بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 2

مرحوم وفائی در زهد و تقوی سرآمد اهل زمان خود بود و علاوه بر التزام واجبات و مستحبات، از مجتهدین برجسته بود. بطوری که تا آخر عمر، شب بیداری را ترک ننمود.

طبق آنچه مرحوم شرف الدّین آورده، مرحوم وفائی در علوم ریاضی و علوم غریبه هم ید طولائی داشته و بعضی قواعد و یادداشتها در علم جفر از ایشان باقی مانده است. در علم قلب اجسام و اکسیر و کیمیا نیز یدی داشته اند. در خط نسخ و نستعلیق بسیار وارد و اوراقی از ایشان باقی مانده است.

در آخر عمر عُزلت اختیار نموده و با نهایت اقتصاد زندگی را میگذرانده، بعضی مترصد بودند که بدانند که از چه راهی امرار معاش می کند، اما ایشان توجه

نمی نموده و در مقابل سکوت میکرده اند. از یکی از معمرین که ایشان را دیده بود نقل است که شخصی بسیار اصرار می کند که شما از چه راهی ارتزاق می نمائید؟

ایشان در جواب می فرمایند که پدرم با شخصی یهودی رفیق بوده و پس از فوت پدرم متعهد شده که تا آخر عمر مخارج زندگی مرا بدهد.

شخص سائل می گوید خدا به شما خیر دهد، کاش زودتر می گفتید؛ با این خیال راحت شما، فهمیدم که شخصی متکفل امر شماست.

ایشان به وی می گوید: ای فلان ! من به تو میگویم خدا روزی رسان است و روزی همگان را خدا می رساند تو قبول نمی کنی، اما می گویم یهودی متکفل شده، تو زود قبول کردی و خاطرت آرام شد؟! یعنی تو خدا را به اندازه یک یهودی هم قبول نداری؟!1

اما مرحوم شرف الدّین نوشته است که: معروف بوده که هر روز مخارج روزانه خود را زیر سجاده ی خود می یافته.

مرحوم وفائی بخاطر بعضی ناملایمات و اهاناتی که از بعض اهل بلد خود متحمل شدند در آخر عمر به نجف اشرف رحل اقامت گزیده و در جوار حضرت مولی الموالی مسکن گزیدند. هر چند تاریخ مهاجرت ایشان مشخص نیست اما از برخی قصائد که در مدح امیر المومنین علیه السلام سروده ، بر می آید که حدود هشت سال بوده است. آنجا که عرض می کند:

هشت سال است که در کوی تو هستیم مقیم

خود تو دانی که به امید لقای خودتیم

ص: 4

می شود، درویشی به نجف آمده بود و آوازه کشف وکرامات او در نجف پیچیده و خواص و عوام دور او راگرفته بودند و طوری شده بود که خانه و کوچه ی او را بست قرار داده بودند بطوری که هر کس به آنجا پناه می آورد کسی نمیتوانست او را از آنجا بیرون بکشد و متعرض او گردد. و آن کوچه معروف شده بود به کوچه درویش.

مرحوم وفائی با خود میگوید که لابد همین درویش است که مرا به او حواله داده و دلالت کرده اند. پس از اینکه آماده رفتن به منزل درویش می شود، با خود می گوید: خوب است اول سری به خانه ی سید علی بزنم که خانه اش سر راه است و بعد نزد درویش بروم. همین که به درب خانه سید می آید، و اذن وارد شدن می گیرد، مرحوم حاج سید علی شوشتری از میان اتاق

صدا می زند که:

وفائی زود بیا، تو را نزد من فرستاده اند نه درویش.

و بدین وسیله مرحوم وفائی از رفتن به خانه ی درویش منصرف می شود و طولی نمی کشد که خلاف شرع هائی از آن درویش سر می زند و مردم او را هو کرده و از نجف بیرون می کنند.

و باز مرحوم شرف الدّین از همان شخص نقل می کند که: روزی مرحوم سید علی شوشتری به حرم مطهّر امیرالمؤمنین علی علیه السلام مشرّف می شود و مرحوم وفائی نیز به حرم شرفیاب شده بود. پس از اینکه زیارت نمودند، مرحوم وفائی می گوید با ایشان از حرم بیرون آمدیم، ظهر بود و هوا بسیار گرم بود. من گمان کردم که ایشان می خواهد به منزل برود . اما دیدم که ایشان راه بازار بزرگ را گرفته به خیال اینکه می خواهد به وادی السلام برود، با ایشان همراهی کردم. همین که از نجف خارج شدیم عرض کردم: کجا خیال دارید بروید؟ فرمودند مسجد کوفه. عرض کردم هوا بسیار گرم و آفتاب سوزنده است. فعلا رفتن مقدور نیست. طرف عصر تشریف ببرید. ایشان متوجه من شدند و فرمودند: وفائی اگر خواسته باشی از این راه هم میتوانیم برویم. نگاه کردم دیدم تمام صحرا تا کوفه باغ و بستان است و درختهای بسیاری مشاهده کردم که میوه دار بودند و هوای بسیار خنکی احساس نمودم و زمین را سرسبز دیدم، بسیار مبهوت و متعجّب شدم و من بازگشتم و ایشان تشریف بردند.

ص: 6

حضرت در خیمه نشسته اند و چون مرا دیدند، مرا صدا زده و در کنار خود نشاندند. سپس به حبیب بن مظاهر فرمودند: ایشان مهمان ماست، آب در خیمه یافت نمی شود، آرد و روغن که هست؛ برای ایشان طعامی مهیا کنید. حبیب بن مظاهر حسب الامر حضرت، برخاستند و طعامی آماده ساختند و آوردند و پیش روی من گذاشتند. فراموش نمی کنم که قاشقی هم درون ظرف بود. چند لقمه ای که از آن طعام بهشتی صفت خوردم از خواب بیدارشدم به ناگاه دریافتم که در اثر این عنایت، ملهّم به لطایف و کنایات و نکاتی در آثار اهلبیت شده ام که تابحال کسی بر فهم آنها بر من پیشی نگرفته است.

این بزرگوار مدّتها به تمنّای بزرگان تهران امامت جماعت مسجد سپه سالار را بر عهده داشتند.

حدّت و نفوذ کلام ایشان که حاکی از اوج ایمان آن بزرگوار بود، زبانزد عام و خاص بود. از مرحوم آیت الله سید محمّد شیرازی نقل است که فرمودند: هنگامی که مرحوم حاج شیخ جعفر شوشتری به تهران وارد شدند، جمعیّتی زیاد از جمله سفیر روسیه نیز به دیدار ایشان شتافتند. مردم از ایشان خواستند موعظه ای کند. ایشان بنا به درخواست مردم سرش را بلند کرده و فرمود: ای مردم بدانید و آگاه باشید که خدا در همه جا حاضر است. و مطلب دیگری نفرمودند. با وجودی که همین یک سخن را بر زبان جاری ساختند، مردم آنچنان دگرگون شدند که اشک از چشمان همگی جاری شد.

وی پس از این جریان، در نامه ای که برای نیکولا پادشاه روس می نویسد، این جمله را گوشزد میکند که: تا مادامی که این قشر روحانی در میان مردم هستند و مردم از آنها تبعیت می کنند، ما نمیتوانیم کاری از پیش ببریم ، زیرا وقتی یک چنین جمله ای چنین انقلاب روحی عجیب ایجاد میکند، دیگر دستورات و فتاوای صادره چه خواهد کرد.

خود شدید و اعتقاد مرا درباره خود محقق نمودید. همین قدر که ادراک اشهر شریفه در امکنه شریفه شد، مقابل کل مال دنیاست ... والسلام

« لا اله الا الله الملک الحق المبین»

محل مهر

جعفر

آنچه از قرائن و مراسلاتی که میان ایشان و مرحوم وفائی بوده، بر می آید رابطه ایشان با مرحوم شیخ جعفر شوشتری رابطه ای دوستانه همچون دو نفر عالم و دو دریای بی کران که هر یک انسانهای تشنه را به فیض می رساندند، بوده و نه رابطۀ ارادت، که ایشان مرید مرحوم شیخ جعفر شوشتری بوده باشد.

انسانهای متعالی همواره مورد توجه حضرت حق بوده و خدای متعال برای اینکه توجه دیگران به سوی ایشان معطوف گردد، و ملجأ و پناهی باشند برای راهنمائی خلق، به دست ایشان کراماتی جاری می ساخته. هر چند مردمان فهمیده، دل به کرامت نمی بندند و سیره عملی زندگی افراد و رابطه با خدا و خلق اگر ستوده و خداپسندانه باشد خود بزرگترین کرامت آنهاست.

مرحوم وفائی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و کراماتی چند از ایشان نقل شده است. مرحوم شرف الدّین می نویسد: اشخاص موثقی برای احقر نقل نموده اند که وقتی ملّا ابوالقاسم عموی مرحوم وفائی که عالم و امام مسجد بود، مریض شد چند شبی برای تهجّد برنخاست، با اینکه عادت به نماز شب داشت. پس از مدتی مراسله ای از نجف اشرف از مرحوم وفائی به او رسید. پس از احوال پرسی نوشته بود: عمو از فلان تاریخ شبها هر چه نگاه میکنم سجاده ی شما را در میان متهجّدین نمی بینم، چه مانع شده؟

ایشان جواب دادند، از همان شب مبتلا به مرض شده و قدرت برخاستن شب را نداشتم. و این همان مصداق : «اَلمُؤمِنُ یَنظُرُ بِنُورِ اللهِ» است. و بالجمله مرحوم وفائی شخصی بود وارسته وکار خود را تمام کرده، ظریف و نظیف، با نهایت زهد و قناعت، دارای اخلاق حسنه وصفات حمیده و اوصاف پسندیده، زاهد و متقی، قانع و بردبار و صابر در مصائب روزگار. دائماً متذکّر به ذکر پروردگار، با نهایت تمکین و وقار، در مقام ریاضت و عبادت و سیر وسلوک سرآمد اهل آفاق بود.

چنانکه بعضی از معاصرین او نقل کردند قامتش به اندازه، صورتش نورانی، در آخر عمر محاسن خود را به وسمه و حنا رنگ می بست.

عمامه ای از پارچه ی آبی و زرد که به اصطلاح آن زمان فولان نامیده می شد بر سر می بسته، همیشۀ اوقات با نظافت و لباس مقطّع و غالباً با فقرا و ضعفا معاشر و از دستگیری آنها حتی المقدور کوتاهی نداشت. از بشاشت روح و مزاج بهرۀ کاملی داشت.

کتاب حاضر که دیوان آن بزرگوار است و در ستایش رسول گرامی و اهلبیت آن حضرت علیه السلام است را منضم نمودیم با سه رساله ی بسیار زیبا و شیرین که برای اهل دل و طالبان حق راهنمائی نیک و کارگشاست و تقدیم می کنم تنظیم این اثر نفیس را به مولا و آقای همۀ مؤمنان و حقیقت طلبان

ص: 10

عالم حضرت بقیة الله عجّل الله تعالی فرجه و ثواب آن را هدیه به روح بزرگ مرحوم وفائی می کنم، امید است که در دنیا و آخرت نوری باشد برای پیمودن راهشان.

25 ربیع الثانی 1425

شهر مقدس قم

محمّد فربودی

توده ی غم را ملوّن از شقایق گشت و سنبل

ساحت گلشن مزیّن ز

ارغوان و یاسمین شد

جویباران ز آب باران بهاری همچه گویی

آبها شیرین و صافی هر طرف چون انگبین شد

هست از یمن قدوم آن نگار عنبرین مو

کاین چنین روی زمین چون روضۀ خُلد برین شد

در بهای یک سر مویش نباشد هر دو گیتی

قیمت خاکِ کفِ پایش بهشت و حور عین شد

وصف لعل شکّرینش در زبان دارم که گویی

نظم شیرین روانبخشم چو لعلش شکرین شد

خامه ام مانا کلیم الله را ماند که این سان

مطلعی نو چون ید و بیضا به رویش راستین شد

از پی نعت رسولم تا براق طبع زین شد

طایر عقلم دلیل راه چون روح الامین شد

تا سرایم نعت آن شه از زمین وآسمانم

صد هزاران آفرین بر خامه ی سحر آفرین شد

گر نباشد جذبه ای در کار عشقی در سر از وی

بر مقامش کی برد پی گر چه ز ارباب یقین شد

هست احمد با احد در هر صفت یکتا ولیکن

این دوئیت در حقیقت کامل از یک اربعین شد

قرن ها پیش از وجود عالم وآدم نبی بود

او نبوت داشت کآدم در میان ماء و طین شد

اوست دست کردگار و دست دست اوست الله

گر شنیدی خاک آدم با ید قدرت عجین شد

ص: 12

گر چه آخر بر همه پیغمبران آمد ولیکن

علت ایجاد خلق اولین و آخرین شد

شرع او متقن بود مانند عهد لا یزالی

دین وآئینش بسی محکم تر از عرش برین شد

چون تمام رحمت حق در وجودش گشته مضمر

لاجرم شخص شریفش رحمة لِلعالَمین شد

عقل کل، نفس مشیّت مبداء فیض نخستین

مظهر حق، سیّد لَولاک و خیر المرسلین شد

ایزدش در بزم قرب کبریائی برد آن سان

تا گذشت از قاب وقوسین بلکه با وی همنشین شد

قصۀ معراج را تقریر نتوانم ولیکن

طالب و مطلوب را دانم که در یکجا قرین شد

بیم تکفیر ار نبودی اقتران این و آن را

بی تأمل گفتمی کاین عین آن ، آن عین این شد

از چه معشوق ازل بی پرده گردید آشکارا

گر نه عشقش پرده افکن زآن جمال نازنین شد

گر نبودی او نبودی حرف توحیدی به عالم

در تجلی شاهد توحید را عشقش معین شد

لا و الّائی نبودی گر نبودی ذات پاکش

حرف استثنایش اندر حفظ حق حصنی حصین شد

از

پی نعت جلالش مطلعی از شرق طبعم

همچو خورشید جمالش آشکارا و مبین شد

حلقه ی گیسوی آن شه عروة الوثقای دین شد

طرّۀ نیکوی او حبل المتینی بس متین شد

ص: 13

این عجب نبود که نبود سایه سرو قامتش را

زآنکه خورشید و مه اندر سایه ی سروش مکین شد

ماهتاب از صیقل نعل نعالش یافت پرتو

آفتاب از پرتو روی بلالش خوشه چین شد

قصّۀ شقّ القمر نبود عجب از قدرت او

قدرتش را می سزد گفت از بلالش این چنین شد

هر کسی را بوذرش خواهد زآذر می رهاند

این عجب نبود اگر آن شه شفیع المذنبین شد

یک نگاه لطف از سلمان او شد بر سلیمان

کش چنین دیو و دد و جن و پری زیر نگین شد

گر بر ابراهیم بن آزر گلستان گشت آذر

بود از آن کش نور احمد آشکارا از جبین شد

پور عمران ذره ای از خاک پاک آستانش

داشت بر کف کش ید بیضاء برون از آستین شد

وصف قدر ذات او بالاتر است از هر چه گویم

مدحتش این بس که دامادش امیرالمؤمنین شد

آن امیر المؤمنینی کش گروهی در خدایی

می ستایند او محمّد را وصیّ و جانشین شد

یا ابالقاسم بحق هر دو سبط و حق زهرا

هم بحق مرتضی آن کو امام راستین شد

راست گویم شد وفائی از معاصی قامتش خم

زیر بار معصیت از لطف عامت مستعین شد

از معاصی توبه اما از مظالم چاره نبود

هم مگر انعام عامت باید آنها را ضمین شد

ص: 14

بس مظالم هست در گردن وفائی را به عالم

کن وفا پیش از وفاتش زان که مرگ اندرکمین شد

کافری را گر ز رحمت دستگیری می تواند

او شفاعت خواه خلق اولین وآخرین شد

من که مدّاح تواَم دیگر چه غم دارم به عالم

هر که مدّاح تو شد دیگر نمی باید غمین شد

جز غم فرزند دلبندت حسین آن شاه بی کس

کز سموم تشنگی در سینه آهش آتشین شد

تا قیامت داغم از بی یاری و تنهایی او

کاندرآن دشت بلا در ناله ی هل من معین شد

بعد قتل نوجوانان چون نبودش یار و یاور

تا شود او را معین بی تاب زین العابدین شد

نیزه بر کف همچو آه بی کسان بر خاست از جا

لیکن او از ضعف بیماری نگون اندر زمین شد

یا محمّد من چه گویم سرگذشت کربلا را

آنچه بر فرزند دلبندت حسین از ظلم کین شد

در زمین کربلا شد بر حسینت ظلم چندان

آنچنان ظلمی که شمر از کرده ی خود شرمگین شد

تشنه لب کُشتند آن دریای فیض رحمت حق

آنکه خود لب تشنگان را معنی ماء معین شد

*****

ص: 15

مگر دماغ جان کنم ز بوی او معطرا

دلم چنان اسیر شد به زلف و خط و خال وی

که نیست تا ابد دگر رهایی احتمال وی

نگردد ار مسیرم به عمر خود وصال وی

هزار شکر کز ازل مثال بی مثال وی

زکلک دوستی بود به لوح جان مصورا

اگر که ماهم افکند ز روی خود نقاب را

هزار پرده برکشد به چهره آفتاب را

دو چشم مست او برد زچشم خلق خواب را

زجلوه ای کند عیان به دهر انقلاب را

زقامتش بپا شود هزار شور محشرا

به چین زلف پر شکن شکست مشک تاتری

به سحر چشم پر فتن ببست چشم سامری

به رخ بهار شوشتر به جلوه سرو کشمری

به لب یمن به خط ختن به چهره مهر خاوری

به هر خمی ز زلف او هزار توده عنبرا

هلاک اگر شوم زغم چه غم که یار من تویی

خوشا چنین غمی مرا که غمگسار من تویی

قرار جان قرار دل قرار کار من تویی

بهر کجا گذر کنم به رهگذار من تویی

نظر به هر چه افکنم بجز تو نیست منظرا

ز جویبار عشق تو شد از ازل سرشت من

محبّت تو تا ابد شُدَست سرنوشت من

زعشق کافر ار شوم بُتا تویی کنشت من

بهشت را چه می کنم الا تویی بهشت من

که دوزخ تو جنّت است و در لب تو کوثرا

ز بانگ چنگ و نای و نی غرض نه نای و نی بود

ز ساغر و ز جام و می، نه ساغر و نه می بود

ز زلف و خط و خال وی نه خط و خال وی بود

ز مستی و ز های و هی غرض نه های و هی بود

الا زبان عاشقی بود زبان دیگرا

اگر که پرده افکند چهره یار نازنین

تجلی ار کند چنان که هست آن نگار جین

جمال ایزدی کند به خلق ظاهر و مبین

گمان کنند خالقش تمامی از ره یقین

برند سجده پیش او جهانیان سراسرا

علیست آنکه مدح او همی بود شعار من

ربوده عشق او زکف عنان اختیار من

ص: 17

منزّه است از آنکه من بگویمش نگار من

روا بود که گویمش خدا و کردگار من

نمی شدم چو غالیان اگر زعشق کافرا

شهی که دین احمدی ز تیغ او رواج شد

به تارک محمّدی تبارک الله تاج شد

به راه طالبان حق وجود او سراج شد

ز احترام مولدش حرم مطاف حاج شد

به دوستی او قسم که حبّ اوست مشعرا

حدوث ذات پاک او مقارن است با قدم

مساوق است با ازل مسابق است با عدم

نظام ممکنات از او هماره هست منتظم

خدا نباشد او ولی به این شده است متهم

از آنکه در وجود او جلال اوست مضمرا

علیست فرد بی بدل علیست مثل بی مثل

علیست مصدر دوم علیست صادر اول

علیست خالی از خلل علیست عاری از زلل

علیست شاهد ازل علیست نور لم یزل

که فرد لا یزال را وجود اوست مظهرا

زمام ملک خویش را سپرده حق به دست او

چه انبیا چه اولیا تمام پای بست او

یکی هماره محو او یکی مدام مست او

به هر صفت که خوانمش بود مقام پست او

نظر به لامکان نما ببین مقام حیدرا

نوشت کاتب ازل به ساق عرش نام وی

به قدسیان نمونه ای نمود از مقام وی

تمام خ--رّ سجّداً فتاده در سلام وی

پیمبران در آرزوی جرعه ای زجام وی

بجز ولای او نشد برایشان میسّرا

به عزم رزم اگر علی سمند کینه هی کند

عدوی او به مرگ خود فغان بسان نی کند

به چشم اگر غزا کند فنای کلّ شیء کند

بساط روزگار را به یک اشاره طی کند

نه فخر اوست گویم ار که کشت عمرو عنترا

چو این جهان فنا شود علی فناش می کند

قیامت ار بپا شود علی بپاش میکند

که دست دست او بود ولی خداش میکند

و ما رَمَیتتُ اِذ رَمَیت بر تو فاش میکند

که اوست دست کردگار و اوست عین داورا

عنان اختیار من ربوده عشق او ز کف

به اختیار خویشتن دواندنم به هر طرف

ص: 18

گهی به طوس میکشد مرا و گاه در نجف

چه دست دست او بود زهی سعادت و شرف

اگر چه در وطن بود که هست ملک شوشترا

منم که گشته نام من وفائی از وفای تو

منم که نیست حاصلی مرا بجز ولای تو

هماره مینوازدم به سان نی نوای تو

چنان که بند بند من پر است از صدای تو

مرا به ذکر یا علی مگر بزاد مادرا

هماره تا به نیکوئی مسلم است مشتری

ملقبست تا فلک به کینه و ستمگری

به کجروی است تا همی مدار چرخ چنبری

کنند تا که اختران به روزگار اختری

به کام دوستان تو همیشه باد اخترا

به کربلا نظاره کن ببین به نوبهار او

ز سبزه ی خط بتان نگر بنفشه زار او

به سرو های ابطهی به طرف جویبار او

به درج های احمدی چمان ز هر کنار او

چه قاسم و چه جعفر و چه اکبر و چه اصغرا

به رنگ لاله سرو اگر ندیده ای تو در چمن

ببین به سرو این چمان که هست لاله گون بدن

به لاله گر کفن کنی بکن ز برگ نسترن

چرا که این کفن بود به جای کهنه پیرهن

که زینبش نبیند این چنین برهنه پیکرا

نهال قامت بتان سرو قدّ مه جبین

فکند تیشه ی جفا ز پا بسی در این زمین

همی ز جعد خم بخم همی ز موی پر ز چین

ز زلف و خال و خط بسی بخاک او بود عجین

شکسته رونق عبیر و عود و مشک و عنبرا

ندیده دیده ی جهان جوان بسان اکبری

به خلق و خو به گفتگو فزون ز هر پیمبری

به جلوه همچو احمدی به حمله همچو حیدری

میان خیل روبهان کوفه چون غضنفری

ز کینه پاره پاره شد به تیر و تیغ و خنجرا

***

به باد لعل آن صنم سبیل کن شراب را

اگر سبیل می کنی خم و سبو سبیل کن

ز دجله ی خم و سبو جهان چو رود نیل کن

در این ثواب بنده را ز مرحمت دخیل کن

دخیل اگر نمیکنی بیا مرا وکیل کن

که تازه رشحه ی سبو خجل کنم سحاب را

منم وفائی ار چه شهره گشته ام بشاعری

ولی ز می کشانم و ز می کشی بسی جری

نمی کند ز می کشان کسی به من برابری

الا به امتحان من بیار چند ساغری

ببین چگونه ماهرم حساب را کتاب را

مبین به زهد خشک و این عمامه و ردای من

که این عمامه و ردا الا بود بلای من

نظاره کن ولای من وفای من صفای من

به بزم نیکشان نگر مقام وجد و جای من

به احترام من ببین ستاده شیخ و شاب را

بیار می بریز هی سبو سبو به ساغرم

نظاره کن به باطن و مَبین زهد ظاهرم

ز خیل عاشقان اگر نه برترم نه کمترم

اگر که نیست باورت بگو که تا درآورم

ز جیب خویشتن برون نی و دف و رباب را

بیار از آن می کهن که بشکند خمار من

میی که زنگ ما و من زداید از عذار من

میی که یار را کند مگر دوباره یار من

میی که بر دهد به باد نیستی غبار من

چه من حجاب خود شدم بسوزد این حجاب را

شرار آتش می اَم به جان شک و ریب زن

ز من چه بگذری شرر به تربت صهیب زن

به ننگ زن به نام زن به مدح زن به عیب زن

به طفل زن به کهل زن به شاب زن به شیب زن

ز کاخ هست و بود ما بسوز سقف و باب را

غریب نیست ساقیا بپرسی ار ز غربتم

عجیب نیست گر کنی تفقّدی به کربتم

نظر کنی به غربتم گذر کنی به تربتم

الا زیان نمی کنی اگر به قصد قربتم

به آب آتشین ز جان نشانی التهاب را

الا اگر می اَم دهی بده ز خمّ احمدی

نه خمّ کیقباد و جم از آن خم محمّدی

که مست مست سازدم چو مست مست سرمدی

رهاندم ز هستی و کشاندم به بی خودی

ص: 20

که تا به چشم حق کنم نظاره بوتراب را

ابو تراب و بو الحسن الا منش کنی کنم

ز تهمت نصیری اش به این سبب رها کنم

علی علی جدا کنم خدا خدا جدا کنم

به خود ببندم احولی که او ز خود رضا کنم

به هر چه رأی او بود ادا کنم خطاب را

علی که بر قدیمی اش نه ریب هست و نه شکی

علی که از خدا کمی نباشدش جز اندکی

علی که جان مصطفی

و جان او بود یکی

خدا به تارکش نهاده افسر تبارکی

الا به شأن او ببین تو مصحف و کتاب را

امیر بود در ازل دوباره در غدیر شد

مبلّغ امیری اش رسول بی نظیر شد

به اِنس و جان امیر شد به مصطفی ظهیر شد

همین نه بس ظهیر شد دبیر شد وزیر شد

مشار شد مشیر شد حضور را غیاب را

هماره گفت

مصطفی علی بود حسام من

به شرع من وصیّ من به جای من امام من

امیر من نصیر من ظهیر من قوام من

حلال او حلال من حرام او حرام من

دگر چه جای دم زدن ثعالب و کلاب را

به جز نبی به دیگری علی قیاس کی شود؟

حریر پرنیان الا سیه پلاس کی شود؟

عُمَر شناس در جهان علی شناس کی شود؟

شناختن خدای را در این لباس کی شود؟

که چشم حق جدا کند ز هم سراب و آب را

مقام اگر فرا بری ز رتبه ی پیمبری

به عصمت از ملک اگر هزار بار بگذری

هزار حج و عمره و جهاد اگر بیاوری

نشان چه نیستت به دل ز مهر و مهر حیدری

چه کِرم پیله می تنی به دور خود لعاب را

شهی که مدح او همی پیمبر و خدا کند

چسان تواندش کسی که مدح یا ثنا کند

مگر که عشق شمه ای ز وصف او ادا کند

ولی چسان ادا کند که عقل از آن اِبا کند

به کودکی بیان توان نمودن آفتاب را

به جن و انس و دیو و دد هماره روزی او دهد

به جمله قسمت و نصیب و خط آرزو دهد

جماد را نبات را وظیفه مو به مو دهد

الا به اذن حق نمو و شهد و رنگ و بو دهد

ص: 21

ثمار را حبوب را قشور را لباب را

نه فخر اوست گویم ار ز قتل عَمرو عنترش

نه مدح اوست خوانم ار حدیث باب خیبرش

نه وصف او مقاومت به صد هزار لشگرش

اراده گر نماید او به یک اشاره قنبرش

به گردن فلک نهد ز کهکشان طناب را

علی بود جمیل حق علی بود جمال حق

مقیل حق مقال حق مثیل حق مثال حق

دلیل حق سبیل حق بدیل حق کمال حق

ولیّ حق وکیل حق جلیل حق جلال حق

که ذات لا یزال حق ستوده آن جناب را

احاطه کرده علم او به ما سوی سوا سوا

که هست علم و قدرتش ز علم و قدرت خدا

چه گویمت ز علم او الا شنیده ای الا

شبی که رفت مصطفی به فوق عرش مرتضی

بیان نمود بهر او ذهاب را ایاب را

اگر که قهرمان او به قهر کین عَلَم زند

اگر که ذو الفقار او ز خون خصم دم زند

قضا فنا ی این جهان در آن زمان رقم زند

به قهقری عدوی او به نیستی قدم زند

گر او سبک کند عنان گران کند رکاب را

تو ای علیّ مرتضی که مظهر خداستی

به کوفه رفته ای به خواب و خود کجا رواستی

که زینب تو روبرو به زاده ی زناستی

ز جور چرخ دون ندانم این چه و چه راستی

چه او کند سوال را و این دهد جواب را

به سوی شام خویش را ز راه مرحمت رسان

به دختران بی کست ببین تطاول خسان

رها نما تو بی کسان ز قید و بند ناکسان

ز پاره ی دل کسان و اشک چشم بیکسان

به مجلس یزید بین شراب را کباب را

به دختران خود نگر که ایستاده صف به صف

ز شامیان نظاره گر نظاره کن ز هر طرف

یزید شوم با دو صد نشاط و شادی و شعف

سر حسین و جام می، نی و رباب و چنگ و دف

به بزم این چنین ببین سکینه و رباب را

بیا بیا امیریِ یزید بی تمیز بین

به پشت پرده دختران او همه عزیز بین

گشاده موی دختران خویش چون کنیز بین

نگنجد ار به غیرتت بیا و این دو چیز بین

ص: 22

به طشت زر سر حسین و ساغر شراب را

رشوتم داد آسمان از خوف این تیغ زبان

تا نگویم من چنین یا آنچنان کرد آسمان

من رهین رشوه ی او نیستم اما حکیم

خود نمی گوید فلان یا بهمدان کرد آسمان

با خوشان خوش ناخوشان را ناخوش و ناسازگار

در مزاج نارضامندان زیان کرد آسمان

آسمان مقهور و مجبور است در دوار خویش

چند گویی آسمان کرد آسمان کرد آسمان

آسمان را نیست تأثیری مؤثر دیگری است

تهمت است این گر کسی گوید فلان کرد آسمان

در جهان نبود مؤثر جز خداوند جهان

آسمان را هم خداوند جهان کرد آسمان

آن خداوندی که امکان وجود واجب است

گر نبودی در عدم باید مکان کرد آسمان

آن خداوندی که اسم اعظمش باشد علی

مر خداوندیش صد بار امتحان کرد آسمان

رد شمسش را نمود و باز هم خواهد نمود

حکم او در هر زمان بر خود روان کرد آسمان

از نهیبش سر بر آرد چون ز مغرب آفتاب

آن زمان باید مکان در لا مکان کرد آسمان

صولجان قدرتش تا بهر خلقت شد بلند

خود چه گوی اندر خم آن صولجان کرد آسمان

تا شود بر پرچم چتر جلالش آستر

خویش را بر شکل چتر و سایبان کرد آسمان

ص: 24

بیضه زرین، جوجه سیمین ، آورد از ماه و مهر

تا به زیر قاف قصرش آشیان کرد آسمان

خون خصم از میغ تیغش تا که باریدن گرفت

تیغ خود در میغ از بیمش نهان کرد آسمان

تا که همرنگ غلامانش شود با صد نیاز

خویش را بر آستانش پاسبان کرد آسمان

دلدلش را داد میکائیل کیل از سنبله

مشتی از وی ریخت نامش کهکشان کرد آسمان

شکلی از نعل سمندش تا کند شاید بیان

با هلال خوشه ی پروین بیان کرد آسمان

بس طریق بندگی پیمود تا از ماه و مهر

خویش را در فوج او صاحب نشان کرد آسمان

خیر و شرّ، مهر و وفا، نیک و بد و جور و جفا

ای وفائی چند گوئی آسمان کرد آسمان

آسمان رسواست بی تقصیر و بی جرم و گناه

چون تو هم از روز اول این زیان کرد آسمان

رعد را می دانی اما سرّ او را بازدان

کربلای کربلا از دل فغان کرد آسمان

برق باشد یک شرار

از شعله ی آه حسین

کان شرار از سینه ی سوزان عیان کرد آسمان

آسمان باران همی بارد ولی تا روز حشر

گریه ها باشد که بر لب تشنگان کرد آسمان

روز عاشورا مگر نشنیده ای این ماجرا

خاک می بارد و خون از دل روان کرد آسمان

ص: 25

جامه زد در نیل ماتم تا قیامت زین عزا

زیر بار غم قدی همچون کمان کرد آسمان

****

تو زنی به دوش نبی قدم، فکنی بتان همه از حرم

حرم از وجود تو محترم، ز صفا صفا تو صفا کنی

تو چه صادری و چه مصدری، تو چه جلوه ای و چه مظهری

که هم اوّلی و هم آخری همه جا تو کار خدا کنی

زحدوث چتر علم زنی، قدم از قدم به عدم زنی

زعدم تو نقش و رقم زنی و بنای هر دو سرا کنی

من اگر خدای ندانمت، متحیّرم که چه خوانمت

که اگر خدای بدانمت، تو بری شوی و اِبا کنی

تو تمیز مؤمن وکافری، تو قسیم جنّت و آذری

که سعید را تو جزا دهی و عنید را تو جزا کنی

*****

تا رفع کنی

شک و گمان از همه اوهام

ای آنکه قضا بنده ی حکمت ز ازل شد

وی آنکه قَدَر امر تو را ضرب مثل شد

تعبیر زحق حبّ تو بر خیر عمل شد

من بی عمل و عمر همه صرف امل شد

ناکامم و خواهم دهی ای دوست مرا کام

ای آنکه حدوث تو قِران با قِدَم آمد

از جود تو عالم به وجود از عدم آمد

بطحا ز طفیل حرمت تا حرم آمد

هر خار و خسی در حرمش محترم آمد

ما خار و خس این حرم و دل به تو آرام

ای دست خدا کار به ما گشته بسی تنگ

طاعون به محبان تو گردیده قوی چنگ

این حادثه در شهر نجف نیست خوش آهنگ

عار است به ما در بر اغیار بود ننگ

حامی بحمی باشد و در مهلکه اغنام

ترسم که حسودان به من این نکته بگیرند

کی آنکه امیران تو بر مرگ امیرند

گر راست بود امر شود تا که نمیرند

دانی که حسودان سخن حق نپذیرند

از نام گذشتیم و چرا این همه بد نام

زن طعن به طاعون، که از اینجا بگریزد

در کشور اعدا رود آنجا بستیزد

با ما نستیزد که زما مهر تو خیزد

ز اشجار ولای تو اگر برگ بریزد

ترسم نشود پخته ثماری که بود خام

ما را نبود واسطه ای غیر حسینت

سوگند عظیمی است که بر جان حسینت

حقّ نبی و آل خصوصاً به حسینت

آن کشته ی شمشیر جفا نور دو عینت

کین هایله را رفع کنی با همه آلام

زین واسطه ما را نبود برتر و بهتر

در نزد تو ای شیر خدا میر غضنفر

مائیم حسینی چه به اینجا چه به محشر

این واسطه گر نیست قبولِ در داور

ای خاک به فرق من و ای وای بر اسلام

آن کشته اگر چاره ی این غم ننماید

مشکل کسی این عقده ی مشکل بگشاید

ما بد ز بدان غیر بدی هیچ نیاید

او هی کند احسان و به احسان بفزاید

ص: 28

زآن روی که وحشی به جز احسان نشود رام

ای جان جهان جان جهان باد فدایت

جان و دل ما بسته ی زنجیر ولایت

شد پیر وفائی به ره مهر و وفایت

با جرم وگنه آمده بر درب سرایت

کز عفو کشی پرده ورا بر همه آثام

هر چند که ما صاحب جرمیم و جنایت

اما کرم و جود تو را نیست نهایت

از ما بدی و از تو همه لطف و عنایت

در روز جزا باز دو صد گونه رعایت

بایست به ما تا رسد اکرام به اتمام

****

بی سبب خود را چه اندازی به رنج و اندهان

لذّتی در ترک لذّت هست کان ناید به وصف

ترک این لذّات کن چندی برای امتحان

آزمودم عزّت دنیا سراسر ذلّت است

چشم بگشا سر بر آور آخر از خواب گران

راحت نایاب باطل را چه می جوئی عبث

بالله این نامی است کز وی نیست در عالم نشان

گیرمت راحت میسر شد چه می سازی به مرگ

راحتِ دنیا نمی ارزد به مرگ ناگهان

هست بنیاد جهان برآب خواهد شد به باد

در هوا یا آب کی مرغی ببندد آشیان

مال دنیا مار و گنجش رنج و راحت محنت است

جاه او چاه است و شربت ضربت و سودش زیان

خود در آخر موجب خفقان دل خواهد شدن

گر چه در خاصیت اول خنده آرد زعفران

حالیا از دیگران عبرت نمی گیری مگیر

عاقبت عبرت تو خواهی شد برای دیگران

خود سلیمان دستگاهش یک زمان بر باد رفت

گر چه تخت و بخت او بر باد می گشتی روان

از سفاهت چند می جویی ثمر از شاخ بید

بالله ار جز تلخکامی حاصلی یابی از آن

این شجر جز تلخکامی ها نمی بخشد ثمر

بس خطرناک است این باغ و بهار بوستان

دست زن باری به دامان تولّای علی

ص: 30

تا کشاند زین خطرهایت سوی دارالامان

بهر تو داده است دنیا را سه بار آن شه طلاق

کی نکاحش کرد تا باشد طلاقی در میان

گر نکرد آن شاه دنیا را حرام از بهر تو

پس چرا از وی نگیری کام در روز و شبان

بگذر از این شوی کش کو همچو تو چندین هزار

کشته و ناداده کام هیچ یک زان شوهران

جان فدای همت والای آن شه کز نخست

خود ندادش کام دل با آنکه بودش رایگان

از همه عالم قناعت کرد با یک مشت جو

شد از آن یک مشت جو قسّام رزق انس و جان

از جهان گردید قانع بر مرقّع جامه ای

لیکن از کمتر عطایش کسوت خلق جهان

باز از نو مطلعی از شرق طبع روشنم

آشکارا و عیان شد همچو مهر خاوران

ذرّه ای از قدرت از خلق این نُه آسمان

نی غلط گفتم که باشد آسمان و ریسمان

فیض مطلق، جلوه ی حق، اصل عنوان وجود

عین ایمان، محض دین، یعنی امیر مؤمنان

مصدر ایجاد و اصل واحد و سرّ وجود

مشرق صبح ازل شام ابد را پاسبان

شاه اقلیم ولایت، آنکه در عهد اَ لَست

با ربوبیّت گه میثاق آمد هم عنان

کافِ کُن با نون نگشتی تا ابد هرگز قرین

ص: 31

گر وجودش را نمی بودی به هستی اقتران

آنکه چون مام مشیّت شد ز قدرت حامله

زاد در یک بطن او را با نبوّت هم عنان

گر نبوّت نیستی نفس نبوّت پس چرا

لعنت حق گشت واجب بر فلان و بر فلان؟

لا مکان از پاس پیغمبر گرفت از ریب و زین

دوش پیغمبر ز پای اوست رشک لا مکان

نقش جای پایش از مهر نبوّت برتر است

گر نبودی او نبوّت را نبودی عزّ و شان

چون محمّد در شب معراج شد مهمان دوست

شد علی در بزم قرب دوست او را میزبان

آیة الکرسی که اعظم تحفه ی آن دوست بود

بود روی میزبان کز دیدنش شد شادمان

ای فدای ذات آن ممکن که آمد از نخست

غیب محض و ذات واجب را وجودش ترجمان

او ید الله است و جنب الله و سرّ کردگار

اوست وجه الله و عین الله و هم سمع و لسان

از عبودیت که باشد سر به سر عجز و نیاز

گشت آثار ربوبیت از او ظاهر چنان

کش یکی خواند خدا و دیگری مرد خدا

شد وجود واجبش پیرایه ی شک و گمان

مقصد اصلی اگر شخص شریف او نبود

روح آدم خود نمی گردید در قالب روان

کشتی نوح نبی گر یافت از طوفان نجات

ص: 32

طرّه ی گیسوی قنبر بود او را بادبان

چون که ابراهیم بود از شیعیانش زآن سبب

آتش سوزان بر او گردید رشگ گلستان

در میان شیعه با عرش علا فرقی که هست

از ثری تا بر ثریا از زمین تا آسمان

تا قیامت آرزومندند موسی و شعیب

کز برای بوذرش باشند راعی و شبان

ای امیرمؤمنان ای دست و شمشیر خدا

از تو می جویم امان زین فتنه ی آخر زمان

دارم امید آنکه گردد سرّ یزدان آشکار

راستین دست خدا گردد هویدا و عیان

تا جمال حق شود از پرده ی غیب آشکار

از قدوم خود جهان پیر را سازد جوان

آنکه از تأثیر شمشیرش شود معدوم کفر

وز وجود واجبش ایمان بماند جاودان

تا سراسر پرنماید این زمین از قسط و عدل

تا ز قطع دابر ظالم شویم الحمد خوان

تا نماند در همه آفاق آثار از نفاق

پر شود عالم ز ایمان قیروان تا قیروان

تا بدل گردد به دین آوازه ی فسق و فجور

تاکه گر در نی دمند آید از آن بانگ اذان

ای وفائی آخر عمر است پیر افشانه ای

دوره ی عشقش به هستی پا بزن دستی فشان

کامران گشتی به مدحش چون تو در پایان عمر

ص: 33

دارم امید آنکه بعد از مرگ باشی کامران

****

زمین را هم از جا بکند و فکندی

بجایی که مرغ نظر پر نمی زد

گر از بیم صمصام آن شه نبودی

به سر چرخ از مهر مغفر(1) نمی زد

زمین بود چون فُلک بی بادبانی

به رویش گر از علم لنگر نمی زد

بدی جای سلمان و بوذر در آذر

گر از خود به سلمان و بوذر نمی زد

نمی کرد اگر جای در جان ایشان

ز افلاک شان خیمه برتر نمی زد

نمی گشت هم دستش ار پور عمران

چنین دست در حلق اژدر نمی زد

گر از شوق دیدار قنبر نبودی

بهشت این قدر زیب و زیور نمی زد

یقین کعبه تا حشر بت خانه بودی

قدم گر به دوش پیمبر نمی زد

نبودی نبی را نبوّت مسلم

به روز غدیر ار که منبر نمی زد

پیمبر پیمبر نبودی اگر خود

پی نصبش آن روز افسر نمی زد

اگر پیک یزدان نمی آمدم آن دم

نبی دم ز راز مُسَتَّر نمی زد

اگر شور عشق تو در نی نبودی

قلم یک قدم روی دفتر نمی زد

نبودی اگر صبر

وحلم تو ای شه

عُمَر آتش کینه بر در نمی زد

ز آتش عُمَر گر نمی سوخت آن در

به کرب و بلا شعله اش در نمی زد

خیام حرم را به آن آتش کین

درآن روز شمر ستمگر نمی زد

چه گویم من از سرگذشت حسینت

که آن سر جدا از بلا سر نمی زد

به حالش قضا و قدر در تحیّر

که تن از قضای مقدّر نمی زد

اگر شور شهد شهادت نبودی

حسین حنجر خود به خنجر نمی زد

در آن روز اگر تشنه لب جان ندادی

کسی ساغر از حوض کوثر نمی زد

حسین گر قبول شهادت نکردی

کسی سوی جنّت قدم بر نمی زد

نمی اوفتاد ار علمدارش از پای

لوای شفاعت به محشر نمی زد

دو بیتی کنم وام از آن کس که روحش

بجز در هوای حسین پر نمی زد

به قربان آن کشته کز روی غیرت

به خون دست و پا زیر خنجر نمی زد

ص: 35

بجز تیر برّان در آن دشت هیجا

به دور سرش طایری پر نمی زد

****

بر گو به مؤمنان همه شادی کنند و ناز

بر کوری دو چشم حسود بد اخترا

بندم زبان خامه ز تفسیر این سخن

کو بس بود مفصَّل و دفتر محقرا

یک ذرّه از محبت حیدر به روز حشر

با جرم انس و جن همه گردد برابرا

حبّ علی اگر به دل کافر اوفتد

گردد شفیع یکسره بر اهل محشرا

با حنظل ار محبّت حیدر شود قرین

شِکّر شود چو حنظل و حنظل چو شکّرا

کمتر سخای او به جهان رزق ممکنات

کمتر عطای او به جزا حوض کوثرا

فرخنده مطلعی شده طالع ز طبع من

یا حبّذا بسان درخشنده اخترا

ای با قِدَم حدوث وجود تو همسرا

ای صادر نخست تویی اصل مصدرا

بالله پس از خدا تو خداوند عالمی

نه غالی ام ترا و نه منکر به داورا

در حیرتم خدا به چه می شد شناخته

گر شخص کامل تو نبودیش مظهرا

بالله که واجب است وجود تو در جهان

ورنه چگونه گشتی واجب مصوّرا

هم دست کردگاری و هم روی کردگار

هم سرّ کردگاری و هم عین داورا

در تیغ آب دار تو هست آتشی نهان

کان را کسی نداند جز عَمرو عنترا

باشد کتاب فضل تو چندین هزار باب

یک باب از آن بیان شده در باب خیبرا

وصف تو نیست رجعت خورشید آسمان

مدح تو نی دریدن در مهد اژدرا

با یک اشاره شیر فلک بر دِری ز هم

زیر و زِبَر کنی ز هم این چرخ چنبرا

حکم قضا به امر رضای تو برقرار

کار قدر به حکم تو گردد مقدّرا

بی حکم تو نمیرد یک نفس در جهان

بی امر تو نزاید یک طفل مادرا

بی اذن تو نبارد یک قطره بر زمین

بی رأی تو نیاید از بحر گوهرا

بی لطف تو نروید یک گل ز گلستان

بی مهر تو نباشد در باغ ضیمرا4

بی امر تو نریزد یک برگ از درخت

بی حکم تو نخیزد یک مو به پیکرا

بی یاد تو نجنبد جنبنده ای ز جا

بی قهر تو نسوزد سوزنده اخگرا

یک شمه ای ز خُلق تو هر هشت باغ خُلد

یک ذره ای ز نور تو هر هفت اخترا

یا مظهر العجائب 5 یا مرتضی علی

خواندن تو را به یاری از هر چه بهترا

ص: 37

هستم دخیل قنبرت ای شاه لا فتی

فریاد رس تو ما را فَضلاً لِقنبرا

شاها امیدوار چنانم که خوانِیَم

از سلک چاکران و غلامان آن درا

گر شعر من قبول تو افتد مرا رسد

فخر ار کنم به اهل دو عالم سراسرا

به چه خوش بود که بخوانند دوستان

این شعر را پس از من تا روز محشرا

کز زنگ قنبر آید و هم از حَبَش بلال

از روم هم صُهَیب و وفائی ز شوشترا

دانم که این نه حدِّ من است و نه جای من

لیکن اگر تو خواهی ازینم فزونترا

بعد از ثنا بیاد من آمد حسین تو

آن تشنه لب شهید بخون غرقه پیکرا

بی آب بود بر لب آب فرات و بود

آب فرات یکسره اش مهر مادرا

بی کس حسین، غریب حسین، بینوا حسین

نه مادرش به سر، نه پسر، نه برادرا

اما برادرش سر و دستش ز تن جدا

عباس تشنه کام علمدار لشگرا

اما پسر که بود شبیه پیمبرا

شد پاره پاره از دم شمشیر و خنجرا

کردند تشنه لب همه اصحاب او شهید

از کوچک و بزرگ چه اکبر چه اصغرا

اموالشان تمام به تاراج کینه رفت

از گوهر و لباس و زر و زیب و زیورا

زنهای بی برادر و اطفال بی پدر

یکسر برهنه سر، نه لباس و نه معجرا

زینب کجا و مجلس آلِ زنا کجا

زینب کجا و بزم یزید ستمگرا

****

سوی گلشن شد روان مشّاطه ی باد بهار

گسترید از سبزه در صحن چمن دیبای چین

آ کنید از لاله در جیب دمن مشک تتار

باغ شد از ارغوان چون روضه ی خرم بهشت

راغ شد از اقحوان 6 چون طاق این نیلی حصار

چشم نرگس شد چو چشم گلعذاران دل فریب

جعد سنبل شد چو موی لاله رویان مشکبار

غنچه از هر سو نگون آویخته مینا مثال

لاله از هر جا دهان را بر گشاده جام وار

گر نه گل حرف انَا الحق بر زبان خویش راند

از چه رو گردید چون منصور آویزان بدار

از وفور رنگهای مختلف اندر چمن

مردم نظاره آمد هوش سازد کوکنار

ز انبساط مقدم گل پای کوبان گشت سرو

وز نشاط صوت بلبل دست افشان شد چنار

ناربن 7 را حیرت افزا بین که آمد این شجر

اخضر از سر تا به پا وز پای تا سر عین نار

چون نکیسا 8 فاخته 9 بر سرو آمد نغمه سنج

بار بدسان سار و صلصل در نوا بر شاخسار

بس هوا صیقل گری بنمود سطح آب را

عکس بوی گل توان دیدن میان آبشار

شبنم از بس می چکد از هر طرف بر روی گل

رشته ی بلور را ماند تو گویی نوک خار

در چنین روزی نمی باید نشستن تلخکام

ص: 39

در چنین فصلی نمی بایست ماندن دل فگار

ساقیا می بی تأمل ده که اندر فصل گل

از خرد بیگانه ای گر بر نشینی هوشیار

خاصه اکنون از ورود موکب اردیبهشت

چون بهشت جاودان جان پرور آمد مرغزار

پند من بشنو گران جانی مکن از جای خیز

سر سبک ساز از غم دیرینه یعنی می بیار

آفت غم راحت جان مایه ی عیش و سرور

تلخ چون پند خردمندان و لیکن خوشگوار

اینکه می گویند می آرد خلل در کار عقل

سخن افسانه دان گر عاقلی باور مدار

می چه می آن می که شد آرام جانهای نژند

می چه می آن می که شد درمان دلهای فگار

می چه می آن می که گر نوشند طفلان در رحم

دختر ار باشد پسر گردد پسر شیر شکار

می چه می آن می که گر ریزند در کام رضیع

گردد از تأثیر آن در شیرخواری شیرِ خوار

می چه می آن می که سازد در شجاعت مور را

آن چنان کز مار بتواند برآوردن دمار

می چه می آن می که گر یک قطره در کام نهنگ

ریزی از دریا شتابد بی خود اندر کوهسار

می چه می آن می که گر یک جرعه در حلق پلنگ

در رسد از کوه سازد جانب دریا گذار

می کدامین می، می وحدت کزان می مصطفی

ص: 40

قرن ها بوده است پیش از میگساران میگسار

مقصد و مقصودم از می چیست حبّ مرتضی

آنکه آمد هَل اَتی 10 در شأن او از کردگار

وصف قدرش را سرایم من چنان کش حق سرود

لا فَتی اِلاّ عَلِیّ لا سَیفَ الاّ ذُوالفَقار 11

از سنان و از سه نان ملک و ملک تسخیر اوست

قوت و قوت را تماشا کن که چون آرد به کار

گر خداوند جلالش عزم خلّاقی کند

خلق سازد عالم و آدم هزار اندر هزار

گر که جبریل خیالش بال بگشاید ز هم

جبرئیل از جبرئیلی کردن آید شرمسار

پرتو لطف جمیلش شد دلیل جبرئیل

ورنه کی کردی خدا او را امین و رازدار

قابض الارواح تیغش را چو عزرائیل دید

جان ستانی را گرفت از قبضه ی او مستعار

گر نه میکائیل دستش قاسم الارزاق شد

هست میکالش چرا در خوان احسان ریزه خوار

گر که اسرافیلِ تکبیرش دمد در صور دهر

کفر ازو معدوم و ایمان یابد از وی انتشار

آدم علمش تجلّی گر کند ابلیس را

سجده بر خاک آورد از روی عجز و انکسار

نوح لطفش گر بسازد کشتی از بهر نجات

جای آب آتش اگر باشد توان کردن گذار

آدمیت بین که نوح و آدم اندر کوی او

ص: 41

در قرین قرب حق هستند از قرب جوار

آدم اندر خاک کویش شد قرین قرب حق

آدمی را آدمیت این چنین آید به کار

گر خلیل الله تسلیمش در آذر پا نهد

دوزخ ار باشد کند او را سراسر لاله زار

یوسف حسنش اگر از چهره برگیرد نقاب

صد هزاران یوسف صدیقش آید بنده وار

با کلیم الله کلام الله را نسبت خطاست

چون سخن با هم سخن دارند فرق بی شمار

آنکه در سینا سخن می گفت با موسی علی است

منکر ار باور ندارد این سخن باور مدار

نسبتش دادم به عیسی مرتعش شد عقل و گفت

هست عیسی بی شفای او مریضی رعشه دار

احمد معراج عشقش در نگنجد در خیال

نازک است از بس سخن باید نمودن اقتصار

عشق می باید که تا یابد رموز عشق را

ای وفائی عقل را نبود به کوی عشق بار

از برای مصرع اعدای او باید ز نو

یک دو مصرع آورم چون ذوالفقارش آبدار

چون در آید حیدر کرّار اندر کارزار

آن زمان معلوم گردد قدرت پروردگار

دشمنش از خوف رو آرد به اصلاب از رحم

بر سبیل قهقری سوی عدم سازد قرار

بلکه آن سو تر گریزد از عدم صد ساله راه

ص: 42

زانکه می داند عدم را اوست صاحب اختیار

حادی بختی بختش گر بخواهد از عدم

می کشاند صد چو این عالم قطار اندر قطار

ای که مهرت دوستان را معنی نِعمَ المَ-آب

ای که قهرت دشمنان را آیت بِئسَ القَرار12

جان فدای لعل جان بخشت که گفتی حاضرم

بر سر هر مؤمن و کافر به وقت احتضار

شوق دیدار تو

شیرین ساخت تلخی های مرگ

ز انتظار مرگ ما مردیم اینک زنده دار

در حیات و در ممات و برزخ و حشر وصراط

هر کجا باشد به دیدار توایم امّیدوار

تا همی دانند آذر ماه را بعد از ابان

تا همی گویند آید از پس نیسان ایار 13

باغ عمر دشمنانت را نباشد جز خزان

راغ عیش دوستانت را نباشد جز بهار

این باده را

ندانم، دانی که نام چیست

یا آنکه همچو زلف خود آشفته ای به هم

گر با خبر نه ای به تو می سازمش بیان

تا غنچه ی لبت شود از شوق مبتسم

هشدار جان فدای لب باده نوش تو

هشدار جان فدائی آن زلف خم به خم

تعبیر از آن به نفس ولایت نموده اند

جز این به نام های دگر خوانده اند هم

یعنی اگر نبودی این باده در میان

بودیم تا ابد همه در ظلمت عدم

ساقی بده چمانه، چمانه 14 ، سبو سبو

از آن می مغانه 15 به آواز زیر و بم

گر می کنی عنایت و زان باده می دهی

پر کن ز جام مصطفوی نی ز جام جم

تا جرعه ای بنوشم و در عین بی خودی

در ملک جان به خدمت جانان زنم قدم

گویم که ای وجد تو سرمایه ی وجود

ای باعث تمامی اشیا ز بیش و کم

نظم سپهر و مهر و مه و عرش و کائنات

اینها همه به حکم تو گردیده منتظم

ای مایه ی جلال که در پیش رفعتت

اینها همه به حکم تو گردید منتظم

از شرق طبع من زده سر مطلع دگر

چون قرص آفتاب بدین نیلگون خیم

ا ی آنکه چون تو نامده از ممکن عدم

همسر بود حدوث وجود تو با قِدَم

نا برده پی به ذات تو گفتند اینکه تو

هستی خدا شدی به خدائی تو متّهم

گر پی برند بر صفت ذات پاک تو

غیر از قصور خویش نبینند لاجرم

می ماند دست قدرت یزدان درآستین

گر از عدم نمی زدی اندر جهان قدم

ای ممکن الوجود که چون واجب الوجود

هر ممکن از وجود تو موجود و منعدم

چیزی که نیست امر تو تقدیر گفت لا

امری که هست حکم تو گوید قضا نعم

پیغمبران به حبل تو دارند اعتصام

کرّوبیان به ذیل تو هستند معتصم

چون کاتب ازل قلم صنع بر گرفت

دیباچه ی وجود به نام تو زد رقم

گر خوانمت خدا نه خدا مظهر خدا

هستی نبی نه بلکه ورا صهر و ابن عمّ

ای شیر کردگار که درعهد عدل تو

باز از حمام 16 و شیر ز آهو نموده رم

در دشت کارزار تو از خون کشتگان

چیزی دگر نروید جز شاخه ی بقم

زان رو شدست هیئت تیغت به شکل لا

تا نفی شرک سازد با پیکر دو دم

ص: 44

کاووس کی به خرگه تو کمترین غلام

جمشید جم به درگه تو کمترین خدم

دست من است عروه ی حبّ تو یا علی

روزی که عروه ها همه گردند منفصم

شاها وفائی از تو نخواهد به غیرتو

چیزی دگر از آنکه توئی سابغ النعم17

مأوای دوستان تو در روضه النعیم

مثوای دشمنان تو فی النار و الظُّ-لَم

ای شیر کردگار بدین شوکت و جلال

بودی کجا که رفت بر

اولادت این ستم

آتش زدند یکسره بر خیمه هایشان

مرعی نداشت هیچ کسی حرمت حرم

بردند معجر از سر زینب مگر نبود

ناموس حق ز عترتت ای شاه ذو الکرم

آن دختران که عترت پاک پیمبرند

بر اشتر برهنه بین با هزار غم

دستی بزن به حلقه ی دروازه ی دمشق

می کن بسان خیبرش ای شاه منهدم

****

به هر فعل فاعل، به هر امر آمر

بود گر چه مشتق ولی هست مصدر

برازنده ی خلعت إِنَّمائی 18

امام به حق زیب محراب و منبر

به زور ید اللّهی آن شیر یزدان

چنان کَند در را ز باروی خیبر

که گر دست خود سوی بالا فشاندی

نشاندی مر این حصن فیروزه را در

الا ای امین خداوند اکبر

رسول خدا را وصیّ و برادر

توئی بر همه خلق عالم مقدّم

قِدَم با حدوث تو بوده است همسر

صفات الهی همه در تو مدغم

جلال خدائی همه در تو مضمر

توئی علّت غائی آفرینش

بود آفرینش طفیل تو یک سر

غرض ذات پاک تو از ما سِوَی الله

غرض ما سِوَی الله و ذات تو جوهر

به دریای علم خدا ناخدایی

به نه فلک افلاک هستی تو لنگر

تویی باب ابواب علم لدنّی

نبی شهر علم و تو آن شهر را در

قضا و قدر بی رضایت به گیتی

نباشد مصوّر، نگردد مقدّر

تویی آنکه در بدو ایجاد عالم

به دست تو شد خاک آدم مخمّر

ز تیغ کجت راست شد رایت دین

وز آن بیرق کفر آمد نگون سر

ز بوی تو یک شمّه هر هشت جنّت

به وصف تو یک آیت این چار دفتر

ز جود تو یک قطره هر هفت دریا

ز نور تو یک ذره این هفت اختر

نُه افلاک سرگشته بر گرد کویت

بگردند مانند گویی محقّر

به حکم تو گردند این هفت آباء

به امر تو باشند این هفت مادر

ز مهر و ز قهر تو این ماه گردون

گهی هست فربه گهی هست لاغر

گر از قصر جاه تو سنگی بغلطد

زحل را پس از قرن ها بشکند سر

به عشق و تولّای تو کوه و دریا

یکی پای بر گل یکی شور بر سر

وفائی سگ آستان تو خواهد

که در آستان تو باشد نه شوشتر

در آن آستانی که جبریل خادم

در آن آستانی که میکال چاکر

امیرا کبیرا علیما خبیرا

به هر چیز هستی تو دانا و رهبر

ص: 46

تویی غالب کلّ غالب چرا شد

حسین تو مغلوب قوم ستمگر

خبر داری ای شاه از نور عینت

حسین آن شهید به خون غرقه پیکر

که لب تشنه کشتند او را به خواری

نه خواهر به سر بود او را نه مادر

ولی خواهری داشت در چنگ عدوان

اسیر و پریشان گرفتار و مضطر

ز بیچارگی شد دخیل مخالف

نه او را کسی شد معین و نه یاور

پس از قتل سلطان دین شمر بی دین

چه گویم چه کرد آن لعین بد اختر

زد آتش خیام حرم را و افکند

زنان اندر آزار و طفلان در آذر

کشید از سرا پرده بیرون زنانی

که بودند ناموس پاک پیمبر

****

گفت نی نی دانمت هستی وفائی ز اهل شوشتر

گفتمش پیر و حزینم عشق را باید جوانی

گفت می آرم نشاط نوجوانی را من از سر

هر چه کردم عجز و زاری التماس و بیقراری

کاین حزین ناتوان را این زمان بگذار و بگذر

گفت بگذر زین سخنها بگذر از این مکر و فن ها

تا به کی زین ما و من ها می کنی جان را مکدّر

گفتمش من قابل و لایق نی ام این موهبت را

گفت این در جز قبول او ندارد شرط دیگر

عرصه بر من تنگ شد احوال را دانی چسان بود

او بسان شیر غرّان من چو مور لنگ لاغر

تاخت بر ملک وجودم ساخت پر از هست و بودم

بر فلک افراخت دودم بر دلم انداخت آذر

فارغم کرد از من و ما از غم دنیا و عقبی

کرد جانم را مصفّا ساخت قلبم را منوّر

گفتمش ای عشق والا،

مرحبا اهلاً و سهلا

ای تو از هر چیز احلی، وی تو از هر چیز برتر

گر چه هستی اصل ناکامی ولیکن باشد از تو

عیش ها یک جا مهیّا کام ها یک سر میسّر

آفرین ای عشق مقبل آفت غم راحت دل

از تو آسان هر چه مشکل

وز تو زیبا هر چه منکر

از تو رنگین چهره ی گل وز تو شیدا جان بلبل

وز تو مشکین جعد سنبل وز تو رنگین زلف ضیمر

پرتو اندازی اَلا ای

عشق گر بر شوره زاری

ص: 48

بردمد بر شوره زاران تا ابد نسرین و نستر

قرب ده سال است باشد بی توام ای عشق جانان

ساغر دل خالی و پر چشم و لب خشکیده و تر

مر مرا در عین دلگیری نمودی دستگیری

دادی الفت اندرین پیری میان ما و دلبر

دلبر و دلدار و دلجو آن مه وَ اللَّیل گیسو

هَل اَتی خو، وَالضُّحی رو، مظهر دادار داور

مظهرش گفتم از آن رو تا که از حرفم بری بو

کش توان گفت إِنَّه هُو با همان معنای دیگر

آهن اندر آتش آتش نیست اما هست آتش

امتحان را دست بر زن گر نمی داریش باور

اوست علم و اوست عالم اوست فعل و اوست فاعل

اوست امر و اوست آمر اوست صادر اوست مصدر

صد هزاران عالم وآدم سِزد مر قدرتش را

تا ز نو ایجاد گرداند اگر باشد مقدّر

بر زمان حکمش روان آن سان که گر خواهد نماید

خود مؤخّر را مقدّم یا مقدّم را مؤخّر

خیمه ی اجلال را چون بر زند قنبر به جایی

عرش اعظم را محدّب می شود آنجا مقعّر

آیه ی تطهیر آمد از پی پیرایه او را

ور نه بودست او ز اوّل طاهر و طهر و مطهّر

ساقی کوثر، امیر مؤمنان، مصباح ایمان

شیر و شمشیر خدا، میر هدی، ضرغام و حیدر

من که تفسیر « سَقاهُم رَبُّهُم» یا رب ندانم

ص: 49

لیک می دانم علی را صاحب و ساقی کوثر

آن که اندر لیل ظلماء راکع و سجّاد و بَکّاء

وآنکه اندر روز هیجا صف کش و صف دار و صفدر

آنکه در محراب طاعت خاضع و مسکین و خاشع

وآنکه اندر حرب مَرحَب شیر مغضب لیث قسور

مرحبا مرحب کُشی کز تاب تیغ آبدارش

مرحب و مرکب به خاک افتاد و از جبریل شهپر

کی حصین می گشت حصن دین و محکم باب ایمان

آن در سنگین نمی کندی اگر از حصن خیبر

آن چنان بر کند از قهرش که گر می خواستی او

می نشاندی بر در دروازه ی ملک عدم در

کز عدم ننهد قدم دیگر کسی در ملک هستی

تا نیاید هرگز ازآن در بدر یک نفس کافر

لا فَتی اِلاّ علیّ لا سَیفَ اِلاّ ذُو الفَقارش

از احد آمد به شأن اندر احد چون شد مظفّر

تا شود همرنگ با حزبش به جنگ بدر و احزاب

آسمان پوشیده ز انجم جوشن و از مهر مغفر

عمرو

عَنتَر کشتن او را نیست مدحی یا ثنایی

آن که می باشد به امرش هست و بود عَمرو عَنتَر

تیغ لا شکلش به نفی کفر و در اثبات ایمان

کرد در عالم بلند آوازه ی الله اکبر

از ازل با تیغ خونریزش اجل همراز باشد

تا ابد با طایر تیرش قدر هم بال و هم پر

از گل آدم گل رویش نه گر منظور بودی

ص: 50

تیره خاکی را ملائک سجده کی کردند یکسر

ساحلی از بهر جودش گر نبودی کوه جودی

تا قیامت نوح در کشتی به طوفان بود اندر

پور آزر گر که سرگرم از ولای او نبودی

کی شدی بَرداً سَلاماً آذرا

بر پور آزر

گر نمی فرمودی اَقبِل لا تَخَف 19 بر پور عمران

تا ابد می بود وَل-ّی مُدبِراً 20 از بیم اژدر

پور مریم گر نمودی مرده را خود زنده از دم

هست از آن دم کش دمیدی ایلیا در جیب مادر

بود او با هر نبی در سِرّ و با احمد به ظاهر

گر نبودی او نبودی هیچ یک زایشان پیمبر

از پی دفع خیالم لَم یَلِد لَم یُولَد است او

کش نبی کُفواً لَهُ گردید می خواندش برادر

کشتی هستی به دریای عدم نابود گشتی

هستی او گر دراین دریا نمی افکند لنگر

گوهر تاج ولایت شاه اقلیم هدایت

کز عبودیّت شدش ملک ربوبیّت مسخّر

چون منی کی میتوان مدح و ثنا کرد آن شهی را

کش خدا مدّاح و قرآن مدح و راوی شد پیمبر

یا امیر المؤمنین یا ذا الکرم یا شاه مردان

ای به هر دردی تو درمان، وی به هر سرّی تو رهبر

صد هزارم غم به قلب بی سکون گردیده مدغم

صد هزار آذر به جان بی قرارم گشته مضمر

دارم آذر ها به جان غم ها به دل یکسر نهانی

ص: 51

نیست هرگز چاره آنها را نه با زور و نه با زر

زور و زر هرگز نگرداند شقاوت را سعادت

جز تو قادر بر تصرّف کیست اندر عالم ذر

این شقاوت را مبدّل با سعادت کن به زودی

حقّ احمد حقّ زهرا حرمت شُبَّیر و شَبَّر21

هر بلایم بر سر آید یکسر از لا و بلی شد

گیرم اینجا بگذرد چون بگذرد فردای محشر

یا علی این یک غمم باشد ز غم های نهانی

هیچ یک زآنها نباشد بر تو پنهان و مستّر

دارم امّید و تمنّا، از تو در دنیا و عقبی

لطف و احسان، جود و اعطا، هی پیاپی، هی مکرّر

****

آه از آن دمی که او روی به محشر آورد

جامه ی نور دیده ی خویش ز خون، تر آورد

لرزه به عرش کبریا، رعشه به جسم انبیا

اوفتد آن زمان که او بر کف خود، سرآورد

ناله ی واحسین از او سر زند آنچنان کز آن

گوش تمام اهل محشر ز فغان، کر آورد

مادر اکبرش ز پی، مویه کنان بسان نی

ناله و بانگ یا بُنَیّ در صف محشر آورد

روز جزا شود ز سر شور قیامتی دگر

چون ز جفا بریده سر قامت اکبر آورد

رشته ی جان انس و جان، بگسلد آن زمان که آن

کاکل غرقه خون و آن، جعد معنبر آورد

شافع عرصه ی جزا، اوفتدش ز کف لوا

بیدق واژگون چو عباس دلاور آورد

ناید اگر شفاعت آن روز به خونبهای او

کیست که ایمنی درآن ورطه ز آذر آورد

هست وفائیش امید آن که به روز رستخیز

از اثر شفاعتش چهره منوّر آورد

****

یمانی کسا را بیار این زمان

بپوشان مرا زیر این طیلسان22

که سرّی نهان در پس پرده هست

که بی پرده این پرده آید به دست

خدا خواهد از پرده سازد عیان

خدائیّ خود بر زمین و زمان

به خود خواهد او عشق بازی کند

به مِلک و مَلک سرفرازی کند

نظر کردمش چون بپوشیدمش

رخی چون درخشنده مه دیدمش

چنان رویش از نور رخشنده بود

که بدر درخشنده اش بنده بود

برای مثل گفته شد ماه بدر

وگرنه مه و بدر را چیست قدر

به ماهی بود یک شب او را کمال

بود آن هم از عکس روی بلال

پس آنگه حسن پورم از ره رسید

سلامی بداد و جوابی شنید

رسد گفت بوئی مرا بر مشام

که آن بو بود بوی خیر الانام23

بگفتم که ای میوه ی جان من

نکو برده ای بوی جانان من

بود جدّ پاکت به زیر کساء

بخواب خوش آسوده باشد بسا

پس آنگه حسن همچو روح روان

روان شد سوی سرور انس و جان

بگفتا ز من بر تو ای جد سلام

بود تا کنم در برت من مقام؟

بگفتش به رأفت رسول مجید

بیا ای مرا مایه ی هر امید

نشد آنقدر کاندر آمد ز در

حسینم روان همچو قرص قمر

چنین گفت بعد از درود و سلام

که آید مرا بوی جد بر مشام

مگر جدّ پاکم رسول خدا

ز مهر اندرین جا نموده است جا

بگفتم تو را جد رسول امین

به زیر کسا با حسن هر دو بین

پس آنگه بسوی کسا رفت شاد

به جدّ مکرّم سلامی بداد

بگفت ای که ایزد تو را برگزید

ز بود تو آورده عالم پدید

بود تا که آیم به پیش تو باز

ز قربت شوم تا ابد سر فراز

بگفتش تو من من توئی ما و من

چو جان اندر آمد مرا در بدن

بیا ای مرا سایه ی افتخار

به تو تا قیامت من امّیدوار

ص: 54

تو خود مایه ی افتخار منی

به هر دو سرا اعتبار منی

تویی مظهر و مظهر عشق حق

به کار تو کس را نباشد سبق

بیا ای شهیدی که اندر جزا

جزائی نباشد تو را جز خدا

نبی با حسین بود اندر سخن

که ناگه درآمد ز در بوالحسن

به دخت پیمبر بداد او سلام

بگفتا که بوئی رسد بر مشام

که آن بو بود بوی ابن عمم

ز دل می زداید هزاران غمم

مگر ابن عمّم در اینجاستی

که خاک سرا عطر پیراستی؟

بگفتم بلی آن که دلبند توست

به زیر کسا با دو فرزند توست

به سوی کسا آن شه لا فتی

نظر کرد و دید او به چشم خدا

به عین خدا دید عین خدا

تجلّی نموده است اندر سه جا

به چشم خدا دید نور ازل

تجلّی نموده است در سه محل

چو روی خود اندر سه مرآت

خدا را حقیقت در آیات دید

بگفتا سلام ای رسول امین

زمن یعنی از مالک یوم دین

سلام و تحیّات بیرون ز حد

زمن بر تو یعنی ز حیّ صمد

پیمبر جواب سلامش بداد

پی اذنش آغوش جان برگشاد

چو با عقل کل عشق کل شد قرین

نمود آفرین عقل و عشق آفرین

پس آن عقل کل مایه ی هر وجود

سخن با علی از علی می سرود

که ای آنکه بر سر توئی تاج من

تو مقصود من از دو معراج من

دو معراج بودم ز جان آفرین

یکی در سما دیگری در زمین

یکی در سما با دو صد واهمه

یکی در زمین خانه ی فاطمه

یکی در شب و دیگری روز بود

که آن روز و شب هر دو فیروز بود

ولی شب کجا می رسد پای روز

که شب تیره و روز

شد دل فروز

مرا

«ما رَأی» 24 آیت روی توست

که

«قوسین»25 من جفت ابروی توست

نظر کرد سوی کسا فاطمه

به زیر کسا دید یاران همه

ص: 55

به سوی کسا شاد و خرسند رفت

سوی شوی و باب و دو فرزند رفت

بگفتا سلام و رسیدش جواب

گرفت اذن و پس رخصتش داد باب

به زیر کسا رفت چون فاطمه

فتاد اندر افلاکیان همهمه

ز بانوی حق چون عدد شد تمام

خدا را خدائی شد آن دم به کام

عدد روکش حسن جانان بود

کسا روکش آن عدد زان بود

خدا بین نبیند به زیر کسا

کسی را به جز خمسه یعنی خدا

خدا خود منزّه بود از عدد

ولی این عدد واحد است و احد

خدا را اگر بود جا و مکان

نهان بودی در زیر آن طیلسان

خدا گر منزّه نبودی ز جای

همی گفتمی شد به زیر کسای

پس آمد ندائی به صوت علیّ

به صوت علی بود و صوت جلیّ

ندانم من آیا ز تحت کسا

برآمد ندا یا

ز فوق سما

که ای ساکنان سماوات من

به ذات و صفات و به آیات من

نکردم من این خلق نه آسمان

نه خلق زمین

و نه خلق زمان

نه کوه و نه صحرا نه بحر و نه برّ

نه خلق سپهر و نه شمس و قمر

نه عرش و نه کرسی نه لوح و قلم

نه ایجاد هستی ز ملک عدم

مگر از پی حبّ این پنج تن

که هستند مطلوب و محبوب من

پس آن گه امین خدا جبرئیل

بگفتا که ای کردگار جلیل

کیانند آیا به زیر کسا

که بر ما سوایند میر و کیا

جواب آمد از مصدر عزّ و شأن

به جبریل کای جبرئیلا بدان

که زهراست با باب و با شوی او

ابا هر دو فرزند دلجوی او

گر این پنج ما را نبودند یار

نه شش بود و نه هفت و نه سه نه چار

نمی بود بود و نه افلاک را

نبودی تو و خیل املاک 26 را

چو جبریل واقف شد از سرّ هو

بخاطر خلیدش مر این آرزو

که یا رب چه باشد گر این بینوا

نوا یابد از قرب اهل کسا

ص: 56

دهی اذنم از فضل و جود و کرم

دل پر ز اندوه شاد آورم

به اعزاز و اجلال این پنج تن

که سازی مرا سادس انجمن

بفرمودش ایزد برو سویشان

ولی خود مرو سویشان بی نشان

گر از ما نباشد نشانی تو را

نباشد تو را ره به سوی کسا

تواز ما نشانی به همراه بر

که تا سوی ایشان شوی راهبر

به یک سو بنه رأی و تدبیر را

نشانی بر آیات تطهیر را

تو آیات تطهیر بهر نشان

بگیر و ببر چون رسیدی بخوان

به پاکان نشانی به پاکی ببر

به نیکان به نیکی سخن ساز سر

پس از ما رسان بر رسول انام

هزاران درود و هزاران سلام

که ما را خدائی به کام از شماست

ازل تا ابد بر دوام از شماست

ز خلق مه و مهر و عرش بلند

تو ما را غرض ای شه ارجمند

رسید و رسانید بعد از سلام

پیام خدا پس طلب کرد کام

سری از پی اذن بر خاک سود

زبونی و پستی و پوزش نمود

گرفت اذن و شد در کسا جبرئیل

به یک گوشه پنهان چو عبد ذلیل

خدائی که می جست در لامکان

عیان دید در زیر آن طیلسان

ببالید بر خود ز شوق و شعف

چو از قرب حق یافت عزّ و شرف

پس آنگه خداوند این نُه قباب

علیّ

ولیّ لایق این خطاب

بپرسید از پادشاه رسل

که این انجمن را چه باشد نزل

به نزد خداوند این انجمن

چه قدر است ای پادشاه زمن

پس آنگه بگفت آن رسول مجید

به حقّ کسی کو مرا برگزید

بحقّی که حقش مرا از ازل

بداد اصطفی تا ابد بی زلل

مرا داد بر ما سوی سروری

نبوّت به من داد و پیغمبری

به هر محفلی باشد این گفتگو

شود رحمت حق بر آنجا فرود

سِتِغفار گویان ملائک همه

به بزمی که دارند این همهمه

ص: 57

زبان خدا پس سرود این سخن

که خود رستگارند یاران من

رسول خدا بار دیگر بگفت

دُرِ این سخن را دگر بار سُفت

به هر جا شود ذکر این ماجرا

ز حق هست هر حاجت آنجا روا

به بزمی کزین بزم یاد آورند

دل پر ز اندوه شاد آورند

به بزمی کزین بزم آید سخن

بماند مراد و نماند حَزَن

دگر باره گفت آن زبان خدا

که ما رستگاریم و یاران ما

به هردو سرا مژده از حق رسید

که هستیم ما رستگار و سعید

حدیثی به یاد آمدم سوزناک

زکرب و بلا و از آن جان پاک

به یاد آمدم قصه ی جان گزا

ز سلطان دین خامس این کسا

چو در کربلا شد بر او کار تنگ

ز بیداد آن قوم بی نام و ننگ

پس آن حجت از بهر قوم عنود

به اتمام حجت زبان بر گشود

که من خود یکی هستم از آن کسا

که اهلش به پاکی ستوده خدا

که من یک تن هستم از آن پنج تن

که حق گفت هستند محبوب من

من از آن کسانم که فرمود حق

که بر این کسان نیست کس را سِبَق

من استم از آن خمسۀ بی بدیل

که سادس برآن خمسه شد جبرئیل

من آنم که پیغمبر پاک زاد

مرا بر سر دوش خود می نهاد

همی گفت آن خسرو خافقین

حسین از من است و منم از حسین

گر از من نباشد شما را قبول

بپرسید از اصحاب خاص رسول

شنیدند و دیدند و بشناختند

بروی خدا تیغ کین آختند

کشیدند بر روی حق تیغ کین

بکشتند دین و امام مبین

بکشتند تهلیل و تکبیر را

مخاطبّ آیات تطهیر را

نمودند دانسته او را شهید

که مائیم محکوم حکم یزید

وفائی از این ماجری خون گری

به آن شاه لب تشنه جیحون گری

****

ص: 58

فلک از قوس بهر کوریش تیر و کمان دارد

به جرم آنکه نرگس دیده اش باز است در گلشن

تو گوئی تا قیامت رخ به رنگ زعفران دارد

نیفتد تا نظر بر سایه اش خورشید تابان را

به چشم خویش از خط شعاعی صد سنان دارد

نگویم من بود مریم، کنیز مادرش زهرا

اگر راضی شود او مریمش منّت به جان دارد

زنی با این همه شوکت ندیده دیده ی گردون

زنی با این همه سَطوَت به عالم کی نشان دارد

چرا با این همه جاه و جلال و عصمتش دوران

میان کوچه و بازار در هر سو عیان دارد

خرد گفتا خموش ای بی خبر از سرّ این معنی

که هر کس قربش افزون تر، فزون تر امتحان دارد

ندارم باور ار گویند دیدش دیده ی مردم

که دود آه خویشش مخفی از نامحرمان دارد

اگر مستوره ی ایجاد چون خورشید رخشنده

نه بر سر چادر و نه ساتر و نه سایبان دارد

تجلّی کرد تا ظاهر شود حق ور نه در باطن

زبان قدسیان هم ساتر و هم سایبان دارد

در این محفل بود زهرای اطهر حاضر و ناظر

وگرنه گفتمی زینب چه آذر ها به جان دارد

حیا از روی زهرا می نمایم ور نه می گویم

که زینب سر برهنه رو به بزم شامیان دارد

سخن آهسته تر باید که شاید نشنود زهرا

ص: 60

وگرنه سوز آهش صد شرر بر حاضران دارد

صبا رو در نجف بر گو تو با آن شیر یزدانی

که زینب در دمشق و کوفه چشمی خون فشان دارد

بگو از داغ مرگ نوجوانان پیر شد زینب

به زیر بار محنت سرو قدّی چون کمان دارد

خصوص از مرگ اکبر تا قیامت داغ چون قمری

به پای سرو قدش ز اشک خود جوئی روان دارد

پس از قتل حسین با یک جهان غم چون کند زینب

کز اطفال صغیر تشنه لب یک کاروان دارد

اگر خواهم ز غم هایش بیان یک داستان سازم

به هریک داستان از غم هزاران داستان دارد

بود بهر شفاعت هر کسی را حجّتی بر کف

وفائی حجتی قاطع از این تیغ زبان دارد

****

که

عمری بندگی باید نمود آنگاه لقمان شد

سرت سودائی دنیا و خود در فکر دستاری

در اول فکر سر باید شد آنگه فکر سامان شد

مرا از وعده ی حور و قصور اغوا مکن واعظ

بهشت بی قصور من حریم قرب جانان شد

ولی ّ ذوالمنن یعنی حسن آن خسرو خوبان

که هر چیز از عدم با قدرتش ممکن در امکان شد

نه حبّش محض جنّت گشت، نه بُغضش موجب نیران

که حبّش محض جنّت گشت و بُغضش عین نیران شد

وجودش واجب و ممکن نما در عالم خلقت

ولی در صورت واجب در این عالم نمایان شد

گهی می خوانمش ممکن گهی می دانمش واجب

نه ممکن هست و نی واجب که هم اینست و هم آن شد

به صولت بود چون حیدر، به هیئت همچو پیغمبر

ولیّ حضرت داور مدار دین و ایمان شد

به قدرت دست او معجز نما چون احمد مرسل

به قوت پنجه اش مشکل گشا چون شیر یزدان شد

ستایش کرد آدم تا که آدم شد دراین عالم

هوایش نوح بر سر داشت تا ایمن ز طوفان شد

چه نامش حرز جان بنمود پور آزر از آذر

نه بس ایمن شد از آزر بر او آذر گلستان شد

چو با صوت حسن اِنّی اَنَا الله گفت موسی را

فراز طور سینایش زجان عمری ثنا خوان شد

همین صوت حسن بودش که گردید از شجر پیدا

ص: 62

همین نور حسن بودش که اندر طور تابان شد

به وصف ذات پاکش بازم از نو مطلع دیگر

ز شرق طبع همچون اختر تابنده رخشان شد

شهی کز آستینش آشکارا دست یزدان شد

به خاک آستانش حضرت جبریل دربان شد

وجودش در تجلّی از عدم باشد بسی اقدم

حدوثش در حقیقت با قِدَم یک رنگ و یکسان شد

زهی سودای باطل کی توانم مدح آن شاهی

که مدّاحش خدا، راوی پیمبر، مدح قرآن شد

چنین شاهی که خلقت شد جهان یک سر به فرمانش

ببین که اهل جهان را عاقبت در تحت فرمان شد

مگر انصار و یاری داشت آن مظلوم بی یاور

که هر جور و جفائی شد بر او ز انصار و یاران شد

ز ناچاری به بیعت داد دست آن شاه بی لشگر

چو یک انسان نبودش یاور آخر کارش اینسان شد

مگو بیعت که از شمشیر خوردن سخت تر بودش

چو او با زاده ی سفیان قرین عهد و پیمان شد

مگوئید آب کز آتش بسی سوزنده تر بودش

همان آبی کز آن مرغ دلش در سینه بریان شد

دو سبط مصطفی دادند جان از آب و بی آبی

ز بی آبی حسین اما حسن از آب بی جان شد

حسین پیش از شهادت گر نشان تیر شد امّا

حسن بعد از شهادت نعش پاکش تیر باران شد

****

ص: 63

تو نشنیدی مگر نامی که می گویند مینائی

می صاف محبّت نوش باد آن میگساران را

که در میخانه ی توحید مخمورند و شیدائی

همه از باده ی حبّ حسنی تا ابد سر خوش

به راه حق گذشته از سر هستی به یک جائی

ز هفتاد و دو خم روز دهم این باده ی گلگون

چنان جوشید کز جوشش همه گشتند دریائی

همه فانی ولی باقی چو بوی گل به پیش گل

همه چون سرو و سرسبزند و همچون لاله حمرائی

پی حبّ حسین بود آنچه کردند آن وفا کیشان

تولّای حسین توحید محض آمد به واللّی

من از عشق و تولّای نبی بر وی بدانستم

که جز عشق و تولاّی حسین نبود تولّائی

همه پیغمبران یکسر بنوشیدند از این ساغر

که هر یک را بود در سر به قدر خویش سودائی

محمّد عقل کل ختم رسل چون عرش پیما شد

ز شور باده ی حبّ حسینی گشت اسرائی

نبی دانست قدر این باده را آنسان که بایستی

که بر سروش کشیدی چون گل ریحان به زیبایی

بگفتا جبرئیل ای شاه این منّت بدوشم نه

زدوش خود بدوشم نه جوابش گفت لالائی

گهی بر دوش او بودی به هنگام سجود حق

گهی بر سینه از بهر نزول وحی بالائی

حسین عشق و حسین ملّت، حسین دین و حسین طاعت

ص: 65

حسین مصداق هر رحمت، چه دنیائی چه عقبائی

الا نطقم نطاق شعر بست اکنون چه جوزائی

که طالع شد ز شرق طبع هر شعری چه شعرائی

توئی آن کنز مخفی در ازل ای خسرو خوبان

توئی اَحبَبتُ را معنی و بَل معنای معنائی

چه گویم هم مگر گویم توئی آدم توئی خاتم

توئی نوح و خلیل الله تو موسائی تو عیسائی

نشد آن چیز بر یحیی که شد بر چاکران تو

به قرآن قصه ی یحیی مثل باشد تو یحیائی

تو هم مطلوب و هم طالب، تو هم مجذوب و هم جاذب

توئی سلمی توئی سلما توئی وامق تو عذرائی

تجلّی در ازل بوده است حسن لایزالی را

تو هستی جلوه ی آن حسن و اصل آن تجلّائی

نباشد در دو عالم غیر خاک آستان تو

برای انبیاء و اولیا مأوی و ملجائی

چنان کت بنده می دانم نگویم زانکه می ترسم

حسین اللّهیم خوانند یا مجنون سودائی

توئی خون خدا آری که هم سرّی و هم ثاری

به حقّ حضرت باری که در هر چیز یکتایی

لَعَمرُک 28 مصطفی را آمد از هر چیز بالاتر

تو جانی مصطفی را بلکه از جان نیز بالائی

شفیعان صف محشر شفاعت خواه هر مضطر

ولی دارند امّید شفاعت از تو یکجائی

پیمبر جدّ پاکت رحمه للعالمین آمد

ص: 66

ولیکن مظهر رحمت تو در دنیا و عقبائی

بود خاک درت صد بار زآب زندگی بهتر

بود آب فراتت مر مرا خوشتر ز هر مائی

ز دردائیل و فُطرُس 29 باز پرسم قدر و مقدارت

که جز تو نیست کس فریاد رس بر درد و بر دائی

اگر اشک عزای تو نمی بودی نمی بودی

به سوی جنّت المأوی کسی را جا و مأوائی

توئی آن گوهر یکتای دریای عبودیّت

چنان کت می توان گفتن که اصل اصل دریائی

وفائی ای شه خوبان به عشقت می سپارد جان

چه باشد کز ره احسان نظر بر وی بفرمائی

مرا حبّ تو بس باشد چه در دنیا چه در عقبا

بر این گر چیز دیگر می فزائی اهل اعطایی

شها اغماض تا کی یک نگاه گوشه چشمی

و گرنه کار ما خواهد کشید آخر به رسوائی

جهان چون چشم سوزن تنگ شد بر عالی و دانی

تو میدانی و می تانی گره ز این رشته بگشائی

بحقّ تشنگی هایت که از این تشنگی ما را

رهائی ده بده بر ابر رحمت حکم سقّائی

جز این بس درد بی درمان به جان داریم از این گردون

بیان کردن چه حاجت چون تو دانایی تو بینائی

تو هم ای مهدی هادی مگر ما را ز کف دادی

خرام از پرده بیرون آخر از بهر تماشائی

به طور راستی گویم که یا باید برون آئی

ص: 67

و یا بر حال ما بی چارگان یک سر ببخشائی

مرا یک خانه ای بایست در ارض غری ای شه

پسند طبع قرّا زود باید لطف فرمائی

بود هر بیت را بیتی عوض در آخرت دانم

ولی یک بیت را باید عوض با بیت دنیائی

بلا هر آنچه فزون گشت عشق افزون شد

رسید کار به جایی که درک اوست محال

منش خدای ندانم ولی روا باشد

ز حلم او به خدائیش کرد استدلال

گر از صفات جلالش یکی بیان سازم

ز عرش و فرش براید صدای جلّ جلال

هر آنچه هست به گیتی ز ملک تا ملکوت

به خوان نعمت او ریزه خوار عمّ نوال

منظّم است ازو کار آسمان و زمین

مرتّب است ازو روز و هفته و مه و سال

زبان ناطقه لال است اگر چه تا به ابد

به مدح او بسراید سخن چو درّ لئال

هوای مدحت او بود بر سرم امّا

فشرده طبع مرا ماتمش در اوّل فال

غم مصیبتش از مدح شد

عنان گیرم

فکند محنتش اندر وجود من زلزال

ثنای او همه ماتم ستایش همه غم

مدیح او همه اندوه و وصف اوست ملال

مثال ذرّه و خورشید و قطره و دریاست

بلا و محنت او را زنم به هرچه مثال

به دشت کرب و بلا گویم از کدام غمش

غم عیال گرفتار یا غم اطفال

چه گویم آه از آن دم که خیل همچو نسیل

روان شد از پی تاراج شان به استعجال

ز جور و کینه پس آنگه زدند آتش کین

به آشیانه آن طایران سوخته بال

ز تاب شعلۀ آتش به پیچ و تاب شدند

چو مرغ سوخته پر یا که تیر خورده غزال

شد آن علیل چنان از هجوم غم آن دم

که هست خو ز بیانش زبان ناطقه لال

بلای کرب و بلا را کشید با همه درد

که کوهها نتوان گشت زیر او حمال

ز دشت ظلم و ستم چرخ دون نهاد و ربود

به پای او غل و از پای دختران خلخال

به ذرّه ای ز غمش پیک عقل پی نبرد

چو پایش آبله دار است پای وهم و خیال

قدی کز او اَلِفِ اَمرِ فَاستَقِم 31

شد راست

شد از تطاول ناراستان دین چون دال

ز جور دشمن غدّار و از تجلّی دوست

رُخَش چو بدر درخشنده قامتش چو هلال

شها منم که مرا نیست در صحیفه ی عمر

بجز ثنای تو کاویست افضل الاعمال

ولی ثنای من اندر خور جلال تو نیست

که کس ثنای تو نتوان جز ایزد متعال

چو نام من ز وفا مام من نهاد بگفت

وفائی است ستایشگر محمّد و آل

گلم به مهر و وفا چون سرشت دست قضا

قدر به ناصیه ی من نوشت حسن مآل

ص: 69

اگر ز زیور الفاظ شعر من عاری است

چو ساده ایست که او خالی است از خط و خال

****

شکر تنهایی برای خالق تنها کند

شد پسند خاطرش تنهایی زندان از آن

تا دو تا خود را به پیش ایزد یکتا کند

نیست در توحید استثنا به غیر ذات حق

جان فدای آن شهی کو کار مستثنی کند

گر قدر گردد مقدّر نیست بی فرمان او

ور قضا باشد مصوّر حکم او امضا کند

یک اشارت گر کند عالم شود یکسر عدم

عالمی ایجاد باز از نو به یک ایما کند

بر جبین ابلیس را او داغ ابلیسی نهد

بوالبشر را آدم

او از عَلَّمَ الاَسماء 32کند

ز آب و آتش نوح و ابراهیم را بخشد نجات

آب را غبرا و آتش لاله ی حمرا کند 33

حضرت موسی بن جعفر کاظم و جازم که او

ناظم دین است و دین را عزم او انشا کند

یارب این موسی چه موسایی است کز یک جلوه ای

رخنه ها در جان موسی و دل سینا کند

می شکافد سینه ی سینا و عمران زاده را

از ظهور یک تجلّی خَرَّ مَغشِیّا34 کند

گه عصا را بر کف موسی نماید اژدها

گاه از همدستی اش موسی ید و بیضا کند

یک دمی شد همدمش تا یافت این دم از دمش

ور نه عیسی کی تواند مرده را احیا کند

زان سبب باب الحوائج شد لقب او را که او

ص: 71

هر مراد و مطلبی حاصل کَما تَرضی 35 کند

هر که شد امروز چون ابلیس از این در بی خبر

خاک محرومی به سر در موقف فردا کند

مطلعی گردید طالع بازم از عرش خیال

جبرئیل خامه را برگو که تا انشا کند

همچو احمد سیر در قَوسَینِ اَو اَدنی 36 کند

کنج زندان را فَسُبحانَ الَّذی اَسری 37 کند

قامت موزون او سروی ز باغ فَاستَقِم38

تا ابد نشو

و نما در سایه اش طوبی کند

هر کجا او را مکان آنجاست رشک لا مکان

خود وجود اقدسش بغداد را بطحا کند

هست این موسی چه موسائی که هر کس موسوی است

ناز بر موسی بن عمران فخر بر عیسی کند

سیّد قرآن لقب یاسین نسب طه حسب

آنکه ظاهر از دو لب اسرار ما اَوحی 39 کند

هَل اَتی خو

وَالضُّحی رو آن مه وَاللَّیل مو

کش خم حا میم ابرو قصه از طه کند

شد بدا در شأن او شأنی دگر در شأن او

خواست محکم تر خدا امر وی از ابدا کند

قطب ایمان کعبه ی دین قبله ی اهل یقین

طوف بر گرد حریمش مسجد الاقصی کند

چون که دائم شیوه ی مظلومی است در این سلسله

باید او هم اقتدا بر شیوه ی آبا کند

خواست تا مظلوم باشد زان سبب مسموم شد

ص: 72

ور نه عبدی کی تواند حکم بر مولا کند

ظلم هارونی که فرعون شد از آن هم منفعل

شد به این موسی که فرعون گریه بر موسی کند

هست در عالم مسلّم هر که ننگ عالم است

خاک عالم بر سر دنیا و ما فیها کند

دود ظلم و ظلمت هارون ظالم بین که او

خواست خاموش آن چراغ

دوده ی زهرا کند

دود ظلم انگیخت اما گشت روشن تر چراغ

نور حق را مدبری کی می توان اطفا کند

کرده ای مدح و ثنا امّا وفائی کی توان هم

کس ثنای سَبِّحِ اسمَ رَبِّک َ الاَعلی کند

باید ایزد وصف خود را خود کند از بهر ما

کس نباید قصّه از الله ، اِلاَّ الله کند

آنکه مثوی دشمنان را می دهد بِئسَ القَرار

آنکه مأوی دوستان را جَنَّتُ المَأوی کند

****

شاها زبان خامه به مدح تو قاصر است

لیک این قدر بس است که دست خدا توئی

ای دست کردگار که چون جدّ تاجدار

در عقد های مشکله مشکل گشا توئی

جبریل طبع باز ز عرش خیال من

آورده مطلعی که از آن مدعا توئی

ای آنکه در طریق هدی رهنما توئی

بر جن و انس رهبر و میر هدی توئی

گر خوانمت خدا نه خدائی ولی خدا

چندان نموده در تو تجلی که ه--ا توئی

هم مَظهَر خدائی و هم مُظهِر خدا

آئینه ی جلال و جمال خدا توئی

ناچار خوانمت چه بشر زان که چون نبی

مصدوقه ی کریمه ی قُل إِنَّما 40 توئی

توأم بود حدوث وجود تو با قِدَم

بر خلق ابتدا توئی و منتها توئی

محکوم حکمت آمده حکم قدر مدام

کی بی رضای توست قضا چون رضا توئی

وافی به عهد خالق و کافی به امر خلق

قول اَلَست و قائل قالوا بَلی 41

توئی

مشکاة نور ارض و سما را زجاجه ای

مصباح روشن شجر لا وَ لا 42 توئی

هم سبط مصطفائی و هم شِبل مرتضی

هم نور چشم حضرت خیر النسا توئی

بر دو یمین آل عبا ثالثی به نام

خامس ز بعد خامس آل عبا توئی

فریاد رس به هر غم و کافی به هر اَ لَم

حِصن حَصین عالم کهف الوَری 43 توئی

وَالشَّمس آیتی بود از روی انورت

توضیحش آن که ترجمه ی وَالضُّحی توئی

نبود عجب به شأن تو تنزیل هَل اتی

قرآن توئی کتاب توئی هَل اَتی 44 توئی

بحر کرم محیط هِمَم قائد اُمَم

عین عطا و منبع جود و سخا توئی

شاهد به هر ضمیری و کافی به هر خطیر

وافی برای ترجمه ی قُل کَفی 45 توئی

باشد طفیل هستی تو خلق ما سوی

مقصود ز آفرینش ارض و سما توئی

فخرم همین بس است که در نشاَتین مرا

مولا تویی، امام تویی، پیشوا تویی

لطف تو شد دلیل وفائی به سوی تو

حقّا که در طریق هدی رهنما توئی

خواهد دو چیز از تو به دنیا و آخرت

بخشا به وی که مالک هر دو سرا توئی

نعمت در این سرا و شفاعت در آن سرا

چون منعمی و شافع روز جزا توئی

پیوسته دشمنان تو در رنج تا ابد

همواره دوستان تو در گنج تا توئی

ص: 74

این می کشد مرا که بدین شوکت و جلال

در ارض طوس بی کس و بی آشنا توئی

وین می کشد مرا که به صد رنج و صد بلا

در دست خصم کشته ی زهر جفا توئی

هرگز کسی غریب نبوده است همچو تو

بالله غریب و بی کس و بی اقربا توئی

نه مونسی نه داد رسی وقت احتضار

در غربت اوفتاده به رنج و وبلا توئی

سوزم برای بی کسی ات یا غریبی ات

با بی نوائیت که به غم مبتلا توئی

****

ولی عشق تو کاری کرد کان بیچاره رسوا شد

بیا بر ساحل چشمم ببین بر مردم آبی

گرت بر اهل دریا یک نظر میل تماشا شد

در اول عهد ها بستی که با من مهربان باشی

چه شد کان عهد ها بشکسته یکسر چون دل ما شد

مرا ترک تمنّا هست آسان ای شه خوبان

بدانم گر تمنّای تو بر ترک تمنّا شد

همین دولت ز فیض نشأت عشقت مرا کافی

که بیتی چند در مدح و ثنایت بی خود انشا شد

توئی نائی منم نی بیش از این دیگر نمی دانم

همی دانم برون از نای من اینگونه آوا شد

شهنشاهی که مرآت مثال الله علیا شد

جمال ایزدی از نور روی وی هویدا شد

به ممکن غیر ممکن بود دیدن ذات واجب را

چو آن شه جلوه گر شد در جهان حل معما شد

صفات ایزدی یکسر به ذاتش مُدغم و مُضمر

گهی شد مظهر الاسماء و گاهی عین اسما شد

در اول صفحه ی امکان چو صادر گشت لفظ کن

کتاب نسخه ی هستی ز کلک وی محشّا شد

امام هشتمین و قبله هفتم که نُه گردون

چو صحن روضه اش از ثابت و سیاره زیبا شد

امیر عالم تجرید و شاه کشور تفرید

امین خطه ی توحید و شرط لا و اِلّا شد

حدوث-ش با قدم همسر گهی صادر گهی مصدر

ص: 76

طفیلش ما سِوی یکسر گواهم حرف لَولا شد

رضای او رضای حق ز وی افعال حق مشت-ق

وجودش از وجود اسبق به عینه عین یکتا شد

به امر او قدر کاری به حکم او قضا جاری

به عالم فیض او ساری ز اعلی تا به ادنی شد

به هر دردیست او درمان از او هر مشکلی آسان

خراسان شد خراسان زانکه او را جا و مأوی شد

امام ثامن و ضامن حرم از حرمتش ایمن

به امر او زمین ساکن به حکمش چرخ پویا شد

ندانم کیست او یا چیست لیکن آنقدر دانم

که دستش دست حق و پایه اش از هر چه بالا شد

به دست قدرتش تا شد مخمّر،

آدم آدم شد

ز فیض عَلَّم الاَسما

مکرّم گشت و والا شد

گهی شد نوح را کشتی گهی بر کشتی اش پشتی

گهی شد ساحل جودی نجات وی ز دریا شد

لباس خُلَّت-ش را داشت، چون در بر خلیل الله

سراسر نار نمرودی به وی بَرداً سَلاما شد

تمنّا کرد موسی تا که بیند روی یزدان را

ز نور روی او یک ذرّه در طور آشکارا شد

نمی دانم چه شد آن ذرّه اما اینقدر دانم

تَجَلّی لِلجَبَل وَ اندَکَّ سِینا خَرَّ موسی 46 شد

به چاک جامه ی مریم دمید از روی رأفت دم

که بی جفت اندرین عالم تولّد زان مسیحا شد

ز فیض سایه ی سرو قدان دوحه ی احمد

ص: 77

چمان اندر چمن سرو و صنوبر سبز و رعنا شد

مگر حکم ابوّت داد لطفش ابر نیسان را

که طفل قطره در بطن صدف لؤلوی لالا شد

امین حضرت عزّت، معین مذهب و ملّت

قسیم دوزخ و جنّت، نظام دین و دنیا شد

به قدرت معجز آورده نه در مخفی نه در پرده

بشیر پرده هی کرده که خصم جان اعدا شد

به خلّاقی و رزّاقی و غفّاری و قهّاری

به حول و قوّه ی باری به هر چیزی توانا شد

ز درگاه رضا کس نارضا هرگز نمی گردد

که کویش قبله ی حاجات بر ارض و سماوا شد

وفائی دارد اندر دل هزاران عقده ی مشکل

نگردد گر در اینجا حل، کجا خواهد جز اینجا شد

عدویت باد سرگردان چو گوی اندر خم چوگان

مُحِب-َّت تا که سرگرم از تولّا و تبرّا شد

دلم سوزد به حال آن شه مظلوم بی یاور

که در شهر خراسان کشته اندر دست اعدا شد

ز جور کینه ی مأمون دلش لبریز شد از خون

به طشت از حلق او بیرون همه احشا و امعا شد

ملائک سر به سر گردیده مشغول عزاداری

خدا صاحب عزا بهر رضا در عرش اعلی شد

خداوند جهان کشتند اما زین عجب دارم

که نی افلاک ویران شد نه عالم زیر و بالا شد

****

ص: 78

می نشاید کرد بار فیل را بر پشه بار

آنچه من دیدم کجا ایّوب و کی یعقوب دید

ای دو صد ایّوب و یعقوب از شما امیدوار

شانزده فرزند از من رفته چون گلبرگ تر

کز غم هر یک دلی چون لاله دارم داغدار

گر غم ما را به عالم سر به سر قسمت کنند

یک دل خرّم نماند در تمام روزگار

بس دلم تنگ است تنگ از چشم سوزن تنگ تر

رشته ی امید را بربسته ام بر زلف یار

صرف عمر خویش بنمودم به عشق و دوستی

وز پی مدح تو کردم شاعری را من شعار

نیستم دعبل ولی دعبل اگر بودی کنون

سجده می کردی مرا بر درّ نظم شاهوار

درّ نظم آبدارم در همه ایران زمین

رونق گوهر شکست و قدر لؤلؤ کرد خوار

از پی مدح و ثنای آل طه کرده ام

شطّ و نهر و دجله بس جاری ز شعر آبدار

ای امام هشتمین ای معنی ماء معین

حیف باشد تشنه ی فیض تو میرد در قفار49

این نه آئین وفاداری نه شرط دوستی است

جای خدمت های دیرین باشم این سان سوگوار

شکوه از گردون نمایم یا ز بخت خویشتن

از وفای یار نالم یا جفای روزگار

حیف باشد یار ما باشد رضا، ما

نا رضا

ص: 80

نا رضا مند از رضا

در دوستی ننگ است و عار

دارم امید آنکه نپسندی به من این عار و ننگ

چشم دارم آنکه بگشائی گره زین بسته کار

یا خطائی رفته باشد یا خلافی در سخن

چشم اغماض از تو دارم ای امین رازدار

از تو می خواهم نگاه لطف در هر لحظه ای

بر من مسکین نمائی خاصه وقت احتضار

چشم امید از تو دارم آنکه بشماری مرا

در شمار دوستان خویش در روز شمار

زود فرما زائر کویت مرا تا آنکه من

بعض واجب را ادا سازم به تکرار المزار

ای که از خُلق کریمت هست جنّت یک نسیم

وی که از قهر الیمت هفت دوزخ یک شرار

چون ندانم مایه ی قدر تو زان گویم که هست

عرش و کرسی از طفیلت تا قیامت پایدار

لا و الّا را خدا داند که شرط اعظمی

ز آنکه از ارکان توحیدی تو یعنی هشت و چار

آفرین ای باعث هستی که هستی آفرین

می کند از هستی ذاتت به هستی افتخار

مهر گردون قرنها با مهر رویت شد قرین

تا گرفت این روشنی از مهر رویت مستعار

یک اشارت از تو کرد ایجاد شیر پرده را

تا که دیدند آشکارا خصم را کرد او شکار

هم تو خلّاقی و هم رزّاق در این معجزه

ص: 81

گر چه خلّاقی و رزّاقی است کار کردگار

طوس شد از مقدمت رشک گلستان ارم

شد خراسان از وجودت روضه ی دار القرار

زائران کوی تو هر یک شفیع محشری

چاکران درگهت هر یک قسیم خلد ونار

چون ندانم وصف ذاتت را نیارم مدح کرد

لاجرم در مدح کردم اختصار و اقتصار

عرض حالی بود مقصودم نه شعر و شاعری

چند بیتی عرضه کردم در مقام اضطرار

حق ذات اقدست کز شاعری افتاده ام

بس که بر من تنگ بگرفته است چرخ کج مدار

مطلبم را گر برآری و مرا یاری کنی

شاید از نو مرغک طبعم شود بلبل هزار

ای که از سرّ ضمیرم به ز من هستی خبیر

آن سه مطلب را که می دانی هم خواهم بر آر

ای وفائی کار با یار است دیگر غم مخور

سرخ گل آید به باغ و سبز گردد نو بهار

بعد عرضم عرضه دارد سیّد عالی نسب

چشم دارد کز شفای چشم گردد کامکار

ای غبار خاک کویت کحل چشم حور عین

این غبار از چشم هایش رفع بنما زان غبار

****

ص: 82

شبی به عینه چون بخت عاشقان تیره

شبی به عینه چون چشم دلبران فتّان54

به روی خویش فرو بسته در، در آن شب تار

ز نائبات زمان وز طَوارِقِ حَدَثان55

نشسته بودم با بخت خویشتن در جنگ

خزیده بودم در کنج بی کسی نالان

به غیر فکر حبیبم نبود در خاطر

به جز خیال خلیلم نبود در دل و جان

نبود در سر من جز هوای او شوری

نکرد در دل من جز خیال او خلجان

نوشتم از پی تحبیب نسخه ی احضار

به نعل پاره و کردم در آتشش پنهان

به یادگار چو این نسخه بود آیه ی صبر

به جای نعل دل و عشقم آتش سوزان

نرفته بود زشب آن قدر که جذبه ی شوق

نمود او را بی اختیار کرد روان

ز ره رسید و بزد در، گشودمش در و شد

ز نور کلبه ی من رشک قلّه ی فاران56

شد آفتاب جمالش به نیم شب طالع

چنانکه در ظلمات آب چشمه ی حیوان

ز روی او همه ایوان و کاخ من روشن

ز موی او همه اسرار عشق گشت عیان

قدی به خوبی یا بارک الله چون طوبی

رخی به خوبی یا لوحش الله 57 چون رضوان

به روشنی رخ او بود یک فلک خورشید

به راستی قد او یک چمن ز سرو چمان

چون سرخ دید دو بادام من ز خون جگر

گشود لب به سخن آن نگار پسته دهان

نهان ز عشوه و پنهانی از کرشمه و ناز

پی تفقّد دل همچو غنچه شد خندان

بگفت ای ز غم هجرم اخگرت در دل

بگفت ای ز فراق من آذرت بر جان

چگونه بود تو را دل در آتش دوری

چگونه بود تو را جان به بوته ی حرمان

بگفتمش که مرا عشق کرده خوار و ذلیل

بگفت عشق چنین است و کار عشق چنان

بگفتمش همه عمرم گذشت در تب و تاب

بگفت غم مخور امشب بود شب هجران

بگفتمش که مرا جان رسیده است به لب

بگفت جان نه متاعی بود که گوئی از آن

بگفتمش بنگر بر رخ اشک خونینم

بگفت عشق نخواهد دلیل یا برهان

غرض ز لوح دلم می سترد زنگ فراق

به بذل های سخن آن نگار چرب زبان

که ناگهان ز پس پرده فالِقُ الاِصباح58

نمود پرتو انوار صبح را تابان

خروس صبح خورشید و بلبل سحری

به شاخ گلبن و سوری همی بزد دستان

ص: 84

سحر گرفت گریبان صبح صادق را

چو جیب طاقت عاشق درید تا دامان

مرا شد از افق طبع مطلعی طالع

به سان طلعت جانان و کوکب رخشان

چو گشت رایت دارای روزگار عیان

سیاه ظلمت شب منهدم شد از میدان

مگر تو گفتی شد نور مهدی و ظاهر

مگر تو گفتی شد رجعت امام زمان

ولی حضرت داور وصیّ پیغمبر

خلیل حیدر صفدر خلاصه ی امکان

به وصف قدرش یک نسخه سر به سر تورات

به مدح ذاتش یک آیه جمله ی قرآن

نه واجب است و نه ممکن وجود کامل او

بود چنانکه توان گفتنش هم این و هم آن

ولیّ مطلق و فیض نخست جلوه ی حق

کمال قدرت و غیب زمین و غوث زمان

همه ملائک از بهر خدمتش چاکر

همه خلائق در خوان نعمتش مهمان

اگر ز صنف ملک خوانمش زهی تهمت

اگر ز نوع بشر خوانمش زهی بهتان

تمام ریزخورِخان نعمت اویند

ز جنّ و انس و وضیع و شریف و خرد وکلان

اگر که پرتو لطفش معین ذرّه شود

شود چو مهر درخشنده در فلک تابان

شرار آتش قهرش اگر به بحر افتد

شود ز چشمه ی خورشید خشک تر عمان

سحاب جودش اگر قطره را کند یاری

شود جهان همه دریا کران تا به کران

اگر که صورت او روبرو شود به جمال

زبیم او همه گردند همچو ریگ روان

نهیب قهرش اگر در رسد به گوش فلک

اسد به دامن جَدْیُ و حَمَل شود پنهان

اگر به ابلق 59 لیل و نهار اشاره کند

که تا روند عنان بر عنان به یک عنوان

روند گوش به گوش از نهیب سطوت او

چنان که تفرقه ی روز وشب ز هم نتوان

به مهر و ماه کند امر اگر به سرعت سیر

به نیم لحظه نمایند طی تمام زمان

اگر که ذرّه ای از علم او به خلق رسد

به نیم لحظه نمایند طی تمام زمان

اگر ز وسعت خلقش مدد به نقطه رسد

کند به دایره مرکز احاطه دایره سان

اگر ز چهره ی عفوش نقاب برخیزد

به هر گناه شود عذر خواه صد غفران

ز وصف قدر جلالش زبان ناطقه لال

نمی رسد به کمالش قیاس و وهم و گمان

خوش آن زمان که در آید برون ز مکمن غیب

شود جهان همه از یمن مقدمش چو جنان

ص: 85

ز جور و ظلم و تعدّی جهان شود خالی

به عهد عدلش گردد زمانه امن و امان

که آشیانه کبوتر کند به چنگل باز

به گله گرگ شود پاسبان بجای شبان

نفاق و کفر به ایمان بدل شود که اگر

به نی دمند برآید

از آن صدای اذان

به چوب خشک ببندد چو اوّل و ثانی

شود ز معجز او چوب خشک سبز چنان

که سست عهدان در اعتقاد سست شوند

جدا شود چو شبِ تیره، کفر از ایمان

شها به جان تو سوگند شوق دیدارت

ز

نا شکیب دلم برده صبر و تاب و توان

نه روز هجر سرآید نه عمر می ماند

رسیده عمر به پایان و هجر بی پایان

به قدر صبر توأم عمر نوح می باید

که تا خلاص توان شد مگر از این طوفان

به عهد هجر تو باران فتنه می بارد

مگر که جودی وصل توأم رهاند از آن

جهان پیر پر از ظلم وجور آخر شد

ز بسط و عدل بکن این جهان پیر جوان

بپیچ دست قضا و ببند پای قَدَر

گرت نه بنده ی حکم اند و تابع فرمان

بر آر دست خدایی ز آستین ای شاه

بگیر ز اهل ستم داد دوده ی عدنان

هر

آن سری که نباشد به خط فرمانت

قلم صفت سر او را به تیغ شق گردان

پی ثنای تو اشعار من بدان ماند

که در برند به دریا و گوهر اندر کان

چنان نماید شعرم که ابلهانه برند

شَکَر به خطۀ بنگاله، زیره در کرمان

ولیک بلبل باید که در محبّت گل

به صد ترانه و دستان همی کند افغان

بود به مدح و ثنای تو ذات من مجبول

که مام داده به عشق تو شیرم از پستان

اگر چه لایق مدح تو نیست اشعارم

ولی چه چاره جز اینم نبود در دکّان

صفات مصطفوی گر برون ز ادراک است

به قدر قوّه نموده است قدر خود حسان

ز مدح او نشد مقام افزون مقام مصطفوی

ولی بماند ز احسان به روزگار نشان

به مدحت تو شدم نکته سنج و نغمه سرا

که دوستی را معیار باشد و میزان

همیشه تا که کند

إنّما

افاده ی حصر

عَلَی مفید ضرر تا که هست بهر زیان

بود برای محبّ تو منحصر شادی

رسد زیان و ضرر مر عدوّ تو را بر جان

پس از ثنای امام زمان بود لازم

زبان حالی از او کرد در زمانه بیان

ص: 86

که در مصیبت جدش حسین تشنه جگر

همیشه در اسف و حزن و ماتم است و فغان

زبان حال مقالش به این سخن گویا

که کاش بودم و

بستم به خدمت تو میان

هزار حیف نبودم به کربلا آن روز

که در رکاب تو سر داده جان کنم قربان

میان ما و قضا طول دهر فاصله شد

نشد که تا بشوم پیش مرگت از دل و جان

به جرم اینکه چنین کرد دهر دون پرور

کشم به تیغ ز پروردگان او چندان

که چهر دهر نمایم زخونشان رنگین

که دجله دجله کنم خون

به روزگار روان

ولی اگر همه یک باره قتل عام کنم

تلافی سر یک موی اکبرت نتوان

****

بر چهره خال گُلرُخان، اسپند و مجمر آمده

مویش ختن، رویش چمن، لعل لبش رشک یمن

وز سنبل تر بر سمن، جعدش معنبر آمده

شیرین لب و شیرین سخن از بس که شهدش در دهن

گویی بدخشان و یمن خود کان شکّر آمده

آن چشم فتّان کن نظر، مژگان خونریزش نگر

کان ترک غارتگر دگر با تیر و خنجر آمده

از طالع بیدار من، این طبع گوهر بار من

در وصف لعل یار من، گنجی زگوهر آمده

از وصف لعلش این دمم، باشد دم روح اللّهی

وز رفعت چشمش مرا، گیتی مسخر آمده

معجز ز لعلش آورم، وز چشم مست اش ساحرم

بنگر که سحر ومعجزه، با هم برابر آمده

اعجاز شعرم را ببین، او را مَبین سحر مُبین

من خود چو موسی خامه ام، مانند اژدر آمده

از حدّ فزون آمد سخن، از بس ستودم خویشتن

این شورش و غوغای من، از عشق دلبر آمده

آن دلبر طاها حَسَب، آن خسرو یاسین نسب

ماه عجم، مهر عرب، از چهر انورآمده

آن در سپهر دلبری، یکتا چو مهر خاوری

از بهر تعظیمش دو تا، این چرخ چنبر آمده

آن کو حسین مفتون او، لیلا به جان مجنون او

او خود ذبیح، این یک خلیل، آن یک چو هاجر آمده

نازم خلیل کربلا، سر حلقه ی اهل بلا

ص: 88

کز وی خلیل آزری، ایمن ز آذر آمده

لیلای دشت ماریه، صد هاجر او را جاریه

کی هاجر اسماعیل او، مانند اکبر آمده

بر گو تو اسماعیل را، باشد ذبیح الله چنین

کز خون جسم نازنین، او را شناور آمده

شبه نبیّ مصطفی، شبل علی شیر خدا

از دوده ی خیر النّسا، وز نسل شُبَّر آمده

مشتق نمود از نام خود ایزد چو نام نامی اش

الله اکبر وصف او ز الله اکبر آمده

چون جدّ نامی نام او آمد علی از نزد حق

مانند جدّش قدر او از هر که برتر آمده

در وصف خُلق و خوی او ، آیات قرآن سر به سر

در مدح روی و موی او هر چار دفتر آمده

در علم و حلم و صولت او، همچون علیّ مرتضی

در خُلق و خَلق و گفتگو مانا پیمبر آمده

شد ذات پاک مصطفی چون مظهر ذات خدا

بی شبهه شبه مصطفی، از هر دو مظهر آمده

یک شمّه از خُلق خوشش هر هشت جنّت سر به سر

یک ذرّه از مهر رخش، هر هفت اختر آمده

یک شاخه از سرو قدش، طوبی و نخل زندگی

یک رشحه از لعل لبش، تسنیم و کوثر آمده

آن لب که می بودی ازو، تسنیم و کوثر رشحه ای

در کربلا از تشنگی، مانند اخگر آمده

چون دید باب خویش را، آن هول وآن تشویش را

ص: 89

آن قوم کافر کیش را، کز کینه کافر آمده

رخصت گرفت از بهر جنگ، از باب خود او بی درنگ

آمد به میدان چون نهنگ، امّا دلاور آمده

آن پرتو نور ازل، از صدر زین شد جلوه گر

گفتی تَجَلَّی لِلجَبَل 60 پشت تکاور آمده

پس تاخت مرکب آن چنان، کز بیم لرزید آسمان

مانا که حیدر شد عیان، وآن دشت خیبرآمده

هم کرد آن شیر اژن در اضطراب و واهمه

کردند با هم همهمه که اینک غضنفر آمده

با کبریای داوری با سطوت پیغمبری

گفتی تَعالَی الله علیّ بر قصد لشگر آمده

با صد شکوه و طنطنه، بر آن سپه زد یک تنه

اسب عقابش زیر ران چون باد صرصر آمده

لاهوتیان لاحول خوان با خاک یکسان خاکیان

از برق شمشیرش عیان آشوب محشر آمده

شد بر عقابش راه تنگ، از بس در آن میدان جنگ

سرهای بی تن بر زمین، تن های بی سر آمده

هر پیکر اندر بحر خون، چون کشتی بی بادبان

سرها چو مرغابی روان، هر سو شناور آمده

شوق پدر او را عنان، بر تافت از رزم خسان

سوی پدر آمد چو جان، اما مظفّر آمده

گفت ار چه این جان را بقا می خواهم از بهر خدا

امّا ز تاب تشنگی، بی تاب و مضطرّ آمده

سنگینی آهن به تن، بس صعب و سخت آید به من

ص: 90

وز تشنگی جان در بدن مانند آذر آمده

در بر کشید او را چو جان، گوهر نهادش در دهان

شرمنده زان لعل لبان، یاقوت و گوهر آمده

گفت ای گل گلزار من، ای مایه ی اسرار من

سرّ شهادت مر مرا، اندر تو مضمر آمده

روزی که با جانان به جان، عقد شهادت بسته ام

قربانیت ای جانِ جان، منظور داور آمده

بود از ازل عشّاق را، پیمان به جان در باختن

پیمان من در عاشقی، از جان فزونتر آمده

گفت ای خلیل با وفا، صد جان من بادا فدا

یک جان چه قابل مر تو را؟ کو جان محقّر آمده

پس بار دیگر همچو جان از جسم بابش شد روان

در دشت کین کرّار سان، باز او مکرّر آمده

اما در این بار از وفا، آمد که سازد جان فدا

از بخت خوشدل گر قضا، امر مقدّر آمده

شور شهادت تاج او، فوق سنان معراج او

از تیر پرّان رَفرَفش، با پرّ و با فرّ آمده

در رزمگه از پشت زین، پشتش نیامد بر زمین

تا بر سرش از دست کین، آن زخم منکر آمده

گفت ای پدر مِنّی السَّلام

اینک رسید آبم به کام

جدّم محمّد با دو جام از حوض کوثر آمده

یک جام نوشیدم از آن، سر خوش گذشتم از جهان

از بهر آن جان جهان، آن جام دیگر آمده

زآواز او چون شد خبر، آمد پدر او را به سر

ص: 91

تنها خدا داند مگر، او را چه بر سر آمده

چون دید آن رعنا جوان، افتاده اندر خاک و خون

زد صیحه کز آواز آن، گوش جهان کر آمده

گفتا عَلَی الدُّنیا عَفی 61 ، ای سرو بستان وفا

اینک پدر بر سر تو را، با دیده ی تر آمده

هر چند داغم زین عزا، اما رضا هستم رضا

کز عهد پیشم این بلا، منظور و منظر آمده

در راه جانان شاه دین، چون داده معشوقی چنین

در بزم عشّاق از همین، آن شه مصدّر آمده

بگذر وفائی زین سخن، از عشق خوبان دم مزن

کین راز بس باشد نهان، وین سِرّ مُسَتَّر آمده

****

گیسوی چون کمندش افکنده زدوش تا کمر

تا به کمند و بند خورشید به چنبر آورد

وه چه علیّ اکبری، آنکه چو مهر خاوری

بر گذرد ز چرخ اگر هی به تکاور آورد

برگذرد ز چرخ و از سم سمند تیز تک

شکل هلال و اختر و ماه و مصوّر آورد

درگه رزم رمحش از رامح چرخ بگذرد

نیزه ی او شکست بر گنبد اخضر آورد

الحذر الحذر کند دشمن از نبرد او

بانگ امان و الامان گوش جهان کر آورد

تا شده زعفرانی از خوف رخ عدوی او

چهره ی او ز تیغ چون لاله ی احمر آورد

در صف کارزار با شوکت و سطوت نبی

بر همه ظاهر و عیان صولت حیدر آورد

شور شهادتش به سر برد و گر نه کی توان

تیغ به تارکش فرو منقذ کافر آورد

بهر طراز نیزه می خواست که برسر سنان

کاکل غرق خون وآن جعد معنبر آورد

چون ز شراره ی عطش، لعل لبش کبود شد

خواست گلوی تشنه ی خویش ز خون تر آورد

خواست شود فدائی کوی پدر به کربلا

تا که به عرصه ی جزا بر کف خود سر آورد

بر کف خود سرآورد، بهر چه از برای آن

تا به گلوی تشنگان آب ز کوثر آورد

آب ز کوثر آورد بهر که از برای آن

کس که زآب دیده رخساره خود تر آورد

خواهد اگر رقم کند قصه ی تشنه کامی اش

کلک وفائی از غمش شعله ی آذر آورد

****

به غیر ناله نماند از وجود من اثری

که هست بی اثر آن ناله نیز در دل یار

ز یار بس گله دارم ولی شکایت او

به غیر او نکنم زانکه ننگ دانم و عار

کنم شکایت او هم مگر به حضرت او

که راز یار بباید نهفت از اغیار

به دوستی قسم ای دوست کز تو خرسندم

به هر چه می کنی اما مشو ز من بیزار

اگر بُرند به شمشیر بند از بندم

به تیغم ار بنمایند تارتار او تار

به جان دوست که از دوست نگسلم پیوند

به زلف یار که دل بر ندارم از دلدار

ولی نه شرط محبّت بود که بگذارند

کمینه

چاکر خود را قرین عیب و عوار

که تا حسود به من نکته گیرد و گوید

چو یار توست جفا کار دل ازو بردار

شود زبان حسودان دراز بر من و تو

به این روش اگر ای دوست می کنی رفتار

به دست خویش اگر بر سرم زنی شمشیر

بزن ولی مگذارم به چرخ ناهنجار

که چرخ را به من از کین عداوتی است قدیم

حدیث کج روی اش بس نموده ام تکرار

اگر تو دوست شوی او به من نیابد دست

اگر تو یار شوی او به من ندارد کار

به تار زلف تو سوگند تو یار شوی

بر آورم من از این چرخ کج مدار، دمار

به انتقام برآیم ز یُمن همّت دوست

به بینی اش کنم از رشته های نظم مهار

به سیر سرّ ولای تو با ثبات قدم

نه از ثوابت او کمترم نه از سیار

اگر احاطه به من دارد او تو می دانی

مرا احاطه بر او بیش از اوست چندین بار

وجود او بود اندر وجود من مطوی

نه آشکار و نه پنهان به سان سنگ شرار

به روی و موی تو سوگند اگر اشاره کنی

شبش به دیده کنم روز و روز چون شب تار

مرا ز عقرب کورش چه غم که می دانم

هزار منطر و افسوس برای عقرب و مار

به دل ز خنجر مریخ او هراسم نیست

چو هست ناوک مژگان یار با من یار

ز سعد و نحس و یم هیچ قبض و بسطی نیست

که قبض و بسط مرا بسته شد به زلف نگار

اگر که میل کند طبعم از پی نخجیر

مرا بود حَمَل و جَدی او کمینه شکار

اگر صلاح بود در میان بده صلحی

وگرنه یار وفائی شو از پی پیکار

اگر چه قابل یاری نی ام ولی خواهم

به فضل خویش تفضّل کنی تو بر من زار

ص: 94

همیشه باد در انکار و جهل چون بو جهل

کسی که فضل ابوالفضل را کند انکار

ببین که طبع چه سان شد به مطلعی دیگر

به سان مطلع رویش مطالع الانوار

شها تو ماهی و مهرت به دل گرفته قرار

به بندگی تو دارم من از ازل اقرار

توئی که ماه بنی هاشمت همی خوانند

درآسمان نکوئی و در سپهر وقار

تو آفتاب حجازی و ماه کنعانت

کلاف جان به کف دل نهاده در بازار

شها تو یوسف حسنی و یوسفان جهان

به پیش حسن تو چون صورت اند بر دیوار

تورا چنان که تو هستی مدیح نتوان کرد

که عقل را به سر کوی عشق نبود یار

سفیر عقل کجا

ره برد به کشور عشق

که جای عشق بلند است و ره بسی دشوار

امیر کشور عشقی و در وفاداری

تورا نظیر نباشد به هیچ شهر و دیار

کسی به سان تو در شیوه ی وفاداری

نیامده است و نیاید به عصری از اعصار

چنانکه بهر پیمبر توئی برای حسین

نظیر جعفر طیّار و حیدر کرّار

پی وفای حسین آن قدر فشردی پای

که هر دو دست بِرَفتَت ز دست و دست از کار

روا بود که به بی دستی افتخار کند

چو با تو آمده همدست جعفر طیّار

به آستان تو سوگند که آستانه ی تو

ز عرش برتر و بالاتر است چندین بار

اساس قصر جلال تو بس که هست رفیع

جز

ایزدش نتوان بود دیگری معمار

شها به مدح و ثنا ی تو طائر طبعم

چو مرغکی است که از بحر ترکُند منقار

مرا چو مدح و ثنا در خور جلال تو نیست

پس از ثنا، ز ثنا می نمایم استغفار

ولی به مدح تو چون ذات من بود مجبول

از این قبیل سخن سر از او زند ناچار

چنانکه از پی تجدید مطلعی دیگر

زبان چو شعله تیغ تو گشت آتش بار

سمند کین چو بتازی به رزم حیدر وار

زمین به چرخ برین بر شود به سان غبار

تو مظهری اسد الله را به عرصه ی جنگ

بسی چو مرحب و عمروت بود کمینه شکار

تو شبل شیر خدائی ز صولتت گرگان

به روز رزم چو روبَه

همی کنند فرار

تو را قضا و قدر هر دو چاکران قدیم

یکی روان ز یمین و یکی روان ز یسار

قضا به حکم تو هر سو کند کمان داری

قدر ز تیر به چشم عدو زند مسمار

ص: 95

به دشت کین چو بتازی سمند کینه ز خشم

فتد ز نعل سمندت به جانِ خصم شرار

ز سرکشان دلاور ز فارسان دلیر

تو را به عرصه ی میدان چه ده چه صد چه هزار

سخنوران جهان قصّه ی شجاعت تو

بگفته اند و نگفتند عشری از اعشار

مرا چه حد که به وصف تو خود سخن رانم

که پای عقل بود لنگ اندرین مضمار

سمند طبع به مدحت چه سان کند جولان

پیاده است در این عرصه صد هزار سوار

وفائیم من و خواهم ز لطف بشماری

مرا ز سلک غلامان خود به روز شمار

تو و حمایت من بِالغُدُوِّ وَ الآصال

من و غلامی تو بِالعَشِیّ ِ وَ الاِبکار

****

زان خاک جای سوزنش ار بود با مسیح

می بایدش قدم به سر عرش بر

زند

یعقوب را محبّت یوسف رود ز دل

گر بر رخش ز منظر دل یک نظر زند

از شرق طبع روشن من مطلع دگر

چون قرص آفتاب درخشنده سر زند

عباس اگر که دست به شمشیر بر زند

یکباره شعله بر همه ی خشک و تر زند

از تیغ آبدارش گر یک شراره ای

گردد عیان به خرمن هستی شرر زند

از قتل خود خبر نشود تا به روز حشر

بر فرق هر که تیغ بلا بی خبر زند

از بس که هست چابک و چالاک و تند و تیز

شمشیر نارسیده به مغفر به سر زند

سازد دو نیم پیکر او بی زیاد وکم

از چشم هر که را که به سر یا کمر زند

پیوسته نیش بر رگ جان مخالفان

فصاد تیر تیزش چون نیشتر زند

روز وغا

قضا و قدر چاکران او

هر جا اراده کرد قضا و قدر کند

خیّاط وار شخص قضا جامه ی ممات

بهر عدو به روز فنا آستر زند

صبّاغ وار دست قدر رخت زندگی

در خُمّ نیستی ز اجل بیشتر زند

گر یک شرر ز شعله ی تیغش رسد به خصم

تا روز حشر نعره ی هذا سَقَر زند

شاها مرا به مدح تو لطف تو شد دلیل

ور نه چگونه مور ز دریا گذر زند

ما را زبان به وصف تو قاصر بود ولی

گنجشک قدر همّت خود بال و پر زند

تا شد به مدحت تو وفائی سخن سرای

نطقش هزار طعنه به قند و شکر زند

سقّا ندیدم و نشنیدم به روزگار

از سوز تشنگی شررش بر جگر زند

****

مرا دلی است پر از غم ز گردش گردون

مرا دلی است پر از خون ز دست چرخ کهن

چه کارها که نکرد او به دستیاری مکر

چه کارها که نکرد او به پا فشاری فن

بسا بساط که از وی به باد حادثه رفت

بسا نگین که فکند او به دست اهریمن

بسا نشاط که آغشته شد به غصّه و غم

بسا سرود که آلوده شد به رنج و مِحَن

فسرده کرد بسی لاله زار و سوسن وگل

خزان نمود بسی نونهال و سرو و چمن

بسا جوان که به ناکام از او به حجله ی گور

به جای رخت عروسی به بر نمود کفن

ولی نیامده هرگز جوان ناکامی

چو شاهزاده ی آزاده، قاسم بن حسن

به دشت ماریه کرد او عروسی ای که هنوز

از او رسد به فلک بانگ ناله و شیون

جوان اول عمری به سن سیزده سال

که آمدی ز لبانش هنوز بوی لبن

چو دید بی کسیِ عمّ تاجدارش را

دلش نماند که غم اندر او کند مسکن

اجازه خواست که تا جان کند ن-ثار رهش

نداد رخصت میدانش آن امام زمن

بگفت اگر چه مرا جان نه لایق است ولی

پی ن-ثار تو باقی است در سراچه ی تن

به هر دو پای وی افتاد و بوسه داد از شوق

به هر دو دست بپیچید شاه را دامن

به عجز و لابه و الحاح و گریه و زاری

گرفت رخصت حرب از حسین به وجه حسن

ز برج خیمه برآمد چو کوکب رخشان

سهیل سر زده گفتی مگر ز سمت یمن

ز خیمه گاه به میدان کین روان گردید

رخی چو ماه تمام و قدی چو سرو چمن

کلاه خود به سر بر نهاد

از کاکل

به بر نموده ز گیسوی خویشتن جوشن

گرفت تیغ عدو سوز را به کف چو هلال

نمود در بر خود پیرهن به شکل کفن

میان معرکه جا کرد با رخی چون ماه

شد از جمال دل آرای او جهان روشن

فراز قله ی سینای زین چو جلوه نمود

زمین ماریه شد رشگ وادی ایمن

کلیم اگر اَرِنی گفت و لَن تَرانی یافت

و لیک هیچ کس آن دم نیافت پاسخ لَن

به حیرتم که چرا قبطیان کوفه و شام

نتافت در دلشان نور قادر ذُوالمَنّ

پس آن نبیره و فرزند حیدر کرار

ز برق تیغ زد آتش به خرمن دشمن

چنان بِکُشت شجاعان نامدار آن طفل

که زال چرخ وِرا گفت صد هزار احسن

ص: 98

ولی چو خواست شود جان نثار کوی حسین

نبود چاره ی کارش به غیر کشته شدن

ز خون سر به کف دست خویش بست حنا

به نو عروس شهادت نهاد در گردن

ندانم آه در آن دم چگونه بود حسین

که شاهزاده به خاک اوفتاد از توسن

به خاک ماریه آن آفتاب طلعت را

به غیر سایه ی شمشیر ها نب-ُد مأمن

به ناله گفت که داماد خویش را دریاب

ببین که قاتل من ایستاده بر سر من

پی تلافی خون من و علی اکبر

ز روزگار تو بنیاد خصم را برکن

وفائی از غم او می زند به سینه و سر

دلش زماتم او گشته است بیت حزن

****

که بر دار وفاداری و مردی همچو میثم شد

نه هر کس بذل سازد سر به سر مال و منالش را

به عالم می تواند در سخاوت همچو حاتم شد

نه هر کس سر بجنباند نشان سروری داند

که هرگز گربه نتواند به صولت همچو ضیغم شد

نه هر کس پنجه افرازد تواند ماه شق سازد

چو احمد خاتمی باید که او دارای خاتم شد

نه هر کس می توان نائب مناب شاه دین گردد

که نتوان ذرّه شد خورشید و نه شبنم توان یم شد

کسی شایسته و لایق نباشد این کرامت را

مگر مسلم که در عالم به این منصب مکرّم شد

به حکم شاه دین بر کوفه رفتن چون مصمّم شد

بساط خرّمی برچیده وماتم فراهم شد

حرام اندر جهان گردید عیش و عشرت و شادی

چو او ساز سفر بنمود آغاز محرّم شد

به وصف قدر و جاه او همین بس کز همه یاران

پی تبلیغ فرمان حسین مُسلِم مُسَلَّم شد

به پیش اهل دانش چون مسلّم بود در رفعت

به معراج شهادت از برای شاه سُلّم شد

به فرد جان نثاری فرد بود از همگنان یکسر

که در ثبت شهادت از همه یاران مقدّم شد

سزد بر ممکناتش افتخار اندر نسب کو را

حسین بن علیّ بن ابی طالب پسر عم شد

به جز با اِبن عمّش شاه دین تمثیل قدر او

ص: 100

مثال ذرّه و خورشید یا دریا و شبنم شد

مقام تخت بخت او به رفعت برتر از کرسی

اساس قصر قدرش در فراز عرش اعظم شد

به میزان خرد با ذرّه ای از قدر و مقدارش

دو عالم را بسنجیدم به وزن ارزنی کم شد

ندانم پایه ی جاه و جلالش را ولی دانم

پی تعظیم پیش رفعتش پشت فلک خم شد

وجود و بود او نُه چنبر افلاک را مرکز

نوال جود او در قسمت ارزاق مَقسَم شد

امیری شیر گیری آن که در رزم پلنگانش

به گاه صید شیر چرخ، چون کلب معلَّم شد

قَدَر پیوسته هم پرواز شد با طایر تیرش

اجل با تیغ خونریزش به روز رزم همدم شد

همانا تیغ در دستش به سان آتش سوزان

همانا نیزه در شَستش به سان مار ارقم شد

سراسر گر جهان دشمن فرو نگذاشتی یک تن

به میدانی که پای عزم او در رزم محکم شد

میان فرق خصم و برق تیغش فرق نتوانم

که حرف حرق برق تیغ او با فرق مدغم شد

عدو گردید یک دم جرعه نوش از ساغر تیغش

به کامش تا به روز حشر شهد زندگی سم شد

به هر کس صرصر تیغش وزیدی می توان گفتن

اگر از اهل جنّت بود واصل در جهنّم شد

رُخش جنّت، قدش طوبی، لبش کوثر، دلش دریا

ص: 101

به هر عضوی ز سر تا پا بهشتی را مجسّم شد

کفش کافی، دلش صافی، به عهد خویشتن وافی

گواهش در صفا رکن و مقام و حِجر و زمزم شد

ولی با این همه جاه و جلال و قوّت و قدرت

ذلیل کوفیان گردید و توأم با دو صد غم شد

چو سوی کوفه شد بگرفت عهد بیعت از کوفی

ولیکن بستن و بشکستن آن عهد، با هم شد

در اوّل از وفا بستند عهد آن ناکسان امّا

در آخر از جفا آن عهد، عهد قتل و ماتم شد

وفا ز اهل جهان هرگز مجو که اسم وفاداری

به عالم ناقص و کم چون منادای مرخّم شد 64

ز بس جور و ستم زان بی وفایان رفت بر مسلم

دل زار وفائی از غمش پیمانه ی غم شد

****

نوح در کشتی نشست و یافت از طوفان نجات

لیکن اندر بحر خون ایشان به طوفان اندرند

شاه مظلومان خلیل و اکبر اسماعیل وار

زینب و لیلایش از پی هر یکی چون هاجرند

روز عاشورا شنیدستی قیامت شد بلی

قامت اکبر قیامت بود و عدوان منکرند

در کدامین مذهب است این یا کدامین ملت است

کاهل بیت مصطفی بی چادر و بی معجرند

کی روا بود ای فلک

اندر زمین کربلا

از سر زینب گروه مشرکین معجر برند

از عزیزان خدا چشم کنیزی داشتند

بی تمیزانی که مغضوب خدای اکبرند

آتش کین در زمین کربلا افروختند

با خبر از کفر خویش و بی خبر از کیفرند

گاه شد آویزه ی دروازه گاهی بر سنان

رأس آن شاهی که شاهان جهانش چاکرند

خواهران بی برادر دختران بی پدر

چون بنات النعش سرگردان به دور آن سرند

سر به راه دوست دادن نیست کار سر سری

عاشقان در اولین گام از سَرِ سر بگذرند

ای وفائی جای اشک از دیده خون دل ببار

بر شهیدانی که هر یک شافع صد محشرند

****

چون حکایت از لبان خشک اصغر می کند

در میان سور شادی صور ماتم می دمد

پاره پاره قاسم از شمشیر و خنجر می کند

نو عروس زار او بر ناقه می سازد سوار

داغ دیده مادرش را تیره معجر می کند

امّ لیلا این گمان از بخت خود هرگز نداشت

کآسمان او را جدا از وصل اکبر می کند

آب گوهر را مکید اکبر ز تاب تشنگی

چاره ی این تشنگی کی آب گوهر می کند

لعل بی آبش که آب اندر برش آبی نداشت

از سموم تشنگی دل را پر آذر می کند

گشت یاقوت لبش آبی ز تاب تشنگی

فاش می گویم ولی این را که باور می کند؟

در لب آب روان روح

روان شاه دین

تشنه لب سر می دهد با تشنگی سر می کند

زینب غمدیده کی بودش خبر از بخت خویش

کز غم مرگ برادر تیره معجر می کند

ای فلک ظلمی که کردی بر عزیزان خدا

کافری کی این چنین ظلمی به کافر می کند

زین مصیبت گر بگرید فاش چشم مرتضی

سیل اشکش سر به سر روی زمین تر می کند

آه از آن ساعت که در روز جزا خیر النساء

شِکوه از این ماجرا در پیش داور می کند

تا وفائی نوحه خوان از بهر شاه کربلاست

ص: 104

کی دگر تشویش و بیم از خوف محشر می کند

****

ز آن هم گذشت و بر جگر مصطفی رسید

تا خود کجا بود آن جای دیگرش

****

آن ساقیان کوثر و آن شافعان حشر

گشتند تشنه طعمه ی شمشیر آب دار

آتش به خیمه گاه زدند این روا بود

کز دوزخی به کاخ بهشتی فتد شرار؟

پس دختران فاطمه یک سر برهنه سر

هر یک چو آفتاب به جمازه ای سوار

بودند بی حفاظ و پی حفظ آبرو

گیسوی تابدار فرو هشته بر عذار

هر یک سوار ناقه ی عریان که ناگهان

بر کشتگان بی کفن افتادشان گذار

هر پیکری چو کوکب رخشنده در فلک

یا چون فلک ز زخم فراوان ستاره بار

زینب چو دید پیکر صد پاره ی حسین

غلطان به خاک، ماریه بی دفن و بی مزار

بر رخ نمود ناخن بی صبری آشنا

کرد از هلال چهره ی خورشید را نگار

از سوز دل به آن تن بی سر خطاب کرد

نوعی که زد به خرمن هفت آسمان شرار

گفتا توئی برادر زینب توئی حسین؟

آیا توئی که از تو مرا بود اعتبار؟

دیدی تو اعتبارم و برخیز هم ببین

بی اعتباریم که چه ها کرده روزگار

آن اعتبار رفت و به بی اعتباریم

دارند کوفیان جفا پیشه افتخار

پس روی خویش سوی نجف کرد و باز گفت

کی باب تاجدار من ای شیر کردگار

آخر مگر نه ما همه ذریه ی تو ایم

در چنگ خصم همچو اسیران زنگبار

آخر مگر نه این تن بی سر حسین توست؟

بر کش پی تلافی از این قوم دون دمار

چندان گریست دیده ی انجم به حال او

تا شد نه اطلس فلک از اشک بته دار

در نظم و نثر مرثیه ات گر مدد کند

مزدت همین بس است وفائی به روزگار

****

او سر دهد به تیغ جفا از برای ما

ما را سری به زانوی غم استوار نیست

او جان به راه دوست نماید به راه ما

ما

را دو دانه اشک به راهش نثار نیست

از ماه تا به ماهی و از

عرش تا به فرش

کو دیده ای که از غم او اشکبار نیست

زین ماتم است مردم چشمم سیاه پوش

او را به عیش اهل جهان هیچ کار نیست

****

سقا شنیده اید که لب تشنه جان دهد

یا بهر آب بازوی او از جفا بُرند

جمعی نبی پرست و خدا گو شنیده اید

بیگانه وار سر ز تن آشنا بُرند

باشد روا وفائی اگر خیل حور عین

گیسوی خویش یکسر از این ماجرا

بُرند

****

****

از سر چو شد عمامه و از دوش او ردا

گردید کبریای خدائی ردای او

کاش آن زمان که در ره جانان شد او فدا

جان جهانیان همه می شد فدای او

قربانی منای خلیل است گر ذبیح

هفتاد زان فزون بود اندر منای او

دل تا ز جان بُرید و به جانان خویش بست

دلهای دوستان همه شد آشنای او

بهر لقا چو خویش فنا کرد در بقاء

شد تا ابد لقای خدائی لقای او

معراج اولش سر دوش پیمبر است

معراج آخرش ز هر اندیشه برتر است

****

ساکن شد آسمان و زمین گشت بی سکون

از زین چو بر زمین شه دنیا و دین فتاد

در خاک و خون ز سوز جراحات و نوک تیر

گه جانب یسار و گهی بر یمین فتاد

خاتم برفت از کفش آن سان که جبرئیل

بر زد فغان ز دست سلیمان نگین فتاد

شمر شریر در حرمش برد آتشی

کز وی شرار بر فلک هفتمین فتاد

غلمان و حور سر به سر آسیمه سر شدند

چون بانگ این خبر به بهشت برین فتاد

زین العباد زار کزو ماند یادگار

بر گردنش ز کینه غل آهنین فتاد

یک سر حریم او چو اسیران زنگبار

سرها برهنه موی پریشان شتر سوار

****

اسلام و دین ببین که چه سان امّت نبی

دین را بهانه کرده و اسلام و دین کشند

بهر یزید و زاده ی مرجانه ی پلید

سبط رسول و زاده ی حبل المتین کشند

دوزخ کم است بهر گروهی که از جفا

جان جهان و مظهر جان آفرین کشند

دنیا پرست بین که به امّید ملک ری

از دین گذشته خسرو دنیا و دین کشند

پروردگان دامنت ای چرخ دون نواز

پرورده ی کنار رسول امین کشند

کافر دلان نگر به لب آب، تشنه لب

آن را که هست معنی ماء مَعین کشند

کشتند آن که از پی یک تار موی او

نبود تلافی از همه اهل زمین کشند

چون ظلمشان نداشت نهایت پس از حسین

کردند قصد تا که مگر عابدین کشند

ایزد نخواست ور نه از ایشان عجب نبود

بر هم زنند یکسره شیرازه ی وجود

****

از عرش چون فتاده به فرش تو گوشوار

زیبد اگر

به چرخ زنی چتر افتخار

****

زینب که آفتاب از او بود در حجاب

شد بی حجاب و پرده چرا آفتاب او

شد بی نقاب چهره ی آن زینبی که بود

شرم و حیا دو رشته ز بند نقاب او

زان صبح شوم آه که در مجلس یزید

بر خاص و عام تافت به شام آفتاب او

بزم یزید و جام شراب و سر حسین

باید ز پاره ی دل زینب کباب او

مطرب نواخت چنگ

در آن بزم روزگار

موی سکینه ساخته تار رباب او

صغری در اضطراب کنیزی

و مرتضی

در اضطراب شد به نجف ز اضطراب او

پرسد نبی ز امّت اگر شرح ماجرا

یا رب چه می دهند به فردا جواب او

ای آل بو تراب وفائی ز شعر خویش

باشد به خاندان شما انتساب او

حاشا کسی که بسته به این خاندان بود

در روز حشر بسته ی بند گران بود

****

گفتا ز سوز تشنگی و ثقل آهنم

این تن به سان کوره ی آهنگر اوفتاد

یک قطره آب کاش میسّر شدی مرا

کز التهاب بر جگرم اخگر اوفتاد

انگشتری ز گوهرش اندر دهان نهاد

زین عقده، عقده ها به دل گوهر اوفتاد

آن سان مکید آب ز گوهر که آتشی

از حلق او به حلقه ی انگشتر اوفتاد

پس از پی وداع حرم سوی خیمه رفت

آن گه به خیمه شورش چون محشر اوفتاد

بهر وداع حلقه زنان دور او زنان

گفتی زهاله گرد قمر چنبر اوفتاد

بر حال آن ذبیح چو لیلا نظاره کرد

در اضطراب و واهمه چون هاجر اوفتاد

گفت ای جوان نو رسم آیا چه واقع است

شور شهادتت مگر اندر سر اوفتاد

ای کوکب امید من ای اختر مراد

گویا که در وبال مرا اختر اوفتاد

از من جدا مشو تو که هرگز به روزگار

فرزند نی چو تو، نه چو من مادر اوفتاد

مادر فراق جسم ز جان گر چه مشکل است

اما فراق روی تو مشکل تر اوفتاد

یک سو غم جوانم و یک سو فراق جان

کی مادری چو من به جان مضطر اوفتاد

اندر خیال خال لبت ای پسر دگر

دل همچو عود و سینه مرا معجر اوفتاد

گفتش نظر نما و ببین زاده ی بتول

در چنگ خصم، بی کس و بی یاور اوفتاد

بعد از حسین دگر به چه کار آیدت پسر

بگذار و بگذر ار چه بسی نادر اوفتاد

فرزند توست قابل قربانی حسین

بهر تو نزد حق چه از این بهتر اوفتاد

رحمت به شیر پاک تو بادا که این چنین

تاثیر خود نمود و به از شکّر اوفتاد

مادر مدار غصه آبم که آب من

یک ساعت دگر به دم خنجر اوفتاد

اما خیال تشنگی و عمه و توأم

در سینه آتشی است که تا محشر اوفتاد

مادر به موی من منما مویه گر تو را

روزی نظر به مشک تر و عنبر اوفتاد

فرزند تو فدائی فرزند آن زنی است

کو از همه زنان به جهان اطهر اوفتاد

داغی است بر دل تو وفائی که آتشی

زین شعر تر به مجلس و بر منبر اوفتاد

داغم به دل فزون بود از چارده ولی

این داغ آخر از همه افزون تر اوفتاد

یا رب دلی ز داغ وفائی خبر مباد

یعنی کسی به ماتم و داغ پسر مباد

ص: 117