بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 2

امام مهدی (عج): طول عمر

نظارت و اشراف:

محمد حکیمی

مؤلف: سید هادی حسینی

ص: 3

ص: 4

ب) سرگذشت عمر انسان

فصل سوم: طول عمر در گیاهان و جانوران

1. طول عمر در گیاهان

2. طول عمر در جانوران

3. طول عمر در باکتری ها

4. طول عمر در ویروس ها

فصل چهارم: امکان عقلی و علمی و عملی طول عمر

1. امکان عقلی

2. امکان علمی

3. امکان عملی

4. زندگی در انجماد

5. قوانین طبیعت

6. قدرت خدا و اعجاز

فصل پنجم: فرضیه های طول عمر

1. نظریه رادیکالهای آزاد

2. فرضیه نقش واسطه ای گلوکز

3. نظریه محدودیت تقسیم سلولی و نقش ژنها

4. گریزناپذیری پیری، بیماری و مرگ

یادآوری

فصل ششم: عوامل طول عمر

1. وراثت

ص: 6

2. محیط

3. شخصیت

4. نیروهای روحی و انرژی روانی

5. نقش رنگها

6. ذهن و بینش

7. روابط اجتماعی

8. دین باوری و ایمان به خدا

9. کار و فعالیت اجتماعی

10. اثرات دارو

11. اعتدال در زندگی

12. راز خوراکیها

13. نور و اشعه

14. کُندسازی سیر زمان

15. لبخند و شادمانی

16. ازدواج و جمع گرایی

17. دانش پژوهی

18. بهداشت طبیعی

فصل هفتم: امام مهدی (علیه السلام) وجودی بی همتا

فهرست منابع و مآخذ

ص: 7

ص: 8

که با گذشت روزها و شبها پیر نمی شود.

بنابراین، اعتقاد به امام مهدی (علیه السلام) در این است که انسان دریابد آن حضرت عمر طولانی می کند، بی آنکه فرسوده و پیر شود. بر اساس احادیث، این مسأله که به ظاهر طبیعی نیست، کسانی بسیاری را به حیرت و شک می اندازد و آنها که ایمانی استوار ندارند به گمراهی می افتند و نمی توانند آن را بپذیرند.

امام صادق (علیه السلام):

«و انّ من أعظم البليّة أن يخرج إليهم صاحبهم شابّاً و هم يحسبونه شيخاً كبيراً»(1)

- و از چیزهایی که بر ذهنها گران می آید و پذیرش آن دشوار می نماید این است که امام مهدی (علیه السلام) در زمان ظهور جوان است، در حالی که مردمان او را بسیار پیر می پندارند.

در این باره از آغاز غیبت تاکنون کتابهای گوناگونی نوشته شده، و عالمان بزرگ دین هر یک کوشیده اند به سؤالها در این موضوع پاسخ گویند و طول عمر آن حضرت را امری شدنی نشان دهند و امکان آن را اثبات کنند. کسانی چون شیخ صدوق، مفید، طوسی و... در کتابهایی جداگانه به این موضوع پرداخته اند و همه جانبه و از دیدگاههای گوناگون آن را بررسی کرده اند.

در قرن اخیر و در روزگار کنونی، با پیشرفت سریع علم و به ویژه دانش پزشکی و چیرگی آدمی بر بسیاری از بیماریها و نیز شیفتگی او به عمر طولانی و زیستی جاودان، پدیده طول عمر انسان کانون توجه دانشمندان و به ویژه زیست شناسان قرار گرفته است. ارتقای سطح بهداشت و افزایش آگاهیهای گوناگون زیستی، کشف انواع داروهای گیاهی و شیمیایی و اثرات حیاتی و درمانی

ص: 10

شگفت آنها، تهیه انواع واکسنها برای پیشگیری از بیماریهای خطرناک و کشنده، پیشرفت مهندسی پزشکی و ساخت دستگاهها و ابزارهای دقیق، شناسایی ژنها و درمان پذیری بسیاری از بیماریها، شناخت شیوه های بهتر زندگی و عواملی که در تندرستی نقش دارد و نیز چیزهایی که به بدن و روان آسیب می رساند؛ همه میانگین طول عمر را در بسیاری از کشورها بالا برده است.

گروههای تحقیقاتی در نقاط مختلف دنیا، پیوسته در این راستا می کوشند و تلاشها برای عمر طولانی، سلامتی پایدار و جلوگیری از پیری و درماندگی و یا درمان عوارض آن، همچنان ادامه دارد و هر روز در این باره خبر تازه ای به گوش می رسد و بارقه امید در دلها جوانه می زند و نویدبخش عمر طولانی تر و زندگی بهتر است.

عمر چند هزار ساله برخی درختان که موجوداتی زنده و فعال هستند و در حیات آدمی تأثیر می گذارند، استعداد رشد دانه گیاه و نیز سلول تخم جانوران، از جمله انسان، برای مدتی طولانی اگر در شرایط مناسب نگهداری شود، پدیده انجماد سلولها و اجساد، کشف رمز ژنها و شناسایی پروتئینهای بدن و آگاهی بیشتر به شیوه کار اندامها، ساخت اندامهای مصنوعی و پیوند اعضاء شتاب روزافزون و رقابت مراکز پژوهشی برای شناخت راز حیات و مرگ، امکان زیست درازمدت را برای انسان فراهم می سازد.

کشف ویروسها و باکتریها و سایر عوامل بیماری زا و نیز عمر بسیار طولاني بعضی از میکروبها که سالها می توانند نافعال زنده باشند، و بررسیهای بیشتر در مکانیسم حیات در جانوران خونسرد که به خواب زمستانی می روند و بازگشت زندگی و حیات دوباره به لاک پشتها و قورباغه ها، پس از انجماد کامل بخشی از بدن آنها، وجود جانورانی آبزی که در شرایط سخت و نامناسب در

ص: 11

لای فرو می روند و با تشکیل پوسته ای ژل مانند به دور خود در حياتي نافعال باقی می مانند تا شرایط لازم فراهم آید و نمونه هایی این چنین از شگفتیها و رازهای طبیعت، موضوع طول عمر را کاری شدنی می نمایاند و کوششهایی در این راستاست.

باور این موضوع که آگاهیهای انسان اندک، ناقص، سطحی و تک بعدی است و حیات و مرگ بسیار پیچیده و اسرار آمیز و در ارتباط با پدیده های بسیاری است، عالمان را از ارائه نظریه های شتابزده درباره طول عمر و انکار زیست طولانی باز می دارد.

کاوشهای باستان شناسان و کشف تمدنها و زندگیها در گذشته های دور، رشد دانش فضا و کیهان شناسی و توانایی ساخت ابزارهای بسیار پیشرفته برای رصد آسمان و شناخت کیهانها، سیاه چاله ها و... و نیز سفر به بعضی از سیاره ها و مشاهده و لمس و درک عظمت وصف ناپذیر خلقت که آدمی دچار شگفتی و حیرت می شود و در برابر فضایی کران ناپیدا که فاصله ها در آن به میلیاردها میلیارد سال نوری می رسد، احساس ناتوانی و کوچکی می کند و عمرهای میلیونی نیز کوتاه و اندک به نظر می رسد.

اینها همه روزنه های امیدند و امکان زیست طولانی با توجه به عظمت جهان آفرینش این مسائل شگفت آور و ناممکن نیست.

این نوشتار نگاهی گذرا به چگونگی طول عمر دارد و از نظرهای مختلف به آن می پردازد تا برخی تردیدها درباره طول عمر امام مهدی (علیه السلام) زدوده شود و اعتقاد به زنده بودن آن امام و ظهور ایشان پس از زندگییی طولانی تردیدناپذیر جلوه کند. امید که نظریه های ارزنده علمی در این زمینه با بررسیهای بیشتر و ژرفتر عالمان فرهیخته فراهم آید و موضوع حیاتی مهدویت روشن تر بدرخشد و باورها اصولی تر گردد.

ص: 12

در این جا، لازم است یادآوری کنم که این نوشته با راهنماییها و نظارت استاد محمد حکیمی به انجام رسیده است. ایشان با تذکر اصلاحات، ویرایش علمی و گاه افزودن مطالبی سودمند و ارزنده به بخشهای مختلف اثر، نویسنده را یاری داده اند. این جانب از آموزشها و رهنمودهای استاد سپاسگزارم و آرزوی توفیق روزافزون و تعالی و سعادت برای ایشان دارم.

سید هادی حسینی

ربیع الاول 1423 - خرداد 1389

ص: 13

ص: 14

بسیاری بوده و در افسانه ها و داستانها بازتاب یافته است. آنها که طولانی تر زیسته اند، نظرها را به سوی خود جلب کرده، در فرهنگ ملتها ماندگارتر شده اند و شیوه زندگی آنها به عنوان الگویی برای دیرزیستی به کار رفته است.

کتاب آسمانی قرآن که وحی و سخن حق است و ساحت تعالیم آن از گزاف گویی و اندیشه های باطل و پوچ منزه می باشد، به مسأله دراز عمری اشاره می کند و آن را در امتهای پیشین روندی طبیعی می داند و از نهاد انسان که خواهان عمر دراز است خبر می دهد. و نوید بخش زندگی جاودان پس از مرگ می باشد که بسته به اعمال انسان در این دنیا، می تواند سراسر عذاب و درد و یا آکنده از نعمت و لذت باشد.

قرآن، دراز عمری و یا عمر اندک را وابسته به خواست و اراده خدا می داند و آن را امری بس آسان می شناسد و نمونه های آشکاری از آن را بازگو می کند.

«وَلَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلَى حَيَاةٍ وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا يَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ يُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ وَمَا هُوَ بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذَابِ أَنْ يُعَمَّرَ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا يَعْمَلُونَ»(1)

- (ای پیامبر!) قوم یهود را حریص ترین مردمان (حتی آزمندتر از مشرکان) بر زندگی دنیا می یابی. هر یک از آنان دوست می دارد کاش هزار سال عمر کند. (لیکن) این عمر طولانی اگر هم پدید آید او را از عذاب دور نمی سازد (زیرا) خداوند به کارهایی که آنها انجام می دهند آگاه است.

در این آیه، عمر هزار سال مطرح می باشد، بی آنکه ناممکن و محال شمرده شود، هر چند دراز عمری بی انگیزه درست هیچ ره آوردی

ص: 16

برای حیات جاوید ندارد و اگر با بی ایمانی و ظلم و رفتارهای ناانسانی همراه باشد جز بر بار سنگین گناه نمی افزاید و انسان را دوزخی تر میکند و فرجام او را سیاهتر می سازد.

«وَلَكِنَّا أَنْشَأْنَا قُرُونًا فَتَطَاوَلَ عَلَيْهِمُ الْعُمُرُ ...»(1)

- ولیکن قرنهایی را پدید آوردیم که در آن مردمان از عمرهای طولانی برخوردار می شدند.

در این آیه، سخن از عمرهای دراز است. جمله «فتطاول عليهم العُمُر» این مفهوم را می رساند، زیرا به معنای آشکاری طول عمر(2) و نیز عمر دراز انسانهاست.(3)

از این رو می توان گفت: روزگاری در گذشته، تاریخ عمرها طولانی بوده، به گونه ای که از قرنها فراتر می رفته است.

«... وَ مَا يُعَمَّرُ مِنْ مُعَمَّرٍ وَ لَا يُنْقَصُ مِنْ عُمُرِهِ إِلَّا فِي كِتَابٍ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ.»(4)

- هیچ کس به دراز عمری نمی رسد و از عمر کسی کم نمی شود، مگر این که در کتاب (لوح محفوظ خدا) ثبت می باشد، و این کار بر خدا بسی آسان است.

در تفسیر مجمع می خوانیم:

«عمر طولانی به کسی دادن و کاستن از عمر شخصی... برای خدا آسان می باشد و دشوار و محال نیست.»(5)

ص: 17

«أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً...»(1)

- آیا زمین را در نوردیدند (و دورانهای آن را با ژرف اندیشی بررسی نکردند) تا سرگذشت پیشینیان را دریابند، کسانی که (از نظر جسمی و روانی) نیرومندتر بودند.

این آیه از توانمندی انسان در گذشته های دور خبر می دهد و از کشت و زرع و آبادی زمین به دست کسانی که نیرومند و کوشا بودند.

امين الاسلام طبرسی در ذیل این آیه می نویسد:

«لأنّهم كانوا.. أطْوَلَ اَعماراً»(2)

-چون امتهای پیشین عمرهای طولانی تری داشته اند.

بندگان خدا را می فریبد و از راههای ثروت، ریاست و قدرت، لذت جنسی و... مردمان را گمراه می کند:

«قَالَ رَبِّ فَأَنْظِرْنِي إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُون،قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنْظَرِينَ»(1)

- شيطان گفت: خدایا! تا روزی که مردمان (از گورها) برانگیخته می شوند، فرصتم بده (و مرا نمیران). خدا گفت: به تو مهلت دادیم و تا رستاخیز زنده خواهی ماند.

میان مردم برگرفت و به آسمان برد.(1)

در تفسیر می خوانیم:

«این باور که خدا شَبَه (چهره ظاهری و بیرونی) عیسی (علیه السلام) را بر شخص دیگر افکند، از قدرت خداست و همه مسلمانان بر آن اتفاق نظر دارند.»(2)

هم اکنون از تولد مسیح (علیه السلام) بیش از دو هزار سال می گذرد، با آنکه زنده است و عمر او را جز خدا کسی نمی داند. هرچند بر اساس قانون کلی آفرینش،(3) سرانجام عیسی (علیه السلام) نیز می میرد و آن حضرت پیشاپیش در آن روز بر خود سلام می فرستد.(4)

بر اساس احادیثی که شیعه و سنی آنها را نقل کرده و هر دو به آن اعتقاد دارند، عیسی (علیه السلام) در پایان تاریخ و همزمان با ظهور امام مهدی (علیه السلام) از آسمان فرود می آید و با آن حضرت بیعت می کند و پشت سر او نماز می خواند و از یاران مهدی (علیه السلام) می باشد و او را در قتل دجال یاری می رساند.(5)

با اینکه تولد عیسی (علیه السلام) 835 سال پیش تر از امام مهدی (علیه السلام) است، همه مسلمانان اعتقاد دارند که او تا آخرالزمان زنده می باشد. بر این اساس، چگونه می توان طول عمر امام مهدی (علیه السلام) را انکار کرد و امری ناشدنی دانست؟!

امام سجاد (علیه السلام):

«فی القائم منّا سُنَنٌ من سُنَنِ الأنبیاء... و اَمّا مِن عیسی فاختلافُ

ص: 20

الناسِ فيه»(1)

- در قائم ما سنتهایی از انبيا جاری است. سنت او از عیسی (علیه السلام) این است که مردمان در حیات و بقای او اختلاف می یابند.

امام باقر (علیه السلام):

«في صاحب هذا الأمر أربعُ سُنَنٍ من اربعة اَنبياء... و أمّا من عیسی فيُقال: انّه مات و لَم يَمُت.»(2)

- در صاحب این امر (قیام امام مهدی (علیه السلام) برای گسترش عدل) چهار سنت از چهارتن از پیامبران هست، (همانندی او به) عیسی این

است که گویند: او درگذشته است در حالی که زنده می باشد.

در حدیثی می خوانیم:

روزی امام علی (علیه السلام) با امام حسن (علیه السلام) و سلمان به مسجد الحرام درآمد و در آنجا نشست. ناگهان مردی خوش اندام و زیبا که لباسی نیکو بر تن داشت نزد آن حضرت آمد و سؤالهایی کرد و چون پاسخ شنید، یگانگی خدا و رسالت پیامبر را بر زبان آورد و بر امامت جانشینان پیامبر (صلی الله عليه وآله) و به ویژه امام مهدی (علیه السلام) گواهی داد و بر امام علی (علیه السلام) سلام گفت و برخاست و رفت.

حضرت از فرزندش حسن (علیه السلام) خواست او را بنگرد به کجا می رود. مرد تا از مسجد بیرون پا نهاد، ناپدید شد. امام حسن (علیه السلام) آمد و جریان را گفت. امام علی (علیه السلام) فرمود که آن مرد، خضر (علیه السلام) می باشد.(1)

درباره حکمت طول عمر خضر، روایت زیر جالب و آموزنده است:

امام صادق (علیه السلام):

«و اَمّا العَبْدُ الصالح الخضر (علیه السلام)، فانّ الله - تبارک و تعالی - ما طَوَّلَ عُمرَه لِنُبوّة قَدَّرَها له و لا لكتابٍ يُنَزِّلُه عليه، و لا لشريعةٍ يَنْسَخُ بها شريعةَ من كانَ قَبلَها مِنَ الأنبياء، و لا لإمامةٍ يَلزَمُ عبادَهُ الإقتداءَ بها، و لا لطاعةٍ يَفرِضُها له، بَلی إنّ اللّه - تبارک و تعالی - لمّا كان في سابقِ علمِه اَن يُقَدِّرَ من عُمر القائم (علیه السلام) في اَيّام غيبتِه ما يُقدّر و عَلِمَ ما يكون من اَنكار عبادهِ بمقدارِ ذلک العُمر في الطول، طَوَّلَ عُمرَ العَبدَ الصالح مَن غير سَبَب اَوجَبَ ذلک الاّ لعلَة الإستِدلال به عَلَى عُمر القائم (علیه السلام)، و لِيَقْطع بذلک حُجّة المُعاندين لئلاّ يكونَ للنّاسِ عَلَى اللّه حجَّة.»(2)

- خداوند عمر بنده صالح خود خضر را که طولانی ساخت، نه برای آن است که او را پیامبر کند و بر او کتاب فرو فرستد و با آیین او شریعت

ص: 22

انبیای پیشین را نسخ کند و نیز برای دادن منصب امامت نیست تا مردمان را به پیروی از او وا دارد و نه برای طاعتی است که بر او واجب سازد.

بلکه، چون خدای متعال خواست عمر قائم (علیه السلام) در زمان غیبت طولانی شود و انکار مردمان را می دانست، عمر خضر (علیه السلام) را طولانی کرد تا به این عمر دراز برهانی برای عمر قائم (علیه السلام) پدید آید و حجت معاندان از میان برود و برای مردمان بر خدا دلیلی نباشد.

می توان گفت: بعضی از آنها تا زمان ظهور امام مهدی (علیه السلام) ممکن است زنده باشند و فعال و با نشاط نزد آن حضرت حضور یابند و چه بسا هر کدام سرپرستی بخشی از گیتی را برعهده گیرند.

مردمان قرار دهیم.

پس چون امر بر او روشن شد، گفت: یقین یافتم که خدا بر هر کاری تواناست.

چنان که پیداست، در این آیه سخن از قدرت بی همتای خداست. به شخصی صد سال عمر می دهد؛ بی آنکه در جسم و روان او تغییری پدید آید و پیر شود و این گذر دهها سال، در نظر او ساعتی بیش نمی آید.

در احادیث، عمر امام مهدی (علیه السلام) به چگونگی دراز عمری عزیز و گذر سالیان دراز بر او تشبیه شده است.

امام باقر (علیه السلام):

«مَثَلُ أمرنا في كتاب الله - تعالى - مَثَلُ صاحبِ الحمار.»(1)

- مثل امر ما (وجود و ظهور امام مهدی «علیه السلام») در کتاب خدای متعال، مثل صاحب حمار است، (که گذر صد سال بر او لحظه ای می نمود).

شخصی از امام صادق (علیه السلام) پرسید: آیا در قرآن برای (چگونگی عمر) قائم(علیه السلام) مَثَلی هست؟ امام (علیه السلام) فرمود:

«نَعَم، آیةُ صاحبِ الحمار»(2)

- آری، آیه صاحب حمار مثل برای قائم ماست.

از تعلیم قرآنی و نیز این احادیث می توان دریافت که با توجه به قدرت خدا و توانایی او بر انجام هر کاری، عمر طولانی امام مهدی (علیه السلام) و نیز جوان ماندن آن حضرت جای انکار و شگفتی ندارد، مگر آنکه کسی

ص: 25

در اصل دین و خداشناسی شک کند.

عنوانهای اوست. یونس (علیه السلام) از پیامبران و بندگان برگزیده و صالح خداست.

«وَإِنَّ يُونُسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ »(1)

- همانا، يونس از پیامبران است.

«فَاجْتَبَاهُ رَبُّهُ فَجَعَلَهُ مِنَ الصَّالِحِينَ»(2)

-خداوند یونس را برگزید و او را از صالحان قرار داد.

کسی به درستی و دقیق نمی داند که یونس (علیه السلام) در میان قوم خود چند سال مردمان را به یکتا پرستی فراخواند و از آنجا که نافرمانی کردند از آنها روی برتافت و چقدر عمر کرد. لیکن حدیث زیر درباره او شایان توجه است.

محمد بن مسلم می گوید: نزد امام باقر (علیه السلام) رفتم تا درباره قائم آل محمد (علیه السلام) از او بپرسم. امام (علیه السلام) پیش از آنکه سخنی بر زبان آورم، فرمود:

«یا محمّد بن مسلم! اِنَّ في القائم من آل محمّد (صلی الله عليه وآله) شَبَها من خمسةِ مِنَ الرُسُل... فاما شَبَهُه مِن يونس فرُجُوعه مِن غيبته و هو شابّ بعدَ کبرَ السِنّ»(3)

- ای محمد بن مسلم! قائم آل محمد به پنج تن از پیامبران همانند است... شباهت او به یونس این است که هنگام بازگشت از غیبت و پس از سالمندی او جوان می باشد.

بعثت و پیامبری او نیز نظرها متفاوت است.(1) در قرآن می خوانیم:

«وَإِنَّ إِلْيَاسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ»(2)

-همانا الياس از فرستاده شدگان است.

«وَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ... عِيسَى وَ إِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ»(3)

- داوود... و عیسی و الیاس از نسل ابراهیم هستند و همه آنها از صالحان می باشند.

بر اساس روایات، الیاس با امام صادق (علیه السلام) هم سخن شده است. خضر و الياس با هم در موسم (حج) دیدار می کنند. الیاس نزد پیامبر (صلی الله عليه وآله) آمد و با آن حضرت از مائده آسمانی خورد.(4)

گفته اند: الیاس و خضر در زمین زنده هستند.(5) الیاس صاحب بیابانها و خضر صاحب جزیره هاست، کسانی الیاس را دیده اند.(6)

بر این اساس، الیاس عمر جاودان دارد، و دست کم می توان گفت از عمر طولانی برخوردار است.

دشواری ها شکیب می ورزیدند)، ما این صالحان را از رحمت (ویژه) خویش برخوردار ساختیم.

«وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِدْرِيسَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَبِيًّا، وَ رَفَعْنَاهُ مَكَانًا عَلِيًّا»(1)

- در کتاب، ادریس را به یاد آر، او پیامبری راستین بود. ما او را به مکانی عالی و برتر (که بر این جهان مشرف است) بالا بردیم.

بر اساس این آیه، حضرت ادریس چون عیسی، به سوی خدا اوج گرفت و زندگی جاوید یافت.

امین الاسلام طبرسی می نویسد:

«گویند ادریس به آسمان چهارم اوج یافت و نیز گفته اند به آسمان ششم. به نظر مجاهد، ادریس چون عیسی زنده است. دیگران می گویند: روح او بین آسمان چهارم و پنجم قرار دارد و این مطلب از امام باقر (علیه السلام) نقل شده است.»(2)

بر اساس روایات عامه، ادریس زندگی جاوید یافته است.(3) و نیز او را از دراز عمران شمرده اند که 965 سال زیسته است.(4)

نخستین مایه های فرهنگ و تمدن را ادریس برنامه ریزی و اجرا کرده است. بدین جهت وی را ادریس نامند که فراوان به درس (آموزش فرهنگ و ادب) می پرداخت.(5) ادریس اولین کسی است که با قلم نوشت و برای پوشش بدن لباس دوخت(6)، پیش از او لباس

ص: 29

مردمان پوست حیوانات بود.(1)

حیات جاودان ادريس با نص قرآن سازگار است. هرچند بر اساس روایات، ادریس (علیه السلام) در این جهان درنگذشته، بلکه با معراج و در دنیایی جز کره زمین، قبض روح شده است.(2)

ص: 30

5. طول عمر کسانی چون؛ عمرو بن عامر 800 سال، غابر 870 سال و مهلائيل 895 سال ذکر شده است.

6. قنیان 910 سال، شیث 912 سال، عدیم از پادشاهان مصر 926 سال، حواء 931 سال، یارد 962 سال و انوش 965 سال.

7. کیومرث، تهمورث، يوشالفرس، بیوراسف و فریدون هر یک هزار سال.

8. ضحاک 1200 سال.

9. بنیانگذار جشن مهرگان 2500 سال.

10. دو مغ (جد عزیز مصر) و ذوالقرنین هر کدام 3000 سال.

11. عاد و لقمان هر یک 3500 سال.

12. عوج فرزند عناق، 3600 سال.

هندوستان به 46/3 سال، در کشورهای آفریقایی به 50 سال و در سوئیس به 74/7 سال رسید.(1) اکنون بر اثر بهبود تغذیه و شرایط زندگی و پیشرفت روزافزون علم، امید به زندگی در بسیاری از کشورها بالا رفته است. در ژاپن، امید به زندگی برای زنان به 81/8 و برای مردان به 75/9 سال می رسد و در مجموع جمعیت دنیا در حال پیر شدن است. پیش بینی می شود تا سال 2020 تعداد افراد بالای 65 سال در آمریکا به 50 میلیون نفر برسد.(2)

اکنون گفته می شود که حداکثر عمر آدمی بین 110 تا 120 سال است(3) و متوسط عمر انسان 95 سال می باشد.(4)

برخی از محققان می گویند: با آنکه در گذشته سطح بهداشت، رفاه و پیشرفتهای علمی اندک بوده است، کسانی 150 تا 180 سال عمر کرده اند. امروزه اگرچه میانگین طول عمر افزایش یافته، ليکن به نسبت جمعیت کنونی، تعداد کسانی که بیش از 100 سال دارند چندان زیاد نیست.(5)

این سخن با توجه به شواهد تاریخی، شایان توجه به نظر می رسد. دکتر اسمیت (عضو هیأت مدیره بخش سلامتی تگزاس) درباره

طول عمر در زمان کنونی می گوید:

«در مردهای آمریکایی آفریقایی تبار، طول عمر در حال کاهش است. همچنین ما موفق نشده ایم از کاهش طول عمر در زنان اسپانیایی تبار و زنان آمریکایی آفریقایی تبار جلوگیری کنیم،اختلاف طول عمر خیلی فاحش

ص: 33

است. بنابراین، متوسط طول عمر برخلاف سابق رو به زیاد شدن نیست.»(1)

به هر حال، افزون بر مسائل جغرافیایی و نژادی، عمر آدمی در طول تاریخ با نوسانهایی همراه بوده است و مانند بسیاری از پدیده ها، استثناهایی را در آن می توان دید. شیخ صدوق از کسانی چون «حبابه والبيه» نام می برد که در زمان امام سجاد (علیه السلام) 113 سال داشت و تا دوران امام رضا (علیه السلام) زنده ماند.(2) و نیز علی بن عثمان که به «اَبي الدنيا» معروف بود و زمان درگذشت پیامبر (صلی الله عليه وآله) 300 سال داشت و پس از آن هم زندگی کرد و احادیثی را از امام علی (علیه السلام) نقل می کند.(3)

کسانی چون «شق کاهن»(4) و «عبيد بن شريه جرهمی»(5) بیش از 300 سال زیسته اند.

شیخ مفید نیز در کتاب «الغيبه»، از کسانی نام می برد که عمر طولانی کرده اند. سلمان فارسی که حضرت عیسی (علیه السلام) را دید و تا پس از پیامبر اسلام (صلی الله عليه وآله) زنده ماند (که عمر او به حدود 700 سال می رسد) و «ربيع بن ضبع بن وهب» 340 سال و «اکثم صیفی اسدی» 380 سال عمر کرد.(6)

در سده های اخیر نیز کسانی که بیش از 100 سال زندگی کردند، شایان توجه می باشند. «فوژن دوگلاس» 125 سال، «سوفکل» 130 سال، « آشانگر» 147 سال، «توماس بار» 152 سال، «ژوژناف سورنگتن» 165 سال، «شیرعلی مسلم اف» 168 سال، «کانتیژن» 185 سال، «سید علی»

ص: 34

ساکن روستای سده اصفهان با 189 سال، نمونه هایی از دراز عمران هستند.(1)

شخصی به نام «جان راول» هنگام مرگ 170 سال داشت، زن وی 164 ساله بود، «خوده» از مردم آلبانی نیز 170 سال زیست و بر اساس خبرها مردی در آمریکای جنوبی در 207 سالگی درگذشت. در سال 1367 روزنامه ها نوشتند که در جمهوری آذربایجان شوروی شخصی به نام «الیاس جعفراف» 122 سال دارد و همسر او 118 ساله می باشد و آنها صد و سومین سالگرد ازدواج خود را جشن گرفتند.(2)

از دهکده «ویل کویا» که در کوههای آند واقع شده است، گزارش رسیده که مردم آن جا بیشتر در 150 تا 160 سالگی مرده اند. شخصی به نام «گوتهاویا» که 150 سال دارد، گفته از خانم 140 ساله ای خواستگاری کرده است.(3)

در چین، «سانگ لی یون» 256 سال و «ماهونگ» 257 سال عمر کرد.(4)

در همین زمان ما، رسانه ها از سالمندانی خبر دادند که بیشتر از 130 سال عمر داشتند. مشهدی علی سبزی، ساکن روستای «اسكان» (45 کیلومتری اراک)، 130 سال.(5) مشهدی جواد که 135 سالگی خود را پشت سر نهاد و 8 حکومت را دیده بود. و کمر احمدی که با 135 سال عمر به عنوان پیرترین مرد ایلام شناخته شد.(6)

و نیز شخصی به نام «محمدشاه» با 212 سال سن، که در پاکستان می زیست و با نشاط زندگی می کرد. و زنی که در سن 170 سالگی در عمان وفات یافت و نیز زنانی در جمهوری آذربایجان که 151 و 154

ص: 35

سال سن داشتند. و بر اساس آمار رسمی در این کشور، بیش از 1500 نفر فزونتر از 100 سال و 15 هزار نفر بیشتر از 90 سال عمر دارند.(1)

امروزه در مناطقی از جهان ادعا می شود که مردمان طول عمری بیشتر از 100 سال دارند. کوههای قفقاز، کوهستانهای غرب پاکستان و روستایی در اکوادور از آن جمله اند. کار زیاد، تغذیه گیاهی ناچیز و ساختار اجتماعی و فامیلی بسیار نزدیک، از ویژگیهای این نواحی است. و شگفت به نظر می رسد که با وجود طول عمر، این مناطق از سطح بهداشتی پایین و بی سوادی بالا برخوردارند، بیماریهای عفونی و مرگ نوزادان در میان آنها شایع است.(2) و این خود معمای طول عمر را پیچیده تر می کند.

باور دسته ای از دانشمندان این است که انسان دست کم باید 100 سال عمر کند. زیست شناسان عمر طبیعی انسان را 115 تا 130 سال می دانند. «هالر» عمر طبیعی را تا 200 سال برآورد کرده است.(3) ادعا شده که برخی از مردم بلغارستان گاه تا 200 سال زیسته اند.(4) بعضی سقف عمر آدمی را تا 300 سال ممکن می شمارند.(5)

با وجود این، «سر حد عمر ژنتیک هنوز ثابت نشده و نامعلوم است.»(6) «محققان چینی عقیده دارند که نهایت عمر آدمی 700 سال می باشد»(7) و از این رو چه بسا در آینده «توانایی انسان برای 900 سال زیستن... به حقیقت بپیوندد.»(8)

ص: 36

یک دانشمند آلمانی به نام «وایزمن» در این زمینه گفته است:

«مرگ لازمه قوانین طبیعی نیست. و در عالم طبیعت، از عمر ابد گرفته تا عمر یک لحظه ای، همه نوعش هست. آنچه طبیعی و فطری است، عمر جاودانی و ابدی است. بنابراین، افسانه عمر 969 ساله مِتوشِلِع نه مردود عقل است و نه مردود علم... دلیلی ندارد که... یک روز نیاید که بشر به عمر 900 سال برسد.»(1)

از این رو، محققان می کوشند هورمون مرگ یا ماده ای را که با افزایش سن، تولید آن زیاد می شود، بیابند و با مهار آن فرایند پیری را کنترل کنند و یا به هورمون متوشلع که با افزایش سن میزان آن کاهش می یابد، دست یابند و اکسیر جوانی و حیات را کشف کنند.(2)

برخی می گویند ماده ای به نام «انترلوكين دو» در جوانی، بقای حبات لنفوسیتهای T(3) را تأمین می کند و در پیری تولید آن کم می شود. اگر این ماده به میزان کافی به سالمندان داده شود، لنفوسیتهای T آنها جوان می گردد.(4)

گروهی پیری و مرگ را ناشی از تجمع تدریجی ضایعات در هسته مولکول (DNA) می دانند و کسانی کوتاهی طول تلومرها و توقف تقسیم سلولی را در پیری مؤثر می شمارند و نیز آسیب میتوکندریها(5)، ناتوانی بدن در دفع مواد سمی و فراورده های زاید متابولیکی از عوامل پیری و کوتاهی عمر دانسته شده است (6). اگر این نظریه ها درست باشد، امکان آن هست که با مکانیسمی، سلولهای بدن به بازسازی تلومرها وا داشته شود، چنان که

ص: 37

این کار در سلول های جنسی و سرطانی رخ می دهد. و یا از آسیب میتوکندریها جلوگیری کرده و یا به طریقی سیستم بدن را به ترمیم آنها وا داشت. و نیز توانایی ارگانها و سلولها را در دفع مواد زاید، سالم و فعال ساخت.

از این نظریه ها به همراه آموزه های مذهبی که از عمرهای بسیار طولانی خبر می دهد، و تنها درنگ نوح (علیه السلام) در میان قومش 950 سال می باشد (1) و بر اساس احادیث، آن حضرت 2500 سال زیست (2)، اینها همه شواهد گویایی است بر این که امکان طول عمر امام مهدی (علیه السلام) تنها یک نظریه غیر علمی و آرمانی و نمادین نیست. بلکه افزون بر قدرت خدا و اعجاز، از نظر علمی نیز شدنی و حتی طبیعی است.

ص: 38

در دنیای گیاهان، این گونه شگفتی بسیار است. در منطقه ای از لبنان، درختانی به نام «شجرة الأرز» وجود دارد که عمر آنها به چند هزار سال می رسد و عکس آنها بر تمبرها و پوسترهای لبنان چاپ می شود.

قارچی با نام علمی «آرمیلار یا اوستويا» حدود 890 هکتار زمین را پوشانده است که به اندازه مساحت 1200 زمین فوتبال می باشد. و به نظر زیست شناسان بزرگترین موجود زنده، در زمان کنونی است.

نیز گیاهی در کوههای «واساچ» کشف شده که حدود 6 میلیون کیلو وزن دارد و سنگین ترین موجود زنده در جهان است (1).

ص: 42

مانند زایی گردند و اندامهای پیشین که دچار پیری و فرسودگی شده اند، به تدریج در جریان خون حل و دفع شوند.

از نظر عقل، این که انسانی یافت شود که پیوسته جوان باشد و درماندگی و پیری او را نفرساید و سالها زنده بماند، محال نیست.

عامل جاودانگی سلولهاست. این ژنها می توانند سلولهای آسیب دیده را ترمیم کنند.

آزمایشها بر حشراتی که این ژن در آنها فعال شده بود، نشان داد که این جانداران بر اثر مرگ سلولی نمی میرند، بلکه تحلیل فیزیکی اندامهای آنها به مرگ آنها می انجامد.

امید است با شناخت مکانیسم پیری و چگونگی کار ژنهای جاودانگی و فعال ساختن آنها، کیفیت زندگی سالمندان بهبود یابد و با

ساخت داروهایی، روند پیری کاهش پیدا کند (1).

ب) پژوهشگران با آزمایشهایی به روشی از ژن درمانی دست یافتند که از تحلیل رفتن ماهیچه های بدن در اثر پیری پیشگیری می کند.

با گذشت زمان و عمر، ژن «1-IGF » که مسؤول رشد ماهیچه هاست، به تدریج قدرت خود را از دست می دهد و بازسازی ماهیچه ها دچار نقص می شود. با یک ویروس بی ضرر می توان این ژن را در عضلات پیر و ضعیف قرار داد تا روند بازسازی طبیعی ادامه یابد. نتایج نشان می دهد که با این روش می توان حجم و قدرت ماهیچه ها را در زمان پیری و یا در بیماریهای خاص، دوباره به دست آورد (2).

ج) تا کنون تصور می شد که نقص در سیستم اعصاب برگشت ناپذیر است و بافتهای عصبی را نمی توان ترمیم کرد (3). ليكن محققان دریافته اند که سلولهای مغز نیز می توانند خود را بازسازی کنند و این کار پیوسته در طول زندگی یک فرد انجام می گیرد (4).

سلولهای ریشه ای که همان سلولهای تخصص نیافته موجود در مغز

ص: 45

استخوان هستند، می توانند به انواع سلولهای تکامل یافته تبدیل شوند. با پیوند این سلولها به مغز، می توان آنها را به انواع سلولهای عصبی تبدیل کرد (1).

با این کشف، راه برای درمان بیماریهایی نظیر پارکینسون و آلزایمر باز می شود (2). و عوارض ناشی از سکته های مغزی را می توان کاهش داد و یا از بین برد (3).

د) همچنین، روشن است که مرگها در 90 سالگی و یا 100 سالگی و بیشتر از آن به خاطر کهولت نیست، بلکه به دلایل مشخصی چون سکته مغزی، قلبی، عفونت ریه، عوارض ناشی از شکستگیهای استخوان و... رخ می دهد (4).

نا امیدی و یأس در سالمندان احتمال مرگ زود هنگام آنها را افزایش می دهد. تصور بر این است که نا امیدی به ایجاد اختلالهای بیوشیمیایی مانند کاهش عملکرد دستگاه ایمنی یا پلاکتی، در افراد سالخورده می انجامد و آنان زودتر از عمر طبیعی می میرند.

تحقیق روی 795 مرد و زن 64 تا 75 ساله نشان داد که پس از پنج سال، 29 درصد از کسانی که احساس یأس داشتند و از آینده ناامید بودند، درگذشتند و این رقم در میان امیدواران 11 درصد بود (5).

اینها همه دانشهایی اندک و ناقصند و گوشه هایی ناچیز از عالَم بزرگ وجود آدمی را روشن می سازند و دردهایی را چاره پذیر می کنند و بر کیفیت زندگی و طول عمر می افزایند.

اینها همه، افزون بر کشفیات هر روز، امکان زیست طولانی را

ص: 46

اثبات می کند و دراز عمری را موضوعی علمی و ممکن می سازد.

و مؤثر در آن، برکنار داشت، تا زندگی آدمی طولانی شود... از دیدگاه دیگر... پیری یک قانون طبیعی است و هر بافت و اندام زنده ای، در درون خود، عامل نیستی حتمی خود را نهفته دارد... ولی نگریستن از این دیدگاه هم مستلزم آن نیست که هیچ گونه انعطافی در این قانون طبیعی راه نیابد...

دانشمندان در آزمایشگاهها... مشاهده می کنند که: پیری یک پدیده فیزیولوژیکی است و ربطی به زمان ندارد. گاهی زود... و گاه با فاصله زمانی بیشتر آشکار می گردد. تا آنجا که برخی از سالمندان... از نرمی و تازگی برخوردارند... بعضی از دانشمندان توانسته اند عملا از انعطاف پذیری این قانون.. بهره گیرند؛ و زندگی پاره ای از حیوانات را از صدها برابر عمر طبیعی آنها بیشتر کنند. اینان با به دست آوردن موفقیتهای چشمگیر، قانون پیری طبیعی را شکسته، از نظر علمی روشن ساخته اند که عقب انداختن پیری یا فراهم ساختن موقعیتها و عوامل معین، امری است که از نظر علم امکان دارد.......

«در پرتو آنچه گفته شد، می توانیم درباره عمر مهدی (علیه السلام) به بررسی بنشینیم... دیگر هیچ انگیزه ای برای شگفتيها باقی نمی ماند؛ مگر این که در دانش مهدی (علیه السلام) شک کنیم و پیشی گرفتن علم او را بر کاروان دانش بشر، بعيد بشماریم... این تنها موردی نیست که اسلام از حرکت دانش پیش افتاده باشد. مگر مجموعه شریعت اسلامی، چندین سده بر حرکت علم و تحول طبیعی اندیشه های انسانی پیشی نگرفت؟ مگر اسلام در زمینه فرمانروایی درست، برنامه هایی را عرضه نکرد... مگر اسلام قوانین استوار و فرزانه ای نیاورده که انسان -فقط در سالهای اخیر- توانسته به راز و فلسفه و انگیزه برخی از آنها پی ببرد؟ یا مگر پیامبر اسلام به کشف و بازگویی رازهای آفرینش نپرداخت؟... اگر همه اینها را باور داریم، چگونه برای خداوند بلند مرتبه... دشوار می شماریم که مهدی (علیه السلام) را بر دانش زمان پیشی دهد؟

ص: 48

«... در این جا... ممکن است نمونه های دیگری از پیش آگاهیها را به آن بیفزاییم که هنوز سیر تکاملی دانش به آنها نرسیده است. برای مثال، خداوند ما را آگاه ساخته که پیامبر را در یک شب، از خانه کعبه تا مسجد اقصی سیر داده است. درک چگونگی این سیر را، اگر در محدوده مرزهای قوانین طبیعی بررسی کنیم، نشانگر بهره برداری از قوانین حاکم بر طبیعت است؛ به شکلی که دانش هنوز، نتوانسته به ویژگیهای آن راه یابد؛ شاید صدها سال دیگر لازم باشد تا چگونگی آن مشخص گردد.

«این خبر خدایی که از اعطای قدرت حرکتی چنان برق آسا به پیامبر، یاد میکند... بر همان پایه ای است که به آخرین جانشین تعيين شده پیامبر، چنان زندگانی درازی ارزانی شده است؛ یعنی درست پیش از آنکه دانش بتواند به چنان آرزویی جامه عمل بپوشد.

طول عمری که خداوند بزرگ، به موعود منتظر... بخشیده، در مرزهایی که مردم تاکنون بدان خو گرفته اند و دانش به آن قطعیت داده، امری شگفت می نماید. اما... مگر دگرگون کردن جهان و از نو ساختن بنای آن بر پایه تمدنی تازه، و شالوده ای از درستی و داد، که بر عهده او نهاده شده، نقش سترگی نیست؟ ...»(1)

دوباره آنها را در حالی که زنده هستند از این درجه حرارت خارج نمود. بنابراین، ما می توانیم اسپرم فناناپذیر داشته باشیم. به هر حال، بعضی از نماتودها و همچنین بلاستولا انسان (یکی از مراحل اولیه تکامل جنین انسان) را در نیتروژن مایع زنده نگاه داشته اند که نوعی از فناناپذیری انسان، حداقل از نظر ژنتیکی است.»(1)

شایان توجه است که دمای پایین با طول عمر بیشتری همراه است. در مطالعه ای، نوعی از موشها به دو دسته تقسیم شدند؛ بعضی از آنها از نیمه ماه نوامبر (آذر) تا پایان آپریل (نیمه فروردین) در دمای 5 درجه سلیوس و در بقیه ماهها در دمای 25 درجه نگهداری شدند. دسته ای از موشها نیز در همه مدت سال در دمای 25 درجه بودند.

در این مطالعه، تنها موشهایی که در دمای 5 درجه قرار داده شده بودند به خواب زمستانی رفتند. طول عمر متوسط برای موشهایی که خواب زمستانی خوبی داشتند، از همه بیشتر بود (2).

از سویی، این طول عمر تنها ناشی از متابولیسم کمتر نیست. زیرا آهو، شامپانزه و انسان دارای متابولیسم مساوی هستند، در حالی که طول عمرشان متفاوت است؛ آهو 17 سال، شامپانزه 50 و انسان 100 سال عمر می کند (3).

از دهکده «ویل کویا» که در رشته کوههای ساحل غربی آمریکای شمالی واقع است، گزارش رسیده که مردم آن جا عمر طولانی دارند. زنی که دختر 90 ساله اش همراه اوست، گفته که جوانمردگان خانواده او در 100 سالگی از دنیا رفته اند. در این منطقه، دمای هوا در حدود 20 درجه ثابت و بدون نوسان است (4).

ص: 50

پایان فاز روشنایی به پایین ترین سطح خود می رسد (1).

بنابراین، از نظر قوانین طبیعی، عمر طولانی رد نمی شود. اگر در قرنی امید به زندگی 70 تا 80 سال باشد و یا کسی بیشتر از 120 سال عمر نکند، نمی توان نتیجه گرفت که همواره عمر انسان چنین خواهد بود.

نظریه ها و یافته های پزشکی، نشانه چیرگی بر همه شگفتیهای بدن و روان نیست. پزشکی امروز هنوز نتوانسته است برای طب سوزنی و درمان بر اساس نیروی نفس و ذهن توجيه روشن بیابد. کسان بسیاری با این روشها سلامت خود را باز می یابند.

زمینه ارگانیسم بدنی هر فرد با دیگری متفاوت است. دو کلیه با آنکه از نظر بیولوژیکی یکسان هستند، تجربه های عملی نشان می دهد که عمر مفید آنها در شرایط مساوی یک اندازه نیست.

در محیط های کوهستانی که آب و هوی سلام و غذاهای طبیعی دارند، مردمان عمر طولانی دارند (2).

به هر حال، جانداران یک گونه در محیطهای مختلف و حتی در شرایطی یکسان، تفاوتهای زیادی با هم دارند. از این رو، به لحاظ قوانین طبیعی ممکن است سیستم وجودی انسانهایی برای عمر 40 ساله و یا 100 ساله برنامه ریزی شده باشد و ارگانیسم بدنی برخی از کسان عمرهای چند هزار ساله را اقتضا کند.

از این نظر، امام مهدی (علیه السلام) به دلايل آشکار و یا شناخته نشده که پس از ظهور روشن می شود، از ویژگیهای ممتازی برخوردار است. آن حضرت همه قوانین حاکم بر طبیعت را می شناسد و می تواند خود را از عوامل خطرساز و فرساینده دور نگه دارد. چه بسا سلولها و اندامهای او

ص: 52

مکانیسمهای خاصی را دارا باشند، به گونه ای که حیات امام (علیه السلام) پایدار بماند و پیری و مرگ برای آن حضرت هزاران سال به تأخیر افتد.

این گونه اعجاز چندان شگفت انگیز نیست و در گذشته نمونه های فراوانی از آن رخ داده است، و در قرآن کریم نمونه های فراوانی از آن یاد شده است؛ در شرح سرگذشت پیامبران چون حضرت ابراهیم و حضرت موسی و حضرت عیسی و پیامبر اسلام که نیازی به بازگویی آنها نیست. و اگر با دیده ژرفنگر به سراسر دستگاه آفرینش بنگریم و کمی عالمانه بیندیشیم، تمام آفرینش از ذره تا کهکشانها همه اعجاز است و بیانگر قدرت نامتناهي آفريدگار.

همان گونه که حکمت آفرینش، سراسر خلقت را سرشار از اعجاز و شگفتی ساخته است؛ همین حکمت ممکن است انسان یا انسانهایی را با اصول و قوانینی آشنا کند که بتوانند عمرهای طولانی داشته باشند.

امام حسن (علیه السلام):

«ذلك التاسع من وُلد أخي الحُسين... يُطيل الله عُمرَه في غيبته، ثم يُظهِرَه بِقُدرته في صورةِ شابّ دونَ اربعين سنة، ذلك ليعلم انّ الله على كلّ شئ قدير» (1)

- خداوند نهمین فرزند از نسل برادرم حسین (علیه السلام) را از دیده ها پنهان می دارد، و عمرش را در غیبت طولانی می گرداند. آنگاه به قدرتش او را (پس از سالیان دراز) در سیمای جوانی کمتر از 40 سال، ظاهر می سازد تا مردمان دریابند که خدا بر هر چیز (و هر کاری) تواناست.

ص: 54

باعث صدمه به خود میتوکندری و تخریب سایر اجزای سلول می گردد.

واکنش متقابل بین رادیکالهای آزاد و DNA، به ایجاد جهش در کدهای ژنتیکی می انجامد، که اگر تصحیح نشود تعادل سلولی به هم می خورد و همانند سازی در DNA صورت نمی گیرد. نیز شواهدی گویای آن است که رادیکالهای آزاد در شکل گیری سرطان و سخت شدن رگها (که بیشترین عامل مرگ هستند) نقش دارد.

با وجود این، رادیکالهای آزاد ممکن است خود به خود نابود شوند و بدن می تواند با مکانیسمهایی چون آنتی اکسیدانها و آنزیمها به فعالیت واکنشهای رادیکالهای آزاد پایان دهد و یا آنها را نافعال کند. پروتئینهایی که آسیب می بینند می توانند به وسيله محافظها حذف شوند. DNA صدمه دیده با آنزیمهای ویژه بازسازی و ترمیم می گردد. DNA سلولی می تواند در برابر هزار صدمه ناشی از رادیکالهای آزاد، در روز مقاومت کند.

افزون بر این، سلولهای تازه می توانند جایگزین سلولهایی شوند که آسیب می بینند و می میرند. در بافتهایی که سلولهای ریشه ای آنها زیاد است، این مکانیسم بسیار کارساز واقع می شود.

نیز می توان با محدود ساختن کالری، تولید رادیکالهای آزاد را کاهش داد و با تقویت آنتی اکسیدها مانند ویتامین E و C، اثر آنها را خنثی کرد.

انسان دارای بیشترین سطح بافتی آنزیم «SOD» است. بین میزان فعالیت این آنزیم و طول عمر گونه های مختلف حیوانات، رابطه ای مشاهده شده است. هر اندازه فعالیت این آنزیم بیشتر باشد، طول عمر جاندار فزونتر می باشد. از این رو، با بررسیهای ژنتیکی بیشتر روی این آنزیم و افزایش آنکه در کنترل رادیکالهای آزاد مؤثر است، شاید بتوان بر طول عمر افزود.

شواهدی وجود دارد که نشان می دهد مصرف اکسیژن با تولید

ص: 56

رادیکالهای آزاد آن رابطه دارد. حیوانات خونسرد در دماهای پایین که متابولیسم و مصرف اکسیژن کمتر دارند، بیشتر عمر می کنند و بین طول عمر و میزان متابولیسم پایه تناسب معکوسی برقرار است و حیوانات بزرگتر که به ازای حجم بدنشان اکسیژن کمتری مصرف می کنند، از حیوانات کوچک دراز عمرترند. و پشه هایی که پروازشان محدود شده است چون کمتر اکسیژن مصرف می کنند و تولید رادیکالهای آزاد در آنها کمتر می باشد، عمر طولانی تری دارند.

به هر حال، اگرچه این نظریه کاستیهایی دارد و با انتقادهایی روبه روست و شواهدی، پذیرش کامل آن را خدشه دار می کند؛ ليكن بیانگر آن است که در جوانی بدن می تواند با آسیب ناشی از رادیکالهای آزاد مقابله کند و بین تولید رادیکالهای آزاد و توان آنتی اکسیدان بدن تعادلی برقرار نماید. این تعادل، در سن پیری به دلیل فزونی تولید رادیکالهای آزاد به هم می خورد. سرعت پیر شدن ارگانیسم، به میزان برهم خوردن این تعادل وابسته است. هر اندازه تولید رادیکالهای آزاد کمتر باشد و ترمیم آسیبها بیشتر صورت گیرد، پیري سلولی به تأخیر می افتد.

از این رو، اگر تولید زیاد رادیکالهای آزاد تنها عامل و یا یکی از عوامل سالمندی و عوارض آن و سرانجام مرگ باشد؛ کسی که همه زوایای این مکانیسم را بشناسد و راههای مهار و خنثی سازی و مقابله با آن را بداند، به آسانی می تواند پیری را به تأخیر اندازد و عمر طولانی کند. و با دانش بیکرانی که امام مهدی (علیه السلام) دارد، این کار آسان به نظر می رسد. آن حضرت با استفاده از روشهای فراوان شناخته شده و یا ناشناخته برای انسانها، می تواند از آسیب سلولها جلوگیری کند و در صورت صدمه، ترمیم لازم را پدید آورد و یا سلول تازه ای را جایگزین سازد و یا با مصرف و تولید موادی، اثرات زیانبار آسیبها را از بین ببرد.

ص: 57

با این همه، در بدن سیستمی برای حذف پروتئینهای تغییر شکل یافته (پیوند شده با گلوکز) وجود دارد. ماکروفاژها می توانند این پروتئینها را از میان بردارند. و افزایش این پروتئینها در سالمندی شاید بدان خاطر باشد که نقاط تجمع آنها از دسترس گیرنده های سلولهای بیگانه خوار دور می ماند و یا با رسیدن به سن پیری، ماکروفاژها کارکرد مؤثر را در این زمینه ندارند.

طول عمر متفاوت پستانداران با هم (مانند موش و انسان) با آنکه سطح گلوکز خون بیشتر آنها یکسان می باشد، نیز توجیه پذیر است. چه بسا ماکروفاژهایی که نسبت به پروتئینهای تغییر یافته، گیرنده خاص دارند و یا مکانیسمهای دفاعی دیگر در برابر پیوندهای گلوکزی، در جانداران مختلف متفاوت باشد.

فشرده این نظریه این است که راز طول عمر در توان مقابله پایدار و متعادل بدن با پروتئینهای پیوند یافته با گلوکز می باشد؛ پیوندی که به طور اجتناب ناپذیر در موجودات زنده رخ می دهد.

اگر کسی با روشهایی بتواند به طور پیوسته پروتئینهای تغییر یافته را با مکانیسمهایی از میان بردارد یا تولید آن را به حداقل برساند، می تواند پیری را به تأخیر اندازد و همراه با سایر عوامل، از عمر طولانی برخوردار شود.

برای دانشهای فراوان و ژرفی که نزد پیامبران و امامان است (اگر معیار کارها تنها بر اصول طبیعی نیز استوار باشد)، استفاده از این قانون یا قوانین بسیار دیگری که برای نوع بشر ناشناخته است، کاری شدنی و آسان است.

سویی پیوند هسته یک سلول پیر به سیتوپلاسم یک سلول جوان به ترکیبی می انجامد که با طول عمر هسته همراه است.

بنابراین، محدوده تقسيمات سلولی داخل هسته قرار دارد و احتمال می رود تخمین حد نهایی تصمیمات در سطح سلولی باشد که طول عمر نوع سلولهای جسمی در ارگانیسمها را تعیین می کند.

به هر حال، سلولهای بدن سرانجام به حد نهایی تقسیم خود می رسند و نمی توانند جایگزینهایی پدید آورند و می میرند، و این جاست که مرگ فرا می رسد.

یکی از مکانیسمهای این پدیده، ژنهایی است که تکثیر سلولی را کنترل می کنند و بعضی از آنها (مانند ژن نابهنجار P53) در ایجاد بدخیمی ها نقشی مهم دارند.

مکانیسم دیگر، کوتاه شدن تدریجی «تلومرها» با هر بار تقسیم سلولی است. تلومرها مانند کلاهکهای محافظ در دو انتهای کروموزومها قرار دارند و از تکرار اسیدهای نوکلئیک به همراه پروتئین به وجود می آیند و در پایداری ساختار کروموزومها و تقسیم سلولی و... نقش دارند و مانع اتصال نابجای کروموزومها در دوره های تقسیم سلولی می شوند.

با افزایش سن، تلومرها کوتاه می شوند. در هر تقسیم سلولی قطعاتی از آنها جدا شده و تجزیه می گردد. و آنگاه که DNA تلومری به طور کامل تحلیل رفت، کروموزومها تجزیه می شوند و سلول می میرد.

در سلولهای زاینده و سرطانی که فناناپذیرند، فعال بودن ژن «تلومراز»، بازسازی تلومرها را ممکن می سازد و تقسیم سلولی در آنها نامحدود ادامه می یابد؛ ليكن در سلولهای طبیعی بدن تلومراز وجود ندارد و از این رو تقسيمهای سلولی محدود می باشد.

بر این اساس، تِلُومِرها مانند یک ساعت، طول عمر سلول را کنترل

ص: 60

می کنند و بمبهای زماني ژنتیکی شمرده می شوند.

به هر حال، نظریه های متعدد پیری و طول عمر؛ چه آنها که افزایش تولید آنتی اکسیدانها را باعث افزایش عمر می دانند و چه آنها که گویای نقص در ساختمان DNA و تصحیح آن هستند و چه آنها که بر تغییرات پروتئینها تأکید دارند و یا کاهش عمل لنفوسیتهای T را بیان می کنند، همه ممکن است ریشه ژنتیکی داشته باشند و بررسی های فراوانی بر اهمیت عوامل وراثتی در فرایند پیری دلالت دارد.

بر اساس مطالعات، حدود 20 تا 50 ژن طول عمر انسان را کنترل می کند و جهش در این ژنها می تواند به کوتاهی عمر بینجامد.

با این همه، پژوهشها نویدبخش آن است که در آینده می توان با استفاده از روشهای ژنتیکی و ژن درمانی، از جهشها جلوگیری کرد و یا عواملی را که زمینه ساز این جهشهایند بی اثر ساخت و اقدامهای مهمی برای طول عمر پدید آورد.

این پژوهشها از نظر تئوری این امکان را مطرح می کند که در آینده می توان سلولهای یک بیمار را گرفت و آن را دوباره جوان کرد و قدرت تقسیم سلولی را به آن بازگرداند و پس از تغییرات دلخواه در آن، به درمان انواع بیماریها پرداخت.

امکان درمان سرطانها نیز با این شیوه وجود دارد، زیرا می توان با جلوگیری از فعالیت تلومراز، تقسیمات سلولی را در سلولهای سرطانی متوقف کرد و با پیری و مرگ سلولی، جلو پیشرفت سرطان را گرفت.

و آگاهان به اسرار خلقت و عالمان به دانشهای بیکران الهی به کارکرد دقیق سلولهای بدن و ژنها و چگونگی جهش و نقش سایر عوامل در حیات آدمی به خوبی آگاهند و با انواع روشها می توانند طول عمری پایدار برای خود یا هر کس که بخواهند، فراهم آورند.

ص: 61

و دست کم از نظر علمی اثبات یا رد نمی کند.

شاهد این است که در روند سالمندی و طول عمر و بیماری و فرتوتی، عوامل فراوانی نقش دارند و به ویژه تفاوتهای فردی و مسائل ژنتیکی در این میان شایان توجه است. سالیان عمر بر همه کس یکسان نمی گذرد. اشخاص فراوانی بوده و هستند که در سالمندی و تا پایان عمر، سالم، فعال و بانشاط باقی مانده اند. و چه بسا اگر حادثه با بیماری برای آنها رخ ندهد و سایر عوامل محیطی مساعد باشد، به عمرهای بسیار طولانی دست یابند.

آدمی دارای ذخیره قابل توجهی از قوای جسمانی است که از نیازهای عادی او بیشتر می باشد و پیری به خودی خود باعث مرگ نمی شود. سالمندان زیادی هستند که بیمار نیستند و زندگی فعال اجتماعی دارند و این تصور که کهنسالان افراد ضعیف و افسرده اند و مشکلات پزشکی و اختلالهای آنها به درمان جواب نمی دهد، پندار غلطی می باشد.

عوامل اقتصادی، تأمین اجتماعی، دسترسی به سرویسهای بهداشتی، سلامت روانی، مذهب، شخصیت، نگرش فرد درباره زندگی، روزه داری، فعالیت جسمی و... در روند پیری تأثیرگذار هستند. به ویژه آرامش روانی و دوری از هرگونه نگرانی، استرسی و ناامیدی و بدبینی تأثیرهایی ژرف بر سلامت عصبی و روانی انسان دارد و از عوامل مهم طول عمر است و این موضوع در ایمانهای مذهبی بالا و باورهای یقینی بسیار بیشتر است.

ثابت شده که این روش به عنوان یک قاعده مرگ جانوران، غلط می باشد. نیروی مرگ پیوسته افزایش نمی یابد تا همه افراد یک جمعیت بمیرند، بلکه از سنی معین کاهش می یابد و به سوی یک میزان ثابت می رود که در گونه های مختلف جانوران، این سن معین متفاوت است.

در انسان، میزان مرگ پس از 85 سالگی کاهش پیدا می کند. در فاصله سالهای 1960 تا 1990 آمریکاییهای 65 تا 85 سال 89 درصد افزایش یافتند. این رقم درباره افراد بالای 85 سال 232 درصد بود. و به طور کلی کاهش مرگ پس از 85 سالگی از سایر گروههای سنی بیشتر می باشد.

بنابراین، سرعت پیری و مرگ به هم ناوابسته اند و ظرفیت فیزیولوژیک بدن با شتاب کاهش نمی یابد و شواهد حاکی است که از سن 100 سالگی به بعد، میزان مرگ به طور شایان توجه کند می گردد و رسیدن به سنین بالاتر را ممکن می سازد. و اگر پیری را به عنوان افزایش مرگ تعریف کنیم، بدین معناست که پیرترین جانداران دیگر پیر نمی شوند.

این بررسیها که بر اساس مطالعات و یافته های تجربی فراوان به دست آمده است، این پندار را در ذهن تقویت می کند که ممکن است با دستیابی به سن خاص، نوعی فناناپذیری رخ دهد. به این معنا که در کسانی ویژه، رسیدن به سن معین به همراه سایر مسائل طول عمر و جهش ژنی و مکانیسمهایی که چگونگی آنها برای ما ناشناخته است، تولد زیستی پدید آید. و سلولها و اندامهای شخص مانند حالت جنینی دوباره بازسازی و نوسازی شوند و بدن قدیمی به تدریج از راه پوست، کلیه ها، روده ها و ششها، حل و دفع می گردد که مرتبه های بسیار نازل و تا اندازه ای شبیه به این روند را می توان در پوست اندازی خزندگان و دگردیسی حشرات دید. رویش دندانهای شیری در دهان برخی از سالمندان، دورنمایی از این موضوع به دست می دهد.

ص: 64

در طول عمر مؤثرند، انکارناشدنی است.

نقش خود را هنگام سالمندی و یا به وسیله تجمع در سلولهای زاینده در طول عمر آشکار می سازند. گروهی از ژنها در آغاز زندگی اثرات مثبت و در پایان آن اثرات منفی دارند. و دسته ای از ژنها که نگه دار ساختمان سلولی و ترمیم آن هستند، پس از تولید مثل موجب پیری می شوند (1).

افزون بر این، بیماریهای وراثتی زیادی هستند که در آنها بعضی از ویژگیهای پیری و مرگ زودهنگام دیده می شود. بررسي اين اختلالهای ژنتیکی که می توانند اتوزوم غالب یا مغلوب یا وابسته به جنس باشند و یا به علل کروموزومی بروز یابند، در حل معمای پیری کمک مؤثری به شمار می رود. دو نمونه از این بیماریها سندرم پروگریا و سندرم ورنر است (2).

در هر حال، برخورداری از ژن سالم، یکی از عوامل طول عمر می باشد(3) و نقش آن به گونه ای است که می تواند بر سایر عوامل اثرگذارد و با وجود اعتیاد به الکل و سیگار و مواد مخدر و یا ابتلا به برخی از بیماریها، عمر شخص طولانی شود (4).

از آن سوی، اگر بیماریهای ارثی کسانی را برنجاند و یا زمینه های ارثی ابتلا به انواع بیماریها قطعی باشد، با رعایت دستورات بهداشتی و به کارگیری انواع شیوه های درمانی و نیز پیشگیری و از میان بردن زمینه ها، می توان از بروز بیماریها و مرگ زودرس جلوگیری کرد و یا آن را به تأخیر انداخت و به این ترتیب از خطرات سرطان، حمله قلبی و... کاست و بر طول عمر افزود (5).

با رشد دانش پزشکی، چاقی، فشار خون، کلسترول و چربی خون

ص: 67

بالا و... که زمینه ارثی دارند، بیماریهای درمان ناپذیر و خطرناک شمرده نمی شوند. اینها عوامل امکان طول عمر و محدود نبودن سالهای زندگی انسانی است.

محیط شهر نسبت به روستا با آلودگی صوتی و فشارهای روانی بیشتری همراه است. فعالیت و تحرک بدنی در آن کمتر می باشد و اثرات تخریبی فزونتری بر طول عمر دارد. در روستاها، اندوه، هیجان و تنش، ترس و زندگي پرمخاطره نسبت به شهرها کمتر است. روستاییان به میوه ها و سبزیهای تازه دسترسی بیشتر دارند و غذاهای طبیعی مصرف می کنند و از این رو به طور متوسط و در شرایط بهداشتی برابر، عمر آنها نسبت به شهرنشینان طولانی تر است(1) :

«دانشمندان هشدار داده اند که زندگی در شهرها می تواند شش ماه از عمر انسان بکاهد. تماس درازمدت با ذرات موجود در هوا که ترافیک خیابانها و صنایع در هوا منتشر می کنند، خطر مرگ زودرس ناشی از حمله قلبی را افزایش می دهد. در شهرهایی که آلودگی هوا شدید است، احتمال کوتاهتر شدن عمر 20 درصد بیشتر از شهرهای تمیزتر است.»(2)

انعطاف پذیری، پشتکار، فعالیت و کار، حس کمک به دیگران و زندگی متعادل را به فرزندان خود بیاموزند. به آنان یادآور شوند که غذاهای گوناگون بخورند و خود را با تغییرات محیطی سازگار کنند(1).

این ویژگیها که یاد شد، در تن و روان اولیای الهی به فراوانی دیده می شود و امام مهدی (علیه السلام) که سرآمد مردان خداست، شخصیتی متعادل و استوار دارد و تعادل و توازن دقیق را در درون خود تحقق بخشیده است. او از هر نظر بی مانند و شایسته بوده و الگوی عدل و تعادل در همه زمینه هاست.

مهدی (علیه السلام) زیستی ساده دارد و با انتظار و امید و ایمانهای یقینی و شهودی روزگار را سپری می کند. در برابر مستمندان مهربان و در مقابل حق انعطاف پذیر است. از سختیها نمی هراسد و پشتکاری ستودنی و شگرف دارد. برای عمل به عدل و خشنودی خدا می کوشد و در این راه اعتماد به نفس او وصف نشدنی است.

شخصیت مهدی (علیه السلام) آرام و مطمئن و تزلزل ناپذیر می باشد. و از هرگونه نگرانی، هراس، اضطراب، دودلی و ناامیدی به دور است. همچنین، در بهره برداری از امکانات زندگی حد میانه و لازم را رعایت می کند و هیچگاه خویش را به تنشها و رنجهای بهره برداریهای افراطی و کاموریهای فرساینده جسم و جان گرفتار نمی سازد. از این رو، همواره از عوامل فرساینده و پیرکننده به دور است.

این نمونه کامل انسان در بعد روانی و تنی، مظهر تمام عیار این فرموده امام رضا (علیه السلام) است:

«لَو اَنَّ الناس قَصَدوا فی المطعَم لاستقامَت اَبدانُهم؛ اگر مردمان حد میانه را در خوراک رعایت می کردند، بدنهایشان پایدار می ماند.»(2)

ص: 70

چنانکه، سلامتی و شادابی بدن مستلزم مصرف مواد گوناگون غذایی و ویتامینها و حفظ اعتدال در مصرف و کاموری جنسی و دوری از عوامل بیماری زا و رعایت بهداشت و پاکیزگی است. روح انسان نیز برای حیات پایدار باید از ورای عالم ماده و دیگران و انواع موجودات طبیعت، انرژی دریافت کند و شاداب شود و آدمی باید برای سلامت روح، از آنچه به وی آسیب می رساند و آلودگی پدید می آورد، بپرهیزد و بین روح و جسم تعادل ایجاد کند. روح بزرگ را تنی ناچیز برنمی تابد و از آن سو، پیکری غول آسا که دارای انرژی روانی اندک و اراده ای ضعیف است، با کمترین آسیب بدنی از پا در می آید.

نمونه های فراوانی از تأثیر روح و توان روانی بر بدن، در طول زندگی رخ می دهد و هر کس با تجربه شخصی آن را حس می کند. کار یا ورزش گروهی کمتر باعث خستگی می شود. معلمان، استادان، روحانیان، پزشکان، هنرمندان و همه کسانی که رابطه نزدیک و محبت آمیز با مخاطبان خود دارند و کانون توجه آنها واقع می شوند، زیست شاداب و طولانی تری دارند. بازرگانان و فروشندگانی که پیوسته مشتری دارند، احساس خستگی نمی کنند. در همه این موارد، تأثيرها و تلقينهای مثبت روحی در جریان است(1).

رسیدگی به خویشاوندان، احسان به مردمان، خدمات اجتماعی، انجام کارهایی که نفع آن به همگان می رسد و آنچه انسان را در نظر دیگران دوست داشتنی جلوه می دهد، منابع انرژی روانی شمرده می شود و تکرار آن با انگیزه درست بر تقویت نیروهای روحی می افزاید و باعث طول عمر می گردد(2).

از سوی دیگر، خشم، کینه، حسد، بخل و تنگ نظری، حرص و آز

ص: 72

و آنچه در بینش اصیل انسانی نفرت انگیز و ناخوشایند است، توان روانی را از بین می برد و از طول عمر انسان می کاهد.

در هر صورت، موضوع تقویت روح و نقش انرژی روانی در طول عمر بسیار ظریف و لطیف و تا حدی توصیف ناشدنی است. و بحثهای فراوانی درباره آن می تواند مطرح شود. چه بسا انسانهایی که با استمداد از پیشگاه خدا انرژی روحی به دست می آورند. و یا در ارتباط با اولیای خدا روان خود را پر توان و قدرتمند می سازند. اصل اعتقادی ولایت پیامبر (صلی الله عليه وآله) و خاندان او و حب آنها، تأثیر شگرفی در این راستا دارد.

آنچه در این میان درباره طول عمر امام مهدی (علیه السلام) گفتنی است، ویژگیهای انحصاری آن حضرت است. آن امام بزرگ به فراخور عظمت رسالتی که بر دوش دارد و رابطه ای وصف ناشدنی که با خالق جهان و انسان دارد از روحی بسیار بزرگ برخوردار است.

امام مهدی:

«لإنَّ اللّه َ مَعَنا، فَلا فاقَةَ بِنا إلى غَيرِهِ و الحَقُّ مَعَنا فَلَن يُوحِشَنا مَن قَعَدَ عَنّا؛

به یقین خدا با ماست، پس نیازی به دیگری نیست، و حق با ماست، پس از کناره گیری کسانی چند، بیمی نیست.»(1)

از این رو، به سرچشمه لايزال قدرت هستی متصل است و برای پذیرش انرژی روحی ظرفیتی فراتر از حد تصور دارد و ذخیره انبیا و اوصیاست. و در زمان ظهور نیز قدرتی فراطبیعی و شگرف از خود نشان می دهد و بر همه جباران و قدرتمندان چیره میگردد.

با نوع ارتباطی که با خداوند دارد و بزرگی هدفهایی را که در دل می پروراند، می تواند انرژی روحی فراوانی را پدید آورد، به گونه ای که با

ص: 73

آن هر فرسایش جسمی از میان برود و از پیری و کارافتادگی اثری نماند و همواره توان بدنی او در پرتو توان روحی اش تجدید شود.

انرژی روحی و روانی در این حد، با زمینه برای عمر طولانی همسوست. و تا زمانی که خدا نخواهد، محال است پیری و فرسودگی در اندامها شکل گیرد و ذخایر فیزیولوژیک بدن کاهش یابد و به حد بحران برسد.

انسانهای عادی با انرژي به مراتب کمتر از این به طور آنی می توانند بیماریهای ناعلاج را درمان کنند و ریشه اختلالهای بدنی را از بن بخشکانند و كوران نابینا و بیماران فلجی را توانمند سازند.

نمونه های فراوانی از این گونه کسان را در هر دوره و زمان می توان دید. و با چنین اراده هایی، مردان خدا از پوسیده شدن جسد خویش پس از مرگ جلوگیری می کنند. تازه ماندن جسد حُر، شیخ صدوق، امين الاسلام طبرسی پس از قرنها گویای این موضوع است. و در عالمان دیگر مانند میرزا حسن نوری (صاحب کتاب مستدرک الوسایل) و حتی در افراد عادی نیز این پدیده شگفت، دیده شده است.

برخی از تسهیلاتی است که در رنگ درمانی به کار گرفته می شود(1).

در قرآن نیز رنگها شایان توجه است. رنگ سفید 12 بار، سیاه 7 بار زرد 5 بار و سرخ و کبود هر کدام یک بار در قرآن به کار رفته است. واژه «لَون» که به معنای رنگ می باشد، 7 بار به صورت جمع و 2 بار به صورت مفرد در این کتاب آسمانی جلب توجه می کند(2).

قرآن، گوناگوني رنگ گیاهان و گلها(3) و نیز اختلاف رنگ پوست آدمیان را آیتی خداوندی می داند و از مردمان می خواهد که در این تنوع و زیبایی و شگفتی، خردمندانه بیندیشند(4).

در قرآن، با استفاده از رنگها، سعادت و یا شقاوت(5) و حالات روانی انسانها در برخورد با پدیده ها نمایانده شده است (6). همچنین قرآن حال مجرمان و گناهکاران را در قیامت با رنگ نشان می دهد(7) و عظمت و شکوه نعمتهای بهشتی را با نوع رنگ آنها می نمایاند(8). و رنگ را در مسرت و شادی آدمی(9) و یا اندوه و رنج او(10) مؤثر می داند.

به هر حال، موضوع رنگها نیز یکی از هزاران اسرار شگفت انگیز آفرینش است که در مجموع پدیده ها و از آن جمله در انسان، تأثیرهای ژرف دارد و فرسایش و یا استواری تنی و روانی او را موجب می گردد. و چه بسیار علل و عوامل تأثیرگذار دیگری که در جهان هست و در عالم

ص: 75

موجودات زنده و حیات و مرگ آنها تأثیر دارد، که انسان از آن بی خبر است، و هنوز دانش بشری بدانها دست نیافته است و در آینده بدان دست خواهد یافت، و با توجه به آنها چه بسیار ناممکنها که شدنی می گردد.

چه بسا اثرات شفابخش و یا عوارض ناخوشایندی که رنگها دارا می باشند و آدمی به آنها آگاهی ندارد. این که از یک رنگ و یا از ترکیب رنگها و شدت و ضعف این ترکیب، چگونه و به چه میزان باید استفاده کرد، کدام ساعتها از شب یا روز برای بهره برداری و کاربرد رنگها مؤثرترند، نقش به کارگیری چند رنگ به طور همزمان و یا متناوب در درمان بیماری خاصی چگونه است و پرسشهای فراوان دیگر، بر آدمی پوشیده است. لیکن امام مهدی (علیه السلام) به اسرار واقعی پدیده ها و من جمله رنگها و میزان ترکیب و چگونگی استفاده از آنها و به همه حقایقی که در این باره مطرح است، چون سایر دانشهای پیدا و ناپیدای انسان، آگاهی دارد.

بنابراین، اگر تنها امکان زیست طولانی ملاک باشد. امام مهدی (علیه السلام) با استفاده از آثار پدیده ها و سایر عوامل زیست طولانی، می تواند انواع بیماریها و اختلالها را درمان کند. و یا زمینه شکل گیری ناهنجاریهای جسمی و روانی را از بین ببرد. و نیز با استفاده از تأثیری که رنگها و پرتوها و اشعه ها بر روح و جسم انسان بر جای می گذارند و اثراتی که بر مغز، استخوانها، اندامها و سلولها دارند، مانع پیری و فرسودگی آنها شود و از آنچه در حیات فعال سلولها و اندامها اختلال پدید می آورد و به پیری و مرگ می انجامد، مانع گردد. و همچنین در صورت ابتلا، با استفاده از رنگها و پرتوها ناهنجاریها را درمان کند و سلامت و شادابی را به آنها بازگرداند.

ناشناخته های رنگ درمانی و پرتو افشانی و استفاده از رنگها و اشعه ها برای دیرزیستی و ماندن در ستی خاص و حفظ سلامت و نشاط جوانی، برای امام (علیه السلام) پیداست. کلید معماها و راز و رمزها به دست

ص: 76

اوست. و امکان زیست طولانی برای آن حضرت از این راه نیز، افزون بر راههای شناخته شده و ناشناخته دیگر، ممکن است.

بر اساس پژوهشها، اشخاص در هم کشیده و عصبی که در معرض استرس و فشارهای روانی اند، سیستم ایمنی بدن آنها ضعیف تر است و در برابر بعضی از واکسنها واکنش خوبی بروز نمی دهند. تفکر مثبت برای مقابله با بیماریها مؤثر است و منفی بافان بیشتر از دیگران در معرض بیماریها قرار دارند(1).

محققان دریافته اند:

«به طور عمومی افراد با عمر طولانی، خودشان به زندگی علاقه مندند و این گونه افراد 4 برابر بیشتر از افراد عادی به سن 90 سالگی می رسند و همچنین 8 برابر بیشتر از افراد عادی به سن 100 سالگی می رسند.»(2)

امام مهدی (علیه السلام) نیز بینشی درست و استوار از خود دارد، می داند که آخرین خلیفه خدا بر زمین است و باید بماند تا وعده ظهور فرا رسد و او انتقام مظلومان و ستمدیدگان را از جباران و زورگویان بستاند و زمین را آكنده از عدل و داد کند. ساختار وراثتی و ویژگیهای اخلاقی و شخصیتی او چنان است که جز خدا از آحدی بیم به دل راه نمی دهد. به قیام و انقلاب جهانی خود ایمان دارد. تعادل تن و روان او در نهایت توازن است. و زندگی و بقای خود را به شدت دوست می دارد تا وعده خدا به دست او تحقق پذیرد و در پیشاپیش دین باوران راستین شمشیر زند و شوکت مستکبران را در هم بکوبد.

این تفکر مثبت درباره حیات و امید به زندگی برای سالیان دراز در طول عمر آن حضرت مؤثر می باشد.

فشار روحی به ضعف آن می انجامد.

پژوهشگران دریافته اند که انسانهای گوشه گیر بیش از افراد اجتماعی سرما می خورند(1).

بررسیهایی که بر افراد بالای 100 سال انجام گرفته است، نشان می دهد که ارتباط سالم با خانواده و جامعه از عوامل عمر طولانی است(2).

یکی از دلایل طول عمر بیشتر در ژاپن نسبت به سوئد این است که در ژاپن شبکه فامیلی بسیار قوی وجود دارد و خطر مرگ در سالمندانی که همسر خود را از دست می دهند با حمایت فامیل از آنها کاهش می یابد(3).

نوع گروه و جامعه و ترکیب افراد آن نیز بر سلامت، آرامش و آسایش افراد و یا استرس و نگرانی و رنجها تأثیرهایی بسیار بالا دارد. اجتماع تشکیل یافته از افراد تربیت یافته، با اخلاق انسانی، قانونگرا و مسؤولیت شناس و دیگر دوست و یاریگر انسانها، بر سلامتی و توان جسمی و روحی افراد به طور چشمگیر می افزایند و ضریب سلامتی و طول عمر را بالا می برند و بر عکس، جامعه های هرج و مرج، و رواج اخلاقهای غیر انسانی و خودبینی و قانون شکنی و تعهد نشناسی و ناامن، ضریب بیماریها و به ویژه بیماریهای عصبی و روانی را بسیار زیاد می کند و مشکلات جسمی و روانی فراوانی را موجب می گردد و زمینه ساز کوتاهی عمر می شود.

این دست عوامل نیز تعیین کننده درازی یا کوتاهی عمر و سلامت انسانی است.

در تعالیم اسلامی نیز روابط اجتماعی با دیگران بسیار مورد توجه است. و با تأکید زیاد از مؤمنان خواسته شده که به دیدار یکدیگر بروند و از حال هم با خبر باشند. یکدیگر را دوست داشته باشند و با هم انس بگیرند.

ص: 79

و به ویژه درباره خویشاوندان و رفت و آمد با آنها و داشتن روابط گرم و صمیمی سفارش زیاد شده است و از عوامل طول عمر شمرده می شود.

فراوان می سازد و بر تاب و تحمل انسان می افزاید. مذهب مجموعه ای از هنجارهای اجتماعی مثبت است که پیروی از آنها موجب تأييد، پشتیبانی و پذیرش از سوی دیگران می شود. مذهب نوعی احساس فراطبیعی به شخص می دهد که تأثیر روانشناختی دارد(1).

سالهاست که ارتباط میان یاد خدا و درمان بیماریها، مورد توجه بسیاری از محققان علوم پزشکی قرار گرفته است. گاه بسیاری از بیماریهایی که درمان ناپذیر می باشند، با یاد خدا و توسل به او شفا می یابد. هم اکنون در آمریکا 30 دانشکدۀ مذهبی، انواعی از آموزشهای مذهبی یا معنوی را به برنامه درسی خود افزوده اند. پروفسور گرونتول (Gerontol) ثابت کرد که ایمان و دعا باعث سلامت است. پژوهشی که در مجله علوم پزشکی و بیولوژی آمریکا در سال 1999 در دانشگاه دوک انجام شد، نشان داد که ایمان و دعا بر طول زندگی می افزاید(2).

ویلیام جیمز می گوید:

«آدمی در تلاشهایی که می کند، انرژی روانی خود را از دست می دهد. و تنها منبعی که می تواند آن را جبران کند، اتصال به قدرت نامتناهی خداست.»(3)

در پژوهشهایی که در افراد بالای صد سال انجام گرفته است، مذهب به عنوان یکی از عوامل مهم برای عمر طولانی شمرده شده است(4).

پیداست که امام مهدی (علیه السلام) از این نظر بر تارک هرم ایمان و راز و نیاز با خداست. او پیوسته در حضور خداست و در حال نیایش و دعا به سر می برد و به ذکر و نام و یاد خدا مشغول است. و از چگونگی نیایش

ص: 81

و زمانهای مناسب آن بیش از هر کسی آگاه می باشد و دعاهای ویژه و تأثیر آنها را بر سلامت روحی و تنی می داند و به کار می برد؛ آن چنان که تنها با دعا می تواند بر هر مشکلی چیره گردد و هر نوع ناهنجاری و نابسامانی را از میان بردارد و هر فرسایشی و کاستی را از میان بردارد.

و چون به پایگاه دین باوری و اعتقاد او هیچ کس نمی رسد و در بالاترین مرتبه يقين قرار دارد، از این رو هیچگونه خستگی روانی و تنش جسمی بر آن حضرت عارض نمی شود.

معنوی انسان با آن استحکام می یابد(1).

بنابراین کار به اندازه و درست و متناسب با توان بدنی و بر اساس اصول علمی، همراه با رعایت مسائل ایمنی و بهداشتی، در سلامت بدن و روان و طول عمر نقش شایان توجه دارد.

زمانی انسان به مرگ نزدیک می شود که از کار دست بکشد و خود را باری بر دوش دیگران حس کند و در جامعه منشأ اثر و فایده نداند.

در تحقیقی که روی 2800 سالمند انجام گرفت، اعلام شد که فعالیتهای اجتماعی روزانه، عمر افراد را طولانی می کند. این کار می تواند به صورت خرید نیازهای منزل، رفتن به پارک، پیاده روی، باغبانی و... باشد، که به اندازه ورزشهای تناسب اندام در سلامتی مؤثر است(2).

دکتر پرلز که مدت 7 سال بر روی افراد بالای صد سال مطالعه کرده است، می گوید:

«معمولا افراد با عمر طولانی، خیلی سریع دست به اقدام و حرکت می زنند و از زندگی ساکن گریزان هستند.»(3)

این نیز یکی از عوامل و زمینه های امکان طول عمر است.

در چین، نوعی فعالیت تعادلی به نام «تایی چی» مرسوم است که با تمرینهای ذهنی همراه است و از قدیم در این کشور مرسوم می باشد و اکنون مورد توجه پزشکان غرب قرار گرفته است. به اعتقاد آنان، بیماری وقتی به وجود می آید که انرژی حیات در بدن از حالت تعادل و توازن خارج شود و در نقطه ای تمرکز یابد. با تمرینهای «تایی چی» می توان این انرژی را در همه بدن به جریان درآورد و حالت تعادل را برقرار ساخت (4).

ص: 83

مبارزه با بیماریها نقش مهمی دارد. هر کس دارای ساعت درونی خاص است که به طور شبانه روزی و یا ماهانه بر میزان بازدهی داروها تأثیر می گذارد(1).

بنابراین، آگاهیهای پزشکی گسترده و اطلاعات دارویی دقیق، نقشی مهم در شیوه استفاده از داروها برای درمان بیماریها و کاستن از عوارض آنها دارد. و این خود می تواند بر طول عمر تأثیر بگذارد.

وزن دقیق شخص، کارکرد اندامها و میزان آسیب دیدگی، زمان و مقدار مصرف دارو و با کدام غذا، همه در تأثیر دارو نقش دارند و نیازمند آگاهیهای زیادی می باشند که گاه فراتر از قلمرو تواناییهای بشر کنونی به نظر می رسد. هر چند امری ناشدنی نیست. و کسی که به این آگاهیها دست یابد و دارو را با بیشترین استفاده و کمترین عوارض مصرف کند، می تواند بر بسیاری از نارساییهای جسمی و روانی چیره شود و امکان زیست طولانی را برای خود فراهم آورد.

که کار بدون استراحت و خواب را جایز نمی شمارد(1).

در توصیه های پزشکی نیز «زیاده روی در پرخوری، فعالیت بیش از حد، شهوت رانیهای زیاد، تماشای نمایشها و فیلمهای محرک، بیش از حد در معرض آفتاب قرار گرفتن، استفاده از حمامهای خیلی داغ و یا خیلی سرد و یا طولانی، در دمای بیش از حد بالا یا پایین ماندن»(2)، همه از عوامل کاهش انرژی و مسمومیت دانسته شده که به بیماریهای متعدد و کوتاهی عمر می انجامد(3).

بر اساس بررسیها دو عنصر خاک و آب (جامدات و مایعات) که بدن از آنها تشکیل یافته، با دو عنصر آتش (گرما) و هوا فعال می شوند و سلامت کامل زمانی به دست می آید که توازن بین این چهار عنصر پایدار بماند. و همه بیماریها از بی نظمی در توازن به وجود می آیند و نیز در سلامت بدن، توازن همه خواسته ها و نیتهای روانی نقش دارند.

فشارها، احساسهای منفی، نگرانی و اندوه به تولید سموم در بدن می انجامد و آدمی همانگونه که به غذای جسم توجه دارد؛ باید به افکار و اندیشه هایی که در مغز می پروراند، توجه داشته باشد (4).

به هر حال، طول عمر مرهون اعتدال پیوسته و همیشگی است. انسان از آن جا که از استعداد تداعی معانی و خاطره لذت برخوردار می باشد، در حفظ اعتدال در مصرف خوراکیها و نوشیدنیها و رعایت حریم غریزی و طبیعی عاجز است و افراط می کند. و در اثر آن، مواد شیمیایی افزون بر نیاز در بدن انباشته می گردد و یا در اثر افراط در

ص: 86

کامجوییهای دیگر، بدن با کمبود بعضی از مواد شیمیایی ضروری مواجه می شود. و در این روند، اعتدال شیمیایی و بیولوژیکی بدن به هم می خورد، و محیط زنده سلولی را از جهات مختلف، اختلالهایی فرا می گیرد و شرایط برای رشد و فعالیت سالم نامساعد می گردد.

وقتی چنین شد، بیشتر انرژي حياتي سلولها و نسوج و محیط زنده بدن، صرف خنثی سازی آثار سوء این اختلالها می شود. و بخشی از این انرژی نیز در راستای از بین بردن مواد زائدی که در بدن انباشته شده و عوارض آنها، به مصرف می رسد. و نیز قسمتی صرف دفع سمومی می شود که از هضم ناقص غذاهای زیادی بر جای می ماند و سمهایی که اختلالهای بیولوژیکی و شیمیایی ایجاد می کند.

در طول این مدت، فعالیتهای حیاتی بدن برای بازگشت دوباره به اعتدال طبیعی و حفظ آن در تلاش می باشد. و در این میان، میزان زیادی از انرژی روحی و روانی و قدرت حیاتی بدن از دست می رود و همین اتلاف، همراه با سایر عوامل نامساعد که در محیط زنده سلولی پدید می آیند، زمینه مناسبی را برای پیری و مرگ زودرس فراهم می سازد و موجب کاهش عمر می شود(1).

در عالم گیاهان که میل و هوس و لذت جویی این گونه وجود ندارد، گاه عمرها به بیش از چهار هزار سال می رسد(2).

اندیشمندان اسلامی، بر اساس شناخت اصولی از تعالیم انبیا و امامان درباره اهمیت اعتدال، می گویند:

«پایه ریزی فطرت و طبیعت انسان بر اعتدال و تمایل به میانه روی، و زیانمندی افراط و تفریط برای آدمی، و نقش بنیادین «اندازه داری در

ص: 87

معیشت» همه اینها شرایط زندگی ظاهری و مادی انسان را با واقعیت سرشت انسانی هماهنگ می کند. و نتیجه آن این است که زندگی انسانها از قوام مادی و معنوی و از همگرایی معیشتی و اخلاقی برخوردار می گردد، و از هرگونه کوتاهی یا تجاوز برکنار می ماند... استواری معیشتی برای هر انسانی، جز با میانه روی در مصرف پدید نمی آید... بنابراین، میانه روی در زندگی از عوامل نجات انسان است، و اسراف و همچنین خست ورزی در زندگی و امکانات و مصرف، از عوامل تباهی است که نیروهای روحی را به هدر می دهد، و نفس انسان را فاسد میکند.»(1)

«حد میانه مایه دوام و سلامت مزاج است و زیاده روی و شادخواری بدن را می فرساید و عمر را کوتاه می کند... حد میانه در خوردن، متناسب با رشد تن و روان آدمی است.»

در پوشیدن نیز رعایت جانب اعتدال و حد میانه روی از تجمل گرایی و اسراف لازم شمرده شده است...

در قرآن... در نوع آیاتی که بهره برداری از مواهب طبیعی مطرح شده، رعایت حد میانه و دوری از زیاده روی و تجاوز از حد، در پی آن یاد گشته است: «كُلُوا وَاشرَبُوا وَ لا تُسرِفُوا»: بخورید و بنوشید و زیاده روی مکنید.

در گفتار پیامبر اکرم (صلی الله عليه وآله) و امامان (علیهم السلام) نیز... رعایت حد میانه در مسائل خوراک، لباس و حتی چیزهایی که به ظاهر ارزشی ندارد... سفارش شده است:

امام علی (علیه السلام):

«مَنِ اقْتَصَرَ فی أَکْلِه، کَثُرَتْ صِحَّتُهُ و صَلُحَت فِکْرَتُهُ»

۔ آنکه در خوردن راه میانه در پیش گیرد، همواره تندرست می ماند و از سلامت فکر (نیز) برخوردار می گردد.

ص: 88

امام صادق (علیه السلام):

«إنَّ القَصْدَ أمْرٌ یُحِبُّهُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ إنَّ السَّرَفَ أمْرُ یُبغِضُهُ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ...»

- بی تردید میانه روی کاری است محبوب خدای بزرگ و اسرافکاری مبغوض الهی است...

لزوم رعایت حد مقتصدانه و اجتناب از افراط و تفریط... یعنی همان موضع «قوامی» که قرآن اعلام کرده است، و همان حد اعتدال که رعایت آن در همه چیز لازم است... رعایت این اصل رسیدن به مرز والای عدالت است و آن عامل بقا و حیات است.

امام علی (علیه السلام): «العَدلُ حياةٌ». عدل مایه زندگی است.

دو سوی دیگر حد مذکور.. هر دو ویرانگر حیات فرد و فروپاشنده نظام جامعه است و موجب انحراف از مسير «قوامی» و حیاتی اموال...

قانون تعادل و قصد، قانون عامی است که بر زندگی انسان و سراسر جهان حاکم است، و انحراف از مسیر آن برای همه بخشهای زندگی ویرانگر و زیانبار است. گرسنگی، نرسیدن به حد قوام و اعتدال است و سیری بسیار تجاوز از حد قوام و اعتدال»(1)

از این نظر، امام مهدی (علیه السلام) تجسم عدل و تعادل در همه زمینه های مربوط به حیات با دوام آدمی است. و بر اسرار و معیارهای حفظ توازن بدن بیش از هر کسی آگاه می باشد. او در زمینه حفظ تعادل حیات سلولها و اندامها، بر دانشها و رازهایی آگاهی دارد که دیگران به شناخت و درک آنها دست نیافته اند.

از حکمتهایی که مردمان در زمان آن حضرت به آن دست می یابند، تعادلی است که مهدی (علیه السلام) در زندگی پدید می آورد و مردمان در پرتو

ص: 89

هدایتهای مهدوی به آن پی می برند و حد اعتدال را در زندگی فردی و گروهی شیوه خویش می سازند و از افراط و تفریط که ویرانگر سلامتی و طول عمر و به سامانی جامعه است، دوری می کنند.

بنابراین، از نظر نقشی که اعتدال در زیست طولانی دارد، مهدی (علیه السلام) سرآمد همگان است و در سراسر زندگی او جریان دارد و از راه این قانون چون معیارهای بسیار دیگری می تواند حیاتی پایدار داشته باشد.

شرایط او نیست، عامل بیماری است و زیان آور می باشد.

از نکات مهم در باب خوراکیها، سازگاری و یا ناسازگاری غذاها با یکدیگر است که در سلامتی اثر می گذارد و از قدیم حکیمان به آن توجه داشته اند و امروزه با بررسیهای علمی و آزمایشگاهی، درستي آن به اثبات رسیده است(1).

به هر حال، برای خوراکیها خواص ارزنده فراوانی ثابت است که در مجموع به سلامتی و تندرستی بدن و روان می انجامد و نویدبخش عمر طولانی است(2) و تغذیه سالم یکی از عوامل کلیدی در طول عمر دانسته می شود(3).

دانشمندان تغذیه و بهداشت، به تجربه دریافته اند که انسان باید برای سلامتی بدن روزانه 2/3 خوراکیهای خود را از سبزیها و میوه ها قرار دهد. مردم بلغارستان که گاه بیش از 200 سال عمر کرده اند، بیشتر خوراکشان پیاز و ماست و عسل بوده است.

ماهونگ چینی، پیش از آنکه تمدن غرب پدید آید، به خواص غذایی جوانه حبوبات پی برد و از آنها استفاده می کرد و سرانجام در سن 257 سالگی درگذشت. «سانگ لی یون» نیز از گیاه شناسان چینی است که از غذاهای طبیعی می خورد و در سال 1933 میلادی در سن 256 سالگی از دنیا رفت(4).

مشاهده شده است که تغذیه با عسل سلطنتی در زنبوران عسل، طول عمر را 50 برابر می کند. عمر ملکه از آن جا که غذای او عسل سلطنتی

ص: 91

است 6 سال می باشد، ليكن عمر زنبوران کارگر که چنین تغذیه ای ندارند، 3 تا 6 هفته است، با آنکه هر دو از نظر ژنتیک یکسان هستند(1).

در گذشته، چندین دهه سوئدیها بیش از مردم سایر کشورها عمر می کردند. اما از سال 1950، امید به زندگی در ژاپن افزایش یافت و در سال 1977 با طول عمر مردان سوئدی برابر شد (72/5 سال)، و از آن پس باز هم بیشتر شد. رژیم غذایی ژاپنیها در گذشته چربي بسیار کم، پروتئین کم و کربوهیدرات (سیب زمینی، برنج) و نمک زیاد بود. امروزه مصرف نمک در این کشور کاهش و پروتئین و چربی افزایش یافته است و میزان سطح انرژی دریافتی تغییری نکرده است.

این تغییرات عمده غذایی در سوئدیها و سایر کشورها رخ نداد و شاید همین باعث افزایش امید به زندگی در ژاپن باشد(2)، که با رقم 81/8 سال برای زنان و 75/9 سال برای مردان در زمان کنونی، بیشترین میزان را در میان کشورها داراست(3).

احتمال می رود زیادی طول عمر با مصرف گوشت ماهی نیز مرتبط باشد، زیرا ثابت شده که مصرف آن مرگ ناشی از بیماریهای قلبی را کاهش می دهد(4).

پژوهشهای اخیر روشن ساخته است که محدودیت غذایی (روزه داری) تأثیراتی بر بدن دارد که ضد پیری است و بر طول عمر می افزاید(5). در حیوانات افزایش ورود کالری و خوردن غذای زیاد باعث کاهش عمر می شود(6).

ص: 92

در جوندگان آزمایشگاهی، محدودیت غذایی به حداکثر عمر می انجامد و از بیماریهای وابسته به پیری پیشگیری می کند و یا بروز آنها را به تأخیر می اندازد(1).

اثرات ضد پیریِ محدودیتِ غذایی به دلیل کاهش ورود انرژی به بدن است و نیز با این شیوه، سرطانها کمتر شیوع می یابند. احتمال تولید رادیکالهای آزاد و اتصالهای بین رشته های پروتئینی کاهش می یابد و در سلامت لوزالمعده و کبد مؤثر است.

این محدودیت اگر پس از بلوغ آغاز شود، به بهتر شدن بسیاری از پاسخهای ایمونولوژیک می انجامد و اتو آنتی بادی کمتر پدید می آید.

بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، بیشترین طول عمر در کسانی دیده شده است که وزنشان کمتر از وزن متوسط جمعیت تحت کنترل بوده است(2).

به هر حال، موضوع تغذیه و نوع و مقدار آن از عوامل بسیار مهم سلامتی، طول عمر و پایداری بدن با گذشت سالها و قرنهاست و موضوع عمرهای زیاد را کاملا توجیه می کند.

برخی از پرتوهای خورشیدی چنان پر انرژی هستند که در برخورد با مولکولها آنها را در هم می شکنند. و تعداد خورشیدهایی که در جهان هستی وجود دارند و نور و انرژی آنها به اندازه های متفاوت به ما می رسد، از حد تصور فراتر است.

چه بسا امواج فراوانی که از سوی کائنات همواره به سوی ما می آید و ما آن را درک نمی کنیم. با توجه به این امواج و چگونگی نور ستارگان، دانشمندان اطلاعات با ارزشی در زمینه های گوناگون فضا و جهان به دست می آورند و ناشناخته های فراوان و شگفت انگیزی در برابر ما رخ می نماید که در برابر عظمت آن به راستی بر نا آگاهی و ناچیزی خود اعتراف می کنیم.

در این نورها و امواج گوناگون و این انرژیهای تابشی چه رازهایی نهفته است که ما از درک آنها عاجزیم! به راستی شناخت ما درباره جهان بیکران و نقش و اثر آنها بر ما بسیار ناچیز است.

در اهمیت هستی و ستارگان همین بس که:

«فَلَا أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ، وَ إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ»(1)

- سوگند به جایگاه ستارگان (و نقشی که آنها در جهان آفرینش دارند)، و همانا اگر بدانید (و واقع این سخن را درک کنید) این سوگندی بس بزرگ است.

به هر حال، نور ستارگان و اجرام فلکی و طلوع و غروب آنها و تقارن ظاهری ستارگان در اصل خلقت و چگونگی آنها تأثیرهای اصولی و بنیادین دارد و خاستگاه بسیاری از حالات و چگونگی پدیده ها در زندگی افراد و ملتهاست. دانش نجوم به همین مسائل می پردازد و منجمان از این ارتباطها مسائل آینده را حدس می زدند و پیش بینیهایی درباره آینده میکردند.

ص: 94

در مجموع، از این عوامل می توان برای چگونه زیستن و چقدر زیستن به آگاهیهایی دست یافت. و آنان که از این دانش اطلاعات کافی و گسترده داشته باشند، رمز و رازهای زیادی را در این باره می گشایند و می توانند از حوادثی پیشگیری کنند.

عالم عارف و دانای اسرار و رموز، شیخ مجتبی قزوینی (ره)، این مهم را مورد توجه قرار داده است:

«طول عمر بعضی، خلاف طبیعت نیست، زیرا... زندگانی هر فرد بستگی دارد به صحت قوای مزاجی او... و تولید مزاج قوی در انسان و صحت آن به واسطه موجوداتی از قبیل نور، آب، هوا، خاک، اغذیه، ادویه و غیر اینهاست.»(1)

فرزانه معاصر، محمدرضا حکیمی، نیز در این زمینه می نویسد:

«استفاده از انوار خورشید و كواكب -و به ویژه استفاده از انوار کواکب به طرق خاص - در امر سلامت جسم و توانایی آن برای بقا، تأثیرهایی عظیم دارد... دانستن چگونگی استفاده از انوار و اشعه، در کار استوار ساختن نیروهای بدنی و سالم نگاهداری آنها، امری مهم و رازی عظیم است.»(2)

تحقیقات جدید علمی نیز تأثیر نور و گرما را بر طول عمر روشن ساخته است. امروزه پرتو درمانی در پزشکی به طور گسترده کاربرد دارد. با پرتوهای رادیواکتیو سلولهای سرطانی را از بین می برند و بر طول عمر بیمار می افزایند. اشعه لیزر نیز در پزشکی و صنعت فراوان به کار می رود.

«پژوهشگران در مطالعه ای که بر روی مگس میوه انجام دادند در این حشرات تغییر ژنتیکی ایجاد کردند تا مقادیر بیشتر پروتئین شوک حرارتی... که آسیب ناشی از گرما را ترمیم می کند، تولید نمایند...

ص: 95

مارک تاتار می گوید: «تأثیر گرما در طولانی تر کردن عمر، قابل کاربرد در انسان است. قرار گرفتن در معرض گرما درمانی بر طول عمر می افزاید.»

عمر حشراتی که پروتئینهای شوک حرارتی تولید کردند، بیشتر از حشراتی بود که پس از قرار گرفتن در معرض یک دوره حرارت آزمایشگاهی کوتاه مدت 10 تا 15 دقیقه ای، تغییر ژنتیکی داده نشده بودند. امید به زندگی در حشراتی که دارای نسخه اضافی ژن بودند، حدود 7/9 درصد افزایش یافت. با اجرای معالجات حرارتی طولانی تر، همه این مگسها پروتئینهای شوک حرارتی تولید کردند، در نتیجه طول عمر حشرات طبیعی و حشراتی که تغییر ژنتیکی داده شده بودند، بهبود یافت.

دانشمندان می گویند: «پروتئینهایی که تحت شوک حرارتی قرار می گیرند، سرعت انجام وظایف سلولی را شتاب می بخشند و فرایند پیری را معکوس می کنند.»(1)

در هر صورت، روشن است که هوای پاک، ورزش و آفتاب، گردش خون در مویرگها را زیاد می کند و مبادلات گازی در ریه ها و پوست بهتر انجام می پذیرد و اعصاب آرامش می یابد.

نور خورشید اگر درست و متعادل استفاده شود، میکروبهای پوست را نابود می کند، بر اشتها می افزاید و باعث نشاط و شادمانی می گردد.

نور آفتاب، ترکیبی از رنگهای مختلف است. رنگ سرخ آن محرک اعصاب و رنگ آبی باعث آرامش و نور بنفش آن کشنده جانداران ذره بیني بیماری زاست. و نور زرد برای کارهای فکری و بیماریهای کبد و سوء هاضمه مفید می باشد(2).

نور خورشید تعداد زیادی از باکتریها و قارچهای روی پوست را

ص: 96

میکشد و مانند یک داروی بسیار قوی عمل می کند و باعث می شود که سلولهای سفید خون در بدن فعالتر گردند و با قدرت بیشتری به عوامل بیماری زای درون بدن حمله کنند و سلامتی را پایدار نگه دارند.

زمانی که نور خورشید به پوست می تابد، عضلات کشیده می شوند و کارایی بهتری می یابند. سلسله اعصاب ما نیز از خورشید انرژی دریافت می کند و همین امر باعث می شود که به هیجان آییم و میل بیشتر به حرکت داشته باشیم.

اگر به شیوه ملایم و تدریجی بدن در معرض نور خورشید قرار گیرد، به منزله آن است که هر دقیقه دارویی سودمند مصرف می کند که هیچ زیانی ندارد(1).

امام مهدی (علیه السلام) شیوه درست و به اندازه استفاده از نور آفتاب، انرژی گرمایی و امواج و اشعه های کیهانی و ستارگان را می داند و بر زمان بهره گیری و میزان تأثير اشعه های مختلف در بدن و پرتوها آگاه است و به خوبی می تواند از این مواهب طبیعی و انرژی بیکران که اسرار آن بر نوع آدمیان پوشیده و ناشناخته است، استفاده کند. و زمینه زیست طولانی را برای خود فراهم آورد تا وعده خدا فرا رسد.

بر اساس اندیشه کندسازی زمان، گفته می شود اگر موشکی بتواند با سرعت نور (سیصد هزار کیلومتر در ثانیه) حرکت کند، و چهار سال در کیهان گشت بزند و به زمین برگردد، سرنشینان آن هنگام بازگشت در می یابند 40 سال سپری شده است. و کسانی که در زمین هستند از این که این افراد جوان مانده اند دچار شگفتی می شوند. این امر را می توان نوعی جهش به سوی آینده دانست و بر اساس آن هر اندازه سرعت فزونی گیرد گذشت زمان کندتر می شود(1).

«این اثر که اتساع زمان خوانده می شود، در آزمونهای مختلف تا حداکثر درجات دقت، مورد آزمایش و تأیید قرار گرفته است. دانشمندان دو ساعت اتمی بسیار دقیق را با هم تنظیم کرده و سپس یکی از آنها را در یک هواپیمای جت و دیگری را روی زمین قرار داده اند. پس از بازگشت هواپیمای جت،... مشخص شده است که ساعت سفر کرده، نسبت به همتای خانه نشین خود به میزان کسر کوچکی از ثانیه عقب مانده است. این در حالی است که هواپیمای جت فقط با سرعت چند هزار کیلومتر در ساعت سفر می کند که چندین بار کندتر از سرعت سیر نور است...»(2)

بر اساس این فرضیه، طول عمر امام زمان (علیه السلام) به روشنی قابل توجیه است، زیرا امکان حرکت با سرعت نور و فراتر از آن وجود دارد. و اگر شتاب حرکت همچنان افزایش یابد، به نقطه ای می رسد که زمان صفر می گردد؛ یعنی دیگر گذشت زمان بی معناست و کسی که با آن سرعت حرکت کند و به فرض 75 سال داشته باشد(3)، پس از گذشت میلیونها سال معمولی، باز هم 75 سال دارد.

ص: 98

در آموزشهای دینی، نمونه هایی از سرعت سیر و نیز صفر شدن زمان به چشم می خورد که باور مسلمانان درباره قدرت پیامبر (صلی الله عليه وآله) و امامان (علیهم السلام) آن را تقویت می کند و گاه نمونه هایی از این نوع حرکتها که معجزه و کرامت نامیده می شود به برخی اشخاص نمایانده شده است.

بنابر آنچه در قرآن و روایات آمده است، پیامبر (صلی الله عليه وآله) با صفر شدن زمان به آینده ای که زمان آن را جز خدا نمی داند سفر کرد. بهشت و دوزخ را مشاهده نمود و نیز انواع کسانی را که در بهشت و دوزخ (در درجات و طبقات مختلف) ساکن می شوند به نظاره نشست و از همه آنچه در آینده رخ می دهد با خبرگشت و اخبار آن را باز گفت و بی آنکه گذشت زمان حس شود، به جای خود باز آمد.

امام زمان (علیه السلام) با خواست خدای متعال و بر اساس اهداف و انگیزه هایی که مطرح است و حقیقت آن پس از ظهور روشن می گردد، با انواع ساز و کارهای طبیعی و غیر طبیعی می تواند سالهای غیبت را سپری سازد، هر چند به هزاران سال برسد، بی آنکه پیر و ناتوان شود.

در روایتی امام رضا (علیه السلام) درباره آن حضرت چنین می گوید:

«عَلَامَتُهُ اَنْ یَکُونَ شَیْخَ السِنِّ شَابَّ الْمَنْظَرِ حَتَّی اِنَّ النَّاظِرَ اِلَیْهِ لَیَحْسَبُهُ ابْنَ اَرْبَعِینَ سَنَةً اَوْ دُونَهَا وَ اِنَّ مِنْ عَلَامَتِهِ اَنْ لَا یَهْرَمَ بِمُرُورِ الْاَیَّامِ وَ اللَّیَالِی عَلَیْهِ حَتّی یَأْتِیَ اَجَلُهُ»(1)

- نشانه امام مهدی (علیه السلام) این است که از نظر سن کهنسال و به سیمای ظاهری جوان است. به گونه ای که هر کس در او نگرد می پندارد او 40 سال و یا کمتر از آن دارد. و همانا از علامات (و ویژگیهای آن حضرت) این است که با گذشت روزها و شبها پیر نمی شود (زمان برای او صفر است) تا این که اجلش فرا رسد.

ص: 99

باشد؛ شیرین یا تلخ، باکاموری یا ناکامی، پیروزمندی یا شکست و... همه به طور یکسان برای آنان مایه خرسندی است و به استقبال آن می روند. این چنین رضایت و خرسندی که در ظرف تلخیها و دشواریها نیز بیشتر است، ویژه این انسانهای خداگونه و تربیت شده و خود ساخته است.

اینها همه در تعادل بخشی و توازن يابي وجود فردی و کیان معنوی این قبیل انسانها و دوام و بقا و سلامت جسمی و روحی آنان بسیار مؤثر است، و ثبات و آرامش عصبی و روانیی پدید می آورد که در برابر همه نوسانهای زندگی استوار و تزلزل ناپذیر می ایستند و در رویارویی با هر حادثه ای هر چند توانفرسا، آرام از دست نمی دهند و دچار کمترین فشار روحی و اضطراب نمی گردند. از آینده نیز بیمی ندارند و سراسر ثبات و آرامشند. اینها همه زمینه های سلامت عصبی و پایداری تنی و روانی آنان را فراهم می آورد و اکثریت قاطع بیماریها و فرسایشها را که عصبی است، از آنان دور می سازد.

امام مهدی (علیه السلام) خود نمونه کامل این آرامشها و رضایت مندیها و خرسندیهاست که هیچ تزلزل و نگرانیی در ایشان راه ندارد و ثبات و آرامشی ویژه دارد که او را همواره نیرومند و سالم نگاه می دارد.

او همانند نیاکان پاکش، به ویژه پیامبر (صلی الله عليه وآله)، همواره از سرنوشت خویش خشنود است و درباره ابعاد مختلف هستی و پدیده غیبت و ظهور خود، جز زیبایی و نیکی نمی بیند و در انتظار رسالتی بزرگ و ظهوری شادی برانگیز به سر می برد؛ قیام و انقلابی که به ناچیز انگاری مستضعفان پایان می دهد و وراثت زمین را به آنان می دهد و به عزت و سربلندی محرومان می انجامد، و شکوه پوشالی جباران را در هم می شکند و دست آنها را از استثمار و سلطه گری کوتاه می کند.

ص: 101

شیمیایی را در مغز کم و زیاد می کنند، باعث می شوند مغز نیز روی سیستم ایمنی اثر بگذارد و این تأثیر یا به شکل تأثیری مستقیم روی سلولهای سیستم ایمنی است و یا یک تأثیر غیر مستقیم از طریق جریان یا هر چیز دیگر.»(1)

نتایج تحقیقات جدید نشان می دهد که فشار خون مردان آنگاه که در کنار همسران خود باشند، به طرز معناداری پایین تر از زمانی است که تنها هستند و یا در کنار سایر اعضای خانواده قرار دارند و یا با دوستان خود سخن می گویند. و این اثر، تنها شامل ازدواجهای موفق نمی شود.

دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که ازدواج نقش مؤثری در بهبود سلامت انسان و به ویژه در مردها دارد و از عواملی است که می تواند فشار خون را پایین آورد و به انسان آرامش بخشد(2).

«در مطالعات بی شماری که انجام گرفته است، روشن شده اشخاصی که روابط اجتماعی گسترده تری دارند، از کسانی که تماس زیادی با دیگران ندارند، بیشتر عمر می کنند. برای مثال، بیماران سرطاني متأهل، از بیماران سرطاني مجرد بیشتر و بهتر زندگی می کنند. احساس بیگانگی از اجتماع که بسیاری از بیماران سرطانی از آن رنج می برند، برای سلامت روحی و جسمی آنان خطرناک است.»(3)

به هر حال، کسانی که ازدواج موفقی دارند، بیشتر عمر می کنند و مرگ همسر به پیري محسوس مردان با زنان می انجامد. مطالعات نشان داده است کسانی که همسرشان درگذشته، بیشتر به پزشک مراجعه می کرده است، واکنش ایمنی کمتری تا حدود یک سال پس از این اتفاق نشان می دهند(4).

ص: 103

«از دیدگاه عاطفی، جسمی و ذهنی، فعال ماندن جنسی، فارغ از سن تقویمی، به جوانتر شدن سن واقعی کمک می کند... زیرا فشار روحی را کاهش می دهد، انسان را آسوده می کند، عاطفه را تقویت می نماید و به پایه ریزی یک رابطه شخصی نیرومند و حمایتگر کمک می کند.»(1)

همچنین، ازدواج مناسب و سالم و پایدار که در آن زن و شوهر نسبت به هم وفادار باشند، مانع ابتلا به بیماریهای مقاربتی خطرناک می شود. که در درازمدت بر سیستم ایمنی یا قلبی - عروقی تأثیر می گذارد و به پیری زودرس می انجامد.

در مجموع، پیوند ازدواج استوار، دوستانی که انسان به دیدار آنها می رود، مشارکت در گروههای اجتماعی مانند مسجد، کلیسا و سازمانهای گروهی و مانند آن، روند پیری را به تأخیر می اندازد و از عوامل طول عمر است(2).

سودمند، شیوه استفاده درست از خوراکیها و هوا و آب و نور خورشید و... به دست آورد. و این همه در طول عمر مؤثر می باشد.

از سویی، علم آموزی اگر هم با درآمد بیشتر همراه نباشد، لذت بخش است، ذهن را شاداب و فعال نگه می دارد و انرژی روحی و معنوی انسان را افزایش می دهد و این خود به جواني پایدار می انجامد(1).

در احادیث آمده است: امام صادق (علیه السلام):

«العمُ اصلُ کلّ حال سنّی و مُنتهی کلّ منزلة رفیعة... علم اصل و ریشه هر حالت عالی (شادابی و احساس جوانی و توانایی) است و بلند ترین پایگاه صعود.»(2)

«بهداشت طبیعی بر این اصل که تمام نیروهای نگه دارنده جهان در درون بدن انسان است پایه گذاری شده، طبیعت همیشه درست عمل می کند... فقط آن زمانی که قوانین طبیعت را شکسته ایم. بیماری و ناخوشی به سراغمان می آید... بدن انسان ظریف ترین و دقیقترین مخلوق طبیعت است، در نیرو، توان و سازگاری اش با محیط همتا ندارد.»(1)

در پرتو بهداشت طبیعی، انسان باید به چرخه های طبیعی بدن (خوردن و هضم، جذب و استفاده و دفع) توجه کند و بدن را با تحمیل بار اضافی که همان خوراکیهای بیش از حد نیاز و نامتناسب هستند، فرسوده نسازد. به تعادل سوخت و ساز در بدن آسیب نرساند. روزانه 300 تا 800 سلول جوان جایگزین سلولهای پیر می شوند. سلولهای از کار افتاده باید به وسیله روده، مثانه، ششها و پوست از بدن خارج گردند و انسان تغذیه به اندازه و درست داشته باشد(2).

در این راستا، لازم است غذاهای آبدار و زنده مصرف شود و با پخت و پزهای زیاد خوردنیها تهی از خاصیت و آکنده از سم و عوامل بیماری زا نگردد، غذاهایی که در معرض حرارت بالای 130 درجه فارنهایت قرار گیرند، ارزش غذایی خود را از دست می دهند و این غذاهای مرده برای اجزای زنده نمی تواند کاری انجام دهد.

دکتر واکر داشتن بدن سالم و سرزنده را مرهون مصرف غذاهای آبدار می داند و خود با تندرستی و تحرک 109 سال عمر کرد(3).

بنابراین، ترکیب صحیح غذاها اصلی مهم است. بجاست انسان به طور کلی یک غذای فشرده در هر وعده غذایی بخورد، میوه را با معده

ص: 106

خالی مصرف کند(1) و از اختلاط پروتئین با نشاسته و... بپرهیزد(2). و به طور کلی به زیستن برای خوردن پایان بخشد و خوردن برای زیستن را آغاز کند(3).

در بهداشت طبیعی، خوراکیهای طبیعی دارای اهمیت می باشند. غذاهایی که با کود و مواد شیمیایی و تغییرات ژنتیکی و حرارت به دست می آیند زیانبار شمرده می شوند و نیز در این نگرش میوه ها پرفایده ترین، انرژی بخش ترین و روح افزا ترین غذاهاست و اگر درست مصرف شود بهترین غذای سازگار با بدن انسان است، زیرا پرآب ترین غذاهاست و موادی دارند که از بیماریهای قلبی جلوگیری می کند. به فاصله کمی از معده خارج می شود و هضم و جذب و دفع آنها به انرژی کمی نیاز دارد. می تواند اسیدها را در سیستم گوارشی از بین ببرد. آب زیاد میوه، اسید خاصی تولید می کند که سمی در دستگاه گوارش باقی نمی گذارد و میوه تنها غذایی که نیازهای بدن را به گلوکز (که 90 درصد است) مواد معدنی (3 تا 4 درصد)، ویتامین (کمتر از 1 درصد)، آمینواسید (4 تا 5 درصد) اسیدهای چرب (زیر یک درصد)، تأمین می کند. و با مصرف آن نیازی به مصرف پروتئینها، لبنیات و... نیست و از این رو گفته می شود که میلیونها سال قبل انسان میوه خوار بوده است. و با مصرف میوه ها انسان به زیبایی، طول عمر، سلامتی، انرژی، شادابی و وزن طبیعی دست می یابد.(4)

به هر حال، شگی در این نیست که هوای پاک و تازه، فعالیت بدنی و کار و ورزش، آب سالم و خالص و غذای

ص: 107

طبیعی، در طول عمر نقش بسزایی دارند. و نیز در این جمله نیک بیندیشیم و راز بقا و علل فرسودگی و پیری را کشف کنیم: «فقط آن زمانی که قوانین طبیعت را شکسته ایم بیماری و ناخوشی به سراغمان می آید...»(1)

ص: 108

لَمْ يَقْسُ قَلْبُهُ لِطُولِ أَمَدِ غَيْبَةِ إِمامِه فَهُو مَعِي فِي دَرَجَتِى يَوْمَ القِيامَةِ»(1)

- برای قائم ما غیبتی (و طول عمری) است که زمان آن به درازا می کشد. گویا شیعیان را می نگرم همچون شتران که به دنبال چراگاه به این سو و آن سو می روند و مرتعی نمی یابند، در پی او می گردند. بدانید! هر کس در آن دوران بر دینش پایدار بماند، و به خاطر طولانی شدن غیبت امام سخت دل و بی عاطفه نشود، با من در روز قیامت هم درجه است.

امام حسن (علیه السلام):

«ذاكَ التّاسِعُ مِن وُلدِ أخِيَ الحُسَينِ ابنُ سَيِّدَةِ الإِماءِ يُطيلُ اللّه ُ عُمُرَهُ في غَيبَتِهِ ، ثُمَّ يُظهِرُهُ بِقُدرَتِهِ في صورَةِ شابٍّ ابنِ دونَ أربَعينَ سَنَةً ، ذلِكَ لِيُعلَمَ أنّ اللّه َ عَلى كُلِّ شَيءٍ قَديرٌ.»(2)

- خداوند عمر فرزند نسل نهم برادرم حسین (پسر سرور کنیزان) را در دوران غیبتش طولانی می گرداند، سپس به قدرت خدایی اش او را در سیمای جوانی زیر 40 سال آشکار می سازد، تا مردمان دریابند خدا بر هر کاری تواناست.

امام حسین (علیه السلام):

«.. لَهُ غَيْبةُ يَرتَدُ فيها أَقْوامٌ و یَثْبُتُ عَلَى الدينِ فيها آخَروُن فَيَوَدُّونَ و يُقالَ لَهُم: مَتى هذا الوعدُ إنْ كُنتُم صادِقين. أما اِنَّ الصابِرَ في غَيْبَتِه عَلَى الأَذی وَ التكْذيبِ بِمَنْزَلَةِ المُجاهِدِ بالسَّيْفِ بَيْنَ يَدَي رَسُول اللّه (صلی الله عليه وآله)» (3)

- برای امام قائم (علیه السلام) (طول عمر و) غیبتی است که بسیاری را (در وجود آن حضرت) به تردید می افکند (و از اعتقاد به زنده بودن آن حضرت دست می کشند). و گروهی نیز بر دین پایدار می مانند و امام مهدی (علیه السلام) را دوست می دارند و اظهار محبت و ارادت می کنند. به آنان گفته می شود: اگر

ص: 110

راست می گویید این وعده (ظهور امام مهدی (علیه السلام)) کی رخ می دهد؟

آگاه باشید! هر که در دوران غیبت بر آزارها و تکذيبها بردبار بماند، چون مجاهدی است که پیشاپیش رسول خدا شمشیر می زند.

امام سجاد (علیه السلام):

إنَّ لِلقائمَ مِنّا غَيْبَتَيْن... وَ أمّا الاُخرى فَيَطُولُ أَمَدُها حَتّى يَرْجِعَ عَنْ هذا الأمْرِ أكْثَرُ مَنْ يَقُولُ بِه فَلا يَثْبُتُ عَلَيه إلاّ مَنْ قَوِىَ يَقِينُهُ وَ صَحَّتْ مَعْرِفَتُهُ وَ لَمْ يَجِدْ في نَفْسِهِ حَرَجاً مِمّا قَضَيْنا وَ سَلَّمَ لَنا أَهْلَ البَيت»(1)

- همانا برای قائم ما دو غیبت است، که دومی آن بسی به طول می انجامد تا اینکه بسیاری از اعتقاد به او برمی گردند و جز کسانی که یقینی قوی و شناختی درست دارند ثابت قدم بر این راه نمی مانند. و اینان کسانی اند که آنچه را ما بیان می کنیم با دل و جان پذیرایند و تسلیم محض معارف ما خاندان نبوتند و آنچه را ما می گوییم باور دارند.

امام باقر (علیه السلام):

«في القائمِ شَبَهٌ مِنْ يُوسُفَ... الخَيْرَةُ وَ الغَيْبَةُ»(2)

-شباهت قائم (علیه السلام) به یوسف در شک و سرگردانی و غیبت است. (او روزگار دراز از دیده ها پنهان می ماند و مردم در حیات او به شک می افتند.)

امام صادق (علیه السلام):

«تَمْتَدُّ ایّامُ غَیْبَتِهِ لِیُصَرَّح الحَقُّ مَحْضِه، وَ يَصْفُو الايمانُ مِنَ الکَدِر بِاِرْتِدادِ كُلُّ مَنْ كانَتْ طِيْنَتُه خبيثةً مِنَ الشِيعَة...»(3)

- زمان غیبت (و عمر) امام قائم (علیه السلام) طولانی می شود تا حق خالص پدید آید و ایمان از آلودگیها صاف گردد و شیعیانی که سرشتی پلید دارند به ارتداد گرایند.

ص: 111

«اِنَّ القائم اِذا قامَ قالَ النّاسُ: أنّی یَکُونُ هذا وَ قَدْ بُلِیَتْ عِظامُهُ مُنْذُ دَهْرٍ طَویلٍ.» (1)

- همانا قائم (علیه السلام) زمانی که قیام کند، مردم گویند: چگونه چنین چیزی ممکن است! زمان بس درازی است که استخوانش پوسیده است.

امام کاظم (علیه السلام):

«إنَّهُ لا بُدَّ لِصاحِبِ هذا الأَمرْ مِنْ غَيْبَة حَتّی يَرْجِعَ عَنْ هذا الأمْرِ مَنْ کانَ یَقُولُ بِهِ. اِنَّما هِیَ مِحْنَةٌ مِنَ اللّهِ - عَزَّ وَ جَلَّ - اِمْتَحَنَ بِها خَلْقَهُ.»(2)

- برای صاحب این امر (امام مهدی «علیه السلام») غیبت (و طول عمر زیاد) حتمی است تا این که معتقدان به وجود آن حضرت از عقیده خویش دست برمی دارند. و به درستی این امتحانی است که خدا با آن خلقش را می آزماید.

امام رضا (علیه السلام):

«إنَّهُ سَیُبْتَلُونَ بِما هُوَ أَشَدُّ وَ أَکْبَرُ یُبْتَلونَ بِالجِنینِ فی بَطْنِ اُمِّه... حتّی یُقالُ غابَ وَ ماتَ وَ یَقُوُلونَ لا إِمامَ...»(3)

- همانا! به زودی به پدیده ای گرفتار می شوید که شدیدتر و بزرگتر از گرفتاری جنین در رحم مادر است. تا آن جا که (بر اثر طول عمر زیاد در دوران غیبت) گفته می شود: از دیده ها پنهان شده و مرده است. و می گویند: امامی (حاضر و زنده) نیست.

امام جواد (علیه السلام):

«اِنَّ لَهُ غَيْبَة ً یَکْثُر أَیّامُها وَ یَطُول أَمَدُها... وَ یَکْذِبُ فيها الوَقّاتُونَ و یَهْلِکُ فيها المُسْتَعجِلُون...»(4)

ص: 112

- برای امام قائم (علیه السلام) غیبتی است که زمان زیادی به طول می انجامد و از روزگاران فراتر می رود. هر که وقت خاصی را برای ظهور آن حضرت مشخص کند دروغگوست و آنکه شتاب ورزد (و این عمر طولانی را برنتابد و ناشدنی پندارد) هلاک می شود.

امام هادی (علیه السلام):

«الخَلَفُ مِنْ بَعْدِی اِبْنی الحَسَن، در فَکَیْفَ لکم بِالخَلَفِ مِنْ بَعْدِ الْخَلَف؟... لِأَنَّکُم لا تَرَوْنَ شَخْصَهُ...»(1)

۔ جانشین من پسرم حسن است، پس چگونه خواهید بود نسبت به جانشین او؟ زیرا (او مدت زیادی از دیده ها پنهان می شود و) شما شخص او را نمی بینید.

امام حسن عسکری (علیه السلام):

«اِنَّ اِبْنی هُو القائمُ مِنْ بَعْدِی وَ هُوَ الَّذِي یَجْری فیه سُنَنُ الأَنبِیاء(علیهم السلام) بِالتَعمیرِ وَ الْغَیْبَةِ حَتّی تَقْسُو قُلُوبٌ لِطُولِ الأَمَد...»(2)

- همانا! پسرم قائم (علیه السلام) پس از من امام است. و او کسی است که سنتهای انبیا درباره اش جاری می شود. زمان درازی از دیده ها پنهان می ماند و عمر طولانی می کند و از این رو یادش از دلها می رود.

باری، وجودی این چنین که خداوند ویژگیهایش را بر می شمارد (3)، و پیامبر (صلی الله عليه وآله) از او سخن می گوید(4)، و امامان (علیهم السلام) یکی پس از دیگری آمدن او را بشارت میدهند و تشکیل دولت حق و حکومت عدل جهانی را به دست او نوید می دهند، و رخدادهای زمان غیبت و قیام و حضور او را باز می گویند، تا دینداران واقعی به تردید نیفتند و استوار و ثابت قدم

ص: 113

باقی بمانند، به راستی شخصیتی بی نظیر است.

و اهداف آرمانی و بزرگ در اندیشه دارد و رسالتش بس عظيم است، باید عمر طولانی داشته باشد تا ظهور و سقوط دولتهای گوناگون و رژیمهای سیاسی و مکتبها و مرامها و فرهنگها و تمدنهای مختلف را در همه نقاط جهان به نظاره نشیند و با همه، زمان سپری کند و رنگ هیچکدام از آنها را نپذیرد.

بر اوست تا کاستیهای تجربه آدمیان و ذخیره ها و ره آوردهای اندیشه های بشری را برای اصلاح جوامع و ناکامی همه آنها را در این روند به جهانیان بنمایاند و عینیت تجربه دوران تاریخ را شاهد آورد و ناتوانی همه ملتها و مردمان را برای ساختن جامعه انسانی آشکار سازد، تا سطحی نگری، خام اندیشی و انحرافهای خویش را به روشنی دریابند، با حقایق گیتی آشنا شوند، حق و باطل را از هم تمیز دهند و در راه ایمان که همان عمل به حق و عدل است، با دل و جان گام بردارند و رستگاری یابند.

در احادیث آمده است که امام مهدی (علیه السلام) عقلها را کامل می گرداند. پیداست که این زمانی میسر است که آدمی دوران کودکی خود را پشت سر گذارد و به بلوغ اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و انسانی برسد، تا آنجا که عمل و انديشه آدمی توان دارد در هر زمینه ای بکوشد و هر مکتب و روشی را تجربه کند و هر آنچه را خوشبختی و رفاه می پندارد و مایه آسایش و آرامش درونی می داند، بیازماید. هر راه نارفته ای را بپوید و این آزمونها و خطاها ادامه یابد و انسان در تکاپوی درد و درمان و یافتن رمز سعادت و همای نیک بختی به ستوه آید و به درماندگی خود پی ببرد و ناکارايي همه روشها و کوششها برای او عینی و ملموس شود.

ص: 114

علم و دانش و پیشرفتهای صنعتی و آزمندی انسان برای کسب سود، مایه ویرانی و کشتارهای بزرگ را فراهم آورد و زیست بوم انسان و شرایط حیات رو به تباهی رود. و آدمی این نابسامانیها را که بر اثر فاصله گرفتن از منطق وحی پدید آمده، با همه وجود خود حس کند و ندای درون و آوای برون و بی حاصلی تجربه قرنها و نسلها، او را به سوی یک منجی حقیقی رهنمون شود تا از سردرگمی ها، تنشهای عصبی و هر آنچه خطرناک و زیانبار است، نجات یابد. و از هر جهت زمینه پذیرش امام مهدی (علیه السلام) را که در ادیان مختلف بشارت آمدن او آمده است، در سویدای دل و وجود خود بیابد. و فراخوان آن حضرت را پاسخ مثبت گوید و برای تحقق آرمانهای درخشان آن حضرت آماده گردد و تا جایی که توان دارد بکوشد.

و این همه عمر طولانی می طلبد. و این گونه اهداف از حکمتهای طولانی بودن عمر آن حضرت و فلسفه غیبت می تواند به شمار آید.

«خدای متعال امام منتظر (علیه السلام) را برای اصلاح همه گستره گیتی برگزیده است. نجات انسان از امواج هولناکی که حیات او را در برگرفته و در پیچ و خمهای ناشناخته این دنیا او را له می سازد، به آن حضرت واگذار شده است. امام مهدی (علیه السلام) آخرین مُصلح اجتماعی است، از این رو باید دوران سیه روزی و بدبختي آدمی بگذرد تا مهدی (علیه السلام) نقطه پایان روزگار فاجعه و مصیبت باشد و پرتوهای نورانی به هر سو افکند و زمین را آکنده از عدل و داد کند.

امام منتظر (علیه السلام) یگانه قهرمانی است که روند تاریخ حیات انسان را تغییر می دهد و آن را بر اساس تمدنی بزرگ و بالنده بنیان می نهد.

این تمدن پس از همه تمدنهایی است که بر دنیا پدید می آید و جز

ص: 115

ظلم و تباهی نیافریده است.

بنابراین عمر طولانی برای امام مهدی (علیه السلام) یقینی است... تا بتواند سامانه ای را پدید آورد و سکاندار اصلاحاتی شود که همه جوانب حیات آدمی را در برگیرد.» (1)

ص: 116

8. : عصر زندگی، انتشارات هاتف (هجرت)، چاپ اول، 1371.

9. حکیمی، محمدرضا: خورشید مغرب، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دهم، 1376.

10. حکیمی، محمدرضا و محمد و على: الحياة، (جلد سوم و نیز جلد چهارم) دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، 1408 ه. ق - 1367 ه. ش.

11. __: ترجمة الحياة، جلد چهارم (مترجم: احمد آرام، ویراستار: محمدرضا حکیمی)، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، 1376.

12.__: ترجمه الحياة، جلد پنجم (مترجم: احمد آرام، ویراستار: محمدرضا حکیمی)، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، 1377.

13. دایموند، هاروی و مریلین: تناسب و تندرستی، ترجمه شیرین دانشمند، نشر آتنا، چاپ اول، پاییز 1376.

14. راغب اصفهانی، حسین بن محمد: المفردات، دفتر نشر الكتاب، چاپ دوم، 1404 ه. ق.

15. رويزن، مایکل اف: سن واقعی، ترجمه کاوه باسمنجی، انتشارات آهوان، چاپ اول، 1379.

16. شريف القرشی، باقر: حياة الامام محمد المهدی (علیه السلام)، چاپ اول، 1417 ه - 1996 م.

17. صادقی اردستانی، احمد: راه جوان ماندن، حافظ نوین، چاپ سوم، پاییز 1375.

18. صبور اردوبادی: راز طول عمر (جلد اول)، انتشارات هدی، چاپ اول، پائیز 1365.

19. صدر، سید محمدباقر: جستجو و گفتگو پیرامون امام مهدی (علیه السلام)،

ص: 118

(بازنویسی: مصطفی رحماندوست)، مؤسسه فرهنگی نبأ، چاپ دوم، 1379.

20. طبرسی، فضل بن حسن: مجمع البيان في تفسير القرآن، چاپ دوم، انتشارات ناصرخسرو

21. طوسی، محمد بن حسن: کتاب الغيبة، مؤسسة المعارف الاسلامية (قم)، الطبعة المحققه، الأولى، 1411 ه. ق.

22. مجلسی، محمدباقر: بحارالانوار، (ج 51، 52، 13، 94 و...)، مؤسسة الوفاء - بیروت، چاپ دوم، 1403 ه - 1983 م.

23. محمد دخيل، على: الامام مهدی (علیه السلام)، دارالمرتضى (بيروت)، چاپ دوم، 1403 ه.

24. محمدی ری شهری: میزان الحكمة، مكتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول.

25. مهدی پور، علی اکبر: راز طول عمر امام زمان «عج الله تعالی فرجه الشریف» (از دیدگاه علم و ادیان)، انتشارات طاووس بهشت، چاپ سوم آبان 1378.

26. مویرز، بیل: تأثیر شگرف ذهن بر سلامت جسم، ترجمه شهین شکیبا، انتشارات آویژه، چاپ اول، 1378.

27. میردامادی، محمدجواد: پژوهشی علمی پیرامون طول عمر، کهولت و پیشگیری از پیری (تحت نظر: رضا ملک زاده)، دفتر تحقیقات و انتشارات بدر، چاپ اول، 1378.

28. وودرف، دیانا. اس: چگونه می توانید 100 سال زندگی کنید؟، ترجمه ليلا مهرادپی، انتشارات حسام، چاپ دوم، اسفند 1371.

ب) مجلات:

1. فصلنامه علمی - پژوهشی: اصول بهداشت روانی، سال اول، شماره چهارم، زمستان 1378.

2. ماهنامه: اطلاعات علمی، شماره های؛ 261 و 262.

ص: 119

3. ماهنامه: پیام زن (بخش تازه های پژوهش)، شماره های؛ 67، 69، 71، 72، 76، 78، 92، 93، 109، 110، 112، 114، 115.

4، ماهنامه دانشمند، شماره های پیاپی؛ 418، 29-428، 37-432، 44-443، 452، 455-463.

5. ماهنامه: درد، شماره های 10 - 5.

6. ماهنامه: روان شناسی امروز (برای بهتر زیستن)، شماره های 8 و 9.

7. ماهنامه: سبز در سبز، شماره 34.

8. ماهنامه: نگاه حوزه، شماره 72- 69.

ص: 120