ شىء هالك إلاّ وجهه » . . . ;
از امام رضا(ع) روايت شده كه «وجه اللّه» پيامبران خدا و رسولان و حجت هاى او هستند كه به وسيله آنان به خدا و دين و معرفت او توجه مى شود. .. خداوند _ عزّوجلّ _ فرموده است: «كلّ شىء هالك إلاّ وجهه»...».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 112 - 4
4 - پيامبران ، انسان هاى صالح
نبيًّا من الص_لحين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 172 - 2
2 - پيامبران ، در همه عرصه هاى رسالت و صحنه هاى مبارزاتى خود ، از نصرت خداوند برخوردار شدند .
و لقد سبقت كلمتنا . .. إنّهم لهم المنصورون
برداشت ياد شده از آن جا است كه در آيه شريفه، حدود و موارد نصرت خداوند به پيامبران ذكر نگرديده، بلكه به صورت مطلق ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 173 - 3
3 - پيامبران و پيروان آنان ، لشكريان خدا هستند .
لعبادنا المرسلين . .. و إنّ جندنا لهم الغ_لبون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 181 - 1،4
1 - سلام و تحيت بزرگ خداوند بر همه رسولان الهى
و سل_م على المرسلين
نكره آمدن «سلام»، بيانگر بزرگى آن است.
ص: 416
4 - رسولان الهى ، شايسته سلام و تحيت
و سل_م على المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 47 - 3
3 - پيامبران ، بهترين افراد از ميان انسان ها
و إنّهم عندنا لمن المصطفين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 33 - 4
4 - پيامبران الهى ، مظهر تقواپيشگى
و الذى جاء بالصدق . .. أُول_ئك هم المتّقون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 51 - 1،3
1 - پيامبران ( ع ) ، برخوردار از نصرت و يارى خداوند
إنّا لننصر رسلنا
3 - نصرت و يارى خداوند به پيامبران و مؤمنان ، هم در زندگى دنيا است و هم درآخرت .
إنّا لننصر . .. فى الحيوة الدنيا و يوم يقوم الأشه_د
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 13 - 26
26 - پيامبران ، انسان هاى برگزيده جهان هستى
اللّه يجتبى إليه من يشاء
مراد از «من» در «من يشاء» به قرينه عبارت اول آيه و به كارگيرى ماده «اجتبا»، مى تواند پيامبران باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 21 - 5
5- پيامبران ، رهبرانى دلسوز براى امت هاى خويش
و اذكر أخا عاد إذ أنذر قومه
با الغاى خصوصيت از مورد آيه، برداشت بالا به دست مى آيد; زيرا هود(ع) در دلسوزى براى امت، با ساير پيامبران تمايزى نداشته است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - واقعه - 56 - 10 - 3
ص: 417
3 - « عن أبى جعفر ( ع ) : . . .و أما ما ذكر من السابقين : فهم أنبياء مرسلون وغير مرسلين ;
از امام باقر(ع) روايت شده: . ..اما آنچه [در قرآن] از سابقين ياد شده، آنان پيامبران هستند، چه مرسلين و چه غيرمرسلين».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - واقعه - 56 - 79 - 5
5 - پيامبران و اولياى الهى ، انسان هايى پاك و مطهّر از هرگونه زشتى و آلودگى
لايمسّه إلاّ المطهّرون
بنابه گفته برخى از مفسران واژه «المطهّرون»، اختصاص به فرشتگان ندارد; بلكه شامل پيامبران و اوليا نيز مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - نوح - 71 - 28 - 9
9 - تواضع و فروتنى پيامبران و دورى آنان از خودپسندى و عجب ، در قبال عبادت و تلاش مستمر خويش در راه خدا و اصلاح جامعه
إنّى دعوت قومى ليلاً و نه_رًا . .. ربّ اغفر لى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 35 - 6
6- تمامى رسولان صاحب شريعت ، برخوردار از صبر و استقامتى بزرگ
فاصبر كما صبر أولوا العزم من الرسل
«اولواالعزم» مى تواند به معناى صاحب شريعت باشد; زيرا در معناى «عزم»، «عزيمة» به معناى شريعت را ياد كرده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 173 - 3
3 - پيامبران و پيروان آنان ، لشكريان خدا هستند .
لعبادنا المرسلين . .. و إنّ جندنا لهم الغ_لبون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 33 - 5
5 - تنها پيروان انبياى الهى و اديان توحيدى ، از تقواپيشگان اند .
ص: 418
و الذى جاء بالصدق و صدّق به
ضمير فصل «هم» مفيد قصر و موجب اختصاص صفت تقوا به «الذى جاء. ..» است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - نوح - 71 - 2 - 6
6 - انذار ها و اخطار هاى پيامبران ، در جهت مصالح و منافع خود مردم است .
إنّى لكم نذير مبين
در برداشت ياد شده، لام در «لكم» براى تعليل دانسته شده است; يعنى، «لأجل نفعكم».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 20 - 5
5 _ گزينش پيامبران از ميان انسان ها و با ويژگى هاى انسانى ، وسيله آزمايش و امتحان مردمان
و ما أرسلنا قبلك من المرسلين إلاّإنّهم ليأكلون الطعام و يمشون فى الأسواق و جعلنا
جمله «و ما أرسلنا قبلك من المرسلين إلاّ إنّهم ليأكلون. ..» رد اعتراض مشركان است كه چرا پيامبر(صلی الله علیه و آله) مانند ديگر مردمان غذا تناول مى كند و در بازار به داد و ستد مشغول مى شود. بنابراين جمله «و جعلنا بعضكم لبعض فتنة» مى تواند ناظر به همين مطلب باشد كه خدا، با فرستادن پيامبران از ميان خود مردم، آنان را مورد آزمون قرار داده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 64 - 1
1 _ بعثت رسولان الهى براى اطاعت مردم از آنان است .
و ما ارسلنا من رسول الّا ليطاع باذن اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 165 - 5
5 _ هدف از بعثت انبيا ، اتمام حجت خدا بر مردم است .
رسلا مبشرين و منذرين لئلا يكون للناس على اللّه حجة بعد الرسل
ص: 419
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 170 - 6
6 _ هدايت و تربيت تمامى انسان ها ، هدف از بعثت پيامبران و نزول كتب آسمانى
يأيها الناس قد جاءكم الرسول بالحق من ربكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 32 - 20،24
20 _ خداوند برانگيزنده پيامبرانى بسيار براى هدايت بنى اسرائيل
و لقد جاءتهم رسلنا بالبينت
24 _ ايجاد صلح و امنيت و جلوگيرى از فساد و ريختن خون بى گناهان ، از اهداف رسالت انبيا
من قتل نفساً بغير نفس او فساد فى الارض . .. و لقد جاءتهم رسلنا بالبينت
اشاره به رسالت انبيا با دلايل روشن پس از بيان عقوبت قتل و پاداش حفظ حيات انسانها، بيانگر جايگاه اين تعاليم در رسالت انبياى الهى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 131 - 3
3 _ اتمام حجت بر جوامع بشرى از اهداف بعثت رسولان الهى است.
ألم يأتكم رسل منكم . .. ذلك أن لم يكن ربك مهلك القرى بظلم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 133 - 4
4 _ فرستادن پيامبران و استقرار نظام عمل و جزا، در عين بى نيازى خداوند، جلوه اى از رحمت گسترده اوست.
لكل درجت ما عملوا . .. و ربك الغنى ذو الرحمة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 43 - 15
15 _ رسالت فرستادگان الهى براى تربيت و رشد آدميان است .
لقد جاءت رسل ربنا بالحق
برداشت فوق با توجه به كلمه «رب» استفاده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 63 - 14
14 _ شمول رحمت خاص الهى بر بندگان ، از اهداف نزول دين و بعثت پيامبران
أن جاءكم ذكر من ربكم على رجل منكم . .. لعلكم ترحمون
ص: 420
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 94 - 1،7
1 _ خداوند براى اقوام گذشته پيامبرانى را به منظور هدايت آنان و تسليم شدنشان در برابر او ارسال داشت .
و ما أرسلنا فى قرية من نبى إلا أخذنا أهلها بالبأساء
7 _ تضرع به درگاه خدا و خشوع در برابر او از ارزش هاى الهى و از اهداف رسالت انبياست .
لعلهم يضرعون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 13 - 3
3 _ نجات ستمديدگان از بيدادگرى بيدادگران ، هدف خداوند از بعثت پيامبران در طول تاريخ
لما ظلموا و جاءتهم رسلهم بالبينت
ذكر جمله «جاءتهم رسلهم» بعد از «لما ظلموا» حكايت از اين حقيقت دارد كه بعثت پيامبران در پى گسترش ظلم و بيدادگرى و به منظور رهايى مظلومان از شرّ ظالمان بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 39 - 11
11 _ بعثت پيامبران الهى ، در راستاى نجات مظلومان از ستم بيدادگران
كذلك كذب الذين من قبلهم فانظر كيف كان عقبة الظلمين
رويارويى بيدادگران با رسولان الهى در طول تاريخ، بيانگر برداشت فوق است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 38 - 17
17_ بعثت پيامبران براى آموزش توحيد و نفى شرك ، از تفضّلات الهى بر مردم است .
ما كان لنا أن نشرك . .. ذلك من فضل الله ... على الناس
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 36 - 4،5
4- سنت خداوند در بعثت انبيا ، برانگيختن و اعزام آنان به سوى جوامع و امتهاست . *
و لقد بعثنا فى كلّ أُمّة رسولاً
از اينكه خداوند در مقام بيان بعثت انبيا و مورد تكذيب واقع شدنشان از سوى تكذيب كنندگان، از «امت» به جاى «ناس» استفاده كرده است و «امت» به گروهى اطلاق مى شود كه عاملى آنان را جمع كرده باشد، مى توان نكته فوق را به دست آورد.
5- برانگيختن انبيا در ميان همه امت ها براى دعوت به توحيد عبادى ، دليل بطلان عقيده مشركان به جبرى بودن شركشان
و قال الذين أشركوا لو شاء الله ما عبدنا من دونه من شىء . .. و لقد بعثنا فى كلّ أ
آوردن عبارت «قد بعثنا. ..» پس از بيان كلام مشركان درباره جبرى بودن شركشان، به منزله جواب براى آن است; با اين بيان كه
ص: 421
اگر شركْ خواست خداوند بود، نبايد انبيا را مبعوث مى كرد و حال آنكه آنان رابراى هدايت برانگيخته است و اين حكايت از بطلان عقيده آنان دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 39 - 7
7- آشكار شدن حق در امور اختلافى و برطرف شدن اختلاف ها ، از جمله حكمت هاى بعثت انبيا
و لقد بعثنا فى كلّ أُمّة رسولاً . .. ليبيّن لهم الذى يختلفون فيه
برداشت ياد شده بر اين اساس است كه «لام» تعليل در «ليبيّن» تعليل آيه «و لقد بعثنا فى كلّ أُمّة رسولاً» باشد. فعل مضارع «يختلفون» _ كه دلالت بر زمان حال مى كند _ مى تواند قرينه اى باشد بر اينكه تبيين در همين دنياست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 15 - 9
9- اتمام حجت بر آدميان ، از جمله اهداف بعثت انبياست .
و ما كنّا معذّبين حتى نبعث رسولاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 47 - 2
2 - فرستادن رسولان ، اتمام حجت الهى بر كافران
و لولا أن تصيبهم مصيبة . .. و نكون من المؤمنين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 85 - 13
13 - ربوبيت خدا بر مردمان ، مقتضى بعثت پيامبران براى هدايت و راهنمايى آنان
قل ربّى أعلم من جاء بالهدى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 6 - 8
8 - غفلت زدايى از مردمِ غافل و بيدار كردن آنان ، از اهداف رسالت و فلسفه بعثت رسولان الهى
لتنذر قومًا ما أُنذر ءاباؤهم فهم غ_فلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 16 - 4
4 - جهل و ناآگاهى مردم انطاكيه ، از فلسفه بعثت پيامبران و حكمت گزينش آنان از ميان انسان ها
قالوا ربّنا يعلم إنّا إليكم لمرسلون
يادآورى علم و دانايى خداوند، پس از تكذيب رسولان الهى به دليل بشر بودن آنان، مى تواند گوياى برداشت ياد شده باشد.
ص: 422
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 25 - 10،11
10 - هدف الهى از بعثت پيامبران ، ايجاد جوامع سالم ، رشيد و بالنده است .
لقد أرسلنا رسلنا . .. ليقوم الناس
«قيام» (مصدر «يقوم») به معناى ايستادن است. در اين جا در معناى سلامت و صلاح به كار رفته است.
11 - هدف رسالت پيامبران ، در مرحله نخست تربيت انسان هاى عادل و ساختن جامعه عدالت خواه بود ; نه اجراى اجبارى عدالت در جامعه
و أنزلنا معهم الكت_ب و الميزان ليقوم الناس بالقسط
نسبت داده شدن «اقامه» به مردم _ نه به پيامبران _ و نيز غايت قرار گرفتن خيزش خود مردم براى رعايت عدل و انصاف (لقوم الناس بالقسط) مى تواند گوياى برداشت ياد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - تغابن - 64 - 6 - 7
7 - هدايت انسان ها ، فلسفه بعثت پيامبران
تأتيهم رسلهم بالبيّن_ت فقالوا أبشر يهدوننا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 28 - 4
4_ هدف از اعطاى معجزه و دليل هاى روشن به پيامبران ، تدبير امر نبوت و پيشبرد هدف هاى رسالت آنان است . *
إن كنت على بيّنة من ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 63 - 4
4_ هدف از اعطاى معجزه و دليل هاى روشن به پيامبران ، تدبير امر نبوت و پيشبرد هدف هاى رسالت آنان است . *
إن كنت على بيّنة من ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 88 - 4
4_ هدف از اعطاى معجزه و دلايل روشن به پيامبران ، تدبير امر نبوت و پيشبرد هدف هاى رسالت آنان است . *
إن كنت على بيّنة من ربى
برداشت فوق، احتمالى است كه مى توان از اضافه «رب» به ياى متكلم استفاده كرد.
ص: 423
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 65 - 11
11- نزول آيات تاريخ پيامبران و يگانه پرستى آنان ، به امر خداوند و در جهت منظور تقويت بندگى و يكتاپرستى پيامبر (صلی الله علیه و آله) بود .
و ما نتنزّل إلاّ بأمر ربّك . .. فاعبده واصطبر لعب_دته
ارتباط دو آيه اخير با آيات پيشين _ كه بيانگر تاريخ انبيا بود _ گوياى نكته ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 42 - 9
9 _ توجه دادن مردم به خدا و گرايش دادن آنان به تضرع و خضوع به درگاه او، از اهداف رسالت انبياست.
و لقد أرسلنا إلى أمم . .. لعلهم يتضرعون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 8 - 1،2
1 - فلسفه پيمان گرفتن خداوند از پيامبران ، پاداش دادن به مؤمنان و كيفر دادن به كافران است .
و إذا أخذنا من النبيّن ميث_قهم . .. ليسئل الص_دقين عن صدقهم ... و أعدّ للك_فرين
«لام» در «ليسئل. ..» لامِ تعليل يا لام غايت است. مراد از «الصادقين» به قرينه مقابله با «الكافرين» مؤمنان اند. لازم به ذكر است كه برداشت بالا، _ علاوه بر نكته ياد شده _ مبتنى بر اين است كه مرجع ضمير در «صدقهم» واژه «الصادقين» باشد و علت پرسش از صداقت مؤمنان، پاداش دادن به آنها است.
2 - فلسفه پيمان گرفتن خداوند از پيامبران ، اين است كه ميزان صداقت مؤمنان بروز كند .
و إذا أخذنا من النبيّن ميث_قهم . .. ليسئل الص_دقين عن صدقهم
آنچه از پرسش مذكور در آيه، به ذهن خطور مى كند، اين است كه مؤمنان، مورد سؤال قرار مى گيرند تا صداقت شان معلوم شود.
ص: 424
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 120 - 3
3_ آرامش خاطر پيامبر (صلی الله علیه و آله) و استوارى دل و قلب او ، هدف از بيان سرگذشت انبيا براى آن حضرت
و كلاًّ نقصّ عليك من أنباء الرسل ما نثبت به فؤادك
«تثبيت» (مصدر نثبت) به معناى مستقر كردن و استوار ساختن است و «فؤاد» به معناى قلب مى باشد. استوار ساختن قلب، به ايجاد يقين و طمأنينه در آن و رفع اضطراب و ترديد از آن است. عبارت «و ما نثبت ...» بدل براى «كُلاً» مى باشد و دلالت مى كند كه آن قسمتى از سرگذشت پيامبران بيان مى شود كه ايجاد يقين و اطمينان كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 23 - 3
3 - اقتدا به آيين نياكان ، تكيه گاه افراد مرفه و خوش گذران ، در مخالفت با پيامبران الهى
ما أرسلنا من قبلك . .. مترفوها إنّا وجدنا ءاباءنا على أُمّة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 69 - 6
6 - بستن راه توجيه منكران ، حكمت برانگيخته شدن پيامبران از ميان مردم محيط خويش
أم لم يعرفوا رسولهم فهم له منكرون
قرآن، ضمن ردّ موجه بودن انكار كافران، به اين نكته اشاره مى كند كه: اگر شخصيت پيامبر(صلی الله علیه و آله) براى شما ناشناخته بود و او در ميان شما رشد نكرده بود، راهى براى ترديد در حقانيت او وجود داشت; اما حتى چنين مجالى نيز، در اختيار شما گذاشته نشده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 118 - 4
4 _ معجزه پيامبران در راستاى اثبات حقانيت آنان و خنثى كردن عملكرد مخالفان دين است .
فوقع الحق و بطل ما كانوا يعملون
ص: 425
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 28 - 4
4_ هدف از اعطاى معجزه و دليل هاى روشن به پيامبران ، تدبير امر نبوت و پيشبرد هدف هاى رسالت آنان است . *
إن كنت على بيّنة من ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 63 - 4
4_ هدف از اعطاى معجزه و دليل هاى روشن به پيامبران ، تدبير امر نبوت و پيشبرد هدف هاى رسالت آنان است . *
إن كنت على بيّنة من ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 88 - 4
4_ هدف از اعطاى معجزه و دلايل روشن به پيامبران ، تدبير امر نبوت و پيشبرد هدف هاى رسالت آنان است . *
إن كنت على بيّنة من ربى
برداشت فوق، احتمالى است كه مى توان از اضافه «رب» به ياى متكلم استفاده كرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 44 - 4
4 - خداوند ، به همه اقوام كافر و تكذيب گر ، فرصت مى داد تا شايد متنبه شوند و دست از مخالفت بردارند .
فأمليت للك_فرين ثمّ أخذتهم
«إملاء» (مصدر «أمليت») از «مَلْو» و به معناى فرصت دادن است; يعنى، آن اقوام تكذيب گر و كافر را فرصت دادم تا به خود بيايند و دست از مخالفت بردارند. آن گاه چون آنان از فرصت داده شده استفاده نكردند و هم چنان بر كفر و تكذيب خود اصرار ورزيدند، آنان را از ميان برداشتم و نابودشان ساختم.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 10 - 2
2- فرستادن انبيا از جانب خداوند ، براى جوامع و امتهاست نه افراد . *
و لقد أرسلنا من قبلك فى شيع الأولين
ص: 426
ذكر «شيع» در جمله، در حالى كه بدون آن هم معنا تمام بود، مشعر به نكته فوق است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 134 - 1
1 - اتمام حجت و سلب حقانيت از هرگونه اعتراض ، از اهداف فرستادن پيامبران و نزول آيات و معجزات
و لو أنّا أهلكن_هم بعذاب من قبله لقالوا ربّنا لولا أرسلت
مراد از ضمير در «من قبله» _ به قرينه «لولا أرسلت» _ رسول است و ممكن است مربوط به كلمه «بيّنة» (در آيه قبل) باشد گرچه كلمه «بيّنة» مؤنث است; ولى به اعتبار اين كه به معناى برهان است، ارجاع ضمير مذكر به آن صحيح مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 107 - 2
2- مورد لطف و مرحمت قرار گرفتن انسان ، فلسفه دين و حكمت فرستاده رسولان
و ما أرسلن_ك إلاّ رحمة للع_لمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 8 - 6
6 - يكسان سازى سرنوشت انسان ها در قيامت ، ناهماهنگ با فلسفه نزول وحى و بعثت پيامبران
و كذلك أوحينا . .. لتنذر ... و لو شاء اللّه لجعلهم أمّة وحدة
از آنجا كه آيه شريفه در ادامه آيات مربوط به وحى مى باشد، مى توان استفاده كرد كه نزول وحى با يكسان ساختن انسان ها، از نظر كفر و ايمان و در نتيجه وحدت سرنوشت آنان ناسازگار است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - تحريم - 66 - 10 - 5
5 - بنده صالح و شايسته بودن ، مايه اصلى رسيدن پيامبران ( نوح ، لوط و . . . ) به مقام نبوّت
عبدين من عبادنا ص_لحين
توصيف حضرت نوح و لوط(ع)، به صفت «عبدصالح» _ در ميان ديگر اوصاف والاى انسانى و الهى آنان _ گوياى مطلب ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - مزمل - 73 - 15 - 5
5 - مشترك بودن فلسفه بعثت پيامبران
إنّا أرسلنا إليكم رسولاً . .. كما أرسلنا إلى فرعون رسولاً
ص: 427
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - سبأ - 34 - 45 - 9
9 - دلدارى خداوند به پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، با بيان عذاب شدن ملت هاى تكذيب كننده پيامبران
و كذّب الذين من قبلهم و ما بلغوا معشار ما ءاتين_هم فكذّبوا رسلى فكيف كان نكير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 4 - 3
3- تعاليم انبيا براى مردم قابل درك است .
و ما أرسلنا من رسول . .. ليبيّن لهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 155 - 14
14 _ ناتوانى و توانمندى دل ها ، براى درك تعاليم انبيا ، در اختيار خداست .
بل طبع اللّه عليها بكفرهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 4 - 4
4- تبيين دقيق معارف الهى براى مردم از وظايف و مسؤوليت هاى انبياست .
و ما أرسلنا من رسول إلاّ بلسان قومه ليبيّن لهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 61 - 27
27 - بنى اسرائيل ، پيامبران بسيارى را به قتل رساندند .
و يقتلون النبيين بغير الحق
ص: 428
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 40 - 39
39 - بعثت پيامبران ، داراى زمانى معين و برنامه ريزى شده از جانب خداوند
ثمّ جئت على قدر ي_موسى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 16 - 3
3- بعثت پيامبران و هلاكت جوامع ستمگر و دين ستيز ، براساس هدف دارى نظام هستى است .
و كم قصمنا من قرية كانت ظالمة . .. و ما خلقنا السماء والأرض و ما بينهما ل_عبين
يادآورى هدفمندى جهان _ پس از ذكر هلاكت اقوام ستمگر _ مى تواند بيانگر اين نكته باشد كه وقتى جهان هدفمند بود، هلاكت اقوام ستم پيشه نيز جزئى از هدف دارى و بازيچه نبودن هستى خواهد بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 8 - 9
9 - پذيرفتن تعاليم انبيا ، رفتارى صادقانه ، و قبول نكردن آن ، حق پوشى است .
و إذا أخذنا من النبيّن ميث_قهم . .. ليسئل الص_دقين عن صدقهم و أعدّ للك_فرين عذاب
متعلق «صدق» در آيه، مى تواند قبول تعاليم انبيا و متعلق «كفر» قبول نكردن آن باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 130 - 3،4
3 _ دست كشيدن از انحراف هاى عقيدتى ، پذيرش دعوت پيامبران و روى آورى به خدا ، فلسفه بلا ها و مشكلات
و لقد أخذنا . .. لعلهم يذّكّرون
با توجه به آيات قبل كه سخن از ربوبيت خدا و رسالت موسى(ع) بود، معلوم مى شود متعلق «يذكرون» همان توحيد ربوبى و پيامبرى موسى(ع) و رسالتهاى اوست.
4 _ باور به توحيد ربوبى و پذيرش دعوت پيامبران ، امرى لازم بر عهده بندگان
لعلهم يذّكّرون
ص: 429
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 65 - 4
4 - پرسش خداوند از مشركان در قيامت ، درباره چگونگى پاسخ آنان به دعوت پيامبران
فيقول ماذا أجبتم المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 87 - 15
15 - يهوديان ، گروهى از پيامبران را تكذيب و گروهى از آنان را به قتل رساندند .
ففريقاً كذبتم و فريقاً تقتلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 91 - 19،23
19 - يهود ، پيامبران بسيارى از نژاد اسرائيل را به قتل رساندند .
فلم تقتلون أنبياء اللّه من قبل
چون جمله «فلم تقتلون . ..» (پس چرا پيامبران خدا را مى كشتيد؟) در جواب ادعاى يهود، مبنى بر ايمان آنان به پيامبران بنى اسرائيل، آمده است، معلوم مى شود: مراد از «أنبياء اللّه» پيامبران بنى اسرائيل است.
23 - ناسازگارى ايمان به كتاب هاى آسمانى و قتل پيامبران
قالوا نؤمن بما أنزل علينا . .. قل فلم تقتلون أنبياء اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 99 - 9
9 - دنيا پرستى ، دشمنى با فرشتگان ، ارتكاب گناهانى همچون كشتن انبيا و رهبران دينى و شكستن پيمان هاى الهى ، از مصداق هاى فسق است .
و ما يكفر بها إلا الفسقون
آيات گذشته (از آيه 74 - 98) موانعى را براى ايمان آوردن يهود به قرآن و پيامبر ذكر كرده و در آيه مورد بحث ريشه انكار قرآن و پيامبر(صلی الله علیه و آله) را فسق پيشگى دانسته است. بنابراين آنچه در آن آيات از موانع ايمان آوردن شمرده شده، از نظر قرآن مصداق فسق و بيانگر معناى آن مى باشد.
ص: 430
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 21 -
3،4،5،6،7،9،10،11،13،18
3 _ كفر به آيات الهى ، منشأ قتل انبيا و عدالتخواهان
انّ الذين يكفرون . .. و يقتلون النّبيّن ... و يقتلون الذين يأمرون بالقسط
4 _ تهديد كافران از سوى خداوند ، نسبت به قتل پيامبران و مردمان عدالتخواه
انّ الذين يكفرون . .. و يقتلون النّبيّن ... فبشّرهم بعذاب اليم
5 _ وجود منكران آيات الهى ، قاتلان پيامبران و عدالتخواهان ، در ميان اهل كتاب و مشركان
قل للّذين اوتوا الكتاب و الامّيّن . .. انّ الذين يكفرون بايات اللّه و يقتلون الن
6 _ همسانى گناه كفر به آيات الهى ، با قتل انبيا و مردمان عدالتخواه
انّ الذين يكفرون . .. و يقتلون النّبيّن ... و يقتلون
همسانى گناه، از همگون بودن كيفر، استفاده شده است.
7 _ همسانى سرنوشت شوم كافران ، با قاتلان پيامبران و عدالتخواهان
انّ الذين يكفرون . .. فبشّرهم بعذاب اليم
9 _ كشتن پيامبران الهى ، عملى ناحق و غير قابل توجيه
و يقتلون النّبيّن بغير حق
10 _ كافران با توجيه و تظاهر به حقّ ، انبياى الهى و عدالتخواهان را به قتل مى رساندند .
انّ الذين يكفرون . .. و يقتلون النّبيّن بغير حق و يقتلون الذين يأمرون بالقسط
تأكيد و تصريح به «بغير حق»، بيانگر توجيه و حق نمايى كافران است.
11 _ بسيارى از پيامبران و عدالتخواهان ، به دست كافران به قتل رسيدند .
انّ الذين يكفرون . .. و يقتلون النّبيّن بغير حق و يقتلون الذين يأمرون بالقسط
13 _ شدت غضب خداوند ، از كشتن انبيا و عدالتخواهان *
و يقتلون النّبيّن بغير حق و يقتلون الذين يأمرون بالقسط
بنظر مى رسد تكرار كلمه «يقتلون» براى بيان مبغوضيّت قتل باشد.
18 _ رضايت كفار عصر پيامبر (صلی الله علیه و آله) به كشتار انبيا توسط گذشتگان ، علّت تهديد آنان به عذاب الهى *
و يقتلون النّبيّن . .. فبشّرهم بعذاب اليم
تهديد بازماندگان قاتلان انبيا به عذاب در صورتى صحيح است كه آنان به اعمال گذشتگان خويش راضى باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 22 - 2،4،10
2 _ كفر و كشتن پيامبران و عدالتخواهان ، گناه بزرگى است كه همه اعمال نيك را مى زدايد و تباه مى كند .
انّ الذين يكفرون . .. اولئك الّذين حبطت اعمالهم
4 _ اعمال كافران ، قاتلان انبيا و قاتلان عدالتخواهان ، فاقد اعتبار و ارزش اجتماعى *
انّ الذين يكفرون . .. حبطت اعمالهم
به نظر مى رسد حبط عمل در دنيا، به معناى عدم اعتبار آن اعمال و نتايجش باشد.
10 _ كفر ، و نيز قتل انبيا و عدالتخواهان ، عامل محروميّت از يارى شفاعت كنندگان
ص: 431
انّ الذين يكفرون . .. و ما لهم من ناصرين
به نظر مى رسد جمله «و ما لهم من ناصرين»، وجود يارى دهندگانى (شافعين) را براى جبران برخى اعمال فرض كرده است; و ليكن شامل اشخاص مذكور در آيه نمى گردد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 23 - 9
9 _ پيامبران و عدالتخواهانى كه به دست كافران كشته شدند ، خواهان حاكميت كتب آسمانى بودند . *
يُدعون الى كتاب اللّه ليحكم بينهم
بنابراينكه فاعل محذوف «يدعون»، همان كشته شدگان مذكور در آيه قبل باشند; يعنى: يدعوهم المقتولون الى كتاب اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 25 - 1
1 _ تهديد اهل كتاب از سوى خداوند ، به لحاظ كفرشان به آيات الهى ، قتل پيامبران و عدالتخواهان و افترايشان در دين
قالوا لن تمسّنا النار . .. فكيف اذا جمعناهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 112 - 14
14 _ اهل كتاب ( يهود ) ، با علم به ناحق بودن قتل انبياء ، آنان را مى كشتند . *
و يقتلون الانبياء بغير حقّ
چون تصوّر حق بودن قتل انبيا نمى رود، لذا مى توان گفت كه قيد «بغير حق»، اشاره باشد به اينكه قاتلين مى دانستند كه قتل انبيا، حق نيست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 113 - 2
2 _ برخى از اهل كتاب ، منكر آيات الهى ، قاتل انبيا و اهل عصيان و تعدى و برخى ديگر پذيراى طاعت خدا ، اهل تلاوت آيات الهى و سجده كننده در پيشگاه او هستند .
ذلك بانّهم كانوا يكفرون . .. ليسوا سوآءً من اهل الكتب ... و هم يسجدون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 181 - 12،13،15،16،17
12 _ كشتار نابحق ( با علم و عمد ) انبياى الهى ، به دست يهود
سنكتب ما قالوا و قتلهم الانبيآء بغير حقّ
نفى هر گونه حق در كشتن انبيا دلالت مى كند كه يهود، با علم به نبوّت آنان و بدون خطا و فراموشى، پيامبران را مى كشتند. چون اگر آنان را پيامبر نمى دانستند و يا به خطا و نسيان آنان را مى كشتند، «بغير حقّ» صدق نمى كرد.
13 _ كثرت پيامبران شهيد ، در بين انبياى الهى
ص: 432
و قتلهم الانبيآء بغير حقّ
15 _ همسنگى گناه و زشتى فقير پنداشتن خدا و نسبت هاى ناروا به او ، با گناه كشتار انبيا
سنكتب ما قالوا و قتلهم الانبيآء بغير حقّ
16 _ نسبت ناروا به خداوند و كشتن پيامبران ، گناهى بزرگ و موجب عذاب سوزان دوزخ
سنكتب ما قالوا و قتلهم الانبيآء بغير حقّ و نقول ذوقوا عذاب الحريق
«حريق»، به معناى محرِق (سوزاننده) است. گفتنى است عذاب سوزان براى كشتن پيامبران و نسبت ناروا به خدا دادن، حاكى از بزرگى چنين گناهانى است.
17 _ عذاب سوزان نسبت دهندگان فقر به خدا و قاتلان انبيا ، با فرمان مستقيم خداوند
نقول ذوقوا عذاب الحريق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 182 - 4
4 _ رضايت يهود زمان پيامبر (صلی الله علیه و آله) از كشتار انبياى گذشته به دست نياكان و همكيشان خويش
و قتلهم الانبيآء . .. ذلك بما قدّمت ايديكم
به نظر مى رسد نسبت قتل پيامبران به يهود عصر پيامبر (صلی الله علیه و آله) كه از خطاب در «ايديكم» به دست مى آيد، به جهت رضايت آنان به عملكرد گذشتگان خويش باشد، چون آنان مرتكب قتل انبيا نشدند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 183 - 12،13،19،27
12 _ شهادت بسيارى از انبياى الهى به دست يهود ، على رغم مشاهده معجزات و علم به حقّانيّت آنان
قل قد جآءكم رسل من قبلى بالبيّنات و بالّذى قلتم فلم قتلتموهم ان كنتم صادقين
هنگامى به يك دليل، «بيّنه» گفته مى شود كه حقّ را براى طرف مقابل روشن كند و او را به حقانيّت آن آگاه كند. بنابراين يهوديان مى دانستند و براى آنان روشن بود كه پيامبران واقعى را مى كشند.
13 _ يهود ، حتّى با مشاهده معجزه مورد درخواست خود ( سوختن قربانى در آتشى از غيب ) از پيامبران ، نه تنها به آنان ايمان نياوردند ، بلكه آنان را كشتند .
قل قد جآءكم رسل من قبلى . .. و بالّذى قلتم فلم قتلتموهم
19 _ يهود عصر پيامبر (صلی الله علیه و آله) با رضايت به كشتار انبيا توسط پيشينيان خود ، در حكم قاتلان انبيا
فلم قتلتموهم ان كنتم صادقين
27 _ رضايت يهود معاصر پيامبر (صلی الله علیه و آله) از قتل انبيا به دست نياكانشان در پانصد سال قبل از بعثت ، موجب نسبت دادن قتل انبيا به آنان از سوى خداوند
قل قد جاءكم رسل من قبلى بالبيّنات و بالّذى قلتم فلم قتلتموهم
امام صادق (ع) پس از تلاوت آيه فوق فرمود: كان بين القاتلين و القائلين خمس ماة عام، فالزمهم اللّه القتل برضاهم ما فعلوا.
_______________________________
كافى، ج 2، ص 409، ح 1 ; تفسير برهان، ج 1، ص 328، ح 2، 4، 6.
ص: 433
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 155 - 5
5 _ پايدارى پيامبران در ابلاغ رسالت خويش ، تا شهادت و كشته شدن در راه خدا
و قتلهم الأنبياء بغير حق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 49 - 10
10 - تلاش در جهت كشتن انبيا و محو پيام آنان ، بارزترين نمود فسادگرى در زمين
يفسدون فى الأرض . .. قالوا تقاسموا باللّه لنبيّتنّه
از اين كه خداوند از ميان همه فسادگرى هاى گروه هاى مورد بحث، تصميم ايشان به قتل پيامبر را مطرح ساخته است، معلوم مى شود كه اين تصميم، خطرناك ترين و خائنانه ترين برنامه اى است كه مى تواند از سوى مفسدان عملى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 183 - 12،13،19،27
12 _ شهادت بسيارى از انبياى الهى به دست يهود ، على رغم مشاهده معجزات و علم به حقّانيّت آنان
قل قد جآءكم رسل من قبلى بالبيّنات و بالّذى قلتم فلم قتلتموهم ان كنتم صادقين
هنگامى به يك دليل، «بيّنه» گفته مى شود كه حقّ را براى طرف مقابل روشن كند و او را به حقانيّت آن آگاه كند. بنابراين يهوديان مى دانستند و براى آنان روشن بود كه پيامبران واقعى را مى كشند.
13 _ يهود ، حتّى با مشاهده معجزه مورد درخواست خود ( سوختن قربانى در آتشى از غيب ) از پيامبران ، نه تنها به آنان ايمان نياوردند ، بلكه آنان را كشتند .
قل قد جآءكم رسل من قبلى . .. و بالّذى قلتم فلم قتلتموهم
19 _ يهود عصر پيامبر (صلی الله علیه و آله) با رضايت به كشتار انبيا توسط پيشينيان خود ، در حكم قاتلان انبيا
فلم قتلتموهم ان كنتم صادقين
27 _ رضايت يهود معاصر پيامبر (صلی الله علیه و آله) از قتل انبيا به دست نياكانشان در پانصد سال قبل از بعثت ، موجب نسبت دادن قتل انبيا به آنان از سوى خداوند
قل قد جاءكم رسل من قبلى بالبيّنات و بالّذى قلتم فلم قتلتموهم
امام صادق (ع) پس از تلاوت آيه فوق فرمود: كان بين القاتلين و القائلين خمس ماة عام، فالزمهم اللّه القتل برضاهم ما فعلوا.
_______________________________
كافى، ج 2، ص 409، ح 1 ; تفسير برهان، ج 1، ص 328، ح 2، 4، 6.
قداست مكان گفتگوى خدا با انبيا
ص: 434
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 16 - 6
6 - جايگاه سخن گفتن خداوند با پيامبران ، جايگاهى مقدس و پاك و شايسته احترام است .
إذ ناديه ربّه بالواد المقدّس طوًى
ارتباط «ناداه» با «المقدس»، بيانگر اين است كه يا خداوند براى تكلّم با بندگان، جايى مقدس را برمى گزيند و يا تكلّم او، مايه تقدس آن سرزمين مى گردد. در هر دو صورت، برداشت ياد شده قابل استفاده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 23 - 8
8 - قدرتمندان و ثروتمندانِ سرمست ، تشكيل دهنده جبهه اصلى مخالفان پيامبران
و كذلك ما أرسلنا من قبلك فى قرية من نذير إلاّ قال مترفوها
«مُتْرَف» (از ماده «تُرفَة») به معناى فزونى و بسيارى نعمت است. با توجه به اين كه بسيارى از دارندگان نعمت، غرق در شهوات و هواهاى نفسانى مى شوند، واژه «مترف» به معناى كسانى كه به نعمت مغرور شده و سرمستى و طغيان كرده اند به كار مى رود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 78 - 3،4
3 - خداوند ، تنها سرگذشت برخى از رسولان را براى پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) بازگو كرده و برخى ديگر را نقل نكرده است .
رسلاً من قبلك منهم من قصصنا عليك و منهم من لم نقصص عليك
4 - در قرآن ، تنها سرگذشت برخى از فرستادگان الهى بازگو شده است .
رسلاً من قبلك منهم من قصصنا عليك و منهم من لم نقصص عليك
برداشت ياد شده مبتنى بر اين احتمال است كه مقصود از آيه شريفه، نقل داستان هاى پيامبران در قرآن باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 21 - 9
9- سرگذشت هود و انذار هاى او به قوم خود ، نمونه اى از سرگذشت رسولان الهى و تلاش آنان براى هدايت مردم در طول تاريخ
و قد خلت النذر من بين يديه و من خلفه
مى توان گفت: تعبير «قد خلت . .. و من خلفه» در آيه شريفه، به صورت جمله معترضه آمده، تا بيانگر اين معنا باشد كه يادكرد سرگذشت هود به مثابه يادكرد ديگر پيامبران است; زيرا آنان در هدف مشترك بوده اند و سرگذشت هود به عنوان نمونه ياد شده است.
ص: 435
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 120 - 10
10_ سوره هود و داستان پيامبران مطرح شده در آن ، حاوى موعظه هايى ارجمند و مايه تذكار معارف و حقايق دينى است .
جاءك فى ه_ذه الحق و موعظة و ذكرى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 94 - 2
2 _ سرگذشت حضرت نوح و موسى ( ع ) و پيامبران مبعوث شده در فاصله ميان آنان و تكذيب شدن آنان و هلاكت مكذبان به عذاب استيصال ، آياتى است كه در كتاب هاى آسمانى پيشين نيز آمده بود .
و اتل عليهم نبأ نوح . .. فإن كنت فى شك مما أنزلنا إليك فسئل الذين يقرءون الكتب م
برداشت فوق از ارتباط ميان اين آيه شريفه و مجموعه آيات 71 تا 93 _ كه با هم يك بند را تشكيل مى دهند _ استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 7 - 3
3 - بيان داستان پيامبران در قرآن ، براساس هدف و مصلحتى حكيمانه و سازنده
من لدن حكيم . .. إذ قال موسى لأهله إنّى ءانست نارًا
برداشت ياد شده با توجه به اين نكته است كه قرآن از جانب خداى حكيم نازل شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 163 - 3
3 _ خداوند ، پيامبران بسيارى را پس از نوح ( ع ) مبعوث كرد و بدان ها وحى فرستاد .
كما أوحينا إلى نوح و النبين من بعده
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 164 - 3،4،9
ص: 436
3 _ خداوند ، تنها سرگذشت پاره اى از رسولان الهى را براى پيامبر (صلی الله علیه و آله) بيان داشته است .
و رسلا قد قصصنهم عليك من قبل و رسلا لم نقصصهم عليك
4 _ خداوند ، سرگذشت گروهى از پيامبران را در قرآن بيان نكرده است .
و رسلا لم نقصصهم عليك
9 _ مخفى بودن رسالت گروهى از انبيا ( بين آدم و نوح ) ، دليل ذكر نشدن نام آنان در قرآن
و رسلا لم نقصصهم عليك
امام باقر(ع): كان ما بين آدم و بين نوح من الانبياء مستخفين و مستعلنين و لذلك خفى ذكرهم فى القرآن فلم يسموا كما سمى من استعلن من الانبياء و هو قول اللّه «رسلا لم نقصصهم عليك»، يعنى لم اسم المستخفين كما سميت السمتعلنين من الانبياء.
_______________________________
تفسير عياشى، ج 1، ص 285، ح 306; تفسير برهان، ج 1، ص 427، ح 4.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 75 - 3
3 _ بعثت رسولانى متعدد قبل از حضرت مسيح ( ع )
ما المسيح ابن مريم الا رسول قد خلت من قبله الرسل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 213 - 13،14
13 _ حكومت ، داورى و حل اختلافات مردم ، از اهداف بعثت پيامبران و نزول كتاب هاى آسمانى
و اَنزل مَعهم الكتاب بالحق ليحكم بين الناس
14 _ داورى پيامبران در محدوده قوانين الهى
و انزل معهم الكتاب بالحق ليحكم بين الناس
بنابراينكه ضمير «ليحكم» به «الكتاب» برگردد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 44 - 33
33 _ پيامبران ، ربانيون و احبار ، الگو هاى خداترسى و بى پروايى از مردم براى قضاوت بر اساس احكام الهى
يحكم بها النبيون . .. فلاتخشوا الناس و اخشون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 5،6
5 _ خداوند عطا كننده كتاب و منصب قضاوت و نبوت به پيامبران است.
ص: 437
أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
6 _ پيامبران(ع) داراى حق حكومت و قضاوت در ميان مردم هستند.
أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
از جمله معانى مذكور براى واژه «حكم» قضاوت و همچنين حكومت است، لازم به ذكر است اين دو معنى در طول يكديگر و با هم متقاربند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 4
4 _ برخى از پدران و فرزندان و برادران پيامبران پيشين (ابراهيم(ع)، اسحق و . ..) بهره مند از تعاليم آسمانى (كتاب) و داراى منصب قضاوت و مقام نبوت بوده اند.
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم . .. أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 4
4 _ برخى از پدران و فرزندان و برادران پيامبران پيشين (ابراهيم(ع)، اسحق و . ..) بهره مند از تعاليم آسمانى (كتاب) و داراى منصب قضاوت و مقام نبوت بوده اند.
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم . .. أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 4
4 _ برخى از پدران و فرزندان و برادران پيامبران پيشين (ابراهيم(ع)، اسحق و . ..) بهره مند از تعاليم آسمانى (كتاب) و داراى منصب قضاوت و مقام نبوت بوده اند.
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم . .. أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
ص: 438
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 4
4 _ برخى از پدران و فرزندان و برادران پيامبران پيشين (ابراهيم(ع)، اسحق و . ..) بهره مند از تعاليم آسمانى (كتاب) و داراى منصب قضاوت و مقام نبوت بوده اند.
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم . .. أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 213 - 14
14 _ داورى پيامبران در محدوده قوانين الهى
و انزل معهم الكتاب بالحق ليحكم بين الناس
بنابراينكه ضمير «ليحكم» به «الكتاب» برگردد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 246 - 6،28
6 _ دخالت پيامبران در مسائل نظامى و سياسى
اذ قالوا لنبى لهم ابعث لنا ملكاً نقاتل فى سبيل اللّه
28 _ برخى پيامبران بنى اسرائيل پس از موسى ( ع ) ، مقام زمامدارى جامعه را بر عهده نداشتند . *
ابعث لنا ملكاً . .. و قد اُخرجنا من ديارنا
درخواست ملك (پادشاه و زمامدار)، حاكى از آن است كه پيامبر آن عصر پادشاهى و زمامدارى جامعه خويش را بر عهده نداشته است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 20 - 12،13
12 _ وظيفه پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، تنها ابلاغ پيام خدا به مردم است ; نه مجبور ساختن ايشان به ايمان .
فانّما عليك البلاغ
13 _ تبيين محدوده وظيفه پيامبر (صلی الله علیه و آله) از سوى خداوند ، عامل اطمينان خاطر او
فانّما عليك البلاغ
به نظر مى رسد جمله «فانّما . .. » به منظور اطمينان خاطر پيامبر (صلی الله علیه و آله) ايراد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 79 - 1،10
ص: 439
1 _ هيچ پيامبرى حق ندارد مردم را دعوت به بندگى و خضوع در برابر خويش كند .
ما كان لبشر ان يؤتيه اللّه الكتاب . .. ثم يقول للناس كونوا عباداً لى
10 _ عبوديّت براى خداوند و نفى آن از غير او محور اصلى دعوت انبيا
ما كان لبشر . .. ثم يقول للناس كونوا عباداً لى من دون اللّه و لكن كونوا ربّانيّن
ربانى كسى است كه با ربّ ارتباط شديد داشته و او را بسيار عبادت كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 93 - 3
3 _ اختيار پيامبران در تحريم برخى حلال ها بر خود
الاّ ما حرّم اسرائيل على نفسه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 128 - 1،2،3،4،5
1 _ سرنوشت آدميان تنها به دست خداست ، نه حتّى رسول او .
ليس لك من الامر شىء
بنابر اينكه «ال» در «الامر» براى جنس باشد.
2 _ تدبير امور عالم در اختيار خداست ، نه پيامبر (صلی الله علیه و آله) .
ليس لك من الامر شىء
3 _ پيروزى مؤمنانِ پيكارگرِ بدر ، تنها به دست خدا بود ، نه پيامبر (صلی الله علیه و آله)
و لقد نصركم اللّه ببدر . .. ليس لك من الامر شىء
اگر «ال» در «الامر» براى جنس باشد، پيروزى در جنگ بدر مصداقى از آن خواهد بود و اگر عهد ذكرى باشد، اشاره به پيروزى در آن جنگ است.
4 _ شكست و پيروزى به دست خداست ، نه پيامبر (صلی الله علیه و آله)
ليس لك من الامر شىء
اگر «ال» در «الامر»، عهد ذكرى باشد، اشاره به پيروزى مسلمانان در جنگ بدر و شكست كافران در آن جنگ است. و جنگ بدر به عنوان مثال خواهد بود، نه اينكه داراى خصوصيّتى باشد.
5 _ محدوديّت دامنه اختيارات پيامبران
ليس لك من الامر شىء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 129 - 5
5 _ مالكيّت مطلق خداوند بر هستى ، دليل نداشتن حقّ تصميمگيرى رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ، در مورد سرنوشت كفّار
ليس لك من الامر شىء او يتوب عليهم . .. و للّه ما فى السّموات و ما فى الارض
ص: 440
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 27 - 4
4 - كار و تبليغ ، آميخته به يكديگر در زندگى پيامبران
أن اصنع الفلك بأعيننا و وحينا
برداشت ياد شده، با توجه به اين نكته است كه حضرت نوح(ع) شخصاً مأمور ساختن كشتى شد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 9 - 13،14،16
13- اقوام كافر پس از ملاحظه دلايل روشن انبيا ، آنها را استهزا كردند و كفر خويش را صريحاً به آنان اعلام داشتند .
جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فردّوا أيديهم فى أفوههم و قالوا إنا كفرنا بما أُرسلتم به
مرجع ضمير در «أيديهم فى أفواههم» اقوام ياد شده در آيه است و اين عبارت، معناى كنايى دارد و مراد از آن، اين است كه اقوام كافر با دست گذاشتن بر دهان خود و يا با سوت زدن، به استهزاى انبياى خود پرداختند.
14- اقوام كافر در برخورد با دلايل روشن انبيا ، بشدت ناراحت و غضبناك مى شدند و به صراحت موضع كفرآلود خود را اعلام مى كردند .
جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فردّوا أيديهم فى أفوههم و قالوا إنا كفرنا بما أُرسلتم به
مراد از «ردّوا أيديهم فى أفواههم» كنايه از غضب و خشم آنهاست كه در آيات ديگر نيز آمده است (غضوا عليكم الأنامل من الغيظ).
16- اقوام كافر ، نه تنها در جواب دعوت انبيا سكوت اختيار كرده و جواب مثبت ندادند بلكه به صراحت كفر خويش را به پيام آنان اعلام داشتند .
جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فردّوا أيديهم فى أفوههم و قالوا إنا كفرنا بما أُرسلتم به
طبق نقل روح المعانى (ج 13، ص 194)، از ابوعبيده و اخفش، عبارت «فردّوا أيديهم فى أفواههم» ضرب المثل براى كسى است كه جواب مثبت به درخواست نمى دهد و سكوت اختيار مى كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 10 - 1،2،3،4
1 _ بسيارى از رسولان الهى قبل از پيامبر(صلی الله علیه و آله)، مورد تمسخر و استهزاى كافران قرار گرفتند.
و لقد استهزىء برسل من قبلك
2 _ درگيرى و مبارزه كافران با پيامبران الهى در طول تاريخ جريان داشته است.
ص: 441
و لقد استهزىء برسل من قبلك
3 _ تمسخر و استهزاى پيامبران الهى، شيوه كافران در طول تاريخ بوده است.
و لقد استهزىء برسل من قبلك . .. ما كانوا به يستهزءون
4 _ استهزاى وعيدها و تهديدهاى پيامبران الهى، از شيوه هاى مبارزه كافران با انبيا در طول تاريخ
و لقد استهزىء برسل من قبلك فحاق بالذين سخروا منهم ما كانوا به
بنابراين كه مقصود از «ما كانوا به يستهزءون»، عذاب موعود الهى باشد كه در محتواى پيامهاى انبيا(ع) ذكر مى شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 11 - 4
4 _ گستردگى دعوت انبيا و مخالفت كافران با آنها، در پهنه زمين
قل سيروا فى الأرض ثم انظروا
«الأرض»، به معناى تمامى زمين است كه به عنوان عرصه سير و مطالعه آثار گذشتگان معرفى شده است لذا چنين برمى آيد كه پيامبران در تمامى زمين حضور داشته و مكذّبان نيز بهمين صورت در زمين پراكنده بوده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 41 - 3
3- همسانى كافران در طول تاريخ ، در برخورد غير منطقى با رسولان الهى
و لقد استهزئَ برسل من قبلك
برخورد استهزاآميز، بيانگر نداشتن منطق در موضع گيرى ها است و چون پيامبران پيشين و پيامبراسلام(صلی الله علیه و آله) مورد تمسخر كافران قرار گرفته اند; به دست مى آيد كه برخورد كافران همسان بوده و مواضع مشابهى داشته اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 171 - 2
2 - كفرپيشگان از دعوت پيامبران جز فرياد و سر و صدا ، چيز ديگرى در نمى يابند .
و مثل الذين كفروا كمثل الذى ينعق بما لايسمع إلا دعاءً و نداءً
بر اساس توضيح برداشت قبل، معناى جمله «مثل الذين كفروا . .. إلا دعاءً و نداءً» چنين مى شود: مَثَل كافران در ارتباط با دعوت كنندگان به ايمان مَثَل گوسفندان و چوپان آنهاست; همان گونه كه گوسفندان از سخن و امر و نهى چوپان چيزى جز فرياد نمى فهمند، كافران نيز از دعوت پيامبران حقيقتى را درك نمى كنند.
ص: 442
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 5
5 _ خداوند عطا كننده كتاب و منصب قضاوت و نبوت به پيامبران است.
أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 44 - 1،2
1- خداوند ، تمامى انبيا و رسولان خود را با دلايل روشن ( معجزات ) و كتاب به سوى مردم گسيل داشته است .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً . .. بالبيّن_ت و الزبر
«زبر» جمع «زبور» و به معناى كتابهاست.
2- تفاوت انبيا با ساير انسان ها ، در دريافت وحى از خدا ، داشتن مقام نبوت و كتاب آسمانى است .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم . .. بالبيّن_ت و الزبر
برداشت فوق، بنابراين نكته است كه آيه در ادامه معرفى انبيا باشد بدين صورت كه: آنان از جنس بشر هستند (و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم. ..) و به آنان وحى مى شود و....
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 25 - 7
7 - برخى از پيامبران ، داراى نوشته هايى از تعاليم الهى براى هدايت مردم بودند .
جاءتهم رسلهم . .. بالزّبر
«زبور» (مفرد «زُبُر») به معناى نوشته است. آمدن آن با كتاب به طور مستقل، مى تواند اشاره باشد به نوشته هايى كه برخى از رسولان الهى _ جدا از كتاب آسمان _ داشته اند. اين نوشته ها حاوى يك سلسله مطالب پندآموز و هدايت گر بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 25 - 8
8 - برخى از رسولان الهى ، داراى كتاب آسمانى بودند .
جاءتهم رسلهم . .. بالكت_ب المنير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - بينه - 98 - 2 - 1،5
1 - خداوند ، با فرستادن رسولى كه مكتوباتى منزّه و به دور از انحراف را بر مردم بخواند ، بر آنان اتمام حجت مى كند .
لم يكن . .. منفكّين حتّى تأتيهم البيّنة . رسول من اللّه يتلوا صحفًا مطهّرة
ص: 443
5 - اتمام حجت بر تمام مردم ، با ارسال پيامبرى همراه با كتاب آسمانى ، سنّت تخلّف ناپذير خداوند است .
لم يكن . .. منفكّين حتّى تأتيهم البيّنة . رسول من اللّه يتلوا صحفًا مطهّرة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 21 - 7
7- تحقق كرامات و امور خارق العاده ، اختصاص به پيامبران ندارد .
قال ربّك هو علىَّ هيّن
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 93 - 18
18 - اعمال نارواى يهود در طول تاريخ ( كشتن پيامبران ، گوساله پرستى و . . . ) نشانه ايمان نداشتن آنان حتى به پيامبران بنى اسرائيل و كتاب هاى آسمانى خويش است .
قالوا نؤمن بما أنزل علينا . .. قل بئسما يأمركم به إيمنكم إن كنتم مؤمنين
چون جمله «قل بئسما . ..» (اگر ايمان داريد، ايمانتان شما را به كارهاى ناروايى واداشته است) در جواب «نؤمن بما أنزل علينا» قرار گرفته، بيانگر آن است كه: شما يهوديان به كتابهاى آسمانى ايمان نداريد كه چنين اعمال ناپسندى را مرتكب مى شويد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 100 - 7
7 - اكثريت يهود ، حتى به پيامبران و كتاب هاى آسمانى خويش ايمان ندارند .
بل اكثرهم لايؤمنون
متعلق ايمان - به قرينه آيات گذشته - پيامبران و كتابهاى آسمانى است. «بل» در جمله فوق براى ترقى است; يعنى، و بالاتر از پيمان شكنى اين است كه اكثر آنها اهل ايمان نيستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 136 - 9
9 - ايمان داشتن به برخى از پيامبران و كافر شدن به برخى ديگر ، مايه هدايت نبوده و ناروا مى باشد .
قالوا كونوا هوداً أو نصرى تهتدوا . .. لانفرق بين أحد منهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 444
2 - آل عمران - 3 - 82 - 1،2
1 _ ايمان نياوردن به پيامبران و يارى نكردن آنان ، فسق است .
لتؤمننّ به و لتنصرنّه . .. فمن تولّى بعد ذلك فاولئك هم الفاسقون
2 _ كسانى كه به پيامبر (صلی الله علیه و آله) ايمان نياورند و يا حضرتش را يارى نكنند ، فاسق هستند .
لتؤمننّ به و لتنصرنّه . .. فمن تولّى بعد ذلك فاولئك هم الفاسقون
در صورتى كه مراد از «رسول» در آيه قبل، پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 84 - 10
10 _ ايمان نداشتن به تمامى پيامبران و كتب نازل شده بر آنان ، حاكى از تسليم نبودن در برابر خداست .
امنا . .. لا نفرّق بين احد منهم و نحن له مسلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 55 - 4
4 _ ايمان نياوردن برخى از اهل كتاب ( يهود ) به پيامبران آل ابراهيم و اخلالگرى آنان در راه تحقق اهداف ايشان
فقد اتينا ال ابرهيم . .. و منهم من صدّ عنه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 136 - 8
8 _ كافرانِ به خدا ، ملائكه ، كتب آسمانى ، پيامبران الهى و روز قيامت ، در گمراهى ژرف
و من يكفر باللّه و ملئكته و كتبه و رسله و اليوم الأخر فقد ضل ضللا بعيداً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 150 - 1،2،5
1 _ كفر نسبت به برخى از پيامبران الهى ، در حقيقت كفر به خدا و تمامى پيامبران اوست .
إنّ الذين يكفرون باللّه و رسله . .. و يقولون نؤمن ببعض و نكفر ببعض
مضاف اليه كلمه «بعض»، در هر دو مورد، «رسل» است، يعنى ايمان به برخى از پيامبران و كفر به برخى ديگر. و نيز جمله «يقولون»، در حقيقت تفسير «يكفرون باللّه و رسله»، مى باشد.
2 _ پذيرش برخى از احكام دين و انكار برخى ديگر ، كفر به خدا و رسول و به منزله انكار تمامى آن دين است . *
إنّ الذين يكفرون باللّه و رسله و يريدون أن يفرقوا . .. أولئك هم الكفرون
با توجه به واژه رسول مى توان گفت: آيه شامل تبعيض در اعتقاد به احكام و رسالت يك دين نيز مى شود ; يعنى همانگونه كه انكار برخى از رسولان به منزله انكار همه پيامبران است، انكار برخى از تعاليم انبيا نيز انكار تمامى آن دين است.
5 _ اهل كتاب با انكار رسالت پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، در حقيقت به خدا و تمامى پيامبران و پيامبر خويش كافرند .
إنّ الذين يكفرون . .. و يقولون نؤمن ببعض و نكفر ببعض ... أولئك هم الكفرون
بنا به گفته مفسران و به دليل آيات بعد، مراد از «الذين يكفرون . ..»، اهل كتاب هستند.
ص: 445
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 151 - 3
3 _ كيفر خوار كننده الهى ، در انتظار كافران به خدا و پيامبران اوست .
و أعتدنا للكفرين عذاباً مهيناً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 9،10
9 _ مشركان مكه به پيامبر(صلی الله علیه و آله) و انبياى پيشين كفر مىورزيدند.
أولئك الذين ءاتينهم . .. فإن يكفر بها هؤلاء
«هؤلاء» اشاره به مشركان مكه است.
10 _ انكار حقانيت رسالت پيامبر(صلی الله علیه و آله)، كفر به همه انبيا و كتب آسمانى است. *
فإن يكفر بها هؤلاء فقد و كلنا
«هؤلاء» اشاره به كفر مردم مكه است. با توجه به اينكه در اين آيات سخن آنها، كه دال بر كفر به انبياى گذشته باشد، نقل نشده، به نظر مى رسد كه كفر آنها به انبياى پيشين تابع كفر آنان به پيامبر باشد. چون همه انبيا مورد تصديق اسلام و قرآن و پيامبرند، كفر به پيامبر كفر به همه انبيا قلمداد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 76 - 3
3 _ تكبر و خودبزرگ بينى ، موجب كفر به پيامبران و پيام هاى آنان
قال الذين استكبروا إنا بالذى ءامنتم به كفرون
آوردن اس___م ظاهر «الذين» به ج___اى ضمير و نگفتن «قالوا إنا . .. » و توصيف آن اسم ظاهر به «استكبروا» براى اشاره به علت كفرورزى كافران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 13 - 11
11- كفر به تعاليم انبيا و ستيزه جويى با آنان ، ظلم است .
و قال الذين كفروا لرسلهم لنخرجنّكم . .. فأوحى إليهم ربّهم لنهلكنّ الظ_لمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 23 - 8
8- كفر در برابر پيام انبيا ، ناشى از جهالتورزى است .
قالوا أجئتنا لتأفكنا عن ءالهتنا . .. و ل_كنّى أريكم قومًا تجهلون
ص: 446
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 98 - 6
6 - دشمنان خدا و پيامبران و فرشتگان ، كافرند .
من كان عدواً للّه . .. فإن اللّه عدو للكفرين
مقتضاى كلام آن بود كه به جاى «الكافرين» ضمير «هم» آورده شود. اين جا به جايى حاوى دونكته است: 1_ تصريح به اينكه توصيف شدگان كافرند. 2_ علت دشمنى خدا با آنان، كفر ايشان است. بنابراين معناى آيه چنين مى شود: كسانى كه با خدا و ... دشمنند خدا دشمن آنهاست; زيرا آنان كافرند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 19 - 9
9 - كفر و مخالفت با پيامبران ، اسراف است و كافران مسرف اند .
أئن ذكّرتم بل أنتم قوم مسرفون
توصيف مردم بى ايمان و مخالف پيامبران الهى به اسرافگر، گوياى حقيقت ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 98 - 2،8
2 _ هيچ قومى از اقوام تكذيب كننده سابق _ به جز قوم يونس _ پيش از نزول عذاب استيصال ، به دست كشيدن از تكذيب پيامبر خود و اظهار ايمان به او موفق نشدند .
فلولا كانت قرية ءامنت فنفعها إيمنها إلا قوم يونس
8 _ از تمام اقوام تكذيب كننده پيشين ، تنها قوم يونس پيش از وقوع عذاب استيصال ، از تكذيب دست برداشته و ايمان آوردند .
فلولا كانت قرية ءامنت فنفعها إيمنها إلا قوم يونس لما ءامنوا كشفنا عنهم عذاب الخز
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 46 - 11
11 - كافران و تكذيب كنندگان پيامبران ، نابينايان واقعى و محروم از بينايى دل
ص: 447
أفلم يسيروا فى الأرض . .. و ل_كن تعمى القلوب التى فى الصدور
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 127 - 3
3 - تكذيب كنندگان پيامبران و اديان الهى ، براى حسابرسى و كيفر در روز قيامت احضار خواهند شد .
فإنّهم لمحضرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 32 - 5
5_ خداوند پس از مدت ها و گذشت زمانهايى ، كفرپيشگان و استهزاگران انبيا را به عقوبت هاى خويش گرفتار مى ساخت .
فأمليت . .. ثم أخذتهم فكيف كان عقاب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 10 - 8
8 _ كافرانى كه به استهزاى انبياى گذشته مى پرداختند، به عذاب و كيفر استهزاى خود گرفتار شدند.
فحاق بالذين سخروا منهم ما كانوا به يستهزءون
بنابراين كه تقدير آيه «جزاء ما كانوا به يستهزءون» باشد. در اين صورت «ما» در (ما كانوا) مصدريه بوده و مرجع ضمير «به»، به قرينه كلمه «رسل» در صدر آيه مى تواند كلمه «رسول» باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 13 - 5
5 - صاعقه آسمانى ، كيفر تخلّف قوم عاد و ثمود از دعوت پيامبران خويش
أنذرتكم ص_عقة مثل ص_عقة عاد و ثمود
ص: 448
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 112 - 11
11 _ كفر مستمر يهود به آيات الهى و كشتن نارواى پيامبران ، موجب ذلت ، درماندگى و گرفتارى آنان به غضب الهى
ضربت عليهم الذّلّة . .. و باءُو بغضب من اللّه و ضربت عليهم المسكنة ذلك بانّهم كا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 102 - 4
4 _ بسيارى از اقوام پيشين به دليل فقدان زمينه ايمان و تكذيب آيات الهى و نپذيرفتن هشدار هاى پيامبرانشان ، با عذاب استيصال نابود شدند .
و ما تغنى الأيت و النذر عن قوم لايؤمنون. فهل ينتظرون إلا مثل أيام الذين خلوا من
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 77 - 1
1- سنّت خداوند ، بر هلاك ساختن امتهايى كه اقدام به اخراج و تبعيد رسولان الهى از سرزمين خود نمودند .
ليخرجوك منها و إذًا لايلبثون خل_فك إلاّ قليلاً. سنّة من قد أرسلنا قبلك من رسلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 55 - 10
10 - تصديق نكردن رسالت هاى پيامبران ، گناه و درپى دارنده كيفر الهى است .
لن نؤمن لك . .. فأخذتكم الصعقه
برداشت فوق بر اين اساس است كه جمله «فأخذتكم . ..» علاوه بر ارتباطش با «نرى اللّه جهرة» مرتبط با «لن نؤمن لك» نيز باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 449
4 - مائده - 5 - 71 - 7
7 _ پندار رهايى از مجازات نقض ميثاق و تكذيب و كشتن انبيا ، از باور هاى بى اساس بنى اسرائيل
لقد اخذنا ميثق بنى اسرءيل . .. و حسبوا الا تكون فتنة
دربرداشت فوق «فتنة» به معناى عذاب گرفته شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 92 - 2
2 _ تكذيب كنندگان انبياى الهى و رسالت هاى آنان در خطر نابودى با نزول عذابى سخت و ويرانگر
الذين كذبوا شعيباً كأن لم يغنوا فيها
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 96 - 10
10 _ جوامع كفرپيشه گذشته بر اثر تكذيب انبيا و مداومت بر اعمال ناپسند به عذاب الهى مبتلا شدند و به هلاكت رسيدند .
و لكن كذبوا فأخذنهم بما كانوا يكسبون
مراد از «ما كانوا يكسبون» گناهانى است كه تكذيب انبيا از جمله آنهاست، نه اينكه مراد از آن فقط تكذيب انبيا باشد و گر نه جمله به اين گونه بيان مى شد: و لكن كذبوا فأخذنهم بما كانوا يكذبون.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 99 - 4
4 _ كسانى كه على رغم تكذيب انبيا ، خويشتن را از عذاب الهى مصون مى پندراند ، زيانكار هستند .
و لكن كذبوا . .. فلا يأمن مكر اللّه إلا القوم الخسرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 39 - 7
7 _ عذاب استيصال ، كيفر تكذيب پيامبران الهى و رويارويى با ايشان
بل كذبوا . .. فانظر كيف كان عقبة الظلمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 83 - 1
1- اصحاب حجر ( قوم ثمود ) پس از تكذيب رسولان و اعراض از معجزات و آيات الهى ، صبحگاهان گرفتار صداى وحشتناك و غرش سهمگين شدند .
و لقد كذّب أصح_ب الحجر المرسلين . و ءاتين_هم ءاي_تنا ... معرضين ... فأخذتهم الصي
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 44 - 6
ص: 450
6 - جوامع گذشته تاريخ ، يكى پس از ديگرى ، با عذاب قهر الهى و در پى تكذيب انبيا و مبارزه با آنان ، مضمحل شدند .
فأتبعنا بعضهم بعضًا
«إتباع» (مصدر «أتبعنا») به معناى يكى را در پى ديگرى روانه كردن است; يعنى، «پس ما امت هاى تكذيب گر را پى در پى هلاك كرديم و هر يكى را به دنبال ديگرى، به ديار نيستى روانه ساختيم».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 48 - 2،3
2 - هلاكت و نابودى فرعون و اشراف حكومت او ، در نتيجه تكذيب رسولان الهى ( موسى و هارون )
فكذّبوهما فكانوا من المهلكين
3 - تكذيب پيامبران الهى ، عامل هلاكت و زوال جوامع بشرى
فكذّبوهما فكانوا من المهلكين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 38 - 1
1 _ خداوند ، قوم عاد ، ثمود و اصحاب رسّ را به خاطر تكذيب آيات و رسولان الهى درهم شكست و نابود ساخت .
و عادًا و ثمودا و أصح_ب الرّسّ و قرونًا بين ذلك كثيرًا
نصب كلمه هاى «عاداً»، «ثمودا» و «أصحاب الرسّ» به وسيله فعلى محذوف «دمّرنا» و «أهلكنا» مى باشد. گفتنى است علت هلاكت اقوام ياد شده، همان تكذيب است كه در آيات قبل در باره فرعونيان و قوم نوح آمده بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 9 - 20
20 - تكذيب انبيا ، در پى دارنده عذاب الهى است .
و جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فما كان اللّه ليظلمهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 14 - 3،4
3 - نزول كيفر و عذاب الهى بر قوم نوح ، عاد ، فرعون ، ثمود ، لوط و اصحاب ايكه ( قوم شعيب ) به جرم تكذيب پيامبران
إن كلّ إلاّكذّب الرسل فحقّ عقاب
«حقّ» به معناى «ثَبَتَ» (ثابت و محقق است) مى باشد.
4 - تكذيب پيامبران الهى ، در پى دارنده كيفر و عذاب استيصال
إن كلّ إلاّكذّب الرسل فحقّ عقاب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 19 - 6
6 - شركورزى و تكذيب پيامبران الهى ، درپى دارنده آتش دوزخ است .
ص: 451
و يوم يحشر أعداء اللّه إلى النار
از ارتباط اين آيه با آيات پيشين _ كه در مورد تكذيب پيامبران بود _ مطلب بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 25 - 9
9 - امت هايى از جن و انس در گذشته تاريخ بر اثر دشمنى با خداوند ( شركورزى ، انكار رسالت پيامبران و . . . ) به عذاب الهى گرفتار شدند .
و حقّ عليهم القول فى أمم قد خلت من قبلهم من الجنّ و الإنس
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - حاقه - 69 - 10 - 7
7 - ربوبيت خداوند ، مقتضى بعثت پيامبران و عقوبت دشمنان ايشان است .
فعصوا رسول ربّهم فأخذهم أخذة رابية
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 50 - 5
5 - مخالفت عمدى و ستيزه جويانه كافران با پيامبران ، موجب دوزخى شدن و محروميت آنان از تخفيف در عذاب الهى
قالوا أَوَ لم تك تأتيكم رسلكم بالبيّن_ت قالوا بلى قالوا فادعوا و ما دع_ؤا الك_فر
اعتراف كافران دوزخى به اين كه به پيامبران و دلايل روشن آنان دست يافته بودند، نشان مى دهد كه مخالفت آنان با تعاليم آسمانى، از روى عمد و ستيزه جويانه بوده است و همين موجب دوزخى شدن و محروميت آنان از تخفيف در عذاب گرديد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 39 - 7
7 _ عذاب استيصال ، كيفر تكذيب پيامبران الهى و رويارويى با ايشان
بل كذبوا . .. فانظر كيف كان عقبة الظلمين
ص: 452
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 77 - 2
2- تبعيد رسولان الهى ، داراى عقوبت سخت دنيوى
إذًا لايلبثون خل_فك إلاّ قليلاً سنّة من قد أرسلنا قبلك من رسلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 64 - 5
5 _ خداوند ، قوم نوح ( ع ) را به خاطر تكذيب آياتش ، با غرق كردن در آب به هلاكت رساند .
و أغرقنا الذين كذبوا بايتنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 40 - 11
11_ حسابرسى و مجازات كفرپيشگان و منكران رسالت در دنيا
و علينا الحساب
از آن جا كه مقصود از تهديدهاى اشاره شده در اين آيه عذابهاى دنيوى است ، معلوم مى شود مراد از حساب در جمله «علينا الحساب» نيز حسابرسى در دنياست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 45 - 17
17- كيفر دادن به سبب كفر به خدا و پيروى نكردن از رسولان او از سنت هاى الهى است .
و أنذر الناس . .. نجب دعوتك و نتّبع الرسل ... كيف فعلنا بهم و ضربنا لكم الأمثال
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 8 - 7
7 - عمل نكردن به تعاليم و دستور انبيا ، درپى دارنده عذابى دردناك است .
و إذا أخذنا من النبيّن ميث_قهم . .. ليسئل ... و أعدّ للك_فرين عذابًا أليمًا
مراد از «الكافرين» به قرينه اخذِ ميثاق از پيامبران _ كه همانا، آن ميثاق، ابلاغ پيام الهى بوده است _ كسانى اند كه آن تعاليم و پيام ها را ناديده گرفته اند و در نتيجه، گرفتار عذاب مى شوند.
ص: 453
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 21 - 7،16،21،22،23
7 _ همسانى سرنوشت شوم كافران ، با قاتلان پيامبران و عدالتخواهان
انّ الذين يكفرون . .. فبشّرهم بعذاب اليم
16 _ كشتن انبياى الهى و عدالتخواهان ، موجب گرفتارى جامعه به مشكلات توانفرساست .
و يقتلون النّبيّن بغير حق . .. فبشّرهم بعذاب اليم
بنابراينكه «فبشّرهم بعذاب اليم»، نظر به مشكلات دنيوى و اخروى داشته باشد; به قرينه آيه بعد كه مى فرمايد: «حبطت اعمالهم فى الدنيا و الاخرة».
21 _ قاتلان پيامبران و قاتلان امر كنندگان به معروف ، گرفتار سخت ترين عذاب هاى الهى
و يقتلون النّبيّن بغير حق و يقتلون الذين يأمرون بالقسط.
از رسول اللّه (صلی الله علیه و آله) سؤال شد: اىّ الناس اشد عذاباً يوم القيامة؟ آن حضرت فرمود: رجل قتل نبيّاً او رجلاً امر بمعروف او نهى عن منكر، سپس آن حضرت، اين آيه را تلاوت كرد: «انّ الّذين يكفرون . .. ».
_______________________________
تفسير طبرى، ج 3، ص 144 ; مجمع البيان، ج 2، ص 720 ; تفسير تبيان، ج 2، ص 422.
22 _ وعده عذاب دردناك به بنى اسرائيل ، به جهت قتل چهل و سه پيامبر و صد و دوازده آمر به معروف و ناهى از منكر
و يقتلون النّبيّن بغير حقّ و يقتلون الّذين يأمرون بالقسط من النّاس فبشّرهم بعذاب
رسول اللّه (صلی الله علیه و آله) به عنوان بيان مصداق براى آيه فوق فرمود: قتلت بنو اسرائيل ثلاثة و اربعين نبيّاً اول النّهار فى ساعة واحدة فقام مائة رجل و اثنى عشر رجلا من عبّاد بنى اسرائيل فامروا من قتلهم بالمعروف و نهوهم عن المنكر فقتلوا جميعاً من آخر النّهار فى ذلك اليوم.
_______________________________
تفسير طبرى، ج 3، ص 144 ; مجمع البيان، ج 2، ص 720 ; تفسير تبيان، ج 2، ص 422.
23 _ وعده عذاب دردناك به قاتلان زكريّا و يحياى پيامبر ( ع )
و يقتلون النّبيّن بغير حق . .. فبشّرهم بعذاب اليم
اميرالمؤمنين (ع) درباره آيه فوق فرمود: . .. انّ نبى اللّه زكريّا قد نشر بالمناشير و يحيى ابن زكريا قتله قومه و هو يدعوهم الى اللّه.
_______________________________
تفسير برهان، ج 1، ص 274، ح 1.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 22 - 1،8،9
1 _ حَبط و تباهى اعمال كافران و قاتلان پيامبران و عدالتخواهان ، در دنيا و آخرت
انّ الذين يكفرون . .. اولئك الّذين حبطت اعمالهم فى الدنيا و الاخرة
8 _ كافران و قاتلان پيامبران و عدالتخواهان ، هيچگونه ياور و شفيعى در برابر اراده خداوند نسبت به حبط اعمال خود ندارند .
ص: 454
انّ الذين يكفرون . .. حبطت اعمالهم ... و ما لهم من ناصرين
9 _ كافران و قاتلان انبيا و عدالتخواهان ، راه نجاتى ندارند .
انّ الذين يكفرون . .. و ما لهم من ناصرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 182 - 1،3،7
1 _ عذاب سخت يهود در آخرت ، دستاورد اعمال نارواى آنان ( نسبت دادن فقر به خدا و كشتن انبيا )
ذوقوا عذاب الحريق. ذلك بما قدّمت ايديكم
3 _ سهيم بودن يهود زمان پيامبر (صلی الله علیه و آله) در گناه پدران خويش ( كشتار انبيا )
و قتلهم الانبيآء بغير حقّ . .. ذلك بما قدّمت ايديكم
بنابر اينكه خطاب در «ايديكم» به يهود عصر پيامبر (صلی الله علیه و آله) باشد، جمله «ذلك بما قدّمت . .. » مى رساند كه آنان در گناه كشتن انبيا، كه به دست پدرانشان صورت گرفته، شريك هستند.
7 _ عدالت خداوند و دورى ساحت وى از ظلم ، مقتضى مجازات بخيلان و قاتلان انبيا
و لا يحسبنّ الّذين يبخلون . .. ذوقوا عذاب الحريق ... و انّ اللّه ليس بظلاّم للعب
جمله «و اَنّ اللّه . .. » عطف بر «ما قدّمت» مى باشد. بنابراين دليل ديگرى براى گرفتار شدن بخيلان و قاتلان انبيا به دوزخ است. يعنى عدالت خداوند اقتضا مى كند كه ستمگران را عذاب كند، ورنه به ستمديده ظلم شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 71 - 7
7 _ پندار رهايى از مجازات نقض ميثاق و تكذيب و كشتن انبيا ، از باور هاى بى اساس بنى اسرائيل
لقد اخذنا ميثق بنى اسرءيل . .. و حسبوا الا تكون فتنة
دربرداشت فوق «فتنة» به معناى عذاب گرفته شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 44 - 6
6 - جوامع گذشته تاريخ ، يكى پس از ديگرى ، با عذاب قهر الهى و در پى تكذيب انبيا و مبارزه با آنان ، مضمحل شدند .
فأتبعنا بعضهم بعضًا
«إتباع» (مصدر «أتبعنا») به معناى يكى را در پى ديگرى روانه كردن است; يعنى، «پس ما امت هاى تكذيب گر را پى در پى هلاك كرديم و هر يكى را به دنبال ديگرى، به ديار نيستى روانه ساختيم».
ص: 455
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 36 - 1
1 _ گرفتارى به آتش دوزخ فرجام منكران رسالت انبيا و تكذيب كنندگان آيات الهى (احكام و معارف نازل شده بر پيامبران)
و الذين كذبوا . .. هم فيها خلدون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 99 - 1
1 _ تكذيب كنندگان انبيا ، در معرض مكر خداوند و برنامه هاى پنهانى و ناشناخته وى براى مجازات آنان
أفأمنوا مكر اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 36 - 10
10- گروه ها و اقوامى كه در طول تاريخ ، انبياى الهى را تكذيب كردند ، گرفتار عذاب شدند .
فسيروا فى الأرض فانظروا كيف كان ع_قبة المكذّبين
دعوت از مردم براى جهانگردى جهت مطالعه در عاقبت تكذيب كنندگان انبيا، دلالت بر اين دارد كه آنان دچار عذاب شده اند و مطالعه آن عبرت آموز است و اگر چنان چه به مرگ طبيعى مرده بودند، با انسانهاى ديگر تفاوتى نداشتند و در نتيجه مزيتى براى مطالعه نخواهند داشت.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 134 - 7
7 - منكران رسالت پيامبران پس از دريافت آيات الهى ، سزاوار كيفرى سخت و نابودى با عذاب استيصال
و لو أنّا أهلكن_هم بعذاب من قبله لقالوا . .. فنتّبع ءاي_تك
«عذاب» نكره است و ناشناخته بودن عذاب، حاكى از شدت سختى آن است; به گونه اى كه حقيقت آن را نمى توان براى مخاطب ترسيم كرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 37 - 1
1 _ خداوند ، قوم نوح را به خاطر تكذيب رسولان الهى ، در ميان امواج آب و توفان ، غرق ساخت .
و قوم نوح لما كذّبوا الرسل أغرقن_هم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 5 - 10
10 -تمامى اقوام تكذيب گر ( چون قوم نوح ) ، به خاطر مبارزه با حق ( تعاليم پيامبران ) ، در دنيا مورد عقوبت وكيفر الهى قرار گرفتند .
ص: 456
كذّبت قبلهم قوم نوح . .. ليدحضوا به الحقّ فأخذتهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 6 - 6
6 - ربوبيت الهى ، مقتضى عذاب دادن و كيفر كردن كافران حق ستيز و تكذيب كننده
و كذلك حقّت كلمت ربّك على الذين كفروا أنّهم أصح_ب النار
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 115 - 5
5 _ منكران رسالت انبيا ، پس از مشاهده معجزات درخواستى ، سزاوار عذابى سهمگين
فمن يكفر بعد منكم فانى اعذبه عذاباً لا اعذبه احداً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 43 - 13
13 - عذاب دردناك و شديد ، كيفر ياوه سرايى عليه رسولان الهى است .
ما قد قيل للرسل . .. ذو عقاب أليم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 86 - 11
11 _ از ياد بردن نعمت هاى خداوند ، زمينه ساز كينه توزى با پيامبران و سالكان راه خداست .
و لاتقعدوا . .. و اذكروا إذ كنتم قليلا فكثركم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 51 - 8
ص: 457
8 - گرايش باطنى پيامبران به ترك دنيا و پرهيز از لذت هاى آن
ي_أيّها الرسل كلوا من الطّيّب_ت
اين كه خدا، به پيامبران توصيه مى كند كه از غذاهاى لذيذ استفاده كنيد، نشان مى دهد كه در بين آن بزرگواران، نوعى گرايش به ترك دنيا و اجتناب از لذات آن وجود داشته است; كه ممكن بود در صورت نبود اين توصيه الهى، به نوعى رهبانيت كشيده شوند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 58 - 15
15- پيامبران و هدايت يافتگان برگزيده ، به هنگام شنيدن آيات الهى به سجده مى افتند و مى گريند .
من النبيّن . .. و ممّن هدينا واجتبينا إذا تتلى عليهم ءاي_ت الرحمن خرّوا سجّدًا و
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 90 - 10
10 - خداوند ، بر اساس مشيت خويش ، پيامبران را به پيامبرى بر مى گزيند و انتخاب مى كند .
أن ينزل اللّه من فضله على من يشاء من عباده
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 34 - 5
5 _ شناسايى شايستگى انبيا و انتخاب آنان بر اساس شنوايى و آگاهى همه جانبه خداوند
انّ اللّه اصطفى . .. و اللّه سميع عليم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 36 - 20
20 _ پيامبران ، از بين زن ها برگزيده نمى شوند .
و ليس الذّكر كالاُنثى
امام صادق (ع): . .. «فلمّا وضعتها قالت ربّ انّى وضعتها انثى ... و ليس الذّكر كالاُنثى»، اى لا يكون البنت رسولاً.
_______________________________
كافى، ج 1، ص 535، ح 1 ; نورالثقلين، ج 1، ص 334، ح 119.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 73 - 17
ص: 458
17 _ برگزيدن پيامبران از سوى خداوند ، بر مبناى علم اوست .
قل انّ الفضل بيد اللّه يؤتيه من يشاء و اللّه واسع عليم
بنابراينكه مراد از فضل الهى، چنانچه قبلا توضيح داده شد، نبوت و برگزيدن پيامبران باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 9 - 6
6 _ خداوند پيامبران خويش را از ميان مردان برمى گزيند.
و لو جعلنه ملكا لجعلنه رجلا
گزينش كلمه «رجلا» به جاى «بشراً» مى تواند گواهى بر نكته مذكور در براشت باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 87 - 5
5 _ گزينش و هدايت انبيا از جانب خداوند است.
و اجتبينهم و هدينهم إلى صرط مستقيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 13 - 7
7 - رسولان الهى مجاز به اظهار نظر در پيشگاه الهى درباره امور رسالت خويش
قال ربّ . .. فأرسل إلى ه_رون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 55 - 10
10 - تصديق نكردن رسالت هاى پيامبران ، گناه و درپى دارنده كيفر الهى است .
لن نؤمن لك . .. فأخذتكم الصعقه
برداشت فوق بر اين اساس است كه جمله «فأخذتكم . ..» علاوه بر ارتباطش با «نرى اللّه جهرة» مرتبط با «لن نؤمن لك» نيز باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 16
ص: 459
16_ تكذيب پيامبران الهى ، جرم و گناه است و تكذيب كنندگان مجرم و گنهكارند .
و لايردّ بأسنا عن القوم المجرمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 98 - 5
5_ ستم به پيامبران گناهى قابل آمرزش
سوف أستغفر لكم ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 153 - 5
5 _ خداوند حتى گناه كسانى را كه تصميم بر كشتن انبيا داشته باشند ، به شرط توبه و ايمان ، خواهد بخشيد .
و الذين عملوا السيئات . .. إن ربك من بعدها لغفور رحيم
از مصاديق مورد نظر براى «السيئات» به دليل جمله «و كادوا يقتلوننى»، تصميم بر كشتن هارون _ كه از پيامبران است _ مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 33 - 8
8 - قتل پيامبران ، جرمى نابخشودنى و موجب عذاب الهى و محروميت ابدى از هدايت الهى است .
أتقتلون رجلاً . .. و من يضلل اللّه فما له من هاد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 52 - 21
21_ اعراض كنندگان از تعاليم پيامبران و معارف دين ، مجرم و گنهكارند .
و لاتتولوا مجرمين
ص: 460
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 41 - 11
11 _ پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) ، گواه و شاهد بر همه رسولان الهى در روز رستاخيز
فكيف اذا جئنا . .. و جئنا بك على هؤلاء شهيداً
اميرالمؤمنين (ع) پس از تلاوت آيه فوق فرمود: و هو [محمد (صلی الله علیه و آله) ]الشهيد على الشهداء و الشهداء هم الرسل (ع).
_______________________________
تفسير عياشى، ج 1، ص 242، ح 132 ; تفسير برهان، ج 1، ص 370، ح 4.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 37 - 3
3 - پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، تأييد كننده رسولان الهى پيشين و گواه بر درستى تعاليم آنان
و صدّق المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 16 - 1
1 - پيامبران مردم انطاكيه ، خدا را بر راستى ادعا هاى خود گواه گرفته و به او سوگند ياد كردند .
قالوا ربّنا يعلم إنّا إليكم لمرسلون
جمله «ربّنا يعلم» (پروردگار ما مى داند) و نظاير آن (مانند «شهد اللّه» و «علم اللّه») در عرف عرب براى گواه گرفتن خدا بر راستى امرى و نيز در حكم قسم و جانشين آن است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 69 - 7،14
7 - حضور پيامبران در قيامت براى گواهى دادن بر اعمال بندگان ، هنگام عرضه اعمالشان
و جاىء بالنبيّين
مقصود از آوردن پيامبران در قيامت هنگام عرضه نامه اعمال بندگان _ به قرينه آيه «فكيف إذا جئنا من كلّ اُمّة بشهيد و جئنابك
ص: 461
على ه_ؤلاء شهيداً (نساء(4)، 41) گواهى دادن آنان است.
14 - داورى خداوند ميان بندگان در قيامت ، بر پايه مستندات پرونده اعمال ، گواهى پيامبران و گواهانى چند خواهد بود .
و وضع الكت_ب و جاىء بالنبيّين و الشهداء و قضى بينهم بالحقّ و هم لايظلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - مرسلات - 77 - 11 - 1
1 - قيامت ، وقت تعيين شده براى حضور پيامبران جهت گواهى بر امت هاى خويش
و إذا الرسل أُقّتت
مقصود و مفاد اين آيه _ برابر نظر بيشتر مفسران _ فرارسيدن زمان وعده الهى مبنى بر گواهى پيامبران بر امت هاى خويش در عرصه قيامت است; مانند «فلنسئلنّ الذين اُرسل إليهم و لنسئلنّ المرسلين» (اعراف، آيه 6).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 18 - 16
16 _ انبيا و اوصيا ، صاحبان علم و گواهان توحيد
شهد اللّه انه لا اله الاّ هو و الملئكة و اولوا العلم قائماً بالقسط
امام باقر (ع): . .. اما قوله «و اولوا العلم قائماً بالقسط» فان اولى العلم الانبياء و الاوصياء ... .
_______________________________
تفسير عياشى، ج 1، ص 165، ح 18 ; نورالثقلين، ج 1، ص 323، ح 66.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 52 - 23
23 _ اعتقاد حواريون به مفيد بودن شهادت انبياى الهى در رستاخيز *
و اشهد بانّا مسلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 53 - 7
7 _ حواريون از خداوند درخواست كردند كه همواره _ در دنيا و آخرت _ ، همراه گواهان ( انبيا ) باشند .
فاكتبنا مع الشاهدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 81 - 19،20
19 _ خداوند و انبيا ، گواهان بر ميثاق الهى در مورد ايمان آوردن به انبيا و يارى كردن آنان
ص: 462
و انا معكم من الشاهدين
20 _ به گواه گرفتن انبيا بر حقانيّت پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) از سوى خداوند ، و گواهى خداوند همراه آنان بر اين حقانيّت
ثم جاءكم رسول . .. قال فاشهدوا و انا معكم من الشاهدين
بنابراينكه مراد از «رسول»، پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 41 - 3
3 _ پيامبران ، گواهان امت هاى خويش
فكيف اذا جئنا من كل امّة بشهيد
برداشت فوق را فرمايش على (ع) تأييد مى كند كه در ضمن بيان مواطن محشر فرمود: . .. فيقوم الرسل (ع) فيشهدون فى هذه المواطن فذلك قوله: «فيكف اذا جئنا من كل امّة بشهيد».
_______________________________
توحيد صدوق، ص 261، ج 5، ب 36 ; نورالثقلين، ج 1، ص 481، ح 254.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 159 - 7
7 _ پيامبران ، شاهدان محكمه الهى در قيامت
و يوم القيمة يكون عليهم شهيداً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 44 - 20
20 _ حراست و نگهبانى از كتب آسمانى و شهادت بر حقانيت آن ، مسؤوليت انبياى الهى *
يحكم بها النبيون . .. بما استحفظوا من كتب اللّه و كانوا عليه شهداء
بنابر اينكه ضمير در «استحفظوا» به «النبيون» نيز برگردانده شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 117 - 11
11 _ پيامبران به هنگام حضور در ميان امت هاى خويش ، گواه و ناظر بر اعمال و عقايد آنان
و كنت عليهم شهيداً مادمت فيهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - فتح - 48 - 8 - 6
6 - رسولان الهى ، خود بهترين گواه وصول هدايت به خلق و اتمام حجت بر آنان *
إنّا أرسلن_ك ش_هدًا
«شاهداً» ممكن است نظر به شهادت بر اصل پيام رسانى به خلق و فرستادن رسول داشته باشد و قيد محذوف از فعل «أرسلناك»
ص: 463
استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 25 - 4
4 - مؤمن انطاكيه ( حبيب نجار ) ، پيامبران آن ديار را بر ايمان استوارش به خداى يكتا ، به گواهى گرفت .
إنّى ءامنت بربّكم فاسمعون
خطابِ «فاسمعون» _ بر مبناى اين كه مخاطبان آن پيامبران باشند _ به اين منظور ايراد شده است تا پيامبران انطاكيه را بر ايمان آوردن خود به پروردگار شاهد بگيرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 74 - 5
5 _ تكذيب كنندگان رسالت پيامبران پس از نوح ( ع ) ، على رغم ارائه معجزات و دليل هاى روشن به آنان ، همچنان بر ناباورى و تكذيب خود ، پاى فشردند .
فجاءوهم بالبينت فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل
برداشت فوق مبتنى بر اين است كه مضاف اليه «قبل» ضمير عايد به «مجىء» كه از «جاءوهم بالبينات» استفاده مى شود، بازگردد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 3
3_ اصرار كفرپيشگان بر تكذيب پيامبران و عناد و لجاجت آنان ، موجب يأس پيامبران از موفقيّت خويش و ايمان آوردن قومشان
حتّى إذا استيئس الرسل
متعلق «استيئس» ايمان آوردن مردم و موفقيت پيامبران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 25 - 10
10 - تكذيب شدن رسالت پيامبران الهى ، از روى عمد و لجاجت و باآگاهى از محتواى آن بوده است .
جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت و بالزّبر و بالكت_ب المنير
تكذيب شدن پيامبران الهى _ به رغم آن كه آنان در متن جامعه بودند (جائتهم) و معجزات و دلايل روشنى را به مردم ارائه نموده و كتاب روشنگر و قابل فهمى را به ايشان عرضه مى كردند _ حكايت از حقيقت ياد شده مى كند.
ص: 464
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 80 - 9،19
9 _ روابط ولايى و دوستى بنى اسرائيل با كافران عامل كفرورزى و گرفتارى آنان به لعنت خدا و پيامبران
لعن الذين كفروا . .. ترى كثيراً منهم يتولون الذين كفروا
مضمون آيه مورد بحث يعنى پذيرش ولايت مشركان بيان مصداقى ديگر از عصيان و تجاوزگرى بنى اسرائيل است. بنابراين پذيرش ولايت مشركان نيز از عوامل كفرپيشگى و گرفتارى به لعنت الهى است.
19 _ گرفتار شدن آدمى به لعنت پيامبران ، نشاندهنده خشم و غضب الهى بر وى
لعن الذين كفروا من بنى اسرءيل على لسان داود . .. ان سخط اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 13 - 4
4- اقوام كافر پيشين در برابر انبيا احساس قدرت مى كردند و مدعى بودند كه سرزمين مسكونى آنان و انبيا از آنِ آنهاست .
لنخرجنّكم من أرضنا
از اينكه آنان، پيامبران را تهديد به اخراج كردند، احساس قدرت استفاده مى شود و از اينكه «أرض» (سرزمين) را به خود اضافه كردند; به دست مى آيد كه آنان مدعى حاكميت و مالكيت بر آن بودند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 85 - 9
9_ مبارزه با فساد و فسادانگيزى ، از هدف هاى مهم انبياست .
و لاتعثوا فى الأرض مفسدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 10 - 2،4
ص: 465
2 _ درگيرى و مبارزه كافران با پيامبران الهى در طول تاريخ جريان داشته است.
و لقد استهزىء برسل من قبلك
4 _ استهزاى وعيدها و تهديدهاى پيامبران الهى، از شيوه هاى مبارزه كافران با انبيا در طول تاريخ
و لقد استهزىء برسل من قبلك فحاق بالذين سخروا منهم ما كانوا به
بنابراين كه مقصود از «ما كانوا به يستهزءون»، عذاب موعود الهى باشد كه در محتواى پيامهاى انبيا(ع) ذكر مى شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 34 - 2
2 _ تكذيب پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله)، تكرار تاريخ مبارزه با انبياى الهى است.
و لقد كذبت رسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 112 - 14
14 _ شياطين انس و جن از هنر و تبليغات فريبنده براى فريب دادن مردم و مبارزه با انبيا بهره مى برند.
يوحى بعضهم إلى بعض زخرف القول غرورا
«زخرف القول» به كلام آراسته شده مى گويند كه از مصاديق هنر است و مى توان گفت كه اين مورد به عنوان نمونه ذكر شده است. گفتنى است «غرورا» در برداشت فوق مفعول له واقع شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 86 - 5
5 _ تهديد اهل ايمان و ساختن چهره اى ناپسند از راه خدا ، از روش هاى دشمنان دين براى مبارزه با پيامبران و اديان الهى
و تصدون عن سبيل اللّه من ءامن به و تبغونها عوجاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - انفال - 8 - 71 - 3
3 _ مبارزه با رسولان الهى و نبرد با ايشان ، از مصاديق خيانت به خداوند است .
و إن يريدوا خيانتك فقد خانوا اللّه من قبل
مراد از «فقد خانوا اللّه من قبل» (اين اسيران پيش از اسارت نيز به خدا خيانت كردند) همان مبارزه و لشكركشى مشركان عليه پيامبر(صلی الله علیه و آله) در جنگ بدر است و خداوند اين مبارزه را خيانت به خود شمرده است. بنابراين مبارزه با پيامبر(صلی الله علیه و آله) و مسلمانان خيانت به خداوند محسوب مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 13 - 11
11- كفر به تعاليم انبيا و ستيزه جويى با آنان ، ظلم است .
و قال الذين كفروا لرسلهم لنخرجنّكم . .. فأوحى إليهم ربّهم لنهلكنّ الظ_لمين
ص: 466
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 5 - 4
4 - جبهه كفر ، در طول تاريخ جبهه اى همسو و متحد در برابر اديان و پيامبران الهى
كذّبت قبلهم قوم نوح و الأحزاب من بعدهم
به كار رفتن عنوان «احزاب» درباره اقوام كافر، مى تواند گوياى مطلب يادشده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 43 - 5
5 - مبارزه تبليغاتى و گفتارى ، شيوه رايج مخالفان در برابر رسولان الهى
ما يقال لك إلاّ ما قد قيل للرسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 45 - 11
11 - دعوت پيامبران ، مبتنى بر منطق روشن و منطبق با مبانى عقلى و علمى
ثمّ أرسلنا . .. و سلط_ن مبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 96 - 6،7
6_ جواز تبرك به اشياى متعلق به پيامبران الهى
ألقيه على وجهه فارتد بصيرًا
7_ امكان شفا يافتن با تبرك به اشياى متعلق به پيامبران
ألقيه على وجهه فارتد بصيرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 24 - 4
ص: 467
4 - التزام عملى تمامى پيامبران ، به جدال احسن و رعايت عواطف و احساسات اجتماعى
ق_ل أوَ لو جئتكم بأهدى ممّا وجدتم عليه ءاباءكم
از تعبير «بأهدى ممّا وجدتم» اين نكته استفاده مى شود كه پيامبران، نمى خواستند عواطف مشركان را جريحه دار كنند. بنابراين پسنديده ترين شيوه را در جدال و بحث (جدال احسن) برگزيده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 82 - 8
8 _ مخالفان راه انبيا ، مردمانى مجرم و تبهكارند .
و يحق اللّه الحق بكلمته و لو كره المجرمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 47 - 10
10 - تكذيب كنندگان رسالت انبيا ، مردمانى مجرم اند .
فانتقمنا من الذين أجرموا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 109 - 5
5 _ ارائه معجزه تنها منوط به خواست خداوند است و نه به اختيار انبيا و تقاضاى مردم
إنما الأيت عند الله
مراد از آيات در «إنما الآيات» معجزات است و حصر مذكور بيانگر اين است كه معجزات تنها به خواست خداوند مى تواند ارائه شود و جز او در اين زمينه اختيارى ندارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 33 - 2
2_ نازل كردن عذاب بر كفرپيشگان ، در اختيار پيامبران نيست .
فأتنا بما تعدنا . .. قال إنما يأتيكم به الله إن شاء
ص: 468
كفرپيشگان با مخاطب قراردادن نوح(ع) از او خواستند تا تهديدهاى اعلام شده را تحقق بخشد. حضرت نوح(ع) با آوردن كلمه «انما» _ كه دلالت بر حصر دارد _ به اين معنا اشاره مى كند كه: آوردن عذاب از شؤون خداوند است و در اختيار بشر نيست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 38 - 9
9_ پيامبران ، بدون اذن و رخصت خداوند نمى توانند آيت و معجزه اى به مردم ارائه كنند .
و ما كان لرسول أن يأتى بأية إلاّ بإذن الله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 11 - 11
11- انبيا در مقابل درخواست معجزه از سوى اقوام كفرپيشه ، خود را جز به اذن خداوند ، فاقد توانايى لازم براى آن مى دانستند .
و ما كان لنا أن نأتيكم بسلط_ن إلاّ بإذن الله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 23 - 2
2- نزول عذاب ، تنها متكى به علم و صلاحديد خداوند و خارج از حيطه تصميم گيرى پيامبران
فأتنا بما تعدنا . .. قال إنّما العلم عند اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 48 - 1
1 _ مسؤوليت تبليغ و دعوت انبياى الهى، تنها در محدوده بشارت و انذار
و ما نرسل المرسلين إلا مبشرين و منذرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 48 - 1
1 _ مسؤوليت تبليغ و دعوت انبياى الهى، تنها در محدوده بشارت و انذار
و ما نرسل المرسلين إلا مبشرين و منذرين
ص: 469
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 11 - 4
4 _ گستردگى دعوت انبيا و مخالفت كافران با آنها، در پهنه زمين
قل سيروا فى الأرض ثم انظروا
«الأرض»، به معناى تمامى زمين است كه به عنوان عرصه سير و مطالعه آثار گذشتگان معرفى شده است لذا چنين برمى آيد كه پيامبران در تمامى زمين حضور داشته و مكذّبان نيز بهمين صورت در زمين پراكنده بوده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 160 - 9
9 _ موسى ( ع ) از جانب خداوند فرمان يافت تا براى دستيابى به آب عصاى خويش را به سنگ زند .
و أوحينا إلى موسى . .. أن اضرب بعصاك الحجر
«ال» در «الحجر» هم مى تواند تعريف جنس باشد، كه در اين صورت مراد از «الحجر»، سنگ در مقابل اشياى ديگر است، و هم مى تواند «ال» براى عهد حضورى و يا ذهنى باشد، كه در اين صورت مراد از «الحجر» سنگى مخصوص بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 63 - 7
7 - حل همه اختلافات بشرى ، خارج از محدوده رسالت پيامبران
و لأُبيّن لكم بعض الذى تختلفون فيه
عيسى(ع) نقش خود را رفع برخى از اختلافات مى داند. از اين نكته استفاده مى شود كه رفع تمامى اختلافات بشرى، در راستاى اهداف انبيا نيست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 15 - 3
3_ پيامبران الهى ، از فريب خوردن مصون نبوده و از اعتماد كردن بر نااهلان معصوم نيستند .
إنا له لح_فظون . .. فلما ذهبوا به و أجمعوا أن يجعلوه فى غي_بت الجب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 109 - 13
ص: 470
13 _ پيامبران الهى ناآگاه به امور غيبى
قالوا لاعلم لنا انك انت علّم الغيوب
جمله «انك انت . ..» مى رساند كه متعلق علم در «لا علم لنا»، امور غيبى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 116 - 18،19
18 _ انسان ها و حتى پيامبرانى همانند مسيح ( ع ) ناآگاه به آنچه خداوند در درون ذات خويش دارد .
تعلم ما فى نفسى و لا اعلم ما فى نفسك
19 _ توجه به محدوديت دانش پيامبران ( ع ) بازدارنده آدمى از باور به الوهيت آنان
و لا اعلم ما فى نفسك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 70 - 9
9_ محدوديت علم و آگاهى پيامبران
فما لبث أن جاء بعجل حنيذ. فلما رءآ أيديهم لاتصل إليه نكرهم و أوجس منهم خيفة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 81 - 5
5_ محدوديت علم و آگاهى پيامبران
قالوا ي_لوط إنا رسل ربك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 15 - 2
2_ امكان بى اطلاع بودن پيامبران از انديشه و افكار ديگران
إنا له لح_فظون . .. فلما ذهبوا به و أجمعوا أن يجعلوه فى غي_بت الجب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 52 - 7
7- آگاهى پيامبران حتى پيامبران اولواالعزم از امور ، محدود بود .
إذ دخلوا عليه . .. قال إنا منكم وجلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 57 - 4
4- علم انبيا حتى اولواالعزم آنان ، محدود است .
قال فما خطبكم أيّها المرسلون
ص: 471
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 24 - 3
3- آينده قطعى و تغييرناپذير ، غيرقابل پيش بينى ، حتى براى پيامبران است .
و لاتقولنّ لشاْىء إنّى فاعل ذلك غدًا . إلاّ أن يشاء اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 66 - 13
13- علم پيامبران ، محدود و قابل افزايش است .
هل أتّبعك على أن تعلّمن ممّا علّمت رشدًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 8 - 4
4- دانش و علم پيامبران ، محدود است .
قال ربّ أنّى يكون لى غل_م
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 94 - 10
10 - علم پيامبران داراى محدوديت است .
ما منعك . .. لاتأخذ بلحيتى ... إنّى خشيت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 114 - 22
22 - علم پيامبر (صلی الله علیه و آله) در برابر علم خداوند محدوديت داشت و قابل افزايش بود .
و قل ربّ زدنى علمًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 9 - 6
6- رسالت فرستادگان الهى ، مستلزم آگاهى ايشان نسبت به همه امور غيبى نيست .
قل ما كنت . .. و ما أدرى ما يفعل بى و لا بكم
خداوند، در اين آيه از يك سو رسالت پيامبر(صلی الله علیه و آله) را تأييد كرده و از سوى ديگر بيان داشته است كه پيامبر ممكن است، حتى از سرنوشت شخص خويش بى اطلاع باشد; زيرا او تنها پيامدار انذارهاى خداوند است و اين منصب مستلزم اطلاع وى بر همه حقايق نيست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 472
17 - احقاف - 46 - 23 - 5
5- عدم ملازمه ميان پيامبرى و علم به همه امور هستى و مسائل خارج از محدوده هدايت گرى
قال إنّما العلم عند اللّه و أُبلّغكم ما أُرسلت به
تأكيد هود(ع) بر اين كه وظيفه او، ابلاغ رسالت است _ و نه اجابت همه خواسته هاى مردم _ و تأكيد بر اين كه حقيقت علم نزد خداوند است; مى رساند كه پيامبرى، ملازم با علم به همه امور نيست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - ذاريات - 51 - 31 - 3
3 - عدم تلازم ميان نبوت و علم به همه امور هستى ، حتى امور خارج از قلمرو هدايت خلق
قال فما خطبكم أيّها المرسلون
پرسش هاى ابراهيم(ع) در اين آيات، نشانگر آن است كه آن حضرت از علم مطلق برخوردار نبوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 52 - 0
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 57 - 4
4- علم انبيا حتى اولواالعزم آنان ، محدود است .
قال فما خطبكم أيّها المرسلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 73 - 6
6- عروض نسيان بر پيامبران ، در زمينه امور شخصى و خارج از حيطه نبوت آنان ، امرى ممكن است .
قال لاتؤاخذنى بما نسيت
ص: 473
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 50 - 14
14 _ نابرابرى ناآگاهان و آگاهان به محدوده قدرت و وظايف پيامبران، مانند نابرابرى كوران و بينايان
قل لا أقول لكم . .. إنى ملك ... قل هل يستوى الأعمى و البصير أفلاتتفكرون
در اينكه مراد از «أعمى» و «بصير» در آيه چيست، احتمالاتى وجود دارد; از آن جمله اينكه كسانى كه پس از بيان محدوده قدرت و وظايف پيامبران اين حقايق را دريافته و پذيرا مى شوند، «بصير» و آن كسانى كه جاهلانه سخنهاى واهى گفته و درخواستهاى نابجا دارند «أعمى» (كور) هستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 272 - 1،2
1 _ وظيفه پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، اجبار مسلمانان بر انفاق بى آزار و منّت و ريا نيست .
ليس عليك هُديهم
با توجّه به ارتباط آيه با آيات قبل، «ليس عليك هديهم»، يعنى بر تو لازم نيست هدايت اجبارى مسلمانان به اينكه انفاق بدون آزار و منّت و ريا انجام دهند.
2 _ هدايت يافتن انسان ها ، خارج از وظيفه پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) و تنها در قلمرو مشيّت الهى
ليس عليك هُديهُم و لكنّ اللّه يهدى من يشاء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 143 - 4
4 _ كسى را كه خداوند گمراه كند ، هيچكس ، حتى پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، راهى براى هدايت او نخواهد يافت .
و من يضلل اللّه فلن تجد له سبيلا
ظاهراً مراد از «سبيل» _ به قرينه «اضلال» _، راه هدايت است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 176 - 2
2 _ تشريع احكام به دست خداوند و پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، مبلغ آن است .
قل اللّه يفتيكم فى الكللة
مردم از پيامبر(صلی الله علیه و آله) استفتاء كردند و خداوند در جواب آنها فرمود: خداوند پاسخ استفتاى شما را خواهد داد. يعنى تشريع احكام از آن اوست نه پيامبر(صلی الله علیه و آله) و كلمه «قل» مى رساند كه شأن پيامبر(صلی الله علیه و آله) تبليغ آن احكام است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 474
4 - مائده - 5 - 25 - 6
6 _ انسان ها ، حتى انبياى الهى ، تنها اختياردار خويشند و نه ديگران .
قال رب انى لااملك الا نفسى و اخى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 92 - 9
9 _ پندار برخى از مسلمانان بر اينكه پيامبران وظيفه دار اجبار مردم به اطاعت از خدا و رسول هستند . *
فاعلموا انما على رسولنا البلغ المبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 48 - 2،3
2 _ الزام قهرى مردم به ايمان وظيفه پيامبران نيست.
و ما نرسل المرسلين إلا مبشرين و منذرين
چون در آيات قبل سخن از درخواست نزول آيات و رد آن بود، لاجرم اين سؤال مطرح مى گردد كه مسؤوليت پيامبران در برابر هدايت مردم چيست و تا كجاست؟ اين آيه با محدود دانستن وظيفه تبليغى پيامبران در انذار و تبشير، اجبار مردم به ايمان را خارج از حيطه مسؤوليت پيامبران مى داند.
3 _ خداوند تعيين كننده محدوده وظايف پيامبران در امر تبليغ است.
و ما نرسل المرسلين إلا مبشرين و منذرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 50 - 14
14 _ نابرابرى ناآگاهان و آگاهان به محدوده قدرت و وظايف پيامبران، مانند نابرابرى كوران و بينايان
قل لا أقول لكم . .. إنى ملك ... قل هل يستوى الأعمى و البصير أفلاتتفكرون
در اينكه مراد از «أعمى» و «بصير» در آيه چيست، احتمالاتى وجود دارد; از آن جمله اينكه كسانى كه پس از بيان محدوده قدرت و وظايف پيامبران اين حقايق را دريافته و پذيرا مى شوند، «بصير» و آن كسانى كه جاهلانه سخنهاى واهى گفته و درخواستهاى نابجا دارند «أعمى» (كور) هستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 6
6 _ پيامبران(ع) داراى حق حكومت و قضاوت در ميان مردم هستند.
أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
از جمله معانى مذكور براى واژه «حكم» قضاوت و همچنين حكومت است، لازم به ذكر است اين دو معنى در طول يكديگر و با هم متقاربند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 475
5 - اعراف - 7 - 38 - 3
3 _ جنيان نيز همانند آدميان، موظف به پيروى از رسولان الهى و مكلف به تكاليف دينى هستند.
قال ادخلوا . .. من الجن و الإنس فى النار
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - انفال - 8 - 67 - 3
3 _ تعيين مشى نظامى در حيطه مسؤوليت انبيا و رهبران الهى است .
ما كان لنبى أن يكون له أسرى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 74 - 2
2 _ پيامبرانى كه در فاصله بين حضرت نوح و موسى ( ع ) مبعوث شدند ، هر كدام عهده دار هدايت قوم خود بودند .
و اتل عليهم نبأ نوح . .. ثم بعثنا من بعده رسلا إلى قومهم ... ثم بعثنا من بعدهم م
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 29 - 17
17_ پيامبران ، وظيفه دار پذيرش اظهاركنندگان ايمان و نه مسؤول تمييز مؤمنان راستين از غير ايشان
ما أنا بطارد الذين ءامنوا إنهم مل_قوا ربهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 34 - 5
5_ پيامبران و مبلغان دين ، به بيان و ابلاغ معارف براى هدايت ناپذيران ، موظف نيستند .
إن أردت أن أنصح لكم
نوح(ع)، پس از دريافت اين واقعيت كه خداوند، به خاطر لجاجتهاى قومش خواسته كه آنان گمراه باشند، نصيحت كردن و ابلاغ دين را با جمله شرطيه (إن أردت . ..) بيان مى كند تا به اين نكته اشاره كند كه: ابلاغ دين پس از اين مرحله، بر من لازم و ضرورى نيست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 86 - 7
7_ پيامبران ، مأمور به واداشتن مردم و اجبار آنان به پذيرش معارف و احكام الهى نيستند .
و ما أنا عليكم بحفيظ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 4 - 11
11- خداوند ، عزيز ( شكست ناپذير ) و حكيم ( كاردان ) است .
ص: 476
و هو العزيز الحكيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 35 - 15،16
15- وظيفه همه انبياى الهى ، تنها ابلاغ پيام خداوند به صورت روشن و صريح بوده است و نه اجبار مردم به قبول آن .
فهل على الرسل إلاّ البل_غ المبين
16- همه انبيا ، داراى وظيفه اى واحد و هماهنگ بوده اند .
فهل على الرسل إلاّ البل_غ المبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 93 - 13
13- ارائه معجزات و تعيين نوع آنها ، تنها در اختيار خداست و نه انبيا
تفجر لنا من الأرض ينبوعًا . .. قل سبحان ربّى هل كنت إلاّ بشرًا رسولاً
از اينكه مشركان از شخص پيامبر(صلی الله علیه و آله) درخواست كارهاى معجزه آسا داشتند و آن حضرت هم در جواب آنها فرمود: «هل كنت إلاّ بشراً رسولاً» مى رساند كه منشأ معجزه، تنها خداست و او نقشى در آن ندارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 6 - 5
5- خداوند ، پيامبران را به جهت كفرورزى و لجاجت كفرپيشگان ، مؤاخذه نخواهد كرد .
فلعلّك ب_خع نفسك على ءاث_رهم إن لم يؤمنوا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 56 - 1،2
1- تنها وظيفه رسولان الهى ، بشارت و انذار مردمان و آگاه ساختن آنان از فرجام كفر و ايمان است .
و ما نرسل المرسلين إلاّ مبشّرين و منذرين
2- الزامِ قهرىِ مردم به ايمان و استغفار ، وظيفه پيامبران نيست .
و ما منع الناس أن يؤمنوا . .. و ما نرسل المرسلين إلاّ مبشّرين و منذرين
آيه قبل، از ايمان نياوردن و استغفار نكردن مردم سخن گفت و اين آيه، در جواب اين پرسش است كه: «پس مسؤوليت پيامبران در برابر هدايت مردم چيست؟». آيه مى گويد: كه اجبارِ مردم به ايمان و استغفار، از حيطه مسؤوليت پيامبران خارج است و آن ها تنها، براى بشارت و انذار آمده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 2 - 5
5- خداوند ، پيامبران را به جهت كفرورزى و لجاجت برخى مردم ، مؤاخذه نخواهد كرد .
ما أنزّلنا عليك القران لتشقى
ص: 477
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 93 - 1
1 - پيامبران و جانشينانشان ، مسؤول جلوگيرى از انحراف و گمراه شدن مردم در حد توان هستند .
ما منعك إذ رأيتهم ضلّوا . ألاّتتّبعن
مراد از تبعيت هارون از موسى(ع) _ كه «ما منعك. .. ألاّتتّبعن» گوياى آن است _ اين است كه هارون مى بايست در غياب موسى مانند او عمل مى كرد و با انحراف مردم برخورد شديد مى نمود و يا اين كه بايد رهنمودها و سفارش هاى موسى(ع) (اصلح و لاتتّبع سبيل المفسدين، اعراف/ 142) را، به كار مى بست برخى گفته اند: مراد اين است كه هارون مى بايست با مؤمنان باقى مانده به سوى موسى(ع) حركت مى كرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 113 - 1،4،5
1 - محاسبه اعمال گذشته و نهانى گروندگان به دين ، برعهده خدا است ، نه پيامبران .
و ما علمى بما كانوا يعملون . إن حسابهم إلاّ على ربّى
4 - فهم صحيح تعاليم پيامبران ، در گرو به كار بستن عقل و شعور است .
إن حسابهم إلاّ على ربّى لو تشعرون
5 - وظيفه پيامبران در مراحل نخست ، اصلاح جامعه است ; نه محاكمه مردم بر اعمال جاهلانه گذشته شان .
إن حسابهم إلاّ على ربّى لو تشعرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 6 - 2
2 - مسؤوليت پيامبران الهى ، تا سر حد اتمام حجت بر حق گريزان است ; نه فزون تر از آن .
فما تغن النذر . فتولّ عنهم
تفريع «تولّ عنهم» بر «ما تغن النذر» بيانگر مطلب بالا است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - جن - 72 - 23 - 4
4 - پيامبران و مبلغان دينى ، تنها موظف به انجام وظيفه اند ; نه مأمور به نتيجه .
لا أملك لكم ضرًّا و لا رشدًا . .. إلاّ بل_غًا من اللّه و رس_ل_ته
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 17 - 2
ص: 478
2 - پيامبران فرستاده شده به سوى مردم انطاكيه ، تنها مسؤول انجام رسالت خويش بودند ; نه مأمور به نتيجه ( مؤمن ساختن همه مردم ) .
و ما علينا إلاّ البل_غ المبين
حصر در جمله «و ما علينا إلاّ. ..» حصر اضافى است و گوياى اين نكته مى باشد كه تكذيب انبيا از سوى منكران رسالت، مسؤوليتى بر دوش پيامبران بار نمى كند; زيرا آنان تنها مسؤول ابلاغ وحى به مردم اند و مسؤوليتى در قبال آثار و نتايج اين رسالت (پذيرش و عدم پذيرش مردم) ندارند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 93 - 1
1 - پيامبران و جانشينانشان ، مسؤول جلوگيرى از انحراف و گمراه شدن مردم در حد توان هستند .
ما منعك إذ رأيتهم ضلّوا . ألاّتتّبعن
مراد از تبعيت هارون از موسى(ع) _ كه «ما منعك. .. ألاّتتّبعن» گوياى آن است _ اين است كه هارون مى بايست در غياب موسى مانند او عمل مى كرد و با انحراف مردم برخورد شديد مى نمود و يا اين كه بايد رهنمودها و سفارش هاى موسى(ع) (اصلح و لاتتّبع سبيل المفسدين، اعراف/ 142) را، به كار مى بست برخى گفته اند: مراد اين است كه هارون مى بايست با مؤمنان باقى مانده به سوى موسى(ع) حركت مى كرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 255 - 32
32 _ « كرسى » ، علم اختصاصى خداوند كه هيچكس ( حتى انبيا ) بر آن آگاهى نمى يابد .
وسع كرسيّه
امام صادق (ع): . .. و الكرسى هو العلم الذى لم يطلع اللّه عليه احداً من انبيائه و رُسُله و حججه (ع)
_______________________________
معانى الاخبار، ص 29، ح 1 ; تفسير برهان، ج 1، ص 240، ح 6.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 143 - 10
10 _ محدوديت علم انبيا
قال رب أرنى . .. قال لن ترنى
موسى(ع) به اينكه رؤيت خدا، به هر معنايى كه در نظر وى بوده، ناشدنى است، آگاه نبود و لذا آن را تقاضا كرد ; و اين حاكى از محدوديت علم انبياست.
ص: 479
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 188 - 8
8 _ انسان ها ، حتى پيامبران ، آگاه به امور غيبى جهان نيستند .
و لو كنت أعلم الغيب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - توبه - 9 - 114 - 14
14 _ محدود بودن علم انبيا ( ع )
ما كان استغفار إبرهيم لأبيه . .. فلما تبين له أنه عدو للّه
برداشت فوق با توجه به اين است كه حضرت ابراهيم (ع) با اينكه يكى از انبياى اولواالعزم بود از سرنوشت آزر مطلع نبود و به اميد هدايت وى، به او وعده استغفار داده بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 72 - 15
15 - قدرت و حاكميت دشمنان پيامبران و مؤمنان ، موقت و محدود به زندگى دنيايى است .
إنّما تقضى هذه الحيوة الدنيا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 101 - 9،10،11،12
9 _ كسانى كه زمينه ايمان را از دست داده اند ، از نشانه هاى الهى در آسمان ها و زمين و از انذار هاى پيامبران ، كمترين بهره اى نخواهند برد .
قل انظروا ماذا فى السموت و الأرض و ما تغنى الأيت و النذر عن قوم لايؤمنون
10 _ كسانى كه فاقد زمينه ايمان هستند ، اگر تمام آيات و نشانه هاى الهى به آنان ارائه شود و تمام پيامبران خدا آنان را انذار كنند ، كمترين تأثيرى در آنها نخواهد داشت .
و ما تغنى الأيت و النذر عن قوم لايؤمنون
11 _ مشركان مكه ، گروهى بودند كه زمينه ايمان به آيات الهى و هشدار هاى پيامبران را ، از دست داده بودند .
أفأنت تكره الناس حتى يكونوا مؤمنين . .. و ما تغنى الأيت و النذر عن قوم لايؤمنون
12 _ مشركان ، مردمى بودند كه اگر تمام آيات الهى به آنان ارائه مى شد و تمام پيامبران آنان را هشدار مى دادند ، كمترين
ص: 480
تأثيرى در آنها نمى كرد .
أفأنت تكره الناس حتى لايكونوا مؤمنين . .. و ما تغنى الأيت و النذر عن قوم لايؤمنو
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 102 - 1
1 _ مردمى كه زمينه ايمان را از دست بدهند و از آيات الهى و هشدار پيامبران تأثير نپذيرند ، مستحق عذاب استيصال هستند .
و ما تغنى الأيت و النذر عن قوم لايؤمنون. فهل ينتظرون إلا مثل أيام الذين خلوا من
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 81 - 9،11،23،24
9 _ ايمان به پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و يارى كردن او ، ميثاقى الهى از انبياى گذشته و پيروان آنان
ثم جاءكم رسول مصدق لما معكم
بنابراين كه آيه، خطاب به اهل كتاب و مراد از «رسول»، پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) باشد.
11 _ پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) ، تصديق كننده انبيا و كتب الهى گذشته
ثم جاءكم رسول مصدق لما معكم
بنابراينكه مراد از «رسول»، پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) باشد.
23 _ پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) ، تصديق كننده انبيا و كتب آسمانى پيش از خود
ثمّ جاءكم رسول مصدّق لما معكم
امام صادق (ع): . .. «ثمّ جاءكم رسول مصدّق لما معكم»، يعنى رسول اللّه (صلی الله علیه و آله).
_______________________________
تفسير قمى، ج 1، ص 247، ذيل آيه 172 اعراف ; نورالثقلين، ج 1، ص 358، ح 211.
24 _ پيامبران الهى متعهد به معرفى پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و بعثت و اوصاف او و فرمان به تصديق آن حضرت
و اذ اخذ اللّه ميثاق النّبيّن
اميرالمؤمنين (ع): انّ اللّه تعالى أخذ الميثاق على الانبياء قبل نبيّنا ان يخبروا اممهم بمبعثه و نعمته و يبشروهم به و يأمروهم بتصديقه.
_______________________________
مجمع البيان، ج 2، ص 784 ; نورالثقلين، ج 1، ص 359، ح 215.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 41 - 9
9 _ مقام ويژه و بلند پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) در بين ديگر پيامبران الهى
فكيف . .. و جئنا بك على هؤلاء شهيداً
پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) _ بنابر آنچه در برداشت قبل توضيح داده شد _ گواه بر ديگر پيامبران است. و اين حقيقت، حكايت از مقام ويژه و
ص: 481
برتر آن حضرت دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 120 - 2،3
2_ خداوند ، داستان پيامبران گذشته را براى پيامبر (صلی الله علیه و آله) بيان مى كرد .
و كلاًّ نقصّ عليك من أنباء الرسل
تنوين در «كُلاّ» عوض از مضاف اليه (نبأ) است و عبارت «من أنباء. ..» بيان براى «كلاّ» مى باشد; يعنى: نقص عليك كل نبأ من أنباء الرسل.
3_ آرامش خاطر پيامبر (صلی الله علیه و آله) و استوارى دل و قلب او ، هدف از بيان سرگذشت انبيا براى آن حضرت
و كلاًّ نقصّ عليك من أنباء الرسل ما نثبت به فؤادك
«تثبيت» (مصدر نثبت) به معناى مستقر كردن و استوار ساختن است و «فؤاد» به معناى قلب مى باشد. استوار ساختن قلب، به ايجاد يقين و طمأنينه در آن و رفع اضطراب و ترديد از آن است. عبارت «و ما نثبت ...» بدل براى «كُلاً» مى باشد و دلالت مى كند كه آن قسمتى از سرگذشت پيامبران بيان مى شود كه ايجاد يقين و اطمينان كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 51 - 6
6 _ انذار و اخطار به مردمان ، محور رسالت و بعثت پيامبران
و لو شئنا لبعثنا فى كلّ قرية نذيرًا
برداشت فوق، از توصيف پيامبران به انذارگر و اخطار كننده، به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - مزمل - 73 - 15 - 8
8 - تمامى قشر ها و طيف هاى اجتماعى ، مخاطبان پيامبران و اديان الهى اند .
إنّا أرسلنا إليكم رسولاً . .. كما أرسلنا إلى فرعون رسولاً
از اين كه در آيه شريفه، مخاطبان پيامبراسلام همه مردم (إليكم) و مخاطبان حضرت موسى(ع)، فرعون و در آيات ديگر بنى اسرائيل معرفى شده است، مى توان مطلب ياد شده را استفاده كرد.
ص: 482
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 55 - 6،7
6 _ آتش سوزان جهنم ، كيفر آتش افروزان و اخلالگران عليه پيامبران
و كفى بجهنّم سعيراً
«سعير»، به معناى آتش برافروخته و سوزان است.
7 _ تقويت روحى پيامبر اسلام ( رهبران و مبلغان دين ) ، با يادآورى مخالفت برخى از مردم در برابر دعوت انبياى گذشته *
فمنهم من امن به و منهم من صدّ عنه
بيان موضگيريهاى متفاوت مردمان در برابر پيامبران (ايمان و كفر) مى تواند براى دلدارى آن حضرت باشد كه پيامبران گذشته نيز با چنين مردمى روبرو بودند و همچنان مقاومت مى كردند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 11 - 4
4 _ گستردگى دعوت انبيا و مخالفت كافران با آنها، در پهنه زمين
قل سيروا فى الأرض ثم انظروا
«الأرض»، به معناى تمامى زمين است كه به عنوان عرصه سير و مطالعه آثار گذشتگان معرفى شده است لذا چنين برمى آيد كه پيامبران در تمامى زمين حضور داشته و مكذّبان نيز بهمين صورت در زمين پراكنده بوده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 59 - 5
5_ اكثريت قاطع قوم عاد ، با رسولان الهى مخالفت كرده و از پذيرش رسالت و پيام هاى آنان سرپيچى كردند .
و تلك عاد . .. و عصوا رسله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 2
2_ عموم مردم با پيامبران مخالفت مى كردند و از پذيرش دعوت ايشان سرباز مى زدند .
حتّى إذا استيئس الرسل
چنان چه عده بسيارى از مردم ايمان مى آوردند ، پيامبران مأيوس نمى شدند. بنابراين «استيئس الرسل» حاكى است كه همه و يا اكثر مردم از پذيرش دعوت پيامبران امتناع مى كردند. جمله «فنجى من نشاء» دلالت بر آن دارد كه برخى ايمان آورده بودند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 14 - 12
ص: 483
12 - پافشارى و سرسختى قوم عاد و ثمود ، در مخالفت با دعوت توحيدى پيامبرانِ خويش
فإنّا بما أرسلتم به ك_فرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 23 - 8
8 - قدرتمندان و ثروتمندانِ سرمست ، تشكيل دهنده جبهه اصلى مخالفان پيامبران
و كذلك ما أرسلنا من قبلك فى قرية من نذير إلاّ قال مترفوها
«مُتْرَف» (از ماده «تُرفَة») به معناى فزونى و بسيارى نعمت است. با توجه به اين كه بسيارى از دارندگان نعمت، غرق در شهوات و هواهاى نفسانى مى شوند، واژه «مترف» به معناى كسانى كه به نعمت مغرور شده و سرمستى و طغيان كرده اند به كار مى رود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 47 - 9
9 - سلاطين و اشراف ، تشكيل دهنده جبهه اصلى مخالفت با پيامبران الهى
إلى فرعون و ملإيه . .. إذا هم منها يضحكون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 39 - 9،10
9 _ تاريخ بشر ، شاهد فرجام شوم مخالفان پيامبران و گرفتار شدن آنان به عذاب استيصال الهى
كذلك كذب الذين من قبلهم فانظر كيف كان عقبة الظلمين
10 _ تاريخ بشر ، شاهد مخالفت و رويارويى بيدادگران با رسولان الهى
كذلك كذب الذين من قبلهم فانظر كيف كان عقبة الظلمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 184 - 6
6 _ تكذيب رسالت انبيا ، از شيوه هاى رايج براى مخالفت با آنان *
فان كذّبوك فقد كذّب رسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 42 - 2
ص: 484
2 _ مخالفت امتهاى گذشته با رسالت پيامبران خويش
و قالوا لو لا نزل عليه ءاية . .. و لقد أرسلنا إلى أمم من قبلك
يادآورى ارسال رسولان در گذشته در پى سخن از تكذيب پيامبر(صلی الله علیه و آله) بيانگر تشابه وقايع و رخدادهاى آنان با يكديگر است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 135 - 11
11 _ كفر و مخالفت با راه انبيا، ظلم و مانع رستگارى است.
اعملوا على مكانتكم . .. إنه لايفلح الظلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 59 - 6
6_ مخالفت با هر يك از پيامبران الهى ، به منزله مخالفت با همه ايشان است .
و تلك عاد . .. و عصوا رسله
بر اساس برخى شواهد، گفته شده است كه قوم عاد، پيامبرى جز هود(ع) نداشتند. چنان چه اين سخن صحيح باشد جمع آوردن «رسل» در جمله «عصوا رسله» براى رساندن اين حقيقت است كه هر چند قوم عاد با يك پيامبر مخالفت كردند، ولى مخالفت با يك پيامبر به منزله مخالفت با همه پيامبران الهى است; زيرا آنان يك سخن و يك هدف دارند و آن دعوت به توحيد و شاخه هاى آن است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 43 - 4
4 - تمامى فرستادگان الهى ، با مخالفت ها و تبليغات سوء عليه ايشان ، مواجه بودند .
ما يقال لك إلاّ ما قد قيل للرسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - دخان - 44 - 17 - 3
3- وجود نوعى مشابهت در عملكرد ، ميان مشركان مكه و فرعونيان در حق ستيزى و مقابله با رسول الهى
و لقد فتنّا قبلهم قوم فرعون و جاءهم رسول كريم
تعبير «قبلهم»، نوعى ارتباط و همگونى ميان مشركان مكه و فرعونيان را مى رساند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - نجم - 53 - 38 - 4
4 - ترك انفاق به انگيزه وانهادن مسؤوليت آن به ديگران ، مخالف تعاليم پيامبران الهى است .
ص: 485
أم لم ينبّأ بما فى صحف موسى . .. ألاّتزر وازرة وزر أُخرى
از مجموع آيات شريفه _ به ضميمه شأن نزول آنها _ مى توان استفاده كرد كه گروهى از ادامه دادن انفاق سرباز مى زدند; چون برخى مدعى شده بودند كه گناهان آنان را بر دوش خواهند كشيد. خداوند در اين آيات ضمن تخطئه آن پندار، بر اهيمت اصل مسؤوليت هر فرد در برابر عملكرد خويش تأكيد فرموده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 28 - 3
3_ خداوند ، مربى پيامبران و مدبر امور ايشان است .
إن كنت على بيّنة من ربى
برداشت فوق ، با توجه به گزينش اسم «رب» _ كه به معناى مدبر و مربى است _ استفاده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 63 - 3
3_ خداوند ، مربى پيامبران و مدبر امور ايشان است .
إن كنت على بيّنة من ربى
برداشت فوق ، با توجه به گزينش اسم «رب» _ كه به معناى مدبر و مربى است _ استفاده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 88 - 3
3_ خداوند ، مربى پيامبران و تدبير كننده امور ايشان است .
إن كنت على بيّنة من ربى
«رب» به معناى مدبّر و مربى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 55 - 6،7
6- مرتبه و مقام معنوى انبيا ، متفاوت بوده و برخى از آنان بر بعضى ديگر برترى دارند .
و لقد فضّلنا بعض النبيّن على بعض
7- اعطاى فضيلت بيشتر به برخى از انبيا از جانب خداوند ، بر اساس علم او به شايستگى و لياقت آنان است .
و ربّك أعلم بمن . .. و لقد فضّلنا بعض النبيّن على بعض
ص: 486
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 66 - 14
14- مراتب پيامبران در بهره مندى از علم و كمال ، متفاوت است . *
هل أتّبعك على أن تعلّمن ممّا علّمت رشدًا
برداشت بدان احتمال است كه خضر(ع) از پيامبران باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 67 - 6
6- خضر ، داراى مرتبه اى برتر از موسى ( ع ) بود . *
إنّك لن تستطيع معى صبرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 78 - 5
5- درجات تحمّل و نيز نوع عملكرد پيامبران و اوليا ، با هم متفاوت است .
سأنبّئك بتأويل ما لم تستطع عليه صبرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 28 - 3
3_ خداوند ، مربى پيامبران و مدبر امور ايشان است .
إن كنت على بيّنة من ربى
برداشت فوق ، با توجه به گزينش اسم «رب» _ كه به معناى مدبر و مربى است _ استفاده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 63 - 3
3_ خداوند ، مربى پيامبران و مدبر امور ايشان است .
إن كنت على بيّنة من ربى
برداشت فوق ، با توجه به گزينش اسم «رب» _ كه به معناى مدبر و مربى است _ استفاده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 88 - 3
3_ خداوند ، مربى پيامبران و تدبير كننده امور ايشان است .
ص: 487
إن كنت على بيّنة من ربى
«رب» به معناى مدبّر و مربى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 6 - 23
23_ پرورش انبيا ، تبلور حكمت و علم الهى است .
يجتبيك ربك . .. إن ربك عليم حكيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 13 - 9
9- انبيا ، برخوردار از عنايت و تربيت ويژه خداوند
فأوحى إليهم ربّهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 41 - 5
5 - خداوند ، مربى پيامبران و پرورش دهنده آنان
واصطنعتك لنفسى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 114 - 21
21 - خداوند تعليم دهنده و تربيت كننده پيامبران است .
و قل ربّ زدنى علمًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 9 - 6
6 _ خداوند پيامبران خويش را از ميان مردان برمى گزيند.
و لو جعلنه ملكا لجعلنه رجلا
گزينش كلمه «رجلا» به جاى «بشراً» مى تواند گواهى بر نكته مذكور در براشت باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 3
3_ همه پيامبران از جنس بشر و از صنف مردان بودند .
ص: 488
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً
آيه شريفه در مقام دفع اين توهّم است كه پيامبران بايد از فرشتگان باشند. از اين رو مقصود از «رجال» مقابل فرشتگان است ، ولى انتخاب كلمه «رجالاً» به جاى «إناساً» و مانند آن اشاره به اين واقعيت دارد كه: پيامبران از صنف زنان نبودند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 43 - 2،7
2- همه پيامبران ، مرد بوده اند .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم
7- پيامبرى ، مسؤوليتى است الهى كه تنها بر عهدهء مردان گذاشته شده است .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 7 - 1
1- تمامى رسولان الهى ، از نوع بشر و جنس مرد بودند .
و ما أرسلنا قبلك إلاّ رجالاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 24 - 6
6 - علاقه شديد پيامبران الهى ، نسبت به هدايت و رستگارى انسان ها
ق_ل أوَ لو جئتكم بأهدى ممّا وجدتم عليه ءاباءكم
پيامبران، در برابر مخالفت هاى مؤكد قوم خويش (إنّا وجدنا . .. إنّا على آثارهم) با لحنى نرم و ملايم آنان را به مسير آيين توحيد فرامى خواندند، از اين مطلب، شيفتگى شديد آنان به هدايت انسان ها استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 45 - 4
4 - گذشت زمان و انقراض نسل هاى پيشين ، باعث از ميان رفتن خاطرات پيامبران ، كتاب هاى آسمانى ، شرايع الهى و محروم شدن مردم عصر بعثت از آنها شد .
و ل_كنّا أنشأنا قرونًا فتطاول عليهم العمر
ص: 489
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 155 - 14
14 _ ناتوانى و توانمندى دل ها ، براى درك تعاليم انبيا ، در اختيار خداست .
بل طبع اللّه عليها بكفرهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 4
4_ پيامبران از ميان مردم و جامعه خويش به پيامبرى برگزيده شدند .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً . .. من أهل القرى
«قرى» (جمع قرية) در مقابل «وادى» (صحراها و بيابانها) است و به شهرها و روستاها اطلاق مى شود. ال در «القرى» مى تواند جانشين مضاف اليه باشد ; يعنى: «من أهل قريهم». و محتمل است «ال» در آن عهد حضورى باشد ; يعنى: «ه_ذه القرى». برداشت فوق ناظر به احتمال اول است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 4 - 1
1- خداوند همه پيامبران را ، بدون استثنا ، به زبان مردم منطقه رسالتشان مبعوث كرده است .
و ما أرسلنا من رسول إلاّ بلسان قومه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 113 - 2
2- پيامبران و رسولان ، از ميان توده ها و از متن جامعه خويش برانگيخته شدند .
جاءهم رسول منهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 32 - 2
2 - سنت الهى ، بر فرستادن رسولانى از جنس بشر و برخاسته از ميان همان مردم بود .
فأرسلنا فيهم رسولاً منهم
بلكه فردى بود برخاسته از ميان همان مردم، تربيت شده در ميان ايشان و شناخته شده براى همه آنان بود. هم چنين قيد «منهم» بيانگر اين معنا است كه آن پيامبر، از جنس خود مردم بود، نه از غير بشر.
ص: 490
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 44 - 5
5 - هر پيامبرى ، از آنِ جامعه خود و برخاسته از ميان مردم همان جامعه بود .
كلّ ما جاء أُمّة رسولها
تعبير «رسولها» (فرستاده همان امت) به جاى (رسول)، مى تواند بيانگر برداشت ياد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 7 - 10
10 _ حضور در متن جامعه و داشتن روابط نزديك و همسان با مردم ، امرى ازرشمند و ستوده براى رهبران الهى و سازگار با مقام پيامبرى
و قالوا مالِ ه_ذا الرسول يأكل . .. لولا أُنزل إليه ملك فيكون معه نذيرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 20 - 2
2 _ همه پيامبران در متن جامعه خويش و داراى روابط نزديك با مردم بودند .
و ما أرسلنا قبلك من المرسلين إلاّإنّهم ليأكلون الطعام و يمشون فى الأسواق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 4 - 1
1 - برخاستن فردى از توده هاى مردم به پيامبرى ، امرى شگفت انگيز در نظر كافران
و عجبوا أن جاءهم منذر منهم
برداشت ياد شده مبتنى بر اين ديدگاه است كه مقصود از «منهم» اين است كه پيامبر از ميان توده هاى مردم و با ويژگى مردمى باشد. گفتنى است تعبير «من بيننا» در آيه 8 مؤيد همين مطلب است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 71 - 12
12 - پيامبران ، از جنس بشر بوده و از ميان متن جامعه خويش برخاسته اند .
رسل منكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 7 - 2
2 - پيامبران ، رو به سوى مردم و در حركت به جانب ايشان
و ما يأتيهم من نبىّ
تعبير «يأتيهم» مى رساند كه پيامبران به سراغ مردم مى رفته اند و آن گونه نبوده است كه آنان انتظار داشته باشند، مردم
ص: 491
احساس نياز كرده و به طرف آنان آيند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 23 - 3
3 - اقتدا به آيين نياكان ، تكيه گاه افراد مرفه و خوش گذران ، در مخالفت با پيامبران الهى
ما أرسلنا من قبلك . .. مترفوها إنّا وجدنا ءاباءنا على أُمّة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 134 - 2
2 - همه انسان ها ، حتى پيامبران بزرگ ، در دنيا باقى نمانده و به سراى ديگر خواهند رفت .
تلك أمة قد خلت
از معانى خلو (مصدر خلت) گذشتن و سپرى شدن است و در اينجا كنايه از مردن مى باشد. ياآورى درگذشت پيامبران صرف يك خبر نيست; زيرا همگان بدان آگاهند; بلكه هدف از آن توجه دادن مخاطبان به اين حقيقت است كه: اگر مرگ سراغ پيامبران آمده شما را نيز رها نخواهد كرد، از آن غافل نباشيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 141 - 2
2 - همه انسان ها حتى پيامبران بزرگ در دنيا باقى نمانده و به سراى ديگر خواهند رفت .
تلك أمة قد خلت
براى روشن شدن برداشت فوق به آيه 134 ذيل برداشت شماره 2 مراجعه شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 144 - 1،3
1 _ حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) ، تنها ، رسول خداست و همچون ديگر پيامبران الهى ، مرگ را ملاقات خواهد كرد .
و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله الرّسل افاين مات او قتل
جمله «قد خلت . .. » (رسولانى پيش از او بودند و از دنيا رفتند)، كنايه از اين است كه محمّد (صلی الله علیه و آله) نيز همانند ديگر پيامبران از دنيا خواهد رفت ; يا با مرگ طبيعى و يا با شهادت.
3 _ پايان پذيرى پيام رسولان الهى ، يا با مرگ و يا با شهادت ايشان ، پندار باطل برخى از مسلمانان صدر اسلام
و ما محمّد الّا رسول . .. افاين مات او قتل انقلبتم على اعقابكم
ص: 492
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 75 - 6
6 _ مسيح ( ع ) نيز همانند ديگر پيامبران الهى ، انسانى فناپذير
ما المسيح ابن مريم الا رسول قد خلت من قبله الرسل
يادآورى رحلت پيامبرانى در گذشته تاريخ پس از توصيف مسيح(ع) به رسالت، اشاره به امكان مرگ و رحلت براى مسيح(ع) دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 40 - 9
9_ پيامبران نيز همانند ديگر انسان ها وفات مى كنند .
أو نتوفينّك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 59 - 2،6
2- راه و روش پيامبران پس از رحلتشان ، پيوسته مورد بى مهرى و تضييع نااهلان قرار مى گرفت .
فخلف من بعدهم خلف أضاعوا الصلوة واتبعوا الشهوت
6- ضايع كردن نماز و پيروى از شهوات ، ريشه اصلى انحرافات پس از رحلت پيامبران
فخلف من بعدهم خلف أضاعوا الصلوة واتبعوا الشهوت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 8 - 3،6
3- پيامبران مانند ديگر انسان ها ، از حيات جاويد در دنيا برخوردارنبودند .
و ما جعلن_هم جسدًا . .. ما كانوا خ_لدين
6- مرگ ، سرنوشت گريزناپذير حتى براى پيامبران
و ما كانوا خ_لدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 21 - 1،2
1 - مؤمن انطاكيه ( حبيب نجار ) ، مردم را به پيروى از رسولانى ره يافته _ كه هيچ مزدى در ابلاغ رسالت خويش نمى خواستند _ فراخوانده بود .
اتّبعوا من لايسئلكم أجراً و هم مهتدون
2 - اخلاص و مزد نخواستن در ابلاغ رسالت و ره يافته بودن ، دليل لزوم پيروى از پيامبران در ديدگاه مؤمن انطاكيه ( حبيب نجار
ص: 493
)
اتّبعوا المرسلين . اتّبعوا من لايسئلكم أجراً و هم مهتدون
جمله «اتّبعوا من لايسئلكم أجراً. ..» تأكيد براى جمله «اتّبعوا المرسلين» در آيه پيش و نيز در مقام تعليل براى آن جمله است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 213 - 9
9 _ بشارت و انذار ، از مسؤوليّت هاى مهمّ پيامبران
فبعث اللّه النبيّن مبشّرين و منذرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 46 - 3
3 _ تبليغ و ارشاد مردم ، رسالت مسيح ( ع ) در سراسر عمرش
و يكلّم الناس فى المهد و كهلا
چون صرف سخن گفتن در بزرگسالى فضيلت ويژه اى براى مسيح نيست، الزاماً بايد سخنى خاص باشد كه به مناسبت مقام پيامبرى، اين سخن، همان ارشاد و تبليغ خواهد بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 81 - 10،11،17،22
10 _ مسؤوليت متقابل پيامبران ، در حمايت از يكديگر
و اذ اخذ اللّه . .. ثم جاءكم رسول مصدق لما معكم لتؤمننّ به و لتنصرنّه
از توصيه پيامبران گذشته به ايمان به پيامبران بعدى، و تصديق پيامبران بعدى نسبت به گذشتگان، استفاده مى شود.
11 _ پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) ، تصديق كننده انبيا و كتب الهى گذشته
ثم جاءكم رسول مصدق لما معكم
بنابراينكه مراد از «رسول»، پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) باشد.
17 _ دستور خداوند به پيامبران و امت هاى آنان ، به تحمل و اداى شهادت بر ميثاق گرفته شده از آنان
قالوا اقررنا قال فاشهدوا و انا معكم من الشاهدين
جمله «فاشهدوا . .. » مى تواند هم دلالت بر تحمل شهادت كند و هم بر اداى شهادت.
22 _ پيامبران موظّفند مردم را در جريان ميثاق اكيد الهى از آنان ، در مورد ايمان به انبيا و نصرت آنان ، بگذارند .
و اخذتم على ذلكم اصرى . .. فاشهدوا و انا معكم من الشّاهدين
بنابراينكه «فاشهدوا»، يعنى شهادت دهيد در برابر امّتهاى خود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 494
3 - آل عمران - 3 - 144 - 7
7 _ وظيفه رسولان الهى ، راهنمايى و پيام آورى است و وظيفه مردم ، پيمودن آن راه بر اساس پيام هاى آن رسولان
و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله الرّسل افاين مات
جمله «و ما محمّد . .. »، تعيين كننده وظيفه رسولان الهى (پيام آورى) است و جمله «افائن مات ... »، تعيين كننده وظيفه مردم است كه بايد همواره (چه رسولان در ميانشان باشند و يا نباشند) پايبند به آن پيامها باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 44 - 20
20 _ حراست و نگهبانى از كتب آسمانى و شهادت بر حقانيت آن ، مسؤوليت انبياى الهى *
يحكم بها النبيون . .. بما استحفظوا من كتب اللّه و كانوا عليه شهداء
بنابر اينكه ضمير در «استحفظوا» به «النبيون» نيز برگردانده شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 77 - 2
2 _ پيامبر (صلی الله علیه و آله) مأمور نهى اهل كتاب از غلو و گزافه گويى در آيين خويش
قل ياهل الكتب لاتغلوا فى دينكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 109 - 9
9 _ فراخوانى امت ها به پيروى از فرمان هاى خداوند سرلوحه رسالت انبيا و يكى از وظايف آنان
يوم يجمع اللّه الرسل فيقول ماذا اجبتم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 117 - 6
6 _ دعوت مردمان به بندگى خداوند ، اصلى بنيادين در رسالت پيامبران الهى
ما امرتنى به ان اعبدوا اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 35 - 14
14 _ لزوم آشنايى انبيا و رهبران الهى به روحيات مردم و ماهيت مخالفان و منكران دين
فلا تكونن من الجهلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 106 - 3
3 _ ضرورت پيشگامى حاملان وحى و رسالت در عمل به محتواى پيام خويش
ص: 495
اتبع ما أوحى اليك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 130 - 6
6 _ بيان آيات الهى به مردم و بيم دادن به آنان در مورد قيامت، از وظايف مهم انبياست.
رسل منكم يقصون عليكم ءايتى و ينذرونكم لقاء يومكم هذا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 35 - 2
2 _ تلاوت و گزارش آيات الهى براى آدميان، از وظايف اصلى انبيا و فرستادگان الهى است.
إما يأتينكم رسل منكم يقصون عليكم ءايتى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 62 - 8
8 _ پيامبران الهى ، خيرخواه امت هاى خويش
و أنصح لكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 63 - 1،9
1 _ پيامبران ، واسطه ابلاغ دين و معارف الهى به مردم
أو عجبتم أن جاءكم ذكر من ربكم على رجل منكم
مراد از «ذكر»، دين و معارف الهى است.
9 _ ترساندن مردم از عذاب هاى الهى به واسطه پيامبران ، از اهداف نزول دين و معارف الهى است .
أن جاءكم ذكر من ربكم على رجل منكم لينذركم
«لينذركم» متعلق به «جاء» است و ضمير «لينذر» به «رجل» برمى گردد. يعنى هدف از اينكه معارف دين بر پيامبرى نازل مى شود، اين است كه وى مردم را از عذابهاى الهى بترساند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 142 - 20،21
20 _ اصلاح امور اجتماعى مردم و پرهيز از پيروى از افكار مفسدان ، از وظايف مهم انبيا و رهبران الهى است .
و أصلح و لا تتبع سبيل المفسدين
21 _ مبارزه با فساد و به انزوا كشاندن مفسدان ، از برنامه هاى اساسى پيامبران بود .
و لا تتبع سبيل المفسدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 496
9 - ابراهيم - 14 - 4 - 5،8
5- معارف الهى ، نيازمند تبيين از سوى انبياست .
و ما أرسلنا من رسول إلاّ بلسان قومه ليبيّن لهم
8- فهم مردم عصر نزول تعاليم دينى ، مرجع و منبعى براى فهم دقيق آن تعاليم است .
و ما أرسلنا من رسول إلاّ بلسان قومه ليبيّن لهم
اينكه خداوند فرموده است: همه پيامبران به زبان قوم خودشان فرستاده شدند، مى تواند بيانگر اين نكته باشد كه زبان و ادبيات مردم دوران نزول تعاليم آسمانى براى دريافت پيام آن تعاليم نقش مؤثرى دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 2 - 11
11- انذار و هشدار دادن به مردم ، از وظيفه هاى اصلى انبياست .
ينزّل المل_ئكة بالروح . .. من عباده أن أنذروا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 35 - 16
16- همه انبيا ، داراى وظيفه اى واحد و هماهنگ بوده اند .
فهل على الرسل إلاّ البل_غ المبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 83 - 6،7
6 - پيامبران الهى ، موظف به همراهى با قوم و امّت خويش در همه مراحل و برنامه ها
و ما أعجلك عن قومك ي_موسى
مؤاخذه موسى(ع) به جهت جدا شدن از قوم خود براى رسيدن به ميقات، نشان از آن دارد كه پيامبران، نبايد در هيچ شرايطى از امت خويش جدا شوند.
7 - پيامبران جز به فرمان خداوند ، نبايد از امت و قوم خويش جدا گردند .
و ما أعجلك عن قومك ي_موسى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 86 - 12
12 - پيش بينى لغزش گاه ها و زمينه هاى گمراهى و هشدار نسبت به آن ، از مسؤوليت هاى پيامبران و پيشوايان دينى است .
فأخلفتم موعدى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 87 - 11
11- پيامبران ، مأمور پايدارى در مسير تبليغ و ماندن در ميان مردم و جامعه خويش تا آخرين مرحله
ص: 497
و ذاالنون إذ ذهب مغ_ضبًا فظنّ أن لن نقدر عليه
توبيخ شدن يونس(ع) به خاطر ترك قوم خويش، قبل از اين كه فرمانى دراين زمينه از جانب خداوند دريافت كند; براين نكته دلالت دارد كه پيامبران مجاز به ترك مأموريت و مردم خود، قبل از آمدن فرمان و رخصت از جانب خداوند نيستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - نور - 24 - 54 - 6
6 - رسالت و پيامبرى ، بارى سنگين و مسؤوليت ى خطير بر دوش رسولان و پيامبران
قل أطيعوا اللّه . .. فإن تولّوا فإنّما عليه ما حمّل
برداشت ياد شده، از تعبير «حمّل» استفاده گرديد; زيرا «حمل» به معناى اشياى سنگين وزن است; مثل حمل بچه در شكم مادر (مفردات راغب).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 181 - 3
3 - توجه پيامبران و رهبران الهى ، به اصلاح امور اقتصادى جامعه هم پاى مسائل اعتقادى و عبادى
إذ قال لهم شعيب ألاتتّقون . .. أوفوا الكيل و لاتكونوا من المخسرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - سجده - 32 - 3 - 9
9 - هشدار به مردم ، از جمله رسالت هاى انبياى الهى است .
لتنذر قومًا ما أتي_هم من نذير من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 7 - 2
2 - خداوند ، از همه انبيا ، پيمان گرفته كه به رسالت خويش ، عمل كنند .
و إذا أخذنا من النبيّن ميث_قهم
آوردن «النبيين» مى تواند بيان كننده اين نكته باشد كه ميثاق، مربوط به نبوت و رسالت انبيا بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - احزاب - 33 - 39 - 1
1 - پيامبران ، ابلاغ كنندگان رسالت هاى الهى بودند .
الذين خلوا من قبل . .. الذين يبلّغون رس_ل_ت اللّه
به قرينه «الذين خلوا من قبل» مراد از «الذين يبلّغون» پيامبران اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 15 - 10
ص: 498
10 - انذار و اخطار مردم درباره قيامت ، از وظايف اصلى پيامبران
يلقى الروح . .. على من يشاء من عباده لينذر يوم التلاق
در برداشت ياد شده، فاعل «لينذر»، ضميرى دانسته شده كه به «من» موصول باز مى گردد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 24 - 4
4 - التزام عملى تمامى پيامبران ، به جدال احسن و رعايت عواطف و احساسات اجتماعى
ق_ل أوَ لو جئتكم بأهدى ممّا وجدتم عليه ءاباءكم
از تعبير «بأهدى ممّا وجدتم» اين نكته استفاده مى شود كه پيامبران، نمى خواستند عواطف مشركان را جريحه دار كنند. بنابراين پسنديده ترين شيوه را در جدال و بحث (جدال احسن) برگزيده اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - ملك - 67 - 8 - 6
6 - انذار و اخطار به مردمان ، رسالت پيامبران الهى
ألم يأتكم نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 168 - 4
4 - بى اعتنايى پيامبران و مردان الهى به مشكلات به وجود آمده در راستاى ايفاى رسالت و انجام وظيفه
قالوا . .. لتكوننّ من المخرجين . قال إنّى لعملكم من القالين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 87 - 3
3 _ مؤمنان به رسالت انبيا در معرض مشكل آفرينى كفرپيشگان و موظف به صبر و استقامت
إن كان طائفة منكم ءامنوا بالذى أرسلت به . .. فاصبروا
ص: 499
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 214 - 3
3 - بستگان و نزديكان پيامبران و رهبران دينى ، سزاوارترين افراد به رعايت اصول و ارزش ها
و أنذر عشيرتك الأقربين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 118 - 11
11 - همگونى تفكر مخالفان پيامبر در طول تاريخ
كذلك قال الذين من قبلهم مثل قولهم . .. تشبهت قلوبهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 80 - 4
4- انبياى الهى و دين هاى آسمانى ، داراى مشتركات و همبستگى جداناپذير و تكذيب هر يك به منزله تكذيب همه آنهاست .
و لقد كذّب أصح_ب الحجر المرسلين
برداشت فوق مبتنى بر اين نكته است كه براى اصحاب حجر تنها يك پيامبر مبعوث شده باشد; چنان كه در قرآن هم تنها از حضرت صالح(ع) ياد شده است. و جمع آمدن «المرسلين» مى تواند گوياى اين حقيقت باشد كه: ميان اديان و پيامبران الهى مشتركات و همبستگى وجود دارد و تكذيب هر يك از آنها، به منزله تكذيب همه آنهاست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 37 - 9
9 - آشنايى مشركان صدر اسلام با رسولان پيشين و دعوت آنان به توحيد و يكتاپرستى *
و إذا قيل لهم لا إل_ه إلاّ اللّه يستكبرون . .. و صدّق المرسلين
خداوند، براى درستى رسالت پيامبراسلام(صلی الله علیه و آله)، به تصديق كردن پيامبران گذشته از سوى آن حضرت استدلال فرمود. اين مطلب بيانگر آشنايى مردم صدر اسلام به رسالت پيامبران پيشين است.
ص: 500
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 101 - 11
11 _ مشركان مكه ، گروهى بودند كه زمينه ايمان به آيات الهى و هشدار هاى پيامبران را ، از دست داده بودند .
أفأنت تكره الناس حتى يكونوا مؤمنين . .. و ما تغنى الأيت و النذر عن قوم لايؤمنون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 35 - 14
14- برخورد هاى مشركان با انبيا و تعاليم آسمانى در طول تاريخ ، همسو و يكنواخت بوده است .
كذلك فعل الذين من قبلهم . .. و قال الذين أشركوا لو شاء الله ... كذلك فعل الذين م
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 97 - 7
7_ جواز توسّل به پيامبران براى درخواست دعا و طلب آمرزش
ي_أبانا استغفر لنا ذنوبنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 3 - 3
3- پيامبران نيز براى حل مشكلات خويش به دعا رو مى آوردند .
عبده زكريّا . إذ نادى ربّه نداءً خفيًّا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 35 - 2
2- رسولان الهى در طول تاريخ ، مواجه با مشكلات عظيم و برخوردار از اراده و عزمى بزرگ
فاصبر كما صبر أولوا العزم من الرسل
ص: 501
چنانچه «من» بيانيه و عزم به معناى اراده و تصميم باشد، برداشت بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 47 - 15
15 - دل دارى خداوند به پيامبر (صلی الله علیه و آله) با بازگويى مشكلات پيامبران پيشين و انتقام از مخالفان آنان
و لقد أرسلنا . .. و كان حقًّا علينا نصر المؤمنين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 83 - 6
6- همه انسان ها ، حتى پيامبران در معرض انواع رنج ها ، ناراحتى ها و ناگوارى ها در دنيا
و أيّوب . .. أنّى مسّنى الضرّ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 214 - 9
9 _ شدّت مصائب و تداوم مشكلات پيامبران گذشته و امت هاى آنان ، موجب آن شد كه خواهان تعجيل در يارى و امداد الهى شوند .
مستهم البأساء و الضراء و زلزلوا حتى يقول الرسول و الذين امنوا معه متى نصر اللّه
جمله «متى نصر اللّه»، دلالت بر ترديد آنان نسبت به يارى خدا ندارد; بلكه شدت مصائب و تداوم آن موجب شد كه خواهان تعجيل آن باشند; و يا چنين گمان كنند كه يارى خداوند نبايد بيش از اين به درازا كشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 134 - 12
12 - پيروان رسولان الهى ، از عذاب استيصال در امان اند .
و لو أنّا أهلكن_هم . .. لقالوا ربّنا لولا أرسلت إلينا رسولاً فنتّبع ءاي_تك
ص: 502
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 9،10،17
9_ خداوند ، فراخوان مردم به گشت و گذار در مناطق زمين براى مشاهده عاقبت و فرجام تكذيب كنندگان پيامبران
أفلم يسيروا فى الأرض فينظروا كيف كان ع_قبة الذين من قبلهم
10_ مطالعه آثار باقيمانده از تكذيب كنندگان انبيا ، گوياى عاقبت شوم آنان و گرفتار آمدنشان به عذاب هاى الهى است .
أفلم يسيروا فى الأرض فينظروا كيف كان ع_قبة الذين من قبلهم
17_ آنان كه در فرجام تكذيب كنندگان پيامبران نمى انديشند و نيكويى سراى اخروى تقواپيشگان را درنمى يابند ، سزاوار سرزنش و ملامتند .
أفلم يسيروا . .. أفلاتعقلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 36 - 9
9- لزوم جهانگردى و سير و سياحت ، جهت مطالعه در عاقبت شوم تكذيب كنندگان انبيا
فسيروا فى الأرض فانظروا كيف كان ع_قبة المكذّبين
«انظروا» (از مصدر نظر) به معناى گرداندن چشم براى درك و دريافت چيزى و ديدن آن است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 7 - 1
1 _ تناول غذا ، رفت و آمد و داد و ستد در بازار ، ناسازگار با شأن رسالت و پيامبرى از ديدگاه مشركان و كافران
و قال الذين كفروا . .. و قالوا مالِ ه_ذا الرسول يأكل الطعام و يمشى فى الأسواق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 49 - 6،10
6 _ معجزات روشنگر انبياى الهى ، نشانه صدق دعواى رسالت آنان
باية من ربّكم
ص: 503
10 _ معجزات پيامبران ، به اذن خداوند است .
انّى اخلق . .. باذن اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - دخان - 44 - 19 - 7
7- معجزات پيامبران ، دلايل روشن و آشكار بر صدق نبوت آنان
إنّى لكم رسول أمين . .. إنّى ءاتيكم بسلط_ن مبين
بنابراين كه مراد از «سلطان» معجزه باشد و با الغاى خصوصيت از مورد آيه، مطلب ياد شده استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 183 - 8،9،12،13
8 _ بعثت رسولان متعدّد براى بنى اسرائيل ، همراه دلايل روشن ( معجزات و براهين )
قد جاءكم رسل من قبلى بالبيّنات
9 _ سوخته شدن قربانى به آتشى از غيب ، معجزه برخى انبيا و رسولان بنى اسرائيل
قال انّ اللّه عهد الينا . .. قد جاءكم رسل ... و بالّذى قلتم
12 _ شهادت بسيارى از انبياى الهى به دست يهود ، على رغم مشاهده معجزات و علم به حقّانيّت آنان
قل قد جآءكم رسل من قبلى بالبيّنات و بالّذى قلتم فلم قتلتموهم ان كنتم صادقين
هنگامى به يك دليل، «بيّنه» گفته مى شود كه حقّ را براى طرف مقابل روشن كند و او را به حقانيّت آن آگاه كند. بنابراين يهوديان مى دانستند و براى آنان روشن بود كه پيامبران واقعى را مى كشند.
13 _ يهود ، حتّى با مشاهده معجزه مورد درخواست خود ( سوختن قربانى در آتشى از غيب ) از پيامبران ، نه تنها به آنان ايمان نياوردند ، بلكه آنان را كشتند .
قل قد جآءكم رسل من قبلى . .. و بالّذى قلتم فلم قتلتموهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 184 - 7،9
7 _ تكذيب رسالت بسيارى از انبيا ، على رغم برخوردارى آنان از دلايل روشن ( برهان و معجزه )
فان كذّبوك فقد كذّب رسل من قبلك جاءو بالبيّنات و الزّبر و الكتب المنير
9 _ رسولان الهى برخوردار از دلايل روشن ( برهان و معجزه ) و داراى « زُبُر » ( كتاب هاى مشتمل بر حكمت و موعظه ) و نيز آورنده كتابِ روشن و روشنگر
رسل من قبلك جاءو بالبيّنات و الزّبر و الكتب المنير
«منير»، به معناى روشنگر و نيز به معناى روشن آمده است.
ص: 504
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 110 - 28
28 _ ارائه معجزات از سوى پيامبران تنها با اذن خداوند امكان پذير است .
فتكون طيراً باذنى . .. و اذ تخرج الموتى باذنى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 113 - 9
9 _ معجزات پيامبران ، مايه اطمينان و يقين بر حقانيت رسالت آنان
ان ينزل علينا مائدة . . و تطمئن قلوبنا و نعلم ان قد صدقتنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 101 - 6،7،8
6 _ پيامبران اقوام گذشته برخوردار از دلايل و معجزاتى روشن براى هدايت آنان
و لقد جاءتهم رسلهم بالبينت
7 _ پيامبران در پى مشاهده تكذيب معارف دين از سوى امت ها ، معجزاتى را براى هدايتشان پيشاروى آنان قرار دادند .
و لقد جاءتهم رسلهم بالبينت فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا من قبل
برداشت فوق مبتنى بر اين است كه «ما» در «بما كذبوا» موصول اسمى باشد و مضاف إليه كلمه «قبل» مجىء البينات باشد. البته در اين صورت ضميرى پس از «كذبوا» مقدر خواهد بود. بنابراين تقدير جمله چنين است: فما كانوا ليؤمنوا بالذى كذبوا به من قبل مجىء البينات.
8 _ معجزات انبيا بى تأثير در كفرپيشگان و تكذيب كنندگان معارف الهى براى ايمان به آن معارف
و لقد جاءتهم رسلهم بالبينت فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا من قبل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 106 - 3
3 _ معجزه ، نشان صداقت انبيا در ادعاى رسالتشان
إن كنت جئت بئاية فأت بها إن كنت من الصدقين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 74 - 3
3 _ پيامبرانِ بعد از حضرت نوح ( ع ) پس از رو به رو شدن با ايستادگى و تكذيب قومشان ، معجزات و براهين روشنى _ كه شاهد صدق ادعايشان بود _ به مردم ارائه كردند .
ثم بعثنا من بعده رسلا إلى قومهم فجاءوهم بالبينت
«بينات» در اين آيه مى تواند شامل معجزات نيز باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 505
7 - يونس - 10 - 76 - 4
4 _ معجزات پيامبران ، داراى منشأ الهى است .
فلما جاءهم الحق من عندنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 44 - 1
1- خداوند ، تمامى انبيا و رسولان خود را با دلايل روشن ( معجزات ) و كتاب به سوى مردم گسيل داشته است .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً . .. بالبيّن_ت و الزبر
«زبر» جمع «زبور» و به معناى كتابهاست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 70 - 12
12 - اعطاى معجزه به پيامبران ، پرتوى از ربوبيت خداوند
ربّ موسى و هرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 25 - 6
6 - رسالت پيامبران ، متكى بر معجزات و دلايل روشن بود .
جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 47 - 7
7 - پيام و دعوت انبياى الهى ، همراه با معجزه و برهان
و لقد أرسلنا موسى ب_اي_تنا . .. فلمّا جاءهم ب_اي_تنا
با الغاى خصوصيت از مورد، مطلب بالا قابل استفاده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 25 - 4
4 - همه پيامبران ، داراى معجزه بودند .
لقد أرسلنا رسلنا بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - تغابن - 64 - 6 - 3
3 - پيامبران ، داراى معجزات و دلايل روشن بر حقانيت رسالت خويش
تأتيهم رسلهم بالبيّن_ت
ص: 506
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 20 - 3
3 - معجزات پيامبران ، داراى مراتب گوناگون و متفاوت در برترى و امتياز
الأية الكبرى
«كبرى» اسم تفضيل است; يعنى، بزرگ تر.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 44 - 12
12- خداوند ، به انبياى پيشين معجزات حسى عطا فرمود و در قبال آن به پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، كتاب آسمانى جهان شمول عطا كرد . *
و ما أرسلنا . .. بالبيّن_ت و الزبر و أنزلنا إليك الذكر
«بيّنة» به معناى دليل واضح و روشن _ اعم از عقلى و حسى _ است. طبق شواهد تاريخى مراد از «بينات» در آيه، ممكن است معجزات حسى باشد. جدا ذكر كردن پيامبر(صلی الله علیه و آله) براى اعطاى قرآن، مشعر به برداشت ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 114 - 21
21 - خداوند تعليم دهنده و تربيت كننده پيامبران است .
و قل ربّ زدنى علمًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 33 - 5،6
5 _ انبيا ، انسانهايى ممتاز و برتر از همگان حتى فرشتگان و . . . .
انّ اللّه اصطفى . .. على العالمين
6 _ يادآورى امتياز و برترى انبياى گذشته ، عامل تسهيل پذيرش اطاعت از پيامبر (صلی الله علیه و آله) *
اطيعوا اللّه و الرسول . .. انّ اللّه اصطفى
ص: 507
پس از امر به اطاعت از پيامبر (صلی الله علیه و آله)، امتياز انبياى گذشته را يادآور مى شود تا بفهماند كه امّتهاى گذشته نيز مأمور به اطاعت بودند; باشد كه از اين طريق، اطاعت از پيامبر(صلی الله علیه و آله)، آسان گردد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 79 - 4
4 _ پيامبران ، انسانهايى مافوق ، نه مافوق انسان
ما كان لبشر ان يؤتيه اللّه الكتاب و الحكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 98 - 3
3 - فرشتگان و پيامبران ، داراى منزلتى والا در پيشگاه خداوند
من كان عدواً للّه و ملئكته و رسله
از آن جا كه قرآن، فرشتگان و پيامبران را قرين كلمه «اللّه» ذكر كرده و دشمنان آنان را مبغوض درگاه خدا شمرده، منزلت والاى آنان در پيشگاه خدا به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 12 - 15
15 _ جايگاه والاى پيامبران در پيشگاه خداوند
عزرتموهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 34 - 3
3 _ پيامبران، آيات الهى هستند.
فإنهم لا يكذبكونك و لكن الظلمين بأيت اللّه يجحدون. و لقد كذبت رسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 87 - 4
4 _ پيامبران، برگزيدگان خداوند و رهيافتگان به صراط مستقيم هستند.
و اجتبينهم و هدينهم إلى صرط مستقيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 1،5،6
ص: 508
1 _ سلسله پيامبران(ع) از منزلتى والا در پيشگاه خداوند برخوردارند.
أولئك الذين ءاتينهم الكتب
5 _ خداوند عطا كننده كتاب و منصب قضاوت و نبوت به پيامبران است.
أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
6 _ پيامبران(ع) داراى حق حكومت و قضاوت در ميان مردم هستند.
أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
از جمله معانى مذكور براى واژه «حكم» قضاوت و همچنين حكومت است، لازم به ذكر است اين دو معنى در طول يكديگر و با هم متقاربند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 72 - 6
6 _ تسليم بودن در برابر فرمان خداوند ، مرتبه اى از مقامات انبياى الهى است .
أمرت أن أكون من المسلمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 28 - 6
6_ مقام نبوت ، رحمت خاص خداوند به پيامبران
و ءات_نى رحمة من عنده
نكره آوردن «رحمة» دلالت بر عظمت دارد و توصيفش به «من عنده» حاكى از ارجمندى آن است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 63 - 7
7_ مقام نبوت ، رحمت خاص خداوند به پيامبران است .
و ءات_نى منه رحمة
نكره آوردن «رحمة» دلالت بر عظمت آن دارد كه در برداشت از آن به رحمت خاص تعبير شد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 88 - 10
10_ مقام نبوت ، روزى خاص و نيكوى خداوند به پيامبران است .
و رزقنى منه رزقًا حسنًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 24 - 8
8_ پيامبران در پرتو امداد هاى الهى ، از گناه و فحشا ، مصون و معصومند .
كذلك لنصرف عنه السوء و الفحشاء
ص: 509
از عبارت «لنصرف عنه . ..» (تا بدى و پليدى را از او دور سازيم) _ كه دور ساختن گناه از يوسف(ع) را به خداوند نسبت داده است _ معلوم مى شود مشاهده برهان نيز به توفيق الهى و امداد او بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 38 - 9
9_ پيامبران ، بدون اذن و رخصت خداوند نمى توانند آيت و معجزه اى به مردم ارائه كنند .
و ما كان لرسول أن يأتى بأية إلاّ بإذن الله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 55 - 6،10
6- مرتبه و مقام معنوى انبيا ، متفاوت بوده و برخى از آنان بر بعضى ديگر برترى دارند .
و لقد فضّلنا بعض النبيّن على بعض
10- حضرت داوود ( ع ) ، از زمره انبياى برتر و برگزيده خداوند
و لقد فضّلنا بعض النبيّن على بعض و ءاتينا داود زبورًا
از اينكه خداوند، پس از ذكر برترى برخى از انبيا بر بعضى ديگر، از حضرت داوود(ع) سخن به ميان آورده است، مى تواند از باب ذكر خاص پس از عام، مشعر به نكته ياد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 106 - 6
6- پيامبران و رسولان الهى ، در پيش گاه خداوند ، داراى ارج اند .
جزاؤهم جهنّم بما كفروا و اتخذوا ءاي_تى و رسلى هزوًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 7 - 5
5- بهره مندى پيامبران از وحى ، وجه امتياز و تفاوت آنان با ساير بشر
و ما أرسلنا قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 59 - 7
7 - پيامبران ، بندگان خدا و برگزيدگان از جانب او
و سل_م على عباده الذين اصطفى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 59 - 7
7 - رسولان الهى ، شخصيت هاى والا و ارجمند در پيشگاه خداوند
ص: 510
حتّى يبعث فى أُمّها رسولاً
تنوين در «رسولاً» در اصطلاح اهل ادب، تنوين تفخيم و بيانگر عظمت و بزرگى «رسول» است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 46 - 3
3 - پيامبران ، از هرگونه گناه و خطاكارى معصوم اند .
إنّا أخلصن_هم بخالصة ذكرى الدار
از اين كه خداوند پيامبران را به آخرت انديشى خالص ساخت، مى توان عصمت آنان را به دست آورد; زيرا ريشه گناه و خطاكارى بشر دنياطلبى است و از آن جايى كه انبيا از چنين خواسته اى مبرا بوده و تنها طالب آخرت اند; استفاده مى شود كه آنان هرگز گناه نمى كنند و معصوم اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 47 - 6
6 - پيامبران ، از هر گناه و خطاكارى معصوم اند .
إنّهم عندنا لمن المصطفين الأخيار
توصيف ابراهيم(ع) و . .. از سوى خداوند به «أخيار» _ به صورت مطلق _ گوياى اين حقيقت است كه پيامبران در همه افعال و صفات خود، از نيكان بودند و از آنان جز خوبى و كار خير سرنمى زد و اين همان حقيقت عصمت است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 48 - 5
5 - پيامبران ، از هرگونه گناه و خطاكارى معصوم اند .
و كلّ من الأخيار
توصيف اسماعيل(ع) و. .. از سوى خداوند به «أخيار» _ به صورت مطلق _ گوياى اين حقيقت است كه پيامبران در همه افعال و صفات خود از نيكان بودند و از آنان جز خوبى و كار خير، سرنمى زد و اين همان حقيقت عصمت است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 78 - 2
2 - رسولان الهى ، انسان هايى بزرگ و برجسته
و لقد أرسلنا رسلاً
تنكير «رسلاً» مى تواند براى افاده تعظيم باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 51 - 5
5 - پيامبران و مرتبطان با علم وحى ، كلام الهى را بدون رؤيت خداوند دريافت مى كنند .
و ما كان لبشر أن يكلّمه اللّه إلاّ وحيًا
ص: 511
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 4
4 _ برخى از پدران و فرزندان و برادران پيامبران پيشين (ابراهيم(ع)، اسحق و . ..) بهره مند از تعاليم آسمانى (كتاب) و داراى منصب قضاوت و مقام نبوت بوده اند.
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم . .. أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 4
4 _ برخى از پدران و فرزندان و برادران پيامبران پيشين (ابراهيم(ع)، اسحق و . ..) بهره مند از تعاليم آسمانى (كتاب) و داراى منصب قضاوت و مقام نبوت بوده اند.
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم . .. أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 4
4 _ برخى از پدران و فرزندان و برادران پيامبران پيشين (ابراهيم(ع)، اسحق و . ..) بهره مند از تعاليم آسمانى (كتاب) و داراى منصب قضاوت و مقام نبوت بوده اند.
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم . .. أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 4
4 _ برخى از پدران و فرزندان و برادران پيامبران پيشين (ابراهيم(ع)، اسحق و . ..) بهره مند از تعاليم آسمانى (كتاب) و داراى منصب قضاوت و مقام نبوت بوده اند.
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم . .. أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
ص: 512
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 55 - 5
5 - تصديق كنندگان پيامبران ، برخوردار از مقامى والا در نزد خداوند
إنّ المتّقين . .. فى مقعد صدق
با توجه به مقابله «المتقين» با تكذيب كنندگان پيامبران استفاده مى شود كه عنوان «متقى» بر «تصديق گران انبيا» اطلاق شده است و اينان از جايگاهى راستين برخوردارند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 103 - 16
16 _ فسادگران داراى زمينه هايى براى تكذيب آيات الهى و انكار رسالت پيامبران
فظلموا بها فانظر كيف كان عقبة المفسدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 39 - 14
14 _ از على ( ع ) روايت شده است : « قلت : أربعاً أنزل اللّه تعالى تصديقى بها فى كتابه . . . قلت : فمن جهل شيئاً عاداه ، فأنزل اللّه : « بل كذبوا بما لم يحيطوا بعلمه . . . ;
چهار مطلب گفتم كه خداوند تصديق مرا بر آن چهار مطلب، در كتاب خود نازل فرمود . . [يكى اينكه ]گفتم: كسى كه جاهل به چيزى باشد با آن دشمنى مى كند ; پس خداوند اين مطلب را نازل فرمود: بلكه چيزى را تكذيب كردند كه به علم آن احاطه نداشتند».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 74 - 4،5،8،9
4 _ هيچ پيامبرى بعد از نوح ( ع ) مبعوث نشد مگر اينكه قومش در برابرش ايستادند و رسالتش را انكار و او را به دروغ گويى متهم كردند .
ثم بعثنا من بعده رسلا إلى قومهم فجاءوهم بالبينت فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به م
«فاء» در «فجاءوهم» فاى فصيحه بوده و بر حذف جمله قبل از خودش دلالت دارد و تقدير آن چنين است: « . .. رسلا إلى قومهم فكذبوهم فجاءوهم بالبينات ... ».
5 _ تكذيب كنندگان رسالت پيامبران پس از نوح ( ع ) ، على رغم ارائه معجزات و دليل هاى روشن به آنان ، همچنان بر ناباورى و
ص: 513
تكذيب خود ، پاى فشردند .
فجاءوهم بالبينت فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل
برداشت فوق مبتنى بر اين است كه مضاف اليه «قبل» ضمير عايد به «مجىء» كه از «جاءوهم بالبينات» استفاده مى شود، بازگردد.
8 _ خداوند ، بر دل هاى تكذيب كنندگان پيامبرانِ پس از نوح ( ع ) ، به علت رسوخ صفت تجاوز و حق ستيزى در نفس آنان ، مهر زده بود .
فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل كذلك نطبع على قلوب المعتدين
تعبير به اسم فاعل (المعتدين) بدون لحاظ زمان و مفعول، بيانگر ثبوت مبدأ اشتقاق (اعتدا) در ذات (مكذبان) است.
9 _ تكذيب كنندگان پيامبران پس از نوح ( ع ) مردمى تجاوزپيشه و حق ستيز بودند .
فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا به من قبل كذلك نطبع على قلوب المعتدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 27 - 10
10_ طبقه سران و اشراف ملتها ، پيشتاز در كفر و انكار پيامبران الهى هستند .
فقال الملأ الذين كفروا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 80 - 1
1- اصحاب حجر ( قوم ثمود ) رسالت رسولان الهى را تكذيب كردند .
و لقد كذّب أصح_ب الحجر المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 33 - 9
9 - برخوردارى پيامبر از اوصاف بشرى ، دستاويز اشراف جامعه پس از نوح در انكار رسالت وى
ما ه_ذا إلاّ بشر مثلكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 44 - 4
4 - همه پيامبران ، مورد تكذيب و انكار جوامعى قرار گرفتند كه به سوى آن مبعوث شده بودند .
كلّ ما جاء أُمّة رسولها كذّبوه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 37 - 2
2 _ قوم نوح ، رسالت و پيامبرى نوح ( ع ) و ديگر پيامبران الهى پيش از او را تكذيب كردند .
كذّبوا الرسل
ص: 514
برداشت ياد شده مبتنى بر اين است كه جمع آمدن «رسل» به لحاظ مجموعه پيامبران الهى پيش از نوح(ع) باشد; كه در اين صورت الف و لام «الرسل» براى عهد خواهد بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 105 - 5
5 - « عن أبى جعفر ( ع ) : فمكث نوح ( ع ) فى قومه ألف سنة إلاّ خمسين عاماً لم يشاركه فى نبوته أحد و ل_كنّه قدم على قوم مكذّبين للأنبياء ( ع ) الذين كانوا بينه و بين آدم ( ع ) و ذلك قول اللّه عزّوجلّ : « كذّبت قوم نوح المرسلين » . . . ;
از امام باقر(ع) روايت شده: . .. نوح(ع) 950 سال در ميان قومش درنگ كرد و احدى در نبوتش با او شريك نبود; لكن نوح(ع) بر قومى فرستاده شده بود كه آن قوم پيامبرانى را كه بين نوح(ع) تا آدم(ع) بودند، تكذيب مى كردند. اين سخن خداوند عزّوجلّ است كه: «كذّبت قوم نوح المرسلين»...».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - عنكبوت - 29 - 18 - 2
2 - وجود تكذيبگران انبيا در امت هاى پيش از ظهور اسلام
و إن تكذّبوا فقد كذّب أمم من قبلكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 47 - 8
8 - جمعى از مردم اقوام گذشته ، به پيامبران ايمان آوردند و جمعى ديگر ، آنان را تكذيب كردند .
لقد أرسلنا . .. رسلاً ... فانتقمنا من الذين أجرموا
«فاء» در «فانتقمنا» فصيحه است و حكايت از اين مى كند كه پس از آمدن انبيا، جمعى ايمان آوردند و جمعى، تكذيب كردند و خداوند، از گروه دوم، انتقام گرفت. لازم به ذكر است كه «و كان حقًّا...» نيز مؤيد نكته ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - سبأ - 34 - 34 - 2،5
2 - مترفان ، به هر پيامبرى كه از جانب خداوند به سوى مردم مبعوث مى شد ، اعلام مى كردند كه تعاليم او را نمى پذيرند .
و ما أرسلنا فى قرية من نذير إلاّ قال مترفوها إنّا بما أُرسلتم به ك_فرون
5 - مترفان ، هيچ تعليمى از تعاليم آسمانى پيامبران را قبول نداشتند .
قال مترفوها إنّا بما أُرسلتم به ك_فرون
برداشت ياد شده از آن جا است كه موصول «ما اُرسلتم به» اطلاق دارد و شامل هر تعليمى مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - سبأ - 34 - 45 - 1
1 - ملت هاى قبل از مشركان مكه نيز ، پيامبران خود را تكذيب كردند .
و كذّب الذين من قبلهم . .. فكذّبوا رسلى
ص: 515
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 12 - 1
1 - قوم نوح ، عاد و فرعون ، پيامبران خود را تكذيب كردند .
كذّبت قبلهم قوم نوح و عاد و فرعون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 13 - 1
1 - قوم ثمود ، لوط و اصحاب ايكه ( قوم شعيب ) ، پيامبران خود را تكذيب كردند .
كذّبت قبلهم قوم . .. ثمود و قوم لوط وأصح_ب لئيكة
مفسران بر اين عقيده اند كه مقصود از «أصحاب الأيكة» قوم شعيب است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 14 - 1،2
1 - قوم نوح ، عاد ، فرعون ، ثمود ، لوط و اصحاب ايكه ( قوم شعيب ) ، پيامبران خود را تكذيب كردند .
قوم نوح . .. ثمود ... أصح_ب لئيكة ...إن كلّ إلاّكذّب الرسل
2 - تكذيب پيامبران از سوى قوم نوح ، عاد ، فرعون ، ثمود ، لوط و اصحاب ايكه ( قوم شعيب ) ، بسيار شديد بود .
إن كلّ إلاّكذّب الرسل
«إن» نافيه و «كلّ» از الفاظ عموم و تنوين آن عوض از محذوف است، يعنى، «كلّهم». عبارت «إلاّ كذّب الرسل» استثنا از نفى جنس و مفيد تأكيد حصر است; يعنى، اين اقوام آن قدر به تكذيب پيامبران خود پرداختند كه گويى به جز تكذيب هيچ كار و يا صفت ديگرى نداشتند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 25 - 1
1 - اقوامى پيش از مشركان صدراسلام ، به تكذيب پيامبران خويش پرداخته بودند .
كذّب الذين من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 5 - 2
2 - اقوام و ملت هاى پس از قوم نوح ، پيامبران الهى را تكذيب كردند .
كذّبت . .. و الأحزاب من بعدهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 31 - 2
2 - قوم نوح ، عاد ، ثمود و اقوام پس از آنان ، پيوسته با دعوت پيامبران خود به مخالفت برمى خاستند .
ص: 516
مثل دأب قوم نوح . .. و الذين من بعدهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - ق - 50 - 12 - 3
3_ قوم نوح ، اصحاب رسّ و ثمود ، از اقوام حق ستيز و تكذيب كننده رسولان الهى
كذّبت قبلهم قوم نوح و أصح_ب الرسّ و ثمود
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - ق - 50 - 13 - 1
1_ قوم عاد و فرعون و قوم لوط ، از تكذيب كنندگان پيامبران ، در گذشته تاريخ
كذّبت قبلهم . .. و عاد و فرعون و إخون لوط
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - ق - 50 - 14 - 1
1_ اصحاب « ايكه » و قوم « تُبّع » ، از اقوام تكذيب كننده پيامبران
كذّبت قبلهم . .. و أصح_ب الأيكة و قوم تبّع
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 18 - 1
1 - قوم عاد ، از جمله ملت هاى حق ستيز و تكذيب گر پيامبران
كذّبت عاد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 106 - 1
1_ تيره بختان صحنه قيامت ( مشركان و كافران به رسالت انبيا ) روانه آتش دوزخ خواهند شد .
فأما الذين شقوا ففى النار
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 26 - 5
ص: 517
5 - ظهور ماهيت زشت حق ستيزان منكر پيامبران ، در روز قيامت *
سيعلمون غدًا من الكذّاب الأشر
احتمال دارد «غداً» اشاره به روز قيامت داشته باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 94 - 2
2 _ سرگذشت حضرت نوح و موسى ( ع ) و پيامبران مبعوث شده در فاصله ميان آنان و تكذيب شدن آنان و هلاكت مكذبان به عذاب استيصال ، آياتى است كه در كتاب هاى آسمانى پيشين نيز آمده بود .
و اتل عليهم نبأ نوح . .. فإن كنت فى شك مما أنزلنا إليك فسئل الذين يقرءون الكتب م
برداشت فوق از ارتباط ميان اين آيه شريفه و مجموعه آيات 71 تا 93 _ كه با هم يك بند را تشكيل مى دهند _ استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 39 - 14
14 _ أبو حمزه قال: سألت أبا جعفر(ع) عن قول اللّه عزو جل: «الذين كذبوا باياتنا صم و بكم فى الظلمات . ..» فقال: نزلت فى الذين كذبوا بأوصيائهم ... .
ابوحمزه گويد: از امام باقر(ع) درباره «الذين كذبوا . ..» سؤال كردم فرمود: «اين آيه درباره تكذيب كنندگان جانشينان پيامبرشان نازل شده است ... .
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 42 - 1
1_ امت هاى پيشين عليه پيامبران و برنامه هاى الهى ، توطئه مى كردند و براى مقابله با آنها به مكر و حيله مى پرداختند .
و قد مكر الذين من قبلهم
ملاك گزينش انبيا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 518
5 - انعام - 6 - 124 - 6،7
6 _ انتخاب رسول از سوى خداوند بر اساس علم كامل او به شايستگى رسولان انجام مى گيرد.
الله أعلم حيث يجعل رسالته
7 _ صلاحيت و شايستگى، اساس دستيابى انبيا به مقام رسالت است.
الله أعلم حيث يجعل رسالته
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 118 - 6
6 - تنها ايمان ، ملاك پيوند و همراهى نمودن با پيامبران است .
و نجّنى و من معى من المؤمنين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 7
7 _ نيكوكارى، صلاح پيشگى و راه يافتن به صراط مستقيم، از ملاكهاى گزينش انبيا
كذلك نجزى المحسنين . .. كل من الصلحين ... هدينه إلى صرط مستقيم ... ءاتينهم الكتب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 69 - 2
2_ فرشتگان ، از رسولان الهى و از وسايط ارتباط خدا با پيامبران خويش
و لقد جاءت رسلنا إبرهيم بالبشرى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 9 - 15
15- اقوام كفرپيشه ، با مشاهده دلايل روشن انبيا ، تلاش گسترده اى به عمل آوردند تا آنان را به سكوت وادارند و مانع تبليغشان
ص: 519
شوند .
جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فردّوا أيديهم فى أفوههم و قالوا إنا كفرنا بما أُرسلتم به
برداشت فوق مبتنى بر اين احتمال است كه فاعل «ردّوا» اقوام ياد شده و مرجع ضمير «أيديهم» انبيا و يا اقوام و مرجع ضمير «أفواههم»انبيا باشد. در اين صورت به معناى اين خواهد بود كه: آن اقوام دستان انبيا يا دستان خود را بر دهان انبيا مى گذاشتند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 49 - 10
10 - تلاش در جهت كشتن انبيا و محو پيام آنان ، بارزترين نمود فسادگرى در زمين
يفسدون فى الأرض . .. قالوا تقاسموا باللّه لنبيّتنّه
از اين كه خداوند از ميان همه فسادگرى هاى گروه هاى مورد بحث، تصميم ايشان به قتل پيامبر را مطرح ساخته است، معلوم مى شود كه اين تصميم، خطرناك ترين و خائنانه ترين برنامه اى است كه مى تواند از سوى مفسدان عملى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 142 - 6
6 _ خلوت و انزواى انبيا براى مناجات با خدا و عبادت او
و وعدنا موسى ثلثين ليلة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 10 - 4
4 - دعا به درگاه پروردگار ، نقطه اميد پيامبران در اوج مشكلات
فدعا ربّه أنّى مغلوب فانتصر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 29 - 4
ص: 520
4 - تعيين وزير و معاون براى پيامبران بايد به اذن و نصب خداوند باشد .
واجل لى وزيرًا من أهلى
درخواست موسى(ع) از خداوند براى «جعل وزير»، حكايت از آن دارد كه اگر بنا شد پيامبران معاون و وزيرى داشته باشند، بايد به اذن پروردگار و جعل او باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 20 - 13
13 _ انتخاب پيامبران از ميان انسان ها و با ويژگى هاى انسانى ، برخاسته از بصيرت و بينايى همه جانبه خداوند بر احوال و نياز هاى انسان ها
و ما أرسلنا قبلك من المرسلين إلاّإنّهم ليأكلون الطعام . .. و كان ربّك بصيرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 3 - 9
9 - انتخاب پيامبران از ميان مردم ، براساس حكمت الهى است . *
كذلك يوحى إليك . .. الحكيم
برداشت ياد شده بدين احتمال است كه ذكر وصف حكمت براى خداوند در مقام بيان اين نكته باشد كه خداوند بر اساس حكمت خويش، پيامبران را بر مى گزيند و به آنان وحى مى كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 13 - 27
27 - مشيت و اراده الهى ، مبناى گزينش و انتخاب پيامبران
شرع لكم . .. اللّه يجتبى إليه من يشاء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 32 - 1
1 - انتخاب پيامبر و تعيين جايگاه رسالت و وحى ، تنها در حوزه اراده و انتخاب الهى است .
أهم يقسمون رحمت ربّك
مراد از «رحمت رب_ّك» _ با توجه به آيه قبل _ نبوت است.
ص: 521
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 2
2_ خداوند ، مبعوث كننده پيامبران و فرستنده رسولان است .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 4 - 15
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 7 - 4
4- خداوند ، مبدأ وحى و ارسال پيامبران
و ما أرسلنا قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 51 - 1
1 _ بعثت پيامبران و تعيين تعداد آنان براى هر منطقه و مردم ، بسته به مشيت خداوند است .
و لو شئنا لبعثنا فى كلّ قرية نذيرًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 85 - 13
13 - ربوبيت خدا بر مردمان ، مقتضى بعثت پيامبران براى هدايت و راهنمايى آنان
قل ربّى أعلم من جاء بالهدى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 86 - 6
6 - بعثت پيامبران ، مقتضاى ربوبيت خداوند بر خلق
و ما كنت ترجوا أن يلقى إليك الكت_ب إلاّ رحمة من ربّك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 16 - 6
6 - ربوبيت الهى ، مقتضى فرستادن پيامبران براى انسان ها
قالوا ربّنا يعلم إنّا إليكم لمرسلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 522
15 - ص - 38 - 9 - 3،7
3 - گزينش پيامبران و رسولان ، تنها در اختيار خداوند است .
أم عندهم خزائن رحمة ربّك
7 - گزينش رسولان و پيامبران از ميان مردم ، جلوه اى از عزت و بخشندگى خداوند است .
أم عندهم خزائن رحمة ربّك العزيز الوهّاب
آمدن دو صفت «عزيز» و «وهّاب» براى خداوند، پس از طرح مسأله موهبت نبوت و رسالت، مى تواند گوياى برداشت ياد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 10 - 3،6
3 - انتخاب و فرستادن رسولان براى بشر ، جلوه اى از فرمانروايى خداوند بر جهان هستى
أم عندهم خزائن رحمة ربّك . .. أم لهم ملك السم_وت و الأرض و ما بينهما
يادآورى فرمانروايى مطلق خداوند بر جهان، پس از مسأله رسالت و نبوت پيامبراسلام(صلی الله علیه و آله)، مى تواند گوياى برداشت ياد شده باشد.
6 - گزينش پيامبر از ميان انسان ها ، تنها در توان خداوند حاكم بر جهان هستى است .
جاءهم منذر منهم . .. أءنزل عليه الذكر من بيننا ... أم لهم ملك السم_وت ... فليرتق
برداشت ياد شده از آن جا است كه آيه شريفه، مى تواند پاسخى به اعتراض كافران باشد كه چرا از ميان توده هاى مردم، حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) به پيامبرى مبعوث شده است؟ و يا چرا پيامبر از جنس بشر برگزيده شده است؟ (بل عجبوا أن جاءهم منذر منهم . .. أءنزل عليه الذكر من بيننا).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - فتح - 48 - 8 - 7
7 - فرستادن رسول و هدايت خلق ، با بشارت و انذار _ و نه قواى قهرى طبيعت ، _ نمودى از حكمت خداوند است . *
و للّه جنود . .. و كان اللّه عزيزًا حكيمًا . إنّا أرسلن_ك ش_هدًا و مبشّرًا
از آيه قبل، استفاده شد كه خداوند مالك يگانه هستى و حاكم مطلق و شكست ناپذير است و مى تواند خلق را به اجبار به سوى اهداف بايسته وا دارد; اما در اين آيه، خداوند يادآورى كرده كه حكمت او، اقتضا مى كند كه اين هدايت، را از طريق فرستادن رسول و ارائه الگو و بشارت و انذار، انجام پذيرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - حاقه - 69 - 10 - 7
7 - ربوبيت خداوند ، مقتضى بعثت پيامبران و عقوبت دشمنان ايشان است .
فعصوا رسول ربّهم فأخذهم أخذة رابية
ص: 523
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - مجادله - 58 - 21 - 3،6
3 - خداوند ، پيامبران خود را با تضمين پيروزى آنان و شكست جبهه دشمن فرستاد .
كتب اللّه لأغلبنّ أنا و رسلى
6 - نيرومندى و شكست ناپذيرى خداوند ، تضمين كننده پيروزى پيامبران بر دشمنانشان
كتب اللّه لأغلبنّ أنا و رسلى إنّ اللّه قوىّ عزيز
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حشر - 59 - 6 - 10
10 - پيروزى رسولان الهى بر كافران ، به اراده و مشيت خداوند است .
و ل_كنّ اللّه يسلّط رسله على من يشاء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 26 - 4
4 - آسان ساختن برنامه هاى تبليغى پيامبران ، جلوه ربوبيت خداوند و عنايت ويژه او به پيشبرد اهداف رسالت است .
ربّ . .. يسر لى أمرى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 56 - 3
3- خداوند ، تعيين كننده محدوده رسالت پيامبران است .
و ما نرسل المرسلين إلاّ مبشّرين و منذرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 55 - 7
7- اعطاى فضيلت بيشتر به برخى از انبيا از جانب خداوند ، بر اساس علم او به شايستگى و لياقت آنان است .
ص: 524
و ربّك أعلم بمن . .. و لقد فضّلنا بعض النبيّن على بعض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - سبأ - 34 - 45 - 2
2 - تكذيب پيامبران از سوى ملت هاى گذشته ، ناشى از روحيه حق ناپذيرى آنان بوده است .
و كذّب الذين من قبلهم . .. فكذّبوا رسلى
تكرار ماده «كذب» (كذّب و كذّبوا) ممكن است به خاطر اين باشد كه «كذّب» براى تكثير و «كذّبوا» براى تعديه است. بنابراين استفاده مى شود كه آنان تكذيب پيامبران را دنبال كردند و همواره در پى آن بودند، تا حدى كه جزء اخلاقياتشان شد و از آن پس، براساس اين خصلت، هر پيامبرى را انكار مى كردند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 24 - 10
10 - عنصر رفاه و استكبار ، مايه انكار تمامى پيامبران و مقابله با همه اديان الهى
قالوا إنّا بما أرسلتم به ك_فرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - ذاريات - 51 - 53 - 2
2 - روحيه طغيان و سركشى ، ريشه اصلى مواضع همگون كافران عليه پيامبران
أتواصوا به بل هم قوم طاغون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 7 - 7
7- دعوت پيامبران ، تنها مبتنى بر وحى الهى بود .
بل قالوا أضغ_ث . .. بل هو شاعر ... و ما أرسلنا قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم
ص: 525
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 158 - 5
5 _ تشريع دين و ارسال پيامبران در راستاى فرمانروايى خدا بر جهان هستى است .
إنى رسول اللّه إليكم جميعا الذى له ملك السموت و الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - مجادله - 58 - 21 - 3،6
3 - خداوند ، پيامبران خود را با تضمين پيروزى آنان و شكست جبهه دشمن فرستاد .
كتب اللّه لأغلبنّ أنا و رسلى
6 - نيرومندى و شكست ناپذيرى خداوند ، تضمين كننده پيروزى پيامبران بر دشمنانشان
كتب اللّه لأغلبنّ أنا و رسلى إنّ اللّه قوىّ عزيز
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 24 - 8
8_ پيامبران در پرتو امداد هاى الهى ، از گناه و فحشا ، مصون و معصومند .
كذلك لنصرف عنه السوء و الفحشاء
از عبارت «لنصرف عنه . ..» (تا بدى و پليدى را از او دور سازيم) _ كه دور ساختن گناه از يوسف(ع) را به خداوند نسبت داده است _ معلوم مى شود مشاهده برهان نيز به توفيق الهى و امداد او بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 53 - 9
9_ پيامبران با توفيق خدا و شمول رحمتش بر آنان ، از ارتكاب گناهان مصون مانده و از خطر نفس امّاره رهايى مى يابند .
إن النفس لأمّارة بالسوء إلاّ ما رحم ربى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 526
6 - اعراف - 7 - 62 - 14
14 _ علم انبيا ، دريافت شده از خداوند
و أعلم من اللّه ما لاتعلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 36 - 4
4_ وحى و اِخبار خداوند ، طريق آگاهى پيامبران به امور غيبى و سرنوشت انسانها
أُوحى إلى نوح أنه لن يؤمن من قومك إلاّ من قد ءامن
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 68 - 4،5،6
4 - انتخاب پيامبر ، در قلمرو و اختيار خداوند است .
و ربّك يخلق ما يشاء و يختار
جمله «يختار» مى تواند اشاره به برگزيدن پيامبران از ميان خلق باشد.
5 - بشر ، فاقد صلاحيت گزينش پيامبر و تشريع قانون براى مردم
و ربّك . .. يختار ما كان لهم الخيرة
«خيرة» به معناى «تخيّر» (اختيار كردن) است; مانند «طيرة» كه به معناى «تطيّر» مى باشد.
6 - گزينش پيامبر و تبيين وظايف خلق ، از شؤون ربوبيت خداوند است .
و ربّك يخلق ما يشاء و يختار
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 15 - 7
7 - گزينش پيامبران براى دريافت وحى ، وابسته به مشيت خداوند و از شؤون اختصاصى او است .
يلقى الروح من أمره على من يشاء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 527
6 - اعراف - 7 - 75 - 7
7 _ خودبزرگ بينى ، ريشه مبارزه با پيامبران الهى و مبلغان دين
قال الملأ الذين استكبروا من قومه . .. أتعلمون أن صلحاً مرسل من ربه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 24 - 12
12 - محتواى پيام وحى ، محور اصلى درگيرى مستكبران تاريخ در برابر پيامبران
قال مترفوها . .. قالوا إنّا بما أرسلتم به ك_فرون
از اين كه مترفان در پاسخ دعوت انبيا، مخالفت خويش را با پيام آنان ابراز كردند، برداشت ياد شده استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - جاثيه - 45 - 23 - 2
2 - هواپرستى ، ريشه مخالفت برخى آگاهان و اهل دانش با پياميران
أفرءيت . .. على علم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 78 - 6
6 - تمامى معجزات فرستادگان الهى ، به اذن خدا و در چهار چوب مشيت و مصالح مقدر شده او بود .
و ما كان لرسول أن يأتى بأية إلاّ بإذن اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - جاثيه - 45 - 17 - 2
2 - معجزات پيامبران ، نشأت يافته از عالم امر *
و ءاتين_هم بيّن_ت من الأمر
ممكن است «بيّنات» به معناى معجزات و «من» نشويه باشد.
ص: 528
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 90 - 10
10 - خداوند ، بر اساس مشيت خويش ، پيامبران را به پيامبرى بر مى گزيند و انتخاب مى كند .
أن ينزل اللّه من فضله على من يشاء من عباده
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 10 - 9
9 - امور طبيعى ، مجراى عملى شدن اراده خداوند در باره اعطاى رسالت به پيامبران است .
إذ رءا نارًا . .. لعلّى ءاتيكم منها بقبس
كشاندن موسى(ع) به كوه طور _ كه از آيات بعد استفاده مى شود _ با فراهم آوردن مقدماتى طبيعى (از قبيل گم كردن راه، احساس نياز به آتش و. ..)، گوياى نكته مذكور است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 134 - 9
9 - اتمام حجت و فرستادن پيامبران براى ابلاغ آيات الهى ، مقتضاى ربوبيت الهى است .
ربّنا لولا أرسلت إلينا رسولاً فنتّبع ءاي_تك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 28 - 13
13 - ربوبيت الهى ، مقتضى فرستادن رسول و ارائه دين به بشر ، همراه با دليل و برهان روشن و اثباتگر
و قد جاءكم بالبيّن_ت من ربّكم
برداشت ياد شده از آمدن قيد «من ربّكم» استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 4 - 2
2 - وحى و بعثت پيامبران ، مقتضاى مالكيت و ربوبيت بى شريك خدا بر جهان و انسان
كذلك يوحى إليك . .. له ما فى السم_وت و ما فى الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - دخان - 44 - 7 - 1
1- فرستنده قرآن و رسولان ، همان پروردگار يگانه آسمان ها و زمين و موجودات است .
إنّا أنزلنه . .. إنّا كنّا مرسلين ... ربّ السموت و الأرض و ما بينهما
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 529
18 - طور - 52 - 37 - 2
2 - يگانه مالك گنجينه هاى وجود ، داراى اختيار در اعطاى رسالت به برگزيدگان خود
أم عندهم خزائن ربّك
از ارتباط آيات _ كه در زمينه اثبات حقانيت رسالت پيامبر(صلی الله علیه و آله) و رد منكران آن است _ مطلب بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 16 - 4
4 - رهايى پيامبران از فريب ها و وسوسه هاى كافران ، در پرتو تذكرات و رهنمود هاى خداوند است .
فلايصدّنك عنها من لايؤمن بها
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 17 - 2
2 - هدايت و راهنمايى پيامبران ، پرتوى از هدايت و راهنمايى خداوند است .
إذ جاءتهم الرسل . .. و أمّا ثمود فهدين_هم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 63 - 11،12
11 _ مردم وظيفه دار باور به انذار هاى پيامبران و پرهيز از گرفتار آمدن به عذاب هاى الهى
لينذركم و لتتقوا
12 _ پذيرش معارف دين و باور به اندرز هاى پيامبران ، زمينه ساز گرايش به تقوا و پرهيزگارى است .
لينذركم و لتتقوا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 44 - 5
5 - پند و اندرز به مردم و هشدار دادن به آنان در باره فرجام كردار ناروا ، از رسالت هاى پيامبران
لعلّه يتذكّر أو يخشى
ص: 530
«تذكر» مطاوعه «تذكير» است و در «قاموس» آمده كه «تذكير»، به معناى موعظه كردن است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 111 - 5
5 - اشرافيت و بينش غلط طبقاتى ، مانع از ايمان آوردن به پيامبران
قالوا أنؤمن لك و اتبعك الأرذلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 15 - 9
9 - فرستادن پيامبران ، همراه با پيامِ تكليف آفرين ، مخالف رحمانيت خداوند در ديدگاه مردم انطاكيه بود .
و ما أنزل الرحم_ن من شىء
برخى از مفسران برآنند كه ذكر رحمانيت خداوند از سوى مردم انطاكيه، مى تواند به اين جهت باشد كه آنان، فرستادن پيامبر را ناسازگار با رحمانيت خدا مى پنداشتند; زيرا آمدن پيامبران نوعاً همراه با تكليف بوده و آنان اين كار را با رحمانيت خدا ناسازگار مى دانستند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 10 - 3
3 - كسانى كه داراى روح لجاجت و حق ناپذيرى باشند ، انذار ها و اخطار هاى پيامبران ، در آنان كارساز نخواهد بود .
و سواء عليهم ءأنذرتهم أم لم تنذرهم لايؤمنون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 148 - 10
10 _ عذاب الهى، تنها پايان بخش به تكذيب انبياى پيشين
كذلك كذب الذين من قبلهم حتى ذاقوا بأسنا
ص: 531
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 26 - 8
8 - آگاهى و توجه به سرنوشت شوم تكذيب كنندگان انبياى الهى ، بازدارنده انسان از تكذيب و زمينه ساز رويكرد به دين
فأذاقهم اللّه الخزى . .. أكبر لو كانوا يعلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 26 - 6
6 - ترس از خداوند و نگرانى از فرجام خويش ، پرهيز دهنده انسان از انكار معاد و باز دارنده او از طغيان گرى و رويارويى با پيامبران
إنّ فى ذلك لعبرة لمن يخشى
عبرت گرفتن از داستان فرعون، به معناى دورى از رفتار و عقايد او است كه در آيات قبل نمونه هاى آن بيان شد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 94 - 8
8- همسان بودن انبيا با ساير مردم ، مانع شناخت ارزش ها و توانايى هاى ويژه آنان
و ما منع الناس . .. إلاّ أن قالوا أبعث الله بشرًا رسولاً
از اينكه مشركان نبوت بشر را امرى ناشدنى مى دانستند، مى تواند از اين جهت باشد كه آنان، پيامبران را افرادى چون خود تلقى مى كردند و آنان را همچون خود، ضعيف و ناتوان مى شمردند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 130 - 11
11 _ زندگى دنيا عامل فريب خوردن كافران در نپذيرفتن آيات و پند نگرفتن از انذار انبيا
و غرتهم الحيوة الدنيا
ص: 532
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 158 - 6
6 _ اعتقاد به حاكميت خداوند بر هستى ، از ميان برنده هر گونه ناباورى نسبت به بعثت پيامبران
إنى رسول اللّه . .. الذى له ملك السموت و الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 19 - 8
8 - توجه به معاد و سرنوشت تكذيب كنندگان پيامبران بازدارنده انسان از مخالفت با دعوت فرستادگان الهى است .
و يوم يحشر أعداء اللّه إلى النار
با توجه به تقدير «ذكّرهم» يا «أنذرهم» و امثال آن به عنوان عامل «يوم»، برداشت بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 59 - 11
11_ تسلط متكبران و سركشان حق ناپذير بر توده هاى مردم ، از موانع موفقيت پيامبران
و تلك عاد جحدوا بأي_ت ربهم . .. و اتبعوا أمر كل جبار عنيد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 14 - 2
2 - روحيه سركشى امت ها ، عامل ناكامى پيامبران اولواالعزم در دعوت به وحدت دينى
شرع لكم . .. أن أقيموا الدين ... و ما تفرّقواإلاّ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 63 - 11
11- ظاهرسازى هاى شيطان ، از موانع حركت و نهضت انبيا
تالله لقد أرسلنا إلى أُمم من قبلك فزيّن لهم الشيط_ن أعم_لهم
ص: 533
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 79 - 5
5 _ ترك نهى از منكر و بى اعتنايى به رواج فساد در جامعه موجب گرفتار شدن به لعنت خدا و پيامبران
لعن الذين كفروا . .. ذلك بما عصوا و كانوا يعتدون.كانوا لايتناهون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 81 - 1
1 - موضع گيرى كافران رفاه زده عصر بعثت ، در برابر رهنمود هاى پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، همانند موضع گيرى كافران پيشين در برابر رهنمود هاى پيامبرانشان
بل قالوا مثل ما قال الأوّلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 24 - 11
11 - پيروى از سنت هاى جاهلى ، عامل اصلى ايمان نياوردن كافران و موضع گيرى در برابر پيامبران
إنّا وجدنا ءاباءنا على أمّة . .. قالوا إنّا بما أرسلتم به ك_فرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 11 - 16
16- موضع منفى مشركان مكه در برابر تعاليم پيامبران پيشين
و إذ لم يهتدوا به فسيقولون ه_ذا إفك قديم
تعبير به «إفك قديم»، نمايانگر باور كافران مكه به ديرينه بودن پيام وحى و كذب بودن آن از ابتداى تاريخى آن است. به ديگر بيان قرآن در نظر ايشان، همچون تعاليم ديگر پيامبران تاريخ، افترا است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - ذاريات - 51 - 53 - 1
1 - موضع گيرى همگون كافران عليه پيامبران در طول تاريخ ، تداعى گر تبانى آنان بر مواضع يكسان و از شگفتى هاى تاريخ است .
أتواصوا به
ص: 534
«تواصى» (مصدر «تواصوا») به معناى سفارش كردن برخى به بعضى ديگر است و استفهام در «أتواصوا به» براى تعجب است. در آيه شريفه، از موضع گيرى يكسان كافران تاريخ در برابر رسولان الهى _ از آن جهت كه گويا آنان همديگر را بر اين امر توصيه و سفارش كرده بودند _ اظهار تعجب شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 20 - 6
6 - حبيب نجار ، مردى آشنا به پيامبران عصر خويش و مؤمن و پيرو ايشان
و جاء من أقصا المدينة رجل يسعى قال ي_قوم اتّبعوا المرسلين
دفاع حبيب نجار از پيامبران و توصيه به پيروى از آنان، گوياى برداشت ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 5 - 3
3 - مؤمنان به غيب ( خدا و . . . ) و معتقدان به رسالت و باورداران به آخرت ، هدايت يافتگانند .
الذين يؤمنون . ... أولئك على هدًى من ربهم
مشاراليه «أولئك» (اهل تقوا) ممكن است به صورت اجمالى ملاحظه شود. در اين صورت كلمه «المتقين» مشاراليه خواهد بود. و ممكن است جنبه تفصيلى آن در نظر گرفته شود; در اين لحاظ، صفات بيان شده براى «متقين» مشاراليه «أولئك» مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 14
14 _ در هر عصرى عده اى از مردم به هيچ نحو به تعاليم انبيا پشت نكرده و به آنان كفر نمىورزند.
فقد و كلنا بها قوما ليسوا بها بكفرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 35 - 7
7 _ تصديق كنندگان انبيا و تقواپيشگان راستكردار در قيامت ايمن از عقوبتهاى الهى و به دور از هر گونه اندوه هستند.
فمن اتقى و أصلح فلا خوف عليهم و لا هم يحزنون
ص: 535
مراد از نبودن خوف (لا خوف) به دليل آيه بعد، ايمنى از گرفتار شدن به آتش دوزخ است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 105 - 6
6_ موحدان و مؤمنانِ به رسالت پيامبران ، تشكيل دهنده گروه سعادتمندان قيامتند .
فمنهم شقى و سعيد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 47 - 8
8 - جمعى از مردم اقوام گذشته ، به پيامبران ايمان آوردند و جمعى ديگر ، آنان را تكذيب كردند .
لقد أرسلنا . .. رسلاً ... فانتقمنا من الذين أجرموا
«فاء» در «فانتقمنا» فصيحه است و حكايت از اين مى كند كه پس از آمدن انبيا، جمعى ايمان آوردند و جمعى، تكذيب كردند و خداوند، از گروه دوم، انتقام گرفت. لازم به ذكر است كه «و كان حقًّا...» نيز مؤيد نكته ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 19 - 6
6 - كسانى كه به خدا و همه پيامبران او ايمان دارند ، در زمره صديقان و شهدا ( گواهان ) ، قرار مى گيرند .
و الذين ءامنوا باللّه و رسله أُول_ئك هم الصدّيقون و الشّهداء
«شهيد» (مفرد «شهداء») به معناى گواه است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 55 - 5
5 _ وجود دو گروه مؤمن و اخلالگر در برابر دعوت پيامبران در طول تاريخ
فمنهم من امن به و منهم من صدّ عنه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 20 - 6
6 - حبيب نجار ، مردى آشنا به پيامبران عصر خويش و مؤمن و پيرو ايشان
و جاء من أقصا المدينة رجل يسعى قال ي_قوم اتّبعوا المرسلين
دفاع حبيب نجار از پيامبران و توصيه به پيروى از آنان، گوياى برداشت ياد شده است.
ص: 536
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 101 - 7
7 _ از آيات و نشانه هاى الهى در آسمان ها و زمين و از هشدار هاى پيامبران ، تنها كسانى كه زمينه ايمان دارند ، بهره مند خواهند شد .
قل انظروا ماذا فى السموت و الأرض و ما تغنى الأيت و النذر عن قوم لايؤمنون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 21 - 5
5- پيامبران ، رهبرانى دلسوز براى امت هاى خويش
و اذكر أخا عاد إذ أنذر قومه
با الغاى خصوصيت از مورد آيه، برداشت بالا به دست مى آيد; زيرا هود(ع) در دلسوزى براى امت، با ساير پيامبران تمايزى نداشته است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 32 - 4،5
4_ خداوند كفرپيشگان و استهزا كنندگان پيامبران را مهلت مى داد و فوراً آنان را عذاب نمى كرد .
فأمليت للذين كفروا
املاء (مصدر أمليت) به معناى مهلت دادن ، به تأخير انداختن و طولانى كردن عمر است.
5_ خداوند پس از مدت ها و گذشت زمانهايى ، كفرپيشگان و استهزاگران انبيا را به عقوبت هاى خويش گرفتار مى ساخت .
فأمليت . .. ثم أخذتهم فكيف كان عقاب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - حاقه - 69 - 10 - 6
6 - پرهيز از بدكردارى و خطاپيشگى ، از مهم ترين فرمان هاى پيامبران به فرعون و اقوام پس از آنان و قوم لوط
و جاء فرعون . .. بالخاطئة . فعصوا رسول ربّهم
ص: 537
مطرح كردن سرپيچى اقوام ياد شده از فرمان هاى پيامبران _ پس از توصيف آنان به خطاپيشگى _ مى تواند گوياى اين حقيقت باشد كه دستورات پيامبران بر محور پرهيز اين اقوام از خطاپيشگى بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 24 - 5
5 - مبارزه با طغيان گران ، از شاخص ترين برنامه هاى رسالت پيامبران است .
اذهب إلى فرعون إنّه طغى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 43 - 5
5 - مبارزه با طغيان گرى از برجسته ترين برنامه هاى پيامبران
اذهبا . .. إنّه طغى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 44 - 3
3 - هدايت و اصلاح ، هدف اصلى رسالت پيامبران
فقولا له . .. لعلّه يتذكّر أو يخشى
فرعون با آن كه طغيان گرى زورگو بود، ولى موسى و هارون(ع) دستور جمع آورى سپاه و نبرد با او را نداشتند; بلكه مأمور بودند با ارائه آيات الهى و گفتار نرم، او را هدايت كنند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 48 - 5
5 - رسالت اصلى پيامبران ، آشنا كردن انسان ها با پروردگار يگانه جهان
قالوا ءامنّا بربّ الع_لمين . ربّ موسى و ه_رون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 45 - 6
6 - رهيابى مردم به پرستش خداى يگانه ، محورى ترين هدف رسالت پيامبران
و لقد أرسلنا . .. أن اعبدوا اللّه
بديهى است آنچه در رأس دعوت ها قرار گيرد، در واقع اساس و محور برنامه هاى بعدى به حساب آمده و راه را براى حركت هاى جديد خواهد گشود.
ص: 538
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 59 - 9
9 - تلاوت آيات الهى بر مردمان ، مهم ترين وظيفه پيامبران
حتّى يبعث فى أُمّها رسولاً يتلوا عليهم ءاي_تنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 14 - 4
4 - توحيد و پرستش خداى يگانه ، پيام اصلى دعوت پيامبران و اساسى ترين رسالت ايشان
إذ جاءتهم الرّسل . .. ألاّ تعبدوا إلاّ اللّه
از اين كه از ميان پيام ها و رهنمودهاى رسولان، موضوع عبوديت خداوند تخصيص به ذكر يافته است، مهم و اساسى بودن آن استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 25 - 2
2 - محور نبوت پيامبران ، يادآورى ارزش ها به خلق و بيدارسازى فطرت خفته آنان است .
أءلقى الذكر عليه من بيننا
از آيه شريفه استفاده مى شود كه قوم ثمود، واژه «ذكر» را بر محتواى پيام صالح(ع) اطلاق كرده اند و چه بسا اين تعبير را از خود آن حضرت گرفته باشند. به هر حال خداوند اين وصف را رد نكرده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 17 - 3
3 - مبارزه با طغيان گران ، از شاخص ترين برنامه هاى رسالت پيامبران
اذهب إلى فرعون إنّه طغى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 18 - 4
4 - دعوت به پاكى و درست كارى ، سرلوحه برنامه پيامبران
فقل هل لك إلى أن تزكّى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 19 - 8
8 - هدايت مردم به خداوند و بيان ربوبيت او و ايجاد حالت خداترسى در آنان ، از نخستين اهداف پيامبران است .
فقل . .. و أهديك إلى ربّك فتخشى
- هدايت مردم به خداوند و بيان ربوبيت او و ايجاد حالت خداترسى در آنان، از نخستين اهداف پيامبران است.
ص: 539
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 33 - 8
8 _ خداوند با اعطاى علم ، ايمان ، اسم اكبر ، ميراث علم و آثار علم نبوّت به انبيا ، آنان را برگزيده است .
انّ اللّه اصطفى ادم و نوحاً
امام باقر (ع): . .. يا محمّد ... فانّى لم اقطع العلم و الايمان و الاسم الاكبر و ميراث العلم و آثار علم النّبوة ... من بيوتات الانبياء الذين كانوا بينك و بين ابيك آدم و ذلك قول اللّه تبارك و تعالى: «انّ اللّه اصطفى ادم و ... ».
_______________________________
كافى، ج 8، ص 117، ح 92 ; تفسير عياشى، ج 1، ص 168، ح 31.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 49 - 7
7 _ معجزه ، وسيله ايجاد و باور به صدق نبوت پيامبران در انسانها
قد جئتكم باية من ربّكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 79 - 9
9 _ ناسازگارى مقام نبوّت و دارا بودن كتاب و حكمت ، با دعوت مردم به پرستش خويش
ما كان لبشر . .. ثم يقول للناس كونوا عباداً لى من دون اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 56 - 2
2 _ كتب آسمانى ، نبوّت و حكومت پيامبران ، از آيات خداوند
فقد اتينا ال ابرهيم الكتب و الحكمة و اتيناهم ملكاً عظيماً. .. انّ الذين كفروا با
با توجه به آيه 54 مى توان گفت: كتاب، حكمت و ملك عظيم از مصاديق «بآياتنا» است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 164 - 1
1 _ حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) پيامبر و فرستاده اى از جانب خدا همانند ديگر پيامبران و فرستادگان خدا
و رسلا قد قصصنهم عليك من قبل و رسلا لم نقصصهم عليك
«رسلا» مفعول براى «ارسلنا»ى مقدر مى باشد، يعنى و ارسلنا رسلا و اين جمله عطف شده به «اوحينا الى . ..» بنابراين در تشبيه با آن شريك است. با اين تفاوت كه لازمه معناى مشبه (انا اوحينا اليك) كه رسالت باشد، اراده شده است ; يعنى اى پيامبر تو رسول ما هستى چنانچه پيامبران پيشين عهده دار رسالت بودند.
ص: 540
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 165 - 10
10 _ فرستادن پيامبران مقتضاى عزتمندى و حكمت خداوند
رسلا مبشرين و منذرين . .. و كان اللّه عزيزاً حكيماً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 5
5 _ خداوند عطا كننده كتاب و منصب قضاوت و نبوت به پيامبران است.
أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 28 - 6
6_ مقام نبوت ، رحمت خاص خداوند به پيامبران
و ءات_نى رحمة من عنده
نكره آوردن «رحمة» دلالت بر عظمت دارد و توصيفش به «من عنده» حاكى از ارجمندى آن است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 88 - 10
10_ مقام نبوت ، روزى خاص و نيكوى خداوند به پيامبران است .
و رزقنى منه رزقًا حسنًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 38 - 2
2_ رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) و ساير پيامبران ، از ناحيه خداوند به رسالت برانگيخته شدند .
و لقد أرسلنا رسلاً من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 44 - 2
2- تفاوت انبيا با ساير انسان ها ، در دريافت وحى از خدا ، داشتن مقام نبوت و كتاب آسمانى است .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم . .. بالبيّن_ت و الزبر
برداشت فوق، بنابراين نكته است كه آيه در ادامه معرفى انبيا باشد بدين صورت كه: آنان از جنس بشر هستند (و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم. ..) و به آنان وحى مى شود و....
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 541
16 - زمر - 39 - 71 - 13
13 - فرستادگان الهى ، با در دست داشتن وحى الهى در قالب عبارت هاى قابل تلاوت در ميان مردم ، مبعوث مى شدند .
ألم يأتكم رسل منكم يتلون عليكم ءاي_ت ربّكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 78 - 1
1 - خداوند ، پيش از بعثت پيامبراسلام (صلی الله علیه و آله) ، رسولانى بسيار فرستاده است .
و لقد أرسلنا رسلاً من قبلك
تنكير «رسلاً» براى بيان تكثير است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 83 - 1
1 - جوامع وامت هاى پيشين ، برخوردار از فرستادگان الهى ، با پيام ها و دلايل روشن
فلمّا جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 51 - 7
7 - بعثت رسولان و پيامبران ، يكى از راه هاى گفتوگوى خداوند با انسان ها
أو يرسل رسولاً
برداشت ياد شده بنابراين نكته است كه فرستادن رسول غير از وساطت فرشتگان در ابلاغ وحى بوده و «فيوحى» نظر به ابلاغ وحى داشته باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 6 - 2
2 - رسالت پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) ، در ادامه سنت الهى بر بعثت پيامبران
و كم أرسلنا من نبىّ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 4
4 _ برخى از پدران و فرزندان و برادران پيامبران پيشين (ابراهيم(ع)، اسحق و . ..) بهره مند از تعاليم آسمانى (كتاب) و داراى منصب قضاوت و مقام نبوت بوده اند.
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم . .. أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
ص: 542
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 4
4 _ برخى از پدران و فرزندان و برادران پيامبران پيشين (ابراهيم(ع)، اسحق و . ..) بهره مند از تعاليم آسمانى (كتاب) و داراى منصب قضاوت و مقام نبوت بوده اند.
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم . .. أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 4
4 _ برخى از پدران و فرزندان و برادران پيامبران پيشين (ابراهيم(ع)، اسحق و . ..) بهره مند از تعاليم آسمانى (كتاب) و داراى منصب قضاوت و مقام نبوت بوده اند.
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم . .. أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 89 - 4
4 _ برخى از پدران و فرزندان و برادران پيامبران پيشين (ابراهيم(ع)، اسحق و . ..) بهره مند از تعاليم آسمانى (كتاب) و داراى منصب قضاوت و مقام نبوت بوده اند.
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم . .. أولئك الذين ءاتينهم الكتب و الحكم و النبوة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 103 - 1
1 _ خداوند ، به هنگام نزول عذاب استيصال بر كافران ، رسولان خود و مؤمنان را از مهلكه دور كرده و از آسيب پذيرى نجات مى داد .
فهل ينتظرون إلا مثل أيام الذين خلوا من قبلهم . .. ثم ننجى رسلنا و الذين ءامنوا
ص: 543
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 11
11_ خداوند ، پيامبران و پيروان ايشان را از عذاب هاى استيصال نجات مى بخشيد .
جاءهم نصرنا فنجى من نشاء
«نجى» ماضى مجهول و «من» نايب فاعل آن است. مفعول «نشاء» كلمه اى مانند «نجاته» است كه از «نجى» استفاده مى شود. بنابراين «فنجى من نشاء» ; يعنى، پس نجات داده شد آنكه ما نجات يافتنش را مى خواستيم. از مصداقهاى مورد نظر براى «من نشاء» پيامبران و پيروان ايشان است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 22 - 8
8 - مردان الهى ( همچون پيامبران ) در انديشه آزادى ملت هاى مظلوم اند ، نه در فكر رفاه خويش .
و تلك نعمة تمنّها علىّ أن عبّدتّ بنى إسرءيل
از آيه ياد شده به دست مى آيد كه آنچه فكر موسى(ع) را شديداً به خود مشغول مى داشت، گرفتارى بنى اسرائيل بود و اين نگرانى آسايش زندگى وى را در دستگاه فرعون به كلى تحت الشعاع قرار داده بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 11
11_ خداوند ، پيامبران و پيروان ايشان را از عذاب هاى استيصال نجات مى بخشيد .
جاءهم نصرنا فنجى من نشاء
«نجى» ماضى مجهول و «من» نايب فاعل آن است. مفعول «نشاء» كلمه اى مانند «نجاته» است كه از «نجى» استفاده مى شود. بنابراين «فنجى من نشاء» ; يعنى، پس نجات داده شد آنكه ما نجات يافتنش را مى خواستيم. از مصداقهاى مورد نظر براى «من نشاء» پيامبران و پيروان ايشان است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 72 - 5
5 _ به هنگام نزول عذاب الهى ، تنها همگامان پيامبران اهل نجاتند .
فأنجينه و الذين معه برحمة منا
ص: 544
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - مرسلات - 77 - 5 - 2
2 - فرشتگان ، ابلاغ كننده وحى و كتاب هاى آسمانى به رسولان
فالملقي_ت ذكرًا
مقصود از «ذكر»، وحى و كتاب هاى آسمانى است و اطلاق ذكر بر اين معنا، در قرآن بسيار است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 51 - 6
6 - نزول فرشته بر پيامبران ، يكى از راه هاى گفتوگوى خداوند با انسان است .
أو يرسل رسولاً فيوحى بإذنه ما يشاء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 144 - 3
3 - آسمان محل ظهور و بروز وحى بر پيامبران
قد نرى تقلب وجهك فى السماء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - مرسلات - 77 - 5 - 2
2 - فرشتگان ، ابلاغ كننده وحى و كتاب هاى آسمانى به رسولان
فالملقي_ت ذكرًا
مقصود از «ذكر»، وحى و كتاب هاى آسمانى است و اطلاق ذكر بر اين معنا، در قرآن بسيار است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 58 - 2
ص: 545
2- قرآن در بيان دودمان برخى از پيامبران ( ادريس ) ، تنها از انتساب آنان به آدم ( ع ) سخن گفته است .
من النبيّن من ذريّة ءادم
«من» در «من ذريّة آدم» براى تبعيض است و بيانگر آن است كه «ذريّة آدم» يكى از چهار ويژگى است كه در آيه براى «النبيين» ذكر شده است، سه دسته ديگر عبارتند از: «من حملنا مع نوح» و «ذريّة إبراهيم» و [ذريّة ]اسرائيل»; گرچه همه پيامبران «ذريّه آدم» هستند، ولى تنها «ادريس» است كه گفته مى شود قبل از نوح مى زيسته و نسب مطرح شده اى جز انتساب به آدم ندارد، اما سه گروه ديگر به نزديك ترين فرد برجسته در نياكان خود انتساب يافته اند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 141 - 10
10 - خويشاوندى با پيامبران و از نسل ايشان بودن ، در قيامت كارساز نبوده و موجب رهايى از پيامد هاى اعمال نخواهد شد .
تلك أمة قد خلت لها ما كسبت و لكم ما كسبتم
بيان اين معنا - كه پاداش عمل پيامبران براى ديگران سودمند نخواهد بود - در خطاب به كسانى كه از نسل پيامبرانى چون: ابراهيم، اسحاق و يعقوب هستند، گوياى برداشت فوق است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 34 - 1
1 _ آدم ، نوح ، خاندان ابراهيم و خاندان عمران از نسل و نژادى واحد
انّ اللّه اصطفى . .. ذريّة بعضها من بعض
برداشت فوق را روايت امام صادق (ع) تأييد مى كند كه فرمود: الذين اصطفاهم اللّه، بعضهم من نسل بعض.
_______________________________
مجمع البيان، ج 2، ص 735.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 42 - 15
15 _ مريم ، برگزيده خداون از نسل انبياى الهى
يا مريم انّ اللّه اصطفيك
امام باقر (ع) در معنى آيه فوق فرمود: . .. اصطفيك من ذريّة الانبياء.
_______________________________
مجمع البيان، ج 2، ص 746، نورالثقلين، ج 1، ص 336، ح 130.
نشانه هاى حقانيت انبيا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 546
6 - اعراف - 7 - 158 - 19
19 _ ايمان و اعتقاد پيامبران به خدا و محتواى پيام هاى خويش ، نشانه صداقت آنان در ادعاى نبوت و رسالت است .
رسوله . .. الذى يؤمن باللّه و كلمته
توصيف پيامبر(صلی الله علیه و آله) به اينكه خود به محتواى پيامهاى خويش ايمان داشت، مى تواند به منظور دليلى بر صدق رسالت او ايراد شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 72 - 4
4 - استغنا از مردم ، شرط لازم نبوت و درخواست كمترين مزد از آنان ، نشانه عدم صداقت مدعى پيامبرى است .
أم تسئلهم خرجًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 172 - 2
2 - پيامبران ، در همه عرصه هاى رسالت و صحنه هاى مبارزاتى خود ، از نصرت خداوند برخوردار شدند .
و لقد سبقت كلمتنا . .. إنّهم لهم المنصورون
برداشت ياد شده از آن جا است كه در آيه شريفه، حدود و موارد نصرت خداوند به پيامبران ذكر نگرديده، بلكه به صورت مطلق ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 51 - 1،4
1 - پيامبران ( ع ) ، برخوردار از نصرت و يارى خداوند
إنّا لننصر رسلنا
4 - نصرت و يارى خداوند به پيامبران و مؤمنان ، امرى قطعى و وعده اى تخلف ناپذير است .
إنّا لننصر رسلنا و الذين ءامنوا . .. و يوم يقوم الأشه_د
از آمدن جمله «إن_ّا لننصر رسلنا . ..» با حرف تأكيد (إنّ) و مسند در قالب فعل (لننصر)، برداشت ياد شده به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 52 - 10
10 - پذيرفته نشدن عذر ستمگران ، دورى آنان از رحمت خداوند و جاى گرفتن در سرايى بد ، مظهر نصرت الهى به پيامبران و
ص: 547
مؤمنان در قيامت
إنّا لننصر رسلنا و الذين ءامنوا . .. يوم يقوم الأشه_د . يوم لاينفع الظ_لمين معذر
برداشت ياد شده با توجه به اين نكته است كه آيه شريفه، بيانگر چگونگى نصرت الهى در قيامت از رسولان و مؤمنان است كه در آيه پيش (يوم يقوم الأشه_د) به آن اشاره شده بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 55 - 4
4 - وعده خداوند به يارى پيامبران و مؤمنان ، مقتضى صبر و شكيبايى همه رهبران و مبلغان دينى ، در برابر آزار ها و كارشكنى هاى دشمنان است .
إنّا لننصر رسلنا و الذين ءامنوا . .. فاصبر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 51 - 3
3 - نصرت و يارى خداوند به پيامبران و مؤمنان ، هم در زندگى دنيا است و هم درآخرت .
إنّا لننصر . .. فى الحيوة الدنيا و يوم يقوم الأشه_د
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 69 - 8
8 - روح پيامبران ، حاضر و ناظر بر تمامى رفتار بندگان در دنيا است .
و جاىء بالنبيّين
برداشت ياد شده به خاطر اين نكته است كه لازمه گواهى دادن بر اعمال، نظارت و حضور در صحنه عمل است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 129 - 6
6 - بعثت پيامبران و انتخاب ايشان از ميان خود مردم و از جنس آنان ، از نعمت هاى الهى است .
ربنا وابعث فيهم رسولا منهم
ص: 548
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 151 - 6
6 - انتخاب پيامبران از ميان مردم و از جنس خودشان ، از نعمت هاى الهى است .
كما أرسلنا فيكم رسولا منكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 20 - 4،6
4 _ بنى اسرائيل ، برخوردار از نعمت پيامبرانى متعدد پيش از موسى ( ع )
اذ جعل فيكم انبياء
6 _ بعثت پيامبران در ميان امت ها ، نعمتى بزرگ براى آنان
اذكروا نعمة اللّه عليكم اذ جعل فيكم انبياء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 38 - 22
22_ مردم در برابر نعمت وجود پيامبران و معلمان توحيد ، ناسپاسند .
ذلك من فضل الله علينا و على الناس و ل_كنّ أكثر الناس لايشكرون
شكر، در برابر نعمت است و نعمتهايى كه آيه مورد بحث گوياى آن است عبارت است از: 1_توحيد (ما كان لنا أن نشرك . ..)، 2_ وجود پيامبران به عنوان معلمان توحيد و بيانگران شريعت و آيين الهى (ملّة آبائى ابراهيم ...). برداشت فوق، ناظر به دومين نعمت ياد شده در آيه است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 21 - 8
8 _ انسان ، موجودى ناسپاس در برابر نعمت بعثت پيامبران و تعليمات الهى آنان
و إذا أذقنا الناس رحمة . .. إذا لهم مكر فى ءاياتنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 41 - 1
1- بشر ، بهره مند از وجود پيامبران صاحب رسالت ، قبل از رسول خاتم (صلی الله علیه و آله)
و لقد استهزئَ برسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 23 - 4
4 - ارسال رسولان به سوى مردم ، نعمتى معنوى در كنار ساير نعمت هاى الهى براى بشر و نمودى ديگر از ربوبيت ، تدبير و نظارت دقيق او بر احوال خلق است .
ص: 549
و ما كنّا عن الخلق غ_فلين . .. و لقد أرسلنا نوحًا إلى قومه
در آيات پيشين، آوردن تعبيرهايى چون: «أنزلنا»، «أسكنّا»، «أنشأنا» و «نسقيكم»، براى بيان نمونه هايى از نعمت هاى مادى خداوند براى بشر و نمودهايى از تدبير او بود. اكنون تعبير «و لقد أرسلنا...» در كنار آن نعمت ها، بيانگر نعمت معنوى خدا و يادآور نمودى ديگراز ربوبيتو تدبيرونظارت اوبر كاربندگانش مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 43 - 6
6- پيامبرى ، موهبتى است الهى كه خداوند ، به پيامبران اعطا كرده است .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 15 - 2
2- انبيا از هدايت شدن اقوام كافر نااميد شدند و آنان رانفرين كردند .
قالت لهم رسلهم . .. و استفتحوا
انبيا پس از ارائه بيّنات و چند گفت و گو با كافران و تهديد شدن از سوى آنان و اعلام تهديد خداوند، از خداوند طلب پيروزى براى خويش كردند و اين نشانگر اين است كه آنان اميدى به هدايت اقوام خويش نداشتند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 75 - 21
21 _ هشدار خداوند به مسلمانان در مورد خطر گرايششان به شرك با خدا پنداشتن پيامبران و أولياء الهى
ما المسيح ابن مريم الا رسول . .. انظر انى يؤفكون
با توجه به اينكه تك تك مسلمانان بايد با دقت سرنوشت نابهنجار و شرك آلود بنى اسرائيل را مد نظر داشته باشند، معلوم مى شود، چنين خطرى (گرايش به شرك با خدا پنداشتن پيامبران)، در كمين مسلمانان نيز هست و هدف از اين فرمان (انظر) پيشگيرى از گرفتار شدن به اين وضعيت نارواست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 550
4 - مائده - 5 - 116 - 19
19 _ توجه به محدوديت دانش پيامبران ( ع ) بازدارنده آدمى از باور به الوهيت آنان
و لا اعلم ما فى نفسك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 25 - 5
5 - انبيا ، پيامدار رهبرى اجتماعى و فكرى خويش براى جامعه *
بل هو كذّاب أشر
متهم شدن صالح(ع) به خودخواهى و قدرت طلبى، متفرع بر اين است كه آن حضرت، از آنان انتظار اطاعت و پذيرش فرمانش را داشته باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 213 - 10
10 _ نقش برجسته پيامبران در تحوّلات تاريخ
فبعث اللّه النبيّن . .. و ما اختلف فيه الا ... من بعد ما جاءتهم البيّنات
جمله «و ما اختلف فيه»، دلالت بر تحوّل جوامع دارد كه سَبب آن جهت گيرى برخى از انسانها در برابر انبياست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 220 - 1
1 _ پرسش مردم از پيامبر (صلی الله علیه و آله) درباره ايتام
و يسئلونك عن اليتامى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 246 - 6،28
6 _ دخالت پيامبران در مسائل نظامى و سياسى
اذ قالوا لنبى لهم ابعث لنا ملكاً نقاتل فى سبيل اللّه
28 _ برخى پيامبران بنى اسرائيل پس از موسى ( ع ) ، مقام زمامدارى جامعه را بر عهده نداشتند . *
ابعث لنا ملكاً . .. و قد اُخرجنا من ديارنا
درخواست ملك (پادشاه و زمامدار)، حاكى از آن است كه پيامبر آن عصر پادشاهى و زمامدارى جامعه خويش را بر عهده نداشته
ص: 551
است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 194 - 3
3 _ پيامبران ، واسطه خداوند در نويد پاداش به خردمندان
اتنا ما وعدتنا على رسلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 165 - 6،7
6 _ پيامبران ، وسيله اتمام حجت خدا بر مردم
رسلا . .. لئلا يكون للناس على اللّه حجة بعد الرسل
7 _ نياز همواره انسان ها به پيامبران براى هدايت و راهيابى
رسلا . .. لئلا يكون للناس على اللّه حجة بعد الرسل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 171 - 15
15 _ حضرت عيسى ( ع ) ، هدايتگر و احياگر انسانها *
انما المسيح . .. رسول اللّه و كلمته القها إلى مريم و روح منه
گفته شده مسيح را از آن جهت خداوند كلمه خويش خوانده كه همانند كلامش مايه هدايت مردمان است. و از آن جهت او را روح ناميد كه عامل حيات معنوى و نيز حيات مادى انسانها مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 16 - 7
7 _ صلح و امنيت ، در سايه هدايت هاى انبياى الهى
يهدى به اللّه من اتبع رضونه سبل السلم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 20 - 12
12 _ برانگيخته شدن پيامبران در بنى اسرائيل ، زمينه حاكميت و استقلال آنان *
اذ جعل فيكم انبياء و جعلكم ملوكاً
تقديم جمله «جعل فيكم انبياء» بر جمله «جعلكم ملوكا»، مى تواند اشاره به اين معنى باشد كه وجود انبيا در ميان بنى اسرائيل، سبب استقلال و فرمانروايى آنان شد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 32 - 20،22،23
ص: 552
20 _ خداوند برانگيزنده پيامبرانى بسيار براى هدايت بنى اسرائيل
و لقد جاءتهم رسلنا بالبينت
22 _ انبياى بنى اسرائيل ، داراى بياناتى روشن و بدون ابهام در توجيه احكام و قوانين كيفرى *
و لقد جاءتهم رسلنا بالبينت
«بينات»، به قرينه صدر آيه، مى تواند اشاره به شرح و تبيين كيفرهاى الهى در موارد قتل و جنايت باشد.
23 _ اتمام حجت خداوند بر بنى اسرائيل با فرستادن پيامبرانى به همراه دلايل روشن
و لقد جاءتهم رسلنا بالبينت
توبيخ بنى اسرائيل به جهت اسرافكارى و قانونشكنى پس از ارسال پيامبران، گوياى اين است كه دعوت پيامبران كافى براى هدايت و رفع عذر بوده كه از آن به اتمام حجت تعبير شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 48 - 10
10 _ پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، وظيفه دار قضاوت در بين اهل كتاب بر اساس احكام الهى
فاحكم بينهم بما أنزل اللّه
برداشت فوق بر اين مبناست كه ضمير در «بينهم» به اهل كتاب باز گردد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 117 - 11
11 _ پيامبران به هنگام حضور در ميان امت هاى خويش ، گواه و ناظر بر اعمال و عقايد آنان
و كنت عليهم شهيداً مادمت فيهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 48 - 8
8 _ ايمان و عمل شايسته و رسيدن به امنيت خاطر، دستاوردهاى رسالت انبيا
و ما نرسل المرسلين إلا . .. فمن ءامن و أصلح فلا خوف عليهم و لا هم يحزنون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 90 - 16
16 _ هدايت پيامبران و كتب آسمانى، يادآورى و بيدار ساختن فطرت آدمى است.
إن هو إلا ذكرى للعلمين
«ذكر» به معناى يادآورى است و معمولا در مواردى به كار مى رود كه موضوع مورد نظر قبلا فراگرفته شده، ولى از ياد رفته باشد. بنابراين هدايتهاى انبيا يادآورى آموخته هاى فطرى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 130 - 2
ص: 553
2 _ رسولان الهى حجتهاى خداوند بر جن و انس هستند.
يمعشر الجن و الإنس ألم يأتكم رسل منكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 69 - 4،5
4 _ پيامبران ، برخاسته از ميان مردم
أن جاءكم ذكر من ربكم على رجل منكم
5 _ پيامبران ، واسطه ابلاغ دين و معارف الهى به مردم
أو عجبتم أن جاءكم ذكر من ربكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 94 - 1
1 _ خداوند براى اقوام گذشته پيامبرانى را به منظور هدايت آنان و تسليم شدنشان در برابر او ارسال داشت .
و ما أرسلنا فى قرية من نبى إلا أخذنا أهلها بالبأساء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 156 - 2
2 _ پيامبران الهى در انديشه رساندن امت خويش به حياتى زيبنده و نيكو در دنيا و سعادت و نيكبختى در آخرت
و اكتب لنا فى هذه الدنيا حسنة و فى الاخرة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 21 - 7
7 _ اديان آسمانى و پيامبران الهى ، جلوه هاى رحمت خدا بر مردم
و إذا أذقنا الناس رحمة
«رحمة» در «و إذا أذقنا الناس رحمة» _ به قرينه فرازهاى پيشين _ مى تواند كنايه از اديان آسمانى باشد كه توسط پيامبران براى نجات بشر از مشكلات و مصايب آورده شده اند. گفتنى است كه جمله «إذا لهم مكر فى آياتنا» نيز مؤيد اين برداشت مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 75 - 5
5 _ معجزات ، فعل خداست كه با واسطه پيامبران صورت مى پذيرد .
ثم بعثنا . .. بأيتنا
برداشت فوق از اضافه «آيات» _ كه عبارت از معجزات است _ به «نا» استفاده شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 554
7 - يونس - 10 - 76 - 3
3 _ معجزه ، فعل خداست كه با واسطه پيامبران صورت مى پذيريد .
فلما جاءهم الحق من عندنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 38 - 20،21
20_ انبيا ، پيام آوران توحيد و معلمان يكتاپرستى بودند .
ما كان لنا أن نشرك بالله من شىء ذلك من فضل الله علينا و على الناس
اعتقاد توحيدى پيامبران خدا را ، تفضّل خدا بر مردمان دانستن _ كه مفاد «ذلك من فضل الله . .. على الناس» است _ مى رساند كه: عموم مردم از طريق پيامبران ، به توحيد دسترسى پيدا مى كنند.
21_ پيامبران ، واسطه جريان فضل الهى بر مردمان
ذلك من فضل الله علينا و على الناس
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 4 - 6
6- مبلغان ، در تبليغ دين بايد با زبان مردم خويش سخن بگويند .
و ما أرسلنا من رسول إلاّ بلسان قومه ليبيّن لهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 12 - 4
4- خداوند ، از طريق انبياى خود ، على رغم مورد استهزا قرار گرفتن آنها ، آيات خود را در قلب هاى تبهكاران نفوذ مى دهد . *
كذلك نسلكه فى قلوب المجرمين
برداشت فوق، مبتنى بر اين احتمال است كه ممكن است سؤال شود: چگونه خداوند انبياى خود را به سوى مردم گسيل مى دهد در حالى كه آنان مورد استهزا قرار مى گيرند و در اين صورت غرض برآورده نمى شود؟ خداوند جواب مى دهد كه با همين وضعيت، ما آيات خود را در دلها نفوذ مى دهيم.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 15 - 11
11- نزول عذاب دنيوى بر امت هاى گنهكار ، تنها پس از اتمام حجت و فرستادن پيامبرى براى ايشان است .
و ما كنّا معذّبين حتى نبعث رسولاً
جمله «ما كنّا معذّبين حتى نبعث رسولاً» اطلاق دارد و عذاب دنيوى را هم دربرمى گيرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 81 - 2
2- خضر ( ع ) و همطرازان او ، مجريان اراده خداوند هستند .
ص: 555
فأردنا أن يبدلهما ربّهما
با اين كه گوينده سخن در «أردنا» فقط خضر(ع) بوده، ولى ضمير جمع آورده شده است. به نظر مى رسد كه خضر(ع) مى خواهد اين نكته را تفهيم كند كه او، در اين تصميم، مستقل نيست، بلكه اراده خداوند، پشتيبان كار است. از سوى ديگر «ربّ» را فاعل «يبدل» ذكر كرد تا نقشْ پردازِ اصلىِ صحنه را مشخص سازد و طولى بودن اراده خود با اراده خدا را بيان كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 134 - 2،9،11
2 - خداوند ، بدون فرستادن رسولان و اتمام حجت بر مردم ، آنان را عذاب نمى كند .
و لو أنّا أهلكن_هم بعذاب من قبله لقالوا ربّنا لولا أرسلت
«لو» در «لو أنّا. ..» براى امتناع است; يعنى، اگر پيش از فرستادن رسول و اتمام حجت عذاب مى كرديم _ كه البته نمى كنيم _ جا براى اعتراض بود.
9 - اتمام حجت و فرستادن پيامبران براى ابلاغ آيات الهى ، مقتضاى ربوبيت الهى است .
ربّنا لولا أرسلت إلينا رسولاً فنتّبع ءاي_تك
11 - فرستادن پيامبران ، همواركننده راه دسترسى انسان به هدايت و آيات الهى است .
لولا أرسلت إلينا رسولاً فنتّبع ءاي_تك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 47 - 11
11- « عن هشام بن سالم قال : سألت أباعبداللّه ( ع ) عن قول اللّه عزّوجلّ : « ونضع الموازين القسط ليوم القيامة فلاتظلم نفس شيئاً » قال : هم الأنبياء و الأوصيا ( ع ) ;
از هشام بن سالم نقل شده كه گفت: از امام صادق(ع) در باره قول خداى عزّوجلّ «ونضع الموازين القسط ليوم القيامة. ..» پرسيدم فرمود: موازين قسط، پيامبران و اوصيا هستند».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 80 - 11،12
11- نقش پيامبران در انتقال صنعت و علوم تجربى به انسان
داود . .. و علّمن_ه صنعة لبوس لكم لتحصنكم من بأسكم
12- پيامبران ، واسطه خير رساندن به مردم از ناحيه خدا
داود . .. و علّمن_ه صنعة لبوس لكم لتحصنكم من بأسكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 93 - 2
2- مردم ، خود عامل اختلاف در دين شدند و نه پيامبران الهى .
أُمّة وحدة . .. و تقطّعوا أمرهم بينهم
خداوند، اختلاف و پراكندگى را به خود مردم نسبت داده است (و تقطّعوا أمرهم بينهم) اين نسبت مى تواند براى رفع اين توهّم
ص: 556
باشد كه تعدد پيامبران موجب اختلاف ميان مردم گرديد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 62 - 6
6 - پيامبران ، واسطه وصول فيض و رحمت خدا به خلق
إنّ معى ربّى سيهدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 65 - 3
3 - پيامبران الهى ، واسطه وصول فيض و رحمت خاص خداوند به پيروانشان
و أنجينا موسى و من معه أجمعين
تصريح به نام موسى(ع) و ذكر آن پيش از پيروان وى، مى تواند اشاره به مطلب فوق داشته باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 119 - 3
3 - شمول رحمت حق نسبت به مؤمنان ، در پرتو وجود پيامبران
نجّنى و من معى . .. فأنجين_ه و من معه
از اين كه نوح(ع)، مستقل از پيروانش و مقدم بر آنان ياد شده است، مطلب بالا به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 152 - 5
5 - اصلاح جوامع بشرى ، تنها در پرتو رهبرى دين و پيامبران ميسر است .
فاتّقوا اللّه و أطيعون . و لاتطيعوا أمر المسرفين . الذين يفسدون فى الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 170 - 4
4 - شمول رحمت حق نسبت به مؤمنان ، در پرتو وجود پيامبران
ربّ نجّنى و أهلى . .. فنجّين_ه و أهله أجمعين
از اين كه لوط(ع)، مستقل از كسان خود و مقدم بر آنان ياد شده است، مطلب بالا به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 188 - 5
5 - اجابت درخواست هاى كافران از سوى پيامبران ، منوط به اذن الهى
فأسقط علينا كسفًا . .. قال ربّى أعلم بما تعملون
برداشت ياد شده از آن جا است كه شعيب(ع)، پاسخ گويى به درخواست مردم «ايكه» را، به خدا و علم او محول كرد.
ص: 557
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 55 - 4
4 - رسالت پيامبران ، در جهت تعديل تمايلات بشر است نه سركوب كردن آنها .
أئنّكم لتأتون الرجال شهوة من دون النساء
لوط پيامبر(ع)، به قومش نمى گويد كه بايد جلوى غريزه را به كلى گرفت; بلكه مى گويد: بايد آن را به گونه اى صحيح ارضا كرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 59 - 2
2 - هلاك شرك پيشگان مفسد و نجات مؤمنان به اراده الهى و در سايه تلاش هاى پيامبران ، شايان سپاس گزارى به درگاه خدا و فرستادن درود و سلام بر فرستادگان او
قل الحمد للّه و سل_م على عباده الذين اصطفى
رهنمود الهى به حمد و ستايش براى او و فرستادن درود و سلام بر بندگان برگزيده اش (پيامبران)، در پى يادآورى مكرر نجات مؤمنان و هلاكت كافران، مطلب ياد شده را افاده مى كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 59 - 3،4،8
3 - پيامبران الهى ، تمام كنندگان حجت خدا بر مردم
و ما كان ربّك مهلك القرى حتّى يبعث فى أُمّها رسولاً
4 - ساحت ربوبى خداوند ، مبرا از نازل كردن عذاب استيصال بر مردم ، پيش از فرستادن پيامبر به سوى آنان
و ما كان ربّك مهلك القرى حتّى يبعث فى أُمّها رسولاً
8 - اقدام پيامبران ، به قرائت متن كلام خداوند ( آيات الهى ) بر مردم
و ما كان ربّك مهلك القرى حتّى يبعث فى أُمّها رسولاً يتلوا عليهم ءاي_تنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - سبأ - 34 - 44 - 7
7 - نقش پيامبران الهى ، انذار و هشداردهى به مردم است .
و ماأرسلنااليهم قبلك من نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 24 - 7
7 - اتمام حجت خداوند ، بر تمامى انسان ها به وسيله پيامبران
و إن من أُمّة إلاّ خلا فيها نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 558
15 - يس - 36 - 6 - 7،9
7 - غفلت و بى خبرى مردم در آغاز بعثت و اجداد آنان در جاهليت ، ناشى از نبودن پيامبر و منذر الهى در ميان آنها بوده است .
ما أُنذر ءاباؤهم فهم غ_فلون
برداشت ياد شده بر اين اساس مبتنى است كه «ما» در «ما اُنذر» نافيه و جمله «فهم غافلون» متفرع بر نفى انذار باشد; يعنى، انذار نشدنشان موجب غفلت آنان گرديد.
9 - مردمِ بى بهره از تعاليم پيامبران و اديان الهى ، مردمى غافل و بى خبراند .
لتنذر قومًا ما أُنذر ءاباؤهم فهم غ_فلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 72 - 3،5
3 - اتمام حجت خداوند به امت هاى پيشين ، به وسيله رسولان انذارگر
و لقد أرسلنا فيهم منذرين
يادآورى فرستاده شدن پيامبران به سوى امت ها _ پس از ذكر گمراهى اكثريت امت ها _ مى تواند به اين نكته اشاره داشته باشد كه گمراهىِ اكثريت مردم، على رغم آمدن رسولان الهى براى هدايت آنان و اتمام حجت بر ايشان بود.
5 - انسان ها ، بدون تعاليم پيامبران ، از راه درست هدايت دور شده و با انواع خطر ها و آفت هاى گريزناپذير رو به رو خواهند شد .
و لقد ضلّ قبلهم أكثر الأوّلين . و لقد أرسلنا فيهم منذرين
برداشت ياد شده با توجه به اين نكته است كه انذار و اخطار مردم از سوى منذران الهى، حاكى از اين حقيقت است كه بر سر راه انسان ها، خطرهايى وجود دارد كه به وسيله پيامبران الهى شناخته مى شود. و اگر انسان ها به اين اخطارها توجه نكنند، با آنها رو به رو خواهند شد. گفتنى است معناى لغوى «انذار» (اعلام به امرى خطرناك و شايسته برحذر بودن)، مؤيد همين برداشت است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 33 - 3
3 - پيامبران ، آورندگان دين الهى و تصديق كننده و مؤمن به آن
و الذى جاء بالصدق و صدّق به
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 69 - 7
7 - حضور پيامبران در قيامت براى گواهى دادن بر اعمال بندگان ، هنگام عرضه اعمالشان
و جاىء بالنبيّين
مقصود از آوردن پيامبران در قيامت هنگام عرضه نامه اعمال بندگان _ به قرينه آيه «فكيف إذا جئنا من كلّ اُمّة بشهيد و جئنابك على ه_ؤلاء شهيداً (نساء(4)، 41) گواهى دادن آنان است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 71 - 13،14
13 - فرستادگان الهى ، با در دست داشتن وحى الهى در قالب عبارت هاى قابل تلاوت در ميان مردم ، مبعوث مى شدند .
ص: 559
ألم يأتكم رسل منكم يتلون عليكم ءاي_ت ربّكم
14 - تلاوت وحى و آيات الهى براى مردم ، از وظايف فرستادگان الهى
رسل منكم يتلون عليكم ءاي_ت ربّكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 22 - 2
2 - فرستادگان الهى ، ارائه دهنده دلايل روشن و بى ابهام براى اثبات رسالت خويش
كانت تأتيهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 78 - 8
8 - معجزات فرستادگان الهى ، در حقيقت فعل خدا بود كه با واسطه پيامبران صورت مى پذيرفت .
و ما كان لرسول أن يأتى بأية إلاّ بإذن اللّه
برداشت ياد شده از اين نكته استفاده مى شود كه از يك سو، معجزات از نظر ظاهرامر، به وسيله پيامبران صورت مى پذيرفت و از سوى ديگر، خداوند اين عمل را در قلمرو اذن و فرمان خود مى داند. بر اين اساس استنباط مى شود كه معجزه حقيقتاً از آن خدا است و پيامبران واسطه اجراى آن مى باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 14 - 6
6 - تبليغ پيامبران ، همراه با حضور فعال و گسترده آنان در ميان جوامع خويش بود .
إذ جاءتهم الرّسل من بين أيديهم و من خلفهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 51 - 7
7 - بعثت رسولان و پيامبران ، يكى از راه هاى گفتوگوى خداوند با انسان ها
أو يرسل رسولاً
برداشت ياد شده بنابراين نكته است كه فرستادن رسول غير از وساطت فرشتگان در ابلاغ وحى بوده و «فيوحى» نظر به ابلاغ وحى داشته باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 24 - 7
7 - هدايت و رستگارى كامل ، تنها در پرتو تعاليم وحى و پيامبران الهى است .
أوَ لو جئتكم بأهدى ممّا وجدتم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 560
17 - زخرف - 43 - 41 - 4
4 - حمايت خداوند از مكتب حق ، وابسته به حيات پيامبران و رهبران الهى نيست .
فإمّا نذهبنّ بك فإنّا منهم منتقمون
خداوند مى فرمايد: حتى در صورت رحلت پيامبر(صلی الله علیه و آله) ما انتقام خويش را از مخالفان خواهيم گرفت. از اين نكته حمايت مستمر او از آيين حق استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 63 - 8
8 - پيامبران در تلاش و كوشش براى رفع اختلافات و ايجاد همبستگى و همزيستى اجتماعى
و لأُبيّن لكم بعض الذى تختلفون فيه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - دخان - 44 - 17 - 4
4- آمدن رسول الهى ، زمينه آزمون امت ها و ظهور ميزان خالص بودن و ناخالصى آنان
و لقد فتنّا . .. و جاءهم رسول
ارتباط ميان «فتنّا» و «جاءهم رسول» و ريشه لغوى واژه «فتنة» _ كه به معناى گداختن در كوره، براى جدا ساختن ناخالصى ها است _ گوياى برداشت ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - طور - 52 - 38 - 1
1 - دستيابى به حقايق وحى جز از طريق پيامبران ، امرى ناممكن براى بشر
أم لهم سلّم يستمعون فيه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 25 - 6
6 - رسولان الهى ، پيام آوران عدالت براى جوامع و ارائه دهندگان موازين و معيار هاى حق و باطل
و أنزلنا معهم الكت_ب و الميزان
«ميزان» اسم آلت و ابزار سنجش اشيا است. فرستادن ميزان از سوى خداوند، به معناى ارائه معيارها و ملاك ها، براى رعايت حق و عدل مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - نوح - 71 - 21 - 15
15 - پيامبران ، در قطب مخالف صاحبان زر و زور
قال نوح ربّ إنّهم عصونى و اتّبعوا من لم يزده ماله و ولده إلاّ خسارًا
ص: 561
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - مدثر - 74 - 2 - 3
3 - انسان ، بدون بهره مندى از رهنمود هاى وحى و پيامبران الهى ، در معرض خطر ها و تهديد هاى جدى است .
قم فأنذر
انذار و اخطار پيامبران، دليل وجود خطرها و تهديدهاى بسيارى در پيش روى بشر است. بنابراين اگر انسان، انذار و اخطارهاى پيامبران را ناديده بگيرد، دچار خطرها و آفت هاى بسيارى خواهد شد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 19 - 1
1 - پيامبران مردم انطاكيه ، بدبختى و زندگى شوم آنان را ناشى از عمل كرد خود مردم دانستند ، نه ناشى از تذكرات شان به آنان
قالوا ط_ئركم معكم أئن ذكّرتم
همزه در جمله «أئن ذكّرتم» براى استفهام است و فعل مجزوم «ذُكِّر» فعل شرطى است كه خبر آن مقدر مى باشد و تقدير آن، يا «أتشأمون بالتذكر إن ذكرتم» و يا «أتتوعدون إن ذكرتم» است. برداشت ياد شده براساس تقدير نخست مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 85 - 30
30 _ تنها حق پذيران قادر به درك سعادت آفرينى پيام هاى الهى هستند .
ذلكم خير لكم إن كنتم مؤمنين
چنانچه مشاراليه «ذلكم» تمام مسائلى باشد كه در آيه مطرح شده، و از جمله اعتقاد به يگانگى خدا و لزوم پرستش او، بايد گفت مراد از ايمان در «ان كنتم مؤمنين» داشتن روحيه حق پذيرى و اهل باور بودن است، نه ايمان به يگانگى خدا. و چون خير بودن يكتاپرستى و عدالت پيشگى منوط به حق پذيرى نيست، يعنى چه انسانها حق پذير باشند و چه نباشند مسائل مطرح شده داراى خير است، معلوم مى شود شرط «ان كنتم ... » ناظر به درك خير بودن است. يعنى اگر حق پذير باشيد مى فهميد كه پيامهاى مطرح شده به خير و صلاح شماست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 102 - 13
ص: 562
13 - خواب ، از راه هاى ارتباط پيامبران با مصدر وحى ( خداوند )
إنّى أرى فى المنام أنّى أذبحك . .. افعل ما تؤمر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 53 - 4
4 - لزوم اتحاد بر محور آيين الهى ( سيره پيامبران ) و پرهيز از فرقه گرايى
و إنّ ه_ذه أُمّتكم . .. فاتّقون ... كلّ حزب بما لديهم فرحون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 113 - 4
4- انتخاب پيامبران از ميان خود انسان ها و از متن جامعه خويش ، داراى نقشى مهم در رسالت آنان
جاءهم رسول منهم
تصريح خداوند به عبارت «رسول منهم» (رسولى از خود آنان) مى تواند اشاره به مطلب فوق داشته باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - اعراف - 7 - 7 - 3
3 _ خداوند آگاه به تمامى اعمال و انديشه هاى پيامبران و امتهاى آنان است.
فلنقصن عليهم بعلم و ما كنا غائبين
برداشت فوق بر اين اساس است كه «مرسلين» مرجع ضمير «عليهم» باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 151 - 3
3 _ انبياى بزرگ نيز نيازمند آمرزش خداوند هستند .
قال رب اغفر لى و لأخى
ص: 563
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 94 - 9
9- اصل وجود خدا و نياز به رسالت ، امرى پذيرفته شده حتى در بينش مشركان
أبعث الله بشرًا رسولاً
از اينكه مشركان به جاى انكار اصل رسالت به استبعاد نبوت بشر پرداختند، مى توان استفاده كرد كه اصل رسالت و نبوت براى آنان، امرى محرز بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 95 - 3
3- ساكنان زمين _ چه انسان باشند و چه فرشته _ نيازمند رسولانى از جنس خويشند .
قل لو كان فى الأرض مل_ئكة . .. لنزّلنا عليهم من السّماء ملكًا رسولاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 45 - 5
5 - نياز نسل عصر بعثت به پيامبر و كتاب آسمانى جديد
و ل_كنّا أنشأنا قرونًا فتطاول عليهم العمر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 14 - 4
4 - تعداد رسولان الهى ، به ميزان نياز جبهه حق و دين الهى و به مقدار تأثيرپذيرى مردم هر جامعه اى بستگى داشت .
إذ أرسلنا إليهم اثنين فكذّبوهما فعزّزنا بثالث
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 16 - 3
3 - انتخاب پيامبر براى هدايت انسان ها از ميان خود آنان ، كارى عالمانه و حكيمانه و متناسب با ويژگى هاى انسان ها و نياز هاى آنان است .
قالوا ربّنا يعلم إنّا إليكم لمرسلون
بيشتر مفسران برآنند كه به گواه گرفتن خدا و ياد علم و دانايى او، در پاسخ كسانى كه به دليل بشر بودن پيامبران منكر رسالت آنان بودند، مى تواند براى بيان اين نكته باشد كه اين انتخاب از سوى كسى است كه عالم و حكيم است و كار او نيز عالمانه و حكيمانه مى باشد; مثل آيه شريفه: «اللّه أعلم حيث يجعل رسالته» (أنعام (6) آيه 124).
ص: 564
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 9 - 15
15- نياز عميق بشر به انذار هاى پيامبران الهى ، براى گرايش يافتن به حق
قل . .. و ما أنا إلاّ نذير مبين
با توجه به اين كه تمام رسالت پيامبر(صلی الله علیه و آله) در اين آيه، در بعد انذار خلاصه شده است، نياز اساسى بسيارى از انسان ها به انذار در مسير هدايت استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 103 - 2
2- انسان ، در معرض غفلت از سود و زيان واقعى خويش و نيازمند هشدار پيامبران ( ع ) است .
قل هل ننبّئكم بالأخسرين أعم_لاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 11 - 4
4- پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) نيز همچون ساير انبيا ، نيازمند تقويت روحيه و دلدارى در برابر مشكلات و ناملايمات برخاسته از تبليغ و رسالت الهى خويش
قالوا . .. إنك لمجنون ... و لقد أرسلنا من قبلك فى شيع الأولين. و ما يأتيهم من رس
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - كهف - 18 - 62 - 9
9- پيامبران ، در بُعد جسمى و زندگى مادّى ، داراى اوصافى مانند ديگران اند .
ءاتنا غداءنا لقد لقينا من سفرنا ه_ذا نصبًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 565
10 - كهف - 18 - 77 - 7
7- تقاضاى نياز هاى مادّى از مردمان ، با مقامات پيامبران ، تنافى ندارد .
استطعما أهلها
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 8 - 1،2
1- بدن پيامبران همانند ديگر انسان ها ، نيازمند به تغذيه است .
و ما جعلن_هم جسدًا لايأكلون الطعام
2- پيامبران و مردم ، در ويژگى هاى جسمانى و نياز هاى بشرى همانند و همسان اند .
و ما جعلن_هم جسدًا لايأكلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 51 - 1
1 - پيامبران الهى ، داراى جنبه بشرى و نيازمند تغذيه و بهره گيرى از موهبت هاى طبيعى ، مانند ديگر مردمان
ي_أيّها الرسل كلوا من الطّيّب_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 20 - 1،3
1 _ همه پيامبران الهى در طول تاريخ ، همچون ساير مردمان ، نيازمند به تناول غذا و داد و ستد با مردم
و ما أرسلنا قبلك من المرسلين إلاّ إنّهم ليأكلون الطعام و يمشون فى الأسواق
3 _ همانندى زندگى همه پيامبران با ديگر مردمان در نيازمندى ها و نيز در كفيت تأمين آنها ، از سنت هاى خداوند
و ما أرسلنا قبلك من المرسلين إلاّإنّهم ليأكلون الطعام و يمشون فى الأسواق
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 151 - 3
3 _ انبياى بزرگ نيز نيازمند آمرزش خداوند هستند .
قال رب اغفر لى و لأخى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 33 - 14
14_ پيامبران ، براى مصون ماندن از گناه و پايدارى بر عصمت ، همواره و در هر حال به توفيق و امداد هاى الهى نيازمندند .
و إلاّ تصرف عنى كيدهنّ أصب إليهنّ
ص: 566
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 41 - 7
7- نياز همه انسان ها ، حتى انبياى بزرگ ، به آمرزش الهى در روز قيامت
ربّنا اغفرلى و لولدىّ و للمؤمنين يوم يقوم الحساب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 84 - 9
9 - پيامبران ، در تشخيص موارد رضايت خداوند ، نيازمند راهنمايى و هدايت او هستند .
و ما أعجلك . .. عجلت إليك ربّ لترضى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 41 - 5
5- پيامبران ، داراى ويژگى هاى انسانى ( تألمات روحى و نياز به دلجويى و تسلّى )
و لقد استهزئَ برسل من قبلك
دلجويى خداوند از پيامبر(صلی الله علیه و آله) در برابر استهزاى كافران، نشانگر اين واقعيت است كه پيامبر(صلی الله علیه و آله) نيز چون ساير انسان ها، از تهاجم دشمنان متأثر شده و نيازمند تسلّى خاطر بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 112 - 8
8- مؤمنان ، حتى پيامبران ، نيازمند امداد خدا در تنگناها
ق_ل ربّ احكم بالحقّ و ربّنا الرحم_ن المستعان
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 38 - 20
20 - نياز همه انسان ها _ حتى پيامبران _ در صحنه هاى زندگى به توكل بر خداوند
قل حسبى اللّه عليه يتوكّل المتوكّلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 43 - 12
12 - تمامى انسان ها _ حتى پيامبران _ نيازمند مغفرت و بخشش اند .
إنّ ربّك لذو مغفرة
بنابراين كه «لذو مغفرة» براى حق گرايان باشد و با توجه به اين كه پيامبران در رأس حق گرايان قرار دارند، مطلب بالا استفاده مى شود.
ص: 567
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 27 - 8
8 - تمامى انسان ها ، حتى پيامبران بزرگ الهى ، نيازمند امداد و هدايت الهى اند .
فإنّه سيهدين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - ق - 50 - 40 - 6
6 - نيازمندى انسان ها حتى پيامبران ، به ارتباط مستمر و مداوم با خداوند
و سب_ّح بحمد رب_ّك قبل طلوع الشمس . .. و أدب_ر السجود
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 46 - 18
18_ خداوند ، موعظه كننده پيامبران خويش
إنى أعظك أن تكون من الج_هلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 163 - 3،4،5،9،10،16
3 _ خداوند ، پيامبران بسيارى را پس از نوح ( ع ) مبعوث كرد و بدان ها وحى فرستاد .
كما أوحينا إلى نوح و النبين من بعده
4 _ ابراهيم ، اسماعيل ، اسحاق ، يعقوب ، عيسى ، ايوب ، يونس ، هارون و سليمان عليهم السلام از پيامبران پس از نوح ( ع ) و مخاطب وحى
و أوحينا إلى إبرهيم . .. و سليمن
5 _ خداوند ، گروهى از فرزندان يعقوب را به پيامبرى برانگيخت و به آنان وحى كرد .
أوحينا إلى . .. و الاسباط
«اسباط» جمع «سبط» در لغت به فرزندزادگان گفته مى شود، و مراد از آن در آيه فرزندزادگان حضرت يعقوب(ع) هستند و برخى از مفسران مقصود از «الاسباط» را فرزندان اسحاق دانسته اند. گفتنى است كه آمدن كلمه «الاسباط» پس از «يعقوب» نظر اول را تأييد مى كند.
9 _ انكار وحى به پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) در حقيقت انكار وحى به ديگر پيامبران الهى است .
إنّا أوحينا إليك كما أوحينا إلى نوح و النبين من بعده و أوحينا
ص: 568
10 _ وحى الهى به پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) برخوردار از تمام ويژگى هاى وحى خداوند به پيامبران گذشته
إنّا أوحينا إليك كما أوحينا إلى نوح و النبين من بعده
چون مشبه به وحى به تمامى پيامبران است، معلوم مى شود وحى به پيامبر(صلی الله علیه و آله) به گونه اى بوده كه از ويژگيهاى تمامى وحيها برخوردار بوده است.
16 _ وحى خداوند بر پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) دربردارنده هر آنچه بر ديگر پيامبران وحى شده بود .
إنّا أوحينا إليك كما أوحينا إلى نوح
امام باقر و امام صادق(ع) بعد از اشاره به مضمون آيه فوق فرمودند فجمع له كل وحى.
_______________________________
تفسير عياشى، ج 1، ص 285، ح 305; نورالثقلين، ج 1، ص 573، ح 670.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 50 - 13
13 _ دريافت وحى، تنها امتياز پيامبران از ديگران
قل لا أقول لكم . .. إن أتبع إلا ما يوحى إلىّ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 36 - 4،5
4_ وحى و اِخبار خداوند ، طريق آگاهى پيامبران به امور غيبى و سرنوشت انسانها
أُوحى إلى نوح أنه لن يؤمن من قومك إلاّ من قد ءامن
5_ وحى ، طريق ارتباط خداوند با پيامبران و ابلاغ برنامه ها و گزارش ها به ايشان
و أُوحى إلى نوح أنه لن يؤمن . .. فلاتبتئس بما كانوا يفعلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 6
6_ ارتباط خداوند با پيامبران خويش از طريق وحى بود .
إلاّ رجالاً نوحى إليهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 13 - 7
7- در پى تهديد شدن انبيا از سوى كفار ، خداوند به پيامبران وحى كرد كه قطعاً ستمگران را هلاك خواهد كرد .
قالوا . .. لنخرجنّكم ... فأوحى إليهم ربّهم لنهلكنّ الظ_لمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 43 - 3
3- خداوند ، به همه پيامبران وحى مى كرده است .
ص: 569
و ما أرسلنا من . .. إلاّ رجالاً نوحى إليهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 44 - 2
2- تفاوت انبيا با ساير انسان ها ، در دريافت وحى از خدا ، داشتن مقام نبوت و كتاب آسمانى است .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم . .. بالبيّن_ت و الزبر
برداشت فوق، بنابراين نكته است كه آيه در ادامه معرفى انبيا باشد بدين صورت كه: آنان از جنس بشر هستند (و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم. ..) و به آنان وحى مى شود و....
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 7 - 5
5- بهره مندى پيامبران از وحى ، وجه امتياز و تفاوت آنان با ساير بشر
و ما أرسلنا قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 25 - 2،3
2- بهره مندى از وحى الهى ، ويژگى همه پيامبران است .
و ما أرسلنا من قبلك من رسول إلاّنوحى إليه
3- شعار « لا إل_ه إلاّ اللّه » ، پرستش خداى يگانه و مبارزه با شرك و چندگانه پرستى ، محتواى وحى الهى به تمامى رسولان
من رسول إلاّنوحى إليه أنّه لا إل_ه إلاّأنا فاعبدون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 75 - 5
5 - دريافت وحى توسط فرشتگان از خداوند و ابلاغ آن به پيامبران
اللّه يصطفى من الملئكة رسولاً و من الناس
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 71 - 13
13 - فرستادگان الهى ، با در دست داشتن وحى الهى در قالب عبارت هاى قابل تلاوت در ميان مردم ، مبعوث مى شدند .
ألم يأتكم رسل منكم يتلون عليكم ءاي_ت ربّكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 3 - 1
1 - وحى خداوند به پيامبران ، داراى سابقه و ديرينه تاريخى است .
كذلك يوحى إليك و إلى الذين من قبلك اللّه
ص: 570
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 13 - 8
8 - تفاوت نحوه ابلاغ و انزال پيام هاى دينى ، به پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) و انبياى پيشين . *
ما وصّى به . .. و الذى أوحينا إليك
با توجه به تفاوت مواد و محتواى دو واژه «وصيت» و «وحى»، برداشت ياد شده به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 51 - 5،11
5 - پيامبران و مرتبطان با علم وحى ، كلام الهى را بدون رؤيت خداوند دريافت مى كنند .
و ما كان لبشر أن يكلّمه اللّه إلاّ وحيًا
11 - فرشته وحى ، پيكى امين در ابلاغ پيام خدا به پيامبران
فيوحى بإذنه ما يشاء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 52 - 1
1 - وحى به پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) ، استمرار وحى بر انبياى پيشين است .
و كذلك أوحينا إليك
برداشت ياد شده بر اين پايه مبتنى است كه مشارٌاليه «ذلك»، مطلق وحى باشد (كه از آيه قبل استفاده مى شود).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 9 - 14
14- دريافت وحى ، تفاوت و امتياز محورى پيامبران از ديگر مردمان
قل ما كنت بدعًا . .. و ما أدرى ... إن أتّبع إلاّ ما يوحى إلىّ و ما أنا إلاّ نذير
كافران از پيامبر(صلی الله علیه و آله)، انتظارهاى فوق بشرى داشتند. پيامبر(صلی الله علیه و آله) مأمور شد تا به آنان يادآور شود كه من نيز چون ديگر پيامبران، خصائص بشرى دارم; با اين تفاوت كه به من وحى شده و در آگاهى هاى خويش تابع وحى مى باشم. اين نشان مى دهد كه تمامى كمالات پيامبر(صلی الله علیه و آله) بر محور دريافت وحى و پيروى از آن، استوار است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - نجم - 53 - 10 - 2
2 - جبرئيل ، واسطه وحى الهى به پيامبران
فأوحى إلى عبده ما أوحى
ص: 571
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 13 - 5
5 - تنافى نداشتن رسالت الهى با وجود بعضى كمبود هاى قابل جبران به وسيله داشتن ياور
قال ربّ . .. و يضيق صدرى و لاينطلق لسانى فأرسل إلى ه_رون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 34 - 6
6 - تنافى نداشتن مقام رسالت الهى ، با وجود برخى كمبود هاى قابل جبران به وسيله معين و ياور
فأرسله معى ردءًا يصدّقنى
«ردا» به معناى معين و دستيار است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 69 - 2
2_ فرشتگان ، از رسولان الهى و از وسايط ارتباط خدا با پيامبران خويش
و لقد جاءت رسلنا إبرهيم بالبشرى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 97 - 4
4 - همه انسان ها ، حتى پيامبران ، در معرض هجوم وسوسه هاى شيطان
و قل ربّ أعوذ بك من همزت الشي_طين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 80 - 1
1 - تأثيرناپذيرى برخى از انسان ها در برابر پيام انبيا ، على رغم روشنى و اصالت آن
إنّك على الحقّ المبين . إنّك لاتسمع الموتى ... إذا ولّوا مدبرين
ص: 572
آيه فوق بدين معنا است كه: اى پيامبر! با اين كه تو بر حقى _ آن هم حقى بس روشن و انكارناپذير _ اما در عين حال نبايد توقع داشته باشى كه سخنانت در دل همگان تأثير كند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 9 - 16
16 - رسولان الهى ، ارايه دهنده معارفى واضح و دلايلى روشن براى مردم بودند .
و جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 17 - 5
5 - پيام ها و تعاليم پيامبران ، روشن ، رسا و قابل فهم براى انسان ها بود .
و ما علينا إلاّ البل_غ المبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 14 - 6
6 - تعاليم پيامبران ، متكى به دلايل روشن و يقين آور
إلاّ من بعد ما جاءهم العلم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 45 - 11
11 - دعوت پيامبران ، مبتنى بر منطق روشن و منطبق با مبانى عقلى و علمى
ثمّ أرسلنا . .. و سلط_ن مبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 32 - 7
7- دعوت پيامبران و مبلغان الهى ، همراه با ادله روشن و آشكار
و من لايجب داعى اللّه . .. أُول_ئك فى ضل_ل مبين
در اين آيه مخالفت با دعوت گران به سوى خداوند، گمراهى آشكار شمرده شده است. از اين نكته استفاده مى شود كه پيام مناديان الهى، حق آشكار بوده است.
ص: 573
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 14 - 1
1- وعده خداوند به اسكان انبيا در سرزمين خويش ، در پى تهديد به اخراج شدن آنان از سوى اقوام كافر
و قال الذين كفروا لرسلهم لنخرجنّكم من أرضنا. .. فأوحى إليهم ... و لنسكننّكم الأر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 47 - 2،3،6،9
2- عذاب و هلاكت ستم پيشگان و پيروزى رسولان ، وعده خداوند به آنان
و أنذر الناس يوم يأتيهم العذاب فيقول الذين ظلموا . .. و قد مكروا مكرهم ... فلاتح
برداشت فوق از ارتباط اين آيه با آيات قبل، كه درباره عذاب ستمگران بود، استفاده مى شود. گفتنى است «فاء» تفريع در «فلاتحسبنّ» مؤيد اين ارتباط است.
3- وعده هاى خداوند به پيامبران مبنى بر پيروز گردانيدن آنان بر دشمنان ، تخلف ناپذير است .
الذين ظلموا . .. و قد مكروا مكرهم ... فلاتحسبنّ الله مخلف وعده رسله
6- خنثى و بى نتيجه كردن مكر و ترفند هاى ستمگران ، وعده خداوند به رسولان خويش
و قد مكروا مكرهم و عند الله مكرهم و إن كان مكرهم لتزول منه الجبال . فلاتحسبنّ ال
9- قدرت شكست ناپذير خدا و صاحب انتقام بودن او ، دليل تخلف ناپذيرى وعده هايش در يارى رسولان و عذاب كردن ستمگران
فلاتحسبنّ الله مخلف وعده رسله إن الله عزيز ذو انتقام
جمله «إن الله عزيز ذو انتقام» به منزله تعليل براى بخش اول آيه (فلاتحسبنّ . ..) مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 9 - 2
2- نابودى دشمنان ، وعده خداوند به پيامبران و مؤمنان
ثمّ صدقن_هم الوعد. .. و أهلكنا المسرفين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 55 - 4
4 - وعده خداوند به يارى پيامبران و مؤمنان ، مقتضى صبر و شكيبايى همه رهبران و مبلغان دينى ، در برابر آزار ها و كارشكنى هاى دشمنان است .
إنّا لننصر رسلنا و الذين ءامنوا . .. فاصبر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 574
11 - انبياء - 21 - 9 - 1
1- نجات پيامبران و مؤمنان از دست دشمنان و پيروزى بر آنان ، وعده خداوند به ايشان است .
و ما أرسلنا قبلك رجالاً. .. ثمّ صدقن_هم الوعد فأنجين_هم و من نشاء
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 9 - 1،3
1- نجات پيامبران و مؤمنان از دست دشمنان و پيروزى بر آنان ، وعده خداوند به ايشان است .
و ما أرسلنا قبلك رجالاً. .. ثمّ صدقن_هم الوعد فأنجين_هم و من نشاء
3- خداوند ، به وعده خويش مبنى بر نجات پيامبران و مؤمنان و هلاكت دشمنان ، عمل كرد .
ثمّ صدقن_هم الوعد فأنجين_هم و من نشاء و أهلكنا المسرفين
«صدق» (مصدر «صدقنا») در دو چيز استعمال مى شود: 1_ در اعتقاد است، كه دراين صورت به معناى اعتقاد مطابق با واقع خواهد بود. 2_ در جوارح و افعال انسان، كه در اين صورت به معناى انجام دادن كار به طور شايسته و بايسته خواهد بود. (مفردات راغب). در آيه بالا معناى دوم منظور است. گفتنى است ماده «صدق» در مواردى به دو مفعول متعدى مى شود كه اين آيه يكى از آن موارد است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 14 - 1
1- وعده خداوند به اسكان انبيا در سرزمين خويش ، در پى تهديد به اخراج شدن آنان از سوى اقوام كافر
و قال الذين كفروا لرسلهم لنخرجنّكم من أرضنا. .. فأوحى إليهم ... و لنسكننّكم الأر
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - مرسلات - 77 - 11 - 3
3 - « قال الصادق ( ع ) : « أُقّتت » أى بعثت فى اوُقات مختلفة ;
امام صادق(ع) درباره «أُقّتت» فرمود: يعنى [آن گاه كه رسولان] در اوقات مختلف مبعوث شوند».
ص: 575
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - مرسلات - 77 - 12 - 1
1 - گواهى پيامبران بر امت هاى خويش ، داراى وقتى معيّن در عرصه قيامت
و إذا الرسل أُقّتت . لأىّ يوم أُجّلت
«أىّ» اسم استفهام و يا موصوله و مفيد تعظيم و تهويل است. «اُجّلت» به معناى «أخّرت» است. در اين برداشت مرجع ضمير فاعلى «اُجّلت»، ميقات و گواهى پيامبران (قابل استفاده از آيه قبل) دانسته شد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 108 - 3
3 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
فاتّقوا اللّه و أطيعون
تفريع «اتّقوا اللّه و أطيعون» بر جمله «إنّى لكم رسول» بيانگر اين معنا است كه: اگر قبول داريد من رسول الهى و امين هستم; پس بر شما لازم است كه تقواى الهى پيشه كنيد و از من فرمان ببريد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 126 - 4
4 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
فاتّقوا اللّه و أطيعون
تفريع «فاتقوااللّه و أطيعون» بر آيه قبل (إنّى لكم رسول أمين) بيانگر اين حقيقت است كه با توجه به اين كه من رسول الهى و امين هستم، پس بر شما لازم است كه تقواى الهى پيشه كنيد و از من فرمان ببريد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 131 - 3
3 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
فاتّقوا اللّه و أطيعون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 144 - 4
4 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
و أطيعون
تفريع «فاتّقوا اللّه و أطيعون» بر آيه قبل (إنّى لكم رسول أمين)، بيانگر اين معنا است كه با توجه به اين كه من رسول خدا هستم،
ص: 576
بر شما لازم است كه تقواى او را پيشه كنيد و از من فرمان بريد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 150 - 4
4 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
فاتّقوا اللّه و أطيعون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 163 - 3
3 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
فاتّقوا اللّه و أطيعون
تفريع «فاتّقوا اللّه وأطيعون» بر آيه قبل (إنّى لكم رسول أمين) بيانگر اين معنا است كه با توجه به اين كه من رسول الهى ام، بر شما لازم است كه تقواى الهى را رعايت كنيد و از من فرمان ببريد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 179 - 4
4 - پيامبران الهى ، داراى حق ولايت و اطاعت بر مردم
فاتّقوا اللّه و أطيعون
تفريع «اتّقوا اللّه و أطيعون» بر آيه قبل (إنّى لكم رسول أمين); بيانگر اين حقيقت است كه با توجه به اين كه من رسول الهى و امين هستم، پس بر شما لازم است كه ضمن رعايت تقواى الهى از من اطاعت كنيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 9 - 1،5،6،8
1 _ خداوند بر فرض انتخاب فرشتگان براى پيامبرى، آنان را به صورت بشر قرار مى داد.
و لو جعلنه ملكا لجعلنه رجلا
5 _ خداوند، جز از جنس بشر، پيامبرى براى آدميان قرار نخواهد داد.
و لو جعلنه ملكا لجعلنه رجلا
6 _ خداوند پيامبران خويش را از ميان مردان برمى گزيند.
و لو جعلنه ملكا لجعلنه رجلا
گزينش كلمه «رجلا» به جاى «بشراً» مى تواند گواهى بر نكته مذكور در براشت باشد.
8 _ خداوند، فرشتگان را براى آدميان به پيامبرى برنمى گزيند.
و لو جعلنه ملكا لجعلنه رجلا
ص: 577
حرف «لو» در مواردى به كار مى رود كه شرط، امرى ممتنع و غيرعملى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 4 - 4
4- تبيين دقيق معارف الهى براى مردم از وظايف و مسؤوليت هاى انبياست .
و ما أرسلنا من رسول إلاّ بلسان قومه ليبيّن لهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 62 - 4
4_ خداوند ، پيامبران را از ميان انسانهايى كه خوش نام و به نيكى معروفند ، انتخاب مى كند .
قد كنت فينا مرجوًّا قبل ه_ذا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 96 - 14
14_ آگاهى از غيب و بهره مند بودن از علوم خدادادى ، از ويژگى هاى پيامبران
ألم أقل لكم إنى أعلم من الله ما لاتعلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 3
3_ همه پيامبران از جنس بشر و از صنف مردان بودند .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً
آيه شريفه در مقام دفع اين توهّم است كه پيامبران بايد از فرشتگان باشند. از اين رو مقصود از «رجال» مقابل فرشتگان است ، ولى انتخاب كلمه «رجالاً» به جاى «إناساً» و مانند آن اشاره به اين واقعيت دارد كه: پيامبران از صنف زنان نبودند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 44 - 2
2- تفاوت انبيا با ساير انسان ها ، در دريافت وحى از خدا ، داشتن مقام نبوت و كتاب آسمانى است .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم . .. بالبيّن_ت و الزبر
برداشت فوق، بنابراين نكته است كه آيه در ادامه معرفى انبيا باشد بدين صورت كه: آنان از جنس بشر هستند (و ما أرسلنا من
ص: 578
قبلك إلاّ رجالاً نوحى إليهم. ..) و به آنان وحى مى شود و....
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 59 - 7
7- به پاداشتن نماز و اهتمام به آن ، و دورى جستن از خواسته هاى نفسانى و شهوات ، دو ويژگى مهمّ و برجسته پيامبران و هدايت يافتگان است .
فخلف من بعدهم خلف أضاعوا الصلوة واتبعوا الشهوت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 25 - 4
4 - شرح صدر از مهم ترين ويژگى هاى لازم براى رسولان الهى و رهبران و مبلغان دين است .
قال ربّ اشرح لى صدرى
اين كه موسى(ع) شرح صدر را بر خواسته هاى ديگر خود مقدم داشته است، نشانِ جايگاه مهم و نقش آن در انجام يافتن مسؤوليت الهى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 25 - 2
2- بهره مندى از وحى الهى ، ويژگى همه پيامبران است .
و ما أرسلنا من قبلك من رسول إلاّنوحى إليه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 32 - 3
3 - شناخته بودن رسول براى مردم و آشنا بودن او با مسائل آنان ، از ويژگى هاى پيامبران الهى
فأرسلنا فيهم رسولاً منهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 22 - 8
8 - مردان الهى ( همچون پيامبران ) در انديشه آزادى ملت هاى مظلوم اند ، نه در فكر رفاه خويش .
و تلك نعمة تمنّها علىّ أن عبّدتّ بنى إسرءيل
از آيه ياد شده به دست مى آيد كه آنچه فكر موسى(ع) را شديداً به خود مشغول مى داشت، گرفتارى بنى اسرائيل بود و اين نگرانى آسايش زندگى وى را در دستگاه فرعون به كلى تحت الشعاع قرار داده بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 107 - 4
4 - امانت در تبليغ ، مهم ترين ويژگى رسولان الهى
ص: 579
إنّى لكم رسول أمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 125 - 4
4 - امانت در تبليغ ، مهم ترين ويژگى رسولان الهى
إنّى لكم رسول أمين
اختصاص به ذكر يافتن صفت امانت از ميان ديگر اوصاف، بيانگر اهميت والاى آن، در راستاى ابلاغ پيام وحى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 143 - 4
4 - امانت در تبليغ ، مهم ترين ويژگى رسولان الهى
إنّى لكم رسول أمين
اختصاص به ذكر يافتن امانت از ميان همه صفات ديگر، بيانگر اهميت برتر آن در راستاى ابلاغ پيام وحى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 162 - 4
4 - امانت در تبليغ ، از مهم ترين ويژگى رسولان الهى
إنّى لكم رسول أمين
اختصاص به ذكر يافتن عنوان «أمين» از ميان ديگر صفات، بيانگر اهميت والاى آن در راستاى ابلاغ پيام الهى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 178 - 4
4 - امانت در تبليغ ، مهم ترين ويژگى رسولان الهى
إنّى لكم رسول أمين
اختصاص به ذكر يافتن وصف امانت از ميان صفات ديگر، بيانگر اهميت والاى آن در ابلاغ پيام وحى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 21 - 7
7 - اخلاص و مزد نخواستن در ابلاغ رسالت و ره يافته بودن ، از ويژگى ها و اوصاف پيامبران الهى است .
اتّبعوا من لايسئلكم أجراً و هم مهتدون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 118 - 4
4 - در صراط مستقيم بودن ، از ويژگى هاى رسولان الهى
و هدين_هما الصرط المستقيم
ص: 580
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 86 - 4،7
4 - خلوص و نداشتن هيچ چشمداشتى در انجام رسالت ، از ويژگى هاى پيامبران
قل ما أسئلكم عليه من أجر
7 - پرهيز از هرگونه تكلف و ظاهرسازى در زندگى ، از ويژگى هاى پيامبران
و ما أنا من المتكلّفين
تعبير پيامبر(صلی الله علیه و آله) به اين كه او از زمره «متكلفان» نيست، مى رساند كه اصولاً پيامبران اهل تكلف نبودند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 46 - 11
11 - شهامت و شجاعت در ابلاغ رسالت ، از صفات برجسته پيامبران الهى
و لقد أرسلنا . ..فقال إنّى رسول ربّ الع_لمين
از اين كه موسى(ع) در كانون قدرت ستمگر عصر خويش، يك تنه نواى توحيد سر مى دهد و نيز با الغاى خصوصيت از مورد، مطلب بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 59 - 6
6 - بندگى خدا ، بارزترين ويژگى پيامبران الهى
إن هو إلاّ عبد أنعمنا عليه
با الغاى خصوصيت از مورد آيه شريفه، مطلب بالا به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 9 - 14
14- دريافت وحى ، تفاوت و امتياز محورى پيامبران از ديگر مردمان
قل ما كنت بدعًا . .. و ما أدرى ... إن أتّبع إلاّ ما يوحى إلىّ و ما أنا إلاّ نذير
كافران از پيامبر(صلی الله علیه و آله)، انتظارهاى فوق بشرى داشتند. پيامبر(صلی الله علیه و آله) مأمور شد تا به آنان يادآور شود كه من نيز چون ديگر پيامبران، خصائص بشرى دارم; با اين تفاوت كه به من وحى شده و در آگاهى هاى خويش تابع وحى مى باشم. اين نشان مى دهد كه تمامى كمالات پيامبر(صلی الله علیه و آله) بر محور دريافت وحى و پيروى از آن، استوار است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - تغابن - 64 - 6 - 6
6 - پيامبران الهى ، از نوع بشر و داراى خصوصيت بشرى بودند .
أبشر يهدوننا
ص: 581
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - قلم - 68 - 47 - 5
5 - اديان توحيدى و پيامبران الهى ، مرتبط با عالم غيب اند .
أم عندهم الغيب فهم يكتبون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 27 - 4
4 - كار و تبليغ ، آميخته به يكديگر در زندگى پيامبران
أن اصنع الفلك بأعيننا و وحينا
برداشت ياد شده، با توجه به اين نكته است كه حضرت نوح(ع) شخصاً مأمور ساختن كشتى شد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 133 - 19
19 - پيامبران ، حتى فرزندانشان را به پذيرش خداى يكتا و پرستش او اجبار نمى كردند .
إذ قال لبنيه ما تعبدون من بعد قالوا نعبد
دعوت و توصيه به يكتا پرستى با پرسش (ما تعبدون . ..؟) به نبود اجبار در پذيرش دين و پرستش خداوند اشاره دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - توبه - 9 - 70 - 14
14 _ اديان الهى و پيام رسولان خدا ، متكى بر برهان و دلايل روشن است .
أتتهم رسلهم بالبيّنت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 94 - 6
6- پيام رسولان الهى ، سراسر هدايت و راهنمايى است .
و ما منع الناس أن يؤمنوا إذ جاءهم الهدى . .. بشرًا رسولاً
ص: 582
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 111 - 6
6 - روش ها و تعاليم پيامبران ، از ميان برنده تبعيضات غلط اجتماعى
قالوا أنؤمن لك و اتبعك الأرذلون
از اعتراض اشراف به نوح(ع) استفاده مى شود كه روش به حق او در جهت هدايت و جذب همه مردم، براى از ميان بردن بينش غلط طبقاتى بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 17 - 5
5 - پيام ها و تعاليم پيامبران ، روشن ، رسا و قابل فهم براى انسان ها بود .
و ما علينا إلاّ البل_غ المبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 23 - 4،5
4 - تعاليم فرستادگان الهى ، متكى بر دلايل و برهان هاى روشن و اثبات كننده حقايق
لقد أرسلنا موسى بأي_تنا و سلط_ن مبين
5 - تعاليم فرستادگان الهى ، قابل فهم و شناخت براى همگان
لقد أرسلنا موسى بأي_تنا و سلط_ن مبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 15 - 7
7 - پيام انبيا ، ناسازگار با روحيه و رفتار استكبارى
إذ جاءتهم الرسل . .. فاستكبروا فى الأرض بغير الحقّ
از نكوهش استكبار قوم عاد، پس از آمدن پيامبران و دعوت آنان، مطلب بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 14 - 6
6 - تعاليم پيامبران ، متكى به دلايل روشن و يقين آور
إلاّ من بعد ما جاءهم العلم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 583
11 - انبياء - 21 - 9 - 6
6- دشمنى و ستيزه جويى شديد ، از ويژه گى هاى مخالفان هلاك شده پيامبران
ثمّ صدقن_هم الوعد. .. و أهلكنا المسرفين
برداشت ياد شده مبتنى بر اين ديدگاه است كه مقصود از اسراف _ به تناسب حكم و موضوع و مورد آيه _ اسراف و زياده روى در دشمنى و مخالفت با پيامبران باشد; نه اسراف در امور مالى و. .. .
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 47 - 7
7 - پيام و دعوت انبياى الهى ، همراه با معجزه و برهان
و لقد أرسلنا موسى ب_اي_تنا . .. فلمّا جاءهم ب_اي_تنا
با الغاى خصوصيت از مورد، مطلب بالا قابل استفاده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 4 - 2
2 - راه پيامبران الهى ، راهى مستقيم و به دور از كژى و انحراف
على صرط مستقيم
برداشت ياد شده براساس اين احتمال است كه «على صراط. ..» متعلق به «المرسلين» و به تقدير «الذين اُرسلوا على صراط مستقيم» باشد; يعنى، قطعاً تو از جمله آن كسانى هستى كه بر صراط مستقيم فرستاده شدند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - نوح - 71 - 28 - 9
9 - تواضع و فروتنى پيامبران و دورى آنان از خودپسندى و عجب ، در قبال عبادت و تلاش مستمر خويش در راه خدا و اصلاح جامعه
إنّى دعوت قومى ليلاً و نه_رًا . .. ربّ اغفر لى
ص: 584
ويژگيهاى عذاب دنيوى مكذبان انبيا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 26 - 1
1 - عذاب دنيايى تكذيب كنندگان پيامبران الهى در تاريخ ، عذابى ذلت بار و خواركننده بود .
فأذاقهم اللّه الخزى فى الحيوة الدنيا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - مزمل - 73 - 15 - 6
6 - مبارزه پيامبران ، مبارزه اى بنيادى و با علت ها بود .
كما أرسلنا إلى فرعون رسولاً
مطلب ياد شده، از تصريح به نام فرعون (حاكمان قدرتمند مصر) و فرستادن پيامبر (حضرت موسى)، به سوى آنان به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 44 - 12
12- خداوند ، به انبياى پيشين معجزات حسى عطا فرمود و در قبال آن به پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، كتاب آسمانى جهان شمول عطا كرد . *
و ما أرسلنا . .. بالبيّن_ت و الزبر و أنزلنا إليك الذكر
«بيّنة» به معناى دليل واضح و روشن _ اعم از عقلى و حسى _ است. طبق شواهد تاريخى مراد از «بينات» در آيه، ممكن است معجزات حسى باشد. جدا ذكر كردن پيامبر(صلی الله علیه و آله) براى اعطاى قرآن، مشعر به برداشت ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - ص - 38 - 13 - 3
3 - قوم نوح ، عاد ، فرعون ، ثمود ، لوط و اصحاب ايكه ( قوم شعيب ) ، اقوامى قدرتمند و بى مانند در مخالفت با رسالت فرستادگان الهى
كذّبت قبلهم قوم نوح . .. ثمود ...أصح_ب لئيكة أُول_ئك الأحزاب
برداشت ياد شده از تعريف مسند (أُول_ئك) و مسنداليه (أحزاب) كه بر حصر دلالت مى كند استفاده مى شود; يعنى، اين اقوام
ص: 585
حقيقتاً گروه هاى متشكلى بودند كه اقوام ديگر در قوت و شدت مخالفت با پيامبران، مانند آنان نبودند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 43 - 15
15- پيامبران ، انسان ها را به راه تام و كامل و به دور از افراط و تفريط هدايت مى كنند .
فاتّبعنى أهدك صرطًا سويًّا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 75 - 7
7 _ انبيا از هدايت ويژه خداوند برخوردارند.
و كذلك نرى إبرهيم ملكوت . .. و ليكون من الموقنين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 87 - 5
5 _ گزينش و هدايت انبيا از جانب خداوند است.
و اجتبينهم و هدينهم إلى صرط مستقيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 90 - 1،12
1 _ انبيا هدايت يافتگان از سوى خداوند هستند.
أولئك الذين هدى الله
12 _ اجر و مزد طلب نكردن از مردم در قبال انجام رسالت و تبليغ دين، از هدايتهاى خداوند به انبياى گذشته است.
فبهديهم اقتده قل لاأسئلكم عليه أجرا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 12 - 1،3
1- انبيا با توجه به هدايت يافتن خويش از سوى خداوند ، هيچ توجيهى رابراى توكل نكردن به او روا نمى داشتند .
و ما لنا ألاّ نتوكّل على الله و قد هدي_نا سبلنا
3- همه انبيا خود را مديون هدايت خاص خداوند مى دانستند .
ص: 586
و قد هدي_نا سبلنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 84 - 9
9 - پيامبران ، در تشخيص موارد رضايت خداوند ، نيازمند راهنمايى و هدايت او هستند .
و ما أعجلك . .. عجلت إليك ربّ لترضى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 21 - 1،2
1 - مؤمن انطاكيه ( حبيب نجار ) ، مردم را به پيروى از رسولانى ره يافته _ كه هيچ مزدى در ابلاغ رسالت خويش نمى خواستند _ فراخوانده بود .
اتّبعوا من لايسئلكم أجراً و هم مهتدون
2 - اخلاص و مزد نخواستن در ابلاغ رسالت و ره يافته بودن ، دليل لزوم پيروى از پيامبران در ديدگاه مؤمن انطاكيه ( حبيب نجار )
اتّبعوا المرسلين . اتّبعوا من لايسئلكم أجراً و هم مهتدون
جمله «اتّبعوا من لايسئلكم أجراً. ..» تأكيد براى جمله «اتّبعوا المرسلين» در آيه پيش و نيز در مقام تعليل براى آن جمله است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 53 - 6
6 - كتاب هاى آسمانى ، وسيله تداوم هدايت و رسالت پيامبران در طول تاريخ
و لقد ءاتينا موسى الهدى و أورثنا بنى إسرءيل الكت_ب
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 87 - 1
1 _ خداوند برخى از پدران و فرزندان و برادران انبياى گذشته را (ابراهيم، اسحاق، يعقوب(ع) و . .. ) برگزيد و به صراط مستقيم هدايت كرد.
و من ءابائهم و ذريتهم و إخونهم و اجتبينهم و هدينهم إلى صرط مستقيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 587
9 - حجر - 15 - 13 - 6
6- واكنش هدايت ناپذيران مجرم در برابر انبياى الهى ، همگون و مشابه بوده است .
كذلك نسلكه فى قلوب المجرمين . لايؤمنون به و قد خلت سنة الأولين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 165 - 4
4 _ توجه انبيا به منفعت خواهى و خطرگريزى انسان در انتخاب روش هدايت
رسلا مبشرين و منذرين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 16 - 7
7 _ صلح و امنيت ، در سايه هدايت هاى انبياى الهى
يهدى به اللّه من اتبع رضونه سبل السلم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 42 - 1
1 _ خداوند قبل از پيامبر(صلی الله علیه و آله) نيز رسولانى را براى هدايت امّتها برانگيخته بود.
و لقد أرسلنا إلى أمم من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 90 - 16
16 _ هدايت پيامبران و كتب آسمانى، يادآورى و بيدار ساختن فطرت آدمى است.
إن هو إلا ذكرى للعلمين
«ذكر» به معناى يادآورى است و معمولا در مواردى به كار مى رود كه موضوع مورد نظر قبلا فراگرفته شده، ولى از ياد رفته باشد. بنابراين هدايتهاى انبيا يادآورى آموخته هاى فطرى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 130 - 3،5
3 _ اشتراك جن و انس در لزوم اطاعت از رسولان الهى و بهرهورى از هدايتهاى ايشان
يمعشر الجن و الإنس ألم يأتكم رسل منكم
5 _ جن داراى شعور و اختيار و نيازمند هدايت رسولان الهى است.
يمعشر الجن و الإنس ألم يأتكم رسل منكم
ص: 588
مقتضاى بازخواست و درست بودن توبيخ آن است كه مورد داراى شعور اختيار و تكليف باشد. در غير اين صورت بازخواست و توبيخ و كيفر موجه نيست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 101 - 5،6،7
5 _ اقوام پيشين ، بهره مند از وجود پيامبرانى هدايتگر
و لقد جاءتهم رسلهم بالبينت
6 _ پيامبران اقوام گذشته برخوردار از دلايل و معجزاتى روشن براى هدايت آنان
و لقد جاءتهم رسلهم بالبينت
7 _ پيامبران در پى مشاهده تكذيب معارف دين از سوى امت ها ، معجزاتى را براى هدايتشان پيشاروى آنان قرار دادند .
و لقد جاءتهم رسلهم بالبينت فما كانوا ليؤمنوا بما كذبوا من قبل
برداشت فوق مبتنى بر اين است كه «ما» در «بما كذبوا» موصول اسمى باشد و مضاف إليه كلمه «قبل» مجىء البينات باشد. البته در اين صورت ضميرى پس از «كذبوا» مقدر خواهد بود. بنابراين تقدير جمله چنين است: فما كانوا ليؤمنوا بالذى كذبوا به من قبل مجىء البينات.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 74 - 2
2 _ پيامبرانى كه در فاصله بين حضرت نوح و موسى ( ع ) مبعوث شدند ، هر كدام عهده دار هدايت قوم خود بودند .
و اتل عليهم نبأ نوح . .. ثم بعثنا من بعده رسلا إلى قومهم ... ثم بعثنا من بعدهم م
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 1
1_ پيامبران پيشين براى گرايش دادن مردم به توحيد تلاشى پى گير داشتند و مدتى مديد به هدايت آنان همّت مى گماشتند .
حتّى إذا استيئس الرسل و ظنوا أنهم قد كذبوا
«حتى» غايت براى جمله اى محذوف است و تقدير كلام با توجه به آيه قبل و نيز آيه مورد بحث مى تواند اين گونه باشد: آن پيامبرانى كه به سوى امتهاى پيشين فرستاديم، مردم خويش را دعوت كردند ; ولى آنان نپذيرفتند. ايشان را به آمدن عذاب هشدار دادند، دست برنداشتند تا اينكه ... . روشن است كه نااميد شدن پيامبران در مدت كوتاه تحقق نمى يابد و بدون تلاش نيز مأيوس شدن وجه صحيحى ندارد. از اين رو «حتّى إذا استيئس الرسل» حاكى از تلاش پى گير در مدت طولانى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 5 - 8
8- حضرت موسى ( ع ) ، داراى هدفى مشترك با پيامبراسلام (صلی الله علیه و آله) در نجات مردم از ظلمت ها و هدايت آنان به سوى نور
كت_ب أنزلن_ه إليك لتخرج الناس من الظلم_ت . .. لقد أرسلنا موسى بأي_تنا أن أخرج قو
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 589
9 - ابراهيم - 14 - 10 - 16
16- تشويق مردم با وعده به پاداش مادى و معنوى ، از روش هاى انبيا در هدايت
يدعوكم ليغفر لكم . .. و يؤخّركم إلى أجل مسمًّى
پاداش مادى از طول عمر و پاداش معنوى از آمرزش، قابل استفاده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 36 - 6
6- برخى از امت ها با اعزام انبيا به سوى آنان ، هدايت يافتند و برخى ديگر بر گمراهى خود باقى ماندند .
فمنهم من هدى الله و منهم من حقّت عليه الضل_لة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 94 - 6
6- پيام رسولان الهى ، سراسر هدايت و راهنمايى است .
و ما منع الناس أن يؤمنوا إذ جاءهم الهدى . .. بشرًا رسولاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 44 - 3
3 - هدايت و اصلاح ، هدف اصلى رسالت پيامبران
فقولا له . .. لعلّه يتذكّر أو يخشى
فرعون با آن كه طغيان گرى زورگو بود، ولى موسى و هارون(ع) دستور جمع آورى سپاه و نبرد با او را نداشتند; بلكه مأمور بودند با ارائه آيات الهى و گفتار نرم، او را هدايت كنند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 90 - 13
13 - زمينه سازى و آماده سازى فكرى و روانى گمراهان ، از روش هاى پيامبران در ارشاد و راهنمايى آنان
ي_قوم إنّما فتنتم به و إنّ ربّكم الرحم_ن
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 134 - 11
11 - فرستادن پيامبران ، همواركننده راه دسترسى انسان به هدايت و آيات الهى است .
لولا أرسلت إلينا رسولاً فنتّبع ءاي_تك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 73 - 2
2 - هدف پيامبران ، نماياندن راه درست زندگى براى بشر است ، نه تحصيل منافع مادى براى خود .
ص: 590
أم تسئلهم خرجًا . .. و إنّك لتدعوهم إلى صرط مستقيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 15 - 11
11 _ تلاش براى سوق دادن انسان ها به بهشت و نجات آنان از ابتلاى به آتش جهنم ، از هدف هاى پيامبران الهى
قل أذلك خير أم جنّة الخلد التى وعد المتّقون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 27 - 7
7 _ پيامبران ، ارائه دهنده راه و روش زندگى سعادتمندانه
ي_ليتنى اتّخذت مع الرسول سبيلاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - قصص - 28 - 85 - 13
13 - ربوبيت خدا بر مردمان ، مقتضى بعثت پيامبران براى هدايت و راهنمايى آنان
قل ربّى أعلم من جاء بالهدى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 25 - 7
7 - برخى از پيامبران ، داراى نوشته هايى از تعاليم الهى براى هدايت مردم بودند .
جاءتهم رسلهم . .. بالزّبر
«زبور» (مفرد «زُبُر») به معناى نوشته است. آمدن آن با كتاب به طور مستقل، مى تواند اشاره باشد به نوشته هايى كه برخى از رسولان الهى _ جدا از كتاب آسمان _ داشته اند. اين نوشته ها حاوى يك سلسله مطالب پندآموز و هدايت گر بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 4 - 2
2 - راه پيامبران الهى ، راهى مستقيم و به دور از كژى و انحراف
على صرط مستقيم
برداشت ياد شده براساس اين احتمال است كه «على صراط. ..» متعلق به «المرسلين» و به تقدير «الذين اُرسلوا على صراط مستقيم» باشد; يعنى، قطعاً تو از جمله آن كسانى هستى كه بر صراط مستقيم فرستاده شدند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 6 - 8،9
8 - غفلت زدايى از مردمِ غافل و بيدار كردن آنان ، از اهداف رسالت و فلسفه بعثت رسولان الهى
لتنذر قومًا ما أُنذر ءاباؤهم فهم غ_فلون
ص: 591
9 - مردمِ بى بهره از تعاليم پيامبران و اديان الهى ، مردمى غافل و بى خبراند .
لتنذر قومًا ما أُنذر ءاباؤهم فهم غ_فلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 72 - 5
5 - انسان ها ، بدون تعاليم پيامبران ، از راه درست هدايت دور شده و با انواع خطر ها و آفت هاى گريزناپذير رو به رو خواهند شد .
و لقد ضلّ قبلهم أكثر الأوّلين . و لقد أرسلنا فيهم منذرين
برداشت ياد شده با توجه به اين نكته است كه انذار و اخطار مردم از سوى منذران الهى، حاكى از اين حقيقت است كه بر سر راه انسان ها، خطرهايى وجود دارد كه به وسيله پيامبران الهى شناخته مى شود. و اگر انسان ها به اين اخطارها توجه نكنند، با آنها رو به رو خواهند شد. گفتنى است معناى لغوى «انذار» (اعلام به امرى خطرناك و شايسته برحذر بودن)، مؤيد همين برداشت است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 118 - 5
5 - راه پيامبران ، راه مستقيم و بى انحراف
و هدين_هما الصرط المستقيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 71 - 10
10 - اعتراف كافران در حضور نگهبانان و دربانان دوزخ ، به آمدن پيامبران تلاوت گر آيات خداوند و انذارگران الهى براى هدايت آنان
ألم يأتكم رسل منكم يتلون عليكم ءاي_ت ربّكم و ينذرونكم لقاء يومكم ه_ذا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 38 - 5
5 - نشان دادن راه درست زندگى ، از اهداف اديان توحيدى و پيامبران الهى
اتّبعون أهدكم سبيل الرشاد
برداشت ياد شده، با توجه به اين نكته است كه راه درستى كه مؤمن آل فرعون مردم را به آن فرا مى خواند، همان راه پيامبران (چون حضرت موسى(ع)) و اديان الهى (چون يهود) بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 14 - 1
1 - تلاش همه جانبه و مستمر پيامبران الهى ، براى هدايت قوم عاد و ثمود
إذ جاءتهم الرّسل من بين أيديهم و من خلفهم
مراد از «من بين أيديهم و من خلفهم» جميع جهات است و اين كنايه از تلاش همه جانبه مى باشد; چنان كه استمرار را نيز مى فهماند.
ص: 592
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 24 - 6،7
6 - علاقه شديد پيامبران الهى ، نسبت به هدايت و رستگارى انسان ها
ق_ل أوَ لو جئتكم بأهدى ممّا وجدتم عليه ءاباءكم
پيامبران، در برابر مخالفت هاى مؤكد قوم خويش (إنّا وجدنا . .. إنّا على آثارهم) با لحنى نرم و ملايم آنان را به مسير آيين توحيد فرامى خواندند، از اين مطلب، شيفتگى شديد آنان به هدايت انسان ها استفاده مى شود.
7 - هدايت و رستگارى كامل ، تنها در پرتو تعاليم وحى و پيامبران الهى است .
أوَ لو جئتكم بأهدى ممّا وجدتم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 48 - 5
5 - خداوند و پيامبران ، خواستار هدايت تمامى انسان ها و اتمام حجت بر آنان
و ما نريهم من ءاية إلاّ هى أكبر من أُختها
از اين كه خداوند، آيات و معجزات متعددى را به دست پيامبران ارائه مى كند و در اثبات حقانيت پيامبران و هدايت مردم به يك معجزه اكتفا نمى كند، مطلب بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - دخان - 44 - 21 - 5
5- پيامبران ، خواهان هدايت مردم با تبليغ آزاد و نه حركت هاى تعرضى وتهاجمى *
و إن لم تؤمنوا لى فاعتزلون
با الغاى خصوصيت از شخص موسى(ع)، تعبير «فاعتزلون» مى نماياند كه خط رسالت براساس تهاجم استوار نبوده است; بلكه آزادى بيان را تضمين كننده پيشرفت رسالت خويش مى دانسته است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 21 - 9
9- سرگذشت هود و انذار هاى او به قوم خود ، نمونه اى از سرگذشت رسولان الهى و تلاش آنان براى هدايت مردم در طول تاريخ
و قد خلت النذر من بين يديه و من خلفه
مى توان گفت: تعبير «قد خلت . .. و من خلفه» در آيه شريفه، به صورت جمله معترضه آمده، تا بيانگر اين معنا باشد كه يادكرد سرگذشت هود به مثابه يادكرد ديگر پيامبران است; زيرا آنان در هدف مشترك بوده اند و سرگذشت هود به عنوان نمونه ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - فتح - 48 - 8 - 6
6 - رسولان الهى ، خود بهترين گواه وصول هدايت به خلق و اتمام حجت بر آنان *
ص: 593
إنّا أرسلن_ك ش_هدًا
«شاهداً» ممكن است نظر به شهادت بر اصل پيام رسانى به خلق و فرستادن رسول داشته باشد و قيد محذوف از فعل «أرسلناك» استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - ذاريات - 51 - 38 - 8
8 - تجهيز پيامبران از سوى خداوند به معجزاتى روشن و قاطع ، براى پيشبرد اهداف هدايتى خويش
أرسلن_ه . .. بسلط_ن مبين
در صورتى كه مراد از حجت و برهان (سلطان) حجت حسى باشد، برداشت بالا به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - قمر - 54 - 25 - 2
2 - محور نبوت پيامبران ، يادآورى ارزش ها به خلق و بيدارسازى فطرت خفته آنان است .
أءلقى الذكر عليه من بيننا
از آيه شريفه استفاده مى شود كه قوم ثمود، واژه «ذكر» را بر محتواى پيام صالح(ع) اطلاق كرده اند و چه بسا اين تعبير را از خود آن حضرت گرفته باشند. به هر حال خداوند اين وصف را رد نكرده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - تغابن - 64 - 6 - 7
7 - هدايت انسان ها ، فلسفه بعثت پيامبران
تأتيهم رسلهم بالبيّن_ت فقالوا أبشر يهدوننا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 17 - 6
6 - پيامبران براى ارشاد مردم ، آغازگر حركت بوده و در انتظار مراجعه آنان نمى مانند .
اذهب إلى فرعون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 19 - 8
8 - هدايت مردم به خداوند و بيان ربوبيت او و ايجاد حالت خداترسى در آنان ، از نخستين اهداف پيامبران است .
فقل . .. و أهديك إلى ربّك فتخشى
- هدايت مردم به خداوند و بيان ربوبيت او و ايجاد حالت خداترسى در آنان، از نخستين اهداف پيامبران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - نازعات - 79 - 20 - 2
ص: 594
2 - معجزات پيامبران ، نشانه صداقت آنان در به عهده داشتن مسؤوليت هدايت و انذار است .
و أهديك . .. فتخشى . فأريه الأية الكبرى
«فاء» در «فأراه» براى تعقيب است و مى رساند كه آوردن معجزه در پى ادعاى هدايت گرى و نيز انذار فرعون صورت پذيرفته است. كلمه «آية» به معناى علامت و نشانه است و مصداق مورد نظر از آن، معجزه عصا و يا مجموع عصا و يدبيضا است كه نشانه رسالت حضرت موسى(ع) بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 32 - 12
12 - « آگاهى دادن » و « انذار كردن » ، دو ركن اساسى در دعوت پيامبران
اعبدوا اللّه ما لكم من إل_ه غيره أفلاتتّقون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 88 - 6
6 _ پيامبران و رهنوردان صراط مستقيم نيز اگر شرك بورزند، اعمال آنان تباه و فاسد مى شود.
ذلك هدى الله يهدى . .. و لو أشركوا لحبط عنهم ما كانوا يعملون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 65 - 1
1 - هشدار خداوند به يكايك پيامبران در باره گرايش پيدا كردن به شرك و پرستش غير او
و لقد أُوحى إليك و إلى الذين من قبلك لئن أشركت ليحبطنّ عملك
مفرد آمدن خطاب در «أشركت» و «عملك» _ با آن كه همه پيامبران مخاطب وحى الهى بودند _ مى رساند كه اين وحى به يكايك پيامبران به طور جداگانه و مستقل، ابلاغ شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 11 - 8
8 _ هشدار خداوند به تكذيب كنندگان پيامبر(صلی الله علیه و آله) و داعيان به خدا
ص: 595
ثم انظروا كيف كان عقبة المكذبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 4
4_ پيامبران ، كفرپيشگان امت خويش را به نزول عذاب هاى الهى هشدار مى دادند .
و ظنوا أنهم قد كذبوا
ضميرهاى جمع در جمله «ظنوا . ..» به «الذين» در آيه قبل برمى گردد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 19 - 8
8 - تذكر و بيدارباش دادن و مبارزه با اسراف گرى و گزافكارى در زندگى ، از برنامه هاى پيامبران الهى
أئن ذكّرتم بل أنتم قوم مسرفون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 19 - 4
4 - تذكر و بيدارباش دادن ، از وظيفه هاى پيامبران مردم انطاكيه بود .
أئن ذكّرتم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 42 - 2
2_ خداوند ، مكر هاى پيشينيان عليه پيامبران و برنامه هاى الهى را بى اثر ساخت و توطئه گران را به هلاكت رسانيد .
أولم يروا أنَّا نأتى الأرض . .. و قد مكر الذين من قبلهم فلله المكر جميعًا
نمى توان جمله «لله المكر جميعاً» را متفرع بر «قدمكرالذين . ..» دانست ; زيرا بر مكر كردن كافران اين نتيجه مترتب نمى شود كه مكرها از آنِ خداست. بنابراين «فاء» در «فلله ...» فصيحه است و دلالت بر جمله اى مقدّر دارد. كلام با تقدير آن چنين است: «قد مكر الذين من قبلهم فأبطله الله فلله المكر جميعاً». جمله «أولم يروا ...» قرينه بر اين نكته است كه خداوند با هلاك سازى آنان مكرشان را باطل ساخت.
ص: 596
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 13 - 7،8
7- در پى تهديد شدن انبيا از سوى كفار ، خداوند به پيامبران وحى كرد كه قطعاً ستمگران را هلاك خواهد كرد .
قالوا . .. لنخرجنّكم ... فأوحى إليهم ربّهم لنهلكنّ الظ_لمين
8- حمايت از انبيا ، با هلاكت مخالفان ستمگر آنان ، مقتضاى ربوبيت خداوند
فأوحى إليهم ربّهم لنهلكنّ الظ_لمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 9 - 2،3
2- نابودى دشمنان ، وعده خداوند به پيامبران و مؤمنان
ثمّ صدقن_هم الوعد. .. و أهلكنا المسرفين
3- خداوند ، به وعده خويش مبنى بر نجات پيامبران و مؤمنان و هلاكت دشمنان ، عمل كرد .
ثمّ صدقن_هم الوعد فأنجين_هم و من نشاء و أهلكنا المسرفين
«صدق» (مصدر «صدقنا») در دو چيز استعمال مى شود: 1_ در اعتقاد است، كه دراين صورت به معناى اعتقاد مطابق با واقع خواهد بود. 2_ در جوارح و افعال انسان، كه در اين صورت به معناى انجام دادن كار به طور شايسته و بايسته خواهد بود. (مفردات راغب). در آيه بالا معناى دوم منظور است. گفتنى است ماده «صدق» در مواردى به دو مفعول متعدى مى شود كه اين آيه يكى از آن موارد است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 97 - 4
4 _ هلاكت امت هاى بى تقوا و تكذيب كننده پيامبران ، عبرتى براى امت هاى بعدى است .
و لكن كذبوا فأخذنهم . .. أفأمن أهل القرى أن يأتيهم بأسنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 135 - 8
8- نابودى تكذيب كنندگان پيامبران و آيات الهى ، كيفرى كه هر لحظه و در هر شرايط انتظار وقوع آن وجود دارد .
و لو أنّا أهلكن_هم بعذاب . .. فتربّصوا فستعلمون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - حج - 22 - 44 - 5
5 - خداوند ، اقوام تكذيب گر و كفر پيشه تاريخ را پس از اين كه از فرصت داده شده استفاده نكردند و هم چنان بر كفر و انكار
ص: 597
خود پاى فشردند ، با عذاب استيصال نابود كرد .
فأمليت للك_فرين ثمّ أخذتهم
«نكير» به معناى انكار (تغيير) است. و مقصود از آن به قرينه آيه بعد، تغيير نعمت به محنت، حيات به مرگ و نابودى و آبادانى به ويرانى است. گفتنى است كه استفهام در جمله «فكيف كان نكير»، استفهام تعجيبى و بيانگر شدت كيفر است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 37 - 5،8
5 _ گرفتارى تكذيب كنندگان پيامبران الهى و آيات او به قهر و هلاكت خداوند ، از نشانه هاى قدرت خدا و درس عبرتى براى همه مردمان
الذين كذّبوا بأي_تنا فدمّرن_هم تدميرًا . و قوم نوح ... أغرقن_هم و جعلن_هم للناس
8 _ تكذيب كنندگان آيات و رسولان الهى ، علاوه بر هلاكت دنيوى ، در آخرت نيز دچار عذابى دردناك و رنج آور خواهند شد .
الذين كذّبوا بأي_تنا فدمّرن_هم . .. كذّبوا الرسل أغرقن_هم ... و أعتدنا للظ_لمين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 25 - 6
6 - سرنوشت شوم و هلاكت بار تكذيب كنندگان پيامبران در گذشته ، عبرت آموز براى ديگران
كذّب الذين من قبلهم فأتي_هم العذاب من حيث لايشعرون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - ق - 50 - 14 - 6
6_ هلاكت تكذيب كنندگان انبيا در گذشته تاريخ ، هشدارى به تكذيب گران پيامبر (صلی الله علیه و آله) و دين الهى
كذّبت قبلهم . .. كلّ كذّب الرسل فحقّ وعيد
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 177 - 8
8 - پيوستگى نظام نبوت و اشتراك اديان الهى در مسائل اساسى
و لكن البر من ءامن باللّه . .. و النبيين و ءاتى المال
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 213 - 19
19 _ كليه انبيا ، مُروّج حق و داراى برنامه و هدفى واحد
فبعث اللّه النبيّن مبشرين و منذرين و انزل معهم الكتاب بالحق
ص: 598
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 253 - 2
2 _ فضيلت و برترى برخى از رسولان الهى بر برخى ديگر ، با وجود همانندى آنان در اصل رسالت
تلك الرّسل فضّلنا بعضهم على بعض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 285 - 10
10 _ وحدت عقيدتى و آرمانى همه انبياى الهى از ديدگاه مؤمنان
و المؤمنون كل امن باللّه . .. و كتبه و رسله لا نفرّق بين احد من رسله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 152 - 1
1 _ پيامبران و اديان الهى ، مجموعه اى به هم پيوسته
و الذين ءامنوا باللّه و رسله و لم يفرقوا بين أحد منهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 163 - 10
10 _ وحى الهى به پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) برخوردار از تمام ويژگى هاى وحى خداوند به پيامبران گذشته
إنّا أوحينا إليك كما أوحينا إلى نوح و النبين من بعده
چون مشبه به وحى به تمامى پيامبران است، معلوم مى شود وحى به پيامبر(صلی الله علیه و آله) به گونه اى بوده كه از ويژگيهاى تمامى وحيها برخوردار بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 164 - 8
8 _ ايمان واقعى به موسى ( ع ) در پى دارنده ايمان به پيامبر (صلی الله علیه و آله) است .
أوحينا إليك كما . .. كلم اللّه موسى تكليماً
برداشت فوق مبتنى بر اين است كه جمله «كلم اللّه . ..» عطف بر «اوحينا الى نوح» در آيه قبل باشد. يعنى همانگونه به تو اى پيامبر وحى كرديم كه با موسى سخن گفتيم و چون روى سخن با كسانى است كه اعتراف به پيامبرى موسى(ع) دارند آنان با توجه به اين مشابهت بايد اعتراف به پيامبرى رسول اكرم(صلی الله علیه و آله) نيز داشته باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 90 - 3
3 _ همه پيامبران الهى در طول تاريخ داراى اصول و اهداف و آرمانهاى مشترك بوده اند.
أولئك الذين هدى الله فبهديهم اقتده
ص: 599
موظف شدن پيامبر(صلی الله علیه و آله) به اقتداى به انبياى گذشته، گوياى وحدت و يكسانى در اصول و اركان دعوت آنهاست. زيرا اقتدا به چند راهنماى متضاد ممكن نيست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
7 - يونس - 10 - 39 - 6
6 _ طرح مسأله قيامت و روز بازپسين ، رسالت مشترك تمامى پيامبران الهى
بل كذبوا بما لم يحيطوا بعلمه . .. كذلك كذب الذين من قبلهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 15
15_ پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) و ديگر رسولان الهى فراخوان مردم به تقواپيشگى
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً . .. و لدار الأخرة خير للذين اتقوا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 4
4_ پيامبران ، كفرپيشگان امت خويش را به نزول عذاب هاى الهى هشدار مى دادند .
و ظنوا أنهم قد كذبوا
ضميرهاى جمع در جمله «ظنوا . ..» به «الذين» در آيه قبل برمى گردد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 5 - 8
8- حضرت موسى ( ع ) ، داراى هدفى مشترك با پيامبراسلام (صلی الله علیه و آله) در نجات مردم از ظلمت ها و هدايت آنان به سوى نور
كت_ب أنزلن_ه إليك لتخرج الناس من الظلم_ت . .. لقد أرسلنا موسى بأي_تنا أن أخرج قو
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 10 - 2
2- انبياى اقوام پيشين براى پاسخ گويى و ترديد اقوام خود درباره خداوند ، روشى يگانه اتخاذ كردند .
إنا لفى شكّ ممّا تدعوننا . .. قالت رسلهم أفى الله شكّ فاطر السموت و الأرض
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 11 - 2
2- انبياى الهى در برخورد با مخالفان خود ، داراى سخنى واحد و روشى متحد بودند .
قالت لهم رسلهم إن نحن إلاّ بشر مثلكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 600
9 - حجر - 15 - 80 - 4
4- انبياى الهى و دين هاى آسمانى ، داراى مشتركات و همبستگى جداناپذير و تكذيب هر يك به منزله تكذيب همه آنهاست .
و لقد كذّب أصح_ب الحجر المرسلين
برداشت فوق مبتنى بر اين نكته است كه براى اصحاب حجر تنها يك پيامبر مبعوث شده باشد; چنان كه در قرآن هم تنها از حضرت صالح(ع) ياد شده است. و جمع آمدن «المرسلين» مى تواند گوياى اين حقيقت باشد كه: ميان اديان و پيامبران الهى مشتركات و همبستگى وجود دارد و تكذيب هر يك از آنها، به منزله تكذيب همه آنهاست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 35 - 16
16- همه انبيا ، داراى وظيفه اى واحد و هماهنگ بوده اند .
فهل على الرسل إلاّ البل_غ المبين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 49 - 5
5 - با وجود مشاركت موسى و هارون ( ع ) در وحى و رسالت ، مسؤوليت آن با موسى ( ع ) بود .
قال فمن ربّكما ي_موسى
موسى و هارون(ع)، در كليه مكالمات خود موظف بودند كه پيام مشترك خويش را به فرعون ابلاغ كنند و از اين رو كليه ضماير در آيات گذشته به صورت تثنيه و مشترك آمده است (اذهبا، قولا، لاتخافا، معكما، فقولا، رسولا، جئناك، إنّا، إلينا); ولى فرعون در مطرح كردن سؤال خود در عين مخاطب قرار دادن هر دو، پاسخ را از موسى(ع) طلب مى كند (يا موسى). اين قرينه ها نشان دهنده آن است كه در عين اشتراك موسى و هارون(ع) در رسالت، رهبرى با موسى(ع) بوده و فرعون به آن پى برده بود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 24 - 9
9- توحيد و نفى شرك ، پيام تمامى پيامبران ، موحدان و كتاب هاى آسمانى
ه_ذا ذكر من معى و ذكر من قبلى
مشاراليه «ه_ذا» به قرينه آيات قبل، توحيد و نفى شرك است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 45 - 2
2 - رسالت موسى و هارون ، در تداوم خط رسولان پيشين بود .
ثمّ أرسلنا رسلنا تترا . .. ثمّ أرسلنا موسى و أخاه ه_رون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 83 - 2
2 - وعده رستاخيز و هشدار مردمان به آن ، رسالت مشترك همه پيامبران
ص: 601
وعدنا نحن و ءاباؤنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - فرقان - 25 - 37 - 3
3 _ پيامبران الهى ، داراى جهت و هدفى واحداند و تكذيب هر پيامبرى ، به منزله تكذيب همه آنان است .
كذّبوا الرسل
برداشت فوق، مبتنى بر اين نكته است كه قوم نوح، تنها رسالت حضرت نوح(ع) را تكذيب كرده بودند و جمع آمدن «رسل» به اعتبار اين است كه تكذيب هر پيامبرى، به منزله تكذيب همه پيامبران الهى است; زيرا هدف ها و خاستگاه آنان، يكى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 10 - 2
2 - همگونى خط رسولان و نيز موضع گيرى كافران عليه ايشان
لعلّك ب_خع نفسك ألاّيكونوا مؤمنين . .. وإذ نادى ربّك موسى أن ائت القوم الظ_لمين
پرداختن قرآن به سرگذشت موسى و فرعونيان پس از بيان موضع گيرى انكارآميز كافران عليه پيامبر(صلی الله علیه و آله)، رساننده اين حقيقت است كه در موضوع ياد شده حادثه اى تازه نيست; بلكه داراى پيشينه تاريخى است و يك نمونه آن رويارويى موسى و فرعونيان مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 16 - 6
6 - موسى و هارون ( ع ) ، پيام دار رسالتى واحد و مأموريتى يگانه
إنّا رسول ربّ الع_لمين
با اين كه خبر مشتق بايد از حيث اِفراد، تثنيه و جمع با مبتدا مطابقت كند، به كارگيرى «رسول» به صورت مفرد، بيانگر برداشت ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 105 - 2،3
2 - انكار هر يك از پيامبران الهى ، به منزله انكار همه آنان است .
كذّبت قوم نوح المرسلين
جمع آمدن واژه «المرسلين» با اين كه قوم نوح تنها شخص نوح(ع) را مورد انكار قرار دادند، بيانگر مطلب ياد شده است.
3 - وحدت و يگانگى محتواى رسالت هاى آسمانى و برنامه پيامبران
كذّبت قوم نوح المرسلين
جمع آمدن واژه «المرسلين» براى شخص نوح(ع)، مى تواند بدان جهت باشد كه پيام رسالت در طول تاريخ، پيامى واحد است و انكار هر يك از پيامبران، به منزله انكار همه رسولان الهى است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 602
13 - شعراء - 26 - 123 - 2
2 - انكار هر پيامبرى ، انكار همه پيامبران الهى است .
كذّبت عاد المرسلين
جمع آمدن واژه «المرسلين» با اين كه قوم عاد تنها شخص هود(ع) را انكار كردند، بيانگر برداشت ياد شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 141 - 2،3
2 - انكار هر پيامبر ، انكار همه پيامبران الهى است .
كذّبت ثمود المرسلين
جمع آمدن واژه «المرسلين»، با اين كه ثموديان تنها شخص صالح(ع) را مورد تكذيب قرار دادند، بيانگر مطلب ياد شده است.
3 - پيوستگى و وحدت محتواى رسالت هاى آسمانى و برنامه پيامبران
كذّبت ثمود المرسلين
نسبت دادن تكذيب همه پيامبران به ثموديان، با اين كه آنها تنها شخص صالح(ع) را انكار كردند، مى تواند از آن جهت باشد كه اساساً پيام رسالت در طول تاريخ، پيامى واحد است و انكار هر يك، به منزله انكار همه آنهااست.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 160 - 2،3
2 - تكذيب هر پيامبرى ، تكذيب همه پيامبران است .
كذّبت قوم لوط المرسلين
جمع آمدن واژه «المرسلين»، با اين كه قوم لوط تنها شخص لوط(ع) را تكذيب كرده بودند، بيانگر مطلب ياد شده است.
3 - پيوستگى و وحدت محتواى رسالت هاى آسمانى و برنامه پيامبران
كذّبت قوم لوط المرسلين
جمع آمدن واژه «المرسلين» از آن جهت است كه اساسًا پيام رسالت در طول تاريخ، پيامى واحد است. بنابراين انكار هر يك از آنها، به منزله انكار همه پيام آوران است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 176 - 2،3
2 - تكذيب هر پيامبرى ، تكذيب همه پيامبران است .
كذّب أصح_ب ل_يكة المرسلين
جمع آمدن واژه «المرسلين»، با اين كه مردم ايكه تنها شخص شعيب(ع) را مورد انكار و تكذيب قرار داده بودند، بيانگر برداشت ياد شده است.
3 - پيوستگى و وحدت محتواى اديان آسمانى و پيام رسولان الهى
كذّب أصح_ب ل_يكة المرسلين
«المرسلين» جمع همراه با «ال» جنس و مفيد عموم است. بنابراين «المرسلين»; يعنى، همه رسولان. نسبت دادن تكذيب همه رسولان به اصحاب ايكه، با اين كه ظاهراً آنان تنها شعيب(ع) را مورد تكذيب قرار داده بودند، مى تواند از آن جهت باشد كه پيام
ص: 603
رسالت در طول تاريخ، پيامى واحد است و انكار هر رسالتى، به منزله انكار همه رسولان و پيام هاى آنان است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 194 - 6
6 - انذار خلق ، پيام و رسالت واحد پيامبران الهى
لتكون من المنذرين
با توجه به اين كه آيات گذشته عمومًا در زمينه انذارگرى پيامبران پيشين نسبت به اقوام خويش بوده است، «المنذرين» مى تواند ناظر به آنان باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - صافات - 37 - 37 - 7،8
7 - توحيد و يكتاپرستى ، دعوت مشترك همه رسولان الهى
إذا قيل لهم لا إل_ه إلاّ اللّه يستكبرون . .. بل جاء بالحقّ و صدّق المرسلين
8 - هماهنگى تعاليم اديان توحيدى و آموزه هاى رسولان الهى
و صدّق المرسلين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - زمر - 39 - 65 - 4
4 - توحيد ، اساس همه اديان آسمانى و مبارزه با شرك ، سرلوحه مبارزات پيامبران الهى
و لقد أُوحى إليك و إلى الذين من قبلك لئن أشركت ليحبطنّ عملك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 43 - 6
6 - همانندى و همسويى دعوت فرستادگان الهى ، در طول تاريخ
ما يقال لك إلاّ ما قد قيل للرسل من قبلك
از تشابه موضع گيرى مخالفان دين به دست مى آيد كه حركت پيامبران در جهتى واحد بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 7 - 20
20 - انذار ، روش مشترك تمامى پيامبران الهى
كذلك . .. لتنذر أُمّ القرى و من حولها و تنذر يوم الجمع
بنابراين كه «كذلك» اشاره به وحى الهى به پيامبران پيشين باشد _ كه در آيه سوم از آنان ياد شده است _ استفاده مى شود كه انذار از شيوه هاى تبليغى ساير انبيا بوده است .
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 604
16 - شورى - 42 - 13 - 32
32 - « عن أبى جعفر ( ع ) قال : . . . انّ اللّه عزّوجلّ بعث نوحاً إلى قومه « أن اعبدوا اللّه واتّقوه و أطيعون » ثمّ دعاهم إلى اللّه وحده و أن يعبدوه و لايشركوا به شيئاًثمّ بعث الأنبياء على ذلك إلى أن بلغوا محمداً فدعاهم إلى أن يعبدوا اللّه و لايشركوا به شيئاً و قال : « شرع لكم من الدين ما وصّى به نوحاً و الذى أوحينا . . . » ;
از امام باقر(ع) روايت شده كه فرمود: . ..خداوند عزّوجلّ نوح را به سوى قومش مبعوث نمود كه خدا را عبادت نماييد و از او پروا داشته باشيد و مرا اطاعت كنيد. سپس آنها را دعوت نمود به خداى يگانه كه او را عبادت نماييد و هيچ گونه شريكى براى او نگيريد و بعد پيامبران را بر همين منوال فرستاد تا به رسول خدا(صلی الله علیه و آله) رسيد، و آنان را به عبادت خدا و اين كه نسبت به او هيچ گونه شركى نورزند، فرا خوانده و فرمود: شرع لكم من الدين ما وصّى به نوحاً...».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - شورى - 42 - 52 - 1
1 - وحى به پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) ، استمرار وحى بر انبياى پيشين است .
و كذلك أوحينا إليك
برداشت ياد شده بر اين پايه مبتنى است كه مشارٌاليه «ذلك»، مطلق وحى باشد (كه از آيه قبل استفاده مى شود).
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 45 - 1،2
1 - تمامى پيامبران و اديان آسمانى ، مبلغ توحيد و مخالف شرك و چندگانه پرستى بوده اند .
وسئل من أرسلنا من قبلك من رسلنا . .. ءالهة يعبدون
2 - دعوت پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، استمرار خط توحيدى پيامبران پيشين است .
و سئل من أرسلنا من قبلك من رسلنا أجعلنا من دون الرحم_ن ءالهة يعبدون
آيه شريفه در مقام بيان اين نكته است كه دعوت توحيدى پيامبر(صلی الله علیه و آله)، امرى بى سابقه نيست، بلكه پيامبران و اديان آسمانى گذشته نيز همين پيام را تبليغ مى كردند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - جاثيه - 45 - 18 - 2
2 - رسالت پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) ، ادامه رسالت موسى و ساير پيامبران بود ; نه امرى ناآشنا و دور از انتظار .
و لقد ءاتينا بنى إسرءيل . .. و النبوّة ... ثمّ جعلن_ك على شريعة من الأمر
الف و لام «الأمر» در اين آيه، مى تواند براى عهد ذكرى باشد و نظر به امر رسالت و اعطاى كتاب و حكومت داشته باشد كه در آيات پيشين بيان شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 9 - 3
3- پيوستگى و تشابه برنامه پيامبران الهى
قل ما كنت بدعًا من الرسل
ص: 605
كافران در برابر پيامبر(صلی الله علیه و آله) و قرآن موضع مى گرفتند و از مسأله رسالت آن حضرت و نزول قرآن، اظهار شگفتى مى كردند. پيامبر(صلی الله علیه و آله) در مقابل اين استبعاد، اظهار مى دارد كه برنامه وى و محتواى آن، همان برنامه پيامبران پيشين و پيام كتاب هاى آسمانى است و امرى تازه نيست تا مورد استبعاد قرار گيرد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 12 - 9
9- وحدت و هماهنگى پيام وحى ، در طول تاريخ رسالت پيامبران
و من قبله كت_ب موسى . .. و ه_ذا كت_ب مصدّق
از اين كه قرآن، تصديق گر تورات است و خداوند اين تصديق گرى را دليل حقانيت وحى شمرده، مطلب ياد شده استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 21 - 13
13- دعوت به توحيد و انذار از عواقب شرك ، محور اصلى و مشترك دعوت پيامبران
ألاّتعبدوا إلاّ اللّه
بنابراين كه «ألاّتعبدوا. ..» در ادامه «و قد خلت النذر» و مصداق انذار آنان باشد _ و نه صرفاً ادامه سخن هود _ برداشت بالا به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - ق - 50 - 14 - 7
7_ تكذيب هر يك از رسولان الهى ، به منزله تكذيب همه آنان است . *
كلّ كذّب الرسل فحقّ وعيد
برداشت بالا با توجه به اين نكته است كه هر يك از اقوام گذشته، نسبت به پيامبر خويش كفر مىورزيده اند; ولى خداوند آنان را منكر تمامى رسولان الهى معرفى كرده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - نجم - 53 - 41 - 7
7 - مبتنى بودن جزاى الهى بر عملكرد خود انسان ، پيام مشترك تمامى پيامبران
أم لم ينبّأ بما فى صحف موسى . و إبرهيم ... و أن ليس للإنس_ن إلاّ ما سعى ... ثمّ
از ارتباط آيات شريفه، مطلب بالا استفاده مى شود.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 19 - 3
3 - اديان آسمانى و پيامبران الهى ، از نظر اهداف و جهت گيرى هاى اعتقادى و رفتارى ، مشترك و همسو هستند .
و الذين ءامنوا باللّه و رسله
ص: 606
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 21 - 14
14 - اديان آسمانى و پيامبران الهى ، از نظر اهداف و جهت گيرى هاى اعتقادى و رفتارى ، مشترك و همسو هستند .
أُعدّت للذين ءامنوا باللّه و رسله
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - حديد - 57 - 27 - 3
3 - همه پيامبران ادامه دهنده يك راه و داراى يك هدف مشترك بودند .
ثمّ قفّينا على ءاث_رهم برسلنا
«أثر» (مفرد «آثار») به جاى پا گفته مى شود كه رونده از خود باقى مى گذارد. بنابراين قيد «على آثارهم» بيانگر اين حقيقت است كه پيامبران _ كه در طول تاريخ و دردوره هاى مختلف مبعوث شدند _ هر كدام همان راهى را كه پيامبر پيشين طى كرده بود، طى مى كردند و به سوى همان مقصدى پيش مى رفتند كه پيامبر پيشين به سوى آن پيش مى رفت.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - مزمل - 73 - 15 - 5
5 - مشترك بودن فلسفه بعثت پيامبران
إنّا أرسلنا إليكم رسولاً . .. كما أرسلنا إلى فرعون رسولاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 14 - 7،9
7 - تأكيد سه رسول الهى ، بر رسالت و درستى ادعا هاى خويش براى مردم انطاكيه
فكذّبوهما فعزّزنا بثالث فقالوا إنّا إليكم مرسلون
9 - پس از تكذيب دو رسول از سوى مردم انطاكيه و فرستاده شدن سومين رسول الهى ، آنان يك صدا و به صورت دسته جمعى ، به رسالت خويش ادامه دادند .
فكذّبوهما فعزّزنا بثالث فقالوا إنّا إليكم مرسلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - نجم - 53 - 42 - 4
4 - منتهى شدن سررشته امور به خداوند ، پيام مشترك انبياى بزرگ الهى ; چون ابراهيم و موسى ( ع )
ص: 607
أم لم ينبّأ بما فى صحف موسى . .. و أنّ إلى ربّك المنتهى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
20 - اعلى - 87 - 19 - 4
4 - تعاليم پيامبران الهى ، همسو و هماهنگ با هم است .
إنّ ه_ذا لفى . .. صحف إبرهيم و موسى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - اسراء - 17 - 101 - 6
6- موضع گيرى مشركان مكه در برابر پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، استمرار موضع گيرى فرعون در برابر موسى ( ع ) بود .
و قالوا لن نؤمن لك . .. و لقد ءاتينا موسى ... فقال له فرعون إنى لأظنّك ي_موسى مس
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 6 - 6
6- تكذيب كنندگان پيامبران ، داراى انگيزه ها و شيوه هاى مشترك در مخالفت با پيامبران
فليأتنا ب_اية . .. ماءامنت قبلهم من قرية أهلكن_ها أفهم يؤمنون
خداوند در آيه قبلى، يادآور شد كه مشركان از پيامبر(صلی الله علیه و آله) خواستار معجزه اى (همانند معجزات پيامبران پيشين) براى اثبات رسالت خود شدند. در اين آيه نيز فرمود: امت هاى پيشين در عين ديدن معجزاتِ پيامبران، ايمان نياوردند، قهراً شما هم ايمان نخواهيد آورد. اين يادآورى حاكى از آن است كه انگيزه ها و شيوه هاى مبارزه تكذيب گران پيامبران همسان بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 24 - 9
9 - امكان اتحاد و موضع گيرى واحد صاحبان زر و زور ، در برابر تعاليم پيامبران الهى ( چون پيامبر اسلام )
كانوا هم أشدّ منهم قوّة و ءاثارًا . .. إلى فرعون و ه_م_ن و ق_رون فقالوا س_حر كذّ
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 25 - 13
13 - امكان اتحاد و موضع گيرى واحد صاحبان زر و زور در برابر تعاليم پيامبران الهى ( چون پيامبر اسلام )
قالوا اقتلوا أبناء الذين ءامنوا معه و استحيوا نساءهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
18 - ذاريات - 51 - 53 - 1
ص: 608
1 - موضع گيرى همگون كافران عليه پيامبران در طول تاريخ ، تداعى گر تبانى آنان بر مواضع يكسان و از شگفتى هاى تاريخ است .
أتواصوا به
«تواصى» (مصدر «تواصوا») به معناى سفارش كردن برخى به بعضى ديگر است و استفهام در «أتواصوا به» براى تعجب است. در آيه شريفه، از موضع گيرى يكسان كافران تاريخ در برابر رسولان الهى _ از آن جهت كه گويا آنان همديگر را بر اين امر توصيه و سفارش كرده بودند _ اظهار تعجب شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 36 - 3
3- اجتناب از هرگونه معبود باطلى ، از دعوت هاى روشن همه انبياى الهى
فهل على الرسل إلاّ البل_غ المبين. و لقد بعثنا فى كلّ أُمّة رسولاً أن اعبدوا الله
«طاغوت» در لغت عبارت از هر معبود و مورد پرستشى جز خداوند است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - احقاف - 46 - 9 - 4
4- هماهنگى محتواى قرآن با تعاليم پيامبران پيشين ، گواه آسمانى بودن آن و حقانيت رسالت پيامبر (صلی الله علیه و آله)
أم يقولون افتري_ه . .. قل ما كنت بدعًا من الرسل
واژه «بدعاً» مى تواند ناظر به شخص پيامبر(صلی الله علیه و آله) باشد; يعنى، او اولين رسولى نيست كه مبعوث شده است; بلكه قبل از او نيز رسولان ديگرى بوده اند. هم چنين مى تواند ناظر به اقوال و افعال پيامبر(صلی الله علیه و آله) باشد; يعنى، آن حضرت ابداع كننده اقوال و سخنان تازه اى نيست; بلكه سخنان او پيشينه در اقوال و سخنان پيامبران گذشته دارد. برداشت ياد شده براساس احتمال دوم است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - شعراء - 26 - 69 - 3
3 - وجود پيام ها و رهنمود هاى همگون در سرگذشت پيامبران با امت هاى شان
و اتل عليهم نبأ إبرهيم
ذكر سرگذشت انبياى پيشين، داراى بعد هدايتى است و اين امر منوط به وجود نوعى همگونى در مسائل پيامبران و امت هاى آنان
ص: 609
مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 11 - 2
2- استهزا و تمسخر ، شيوه رايج و سياست واحد مخالفان انبيا در طول تاريخ
و ما يأتيهم من رسول إلاّ كانوا به يستهزءون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 31 - 3
3 - قوم نوح ، عاد ، ثمود و اقوام پس از آنان ، مردمى متشكل و همسو در جهت مخالفت با پيامبران عصر خود
مثل يوم الأحزاب . مثل دأب قوم نوح ... و الذين من بعدهم
از تعبير «احزاب» درباره اقوام ياد شده، برداشت بالا به دست مى آيد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 83 - 8،9
8 - تمسخر ، از حربه هاى مخالفان قدرتمند و صاحب مال و تعاليم پيامبران ، عليه ايشان
فلمّا جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فرحوا . .. و حاق بهم ما كانوا به يستهزءون
آمدن فعل مضارع «يستهزءون» به همراه فعل «كانوا»، مفيد استمرار است.
9 - ناتوانى فكرى و علمى مخالفان تعاليم پيامبران در برابر منطق ايشان
فلمّا جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت فرحوا . .. و حاق بهم ما كانوا به يستهزءون
برداشت ياد شده به اين خاطر است كه كافران، به جاى برخورد منطقى با پيامبران، هميشه به تمسخر تعاليم روشن و بى ابهام آنان (بيّنات) مى پرداختند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - فصلت - 41 - 43 - 1،2
1 - موضع گيرى ملحدانه مشركان در برابر پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، همانند موضع گيرى كافران در برابر رسولان پيشين
ما يقال لك إلاّ ما قد قيل للرسل من قبلك
2 - تشابه موضع گيرى هاى مخالفان پيامبران در طول تاريخ
ما يقال لك إلاّ ما قد قيل للرسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 23 - 1
ص: 610
1 - تمامى پيامبران الهى در طول تاريخ ، مواجه با مخالفت مردمان مرفه و خوش گذران
و كذلك ما أرسلنا من قبلك فى قرية من نذير إلاّ قال مترفوها
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 23 - 9
9 - پيامبران الهى ، در راه ايفاى رسالت خود ، مواجه با مشكلاتى همگون و مشابه
و كذلك ما أرسلنا من قبلك . .. إلاّ قال مترفوها
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 6 - 6
6- تكذيب كنندگان پيامبران ، داراى انگيزه ها و شيوه هاى مشترك در مخالفت با پيامبران
فليأتنا ب_اية . .. ماءامنت قبلهم من قرية أهلكن_ها أفهم يؤمنون
خداوند در آيه قبلى، يادآور شد كه مشركان از پيامبر(صلی الله علیه و آله) خواستار معجزه اى (همانند معجزات پيامبران پيشين) براى اثبات رسالت خود شدند. در اين آيه نيز فرمود: امت هاى پيشين در عين ديدن معجزاتِ پيامبران، ايمان نياوردند، قهراً شما هم ايمان نخواهيد آورد. اين يادآورى حاكى از آن است كه انگيزه ها و شيوه هاى مبارزه تكذيب گران پيامبران همسان بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 34 - 3
3 _ پيامبران الهى ، ياوران يكديگر در رسيدن به هدف واحد *
ذريّة بعضها من بعض
مرحوم طبرسى، جمله «بعضها من بعض»، را به يارى كردن به يكديگر، معنا كرده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 84 - 13
13 _ هماهنگى اديان الهى و انبيا ، در جهت گيرى هاى اعتقادى و رفتارى
امنا باللّه و ما اُنزل . .. لا نفرّق بين احد منهم و نحن له مسلمون
ص: 611
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 4 - 1
1- خداوند همه پيامبران را ، بدون استثنا ، به زبان مردم منطقه رسالتشان مبعوث كرده است .
و ما أرسلنا من رسول إلاّ بلسان قومه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 53 - 8
8- امكان تعدد پيامبران الهى در يك زمان
و وهبنا له . .. ه_رون نبيًّا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - طه - 20 - 32 - 3
3 - بعثت دو پيامبر در يك زمان و با يك مأموريت مشترك ممكن است .
و أشركه فى أمرى
گفته شده است «أمرى»; يعنى نبوت و جمله «أشركه فى أمرى» درخواستى بالاتر از «واجعل لى وزيراً» است; يعنى موسى(ع) پس از آن كه درخواست معاونت را مطرح كرد، از خداوند خواست هارون را نيز براى انذار فرعونيان، نبوت بخشد تا با موسى(ع) در اين رسالت شريك باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 14 - 1
1 - خداوند ، دو پيامبر را هم زمان به سوى مردم انطاكيه گسيل داشت .
إذ أرسلنا إليهم اثنين
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 38 - 4
ص: 612
4_ پيامبران پيشين نيز همانند پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) داراى همسر و فرزند بودند .
و لقد أرسلنا رسلاً من قبلك و جعلنا لهم أزوجًا و ذريّة
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 69 - 1،6،9،12
1 _ مصاحبت با پيامبران ، صدّيقان ، شاهدان و گواهان اعمال و صالحان ، پاداش اطاعت از خدا و رسول (صلی الله علیه و آله)
و من يطع اللّه و الرّسول . .. و الصّالحين
«صدّيق»، يعنى بسيار راستگو و شايد مبالغه بودن آن اشاره به صداقت آنان در گفتار و عمل باشد. برخى برآنند كه مقصود از صديقين، اولين كسانى هستند كه پيامبران را تصديق كردند و شاهدان، يا به معناى كشته شدگان در راه خدا و يا گواهان بر اعمال انسانها و يا عالمان واقعى دين است.
6 _ پيروان خدا و رسول (صلی الله علیه و آله) ، از همنشينان بهشتى پيامبران ، صدّيقان ، شاهدان و صالحان خواهند بود .
و من يطع اللّه . .. فاولئك مع الذين انعم اللّه عليهم من النبيّين ... و الصّالحين
چون مصاحبت و همنشينى با پيامبران براى همه پيروان آنان در دنيا تحقق نمى يابد، بنابراين زمان آن، آخرت و مكانش بهشت است.
9 _ همنشينى و مصاحبت با پيامبران ، صديقين ، شاهدان و صالحان ، از نعمت هاى الهى در بهشت
فاولئك مع الذين انعم اللّه عليهم
از اينكه همنشينى با پيامبران و . .. پاداشى براى پيروان خدا و رسول (صلی الله علیه و آله) شمرده شده است، برداشت فوق به دست مى آيد.
12 _ پيامبران ، صديقين ، شاهدان و صالحان ، رفيقان و همنشينانى نيكو براى پيروان خدا و رسول (صلی الله علیه و آله)
و من يطع اللّه و الرّسول . .. و حسن اولئك رفيقاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 70 - 1،2
1 _ معاشرت و همنشينى با پيامبران ، صدّيقان ، شاهدان و صالحان ، داراى فضيلتى كامل
فاولئك مع الذين انعم اللّه عليهم من النبيّين . .. ذلك الفضل من اللّه
بنابر اينكه «ذلك»، اشاره به معيّت و رفاقت در آيه قبل باشد، و فضيلت كامل بر اين مبناست كه «الفضل» خبر براى «ذلك» باشد.
2 _ معاشرت و همنشينى با پيامبران ، صديقان ، شاهدان و صالحان ، تفضّلى الهى براى اطاعت كنندگان از خدا و رسول (صلی الله علیه و آله)
فاولئك مع الّذين . .. ذلك الفضل من اللّه
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - نساء - 4 - 71 - 5
5 _ مجاهدان راه خدا ، همنشين با پيامبران ، صدّيقان ، شاهدان و صالحان
ص: 613
فاولئك مع الذين انعم اللّه عليهم . .. يا ايّها الّذين امنوا خذوا حذركم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 59 - 1
1- با رفتن هر پيامبرى از بين قوم خويش ، نااهلانى كه نماز را تباه و شهوات ( هوا هاى نفسانى ) را پيروى مى كردند ، جايگزين آنان شدند .
«خلَف» (به فتح لام) در مورد جانشين خوب و «خلْف» (به سكون لام) در مورد جانشين بد به كار مى رود (مقاييس اللغة). براين اساس «خلف من بعدهم خلف»; يعنى، جانشينان بدى جايگزين آنان شدند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 18
18_ « قال المأمون : . . . يا أباالحسن ( ع ) فاخبرنى عن قول الله عزوجل : « حتّى إذا استيأس الرسل و ظنّوا أنّهم قد كذبوا جائهم نصرنا » قال الرضا ( ع ) يقول الله عزوجل : « حتى إذا استيأس الرسل » من قومهم و ظنّ قومهم أن الرسل قد كذبوا جاء الرسل نصرنا . . . ;
مأمون [به امام رضا(ع)] گفت: اى اباالحسن! پس مرا خبر ده از سخن خداوند عزوجل: «حتّى إذا استيأس الرسل و ظنّوا أنهم قد كذبوا جائهم نصرنا» امام رضا(ع) فرمود: خداوند مى فرمايد: تا آن گاه كه رسولان از قوم خود نااميد شدند و قومشان گمان كردند رسولان دروغ گفته اند، يارى ما براى پيامبران رسيد . ..».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 3
3_ اصرار كفرپيشگان بر تكذيب پيامبران و عناد و لجاجت آنان ، موجب يأس پيامبران از موفقيّت خويش و ايمان آوردن قومشان
حتّى إذا استيئس الرسل
متعلق «استيئس» ايمان آوردن مردم و موفقيت پيامبران است.
ص: 614
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 18
18_ « قال المأمون : . . . يا أباالحسن ( ع ) فاخبرنى عن قول الله عزوجل : « حتّى إذا استيأس الرسل و ظنّوا أنّهم قد كذبوا جائهم نصرنا » قال الرضا ( ع ) يقول الله عزوجل : « حتى إذا استيأس الرسل » من قومهم و ظنّ قومهم أن الرسل قد كذبوا جاء الرسل نصرنا . . . ;
مأمون [به امام رضا(ع)] گفت: اى اباالحسن! پس مرا خبر ده از سخن خداوند عزوجل: «حتّى إذا استيأس الرسل و ظنّوا أنهم قد كذبوا جائهم نصرنا» امام رضا(ع) فرمود: خداوند مى فرمايد: تا آن گاه كه رسولان از قوم خود نااميد شدند و قومشان گمان كردند رسولان دروغ گفته اند، يارى ما براى پيامبران رسيد . ..».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - ابراهيم - 14 - 15 - 2
2- انبيا از هدايت شدن اقوام كافر نااميد شدند و آنان رانفرين كردند .
قالت لهم رسلهم . .. و استفتحوا
انبيا پس از ارائه بيّنات و چند گفت و گو با كافران و تهديد شدن از سوى آنان و اعلام تهديد خداوند، از خداوند طلب پيروزى براى خويش كردند و اين نشانگر اين است كه آنان اميدى به هدايت اقوام خويش نداشتند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 110 - 7
7_ خداوند ، يارى كننده پيامبران خويش و سركوب كننده مخالفان ايشان
حتّى إذا استيئس الرسل . .. جاءهم نصرنا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 91 - 25
25 - يهوديان عصر بعثت ، داراى روحيه اى همسان با گذشتگان خويش در برخورد با پيامبران
فلم تقتلون أنبياء اللّه من قبل
استناد قتل به يهوديان عصر بعثت با فعل مضارع «تقتلون» - با اينكه آنان پيامبرى را نكشتند - حكايت از برداشت فوق دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 615
4 - نساء - 4 - 155 - 6،7،8،10،12
6 _ يهود با اظهار ناتوانى از درك سخنان پيامبران ، تعاليم آنان را به استهزا مى گرفتند .
و قولهم قلوبنا غلف
«غلف» جمع اغلف به چيزى گفته مى شود كه داراى حجاب و پرده باشد ; بر اين مبنا به نظر مى رسد قصد و داعى يهود از جمله «قلوبنا غلف» (قلبهاى ما داراى حجاب است)، استهزاى انبيا باشد.
7 _ يهود ، با ادعاى دانش وافر ، خود را از تعاليم انبيا بى نياز مى پنداشتند .
و قولهم قلوبنا غلف
برداشت فوق بر اين اساس است كه «غلف» جمع غلاف به معناى ظرف باشد. بر اين مبنا، مقصود يهود از جمله «قلوبنا غلف» اين است كه دلهايشان آكنده از دانش است و نيازى به تعاليم انبيا ندارند.
8 _ غير علمى شمردن تعاليم انبيا ، بهانه بى اساس يهود ، براى نپذيرفتن آنها
و قولهم قلوبنا غلف
مقصود يهوديان از اينكه مى گفتند قلبهايمان آكنده از علم است، مى تواند اين باشد كه تعاليم انبيا اگر داراى مبنايى علمى بود، قلبهاى ما آن را درك مى كرد و در خود جاى مى داد و چنين نتيجه مى گرفتند كه تعاليم انبيا _ به دليل نافذ نبودنش در قلبها _ علمى نيست.
10 _ غرور علمى يهود در برابر دعوت انبيا ، موجب گرفتارى آنان به لعنت خداوند
و قولهم قلوبنا غلف
كلمه «قولهم» عطف بر «نقضهم» است، بنابراين متعلق به فعل محذوف «لعناهم» است. يعنى «بقولهم ... لعناهم.
12 _ دل هاى يهود ، داراى حجابى جلوگير از نفوذ تعاليم انبيا
بل طبع اللّه عليها بكفرهم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 91 - 19،21،27
19 - يهود ، پيامبران بسيارى از نژاد اسرائيل را به قتل رساندند .
فلم تقتلون أنبياء اللّه من قبل
چون جمله «فلم تقتلون . ..» (پس چرا پيامبران خدا را مى كشتيد؟) در جواب ادعاى يهود، مبنى بر ايمان آنان به پيامبران بنى اسرائيل، آمده است، معلوم مى شود: مراد از «أنبياء اللّه» پيامبران بنى اسرائيل است.
21 - كشته شدن پيامبرانى از نژاد اسرائيل به دست يهوديان ، دليل ايمان نداشتن آنان حتى به پيامبران بنى اسرائيل
نؤمن بما أنزل علينا . .. قل فلم تقتلون أنبياء اللّه من قبل
27 - ابو عمرو زبيرى از امام صادق ( ع ) درباره سخن خداوند كه مى فرمايد « . . . فلم تقتلون انبياء اللّه من قبل ان كنتم مؤمنين » روايت كرده كه : « انما نزل هذا فى قوم اليهود و كانوا على عهد محمد (صلی الله علیه و آله) لم يقتلوا الأنبياء بأيديهم و لاكانوا فى زمانهم و انما قتل أوايلهم . . . فجعلهم اللّه منهم و أضاف إليهم فعل أوايلهم بما تبعوهم و تولّوهم ;
اين آيه درباره يهود نازل گشته است در حالى كه يهوديان زمان پيامبر(صلی الله علیه و آله) پيامبرانى را نكشته بودند و در زمان آنان نيز زندگى
ص: 616
نمى كردند و همانا گذشتگان آنان پيامبران را كشتند . .. پس خداوند اين يهوديان (يهوديان زمان حضرت محمد(صلی الله علیه و آله)) را جزء آنان دانسته و قتل انبيا را به خاطر پيروى آنان و محبتشان به پيشينيان به آنان نسبت داده است».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 93 - 18
18 - اعمال نارواى يهود در طول تاريخ ( كشتن پيامبران ، گوساله پرستى و . . . ) نشانه ايمان نداشتن آنان حتى به پيامبران بنى اسرائيل و كتاب هاى آسمانى خويش است .
قالوا نؤمن بما أنزل علينا . .. قل بئسما يأمركم به إيمنكم إن كنتم مؤمنين
چون جمله «قل بئسما . ..» (اگر ايمان داريد، ايمانتان شما را به كارهاى ناروايى واداشته است) در جواب «نؤمن بما أنزل علينا» قرار گرفته، بيانگر آن است كه: شما يهوديان به كتابهاى آسمانى ايمان نداريد كه چنين اعمال ناپسندى را مرتكب مى شويد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 112 - 17،22
17 _ عصيان اهل كتاب ( يهود ) و تجاوز مداومشان ، باعث كفرشان به آيات الهى و كشتن پيامبران
ذلك بانّهم كانوا يكفرون بئايت اللّه . .. ذلك بما عصوا و كانوا يعتدون
بنابر اينكه مشاراليه «ذلك بما عصوا»، كفر به آيات الهى و كشتن پيامبران باشد.
22 _ يهود با افشاى اسرار پيامبران ، شريك جُرم قاتلان آنان
و يقتلون الانبياء بغير حقّ
امام صادق (ع) در تفسير آيه «و يقتلون الانبياء بغير حق»، فرمود: . .. و لكن اذاعوا سرّهم و افشوا عليهم فقتلوا.
_______________________________
اصول كافى، ج 2، ص 371 ; تفسير عياشى، ج 1، ص 196، ح 132.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - نساء - 4 - 155 - 1،4،9
1 _ يهود ، مردمى پيمان شكن و قاتل پيامبران
فبما نقضهم ميثقهم و كفرهم بايت اللّه و قتلهم الأنبياء بغير حق
4 _ يهوديان ، هيچگونه توجيهى براى كشتن انبيا ، نداشتند .
و قتلهم الأنبياء بغير حق
با اينكه همواره كشتن انبيا نا به حق است، خداوند قيد توضيحى «بغير حق» را ذكر كرده است تا به اين معنا اشاره كند كه قاتلان پيامبران خود نيز به ناروا بودن كشتن انبيا آگاه بودند.
9 _ يهود ، مورد نفرين و غضب خداوند به سبب پيمان شكنى ، انكار آيات الهى و كشتن پيامبران
فبما نقضهم ميثقهم . .. و قتلهم الأنبياء
برداشت فوق بر اين اساس است كه «بما نقضهم . ..» به قرينه آيات مشابه، متعلق به فعلى محذوف همانند «لعناهم» باشد.
ص: 617
انبياى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 70 - 13
13 _ استقامت و پايدارى انبياى بنى اسرائيل در انجام رسالت خويش ، تا مرز شهادت
فريقاً كذبوا و فريقاً يقتلون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 61 - 9
9 - پيروى راستين از پيامبران پيشين ، تجلّى يافته در تبعيت از پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله)
و لقد أرسلنا موسى . .. و لمّا ضرب ابن مريم ... و اتّبعون ه_ذا صرط مستقيم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 136 - 2
2 - نوادگان يعقوب ( طايفه هاى دوازده گانه بنى اسرائيل ) برخوردار از پيامبران و احكام و معارف آسمانى
قولوا ءامنا باللّه و ما أنزل إلى . .. و الأسباط
اسباط (جمع سبط) به معناى نوادگان است و مراد از آن، در آيه شريفه، طوايف دوازده گانه بنى اسرائيل است كه هر كدام به يكى از دوازده فرزند يعقوب (اسرائيل) منتهى مى شدند. جمله «و ما أنزل الى ... الأسباط» حكايت از آن دارد كه: از ميان نوادگان يعقوب، كسانى به پيامبرى مبعوث شدند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 101 - 5،6
5 _ اقوام پيشين ، بهره مند از وجود پيامبرانى هدايتگر
و لقد جاءتهم رسلهم بالبينت
6 _ پيامبران اقوام گذشته برخوردار از دلايل و معجزاتى روشن براى هدايت آنان
و لقد جاءتهم رسلهم بالبينت
ص: 618
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - فاطر - 35 - 24 - 6
6 - تمامى امت هاى گذشته ، از پيامبرانى بشارت دهنده و انذارگر برخوردار بودند .
و إن من أُمّة إلاّ خلا فيها نذير
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 22 - 1
1 - جوامع و امت هاى پيشين ، برخوردار از فرستادگان الهى با پيام ها و دلايل روشن
ذلك بأنّهم كانت تأتيهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 83 - 1
1 - جوامع وامت هاى پيشين ، برخوردار از فرستادگان الهى ، با پيام ها و دلايل روشن
فلمّا جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 9 - 14
14 - جوامع و امت هاى پيشين ، از رسولان الهى برخوردار بودند .
و جاءتهم رسلهم بالبيّن_ت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 112 - 15
15 _ بعثت پيامبرانى متعدّد ، براى اهل كتاب
و يقتلون الانبياء بغير حقّ
ص: 619
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 61 - 26
26 - بعثت پيامبرانى بسيار براى بنى اسرائيل
و يقتلون النبيين بغير الحق
«ال» در «النبيين» براى استغراق است و مراد از آن در اين جا كثرت مى باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 87 - 3،4
3 - خداوند ، پس از درگذشت موسى ( ع ) ، رسولانى را پى در پى به سوى بنى اسرائيل فرستاد .
و قفينا من بعده بالرسل
«تقفية» (مصدر قفينا) به معناى روانه كردن چيزى يا كسى در پى چيزى يا كسى ديگرى است. بنابراين جمله «قفينا ...»; يعنى، پس از درگذشت موسى(ع)، پيامبران بسيارى را يكى پس از ديگرى ]به سوى بنى اسرائيل [فرستاديم.
4 - بنى اسرائيل ، برخوردار از رسولانى بسيار
و قفينا من بعده بالرسل
«ال» در «الرسل» براى استغراق است و در اين جا حكايت از كثرت دارد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 91 - 19،22
19 - يهود ، پيامبران بسيارى از نژاد اسرائيل را به قتل رساندند .
فلم تقتلون أنبياء اللّه من قبل
چون جمله «فلم تقتلون . ..» (پس چرا پيامبران خدا را مى كشتيد؟) در جواب ادعاى يهود، مبنى بر ايمان آنان به پيامبران بنى اسرائيل، آمده است، معلوم مى شود: مراد از «أنبياء اللّه» پيامبران بنى اسرائيل است.
22 - بنى اسرائيل ، برخوردار از پيامبران بسيار
فلم تقتلون أنبياء اللّه من قبل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 92 - 1،3
1 - موسى ( ع ) پيامبرى از نژاد اسرائيل و مبعوث شده براى بنى اسرائيل
قالوا نؤمن بما أنزل علينا . .. و لقد جاء كم موسى بالبينت
3 - موسى ( ع ) ، برجسته ترين و بارزترين چهره در ميان انبياى بنى اسرائيل
و لقد جاء كم موسى بالبينت
ذكر نام موسى(ع)، از ميان پيامبران بنى اسرائيل، براى ارائه نمونه اى از برخوردهاى كفرآميز يهود با پيامبران اسرائيلى; اشاره به برداشت فوق دارد.
ص: 620
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 246 - 5،10،11،15،26،28،29
5 _ پيامبر بنى اسرائيل در عصر طالوت پناهگاه مردم براى رويارويى با دشمنان
اذ قالوا لنبى لهم ابعث
10 _ پايبندى بنى اسرائيل زمان طالوت به پيكار در راه خدا ، مورد ترديد پيامبرشان ( اشموئيل ) بود .
قال هل عسيتم ان كتب عليكم القتال الاّ تقاتلوا
11 _ پيمان گرفتن بنى اسرائيلِ زمان طالوت ( اشموئيل ) از قوم خويش براى پيكار در راه خداوند
قال هل عسيتم ان كتب عليكم القتال
جمله «هل عسيتم» كنايه از پيمان گرفتن از آنان است.
15 _ اطمينان بخشيدن بنى اسرائيلِ زمان طالوت به پيامبرشان ، بر پايدارى در پيكار با دشمنان
و ما لنا الاّ نقاتل فى سبيل اللّه
26 _ حضور حضرت موسى ( ع ) در ميان بنى اسرائيل ، مانع تجاوز دشمنان
الم تر الى الملأ من بنى اسرائيل من بعد موسى . .. و قد اُخرجنا من ديارنا
«من بعد موسى» مى تواند اشاره باشد به اينكه تا آنگاه كه موسى (ع) در ميان بنى اسرائيل بود، آنان مورد تجاوز دشمنان قرار نگرفتند.
28 _ برخى پيامبران بنى اسرائيل پس از موسى ( ع ) ، مقام زمامدارى جامعه را بر عهده نداشتند . *
ابعث لنا ملكاً . .. و قد اُخرجنا من ديارنا
درخواست ملك (پادشاه و زمامدار)، حاكى از آن است كه پيامبر آن عصر پادشاهى و زمامدارى جامعه خويش را بر عهده نداشته است.
29 _ نيرو هاى صادق و پايدار بنى اسرائيل در ركاب طالوت ، شصت هزار نفر بودند .
تولّوا الاّ قليلا
امام باقر (ع) درباره «قليل» در آيه فوق فرمود: كان القليل ستّين الفاً
_______________________________
معانى الاخبار، ص 151، ح 1 ; نورالثقلين، ج 1، ص 245، ح 971.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - بقره - 2 - 248 - 7
7 _ اخبار غيبى پيامبر بنى اسرائيل ، به بازگشت صندوق عهد به سوى آنان
و قال لهم نبيّهم انّ اية ملكه ان ياتيكم التّابوت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
2 - آل عمران - 3 - 49 - 1
1 _ عيسى ( ع ) ، فرستاده و رسولى از جانب خداوند ، به سوى بنى اسرائيل
و رسولا الى بنى اسرائيل
ص: 621
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
3 - آل عمران - 3 - 183 - 8،9
8 _ بعثت رسولان متعدّد براى بنى اسرائيل ، همراه دلايل روشن ( معجزات و براهين )
قد جاءكم رسل من قبلى بالبيّنات
9 _ سوخته شدن قربانى به آتشى از غيب ، معجزه برخى انبيا و رسولان بنى اسرائيل
قال انّ اللّه عهد الينا . .. قد جاءكم رسل ... و بالّذى قلتم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 12 - 14
14 _ تعدد انبيا در ميان بنى اسرائيل *
ءامنتم برسلى
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 20 - 4،12
4 _ بنى اسرائيل ، برخوردار از نعمت پيامبرانى متعدد پيش از موسى ( ع )
اذ جعل فيكم انبياء
12 _ برانگيخته شدن پيامبران در بنى اسرائيل ، زمينه حاكميت و استقلال آنان *
اذ جعل فيكم انبياء و جعلكم ملوكاً
تقديم جمله «جعل فيكم انبياء» بر جمله «جعلكم ملوكا»، مى تواند اشاره به اين معنى باشد كه وجود انبيا در ميان بنى اسرائيل، سبب استقلال و فرمانروايى آنان شد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 32 - 20،22،23
20 _ خداوند برانگيزنده پيامبرانى بسيار براى هدايت بنى اسرائيل
و لقد جاءتهم رسلنا بالبينت
22 _ انبياى بنى اسرائيل ، داراى بياناتى روشن و بدون ابهام در توجيه احكام و قوانين كيفرى *
و لقد جاءتهم رسلنا بالبينت
«بينات»، به قرينه صدر آيه، مى تواند اشاره به شرح و تبيين كيفرهاى الهى در موارد قتل و جنايت باشد.
23 _ اتمام حجت خداوند بر بنى اسرائيل با فرستادن پيامبرانى به همراه دلايل روشن
و لقد جاءتهم رسلنا بالبينت
توبيخ بنى اسرائيل به جهت اسرافكارى و قانونشكنى پس از ارسال پيامبران، گوياى اين است كه دعوت پيامبران كافى براى هدايت و رفع عذر بوده كه از آن به اتمام حجت تعبير شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 70 - 3
ص: 622
3 _ بعثت پيامبرانى متعدد و بلند مرتبه از جانب خداوند براى بنى اسرائيل
و ارسلنا اليهم رسلا
تنوين در «رسلا» مى تواند اشاره به عظمت و مرتبه والاى آن رسولان داشته باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 72 - 8
8 _ مسيح ( ع ) پيامبرى فرستاده شده به سوى بنى اسرائيل
و قال المسيح يبنى اسرءيل اعبدو اللّه ربى و ربكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 78 - 8
8 _ حضرت داود ( ع ) و عيسى ( ع ) از پيامبران بنى اسرائيل مى باشند .
لعن الذين كفروا من بنى اسرءيل على لسان داود و عيسى ابن مريم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
10 - مريم - 19 - 58 - 5
5- برخى از پيامبران ياد شده در سوره مريم ( زكريا ، يحيى ، عيسى ، موسى و هارون ( ع ) ) از نسل اسرائيل ( يعقوب ) بودند .
من النبيّن . .. من ذرّيّة إبرهيم و إسرءيل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
12 - مؤمنون - 23 - 47 - 3
3 - موسى و هارون ، از طايفه بنى اسرائيل بودند .
و قومهما لنا ع_بدون
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
17 - زخرف - 43 - 59 - 12
12 - عيسى ( ع ) ، پيامبرى مبعوث شده براى بنى اسرائيل *
و جعلن_ه مثلاً لبنى إسرءيل
برداشت ياد شده بدين احتمال است كه ذكر «مثلاً لبنى اسرائيل» از اين باب باشد كه عيسى(ع) تنها براى بنى اسرائيل مبعوث شده باشد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - صف - 61 - 5 - 4
4 - موسى ( ع ) ، پيامبرى مبعوث شده براى بنى اسرائيل
و قد تعلمون أنّى رسول اللّه إليكم
ص: 623
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
19 - صف - 61 - 6 - 2
2 - عيسى ( ع ) ، پيامبرى مبعوث شده براى بنى اسرائيل
ي_بنى إسرءيل إنّى رسول اللّه إليكم
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 130 - 4
4 _ جنيان داراى رسولانى از جنس خود هستند.
يمعشر الجن و الإنس ألم يأتكم رسل منكم
ظاهر جمله «يأتكم رسل منكم» آن است كه براى هر يك از جن و انس رسولانى از جنس خود آنان باشد. يعنى «رسل من الجن و رسل من الإنس».
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
11 - انبياء - 21 - 25 - 1
1- رسولانى چند قبل از پيامبراسلام (صلی الله علیه و آله) ، به رسالت برانگيخته بوده اند .
و ما أرسلنا من قبلك من رسول
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
5 - انعام - 6 - 42 - 1
1 _ خداوند قبل از پيامبر(صلی الله علیه و آله) نيز رسولانى را براى هدايت امّتها برانگيخته بود.
و لقد أرسلنا إلى أمم من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - هود - 11 - 120 - 1
1_ خداوند پيش از پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، رسولان متعددى را مبعوث كرد كه هر كدام داراى سرگذشتى مهم و داستانى پربار بودند .
و كلاًّ نقصّ عليك من أنباء الرسل
تعدد رسولان ، از كلمه «رسل» _ كه جمع رسول است _ استفاده مى شود و سرگذشت مهم و پربار ، از كلمه «أنباء» _ كه به معناى خبرهاى بزرگ و پرفايده است _ استفاده مى گردد.
ص: 624
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - يوسف - 12 - 109 - 1
1_ پيامبران متعددى پيش از رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) به رسالت مبعوث شدند .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 32 - 1
1_ پيامبران متعددى پيش از پيامبر اسلام به رسالت مبعوث شدند .
و لقد استهزىء برسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
8 - رعد - 13 - 38 - 1
1_ پيامبران متعددى پيش از پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) ، به رسالت مبعوث شدند .
و لقد أرسلنا رسلاً من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 10 - 1
1- خداوند ، قبل از پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) ، پيامبرانى را در ميان امت هاى پيشين مبعوث كرده بود .
و لقد أرسلنا من قبلك فى شيع الأولين
«شيع» جمع شيعه و در لغت به معناى گروهى است كه پيرو مذهب و يا شخصى باشند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 43 - 4
4- پيامبران متعددى قبل از پيامبراكرم (صلی الله علیه و آله) به رسالت مبعوث شده اند .
و ما أرسلنا من قبلك إلاّ رجالاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - نحل - 16 - 63 - 1،2
1- سوگند خداوند به خويش ، مبنى بر ارسال پيامبرانى به سوى امت هاى مختلف ، پيش از ظهور اسلام
تالله لقد أرسلنا إلى أُمم من قبلك
2- خداوند قبل از پيامبر (صلی الله علیه و آله) ، انبيايى را به سوى امتهايى گسيل داشت .
تالله لقد أرسلنا إلى أُمم من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
ص: 625
11 - انبياء - 21 - 41 - 1
1- بشر ، بهره مند از وجود پيامبران صاحب رسالت ، قبل از رسول خاتم (صلی الله علیه و آله)
و لقد استهزئَ برسل من قبلك
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
14 - روم - 30 - 47 - 4
4 - قبل از پيامبر اسلام ، پيامبران ديگرى از سوى خداوند ، برانگيخته شده اند .
و لقد أرسلنا من قبلك رسلاً
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
16 - غافر - 40 - 78 - 1
1 - خداوند ، پيش از بعثت پيامبراسلام (صلی الله علیه و آله) ، رسولانى بسيار فرستاده است .
و لقد أرسلنا رسلاً من قبلك
تنكير «رسلاً» براى بيان تكثير است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
13 - نمل - 27 - 45 - 1
1 - صالح ( ع ) ، رسول و فرستاده خدا به سوى قوم ثمود
و لقد أرسلنا إلى ثمود . .. ص_لحًا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
6 - اعراف - 7 - 66 - 5
5 _ قوم عاد برخوردار از وجود پيامبرانى قبل از هود
قال الملأ الذين كفروا . .. إنا لنظنك من الكذبين
«ال» در «الكذبين» مى تواند عهديه باشد. بر اين مبنا مقصود قوم عاد از كلمه «الكذبين» پيامبرانى است كه پيش از هود مبعوث شدند و مورد تكذيب قرار گرفتند و در بين آنان به دروغگويان معروف شدند. و نيز مى تواند «ال» براى جنس باشد. در اين صورت «الكذبين» اشاره به گروهى خاص نخواهد بود. برداشت فوق بر اساس احتمال اول است.
ص: 626
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 44 - 7
7 _ يهود ، برخوردار از پيامبرانى متعدد
يحكم بها النبيون الذين اسلموا
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 44 - 4
4 _ پيامبران يهود ، تسليم در برابر خداوند و قوانين او
يحكم بها النبيون الذين اسلموا
«الذين اسلموا» صفت توضيحى براى «النبيون» است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 136 - 3
3 - ضرورت ايمان به احكام ، معارف و پيامبران فرستاده شده به سوى اسباط ( طايفه هاى بنى اسرائيل )
ءامنا باللّه و ما أنزل إلينا . .. الأسباط
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
15 - يس - 36 - 25 - 3
3 - مؤمن انطاكيه ( حبيب نجار ) ، ايمان استوارش به خداى يكتا را به پيامبران آن ديار اعلام كرد .
إنّى ءامنت بربّكم
برداشت ياد شده بر اين اساس استوار است كه مخاطبانِ «كم» و «فاسمعون»، پيامبران مردم انطاكيه باشند.
ص: 627
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 32 - 21
21 _ تمامى پيامبران مبعوث شده به سوى بنى اسرائيل ، داراى دلايل روشن ( معجزه _ برهان ) بر حقانيت رسالت خويش
و لقد جاءتهم رسلنا بالبينت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 46 - 2
2 _ عيسى ( ع ) ، همكيش پيامبران يهود و پيگير رسالت و تعاليم آنان در دوران رسالت خويش
و قفينا على ءاثرهم بعيسى ابن مريم
«اثر» به معناى چيزى است كه از چيز ديگر حاصل مى شود و دلالت بر وجود آن چيز دارد، همانند جاى پا كه دلالت بر رونده دارد. بنابراين مراد از جمله «قفينا» اين است كه عيسى(ع) همان راهى را طى كرده كه موسى(ع) و ديگر پيامبران يهود رفتند.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 46 - 3
3 _ بقاى نشانه ها و آيين پيامبران يهود تا زمان بعثت عيسى ( ع )
و قفينا على ءاثرهم بعيسى ابن مريم
«ءاثرهم» مى رساند كه شريعت و آثارى از پيامبران پيشين باقى بوده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
9 - حجر - 15 - 80 - 2
2- اصحاب حجر ( قوم ثمود ) داراى پيامبران متعدد بودند .
و لقد كذّب أصح_ب الحجر المرسلين
جمع آمدن «المرسلين» مى تواند بيانگر مطلب فوق باشد.
ص: 628
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 32 - 21
21 _ تمامى پيامبران مبعوث شده به سوى بنى اسرائيل ، داراى دلايل روشن ( معجزه _ برهان ) بر حقانيت رسالت خويش
و لقد جاءتهم رسلنا بالبينت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 32 - 25
25 _ بسيارى از بنى اسرائيل ، على رغم دعوت پيامبرانشان ، مردمى اسرافكار و قانونشكن بودند .
و لقد جاءتهم رسلنا بالبينت ثم ان كثيراً منهم بعد ذلك فى الارض لمسرفون
اسراف به معناى خروج از حد اعتدال است و كلمه «فى الارض» مى رساند كه منظور از اسراف، خروج از حد اعتدال در مسائل اجتماعى است كه از آن به قانونشكنى تعبير شده است.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 91 - 21
21 - كشته شدن پيامبرانى از نژاد اسرائيل به دست يهوديان ، دليل ايمان نداشتن آنان حتى به پيامبران بنى اسرائيل
نؤمن بما أنزل علينا . .. قل فلم تقتلون أنبياء اللّه من قبل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 46 - 9
9 _ گواهى تمامى پيامبران يهود بر حقانيت تورات
و قفينا على ءاثرهم بعيسى ابن مريم مصدقاً لما بين يديه من التورية
توصيف عيسى(ع) به تصديق كننده تورات، پس از بيان پيروى آن حضرت از پيامبران يهود، بيانگر آن است كه آنان نيز مصدق تورات بوده اند.
ص: 629
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
4 - مائده - 5 - 32 - 21
21 _ تمامى پيامبران مبعوث شده به سوى بنى اسرائيل ، داراى دلايل روشن ( معجزه _ برهان ) بر حقانيت رسالت خويش
و لقد جاءتهم رسلنا بالبينت
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 91 - 21
21 - كشته شدن پيامبرانى از نژاد اسرائيل به دست يهوديان ، دليل ايمان نداشتن آنان حتى به پيامبران بنى اسرائيل
نؤمن بما أنزل علينا . .. قل فلم تقتلون أنبياء اللّه من قبل
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 93 - 18
18 - اعمال نارواى يهود در طول تاريخ ( كشتن پيامبران ، گوساله پرستى و . . . ) نشانه ايمان نداشتن آنان حتى به پيامبران بنى اسرائيل و كتاب هاى آسمانى خويش است .
قالوا نؤمن بما أنزل علينا . .. قل بئسما يأمركم به إيمنكم إن كنتم مؤمنين
چون جمله «قل بئسما . ..» (اگر ايمان داريد، ايمانتان شما را به كارهاى ناروايى واداشته است) در جواب «نؤمن بما أنزل علينا» قرار گرفته، بيانگر آن است كه: شما يهوديان به كتابهاى آسمانى ايمان نداريد كه چنين اعمال ناپسندى را مرتكب مى شويد.
جلد - نام سوره - سوره - آيه - فيش
1 - بقره - 2 - 91 - 11
11 - يهوديان ، به هر پيامبرى كه از نژاد اسرائيل نباشد ، كافر مى شوند .
و يكفرون بما وراءه
ص: 630