سیمای جهان در عصر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

مشخصات کتاب

سرشناسه:امینی گلستانی، محمد، 1317 -

عنوان و نام پدیدآور:سیمای جهان در عصر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف: اجتماعی، اقتصادی، آموزش و پرورش، نظامی و قضایی/ محمد امینی گلستانی.

مشخصات نشر:قم : مسجد مقدس جمکران ، 1385.

مشخصات ظاهری:2ج.

شابک:دوره 964-848-481-3 : ؛ دوره، چاپ سوم 978-964-8484-81-6: ؛ ج.1 964-848-482-1 : ؛ ج.1، چاپ دوم: 978-964-8484-82-3 ؛ ج.2 964-848-483-X : ؛ ج.٬2چاپ دوم 978-964-8484-83-0 : ؛ 130000 ریال (ج.2، چاپ سوم)

وضعیت فهرست نویسی:فاپا

یادداشت:ج.1 (چاپ دوم: پاییز 1386).

یادداشت:ج.2 (چاپ دوم: پاییز1386).

یادداشت:ج.2. (چاپ سوم: 1389).

یادداشت:کتابنامه .

موضوع:محمدبن حسن (عج)، امام دوازدهم، 255ق -

موضوع:مهدویت

شناسه افزوده:مسجد جمکران (قم)

رده بندی کنگره:BP51/الف8س9

رده بندی دیویی:297/959

شماره کتابشناسی ملی:م 85-10625

ص :1

جلد 1

اشاره

ص :2

سیمای جهان در عصر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

اجتماعی، اقتصادی، آموزش و پرورش، نظامی و قضایی

محمد امینی گلستانی

ص :3

سخن ناشر

ائمۀ بزرگوار شیعه علیهم السّلام پرتوی از انوار الهیه و گلشنی از گلستان های بهشتی اند که مولا و سرور ما حضرت صاحب العصر و الزمان علیه السّلام گل همیشه تازۀ این گلشن باغ محمدی صلّی اللّه علیه و اله است،پس بر ما لازم است هرچه بیشتر با این انوار الهی آشنا شویم.

شناخت جامع این نور پاک میسر نمی باشد،مگر با تحقیق و تدقیق در روایات ائمه معصوم علیهم السّلام که در این راستا جناب حجة الاسلام و المسلمین آقای محمّد امینی گلستانی،با گردآوری و پژوهش در احادیث اهل بیت علیهم السّلام به صورت وسیع و گسترده و با نگرشی ویژه در تحلیل روایات سعی در رسیدن به این مقصود نموده اند.

ما نیز در عصر کنونی که رویکرد جوانان عزیز ایران اسلامی را در پرتو انقلاب گهربار شیعی به زعامت امام راحل خمینی کبیر قدّس سرّه و در سایۀ رهبری حکیمانۀ حضرت آیة اللّه خامنه ای دام ظله العالی به سوی مکتب اهل بیت علیهم السّلام مشاهده می کنیم،بر آن شدیم تا با نشر این کتاب ارزنده،راهی برای شناخت بیشتر این نور تابناک بر جوانان عزیزمان بگشاییم.

امید است که با عنایت حضرت ولی عصر عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف و دعای خیر شما خوانندگان عزیز بتوانیم در نشر معارف اهل بیت علیهم السّلام قدمی هر چند کوچک برداریم.

در پایان از کلیۀ برادرانی که ما را در این امر مهم یاری نموده اند سپاسگزاری نموده و برای همۀ آن عزیزان مخصوصا حضرت آیت اللّه وافی تولیت محترم مسجد مقدس جمکران و مؤلف محترم و عزیزان همکار در واحد پژوهش و آماده سازی متون،توفیق روزافزون از خداوند منّان خواهانیم.

مسوؤل انتشارات

مسجد مقدس جمکران

حسین احمدی

ص:4

(ای یوسف زهرا علیها السّلام)

«متی نرد مناهلک الرویّة فنروی»

تقدیم

ران ملخی است در دهان مور ضعیف و ناتوان،

به پیشگاه ملکوتی آن قطب عالم امکان،ولیّ دوران،کهف امان و حجت زمین و آسمان،سلیمان زمان صاحب العصر و الزّمان عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف که شاید شرف قبول افتد و ذخیرۀ روز ناتوانیم گردد.

«یا أَیُّهَا الْعَزِیزُ مَسَّنا وَ أَهْلَنَا الضُّرُّ وَ جِئْنا بِبِضاعَةٍ مُزْجاةٍ،فَأَوْفِ لَنَا الْکَیْلَ وَ تَصَدَّقْ عَلَیْنا إِنَّ اللّهَ یَجْزِی الْمُتَصَدِّقِینَ» (1)

محمد امینی گلستانی

قال الصادق علیه السّلام:

الحجّة قبل الخلق و مع الخلق و بعد الخلق

غیبة النعمانی ص 295.

ص:5


1- 1) -سوره یوسف/آیه 88. [1]

(تقدیر و تشکر)

بنا به فرمودۀ پیامبر گرامی اسلام صلّی اللّه علیه و اله و سلّم من لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق وظیفۀ خود می دانم از زحمات همسر و هم سرّ صبور و رنجور ایّام خوشی ها و ناخوشی های زندگانی ام بانو حاجیه«عفّت عرفانی» صبیّۀ محترمۀ عالم عامل و سالک الی اللّه حضرت آیت اللّه آقای حاج شیخ علی عرفانی قدّس سرّه (1)تشکر و قدردانی نمایم،که در طول زمان تألیف آثارم،مخصوصا در تهیّه و تنظیم این کتاب،(با وجود ناراحتی های قلبی و خستگی مفرط جسمی)به احترام مولایش حضرت امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف به من کمک فراوان نموده،وسایل رفاه و آسایش مرا فراهم کرد،تا با آرامش جسم و جان این اثر را به پایان برده و در اختیار عاشقان آخرین امید مظلومان و مستضعفان جهان قرار دهم امّیدوارم خدای عزّ و جلّ سعادت دنیا و آخرت را به ایشان عطا فرموده و در اجر و ثواب این کتاب،شریک و سهیم قرار دهد.ان شاء اللّه

محمد امینی گلستانی

ص:6


1- 1) -ایشان از تلامذۀ علاّمة بزرگوار محمد حسین نائینی قدّس سرّه و هم دوره آیات عظام سید ابو القاسم خوئی و سید محسن حکیم قدّس سرّهما بوده و در عبادت و تقوی،زبان زد خاص و عام در منطقه بودند،بنا به اظهار عیال محترمه اش،در مدت حدود شصت سال در رختخواب نیارمیدند،شبها تا صبح عبادت و مطالعه می نمودند و بعد از طلوع آفتاب،بالشی زیر سر گذاشته مختصر استراحتی کرده باز بیدار شده و با خدای خود در راز و نیاز و مناجات بودند،و در سال 1360/12/10 شمسی در سنّ 95 سالگی دار فانی را وداع نموده به رحمت خدا رفت و در قبرستان علی آباد اردبیل به خاک سپرده شد رحمة اللّه علیه.

فهرست مندرجات

پیشگفتار 11

بخش اول:

پیش از تولّد

امام قائم پیش از آفرینش جهان 29

امام قائم پس از آفرینش جهان 32

امام قائم علیه السّلام در ادیان پیشینیان 34

اسامی مقدّس مهدی علیه السّلام در کتب پیشینیان 35

الف)هندویان 37

ب)زرتشتیان 39

یزدگرد سوّم و قائم علیه السّلام 42

ت)مانویان 43

ث)جین ها 44

ج)برهمائیان 44

خ)چینیان 44

ح)بودائیان 44

د)تورات 45

ذ)اشعیای نبی علیه السّلام 45

ر)دانیال نبی علیه السّلام 46

ز)حیقوق نبی علیه السّلام 46

س)زبور 46

ش)انجیل 47

ص)سخنان کاهنان 51

امام قائم در باور سنّیان 56

الف)روایات چند از اهل سنّت 58

ب)دلاّل حدیث 66

امام قائم در کلمات عرفا 67

امام در گفتار شیعیان 72

آیات دربارۀ قائم علیه السّلام 73

روایات درباره قائم علیه السّلام 82

سکان داران کشتی نجات 89

الف)حجّت آسمانی لازم است 89

ب)ستاره های پشت سر هم!90

ت)اگر در کلّ زمین دو نفر بماند 91

ث)برادران دوقلو!93

ج)زمین همه را فرومی برد 93

ح)شب قدر و امام زمان علیه السّلام 94

خ)منکر قائم منکر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است 95

د)در جاهلیّت مردگان 98

ذ)تکذیب مهدی مساوی است با کفر 98

ر)بردن نامش حرام است 99

بخش دوم:

از تولد تا غیبت کبری

مشخّصات حضرت 107

نور آل محمّد 108

شرید 109

طرید 110

موتور 110

وارث 111

ناقور 113

مأمول 114

مفرّج اعظم 114

مضطرّ 115

ناطق 115

نهار 116

ص:7

ربّ الارض 117

موعود 117

منتقم 118

مهدی صلوات اللّه علیه 120

عبد اللّه 121

مؤمّل 121

منتظر 121

ماء معین 122

بئر معطّله 123

بلد الامین 123

«قائم»صلوات اللّه علیه 124

فجر 126

صاحب الامر 126

صاحب الغیبة 126

صاحب الرجعه 127

صاحب الدّار 127

صاحب الناحیه 127

صاحب العصر 127

بقیّة الانبیاء 128

صاحب الکرة البیضاء 128

صمصام الاکبر 128

صبح مسفر 128

صدق 129

صراط 129

ضیاء 129

ضحی 129

جنب 129

طالب التّراث 129

احسان 130

اذن سامعه 130

أیدی 130

بقیة اللّه 130

حاشر 131

قابض 129

فردوس الاکبر 131

واقیذ 132

بهرام،بنده یزدان 132

پرویز 132

اوقیدمو 132

ایزدشناس 132

ایستاده 132

کیقباد دوم 133

خسرو 133

خجسته 133

خداشناس 133

زندافریس 134

سروش ایزد 134

فیروز 134

فرخنده 134

فیذموا 134

وهوه ل 138

خلف و خلف صالح 139

خلیفة اللّه 141

علایم امامت 145

نشانه های اختصاصی 146

آثار و مواریث انبیا علیهم السّلام 147

نشانه های رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امیر مؤمنان علیه السّلام 148

نشانه های تشریفی و اختصاصی امام علیه السّلام 149

مطالبی از نجم الثاقب 151

در ذکر جمله ای از خصایص آن جناب 151

1-امتیاز نور ظل و شبح آن جناب علیه السّلام 152

2-ظهور مصحف امیر المؤمنین علیه السّلام 154

3-تصرّف نکردن طول روزگار 157

رحمة للعالمین 159

بیان امامان در عظمت او 162

تفکّر امیر آزادگان علیه السّلام 164

نالۀ امام صادق علیه السّلام 166

امام جواد علیه السّلام می گرید 168

تمجید امام کاظم علیه السّلام 169

من او نیستم 170

این امام شماست 176

چهارمین آن ها قائم است 179

هنوز انتقام پدر گرفته نشده است 179

عصای سخنگو!179

ص:8

بخش سوم:

غیبت تا ظهور

غیبت چرا؟183

نبودن بیعت کسی در ذمّه اش 184

ترس 186

ارتش آمریکا در جستجوی«مهدی»191

خبرنگار N T I به دنبال امام زمان 191

غیبت و معنای آن 194

دو غیبت 200

غیبت صغری 201

جعفر کذّاب 202

غیبت کبری 208

غیبت،سرّی از اسرار خدا 209

زمینۀ ظهور 213

فکر انحرافی 214

عدم ظهور چرا 215

طول عمر امام علیه السّلام 218

آب حیات 220

مکان زندگی 222

ازدواج و اولاد آن حضرت 228

بی اطّلاعان 233

فواید وجودی امام علیه السّلام در دوران غیبت 235

دفع بلا از اهل زمین 240

نجات شیعیان از شرّ دشمنان 241

بیت الحمد 242

ادّعای مشاهده کنندگان 242

حضور در میان مردم 244

حضور در موسم حج 249

آزادی زمان غیبت 251

ندیمان و هم صحبتان او 252

به خدا سوگند اوست مضطرّ 254

فرج شما کی خواهد بود 254

آیا امام از وقت ظهور اطّلاع دارد!258

آیا وقتی معیّن شده است؟260

علّت عدم تعیین وقت 266

ارزش وجودی علماء در دوران غیبت 268

سختی شکیبایی 269

رایات مشتبه 269

به خدا مانند شیشه شکسته می شوید 270

شیعیان محزون 271

به خاطر تو 271

بی پناهان 273

سرگردانان و حیرت زدگان 274

مأیوسان 275

باور نکن 278

مانند زنبور عسل باشید 278

ناتوانان 279

ناتوانی اللّه گویان 280

دشمنی همدیگر شیعیان 281

ردکنندگان نیازمندان 283

امتحان شیعیان 284

حالت بیزاری جستن 286

از دین دست برداران 287

بهشت گمراهان 287

عمل در دولت حقّ بهتر است،یا...288

وظایف(به ساحل نشسته گان)293

عمل به وظیفه 295

عقیدۀ اوّلیه را محکم بگیرید 296

عدم تأیید خروج کنندگان 299

مرغان پرپرشده!303

أمر به سکوت و سکون 303

پاشیدن کوه ها آسان تر است از...307

پرچم طاغوت 309

نهی از تبعیت آنان 310

هر خروج کننده ای را نپذیرید 311

شتاب زدگان 313

دعا برای سلامتی امام علیه السّلام 316

انتظار فرج 317

دعا برای تعجیل فرج 320

دعای امام کاظم علیه السّلام برای تعجیل فرج 320

دعای منتظران 321

دعای غریقان 321

ص:9

دعای عهد 322

توسل به حضرت ولی عصر علیه السّلام 322

ستایش 324

ثواب صابران 324

عبادت منتظران 324

گوارا باد بر شما 325

منتظرانند فرج یافتگان 325

اگر پیش از او مردم؟!325

خوشا به حال دوستان قائم 326

خوشا به حال ثابت قدمان 327

خوشا به حال گمنامان 329

به یقین رسیدگان 330

از همه بهتران 330

اجر یک صد هزار شهید گیرندگان 331

به اجر هزار شهید رسیدگان 331

به ثواب پنجاه صحابه نایل شوندگان 331

گاهی اجر دو شهید 332

شمشیرزنان رکاب رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله 332

منتظران،شمشیرزن راه خدایند 333

در خیمۀ قائم نشستگان 333

آنانند گرامیان 334

منتظران همرزم مجاهدانند 335

منتظران زانوزننده محضر اویند 335

کجایند برادران 336

کشته و سوخته شدگان 337

زمین از خون منتظران رنگین شود 338

دلسوخته گان زمین و آسمان 338

منتظران معطّران زمین و...338

در رختخواب شهیدان 339

چشمان اشک ریزان 340

فقط امامت را بشناس!341

منتظران فردا در زمرۀ ما هستند 342

منتظران کمیاب تر از کبریت احمرند 342

ذرّیان استوار 343

در مقام شب زنده داران 344

اهل حقّ در زحمتند!344

بخش چهارم:

علایم ظهور

علایم ظهور دو گونه اند 347

تقسیم علایم 360

علایم و حوادث نزدیک ظهور 360

جنگ جهانی و نابودی مردم 363

مرگ سفید و سرخ،ملخ ها و قحطی ها 364

کشتار فجیع 365

قیام هنگام فراگیری ناآرامی ها 366

نخستین نشانه ها 368

سلطنت های ماهانه-روزانه و نصف روزه 368

کشتار سه میلیونی 369

کشتار یک سوم 369

کشتار دو سوم مردم 370

مرگ پنج هفتم مردم 370

کشتار هفت نهم 370

کشتار نه دهم مردم 370

50 زن به یک مرد 373

کاش من جای تو بودم!374

یک یا دو سال پیش از ظهور 375

علایم سال ظهور 376

فتنه های سال ظهور 376

ایرانیان،وقت ظهور 377

قم 382

خوشا به حال طالقان 383

ری 385

یمانی و خراسانی و سفیانی 385

خروج رایت یمانی 386

خروج و رایت خراسانی 386

از سجستان(سیستان)386

شعیب بن صالح 388

خروج سیّد حسنی 390

خروج گیلانی 391

خروج مردی از اولاد جعفر بن ابی طالب 392

خروج شیصبانی 393

جنگ قرقیسیا 393

ص:10

جنگ گرگان و طبرستان 394

رایت آذربایجان 394

خروج سفیانی 395

یوم الإبدال 400

تکرار تاریخ(تجدید سلطنت بنی امیّه)401

تجدید سلطنت عباسیان 403

خروج دجّال 404

مسخ 411

خسف(فرورفتن زمین)412

بیزاری از علی علیه السّلام 412

نداها 412

نداهای آسمانی 413

یوم الخلاص یا روزگار رهایی 418

یوم الخلاص دیگر 420

اعلان جهانی ولایت به وسیلۀ باد 420

بخش پنجم:

ظهور ناگهانی صاحب زمان

پیراهن هنگام ظهور 427

بخش ششم:

کیفیت ظهور در مکه

خورشید تابان 436

علایم رخصت ظهور 439

با 45 نفر 442

ظهور از قم و پرچم توحید در کوه سفید!442

حضور در بیضاء استخر 443

ظهور از«کرعة»!444

سوار بر براق 446

قتل نفس زکیّه 448

ظهور تا قیام برای بیعت اوّل 449

خلاصۀ روایات 453

بیعت اکراهی 454

کیفیت خروج و بیعت دوم روز عاشورا 456

سنّ خروج 456

سال و ماه و روز ظهور 456

خروج در سال طاق 457

ماه خروج و قیام 457

روز خروج و قیام 458

جمع بین روایات 463

برنامۀ شروع 463

پیمان دو طرفه 466

ورود به مسجد الحرام 467

گوشه ای از(رفتار امام با مردم جهان!)469

امامت به که و چه کسی 472

اهالی قطب و سیبری 473

کینۀ کهنۀ مکّیان 477

رفتارش با مکّیان 479

اعدام قریش 481

عزیمت به مدینه 482

کسی با خود زاد و توشه برندارد 482

درد دل با جدّ بزرگوار 483

سوزاندن لات و عزّی 485

با هیزمی که فراهم آوردند...487

نشسته بر تخت و بساط سلیمان 489

به سوی پایتخت 490

ثعلبیه 490

ورود ارتش امام به نجف و کوفه 493

ملاقات با سیّد حسنی در نجف 500

بخش هفتم:

بعد از ظهور

دستور العمل های آسمانی 505

حضور محمد صلّی اللّه علیه و اله و علی علیه السّلام 510

ص:11

سیرت و سنّت مهدی علیه السّلام 512

سیرت فردی 512

خوراک و پوشاک آن حضرت 515

نادمان بعد از ظهور!517

جمع بین روایات 518

چرا رنگت پریده؟!519

گریه چرا؟520

سیرت احیاگری 521

سیرت نبوی و علوی 522

با سیرت کدامیک،نبوی یا علوی؟!524

جمع بین روایات 526

سیرت مدیریتی 526

جمع بین روایت 528

مهربان تر از پدر و مادر 529

پایتخت امام«کوفه»530

جغرافیای پایتخت 531

اتصال خانه های کوفه به کربلا 531

ارزش مادی و معنوی،املاک پایتخت 532

ارزش اندازۀ نشستن یک نفر 533

ارزش یک ذراع زمین کوفه 534

خانۀ کوفه را نگهدارید 534

اجتماع مؤمنان در کوفه 534

خانۀ آن حضرت 534

خانۀ امامان بعد از قائم علیه السّلام 538

مسجدهایی که در کوفه بنا می شود 539

مسجدی که 500 درب دارد 539

مسجد هزار در 541

بزرگ ترین مسجد در جهان 543

مسجد کوفه 544

سیمای زمامداری و تشکل حکومت 524

حکومت در اسلام 544

قرآن و حکومت 553

علم و قدرت دو شرط اصلی زمامداری 555

برخورد مردم با قائم علیه السّلام 555

این همه کشتار چرا؟!558

مشرکان ناراضی 558

ما تو را نمی شناسیم 560

او همه را می شناسد 560

ای فرزند فاطمه از هرجا آمده ای 560

خدا به آل محمد نیازی ندارد 561

این از آل محمد نیست 562

لعنت شرقیان و غربیان 563

سخت ترین آزار و اذیت ها 564

حکومت واحد جهانی 565

سیرت کشورداری 566

دین واحد 570

تسلیم یا مرگ 577

دین غرقه به خون 578

دین جدید 578

ادارۀ کشوری به وسعت زمین 584

همه او را دوست دارند 585

طی الارض 586

پشت سر را می بیند 587

سایه ندارد 587

از دور می شنود 587

بالای سرش فرشته ای است 587

در سایۀ ابر 588

ستارۀ درخشان 589

کیفیت سلام بر آن حضرت 590

ص:12

بسم اللّه الرحمن الرحیم

الحمد للّه الأوّل لا أوّل لأوّلیته،و الآخر لا آخر لآخریته،و الصلوة و السلام علی أفضل بریّته و أشرف خلیقته،محمّد بن عبد اللّه صلّی اللّه علیه و علی أهل بیته الطیّبین الطاهرین،و اللعنة الدائمة الأبدیة علی أعدائهم أجمعین من أوّل الدنیا إلی بقاء یوم الدین

پیشگفتار

1-یکی از سؤال های داغ و پر مشتری زمان های گذشته و حال این است که حکومت و مدیریت کشوری که به وسعت کرۀ زمین است،بعد از ظهور حضرت مهدی علیه السّلام به چه صورت و با چه کیفیّتی خواهد بود؟!

آیا مانند حکومت های فعلی دارای مجالس متعدّد،قانون اساسی و...خواهد بود یا با پیشرفت زمان،تغییرات کلّی در نحوۀ ادارۀ آن انجام خواهد گرفت؟!

آیا کنترل جوامع،با استبداد و قدرت قهّاره صورت می گیرد و یا با استقلال کامل و دموکراسی واقعی و تکیه بر نیروی مردمی خواهد بود؟

آیا مثل زمان رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله از دستورات آسمانی تبعیّت خواهد شد و دستورهایی همانند «وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ: و در کارها با آن ها مشورت نما»به اجرا درخواهد آمد؟

آیا وجود امام علیه السّلام در زمان غیبت،برای مردم نفعی دارد؟

آیا صلاح در آن نبود که ولادت آن جناب نزدیک به زمان ظهور بود و ادارۀ کشور را به دست می گرفت؟

اکنون که قرن ها از تولّد ایشان گذشته و دیگر ترس و هراسی از بابت ایشان وجود ندارد و فتنه و فساد روی زمین را فراگرفته و زمینۀ ظهور هم مهیا شده است،پس چرا

ص:13

ظهور نمی فرمایند؟!

و ده ها آیا و چرای دیگر.

در عصر حاضر پرسش هایی مطرح است که نیاز روز،پاسخ آن ها را می طلبد، و باید هم این باشد.چون نسل نو،گفته ها را به صورت نو و شفّاف و متقن و قانع کننده می خواهند و خیلی مشتاق و علاقه مندند بدانند،دولت حقّی که این همه عاشق و دلباخته دارد و قرن ها به انتظار آن نشسته اند،چگونه و با چه شرایطی اداره خواهد شد؟!

در این کتاب سعی فراوانی شده تا به سؤالات به صورت مختصر و مفید، پاسخ گفته و در این بین تا آن جا که ممکن است از گفتارها و سخنان اهل بیت علیهم السّلام -صاحبان خانۀ قرآن و اسلام-الهام گرفته شده تا افکار عزیزان را روشن سازد.

ناگفته نماند که دربارۀ تولّد،زندگی،غیبت های«صغری»و«کبری»،علایم و مقدمات ظهور،امامت و اثبات وجود امام زمان علیه السّلام،کتاب های زیادی نوشته شده و در ابعاد مختلف و وسیع،دربارۀ آن حضرت،بحث و بررسی فراوان شده است و ما نیز تا رسیدن به اصل موضوع کتاب،به صورت گذرا و فشرده و برای آمادگی ذهنی عزیزان،اخبار و مطالبی را در این زمینه ها خواهیم آورد.

ولی چون هدف،تشریح و ترسیم جریان های بعد از ظهور و نحوۀ ادارۀ یک کشور با ابعاد کلّ کرۀ زمین به وسیلۀ حضرت مهدی موعود علیه السّلام است،لذا تا آن جا که بررسی کرده ام و نیز از دوستان محقق و نویسنده و با اطلاع،پرس و جو کرده ام،کتاب مستقلی در این باره تدوین نگردیده است،بلکه مطالب مربوطه در لابلای کتاب های حدیث و تاریخ،به صورت پراکنده به دست ما رسیده است بدین جهت برای بیان و روشن ساختن اوضاع آن زمان،درصدد نوشتن کتاب مستقلی برآمدیم که ان شاء اللّه،این ران ملخ،در پیشگاه آن خلاصۀ انبیا و چکیدۀ اولیا قبول افتد و با یک نگاه لطف آن بو تراب به این ذرّه بی مقدار... (1)

ص:14


1- 1) - به ذرّه گر نظر لطف بو تراب کند به آسمان رود و کار آفتاب کند

پس در این کتاب سعی و کوشش ما بر آن است که از احادیث و روایات مربوط به جغرافیای کشور،کیفیّت کشورداری،اقتصادی،آموزشی،کشاورزی،قضایی، اجتماعی و نظامی و...عصر امام زمان علیه السّلام و هم چنین مسایل و جریان هایی که بعد از ظهور پیش خواهد آمد نسخه برداری نموده و به صورت کتابی مستقل در اختیار عزیزان قرار داده تا افکار آنان با گفتارهای حدیثی و اطلاع رسانی بزرگان در این باره آشنا گردند.

2-در این کتاب اسناد روایات از نظر رجالی بررسی نشده است،ولی تا آن جا که ممکن بود از کتاب های مورد اعتماد و قابل قبول-مخصوصا از کتاب های متقدّمین و بزرگان علمای سلف-استفاده شده است.

بدین جهت اگر خوانندۀ محترم به موردی برخورد که قبول آن برایش سنگین بوده و یا شایستۀ قبول نباشد،به این حقیر خرده نگیرد،به مأخذی که از آن نقل شده و آدرسش در پاورقی ارائه گردیده است،مراجعه نماید.

آن چه که قابل ذکر است روایات وارده پیرامون قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-عمدتا بیرون از چهار قسم نیست:

1-از نظر سند قابل اعتماد است و اشکال فنّی ندارد.

2-از نظر سند ضعیف است،ولی به حدّ تواتر رسیده است.

هر روایتی که با این شرایط به دست آمده باشد،قابل ردّ نخواهد بود؛زیرا این گونه روایات اگرچه از حیث سند ضعیف هستند،امّا متواتر بودن آن احادیث،آن را جبران می نماید؛زیرا ضعف سند در صورتی ضرر دارد که خبر در حد تواتر نباشد،ولی اخبار متواتری که راویانش از اماکن مختلف و مذاهب گوناگون و در تاریخ های متفاوت زیسته اند را نمی توان ردّ کرد و بعید دانست و یا احتمال تبانی داد؛زیرا بعضی از راویانی که در عصر اوّل و یا در اعصار بعد می زیسته اند،از مکّه،مدینه،کوفه، بصره،بغداد،ری،قم و شیعه یا سنّی یا اشعری یا معتزلی بوده اند،پس چگونه متصوّر است که اینان با بعد مسافت و اختلاف مکان و زمان و مذاهب،در یک جا جمع شده، و دربارۀ مطلبی،متّفق القول شده و حدیثی را جعل نموده و به خورد جامعه بدهند.

ص:15

درحالی که می بینیم بیشتر راویان از بزرگان مورد وثوق و پرهیزکاران و متّقیان هستند،پس منصفانه نیست که به خاطر استبعاد مضمون روایتی،آن همه اعاظم را کنار زد و غرض خود را اعمال نمود!

3-از نظر سند صحیح یا موثّق است،ولی به حدّ تواتر نرسیده است.

در این صورت باید روایت از نظر فنّی و رجالی بررسی شود و اگر در مقابل آن، روایت مخالفی نباشد،به دستور اخبار آحاد عمل شود.

4-از نظر سند ضعیف است و به حدّ تواتر هم نرسیده است.

روایتی از این نوع،اگر مخالف شریعت باشد،مردود است و پذیرفته نمی شود و اگر مخالف شرع نباشد و در مقابلش هم،روایت مخالف وجود نداشته باشد،در این صورت آن حدیث قابل قبول خواهد بود.

به طور کلّی غرابت مضامین و استبعاد وقوع آن چه که در متن بعضی از احادیث مربوط به حالات و کیفیّت حکومت و دولت حضرت قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف- هست،سبب ردّ و طرح آن نمی شود، (1)زیرا استغراب و استبعاد در مسایل علمی- مخصوصا در نقلیّات-اثر و ارزشی ندارد!اگر بنا باشد با گشودن این باب به مسایل بپردازیم،خیلی از مسلّمات مقبوله در شرع و نقل،مانند عالم برزخ و نفخ صور و کیفیّات بهشت و جهنّم و معاد و صراط و حساب و میزان و...متزلزل می شود.

البتّه باید توجّه داشت،منظور اربابان حدیث از نقل بعضی روایات ضعیف و مخالف محکمات قرآن و سیرۀ رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در کتاب های خود،برای اثبات امور اعتقادی و یا بیان عقاید خود نبوده است،بلکه مقصود ایشان در آن مقطع که بسیاری از روایات ائمه علیهم السّلام و کتاب های اصیل شاگردان و اصحاب آنان از بین رفته و یا در معرض نابودی قرار گرفته بود،این بوده است که هر آن چه به نام روایت منسوب به ائمّۀ اطهار علیهم السّلام می باشد،حفظ شود تا در اختیار محقّقین و نسل های بعد قرار گرفته و صحیح از غیر صحیح بازشناخته و سره از ناسره تشخیص داده شود.

به طور خلاصه تأکید می شود،هر مطلبی در هر کتابی و هر روایتی و هر زمانی

ص:16


1- 1) -چنان که بسیاری در این مسیر سعی دارند،آن روایت ها را مورد تشکیک قرار داده و ردّ نمایند.

دیده شود که با محکمات قرآن و روایات متواتر و سنّت قطعی پیامبر،مخالف باشد، علامت جعلی بودن همه و یا قسمتی از آن روایت می باشد و بر فرض صحّت سند این گونه روایات،دلیل صحیح بودن متن آن نمی شود!زیرا کسی که درصدد جعل روایت است،تصمیم می گیرد با استناد آن به نام افراد مورد اعتماد و خوش سابقه و خوش نام، نظر عامّه و افراد بی اطّلاع را جلب نموده و چهرۀ دین و مذهب و اولیای بزرگوار آن را مخدوش نماید.

پس نباید از کنار روایات به سادگی گذشت.اگر محملی یا راه حلی پیدا نشود،باید دستور«فاضربوه علی الجدار»آن را به دیوار زنید،را دربارۀ آن اعمال نمود.

3-در اثنای مطالعۀ کتاب متوجّه خواهید شد که روایات در بعضی از مطالب، خلاف همدیگر وارد شده است و همان گونه که گفته شد،در این کتاب از نظر رجالی، اسناد روایات رسیدگی نشده است،پس در این صورت ناگزیریم برای آن راه حلی پیدا کنیم؛زیرا تا آن جا که پیدا کردن راه حل،ممکن است رد نمودن روایت به صلاح نیست،لذا سعی شده است در این موارد روایات را دست نخورده نگه داریم.برای نمونه به چند مورد توجّه نمایید.

الف:دسته ای از احادیث ناظر بر آن است که آن حضرت با قدرت نظامی و با زبان قهر،جهان را تسخیر می کنند و دستۀ دیگر می گویند:مانند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله با صفت گذشت و رحمة للعالمینی و مهربانی پیش می روند.

راه حل:در وحلۀ اول با سیرۀ پیامبر و در صورت عناد و لجاجت و عدم رعایت شؤون«ولایت»با زبان قهر و غلبه مواجه خواهند شد.

ب:دسته ای از روایات ناظر بر این است که امام علیه السّلام از اقلیت های مذهبی جزیه می گیرند و در دولت کریمه با آرامش زندگی می کنند و دستۀ دیگر می گویند:باید یکی از دو راه را انتخاب نمایند،ایمان آوردن یا کشته شدن.

راه حل:قائم علیه السّلام در ابتدا و اوایل حکومت خود؛مانند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله،با آن ها مماشات می کنند و به آن ها فرصت می دهند تا حقیقت را دریابند،ولی آن ها از این ملاطفت و رأفت اسلامی سوء استفاده نموده و با فعالیّت های زیر زمینی خود در

ص:17

صدد براندازی نظام برمی آیند!در این صورت است که حضرت پس از اتمام حجّت مجدّد دست به شمشیر قهر و انتقام می برند تا زمین را از لوث وجود پیمان شکنان پاک نمایند.

ج:روایاتی می گویند:که امام امر به تعقیب فراریان جنگ و کشتن مجروحین می نمایند و دیگر روایات اجرای سیرۀ جدّ بزرگوارش را-نهی از تعقیب فراریان و مداوای زخمی ها-بازگو کنند.

راه حل:صلاح مردم و کشور و موقعیّت جامعه را مدّ نظر قرار داده،سپس دستور صادر می فرمایند،در جایی امر به کشتن می کنند و در جایی نهی از آن.

د:بعضی از روایات،رؤیت امام را نفی می کنند که هرکس ادّعای مشاهده نماید، کذّاب است،در صورتی که رؤیت امام توسط گروه زیادی از بزرگان علما و فقها؛ مانند مقدّس اردبیلی و علاّمه بحر العلوم و امثال آنان-قدّس اللّه أرواحهم-و دستۀ زیادی از مؤمنین و مؤمنات در حدّ تواتر است.

راه حل:علما می فرمایند؛منظور از ادّعای رؤیت در این روایات،یعنی ادّعای نیابت کند که مصداق کذّاب بودن است،امّا دیدن مؤمنین،نوعی سعادت و شرف لقا و مشمول لطف خاصّ آن ناموس دهر می باشد نه ادّعای نیابت؛زیرا کسی که او را می بیند و می شناسد و با وی سخن می گوید و مسئله می پرسد،هیچ وقت بازگو نمی کند،بلکه سعی در پنهان داشتن آن دارد،و آنان که آن حضرت را دیده و بعد شناخته اند؛مانند متوسّلین و گمشده ها و دردمندان که آن هم مانند قبلی است.

ط:گروهی از روایات بر کشتار زیاد آن حضرت تصریح دارد و گروهی دیگر می گویند:به اندازۀ خون حجامت،خون ریخته نخواهد شد.

راه حل:حضرت در ابتدا،تا سرحدّ امکان با مردم مدارا کرده و رفتار مسالمت آمیز خواهد داشت،ولی گروهی از این سیادت و بزرگواری امام،سوء استفاده نموده ایجاد مزاحمت و اخلال در امر نظام می نمایند و آن حضرت را برخلاف میل باطنی خود، وادار به نابود ساختن مخالفین می کنند؛مانند فرماندار امام در مکّه و مدینه را دوبار

ص:18

می کشند. (1)

4-در ضمن ترجمۀ بعضی از روایات،معانی و اظهارنظرهایی که در لابلای این کتاب،از سوی این بندۀ ناچیز آمده،فقط جنبۀ تحقیقی و بررسی دارد،نه حتمی و اعتقادی،(بنابر تشبیه ناقص به کامل)؛مانند مسایل و مطالبی که فقهای عظام-أدام اللّه ظلالهم-در دروس خارج فقه و اصول خود،بحث و فحص و تحقیق می کنند و آن را به اثبات می رسانند،ولی فتاوی رساله های عملیه ایشان،غیر آن از آب درمی آید.

5-این که همواره گفته شده است«مهدی علیه السّلام»با شمشیر قیام می کند،چه بسا مراد، اقدام آن حضرت از موضع قدرت و قیام مسلّحانه باشد،نه در خصوص خود شمشیر، دیگر روزگار موعظه و خواهش تمام می شود،زیرا پیامبران پیشین همواره بشر را موعظه و راهنمایی نمودند و از خود نرمش نشان دادند و بدون اکراه و اجبار، درخواست می کردند که مردم ایمان آورده و عمل صالح به جا آورند و...امّا انسان ها در گذشتۀ خویش،به خوبی امتحان نداده اند.علاوه بر این که به آن حرف ها اعتنایی نکرده و گوش ندادند،بلکه انبیا و اولیا را از دم تیغ گذراندند!پس به ناچار باید با دست قدرتمند«مهدی موعود علیه السّلام»اصلاح شوند و تاوان گذشته ها را بپردازند.

البتّه فراموش نشود این تاوان پس دادن ها،پس از اتمام حجّت و مهلت دادن و دست دوستی به سوی آنان دراز کردن،خواهد بود وگرنه از مقام امامی که فرزند رحمة للعالمین است،به دور خواهد بود که بدون مهلت دادن به کسانی که مهلت می خواهند بی چون و چرا،از دم تیغ بگذراند.

مگرنه این است که با سیرت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله رفتار خواهد کرد،آری تنها تفاوتی که با رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله خواهد داشت،این است که پس از پیمان شکنی و یا ردّ قطعی پیشنهاد،برای آن حضرت راهی غیر از نابودی و اصلاح قطعی و ریشه کن نمودن گردن کلفت ها و سوزاندن ریشۀ فساد،نخواهد ماند و مانند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله با مماشات و گذشت رفتار نخواهد کرد و دو راه برای انسان ها می ماند؛یا تسلیم شده و ایمان

ص:19


1- 1) -برای اطّلاع از بیان بیشتر در این زمینه،بخش 2 به فصل رحمة للعالمین و به بخش 6 فصل«گوشه ای از رفتار امام با مردم جهان»مراجعه فرمایید.

آورند و یا ایمان نیاورده و نابود گردند؛زیرا چنین مقدّر است که جهان باید روزی روی خوشی و خرّمی و بسط عدالت و امنیّت فراگیر و جز آن را ببیند و لمس نماید.

6-در این کتاب،الزاما قسمتی از روایات تقطیع شده است؛زیرا روایتی که متضمّن مطالب گوناگون است،اگر تقطیع نمی گردید،علاوه بر این که تکرار خیلی از روایت ها اجتناب ناپذیر می شد،حجم کتاب نیز به چندین برابر حجم فعلی می رسید.

بنابراین به علّت ارتباط بین بعضی از فصل ها،ضرورت ایجاب کرد که بعضی از روایات تقطیع و بعض دیگر تکرار شود؛مثلا:فصل معنای غیبت با فصل حضور امام در میان مردم و یا فصل امکان دیدن امام علیه السّلام با فصل ادّعای مشاهده کنندگان و امثال این ها باهم ارتباط کامل دارد.

در این گونه فصل ها،اگرچه به ظاهر،روایات تکرار شده است ولی،با کمی دقّت مشخّص می شود که باید چنین می شد؛زیرا سؤال ها تکراری بوده،بنابراین پاسخ ها نیز مکرر گردیده و در جایی که یک روایت دارای مطالب گوناگون بوده و تقطیع امکان پذیر نبود،الزاما در فصل های گوناگون تکرار شده است.

7-امّت اسلام اجماعا معتقدند که محمّد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله آخرین پیغمبر است و بعد از او پیغمبری نخواهد آمد،امّا در احادیث شیعه مسایلی پیرامون حضرت مهدی علیه السّلام وارد شده است،که عبارتند از:

1-از اهل کتاب جزیه قبول نمی کند.

2-به ویران ساختن مساجد امر می نماید.

3-هرکس به بیست سالگی برسد و در دین تفقّه نکند(مسایل حلال و حرام و تکالیف،شرعی خود را یاد نگیرد)کشته می شود.

الف-أبان بن تغلب از امام صادق علیه السّلام فرمود:«لوددت أنّ أصحابی ضربت رؤوسهم بالسیاط حتّی تفقّهوا؛ (1)من دوست داشتم با تازیانه ها به سرهای اصحابم بزنم تا فقیه شوند.»(مسایل واجب خود را یاد بگیرند).

ب-علی بن ابی حمزه گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام می فرمود:«تفقّهوا فی الدین فإنّه

ص:20


1- 1) -اصول کافی:31/1 کتاب فضل العلم ح 8. [1]

من لم یتفقّه منکم فی الدین فهو أعرابی،إنّ اللّه یقول(فی کتابه) لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ؛ (1)در دین تفقّه کنید(یاد بگیرید)هرکس دین خود را یاد نگیرد،اعرابی است.خداوند(در کتاب خود)فرموده است:در دین تفقّه نمایند وقتی که به سوی خانواده هایشان برگشتند قوم خود را انذار نمایند و شاید آن ها برحذر باشند.»

ج-مفضّل بن عمر گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام می فرمود:«علیکم بالتفقّه فی دین اللّه و لا تکونوا أعرابا (2)فإنّه من لم یتفقّه فی دین اللّه لم ینظر اللّه إلیه یوم القیامة و لم یزکّ له عملا؛ (3)بر شما باد یادگیری مسایل دین خدا و اعرابی(جاهلیّت)نباشید،همانا هرکس در دین خدا تفقّه نکند،خداوند روز قیامت به(روی)او نگاه نمی کند(و مشمول رحمت خود نمی سازد)و عملی برای او پاک نمی کند(و قبول نمی نماید).»

4-او به حکم داود علیه السّلام حکم می کند و بیّنه نمی خواهد.حال جای این سؤال است که امّت اسلامی اجماعا معتقدند حضرت محمد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و آخرین پیامبر است و بعد از او پیامبری نخواهد آمد و مطرح کردن این گونه مسایل،علاوه بر این که موجب نسخ احکام شریعت است،عملا برای آن حضرت سبب تثبیت نبوّت و استقلال شریعت می شود!

در این گونه موارد پاسخ چیست؟

جواب:

آن چه که در جواب موارد بالا و امثال آن می توان گفت این است،اوّلا اگر آنان امامان اهل بیت علیهم السّلام را این گونه می شناسند و قبول دارند که:

1-آن ها از سوی خداوند مأمور و منصوبند.

2-تمامی اعمالشان با راهنمایی خداوند و زیر نظر او انجام می گیرد.

3-همۀ وظایف ایشان از پیش تعیین شده و از سوی خداوند به اجرای آن، مأموریت داشته اند.

ص:21


1- 1) -التّوبة:122؛ [1]اصول کافی:31/1 کتاب فضل العلم ح 6. [2]
2- 2) -ای لا تکونوا کالاعراب جاهلین بالدّین،غافلین عن أحکامه،معرضین عن تعلّمها.
3- 3) -اصول کافی:31/1 کتاب فضل العلم ح 7. [3]

4-هیچ وقت بدون رضای او دست به کاری نمی زنند.

5-معصومند و خطا نمی کنند.

6-عالم ربّانی و دارای علم لدنّی و موهبتی اند.

7-به وظایف خود به طور کامل آشنایی دارند و...

پس در صلاحیّت صاحبان این گونه عقاید نیست که به امامان خود،تعیین تکلیف نموده و خرده گیری نمایند و یا با این نوع پرسش ها،اعمال و افعال آن ها را زیر سؤال برده و معتقدات خود را خدشه دار سازند،بلکه موظّفند،گفتار،کردار و پندار آن ها را بی چون و چرا(و تعبدا)بپذیرند؛زیرا هم به خدایی بودن کار و اعمال آن ها اعتراف دارند و هم به امامت و حجّت الهی و مفترض الطّاعة بودن آن ها اعتقاد دارند. (1)

ثانیا،چنان که روایات وارده از نظر سند،اشکال فنّی نداشته باشند،در هیچ کدام آن ها نسخ شریعت نشده است؛زیرا به سخنی،نسخ می گویند که دلیل نسخ،متأخر از حکم منسوخ باشد و همراه منسوخ ذکر نگردد،امّا وقتی دلیل نسخ،همراه حکم منسوخ ذکر شود،در این صورت دلیل یکی،آن دیگری را نسخ نمی کند،اگرچه در معنا مخالف آن باشد.

مثلا اگر خدای تبارک و تعالی بفرماید:«تا فلان وقت مواظب باشید،شنبه ها ماهی صید نکنید،اما بعد از آن مواظبت لزومی ندارد»بیان این سخن،دلیل نسخ الزام شنبه ها نیست؛زیرا دلیل رفع تحریم،مصاحب دلیل وضع تحریم است،پس در این صورت نسخی به وجود نیامده است.

چنان که در ضمن مطلب شماره سه به آن اشاره شد،تا روزی که اهل کتاب،پیمان شکنی نکرده اند،ممنوعیتی از اخذ جزیه نخواهد بود،ولی اگر قرارداد را لغو کنند،در آن صورت است که از قبول جزیه امتناع کرده و به مرگ محکوم خواهند شد(بیان این مطالب در محل خود خواهد آمد)و امام علیه السّلام در اخذ«پیمان دو طرفه»(که مشروح آن می آید)از مسلمانان،تعهد می گیرد که کسی نباید مسجدی را تخریب نماید،امّا خود حکم به تخریب می دهد،باید گفت:هنگامی تخریب مسجد از سوی امام علیه السّلام و

ص:22


1- 1) -فلسفۀ قیام و عدم قیام امامان علیهم السّلام ص 10 از مؤلّف.

صورت خواهد گرفت که بدون تقوی(و از راه حرام و اضرار)و برخلاف امر خدا،بنا شده باشد؛این گونه تخریب مشروع است چون خود رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله نیز(در جریان تخریب مسجد ضرار)این کار را کرده است.

امّا مسألۀ بیست ساله ها،در صورتی که روایتش مخدوش نباشد،به این ترتیب خواهد بود که با دستور امام علیه السّلام تمام وسایل آموزش فقه و واجبات شرعی،به طور وسیع در اختیار همگان قرار می گیرد و اعلان می شود،هرکس واجبات خود را تا سن معیّنی فرانگیرد و به آن ها عمل نکند،در حکم«مرتد»می باشد و حکم مرتد هم مرگ است؛زیرا از دستور حجّت خداوند سرپیچی کرده و نیز پنج سال از دوران بلوغ او گذشته و از روی بی اعتنایی ترک واجبات نموده است.

امّا قضاوت کردن حضرت مهدی علیه السّلام همانند قضاوت حضرت داود علیه السّلام

این مطلب بدین معناست،که حضرت به چیزهایی که علم به آن دارد حکم می کند و روشن است اگر امام و حاکم،عالم به چیزی باشند می توانند طبق علم خود،حکم نمایند و شاهد نطلبند.در این مورد هم نسخ شریعت نشده،بلکه عین شریعت است.

بعلاوه،موارد گفته شده به خاطر وظایف آسمانی است که خداوند برای هریک از امامان معصوم علیهم السّلام تعیین و به وسیلۀ رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله به صورت کتابی مسجّل تحویل گردیده و در طول امامت خود،موظف به اجرای آن برنامه ها هستند.(به فصل «دستور العمل های آسمانی»مراجعه فرمایید).

با توجّه به مراتب بالا،تبعیّت از قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-و قبول احکامش واجب است و زمانی که ما با حکمی دربارۀ خود مواجه شدیم،باید از آن تبعیت کنیم،اگرچه با بعض احکام مقدّم بر آن مخالف باشد.

8-در این کتاب بعضی از سؤالات مطرح شده که جواب ندادن و ندانستن جواب آن،نه مسؤلیت آور است و نه ضرورت دارد؛مانند این که جا و مکان فعلی زندگی امام علیه السّلام کجاست،ازدواج کرده یا نه؟و بر آخرین امام و حجّت الهی،چه کسی نماز می خواند؟و امثال این سؤال ها.

بنابراین به دلیل مطرح شدن این گونه مسایل،ناچارا برای این که پاسخی گفته

ص:23

شود،مطالبی ارایه گردیده که دانستن آن ها نیز ضرورت ندارد.

9-در مورد بعضی از مسایل مانند علّت غیبت،عدم تعیین وقت ظهور و...دستور توقف و عدم پرس وجو داده شده است و بایستی از آن خودداری شود.

قائم علیه السّلام در نامه ای به سفیرش محمّد بن عثمان رضی اللّه عنه نوشت... «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْیاءَ إِنْ تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ (1)فأغلقوا أبواب السؤال عمّا لا یعنیکم،و لا تتکلّفوا علی ما قد کفیتم،و أکثروا الدعاء بتعجیل الفرج،فإنّ ذلک فرجکم،..؛ (2)ای کسانی که ایمان آورده اید،از چیزهایی سؤال نکنید که اگر آشکار شود،شما را بد حال نماید.پس درهای پرسش از آن چه را که برای شما فایده ندارد ببندید و خود را به خاطر آن چه که از شما خواسته نشده است،به زحمت نیندازید و برای تعجیل فرج،زیاد دعا کنید؛زیرا فرج شما در آن است.»

10-جریان های زمان ظهور و عصر امام علیه السّلام که در روایات بیان شده است،نباید با این زمان مقایسه گردد؛زیرا تا آن زمان اتّفاقات زیاد و تغییرات کلّی در شهرها و اقشار و احکام و پیشرفت های عجیب صنعتی و تکنیک های محیّر العقول روزانه در تمام ابعاد زندگی و و...به وجود می آید و خواهد آمد،مانند اصلاح یک شبۀ کارهای حضرت از سوی خداوند (3)(که در یک شب ره هزار ساله طی می شود)و تسلیم قدرت های عظیم جهان در کوتاه ترین مدّت و هزاران مسایل دیگر و پیشرفت های عجیب در تمام ابعاد زندگی و..به وجود خواهد آمد و این پیش داوری و قضاوت امروزی و مقایسۀ حال با آینده،دور از احتیاط است.

11-در ترجمۀ آیات و روایات و مطالب عربی دیگر،کلمات گفته شده در میان پرانتز ()از مؤلّف است که برای تبیین و یا تشریح،آورده شده است و از اصل روایت نیست.

12-اخبار و روایاتی که در ابواب مختلف این کتاب آورده شده است،صرفا به عنوان

ص:24


1- 1) -مائده:101. [1]
2- 2) -ابن عصام،عن الکلینی مثله.بحار الأنوار:92/52 ب 20 ح 7 و 182/53-181؛ [2]الزام النّاصب:ص 130؛ [3]منتخب الأثر:ص 267؛ [4]غیبت طوسی:ص 177؛اعلام الوری:ص 424؛ [5]کشف الغمّة:322/3؛ [6]کمال الدّین:162/2؛ [7]احتجاج طبرسی:ص 263. [8]
3- 3) -سنن ابن ماجة 1376/2 و ینابیع المودّة:163/3 باب 94.

نمونه و استشهاد و گلچینی از این سفرۀ پرنعمت است که در غیر این صورت گفتارها و گفتمان ها فراتر از آن است که در این گونه مجموعه های کوچک،جایگزین گردد.

13-آیه های قرآن را به دو دسته تقسیم بندی می کنند:

یک قسمت از آن ها را تنزیل می گویند؛یعنی آیاتی که شأن نزول دارند و دربارۀ چیزی یا به سبب جریانی نازل شده اند.

قسمت دیگر را تأویل می نامند؛یعنی توسط رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و یا ائمّة علیهم السّلام برای جریانی تطبیق شده است و آن را بطن یا باطن قرآن می نامند.

آیاتی که طبق روایات دربارۀ قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-تطبیق شده است،تا مرز 217 آیه رسیده است (1)و آن آیات همگی تأویل است،نه تنزیل!چون«مهدی علیه السّلام»در آن تاریخ به دنیا نیامده بود تا سبب و شأن نزولی داشته باشد.

14-سلیقۀ خاصّ تنظیمی این کتاب بدین گونه است که فصل های آغازین آن را به گفته های ادیان پیشینیان و گفتارهای پیشوایان و دانشمندان اهل سنّت و هم چنین پیشگویی های بزرگان دین دربارۀ امام زمان علیه السّلام اختصاص داده ام و پس از عبور و گذر از آن مراحل،به جریان های ولادت و جریان های بعد از آن می پردازیم.

به امید این که این اثر ناچیز،مورد قبول«حقّ تعالی»و«ولیّ مطلق»او حضرت بقیّة اللّه الأعظم-روحی و أرواح العالمین لتراب مقدّمه الفداء قرار گرفته شود و ذخیرۀ روز ناتوانی و بیچارگی ام گردد.

***

این کتاب دارای 14 بخش گوناگون خواهد بود.

بخش 1-پیش از تولّد

بخش 2-بعد از تولّد تا غیبت

بخش 3-غیبت تا ظهور

بخش 4-علایم ظهور

بخش 5-ظهور ناگهانی

ص:25


1- 1) -مهدی منتظر:ص 211.

بخش 6-کیفیّت ظهور

بخش 7-بعد از ظهور

بخش 8-نیروی نظامی و وضع کشور در زمان جنگ

بخش 9-آموزش و پرورش و وضع کشور در زمان صلح

بخش 10-قضایی

بخش 11-اقتصادی و دارایی

بخش 12-اجتماعی

بخش 13-شهادت و حوادث بعد از آن

بخش 14-متفرّقات-

14 پیشگفتار و 14 بخش،به برکت و احترام نام 14 معصوم علیهم السّلام

ناگفته نماند سعی و کوشش فراوان به کار بردم تا این مطالب در کتاب یک جلدی به پایان برسد،امّا هنگامی که وارد معرکه شدم،با میدان وسیعی روبه رو شدم و وقتی که کنار این خوان پربرکت نشستم با سفرۀ گسترده ای مواجه گشتم که قبلا بر این باور نبودم،حتّی با اتمام دوّمین مجلّد آن،باز به طور ناتمام،ترک ماجرا کرده و به صورت فشرده،خداحافظی نمایم!زیرا هرچه جلوتر رفتم،دیدم در این دریای بیکران، ناآشنا به شنا،دست و پا می زنم و غرق می شوم،بدین جهت برخلاف خواستۀ دل لبریز از عشق آن جان جسم هر دو جهان و رکن زمین و زمان و قطب عالم امکان،عنان قلم باز گرفته و به امّید یاری«یوسف»گمگشتۀ بانوی بانوان و سرور زنان عالمیان،با اشک روان،به نوک خامه بوسه زده و صحنه را ترک نمایم!با آرزوی این که اگر عمری باقی باشد،پس از جمع و جور کردن نوشته های در دست تألیف و تکمیل نمودن نواقص آن ها،مجدّدا در آستانۀ امّید منتظران نشسته،با جسم و جان خسته و ناتوان، بقیّۀ مطالب را به اتمام برسانم.

ان شاء اللّه و تعالی

1384/6/29 هجری شمسی مطابق با 15 شعبان المعظم 1426 هجری قمری

حوزۀ علمیۀ قم المقدّسة محمّد امینی گلستانی

ص:26

بخش اول: پیش از تولّد

اشاره

ص:27

ص:28

پیش از تولّد

1-امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف پیش از آفرینش جهان

روایات اسلامی که دربارۀ آفرینش مخلوق اوّل آمده است متفاوت بوده و به مناسبت موضوع این کتاب،فقط به چند مورد آن می پردازیم،طالبین تفصیل به کتاب «سرچشمۀ حیات»تألیف همین مؤلّف و سایر کتب مفصل رجوع نمایند.

جابر جعفی از أبی جعفر علیه السّلام روایت می کند که آن حضرت فرمود:ای جابر!

خداوند بود و هیچ چیزی غیر از او،از معلوم و مجهول وجود نداشت.اوّلین مخلوقاتی که از نور عظمتش به وجود آورد،محمّد صلّی اللّه علیه و اله و ما اهل بیت بودیم،ما را به صورت«اظلّه خضراء»در برابرش نگه داشت،درحالی که هیچ یک از آسمان،زمین، زمان،مکان،شب،روز،خورشید و ماه وجود نداشت.نور ما از نور خدا جدا می شد؛ مانند جدا شدن نور خورشید از خورشید،تسبیح و تقدیس خدا می کردیم و ستایش و عبادت او را با شایسته ترین عبادت ها انجام می دادیم.

خداوند زمانی که خواست مکان را به وجود آورد. (1)آن را آفرید و بر آن نوشت:«لا إله إلاّ اللّه،محمّد رسول اللّه،علیّ أمیر المؤمنین و وصیّه،به أیّدته و نصرته.»سپس عرش را آفرید و به سرادقات عرش آن کلمات را نوشت.آسمان ها را آفرید و مثل آن را به اطراف آن ها نوشت.بهشت و جهنّم را خلق کرد و بر آن ها،مثل آن را نوشت.ملایکه

ص:29


1- 1) -از این روایت استفاده می شود نور آن ها پیش از آفرینش مکان بوده،اگر احتیاج به مکان داشتند،باید مکان پیش از آن ها و یا با آن ها آفریده می شد،پس غنی بودن از مکان دلیل تجرّد آن ها است.دقت شود! سرچشمۀ حیات:ص 26 به بعد [1]از بحار الأنوار:ج 57 [2] قسمت پاورقی ص 169.

را ایجاد کرد و در آسمان اسکان داد.سپس هوا را آفرید و آن کلمات را نوشت.جن را آفرید و در هوا ساکن کرد و زمین را به وجود آورد و آن کلمات را بر اطراف زمین نوشت.

«فبذلک یا جابر!قامت السموات بغیر عمد و ثبتت الأرض؛ای جابر!با این کلمات آسمان ها بدون ستون ایستاده و زمین ثابت گردید.پس آدم را از«أدیم»زمین آفرید، حدیث را ادامه داد تا این که فرمود:»

«فنحن أوّل خلق اللّه و أوّل خلق عبد اللّه و نحن سبب الخلق و سبب تسبیحهم و عبادتهم من الملائکة و الآدمیّین؛ (1)پس ماییم اوّلین آفرینش و اوّلین آفریده ای که خدا را پرستش کرد و سبب و«علت»آفرینش(ما سوی اللّه)و تسبیح و عبادت ملایکه و آدمیان ماییم.»

أنس بن مالک قال:قال رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله:«خلقنا اللّه نحن حیث لا سماء مبنیه و لا أرض مدحیة و لا عرش و لا جنّة و لا نار،کنّا نسبّحه؛ (2)انس بن مالک گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:

خداوند ما را در حالی آفرید که آسمان برافراشته،زمین گسترده،عرش،بهشت و جهنّمی وجود نداشت و فقط ما تسبیح گوی خدا بودیم.»

مفضّل گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«خدای تبارک و تعالی چهارده نور را چهارده هزار سال پیش از آفرینش خلق کرد و آن نورها أرواح ما بود.

پرسیدند:آن چهارده نفر،کیستند؟

فرمود:محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین و نه تن أئمّه از نسل حسین و آخر ایشان قائم است که پس از غیبت،ظهور می کند و دجّال ها را می کشد و زمین را از ظلم و جور پاک می نماید.» (3)

ابی حمزه ثمالی گوید:شنیدم علّی بن حسین علیهما السّلام می فرمود:«خدای عزّ و جلّ محمّد و علی و یازده امام(از نسل)او را از نور عظمت خویش به صورت ارواح

ص:30


1- 1) -سرچشمۀ حیات:ص 26 به بعد؛ [1]بحار الأنوار:ج 57 ص 8/169 [2] به نقل از کتاب ریاض الجنان فضل اللّه بن محمود فارسی
2- 2) -همان مدرک:ص 26 به بعد؛ [3]بحار الأنوار ج 57 ص 5/169 و ج 15 ص 23 [4] به نقل از کتاب ریاض الجنان: فضل اللّه بن محمود فارسی.
3- 3) -سرچشمۀ حیات:ص 26 به بعد؛ [5]کمال الدّین:ص 192 بحار الأنوار:ج 8/2315

آفرید که در روشنایی نورش،عبادت خدا را به جا می آوردند و تسبیح و تقدیس خدا می کردند و آنان أئمّۀ هدایت کننده،از آل محمّد-صلوات اللّه علیهم اجمعین-هستند.» (1)

ابی حمزه ثمالی گوید:«حبابه و البیه»به محضر ابی جعفر علیه السّلام وارد شده،عرض کرد:یابن رسول اللّه!برای من بفرمایید که در«أظلّه»چه چیزی بودید؟!

فرمود:«ما پیش از آفرینش،نوری در برابر خدا بودیم،وقتی که مخلوقات را آفرید ما تسبیح گفتیم،ایشان نیز با ما تسبیح گفتند،وقتی تهلیل و تکبیر گفتیم،ایشان نیز گفتند و این است قول خداوند متعال: «وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً؛ (2)اگر در راه حقّ،استقامت کنند،البتّه آن ها را از آب گوارا سیراب می کنیم و آن راه «حبّ»علی علیه السّلام و آب گوارای ولایت آل محمّد علیهم السّلام است.» (3)

مفضّل از امام صادق علیه السّلام سؤال کرد:«ما کنتم قبل أن یخلق اللّه السموات و الأرضین؟ قال:کنّا أنوارا حول العرش،نسبّح اللّه و نقدّسه حتّی خلق اللّه سبحانه الملائکة...؛ (4)پیش از آفرینش آسمان ها و زمین ها به چه چیزی بودید؟!

فرمود:نورهایی در پیرامون عرش،تسبیح گویان و تقدیس کنندگان خدا بودیم،تا این که پروردگار سبحان ملائکه را آفرید.»

باز مفضّل از امام صادق علیه السّلام پرسید:«کیف کنتم حیث کنتم فی الأظلّة؟قال:یا مفضّل!کنّا عند ربّنا لیس عنده أحد غیرنا فی ظلّة خضراء،نسبّحه و نقدّسه و نمجّده و لا من ملک مقرّب و لا ذی روح غیرنا،حتّی بدا له فی خلق الأشیاء فخلق ما شآء کیف شآء من الملآئکة و غیرهم، ثمّ أنهی علم ذلک إلینا؛ (5)زمانی که در«اظلّه»قرار داشتید چگونه بودید؟!

فرمود:ای مفضّل(با قرب معنوی)نزد خدا بودیم،درحالی که کسی غیر از ما،در «اظلّه خضراء»وجود نداشت،تسبیح،تقدیس و تمجید خدا می کردیم،نه ملک مقرّبی و نه ذی روحی بود.تا این که هرچه را،هرطور که می خواست آفرید و علم آن ها را به ما

ص:31


1- 1) -همان مدرک:ص 26 به بعد، [1]کمال الدین:ص 184؛بحار الأنوار:ج 15 ص 3/23 و ج 57 ص 202 [2] به نقل از کتاب أبی سعید عباد العصفری.
2- 2) -جن:آیه 16. [3]
3- 3) -همان مدرک:ص 26 به بعد؛ [4]بحار الأنوار:ج 25 ص 2/24. [5]
4- 4) -همان مدرک:ص 26 [6] ببعد؛بحار الأنوار:ج 57 ص 10/170. [7]
5- 5) -سرچشمۀ حیات:ص 26 به بعد؛ [8]بحار الأنوار:ج 57 ص 196؛ [9]کافی:ج 1 ص 441.

واگذاشت.

علاّمۀ مجلسی قدّس سرّه هم می گوید:أظلّة،عالم أرواح یا مثال یا عالم ذرّ است.

از روایات فوق درمی یابیم که حضرت قائم علیه السّلام نفر چهاردهم یا فرد آخری ایشان، از نظر تعداد و جزء آن نور واحد بوده که در آغاز آفرینش به وجود آمده و شاهد خلقت ما سوی اللّه بوده است!

در فصل قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-در ادیان پیشینیان در رابطه با امام سخنانی خواهد آمد.

2-امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-پس از آفرینش جهان

دربارۀ امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-و بیان مقام شامخ آن حضرت،روایات اسلامی و غیر اسلامی فراوان آمده است که در این فصل و فصل بعد به ذکر چند روایت اکتفا می کنیم و طالبین بیش از این،به کتاب های مفصل مراجعه نمایند.

ابن ابی عمیر،از مفضّل،از امام صادق،از پدران گرامی اش علیهم السّلام،نقل می کند که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«لمّا أسری بی أوحی إلیّ ربّی جلّ جلاله-و ساق الحدیث إلی أن قال:

-فرفعت رأسی،فإذا أنا بأنوار علیّ و فاطمة و الحسن و الحسین،و علیّ بن الحسین،و محمّد بن علیّ،و جعفر بن محمّد،و موسی بن جعفر،و علیّ بن موسی،و محمّد بن علیّ،و علیّ بن محمّد،و الحسن بن علیّ،و الحجّة بن الحسن القآئم فی وسطهم کأنّه کوکب درّیّ؛قلت:

یا ربّ!من هولآء؟قال:هولآء الأئمّة و هذا القائم الّذی یحلّ حلالی و یحرّم حرامی،و به أنتقم من أعدائی،و هو راحة لأولیائی،و هو الّذی یشفی قلوب شیعتک من الظالمین و الجاحدین و الکافرین،فیخرج اللاّت و العزّی طریّین فیحرقهما،فلفتنة الناس بهما یومئذ أشدّ من فتنة العجل و السامری؛ (1)وقتی که مرا به آسمان ها بردند،پروردگارم به من وحی نمود(حدیث را تا به این جا رسانید)پس سرم را بلند کردم،ناگهان،با نورهای،علی و فاطمه و حسن و حسین و علی بن حسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علی

ص:32


1- 1) -کمال الدّین:36/1؛ [1]عیون أخبار [2]الرّضاء:58/1؛بحار الأنوار:379/52 ب 27 ح 185. [3]

بن موسی و محمّد بن علی و علی بن محمّد و حسن بن علی و حجة بن الحسن،که مانند ستارۀ درخشان در میان آن ها ایستاده بود،مواجه شدم.گفتم:پروردگار من، ایشان کیستند؟فرمود:این ها امامانند و این ایستاده در میان آن ها،کسی است که حلال مرا حلال و حرام مرا حرام می کند و با او از دشمنانم انتقام می گیرم و(وجود)او سبب آرامش دوستانم می شود و اوست که دل های شیعیانت را از(درد و غم)ستمگران و منکرین و کافرین شفا می دهد.پس لات و عزّی را تر و تازه بیرون آورده و هر دو را آتش می زند،البتّه در آن روز امتحان مردم با درآوردن آن دو،شدیدتر از امتحان گوساله و سامری خواهد شد.»(در فصل مدینه می آید.)

هم چنین رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در ضمن حدیث معراجیه می فرماید:«...و لأطهّرنّ الأرض بآخرهم من أعدائی،و لأملّکنّه مشارق الأرض و مغاربها،و لأسخّرنّ له الریاح و لأذلّلنّ له السحاب الصعاب،و لأرقینّه فی الأسباب،و لأنصرنّه بجندی و لأمدّنّه بملآئکتی،حتی یعلن دعوتی و یجمع الخلق علی توحیدی،ثمّ لأدیمنّ ملکه و لأداولنّ الأیّام بین أولیائی إلی یوم القیامة؛ (1)...و البتّه زمین را از دشمنانم با آخرین آن ها پاک می گردانم و او را مالک مشرق ها و مغرب های زمین می گردانم و بادها را مسخّرش می نمایم،ابرهای سخت و سرکش را به او ذلیل می کنم،او را به اسباب(و طبقات)آسمان ها بالا می برم،با لشکر خود او را کمک می کنم و با فرشته هایم به او یاری می رسانم،تا دعوت مرا (به عالمیان)اعلان دارد و مردم را گرد توحید من،آورد،سپس سلطنتش را ادامه می دهم و روزگار(سلطنت را)دست به دست در میان اولیای خود تا روز رستاخیز می گردانم.»

ص:33


1- 1) -غافر:36-35؛ [1]کهف:89؛ [2]المراد بالأسباب طرق السّماوات کما فی قوله تعالی حکایة عن فرعون: لَعَلِّی أَبْلُغُ الْأَسْبابَ* أَسْبابَ السَّماواتِ أو الوسائل التی یتوصل بها إلی مقاصده کما فی قوله تعالی: ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَباً و الأوّل أظهر.قال الطبرسی فی تفسیر الأولی:المعنی لعلی أبلغ الطّرق من سماء إلی سماء،و قیل أبلغ أبواب طرق السّماوات،و قیل منازل السماوات،و قیل أتسبب و أتوصل به إلی مرادی و إلی علم ما غاب عنی.کمال الدّین:269/1-266؛ [3]عیون أخبار [4]الرّضاء-262/1:264؛علل الشّرایع:7/1-5؛ [5]بحار الأنوار:52 312/ ب 27 ح 5. [6]
3-امام قائم علیه السّلام در ادیان پیشینیان و مذاهب ملل مختلف جهان

از روزگاران کهن،داستان ظهور مصلح در آخر الزمان،اصلی اساسی بوده است که پیشینیان بشر گذشته،پیوسته آن را به یاد می آورد و اکنون نیز پس از گذشت قرن ها،در خلال یادگارهای انسان های قدیم،آثاری وجود دارد که ما را به گفتۀ بالا رهنمون می کند.

اصولا درباره«فتوریسیم»یعنی اعتقاد به دورۀ آخر الزّمان و انتظار ظهور منجی، عقیده این است که در کیش های آسمانی،یهودیت(جودایسیم)و زرتشتی (زوراستریانیسیم)و مسیحیت،(در سه مذهب عمدۀ آن؛کاتولیک،پروتستان و ارتدکس)و مدّعیان نبوّت عموما و دین مقدّس اسلام خصوصا به مثابۀ یک اصل مسلّم قبول شده است و پیرامون آن،در مباحث نئولژیک،مذاهب آسمانی،رشتۀ تئولوژی بیبلیکال کاملا شرح و بسط داده شده است. (1)

پس از یک بررسی عمیق در تاریخ زندگی ملل مختلف جهان به این نتیجه می رسیم که همۀ ملل مختلف جهان براساس اعتقاداتی که از کتاب های مذهبی یا رجال دینی خود فراگرفته اند،در انتظار مصلحی هستند که در آخر الزمان ظهور کرده و جهان را از عدل و داد پر خواهد نمود.

«اس ها»و«اسلاوها»،«سلت ها»و«ژرمن ها»،اهالی«صربستان»و اقوام «اسکاندیناوی»،در انتظار ظهور موعودهایی به نام های مختلف چون«آرتو»، «اورین»،«کالویبریک»،«مارکوکرالیویچ»،«بوخص»،«بوریان بورویهم»و عناوین دیگر می باشند که معتقدند موعودهایشان روزی ظهور کرده تا به جنایت ها و خیانت های جهان خاتمه و عدالت و داد را در جهان گسترش دهد. (2)

اگرچه به جز قرآن کریم،همۀ کتاب های آسمانی به مرور زمان،دستخوش تحریف قرار گرفته اند،لکن مطالبی که در آن ها از ظهور«مصلح کلّ جهان»گفت وگو

ص:34


1- 1) -مجلۀ مجموعۀ حکمت:سال سوم شمارۀ 1 و 2 مقالۀ سید هادی خسروشاهی؛خورشید مغرب:ص 52 به نقل از آن.
2- 2) -مشروح این نویدها را در کتاب«او خواهد آمد»چاپ 8 ص 58 و 73 بخوانید.

شده،از دستبرد تحریف کنندگان مصون مانده است.

نظر به این که این نویدها در ارتباط با حوادث آینده به صورت پیشگویی بیان شده و مضامین آنها نیز در قرآن کریم و اخبار مسلّم و متواتر اسلامی وارد شده است،هیچ تردیدی باقی نمی ماند که این مطالب از منطق وحی سرچشمه گرفته و با گذشت زمان از اعمال غرض ها و دستبرد انسان ها مصون و محفوظ مانده است.

در این راستا،دین مقدّس اسلام نیز با آن فرقه های گوناگونی که(اعم از سنّی و شیعه)دارد به وجود یک«مهدی موعود»و این که او مصلح الهی و جهانی خواهد بود،معتقد است،به طوری که این عقیده در افکار و مرام علما و دانشمندان ریشه دوانده و بر صفحات کتاب هایشان،نقش بسته است.

در دسته ای از آن ها به نام مهدی علیه السّلام تصریح دارند و در دستۀ دیگر،به نشانه ها و علایم ظهور او متعرّض گشته اند.

امّا در عقاید شیعیان اثناعشری و مذهب جعفری،مهدی موعود دوازدهمین امام بوده و این عقیده جزء لاینفک و اصل اساسی و یکی از ارکان مهم مذهبشان می باشد که هیچ گونه تردیدی در آن راه ندارد.تفصیل گفتار بالا را در بخش ها و فصل های آیندۀ این کتاب مطالعه نمایید.

4-اسامی مقدّس مهدی موعود علیه السّلام در کتب مذهبی پیشینیان
اشاره

طبق تحقیقی که در«کتب مقدّس»شده است تاکنون حد اقل چهل نام و لقب در مورد موعود در این کتاب ها به جا مانده که با معنا و القابی که معصومین علیهم السّلام پیرامون مهدی موعود علیه السّلام فرموده اند،تفاوت چندانی ندارد و ما تعدادی از آن اسامی مبارک را که با الفاظ گوناگونی که آمده است،از نظر خوانندگان محترم می گذرانیم و تعدادی را نیز در فصل اسماء و القاب آن حضرت می آوریم.

1-«صاحب»در صحف ابراهیم علیه السّلام

2-«قائم»در زبور سیزدهم

3-«قیدمو»در تورات با لغت ترکوم

ص:35

4-«ماشیع»(مهدی بزرگ)در تورات عبرانی.

5-«مهمید آخر»در انجیل

6-«سروش ایزد»در زمزم زرتشت

7-«بهرام»در ابستاق زند و پازند

8-«بندۀ یزدان»در زند و پازند

9-«لند بطاوا»در هزارنامۀ هندیان

10-«شماخیل»در ارماطس

11-«خوراند»در جاویدانا

12-«خجسته»(احمد)در کندرال فرنگیان

13-«خسرو»در کتاب مجوس

14-«میزان الحق»در کتاب اثری پیغمبر

15-«پرویز»در کتاب برزین آذرفارسیان

16-«فردوس اکبر»در کتاب فبروس رومیان

17-«کلمة الحق»در صحیفۀ آسمانی

18-«لسان صدق»در صحیفۀ آسمانی

19-«صمصام الأکبر»در کتاب کندرال

20-«بقیّة اللّه»در کتاب دوهر

21-«قاطع»در کتاب قنطرة

22-«منصور»در کتاب دید براهمه

23-«ایستاده»(قائم)در کتاب شاکمونی

24-«ویشنو»در کتاب ریگ ودا

25-«فرخنده»(محمّد)در کتاب وشن جوک

26-«راهنما»(هادی مهدی)در کتاب پاتیکل

27-«پسر انسان»در عهد جدید(اناجیل و ملحقات آن)

28-«سوشیانس»در کتاب زند و هومومن یسن،از کتب زرتشتیان

ص:36

29-«خردشهر ایزد»در کتاب«شابوهرگان»و کتاب مقدّس«مانویة»ترجمۀ«مولر»

30-«فیروز»(منصور)در کتاب اشعیای نبی علیه السّلام. (1)

31-«روح القدس»

32-«حکمران جهان»

33-«رییس جهان»

34-«تسلّی دهنده»

35-«رهاکننده»

36-«روح راستی»

37-«شیلوبه»

38-«ملک زاده»

39-«خرد شهر ایزد.»

40-«استوت ارت» (2)

علاوه بر اسامی فوق،در کتب مقدّسۀ اهل ادیان،نام های دیگری نیز ذکر شده است.

نام های مبارک«صاحب،قائم،قاطع،منصور،بقیّة اللّه»مانند کتاب های مذهبی ما، در کتاب های ملل مختلف جهان نیز آمده است.به فصل های بعدی توجّه فرمایید.

الف)هندویان

در کتاب«دید»که نزد هندویان از کتب آسمانی است؛این گونه آمده است:پس از خرابی دنیا،پادشاهی در آخر الزّمان پیدا شود که پیشوای خلایق باشد و نامش

ص:37


1- 1) -النّجم الثّاقب:ص 70-31؛اقوال الأئمّة:329/1؛او خواهد آمد:ص 70-64؛کتاب یأتی علی النّاس زمان: 711-708؛الزام النّاصب:491/1-481؛ظهور حضرت مهدی علیه السّلام:ص 46 از آن مدارک. مرحوم حائری یزدی در کتاب«الزام النّاصب:186 از ص 481 تا 491 و النّجم الثّاقب:مرحوم نوری،182 از ص 31 تا 70،آورده اند طالبین به آن دو کتاب و کتاب او خواهد آمد مراجعه نمایند.
2- 2) -بشارات عهدین ص 245؛نجم ثاقب ص 47؛بحار الأنوار:30/51 تلخیص شده است.

«منصور» (1)،تمام عالم را بگیرد و همه را به دین خود درآورد و همه کس را از مؤمن و کافر بشناسد و هرچه از خدا خواهد،برآید.» (2)

در«کاکلی،مظهر دهم و سیشنو»در انقضای کلی یا عصر آهن،سوار بر اسبی سفید، درحالی که شمشیر برهنۀ درخشانی به صورت ستارۀ دنباله دار در دست دارد،ظاهر می شود و تمام شریران را هلاک می سازد و خلقت را از نو تجدید خواهد کرد و پاکی را رجعت خواهد داد. (3)

در کتاب«باسک»چنین آمده است:دور دنیا تمام می شود و پادشاه عادلی در آخر الزّمان پیشوای ملایکه و پریان و آدمیان می شود،حقّ و راستی با او است و آن چه در دریاها و زمین ها و کوه ها پنهان باشد،همه را به دست می آورد و از آن چه در آسمان ها و زمین باشد،خبر می دهد و از او بزرگ تر کسی به دنیا نیاید.

پادشاهی و دولت دنیا به فرزند سیّد خلایق در دو جهان(کشن)تمام می شود و او کسی باشد که بر کوه های مشرق و مغرب دنیا حکم براند و فرمان می دهد و بر ابرها سوار می شود و فرشتگان کارکنان او باشند،جنّ و انس در خدمت او باشند و از «سودان»که زیر خط استواست تا سرزمین«تسعین»که زیر قطب شمالی و ماورای بحار است را به تصاحب درمی آورد و دین خدا را زنده می گرداند و نام او«قائم؛ ایستاده»و خداشناس است.

در کتب«مهابهاراته»و«پورانه ها»گفته اند:به ناچار،روزی یک شخصیّت معنوی بلندپایه که از مبدأ وحی و الهام سرچشمه می گیرد،ظهور کرده و جهان را از تاریکی جهل و غفلت و ظلم و ستم،نجات خواهد داد.

در تعالیم هردینی،در این مورد به صورت رمز،به حقایقی اشاره شده است که با معتقدات آیین های دیگر توافق و هماهنگی کامل دارد؛مثلا در کیش هندو در کتب

ص:38


1- 1) -«أین المنصور علی من اعتدی علیه»دعای ندبه«طلب ثارک مع امام المنصور»زیارت عاشورا،محدث نوری در(النّجم الثّاقب)فرموده،در کتاب ذخیره و تذکرة مذکور است که«منصور»اسم آن حضرت در کتاب«دید»(براهمه)است که به اعتقاد آن ها از کتاب های آسمانی است(نجم ثاقب ص 47؛ [1]بحار الأنوار: 30/51 تلخیص شده است.
2- 2) -بشارات عهدین ص 245» [2]
3- 3) -اوپانیشار:ص 737. -شاکمونی:از کتب مقدسۀ هندوها.

«پورانا»شرح مفصلی دربارۀ دوران«کالی»یعنی آخرین دورۀ قبل از ظهور دهمین «آواتای ویشنو»بیان شده است. (1)

ب)زرتشتیان
اشاره

در کتاب«جاماسب نامه» (2)شاگرد زرتشت آمده است:«مردی از زمین«تازیان» (عرب ها)بیرون آید که از فرزندان هاشم،مردی بزرگ سر،بزرگ تن،بزرگ ساق و استوار بر دین جدّ خویش باشد که با سپاه بسیار روی بر ایران نهد و آبادانی کند و زمین را پر از داد کند و از داد وی باشد که گرگ با میش آب خورد.» (3)

در کتاب های 1-اوستا 2-زند 3-جاماسب نامه 4-داتصیتان دینیکت 5- زرادشت نامه،مطالب زیادی دربارۀ آخر الزمان و ظهور موعود علیه السّلام آمده است.

و شهرهای عمّان به دست سلطان تازیک خراب شود،پس او (4)موعود آخر الزمان

ص:39


1- 1) -معارف اسلامی،در جهان معاصر:ص 245؛خورشید مغرب:ص 54؛منظور از عصر«کالی»آخر الزّمان است(اکنون عصر کالی است).
2- 2) -صاحبان سیر و تواریخ گویند:جاماسب،برادر گشتاسب بن لهراسب مدتی در نزد زرتشت کسب معارف نموده است(پیشوای دوازدهم،ص 9 پاورقی).
3- 3) -بشارات عهدین ص 258-243. [1]
4- 4) -جاماسب در ادبیات ایران و عرب به لقب«فرزانه»و«حکیم»خوانده شده است و پیشگویی هایی به او نسبت داده اند،ظاهرا منظور از حکیم ستاره شناس بوده است. به قول مؤلّف کتاب«حبیب السّیر»وی شاگرد لقمان و برادر گشتاسب شاه و در علم نجوم مهارت کامل داشته است،علاّمه دهخدا در«لغت نامه»دربارۀ او می نویسد:«نامه ای از او دیده شده که به پارسی قدیم است، و نام آن«فرهنگ ملوک و اسرار عجم»می باشد و عنوان آن به نام«گشتاسب»شاه است،و نظرات کواکب را به رمز بیان نموده و مقارنات اختران را طالع وقت نهاده و بر آن زایچه حکم نموده است. گویند:پنج هزار سال از روزگار آینده را باز نموده،از سلاطین و انبیا خبر داده است.در آن جا حضرت موسی علیه السّلام سرخ شبان باهودار و حضرت مسیح علیه السّلام را پیغمبر خرنشین که او را به نام مادر باز خوانند و از حضرت رسول عربی صلّی اللّه علیه و اله به«مهر آزما»تعبیر کرده است و بعضی سخنان وی موافق روزگار گذشته است و برخی مخالف؛و اللّه أعلم بالصّواب(لغت نامۀ دهخدا ص 6469 ستون 1). مؤلّف کتاب«بشارات عهدین»در پاورقی چنین می نویسد:«صاحبان سیر و تواریخ می نویسند:ظهور جاماسب برادر گشتاسب بن لهراسب،به سال(4996)پس از هبوط حضرت آدم علیه السّلام بوده،وی مدّتی در نزد زرتشت کسب معارف نموده و مدّتی هم شاگرد«چنکر مکهجه»هندی بوده است؛وی در کتاب جاماسب نامه از زمان خود تا پنج هزار سال(آینده)را پیش بینی نموده است و قبرش در خفرک فارس

در اوستا«استوت ارت»یا«سوشیانت»نامیده می شود که در پهلوی«سوشیانس»

ص:40

گویند،سوشیانس به معنای سودمند است و در«گات ها»به معنای رهاننده یا نجات دهنده ذکر شده است. (1)

در منابع زرتشتی هر کجا«سوشیانت»مطلق آمده،آخرین موعود اراده شده است.

نویدهای مربوط به موعود آخر الزمان،در متن اوستا موجود است و در میان منابع زرتشتی،در کتاب هفتم«دینکرد»بیش از همه،از ظهور«سوشیانت»بحث شده است.

چاره و درمان جمیع دردها و رنج ها او است،رنج و بیماری و پیری و ظلم و بدبینی و فساد را ریشه کن کند و مردمان ناپاک را نابود سازد و همۀ آن ها را براندازد. (2)

«سوشیانت»نجات دهندۀ بزرگ،دین را در جهان رواج دهد،فقر و تنگدستی را ریشه کن سازد،ایزدان را از دست اهریمنان نجات داده،مردم جهان را هم فکر و هم گفتار و هم کردار سازد. (3)

در کتاب«زند»که از کتاب های زرتشتیان می باشد،آمده است:«آن گاه پیروزی بزرگ از طرف ایزدان صورت می گیرد و اهریمنان را منقرض می سازند و تمام اقتدار اهریمنان در زمین است و در آسمان راه ندارند،و بعد از پیروزی ایزدان و برانداختن تبار اهریمنان،عالم کیهان به سعادت اصلی خود رسیده است و بنی آدم بر تخت نیک بختی خواهند نشست. (4)

در کتاب«زند و هومن یسن ص 25»سخن جاماسب را از قول استادش زرتشت چنین نقل می کند:پیش از ظهور«سوشیانس»پیمان شکنی و دروغ و بی دینی در جهان رواج می یابد و مردم از خدا دوری جسته،ظلم و فساد و فرومایگی آشکار می گردد و ایشان هستند که اوضاع جهان را دگرگون ساخته و زمینه را برای ظهور نجات دهنده، مساعد می گردانند.

ص:41


1- 1) -گفته اند سوشیانت مزدیسنان،به منزلۀ گریشنای برهمان،بودای پنجم بودائیان،مسیح،یهودیان، فارقلیط،عیسویان و مهدی مسلمانان است.(دائرة المعارف فارسی ص 373؛خورشید مغرب ص 52 به نقل از آن.)
2- 2) -سوشیانت ص 104. [1]
3- 3) -جاماسب نامه ص 121.
4- 4) -بشارات عهدین ص 238. [2]

واقعه ای که مصادف با ظهور می شود،عبارت است از علامات شگفت انگیزی که در آسمان پدید می آید و دالّ بر آمدن«خردشهر ایزد»می باشد و فرشتگان از شرق و غرب به یاری او فرستاده می شوند و به همۀ دنیا پیام می فرستند،امّا اشخاص شرور او را انکار کرده و کاذب می شمارند و نگهبانان پیروزگر آسمان ها و زمین ها،در برابر او سر فرود می آورند.

هم چنین می گوید:وقتی که گشتاسب پادشاه وقت می پرسد که سوشیانس بعد از ظهور چگونه فرمانروایی می کند و جهان را چگونه اداره خواهد کرد؟!جاماسب در پاسخ می گوید:«سوشیانس دین را به جهان رواج دهد و آز و نیاز را تباه کند و اهریمن را از دامان پروردگار،باز دارد و مردمان گیتی،هم منش و هم گفتار و هم کردار باشند.» (1)در منابع زرتشتی گفتنی های زیاد گفته شده است که ما به همین مقدار اکتفا می نماییم.

یزدگرد سوّم و قائم علیه السّلام

ابن عیاش از حسین بن علی بن سلیمان بزوفری،از محمد بن علی بن حسن بوشجانی،از پدرش از محمد بن سلیمان،از پدرش از نوشجان،از بودمردان گفت:

لما جلی الفرس عن القادسیة و بلغ یزدجرد بن شهریار ما کان من رستم و إدالة العرب علیه و ظن أن رستم قد هلک و الفرس جمیعا و جآء مبادر و أخبره بیوم القادسیة و انجلآئها عن خمسین ألف قتیل،خرج یزدجرد هاربا فی أهل بیته و وقف بباب الایوان،و قال:السلام علیک أیها الایوان!ها أناذا منصرف عنک و راجع إلیک،أنا أو رجل من ولدی لم یدن زمانه و لا آن أوانه.قال سلیمان الدیلمی:فدخلت علی أبی عبد اللّه علیه السّلام فسألته عن ذلک و قلت له:ما قوله:

«أو رجل من ولدی»فقال:ذلک صاحبکم القائم بأمر اللّه عزّ و جلّ السادس من ولدی قد ولده یزدجرد فهو ولده. (2)

زمانی که فارس(لشکر ایران)از قادسیّه عقب نشینی کرد و این خبر به یزدجرد بن

ص:42


1- 1) -(بخش جاماسب نامه ص 121 و 122)
2- 2) -بحار الأنوار:163/51 باب 11 [1] از کتاب المقتضب ابن عیاش فیما أخبر به الکهنة.

شهریار رسید،گمان کرد رستم فرّخ زاد سردار نامی ایران و ارتش فارس همگی کشته شده اند.قاصد آمد و قتل عام پنجاه هزار نفر را در جریان قادسیه و عقب نشینی ارتش از آن به شاه گزارش داد.یزدگرد(سوّم،آخرین پادشاه ساسانی)با افراد خانواده اش آمادۀ فرار شدند،(شاه)هنگام ترک کاخ با شکوه و مجلّل ایوان مداین،برابر ایوان ایستاد(و این جملات را بر زبان راند)«سلام بر تو باد ای ایوان!من هم اکنون از تو رو برمی تابم(و می روم!،ولی به زودی یا)خودم برمی گردم،یا مردی از فرزندانم که هنوز زمان آمدنش نزدیک نشده و وقت ظهور او نرسیده است،به سوی تو بر می گردد.»

سلیمان دیلمی گوید:من بر امام صادق علیه السّلام وارد شدم و مقصود یزدگرد از این گفتار «یا یکی از فرزندان خود»را سؤال نمودم؟!فرمود:«او صاحب شما است که به فرمان خداوند در آخر الزّمان ظهور می کند،او ششمین فرزند من و فرزند دختر یزدگرد است و یزدگرد نیز پدر او می باشد.»

البتّه روشن است که مادر امام سجّاد علیه السّلام«شاه زنان»یا«شهربانو»دختر یزدگرد بن شهریار آخرین پادشاه ساسانی است که واقعا از طرف مادر،پدر بزرگ امام قائم روحی و أرواح العالمین-له الفداء-است.

ت)مانویان

در کتاب«شابوهرگان»کتاب مقدّس مانویه«خردشهر ایزد»آمده است که مردی باید در آخر الزّمان ظهور کند و عدالت را بگستراند.هم چنین در تعالیم«مانی»از مرد بزرگواری بحث شده که دوازده جانشین دارد و به وسیلۀ ایشان،ارواحی که شایستگی دارند به بهشت راه می یابند. (1)

ص:43


1- 1) -شابوهرگان:ترجمۀ مولر.
ث)جین ها

در کتاب مقدّس جین ها آمده است:به هنگامی که فساد و انحطاط و تباهی جهان را فراگیرد،شخص کاملی که او را«تیر تنگر»(نویددهنده)گویند،ظهور کرده و تباهی را از بین می برد و پاکی و صافی را از نو برقرار می سازد. (1)

ج)برهمائیان

در کتب مقدسۀ برهمائیان از ظهور«ویشنو»نویدهای فراوانی است.«ویشنو»در میان مردم ظاهر می گردد و از همه کس قوی تر و نیرومندتر است.

در«ریک»آمده است،«ویشنو»در یک دست شمشیری به مانند ستارۀ دنباله دار و در دست دیگر،انگشتری درخشنده دارد،هنگام ظهور وی خورشید و ماه تاریک خواهد شد و زمین خواهد لرزید. (2)

خ)چینیان

در«مهابارات»یک فصل تمام به«کریشنا»اختصاص داده شده است و«بهگورگیتا» شرح و بسط همان فصل است.در«مهابارات»پس از تقدیس فراوان از«کریشنا» چنین آمده است«کریشنا ظهور کرده و جهان را نجات می دهد.» (3)

ح)بودائیان

بودائیان نیز مسئلۀ انتظار را مطرح کرده اند و شخص مورد انتظار آن ها،بودای پنجم است.روشن است که این بشارات و اشارات و انظارها و موعود و تعابیر، متناسب با فرهنگ خود آن اقوام است؛مثلا در دین زرتشتی«سوشیانت؛پیروزگر» و در آیین هندوها«آواتارا»و در بودایی«بودای پنجم»گفته می شود. (4)

ص:44


1- 1) -اوپانیشار:مقدمه ص 54. [1]
2- 2) -ریک و راماندالای:4-16-24.
3- 3) -اوپانیشار:ص 647.
4- 4) -خورشید مغرب:ص 54.
د)تورات

در«تورات»نوید مصلحی را می دهد که در آخر الزّمان ظهور کرده و جهان را پر از عدل و داد می کند.

در«سفر تکوین»از دوازده امامی که از نسل«اسماعیل»پیامبر به وجود می آیند، این گونه سخن گفته شده است«و در حقّ اسماعیل تو را شنیدم،اینک او را برکت داده ام،و او را بارور گردانیده،به غایت زیاد خواهم نمود و دوازده سرور تولید خواهم نمود و او را امّت عظیم خواهم نمود.» (1)

در تورات و دیگر کتاب های مندرج«عهد عتیق»دراین باره سخن بسیار و فراوان آمده است که به نمونۀ کوتاه آن بسنده می کنیم.

حمزة بن حمران از سالم أشل نقل می کند:شنیدم ابا جعفر محمّد بن علی باقر علیهما السّلام فرمود:موسی بن عمران به سفر اول(تورات)به آن چیزهایی که خداوند به قائم آل محمّد-عجّل اللّه فرجه الشریف-عطا خواهد نمود،نگریست و گفت:خدایا مرا«قائم آل محمّد»قرار بده!به او گفته شد:او از ذریّه«احمد»است.

سپس به سفر دوّم نگاه کرد و مانند آن را دید،خواهش خود را تکرار کرد،باز همان جواب را شنید،پس سفر سوم را،باز همان دید و همان شنید. (2)

ذ)اشعیای نبی علیه السّلام

در کتاب این پیامبر می خوانیم«مسکینان را به عدالت داوری خواهد کرد،گرگ با برّه سکونت خواهد کرد و پلنگ با بزغاله خواهد خوابید و...در تمامی کوه مقدّس

ص:45


1- 1) -سفر تکوین 17:20.
2- 2) -«حمزة بن حمران،عن سالم الأشل قال:سمعت أبا جعفر محمّد بن علی الباقر علیه السّلام یقول:نظر موسی بن عمران علیه السّلام فی السفر الاول بما یعطی قائم آل محمّد قال موسی:رب اجعلنی قائم آل محمّد فقیل له:إنّ ذاک من ذریة أحمد ثم نظر فی السفر الثانی فوجد فیه مثل ذلک(فقال مثله فقیل له مثل ذلک)ثم نظر فی السفر الثالث فرأی مثله(فقال مثله)فقیل له مثله.» بحار الأنوار:77/51 ب 1 ح 35؛ [1]غیبت نعمانی:ص 126. [2]

من،ضرر و فسادی نخواهد بود،چرا که جهان از معرفت خداوند پر خواهد شد. (1)

ر)دانیال نبی علیه السّلام

در کتاب این پیغمبر نیز می خوانیم که خداوند خطاب به حضرت دانیال می فرماید:«و در آن زمان میکائیل،امیر عظیمی که از پسران قوم تو(قائم)است، خواهد برخاست و...بسیاری از آنان که در خاک زمین خوابیده اند،بیدار خواهند شد. (2)بسیاری از آنان که مردم را به راه عدالت رهبری می نمایند تا ابد الابد مانند ستارگان خواهند بود.امّا تو ای دانیال!کلام را مخفی دار و کتاب را تا آن زمان مهر کن، بسیاری به سرعت تردّد خواهند کرد...خوشا به حال آنان که انتظار کشند. (3)

ز)حبقوق نبی علیه السّلام

در کتاب او آمده است«اگرچه تأخیر نماید،امّا منتظرش باش؛زیرا که البتّه خواهد آمد و درنگ نخواهد کرد...بلکه جمیع امّت ها را نزد خود جمع می کند و تمامی قوم ها را برای خود فراهم آورد. (4)

س)زبور

در«مزامیر» (5)حضرت داود علیه السّلام نوشته شده است:«...و امّا خداوند صالحان را تأیید

ص:46


1- 1) -کتاب اشعیای نبی،فصل 8 جمله های 4-10.
2- 2) -اشاره به رجعت گروهی از مؤمنان است.
3- 3) -کتاب دانیال نبی،فصل 12 بندهای 1-5-10-13؛برخی از متخصصان فاضل و مطّلع از کتب عهدین گفته اند:«شهادت محکمی وجود دارد که دانیال نبی کتاب را خود نوشته است و نبوتی(خبرهای آینده)که در آخر کتاب است،از ایّام دانیال تا قیامت،امتداد دارد و از دجّال سخن گفته است و وضع زبان و تحریرش،با زمان دانیال موافقت کلّی دارد»(خورشید مغرب ص 56). در آیین یهود و کتاب های یهودیت و عهد عتیق که سخنان دربارۀ مهدی موعود آمده است 1-کتاب دانیال نبی 2-حجّی(حکّا)ی پیامبر 3-صنّفنیای پیامبر 4-کتاب اشعیای پیامبر 5-زبور داوود پیامبر و غیر از اینها.
4- 4) -کتاب حبقوق نبی،فصل 2 جمله های 3-5-به دین و حکومت واحد جهانی تصریح کرده است.
5- 5) -مزامیر داوود همان زبور داوود علیه السّلام است چنان که در ترجمه های عربی تورات به آن تصریح شده است

می کند...صالحان وارث زمین خواهند بود و در آن همیشه ساکن خواهند شد.» (1)

اینک متن زبور«...شریران منقطع و امّا منتظران خداوند،وارث زمین خواهند شد،هان بعد از اندک زمانی،شریری نخواهد بود،در مکانش تأمل خواهی کرد و نخواهد بود؛و امّا حلیمان وارث زمین خواهند شد...؛زیرا که بازوان شریر شکسته خواهد شد،و امّا خداوند صالحان را تأیید می کند و روزهای کاملان را می داند و میراث آن ها خواهد بود تا ابد الاباد. (2)

و در جای دیگر می فرماید:«قوم ها را به انصاف،داوری خواهد کرد،آسمان شادی کند و زمین مسرور گردد،دریا و پریان غرّش نماید،صحرا و هرچه در آن است به وجد آیند،آن گاه تمام درختان جنگل،به حضور خداوند،ترنّم خواهند کرد؛زیرا وی برای داوری جهان می آید و ربع مسکون (3)را به انصاف،داوری خواهد نمود. (4)

ش)انجیل

از جمله کتاب هایی که در آثار مسیحیّت بشارت ظهور آمده است،چنین است:

1-انجیل متّی«آماده باشید!چون در ساعتی که گمان ندارید،پسر انسان می آید و امّا آن روز و ساعت را احدی،حتّی فرشتگان نیز،نمی داند». (5)

2-لوقا (6)

3-مرقس

4-برنابا

ص:47


1- 1) -مزمور 37 بند 37-10،کتاب مقدس چاپ 1901 و هم چنین در مزمور 72 از آیۀ 1 مشروحا،بیان گردیده است مراجعه شود.
2- 2) -مزامیر،مزمور 37 جمله های 9-12-17-18.
3- 3) -بخش آباد و مسکون از کره زمین که مشتمل بر هفت اقلیم است.
4- 4) -مزامیر،مزمور 96،جمله های 10-13.
5- 5) -انجیل متّی:24:36.از مصدر قبلی؛در انجیل ها در این مورد مطالب زیاد است.
6- 6) -انجیل متّی:24:44.یوم الخلاص:ص 295.

5-مکاشفات یوحنّا (1)

بیشتر نویدهای انجیل،به تعبیر«پسر انسان»آمده است که این تعبیر طبق نوشتۀ «مستر هاکس»آمریکایی،بیش از هشتاد بار در انجیل و ملحقات آن(عهد جدید) تکرار شده است که سی مورد آن با حضرت عیسی علیه السّلام قابل تطبیق است (2)و پنجاه مورد دیگر آن از نجات دهنده ای سخن می گوید که در آخر الزّمان ظهور خواهد کرد، عیسی علیه السّلام نیز با او خواهد آمد و او را جلال خواهد داد،و اینک چند مورد از اناجیل.

1-او مردم را به اجرای عدالت ملزم می نماید،و زمین را از ظلم و ستمی که آن را فراگرفته،پاک خواهد نمود و او مورد تأیید خداست و هر کاری را با ارادۀ الهی انجام داده،و بندۀ واقعی خدا و هدایت کننده به جمیع راستی هاست. (3)

2-هم چنان که برق از شمشیر ساطع شده است،به مغرب ظاهر می شود.ظهور «پسر انسان»نیز چنان خواهد شد...آن گاه علامت«پسر انسان»در آسمان پدیدار گردد و در آن وقت،جمیع طوایف زمین سینه زنی می کنند و«پسر انسان»را ببینند که بر ابرهای آسمان،با قوّت و جلال می آید،امّا از آن روز و ساعت هیچ کس اطّلاع ندارد، حتّی ملایکۀ آسمان...لهذا شما نیز حاضر باشید؛زیرا در ساعتی که گمان نبرید«پسر انسان»می آید. (4)

3-در آن وقت،فرشتگان خود را از جهات اربعه،از انتهای زمین تا به اقصای فلک، جمع خواهند شد...ولی از آن روز و ساعت،غیر از پدر،هیچ کس اطّلاع ندارد،نه فرشتگان در آسمان و نه پسر،پس برحذر باشید و بیدار شوید و دعا کنید،زیرا نمی دانید که آن وقت کی می شود. (5)

ص:48


1- 1) -خورشید مغرب:ص 58.
2- 2) -قاموس مقدّس:ص 219 مادۀ«پسر خواهر.»
3- 3) -این مطلب از کتب اشعیای نبی علیه السّلام باب 12 و انجیل یوحنّا باب 16 و زبور داوود علیه السّلام مزمور 96؛استفاده می شود.
4- 4) -انجیل متی:باب 24 شمارۀ 27 و 30 و 36 و 44؛قسمتی از موارد اخیر از چندین موردی که در کتب مقدس اکنون موجود است انتخاب و خلاصه شده است و از کتاب مصلح آخر الزّمان ص 79 و 116 نقل گردید؛و روایات ظهور ناگهانی را تأیید می کند.
5- 5) -انجیل مرقس:فصل 13-جمله های 26-27-31-33.

4-کمرهای خود را بسته،چراغ های خود را افروخته بدارید...خوشا به حال آن غلامانی که آقای ایشان،چو آید،ایشان را بیدار یابد...سپس شما نیز مستعد باشید، زیرا در ساعتی که گمان نبرید،«پسر انسان»می آید. (1)

5-در آن زمان،مؤمنان غریب و دینداران،کم خواهند بود،تا این که به جز اندکی از آن ها،همگی از رحمت و فرج الهی مأیوس خواهند شد.دیگر امید نجات از بین خواهد رفت،به گونه ای که از بسیاری فتنه و فساد که آن ها را احاطه خواهد کرد،گمان می برند که خداوند دیگر یاری شان نخواهد نمود.تا این که خداوند پس از یأس و نومیدی به وسیلۀ شخصی از نسل پیغمبرشان احمد،از جایی که هیچ امیدی ندارند، ظاهر شده و آن ها را دریافته و نجاتشان می دهد و ناراحتی های گذشته ایشان را جبران کرده و درمی یابد که فرشتگان و آسمان ها و زمین و هرچه در آن است از چرندگان و پرندگان و خلایق بر او درود می فرستند.

زمین،برکت و گنج ها و زینت های خود را در اختیار او قرار می دهد.بلایا و بیماری ها و گرفتاری ها برداشته می شود.امنیّت در همه جا برقرار می شود،زهر و نیش و چنگال از تمامی حیوانات برکنده می شود.به صورتی که دختران خردسال با افعی ها بازی می کنند و شیران درنده و گرگ ها باهم می گردند و در میان گاوها و گوسفندها شبانی می کنند؛حق تعالی سبحانه،او را بر جمیع ادیان غالب می کند؛ کلیدهای أقالیم را تا منتهای چین در دست گیرد؛در روی زمین کسی نمی ماند،مگر این که به دین حقّی که خداوند از آدم تا خاتم خواسته است،درآید. (2)

6-حالا بدانید که محمّد بدون نسل نیست و او است خاتم پیغمبران و وارث آنان و آخر ایشان که حشر برای امّت او خواهد بود؛هرچه در زمین است،می میرد و آن که باقی می ماند و وارث زمین است،فقط خداست؛آن«پادشاه صالح»که بیان گردید،از ذرّیّۀ اوست و می دانید که او مالک شرق و غرب عالم خواهد بود؛خداوند با دین

ص:49


1- 1) -انجیل«لوقا»فصل 12 جمله ها 35-36.
2- 2) -کتاب«از مباهله تا عاشورا»ص 102( [1]از مؤلّف)از بحث های اناجیل نصارای نجران.

«حنیفیّة ابراهیمیّة»که نفی شرک است،او را به تمامی ادیان غالب خواهد ساخت. (1)

7-گفتند:ما و تو شک نداریم و می دانیم حجّت خدا از میان نخواهد رفت،این حکمی است که حق تعالی مقرّر کرده است،تا شب و روز می باشد،دنیا از حجّت خالی نمی ماند،حتّی(اگر در روی زمین)دو نفر بمانند،باید یکی بر دیگری حجّت شود؛ما هم پیش از این خیال می کردیم«محمّد»همان«حجّت الهی»است و او این دین را برپا خواهد داشت؛امّا وقتی که خدا اولاد ذکور او را برد و عقیم کرد(بر ما یقین آمد که)پیغمبری که ما انتظارش را می کشیدیم،او نیست؛زیرا«محمّد»بدون نسل است و از کتاب های الهی فهمیده ایم که آن پیغمبر و خاتم الأنبیا بدون نسل نخواهد بود و می دانیم که اسم آن پیغمبر از اسم«محمّد»منشق شده و«أحمد»نام دارد و همان است که«مسیح»به ما خبر داده است؛او پایان دهندۀ انبیا و بعد از او«فرزند قاهرش» پادشاه عالم خواهد شد که همۀ جهانیان را به سوی دین حقّ سوق خواهد داد؛با دست او این جریان ها انجام نخواهد یافت،بلکه از ذریّه و عقب او،کلّ روی زمین و هرچه در آن است از خشکی و دریا مالک آن خواهد شد،و به تمامی شهرها بدون معارض مسلّط خواهد شد و حال همۀ علمایی که تمامی انجیل را از حفظ بر این مدّعا می دانند،شاهدند؛ما هم از پیش،این سخنان را بر وجه کامل گفتیم و به تازگی نیز بیان کردیم که نیازی به تکرار آن نمی بینیم. (2)

8-حضرت آدم علیه السّلام باز نظر کرد و در آخر این انوار،نوری را دید که مانند«ستارۀ صبح»بر جهانیان می درخشید،خداوند(به آدم)فرمود:به برکت این بندۀ سعادتمند خود(در رحمت خود را بر بندگان)می گشایم و به برکت او مشقّت ستم ها و عقوبت ها را،از جهانیان برمی دارم و به سبب او زمین را بعد از آن که از ظلم و ستم و قساوت و تزلزل پر شده است،از نور و رحمت خود پر خواهم کرد. (3)

9-...تا به«حضرت مهدی صاحب الأمر علیه السّلام»رسید!فرمود:این نور من است که به

ص:50


1- 1) -همان مدرک،ص 107،از بحث های اناجیل نصارای نجران.
2- 2) -کتاب«از مباهله تا عاشورا»ص 109 [1] به نقل از بحث های اناجیل نصارای نجران.
3- 3) -همان مدرک،ص 116 به نقل از بحث های اناجیل نصارای نجران.

سبب او،رحمت خود را بر خلایق می گسترانم و با او دین خود را ظاهر می سازم و به وسیلۀ او بندگانم را هدایت خواهم کرد،پس از آن که از فریادرسی من مأیوس خواهند شد.پس در آن حالت حضرت ابراهیم بر آن ها صلوات فرستاد و گفت:ربّ صلّ علی محمّد و آل محمّد،پروردگارا!بر محمّد و آل او درود فرست،چنان که آن ها را برگزیده و خالص گردانیده ای،خالص گردانیدنی نیکو. (1)

«قرآن»می فرماید:«ما در زبور بعد از«ذکر»نوشتیم،صالحان وارث زمین خواهند شد» (2)

خلاصه این که همۀ ادیان و مذاهب معتقدند که در پایان هر دوره ای از تاریخ، «بشر»از لحاظ معنوی و اخلاقی،رو به انحطاط می رود و چون طبعا و فطرتا در حال هبوط و دوری از مبدأ و رو به پایین در حرکت است،نمی تواند به خودی خود،به این سیر نزولی و انحطاط معنوی و اخلاقی خاتمه دهد؛پس ضرورت دارد که روزی یک مصلح و رهایی بخش و نجات دهندۀ جهانی،این جهان را از زیر ستم و جنایت و خیانت و...نجات دهد.

مطالبی که در این رابطه،ذکر شد نمونه هایی از مطالب فراوان در آن کتاب ها بود که آوردیم.

ص)سخنان کاهنان

صحبت هایی در تاریخ دربارۀ امام قائم علیه السّلام پیش از تولّد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در میان «کاهنان»و پیشگویان،ثبت شده است.برای نمونه،یکی از آن ها را از بحار الأنوار، می آوریم تا مطّلع شویم که به جز صاحبان ادیان و ملل مختلف جهان،فرقه های دیگری نیز بودند که جریان ظهور آن حضرت را،برای مریدان و پیروان خود تشریح

ص:51


1- 1) -کتاب«از مباهله تا عاشورا»ص 118 [1] به نقل از بحث های اناجیل نصارای نجران.
2- 2) - «وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصّالِحُونَ» انبیاء:105( [2]ما زبور را به داوود دادیم(اسراء57/؛در آیۀ 7 و 48 انبیاء به تورات«ذکر»اطلاق شده است؛آیات 55 نور و 5 قصص و آیات فراوان دیگر دربارۀ مهدی موعود علیه السّلام.

نموده و نوید داده اند.

علاّمه مجلسی قدّس سرّه می فرماید:«باب نادر فیما أخبر به الکهنة و أضرابهم و ما وجد من ذلک مکتوبا فی الألواح و الصخور.روی البرسی فی مشارق الأنوار عن کعب بن الحارث قال:إنّ ذاجدن الملک أرسل إلی السطیح لأمر شکّ فیه،فلمّا قدم علیه أراد أن یجرّب علمه قبل حکمه فخبأ له دینارا تحت قدمه،ثمّ أذن له فدخل،فقال له الملک:ما خبأت لک یا سطیح؟ فقال سطیح:حلفت بالبیت و الحرم،و الحجر الأصمّ،و اللیل إذا أظلم،و الصبح إذا تبسّم،و بکلّ فصیح و أبکم،لقد خبأت لی دینارا بین النعل و القدم،فقال الملک:من أین علمک هذا یا سطیح؟!فقال:من قبل أخ لی حتّی ینزل معی أنّی نزلت.فقال الملک:أخبرنی عما یکون فی الدهور،فقال سطیح:إذا غارت الأخیار،و قادت الأشرار،و کذّب بالأقدار،و حمل المال بالأوقار، و خشعت الأبصار لحامل الأوزار،و قطعت الأرحام،و ظهرت الطغام،المستحلّی الحرام فی حرمة الإسلام،و اختلفت الکلمة،و خفرت الذمّة،و قلّت الحرمة،و ذلک عند طلوع الکوکب الّذی یفزع العرب،و له شبیه الذنب،فهناک تنقطع الأمطار،و تجفّ الأنهار،و تختلف الأعصار،و تغلو الأسعار فی جمیع الأقطار.ثمّ تقبل البربر بالرایات الصفر،علی البراذین السبر،حتی ینزلوا مصر فیخرج رجل من ولد صخر،فیبدل الرایات السود بالحمر،فیبیح المحرمات،و یترک النساء بالثدایا معلقات،و هو صاحب نهب الکوفة،فرب بیضاء الساق مکشوفة علی الطریق مردوفة بها الخیل محفوفة،قتل زوجها و کثر عجزها و استحل فرجها،فعندها یظهر ابن النبیّ المهدیّ،و ذلک إذا قتل المظلوم بیثرب،و ابن عمّه فی الحرم،و ظهر الخفیّ فوافق الوشمیّ، فعند ذلک یقبل المشوم بجمعه الظلوم،فتظاهر الروم بقتل القروم،فعندها ینکسف کسوف، إذا جاء الزحوف و صفّ الصفوف.ثمّ یخرج ملک من صنعاء الیمن،أبیض کالقطن اسمه حسین أو حسن،فیذهب بخروجه غمر الفتن،فهناک یظهر مبارکا زکیّا،و هادیا مهدیّا،و سیّدا علویّا فیفرّج الناس إذا أتاهم بمنّ اللّه الّذی هداهم،فیکشف بنوره الظلماء،و یظهر به الحق بعد الخفاء،و یفرق الأموال فی الناس بالسواء،و یغمّه السیف فلا یسفک الدماء،و یعیش الناس فی البشر و الهناء،و یغسل بماء عدله عین الدهر من القذاء،و یرد الحقّ علی أهل القری، و یکثر فی الناس الضیافة و القری،و یرفع بعدله الغوایة و العمی،کأنّه کان غبار فانجلی،فیملأ

ص:52

الأرض عدلا و قسطا و الأیام حبآء،و هو علم للساعة بلا امتراء؛ (1)

این باب که دربارۀ گفتارهای کاهنان و امثال آن ها و هم چنین نوشته جاتی که در لوح ها و سنگ نوشته ها،به دست آمده است؛باب کیمیایی است.شیخ برسی در کتاب مشارق الأنوار روایت کرده از کعب بن حارث که گفت:پادشاهی(به نام)«ذاجدن»امر نمود تا«سطیح»(کاهن)را بیاورند تا از او برای کاری که شک کرده بود،جویا شود.

وقتی که به سوی او می آمد،یک دینار زر زیر پایش گذاشت تا او را امتحان نماید.

سطیح داخل شد.شاه به او گفت:برای تو چه پنهان کرده ام؟!

گفت:قسم به بیت و حرم و حجر سخت(اسود)و به شب،وقتی که تاریک می شود و به صبح هنگامی که لبخند می زند،و سوگند به همۀ فصیحان و لالان،برای من دیناری میان نعلین و قدم پنهان کرده ای!

پادشاه گفت:چه کسی این را به تو یاد داد ای سطیح؟!

گفت:برادری که(همه جا)با من هست تا نزول کنم و بنشینم.

شاه گفت:از وقایع آینده برایم بگو!

سطیح گفت:زمانی که خوبان غروب کردند(و فرو رفتند و مردند)و بدان در مصدر کار شدند و قدر را تکذیب و مال را سرشار بردند،و چشم ها برای صاحبان وزر و وبال کوچک کردند و ارحام قطع شد و گردنکشان(حلال کنندگان حرام در حریم اسلام)اظهار وجود کردند و حرف ها مختلف و وعده ها دروغ از آب درآمد و احترام کم گردید(و رخت بربست)و این کارها هنگام طلوع ستاره ای که عرب را به ترس واداشت،ستاره ای که دنباله دار است.پس در آن حال است که باران کم و نهرها خشک و عصرها اختلاف می نماید و قیمت ها در همه جا بالا می رود،سپس بربرها با پرچم های زرد بر زین های محکم پیش آیند تا به مصر فرود آیند.پس مردی از اولاد صخر(سفیانی)خروج می کند،پرچم های سیاه را به سرخ تبدیل کرده،حرام ها را مباح و زن ها را از پستان ها می آویزد.اوست غارت کنندۀ کوفه،چه بسا ساق های سفید مکشوفه در راه ها پشت

ص:53


1- 1) -بحار الأنوار:62/51 ب 11 [1] نادر فیما أخبر به الکهنة.

سر هم باشند و سواران آن ها را احاطه نموده و(زن های)شوهران کشته شده،عاجز و ناتوان مورد تجاوز قرار می گیرند.

پس در این هنگام فرزند پیغمبر،مهدی ظهور می کند و این،آن وقت پیش خواهد آمد که مظلومی در یثرب«مدینه»و پسر عمویش در حرم کشته شود و پنهان آشکار و با خال کوب شونده،موافقت کرد،در آن هنگام است که شخص شوم با دار و دستۀ ستمگرش می رسند،پس رومیان برای کشتن ضعیفان حمله برند،زمانی که لشکر آمد و صف ها بسته شد،در آن حال خورشید می گیرد.

سپس پادشاهی از صنعای یمن(یمانی)بیرون آید،سفیدرو است مانند پنبه که نامش حسین یا حسن است،پس با خروج او فتنه ها فرونشیند،و در آن هنگام،مبارک و پاک و«هادی»و مهدی و سیّد علوی ظهور نماید.پس می آید تا مردم را نجات دهد و با منّت خدایی آن ها را هدایت نماید.پس با نور او تاریکی ها برطرف می شود و به سبب او حقّ پنهان شده،ظاهر می شود و مال ها را مساوی پخش می کند(و پس از آرام کردن دنیا)شمشیرش را از خون ریزی باز می دارد و غلاف می نماید.سپس مردم در خوشی و خرّمی زندگی می کنند،با آب عدالت او،ریگ و خوار چشم روزگار شسته می شود،و حقّ را به حقّ دار می رساند و مهمانی و مهمان نوازی در میان مردم رواج پیدا می کند و با عدالت او کوری و گمراهی برداشته شود،گویا گرد و غباری بود که فرونشست(و از بین رفت)،پس زمین را از عدل و داد لبریز می کند و روزها به آرامی،سپری می شود،آمدن او نشانۀ فرارسیدن،قیامت است.» (1)

ص:54


1- 1) -کتاب المقتضب ابن عیاش،عن عبد اللّه بن القاسم البلخی،عن أبی سلام الکجی(عن)عبد اللّه بن مسلم، عن عبد اللّه بن عمیر،عن هرمز بن حوران،عن فراس،عن الشعبی قال:إن عبد الملک بن مروان دعانی فقال:یا أبا عمرو!إن موسی بن نصر العبدی کتب إلی و کان عامله علی المغرب یقول:بلغنی أن مدینة من صفر کان بناها نبی اللّه سلیمان بن داود،أمر الجن أن یبنوها له فاجتمعت العفاریت من الجن علی بنآئها و أنها من عین القطر الّتی ألانها اللّه لسلیمان بن داود،و أنها فی مفازة الاندلس،و أن فیها من الکنوز الّتی إستودعها سلیمان و قد أردت أن أتعاطی الإرتحال إلیها فأعلمنی الغلام بهذا الطریق أنّه صعب لا یتمطّی إلاّ بالإستعداد من الظهور و الازواد الکثیرة مع بقآء بعد المسافة و صعوبتها،و أن أحدا لم یهتم بها إلاّ قصر عن بلوغها إلاّ دارا بن دارا،فلمّا قتله الإسکندر قال:و اللّه لقد جئت الأرض و الأقالیم کلّها و دان لی أهلها،و ما أرض إلاّ و قد وطئتها إلاّ هذه الأرض من الأندلس،فقد أدرکها دارا بن دارا،و إنّی لجدیر بقصدها کی لا

ص:55

5-امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-در باور سنّیان
اشاره

روایاتی که پیرامون نهضت جهانی حضرت بقیّة اللّه الأعظم-أرواحنا لتراب مقدمه الفداء-در منابع معتبر اهل تسنّن آمده است دست کمی از روایات شیعیان ندارد، و حتّی در«صحاح ششگانه»ای که صحیح ترین کتب اهل سنّت است،در باب های مختلف،روایات مربوط به قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-آورده شده است.

1-صحیح بخاری:کتاب الأحکام و باب نزول عیسی بن مریم علیه السّلام.

2-صحیح مسلم:باب الفتن،اشراط السّاعة،و باب نزول عیسی بن مریم علیهما السّلام.

3-سنن ابن ماجة:باب خروج المهدی علیه السّلام.

4-سنن ابی داود در کتاب المهدی علیه السّلام.

5-سنن ترمذی باب ما جاء فی المهدی علیه السّلام.

در مسند احمد بن حنبل،پیشوای حنبلی ها و دیگر سنن و جوامع اهل تسنّن، روایات حضرت مهدی علیه السّلام مشروحا آمده است. (1)

ص:56


1- 1) -استاد«علی محمّد دخیل»در کتاب پرارج خود(الإمام المهدی)اسامی 205 کتاب از بزرگان اهل سنّت را آورده است که تعداد 30 نفر آن ها مستقلا دربارۀ حضرت ولیّ عصر-ارواحنا لتراب مقدمه الفداء- کتاب نوشته اند و 31 نفر ایشان،فصلی را در کتاب های خود به روایات حضرت اختصاص داده اند و تعداد 144 نفر ایشان به تناسب های مختلف روایات حضرت مهدی موعود علیه السّلام را در کتاب های خود آورده اند. البتّة در این جا نقل همۀ آن کتاب ها،به خاطر رعایت اختصار و حجم کتاب،برای ما مقدور نیست،فقط ذکر اسامی کتاب هایی که مستقلا دربارۀ مهدی موعود علیه السّلام از بزرگان اهل سنّت نوشته شده است به ترتیب حروف تهجّی می آوریم. 1-ابراز الوهم من کلام ابن حزم:نوشتۀ احمد بن صدیف بخاری. 2-الأحادیث القاضیة بخروج المهدی:محمّد بن اسماعیل امیر یمانی،(م 751 ق) 3-احادیث المهدی:ابو بکر بن خثیمة. 4-احوال صاحب الزّمان:سعد الدّین حموی(م 722 ق)

ص:57

الف)روایات چند از اهل سنّت

در این جا یادآوری این نکته لازم است که در کتاب های اهل سنّت به غیر از این که روایات کلّی در خصوص«مهدی موعود علیه السّلام»آورده اند،به اوصاف و خصوصیات آن حضرت نیز پرداخته اند.

مثلا در سی و پنج کتاب از دانشمندان آنان تصریح کرده اند که آن حضرت،فرزند بلافصل امام حسن عسکری علیه السّلام می باشد. (1)

و در روایات متعدّد،اوصاف و نشانه های آن حضرت را آورده اند،برای اطّلاع بیشتر چند حدیث نبوی از کتاب های آنان،می آوریم:

1-«لا تذهب الدنیا حتّی یملک العرب،رجل من أهل بیتی یواطیء اسمه اسمی؛ (2)دنیا از

ص:58


1- 1) -اسامی آن کتاب ها را در کتاب موعودی که«جهان در انتظار اوست»ص 68-51 بخوانید.
2- 2) -سنن ترمذی:2230/4.

بین نمی رود تا آن که مردی از اهل بیت من،عرب را مالک شود و نام او مساوی نام من است.»

2-«لو لم یبق من الدنیا إلاّ یوم،لطوّل اللّه ذلک الیوم حتّی یلی رجل من أهل بیتی یواطیء اسمه اسمی؛ (1)اگر از عمر دنیا بیش از یک روز باقی نمانده باشد،البتّه خداوند آن روز را طولانی می کند تا مردی از اهل بیت من که همنام من است،(رهبری)آن را به دست گیرد.»

3-«لا تقوم الساعة حتّی یلی رجل من أهل بیتی یواطیء اسمه اسمی؛ (2)قیامت به پا نمی شود تا مردی از اهل بیت من که نامش مساوی نام من است،به ولایت آن برسد.»

4-«لا تنقضی الأیّام و لا یذهب الدهر حتّی یملک العرب،رجل من أهل بیتی یواطیء اسمه اسمی؛ (3)روزها منقضی نمی شود و روزگار نمی گذرد تا مردی از اهل بیت من که همنام من است،رهبری آن را به دست می گیرد.»

5-«یخرج رجل من أهل بیتی یواطیء اسمه اسمی و خلقه خلقی فیملأها قسطا و عدلا؛ (4)مردی از اهل بیت من خروج می نماید که همنام من و اخلاقش،اخلاق من است،و زمین را پر از عدل و داد می کند.»

6-«لو لم یبق من الدنیا إلاّ یوم واحد،لطوّل اللّه ذلک الیوم حتّی یبعث رجلا اسمه اسمی؛ (5)اگر از عمر دنیا بیش از یک روز باقی نماند،خداوند آن را طولانی می کند تا مردی را بر انگیزد که هم نام من است.»

7-«یلتفت المهدیّ و قد نزل عیسی بن مریم کأنّما یقطر من شعره الماء،فیقول المهدیّ:

تقدّم صلّ بالناس،فیقول:انّما أقیمت الصلوة لک،فیصلّی خلف رجل من ولدی؛مهدی ملتفت می شود که عیسی بن مریم فرود آمده است؛مانند این که از موهایش،آب

ص:59


1- 1) -همان مدرک،2231/4؛ینابیع المودّة: [1]162/3 ب 94 از غایة المرام؛ [2]بحار الأنوار:79/51 ب 1 و ص 81 و [3]ص 83 از کشف الغمّة [4]از ابی هریرة با تعبیر«لو لم یبق من الدّنیا إلاّ لیلة واحدة لملک فیها رجل من أهل بیتی و ص 84 با کمی تغییر از عبد اللّه بن مسعود»؛عین عبارت متن در بحار الأنوار:74/41 ب 1 ح 26 [5] از غیبت طوسی از ابی هریره.
2- 2) -مسند احمد بن حنبل:376/3. [6]
3- 3) -مسند احمد:376/3. [7]
4- 4) -عقد الدّرر:ص 31. [8]
5- 5) -ذخائر العقبی:ص 136. -صواعق المحرقة ص 98؛عقد الدرر:ص 17. صواعق المحرقة ص 98؛ [9]عقد الدرر:ص 17. [10]

می چکد.مهدی به او می گوید:جلو ایستاده برای مردم نماز بخوان.می گوید:یقینا نماز به خاطر تو اقامه شده است،پس پشت سر مردی از اولاد من،نماز می گذارد.»

8-«منّا الّذی یصلّی عیسی بن مریم خلفه؛ (1)از ماست کسی که عیسی بن مریم پشت سرش نماز می خواند.»

9-«لا تقوم الساعة حتّی یملک رجل من أهل بیتی القسطنطنیة و جبل الدیلم،و لو لم یبق إلاّ یوم،لطوّل اللّه ذلک الیوم حتّی یفتحها؛ (2)قیامت برپا نمی شود تا مردی از اهل بیت من بر«قسطنطنیه»و«کوه دیلم»غالب شود و اگر بیش از یک روز(از عمر دنیا)نماند، خداوند آن یک روز را به قدری بلند می کند تا دنیا را فتح نماید.»

10-«انّ خلفائی و اوصیائی و حجج اللّه علی الخلق بعدی،الإثنا عشر اوّلهم علی و آخرهم المهدی؛ (3)جانشینان و اوصیای من و حجّت های خدا بر مردم بعد از من دوازده نفرند اولشان علی و آخر آن ها مهدی است.»

11-«المهدیّ طاوس أهل الجنّة؛ (4)مهدی طاوس اهل بهشت است.»

12-«یکون من بعدی اثنا عشر أمیرا،کلّهم من قریش؛ (5)بعد از من دوازده امیر است همگی از قریش می باشد.»

13-«المهدیّ منّا یختم الدین کما فتح بنا؛ (6)مهدی از ما است و دین را به پایان می برد آن گونه که با ما(آغاز کرد و)گشود.»

14-سلمان فارسی گوید:بر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله وارد شدم،دیدم حسین بن علی علیهما السّلام روی ران اوست،دو چشم او را می بوسد و به دهانش بوسه می زند و می گوید:«أنت سیّد بن سیّد،أخو سیّد،أنت إمام ابن إمام أخو إمام،أنت حجّة أخو حجّة و أنت أبو حجج

ص:60


1- 1) -عقد الدرر:ص 25. [1]
2- 2) -البیان [2]گنجی شافعی:ص 141.
3- 3) -ینابیع المودّة،ج 3،ص 108. [3]
4- 4) -بحار الأنوار:105/51 ب 1 ح 41 از الطرائف؛ [4]عقد الدرر:ص 148.
5- 5) -سنن ترمذی:501/4.
6- 6) -الصواعق المحرقة:ص 163 و [5]قریب به این مضمون در المعجم الأوسط:136/1؛عقد الدّرر:باب 7 ص 145 و [6]کتب دیگر عامه بحار الأنوار:93/51 و [7]کتب دیگر خاصه.

تسعة،تاسعهم قآئمهم؛ (1)تو آقایی و فرزند آقا و برادر آقایی،تو امام و فرزند امام و برادر امامی،تو حجتی و برادر حجّت و پدر نه حجّت،و نهمی آن ها قائم آن هاست.»

15-حافظ جعانی با سند خود از امام زین العابدین علیه السّلام فرمود:«نحن فلک الجاریة فی اللجج یأمن من رکّبها و یغرق من ترکها،و إنّ اللّه تبارک و تعالی أخذ میثاق من یحبّنا و هم فی أصلاب آبائهم،فلا یقدرون علی ترک ولایتنا لأنّ اللّه عزّ و جلّ جبلتهم علی ذلک؛ (2)ماییم کشتی های جریان یافته در دریاها(و طوفان ها)،هرکس به آن سوار شود در امان است و ترک کنندۀ آن غرق می شود.خدای تبارک و تعالی پیمان دوستداران ما را أخذ کرده،در حالی که آنان در صلب های پدران خود بودند.پس قادر نیستند ولایت ما را ترک نمایند؛ زیرا خدای عزّ و جلّ محبّت ما را در فطرت آن ها قرار داده(و خمیرۀ وجود آن ها را با ولایت ما عجین کرده)است...»

16-شیخ حموینی در فرائد السمطین از سلیمان بن اعمش از امام علی بن حسین علیهما السّلام فرمود:«...نحن أمان لأهل الأرض کما أنّ النجوم أمان لأهل السمآء،و بنا یمسک السماء أن تقع علی الأرض إلاّ بإذنه،و بنا ینزّل اللّه الغیث و تنشر الرحمة و تخرج برکات الأرض،و لولا ما علی الأرض منّا لساخت بأهلها،ثمّ قال:و لم تخل الأرض منذ خلق اللّه آدم علیه السّلام من حجّة اللّه فیها،إمّا ظاهر مشهور أو غائب مستور،و لا تخلو الأرض إلی أن تقوم الساعة من حجّة فیها،و لو لا ذلک لم یعبد اللّه...؛ (3)ماییم سبب امنیّت برای اهل زمین، آن گونه که ستارگان امان اهل آسمان هایند و با ما آسمان از فروریختن نگه داشته می شود،مگر به اذن خدا و به سبب ما خداوند باران را نازل و رحمتش را پخش و برکات زمین را بیرون می آورد.

اگر کسی از ما نبود،زمین اهلش را فرو می برد!سپس فرمود:زمین از زمان خلقت آدم علیه السّلام از حجّت خالی نمانده است و حجّت،یا ظاهر و مشهور بوده و یا غایب و مستور و زمین تا روز قیامت خالی از حجّت نخواهد ماند،اگر این نبود خدا پرستش نمی شد...»

ص:61


1- 1) -ینابیع المودّة: [1]167/3 ب 94 از مناقب خوارزمی.
2- 2) -همان مردک،147/3 ب 89 ط نجف منشورات مکتبة العرفان.
3- 3) -ینابیع المودّة:148/3 ب 89 ط نجف [2]منشورات مکتبة العرفان از فرائد السّمطین. [3]

17-مأمون در ضمن نامه ای جواب مفصّلی به خویشان و اقربای خود نوشت:«...

ثمّ نحن و بنو علیّ کنّا یدا واحدة حتّی قضی اللّه الأمر إلینا،ضیّقنا علیهم قتلناهم أکثر من قتل بنی أمیّة إیّاهم.هیهات!إنّه من یعمل مثقال ذرّة شرّا یره.هیهات!ما لکم إلاّ السیف یأتیکم الحسینی الثائر،فیحصدکم حصدا و یحصد السفیانی المرغم القآئم المهدیّ،و عند قآئم المهدیّ تحقن دمائکم...؛ (1)سپس ما و فرزندان علی علیه السّلام یک دست(و متّحد)بودیم تا قضای الهی سلطنت را به سوی ما کشاند،ما(زندگی دنیا را)به آن ها تنگ گرفتیم و بیش از بنی امیّه ایشان را به قتل رساندیم.هیهات!هرکس کوچک ترین عمل شرّی نماید جزایش را می بیند.

هیهات!برای شما نخواهد بود،مگر شمشیر«حسینی».انقلابی می آید،پس شما را درو می کند درو کردنی و قائم مهدی،سفیانی را نیز درو می نماید و نزد او پوزه اش را به خاک می ماند،خون شماها محفوظ می ماند...»

از این نامۀ مأمون و سخنان جدّش منصور دربارۀ قائم علیه السّلام و اخبار زیادی از این قبیل،معلوم می شود که مسألۀ حضرت مهدی موعود علیه السّلام از مسایل جا افتاده و مسلّمات و مورد قبول آن زمان بوده است.

18-ابن حجر در کتاب الصواعق المحرقة می گوید:«...لو لم یکن فی الآتین-أی فی نسل علیّ و فاطمة-إلاّ الإمام المهدیّ لکفی؛ (2)اگر کسی در آینده از نسل علی و فاطمه نبود،مگر امام مهدی،کفایت می کرد.»

19-ابی سعید خدری گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بالای منبر فرمود:«إنّ المهدیّ من عترتی من أهل بیتی یخرج فی آخر الزمان،تنزل له السماء قطرها و تخرج له الأرض بذرها، فیملأ الأرض عدلا و قسطا کما ملأها القوم ظلما و جورا؛ (3)مهدی از عترت من و از اهل بیتم است که در آخر الزّمان خروج می کند.آسمان قطراتش را به او فرو می ریزد و زمین تخم هایش را می رویاند.پس زمین را از عدل و قسط لبریز می نماید،آن گونه که از ستم

ص:62


1- 1) -همان مدرک،143/3 ب 92 [1] ط نجف منشورات مکتبة العرفان از کتاب تاریخ ندیم الفرید ابن مسکویه.
2- 2) -الصواعق المرقة:ص 161؛یوم الخلاص:ص 60.
3- 3) -بحار الأنوار: [2]74/51 ب 1 ح 25 از غیبت طوسی.

و بیداد پر شده است.»

20-زرّبن حبیش از عبد اللّه بن مسعود گفت:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«لا یذهب الدنیا حتی یلی أمّتی رجل من أهل بیتی یقال له:المهدیّ؛ (1)دنیا پایان نمی یابد تا این که زمام امور امّتم را مردی از اهل بیت من به دست گیرد که به او مهدی گفته می شود.»

چند سال قبل شخصی به نام ابو محمّد از کشور«کنیا»سؤالی دربارۀ ظهور مهدی منتظر علیه السّلام از«رابطة العالم الإسلامی»که از متنفذترین مراکز مذهبی حجاز و مکّه است، کرد.دبیر کل رابطة،محمّد صالح القزّاز در پاسخی که برای او فرستاده است،ضمن تصریح بر این که«ابن تیمیة»مؤسس مذهب«وهّابی ها»نیز احادیث مربوط به ظهور مهدی را پذیرفته،متن رساله کوتاهی را که پنج تن از علمای معروف فعلی حجاز در این زمینه تهیه کرده اند،برای او ارسال داشته است.

در این رساله پس از ذکر نام حضرت مهدی علیه السّلام و محل ظهور او؛یعنی مکّه چنین می خوانیم:...به هنگام ظهور،فساد و کفر و ستم،جهان را فرا می گیرد،خداوند به وسیلۀ او،جهان را پر از عدل و داد می کند،همان گونه که از ظلم و ستم پر شده باشد.

او آخرین خلفای راشدین دوازده گانه است که پیامبر صلّی اللّه علیه و اله خبر آن ها را در کتب صحاح داده است.احادیث مربوط به مهدی را بسیاری از صحابۀ پیامبر نقل کرده اند، از جمله عثمان بن عفان،علیّ بن ابی طالب،طلحة بن عبید اللّه،عبد الرحمن بن عوف، عبد اللّه بن عباس،عمار بن یاسر،عبد اللّه بن مسعود،ابو سعید خدری،ثوبان،قزة بن اساس مزنی،عبد اللّه بن حارث،ابو هریره،حذیفة بن یمان،جابر بن عبد اللّه،ابو امامه، جابر بن ماجد،عبد اللّه بن عمر،انس بن مالک،عمر بن حصین،و ام سلمة.این ها بیست نفر از کسانی هستند که روایات«مهدی»را نقل کرده اند و غیر از ایشان،افراد دیگری نیز وجود دارند.

سخنان فراوانی نیز از خود صحابه نقل شده است که در آن بحث از ظهور«مهدی» شده که آن ها را نیز می توان در ردیف روایات پیامبر صلّی اللّه علیه و اله قرار داد؛زیرا این مسأله از

ص:63


1- 1) -بحار الأنوار:74/51 ب 1 ح 28 از غیبت طوسی.

مسایلی نیست که بتوان با اجتهاد،چیزی پیرامون آن گفت،بنابراین ایشان نیز مطلب را از پیامبر صلّی اللّه علیه و اله شنیده اند.

سپس اضافه می کند هم احادیث بالا که از پیامبر صلّی اللّه علیه و اله نقل شده و هم شهادت و گواهی صحابه در این جا در حکم حدیث است،این احادیث در بسیاری از کتب معروف اسلامی،و متون اصلی،اعم از سنن و معاجم و مسانید آمده است که از جملۀ آن ها کتب ذیل میباشند:

سنن ابو داود،سنن ترمذی،ابن ماجه،ابن عمرو الدانی،مسند احمد،ابن یعلی، بزار،صحیح حاکم و معاجم طبرانی،(کبیر و متوسط)،رویانی،دار قطنی،ابو نعیم در «اخبار المهدی»،خطیب در تاریخ بغداد،ابن عساکر در تاریخ دمشق،و....

سپس اضافه می کند که بعضی از دانشمندان در این زمینه کتاب های مخصوص تألیف کرده اند از جمله،ابو نعیم در«اخبار المهدی»ابن حجر هیثمی در«القول المختصر فی علامات المهدی المنتظر»،شوکانی در«التوضیح فی تواتر ما جاء فی المنتظر،و الدجال،و المسیح»،اوس عراقی مغربی در«المهدی»،ابو العباس بن عبد المؤمن المغربی در«الوهم المکنون فی الردّ علی ابن خلدون»و آخرین کسی که در این زمینه بحث مشروحی نگاشته،مدیر دانشگاه اسلامی مدینه است که در چندین شمارۀ مجلۀ دانشگاه مزبور در این مضمون،بحث نموده است.

عدّه ای از بزرگان دانشمندان قدیم و جدید اسلام نیز در نوشته های خود تصریح کرده اند که احادیث در زمینۀ«مهدی»در سر حدّ تواتر است(و به هیچ وجه قابل انکار نمی باشد)از جمله السّخاوی در«کتاب فتح المغیث»،محمّد بن احمد السناوینی در «شرح القصیدة»،ابو الحسن الأبری در«مناقب الشافعی»،ابن تیمیة در کتاب «فتاوایش»،سیوطی در«الحاوی»،اوس عراقی در تألیفی در زمینه«مهدی»،شوکانی در«التوضیح فی تواتر ما جاء فی المنتظر»،محمّد جعفر کنانی در«نظم المتناثر»، ابو العباس بن عبد المؤمن در«الوهم المکنون...».

تنها ابن خلدون است که خواسته،احادیث مربوط به مهدی را با احادیث بی اساس و مجعولی مانند:«لا مهدیّ الاّ عیسی»مهدی جز عیسی نیست،مورد ایراد قرار دهد.

ص:64

البتّه بزرگان پیشوایان و دانشمندان اسلام گفتۀ او را رد کرده اند،به خصوص «ابن عبد المؤمن»در ردّ گفتار او کتاب ویژه ای نوشته است که از سی سال قبل در شرق و غرب انتشار یافته است.

حفّاظ احادیث و دانشمندان بزرگ احادیث نیز تصریح کرده اند که احادیث مهدی مشتمل بر احادیث«صحیح»و«حسن»است و مجموع آن«متواتر»می باشد؛بنابراین اعتقاد به ظهور مهدی(بر هر مسلمانی)واجب است و این جزء عقاید اهل سنّت و جماعت محسوب می شود و جز افراد نادان و بی خبر یا بدعت گذار،آن را انکار نمی کند.

به عقیدۀ ما،بحث فوق چنان روشن است که نیاز به هیچ گونه توضیح اضافی ندارد.بااین حال،آیا کسانی که می گویند،عقیده به ظهور مهدی،یک فکر وارداتی است،در اشتباه بزرگی نیستند؟!

در این جا لازم می دانیم که چند گفتار دیگر از چند نفر از علمای معروف اهل سنّت بر آن چه گذشت بیافزاییم.

1-دانشمند معروف،شیخ منصور علی ناصف نویسندۀ کتاب«التّاج»و«الجامع الاصول»می نویسد:در میان علمای گذشته و حال مشهور است که سرانجام،مردی از اهل بیت پیامبر علیهم السّلام ظاهر می شود که بر تمام کشورهای اسلامی مسلّط می گردد و مسلمانان از او پیروی می کنند و در میان ایشان عدالت را اجرا می نماید و دین را تقویت می کند،احادیث«مهدی»را بسیاری از بزرگان صحابه و محدّثین نقل کرده اند و...کسی که هم چون ابن خلدون آن ها را ضعیف شمرده،خطا کرده است.

2-خود«ابن خلدون»هم که در مخالفت با احادیث مهدی معروف است،نتوانسته شهرت احادیث مهدی را در میان همۀ دانشمندان اسلام انکار کند؛آن جا که می گوید:

در میان مسلمانان در تمام اعصار و قرون این چنین مشهور بوده است که در آخر زمان، مردی از اهل بیت علیهم السّلام ظهور می کند که آیین اسلام را تأیید کرده و عدالت را آشکار می سازد و مسلمانان از او پیروی می کنند.

3-محمّد شبلنجی دانشمند معروف مصری در کتاب«نور الأبصار»می نویسد:در

ص:65

اخبار متواتری از پیامبر صلّی اللّه علیه و اله آمده است که«مهدی»از خاندان او است او همۀ زمین را پر از عدل خواهد کرد.

4-شیخ محمّد صبّان در کتاب«اسعاف الرّاغبین»چنین می گوید:اخبار متواتری که از پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله نقل شده است که گواهی می دهد«مهدی»(سرانجام)قیام می کند و او از خاندان پیامبر صلّی اللّه علیه و اله است و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد.

5-ابن حجر در کتاب«الصواعق المحرقة»از ابو الحسن آمری چنین نقل می کند:

اخبار متواتر و فراوانی از پیامبر صلّی اللّه علیه و اله نقل شده که سرانجام«مهدی»ظهور می کند و از اهل بیت پیامبر صلّی اللّه علیه و اله است و...زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد.

6-نویسندۀ کتاب«التّاج»پس از اشاره به کتاب(شوکانی)عالم معروف اهل سنّت که تمام آن پیرامون تواتر احادیث مربوط به«مهدی»و خروج دجال و بازگشت مسیح است،بحث مشروحی در زمینۀ تواتر احادیث مربوط به«مهدی»دارد که می گوید:

«هذا یکفی لمن کان عنده ذرّة من الإیمان و قلیل من الإنصاف»آن چه که گفته شد برای کسانی که یک ذرّه ایمان و کمی انصاف دارند،کافی است.

دانشمند معاصر آقای علی دوانی در کتاب«دانشمندان عامّه و مهدی موعود» اسامی 100 نفر از بزرگان اهل سنّت را نقل کرده که در کتاب های خود به ولادت حضرت ولی عصر علیه السّلام اعتراف کرده است و او را فرزند بلافصل امام حسن عسکری علیه السّلام دانسته اند. (1)

ب)دلاّل حدیث

فردی از اهل تسنّن به نام زائدة از«زرّ بن حبیش»از عبد اللّه بن مسعود،در ضمن حدیثی مشهور از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله نقل می کند:«اگر از عمر دنیا بیش از یک روز نمانده باشد،خدای تعالی آن روز را طولانی خواهد نمود،تا این که مردی از من و یا اهل بیت من را برمی انگیزد که نام او،نام من است«نام پدر او،نام پدر من است»او زمین را پر از

ص:66


1- 1) -یاد مهدی:ص 162 ذیل حدیث«من کذّب بالدّجال فقد کفر و من کذّب بالمهدی فقد کفر»از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله عقد الدرر:157. [1]

عدل و داد کند،همان گونه که از ظلم و جور پر شده باشد.» (1)

دانشمندان علم رجال دربارۀ«زائده»راوی این حدیث گفته اند،(او به احادیث می افزوده است)در هیچ یک از منابع حدیثی سنّی و شیعه جملۀ«اسم ابیه اسم أبی» (نام پدر او،نام پدر من است)وجود ندارد.

من نمی دانم این دلاّل حدیث،به چه منظوری آن را اضافه کرده است!آیا می خواست با این کارش،یکی از زمامداران عباسی،به نام(محمّد بن عبد اللّه منصور، ملقّب به مهدی)بر اعتقادات این امّت اضافه نماید و یا(محمّد بن عبد اللّه بن حسن مثنی،ملقّب به نفس زکیه)را تأیید کند؟!و اللّه الاعلم.

حافظ گنجی شافعی در کتاب خود«البیان فی أخبار صاحب الزمان»چنین می گوید:«احادیثی که از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله وارد شده است،تماما از جملۀ(نام پدر او،نام پدر من است)خالی است،آن گاه پس از ذکر حدیث بالا از«زائده»،چنین می گوید:

ترمذی حدیث را نقل کرده،امّا کلمۀ فوق را ذکر نکرده است و در اکثر روایات حافظان مورد اعتماد،فقط جملۀ«نام او،نام من است»آمده است.

سخن قطعی در این میان،آن است که احمد بن حنبل که در ضبط و اتقان او بحثی نیست،در مسند خود این حدیث را در مواضع فراوانی،به این چنین(اسمه اسمی) ذکر نموده است. (2)

با رعایت اختصار،نقل این مقدار روایت از اهل سنّت دربارۀ قائم -عجّل اللّه فرجه الشریف-کفایت می کند و فصل بعد را از زبان عرفا،در رابطه با اسم پدر قائم است.

ص:67


1- 1) -عن زرّ بن حبیش،عن عبد اللّه بن مسعود،قال:قال رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله:لو لم یبق من الدنیا إلا یوم لطول اللّه ذلک الیوم حتی یبعث رجلا منی یواطئ اسمه اسمی و اسم أبیه اسم أبی یملا الارض عدلا کما ملئت ظلما. بحار الأنوار: [1]74/51 ب 1 ح 27 از غیبت طوسی.
2- 2) -البیان فی اخبار صاحب الزّمان:ص 94-93 چاپ بیروت؛امام مهدی از ولادت تا ظهور ص 42-41. [2]توضیح این که،روایاتی از منابع حدیثی در بالا را که برای نمونه آوردیم،همه فاقد جملۀ افزوده«زائده» است و در رابطه با این فصل،به فصل نزول عیسی مسیح علیه السّلام در این کتاب،نیز مراجعه نمایید.
6-امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-در کلمات عرفا

در میان اعاظم و بزرگان عرفا؛مانند احمد جامی و نامقی و عطّار نیشابوری و شمس الدّین تبریزی و ملاّی رومی و سیّد نعمت اللّه ولی و سیّد نسیمی و...اشعاری پیرامون امامان معصوم-رضی اللّه عنهم-سروده اند و مدایح خود را با مدح«مهدی»-رضی اللّه عنه-به پایان برده اند (1)هم چنین پیرامون حضرت مهدی موعود علیه السّلام سخنان بسیار و بیانات فراوان آمده است.برای نمونه به چند مورد از آن اشاره می شود.

1-عبد الوهاب شعرانی در کتب«الیواقیت»و«الجواهر»در مبحث 65 می گوید:

«المهدیّ من ولد الإمام الحسن العسکریّ و مولده لیلة النصف من شعبان سنة خمس و خمسین و مأتین،و هو باق إلی أن یجتمع بعیسی بن مریم؛ (2)مهدی از اولاد امام حسن عسکری علیه السّلام است و ولادتش شب نیمۀ شعبان سال 255 می باشد و او باقی می ماند تا با عیسی بن مریم یک جا باشند.»

2-محیی الدّین بن العربی گوید:«...هو من عترة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله من ولد فاطمة جدّه الحسین بن علی علیهما السّلام و والده الحسن العسکریّ؛ (3)او از عترت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و از اولاد فاطمة علیها السّلام است،جدّ او حسین بن علی و پدرش حسن عسکری علیه السّلام است.»

3-باز در کتاب الفتوحات المکّیّة باب 366 در ضمن بیان روایت مفصّل دربارۀ مهدی علیه السّلام می گوید:...رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله مژده داده است که مهدی آخر الزّمان علیه السّلام از اهل بیت خواهد بود و در این زمینه می فرمایند:برای خدا خلیفه ای است که خروج می نماید،درحالی که زمین از ظلم و جور پر باشد و آن را با عدل و قسط پر می کند.اگر از دنیا نماند مگر یک روز،خداوند آن روز را طولانی می کند تا با کسی از عترت نبی صلّی اللّه علیه و اله بین رکن و مقام بیعت شود و اهل کوفه خوشبخت شوند،او مال را مساوی تقسیم می کند و در رعیت،عدل برقرار می نماید و با قضاوت(درست)کارها را حل و فصل می کند او در زمان فترت دین می آید،هرکس قبولش نکند کشته خواهد شود و اگر نزاع نماید،خوار خواهد گشت و از دین،آن چه را که خود می داند،ظاهر خواهد

ص:68


1- 1) -ینابیع المودّة:138/3.
2- 2) -همان مدرک،136/3 ب 85 [1] از کتاب مذکور.
3- 3) -الزام النّاصب: [2]ص 173 از فتوحات المکّیّة. [3]

نمود و اگر خود رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله زنده بود،به آن چه او حکم کرده است،حکم می کرد، تمام مذاهب از زمین برچیده می شود و نماند مگر دین خالص.

«و أعدائه مقلّدة العلماء أهل الاجتهاد فیدخلون کرها تحت حکمه خوفا من سیفه و سطوته و رغبة فیما لدیه و یفرح به عامّة المسلمین،یبایعه عامّة العارفون باللّه تعالی من أهل الحقائق عن شهود و کشف بتعریف إلهیّ،و له رجال إلهیّون یقیمون دعوته و ینصرونه و هم الوزراء یحملون أثقال المملکة.

هو السیّد المهدیّ من آل أحمد هو الوابل الوسمیّ حین یجود

و هو خلیفة مسدّد یفهم منطق الحیوان و یسری عدله فی الإنس و الجآنّ،و وزرائه من الأعاجم ما فیهم عربیّ لکن لا یتکلّمون إلاّ بالعربیة،له حافظ لیس من جنسهم ما عصی اللّه قطّ هو أخصّ الوزراء و أفضل الأمناء؛ (1)و دشمنان او از مقلّدان علما و اهل اجتهادند،پس با اکراه و از ترس شمشیر و حملۀ او و به طمع آن چه که در اختیار دارد،زیر حکم او داخل می شوند،و به سبب او عموم مسلمانان شاد می شوند و همۀ اهل معرفت به خدای تعالی و اهل حقیقت از کشف و شهود،با معرّفی خداوند با او بیعت می نمایند.برای اوست مردان الهی که دعوت او را پایدار سازند و او را یاری نمایند،آن ها وزیران و متحمّلان کارهای سنگین مملکت هستند.

اوست مهدی از آل احمد،اوست بارندۀ شناخته شده هنگام بخشش،اوست خلیفۀ محکم،اوست کسی که زبان حیوانات را می فهمد و عدالتش برای انسان ها و جنیان جریان می یابد.وزیران او از عجم هاست و عربی در میان آن ها نیست!!امّا به عربی سخن می گویند.برای او نگهبانی است که از جنس آن ها نیست(بلکه از فرشته ها خواهد بود) که ابدا از خدا نافرمانی نکرده است او خاصّ ترین وزیران و بهترین امینان است.»

4-باز در کتاب«عنقاء المغرب»در بیان«المهدی الموعود و وزرائه»اشعاری در این باره دارد که مقداری از آن را در ینابیع المودّة:132/3 باب 84 نقل کرده است.

5-باز گفته است:«..یشبه رسول اللّه فی الخلق و ینزل عنه فی الخلق،إذ لا یکون أحد

ص:69


1- 1) -ینابیع المودّة: [1]132/3 ب 84 از فتوحات مکّیّة [2]باب 366.

مثل رسول اللّه فی أخلاقه؛ (1)در خلقت شبیه رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و در اخلاق پایین تر از اوست، چون در اخلاق،کسی همانند رسول خدا نمی شود.»

6-نیز گفته است:«إنّ المهدیّ یحکم بما ألقی اللّه إلیه ملک الإلهام من الشریعة کما فی حدیث،المهدیّ یقفوا أثری و لا یخطئ؛ (2)همانا مهدی حکم می کند به آن چه که فرشتۀ الهام کنندۀ شریعت،به او القا می نماید،چنان که در حدیث(نبوی)آمده است:مهدی جا پای من می گذارد و خطا نمی کند.»

7-در کتاب شیخ عزیز بن محمّد نسفی از شیخ الشّیوخ سعد الدّین الحموی، دربارۀ ائمۀ دوازده گانه علیهم السّلام مطالبی نقل می کند و می گوید:چون دین جدید و شریعت جدید،بر محمّد صلّی اللّه علیه و اله نازل شد از نزد خدا،اسم«ولیّ»پیدا آمد،حق تعالی دوازده تن از اهل بیت محمّد صلّی اللّه علیه و اله را برگزید و وارثان او گردانید و مقرّب خود کرد و به ولایت، مخصوص گردانید و ایشان را نایبان محمّد صلّی اللّه علیه و اله و وارثان او گردانید که حدیث«العلماء ورثة الأنبیاء»را در حقّ این دوازده کس فرموده است،و حدیث«علماء أمّتی کأنبیاء بنی اسرائیل»را در حقّ ایشان فرمود؛امّا ولیّ آخرین که نایب آخرین است و ولیّ دوازدهم و نایب دوازدهم می باشد،«خاتم اولیاء است و مهدی صاحب الزمان»نام اوست و شیخ می فرماید:اولیا در عالم بیش از دوازده نفر نیستند و سی صد و پنجاه و شش نفر از«رجال الغیب»اند که به ایشان اولیا نمی گویند و ایشان«ابدال» می گویند. (3)

8-شیخ عبد الوهاب شعرانی در کتاب انوار القدسیة گوید:«إنّ بعض مشایخنا قال بایعنا المهدی علیه السّلام بدمشق الشام و کنّا عنده سبعة أیّام؛ (4)همانا بعضی از مشایخ ما گفتند:

ما با مهدی علیه السّلام در دمشق شام بیعت کردیم و هفت روز هم مهمانش بودیم.»

9-نیز گفت:در تاریخ 1273 ه.ق شیخ عبد اللّطیف به من گفت که پدرم ابراهیم

ص:70


1- 1) -الزام النّاصب:ص 96؛ [1]اسعاف الرّاغبین ص 142؛یوم الخلاص:ص 60.
2- 2) -ینابیع المودّة: [2]136/3 ب 86 از اسعاف الرّاغبین از الفتوحات المکّیّة.
3- 3) -ینابیع المودّة:143/3 ب 87 ط نجف [3]منشورات مکتبة العرفان.
4- 4) -همان مدرک،136/3 ب 85. [4]

گفت:یکی از مشایخ مصر گفت:«بایعنا الإمام المهدیّ؛ما با امام مهدی علیه السّلام بیعت کردیم.»

10-شیخ صدر الدّین قونوی اشعار لطیفی دربارۀ حضرت مهدی موعود علیه السّلام دارد که این گونه افتتاح می کند.

یقوم بأمر اللّه فی الأرض ظاهرا علی رغم شیاطین یمحق الکفر

یویّد شرع المصطفی و هو ختمه و یمتد من میم بأحکامها یدری

تا آخر اشعار طالبین به کتاب ینابیع المودّة:133/3 باب 84 رجوع نماید.

11-عبد الرّحمن جامی در کتاب نفحات الأنس از شیخ احمد جامی نامقی این شعر را نقل می کند:

من ز مهر حیدرم هر لحظه اندر دل صفاست

از پی حیدر حسن،ما را امام و راهنماست

همچو کلب افتاده ام بر آستان بو الحسن

خاک نعلین حسین بر هر دو چشمم توتیاست

عابدین تاج سر و باقر دو چشم روشنم

دین جعفر بر حقّ است و مذهب موسی رواست

ای موالی،وصف سلطان خراسان را شنو

ذرّه ای از خاک قبرش دردمندان را دواست

پیشوای مؤمنان است ای مسلمانان تقی

گر نقی را دوست داری بر همه مذهب رواست

عسکری نور دو چشم عالم و آدم است

همچو یک«مهدی»سپهسالار در عالم کجاست

قلعۀ خیبرگرفته آن شهنشاه عرب

زانکه در بازوی حیدر نامۀ الاّ فتاست

ص:71

شاعران از بهر سیم و زر سخن ها گفته اند

احمد جامی غلام خاصّ شاه اولیاست. (1)

12-شیخ عطّار نیشابوری در کتاب مظهر الصفات گوید:

مصطفی ختم رسل شد در جهان مرتضی ختم ولایت در عیان

جمله فرزندان حیدر اولیا جمله یک نورند حقّ کرد این ندا

بعد از شمردن اسما یازده امام علیهم السّلام می گوید:

صد هزاران اولیا روی زمین از خدا خواهند«مهدی»را یقین

یا الهی مهدیم از غیب آر تا جهان عدل گردد آشکار

مهدی هادی،است تاج اتقیاء بهترین خلق برج اولیا

ای ولای تو معیّن آمده بر دل و جان ها همه روشن شده

ای تو ختم اولیای این زمان وز همه معنی نهانی جان جان

ای تو هم پیدا و پنهان آمده بنده عطّارت ثناخوان آمده (2)

13-جلال الدّین رومی مولوی در دیوان خود که به ترتیب حروف الفبا جمع کرده به امامان دوازده گانه سلام می کند و اوّل و آخر آن شعر بدین گونه است:

ای سرور مردان علی مردان سلامت می کنند

وی صفدر مردان علی مردان سلامت می کنند

با قاتل کفّار بگو با دین و با دیندار بگو

با حیدر کرّار بگو مستان سلامت می کنند

با امیر دین هادی بگو با عسکری مهدی بگو

با آن ولی مهدی بگو مستان سلامت می کنند (3)

ص:72


1- 1) -ینابیع المودّة:140/3 ب 87 ط نجف [1]منشورات مکتبة العرفان از نفحات الأنس.
2- 2) -ینابیع المودّة:143/3 ب 87 ط نجف [2]منشورات مکتبة العرفان از کتاب مظهر الصفات.
3- 3) -همان مدرک،142/3 ب 87 [3] ط نجف منشورات مکتبة العرفان از دیوان مثنوی مولوی.
7-امام در گفتار شیعیان
آیات قرآن دربارۀ قائم علیه السّلام

آیاتی که از امامان شیعه دربارۀ حضرت-عجّل اللّه فرجه الشریف-تأویل شده است متجاوز از 217 (1)آیه است که قسمتی از آن ها را عالم بزرگوار سیّد هاشم بن سلیمان بحرانی قدّس سرّه در کتب خود به نام«المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة»161 آیه و در کتاب مستدرک 14 آیه آورده است و این حقیر نیز 4 آیه از بحار ج 51 آوردم که جمعا 179 آیۀ قرآن دربارۀ آن حضرت،از روی روایات با احادیث آن ها،گردآوری شده است (2)که فهرست آیات،متعاقبا بیان می شود.

ما فقط فهرست آیات را از آن کتاب می آوریم و مشروح آن را به آن کتاب حواله می دهیم؛آیات از سورۀ بقره شروع و در سورۀ عصر و مستدرک آن از بقره شروع و در سورۀ مطفّفین پایان می یابد.

آیات دربارۀ قائم علیه السّلام
سوره بقره:

1-آیه 1-2: الم* ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فِیهِ هُدیً لِلْمُتَّقِینَ.

2-آیه 148: فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعاً.

3-آیه 155: وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ.

آل عمران:

1-آیه 83: أَ فَغَیْرَ دِینِ اللّهِ یَبْغُونَ وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُونَ.

2-آیه 200: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ

سوره نساء:

ص:73


1- 1) -مهدی منتظر ص 211.
2- 2) -برای روشن شدن مطلب و تحقیق بیشتر به کتاب های(1-المهدیّ فی القرآن 2-موعود قرآن 3-شواهد التّنزیل 4-سیمای امام زمان در آیینۀ قرآن و 5-المحجّة بحرانی و کتب فراوان دیگر)مراجعه فرمایند.

1-آیه 47: یا أَیُّهَا الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ آمِنُوا بِما نَزَّلْنا مُصَدِّقاً لِما مَعَکُمْ.

2-آیه 59: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ

3-آیه 69: وَ مَنْ یُطِعِ اللّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِمْ

4-آیه 77: أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ قِیلَ لَهُمْ کُفُّوا أَیْدِیَکُمْ وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ

5-آیه 77: وَ قالُوا رَبَّنا لِمَ کَتَبْتَ عَلَیْنَا الْقِتالَ لَوْ لا أَخَّرْتَنا إِلی أَجَلٍ قَرِیبٍ.

6-آیه 159: وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ إِلاّ لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَ یَوْمَ الْقِیامَةِ یَکُونُ عَلَیْهِمْ شَهِیداً.

سوره مائده:

1-آیه 14: وَ مِنَ الَّذِینَ قالُوا إِنّا نَصاری أَخَذْنا مِیثاقَهُمْ فَنَسُوا حَظًّا مِمّا ذُکِّرُوا بِهِ.

2-آیه 54: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّةٍ عَلَی الْکافِرِینَ یُجاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ.

سوره انعام:

1-آیه 44: فَلَمّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِهِ فَتَحْنا عَلَیْهِمْ أَبْوابَ کُلِّ شَیْءٍ حَتّی إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ.

2-آیه 89:... فَإِنْ یَکْفُرْ بِها هؤُلاءِ فَقَدْ وَکَّلْنا بِها قَوْماً لَیْسُوا بِها بِکافِرِینَ.

3-آیه 158:... یَوْمَ یَأْتِی بَعْضُ آیاتِ رَبِّکَ لا یَنْفَعُ نَفْساً إِیمانُها لَمْ تَکُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ کَسَبَتْ فِی إِیمانِها خَیْراً قُلِ انْتَظِرُوا إِنّا مُنْتَظِرُونَ.

سوره اعراف:

1-آیه 1: المص.

2-آیه 53: هَلْ یَنْظُرُونَ إِلاّ تَأْوِیلَهُ یَوْمَ یَأْتِی تَأْوِیلُهُ یَقُولُ الَّذِینَ نَسُوهُ مِنْ قَبْلُ... .

3-آیه 128: ...إِنَّ الْأَرْضَ لِلّهِ یُورِثُها مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ.

4-آیه 157: اَلَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الْأُمِّیَّ الَّذِی یَجِدُونَهُ مَکْتُوباً عِنْدَهُمْ....

5-آیه 159: وَ مِنْ قَوْمِ مُوسی أُمَّةٌ یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ.

سوره انفال:

1-آیه 39: قاتِلُوهُمْ حَتّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلّهِ....

ص:74

سوره توبه:

1-آیه 33: هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ.

2-آیه 34: ...وَ الَّذِینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا یُنْفِقُونَها فِی سَبِیلِ اللّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِیمٍ.

3-آیه 36: إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتابِ اللّهِ... .

4-آیه 36: وَ قاتِلُوا الْمُشْرِکِینَ کَافَّةً کَما یُقاتِلُونَکُمْ کَافَّةً...

سوره یونس:

1-آیه 20: وَ یَقُولُونَ لَوْ لا أُنْزِلَ عَلَیْهِ آیَةٌ مِنْ رَبِّهِ... .

2-آیه 24: حَتّی إِذا أَخَذَتِ الْأَرْضُ زُخْرُفَها... .

3-آیه 35: قُلْ هَلْ مِنْ شُرَکائِکُمْ مَنْ یَهْدِی إِلَی الْحَقِّ...

سوره هود:

1-آیه 8: وَ لَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلی أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ لَیَقُولُنَّ ما یَحْبِسُهُ... .

2-آیه 80: قالَ لَوْ أَنَّ لِی بِکُمْ قُوَّةً أَوْ آوِی إِلی رُکْنٍ شَدِیدٍ.

سوره یوسف:

1-آیه 110: حَتّی إِذَا اسْتَیْأَسَ الرُّسُلُ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ کُذِبُوا جاءَهُمْ نَصْرُنا....

سوره ابراهیم:

1-آیه 5: وَ ذَکِّرْهُمْ بِأَیّامِ اللّهِ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِکُلِّ صَبّارٍ شَکُورٍ.

2-آیه 45: وَ سَکَنْتُمْ فِی مَساکِنِ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ وَ تَبَیَّنَ لَکُمْ کَیْفَ فَعَلْنا....

3-آیه 46: ...وَ عِنْدَ اللّهِ مَکْرُهُمْ وَ إِنْ کانَ مَکْرُهُمْ لِتَزُولَ مِنْهُ الْجِبالُ.

سوره یوسف و حجر:

1-آیه 110 و 36: حَتّی إِذَا اسْتَیْأَسَ الرُّسُلُ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ کُذِبُوا جاءَهُمْ نَصْرُنا قالَ رَبِّ فَأَنْظِرْنِی إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ.

2-87: وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِی وَ الْقُرْآنَ الْعَظِیمَ.

سوره نحل:

ص:75

1-آیه 1: أَتی أَمْرُ اللّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ....

2-آیه 38: وَ أَقْسَمُوا بِاللّهِ جَهْدَ أَیْمانِهِمْ لا یَبْعَثُ اللّهُ مَنْ یَمُوتُ....

3-آیه 45: أَ فَأَمِنَ الَّذِینَ مَکَرُوا السَّیِّئاتِ أَنْ یَخْسِفَ اللّهُ بِهِمُ الْأَرْضَ أَوْ....

سوره اسراء:

1-آیه 4-6: وَ قَضَیْنا إِلی بَنِی إِسْرائِیلَ فِی الْکِتابِ لَتُفْسِدُنَّ فِی الْأَرْضِ....

2-آیه 8: عَسی رَبُّکُمْ أَنْ یَرْحَمَکُمْ وَ إِنْ عُدْتُمْ عُدْنا وَ جَعَلْنا جَهَنَّمَ لِلْکافِرِینَ....

3-آیه 33: وَ مَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِیِّهِ سُلْطاناً فَلا یُسْرِفْ فِی الْقَتْلِ إِنَّهُ کانَ مَنْصُوراً

4-آیه 81: وَ قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً.

سوره مریم:

1-آیه 37: فَاخْتَلَفَ الْأَحْزابُ مِنْ بَیْنِهِمْ فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ مَشْهَدِ یَوْمٍ عَظِیمٍ

2-آیه 75: ...حَتّی إِذا رَأَوْا ما یُوعَدُونَ إِمَّا الْعَذابَ وَ إِمَّا السّاعَةَ فَسَیَعْلَمُونَ....

سوره طه:

1-آیه 110: یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطُونَ بِهِ عِلْماً.

2-آیه 115: وَ لَقَدْ عَهِدْنا إِلی آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِیَ وَ لَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْماً.

3-آیه 135: فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ أَصْحابُ الصِّراطِ السَّوِیِّ.

سوره انبیاء:

1-آیه 11: وَ کَمْ قَصَمْنا مِنْ قَرْیَةٍ کانَتْ ظالِمَةً وَ أَنْشَأْنا بَعْدَها قَوْماً آخَرِینَ

2-آیه 105: وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصّالِحُونَ.

سوره حج:

1-آیه 39: أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَ إِنَّ اللّهَ عَلی نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ.

2-آیه 41: اَلَّذِینَ إِنْ مَکَّنّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ... .

3-آیه 60: ذلِکَ وَ مَنْ عاقَبَ بِمِثْلِ ما عُوقِبَ بِهِ ثُمَّ بُغِیَ عَلَیْهِ لَیَنْصُرَنَّهُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ.

سوره مومنون:

ص:76

1-آیه 101: فَإِذا نُفِخَ فِی الصُّورِ فَلا أَنْسابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ وَ لا یَتَساءَلُونَ.

سوره نور:

1-آیه 35: اَللّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکاةٍ فِیها مِصْباحٌ....

2-آیه 55: وَعَدَ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ....

سوره فرقان:

1-آیه 11: بَلْ کَذَّبُوا بِالسّاعَةِ وَ أَعْتَدْنا لِمَنْ کَذَّبَ بِالسّاعَةِ سَعِیراً.

2-آیه 26: اَلْمُلْکُ یَوْمَئِذٍ الْحَقُّ لِلرَّحْمنِ وَ کانَ یَوْماً عَلَی الْکافِرِینَ عَسِیراً.

سوره شعراء:

1-آیه 4: إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ.

2-آیه 205 و 206: أَ فَرَأَیْتَ إِنْ مَتَّعْناهُمْ سِنِینَ ثُمَّ جاءَهُمْ ما کانُوا یُوعَدُونَ.

3-آیه 227: وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ.

سوره نمل:

1-آیه 62: أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ.

سوره قصص:

1-آیه 5: وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ.

سوره روم:

1-آیه 1-5: الم* غُلِبَتِ الرُّومُ* فِی أَدْنَی الْأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَیَغْلِبُونَ.

سوره سجده:

1-آیه 21: وَ لَنُذِیقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَدْنی دُونَ الْعَذابِ الْأَکْبَرِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ.

2-آیه 29: قُلْ یَوْمَ الْفَتْحِ لا یَنْفَعُ الَّذِینَ کَفَرُوا إِیمانُهُمْ وَ لا هُمْ یُنْظَرُونَ.

سوره سباء:

1-آیه 18: وَ جَعَلْنا بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ الْقُرَی الَّتِی بارَکْنا فِیها قُریً ظاهِرَةً وَ قَدَّرْنا....

2-آیه 51-54: وَ لَوْ تَری إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَ أُخِذُوا مِنْ مَکانٍ قَرِیبٍ* وَ قالُوا آمَنّا بِهِ وَ أَنّی لَهُمُ التَّناوُشُ مِنْ مَکانٍ بَعِیدٍ

ص:77

سوره صافات:

1-آیه 83: وَ إِنَّ مِنْ شِیعَتِهِ لَإِبْراهِیمَ* إِذْ جاءَ رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ.

سوره ص:

1-آیه 88: وَ لَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حِینٍ.

سوره زمر:

1-آیه 69: وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها وَ وُضِعَ الْکِتابُ وَ جِیءَ بِالنَّبِیِّینَ....

سوره فصلت:

1-آیه 16: لِنُذِیقَهُمْ عَذابَ الْخِزْیِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا....

2-آیه 17: وَ أَمّا ثَمُودُ فَهَدَیْناهُمْ فَاسْتَحَبُّوا الْعَمی عَلَی الْهُدی فَأَخَذَتْهُمْ صاعِقَةُ الْعَذابِ الْهُونِ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ.

3-آیه 53: سَنُرِیهِمْ آیاتِنا فِی الْآفاقِ وَ فِی أَنْفُسِهِمْ حَتّی یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ....

سوره شوری:

1-آیه 1-2: حم* عسق.

2-آیه 18: یَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِها وَ الَّذِینَ آمَنُوا مُشْفِقُونَ مِنْها.

3-آیه 19 و 20: اَللّهُ لَطِیفٌ بِعِبادِهِ یَرْزُقُ مَنْ یَشاءُ....

4-آیه 21: وَ لَوْ لا کَلِمَةُ الْفَصْلِ لَقُضِیَ بَیْنَهُمْ....

5-آیه 24: أَمْ یَقُولُونَ افْتَری عَلَی اللّهِ کَذِباً.

6-آیه 41: وَ لَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولئِکَ ما عَلَیْهِمْ مِنْ سَبِیلٍ.

7-آیه 45: وَ تَراهُمْ یُعْرَضُونَ عَلَیْها خاشِعِینَ مِنَ الذُّلِّ....

سوره زخرف:

1-آیه 28: وَ جَعَلَها کَلِمَةً باقِیَةً فِی عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ.

2-آیه 66: هَلْ یَنْظُرُونَ إِلاَّ السّاعَةَ أَنْ تَأْتِیَهُمْ بَغْتَةً وَ هُمْ لا یَشْعُرُونَ.

سوره دخان:

1-آیه 1-4: حم* وَ الْکِتابِ الْمُبِینِ.

سوره جاثیه:

ص:78

1-آیه 14: قُلْ لِلَّذِینَ آمَنُوا یَغْفِرُوا لِلَّذِینَ لا یَرْجُونَ أَیّامَ اللّهِ لِیَجْزِیَ قَوْماً بِما کانُوا یَکْسِبُونَ.

سوره محمّد:

1-آیه 18: فَهَلْ یَنْظُرُونَ إِلاَّ السّاعَةَ أَنْ تَأْتِیَهُمْ بَغْتَةً فَقَدْ جاءَ أَشْراطُها.

سوره فتح:

1-آیه 25: لَوْ تَزَیَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْهُمْ.

2-آیه 28: هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ.

سوره ق:

1-آیه 41: وَ اسْتَمِعْ یَوْمَ یُنادِ الْمُنادِ مِنْ مَکانٍ قَرِیبٍ.

سوره ذاریات:

1-23: فَوَ رَبِّ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِثْلَ ما أَنَّکُمْ تَنْطِقُونَ.

سوره طور:

1-آیه 1-3: وَ الطُّورِ* وَ کِتابٍ مَسْطُورٍ* فِی رَقٍّ مَنْشُورٍ.

سوره قمر:

1-آیه 1: اِقْتَرَبَتِ السّاعَةُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ.

2-آیه 2: وَ إِنْ یَرَوْا آیَةً یُعْرِضُوا وَ یَقُولُوا....

سوره رحمن:

1-آیه 41: یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیماهُمْ....

سوره حدید:

1-آیه 16: وَ لا یَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ.

2-آیه 17: اِعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها....

سوره ممتحنه:

1-آیه 13: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللّهُ عَلَیْهِمْ....

سوره صف:

ص:79

1-آیه 8: یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللّهِ بِأَفْواهِهِمْ....

2-آیه 9: هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ... .

سوره ملک:

1-آیه 30: قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِماءٍ مَعِینٍ.

سوره معارج:

1-آیه 1-3: سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ* لِلْکافِرینَ لَیْسَ لَهُ دافِعٌ.

2-آیه 26: وَ الَّذِینَ یُصَدِّقُونَ بِیَوْمِ الدِّینِ.

3-آیه 44: خاشِعَةً أَبْصارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ....

سوره جن:

1-آیه 24: حَتّی إِذا رَأَوْا ما یُوعَدُونَ....

سوره مدثر:

1-آیه 8: فَإِذا نُقِرَ فِی النّاقُورِ.

2-آیه 11: ذَرْنِی وَ مَنْ خَلَقْتُ وَحِیداً.

3-آیه 19 و 20: فَقُتِلَ کَیْفَ قَدَّرَ....

4-آیه 31: وَ ما جَعَلْنا أَصْحابَ النّارِ إِلاّ مَلائِکَةً....

سوره تکویر:

1-آیه 15 و 16: فَلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ* اَلْجَوارِ الْکُنَّسِ.

سوره انشقاق:

1-آیه 19: لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَقٍ.

سوره بروج:

1-آیه 1: وَ السَّماءِ ذاتِ الْبُرُوجِ.

سوره طارق:

1-آیه 15-16: إِنَّهُمْ یَکِیدُونَ کَیْداً* وَ أَکِیدُ کَیْداً.

سوره غاشیه:

1-آیه 1-4: هَلْ أَتاکَ حَدِیثُ الْغاشِیَةِ... .

ص:80

سوره فجر:

1-آیه 1-4: وَ الْفَجْرِ* وَ لَیالٍ عَشْرٍ* وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ* وَ اللَّیْلِ إِذا یَسْرِ.

سوره شمس:

1-آیه 1-4: وَ الشَّمْسِ وَ ضُحاها* وَ الْقَمَرِ إِذا تَلاها* وَ النَّهارِ إِذا جَلاّها.

سوره لیل:

1-آیه 1-2: وَ اللَّیْلِ إِذا یَغْشی* وَ النَّهارِ إِذا تَجَلّی.

سوره قدر:

1-آیه 5: سَلامٌ هِیَ حَتّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ.

سوره بیّنة:

1-آیه 5: وَ ذلِکَ دِینُ الْقَیِّمَةِ .

سوره عصر:

1-آیه 1-3: وَ الْعَصْرِ* إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِی خُسْرٍ.

سوره بقره:

1-آیه 249: إِنَّ اللّهَ مُبْتَلِیکُمْ بِنَهَرٍ....

سوره آل عمران:

1-آیه 140: وَ تِلْکَ الْأَیّامُ نُداوِلُها بَیْنَ النّاسِ....

سوره مائده:

1-آیه 3: اَلْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا....

سوره انفال:

1-آیه 7: یُرِیدُ اللّهُ أَنْ یُحِقَّ الْحَقَّ بِکَلِماتِهِ....

سوره توبه:

1-آیه 3: وَ أَذانٌ مِنَ اللّهِ وَ رَسُولِهِ إِلَی النّاسِ....

سوره هود:

1-آیه 110: وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسَی الْکِتابَ....

سوره رعد:

ص:81

1-آیه 13: وَ هُوَ شَدِیدُ الْمِحالِ.

سوره طه:

1-آیه 113: وَ کَذلِکَ أَنْزَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِیًّا....

سوره انبیاء:

1-آیه 12: فَلَمّا أَحَسُّوا بَأْسَنا إِذا هُمْ مِنْها یَرْکُضُونَ.

سوره عنکبوت:

1-آیه 10: وَ لَئِنْ جاءَ نَصْرٌ مِنْ رَبِّکَ....

سوره لقمان:

1-آیه 20: وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً....

سوره شوری:

1-آیه 41: وَ لَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ... بحار الأنوار:48/51 ح 13.

2-آیۀ 42: إِنَّمَا السَّبِیلُ عَلَی الَّذِینَ یَظْلِمُونَ النّاسَ.... 48/51 ح 13.

سوره الرّحمن:

1-آیۀ 64: مُدْهامَّتانِ :قال یتّصل ما بین مکة و المدینة نخلا 49/51 ح 16.

سوره صف:

1-آیه 13: وَ أُخْری تُحِبُّونَها نَصْرٌ مِنَ اللّهِ....

سورۀ القلم:

1-آیۀ 15: إِذا تُتْلی عَلَیْهِ آیاتُنا قالَ... اذا تتلی علیه آیاتنا قال...بحار الأنوار:61/51 ح 60.

سوره مدثر:

1-آیه 46 و 47: وَ کُنّا نُکَذِّبُ بِیَوْمِ الدِّینِ....

سوره مطففین:

1-آیه 13: إِذا تُتْلی عَلَیْهِ آیاتُنا....

ص:82

روایات دربارۀ قائم

و امّا اخبار مهدی موعود علیه السّلام در کتاب های شیعیان،به وفور آمده است،یکی از مسایل بنیادی و حیاتی اسلام و هم چنین یکی از اصول مسلّمۀ عقاید شیعه است که با دیگر عقاید اسلامی،پیوند ناگسستنی دارد و هیچ گونه تردید و تشکیکی در آن راه نمی یابد.

در واقع می توان گفت:در میان شیعیان،کسی پیدا نمی شود که منکر وجود مهدی علیه السّلام باشد،چون رسول خدا و ائمّۀ یازده گانه علیهم السّلام همگی به اتّفاق،از وجود و حکومت و حتّی شخصیت آن بزرگوار،سخن فراوان گفته و نوشته اند،و هیچ گونه جای شک و شبهه ای باقی نگذارده اند که در آخر الزّمان ایشان دولت حقّ را در کرۀ زمین تشکیل و عدالت واقعی را در جهان برقرار خواهند ساخت.

کتاب هایی که از شیعیان دربارۀ آن حضرت نوشته شده است(و بعضی از نویسندگان معاصر فهرست آن کتاب ها را جمع آوری نموده اند)متجاوز از هزار عنوان می باشد و حتی تعدادی از این کتاب ها پیش از به دنیا آمدن آن حضرت تألیف شده است و احادیث مربوط به«مهدی موعود»را ده ها سال پیش از تولّد مبارک ایشان جمع آوری نموده و به نسل های بعد به یادگار گذاشته اند.در این جا به بعضی از آن ها متذکّر می شویم.

1-ابو اسحاق ابراهیم بن صالح انماطی کوفی اسدی که از اصحاب حضرت موسی بن جعفر علیهما السّلام است،کتابی در«غیبت»نوشته و ابن قولویه آن کتاب را با یک واسطه از او روایت نموده است. (1)

2-ابو الحسن علیّ بن محمّد طائی جرمی شاطری،معاصر حضرت موسی بن جعفر علیهما السّلام کتابی به نام«الغیبة»نوشته است.

3-ابو الحسن علیّ بن عمر اعرج کوفی،از یاران حضرت موسی بن جعفر علیهما السّلام

ص:83


1- 1) -رجال نجاشی:ص 28 و فهرست شیخ طوسی،ص 75.

و مؤلّف کتابی به نام«الغیبة»است. (1)

4-حسن بن علیّ بن ابی حمزۀ بطاینی،که در عصر امام رضا علیه السّلام می زیسته،کتابی پیرامون«غیبت»نوشته است. (2)

5-ابو الفضل عباس بن هشام ناشری،از اصحاب امام رضا علیه السّلام و متوّفای 220 ه ق و صاحب کتاب«الغیبة.» (3)

6-ابو محمّد،فضل بن شاذان أزدی،از اصحاب امام رضا علیه السّلام و متوّفای 360 ه ق و صاحب 180 جلد کتاب ارزنده در حمایت از حریم مقدّس ولایت که یکی از آن ها کتاب«الغیبة»است. (4)

7-و هم چنین کتاب های فراوانی از معاصرین امام حسن عسکری علیه السّلام؛مانند ابراهیم بن اسحاق. (5)

8-و معاصرین نوّاب أربعة؛مانند:محمّد بن قاسم بغدادی متوفای 332 ه ق به نام «الغیبة»به یادگار مانده است. (6)

چند نمونۀ بالا از کسانی اند که پیش از ولادت حضرت مهدی علیه السّلام کتاب مستقلّی در موضوع«غیبت»نوشته اند وگرنه این موضوع در صدها کتاب پیش از ولادت آن حضرت مطرح شده است؛مثلا«حسن بن محبوب»یکی از محدّثین مورد اعتماد، صد سال پیش از ولادت حضرت مهدی-روحی و ارواح العالمین لتراب مقدّمه الفداء- احادیث مربوط به غیبت را در مشیخۀ خود آورده است. (7)

احادیث وارده پیرامون اوصاف،ظهور،جزئیّات زندگی،نهضت و قیام همگانی آن مصلح الهی و بنیان گذار حکومت واحد جهانی،از طریق فریقین بیش از آن است

ص:84


1- 1) -رجال نجاشی:ص 194.
2- 2) -قاموس الرّجال:193/3؛رجال نجاشی:ص 28؛فهرست شیخ طوسی:ص 75.
3- 3) -رجال نجاشی:ص 215؛رجال شیخ طوسی:ص 384؛فهرست شیخ طوسی:ص 147.
4- 4) -رجال شیخ طوسی:ص 420؛فهرست شیخ طوسی:ص 150؛رجال نجاشی:ص 235.
5- 5) -رجال نجاشی:ص 15 و فهرست شیخ طوسی:ص 29.
6- 6) -الذّریعة الی تصانیف الشّیعة:80/16.
7- 7) -اعلام الوری:ص 416.

که ما در این مختصر به شمار آوریم،ولی برای روشنی و وضوح مطلب فهرستی از عناوین آن ها را که شیعیان جمع آوری کرده اند،ذکر می کنیم.

1-در 293 حدیث تصریح شده که او فرزند امام حسن عسکری علیه السّلام است.

2-در 90 حدیث بیان شده که او نوۀ امام هادی و نبیرۀ امام جواد علیه السّلام است.

3-در 95 روایت وارد شده که او چهارمین فرزند امام رضا علیه السّلام است.

4-در 199 روایت وارد شده که او پنجمین فرزند امام موسی کاظم علیه السّلام است.

5-در 202 حدیث وارد شده که او ششمین فرزند امام صادق علیه السّلام است.

6-در 103 روایت آمده که او هفتمین فرزند امام باقر علیه السّلام است.

7-در 185 روایت آمده که او هشتمین فرزند امام سجّاد علیه السّلام است.

8-در 308 روایت آمده که او نهمین فرزند امام حسین علیه السّلام است.

9-در 214 حدیث وارد شده که او از تبار امیر مؤمنان علیه السّلام است.

10-در 192 روایت آمده که او از اولاد حضرت زهرا علیها السّلام است.

11-در 48 روایت وارد شده است که وی همنام رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است.

12-در 136 حدیث تصریح شده که او دوازدهمین امام و آخرین پیشوا است.

13-در 91 روایت از غیبت طولانی او گفت وگو شده است.

14 در 7 حدیث از کیفیّت انتفاع مردم از آن حضرت در زمان غیبت سخن رفته است.

15-در 51 روایت سیرت و صورت او توصیف شده است.

16-در 47 حدیث تصریح شده است که در عصر او،اسلام دین جهانی خواهد شد و آیۀ شریفۀ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ به دست او تحقّق خواهد یافت.

17-در 123 روایت وارد شده که او شخصا عدالت اجتماعی را در پهنۀ گیتی بر قرار خواهد کرد.

18-در 293 حدیث از تولّد آن«مهر تابان»گفت وگو شده است.

19-در 318 روایت عمر طولانی آن حضرت مطرح شده است و در برخی از آن ها تصریح شده است که عمر شریفش،به قدری طولانی می شود که جز مؤمنان راستین،

ص:85

کسی در اعتقاد خود استوار نمی ماند.

20-در 657 حدیث دربارۀ ظهور و علایم آن بحث شده است. (1)

متن 3692 روایتی که فهرست آن ها در بالا گفته شد،به اضافۀ 2515 روایت دیگر پیرامون آن حضرت در منابع شیعه،از پیشوایان معصوم به دست ما رسیده است و در کتاب های مهم از جمله بحار الأنوار،غیبت طوسی،غیبت نعمانی،کمال الدّین، و مانند این کتب که صرفا در حالات آن حضرت نگارش یافته،آمده است و أخیرا نیز مؤلّف محترم کتاب«منتخب الأثر»قسمت اعظم آن ها را از منابع مختلف و جمعا 6266 روایت از 154 کتاب،گردآوری نموده و به جامعۀ شیعه تحویل داده است.

(خداوند ذخیرۀ آخرتش گرداند.ان شاء اللّه.)

کتاب حاضر نیز یکی از صدها کتابی است که دربارۀ آن حضرت تهیه و تنظیم گردیده و در بیان حالات ایشان فراهم آمده است.برای تبرّک،به چند حدیث توجّه فرمایید:

1-امام رضا از پدران بزرگوارش علیهم السّلام از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«لا تذهب الدنیا حتّی یقوم بأمر أمّتی رجل من ولد الحسین یملأها عدلا کما ملئت ظلما و جورا؛ (2)دنیا از بین نمی رود تا مردی از فرزندان حسین،برای رسیدگی به کار امّت من به پا خیزد و دنیا را از عدل و داد پر نماید؛همان گونه که از ظلم و ستم پر شده است.»

2-ابو ایوب انصاری می گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در بیماری که منتهی به رحلت ایشان شد،به فاطمه علیها السّلام فرمود:«و الّذی نفسی بیده،لابدّ لهذه الأمّة من مهدیّ و هو و اللّه من ولدک؛ (3)قسم به کسی که جان من در دست اوست،به ناچار باید برای این امّت«مهدی» باشد،آن هم از اولاد تو است(ای فاطمة).»

3-«و عند ذلک یظهر القائم فیهم،قال النبیّ صلّی اللّه علیه و اله اسمه کاسمی و اسم أبیه کاسم ابنی(أی

ص:86


1- 1) -او خواهد آمد؛ [1]چاپ هشتم ص 77.
2- 2) -بحار الأنوار:ج /51ص 66 باب 1 ح 5، [2]به نقل از عیون أخبار [3]الرّضاء علیه السّلام.
3- 3) -بحار الأنوار:ج /51ص 67 باب 1 ح 6 از امالی مفید و ص 78 از کشف الغمّة. [4]

ابنی الحسن)و هو من ولد ابنتی...؛ (1)در این حال،قائم در میان آن ها ظاهر می شود.پیغمبر فرمود:نام او نام من است و نام پدرش نام فرزند من(حسن مجتبی)است و او(قائم)از اولاد دخترم(فاطمة)است.»

4-جابر انصاری می گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«المهدیّ من ولدی اسمه اسمی و کنیته کنیتی،أشبه الناس بی خلقا و خلقا تکون له غیبة و حیرة تضلّ فیه الأمم،ثمّ یقبل کالشهاب الثاقب،و یملأها قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا؛ (2)مهدی از اولاد من است.نام او،نام من و کنیۀ(لقب)او،کنیۀ من است.شبیه ترین مردم است به من،از حیث خلقت و اخلاق؛برای او غیبت و سرگردانی خواهد بود که در آن،امّت ها گمراه خواهند شد؛ سپس مانند شهاب سوراخ کننده(برق آسا)می آید و زمین را از عدل و داد پر کند،آن گونه که از ظلم و ستم پر شده است.»

5-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«الأئمّة من بعدی اثنا عشر،أوّلهم أنت یا علی!و آخرهم القائم الّذی یفتح اللّه عزّ و جلّ علی یدیه مشارق الأرض و مغاربها؛ (3)امامان بعد از من دوازده نفرند،اوّل آن ها تویی ای علی!و آخر آن ها«قائمی»است که خدای عزّ و جلّ با دستان او مشرق ها و مغرب های زمین را می گشاید.»

6-سعید بن جبیر از ابن عبّاس نقل می کند که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«إنّ خلفائی و أوصیائی و حجج اللّه علی الخلق بعدی اثنا عشر،أوّلهم أخی و آخرهم ولدی.و قیل:یا رسول اللّه!و من أخوک؟قال:علیّ بن أبی طالب.قیل:فمن ولدک؟قال:المهدیّ یملأها قسطا و عدلا کما ملئت جورا و ظلما،و الّذی بعثنی بالحقّ نبیّا لو لم یبق من الدنیا إلاّ یوم واحد لأطال اللّه ذلک الیوم حتّی یخرج فیه ولدی المهدیّ فینزل روح اللّه عیسی بن مریم علیها السّلام فیصلّی خلفه و تشرق الأرض بنور ربّها و یبلغ سلطانه المشرق و المغرب؛ (4)جانشینان من و حجّت های خدا بر مردم پس از من،دوازده نفرند،نخستین آن ها برادر من و آخرینشان فرزندم

ص:87


1- 1) -همان مدرک:ج /51ص 67 باب 1 ح 7 [1] از امالی. [2]
2- 2) -همان مدرک:ج /51ص 72 باب 1 ح 13 و [3]مثل آن نیز از ابو بصیر از امام صادق علیه السّلام ح 16 هر دو روایت به نقل از کمال الدّین [4]در روایت امام صادق علیه السّلام...و حیرة حتی یضل الخلق عن أدیانهم فعند ذلک یقبل...آمده است.
3- 3) -کمال الدین:ص 282. [5]
4- 4) -بحار الأنوار: [6]71/51 ب 1 ح 12 از کمال الدّین. [7]

می باشد.

پرسیدند:برادر شما کیست؟

فرمود:علیّ بن ابی طالب علیه السّلام.

پرسیدند:فرزندتان کیست؟

فرمود:فرزندم«مهدی»است.همان کسی که زمین را از عدل و داد لبریز می کند، همان گونه که با ظلم و بیداد لبریز شده باشد.

به خدایی که مرا به حقّ برانگیخت!اگر از عمر دنیا تنها یک روز مانده باشد،خداوند آن روز را،آن قدر طولانی می کند تا فرزندم«مهدی»در آن ظهور نماید!آن گاه عیسی بن مریم از آسمان فرود آید و به امامت او نماز می گزارد و زمین به نور پروردگارش نور باران می شود و حکومت او به شرق و غرب گیتی گسترش می یابد و زمین و زمان در قلمرو عدالت و قدرت او قرار می گیرد.»

7-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«إنّی و أحد عشر من ولدی و أنت یا علی!زرّ الأرض،بنا أوتد اللّه أن تسیّخ بأهلها،فإذا ذهب الاثنا عشر،ساخت الأرض بأهلها و لم ینظروا...؛ (1)من و یازده نفر از اولادم و تو ای علی!لنگر(و کوه های شامخ تنظیم کنندۀ)زمینیم،با ما زمین را میخکوب نموده است که(تعادلش را حفظ کند و)اهلش را فرونبرد،پس وقتی دوازدهمی رفت،زمین اهلش را می بلعد و مهلت داده نمی شوند...»

8-صالح بن عقبه از پدرش از حضرت امام باقر علیه السّلام و ایشان از پدران بزرگوارش علیهم السّلام نقل می کند که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«المهدیّ من ولدی تکون له غیبة و حیرة تضلّ فیها الأمم یأتی بذخیرة الأنبیاء فیملأها عدلا و قسطا کما ملئت جورا و ظلما؛ (2)«مهدی»از فرزندان من است.او غیبتی طولانی خواهد داشت و در آن شرایط،حیرت و سرگردانی سایه می افکند و امّت ها در آن حیرت و سرگردانی گمراه می شوند.او با ذخایر انبیا می آید و جهان را همان گونه که پیش از ظهورش از ظلم و ستم پر شده است،

ص:88


1- 1) -اصول کافی:1 ص 435؛ [1]منتخب الأثر:ص 33؛ [2]ینابیع المودة:3 ص 148 [3] بعضی از آن؛غیبت طوسی:92؛ بحار الأنوار:23 باب الإضطرار الی الحجّة روایات در این مورد فراوان است. [4]
2- 2) -بحار الأنوار: [5]72/51 ب 1 ح 17 از کمال الدّین. [6]

از عدالت و دادگری لبریز خواهد ساخت.»

9-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«إنّ اللّه فتح هذا الدین بعلیّ،و إذا قتل فسد الدین و لا یصلحه إلاّ المهدیّ؛ (1)خداوند این دین را با علی گشود وقتی که شهید شد،(کسی ویرانی آن را) اصلاح نمی کند،مگر مهدی.»

8-سکان داران کشتی نجات
الف)حجّت آسمانی لازم است

این مطلب را پیروان تمام ادیان آسمانی پذیرفته اند که چرخش جهان،به ویژه زمین،بدون وجود حجّت الهی ممکن نیست و نظام احسن تشریعی،بدون وجود نظام احسن تکوینی و اثرات شخصیّت ملکوتی امکان پذیر نمی باشد و آنان که در این سخن تردید دارند،از عدم اطّلاع از شرایط شرایع آسمانی و فلسفۀ آن هاست و یا توان کشش این مسایل را ندارند؛زیرا در عبودیّت و بندگی به مرحله ای نرسیده اند که اهمیّت وجودی این سفیران ملکوتی را درک کنند.

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:«یا جابر!مثل الإمام مثل الکعبة تؤتی و لا یأتی؛ (2)ای جابر!مثل قائم،مثل کعبه است،به سوی او می آیند و او به سوی آن ها نمی رود.»

2-امام صادق علیه السّلام می فرماید:«الحجّة قبل الخلق،و مع الخلق،و بعد الخلق؛ (3)حجّت، پیش از مردم و با مردم و بعد از مردم است.»

3-«لو لا الحجة لساخت الأرض بأهلها؛ (4)اگر حجّت(الهی در زمین)نباشد،زمین فرو می رود(و از هم می پاشد).»

4-«بنا عبد اللّه و بنا عرف اللّه و بنا وحّد اللّه؛ (5)خدا(به وسیلۀ)ما پرستیده شد و شناخته شد و به یگانگی پذیرفته شد.»

5-«لو لا نحن ما عبد اللّه؛ (6)اگر ما نبودیم،خداوند پرستیده نمی شد.»

ص:89


1- 1) -منتخب الأثر:ص 205 ح 38. [1]
2- 2) -کفایة الأثر:ص 246، [2]المحجّة:ص 344. [3]
3- 3) -«غیبة النّعمانی ص 295.»
4- 4) -علل الشّرایع:ص 76؛بحار الأنوار:21/23 ح 20. [4]
5- 5) -اصول کافی القائم الحجّة:1 کتاب التّوحید،باب النّوادر،حدیث 10.
6- 6) -اصول کافی:1 کتاب التّوحید،باب النّوادر،حدیث 10؛و [5]ینابیع المودّة:143/3 ب 89 ط نجف [6]منشورات مکتبة العرفان با عبارت«و لو لا ذالک لم یعبد اللّه»از فرائد السّمطین.

6-امام حسین علیه السّلام در پاسخ کسی که پرسید:معرفت خدا چیست؟!فرمود:«معرفة أهل کلّ زمان إمامهم الّذی یجب علیهم طاعته؛ (1)شناخت خداوند،شناخت امام در هر زمانی است که فرمانبرداری از او واجب می باشد»

در توضیح روایات بالا و امثال آن ها می توان گفت که خداوند ائمّه علیهم السّلام را راهنمای مستقیم و وسیلۀ تبلیغ و شناساندن خود و سبب تعادل زمین قرار داده است (2)وگرنه خداوند از شناساندن خود ناتوان و عاجز نمی باشد.به روایت ذیل توجّه فرمایید.

7-«إنّ اللّه تبارک و تعالی لو شآء تعرّف العباد نفسه و لکن جعلنا أبوابه و صراطه و سبیله و الوجه الّذی یؤتی؛ (3)اگر خدا می خواست خود را به مردم بشناساند،می توانست،ولی ما را باب ها و صراطها و سبیل ها و وجهی که باید به سوی او آمده شود،قرار داد.»

8-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«أهل بیتی أمان لأهل الأرض،کما أنّ النجوم أمان لأهل السماء؛ (4)اهل بیت من امان زمینند؛مانند ستارگان که امان بر اهل آسمان ها هستند (5)

ب)ستاره های پشت سرهم!

معروف بن خربوذ گوید:شنیدم ابی جعفر علیه السّلام فرمود:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«إنّما مثل أهل بیتی فی هذه الأمّة کمثل نجوم السمآء کلّما غاب نجم طلع نجم حتّی إذا مددتم إلیه حواجبکم،و أشرتم إلیه بالأصابع جآء ملک الموت فذهب به،ثمّ بقیتم سبتا من دهرکم لا تدرون أیّا من أیّ و استوی فی ذلک بنو عبد المطلب،فبینما أنتم کذلک إذا أطلع اللّه نجمکم

ص:90


1- 1) -بحار الأنوار:83/23. [1]
2- 2) -مشروح این القاب و اسماء در زیارت جامعۀ کبیرة و مانند آن،آمده است.
3- 3) -کافی:1 باب معرفة الامام و الرّد الیه حدیث 9.
4- 4) -منتخب الأثر:ص 65؛ [2]ذخائر العقبی:ص 17؛ [3]الصواعق المحرقة:ص 234؛ [4]ینابیع المودة:17/2 و 148؛ [5]الإمام المهدی 306-29 و 108 [6] همگی با الفاظ متفاوت و به یک معنا؛یوم الخلاص:ص 309 از آن ها؛ و ینابیع المودّة:143/3 ب 89 ط نجف [7]منشورات مکتبة العرفان از فرائد السّمطین [8]از امام سجّاد علیه السّلام.
5- 5) -برای اطّلاعات بیشتر و جامع تر،در مورد این فصل و فصول آینده،به کتاب اصول کافی ج 1،کتاب الحجة و جلد 24-23 [9]بحار الأنوار [10]چاپ جدید و سایر کتب شیعه،مراجعه نمایید.

فاحمدوه واقبلوه؛ (1)مثل اهل بیت من،مانند ستارگان آسمان است،هروقت یکی غایب شود(و غروب نماید)دیگری طلوع می کند تا ابروانتان را به سوی او بکشید و با انگشتانتان اشاره نمایید،ملک الموت می آید و او را می برد سپس مدّت زیادی از روزگارتان را(معطّل)می مانید!و نمی دانید چه از چیست،و در آن زمان فرزندان عبد الملک مساوی شوند،پس در این حال که سرگرمید،ناگهان ستارۀ (خوشبختی تان)طلوع می نماید،پس به خدا سپاس گذارید و به سوی او بگروید.»

معروف بن خربوذ گوید:به ابی جعفر علیه السّلام گفتم:«أخبرنی عنکم!قال:نحن بمنزلة النجوم إذا خفی نجم بدا نجم،مأمن و أمان و سلم و إسلام و فاتح و مفتاح حتی إذا استوی بنو عبد المطلب،فلم یدر أیّ من أیّ،أظهر اللّه عزّ و جلّ صاحبکم،فاحمدوا اللّه عزّ و جلّ و هو یخیر الصعب علی الذلول،فقلت:جعلت فداک!فأیّهما یختار؟قال:یختار الصعب علی الذلول؛ (2)از خودتان به من خبر بده!فرمود:ما به منزلۀ ستارگانیم که هرگاه ستاره ای غایب شد دیگری آشکار شود!،ستارۀ امن و امان و اسلام و تسلیم شدن و پیروز و کلید پیروزی،تا زمانی که فرزندان عبد المطلب مساوی شدند و از همدیگر تشخیص داده نشدند(کدام امام و مأموم است)خدای عزّ و جلّ صاحب شما را ظاهر سازد،پس به خدا سپاس گذار باشید،او را در اختیار(دو ابر)آرام و خشن،مخیّر سازند،گفتم:فدایت شوم کدام یک را اختیار می کند؟،فرمود:خشن را.»

در این عنوان،روایات گوناگون از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امامان علیهم السّلام وارد شده است که به همین اندازه اکتفا می شود.

در فصل روایات اهل سنّت تعدادی از روایات مربوط به این فصل گذشت.

ت)اگر در کلّ زمین دو نفر بماند

ص:91


1- 1) -بیان:لیس المراد ذهاب ملک الموت به علیه السّلام بقبض روحه بل کان مع روح القدس عند ما غاب به.غیبت نعمانی:79؛ [1]بحار الأنوار:22/ [2]51 ب 1 ح 33 و ص 76 ب 1 ح 33 از غیبت نعمانی [3]از امام صادق علیه السّلام با تغییر کمی آدرس هر دو روایت درست است تشابه آدرس سبب اشتباه نشود؛اصول کافی:338/1 [4] از امام صادق علیه السّلام؛الزام النّاصب:ص 4 قسمت اول روایت؛الصواعق المحرقة:ص 233.
2- 2) -بیان:«لم یدر أی من أی»:لا یعرف أیهم الامام أو لا یتمیزون فی الکمال تمیزا بیّنا لعدم کون الامام ظاهرا بینهم و الصعب و الذلول إشارة إلی السحابتین اللتین خیر ذو القرنین بینهما فاختار الذلول و ترک الصعب للقائم علیه السّلام بحار الأنوار: [5]136/51 ب 5 ح 3 از کمال الدّین. [6]

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:اگر همۀ مردم دو نفر باشند،یکی از آن دو نفر،امام بر دیگری خواهد بود و آخرین کسی که می میرد امام است،تا بنده ای بر خدای دلیل نیاورد که خدا او را واگذاشته بدون آن که حجّتی از طرف خود بر او قرار داده شود. (1)

2-عمّارة بن طیّار گوید:شنیدم ابا عبد اللّه علیه السّلام می فرمود:«لو لم یبق فی الأرض إلاّ رجلان،لکان أحدهما الحجّة؛ (2)اگر در روی زمین نماند،مگر دو نفر،یکی حجّت خواهد بود.»

3-علا از محمّد گوید که ابی جعفر علیه السّلام فرمود:«لا تبقی الأرض بغیر إمام،ظاهر أو باطن؛ (3)زمین بدون امام ظاهر یا باطن،نمی ماند.»

4-مفضّل از امام صادق علیه السّلام از مدّت حکومت قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-سؤال کرد؟فرمود:«...بلکه ملک او دایم است و ملکی است تمام نشدنی و حکمی است که منقطع نشود و کاری است که باطل نمی شود،مگر با اختیار و مشیّت و ارادۀ خداوند؛ کسی جز او مدّت آن را نمی داند،سپس قضا و قیامت است که خداوند توصیف کرده است. (4)

5-محمّد بن مسلم از امام صادق علیه السّلام نقل می کند:«زمین از حجّت خالی نمی ماند و آن حجّت،حلال و حرام را بیان می کند و به راه خدا دعوت می نماید و وجود حجّت از روی زمین قطع نشود،مگر چهل روز پیش از قیام قیامت و زمانی که حجّت از روی زمین برداشته شد،درهای توبه به روی مردم بسته می شود و بر هیچ نفسی که پیش از حجّت مؤمن نشده باشد،ایمانش بر او نوری نبخشد و اینان شرورترین خلق خدا هستند و ایشان هستند که قیامت بر آن ها به پا شود.» (5)

6-در روایت جعفر بن محمّد از کرام،از امام صادق علیه السّلام آمده است که آخرین کسی

ص:92


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 157 باب 9. [1]
2- 2) -علل الشّرایع:ص 76؛ [2]بحار الأنوار:22/23 ب 1 ح 24 [3] از آن.
3- 3) -همان مدرک:ص 76؛ [4]بحار الأنوار:23/23 ب 1 ح 26 [5] از آن.
4- 4) -معجم الملاحم و الفتن:424/1،بحار الأنوار:35/53 ب 25 ح 1؛ [6]الزام النّاصب:280/2.
5- 5) -کمال الدین:229/1؛حلیة الأبرار:686/2؛بحار الأنوار:347/51؛کشف السّترة:عن وجه الغیبة:ص 139 [7] به نقل از آن.

که می میرد،امام است،تا کسی احتجاج نکند که خداوند او را بی حجّت گذاشته است. (1)

ث)برادران دو قلو!

1-جمیل بن درّاج از امام صادق،از پدران بزرگوارش،نقل می کند که امیر مؤمنان علیهم السّلام فرمود:«الإسلام و السلطان العادل أخوان لا یصلح واحد منهما إلاّ بصاحبه، الإسلام أسّ و السلطان العادل حارس،ما لا أسّ له فمنهدم و ما لا حارس له فضایع،فلذلک إذا رحل قآئمنا لم یبق أثر من الإسلام و إذا لم یبق أثر من الإسلام لم یبق أثر من الدنیا؛ (2)اسلام و سلطان دو برادرند و هیچ کدام بدون دیگری صلاحیت نمی یابد،مگر با رفیقش؛ اسلام،اساس و سلطان عادل،نگهبان است،هرچیزی که اساس ندارد،ویران می شود و هرچه نگهبان ندارد پس ضایع می شود،و به این سبب است زمانی که قائم ما رحلت کرد(و از دنیا رفت)اثری از اسلام باقی نمی ماند و وقتی هم که از اسلام اثری نماند،از دنیا نیز اثری نمی ماند.

2-«الدین و السلطان أخوان توأمان،لابدّ لکلّ واحد منهما من صاحبه،و الدین أسّ و السلطان حارس،و ما لا أسّ له منهدم و ما لا حارس ضایع؛ (3)دین و سلطان،هر دو،برادران دو قلو هستند!،به ناچار باید هر دو برای هم دیگر باشند،و دین اساس(و پایه)است، و سلطان نگهبان،پس هرچیزی اساس(قوی)نداشته باشد،ویران خواهد شد،و هر چیزی نگهبان نداشته باشد،پس ضایع(و از بین رفتنی)می شود (4)

ج)زمین همه را فرو می برد

1-ابی حمزه گوید:به ابی عبد اللّه علیه السّلام عرض کردم:«تبقی الأرض بغیر إمام؟آیا زمین

ص:93


1- 1) -اصول کافی:180/1؛ [1]حلیة الأبرار:687/2؛السّترة:ص 139.
2- 2) -منتخب الأثر:ص 38 ف 2 ب 29 [2] به نقل از اربعین خاتون آبادی(کشف الحق)ح 35. [3]
3- 3) -الإختصاص:ص 263؛از یکی از امامان علیهم السّلام.
4- 4) -در این رابطه در فصل«حکومت از نظر اسلام»روایات زیاد خواهد آمد.

بدون امام می ماند؟!»فرمود:«لو بقیت الأرض بغیر إمام ساعة لساخت؛ (1)اگر زمین یک ساعت بدون امام بماند،فرو می رود(ویران می گردد).»

2-امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:اللّهمّ لا تخلو الأرض من حجّة لک علی خلقک ظاهر أو خافی مغمور لئلاّ تبطل حججک و بیّناتک؛ (2)خدایا!زمین بدون حجّت تو بر خلقت خالی نمی ماند، چه در آشکار و چه در پنهان.»

3-ابی جعفر(امام باقر علیه السّلام)فرمود:«اگر امام یک ساعت از زمین برداشته شود، زمین اهلش را فرو می برد و اهل خود را هم چون دریای خروشان به جوش و خروش می آورد. (3)

امام سجّاد علیه السّلام فرمود:«لو بقیت الأرض بغیر إمام لساخت الأرض بأهلها،إنّ اللّه تبارک و تعالی جعلنا حجّة فی أرضه و أمانا فی الأرض لأهل الأرض؛ (4)اگر زمین بدون امام بماند، اهلش را فرو می برد.خدای تبارک و تعالی ما را در زمین بر اهل زمین حجّت و امان قرار داده است.»

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«إنّی و أحد عشر من ولدی و أنت یا علی!زرّ الأرض،بنا أوتد اللّه أن تسیخ بأهلها،فإذا ذهب الإثنا عشر،ساخت الأرض بأهلها و لم ینظروا!؛ (5)من و یازده نفر از اولادم و تو ای علی!لنگر(و کوه های شامخ تنظیم کنندۀ)زمینیم،و خداوند به وسیله ما زمین را میخکوب نموده است تا(تعادلش را حفظ و)اهلش را فرونبرد،پس وقتی دوازدهمی رفت،زمین اهلش را می بلعد و مهلت داده نمی شوند.»

ص:94


1- 1) -بحار الأنوار:21/23 ب 1 ح 20 [1]به نقل از علل الشّرایع:ص 76 و [2]کمال الدّین:ص 116. [3]
2- 2) -همان مدرک:20/23 ب 1 ح 17 از علل الشّرایع: [4]ص 76؛و ح 16 از تفسیر قمی: [5]ص 336 با تعبیر (لا یخلو الأرض من قائم بحجّة اللّه،امّا ظاهر مشهور،و امّا خائف مغمور،لئلاّ تبطل حجج اللّه و بیّناته).
3- 3) -غیبت نعمانی:ص 155 باب 8. [6]
4- 4) -الزام النّاصب:ص 4 و 245؛ [7]غیبت نعمانی:ص 69؛ [8]ینابیع المودة:148/3؛ [9]عیون أخبار الرّضاء: 212/1؛غیبت طوسی:ص 132؛اصول کافی:79/1 [10] با تغییر؛یوم الخلاص:ص 37.
5- 5) -اصول کافی:1 ص 435؛ [11]منتخب الأثر:ص 33؛ [12]ینابیع المودة:3 ص 148 [13] بعضی از آن؛غیبت طوسی:92؛ بحار الأنوار:23 باب الإضطرار الی الحجّة روایات در این مورد فراوان است. [14]
ح)شب قدر و امام زمان علیه السّلام

پیرامون شب قدر ممکن است،گمان شود ولّی مطلقی که ملایکه در شب قدر بر او نازل شد و تقدیر امور کردند،فقط پیامبر بوده و پس از ایشان،این امر از میان برداشته شده است؛زیرا کسی که شایسته این مقام باشد،وجود ندارد.حال این سؤال مطرح است که آیا شب قدر تنها در زمان پیامبر صلّی اللّه علیه و اله بوده یا بعد از ایشان هم وجود دارد؟

پاسخ این سؤال خیلی روشن است چون این مقام خاصّ(ولّی مطلق زمان)است و هیچ زمانی خالی از حجّت خدا نیست و از آدم تا انقراض عالم وجود دارد؛پس شب قدر نیز طبعا وجود خواهد داشت.

آن چه از احادیث معتبر در تفسیر سورۀ قدر استفاده می شود،این است که فرشتگان با ملک اعظم،هر ساله در شب قدر با مقدرات یک ساله به زمین نازل می شوند و مقدرات را به(ولّی مطلق خدا)عرضه و تسلیم می نمایند.پس این واقعیّت از نخستین روز خلقت بوده و بر نخستین پیامبر و وصیّ او نازل و تا قیام قیامت ادامه دارد. (1)

خ)منکر قائم منکر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است

1-حضرت مهدی-عجّل اللّه فرجه الشریف-در جواب سؤالات اسحاق بن یعقوب کلینی که به وسیلۀ محمّد بن عثمان عمروی به ایشان رسیده،نوشت:«أمّا ما سألت عنه أرشدک اللّه و ثبّتک من أمر المنکرین لی من أهل بیتنا و بنی عمّنا،فاعلم أنّه لیس بین اللّه عزّ و جلّ و بین أحد قرابة،من أنکرنی فلیس منّی و سبیله سبیل ابن نوح،و أمّا سبیل عمّی جعفر و ولده فسبیل إخوة یوسف علیه السّلام...؛ (2)امّا خدا تو را ارشاد نموده(و در عقیدۀ حقّ)ثابت بدارد،

ص:95


1- 1) -اصول کافی/کتاب الحجة فی شأن انا انزلنا حدیث 2 و 5.روایت و بحث در این مورد بسیار است طالبین به تفسیر سورۀ قدر در تفاسیر و کتب حدیث به مجمع البیان/جلد 10،ص 518،مراجعه نموده و مشروح این فصل را در بخش 9(آموزش و پرورش)فصل شب قدر و دانش جدید مطالعه نمایند.
2- 2) -غیبت طوسی:ص 176؛کمال الدّین:384/2؛ [1]تاریخ عصر غیبت:ص 264؛ [2]احتجاج طبرسی این توقیع به طور کامل در آخر بخش 14 این کتاب آمده است.

سؤال کرده ای از(عاقبت)انکارکنندگان من،از خانواده و پسر عموهای خودم؛پس بدان میان خدای عزّ و جلّ و کسی رابطۀ خویشاوندی نیست،هرکس مرا انکار نماید،از من نیست و راه او،راه پسر نوح علیه السّلام است،و امّا راه عمویم جعفر و فرزندانش،راه برادران یوسف علیه السّلام می باشد.»

2-صفوان بن مهران از امام صادق علیه السّلام فرمود:«من أقرّ بجمیع الأئمّة و جحد المهدیّ، کان کمن أقرّ بجمیع الأنبیاء و جحد محمّدا نبوّته،فقیل:یابن رسول اللّه!ممّن المهدیّ،أمن ولدک؟قال:الخامس من ولد السابع یغیب عنکم شخصه و لا یحلّ لکم تسمیته؛ (1)هرکس به تمام امامان اقرار کند و مهدی علیه السّلام را قبول ننماید؛مانند کسی است که نبوّت تمام انبیا را بپذیرد و نبوّت محمّد صلّی اللّه علیه و اله را قبول ندارد.پرسیدند:ای فرزند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله!مهدی از کیست،آیا از اولاد تو است؟فرمود:نفر پنجم از اولاد(امام)هفتم است،شخص خودش از شما غایب می شود و بردن نامش هم برای شما حلال نشود.»

3-موسی بن جعفر بغدادی گوید:شنیدم ابا محمّد حسن بن علی العسکری علیهما السّلام می گفت:«کأنّی بکم و قد اختلفتم بعدی فی الخلف منّی،أما إنّ المقرّ بالأئمّة بعد رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله المنکر لولدی،کمن أقرّ بجمیع أنبیاء اللّه و رسله ثمّ أنکر نبوّة محمّد رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و المنکر لرسول اللّه کمن أنکر جمیع الأنبیاء،لأنّ طاعة آخرنا کطاعة أوّلنا و المنکر لآخرنا کالمنکر لأوّلنا.أمّا إنّ لولدی غیبة یرتاب فیها الناس إلاّ من عصمه اللّه عزّ و جلّ؛ (2)مثل این که شما را می بینم که بعد از من دربارۀ جانشین من اختلاف کرده اید،آگاه باش همانا اقرار کننده به حقیّت امامان بعد از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله که منکر فرزند من است،مانند کسی است که به همۀ انبیا و رسولان اقرار کرده،امّا نبوّت محمّد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را منکر شده است و هرکس رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را انکار نماید،مانند آن است که تمام انبیا را انکار کرده است، چون فرمانبرداری از آخرین ما،مثل فرمان برداری از اوّل ماست و انکار آخرین ما،مانند انکار اوّلین ماست.

آگاه باش!همانا برای فرزندم غیبتی است که مردم در آن به شک خواهند افتاد،مگر

ص:96


1- 1) -بحار الأنوار: [1]143/51 ب 6 ح 4 از کمال الدّین [2]با دو طریق.
2- 2) -بحار الأنوار: [3]160/51 ب 10 ح 6 از کمال الدّین و [4]کفایة. [5]

کسی که خدای عزّ و جلّ،او را(خود)نگه دارد.»

4-محمّد بن تمام گوید:به امام صادق علیه السّلام گفتم:«فلانی از دوستانتان به شما سلام رسانید و گفت:برای من ضامن شفاعت باشید!

فرمود:آیا او از دوستان ما است؟

گفتم:بلی!

فرمود:مقام او بالاتر از این است!

گفتم:او مردی است که علی علیه السّلام را دوست می دارد،امّا اوصیای بعد از او را نمی شناسد!!

فرمود:ضالّ(گمراه)است.

گفتم:همه ائمّه را قبول دارد،فقط آخری را نمی پذیرد!فرمود:او مانند کسی است که عیسی علیه السّلام را قبول کند و محمّد صلّی اللّه علیه و اله را انکار نماید،یا به محمّد اعتراف نماید و عیسی علیه السّلام را انکار کند،به خدا پناه می برم از کسانی که منکر یکی از حجّت های خدا شوند. (1)

5-غیاث بن ابراهیم از امام صادق علیه السّلام از پدران بزرگوار خویش علیه السّلام نقل می کند که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«من أنکر القآئم فقد أنکرنی؛ (2)هرکس قائم را انکار کند(و نپذیرد) مرا انکار نموده(و نپذیرفته)است.»

6-باز با همان اسناد فرمود:«من أنکر القآئم من ولدی فی زمن غیبته مات میتة جاهلیة؛ (3)هرکس،از اولاد من قائم را در زمان غیبتش انکار نماید،با مرگ جاهلیت،مرده است.»

7-محمّد بن مسلم گفت:به ابی عبد اللّه علیه السّلام عرض کردم:مردی به من گفت:فقط آخرین(امام)را بشناس و نشناختن اوّلی به تو ضرر نمی رساند!!فرمود:«لعن اللّه هذا،

ص:97


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 55؛ [1]بحار الأنوار:97/23 ب 5 ح 5.
2- 2) -منتخب الأثر:ص 492؛ [2]یوم الخلاص:ص 32؛بحار الأنوار:73/51 ب 1 ح 20 از کمال الدّین. [3]
3- 3) -یوم الخلاص:ص 32؛منتخب الأثر:ص 492؛ [4]بحار الأنوار:73/51 ب 1 ح 21 از کمال الدّین. [5]

فإنّی أبغضه و لا أعرفه؛ (1)لعنت خدا بر او باد،من او را دوست ندارم،با این که او را نمی شناسم کیست،آیا(امام)آخری را با(امام)اوّلی نمی شناسند؟!»

8-ابن مسکان از ابا عبد اللّه علیه السّلام روایت کرده است:«من أنکر واحدا من الأحیاء،فقد أنکر الأموات؛ (2)هرکس یکی از امامان زنده را انکار نماید،یقینا امامان مرده را نیز انکار نموده است.»

9-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«من أنکر خروج المهدیّ،فقد کفر بما أنزل علی محمّد؛ (3)هر کس خروج مهدی را انکار نماید،به تحقیق به آن چه که خداوند به محمّد نازل کرده، کافر شده است.»

د)در جاهلیّت مردگان

1-فضیل بن یسار گفت:از امام باقر علیه السّلام شنیدم که می فرمود:«من مات و لیس له إمام مات میتة جاهلیة،و من مات و هو عارف لإمامه لم یضرّه،تقدّم هذا الأمر أو تأخّر...؛ (4)هرکس بمیرد و برایش امامی نباشد،با مرگ جاهلیت مرده است و هرکس بمیرد درحالی که امام خود را بشناسد،برایش فرق نمی کند،جلوتر از این امر(ظهور)بمیرد یا عقب تر...»

2-عمرو بن ابان گفت:شنیدم امام صادق علیه السّلام می گفت:«اعرف العلامة فإذا عرفت لم یضرّک تقدم هذا الأمر أم تأخّر،إنّ اللّه تعالی یقول: یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ (5)... (6)؛ علامات(امام)را بشناس،پس وقتی که آن را شناختی،برایت تقدّم و تأخّر این کار ضرر نمی رساند،خداوند می فرماید:«روزی تمام مردم را به سوی امام خود دعوت نماییم...»

ص:98


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 64؛ [1]بحار الأنوار:98/23 ب 5 ح 6. [2]
2- 2) -کمال الدّین:ص 228؛ [3]غیبت نعمانی:ص 63؛ [4]بحار الأنوار:95/23 ب 5 ح 1. [5]
3- 3) -ینابیع المودة:108/3 و 162 [6] منتخب الأثر:ص ص 149؛الزام النّاصب:ص 59؛ [7]الإمام المهدی:ص 299 [8]غایة المرام:662. [9]
4- 4) -بحار الأنوار: [10]142/52 ب 22،ح 56،از غیبت نعمانی. [11]
5- 5) -أسری:71. [12]
6- 6) -بحار الأنوار: [13]142/52،ب 22،ح 57،از غیبت نعمانی. [14]
ذ)تکذیب مهدی مساوی است با کفر

تکذیب هریک از حجّت های الهی،کاشف از این است که این فرد،خدا را قبول ندارد و قبول نداشتن خدا،کفر مطلق است؛زیرا کسی که خدا را قبول داشته باشد، باید أمناء و حجّت ها و فرستادگان او را نیز بی چون وچرا بپذیرد و اطاعت نماید، چون صحیح نیست که کسی خدا را به ألوهیت و معبودیّت بپذیرد،امّا از عبودیت و بندگی او سرباز زند.

لذا:

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«...من کذّب بالمهدیّ فقد کفر؛ (1)هرکس مهدی را تکذیب کند،به یقین کافر شده است.»زیرا تکذیب«مهدی»مساوی با تکذیب خدا و تکذیب خدا کفر است.

2-امام سجّاد علیه السّلام فرمود:«...و من أبغضنا و ردّنا أو ردّ واحدا منّا،فهو کافر باللّه و بآیاته؛ (2)هرکس به ما بغض ورزد و ما و یا یکی از ما را ردّ نماید،پس او به خدا و آیاتش کافر شده است.»

3-أبان بن تغلب گوید:به ابی عبد اللّه علیه السّلام عرض کردم:«من عرف الأئمّة و لم یعرف الإمام الّذی فی زمانه،أ هو مؤمن؟قال:لا.قلت:أ مسلم؟قال:نعم؛ (3)هرکس همۀ امامان را بشناسد،ولی امام زمان خود را نشناسد،آیا او مؤمن است؟!

فرمود:نه.

گفتم:مسلمان است؟

فرمود:بلی.»

ر)بردن نامش حرام است

علمای یهود و نصارا حقّیت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و رسالتش را مانند بچّه های خود

ص:99


1- 1) -عقد الدرر:157؛ [1]یاد مهدی:ص 162 به نقل از آن.
2- 2) -وسائل الشّیعة:563/18 ح 29؛ [2]یوم الخلاص:ص 39.
3- 3) -کمال الدّین:ص 229؛ [3]بحار الأنوار:96/23 ب 5 ح 2. [4]

می شناختند، (1)امّا برای از دست ندادن ریاست و حفظ موقعیّت خود،او را تکذیب می کردند و می گفتند:«محمّد و احمد»که در کتاب های آسمانی به ما خبر داده شده است، 2هنوز نیامده و در آخر الزّمان خواهد آمد.

در اثر این تبلیغ،قوم یهود و نصارا از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله دوری جسته و تکذیبش کردند.از سوی دیگر،رسول خدا و أئمّۀ هدی علیهم السّلام آمدن قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-را به مردم و مؤمنین مژده می دادند و برای این که اذهان،از سوء تبلیغ علمای یهود و نصارا،تخدیر و تخریب نشود و جان امام مصون بماند،بردن نام«م ح م د»را تا ظهور او مجاز ندانسته است و تحریمش کردند.

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«صاحب هذا الأمر لا یسمّیه إلاّ کافر؛ 3نام صاحب این امر را نمی برد،مگر کافر.»

2-قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-فرمود:«ملعون ملعون من سمّانی فی مجمع من الناس باسمی؛ 4ملعون است ملعون است کسی که در جمع مردم،اسم مرا ببرد.»

این روایت نهی بردن نام را مخصوص در جمع مردم نموده است که اشاعه نیابد و وجود مبارک او،از آسیب و خطر محفوظ بماند.

3-عبد العظیم حسنی از جانب امام جواد علیه السّلام فرمود:«هو الّذی یخفی علی الناس ولادته و یغیب عنهم شخصه و یحرم علیهم تسمیته؛ 5او کسی است که ولادتش بر مردم

ص:100


1- 1) - «الَّذِینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ یَعْرِفُونَهُ کَما یَعْرِفُونَ أَبْناءَهُمْ وَ إِنَّ فَرِیقاً مِنْهُمْ لَیَکْتُمُونَ الْحَقَّ وَ هُمْ یَعْلَمُونَ» (بقرة 146/) [1]کسانی که کتاب آسمانی به آن ها داده ایم،او(پیامبر)را هم چون فرزندان خود می شناسند؛(ولی) جمعی از آنان،حقّ را آگاهانه،کتمان می کنند.

مخفی می ماند و شخص او از مردم غایب و بردن نامش حرام می شود.»

4-از امام صادق علیه السّلام پرسیدند:مهدی از کیست؟آیا از اولاد شماست؟!

فرمود:«الخامس من ولد السابع یغیب عنکم شخصه و لا یحلّ لکم تسمیته؛ (1)پنجمین فرزند امام هفتم است،شخص او از شما غایب و بردن نامش حرام می شود.»

5-ابی هاشم جعفری گوید:شنیدم ابا الحسن صاحب العسکر امام هادی علیه السّلام می گفت:جانشین بعد از من،فرزندم حسن است،چگونه خواهید بود(دربارۀ) جانشین بعد از جانشین(من)؟

گفتم:خدا مرا فدای تو کند،چرا؟!

فرمود:زیرا شخص او را نمی بینید و بردن نام او هم برای شما حلال نخواهد بود!

گفتم:پس او را چگونه نام ببریم؟

فرمود:«قولوا الحجّة من آل محمّد علیهم السّلام.» (2)

ص:101


1- 1) -همان مدرک:143/51،ب 6،ح 4،از کمال الدّین [1]با دو طریق.
2- 2) -منتخب الأثر:ص 127 و 226؛غیبت طوسی:ص 122؛اعلام الوری:ص 410؛الزام النّاصب:ص 69 و 82؛اصول کافی:332/1 با تغییر؛یوم الخلاص:45؛بحار الأنوار:158/51 ب 10،ح 1،از عیون أخبار الرّضاء و کمال الدّین.در حرمت بردن نام مهدی موعود علیه السّلام روایات زیاد است که در منابع معتبر آمده است.

ص:102

بخش دوم: بعد از تولّد تا غیبت

اشاره

ص:103

ص:104

از تولد تا غیبت کبری

اشاره

امشب زمین آبستن یک انفجار دیگرست

گویی عروس آسمان اختر شمار دیگرست

لوح و قلم را از شعف نقش و نگار دیگرست

چرخ و فلک را در مهک،گشت و گذار دیگرست

گهوارۀ توحید را،شب زنده دار دیگرست

هستی عالم عرصۀ چابک سوار دیگرست

زیرا خدا را معنی سرّ مسدّد آمده

مهدی زهرا یوسف آل محمّد آمده

امشب عروس فاطمه،فخر البشر می آورد

کلک قضا را زینت لوح قدر می آورد

در سنگر آزادگی فتح و ظفر می آورد

شوق طلوع فجر را بهر سحر می آورد

تکبیرگو،تکبیرگو نرجس پسر می آورد

جبرئیل بهر مصطفی هردم خبر می آورد

زیرا خدا را معنی سرّ مسدّد آمده

مهدی زهرا یوسف آل محمّد آمده

دخت یشوعا در رحم،آرام جان پرورده است

از بهر جسم این جهان،جان جهان پرورده است

ص:105

وجه جمال ذات حقّ با شهد جان پرورده است

از بی نشان و لا مکان نام و نشان پرورده است

فخر زمین و زینت هفت آسمان پرورده است

در مهد عزّت،مهدی صاحب زمان پرورده است

زیرا خدا را معنی سرّ مسدّد آمده

مهدی زهرا،یوسف آل محمّد آمده

آمد به دنیا تا علم بر قاف این عالم زند

عیسی دمی کز وصف او آدم دمادم زند

نوح نبی از عشق او کشتی به قلب یم زند

بر حبل مهر او خلیل امشب گره محکم زند

موسی کتاب نیل را در محضرش برهم زند

گلبوسه ها بر صورتش صد عیسی مریم زند

زیرا خدا را معنی سرّ مسدّد آمده

مهدی زهرا یوسف آل محمّد آمده

او آمده بیرون کشد از کام افعی نیش را

از بیش ثروت کم کند بر کم فزاید بیش را

سازد مطیع عقل ما این نفس کافر کیش را

با حکم دوستی دهد پیوند گرگ و میش را

بستاند از بیدادگر داد دل دل ریش را

با انقلاب خود کند راضی خدای خویش را

زیرا خدا را معنی سرّ مسدّد آمده

مهدی زهرا یوسف آل محمّد آمده

او را خدا در پرده غیبت نگهداری کند

تا روز موعود آید و او پرده برداری کند

ص:106

در انتظامش با عصا موسی جلوداری کند

در انقلابش حضرت عیسی علمداری کند

اسلام را سرلوحه آیین دینداری کند

هر شیعه باید اشک شوق از دیده اش جاری کند

زیرا خدا را معنی سرّ مسدّد آمده

مهدی زهرا یوسف آل محمّد آمده

ای دل مخور اندوه و غم سرها به سامان می رسد

با یک جهان شور شعف جانان جانان می رسد

ویرانگر کاخ ستم با جیش ایمان می رسد

احیاگر دین خدا حامی قرآن می رسد

چشم انتظاران را بگو یوسف ز کنعان می رسد

ای دل شب هجران ما آخر به پایان می رسد

زیرا خدا را معنی سرّ مسدّد آمده

مهدی زهرا یوسف آل محمّد آمده

1-مشخّصات حضرت
اشاره

نام مبارکش:«م ح م د»است که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:نام او،نام من و کنیۀ او،کنیۀ من است. (1)

کنیه:کنیۀ مسلّم آن حضرت أبو القاسم است و فعلا در میان شیعیان،به أبا صالح (2)نیز معروف است.

لقب:القاب آن حضرت بسیار است،محدّث نوری از متون اسلامی 182 لقب برای آن حضرت،جمع آوری نموده و درباره هرکدام روایت یا شرح و علت تسمیه

ص:107


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:113/1 ح 64-115 ح 68 و 355/3 ح 901 و 223/4 ح 1265.
2- 2) -به شرح این کنیه در پاورقی فصل ازدواج آن حضرت مراجعه شود.

ذکر نموده است طالبین به آن کتاب رجوع نماید. (1)

از جمله القاب:«مهدی،منصور،قائم بأمر اللّه،حجّة اللّه،ولیّ اللّه،صاحب الأمر، صاحب الزّمان،المنتقم،بقیّة اللّه، (2)نور اللّه،وجه اللّه،عین اللّه،خلیفة اللّه،باب اللّه،میثاق اللّه،وعد اللّه،داعی اللّه،مضطرّ،ثائر،مهتدی،تقی،نقی،رضی،زکی،صابر،شکور، قطب،مجتهد،غوث،غوث الفقراء،صاحب الرجعة،صاحب العصر،قائم،عصر، غریم،صاحب الدولة الزهراء،قیّم الزمان،کاشف الغطاء،خلف صالح،بقیّة الأنبیاء، خاتم الأئمة،خاتم الأوصیاء،حاشر،خنّس،الجوار الکنّس:حجة اللّه،سدرة المنتهی ساعة،ابو تراب،ابو ابراهیم،ابو جعفر،ابو الحسن،ابو محمد،ابو عبد اللّه،اصل، احمد،باسط،قابض،برهان اللّه،مسیح الزمان،میزان الحق،لسان الصدق،لوای اعظم ماء معین،موعود،یعسوب الدین،

برخی از القاب حضرت و توضیحات مختصر آنها از کتاب نجم الثاقب
اشاره

علاوه بر آنها به القاب دیگر و توضیحات مختصر آنها از نجم الثاقب:ج 1 توجه نمایید.

نور آل محمّد علیهم السّلام

چنان چه در خبری است از جناب صادق علیه السّلام و در ذخیره از اسامی آن جناب شمرده که در قرآن مذکور است.

در چند خبر که بعضی گذشت و بعضی خواهد آمد،مذکور است در آیۀ شریفۀ (وَ اللّهُ مُتِمُّ نُورِهِ) (3)یعنی به ولایت قائم علیه السّلام و به ظهور آن جناب و در آیۀ شریفۀ (وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها ) (4)که مراد،روشن شدن زمین است به نور آن جناب و در یکی از زیارات جامعه است در اوصاف آن حضرت:«نور الأنوار الّذی تشرق به الارض عمّا قلیل.»

در غایة المرام (5)و غیره مروی است از جابر ابن عبد اللّه انصاری که گفت:داخل

ص:108


1- 1) -نجم الثّاقب:177/1-85 چاپ مسجد مقدس جمکران.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:/1 [1]احادیث 17،18،52،79،80،115،123،164،167،205 و..
3- 3) -سورۀ صف،آیۀ 8. [2]
4- 4) -سورۀ زمر،آیۀ 69. [3]
5- 5) -غایة المرام،ج 3،ص 264.

شدم در مسجد کوفه در حالتی که امیر المؤمنین علیه السّلام با انگشتان مبارک می نوشت و تبسّم می فرمود.پس گفتم:یا امیر المؤمنین!چه تو را به خنده آورده؟

فرمود:«عجب دارم از آن که می خواند این آیه را و نمی شناسد آن را بی حقّ معرفت.»

گفتم به آن جناب:کدام آیه است یا امیر المؤمنین؟!

فرمود: (اللّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ) تا آخر (مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکاةٍ) (1)مشکوة محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم است.

فیها مصباح،منم مصباح.

در زجاجة،الزجاجة حسن و حسین علیهما السّلام است.

کانّها کوکب دریّ،علی بن الحسین علیه السّلام است.

یوقد من شجرة مبارکة،محمّد بن علی علیهما السّلام است.

زیتونة،جعفر بن محمّد علیهما السّلام است.

لا شرقیة،موسی بن جعفر علیهما السّلام است.

و لا غربیّة،علی بن موسی الرضا علیهما السّلام است.

یکاد زیتها یضیء،محمّد بن علی علیهما السّلام است.

ولو لم تمسسه نار،علی بن محمّد علیهما السّلام است.

نور علی نور،حسن بن علی علیهما السّلام است.

یهدی اللّه لنوره من یشاء،قائم مهدی علیه السّلام است.

در جمله ای از اخبار معراج،مذکور است که نور آن جناب در عالم اظلّه،میان انوار و اشباح ائمّه:مانند ستارۀ درخشان بود در میان سایر کواکب و در خبری،چون ستارۀ صبح برای اهل دنیا.

شرید

مکرّر به این لقب مذکور شده در لسان ائمّه:خصوص امیر المؤمنین و جناب

ص:109


1- 1) -سورۀ نور،آیۀ 35. [1]

باقر علیهما السّلام و شرید به معنی رانده شده است،یعنی از این خلق منکوس که نه جنابش را شناختند و نه قدر نعمت وجودش را دانستند و نه در مقام شکرگزاری و ادای حقش برآمدند؛بلکه پس از یأس اوایل ایشان از غلبه و تسلّط بر آن جناب و قتل و قمع ذریّۀ طاهره،اجلاف (1)ایشان به اعانت زبان و قلم در مقام نفی و طردش از قلوب برآمدند و ادلّه بر اصل نبودن و نفی تولّدش اقامه نمودند و خاطرها را از یادش محو نمودند.

خود آن حضرت،به ابراهیم بن علی بن مهزیار فرمود:«پدرم به من وصیّت نمود که منزل نگیرم از زمین،مگر جایی از آن که از همه جا مخفی تر و دورتر باشد به جهت پنهان نمودن امر خود و محکم کردن محلّ خود از مکاید اهل ضلال....» (2)

تا آن که می فرماید:«پدرم به من فرمود:بر تو باد ای پسر من!به ملازمت جاهای نهان از زمین و طلب کردن دورترین آن،زیرا که از برای هر ولیّی از اولیای خداوند، دشمنی است مغالب و ضدّی است منازع.» (3)

طرید

مکرّر در اخبار به این لقب خوانده شده و معنی آن قریب به شرید است. (4)

موتور

در چند خبر شریف،به این لقب مذکور شده و موتور به والد آن است که پدرش کشته شده و خونخواهی او نشده.

مجلسی؛فرموده:«مراد به والد،یا حضرت عسکری علیه السّلام است یا جناب امام حسین علیه السّلام یا جنس والد،که شامل باشد همۀ ائمّه:را.» (5)

در خبری موتور بأبیه دارد.آن هم مثل سابق است و چون طلب خون امامان گذشته نشد وارث امامت به آن جناب رسید،آن حقّ،منتقل به آن حضرت شد و طلب خون جمیع را خواهد کرد.بلکه چون وارث جمیع انبیا و مرسلین و اوصیای راشدین

ص:110


1- 1) -اجلاف:مردمان فرومایه و سفله؛ر.ک:لغتنامه دهخدا.
2- 2) -کمال الدین و تمام النعمة،ص 447.
3- 3) -همان،ص 448؛ [1]نجم الثاقب:112/1.
4- 4) -نجم الثاقب:117/1.
5- 5) -بحار الانوار،ج 51،ص 37.

است،طلب خون تمام را خواهد کرد که شهید شدند.چنان چه در دعاهای ندبه صریحا مذکور است و به ملاحظه ای،تمام آنها به منزلۀ والدند برای آن جناب که از همه ارث برده.پس،موتور است به تمام آن سلسلۀ علیّۀ الهیّه.

در غیبت نعمانی (1)روایت شده است از امام صادق علیه السّلام،در حدیثی که فرمود به ابو بصیر:«ای ابا محمّد!به درستی که قائم علیه السّلام خروج می کند،موتور خشمناک؛بر بدن او است پیراهن رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم که بر بدن آن جناب بود روز احد،یعنی آن پیراهن خون آلود.»چنان چه بیاید در وارث. (2)

وارث

در مناقب قدیمه و هدای (3)از القاب آن حضرت شمرده و بیاید در خطبۀ غدیریّه از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم که فرمود:«ألا انّه وارث کل علم و المحیط به»و هویدا است که آن جناب،وارث علوم و کمالات و مقامات و آیات بیّنات جمیع انبیا و اوصیاء و آباء طاهرین خود:است.

در حدیث طولانی مفضّل است که حضرت صادق علیه السّلام فرمود:«چون عسکر حسنی وارد کوفه شود،حسنی از عسکر خود جدا شود و حضرت مهدی-صلوات اللّه علیه- نیز از عسکر خود جدا شود؛پس میان دو لشگر بایستند.

حسنی به آن جناب بگوید:اگر تو مهدی آل محمّدی:،پس کجا است عصای جدّ تو،رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم و انگشتر او و برد او و زره او که او را فاضل می گفتند و عمّامۀ او که سحاب نام داشت و اسبش که مربوع (4)نام داشت و ناقۀ عضبای او و استر دلدل او و حمار او که یعفور می گفتند و شترسواری او براق و قرآنی که جمع کرد آن را امیر المؤمنین علیه السّلام بدون تغییر و تأویل؟

پس حضرت حاضر نماید جوالی یا مانند آن که او را سفط می گویند و در آن است آن چه او خواسته.

ص:111


1- 1) -الغیبة،ص 307. [1]
2- 2) -نجم الثاقب:158/1.
3- 3) -الهدایة الکبری،ص 328.
4- 4) -در الهدایة برقوع آمده است.ر.ک:الهدایة الکبری،ص 404.

مفضّل گفت:ای آقای من!همۀ آنها در سفط است؟

فرمود:بلی!و اللّه!و ترکۀ جمیع پیغمبران،حتّی عصای آدم و آلت نجّاری نوح و ترکۀ هود و صالح و مجموعۀ ابراهیم و صاع یوسف و مکیال شعیب و آینۀ او و عصای موسی و تابوتی که در او است،بقیّۀ آن چه ماند از آل موسی و آل هارون که ملایکه برمی دارند و زره داود و عصای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم و انگشتر سلیمان و تاج او و رحل عیسی و میراث جمیع پیغمبران و مرسلین در آن سفط است. (1)شیخ ابو الفتوح رازی در تفسیر خود روایت کرده که از صادقین علیهما السّلام خبر رسیده:«تابوت و عصای موسی، در دریای طبرستان است و در عهد حضرت صاحب الزمان علیه السّلام از آن جا برآرند.» (2)

در غیبت نعمانی (3)مروی است از جناب صادق علیه السّلام که فرمود:«عصای موسی علیه السّلام از شاخۀ درخت آس بود که در بهشت کاشته شده بود.جبرئیل علیه السّلام آن را برای او آورد، چون متوجّه شد به سمت مدین؛و او و تابوت آدم علیه السّلام در دریاچۀ طبریّه است و کهنه نمی شوند و متغیّر نمی شوند تا این که بیرون آورد آنها را قائم علیه السّلام،چون خروج نماید.»

در چند خبر رسیده که«کتب اصلیّۀ سماویّه،در غاری است در انطاکیه و آن حضرت،آنها را بیرون خواهد آورد.»

در غیبت فضل بن شاذان مروی است از حضرت باقر علیه السّلام که فرمود:«اول چیزی که ابتدا می فرماید به آن قائم علیه السّلام آن که می فرستد به انطاکیه،پس بیرون می آورد از آن جا تورات را از غاری که در آن،عصای موسی ظ 7 و خاتم سلیمان است.» (4)

در غیبت نعمانی (5)مروی است از حضرت صادق علیه السّلام که فرمود به یعقوب بن شعیب:«آیا نشان ندهم به تو پیراهن قائم علیه السّلام را که در آن خروج می کند؟

گفتم:بلی.پس طلبید کتابدانی را پس آن را باز کرد و از آن،پیراهن کرباسی بیرون آورد و پهن کرد.پس دید در آستین چپ او خونی.پس فرمود:«این پیراهن رسول

ص:112


1- 1) -الهدایة الکبری،ص 404. [1]
2- 2) -روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن،ج 3،ص 368. [2]
3- 3) -الغیبة،ص 238. [3]
4- 4) -ر.ک؛بحار الانوار،ج 52،ص 390.
5- 5) -الغیبة،ص 243. [4]

خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم است که بر بدن مبارکش بود آن روز که دندانش را شکستند و در او خروج می کند قائم علیه السّلام.»

پس آن خون را بوسیدم و بر روی خود گذاشتم.آن گاه آن را پیچید و برداشت.

در آن جا (1)و کافی (2)مروی است که فرمود:«بیرون می رود صاحب این امر،از مدینه به سوی مکّه با میراث رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم.»

راوی پرسید:میراث رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم چیست؟

فرمود:«شمشیر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم و زره او و عمّامۀ آن جناب و عصای او و اسلحۀ آن حضرت و زین او.»

ناقور

ناقور،صور است،مانند شاخ و مثل آن که در او می دمند.

در غیبت نعمانی (3)مروی است از جناب صادق علیه السّلام که فرمود در آیۀ شریفۀ (فَإِذا نُقِرَ فِی النّاقُورِ ) (4):«پس هرگاه دمیده شد در صور؛که از برای ما امامی است مستقر،پس هرگاه اراده فرمود خدای عزّ و جلّ اظهار امر خود را،بیفکند در دلش،پس ظاهر شود پس خروج کند به امر خدای عزّ و جلّ.»

در تفسیر سیّاری، (5)مروی است از آن جناب 7 که فرمود:«در آیۀ مذکوره دمیده می شود در گوش قائم علیه السّلام و او را اذن می دهند در خروج.»

در اثبات الوصیّة مسعودی (6)مروی است از مفضل بن عمر که گفت:سؤال نمودم از حضرت صادق علیه السّلام از تفسیر جابر.

پس فرمود:«خبر مده به او سفله را که افشا خواهند نمود آن را.آیا نخواندی در کتاب خدای عزّ و جلّ: (فَإِذا نُقِرَ فِی النّاقُورِ)

به درستی که از ما،امامی خواهد بود پنهان؛پس هرگاه اراده فرمود خداوند

ص:113


1- 1) -الغیبة،ص 270. [1]
2- 2) -الکافی،ج 8،ص 224.
3- 3) -الغیبة،ص 187. [2]
4- 4) -سورۀ مدثر،آیۀ 8. [3]
5- 5) -ر.ک:المحجة فیما نزل من الحجة،ص 238.
6- 6) -اثبات الوصیّة للامام علی بن ابی طالب علیه السّلام،ص 269. [4]

عزّ و جلّ اظهار امر خود را،می افکند در قلبش،پس ظاهر می شود تا این که برمی خیزد به امر خداوند جلّ ثناؤه.»

مأمول

چون مؤمّل،یعنی آن که آرزو و امید او را دارند.چنان چه در غیبت نعمانی (1)از امام صادق علیه السّلام مروی است که بعد از ذکر جمله از علامات،فرمود:«آن گاه برمی خیزد قائم مأمول و امام مجهول.»الخ.

در غیبت فضل فرمود:سلطان مأمول.

در زیارت مأثورۀ آن جناب است:«السلام علیک ایّها الامام المأمول.»

در مصباح شیخ طوسی (2)و غیره (3)مروی است از عاصم بن حمید که حضرت صادق علیه السّلام فرمود و ذکر نمود عملی برای حاجت که آن روزه گرفتن روز چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه و غسل و پوشیدن لباس نظیف و رفتن بر بام خانه و کردن دو رکعت نماز است و خواندن دعایی که یکی از فقرات آن،این است:«متقرّب می شوم به تو به بقیّۀ باقی،مقیم بین اولیای خود که پسندیدی او را برای نفس خود،طیّب طاهر،فاضل خیّر،نور زمین و عماد او و رجای این امت و سیّد ایشان،آمر به معروف و ناهی از منکر،ناصح امین که مؤدّی است از پیغمبران خاتم اوصیا،نجباء طاهرین صلوات اللّه علیهم اجمعین.»

مفرّج اعظم

در هدایه (4)و مناقب قدیمه از القاب شمرده.

شیخ مسعودی در اثبات الوصیّة (5)و حضینی در کتاب خود غیر از هدایة (6)روایت کردند از جناب رضا علیه السّلام که فرمود:«هرگاه غایب شد عالم شما از میان شما،پس منتظر باشید فرج اعظم را.»

ص:114


1- 1) -الغیبة،ص 275.
2- 2) -مصباح المتهجد،ص 328.
3- 3) -بحار الانوار،ج 87،ص 32.
4- 4) -الهدایة الکبری،ص 328؛(در کتاب الهدایة الکبری«الفرج الاعظم»ذکر شده است.
5- 5) -اثبات الوصیه للإمام علی بن ابی طالب علیه السّلام،ص 267.
6- 6) -ر.ک:الهدایة الکبری،ص 364.
مضطرّ

در تفسیر علی بن ابراهیم (1)مروی است از جناب صادق علیه السّلام که در آیۀ شریفۀ (أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ... ) (2)که نازل شده در حقّ قائم علیه السّلام.او است و اللّه مضطرّ!؛فرمود:«هرگاه دو رکعت نماز بخواند در مقام،یعنی مقام ابراهیم علیه السّلام و خدای را بخواند،پس اجابت می کند او را و برطرف می کند سوء را و می گرداند او را خلیفۀ زمین.»

در تأویل الآیات (3)شیخ شرف الدین مروی است از جناب باقر علیه السّلام که فرموده در آیۀ مذکوره:«آن،نازل شده در قائم علیه السّلام،چون خروج کند،عمّامه بر سر نهد و در مقام،نماز کند و به سوی پروردگار خود تضرّع نماید.پس هرگز رایتی از او برنگردد؛یعنی به هر جا فرستد،فتح کند.»

نیز از جناب صادق علیه السّلام روایت کرده که فرمود:«به درستی که قائم علیه السّلام چون خروج کند،داخل مسجد الحرام شود و رو به کعبه نماید و پشت به مقام ابراهیم علیه السّلام،آن گاه دو رکعت نماز به جای آرد،آن گاه برخیزد پس بگوید:

ای مردم!من سزاوارترین مردمم به آدم.

من سزاوارترین مردمم به ابراهیم.

من سزاوارترین مردمم به اسماعیل.

و ای مردم!من سزاوارترین مردمم به محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم.

آن گاه دست های خود را به آسمان بلند کند،پس دعا نماید و تضرّع کند تا این که به رو درافتد و این است قول خدای عزّ و جلّ: «أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ....» الخ. (4)

ناطق

در مناقب قدیمه و هدایه (5)از القاب آن حضرت شمرده شده است.

در مقتضب الاثر (6)مروی است در خبری طولانی که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم برای سلمان

ص:115


1- 1) -تفسیر القمی،ج 2،ص 129. [1]
2- 2) -سورۀ نمل،آیۀ 62. [2]
3- 3) -تأویل الآیات،ص 399.
4- 4) -تأویل الآیات،ص 399.
5- 5) -الهدایة الکبری،ص 376.
6- 6) -مقتضب الاثر،ص 7.

ذکر نمود اسامی ائمّه:را تا این که فرمود:«پس حسن بن علی،صامت امین عسکری پس پسر او،حجّة اللّه بن الحسن المهدی النّاطق القائم به حق اللّه.»

در زیارت عاشورا است به روایت ابن قولویه: (1)«و ان یرزقنی طلب ثارکم مع امام مهدی ناطق لکم»و به روایت شیخ طوسی (2)«مع امام مهدی ظاهر ناطق منکم»و ناطق بودن آن حضرت ظاهر است چه آبای طاهرینش،مهر خموشی بر لب زده بودند از علوم و اسرار و معارف و حکم،به جهت نبودن[علم]حمله نفرمودند مگر اندکی، بلکه بسیاری از احکام به جهت خوف از اعداء در پردۀ خفا ماند.

محمّد بن طلحۀ شافعی گفته:حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام را«بطین»می گفتند،یعنی مبطن و مخفی کنندۀ علوم و اسراری که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم به او آموخته بود،به جهت نداشتن محلّ قابل و خوف و نبودن مجال و همه این گنج های الهیّه ذخیره شده که از لسان مبارک آن حضرت به مردم رسد.»در دعای ماه مبارک است:«خدایا!ظاهر کن دین خود و سنّت پیغمبر خود را،تا آن که مخفی نکند چیزی از حقّ را از بیم احدی از خلق.» (3)

نهار

شیخ فرات بن ابراهیم در تفسیر خود (4)روایت کرده از جناب باقر علیه السّلام که فرمود:

«حارث اعور،عرض کرد به حسین علیه السّلام:یابن رسول اللّه!فدای تو شوم!خبر ده مرا از قول خداوند در کتاب خود (وَ الشَّمْسِ وَ ضُحاها)

فرمود:«وای بر تو ای حارث!این محمّد،رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم است.»

گفتم:فدای تو شوم!قول خداوند (وَ الْقَمَرِ إِذا تَلاها) ؟

فرمود:«این امیر المؤمنین،علی بن ابی طالب علیه السّلام است که در پی آمده محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم را.»

گفتم:قول خداوند (وَ النَّهارِ إِذا جَلاّها) ؟

فرمود:«این قائم است از آل محمّد:که پر کند زمین را از عدل و داد.»

ص:116


1- 1) -کامل الزیارات،ص 230. [1]
2- 2) -مصباح المتهجد،ص 775. [2]
3- 3) -دعای افتتاح.
4- 4) -تفسیر فرات الکوفی،ص 563.

در تفسیر علی بن ابراهیم (1)مروی است از جناب باقر علیه السّلام که فرمود (2)در آیۀ شریفۀ (وَ اللَّیْلِ إِذا یَغْشی): «شب،در این جا دومی است که فروپوشانید امیر المؤمنین علیه السّلام را در دولت خود که جاری شد برای او بر آن جناب.و امر فرمود امیر المؤمنین علیه السّلام را که صبر کند (3)در دولت ایشان تا منقضی شود آن دولت.

(وَ النَّهارِ إِذا تَجَلّی) فرمود:نهار،آن قائم از ما اهل بیت علیهم السّلام است که هرگاه برخاست، غلبه کند دولت باطل را و در قرآن،زده شده در او مثل ها و مخاطبه نموده به آن ها، یعنی خدای تعالی با پیغمبر خود و ماها؛پس نمی داند آن را غیر از ما.»

ربّ الارض

(وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها ) (4)مفضّل بن عمر شنید که امام صادق علیه السّلام در تفسیر آیۀ مبارکۀ وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها (5)فرمود:«ربّ الأرض؛یعنی إمام الأرض.قلت:فإذا خرج یکون ماذا؟قال یستغنی الناس عن ضوء الشمس و نور القمر و یجتزون بنور الأمام؛ (6)ربّ زمین؛یعنی امام زمین.

گفتم:بعد از آن که خروج کرد چه می شود؟!

فرمود:مردم از نور خورشید و ماه بی نیاز می شوند و از نور امام بهره می گیرند.» (7)

موعود

در هدایه (8)آن را از القاب شمرده.

شیخ طوسی (9)روایت کرده از حضرت سجاد علیه السّلام که در آیۀ شریفۀ: (وَ فِی السَّماءِ رِزْقُکُمْ وَ ما تُوعَدُونَ.) (10)؛و در آسمان است رزق شما و آن چه وعده کرده می شوید و به

ص:117


1- 1) -تفسیر القمی،ج 2،ص 425. [1]
2- 2) -عبارت خبر«غش»بود که به معنی خیانت و مکر است و ظاهرا حاصل معنی آیه باشد،چه این دو باهم فرق دارند.منه.[مرحوم محدّث نوری]
3- 3) -یا امر فرمود آن جناب را که صبر کنیم نسخه احتمال هر دو را دارد.منه[مرحوم محدّث نوری]
4- 4) -سوره زمر،آیۀ 69. [2]
5- 5) -زمر61/.
6- 6) -تفسیر قمی:253/2؛ [3]المجّة فی ما نزل فی القائم الحجة:ص 323.
7- 7) -بقیه توضیحات را در بخش آموزش و پرورش فصل بی نیازی از نور خورشید مطالعه نمایید.
8- 8) -همان.
9- 9) -الغیبة،ص 176.
10- 10) -سورۀ ذاریات،آیۀ 22. [4]

شما وعده داده اند؛ (فَوَ رَبِّ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِثْلَ ما أَنَّکُمْ تَنْطِقُونَ) (1)؛پس،قسم به پروردگار آسمان و زمین که آن حقّ است مثل آن که شما سخن گویید؛فرمود:«این برخاستن و خروج قائم آل محمّد:است.»

از ابن عباس نیز مثل آن را نقل کرده (2)و احتمال می رود که غرض آن حضرت، تأویل رزق در آیه باشد به ظهور آن جناب که به سبب نشر ایمان و حکمت و انواع علوم و معارف است که حقیقت رزق و مدد حیات انسانی و عیش جاودانی است؛ چنان چه طعام را در آیۀ شریفۀ (فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلی طَعامِهِ) (3)تفسیر فرمودند به علم و آن چه بعد از آن ذکر شده از حبّ و انگور و زیتون و نخل و بساتین و چراگاه و غیره، به انواع علوم.

در غیبت نعمانی (4)روایت شده است از امام باقر علیه السّلام که فرمود:«در زمان آن حضرت حکمت داده می شود به خلق تا به آن جا که زن،در خانۀ خود،حکم می کند به کتاب خداوند و سنّت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم.»

یا آن که مقصود تفسیر «وَ ما تُوعَدُونَ» باشد،یعنی:«آن موعودی که به شما داده شده و جمیع انبیا،امّت های خود را به آمدن او وعده دادند،آمدن آن جناب است چنان چه در زیارت آن جناب است:«السلام علی المهدی الذی وعد اللّه به الامم ان یجمع به الکلم.»

در یکی از زیارات جامعه است در اوصاف آن جناب:«و الیوم الموعود و شاهد و مشهود.»

منتقم

در آن جا (5)و در مناقب قدیمه از القاب شمرده و در خطبۀ غدیریۀ رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم است در اوصاف آن جناب:«الا انّه المنتقم من الظّالمین.»

ص:118


1- 1) -همان،آیۀ 23.
2- 2) -الغیبة،ص 176.
3- 3) -سورۀ عبس،آیۀ 24. [1]
4- 4) -الغیبة،ص 239. [2]
5- 5) -همان.

در خبر طولانی مشهور جارود بن منذر است به روایت ابن عیاش در مقتضب (1)که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم فرمود:

در آن شب که مرا به آسمان بردند،خداوند وحی نمود به من که سؤال کنم از رسولانی که پیش از من،مبعوث شدند.پس گفتم:«بر چه مبعوث شدید؟»

گفتند:«بر نبوّت تو و ولایت علی بن ابی طالب علیه السّلام و ائمّه:که از شما خواهند بود.»

آن گاه وحی نمود به من:«ملتفت شو از طرف راست عرش!»پس ملتفت شدم و دیدم علی و حسن و حسین و علی بن الحسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمّد بن علی و علی بن محمّد و حسن بن علی و مهدی را در پایابی از نور،که نماز می کردند.پس پروردگار تبارک و تعالی به من فرمود:«این ها حجّت من اند برای اولیای من و این-یعنی مهدی علیه السّلام-منتقم است از اعدای من.»

و در علل الشرایع (2)مروی است از حضرت باقر علیه السّلام که فرمود:«آگاه باشید که هرگاه قائم ما خروج کند،زنی را برمی گردانند به سوی او،تا او را حدّ و انتقام کشد برای دختر محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم فاطمه علیها السّلام.»

راوی پرسید:چرا او را حدّ می زنند؟

فرمود:«برای افترای او،بر مادر ابراهیم.»

پرسید:چرا آن را خداوند تأخیر انداخت برای قائم علیه السّلام؟

فرمود:«زیرا که خداوند تبارک و تعالی،مبعوث فرمود محمّد مصطفی صلّی اللّه علیه و اله و سلّم را رحمت و مبعوث فرمود قائم علیه السّلام را نقمت.»

در کافی (3)مروی است از آن جناب که فرمود:«هرگاه تمنّا می کند یکی از شماها قائم علیه السّلام را،پس تمنّا کند آن را در عافیت.زیرا که خداوند مبعوث فرمود محمّد صلّی اللّه علیه و اله را رحمت و مبعوث می فرماید قائم علیه السّلام را نقمت.»

در کمال الدین (4)مروی است که آن حضرت،در سنّ سه سالگی به احمد بن اسحاق

ص:119


1- 1) -مقتضب الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر،ص 38.
2- 2) .علل الشرایع،ج 2،ص 580. [1]
3- 3) .الکافی،ج 8،ص 233.
4- 4) .کمال الدین و تمام النعمة،ص 384.

فرمود:«انا بقیّة اللّه فی ارضه و المنتقم من اعدائه.»

مهدی صلوات اللّه علیه

که اشهر اسما و القاب آن حضرت است در نزد جمیع فرق اسلامیه. (1)

شیخ طوسی در غیبت (2)خود روایت کرده از ابی سعید خراسانی که او سؤال نمود از جناب صادق علیه السّلام:به چه جهت نامیده شده آن جناب به مهدی؟

فرمود:«زیرا که او هدایت می کند مردم را به سوی هر امر مخفی.»

شیخ مفید در ارشاد (3)روایت کرده از آن جناب که فرمود:«قائم علیه السّلام را مهدی نامیدند به جهت آن که هدایت می نماید به سوی امری که از او گم شده اند.»

یوسف بن یحیی السلمی در کتاب عقد الدّرر فی الاخبار الامام المنتظر (4)از جناب باقر علیه السّلام روایت کرده که فرمود:«مهدی را،مهدی می گویند زیرا که هدایت می کند به سوی امری خفی و بیرون می آورد تورات و انجیل را از زمینی که آن را انطاکیه می گویند.»

به روایت دیگر فرمود:«نامیده شده به مهدی،زیرا که او هدایت می کند به سفرها از تورات.پس بیرون می آورد آنها را از کوه های شام و دعوت،می کند به سوی آنها یهود را.پس اسلام می آورند برای این کتب،قریب سی هزار نفر.» (5)

به روایت دیگر:«او را مهدی می نامند به جهت آن که هدایت می کند به سوی کوهی از کوه های شام.پس بیرون می آورد از آن جا سفرها از تورات و محاجّه می کند با آنها با یهود؛پس اسلام می آورد بر دستش،جماعتی از یهود.» (6)

در این اخبار،اشکالی است.زیرا که آن چه فرمودند با معنی هادی مناسبت دارد که به معنی راه نماینده است،نه با مهدی که به معنی هدایت یافته است به راه راست و به ضمّ میم هم نشاید،زیرا که او کسی است که هدیه برای کسی می فرستد و توضیح جواب از این اشکال،در لقب هادی خواهد شد.ان شاء اللّه تعالی.

ص:120


1- 1) .ر.ک:همان،ص 35. [1]
2- 2) .الغیبة،ص 471.
3- 3) .الارشاد،ج 2،ص 383. [2]
4- 4) .عقد الدرر فی اخبار المنتظر،ص 40.
5- 5) .همان.
6- 6) .همان،صص 40-41.
عبد اللّه

از اسامی مبارکۀ آن حضرت است،چنان چه در اسم احمد گذشت که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم فرمود:«اسم مهدی،احمد و عبد اللّه و مهدی است علیه السّلام.» (1)

مؤمّل

شیخ کلینی و طوسی (2)روایت کردند از حضرت امام حسن عسکری علیه السّلام«در آن وقت که حجّت علیه السّلام متولّد شده که فرمود:«گمان کردند ظلمه که ایشان مرا می کشند تا این که قطع کنند این نسل را.پس چگونه دیدند قدرت خداوند را؟و نامید او را مؤمّل.»و ظاهر آن است که به فتح میم دوم باشد،یعنی آن که خلایق،آرزوی او را دارند و در ندبه اشاره به این مضمون شده:«بنفسی أنت من امنیّة شائق یتمنّی من مؤمن و مؤمنة ذکرا فحنّا»

منتظر

در کمال الدین (3)مروی است از امام محمّد تقی علیه السّلام که فرمود:«امام بعد از حسن علیه السّلام پسر او،قائم به حقّ است که منتظر است.»

راوی پرسید:چرا او را منتظر نام کرده اند؟

فرمود:«برای آن که برای او است غایب شدنی که بسیار خواهد بود روزهای آن و به طول خواهد کشید مدّت آن.پس انتظار خواهند کشید خروج او را مخلصان و انکار خواهند کرد او را شکّ کنندگان و استهزا خواهند نمود به یاد کردن او جاحدین و دروغ خواهند گفت وقت قراردهندگان و هلاک خواهند شد در آن غیبت،شتاب کنندگان و رستگاری خواهند یافت در آن ایّام،تسلیم کنندگان یعنی آنان که گردن به تسلیم گذارند و به چون وچرا که سبب توقّف چیست و چرا خروج نمی کند،کار ندارند.و بنابراین خبر،منتظر به فتح ظا است؛یعنی انتظار برده شده که همۀ خلایق پیوسته منتظر مقدم اویند.»

ص:121


1- 1) .الغیبة،شیخ طوسی،ص 454.
2- 2) .الغیبة،ص 223.شیخ طوسی از مرحوم کلینی نقل می کند و در کافی این حدیث یافت نشد.
3- 3) .کمال الدین و تمام النعمة،ص 378. [1]
ماء معین

یعنی آب ظاهر جاری بر روی زمین.

در کمال الدین (1)و غیبت (2)شیخ روایت شده از جناب باقر علیه السّلام که در آیۀ شریفه (قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِماءٍ مَعِینٍ) (3)خبر دهید که اگر آب شما فرورفت در زمین،پس کیست که بیاورد برای شما آب روان؟فرمود:«این آیه نازل شده در قائم علیه السّلام.می فرماید خداوند:اگر امام شما غایب شد از شما که نمی دانید او در کجاست، پس کیست که بیاورد برای شما امام ظاهری که بیاورد اخبار آسمان و زمین و حلال خداوند عزّ و جلّ و حرام او را؟»

آن گاه فرمود:«و اللّه!نیامده تأویل این آیه و لابد خواهد آمد تأویل آن.»

قریب به این مضمون چند خبر دیگر در آن جا و در غیبت نعمانی (4)و تأویل الآیات هست و وجه مشابهت آن جناب،به آب که سبب حیات هرچیزی است ظاهر است؛ بلکه آن حیاتی که به سبب آن وجود معظّم آمده و می آید به چندین رتبه،اعلی و اتمّ و اشدّ و ادوم از حیاتی است که آب آورد،بلکه حیات خود آب،از آن جناب است.

در کمال الدین (5)روایت شده از امام باقر علیه السّلام که در آیۀ شریفه: (اعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها... ) (6)؛بدانید که خدای تعالی زنده می کند زمین را بعد از مردنش؛ فرمود:«خداوند زنده می کند به سبب قائم علیه السّلام زمین را بعد از مردنش به سبب کفر اهلش و کافر مرده است.» (7)

به روایت شیخ طوسی در آیۀ مذکوره:«خداوند اصلاح می کند زمین را به قائم آل محمّد علیهم السّلام بعد از مردنش،یعنی بعد از جور اهل مملکتش.»

مخفی نماند که چون در ایّام ظهور،مردم از این سرچشمۀ فیض ربّانی به سهل و آسانی استفاضه کنند و بهره برند،مانند تشنه ای که در کنار نهر جاری گوارایی باشد که

ص:122


1- 1) .کمال الدین و تمام النعمة،ص 326. [1]
2- 2) .الغیبة(شیخ طوسی)،ص 158.
3- 3) .سورۀ ملک،آیۀ 30. [2]
4- 4) .الغیبة،ص 176.
5- 5) .کمال الدین و تمام النعمة،ص 668. [3]
6- 6) .سورۀ حدید،آیۀ 17. [4]
7- 7) .الغیبة،ص 175.

جز اغتراف،حالت منتظره نداشته باشد،لهذا از آن جناب،تعبیر فرمودند به«ماء معین».

در ایّام غیبت که لطف خاصّ حقّ،از خلق برداشته شد،به جهت سوء کردارشان، باید رنج و تعب و عجز و لابه و تضرّع و انابه از آن جناب،فیضی به دست آورد و خیری گرفت و علمی آموخت.مانند تشنه ای که بخواهد از چاه عمیق،تنها به آلات و اسبابی که باید به زحمت به دست آورد،آبی کشید و آتشی فرونشاند.لهذا تعبیر فرمودند از آن حضرت به«بئر معطّله».

بئر معطّله

علی بن ابراهیم در تفسیر خود،از جناب صادق علیه السّلام روایت کرده که در تفسیر آیۀ شریفۀ (...وَ بِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَشِیدٍ.) (1)فرمود:«این مثلی است جاری شده برای آل محمّد:.بئر معطّله،آن چاهی است که از او،آب کشیده نمی شود و آن امامی است که غایب شده.پس اقتباس نمی شود از او علم»؛ (2)-تا وقت ظهور-یعنی به اسباب ظاهرۀ متداوله از برای هرکس در هروقت،چنان چه میّسر بود در عصر هر امامی-غیر از آن جناب که قصر مرتفع بودند-اگر مانع خارجی نبود.پس منافات ندارد با آن چه ذکر خواهیم نمود در باب دهم از تمکّن انتفاع به علم و سایر فیوضات از آن جناب به غیر اسباب متعارفه از برای خواص،بلکه غیر ایشان نیز (3).

بلد الامین

یعنی قلعۀ محکم خداوند که کسی را به وی تسلّطی نیست.فاضل متتبّع،میرزا محمّد رضا مدرّس در جنّات الخلود، (4)آن را از القاب آن جناب شمرده.

ص:123


1- 1) .سورۀ حج،آیۀ 45. [1]
2- 2) .تفسیر القمی،ج 2،ص 85. [2]
3- 3) .در ماء معین کلامی خواهد آمد مناسب این مقام.منه.[مرحوم محدّث نوری]
4- 4) .هو الله؛صاحب جنات الخلود از فضلای معروفین است و به غایت متتبّع و خبیر بوده،شیخ حرّ در امل الآمل فرموده:امیر کبیر سید محمد رضا حسینی منشی الممالک،عالم فاضل،معاصر محدّث جلیل القدر است.از مؤلفات اوست:کشف الآیات که عجیب است و تفسیر قرآن که کثیر است،زیاده از سی جلد عربی و فارسی است،جمع نموده در آن احادیثی را با ترجمۀ آنها،ساکن اصفهان است.انتهی. حقیر بعضی از مجلدات آن را دیدم،الحق در جمع آثار اهل بیت علیهم السّلام بی نظیر است و حظّش در نهایت
«قائم»صلوات اللّه علیه

و این از القاب خاصّۀ مشهورۀ متداولۀ آن حضرت است و در ذخیره گفته که این، اسم آن جناب است در زبور سیزدهم و در کتاب برلبوموا. (1)

قائم یعنی برپا شونده در فرمان حق تعالی؛چه آن حضرت،پیوسته در شب و روز، مهیّای فرمان الهی است که به محض اشاره،ظهور نماید.

شیخ مفید؛در ارشاد (2)روایت کرده از جناب رضا علیه السّلام که فرمود:«چون حضرت قائم علیه السّلام برخیزد،مردم را به اسلام تازه بخواند.»

تا آن که فرمود:«او را قائم نامیدند برای آن که قیام به حق خواهد نمود.»

شیخ طوسی؛در غیبت (3)روایت کرده از ابی سعید خراسانی که گفت،گفتم به حضرت صادق علیه السّلام:«مهدی و قائم یکی است؟»

فرمود:«آری!»تا آن که فرمود:«نامیده شد قائم،زیرا که او برمی خیزد بعد از آن که می میرد و به درستی که برمی خیزد او،برای امر عظیمی.»

مراد از موت،موت ذکر آن جناب است،یعنی اسمش از میان مردم می رود و شاید لفظ ذکر،در خبر بوده و از نسخۀ شیخ یا از قلم راوی ساقط شده به قرینۀ خبر صقر.

شیخ صدوق قدّس سرّه در معانی الاخبار (4)فرموده:«قائم علیه السّلام را قائم نامیدند،زیرا که او برمی خیزد بعد از موت ذکرش.»

یا بعد از مردن او به گمان بعضی از بی خردان،که بیاید کلام او در باب چهارم.

مؤیّد این احتمال است آن چه شیخ نعمانی،روایت کرده در غیبت (5)خود از امام محمّد باقر علیه السّلام که فرمود:«هرگاه دور زد فلک و گفتند مرد یا هلاک شد و کدام وادی رفت؟و جویندۀ او گوید کجا خواهد شد؟و حال آن که استخوان های او پوسیده،پس در این حال امیدوار باشید ظهور او را.»

ص:124


1- 1) .ر.ک:تذکرة الائمه،ص 184.
2- 2) .الارشاد،ج 2،ص 283.
3- 3) .الغیبة،ص 422.
4- 4) .معانی الاخبار [1]،ص 65.
5- 5) .الغیبة،ص 154.

نیز روایت است از حضرت صادق علیه السّلام که فرمود:«به درستی که قائم علیه السّلام چون برخیزد،مردم گویند:چگونه خواهد بود این؟و حال آن که استخوان های او پوسیده شده بود!» (1)

به روایت دیگر،در حضور آن حضرت،ذکر قائم علیه السّلام در میان آمد.پس فرمود:«آگاه باشید که آن جناب هرگاه برخیزد،هر آینه مردم می گویند:چگونه است این؟و حال آن که استخوان های او پوسیده از فلان زمان.» (2)

صدوق در کمال الدین (3)روایت کرده از صقر بن دلف که گفت:شنیدم از حضرت امام محمّد تقی علیه السّلام که می فرمود:«امام بعد از من علی،فرزند من است.امر او،امر من است و گفتۀ او،گفتۀ من و طاعت او،طاعت من است و امامت بعد از او،در فرزند او، حسن است و امر حسن،مانند امر پدر او است و فرمودۀ او،فرمودۀ پدر او است و اطاعت او،اطاعت پدر او است.»پس حضرت ساکت شد.

من عرض کردم:یابن رسول اللّه!کیست امام بعد از حسن؟

حضرت گریست،گریستن شدیدی.آن گاه فرمود:«امام بعد از حسن،پسر او است.که قائم به حقّ و منتظر است.»

عرض کردم:یابن رسول اللّه!چرا او را قائم نامیدند؟

فرمود:«برای آن که او،به امامت اقامت خواهد نمود،بعد از خاموش شدن ذکر او و مرتد شدن اکثر آنها که قایل به امامت آن حضرت بودند.»

نیز روایت کرده است از ابو حمزۀ ثمالی که گفت:سؤال کردم از حضرت امام محمّد باقر-صلوات اللّه علیه-:«یابن رسول اللّه!آیا همۀ شما قائم به حق نیستید؟»

فرمود:«بلی،همه قائم به حقّیم.»

گفتم:پس چگونه حضرت صاحب الامر علیه السّلام را قائم نامیدند؟

فرمود:«چون جدّم،حضرت امام حسین علیه السّلام شهید شد،ملایکه در درگاه الهی صدا به گریه و ناله بلند کردند و گفتند:ای خداوند و سیّد ما!آیا غافل می شوی از قتل

ص:125


1- 1) .همان.
2- 2) .الغیبة،محمّد بن ابراهیم النعمانی،ص 155. [1]
3- 3) .کمال الدین و تمام النعمة،ص 378. [2]

برگزیدۀ خود و فرزند پیغمبر پسندیدۀ خود و بهترین خلق خود؟

پس حق تعالی،وحی کرد به سوی ایشان:«ای ملایکۀ من!قرار گیرید!قسم به عزّت و جلال خود که هرآینه انتقام خواهم کشید از ایشان،هرچند بعد از زمان ها باشد.»پس حق تعالی حجاب ها را برداشت و نور امامان از فرزندان حسین را به ایشان نمود و ملایکه به آن شاد شدند؛پس یکی از آن انوار را دیدند که در میان آن ها ایستاده بود،به نماز مشغول بود؛حق تعالی فرمود:«به این ایستاده از ایشان انتقام خواهم کشید.» (1)

فجر

در تأویل الآیات (2)شیخ شرف الدین نجفی مروی است از جناب صادق علیه السّلام که فرمود در تفسیر کلام خداوند،و الفجر:«مراد از فجر،قائم علیه السّلام است.»

نیز روایت کرده از آن جناب که فرمود در تفسیر سورۀ مبارکۀ (إِنّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ حَتّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ) (3)یعنی:تا آن که برخیزد و ظاهر شود قائم علیه السّلام. (4)

صاحب الامر

در ذخیره و غیره (5)از القاب آن جناب شمرده شده و آن،از القاب شایعۀ متداوله است.

صاحب الغیبة
صاحب الزّمان

هر دو از القاب معروفه و ثانی از القاب مشهورۀ آن حضرت است و مراد از آن، فرمانفرما و حکمران زمان است،از جانب خداوند.

حسین بن حمدان روایت کرده از ریّان بن صلت گفت:شنیدم حضرت رضا علی بن موسی علیه السّلام می فرمود:«قائم مهدی،پسر پسر من،حسن است؛جسمش دیده نمی شود و اسمش را نمی برد احدی بعد از غیبت او،تا آن که او را ببیند و اعلان دهند

ص:126


1- 1) .علل الشرایع،ج 1،ص 160. [1]
2- 2) .تأویل الآیات الظاهرة،ص 766.
3- 3) .سورۀ قدر،آیۀ 5. [2]
4- 4) .همان،ص 791.
5- 5) .ر.ک:تذکرة الائمه،ص 184.

به اسم او،که خلایق نام او را ببرند.»

گفتیم به آن جناب:ای سیّد ما!اگر بگوییم صاحب الغیبة و صاحب الزّمان؟

فرمود:«همۀ این ها مطلقا جایز است و جز این نیست که من،شما را نهی می کنم از تصریح به اسم مخفی او از اعدای ما که او را نشناسند.» (1)

صاحب الرجعه

در هدایه (2)آن را از القاب شمرده.

صاحب الدّار

علمای رجال تصریح کردند که از القاب خاصّۀ آن حضرت است و بیاید در ضمن بعضی حکایات باب هفتم که فرمود:«انا صاحب الدار!»

صاحب الناحیه

اطلاق آن در اخبار بر آن جناب بسیار است و لکن علمای رجال فرمودند که بر حضرت امام حسن علیه السّلام بلکه بر امام علی النقی علیه السّلام نیز اطلاق می شود. (3)

سیّد علی بن طاوس در اقبال (4)و محمّد بن مشهدی در مزار (5)و غیر ایشان (6)روایت کردند بیرون آمد از ناحیه،در سنۀ دویست و پنجاه و دو بر دست شیخ محمّد بن غالب اصفهانی،زیارت معروفه که مشتمل است بر اسامی شهدا.

علاّمه مجلسی؛در بحار فرموده:«در خبر،اشکالی است به جهت تقدّم تاریخ آن بر ولادت قائم علیه السّلام به چهار سال و شاید نسخه،دویست و شصت و دو بوده و احتمال دارد که صادر شده باشد از حضرت امام حسن علیه السّلام» (7)و از این کلام،معلوم می شود قلّت اطلاق آن بر غیر امام زمان علیه السّلام.بلکه کفعمی در حاشیۀ مصباح خود آورده که ناحیه هر مکانی است که صاحب الامر-صلوات اللّه علیه-در غیبت صغری در آن جا بوده.

ص:127


1- 1) .الهدایة الکبری،ص 364.
2- 2) .همان،ص 328.
3- 3) .ر.ک:مجمع البحرین؛ج 2،ص 585.
4- 4) .الاقبال،ص 573.
5- 5) .المزار،ص 486.
6- 6) .ر.ک:العوالم-الامام الحسین،335.
7- 7) .بحار الانوار،ج 98،ص 274.
صاحب العصر

این لقب،در شهرت و معروفیّت مثل صاحب الزمان علیه السّلام است.

بقیّة الانبیاء

این لقب با چند لقب دیگر مذکور است در خبری که حافظ برسی در مشارق الانوار (1)روایت کرده از حکیمه خاتون،به نحوی که عالم جلیل،سیّد حسین مفتی کرکی،سبط محقّق ثانی در کتاب دفع المنادات از او نقل کرده که او گفت:مولد قائم علیه السّلام شب نیمۀ شعبان بود.

تا آن که می گوید:پس آن جناب را آوردم به نزد برادرم حسن بن علی علیه السّلام،پس مسح فرمود به دست شریف،بر روی نور او که نور انوار بود و فرمود:«سخن گو ای حجّة اللّه و بقیّۀ انبیا و نور اصفیا و غوث فقرا و خاتم اوصیا و نور اتقیا و صاحب کرۀ بیضا!»

پس فرمود:«اشهد ان لا اله الاّ اللّه....»تا آخر آن چه در باب ولادت گذشت.

لکن در نسخۀ مشارق حقیر،چنین است:«سخن گو ای حجّة اللّه و بقیّۀ انبیا و خاتم اوصیا و صاحب کرۀ بیضا و مصباح از دریای عمیق شدید الضیاء،سخن گوی ای خلیفۀ اتقیا و نور اوصیا!...».الخ.

صاحب الکرة البیضاء

در هدایه (2)آن را از القاب شمرده است.

صمصام الاکبر

در ذخیره گفته شده که این نام آن جناب است در کتاب کندرآل. (3)

صبح مسفر

در هدایه (4)آن را از القاب خاصّه شمرده و محتمل است که آن را از آیۀ شریفۀ (وَ الصُّبْحِ إِذا أَسْفَرَ) (5)استنباط کرده یا در تأویل آن،به آن جناب،خبری به نظر او رسیده

ص:128


1- 1) .مشارق انوار الیقین،ص 157.
2- 2) .الهدایة الکبری،ص 328. [1]
3- 3) .همان.
4- 4) .الهدایة الکبری،ص 328.
5- 5) .سورۀ مدثر،آیۀ 34. [2]

و مناسبت آن به آن حضرت،چون صبح صادق،روشن و هویدا است.

صدق

در مناقب قدیمه و هدایه، (1)از القاب خاصّه محسوب داشتند.

صراط

در هدایه (2)آن را از القاب شمردند و در کتاب و سنّت،اطلاق آن بر هر امام علیه السّلام بسیار شده و شاهدی برای اختصاص به نظر نرسیده.

ضیاء

چنان چه در آن کتاب (3)و در مناقب قدیمه است.

ضحی

در تأویل الآیات شیخ شرف الدین نجفی مروی است در تأویل سورۀ مبارکۀ (وَ الشَّمْسِ وَ ضُحاها) (4)که شمس،رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم است و ضحای شمس که نور و ضیای آفتاب است چون بتابد،قائم علیه السّلام است و در بعضی نسخ،خروج آن جناب. (5)

ظاهر است که پرتو نور رسالت و شعاع خورشید آن حضرت به توسّط آن جناب، خواهد تابید در شرق و غرب عالم بر هر صغیر و کبیر و برنا و پیر.

جنب

در هدایه (6)از القاب آن جناب شمرده و در اخبار متواتره و در تفسیر آیۀ شریفۀ: یا حَسْرَتی عَلی ما فَرَّطْتُ فِی جَنْبِ اللّهِ. (7)رسیده که امام علیه السّلام جنب اللّه است.

طالب التّراث

ص:129


1- 1) .الهدایة الکبری،ص 328.
2- 2) .همان.
3- 3) .الهدایة الکبری،ص 328.
4- 4) .سورۀ شمس،آیۀ 1. [1]
5- 5) .در روایتی از علی بن محمد از امام صادق علیه السّلام شمس،به معنای امیر المؤمنین علیه السّلام و ضحیها،قیام قائم علیه السّلام تفسیر شده است و در روایت محمد بن عباس،و الشمس و ضحیها به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم تعبیر شده است و از قائم علیه السّلام به«النّهار اذا جلاّها»تفسیر شده است.ر.ک:تاویل الایات الظاهره صص 778-777.
6- 6) .همان.
7- 7) .سورۀ زمر،آیۀ 56. [2]

در هدایه (1)از القاب شمرده و توضیح آن در لقب وارث و نیز باب یازدهم بیاید.

احسان
اذن سامعه
ایدی

اول را در هدایه و مناقب قدیمه از القاب آن جناب شمرده اند،دوم (2)و سوم در هدایه است (3)و ظاهرا مراد از«ایدی»که جمع ید است،به معنی نعمت باشد در این جا.

صدوق در کمال الدین (4)و ابن شهر آشوب در مناقب (5)روایت کردند از جناب کاظم علیه السّلام که فرمود در تفسیر آیۀ شریفۀ (...وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً....) (6):

«نعمت ظاهره،امام ظاهر است و نعمت باطنه،امام غایب است»و در مواضع بسیاری از قرآن،نعمت تفسیر شده به امام علیه السّلام.

بقیة اللّه

در ذخیره گفته که این نام آن جناب است.در کتاب ذوهر (7)و در غیبت فضل بن شاذان (8)روایت شده از امام صادق علیه السّلام که در ضمن احوال قائم علیه السّلام فرمود:«پس چون خروج کرد،پشت می دهد به کعبه و جمع می شود سی صد و سیزده مرد و اول چیزی که تکلّم می فرماید،این آیه است: (بَقِیَّتُ اللّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ....) (9)

آن گاه می فرماید:منم بقیّة اللّه و حجّت او و خلیفۀ او بر شما،پس سلام نمی کند بر او سلام کننده ای،مگر آن که می گوید:«السّلام علیک یا بقیة اللّه فی ارضه.»

شیخ فرات بن ابراهیم در تفسیر خود، (10)روایت کرده از عمر بن زاهر (11)گفت،

ص:130


1- 1) .الهدایة الکبری،ص 328؛ [1]در کتاب یاد شده«طالب الثارات»ذکر شده است.
2- 2) .احسان و اذن سامعه در هدایه یافت نشد.
3- 3) .در هدایه یافت نشد.
4- 4) .کمال الدین و تمام النعمة،ص 268. [2]
5- 5) .مناقب آل ابی طالب،ج 3،ص 314. [3]
6- 6) .سورۀ لقمان،آیۀ 20. [4]
7- 7) .ر.ک:تذکرة الائمه،ص 184.
8- 8) .ر.ک:کفایة المهتدی[گزیده]،ص 280،ذیل حدیث سی و نهم.
9- 9) .سورۀ هود،آیۀ 86. [5]
10- 10) .تفسیر فرات الکوفی،ص 193.
11- 11) .در نسخه«عمران بن واهر»آمده است،که گویا اشتباه می باشد.

مردی خدمت حضرت صادق علیه السّلام عرض کرد:ما سلام بکنیم به حضرت قائم علیه السّلام به امرة المؤمنین،یعنی بگوییم به او یا امیر المؤمنین؟!

فرمود:«نه،این اسمی است که نامید به آن،خداوند امیر المؤمنین علیه السّلام را که نامیده نمی شود احدی پیش از او و نه بعد از او،مگر آن که کافر باشد.»

گفت:چگونه سلام کنیم بر او؟

فرمود:«بگویید:السّلام علیک یا بقیّة اللّه.»

آن گاه خواند حضرت:(بقیّة اللّه خیر لکم ان کنتم مؤمنین)

حاشر

حاشر اسم آن حضرت است در صحف ابراهیم؛چنان چه در تذکرة الائمّه (1)مذکور است.

قابض

در مناقب قدیمه و هدایه (2)از القاب آن جناب شمرده.

فردوس الاکبر

در ذخیره و تذکره مذکور است که این،اسم آن جناب است در کتاب قبروس (3)

ص:131


1- 1) .هو الله؛از اغلاط فاحشۀ جمله ای از معاصرین،نسبت کتاب تذکرة الائمة است به علامۀ مجلسی؛ چنان چه در رسالۀ فیض قدسی توضیح نموده ام که پاره ای از تلامذۀ آن مرحوم،خصوصا جناب عالم کامل میر محمد حسین امام جمعه،سبط آن مرحوم و وصی در اتمام بعضی از تصانیف او،ضبط تمام مؤلفات عربی و فارسی و عدد ابیات کتاب آن جناب را کردند در رسالۀ علیحده ای،حتی انشاءات و رسایل مختصرۀ آن مرحوم را؛با این حال ذکر نکردند این کتاب را. و چگونه می شود با آن همه اهتمام و مصاحبت سالها تا وقت وفات،از نظر ایشان ساقط شود و شاهد احسن از این،آن که فاضل خبیر میرزا عبد الله اصفهانی،تلمیذ ارشد آن مرحوم،در ریاض العلماء کتاب مذکور را از کتب مجهوله که مؤلفش معلوم نیست،شمرده و این موضع از ریاض را در حیات استاد خود نوشته و با آن طول باع در اطلاع بر ارباب مصنّفات،نشود تصنیف استادش بر او مخفی بماند و فاضل عالم معاصر خوانساری ایده الله تعالی در روضات الجنات نسبت داده آن را به ملا محمد باقر بن ملا محمد تقی لاهیجی،معاصر علامۀ مجلسی رحمهم اللّه...منه.[مرحوم محدّث نوری]
2- 2) .الهدایة الکبری،ص 328.
3- 3) .خ ل قبرس

رومیان. (1)

لندیطارا

در ذخیره و تذکره (2)مذکور است که اسم آن جناب است در کتاب هزارنامۀ هند.

واقیذ

در کتاب مذکور مسطور است که این لقب آن جناب است در کتب سماویّه؛یعنی غایب شونده مدّت مدید و در تاریخ عالم آراء مذکور است که اسم آن حضرت در تورات و اقیذما نوشته شده. (3)

بهرام،بنده یزدان:

،(این دو،اسم آن حضرت است در کتاب ایستاع؛ (4)چنانچه در ذخیرة الالباب ذکر نموده).

پرویز:با«بای»پهلویّه اسم آن جناب است در کتاب برزین از فرس، (5)چنان چه در کتاب مزبور است. (6)

اوقیدمو

فاضل المعی میرزا محمّد نیشابوری در کتاب ذخیرة الالباب معروف به دوایر العلوم (7)ذکر کرده:«اسم آن جناب در تورات به لغت ترکوم،اوقیدمو است.» (8)

ایزدشناس

ایزد نشان در کتاب مذکور،مسطور است که این دو،نام آن جناب است در نزد مجوس و شیخ بهایی؛در کشکول فرموده:«فارسیان،آن جناب را ایزدشناس و ایزدنشان گویند.» (9)

ص:132


1- 1) .ر.ک:تذکرة الائمه،ص 184.
2- 2) .تذکرة الائمّه،ص 184.
3- 3) .نجم الثاقب:168/1 از جنّات الخلود.
4- 4) .ر.ک:تذکرة الائمه،ص 184.
5- 5) .اصل:رفرس
6- 6) .ر.ک:تذکرة الائمه،ص 184؛نجم الثاقب:94/1.
7- 7) .گویا کتاب دوایر العلوم غیر از کتاب ذخیرة الباب باشد و هردو از تألیفات مرحوم میرزا محمّد نیشابوری معروف به اخباری است.ر.ک:الذریعه،ج 8،ص 267 و ج 10،ص 14.
8- 8) .ر.ک:تذکرة الائمه،ص 184 نجم الثاقب:88/1.
9- 9) .ر ک:تذکرة الائمه،ص 184؛نجم الثاقب:89/1.
ایستاده

نیز در آن جا ذکر کرده:«این نام آن جناب است در کتاب شامکونی (1)

کیقباد دوم

در ذخیرة الالباب و تذکرة الائمّة ص 184 ذکر شده که نام آن جناب است در نزد مجوس و گبران عجم،یعنی عادل به حق (2)

خسرو

در ذخیره و تذکره (3)مذکور است که این نام آن حضرت است و در کتاب جاویدان خرد مجوس. (4)

خجسته

در ذخیره گفته که این نام آن جناب است در کتاب کندر آل فرنگیان. (5)

خداشناس

در آن دو کتاب مذکور است که خداشناس نام آن حضرت است در کتاب شامکونی (6)که به اعتقاد کفرۀ هند،پیغمبری صاحب کتاب بوده است و گویند بر اهل ختا و ختن مبعوث شده و مولد او شهر کیلواس بوده و گوید که دنیا و حکومت آن به فرزند سیّد خلایق دو جهان به یشن که به زبان ایشان،نام رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم است، خواهد رسید و او بر کوههای مشرق و مغرب دنیا حکم براند و فرمان دهد و بر ابرها سوار شود و فرشتگان،کارکنان وی باشند و پریزادان و آدمیان در خدمت او باشند و از سودان (7)که زیر خطّ استوا است تا ارض تسعین که زیر قطب شمال است و ماورای اقلیم هفتم را که گلستان ارم و کوه قاف باشد،صاحب می شود و دین خدا،یک دین

ص:133


1- 1) .اصل:شامکوئی.
2- 2) .نجم الثاقب:131/1 نام 125.
3- 3) .در تذکرة الائمه،ص 184 آمده است که نام آن جناب در کتاب جاویدان،«خورانه»و در کتاب نصاری «خسرو»است.
4- 4) .نجم الثاقب:104/1.
5- 5) .ر.ک:تذکرة الائمه،ص 184؛نجم الثاقب:103/1.
6- 6) .در تذکره الائمه ص 184،شاکمون ذکر شده است.
7- 7) .اصل:سوادان.

باشد و نام او ایستاده و خداشناس است. (1)

زند افریس

در ذخیرة الالباب گفته که این اسم آن جناب است در کتاب ماریاقین (2)و عبارت ذخیره این است:«و فی کتاب ماریاقین،زندافریس»پس احتمال می رود که اصل اسم، همان افریس باشد و مراد از زند،همان کتاب منسوب به زردشت یا صحف حضرت ابراهیم علیه السّلام یا فصلی از آن باشد.و اللّه العالم. (3)

سروش ایزد

در آن کتاب و در تذکره، (4)مذکور است که این،اسم آن جناب است در کتاب زمزم زردشت. (5)

فیروز

در ذخیره گفته که اسم آن جناب است در نزد آمان،به لغت ماچار و در تذکره گفته که در کتاب فرنگان الامان که ماچار می گویند فیروز[آمده است]. (6)

فرخنده

در ذخیره گفته که این،اسم آن جناب است در کتاب اشعیای پیغمبر. (7)

فیذموا

شیخ اقدم،احمد بن محمّد بن عیاش در مقتضب الاثر (8)روایت کرده از جابر بن یزید جعفی که گفت:شنیدم سالم بن عبد اللّه بن عمر بن الخطاب می گفت:[شنیدم پدرم عبد اللّه بن عمر بن الخطاب می گفت:] (9)شنیدم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرمود:

«به درستی که خدای عزّ و جلّ،وحی فرستاد به سوی من،در آن شبی که مرا به سوی خدا برد:«ای محمّد!که را جانشین خود کردی در زمین بر امّت خود؟»و او

ص:134


1- 1) .نجم الثاقب:104/1.
2- 2) .ر.ک:تذکرة الائمه،ص 184.
3- 3) .نجم الثاقب:109/1.
4- 4) .همان.
5- 5) .نجم الثاقب:109/1.
6- 6) .تأویل الایات الظاهرة:791؛نجم الثاقب:121/1.
7- 7) .تذکرة الائمة:ص 184؛نجم الثاقب:121/1.
8- 8) .مقتضب الاثر فی النص علی الائمّة الاثنی عشر،ص 26. [1]
9- 9) .این قسمت در متن حذف شده بود.

داناتر بود به این.»

گفتم:«ای پروردگار من!برادرم را.»

فرمود:«ای محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم!علی بن ابی طالب علیه السّلام را؟»

گفتم:«آری!ای پروردگار من!»

پروردگار من فرمود:«ای محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم!من واقف و آگاه شدم بر زمین،پس برگزیدم تو را از آن.و ذکر نمی شوم مگر آن که تو ذکر شوی با من.آن گاه در مرتبۀ دوم،به نظر علمی (1)نگاه کردم به آن،پس اختیار کردم از آن،علی بن ابی طالب را پس گردانیدم او را وصیّ تو.

پس تویی سیّد انبیا و علی است سیّد اوصیا.آن گاه مشتق کردم از برای او اسمی از نام های خود،پس منم اعلی و اوست علی.

یا محمّد!به درستی که من خلق کردم علی و فاطمه و حسن و حسین و ائمّه را از یک نور،آن گاه عرضه داشتم ولایت ایشان را بر ملایکه؛هرکه قبول کرد آن را،از مقرّبین شد و هرکس انکار نمود آن را از کافرین شد.

ای محمّد!اگر بنده ای از بندگان من عبادت کند مرا تا آن که منقطع شود،آن گاه ملاقات کند مرا با انکار ولایت ایشان،داخل می کنم او را در آتش خود.»

آن گاه فرمود:«ای محمّد!آیا دوست داری که ایشان را ببینی؟»

گفتم:«آری!»

فرمود:«پیش برو در جلوی خود.»

پیش رفتم،ناگاه دیدم علی بن ابی طالب را و حسن و حسین و علی بن الحسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمّد بن علی و علی بن محمّد و حسن بن علی و حجّة قائم علیهم السّلام را،که گویا مثل ستارۀ درخشان است در وسط ایشان.

گفتم:«ای پروردگار من!کیستند این ها؟»

فرمود:«ایشان امامانند و این که ایستاده،حلال می کند حلال را و حرام می کند

ص:135


1- 1) .در حدیث:به نظر دیگر.

حرام را و انتقام می کشد از اعدای من.

ای محمّد!او را دوست دار،زیرا که من او را دوست دارم و دوست دارم کسی را که او را دوست دارد.»

جابر گفت:چون سالم از حجر کعبه برگشت،او را متابعت کردم.پس گفتم:«ای ابا عمرو!قسم می دهم تو را به خداوند که آیا خبر داد تو را غیر از پدرت به این نام ها؟»

گفت:امّا حدیث از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم پس نه،و لکن بودم من با پدرم در نزد کعب الاحبار،پس شنیدم او را که می گفت:به درستی که ائمّۀ از این امّت،بعد از پیغمبر خود،بر عدد نقبای بنی اسراییل است و پیدا شد علی بن ابی طالب علیه السّلام.

پس کعب گفت:این مقفّی اول ایشان است و یازده نفر از فرزندان او و نامید کعب، ایشان را به نام های ایشان در تورات نقرثیب (1)قیذوا،دبیرا،مفسورا،مسموعاه،دموه، میثو،هذار،یثیموا، (2)بطور،نوقس،فیذموا» (3)

ابو عامر هشام دستوانی که راوی این خبر است،گفت:ملاقات نمودم شخصی یهودی را در حیره،که نزدیک کربلا است،که او را عتوا بن اوسوا می گفتند و او عالم یهود بود.

سؤال کردم او را از این اسماء.

گفتم:این ها اسم نیستند و اگر اسامی بودند هرآینه رقم می شد در سلک اسما و لکن این ها اوصاف جمیله ای است برای اقوامی؛به زبان عبرانی صحیح است.

می یابیم آن ها را در تورات و اگر سؤال کنی از آنها از غیر من،هرآینه کور خواهد بود از معرفت آنها یا خود را به کوری زند.

گفت:چرا چنین کند؟

گفت:امّا کوری،پس از روی جهل به آن ها و امّا به کوری زدن پس برای آن که

ص:136


1- 1) .خ ل:تقوبیث.
2- 2) .خ ل:یثموا.
3- 3) .در این متن فیذموا آمده ولی در جاهای دیگر این کتاب قیذموا ذکر شده است.در مقتضب الاثر نیز به صورت قیذموا دیده شد و در کتب دیگر به صورت قیدموا نگارش یافته است.ر.ک:مقتضب الاثر فی النص علی الائمّه الاثنا عشر،ص 27؛الغیبة،محمّد بن ابراهیم نعمانی،صص 108-109؛ [1]بحار الانوار،ج 36،ص 223. [2]

معین بر فساد دین خود نباشد و به این،بصیرت پیدا نکنند و این که من اقرار کردم برای تو به این اوصاف،برای آن است که من مردی هستم از فرزندان هارون بن عمران.مؤمنم به محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم،پنهان می کنم ایمان خود را از خواص خود،از یهود و این که اظهار نمی کنم برای ایشان اسلام را و هرگز اظهار نخواهم کرد بعد از تو برای احدی،تا آن که بمیرم.

گفتم:چرا؟

گفت:زیرا که من یافتم در کتب پدرهای گذشتۀ خود که ایمان نیاوریم به این پیغمبری که اسم او محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم است در ظاهر و ایمان بیاوریم به او در باطن تا آن که ظاهر شود مهدی قائم از فرزندان او.پس هرکس درک کند او را از ما،پس ایمان بیاورد به او و به او وصف کرده شده،آخر آن نام ها.

گفتم:به چه مدح کرده شده؟

گفت:به این که غالب می شود بر جمیع دنیا و خروج می کند مسیح با او و به دین او درمی آید و مصاحب او می شود.گفتم:از برای من وصف کن این اوصاف را!

گفت:آری!و او را ستر کن مگر از اهلش و موضعش ان شاء اللّه تعالی.

امّا نقرثیب پس او اول اوصیا است و وصیّ آخر انبیا.

امّا قیذوا:او ثانی اوصیاست و اول عترت اصفیا.

امّا دبیرا:او دوم عترت و سیّد الشهدا است.

امّا مفسورا:پس او سیّد کسانی است که عبادت کردند خدای را از بندگانش.

امّا مسموعاه (1):پس او وارث علم اولین و آخرین است.

امّا مشیوا:پس او بهترین محبوسان در زندان ظالمین است.

امّا هذار:پس او مقهور و دور شدۀ از وطن ممنوع است.

امّا یثیموا (2):پس کوتاه عمری است که آثارش طولانی است.

امّا بطور:پس چهارم اسم او است،یعنی علی علیه السّلام.

ص:137


1- 1) .گویا در شرح اسامی«دوموه»از مؤلّف حذف شده امّا در متن حدیث موجود است.
2- 2) .خ ل:ثیموا.

امّا نوقس:پس او هم نام عمّ خود است.

امّا قیذمو:پس او مفقود از پدر و مادر خویش است که غایب است به امر خداوند و برپا می دارد حکم او را.»

شیخ نعمانی (1)در غیبت خود فرموده:قرائت کرد بر من عبد الحکیم بن حسن سمری؛چیزی را که املا نموده بود او را مردی از یهود،در ارجان-که او را حسن بن سلیمان می گفتند،از علمای یهود بود در آن جا-از اسماء ائمّه:در زبان عبرانی و عدد ایشان و من به لفظ او بیان می کنم:

و بود در آن چه خواندم آن را که خداوند مبعوث می فرماید پیغمبری را از فرزندان اسماعیل علیه السّلام و اسم اسماعیل در تورات،اشموعیل است و اسم آن پیغمبر،میمی ماد است،یعنی محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم و او بزرگ خواهد شد و از آل او،دوازده نفر ائمّه و بزرگانند که اقتدا کرده می شود به ایشان و نام های ایشان تقوبیث...»تا آخر آن چه گذشت.

از او سؤال کردند:این اسامی در کدام سوره است؟

گفت:در مسدّ سلیمان؛یعنی در قصّۀ او.

مخفی نماند که کلمۀ فیذموا در بیشتر نسخ با«قاف»است و در بعضی،با«فاء»، چون زبان عبری است و نسخ قدیمه غیر مقرّ و در ضبط آن و غیر آن اطمینانی نیست. (2)

وهوه ل

شیخ احمد بن محمّد بن عیاش در جزء ثانی مقتضب الاثر (3)روایت کرده به اسناد خود از حاجب بن سلیمان بن صورح السدو که گفت:ملاقات کردم در بیت المقدس، عمران بن خاقان را که بر دست منصور،مسلمان شده بود و او با یهود محاجّه کرده بود به بیان و علمی که داشت و نمی توانستند منکر او شوند،به جهت آن چه در تورات بود از علامات رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم و خلفای بعد از او.

پس روزی به من گفت:ای ابا موزج!ما می یابیم در تورات سیزده اسم را،یکی از آنها محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم است و دوازده نفر از اهل بیت او که آنها اوصیا و خلفای اویند و

ص:138


1- 1) .الغیبة،صص 108-109. [1]
2- 2) .نجم الثاقب:123/1.
3- 3) .مقتضب الاثر فی النص علی الائمّة الاثنی عشر،ص 39-40. [2]

مذکورند در تورات؛نیست در پیشوایان بعد از آن حضرت،کسی از تیم و نه از عدی و نه از بنی امیّه و من گمان می کنم آن چه این شیعه می گویند،حقّ باشد.

گفتم:مرا خبر ده به آن!

گفت به من:عهد و میثاق خداوندی بده که خبر نکنی شیعه را به چیزی از آن،که به آن بر من غلبه کنند.

گفتم:چرا خوف داری از این؟و این قوم یعنی بنی عباس از بنی هاشم اند.

گفت:نیست نام های ایشان،نام های این ها،بلکه ایشان از فرزندان اول ایشان، محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلّم هستند و از باقیماندۀ او در زمین،یعنی صدّیقۀ طاهره علیها السّلام بعد از او.

پس دادم به او آن چه خواست از پیمان ها.

گفت سپس:«خبر ده به آنها پس از من.

اگر من،پیش از تو مردم وگرنه بر تو نیست که خبر دهی به آنها احدی را.»

گفت:می یابیم آنها را در تورات:شموعل،شماعیسحوا،وهی هر،حی ابثوا، بمامدثیم،عوشود،بسنم،بولید،بشیر العوی،فوم لوم کودود،عان لاندبود،وهوه ل.»

نسخه چنین بود و صحّت و سقم آن بر عهدۀ من نیست.

مخفی نماند که مراد از تورات،گاهی همان کتاب آسمانی منزل بر حضرت موسی علیه السّلام است که مشتمل است بر پنج سفر و گاهی اطلاق می شود بر تمام کتب آسمانی که نازل شده از عهد آن حضرت تا قبل از جناب عیسی علیه السّلام بر پیغمبران که در آن زمان ها بودند و آنها را عهد عتیق نیز می گویند. (1)

و القابی که در دعای ندبه و زیارت آل یاسین و دیگر ادعیه و روایات موجود است.» (2)

خلف و خلف صالح

در هدایه (3)و مناقب قدیمه از القاب شمرده شده و به این لقب،مکررّ در السنۀ ائمّه علیهم السّلام مذکور شده.

ص:139


1- 1) -نجم الثاقب:174/1.
2- 2) -نجم الثاقب:85/1 ببعد و تعدادی از آن ها در کتاب یوم وقت معلوم ص 64 آورده است.
3- 3) -الهدایة الکبری،ص 377؛لقب«خلف صالح»در الهدایة الکبری یافت نشد.

در تاریخ ابن خشّاب (1)مذکور است که آن جناب مکنّی است به ابو القاسم و او دو اسم دارد:خلف و محمّد.ظاهر می شود در آخر الزمان.بر سر آن جناب ابری است که سایه می افکند بر او از آفتاب و سیر می کند با او هرجا که برود و ندا می کند به آواز فصیح:«هذا هو المهدی!»این است مهدی،یعنی آن مهدی موعود که همه منتظر او بودید.

روایت کرده از امام رضا علیه السّلام که فرمود:«خلف صالح از فرزندان ابی محمّد،حسن بن علی است و اوست صاحب الزمان و اوست مهدی.» (2)

نیز روایت کرده از حضرت صادق علیه السّلام:«خلف صالح،از فرزندان من است.اوست مهدی؛اسم او محمّد است؛کنیۀ او ابو القاسم است.خروج می کند در آخر الزمان.» (3)

مراد از خلف،جانشین است و آن حضرت،خلف جمیع انبیا و اوصیای گذشته است و دارا است جمیع علوم و صفات و حالات و خصایص آن ها را و مواریث الهیه، که از آنها به یکدیگر می رسد و همۀ آنها،در آن حضرت و در نزد او جمع بود.

در حدیث لوح معروف که جابر،در نزد صدیقۀ طاهره علیها السّلام دید،مذکور است بعد از ذکر عسکری علیه السّلام:«آن گاه کامل می کنم این را به پسر او،خلف که رحمت است برای جمیع عالمیان؛بر اوست کمال صفوت آدم و رفعت ادریس و سکینۀ نوح و حلم ابراهیم و شدّت موسی و بهای عیسی و صبر ایّوب.» (4)

در حدیث مفضّل،مشهور است که چون آن جناب ظاهر شود،تکیه کند به پشت خود به کعبه و بفرماید:«ای گروه خلایق!آگاه باشید که هرکه خواهد نظر کند به آدم و شیث،پس اینک منم آدم و شیث...»و به همین نحو ذکر نماید نوح و سام و ابراهیم و اسماعیل و موسی و یوشع و عیسی و شمعون و رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سایر ائمّه علیهم السّلام را. (5)

به روایت نعمانی می فرماید:«منم بقیّة از آدم و ذخیره از نوح و مصطفی از ابراهیم و صفوه از محمّد صلّی اللّه علیه و اله.» (6)

ص:140


1- 1) -تاریخ موالید الائمة و وفیاتهم،ص 45.
2- 2) -همان،ص 44.
3- 3) -تاریخ موالید الائمّة و وفیاتهم،ص 45.
4- 4) -الهدایة الکبری،ص 366. [1]
5- 5) -بحار الانوار،ج 53،ص 9؛ [2]الهدایة الکبری،ص 398. [3]
6- 6) -الغیبة،محمد بن ابراهیم نعمانی،ص 226 [4] در متن بقیة اللّه ذکر شده بود که گویا خطا می باشد.

محتمل است که چون حضرت عسکری علیه السّلام فرزندی نداشت و مردم می گفتند دیگر جانشین ندارد و به همین اعتقاد،جماعتی باقی ماندند؛پس از تولّد آن حضرت، شیعیان به یکدیگر بشارت می دادند که جانشین ظاهر شد و به جهت اشاره به این مطلب ایشان،بلکه ائمّه،او را به این لقب خواندند.

خلیفة اللّه

در کشف الغمّه مروی است از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله که فرمود:«خروج می کند مهدی علیه السّلام و بر سر او،ابری است،و در آن منادیی است که ندا می کند،این مهدی خلیفة اللّه است؛ او را پیروی کنید.» (1)نیز روایت کرده از آن جناب که فرمود در خبری که ذکر آن جناب را کرده:«پس به درستی که او خلیفة اللّه،مهدی است.» (2)و این خبر را گنجی شافعی در کتاب بیان روایت کرده. (3)

پدر و سلسله نسب:حسن بن علی بن محمّد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمّد بن علی بن حسین شهید بن علی بن أبی طالب أمیر المؤمنین علیهم السّلام. (4)

مادر:نرجس(ملیکه)دختر یشوعا،نوادۀ قیصر روم و از آن جهت که شاهزاده بود، به سوسن و صیقل و حکیمه نیز ملّقب شده است. (5)

امام باقر علیه السّلام هنگام وفات به امام صادق علیه السّلام فرمود:«أبو القاسم م ح م د،هو حجّة اللّه القآئم،أمّه جاریة اسمها نرجس.» (6)

موسی بن جعفر علیهما السّلام از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«الخلف الصالح من ولدی و هو المهدیّ اسمه محمّد و کنیته أبو القاسم یخرج فی آخر الزمان یقال لأمّه نرجس،و علی رأسه غمامة

ص:141


1- 1) -کشف الغمة فی معرفة الائمه علیه السّلام،ج 3،ص 270. [1]
2- 2) -همان،ص 288. [2]
3- 3) -همان،ص 288. [3]
4- 4) -معجم أحادیث الإمام المهدی:146/4 ح 1205. [4]
5- 5) -معجم أحادیث الإمام المهدی:355/3 ح 901 و 196/4 [5] ح 1250؛مهدی منتظر:39. [6] جریان صورت نگرفتن ازدواج نرجس خاتون با عمو زاده هایش و خواب دیدن او حضرت محمّد صلّی اللّه علیه و اله و عیسی بن مریم علیه السّلام و حضرت زهرا علیها السّلام و مریم علیها السّلام،اسیر شدن مادر گرامی صاحب الامر و آوردن او با اسرا به بغداد و تحویل گرفتن بشر بن سلیمان انصاری،فرستادۀ امام هادی علیه السّلام و آوردنش به سامرّا و تزویجش با امام حسن عسکری علیه السّلام و کیفیّت پنهان بودن حمل مادرش و تولّدش،از جریان های مشهور است ما نیز آن را در پایان بخش 14 این کتاب از مصدر اصلی اش به عربی آورده ایم.
6- 6) -بحار الأنوار: [7]194/36 ب 40 ح 2 از کمال الدّین و [8]عیون الأخبار و الإحتجاج. [9]

تظلّه عن الشمس تدور معه حیث ما دار،تنادی بصوت فصیح:«هذا المهدیّ فاتّبعوه»سلام اللّه علیه؛ (1)خلف صالح از اولاد من است،اوست«مهدی»نامش محمّد و کنیه اش ابو القاسم که در آخر الزّمان خروج می کند،مادرش را نرجس نامند و بالای سر او ابری است که او را از نور خورشید نگه می دارد و با او می چرخد،هرجا بچرخد،با صدای فصیح ندا می کند«این مهدی است،به او تبعیّت کنید»سلام خدا بر او باد.»

سال تولّد:بنابر مشهور در سال 256 یا 255 ه ق،موافق با عدد کلمه«نور»بود. (2)

محل تولّد:شهر سامرّا در منزل ملک پدری که حال صحن و حرم عسکریین علیهم السّلام است.

ساعت و روز تولّد و قابله:در سحرگاه شب جمعه، (3)نیمۀ شعبان،عمۀ پدرش حکیمه خاتون.

خصوصیات حمل و ولادت:حمل او تا هنگام ولادت مخفی ماند؛مانند حمل موسی بن عمران علیه السّلام به طوری که تا لحظۀ تولد،کسی از آن اطّلاع نیافت،حتّی قابله های متخصّص(معتمد عباسی خلیفه)که برای اطّلاع از حمل بانوان حرم گماشته شده بودند؛مانند گماشتن فرعون بر زنان بنی اسرائیل.

نرجس خاتون می گفت:بچّه ام در شکمم با من سخن می گفت!!

حکیمه خاتون اثر حمل در نرجس خاتون ندیده بود و صبح نزدیک شد،گفت:

نزدیک بود شکی برای من عارض شود،ناگاه صدای برادر زاده ام را شنیدم«عمّه شک نکن،سورۀ قدر را بخوان.شروع کردم به خواندن،ناگاه دیدم از میان رحم با من هم آواز شد،سوره که تمام شد،متولّد شد و نوری از او ساطع گردید که چشم های مرا خیره کرد.

ناگاه دیدم به سجده افتاده و شهادتین را می گوید:و بر وصایت پدران خود شهادت می دهد و چون به خود رسید،گفت:«اللّهم أنجز لی وعدی و أتمم أمری و ثبّت و طأتی

ص:142


1- 1) -ینابیع المودّة: [1]166/3 ب 94 از کتاب غایة المرام. [2]
2- 2) -اصول کافی:587/1 باب مولد الصاحب.
3- 3) -الإمام المهدی:356/3 ح 903؛اثبات الهداة:581/3 ب 32 ف 58 ح 760.

و املأ بی الأرض قسطا و عدلا.»

دوران تربیت:تا سال 260 ه ق که پنج سال یا چهار سال و کسری از سنّ شریفش، در کفالت پدر بزرگوارش گذشت و به روح القدس سپرده شده بود و در این مدّت از همه مخفی می زیست،مگر بعضی از خواص که از ولادتش اطّلاع داشته و در روزهای کودکی،ایشان را دیده بودند. (1)

ابتدای امامت:از امام باقر علیه السّلام با چندین سند روایت شده است که فرمود:این امر (غیبت)نمی شود،مگر در گمنام ترین و کم سال ترین ما. (2)

کم سن ترین امام،حضرت مهدی علیه السّلام است که در 5 سالگی امامت را از پدر بزرگوارش تحویل گرفت.

در سال دویست و شصت که پدر بزرگوارش به زهر معتمد عباسی شهید شد، امامت به او انتقال یافت.

سن مبارک آن حضرت:عمر شریفش اکنون که سال هزار و چهار صد و بیست و هفت هجری قمری است،یک هزار و صد و هفتاد و دو سال می باشد،امّا زمانی که ظاهر می شود،در سن سی سالگی به نظر خواهد آمد و گذر زمان و مکان در وجود او اثری نخواهد داشت.

قامت:جوان،چهارشانه و کشیده قامت،نه بلند بالا،نه به زمین چسبیده. (3)

ص:143


1- 1) -در پایان بخش 14 این کتاب روایت جریان مادر و کیفیّت ولادت و بعضی از دیدارکنندگان را از مصادر اصلی به زبان عربی آورده ایم.
2- 2) -غیبت نعمانی:باب 23 ص 380. [1]
3- 3) -مشخّصات و بیان علامات سر و صورت و اندام،توسط رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امیر المؤمنین و امام باقر و امام صادق علیهم السّلام روایت شده است و یا از کسانی که او را در کودکی دیده اند است؛مانند سعد بن عبد اللّه قمی و اسماعیل بن علی نوبختی و یعقوب بن منفوس و ابو هارون و مردی از اهل فارس و یا در بزرگی مشاهده نموده اند؛مانند علی بن مهزیار و ابن هشام که به نیابت از ابن قولویه به حج رفته و آن حضرت را دید و ابو محمّد دعلجی.بحار الأنوار:8/13-9-10-11-109-110-112-115-118-119-125- 167- [2]معجم أحادیث الإمام المهدی:130/1 ح 72 و 159 ح 88 و 39/3 ح 592-594-559- 601 و 229/4 ح 127؛اثبات الهداة:593/3 ب 32 ح 14-20؛ینابیع المودة:407/3 ب 96 ح 2؛ [3]شرح نهج البلاغۀ ابن ابی الحدید:281/1 ب 266؛النّجم الثاقب:279/1 ب 3 ف 1؛الفصول المهمّه:ص 289؛ اعلام الوری:294/2 ف 4؛عمدة عیون صحاح الأخبار:499/2 ح 833 و 501 ح 842؛معجم الملاحم و الفتن:203/1-214 و 76/3-80.

صورت:خوش رو و درخشنده،به طوری که نور رویش بر سیاهی موی ریش و سر غالب آید و مانند ستاره ای درخشنده است.

خدّ و خال:دو گونۀ او روان و بدون برآمدگی و بر گونۀ راستش خال سیاهی است.

پیشانی:گشاده پیشانی،صاف و روشن.

ابرو:گشاده ابرو،باریک،کشیده و نزدیک به هم امّا ناپیوسته.

چشم و مژه:چشمانش سیاه و درشت و فرورفته و پلک ها درخشنده،(شاید فرورفتگی چشم ها در اثر کثرت عبادت و گریه از خوف خدا و بیداری شب،باشد).

بینی:بینی کشیده و بالا آمده و مختصر برآمدگی در وسط.

دندان:دندان ها به خصوص دندان های جلو،گشاده و به هم پیوسته.

رنگ چهره:سفید و درخشنده،سرخ گون خالص و سیر در سرخی.

رنگ سایر بدن:گندم گون و سبزۀ مایل به سفیدی نه سیاهی.

مو و رنگ مو:رنگ موهای سر و ریش سیاه،امّا نور صورت،غالب بر سیاهی موها،در کودکی موهای سر درخشنده و سیاه و مجعّد امّا نه زیاد درهم پیچیده و تا نرمۀ گوش آویزان و بر روی دوش ریخته و از وسط دارای فرق است.

سر مبارک:گرد و مدوّر.

سرشانه و مابین دو شانه:استخوان سرشانه نرم و بزرگ و سر دوش پایین افتاده و مابین دو شانه پهن.

علامتی در پشت شانه:میان دو شانۀ آن حضرت از طرف چپ خالی است، برخلاف رنگ بدن و در زیر دو شانه برگی است؛مانند برگ یاس. (1)

بازو:بر بازوی راستش این دو آیه نوشته شده: جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً وَ تَمَّتْ کَلِمَةُ رَبِّکَ صِدْقاً وَ عَدْلاً لا مُبَدِّلَ لِکَلِماتِهِ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ. (2)

ص:144


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:238/3 ح 766.
2- 2) -اسراء:81؛ [1]انعام:115؛ [2]الإمام المهدی:115-آیۀ اول [3]را حکیمه خاتون نقل کرده. بحار الأنوار:4/3-6؛ [4]دوم از امامین عسکریّین علیهما السّلام ص 6؛معجم أحادیث الإمام المهدی:359/4 ح 1349 و 367 ح 1353؛ [5]بحار الأنوار:2625/51- [6]

کف:کف دست آن حضرت پهن و بزرگ.

سینه:سینه پهن و فراخ

شکم:شکم برآمده(به شکل زیبا و طبیعی متناسب).

پا:دو پای او پهن و پرگوشت و بر ران پای راست خالی است برخلاف رنگ بدن.

زانو:دو زانو رو به جلو آمده از بزرگی.

قوّت:قوّۀ او چنان باشد که اگر اراده کند بزرگ ترین درخت را از جا برکند و اگر میان کوه ها صیحه بزند،سنگ های کوه ها از جا کنده شود و از هم بپاشد. (1)

2-علایم امامت
اشاره

حدیثی در کتاب ها از امام رضا علیه السّلام آمده است که بیشترین علامت امامت را داراست،و ما خلاصه ای از آن را ذکر می کنیم.

1-پاک و مطهّر و ختنه شده متولّد شود.

2-چون از شکم مادر به زمین آید به دو کف خود قرار گرفته و شهادتین گوید.

3-محتلم نشود.

4-چشم او بخوابد و دل او بیدار باشد.

5-او را سایه نباشد.

6-او را خمیازه نباشد.

7-پشت سر را ببیند،چنان چه روبرو را می بیند.

8-از همۀ مردم(به احکام خدا)عامل تر باشد.

9-از همه حلیم تر است.

10-از همه عابدتر است.

11-از همه حاکم تر است(حکمش از همه بهتر شود).

12-از همه پرهیزکارتر است.

ص:145


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:154/4 ح 1211؛کمال الدّین:376/2 ب 35 ح 7؛بحار الأنوار:322/52 ب 27 ح 30.

13-از همه شجاع تر است.

14-از همه سخی تر است.

15-از همه تواضعش در برابر خدا بیشتر است.

16-به آن چه امر کند،از همه عامل تر است.

17-از آن چه نهی کند،از همه ترک کننده تر باشد.

18-به مردم از خویشان مهربان تر است.

19-دارای معجزه باشد.

20-محدّث باشد(با فرشته ها ارتباط نامرئی دارد و با او حدیث گویند)تا هنگامی که از دنیا رود.

21-مستجاب الدعوة باشد و اگر بر سنگی دعا کند،دو نیم می شود.

22-سلاح و شمشیر جدّش(ذو الفقار)نزد او باشد.

23-زره پیغمبر بر تن او تناسب دارد و چون دیگری پوشد یک وجب کوتاه و یا بلند آید.

24-مصحف فاطمه علیها السّلام نزد او باشد.

25-جامعه نزد او باشد و آن صحیفه ای است که طولش هفتاد زراع است و در وی آن چه که بنی آدم نیاز دارد،مضبوط است.

26-جفر اکبر و اصغر نزد اوست.

27-نزد او صحیفه ای است که در آن،اسامی شیعیانش تا روز قیامت ثبت است. (1)

البتّه این علامات برای کلّ امامان علیهم السّلام است که در کتاب های زیادی مذکور است.

نشانه های اختصاصی

این نشانه ها بر دو گونه است:

ص:146


1- 1) -بحار الأنوار:200/7؛من لا یحضره الفقیه:418/4 ح 5914؛خصال:ص 527 ابواب سی گانه؛ [1]عیون أخبار الرّضاء:212/1 ب 19 ح 1؛احتجاج:436/2-437؛ [2]بحار الأنوار:116/25 ب 4 ح 1؛اثبات الهداة: ج 7 ص؛مهدی منتظر:ص 43. [3]

1-آثار انبیا و مواریث آن ها از انبیای سابق و آثار پیغمبر خاتم صلّی اللّه علیه و اله و أمیر المؤمنین علیه السّلام.

2-کرامات خدایی که به آن حضرت اختصاص دارد و بر او ظاهر می شود.

3-آثار و مواریث انبیا علیهم السّلام

1-تابوت آدم علیه السّلام:آن حضرت،آن را از دریاچۀ طبریه بیرون خواهد آورد،به گونه ای که نه پوسیده شده و نه متغیر گشته است. (1)

2-عصای موسی علیه السّلام: (2)آن را نیز از دریاچۀ طبریه و در روایتی از غار انطاکیه بیرون خواهد آورد و با عصا آن کند که موسی علیه السّلام با فرعون کرد.

عبد اللّه بن سنان گفت:شنیدم ابو عبد اللّه(امام صادق)علیه السّلام فرمود:عصای موسی علیه السّلام از چوب«آس»بود،از درخت بهشتی که وقتی می خواست به سوی مدین برود، جبرئیل آن را برایش آورد.آن عصا با تابوت آدم،در دریاچۀ طبریه است،نه می پوسد و نه تغییر می یابد تا آن که قائم هردو را به هنگام قیامش بیرون خواهد آورد. (3)حجر موسی علیه السّلام:سنگی که به اندازۀ باریک شتر است،زمانی که از مکّه حرکت می کند تا کوفه به همراه خویش خواهد داشت و به هرجا برسد(عصایی)بر او زند،چشمۀ آب ظاهر شود و لشکریان بنوشند و از تشنگی و گرسنگی خود جلوگیری نمایند. (4)

3-کتاب های آسمانی:حضرت باقر علیه السّلام فرمود:او را«مهدی»می نامند از آن جهت که به تورات و انجیل و سایر کتاب های آسمانی،راهنمایی خواهد کرد.آن ها را از غاری در انطاکیه به دست خواهد آورد و میان توراتیان با تورات و انجیلیان با انجیل

ص:147


1- 1) -همان مدرک:351/52،ب 27،ح 104؛التّشریف بالمنن:ص 144 ب 138 ح 166.
2- 2) -امام باقر علیه السّلام«و کانت عصا موسی لآدم فصارت الی شعیب ثمّ صارت الی موسی بن عمران و إنّها لعندنا و إنّ عهدی بها آن فا و هی خضراء کهیئتها حین انتزعت من شجرت ها و انّها لتنطق اذا اسنتطقت و انّها تصنع ما تؤمر لها و إنّها حین ألقیت تلقف ما یأفکون بلسانها»الإمامة و التّبصرة:ص اا 6؛یاد مهدی:ص 160.
3- 3) -غیبت نعمانی:ص 277 باب 13 ح 27. [1]
4- 4) -حدیقة الشّیعة:ص 755؛اصول کافی:258/1 ح 614/3؛ [2]بحار الأنوار:324/52 ب 27 ح 37.

و زبوریان با زبور،حکم خواهد نمود. (1)

4-الواح موسی علیه السّلام:آن را از درّه ای در راه یمن و از زیر سنگ بزرگی بیرون خواهد آورد.

5-پیراهن یوسف علیه السّلام:پیراهنی که جبرئیل زمانی که ابراهیم را به آتش می انداختند، بر تنش کرد،سپس آن پیراهن را بازوبند کرد و به بازوی اسحاق بست و اسحاق نیز به یعقوب و یعقوب به بازوی یوسف علیهم السّلام بست. (2)

6-خاتم سلیمان علیه السّلام:این انگشتر که با نظر در آن،جن و پرندگان به دور او جمع می شوند،همراه او است.

4-نشانه های رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امیر مؤمنان علیه السّلام

1-بیرقی که جبرئیل در روز بدر آورد.

2-پیراهنی که روز احد پوشیده بود و هنوز آثار خون در آن هست.

3-عمامۀ سحاب.

4-زره پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله چنان بر تن او راست آید که بر تن پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله کمی از ساق بیرون بود و بر تن سایر أئمّه آن سان نبود.

5-انگشتر پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله

6-عصای پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله

7-اسب یربوع

8-اسب نجیب عریب:براق.

9-ناقۀ عضباء.

10-استر دلدل.

ص:148


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:322/3 ح 866؛بحار الأنوار:351/52 ب 27 ح 103؛علل الشّرایع:ص 161 ب 129 ح 3.
2- 2) -همان مدرک:344/1 ح 226 و 345 ح 227 و 245/531 ح 361؛و 245/3 ح 775 و 247 ح 777 و 392 ح 947 و 154/4 ح 1211؛بحار الأنوار:143/17 ب 17 ح 30 و 317/52 ب 27 ح 45؛اصول کافی:258/1 ح 616/5. [1]

11-الاغ یعفور.

12-ذو الفقار.

13-مصحف أمیر علیه السّلام(قرآنی که جمع آوری نمود).

14-عهدنامه پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله که در برابر اعتراض مردم به کشتار زیاد،آن را نشان دهد. (1)

5-نشانه های تشریفی و اختصاصی امام علیه السّلام

1-ماه و خورشید:در زیر فرمان او است؛مانند سلیمان که ماه و خورشید را بخواند،او را اجابت نمایند.

2-ابر و بادهای شدید:در تسخیر او باشند.خداوند ابرهای رام را در اختیار ذو القرنین قرار داد و ابرهای سخت رعد و برق دار را برای قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف- ذخیره فرمود. (2)

3-ابر بر وی سایه افکند:چون از مکّه بیرون آید در زیر سایۀ ابر سیر می کند و با زبان فصیح که جن و انس می شنوند،ندایی از ابر برآید که این است«مهدی آل محمّد» (3)

4-ندای آسمانی:پیش از قیام و در وقت قیام و بیعت گرفتن به نام او از آسمان ندا خواهد شد.

5-ایجاد رعب:به وسیله رعب در دل دشمنان،پیروزی حاصل شود و به هر طرف حرکت نماید،پیشاپیش او به اندازۀ یک ماه راه رفتن،از طرف راست و چپ و جلو رعب ایجاد کند. (4)

6-نزول شمشیرها:شمشیرها از آسمان به عدد اصحاب او نازل شود و بر هر

ص:149


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:222/1 ح 133 و 264 ح 166 و 296 ح 190 و 243/3 ح 771-774 و 386 ح 940 و 389 ح 942-945 و 497 ح 1068؛روضة الکافی:ص 183 ح 285.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:326/3 ح 870.
3- 3) -همان مدرک:296/1 ح 190؛کشفالغمّة:470/2؛منتخب الأثر:ص 554 ف 6 ب 4 ح 4.
4- 4) -همان مدرک:387/3 ح 940؛اثبات الهداة:545/3 ب 32 ف 27 ح 533.

شمشیر نام صاحب و خصوصیات او نوشته شود. (1)

7-سه ملک مقرّب:در تشریفات خواهد آمد که ملایکه به کمک او نازل و جبرئیل، میکاییل و اسرافیل همراه و یاور او خواهند شد.

8-نزول عیسی بن مریم علیه السّلام:به مدد او می آید و پشت سر او نماز خواهد خواند. (2)

9-رجعت:رجعت اصحاب کهف و عدّه ای از مردگان انجام خواهد شد و گروهی از قوم موسی علیه السّلام گروهی از اصحاب رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و حضرت علی علیه السّلام و عدّه ای از ارواح مؤمنین به یاری آن حضرت خواهند شتافت.

10-طیّ الأرض:با طیّ الأرض زمین در زیر پای او خواهد بود. (3)

11-احاطه بر دنیا:بلندی های زمین برای او پست شود و زمین برای او به منزلۀ کف دست باشد.

12-آسانی مشکلات:هر مشکل و هر دشواری بر او راحت گردد.

13-نور حضرت:نور او به قدری است که همه را از خورشید بی نیاز خواهد کرد و زمین را به نور خود روشن خواهد نمود،به گونه ای که بندگان از نور آفتاب مستغنی می شوند. (4)

14-تشخیص دوست و دشمن:دوست و دشمن و صالح و طالح را می شناسد و هرچه مخفی کرده است را می داند. (5)

15-شفا دهنده مریض:مریض و کور مادرزاد را شفا خواهد داد.در شب معراج، خداوند به پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:به وسیلۀ او نابینا را بینا کنم و مریض را شفا بخشم. (6)

ناگفته نماند که این گفتارها،خلاصه ای از اخبار بود،و مشروح تعدادی از آن ها با روایات مربوطه،متعاقبا و در خلال بخش ها و فصل های این نوشتار خواهد آمد.

ص:150


1- 1) -همان مدرک:7/4 ح 1083 و 11 ح 1090.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:316/3 ح 856-857 و 393 ح 948.
3- 3) -همان مدرک:326/3 ح 870 و /493ح 1063 و 176/5 ح 1601.
4- 4) -تفسیر قمی:253/2؛بحار الأنوار:326/7 ب 17 ح 1.
5- 5) -معجم أحادیث الإمام المهدی:204/5 ح 1628؛بحار الأنوار:325/52 ب 27 ح 38.
6- 6) -کمال الدّین:250/1 ب 23 ح 1؛بحار الأنوار:68/51 ب 1 ح 277/5211 ب 25 ح 172.
مطالبی از نجم الثاقب
در ذکر جمله ای از خصایص آن جناب
اشاره

بالنسبه به جمیع انبیا و اوصیای گذشته-صلوات اللّه علیهم-یا بالنسبه به آن سلسلۀ علیّه،غیر بعضی از اجداد طاهرین خود علیهم السّلام اگرچه شرح آن از قوّۀ امثال ماها بیرون است؛چه کسی را که خدای تعالی خبر دهد به همۀ انبیا علیهم السّلام،از جناب آدم تا حضرت خاتم صلّی اللّه علیه و اله و سلّم.

حاصل آن بشارات،آن که چنین شخص معظّمی در خزانۀ قدرت خود مخزون کرده در آخر روزگار که همۀ انبیا و اوصیا،از خدمات تبلیغ و اهدای خود فارغ شده و به جهت غلبۀ کفر و شقاق و جنود شیاطین در هر عصری،جز قلیلی در بعضی از بلاد به راه نیامده،ظاهر خواهد نمود برای او اسباب سلطنت و ریاستی مهیّا فرموده که تمام جهان را مسخّر کند و همه جهانیان را هدایت نماید و هیچ قریه آبادی نماند که در او معدودی باشد،مگر آن که صدای«لا اله الا اللّه»در آن بلند شود و نتیجۀ خدمات جمیع حجت های خداوند را ظاهر سازد.

البتّه چنین ریاست کبری را تهیّه و اسبابی باید و استعداد و قابلیّتی خواهد که عظمت و بزرگی شأن،به اندازۀ این شغل عظیم و خدمت بزرگ باشد که موکول به آن شخص معظّم شده و مختص به آن جناب است.پس تمام مقدّمات آن از خصایص باشد که مقدار کمّ و کیف و قدر و منزلت آن را جز خداوند جلّت عظمته،کسی نداند و راه به ادراک و احصای آن ندارد.

در دعای ندبه است:«بنفسی انت من عقید عزّ لا یسامی»

عقد عزّت و جلالتی خداوند برایش بسته که کسی را اندیشۀ رسیدن به پایان بزرگی آن نیست.

ص:151

در غیبت نعمانی (1)مروی است از کعب الاحبار که گفت:خدای تعالی می دهد به آن جناب،آن چه را که به پیمبران داده و زیاده به آن می دهد به او و او را تفضیل می دهد.

لکن محض تبرّک به ذکر بعضی از آن چه از اهل عصمت:رسیده و به ظاهر اختصاصی به آن جناب دارد این اوراق را مزیّن کرده،می گوییم:

1-امتیاز نور ظل و شبح آن جناب علیه السّلام در عالم اظلّه

بین انوار ائمّه علیهم السّلام که ممتازاند از انوار انبیا و مرسلین و ملایکۀ مقرّبین؛چنان چه در لقب صد و پنجاهم و صد و شصت و یکم گذشت.

در(کتاب غیبت)شیخ جلیل،فضل بن شاذان مروی است به دو سند،از عبد اللّه بن عباس،از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم.

چون مرا عروج به معارج سماوات فرمودند به سدرة المنتهی رسیدم.خطاب از حضرت ربّ الارباب رسیده:«یا محمّد!»

گفتم:لبیک!لبیک!ای پروردگار من!

خداوند عالمیان فرمود:«ما هیچ پیغمبری به دنیا و اهل دنیا نفرستادیم که منقضی شود ایّام حیات و نبوّت او،الاّ آن که به پای داشت به امر دعوت و به جای خود برای هدایت امّت پس از خود،وصیّ خود را به جهت نگاهبانی شریعت و ما قرار دادیم علی بن ابی طالب را خلیفۀ تو و امام امّت تو،پس حسن و پس حسین،پس علی بن الحسین،پس محمّد بن علی،پس جعفر بن محمّد،پس موسی بن جعفر،پس علی بن موسی،پس محمّد بن علی،پس علی بن محمّد،پس حسن بن علی،پس حجة بن الحسن-صلوات اللّه علیهم اجمعین-.ای محمّد!سر بالا کن!»

چون سر بالا کردم،انوار علی و حسن و حسین و نه تن از فرزندان حسین را دیدم و حجّت را دیدم در میان ایشان می درخشید که گویا ستاره ای درخشنده است.

پس خدای تعالی فرمود:«این ها خلیفه ها و حجّت های من اند در زمین و خلیفه ها

ص:152


1- 1) .الغیبة،ص 147؛بحار الانوار،ج 52،ص 226.

و اوصیای توأند بعد از تو.پس خوشا حال کسی که دوست دارد ایشان را و،وای بر کسی که دشمن دارد ایشان را.» (1)

شیخ جلیل،ابو الحسن بن محمّد بن احمد بن شاذان در ایضاح دفاین النّواصب (2)و احمد بن محمّد بن عیاش در مقتضب الأثر (3)روایت کرده اند از ابی سلیمان که شبان رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم بود،گفت،آن جناب فرمود:«در شبی که مرا بردند به جانب آسمان، خداوند عزّ و جلّ جلاله فرمود: آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَیْهِ مِنْ رَبِّهِ.... (4)

گفتم:«و المؤمنون»

فرمود:«راست گفتی ای محمّد!که را خلیفه گذاشتی در میان امّت؟»

گفتم:«بهترین امّت را.»

فرمود:«علی بن ابی طالب؟!»

گفتم:«بلی!ای پروردگار من»

تا آن که خدای تعالی فرمود:«به درستی که من خلق کردم تو را و خلق نمودم علی و فاطمه و حسن و حسین و ائمّه از اولاد او را،از اصل نوری از نور خود.»

تا آن که فرمود:«ای محمّد!دوست داری که ببینی ایشان را؟»

گفتم:«بلی،ای پروردگار من!»

فرمود:«التفات کن به جانب راست عرش.»

چون نگاه کردم،دیدم علی و فاطمه و شمردند تا حسن بن علی و مهدی را در میان آب تنکی از نور که ایستاده بودند و نماز می کردند و در میان ایشان مردی-یعنی مهدی علیه السّلام-می درخشید؛چنان که گویا کوکب درخشنده بود.

مستور نماند که اختلاف مضمون اخبار معراج،نه به جهت اختلاف مضمون یک خبر است،به جهت تعدّد راوی و حفظ بعضی و نسیان دیگری و اسقاط سومی و غیر

ص:153


1- 1) .ر.ک.کفایة المهتدی[ [1]گزیده]،حدیث هشتم،ص 57.
2- 2) .ر.ک:الصراط المستقیم الی مستحقی التقدیم،ج 2،ص 143.
3- 3) .مقتضب الاثر فی النص علی الائمّه الاثنی عشر،ص 10. [2]
4- 4) .سورۀ بقره،آیۀ 285. [3]

آن از اسباب اختلاف؛بلکه محمول بر تعدّد معراج است که در همۀ آنها از امر ولایت تأکید می شد.

چنان که در خصال صدوق (1)روایت شده که آن جناب را 120 مرتبه عروج دادند و هیچ مرتبه از آن مراتب نبود الاّ آن که،سفارش فرمود خدای تعالی،در آن پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله و سلّم را به دوستی و ولایت علی بن ابی طالب و باقی ائمّه:زیاده از آن چه سفارش فرمود آن حضرت را به باقی فرایض.

در مقتضب (2)خبری دیگر روایت کرده از حضرت باقر علیه السّلام در ذکر ائمّه:در شب معراج و دیدن انوار ایشان تا آن که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم فرمود:«دیدم علی را و شمردند تا حسن بن علی:و الحجّة القائم که گویا ستاره ای درخشان بود در میان ایشان.»

گفتم:«ای پروردگار من!این ها کیستند؟»

فرمود:«این ها همه ائمّه اند و این قائم؛حلال می کند حلال مرا و حرام می کند حرام مرا و انتقام می کشد از اعدای من.

ای محمّد!او را دوست دار و دوست دار،کسی را که او را دوست دارد.» (3)

2-ظهور مصحف امیر المؤمنین علیه السّلام

که بعد از وفات رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله جمع نمود،بی تغییر و تبدیل و داراست تمام آن چه را که بر سبیل اعجاز بر آن حضرت نازل شده بود و پس از جمع،عرض نمود بر صحابه،اعراض نمودند؛پس آن را مخفی نمودند و به حال خود باقی است،تا آن که بر دست آن جناب ظاهر شود و خلق،مأمور شوند که آن را بخوانند و حفظ نمایند و به جهت اختلاف ترتیب که با این مصحف موجود دارد که به آن مأنوس شدند،حفظ آن از تکالیف مشکلۀ مکلّفان خواهد بود.

در غیبت نعمانی (4)روایت شده که فرمود:«خروج می کند قائم علیه السّلام به امری جدید و

ص:154


1- 1) .الخصال،ص 601.
2- 2) .مقتضب الاثر،ص 24.
3- 3) .نجم الثاقب:186/1 چاپ مسجد مقدس جمکران.
4- 4) .الغیبة،ص 233. [1]

قضایی جدید و کتابی جدید.»

روایت کرده از امیر المؤمنین علیه السّلام که فرمود:«گویا نظر می کنم به سوی شیعیان خود در مسجد کوفه که خیمه ها برپا کردند و تعلیم می کنند مردم را قرآن به نحوی که نازل شده.» (1)

نیز روایت کرده از اصبغ بن نباته از آن جناب که فرمود:«گویا می بینم عجم را که خیمه های ایشان در مسجد کوفه است،تعلیم می کنند به مردم قرآن را چنان که نازل شده.»

گفت،گفتم:یا امیر المؤمنین!آیا این قرآن به همان نحو نازل شده نیست؟

فرمود:«نه!محو شده از آن هفتاد نفر از قریش به اسم هایشان و اسم های پدرهایشان و وانگذاشتند ابو لهب را مگر برای نقص رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم چون عمّ آن جناب بود.» (2)

روایت کرده از امام صادق علیه السّلام که فرمود:«و اللّه!گویا نظر می کنم به سوی آن حضرت،یعنی قائم علیه السّلام،بین رکن و مقام که بیعت می گیرد از مردم بر کتابی جدید.» (3)

در کافی (4)روایت شده از امام باقر علیه السّلام که فرمود در تفسیر آیۀ شریفۀ (وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسَی الْکِتابَ فَاخْتُلِفَ فِیهِ...) (5):«اختلاف کردند بنی اسراییل در آن چنان که اختلاف کردند این امّت در کتاب و زود است که اختلاف کنند در کتابی که با قائم علیه السّلام است که می آورد آن را تا این که انکار می کنند آن را جماعت بسیاری از مردمان.پس آنها را پیش می طلبد و امر می کند که گردن ایشان را می زنند.»

شیخ طبرسی در احتجاج (6)روایت کرده از ابی ذر غفاری:چون رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم وفات کرد،جمع کرد علی علیه السّلام قرآن را و آورد آن را نزد مهاجرین و انصار.

عرضه داشت آن قرآن را بر ایشان،چون پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله او را به این امر وصیّت فرموده

ص:155


1- 1) .الغیبة،محمّد بن ابراهیم النعمانی،ص 318. [1]
2- 2) .الغیبة،محمد بن ابراهیم النعمانی،ص 318. [2]
3- 3) .همان،ص 194. [3]
4- 4) .الکافی،ج 8،ص 287. [4]
5- 5) .سورۀ هود،آیۀ 110. [5]
6- 6) .الاحتجاج،ج 1،ص 225. [6]

بود.پس چون ابی بکر آن را باز کرد،بیرون آمد در صفحۀ اول آن که باز کرده بود، فضایح قوم.

پس عمر برخاست و گفت:یا علی!برگردان آن را که ما را حاجتی به آن نیست.پس حضرت آن را گرفت و برگشت.تا این که می گوید:چون عمر خلیفه شد،سؤال کرد از آن جناب که آن قرآن را به او بدهد که او را در میان خود تحریف کنند.پس گفت:یا ابا الحسن!بیاور آن قرآن را که آوردی آن را نزد ابی بکر که مجتمع شویم بر آن.

فرمود:«هیهات!راهی به آن نیست.نیاوردم آن را نزد ابی بکر،مگر آن که حجّت بر شما تمام شود و نگویید روز قیامت که ما از این غافل بودیم یا بگویید که نیاوردی آن را نزد ما.به درستی که آن قرآنی که نزد من است،مس نمی کند آن را مگر مطهّرون و اوصیا از فرزندان من.»عمر گفت:آیا وقت معلومی برای اظهار آن هست؟

فرمود:«آری!هرگاه خروج کند قائم از فرزندان من،ظاهر می کند آن را و وامی دارد مردم را بر آن.پس جاری می شود سنّت بر آن.»نیز گذشت از خبر مفضّل که حسنی عرض می کند خدمت حضرت حجّت علیه السّلام:«اگر تو مهدی آل محمّدی،پس کو مصحفی که جمع کرد آن را جدّ تو،امیر المؤمنین علیه السّلام بدون تغییر و تبدیل؟» (1)

در ارشاد شیخ مفید (2)روایت شده از حضرت باقر علیه السّلام که فرمود:«هرگاه خروج کرد قائم آل محمّد:خیمه ها می زند برای آنان که تعلیم می کنند به مردم قرآن را بر آن نحوی که نازل شده؛پس مشکل ترین کار خواهد بود بر آنان که حفظ نمودند آن را امروز، زیرا که آن قرآن مخالفت دارد با این قرآن در ترتیب.»

در غیبت فضل بن شاذان (3)همین مضمون را به سند صحیح روایت کرده از حضرت صادق علیه السّلام. (4)

ص:156


1- 1) .مختصر بصائر الدرجات،ص 189؛الهدایة الکبری،ص 404؛ [1]بحار الانوار،ج 53،ص 15.
2- 2) .الارشاد،ج 2،ص 386.
3- 3) .ر.ک:کفایة المهتدی[گزیده]،ذیل حدیث سی و نهم،ص 302.
4- 4) .جهت اطلاعات بیشتر دربارۀ این مبحث:ر.ک:آشنایی با تفاسیر،آیة اللّه رضا استادی؛نزاهت قرآن از تحریف،آیة اللّه جوادی آملی،نشر اسراء،مصونیت قرآن از تحریف،آیة اللّه معرفت،ترجمۀ محمد شهرابی،نشر دفتر تبلیغات اسلامی.(نجم الثاقب:198/1.
3-تصرّف نکردن طول روزگار

و گردش لیل و نهار و سیر فلک دوّار،در بنیه و مزاج و اعضا و قوا و صورت و هیأت آن حضرت که با این طول عمر که تاکنون هزار و چهل و هشت سال از عمر شریفش گذشته و خدای داند که تا ظهور به کجای از سن رسد،چون ظاهر شود در صورت مرد سی ساله یا چهل ساله باشد و چون طویل الاعمار از انبیای گذشته و غیر ایشان نباشد که یکی،هدف تیر پیری خود ...إِنِّی وَهَنَ الْعَظْمُ مِنِّی وَ اشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَیْباً. (1)از ضعف پیری خویش بنالد.

شیخ صدوق روایت کرده از ابو الصلت هروی که گفت:پرسیدم از حضرت رضا علیه السّلام:چیست علامت قائم شما چون خروج نماید؟

فرمود:«علامتش آن است که در سن،پیر باشد و به صورت جوان.تا به مرتبه ای که نظرکننده به آن حضرت،گمان برد که در سنّ چهل سالگی است یا کمتر از چهل سالگی و دیگر از نشانه های آن حضرت این است که به گذشتن شب ها و روزها بر آن حضرت،پیری بر آن جناب راه نیابد تا زمانی که اجل آن سرور،در رسد.» (2)

در غیبت شیخ طوسی (3)روایت شده از امام صادق علیه السّلام که فرمود:«ظاهر می شود آن حضرت،جوان موفّق سی ساله.»

روایت کرده از آن حضرت که فرمود:«اگر خروج کند قائم علیه السّلام هرآینه انکار می کنند او را مردم.رجوع می نماید به سوی ایشان در حالتی که جوانی است موفّق.» (4)

نیز روایت شده از آن جناب که فرمود:«از اعظم بلیّه،آن که خروج می کند به سوی ایشان صاحب ایشان در حال جوانی و ایشان گمان می کنند او را،پیری کبیر السّن.» (5)

مراد از موفقّ،چنان که علاّمه مجلسی؛احتمال داده،آن است که اعضایش متوافق و خلقتش معتدل باشد یا کنایه از توسط در جوانی است یا آخر آن است که وقت توفیق

ص:157


1- 1) .سورۀ مریم،آیۀ 4. [1]
2- 2) .کمال الدین و تمام النعمة،ص 652. [2]
3- 3) .الغیبة،ص 420.
4- 4) .الغیبة،شیخ طوسی،ص 420.
5- 5) .الغیبة،محمّد بن ابراهیم النعمانی،ص 189؛ [3]بحار الانوار،ج 52،ص 287.

تحصیل کمال است. (1)

شهرستانی عاری از لباس انسانی،در ملل و نحل (2)بعد از ذکر فرق امامیّه،بعد از امام حسن عسکری علیه السّلام که آن را از رسالۀ فرق نوبختی برداشته و جمله ای از کلمات نافعۀ او را دزدیده،می گوید:«از عجایب این که ایشان می گویند غیبت طول کشیده دویست و پنجاه سال و چیزی و امام ما فرموده که اگر قائم خروج کند داخل شده در سنّ چهل سالگی،پس او صاحب شما نیست و ما ندانستیم که چگونه منقضی می شود دویست و پنجاه سال در چهل سال.»انتهی.

حاصل آن خبر آن که آن حضرت،چهل ساله یا کمتر باشد،اگر زیادتر باشد مهدی علیه السّلام نیست.

حاصل شبهۀ این احمق آن که:«شما می گویید دویست و پنجاه سال است تقریبا که او غایب شده،اگر حال،مثلا او خروج کند چگونه چهل ساله باشد؟»

حاصل جواب آن که:غرض آن است که در صورت و هیأت و بنیه و مزاج مرد چهل ساله باشد،هرچند هزار سال عمر او باشد و خدای تعالی قادر است کسی را در سنّی نگاه دارد به این نحو که گفتیم.

فریقین نقل کردند که از معجزات پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله و سلّم آن بود که بر هر حیوانی سوار می شدند،آن حیوان در همان سن که در آن حال داشت،می ماند.

ابن اثیر در اسد الغابه (3)روایت کرده:عمرو بن حمق خزاعی،آن حضرت را سیراب نمود.پس در حقّ او دعا کرد و فرمود:«اللّهم متّعه بشبابه.»پس هشتاد سال بر او گذشت که در ریش او موی سفید دیده نشد.بلکه بسا شده که از حالت پیری به جوانی برگرداندند،بلکه همۀ پیران بهشتی را خدای تعالی جوان کند و به بهشت برد؛در آخرت قدرت جدیده برای حق تعالی پیدا شود.

یا شهرستانی برای آخرت،خدای دیگر قایل شود که تواند چنین قدرت بنماید! عجب از اوست!!!که جناب خضر علیه السّلام را زنده دانند و حال آن که چند هزار سال از آن

ص:158


1- 1) .بحار الانوار،ج 52،ص 287.
2- 2) .الملل و النحل،ص 172.
3- 3) .اسد الغابة فی معرفة الصحابه،ج 4،ص 217.

جناب بزرگتر است و می گویند در صحرا و براری،سیاحت می کند.و اگر حیات آن جناب به نحو متعارف باشد،باید مشتی از پوست و استخوان باشد و در گوشه افتاده و آن جناب را در صورت و هیأت هر صاحب سنّی فرض کنیم،جای همان اعتراض هست.خدای تعالی به این قوم یا انصاف دهد یا ادراک و شعور که از هر دو عاری اند.

میبدی در شرح دیوان (1)گفته:حق تعالی دندان و ارکان خضر را پیش از ظهور خاتم الانبیا صلّی اللّه علیه و اله هر پانصد سال تجدید می کرد و بعد از ظهور آن حضرت در هر صد و بیست سال تجدید می کند.

در احتجاج (2)مروی است از امام حسین علیه السّلام که فرمود در ضمن حالات آن جناب:

«طولانی می کند خداوند عمر آن حضرت را،آن گاه ظاهر می کند او را به قدرت خود در صورت جوان،صاحب سنّ چهل ساله و این برای آن که بدانند که خداوند بر همه چیز قادر است.» (3)

6-رحمة للعالمین

این مطلب را همه می دانیم که خدای مهربان سنگ بنای جهان آفرینش را روی «رحمت و محبّت»بنا نموده است،آن گونه که در زندگی مادّی،اصل را بر طهارت و پاکی قرار داده است.

در آیات مکرّر قرآن کریم با بیان کَتَبَ عَلی نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ؛ (4)«رحمت(و بخشش)را به خود حتم کرده است»و وَ رَحْمَتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْءٍ ؛ (5)«و رحمتم همه چیز را فرا گرفته است».و وَ لَوْ لا کَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّکَ؛ (6)«اگر کلمه ای(اتمام حجّت،یا وسعت رحمت)از خدا سبقت نمی گرفت(مهلت داده نمی شدید)»،«یا من سبقت رحمته غضبه؛ (7)ای خدایی که رحمتش بر غضبش پیشی گرفته است»و آیات و دعاهای

ص:159


1- 1) .شرح دیوان منسوب به امیر المؤمنین علی علیه السّلام.ص 166.
2- 2) .الاحتجاج،ج 2،ص 10. [1]
3- 3) .نجم الثاقب:202/1.
4- 4) .انعام:12 و 54. [2]
5- 5) .اعراف:155. [3]
6- 6) .هود:110؛ [4]طه:129؛ [5]حم سجده:45؛ [6]شوری:14. [7]
7- 7) .از دعاهاست.

فراوان دیگر.

این مسئله را طوری به اثبات رسانیده است که قابل شک و انکار نیست!

از سوی دیگر،تمامی فرستادگان و انبیا و اولیای خود را با این خصلت آرایش،و با این حلّه،محلّی ساخته و با این تاج بی مثال،در میان انبیا،آخرین نبیّ (1)و در میان اولیا، آخرین ولیّ خود را (2)تاجدار نموده است.

خدای تبارک و تعالی،خاتم الأنبیا علیهم السّلام و خاتم الأوصیا صلّی اللّه علیه و اله را با آخرین درجۀ رحمت و رأفت و نهایی ترین رتبۀ کمال،مفتخر نموده و به اوج عظمت ارتقا داده است.پس حضرت مهدی موعود علیه السّلام را مانند جدّ بزرگوارش رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله«رحمت عالمیان»قرار داده و این مقام را تنها به او عطا فرموده است.

به سبب این مقام ملکوتی است که در رفتارش با مکّیان با توجّه به این که دوبار فرماندار منصوبش را به قتل می رسانند،با فرستادن این پیغام:«ارجعوا فلا تبقوا منهم بشرا إلاّ من آمن،فلو لا رحمة ربّکم وسعت کلّ شیء و أنا تلک الرحمة،لرجعت إلیهم معکم فقد قطعوا الأعذار بینهم و بین اللّه و بینی و بینهم،فیرجعون إلیهم؛از آن ها کسی را باقی نگذارید،مگر آن هایی که ایمان بیاورند،اگر نبود رحمت خدا که همه چیز را فراگرفته است،و البتّه من آن رحمتم که همراه شما است،برای نابود کردن آن ها برمی گشتم،امّا شما بدون من بروید!آن ها همۀ عذرها را بین خودشان و بین خدا و بین من و خودشان،از میان بردند.»حاضر نمی شود با شرف و انسانیت خود وارد معرکه شده و با نفس نفیس خویش،آن ها را تصفیه نماید؛و به همین منوال اهل مدینه و سایر بلاد را!بلکه یک واحد از ارتش خود را می فرستد و دستور تصفیه را صادر می فرماید.

و در جریان«بیعت اوّلیّة»جبرئیل می آید و می گوید:«به نام تو ندای آسمانی اعلام شد،معطل چه هستی؟!»حضرت با کراهت (3)بیعت را می پذیرد،چون می داند بعد از

ص:160


1- 1) -و ما أرسلناک الاّ رحمة للعالمین»ما تو را جز برای رحمت جهانیان نفرستادیم(انبیاء:107/. [1]
2- 2) -«ثمّ أکمّل ذلک بإبنه رحمة للعالمین»سپس آن را با پسر رحمة للعالمینش،به کمال می رسانم!!(کافی:/1 527؛بحار الأنوار:143/52 ب 22 ح 59 و [2]ج 195/36.
3- 3) -به فصل(بیعت اکراهی)این کتاب مراجعه شود.

این بیعت است که باید شروع به اصلاح و در نتیجه دست به کشت و کشتار بزند که از نظر اخلاقی با مقام«رحمة للعالمین»بودن او،فاصلۀ زیادی دارد و همخوان نیست!

گویا مأموریّتش برای اصلاح است و ذخیره بودن وجود مبارکش برای پیاده کردن قسط و عدل و برچیدن بساط ظلم و جور و آن هم مستلزم خونریزی بی حساب است!امّا مانند جدّ بزرگوارش رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله از مباشرت مستقیم اکراه دارد،اکراهی که بنا به فرمایش زرارة بن اعین صحابی محترم امام صادق علیه السّلام مسؤولیت آور نیست.

نه اکراهی که نعوذ باللّه،برخلاف رضای خدا باشد،بلکه متأسّف و متأثّر از این که چرا این بندگان گنه کار،از گناه خود دست برنمی دارند تا با شمشیر قهر و غضب خدا نابود شوند و مثل جدّش خاتم الأنبیا صلّی اللّه علیه و اله از مقام ربوبیّت به او خطاب گردد! فَلا تَذْهَبْ نَفْسُکَ عَلَیْهِمْ حَسَراتٍ ؛ (1)«پس جانت بخاطر شدّت تأسّف بر آنان از دست نرود.»و فَما أَرْسَلْناکَ عَلَیْهِمْ حَفِیظاً؛ (2)«ما تو را برای آن ها نگهبان نفرستادیم،فقط بگو و اتمام حجّت نما.»آری!او دستور را او صادر می کند و کرۀ زمین را پر از عدل و داد می نماید،بعد از آن که با ظلم و ستم پر شده باشد،امّا این دستورها را مؤمنان و لشکریان جان برکف او، به اجرا درمی آورند و فراگیر می نمایند!

خداوند متعال در ضمن حدیث لوح حضرت زهرا علیها السّلام (3)می فرماید:«...ثمّ أکمّل ذلک بابنه رحمة للعالمین علیه کمال موسی،و بهاء عیسی و صبر أیّوب،سیذلّ أولیائی فی زمانه (4)و یتهادون رؤوسهم کما یتهادی رؤوس الترک و الدیلم،فیقتلون و یحرقون و یکونون خائفین مرعوبین و جلین...؛ (5)سپس آن را با پسر رحمة للعالمینش،به کمال می رسانم،کمال

ص:161


1- 1) -فاطر:8. [1]
2- 2) -شوری:47. [2]
3- 3) -خبر لوح،مشهور است امام باقر علیه السّلام از جابر بن عبد اللّه که لوح سبزی را در دست حضرت زهراء علیها السّلام دیده بود نقل می کند،مشروح نوشتۀ لوح در پایان بخش 14 فصل متفرقات این کتاب،آورده ایم،اصول کافی:527/1 و [3]منتخب الأثر: [4]ص 179 فصل 1 باب 8 حدیث 45 از عیون أخبار [5]الرّضاء؛اعلام الوری:ص 371؛ [6]اثبات الوصیّة؛ص 143؛ [7]احتجاج طبرسی:ص 667؛ [8]بحار الأنوار:195/36؛ [9]غیبت نعمانی:ص 30؛ غیبت طوسی:ص 93؛ال 213؛کمال الدّین:ص 308. [10]در پایان بخش 14 حدیش را مطالعه فرمایید.
4- 4) -ای فی زمان غیبته،کما نطق به روایات کثیرة.
5- 5) -کافی:527/1؛بحار الأنوار:143/52 ب 22 ح 59 و [11]ج 195/36.

موسی،ابهت عیسی و صبر ایوب علیهم السّلام،به زودی دوستانم در زمان(غیبت)او ذلیل می شوند،سرهایشان را به همدیگر هدیه می فرستند؛مانند هدیه کردن سرهای ترک و دیلم،پس کشته و سوزانده می شوند،و از ترسندگان و رعب برداشته گان و لرزندگان خواهند بود.» (1)

7-بیان امامان در عظمت او

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امامان بعد از او هروقت از قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-سخنی به میان می آوردند،با احترام و بزرگواری از ایشان نام می بردند و شکوه و عظمت او را در خلال گفتارهایشان بیان می کردند و موقعیّت وجودی او را آشکار می ساختند،در این باره به چند حدیث توجّه فرمایید.

1-خلاّد بن قصّار گوید:از امام صادق علیه السّلام سؤال کردند:آیا مهدی علیه السّلام متولّد شده است؟فرمود:«لا،لو أدرکته لخدمته أیّام حیاتی؛ (2)نه،اگر او را درک می کردم(و می دیدم) روزهای عمرم را در خدمت او بودم.»

2-از امام حسین علیه السّلام سؤال شد:آیا مهدی علیه السّلام متولّد شده است؟فرمود:«لا،لو أدرکته لخدمته أیّام حیاتی؛ (3)نه،اگر او را درک می کردم(و می دیدم)روزهای عمرم را در خدمت او بودم.»

3-امام صادق علیه السّلام فرمود:«أما لو أدرکت ذلک لأستبقیت نفسی لصاحب هذا الأمر؛ (4)آگاه باشید؛اگر من او را درک نمایم،البتّه خودم را برای صاحب این امر نگه می دارم.»

این گونه روایات،تعبیرات فوق العاده ای هستند که حجّت های الهی در زمان خود،ایشان را واسطۀ فیض الهی و محل راز و رمز خداوندی و رمز بقای جهان

ص:162


1- 1) -برای اطّلاع بیشتر در این زمینه،به بخش ششم فصل«گوشه ای از رفتار امام با مردم جهان»مراجعه فرمایید.
2- 2) -غیبت نعمانی:باب 13 ص 245؛ [1]بحار الأنوار:148/51 ب 6 ح 22. [2]
3- 3) -عقد الدّرر ص 160؛ [3]یاد مهدی:ص 132.
4- 4) -بحار الأنوار:243/52 ب 25 ح 116 از غیبت نعمانی از حضرت امام باقر علیه السّلام؛غیبت نعمانی:ص 145؛ یوم الخلاص:ص 221 از حضرت امام صادق علیه السّلام.

هستی و سبب گردش چرخ زمین و زمان می دانند که بیانگر گوشه ای از واقعیت های عظمت،مجد،عزّت،بزرگی و...«آخرین امید»بشریت است.

پرواضح است که اگر نهضت جهانی او از برنامۀ خلقت حذف شود،برنامۀ همۀ پیامبران عقیم می ماند و هدف نهایی فرستادن پیامبر و تشریع ادیان،ضایع و تباه می گردد؛زیرا او آخرین حجّت و آخرین بازمانده از حجّت های الهی است و ارادۀ خدا بر آن تعلّق گرفته که زحمات طاقت فرسای همۀ انبیا را با دست با کفایت او به ثمر رسانده و عینیّت بخشد.

4-امیر مؤمنان علیه السّلام در پاسخ مردی که از صفات قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-سؤال نمود،فرمود:«...أوسعکم کهفا و أکثرکم علما و أوصلکم رحما،اللّهمّ فاجعل بیعته خروجا من الغمّة و اجمع به شمل الأمّة،فأنّی جاز لک(فإن خار اللّه لک)فاعزم و لا تنثن عنه إن وفقت له، و لا تجیزنّ عنه إن هدیت إلیه،هاه-و أومأ إلی صدره-شوقا إلی رؤیته؛ (1)او بزرگترین پناهگاه برای پناهندگان است و دارای بیشترین علم(و دانشمندترین)شماست، و بالاترین صلۀ ارحام را داراست،خدایا بیعت او را سبب بیرون آمدن امّت از غم ها قرار ده،و با وجود او پراکندگی امّت را گردآور(سپس به آن مرد فرمود:)هرگاه دیدن او برایت میسّر شد،خداوند دیدار او را برایت قسمت کرد.برو(غنیمت شمار)و تنبلی (سرپیچی)نکن،اگر موفّق شدی از او در نگذر و از او تجاوز نکن،اگر این هدایت (سعادت)برایت رخ داد.(پس از آن امیر مؤمنان علیه السّلام)از شوق دیدار او دست به سینه نهاد و فرمود:خدایا چه قدر به دیدار او مشتاقم.»

5-در بعضی از خطبه ها فرمود:«...حتّی یطلع اللّه لکم من یجمعکم و یضمّ نشرکم...؛ (2)...تا خداوند آن کس را که شما را دور هم جمع کند،برایتان درآورد،و پراکندگی شما را (گرد آورد و)به هم پیوند دهد.»

6-ابو حمزه ثمالی گوید:روزی پیش ابی جعفر محمّد بن علی الباقر علیه السّلام بودم، زمانی که همه متفرّق شدند،به من فرمود:«یا أبا حمزة!من المحتوم الّذی حتمه اللّه،قیام

ص:163


1- 1) -بحار الأنوار: [1]115/51 ب 2 ح 14 از غیبت نعمانی.
2- 2) -همان مدرک:120/51 ب 2 ح 23 از نهج البلاغة. [2]

قآئمنا،فمن شکّ فیه فیما أقول،لقی اللّه و هو به کافر.ثمّ قال:بأبی و أمّی المسمّی باسمی و المکنّی بکنیتی السابع من ولدی،بأبی من یملأ الأرض عدلا و قسطا کما ملئت ظلما و جورا.یا أبا حمزة!من أدرکه فیسلّم له ما سلّم لمحمّد و علیّ،فقد وجبت له الجنّة و من لم یسلّم فقد حرّم اللّه علیه الجنّة و مأواه النار و بئس مثوی الظالمین؛ (1)ای ابا حمزه!از حتمیاتی که خداوند وقوع آن را حتمی نموده،قیام قائم ماست،پس هرکس در آن چه که دربارۀ او می گویم،شک کند خداوند را در حالی ملاقات کند که به او کافر شده است.سپس فرمود:پدر و مادرم فدای آن کس باد که با نام من نامیده شده و با کنیۀ من مکنّا گشته است!او هفتمین فرزند من است.

پدرم فدای آن که زمین را پر از عدل و داد کند،بعد از آن که با ظلم و ستم پر شود!

ای ابا حمزه!هرکس او را درک کند و تسلیم او شود،مانند این که تسلیم محمّد و علی شده است.به یقین بهشت برایش واجب شود و اگر تسلیم نشود،همانا خدا بهشت را به او حرام نماید و جایگاهش آتش خواهد بود و چه بد جایگاهی است برای ستمکاران!

7-امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«لیفرّجنّ اللّه برجل منّا أهل البیت،بأبی ابن خیرة الإماء لا یعطیهم إلاّ السیف هرجا و مرجا؛ (2)فرج الهی به وسیلۀ مردی از ما خواهد بود،پدرم فدای فرزند بهترین کنیزان!در حال هرج و مرج به آن ها جز شمشیر،چیزی عطا ننماید.»

8-امام رضا علیه السّلام فرمود:«بأبی و أمّی سمیّ جدّی و شبیهی و شبیه موسی بن عمران،علیه جیوب النور تتوقّد بشعاع ضیاء القدس؛ (3)پدر و مادرم فدای همنام جدّم،شبیه من و موسی بن عمران باد!بر اوست لباس های نور که با شعاع روشنی قدس روشن می گردد.

8-تفکّر امیر آزادگان علیه السّلام

اصبغ بن نباته گوید:«أتیت أمیر المؤمنین علیّ بن أبی طالب علیه السّلام فوجدته متفکّرا ینکت

ص:164


1- 1) -بحار الأنوار: [1]139/51 ب 5 ح 13 از غیبت نعمانی. [2]
2- 2) -بحار الأنوار:121/51 ب 2 ذیل ح 23 [3] از ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغة.
3- 3) -همان مدرک:152/51 ب 8 ح 2 از عیون أخبار [4]الرّضاء.

الأرض،فقلت:یا أمیر المؤمنین!ما لی أراک متفکّرا تنکت الأرض أرغبة فیها؟!قال:لا و اللّه! ما رغبت فیها و لا فی الدنیا یوما قطّ،و لکنّی فکّرت فی مولود یکون من ظهری الحادی عشر من ولدی هو المهدیّ یملأها عدلا کما ملئت ظلما و جورا تکون له حیرة (1)و غیبة یضلّ فیها أقوام و یهتدی فیها آخرون،قلت:یا مولای!فکم تکون الحیرة و الغیبة؟قال:ستّة أیّام أو ستّة أشهر أو ستّ سنین،فقلت:یا أمیر المؤمنین!و إنّ هذا لکائن؟!فقال:نعم،کما إنّه مخلوق و أنّی لک بالعلم بهذا الأمر،یا أصبغ!أولئک خیار هذه الأمّة مع أبرار هذه العترة،قلت:و ما یکون بعد ذلک؟قال:ثمّ یفعل اللّه ما یشآء،فإنّ له إرادات و غایات و نهایات؛ (2)نزد امیر مؤمنان علی بن ابی طالب علیه السّلام آمدم،پس او را متفکّر یافتم که با انگشت خود به زمین خط می کشید؛ گفتم:ای امیر مؤمنان!چرا تو را متفکّر می بینم،درحالی که زمین را خط می کشی، آیا به خاطر رغبت به زمین است(و بر آن علاقمندی؟!)

فرمود:به خدا قسم!حتّی یک روز به زمین و به دنیا،رغبت نداشتم،و لکن دربارۀ یازدهمین مولودی که از پشت من و اولاد من است،فکر می کردم.اوست«مهدی»که زمین را پر از عدالت می کند،همان گونه که از ظلم و جور پر شده است.برای او سرگردانی و غیبتی است که در آن گروه هایی گمراه شده و گروه هایی هدایت می یابند.

گفتم:ای مولای من!آن حیرت و غیبت چقدر طول می کشد؟!

فرمود:شش روز یا شش ماه و یا شش سال.

پس گفتم:ای امیر مؤمنان!این(امر)مطمئنا واقع خواهد شد(پیش خواهد آمد؟!)

پس فرمود:بلی!همان طور که آفریده می شود!و تو از این امر چه میدانی ای اصبغ! هدایت یافتگان و برگزیدگان این امّت،با خوبان این عترت اند.

ص:165


1- 1) -قال المجلسی قدّس سرّه و لعلّ المراد بالحیرة التّحیّر فی المساکن فی کلّ زمان فی بلدة و ناحیة،و قیل المراد حیرة النّاس و هو بعید.
2- 2) -کما أنه«أی المهدی [1]علیه السّلام مخلوق»أی کما أن وجوده محتوم فکذا غیبته محتوم،«فان له إرادات»فی سائر الروایات«فان له بداءات و إرادات»أی یظهر من اللّه سبحانه فیه علیه السّلام امور بدائیة فی امتداد غیبته و زمان ظهوره و إرادات فی الاظهار و الاخفاء و الغیبة و [2]الظهور،و«غایات»أی منافع و مصالح فیها،و«نهایات» مختلفة لغیبته و ظهوره بحسب ما یظهر للخلق من ذلک بسبب البداء.بحار الأنوار: [3]118/51 ب 2 ح 18 از کمال الدّین و [4]اختصاص و غیبت طوسی و غیبت نعمانی.

گفتم:بعد از آن چه خواهد شد؟!

فرمود:سپس خداوند آن چه را خواهد،می کند و برای اوست،اراده ها و پایان ها و نهایت ها.» (1)

9-نالۀ امام صادق علیه السّلام

سدیر صیرفی و مفضّل بن عمر،ابو بصیر و ابان بن تغلب،چهار تن از اصحاب بزرگوار امام صادق علیه السّلام بودند که به طور دسته جمعی به خدمت امام صادق علیه السّلام شرفیاب شدند و ایشان را بسیار مضطرب و ناراحت دیدند که شرح ماجرا از زبان سدیر چنین است؛

به همراهی مفضّل و ابو بصیر و ابان،به خدمت امام صادق علیه السّلام رسیدیم.او را دیدیم که بر روی خاک نشسته و یک جامۀ خیبری بی یقه با آستین،نه بلند بر تن پوشیده است و هم چون مادر فرزندمرده،گریه می کند و سراسر وجود مقدّس ایشان را حزن و اندوه فراگرفته و آثار آن بر روی ایشان آشکار گشته و رنگ مبارکش دگرگون شده است و سیل اشک که از دلی پرخون و قلبی پرسوز برخاسته،بر گونه های مبارکش فرو می ریزد و چنین زمزمه می کند:

«...ای سرور من غیبت تو خواب(راحت را)از دیدگانم ربوده و عرصه را بر من تنگ کرده و آرامش دلم را از من ربوده است.

مولای من!غیبت تو مصیبتی جانکاه بر سراسر وجودم فرو ریخته و از دست دادن یکی پس از دیگری(از عزیزانم)،اجتماعات را پراکنده ساخته و هستی ها را بر باد داده است،اشک هایی که بر اثر بلاها و گفتارها از دیدگانم فرو می ریزد و ناله هایی که از اعماق دلم برمی خیزد،هرگاه مختصر تسکینی می یابد و به پناهگاهی می گراید،

ص:166


1- 1) -بحار الأنوار:135/51 ب 4 ذیل ح 1 س 10؛بحار الأنوار:118/51 ب 2 ح 18 از کمال الدّین و اختصاص و غیبت طوسی و غیبت نعمانی. «کلّ یوم هو فی شأن»الرّحمان029/ او هر روز در شأن و کاری است. در فصل های آینده علّت عدم تعیین دقیق وقت غیبت،و مصالح آن،خواهد آمد.

احساس می کنم که مصایبی جانکاه تر و فجایعی اسف بارتر و حوادثی دلخراش تر،در برابر دیدگانم مجسم می شود،که رویدادهای تأثرانگیزی هستند که با خشم تو آمیخته و حوادث فاجعه آمیزی است که با غضب تو عجین گشته است.»

سدیر گوید:هنگامی که امام صادق علیه السّلام را این چنین پریشان دیدیم،دل هایمان آتش گرفت و هوش از سر ما پرید که چه مصیبت جانکاهی به حجّت خدا روی آورده است و چه حادثه ای اسفبار و فاجعه ای تأثرانگیز بر او وارد شده است؟!

عرض کردیم:ای فرزند بهترین خلایق!چه حادثه ای بر تو روی آورده که این چنین سیل اشک از دیدگانت،هم چون ابر بهاری بر چهره ات سرازیر شده است؟!چه حادثه ای تو را این چنین بر سوک نشانیده(پریشان کرده)است؟!

وجود مقدّس(امام)چون بید،لرزید و نفس های مبارکش به شماره افتاد و آن گاه آهی عمیق،به پهنای قفسۀ سینه،از اعماق دل برکشید و به ما رو کرد و فرمود:صبح امروز کتاب«جفر»را نگاه کردم و آن کتابی است که همۀ علوم به آن برمی گردد،تمام مرگ ومیرها،بلایا و حوادث و رویدادهای توده ها تا پایان جهان در آن نگاشته شده است،این کتاب را خداوند بر پیامبرش و پیشوایان معصوم بعد از او علیهم السّلام اختصاص داده است،در این کتاب تولّد،غیبت،درنگ،و طول عمر قائم علیه السّلام،گرفتاری «باورداران»در آن زمان،راه یافتن شک و تردید بر دل مردم،در اثر طول(زمان) غیبت،مرتد شدن مردم از آیین مقدّس اسلام و بیرون رفتن آن ها از تعهد به اسلام را خواندم و دیدم چگونه رشتۀ ولایت را که خداوند بر گردن هر انسانی افکنده،پاره می کنند و پیوندشان بریده می شود.

دلم سوخت و امواج غم و اندوه بر پیکرم فرو ریخت.... (1)

ص:167


1- 1) -«محمّد بن علی بن حاتم،عن أحمد بن عیسی الوشاء البغدادی،عن أحمد بن طاهر،عن محمّد بن یحیی بن سهل،عن علی بن الحارث،عن سعد بن منصور الجواشنی،عن أحمد بن علی البدیلی،عن أبیه،عن سدیر الصیرفی قال:دخلت أنا و المفضل بن عمر و أبو بصیر و أبان بن تغلب،علی مولانا أبی عبد اللّه جعفر ابن محمّد علیه السّلام فرأیناه جالسا علی التراب و علیه«مسح»خیبری مطوق بلا جیب مقصّر الکمّین و هو یبکی بکاء الواله الثکلی،ذات الکبد الحری،قد نال الحزن من و جنتیه و شاع التغیّر فی عارضیه و أبلی الدّموع محجریه،و هو یقول:سیدی!غیبتک نفت رقادی و ضیقت علی مهادی و أسرت منّی راحة فؤادی سیّدی
10-امام جواد علیه السّلام می گرید

صقر بن ابی دلف گوید:شنیدم محمّد بن علی الرضا علیهما السّلام می فرمود:امام بعد از من فرزندم علی است.امر او،امر من و سخن او،سخن من و اطاعت از او،اطاعت از من است.

امام بعد از او فرزندش حسن است،امر او،امر پدر و گفتۀ او،گفتۀ پدر و طاعت او، طاعت پدرش است.سپس ساکت شد.

پس من به او گفتم:ای فرزند رسول خدا!بعد از حسن کیست؟

امام به شدّت گریه کرد.سپس گفت:«إنّ من بعد الحسن ابنه القآئم بالحقّ المنتظر، فقلت له:یابن رسول اللّه!لم سمّی القآئم؟قال:لأنّه یقوم بعد موت ذکره و ارتداد أکثر القائلین بإمامته،فقلت:و لم سمّی المنتظر؟قال:إنّ له غیبة یکثر أیامها و یطول أمدها،فینتظر خروجه المخلصون و ینکره المرتابون و یستهزئ به الجاحدون و یکذّب فیها الوقّاتون و یهلک فیها

ص:168

المستعجلون و ینجو فیها المسلّمون؛ (1)همانا بعد از حسن،پسرش قائم به حقّ و انتظار کشیده شدۀ اوست.

پس به او گفتم:ای فرزند رسول خدا!چرا قائم نامیده شد؟!

فرمود:بعد از(فراموش شدن و)رفتن او،از خاطرها و مرتد شدن بیشترین قایلین به امامت قیام خواهد کرد.

گفتم:چرا منتظر نامیده شد؟

گفت:همانا برای او غیبتی است که مدّتش طولانی شود،پس مخلصان،منتظر خروج او می مانند و شکّاکان،او را انکار می نمایند و جاحدان(انکارکنندگان)او را به استهزا می گیرند.در آن زمان،تعیین وقت کنندگان دروغ می گویند و شتاب زدگان هلاک می شوند و تسلیم شوندگان نجات خواهند یافت.»

11-تمجید امام کاظم علیه السّلام

یحیی بن فضل نوفلی گوید:در بغداد ابی الحسن موسی بن جعفر علیهما السّلام را دیدم که دعا می خواند-حدیث را ادامه داد تا-«...أسئلک أن تصلّی علی محمّد و آل محمّد و أن تعجّل فرج المنتقم من أعدآئک،و أنجز له ما وعدته یا ذا الجلال و الإکرام،قلت:من المدعوّ له؟قال:ذاک المهدیّ من آل محمّد علیهم السّلام،ثمّ قال:بأبی المنتدح البطن،المقرون الحاجبین، أحمش الساقین،بعید ما بین المنکبین،أسمر اللون یعتوره مع سمرته صفرة من اللیل.بأبی من لیله یرعی النجوم ساجدا و راکعا.بأبی من لا یأخذه فی اللّه لومة لآئم،مصباح الدجی.بأبی القآئم بأمر اللّه.قلت:و متی خروجه؟قال:إذا رأیت العساکر بالأنبار علی شاطئ الفرات و الصراة و دجلة،و هدم قنطرة الکوفة،و إحراق بعض بیوتات الکوفة،فإذا رأیت ذلک فإنّ اللّه یفعل ما یشآء لا غالب لأمر اللّه و لا معقّب لحکمه؛ (2)...از تو سؤال می کنم،به محمّد و آل

ص:169


1- 1) -بحار الأنوار:157/51 ب 9 ح 5 و [1]ص 30 از کفایة؛ [2]منتخب الأثر:ص 224-223؛ [3]اعلام الوری:ص 409؛ [4]بشارة الإسلام:ص 165؛ [5]الزام النّاصب: [6]ص 68 و 78 از امام صادق علیه السّلام آخر روایت را.
2- 2) -المنتدح:المتّسع،و الصراة:نهر بالعراق.(قاموس اللّغة)سمرة اللّون و أسمر:رنگ خرمایی،قهوه ای أحمش:مرد باریک ساق(المنجد)فلاح السّائل ص 200-199؛ [7]بحار الأنوار:81/86 ب 40 ح 8. [8]

محمّد درود بفرستی و به فرج انتقام گیرنده از دشمنانت شتاب کنی و آن چه که به او وعده داده ای،منجّز(ثابت گردانی و به او بدهی)ای صاحب جلال و اکرام!

گفتم:او چه کسی است که درباره اش چنین دعا را کرده ای؟

فرمود:او«مهدی»از آل محمّد است.سپس فرمود:پدرم فدای،شکم گشاده و پیوسته ابرو،دو ساق باریک(متناسب)و میان دو دوشش دور(وسیع)گندم گون،با گندم گونی اش،(در اثر تهجد)و شب زنده داری رنگش را زردی فراگرفته است!پدرم فدای کسی باد که شب ها در حال سجده و رکوع و نظاره گر طلوع و غروب ستارگان است! پدرم فدای کسی که در راه خدا ملامت ملامت گران در او اثر نمی گذارد!او چراغ هدایت در تاریکی های مطلق است،پدرم فدای کسی که به امر خدا قیام می کند!

گفتم:خروج او کی خواهد بود؟

فرمود:وقتی لشکرها را در(شهر)انبار(عراق)در کنار فرات و صرات و دجله دیدی و هم چنین دیدی که پل کوفه منهدم شد و بعضی خانه های کوفه سوخت.پس زمانی که این ها را دیدی،خداوند می کند آن چه را که می خواهد و کسی نمی تواند به کار خدا غالب شود.

12-من او نیستم

مسألۀ حضرت مهدی موعود علیه السّلام از زمان رسول خدا علیه السّلام بر سر زبان ها افتاده و در اعماق دل ها جا گرفته بود،به طوری بعد از رحلت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و قبل از ولادت او، بسیاری از افراد به دروغ ادّعای مهدویّت کردند.از این رهگذر ذهن تعداد زیادی از اصحاب امامان علیهم السّلام به این مطلب مشغول شده بود و در زمان هریک از امامان،از آن ها سؤال می کردند،آیا قائم آل محمّد که خدای عزّ و جلّ و رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امیر مؤمنان علیه السّلام به آمدن او مژده و نوید داده اند،تو هستی؟!

1-سعد بن محمّد از عیسی خشّاب نقل می کند:به حسین بن علی علیهما السّلام گفتم:آیا صاحب این امر تو هستی؟

ص:170

فرمود:«لا،و لکن صاحب هذا الأمر الطرید الشرید الموتور (1)بأبیه المکنّی بعمّه،یضع سیفه علی عاتقه ثمانیة أشهر؛ (2)نه،و لکن صاحب این امر،فراری رانده شده و دورافتاده و حقّ قصاص پایمال شدۀ خون پدر و مخفی شده از ترس هم کنیۀ عمویش،شمشیرش را هشت ماه به دوش می گذارد.»

2-ایّوب بن نوح گوید:به امام رضا علیه السّلام گفتم:ما امیدواریم تو صاحب این امر باشی و خدای عزّ و جلّ آن(امامت و پیروزی)را بدون شمشیر(بدون جنگ)به تو(محکم کرده)عنایت فرماید،چون به تو بیعت شده و به نامت درهم ها«سکّة»زده اند؟

فرمود:کسی از ما نیست که به سوی او پیک ها رفت وآمد کند و از او مسایلی پرسیده شود و انگشت ها به سوی او اشاره رود و مال ها به طرف او روانه گردد،مگر این که ناگهان گرفتار آید(کشته شود)یا در رختخوابش(مسموما)می میرد،تا خداوند عزّ و جلّ برای این امر،مردی را برانگیزاند که ولادتش و محلّ نشو و نمایش پنهان، ولی در نسبش پنهان نیست. (3)

3-عبد اللّه بن عطا گوید:به ابی جعفر(امام باقر علیه السّلام)گفتم:از قائم به من خبر ده؟! فرمود:«و اللّه!ما هو أنا و لا الّذی تمدّون إلیه أعناقکم و لا یعرف ولادته،قلت:بما یسیر؟قال:

بما سار به رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله هدر ما قبله و استقبل؛ (4)به خدا آن،من نیستم و نه کسی که گردن هایتان را به سوی او می کشید!ولادتش شناخته نمی شود.

گفتم:با چه(سیرتی)سیر می کند؟!

فرمود:با سیرتی که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله سیر کرد،(بدعت ها را)از بین می برد و آینده را

ص:171


1- 1) -طرید:فراری؛شرید:رانده شده؛موتور:آن که قصاص از قاتل کشتۀ خود نگرفته؛(المنجد) تا اینجای روایت از امیر مؤمنان علیه السّلام نیز آمده است،بحار الأنوار: [1]120/51 ب 2 ح 21 از کمال الدّین. [2]
2- 2) -بحار الأنوار: [3]133/51 ب 3 ح 6 از کمال الدّین. [4]
3- 3) -«إنّا لنرجوا أن تکون صاحب هذا الأمر و أن یسدیه اللّه عزّ و جلّ إلیک من غیر سیف فقد بویع لک و ضربت الدّراهم بإسمک فقال:مامنّا أحد اختلف إلیه الکتب و سئل مسائل و أشارت إلیه الأصابع و حملت الیه الأموال الاّ أغتیل أو مات علی فراشه حتّی یبعث اللّه عزّ و جلّ لهذا الأمر رجلا خفیّ المولّد و المنشأ غیر خفیّ فی نسبه.»بحار الأنوار: [5]155/51 ب 8 ح 5 از کمال الدّین. [6]
4- 4) -بحار الأنوار:138/51 ب 5 ح 9 از غیبت نعمانی. [7]

خود(پی ریزی می کند و)می سازد.»

4-عبد اللّه بن عطا مکّی گوید:از واسط به قصد حج بیرون آمدم و در مدینه به محمّد بن علی(امام باقر علیه السّلام)وارد شدم،از وضع مردم و قیمت ها،سؤال نمود.

گفتم:مردم را در حالی ترک کردم که گردن های خود را به سوی شما کشیده بودند که اگر خروج نمایی،به تو تبعیت کنند.

فرمود:«یابن العطاء!قد أخذت تفرش أذنیک للنوکّی (1)لا و اللّه!ما أنا بصاحبکم و لا یشار إلی رجل منّا بالأصابع،و یمطّ إلیه بالحواجب إلاّ مات قتیلا أو حتف أنفه،قلت:و ما حتف أنفه؟ قال:یموت بغیضه علی فراشه حتّی یبعث اللّه من لا یوبه لولادته.قلت:و من لا یوبۀ لولادته؟ فقال:أنظر من لا یدری الناس،إنّه ولد أم لا؟فذاک صاحبکم؛ (2)ای فرزند عطا!گوش های خود را گرفته،بر خارهای نوک تیز،پهن می کنی(حرف های احمقانه می زنی)نه،به خدا قسم!صاحب شما(آن کس که انتظارش را می کشید)من نیستم،به هیچ مردی از ما با انگشت ها اشاره نشود و با ابروان نشان ندهند(در میان مردم مشهور نشود)مگر این که کشته شود یا در رختخوابش با«حتف أنف»بمیرد.

گفتم:حتف انف؛یعنی چه؟

فرمود:با غیض در فراش خود بمیرد(عصبانیت غم و غصه،خفه اش کند)تا خداوند کسی را که اعتنایی به ولادتش نشود برانگیزد.

پرسیدم:آن کیست؟

فرمود:ببین کیست،مردم نداند که او متولّد شده است یا نه،پس صاحب شما آن است.»

5-ابی الجارود از ابی جعفر علیه السّلام فرمود:«لا تزالون تمدّون أعناقکم إلی الرجل منّا تقولون هو هذا،فیذهب اللّه به حتّی یبعث اللّه لهذا الأمر من لا تدرون ولد أم لم یولد،خلق أم

ص:172


1- 1) -«...قد أمکنت الحشوة من أذنیک...بحار الأنوار: [1]34/51 ب 4 ح 2 از کمال الدّین.
2- 2) -کشف الغمّة:330/3؛ [2]غیبت نعمانی:ص 168،پاسخ به شبهات احمد الکاتب:414/4 بحار الأنوار:/ [3]51 34 ب 4 ح 2 از کمال الدّین با تغییراتی.

لم یخلق؛ (1)(با مرور زمان)به طور مرتب گردن های خود را به سوی مردی از ما می کشید و می گویید:او قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-است!پس خداوند او را می برد( می میرد و معلوم می شود که آن نبوده است)تا خداوند برای این کار،کسی را برانگیزاند که نمی دانید متولّد شده یا نه،آفریده شده است یا نه.»

6-حکم بن ابی نعیم گوید:در مدینه پیش امام باقر علیه السّلام رفتم به ایشان گفتم:من در مابین رکن و مقام نذر کرده ام،اگر تو را ملاقات کنم از مدینه بیرون نروم تا بدانم که تو قائم آل محمّدی یا نه؟!پس چیزی در جوابم نفرمود،سی روز(در مدینه)اقامت کردم.

روزی از راهی روبه رو آمدم،فرمود:یا حکم!هنوز در این جا هستی(نرفته ای)؟

عرض کردم:به شما خبر دادم بر آن چه که به ذمّه ام آورده ام(شما در این باره)نه امری برایم کردی،نه نهیی و نه پاسخی گفتی؟!

فرمود:فردا صبح به منزل من درآی!

فردا صبح رفتم.فرمود:حاجتت را بپرس!

گفتم:من در میان رکن و مقام نذر کرده و روزه و صدقه ای به گردن گرفته ام که اگر تو را دیدم از مدینه خارج نشوم تا بدانم تو قائم آل محمّد هستی یا نه؟اگر تویی با تو رابطه برقرار کنم و اگر نیستی روی زمین برای پیدا کردن معاشم،بگردم؟!

فرمود:یا حکم!همۀ ما قائم به امر خداییم.

گفتم:پس تو مهدی هستی؟!

گفت:همۀ ما راهنما به سوی خداییم.

گفتم:پس تو صاحب شمشیری؟

گفت:همۀ ما صاحب و وارث شمشیریم.

گفتم:پس کشنده(کوبندۀ)دشمنان خدا تویی؟(تویی آن که)با او دوستان خدا عزّت می یابند و با تو دین خدا ظاهر می شود؟

ص:173


1- 1) -بحار الأنوار: [1]139/51 ب 5 ح 11 از غیبت نعمانی. [2]

پس فرمود:«یا حکم!کیف أکون أنا و بلغت خمسا و أربعین،و إنّ صاحب هذا أقرب عهدا باللبن منّی و أخفّ علی ظهر الدابّة؛ (1)ای حکم!من چگونه او باشم،به 45 سالگی رسیده ام درحالی که صاحب این امر به شیرخوارگی نزدیک تر و در پشت مرکب سبک تر از من است(یعنی او در کوچکی به این امر تصاحب خواهد کرد).»

7-ابن سعد از ازدی روایت کند:«دخلت أنا و أبو بصیر علی أبی عبد اللّه علیه السّلام،و علی بن عبد العزیز معنا،فقلت لأبی عبد اللّه علیه السّلام:أنت صاحبنا؟فقال:إنّی لصاحبکم؟!ثمّ أخذ جلدة عضده فمدّها،فقال:أنا شیخ کبیر و صاحبکم شآبّ حدث؛ (2)من و ابو بصیر به محضر امام صادق علیه السّلام رسیدیم و عبد العزیز نیز همراه ما بود،پس به ابی عبد اللّه امام صادق علیه السّلام گفتم:

تو صاحب مایی؟!

(با تعجّب)فرمود:من صاحب شمایم؟!سپس پوست بازویش را گرفت و کشید و فرمود:من پیرمرد مسنّی هستم و حال آن که صاحب شما جوان نورس است.»

8-عبد العظیم حسنی گوید:به محضر آقایم«محمّد بن علی علیهما السّلام»رفتم و می خواستم بپرسم که آیا قائم خود اوست یا کس دیگر است.ابتدائا او فرمود:ای ابا القاسم قائم ما،مهدی است که انتظار کشیدن در غیبت او واجب است و در ظهورش اطاعت کردن،او سوّمین فرزند من است.قسم به آن که محمّد صلّی اللّه علیه و اله را به نبوّت مبعوث و ما را به امامت مخصوص گرداند،اگر نماند از دنیا مگر یک روز،خداوند آن روز را طولانی می کند تا او خروج نماید و زمین را از عدل و قسط پر کند،همان گونه که از ظلم و ستم پر شده باشد.خدای تبارک و تعالی در یک شب،امر او را اصلاح نماید، همان گونه که کار کلیم خود«موسی»را درست کرد.رفت برای عیالش آتش بیاورد و با(مقام)پیامبری برگشت،سپس فرمود:«أفضل أعمال شیعتنا انتظار الفرج: (3)بهترین

ص:174


1- 1) -اصول کافی:536/1؛ [1]بحار الأنوار:140/51 ب 5 ح 14. [2]
2- 2) -ایضاح:قوله«إنی لصاحبکم»استفهام إنکاری و یحتمل أن یکون المعنی إنی إمامکم لکن لست بالقائم الذی أردتم.تفسیر البرهان:115/4 [3] با احادیث دیگر؛بحار الأنوار: [4]280/52 ب 26 ح 5 از قرب الأسناد. [5]
3- 3) -عن عبد العظیم الحسنی قال:دخلت علی سیدی محمّد بن علی علیهما السّلام و أنا ارید أن أسأله عن القائم أهو المهدی [6]أو غیره؟فابتدأنی فقال:یا أبا القاسم إن القائم منا هو المهدی [7]الذی یجب أن ینتظر فی غیبته و یطاع فی ظهوره و هو الثالث من ولدی و الذی بعث محمّدا بالنبوة و خصنا بالامامة إنه لو لم یبق من الدنیا إلا یوم-

کارهای شیعیان ما منتظر فرج بودن است.» (1)

9-ریان بن صلت گوید:به امام رضا علیه السّلام گفتم:صاحب این امر تویی؟!

فرمود:«أنا صاحب هذا الأمر،و لکنّی لست بالّذی أملأها عدلا کما ملئت جورا،و کیف أکون ذاک علی ما تری من ضعف بدنی؟!و إنّ القائم هو الّذی إذا خرج کان فی سنّ الشیوخ و منظر الشباب(الشبّان)قویّا فی بدنه حتّی لو مدّ یده إلی أعظم شجرة علی وجه الأرض لقلعها،و لو صاح بین الجبال لتدکدکت صخورها،یکون معه عصا موسی و خاتم سلیمان،ذاک الرابع من ولدی یغیبه اللّه فی ستره ما شآء اللّه ثمّ یظهره فیملأ به الأرض قسطا و عدلا کما ملئت جورا و ظلما؛ (2)(در این زمان)من صاحب امرم،و لکن من آن نیستم که زمین را پر از عدل و داد کند،آن گونه که از ستم پر شده باشد.من چگونه می توانم او باشم،درحالی که ناتوانی بدنم را می بینی و همانا قائم آن است که هروقت خروج نماید در سنّ پیری و در«نمای» جوان باشد،در بدن توانمند است،حتّی اگر دستش را به سوی بزرگ ترین درخت روی

ص:175


1- 1) -أبو عبد اللّه ا [1]لخزاعی،عن الاسدی،عن سهل،عن عبد العظیم الحسنی قال:قلت لمحمد بن علی بن موسی(امام جواد علیهم السّلام)إنی لأرجو أن تکون القائم من أهل بیت محمّد الّذی یملأ الأرض قسط [2]ا و عدلا کما ملئت جورا و ظلما فقال:یا أبا القاسم ما منّا إلاّ قائم بأمر اللّه و هاد إلی دین اللّه و لست القائم الّذی یطهّر اللّه به [3]لئت جورا و ظلما فقال:یا أبا القاسم [4] ما منّا إلا [5]ّ قائم بأمر اللّه و هاد إلی دین اللّه و لست القائم الّذی یطهّر اللّه به الأرض من أهل الکفر و الجحود و یملأها عدلا و قسطا هو الّذی یخفی علی النّاس ولادته،و یغیب عنهم شخصه و یحرم علیهم تسمیته،و هو سمی رسول اللّه و کنیه و هو الذی یطوی له الارض و یذل له کل صعب یجتمع إلیه من أصحابه عدد أهل بدر ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا من أقاصی الارض و ذلک قول اللّه عز و جل: أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعاً إِنَّ اللّهَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ فإذا اجتمعت له هذه العدة من أهل الارض أظهر أمره فإذا أکمل له العقد و هو عشرة آلاف رجل خرج باذن اللّه فلا یزال یقتل أعداء اللّه حتی یرضی اللّه تبارک و تعالی قال عبد العظیم:قلت له:یا سیدی و کیف یعلم أن اللّه قد رضی؟!قال یلقی فی قلبه الرحمة.بحار الأنوار:157/51 ب 5 ح 4 از کفایة و 283/52 ب 26 ح 10؛کمال الدّین:49/2 و در ذیل حدیث«فاذا دخل المدینة أخرج الاّت و العزّی فأحرقهما»اضافه دارد و از الإحتجاج طبرسی نیز مانند آن را آورده است.
2- 2) -در اعلام الوری:از علی،از پدرش مثل آن را روایت کرده و در آخر آن اضافة کرده است«کأنّی بهم آیس ما کانوا نودوا نداء یسمع من بعد کما یسمع من قرب یکون رحمة للمؤمنین»کمال الدّین:48/2 بحار الأنوار:322/52 ب 27 ح 30 از کمال الدّین و اعلام الوری.

زمین دراز کند،البتّه آن را از بیخ برکند و اگر میان کوه ها صیحه زند(فریاد کشد)، سنگ هایش خرد(کوبیده)شود،عصای موسی و انگشتر سلیمان علیهما السّلام با او باشد و آن چهارمین نفر از اولاد من است.خداوند او را در(پشت)پردۀ غیبت پنهان کند تا مدّتی که خود خواهد،سپس او را ظاهر سازد و زمین را پر از عدل و قسط پر نماید،آن گونه که از ظلم و جور پر شده باشد.»

13-این امام شماست

در کتاب های معتبر،در مورد معرّفی حضرت مهدی موعود علیه السّلام«بشخصه و بعینه» توسّط امام حسن عسکری علیه السّلام برای اصحاب خاص و دوستان،روایات و سرگذشت های زیاد ذکر شده است. (1)

1-جعفر بن مالک نقل می کند:معاویه بن حکیم،محمّد بن ایوب و محمّد بن عثمان گفتند:ابا محمّد حسن(عسکری)علیه السّلام فرزندش را در منزل خود به ما نشان داد، درحالی که ما چهل نفر بودیم و فرمود:«هذا إمامکم من بعدی و خلیفتی علیکم،أطیعوه و لا تتفرّقوا من بعدی فتهلکوا فی أدیانکم،أما إنّکم لا ترونه بعد یومکم هذا؛ (2)این امام شماست و جانشین من است،بعد از من،به او اطاعت کنید و بعد از من متفرّق نشوید تا در دینتان هلاک شوید،آگاه باشید شما بعد از امروز،او را نخواهید دید.»

2-عمر اهوازی گوید:ابو محمّد فرزندش را به من نشان داد و فرمود:«هذا إمامکم بعدی؛ (3)این بعد از من امام شماست!»

3-خادم فارسی گوید:من دم در خانه(امام عسکری)بودم،کنیزی از خانه بیرون آمد و همراه او چیز سرپوشیده ای بود،ابو محمّد به او فرمود:آن چه که با تو است باز کن!باز کرد،دیدم پسری سفید رویی است،(حضرت)فرمود:«هذا إمامکم من بعدی فما رأیته بعد ذلک؛ (4)این امام شما بعد از من است؛دیگر بعد از آن او را ندیدم.»

ص:176


1- 1) -ینابیع المودّة: [1]اهل سنّت ج 3،ص 123،باب 82،او هم از کتاب الغیبة و سایر کتب نقل کرده است.
2- 2) -ینابیع المودّة:123/3 باب 82؛ [2]کمال الدّین:ص 435؛ [3]کشف الغمّة:317/3 [4]إعلام الوری:ص 414. [5]
3- 3) -ینابیع المودّة:123/3 باب 82.
4- 4) -همان مدرک:123/3 باب 82. [6]

4-محمّد بن اسماعیل بن موسی کاظم-رضی اللّه عنهم-که سالخورده ترین اولاد امام کاظم علیه السّلام بود،گفت:«رأیت ولد أبی محمّد الحسن العسکریّ و هو غلام؛ (1)من فرزند ابی محمّد عسکری را دیدم،او پسر بچّه ای بود.»

5-علی بن مطهر گوید:«رأیت ولد أبی محمّد و له قدر جلیل؛ (2)من فرزند ابی محمّد را دیدم جلیل القدر(بزرگوار بود).»

6-کامل بن ابراهیم مدنی گفت:به محضر ابی محمّد حسن رسیدم،پرده ای به درآویخته بود،بادی آمد و پرده را کنار زد ناگهان پسری مانند ماه را دیدم!ابو محمّد فرمود:«یا کامل!قد أنبئتک بحاجتک هذا الحجّة من بعدی؛ (3)ای کامل!حاجتت را به تو خبر دادم(امامت را که در جستجویش بودی،نشانت دادم بدان که)این است حجّت (خدا)بعد از من.»

7-ابی غانم خادم گوید:برای ابو محمّد حسن(عسکری)فرزندی متولّد شد نامش را«م ح م د»نامید و در روز سوم آن را به اصحابش نشان داد و فرمود:«هذا إمامکم من بعدی و خلیفتی علیکم،و هو القآئم الّذی تمتدّ علیه الأعناق بالانتظار،فإذا امتلأت الأرض جورا و ظلما خرج فیملأها قسطا و عدلا؛ (4)این امام شما بعد از من و جانشین من است و اوست«قائمی»که گردن ها به سوی آن به انتظار کشیده می شود.پس زمانی که زمین پر از ظلم و جور شد،خروج کرده و زمین را پر از عدل و داد می کند.»

8-ابراهیم بن ادریس گوید:من مهدی را بعد از درگذشت ابی محمّد علیه السّلام دیدم،در حالی که پسر نوجوان بود و دست ها و سر شریفش را بوسیدم. (5)

9-یعقوب بن منقوش(یا یعقوب بن منفوس)گوید:به خدمت امام عسکری علیه السّلام داخل شدم،بر روی سکویی نشسته بود و از کنار آن حضرت پرده ای آویزان بود، عرض کردم:مولای من!بعد از شما صاحب این امر(امامت)کیست؟!

ص:177


1- 1) -همان مدرک:123/3 باب 82. [1]
2- 2) -همان مدرک:123/3 باب 82. [2]
3- 3) -همان مدرک:123/3 باب 82. [3]
4- 4) -ینابیع المودّة:123/3 باب 82 [4] از کتاب الغیبة؛بحار الأنوار:5/51 ب 1 [5]ح 11 از کمال الدّین. [6]
5- 5) -همان مدرک:123/3 باب 82.

فرمود:پرده را کنار بزن!پرده را کنار زدم،کودکی بیرون آمد...و روی زانوی پدر نشست.امام خطاب به او(یعقوب)فرمود:این صاحب شماست.پس درنگ کرده و فرمود:«یا بنی!أدخل إلی الوقت المعلوم،فدخل البیت و أنا أنظر الیه...؛ (1)فرزندم داخل شو تا وقت تعیین شده،پس حجّت خدا درحالی که من او را می نگریستم داخل خانه شد.»

آن گاه امام خطاب به من فرمود:ای یعقوب!نگاه کن ببین چه کسی در خانه هست؟!وارد خانه شدم و کسی را نیافتم!!

10-محمّد بن صالح بن علی بن محمّد بن قنبر بن قنبر الکبیر گوید:«خرج صاحب الزمان علی عمّه جعفر الّذی تعرّض فی مال أبی محمّد و قال:یا عمّ!!مالک تتعرّض فی حقوقی؟!فتحیّر عمّه جعفر و بهت ثمّ غاب؛ (2)صاحب الزمان به سوی عمویش جعفر(کذّاب)بیرون آمد،زمانی که به مال ابی محمّد متعرّض شد و فرمود:ای عمو!! چرا به حقوق من متعرّض می شوی؟!پس عمویش جعفر متحیّر و بهت زده شد و سپس حضرت غایب گردید.»

11-وقتی که«امّ الحسن»مادر بزرگ صاحب الزمان فوت کرد،وصیت کرد در خانۀ (امام حسن عسکری علیه السّلام پسرش)دفن شود،جعفر نزاع کرد(مانع شد و)گفت:خانۀ

ص:178


1- 1) -المظفر العلوی،عن ابن العیاشی،عن أبیه،عن آدم بن محمد البلخی،عن علی بن الحسین بن هارون،عن جعفر بن محمد بن عبد اللّه بن القاسم عن یعقوب بن منفوس(1)قال:دخلت علی أبی محمد الحسن بن علی علیهما السّلام و هو جالس علی دکان فی الدار و عن یمینه بیت علیه ستر مسبل فقلت له:سیدی من صاحب هذا الامر؟فقال:ارفع الستر فرفعته فخرج إلینا غلام خماسی له عشر أو ثمان أو نحو ذلک،واضح الجبین، أبیض الوجه،دری المقلتین،شثن الکفین،معطوف الرکبتین،فی خده الایمن خال و فی رأسه ذوابة، فجلس علی فخذ أبی محمد علیه السّلام فقال:هذا صاحبکم ثم و ثب فقال له:یا بنی ادخل إلی الوقت المعلوم، فدخل البیت و أنا أنظر إلیه ثم قال لی:یا یعقوب انظر من فی البیت فدخلت فما رأیت أحدا.ایضاح:قوله «دری المقلتین»المراد به شدة بیاض العین أو تلالؤ جمیع الحدقة من قولهم کوکب درئ بالهمز و دونها قوله:معطوف الرکبتین أی کانتا مائلتین إلی القدام لعظمهما و غلظهما کما أن شثن الکفین غلظهما(1)فی المصدر ج 2 ص 110: [1]عن علی بن الحسن بن هارون عن جعفر..عن یعقوب بن منقوش..کمال الدّین:/2 110؛ [2]ینابیع المودّة:124/3 ب 82؛ [3]بحار الأنوار:25/52؛ [4]کشف الغمّة:317/3؛ [5]إعلام الوری:ص 413؛ [6]آخرین امّید:ص 42 از آن منتخب الأثر:ص 356 [7] با تفصیل؛الزام النّاصب:ص 104؛ [8]یوم الخلاص:ص 78.
2- 2) -ینابیع المودّة:124/3 ب 82. [9]

من است(برادرم وارث نداشت به من رسیده است)،صاحب الزّمان بیرون آمد و فرمود:«یا عمّ!ما دارک هی،ثمّ غاب؛ (1)ای عمو!آن خانۀ تو نیست،سپس حضرت غایب شد.»

12-حمدان قلانسی گوید:به محمّد بن عثمان عمری(از نوّاب خاص)گفتم:

ابو محمّد از دنیا رفت؟!(در جوابم)به من گفت:«مضی و لکن قد خلّف فینا من رقبتنا فی بیعته!؛ (2)رفت و لیکن در میان ما جانشینی گذاشت که گردن های ما در زیر بیعت اوست (یعنی حضرت مهدی موعود علیه السّلام.»در کتاب های شیعه و سنّی از روایات فوق و جریان های مذکور،فراوان هست که به این تعداد اکتفا می شود.

14-چهارمین آن ها قائم است

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«...إذا توالت ثلاثة أسماء کان رابعهم قآئمهم،محمّد و علیّ و الحسن...؛ (3)زمانی که(این)سه نام پشت سرهم آمد،چهارمی ایشان قائم آن هاست، محمّد و علی و حسن.»

15-هنوز انتقام پدر گرفته نشده است

1-داود بن کثیر گوید:از ابا الحسن موسی علیه السّلام از صاحب این امر سؤال نمودم؟ فرمود:«هو الطرید الوحید الغریب الغائب عن أهله الموتور بأبیه؛ (4)اوست رانده شده و تنها و غریب و پنهان از اهل(تبارش)و مصیبت زده و انتقام خون پدر گرفته نشده!»

16-عصای سخنگو!

1-محمّد بن فیض از محمّد بن علی علیهما السّلام فرمود:«کان عصا موسی علیه السّلام لآدم،فصارت

ص:179


1- 1) -ینابیع المودّة:123/3 باب 82 از کتاب الغیبة. [1]
2- 2) -همان مدرک:123/3 باب 82 از کتاب الغیبة.
3- 3) -بحار الأنوار:158/51 ب 9 ح 8 از کفایة و [2]کمال الدّین دو بار،با تغییر کمی.
4- 4) -همان مدرک:151/51،ب 7،ح 4،از کمال الدّین. [3]

إلی شعیب علیه السّلام،ثمّ صارت إلی موسی بن عمران علیهما السّلام و إنّها لعندنا،و إنّ عهدی بها آنفا و هی خضراء کهیئتها حین انتزعت من شجرها،و إنّها لتنطق إذا استنطقت،أعدّت لقآئمنا لیصنع کما کان موسی یصنع بها،و إنّها لتروع و تلقف ما یأفکون و تصنع کما تؤمر،و إنّها حیث أقبلت تلقف ما یأفکون تفتح لها شفتان(لها شعبتان)إحداهما فی الأرض و الأخری فی السقف و بینهما أربعون ذراعا،و تلقف ما یأفکون بلسانها؛ (1)عصای موسی علیه السّلام برای آدم علیه السّلام بود، سپس برای شعیب علیه السّلام،سپس به دست موسی بن عمران رسید و البته آن(عصا)نزد ما است و من آن را کمی پیش دیدم،هنوز سبز است؛مانند روزی که از درختش کنده شد، و آن سخن می گوید،اگر سخن گفتنش درخواست شود!برای قائم ما آماده شده است، همان کار را می کند که برای موسی می کرد،و آن به حرکت درمی آید و هرچیز بی پایه ای که انجام داده اند،می بلعد و می کند،آن گونه که مأمورش نماید و آن طور که پیش می آید،هرچیز بی اساس را فرو می برد(از سر راه برمی دارد)؛برای او دو لب گشوده می شود،یک لب در زمین و لب دیگر بالای سقف و فاصلۀ میان دو لب چهل ذراع می شود و هرچه پیش آید با زبان می کشد و می بلعد.»

ص:180


1- 1) -اصول کافی:231/1؛ [1]کمال الدّین:391/2؛ [2]بحار الأنوار: [3]318/52 ب 27 ح 19 از بصائر الدّرجات. [4]

بخش سوم: از غیبت تا ظهور

اشاره

ص:181

ص:182

غیبت تا ظهور

اشاره

چون ما اسیر نفس هوا و هوس شدیم

محروم از زیارت آن دادرس شدیم

در یک دلی دو مهر نگنجد چه شد که ما

دم می زنیم از گل و هم بزم خس شدیم

گر قایلیم غیر ولی هیچ کاره است

دیگر چرا به غیر ولی ملتمس شدیم؟

دام فریب هر طرفی گسترانده دهر

آخر به دست خویش اسیر قفس شدیم

صدها هزار قافله هر لحظه می گذرد

بیدار پس چرا نه زبانگ جرس شدیم

1-غیبت چرا؟

دربارۀ غیبت«مهدی موعود علیه السّلام»روایت های گوناگون آمده و علت های زیاد گفته شده است،از قبیل:

1-نبودن بیعت کسی در ذمّه اش

2-ترس

3-هرچه در امّت های گذشته بوده مانند غیبت های انبیا،در این امّت نیز پیش می آید که این غیبت هم یکی از آن وقایع است!

ص:183

2-نبودن بیعت کسی در ذمّه اش

سؤال:یکی از سؤال های مهمّ در این مورد این است!اکنون که مسألۀ خلافت و بیعت با روش صدر اسلام منتفی است،چرا امام در ظاهر با مردم معاشرت ندارد و وظایف امامت خود را انجام نمی دهد؟!

جواب:متقابلا می پرسیم،درست است خلیفه گری با اسلوب قدیم از بین رفته است،امّا ریاست و سلطنت و فرمانروایی هم منتفی شده است؟

مسلّم است که جوابش«نه»است،دراین صورت حضرت قائم علیه السّلام در هر مملکتی زندگی ظاهری داشته باشد،ناچار است از رییس آن مملکت تبعیت کند و به قوانین آن احترام بگذارد!چون امام فرد ناشناخته ای نمی ماند که ناشناخته هم زندگی کند و اگر به تبعیت ریاست کشوری که در آن زندگی می کند،درنیاید،مانند آبا و اجداد گرامی اش کشته می شد و تشکیلات امامت برچیده می گشت،امّا در نظام آسمانی این امر،امکان پذیر نیست؛زیرا باید روزی فرا رسد که حکومت«اللّه»با دست آخرین حجّت الهی،در روی زمین به طور مطلق پیاده شود و نویدهای تمامی انبیا علیهم السّلام مصداق پیدا کند.

سؤال:در این جا باز سؤالی پیش می آید که چرا حضرت قائم علیه السّلام در همان تاریخ که قرار است حکومت خداوندی را در کلّ روی زمین مستقرّ نماید،به وجود نیامد که تا این همه مورد بحث و فحص قرار بگیرد؟!

جواب:از علم خداوندی به طور«محتوم»و«موعود»،که قابل تغییر و بداء نیست، گذشته است که حضرت مهدی موعود علیه السّلام در فلان مقطع از زمان باید حکومت الهی را در زمین برقرار نماید و مسلّما برای حکمت هایی که خود می داند،این تاریخ برای ما مکشوف نیست،ممکن است همین فردا و یا ده ها قرن بعد،این جریان اتّفاق بیفتد،در این صورت باز متقابلا این پرسش پیش می آید.

سؤال:در معتقدات دینی ما قطعیّت پیدا کرده و از نظر اسلام هیچ گونه شبهه ای وجود ندارد که زمین حتّی برای یک روز هم بدون حجّت و امام باقی نمی ماند؛زیرا تمامی فرق اسلامی معتقدند اگر در روی زمین،حتّی دو نفر بماند،یکی برای دیگری

ص:184

حجّت خواهد بود و اگر از دنیا فقط یک روز بماند،مردی از ذرّیّۀ رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله زمام امور را به دست خواهد گرفت. (1)

پس اگر بنا باشد امام در نزدیکی های زمان ظهورش به دنیا بیاید،این مدّت نزدیک چهارده قرن گذشته و تا زمان ظهورش را که خدا می داند،چه وقت خواهد بود، چگونه زمین بدون حجّت و بدون امام باقی می ماند،آیا هم چون عملی امکان پذیر است؟!

پاسخ:بدون شبهه و به یقین«نه»خواهد بود،چون دراین صورت«لو لا الحجّة لساخت الأرض»اگر روی زمین خالی از حجّت الهی باشد،زمین فرو می رود.

نتیجه:پس نتیجۀ بحث این است:

الف:واجب است در هر زمان و مکان،امام معیّن از جانب خدا وجود داشته باشد.

ب:آن امام نباید در ظاهر و معرض دید مردم باشد و باید غایب زندگی کند (2)تا مورد تعرّض قرار نگیرد؛زیرا در آن صورت بیرون از دو حال نبود یا تبعیّت و مأمومیّت و یا شهادت.

ج:بیعت طاغیه ای در گردنش نباشد.

د:با ترس و وحشت زندگی نکند،چنان که در بحث آینده مطالعه می نمایید.

1-امام رضا علیه السّلام فرمود:«کأنّی بالشیعة عند فقده الثالث من ولدی(أی العسکر)یطلبون المرعی فلا یجدونه،لأنّ إمامهم یغیب عنهم لئلاّ یکون فی عنقه لأحد بیعة إذا قام بالسیف؛ (3)گویا شیعه را می بینم در زمان گم کردن سوّمین فرزند مرا،در طلب چرا گاهی بر می خیزند و پیدا نمی کنند؛زیرا امامشان از آن ها غایب می شود تا وقتی که با شمشیر قیام نماید،در گردن او برای احدی بیعت نباشد.»

2-در توقیع اسحاق بن یعقوب فرمود:«...إنّه لم یکن أحد من آبائی إلاّ وقعت فی

ص:185


1- 1) -آوردن روایات فریقین در این رابطه،بیش از گنجایش این کتاب است و تنها برای نمونه از کتاب های سنّی و شیعه شاهد آوردیم.
2- 2) -در فصل«معنای غیبت»می آید که منظور از زندگی غایبانه و پنهان چیست.
3- 3) -الزام النّاصب:ص 82؛ [1]یوم الخلاص:ص 97.

عنقه بیعة لطاغیة زمانه،و إنّی أخرج حین أخرج و لا بیعة لأحد من الطواغیت فی عنقی...؛ (1)احدی از پدرانم نبود،مگر این که بیعتی در گردن او از طاغیۀ زمانش بود،ولی من هنگامی که خروج کردم،بیعتی برای احدی از طاغوت ها در ذمّۀ من نخواهد بود.»

2-ابراهیم بن عمر الکناسی گوید:شنیدم می گفت:«لا یقوم القآئم و لأحد فی عنقه بیعة؛ (2)قائم قیام نمی کند،درحالی که برای کسی در گردن او(حقّ)بیعتی باشد.»

3-ترس

با توجّه به مطالب فوق دانستیم که یکی از علل غیبت حضرت قائم علیه السّلام«ترس»آن حضرت از کشته شدن است و روایات دراین باره زیاد است. (3)

ص:186


1- 1) -ابن عصام،عن الکلینی مثله.بحار الأنوار:92/52 ب 20 ح 7 و 182/53-181؛ [1]الزام النّاصب:ص 130؛ [2]منتخب الأثر:ص 267؛ [3]غیبت طوسی:ص 177؛اعلام الوری:ص 424؛ [4]کشف الغمّة:322/3؛ [5]کمال الدّین:162/2؛ [6]احتجاج طبرسی:ص 263. [7]
2- 2) -بحار الأنوار:155/52 ب 23 ح 12 از غیبت نعمانی. [8]
3- 3) -فقد روی فی الحدیث عنهم علیهم السّلام:ما کلّ ما یعلم یقال،و لا کلّ ما یقال حان وقته،و لا کلّ ما حان وقته حضر أهله. و روی أیضا:لا تقولوا الجبت و الطاغوت و تقولوا الرجعة،فان قالوا:قد کنتم تقولون؟قولوا الآن لا نقول، و هذا من باب التقیة التی تعبد اللّه بها عباده فی زمن الأوصیاء. عن الفضل،عن ابن محبوب،عن ابن رئاب،عن زرارة قال:إن للقائم غیبة قبل ظهوره،قلت:لم؟قال:یخاف القتل.بحار الأنوار:115/53 ب 29 ذیل ح 138 [9] شمار 21 از مختصر بصائر الدّرجات؛الزام النّاصب: [10]ص 61 از عیون أخبار [11]الرّضاء؛یوم الخلاص:ص 87. غیبت نعمانی:علی بن أحمد،عن عبید اللّه بن موسی،عن محمّد بن أحمد القلانسی عن أیوب بن نوح،عن صفوان،عن ابن بکیر،عن زرارة قال:سمعت أبا جعفر علیه السّلام یقول:إنّ للقائم غیبة قبل أن یقوم و هو المطلوب تراثه قلت:و لم ذلک؟قال:یخاف و أومأ بیده إلی بطنه؛یعنی القتل.(بحار الأنوار: [12]98/52 ب 20 ح 22 از غیبت نعمانی). و باسناده رفعه إلی أبی الجارود قال:قلت لأبی جعفر علیه السّلام:جعلت فداک أخبرنی عن صاحب هذا الأمر قال: یمسی من أخوف الناس و یصبح من آمن الناس یوحی إلیه هذا الامر لیله و نهاره قال:قلت:یوحی إلیه یا با جعفر؟قال:یابا جارود إنّه لیس وحی نبوّة و لکنّه یوحی إلیه کوحیه إلی مریم بنت عمران و إلی ام موسی و إلی النّحل،یا با الجارود إنّ قائم آل محمّد لأکرم عند اللّه من مریم بنت عمران و ام موسی و النحل. (بحار الأنوار:389/52 ب 27 ح 209) [13] أقول:قال الشیخ:لا علّة تمنع من ظهوره علیه السّلام إلا خوفه علی نفسه من القتل لأنّه لو کان غیر ذلک لم ساغ له-

ص:187

1-امام کاظم علیه السّلام فرمود:«له غیبة یطول أمدها خوفا علی نفسه من القتل،یرتدّ فیها قوم و یثبت آخرون؛ 1برای او غیبتی است که از ترس کشته شدن خود،مدّتش طولانی می شود،در آن غیبت،گروهی مرتد می شوند و گروهی ثابت می مانند.»

ممکن است این سؤال پیش می آید:اکنون که ترسی وجود ندارد،پس چرا غیبت ادامه دارد؟!پاسخ این پرسش در روایات آمده است.

2-ابی خالد کابلی گوید:...از امام باقر علیه السّلام سؤال نمودم قائم را نام ببرد تا او را بشناسم؟

فرمود:ای ابا خالد!از من از چیزی سؤال کردی که اگر«بنی فاطمه»او را بشناسند، حریص می شوند که او را تکّه تکّه کنند! 2

وانگهی ظهور امام علیه السّلام سبب از بین رفتن تمامی حکومت ها و سلطنت هاست،مگر صاحبان زر و زورها تسلیم خواهند شد،تا آن جا که امکان دارد،از اقدام به قتل امام علیه السّلام فروگذار نخواهند شد.

برخی سؤال می کنند امام باید شجاع ترین فرد جامعه باشد،پس چرا قائم علیه السّلام از ترس،غیبت می کند و مخفی می شود؟

ص:188

پاسخ این است که در تعدادی از آیات قرآن (1)می خوانیم،انبیا عظام نیز مانند حضرت موسی علیه السّلام از ترس فرعونیان فرار کرده است و خود پیامبر که در غار ثور مخفی شد و سه سال در شعب ابی طالب پناه گرفت و...این دلیل بر بی کفایتی آنان بر انجام رسالت الهی و یا نشانه ضعف آن ها نبود،بلکه دستورات آسمانی چنین اقتضا می کرد تا در مقاطعی و فرارسیدن وقت ظهور و فراهم آمدن زمینه خروج،خود را پنهان و از خطرات دور سازند.

به عبارت دیگر شجاعت غیر از تهوّر و خوف غیر از ترس مذموم و جبن است.

پس باید در مواقعی جنگید و در مواردی فرار کرد و حفظ جان نمود.

امّا آنچه که باید توجّه داشت و وجود مبارک قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-بر آن تأکید دارد،ترک جستجو و پرسش کردن از علّت«غیبت»است.

3-عبد اللّه بن فضل هاشمی گوید:شنیدم جعفر بن محمّد صادق علیه السّلام می فرمود:«إنّ لصاحب هذا الأمر غیبة لابدّ منها،یرتاب فیها کلّ مبطل،فقلت له:لم جعلت فداک؟!قال:لأمر لم یؤذن لنا فی کشفه لکم،قلت:فما وجه الحکمة فی غیبته؟فقال:وجه الحکمة فی غیبته وجه الحکمة فی غیبات من تقدّمه من حجج اللّه تعالی ذکره،إنّ وجه الحکمة فی ذلک لا ینکشف إلاّ بعد ظهوره کما لا ینکشف وجه الحکمة لمّا أتاه الخضر علیه السّلام من خرق السفینة و قتل الغلام و إقامة الجدار لموسی علیه السّلام إلاّ وقت افتراقهما.یابن الفضل!إنّ هذا الأمر أمر من اللّه،و سرّ من سرّ اللّه و غیب من غیب اللّه،و متی علمنا أنّه عزّ و جلّ حکیم،صدّقنا بأنّ أفعاله کلّها حکمة و إن کان وجهها غیر منکشف لنا؛ (2)برای صاحب این امر،به ناچار غیبتی خواهد بود که در آن،همۀ باطل سرایان،به شک خواهند افتاد!

گفتم:چرا فدای تو شوم؟

فرمود:به خاطر چیزی که به کشف آن مأذون نیستیم!

ص:189


1- 1) -قصص:18 [1] فأصبح فی المدینة خائفا...و 21 فخرج منها خائفا یترقّب...و شعراء 21 [2] ففررت منکم لمّا خفتکم...
2- 2) -بحار الأنوار: [3]91/52 ب 20 ح 4 از کمال الدّین و [4]علل الشّرایع؛ [5]الزام النّاصب:ص 126؛ [6]یوم الخلاص: ص 94.

گفتم:پس غیبت او چه سبب(معنایی)دارد؟

فرمود:(معنا و)علّت غیبت او همان است که غیبت های حجّت های خدا و(انبیا)، پیش از او داشتند.پرده از روی حکمت غیبتش برداشته نمی شود،مگر بعد از ظهورش، همان گونه سرّ کارهای خضر علیه السّلام از سوراخ کردن کشتی،کشتن نوجوان و ساختن دیوار برای«موسی»کشف نشد،مگر هنگام جدا شدن از یکدیگر.ای فرزند فضل!این کار از کارهای خدا و سرّی از اسرار خدا و غیبی از غیب های خدا،وقتی که می دانیم خدای عزّ و جلّ حکیم است و کارهایش از روی حکمت انجام می گیرد،تصدیق می کنیم همۀ کارهای او حکمت است،اگرچه سببش برای ما کشف و روشن نشود.»

4-از طرف ناحیۀ مقدّسه به دست محمّد بن عثمان نایب خاص،در جواب اسحاق بن یعقوب کلینی،توقیع مبارک این چنین صادر شد فرمود:و امّا علّت غیبت خداوند گفته است: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْیاءَ إِنْ تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ (1)فأغلقوا أبواب السؤال عمّا لا یعنیکم و لا تتکلّفوا علی ما قد کفیتم،و أکثروا الدعاء بتعجیل الفرج فإنّ ذلک فرجکم...؛ (2)ای ایمان آورندگان،از چیزهایی که اگر آشکار شود،شما را بدحال می کند، نپرسید؛پس درهای پرسش از آن چه را که برای شما فایده ندارد،ببندید و خود را به خاطر آن چه که از شما خواسته نشده است،به زحمت نیندازید و برای تعجیل فرج، زیاد دعا کنید؛چون فرج شما در آن است،

هیچ یک از پدران من نبود،مگر این که بیعت طاغیه ای در گردن داشت،ولی آن وقت که من خروج نمایم،بیعتی از طواغیت در گردن من نخواهد بود.»

و السلام علیک یا إسحاق بن یعقوب و علی من اتّبع الهدی؛ (3)و سلام بر تو باد ای

ص:190


1- 1) -مائده:104. [1]
2- 2) -ابن عصام،عن الکلینی مثله.بحار الأنوار:92/52 ب 20 ح 7 و 182/53-181؛ [2]الزام النّاصب:ص 130؛ [3]منتخب الأثر:ص 267؛ [4]غیبت طوسی:ص 177؛اعلام الوری:ص 424؛ [5]کشف الغمّة:322/3؛ [6]کمال الدّین:162/2؛ [7]احتجاج طبرسی:ص 263. [8]
3- 3) -ابن عصام،عن الکلینی مثله.بحار الأنوار:92/52 ب 20 ح 7 و 182/53-181؛ [9]الزام النّاصب:ص 130؛ منتخب الأثر:ص 267؛ [10]غیبت طوسی:ص 177؛اعلام الوری:ص 424؛ [11]کشف الغمّة:322/3؛ [12]کمال الدّین:162/2؛احتجاج طبرسی:ص 263. [13]

اسحاق فرزند یعقوب و بر کسی که تابع هدایت شود و راهنمایی راهنمایان را بپذیرد.»

4-ارتش آمریکا در جستجوی«مهدی»در عراق

در اوّل فروردین سال 1382 شمسی آمریکایی ها و متّحدینش به عراق لشکرکشی کرده و آن را اشغال نمودند و حکومت دست نشانده و ستمگر خود صدام حسین تکریتی را برانداختند و از حکومت ساقط نمودند و به اشغال و تجاوز خود ادامه دادند،تا این که گروه هایی از داخل عراق به مقام پیکار و ستیز با آن ها درآمدند؛از جمله آن ها،یکی از سادات جوان در کسوت روحانیت (1)نزدیک بغداد در محلّی به نام (شهرک صدر)بود که بر علیه آمریکایی ها قیام نمود و آمریکایی ها نیز آن شهرک را به نام خاک و خون کشیدند و دامنۀ این جنگ و گریزها به اماکن مقدّسه؛از جمله به«نجف اشرف»کشیده شد و عدّۀ زیادی نابود و به شهادت رسیدند.

در نشریه«برگزیدۀ أخبار»که در حوزۀ علمیۀ قم منتشر می شود،می نویسد:از یک افسر ارتش آمریکا می پرسند:این همه کشتار و خونریزی برای چیست(که دست بردار نیستید)پاسخ می دهد،ما به دنبال(مهدی موعود)می گردیم! (2)

بنابراین روشن می گردد:

1-ترسی که برای از بین بردن وجود مبارک آن حضرت در روایات فراوان آمده است؛هنوز وجود دارد.

2-حتّی آمریکایی ها هم به وجود شخصیّت مصلح جهانی و از میان بردارندۀ قدرت های جهان باور دارند!

5-خبرنگار N T I در ایران به دنبال امام زمان می گردد!!

ماهنامه هدایت/سال پنجم/شماره/بهمن 1384 شمسی با عنوان بالا مطلب ذیل را می نویسد

ص:191


1- 1) -به نام(مقتدا صدر)نوۀ علاّمۀ شهید محمد باقر صدر.
2- 2) -مجلۀ برگزیدۀ اخبار شمارۀ 22 سال هفتم تاریخ 1382/12/26 شمسی.

به گزارش خبرگزاری آینده روشن خبرنگار N T I در بازدید از مؤسسات ایرانی که در خصوص امام عصر عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف فعالیت می کنند،به دنبال دلایل علاقه و عشق ایرانیان نسبت به امام زمان عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف می گردد!.

این خبرنگار در ادامه با بیان این که چند بار قبلا نیز به ایران آمده ام گفت:من به دنبال تغییرات هستم،و بعد از انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال جاری،یکی از مواردی که آقای دکتر محمود احمدی نژاد بر روی آن تأکید کرده است حتی در سازمان ملل نیز از آن سخن گفت،حضرت مهدی است،من می خواهم در این مورد اطلاعات کسب کنم،چرا شما به امام زمان علاقه دارید؟!.

وی در پاسخ این سؤال که چرا سخنان دکتر احمدی نژاد و اندیشه وی و فرهنگ مهدویت را در سایت های خارج از ایران مانند C B B این مسأله را به معنی(اعلان) جنگ به دنیا،عنوان می کنند؟گفت:من نمی دانم چرا این سایت ها این کارها را انجام می دهند و تا به حال برای C B B کار نکرده ام اما به ایران آمده ام تا این چیزها را بفهمم. (1)

البته برای انسان های هشیار،روشن و مبرهن است که این آقای خبرنگار،هم می فهمد و هم خوب می داند که به دنبال چه هدفی می گردد و باز خوب می داند که چرا سخنان رئیس جمهور را به منزله اعلان جنگ به دنیا عنوان می کنند،حد اقل شنیده اند و از این اطلاعات برخوردارند که یک منجی جهان بشریت به نام(امام زمان علیه السّلام)یا هر نامی در هر دینی که داشته باشد،دنیا را تسخیر و زیر یک پرچم قرار خواهد داد،و می داند که ایرانیان همان هایی هستند که فرمان دهی کل لشکر امام زمان علیه السّلام از سوی آن حضرت،به آنها تفویض خواهد شد،و پست های کلیدی آن کشور واحد،در اختیار ایرانیان قرار خواهد گرفت،بدان جهت در کشور آل محمد علیهم السّلام ایران،در پی آن نجات دهندۀ عالم می گردد که مبادا آن شخصیت به این زودی ها پرچم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم را بر

ص:192


1- 1) -ماهنامه هدایت/سال پنجم/شماره/بهمن 1384 شمسی.

افراشته و با فرماندهان ایرانی خود به نجات جهان از زیر سلطۀ ظالمانه ابر قدرت ها اقدام،و روی زمین را از لوث وجود آن زورگویان و ستم گران،پاک نموده و از صفحۀ روزگار برچیند ان شاء اللّه تعالی.

بی ارتباط و بی خود نیست که ارتش آمریکا در عراق(مرکز تشیع و مدفن امامان شیعیان)در پی امام زمان علیه السّلام می گردد،و دیگری با ماسک و زیر پوشش خبرنگاری در ایران و کشف علت علاقۀ ایرانیان به آن حضرت،پرسه می زند!!

در رأس این آقایان،رئیس بی بند و بار و زورگوی آنها،زیر عنوان(تروریست ستیزی)جلوی پیشرفت علمی و صنعتی و تکنیک های پیچیدۀ دانشمندان ایرانی را می گیرد و افسار افسارگسیختگان غاصبان سرزمین فلسطین را رها ساخته و همه گونه سلاح های هسته ای و کشتار جمعی را بی حد و حساب و بی حدود و مرز،در اختیار آنان قرار داده،تا هرطور که دلبخواهشان است،ملت مسلمان را،به خاک و خون بکشند و نگذارند ملت مسلمان قد علم کنند،و با کمال بی شرمی و بی حیایی با تبختر، اعلان می دارد که من از هرجهت حامی اسرائیلم و در دنیا مانند من کسی پیدا نمی شود که پشتیبان آنها باشد!!

آری این به ظاهر خبرنگار و هم مسلکانش خوب می دانند که طبق گزارش این ها برای آینده چه نقشه هایی طرح می کنند و برای سال های دور چه برنامه هائی پیاده می نمایند!

اگر واقعا سخن راست هم گفته باشد،از سخنانش که(قبلا نیز چند بار به ایران آمده ام)و(من می خواهم در این مورد اطلاعات کسب کنم،چرا شما به امام زمان علاقه دارید؟!)کاملا مشخص و معلوم است که این مأمور حرفه ای،زیر پوشش خبرنگاری، چه اطلاعاتی در اختیار سازمان های مخوف کشورش قرار نداده و چه گزارش های خطرناکی به رده بالای خود،مخابره نکرده است.

از خدای توانا مسألت داریم،شرّ آنها را به خودشان برگرداند ألّلهمّ اشغل الظالمین بالظالمین،ألّلهم اشغلهم عنّا و أرحنا منهم و من شرورهم بمحمّد و آله الطاهرین آمین یا ربّ العالمین.

ص:193

6-غیبت و معنای آن

مُردَم ز داغ هجر تو از بهر دیدنت

آخر کجا روم ز چه کس پرس وجو کنم؟

خشک است کام جهان و دل از التهاب عشق

از آب وصل تو چه شود تر گلو کنم؟

مسئلۀ غیبت و چگونگی آن،از مسایل پیچیده و پر گفت وگو است که:

1-آیا امام علیه السّلام در ایّام غیبت در جای به خصوصی زندگی می کند و از هرچه غیر آن، چشم پوشیده و در گوشۀ انزوا نشسته است؟!

2-آیا در همه جا هست و فقط از انظار غایب و با مردم و در جمع مردم حضور دارد؟!

3-با مردم قطع رابطه کرده و در موارد ضروری ارتباط برقرار می کند؟!

ابتدا به یک مطلب توجّه فرمایید،در روایات مربوط به حضرت قائم علیه السّلام سه کلمۀ «ظهور»و«خروج»و«قیام»زیاد به کار رفته است(که فرق این سه را بعدا در محلّش توضیح خواهیم داد).

امّا آن چه در این جا لازم است بدانیم،فرق دو کلمۀ ظهور و حضور است،ظهور یعنی آشکاری که باید دیده شود،ولی حضور اعم از آن است.

می گوییم حضرت غایب است و ظاهر نیست؛یعنی ظهور فیزیکی ندارد،نه این که حضور ندارد.

آن حضرت را غایب نامیده اند،چون ظاهر نیست،نه آن که حاضر نیست و غیبت به معنای حاضر نبودن،تهمت نارواست.

به عبارت دیگر،معنای غیبت او نامرئی بودن او نیست و نباید چنین تصوّر شود که حضرت در تمام مدّت غیبت تا وقت ظهور،یک وجود نامرئی است و دیده نمی شود، بلکه از روایات زیاد استفاده می شود،امام در میان کوچه و بازار،در رفت وآمد،است و در مجالس مؤمنان و مردم شرکت می کند و به روی فرش های آن ها قدم می گذارد،

ص:194

ولی شناخته نمی شود،نه این که به طور کلّی از میان مردم خارج و در گوشه ای زندگی می کند و از جامعه بریده است. (1)

مگر او«امام زمان»نیست و نباید از اوضاع دنیا اطّلاع داشته باشد،درست است که هنوز اجازۀ ظهور و عمل به رهبری ظاهری داده نشده است،امّا رهبری باطنی و تکوینی اش که تعطیل نشده است!!

پس،آن حضرت تا زمان ظهور در میان مردم به طور ناشناس زندگی و رفت وآمد می کند و به وظایف محوّلۀ ولایی و تکوینی خود عمل می نماید و در میان جماعت حضور دارد و همه را می بیند و می شناسد و مردم او را می بینند،ولی نمی شناسند،مگر عاشقانی که دایم در آتش عشق او می سوزند و خاکستر می شوند و تا روز وصل،شوق دیدار او را در دل می پرورانند،از منظر او دور است.

شاهد تفسیر و توضیح بالا که امام علیه السّلام در میان جمع حضور دارد و ظهور ندارد، معنا و مفهوم و مضمون احادیث ذیل است.

1-حضرت موسی بن جعفر علیهما السّلام در ضمن حدیث طولانی که در آن،آیات و نشانه های رسالت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را بیان داشته است،فرمود:«من ذلک أنّ أمّ جمیل امرأة أبی لهب أتته حین نزلت سورة تبّت و مع النبیّ صلّی اللّه علیه و اله أبو بکر بن أبی قحافة فقال:یا رسول اللّه!هذه أمّ جمیل محفظة أی مغضبة تریدک و معها حجر ترید أن ترمیک به؟!فقال صلّی اللّه علیه و اله:إنّها لا ترانی،فقالت لأبی بکر:أین صاحبک؟!قال:حیث شآء اللّه،قالت:جئته و لو أراه لرمیته،فإنّه هجانی و اللاّت و العزّی،إنّی لشاعرة.فقال أبو بکر:یا رسول اللّه!لم ترک؟قال صلّی اللّه علیه و اله:لا،ضرب اللّه بینی و بینه حجابا؛ (2)و(یکی)از این آیات است که امّ جمیل زن ابو لهب (3)بعد از نزول

ص:195


1- 1) -(بنفسی أنت من مغیّب،لم یخل منّا بنفسی أنت من نازح ما نزح عنّا)جانم فدای تو باد که از ما بی خبر(و دور)نیستی،جانم فدای آن کوچ کننده(دوری گزیده ای که)از ما دور نگشته است.(دعای ندبه).
2- 2) -قرب الأسناد:ص 40؛ [1]تفسیر المیزان: [2]542/20 از قرب الأسناد؛ [3]کنز الدّقائق:592/11؛ [4]نور الثّقلین:/5 698؛ [5]تفسیر کبیر فخر الرّازی:35430 [6]تفسیر روح المعانی:264/3؛ [7]تفسیر مجمع البیان:تفسیر سورۀ تبّت؛و تفسیر الدّرّ المنثور:و تفسیر ابو الفتوح رازی و تفسیر فی ظلال القرآن [8]در تفسیر سورۀ تبّت؛تاریخ الکامل ابن أثیر:60/2.
3- 3) -علیّ بن ابراهیم قمی [9]قدّس سرّه در تفسیر«و امرأته حمّالة الحطب»گوید:کانت أمّ جمیل بنت صخر و کانت تنمّ-

سورۀ تبّت با عصبانیّت تمام،درحالی که سنگی در دست داشت،به سوی رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله آمد و ابو بکر بن ابی قحافة نیز با او بود،ابو بکر گفت:ای رسول خدا!ام جمیل است و با عصبانیّت،به دنبال تو می گردد و می خواهد تو را بزند؟!

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:او مرا نمی بیند!!(ام جمیل آمد و کنار رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله ایستاد و) به ابی بکر گفت:رفیقت کجاست؟!

گفت:هرجا که خدا خواهد.

گفت:اگر او را می دیدم،این سنگ را به سوی او پرتاب می کردم،او مرا هجو(بد) گفته است.قسم به لات و عزّی!من هم شاعرم(او را هجو می کنم).

ابو بکر(با تعجّب)گفت:ای رسول خدا!او تو را ندید؟!

فرمود:نه،خداوند میان من و او حجاب زد(پرده کشید).

در تفسیر آیۀ 45 سورۀ اسری إِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنا بَیْنَکَ وَ بَیْنَ الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ حِجاباً مَسْتُوراً در«تفسیر المیزان»چنین جریان را از تفسیر الدّرّ المنثور از ابو یعلی و ابن ابی حاتم و ابن مردویه و ابو نعیم و بیهقی همگی از اسماء بنت ابی بکر آورده است،با این بیان:«قالت:لمّا نزلت «تَبَّتْ یَدا أَبِی لَهَبٍ» أقبلت العوراء أمّ جمیل و لها و لولة و فی یدها فهر،و هی تقول:مذمّما أبینا،و دینه قلینا،و أمره عصینا.و رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله جالس و أبو بکر إلی جنبه،فقال أبو بکر:لقد أقبلت هذه و أنا أخاف أن تراک،فقال:إنّها لا ترانی،و قرأ قرآنا اعتصم به کما قال تعالی: فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ... فجائت حتّی قامت علی أبی بکر فلم تر النبیّ صلّی اللّه علیه و اله فقالت:یا أبا بکر!بلغنی أنّ صاحبک هجانی؟!فقال أبو بکر:لا،و ربّ هذا البیت ما هجاک،فانصرفت و هی تقول:قد علمت قریش أنّی بنت سیّدها!؛ (1)اسماء گفت:وقتی که آیۀ«و امرئته حمّالة الحطب»نازل شد که زن ام جمیل با ولوله و سنگ به دست،آمد و جملات بالا را می خواند و رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله نشسته و ابی بکر در کنارش بود،گفت:(ای

ص:196


1- 1) -تفسیر المیزان:130/13 در تفسیر آیه 45 أسری؛در بحار الأنوار نیز این جریان را از امام رضا از پدران بزرگوارش علیهم السّلام نقل کرده است.

رسول خدا!)این آمد و من می ترسم تو را ببیند!

فرمود:او مرا نمی بیند و قرآن می خواند و خود را با آن نگاه داشت(بیمه کرد).او آمد تا بالای سر ابو بکر ایستاد،درحالی که پیامبر را نمی دید،گفت:ای ابا بکر!به من رسیده که هم صحبتت مرا ناسزا گفته است؟!

ابو بکر گفت:نه،به خدای این خانه قسم!او ترا ناسزا نگفته و هجو ننموده است.

پس او منصرف شد و می گفت:به تحقیق،قریش می داند من دختر بزرگ و آقای آن ها هستم.

2-ابو بصیر گوید:همراه امام باقر علیه السّلام به مسجد پیامبر صلّی اللّه علیه و اله وارد شدیم،درحالی که مردم به مسجد رفت وآمد می کردند.حضرت به من فرمود:از مردم،حضور مرا بپرس،آیا مرا می بینند یا نه؟!من از هرکس می پرسیدم،آیا امام باقر علیه السّلام را دیدی؟! می گفت:نه،درحالی که ایشان همان جا ایستاده بود؛تا این که ابو هارون مکفوف (نابینا)وارد شد،حضرت فرمود:از او هم بپرس.من گفتم:(ای ابا هارون)آیا ابا جعفر را دیدی؟!او گفت:مگر این جا نایستاده است!گفتم:از کجا فهمیدی؟!گفت:چگونه ندانم درحالی که نوری است درخشان،درست است که من چشم ظاهری ام را از دست داده ام،امّا چشم دلم باز است. (1)

پس با توجّه به این روایات،روشن می شود که ما از او غایبیم،نه او از ما،ما شایستگی دیدارش را نداریم،ولی او با ماست و مراقب اعمال ماست،زیرا حجّت الهی زمان ما است،هرچند ظهور فیزیکی ندارد،امّا حضور دارد و از اعمال ما بی خبر نیست!

3-سدیر صیرفی گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام می گفت:«إنّ فی صاحب هذا الأمر لشبه من یوسف،فقلت:فکأنّک تخبرنا بغیبة أو حیرة؟فقال:ما ینکر هذا الخلق الملعون أشباه الخنازیر من ذلک؟إنّ إخوة یوسف کانوا عقلاء ألبّاء أسباطا أولاد أنبیاء دخلوا علیه فکلّموه و خاطبوه و تاجروه و راودوه و کانوا إخوته و هو أخوهم،لم یعرفوه حتّی عرّفهم نفسه،

ص:197


1- 1) -مکیال المکارم:500/1: [1]یوم وقت معلوم:ص 55.

و قال لهم:أنا یوسف فعرفوه حینئذ،فما ینکر هذه الأمّة المتحیّرة أن یکون اللّه عزّ و جلّ،یرید فی وقت[من الأوقات]أن یستر حجّته عنهم،لقد کان یوسف إلیه ملک مصر،و کان بینه و بین أبیه مسیرة ثمانیة عشر یوما،فلو أراد أن یعلّمه مکانه لقدر علی ذلک[و اللّه لقد سار یعقوب و ولده عند البشارة تسعة أیّام من بدوهم إلی مصر].فما تنکر هذه الأمّة أن یکون اللّه یفعل بحجّته ما فعل بیوسف أن یکون صاحبکم المظلوم المجحود حقّه صاحب هذا الأمر یتردّد بینهم و یمشی فی أسواقهم و یطأ فرشهم،و لا یعرفونه حتّی یأذن اللّه له أن یعرّفهم نفسه، کما أذن لیوسف حتّی قال له إخوته:ءإنّک لأنت یوسف قال:أنا یوسف...؛ (1)همانا صاحب این امر شباهتی با یوسف دارد.

گفتم:گویا شما به ما غیبت یا حیرتی را خبر می دهی!

فرمود:این خلق دور از رحمت خدا و همانند خوک ها هستند،زیرا این(غیبت)را انکار می کنند؟!همانا برادران یوسف،صاحبان عقل و خرد و اسباط اولاد انبیا بودند،بر یوسف وارد شدند و با او صحبت کردند و همدیگر را مخاطب قرار دادند و با او خرید و فروش کردند و با او رفت وآمد نمودند،درحالی که آن ها برادران او و او برادر آن ها بود.

مع الوصف او را نشناختند تا این که خود را به ایشان شناسانید و گفت:من یوسفم.در آن وقت او را شناختند.پس چرا این امّت سرگردان،انکار می کنند که خدای عزّ و جلّ بخواهد در یکی از اوقات،حجّت خود را از آن ها مستور سازد.»

به تحقیق،یوسف پادشاه مصر بود(شهرت داشت)و میان او و پدرش هیجده روز راه بود،اگر می خواست جای خود را به پدر نشان دهد،می توانست!(و لیکن یوسف مجاز نبود،خود را بر پدرش خود را آشکار سازد و پدر 40 سال گریست و در معرض امتحان های گوناگون قرار گرفت و چشمانش نابینا و سفید شد.)به خدا سوگند! یعقوب با فرزندانش پس از مژده(پیدا شدن یوسف)نه روزه خود را به(پایتخت) مصر رسانید،پس چرا این امّت،منکر آن هستند که خداوند به حجّت خود،قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-آن کند که به یوسف کرد و این که صاحب مظلوم و انکار حقّ شدۀ شما

ص:198


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 84؛ [1]کافی:337/1؛بحار الأنوار: [2]154/52 ب 23 ح 9 از دلائل الإمامة. [3]

(یعنی)صاحب این امر،مانند یوسف باشد،در میان آن ها تردّد کند و در بازارهایشان راه رود و روی فرش هایشان قدم زند،ولی(اجازه ندارد که با مردم ارتباط آشکار داشته باشد)او را بشناسد(او از حال آن ها باخبر باشد و آن ها را ببیند و بشناسد و آن ها او را ببینند،ولی او را نشناسند و همانند یعقوب علیه السّلام آن قدر انتظار بکشند و چشمان عاشقان او از گریۀ فراق،کور و انتظار افراد سبک ایمان،مبدل به یأس و زبان بدخواهان به بدگویی باز شود)تا روزی که خداوند اجازه دهد خود را بشناساند، هم چنان که به یوسف اجازه داد و برادرانش که او را فراموش کرده بودند،بعد از آن که یوسف خود را به آن ها نشان داد،گفتند:آیا تو یوسفی؟!گفت:من یوسفم. (1)

امام صادق علیه السّلام ایشان را به یوسف یعقوب تشبیه می کند که برادرانش او را می دیدند،ولی نمی شناختند،یوسف زهرا علیها السّلام نیز برادران دینی گناهکارش او را می بینند،ولی نمی شناسند.

امام باقر علیه السّلام نیز ظهورش را به درست شدن کار یوسف با خواب دیدن پادشاه مصر، تشبیه می نماید. (2)

4-امام صادق علیه السّلام فرمود:امّا آن چه که از سنّت های انبیا گذشته در مورد غیبت هایشان،به وقوع پیوسته است،همانا دربارۀ قائم ما اهل بیت علیهم السّلام اجرا خواهد شد. (3)

5-در روایت دیگر از امیر آزادگان،علی علیه السّلام چنین آمده است:«سوگند به خدای علی!حجّت زمین،در روی زمین وجود دارد،در راه های آن،راه می رود،به خانه ها و قصرهای زمین داخل می شود و در شرق و غرب زمین می چرخد،گفتار مردم را می شنود و بر ایشان سلام می کند و آن ها را می بیند.» (4)

ص:199


1- 1) -اصول کافی:134/2 ح 4. [1]
2- 2) -کمال الدین:329/1 ح 12.
3- 3) -کمال الدین:345/2.
4- 4) -«فو ربّ علیّ،انّ حجتها علیها قائمة،ماشیة فی طرقاتها،داخلة فی دورها و قصورها،جوّالة فی شرق الأرض و غربها،تسمع الکلام و تسلّم علی الجماعة،...»غیبت نعمانی:ص 72؛ [2]یوم الخلاص:ص 111 و ترجمۀ آن،روزگار رهایی:223/1؛( [3]این فصل،و فصل حضور در موسم حج،و فصل حضور در میان مردم)مکمّل یکدیگر و رابطۀ تنگاتنگ دارند.

بنابراین او در همه جا حاضر است،امّا بر نامحرمان ظاهر نیست،نوردهنده و شمع جمع است،امّا جمع از او غایب هستند! (1)

در کتب فراوانی؛مانند مکیال المکارم جهات مختلف شباهت امام به انبیا و ائمه علیهم السّلام را به ترتیب از آدم تا حضرت سید الشّهداء علیه السّلام با استفاده از روایات، دسته بندی کرده و مرتّب نموده و بیان کرده است.

7-دو غیبت

در روایات فراوان،برای آن حضرت دوگونه غیبت پیش گویی شده است. (2)

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«للقائم غیبتان:إحداهما قصیرة و الأخری طویلة،الأولی لا یعلم بمکانه إلاّ خاصّة[شیعته،و الأخری لا یعلم بمکانه إلاّ خاصة]موالیه فی دینه؛ (3)برای قائم دو غیبت است؛یکی بلند و یکی کوتاه،پس(در)اوّلی،مکانش را نخبگان از شیعیانش می داند،و(در)آخری،مکانش را نمی داند،مگر خدمتکاران خاص از دوستان (برادران)دینی اش.»

2-اسحاق بن عمار گفت:شنیدم امام صادق جعفر بن محمّد علیهما السّلام می گفت:

«للقائم غیبتان:إحداهما طویلة و الأخری قصیرة،فالأولی یعلم بمکانه فیها خاصّة من شیعته،و الأخری لا یعلم بمکانه فیها[إلاّ]خاصّة موالیه فی دینه؛ (4)برای قائم دو غیبت است؛یکی بلند و یکی کوتاه،پس(در)اوّلی،مکانش را نخبگان از شیعیانش می داند،و(در)آخری،مکانش را نمی داند مگر خدمتکاران خاص از دوستان(برادران) دینی اش.

ص:200


1- 1) -به فصل«عدم ظهور چرا»و«حضور در میان مردم»مراجعه شود.
2- 2) -کمال الدّین:3231 ح 8؛منتخب الأثر:ص 312 ح 2؛ [1]بحار الأنوار:134/51 ب 4 ح 1؛ [2]المحجّة فیما نزل فی القائم الحجة:ص 200؛ذیل آیۀ 28 زخرف؛ینابیع المودة:248/3 ذیل آیۀ 28 سورۀ مبارکۀ زخرف.
3- 3) -الکافی ج 1 ص 340، [3]غیبة نعمانی ص 89. [4]
4- 4) -غیبت نعمانی:ص 69؛ [5]منتخب الأثر:ص 251؛ [6]اصول کافی:340/1؛ [7]الزام النّاصب:ص 81؛ [8]بحار الأنوار: 155/52 ب 23 ح 10 و 324/53؛ [9]ینابیع المودة:82/3 نصف اولش.

3-امام حسین علیه السّلام فرمود:«إنّ لصاحب هذا الأمر غیبتان:إحداهما تطول حتّی یقول بعضهم مات و بعضهم قتل و بعضهم ذهب،و لا یطّلع علی موضعه أحد من ولیّ و لا غیره إلاّ المولی الّذی یلی أمره؛ (1)همانا برای صاحب این امر دو غیبت خواهد بود،یکی طولانی می شود،به گونه ای که بعضی گویند:مرده،برخی دیگر گوید:کشته شده است و بعضی گویند:رفته است.به(محل زندگی اش)مطّلع نشود از دوست و غیر دوست، مگر خدمتکاری که به کارهایش رسیدگی می کند.» (2)

این دو غیبت 1-صغری 2-کبری نامیده شده است.

8-غیبت صغری

بعد از شهادت پدر بزرگوارش،منصب ولایت و امامت به آن حضرت انتقال یافت و بر جنازۀ پدر بزرگوارش نماز خواند و همان روز به سبب تعقیب شدید معتمد عباسی غیبت نمود و به مدّت 69 سال،به وسیلۀ چهار نایب خاص،با مردم ارتباط برقرار نمود.

1-ابو عمرو عثمان بن سعید العمری الأسدی،در گذشته برای امامان هادی و حسن عسکری علیهما السّلام نیابت کرده بود،از سال 260 تا 280 به عنوان نایب خاص امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-ایفای وظیفه نمود.

2-پسر او،محمّد بن عثمان العمری،بعد از وفات پدرش،از سال 280 تا 305 هم چنین در گذشته برای امام عسکری علیه السّلام نیابت کرد.

3-ابو القاسم حسین بن روح نوبختی،پس از وفات محمّد بن عثمان از سال 305 تا سال 326 به نیابت منصوب شد.

4-ابو الحسن علی بن محمّد سمری،از سال 326 تا سال 329 بعد از وفات حسین بن روح به نیابت تعیین شد و در نیمۀ شعبان(روز تولّد امامش)وفات یافت.محلّ نیابت این چهار نفر در بغداد بود و در بغداد نیز دفن شدند که دارای گنبد و حرم

ص:201


1- 1) -عقد الدّرر ص 134؛ [1]یاد مهدی:ص 136 به نقل از آن.
2- 2) -در فصل«بی اطّلاعان»چند روایت در رابطه با این فصل وجود دارد.

هستند و مزارشان معروف است. (1)

این چهار نایب متوالیا و مترادفا از سوی امام علیه السّلام برای شیعیان معرّفی گردیدند و حوایج دوستانش را به وسیلۀ ایشان رفع می کرد و گهگاهی به آن ها ظاهر می شد،ولی بیشتر به وسیلۀ توقیع و نامه رسیدگی می فرمود.

زمانی که غیبت کبری آغاز شد،دیگر ارتباط قطع گردید و برای ادارۀ امور شیعیان، فقهای جامع الشّرایط را نایب عامّ خود تعیین نمود و نیابت آن ها را این گونه امضا نمود.

«اما در حادثه های پیش آمده و اموری که به شما رومی آورد،به راویان احادیث ما مراجعه کنید که ایشان از طرف من حجّت بر شما هستند و من نیز حجّت خدایم.» (2)

حضرت صادق علیه السّلام هم فرموده بود:«هرکس از فقها نفس خود را از معاصی و محرمات نگهدارد و دین خود را حفظ نماید و مخالف هوا و هوس خود باشد و فرمانبر مولای خود شود و بر عوام است که از او تقلید کنند.» (3)

غیبت صغری دو امتیاز بر غیبت کبری دارد.

1-مدّت آن کوتاه،تقریبا هفتاد سال بود،ولی مدّت غیبت کبری را فقط خدا می داند.

2-در غیبت صغری چون نایب خاص وجود داشت،دست رسی به امام علیه السّلام سهل بود و مردم حوایج و سؤالات خود را از شخصا امام علیه السّلام استعلام نمودند،امّا در کبری این فیض و سعادت از میان برداشته شد.

9-جعفر کذّاب

جعفر بن علی الهادی علیه السّلام که در زبان روایات قبل از خود،که هنوز به دنیا نیامده

ص:202


1- 1) -منتخب الأثر:ص 485-495.
2- 2) -«و أمّا الحوادث الواقعة فارجعوا الی روات أحادیثنا(شیعتنا خ ل)فإنّهم حجّتی علیکم و أنا حجّة اللّه» معجم أحادیث الإمام المهدی:293/4 ح 1318؛ [1]کمال الدّین:484/2 ب 45 ح 4. [2]
3- 3) -«و امّا من الفقهاء من کان صائنا لنفسه،حافظا لدینه،مخالفا لهواه،مطیعا لأمر مولاه،فللعوام ان یقلّدوه» احتجاج:456/2؛ [3]بحار الأنوار:88/2 ب 14 ح 12؛ [4]وسائل الشّیعه:95/18. [5]

بود،از زبان نیاکان و امامان پیش از خود به«کذّاب»معروف و نامیده شده است.او در اثر نشستن با رفقا و دوستان بد و رفت وآمد با اجلاف و فرومایگان شهر،از جادۀ حقّ و شریعت اجدادی خویش منحرف و مورد مذمّت و توبیخ قرار گرفت.

دربارۀ او روایات مذمّت کنندۀ متعدّدی آمده است که در مورد انحراف او شکی نمی گذارد؛و لیکن در پاسخ یکی از شیعیان مطلبی از امام«مهدی علیه السّلام»وارد شده است که بعضی نسبت به او اظهار خوش بینی کرده اند،امّا این اظهار در اثر معنای صحیح نکردن آن روایت است(که در آخر بحث می آید).

1-بعد از تولّد او امام هادی علیه السّلام اظهار سرور نکرد،از علّتش پرسیدند،فرمود:

«سیضلّ به خلق کثیر؛ (1)به زودی،به سبب او خلق،زیادی گمراه خواهند شد.»

2-بار دیگر فرمود:از پسرم جعفر بپرهیزید،او از من؛مانند:«نمرود»فرزند نوح، از نوح است وقتی که گفت:«او از اهل من است،خداوند عزّ و جلّ در جوابش فرمود:

او از اهل تو نیست،او عمل غیر صالح است» (2)

3-امام حسن عسکری علیه السّلام فرمود:مثل من با او مثل هابیل و قابیل دو فرزند آدم است.وقتی قابیل به آن چه که خدا به هابیل عطا کرده بود،حسد ورزید؛«لو تهیّأ لجعفر قتلی لفعل و لکنّ اللّه غالب علی أمره؛ (3)اگر وسیلۀ کشتن من برای او فراهم شود،حتما این کار را می کند،و لکن خداوند بر کار خویش پیروز است.»

4-امام حسین علیه السّلام فرمود:«قآئم هذه الأمّة التاسع من ولدی صاحب هذا الأمر و هو الّذی یقسم میراثه و هو حیّ؛ (4)قائم این امّت،نهمین نفر از اولاد من صاحب این امر است.او کسی است که میراثش را در حال زنده بودن تقسیم می کنند.» (5)

5-امام سجاد علیه السّلام در روایتی،بعد از ذکر بیاناتی به ابو خالد کابلی(کنگر)،گریست

ص:203


1- 1) -المحجّة البیضاء:313/4؛یوم الخلاص:ص 90.
2- 2) -الزام النّاصب:ص 114. [1]
3- 3) -الزام النّاصب:ص 114. [2]
4- 4) -إعلام الوری ص 401. [3]
5- 5) -عمویش جعفر کذّاب،منکر تولّد و وجود او شده و ماترک برادرش امام حسن عسکری علیه السّلام را با همدستی خلیفۀ عباسی تقسیم نمود و به وارث حقیقی امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-نصیب و حصّه ای تعیین نکردند.

و فرمود:«کأنّی بجعفر الکذّاب و قد حمل طاغیة زمانه علی تفتیش أمر ولیّ اللّه،و المغیّب فی حفظ اللّه و التنکیل بحرم أبیه جهلا منه بولادته و حرصا منه علی قتله،أن ظفر به و طمعا فی میراثه حتّی یأخذه بغیر حقّه؛ (1)گویا جعفر کذّاب را می بینم،طاغیۀ زمانش را وادار کرده است بر بازرسی کار ولیّ خدا و غایب شده در حفظ خدا و بر سخت گیری به حرم پدرش و از نادانی اش به ولادت او و به حریص بودن در کشتن او،اگر به او دسترسی داشته باشد!و به خاطر طمع در میراثش تا بدون حقّ آن را بگیرد.»

6-جعفر کذّاب خلیفه را وادار کرد عیالات برادرش امام حسن عسکری علیه السّلام را به زندان افکند. (2)

7-با همدستی خلیفه،اموال برادرش را به تاراج برد؛زیرا خلیفه ادّعا کرد حسن بن علی وارث ندارد و خلیفه،وارث بی وارثان است و من هم اموال او را بر ملّت حلال کردم!مردم وحشی ریختند و اموال را غارت کردند،حتّی لحاف و رختخواب را با چاقو دو نیم کرده و بردند!! (3)

8-برای به دست آوردن اموال برادر،وجود مقدّس مهدی موعود علیه السّلام را انکار کرد هرچند در روایت ابو الأدیان آمده است که امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-او را از کنار بدن شریف پدر کنار کشید و خود بر پدر نماز خواند،ولی با این وصف،منکر وجود او شد و زن ها را ترساند و آن ها را تبعید کرد و کسانی را برای پیدا کردن موعود علیه السّلام به تفتیش خانۀ برادرش فرستاد و همۀ اهل خانه را بازداشت کرد و خانه را لاک و مهر نمود. (4)

پس با دقّت بر لحن روایات درمی یابیم که جعفر کذّاب تا آخر عمر،بر نفاق خود ادامه داد و هیچ بویی از ندامت و پشیمانی در رفتار و گفتار او مشاهده نگردید.

اما پاسخ مهدی علیه السّلام به پرسش یکی از شیعیان دربارۀ عمویش جعفر به محمّد بن

ص:204


1- 1) -کمال الدّین:ص 320؛ [1]منتخب الأثر:ص 243؛ [2]اعلام الوری:ص 385؛ [3]الزام النّاصب:ص 67. [4]
2- 2) -غیبت طوسی:ص 74؛ارشاد مفیدره ص 325.
3- 3) -یکی از وعّاظ قم در روز شهادت امام حسن عسکری علیه السّلام به نقل از سیّد محسن امین قدّس سرّه صاحب اعیان الشّیعة.
4- 4) -خلاصه ای از یوم الخلاص:ص 91.

اسحاق بن یعقوب،به وسیلۀ جناب عثمان بن سعید عمری نوشت«...أمّا عمّی جعفر و ولده فسبیل إخوة یوسف علیه السّلام؛ (1)و امّا عمویم جعفر و فرزندانش،پس راهشان راه برادران یوسف علیه السّلام بود.»

بعضی در سرانجام کار جعفر،به استناد توقیع مبارک فوق،اظهار خوش بینی کرده و می گوید:جعفر توبه کرد و از گمراهی اش برگشت،کارش درست شد و متوجّه انحراف خود شده و به راه راست برگشت،تنها دلیل او بر گفته هایش،همان توقیع مذکور است.

آن هایی که به سبب این توقیع،نسبت به جعفر و فرزندانش اظهار خوش بینی کرده اند،اگر منصفانه قضاوت کنند،هیچ گونه توبه ای از آن ها استشمام نمی شود،بلکه بالعکس،حضرت مهدی علیه السّلام،عمویش،جعفر و فرزندانش را به برادران یوسف تشبیه کرده که آن ها هر کاری را توانستند دربارۀ یوسف علیه السّلام،اعمال کردند و هر شکنجه ای را خواستند،به او دادند و هر ستمی را دربارۀ او روا داشتند،مضافا بر این در حدیث 2 امام هادی علیه السّلام فرمود:از فرزندم جعفر بپرهیزید او از من مانند نمرود فرزند نوح است...نتیجه این که پسر نوح تا آخر ایمان نیاورد و غرق شد هم چنین جعفر کذّاب!.

بلی،برادران یوسف پس از کشف ماجرا و رسوایی که متوجّه آنان شد،از پدر درخواست آمرزش نمودند،ولی در این جا طلب آمرزش و توبه ای از سوی جعفر کذّاب برداشت نمی شود بنابراین صحیح آن است که بگوییم:

وجه شبه در این توقیع،تشبیه انواع اذیت ها و آزارها این است که از برادران یوسف،به یوسف رسید و از سوی جعفر هم به وجود مقدّس امام عصر علیه السّلام وارد آمد.

9-احمد بن اسحاق نامه ای را که جعفر کذّاب به بعض اصحاب نوشته و به سوی امامت خود دعوت کرده و ادّعای قیمومیّت نموده بود،میان کاغذی گذاشته و به محضر امام علیه السّلام فرستاد.جواب مفصّلی از سوی امام آمد،از جمله در مورد جعفر کذّاب فرموده است:«و قد ادّعی هذا المبطل المفتری علی اللّه الکذب بما ادّعاه،فلا أدری

ص:205


1- 1) -غیبت طوسی:ص 176؛کمال الدّین:384/2؛ [1]تاریخ عصر غیبت:ص 264؛ [2]احتجاج طبرسی این توقیع به طور کامل در آخر بخش 15 فصل متفرّقات این کتاب آمده است.

بأیّة حالة هیّئ له رجآء أن یتمّ دعواه،أبفقه فی دین اللّه؟فو اللّه ما یعرف حلالا من حرام و لا یفرق بین خطاء و صواب أم بعلم،فما یعلم حقّا من باطل و لا محکما من متشابه،و لا یعرف حدّ الصلوة و وقتها،أم بورع فاللّه شهید علی ترکه الصلاة الفرض أربعین یوما یزعم ذلک لطلب الشعوذة،و لعلّ خبره قد تأدّی إلیکم،وهاتیک ظروف مسکره منصوبة،و آثار عصیانه للّه عزّ و جلّ مشهورة قائمة،أم بآیة فلیأت بها أم بحجّة فلیقمها أم بدلالة فلیذکرها...؛به تحقیق،او پیرو باطل و به خدا افترا زده و در ادّعایش دروغگو است،او ادّعایی کرده که من نمی دانم با چه حالتی این امید برای او مهیّا شده است که ادّعای خود را به پایان برساند(صحّت ادّعای خود را به اثبات برساند!)آیا با تفرقه در دین خدا؟(او که از دین خدا چیزی نمی فهمد)به خدا قسم!او حلال را از حرام نمی شناسد،بین خطا و صواب را جدا نمی کند،یا(می خواهد ادّعایش را با علم ثابت نماید،درحالی که او)حقّ را از باطل،و محکم را از متشابه(تشخیص نمی دهد و)نمی فهمد،حدود نماز و وقت آن را نمی شناسد،یا با ترس از خدا؟!(می خواهد حقیّت خود را ثابت نماید درحالی که)به خدا قسم او چهل روز نماز واجب را ترک کرد،به خیال این که«شعبده»بازی را یاد گیرد و شاید خبر آن به شما رسیده باشد؛(هنوز)ظرف های مستی(میگساری)او نصب شده(موجود)است و آثار نافرمانی او به خداوند مشهور و پابرجاست یا آیه ای (می خواهد درستی ادّعایش را بقبولاند)بیاورد،یا با حجّتی؛پس اقامه نماید به دلیلی؛ پس آن را ذکر نماید.»

بعد از ذکر آیاتی فرمود:«فألتمس تولّی اللّه توفیقک من هذا الظالم،ما ذکرت لک و امتحنه وسله عن آیة من کتاب اللّه یفسّرها أو صلوة فریضة یبیّن حدودها و ما یجب فیها، لتعلم حاله و مقداره و یظهر لک عواره و نقصانه و اللّه حسیبه؛ (1)پس خداوند تو را(از شرّ او نگهدارد و)موفّق نماید از این ظالم،آن چه را که ذکر کردم،بخواه و امتحانش کن و از او از آیه ای(فقط از یک آیه)سؤال نما،ببین می تواند آن را تفسیر کند!یا از نماز، فریضه ای بپرس،می تواند حدود و واجبات آن را بیان کند؟!تا مقدار علم و حال او را

ص:206


1- 1) -بحار الأنوار: [1]195/53 باب ما خرج من التّوقیعات شماره 21 از غیبت طوسی؛تمام توقیع در آخر بخش 15 فصل متفرّقات این کتاب آمده است.

بدانی و برایت ننگ و نقص او ظاهر شود و خدا خود حسابرس اوست.»

و در توقیع صادره در ردّ ابی غانم قزوینی فرمود:«و لو لا ما عندنا من محبّة صلاحکم و رحمتکم و الإشفاق علیکم،لکنّا عن مخاطبتکم فی شغل ممّا قد امتحنّا من منازعة الظالم العتلّ الضآلّ المتابع فی غیّه،المضادّ لربّه،المدّعی ما لیس له،الجاحد حقّ من افترض اللّه طاعته،الظالم الغاصب،و فی ابنة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله لی اسوة حسنة،و سیردی الجاهل رداءة عمله (1)سَیَعْلَمُ الْکُفّارُ لِمَنْ عُقْبَی الدّارِ...؛ (2)اگر نبود نزد ما محبّت و صلاح و مهربانی شما و دلسوزی برای شما،حتما از گفت وگو در این باره،صرف نظر می کردیم(ادامۀ گفتار با)کسی که آزمایش کرده ایم از نزاع؛ظالم کینه توز و پرخور،گمراه و پیرو گمراهی خود، با خدا ضدّیّت کننده و ادّعاکنندۀ چیزی را که در آن حقّی ندارد،ظالم و غاصبی که انکار کنندۀ حقوق کسی است که خداوند اطاعت او را به او واجب کرده است و مرا به دختر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله(در غصب اموال و حقوق و مظلومیّت)تبعیّت زیبایی است،و به زودی نادان به بدی عمل خود،پی می برد و به زودی کافر می داند که پایان نیک خانه(دنیا و آخرت)،برای کیست؟»

علاوه براین دلایل،از عمومات آیات و روایات استفاده می شود که عذاب بدکاران اولاد رسول صلّی اللّه علیه و اله دو برابر دیگران خواهد بود؛زیرا «فَإِذا نُفِخَ فِی الصُّورِ فَلا أَنْسابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ وَ لا یَتَساءَلُونَ؛ (3)پس از نفخ صور،دیگر نسبی در میان نخواهد بود و نه پرسشی از نسب می شود،بلکه صرفا به عمل انسان ها بازنگری خواهد شد»

پس با توجّه به مراتب بالا و دلایل فراوان دیگر،جعفر کذّاب و امثال او از خانوادۀ اهل بیت علیهم السّلام،از جهت مفاد آیات و اخبار،بدی حالشان محرز و روشن و از نظر فقهی، غیر قابل بخشش است و از توقیع های بالا و امثال آن ها که بعد از جعفر صادر شده، معلوم می شود تا پایان عمر از انکار مقام عظمای ولایت دست برنداشته و توبه هم

ص:207


1- 1) -یقال:أراده:أهلکه،کقوله:«تنادوا فقالوا أردت الخیل نائیا.»
2- 2) -بیان:«الصنیعة»من تصطنعه و تختار لنفسک،و«الظالم العتل»جعفر الکذاب،و یحتمل خلیفة ذلک الزمان.غیبت شیخ طوسی ص 184 و 185؛و [1]احتجاج طبرسی ص 253؛ [2]بحار الأنوار: [3]178/53 باب التّوقیعات شماره 9 از احتجاج طبرسی،کامل ای توقیع در بخش 15 فصل متفرّقات این کتاب آورده ام.
3- 3) -مؤمنون:102. [4]

نکرده است و عبارت جعفر توّاب هم دربارۀ او صحیح نیست.

برخی از نظر عاطفی به قضیه می نگرند و می گویند:آن ها خانوادۀ کرم و عفو و بخش و سیادت هستند و از حقّ خود،مخصوصا برای افراد منسوب به خانوادۀ خود در می گذرند و مانند یوسف علیه السّلام با گفتن«لا تثریب لکم الیوم»از آتش نجاتشان می دهند،باز درست نمی باشد؛زیرا آن ها نیز مانند دیگران،بلکه بیشتر در برابر حکم خدا یکسان و مسؤل هستند؛زیرا مسئله جبهه گیری جعفر کذاب در برابر امامت و انکار ولایت است.

خلاصه این که حالات احمقانۀ جعفر کذّاب و رشوه دادنش به خلیفه که او را جانشین برادرش امام عسکری علیه السّلام قرار دهد و خوشگذرانی هایش بر روی قایق در دجله و سرگرمی هایش با کنیزکان رقاصه و میگساری و زیر فشار قرار دادن شیعیان قم که وجوهات شرعی را از آن ها بگیرد و سایر کارهای زشت او به ضمیمۀ روایات مذمّت کننده اش که نمونه هایی از آن گذشت،به ویژه توهین و جسارت های او به مقام عظمای ولایت،سرانجام او را تاریک و نابخشودنی نشان می دهد.

10-غیبت کبری

شش روز پیش از وفات سمّری،آخرین نایب خاص،توقیع شریف بدین صورت صادر شد:«چون وفات تو نزدیک است،دیگر به کسی وصیّت نکن و کسی را به نیابت تعیین منما که غیبت تامّه واقع گردید و ظهوری نخواهد بود،مگر بعد از مدّت طولانی و قساوت قلب ها و پرشدن زمین از جور و ستم و هرکس پیش از سفیانی و صیحۀ آسمانی،ادّعای مشاهده نماید،او دروغ گو و افترا زننده است.» (1)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یا علی،إنّ أعجب الناس إیمانا و أعظمهم یقینا،قوم یکونون فی آخر الزمان لم یلحقوا النبیّ و حجبهم الحجّة فآمنوا بسواد علی بیاض؛ (2)ای علی!به درستی که عجیب ترین مردم از جهت ایمان و بزرگ ترین صاحبان یقین،گروهی در آخر

ص:208


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:317/4 ح 1333. [1]
2- 2) -کمال الدّین:288/1؛ [2]یادمان امام مهدی علیه السّلام ص 165.

الزّمان می باشند،به پیغمبر لاحق نمی شوند(پیغمبری را نمی بینند)و حجّت آن ها نیز پوشیده شود(در پشت پرده ی غیبت قرار گیرد)،پس ایمان آورند به سیاهی روی سفیدی(به مرکّب و نوشته های روی کاغذ!!).»

11-غیبت،سرّی از اسرار خدا

حدیث از شوق آن شه گوی و سرّ غیبتش کم جو

که کس نگشود و نگشاید به حکمت این معما را

چیست باعث بر خفای مهدی آخر زمان

زین معما هیچ دانا در جهان آگاه نیست

مپرس سر نهان بودن امام ای فیض

که کارهای خدا را سؤال بی ادبیست

حدیث سرّ نهان که او چراست نهان

دقیقه ایست که هیچ آفریده نگشادست

سبب غیبت مهدی ز خرد جستم گفت

فیض این قصه دراز است به قرآن که مپرس

مپرس فیض زمن سرّ غیبتش که در آن

به هیچ جا سخن دل نشان نمی بینم (1)

در گذشته پیرامون حکمت و علّت غیبت قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-یادآور شدیم و تاکنون نظریه ها و برداشت های زیادی اظهار و ابراز شده و در روایات وارده نیز در این باره سخن ها رفته است،امّا آن چه که معقول و مقبول است،این مسأله اختصاصا مربوط به تشکیلات خداوند و حکمت آن نیز انحصارا در اختیار آن تشکیلات است و ما هرچه گوییم،زاییدۀ فکر و برداشت و دانش شخصی خود ما است و ره به جایی

ص:209


1- 1) -برگزیده از کتاب«شوق مهدی» [1]سروده علامه بزرگوار فیض کاشانی قدّس سرّه بترتیب اشعار در صفحات متفرقه آن کتاب 103-112-113-114-135-142 موجود است.در این باره اشعار و سروده ها زیاد است به چند خط آن اکتفا گردید.

نمی بریم!

چنان که در سورۀ مبارکۀ کهف می خوانیم،حضرت موسی بن عمران علیه السّلام با این که رسالت و نبوّت داشت و نیز یکی از پیامبران اولو العزم و صاحب شریعت بود،امّا از سرّ و حکمت،کارهای حضرت خضر علیه السّلام همانند:

الف:شکستن و سوراخ نمودن کشتی که بر آن سوار بودند.

ب:کشتن بچۀ نابالغی که هنوز در حدّ تکلیف نبود.

ج:اصلاح دیوار کسانی که آن ها را به خانه هایشان،راه ندادند و مهمانشان نکردند.

سر در نیاورد و بر او مکشوف نبود و نهایتا با اظهار عجز و ناتوانی از درک حکمت ها و کشف اسرار،از یکدیگر جدا شدند!!

پس زیر سؤال بردن چنین مسایل،دور از منطق و ادب است ولی متأسفانه بعضی ها در این باره تا جایی پیش رفته و به خود جرأت داده و به کار خدا چون وچرا کرده و به خیال خود،ایراد گرفته و اشکال تراشی نموده و می گویند:

1-حجّتی که غایب باشد به درد جامعه نخواهد خورد؛چرا آفریده شده و تولّدش نزدیک ظهور انجام می گرفت و آن وقت می آمد و جامعه را رهبری می کرد و...

اولا:این در محلّ خود به اثبات رسیده است که دنیا لحظه ای بدون حجّت نمی ماند و باید در روی زمین،حجّت الهی وجود داشته باشد؛خواه غایب باشد و یا ظاهر.

ثانیا:در فصل«معنای غیبت»یادآور شدیم که او از ما غایب نیست و ما از او غایب هستیم،حاضر است،امّا ظاهر نیست.

ثالثا:غیبت او مانع از ایفای وظیفۀ امامت و حجیّت او نیست،بلکه هفته ای یک بار اعمال مردم به حضرتش عرضه می شود و بر آن نظارت دارد و مسایلی دیگر که در فصل های مختلف این کتاب،به آن واقف خواهید شد.

2-پرسش هایی از این قبیل که اکنون ترسی وجود ندارد،چرا ظهور نمی کند و چون وچراهای فراوان دیگر؟

و بنا به مثل مشهور«صلاح مملکت خویش خسروان داند»ما عبدیم و به اطاعت از مولا مأموریم و معذور!

ص:210

ای مگس عرصۀ سیمرغ نه جولانگه توست

عرض خود می بری و زحمت ما می داری

با توجّه به روایات ذیل،گذشتن از این گونه سؤالات،مقرون به صواب است و عاقلانه!چون جولان نمودن در این میدان وسیع،در صلاحیت ما نیست و درک حکمت آن نیز(مانند حضرت موسی علیه السّلام)بیرون از حیطۀ دانش من و شما و به گل نشانندۀ مرکب فکر ما است.

1-جابر از امام باقر علیه السّلام از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«إنّ أمرنا(حدیثنا،خبرنا)صعب مستصعب،لا یحتمله إلاّ ملک مقرّب،أو نبیّ مرسل،أو عبد امتحن اللّه قلبه بالإیمان؛ (1)کار و سرگذشت ما سخت و سخت تر است و برای درک آن متحمّل نمی شود،مگر فرشتۀ مقرّب یا پیامبر مرسل و یا بنده ای که خداوند،دل او را با ایمان سنجیده و آزمایش کرده باشد.»

2-امام باقر علیه السّلام فرمود:«یا جابر!إنّ هذا الأمر من أمر اللّه و سرّ من سرّ اللّه مطویّ من عباد اللّه،فإیّاک و الشکّ فیه،فإنّ الشّکّ فی أمر اللّه عزّ و جلّ کفر؛ (2)ای جابر!محقّقا این غیبت قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-امری است از کارهای خدا،و سرّی است از اسرار خدا، (فهمیدن حکمت آن)پیچیده شده(دور)از(فهم)بندگان خداست،مبادا در آن شک نمایی،چون شک در کارهای خدا کفر است.»

3-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در ضمن حدیثی به جابر بن عبد اللّه انصاری فرمود:«یغیب عن شیعته،لا یثبت علی القول بإمامته إلاّ من امتحن اللّه قلبه بالإیمان...هذا من مکنون سرّ اللّه و مخزون علم اللّه،فاکتمه إلاّ عن أهله؛ (3)از شیعیانش غایب می شود،به عقیدۀ امامت او

ص:211


1- 1) -بصائر الدرجات:ص 40؛ [1]قرب الاسناد:ص 21؛اصول کافی:401/1؛ [2]الخصال:ص 208؛الأمالی:ص 52؛ [3]معانی الأخبار:ص 188؛روضة الواعظین:ص 211؛ [4]وسائل الشّیعة:93/27؛ [5]بحار الأنوار:102/10 [6]شرح اصول کافی:398/6.و 200 کتاب دیگر که از فریقین در دسترس این حقیر است و [7]با عبارت های متفاوت.
2- 2) -منتخب الأثر:ص 243؛ [8]ینابیع المودة:ص 494 و [9]در ص 448 از فرائد السّمطین و [10]در ص 488؛و در کتاب های دیگر از سنّی و شیعه این روایت را،آورده اند.
3- 3) -الزام النّاصب:ص 19؛ [11]یوم الخلاص:ص 162؛ینابیع المودة: [12]170/3 ب 94 از کتاب غایة المرام. [13]

ثابت نمی ماند،مگر کسی که خداوند قلبش را با ایمان،امتحان کرده باشد...این از مکنونات اسرار خدا،و گنجینۀ علم اوست،پس آن را پنهان بدار،مگر از اهلش.»

4-سعید بن جبیر از عبد اللّه بن عبّاس از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«فقام إلیه جابر بن عبد اللّه الأنصاری فقال:یا رسول اللّه!و للقائم من ولدک غیبة؟فقال:إی و ربّی لِیُمَحِّصَ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ یَمْحَقَ الْکافِرِینَ یا جابر!إنّ هذا الأمر من أمر اللّه و سرّ من سرّ اللّه مطویّ من عباد اللّه،فإیّاک و الشکّ فیه،فإنّ الشکّ فی أمر اللّه عزّ و جلّ کفر؛ (1)پس جابر بن عبد اللّه انصاری برخاست و گفت:ای رسول خدا!برای قائم از اولاد تو غیبتی است؟فرمود:

بلی،به پروردگار قسم!«تا مؤمنان را برگزیند و کافران را محو نماید»ای جابر!محقّقا این(غیبت)کاری است از کارهای خدا و سرّی است از اسرار خدا،پیچیده(فوق فهم) بندگان خدا،مبادا در آن شک نمایی چون شک در کارهای خدا کفر است.»

5-امام صادق علیه السّلام به عبد اللّه بن فضل هاشمی فرمود:«یابن الفضل!إنّ هذا الأمر أمر من اللّه و سرّ من سرّ اللّه و غیب من غیب اللّه،و متی علمنا أنّه عزّ و جلّ حکیم،صدّقنا بأنّ أفعاله کلّها حکمة،و إن کان وجهها غیر منکشف لنا؛ (2)ای فرزند فضل!این کار از کارهای خداست و سرّی است از اسرار خدا،و غیبی است از غیب های خدا،وقتی که می دانیم خدای عزّ و جلّ حکیم است و کارهایش از روی حکمت انجام می گیرد،تصدیق می کنیم همۀ کارهای او حکمت است،اگرچه سببش برای ما کشف«و روشن»نشود.»

امّا آنچه که باید توجّه داشت و وجود مبارک قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-بر آن تأکید دارد،ترک پرس و جو کردن از علّت«غیبت»است.

6-چنان که در گذشته ذکر شد،امام حسن عسکری علیه السّلام ضمن حدیثی به احمد بن اسحاق قمی فرمود:«یا أحمد بن إسحاق!هذا أمر من أمر اللّه و سرّ من سرّ اللّه و غیب من غیب اللّه،فخذ ما آتیتک و اکتمه،و کن من الشاکرین تکن غدا فی علّیین.» (3)

ص:212


1- 1) -بحار الأنوار: [1]73/51 ب 1 ح 18 از کمال الدّین. [2]منتخب الأثر:ص 243؛ [3]ینابیع المودة:ص 494 و [4]در ص 448 از فرائد السّمطین و [5]در ص 488؛و در کتاب های دیگر از سنّی و شیعه این روایت را،آورده اند.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:358/3 ح 906 [6] تمام حدیث در فصل(غیبت چرا)گذشت.
3- 3) -بحار الأنوار: [7]24/52 ب 18 ح 16 از کمال الدّین. [8]

7-قائم علیه السّلام در نامه ای به سفیرش محمّد بن عثمان رضی اللّه عنه نوشت: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْیاءَ إِنْ تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ (1)فأغلقوا أبواب السؤال عمّا لا یعنیکم،و لا تتکّلفوا علی ما قد کفیتم،و أکثروا الدعاء بتعجیل الفرج فإنّ ذلک فرجکم؛ (2)...پس درهای پرسش از آن چه را که برای شما فایده ندارد،ببندید و خود را به خاطر آن چه که از شما خواسته نشده است،به زحمت نیندازید و برای تعجیل فرج،زیاد دعا کنید،چون فرج شما در آن است.»

12-زمینۀ ظهور

در مورد زمینۀ ظهور امام-عجّل اللّه فرجه الشریف-که،در چه شرایط زمانی و روی چه مصالحی واقع خواهد شد؛سخن فراوان است و تنها به سه مورد آن متذکر می شویم.

1-وجود مقدّس مهدی موعود علیه السّلام ذخیرۀ الهی است و ظهورش صرفا به مشیّت و خواست خداوندی بستگی دارد،هرگاه به صلاح جامعه باشد،اجازۀ ظهور را صادر می فرماید.

2-هرگاه با گذشت زمان استعداد و روحیّات و اخلاقیّات جوامع و انسان ها از حیث فکری و روحی،به گونه ای ترقی یافت و به کمال رسید که شایستگی قبول و لیاقت پذیرش حضرت بقیّة اللّه الأعظم-روحی و أرواح العالمین لتراب مقدمه الفداء-را داشته باشد و آمادۀ تسلیم حقّ شود،اجازۀ پیاده نمودن قوانین آسمانی داده می شود.

زیرا تا زمانی که انسان تحمّل و برداشت و ظرفیّت پذیرفتن برنامه ها و آورده های مترقّیانۀ حجّت الهی را نداشته باشد و راه درک حقایق و دریافت دانش پیشرفتۀ دولت حقّ را بر خود هموار نکند،هنوز زمینۀ ظهور فراهم نشده است و ظهور نیز به تأخیر

ص:213


1- 1) -مائده:104. [1]
2- 2) -ابن عصام،عن الکلینی مثله.بحار الأنوار:92/52 ب 20 ح 7 و 182/53-181؛ [2]الزام النّاصب:ص 130؛ [3]منتخب الأثر:ص 267؛ [4]غیبت طوسی:ص 177؛اعلام الوری:ص 424؛ [5]کشف الغمّة:322/3؛ [6]کمال الدّین:162/2؛ [7]احتجاج طبرسی:ص 263. [8]

خواهد افتاد!

3-تا زمانی که روی زمین را فساد و ظلم و جور فرانگیرد و جوامع بشری در انحطاط فکری قرار نگیرد و در باتلاق شهوات و تجاوز فرو نرود و در لجن زار تباهی غرق نشود،هنوز زمینۀ ظهور فراهم نشده و باید منتظر هم چون روزی بود و به انتظار چنین زمانی نشست!

13-فکر انحرافی

گروه هایی از گفتار سه گانه بالا،نظریّۀ شمارۀ 3 را انتخاب کرده اند و روی آن تبلیغ می کنند.

و می گویند:تا روی زمین،پر از ظلم و ستم و و...،نشود(آقا امام زمان علیه السّلام)ظهور نخواهد کرد،پس بهتر است که هرچه زودتر فساد فراگیر شود،تا ظهور«آقا»نیز زودتر انجام شود!و امثال این حرف ها.

این برداشت ناهموار از چند جهت مردود است.

1-اگر بنا باشد ظهور حضرت مهدی موعود علیه السّلام بسته به رهاساختن مردم و آزادی از بند خوی حیوانی باشد،باید در وظایف«امر به معروف و نهی از منکر»را که از ضروریّات دین است،بست و آیات و روایات بی شمار آن را،از صفحات قرآن کریم و کتب معتبر مذهبی محو و نابود ساخت!زیرا دیگر نیازی به این کار نیست و ظهور را نباید به عقب انداخت!

2-همه بزرگان و دانشمندان دین،به خصوص امامان بزرگوار،برای تبلیغ و تعلیم و تربیت،تشویق و تحریص نموده و از بزرگ ترین تکالیف و وظایف دینی بشمار آورده و تنبلی و کسالت دراین باره را مورد مذمّت و نکوهش قرار داده اند،را باید نادیده گرفت و روی آن ها قلم سرخ کشید و دور انداخت!

3-از زمان غیبت به بعد،شهدا و علما و صلحا و مؤمنین،همگی به بیراهه رفته اند و ره افسانه زده و معنا و مفهوم زمینه سازی«ظهور»را نفهمیده و تشخیص نداده اند! و باید ایشان را زیر ضربات توهین و سبّ و شتم قرار داد و زیر سؤال برده که چرا با

ص:214

فداکاری و زندان رفتن و شکنجه دیدن و مسایل دیگر ظهور امام را به تأخیر انداخته اند!!

کدام عاقل با وجدانی به خود اجازه می دهد که چنین فکری از مخیلۀ خود گذرانده و در مغز خویش بپروراند.

پس منظور روایات فراوانی که پیرامون عباراتی هم چون«یملأ الأرض قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا»آمده است؛چیست؟

البتّه واضح و روشن است که باید به وظایف شرعی و اخلاقی خود عمل کنیم و در به کار بستن«امر به معروف و نهی از منکر»کوشا باشیم و هرچه در توان داریم،در پیشبرد فرامین دین و قرآن،از سعی تلاش و کوشش خود دست برنداریم و عقب نشینی نکنیم؛زیرا برای«زمینه سازی ظهور»تنها راه منحصر،آن نیست که این گروه تشخیص داده اند،بلکه«راه دوّمی»نیز وجود دارد و آن،اصلاح خود و جامعه و عمل به دستورات قرآن و اسلام است،نه دوری جستن و دست برداشتن و کنار گذاشتن آن است. (1)

14-عدم ظهور چرا

برای کیفیّت زمینه سازی ظهور حضرت مهدی موعود علیه السّلام از خود آن حضرت، الهام گرفته و از راه«مثبت»و رحمانی پیش برویم،نه از راه«منفی»و شیطانی.

1-خود قائم علیه السّلام در نامۀ مفصّلی به شیخ مفید رضی اللّه عنه نوشت:«...و لو أنّ أشیاعنا وفّقهم اللّه لطاعته علی اجتماع من القلوب فی الوفاء بالعهد علیهم،لما تأخّر عنهم الیمن بلقآئنا، و لتعجّلت لهم السعادة بمشاهدتنا علی حقّ المعرفة و صدقها منهم بنا،فما یحبسنا عنهم إلاّ ما یتّصل بنا ممّا نکرهه و لا نؤثره منهم،و اللّه المستعان و هو حسبنا و نعم الوکیل؛ (2)...اگر شیعیان ما که خداوند به اطاعت خود موفّقشان بدارد،با اجتماع دل ها به عهد قدیم، وفادار بودند،برکت دیدن ما از آن ها به تأخیر نمی افتاد،و البتّه سعادت مشاهدۀ ما به

ص:215


1- 1) -برای روشن شدن مطلب به روایات فصل بعدی دقّت نمایید.
2- 2) -بحار الأنوار:177/53؛ [1]الزام النّاصب:ص 136؛ [2]یوم الخلاص:ص 161.

خاطر حقّ معرفت و راستگویی آن ها،برای آن ها شتاب می کرد(رو می آورد)پس حبس نمی کند ما را از آنها مگر اعمالی که از آن ها به ما می رسد که دوست نداریم و از آن ها انتظار نداریم و خدا کمک کننده است و برای ما بس است و چه نیکو وکیلی است خدا.»

2-در جریان مفصّل تشرّف علیّ بن مهزیار اهوازی رضی اللّه عنه به حضور مبارک مقام ولایت عظما،نکات مهمّ و جالبی را می بینیم.

الف-مأمور قائم علیه السّلام که برای بردن او به حضور مبارک امام علیه السّلام آمده بود:«ثمّ صافحنی و عانقنی،ثمّ قال:ما الّذی ترید یا أبا الحسن؟!قلت:الإمام المحجوب عن العالم قال:و ما هو محجوب عنکم و لکن حجبه سوء أعمالکم؛ (1)سپس مرا در آغوش گرفت و گفت:

ای ابا الحسن چه می خواهی؟!

گفتم:دیدار امامی که از عالم محجوب مانده است.

گفت:او از شما پنهان نیست،بلکه اعمال بد شما،او را از شما پنهان نموده است.»

ب-وقتی که به حضور حضرت رسید،به او فرمود:«یا أبا الحسن!کنّا نتوقّعک لیلا و نهارا،فما الّذی أبطأ بک علینا؟قلت:یا سیّدی!لم أجد من یدلّنی إلی الآن،قال لی:لم تجد أحدا یدلّک؟!ثمّ نکت باصبعه فی الأرض،ثمّ قال:لا و لکنّکم کثّرتم الأموال و تجبّرتم علی ضعفاء المؤمنین،و قطعتم الرحم الّذی بینکم،فأیّ عذر لکم الآن؟!فقلت:التوبة و التوبة، الإقالة الإقالة...؛ (2)ای ابا الحسن!ما شب و روز انتظار تو را داشتیم!سبب تأخیر چه بود که دیر آمدی؟!

عرض کردم:ای آقای من!من تاکنون کسی را نیافته بودم که مرا راهنمایی کند.

(با تعجّب)به من فرمود:کسی را نیافته بودی راهنمایی ات کند؟!

سپس درحالی که با انگشت خود به زمین خط می کشید،فرمود:هرگز،و لکن اموالتان را زیاد کردید و بر ناتوانان مؤمنان ستم نمودید و رحمی که در میانتان بود را قطع کردید،پس حال چه عذری دارید؟!عرض کردم،توبه توبه درگذرید درگذرید...»

ج-سپس فرمود:«یابن مهزیار!لو لا استغفار بعضکم لبعض،لهلک من علیها إلاّ خواصّ

ص:216


1- 1) -دلائل الإمامة:ص 296؛ [1]المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 118. [2]
2- 2) -دلائل الإمامة:ص 296؛ [3]المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 118. [4]

الشیعة الّتی تشبه أقوالهم أفعالهم؛ (1)ای پسر مهزیار،اگر نبود استغفار شما برای همدیگر،جز خواص شیعه که-سخنانشان شبیه افعالشان است-هرکه روی زمین است هلاک می شد.»

سه فراز بالا گویای این مطلب است که توجّه دقیق امام علیه السّلام به اعمال خوب و مثبت مردم است،نه اعمال بد و منفی،چنان که فرمود:اگر استغفار خوبان بعضی از شما نبود،از اعمال بد بدان،همۀ مردم روی زمین به هلاکت می رسیدند.

3-ابن أبی عمیر از کسی که به او گفته است و در روایت دیگر از ابن محبوب از ابراهیم کرخی،گفت:به ابی عبد اللّه علیه السّلام گفتم:«ما بال أمیر المؤمنین علیه السّلام لم یقاتل مخالفیه فی الأوّل؟قال:لآیة فی کتاب اللّه عزّ و جلّ: لَوْ تَزَیَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْهُمْ عَذاباً أَلِیماً قال قلت:و ما یعنی بتزایلهم؟قال:ودائع مؤمنون فی أصلاب قوم کافرین،فکذلک القائم علیه السّلام لن یظهر أبدا حتی تخرج ودائع اللّه عزّ و جلّ،فإذا خرجت ظهر علی من ظهر من أعداء اللّه جلّ جلاله فقتلهم؛ (2)چرا امیر مؤمنان علیه السّلام از اوّل با مخالفین نجنگید؟

فرمود:به خاطر یک آیه از قرآن که فرموده است«...و اگر مؤمنان و کفّار(در مکّه)از هم جدا می شدند،کافران را عذاب دردناکی می کردیم»گفتم:معنای«تزایلهم»چیست؟

فرمود:ودیعه های مؤمنین در پشت های کافران،پس قائم هم این طور است،ابدا ظهور نمی نماید تا ودایع خداوند عزّ و جلّ بیرون آیند،وقتی که این ودایع خارج شد و بیرون آمد،بر دشمنان خدا ظهور کرده و آن ها را به قتل می رساند.»

با توجّه به مراتب بالا،امام علیه السّلام به زمینۀ مثبت ظهور بیشتر علاقه مند است تا زمینۀ منفی آن و اگر زمینۀ منفی را مدّنظر قرار دهیم،باز از حیطۀ فکر ما بیرون است که کی و چه وقت انجام خواهد گرفت! (3)

ص:217


1- 1) -همان مدرک:ص 296؛المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 118. [1]
2- 2) -الفتح:25؛ [2]علل الشّرایع:141/2؛ [3]بحار الأنوار: [4]2097/52 ح 19 از علل الشّرایع و [5]کمال الدّین؛ [6]ینابیع المودة:84/3؛ [7]الزام النّاصب: [8]ص ص 30 و 127؛بشارة الإسلام:ص 256؛ [9]الإمام المهدی؛ص 65؛ [10]منتخب الأثر:ص 290 [11] با تغییر.
3- 3) -به فصل«معنای غیبت»و«حضور در میان مردم»مراجعه شود.
15-طول عمر امام علیه السّلام

پیرامون طول عمر قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-مباحث گوناگون و مقاله های مستقل و مطالب متقن و مبرهن زیادی نوشته شده است و امکان آن،هم از نظر پزشکی و طبیعی و هم از نظر نیروی مافوق طبیعی به اثبات رسیده است و جای هیچ گونه تردید و تشکیک نیست و عمر طبیعی به هیچ وجه،حدّ ثابتی ندارد.

هم چنین آزمایش های مختلف روی انسان ها و حیوان ها و گیاهان ثابت کرده است که عمر طولانی برای همۀ این صنوف،امکان پذیر بوده و هست و خواهد بود.

آنان که در این زمینه،دچار وسوسه شده اند،فقط کافی است در این باره به کتاب های علمی و تحقیقی مراجعه کرده و از کارشناسان فن جستجو نمایند.

با این که خود این افراد به طول عمر خضر و الیاس و نوح 2500 سال و عیسی و لقمان 4000 سال از اولیای خدا و عوج بن عناق(از عمالقه)3600 سال،ذومغ 3500 ساله،عناق دختر حضرت آدم علیه السّلام 3000 سال،ریّان 1700 ساله،بخت نصر 1507 ساله، صاحب مهرگان 1500 سال،ضحاک ماردوش 1200 ساله،کیومرث نخستین پادشاه ایران،1000 سال،یوشالفرس بن کالب 1000 سال،افرادی جز این ها از 1000 سال به پایین،از اشخاص عادی انسان ها زیاد است که به جهت روشنی آن،نیازی برای شمردن آن ها نیست.هم چنین از درختان 5000 ساله با قطر تنۀ 90 پا در اسکاتلند و 6000 ساله با طول قامت 100 متر و قطر طرف پایین 10 متر در کالیفرنیا و بیش از حدود 500 سال درختان از نوع(عندم)یا به تعبیر دیگر(خون سیاوش)در جزایر کاناری و...اعتراف دارند،امّا در مورد یک ذخیرۀ الهی،دچار وسواس و شک شده اند.

در مناطق استوایی زمین درختانی وجود دارند با عمر جاویدان؛یعنی مرتبا در حال ریشه زدن و جوانه زدن هستند و هیچ گاه عمرشان پایان نمی پذیرد.

در میان گیاهان و حلزون های با عمر چند هزار سال و کشف دانشمندان زیست شناس،ماهی هایی با عمر سه میلیون سال در میان حیوانات خزنده و غیره را می پذیرند و به همۀ این مطالب،در جای خود اعتراف می کنند،امّا شگفت آور است هنگامی که در مورد طول عمر حضرت مهدی موعود علیه السّلام با عقیدۀ شیعه روبرو

ص:218

می شوند،انگشت حیرت به دندان می گیرند و سرخود را به علامت انکار،تکان می دهند و لبخندهای تمسخرآمیز می زنند که آیا این گونه عقاید غیر عاقلانه و غیر منطقی نیست و می تواند پیروانی داشته باشد؟!

ولی همان گونه که می دانیم مسأله طول عمر با قطع نظر از اعتقادات مذهبی خداپرستان،دربارۀ اعجاز و قدرت خداوند،اگر ما به راستی خود را از قید و بند پیش داوری ها،تعصب های خاص و عادات و رسومی که به آن خو گرفته ایم،رها سازیم و با حرّیّت و آزادی کامل،تسلیم دلیل و منطق باشیم،با علوم طبیعی روز کاملا مطابقت دارد.

هنگامی که در جراید می خوانیم یک مرد چینی در سن 253 سالگی مویش سیاه است،آن را بدون چون وچرا می پذیریم،اما هنگامی که در حدیث می خوانیم«القائم هو الّذی إذا خرج کان فی سنّ الشیوخ و منظر الشبّان قویّ فی بدنه؛قائم کسی است وقتی که خروج می کند در سنّ سالمندان،ولی در قیافۀ جوانان و از جهت بدن نیرومند است.» تعجّب می کنیم!

هروی گوید:«قلت للرضا علیه السّلام:ما علامة القائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-منکم إذا خرج؟ قال:علامته أن یکون شیخ السنّ شابّ المنظر،حتی إنّ الناظر إلیه لیحسبه ابن أربعین سنة أو دونها،و إنّ من علامته أن لا یهرم بمرور الأیّام و اللیالی علیه حتّی یأتی أجله؛ (1)به امام رضا علیه السّلام گفتم:علامت قائم از شما زمانی که خروج نماید،چیست؟!

فرمود:علامت او،آن است در سن پیر و با نمای جوان می باشد،به طوری که نگاه کننده به او خیال می کند 40 ساله و یا پایین تر است و از علامت(حتمی)اوست که با گذشت روزها و شب ها پیر نمی شود،تا مرگش فرارسد.»

از روایت فوق به وضوح استفاده می شود که گذر زمان در وجود مبارک او،اثر نخواهد گذاشت،چون در محلّ خود به اثبات رسیده است،وقتی انسان به مقام«عبدی أطعنی حتّی أجعلک مثلی»ارتقا یافت،به زمان و مکان،حکومت خواهد کرد

ص:219


1- 1) -کمال الدّین:366/2؛ [1]بحار الأنوار:285/52 ب 26 ح 16. [2]

و اعجازهای،اولیا خدا نیز از این مجری و مسیر است.

سخن کوتاه این که آن قدرت و نیرویی که این همه تشکیلات جهان را با نظام احسن اداره می کند و میلیاردها سال آن ها را بدون کوچک ترین خللی می چرخاند،آیا نمی تواند وجودی را که برای اصلاح جهان ذخیره کرده هزاران سال صحیح و سالم نگهدارد؟!

پس مسأله طول عمر از مسایلی نیست که بتوان در یک داوری منصفانه و منطقی، بر آن خرده گرفت و یا آن را انکار کرد. (1)

16-آب حیات

در کتاب های مذهبی دربارۀ آب حیات،بحث ها و روایت هایی وجود دارد و این که آن چیست و آیا هم چون چیزی وجود دارد یا نه و آیا کسی به آن رسیده و نوشیده است یا خیر و...؟

در این جا فقط با چند بحث کوتاه عبور می کنیم.

1-وجود آب حیات به اثبات رسیده و در روایات هم آمده است.

2-خضر علیه السّلام که از امرای ارتش ذی القرنین و از ابنای ملوک و شاهزاده بود و در مقدّمۀ ارتش او قرار داشت که به کنار چشمه ای رسید و ماهی مرده ای داشت، خواست بشوید و بپزد و بخورد،ماهی که به آب اصابت کرد بلافاصله زنده شد و به آب چشمه فرورفت و خضر که با لشکر ذی القرنین در طلب این آب بود،مسأله را فهمید و از آن آب سیر نوشید و برگشت.

ذی القرنین علّت تأخیر را جویا شد،او قضیه را بازگو کرد.ذی القرنین با سرعت تمام به آن جا آمدند که آن آب را بخورند،امّا هرچه جستند و این سو و آن سو دویدند،اثری ندیدند و ذی القرنین برگشت و به خضر گفت:آن آب در تقدیر تو بوده است (2)

ص:220


1- 1) -حکومت جهانی مهدی:ص 221 به بعد [1]تلخیص و تلفیق.
2- 2) -خلاصه ای از روایات وارده دراین [2]باره،از کتاب سرچشمۀ حیات:مؤلّف از ص 145 تا ص 150 به ن [3]قل- -از کتاب های مختلف از جمله،کمال الدّین:ص 219 و اعلام الوری:ص 368 و تفسیر قمی:ص 398 و تفسیر عیاشی:بنابر نقل بحار الأنوار:30/13 ح 14 و مهج الدعوات ص 463،بحار الأنوار:299/13 ح 8 و 40/60 ح 7 و 300/13 ح 3 و 319/13 ح 10 و معانی الأخبار:ص 19 و غیره.

3-الیاس پیغمبر علیه السّلام

خرده گیران به طول عمر امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-که،خود از قبول کنندگان این قضایا هستند،چرا از پذیرفتن عمر طولانی امام سر،باز می زند و طفره می رود!

درحالی که امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-می تواند از این آب،مکرر بنوشد و عمر ابد پیدا کند.

4-امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-و آب حیات

دربارۀ آب حیات و«مهدی موعود علیه السّلام»با کمی تأمّل درمی یابیم که با صرف نظر از بحث هایی که در فصل«طول عمر امام»گذشت،چه مانعی دارد،آن حضرت نیز از آن آب نوشیده باشد،کسی در دوران امامت خود به جای جای کرۀ زمینی اشراف دارد و تمامی گوشه و کنار آن،زیر نظر آن حضرت است،آیا از محل چشمه و منبع آن اطّلاع ندارد؟!پس چه اشکالی در آن است آن حضرت،مکررا از آن نوشیده باشد،و با توجّه به لحن روایات،نوشیده است.

برای نمونه دو روایت را در این مورد می آوریم که تلویحا استفادۀ امام از آن آب را به ما بازگو می کند.

1-ابن فضال از امام رضا علیه السّلام فرمود:«إنّ الخضر شرب من ماء الحیاة فهو حیّ لا یموت حتی ینفخ فی الصور،و إنّه لیأتینا فیسلّم علینا فنسمع صوته و لا نری شخصه،و إنّه لیحضر حیث ذکر،فمن ذکره فلیسلّم علیه،و إنّه لیحضر المواسم فیقضی جمیع المناسک و یقف بعرفة فیومّن علی دعاء المؤمنین،و سیونس اللّه به وحشة قائمنا علیه السّلام فی غیبته و یصل به وحدته؛ (1)به درستی که خضر از آب حیات نوشید،پس او زنده است و تا نفخ صور نمی میرد و او پیش ما می آید و به ما سلام می کند،صدایش را می شنویم،ولی خودش را نمی بینیم،و در هر جا نامش برده شود،حضور می یابد،پس هرکس نامی از او برد،حتما سلامش کند و او

ص:221


1- 1) -کمال الدّین:61/2 باب ما روی من حدیث الخضر علیه السّلام؛بحار الأنوار:152/52 ب 23 ح 3؛منتخب الأثر: ص 262 و 277 با این مضمون از امام عسکری علیه السّلام.

تمام موسم ها را حاضر می شود و همۀ مناسک را می گذراند و در عرفات می ایستد و به دعای مؤمنان آمین می گوید و به زودی با او وحشت قائم ما را در غیبتش تبدیل به آرامش می کند و از تنهایی درمی آورد و وصل می کند.

2-از امام حسن عسکری علیه السّلام این گونه نقل شده است؛احمد بن اسحاق به حضور حضرت آمد تا از جانشین بعد از او بپرسد،امام علیه السّلام وقتی که او را دید،ابتدا فرمود:

«مثله مثل الخضر،و مثله ذی القرنین؛إنّ الخضر شرب من ماء الحیاة،فهو حیّ لا یموت حتّی ینفخ فی الصور...؛ (1)مثل او،مثل خضر و ذی القرنین است،همانا خضر آب حیات خورد و تا دمیدن صور زنده است و نمی میرد.» (2)

17-مکان زندگی

برخی از نویسنده گان معروف و غیر معروف اهل تسنّن می گویند:شیعیان اعتقادشان بر این است که«مهدی موعود علیه السّلام»در شهر سامرّا در سرداب خانه شان غیبت نموده و هنوز هم در آن جا است!هرروز با اسب و یراق در آن جا کشیک می دهند تا آقایشان از همان سرداب بیرون آید و سوار اسب شود.

با این فرضیّۀ نابخردانه و خلاف واقع،اشکال وارد می کنند که انسان این همه مدّت طولانی را چگونه می تواند در یک محل،زندگی کند!

از ایشان باید پرسید،کدام شیعه،از عالم و عامی،هم چون عقیده ای دارد!هرچند که در بعضی از روایات آمده است که غیبت آن حضرت،از سرداب شروع شد و در میان سربازان خلیفه از سرداب بیرون آمد و در جلوی چشمان مأموران دولتی تشریف برد و جز فرماندهشان،همگی او را دیدند و گمان بردند که فرمانده هم او را دیده و متعرّض نشده است،به همین دلیل آن ها نیز متعرّض نشدند،سپس جریان را به فرمانده گزارش دادند و موضوع را پرسیدند،روشن شد که فرمانده آن حضرت را ندیده است و هرچه این سو و آن سو دویدند،کوچک ترین اثری از وجود ملکوتی او

ص:222


1- 1) -بیان الأئمّة:ص 249 به نقل از الخرائج و الجرایح.
2- 2) -برای شرح بیشتر به فصل«ندیم و هم صحبتان او»مراجعه فرمایید.

به دست نیاوردند.

بنابراین کدام شیعه است که در آن جا با تجهیزات کذایی انتظار می کشد،از آن تاریخ تا به حال چه کسی هم چون منتظری را در آن جا دیده است که با کمال وقاحت، این دروغ و تهمت را در نوشته اش منعکس نموده و بر علیه شیعیان تبلیغ می کنند! زهی بی انصافی و بی شرمی.

این افتراها را کسانی متوجّه شیعیان می سازند که خود معتقدند،به عمر جاویدان خضر و الیاس علیهما السّلام و عیسی علیه السّلام از اولیا و دجّال از غیر اولیا که به نظر ایشان در غار یا چاهی زندانی است و دست و پایش نیز بسته است و خداوند این مدّت طولانی تا نزول حضرت عیسی مسیح علیه السّلام او را کفالت نموده و زنده نگه داشته است؛حال چه مانعی دارد که خداوند نیز«مهدی موعود علیه السّلام»را کفالت نماید.

البتّه این ادّعا از ابتدا پوچ و باطل است و هیچ شیعه ای از عالم و جاهل بر این عقیده نیست که امام علیه السّلام در سرداب به سر می برد یا از آن جا ظهور خواهد کرد؛آیا روایات فراوان شیعی را نخوانده اند که ظهور حضرت«مهدی علیه السّلام»از مکّه خواهد بود.

شیخ طوسی قدّس سرّه می فرماید:سرداب مقدّس محلّ ابتدای غیبت بوده،نه این که اکنون نیز در آن سرداب به سر می برد.

در غیبت صغری برابر روایات وارده،حضرت در مدینه،در کوه«رضوی» (1)بود و«خواصّ»از مکان آن حضرت اطّلاع داشتند،ولی بعد از غیبت کبری،دیگر برای آن حضرت مکانی معیّن نگردیده است و احدی از محلّ وی اطّلاع ندارد.

بلی،روزی امام صادق علیه السّلام نظری به کوه«رضوی»انداخت و فرمود:«برای صاحب این امر در این کوه دو غیبت است یکی درازتر از دیگری»روشن می شود که در هر دو غیبت،مکان آن حضرت در کوه«رضوی»است.

در حدیث دیگر امام باقر علیه السّلام فرمود:«نعم المنزل الطیّبة؛چه نیکو منزل است طیبه (مدینه).»

ص:223


1- 1) -کوه«رضوی»در میان مکّه و مدینه و در یک مرحله ای«ینبع»واقع شده است.

1-ابی حمزه از امام صادق علیه السّلام روایت کرده است که آن حضرت فرمود:«لابدّ لصاحب هذا الأمر من غیبة و لابدّ له فی غیبته من عزلة،و نعم المنزل طیبة،و ما بثلاثین من وحشة؛ (1)به ناچار برای صاحب این امر،غیبتی و به ناچار در غیبتش،عزلتی خواهد بود و چه منزل خوبی است«طیبة»و با وجود سی(نفر)وحشتی نیست.»

2-ابی بصیر از ابی جعفر علیه السّلام فرمود:«لابدّ لصاحب هذا الأمر من عزلة و لابدّ فی عزلته من قوّة،و ما بثلاثین من وحشة،و نعم المنزل طیبة؛ (2)به ناچار برای صاحب این امر عزلتی و به ناچار در عزلتش قوّتی است و با سی نفر وحشتی نیست و چه خوب منزلی است طیّبة.»

3-عبد الأعلی مولا سام گفت:«خرجت مع أبی عبد اللّه علیه السّلام،فلمّا نزلنا الروحآء نظر إلی جبلها مطلاّ علیها،فقال لی:تری هذا الجبل؟هذا جبل یدعی رضوی من جبال فارس،أحبّنا فنقله اللّه إلینا،أما إنّ فیه کلّ شجرة مطعم،و نعم أمان للخائف مرّتین،أمّا إنّ لصاحب هذا الأمر فیه غیبتین واحدة قصیرة و الأخری طویلة؛ (3)همراه ابی عبد اللّه علیه السّلام بیرون رفتم،وقتی که به«روحا»فرود آمدیم،به سوی کوهی در آن جا نظر انداخت و به آن دقّت کرد،پس به من فرمود:این کوه را می بینی؟این کوهی است به آن«رضوی»گویند،از کوه های فارس است،ما را دوست داشت،پس خداوند آن را برای ما انتقال داد.

آگاه باش!در آن کوه از تمامی درختان خوراکی وجود دارد.دو مرتبه فرمود:چه امان خوبی است برای ترسنده ها.

آگاه باش!برای صاحب این امر در آن،دو غیبتی است،یکی کوتاه و دیگری طولانی.»

با توجّه به روایات مختلف،چنین استفاده می شود که مکان زندگی آن حضرت در روزگاران غیبت:

ص:224


1- 1) -(العزلة بالضم اسم الإعتزال،و الطّیبة اسم المدینة الطیبة،فیدل علی کونه علیه السّلام غالبا فیها و فی حوالیها و علی أن معه ثلاثین من موالیه و خواصه إن مات أحدهم قام آخر مقامه].اصول کافی:338/1 و 340؛ [1]غیبت نعمانی:ص 99؛ [2]بحار الأنوار:157/52 ب 23 ح 20؛ [3]غیبت طوسی:ص 102. [4]
2- 2) -غیبت طوسی:ص 111؛بحار الأنوار:153/52 ب 23 ح 6 [5] با تغییر کمی کافی:340/1؛طیبة اسم مدینه طیبه است این روایت روشن می سازد که آن حضرت غالبا در مدینه و اطراف آن به سر می برد.
3- 3) -غیبت طوسی:ص 112؛بحار الأنوار:153/52 ب 23 ح 7. [6]

1-در مدینه است.

2-در اطراف مکّه است.

3-در حوالی مکّه و مدینه است.

4-در همه جا هست و از دیده ها مستور می باشد.

ممکن است همۀ این روایات صحیح باشد و در کوه های مکّه و مدینه منزل و مأوایی داشته و از نظرها غایب باشند،آن گونه که دربارۀ بهشت شداد و سدّ فولادین اسکندر یا«جزایر خضراء» (1)گفته شده است،امّا قدر متیقّن آن است که به همه جاها

ص:225


1- 1) -جریان«جزایر خضراء»در زمانی به کتاب های ما نفوذ کرد که کمی آن طرف تر معلوم نبود که در کرۀ زمین چه می گذرد و کدام ملّتی زندگی می کند،زمان سفرهای پیاده و یا شتر و غیره بود.با شنیدن هم چون قضایایی احتمال داده می شد،شاید آن سوی اقیانوس ها و جاهایی که گمان می کردند،خورشید از دریا طلوع کرده و در باتلاق آن سوی زمین غروب می کند،هم چون محلّی وجود داشته باشد بعضی از علمای شیعه نیز،با شنیدن این گونه پیش آمدها،چون به محبوب و معشوق خود حضرت مهدی موعود علیه السّلام روحی و أرواح العالمین لتراب مقدمه الفداء-تا حدّی ارتباط داشت،عاشقانه و بی چون وچرا می پذیرفتند و در کتاب خود ثبت می کردند. مخصوصا از شخص مجهول و ناشناخته ای مانند عثمان بن عبد الباقی از کمال الدین احمد بن محمّد بن یحیی انباری در سال 543 هجری قمری و فضل بن یحیی طیّبی کوفی از زین الدین علی بن فاضل مازندرانی در سال 699 هق با آن توصیف شگفت آور و مقدّمۀ غلوآمیزی که در بیان جریان«جزیرۀ خضراء»به ثبت رسیده است. مرحوم علاّمۀ مجلسی قدّس سرّه در بحار الأنوار 159/52 ب نادر 24 ح 1 [1] می فرماید:رساله ای مشهور به جزیرۀ خضراء واقع در دریای سفید(بحر الأبیض)یافتم،از آن جا که مشتمل است بر بیان کسانی که آن ها را دیده و داستان های شگفت انگیز است،میل دارم آن را در این جا بیاورم.سبب این که برایش باب مستقلی باز کردم،این است که در کتاب های روایی آن را ندیدم،عین آن را،آن گونه که یافته ام در این جا می آورم. امّا در دنیای زمان ما سال 1383 شمسی،مطابق با 1426 قمری،از کرۀ زمین جایی نمانده است که کشف نگردد و در تحت سیطرۀ کشوری قرار نگیرد،بلکه وجب به وجب و تا آخرین کیلومتر آن مشخص شده است که متعلّق به قلمرو و سرزمین کدام مملکت است.از ایالات متحدّه و آن طرف تر کشور کانادا گرفته تا کوچک ترین جزایر اندونزی و کشورهای آفریقا و...پس جای نامشخّصی در کرۀ زمین وجود ندارد تا احتمال داده شود در فلان نقطۀ زمین،جای ناشناخته باقی مانده است. بعضی از علما و نویسندگان هنوز هم از درستی آن دفاع می کنند و مقایسۀ آن با«بهشت شدّاد» و«سدّ اسکندر»و«یأجوج و مأجوج»که جریان آن در قرآن کریم آمده است و فعلا از انظار غایب است، تلاش کرده و می کنند صحّت جریان«جزیرۀ خضراء»را به اثبات برسانند و برخی(مانند شیخ ناجی نجّار روحانی اهل کاظمین عراق از شاگردان مرحوم سیّد محمّد باقر صدر و یکی از وکلای علاّمۀ خویی-

سرکشی دارد،چون امام عصر است و نباید از جایی بی اطلاّع باشد؛اگرچه به امامت ولایی تشریعی اش مأموریت ندارد،امّا ولایت تکوینی اش که از بین نرفته و ثابت است و بلا اشکال در کائنات تصرّف ولایی تکوینی دارد.

4-ابو هاشم جعفری گوید:به ابی محمّد(امام حسن عسکری)علیه السّلام گفتم:«جلالتک تمنعنی عن مسئلتک فتأذن لی فی أن أسئلک؟قال:سل!قلت:یا سیّدی!هل لک ولد؟قال:

نعم،قلت:فإن حدث حدث فأین أسئل عنه؟قال:بالمدینة؛ (1)جلالت تو مرا مانع می شود که از تو چیزی بپرسم!آیا اجازه می دهید سؤالی کنم؟

فرمود:بپرس.

گفتم:ای آقای من!آیا فرزندی داری؟!

فرمود:بلی!

ص:226


1- 1) -بحار الأنوار:161/51 ب 10 ح 11 از غیبت طوسی.

گفتم:اگر حادثه ای برای شما رخ داد،در کجا بپرسم(در کجا بجویم)؟

فرمود:در مدینه.»

5-أمیة بن علی القیسی گوید:به ابی جعفر محمّد بن علی(امام جواد علیه السّلام)گفتم:بعد از شما جانشین کیست؟!

فرمود:پسرم علی،سپس سرش را مختصر پایین انداخت و دوباره سرش را بلند کرد و فرمود:«إنّها ستکون حیرة،قلت:فإذا کان ذلک فإلی من(أین)،فسکت ثمّ قال:لا أین -حتّی قاله ثلاثا-فأعدت،فقال:إلی المدینة،فقلت:أیّ المدن؟فقال:مدینتنا هذه و هل مدینة غیرها؟!؛ (1)به درستی که به زودی یک سرگردانی خواهد بود.

گفتم:وقتی که این گونه شد،پس به سوی که و به کجا؟!

پس ساکت شد،سپس سه بار فرمود:به کجا(نه)،دوباره سؤال را تکرار کردم؟!

فرمود:به سوی مدینه.

پس گفتم:کدام مدینه؟

فرمود:همین مدینه.آیا جز این،مدینۀ دیگری هم هست؟!»

6-امام جواد علیه السّلام فرمود:«...و لکنّ القآئم هو الّذی یخفی علی الناس ولادته و لا یغیب شخصه؛ (2)و لکن قائم او کسی است که ولادتش بر مردم مخفی ماند(ولی)شخصش غایب نمی شود!(یعنی در همه جا حضور یابد امّا دیده نمی شود)»

از جمع بندی روایات فوق معلوم می شود که هستۀ مرکزی زندگی آن حضرت، اماکن مقدّسه،مخصوصا مکّه و مدینه است،امّا چنان که در فصل های متعدّد این کتاب،یادآور شدیم،درست است آن حضرت بنابر مصالحی که خدا می داند، مسؤولیّت ظاهری ندارد،امّا در غیبت زیستن او،امامتش را باطل نکرده است؛همان طور که در معنای غیبت و جاهای دیگر ذکر شد،آن حضرت ظاهر نیست،امّا حاضر است،در ظاهر با ما نیست،ولی آن گونه که در توقیع های مکرّر فرموده اند،در باطن مراقب اوضاع،به خصوص وضع شیعیانش می باشد و آن ها را از بلایا و غیره

ص:227


1- 1) -همان مدرک:156/51 ب 9 ح 2 از غیبت نعمانی با دو طریق و ص 158 ح 6 از کفایة. [1]
2- 2) -بحار الأنوار:33/51؛ [2]الزام النّاصب:ص 68؛ [3]یوم الخلاص:ص 45.

محافظت می نماید و برای آن ها دعا می کند.

18-ازدواج و اولاد آن حضرت

مسألۀ ازدواج و داشتن اولاد آن حضرت،از مسایلی است که ندانستن آن مشکلی را به بار نمی آورد؛زیرا از مسایل عقیدتی و اعتقادی نیست و نیز دراین باره به طور قطع و یقین،نمی توان اظهارنظر کرد،امّا آن چه می توان گفت،طبق روایات زیاد،آن حضرت تشابهی به انبیا علیهم السّلام سلف دارد و تشابه ایشان به حضرت یوسف علیه السّلام نیز از این جهت است که در میان مردم به صورت ناشناس زندگی و رفت وآمد می کند و به روی فرش های آنان پا می نهد و در همه جا حضور دارد،او مردم را می بیند و می شناسد و مردم او را می بینند و نمی شناسند و ده ها مطالب از این قبیل،مشخّص می کند که آن حضرت به صورت طبیعی زندگی می کند و داشتن اهل و عیال و اولاد برای آن حضرت را قوّت می بخشد؛زیرا در زمان غیبت،مخفی بودن شخصیّت و عنوان آن حضرت منظور است؛نه پنهان ماندن بدن و جسم او از دیده ها.

پس با قطع نظر از جنبۀ ملکوتی وجود شریف امام،او یک بشر و یک انسان است و مانند آباء گرامی و اجداد طاهرینش و مانند سایر انبیا و اولیا علیهم السّلام غریزۀ انسانی دارد و هیچ انسانی ناگزیر از غریزۀ جنسی نیست و هم چنین ازدواج یک اصل مسلّم برای هر انسان است و این کار یک سنّت مؤکّد در شریعت و تبعیّت از این سنّت را با آن همه تأکیدات و امتیازات،مورد تشویق قرار داده است و هم چنین«مجرّد»زیستن و«رهبانیت»پیشه ساختن را توبیخ و مذمّت نموده است.بنابراین به نظر صحیح نمی آید که حضرت قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-این مدّت طولانی را بدون تأهّل مانده باشد و عقل و شرع نیز،به ما حکم می کند که امام علیه السّلام معصوم است و معصوم ترک مستحب کرده و به مکروه اقدام نمی نماید و باید در عمل به شریعت اسلام،از همه پیش قدم تر باشد،امّا این که اولاد و عیالاتش در کجا و چگونه و تحت چه شرایطی زندگی می کنند و به چه صورتی با مردم معاشرت دارند؟!سؤالاتی است که جوابش آسان نیست!امّا آن چه که به نظر قابل قبول می آید،این است که آن ها نیز با تربیت

ص:228

صحیح خانوادگی در بطن همین جامعه به زندگی خود ادامه می دهند.

علاوه براین،دعاهایی که برای سلامتی وجود مبارک امام علیه السّلام و ذریّه اش،به ما می آموزند که آن حضرت،مانند دیگر انبیا و رسل،در پشت پردۀ غیبت زندگی طبیعی دارد و نباید با برداشت اخلاقی و عاطفی و با فکر عامیانه،به زندگی آن حضرت از این جهت،جنبۀ ملکوتی داده و از مواهب الهی بی نصیب کرد.

با این استدلال و دلایل دیگر،به نظر عاقلانه می آید که عیال و اولاد داشتن«امام غایب علیه السّلام»را بپذیریم و هیچ مشکلی هم پیش نمی آید و هم چنین با مسایل و تکالیف غیبت هیچ گونه منافاتی ندارد و بعید نیست که حضرت به طور ناشناس ازدواج نموده و اولاد ناشناسی هم داشته باشد و هرگونه صلاح بداند،عمل کند و مانند سادات دیگر به زندگیشان ادامه دهند.

مضافا بر این که آن حضرت،اخیرا در میان شیعیان به«ابا صالح»شهرت تام پیدا کرده است، (1)در نهایت«أب»یک فرد«صالح»است و توجیه ناپذیر،به خصوص

ص:229


1- 1) -در ذخیرة الالباب ذکر کرده که آن جناب،مکنّی است به ابو القاسم و ابو صالح و این کنیۀ معروفۀ آن حضرت است در میان عرب های بلدی و بادیه نشین و پیوسته در توسّلات و استغاثات خود،آن جناب را به این اسم می خوانند و شعرا و ادبا در قصاید و مدایح خود ذکر می کنند نجم الثاقب:91/1. نیز مؤیّد این مقال است،آن چه در میان جمیع عرب های حضری و اهل بادیه،اشتهار دارد از تعبیر کردن از آن ذات مقدّس به ابو صالح و در توسّلات و استغاثات و ندبه ها و شکایت ها جز به این اسم،آن حضرت را نخوانند و شعرای معروفین،مکرّر در قصاید مدایح و مراثی و ندبه ها به همین کنیه آن جناب را ذکر می کنند. مأخذی در اخبار خاصّه برای آن به نظر نرسیده،جز خبری که احمد بن محمّد بن خالد برقی روایت کرده در کتاب محاسن از ابو بصیر از جناب صادق علیه السّلام که فرمود: «هرگاه گم شدی در راه،پس ندا کن یا بگو،یا صالح!یا ابا صالح!ارشدانا الی الطریق رحکمکها اللّه.» عبید بن حسین زرندی که راوی خبر است از علی بن ابی حمزه گفت:پس رسید به ما این بلا،پس امر نمودیم بعضی از کسانی که با ما بودند این که دور شود و ندا کند.پس دور شد و ندا کرد،آن گاه آمد نزد ما. پس خبر داد ما را که او شنید آواز نازکی را که می گوید:«راه طرف راست،یا گفت سمت چپ.» پس یافتیم راه را چنان چه گفته بود.(المحاسن:362/2؛ [1]بحار الانوار:72/60 و [2]نیز روایتی شبیه همین مضمون از امام سجاد علیه السّلام بحار الانوار:112/97) و تردید در یا صالح و یا ابا صالح و نیز تردید در سمت راست یا چپ از راوی خبر است که سهو کرده.چنان-

روایت«جزیرة الخضراء»که در بحار الأنوار و بعضی کتاب ها نیز مفصلا آورده اند، حضرت فرزندانی دارد که در شهرهای آن جزایر حکومت می کنند. (1)

به روایت هایی که اشاره به بودن اولاد برای آن حضرت است،توجّه فرمایید.

1-مفضّل بن عمر از امام صادق علیه السّلام نقل کرد که فرمود:«...لا یطّلع علی موضعه أحد من ولده و لا غیره إلاّ المولی الّذی یلی أمره؛ (2)به محلّ او کسی مطّلع نمی شود نه از «اولادش»و نه از دیگران،مگر خادمی که به کارهایش می رسد.»

برابر این روایت آن حضرت در زمان غیبت،دارای اولاد می باشد و لکن اولادش هم از محلّ استقرارش اطّلاعی ندارند؛زیرا ایشان نیز جزء این امّتند و معنای غیبت شامل حال آن ها نیز می شود.در داستان باور نکردنی«جزیرة الخضراء»نیز تصریح به ندیدن اولادش آن حضرت را دارد.

2-ابی بصیر از ابی عبد اللّه علیه السّلام فرمود:«یا أبا محمّد!کأنّی أری نزول القآئم فی مسجد السهلة بأهله و عیاله،قلت:یکون منزله؟قال:نعم...؛ (3)همین اکنون می بینم نزول قائم -عجّل اللّه فرجه الشریف-را با اهل و عیالش در مسجد«سهله».

ص:230


1- 1) -حدیث جزیرۀ خضراء در صورت صحّت آن،مانند«ارم»شداد و«سد»اسکندر و«یأجوج و مأجوج»که جریان آن در قرآن آمده است،از نظرها ناپدید و در هاله ای از ابهام فرورفته و با آن طول و تفصیل آن هم توسط یک فرد مجهول الحال،پذیرفتن آن مشکل و به نظر سنگین می آید. -عده ای از علماء با در نظر گرفتن کیفیت نقل و شخصیت ناقل و این که با نقل یک نفر شخص فرضی، جریان با آن اهمیت و آیا در کجای کرۀ زمین قرار گرفته است،را با ضرس قاطع رد کرده و صحّت آن را قبول ندارند و عدّه ای نیز به صحت آن اذعان داشته و برای اثباتش دلائلی آورده اند و از انظار غایب بودن آن شهرها را،با جان و دل پذیرا شده اند.
2- 2) -غیبت طوسی:ص 1 [1]02؛الأخبار الدّخیلة 150/1؛تاریخ الغ [2]یبة الکبری:ص 69؛النّجم الثّاقب:ص 224؛ بحار الأنوار:152/52،ب 23،ح 5 از غیبت طوسی و از غیبت نعمانی با این عبارت آورده است«...عن ابن ابی عمیر عن هشام بن سالم عن أبی عبد اللّه علیه السّلام و...عن ابن المستنیر عن المفضّل عنه علیه السّلام مثله»با کلمۀ «مثله»معلوم می شود روایت با دو طریق و در هر دو کتاب یکسان آمده است.
3- 3) -بحار الأنوار:317/52 ب 27 ح 13 از قصص الأنبیاء و از مزار بعضی قدماء اصحاب با تغییر کمی.

گفتم:آن جا را منزل خواهد نمود؟!

فرمود:بلی.»

3-صالح بن اسود گوید:پیش ابی عبد اللّه علیه السّلام صحبتی از مسجد سهله به میان آمد، فرمود:«أما إنّه منزل صاحبنا إذا قدم بأهله؛ (1)آگاه باش!زمانی مسجد سهله منزل صاحب ما است که با اهلش آید.»

محمّد بن یحیی،عن علی بن الحسن،عن عثمان مثله (2)در اصول کافی نیز همانند آن را روایت کرده است.

از دو روایت فوق چنین استفاده می شود که آن حضرت،دارای اهل و عیال است؛ زیرا جملۀ(بأهله و عیاله)در روایت اوّل و(بأهله)در روایت دوّم،صراحت دارد بر این که آن حضرت،دارای اهل و عیال است که هنگام ظهور در مسجد سهله ساکن خواهد شد،وگرنه باید صحت روایت ها را مورد تردید قرار داد.

4-در صلواتی که از ناحیۀ مقدّسه صادر شده است،می فرماید:«اللّهمّ أعطه فی نفسه و ذرّیّته و شیعته و رعیّته و خاصّته و عامّته و عدوّه و جمیع أهل الدنیا ما تقرّبه عینه.» (3)

5-یونس بن عبد الرّحمن می گوید:امام رضا علیه السّلام امر می فرمود به دعا کردن از برای حضرت صاحب الأمر علیه السّلام با این دعا:«اللّهمّ أعطه فی نفسه و أهله و ولده و ذرّیّته و أمّته و جمیع رعیّته ما تقرّبه عینه و تسرّ به نفسه...؛ (4)خدایا به او عطا فرما در خودش و اهلش و اولادش و ذریّه اش و امّت و جمیع رعیّتش،آن چه را که با آن،چشمش را روشن و خودش را شاد نمایی...»

امام رضا علیه السّلام در این دعای شریف با صراحت تمام امر می کند به اهل و عیال و اولاد و ذریّه و تمام امّت و رعیّت امام زمان علیه السّلام دعا نمایند.پر واضح است که این دعا برای اهل و عیالی که هنوز وجود ندارند و به دنیا نیامده اند،به نظر بی معنا و عبث و بیهوده

ص:231


1- 1) -همان مدرک:331/52 ب 27 ح 54 از غیبت طوسی.
2- 2) -فروع کافی:495/3؛بحار الأنوار:331/52 ب 27 ح 54. [1]
3- 3) -مفاتیح [2]الجنان؛جزیرۀ خضراء افسانه یا واقعیّت:ص 219 از آن.
4- 4) -جمال الأسبوع:516-510؛ [3]جزیرۀ خضراء در ترازوی نقد:219 از آن؛مفاتیح الجنان: [4]امر چهارم در دعا برای امام زمان علیه السّلام ص 541 به نقل از مصباح شیخ طوسی [5]قدّس سرّه در اعمال روز جمعه.

می آید،پس به احتمال قوی در دوران غیبت،ایشان وجود دارند که برای آن ها دستور دعا کردن صادر شده است.

6-ابن طاوس نقل کرده است که امام رضا علیه السّلام فرمود:«اللّهمّ صلّ علی ولاة عهده و الأئمّة من ولده؛ (1)خدایا درود بفرست به والیان زمان او و بر امامان از اولاد او.»

در روایت دیگر«و الأئمة من بعده»آمده است.

7-امیر آزادگان علیه السّلام در خطبة البیان فرموده:«و یتزوّج بجاریة من زبید بن غسان و یولد له ولدان ذکور؛ (2)با دختری از قبیلۀ زبید بن غسان ازدواج می کند و دو فرزند ذکور به دنیا می آورد.»

بنابر نوشتۀ کتاب جنات الخلود،یک زوجۀ دایمی دارد که نام و نشان او معلوم نیست و ایضا معلوم نیست که از او فرزند دارد یا نه؟!و هم چنین تعداد اولاد آن حضرت و مکان ایشان معلوم نیست و محتمل است که اولاد بسیار به هم رسانیده و در اطراف عالم منتشر شده باشند؛چرا که حضرت ارباع و اقطار ربع مسکون را سیاحت می نماید،به دلیل این که در شریعت،ترک تأهّل جایز نیست،مروی است که مادام هزار پسر رشید قابل سواری از او به هم نرسد،وفات نیابد. (3)

ناگفته نماند ممکن است آن حضرت در سال های طولانی،دارای همسر یا همسرانی باشد که بر فرض آگاهی خود آن ها از شخصیّت واقعی امام علیه السّلام،کسی را از آن مطّلع نساخته و موضوع را از فرزندانش بپوشاند و متناوبا با سپری شدن دوران یک نسل،مسأله برای نسل بعد به صورت عادی درآید.

امّا روایتی است که در مقابل روایات فوق می گوید:علیّ بن حمزه بر حضرت رضا علیه السّلام وارد شد و عرض کرد:آیا شما امام هستید؟!

فرمود:بلی!

عرض کرد من از جدّت جعفر بن محمّد علیهما السّلام شنیدم،فرمود:نیست امامی،مگر این که باید فرزندی داشته باشد و از خود نسلی بر جای بگذارد.

ص:232


1- 1) -جمال الأسبوه:ص 516-510.
2- 2) -بیان الأئمّة:329/3 به نقل از خطبة البیان.
3- 3) -تلخیص از کتاب«السّترة عن وجه الغیبة»ص 141.

فرمود:ای پیر؟فراموش کردی یا خود را به فراموشی زده ای!جعفر این گونه نگفت،بلکه فرمود:امامی وجود ندارد،مگر این که فرزندی دارد،مگر امامی که حسین علیه السّلام برای او از قبر بیرون آید،او فرزند ندارد.

عرض کرد:فدایت شوم!درست فرمودی،شنیدم که جدّت چنین فرمود!! (1)

مسعودی روایت کرده که علیّ بن ابی حمزه به آن حضرت گفت:از پدرانت روایت کردیم...می رساند تا این جا که«روایت کرده ایم:امام از دنیا نمی رود تا فرزند خود را ببیند؟

حضرت فرمود:آیا در این حدیث روایت کرده اید«إلاّ القائم»؟

گفت بلی!

فرمود:آری روایت کرده اید و لیکن شما نمی دانید که چرا گفته شده و معنای آن چیست؟ابن ابی حمزه گفت:این مطلب در حدیث چیست؟

فرمود:وای بر تو!چگونه جرأت کردی با چیزی بر من استدلال کنی که بعضی از آن با بعض دیگر آمیخته شده است.سپس فرمود:خداوند متعال به زودی فرزندم را به من نشان می دهد. (2)

بعضی ها این روایت را دلیل بر نداشتن اولاد آن حضرت،حتّی بعد از ظهور پنداشته است!ولی اگر در لحن روایت دقّت شود،فرمایش امام صادق علیه السّلام ناظر بر این است که هیچ امامی بدون جانشین و حجّت الهی بعد از خود،نمی باشد مگر حضرت مهدی موعود علیه السّلام که جانشین ندارد؛زیرا دوازده حجّت و امام که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله برای بعد از خود خبر داده بود،با وفات آن حضرت بعد از رجعت تکمیل و به اتمام می رسد،و متعاقبا بعد از 40 دوز قیامت برپا می شود!.

19-بی اطّلاعان

در میان علما بحثی هست که آیا در غیبت کبری،از محلّ زندگی(قائم-عجّل اللّه فرجه

ص:233


1- 1) -غیبت طوسی:ص 135؛دلایل الإمامة:ص 131-130؛الإیقاظ من الهجعة بالبرهان علی الرّجعة:ص 355-354. [1]
2- 2) -اثبات الوصیّة:ص 201.

الشریف-)کسی اطّلاع دارد یا نه؟آن چه که از روایات استفاده می شود،از محلّ اقامتش غیر از خدمتکار خاصّش،کسی اطّلاع ندارد و حقّ هم همین است چون مسؤولیت ولایی اش اقتضا می کند،باید به جای جای کرۀ زمین سرزده و از حال مردم اطّلاع یابد،اگرچه طبق روایات،تسلّط او به کرۀ زمین مانند تسلّط یک فرد به سینی یا طشت و کف دست است که در برابرش گذاشته شده باشد،امّا این تسلّط مانع از آن نیست که خود وجود شریفش،در سرتاسر گیتی حضور یافته و سرکشی نماید چنان که در محلّش گفته شد،آن حضرت در همه جا حضور دارد،امّا ظهور ندارد و ما هم در دعاهایمان به ظهورش دعا می کنیم،نه حضورش.(در این رابطه،به چند روایت توجّه کنید).

1-مفضّل بن عمر گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام می گفت:«إنّ لصاحب هذا الأمر غیبتین إحداهما تطول حتّی یقول بعضهم مات،و یقول بعضهم قتل،و یقول بعضهم ذهب، حتی لا یبقی علی أمره من أصحابه إلاّ نفر یسیر لا یطّلع علی موضعه أحد من ولده و لا غیره إلاّ المولی الّذی یلی أمره؛ (1)همانا برای صاحب این امر دو غیبت است،یکی طول می کشد تا (جایی که)برخی گویند مرده و بعضی گویند کشته شده و بعضی گوید رفته است،به طوری که(ثابت و)باقی نمی ماند بر امر او از اصحابش،مگر نفرات کمی و به محلّ (زندگی اش)کسی از اولادش و غیر آن ها از خدمتکارانش،مطّلع نشود،مگر خدمتکاری که به کارهایش می رسد.»

2-ابراهیم بن عمر کناسی گوید:شنیدم امام باقر علیه السّلام می گفت:«إنّ لصاحب هذا الأمر غیبتین،و سمعته یقول:لا یقوم القآئم و لأحد فی عنقه بیعة؛ (2)به درستی که برای صاحب این امر دو غیبت است و شنیدم می گفت:قائم قیام نمی کند،درحالی که برای کسی در گردن او(حقّ)بیعتی باشد.»

3-امام زین العابدین علیه السّلام فرمود:«...لا یطّلع علی موضعه أحد من ولیّ و لا غیره إلاّ الّذی

ص:234


1- 1) -بحار الأنوار: [1]152/52 ب 23 ح 5 از غیبت طوسی و غیبت نعمانی.
2- 2) -بحار الأنوار: [2]155/52 ب 23 ح 12 از غیبت نعمانی. [3]

یلی أمره...؛ (1)به محلّ او از دوست و غیر کسی مطّلع نشود،مگر کسی که به کارش می رسد.»

20-فواید وجودی امام علیه السّلام در دوران غیبت

بحثی که در میان مخالفین و بدخواهان شیعه و گروهی از نادانان و یا کنجکاوان خود شیعه در جریان است و طولانی شدن مدّت غیبت نیز،این بحث را داغ تر کرده و زیاد مورد توجّه قرار داده است،این است که آیا امام و رهبری که در دسترس مردم نیست و یا خود او اداره کارها را مستقیما به دست نمی گیرد،چه فایده ای برای مردم دارد؟و....

در پاسخ باید دقیقا به چند مطلب،توجّه داشت.

1-از مطالب فصول قبل و بعد،متوجّه خواهید شد که امام علیه السّلام از ما غایب نیست، بلکه ما در اثر اعمال سوء خود،از او غایبیم و شایستگی دیدار او را نداریم،نه این که او از ما غایب باشد.

2-غیبت به معنای عدم ظهور است،نه عدم حضور،زیرا از مباحث آینده متوجّه خواهید شد که او،همیشه در بطن جامعه و در همه جای حوزۀ مأموریّتش،که به وسعت تمامی کرۀ زمین است،حضور دارد،نه ظهور و در همه جا حاضر است،نه ظاهر.

3-چون خداوند هرکاری را روی حکمت مخصوص به خود انجام می دهد، روزی و روزگاری باید روی زمین،گلستان و پر از عدالت واقعی و امنیّت فراگیر باشد،امّا نه مردم و نه اوضاع و روند طبیعی زمین،هنوز آن آمادگی را پیدا نکرده است که،برنامۀ نهایی خداوند،پیاده شود و جهان از یوغ اسارت و نابسامانی،ستمگران، نجات یافته و رها شوند.

4-اگرچه خود امام علیه السّلام ظهور ندارد،امّا نمایندگان او با صفات و شرایط خاصّ

ص:235


1- 1) -همان مدرک:52 ص 153 و 324/53؛ [1]یوم الخلاص:ص 111؛الزام النّاصب:ص 98 و 174؛ [2]به نقل از البرهان.

تعیین شده، (1)برای ادارۀ کشور،در هر عصری،ظهور و حضور دارند و اگر مردم از برنامه های دینی آن نمایندگان تبعیّت نمایند،هیچ گونه خللی به دین و امور دینی و مدیریت کشور وارد نمی شود و این مردم هستند که باید راه خود را بسنجند و پیدا کنند و ربطی به غیبت و عدم ظهور امام علیه السّلام ندارد.

امّا وجود امام علیه السّلام در عصر عدم ظهور چه اثرات مثبت و منافعی دارد.

می دانیم خورشید یک سلسله اشعۀ نامرئی دارد که از ترکیب آن ها باهم،هفت رنگ معروف پیدا می شود و یک سلسله اشعه نامرئی که به نام(اشعۀ مافوق بنفش)و اشعۀ(مادون قرمز)نامیده می شود.

هم چنین یک رهبر بزرگ آسمانی،خواه«نبی»باشد یا«امام»علاوه بر تربیت تشریعی که از طریق گفتار و رفتار و تعلیم و تربیت عادی صورت می گیرد،یک نوع تربیت روحانی و از راه نفوذ معنوی بر دل ها و فکرها دارد که می توان آن را«تربیت تکوینی»نام گذاری کرد،در آن جا الفاظ و کلمات و گفتار و کردار کار نمی کند،بلکه تنها جاذبه و کشش درونی عمل می کند.

در حالات بسیاری از پیشوایان بزرگ الهی می خوانیم که گاه بعضی از افراد منحرف و آلوده با یک تماس مختصر با ایشان،به کلّی تغییر مسیر می داده اند و سرنوشتشان یک باره دگرگون شد و به قول معروف با یک چرخش 180 درجه،راه کاملا تازه ای را انتخاب کردند و فردی پاک و مؤمن و فداکاری شدند که از بذل همۀ وجود خویش مضایقه نمی کردند.

این دگرگونی تند و سریع و همه جانبه،این انقلاب های جهش آسا و فراگیر،آن هم با یک تماس مختصر(البتّه برای آن هایی که در عین آلودگی،یک نوع آمادگی برای هدایت یافتن نیز داشتند)نمی تواند نتیجۀ تعلیم و تربیت عادی باشد،بلکه معلول

ص:236


1- 1) -«و أمّا الحوادث الواقعة فارجعوا فیها الی روات أحادیثنا(شیعتنا خ ل)فإنّهم حجّتی علیکم و أنا حجّة اللّه» معجم أحادیث الإمام المهدی:293/4 ح 1318؛ [1]کمال الدّین:484/2 ب 45 ح 4«و [2]امّا من کان من الفقهاء صائنا لنفسه،حافظا لدینه،مخالفا لهواه،مطیعا لأمر مولاه،فللعوام ان یقلّدوه»احتجاج:456/2؛ [3]بحار الأنوار:88/2 ب 14 ح 12؛ [4]وسائل الشّیعه:95/18. [5]

یک سلسله اثرات روانی نامرئی و یک جاذبۀ ناخودآگاه است که گاهی از آن تعبیر به «نفوذ شخصیّت»می شود.

داستان های بشر حافی و همسایۀ ابو بصیر و حرّ و زهیر و اسعد بن زراره و یا کنیز عشوه گر که هارون برای به انحراف کشاندن امام هفتم علیه السّلام مأمور کرده بود و مانند آن ها که در تاریخ فراوان آمده،شاهد و مؤیّد این مطلب است.

وجود امام علیه السّلام در پشت ابرهای غیبت نیز این اثر را دارد که از اشعۀ نیرومند و پر دامنۀ نفوذ شخصیّت خود،دل های آماده را در نزدیک و دور،تحت تأثیر جذبۀ مخصوص قرار داده و به تربیت و تکامل آن ها می پردازد و از آن ها انسان های کامل می سازند.

قطب های مغناطیسی زمین را با چشم خود نمی بینیم و لیکن اثر آن را روی عقربه های قطب نما که در دریاها،راهنمای کشتی هاست و در صحراها و آسمان ها، راهنمای هواپیماها و وسایل دیگر،می بینیم.

در سرتاسر زمین از برکت این امواج مغناطیسی،میلیون ها مسافر راه خود را به سوی مقصد پیدا کرده یا وسایل نقلیۀ بزرگ و کوچک،با فرمان همین عقربه های سرگردان رهایی می یابند.

آیا تعجّب دارد اگر وجود امام علیه السّلام در زمان غیبت،با امواج جاذبۀ معنوی خود، افکار و جان های زیادی را که در دور و نزدیک قرار دارند،هدایت کرده و از سرگردانی رهایی بخشد.

ولی نمی توان و نباید فراموش کرد که همان گونه که امواج مغناطیسی زمین، روی هر آهن پارۀ بی ارزش اثر نمی گذارد،بلکه روی عقربه های ظریف و حسّاسی که آب مغناطیسی خورده اند و یک نوع سنخیت و شباهت با قطب فرستندۀ امواج مغناطیسی پیدا کرده اند،اثر می گذارد؛همان گونه دل هایی که راهی با «امام»دارند و شباهتی را در خود ذخیره نموده اند،تحت تأثیر آن جذبۀ غیر قابل توصیف روحانی قرار می گیرند.

با در نظر گرفتن آن چه در بالا بیان شد،یکی دیگر از آثار و فلسفه های وجودی

ص:237

امام علیه السّلام در چنین دورانی آشکار می گردد. (1)

پس علاوه بر برکت وجودی امام علیه السّلام در زمان غیبت،به تعدادی از اثرات مهم فراوان دیگر توجّه فرمایید.

1-اگر وجود حجّت الهی در روی زمین نباشد،زمین و زمان استقرار نخواهد یافت«لو لا الحجّة لساخت الأرض بأهلها؛اگر حجّت نباشد،زمین مردم را در خود فرو برد.»

2-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در جواب کسی که از اثر وجودی امام،در زمان غیبت پرسید؟ فرمود:«إی و الّذی بعثنی بالنبوّة إنّهم ینتفعون(یستضیؤون)بنور ولایته فی غیبته کانتفاع الناس بالشمس و إن جلّلها السحاب؛ (2)آری!سوگند به خدایی که مرا به پیامبری برانگیخته است،مردم از نور ولایتی(رهبری تکوینی)او در دوران غیبتش بدان گونه بهره مند می شوند که در هوای ابری از آفتاب بهره می برند.»

می دانیم که خورشید دوگونه نور افشانی و منافع دارد.

الف:مستقیم و آشکار.

ب:نور افشانی پنهانی و غیر مستقیم.

در هردو صورت در رشد و نموّ و...انسان ها و حیوانات و گیاهان،اثرات و برکات خود را می بخشد،وجود امام و حجّت زمان علیه السّلام به همین منوال است.

3-در توقیع مبارک ناحیۀ مقدّسه که در پاسخ اسحاق بن یعقوب کلینی (برادر صاحب اصول کافی)به دست محمّد بن عثمان(نایب خاص امام)که عین این پرسش را نموده بود،صادر گردیده است،خود مقام والای ولایت عظمی فرمود:«الانتفاع فی غیبتی فکالانتفاع بالشمس إذا غیّبها عن الأبصار السحاب؛ (3)انتفاع از وجود من در زمان غیبت؛مانند انتفاع از خورشید است،زمانی که ابر او را از چشم ها

ص:238


1- 1) -اقتباس از کتاب حکومت جهانی مهدی علیه السّلام ص 261 به بعد [1]تألیف آیت اللّه استاد مکارم شیرازی.
2- 2) -بحار الأنوار: [2]92/52 ب 20 ح 8 از کمال الدّین و [3]امالی؛الزام النّاصب:ص 62 و 92 و [4] 126 و 128-127؛اعلام الوری:ص 276؛ [5]ینابیع المودة:78/3 و 148 و 170؛ [6]منتخب الأثر:ص 271 [7] آخر روایت را از امام صادق علیه السّلام.
3- 3) -همان مدرک:181/53 [8] توقیع شماره 10 از احتجاج طبرسی.

پنهان می سازد.»

سپس می توان گفت که ابر کنایه از مخفی بودن عنوان و شخصیّت است و«خورشید»کنایه از تأثیر سودبخش آن حضرت در جامعۀ انسانی می باشد. (1)

4-جابر بن عبد اللّه انصاری از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله پرسید:فایدۀ وجودی امام غایب و چگونگی استفاده از وجود او،در زمان غیبت چیست؟فرمود:«و الّذی بعثنی بالنبوّة! إنّهم ینتفعون بنور ولایته فی غیبته کانتفاع الناس بالشمس و إن جلّلها السحاب؛ (2)قسم به آن که مرا به نبوّت برانگیخت،آن ها در زمان غیبت او،از نور ولایتش بهره مند می شوند، آن گونه که مردم از وجود آفتاب،اگرچه ابر جلوی تابش مستقیم آن را بگیرد.»

5-جابر بن یزید جعفی از جابر بن عبد اللّه انصاری از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بعد از بیان اسامی امامان بعد از خود و بیان غیبت وصیّ دوازدهم،جابر گفت:«یا رسول اللّه!فهل للناس الانتفاع به فی غیبته؟!فقال:إی و الّذی بعثنی بالنبوّة إنّهم یستضیؤون بنور ولایته فی غیبته کانتفاع الناس بالشمس و إن سترها سحاب،هذا من مکنون سرّ اللّه و مخزون علم اللّه فاکتمه إلاّ عن أهله؛ (3)ای رسول خدا!آیا برای مردم در هنگام غیبت،نفع بردن از وجود او ممکن است؟!

فرمود:بلی،قسم به خدایی که مرا به نبوّت برانگیخته است!از نور ولایت او بهره مند می شوند،مانند بهره مند شدن مردم از خورشید،اگرچه روی آن را ابر بپوشاند.

این از اسرار پنهان و مخزون علم خداست،تو هم آن را مخفی بدار،مگر از اهلش.»

6-سلیمان اعمش گوید:به امام صادق علیه السّلام گفتم:«فکیف ینتفع الناس بالحجّة الغائب المستور؟قال:کما ینتفعون بالشمس إذا سترها السحاب؛ (4)مردم از وجود حجّت غایب مستور،چگونه بهره مند می شوند؟

فرمود:آن طور که از خورشید بهره مند می شوند،هنگامی که ابر آن را می پوشاند.»

ص:239


1- 1) -تاریخ الغیبة الکبری:ص 51. [1]
2- 2) -الزام النّاصب:429/1؛ [2]گفتمان مهدویت:ص 218 [3] به نقل از آن.
3- 3) -ینابیع المودّة: [4]170/3 ب 94 از کتاب غایة المرام و غیره. [5]
4- 4) -بحار الأنوار:92/52 ب 20 ح 6 [6] از امالی؛ [7]ینابیع المودّة:143/3 ط نجف [8]منشورات مکتبة العرفان.از فرائد السّمطین. [9]

7-امام باقر علیه السّلام فرمود:«إنّ اللّه أحکم و أرحم و أجلّ و أعلم من أن یکون احتجّ علی عباده بحجّة ثمّ یغیب عنه شیء من أمرهم؛ (1)خداوند حکیم تر و رحیم تر و بزرگوارتر و عالم تر از آن است که به بندگانش با حجّتی احتجاج نماید و سپس از کارهای آنان چیزی از او مخفی شود.»

8-امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ اللّه أجلّ و أعظم من أن یترک الأرض بغیر إمام عادل؛ (2)خداوند بزرگوارتر و با عظمت تر است از این که زمین را بدون امام عادل رها سازد.»

ناگفته نماند،حضور و غیبت امام علیه السّلام یک اصل است«لئلاّ تبطل حجج اللّه و بیّناته؛ (3)تا حجّت ها و(دلایل و)بیّنات خدا باطل و تباه نشود.»

مطلبی که از روایات و گفتار بالا استفاده می شود،این است که شیفتگان و عاشقان جمالش،در دعای تعجیل فرج،از خداوند تعجیل ظهورش را می خواهند،نه حضورش را،به همین جهت است وقتی که ظاهر می شود همه انگشت حیرت به دندان می گیرند و با تعجّب می گویند که او را پیش از این هم دیده ایم.

21-دفع بلا از اهل زمین

در طول تاریخ بعد از غیبت،تعداد بی شماری از بلاهای زمین به طور عام و گرفتاری های شیعیان به طور خاص و گرفتاری ها و بیماری های اشخاص به طور اخص،به برکت وجود مبارک آن حضرت،دفع و رفع شده است، (4)زیاده از آن است که در این مختصر بگنجد،دراین باره کتاب های فراوان نوشته شده است که باید به آن ها رجوع نمود.

ص:240


1- 1) -الزام النّاصب:ص 4 و 6؛ [1]یوم الخلاص:ص 113 از آن.
2- 2) -اصول کافی:178/1؛ [2]بحار الأنوار:269/52؛ [3]بشارة الإسلام:ص 141؛ [4]الزام النّاصب:ص 4. [5]
3- 3) -بحار الأنوار:188/1.
4- 4) -مانند نجات دادن شیعیان بحرین از گرفتاری نزدیک به هلاکت،وسیلۀ حیلۀ آن وزیر ناصبی در ساختن انار که نام های خلفاء ثلاثة بر آن نقش بسته بود،جریانش معروف است و در بخش 14 مشروحا خواهد آمد و در(نجم الثّاقب:ص 314؛بحار الأنوار:178/52؛مذکور است و هزاران جریان شگفت آور دیگر).

1-امام صادق علیه السّلام در تفسیر أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ» (1)فرمود:این آیه دربارۀ قائم ما اهل بیت نازل شده است که به خدا قسم!او همان مضطرّ است که هرگاه دو رکعت نماز بخواند و دعا نماید،خداوند دعایش را مستجاب کرده و بلا و سختی را برطرف نموده و ظهورش را می رساند. (2)

2-امام عسکری علیه السّلام فرمود:به وسیلۀ او بلا از اهل زمین دفع شود و به خاطر او نعمت ها از ناحیۀ خداوند بر اهل زمین فرود می آید و به یمن وجود او،زمین برکاتش را بیرون دهد. (3)

3-در برخی روایات چنین مثال می آورند؛همان گونه که نجوم آسمان وسیلۀ امنیت برای آسمانی هاست،حجج الهی نیز برای اهل زمین این چنین هستند.

4-ابی حمزه گوید:به ابی عبد اللّه علیه السّلام گفتم:«تبقی الأرض بغیر إمام؟قال:لو بقیت الأرض بغیر إمام ساعة لساخت؛ (4)آیا زمین بدون امام می ماند؟

فرمود:اگر زمین یک ساعت بدون امام باشد،فرورفته و نابود می شود.»

22-نجات شیعیان از شرّ دشمنان

1-ولی عصر علیه السّلام می فرماید:به وسیلۀ من،بلا از اهل و شیعیانم رفع می شود. (5)

2-در توقیع مبارکی که به شیخ مفید رضی اللّه عنه صادر نمود،فرمود:«فإنّا نحیط علما بأنبآئکم و لا یعزب عنّا شیئا من أخبارکم؛ما به اخبار شما احاطه داریم(از سرگذشت شما مطّلعیم)و از اخبار شما،کوچک ترین چیزی از ما مخفی نمی ماند.»

3-و نیز فرمود:«إنّا غیر مهملین لمراعاتکم و لا ناسین لذکرکم و لو لا ذلک لنزل بکم الأوّاء و اصطلمکم الأعداء؛ (6)ما در رعایت احوال شما،اهمال نکرده(فروگذار نیستیم)و یاد شما را از خاطر نبرده ایم،اگر جز این بود،البتّه دشواری ها و مصیبت ها بر شما فرود می آمد و دشمنان شما را ریشه کن می ساختند.»

ص:241


1- 1) -نمل:62. [1]
2- 2) -تفسیر قمی:129/2.
3- 3) -کمال الدین ص 384.
4- 4) -علل الشّرایع:ص 76؛ [2]بحار الأنوار:21/23 ح 20. [3]
5- 5) -کلمة الإمام المهدی:ص 543.
6- 6) -احتجاج طبرسی:596/2. [4]

می دانیم که حضرت مستجاب الدعوة است:«أین المضطرّ الّذی یجاب إذا دعا» (1)کجاست مضطرّی که(از سوی خدا)جواب داده می شود،زمانی که دعا کند.

رفع گرفتاری ها و بلاها ممکن است،به طور مستقیم توسط خود آن حضرت و یا از طریق وسایط یاران مخصوص وی و به وسیلۀ دعای او صورت گیرد. (2)

23-(بیت الحمد)خانه ای که هرگز چراغش خاموش نشد

مفضّل بن عمر گفت:شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:صاحب این امر را خانه ای است که خانۀ حمدش گویند و در آن خانه چراغی است،از روزی که به دنیا پا نهاده تا روزی که با شمشیر قیام می کند،آن چراغ خاموش نمی شود. (3)

از این روایت معلوم می شود که برای آن حضرت،خانه ای است که از چشم ها غایب است یا در گوشه ای دور از دسترس مردم است.

امّا چراغی که در طول این مدّت روشن است و خاموش نمی شود،مانند حمام شیخ بهائی قدّس سرّه در اصفهان است که چندین صد سال روشن بود،تا دست نامحرم و مخرّب که خواست،از سرّ آن سر درآورند،خاموش شد وگرنه سوخت اتمی آن بی پایان بود و یا مانند خود خورشید و سایر روشنی دهندگان جهان که همیشه روشن و نورافشان است.

24-ادّعای مشاهده کنندگان

اکنون این سؤال مطرح می شود که آیا در زمان غیبت کبری،امکان رؤیت و مشاهدۀ امام علیه السّلام برای کسی فراهم می شود یا نه؟!

ص:242


1- 1) -دعای ندبة.
2- 2) -تاریخ غیبة الکبری:ص 153.
3- 3) -«عن المفضل قال:سمعت أبا عبد اللّه علیه السّلام یقول:إن لصاحب الأمر بیتا یقال له:بیت الحمد فیه سراج یزهر منذ یوم ولد إلی یوم یقوم بالسیف لا یطفی.»غیبت نعمانی:ص 279 باب 13 ح 13 [1] از امام صادق علیه السّلام، بحار الأنوار:158/52 ب 23 ح 21؛ [2]غیبت طوسی:ص 280 [3] محمّد بن عطا از سلاّم بن أبی عمیرة از ابی جعفر علیه السّلام،اعلام الوری:289/2، [4]الزام النّاصب:ص 139،اثبات الوصیّة مسعودی:ص 267، [5]نجم الثّاقب: 190/2.

به روایت ذیل توجّه فرمایید.

(از ناحیۀ مقدّسه)توقیع مبارک بیرون آمد به ابی الحسن سمریّ:«اسمع!أعظم اللّه أجر إخوانک فیک،فإنّک میّت ما بینک و بین ستّة أیّام،فاجمع أمرک و لا توص إلی أحد یقوم مقامک و بعد وفاتک،فقد وقعت الغیبة التآمّة،فلا ظهور إلاّ بعد إذن اللّه تعالی ذکره،و ذلک بعد طول الأمد و قسوة القلوب و امتلاء الأرض جورا،و سیأتی من شیعتی من یدّعی المشاهدة،ألا فمن ادّعی المشاهدة قبل خروج السفیانی و الصیحة فهو کذّاب مفتر،و لا حول و لا قوّة إلاّ باللّه العلیّ العظیم؛ (1)ای علی بن محمّد سمرّی!گوش ده!خداوند اجر برادرانت را دربارۀ تو زیاد کند،تو تا شش روز دیگر می میری(از دنیا می روی)کارهایت را جمع کن و دیگر به کسی وصیت نکن که بعد از مرگت،جانشین تو باشد.

به تحقیق غیبت تامّه(فرارسید و)واقع شد!پس ظهوری نیست،مگر بعد از اذن خدای تعالی و این هم بعد از مدّت طولانی و قساوت دل ها و پرشدن زمین از ستم خواهد شد و به زودی از شیعیانم می آید کسی که ادّعای مشاهده(دیدار ما)کند.

آگاه باشید!هرکس پیش از خروج سفیانی و صیحۀ آسمانی،چنین ادّعایی کرد (پس بدانید)او دروغگو و افترازن است و نیرو و قدرت(مطلق برای کسی)نیست،مگر برای خدای علیّ عظیم.» (2)

از طرف دیگر دیدار و شرفیابی گروه زیادی از بزرگان علما و فقها؛مانند مقدّس اردبیلی و بحر العلوم و علاّمۀ حلّی و سیّد قزوینی و امثال آنان-قدّس اللّه أرواحهم-و حتّی دستۀ زیادی از مؤمنین و مؤمنات به حضور مبارک امام علیه السّلام،راه امکان رؤیت را هموار ساخته است و به اثبات می رساند.

راه حل:دیدن به معنای نیابت خاصّه یا بابیّت واقعیّت ندارد و مدّعیان چنین مقامی،کذّاب و دروغگو و دور از حقّ و حقیقت است،در امثال روایت بالا،منظور از

ص:243


1- 1) -بیان:لعله محمول علی من یدعی المشاهدة مع النیابة و إیصال الاخبار من جانبه علیه السّلام إلی الشیعة،علی مثال السفراء لئلا ینافی الاخبار التی مضت و ستأتی فیمن رآه علیه السّلام و اللّه یعلم.بحار الأنوار: [1]151/52 ب 23 ح 1 از احتجاج و [2]مانند آن از کمال الدّین:193/1. [3]
2- 2) -این فصل با فصل«امکان دیدن امام»ارتباط دارد.

ادّعای رؤیت؛یعنی هرکس از سوی امام علیه السّلام ادّعای بابیّت و نیابت خاص کند و لکن دیدار بزرگان و مؤمنین،آن حضرت را که به تواتر رسیده و از مسلمّات است و این دیدارها دوستانه و مفتخرانه و در نتیجۀ توجّه ولایت مآبانه آن حضرت است و هیچ ارتباطی با ادّعای دیدن و تردّد به محضر حضرت مهدی موعود علیه السّلام به عنوان نیابت خاص ندارد.

به علاوه،اگر کسی به آن درجه از سعادت برسد که آن حضرت را ببیند و بشناسد و سخن بگوید و مسأله بپرسد،هیچ گاه حاضر به بازگویی آن نمی شود و آنان که دیده و بعد شناخته اند؛مانند متوسّلین و گمشده ها و دردمندان و...که آن هم مانند قبلی است.امّا روایاتی که در فصل«بی اطّلاعان»از امام صادق علیه السّلام و امام حسین علیه السّلام ذکر گردید،در رابطه با شناخت محل و مکان زندگی امام علیه السّلام است نه دیدارش؛زیرا با تعبیر «لا یعلم بمکانه»و هم چنین«لا یطّلع علی موضعه أحد؛به محلّ و مکان زندگی امام علیه السّلام کسی مطّلع نمی شود»است و لیکن دیدارش برای عاشقانش ممکن می شود.

عبد اللّه جعفر حمیری گوید:از محمّد بن عثمان عمری پرسیدم،آیا صاحب الأمر را دیده ای؟!

فرمود:بلی،آخرین ملاقاتم با او،کنار بیت اللّه الحرام بود که می گفت:«اللّهمّ أنجز لی ما وعدتنی؛ (1)خدایا وعده ای که به من داده ای،ثابت گردان(محکم کن و به حقیقت برسان).»هم چنین او را در مستجار دیدم (2)که می گفت:«اللّهمّ انتقم بی أعدائی؛ (3)خدایا به وسیلۀ من از دشمنانم انتقام بگیر.» (4)

25-حضور در میان مردم

1-سدیر صیرفی گوید:امام صادق علیه السّلام بعد از بیان جریان یوسف علیه السّلام فرمود:«فما

ص:244


1- 1) -بحار الأنوار:351/51 ب 16 ح 3 از غیبت طوسی.
2- 2) -مستجار محلّی است نزدیک رکن یمانی و مقابل در کعبه و جایی است که گناهکاران به آن جا پناه می برند.
3- 3) -بحار الأنوار:351/51 ب 16 ح 3 از غیبت طوسی.
4- 4) -این فصل با فصل«ادّعای مشاهده کنندگان»مرتبط است.

تنکر هذه الأمّة أن یکون اللّه یفعل بحجّته ما فعل بیوسف،أن یکون صاحبکم المظلوم المجحود حقّه،صاحب هذا الأمر یتردّد بینهم و یمشی فی أسواقهم و یطأ فرشهم و لا یعرفونه حتّی یأذن اللّه له أن یعرّفهم نفسه کما أذن لیوسف حتّی قال إخوته:إنّک لأنت یوسف؟!قال:

أنا یوسف؛ (1)پس این امّت چگونه انکار می کنند که خداوند با حجّت خود(قائم)کاری کند که با یوسف علیه السّلام کرده است،این که صاحب مظلوم و حقّش انکارشدۀ شما،(یعنی) صاحب این امر،در بین آن ها تردّد می کند و در بازارهایشان راه می رود و روی فرش هایشان قدم می زند،امّا او را نشناسند تا روزی که خداوند اذن دهد که خود را معرّفی نماید،همان گونه که به یوسف اجازه داد خود را به برادرانش بشناساند،آن گونه که برادرانش به او گفتند:تو یوسفی؟!گفت:(بلی)من یوسفم.»

2-در روایت دیگر از امیر آزادگان علی علیه السّلام چنین آمده است:«...حتّی إذا غاب المتغیّب من ولدی عن عیون الناس و باح الناس بفقده،و أجمعوا علی أنّ الحجّة ذاهبة و الإمامة باطلة...فو ربّ علیّ!-حتّی إذا بقیت الأمّة و تدلّهت و أکثرت فی قولهم:إنّ الحجّة هالکة و الإمامة باطلة-فو ربّ علیّ!إنّ حجّتها علیها قائمة ماشیة فی طرقاتها،داخلة فی دورها و قصورها،جوالة فی شرق الأرض و غربها،تسمع الکلام و تسلّم علی الجماعة،تری و لا تری إلی الوقت و الوعد و نداء المنادی من السمآء...؛ (2)...تا زمانی که غیبت کننده از اولاد من از انظار مردم غایب شود و با گم شدن او،مردم سرگردان شوند و همگی به این معنا گردهم آمده(به اتّفاق بگویند)که حجّت رفت و امامت باطل شد.

به خدای علی قسم!تا جایی که امّت(بی پناه)می ماند و دستش به جایی بند نگردد و این گفتارشان زیاد می شود که حجّت(خدا)به هلاکت رسید و امامت باطل گردید- سوگند به خدای علی!حجّت بر آن(امت تمام و)قائم است در راه های آن راه می رود،بر خانه ها و قصرهای آن داخل می شود در شرق و غرب زمین می چرخد،گفتار را می شنود و بر مردم سلام می کند و او آن ها را می بیند،ولی خود دیده نمی شود تا هنگام وقت

ص:245


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 84(باب أنّ فی القائم سنّة من الأنبیاء)؛ [1]اصول کافی:3361 [2] با اندکی تغییر در عبارت؛ مکیال المکارم:375/2؛ [3]بحار الأنوار:154/52 ب 23 ح 9 و 142/15. [4]
2- 2) -بشارة الإسلام:ص 37 [5] با زیادتی؛غیبت نعمانی:ص 72؛یوم الخلاص:ص 111.

(معلوم)و وعده و ندای آسمانی(برسد)...»

3-امام صادق علیه السّلام فرمود«...و ما تنکر هذه الأمّة أن یکون اللّه یفعل بحجّته ما فعل بیوسف أن یکون یسیر فی أسواقهم و یطأ بسطهم و هم لا یعرفونه حتّی یأذن عزّ و جلّ أن یعرّفهم نفسه کما أذن لیوسف حین قال: هَلْ عَلِمْتُمْ ما فَعَلْتُمْ بِیُوسُفَ وَ أَخِیهِ إِذْ أَنْتُمْ جاهِلُونَ* قالُوا أَ إِنَّکَ لَأَنْتَ یُوسُفُ قالَ أَنَا یُوسُفُ وَ هذا أَخِی؛ (1)پس چرا این امّت انکار می کنند که خداوند کاری را که دربارۀ یوسف کرد،با حجّت خود نیز این کار را بکند،در بازارهایشان راه رود و روی فرش هایشان قدم زند،درحالی که او را نشناسند،تا خدای عزّ و جلّ اجازه دهد که خود را بشناساند،آن گونه که به یوسف علیه السّلام اجازه داد،آن وقتی که(به برادرانش)گفت:آیا می دانید با یوسف و برادرش آن وقت که نادان بودید،چه کردید؟! گفتند:آیا تو یوسفی؟!گفت:من یوسفم این هم برادرم است.»

4-در دعای ندبه می خوانیم«بنفسی أنت من مغیّب لم یخل منّا،بنفسی أنت من نازح ما نزح عنّا؛جانم فدای هم چون تو غایبی که بیرون(جدا)از ما نیست،جانم به فدای آن دور شده ای که از ما دور(بی خبر)نمی باشد.»

5-در حدیث طولانی آمده است که یکی از یاران امام علیه السّلام به علی بن مهزیار اهوازی که برای پیدا کردن امام در موسم حج می گشت،فرمود:«...ما الّذی ترید یا أبا الحسن؟! قلت:الإمام المحجوب عن العالم.قال:و ما هو محجوب عنکم و لکن حجبه عنکم سوء أعمالکم...؛ (2)چه می خواهی ای ابا الحسن؟!گفتم:امام(غایب و)پنهان شده از عالم را! گفت:او از شما پنهان نیست،بلکه عمل های بد شما،او را از شما پنهان نموده است.»

وقتی که شرفیاب حضور شد،می گوید:«...فإذا البیت سطع من جانبه النور،فسلّمت علیه بالإمامة فقال:یا أبا الحسن!کنّا نتوقّعک لیلا و نهارا،فما الّذی أبطأک علینا؟!قلت:یا سیّدی!لم أجد من یدلّنی إلی الآن.قال لی:لتجد أحدا یدلّک!ثمّ نکت بإصبعه فی الأرض،ثمّ قال:لا،و لکنّکم کثّرتم الأموال و تجبّرتم علی ضعفآء المؤمنین،و قطعتم الرحم الّذی بینکم،

ص:246


1- 1) -بحار الأنوار: [1]142/51 ب 6 ح 1 از کمال الدّین و [2]علل الشّرایع. [3]
2- 2) -دلائل الإمامة:ص 296؛ [4]المحجّة:ص 218. [5]

فأیّ عذر لکم الآن؟!فقلت:التوبة التوبة،الإقالة الإقالة...؛ (1)ناگهان از یک سوی خانه نور تابید،پس به«امامت»سلامش کردم،فرمود:ای ابا الحسن!ما شب و روز متوقّع آمدنت (منتظرت)بودیم،سبب تأخیرت چه بود؟!

گفتم:ای آقای من!تا به حال(راهنما و)دلیل نداشتم.

به من فرمود:البتّه کسی را پیدا می کنی که راهنمایی ات کند!سپس با انگشت (مبارکش)زمین را خط می کشید و فرمود:نه،و لکن شما مال ها را زیاد و به مؤمنین ناتوان تجبّر کرده(فخر فروختید)و بین خودتان قطع رحم کردید،پس حالا چه عذری دارید؟!

گفتم:توبه،توبه،گذشت،گذشت(از من درگذر و ببخش ای مولای من.)»

6-امام موسی کاظم علیه السّلام در تفسیر آیۀ 20 سورۀ لقمان فرمود:«النعمة الظاهرة الإمام الظاهر،و الباطنة الإمام الغآئب.قلت:و یکون فی الأئمّة من یغیب؟!قال:نعم،یغیب عن أبصار الناس شخصه و لا یغیب عن قلوب المؤمنین ذکره و هو الثانی عشر منّا؛ (2)نعمت ظاهره، امام ظاهر و نعمت باطنه،امام غایب است.

گفتم:آیا در میان امامان کسی غایب می شود؟!

فرمود:بلی!شخصش از چشم ها پنهان می شود،ولی یادش از دل مؤمنان نمی رود و او دوازدهمین ما است.»

مطلبی که مکررا یادآور شدیم و باید به آن توجّه داشت،این است که ما خود باعث آن هستیم که در اثر عدم لیاقت و شایستگی از آن حضرت،غایبیم نه او!ماییم که گرفتار غیبت طولانی هستیم نه او.او همانند یوسف کنعان علیه السّلام در میان مردم می گردد و می نوردد،ولی کسی او را نمی شناسد،یوسف را بسیاری، حتّی برادرانش هم،مکرّر دیدند و نشناختند،یوسف زهرا علیها السّلام را هم بسیاری می بینند و نمی شناسند و...

7-هم چنین فرمود:«در صاحب این امر شباهتی است به یوسف علیه السّلام که او برادران

ص:247


1- 1) -حدیث ابن مهزیار،دلائل الإمامة ص 296: [1]المحجة:ص 220. [2]
2- 2) -کمال الدّین:368/2: [3]کفایة الأثر:ص 322؛ [4]المحجّة:ص 452.

را دید و شناخت ولی آن ها او را دیدند و نشناختند تا هنگامی که خود را معرّفی کرد، چرا انکار می کنند این خلق دور از رحمت خدا که شبیه خوک ها هستند(آنان که او را تکذیب کرده و عقیده به وجود او ندارند)این که خداوند چنان کند با حجّت خود که با یوسف و برادران او کرد؟!یا چه چیزی را انکار می کنند این امّت متحیّر سرگردان که خداوند حجّت خود را زمانی از آن ها مستور سازد،چنان که یوسف را از یعقوب مستور نمود،با این که در میان آن ها بیش از هیجده روز راه فاصله نبود؟و چرا این امّت انکار می کنند که خداوند با حجّت خود چنان کند که با یوسف کرد،در بازارها با آن ها رفت وآمد نماید و در مجلس هایشان بر فرش های آن ها قدم گذارد و او را نشناسند تا موقعی که خدا اجازه دهد که خود را معرفی نماید،چنان که یوسف با برادرانش چنین نمود.» (1)

از این حدیث چنین استفاده می شود که غیبت آن حضرت،چنان غیبتی نیست که به کلّی از جامعه دور و از دوستان بریده باشد و از احوال آن ها بی اطّلاع شود،بلکه با آن ها و در میان آن ها است،احیانا معاشرت هم دارد.او همه را می شناسد،ولی آن ها او را نمی شناسند.

7-امیر مؤمنان علیه السّلام در ضمن حدیث طولانی به حذیفة بن یمان از اوضاع آینده بیاناتی فراوان داشت،در پایان حدیث فرمود:چون چنین شود شیعۀ علی!از دشمنان خود فحش ها می شنوند و بدکاران و تبه کاران در گفت وشنودی که با شیعیان دارند، پیروز می شوند،تا آن جا که امّت حیران و سرگردان و وحشت زده می شوند و این سخن بر سر زبان ها افتاده و فراوان گفته می شود که حجّت از میان رفت و امامت باطل شد،ولی به پروردگار علی قسم!که همان وقت حجّت امّت برپاست در کوچه هایش رفت وآمد می کند و به خانه ها و کاخ هایش داخل می شود و در خاور و باختر در گردش است،سخن مردم را می شنود و بر جماعتشان سلام می کند،می بیند و دیده نمی شود تا وقت و وعده اش فرارسد و منادی از آسمان ندا دهد«هان که امروز،روز

ص:248


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:370/3 ح 922؛اصول کافی:377/1 ح 4/886؛ [1]بحار الأنوار:154/52 ب 23 ح 9.

شادی فرزندان و شیعیان علی است.» (1)

8-زرارة گفت:شنیدم امام صادق علیه السّلام می فرمود:«إنّ للقآئم غیبتین یرجع فی إحداهما و الأخری لا یدری أین هو؟یشهد المواسم،یری الناس و لا یرونه؛ (2)همانا برای قائم علیه السّلام دو غیبت هست؛در یکی برمی گردد و در دیگری معلوم نمی شود کجاست.موسم ها(ی حج)را شاهد(حاضر)می شود،او مردم را می بیند و مردم او را نمی بینند. (3)»

26-حضور در موسم حج

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«مردم امامی را از دست خواهند داد که در موسم حج حاضر شود،او آنان را ببیند،ولی آنان او را نبینند.» (4)

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«هر سال در موسم حضور پیدا می کند(حج می کند)او مردم را می بیند و مردم او را نمی بینند» (5)

3-عبید بن زراره گوید:شنیدم امام صادق(امام صادق علیه السّلام)می فرمود:«یفقد الناس إمامهم فیشهدهم الموسم فیراهم و لا یرونه؛ (6)مردم امام خود را گم می کنند،پس با آن ها در موسم حضور پیدا می کند،او آن ها را می بیند،ولی آن ها او را نمی بینند.»

4-محمّد بن عثمان عمروی گوید:شنیدم که فرمود:«و اللّه إنّ صاحب هذا الأمر یحضر الموسم کلّ سنة،فیری الناس و یعرفهم و یرونه و لا یعرفونه؛ (7)به خدا قسم،صاحب

ص:249


1- 1) -غیبت نعمانی:باب 10 ص 162. [1]
2- 2) -بیان:لعلّ المراد برجوعه رجوعه إلی خواص موالیه و سفرائه أو وصول خبره إلی الخلق(علاّمۀ مجلسی قدّس سرّه می فرماید:«شاید مراد از برگشتن،برگشتنش به سوی دوستان خاص و سفیرانش باشد یا رسیدن خبرش به مردم باشد»بحار الأنوار: [2]156/52 ب 23 ح 16 از غیبت نعمانی. [3]
3- 3) -این فصل و فصل حضور در موسم حج و فصل معنای غیبت مکمّل یکدیگر و رابطۀ تنگاتنگ دارند.(به فصل«معنای غیبت و [4]عدم ظهور چرا؟»مراجعه شود).
4- 4) -غیبت نعمانی:باب 10 ص 203؛ [5]بحار الأنوار:350/51 ب 16 ح 3 از غیبت طوسی.
5- 5) -«یحضر الموسم کلّ سنة فیری النّاس فیعرفهم و لا یعرفونه»معجم أحادیث الإمام المهدی:373/3 ح 925؛ [6]کمال الدّین:351/2 ب 33 ح 49؛ [7]غیبت طوسی:ص 161 ح 119؛ [8]اصول کافی:378/1 ح 6/888 و 380 ح 12/894؛ [9]دلایل الإمامة ص 482 ح 81/477؛بحار الأنوار:151/52 ب 23 ح 2 و [10]ص 152 ح 4.
6- 6) -کمال الدّین:21/1-16؛ [11]بحار الأنوار:151/52 ب 23 ح 2 [12] از آن.
7- 7) -همان مدرک:114/2؛ [13]بحار الأنوار:152/52 ب 23 ح 4 و [14]نیز:351/51 ب 26 ح 3 از غیبت طوسی.

الامر هرسال در موسم حاضر می شود،او مردم را می بیند و می شناسد و مردم او را می بینند و نمی شناسند.»

5-علی بن ابراهیم فدکی روایت می کند از اودی گفت:من در حال طواف بودم، شوط ششم را تمام کرده،خواستم به دور هفتم شروع کنم.ناگهان حلقه ای را در سمت راست کعبه دیدم و جوانی خوش سیما و خوش بو و هیبت دار و با هیبتش نزد مردم نشسته است.

من زیباتر از کلام و شیرین تر از منطق و خوش نماتر از نشستن او ندیده بودم، رفتم با او سخن گویم،مردم مرا راندند،پس از بعضی ایشان سؤال کردم:کیست این شخصیت؟!

گفتند:فرزند رسول خداست،هرسال یک روز برای خواصّش ظاهر می شود و با آن ها صحبت می کند.

گفتم:ای آقای من!نیازمند راهنمایی هستم،مرا راهنمایی کن!خدا تو را راهنما شود!پس یک ریگ به من داد و من برگشتم.یکی از هم نشینانش از من پرسید:فرزند رسول خدا به تو چه داد؟!

گفتم:یک«ریگ»،دستم را باز کردم دیدم قطعه ای از طلاست!

پس به راهم ادامه دادم ناگه او خود را به من رسانید و فرمود:«ثبتت علیک الحجّة و ظهر لک الحقّ و ذهب عنک العمی،أ تعرفنی؟فقلت:اللّهمّ لا.قال:أنا المهدیّ،أنا قآئم الزمان،أنا الّذی أملأها عدلا کما ملئت(ظلما و)جورا،إنّ الأرض لاتخلو من حجّة...؛ (1)(با طلا شدن ریگ)حجّت برای تو ثابت شد و حقّ آشکار گردید و کوری از تو برطرف شد!آیا مرا می شناسی؟

گفتم:خدایا نه.

فرمود:منم مهدی،منم قائم زمان،منم آن کس که زمین را از عدالت پر می نمایم، بعد از پر شدنش با ظلم و ستم؛زیرا زمین از حجّت الهی خالی نمی ماند و مردم بیشتر از

ص:250


1- 1) -غیبت طوسی:ص 16؛بحار الأنوار: [1]1/52 ب 18 ح 1 از غیبت طوسی و الخرائج.

تیه بنی اسراییل در فترت نمی مانند که به تحقیق،خروج من فرا می رسد،پس این امانت است در گردن تو و این جریان را به برادرانت از اهل حقّ بازگو کن.»

علاّمه طباطبایی رضی اللّه عنه در این زمینه بیان نغزی دارد که فلسفۀ حضور امام غایب را در میان جامعه،روشن می کند و می گوید:«امام چنان که در ظاهر به اعمال مردم پیشوا و راهنما است،هم چنان در باطن نیز سمت پیشوایی و رهبری دارد،اوست قافله سالار کاروان انسانی که از راه باطن به سوی خدا سیر می کند.» (1)

27-آزادی زمان غیبت

در اوایل زمان حضور امام علیه السّلام همۀ آحاد ملّت مکلّفند از منافقان دوری کرده و قطع رابطه نمایند و با آن ها هم نشینی نداشته باشند،ولی در زمان غیبت چون قدرت در دست آن هاست و مخالفت و دوری کردن از آن ها،سبب از هم پاشیدگی و به زحمت افتادن شیعیان است،لذا برای این که شناخته نشوند،می توانند همراه آن ها و با شرایط آن ها،به زندگی خود ادامه دهند.به حدیث ذیل توجّه فرمایید.

ابی بصیر گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام می گفت:«اتّقوا اللّه و علیکم بالطاعة لأئمّتکم، قولوا ما یقولون و اصمتوا عمّا صمتوا،فإنّکم فی سلطان من،قال اللّه تعالی إِنْ کانَ مَکْرُهُمْ لِتَزُولَ مِنْهُ الْجِبالُ (2)یعنی بذلک ولد العبّاس،اتّقوا اللّه فإنّکم فی هدنة(هذه)صلّوا و عشایره، و اشهدوا جنائزهم و أدّوا الأمانة إلیهم و علیکم بحجّ هذا البیت،فادمنوه فإنّ إدمانکم الحجّ دفع مکاره الدنیا عنکم و أهوال یوم القیامة؛ (3)بپرهیزید از خدا و بر شما باد فرمان برداری از امامانتان،بگویید هرچه آن ها گویند،و ساکت شوید از آن چه که آن ها ساکتند،شما در سلطان کسی هستید که خدای تعالی فرموده است،(نزدیک است از حیله(تزویرهای) آنان آسمان ها از جا کنده شود!-با این گفتارش بنی عباس را قصد می کرد-از خدا

ص:251


1- 1) -ر.ک به:شیعه در اسلام علامۀ طباطبایی:ص 187-183.
2- 2) -ابراهیم:46. [1]
3- 3) -أمالی شیخ طوسی:280/2؛ [2]المحجة:ص 194؛ [3]به احتمال قوی عبارت صلّوا معهم و عاشروهم صحیح باشد.

بترسید!شما در دوران آرامش هستید،(آزادید)با آن ها نماز بخوانید و افت و خیز و معاشرت داشته باشید و بر(تشییع)جنازه هایشان حاضر شوید و امانت هایشان را به آن ها ادا کنید،و بر شما باد حجّ این خانه(بیت الحرام)و به حج ادامه دهید،چون ادامه دادن شما،سبب دفع بدی های دنیا و ترس های روز قیامت از شما خواهد شد.»

28-ندیمان و هم صحبتان او

از روایات وارده چنین مستفاد می شود،اشخاص و گروه هایی از ابدال و مؤمنین و ملایکه و طایفۀ«جنّ»آن حضرت را همراهی می کنند و با او هم صحبت اند و در خدمت امام علیه السّلام می باشند و تنهایش نمی گذارند.

1-ملایکه؛مفضّل گوید:(به امام صادق علیه السّلام)گفتم:«یا سیّدی!فمن یخاطبه و لمن یخاطب؟قال الصادق علیه السّلام:تخاطبه الملآئکة؛ (1)ای آقای من!او با که و که با او هم صحبت می شود؟امام صادق علیه السّلام فرمود:ملایکه او را مخاطب قرار می دهد(مونس او می شوند).»

در روایات آمده است که ملایکه با ائمّة هم صحبت و یا وحی کرده و بر دانش روزانه شان می افزایند،صدایشان شنیده می شود،ولی خودشان دیده نمی شود.

2-مؤمنین جنّ:بار دیگر امام صادق علیه السّلام به مفضّل فرمود:«و المؤمنون من الجنّ و یخرج أمره و نهیه إلی ثقاته و ولاته و وکلآئه...؛ (2)و مؤمنانی از جنّ(با قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-هم صحبت می شوند)اوامر و دستوراتش به وسیلۀ سوی موثّقین و فرماندهان و وکیلانش بیرون می آید.»

3-سی نفر از مؤمنین:و نیز در روایتی دیگر امام صادق علیه السّلام فرمود:«...و ما بثلاثین من وحشة؛ (3)با سی نفر وحشتی نیست.»؛یعنی سی نفر در خدمت او هستند و با او مأنوس

ص:252


1- 1) -بحار الأنوار:6/53 ب 25 ح 1 س 16. [1]
2- 2) -بحار الأنوار:6/53 ب 25 ح 1 س 16. [2]
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:229/3 ح 753؛و 357 ح 905؛اصول کافی:382/1 ح 16/898؛ بحار الأنوار:157/52 ب 23 ح 20. [3]

هستند،حال معلوم نیست این سی نفر از ابدال است یا گروهی از مؤمنان خاصّ و ممتازان آن هاست.

4-خضر علیه السّلام:امام رضا علیه السّلام فرمود:«به زودی خداوند مأنوس می کند قائم ما را با خضر علیه السّلام و وحشت وی را ببرد با ایمنی(هم صحبت بودن)با او.» (1)

ابن فضال از امام رضا علیه السّلام فرمود:«إنّ الخضر شرب من مآء الحیاة فهو حیّ لایموت حتی ینفخ فی الصور،و إنّه لیأتینا فیسلّم علینا فنسمع صوته و لا نری شخصه،و إنّه لیحضر حیث ذکر،فمن ذکره منکم فلیسلّم علیه،و إنّه لیحضر المواسم فیقضی جمیع المناسک و یقف بعرفة،فیؤمّن علی دعآء المؤمنین و سیؤنس اللّه به وحشة قآئمنا علیه السّلام فی غیبته و یصل به وحدته؛ (2)به درستی که خضر از آب حیات نوشید،پس او زنده است و تا نفخ صور نمی میرد و او پیش ما می آید و به ما سلام می کند،صدایش را می شنویم،ولی خودش را نمی بینیم.و او در هرجا که نامش برده شود حاضر می شود،پس هرکس اسمی از او برد،بر او سلام کند.او در موسم های(حج)حاضر و جمیع مناسک را انجام می دهد و در (روز)عرفه(در عرفات)ایستاده و به دعای مؤمنین آمین می گوید و به زودی خداوند با او،وحشت قائم ما را در هنگام غیبتش برطرف می گرداند و با او قائم را از تنهایی می رهاند.»

در الخرایج و الجرایح روایت فوق را با کمی تفاوت،از امام حسن عسکری علیه السّلام این گونه نقل کرده است،احمد بن اسحاق،پیش حضرت آمد تا از جانشین بعد از خود بپرسد،امام علیه السّلام وقتی که او را دید،در ابتدا فرمود:«مثله مثل الخضر،و مثله ذی القرنین،إنّ الخضر شرب من مآء الحیاة،فهو حیّ لا یموت حتّی ینفخ فی الصور، و إنّه یحضر الموسم فی کلّ سنة و یقف بعرفة،فیؤمّن علی دعآء المؤمنین و سیؤنس به وحشة قآئمنا فی غیبته و یصل به وحدته،فله البقآء فی الدنیا مع الغیبة،و هو من الأنصار فی الأمصار؛ (3)مثل او،مثل خضر و ذی القرنین است،همانا خضر آب حیات خورد.و تا

ص:253


1- 1) -همان مدرک:167/4 ح 1229؛ [1]بحار الأنوار:152/52 ب 23 ح 3. [2]
2- 2) -کمال الدّین:61/2؛ [3]بحار الأنوار:152/52 ب 23 ح 3. [4]
3- 3) -بیان الأئمّة:ص 249 به نقل از الخرائج و الجرایح.

دمیدن صور زنده است و نمی میرد و همانا او هرسال در موسم(حج)حاضر می شود و در عرفه ایستاده به دعای مؤمنین آمین گوید.به زودی خداوند قائم ما را در غیبتش با او مأنوس می گرداند و او را از تنهایی درمی آورد،پس برای اوست در دنیا،پنهان زیستن و اوست یکی از یاران قائم در شهرها.»

از این دو روایت چنین استفاده می شود که امام علیه السّلام مانند حضرت خضر،از آب حیات نوشیده و همانند او زنده است و عمر طولانی دارد تا خداوند به چه چیزی امر نماید.

29-به خدا سوگند اوست مضطرّ

امام باقر علیه السّلام فرمود:«...هو و اللّه المضطرّ فی کتاب اللّه،و هو قول اللّه أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ... ؛ (1)به خدا قسم اوست«مضطرّی»که در کتاب خدا و در گفتار خدا(قرآن کریم)مذکور است!(...آیا کسی است که به مضطرّ جواب دهد وقتی او را بخواند و بدی را از او دور سازد.» (2)

30-فرج شما کی خواهد بود

این سؤال در زمان ائمّه علیهم السّلام زیاد تکرار شده و زیاد پاسخ داده اند که نقل آن ها حجم این کتاب را بالا می برد و از آن جهت معذوریم؛لذا به ذکر چند حدیث اکتفا می شود.

1-جابر بن یزید جعفی گوید:به امام باقر علیه السّلام عرض کردم:فرج شما چه وقت است؟!فرمود:هیهات،هیهات،فرج ما نمی رسد تا غربال شوید.سپس غربال شوید (سه بار)تا مردم کدر بروند و مردم صاف باقی به مانند. (3)

2-در روایت دیگر امام در جواب جابر سه بار فرمود:چه قدر دور،چه قدر دور،

ص:254


1- 1) -بحار الأنوار: [1]341/52 ب 27 ح 91 از تفسیر عیاشی. [2]
2- 2) -در بخش 2 در فصل اسماء و القاب آن حضرت،شرحی به عنوان از نجم الثاقب گذشت.
3- 3) -المهدی ص 172 به نقل از روضة الواعظین؛پیشوای دوازدهم امام زمان علیه السّلام ص 56.

چه قدر دور است. (1)

3-یعقوب سرّاج گوید:به ابی عبد اللّه علیه السّلام گفتم:«متی فرج شیعتکم؟قال:إذا اختلف ولد العباس و هی سلطانهم،و طمع فیهم[من لم یکن یطمع فیهم]،و خلعت العرب أعنّتها، و رفع کلّ ذی صیصیة صیصیته،و ظهر الشامی و أقبل الیمانی و تحرّک الحسنی و خرج صاحب هذا الأمر من المدینة إلی مکّة بتراث رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله.فقلت:ما تراث رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله؟قال:سیف رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و درعه و عمامته و برده و قضیبه و رایته و لامته و سرجه حتّی ینزل مکّة،فیخرج السیف من غمده و یلبس الدرع،و ینشر الرایة و البردة و العمامة،و یتناول القضیب بیده و یستأذن اللّه فی ظهوره،فیطّلع علی ذلک بعض موالیه فیأتی الحسنی فیخبره الخبر،فیبتدر الحسنی إلی الخروج،فیثب علیه أهل مکّة فیقتلونه و یبعثون برأسه إلی الشام.فیظهر عند ذلک صاحب هذا الأمر فیبایعه الناس و یتّبعونه،و یبعث الشامی عند ذلک جیشا إلی المدینة فیهلکهم اللّه عزّ و جلّ دونها،و یهرب یومئذ من کان بالمدینة من ولد علی علیه السّلام إلی مکّة فیلحقون بصاحب هذا الأمر،و یقبل صاحب هذا الأمر نحو العراق،و یبعث جیشا إلی المدینة فیأمن أهلها و یرجعون إلیها؛ (2)

فرج شیعیان شما کی خواهد شد؟!فرمود:زمانی که فرزندان عباس اختلاف پیدا کردند،و سلطنتشان(رو به زوال رفت و)تباه شد و در(برانداختن آن ها)کسانی طمع کردند که به خیال نمی آمد و عرب ها لجام(مرکب هایشان)را رها ساختند(در یمین و یسار و چپ و راست تاختند)و هر صاحب پرچمی پرچمش را بلند کرد و(سفیانی) شامی ظهور کرد و یمانی آمد و حسنی به حرکت درآمد و صاحب این امر با تراث رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله از مدینه به سوی مکّه خارج شد. (3)

پس گفتم:تراث رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله چیست؟!

فرمود:شمشیر و لباس رزم و عمامه و برد(یمانی)و چوب دستی و پرچم و خود

ص:255


1- 1) -بحار الأنوار:113/52؛ [1]غیبت طوسی:ص 206؛زندگانی امام زمان علیه السّلام ص 103.
2- 2) -روضة الکافی:ص 225؛غیبت نعمانی:142، [2]بحار الأنوار:301/52 ب 26 ح 66. [3]
3- 3) -این جملات نشان گر آن است که منزل و یکی از جایگاه ثابتش مدینه و همان«طیبة»است که در روایات، به آن زیاد اشاره شده است،وقتی که به مکّه رسید،شب را به صبح رسانده و صبح اعلام ظهور فرماید.

(جنگی)و زین(با این ها حرکت می کند)،تا در مکّه فرود آید.پس شمشیر را از نیام می کشد و لباس رزم را می پوشد و پرچم را برافرازد و برد و عمامه را به تن کند و چوب را به دست گیرد و از خدا اذن ظهور خواهد و بعضی از دوستانش بر این کار مطّلع شود و(از آن طرف)حسنی(نفس زکیه)می آید،جریان را به او گوید:او به خروج(اقدام و) مبادرت کند و اهل مکّه او را(در میان رکن و مقام)می کشند و سرش را به شام می فرستند.در این هنگام صاحب این امر ظهور می نماید،پس مردم به او بیعت کرده و تبعیتش نمایند،(از سوی دیگر)شامی لشکری به سوی مدینه بسیج کند،پس خدای عزّ و جلّ آن ها را در کنار مدینه هلاک نماید،در آن روز هرچه اولاد علی(در مدینه) هست،به مکّه فرار می کنند و به صاحب الامر ملحق می شوند و صاحب الامر به سوی عراق حرکت می کند و سپاهی به مدینه اعزام نماید و امنیت را برقرار می سازد و فراریان برمی گردند.»

4-فضیل گوید:به امام باقر علیه السّلام گفتم:«جعلت فداک!بلغنا أنّ لآل جعفر رایة و لآل العبّاس رایتین،فهل انتهی إلیک من علم ذلک شیء؟قال:أمّا آل جعفر فلیس بشیء و لا إلی شیء،و أمّا آل العبّاس فإنّ لهم ملکا مبطئا یقرّبون فیه البعید و یباعدون فیه القریب، و سلطانهم عسیر لیس فیه یسیر،حتی إذا أمنوا مکر اللّه و أمنوا عقابه،صیح فیهم صیحة لا یبقی لهم مناد یجمعهم و لا یسمعهم،و هو قول اللّه: حَتّی إِذا أَخَذَتِ الْأَرْضُ زُخْرُفَها وَ ازَّیَّنَتْ...

قلت:جعلت فداک!فمتی یکون ذلک؟قال:أما إنّه لم یوقّت لنا فیه وقت،و لکن إذا حدّثناکم بشیء فکان کما نقول،فقولوا:صدق اللّه و رسوله،و إن کان بخلاف ذلک فقولوا:صدق اللّه و رسوله،توجروا مرّتین.و لکن إذا اشتدّت الحاجة و الفاقة،و أنکر الناس بعضهم بعضا،فعند ذلک توقّعوا هذا الأمر صباحا و مساءا.

قلت:جعلت فداک!الحاجة و الفاقة قد عرفناها،فما إنکار الناس بعضهم بعضا؟قال:یأتی الرجل أخاه فی حاجة فیلقاه بغیر الوجه الذی کان یلقاه فیه و یکلّمه بغیر الکلام الّذی کان

ص:256

یکلّمه؛ (1)فدایت شوم!(از بزرگان)به ما(این گونه خبر)رسیده است،(در آینده)یک پرچم،برای آل جعفر خواهد بود و دو پرچم برای آل عباس!آیا دراین باره علمی (چیزی)برای شما رسیده است؟ (2)فرمود:امّا آل جعفر چیزی نیستند و به درد چیزی هم نمی خورند و امّا آل عباس،همانا برای آن ها ملک کند(سلطنت طولانی)خواهد بود، که در آن(سلطنت بیگانگان و)دوران نزدیک و نزدیکان را دور می سازند.سلطنت آن ها سخت است و آسان نخواهد بود(در اثر پادشاهی دراز،آن اندازه به خود مغرور می شوند)تا جایی که از کیفر و عقاب خدا ایمن شوند،(در آن حال)فریاد زننده ای بر آن ها فریادی زند که نه برای آن ها منادی می ماند(که جار کشد و مردم را به اطاعت آن ها)گرد آورد و نه از آن ها حرف شنویی ماند(که فرمان دهند و بر آن ها سر فرود آورند) و این است(تأویل)گفتۀ خدا«تا زمانی که زمین زینتش را گرفت و آرایش کرد...».

گفتم:فدایت شوم!این(قضایا)کی خواهد آمد؟!

فرمود:آگاه باش!(در این مورد)برای ما وقتی تعیین نشده است،و لکن هروقت به شما حدیثی گفتیم و درست درآمد،بگویید:خدا و رسولش راست گفته اند و اگر برخلاف آن پیش آمد،باز بگویید:خدا و رسولش درست گفته است،(تا این که در برابر این تسلیم)دوبار اجر ببرید و لکن(علامتی گویم)هروقت دیدی،فقر و نداری و نیاز و گرفتاری مردم را به ستوه آورد و به همدیگر شناسایی ندادند(از همدیگر دوری جستند)در این وقت صبح و شام منتظر فرج باشید.

گفتم:فدایت شوم!(معنای)نیاز و نداری را شناخته ایم،امّا معنای انکار مردم همدیگر را نفهمیدیم.

فرمود:مرد برای رفع نیاز پیش برادرش می آید،او را بدان صورت نمی بیند که همیشه می دید و بدان گونه حرف نمی زند که قبلا می زد(به او بی اعتنایی نماید).»

ص:257


1- 1) -یونس:24،بحار الأنوار: [1]185/52 ب 25 ح 9 از تفسیر علی بن ابراهیم؛ [2]مشابه این روایت از محمّد بن حنفیّة رضی اللّه عنه در ص 246 ب 25 ح 127 از غیبت نعمانی و در ص 270 ب 25 ح 161 از کتاب سرور الإیمان نقل کرده است.
2- 2) -از سیاق روایت،معلوم می شود این سؤال،پیش از روی کار آمدن بنی عباس بوده است.
31-آیا امام از وقت ظهور اطّلاع دارد!

دربارۀ این که خود حضرت مهدی موعود علیه السّلام وقت ظهور را می داند یا نه؛مطالب گوناگون گفته شده است،ولی آن چه که از جمع بندی روایات مربوطه استفاده می شود،امام علیه السّلام(وقت ظهور را)دقیقا نمی داند،چون امامان پیشین و خود آن حضرت،زمانی که در برابر این سؤال قرار می گرفتند،اظهار بی اطّلاعی می کردند، ولی علایم نزدیک ظهور را بیان می فرمودند.

دلایل عدم اطّلاع دقیق آن حضرت بدین شرح است:

1-آیاتی که دربارۀ«ساعة»مانند یَسْئَلُونَکَ عَنِ السّاعَةِ (1)و فَهَلْ یَنْظُرُونَ إِلاَّ السّاعَةَ (2)و عِنْدَهُ عِلْمُ السّاعَةِ (3)و اِقْتَرَبَتِ السّاعَةُ (4)و ما یُدْرِیکَ لَعَلَّ السّاعَةَ قَرِیبٌ (5)و یَسْتَعْجِلُ بِهَا (6)و إِنَّ الَّذِینَ یُمارُونَ فِی السّاعَةِ لَفِی ضَلالٍ بَعِیدٍ (7)و جز آن ها را،در روایات به حالات و ظهور امام مهدی علیه السّلام تأویل و معنا کرده اند. (8)

فرمود:او آن«ساعتی»است که خداوند در قرآن فرموده:از تو از وقت ساعت سؤال کنند،بگو علم آن نزد خداست (9)چون«علم الساعة»را فقط خدا می داند،پس علم ظهور هم مخصوص خداست.

2-اخبار و احادیثی که نمونه هایی از آن،در این فصل و در دو فصل بعد آورده شده است و این که مسألۀ غیبت،سرّی از اسرار و...خداست.

3-خود آن حضرت همیشه بر تعجیل فرج دعا می کند و شیعیان را نیز بر دعا کردن دستور می دهد.بنابراین اگر وقت دقیق ظهور را بداند،این دعاها اثری نداشته و عبث و بی معنا خواهد بود،مگر این که بگوییم،این دعاها با توجّه به اصل«بداء»برای جلو

ص:258


1- 1) -اعراف186/،و [1]نازعات42/. [2]
2- 2) -قتال18/.
3- 3) -لقمان34/ و [3]زخرف 61.
4- 4) -قمر:1. [4]
5- 5) -احزاب63/. [5]
6- 6) -شوری:18-17. [6]
7- 7) -سورۀ شوری،آیۀ 18. [7]
8- 8) -بحار الأنوار:1/53 ب 25 ح 1؛ [8]المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة: [9]ذیل آیات.
9- 9) -اعراف:186؛مختصر بصائر الدّرجات:ص 179؛بحار الأنوار:1/53-3 ب 25.

کشیدن وقت ظهور باشد،ولی اگر وقت دقیق برایش مشخّص شود،این مسأله از جمله امور حتمیة و تغییرناپذیر می شود.باز در این صورت عبث بودن دعاها پیش می آید،مگر این که وقت دقیق را نداند و دعا به تعجیل شود.

4-با دقّت به لحن روایات بعدی و فصل بعد از آن،از لعن و تکذیب توقیت کنندگان و بیزاری از آن ها و...مطلب را مقداری برای ما روشن می کند و ما را از بلاتکلیفی درمی آورد.

5-...ولی از آن روز و ساعت غیر از پدر هیچ کس اطّلاع ندارد،نه فرشتگان در آسمان و نه پسر هم،پس برحذر باشید و بیدار شده دعا کنید؛زیرا نمی دانید که آن وقت کی می شود. (1)

بلی در بعضی روایات از لحن جمله ها و تعبیرهای:

«ما برای احدی وقت نگفته ایم.» (2)

و«ما بر این امر وقت گذاری نمی کنیم.» (3)

«ما اهل بیتی نیستیم که وقت گذاری کنیم» (4)

و جز آن ها که در فصل بعد خواهد آمد،شایبۀ دانستن امامان وقت ظهور را می رساند،امّا در مقابل آن ها روایات زیاد دیگری هست که می توان گفت:امامان علیهم السّلام طبق علایم حتمیّۀ قریبه،می توانند وقت ظهور را تخمین بزنند،نه به طور دقیق و از بیان تخمین نیز خودداری کرده و تعیین وقت تخمینی را نیز از خود سلب کرده اند.

از امیر مؤمنان علیه السّلام از وقت خروج دجّال که مقارن ظهور آن حضرت است پرسیدند، فرمود:«و اللّه ما المسؤول بأعلم من السآئل...؛ (5)به خدا قسم(در این مورد)سؤال شونده

ص:259


1- 1) -انجیل مرقس:فصل 13-جمله های 26-27-31-33.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:377/3 ح 927؛بحار الأنوار:104/52 ب 21 ح 8.
3- 3) -همان مدرک:378/3 ح 928؛غیبت نعمانی:ص 195.
4- 4) -همان مدرک:3783 ح 928؛بحار الأنوار:320/19 ب 10 ح 75 و 118/52 ب 21 ح 44 از غیبت نعمانی و از کتاب های دیگر با تغییراتی؛اصول کافی:415/1 ح 4/936.
5- 5) -«النزال [1] بن سبرة قال:خطبنا علیّ بن أبی طالب فحمد اللّه و أثنی علیه،ثمّ قال:سلونی أیّها الناس قبل أن تفقدونی-ثلاثا-فقام إلیه صعصعة بن صوحان فقال:یا أمیر المؤمنین!متی یخرج الدجّال؟فقال له

داناتر از سؤال کننده نیست.»و لکن برای آن نشانه هایی است(بعدا خواهد آمد).

امام صادق علیه السّلام در تفسیر آیۀ مبارکه فَإِذا نُقِرَ فِی النّاقُورِ 1فرمود:از ماست امامی که مستتر خواهد شد،پس هرگاه خداوند عزّ و جلّ اراده کند اظهار امر او را،در قلب او بیاندازد،پس ظاهر می شود. 2

امام باقر علیه السّلام فرمود:«...أما إنّه لم یوقّت لنا فیه وقت...؛ 3آگاه باش(در این مورد)برای ما وقتی تعیین نشده است.»(برای اطّلاع بیشتر به فصل رخصت ظهور مراجعه شود).

32-آیا وقتی معیّن شده است؟

1-فضیل گوید:به امام باقر علیه السّلام گفتم:«جعلت فداک!فمتی یکون ذلک؟!قال:أما إنّه لم یوقّت لنا فیه وقت،و لکن إذا حدّثنا کم بشیء فکان کما نقول،فقولوا:صدق اللّه و رسوله.

و إن کان بخلاف ذلک،فقولوا:صدق اللّه و رسوله،توجروا مرتین؛ 4فدایت شوم!این(قضایا) کی خواهد آمد؟!

فرمود:آگاه باش!(در این مورد)برای ما وقتی تعیین نشده است،و لکن هروقت به شما حدیثی گفتیم و درست درآمد،بگویید:خدا و رسولش راست گفته اند و اگر برخلاف

ص:260

آن پیش آمد،باز بگویید:خدا و رسولش درست گفته اند،(تا این که در برابر این تسلیم) دو بار اجر ببرید...» (1)

2-ابراهیم بن مهزم از پدرش نقل می کند:در خدمت امام صادق علیه السّلام سخن از پادشاهان فلان خاندان به میان آمد،فرمود:مردم از بس برای این کار شتاب زدگی کردند هلاک شدند،خداوند با شتاب بندگان عجله نمی کند،همانا این کار را پایانی هست که باید به آن برسد،همین که به آن مرحله رسید،نه یک ساعت جلو می افتد و نه یک ساعت عقب. (2)

3-مفضّل پرسید:آیا برای مهدی،آن مأمور منتظر وقت معیّنی هست که مردم آن را بدانند؟!

فرمود:«حاش للّه که وقت معیّنی باشد که شیعۀ ما بدانند»

گفت:چرا ای آقای من!

فرمود:چون او،آن«ساعتی»است که خداوند در قرآن فرموده:از تو از وقت ساعت سؤال کنند،بگو علم آن نزد خداست (3).

سپس حضرت چند آیه دربارۀ انحصار علم ساعت که برای خداست را تلاوت نمود.

دوباره مفضّل عرض کرد:آیا هیچ تعیین وقتی بر آن امکان پذیر نیست!

فرمود:«ای مفضّل!من برای آن تعیین وقت نمی کنم و هیچ وقتی هم برای آن گذاشته نمی شود،به تحقیق،هرکس برای مهدی ما وقتی معین کند،پس او خود را در علم خدا شریک قرار داده و ادّعا می کند که بر سرّ خدا ظفر یافته است.» (4)

4-امام باقر علیه السّلام در تفسیر این آیه هَلْ یَنْظُرُونَ إِلاَّ السّاعَةَ أَنْ تَأْتِیَهُمْ بَغْتَةً؛ آیا انتظار

ص:261


1- 1) -مشروح روایت در فصل(فرج شما کی خواهد بود)گذشت.
2- 2) -غیبت نعمانی:باب 16 [1] نهی از تعیین وقت ص 249؛مقصود از اولاد فلان خاندان،عباسیان و مقصود از هلاکت مردم در شتاب زدگی،جمعی مانند زید بن علی و بنی حسن که می خواستند پیش از پایان دوران حکومت باطل،آن را سرنگون نمایند که خود کشته شدند.
3- 3) -اعراف:186.
4- 4) -مختصر بصائر الدّرجات:ص 179؛بحار الأنوار:1/53-3 ب 25.

می کشند ساعت را که ناگهان بیاید.فرمود:این ساعت،ساعت قائم است که ناگهان خواهد آمد.» (1)

5-آن حضرت در توقیع مبارک صادر شده به اسحاق بن یعقوب فرمود:«و ظهور فرج،پس(علم)این امر،تحقیقا برای خداست و کذب الوقّاتون؛وقت گذارندگان دروغ می گویند.» (2)

6-از حضرت باقر علیه السّلام سؤال کردند،آیا برای این امر وقتی هست؟سه بار فرمود:

«کذب الوقّاتون.» (3)

7-امام صادق علیه السّلام فرمود:ما اهل بیتی نیستیم که تعیین وقت نماییم،درحالی که پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله فرموده:«کذب الوقّاتون.» (4)

8-مهزم اسدی از آن حضرت پرسید:این امری که ما انتظار می کشیم،کی خواهد شد؟!فرمود:«کذب الوقّاتون و هلک المستعجلون و نجی المسلمون و إلینا یصیرون»دروغ گفتند وقت گذاران و هلاک شدند شتاب کنندگان و نجات یافتند تسلیم شوندگان و مسیر آنان به سوی ماست. (5)

9-باز فرمود:«کذب الموقّتون،ما وقّتنا فیما مضی و لا نوقّت فی المستقبل؛ (6)دروغ گفتند وقت گذاران،ما نه از پیش،وقت تعیین کرده ایم و نه در آینده معیّن می کنیم.»

10-به محمّد بن مسلم فرمود:«هرکس برای تو(در مورد قائم-عجّل اللّه

ص:262


1- 1) -آیه در سورۀ مبارکۀ زخرف:66.معجم أحادیث الإمام المهدی:410/5 ح 1849؛تفسیر البصائر: 500/37؛بحار الأنوار:164/24 ب 48 ح 4.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:294/4 ح 1318؛بحار الأنوار:111/52 ب 21 ح 19.
3- 3) -همان مدرک:260/3 ح 787؛بحار الأنوار:103/52 ب 21 ح 5 از غیبت طوسی؛اصول کافی:416/1 ح 5/937.
4- 4) -همان مدرک:472/3 ح 1036؛اثبات الهداة:477/3 ب 32 ح 40 منتخب الأثر:ص 559 ف 6 ب 5 ح 3؛ اصول کافی:415/1 ح 3/935؛ [1]کمال الدّین:ص 333.
5- 5) -معجم أحادیث الإمام المهدی:379/3 ح 930؛ [2]غیبت طوسی:ص 426 ح 413؛بحار الأنوار:/52 104-103 ب 21 ح 7؛ [3]غیبت نعمانی:باب 16 باب نهی از تعیین وقت ص 346؛و [4]کتاب الامامة و التبصرة.
6- 6) -معجم أحادیث الإمام المهدی:377/3 ح 927؛ [5]غیبت طوسی:ص 426 ح 412؛بحار الأنوار:103/52 ب 21 ح 6. [6]

فرجه الشریف-)وقت معیّن کند،نترس او را تکذیب کن؛چون ما برای احدی وقت نگفته ایم» (1).

11-امام صادق علیه السّلام فرمود:«من وقّت لمهدیّنا فقد شارک اللّه فی علمه و ادّعی أنّه ظهر علی سرّه؛ (2)هرکس به مهدی ما وقت تعیین نماید،به تحقیق در علم خدا مشارکت کرده و ادّعا نموده است که به سرّ خدا دست یافته است.»

12-و فرمود:«ما بر این امر وقت گذاری نمی کنیم.» (3)

13-باز فرمود:ما اهل بیتی نیستیم که وقت گذاری کنیم.«أبی اللّه إلاّ أن یخلف وقت الموقّتین؛ (4)خداوند ابا کرده،جز این که خلاف وقت گذاران کند.»

14-یکی از اصحاب امام عسکری علیه السّلام شرفیاب شد و از مهدی سؤال نمود؟! فرمود:«استودعناه الّذی استودعت أمّ موسی ولدها؛ (5)امانت سپردیم به کسی که مادر موسی علیه السّلام بچّه اش را به او به امانت سپرد.»

15-حضرت رضا در روایت مفصّلی به دعبل خزاعی فرمود:«حدیث کرد مرا پدرم از آبا خود از امیر مؤمنان علیهم السّلام شخصی،از پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله سؤال کرد:«ای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله چه وقت قائم خروج خواهد کرد؟فرمود:مثل او،مانند ساعت(قیامت)است که خدا فرموده:«لا یجلّیها لوقتها إلاّ هو ثقلت فی السموات و الأرض لا تأتیکم إلاّ بغتة؛ (6)پرده از روی وقت آن برنمی دارد مگر او(خدا)،قضیه وقت در آسمان ها و زمین سنگین است،نمی آید برای شما مگر ناگهان.»

از تمام این روایات نتیجه گیری می شود که علم قیام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-

ص:263


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:377/3 ح 927؛بحار الأنوار:104/52 ب 21 ح 8. [1]
2- 2) -بحار الأنوار:3/53 ب 25 ح 1؛ [2]یوم الخلاص:ص 144 از آن.
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:378/3 ح 928؛غیبت نعمانی:ص 195.
4- 4) -همان مدرک:3783 ح 928؛ [3]بحار الأنوار:320/19 ب 10 ح 75 و 118/52 [4] ب 21 ح 44 از غیبت نعمانی و از کتاب های دیگر با تغییراتی؛اصول کافی:415/1 ح 4/936. [5]
5- 5) -کشف الغمّة:ص 259/3؛ [6]غیبت طوسی:ص 142؛اعلام الوری:ص 412؛ [7]ینابیع المودة:37/3 و 113؛یوم الخلاص:ص 142.
6- 6) -آیه در سورۀ مبارکۀ اعراف:187؛ [8]معجم أحادیث الإمام المهدی:260/1 ح 162؛ [9]کمال الدّین:373/2 ب 35 ح 6؛ [10]اثباة الهداة:457/3؛ [11]بحار الأنوار:154/51 ب 8 ح 4. [12]

مخصوص خداوند است و جز او،کسی از آن اطّلاع ندارد و نتیجۀ آن،این است که اگر امام اطّلاع داشت،اصحاب،از کنجکاوی دست برنمی داشتند یا اگر مدّتی معیّن می شد و یا شاید در لوح محو اثبات تغییری پیش می آمد،مردم از دین برمی گشتند، مانند وقت معیّن کردن حضرت موسی علیه السّلام 30 روز به 40 روز تغییر کرد که سبب شد بسیاری از قومش برگشتند و سایر مصالح دیگر که از ما و بر ما،پوشیده است.

امّا آن چه که در بعضی از روایات توقیت و تعیین وقت بیان گردیده است،منظور یک نوع گشایشی غیر از ظهور منجی عالم است،چون قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف- سال ها،بلکه تقریبا دو قرن بعد از آن توقیت از مادر متولّد شده است،پس به هیچ وجه دربارۀ آن حضرت مصداق پیدا نمی کند.

16-ابو حمزه از امام باقر علیه السّلام پرسید که امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«تا هفتاد بلاست و پس از آن رخاست،چطور شد که 70 گذشت و ما رخایی ندیدیم؟!

فرمود:خداوند امر رخا را در 70 تعیین کرد،ولی بعد از شهادت امام حسین علیه السّلام غضب خدا بر اهل زمین شدّت یافت تا صد و چهل قرار گرفت و چون ما،شما را مطّلع کردیم و شما فاش کردید و از روی آن پرده برداشتید خداوند آن را به تأخیر انداخت و دیگر وقتی برای آن نزد ما قرار نداد یَمْحُوا اللّهُ ما یَشاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتابِ (1)ابو حمزه گوید:این حدیث را به امام صادق علیه السّلام گفتم،فرمود:«چنین بود.» (2)

از این روایت استفاده می شود که پس از سنۀ 70 برای شیعیان گشایشی پیش خواهد آمد،امّا چگونه گشایشی و با دست چه کسی؟آن چه که مسلم است،در این روایت منظور از فرج،ظهور«مهدی موعود»نیست،چون خود رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و همۀ امامان بعد از او،فرج کلّی عالم را با دست امام دوازدهم بیان کرده اند و او هم بنابر مشهور در سال 255 از مادر متولّد شده است،پس چگونه ممکن است بگوییم در سال 70،فرج به معنای ظهور امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-است که بعد از 185 سال

ص:264


1- 1) -رعد:39. [1]
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:261/3 ح 788؛ [2]اصول کافی:415/1 ح 1/933؛ [3]غیبت نعمانی:ص 157؛ [4]بحار الأنوار:105/52 ب 21 ح 4 از غیبت طوسی.

بعد از آن تاریخ،به دنیا می آید،می باشد و هم چنین توقیت به سال 140،پس اخبار به یک نوع فرج و گشایشی غیر از ظهور«مهدی موعود علیه السّلام»است.

زیرا احادیث بسیار معتبری با صراحت دلالت که ظهور حضرت«مهدی علیه السّلام» و حکومت صالحان به این زودی ها صورت نخواهد گرفت و تا ظهور آن حضرت باید منتظر تحوّلات شگرف و حوادث خطیر،طی زمان های بسیار طولانی بود.

علاوه براین،بعضی از کارشناسان فنّ معتقدند که این خبر تعیین وقت از اخبار مجعوله است.

پس چگونه می توان به یک خبر واحد مجعول،در برابر آن همه احادیث عدم تعیین وقت،اعتماد نمود؟!مضافا بر این،از امیر آزادگان علیه السّلام خطبه و گفتارهای زیادی به دست ما رسیده است که در آن ها به انتظار مدّت طولانی اشاره شده و هم از پیش آمدهای بزرگ و آزمایش های شدید برای مؤمنان،خبر داده است باوجوداین همه روایات،چگونه می توان به خبر واحد مجهول و مجعول،به توقیت سال 70 اعتماد کرد؟!

در این جا مسألۀ«بداء»هم منتفی است،چون امکان دارد بنا به مصالحی در لوح محو و اثبات،تغییراتی در تقدیرات الهی پیش آید،امّا در این جا امکان پذیر نیست؛ زیرا اگر تعیین وقت سال 70 صحیح باشد،مستلزم این است که امام قائم حد اقل باید 20 و 30 سال سن داشته باشد که بتواند برای ادارۀ کشور به آن عظمت و وسعت، آمادگی داشته باشد و معلوم است امیر علیه السّلام در سال 40 به شهادت رسید،بنابراین باید امام قائم هنگام شهادت امام اوّل وجود داشته باشد،پس یازده امامان بعدی،چه خواهد شد؟!

وانگهی این روایت از نظر سند نیز قابل قبول نیست؛زیرا برحسب کتاب های رجال ابو حمزۀ ثمالی که از طبقۀ چهارم محدّثین بوده است و وفات او در سال 150 قمری واقع شده است،درحالی که حسن بن محبوب راوی این خبر از ابو حمزه،از طبقۀ ششم است که در سال 224 قمری و در سن 75 سالگی در گذشته است.

بنابراین حسن بن محبوب،در سال وفات ابی حمزه یک سال بیشتر نداشته است

ص:265

و با این وصف روایت او از ابو حمزه امکان پذیر نیست،پس حتما شخص دیگری میان او و ابی حمزه وجود داشته و آن هم در منابع و مصادر به اثبات نرسیده است،چه کسی بوده است.

پس نباید به این روایت اعتماد کرد،به علاوه خبر واحد اگر هم صحیح باشد، نمی تواند در اصول عقاید حجّت باشد،تا چه رسد که سندش هم مجهول باشد.

این گونه روایات،وقت و اجل های غیرحتمی را در نظر گرفته است؛زیرا غیر حتمی ها،قابل تغییر است و امور حتمی لایتغیر می باشد.

امّا این که در روایتی امام باقر علیه السّلام فرمود:هرگاه ما حدیثی به شما گفتیم و موافق نیفتاد بگویید:«صدق اللّه»و اگر برخلاف آن باشد،باز هم بگویید:«صدق اللّه»تا دوبار أجر ببرید؛چون علم و صلاح همۀ«ما کان و ما یکون و ما هو کآئن»در نزد خداست.

وانگهی امور خاصّی که باید و حتما با دست حضرت مهدی موعود-عجّل اللّه فرجه الشریف-انجام شود و امکان اجرا و پیاده کردن آن با دست دیگری ممکن نیست،پس در تاریخ های معیّن در روایت فوق،هنوز امام علیه السّلام به دنیا نیامده بود تا این مسایل پیش آید و ضمنا آن فرج جزیی بود نه کلّی که تا با دست امام دوازدهم اجرا گردد.

33-علّت عدم تعیین وقت

تعیین وقت و عدد،یکی از امور پرمخاطره است که اگر کوچک ترین تغییری در آن پیدا شود،اعتماد طرف مقابل،به کلّی سلب و تعیین کننده را از اعتبار ساقط کرده و سبب برگشت دل ها از او می شود.

در تعیین وقت ظهور امام«مهدی علیه السّلام»مسأله حسّاس تر و باریک تر از این است، مثلا اگر هزار و دویست سال پیش،برای نگاه داشتن مردم در آستان ایمان،گفته می شد که قائم آل محمّد علیهم السّلام 50 یا 100 سال بعد ظهور می کند و پس از انتظار بی صبرانه و با تب گذشتن آن سال ها،خبرها و نویدها به وقوع نمی پیوست،دیگر از اسلام نشانی نمی ماند و اگر مدّت واقعی طولانی گفته می شد باز یأس اکثریت قریب به اتّفاق مردم را فرا می گرفت و از دین برگشته و از ایمان دست بر

ص:266

می داشتند و به سراغ آن نمی رفتند.

تنها چاره ای که می شد از آن بهره برداری کرد،همین روش فعلی بود که مردم را در حال انتظار و امید نگاه داشت،تا عطش روزبه روز زیادتر گشته و هرروز برای دیدار «یار»چشم به راه یار و به انتظار نشست و از شوق دیدارش اشک ریخت،تا خدا چه بخواهد،چون همان طور که ذکر شد امام صادق علیه السّلام فرمود:«ای پسر فضل!این امری است از امر خدا و سرّی است از اسرار خدا و غیبی است از غیب خدا.» (1)

مسألۀ غیبت از اسرار مگوی الهی است و با به وجودآوردن آن،باید چه امتحان های سخت و طاقت فرسایی و با چه معدّل ها و عیارها و معیارها،آن را گذراند، که واقعا یکی از مصداق های بارز«حدیثنا صعب مستصعب،لا یحتمله ملک مقرّب أو نبیّ مرسل أو عبد امتحن اللّه قلبه بالإیمان»قرار گرفت.

1-امام جواد علیه السّلام فرمود:«إنّها ستکون حیرة،لو عیّن لهذا الأمر وقت،لقست القلوب و لرجع عامّة الناس عن الإسلام،و لکن قالوا ما أسرعه و ما أقربه تألّفا لقلوب الناس،و تقریبا للفرج؛ (2)محققا به زودی سرگردانی پیش می آید،اگر برای این امر وقتی تعیین شود، البتّه دل ها را قساوت می گیرد و اکثریت مردم از اسلام برمی گردند و لکن(با گفتن تعبیرهای)چه زود و چه نزدیک است،خواستند دل های مردم را به دست آورند و به فرج نزدیک کنند.»

2-علی بن یقطین ضمن صحبتی طولانی در جواب پدرش که گفت:چرا گفتارهای شما درست درنمی آید؟گفت:«و لو قیل لنا إنّ هذا الأمر لا یکون إلی مأتی سنة أو ثلاثمأة سنة لقست القلوب،و لرجعت عامّة الناس عن الإسلام،و لکن قالوا ما أسرعه و ما أقربه تألّفا لقلوب الناس و تقریبا للفرج؛ (3)اگر به ما می گفتند این کار نمی شود،مگر بعد از دویست یا سی صد سال،دل ها را قساوت(ناامیدی)فرامی گرفت و اکثر مردم از اسلام برمی گشتند،و لکن برای تألیف قلب(زنده نگه داشتن و امیدوار ساختن مردم)و برای

ص:267


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:358/3 ح 906.
2- 2) -یوم الخلاص ص 215.
3- 3) -کافی:369/1؛غیبت طوسی:ص 221؛غیبت نعمانی:ص 158؛بحار الأنوار:102/52 ب 21 ح 4. [1]

نزدیک ساختن به فرج،گفتند:چه زود است و چه نزدیک است.»

34-ارزش وجودی علماء در دوران غیبت

در جوامع بشری معمول است که برای حفظ و جلوگیری از آسیب دیدن هرنوع کالا و یا بضاعتی،تدبیرهای گوناگون اندیشیده و طرح های مختلف ریخته شود،تا آن بضاعت و کالا را از آسیب ها و گزندهای داخل و خارج مصون بدارند و برای محافظت گوسفندان از خطرات درنده ها،شبانی تعیین می کنند تا به وسیلۀ او،گله را امنیت بخشیده و از گرفتاری ها نجات دهند،روی این اصل برای نگهداری شیعیان از گزندها و آسیب های دوران غیبت،وجود علما و دانشمندان مذهب را با تعبیرهای، کافلان ایتام آل محمّد،چوپان،مدافع،دورکننده و سکّاندار و...معرّفی کرده است و با بیان ارزش وجودی آن ها،آنان را نیز مکلّف کرده اند،تا هرچه در توان دارند، با تعلیم و تربیت و راهنمایی های خود،شرّ دشمنان را از سر آن ها کم و کوتاه نمایند.

(به روایت ذیل توجّه فرمایید.)

امام هادی علیه السّلام فرمود:«لو لا من یبقی بعد غیبة قآئمکم من العلماء الداعین إلیه و الدآلّین علیه،و الذآبّین عن دینه بحجج اللّه،و المنقذین للضعفآء من عباد اللّه من شباک إبلیس و مردته،لما بقی أحد إلاّ ارتدّ عن دین اللّه،و لکنّهم یمسکون أزمّة قلوب ضعفآء الشیعة،کما یمسک صاحب السفینة سکّانه،أولئک هم الأفضلون عند اللّه عزّ و جلّ.؛ (1)اگر نبود بعد از غیبت قائم شما،باقی مانده های علمای دعوت کنندگان به سوی او و راهنمایان به سمت او و دورسازندگان(مدافعان)از دین او با براهین و حجّت های خدا و نجات دهندگان ناتوانان از بندگان خدا را از دام های ابلیس و دار و دسته اش،احدی باقی نمی ماند،مگر این که از دین خدا برمی گشت و لکن آن ها(علما)افسار دل های شیعه را در دست می گیرند مانند گرفتن کشتیبان سکّان کشتی را،آن هایند فضیلت مندان در پیش خدای عزّ و جلّ.»

ص:268


1- 1) -منتخب الأثر:ص 223؛ [1]یوم الخلاص:ص 206 به نقل از آن؛المحجّة البیضاء:32/1؛یاد مهدی:ص 242 به نقل از آن.
35-سختی شکیبایی

1-در روایت آمده است که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله از خلفا و جانشینان خود از«علی تا مهدی علیهم السّلام را خبر داد و همه را یک به یک نام برد و فتح شرق و غرب را به دست مبارک حضرت«مهدی علیه السّلام»به مردم مژده داد و فرمود:«ذلک الّذی یغیب عن شیعته و أولیائه غیبة لا یثبت فیها علی القول بإمامته إلاّ من امتحن اللّه قلبه للإیمان؛ (1)او«مهدی»کسی است که از شیعیانش و دوستانش غایب می شود،غیبتی که در آن غیبت در اعتقاد به امامتش باقی نماند مگر کسی که خداوند دلش را با ایمان امتحان کرده باشد.»

2-امیر مؤمنان علیه السّلام در نهج البلاغه از شداید و امتحان ها خبر داد و فرمود:«ما أطول هذا العنآء و أبعد هذا الرجآء؛ (2)چه طولانی است این رنج و محنت و چه دور است(رسیدن به)این امید و آرزو.»

3-و در حدیث دیگر آمده است:«إنّ لصاحب هذا الأمر غیبة،المتمسّک فیها بدینه کالخارط للقتاة (3)...؛ (4)محقّقا برای صاحب این امر غیبتی است که در آن(زمان) چنگ زنندگان به دین(محکم گیرندگان ریسمان ایمان)مانند چینندگان خارهای نوک به بالا،با دست خالی و عریان است.»

36-رایات مشتبه

مفضّل بن عمر از ابی عبد اللّه علیه السّلام روایت کرده است که فرمود:«...و لترفعنّ اثنتا عشرة رایة مشتبهة لا یدری أیّ من أیّ،قال:فبکیت،فقال[لی:]ما یبکیک یا أبا عبد اللّه؟!فقلت:و کیف لا أبکی و أنت تقول ترفع اثنتا عشر رایة مشتبهة لا یدری أیّ من أیّ!فکیف نصنع؟قال:فنظر إلی شمس داخلة فی الصفّة،فقال:یا أبا عبد اللّه!تری هذه

ص:269


1- 1) -اعلام الوری:ص 397؛ [1]گفتمان مهدویت:ص 212 [2] به نقل از آن.
2- 2) -نهج البلاغة:صبحی صالح خطبۀ /187قسمت 4.
3- 3) -قتاة درختی است خاردار که نوک تیز خارهایش روبه بالا است که کندن خارهای آن با دست بدون مسلّح،امکان پذیر نیست،در زمان غیبت نگهداری عقیده و ایمان،به امام زمان علیه السّلام مانند کندن خارهای آن درخت با دست خالی است.
4- 4) -بحار الأنوار:111/52 ح21/. [3]

الشمس؟قلت:نعم.قال:و اللّه لأمرنا أبین من هذه الشمس؛ (1)البتّه(در آن زمان)دوازده پرچم مشتبه بلند خواهد شد،معلوم نخواهد بود از کیست.

مفضّل گفت:(در این حال)من گریستم.

فرمود:چه چیز تو را به گریه انداخت؟!

گفتم:چگونه گریه نکنم درحالی که می فرمایی دوازده پرچم مشتبه باز خواهد شد و معلوم نخواهد بود که از که است،پس(در آن وقت)ما چه کنیم؟!

امام علیه السّلام به آفتابی که به سکّو تابیده بود،نگاهی کرد و فرمود:ای ابا عبد اللّه!این آفتاب را می بینی؟

عرض کردم:بلی.

فرمود:به خدا قسم!امر(امامت)ما(در آن زمان روشن تر و)آشکارتر از این آفتاب خواهد بود.»

37-به خدا مانند شیشه شکسته می شوید

گذشت زمان طولانی و دوری راه رسیدن به وصال معشوق و عبور از سنگلاخ های خطرناک دوران جدایی و سرگردانی،روزهای شکننده و کوبنده ای را برای عاشقان به دنبال خواهد آورد.

ربیع بن محمّد مسلّی گوید:امام صادق علیه السّلام به من فرمود:«و اللّه لتکسّرنّ کسر الزجاج و إنّ الزجاج یعاد فیعود کما کان،و اللّه لتکسّرنّ کسر الفخار و إنّ الفخار لا یعود کما کان،و اللّه لتمحّصنّ،و اللّه لتغربلنّ کما یغربل الزوئان من القمح؛ (2)به خدا سوگند!شکسته می شوید مانند شکسته شدن شیشه،همانا شیشه با(ذوب شدن)به حالت اوّلیه اش برمی گردد، امّا قسم به خدا!شما(مانند کوزه سفالی)می شکنید،دیگر به حالت نخستین برنمی گردید.به خدا قسم!حتما آزمایش خواهید شد،به خدا قسم!غربال می شوید

ص:270


1- 1) -همان مدرک:281/52 ب 26 ح 9 از کمال الدّین و [1]غیبت طوسی و غیبت نعمانی و 147/51 ب 6 ح 18.
2- 2) -غیبت طوسی:206 جز آخرش؛غیبت نعمانی:ص 110؛ [2]بحار الأنوار:101/52 ب 21 ح 3 [3] از غیبت طوسی بشارة الإسلام:ص 40 و 129؛ [4]الزام النّاصب:ص 79؛ [5]منتخب الأثر:ص 315 [6] جز آخرش.

(خوبان از بدان جدا می شوند)مانند جدا کردن غربال(نخاله ها)را از گندم.»

38-شیعیان محزون

امام حسن عسکری علیه السّلام فرمود:«لا تزال شیعتنا فی حزن،حتّی یظهر ولدی الّذی بشّر به النبیّ صلّی اللّه علیه و اله؛ (1)شیعیان ما مدام در حزن(غم)غوطه ورند تا پسر من که پیامبر به(جود) او مژده داده است،ظهور نماید.»

39-به خاطر تو

حدیث کسا را بسیاری خوانده اند و از مضمون آن آگاه هستند،با در نظر گرفتن مضمون آن حدیث،به روایت ذیل توجّه نمایید.

هروی از امام رضا علیه السّلام و ایشان از پدران گرامی اش علیهم السّلام از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله روایت می کند که آن حضرت فرمود:«لمّا عرج بی إلی السمآء نودیت یا محمّد!فقلت:لبّیک ربّی و سعدیک!تبارکت و تعالیت.فنودیت یا محمّد!أنت عبدی و أنا ربّک فإیّای فاعبد و علیّ فتوکّل،فإنّک نوری فی عبادی و رسولی إلی خلقی،و حجّتی علی بریّتی،لک و لمن تبعک خلقت جنّتی،و لمن خالفک خلقت ناری،و لأوصیآئک أوجبت کرامتی،و لشیعتهم أوجبت ثوابی؛ هنگامی که مرا به آسمان بالا بردند،ندا رسید ای محمّد!

گفتم:خدای من«لبیّک و سعدیک تبارکت و تعالیت».

پس ندا کرده شدم(ندایم کردند):تو بنده منی و من ربّ(تربیت دهندۀ)توام؛پس برای من عبادت کن و به من متّکی باش،تو نور منی در میان بندگانم و فرستادۀ منی به سوی آفریدگانم و حجّت منی بر زمینم.به خاطر تو و کسانی که از تو پیروی نمایند، بهشتم را آفریدم،و برای کسانی که با تو مخالفت کنند،آتشم را آفریدم،و به اوصیای تو کرامتم را واجب کردم و شیعیان آن ها را سزاوار پاداشم نمودم.»

«فقلت:یا ربّ!و من أوصیآئی؟فنودیت یا محمّد!أوصیآؤک المکتوبون علی ساق عرشی،

ص:271


1- 1) -یوم الخلاص:ص 206.

فنظرت و أنا بین یدی ربّی جلّ جلاله إلی ساق العرش،فرأیت اثنی عشر نورا فی کلّ نور سطر أخضر علیه اسم وصیّ من أوصیآئی أوّلهم علیّ بن أبی طالب و آخرهم مهدیّ أمّتی.

فقلت:یا ربّ!هؤلآء أوصیآئی بعدی؟!فنودیت یا محمّد!هؤلآء أولیائی و أحبّآئی و أصفیآئی و حججی بعدک علی بریّتی،و هم أوصیآؤک و خلفاؤک و خیر خلقی بعدک.و عزّتی و جلالی! لأظهرنّ بهم دینی و لأعلینّ بهم کلمتی؛گفتم:ای خدا!اوصیای من کیانند؟

ندایم کردند:ای محمّد!اوصیای تو نوشته شدگان بر ساق عرشم هستند.پس در حالی که در برابر خدای جلّ جلاله بودم،نظر کردم بر ساق عرش،دوازده نور بود که در هرنور،سطر سبزی و بر هرسطر،نام یکی از اوصیای من؛اوّل آن ها علی بن ابی طالب و آخرشان«مهدی»امّتم بود.گفتم:ای خدا!این هایند اوصیای بعد از من؟!

پس ندایم کردند:ای محمّد!این ها اولیا و احبّا و برگزیدگان و حجّت های منند بعد از تو بر خلایقم و آن هایند اوصیا و جانشینان و بهترین آفریدگانم بعد از تو.به عزّت و جلالم قسم!با آن ها دینم را آشکار می سازم و کلمۀ خودم را بلندآوازه می کنم.»

«و لأطهّرنّ الأرض بآخرهم من أعدآئی،و لأملّکنّه مشارق الأرض و مغاربها،و لأسخّرنّ له الریاح و لأذلّلنّ له السحاب الصعاب و لأرقینّه فی الأسباب،و لأنصرنّه بجندی و لأمدّنّه بملآئکتی،حتّی یعلن دعوتی و یجمع الخلق علی توحیدی،ثمّ لأدیمنّ ملکه و لأداولنّ الأیّام بین أولیآئی إلی یوم القیامة؛ (1)و با آخرین آن ها زمینم را از وجود دشمنانم پاک می گردانم و مالکیت مشرق ها و مغرب های زمینم را به او تملیک می کنم،بادها را مسخّرش گردانم و ابرهای سخت را به او ذلیل می نمایم و او را به اسباب های آسمان هایم بالا می برم و با لشکرم او را یاری می نمایم و با فرشته هایم کمکش می کنم،تا دعوت مرا اعلان نماید و مردم را(عقیده)به یگانگی من گرد آورد،سپس مالکیت او را ادامه می دهم و تا روز

ص:272


1- 1) -المراد بالأسباب طرق السّماوات کما فی قوله تعالی حکایة عن فرعون: لَعَلِّی أَبْلُغُ الْأَسْبابَ* أَسْبابَ السَّماواتِ (مؤمن 37-36) [1]أو الوسائل التی یتوصل بها إلی مقاصده کما فی قوله تعالی: ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَباً (کهف90/)و [2]الأوّل أظهر؛قال الطبرسی فی تفسیر الأولی:المعنی لعلی أبلغ الطرق من سماء إلی سماء، و قیل أبلغ أبواب طرق السماوات،و قیل منازل السّماوات،و قیل أتسبّب و أتوصّل به إلی مرادی و إلی علم ما غاب عنی.کمال الدّین:269/1-266؛ [3]عیون أخبار الرّضا-262/1:264؛ [4]علل الشّرایع:7/1-5؛ [5]بحار الأنوار:312/52 ب 27 ح 5. [6]

رستاخیز،روزگاران را در دست اولیای خودم می گردانم.»

40-بی پناهان

1-صعصعه گوید:علی علیه السّلام فرمود:«لا تنفکّ هذه الشیعة حتّی تکون بمنزلة المعزی، لا یدری الخابس علی أیّها یضع یده،فلیس لهم شرف یشرفونه و لا سناد یستندون إلیه فی أمورهم؛ (1)این(گروه)شیعه در گرفتاری(دوران غیبت)به جایی می رسند تا مانند بزها باشند و ندانند که قصّاب به کدام یک از آن ها دست خواهد گذاشت(تا سرش را ببرد)نه برای شما جای بلندی باشد که به آن صعود کنند(تا از دسترس دشمن خارج شوند) و نه جای محکمی که در کارهایشان به آن تکیه دهند(پناهنده شوند).»

2-حسن بن فضال از امام رضا علیه السّلام فرمود:«کأنّی بالشیعة عند فقدهم الثالث من ولدی، یطلبون المرعی فلا یجدونه.قلت له:و لم ذلک یابن رسول اللّه؟!قال:لأنّ إمامهم یغیب عنهم.فقلت:و لم؟!قال:لئلاّ یکون فی عنقه لأحد بیعة إذا قام بالسیف؛ (2)مثل این که شیعیان را می بینم بعد از گم کردن سوّمین از فرزندان من،طلب چراگاهی می کنند،امّا نمی یابند.

گفتم:چرا ای فرزند رسول خدا؟!

فرمود:برای این که امامشان از آن ها غایب می شود.

پس گفتم:چرا؟!

فرمود:تا وقتی که با شمشیر قیام کرد،برای کسی در ذمّۀ او بیعتی نبوده باشد.»

3-یزید بن ضخم گوید:شنیدم امیر مؤمنان علیه السّلام می فرمود:«کأنّی بکم تجولون جولان

ص:273


1- 1) -خبس الشّیء:بکفّه أخذه و فلانا حقّه ظلمه،ای یکون کلّهم مشترکین فی العجز حتّی لا یدری الظّالم أیّهم یظلم لإشتراکهم فی احتمال ذلک کقصّاب یتعرّض لقطیع غنم من المعز لا یدری أیّ یأخذ للذّبح» بحار الأنوار: [1]114/51 ب 2 ح 12 از غیبت نعمانی.و 110/52 ب 21 ح 15 از غیبت نعمانی این روایت از امام باقر علیه السّلام این گونه آمده است(لا تزالون تنتظرون حتّی تکونوا کالمعز المهولة الّتی لا یبالی الجازر أین یضع یده منها،لیس لکم شرف تشرفونه و لا سند تستندون الیه أمورکم.(غیبت نعمانی:101 و روضة الکافی:263؛در فصل ناتوانان می آید.
2- 2) -بحار الأنوار: [2]152/51 ب 8 ح 1 از علل الشّرایع و [3]عیون أخبار الرّضا. [4]

النعم تطلبون المرعی فلا تجدونه(یا معشر الشیعة!)؛ (1)گویا شما را می بینم که می گردید مانند گردیدن حیوانات(می چرخید مانند چرخیدن چهارپایان)تا چراگاهی بیابید و نمی یابید(ای گروه شیعه!).»

4-ابن ابی عقب گوید:شنیدم علی علیه السّلام می گفت:«کأنّی بکم تجولون جولان الإبل تبتغون المرعی و لا تجدونه معشر الشیعة؛ (2)ای گروه شیعه!گویا می بینم شما مانند شتران،چراگاهی می جویید(تا با استفاده از آن ادامۀ حیات دهید)ولی آن را نمی یابید.»

41-سرگردانان و حیرت زدگان

1-امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«...یکون لغیبته حیرة یضلّ فیها أقوام و یهتدی آخرون،أولئک خیار الأمّة مع أبرار العترة؛ (3)پشت سر غیبت او حیرتی است که در آن،گروه هایی گمراه و گروه های دیگر هدایت می یابند،آن ها بهترین امّت ها با نیکوکارترین عترت هستند.»

2-ابی بصیر از امام صادق علیه السّلام از پدران بزرگوارش علیهم السّلام از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:

«المهدیّ من ولدی،اسمه اسمی و کنیته کنیتی،أشبه الناس بی خلقا و خلقا،تکون له غیبة و حیرة حتّی یضلّ الخلق عن أدیانهم،فعند ذلک یقبل کالشهاب الثاقب فیملأها عدلا و قسطا کما ملئت ظلما و جورا؛ (4)«مهدی»از اولاد من،نام او،نام من و کنیۀ او،کنیۀ من و شبیه ترین خلق به من است از حیث اخلاق و خلقت،برای او غیبت و حیرتی خواهد بود تا این که مردم از دینشان گمراه می شوند،در این هنگام مانند شهاب ثاقب (برق آسا)می آید و زمین را پر از عدل و داد می کند،بعد از آن که از ظلم و جور پر شود.»

3-امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«...و لعمری لیضاعفنّ علیکم التیه من بعدی أضعاف ما تاهت بنو إسرائیل...؛ (5)قسم به جان خودم!بعد از من برای شما سرگردانی چندین برابر بیشتر از سرگردانی بنی اسرائیل خواهد شد.»

ص:274


1- 1) -بحار الأنوار:110/51 ب 2 ح 3 از عبد اللّه بن عفیف شاعر؛و 119 ب 2 ح 20 از کمال الدّین. [1]
2- 2) -همان مدرک:114/51 ب 2 ح 13 از غیبت نعمانی.
3- 3) -الزام النّاصب:ص 55 و 81؛ [2]اعلام الوری:ص 400؛ [3]غیبت طوسی:ص 204 با لفظ دیگر.
4- 4) -بحار الأنوار: [4]72/51 ب 1 ح 16 از کمال الدّین. [5]
5- 5) -بحار الأنوار:123/51 ب 2 ح 24 [6] از کافی.

4-امام حسن عسکری علیه السّلام از پدران بزرگوارش علیهم السّلام فرمود:«...أما إنّ له غیبة یحار فیها المبطلون،و یکذب فیها الوقّاتون،ثمّ یخرج،فکأنّی أنظر إلی الأعلام البیض تخفق فوق رأسه بنجف الکوفة؛ (1)آگاه باش!همانا برای او غیبتی می شود که در آن به باطل گرویدگان سرگردان می مانند و وقت گذارندگان دروغ می گویند،سپس خروج می کند.گویا او را می بینم که در نجف کوفه،پرچم های سفید بالای سرش به اهتزاز درآمده است.»

5-ابو بصیر از امام باقر علیه السّلام فرمود:«فی القآئم شبه من یوسف،قلت:و ما هو؟قال:

الحیرة و الغیبة؛ (2)در قائم شباهتی از یوسف هست.گفتم:آن چیست؟فرمود:سرگردانی و غیبت کردن.»

6-رسول خدا علیه السّلام فرمود:«...تکون له غیبة و حیرة تضلّ فیها الأمم؛ (3)برای او غیبت و حیرتی است که در آن امّت ها گمراه می شوند.»

دربارۀ سرگردانی و حیرت روایات زیاد با تعابیر گوناگون از امامان بزرگوار صادر شده است،به این مقدار اکتفا می شود.

42-مأیوسان

1-امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«صاحب هذا الأمر من ولدی،هو الّذی یقال:مات،هلک،لابل فی أیّ واد سلک؛ (4)صاحب این امر از اولاد من کسی است که دربارۀ او گویند مرد،به هلاکت رسید؛نه،بلکه در کدام بیابان رفت(گم شد).»

2-و نیز فرمود:«...اللّه أنتم بأحلامکم،کفّوا ألسنتکم و کونوا من ورآء معایشکم،فإنّ الحرمان سیصل إلیکم،و إن صبرتم و احتسبتم و أیقنتم أنّه طالب و ترکم و مدرک آثارکم و آخذ بحقّکم،و أقسم باللّه قسما حقّا،إنّ اللّه مع الّذین اتّقوا و الّذین هم محسنون؛ (5)شما را به

ص:275


1- 1) -همان مدرک:160/51 ب 10 ح 7 از کمال الدّین. [1]
2- 2) -همان مدرک:224/51 ب 13 ح 12 از غیبت طوسی.
3- 3) -کشف الغمّة:ص 311/3؛ [2]اعلام الوری:ص 399؛ [3]الملاحم و الفتن:ص 153؛ینابیع المودة:1633 و 168؛ [4]المهدی:ص 147؛ [5]الإمام المهدی:ص 68. [6]
4- 4) -بحار الأنوار:114/51 ب 2 ح 11 از غیبت نعمانی. [7]
5- 5) -همان مدرک:120/51 ب 2 ح 23 از نهج البلاغة. [8]

خدا!مواظب خواهش هایتان باشید(خواسته های بی جا را رها سازید)و زبان خود را نگه دارید و در طلب زندگانی(در پی یک لقمه نان خود)باشید،همانا به زودی محرومیت ها به شما رو می آورد،صبر کنید و در انتظار باشید و یقین کنید که او طلب کنندۀ خون شما و درک کنندۀ آثار و گیرندۀ حقّ شماست.به خدا قسم حقّ می خورم،یقینا خدا با پرهیزکاران و نیکی کنندگان است.»

3-ابی الجارود گوید:امام باقر علیه السّلام به من فرمود:«یا ابا الجارود!إذا دار الفلک و قال النّاس:مات القآئم أو هلک،بأیّ واد سلک،و قال الطالب:أنّی یکون ذلک و قد بلیت عظامه، فعند ذلک فارجوه فإذا سمعتم به فأتوه و لو حبوا علی الثلج؛ (1)ای ابا الجارود!وقتی که فلک چرخید و(به آن جا رسید که)مردم گفتند قائم مرد یا به هلاکت رسید،به کدامین بیابان رفت(گم شد)،جوینده او گوید:این(ظهور)کی خواهد شد درحالی که استخوان هایش پوسیده شد،در آن شرایط به او(ظهور او)امیدوار باشید،هرگاه آن را شنیدید،به سوی او بروید،اگرچه چهاردست و پا روی یخ ها باشد.»

4-ابن بکیر و حکم از امام باقر علیه السّلام فرمود:«کأنّی بکم إذا صعدتم فلم تجدوا أحدا و رجعتم فلم تجدوا أحدا؛ (2)گویا(روزی را)برای شما می بینم،بالا روید کسی را پیدا نکنید و برگردید نیز کسی را نمی یابید.»

5-امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ القآئم إذا قام یقول الناس:أنّی ذلک و قد بلیت عظامه؛ (3)همانا وقتی قائم قیام کرد،مردم می گویند:این چگونه ممکن است درحالی که استخوان هایش هم پوسیده است(مدّت هاست وجود ندارد).»

6-امام رضا علیه السّلام فرمود:«...بأبی و أمّی سمیّ جدّی و شبیهی و شبیه موسی بن عمران، علیه جیوب النور تتوقد(من)بشعاع ضیآء القدس،کم من حریّ مؤمنة،و کم من مؤمن متأسّف حیران حزین عند فقدان المآء المعین.کأنّی بهم آیس ما کانوا.نودوا ندآء یسمع من بعد کما

ص:276


1- 1) -همان مدرک:136/51 ب 5 ح 1 از کمال الدّین و [1]غیبت نعمانی.
2- 2) -همان مدرک:139/51 ب 5 ح 12 از غیبت نعمانی. [2]
3- 3) -بحار الأنوار:148/651 ب 6 ح 19 از غیبت نعمانی. [3]

یسمع من قرب یکون رحمة علی المؤمنین و عذابا علی الکافرین؛ (1)پدر و مادرم فدای همنام جدّم و شبیه خودم و شبیه موسی بن عمران!بر اوست تن پوش های نور که با شعاع روشنایی قدس روشن می شود،چقدر هستند سینه سوزان از بانوان و چقدر است حیران و غمگین از مؤمنان متأسّف در هنگام گم شدن آب زلال(امامت در روزگاران غیبت).گویا آن ها را می بینم از آن چه که بودند،(در اعتقاد به مهدی موعود علیه السّلام)مأیوس اند.(در این هنگام)ندا داده می شوند،ندایی از دور،چنان شنیده می شود که از نزدیک آن ندا بر مؤمنان رحمت و بر کافران عذاب خواهد بود.»

7-حماد بن عبد الکریم از امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ القآئم إذا قام،قال الناس:أنّی یکون هذا و قد بلیت عظامه منذ دهر طویل؛ (2)همانا قائم وقتی قیام کرد،مردم می گویند:

کجا هم چون کاری می شود و یقینا مدّت طولانی است استخوان هایش هم پوسیده شده است.»

8-علاء از محمّد از ابی جعفر(امام باقر)علیه السّلام روایت کرده که فرمود:«إنّ للقآئم غیبتین،یقال فی إحداهما هلک،و لا یدری فی أیّ واد سلک؛ (3)محققا برای قائم علیه السّلام دو غیبت است؛در یکی از آن دو گفته می شود هلاک شده و معلوم نیست در کدام وادی گم شد، (سر به نیست گردید).

9-منصور گوید:امام صادق علیه السّلام فرمود:«یا منصور!إنّ هذا الأمر لا یأتیکم إلاّ بعد الیأس،لا و اللّه حتّی تمیّزوا،لا و اللّه حتّی تمحّصوا،لا و اللّه حتّی یشقی من یشقی،و یسعد من یسعد؛ (4)ای منصور!به درستی که این امر به شما نمی آید مگر بعد از یأس و ناامیدی،نه به خدا قسم تا از همدیگر متمایز بشوید!نه و اللّه تا امتحان شوید!نه به خدا سوگند تا آن کس که شقی است به شقاوت برسد،و آن که سعید است به سعادت نایل شود!»

ص:277


1- 1) -الحرّة العطش فالرّجل:حران،و المرءة:حری.بحار الأنوار:152/51 ب 8 ح 2 از عیون أخبار الرّضا و [1]کمال الدّین با کمی تغییر(یحزن لموته أهل الأرض و السّماء)اضافه در نسخۀ کمال الدّین.
2- 2) -بحار الأنوار:225/51 ب 13 ح 13. [2]
3- 3) -بحار الأنوار: [3]156/52 ب 23 ح 15 از غیبت نعمانی. [4]
4- 4) -همان مدرک:111/52 ب 21 ح 20 از کمال الدّین. [5]
43-باور نکن

1-سپس ابی عبد اللّه علیه السّلام به من فرمود:«یا حازم!إنّ لصاحب هذا الأمر غیبتین یظهر فی الثانیة،فمن جآءک یقول:إنّه نفض یده من تراب قبره فلا تصدّقه...؛ (1)ای حازم!همانا برای صاحب این امر دو غیبت است،در دوّمی ظهور می کند(به امامت و اصلاح روی زمین می پردازد)پس هرکس به تو بگوید که(پیش از انجام مأموریتش مرگش فرا رسید و حتّی)من از خاک مزارش دست تکان دادم(خاک را از دستم پاک کردم)او را تصدیق نکن(حرفش را باور نکن چون قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-باید به وظایف نهایی خود انجام دهد و جهان را اصلاح نماید).»

2-حماد بن عبد الکریم جلاب گوید:نزد ابی عبد اللّه(امام صادق علیه السّلام)از قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-سخنی به میان آمد،فرمود:«أما إنّه لو قد قام،لقال الناس:أنّی یکون هذا و قد بلیت عظامه مذ کذا و کذا؛ (2)آگاه باش!اگر او قیام کند،البتّه مردم گویند:چگونه هم چون چیزی ممکن است و حال آن که مدّت زیادی است استخوان هایش هم پوسیده است.»

44-مانند زنبور عسل باشید

1-ابن نباته از امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«کونوا کالنحل فی الطیر لیس شیء من الطیر إلاّ و هو یستضعفها،و لو علمت الطیر ما فی أجوافها من البرکة،لم یفعل بها ذلک.خالطوا الناس بألسنتکم و أبدانکم و زایلوهم بقلوبکم و أعمالکم.فوالّذی نفسی بیده!ما ترون ما تحبّون حتّی یتفل بعضکم فی وجوه بعض،و حتّی یسمّی بعضکم بعضا کذّابین،و حتّی لا یبقی منکم- أو قال:من شیعتی-کالکحل فی العین و الملح فی الطعام،و سأضرب لکم مثلا و هو مثل رجل کان له طعام فنقّاه و طیّبه،ثمّ أدخله بیتا و ترکه فیه ما شآء اللّه،ثمّ عاد إلیه فإذا هو قد[أصابه السوس فأخرجه و نقّاه و طیّبه،ثمّ أعاده إلی البیت فترکه ما شآء اللّه،ثمّ عاد إلیه فإذا هو قد] أصاب طائفة منه السوس،فأخرجه و نقّاه و طیّبه و أعاده،و لم یزل کذلک حتّی بقیت منه رزمة

ص:278


1- 1) -همان مدرک:156/52 ب 23 ح 13 و 117 ب 21 [1] ح 41 از غیبت نعمانی از ابن بکیر از محمّد بن مسلم.
2- 2) -بحار الأنوار: [2]291/52 ب 26 ح 38 از غیبت نعمانی. [3]

کرزمة الأندر لا یضرّه السوس شیئا،و کذلک أنتم تمیزون حتّی لا یبقی منکم إلاّ عصابة لا تضرّها الفتنة شیئا؛ (1)در میان پرندگان مانند زنبور عسل باشید.همۀ پرنده ها او را ناتوان می شمارند و اگر پرنده ها بدانند در جوف آن ها چه برکتی نهفته است،این رفتار را به آن ها روا نمی داشتند!(شما هم با)مردمان با زبان و بدن هایتان به هم بپیوندید و معاشرت کنید،اما با دل ها و رفتارتان از آن ها دوری کنید.قسم به کسی که جان من در دست(قدرت)اوست!آن چه را که دوست می دارید،به آن نمی رسید(ظهور امامتان را نمی بینید)تا به روی همدیگر آب دهان بیندازید و تا بعضی بعضی دیگر(یکدیگر)را دروغ گو بنامید و تا از شما-شیعیانم-نماند،مگر مانند سرمه در چشم و نمک در طعام.

به زودی به شما مثلی می زنم،مثل مردی را که طعامی(حبوباتی)داشته باشد و آن را تصفیه و پاک کند و بعد آن را در خانه ای جا دهد و تا خدا خواهد مدّتی صبر کند و دوباره به سوی آن طعام برگردد و ببیند سوس افتاده است،باز آن را تمیز نماید و تصفیه کند و سپس به خانه برگرداند،باز آن را بیرون نموده و ببیند مقداری از آن را بید زده است و هم چنین این کار را تکرار نماید تا از آن مقدار اندکی بماند که دیگر آفت نتواند به آن ضرر برساند،شما نیز چنین هستید(آن قدر تصفیه و غربال می شوید)تا از شما نماند مگر گروه کمی که هیچ فتنه ای نتواند(آن ها را از راه حقّ منحرف نماید و)به آن ها ضرر برساند.»

45-ناتوانان

1-محمّد بن سنان از ابی جارود از امام باقر علیه السّلام فرمود:«لا ترون الّذی تنتظرون،حتّی تکونوا کالمعزی المواة الّتی لا یبالی الخابس أین یضع یده منها لیس لکم شرف ترقونه و لا

ص:279


1- 1) -بیان:قوله علیه السّلام:کالنحل فی الطیر أمر بالتقیة أی لا تظهروا لهم ما فی أجوافکم من دین الحق کما أن النحل لا یظهر ما فی بطنها علی الطیور،و إلا لأفنوها و«الرزمة»بالکسر ما شد فی ثوب واحد و«الأندر»البیدر.فی النهایة [1]الأندر:البیدر،و هو الموضع الذی یداس فیه الطعام بلغة الشام و الاندر أیضا صبرة من الطعام، انتهی،أقول:لعل المعنی الاخیر هنا أنسب فتذکر.غیبت نعمانی:ص 8 و 112؛ [2]بحار الأنوار: [3]115/52 ب 21 ح 37 از غیبت نعمانی؛ [4]بشارة الإسلام:ص 52؛ [5]الزام النّاصب:ص 80؛ [6]یوم الخلاص:ص 188.

سناد تسندون إلیه أمرکم؛ (1)آن کس که منتظرش هستید،نخواهید دید تا(در زیر سیطره و شکنجه های ستمکاران از ناتوانی به جایی برسید که)مانند بز مرده باشید که اعتنا نکند قصّاب برای شقّه کردن(کندن پوستش)از کجا شروع نماید!نه برای شما جای بلندی باشد که به آن صعود کنید(تا از دسترس دشمن خارج شوید)و نه جای محکمی که برای کارهایتان به آن تکیه دهید(پناهنده شوید).»

46-ناتوانی اللّه گویان

1-عاصم بن ضمرة از امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«لتملأنّ الأرض ظلما و جورا حتّی لا یقول أحد:«اللّه»إلاّ مستخفیا،ثمّ یأتی بقوم صالحین،یملؤونها قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا؛ (2)البتّه زمین از ظلم و جور پر خواهد شد،تا جایی که کسی نتواند«اللّه»گوید مگر مخفیانه،سپس می آیند گروهی از صالحان،زمین را از عدل و داد لبریز نمایند، همان گونه که از ظلم و جور پر شده باشد.»

2-حضرت علی علیه السّلام در حدیثی فرمود:«و اللّه لا ترون الّذی تنتظرون حتّی لا تدعون «اللّه»إلاّ إشارة بأیدیکم و إیماءا بحواجبکم،و حتّی لا تملکون من الأرض إلاّ مواضع أقدامکم،و حتّی لا یکون موضع سلاحکم علی ظهورکم،فیومئذ لا ینصرنی إلاّ اللّه بملآئکته و من کتب علی قلبه الإیمان.و الّذی نفس علیّ بیده!لا تقوم عصابة تطلب لی أو لغیری حقّا أو تدفع عنّا ضیما إلاّ صرعتهم البلیّة،حتّی تقوم عصابة شهدت مع محمّد صلّی اللّه علیه و اله بدرا،لا یؤدّی قتیلهم و لایداوی جریحهم و لا ینعش صریعهم؛ (3)و اللّه!آن کس را که منتظرید،نمی بینید تا(از ترس دشمنان،نتوانید اللّه بگویید،مگر با اشارۀ دست ها و حرکت دادن ابروهایتان و حتّی نتوانید در زمین(به این وسعت)به اندازۀ جای پایتان مالکیت داشته باشید و تا

ص:280


1- 1) -قال:قلت لعلی بن الحکم ما المواة من المعز،قال:التی قد استوت لا یفضل بعضها علی بعض و الخابس الاسد المفترس فهو إذا رأی معزی مواة لا یبالی بأیّ عضو من أعضائه ابتدء»روضة الکافی:263؛غیبت نعمانی:ص 101؛بحار الأنوار:264/52 ب 25 ح 150 و 110 ب 21 [1] ح 15 از غیبت نعمانی؛بشارة الإسلام: ص 53 و 89 [2] مشابه این روایت از علی علیه السّلام در فصل بی پناهان گذشت.
2- 2) -بحار الأنوار:117/51 ب 2 [3]ح 17 از امالی. [4]
3- 3) -شرح نهج البلاغة:ابن ابی الحدید 133/2 [5] در پاورقی بحار الأنوار:136/52 ب 22 ح 41

جایی اسلحه تان در پشتتان نباشد(که بتوانید اسلحه به دست گرفته از خود دفاع کنید)پس در آن روز غیر از خدا که با فرشته ها و آن ها که در دلشان ایمان نوشته شده است،کمکم کند.قسم به آن که جانم به دست(قدرت)اوست!به پا نخیزد گروهی که برای من و غیر من،حقّی را طلب نماید و ستمی را از ما دفع نماید،مگر این که بلاها او را به خاک می اندازد(خردش کند)تا دسته ای که با رسول خدا علیه السّلام(جنگ)بدر را درک کرده است که کشتگانش به آن ها داده نشود و زخمی هایش مداوا نگردد و افتادگان به نوایی نرسد(یعنی فرشته های یاری کننده در بدر به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله قیام کند).»

3-ابی بصیر گوید:شنیدم ابی عبد اللّه(امام صادق)علیه السّلام می فرمود:امیر مؤمنان علیه السّلام می فرمود:«لا یزال الناس ینقصون حتّی لا یقال:«اللّه»فإذا کان ذلک ضرب یعسوب الدین بذنبه،فیبعث اللّه قوما من أطرافها و یجیؤون قزعا کقزع الخریف...؛ (1)مردم دایما در ناقص شدن هستند(دینشان رو به زوال می رود)تا جایی که«اللّه»گفته نمی شود،پس وقتی که این گونه پیش آمد،پادشاه دین پایۀ محکمش را بزند و در این حال،خداوند از اطراف زمین،قومی را برانگیزاند و به اطراف او گردآمده(اجتماع می کنند)مانند اجتماع پاره های ابر متفرّق پاییزی!»

47-دشمنی همدیگر شیعیان

1-عمیرة بنت نفیا(نفیل)گوید:شنیدم حسن بن علی علیهما السّلام می گفت:«لا یکون أمر الّذی ینتظرون حتّی یبرأ بعضکم من بعض،و یتفل بعضکم فی وجوه بعض،و حتّی یلعن بعضکم بعضا و حتّی یسمّی بعضکم بعضا کذّابین؛ (2)این امر(ظهور)پیش نخواهد آمد تا بعضی از شما از بعض دیگر دوری گزیند و بعضی تان روی بعض دیگر آب دهن اندازد و حتّی همدیگر را لعنت کند و حتّی یکدیگر را دروغ گوی بنامد.»

2-عبد الرحمان بن سیابه از ابی عبد اللّه علیه السّلام فرمود:«کیف بکم أنتم إذا بقیتم بلا إمام

ص:281


1- 1) -ذنب به معنای گوناگون آمده است،هم چنین هم آخر تازیانه نیز گویند؛قزع پاره های ابر متفرّق پاییز (المنجد در لغت قزع)غیبت طوسی:ص 299؛بحار الأنوار:334/52 ب 27 ح 65. [1]
2- 2) -بحار الأنوار: [2]115/52 ب 21 ح 33.از غیبت نعمانی.

هدی و لا علم یبرأ بعضکم من بعض،فعند ذلک تمیّزون و تمحّصون و تغربلون،و عند ذلک اختلاف السنین و إمارة من أوّل النهار،و قتل و قطع فی آخر النهار؛ (1)حال شما چگونه خواهد بود وقتی که بدون امام هدایت کننده و بی نشان(بی سرپرست)بمانید،بعضی شما از بعض برائت جوید،پس در آن حال تمییز داده شوید و امتحان کرده و غربال می شوید و در آن زمان سال ها مختلف و فرمانروایی(متزلزل)می شود،(سلطنت آن ها)اوّل روز شروع و در آخر روز قلع و قمع می شوند(پیش از ظهور رییس و بعد از ظهر جسد بی جان خواهند افتاد).»

3-ابان بن تغلب از ابی عبد اللّه علیه السّلام فرمود:«کیف أنتم إذا وقعت السبطة بین المسجدین،تأرز العلم فیها کما تأرز الحیّة فی جحرها،و اختلفت الشیعة بینهم و سمّی بعضهم بعضا کذّابین و یتفل بعضهم فی وجوه بعض؟!فقلت:ما عند ذلک من خیر!قال:الخیر کلّه عند ذلک،یقوله ثلاثا و قد قرب الفرج؛ (2)چگونه می شود حال شما،زمانی که میان دو مسجد (3)فترتی(به سبب جیش سفیانی یا حوادث دیگر)پیش آید،علم در آن وقت جمع می شود مانند جمع شدن مار در سوراخش(حجره و لانه اش)و شیعیان در میان خود اختلاف می کنند و همدیگر را دروغ گو می نامند،بعضی به روی بعضی آب دهان می اندازند.گفتم:پس در آن زمان خیری نیست؟!سه بار فرمود:همۀ خیرها در آن وقت است که فرج نزدیک شده است.»

4-عبد اللّه بن شریک عامری از عمیره دختر نفیل گفت:شنیدم دختر حسن بن علی علیه السّلام می گفت:«لا یکون هذا الأمر الّذی تنتظرون حتی یبرأ بعضکم من بعض،و یلعن بعضکم بعضا،و یتفل بعضکم فی وجه بعض،و حتّی یشهد بعضکم بالکفر علی بعض.قلت:ما

ص:282


1- 1) -همان مدرک:112/52 ب 21 ح 22 از کمال الدّین. [1]
2- 2) -بحار الأنوار: [2]134/52 ب 22 ح 38 از غیبت نعمانی ص 83-80؛و عین آن را کلینی قدّس سرّه در کافی:نقل نموده است.
3- 3) -دو مسجد؛یعنی مسجد الحرام و مسجد النّبی،در روایت دیگر آمده(فقلت ما السّبطة قال الفترة؛و در روایت دیگر فرمود:السّبطة دون الفترة؛و در روایت کافی به أبان فرمود:کیف أنت اذا وقعت البطشة بین المسجدین فیأرز العلم...(کافی:340/1).جزری گوید:در روایت هست أنّ الإسلام لیأرز الی المدینة کما یأرز الحیّة الی حجرها،أی ینضمّ إلیه و یجتمع بعضه الی بعضها.

فی ذلک خیر!قال:الخیر کلّه فی ذلک،عند ذلک یقوم قآئمنا فیرفع ذلک کلّه؛ (1)این کاری که منتظرش هستید،نمی شود تا از همدیگر تبرّی کنید و همدیگر را لعن نمایید و بعضی به بعضی آب دهان اندازد و بعضی علیه بعضی به کفر شهادت دهد.گفتم:پس خیری در آن زمان نیست؟!فرمود:که خیر در آن زمان است،چون قائم ما قیام می کند و همۀ این ناگواری ها را برچیند.»

5-عبد الکریم گوید:نزد ابی عبد اللّه علیه السّلام دربارۀ قائم صحبت شد،فرمود:«أنّی یکون ذلک و لم یستدر الفلک حتّی یقال مات أو هلک،فی أیّ واد سلک.فقلت:و ما استدارة الفلک؟ فقال:اختلاف الشیعة بینهم؛ (2)این چگونه می شود درحالی که هنوز افلاک تا آن جا نچرخیده است که بگویند مرده یا هلاک شده،در کدام بیابان رفته(نابود شده)است.

گفتم:چرخیدن فلک چیست؟!فرمود:اختلاف شیعه در میان خود.»

6-عبایه اسدی گوید:شنیدم امیر مؤمنان علیه السّلام می فرمود:«کیف أنتم إذا بقیتم بلا إمام هدی و لا علم یری،یبرأ بعضکم بعضا؛ (3)چگونه می شود حال شما زمانی که بدون امام هدایت گر و نشانۀ مشخص می مانید؟!بعضی از شما از بعض دیگر دوری جوید.»

48-ردکنندگان نیازمندان

در دین اسلام یکی از پسندیده ترین صفات انسانی،دستگیری و یاری رساندن به نیازمندان و دوری جستن از بی تفاوت بودن،به گرفتاری آن هاست.

پس برآوردن نیاز نیازمندان یکی از اوصاف حمیده و خصلت هایی است که صاحبان این خصلت را مورد تشویق و تمجید قرار داده و مدح بسیار نموده است، حتّی پاداش قضای حاجت مؤمنی را کلید ورود به بهشت و ثواب چندین حج دانسته است؛بدین جهت گروه زیادی در هردوره و زمان با این کرامت انسانی متّصف

ص:283


1- 1) -بحار الأنوار:211/52 ب 25 ح 58 از غیبت طوسی و ص 115 با تغییراتی از مالک بن ضمرة از امیر مؤمنان علیه السّلام از غیبت نعمانی.
2- 2) -غیبت نعمانی:ص 80؛ [1]بحار الأنوار:228/52 ب 25 ح 91. [2]
3- 3) -بحار الأنوار:111/51 ب 2 ح 5 از غیبت طوسی.

و سعی در برآوردن حاجات برادران دینی خود دارند،امّا با مرور زمان این شرافت انسانی از میان مردم رخت برخواهد بست؛به طوری که در«غیبت»و نزدیک ظهور «مهدی موعود علیه السّلام»برعکس آن حاکم خواهد شد و مردم آن روزگار از این عمل خیر دوری کرده و با دیدن روی نیازمندان،از آن ها روی برخواهند تافت.

1-فضیل گوید:به ابی جعفر علیه السّلام گفتم:فدایت شوم!این(قضایا)کی خواهد آمد؟! فرمود:«...و لکن إذا اشتدّت الحاجة و الفاقة و أنکر الناس بعضهم بعضا،فعند ذلک توقّعوا هذا الأمر صباحا و مساءا.قلت:جعلت فداک!الحاجة و الفاقة قد عرفناها،فما إنکار الناس بعضهم بعضا؟قال:یأتی الرجل أخاه فی حاجة فیلقاه بغیر الوجه الّذی کان یلقاه فیه و یکلّمه بغیر الکلام الّذی کان یکلّمه؛ (1)(آگاه باش در این مورد برای ما وقتی معیّن نشده است) و لکن(علامتی گویم)هروقت دیدی فقر و نداری(نیاز و گرفتاری)مردم را به ستوه آورد و شدّت یافت و به همدیگر شناسایی ندادند(از همدیگر دوری جستند)،در این وقت صبح و شام منتظر فرج باشید.

گفتم:فدایت شوم!(معنای)نیاز و نداری را شناخته ایم،امّا معنای انکار مردم همدیگر را نفهمیدیم؟!

فرمود:مرد برای رفع نیاز پیش برادرش می آید،او را بدان صورت نمی بیند که همیشه می دید و بدان گونه حرف نمی زند که قبلا می زد.»

49-امتحان شیعیان

دربارۀ امتحان و آزمایش های شیعیان قبل از ظهور،آن هم با سخت ترین امتحان ها روایات زیادی وارد شده است که تعدادی از آن ها در فصول قبل ذکر شد و به چند نمونۀ آن نیز اشاره می شود. (2)

ص:284


1- 1) -بحار الأنوار: [1]185/52 ب 25 ح 9 از تفسیر علی بن ابراهیم؛ [2]مشابه این روایت از محمّد بن حنفیّة رضی اللّه عنه در ص 246 ب 25 ح 127 از غیبت نعمانی و در ص 270 ب 25 ح 161 از کتاب سرور الإیمان باز از محمّد بن حنفیة نقل کرده است.
2- 2) -طالبین به کتاب بحار الأنوار:52(باب التمحیص و النهی عن التوقیت) [3]مراجعه نمایند.

1-جابر جعفی گوید:به(امام باقر)علیه السّلام گفتم:«متی یکون فرجکم؟فقال:هیهات هیهات!لا یکون فرجنا حتّی تغربلوا،ثمّ تغربلوا،ثمّ تغربلوا،یقولها ثلاثا،حتّی یذهب المدر و یبقی الصفو؛ (1)فرج شما چه زمانی خواهد بود؟!فرمود:هیهات،هیهات!فرج ما نخواهد شد(سه بار فرمود)تا شما غربال شوید باز غربال شوید و باز غربال شوید،تا کدرها برود و صاف ها بماند.»

2-ابن ابی یعفور گوید:شنیدم از امام صادق علیه السّلام فرمودند:«ویل لطغاة العرب من شرّ قد اقترب،قلت:جعلت فداک!کم مع القآئم من العرب؟قال:شیء یسیر.فقلت:و اللّه إنّ من یصف هذا الأمر منهم لکثیر؟فقال:لابدّ للناس من أن یمحّصوا و یمیّزوا و یغربلوا و یخرج فی الغربال خلق کثیر؛ (2)وای بر طغیان گران عرب،از شرّی که نزدیک شده است!

گفتم:فدایت شوم!همراه قائم چقدر از عرب ها خواهد بود؟

فرمود:چیز کمی.

گفتم:به خدا قسم!توصیف کنندگان این امر از آن ها زیاد است.

فرمود:به ناچار مردم تصفیه شده و تمییز داده می شوند و آن ها غربال خواهند شد، تا خلق زیادی در غربال دور ریخته شوند.»

3-محمّد بن منصور از پدرش نقل می کند،او گفت:ما نزد امام صادق علیه السّلام بودیم و صحبت می کردیم،(حضرت)رو به من کرد و فرمود:دربارۀ چه چیزی(بحث) می کردید؟«...هیهات هیهات!لا و اللّه لا یکون ما تمدّون إلیه أعینکم حتّی تغربلوا.لا واللّه لا یکون ما تمدّون إلیه أعینکم حتّی تمیّزوا.لا و اللّه لا یکون ما تمدّون إلیه أعینکم إلاّ بعد إیاس.لا و اللّه لا یکون ما تمدّون إلیه أعینکم حتّی یشقی من شقی و یسعد من سعد؛ (3)هیهات،هیهات،نه به خدا قسم!آن چه که چشمانتان را به آن دوخته اید،نخواهد شد تا غربال شوید.نه به خدا قسم!آنچه که به سوی آن چشم دوخته اید،نمی شود تا تمییز شوید و سوگند به خدا!نخواهد شد مگر بعد از یأس و نومیدی و تا شقی،شقی شود

ص:285


1- 1) -همان مدرک:113/52 ب 21 ح 28.از غیبت طوسی.
2- 2) -بحار الأنوار: [1]114/52 ب 21 ح 31 از غیبت نعمانی با دو طریق؛و دلائل الإمامة للطبری. [2]
3- 3) -همان مدرک:112/52 ب 21 ح 23.از غیبت طوسی و از غیبت نعمانی.

و سعید،سعید.»

4-بطاینی از ابی بصیر نقل می کند که امام باقر علیه السّلام فرمود:«و اللّه لتمیزنّ و[اللّه] لتمحّصنّ،و اللّه لتغربلنّ کما یغربل الزوان من القمح؛ (1)به خدا قسم تمییز داده می شوید و به خدا قسم برگزیده می شوید و به خدا قسم غربال می شوید(تصفیه می شوید)مانند تصفیۀ کردن گندم را!»

5-ابی بصیر گوید:امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّما مثل شیعتنا أندر-یعنی به بیتا للطعام- فأصابه أکل فنقّی ثمّ أصابه آکل حتّی بقی منه ما لا یضرّه الآکل،و کذلک شیعتنا یمیّزون و یمحّصون حتّی یبقی منه عصابة لا یضرّ الفتنة؛ (2)محقّقا مثل شیعیان ما،مانند خانۀ پر از طعام است،که آن را آفت زند(خورنده ای آن را بخورد و تباه سازد)پس(صاحب طعام) آن را پاک نماید،دوباره بید بیفتد و باز پاک کند(نخاله ها را)برچیند،بدین گونه تا این که صاف و تصفیه شده اش بماند که دیگر آفت ها نتواند به آن ضرر برساند و چنین است شیعیان ما،آن قدر تصفیه و امتحان شوند تا گروهی که فتنه ها به آن ها ضرر نمی زند، بماند.»

50-حالت بیزاری جستن

1-امام باقر علیه السّلام به یکی از اصحابش فرمود:«إنّ حدیثکم هذا لتشمئزّ منه القلوب قلوب الرجال،فانبذوا إلیهم نبذا فمن أقرّ به فزیدوه،و من أنکره فذروه،إنّه لابدّ من أن تکون فتنة یسقط فیها کلّ بطانة و ولیجة حتّی یسقط فیها من یشقّ الشعرة بشعرتین حتّی لا یبقی إلاّ

ص:286


1- 1) -الزؤان-مثلثة-ما یخالط البر من الحبوب،الواحدة زؤانة،قال فی أقرب الموارد:و هو فی المشهور یختص بنبات حبه کحب الحنطة الا انه صغیر،إذا اکل یحدث استرخاء یجلب النوم و هو ینبت غالبا بین الحنطة.غیبت نعمانی:ص 109 و 101 از امام صادق علیه السّلام؛بحار الأنوار:114/52 ب 22 [1] ح 32 از غیبت نعمانی؛بشارة الإسلام:ص 90 [2] با تغییر کمی و 129؛الزام النّاصب:ص 79 و 80. [3]
2- 2) -یعنی بیدرا فیه طعام«و المعنی واحد فان من معانی الاندر:کدس القمح»قاله الفیروز آبادی،و قال الشرتونی فی أقرب الموارد«الکدس هو الحب المحصود المجموع،أو هو ما یجمع من الطعام فی البیدر، فإذا دیس و دق فهو العرمة»و یظهر من ذلک أن المراد بالطعام هنا،ما لم یدس و لم یدق،بل الطعام الذی هو فی سنبله بعد و لا یسوس الطعام فی سنبله الا قلیلا بعد مدة طویلة،فیناسب معنی الخبر. غیبت نعمانی:ص 112؛بحار الأنوار: [4]116/52 ب 21 ح 38.از غیبت نعمانی.

نحن و شیعتنا؛ (1)این سرگذشت شما(برای)دل ها مشمئزکننده(بیزارکننده)است، (مخصوصا)دل های مردان،پس(این عقیده تان را)به آن ها پیشنهاد کنید،اگر استقبال نمودند بیشتر بگویید و اگر انکار کردند رها کنید،همانا چاره ای نیست روزی فتنه ای پیش خواهد آمد،در آن فتنه خویشی و دوستی از بین می رود،حتّی کسی که(موشکاف و زیرک بود)یک مو را با دو مو می شکافت،ساقط می شود(وا می ماند و به جایی نرسد و باقی)نمی ماند،مگر ما و شیعیان ما.»

51-از دین دست برداران

علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر علیهما السّلام فرمود:«إذا فقد الخامس من ولد السابع من الأئمّة،فاللّه اللّه فی أدیانکم،لا یزیلنّکم عنها أحد،یا بنیّ!إنّه لابدّ لصاحب هذا الأمر من غیبة حتّی یرجع عن هذا الأمر من کان یقول به،إنّما هی محنة من اللّه امتحن اللّه بها خلقه؛ (2)زمانی که پنجمی از اولاد امام هفتم مفقود گردید،خدا را!خدا را!مواظب دینتان باشید که احدی از دینتان زایل نکند.ای فرزندم!به ناچار برای صاحب این امر غیبتی پیش می آید تا کسانی که به آن اعتقاد دارند،نیز از آن برمی گردند.محقّقا آن امتحانی است از سوی خداوند که بندگانش را به آن مبتلا خواهد ساخت.»

52-بهشت گمراهان

از امیر مؤمنان علیه السّلام نقل است که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«ای ابا الحسن بر خدا محقّق است این که اهل ضلال(گمراهان)را به بهشت داخل نماید»منظور رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله از این گفتار،مؤمنانی هستند که در زمان فتنه(فساد)بر امامت امام غایب و پوشیده شده از چشم ها،پابرجا بمانند،کسانی که به امامت امام زمان علیه السّلام اقرار کنند و به ریسمانش چنگ زنند و منتظر ظهورش باشند.آنان که صبر در مصایب دوران غیبت دارند و تسلیم اوامر ائمّه دین هستند و در اطّلاع از وضعیت امام غایبشان دچار گمراهی

ص:287


1- 1) -بحار الأنوار: [1]115/52 ب 22 ح 36 از غیبت نعمانی.
2- 2) -همان مدرک:113/52 ب 21 ح 26؛از غیبت طوسی.

شدند.حضرت امیر علیه السّلام می فرماید:دلیل صحّت این تفسیر،این است که اگر خداوند، خورشید را که برای شناختن اوقات نماز،راهنما قرار داده است،در پشت پرده قرار دهد،در آن صورت برای مردم وجوب نماز خواندن در اوّل وقت موسّع(آزاد) می شود تا برای ایشان،با برآمدن آفتاب وقت شناخته شود و یقین کند که ظهر شده است.

به همین نحو است برای کسی که منتظر خروج امام و چنگ زده به امامتش باشد، عمل به واجبات خداوند برایش موسّع است و با(رعایت)حدودش از او پذیرفته و از معنای آن چه که بر او واجب شده است،بیرون نمی شود،پس او صبرکننده و تحمّل شونده ای است که غیبت امامش برایش ضرر نمی رساند. (1)

53-عمل در دولت حقّ بهتر است،یا...

روایات فراوانی وجود دارد که عظمت و افضلیّت اصحاب امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-را بیان کرده است،(چنان که در خلال مطالعۀ این کتاب به برخی از آن ها اشاره شد)اما در این فصل،بحث این است که آیا اصحاب و شیعیانی که در زمان خلفای جور و سلاطین ستمگر گذشته زندگی کرده اند،افضل اند و اعمالشان برتر است،یا اعمال شیعیانی که پس از ظهور مهدی موعود علیه السّلام و استقرار دولت حقّ و برقراری امنیّت کامل و حاکمیّت اسلام ناب محمّدی؟!

به طور خلاصه آزادانه زیستن در زمان قائم آل محمّد علیهم السّلام افضل است،یا به

ص:288


1- 1) -قال أمیر المؤمنین علیه السّلام:قال:قال رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله:یا أبا الحسن حقیق علی اللّه أن یدخل أهل الضّلال الجنّة، و إنّما عنی بهذا المؤمنین الّذین قاموا فی زمن الفتنة علی الائتمام بالإمام الخفیّ المکان،المستور عن الأعیان،فهم بإمامته مقرّون،و بعروته مستمسکون،و لخروجه منتظرون،موقنون غیر شاکین،صابرون مسلمون و إنّما ضلّوا عن مکان إمامهم و عن معرفة شخصه.یدلّ علی ذلک أن اللّه تعالی إذا حجب عن عباده عین الشّمس الّتی جعلها دلیلا علی أوقات الصلاة، [1]فموسّع علیهم تأخیر الموقّت لیتبیّن لهم الوقت بظهورها،و یستیقنوا أنها قد زالت،فکذلک المنتظر لخروج الامام علیه السّلام المتمسّک بامامته موسّع علیه جمیع فرائض اللّه الواجبة علیه،مقبولة عنه بحدودها،غیر خارج عن معنی ما فرض علیه،فهو صابر محتسب لا تضرّه غیبة إمامه.بحار الأنوار: [2]143/52 ب 22 ح 61 از تفسیر نعمانی. [3]

صورت مخفیانه و هراسان در دولت ظلم و جور؟!

1-امیّه بن علی از مردی روایت می کند که به ابی عبد اللّه علیه السّلام عرض کردم:«أیّما أفضل نحن أو أصحاب القآئم-عجّل اللّه فرجه الشریف-؟قال فقال لی:أنتم أفضل من أصحاب القآئم،و ذلک أنّکم تمسون و تصبحون خآئفین علی إمامکم و علی أنفسکم من أئمّة الجور،إن صلّیتم فصلاتکم فی تقیّة،و إن صمتم فصیامکم فی تقیّة،و إن حججتم فحجّکم فی تقیّة، و إن شهدتم لم تقبل شهادتکم.و عدّد أشیاء من نحو هذا(مثل هذه)،فقلت:فما نتمنّی القآئم -عجّل اللّه فرجه الشریف-إذا کان علی هذا؟قال فقال لی:سبحان اللّه!أما تحبّ أن یظهر العدل و یأمن السبل و ینصف المظلوم!؛ (1)(از نظر عمل)ما افضلیم یا اصحاب قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-؟!

فرمود:شما به اصحاب قائم برتری دارید!و این برای این است که شما صبح و شام می کنید درحالی که به خودتان و امامتان از سلاطین ستمگر ترسان و هراسانید،اگر نماز می خوانید،با تقیه می خوانید و روزه می گیرید و به حج می روید،با ترس و تقیّه است،اگر شهادت می دهید،شهادت شما را نمی پذیرند.

امام صادق علیه السّلام چند مطلبی(از این مقوله)را شمردند،من گفتم:اگر این طور است، پس برای چه فرج قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-را آرزو می کنیم؟!

به من فرمود:سبحان اللّه آیا دوست نداری عدل ظاهر شود و راه ها امن گشته و با مظلوم منصفانه رفتار بشود؟!»

2-هشام بن سالم از عمّار ساباطی روایت می کند که به ابی عبد اللّه علیه السّلام عرض کردم:

«العبادة مع الإمام منکم المستتر فی السرّ فی دولة الباطل أفضل،أم العبادة فی ظهور الحقّ و دولته مع الإمام الظاهر منکم؟فقال:یا عمّار!الصدقة فی السرّ و اللّه أفضل من الصدقة فی العلانیة.و کذلک عبادتکم فی السرّ مع إمامکم المستتر فی دولة الباطل أفضل،لخوفکم من عدوّکم فی دولة الباطل و حال الهدنة ممّن یعبد اللّه فی ظهور الحقّ مع الإمام الظاهر فی دولة الحقّ،و لیس العبادة مع الخوف فی دولة الباطل مثل العبادة مع الأمن فی دولة الحقّ؛عبادت

ص:289


1- 1) -الإختصاص:ص 21؛اصول کافی:3331؛ [1]بحار الأنوار: [2]143/52 ب 22 ح 62 از اختصاص.

با امام غایب و در دولت باطل افضل است،یا عبادت در ظهور دولت حقّ؟

فرمود:ای عمّار!به خدا قسم!صدقه در پنهان افضل از صدقه دادن آشکار است.

هم چنین است عبادت شما زمان امام پنهان شده در دولت باطل افضل است از عبادت کسانی که در زمان آشکار شدن حقّ،همراه امام ظاهر و در دولت حقّ باشد،عبادت با ترس در دولت باطل،مانند عبادت با امنیت در دولت حقّ نیست.»

اعلموا أنّ من صلّی منکم صلاة فریضة وحدانا مستترا بها من عدوّه فی وقتها فأتمّها، کتب اللّه عزّ و جلّ له بها خمسة و عشرین صلاة فریضة وحدانیة.و من صلّی منکم صلاة نافلة فی وقتها فأتمّها،کتب اللّه عزّ و جلّ له بها عشر صلوات نوافل.و من عمل منکم حسنة،کتب اللّه له بها عشرین حسنة.و یضاعف اللّه تعالی حسنات المؤمن منکم إذا أحسن أعماله،و دان اللّه بالتقیّة علی دینه و علی إمامه و علی نفسه،و أمسک من لسانه أضعافا مضاعفة کثیرة إنّ اللّه عزّ و جلّ کریم؛بدانید هرکس از شما نماز واجبی را پنهانی از دشمن و تنها در وقتش بخواند و تمام و کامل کند،خداوند(ثواب)بیست و پنج نماز فریضه فرادی برایش می نویسد و اگر یک نماز نافله را در وقتش بخواند و تمام کند،خدای عزّ و جلّ(ثواب)ده نماز نافله برایش می نویسد و اگر از شماها عمل خوبی را انجام دهد،خداوند بیست عمل،بلکه بیشتر برایش اضافه می نماید.اگر به خوبی و با وجود تقیه بر دین و امامش باقی بماند و زبانش را نگه دارد،چندین برابر برایش می نویسد،خداوند کریم است.»

«قال فقلت:جعلت فداک!قد رغّبتنی فی العمل و حثثتنی علیه،و لکنّی أحبّ أن أعلم:کیف صرنا نحن الیوم أفضل أعمالا من أصحاب الإمام منکم الظاهر فی دولة الحقّ،و نحن و هم علی دین واحد،و هو دین اللّه عزّ و جلّ؟!فقال:إنّکم سبقتموهم إلی الدخول فی دین اللّه،و إلی الصلاة و الصوم و الحجّ،و إلی کلّ فقه و خیر،و إلی عبادة اللّه سرّا من عدوّکم مع الإمام المستتر، مطیعون له صابرون معه،منتظرون لدولة الحقّ،خآئفون علی إمامکم و علی أنفسکم من الملوک،تنظرون إلی حقّ إمامکم و حقّکم فی أیدی الظلمة قد منعوکم ذلک،و اضطرّوکم إلی جذب الدنیا و طلب المعاش مع الصبر علی دینکم و عبادتکم و طاعة ربّکم و الخوف من عدوّکم،فبذلک ضاعف اللّه أعمالکم،فهنیئا لکم هنیئا؛عمار گفت:عرض کردم فدایت شوم! مرا به عمل کردن ترغیب کردی،و لکن من دوست دارم بدانم که امروز اعمال ما چگونه

ص:290

افضل است از اعمال اصحاب امام ظاهر در دولت حقّ،درحالی که ما و آن ها در دین واحد،که دین خدای عزّ و جلّ است هستیم؟

فرمود:شما در دین خدا در نماز و روزه و حج و تمام فقه و خیر و بر عبادت خدا با ترس از دشمن،همراه امام پنهان که مطیع او و صبرکنندگان با او هستید،بر آن ها پیشی گرفته اید.منتظر دولت حقّ و هراسان بر امامتان و خودتان از پادشاهان هستید و می بینید که حقّ امام و خودتان در دست ستمگران است،از حقّتان ممنوع شده اید و شما را به جذب دنیا و تکاپو در طلب معاش،با صبر بر دین و عبادت و طاعت خدا و ترس از دشمنانتان مجبور نموده اند.پس به خاطر این است که خداوند ثواب اعمال شما را مضاعف گردانیده است.گوارا باد بر شما چه گوارا بودنی!»

«قال فقلت:جعلت فداک!فما نتمنّی إذا أن نکون من أصحاب القآئم-عجّل اللّه فرجه الشریف-فی ظهور الحقّ؟و نحن الیوم فی إمامتک و طاعتک أفضل أعمالا من[أعمال] أصحاب دولة الحقّ؟فقال:سبحان اللّه!أما تحبّون أن یظهر اللّه عزّ و جلّ الحقّ و العدل فی البلاد و یحسن حال عامّة الناس،و یجمع اللّه الکلمة و یؤلّف بین القلوب المختلفة،و لا یعصی اللّه فی أرضه،و یقام حدود اللّه فی خلقه،و یرد الحقّ إلی أهله،فیظهروه حتّی لا یستخفی بشیء من الحقّ مخافة أحد من الخلق؟أما و اللّه یا عمّار!لا یموت منکم میّت علی الحال الّتی أنتم علیها إلاّ کان أفضل عند اللّه عزّ و جلّ من کثیر ممّن شهد بدرا و أحدا فأبشروا؛ (1)عمار گفت:عرض کردم:فدایت شوم!پس ما دیگر آرزو نمی کنیم از اصحاب قائم در ظهور دولت حقّ باشیم،درحالی که ما امروز در امامت و طاعت تو،از نظر عمل بهتر از اعمال اصحاب دولت حقّیم.

فرمود:سبحان اللّه!آیا دوست ندارید خدای عزّ و جلّ حقّ و عدل را(به وسیلۀ امام قائم)در شهرها ظاهر نماید و حال عموم مردم خوب باشد و خداوند کلمه را جمع و میان دل های مختلف را نزدیک نماید و در زمین معصیت خدا نشود و حدود الهی در خلقش اقامه شود و حق به صاحبش برگردد و حق آشکار شود و چیزی از آن به خاطر ترس

ص:291


1- 1) -تفسیر عیاشی:358/2-357؛ [1]الکافی:334/1؛ [2]بحار الأنوار:127/52 ب 22 ح 20؛ [3]الزام النّاصب:ص 138؛ [4]منتخب الأثر:ص 497-496؛ [5]المهدی:203-202. [6]

پنهان نباشد.آگاه باش ای عمّار!به خدا قسم هرکه از شما در حالتی که هستید از دنیا برود،نزد خدای عزّ و جلّ افضل است از بیشتر کسانی که در(جنگ)بدر واحد بودند.

پس مژده باد بر شما!»

از دو روایت فوق چند مطلب استفاده می شود.

1-آن هایی که از امام علیه السّلام این سؤال ها را کرده اند،از فرمایشات امامان علیهم السّلام قبل و حتّی از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله آموختند که اصحاب قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-و اعمالشان،افضل از حاضرین آن زمان ظهور است.

2-استناد روایت اوّل به یک فرد ناشناس،با عبارت«عن رجل»از یک مردی از نظر فنّی،سند روایت را مخدوش و از اعتبار می اندازد؛زیرا عمّار بن موسی ساباطی نیز به علّت فطحی مذهب بودن (1)زیاد قابل توجّه نیست و روایاتش فقط در صورت مخالف نبودن با اصول مسایل مسلّم اسلام،قابل استناد است.

3-در صورت صحّت این گونه احادیث،همان طور که در ابتدای فصل اشاره شد، مقایسۀ زمان امامان علیهم السّلام با آن شرایط استثنایی که داشتند،با زمان پس از پیاده شدن دولت حق و جهانی شدن آن،در آن صورت مضمون روایت فوق مورد تأیید و قابل قبول است؛زیرا در زمان دولت کریمه،مردم از کسی ترسی ندارند،زیرا در حکومت جهان شمول امام عصر به سر می برند.هیچ کس تحت هیچ شرایطی رنج نمی برند و تب و لرزی از دشمن ندارند.

اما مقایسۀ شیعیان زمان حضور ائمّه با سی صد و سیزده نفر از نخبگان،رکاب امام زمان احوال شیعیان در دوران طولانی غیبت که با هزاران مصایب زندگی کرده و در زیر چکمه های خونین دشمنان از میان می روند،صحیح نیست؛زیرا شیعیان واقعی دوران«غیبت»از پیروان زمان حضور بالاترند.شیعیانی که هر روز چشم به راه امامشان نشسته اند و هرگونه تهمت ها،شکنجه ها،زندان ها و قتل و غارت،ده ها،بلکه صدها این گونه مصایب را متحمل شده و خواهند شد.شیعیان زمان خلفای جور،

ص:292


1- 1) -معجم رجال الحدیث:260/12.

اگرچه زحمات زیادی را متحمّل شده اند،امّا این توفیق را داشتند که مستقیم و غیر مستقیم،دیر یا زود،امام زمان خود را دیده و مسایل مورد ابتلای خود را بپرسند،ولی شیعیان دوران غیبت تمام مشکلات را متحمّل گشته اند که تا نام قائم آل محمد زنده ماند و از دل ها زدوده نشود. (1)

54-وظایف(به ساحل نشسته گان)
طبیب دردمندان خواهد آمد

خستگان عشق را ایّام درمان خواهد آمد

غم مخور آخر طبیب دردمندان خواهد آمد

آن قدر از کردگار خویشتن امیدوارم

که شفابخش دل امیدواران خواهد آمد

باغبانا سختی دی ماه سی روز است و آخر

نوبهار و نغمه مرغ خوش الحان خواهد آمد

بلبل شوریده دل را از خزان برگو ننالد

باغ و صحرا سبز و این دنیا گلستان خواهد آمد

بوی پیراهن رسید و زین بشارت گشت معلوم

یوسف گم گشته سوی پیر کنعان خواهد آمد

دردمندان مستمندان بی پناهان را بگویید

مصلح عالم پناه بی پناهان خواهد آمد

از خدا روز فرج را ای فلج کاران بخواهید

که این جهان روزی کسی را تحت فرمان خواهد آمد

سخت آمد طول غیبت بر تو می دانم مخور غم

موقع افشای این اسرار پنهان خواهد آمد

ص:293


1- 1) -به فصل«در رختخواب شهیدان»مراجعه فرمایید.

تلخی هجران شود شیرین به روز وصل جانان

صبح صادق از پی شام غریبان خواهد آمد

کاخ های ظلم ویران می شود بر فرق ظالم

مهدی موعود غمخوار ضعیفان خواهد آمد

این چراغ از صرصر بیداد خاموشی ندارد

آن که عالم را نماید نورباران خواهد آمد

نیست شک از عمر این دنیا اگر یک روز ماند

ذات قائم حجّت خلاق سبحان خواهد آمد

صبر کن یا فاطمه ای بانوی پهلو شکسته

قائمت با شیشۀ دارو و درمان خواهد آمد

این قدر آخر منال از ضربت بازو و پهلو

مونس تو پادشاه دلنوازان خواهد آمد

محسنا از ضربت مسمارگر مقتول گشتی

عنقریبا دادخواه بی گناهان خواهد آمد

اصغرا از ضربت زخم گلو دل را مسوزان

غم مخور مرهم گذار زخم پیکان خواهد آمد

گفت با زینب،رقیه یک شبی در شام ویران

عمه بابم کی به سروقت یتیمان خواهد آمد

کودکان شام هریک با پدرها سوی منزل

باب من کی بهر دلداری طفلان خواهد آمد

(هاشمی)را نام حسین هر آن بر دفتر رقم زد

چشم او با چشم خامه هردو گریان خواهد آمد

هاشمی خراسانی

در ایّام غیبت«مهدی موعود علیه السّلام»شیعیان،مانند ساحل نشستگان دریای متلاطم

ص:294

ظلم و ستم و خیانت و فساد،انتظار فریادرسی را می کشند و تا رسیدن به مقصود وظایف و برنامه هایی دارند که باید آن ها را اجرا نموده و در تحقّق یافتن آن ها کمر همّت ببندند.

55-عمل به وظیفه

در عصر غیبت مهم ترین تکلیف برای مردم،عمل به وظایف امر است،نه فقط خواستن و دل بستن و دعا کردن؛زیرا نجات دنیا و آخرت انسان در عمل به وظیفه است،نه صرف آرزو و دعا و...در نظر داشته باشیم که خواستن چیزی است و عمل به وظیفه چیز دیگر،هیچ گاه بیمار دلش نمی خواهد دوای دردش را بخورد،امّا موظف است که بخورد،چون شفایش در آن نهفته و علاجش به خوردن آن بستگی دارد،البتّه ممکن است در مواردی خواستن با وظیفه هم جمع شود،امّا معیار عمل به وظایف است.

میلیون ها عاشق می خواهند به خدمت حضرت شرفیاب شوند،امّا این وظیفه نیست،بلکه در حدّ خواستن و آمال و آرزو است و میسّر نشدنش مسؤولیّت آور نیست،ولی ترک گوشه ای از وظایف امر شده،مسؤولیّت می آورد،عمل به آن که از وظایف دینی است و موجب خوشنودی حضرت بقیّة اللّه الأعظم علیه السّلام است،نه عدم لقای او و تنها به توسّل و دعا قناعت نمودن.بلی!قطعا همه این کارها خوب و ممدوح است،امّا ابدا جایگزین عمل به وظایف نمی شود.

در زمان غیبت وظیفۀ اصلی،تعلیم و تعلّم احکام قرآن و عمل به آن است که عیار و معدل نهایی را در دنیا و آخرت تعیین می کند.

اگر به نامه های حضرت قائم علیه السّلام به شیخ مفید قدّس سرّه و تعابیر و مدح هایی که در آن سه نامه (1)مندرج است،دقیق بنگریم،متوجّه خواهیم شد که حتّی دربارۀ نوّاب اربعه و سفیران چهارگانه دوران غیبت صغری هم آن کلمات و عبارات به کار نرفته است که

ص:295


1- 1) -متأسفانه با حوادث زمان یکی از آن سه نامه از بین رفته،فقط دو تای آن در دست مانده است.

از ناحیۀ مقدّسه دربارۀ شیخ مفید رضی اللّه عنه صادر شده است؛زیرا شیخ مفید و امثال او هستند که در عصر غیبت کبری در اثر عمل به وظایف با مدال«للأخ السّدید و الولیّ الرشید الشیخ المفید أدام اللّه إعزازه»مفتخر گشته و معدل خود را تعیین نموده است.

پس باید در زمان غیبت بیش از هرچیز به وظیفه شرعی و اسلامی خود روی آورده و عمل نماییم.

56-عقیدۀ اوّلیه را محکم بگیرید

1-عبد اللّه بن سنان گوید:با پدرم خدمت امام صادق علیه السّلام رفتیم،پس فرمود:چگونه خواهید بود،درحالی که برایتان نه امام هدایت گر و نه پرچم داری خواهد بود و در آن حیرت(سرگردانی)نجات نمی یابد،مگر کسی که با دعای حریق دعا کند.

پدرم گفت:به خدا قسم!این بلا است،قربانت گردم،پس آن وقت چه کار کنیم؟!

فرمود:«إذا کان ذلک و لن تدرکه،فتمسّکوا بما فی أیدیکم حتّی یصحّ لکم الأمر؛وقتی که کار به آن جا رسید تو ابدا آن(روز)را نخواهی دید،پس بر آن چه در دست دارید چنگ بزنید تا کارها برایتان صاف شود.» (1)

2-حارث بن مغیره نصری گوید:به ابی عبد اللّه علیه السّلام گفتم:«إنّا نروی بأنّ صاحب هذا الأمر یفقد زمانا،فکیف نصنع عند ذلک؟قال:تمسّکوا بالأمر الأوّل الّذی أنتم علیه حتّی یتبیّن لکم؛ (2)بر ما روایت شده است که برای صاحب الامر فقدان(غیبتی)خواهد بود،در آن زمان(تکلیف ما چیست و)چه باید کرد؟

فرمود:متمسّک شوید(بچسبید)به امر اوّلتان که بر آن هستید تا برای شما(راه حقّ ظاهر و)روشن شود.»

3-محمّد بن منصور از پدرش نقل می کند:ابو عبد اللّه علیه السّلام فرمود:«إذا أصبحت و أمسیت یوما لا تری فیه إماما من آل محمّد علیهم السّلام،فأحبّ من کنت تحبّ و أبغض من کنت

ص:296


1- 1) -بحار الأنوار: [1]133/52 ب 22 ح 37 از غیبت نعمانی. [2]
2- 2) -همان مدرک:133/52 ب 22 ح 37 از غیبت نعمانی.

تبغض و وال من کنت توالی و انتظر الفرج صباحا و مساءا؛ (1)«هر وقت روزی را به صبح و شام رسانیدی که از آل محمّد علیهم السّلام امامی را ندیدی،پس دوست بدار کسی را که دوست می داشتی و دشمن دار کسی را که دشمن می داشتی و به ولایت بپذیر کسی را که پذیرفته بودی و صبح و شام منتظر فرج باش.»

4-علی بن حارث بن مغیره از پدرش روایت کرده است:به ابی عبد اللّه علیه السّلام عرض کردم:«یکون فترة لا یعرف المسلمون إمامهم فیها؟فقال:یقال ذلک.قلت:فکیف نصنع؟ قال:إذا کان ذلک فتمسّکوا بالأمر الأوّل حتّی یتبیّن لکم الآخر؛ (2)آیا فترتی پیش می آید که مسلمانان در آن امامشان را نشناسند؟!

فرمود:چنین گفته می شود.

گفتم:پس چه کنیم؟

فرمود:زمانی که چنین شد،پس به امر(اعتقاد)اوّل باشید تا(برایتان)امر آخر روشن شود.»

(و اعتقاد ما این است که زمین از حجّت خدا خالی نیست)

5-ابان بن تغلب از ابی عبد اللّه علیه السّلام فرمود:«یأتی علی الناس زمان یصیبهم فیها سبطة،یأرز العلم فیها کما تأرز الحیّة فی جحرها،فبیناهم کذلک إذ طلع علیهم نجم،قلت:

فما السبطة؟قال:الفترة.قلت:فکیف نصنع فیما بین ذلک؟قال:کونوا علی ما أنتم علیه حتّی یطلع اللّه لکم نجمکم؛ (3)زمانی بر مردم می آید،سبطه ای بر ایشان اصابت کند که در آن زمان علم جمع می شود،آن گونه که مار در حجره اش جمع می شود و این حالی است که باشند،ناگهان ستاره ای بر آن ها طلوع می کند.

پرسیدم:سبطه چیست؟

فرمود:فترت. (4)

ص:297


1- 1) -بحار الأنوار:133/52 ب 22 ح 37 از غیبت نعمانی.
2- 2) -همان مدرک:132/52 ب 22 ح 37 از غیبت نعمانی.
3- 3) -همان مدرک:134/52 ب 22 ح 38 از غیبت نعمانی. [1]
4- 4) -وقفه،مراد زمان غیبت و ظاهر نبودن وجود حجّت خدای عزّ و جلّ می باشد.

گفتم:در این میان ما چه کنیم؟

فرمود:بر آن چه که بودید باشید،تا خداوند ستارۀ شما را درآورد.

6-ابان بن تغلب از ابو عبد اللّه علیه السّلام فرمود:«یا أبان!یصیب العالم سبطة یأرز العلم بین المسجدین کما تأرز الحیّة فی جحرها،قلت:فما السبطة؟قال:دون الفترة،فبینماهم کذلک إذ طلع لهم نجمهم.فقلت:جعلت فداک!فکیف نکون ما بین ذلک؟فقال لی[کونوا علی]ما أنتم علیه حتّی یأتیکم اللّه بصاحبها؛ (1)ای ابان!به عالم سبطه ای می رسد که علم مابین دو مسجد به هم بپیچد و جمع شود مانند پیچیدن مار در سوراخش!

گفتم:سبطه چیست؟

فرمود:مانند فترت،مردم در آن حال می باشند تا ناگهان ستاره ای بر آن ها طلوع کند.

گفتم:فدایت شوم!در بین فترت،ما چگونه خواهیم بود؟

فرمود:بر آن چه که هستید باشید تا خداوند صاحبش را برساند.»

7-صالح بن محمّد از یمان تمّار از ابو عبد اللّه علیه السّلام فرمود:«إنّ لصاحب هذا الأمر غیبة، المتمسّک فیها بدینه کالخارط لشوک القتاة بیده.ثمّ أومأ أبو عبد اللّه علیه السّلام بیده هکذا قال:فأیّکم تمسّک شوک القتاد بیده؟ثمّ أطرق ملیّا،ثمّ قال:إنّ لصاحب هذا الأمر غیبة،فلیتّق اللّه عبد عند غیبته و لیتمسّک بدینه؛ (2)برای صاحب این امر،غیبتی است که در آن زمان،چنگ زننده بر دینش مانند کنندۀ خارهای درخت قتات با دست(خالی)از بالا به پایین است.

سپس مختصر مکثی نمود و(دوباره سر بلند کرد و)فرمود:یقینا برای صاحب این امر

ص:298


1- 1) -قال الفیروزآبادی:أسبط سکت فرقا،و بالأرض لصق و امتد من الضرب و فی نومه غمض،و عن الأمر تغابی،و انبسط،و وقع،فلم یقدر أن یتحرک انتهی.بحار الأنوار: [1]134/52 ب 22 ح 37 از غیبت نعمانی ص 83-80.الکافی فی خبر[أبان]ابن تغلب:کیف أنت إذا وقعت البطشة بین المسجدین،فیأرز العلم...(الکافی ج 1 ص 340). [2]فیکون إشارة إلی جیش السفیانی و استیلائهم بین الحرمین،و علی ما فی الاصل لعل المعنی یأرز العلم بسبب ما یحدث بین المسجدین أو یکون خفاء العلم فی هذا الموضع أکثر بسبب استیلاء أهل الجور فیه.و قال الجزری فیه أن الإسلام لیأرز إلی المدینة کما تأرز الحیة إلی جحرها أی ینضم إلیه و یجتمع بعضه إلی بعض فیها.
2- 2) -بحار الأنوار: [3]135/52 ب 22 ح 39 از غیبت نعمانی.

غیبتی است،باید در آن دوران بنده از خدا بترسد و بر دینش(که از قبل دارد)چنگ بزند.»

8-هم چنین فرمود:«تمسک کنید(چنگ بزنید)به آن چه که در دست شماست تا کار(تکلیفتان)روشن شود.»

9-نیز فرمود:فترتی پیش خواهد آمد که دسترسی به علم(واقعی اسلام)نخواهید داشت!

گفتند:پس(در آن وقت)چه کنیم؟

فرمود:بر آن چه که الان هستید،باشید تا ستارۀ شما طلوع کند» (1).

57-عدم تأیید خروج کنندگان
اشاره

گروهی از روایات،خروج پیش از ظهور را تقبیح نموده و تأیید نکرده اند؛زیرا خلفای وقت همواره در بیم و هراس بودند و به شدّت نسبت به قائم و قیام او حساسیّت نشان می دادند،از سوی دیگر شیعیان نیز به علت گرفتاری ها و ابتلائات زیاد،به امامان وقت خود علیهم السّلام اصرار زیاد می ورزیدند که قیام کنند و ریشۀ فساد و ظلم را بخشکانند و آن ها نیز به شیعیان می فرمودند:در مسألۀ قیام،شتاب نکنند که هنوز زمان آن فرا نرسیده است.

و آن هایی که از سادات علوی و بالأخص سرشناسان آنان به عنوان مهدی علیه السّلام و یا با عناوین دیگر قیام می کنند،برای تثبیت و تحکیم امامت ما قیام نکرده اند و قیام آن ها به هیچ وجه به پیروزی نخواهد رسید و شما نیز از قیام خام و ناپخته بپرهیزید،چون اسباب و مقدّمات برانداختن حکومت های غاصب فراهم نشده است و سرنگون کردن حکومت ها،بسیار دشوار است و این شتاب زدگی ها سبب نابودی و هلاکت شما خواهد بود.

ص:299


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:398/3-399 ح 952-953؛غیبت نعمانی:ص 105-104؛ [1]بحار الأنوار:134/52-133 ب 22 ح 38-37.روایت دراین باره بسیار است برای روشن تر شدن مطلب به فصل«ستاره درخشان»مراجعه نمایید.

اکنون سؤالی که پیش می آید این است،آیا این روایات ما را از حرکت و قیام بر علیه ظلم و فساد در زمان غیبت بازنمی دارد و سبب سقوط تکلیف ساقط نمی شود؟! و باید تماشاگر صحنه های دلخراش مستضعفین و محرومین بود و دفاع از آنان را بر خود فرض ندانسته و مهر سکوت بر لب و زنجیر سکون را برپا زد؟!و یا دفاع از آنان را بر خود فرض دانسته و در موقعیت های مناسب به دفاع برخاست؟!.

دقّت و بازنگری عالمانه در احادیث وارده وظیفه و مطلب را روشن و تکلیف را به وضوح می رساند.این احادیث به چند دسته تقسیم می شود:

1-روایاتی که به شیعیان سفارش می کند؛هرکسی که دست به قیام زد و شما را به خروج مسلحانه دعوت نمود،شخص او و هدفش را بشناسید و بدون بررسی و به طور دربست و خودسرانه نپذیرید.

2-احادیثی که دلالت بر این دارد که هر قیامی قبل از قیام جهانی حضرت «مهدی علیه السّلام»انجام بگیرد،سرانجام شکست خواهد خورد.

3-احادیثی که دستور می دهند قبل از ظاهر شدن علایم مخصوص قیام امام علیه السّلام از هرگونه حرکت و قیامی برای تشکیل حکومت خودداری نمایید.

4-احادیثی که به شیعیان توصیه می کند در قیام و نهضت عجله نکنید.

5-روایاتی که صاحب هرپرچمی را که پیش از قیام حضرت قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-،به عنوان رهبریت و امامت برافراشته شود،به نام طاغوت معرفی می کند.

امّا روایات دستۀ اوّل:

1-احادیثی مانند حدیث عیص بن قاسم که گفت:شنیدم ابا عبد اللّه علیه السّلام می فرمود:

«علیکم بتقوی اللّه وحده لا شریک له،و انظروا لأنفسکم،فو اللّه!إنّ الرجل لیکون له الغنم فیها الراعی،فإذا وجد رجلا هو أعلم بغنمه من الّذی هو فیها،یخرجه و یجیء بذلک الّذی هو أعلم بغنمه من الّذی کان فیها.و اللّه!لو کانت لأحدکم نفسان (1)یقاتل بواحدة یجرب بها،ثم

ص:300


1- 1) -الظّاهر أنّ«لو»ههنا للتمنّی أی لیتها کانت لأحدکم نفسان.و مثله قوله تعالی: لَوْ أَنَّهُمْ بادُونَ فِی الْأَعْرابِ.

کانت الأخری باقیة فعمل علی ما قد استبان لها،و لکن له نفس واحدة إذا ذهبت فقد و اللّه ذهبت التوبة.فأنتم أحقّ أن تختاروا لأنفسکم،إن أتاکم آت منّا فانظروا علی أیّ شیء تخرجون؟و لا تقولوا خرج زید،فإنّ زیدا کان عالما و کان صدوقا،و لم یدعکم إلی نفسه إنّما دعاکم إلی الرضی من آل محمّد،و لو ظهر لوفی بما دعاکم إلیه،إنّما خرج إلی سلطان مجتمع لینقضه؛بر شما باد تقوای خداوند بی شریک و بی همتا و خودنگر باشید.به خدا قسم! برای مرد صاحب گوسفند،لازم است چوپان داشته باشد تا گوسفندانش را از آسیب و خطر گرگ ها نگه دارد.امّا وقتی که چوپانی داناتر از جریان قبل پیدا کند،او را بیرون کرده و داناتر به وضع گوسفندانش را می آورد.

به خدا قسم!ای کاش شما دو جان داشتید،با یکی(کارها را)تجربه می کردید و آن یکی(برایتان ذخیره)باقی می ماند(با جان دومی)آن چه که پیش می آمد،عمل می کردید(مسأله ای نبود که از خروج کنندگان تبعیت کنید)لکن شما یک جان دارید، وقتی آن رفت،توبه هم می رود(پشیمانی فایده نخواهد داشت).

پس شما برای انتخاب کردن(پیشوای خود)آزادید،(ولی)وقتی از ما(اولاد علی) کسی آمد(از شما کمک خواست)ببینید برای چه خروج می کند(دقّت داشته باشید).

نگویید«زید»خروج کرد،همانا زید عالم و صدوق بود،(هیچ وقت)برای(امامت) خودش دعوت نکرد،بلکه برای رضای آل محمّد دعوت نمود.اگر پیروز می شد به گفته اش عمل می کرد،ولی علیه سلطان قدرت مند خروج کرد که آن را بشکند(امّا نتوانست و خود شکست خورد).»

«فالخارج منّا الیوم إلی أیّ شیء یدعوکم؟إلی الرضی من آل محمّد؟فنحن نشهدکم أنّا لسنا نرضی به،و هو یعصینا الیوم و لیس معه أحد،و هو إذا کانت الرایات و الألویة أجدر أن لا یسمع منّا إلاّ[مع]من اجتمعت بنو فاطمة معه.فواللّه!ما صاحبکم إلاّ من اجتمعوا علیه،إذا کان رجب (1)فأقبلوا علی اسم اللّه عزّ و جلّ،و إن أحببتم أن تتأخّروا إلی شعبان فلا ضیر،و إن

ص:301


1- 1) -ظاهره ان خروج القائم علیه السّلام فی رجب و یحتمل أن یکون المراد أنه مبدأ ظهور علامات خروجه فأقبلوا إلی مکة فی ذلک الشهر لتکونوا شاهدین هناک عند خروجه.

أحببتم أن تصوموا فی أهالیکم فلعلّ ذلک أن یکون أقوی لکم،و کفاکم بالسفیانی علامة؛ (1)پس آن هایی که الان خروج می کنند به خاطر چیست،اگر برای رضای آل محمّد است، ما شما را شاهد می گیریم که(به خروج آن ها)راضی نیستیم،آن ها حالا که پشت سرشان کسی نیست به ما نافرمانی می کنند(می گوییم در خانه تان بنشینید و خروج نکنید،به حرف ما گوش نمی دهند)امّا وقتی که دارای پرچم هایی شدند،به طریق اوّلی و حتما از ما حرف نخواهند شنید،مگر با کسی که فرزندان فاطمه با او گرد هم آیند.به خدا قسم!صاحب شما نیست مگر آن کس که(بنو فاطمه)اطراف او را بگیرند.

زمانی که(ماه)رجب فرارسید،با نام خدای عزّ و جلّ حرکت کنید و اگر دوست داشتید تا شعبان درنگ کنید،ضرر ندارد و اگر دوست داشتید میان اهل خودتان باشید و(ماه رمضان را)روزه بگیرید،مانعی ندارد و شاید برایتان بهتر باشد و علامت مهم برای شما آمدن سفیانی است.

2-گفتار امام رضا علیه السّلام به مأمون:«برادرم زید را با زید بن علی بن حسین مقایسه نکن.زید بن علی از علمای آل محمّد بود که برای خدا غضب کرد و با دشمنان خدا جهاد نمود تا این که در راه خدا به شهادت رسید.پدرم موسی بن جعفر فرمود:از پدرم جعفر بن محمّد علیهما السّلام شنیدم که می فرمود:خدا عمویم زید را رحمت کند او مردم را به سوی شخصی که مورد توافق آل محمّد بود دعوت نمود،اگر پیروز می شد حتما به وعده اش عمل می کرد.هم چنین فرمود:زید دربارۀ قیامش با من مشورت کرد به او گفتم:«إن رضیت أن تکون المقتول المصلوب بالکناسه فشأنک...؛ (2)اگر راضی هستی کشته شده و در کناسه کوفه به دار آویخته شوی،خود دانی.(ولی گوش نکرد و شد آنچه که شد).»

ص:302


1- 1) -الإمام المهدی:436/3 ح 993؛روضة الکافی:ص 210 ح 381؛بحار الأنوار:301/52 ب 26 ح 67. [1]وسائل الشّیعة:35/11 [2] از کافی.
2- 2) -وسائل الشیعة:39/11. [3]
58-مرغان پرپر شده!
دستۀ دوّم از روایات پنجگانه:

1-امام زین العابدین علیه السّلام فرمود:«و اللّه لا یخرج واحد منّا قبل خروج القآئم إلاّ کان مثله مثل فرخ طار من و کره قبل أن یستوی جناحاه،فأخذه الصبیان فعبثوا به؛ (1)به خدا قسم!از ما احدی قبل از قیام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-خروج نمی کند مگر این که مثل او مثل جوجۀ پرنده ای است که پیش از درآمدن بال هایش،از آشیانه خارج شود و بچّه ها آن را گرفته و با او بازی نمایند.»

2-عثمان بن زید از جابر نقل می کند که ابی جعفر محمّد بن علی باقر علیه السّلام فرمود:

«مثل من خرج منّا أهل البیت قبل قیام القآئم مثل فرخ طار و وقع فی کوة فتلاعبت به الصبیان؛ (2)مثل خروج کنندگان پیش از قیام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-مانند(بچّه) گنجشک است که پرواز کرده و در روزنه ای افتاده و بچّه ها با آن بازی کرده باشند.»

3-امام باقر علیه السّلام به ابی الجارود فرمود:«بدان که هیچ جمعیّتی قیام نمی کند که رفع ظلمی کنند یا دین را عزّت دهند(یعنی اگرچه به این نیت هم باشد)مگر این که بلیّه آن ها را به زمین افکند تا این که جمعیّتی قیام کنند که در جنگ بدر حضور داشتند نه کشته هایشان دفن شود و نه در خاک افتاده شان برداشته می شود و نه زخمی هایشان مداوا می گردد؛عرض کرد آن ها کیانند؟فرمود:فرشته های(حاضر در جنگ«بدر»). (3)

یعنی نه کشته می شوند و نه به خاک می افتند و نه زخمی می شوند و فتح و پیروزی برای کسی است که فرشته های بدر به یاری او شتابند؛آن هم مهدی علیه السّلام است.

59-أمر به سکوت و سکون

دستۀ سوّم:احادیثی که دستور می دهد قبل از ظاهرشدن علایم مخصوص قیام

ص:303


1- 1) -روضة الکافی:ص 211 ح 382؛بحار الأنوار:303/52 ب 26 ح 68؛ [1]مهدی منتظر:471؛ [2]وسائل الشّیعة: 50/15 ح 1 ب 13. [3]
2- 2) -غیبت نعمانی:ص 133 ب 11 ح 14؛بحار الأنوار:139/52 ب 22 ح 48؛ [4]مستدرک الوسائل:248/2. [5]
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:266/3 ح 793؛غیبت نعمانی:ص 129؛ [6]بحار الأنوار:136/52 ب 22 ح 41؛مستدرک الوسائل:248/2.

امام علیه السّلام از هرگونه حرکت و قیامی خودداری شود.

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:«أسکنوا ما سکنت السماوات و لا تخرجوا علی أحد،فإنّ أمرکم لیس به خفآء إلاّ أنّها آیة من اللّه عزّ و جلّ،لیست من النّاس؛ (1)ساکن باشید مادامی که آسمان ها(از نداهای آسمانی قبل از ظهور)ساکتند.علیه احدی خروج نکنید،برای این که کار شما مبهم و ناشناخته نیست و آن آیتی است از خدا،نه از مردم.»

2-جابر جعفی از امام باقر علیه السّلام بعد از شرح علامات پرسید؟برای مؤمن در آن زمان چه چیزی بهترین است؟!فرمود:«حفظ اللسان و لزوم البیت؛ (2)حفظ زبان و خانه نشینی.»

3-هم چنین فرمود:«خالطوهم بالبرّانیة و خالفوهم بالجوّانیة إذا کانت الإمرة صبیانیة؛ (3)(برّانیه)خانۀ بیرونی و(جوّانیة)خانۀ اندرونی؛یعنی با مردم در ظاهر معاشرت کنید و در باطن و در خلوت با رفتار آن ها مخالف شوید تا وقتی که امارت و حکومت کودکانه (در دست کودکان)باشد.»

4-هم چنین فرمود:«أسکنوا ما سکنت السماوات و الأرض؛ (4)ساکن باشید مادامی که آسمان(از صیحه)و زمین(از خسف)ساکن است.»

5-امام صادق علیه السّلام فرمود:«کونوا أحلاس بیوتکم فإنّ الفتنة علی من أثارها؛گلیم های خانه های خود باشید؛زیرا فتنه علیه کسی است که آن را برانگیزاند و ضررش به خود او برمی گردد(دودش به چشم او می رود و پیامدهای ناگوار و وزر وبالش بر ذمّۀ او خواهد بود).» (5)

6-امام باقر علیه السّلام فرمود:«زبان های خود را ببندید و ملازم خانه های خود باشید پس اگر چنین کنید،هیچ امری(بلای)شما را تهدید نمی کند و اگر بلایی به مردم برسد،

ص:304


1- 1) -مستدرک الوسائل:248/2، [1]دادگستر جهان:ص 286. [2]
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:230/3 ح 754؛کمال الدّین:330/1 ب 32 ح 15؛ [3]بحار الأنوار:145/52 ب 22 ح 66.5 [4]
3- 3) -اصول کافی:249/2 [5] باب(التّقیّة)ح 20/2252.
4- 4) -غیبت نعمانی:ص 134؛بحار الأنوار:139/52 ب 22 ح 49( [6]امام باقر علیه السّلام)و ص 189 ب 25 ح 17(امام صادق علیه السّلام)وسائل الشّیعة:39/11.
5- 5) -تحف العقول:ص 91. [7]

هرگز به شما نخواهد رسید و زیدیه همیشه فدایی شما خواهند بود.» (1)

7-جابر بن یزید جعفی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«ألزم الأرض و لا تحرّک یدا و لا رجلا حتّی تری علامات أذکرها لک،و ما أراک تدرک(ذلک)اختلاف بنی العبّاس و مناد ینادی فی السمآء و خسف قریة من قری الشام تسمّی الجابیة و نزول الترک الجزیرة و نزول الروم الرملة،و اختلاف کثیر عند ذلک فی کلّ أرض حتّی تخرب الشام و یکون سبب خرابها اجتماع ثلاث رایات فیه:رایة الأصحب و رایة الأبقع و رایة السفیانی؛ (2)ملازم زمین باش(بنشین سرجایت)و دست و پایی(برای خروج)حرکت نده تا علامت هایی را که برایت می گویم، ببینی و خیال نمی کنم که تو آن زمان را درک کنی:

1-اختلاف فرزندان عباس.2-ندایی از آسمان 3-فرورفتن قریه ای در شام به نام جابیه 4-فرود آمدن ترک در جزیره 5-نزول روم در رمله 6-اختلاف زیاد در بین مردم در هرسرزمینی،تا شام ویران گردد 7-آمدن سه پرچم؛پرچم اصحب،پرچم ابقع، پرچم سفیانی.»

8-ابن اسباط از بعضی اصحابش از امام صادق علیه السّلام فرمود:«کفّوا ألسنتکم و ألزموا بیوتکم،فإنّه لا یصیبکم أمر تخصّون به(أبدا)،و لا یصیب العامّة و لا یزال الزیدیة وقآءا لکم (أبدا)؛ (3)زبان هایتان را نگه دارید و در خانۀ خود بنشینید(دراین صورت)ابدا کار بخصوصی(که شما را ناراحت کند)به شما و عموم مردم نمی رسد و زیدیه دایما سپر (بلای)شمایند.»

9-امام صادق علیه السّلام به سدیر صیرفی فرمود:«یا سدیر!ألزم بیتک و کن جالسا من أجلاسه و اسکن ما سکن اللیل و النهار،فإذا بلغ أنّ السفیانی قد خرج فارحل إلینا و لو علی

ص:305


1- 1) -اصول کافی:254/2 باب الکتمان ح 13/2268؛معجم الملاحم و الفتن:551-54؛غیبت نعمانی:ص 131؛ [1]بحار الأنوار:139/52 ب 22 ح 45؛ [2]مستدرک الوسائل:248/2. [3]
2- 2) -روایت طولانی است با تغییر کمی،اعلام الوری:281/2 [4]المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة: [5]ص 46 از تفسیر عیاشی در تفسیر آیۀ 148 [6] بقرة اختصاص:ص 256؛پاسخ به شبهات احمد الکاتب:434/4.
3- 3) -بحار الأنوار:139/52 ب 22 ح 45 [7] از غیبت نعمانی؛مستدرک الوسائل:248/2؛ [8]دادگستر جهان:ص 285 [9]به نقل از آن.

رجلک...؛ (1)ای سدیر!ملازم خانه و یکی از گلیم های آن باش و آرام باش مادامی که شب و روز(از صیحۀ)آسمانی آرام هستند،پس هرگاه خبر رسید که سفیانی خروج نموده، تو هم به سوی ما حرکت نما،اگرچه با پای پیاده باشی.»

10-عبد الرحمان بن کثیر از ابی عبد اللّه علیه السّلام دربارۀ آیۀ مبارکۀ أَتی أَمْرُ اللّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ فرمود:«هو أمرنا أمر اللّه لا یستعجل به،یؤیّده ثلاثه أجناد:الملآئکة و المؤمنون و الرعب،و خروجه علیه السّلام کخروج رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله،و ذلک قوله تعالی: کَما أَخْرَجَکَ رَبُّکَ مِنْ بَیْتِکَ بِالْحَقِّ ؛ (2)(منظور)کار ماست،خداوند امر می کند برای آن عجله نشود،سه گروه آن را یاری خواهند کرد،فرشته ها و مؤمنان و رعب،خروج او علیه السّلام مانند خروج رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است و این است فرمایش خدای تعالی: کَما أَخْرَجَکَ رَبُّکَ مِنْ بَیْتِکَ بِالْحَقِّ ...» (3)

11-صالح بن نبط و بکر مثنّی هردو از امام باقر علیه السّلام نقل می کنند:آن حضرت فرمود:

«هلک أصحاب المحاضیر و نجا المقرّبون و ثبت الحصن علی أوتادها،إنّ بعد الغمّ فتحا عجیبا؛ (4)محاضیر(شتاب کنندگان)هلاک شدند و مقرّبون نجات یافتند و قلعه روی میخ هایش ثابت شد(روی ارکانش برقرار گردید)یقینا بعد از غم،پیروزی(گشایش) عجیبی هست.»

12-منخل بن جمیل از جابر بن یزید نقل کند که امام باقر علیه السّلام فرمود:أسکنوا ما سکنت السماوات و الأرض،أی لا تخرجوا علی أحد،فإنّ أمرکم لیس به خفآء،ألا إنّها آیة من اللّه عزّ و جلّ لیست من الناس.ألا إنّها أضوء من الشمس لا یخفی علی برّ و لا فاجر،أتعرفون الصبح؟!فإنّه کالصبح لیس به خفآء؛ (5)ساکن(آرام)شوید مادامی که آسمان ها و زمین ساکنند،به احدی خروج نکنید،همانا در کار شما پنهانی و خفا وجود ندارد.آگاه باش آن (امر ما)نشانه ای از نشانه های خدا است،از مردم نیست!آگاه باش(امر ما)روشن تر از

ص:306


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:466/3 ح 1030؛ [1]روضة الکافی:ص 264 ح 383؛بحار الأنوار:270/52 ب 25 ح 161 و [2]ص 303 ب 26 ح 69؛وسائل الشّیعة:36/11. [3]
2- 2) -بحار الأنوار: [4]139/52 ب 22 ح 46 از غیبت نعمانی.
3- 3) -آیۀ اوّل:نحل1/؛آیۀ دوم:انفال5/. [5]
4- 4) -بحار الأنوار: [6]139/52 ب 22 ح 47 از غیبت نعمانی. [7]
5- 5) -بحار الأنوار: [8]139/52 ب 22 ح 49 از غیبت نعمانی. [9]

آفتاب است،بر خوب و بد پنهان نمی ماند!آیا صبح را می شناسید؟!یقینا آن مانند صبح است که هیچ گونه تردیدی در آن نیست.»

60-پاشیدن کوه ها آسان تر است از...

دستۀ چهارم:احادیثی که به شیعیان توصیه می کند که در قیام و نهضت عجله نکنید.1-معلی گوید:نامۀ عبد السلام و سدیر و چندنفر دیگر را خدمت امام صادق علیه السّلام بردم،در همان هنگام که سیاه پوشان ظاهر شدند و پیش از آن که بنی العباس روی کار آیند،ما تصمیم گرفته ایم که امر رهبری و حکومت به شما واگذار شود نظر شما چیست؟

امام نامه ها را بر زمین زد و فرمود:وای!وای!من که امام اینها نیستم(در قیامشان به من نظر ندارند)آیا نمی دانند که«مهدی موعود»کسی است که سفیانی را به قتل می رساند؟! (1)

2-امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«مزاولة قلع الجبال أیسر من مزاولة ملک مؤجّل،و استعینوا باللّه و اصبروا إنّ الأرض للّه یورثها من یشآء من عباده و العاقبة للمتّقین...؛ (2)تلاش در کندن کوه ها آسان تر از بین بردن ملک(و سلطنت)مهلت داده شده است،از خدا کمک بخواهید و صبر کنید.زمین از آن خداست،به هریک از بندگانش بخواهد،می دهد.

عاقبت برای پرهیزکاران است.»

3-امام صادق علیه السّلام از پدران بزرگوارش علیهم السّلام می فرماید:در وصیت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله به حضرت علی علیه السّلام آمده است:«یا علی!إزالة الجبال الرواسی أهون من إزالة ملک لم تنقض أیّامه؛ (3)ای علی!از جا کندن کوه های بلند آسان تر است از بین بردن ریاستی که هنوز روزگارش به سر نیامده است.»

4-امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«اتّخذوا صوامعکم بیوتکم و عضّوا علی مثل جمر الغضا،

ص:307


1- 1) -وسائل الشّیعة:37/11. [1]
2- 2) -بحار الأنوار:123/52 ب 22 [2] ح 7 از خصال.
3- 3) -وسائل الشّیعة:38/11. [3]

واذکروا اللّه کثیرا،فذکر اللّه أکبر لو کنتم تعلمون؛ (1)خانه هایتان را پرستش گاه(مسجد)خود قرار دهید(دست نگه دارید)و ریگ های بیابان را بجوید(صبر کنید)و زیاد خدا را به یاد آورید(تا دل هایتان آرام گیرد).پس یادآوری خدا کار بزرگی است،اگر بدانید.»

5-عمیر بن متوکل از پدرش متوکل بن هارون راوی«صحیفه سجادیه»در ضمن روایت صحیفه می گوید:هنگامی که یحیی بن زید بن علی پس از شهادت پدرش به خراسان می رفت او را ملاقات کردم.پرسید:از کجا می آیی؟

گفتم:از حجّ.سپس از اهل عموزادهایش که در مدینه بودند سؤال نمود و خیلی اصرار داشت از حال جعفر بن محمّد علیهما السّلام بداند من هم از احوال همه خبر دادم و این که همگی در شهادت«زید»عزادارند.

پس به من گفت:«قد کان عمّی محمّد بن علیّ أشار إلی أبی بترک الخروج و عرّفه إن هو خرج و فارق المدینة ما یکون إلیه مصیره من أمره؛عمویم محمّد بن علی به پدرم،خروج نکردنش را اشاره کرد و بر(او روشن ساخت)تعریف کرد اگر او خروج کند،آخر کارش به کجا می انجامد.»

سپس از من پرسید پسر عمویم جعفر را ملاقات کردی؟

گفتم:بلی.

گفت:آیا از او چیزی دربارۀ من شنیدی؟!

گفتم:بلی.

گفت:خبر مرا چگونه بیان کرد؟

گفتم:فدایت شوم!دوست ندارم آن چه را که دربارۀ تو شنیدم بگویم.

گفت:«أبالموت تخوفنی؟!؛آیا مرا از مرگ می ترسانی؟!»آن چه را که شنیدی بگو! شنیدم فرمود:«إنّک تقتل و تصلب کما قتل أبوک و صلب،فتغیّر وجهه و قال:یمحو اللّه ما یشآء و یثبت و عنده أمّ الکتاب؛ (2)تو کشته شده و مانند پدرت به دار آویخته می شوی!پس رنگ رویش دگرگون شد و گفت:خداوند هرچیزی را بخواهد،محو می نماید و یا ثابت

ص:308


1- 1) -بشارة الإسلام:ص 60؛الزام النّاصب:ص 189؛الإمام المهدی:ص 82؛یوم الخلاص:ص 186.
2- 2) -سند و روایت صحیفۀ سجّادیّة.

می دارد(اختیار هرچیزی در دست اوست)و نزد اوست کتاب مادر سرنوشت ها!»

عمیر بن متوکل ادامه داد؛پدرش متوکل بن هارون گوید:در سال آینده خدمت امام صادق علیه السّلام رسیده و جریان یحیی بن زید را نقل کردم و آن حضرت نیز رؤیای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را بیان نمود و فرمود:«فاطّلع اللّه نبیّه علیهم السّلام أنّ بنی أمیّة تملک سلطان هذه الأمّة و ملکها طول هذه المدّة(ألف شهر)فلو طاولتهم الجبال لطالوا علیها حتّی یأذن اللّه تعالی بزوال ملکهم و هم فی ذلک یستشعرون عداوتنا أهل البیت و بغضنا...تا فرمود:...ما خرج و لا یخرج منّا أهل البیت إلی قیام قآئمنا أحد لیدفع ظلما أو ینعش حقّا إلاّ اصطلمته البلیّة، و کان قیامه زیادة فی مکروهنا و شیعتنا؛ (1)پس خداوند پیامبرش را مطّلع ساخت بر این که بنی امیّه به سلطنت این امّت می رسند و طول مدّت آن به هزار ماه امتداد می یابد(در این مدّت)اگر کوه ها با آنان(برای برانداختنشان)روبه رو شود،بر کوه ها(نیز سربلندی و) گردن فرازی می نمایند،تا(روزی که)خداوند به زایل شدن(از بین رفتن)ملکشان اجازه دهد و آن ها(در طول این مدّت)عداوت و بغض برای ما اهل بیت را شعار خود خواهند ساخت،(تا جایی که فرمود:تا به حال)از ما اهل بیت،تا قیام قائم ما،خروج نکرده و نخواهد کرد که ظلمی را دفع و حقّی را بگیرد،مگر این که بلا او را فرا می گیرد و قیام او به زیان ما و شیعیان ما تمام خواهد شد.» (2)

61-پرچم طاغوت

دستۀ پنجم:روایاتی که صاحب هرپرچمی را که پیش از قیام حضرت مهدی موعود علیه السّلام برافراشته شود به عنوان طاغوت معرفی می کند.

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«کلّ رایة ترفع قبل قیام القآئم،فصاحبها طاغوت یعبد من دون اللّه عزّ و جلّ؛هرپرچمی پیش از قیام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-بالا رود(برافراشته شود)صاحب او طاغوت است که جز خدای عزّ و جلّ را پرستش می کند.» (3)

ص:309


1- 1) -همان مدرک.
2- 2) -برای مزید اطلاع به(فصل شتاب زدگان)مراجعه شود.
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:431/3 ح 988؛ [1]روضة الکافی:ص 234 ح 452؛بحار الأنوار:143/52 [2] ب

2-امام باقر علیه السّلام فرمود:«کلّ رایة ترفع قبل رایة القآئم فصاحبها طاغوت؛ (1)هرپرچمی پیش از قیام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-بلند شود صاحب او طاغوت است.»

توجّه داشته باشید منظور روایاتی که در این زمینه وارد شده است،این است که پیش از قیام قائم علیه السّلام هرکس پرچمی را به عنوان پرچم اسلام و با ادّعای امامت و قائم آل محمد صلّی اللّه علیه و اله بودن برافراشته نماید،دروغگو و کذّاب و طاغوت است که برای اصلاح امّت اسلام قدمی برداشته و احکام قرآن را در جامعه پیاده نماید،وگرنه باید امّت تا قیام قائم علیه السّلام بنشیند و نظاره گر همۀ اجحافات و حق کشی ها و...باشند و دم نزنند.

62-نهی از تبعیت آنان

1-حضرت باقر علیه السّلام فرمود:«بپرهیز از(تبعیت)خروج کنندگان از ما،همانا آن ها نه بر چیزی هستند و نه به سوی چیزی» (2)؛یعنی نه بر حق اند و نه با رخصت و اجازۀ ما خروج کرده اند و کاری انجام نمی دهند و به مقصود نمی رسند.

2-هم چنین به برید فرمود:«بپرهیز از شذاذ آل محمّد صلّی اللّه علیه و اله(یعنی از خروج کنندگان تنها و بی اجازه)و همین را به جابر جعفی نیز فرمود،سپس اضافه کرد:همانا بر آل محمّد و علی علیهم السّلام یک پرچم و برای دیگران پرچم ها است. (3)پس ملازم زمین شوید و ابدا از هیچ کدام آن ها پیروی نکنید تا این که مردی از اولاد حسین علیه السّلام را که عهد پیامبر صلّی اللّه علیه و اله و سلاح او را با خود دارد؛زیرا که عهد پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله منتقل شده به علی بن حسین علیه السّلام و بعد از او به محمّد بن علی علیه السّلام و بعد از او خداوند هرچه بخواهد می کند.

پس همیشه ملازم آنان باش که عهد و رایت و سلاح رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله نزد ایشان است

ص:310


1- 1) -وسائل الشّیعة:37/11؛مستدرک الوسائل:248/2؛غیبت نعمانی:ص 122 باب 5.
2- 2) -بحار الأنوار:269/52 ب 25 ح 160 به نقل از کتاب سرور الإیمان؛مستدرک الوسائل:248/2.
3- 3) -یعنی برای علویین امید پیشرفت و رسیدن به مقصود نیست و نداشته باش؛چون در تقدیر خدا بر آن ها یک پرچم بیش نیست و آن پرچم فتح«مهدی علیه السّلام»خواهد بود.

و بپرهیز از پراکنده های آل محمّد که به تو گفتم.» (1)

3-بعد از ذکر پنج علامت حتمی عمر بن حنظله از امام صادق علیه السّلام پرسید:فدای تو شوم!اگر یکی از اهل بیت تو پیش از علامات حتمی خروج کند با او خارج شویم؟! فرمود:نه.» (2)

4-ابی بکر حضر می گوید:من با أبان به(محضر)امام صادق علیه السّلام شرفیاب شدیم و این زمانی بود که پرچم های سیاه در خراسان ظاهر شده بود.(به امام)گفتیم:«ما تری؟فقال:اجلسوا فی بیوتکم!فإذا رأیتمونا قد اجتمعنا علی رجل فانهدوا إلینا بالسلاح؛ (3)چه صلاح می دانی؟(ما هم آماده باشیم؟!)

فرمود:در خانه هایتان بنشینید،(تا)زمانی که دیدید ما اطراف مردی را گرفتیم، پس آن وقت شما نیز به سوی ما با اسلحه بیرون آیید(حرکت کنید).»

5-سیف التمّار از ابی مرهف گوید که امام صادق علیه السّلام نقل می کند:«...کونوا أحلاس بیوتکم،فإنّ الفتنة علی من أثارها،و إنّهم لا یریدونکم بحاجة إلاّ أتاهم اللّه بشاغل لأمر یعرض لهم؛ (4)گلیم خانه های خود باشید،همانا فتنه فرامی گیرد کسی را که آن را برانگیخته است و آن ها شما را برای حاجتی اراده نمی کنند،مگر این که خداوند مشکلی برایشان پیش آورد که آن ها مشغول شوند تا از شما غافل گردند.»

63-هر خروج کننده ای را نپذیرید

1-امام باقر علیه السّلام در معنای آیۀ مبارکه وَ یَوْمَ الْقِیامَةِ تَرَی الَّذِینَ کَذَبُوا عَلَی اللّهِ وُجُوهُهُمْ

ص:311


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:21/5 ح 1452؛الزام النّاصب فی اثبات الحجّة الغائب:117/2؛تفسیر عیاشی:84/1 ح 117.
2- 2) -فقلت جعلت فداک إن خرج أحد من أهل بیتک قبل هذه العلامات أنخرج معه؟!قال لا،معجم أحادیث الإمام المهدی:298/5 ح 1729؛ [1]روضة الکافی:ص 245 ح 483؛بحار الأنوار:304/52 ب 26 ح 74؛ [2]وسائل الشّیعة:36/11. [3]
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:465/3 ح 1028؛ [4]غیبت نعمانی:ص 131؛ [5]بحار الأنوار:138/52 ب 22 ح 44. [6]
4- 4) -بحار الأنوار: [7]138/52 ب 22 ح 43 از غیبت نعمانی.

مُسْوَدَّةٌ أَ لَیْسَ فِی جَهَنَّمَ مَثْویً لِلْمُتَکَبِّرِینَ (1)فرمود:دربارۀ کسی که پندارد امام است و امام نباشد.

عرض کردم:اگرچه علوی و فاطمی نسب باشد؟!

فرمود:هرچند علوی و فاطمی نسب باشد. (2)

در روایت دیگر که در ذیل حدیث آمده است«گفتم اگرچه از فرزندان علی بن ابی طالب باشد؟!فرمود:هرچند از فرزندان علیّ بن ابی طالب باشد. (3)

شاید سؤال دوّم به آن جهت باشد که مدّعیانی از فرزندان علی علیه السّلام غیر از سادات و بنی فاطمه باشد.

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«لا یخرج القآئم حتّی یخرج اثنا عشر من بنی هاشم کلّهم یدعوا إلی نفسه؛ (4)قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-خروج نمی کند تا 12 نفر از بنی هاشم خروج کنند،همه را به(امامت)خود دعوت نمایند.»

3-محمّد بن سنان از قول ابی جارود گوید:خدمت ابی جعفر علیه السّلام عرض کردم:

برای من وصیّت کن!فرمود:«أوصیک بتقوی اللّه و أن تلزم بیتک و تقعد فی دهمک(فی دهمآء)،هولآء الناس و إیّاک و الخوارج منّا فإنّهم لیسوا علی شیء و لا إلی شیء.و اعلم أنّ لبنی أمیّة ملکا لا یستطیع النّاس أن تردعه،و أنّ لأهل الحقّ دولة إذا جآءت،و لاها اللّه لمن یشآء منّا أهل البیت،من أدرکها منکم کان عندنا فی السنام الأعلی،و إن قبضه اللّه قبل ذلک خار له.و اعلم أنّه لا تقوم عصابة تدفع ضیما أو تعزّ دینا إلاّ صرعتهم البلیّة حتّی تقوم عصابة شهدوا بدرا مع رسول اللّه،لا یواری قتیلهم و لا یرفع صریعهم و لا یداوی جریحهم.قلت:

من هم؟قال:الملآئکة؛ (5)تو را به تقوای الهی سفارش می کنم و این که ملازم خانه ات باشی و در جمع این مردم بنشینی(به ظاهر با این ها و در باطن خانه نشینی اختیار کنی.

بعضی از اوقات خود را همراه این ها نشان دهی،ولی بیشتر از این ها دوری جویی.)

ص:312


1- 1) -زمر:60. [1]
2- 2) -غیبت نعمانی:ص 119 باب 5. [2]
3- 3) -همان مدرک:ص 121 باب 5. [3]
4- 4) -همان مدرک:ص 172 باب 10.
5- 5) -«دهماء-پایمال شده؛خوارج منّا-مانند زید و بنی الحسن-لا یداوی جریحهم زخمی هایشان مداوا نمی شود-،یعنی ملائکان بدر و غیرها»شرح نهج البلاغة ابن ابی الحدید:133/2؛ [4]غیبت نعمانی:ص 102؛ [5]بحار الأنوار:136/52 ب 22 ح 41 [6] از آن.

مبادا با خروج کنندگان ما همراهی کنی،زیرا آن ها نه بر چیزی اند و نه به سوی چیزی.

بدان که برای بنی امیّه پادشاهی است که هیچ کس توان راندن آن را ندارد و برای اهل حق دولتی است،وقتی که زمانش فرارسد،خداوند هرکه از ما اهل بیت را بخواهد،به او واگذار نماید.هرکس آن زمان را درک کند در بالاترین درجه با ما باشد و اگر پیش از آن خداوند قبض روحش کرد،برایش خیر باشد و بدان هیچ گروهی برای دفع گرفتاری (ظلمی)و عزّت دادن به دینی قیام نمی کند،مگر این که آنان را به خاک اندازد،تا بدریّون که با رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بودند،برخیزند و(گروهی که)نه کشته هایش دفن می شود و نه افتادگانش را برمی دارند و نه زخمی هایش را مداوا نمایند.گفتم:آن ها کیانند؟!فرمود:

فرشته ها.»

64-شتاب زدگان

چنان که در روایات بیان شد،برای هرچیزی وقتی و موعدی هست،هرکس پیش از رسیدن آن شتاب کند ضرر می بیند،پس باید صبر نمود تا وقتش فرارسد و به نتیجۀ مطلوب رسیده شود.

1-امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-شیعیان را از شتاب نمودن نهی نموده است تا در صورت به تأخیر افتادن این امر،از آثار سوء آن در امان باشیم(این روایت از امام جواد علیه السّلام نیز آمده است.) (1)

2-ابراهیم بن مهزم گوید:در نزد ابی عبد اللّه علیه السّلام از پادشاهان بنی فلان صحبتی به میان آوردیم،فرمود:«إنّما هلک الناس من استعجالهم هذا الأمر،إنّ اللّه لا یعجل لعجلة العباد،إنّ لهذا الأمر غایة ینتهی إلیها،فلو قد بلغوها لم یستقدموا ساعة و لا یستأخرون؛ (2)همانا مردم به خاطر شتاب کردن در این امر(خروج مهدی)هلاک شدند.همانا خداوند با عجلۀ بندگان،عجله نمی کند.به یقین برای این کار،پایانی است که به آن منتهی

ص:313


1- 1) -اعلام الوری:ص 409،یاد مهدی:ص 237 به نقل از آن.
2- 2) -غیبت نعمانی:باب 16 [1] نهی از تعیین وقت ص 249؛بحار الأنوار:118/52 ب 21 ح 46. [2] مشروح روایت در فصل«عدم تعیین وقت»گذشت.

می شود،وقتی به نهایت رسید،ساعتی جلو و عقب نخواهد شد.»

3-امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«مزاولة قلع الجبال أیسر من مزاولة ملک مؤجّل،و استعینوا باللّه و اصبروا،إنّ الأرض للّه یورثها من یشآء من عباده و العاقبة للمتّقین.لا تعاجلوا الأمر قبل بلوغه فتندموا،و لا یطولنّ علیکم الأمد فتقسوا قلوبکم؛ (1)تلاش در کندن کوه ها آسان تر از بین بردن ملک(سلطنت)مهلت داده شده است.از خدا کمک بخواهید و صبر کنید.

زمین از آن خداست،به هریک از بندگانش که بخواهد می دهد.عاقبت برای پرهیزکاران است،پیش از رسیدن زمانش،در کار(غیبت)عجله(کشمکش)نکنید که پشیمان می شوید طول کشیدن مدّت باعث قساوت قلب برای شما نشود.»

4-سپس فرمود:«هلک المتمنّون ذمّا لهم،و هم الّذین یستعجلون أمر اللّه و لا یسلمون له و یستطیلون الأمد،فیهلکون قبل أن یروا فرجا و یبقی[اللّه]من یشآء أن یبقیه[من] أهل الصبر و التسلیم حتّی یلحقه بمرتبته،و هم المؤمنون و هم المخلصون القلیلون الّذین ذکر أنّهم ثلاثمائة أو یزیدون ممّن یؤهّله اللّه لقوة إیمانه،و صحت یقینه لنصرة ولیّه و جهاد عدوّه،و هم کما جآءت الروایة عمّاله و حکّامه فی الأرض عند استقرار الدار،و وضع الحرب أوزارها؛ (2)

آرزوکنندگان،از مذمّت(مردم)هلاک شدند و آن ها کسانی اند که در کار خدا شتاب می کنند و تسلیم او نمی شوند و مدّت را طولانی می شمارند،پس پیش از دیدن فرج،هلاک می شوند.خداوند هرکه را که می خواهد از اهل صبر و تسلیم، نگاهش می دارد تا او را به درجه اش برساند و آن ها مؤمنان خالص اندکی هستند که گفته شده سیصد و اندکی بیشتر از کسانی که به خاطر نیروی ایمان و درستی یقینش لیاقت داده،برای کمک ولیّ خود و جنگیدن با دشمنانش هستند.(نعمانی گوید:)و طبق روایت آمده آن ها کارگزاران و حاکمان اویند،بعد از آرامش خانه جهان و فروکش کردن شدّت جنگ.»

5-امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«و أخذوا یمینا و شمالا طعنا فی مسالک الغیّ و ترکا لمذاهب

ص:314


1- 1) -بحار الأنوار:123/52 ب 22 [1] ح 7 از خصال.
2- 2) -بحار الأنوار: [2]137/52 ب 22 ح 42 از غیبت نعمانی. [3]

الرشد،فلا تستعجلوا ما هو کآئن مرصد،و لا تستبطئوا ما یجیء به الغد،فکم من مستعجل بما إن أدرکه ودّ أنّه لم یدرکه!؛ (1)و به چپ و راست رفتند تا در مسلک های گمراه کننده طعنه زنند و مذهب های ارشادکننده را ترک نمایند.پس شتاب نورزید به رسیدن چیزی که باید انتظار کشید و نه تأخیر افتادن چیزی را قرار است فردا برسد.ای بسا برای رسیدن به چیزی،شتاب کننده ای باشد که اگر آن را درک نماید،دوست می داشت کاش آن را درک نمی کرد.»

6-سیف التمار از ابی المرهف گوید:ابو عبد اللّه علیه السّلام فرمود:«هلکت المحاضیر.قلت:

و ما المحاضیر؟قال:المستعجلون.و نجا المقرّبون و ثبت الحصن علی أوتادها...؛ (2)محاضیر به هلاکت رسیدند.

گفتم:محاضیر کیانند؟

فرمود:شتاب زدگان و رستگار شدند نزدیکان و دژ با میخ هایش پابرجاست...»

7-امام باقر علیه السّلام به ابی المرهف فرمود:«الغبرة علی من أثارها،هلک المحاضیر.قلت:

جعلت فداک!و ما المحاضیر؟!قال المستعجلون:أما إنّهم لن یریدوا إلاّ من یعرض علیهم (إلی أن قال)یا أبا المرهف!أتری قوما حبسوا أنفسهم علی اللّه لا یجعل اللّه لهم مخرجا؟ بلی و اللّه لیجعلنّ اللّه لهم فرجا؛ (3)(همیشه گرد و)غبار بر کسی که آن را بلند کرد می نشیند،محاضیر به هلاکت رسیدند.

گفتم:فدایت گردم!محاضیر کیانند؟

فرمود:عجله کنندگان،آگاه باش!آن ها(یعنی حکّام جور)تعرّض نمی کنند مگر کسانی را که به آن ها آزار رسانند.(تا آن جا که فرمود:)ای ابا مرهف!آیا این گونه خیال می کنی آن هایی که خود را برای رضای خدا حبس کردند،خداوند برای آن ها راه نجاتی قرار نخواهد داد؟!بلی،قسم به خدا!البتّه که خداوند برای آن ها گشایشی خواهد بخشید!»

ص:315


1- 1) -بحار الأنوار: [1]51 ب 2 ح 16 از نهج البلاغة.
2- 2) -همان مدرک:138/52 ب 22 ح 43 از غیبت نعمانی.
3- 3) -وسائل الشّیعة:36/11. [2]

8-امام صادق علیه السّلام فرمود:«هرکس برای خدا خویشتن داری کند،او را داخل بهشت می کند.» (1)

9-امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«از زمین حرکت نکنید و بر بلاها صابر باشید و دست ها و شمشیرهایتان را در طریق خواسته های زبانتان حرکت ندهید و در کاری که خدا عجله نکرده،عجله نکنید.بدرستی که هرکدام از شما که در بستر خود بمیرد،در حالی که به حقّ خدا و رسول و اهل بیتش معرفت داشته باشد،شهید از دنیا رفته و اجرش با خداست و به ثواب عمل صالحی که در نیّت داشته،خواهد رسید.همانا هرچیزی وقت و مدّت خاص خود را دارد. (2)

10-فضل گوید:خدمت امام صادق علیه السّلام بودم،نامۀ ابو مسلم(خراسانی)آمد.امام فرمود:بیرون شو،نامۀ تو جواب ندارد!خدا با عجلۀ بندگانش عجله نمی کند!همانا کندن کوه از جایش آسان تر از برانداختن حکومتی است که مدّتش به پایان نرسیده.

راوی گفت:پس علامت میان ما و شما چیست؟!

فرمود:از زمین حرکت نکن تا هنگامی که سفیانی خروج نماید،در آن هنگام به سوی ما بشتابید.این سخن را سه بار تکرار نمود و خروج سفیانی از علایم حتمی است. (3)

11-عبد الرحمان بن کثیر از امام صادق علیه السّلام در معنای آیۀ أَتی أَمْرُ اللّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ فرمود:«هو أمرنا أمر اللّه عزّ و جلّ[أ]لا نستعجل به؛ (4)(منظور از آن)کار ما است،خدا ما را امر فرموده عجله نکنیم.»

65-دعا برای سلامتی امام علیه السّلام

روایات زیادی به ما امر می کند که در ایّام غیبت برای سلامتی امام علیه السّلام«دعا کنید

ص:316


1- 1) -همان مدرک:39/11.
2- 2) -بحار الأنوار:144/52 ب 22 ح 63 از نهج البلاغة؛ [1]وسائل الشّیعة:40/11؛منتخب الأثر:ص 515؛الزام النّاصب:ص 138؛ینابیع المودة:94/3 و ص 204. [2]
3- 3) -وسائل الشّیعة:37/11.
4- 4) -بحار الأنوار: [3]356/52 ب 27 ح 119 از غیبت نعمانی. [4]

و دراین باره اصرار ورزید که صلاح دنیا و آخرت شما در آن است.»

البتّه ممکن است،چنین به نظر برسد که امام علیه السّلام چه نیازی به دعا دارد،خداوند که او را در کنف حمایت خود نگاه داشته و برای اصلاح جهانی جامعۀ بشریت ذخیره کرده است؟!

این سؤال صحیح نیست.این ادای احترام و وظیفۀ ماست؛زیرا با این که می دانیم خداوند به نیایش و نماز و روزه و...ما نیاز ندارد،امّا ما وظیفه داریم اظهار عبودیّت و بندگی کرده و به فرمان های او سر فرود آورده و اطاعت کنیم؛همان گونه باید با دعا، به سلامتی آن حضرت علاقۀ قلبی خود را به امام علیه السّلام نشان دهیم.

پس یکی از وظایف شیعیان دعا بر وجود مبارک حضرت مهدی موعود علیه السّلام می باشد.دراین باره دعاهای فراوان با عبارت های گوناگون آمده است یکی از کوتاه ترین و پرمعناترین آن،همان دعای مشهور میان شیعیان است«اللّهمّ کن لولیّک الحجّة بن الحسن صلواتک علیه و علی آبآئه،فی هذه السّاعة و فی کلّ ساعة،ولیّا و حافظا و قآئدا و ناصرا و دلیلا و عینا،حتّی تسکنه أرضک طوعا و تمتّعه فیها طویلا،(آمین یا ربّ العالمین)»

66-انتظار فرج
تضمین غزل خیالی

تا کی بتمنای وصال تو یگانه

اشکم شود از هر مژه چون سیل روانه

خواهد به سر آید شب هجران تو یگانه

ای تیر غمت را دل عشاق نشانه

جمعی به تو مشغول و تو غایب زمیانه

رفتم به در صومعه عابد و زاهد

دیدم همه را پیش رخت راکع و ساجد

ص:317

در میکده رهبانم و در صومعه عابد

گه معتکف دیرم و گه ساکن مسجد

یعنی که تو را می طلبم خانه به خانه

روزی که برفتند حریفان پی هرکار

زاهد سوی مسجد شد و من جانب خمار

من یار طلب کردم و او جلوه گه یار

حاجی به ره کعبه و من طالب دیدار

او خانه همی جوید و من صاحب خانه

هر در که زنم صاحب آن خانه تویی تو

هر جا که روم پرتو کاشانه تویی تو

در میکده و دیر که جانانه تویی تو

مقصود من از کعبه و بتخانه تویی تو

مقصود تویی کعبه و بتخانه بهانه

بلبل به چمن زار گل رخسار نشان دید

پروانه در آتش شد و اسرار عیان دید

عارف صفت روی تو در پیر و جوان دید

یعنی همه جا عکس رخ یار توان دید

دیوانه منم من که روم خانه به خانه

عاقل به قوانین خرد راه تو پوید

دیوانه برون از همه آیین تو جوید

تا غنچه بشکفته این باغ که پوید

هرکس به زبانی صفت حمد تو گوید

بلبل به غزل خوانی و قمری به ترانه

بیچاره بهایی که دلش زار غم توست

هرچند که عاصی است زخیل خدم توست

ص:318

امید وی از عاطفت دمبدم توست

تقصیر خیالی به امید کرم توست

یعنی که گنه را به از این نیست بهانه

دربارۀ انتظار،آیات متعددی در قرآن وجود دارد؛ (1)

انتظار فرج در دوران غیبت یکی از امور سفارش شدۀ ائمّه علیهم السّلام است و روایت بسیار دراین باره به دست ما رسیده است و ثواب منتظران فرج امام زمان علیه السّلام را با شهدای در خون غلطای مساوی دانسته است.

1-امیر المؤمنین فرمود:«المنتظر لفرج قآئمنا کالمتشحّط بدمه فی سبیل اللّه؛منتظر فرج قائم ما مانند کسی است که در راه خدا در خون خود غوطه ور شود.»

و چنگ زننده به امر ما فردا در حظیرة القدس با ما خواهد بود.

2-امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«افضل عبادت مؤمن،انتظار فرج است» (2)

3-مردی از آن حضرت پرسید:چه عملی در راه خدا محبوب تر است؟فرمود:

انتظار فرج. (3)

4-حضرت رضا علیه السّلام از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«افضل اعمال امّت من،انتظار فرج است.» (4)

5-امام صادق علیه السّلام فرمود:«منتظر دوازدهمین امام،مانند کسی است که شمشیر خود را کشیده و پیش روی پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله از او دفاع نماید.» (5)

6-امام صادق علیه السّلام به فضیل بن یسار فرمود:«ای فضیل!امام خود را بشناس؛زیرا

ص:319


1- 1) -از جمله آیات 158 انعام،71 اعراف،20 و 102 یونس،122 هود و 30 سجده.
2- 2) -خصال:760/2 باب اربعمأة ح 10؛منتخب الأثر:ص 632 ف 10 ب 2 ح 11؛بحار الأنوار:123/52 ب 22 ح 7.
3- 3) -بحار الأنوار:122/52 ب 22 ح 3؛من لا یحضره الفقیه:274/4 ب 176 نوادر ح 9.
4- 4) -معجم أحادیث الإمام المهدی:270/1 ذیل ح 170؛کمال الدّین:644/2 ب 55 ح 3؛منتخب الأثر:ص 629 ف 10 ب 2 ح 5؛بحار الأنوار:128/52 ب 22 ح 21؛عیون أخبار الرّضا:36/2 ب 31 ح 87. [1]
5- 5) -کمال الدّین:335/2 ب 33 ح 5 و ص 647 ب 55 ح 8؛بحار الأنوار:144/51 ب 6 ح 8.

اگر امام خود را بشناسی،ضرر ندارد که این امر(فرج)پیش افتد یا به تأخیر.کسی که امام خود را بشناسد و پیش از آن که صاحب این امر قیام کند بمیرد،مانند کسی است که در ارتش او حضور داشته،بلکه بمنزلۀ کسی است که در زیر پرچم او باشد.» (1)

7-امام سجّاد علیه السّلام فرمود:«انتظار الفرج من أعظم الفرج؛ (2)انتظار فرج از بزرگ ترین فرج هاست.»

8-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«ملازم زمین باشید،دست و شمشیر خود را حرکت ندهید و عجله نکنید به چیزی که خداوند برای شما عجله نکرده است؛زیرا که هر کس از شما با معرفت به خدا و رسول و اهل بیت بمیرد،شهید مرده است.» (3)

67-دعا برای تعجیل فرج

در راه انتظار تو گریان نشسته ایم تا باز یابن فاطمه برگردی از سفر

تا کی به شام تار فراق تو اشکبار تا چند در خیال تو سوزند تا سحر؟

ای آفتاب شادی عالم طلوع کن تا چند ای امام زمان غایب از نظر؟

تا کی دعای ندبه بخوانیم جمعه ها تا کی به نوحه اشک برانیم از بصر؟

دل ها ز غصّه خون شد و صبر از میان برفت در انتظار مقدمت ای عدل منتظر

حضرت صاحب الأمر علیه السّلام در پاسخ مسایل اسحاق بن یعقوب(کلینی)نوشت:

«برای تعجیل فرج بسیار دعا کنید که فرج شما در این است.» (4)

68-دعای امام کاظم علیه السّلام برای تعجیل فرج

یحیی بن فضل نوفلی گوید:در بغداد خدمت موسی بن جعفر علیهما السّلام بودم(امام برای

ص:320


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:231/5 ح 1655؛غیبت نعمانی:ص 229؛ [1]غیبت طوسی:ص 459 ف 7 ح 472؛ [2]بحار الأنوار:13152 ب 22 ح 30 و ص 141 ب 22 ح 52.
2- 2) -بحار الأنوار:122/52 ب 22 [3] ح 4 از احتجاج.
3- 3) -نهج البلاغة:خطبۀ 190. [4]
4- 4) -معجم أحادیث الإمام المهدی:295/4 ح 1318؛ [5]منتخب الأنوار المضیئة:ص 230 ف 9؛کمال الدّین:/2 485 ب 45 ح 4؛الخرایج و الجرایح:1115/3 ح 30.

قائم علیه السّلام این گونه دعا کرد):«...أسئلک أن تصلّی علی محمّد و آل محمّد و أن تعجل فرج المنتقم من أعدائک،و أنجز له ما وعدته یا ذا الجلال و الإکرام؛ (1)از تو سؤال می کنم،به محمّد و آل محمّد علیهم السّلام درود بفرستی و به فرج انتقام گیرنده از دشمنانت شتاب کنی و آن چه که به او وعده داده ای به او بدهی،ای صاحب جلال و اکرام!گفتم:این که درباره اش،این دعا را کردی،کی بود؟فرمود:او مهدی از آل محمّد است.»

69-دعای منتظران

به بالین می نهم سر،بلکه در رؤیا تو را بینم نبینم روی مردم را فقط تنها تو را بینم

اگر از بهر دیدارت تو از من رونما خواهی بیفشانم سر و جان را به پایت تا تو را بینم

1-«...قال زرارة:فقلت:جعلت فداک،فان أدرکت ذلک الزّمان فأیّ شئ أعمل؟قال:یا زرارة إن أدرکت ذلک الزّمان فألزم هذا الدّعاء.«اللّهمّ عرّفنی نفسک فانّک ان لم تعرّفنی نفسک لم اعرف نبیّک اللّهمّ عرّفنی رسولک فانّک ان لم تعرّفنی رسولک لم اعرف حجّتک اللّهمّ عرّفنی حجّتک فانّک ان لم تعرّفنی حجّتک ضللت عن دینی... (2)زراره گوید:پس گفتم فدایت شوم!اگر زمان(غیبت)را درک کنم،چه عملی را به جا آورم؟فرمود:«ای زرارة،هروقت آن زمان را درک کردی،ملازم این دعا باش:«...اللّهمّ عرّفنی نفسک...» تا آخر دعای بالا.

70-دعای غریقان

ای وصل تو غایة المراد دل ما وی ذکر تو زیب و زیور محفل ما

اندر دل ما لشکر غم منزل کرد ز آن روز که دور گشتی از منزل ما

عبد اللّه بن سنان گفت:ابو عبد اللّه علیه السّلام فرمود:«ستصیبکم شبهة فتبقون بلا علم یری و لا إمام هدی لا ینجو منها إلاّ من دعا بدعآء الغریق.قلت:و کیف دعآء الغریق؟قال:تقول:یا اللّه یا رحمن یا رحیم،یا مقلّب القلوب ثبّت قلبی علی دینک.فقلت:یا مقلّب القلوب و الأبصار

ص:321


1- 1) -فلاح السّائل ص 200-199؛ [1]بحار الأنوار:81/86 ب 40 ح 8. [2]
2- 2) -بحار الأنوار:146/52 ب 22 ح 70 [3]کمال الدّین. [4]

ثبّت قلبی علی دینک.فقال:إنّ اللّه عزّ و جلّ مقلّب القلوب و الأبصار،و لکن قل کما أقول:یا مقلّب القلوب ثبّت قلبی علی دینک؛ (1)به زودی برای شما شبهه ای می رسد،پس بدون امام و هدایتگر می مانید از آن شبهه نجات نمی یابد مگر کسی که دعای غریق را بخواند.

گفتم:دعای غریق چگونه است؟

فرمود:می گویی:«یا اللّه یا رحمن یا رحیم،یا مقلّب القلوب ثبّت قلبی علی دینک».

گفتم:«یا مقلّب القلوب و الأبصار...»فرمود:خدای عزّ و جلّ مقلّب القلوب و الأبصار است، امّا همان گونه که من می گویم،بگو:«یا مقلّب القلوب ثبّت قلبی...(بدون و الأبصار).»

71-دعای عهد

حضرت صادق علیه السّلام فرمود:«هرکس چهل صباح دعای عهد را بخواند،از یاوران قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-شود و اگر پیش از او بمیرد،خداوند او را از قبرش بیرون آورد» (2)

شروع دعا این گونه است«اللّهمّ بلّغ مولای صاحب الزّمان...تا آخر که در مفاتیح الجنان بعد از دعای«ندبة»آورده است.

72-توسل به حضرت ولی عصر علیه السّلام
اشاره

ای نبی را عزت اجداد یابن العسکری

ای علی را ارشد اولاد یابن العسکری

چاره شد از دست ای بیچارگان را دستگیر

از تو جوید شیعه استمداد یابن العسکری

ص:322


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:123/4 ح 1184؛ [1]بحار الأنوار:148/52 ب 22 ح 73؛ [2]کمال الدّین:351/2 -352 ب 23 ح 49؛ [3]اثبات الهداة:4753 ف 5 ح 161. [4]
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:118/4 ح 1183؛بحار الأنوار:95/53 ب 29 ح 11؛مفاتیح الجنان ص 539. [5]

رحم کن بر غربت اسلام و بر اسلامیان

هردو را شد موقع امداد یابن العسکری

در کجایی العجل ای بی پناهان را پناه

نیست تاب این همه بیداد یابن العسکری

مرغ دل شد مبتلا چون صید در کنج قفس

این دل از غم کی شود آزاد یابن العسکری

ما به دنیا عزت و یک آبرویی داشتیم

آبروها شد همه بر باد یابن العسکری

این نهال ظلم از روز سقیفه ریشه کرد

شد رواج حکم استبداد یابن العسکری

کار با نهج عدالت بود در عهد رسول

بعد از آن شد ظلم نو بنیاد یابن العسکری

ظلم کردند آن قدر بر حیدر و اولاد او

تا عزا شد بهر ما اعیاد یابن العسکری

کشتن یک مادری مانند زهرا کی رود

تا قیامت از دل اولاد یابن العسکری

بود مشغول عزاداری که ناگه آمدند

بر سرش یک عده چون جلاد یابن العسکری

ضربت مسمار آن در شد بجایی منتهی

گشت محسن کشته بیداد یابن العسکری

فاطمه بین در و دیوار از بی طاقتش

شد بلند از سینه اش فریاد یابن العسکری

(هاشمی)را داغ زهرا و غم اولاد او

کرده گریان تا صف میعاد یابن العسکری

سیّد عباس رضوی(هاشمی)

ص:323

ستایش(به انتظار نشسته گان)
73-ثواب صابران

1-امام حسین علیه السّلام فرمود:«أما أنّ الصابر فی غیبته علی الأذی و التکذیب،بمنزلة المجاهد بالسیف بین یدی رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله؛ (1)آگاه باش!شکیبایان بر اذیّت و تکذیب در زمان غیبت او به منزلۀ شمشیرزنان(راه خدا)در پیش روی رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله هستند.»

2-قنوة(یا قنوا)دختر رشید هجری رضی اللّه عنه گوید:به پدرم گفتم:پدر!چه قدر زحمت می کشی و چه قدر در عبادت کوشش داری؟!گفت:دخترم«سیجیء قوم بعدنا بصآئرهم فی دینهم،أفضل من اجتهاد أولیهم؛ (2)به زودی گروهی بعد از ما می آیند، بصیرت های دینی آن ها افضل از کوشش های اوّلی های آن هاست.» (3)

74-عبادت منتظران

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«أفضل العبادة انتظار الفرج؛ (4)افضل عبادات،منتظر فرج بودن است.»

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«أفضل جهاد أمّتی انتظار الفرج.» (5)«بهترین جهاد امّت من انتظار فرج است»

2-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«انتظار الفرج بالصبر عبادة؛ (6)انتظار فرج با صبر عبادت

ص:324


1- 1) -بحار الأنوار: [1]133/51 ب 3 ح 4 از کمال الدّین؛ [2]اعلام الوری:ص 384؛ [3]الزام النّاصب:ص 67؛ [4]غیبت طوسی:ص 204؛بشارة الإسلام:ص 39؛الملاحم و الفتن:ص 153؛یوم الخلاص:ص 190؛الإمام المهدی:ص 89. [5]
2- 2) -المحاسن:ص 291؛ [6]بحار الأنوار:130/52 ب 22 [7]ح 27 از محاسن. [8]
3- 3) -به علّت مرتبط بودن این فصل با فصل های بعد مطالعۀ آن ها هم ضرورت دارد.
4- 4) -نهج الفصاحة:78/1 و 370/2؛ [9]ینابیع المودة:169/3؛المهد:ص 201؛تحف العقول:ص؛33؛یوم الخلاص:ص 180؛بحار الأنوار:125/52 ب 22 ح 11 از کمال الدّین.
5- 5) -منتخب الأثر:ص 494 و 499 و در ص از امام جواد علیه السّلام؛بحار الأنوار:156/51؛ [10]یوم الخلاص:ص 180 پاورقی.
6- 6) -بحار الأنوار: [11]145/52 ب 22 ح 65 از دعوات راوندی.

است.»

3-مفضّل بن عمر می گوید:شنیدم امام صادق علیهما السّلام فرمود:«من مات منتظرا لهذا الأمر کان کمن کان مع القآئم فی فسطاطه،لا بل کان بمنزلة الضارب بین یدی رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله بالسیف؛ (1)هرکس با انتظار امر فرج بمیرد،مانند کسی است که با قائم و در چادر او است،نه بلکه به منزلۀ کسی است که شمشیرزنان در رکاب رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است.»

75-گوارا باد بر شما

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا مات المنتظر و قام القآئم بعده،کان له من الأجر مثل أجر من أدرکه،فجدّوا و انتظروا،هنیئا لکم أیّتها العصابة المرحومة؛ (2)هرگاه منتظر ظهور بمیرد و قائم،بعد از او قیام کند،پاداشش مانند کسی است که او را درک کرده باشد.پس کوشش کنید و منتظر باشید.گوارا باد بر شما ای دستۀ بخشیده شدگان!»

76-منتظرانند فرج یافتگان

1-بطائنی از ابی بصیر نقل می کند که:به امام صادق علیه السّلام عرض کردم:«جعلت فداک! متی الفرج؟فقال:یا أبا بصیر!أنت ممّن یرید الدنیا؟من عرف هذا الأمر فقد فرج عنه بانتظاره؛ (3)فدایت شوم!فرج کی خواهد شد؟پس فرمود:ای ابا بصیر!تو از کسانی هستی که دنیا را می خواهد؟!هرکس این امر(امامت و اعتقاد به آن)را بشناسد(اختیار کند)با انتظارش فرج یافته است.»

77-اگر پیش از او مردم؟!

1-عبد الحمید واسطی گوید:به امام باقر علیه السّلام گفتم:«أصلحک اللّه!و اللّه لقد ترکنا أسواقنا انتظارا لهذا الأمر حتی أوشک الرجل منّا یسأل فی یدیه،فقال:یا عبد الحمید!أتری

ص:325


1- 1) -بحار الأنوار: [1]146/52 ب 22 ح 69 از کمال الدّین. [2]
2- 2) -غیبت نعمانی:ص 106؛ [3]یوم الخلاص:ص 203 از آن.
3- 3) -بحار الأنوار: [4]142/52 ب 22 ح 54 از غیبت نعمانی. [5]

من حبس نفسه علی اللّه لا یجعل اللّه له مخرجا.بلی و اللّه!لیجعلنّ اللّه له مخرجا،رحم اللّه عبدا حبس نفسه علینا،رحم اللّه عبدا أحیا أمرنا.قال:قلت:فإن متّ قبل أن أدرک القآئم، فقال:القائل منکم:إن أدرکت القآئم من آل محمّد نصرته،کالمقارع معه بسیفه،و الشهید معه له شهادتان؛ (1)خدا تو را اصلاح نماید!به خدا قسم!ما بازارهایمان را ترک کردیم و انتظار ظهور را می کشیم.حتّی بعضی از ما به اندازه ای محتاج شده است،کم مانده دست به گدایی باز کند.

فرمود:ای عبد الحمید!آیا(خیال می کنی)و چنین می پنداری بنده ای که خود را به خاطر خدا حبس کند(دست از کار و کسب بکشد)خداوند برای او راه خروج(نجات) قرار نمی دهد؟!بلی،به خدا قسم!حتما خداوند برای او گشایشی خواهد داد.خدا رحمت کند بنده ای را که به خاطر ما خود را حبس نماید و امر(مربوط به ظهور)ما را زنده نگاه دارد.

گفتم:اگر(در این رهگذر و)پیش از درک قائم مردم چه؟

فرمود:گویندۀ از شما«اگر قائم آل محمّد را درک کردم،او را یاری خواهم کرد» مانند کسی است که با او شمشیر زده است و شهید با او اجر دو شهید را دارد.»

78-خوشا به حال دوستان قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«طوبی لمحبّی قآئمنا،المنتظرین لظهوره فی غیبته، و المطیعین له فی ظهوره؛ (2)خوشا به حال دوستداران قائم ما و منتظران ظهور او در غیبتش و اطاعت کنندگان در ظهورش!»

2-امام کاظم علیه السّلام فرمود:«طوبی لشیعتنا المتمسّکین بحبّنا فی غیبة قآئمنا الثابتین علی موالاتنا و البرآءة من أعدآئنا،أولئک منّا و نحن منهم،قد رضوا بنا أئمّة و رضینا بهم شیعة،

ص:326


1- 1) -بحار الأنوار: [1]126/52 ب 22 ح 16 از محاسن برقی [2]در روایت کمال الدّین:« [3]کالمقارع بسیفه بل کالشهید معه»آمده است؛منتخب الأثر:ص 495؛ [4]یوم الخلاص:ص 193 قسمت آخر روایت.
2- 2) -یوم الخلاص:ص 203 از؛ینابیع المودة: [5]77/3.

و طوبی لهم.هم و اللّه معنا فی درجتنا یوم القیامة؛ (1)خوشا به حال شیعیان ما و چنگ زنندگان به دوستی ما در غیبت قائم ما،ثابتان بر دوستی ما و دوری جویندگان از دشمنان ما؛آن هایند از ما و ماییم از آن ها،به امامت ما راضی شدند،ما نیز به شیعه بودن آن ها راضی هستیم،خوشابه حال آن ها!به خدا قسم ایشان هستند در روز قیامت در درجه ما!»

79-خوشا به حال ثابت قدمان

1-جابر از امام باقر علیه السّلام،نقل می کند:«یأتی علی الناس زمان یغیب عنهم إمامهم،فیا طوبی للثابتین علی أمرنا فی ذلک الزمان،إنّ أدنی ما یکون لهم من الثواب أن ینادیهم الباری عزّ و جلّ:عبادی آمنتم بسرّی،و صدّقتم بغیبی،فأبشروا بحسن الثواب منّی،فأنتم عبادی و إمائی حقّا،منکم أتقبّل و عنکم أعفو،و لکم أغفر و بکم أسقی عبادی الغیث،و أدفع عنهم البلآء،و لولاکم لأنزلت علیهم عذابی.قال جابر:فقلت:یابن رسول اللّه!فما أفضل ما یستعمله المؤمن فی ذلک الزمان؟قال:حفظ اللسان و لزوم البیت؛ (2)می آید برای مردم زمانی که امامشان غایب می شود.ای خوشا به حال آنان که در آن زمان در امر ما ثابت ماندند!یقینا کمترین پاداشی که برای آنان داده خواهد شد،خدای عزّ و جلّ آن ها را ندا کند.بندگان من!به سرّ من ایمان آوردید،غیب مرا تصدیق کنید،پس مژده باد بر شما بهترین پاداش از من!حقّا شمایید بندگان و کنیزان من!از شما می پذیرم و از شما در گذرم و برای شما می آمرزم و با شما بندگانم را با(آب)باران سیراب می کنم و بلا را از شما دور می سازم و اگر شما نبودید،حتما برای آن ها عذابم را فرومی فرستادم.

جابر گوید:عرض کردم:ای فرزند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بهترین چیزی که باید مؤمن در آن زمان انجام دهد چیست؟

ص:327


1- 1) -اعلام الوری:ص 407؛ [1]الزام النّاصب:ص 68؛کشف الغمّة:ص 314/3؛ [2]منتخب الأثر:ص 219، بحار الأنوار:151/51 ب 7 ح 6 از کمال الدّین؛الإمام المهدی:91 [3] از باقر علیه السّلام و ص 95 از از زین العابدین علیه السّلام.
2- 2) -کمال الدّین:446/1؛ [4]بحار الأنوار:145/52 ب 22 ح 66 [5] از آن.

فرمود:نگاه داشتن زبان و خانه نشین شدن(آن زمان خطر آن ها را به گونه ای تهدید خواهد کرد که با کوچک ترین سخن گرفتار و با بیرون رفتن بی جا به دام می افتند).»

2-حضرت رضا علیه السّلام از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله روایت می کند که فرمود:«قسم به آن کس که مرا به نبوّت برای بشارت برانگیخته است که هرآینه قائم از اولاد من به عهدی که از برای او معهود است،غیبت خواهد کرد و آن قدر طولانی شود که بسیاری از مردم بگویند خدا حاجتی به آل محمّد علیهم السّلام ندارد و عدّه ای دیگر(اصلا)در ولادت(به وجود آمدن او)شک می کنند.»

آگاه باشید!هرکس زمان(غیبت)او را درک کند باید به دین خود بچسبد و شیطان را به خود راه ندهد که او را تشکیک نماید و او را از ملّت من زایل کند و از دین بیرون راند،شیطان آن است که پدر و مادر شما را از بهشت بیرون کرد.خداوند شیطان را اولیا کسانی قرار داده که به خدا ایمان نیاورند و تصدیق نکنند. (1)

3-حضرت جواد از امیر مؤمنان علیهما السّلام فرمود:قائم ما را غیبتی خواهد بود تا این که فرمود:پس هرکس بر دین خود ثابت بماند و به سبب طولانی شدن غیبت امامش، قساوت پیدا نکند.پس او در روز قیامت در درجۀ من و با من خواهد بود.» (2)

4-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«المهدیّ من ولدی الّذی یفتح اللّه به مشارق الأرض و مغاربها،ذاک الّذی یغیب عن أولیائه غیبة،لا یثبت علی القول بإمامته إلاّ من امتحن اللّه قلبه للإیمان؛ (3)«مهدی»از اولاد من است که خداوند به سبب او مشارق و مغارب زمین را می گشاید و اوست که از دوستانش غایب شود غیبتی که بر اعتقاد امامت او ثابت نماند مگر آن کس که قلبش را با ایمان امتحان کرده باشد.»

ص:328


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:264/1 ح 166؛منتخب الأثر:ص 326 ف /2ب 27 ح 17؛ بحار الأنوار:68/51 ب 1 ح 10.
2- 2) -کمال الدّین:303/1 ب 26 ح 14؛ [1]بحار الأنوار:109/51 ب 2 ح 1؛ [2]معجم أحادیث الإمام المهدی:33/3 ذیل ح 587. [3]
3- 3) -ینابیع المودة:77/3؛ [4]الزام النّاصب:ص 127؛ [5]المهد:ص 106؛الإمام المهدی:ص 75؛ [6]یوم الخلاص: ص 179.
80-خوشابه حال گمنامان

1-مفضّل بن عمر از امام صادق علیه السّلام نقل می کند که فرمود:«خبر تدریه خیر من عشرة ترویه إن لکل حقّ حقیقة و لکل صواب نورا ثم قال:إنّا و اللّه لا نعدّ الرجل من شیعتنا فقیها حتی یلحن له فیعرف اللحن إن أمیر المؤمنین علیه السّلام قال علی منبر الکوفة:و إنّ من ورائکم فتنا مظلمة عمیاء منکسفة لا ینجو منها إلاّ النّومة؟قیل:یا أمیر المؤمنین و ما النّومة؟قال:الّذی یعرف الناس و لا یعرفونه؛ (1)(معنا و مفهوم یک)خبری را درک کنی،بهتر از ده خبر است که روایت کنی(به معنا و مفهوم آن توجّه نکنی)همانا برای هر حقی حقیقتی است.

و برای هر درستی نوری،سپس فرمود:به خدا قسم!ما مردی از شیعیان خود را فقیه به شمار نمی آوریم تا«لحن»کند و«لحن»را بفهمد(زبان آیات و روایات را خوب بفهمد).

امیر مؤمنان علیه السّلام در منبر کوفه فرمود:حتما پشت سر شما فتنه های تاریک و کور قرار دارد از آن فتنه ها نجات نمی یابد مگر«نومه».پرسیدند:ای امیر مؤمنان علیه السّلام نومه چیست؟!فرمود:آن کس که او مردم را بشناسد امّا مردم او را نشناسند.»(مراد امام علی علیه السّلام فرزندش امام زمان علیه السّلام بودند.

3-امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«و ذلک زمان لا ینجوا منه الاّ کلّ مومن نومة-ای لا یوبه-إن شهد-ای حضر-لم یعرف و إن غاب لم یفقد،أولئک مصابیح الهدی و أعلام السّری...؛ (2)و آن زمانی است که در آن نجات نمی یابد مگر«نومه»کسی که اگر در جایی حضور داشت به او اعتنا نشود و گمنام بماند و اگر غایب باشد جویای حالش را نمی کنند آن هایند چراغ های هدایت و پرچم های راه های(ناشناخته و تاریک).»

ص:329


1- 1) -بیان:قوله علیه السّلام«حتی یلحن له»أی یتکلم معه بالرمز و الایماء و التعریض علی جهة التقیة و المصلحة فیفهم المراد قال الجزری:یقال لحنت فلانا إذا قلت له قولا یفهمه و یخفی علی غیره لانک تمیله بالتوریة عن الواضح المفهوم و قال:فی حدیث علی و ذکر آخر الزمان و الفتن ثم قال خیر أهل ذلک الزمان کل مؤمن نومة.النومة بوزن الهمزة الخامل الذکر الذی لا یؤبه له و قیل:الغامض فی الناس الذی لا یعرف الشر و أهله و قیل النومة بالتحریک الکثیر النوم فأما الخامل الذی لا یؤبه له فهو بالتسکین و من الاول حدیث ابن عباس أنه قال لعلی علیه السّلام:ما النومة؟قال الذی یسکت فی الفتنة فلا یبدو منه شئ.معانی الأخبار:ص 166؛ بشارة الإسلام:ص 55؛ [1]بحار الأنوار: [2]112/51 ب 2 ح 8 از غیبت نعمانی. [3]
2- 2) -نهج البلاغة:198/3، [4]غیبت طوسی:ص 279؛شرح نهج البلاغة:197/2؛یوم الخلاص:ص 186.

4-ابن عباس از امیر مؤمنان علیه السّلام در جواب او پرسید:ما النّومة؟فرمود:«الّذی یسکت فی الفتنة فلا یبدو منه شییء؛ (1)کسی که در فتنه ساکت شود و از او چیزی بروز نکند.»

81-به یقین رسیدگان

1-حمّاد بن عمرو از امام صادق از پدران بزرگوارش علیهم السّلام از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله به علی علیه السّلام فرمود:«یا علیّ!و اعلم(أنّ أعجب النّاس ایمانا و)أنّ أعظم النّاس(أعظمهم)یقینا، قوم یکونون فی آخر الزّمان،لم یلحقوا النّبیّ و حجب عنهم الحجّة فآمنوا بسواد فی بیاض؛ (2)ای علی!بدان همانا عجیب ترین مردم از حیث ایمان و بزرگ ترینشان از نظر یقین، گروهی هستند که در آخر زمان می باشند،به پیغمبر نه رسیده(و او را ندیده اند)حجّت نیز از آن ها پنهان(غایب)گشته است،پس به سیاهی روی سفیدی(به مرکّب های روی کاغذ)ایمان می آورند.»

82-از همه بهتران

1-ابو حمزه ثمالی،از ابو خالد کابلی،از امام سجّاد علیه السّلام فرمود:غیبت دوازدهمین ولیّ اللّه از اوصیا رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امامان بعد از او علیهم السّلام طول می کشد«یا أبا خالد!إنّ أهل زمان غیبته،القآئلون بإمامته،المنتظرون لظهوره،أفضل أهل کلّ زمان،لأنّ اللّه تعالی ذکره أعطاهم من العقول و الأفهام و المعرفة ما صارت الغیبة عندهم بمنزلة المشاهدة،و جعلهم فی ذلک الزمان بمنزلة المجاهدین بین یدی رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله بالسیف،أولئک المؤمنون حقّا و شیعتنا صدقا،و الدعاة إلی دین اللّه سرّا و جهرا.و قال علیه السّلام:انتظار الفرج من أعظم الفرج؛ (3)ای ابا خالد!همانا اهل زمان غیبت او که قایل به امامت و منتظر ظهور او هستند،از اهل همۀ زمان ها افضل اند،زیرا خداوند برای آن ها از عقل و فهم و معرفت آن قدر عطا کرده

ص:330


1- 1) -بحار الأنوار:113/51 ب 2 [1] ذیل معنای ح 8.
2- 2) -وسائل الشّیعة:65/12 ح 51؛ [2]منتخب الأثر:ص 513؛ [3]الزام النّاصب:ص 78 و 137؛ [4]ینابیع المودة:/3 170-169؛ [5]یوم الخلاص:ص 179؛بحار الأنوار: [6]125/52 ب 22 ح 12 از کمال الدّین. [7]
3- 3) -بحار الأنوار:122/52 ب 22 [8]ح 4 از احتجاج. [9]

است که غیبت در نظر آن ها به منزلۀ حضور است و آن ها را در آن زمان در درجۀ مجاهدین با شمشیر در رکاب رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله قرار داده است،به تحقیق،آن هایند مؤمنان و شیعیان راست گوی ما و دعوت کنندگان دین خدا در نهان و آشکار و منتظر فرج بودن از اعظم فرج ها است.»

83-اجر یک صد هزار شهید گیرندگان

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:«من ثبت علی موالاتنا(ولایتنا)فی غیبة قآئمنا،أعطاه اللّه أجر مائة ألف شهید مثل شهدآء بدر؛ (1)هرکس در زمان غیبت قائم ما بر محبّت ما ثابت بماند، خداوند اجر یک صد هزار شهید مانند شهدای بدر به او عطا فرماید.»

84-به اجر هزار شهید رسیدگان

عمرو بن ثابت از سیّد العابدین علیه السّلام فرمود:«من ثبت علی ولایتنا(مات علی موالاتنا) فی غیبة قآئمنا أعطاه اللّه أجر ألف شهید مثل شهدآء بدر و أحد؛ (2)هرکس در غیبت قائم ما بر ولایت ما ثابت بماند و با دوستی ما از دنیا برود خداوند برای او اجر یک هزار شهید مانند شهدای بدر و احد را عطا فرماید.»

85-به ثواب پنجاه صحابه نایل شوندگان

عبد اللّه بن سنان از ابی عبد اللّه علیه السّلام رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«سیأتی قوم من بعدکم،

ص:331


1- 1) -کشف الغمّة:312/3؛ [1]اعلام الوری:ص 402؛ [2]منتخب الأثر:ص 513؛ [3]ینابیع المودة:164/3؛الزام النّاصب:ص 67 و 137 [4] این مدارک را یکی از کتاب ها آدرس داده است،امّا من کلمۀ(مأة ألف)را پیدا نکردم،ولی در همۀ آن منابع(ألف شهید)هست،اگر روایت فوق از امام سجّاد علیه السّلام نقل شده بود،احتمال می رفت با روایت فصل بعد یکی باشد،امّا چون امام منقول عنه در اینجا امام باقر علیه السّلام است،بدین جهت سبب جستجو گردید و در آن حال باقی گذاشتیم.
2- 2) -منتخب الأثر:ص 513؛ [5]ینابیع المودة:164/3؛الزام النّاصب:ص 67 و 137. [6]معجم أحادیث الإمام المهدی:197/3 ح 717؛ [7]کمال الدّین:323/1 ب 31 ح 7؛ [8]کشف الغمّة:329/3؛ [9]اعلام الوری:231/2؛ [10]الدعوات الرّاوندی:ص 274؛بحار الأنوار:125/52 ب 22 ح 13. [11]از دعوات راوندی؛معجم أحادیث الإمام المهدی:197/2. [12]

الرجل الواحد منهم له أجر خمسین منکم.قالوا:یا رسول اللّه!نحن کنّا معک ببدر و أحد و حنین و نزل فینا القرآن،فقال:إنّکم لو تحمّلوا لما حمّلوا،لم تصبروا صبرهم؛ (1)به زودی گروهی بعد از شما می آیند که یک مرد از آن ها اجر پنجاه نفر شما را داراست.

گفتند:ای رسول خدا علیه السّلام!ما با تو در بدر و احد و حنین.بودیم و دربارۀ ما قرآن نازل شده است.

فرمود:اگر چیزهایی را که به آن ها بار کرده اند،به شما تحمیل کنند،شما مانند آنان صبر نمی کنید.»

86-گاهی اجر دو شهید و گاهی اجر بیست شهید

1-جابر از ابی جعفر علیه السّلام فرمود:«من أدرک قآئمنا فقتل معه کان له أجر شهیدین،و من قتل بین یدیه عدوا لنا کان له أجر عشرین شهیدا الخبر؛ (2)هرکس قائم ما را درک کند (همراه او با دشمنان بجنگد)پس کشته شود،برای اوست اجر دو شهید و هرکس در رکاب او یک نفر از دشمنان ما را بکشد برای او اجر بیست شهید خواهد بود.»

87-شمشیرزنان رکاب رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«المنتظر الثانی عشر کالشاهر سیفه بین یدی رسول اللّه یذبّ عنه؛ (3)ثواب منتظران(امام)دوازدهم مانند کسی است که در رکاب رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله کشیده و دشمنان را از او کنار زند.» (4)

2-سپس فرمود:«هو کمن کان مع رسول اللّه؛ (5)منتظران او مانند کسی است که در خیمۀ قائم باشد.سپس کمی مکث نمود و فرمود:بلکه مانند کسی که همراه رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله باشد.»

ص:332


1- 1) -غیبت طوسی:275؛بحار الأنوار: [1]130/52 ب 22 ح 26 از غیبت طوسی؛منتخب الأثر:ص 515؛ [2]خورشید مغرب:ص 281.
2- 2) -بحار الأنوار:317/52 ب 27 [3]ح 15 از امالی. [4]
3- 3) -منتخب الأثر:ص 485 و 41 [5] با عبارت دیگر؛غیبت نعمانی:ص 41 و 179؛الزام النّاصب:ص 138-137. [6]
4- 4) -اول حدیث در فصل بعدی(88)آمده است.
5- 5) -بحار الأنوار:125/52 ب 27 ح 14 از المحاسن. [7]

3-آن گاه فرمود:«بل کمن قارع معه بسیفه،ثمّ قال:لا و اللّه إلاّ کمن استشهد مع رسول اللّه؛ (1)بلکه مانند کسی که در رکاب قائم همراه او شمشیر زده باشد،نه به خدا قسم، مانند کسی که در رکاب رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله شهید شده باشد!»

88-به انتظار مردگان،مانند شمشیرزن راه خدایند

1-مالک بن اعین گوید:ابو عبد اللّه علیه السّلام فرمود:«إنّ المیّت منکم علی هذا الأمر،بمنزلة الضارب بسیفه فی سبیل اللّه؛ (2)حقّا مردگان شما بر این عقیده(امامت امام زمان علیه السّلام)به منزلۀ شمشیرزنان در راه خدایند.»

89-در خیمۀ قائم نشستگان

1-علاء بن سیابة گوید:امام صادق علیه السّلام فرمود:«من مات منکم علی هذا الأمر منتظرا له، کان کمن کان فی فسطاطه علیه السّلام؛ (3)هرکس از شما بر این عقیده(امامت)و در حال انتظار او از دنیا برود مانند کسی است که(با خود آن حضرت)در خیمۀ او باشد.»

2-فضیل بن یسار گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام می فرمود:«و من مات و هو عارف لإمامه کان کمن هو مع القآئم فی فسطاطه علیه السّلام؛ (4)و هرکس بمیرد و او عارف به امامش باشد مانند کسی است که با قائم در خیمه اش است».

3-عمرو بن ابان گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام می فرمود:«فمن عرف إمامه کان کمن کان فی فسطاط المنتظر؛ (5)پس هرکس امام غائبش را بشناسد مانند کسی است که با قائم علیه السّلام در چادرش باشد.»

4-فیض بن مختار گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام می فرمود:«من مات منکم و هو منتظر لهذا الأمر کمن هو مع القآئم فی فسطاطه.قال:ثمّ مکث هنیئة،ثمّ قال:لا بل کمن قارع

ص:333


1- 1) -همان مدرک:126/52 ب 27 ح 18 از المحاسن. [1]
2- 2) -همان مدرک:126/52 ب 22 ح 17 از محاسن برقی. [2]
3- 3) -بحار الأنوار: [3]125/52 ب 22 ح 15 از المحاسن برقی و [4]مشابه نیز آن با کمی تغییر از آن.
4- 4) -غیبت نعمانی:ص 105 و 180؛ [5]منتخب الأثر:ص 498 و 515؛و [6]کافی:ص 372؛بحار الأنوار: [7]142/52 ب 22 ح 56 از غیبت نعمانی. [8]
5- 5) -بحار الأنوار:142/52 ب 22 ح 57 از غیبت نعمانی. [9]

بسیفه.ثمّ قال:لا و اللّه إلاّ کمن استشهد مع رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله؛ (1)هرکس از شما در حال انتظار بر امر فرج بمیرد مانند کسی است که با قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-در خیمه اش باشد.

سپس مکثی کرد و فرمود:«نه بلکه مانند کسی است که با شمشیر خود همراه امام علیه السّلام جنگیده است،نه بخدا؛بلکه مانند کسی است که همراه رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله(در راه خدا) شهید شده باشد!»

90-آنانند گرامیان

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«طوبی لمن أدرک قآئم أهل بیتی و هو مقتد به قبل قیامه، یتولّی ولیّه،و یتبرّأ من عدوه،و یتولّی الأئمّة الهادیة من قبله،أولئک رفقائی و ذو ودّی و مودّتی، و أکرم أمّتی علیّ(قال رفاعة)و أکرم خلق اللّه علیّ؛ (2)خوشابه حال کسی که قائم اهل بیت مرا درک کند،درحالی که پیش از قیام پیرو او باشد،دوست او را دوست و از دشمنش دوری کند و امامان هدایت گر پیش از او را دوست بدارد.آنانند آشنایان و صاحبان محبّت و مودّت و برای من گرامی ترین(خلق خدا و)امّتم و مکرّم ترین خلق خدا هستند.»

2-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«طوبی لمن أدرک قآئم أهل بیتی و هو یأتمّ به فی غیبته قبل قیامه و یتولّی أولیآءه و یعادی أعدآءه،ذاک من رفقآئی و ذوی مودّتی و أکرم أمّتی علی یوم القیامة؛ (3)خوشابه حال کسی که قائم اهل بیت مرا درک نماید و در زمان غیبت او و قبل از قیامش پیرو او باشد و با دوستانش دوست و با دشمنانش دشمن باشد.اوست رفیق و صاحب محبّت من و گرامی ترین امّتم در روز قیامت.»

3-سدیر از امام صادق علیه السّلام نقل می کند که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«طوبی لمن أدرک قآئم أهل بیتی و هو مقتد به قبل قیامه،یأتمّ به و بأئمّة الهدی من قبله،و یبرأ إلی اللّه من عدوّهم،أولئک رفقآئی و أکرم أمّتی علیّ؛ (4)خوش به حال آن کس که قائم اهل بیت مرا درک

ص:334


1- 1) -همان مدرک:126/52 ب 22 ح 18 از محاسن برقی. [1]
2- 2) -غیبت طوسی:275؛منتخب الأثر:ص 511؛ [2]الزام النّاصب:ص 54؛ [3]ینابیع المودة:168/3؛ [4]المهدی:ص 105 و 147؛ [5]الإمام المهدی:ص 65؛ [6]بحار الأنوار: [7]130/52 ب 22 ح 25 از غیبت طوسی؛یوم الخلاص: ص 208.
3- 3) -بحار الأنوار: [8]72/51 ب 1 ح 14 از کمال الدّین. [9]
4- 4) -همان مدرک:72/51 ب 1 ح 15 از کمال الدّین. [10]

نماید درحالی که قبل از قیامش به او و به امامان پیش از او اقتدا و تبعیّت کند و از دشمنان آن ها به خدا بیزاری جوید آنان رفیق و گرامی ترین امّت برای من هستند.»

91-منتظران همرزم مجاهدانند

1-حکم بن عیینة گوید:وقتی امیر مؤمنان علیه السّلام خوارج را در روز نهروان از پای در آورد،مردی بلند شد و گفت:خوشابه حال ما که این پیکار را با تو بودیم و با تو خوارج را به قتل رساندیم.

پس امیر مؤمنان فرمود:قسم به کسی که دانه را شکافت و بچّه را از بطن مادر نجات داد،در این مکان کسانی با ما شرکت دارند که هنوز پدرانشان و اجدادشان به دنیا نیامده اند!

آن مرد گفت:چگونه با ما شریکند کسانی که به دنیا نیامده اند و به ما سلام می کنند؟!

فرمود:«فأولئک شرکآئنا فیما کنّا حقّا حقّا؛پس حقیقتا آنانند شریکان ما در آن چه که ما بودیم.» (1)

92-منتظران زانوزننده محضر اویند

1-اسماعیل بن محمّد خزاعی گوید:من حاضر بودم که ابو بصیر از امام صادق علیه السّلام سؤال کرد:«أترانی أدرک القآئم-عجّل اللّه فرجه الشریف-؟فقال:یا أبا بصیر!لست تعرف إمامک؟فقال:بلی و اللّه!و أنت هو.فتناول یده و قال:و اللّه!ما تبالی یا أبا بصیر!أن لا تکون محتبیا بسیفک فی ظلّ رواق القآئم-عجّل اللّه فرجه الشریف-؛ (2)آیا پنداری که من قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-را درک نمایم؟

امام صادق علیه السّلام فرمود:ای ابا بصیر!(آیا)امام خود را می شناسی؟

گفت:بلی،به خدا قسم امامم تویی.پس(امام)دست او را گرفت و فرمود:به خدا!

ص:335


1- 1) -بحار الأنوار:131/52 ب 22 ح 32 از المحاسن.
2- 2) -بیان:احتبی الرجل جمع ظهره و ساقه بعمامته أو غیرها؛بحار الأنوار:142/52 ب 22 ح 55. [1]

ای ابا بصیر برایت مهم نیست این که در رواق قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-زانوزده باشی (با شناخت امام خود،چرا غصه با قائم بودن را می خوری!)

93-کجایند برادران

1-ابو بصیر از امام صادق علیه السّلام از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله نقل می کند:درحالی که گروهی از اصحاب نزد ایشان حاضر بودند،دوبار فرمود:«اللّهمّ لقّنی إخوانی؛خدایا برادرانم را به من برسان!»

اصحاب گفتند:ای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله آیا ما برادرانت نیستیم؟!

فرمود:نه،شما اصحاب من هستید.«و إخوانی قوم فی آخر الزمان آمنوا و لم یرونی،لقد عرّفنیهم اللّه بأسمآئهم و أسمآء آبآئهم من قبل أن یخرجهم من أصلاب آبآئهم و أرحام أمّهاتهم لأحدهم أشدّ بقیة علی دینه من خرط القتاة (1)فی اللیلة الظلمآء،أو کالقابض علی جمر أغضی،أولئک مصابیح الدجی،ینجیهم اللّه من کلّ فتنة غبرآء (2)مظلمة؛ (3)برادران من قومی اند که در آخر زمان بدون این که مرا ببینند به من ایمان می آورند.به تحقیق، خداوند نام آنان و نام های پدرانشان را به من شناسانده است،پیش از این که آن ها را از پشت پدران و رحم مادرانشان بیرون آورده باشد.البتّه باقی ماندن احدی از آن ها بر دین خود آسان تر از دست کشیدن بر خار درخت خاردار از بالا در شب تار یا مانند گیرندۀ تکه های آتش.آنانند چراغ های تاریکی،خداوند آن ها را از تمام فتنه های زمین تاریک نجات خواهد داد.»

2-عوف بن مالک گوید:روزی رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«ای کاش برادرانم را ملاقات می کردم!

ص:336


1- 1) -خرط الشّجر خرطا:دست مالید بر درخت تا برگ آن فروریزد؛گویند دونه خرط القتاة؛یعنی آسان تر از آن است،دست کشیدن بر چوب خارناک از بالا(کار مشکل را به آن مثل زنند.المنجد در لغت خرط)
2- 2) -غبراء:زمین پر درخت تاریک شده،ما أقلّت الغبراء و لا أظلّت الخضراء علی ذی لهجة أصدق من أبی ذر، زمین برنداشته و آسمان سایه نینداخته به سخن گویی که راستگوتر از اباذر باشد.المنجد لغت غبراء.
3- 3) -منتخب الأثر:ص 516-515 [1] با کم اختلاف؛بحار الأنوار: [2]124/52 ب 22 ح 8 از بصائر الدّرجات [3]الزام النّاصب:ص 137؛مسند احمد 408/2 با لفظ دیگر؛یوم الخلاص:ص 182.

ابو بکر و عمر گفتند:آیا ما برادرانت نیستیم؟که به تو ایمان آورده و با تو هجرت کرده ایم؟!

فرمود:(بلی)ایمان آوردید و مهاجرت کردید،ولی کاش برادرانم را می دیدم! دوباره آن ها حرفشان را تکرار کردند.

فرمود:شما اصحاب من هستید و لکن برادران من آنان هستند که بعد از شما می آیند،به من ایمان می آورند و مرا دوست دارند،کمک و تصدیق کننده ام می باشند درحالی که مرا ندیده اند«فیالیتنی!لقیت إخوانی؛ (1)ای کاش برادرانم را ملاقات می کردم!»

94-کشته و سوخته شدگان

1-در ضمن خبر«لوح» (2)می فرماید:«ثمّ أکمّل ذلک بابنه رحمة للعالمین علیه، کمال موسی و بهآء عیسی و صبر أیّوب،سیذلّ أولیائی فی زمانه، (3)و یتهادون رووسهم کما یتهادی رووس الترک و الدّیلم،فیقتلون و یحرقون،و یکونون خائفین مرعوبین وجلین... (4)

سپس آن را با پسرش"رحمة للعالمین"به کمال می رسانم،کمال موسی و ابهت عیسی،و صبر ایوب.به زودی دوستانم در زمان(غیبت)او ذلیل می شوند،سرهایشان را به همدیگر هدیه می فرستند؛مانند هدیه کردن سرهای ترک و دیلم.پس«کشته و سوزانده»می شوند و در ترس و لرز به سر خواهند برد.

ص:337


1- 1) -تفسیر عیاشی:258/1؛بحار الأنوار:132/52 ب 22 ح 35 [1] از آن.
2- 2) -خبر لوح مشهور است که امام باقر علیه السّلام از جابر بن عبد اللّه جریان دیدنش لوح سبزی را در دست حضرت زهراء علیها السّلام و شرح نوشتۀ لوح که مفصّل است و در آخر بخش 14 فصل متفرّقات آورده ایم. اصول کافی:527/1 و [2]منتخب الأثر: [3]ص 179 فصل 1 باب 8 حدیث 45 از عیون أخبار الرّضا؛ [4]اعلام الوری:ص 371؛ [5]اثبات الوصیّة؛ص 143؛ [6]احتجاج طبرسی:ص 667؛ [7]بحار الأنوار:195/36 ب 40 ح 3؛ [8]غیبت نعمانی:ص 30؛غیبت طوسی:ص 93؛ال 213؛کمال الدّین:ص 308. [9]
3- 3) -ای فی زمان غیبته،کما نطق به روایات کثیرة.
4- 4) -کافی:527/1؛بحار الأنوار:143/52 ب 22 ح 59 و [10]ج 195/36 ب 40 ح 3.
95-زمین از خون منتظران رنگین شود

1-در لوح زهرا علیها السّلام«...تصبغ الأرض بدمآئهم،و یفشو الویل و الرنین فی نسآئهم،أولئک أولیآئی حقّا،بهم أرفع کل فتنة عمیآء حندس، (1)و بهم أکشف الزلازل و أدفع الآصار و الأغلال، أولئک علیهم صلوات من ربّهم و رحمة و أولئک هم المهتدون؛ (2)زمین از خونشان رنگین می گردد،ناله و فریاد،زنانشان را فرامی گیرد.به راستی آنان دوستان من،با آن ها تمام فتنه های کور و کشنده(کمرشکن)را برمی دارم و با آن ها اسباب لرزش را برطرف و زنجیرها را دور می سازم.درود و رحمت خدا بر آنان باد،آن ها هدایت یافتگانند.»

96-دلسوخته گان زمین و آسمان

1-ابن محبوب گوید:امام رضا علیه السّلام به من فرمود:«لابدّ من فتنة صمّآء صیلم (3)یسقط فیها کلّ بطانة و ولیجة،و ذلک عند فقدان الشیعة الثالث من ولدی،یبکی علیه أهل السمآء و أهل الأرض و کل حریّ و کلّ حزین لهفان؛ (4)به ناچار فتنۀ سخت و کمرشکن خواهد آمد که در آن تمام دوستی ها از بین می رود(حتّی خواصّ شیعة نیز از این فتنه مصون نمی ماند)و این(شدّت و سختی)آن زمان خواهد بود که شیعه سوّمین نفر از اولاد مرا گم می کنند،بر او گریه می کند آسمانیان و زمینیان و تمامی سینه سوزان نالان و دل سوخته گان محزون.»

97-منتظران معطّران زمین و درخشنده گان آسمانند

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله ضمن حدیث طولانی به ابی بن کعب فرمود:«یا أبیّ!طوبی لمن لقیه و طوبی لمن أحبّه و طوبی لمن قال به،ینجیهم من الهلکة و بالإقرار باللّه و برسوله

ص:338


1- 1) -حندس:تاریک شد؛تحندس الرّجل:افتاد مرد و ضعیف شد.
2- 2) -کافی:527/1؛بحار الأنوار:143/52 ب 22 ح 59 و [1]ج 195/36 ب 40 ح 3.
3- 3) -صمّاء:سنگ سخت غیرقابل نفوذ و صیلم:الدّاهیة و الأمر الشّدید و وقعة صیلمة أی مستأصلة؛بطانة الرّجل ای صاحب سرّه الّذی یشاوره فی أحواله؛و ولیجة الرّجل:ای دخلائه و خاصّته،ای یزلّ فیها خواصّ الشّیعة.(بحار الأنوار:152/51 [2] در بیان حدیث).
4- 4) -بحار الأنوار: [3]152/51 ب 8 ح 2 از عیون الأخبار. [4]

و بجمیع الأئمّة،یفتح اللّه لهم الجنّة،مثلهم فی الأرض کمثل المسک الّذی یسطع ریحه فلا یتغیّر أبدا،و مثلهم فی السمآء کمثل القمر المنیر الّذی لا یطفأ نوره أبدا.قال أبیّ:یا رسول اللّه!کیف حال بیان هؤلآء الأئمّة عن اللّه عزّ و جلّ؟قال:إنّ اللّه تعالی أنزل علیّ اثنتی عشر صحیفة اسم کلّ إمام علی خاتمه،و صفته فی صحیفته؛ (1)ای ابی!خوشابه حال آنان که او را ملاقات کنند و دوستش دارد و پاک باد آن کس که قایل به امامت او باشد،خداوند آن ها را از هلاکت نجات دهد و با اقرار به خدا و رسولش و ائمّۀ دین درهای بهشت به رویشان باز شود،مثل آن ها مانند مشکی است که بویش پخش شود و تا ابد تغییر نیابد و مثلشان در آسمان ها مانند ماه نورانی است که نورش،برای ابد خاموش نمی شود.

ابی گفت:ای رسول خدا!چگونه است بیان حالات امامان از سوی خدای عزّ و جلّ؟

فرمود:همانا خدای تعالی برای من دوازده صحیفه(مهرشده)نازل فرمود که نام هریک از امامان در مهر آن و صفتش در صحیفه اش بود.» (2)

98-در رختخواب شهیدان

1-امام علی علیه السّلام در نهج البلاغه می فرماید:«ألزموا الأرض و اصبروا علی البلآء، و لا تحرّکوا بأیدیکم و سیوفکم و هوی ألسنتکم،و لا تستعجلوا بما لم یعجّله اللّه لکم،فإنّه من مات منکم علی فراشه و هو علی معرفة ربّه و حقّ رسوله و أهل بیته،مات شهیدا أوقع أجره علی اللّه،و استوجب ثواب ما نوی من صالح عمله،و قامت النیّة مقام إصلآئه بسیفه،فإنّ لکلّ شیء مدّة و أجلا؛ (3)ملازم زمین شوید(آرام باشید)و به امتحان ها شکیبا باشید،دست ها و شمشیرهایتان را به کرکت درنیاورید و با خواسته های نفستان نجنبید.خداوند (مسؤلیّت)چیزی را که در(دوش)شما قرار نداده است شتاب نکنید،به یقین هرکس از شما با معرفت خدا و رسول و اهل بیتش علیهم السّلام در رختخوابش بمیرد،شهید از دنیا رفته

ص:339


1- 1) -بحار الأنوار: [1]311/52 ب 27 ح 4 از عیون أخبار الرّضا؛ [2]بشارة الإسلام:ص 9؛ [3]الزام النّاصب:ص 63؛ [4]یوم الخلاص:ص 208.عیون اخبار الرضا:61/1-63 ب 6 ح 29؛ [5]مهدی منتظر:ص 315.
2- 2) -تمام حدیث در بخش 14 خواهد آمد.
3- 3) -همان مدرک:144/522 ب 22 ح 63 از نهج البلاغة. [6]

است و اجرش با خداست و سزاوار(دریافت)پاداش نیّت عمل خیرش خواهد شد و آن نیّت بمنزلۀ شمشیر زدن(در راه خود)خواهد بود.به تحقیق،برای هرچیزی مدّت و مهلتی است.»

2-یحیی بن علاء نقل می کند که امام باقر علیه السّلام فرمود:«کلّ مؤمن شهید و إن مات علی فراشه فهو شهید،و هو کمن مات فی عسکر القآئم-عجّل اللّه فرجه الشریف-ثمّ قال:أیحبس نفسه علی اللّه ثمّ لا یدخل الجنّة؟!؛ (1)همۀ مؤمنان شهیدند،اگر مؤمن در رختخواب هم بمیرد،باز شهید است مانند کسی است که در ارتش قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-مرگش فرارسیده باشد!سپس فرمود:آیا(عادلانه است کسی خود را)برای خدا زندانی (مهار)کند و داخل بهشت نشود؟!»

99-چشمان اشک ریزان

1-مفضل بن عمر می گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«إیّاکم و التنویه!أما و اللّه لیغیبنّ إمامکم سنینا من دهرکم و لیمحّص (2)حتّی یقال:مات أو هلک،بأیّ واد سلک.ولتعدمعنّ علیه عیون المؤمنین و لتکفأنّ کما تکفأ السفن فی أمواج البحر،فلا ینجو إلاّ من أخذ اللّه میثاقه و کتب فی قلبه الإیمان و أیّده بروح منه،و لترفعنّ اثنتا عشرة رایة مشتبهة لا یدری أیّ من أیّ...؛ (3)مبادا شهرت طلبی کنید(خود را شهرۀ آفاق کنید)،آگاه باشید!به خدا قسم! حتما امامتان سال های(دراز)از روزگارتان از شما غایب و دور خواهد شد تا گفته شود مرده یا در زمین رفته و به کدام بیابان بسر می برد و البتّه چشمان مؤمنین بر او می گرید و مضطرب می شوند،مانند اضطراب کشتی ها در امواج،پس نجات پیدا نمی کند مگر آن کس که خداوند پیمانش را(به ایمان)گرفته باشد،و در دلش ایمان را نوشته باشد و او را با«روح القدس»تأیید نموده باشد،و البتّه دوازده پرچم مشتبه برافراشته می شود

ص:340


1- 1) -بحار الأنوار:144/52 ب 22 [1]ح 63 از امالی. [2]
2- 2) -أمحصه عنه و محّصه:دور داشت آن را از آن.(المنجد لغت محص)
3- 3) -«التّنویه:التّشهیر أی لا تشهروا أنفسکم،أو لا تدعوا الناس إلی دینکم أو لا تشهروا ما نقول لکم من أمر القائم علیه السّلام و غیره مما یلزم إخفاؤه عن المخالفین.»بحار الأنوار: [3]281/52 باب 26 ح 9 از کمال الدّین و [4]غیبت طوسی و غیبت نعمانی.

و دانسته نشود چه از چیست(کدام حقّ است!)...»

100-فقط امامت را بشناس!

1-حریز از زراره نقل می کند که امام صادق علیه السّلام فرمود:«اعرف إمامک!فإنّک إذا عرفته لم یضرّک تقدّم هذا الأمر أو تأخّر؛ (1)امام خود را بشناس،وقتی او را شناختی به تو ضرر نمی رساند این که(ظهور)،زود باشد یا به تأخیر افتد.

2-فضیل بن یسار گوید:از امام صادق علیه السّلام در مورد تفسیر آیه یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ (2)؛«روزی که تمام مردم را با امام خود دعوت نماییم»سؤالی نمودم.امام فرمودند:«یا فضیل!اعرف إمامک،فإنّک إذا عرفت إمامک لم یضرّک تقدّم هذا الأمر أو تأخّر.

و من عرف إمامه ثمّ مات قبل أن یقوم صاحب هذا الأمر،کان بمنزلة من کان قاعدا فی عسکره،لابل بمنزلة من کان قاعدا تحت لوآئه؛ (3)ای فضیل!امام خود را بشناس!وقتی او را شناختی،تقدیم و تأخیر این کار برایت ضرر نمی رساند،هرکس امامش را بشناسد و پیش از قیام صاحب امر بمیرد،مانند کسی است که در ارتش او حضور دارد نه؛بلکه مانند کسی است که در زیر پرچم او نشسته باشد!

3-(کلینی یا نعمانی)گفته است:ادامه این روایت را بعضی از اصحاب ما این گونه روایت کرده اند که فرمود:«بمنزلة من استشهد مع رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله؛ (4)او بمنزلۀ کسی است که در رکاب رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله شهید شده باشد!»

4-امام باقر علیه السّلام فرمود:«ما یبالی من عرّفه اللّه هذا الأمر،أن یکون علی قلّة جبل یأکل من نبات الأرض حتّی یأتیه الموت؛ (5)کسی که خداوند این امر(فرج)را به او شناسانده است، نمی ترسد در قلّۀ کوهی باشد و از گیاهان آن بخورد تا مرگش فرارسد.»

5-ثعلبة بن میمون نقل می کند که امام صادق علیه السّلام فرمود:«اعرف إمامک!فإنّک إذا

ص:341


1- 1) -بحار الأنوار: [1]141/52 ب 22 ح 52 از غیبت نعمانی [2]از اصول کافی. [3]
2- 2) -اسری:73. [4]
3- 3) -همان مدرک:141/52 ب 22 ح 52 از غیبت نعمانی [5]از اصول کافی. [6]
4- 4) -همان مدرک:142/52 ب 22 ذیل ح 53 از غیبت نعمانی از اصول کافی.
5- 5) -اصول کافی:245/2؛ [7]یوم الخلاص:ص 193 از آن.

عرفته لم یضرّک تقدّم هذا الأمر أو تأخّر،و من عرف إمامه ثمّ مات قبل أن یری هذا الأمر،ثمّ خرج القآئم-عجّل اللّه فرجه الشریف-کان له من الأجر کمن کان مع القآئم فی فسطاطه؛ (1)امامت را بشناس!وقتی که او را شناختی،تقدیم و تأخیر این امر(ظهور امام(عج)) برای تو ضرر نمی زند و هرکس به امامش معرفت داشته باشد و پیش از دیدن ظهور از دنیا برود و سپس قائم خروج کند،برای او اجر کسانی خواهد بود که با قائم در چادر (لشکرگاهش)باشد.»

6-روایت عبد اللّه بن عجلان از امام صادق علیه السّلام که فرمود:«من عرف هذا الأمر ثمّ مات قبل أن یقوم القآئم،کان له مثل أجر من قتل معه؛ (2)هرکس این امر(امامت)را بشناسد و سپس قبل از قیام قائم بمیرد،اجر او مانند اجر کسی که با او کشته شود.»

101-منتظران فردا در زمرۀ ما هستند

1-روایت حمران از امام صادق علیه السّلام که فرمود:«...ألا تعلم أنّ من انتظر أمرنا و صبر علی ما یری من الأذی و الخوف،هو غدا فی زمرتنا؟!؛ (3)آیا نمی دانی هرکس منتظر امر ما باشد و بر آزار و اذیّت هایی که می بیند صبر کند،او فردا در گروه ما خواهد بود؟!»

102-منتظران کمیاب تر از کبریت احمرند

1-«سعید بن جبیر از عبد اللّه بن عبّاس نقل می کند که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و الّذی بعثنی بالحق بشیرا و نذیرا!إنّ الثابتین علی القول بإمامته فی زمان غیبته،لأعزّ من کبریت الأحمر،فقام إلیه جابر بن عبد اللّه أنصاری،فقال:یا رسول اللّه!لولدک القآئم غیبة؟!قال:إی و ربّی لیمحّصنّ الّذین آمنوا و یمحق الکافرین،یا جابر!إنّ هذا الأمر،من أمر اللّه و سرّ من سرّ اللّه مطویّ من عباد اللّه،فإیّاک و الشکّ فیه،فإنّ الشکّ فی أمر اللّه عزّ و جلّ کفر؛ (4)سوگند به آن

ص:342


1- 1) -بحار الأنوار: [1]131/52 ب 22 ح 30 از غیبت طوسی و 141 ب 22 ح 52 از غیبت نعمانی.
2- 2) -بحار الأنوار: [2]131/52 ب 22 ح 31 از غیبت طوسی.
3- 3) -روضة الکافی:ص 42؛بحار الأنوار:256/52 ب 25 ح 147 [3] از آن؛بشارة الإسلام:131؛ [4]الزام النّاصب: ص 183؛ [5]یوم الخلاص:ص 199.
4- 4) -منتخب الأثر:ص 243؛ [6]ینابیع المودة: [7]163/3 ب 94 از غایة المرام و [8]در ص 108 ب 78 از فرائد- [9]

کس که مرا به حقّ بشیر و نذیر مبعوث کرده است!به تحقیق،آن هایی که در زمان غیبت او به عقیدۀ امامتش ثابت بمانند،از کبریت احمر نایاب ترند.

پس جابر بن عبد اللّه انصاری برخاست و گفت:ای رسول خدا!(آیا)برای فرزندت قائم غیبتی است؟!

فرمود:بلی،به خدا قسم!کسانی که ایمان آورده اند حتما امتحان خواهند شد(تا عیار و معدّلشان مشخّص شود)و کافرها را محو(نابود)خواهد نمود.ای جابر!به تحقیق،این(غیبت)کاری است از کارهای خدا و سرّی است از اسرار خدا،پیچیده از بندگان خدا،مبادا در آن شک نمایی؛چون شک در امور خدا کفر است.»

103-ذرّیان استوار

1-ابو بصیر از امام صادق علیه السّلام نقل می کند که فرمود:«لو خرج القآئم علیه السّلام بعد أن أنکره کثیر من الناس،یرجع إلیهم شابّا،فلا یثبت علیه إلاّ کل مؤمن أخذ اللّه میثاقه فی الذرّ الأوّل؛ 1اگر قائم خروج نماید بعد از آن که بیشترین مردم او را انکار کردند،به سوی آنان برمی گردد به صورت جوان،پس بر(امامت)او ثابت نمی ماند مگر آن مؤمنان که خداوند در(عالم)ذرّ اوّل پیمانشان گرفته باشد.»

2-ابو بصیر از امام صادق علیه السّلام نقل می کند که فرمود:«لو خرج القآئم لقد أنکره الناس، یرجع إلیهم شابّا موفّقا،فلا یلبث علیه إلاّ کلّ مؤمن أخذ اللّه میثاقه فی الذرّ الأوّل؛ 2اگر قائم خروج نماید،به تحقیق،مردم او را انکار می کنند،به سوی آنان برمی گردد به صورت جوان موفّق،پس بر(امامت)او ثابت نمی ماند مگر آن مؤمنانی که خداوند در(عالم)ذرّ اوّل پیمانشان گرفته باشد.»

3-حسن بن محبوب از عبد اللّه بن جبله از علی بن حمزه از امام صادق علیه السّلام روایت

ص:343

کرده است:«لو قام القآئم-عجّل اللّه فرجه الشریف-لأنکره الناس،لأنّه یرجع إلیهم شابّا موفّقا لا یثبت علیه إلاّ من أخذ اللّه میثاقه فی الذرّ الأوّل؛ (1)اگر قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-قیام کند مردم او را انکار می کنند(تحویل نمی گیرند)چون به سوی آن ها به صورت جوان رعنا برمی گردد،بر امامت او ثابت نمی ماند مگر کسانی که خداوند در عالم ذرّ اوّل از آن ها پیمان گرفته باشد.»

104-در مقام شب زنده داران

امام باقر علیه السّلام فرمود:«اعلموا أنّ المنتظر لهذا الأمر له أجر الصآئم القآئم؛ (2)بدانید،به تحقیق،برای منتظران این امر(امامت و غیبت و ظهور)پاداش شب زنده داران و نمازگزاران می باشد.»

105-اهل حقّ در زحمتند!

1-محمّد بن سنان از یونس بن ظبیان نقل می کند که می گفت:از امام صادق علیه السّلام شنیدم فرمود:إنّ الحقّ لم یزالوا منذ کانوا فی شدّة،أما أنّ ذلک إلی مدّة قریبة و عاقبة طویلة؛ (3)همانا اهل حقّ همیشه در شدّت(زحمت)بوده اند.آگاه باش!این تا مدّت نزدیک و عاقبت طولانی خواهد شد.»

ص:344


1- 1) -غیبت نعمانی 211؛ [1]شبهات احمد الکاتب:430/4.
2- 2) -اصول کافی:222/2؛ [2]یوم الخلاص:ص 193 از آن.
3- 3) -غیبت نعمانی:ص 152، [3]بحار الأنوار:358/52 ب 27 ح 125. [4]

بخش چهارم: علایم ظهور

اشاره

ص:345

ص:346

علایم ظهور

ابتدا به چند مطلب که دانستن آن ها دربارۀ تمام روایات و علاماتی که درباره امام عصر-عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف-آمده است،ضرورت دارد و بلکه پاسخ پرسش های زیادی می باشد.

1-مطلب اوّل:

پیش گویی هایی که دربارۀ حوادث و وقایعی که از آغاز غیبت تا ظهور رخ خواهد داد و از پیشوایان به ما رسیده است،این دوگونه است:

1-جزء علایم ظهور است.

2-جزء علایم ظهور نیست،بلکه حوادثی است که در طول غیبت اتّفاق خواهد افتاد و ربطی به ظهور ندارد؛فقط وقوع این حوادث در دوران غیبت پیش گویی شده است.

1-علایم ظهور دوگونه اند

1-بیان نزدیکی ظهور؛یعنی ظهور امام علیه السّلام چند سالی بیش طول نخواهد کشید.

2-بیان هنگام ظهور که در آن سال ظاهر شده و یا ظهور قریب الوقوع است.

حوادثی که جزء علایم ظهور نیست هم به دو صورت است

1-حتمی الوقوع است و بدون شبهه پیش خواهد آمد.

2-بعضی از آن ممکن است واقع نشود.

ص:347

بعضی از چیزهایی که که اطلاق علامت بر آن ها شده بر دو قسم است

1-حتمی العلامة است؛یعنی چون پیش آید،نشانۀ نزدیکی ظهور یا خود ظهور است.

2-حتمی العلامة نیست؛به این معنا اگر واقع شد،لازم نیست نزدیک ظهور،یا خود ظهور باشد،بلکه ممکن است واقع شود،امّا ظهور با تأخیر انجام گیرد؛مانند اختلاف بنی العباس و انقراض دولتشان که به آن علامت اطلاق شده است،ولی از علامات نزدیکی ظهور نیست.

پس ملازمه ای میان حتمی الوقوع و حتمی العلامة نیست؛

1-ممکن است وقوع حتمی باشد،امّا علامت بودنش حتمی نباشد؛مانند انقراض بنی امیه و بنی العباس.

2-ممکن است وقوعش حتمی نباشد،امّا اگر واقع شد،علامت بودنش حتمی باشد؛مانند بعضی از نشانه های آسمانی و زمینی غیر از آن پنج علامت که خواهد آمد.

3-ممکن است هر دو باشد،هم وقوع حتمی و هم علامت بودنش حتمی باشد؛ مانند آن پنج علامت 1-خروج سفیانی 2-و صیحۀ آسمانی 3-خروج خراسانی 4-و خروج یمانی 5-و خسف بیدا (1)و....

2-مطلب دوّم:

قدما و متقدّمین علما بدون توجّه به تحقیق و بررسی،فقط نظر به جمع آوری روایات را داشتند،آن چه را که تا ساعت ظهور واقع خواهد شد را یک جا نوشته و رعایت تقدیم و تأخیر را نکرده اند؛مثلا قسمتی از روایات فرج جزئی را یادآور شده و قسمتی فرج کلّی،هم چنین علایم حتمی را با غیر حتمی باهم آورده اند،حتّی غیبت خود امام را فرج دانسته اند؛مانند روایت محمّد بن زیاد از امام هادی علیه السّلام از فرج

ص:348


1- 1) -ارشاد مفید:ص 336؛ [1]منتخب الأثر:ص 455 و 439 با لفظ دیگر؛الزام النّاصب:ص 181؛بحار الأنوار: 206/52 و 204 و 209؛اعلام الوری:426؛بشارة الإسلام:140؛.

سؤال می کند.حضرت در جواب می نویسد:«هروقت صاحب شما از دار ظالمین غیبت کند،پس متوقّع فرج باشید.» (1)

آری،در زمان بعضی از قدما؛مانند کلینی،صدوق،مفید،شیخ طوسی-قدّس اللّه أرواحهم-بیشتر آن وقایع پیش نیامده بود،و هم چنین احتمال نمی دادند که غیبت این همه به طول بیانجامد لزومی نداشت که همۀ آن حوادث را فرج کلّی بدانند،به همین دلیل این گونه نوشتند و دیگران نیز از آنان تبعیّت کرده و با همان سلیقه نوشتند که سبب اشتباه متأخّرین شده و آنان هرچه را دیدند،نوشتند و همه را علامات به حساب آوردند،حتّی نام کتابشان را«علایم الظّهور»و مانند آن نامیدند،بدون این که علامات حتمی را از غیرحتمی و علایم فرج جزئی را از فرج کلّی و علامت حتمی را از وقوع حتمی و سایر مطالب مربوط تفکیک نمایند که بعدها خودشان نیز گرفتار پیامد این بی توجّهی شده و از پاسخ پرسش کنندگان و اشکال کنندگان عاجز مانده و دچار مشکل شده اند؛مثلا اختلاف و انقراض دولت بنی عباس را از علایم حتمی دانستند، و آن هم به وقوع پیوست،امّا فرجی نشد و مانند آن،درحالی که اگر از اوّل تحقیق و بررسی می کردند،مورد اعتراض قرار نمی گرفتند و نیز دچار اشتباه نمی شدند؛

پس برای تأیید سلیقۀ آن بزرگواران می توان گفت که همۀ آن ها به نوعی علامت فرج است،امّا کی و چه وقت،معلوم نیست.

3-مطلب سوّم:

حوادث پیش گویی شده از بزرگان دین بر دوگونه است.

1-وقایع و حوادث خاصّه است؛مانند خبر دادن به واقعۀ فلان و فلان؛(یعنی منظور آن مشخّص شده است)؛همانند روایت امام باقر علیه السّلام فرمود:«هیهات هیهات فرج ما نخواهد بود مگر این که غربال شوید باز هم غربال شوید و باز هم غربال شوید

ص:349


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:206/4 ح 1254؛بحار الأنوار:159/51 ب 10 ح 9 و 150/52 ب 22 ح 77.

تا هرچه کدر و تیره است برود و هرچه صاف است بماند.» (1)

حضرت صادق علیه السّلام فرمود:«به خدا قسم شما شکسته خواهید شد مانند شکستن شیشه(بلکه از آن بدتر!چون)شیشۀ شکسته(با ذوب کردن)به حالت اوّلیه برگردانده می شود،امّا شما شکسته می شوید مانند شکسته شدن سفال که برگردانده نمی شود.به خدا قسم!که خالص می گردید.به خدا قسم!غربال می شوید چنان که پوشال غربال می شود!» (2)

امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«چگونه خواهید بود آن زمان که شیعه باهم درافتند؟سپس انگشتانش را درآمیخت(یعنی شیعه این طور درافتند).مالک بن ضمره گفت:هیچ خیری در آن زمان نیست.فرمود:همۀ خیرها در آن وقت است.در آن وقت قائم ما ظهور نماید.» (3)

2-وقایع کلّیّه است که جنبۀ عمومیّت و کلّیّت دارد؛یعنی مختصّ به عصر غیبت نیست؛مانند این که گویند:بعدها زمانی می آید چنین و چنان خواهد شد،و یا به زودی در امت چنان واقعه ای رخ می دهد و یا با کلمۀ در«آخر الزّمان»حادثه ای خواهد رسید؛مثل این که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:در امّت من خسف و قذف(فرورفتن زمین) خواهد شد.گفتند:ای رسول خدا!به چه سبب؟فرمود:«به سبب شراب خواری و به کارگرفتن زنان آوازه خوان.» (4)

پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«نگاه داشتن دین مانند نگاه داشتن آهن گداخته در کف دست خواهد بود.» (5)

ص:350


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:215/3 ح 735؛غیبت طوسی:ص 339 ف 5 ح 287؛منتخب الأثر:ص 389 ب 47 ح 5.
2- 2) -همان مدرک:421/3 ح 973؛غیبت طوسی:ص 340 ف 5 ح 289؛بحار الأنوار:101/52 ب 21 ح 3؛ منتخب الأثر:ص 389 ب 47 ح 6؛مهدی منتظر:170. [1]
3- 3) -بحار الأنوار:115/52 ب 21 ح 34؛معجم أحادیث الإمام المهدی:30/3 ح 584.
4- 4) -معجم أحادیث الإمام المهدی:228/1-229 ح 542-543.
5- 5) -همان مدرک:307/1 ح 200؛إلزام النّاصب:150/2؛عمدة عیون صحاح الأخبار:500/2 ح 839؛جامع الأخبار ص 356 ح 5/996؛مکارم الأخلاق:ص 450؛از سفارشات پیامبر به ابن مسعود.

حضرت صادق علیه السّلام فرمود:«نگهدارندۀ دین مانند کسی باشد که درخت پرخار را با دست(خالی)خود بتراشد و خارها را زایل نماید.» (1)

پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله به ابوذر فرمود:«قومی در آخر الزّمان پیدا شوند در تابستان و زمستان لباس پشمینه می پوشند و بر دیگران افتخار کرده،برای خود فضلی قایل می شوند، ملایکۀ آسمان ها و زمین بر آنان لعنت می فرستند.» (2)

این حدیث اشاره به صوفیه است،درحالی که مؤسس این مذهب ابو هاشم صوفی،در زمان امام باقر علیه السّلام بود،ولی می بینیم با جملۀ«آخر الزّمان»تعبیر شده است، و معلوم می شود این آخر الزّمان نسبت به زمان خود پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله بوده است.پس این گونه گفتارها و پیش گویی ها ربطی به عصر غیبت ندارد،بلکه برخی از آن در زمانی واقع شده است که امام علیه السّلام به دنیا نیامده بود.بلی،ممکن است بعضی از این وقایع استمرار پیدا کرده و به زمان غیبت هم برسد و جزء وقایع دوران غیبت نیز به حساب آید.

و هم چنین بعضی از آن ها برای عموم مسلمانان پیش بینی شده و بعضی به شیعه اختصاص دارد که هریک از آن ها به مناسبتی ذکر خواهد شد.

4-مطلب چهارم:

سلسله پیش گویی هایی که از نوع«فتنه هاست»است و خبر دادن به عالم غیب می باشد،مانند:

1-خرابی مسجد براثا و قطع حج.

2-منع طعام و درهم از عراق.(صادرات و واردات عراق)

3-دعوت مردی از اهل قم مردم را.

4-آب بر روی زمین شهر قم ظاهر شدن.

ص:351


1- 1) -همان مدرک:359/3 ح 907؛اصول کافی:376/1 ح 1/883؛ [1]بحار الأنوار:135/52 ب 22 ح 39؛غیبت طوسی:ص 455 ف 7 ح 465؛کمال الدّین:364/2 ب 33 ح 34.
2- 2) -مکارم الأخلاق:ص 471.

5-خروج زندیقی در شهر قزوین و ستم های او.

6-قم مرکز علم شود.(این امر مدّتی است که واقع شده است.)

7-آتش در حجاز ظهور می کند.

8-آب و باران و سیل در نجف پر می شود.

9-بغداد به وسیلۀ تاتار تسخیر می شود.

10-خراب شدن بصره.

11-کفّار بر پنج نهر سیحون و جیحون و فرات و نیل و دجله تسلّط می یابند.

12-دو گروه از عجم در کلمۀ«عدل»اختلاف پیدا می کنند.

13-ادّعای پیغمبری و نبوّت 60 نفر در طول زمان.

14-شهادت 12 نفر بر این که ما باهم قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-را دیده ایم درحالی که دروغ می گویند.

15-بنای قبّۀ غبرا در فلات حمرا.

16-اختلاف بنی عباس و سستی سلطنت آنان و بیعت بچّه ای از آن ها و قیام هر صاحب شاخی با شاخ خود.

17-حادثۀ بین الحرمین مکّه و مدینه و کشته شدن 16 قوچ(از سران)در آن کشته می شود.

18-خرابی دیوار مسجد کوفه.

19-هشتاد هزار از بنی العباس در شهر ری کشته می شوند.

روزی امام صادق علیه السّلام به شعر ابو لبید تمثّل فرمود:

و تنحر بالزورآء منهم لدی الضحی ثمانون ألفا مثل ما ینحر البدن

سپس به معاویه بن وهب فرمود:زورا را می شناسی؟

گفت:بلی،بغداد است.

فرمود:نه،آیا به ری رفته ای؟!

عرض کرد:بلی.

فرمود:به بازار چهارپایان رفته ای؟

ص:352

عرض کرد:بلی.

فرمود:کوه سیاهی است در سمت راست جاده،آن را دیده ای؟

عرض کرد:بلی.

فرمود:همان کوه زورا است.در آن جا هشتاد هزار از اولاد فلان که همه لیاقت خلافت را دارند،کشته خواهند شد.

پرسید:چه کسی آن ها را می کشد؟

فرمود:اولاد عجم (1).(عجم بر فارس و غیرفارس گفته می شود شاید این جریان در جنگ مغول پیش آمده و همان کشتاری باشد که به خروج شروسی منجر شد).

20-خروج شروسی از ارمنیه و آذربایجان.

21-طلوع ستاره دنباله دار.معلوم نیست منظور واقعا ستاره است یا اشخاصی با لشکر طولانی یا موشک های جنگی و غیرجنگی است.

22-طلوع خورشید از مغرب(طلوع الشمس من مغربها)این هم مورد بحث است؛آیا این به خود قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-تعبیر شده است که از مغرب مکّه طلوع می کند یا واقعا خورشید است و یکی از پیچیده ترین مسایل مربوطه در این باب است که در ظاهر با علم روز سازگار نیست؛زیرا طلوع آفتاب از مغرب، مفهومش تغییر مسیر گردش کرۀ زمین است که اگر ناگهان صورت گیرد،همۀ آب دریاها و تمامی ساختمان ها و موجودات کرۀ زمین به خارج پرتاب می شود و همه چیز به هم می ریزد و اثری از زندگی باقی نخواهد ماند.

امّا اگر به تدریج صورت گیرد،طول شب و روز به قدری زیاد می شود که از یک ماه و دو ماه هم خواهد گذشت،و باز نظام عالم به هم می خورد. (2)

ولی نزال بن سبره از صعصعه بن صوحان روایتی نقل کرده است،که تا حدی مشکل را حل نموده است.او گوید:امیر مؤمنان علیه السّلام پس از بیان جریان دجّال،فرمود:از حوادثی که بعد از او رخ خواهد داد،از من سؤال نکنید...نزال پرسید،منظور حضرت

ص:353


1- 1) -روضة الکافی:ص 152 ح 198؛إلزام النّاصب:159/2.
2- 2) -در بخش آموزش و پرورش این کتاب به فصل«حرکت آرام افلاک»مراجعه فرمایید.

از این حرف چیست؟!

صعصعه در پاسخ گفت:«إنّ الّذی یصلّی خلفه عیسی بن مریم،هو الثانی عشر من العترة التاسعة من ولد الحسین بن علیّ،و هو الشمس الطالعة من مغربها؛ (1)همانا آن کسی که عیسی بن مریم علیهما السّلام پشت سرش نماز می خواند،او دوازدهمین نفر از عترت طاهره و نهمین نفر از اولاد حسین بن علی علیهما السّلام است و او خورشید طلوع کننده از مغرب است.»

این تفسیر به صحّت نزدیک است؛زیرا وجود مبارک قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-از مکّه-که در سمت غرب بیشتر کشورهای اسلامی است-ظهور و طلوع خواهد نمود.

23-تشکیل أمیر الأمرا در مصر. (2)

24-ذبح کبش خروف(مراد از آن معلوم نیست).

25-امام صادق علیه السّلام فرمود:«صاحب این امر از همۀ ما در سن کوچک تر و در شخصیّت خاموش تر است.

گفتم:این چه وقت خواهد شد؟!

فرمود:هنگامی که خبرگزاری ها بیعت آن جوان را منتشر سازند.در این وقت هر صاحب قدرتی پرچمی برمی افرازد،پس(در آن شرایط)منتظر فرج باشید. (3)

شیخ مفید قدّس سرّه در ارشاد گوید:به تحقیق در اثرها و احادیث برای زمان قیام قائم مهدی علیه السّلام علامات،حوادث،نشانه ها و دلالت هایی برای پیش از قیام وارد شده است، از جملۀ آن هاست:

1-خروج سفیانی.

2-کشته شدن حسنی.

3-اختلاف بنی عباس برای ریاست دنیوی.

4-خورشیدگرفتگی در نیمۀ ماه رمضان.

ص:354


1- 1) -بحار الأنوار:195/52 ب 25 ح 26. [1]
2- 2) -در یکی از زیارت نامۀ آن حضرت آمده است(السّلام علی مهدیّ الأمم و جامع الکلم(خورشید مغرب ص 58)سلام بر هدایت کنندۀ امّت ها و گردآورندۀ(صاحبان زبان های مختلف و گفتارها)و کلام ها.
3- 3) -غیبت نعمانی:ص 216 باب 10. [2]

5-ماه گرفتگی در ماه آن،برخلاف معمول.

6-فرورفتن در بیداء.

7-فرورفتگی در مغرب.

8-فرورفتگی در مشرق.

9-راکد بودن خورشید از ظهر تا وسط وقت عصر.

10-طلوع خورشید از مغرب.

11-کشته شدن نفس زکیه با هفتاد نفر از صالحین در پشت کوفه.

12-بریده شدن سر مرد هاشمی میان رکن و مقام.

13-خراب شدن دیوار مسجد کوفه.

14-آمدن پرچم های سیاه از سوی خراسان.

15-خروج یمانی.

16-ظهور مغربی در مصر و استیلای او به شامات.

17-نزول ترک در جزیره.

18-نزول روم در رمله.

19-طلوع ستاره ای مانند ماه تابان،در مشرق،که مانند ماه روشنی می دهد و سپس خم می شود،به گونه ای که دو طرفش به هم برسد.

20-سرخی در آسمان ظاهر و در آفاق پخش می شود.

21-آتشی طولانی در سمت مشرق ظاهر می شود و سه یا هفت روز در فضا می ماند.

22-عرب ها لجام های خود را رها ساخته و شهرها را تسخیر می کنند و از تسلّط پادشاه عجم خارج می شوند.

23-مصریان امیر خود را می کشتند.

24-ویرانی شام و سه پرچم در آن رفت وآمد می کند.

25-داخل شدن پرچم های قیس و عرب به مصر.

26-پرچم های بنی کنده به سوی خراسان روی می آورند.

ص:355

27-واردشدن لشکری از عرب تا به کنار حیره برسد.

28-پیشروی پرچم های سیاه به سوی حیره.

29-شکافتن فرات به سوی کوفه تا آن که آب کوفه را فرامی گیرد.

30-خروج شصت نفر دروغگو که همه شان ادّعای پیغمبری می کنند.

31-خروج دوازده نفر از اولاد ابی طالب که همگی دعوی امامت می کنند.

32-مرد بزرگ مقام،از گروه بنی عباس بین جلولا و خانقین سوزانده می شود.

33-پلی بر روی جسر در سمت کرخ در مدینة السلام بسته می شود.

34-بلند شدن باد سیاه در اول روز.

35-زلزله ای که بسیاری به زمین فرومی روند.

36-اهل عراق و بغداد را ترسی فراگیرد.

37-مرگ ناگوار و نقصان میوه ها و انسان ها و حیوانات در عراق.

38-ظاهر شدن ملخ در تمام اوقات که به مزارع و غلاّت حمله ور می شوند.

39-کمی محصول زراعت مردم.

40-اختلاف دو گروه از عجم و خونریزی بسیاری در میانشان.

41-خارج شدن بندگان از طاعت بزرگانشان و کشتن ایشان.

42-به گروهی از اهل بدعت مسخی مبتلایی شود که به صورت بوزینه و خوک ها درمی آیند.

43-غلبۀ غلامان بر امر ایشان.

44-از آسمان ندایی می رسد که همۀ مردم روی زمین با زبان خود می شنوند.

45-صورت و سینه ای که در عین خورشید ظاهر شوند.

46-مرده هایی که زنده می شوند تا به دنیا برگشته و به دیدار همدیگر رفته و با همدیگر آشنا شوند.سپس با بیست و چهار روز پی درپی باران می بارد و زمین های مرده زنده شده و برکاتش شناخته می شود.

47-از معتقدان حقّ از شیعۀ مهدی علیه السّلام تمام بیماری ها زایل می شود.

پس در آن حال است که ظهورش را در مکّه می فهمند و برای یاری رساندن به

ص:356

امام علیه السّلام متوجه مکّه می شوند.

اخبار زیادی دراین باره آمده است؛بعضی حتمی است و برخی مشروط و خدا بر آن چه خواهد شد،عالم است و ما آن را موافق و آن چه در اصول و مضمون اثرها ثبت شده است،ذکر کردیم و از خدا کمک می خواهیم. (1)

پس می توان خلاصۀ مطالب مربوط به علایم را این گونه بیان کرد که؛علایم یا حتمی است،یا مشروط عام،یا خاصّ مجمل است،یا مفصّل نزدیک ظهور و یا وقت

ص:357


1- 1) -«قال المفید قدّس سرّه فی الإرشاد،قد جاءت الآثار بذکر علامات لزمان قیام القائم المهدی علیه السّلام و حوادث تکون أمام قیامه و آیات و دلالات فمنها خروج السفیانی،و قتل الحسنی و اختلاف بنی العباس فی الملک الدنیاوی،و کسوف الشّمس فی النّصف من شهر رمضان،و خسوف القمر فی آخره علی خلاف العادات، و خسف بالبیداء،و خسف بالمغرب،و خسف بالمشرق،و رکود الشّمس من عند الزّوال إلی أوسط أوقات العصر و طلوعها من المغرب،و قتل نفس زکیة بظهر الکوفة فی سبعین من الصالحین،و ذبح رجل هاشمی بین الرّکن و المقام،و هدم حائط مسجد الکوفة،و إقبال رایات سود من قبل خراسان، و خروج الیمانی،و ظهور المغربی بمصر و تملّکه الشّامات،و نزول التّرک الجزیرة،و نزول الرّوم الرّملة.و طلوع نجم بالمشرق یضیئ کما یضیئ القمر ثمّ ینعطف حتی یکاد یلتقی طرفاه،و حمرة یظهر فی السماء و ینشر فی آفاقها،و نار تظهر بالمشرق طویلا و تبقی فی الجوّ ثلاثة أیام أو سبعة أیام،و خلع العرب أعنتها و تملّکها البلاد،و خروجها عن سلطان العجم،و قتل أهل مصر أمیر هم،و خراب الشّام،و اختلاف ثلاث رایات فیه،و دخول رایات قیس و العرب إلی مصر،و رایات کندة إلی خراسان،و ورود خیل من قبل العرب حتی تربط بفناء الحیرة،و إقبال رایات سود من المشرق نحوها،و بثق فی الفرات حتی یدخل الماء أزقة الکوفة،و خروج ستین کذابا کلهم یدعی النّبوة،و خروج اثنا عشر من آل أبی طالب کلّهم یدعی الامامة لنفسه،و إحراق رجل عظیم القدر من شیعة بنی العباس بین جلولاء و خانقین،و عقد الجسر مما یلی الکرخ بمدینة السلام،و ارتفاع ریح سوداء بها فی أول النهار،و زلزلة حتی ینخسف کثیر منها، و خوف یشمل أهل العراق و بغداد و موت ذریع فیه و نقص من الأموال و الأنفس و الّثمرات.و جراد یظهر فی أوانه و فی غیر أوانه،حتّی یأتی علی الزّرع و الغلاّت و قلة ریع لما یزرعه الناس،و اختلاف صنفین من العجم و سفک دماء کثیرة فیما بینهم و خروج العبید عن طاعات ساداتهم و قتلهم موالیهم،و مسخ لقوم من أهل البدع حتی یصیروا قردة و خنازیر،و غلبة العبید علی بلاد السّادات،و نداء من السّما حتّی یسمعه أهل الأرض کلّ أهل لغة بلغتهم،و وجه و صدر یظهران للناس فی عین الشّمس و أموات ینشرون من القبور حتی یرجعوا إلی الدّنیا فیتعارفون فیها و یتزاورون.ثمّ یختم ذلک بأربع و عشرین مطرة یتصل، فتحیی به الأرض بعد موتها و تعرف برکاتها،و یزول بعد ذلک کل عاهة عن معتقدی الحق من شیعة المهدی علیه السّلام،فیعرفون عند ذلک ظهوره بمکة فیتوجّهون نحوه لنصرته کما جاءت بذلک الأخبار.و من جملة هذه الأحداث محتومة،و منها مشروطة،و اللّه أعلم بما یکون و إنما ذکرناها علی حسب ما ثبت فی الأصول،و تضمنها الأثر المنقول،و باللّه نستعین.ارشاد:336؛بحار الأنوار:219/52 ب 25 ح 82 از ارشاد.

ظهور است،برخی از آن روشن و با صراحت بیان شده است و بعضی با اشاره و کنایه و رمز،تا حوادث و پیشامدهای آینده آن ها را تفسیر و معنا کند.

هم چنین ممکن است بعضی از علایم بنابر علّتی متوقف شده و به تأخیر بیفتد، مانند موجود نبودن شرایط و این را تشخیص نمی دهد مگر عارفان.اگرچه همۀ مردم آن ها را می بینند،امّا تمییز و تشخیص انسان های خبره است.

1-ابو بصیر می گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام دربارۀ این آیه می فرمود: إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ فرمود:«سیفعل اللّه ذلک بهم.قلت:من هم؟قال:بنو أمیّة و شیعتهم.قال:[قلت:]و ما الآیة؟قال:رکود الشمس من بین زوال الشمس إلی وقت العصر و خروج صدر رجل و وجه فی عین الشمس یعرف بحسبه و نسبه، و ذلک فی زمان السفیانی و عندها یکون بواره و بوار قومه؛ (1)به زودی خداوند این(ذلّت)را برای آن ها اجرا می کند.

پرسیدم:آن ها چه کسانی هستند؟

فرمود:بنی امیّه و پیروانشان.

پرسیدم:آن چه که آن ها را خاضع می نماید،چیست؟

فرمود:ایستادن آفتاب از ظهر تا عصر و خارج شدن سینه و دست مردی در عین خورشید که به حسب و نسبش شناخته می شود و این جریان در زمان سفیانی خواهد بود و در آن وقت است که نابودی سفیانی و دارودسته اش فرامی رسد.»

البتّه چنین به نظر می رسد که ظاهر شدن سینه و دست در عین خورشید با آن نشانه ها،به این معنا باشد که اهل زمین در مسافتی اند که این گونه پندارند و یا خطای دید و یا حد اقل این گونه می بینند نه این که واقعا در عین خورشید باشد با آن مسافت زیادی که با زمین دارد مانند این که ماه را در شب در همان نقش خورشید می بینیم با این که از خورشید فاصلۀ زیاد دارد.

این معنا بدین صورت به نظر می آید که آن شکل باید به بزرگی خورشید باشد تا

ص:358


1- 1) -الشعراء:4؛بحار الأنوار:221/52 ب 25 [1]ح 84 از ارشاد. [2]

زمینیان بتوانند آن را ببینند؛همان گونه که می دانید کرۀ خورشید یک میلیون و سیصد هزار مرتبه از کرۀ زمین بزرگ تر است،امّا بعد مسافت،آن را برای ما به اندازۀ یک سینی دایره ای نشان می دهد،پذیرفتن این معنا هم سنگین و هم مشکل است مگر این که بگوییم این مسایل از طریق اعجاز و یا با ابزار الکترونیکی فوق مدرن آن روز که پیش خواهد آمد،دیده شود.

2-منذر جوزی گوید:شنیدم ابی عبد اللّه علیه السّلام فرمود:«یزجر الناس قبل قیام القآئم -عجّل اللّه فرجه الشریف-عن معاصیهم،بنار تظهر لهم فی السمآء و حمرة تحلل السمآء، و خسف ببغداد و خسف ببلدة البصرة،و دمآء تسفک بها و خراب دورها و فنآء یقع فی أهلها، و شمول أهل العراق خوف لا یکون معه قرار؛ (1)قبل از قیام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-مردم را به وسیلۀ آتشی که برای آن ها در آسمان ظاهر می شود،از گناهانشان ترسانیده می شوند و با سرخی که آسمان را فرامی گیرد و فرورفتنی در بغداد و در بصره و خون هایی که ریخته می شود و نابودی که در اهل زمین واقع می شود و فراگیر شدن ترسی بر اهل عراق که با آن آرامشی برای آن ها نمی ماند،بازمی دارند.

3-ابی بصیر از امام صادق علیه السّلام فرمود:«پنج روز گذشته از ماه رمضان پیش از قیام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-خورشید می گیرد.» (2)

4-امام باقر علیه السّلام فرمود:«آیتان بین یدی هذا الأمر خسوف القمر لخمس و خسوف الشمس لخمسة عشرة،و لم یکن ذلک منذ هبط آدم علیه السّلام،و عند ذلک سقط حساب المنجّمین؛ (3)دو نشانه جلوتر از این امر(ظهور)خواهد بود،در پنجم ماه،ماه گرفتگی و پانزدهم ماه خورشیدگرفتگی و از هبوط آدم علیه السّلام تا حال هم چون چیزی نبوده،که با این پیش آمد حسابهای منجّم ها(به هم خورده)فرومی ریزد!»

ص:359


1- 1) -بحار الأنوار:221/52 ب 25 [1]ح 85 از ارشاد. [2]
2- 2) -همان مدرک:207/52 ب 25 ح 43 از کمال الدّین. [3]
3- 3) -کمال الدّین:361/2؛ [4]غیبت نعمانی:ص 145؛بحار الأنوار:207/52 ب 25 ح 41. [5]

2-تقسیم علایم

سَنُرِیهِمْ آیاتِنا فِی الْآفاقِ وَ فِی أَنْفُسِهِمْ حَتّی یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ (1)

آیات و علامات بر دو نوع است؛1-«آفاقی»یعنی زمینی؛مانند زلزله و خسف (فرورفتن زمین)و...است و«آسمانی»؛مانند خورشید و ماه گرفتگی و جز آن دو می باشد.

2-«أنفسی»که در وجود انسان ظاهر شود مانند«مسخ»و....

علایم و حوادث ظهور را نیز می توان بر دوگونه تقسیم کرد:

1-علایم انتظار ظهور که باید منتظر ماند تا حضرت ظهور نماید و این بر دو قسم است؛نشانه های نزدیک ظهور و نشانه های سال ظهور که شامل علایمی است که در آن سال واقع می شود.مانند خسف بیدا(فرورفتن سرزمین بیداء)و جز آن.

2-علایمی که آغاز ظهور آن حضرت را اعلام می دارد و دیگر انتظاری در کار نیست؛مانند صیحه های آسمانی در ابتدای ظهور.

بنابراین خلاصۀ این تقسیم بندی این است:

1-علایم نزدیک ظهور

2-علایم یک یا دو سال قبل از ظهور

3-علایم سال ظهور و یا این که ظهور انجام یافته است.

امّا آن چه بعد از ظهور واقع می شود جزء علایم نیست،بلکه جزء حوادث سال ظهور است و طبق این تقسیم بندی(که قبلا نیز مقداری از آن در آغاز بخش ذکر شد) به فهرست و خلاصۀ علایم اشاره می کنیم،نه مشروح آن؛زیرا در این کتاب بنابر اختصار و پرداختن به جریان های بعد از ظهور است.

3-علایم و حوادث نزدیک ظهور

1-شدّت فتنه و فساد،اختلاف و پر شدن زمین از ظلم و جور.

ص:360


1- 1) -فصّلت:53. [1]

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«بلای این امّت به گونه ای می شود که پناهگاهی نباشد که بر آن پناهنده شوند.» (1)

امام باقر علیه السّلام فرمود:«چنان مانند بزهای ترسان باشند که نه قدرت دفاع از خود دارند و نه پناهگاهی،به نحوی که قصّاب هرکدام را که دلش خواست،دست می گذارد.» (2)

امام صادق علیه السّلام فرمود:«تا این که مردم بگویند:خدا را به آل محمّد احتیاج نیست.» (3)

امام باقر علیه السّلام فرمود:«از درگیری مردم با یکدیگر و خوردن بعضی،بعضی دیگر را به طوری که از بزرگی آن چه می بینند در صبح و شام آرزوی مرگ کنند.» (4)

امیر مؤمنین علیه السّلام از قول پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«زمین چنان از ظلم و ستم پر شود که کسی نتواند بگوید اللّه،مگر مخفیانه.» (5)(ظلم را می بیند توان فریاد ندارد).

2-بنای قصر عتیق و بنای عمارت ها در اطراف مسجد کوفه.

3-بنای جسر کوفه.

4-خندق اطراف کوفه و کشف هیکل و چهل روز تعطیلی مساجد در کوفه.

5-بار دیگر«زوراء»(ری یا بغداد)پایتخت می شود با تشکیل دار الشّوری.

6-جسر بغداد و کشته شدن بسیاری بر روی آن.

7-ظهور آتشی در ثویّۀ کوفه تا کناسۀ بنی أسد.

8-جفا و تعدی های بنی هاشم.

ص:361


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:83/1 ح 44؛عقد الدّرر:ص 17 ب 1؛ینابیع المودة:258/3 ب 72 ح 11؛ اثبات الهداة:608/3 ب 32 ف 8 ح 120؛منتخب الأثر:ص 197 ف 2 ب 1 ح 13؛بحار الأنوار:104/51 ب 1 ح 39.
2- 2) -غیبت نعمانی:ص 128؛بشارة الإسلام:ص 105 ب 6.
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:214/1 ح 166 و 65/3 ح 614 و ص 357 ح 904؛کمال الدّین:342/2 ب 33 ح 22؛غیبت طوسی:ص 340 ف 5 ح 290.
4- 4) -مختصر بصائر الدّرجات:ص 213؛بحار الأنوار:231/52 ب 25 ح 96،معجم أحادیث الإمام المهدی:3 254/ ح 783.
5- 5) -معجم أحادیث الإمام المهدی:83 ح 563؛أمالی طوسی:ص 382 مجلس 13 ح 72/821؛ بحار الأنوار:117/51 ب 2 ح 17.

امام صادق علیه السّلام به أبان بن تغلب فرمود:«وقتی که پرچم حقّ آشکار شود،لعنت کند آن را اهل شرق و غرب.سپس فرمود:آیا می دانی چرا؟!

عرض کرد:نه!

فرمود:به جهت آن چه که مردم پیش از خروج او از اهل بیت او می بینند»همانند این سخن را به منصور بن حازم نیز فرمود. (1)

9-ظهور یأس و نومیدی.

امام باقر علیه السّلام فرمود:«خروج او وقتی خواهد شد که مردم مأیوس و ناامید شوند.» (2)

10-سال های فریبنده.

امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«بین یدی القآئم خداعة؛پیشاپیش قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف- سال های فریبنده است.»سپس فرمود:در آن سال ها راست گو تکذیب و دروغ گو تصدیق و شخص مکّار مقرّب می گردد و رویبضه(مردمان پست)در کار مردم دخالت و سخنرانی کنند.» (3)

11-نوع مردم شرور باشند.امام باقر علیه السّلام فرمود:«و لا یکون إلاّ علی شرار الناس.» (4)

12-شدّت اختلاف شیعه و تبرّی از یکدیگر.

13-سال های پراختلاف و سرعت زوال حکومت ها. (5)

14-ترس،گرسنگی و نقص ثمرات.

15-سه سال خشکی و کمی باران.

16-اختلاف و اضطراب و خوف و تزلزل مردم در اثر اختلاف.

17-هرج و مرج.در کتاب«ملاحم و فتن»از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«پیش از قیامت

ص:362


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:500/3 ح 1071؛بحار الأنوار:363/52 ب 27 ح 135-136.
2- 2) -إلزام النّاصب:162/2؛معجم أحادیث الإمام المهدی:254/3 ح 783؛بحار الأنوار:231/52 ب 25 ح 96 و ص 348 ب 27 ح 99.
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:233 ح 577 و 187/5 ح 1610؛إلزام النّاصب:69/1 و 118/2؛ بحار الأنوار:245/52 ب 25 ح 24.
4- 4) -همان مدرک:399/3 ح 954؛(امام صادق علیه السّلام)کمال الدّین:338/2 ب 33 ح 10 و [1]ص 339 ح 16؛غیبت طوسی:ص 457 ف 7 ح 468.
5- 5) -به فصل های بعدی مراجعه شود.

هرج است»پرسیدند:یا رسول اللّه!هرج چیست؟فرمود:کشتن.

پرسیدند:ای رسول خدا!بیشتر از آن چه الان کشته می شود؟!

فرمود:آیا نه این است که شما را کفّار می کشد؟بلکه آن زمان شخص،همسایه خود را و آن یکی برادر و دیگری پسر عموی خود را می کشد!

پرسیدند:ای رسول خدا!آیا عقل های ما با ماست؟

فرمود:از مردم آن زمان(در اثر دوری از خدا)عقل ها گرفته می شود(از کار می افتد).» (1)

18-امیر المؤمنین فرمود:طاعون ابیض و احمر مرگ سفید و سرخ خواهد بود. (2)

19-ظهور جذام و بواسیر و مرگ ناگهانی.

20-دوازده پرچم مشتبه بلند شود.

21-فرار یازده نفر از مؤمنین و پناهندگی به روم و از آن جا به حضور قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-شرفیاب می شوند. (3)

4-جنگ جهانی و نابودی مردم

از اوضاع عمومی جهان و پیشرفت اختراعات خطرناک و مسابقۀ تسلیحاتی قدرت ها و تنزّل اخلاق بشریت،چنین به نظر می رسد که در طول زمان دولت های بزرگ به یکدیگر یورش خواهند برد و با سلاح های مخرّب و مرگ بار همدیگر را در هم خواهند کوبید و بسیاری از اقطار و اقشار را به خاک و خون خواهند کشید و گروهی نیز به سبب این جنگ ها،مبتلا امراض گوناگون از جمله طاعون خواهند شد و جان خود را از دست خواهند داد.

علاوه بر آن،زلزله های مخرّب،جهان را فراخواهد گرفت،به طوری که مردم

ص:363


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:101/1 ح 58؛التّشریف بالمنن:ص 71 ب 11 ح 11.
2- 2) -همان مدرک:20/3 ح 574؛إعلام الوری:281/2؛غیبت طوسی:ص 438 ف 7 ح 430؛منتخب الأثر:546 ف 6 ب 3 ح 8؛بحار الأنوار:211/52 ب 25 ح 59.
3- 3) -همان مدرک:30/4 ح 1100؛المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 36 ب 2؛دلائل الإمامة:ص 564 ح 131/527؛التّشریف بالمنن:ص 382 ح 547.

آرزوی مرگ خواهند نمود و بر سر قبرها آمده و می گویند:کاش من به جای تو بودم!.

در این زمان است که اوضاع جهان خواسته و ناخواسته خانمان سوز و گرفتار جنگ ویران گر(جنگ جهانی)خواهد بود و زندگی به حدّی بر مردم فشار خواهد آورد که همه مستأصل خواهند شد و دست به دعا برداشته و از خداوند راه نجات و رهایی می خواهند و زمینه برای پذیرش یک مصلح و یک ارتش فراهم خواهد شد به طوری که با یک دعوت به او لبیّک گفته و تسلیم خواهند شد.

در این موقعیّت استثنایی است که ندای آسمانی بلند شود که«ای اهل عالم!مهدی آل محمّد علیهم السّلام ظهور کرد،با او بیعت نمایید»و این ندا در سراسر گیتی طنین انداز می شود مرد و زن،کوچک و بزرگ،ایستاده و نشسته،خوابیده و بیدار و حتّی زنان پشت پرده،این ندا را می شنوند و آماده پذیرش و پاسخ دادن خواهند شد. (1)

عبد الملک می گوید:در مجلس حضرت باقر علیه السّلام(در اثر ناتوانی پیری)بر دو دستم تکیه داده و بلند شده و گریستم،عرض کردم:امیدوار بودم زمان قائم را درک کنم در حالی که قوّتی داشته باشم.

حضرت فرمود:آیا راضی نیستید که دشمنان شما مشغول پیکار شوند و شما در خانه هایتان در امان باشید؟!وقتی قائم ما قیام کند هریک از شما توانایی چهل مرد را پیدا می کنید.دل هایتان مانند پاره های آهن می شود که اگر به کوه ها بزنید،آن ها را می شکافید و حکومت و خزینه داری جهان عاقبت از آن شما خواهد بود. (2)

5-مرگ سفید و سرخ،ملخ ها و قحطی ها

1-علی بن محمّد اودی از پدرش،از جدّش نقل می کند:امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:

«بین یدی القآئم موت أحمر و موت أبیض و جراد فی حینه و جراد فی غیر حینه أحمر کألوان

ص:364


1- 1) -البتّه چون بنای ما در این کتاب به اختصار است و در مورد فتنه های قبل از ظهور روایات زیادی با تعبیرها و الفاظ گوناگون آمده برای اطّلاعات بیشتر به آن کتاب ها مراجعه شود.
2- 2) -بحار الأنوار:335/52؛ [1]دادگستر جهان:ص 314. [2]

الدم،فأمّا الموت الأحمر فالسیف،و أمّا الموت الأبیض فالطاعون؛ (1)پیشاپیش قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-مرگ سرخ و مرگ سفید و ملخ سرخ به رنگ خون،وقت و بی وقت خواهد بود،امّا مرگ سرخ شمشیر و مرگ سفید طاعون است.»

2-ابی بصیر گوید:امام صادق علیه السّلام فرمود:«...یا أبا محمّد!إنّه لابدّ أن یکون قدّام ذلک، (یعنی قبل الظهور)الطاعونان،الطاعون الأبیض و الطاعون الأحمر،قلت:جعلت فداک!أیّ شیء الطّاعون الأبیض و أیّ شیء الطاعون الأحمر؟!قال:الطاعون الأبیض الموت الجارف (الجاذف)، (2)و الطاعون الأحمر السیف...؛ (3)ای ابا محمّد!به ناچار پیش از ظهور دوگونه طاعون سفید و سرخ خواهد بود!

گفتم:فدایت شوم،طاعون سفید و سرخ چیست؟!

فرمود:طاعون سفید مرگ همگانی و سریع و طاعون سرخ مرگ با شمشیر می باشد.»

این روایت،جنگ جهانی ویران گری که دو سوّم مردم از بین خواهد برد و پی آمد آن جنگ،از قبیل بروز طاعون و هجوم همگانی به موقع و بی موقع ملخ قبل یا بعد از جنگ (4)قحطی و مرگ سرخ را تشریح می کند. (5)

6-کشتار فجیع

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و خوف یشمل أهل العراق و بغداد،و موت ذریع فیه،و نقصّ فی الأموال و الأنفس و الثمرات،و قلّة ریع لما یزرع الناس.» (6)

«ترس،اهل عراق و بغداد را فرامی گیرد،مرگ ومیر شایع می شود،نقص اموال

ص:365


1- 1) -عقد الدّرر:ص 56؛ [1]غیبت طوسی:ص 267؛ [2]غیبت نعمانی:278؛ [3]امام مهدی از ولادت تا ظهور ص 435 [4]به نقل از فصول المهمة، [5]بشارة الإسلام:ص 50 و 51 و [6]ص 80 و 123 با لفظ دیگر از امام صادق علیه السّلام و ص 176 و مانند آن در الزام النّاصب ص 184 و ص 185 و [7]الإمام المهدی ص 218؛ [8]بحار الأنوار:211/52 ب 25 ح 59 از غیبت طوسی و ارشاد و [9]غیبت نعمانی.
2- 2) -الجارف:هو الموت العام و الجاذف،الموت السّریع.
3- 3) -غیبت نعمانی:ص 156؛ [10]بحار الأنوار:119/52 ب 21 ح 48 [11] به نقل از آن.
4- 4) -(قلّة ریع ما یزرعه الإنسان)الزام الناصب:ص 185؛ [12]یوم الخلاص:431.
5- 5) -(جوع أغبر و موت أحمر)بشارة الإسلام ص 78؛ [13]ینابیع المودة:110/3؛یوم الخلاص:ص 431.
6- 6) -الإمام المهدی:ص 234؛ [14]یوم الخلاص:ص 175.

جان ها و ثمرات پیش می آید»

2-امام موسی کاظم علیه السّلام فرمود:«قدّام هذا الأمر قتل یبوح؛ (1)پیش از قیام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-کشتاری است که لحظه ای قطع نمی شود.»

3-بزنطی از امام رضا علیه السّلام نقل می کند که ایشان فرمود:«قدّام هذا الأمر قتل بیوح،قلت:

و ما البیوح؟قال:دآئم لا یفتر؛ (2)پیش از این امر،مرگ بیوح است.

گفتم:بیوح چیست؟

فرمود:دایمی است و قطع نمی شود»

4-بزنطی گوید:شنیدم امام رضا علیه السّلام فرمود:«قبل هذا الأمر بئوح،فلم أدر ما البئوح؟! فحججت،فسمعت أعرابیا یقول:هذا یوم بئوح،فقلت له:ما البئوح؟فقال:الشدید الحرّ؛ (3)پیش از این امر(ظهور)مرگ بیوح خواهد بود.من معنای بیوح را ندانستم تا این که به حج مشرّف شدم و شنیدم یک اعرابی می گفت:امروز روز بیوح است!

گفتم:بیوح چیست؟

گفت:گرمای شدید.»

5-حسن بن محبوب از عبد اللّه بن سنان نقل می کند که شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:«یشمل الناس موت و قتل حتّی یلجأ الناس عند ذلک إلی الحرم،فینادی مناد صادق من شدّة القتال:فیم القتل و القتال؟!صاحبکم فلان؛ (4)مردم را مرگ و کشته شدن فراگیرد تا این که به حرم پناهنده شوند و منادی از شدّت کشتار ندا کند چرا کشت و کشتار؟! صاحب شما فلانی است.»

7-قیام هنگام فراگیری ناآرامی ها

1-ابو سعید خدری گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«أبشّرکم بالمهدیّ یبعث فی أمّتی

ص:366


1- 1) -بشارة المصطفی:ص 156؛یاد مهدی:ص 227.
2- 2) -«قال الفیروز آبادی:البوح بالضم الإختلاط فی الأمر و باح ظهر و بسره بوحا و بؤوحا أظهره،و هو بؤوح بما فی صدره،و استباحهم استأصلهم»بحار الأنوار: [1]182/52 ب 24 ح 6 از قرب الأسناد. [2]
3- 3) -بحار الأنوار: [3]242/52 ب 24 ح 113 از غیبت نعمانی. [4]
4- 4) -همان مدرک:297/52 ب 26 ح 53 از غیبت نعمانی. [5]

علی اختلاف من الناس و زلزال...؛ (1)مهدی را به شما مژده می دهم،در امّت من زمانی مبعوث می شود که اختلاف و زلزله مردم را فراگیرد!...»

2-هم چنین فرمود:«أبشروا بالمهدیّ-قالها ثلاثا-یخرج علی حین اختلاف من الناس و زلزال شدید...؛ (2)سه بار فرمود:مژده باد به شما«مهدی»که در حال اختلاف مردم و زلزله شدید خروج می نماید...»

3-امام باقر علیه السّلام فرمود:«یا أبا حمزة!لا یقوم القآئم إلاّ علی خوف و زلزال و فتنة و بلآء یصیب الناس و طاعون قبل ذلک و سیف قاطع بین العرب و اختلاف شدید بین الناس و تشتیت و تشتّت فی دینهم و تغیّر من حالهم حتّی یتمنّی المتمنّی الموت صباحا و مسآءا من عظم ما یری من کلب الناس و أکل بعضهم بعضا،و خروجه إذا خرج عند الیأس و القنوط.فیا طوبی!لمن أدرکه و کان من أنصاره،و الویل کلّ الویل لمن خالفه أمره و کان من أعدآئه؛ (3)ای ابا حمزه!قائم قیام نمی کند مگر در هنگام فراگیری ترس و زلزله و فتنه و بلایی که به مردم می رسد،پیش از آن نیز طاعون و شمشیر برّان است.میان عرب اختلاف شدید افتد.پراکندگی در میان مردم رخ دهد.هم چنین در دینشان و تغییراتی در حالشان به وجود آید که مردم در میان گرفتاری ها و خوردن مردم همدیگر را صبح و شام مرگ را آرزو می کنند و خروج او(قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-هنگام یأس و نومیدی خواهد شد! ای خوشابه حال آنان که او را درک نمایند و از یاران او باشند!وای بر کسی که با او مخالفت کند و به او دشمنی ورزد!

4-عبد اللّه بن رزین از عمار بن یاسر نقل می کند که فرمود:دعوة أهل بیت نبیکم فی آخر الزمان،فالزموا الأرض و کفّوا حتی تروا قادتها،فإذا خالف الترک الروم،و کثرت الحروب فی الأرض،و ینادی مناد علی سور دمشق:ویل لازم من شر قد اقترب،و یخر[ب]حائط مسجدها. (4)در آخر الزّمان به دعوت اهل بیت پیغمبرتان هشیار(گوش به زنگ)باشید.

ص:367


1- 1) -همان مدرک:74/51 ب 1 ح 23 از غیبت طوسی.
2- 2) -بحار الأنوار: [1]74/51 ب 1 ح 24 از غیبت طوسی.
3- 3) -همان مدرک:231 [2]/52 ب 25 ح 96 و ص 348 ب 26 ح 99 از غیبت نعمانی؛ [3]بشارة المصطفی:ص 105 ؛یاد مهدی:ص 170. [4]
4- 4) -بحار الأنوار: [5]212/52 ب 25 ح 60 از غیبت طوسی.

پس ملازم زمین شوید و خودداری کنید تا فرمانده آن را ببینید.زمانی که ترک و روم با همدیگر مخالفت کردند و جنگ ها در زمین زیاد شد و منادی در بالای قلعۀ دمشق ندا درداد وای!حتمی است فرارسیدن شرّی که نزدیک بود و دیوار مسجد دمشق ویران می شود.

8-نخستین نشانه ها

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و أوّل الآیات الصواعق،ثمّ الریح الصفرآء،ثمّ ریح دآئم و صوت من السمآء یموت به خلق کثیر؛ (1)اوّلین نشانه،صاعقه ها می باشد و سپس باد زرد و بعد باد دایمی و صدایی از آسمان که در اثر آن خلق زیادی می میرند»

2-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«الآیات کخرزات منظومات فی سلک،فانقطع السلک یتبع بعضها بعضا؛ (2)آیات و نشانه ها مانند دانه های منظّم چیده شده در نخ است که اگر نخ پاره شود،دانه ها پشت سرهم می ریزد،نشانه ها هم بدین منوال پشت سرهم قرار دارند.»

9-سلطنت های ماهانه-روزانه و نصف روزه

امام صادق علیه السّلام فرمود:«و عند ذلک اختلاف السنین،و إمارة من أوّل النهار،و قتل و خلع فی آخر النهار؛ (3)و در آن هنگام اختلاف سال ها به وجود می آید و(شروع)سلطنت و ریاست از اوّل روز و قتل و خلع(کشتن و برداشتن)در آخر روز خواهد بود!»

هم چنین فرمود:«یذهب ملک السنین،و یصیر الشهور و الأیّام،فقیل:هل یطول ذلک؟!فقال:لا؛ (4)سلطنت های سالیانه از بین می رود و ماهیانه و روزانه

ص:368


1- 1) -الملاحم و الفتن:ص 102؛ [1]یوم الخلاص:ص 433 از آن.
2- 2) -بشارة الإسلام:ص 33؛ [2]الملاحم و الفتن:ص 102 با لفظ دیگر؛یوم الخلاص:ص 429 از آن ها.
3- 3) -همان مدرک:ص 28؛ [3]یوم الخلاص:ص 434 از آن.
4- 4) -غیبت طوسی:ص 271؛بحار الأنوار:210/52؛ [4]بشارة الإسلام:ص 123؛ [5]الآمام المهدی:ص 230؛ [6]یوم الخلاص:ص 434 از آن ها.

می شود.پرسیدند:آیا این برنامه ها به طول می انجامد(مدّت زیادی این گونه می باشد)؟!فرمود:نه.»

10-کشتار سه میلیونی

1-محمّد بن مسلم و ابو بصیر هردو گفتند:شنیدیم امام صادق علیه السّلام فرمود:«فیقتل یومئذ ما بین المشرق و المغرب ثلاثة آلاف ألف،یقتل بعضهم بعضا فیومئذ تأویل هذه الآیة فَما زاَلَتْ تِلْکَ دَعْواهُمْ حَتّی جَعَلْناهُمْ حَصِیداً خامِدِینَ؛ (1)پس در آن روز سه میلیون نفر بین مغرب و مشرق کشته می شوند،آن ها یکدیگر را می کشند و در آن روز تأویل این آیه ظاهر می شود؛همواره سخن ایشان این بود تا آن گاه که آنان را درو شده و خاموش گردانیدیم.»

11-کشتار یک سوم

1-نعیم بن حماد سنّی در کتاب«الملاحم و الفتن»روایاتی دربارۀ امام«مهدی»علیه السّلام نقل کرده است از جملۀ آن که با سند خود از ابن عباس روایت نموده،این است که از حضرت علی علیه السّلام شنیدم،فرمود:«لا یخرج المهدیّ حتّی یقتل ثلث و یموت ثلث و یبقی ثلث؛ (2)مهدی ظهور نمی کند تا این که یک سوم(اهل زمین)کشته شوند و یک سوم(با طاعون و امراض دیگر)بمیرند و یک سوم باقی بماند.»

2-کیسان رواش از قول مولایش گوید:از حضرت علی علیه السّلام شنیدم،فرمود:

«مهدی»علیه السّلام قیام نخواهد کرد تا آن که یک سوم مردم کشته شوند و یک سوم مرده و یک سوم آن ها زنده بماند. (3)

ص:369


1- 1) -أنبیاء:15؛ [1]بحار الأنوار:274/52 ب 25 ح 167؛ [2]از کتاب سرور الإیمان.
2- 2) -الملاحم و الفتن:ص 198 ب 4 ف 2 ح 4؛ [3]پاسخ به شبهات احمد الکاتب:446/4؛این روایت را در منتخب الأثر: [4]ص 560 ف 6 ب 5 از البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان [5]ب 4 و کشف الأستار و [6]بشارة الإسلام و عقد الدرر [7]از علی علیه السّلام نقل کرده است.
3- 3) -برهان المتقی:ص 111؛ملاحم ابن طاووس:ص 58.

12-کشتار دو سوم مردم

1-محمّد بن مسلم و ابی بصیر گفتند:شنیدیم ابا عبد اللّه علیه السّلام فرمود:«لا یکون هذا الأمر حتّی یذهب ثلثا الناس فقلنا(فقیل له):(ف)إذا ذهب ثلثا الناس فمن(فما)یبقی؟!فقال:

أما ترضون أن تکونوا(فی)الثلث الباقی؛ (1)این امر تحقّق نمی یابد تا دو سوم مردم از بین بروند!گفتیم:اگر دو سوم مردم از بین بروند پس چه کسی می ماند؟فرمود:آیا راضی نیستید در یک سوم باقیمانده باشید؟!»

13-مرگ پنج هفتم مردم

1-سلیمان بن خالد گوید:امام صادق علیه السّلام فرمود:«قدّام القآئم-عجّل اللّه فرجه الشریف- موتان:موت أحمر و موت أبیض،حتّی یذهب من کلّ سبعة خمسة فالموت الأحمر السیف، و الموت الأبیض الطاعون؛ (2)پیش از قیام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-دو مرگ واقع خواهد شد؛یکی مرگ سرخ و دیگری مرگ سفید تا از هر هفت نفر،پنج نفر(از بین)برود،مرگ سرخ کشته شدن است و مرگ سفید به وسیلۀ طاعون خواهد بود.»

14-کشتار هفت نهم

ابن شوذب از قول ابن سیرین گوید:«لا یخرج المهدیّ حتّی یقتل من کلّ تسعة سبعة؛ (3)مهدی خروج نمی کند تا هفت نفر از نه نفر کشته شوند!»

15-کشتار نه دهم مردم

اشاره

1-حسن بن محبوب از هشام بن سالم،از زراره گوید:به امام صادق علیه السّلام عرض کردم:«النّداء حقّ؟قال:إی و اللّه!حتّی یسمعه کلّ قوم بلسانه،و قال:لا یکون هذا الأمر حتّی

ص:370


1- 1) -منتخب الأثر:ص 558 ف 6 ب 5؛ [1]بحار الأنوار:113/52 ب 21 ح 37 از غیبت طوسی و ص 207 ب 25 ح 44 از کمال الدّین.
2- 2) -اثباة الهداة:401/7؛ [2]کمال الدّین:655/2؛ [3]بحار الأنوار:207/52 ب 25 ح 42 [4] از آن؛امام مهدی:ص 43؛ دادگستر جهان:ص 314. [5]
3- 3) -منتخب الأثر:ص 560 ف 6 ب 5 ح 5 از الملاحم و الفتن [6]ب 173.

یذهب تسعة أعشار النّاس؛ (1)آیا ندای آسمانی حقّ است؟فرمود:بله،به خدا قسم!تا همۀ گروه ها(آن ندا را)با گوش خود بشنوند و این نخواهد شد تا نه دهم مردم از بین بروند.» (2)

(توجه به یک نکتۀ مهمّ)

تعداد مسلمانان فعلی جهان،نسبت به ادیان دیگر کم می باشد و اکثریت قابل توجّه جهان را غیر مسلمان تشکیل می دهد و شیعیان نیز نسبت به سایر مسلمانان در اقلّیت هستند،در بین شیعیان نیز ستمکاران زیادی وجود دارند و طبق روال فعلی، تعداد جمعیّت در آینده رو به ازدیاد خواهد بود.بنابراین آیا معقول و باورکردنی است که اکثریت قریب به اتّفاق جهانیان به دست قلیلی از شیعیان و لشکر امام زمان علیه السّلام کشته شوند و صدای اعتراضی شنیده نشود؟!

علاوه براین،اگر اکثر اهل جهان کشته شوند،زمین به گورستانی تبدیل می شود و اقلیّت باقی مانده باید بر گورستان پهناور جهان حکومت نمایند و چنین عملی را نمی توان اصلاحات و حکومت جهانی نامید!در پاسخ چنین گفته می شود:

1-چنان که در شماره 10 پیش گفتار ذکر شد،ما از اوضاع آینده جهان اطّلاعی نداریم و نمی توانیم آینده را برطبق گذشته و حال قیاس کنیم.قدر مسلّم این است که مردم از حیث استعداد و افکار در ترّقی و تکامل هستند و برای پذیرفتن حق آماده گی بیشتر دارند.اکنون شنیده می شود که بسیاری از روشنفکران جهان دریافتند که ادیان و مسلک های ایشان قادر به قانع کردن وجدان آن ها نیست.

از سوی دیگر غریزۀ خداپرستی و فطرت خداشناسی و دین جویی آرامشان نمی گذارد؛لذا در جستجوی آیینی هستند که از هرگونه عقاید فاسد و خرافات به دور باشد و قدرت معنوی آن به گونه ای باشد که نیازهای درونی آنان را تأمین کند و نسبت

ص:371


1- 1) -الزام النّاصب:ص 178؛ [1]بشارة الإسلام:ص 126؛ [2]یوم الخلاص:ص 490؛غیبت نعمانی:ص 230؛ [3]پاسخ به شبهات 436/4؛بحار الأنوار:244/52 ب 25 ح 120؛ [4]دادگستر جهان:ص 314؛ [5]برهان المتّقی ص 111؛ملاحم ابن طاوس:ص 58؛این روایت را نیز کیسان رواش از امیر مؤمنان علیه السّلام آورده است عقد الدّرر گوید:این حدیث را نعیم بن حماد استاد بخاری در کتاب فتن و مقری در سنن خود آورده است.
2- 2) -در این مورد روایات بسیاری آمده است که برای رعایت اختصار به همین اندازه اکتفا می شود.

به مسایل معنوی آن ها جوابگو باشد؛از این رهگذر می توان حدس زد که جامعۀ بشری در آینده ای نه چندان دور،به متانت و حقانیّت احکام و معارف اسلام پی خواهند برد،پس یگانه دینی که بتواند به خواسته های درونی بشریت پاسخ مثبت بدهد و سعادت جسمانی و روانی را تأمین نماید،دین مقدّس اسلام است.

2-از اوضاع عمومی زمان ظهور،می توان پیش بینی نمود که«مهدی»موعود علیه السّلام بعد از ظهور،حقایق و معارف واقعی را به مردم آگاه آن زمان ارایه می دهد و برنامۀ انقلابی و اصلاحی خود را به جهانیان آن روز عرضه می کند،در نتیجه بسیاری از آن ها اسلام را قبول کرده و از قتل نجات می یابند.

3-تا آن روز استعداد مردم به مرور زمان شکوفا شده و برای درک حقایق آمادگی کامل پیدا کرده و به حدّ کمال می رسند و معجزاتی را از امام علیه السّلام مشاهده می نمایند و هم چنین اوضاع عمومی جهان غیرعادی و فوق العاده پیش می رود و از طرف دیگر مردم،اعلام خطرهای پی درپی ارتش نیرومند الهی امام را مشاهده می کنند.هم چنین علت ها و سبب های دیگری دست به دست هم داده،مردم را گروه گروه به سوی اسلام سوق می دهد و در نهایت،شوکت و عظمت شیعیان سر به افلاک کشیده و جهان را زیر بال و پر خود خواهد گرفت.

4-کسانی که مقاومت کرده و از دین خود دست برندارند و از پذیرفتن اسلام امتناع ورزند،اگر از پیروانان ادیان آسمانی باشند،با پرداختن جزیه زیر چتر اسلام و تحت حمایت دولت اسلامی قرار می گیرند،تا با گذشت زمان در اثر تبلیغات به سوی اسلام گرویده و در صف مسلمانان قرار می گیرند و خود را نجات می دهند و یا با حکومت امام علیه السّلام به مخالفت برمی خیزند که دیگر مجالی برای ادامۀ حیات نخواهند داشت؛یا اسلام و یا مرگ.

5-علاوه بر گفتار بالا،جنگ های پی درپی،کشتارهای کمرشکن،زلزله های مخرّب،ناامنی و نابسامانی جهان را فراخواهد گرفت.زندگی برای مردم به گونه ای شود که درمانده خواهند شد و دست به دعا برداشته و از خداوند راه نجات و رهایی خواهند خواست و زمینه برای پذیرش یک مصلح و یک ارتش مقتدر به گونه ای

ص:372

فراهم می شود که با یک دعوت لبیّک گفته و تسلیم خواهند شد.

امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:...و به فرماندهی شعیب بن صالح با سپاه سفیانی در محل استخر(مسجد سلیمان)روبه رو شده،جنگ بزرگی رخ می دهد که خراسانی ها فاتحانه سپاه سفیانی را شکست می دهند.آن زمان است که مردم ظهور حضرت «مهدی علیه السّلام»را آرزو کنند و او را می طلبند. (1)

در آن زمان اگر از مشرکین و کفّار و غیره وجود داشته باشند،از سوی امام علیه السّلام با آن ها اتمام حجّت می شود و سعی در جلوگیری از هرگونه درگیری و خونریزی خواهد شد،امّا اگر در عناد و ستیزه گری پافشاری کرده و مقاومت نمایند،با شمشیر عدل نابود می شوند،هرچند تعداد آن ها چندان زیاد و قابل توجّه نخواهد بود.

16-50 زن به یک مرد

در اثر کشتارهای خانمان براندازی که پیش خواهد آمد،مردان نابود شده و تعدادشان رو به تنزل می رود و در نتیجه تعداد بانوان زیاد می شود که آثار منفی این ناهماهنگی در جامعه احساس خواهد شد.

1-حذیفه گوید:«شنیدم از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:خداوند جدا می کند اولیا و اصفیای خود را تا این که زمین را پاک گرداند از منافقین و گمراهان و گمراه زادگان که در اثر کشته شدن مردان،پنجاه زن به یک مرد می رسد.زمانی که زنان به مردی می رسند،یکی می گوید:ای بندۀ خدا!مرا بخر و دیگری می گوید بندۀ خدا!برای من جا و پناه بده.» (2)

ص:373


1- 1) -عقد الدّرر ص 127.
2- 2) -عن منصور الربعی،عن خراش،عن حذیفة بن الیمان قال:سمعت رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله یقول:یمیّز اللّه أولیاءه و أصفیاءه حتی یطهّر الأرض من المنافقین و الضّالین و أبناء الضّالین و حتی تلتقی بالرّجل یومئذ خمسون امرأة هذه تقول:یا عبد اللّه اشترنی و هذه تقول یا عبد اللّه آونی.بحار الأنوار:225/52 ب 25 ح 88؛ [1]أمالی مفید:ص 144 مجلس 11 ح 2؛بشارة الإسلام:ص 22؛ [2]الملاحم و الفتن:ص 130 و 231؛یوم الخلاص: ص 479.

2-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یرفع العلم و یظهر الجهل و یشرب الخمر و یفشو الزنا و یقلّ الرّجال،حتّی إنّ الخمسین امرأة فیهنّ رجل واحد؛ (1)علم برداشته می شود و جهل آشکار می گردد و شراب خورده می شود و زنا شیوع پیدا می نماید مردها کم و زنان بیشتر می شود میان پنجاه زن،یک مرد وجود خواهد داشت.»

17-کاش من جای تو بودم!

پیش از ظهور حضرت،نابسامانی و کشتارهای طاقت فرسا به گونه ای خواهد بود که هرکس کنار قبری می رسد،می گوید:کاش من جای تو بودم!

1-امام صادق علیه السّلام ضمن حدیثی فرمود:«حتّی یتمنّی المتمنّی[الموت]صباحا و مسآءا من عظم ما یری من کلب الناس (2)و أکل بعضهم بعضا؛ (3)تا آرزوکننده ای از گرفتاری های مردم،صبح و شام مرگ را آرزو می کند.»

2-«و در آن هنگام آرزوی مرگ کند و به قبرستان می رود و خود را بر روی قبر می افکند و مانند چارپایان در خاک می غلطد و می گوید:ای کاش من به جای تو بودم!» (4)

3-«و می گوید:نجات یافتی و نجات یافتی،کاش من به جای تو بودم!تا این که نماند خانه ای مگر این که فتنه داخل آن شود و نماند هیچ مسلمانی مگر این که آسیبی به او می رسد تا این که مردی از عترت من خروج کند.» (5)

ص:374


1- 1) -نهج الفصاحة:184/1؛ [1]بشارة الإسلام:25؛ [2]صحیح مسلم:58/8؛منتخب الأثر:ص 425؛ [3]کش 324/3 مختصرا.
2- 2) -یقال دفعت عنک«کلب»فلان بالتّحریک-ای أذاه و شرّه.
3- 3) -غیبت نعمانی:ص 123 و 135؛منتخب الأثر:ص 434؛ [4]الزام النّاصب:ص 188 و 227؛ [5]المهد:ص 189 جز آخرش؛بشارة الإسلام:ص 92 و 109 و [6] 110 و 115؛الإمام المهدی:ص 229-228؛ [7]بحار الأنوار:/52 [8]231 ب 25 ح 96 و ص 348 ب 26 ح 99 از غیبت نعمانی.
4- 4) -التّشریف بالمنن:ص 72 ب 13 ح 13-14.
5- 5) -معجم أحادیث الإمام المهدی:81/1 ح 43؛منتخب الأثر:ص 548 ف 6 ب 3 ح 17؛التّشریف بالمنن: ص 70 ب 9 ح 9.

18-وقایع و علایم یک یا دو سال پیش از ظهور

1-امام علی علیه السّلام فرمود:«پیش از قائم،ملخ سرخ به رنگ خون به هنگام و نابه هنگام ظاهر می شود.» (1)

2-امام صادق علیه السّلام می فرماید:«پیشاپیش قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-خرما بر درخت فاسد شود،پس شک نکنید در آن.» (2)

3-بزنطی از امام رضا علیه السّلام نقل می کند که فرمود:«پیشاپیش این امر(فرج)قتلی است بیوح.گفت:بیوح چیست؟!فرمود:دایم که سستی و تنبلی ندارد.» (3)

4-شروع جنگ آن حضرت از این ماه صفر تا صفر دیگر به طول می کشد.

5-ماه رجب در قرص ماه دست و صورتی ظاهر می شود.

6-ماه گرفتگی در شب چهاردهم رجب و ظاهر شدن مردی در زیر آسمان.

7-ظهور سرخی در آسمان.

8-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:چون آن وقایع پیش آید،منتظر باد سرخ یا سنگ باران و یا مسخ باشید.» (4)

9-امام صادق علیه السّلام فرمود:«هروقت علامتی را در آسمان ببینید که آتش عظیمی از مشرق باشد و چند شب طلوع کند،پس در آن هنگام فرج مردم خواهد بود و این کمی پیش از ظهور قائم خواهد بود.» (5)

ص:375


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:20/3 ح 574؛کشف الغمّة:459/2؛غیبت طوسی:ص 438 ف 7 ح 430؛إلزام النّاصب:147/2؛ارشاد مفید:348/2 ب 40 ح 5؛ [1]منتخب الأثر:ص 546 ف 6 ب 3 ح 8؛ بحار الأنوار:211/52 ب 25 ح 59.
2- 2) -همان مدرک:486/3 ح 1055؛غیبت طوسی:ص 449 ف 7 ح 45؛إلزام النّاصب:148/2؛إعلام الوری: 283/2؛کشف الغمّة:461/2؛بحار الأنوار:214/52 ب 25 ح 69.
3- 3) -همان مدرک:164/4 ح 1223؛بحار الأنوار:182/52 ب 25 ح 6 و ص 242 ب 25 ح 113.
4- 4) -همان مدرک:228/1 ح 542؛إلزام النّاصب:1372؛بحار الأنوار:263/52 ب 25 ح 148.
5- 5) -ممکن است این تعبیرها و مشابه آن در روایات دیگر،کنایه از آتش سرخ موشک ها و ابزارهای جنگی مدرن و فوق مدرن آن زمان باشد و در نتیجۀ جنگ های خانمان برانداز آن وقت باشد.معجم أحادیث الإمام المهدی:485/3 ح 1054؛إلزام النّاصب:162/2؛عقد الدّرر:ص 106؛غیبت نعمانی:ص 178، [2]بحار الأنوار:240/52 ب 25 ح 107.

10-خشک شدن آب دریاچۀ«بحیریّة»(در فلسطین).

11-خشک شدن رود نیل در مصر که در اثر این خشکی،مصر رو به ویرانی نهد، اثری از دشمن نیست و زمین رود نیل مانند تلّی از ریگ می شود. (1)

12-زمین رو به ویرانی می رود و خرابی آن بیشتر از آبادانی است. (2)

19-علایم سال ظهور

1-جاری شدن نهر فرات در شهر کوفه.

2-زلزلۀ بسیار،از جمله زلزلۀ بزرگ در شام که در اثر آن صدهزار نفر هلاک شوند.

3-ظهور خسف(فرورفتن زمین)و قذف(سنگباران)شدن.

4-خسفی در مشرق و دیگری در مغرب و خسفی در جزیرة العرب.

5-خسف جابیه و قریه ای از قرای دمشق.

6-خسف یا خرابی در مسجد جامع دمشق.

7-خسفی در بلاد جبل.

8-خسفی در بغداد.

9-خسفی در بصره و خرابی آن و خون ریزی بسیار.

10-خسف منارۀ مسجد.

11-خسف در بیداء،چهار فرسخی مدینه به مکّه.

12-خسف و قذف و زلزله در مصر.

13-ظهور مسخ به صورت خوک یا میمون یا حیوان دیگر.

14-فتنه ها و جنگ ها در شرق و غرب.

20-فتنه های سال ظهور

1-اختلاف دو پرچم در شام حسنی و اموی.(پرچم قیس و پرچم بنی العباس

ص:376


1- 1) -خلاصه ای از بشارة الإسلام:ص 28؛الملاحم و الفتن:ص 146؛یوم الخلاص:ص 434.
2- 2) -الزام النّاصب:ص 183؛یوم الخلاص:ص 436.

و مروانی)

2-خروج مغربی و حمله به مصر و شام.

3-اختلاف ترک و روم پیش از سفیانی.

4-خروج عوف سلمی از کریت(یا تکریت یکی از قرای عراق)و قتل وی در دمشق پیش از شعیب بن صالح و سفیانی. (1)

5-خروج شخصی از اولاد شیخ و تکیه بر دیوار نجف در روز دوشنبه و شهادتش در روز چهارشنبه (2)خروجش معلوم نیست از کجاست؟!

6-خروج مردی ضعیف از موالی برای مدافعۀ سفیانی که او را امیر لشکر سفیانی میان حیره و کوفه می کشد. (3)

7-خروج ربیعی و جرهمی و غیر از آن ها و غلبه سفیانی بر آن ها. (4)

8-خروج حسینی در حدیث معراج از ابن عباس«خروج مردی از اولاد حسین و ظهور دجال و ظهور سفیانی»معلوم نیست از کجا و چگونه خواهد شد.

9-خروج صد هزار مشرک و منافق از کوفه به شام تا وارد دمشق شوند. (5)

10-خروج شیصبانی از کوفه پیش از سفیانی و کشتار سنگین او در کوفه.

21-ایرانیان،وقت ظهور

طبق روایات،یاران خاص الخاص امام علیه السّلام سی صد و سیزده نفر است و امرای ارتش و حکّام ایالات از ایرانیان خواهند بود.هم چنین نیروهای حرکت کرده از سوی خراسان،و پرچم های برافراشته شده از سمت ایران می باشد،به خصوص

ص:377


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:199/3 ح 720؛غیبت طوسی:ص 444 ف 7 ح 437؛بحار الأنوار:/52 213 ب 25 ح 65.
2- 2) -بحار الأنوار:271/52 ب 25 ح 163 از امام صادق علیه السّلام.
3- 3) -معجم أحادیث م 20/5 ح 1452؛عقد الدّرر:ص 89 ب 4 ف 2؛غیبت نعمانی:ص 188؛ [1]بحار الأنوار:53 238/ ب 25 ح 105.
4- 4) -إلزام النّاصب:160/2.
5- 5) -معجم أحادیث الإمام المهدی:255/5 ح 1680؛مختصر بصائر الدّرجات:ص 200؛بحار الأنوار:/53 83 ب 29 ح 86.

قشون شعیب بن صالح و هاشمی خراسانی که در مصادر شیعه و سنّی از آن فراوان یاد شده و در ارتش امام علیه السّلام اثرات مثبت و مهمی خواهند داشت.

روایات بسیاری در کتاب های کلیدی اهل سنّت آمده است که از ایرانیان تمجید فراوانی به میان آورده اند.

1-علقمة بن عبد اللّه گوید:ما نزد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بودیم،ناگهان دسته ای از جوانان بنی هاشم آمدند،حضرت با دیدن آن ها اشک در چشمانش حلقه زد و رنگ مبارکش تغییر یافت.

گفتیم:ای رسول خدا!ما رخسارت را به گونه ای می بینیم که دوست نداریم؟!

فرمود:ما اهل بیتی هستیم که خداوند آخرت را برای ما اختیار کرده است.همانا اهل بیت من بعد از من،به بلا و تبعید و آوارگی گرفتار می شوند تا این که قومی از مشرق زمین با پرچم های سیاه می آیند و از آن ها چیزهایی درخواست می کنند(سه بار تکرار می کنند)که به آن ها داده نمی شود،با آن ها می جنگند و پیروز می شوند و خواسته های آنان را می دهند و امّا دیگر آن ها نمی پذیرند،تا فرمانروایی(حقّ)را به مردی از اهل بیت من تحویل می دهند و او هم(زمین)پر از عدل و داد می کند،همان گونه که از ظلم پر شده باشد.پس هرکس از شما آن زمان را درک کرد،به سوی آنان بشتابید،اگرچه با چهار دست و پا رفتن روی یخ باشد. (1)

2-علاء بن عتبة از حسن نقل می کند که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:پرچمی از مشرق به رنگ سیاه ظاهر می شود.هرکس آن را یاری نماید،خداوند او را یاری می دهد و هر کس آن را یاری نرساند،خداوند او را خوار می نماید تا آن که صاحبان پرچم نزد مردی

ص:378


1- 1) -کشف الغمّة:2623/ و 268؛غیبت نعمانی:ص 145 [1] از امام صادق علیه السّلام؛بحار الأنوار:83/51 ب 1 ذیل ح 37 شماره 27 از عبد اللّه و 87 ب 1 ذیل ح 38 شماره 5 از کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابی طالب از عقمة بن عبد اللّه و ج 243/52 ب 25 ح 116 از غیبت نعمانی قسمتی از حدیث با تفاوت کمی؛ملاحم ابن مناوی:ص 44؛البیان گنجی شافعی:ص 69 و ص 491؛منتخب الأثر:ص 152؛ذخائر العقبی ص 17؛ الإمام المهدی:ص 67 و 296؛الحاوی للفتاوی:127/2؛الملاحم و الفتن:ص 42 و 132؛ینابیع المودّة:3 89/ [2] الصواعق المحرقة:ص 162؛البلدان:ص 368؛یوم الخلاص:ص 560 از بعضی از مصادر مذکوره؛.

می آیند که نامش نام من است و او را امیر خود می نمایند و خدا نیز او را تأیید و یاری می کند. (1)

3-حارث بن جزء زبیدی گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یخرج(أ)ناس من المشرق فیوطئون للمهدیّ سلطانه؛ (2)مردمانی از مشرق خروج می کنند و برای«مهدی علیه السّلام»زمینۀ سلطنتش را آماده می سازند.»

4-ثوبان گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:در کنار گنج شما سه نفر کشته می شوند که هرسه،فرزند خلیفه هستند.دیگر به هیچ کدام از آن ها نمی رسد،سپس پرچم های سیاه از سوی مشرق طلوع می کنند،آن گاه شما را طوری می کشند که هیچ قومی آن گونه کشته نشده است(راوی گوید:حضرت چیزهایی فرمود که یادم نمانده است) سپس فرمود:زمانی که او را دیدید،با او بیعت کنید،اگرچه بر روی یخ چهار دست و پا بروید. (3)

5-ابان بن تغلب از امام صادق علیه السّلام نقل می کند که فرمود:«خداوند در آینده سی صد و سیزده مرد به مسجدی در مکّه مبعوث خواهد کرد.اهل مکّه می دانند از پدرانشان و نیاکانشان متولّد نشده اند(شاید منظور حضرت نبودن آن ها از عرب است؛چون روایت بعدی به عجمی بودن آن ها تصریح نموده است.)برای آنان شمشیرهایی است که هزار کلمه بر آن ها نوشته شده و هرکلمه،کلید هزار کلمه است و خداوند باد را مأمور خواهد کرد که از هربیابانی عبور کند،بگوید این همان«مهدی»است که به حکم داود حکم می کند و گواه نطلبد.

6-ابی الجارود می گوید:امام باقر علیه السّلام فرمود:یاران قائم سی صد و سیزده مرد از فرزندان عجم خواهند بود که بعضی از آن ها در روز در میان ابر حمل می شوند و به نام

ص:379


1- 1) -برهان المتقی:149/6؛ملاحم ابن طاوس:ص 54.
2- 2) -بحار الأنوار:87/51 [1]به نقل از کفایة الطّالب فی مناقب علیّ بن ابی طالب؛ [2]عقد الدّرر:ص 125؛ [3]فتن ابن کثیر:ص 41؛ [4]ابو عبد اللّه محمّد بن یوسف بن محمّد شافعی در اول کتاب«کفایة الطالب فی مناقب علیّ بن ابی طالب [5]من این کتاب را از طرق شیعه عاری کرده ام تا برای احتجاج کردن با آن مؤکدتر باشد و پس از ذکر روایت فوق گفته است:هذا حدیث حسن صحیح روته الثّقات و الأثبات؟خرجه الحافظ أبو عبد اللّه ابن ماجة القزوینی فی سننه.
3- 3) -بحار الأنوار:87/51 به نقل از کفایة الطالب.

خود و به نام پدرانشان با خصوصیاتشان معروف اند و بعضی از آنان در بستر خویش خواب باشند و بدون قرار قبلی در مکّه(با امام علیه السّلام)دیدار می کنند. (1)

7-ابو هریره از دسته ای از صحابه که یکی از آن ها حذیفة است،می گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:دیشب خوابی دیدم مثل این که گوسفندان سیاه پشت سرم می آمدند، سپس پشت سر آن ها گوسفندانی بود همگی سفید که سیاهی در آن ها دیده نمی شد.

ابو بکر گفت:گوسفندان سیاه«عرب»ها هستند که تابع تو می شوند و گوسفندان سفید «عجم»هایند که به تو تابع می شوند و طوری زیاد شوند که دیگر عرب ها دیده نمی شوند.پیامبر فرمود:ملک هم این گونه تعبیر کرد. (2)

8-حافظ ابو نعیم از ابن عباس،از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله روایت کرده است که در پیش آن حضرت از فارس سخن به میان آوردم.پیامبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«فارس عصبتنا أهل البیت (3)؛ فارس گروه و قدرت ما اهل بیت هستند.»

9-ابو هریره گوید:از موالی یا عجم های نزد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله سخنی رفت،حضرت فرمود:«و اللّه لأنا أوثق بهم منکم أو من بعضکم» (4)سپس فرمود:به خدا قسم!البتّه من اعتمادم به آن ها بیشتر از شما یا بعض شماست.

10-ابو هریرة گوید:با رسول خدا نشسته بودیم،ناگهان سورۀ جمعه نازل شد.

وقتی که به این آیه رسید: وَ آخَرِینَ مِنْهُمْ لَمّا یَلْحَقُوا بِهِمْ... مردی سه بار از حضرت پرسید:این ها کیانند؟!حضرت به او اعتنایی نمی کرد تا این که دستش را روی دوش سلمان نهاد و فرمود:«لو کان الإیمان عند الثریّا لناله رجال من هؤلآء؛ (5)اگر ایمان نزد (ستارۀ)ثریّا باشد،حتما مردانی از این ها بر آن دست می یابند.»

11-احمد بن حنبل نقل می کند که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله:فرمود:«یوشک أن یملأ اللّه تبارک

ص:380


1- 1) -ترجمه غیبت نعمانی:باب 20 ص 370. [1]
2- 2) -عصر الظهور:ص 158؛به نقل از حافظ ابو نعیم در کتاب«ذکر اصبهان ص 8.
3- 3) -عصر الظهور:ص 159.به نقل از حافظ ابو نعیم.
4- 4) -همان مدرک:ص 159 از ذکر اصبهان ص 8؛و به این مضمون از ترمذی:382/5.
5- 5) -صحیح مسلم:192/7؛عصر الظّهور:ص 159 از آن.

و تعالی أیدیکم من العجم،ثمّ یکونون أسدا لا یفرّون فیقتلون مقاتلتکم و لا یأکلون فیئکم؛ (1)نزدیک است خدای تبارک و تعالی دستان شما را از عجم پر کند،سپس شیرانی می شوند که فرار نمی کنند.پس با جنگجویان شما می جنگندند و دست آوردهای شما را نمی خورند.»

12-اشعث بن قیس از امیر مؤمنان علیه السّلام خواست عجم ها را از اطرافش براند.

حضرت با ناراحتی فرمود:«أفتأمرنی أن أطردهم؟!ما کنت لأطردهم فأکون من الجاهلین.

أما والّذی فلق الحبّة و برأ النّسمة،لیضربنّکم علی الدین عودا کما ضربتموهم علیه بدءا؛آیا مرا امر می کنی آن ها را طرد کنم!(از اطراف خود دور سازم)ابدا آن ها را دور نمی سازم که از نادان ها باشم.آگاه باش!قسم به خدایی که دانه را شکافت و بچّه را از مادر به دنیا آورد!یقینا در بازگشت،نهایتا شما را به خاطر دین می زنند(می کوبند)همان گونه که شما آن ها را در آغاز زدید(کوبیدید).

13-«وزرآء المهدیّ من الأعاجم،ما فیهم عربیّ!یتکلّمون العربیّة و هم أخلص الوزرآء و أفضل الوزرآء؛ (2)وزیران مهدی علیه السّلام از عجم ها هستند.در میان آن ها عربی نباشد با زبان عربی صحبت می کنند،درحالی که آن ها خالص ترین وزرا و با فضیلت ترین وزیرانند.»

14-موسی الابار گوید:امام صادق علیه السّلام فرمود:«اتّق العرب،فإنّ لهم خبر سوء،أما أنّه لم یخرج مع القآئم منهم واحد؛ (3)هوای عرب را داشته باش،برای آن ها خبر بدی است، بدان که یک نفر از عرب ها با قائم خروج نخواهند کرد.»

15-«إذا أقبلت الرایات السود،فأکرموا الفرس فإنّ دولتکم معهم؛ (4)وقتی پرچم های سیاه آمدند،فرس(ایرانیان)را اکرام نمایید،همانا دولت شما با آنان است.»

16-أمیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«...و بدا لکم النجم ذو الذنب من قبل المشرق و لاح لکم

ص:381


1- 1) -مسند احمد:11/5؛ [1]ذکر اصبهان:ص 13 با چندین طریق از حذیفة و سمرة بن جندب و عبد اللّه بن عمر؛عصر الظّهور:ص 159. -تلخیص از«شرح نهج البلاغة ابن ابی الحدید:284/20؛عصر الظّهور:ص 159 از آن.
2- 2) -ینابیع المودة:133/3؛ [2]اسعاف الرّاغبین:ص 144 الإمام المهدی:ص؛344؛روزگار رهایی:599/1. [3]
3- 3) -(الابار:سازنده و فروشندۀ سوزن ها)بحار الأنوار: [4]333/52 ب 27 ح 62 از غیبت طوسی.
4- 4) -راموز الأحادیث ص 33؛زندگانی امام زمان،ص 177 به نقل از آن.

القمر المنیر،فإذا کان ذلک فراجعوا التوبة و اعلموا أنّکم إن اتّبعتم طالع المشرق سلک بکم منهاج الرسول صلّی اللّه علیه و اله،فتداویتم من العمی و الصمم و البکم و کفیتم مؤونة الطلب و التعسّف و نبذتم الثقل الفادح عن الأعناق؛ (1)وقتی که ستارۀ دنباله دار برایتان از طرف مشرق آشکار شد و ماه روشن شما تابید،پس زمانی که این مسایل پیش آمد،به سوی توبه روی آورید و بدانید اگر شما به طلوع کننده از سمت مشرق تبعیّت کنید،شما را به راه رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می برد،در این صورت از نابینایی و کری و لالی مداوا شده اید و از زحمت جستن(حقّ)و خستگی آن راحت می شوید و بار سنگین(قرض یا طاعت از ستمگران)را از گردن ها انداخته اید.»

17-ابی خالد کابلی گوید:امام صادق علیه السّلام فرمود:«کأنّی بقوم قد خرجوا بالمشرق، یطلبون الحقّ فلا یعطونه،ثمّ یطلبونه فلا یعطونه،فإذا رأوا ذلک وضعوا سیوفهم علی عواتقهم فیعطون ما سألوا فلا یقبلونه حتّی یقوموا،و لا یدفعونها إلاّ إلی صاحبکم،قتلاهم شهدآء.أما إنّی لو أدرکت ذلک لأبقیت نفسی لصاحب هذا الأمر؛ (2)مانند این است که گروهی را می بینم در مشرق زمین خروج کرده،حقّ را جستجو می کنند.پس به ایشان نمی دهند،باز می طلبند،به آن ها داده نمی شود.وقتی این رفتار را دیدند، شمشیرهایشان را به گردنشان می گذارند(می کوبند در این حال آمادۀ دادن حقّ می شوند)دیگر آن ها نمی پذیرند تا پایدار شوند و آن(ملک و ریاست)را تقدیم نمی کنند مگر به صاحب شما.کشته شدگانشان شهدا هستند.آگاه باش،اگر آن(زمان)را دریابم خودم را به صاحب این امر نگه می دارم!»

22-قم

1-عفّان بصری گوید:امام صادق علیه السّلام فرمود:«أتدری لم سمّی قم؟!قلت:اللّه و رسوله و أنت أعلم؛قال:إنّما سمّی قم،لأنّ أهله یجتمعون مع قآئم آل محمّد علیهم السّلام و یقومون معه

ص:382


1- 1) -بحار الأنوار:123/51 ب 2 ح 24 [1] از کافی.
2- 2) -بحار الأنوار: [2]243/52 ب 25 ح 116 از غیبت نعمانی. [3]

و یستقیمون علیه و ینصرونه؛ (1)آیا می دانی چرا این شهر را قم نامیده شد؟!

گفتم:خدا و رسولش و شما می دانید.

فرمود:قم نامیده شد؛چون اهلش با قائم آل محمّد علیهم السّلام جمع می شوند و با او قیام می کنند و با(جنگیدن)با او از خود استقامت به خرج می دهند و به او کمک می کنند.»

2-صفوان بن یحی بیّاع السابری گوید:روزی نزد ابی الحسن علیه السّلام بودیم،صحبت قم و اهل قم و میل آن ها به مهدی علیه السّلام به میان آمد.برای آن ها طلب رحمت نمود و فرمود:خداوند از آن ها راضی باشد.سپس فرمود:بهشت دارای هشت درب می باشد،یکی از آن ها برای اهل قم است و آنان شیعیان برجستۀ ما در میان شهرها هستند.خداوند ولایت ما را با خمیرۀ ایشان عجین کرده است. (2)

3-امیر پرهیزکاران علی علیه السّلام ضمن حدیثی فرمود:«پس سالم ترین محل ها قصبۀ «قم»است.قم شهری است که انصار بهترین مردم از حیث پدر و مادر و جد و جدّه و عم و عمّه(یعنی مهدی علیه السّلام)از آن بیرون خواهد آمد.» (3)

4-امام صادق علیه السّلام فرمود:...کوفه از مؤمنان خالی شود و علم از آن جمع شود آن چنان که مار به سوراخش جمع می شود،سپس(علم)ظاهر شود در شهری که آن را«قم»گویند«و أهلها قآئمون مقام الحجّة؛ (4)و اهل آن قائم مقام حجّت هستند.»

23-خوشا به حال طالقان

ابن اعثم کوفی در کتاب«الفتوح»از امیر مؤمنان علیه السّلام روایت کرده است که آن حضرت فرمود:«ویحا للطالقان!فإنّ للّه عزّ و جلّ به کنوزا لیست من ذهب و لا من فضّة، و لکن بها رجال مؤمنون عرفوا اللّه حقّ معرفته و هم أیضا أنصار المهدیّ فی آخر الزمان؛ (5)ای

ص:383


1- 1) -همان مدرک:60 ص 216 ح 38. [1]
2- 2) -بحار الأنوار:216/60 ح 39.
3- 3) -همان مدرک:217/60 ب 36 ح 47 به نقل از کتاب«البلدان»أبو عبد اللّه فقیه همدانی.
4- 4) -بشارة الإسلام:ص 87 با اختلاف کمی؛یوم الخلاص:ص 411.
5- *4) -بحار الأنوار:87/51 ب 1 ح 38 [2] به نقل کشف الغمّة: [3]از کفایة الطّالب باب 5؛ینابیع المودة:167/3 ب 94 [4]از غایة المرام؛المغربی:ص 580. [5]

خوشابه حال طالقان!همانا برای خدا در آن خزینه هایی هست،نه از زر و نه از سیم می باشد و لکن مردان با ایمانی هستند که در آن جا خدا را به حقّ معرفت شناختند و نیز آن ها در آخر الزّمان از یاران مهدی علیه السّلام می باشند.»

فضیل بن یسار گوید:امام صادق علیه السّلام فرمود:«له کنز بالطالقان ما هو بذهب و لا فضّة، و رایة لم تنشر منذ طویت،و رجال کأن قلوبهم زبر الحدید لا یشوبها شکّ فی ذات اللّه أشدّ من الحجر،لو حملوا علی الجبال لأزالوها،لا یقصدون برایاتهم بلدة إلاّ خربوها،کأنّ علی خیولهم العقبان یتمسّحون بسرج الإمام علیه السّلام یطلبون بذلک البرکة،و یحفّون به یقونه بأنفسهم فی الحروب،و یکفونه ما یرید فیهم.رجال لا ینامون اللیل،لهم دوی فی صلاتهم کدوی النحل،یبیتون قیاما علی أطرافهم،و یصبحون علی خیولهم،رهبان باللیل لیوث بالنهار،هم أطوع له من الأمة لسیّدها،کالمصابیح کأنّ قلوبهم القنادیل،و هم من خشیة اللّه مشفقون یدعون بالشهادة،و یتمنّون أن یقتلوا فی سبیل اللّه شعارهم:یا لثارات الحسین!إذا ساروا یسیر الرعب أمامهم مسیرة شهر یمشون إلی المولی إرسالا،بهم ینصر اللّه إمام الحقّ؛ (1)برای او گنجی است در طالقان،کم از طلا و نقره نیست و پرچمی است که از روزی که پیچیده شده گشوده نشده است و مردانی که گویی دل های آن ها قطعات آهن است،در ذات خدا شکی به آن راه پیدا نمی کند،سخت تر از سنگ می باشند.اگر به کوه ها حمله برند،از جا می کنند.با پرچم هایشان به شهری نمی تازند مگر این که آن را ویران سازند،مانند این است به اسبان عقاب های مرگ سوارند،زین اسب امام را دست می مالند و با این کار طلب برکت می نمایند.اطراف او را می گیرند و با جان خود او را در جنگ ها از گزند نگه می دارند و هرچه بخواهد کفایت می کنند.شب ها نمی خوابند،در نمازشان برای آن ها زمزمه ای است مانند زمزمۀ زنبور عسل،شب زنده دارانند و بامدادان سوار بر اسبان خود(آمادۀ کارزار)راهبان شب و شیران روز هستند.آنان در اطاعت مولایشان فرمانبردارتر از کنیزان نسبت به مولای خود هستند،مانند چراغ های روشنایی بخش و دل هایشان مانند قندیل های پرتوافکن می باشد.آن ها از ترس خدا

ص:384


1- 1) -بحار الأنوار:307/52 ب 26 ح 82؛ [1]بشارة الإسلام:ص 225؛ [2]الزام النّاصب:ص 227؛ [3]یوم الخلاص:ص 223.

هراسانند و خواستار شهادت هستند.آرزویشان کشته شدن در راه خداست.شعارشان «یالثارات الحسین»است.هرگاه راه روند،رعب و ترس یک ماه جلوتر از آن ها حرکت می کند.به سوی مولا با متانت می روند.خداوند به وسیلۀ آن ها امام حق را یاری می نماید.»

24-ری

شهر ری از شهرهای قدیمی ایران و یکی از شهرهای مهمی است که طبق گفتۀ مورّخین تابه حال هشت مرتبه در اثر زلزله به کلّی ویران گشته و دوباره سرپا ایستاده است.ساکنین این شهر در سپاه امام علیه السّلام جایگاه ویژه ای خواهند داشت و مردانی از آن دارای جایگاهی مهم خواهند بود.

مردی از«ری»خروج می کند که چهارشانه و گندم گون است.او از قبیلۀ بنی تمیم و کوسه می باشد.به او شعیب بن صالح می گویند که به همراه چهار هزار نفر با لباس های سفید و پرچم های سیاه جلودار سپاه«مهدی»خواهند بود و هرکس با او روبرو شود،او را فراری داده و شکست می دهد. (1)

25-یمانی و خراسانی و سفیانی

این سه نفر در یک سال و ماه و روز خروج خواهند کرد. (2)این سه از رایات مهم است.

1-یمانی در میان رایات جنوب و اهل قبله،با قدرت تر است.

2-خراسانی در میان رایات مشرق از همه قوی تر و مهیب تر است.

3-سفیانی در میان رایات مغرب از همه عظیم تر و شدیدتر خواهد بود.در روایات

ص:385


1- 1) -برهان المتقی:ص 151؛زندگانی امام زمان علیه السّلام به نقل از آن.
2- 2) -امام باقر علیه السّلام معجم أحادیث الإمام المهدی:255/3 ح 783 و 473 ح 1037؛إلزام النّاصب:147/2؛ غیبت طوسی:ص 446 ف 7 ح 443؛کشف الغمّة:46/2؛بحار الأنوار:23252 ب 25 ح 96؛امام باقر علیه السّلام و 210 ب 25 ح 52 امام صادق علیه السّلام.

از این سه جریان بیشتر نام برده شده است.

26-خروج رایت یمانی

امام صادق علیه السّلام فرمود:«هیچ رایتی با هدایت تر از رایت یمانی نیست». (1)

حضرت صادق علیه السّلام«سفیانی کجا خواهد بود و حال آن که هنوز شکنندۀ چشم او از صنعا یمن خروج نکرده است؟!» (2)امیر مؤمنان علیه السّلام در وصف لشکر یمانی و خراسانی فرمود:«در بین این که لشکر سفیانی در کوفه مشغول قتل و غارت هستند،ناگهان سواران یمانی و خراسانی مانند دو اسب مسابقه بر یکدیگر سبقت گیرند و لشکر ایشان جوانانی از اصلاب خالص در عرق تشیّع،غبارآلود و پریشان موی هستند، وقتی که به باطن پای آن ها نظر کنی،می بینی مانند تیر تراشیده آماده برای پیکان و پر می گوید:دیگر بعد از امروز خیری برای ما در مجلس و زندگی نیست،بار خدایا ما توبه کنندگانیم به سوی تو!آن ها ابدالی هستند که خداوند در کتاب خود در وصف و امثال ایشان،آن ها را از آل محمّد صلّی اللّه علیه و اله بیان کرده است. (3)

27-خروج و رایت خراسانی

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یخرج ناس من المشرق،یوطّئون للمهدیّ؛ (4)مردمانی از مشرق خروج می کنند که زمینه را برای(خروج)مهدی هموار(آماده)می سازند.

(منظور از ایشان خراسانی و اتباع او است).»

ص:386


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:4733 ح 1037؛منتخب الأثر:ص 565 ف 6 ب 6 ح 12؛کشف الغمّة:/2 460؛بحار الأنوار:210/52 ب 25 ح 52 و ص 245 ب 25 ح 124.
2- 2) -همان مدرک:478/3 ح 1044؛غیبت نعمانی:ص 185؛ [1]بحار الأنوار:245/52 ب 25 ح 123.
3- 3) -همان مدرک:255/5 ح 1680؛مختصر بصائر الدّرجات:ص 200؛بحار الأنوار:274/52 ب 25 ح 167 و 83/53 ب 29 ح 86.
4- 4) -کشف الغمّة:ص 267/3؛ [2]منتخب الأثر:ص 304؛ [3]بشارة الإسلام:ص 290؛ [4]البیان:ص 68؛ [5]الزام النّاصب:ص 253؛الصواعق المحرقة:ص 162؛الملاحم و الفتن:ص 43 با لفظ نزدیک به آن؛ینابیع المودة:91/3؛الزام النّاصب:ص 81؛یوم الخلاص:ص 556 از آن ها.

2-هم چنین فرمود:«تخرج رایات من خراسان سود،فلا یردّها شیء حتّی تنصب فی إیلیآء؛ (1)پرچم های سیاه از خراسان بیرون آید،پس هیچ چیز آن ها را برنمی گرداند تا در ایلیا نصب شود.»

3-امام باقر علیه السّلام فرمود:«بیرق های سیاهی که از خراسان خروج کند و در کوفه فرود آید.پس وقتی مهدی علیه السّلام(در مکّه)ظاهر شود،بیعت خود را به سوی آن ها خواهد فرستاد.» (2)

4-هم چنین فرمود:«زمانی که لشکر سفیانی در کوفه مشغول قتل و غارت باشند، بیرق هایی از سمت خراسان برسند که منزل ها را به سرعت طی کنند و با ایشان چند نفر از اصحاب قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-باشد» (3)

چیزی که برای ما مبهم مانده است،هویّت سردار و فرمانده این پرچم و محلّ خروج او است؛آن چه که به نظر می رسد ائتلاف چند پرچم از نقاط مختلف شرق خواهد بود و محل تجمّع و حرکت آنان نیز خراسان خواهد بود.

28-از سجستان(سیستان)

در تاریخ قم آمده است که امام صادق علیه السّلام فرمود:«خراسان خراسان،سجستان، سجستان گویا می بینم این دو را بر شتران سوار شده و به سوی قم به سرعت می رانند» (4)به چه قصدی معلوم نیست!

رایاتی از مشرق یا دورترین بلاد مشرق شهر«شیلا»که امام باقر علیه السّلام آنان را تمجید کرده است و امیر علیه السّلام نیز فرمود:«هرگاه قیام کند قیام کننده به خراسان،همان کس که از چین و ملتان آمده،سفیانی لشکری به سوی او بفرستد و بر او غلبه نکند.» (5)این

ص:387


1- 1) -الحاوی للفتاوی:127/2؛الملاحم و الفتن:ص 43؛با لفظ دیگری و 75 آخر روایت.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:269/3 ح 797 و ص 296 ح 832؛اثبات الهداة:729/3 ب 34 ف 6 ح 65؛بحار الأنوار:217/52 ب 25 ح 77.
3- 3) -غیبت نعمانی:ص 187؛ [1]بحار الأنوار:238/52 ب 25 ح 105.
4- 4) -بحار الأنوار:215/60 ب 36 ح 34 به نقل از تاریخ قم [2]تألیف حسن بن محمّد بن حسن قمی.
5- 5) -إلزام النّاصب:160/2.

حدیث تصریح می کند این که قیام کننده از خود خراسان نیست.

29-شعیب بن صالح

1-حضرت رضا علیه السّلام فرمود:«پیش از این امر،سفیانی و یمانی و مروانی و شعیب بن صالح است.» (1)

2-حضرت علی علیه السّلام فرمود:زمانی که سپاه سفیانی به طرف کوفه حرکت می کند، دنبال اهل خراسان برای جنگ می فرستد و اهل خراسان برای یاری«مهدی»علیه السّلام با پرچم های سیاه قیام کرده و به فرماندهی«شعیب بن صالح»با سپاه سفیانی در محل استخر(مسجد سلیمان)روبه رو شده و جنگ بزرگی رخ می دهد که خراسانی ها فاتحانه سپاه سفیانی را شکست می دهند،در آن هنگام است که مردم آرزوی ظهور حضرت«مهدی»علیه السّلام را کنند و او را می طلبند. (2)

3-هم چنین فرمود:پرچم های سیاه برای جنگ با سفیانی قیام می کنند و در میان آن ها جوانی از بنی هاشم است که در کتف چپ او خالی دیده می شود.پیشرو آن پرچم ها مردی از بنی تمیم بوده که«شعیب بن صالح»نامیده می شود و سپاه سفیانی را فراری می دهد. (3)

4-حذلم بن بشیر گوید:به علی بن الحسین علیه السّلام عرض کردم:«صف لی خروج المهدیّ و عرّفنی دلآئله و علاماته،فقال:«یکون قبل خروجه خروج رجل یقال له عوف السلمی بأرض الجزیرة و یکون مأواه تکریت و قتله بمسجد دمشق،ثمّ یکون خروج شعیب بن صالح من سمرقند،ثمّ یخرج السفیانی الملعون من الوادی الیابس،و هو من ولد عتبة بن أبی سفیان، فإذا ظهر السفیانی اختفی المهدیّ علیه السّلام ثمّ یخرج بعد ذلک؛ (4)خروج«مهدی»علیه السّلام را برای من توصیف نما و دلایل و علاماتش را تعریف کن!فرمود:«پیش از خروج او،مردی به نام

ص:388


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:166/4 ح 1227؛منتخب الأثر:ص 546 ف 6 ب 3 ح 10؛بحار الأنوار:52 233/ ب 25 ح 99؛غیبت نعمانی:ص 169. [1]
2- 2) -عقد الدّرر ص 127.
3- 3) -جمع الجوامع:103/2.
4- 4) -معجم أحادیث الإمام المهدی:199/3 ح 720، [2]غیبت طوسی:ص 444 ف 7 ح 437،بحار الأنوار:/52 213 ب 25 ح 65. [3]

عوف سلمی در سرزمین جزیره خروج می نماید،پناهگاهش تکریت و کشته شدنش در مسجد دمشق خواهد بود.پس از او خروج شعیب بن صالح از سمرقند می باشد و سفیانی ملعون از وادی یابس خروج می نماید و او از نسل عتبة بن ابی سفیان است.

هنگامی که سفیانی خروج کند،«مهدی»علیه السّلام مخفی می شود و بعد از آن خارج می شود.»

5-از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله روایت شده است:«یخرج بقزوین رجل اسمه اسم نبیّ یسرع الناس إلی طاعته،المشرک و المؤمن یملأ الجبال خوفا؛ (1)مردی از قزوین خروج می نماید، نامش نام پیغمبر است.مشرک و مؤمن به سوی او می شتابند و کوه ها از ترس او پر می شود.»

6-حسن بن جهم از ابی الحسن علیه السّلام (2)از«فرج»سؤال کرد،امام علیه السّلام فرمود:مختصر بگویم یا مفصّل؟سپس فرمود:«هرگاه حرکت کند بیرق های کنده (3)و غیرکنده در خراسان.» (4)

این شعیب بن صالح طبق روایت عمار بن یاسر (5)و روایت«ملاحم و فتن»از سفیان کلبی (6)و روایت دیگر«ملاحم و فتن» (7)،علمدار آن حضرت خواهد بود و از

ص:389


1- 1) -بحار الأنوار: [1]213/52 ب 25 ح 66 از غیبت طوسی.
2- 2) -حضرت موسی بن جعفر یا امام رضا علیهما السّلام است؛زیرا ابی الحسن کنیۀ هردو و حسن بن جهم هم از اصحاب هردو امام است.
3- 3) -کنده به کسر کاف نام طایفه ای از عرب است و چندان مناسبت با مورد سؤال ندارد،ولی به ضم کاف «کنده»نام شهری است در سمرقند و به فتح کاف«کنده»نام ناحیه ای است در خجند(خجند نیز نام شهری است بر کنار شط سیحون،آن جا تا سمرقند ده روز راه است که تقریبا هشتاد فرسخ می شود.)پس مناسب تر آن است که نام شهر کنده باشد،نه طایفۀ کنده،بنابراین به شعیب بن صالح سمرقندی مناسبت دارد.
4- 4) -معجم أحادیث الإمام المهدی:131/4 ح 1190؛غیبت طوسی:ص 448 ف 7 ح 449؛إلزام النّاصب:/2 147؛اثبات الهداة:733/3 ب 34 ف 8 ح 85؛بحار الأنوار:214/52 ب 25 ح 68.
5- 5) -همان مدرک:399/1 ح 259؛غیبت طوسی:ص 464 ف 7 ح 479؛التّشریف بالمنن:ص 120 ب 97 ش 114 و ص 123 ب 104 ش 121؛بحار الأنوار:208/52 ب 25 ح 45.
6- 6) -التّشریف بالمنن:ص 120 ب 99 ش 116.
7- 7) -معجم أحادیث الإمام المهدی:401/1 ح 261؛التّشریف بالمنن:ص 272 ب 60 ح 394.

جوانان شجاعی است که لشکر سفیانی را شکست می دهد (1)و جوانی است تازه سن، زردچهره و کم موی که اگر با کوه ها بجنگد،آن ها را نرم کند و از هم بپاشد. (2)

7-محمّد بن حنفیة گوید:«پرچم های سیاه برای بنی عباس بیرون می آید و سپس سیاهان دیگری از خراسان خارج می شوند.عرقچین های آن ها سیاه و لباسشان سفید است و جلودار ایشان مردی به نام شعیب بن صالح از بنی تمیم است،ارتش سفیانی را شکست می دهد تا به بیت المقدس می رسد.«توطئ للمهدیّ سلطانه،یمدّ إلیه ثلاثمائة من الشام،یکون بین خروجه و بین أن یسلم الأمر للمهدیّ،إثنان و سبعون شهرا؛ (3)«مهدی»علیه السّلام سلطانش را آماده می سازد و سی صد نفر از شام به او یاری می کنند،مابین خروج و تسلیم امر«مهدی»علیه السّلام هفتاد و دو ماه خواهد بود.»

خلاصۀ آن چه که مسلّم است رایت مستقلّی در خراسان فعلی نخواهد بود،بلکه محل استطراق رایات مناطق مختلف شرقی است و اجتماع آن ها در خراسان خواهد بود و شاید از خود خراسان نیز عدّه ای به آن ها ضمیمه شود.

30-خروج سیّد حسنی

آن چه که از روایات مستفاد می شود،سه نفر به نام سیّد حسنی خواهد بود.

1-حسنی(نفس زکیّه)که در وقت ظهور قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-در مکّه کشته شده و سرش به شام فرستاده می شود.

2-حسنی که به شام لشکرکشی می کند و با سفیانی اموی می جنگد و شکست می خورد.

3-حسنی که از طالقان دیلم خروج کرده و همزمان با خراسانی و یمانی به کوفه وارد می شود.

ص:390


1- 1) -همان مدرک:270/3 ح 798؛التّشریف بالمنن:ص 120 ب 98 ح 115.
2- 2) -همان مدرک:398/1 ح 258؛التّشریف بالمنن:ص 120 ب 99 ش 116.
3- 3) -عصر الظّهور:161؛به نقل از مخطوط ابن حماد:ص 84 و 74؛ [1]ناگفته نماند در روایتی که گذشت،خروج یمانی و خراسانی و سفیانی در یک سال و ماه و روز خواهد بود،امّا پیوستن به حضرت ممکن است این مدّت طول کشد.

حضرت باقر علیه السّلام فرمود:«مهدی»علیه السّلام داخل کوفه می شود درحالی که سه رایت در کوفه به اهتزاز درآمده است.پس برای او صاف می شود(یعنی هرسه رایت تسلیم او شوند).پس(قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-)می آید و بر منبر بالا می رود و خطبه می خواند و مردم به حدّی گریه می کنند که نمی فهمند او چه می گوید.سپس فرمود:

این است فرمودۀ پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله«گویا می بینم حسنی و حسینی را و هردو صاحب رایت هستند.پس حسنی رایت را به حسینی(یعنی به مهدی علیه السّلام)تسلیم می کند.» (1)

مراد همان سه رایت خراسانی و یمانی و سید حسنی است و دربارۀ سیّد حسنی و محل خروج او روایات گوناگونی وجود دارد،از دیلم (2)،قزوین (3)و طبرستان (4)یا هر سه جداگانه هستند که از محل های مذکور خروج می کنند و یا سیّد حسنی مورد بحث با همان قزوینی یکی است؛زیرا دیلم و طالقان از توابع قزوین است و بیشتر لشکریانش سادات خواهند بود.

طبرستانی یکی از سادات علوی است که مدّتی در طبرستان(مازندران و گیلان) حکومت داشت و به داعی کبیر و صغیر و...معروف است،از نسل آن ها باشد.خدا بر همه چیز داناست.

در کیفیّت رسیدن سیّد حسنی و تسلیم شدنش بر امام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف- بعد از درخواست علایم خاص و اعجازهای مختلف و انجام آن ها،مانند کاشتن عصای دستش بر سنگ خارا و سبز شدن و میوه دادن و...روایات متعدد و مفصّلی آمده است.

31-خروج گیلانی

امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«قیام کند از ما،قیام کننده ای در گیلان و آن مشرقی(که از

ص:391


1- 1) -کشف الغمّة:463/2؛غیبت طوسی:ص 468 ف 8 ح 480؛معجم أحادیث الإمام المهدی:300/3 ح 838؛بحار الأنوار:331/52 ب 27 ح 53.
2- 2) -مختصر بصائر الدّرجات:ص 188؛بحار الأنوار:15/53 ب 25.
3- 3) -غیبت طوسی:ص 444 ف 7 ح 438؛إلزام النّاصب:135/2؛بحار الأنوار:21352 ب 25 ح 66.
4- 4) -بحار الأنوار:215/60 ب 36 ح 36(به نقل از تاریخ قم).

چین و ملتان آمده است)او را در دفع شیعۀ عثمان(سفیانی)کمک دهد و او را ابر (قریه ای است در استرآباد)و دیلم اجابت کند و از او برکت و نعمت بیابند و به بصره می آید،پس آن را خراب می کند و به کوفه می آید و آن را تعمیر می کند.پس سفیانی بر جنگیدن با او و مستأصل کردن او عزیمت و همّت کند.» (1)

32-خروج مردی از اولاد جعفر بن ابی طالب از بلاد جبل

(2)

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله به جعفر بن ابی طالب فرمود:«ای جعفر آیا تو را بشارت ندهم؟!

عرض کرد:چرا یا رسول اللّه!

فرمود:آن کسی که به قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-رایت را خواهد داد از ذریۀ توست،آیا می دانی که او کیست؟!

عرض کرد:نه!

فرمود:او آن کسی است که صورتش مانند دینار سرخ می درخشد و دندان هایش مانند ارّه و شمشیر او مانند آتش سوزان است.ذلیل داخل جبل می شود و از آن عزیز بیرون آید(تنها وارد می شود و با یاران زیاد بیرون آید)جبرئیل و میکائیل اطراف او را گرفته اند» (3)

ص:392


1- 1) -إلزام النّاصب:160/2 به نقل از اربعین میر لوحی؛بحار الأنوار:236/52 ب 25 ح 104؛معجم أحادیث الإمام المهدی:16/3 ح 570.(از جمله«از ما قیام کننده ای»معلوم می شود که او علوی خواهد بود.)
2- 2) -بلاد جبل همدان و کرمانشاه و نهاوند و قم را گویند.
3- 3) -أبان ابن عثما [1]ن قال:قال أبو عبد اللّه علیه السّ [2]لام:بیننا رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله ذات یوم بالبقیع فأتاه علی فسلم علیه فقال له رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله:اجلس فأجلسه عن یمینه ثم جاء جعفر بن أبی طالب فسأل عن رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله فقیل:هو بالبقیع،فأتاه فسلم علیه فأجلسه عن یساره ثم جاء العباس فسأل عنه فقیل هو بالبقیع فأتاه فسلم علیه و أجلسه أمامه.ثم التفت رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله إلی علی علیه السّلام:فقال:ألا ابشرک ألا اخبرک یا علی؟قال:بلی یا رسول اللّه فقال:کان جبرئیل عندی آنفا و خبّرنی أن القائم الذی یخرج فی آخر الزمان یملا الارض عدلا کما ملئت ظلما و جورا من ذریتک من ولد الحسین علیه السّلام فقال علی علیه السّلام:یا رسول اللّه ما أصابنا خیر قط من اللّه إلا علی یدیک.ثم التفت رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله فقال:یا جعفر ألا ابشرک؟قال:بلی یا رسول اللّه فقال:کان جبرئیل عندی آن فا فأخبرنی أن الذی یدفعها إلی القائم هو من ذریتک أتدری من هو؟قال:لا،قال:ذاک الذی وجهه کالدینار و أسنانه کالمنشار و سیفه کحریق النار،یدخل الجبل ذلیلا و یخرج منه عزیزا یکتنفه جبرئیل و میکائیل.ثم التفت إلی العباس فقال:یا عم النبی ألا اخبرک بما أخبرنی جبرئیل؟فقال:بلی

33-خروج شیصبانی

جابر جعفی گوید:از امام باقر علیه السّلام دربارۀ سفیانی سؤال کردم.فرمود:«و أنّی لکم بالسفیانی؟حتّی یخرج قبله الشیصبانی یخرج بأرض کوفان ینبع کما ینبع المآء فیقتل و فدکم فتوقّعوا بعد ذلک السفیانی و خروج القآئم-عجّل اللّه فرجه الشریف-؛ 1به این زودی ها کجاست سفیانی؟!تا پیش از او شیصبانی در سرزمین کوفان خروج کند،می جوشد مانند جوشیدن آب،پس دستجات شما را به قتل می رساند،بعد از او منتظر سفیانی و خروج قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-باشید.»

34-جنگ قرقیسیا

1-محمّد بن سنان از حذیفة بن منصور می گوید،امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ للّه مآئدة (مأدبة)بقرقیسا یطلع مطلع من السمآء فینادی:یا طیر السماء و یا سباع الأرض!هلمّوا إلی الشبع من لحوم الجبّارین؛ 2در قرقیسیا برای خدا میهمانی است سربلند کرده به آسمان،ندا می دهد ای پرندگان آسمان و درّندگان زمین را بیایید به سوی گوشت های ستمگران تا سیر شوید.»

2-ابن ابی یعفور گفت:امام باقر علیه السّلام به ما فرمود:«أنّ لولد العباس و للمروانی لوقعة بقرقیسا یشیب فیها الغلام الحزور،و یرفع اللّه عنهم النصر،و یوحی إلی طیر السمآء و سباع الأرض:اشبعی من لحوم الجبّارین،ثمّ یخرج السفیانی؛ 3همانا برای اولاد عباس

ص:393

و مروانیان در قیرقیسا واقعه ای روی می دهد که جوان نورسیده را پیر می کند و خداوند کمک را از آن ها برمی دارد و به پرندگان آسمان و درندگان زمین وحی می کند از گوشت های ستمگران سیر شوید سپس سفیانی خروج نماید.»

35-جنگ گرگان و طبرستان

امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«هرگاه مضطرب شود خراسان و میان اهل گرگان و طبرستان جنگ واقع شود و سجستان(سیستان)خراب شود،پس سالم ترین محل ها قصبۀ«قم»است.قم شهری است که از آن یاران بهترین مردم از حیث پدر و مادر و جد و جدّه و عمّ و عمّه(یعنی مهدی علیه السّلام)بیرون خواهد آمد» (1)

36-رایت آذربایجان

ابی بصیر از حضرت صادق علیه السّلام فرمود:پدرم فرمود:«لابدّ لنا من آذربیجان لا یقوم لها شیء و إذا کان ذلک فکونوا أحلاس بیوتکم و ألبدوا ما ألبدنا،فإذا تحرّک متحرّکنا فاسعوا إلیه و لو حبوا،و اللّه لکأنّی أنظر إلیه بین الرکن و المقام یبایع الناس علی کتاب جدید،علی العرب شدید و قال:ویل لطغاة العرب من شرّ قد اقترب؛ (2)از(آشوب)آذربایجان چاره ای برای ما نیست،هیچ چیز نمی تواند با او برابری و در برابر او ایستادگی کند.پس هرگاه (چنین جریانی پیش آمد)مانند گلیم و پلاس خانه های خود باشید(نه بر له او و نه بر علیه او)«ألبدوا ما ألبدنا».آرام گیرید مادامی که ما آرام گرفته ایم و هروقت از ما کسی حرکت نمود،به سوی او بشتابید!اگرچه مانند طفل تازه به راه افتاده خود را به زمین بکشید.به خدا قسم گویا می بینم ما بین رکن و مقام را مردم به کتاب جدید که به عرب سخت خواهد شد،بیعت می کنند،و گفت:وای بر طغیان گران عرب از شرّی که نزدیک

ص:394


1- 1) -بحار الأنوار:217/60 ب 36 ح 47 [1] به نقل از کتاب«البلدان»أبو عبد اللّه فقیه همدانی.
2- 2) -غیبت نعمانی:102 و 140؛الملاحم و الفتن:ص 163؛بشارة الإسلام:ص 205 و 103 [2] اول آن؛یوم الخلاص:ص 218؛إلزام النّاصب:127/2 و 175؛ [3]بحار الأنوار:135/52 ب 22 ح 40 و [4]ص 294 ب 26 ح 42.

شده است.»

در سند دیگر به جای«ألبدوا»و«و الندآء بالبیدآء»آورده است؛یعنی هم چنان گلیم خانۀ خود باشید تا ندای«خسف بیدا»بلند شود.

37-خروج سفیانی

خروج سفیانی از فتنه های بزرگ است و بلای او از همه شدیدتر و اخبار دربارۀ او از همه بیشتر است.در چند حدیث او را از علایم حتمی و حتمی العلامه و حتمیّ الوقوع شمرده است و چنان که در گذشته بیان شده او و یمانی و خراسانی در یک سال، و یک ماه و یک روز خروج خواهند کرد.

خروج او در ماه رجب،بعد از فرورفتن قریه ای از قرای شام و محل خروجش «وادی یابس»است.

نام او«عثمان بن عنبسه»یا عیینه از اولاد عتبة بن ابی سفیان و زادۀ هند جگرخوار است.مدّت خروج و سلطنت و هلاکت او پانزده ماه است که با جنگ و کشتار می گذرد.در کوفه و نجف جنگ های بسیار می نماید،به حدّی که فقط در روی جسر کوفه هفتاد هزار نفر کشته می شود و از بوی تعفّن و خون مردگان سه روز از آب فرات استفاده نمی کنند.طولی نمی کشد در همان روز ارتش یمانی و خراسانی مانند دو اسب مسابقه از دو طرف می رسند و اسیران را باز می ستانند(حذیفه گوید:ایشان را تعقیب می کنند و همه را می کشند،حتّی یک نفرشان باقی نمی ماند)و لشکری را برای تسخیر مدینه و مکّه می فرستد(حذیفه گوید:سه شبانه روز در مدینه قتل و غارت می کنند)و سپس به سوی مکّه حرکت می کنند که میان مدینه و مکّه ندایی بلند شود:

«یا بیدآء!أبیدی القوم الظالمین؛ای بیابان گروه ستمگر را نابود کن!»همگی به زمین فرو می روند و فقط دو برادر یا سه نفر باقی می ماند برای بردن خبر به مکّه برای امام علیه السّلام و به شام برای عثمانی و به کوفه برای لشکریانی که برای تسخیر کوفه فرستاده است. 1

ص:395

از بعضی روایات چنین برمی آید که سفیانی شخص خاصّی از آل ابو سفیان و فرزندان او است،امّا از برخی دیگر چنین به نظر می آید که سفیانی منحصر به یک فرد نیست،بلکه اشاره به صفات و برنامه های مشخصی است که در طول تاریخ افراد زیادی مظهر آن بوده اند.

امام زین العابدین علیه السّلام فرمود:«أمر السفیانی حتم من اللّه و لا یکون قآئم إلاّ بالسفیانی؛ 1ظهور سفیانی از مسایل از جانب خداست.و قیامی نمی شود مگر با سفیانی(در برابر هر قیام کننده ای یک سفیانی وجود دارد).»

از این حدیث به خوبی روشن می شود که سفیانی جنبۀ توصیفی دارد نه شخصی و این اوصاف همان برنامه ها و ویژه گی های او است و نیز در برابر هرمرد انقلابی و مصلح راستین،یک یا چند سفیانی قد علم خواهند کرد و در برابر قیام جهانی «مهدی»علیه السّلام سفیانی یا سفیانی ها قرار خواهند داشت که با قدرت شیطانی سعی دارند در مسیر حرکت عدل«مهدی»علیه السّلام وقفه ایجاد کنند و زمان را به عقب برگردانند یا متوقّف نمایند.تفاوتی که سفیانی با دجّال دارد شاید بیشتر در این است،که دجال از طریق حیله و تزویر برنامه های شیطانی خود را پیاده می کند،امّا سفیانی از طریق استفاده از قدرت تخریبی خود این کار را انجام می دهد و هیچ منعی نیست که سفیانی آخر زمان که در برابر مصلح بزرگ جهانی«مهدی»علیه السّلام قیام می کند،از نواده های ابو سفیان باشد و شجره نامه و نسبش به او منتهی شود.

دجال ها صفوف ضد انقلابی مرموز و سفیانی ها صفوف ضد انقلابی آشکار را تشکیل می دهند،در واقع هردو یک موضع و در دو چهرۀ مختلف هستند که یک هدف را تعقیب می کنند و تا صفوف آن ها درهم شکسته نشود،تضمینی برای پیشرفت و بقای انقلاب نخواهد بود.

ص:396

پیرامون سفیانی که هم زمان با خروج«مهدی موعود علیه السّلام»خواهد بود،بیاناتی است که به برخی از آن اشاره می نماییم.

1-محمّد بن مسلم از ابی جعفر علیه السّلام روایت می کند که ایشان فرمود:«سفیانی سرخ رویی است سپید سرخ و کبودچشم،هرگز خدای را نپرستیده و هرگز مکّه و مدینه را ندیده و می گوید:پروردگارا خونم را از مردم می ستانم،هرچند به آتش روم.» (1)

2-عیسی بن اعین گوید:امام صادق علیه السّلام فرمود:«سفیانی از حتمیّات است و خروجش در رجب خواهد بود و از آغاز خروج تا انجامش پانزده ماه به طول خواهد کشید که شش ماه آن در جنگ است و چون بر کشورهای پنجگانه مالک شد، نه ماه حکومت خواهد نمود و یک روز بیش از نه ماه نمی شود.» (2)

3-محمّد بن مسلم گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام می فرمودند:«إنّ السفیانی یملک بعد ظهوره علی الکور الخمس حمل امرأة،ثمّ قال علیه السّلام:أستغفر اللّه حمل جمل،و هو من الأمر المحتوم الّذی لابدّ منه؛ (3)همانا سفیانی بعد از ظهورش به مدّت حمل زن به پنج منطقه تملک می کند.سپس فرمود:از خدا طلب مغفرت می کنم،به مدّت حمل شتر و آن از امور حتمی است که چاره ای از آن نیست.» (4)

4-عمر بن ابان کلبی می گوید،امام صادق علیه السّلام فرمود:«کأنّی بالسفیانی أو بصاحب السفیانی قد طرح رحله فی رحبتکم بالکوفة،فنادی منادیه من جآء برأس شیعة علیّ،فله

ص:397


1- 1) -ترجمۀ غیبت نعمانی باب 18 ص 360. [1]
2- 2) -غیبت نعمانی باب 18 ص 160؛ [2]بحار الأنوار: [3]248/52 ب 25 ح 130 از غیبت نعمانی. [4]
3- 3) -بحار الأنوار: [5]215/52 ب 25 ح 71 از غیبت طوسی.
4- 4) -133-عن زرارة،عن حمران بن أعین،عن أبی جعفر محمّد بن علی علیهما السّلام فی قوله تعالی: قَضی أَجَلاً وَ أَجَلٌ مُسَمًّی عِنْدَهُ (انعام:2) [6]قال:إنهما أجلان:أجل محتوم،و أجل موقوف،قال له حمران:ما المحتوم؟ قال:الذی لا یکون غیره،قال:و ما الموقوف؟قال:هو الذی للّه فیه المشیة قال حمران:إنی لأرجو أن یکون أجل السفیانی [7]من الموقوف،فقال أبو جعفر علیه السّلام:لا و اللّه إنه من المحتوم. 134-عن الفضیل عن أبی جعفر علیه السّلام قال:إن من الامور امورا موقوفة و امورا محتومة و إن السفیانی [8]من المحتوم الذی لابد منه.دربارۀ از امور حتمیّه بودن سفیانی روایات متعدد با تعابیر مختلف آمده است طالبین به بحار الأنوار:248/52 به بعد [9]ب 25 احادیث 130 و 131 و 132 و 133 و 134 و 135 و 138 و ص 233 ح 98 و سایر صفحات مراجعه نمایید.

ألف درهم،فیثب الجار علی جاره،و یقول:هذا منهم،فیضرب عنقه و یأخذ ألف درهم؛أما إنّ إمارتکم یومئذ لا یکون إلاّ لأولاد البغایا،و کأنّی أنظر إلی صاحب البرقع،قلت:و من صاحب البرقع؟فقال:رجل منکم یقول بقولکم یلبس البرقع فیحوشکم فیعرفکم و لا تعرفونه، فیغمز بکم رجلا رجلا.أما إنّه لا یکون إلاّ ابن بغی؛ (1)گویا سفیانی یا هم صحبت سفیانی را می بینم که بارش را در«رحبۀ»شما در کوفه انداخته و جارچی اش جار می کشد که هرکس سر یک شیعۀ علی را بیاورد،هزار درهم دریافت می کند.پس همسایه به همسایه اش می جهد و می گوید:این از آن هاست!پس گردنش را می زند و هزار درهم می گیرد.آگاه باشید آن زمان امیران شما نباشد مگر فرزندان زنا(زنازاده ها)و در همین هنگام است که صاحب برقع را می بینم.

گفتند:صاحب برقع کیست؟!

فرمود:مردی از شما و به عقیدۀ شما می باشد و برقع می پوشد و در دسترس شما است.او شما را می شناسد و شما او را نمی شناسید.پس تک تک شما را می فشارد.آگاه باش حتما او نمی شود مگر فرزند زناکار!»

5-معاویة بن سعید از ابی جعفر محمّد بن علی علیه السّلام نقل می کند که علی بن ابی طالب علیه السّلام به من فرمود:«إذا اختلف رمحان بالشام،فهو آیة من آیات اللّه تعالی.قیل:ثمّ مه؟قال:ثمّ رجفة تکون بالشام،تهلک فیها مائة ألف یجعلها اللّه رحمة للمؤمنین و عذابا علی الکافرین.فإذا کان ذلک فانظروا إلی أصحاب البراذین الشهب و الرایات الصفر،تقبل من المغرب حتّی تحلّ بالشام،فإذا کان ذلک فانتظروا خسفا بقریة من قری الشام،یقال لها:

خرشنا،فإذا کان ذلک فانتظروا ابن آکلة الأکباد بوادی الیابس؛ (2)زمانی که دو نیزه در شام اختلاف(رفت وآمد)کردند،پس او نشانه ای از نشانه های خداست.

پرسیدند:بعد از آن چه؟!

ص:398


1- 1) -قال الفیروز آبادی:حاش الصید:جاءه من حوالیه لیصرفه إلی الحبالة و قال فی الأقرب:غمز بالرّجل و علیه:سعی به شرّا و طعن علیه و أهل المغرب [1]یقولون غمز فلان بفلان إذا کسر جفنه نحوه لیغریه به أو لیلتجئ إلیه أو لیستعین به،هذا و الحدیث فی المصدر ص 288. غیبت طوسی:ص 288؛بحار الأنوار:215/52 ب 25 ح 72 [2] از آن.
2- 2) -بحار الأنوار: [3]215/52 ب 25 ح 73 از غیبت طوسی.

فرمود:زلزله ای در شام به وقوع می پیوندد که در آن صد هزار نفر هلاک می شود و آن را خداوند برای مؤمنین رحمت و برای کافرین عذاب قرار می دهد،وقتی که این جریان پیش آمد،بنگرید به صاحبان اسب های تاتاری ابلق و پرچم های زرد که از سمت مغرب فرامی رسد تا به شام نزول کنند.پس وقتی که این امر تحقّق یافت،منتظر فرو رفتن قریه ای از قرای شام که آن را«خرشنا»گویند باشید.زمانی که این قضیه پیش آمد،منتظر فرزند(هند)جگرخوار در وادی یابس شوید.»

6-جابر از امام باقر علیه السّلام روایت کرده است که فرمود:«سفیانی به اندازۀ بارداری زن باردار(9 ماه)حکومت خواهد کرد.» (1)

7-عمار دهنی گوید:امام باقر علیه السّلام فرمود:«کم تعدّون بقآء السفیانی فیکم؟قال:قلت:

حمل امرأة تسعة أشهر قال:ما أعلمکم یا أهل الکوفة؛ (2)بقای سفیانی را چه قدر می شمارید؟گفتم:مدت حمل زن،نه ماه.فرمود:چه قدر دانایید شما ای اهل کوفه.»

8-عیسی بن اعین می گوید،امام صادق علیه السّلام فرمود:«السفیانی من المحتوم و خروجه من أوّل خروجه إلی آخره خمسة عشر شهرا ستّة أشهر،یقاتل فیها فإذا ملک الکور الخمس ملک تسعة أشهر و لم یزد علیها یوما؛ (3)سفیانی از حتمیّات است و از اوّل تا آخر خروجش پانزده ماه طول خواهد کشید که شش ماه می جنگد،وقتی که پنج منطقه را تسخیر کرد،فقط نه ماه ریاست می کند حتّی یک روز هم زیادتر نخواهد شد.»

9-هشام بن سالم می گوید امام صادق علیه السّلام فرمود:هنگامی که سفیانی به پنج قطعه مسلّط شد،نه ماه برای او بشمارید.به گمان هشام پنج قطعه عبارت است از؛دمشق، فلسطین،اردن،حمص و حلب. (4)

ص:399


1- 1) -الملاحم و الفتن:نعیم بن حماد مروزی ص 129؛پاسخ به شبهات احمد کاتب:448/4 به نقل از آن.
2- 2) -«یحتمل أن یکون بعض أخبار مدة السفیانی محمولا علی التقیة لکونه مذکورا فی روایاتهم،أو علی أنه مما یحتمل أن یقع فیه البداء فیحتمل هذه المقادیر،أو یکون المراد مدة استقرار دولته،و ذلک مما یختلف بحسب الإعتبار و یؤمئ إلیه خبر عیسی بن أعین الآتی و خبر محمّد بن مسلم الذی سبق» بحار الأنوار: [1]216/52 ب 25 ح 74 از غیبت طوسی.
3- 3) -بحار الأنوار: [2]249/52 ب 25 ح 130 از غیبت نعمانی. [3]
4- 4) -غیبت نعمانی باب 18 ص 357. [4]

10-عبد اللّه بن منصور به جلی گوید:از امام صادق علیه السّلام نام سفیانی را پرسیدم.

فرمود:نامش را برای چه می خواهی بدانی،آن گاه که قطعات پنج گانه شام،دمشق، حمص،فلسطین،اردن و قنّسرین را مالک شد،آن هنگام به انتظار فرج باشید.

عرض کردم:نه ماه حکومت می کند؟!

فرمود:نه هیجده ماه حکومت می نماید،یک روز هم بیشتر نخواهد بود. (1)

38-یوم الإبدال

جابر جعفی می گوید:امام باقر علیه السّلام ضمن حدیث مفصّلی فرمود:«و السفیانی یومئذ بواد الرملة،حتّی إذا التقوا و هم یوم الإبدال یخرج أناس کانوا مع السفیانی من شیعة آل محمّد علیهم السّلام و یخرج ناس کانوا مع آل محمّد إلی السفیانی،فهم من شیعته حتّی یلحقوا بهم، و یخرج کلّ ناس إلی رایتهم و هو یوم الإبدال؛ (2)و در آن روز سفیانی در وادی«رملة»(نزول کرده است)تا هنگامی که درگیر شدند و ان روز«ابدال»است،مردمانی از شیعیان آل محمّد صلّی اللّه علیه و اله که همراه«ارتش»سفیانی می باشند،از او جدا می شوند.و مردمانی که از پیروان سفیانی همراه آل محمّد هستند،بیرون می روند(جدا می شوند)،هرکس به ارتش مورد اعتقاد خود ملحق شده و زیر پرچم آن قرار می گیرد و آن روز روز،ابدال (تبدیل و تعویض شدن)است.»

امام باقر علیه السّلام فرمود:...چون دو لشکر تلاقی کرده و به هم رسیدند(قبل از بیعت یا بعد از نقض)گروهی از لشکر سفیانی به لشکر امام می پیوندد و جمعی نیز از لشکر امام به سفیانی ملحق می شود و آن روز را روز«ابدال»می گویند:امیر مؤمنین علیه السّلام نیز از آن روز«یوم الإبدال»یاد می کرد. (3)

ص:400


1- 1) -کمال الدین:ص 651؛پاورقی ترجمۀ غیبت نعمانی:باب 18 ص 357.
2- 2) -تفسیر عیاشی:66/1-64؛ [1]بحار الأنوار:224/52 ب 25 ح 87. [2]
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:316/3 ح 855 و 28/5 ح 1453؛إلزام النّاصب:260/2؛بحار الأنوار:52 388/ ب 27 ح 206.

39-تکرار تاریخ(تجدید سلطنت بنی امیّه)

از لحن روایت های گوناگون و روایات جریان های سفیانی روشن می شود که دولت های بنی امیه و بنی عباس پیش از ظهور حضرت«مهدی»موعود علیه السّلام دوباره بر روی کار آمده و بر اریکۀ قدرت تکیه خواهند زد و بعد از ظهور با دست پرتوان «خدایی»از صفحۀ روزگار برچیده خواهند شد؛حتّی آن هایی که به روم پناهنده می شوند،از امپراتور روم استرداد می گردند و به سزای اعمال ننگین خود می رسند.

1-داود بن ابی القاسم گوید:«کنّا عند أبی جعفر محمّد بن علیّ الرضا علیهما السّلام،فجری ذکر السفیانی و ما جآء فی الروایة من أنّ أمره من المحتوم،فقلت لأبی جعفر علیه السّلام:هل یبدو للّه فی المحتوم؟قال:نعم.قلنا له:فنخاف (1)أن یبدو للّه فی القآئم،قال:القآئم من المیعاد؛ (2)نزد ابی جعفر محمّد بن علی رضا علیه السّلام(امام جواد)بودیم،صحبت سفیانی به میان آمد و این که او از حتمیات است.پس گفتم:آیا در حتمیات هم«بدا»می شود؟

فرمود:بلی!

گفتیم:پس می ترسیم دربارۀ قائم هم بدایی پیش آید.

امام فرمود:قائم از میعاد است(در وعده خدا بدا راه ندارد).»

در بسیاری از روایات:«سفیانی را از حتمیات لایتغیّر شمرده است و از جمع بین روایات،از کلام مجلسی قدّس سرّه استفاده می شود که فرمود:در حتمیات بدا از جزئیات است،نه در اصل وقوع آن.

2-در روایت آمده است:«إذا دارت رحی بنی العبّاس،و ربط أصحاب الرایات خیولهم بزیتون الشام،یهلک اللّه لهم الأصهب و یقتله و عآمّة أهل بیته علی أیدیهم،و یجلس ابن آکلة

ص:401


1- 1) -کذا فی المصدر ص 162 و [1]فی المطبوعة«فیجاز»و هو تصحیف.
2- 2) -بیان:لعل للمحتوم معان یمکن البداء فی بعضها و قوله:«من المیعاد»إشارة إلی أنه لا یمکن البداء فیه لقوله تعالی: إِنَّ اللّهَ لا یُخْلِفُ الْمِیعادَ و الحاصل أن هذا شئ وعد اللّه رسوله و أهل بیته،لصبرهم علی المکاره التی وصلت إلیهم من المخالفین،و اللّه لا یخلف وعده.ثم إنه یحتمل أن یکون المراد بالبداء فی المحتوم البداء فی خصوصیاته لا فی أصل وقوعه کخروج السفیانی [2]قبل ذهاب بنی العباس و نحو ذلک.آل عمران:9؛ [3]الرّعد:33؛ [4]غیبت نعمانی:ص 162؛ [5]بحار الأنوار: [6]250/52 ب 25 ح 138 از غیبت نعمانی. [7]

الأکباد علی منبر دمشق؛ (1)زمانی که آسیاب فرزندان عباس چرخید و صاحبان پرچم ها اسبان خود را در(محلّه)زیتون شام بستند(دراین صورت)خداوند خود اصهب و همۀ خانوادۀ او را با دستان آن ها(صاحبان پرچم ها)به قتل می رساند و فرزند(هند جگرخوار)به منبر دمشق می نشیند(مستقر شود).»

از این روایت چنین استفاده می شود که این قضایا در دوران تجدید خلافت آن ها، هم زمان یا کمی پیش از ظهور و در دوران تسلّط«سفیانی»به شام خواهد بود.

3-ابی بصیر گوید:شنیدم امام باقر علیه السّلام دربارۀ آیۀ إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ فرمود:«سیفعل اللّه ذلک بهم.قلت:من هم؟قال:بنو أمیّة و شیعتهم،قال:[قلت:]و ما الآیة؟قال:رکود الشمس من بین زوال الشمس إلی وقت العصر و خروج صدر رجل و وجه فی عین الشمس یعرف بحسبه و نسبه،و ذلک فی زمان السفیانی و عندها یکون بواره و بوار قومه؛ (2)به زودی خداوند این(ذلّت)را برای آن ها اجرا می کند.

پرسیدم:آن ها چه کسانی هستند؟

فرمود:بنی امیّه و پیروانشان.

پرسیدم:آنچه که آن ها را خاضع می نماید،چیست؟

فرمود:ایستادن آفتاب از ظهر تا عصر و خارج شدن سینه و دست مردی در عین خورشید که به آبا و اجداد شناخته می شود و این جریان در زمان سفیانی خواهد بود و در آن زمان است که نابودی سفیانی و لشکرش فرامی رسد.»

2-ابن ابی یعفور می گوید:امام باقر علیه السّلام فرمود:«همانا برای اولاد عباس و مروانیان در قرقیسیا واقعه ای است که جوان نورسیده را پیر کند و خداوند به ایشان کمک نمی رساند و به پرندگان آسمان و درّندگان زمین وحی می کند که از گوشت های ستمگران سیر شوید.سپس سفیانی خروج می نماید.» (3)

از روایت فوق و روایات دیگر در این مضمون چنین استفاده می شود که در دوران

ص:402


1- 1) -الحاوی للفتاوی:141/2؛یوم الخلاص:ص 532.
2- 2) -الشعراء:4؛بحار الأنوار:221/52 ب 25 [1]ح 84 از ارشاد. [2]
3- 3) -بحار الأنوار:251/52 ب 25 ح 140 از غیبت نعمانی. [3]

ظهور قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-دولت بنی امیّه و بنی عباس هم چنان پابرجا است و وجود خواهد داشت تا مضمون روایت فوق و مشابه آن مصداق پیدا کند وگرنه علایم ذکرشده هنوز پیش نیامده و در هنگام انقراض بنی امیّه هم وجود نداشت! مخصوصا جریان«سفیانی»که از علایم حتمیّة است و اگر گفته شود که شاید منظور از سفیانی خلیفۀ حال انقراض دولت آن ها در گذشته باشد که گذشت؟این نظر از دو جهت مردود است.

1-خلیفۀ در حال انقراض بنی امیّه،مروان حمار«مروانی»از نسل مروان بن حکم بود ولی«سفیانی»از اولاد ابو سفیان بن صخر می باشد.

2-در لسان روایات کلمۀ«سفیانی»به سفیانی که هم زمان با قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-خواهد بود،اطلاق شده و مصداق پیدا کرده نه آن که گذشته است.

40-تجدید سلطنت عباسیان

1-حسن بن جهم گوید:به امام رضا علیه السّلام عرض کردم:خدا حال شما را اصلاح نماید!آنان(سنّی ها)می گویند که سفیانی در حالی قیام می کند که بساط سلطنت بنی عباس برچیده شود؟

فرمود:«کذبوا،إنّه لیقوم و إنّ سلطانهم لقآئم؛ (1)دروغ می گویند،او قیام می کند و هنوز بساط سلطنت آن ها پابرجاست.»

2-علی بن حمزه گوید:در میان مکّه و مدینه همراه امام موسی بن جعفر علیه السّلام بودم.

روزی به من فرمود:ای علی!اگر همۀ اهل آسمان ها و زمین بر بنی عباس خروج کنند، زمین از خون همه آنها سیراب شود تا آن که سفیانی خروج نماید.

عرض کردم:ای مولای من،کار سفیانی از حتمیّات است؟!

فرمود:بلی.سپس اندکی سربه زیر افکند و دوباره سربرداشت و فرمود:«ملک بنی العباس مکر و خدع یذهب حتّی لم یبق منه شیء و یتجدّد حتّی یقال:ما مرّ به شیء؛ (2)

ص:403


1- 1) -بحار الأنوار:251/52 ب 25 ح 139 از غیبت نعمانی. [1]
2- 2) -غیبت نعمانی:باب 18 ص 355 و 357؛ [2]بحار الأنوار:250/52 ب 25 ح 137. [3]

حکومت بنی عباس حیله و تزویر است،از میان می رود تا آن جا که گویند دیگر چیزی از آن باقی نمانده است؛سپس نوسازی می شود به گونه ای گویند،چیزی بر آن نگذشته است.»

از ظاهر روایت این چنین استفاده می شود که آن ها پیش از ظهور امام علیه السّلام تجدیدقوا کرده دوباره بر اریکۀ سلطنت مستقر می شوند و سپس برچیده می شوند؛چنان که دسته ای از روایات از بین رفتن آن ها را با روی کارآمدن«خورشید ولایت حضرت قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-»بیان کرده است،درحالی که امروزه بنی امیّه و بنی عباس هردو متلاشی شده اند،امّا از طلوع«شمس امامت»خبری نیست.پس باید روزی دوباره روی کار آیند و برچیده شوند،مگر این که بگوییم منظور از ذکر بنی عباس در این روایات حکومت های جور و اموی ها و سفیانی های زمان باشد که با لحن روایات همسان نیست. (1)و اللّه العالم.

41-خروج دجّال

دجّال مرد پر تزویر و حیله گر،هنگامی که سخن از دجّال به میان می آید،طبق تفکّر عامیانه،ذهن ها متوجّه شخصی معیّن با یک چشم می شود که با جثۀ افسانه ای و مرکب افسانه ای تر،با برنامه ای مخصوص به خود؛پیش از قیام بزرگ«مهدی علیه السّلام»خروج خواهد کرد.

امّا همان گونه که از ریشۀ لغت«دجّال»از یک سو (2)و از منابع حدیث از سوی دیگر استفاده می شود،دجّال منحصر به یک فرد نیست،بلکه عنوان کلّی برای افراد حیله گر است که برای به سوی خود کشیدن تودۀ مردم از هروسیله ای استفاده می کند و بر سر راه هر انقلاب سازنده ای که در ابعاد مختلف صورت می گیرد،ظاهر می شود.

حدیث معروفی از صحیح«ترمذی»نقل شده است،که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«إنّه

ص:404


1- 1) -در کتاب غیبت نعمانی باب 16(باب نهی از تعیین وقت ظهور و بردن نام آن حضرت)روایت مفصلی از محمّد بن حنفیه نقل شده است که مؤید تجدید سلطنت عباسیان است.
2- 2) -دجال از ماده دجل بر وزن(درد)به معنای دروغگویی و حقّه بازی است.

لم یکن نبیّ بعد نوح إلاّ أنذر قومه الدجّال و إنّی أنذر کموه؛ (1)هیچ پیامبری بعد از نوح نبود مگر این که قوم خود را از دجّال ترسانده(برحذر کرده)و من هم شما را از او می ترسانم و برحذر می دارم.»

یقینا انبیا پیشین به مردم عصر خود،نسبت به فتنۀ دجالی که در آخر زمان آشکار می شود و هزاران سال با آن ها فاصله دارد،هشدار نمی دادند،به خصوص که در پایان حدیث آمده است:«فوصفه لنا رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله فقال:لعلّه سیدرکه بعض من رآنی أو سمع کلامی؛سپس رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله صفات او را برای ما بیان کرد و گفت:شاید پاره ای از آن ها که مرا دیده اند و یا سخن مرا شنیده اند،او را درک کنند.»

شاید حدیث فوق اشاره به طاغیان و فریبکاران خطرناکی هم چون بنی امیّه و افرادی همانند معاویه و نظیر او باشد که در لباس«خال المؤمنین»و عنوان«کاتب الوحی»به مکر،فریب،تزویر و بیرون راندن مردم از صراط مستقیم به سوی آداب و سنن جاهلی و زنده کردن نظام طبقاتی و حکومت استبدادی و روی کار آوردن ناصالحان چرب زبان و جنایتکاران بی باک و کنارزدن صلحا،فضلا و مردان لایق پرداختند.

هم چنین در حدیث دیگر روایت شده است که در مورد دجّال فرمود:«ما من نبیّ إلاّ و أنذر قومه و لکن سأقول فیه قولا لم یقله نبیّ لقومه تعلمون أنّه أعور؛ (2)هیچ پیامبری نبود مگر این که قوم خود را(از فتنۀ دجال)برحذر داشته و لکن من به زودی دربارۀ او حرفی می زنم که هیچ پیامبری آن را نگفته است،بدانید که او«لوچ»یک چشمی است.»

اشاره به زمان نوح در بعضی از این احادیث،شاید اشاره به دورترین زمان باشد و یا عدم وجود دجّال ها در زمان پیش از نوح به سبب این باشد که نخستین شریعت و آیین را«نوح»علیه السّلام آورد و یا به خاطر عدم نفوذ حیله و تزویرها در جوامع انسان های پیشین بوده است.

ص:405


1- 1) -صحیح ترمذی:باب ما جاء فی الدّجّال ص 42.
2- 2) -صحیح ترمذی باب ما جاء فی الدّجّال ص 42.

درحالی که در پاره ای از احادیث نقل شده است که پیش از ظهور«مهدی»علیه السّلام سی دجّال ظهور خواهد کرد. (1)

در اناجیل نیز به ظهور دجّال اشاره شده است.در رسالۀ دوّم یوحنّا (2)بیان شده است:«شنیده اید که دجّال می آید،درحالی که دجّالان بسیاری ظاهر شده اند»این عبارت تعدّد دجالان را تأیید می کند.

البتّه هیچ مانع و یا منافاتی ندارد که یک دجّال بزرگ،با مشخصات ذکر شده در روایات،در رأس همۀ آن ها باشد،ولی آن چه که به صورت احتمال دربارۀ مشخصات دجّال می توان گفت؛اشاره به صفات فریبکارانۀ رهبران مادی ستمگر در دنیای ماشینی باشد.

1-آن ها یک چشم دارند و آن چشم مادیّات است و نگاهشان فقط بعد منافع اقتصادی را دارد و برای رسیدن به آن به هزاران نیرنگ و تزویر و سیاست های استعماری متوسّل می شوند و آن ها دجالانی هستند که چشم معنوی و انسانی آن ها کور شده و چشم مادی آن ها بسیار خیره کننده و پرفروغ است.

2-ایشان در صنعت از اقطار زمین،گذشته و مرکب هایی در اختیار دارند که سریع السیر است و در مدّت کوتاهی باسرعت مافوق صوت در سیّارات دیگر پیاده می شوند.

3-آن ها عملا ادّعای الوهیّت می کنند و مقدّرات مردم جهان را به دست خویش می دانند.

4-درپیش روی کارخانه های عظیم خود،کوهی از دود و به دنبال آن کوهی از فرآورده های صنعتی و مواد غذایی(که مردم آن را مواد غذایی سالم می پندارند،در حالی که ارزش غذایی چندانی ندارند و غالبا خوراک های بی محتوا و غیر بهداشتی هستند)مشاهده می کنند.

5-مردم به عللی خشک سالی یا استعمار و استثمار و تبعیضات و سرمایه

ص:406


1- 1) -سنن ابی داوود.
2- 2) -باب 1-جملۀ 6 و 7.

گذاری های کمرشکن در مورد تسلیحات و هزینۀ طاقت فرسای جنگ های ویرانگر که همگی حاصل زندگی تک بعدی مادی است،گرفتار کمبود مواد غذایی می شوند و از گرسنگی می میرند و از بین می روند و دجّال که عامل اصلی این نابسامانی هاست،از این وضع آشفته بهره برداری کرده و به عناوین مختلف و کمک به گرسنگان و محرومان جامعه،برای تحکیم پایه های حکومت استعماری خود کوشش و تلاش می کند.

در پاره ای از روایات نقل شده است که هرتار مویی از مرکب عجیب دجّال،ساز مخصوص و نوایی تازه سر می دهد که انطباق آن با وسایل سرگرم کنندۀ ناسالم دنیای ماشینی که در تمام کارخانه ها،لانه های شهری،بیابانی،ساحلی،آبی و خاکی نفوذ کرده،کاملا قابل تصوّر است.

در هرصورت،مهم آن است که عناصر انقلابی یعنی سربازان راستین مصلح بزرگ جهانی«مهدی»موعود علیه السّلام همانند مردمان ساده لوح و ظاهربین،فریب دجّال صفتان را نخورند و برای پیاده کردن طرح انقلابی خود براساس ایمان و حق و عدالت از هیچ فرصتی غفلت نکنند.

آن چه بیان شد تفسیر احتمالی برای دجّال بود که قراینی آن را تأیید می کند،امّا قبول و عدم قبول این تفسیر به اصل موضوع صدمه نمی زند؛زیرا مسألۀ دجّال با این صفات جنبۀ کنایه دارد،نه این که انسانی با چنان مرکب و چنان صفات و مزایا باشد. (1)

پس یکی از علایم حتمی ظهور،خروج دجّال است که در روایات اسلامی(سنّی و شیعه)این چنین توصیف شده است:

او دارای قدرت و تأثیر عجیبی است،چشم راست ندارد و چشم دیگرش در وسط پیشانی اوست و مانند ستارۀ صبح می درخشد.چیزی در چشم اوست که گویی آمیخته به خون است.در پیشانی او نوشته شده،این«کافر»است و هر باسواد و بی سواد آن را می خواند.به دریاها داخل شود و آفتاب با او می چرخد.کوهی از طعام

ص:407


1- 1) -حکومت جهانی مهدی:ص 198 به بعد. [1]

و نهری از آب همیشه با او است.به دستور وی از آسمان باران می بارد و زمین گیاه می رویاند.اختیار گنج های زمین با اوست،مرده را زنده می کند.با صدای بلندی که تمام جهانیان صدای او را می شنوند،می گوید،من خدای بزرگ شما هستم که شما را آفریده و روزی می رسانم.پس به سوی من بشتابید. (1)

دجّال نامش«صائد بن الصائد(صید)»است و از فتنه های گمراه کننده و فسادهای بزرگ می باشد.در اخبار اهل سنّت خبر دجّال بیشتر از شیعه بیان شده است،بلکه بسیاری از اخبار کتب شیعه برگرفته شده از عامّه یا سندش عامی است.

بیشتر این اخبار را احمد بن حنبل در مسند،ترمذی در صحیح،ابن ماجه در سنن، مسلم در صحیح،ابن اثیر در نهایه از عبد اللّه بن عمر،ابو سعید خدری و جابر بن عبد اللّه انصاری نقل کرده اند.

در مورد نام محلّ خروج دجّال اختلاف است،سجستان(سیستان)،اصفهان یا از نواحی خراسان،یا کناسۀ کوفه«أفیق»و یا«لدّ»فلسطین خواهد بود،هم چنین وقت خروج او یا پیش از ظهور امام«مهدی»علیه السّلام یا بعد از ظهور آن حضرت است،امّا آن چه مسلّم است عیسی علیه السّلام یا حضرت«مهدی»علیه السّلام او را در سال ظهور می کشند و اگر عیسی علیه السّلام هم کشندۀ او باشد،نسبت دادن به مهدی علیه السّلام نیز صحیح است چون نسبت به امیر و مأمور،هردو داده شود.

اخبار اهل سنّت در بیان جریان های دجّال،مفصّل و مبالغه آمیز و بیرون از صحّت است و قابل اعتماد نیست.دراین باره فقط به چند حدیث از شیعه اکتفا می کنیم.

1-مردی از اهل بلخ بر امام باقر علیه السّلام وارد شد.امام به او فرمود:«ای خراسانی!آیا وادی را که چنین و چنان است می شناسی؟

گفت:بلی.

فرمود:در آن وادی درّه و شکافی که به این وصف است می شناسی؟!

گفت:بلی.

ص:408


1- 1) -بحار الأنوار:194/52-195؛الزام النّاصب فی القائم الحجّة:ص 202 و 228؛آخرین امید:به نقل از آن دو.

فرمود:دجّال از آن جا خروج خواهد کرد» (1)این حدیث محلّ خروج او را خراسان معرفی کرده است.

2-ابن عباس از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله نقل می کند که خداوند در حدیث معراج یکی از علامات را«خروج دجّال از مشرق سجستان»شمرده است. (2)در این حدیث سیستان را تعیین کرده است و ممکن است فرمایش امام باقر علیه السّلام که مکرر می فرمود:«خراسان، خراسان،سجستان،سجستان»به این مطلب اشاره داشته باشد.

3-اصبغ ابن نباته از امیر مؤمنان علیه السّلام پرسید:«ای امیر مؤمنان علیه السّلام دجّال کیست؟!

فرمود:آگاه باشید دجّال صائد بن الصائد است.شقی کسی است که او را تصدیق کند و سعید کسی است که او را تکذیب نماید.او از شهری خروج خواهد کرد که آن را اصبهان(اصفهان)گویند و از قریه ای که بنام یهودیه معروف است.

چشم راست او ممسوح است(به هم چسبیده و حدقه ندارد)و چشم دیگر او در پیشانی او است و همانند ستارۀ صبح روشنی می دهد.در چشم او گوشتی است که گویا مخلوط به خون و در پیشانی میان دو چشمش«کافر»نوشته شده است.

با این که امّی(بی سواد)است،هرکتابی را می خواند.دریاها را درمی نوردد و خورشید با او سیر می کند.در پیشاپیش او کوهی از دود و در پشت سر او کوه سفیدی است که مردم گمان کنند طعام است.او در سال قحطی سختی خروج خواهد کرد.زیر پای او الاغی است به رنگ سبز یا تیره،هرگام الاغش یک مقدار راه طی می کند.زمین در زیر پای او می پیچد و از هرآبی بگذرد،آن چشمه تا قیامت می خشکد.با صدای بلند که همۀ اهل مشرق و مغرب بشنوند ندا می کند:

که ای دوستان من!بیایید به سوی من،منم آن که خلق کرد،صورت بندی کرد، تقدیر نمود و راهنمایی کرد.منم خدای بزرگ شما أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلی!

این دشمن خدا دروغ می گوید.او تک چشم است و غذا می خورد و در بازارها

ص:409


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:328/3 ح 872؛بحار الأنوار:190/52 ب 25 ح 19.
2- 2) -کمال الدّین:251/1 ب 23 ح 1،منتخب الأثر:ص 529 ف 6 ب 3 ح 1؛بحار الأنوار:70/51 ب 1 ح 11 و 278/52 ب 25 ح 172.

می گردد.خدای شما منزّه از این صفات است.

بدانید و آگاه باشید که در آن روز بیشتر اتباع او،از اولاد زنا و صاحبان طیلسان (شنل های)سبز هستند.خداوند در شام در عقبۀ«افیق»سه ساعت از روز جمعه گذشته،بر دست کسی که عیسی علیه السّلام پشت سر او نماز می خواند،او را می کشد! (1)

در اخبار اهل سنّت محل کشته شدن او را دروازۀ«لدّ»نوشته اند. (2)

نوروز معلی بن خنیس از امام صادق علیه السّلام روایت کرده است که فرمود:«نوروز روزی است که قائم ما در آن روز ظاهر می شود و خداوند او را بر دجّال ظفر خواهد داد،سپس او را در کناسۀ کوفه به دار می آویزد.» (3)

امام صادق علیه السّلام بعد از بیان عدد امامان به مفضّل فرمود:«آخر ایشان،قائم است که بعد از غیبت،قیام خواهد کرد و دجّال را می کشد و زمین را از ظلم و ستم پاک کند.» (4)

4-ابو هریره از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله دربارۀ نزول عیسی علیه السّلام (5)روایت نموده است که فرمود:«و یهلک فی زمانه الملل کلّها إلاّ الإسلام،و یهلک الدجّال فیمکث فی الأرض أربعین سنة ثمّ یتوفّی،فیصلّی علیه المسلمون؛ (6)در زمان او تمام ملّت ها(ادیان)می میرند مگر اسلام و دجّال را هلاک می کند،پس از او چهل سال در زمین زندگی می کند،سپس وفات می کند و مسلمانان بر او نماز خوانند.»

ص:410


1- 1) -(عقبه بلندی و افیق بلده ای است مابین حوران و غور،نزدیک شام)کمال الدّین:526/2 ب 47 ح 1؛إلزام النّاصب:132/2؛منتخب الأثر:ص 532 ف 6 ب 3 ح 7؛معجم أحادیث الإمام المهدی:132/3 ح 670.
2- 2) -لدّ قریه ای است از قرای فلسطین،سرزمین فلسطین و لدّ هم از بلاد شام و با افیق نزدیک است و هردو از بلاد شام به حساب می آیند.معجم أحادیث الإمام المهدی:556/1 ح 376؛عقد الدّرر:ص 260 ب 12 ف 2 ش(135 ظ)-ص 270(141 و).
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:74/4 ح 1145؛بحار الأنوار:276/52 ب 25 ح 171 و ص 308 ب 26 ح 84.
4- 4) -کمال الدّین:336/2 ب 33 ح 7؛منتخب الأثر:ص 602 ف 7 ب 9 ح 1؛بحار الأنوار:144/51 ب 6 ح 8. [1]
5- 5) -رواه أبو داوود فی سننه ج 2 ص 342 و لفظه:أن النبی صلّی اللّه علیه و اله قال:لیس بینی و بینه نبی-،یعنی عیسی علیه السّلام- و انّه نازل،فإذا رأیتموه فاعرفوه،رجل مربوع إلی الحمرة و البیاض بین ممصرتین،کأن رأسه یقطر،و ان لم یصبه بلل،فیقاتل النّاس علی الإسلام فیدق الصلیب و یقتل الخنزیر،و یضع الجزیة،و یهلک اللّه فی زمانه الملل کلها الا الإسلام و یهلک المسیح الدّجّال،فیمکث فی الارض أربعین سنة،ثم یتوفی فیصلّی علیه المسلمون.
6- 6) -بحار الأنوار:384/52 ب 27 ح 194. [2]

42-مسخ

1-ابو بصیر گوید:به امام صادق علیه السّلام گفتم:منظور از آیۀ لِنُذِیقَهُمْ عَذابَ الْخِزْیِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا (1)عذاب خوارکنندۀ دنیا چیست؟

فرمود:«أیّ خزی أخزی یا أبا بصیر!من أن یکون الرجل فی بیته و حجلته(حجالیه)علی (إ)خوانه وسط عیاله،إذ شقّ الجیوب علیه فی بیته و صرخوا،فیقول النّاس:ما هذا؟!فیقال:

مسخ فلان الساعة.فقلت:قبل قیام القآئم-عجّل اللّه فرجه الشریف-أو بعده؟!فقال:بل قبله؛ (2)کدام خواری بدتر از این است ای ابا بصیر که مرد در خانه و حجلۀ خود میان برادران و عیالاتش بنشیند،ناگهان در خانه(زنان)گریبان های خود را چاک زده و داد و فریاد سر دهند؛مردم از آن ها می پرسند چه شده؟!

گویند:فلانی الان مسخ شد.

گفتم:این قبل از قیام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-است یا بعد از آن؟!فرمود:قبل از آن.»

2-امام صادق علیه السّلام در تفسیر آیه سَنُرِیهِمْ آیاتِنا فِی الْآفاقِ وَ فِی أَنْفُسِهِمْ...؛ (3)فرمود:

«در آفاق نقص نمودن اطراف و در نفس هایشان«مسخ»است تا روشن شود که او قائم -عجّل اللّه فرجه الشریف-حق است. (4)مشابه این روایت از امام باقر علیه السّلام آمده است. (5)

3-علی بن حمزه از ابی الحسن موسی علیه السّلام دربارۀ آیۀ سَنُرِیهِمْ... (6)سؤال کرد، حضرت فرمود:«الفتن فی آفاق الأرض و المسخ فی أعدآء الحقّ؛ (7)فتنه ها در آفاق زمین و مسخ در دشمنان حق است.»

ص:411


1- 1) -فصّلت:16. [1]
2- 2) -غیبت نعمانی ص 269 چاپ مکتبة [2]الصدوق؛المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 326؛ [3]بحار الأنوار: 242/52 ب 25 ح 111. [4]
3- 3) -فصّلت:53. [5]
4- 4) -تأویل الایات الظّاهرة ص 541،المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 327. [6]
5- 5) -غیبت نعمانی:ص 143: [7]المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 328. [8]
6- 6) -فصّلت:53.
7- 7) -بحار الأنوار:221/52 ب 25 [9] ح 83 از ارشاد.

43-خسف(فرورفتن زمین)

1-امام صادق علیه السّلام در تفسیر آیه (1)فرمود:«خسف و مسخ و قذف.قال قلت:حتّی یتبیّن الحق؟!قال دع ذاک قبل قیام القآئم-عجّل اللّه فرجه الشریف-؛ (2)فرورفتن در زمین است و مسخ شدن و پرتاب شدن.گفتم:تا حق روشن شود؟

فرمود:رها کن،آن که قبل از قیام قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-است.»

2-منذر جوزی می گوید امام صادق علیه السّلام فرمود:«و خسف ببغداد و خسف ببلدة البصرة...؛ (3)و فرورفتن بر زمین در بغداد و در شهر بصره.(دربارۀ اقسام خسف ها روایات گوناگون است که آوردن آن ها به طول می انجامد).»

44-بیزاری از علی علیه السّلام

1-عبد اللّه بن سنان می گوید،امام باقر علیه السّلام فرمود:«و لا یخرج القآئم-عجّل اللّه فرجه الشریف-حتّی یقرأ کتابان کتاب بالبصرة و کتاب بالکوفة بالبرآءة من علیّ علیه السّلام؛و قائم خروج نمی کند تا دو نوشتۀ بیزاری از علی علیه السّلام خوانده شود،نوشته ای در بصره و دیگری در کوفه.»

2-ابو بصیر از امام صادق علیه السّلام...و قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-خروج نمی کند تا آن که دو قطعنامه بیزاری از علی علیه السّلام،یکی در کوفه و دیگری در بصره خوانده شود.» (4)

45-نداها

ظهور به هنگامی گفته می شود که از محلّ غیبت خود بیرون آمده و در آبادی سکنی گزیند؛پس آغاز ظهور همان خروج و ساکن شدنش در مکّه یا ذی طوی که کوهی متّصل به مکّه است.

ص:412


1- 1) -فصّلت:53.
2- 2) -روضة الکافی:ص 166؛بحار الأنوار:303/52 ب 26 ح 71. [1]المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 328. [2]
3- 3) -بحار الأنوار:221/52 ب 25 ح 85 از ارشاد مفید. [3]
4- 4) -غیبت نعمانی:از ص 161 تا ص 166.

قیام به زمانی گفته می شود که برای ابلاغ و اخذ بیعت و شروع به کار اقدام نماید.

میان این دو تقریبا چند ماه طول خواهد کشید و تا روز قیام همه را هنگام ظهور می خوانند،بدین جهت اتّفاقاتی که در خلال ظهور و قیام پیش خواهد آمد،علایم ظهور نامیده می شود.از جملۀ آن ها نداهای متعدد آسمانی و زمینی است به چند مورد و فهرست آن اجمالا اشاره می شود.

46-نداهای آسمانی

1-محمّد بن مسلم گوید:ینادی مناد من السمآء باسم القآئم فیسمع ما بین المشرق إلی المغرب،فلا یبقی راقد إلاّ قام،و لا قآئم إلاّ قعد،و لا قاعد إلاّ قام علی رجلیه من ذلک الصوت،و هو صوت جبرئیل الروح الأمین؛ (1)نداکننده ای از آسمان به نام حضرت قائم علیه السّلام ندا کند،آن را هرکس میان مشرق و مغرب باشد می شنود،از شدّت آن صوت خوابیده می ایستد و ایستاده می نشیند،نشسته بلند می شود و آن صدای روح الأمین،جبرئیل است.»

2-حسن بن زیاد صیقل گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ القآئم لا یقوم حتّی ینادی مناد من السمآء تسمع الفتاة فی خدرها،و یسمع أهل المشرق و المغرب،و فیه نزلت هذه الآیة: إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ؛ (2)همانا قائم قیام نمی کند تا نداکننده ای از آسمان ندا دهد،به گونه ای که دختران پرده نشین و اهل مشرق و مغرب بشنوند و درآن باره نازل شده است«اگر بخواهیم برای آن ها نشانه ای (بلایی)از آسمان فرومی فرستیم،پس با فروتنی بر آن گردن می نهند.»

3-حسن بن محبوب از هشام بن سالم از زراره روایت کرده است که به امام صادق علیه السّلام گفتم:آیا ندا(آسمانی)حقّ است؟

فرمود:بلی،و اللّه!تا همۀ گروه ها(آن ندا را)با گوش خود بشنود و این نخواهد شد

ص:413


1- 1) -بحار الأنوار: [1]290/52 ب 26 ح 32 از غیبت طوسی.
2- 2) -سورۀ شعراء 4؛ [2]غیبت طوسی:ص 121؛ [3]بحار الأنوار: [4]285/52 ب 26 ح 15 از غیبت طوسی.

تا نه دهم مردم از بین بروند. (1)

4-سیف بن عمیره گوید:«کنت عند أبی جعفر المنصور فسمعته یقول ابتدآءا من نفسه:

یا سیف بن عمیرة!لابدّ من مناد ینادی باسم رجل من ولد أبی طالب من السمآء.فقلت:

یرویه أحد من الناس؟قال:و الّذی نفسی بیده لسمع أذنی منه یقول:لابدّ من مناد ینادی باسم رجل من السمآء،قلت:یا أمیر المؤمنین!إنّ هذا الحدیث ما سمعت بمثله قطّ،فقال:یا سیف!إذا کان ذلک،فنحن أوّل من یجیبه،أما إنّه أحد بنی عمّنا،قلت:أیّ بنی عمّکم؟قال:

رجل من ولد فاطمة علیها السّلام.ثمّ قال:یا سیف!لولا أنّی سمعت أبا جعفر محمّد بن علی یحدّثنی به، ثمّ حدّثنی به أهل الدنیا ما قبلت منهم،و لکنّه محمّد بن علیّ؛ (2)نزد ابی جعفر منصور (خلیفۀ دوم عباسی)بودم.ابتدا گفت:ای سیف بن عمیره چاره ای نیست!روزی منادی به نام یکی از فرزندان ابی طالب علیه السّلام از آسمان ندا خواهد کرد!

گفتم:آیا کسی چنین روایتی را آورده است؟

گفت:قسم به آن که جانم در دست اوست!البتّه گوش هایم از او شنیده است که گفت:به ناچار منادی به نام مردی از آسمان ندا خواهد کرد!

گفتم:ای امیر مؤمنان!این حدیث را من از کسی نشنیده ام.

گفت:ای سیف!زمانی که این گونه شد،نخستین جواب دهنده ما می شویم.آگاه باش او یکی از فرزندان عموی ما است!

گفتم:کدام عمویتان؟!

گفت:مردی از اولاد فاطمه علیها السّلام.سپس گفت:ای سیف!اگر نبود که این سخن را ابا جعفر محمّد بن علی علیه السّلام برای من حدیث کرد،اگر همۀ اهل دنیا به من می گفت نمی پذیرفتم،و لکن او محمّد بن علی است(چه می شود کرد گفتۀ او عین حقّ است).»

ص:414


1- 1) -«النّداء حقّ»؟قال ای و اللّه حتّی یسمعه کلّ قوم بلسانه و قال:لا یکون هذا الأمر حتّی یذهب تسعة أعشار النّاس»غیبت نعمانی:ص 230؛ [1]پاسخ به شبهات 436/4؛بحار الأنوار:244/52؛ [2]دادگستر جهان:ص 314؛ [3]برهان المتّقی ص 111؛ملاحم ابن طاوس:ص 58؛این روایت را نیز کسان رواش از امیر مؤمنان علیه السّلام آورده است عقد الدّرر [4]گوید:این حدیث را نعیم بن حماد استاد بخاری در کتاب فتن و مقری در سنن خود آورده است.
2- 2) -غیبت طوسی:ص 281 بحار الأنوار:288/52 ب 26 ح 25. [5]

5-سه ندا در ماه رجب به وقوع می پیوندد،از روایات چنین استفاده می شود که این نداها در رجب قبل از قیام است،نه رجب اوّل،بعد از قیام.

امیر مؤمنان علیه السّلام از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«گویا مردم را می بینم که در مأیوس ترین حال باشند.ناگاه ندا می شوند به ندایی که شخص در دورترین مکان مانند کسی می شنود که در نزدیکی باشد.(این ندا)برای مؤمنین رحمت خواهد بود و برای منافقین عذاب خواهد بود.امیر مؤمنان علیه السّلام عرض کرد:ای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله آن ندا چیست؟فرمود:در رجب سه صدا خواهد بود؛

صدای اوّل: «أَلا لَعْنَةُ اللّهِ عَلَی الظّالِمِینَ» (1)

صدای دوّم: «أَزِفَتِ الْآزِفَةُ» (2)

صدای سوّم:بدنی در نزدیک خورشید آشکارا دیده می شود(مقارن با او)که ندا کند:«ألا!إنّ اللّه قد بعث فلان بن فلان حتّی ینسبه إلی علیّ علیه السّلام؛آگاه باش خداوند فلان بن فلان را تا نسبش به امیر علیه السّلام برسد مبعوث کرده است.»

سپس فرمود:در این نداها هلاکت ستمگران است.پس در آن وقت فرج خواهد بود و خداوند سینه های مؤمنین را شفا خواهد داد و خشم دل های آن ها را آرام خواهد کرد. (3)

6-دو ندای آسمانی از جبرئیل در شب و روز بیست و سوم ماه رمضان و دو ندای شیطانی در مقابل آن در زمین به گوش می رسد که ندای آسمانی از علامات حتمی العلامة و حتمی الوقوع است و از امیر مؤمنان و امام باقر و امام صادق علیهم السّلام روایت متعددی پیرامون آن آمده است.از جملۀ آن ها کلام امام صادق علیه السّلام است که فرمود:«ألا إنّ علیّا و شیعته هم الفآئزون؛ (4)آگاه باشید علی و شیعیان او رستگارانند.»

در حدیث دیگر روایت شده است:«ألا!إنّ الحقّ فی علیّ و شیعته؛آگاه شوید حق با

ص:415


1- 1) -هود:18. [1]
2- 2) -نجم:47.
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:441/1 ح 302؛غیبت طوسی:ص 439 ف 7 ح 431؛بحار الأنوار:/51 109 ب 1 ح 42 و 289/52 ب 26 ح 28 از غیبت طوسی و غیبت نعمانی.
4- 4) -معجم أحادیث الإمام المهدی:458/3 ح 1019؛ [2]بحار الأنوار:305/52 ب 26 ح 75. [3]

علی و شیعیان اوست.»

در آخر آن روز صدای شیطان بلند می شود که می گوید:«ألا!إنّ الحقّ فی عثمان و شیعته،ألا!إنّ عثمان قتل مظلوما؛ (1)آگاه باش حق با عثمان و پیروان او است.آگاه شو عثمان مظلوم کشته شد!»

در حدیث دیگر آمده است که:«ألا!إنّ عثمان و شیعته هم الفآئزون؛ (2)آگاه باش عثمان و شیعیانش رستگارانند!»

در حدیث دیگر روایت شده است که:«ألا!إنّ الحقّ فی عثمان بن عفّان فإنّه قتل مظلوما فاطلبوا بدمه؛ (3)آگاه باش حق با عثمان بن عفّان است،او مظلوم کشته شد و به خونخواهی او برخیزید!»

این نداها و صیحۀ آسمانی از مخوف ترین و شکننده ترین صیحه ها می باشد.

امام صادق علیه السّلام فرمود:«چون مردم صبح کنند،حیرت آن صدا،چنان باشد که گویا مرغ(بلا و مرگ)بر سر آن ها فرود آمده است.» (4)

امام صادق علیه السّلام فرمود:«اهل هر زبانی آن ندا را به زبان خود بشنود.» (5)

7-دو ندای در فجر و غروب ماه رمضان به گوش می رسد.امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:

«منادی در ماه رمضان از ناحیۀ مشرق در وقت فجر ندا می کند:«یا أهل الهدی اجتمعوا»ای اهل هدایت اجتماع کنید!منادی دیگر از طرف مغرب بعد از غروب شفق ندا می کند:«یا أهل الباطل اجتمعوا»ای اهل باطل گرد هم آیید!فردای آن روز خورشید رنگ به رنگ می شود و زرد و سیاه و تیره می گردد و روز سوم خداوند بین

ص:416


1- 1) -غیبت طوسی:ص 454 ف 7 ح 461؛ارشاد مفید:348/2 ب 40 ح 3؛ [1]منتخب الأثر:ص 566 ف 6 ب 6 ح 17؛ [2]بحار الأنوار:289/52 ب 26 ح 27 و 290 ح 31 و [3]در بعضیها«فعند ذلک یرتاب المبطلون»اضافه شده است.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:458/3 ح 1019؛ [4]منتخب الأثر:ص 567 ف 6 ب 6 ح 18. [5]
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:294/5 ح 1724( [6]امام باقر علیه السّلام)و ص 296 ح 1725(امام صادق علیه السّلام).
4- 4) -معجم أحادیث الإمام المهدی:297/5 ح 1727؛غیبت نعمانی:ص 175؛ [7]بحار الأنوار:293/52 ب 26 ح 41.
5- 5) -معجم أحادیث الإمام المهدی:455/3 ح 1013؛غیبت طوسی:ص 435 ف 7 ح 425؛غیبت نعمانی:ص 183؛اثبات الهداة:721/3 ب 34 ف 4 ح 25؛بحار الأنوار:289/52 ب 26 ح 27.

حقّ و باطل را جدا می کند.در سند دیگر روایت شده است که«خداوند بین حقّ و باطل را با خروج دابّة الارض جدا می کند. (1)

8-ندای جبرئیل در ذی حجة. (2)

9-ندایی که بعد از قتل نفس زکیه در عاشورا به گوش می رسد.عمار یاسر فرمود:

«بعد از قتل نفس زکیه و برادرش،منادی از آسمان ندا می کند:ای مردم امیر شما «مهدی»است که زمین را از قسط و عدل پرکند،بعد از آن که از جور و ستم پر شده است.» (3)

10-ندایی که امر به حضور در مکّه می کند.حذیفه از پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله روایت کرده است:

«هرگاه هنگام خروج قائم-عجّل اللّه فرجه الشریف-شود(خروج غیر از ظهور است وقتی که قیام به شمشیر نماید)منادی از آسمان ندا کند:به سر آمد و تمام شد مدّت ستمگران.افضل امّت محمّد صلّی اللّه علیه و اله والی امر شد.پس ملحق شوید به مکّه!آن گاه نجبا از مصر و ابدال از شام و مردان قوی دل از عراق که راهبان شب و شیران روز هستند به سوی او بیرون می آیند.» (4)

11-ندای خود امام علیه السّلام در ذی حجه که صدایش را همۀ عالم می شنود و خود را به مردم معرفی کرده و به سوی خود دعوت می نماید. (5)

12-ندایی که از حصار دمشق به گوش می رسد.عمار یاسر فرمود:«وقتی که ترک و روم به هم درافتند،در روی زمین جنگ بسیار شود،منادی از حصار دمشق ندا کند:

ص:417


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:59/5 ح 1481؛مختصر بصائر الدّرجات:ص 200-201؛ بحار الأنوار:84/53 ب 29 ح 86،جریان دابّة الأرض در بخش 13 مشروحا خواهد آمد.
2- 2) -دلائل الإمامة:ص 472 ح 68/464؛معجم أحادیث الإمام المهدی:207/5 ح 1632؛بحار الأنوار:/52 285 ب 26 ح 18.
3- 3) -غیبت طوسی:ص 464 ف 7 ح 479؛ [1]التّشریف بالمنن:ص 132 ب 121 ح 146؛منتخب الأثر:ص 557 ف 6 ب 4 ح 18؛ [2]بحار الأنوار:208/52 ب 25 ح 45.
4- 4) -معجم أحادیث الإمام المهدی:364/1 ذیل حدیث 237؛اختصاص:ص 208؛اثبات الهداة:557/3 ب 32 ف 33 ح 607؛بحار الأنوار:304/52 ب 26 ح 73.
5- 5) -اثبات الهداة:582/3 ب 32 ف 59 ح 771؛بحار الأنوار:306/52 ب 26 ح 79.

وای بر اهل زمین از شرّی که نزدیک شده است!» (1)

13-امام باقر علیه السّلام به جابر جعفی فرمود:«دست و پای خود را حرکت نده،تا علاماتی را که می گویم ببینی»هم چنین فرمود:«و منادی از آسمان ندا کند و بر شما صدایی از ناحیۀ دمشق برای فتح بیاید.» (2)

14-هشام بن سالم گوید:از امام صادق علیه السّلام شنیدم که فرمود:«هما صیحتان:صیحة فی أوّل اللیل،و صیحة فی آخر اللیلة الثانیة،قال:فقلت:کیف ذلک؟فقال:واحدة من السمآء، و واحدة من إبلیس.فقلت:کیف تعرف هذه من هذه؟فقال:یعرفها من کان سمع بها قبل أن تکون؛ (3)آن ها؛دو صیحه هستند،صیحه ای در اوّل شب و صیحه ای در آخر شب دوّم.

گفتم:چطور می شود این؟!فرمود:یکی از آسمان(از جبرئیل)و دیگری از زمین از ابلیس.

گفتم:چگونه این از آن یکی شناخته می شود؟فرمود:آن را می شناسد کسی که آن را قبل از بودنش شنیده باشد(پیش از آن که واقع شود اهلش آن را می شناسد).»

47-یوم الخلاص یا روزگار رهایی

1-ابی امامه گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله برای ما خطبه ای خواند و ذکری از دجّال آورد و فرمود:«فتنفی المدینة الخبث(إنّ المدینة لتنفی خبثها) (4)کما ینفی الکیر خبث الحدید و یدعی ذلک الیوم،یوم الخلاص.فقالت أمّ شریک:فأین العرب یومئذ یا رسول اللّه؟قال:

هم قلیلا(قلیل)یومئذ و جلّهم ببیت المقدس إمامهم المهدیّ رجل صالح؛ (5)همانا«مدینه»

ص:418


1- 1) -غیبت طوسی:ص 441 ف 7 ح 432 و ص 463 ف 7 ح 479؛منتخب الأثر:ص 559 ف 6 ب 5 ح 2؛عقد الدّرر:ص 46 ب 4 ح(20 و)؛بحار الأنوار:212/52 ب 25 ح 60.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:281/3 ح 816؛ [1]غیبت طوسی:ص 442 ف 7 ح 434؛اثبات الهداة:/3 728 ب 34 ف 6 ح 51؛بحار الأنوار:212/52 ب 25 ح 62. [2]
3- 3) -غیبت نعمانی:ص 142، [3]بحار الأنوار:296/52 ب 26 ح 49. [4]
4- 4) -بحار الأنوار:96/51 ب 1 [5] به نقل از کفایة الطّالب فی مناقب علیّ بن أبی طالب کنجی شافعی.)
5- 5) -همان مدرک:81/51 ب 1 ح 37 و 96 ب 1 [6] ح 38؛منتخب الأثر:ص 572 چاپ قم مؤسّسة السیّدة المعصومة،ینابیع المودة:165/3 ب 94 و 146؛ [7]شرح نهج البلاغة:م 2 ص 135،صحیح بخاری:48/9 و 61؛کشف الغمّة:260/3؛ [8]الملاحم و الفتن:ص 66 و مصادر دیگر.

زنگارش را از خود دور می سازد،آن گونه که آتش زنگار آهن را خود دور می سازد و آن روز را«یوم الخلاص»و روزگار رهایی می گویند.امّ شریک گفت:پس در آن روز عرب کجاست؟!ای رسول خدا!

فرمود:ایشان در آن روز کم و بیشترشان در بیت المقدس هستند و امامشان مهدی، مرد صالح است.»

2-محجن بن ادرع گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله برای مردم خطبه ای خواند و فرمود:

«فقال:یوم الخلاص،و ما یوم الخلاص؟!ثلاث مرّات،فقیل:یا رسول اللّه!ما یوم الخلاص؟ فقال:یجیء الدجّال فیصعد أحدا فیطلع فینظر إلی المدینة فیقول لأصحابه:ألا ترون هذا القصر الأبیض؟هذا مسجد أحمد،ثمّ یأتی المدینة فیجد بکلّ نقب من نقابها ملکا مصلتا فیأتی سبخة الجرف فیضرب رواقه(أی فسطاطه)ثمّ ترجف المدینة ثلاث مرّات،فلا یبقی منافق و لا منافقة و لا فاسق و لا فاسقة إلاّ خرج إلیه فتخلّص المدینة و ذلک یوم الخلاص؛ (1)«یوم الخلاص»و چیست«یوم الخلاص»،سه مرتبه تکرار کردند.

پس گفتند:ای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله یوم الخلاص چیست؟!

فرمود:دجّال می آید و به کوه«احد»بالا می رود،گردن کشیده و به مدینه نگاه می کند و به اصحابش می گوید:آن قصر سفید را می بینید؟آن مسجد احمد است.سپس به سوی مدینه رهسپار می شوند و به هرراهی که می رسند.فرشتۀ شمشیرکشیده ای را می بیندکه(از ورود او به مدینه)جلوگیری می کند.پس به محلّ«سبخة الجرف» می آیند و چادرش را می زند و مدینه سه مرتبه می لرزد.پس منافق و منافقه و فاسق و فاسقه ای نمی ماند،مگر این که به سوی او بیرون می رود.پس مدینه از(لوث وجود آن ها)خلاص می شود و آن روز«یوم الخلاص»یعنی روز رهایی است.»

در حدیث طولانی دیگر فرمود:«و یدعی ذلک الیوم،یوم الخلاص؛ (2)آن روز روز رهایی نامیده می شود.»

ص:419


1- 1) -کنز العمال:328/14 ح 38833؛مستدرک حاکم:543/4؛معجم الملاحم و الفتن:444/4.
2- 2) -همان مدرک:292/14 ح 38742؛معجم الملاحم و الفتن:208/2.

48-یوم الخلاص دیگر

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«إذا کانت الصیحة فی رمضان فإنّها تکون معمعة (1)فی شوال و تمیر القبائل و تتحارب فی ذی القعدة(أی تأخذ کلّ قبیلة ضریبة الدم من أبنائها فتجنّدهم للحرب)و یسلب الحآجّ و تسفک الدماء فی ذی الحجّة و المحرّم،و ما المحرّم؟!هیهات! هیهات!یقتل الناس هرجا و مرجا!ثمّ ینادی مناد من السماء:ألا إنّ فلان بن فلان هو المهدیّ قآئم آل محمّد،فاسمعوا له و أطیعوا!و ذلک الصوت صوت جبرائیل حین یدعوا للبیعة فی صبیحة یوم الخلاص؛ (2)زمانی که صیحه در رمضان پیش آمد،همانا در شوال آتش سوزی درمی گیرد(یا صدای دلیران به کوه و دشت می پیچید)و قبیله ها توشه جمع کرده و جوان ها را آمادۀ جنگ می گرداند،و در ذی القعده جنگ فراخواهد گرفت و حجاج غارت می شوند و در ذی الحجه و محرّم خون ها ریخته می شود،هیهات هیهات...مردم دسته دسته و بی شمار کشته می شوند،سپس منادی از آسمان ندا می کند:آگاه باشید همانا فلان بن فلان،مهدی قائم آل محمّد اوست،پس به(اوامر او گوش داده و از او فرمان برید)و آن صوت،صدای جبرئیل است.هنگامی که به بیعت دعوت می کند در صبح«یوم الخلاص،روز رهایی.»

49-اعلان جهانی ولایت به وسیلۀ باد

ابان بن تغلب از امام صادق علیه السّلام روایت کرده است:«و یبعث اللّه الریح من کلّ واد تقول:

هذا المهدیّ یحکم بحکم داود...؛ (3)خداوند باد را مأمور می کند که از هر بیابانی عبور کند، بگوید:این همان«مهدی»علیه السّلام است که به حکم داود حکم کند و شاهدی نطلبد.»

ص:420


1- 1) -معمعة:صدای دلیران میدان جنگ،صدای سوختن نیستان،صدای آتش سوزی،زبانه و شعلۀ آتش، همهمه و آشوب،هنگامه،شدّت گرما،معامع جنگ ها،پیکارها.(المنجد در لغت معمعة).
2- 2) -کشف الغمّة:260/3 و 277؛البیان:ص 100؛بشارة الإسلام:ص 112-111؛ [1]الملاحم و الفتن:ص 33 [2]جز آخرش؛صحیح مسلم:207/8 با اختلاف کمی،منتخب الأثر:ص 464 چاپ تهران. [3]
3- 3) -غیبت نعمانی:باب 20 ص 370. [4]

بخش پنجم: ظهور ناگهانی

اشاره

ص:421

ص:422

ظهور ناگهانی صاحب زمان علیه السّلام

اشاره

غم مخور روزی ولیّ و قلب امکان می رسد

مصلح عالم ولیّ حیّ سبحان می رسد

در پس پرده بود در انتظار امر حق

گر خدا امری کند آن گه شتابان می رسد

تکیه بر دیوار کعبه می دهد محبوب حق

از دهان در فشانش صوت قرآن می رسد

چون نمی گردد عمل دستور قرآن در جهان

بهر اجرا مجری احکام یزدان می رسد

داد مظلومان بگیرد او ز ظالم ها بسی

روزگاری آن پناه بی پناهان می رسد

ما مریضیم و دوایی نیست بر درمان ما

آن طبیب ما مریضان بهر درمان می رسد

(منتظر)در انتظار مصلح عالم بود

شیعیان صاحب زمان روزی فروزان می رسد

محمد آخوندی«منتظر»

از روایات متعدد چنین برمی آید که قیام آن حضرت،بدون اخطار قبلی و تعیین وقت دقیق و به طور ناگهانی خواهد بود.

ص:423

در فصل(امام قائم در کتب پیشینیان)همان گونه که ذکر شده،ظهور«پسر انسان» ناگهانی خواهد بود!

اگرچه از پیش آمدن علایم و نداهای مکرّر آسمانی و زمینی،کم وبیش،مردم را از قریب الوقوع بودن ظهور آگاه خواهد ساخت و اما دقیق مشخص نخواهد شد که قیام چه روز یا ماه و یا ساعتی واقع خواهد شد.

همان گونه که در گذشته یادآور شدیم،ظهور چند ماه پیش از قیام خواهد بود و به این علت مردم در روز قیام،غافلگیر خواهند شد و از یکدیگر خواهند پرسید،ایشان چه کسانی هستند و از کجا آمده اند و اهل کجا هستند؟

یقینا این مردان مسلّح از اهل مکّه نیستند و انسان های ناشناخته می باشند که در مدّت کم و در یک شب جمع شده اند و چه برنامه هایی خواهند داشت؟!

مردم تا زمان اعلان برنامه ها و معرّفی خود«قائم علیه السّلام»سردرگم مانده و ره به جایی نخواهند برد.

1-امام رضا علیه السّلام خطاب به دعبل خزاعی شاعر اهل بیت فرمود:«و أمّا متی یقوم فإخبار عن الوقت،لقد حدّثنی أبی عن آبآئه عن رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله قال:مثله کمثل الساعة لا تأتیکم إلاّ بغتة؛ (1)و اما کی قیام می کند،پس اخبار از وقت است(که ما وقت تعیین نمی کنیم)»

پدرم از پدرانش علیهم السّلام از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله برایم حدیث کرد،مثل او(قائم علیه السّلام)؛مانند قیامت است،برای شما نمی آید مگر ناگهانی.

2-جابر بن عبد اللّه انصاری از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله:نقل می کند:«ثمّ یقبل کالشهاب الثاقب و یملأها قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا؛ (2)سپس مانند شهاب ثاقب می آید و زمین را از عدل و قسط لبریز می نماید،آن گونه که از ظلم و ستم لبریز خواهد شد.»

ص:424


1- 1) -منتخب الأثر:ص 281 ف 2 ب 17 ح 3 [1]به نقل از ینابیع المودّة ص 454 [2] از فرائد السمطین و کفایة الأثر و [3]چندین کتاب دیگر بحار الأنوار:154/51 ب 8 ح 4 از کمال الدّین و عیون أخبار الرّضا.
2- 2) -بحار الأنوار:72/51 ب 1 ح 13 و [4]مثل آن نیز از ابی بصیر از امام صادق علیه السّلام ح 16 هردو روایت به نقل از کمال الدّین. [5]

3-ابو بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام از پدران بزرگوارش علیهم السّلام و ایشان از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«المهدیّ من ولدی اسمه اسمی و کنیته کنیتی أشبه الناس بی خلقا و خلقا، تکون له غیبة و حیرة حتّی یضلّ الخلق عن أدیانهم،فعند ذلک یقبل کالشهاب الثاقب فیملأها عدلا و قسطا کما ملئت ظلما و جورا؛ (1)مهدی از اولاد من،نام او نام من و کنیۀ او کنیۀ من و از حیث اخلاق و خلقت شبیه ترین خلق به من است.برای او غیبت و حیرتی خواهد بود تا این که مردم از دینشان گمراه شوند.در این هنگام مانند شهاب ثاقب می آید و زمین را پر از عدل و داد می کند بعد از آن که از ظلم و جور پر شود.»

4-امام باقر علیه السّلام از پدران بزرگوارش علیهم السّلام از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«المهدیّ من ولدی تکون له غیبة و حیرة تضل فیها الأمم یأتی بذخیرة الأنبیاء فیملأها عدلا و قسطا کما ملئت جورا و ظلما؛ (2)مهدی از اولاد من برای او غیبت و حیرتی خواهد بود که در آن امّت ها گمراه می شوند.در این هنگام با ذخیرۀ پیامبران می آید.پس زمین را پر از عدل و داد می کند،بعد از آن که از ظلم و جور پر شود.»

5-زراره بن اعین گوید:از امام باقر علیه السّلام سؤال کردم:منظور از آیه هَلْ یَنْظُرُونَ إِلاَّ السّاعَةَ أَنْ تَأْتِیَهُمْ بَغْتَةً وَ هُمْ لا یَشْعُرُونَ چیست؟فرمود:«هی ساعة القآئم تأتیهم بغتة؛ (3)آن ساعت«قائم»است که ناگهان برای آن ها می آید.»

6-امّ هانی گوید:از امام باقر علیه السّلام پرسیدم:منظور از آیه فَلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ اَلْجَوارِ الْکُنَّسِ چیست؟فرمود:ای امّ هانی!امامی است که خود را دویست و شصت سال مخفی نگه می دارد و سپس در شب تاریک،مانند شهاب ثاقب ظهور می نماید.ای امّ هانی!اگر آن زمان را درک کردی،چشمانت روشن می شود.» (4)

7-امام باقر علیه السّلام فرمود:«ثمّ یبدو کالشهاب الثاقب یتوقّد فی اللیلة الظلمآء،معه ذخائر

ص:425


1- 1) -بحار الأنوار: [1]72/51 ب 1 ح 16 از کمال الدّین. [2]
2- 2) -همان مدرک:72/51 ب 1 ح 17 از کمال الدّین. [3]
3- 3) -تأویل الایات الظاهرة:ص 571؛المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 348. [4]
4- 4) -همان مدرک:ص 769؛اصول کافی:341/1؛ [5]غیبت نعمانی:ص 75؛ [6]المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:412 به بعد. [7]بحار الأنوار:137/51 ب 5 ح 6 از غیبت نعمانی. [8]

الأنبیاء؛ (1)سپس مانند شهاب ثاقب آشکار شود،در شب تاریک پرتوافکنی می کند و ذخایر پیامبران با اوست.»

8-مفضّل بن عمر گوید:از آقایم(امام)صادق علیه السّلام سؤال کردم:آیا به مأمور منتظر مهدی علیه السّلام وقتی تعیین شده است که مردم بدانند؟!فرمود:«حاش للّه!أن یوقت ظهوره بوقت یعلمه شیعتنا،قلت:یا سیّدی!و لم ذاک؟قال:لأنّه هو الساعة الّتی قال اللّه تعالی: یَسْئَلُونَکَ عَنِ السّاعَةِ أَیّانَ مُرْساها قُلْ إِنَّما عِلْمُها عِنْدَ رَبِّی لا یُجَلِّیها لِوَقْتِها إِلاّ هُوَ ثَقُلَتْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ (2)الآیة.[و هو السّاعة الّتی قال اللّه تعالی:

یَسْئَلُونَکَ عَنِ السّاعَةِ أَیّانَ مُرْساها ] (3)و قال:عنده علم الساعة (4)،و لم یقل:إنّها عند أحد، و قال:فهل ینظرون إلاّ الساعة أن تأتیهم بغتة فقد جآء أشراطها،الآیة (5).و قال:اقتربت الساعة و انشقّ القمر. (6)و قال:ما یدریک لعلّ الساعة تکون قریبا (7)یستعجل بها الذین لا یؤمنون بها و الّذین آمنوا مشفقون منها و یعلمون أنّها الحقّ.ألا إنّ الذین یمارون فی الساعة لفی ضلال بعید. (8)قلت:فما معنی یمارون؟قال:یقولون متی ولد؟و من رأی؟و أین یکون و متی یظهر؟و کلّ ذلک استعجالا لأمر اللّه و شکّا فی قضآئه،و دخولا فی قدرته،أولئک الّذین خسروا الدنیا و إنّ للکافرین لشرّ مآب.قلت:أفلا یوقت له وقت؟فقال:یا مفضّل! لا أوقّت له وقتا و لا یوقّت له وقت،إنّ من وقّت لمهدیّنا وقتا فقد شارک اللّه تعالی فی علمه، و ادّعی أنّه ظهر علی سرّه،و ما للّه من سرّ إلاّ وقد وقع إلی هذا الخلق المعکوس الضآلّ عن اللّه الراغب عن أولیآء اللّه،و ما اللّه من خبر إلاّ و هم أخصّ به لسرّه و هو عندهم،و إنّما ألقی اللّه إلیهم لیکون حجّة علیهم؛ (9)

ص:426


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 75؛ [1]بحار الأنوار:72/51؛ [2]کشف الغمّة:311/3 با تعبیر دیگر؛منتخب الأثر:ص 183 [3]از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله؛ینابیع المودة:163/3 ب 94 و 168 169 [4] ب 94 از کتاب غایة المرام از جابر عبد اللّه انصاری از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله:غیر از آخرش و هم چنین بشارة الإسلام:ص 117؛یوم الخلاص:ص 144.
2- 2) -الاعراف:186. [5]
3- 3) -النازعات:42. [6]
4- 4) -لقمان:34 و [7]الزخرف:61.
5- 5) -القتال:18.
6- 6) -القمر:1. [8]
7- 7) -الاحزاب:63. [9]
8- 8) -شوری18/-17. [10]
9- 9) -مختصر بصائر الدّرجات:ص 179؛بحار الأنوار:1/53-3 ب 25. [11]

فرمود:مبادا وقتی معیّن شود که شیعیان ما بدانند!

گفتم:آقای من،چرا؟!

فرمود:«چون او آن ساعتی است که خداوند تعالی فرموده است(آیات بالا را شمرد).

گفتم:معنای«یمارون»چیست؟

فرمود:می گویند:کی متولد شده،چه کسی او را دیده و کجا می باشد؟و چه وقت ظهور می کند؟و(سبب این پرسش ها)شتاب کردن در کار خدا و شک کردن در قضا و وارد شدن در حیطۀ قدرت خدا است؛آن ها کسانی هستند که در دنیا خسارت دیدند و مطمئن باشید که برای کفّار بد بازگشتی هست.

گفتم:آیا وقتی تعیین نخواهد شد؟!

فرمود:ای مفضّل!نه من برای(ظهور)او وقت معیّن می کنم و نه وقتی تعیین می شود.به تحقیق هرکس برای مهدی ما وقت تعیین نماید،در علم خدای تعالی ادّعای شراکت نموده و ادّعا می کند که به کشف سرّ او راه پیدا کرده است!

(ای مفضّل)برای خدا سرّی نیست،مگر این که واقع شده بر این خلق کج مدار و گمراه شده از خدا و روگردان از اولیای خدا و برای خدا خبری نیست،مگر این که آن ها خاصّان سرّ اویند و خدا در نزد آنان است.خداوند به آن ها القا کرده تا حجّتی بر آن ها باشد.»

پیراهن هنگام ظهور

1-یعقوب بن شعیب گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:آیا پیراهنی که«قائم»به هنگام قیام آن را دربرخواهد داشت،نشانت دهم؟!

عرض کردم:آری!

سپس امام علیه السّلام جعبه ای را خواست و آن را گشود،کرباسی بیرون آورد و باز کرد و با کمال تعجّب دیدم که آستین چپ آن خون آلود است.

سپس فرمود:پیراهن رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله همین پیراهن بود در آن روز که دندان های

ص:427

جلویش ضربت دید.و حضرت«قائم علیه السّلام»با این پیراهن بر تنش قیام می کند(راوی گوید:)من آن را بوسیدم و بر صورتم نهادم.سپس امام صادق علیه السّلام پیراهن را پیچید و برداشت. (1)

2-مفضّل بن عمر گوید:از امام صادق علیه السّلام شنیدم که فرمود:«أ تدری ما کان قمیص یوسف علیه السّلام؟قال قلت:لا.قال:إنّ إبراهیم علیه السّلام لمّا أوقدت له النار،نزل إلیه جبرئیل علیه السّلام بالقمیص و ألبسه إیّاه،فلم یضرّه معه حرّ و لا برد،فلمّا حضرته الوفاة جعله فی تمیمة (2)و علّقه علی إسحاق علیه السّلام و علّقه إسحاق علی یعقوب علیه السّلام،فلمّا ولد یوسف علّقه علیه و کان فی عضده حتّی کان من أمره ما کان.فلمّا أخرجه یوسف علیه السّلام من التمیمة،وجد یعقوب ریحه و هو قوله-عزّ و جلّ-:إنّی لأجد ریح یوسف لولا أن تفنّدون،فهو ذلک القمیص الّذی من الجنّة.قلت:جعلت فداک!فإلی من صار هذا القمیص؟قال:إلی أهله و هو مع قآئمنا إذا خرج.

ثم قال:کلّ نبیّ ورث علما أو غیره،فقد انتهی إلی محمّد صلّی اللّه علیه و اله؛ (3)آیا می دانی پیراهن یوسف علیه السّلام چه بود؟!

گفتم:نه!

فرمود:وقتی که برای(سوزاندن)ابراهیم علیه السّلام آتش را روشن کردند،جبرئیل نازل شد و آن پیراهن را آوردند و به او پوشانیدند!پس حرارت و برودت به او ضرر نرسانید.زمانی که وفاتش فرارسید،آن را به مهره ای تعویذ کرد و به اسحاق علیه السّلام آویخت و اسحاق به یعقوب علیهما السّلام آویزان کرد وقتی که یوسف علیه السّلام متولّد شد،بر او آویخت و در بازوی او بود تا کارش به آن جا رسید که باید می رسید.وقتی یوسف علیه السّلام گردن بند را گشود که پیراهن را

ص:428


1- 1) -یعقوب بن شعیب،عن أبی عبد اللّه علیه السّلام أنه قال:ألا اریک قمیص القائم الذی یقوم علیه؟فقلت:بلی! فدعا بقمطر ففتحه و أخرج منه قمیص کرابیس فنشره فإذا فی کمه الا یسر دم،فقال:هذا قمیص رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله الّذی علیه یوم ضربت رباعیته و فیه یقوم القائم،فقبلت الدم و وضعته علی وجهی ثم طواه أبو عبد اللّه علیه السّلام و رفعه.بیان:القمطر ما یصان فیه الکتب. غیبت نعمانی:ص 128 [1]بحار الأنوار:355/52 ب 27 ح 118. [2]
2- 2) -تمیمة-تمیم و تمائم:تعویذ،مهرۀ دورنگ که گردن بند نمایند برای دفع چشم زخم.(المنجد)
3- 3) -یوسف94/؛کمال الدّین:391/2؛ [3]علل الشّرایع:50/1؛ [4]اصول کافی:232/1؛ [5]بحار الأنوار:327/52 ب 27 ح 45. [6]

برای پدرش بفرستد،یعقوب علیه السّلام بوی پیراهن را دریافت و گفت:من بوی یوسف را می یابم،اگر مرا به بی خردی متّهم نکنید.پس آن پیراهنی است که از بهشت(آورده شده)است.

گفتم:فدایت شوم!آن پیراهن آخر به چه کسی رسید؟!

فرمود:به اهلش و آن همراه«قائم»ما خواهد بود،زمانی که خروج نماید.سپس فرمود:تمام انبیا وارث هرگونه علم و غیر علم شده اند،به محمد صلّی اللّه علیه و اله منتهی و واگذار شده است.»

3-سید علی بن عبد الحمید در کتاب«الغیبة»با سند خود از امام باقر علیه السّلام روایت می کند:«إذا ظهر قآئمنا أهل البیت علیهم السّلام قال:ففررت منکم لمّا خفتکم فوهب لی ربّی حکما (خفتکم علی نفسی،و جئتکم لما أذن لی ربی و أصلح لی أمری)؛ (1)زمانی که«قائم»ما اهل بیت ظهور کرد،می گوید:«پس از شما فرار کردم وقتی از شما ترسیدم،پس خدای من مرا حکمت بخشید«از شما ترسیدم و برگشتم وقتی که خدا به من اجازه داد و کارهایم را اصلاح نمود.»

4-امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود:«أنا سیّد الشیب و فی سنّة من أیّوب،و سیجمع اللّه لی أهلی کما جمع لیعقوب شمله،و ذلک إذا استدار الفلک و قلتم:مات أو هلک؛ (2)من سید پیرم و در من نشانه ای از ایوب علیه السّلام هست و به زودی خداوند اهل(اولاد)مرا برای من جمع نماید آن گونه که برای یعقوب علیه السّلام اتّحادش را گرد آورد(و پراکندگانش را دور هم جمع نمود)و این کار آن وقت پیش می آید که فلک آن قدر بگردد(و بچرخد و طول یابد)تا این که بگویند:«قائم»مرد یا هلاک شد.»

5-امام صادق علیه السّلام فرمود:«یا أبا محمّد!إنّه یخرج موتورا غضبان أسفا لغضب اللّه علی هذا الخلق علیه قمیص رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله الّذی کان علیه یوم أحد،و عمامته السحاب،و درع رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله السابغة،و سیف رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله ذو الفقار،یجرد السیف علی عاتقه ثمانیة

ص:429


1- 1) -شعراء:21. [1]
2- 2) -غیبت طوسی:ص 261؛بحار الأنوار:148/51 [2] آخرش از امام صادق علیه السّلام؛و 156/52 از امام باقر علیه السّلام و 76/53 و 77 و 89؛غیبت نعمانی:ص 80 از امام باقر علیه السّلام؛بشارة الإسلام:ص 87 و 99.

أشهر یقتل هرجا؛ (1)ای ابا محمد!(یعنی ابی بصیر)«قائم»خروج نماید درحالی که او مصیبت زده و غضبناک و تأسف بار برای غضب خدا به این خلق خواهد بود و برای اوست پیراهن رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در روز احد و عمامۀ سحاب و زره پربرکت و شمشیر ذو الفقار او،شمشیر را کشیده و هشت ماه بر دوش گذارد بی مهابا می کشد.»

6-جابر بن عبد اللّه انصاری از امام علی علیه السّلام روایت کرده است:مهدی از ذرّیّه و فرزندان من است که میان رکن و مقام ظهور نموده و پیراهن ابراهیم و قبای اسماعیل و کفن شیث بر تن دارد. (2)

7-ابو بصیر گوید:امام صادق علیه السّلام فرمود:«قائم علیه السّلام خروج نکند تا آن گاه که حلقه کامل گردد.

عرض کردم:حلقه چیست؟!

فرمود:ده هزار نفر که جبرئیل از سمت راست و میکائیل سمت چپ آن ها باشد؛ سپس«پرچم»را به اهتزاز درآورد و با پرچم حرکت می کند.کسی در خاور و باختر نماند،مگر این که پرچم را لعنت کند و آن پرچم رسول خداست که در جنگ بدر، جبرئیل آن را فرود آورد.

سپس فرمود:ای ابا محمّد!به خدا قسم،آن نه از پنبه است و نه از کتان و ابریشم.

عرض کردم:پس از چیست؟!

فرمود:ورق بهشتی است که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله روز«بدر»آن را گشود و سپس آن را پیچید و به علی علیه السّلام داد و همواره نزد علی علیه السّلام بود تا آن که روز بصره برافراشت و خداوند فتح را نصیب او کرد و آن را درهم پیچید(و دیگر گشوده نشد)و آن این جا نزد ما است،هیچ کس آن را باز نکرد تا آن که«قائم علیه السّلام»قیام نماید و او آن پرچم را باز کند و کسی در خاور و باختر نماند،مگر این که آن را لعنت کند و«رعب»آن حضرت یک ماه راه پیشاپیش و از پشت سر و از سمت راست و چپ آن حضرت در حرکت باشد.

ص:430


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 165؛ [1]الزام النّاصب:ص 189 [2]بحار الأنوار:361/52 ب 27 ح 129. [3]
2- 2) -اثبات الهداة:587/3؛مستدرک الوسایل:321/2؛المهدی الموعود المنتظر:110/1.

سپس فرمود:ای ابا محمّد!او خروج کند،درحالی که خون نیاکان خود را در گردن مردم دارد و خشمناک و متأسّف است،به خاطر آن خداوند بر این مردم خشمناک خواهد بود و بر تن خود پیراهن رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را دارد که روز«احد»بر تن داشت و عمامۀ«سحاب»و«زره»بلند(رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله)و شمشیر«ذو الفقار»را«هشت»ماه برهنه بر دوش خواهد داشت و بی مهابا می کشد،آغاز آن از بنی شیبه(کلیدداران کعبه)خواهد بود که دست های آنان را می برد و در کعبه آویزان کند و سخنگوی حضرت اعلام می دارد،این ها دزدان خانۀ خدایند.سپس به قریش می پردازد و(در میانه)جز شمشیر رد و بدل نمی شود و«قائم علیه السّلام»خروج نمی کند تا آن که دو نوشته (قطعنامۀ)بیزاری از علی علیه السّلام یکی در کوفه و دیگری در بصره خوانده شود.» (1)

ص:431


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 162 باب ما جاء فی رایة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله. [1]

ص:432

بخش ششم: کیفیّت ظهور

اشاره

ص:433

ص:434

کیفیّت ظهور در مکة

اشاره

باران شکوفایی

من چشم به در دارم تا آن که تو بازآیی ای مهر جهان افروز ای صبح تماشایی

یک عمر جدایی را با یاد تو سر کردم امید شکیبایان!تا چند شکیبایی

دیری است نمی باری،ای ابر بهارآور بر دشت پریشانی،باران شکوفایی

آتش زده بر جانم بر خرمن ایمانم اندیشۀ پوسیدن،در بیشۀ تنهایی

در لوح دلم خط زد بر واژۀ پژمردن روزی که شکوفا شد این باور رؤیایی

افسوس که بر جانم رگبار بلا بارید سرتاسر این شب را آه این شب یلدایی

می گردم و می گویم چون ماهی سرگردان ای آب کجا هستی!پنهانی و پیدایی

می گرید و می خندد از شوق تو چشمانم پس کی به سراغ من می خندی و می آیی

می خندم و می بندم دروازۀ ماتم را آن دم که تو بر شادی یک پنجره بگشایی

رخت از تن جان کندند دلباختگان تو! در پای تو افکندند این فرش اهورایی

هرچند ز ما دوری خالی ز حضورت نیست هردل که نشان دارد از گوهر بینایی

ما هر شب آدینه با یاد تو می نوشیم این جام محبّت را در مسجد شیدایی

آن روز که باز آیی چون روح نماز آیی بر محمل ناز آیی یک پارچه زیبایی

برگرد و مشامم را از عطر خدا پر کن ای سبزتر از مریم،ای روح مسیحایی

می رقصد و می پیچد از شوق به پای تو هم سوسن آزادی هم نرگس دانایی!

محمد علی دهقانی(دانا).

ص:435

ای حجّت حقّ،مهدی صاحب الزمان

ای شمع جهان افروز بیا وی شاهد عالم سوز بیا

ای مهر سپهر قلمرو غیب شد روز ظهور و بروز بیا

ای طایر اسعد فرخ رخ امروز تویی فیروز بیا

روزم از شب تیره تر است ای خود شب ما را روز بیا

ما دیده براه تو دوخته ایم از ما همه چشم مدوز بیا

عمریست گذشته بنادانی ای علم و ادب آموز بیا

شد گلشن عمر خزان از غم ای باد خوش نوروز بیا

من«مفتقرم»رنجور توأم

تا جان به لب است هنوز بیا

1-خورشید تابان

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و و اللّه یا مفضّل!کأنّی أنظر إلیه دخل مکة و علیه بردة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله،و علی رأسه عمامة صفرآء و فی رجلیه نعلا رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله المخصوفة،و فی یده هراوته یسوق بین یدیه عنازا عجافا حتی یصل بها نحو البیت،لیس ثمّ أحد یعرفه،و یظهر و هو شآبّ.قال المفضّل:یا سیّدی!یعود شابّا أو یظهر فی شیبة؟فقال علیه السّلام:سبحان اللّه!و هل یعرف ذلک؟یظهر کیف شآء و بأیّ صورة شآء إذا جآءه الأمر من اللّه تعالی مجده و جلّ ذکره؛به خدا قسم،ای مفضّل!به حقیقت او را می نگرم که به مکّه داخل شده و بر تن او تن پوش رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است و بر سرش عمامۀ زرد و در پاهایش دو نعلین بافته شده و در دستش ظرف آب رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است،در جلویش بزهای لاغری می راند تا به بیت برسد و کسی او را نمی شناسد و به صورت فردی جوان ظهور می نماید.

مفضّل گفت:ای آقای من!آیا به صورت جوان می آید یا پیر؟!

فرمود:سبحان اللّه!آیا می توان شناخت؟!هرگونه و به هرصورت که خواست ظهور می کند،هرگاه امر خدای تعالی«جلّ ذکره»به او رسد.»

ص:436

«قال المفضّل:یا سیّدی!فمن أین یظهر و کیف یظهر؟قال:یا مفضّل!یظهر وحده و یأتی البیت وحده،و یلج الکعبة وحده،و یجنّ علیه اللیل وحده،فإذا نامت العیون و غسق اللیل نزل إلیه جبرئیل و میکائیل و الملآئکة صفوفا،فیقول له جبرئیل:یا سیّدی!قولک مقبول و أمرک جائز،فیمسح علیه السّلام یده علی وجهه و یقول:«الحمد للّه الّذی صدقنا وعده،و أورثنا الأرض نتبوّء من الجنّة حیث نشآء،فنعم أجر العاملین؛ (1)مفضّل گفت:ای آقای من!پس از کجا و چگونه ظهور می کند؟!

فرمود:تنها ظاهر می شود و تنها به سوی بیت می آید و تنها به کعبه فرومی رود و شب تنها او را فرامی گیرد،هنگامی که چشم ها خوابید و تاریکی شب نشست،جبرئیل و میکائیل و فرشتگان صف به صف بر او فرود می آیند.جبرئیل به او گوید:ای سیّد من! گفتۀ تو قبول و امر تو مجری است.پس دستش را به صورتش می مالد و می گوید:

سپاس خدای را که وعده اش را به ما(تمام کرد)تصدیق نمود و ما را وارثان زمین قرار داد،هرطور که ما می خواهیم و در بهشت جایگزین می شویم،چه نیکوست پاداش عمل کنندگان.»

2-امام صادق علیه السّلام در ادامه سخنش گوید:«و یصبح فی مکّة فیقولون من هذا الرجل الّذی بجانب الکعبة،و ما هذا الخلق الّذی معه و ما هذه الآیة الّتی رأیناها اللیلة و لم نر مثلها؟! فیقول بعضهم لبعض:هذا صاحب العنیزات؛ (2)و در مکّه به صبح می رساند،پس(اهل مکّه) می گویند:این مردی که در کنار کعبه است،کیست و این مردمی که همراه اویند، کیستند و این نشانه هایی که شب گذشته دیدیم که مثل آن را ندیده ایم چیست؟! بعضی از آنان به بعض دیگر می گویند:این صاحب بزهاست(که دیروز آمد).»

3-امیر مؤمنان علیه السّلام در ضمن حدیث طولانی فرمود:«ثمّ ترفع الدابّة رأسها،فیراها من بین الخافقین بإذن اللّه عزّ و جلّ بعد طلوع الشمس من مغربها،فعند ذلک ترفع التوبة،فلا توبة تقبل،و لا عمل یرفع«و لا ینفع نفسا إیمانها لم تکن آمنت من قبل أو کسبت فی إیمانها

ص:437


1- 1) -الزمر:74. [1]بشارة الإسلام:ص 267؛ [2]الزام النّاصب:ص 215 و 190 [3] با اختصار بحار الأنوار:6/53 ب 1 ح 1. [4]
2- 2) -بشارة الإسلام:ص 269؛ [5]الزام النّاصب:ص 216؛ [6]یوم الخلاص:ص 239.به نقل از آن ها.

خیرا».ثمّ قال علیه السّلام:لا تسألونی عمّا یکون بعد ذلک فإنّه عهد إلیّ حبیبی علیه السّلام أن لا أخبر به غیر عترتی.فقال النزال بن سبرة لصعصعة:ما عنی أمیر المؤمنین بهذا القول؟فقال صعصعة:

یابن سبرة!إنّ الّذی یصلّی خلفه عیسی بن مریم هو الثانی عشر من العترة،التاسع من ولد الحسین بن علیّ،و هو الشمس الطالعة من مغربها،یظهر عند الرکن و المقام،یطهر الأرض، و یضع میزان العدل فلا یظلم أحد أحدا.فأخبر أمیر المؤمنین علیه السّلام أنّ حبیبه رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله عهد إلیه ألاّ یخبر بما یکون بعد ذلک غیر عترته الأئمة علیهم السّلام؛ (1)سپس دابّه(الارض)سرش را بلند کند،همۀ مردم میان شرق و غرب با اذن خدای-عزّ و جلّ-او را می بینند،بعد از آن که خورشید از مغرب طلوع نماید.در آن هنگام است که«توبه»برداشته می شود و دیگر توبه قبول نشود،عملی بالا نرود و ایمان برای کسی که قبلا ایمان نیاورده و در سایۀ ایمانش خیری نیاندوخته اند،نفعی نخواهد بخشید.سپس حضرت فرمود:دیگر از جریان های بعد از آن از من نپرسید؛چون حبیبم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله از من تعهّد گرفته است که آن را جز به عترت خودم،به کسی خبر ندهم.

نزال بن سمرة به صعصعة(بن صوحان)گفت:حضرت از این حرف چه قصدی (منظوری)دارد؟صعصعة گفت:ای پسر نزال!آن کسی که عیسی بن مریم علیه السّلام پشت سرش نماز می خواند،او دوازدهمین از عترت و نهمین نفر از اولاد حسین بن علی علیهما السّلام می باشد و او«خورشید تابان»و آفتاب طلوع کننده از مغرب است که میان رکن و مقام ظاهر می شود و زمین را پاک می کند و میزان(عدل سنجش و داد)را برقرار سازد،پس کسی به کسی ستم نکند.

پس امیر المؤمنین علیه السّلام خبر داد؛که حبیبش رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله به او توصیه نموده است که اخبار بعد از خود را غیر از امامان عترتش علیهم السّلام به کسی خبر ندهد(احدی را در جریان آن قضایا قرار ندهد).»

4-امام رضا علیه السّلام ضمن بیان حال امام زمان علیه السّلام فرمود:«فإذا خرجت أشرقت الأرض بنوره؛ 2پس زمانی که خروج کرد،از نور رویش زمین روشن می شود.»

ص:438


1- 1) -بحار الأنوار: [1]194/52 ب 25 ح 26 از کمال الدّین: [2]الزام النّاصب:ص 180 [3] قسمتی از روایت را.

5-امام صادق علیه السّلام فرمود:«الإمام کالشمس الطالعة المجلّلة بنورها العالم،و هی فی الأفق بحیث لا تنالها الأیدی و الأبصار؛ 1امام مانند خورشید تابان است که با نور آن، جهان درخشان می شود و او در افقی است که دست ها و چشم ها به او نمی رسد(از درک مقام ولایی او عاجزند).»

6-در دعای عهدی که از حضرت امام صادق علیه السّلام روایت شده است:«اللّهمّ أرنا الطلعة الرشیدة و الغرّة الحمیدة؛بارخدایا،آن چهرۀ درخشندۀ کامل و پسندیده را به من بنما!»

2-علایم رخصت ظهور

سه کلمۀ«ظهور-قیام-خروج»هریک،مراحل جداگانه دارد.

ظهور:حرکت از محل غیبت است.

قیام:آمدن آن حضرت برای گرفتن بیعت.

خروج:خارج شدن برای دعوت و انتقام.(گاهی ظهور بر قیام و خروج نیز گفته می شود)

1-امیر المؤمنین علیه السّلام از قول رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:مهدی از ما اهل بیت علیهم السّلام است که خداوند کار او را در یک شب اصلاح می کند. 2

2-امام صادق علیه السّلام در تفسیر آیۀ مبارکه فَإِذا نُقِرَ فِی النّاقُورِ 3فرمودند:«از ماست امامی که مستتر خواهد شد،پس هرگاه خداوند-عزّ و جلّ-اراده کند اظهار امر او را در

ص:439

قلب او بیاندازد،پس ظاهر می شود. (1)

3-امام صادق علیه السّلام از قول رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«إنّ قآئمنا إذا خرج یجتمع الیه ثلاثمائة و ثلاثة عشر عدد رجال بدر،فإذا کان وقت خروجه یکون له سیف مغمود ناداه السیف:قم یا ولیّ اللّه!فاقتل أعدآء اللّه؛ (2)همانا«قائم»ما،زمانی که خروج کند به سوی او «سی صد و سیزده»نفر به تعداد مردان«بدر»جمع می شوند،پس وقتی که زمان خروجش رسید،شمشیر غلاف شده ای دارد،او را صدا می زند،به پاخیز ای ولیّ خدا و بکش دشمنان خدا را!»

4-امیر المومنین علیه السّلام از قول رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«ای علی!زمانی که«قائم»ما خروج کرد،به سوی او جمع شوند«سی صد و سیزده»مرد به عدد مردان بدر،هرگاه زمان خروج او برسد،او را شمشیری هست در غلاف،پس آن شمشیر او را صدا کند، برخیز ای ولیّ خدا و بکش دشمنان خدا را!» (3)

5-حضرت جواد علیه السّلام از پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله روایت کرده است که حضرت فرمود:«از تهامه خروج می کند و هنگامی که ظاهر شود برای او دلایل و علامات است.

أبیّ بن کعب پرسید:«ای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله!دلایل و علامات چیست؟!»فرمود:

علّمی دارد که هنگام خروج،آن علم باز شود و خداوند آن را به نطق آورد و او را صدا زند:«ای ولیّ خدا خروج کن و بکش دشمنان خدا را!»و این خود دو آیت و علامت است و دیگر او را شمشیری در غلاف است،چون هنگام خروج،از غلاف بیرون آید و خداوند او را به نطق آورد و ندا کند که«خروج کن ای ولیّ خدا!دیگر نشستن برای تو روا نیست»پس خروج کند و دشمنان خدا را در هر جا یافت،می کشد و حدود خدا

ص:440


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:570/5 ح 1970؛اصول کافی:385/1 ح 30/912؛بحار الأنوار:58/51 ب 5 ح 49 و 284/52 [1] ب 26 ح 11.
2- 2) -کفایة الأثر:ص 263؛ [2]معجم الملاحم و الفتن:18/4.
3- 3) -علقمة بن محمد الحضرمی،عن الصّادق،عن آبائه،عن علی علیهم السّلام قال:قال رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله:یا علی إنّ قائمنا إذا خرج یجتمع إلیه ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا عدد رجال بدر فإذا حان وقت خروجه،یکون له سیف مغمود ناداه السّیف:قم یا ولیّ اللّه،فاقتل أعداء اللّه.»منتخب الأثر ص 179 ف 1 ب 8 ح 44؛ [3]بحار الأنوار:304/52 ب 26 ح 72. [4]

را اقامه کند و به حکم خدا حکم کند». (1)

6-از امام صادق علیه السّلام از معنای آیه فَإِذا نُقِرَ فِی النّاقُورِ ؛زمانی که به صور دمیده شود،پرسیدند؟فرمود:همانا از ما امامی در پشت پرده خواهد بود و آن گاه که خداوند بزرگ بخواهد امر او را اظهار نماید،در دل او نکته و اثری ظاهر می شود؛پس او ظاهر شده و به امر خدا قیام کند. (2)

7-حضرت جواد علیه السّلام از قول پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«چون وقت خروج او برسد، شمشیر او از غلاف بیرون آید و ندا کند:برخیز ای ولیّ خدا که دیگر نشستن در مقابل دشمنان خدا برای تو حلال نیست!پس خروج کند و دشمنان خدا را هرکجا بیابد، بکشد و حدود خدا اقامه نماید و به حکم خدا حکم کند.» (3)

ص:441


1- 1) -علی بن عاصم،عن أبی جعفر الثانی،عن آبائه علیهم السّلام قال:قال النّبی صلّی اللّه علیه و اله لأبیّ بن کعب فی وصف القائم علیه السّلام:یخرج من تهامة حین تظهر الدّلائل و العلامات،و له کنوز لا ذهب و لا فضة إلا خیول مطهمة، و رجال مسوّمة،یجمع اللّه له من أقاصی البلاد علی عدة أهل بدر ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا،معه صحیفة مختومة فیها عدد أصحابه بأسمائهم،و بلدانهم و طبائعهم،و حلاهم،و کناهم،کدّادون مجدّون فی طاعته. فقال له أبیّ:و ما دلائله و علاماته یا رسول اللّه؟قال:له علم إذا حان وقت خروجه انتشر ذلک العلم من نفسه،و أنطقه اللّه عزّ و جلّ،فناداه العلم:اخرج یا ولیّ اللّه فاقتل أعداء اللّه،و هما آیتان،و علامتان(انتشار العلم من نفسه و الثّانی ندائه).و له سیف مغمّد،فإذا حان وقت خروجه اقتلع ذلک السّیف من غمده و أنطقه اللّه عز و جل فناداه السّیف:اخرج یا ولیّ اللّه فلا یحل لک أن تقعد عن أعداء اللّه،فیخرج و یقتل أعداء اللّه حیث ثقفهم،و یقیم حدود اللّه،و یحکم بحکم اللّه یخرج و جبرئیل عن یمنته،و میکائیل عن یسرته،و سوف تذکرون ما أقول لکم و لو بعد حین و أفوّض أمری إلی اللّه عز و جل.یا ابی!طوبی لمن لقیه ،و طوبی لمن أحبه،و طوبی لمن قال به،ینجیهم من الهلکة.و بالإقرار باللّه و برسوله،و بجمیع الأئمة، یفتح اللّه لهم الجنة،مثلهم فی الأرض کمثل المسک الذی یسطع ریحه فلا یتغیر أبدا،و مثلهم فی السّماء کمثل القمر المنیر الذی لا یطفأ نوره أبدا.قال ابیّ:یا رسول اللّه کیف حال بیان هؤلاء الأئمة عن اللّه عزّ و جلّ؟قال:إن اللّه تعالی أنزل علیّ اثنتی عشر صحیفة،اسم کلّ إمام علی خاتمه،و صفته فی صحیفته. عیون اخبار الرضا علیه السّلام،61/1-63 ب 6 ح 29؛ [1]بحار الأنوار:310/52 ب 27 ح 4؛ [2]مهدی منتظر:ص 315. [3]
2- 2) -غیبت نعمانی:باب 10 ص 220. [4]
3- 3) -عیون أخبار الرّضاء:63/1 ب 6 ح 29؛بحار الأنوار:311/52 ب 27 ح 4. [5]به فصل آیا امام،وقت ظهور را می داند؟،مراجعه شود.
3-با 45 نفر

مصعب بن یزید از عوام پدر زبیر روایت کرده است که امام صادق علیه السّلام فرمودند:

«یقبل القآئم علیه السّلام فی خمسة و أربعین رجلا من تسعة أحیآء:من حیّ رجل،و من حیّ رجلان، و من حیّ ثلاثة،و من حیّ أربعة،و من حیّ خمسة،و من حیّ ستة،و من حیّ سبعة،و من حیّ ثمانیة،و من حیّ تسعة،و لا یزال کذلک حتی یجتمع له العدد؛ (1)قائم علیه السّلام می آید با چهل و پنج نفر از نه قبیله،از قبیله ای یک نفر و از قبیله دیگر دو و از یکی سه نفر و چهار و پنج و شش و هفت و هشت و نه،همین طور تا عدد(معیّن)بر او گرد آیند.»

4-ظهور از قم و پرچم توحید در کوه سفید!

در بعضی از روایات ابتدای ظهور آن حضرت را از قم ایران (2)و برافراشتن پرچم توحید را از کوه سفید ذکر کرده است حالا آن کوه سفید در استخر مسجد سلیمان است یا کوه سفید نزدیک مسجد جمکران؟و یا از محلی به نام کرعة شروع خواهد شد و و..به روایتهای مربوطه دراین باره توجه فرمائید.

امیر مؤمنان علیه السّلام ضمن روایتی فرمود:«ای پسر یمانی در اول ظهور خروج نماید قائم آل محمد از شهری که آن را«قم»می گویند و مردم را دعوت کند به حق و همه خلایق از شرق و غرب به آن شهر عزیمت کنند و اسلام تجدید می گردد..و حق ظاهر می شود و میراث جمله انبیاء بر پشت زمین به آن(قم)باشد،

ای پسر یمانی این زمین مقدس است که پاک از تمام آلودگیها(و لوث هاست)و (سرزمین قم)از خدای تعالی خواست که بهترین خلق خود را ساکن او گرداند! دعایش مستجاب شده و حشر و نشر مردم در این زمین باشد...و بر این زمین اثر نور حق ساطع شود،و از این زمین رائحه و بوی مشک استشمام(و پخش)می شود، حقتعالی بیت العتیق را به این شهر فرستد و منازل و مواضع زمینهای اینجا عالی و گرانبها گردد تا حدی که زمین به اندازه(و متراژ)پوست گاوی را،به پانصد دینار

ص:442


1- 1) -بحار الأنوار:308/52 ب 27 [1] ح 3 از خصال.
2- 2) -عن أمیر المؤمنین علیه السّلام قال:«یکون مبدؤه من قبل المشرق،و اذا کان ذالک خرج السّفیانی»بحار الأنوار:252/52. [2]

بدهند و عمارت آن هفت فرسنگ در هشت فرسنگ باشد و رایت وی بر این«کوه سفید»بزنند به نزد دهی کهن که در جنب مسجد است و آن را«جمکران»خوانند. (1)از این روایت با نامبردن از جمکران،استفاده می شود که منظور از کوه سفید همان کوه نزدیک جمکران است.

5-حضور در بیضاء استخر

دو روایت وجود دارد که محل گردآمدن نیروهای ایرانی را در منطقه«بیضاء استخر»معیّن می کند یعنی منطقه سفید رنگی در شهر استخر که به نظر می رسد همان بلندیهای نزدیک مسجد سلیمان باشد که به«کوه سفید»معروف است؛

همچنین دو یا سه روایت خاطر نشان می سازد هنگامی که امام مهدی علیه السّلام از مدینه منوره به سوی عراق عزیمت می فرماید نخست در«بیضاء استخر»فرود می آید و ایرانی ها با آن حضرت بیعت می نمایند و به فرماندهی امام مهدی علیه السّلام در آنجا با لشکریان«سفیانی»وارد کارزار سخت شده و او را شکست می دهند در پی این نبرد حضرت مهدی علیه السّلام با هفت کجاوه از نور وارد عراق می گردد که مردم نمی دانند وی در کدام یک از آنهاست. (2)

ص:443


1- 1) -انوار المشعشعین فی شرافة قم و القمّیّین:453/1 تألیف محمد علی بن حسین بن بهاء الدین نائینی اردستانی کچوئی قمی که در تاریخ 1325 تا 1330 هجری قمری نوشته شده است بنقل از کتاب خلاصة البلدان:صفی الدین محمد بن محمد بن هاشم رضوی که در 1079 ه-ق تألیف کرده است؛از مونس الحزین فی معرفة الحق و الیقین:تألیف شیخ صدوق قدّس سرّه بنا به نظر اکثر یا محمد بن حسن بن علی بن احمد بن علی بن فتّال نیشابوری فارسی ابو علی مفسّر واعظ بنا به نظر تعدادی چند از علماء.
2- 2) -عصر الظهور:ص 137 و ترجمه آن ص 151؛ عن جابر قال قال أبو جعفر علیه السّلام فی قول اللّه تعالی«فی ظلل من الغمام و الملائکة و قضی الأمر بقرة 210». [1]ینزل فی سبع قباب من نور لا یعلم فی أیّها هو حین ینزل فی ظهر الکوفة فهذا حین ینزل.(العیاشی:103/1 ح 301؛ [2]تفسیر صافی:/1 243؛ [3]البرهان:209/1 ح 6؛ [4]نور الثّقلین:206/1 ح 772: [5]معجم أحادیث الإمام المهدی:46/5 ح 1466. [6]امام باقر علیه السّلام انّه نازل فی قباب من نور حین ینزل بظهر الکوفة علی الفاروق حین ینزل.(العیاشی:103/1 ح 303؛ [7]تفسیر صافی:243/1؛ [8]البرهان:209/1 ح 7؛ [9]نور الثّقلین:206/1 ح 773: [10]معجم أحادیث الإمام المهدی: 46/5 ح 1467؛ [11]کنز الدقائق:507/1. [12]
6-ظهور از«کرعة»!

عبد اللّه بن عمر گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم فرمود:...یخرج المهدی من قریة یقال لها، کرعة... (1)«مهدی»از قریه ای به نام«کرعه»خروج می نماید.

محمد بن یوسف شافعی گنجی در کتاب کفایة الطالب فی مناقب آل ابی طالب می گوید:این حدیث حسن است که با وجه عالی به من رسیده و ابو الشیخ اصفهانی نیز در کتاب عوالی اش آن را آورده است و ابو نعیم و طبرانی و غیرهما نیز روایت کرده اند.بعضی خروج آن حضرت را از مغرب ذکر کرده است علقمی گوید:این حرف اصل ندارد. (2)

عالم متبحّر،جلیل افضل اهل عصره،شیخ ابو الحسن شریف عاملی؛،در کتاب ضیاء العالمین نقل کرده از حافظ ابو نعیم و ابو العلای همدانی که هردو به سند خود، روایت کردند از ابن عمر که گفت:فرمود رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلّم:بیرون می آید مهدی علیه السّلام از قریه ای که او را کرعه می گویند و بر سر او ابری است که در آن ابر،منادیی است که ندا می کند:«این مهدی،خلیفۀ خداوند است.پس او را متابعت کنید!» (3)

ثقه جلیل علی بن محمّد خزّار در کفایة الاثر به اسانید متعدّده روایت کرده از رسول خدای صلّی اللّه علیه و اله و سلّم که فرمود:«بعد از شمردن عدد ائمّه:آن گاه غایب می شود از ایشان امام ایشان.»تا این که علی علیه السّلام عرض کرد:«یا رسول اللّه!پس چه خواهد کرد در غیبت خود؟»

فرمود:«صبر می کند تا اذن دهد خداوند او را در خروج.پس بیرون می آید از قریه ای که او را کرعه می گویند.بر سرش عمامۀ من است و درع مرا پوشیده و حمایل نموده شمشیر ذو الفقار مرا و منادی ندا می کند که این مهدی است.خلیفة اللّه!پس او را

ص:444


1- 1) -ینابیع المودّة:110/3 ب 78 [1] از فرائد ااسّمطین و غیره؛بحار الأنوار:80/51 ب 1 ذیل ح 37 از کشف الغمّة [2]شماره 7؛و 95 ذیل ح 38 از کشف الغمّة [3]شماره 14.
2- 2) -ینابیع المودّة:136/3 باب 85. [4]
3- 3) -الصراط المستقیم الی مستحقی التقدیم ج 2،ص 259،بحار الأنوار،ج 36،ص 335،ج 51:ص 80 و 95 و ج 52،ص 380،میزان الاعتدال،ج 2،ص 680؛معجم البلدان،ج 4،ص 452. [5]

متابعت کنید!»الخ.و گنجی شافعی نیز خبر سابق را در کتاب بیان خود نقل نموده. (1)

راه حل روایات:معنای دو کلمه ابتداء و اوّل بر سه گونه است،1)اوّلیّت و ابتدای حقیقی،2)ابتدای اضافی،3)ابتدای عرفی،پس منظور از ابتدای ظهور حقیقی یعنی تحقیقا شروع ظهور امام علیه السّلام از مکه معظمه و از کنار حجر الأسود خواهد بود،و منظور از ابتدای اضافی و عرفی،یعنی آغاز ظهور آن حضرت نسبت به آن سرزمینهای یاد شده و از همان محل های نامبرده شده،انجام خواهد گرفت.پس قدر

ص:445


1- 1) -کفایة الأثر النّص علی الأئمة الإثنی عشر:ص 151-150؛نجم الثاقب:693/2 از آن. جماعتی روایت کردند از محمّد بن احمد که گفت:پدرم پیوسته سؤال می کرد از کرعه و نمی دانستم که کرعه کجاست.پس آمد نزد ما شیخ تاجری با مال و حشمی.پس آن قریه را از او پرسیدم. گفت:از کجا شما آن قریه را می شناسید؟ پس والدم گفت:شنیدم در کتب حدیث آن را و قضیّه آن را. پس تاجر گفت:پدرم بسیار سفر می کرد.پس دفعه ای شتران خود را بارگیری کرد و با او سیر می کردیم و محلّی را در نظر داشتیم.پس راه را گم کردیم چند روز،تا آن که توشۀ ما تمام شد و نزدیک شد که تلف شویم.پس مشرف شدیم به قبّه ها و خیمه ها از چرم.پس بیرون آمدند به سوی ما.حکایت نمودیم برای ایشان قصّۀ خود را. پس چون ظهر شد،بیرون آمد جوانی که ندیده بودم نیکو روی تر از او و نه از او با مهابت تر و نه از او جلیل القدرتر،به نحوی که ما سیر نمی شدیم از نظر کردن به سوی او. پس نماز کرد با ایشان نماز ظهر را با دست های رهاشده،مثل نماز اهل عراق،یعنی چون اهل سنّت متکتّف نبود. پس چون سلام نماز را داد،پدرم بر او سلام کرد و حکایت نمود برای او،قضیّۀ ما را.پس ماندیم در آن جا چند روز و ندیدیم مانند ایشان مردمانی و نشنیدیم از ایشان یاوه و لغوی.آن گاه خواهش نمودیم از او که ما را به راه برساند.پس شخصی را با ما فرستاد.پس با ما تا چاشتگاهی آمد،ناگاه دیدیم که در آن موضعی هستیم که می خواستیم. پس والد من سؤال نمود از آن شخص که آن مرد،کی بود؟ پس گفت:او مهدی بود،محمّد بن الحسن علیهما السّلام. موضعی که آن جناب در آن جاست،آن را کرعه می گویند که از بلاد یمن است از طرفی که متّصل است به بلاد حبشه،ده روز راه است در بیابانی که در آن آب نیست. عالم متقدّم،بعد از نقل این قصّه،فرموده:منافاتی نیست بین آن چه ذکر شد،یعنی خروج مهدی-صلوات اللّه علیه-از کرعه و بین آن چه ثابت شده از این که آن جناب ظاهر می شود در اول ظهورش از مکّه؛زیرا که آن جناب بیرون می آید از موضعی که در آن جا اقامت دارد تا این که می آید به مکّه و در آن جا ظاهر می شود و اقامۀ امر خود می نماید. مؤلّف گوید:ذکر قریۀ مذکوره در اخبار ما نیز شده.«نجم الثاقب:693/2».

مسلّم آن است که اعلان ظهور و خروج امام مهدی علیه السّلام از مکة معظمه و از کنار حجر الأسود صورت خواهد گرفت.

و درباره روایات دیگر که«کرعة»و«قم»و غیره را نامبرده است،گفته می شود؛

که ابتدای زمینه سازی ظهور و حضور ارتشیان آن حضرت از ایران(استخر یا قم) خواهد بود و همچنین خروج آن حضرت از محلی به نام«کرعة»یعنی روزی قبل یا بعد از ظهور پیش از اعلان ظهور و خروج عام،گذری از«کرعه»نموده باشد که تا به مکّه برسد یا بالعکس.

متن بعض از روایت ها نیز مؤید این نظر است که حضرت از مدینه به سوی کوفه که حرکت می کند،گذری در منطقه استخر فارس خواهد داشت و پیکار سختی،با لشکریان سفیانی خواهد نمود و پس از قلع و قمع آنها از راه بصره به پایتخت خود «کوفه»وارد شده و با این اقدام،قسمت مهمی از امنیت پیرامون پایتخت را فراهم خواهد ساخت. (1)و اللّه العالم.

7-سوار بر براق

1-علی بن حسین علیهما السّلام در خبر طولانی دربارۀ قائم علیه السّلام فرمود:«فیجلس تحت شجرة سمرة،فیجیؤه جبرئیل فی صورة رجل من کلب،فیقول:یا عبد اللّه!ما یجلسک ههنا؟ فیقول:یا عبد اللّه!إنّی أنتظر أن یأتینی العشآء فأخرج فی دبره إلی مکّة و أکره أن أخرج فی هذا الحرّ.قال:فیضحک فإذا ضحک عرفه أنّه جبرئیل قال:فیأخذ بیده و یصافحه و یسلم علیه و یقول له:قم ویجیؤه بفرس یقال له البراق،فیرکبه ثمّ یأتی إلی جبل رضوی،فیأتی محمّد و علیّ فیکتبان له عهدا منشورا یقرؤه علی الناس،ثمّ یخرج إلی مکّة و الناس یجتمعون بها.

قال:فیقوم رجل منه فینادی:أیّها الناس!هذا طلبتکم قد جآءکم،یدعوکم إلی ما دعاکم إلیه رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله.قال:فیقومون،قال:فیقوم هو بنفسه.فیقول:أیّها الناس!أنا فلان بن فلان،

ص:446


1- 1) -بل تذکر روایتان او ثلاث أنّ الإمام المهدی [1]علیه السّلام عندما یتوجّه من المدینة المنوّرة الی العراق،ینزل أوّلا فی بیضاء اصطخر فیبایعه الإیرانیّون و یخوضون بقیادته معرکتهم من بیضاء اصطخر مع جیش السّفیانی و یهزمونه و علی أثرها یدخل الإمام المهدی [2]علیه السّلام العراق فی سبع قباب من نور لا یعلم فی أیّها هو.(عصر الظهور:ص 137.

أنا ابن نبی اللّه،أدعوکم إلی ما دعاکم إلیه نبیّ اللّه.فیقومون إلیه لیقتلوه،فیقوم ثلاثمائة و نیّف علی الثلاثمائة،فیمنعونه منه خمسون من أهل الکوفة و سائرهم من أفنآء الناس،لا یعرف بعضهم بعضا اجتمعوا علی غیر میعاد؛ (1)«پس زیر درخت سمره می نشیند،جبرئیل به صورت مردی از(قبیلۀ)کلب،به سوی او می آید و می گوید:ای بندۀ خدا،چه چیز سبب نشست تو در این جا شده است؟!می گوید:ای بندۀ خدا!منتظر رسیدن وقت عشا(که هوا خنک است)هستم،تا به سوی مکّه بیرون روم و خوشم نمی آید در این هوای گرم بروم.(پس جبرئیل)می خندد.وقتی که خندید (حضرت)او را می شناسد که جبرئیل است.پس دست او را می گیرد و مصافحه می نماید و بر او سلام می دهد و می گوید:بلند شو!اسبی می آورد که به آن«براق» (2)گویند،پس(آن حضرت)سوار می شود سپس به کوه«رضوی»می آید و محمّد و علی علیهما السّلام می آیند و عهد و منشوری برایش می نویسند که آن را برای مردم بخواند.

سپس به سوی مکّه بیرون رود و مردم به مکّه گرد آیند،مردی بلند شده و ندا می کند:

ای مردم!این(شخص)مورد مطالبه(علاقۀ)شما است(که قرن ها انتظارش را می کشیدید)پس بلند می شوند و امام هم به پا خیزد و می فرماید:ای مردم!من«حجّة بن الحسن»و فرزند پیغمبرم!شما را دعوت می کنم به آن چه که پیامبر خدا دعوت نمود.

پس مردم به پا می خیزند که او را به قتل برسانند.سی صد و قدری زیاده بر(سی صد و سیزده)نفر بلند می شوند و مانع آن ها می شوند که آن ها پنجاه نفر از کوفه و بقیه از سایر مردم هستند.هیچ کدام دیگری را نمی شناسد(چون)بدون شناسایی قبلی در آن جا جمع شوند.»

ص:447


1- 1) -بحار الأنوار:306/52 ب 26 ح 79. [1]
2- 2) -اسم اسبی است که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در شب معراج بر آن سوار شد و از آسمان ها گذشت و در مدت کمی،به قاب قوسین أو أدنی رسید،از اسم این اسب یا مرکب پیداست که از برق تشکیل یافته است و به احتمال قوی،وسیلۀ فضایی است که با نیروی برق(الکترون)کار می کند و با سرعت مافوق سرعت«نور» حرکت می کند،که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را در مدت خیلی کوتاه،از آسمان ها و حجابات گذراند و به فاصلۀ عرض دو تیر،به مقام عزّت و جلالت،رسانید.
8-قتل نفس زکیّه

1-ابی بصیر می گوید امام باقر علیه السّلام در ضمن حدیث طولانی فرمود:«قائم علیه السّلام»به اصحابش می گوید:ای قوم!اهل مکّه مرا نمی خواهند و لکن من کسی را به سوی شان می فرستم تا بر آن ها اتمام حجّت نمایم،آن گونه که سزاوار مثل من است که بر آن ها احتجاج نماید.سپس مردی از اصحاب خود را صدا می زند و به او می فرماید:برو به سوی اهل مکّه و بگو:ای اهل مکّه!من فرستادۀ فلانی ام به سوی شما.او می گوید:ما اهل بیت رحمت و معدن رسالت و خلافتیم و ما ذریّۀ«محمّد»و چکیدۀ پیغمبرانیم و ما ستم زدگان و خردشدگان و مقهورانیم از روزی که پیغمبر ما از دنیا رفت تا به امروز،حقّ ما را گرفتند؛پس ما از شما طلب یاری می کنیم و به ما کمک کنید.

وقتی که آن جوان،این سخنان را گفت،می آیند و او را گرفته و ما بین رکن و مقام سر می برند و اوست«نفس زکیه».خبر به امام علیه السّلام که می رسد،حضرت می گوید:

نگفتم مکّیان ما را نمی خواهند.پس او را رها نمی سازند تا خروج نموده از عقبۀ «طوی»سی صد و سیزده نفر به تعداد اهل بدر.(حضرت)پایین می آید و به مسجد الحرام رفته و چهار رکعت نماز نزد مقام ابراهیم می خواند و پشتش را به حجر الاسود تکیه داده،سپس حمد خدا کرده و به پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله درود می فرستد و به گونه ای سخن می گوید که از مردم کسی آن گونه سخن نگفته است.

پس نخستین کسانی که دست به او داده و با او بیعت می نمایند،جبرئیل و میکائیل هستند و با آن ها رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امیر المؤمنین علیه السّلام بلند شده،کتاب جدید مهر شده ای که هنوز مهرش خشک نشده،به او می دهند که برای عرب ها خیلی سخت خواهد شد.پس به او می فرمایند،عمل کن هرچه در آن کتاب است.آن سی صد نفر با نفرات کمی از اهل مکّه با او بیعت می کنند.سپس از مکّه بیرون می رود تا به تعداد «حلقه»بر او جمع شوند.گفتم:حلقه چیست؟

فرمود:ده هزار مرد،جبرئیل بر سمت راست و میکائیل از طرف چپ او است، سپس پرچم والامقام«سحاب»رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را به اهتزاز درمی آورد و زره«سابغه» را به تن می کند و شمشیر«ذو الفقار»رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را به کمر می بندد.

ص:448

در خبر دیگری آمده است که شهری نمی ماند مگر این که گروهی همراه امام علیه السّلام بیرون می آید و فقط اهل بصره هستند که حتی یک نفر با حضرت خروج نمی کند. (1)

9-ظهور تا قیام برای بیعت اوّل

شروع ظهور آن حضرت از همان وقت ندای آسمانی در بیست و سوّم ماه رمضان یا اندکی پیش از آن و یا در ماه رجب خواهد بود؛یعنی از محلّ غیبت خود که کوه «رضوی»است یا کوه«صابر»در اطراف«مدینه»و یا غیر آن که به سوی مکّه حرکت می کند،چنان که در حدیث کافی.

1-حضرت صادق علیه السّلام فرمود:«چون سفیانی و یمانی و حسنی خروج کنند، صاحب این امر با میراث پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله است و آن،شمشیر و زره و عمامه و قضیب و اسب(و به روایتی پرچم پیغمبر)می باشد و از مدینه به سوی مکّه حرکت کند،پس بیاید و در کوه«ذی طوی»که مجاور و متّصل به مکّه است،ساکن شود و تا هنگامی که اجازۀ خروج به او داده شود،در مکّه بماند و با مردم به طور ناشناس،رفت وآمد کند

ص:449


1- 1) -أبی بصیر،عن أبی جعفر علیه السّلام فی حدیث طویل إلی أن قال:یقول القائم علیه السّلام لأصحابه:یا قوم إن أهل مکة لا یریدوننی،و لکنی مرسل إلیهم لاحتج علیهم بما ینبغی لمثلی أن یحتج علیهم.فیدعو رجلا من أصحابه فیقول له:امض إلی أهل مکة فقل:یا أهل مکة أنا رسول فلان إلیکم و هو یقول لکم:إنا أهل بیت الرحمة، و معدن الرسالة و الخلافة و نحن ذریة محمد و سلالة النبیین،و أنا قد ظلمنا و اضطهدنا،و قهرنا و ابتز منا حقنا منذ قبض نبینا إلی یومنا هذا فنحن نستنصرکم فانصرونا.فإذا تکلم هذا الفتی بهذا الکلام أتوا إلیه فذبحوه بین الرکن و المقام،و هی النفس الزکیة،فإذا بلغ ذلک الامام قال لاصحابه:ألا أخبرتکم أن أهل مکة لا یریدوننا،فلا یدعونه حتی یخرج فیهبط من عقبة طوی فی ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا عدة أهل بدر حتی یأتی المسجد الحرام،فیصلی فیه عند مقام إبراهیم أربع رکعات،و یسند ظهره إلی الحجر الاسود،ثم یحمد اللّه و یثنی علیه،و یذکر النبی صلّی اللّه علیه و اله و یصلی علیه و یتکلم بکلام لم یتکلم به أحد من الناس.فیکون اوّل من یضرب علی یده و یبایعه جبرئیل و میکائیل،و یقوم معهما رسول اللّه و أمیر المؤمنین فیدفعان إلیه کتابا جدیدا هو علی العرب شدید بخاتم رطب،فیقولون له:اعمل بما فیه،و یبایعه الثلاثمائة و قلیل من أهل مکة.ثم،یخرج من مکة حتی یکون فی مثل الحلقة قلت:و ما الحلقة؟قال:عشرة آلاف رجل،جبرئیل عن یمینه،و میکائیل عن شماله،ثم یهز الرایة الجلیة(1)و ینشرها و هی رایة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله السحابة و درع رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله السابغة،و یتقلد بسیف رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله ذی الفقار.و فی خبر آخر:ما من بلدة إلا یخرج معه منهم طائفة إلا أهل البصرة،فانه لا یخرج معه منها أحد.بحار الأنوار:307/52 ب 26 ح 81 [1] از کتاب فضل بن شاذان.

و خود را به کسی معرفی نمی کند و اظهار دعوت نکند تا این که یاران او کم کم بر اثر ندای آسمانی جمع شوند و چون ایّام حج رسد،مردم برای حج از اطراف بیایند و عدّه ای نیز به خاطر فرار از سفیانی و غیر او به مکّه هجوم آورند.در آن وقت قهرا اجتماع عظیمی در مکّه خواهد شد،حضرت هم چنان در میان مردم بر سنّت موسی علیه السّلام«خائفا یترقّب»هراسان و مراقب زیست کند تا در ماه ذی حجّه کم کم به بعضی از خواص،خود را معرفی می نماید.اصحاب و یاران او که بر اثر ندا آمده اند، در جستجوی او باشند تا این که بعد از اعمال حج قبل از قیام،به عقب جمعی از آنان می فرستد و از ایشان بیعت می گیرد» (1)

2-امام باقر علیه السّلام فرمود:بعد از آن که در ماه رمضان یا قبل از آن،از محل غیبت بیرون آمد تا ماه ذی حجّه در«ذی طوی»به انتظار یاران خود و انتظار رخصت حق،به سر می برد تا این که اعمال حج را بجا آورد،در شب قبل از خروج برای بیعت و اظهار خود بر عموم،خادمی که در نزد اوست،با بعضی از اصحاب آن حضرت ملاقات می کند و از ایشان می پرسد:چند نفر در این جا هستید؟می گویند:چهل نفر.می گوید:اگر صاحب خود را ببینید،چگونه خواهید بود؟گویند:به خدا قسم!اگر ما را به کوه ها ببرد و در کوه ها جا دهد،ما با او خواهیم رفت.

پس شب آینده کسی به نزد آن ها می آید و می گوید:ده نفر از بزرگسالان و نیکان خود را به من معرّفی کنید.ده نفر تعیین می کنند،آن ها را با خود برمی دارد و به نزد صاحب الأمر علیه السّلام می برد و آن حضرت به آن ها شب آینده را وعده دهد. (2)

3-چون زمان وعده تمام شود،آن شب سی صد و سیزده تن را فراخواند.تعدادی از آن ها در رختخواب خود ناپدید می شوند و صبح در مکّه حضور می یابند (3)و تعداد

ص:450


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:497/3 ح 1068؛روضۀ کافی:ص 183 ح 285؛بحار الأنوار:242/52 ب 25 ح 112 و 301 ب 26 ح 66؛مهدی منتظر:ص 315 [1] از مدارک فوق.
2- 2) -همان مدرک:26/5 ح 1453؛و ص 307 ح 1739؛بحار الأنوار:341/52 ب 27 ح 91؛غیبت نعمانی:ص 181-182؛ [2]المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:291. [3]
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:18/5 ح 1450؛و ص 19 ح 1451 و ص /33ح 1457؛بحار الأنوار:52 323/ ب 27 ح 34.

دیگری،هنگام بیعت،سوار بر ابر حاضر شوند.چون صبح فرارسد،اوّل طلوع آفتاب با(چهل و پنج)نفر که قبلا ذکر شد،به سوی مسجد الحرام روی آورند و هم چنین از قبایل جمع شوند.

4-چون به مسجد الحرام آید،از منبر بالا رود و مردم را به خود و پیمان خدا و ادای حقّ خود دعوت نماید و آنان را دعوت کند که در عمل به سیرۀ رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله عمل نماید و این آیه را می خواند: فَفَرَرْتُ مِنْکُمْ لَمّا خِفْتُکُمْ فَوَهَبَ لِی رَبِّی حُکْماً وَ جَعَلَنِی مِنَ الْمُرْسَلِینَ 1 پس وقتی که ترسیدم،از شما فرار کردم،پس خدای من به من حکمت داده و مرا از مرسلین قرار داد.

سپس خداوند جبرئیل را نازل کند و بر«حطیم»فرودآید و بگوید:به چه چیز دعوت می کنی؟آن حضرت تکرار نماید و جبرئیل گوید:دستت را دراز کن،من اوّل کسی هستم که با تو بیعت می کنم.پس دست خود را دراز کند،سفید و نورانی باشد مانند ید بیضای موسی علیه السّلام و این آیه را تلاوت نماید: إِنَّ الَّذِینَ یُبایِعُونَکَ إِنَّما یُبایِعُونَ اللّهَ،یَدُ اللّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ فَمَنْ نَکَثَ فَإِنَّما یَنْکُثُ عَلی نَفْسِهِ؛ (1)آنان که با تو بیعت می کنند، سخنی جز این نیست که با خدا بیعت می کنند،دست خدا بالای دست آن ها است؛پس هرکس بیعت را بشکند به ضرر خودش شکسته است.

5-امام صادق علیه السّلام فرمود:پس جبرئیل دست او را می بوسید و دست خود را به دست او می مالد و پس از جبرئیل،ملائکه و جن می آیند. (2)

6-امام باقر علیه السّلام فرمود:پس از آن سی صد و سیزده تن با او بیعت کنند،آنان که با ابرها می آیند،در آن ساعت برسند. (3)

7-امام صادق علیه السّلام فرمود:پس از آن جبرئیل یک پای خود را بر بیت الحرام

ص:451


1- 2) -فتح:10؛معجم أحادیث الإمام المهدی:492/3 ح 1062؛اعلام الوری:288/2 ب 4 ف 3:
2- 3) -إلزام النّاصب:257/2؛مختصر بصائر الدّرجات:ص 183؛بحار الأنوار:8/53 ب 25.
3- 4) -معجم أحادیث الإمام المهدی:283/3 ح 820 بحار الأنوار:370/52 ب 27 ح 157.

و دیگری را بر بیت المقدس گذارد و ندا کند: أَتی أَمْرُ اللّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ (1)

سپس در پیش روی آن حضرت مابین رکن و مقام می ایستد و می گوید:

«البیعة للّه.» (2)

8-امام صادق علیه السّلام فرمود:چون آفتاب بلند شود،صیحۀ آسمانی از چشمۀ خورشید به زبان عربی بلند شود،به گونه ای که همۀ اهل آسمان و زمین بشنوند،ندا کند:ای گروه خلایق«این مهدی آل محمد»است!سپس اسم و کنیه و نسب او را تا امام حسین علیه السّلام بیان کند و گوید:بیعت کنید او را تا هدایت یابید،با او مخالفت نکنید که گمراه می شوید.به دنبال این ندا ملائکه،جن و نقبای انس،گویند«سمعنا و أطعنا» شنیدیم و اطاعت می کنیم و نماند هیچ گوشی از خلایق،مگر این که این ندا را می شنود و از همدیگر می پرسند،آیا شنیدید؟!

چون نزدیک غروب آفتاب شود،فریاد کنندۀ دیگر از طرف مغرب فریاد کند:ای گروه خلایق،پروردگار وقتی در سرزمین فلسطین در وادی«یابس»که نامش«عثمان بن عنبسۀ أموی»است،ظهور کرد،با او بیعت کنید تا هدایت یابید و با او مخالفت نورزید که گمراه می شوید!

ملائکه و جن و نقبای انس گویند:«سمعنا و عصینا؛شنیدیم و نافرمانی می کنیم» و کفّار و اهل ریب و شک گویند:«سمعنا و أطعنا»چون بیعت تمام شود و مردم متفرق شدند،اهل مکّه به یکدیگر گویند:این مرد که در کنار کعبه بود و آن مردمان ناشناس چه کسانی بودند و این چه آیتی بود که در شب دیدیم که تاکنون ندیده بودیم؟!دقّت کنید ببینید،آیا این مرد و اطرافیان او را می شناسید؟!گویند:این مرد همان صاحب «بز»هاست،ولی جز چهار نفر از اهل مکّه و چهار نفر از اهل مدینه،فلان و فلان کسی دیگر را نمی شناسیم. (3)

9-امام باقر علیه السّلام فرمود:وقتی که(بیعت ناگهانی)تمام شود،اصحاب با او رفت

ص:452


1- 1) -نحل:1؛ [1]معجم أحادیث الإمام المهدی:207/5 ح 1632؛ [2]بحار الأنوار:285/52 ب 26 ح 18.
2- 2) -کشف الغمّة:462/2؛فصول المهمّة:ص 298؛ارشاد مفید:353/2 ب 40 ف 1 ح 2. [3]
3- 3) -إلزام النّاصب:257/2-258؛مختصر بصائر الدّرجات:ص 183-184؛بحار الأنوار:8/53 ب 25. [4]

و آمد می کنند و برای قیام و خروج اصرار می ورزند،اما او در انتظار دستور الهی است.

در اثر اصرار زیاد اصحاب(برای این که به آن ها بفهماند که هنوز زمینه قیام فراهم نیست)«نفس زکیّه»را(که جریانش گذشت)برای دعوت به سوی مکّیان اعزام می کند.مردم مکّه بعد از شنیدن پیغام امام علیه السّلام او را میان رکن و مقام شهید می کنند.

زمانی که خبر قتل او به امام علیه السّلام می رسد،می فرماید:من به شما نگفتم اهل مکّه مرا نمی خواهد؟!. (1)

10-خلاصۀ روایات

از مجموع روایات چنین استفاده می شود که امام علیه السّلام پس از قتل«نفس زکیّه»با وزیر خود«منصور یا منتصر»برای زیارت،سفری به«مدینه»می کند و در آن جا با ورود لشکر سفیانی مواجه شده و سریعا به سوی مکّه برمی گردد.

نزدیک مکّه،زیر درخت تیره رنگی برای آسایش می نشیند،جبرئیل به صورت مردی از طایفۀ کلب(که شاید همان دحیۀ کلبی که به صورت او به حضور رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می رسید باشد)به نزد او می آید و می گوید:ای بندۀ خدا،در این جا چه کار می کنی؟!

جواب دهد:منتظرم موقع شام رسد،بعد از نماز عشا به طرف مکّه روم،خوش ندارم در این ساعت گرم حرکت نمایم.

جبرئیل می خندد و از خنده اش او را می شناسد.پس جبرئیل دست او را می گیرد و مصافحه می کند و بر او سلام می نماید و می گوید:برخیز!و سپس اسب«براق»را برای او حاضر می کند.وقتی که به«رضوی»رسید«محمّد و علی علیهما السّلام»حاضر شوند و منشور و عهدنامه ای برای او می نویسند که آن را برای مردم بخواند.سپس به سوی مکّه حرکت می نماید و در این وقت مردم در مکّه جمع می شوند. (2)

ص:453


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:294/3 ح 831؛بحار الأنوار:307/52 ب 26 ح 81.بحار الأنوار:/52 337 ب 27 ح 78.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:198/3 ح 719؛بحار الأنوار:306/52 ب 26 ح 79.این حدیث از امام

چون به مکّه آید،به محلّ خود«ذی طوی»می رود.پس در همان روز یا روز بعد شمشیر از غلاف بکشد و زره دربر کند و برد پیغمبر در تن و عمامه اش را بر سر نهد و عصا یا تازیانۀ«قضیب»وی را بر دست گیرد و از خداوند طلب ظهور و خروج می نماید.برخی از افراد که از حال امام باخبر شده اند،حسنی را آگاه کنند.او به نزد امام علیه السّلام آمده و از او اعجاز و نشانه های پیغمبر می خواهد و پرسش ها نموده و تسلیم می شود و پیش از امام علیه السّلام خروج می نماید.اهل مکّه او را کشته و سر او را به شام می فرستند و بعد از او،امام علیه السّلام خروج می نماید. (1)

این جریان شاید یکی دو روز قبل از تاسوعا و یا در روز تاسوعا واقع خواهد شد و امام در روز عاشورا قیام و خروج می نماید.

جابر بن یزید جعفی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«در این میان به ناگاه پرچم هایی از جانب خراسان روی آور می شود و به سرعت طی منازل می کند و چندنفر از اصحاب«قائم»با آنان همراه خواهند بود.سپس مردی از کارگران اهل کوفه با جمعی خروج می کند که فرمانده سپاه سفیانی او را میان حیره و کوفه می کشد و سفیانی هیأتی را به مدینه روانه می سازد.پس مهدی علیه السّلام از مدینه به مکّه فرار می کند.این خبر به سفیانی می رسد که مهدی به مکّه رفته است.سپاهی به دنبال او می فرستد ولی موفق به دستگیری او نمی شود تا این که آن حضرت در حال ترس و مراقبت طبق سنّت موسی بن عمران علیه السّلام داخل مکّه شود. (2)

لشکر سفیانی پس از قتل و غارت و خرابی«مدینه»متوجّه مکّه خواهند شد تا آن حضرت را دستگیر کنند که در«بیدا»همگی به زمین فرو روند،ولی مکّیان قبلا با او بیعت کرده بودند.

11-بیعت اکراهی
اشاره

1-عبید بن زراره گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«ینادی باسم القآئم علیه السّلام فیؤتی و هو

ص:454


1- 1) -این حدیث از امام ص [1]ادق علیه السّلام است.
2- 2) -غیبت نعمانی:باب 14 علایم قبل از ظهور ص 328.

خلف المقام،فیقال له:قد نودی باسمک فما تنتظر؟ثمّ یؤخذ بیده فیبایع[قال]و قال لی زرارة:الحمد للّه قد کنّا نسمع أنّ القآئم علیه السّلام یبایع مستکرها فلم نکن نعلم وجه استکراهه.

فعلمنا أنّه استکراه لا إثم فیه؛ (1)به نام«قائم»علیه السّلام ندا شود،پیش او می آیند درحالی که در پشت«مقام»باشد و به او گفته شود که به اسم تو ندا شده،پس در انتظار چه هستی؟! سپس دست او را گرفته و بیعت می شود.

عبید بن زراره گفت:حمد خدا را که شنیده بودیم«قائم»علیه السّلام با اکراه بیعت کرده شود،علّت اکراهش را نمی دانستیم،(حالا)دانستیم،اکراهی است که گناه در آن نیست(مسؤلیّتی ندارد).مهدی از مدینه به مکّه می آید و با او بیعت می کنند بین رکن و مقام درحالی که خود حضرت راغب نیست.» (2)

2-سیوطی با سند خود از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله نقل کرده است که پیامبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«مهدی از مدینه به سوی مکّه بیرون می رود،مردم از او می خواهند که از میانشان خارج شود.آن گاه با او بین رکن و مقام بیعت می کنند،درحالی که کراهت دارد...». (3)

شاید اکراه و عدم رغبت و تمایل مذکور در روایت فوق،مقطعی بوده باشد؛یعنی در آن ساعت،زیاد به صلاح نبود ولی با اصرار آن ها می پذیرد،یا این که چون حضرت می داند بعد از آن بیعت،شروع به اصلاح روی زمین می نماید و این عمل قهرا مستلزم جنگ ها و انتقام ها و خونریزی ها خواهد بود،اما این کارها با دستور خدا و طبق دستور العمل آسمانی انجام می گیرد.

از سوی دیگر خدای-عزّ و جلّ-آن حضرت را مانند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله مقام «رحمة للعالمین»داده است،بدین جهت برای او آن بیعت سخت است و زیاد خوشحال نخواهد شد،مانند جدّ بزرگوارش که در جنگ ها فقط سمت فرماندهی

ص:455


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 141؛ [1]بحار الأنوار:294/52 ب 26 ح 43. [2]
2- 2) -برهان المتّقی:ص 144؛فوائد فرائد الفکر:ص 9؛زندگانی امام زمان:ص 152 از آن.
3- 3) -الحاوی للفتاوی:152/2.بیرون شدن حضرت از مدینه به معنای حرکت از مدینه به سوی مکّه برای اعلام ظهور در کنار حجر الأسود و گرفتن بیعت از مردم در میان رکن و مقام است نه اینکه ابتدای ظهور و خروج حضرت از آن شهر باشد.

داشت،دستور می فرماید،اگرچه این فرمان ها به منزلۀ اقدام فیزیکی و مباشرت جسمی آن حضرت است.

کیفیّت خروج و بیعت دوّم روز عاشورا

تا به حال در کیفیّت ظهور و قیام نقل می کردیم،اکنون به خروج امام برای گرفتن بیعت و کارهای پس از آن می پردازیم.

12-سنّ خروج

1-ابی بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«لو خرج القآئم لقد أنکره الناس یرجع إلیهم شآبّا موفّقا،فلا یلبث علیه إلاّ کلّ مؤمن أخذ اللّه میثاقه فی الذرّ الأوّل.وفی غیر هذه الروایة،أنّه علیه السّلام قال:و إنّ من أعظم البلیّة أن یخرج إلیهم صاحبهم شآبّا و هم یحسبونه شیخا کبیرا؛ (1)اگر«قائم»خروج کند مردم او را انکار می کنند(نمی پذیرند)چون به صورت جوان موفّق شاداب)برمی گردد.پس کسی در کنارش نمی ماند،مگر مؤمنانی که خداوند در عالم«ذرّ»از آن ها پیمان گرفته باشد.»

2-در روایت دیگر آمده است که آن حضرت فرمود:همانا از بزرگ ترین بلاها این است که صاحب ایشان به صورت جوان برمی گردد،درحالی که آن ها خیال می کردند «قائم علیه السّلام»پیرمرد سالخورده ای است.

13-سال و ماه و روز ظهور

آن چه مسلّم است در ماه رمضان ندا داده می شود و ایشان از محل غیبت بیرون آمده و در مکّه ساکن خواهد شد،شوال و ذی قعده و ذی حجه را در مکّه بوده اما برای کسی ظاهر نیست و بعد از ماه ذی حجه قیام عام نموده و برای عموم ظاهر خواهد شد.

ص:456


1- 1) -غیبت طوسی:ص 274؛غیبت نعمانی:ص 99؛ [1]بحار الأنوار:287/52 ب 26 ح 23 و 24. [2]
14-خروج در سال طاق

ابی بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«لا یخرج القآئم إلاّ فی و تر من السنین سنة:

إحدی أو ثلاث أو خمس أو سبع أو تسع؛ (1)ظهور آن حضرت،در سال طاق(فرد)(1،3،5، 7،9،)خواهد شد.

15-ماه خروج و قیام

1-ابی بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«یقوم القآئم یوم عاشوراء؛ (2)قائم روز عاشورا قیام می کند.»

2-وهیب بن حفص از ابی بصیر نقل کرده است که امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ القآئم علیه السّلام ینادی باسمه لیلة ثلاث و عشرین و یقوم یوم عاشوراء،یوم قتل فیه الحسین بن علی علیهما السّلام؛ (3)همانا به نام قائم علیه السّلام در شب 23(رمضان)ندا شود و روز عاشورا،روزی که حسین بن علی علیهما السّلام شهید شد،قیام می کند.»

3-در حدیث دیگر فرمود:«ندا می شود به اسم او در شب بیست و سوّم(رمضان) و قیام می کند روز عاشورا،روزی که حسین بن علی کشته شد،البتّه گویا می بینم روز شنبه دهم از محرّم میان رکن و مقام ایستاده(تا آخر حدیث)». (4)

4-محمد بن مسلم گوید که امام صادق علیه السّلام در ضمن حدیثی فرمود:«فعند ذلک

ص:457


1- 1) -المستجاد:ص 279؛معجم أحادیث الإمام المهدی:484/3 ح 103؛ [1]فصول المهمة:ص 298؛ [2]ارشاد مفید:ص 341؛ [3]بحار الأنوار:291/52 ب 26 ح 36 [4] از ارشاد.
2- 2) -غیبت نعمانی:ص 151؛ [5]بحار الأنوار:297/52 ب 26 ح 56. [6]
3- 3) -ارشاد مفید:ص 341؛ [7]بحار الأنوار: [8]290/52 ب 26 ح 29 از غیبت طوسی.
4- 4) -أبی بصیر قال:قال أبو عبد اللّه علیه السّلام:إن القائم صلوات اللّه علیه ینادی باسمه لیلة ثلاث و عشرین و یقوم یوم عاشورا یوم قتل فیه الحسین بن علی علیهما السلام،لکأنّی فی یوم السّبت العاشر من المحرّم قائما بین الرّکن و المقام...؛منتخب الأثر:ص 574 ف 6 ب 9 ح 2 [9] از ارشاد؛غیبت طوسی:ص 452 ف 7 ح 458؛ المستجاد:ص 279؛فصول المهمّة:ص 298؛ [10]معجم أحادیث الامام المهدی:489/3 ح 1060؛ [11]بحار الأنوار:290/52 ب 26 ح 29؛ [12]ارشاد:ص 341؛ [13]کشف الغمّة:324/3؛غیبت طوسی:ص 274. [14]

ینادی باسم القآئم علیه السّلام فی لیلة ثلاث و عشرین من شهر رمضان و یقوم یوم عاشوراء؛ (1)در این هنگام در شب بیست سوّم از ماه رمضان،به نام«قائم»ندا می شود و روز عاشورا قیام می نماید.»

5-ابی بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«و یقوم یوم عاشوراء،و یظهر یوم السبت العاشر من المحرّم قآئما بین الرکن و المقام؛ (2)و روز عاشورا قیام می کند و روز شنبه دهم محرم ظهور می کند و میان رکن و مقام(برای گرفتن بیعت)می ایستد.»

16-روز خروج و قیام
1-روز نوروز:
اشاره

در طول تاریخ بشریت،جریانات و حوادث مهم زیادی در روز«نوروز»به وقوع پیوسته و خواهد پیوست که جا دارد به بعضی از آنها اشاره نمائیم،

از روایات بعدی استفاده می شود که ظهور آن حضرت در روز«نوروز»سال شمسی انجام می گیرد و«نوروز»آن سال در آن زمان با گردش سال قمری، مصادف با روز عاشورا آن هم موافق با روز جمعه یا شنبه،خواهد بود،چون روزهای سال شمسی ثابت و روزهای سال قمری در گردش است،پس نتیجه این می شود که آن حضرت در روز اول سال شمسی روز دهم محرم،جمعه یا شنبه ظهور کرده و به تخت خلافت و امامت خواهد نشست،به توضیحات بعدی نیز توجه نمائید.

معلی بن خنیس،عن أبی عبد اللّه علیه السّلام قال:یوم النّیروز هو الیوم الّذی یظهر فیه قائمنا أهل البیت و ولاة الأمر،و یظفره اللّه تعالی بالدّجال فیصلبه علی کناسة الکوفة و ما من یوم نیروز الاّ نتوقّع فیه الفرج لأنّه من أیّامنا حفظته الفرس و ضیّعتموه. (3)معلی بن خنیس از ابی

ص:458


1- 1) -منتخب الأثر: [1]ص 575 ف 6 ب 9 ح 5 از الأربعون [2]خاتون آبادی.
2- 2) -منتخب الأثر: [3]ص 575 از کشف الأستار [4]از اخبار الدّول. [5]
3- 3) -بحار الأنوار: [6]276/52 ب 25 ح 171 از کتاب المهذّب ابن فهد؛سرچشمۀ حیات:369 [7] بنقل از المهذّب ص 194؛و بحار الأنوار:و [8] 59 ص 119؛و وسائل الشّیعة:1738؛ [9]بحار الأنوار:308/52 ب 26- [10]

عبد اللّه علیه السّلام فرمود:«روز نوروز،روزیست که قائم ما اهل بیت و والیان امر،ظهور نماید،و خداوند او را به دجال پیروز نماید و

او را در کناسۀ کوفه،به دار آویزد،روز نوروزی نیست مگر اینکه ما متوقّع فرج در آنیم،چون نوروز از روزهای ما است،فارس ها آن را(ارج نهاده و)حفظش کردند،اما (شما عرب ها)آن را ضایع نمودید.

روز«نوروز»در گذر زمان

الف-معلّی بن خنیس از امام صادق علیه السّلام روایت می کند که آن حضرت فرمود:روز «نیروز»(نوروز)روزیست که(آن روز با گذشت تاریخ با چرخش سال قمری مصادف با روزهای مذکور بعدی و روز غدیر بود)پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله و سلّم در غدیر خم به ولایت امیر مؤمنان علیه السّلام بیعت گرفت و به ولایت او اقرار کردند،خوشابه حال کسی که ثابت ماند و وای بر کسی که بیعت را شکست.!و روزی است که پیغمبر امیر مؤمنان را به وادی جنّ فرستاد و بر آنها عهدها و پیمانها بست؛

روزی است که به اهل نهروان،غالب شد و ذو الثّدیه را کشت و روزی است که، در آن روز«قائم ما علیه السّلام»اهل بیت و ولاة امر ظهور می کند؛خداوند او را به دجّال غالب می کند؛و او را در دروازه کناسۀ کوفه به دار می آویزد؛روز نوروزی نمی آید مگر اینکه ما امّید فرج داریم؛چون روز نوروز از روزهای ما و شیعیان ما است.

پیغمبری از انبیاء بنی اسرائیل به اجساد هزاران نفر گذشت که،از ترس«وبا»یا «طاعون»فرار کرده بودند؛و خداوند به او وحی نمود که به خوابگاهها و قبرهای آنها آب بپاش،آن پیغمبر در روز نوروز به آنها آب پاشید؛و همه زنده شدند؛که تعداد آنها سی هزار نفر بودند و مدّتی هم زندگی کردند.

«فصار صبّ الماء فی یوم النّیروز سنّة ما ضیة»

«پس پاشیدن آب در روز نوروز سنّت مقبول گردید»و علّت آنرا نمی داند،مگر

ص:459

راسخون در علم،آن نخستین روز سال فارس ها است.معلّی می گوید:حضرت، املاء فرمود:و من نوشتم. (1)

ب-شیخ طوسی رضوان الله تعالی علیه در کتاب«مصباح المتهجّد»از معلّی بن خنیس از مولانا امام صادق علیه السّلام روایت می کند که آن حضرت فرمود:

«هروقت روز نوروز فرارسد غسل کن،و پاکیزه ترین لباسهایت را بپوش و با بهترین عطر،خود را خوشبو کن و آن روز را روزه بگیر وقتی که نوافل نماز ظهر را خواندی چهار رکعت نماز بخوان در رکعت اول حمد و ده مرتبه «إِنّا أَنْزَلْناهُ» و در رکعت دوم،«حمد»و ده مرتبه «قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ» و در رکعت سوّم،«حمد»و ده مرتبه «قُلْ هُوَ اللّهُ» و در رکعت چهارم،«حمد»و ده مرتبه«معوّذتین»را بخوان و سجده کن!پس از فراغت،سجدۀ شکر بجا بیاور!خداوند گناه پنجاه سال تو را می بخشد» (2)

ج-احمد بن فهد قدّس سرّه در کتاب«المهذّب»از معلّی نقل می کند که در صبح روز نوروز به خدمت امام صادق علیه السّلام وارد شدم«فقال أتعرف هذا الیوم»«آیا امروز را می شناسی؟» عرض کردم:نه و لکن روزی است که عجم آن را بزرگ شمرده و مبارک می داند، فرمود:این طور نیست،قسم به بیت عتیق که در بطن مکه است.این روز به خاطر کار قدیم است،برایت روشن کنم،عرض کردم:دانستم از شما بهتر است برای من از زندگی همیشه گی،خداوند دشمنانتان را هلاک کند،

فرمود:ای معلّی!روز نیروز،روزیست که خداوند در آن روز از بندگان پیمان گرفت که او را عبادت کنند،به او شریک قرار ندهند و پیامبران و حجّت ها و اولیاء او را بپذیرند،و آن اوّلین روز خورشید است؛

در آن روز بادهای لواقح وزید؛و در آن روز سبزه های زمین خلق گردید؛و روزیست که کشتی نوح علیه السّلام بر جودی قرار گرفت؛و روزیست که خداوند قومی را که از ترس مرگ فرار کرده و همگی مرده بودند،زنده کرد.

ص:460


1- 1) -المهذّب لأحمد بن فهد:ص 194؛بحار الأنوار:ج 59 ص 119؛وسائل:ج 8 ص 173؛
2- 2) -مصباح المتهجّد:ص 790؛وسائل الشّیعة:8 ص 172؛

روزیست که ابراهیم علیه السّلام بت ها را شکست؛و روزیست که پیغمبر امیر مؤمنان علیه السّلام را بر دوش گرفت تا بتهای قریش را از بالای بیت الله الحرام انداخت،و خرد کرد و و... (1)

درباره عید نوروز کتاب های متعدد نوشته شده است و در جلد 59 بحار الانوار از صفحه 95 تا صفحه 143 مشروحا بیان گردیده است.

2-روز شنبه:

1-علی بن مهزیار گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«کأنّی بالقائم یوم عاشوراء یوم السبت قآئما بین الرکن و المقام،بین یدیه جبرئیل علیه السّلام ینادی:البیعة للّه،فیملأها عدلا کما ملئت ظلما و جورا؛ (2)همانا«قائم»را می بینم روز عاشورا،روز شنبه،بین رکن و مقام ایستاده و در جلویش جبرئیل ندا می کند«بیعت برای خدا است»پس زمین را پر از عدالت کند آن طور که از ظلم و جور پر شده باشد.»

2-ابی بصیر گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«قائم»خروج می کند روز شنبه که روز عاشورا همان روزی که حسین در آن کشته شد.» (3)

3-ابی بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:روز شنبه،روز عاشورا خروج می نماید،روزی که در آن حسین علیه السّلام شهید شد. (4)

4-امام باقر علیه السّلام فرمود:«یظهر المهدیّ فی یوم عاشوراء و هو یوم الّذی قتل فیه الحسین بن علیّ علیهما السّلام،و کأنّی به یوم السبت العاشر من المحرّم قآئم بین الرکن و المقام؛ (5)

ص:461


1- 1) -المهذّب:ص 195؛بحار الأنوار:ج 59 ص 119؛ [1]وسائل الشّیعة:ج 8 ص 173؛سرچشمۀ حیات:ص 350. [2]
2- 2) -بحار الأنوار: [3]290/52 ب 26 ح 29 از غیبت طوسی.
3- 3) -أبی بصیر،قال:قال أبو جعفر علیه السّلام:یخرج القائم علیه السّلام یوم السبت یوم عاشورا الیوم الذی قتل فیه الحسین علیه السلام.معجم أحادیث الامام المهدی:293/3 ح 830؛ [4]غیبت طوسی:ص 453 ف 7 ح 459؛عقد الدرر:ص 65 ب 4 ف 1؛ [5]بحار الأنوار:285/52 ب 26 ح 17 از کمال الدّین. [6]
4- 4) -ابی بصیر عن ابی عبد اللّه علیه السّلام قال:یخرج القائم یوم السّبت یوم عاشورا یوم الّذی قتل فیه الحسین علیه السّلام منتخب الأثر: [7]ص 574 از کمال الدّین و [8]غیبت نعمانی.
5- 5) -منتخب الأثر: [9]ص 575 ف 6 ب 9 ح 6 از البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان [10]ب 6.

مهدی در روز عاشورا ظهور می نماید و آن روزی است که حسین بن علی علیهما السّلام کشته شده است و همانا او را می بینم روز شنبه دهم محرم بین رکن و مقام(برای شروع اخذ بیعت)ایستاده است.»

3-روز جمعه:

بسیاری از روایات ظهور آن حضرت را روز جمعه گفته اند،جمعه ای که با گردش سال به روز عاشورا افتاده باشد و از قدیم الایّام شیعیانش در هرروز جمعه منتظر خروج امام علیه السّلام می شوند.در زیارت روز جمعه آمده است:«هذا یوم الجمعة و هو یومک المتوقّع فیه ظهورک و الفرج فیه علی یدیک.» (1)

امام صادق علیه السّلام فرمود:«قائم»ما اهل بیت،روز جمعه خروج می نماید.» (2)

ص:462


1- 1) -مفاتیح الجنان:ص 59 [1] زیارت روز جمعه قبل از دعای صباح.
2- 2) -ابی عمیر عن غیر واحد عن أبیعبد اللّه علیه السّلام قال یخرج قائمنا أهل البیت یوم الجمعة.الخبر.معجم أحادیث الامام المهدی:497/3 ح 1067؛ [2]بحار الأنوار:279/52 ب 26 ح 1 [3] از خصال. آی قلم آی قلم سوزلرینده اثر یوخ آشنادن منه بیر خبر یوخ گلدی بو جمعه د گشتی اللّه فاطمه یوسیفینّن خبر یوخ یاندی پروانه لر شمعی سوندی آیریلیق دان اورگ قانه دوندی آی قلم سوزلریند اثر یوخ آشنادن منه بیر خبر یوخ گلدی بو جمعه د گشتی اللّه فاطمه یوسیفینن خبر یوخ شأنده رتبته د بی بدل سن هر گوزلدن آغا سن گوزلسن کیم دییر آیر یلیخ درده سالماز عاشیقین صبرینی الدن آلماز ای گوزوم یولارا باخ دارخما گون همیشه بولوت آلتا قالماز شأند رتبته د بی بدل سن هر گوزلدن آغا سن گوزلسن غنچه گلّر نه اندازه سولسون قلبیلر قویما قانیله دولسون گلدی بو جمعه د گلمدون سن گون ساییب جمعۀ دیگر اولسون شأند رتبته د بی بدل سن هر گوزلدن آغا سن گوزلسن ای صفایی هله دوز فراقه یول سالاخ بیزده بیرده عراقه قلبیلر غصه دن داغلی قالدی یا امام زمان گل اماندی شاعر:شجاع الدین صدری(صفایی)-خواننده:ابراهیم رهبر.

17-جمع بین روایات

این روایات همگی ناطق بر این است که خروج و قیام آن حضرت روز عاشورا خواهد بود،اما روز نوروز به احتمال قوی در گردش سال قمری مصادف با دهم محرم می شود و شنبه و جمعه به چند صورت می توان احتمال داد.

1-روز جمعه برای عدّه ای ابتدای خروج ایشان است و فردای آن روز شنبه خروج عام خواهد بود.

2-روز شنبه اوّل هفته برای عدّه ای ظاهر و روز جمعه آخر هفته ظهور عام خواهد بود.

3-جمعه روز تاسوعا ظهور و روز شنبه عاشورا قیام خواهد کرد و بیعت عام خواهد گرفت.

4-راوی این روایات را برابر مشهور تنظیم کرده است،چون معروف است عاشورای شهادت امام حسین علیه السّلام روز شنبه بوده است.

5-راوی به اشتباه جمعه را شنبه گفته است و عاشورا هم روز جمعه خواهد بود.

6-در روایت پنجم ماه خروج و قیام امام صادق علیه السّلام فرمود:«یقوم یوم عاشورا و یظهر یوم السّبت،قیام روز عاشورا و ظهور روز شنبه خواهد بود و اللّه العالم».

18-برنامۀ شروع

1-امام محمد باقر علیه السّلام فرمود:از بلندی«ذی طوی»با سی صد و سیزده تن به پایین می آید تا این که به مسجد درآید. (1)

2-مردی از یاران امام علیه السّلام اوّل سخنرانی می کند و فریاد می زند:ایّها النّاس!این است آن که مطلوب شماست و آن که را می خواهید شما را دعوت نماید به آن چه که پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله دعوت می کرد.مردم از جا برمی خیزند و سپس امام علیه السّلام خود سخن می گوید و می فرماید:«أیّها النّاس»منم فلان و پسر فلان،منم فرزند پیغمبر خدا،شما

ص:463


1- 1) -بحار الأنوار:307/52 ب 26 ح 81،معجم احادیث الإمام المهدی:295/3 ح 31.

را به آن چه که پیغمبر دعوت می کرد،می خوانم.»

مردم به سوی او هجوم می برند که او را بکشند و آن سی صد و سیزده تن از او دفاع کنند. (1)

3-پس مابین رکن و مقام چهار رکعت نماز می خواند. (2)

آن گاه از آسمان به نام او ندا می شود و او در پشت مقام می باشد،اصحاب به او می گویند:منتظر چه هستی که به نام تو ندا شد؟!پس دست او را گرفته و برای بیعت عمومی می آورند. (3)

4-می آید تا به حجر الأسود تکیه دهد و اوّل جمله ای که گوید:«بقیّة اللّه خیر لکم» (4)سپس گوید:«أنا بقیّة اللّه»و شروع کند به خواندن خطبه به این شرح«ایّها النّاس!ما از خداوند یاری می خواهیم و هم از مردم،هرکس که اجابت ما کند ما بر علیه آن هایی است که به ما ستم کرده و حق ما را از ما گرفتند،ما اهل بیت پیغمبر شماییم و ما به خدا و به محمد صلّی اللّه علیه و اله اولی هستیم.

ای مردم!هرکس با ما دربارۀ خدا خصومت ورزد،من به خدا اولی هستم و هرکه با ما دربارۀ آدم خصومت ورزد،من به آدم اولایم و هرکس دربارۀ نوح و ابراهیم و محمّد صلّی اللّه علیه و اله و پیغمبران احتجاج نماید،من بر آن ها اولی ترم.آیا خداوند در کتاب محکم خود نفرموده است:«إنّ اللّه اصطفی آدم و نوحا و آل إبراهیم و آل عمران علی العالمین ذرّیّة بعضها من بعض و اللّه سمیع علیم؛ (5)پس منم بقیّه ای از آدم و ذخیره ای از نوح و چکیده ای از محمد صلّی اللّه علیه و اله و هرکه با ما خصومت ورزد دربارۀ کتاب خدا،پس ما از همۀ مردم اولی هستیم به کتاب خدا و هرکس خصومت ورزد دربارۀ نسبت من بر پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله،پس من اولی از همۀ مردم هستم نسبت به پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله.»

ص:464


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:198/3 ح 719؛بحار الأنوار:306/52 ب 26 ح 79.این حدیث از امام زین العابدین علیه السّلام است.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:295/3 ح 813؛إلزام النّاصب:294/2.این حدیث از امام باقر علیه السّلام است.
3- 3) -مهدی منتظر:الإمام المهدی:454/3 ح 1010؛ [1]بحار الأنوار:294/52 ب 26 ح 43.این حدیث از امام صادق علیه السّلام است.
4- 4) -هود:86. [2]
5- 5) -آل عمران:36-33. [3]

شما را به خدا!هرکس از حاضرین امروز کلام مرا بشنود،به غایبین برساند و از شما می خواهم به حقّ خدا و رسول و به حقّ من بر شما که مرا بر شما حقّ خویشاوندی پیغمبر است،ما را یاری کنید و از شرّ کسانی که به ما ستم کردند و ما را از دیار و فرزندان خود مطرود کرده و بر حقّ ما تجاوز نموده و از حقّ خود دور ساخته و از اهل باطلی که بر حقّ ما غلبه کردند،جلوگیری نمایید.

پس اللّه،اللّه!که ما را خوار نکنید و رهایمان ننمایید و به ما کمک رسانید که خداوند شما را یاری نماید.امروز ما و هرمسلمانی شهادت می دهیم که به ما ظلم شده و مطرود و آواره شدیم و بر حقّ ما تجاوز شد و ما را از دیار و اهل و اموال خود بیرون کردند و مقهور گشتیم.آگاه باشید که امروز ما از خداوند و از هر مسلمانی یاری می طلبیم.» (1)

ص:465


1- 1) -جابر از ابی جعفر علیه السّلام...قال:و القائم یومئذ بمکة،و قد أسند ظهره إلی البیت الحرام،مستجیرا به ینادی یا أیها النّاس إنّا نستنصر اللّه و من أجابنا من الناس،و إنّا أهل بیت نبیّکم محمد و نحن أولی الناس باللّه و بمحمد صلّی اللّه علیه و اله.فمن حاجّنی فی آدم فأنا أولی الناس بآدم،و من حاجّنی فی نوح فأنا أولی الناس بنوح،و من حاجّنی فی إبراهیم فأنا أولی الناس بابراهیم و من حاجّنی فی محمد صلّی اللّه علیه و اله و سلم فأنا أولی الناس بمحمد،و من حاجّنی فی النّبیّین فأنا أولی الناس بالنبیین،ألیس اللّه یقول فی محکم کتابه إِنَّ اللّهَ اصْطَفی آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَی الْعالَمِینَ ذُرِّیَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ (آل عمران:34.). [1]فأنا بقیة من آدم،و ذخیرة من نوح،و مصطفی من إبراهیم،و صفوة من محمد صلّی اللّه علیه و اله،ألا و من حاجنی فی کتاب اللّه فأنا أولی الناس بکتاب اللّه،ألا و من حاجنی فی سنة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله،فأنا أولی الناس بسنة رسول اللّه،فأنشد اللّه من سمع کلامی الیوم لما بلغ الشاهد منکم الغائب. و أسألکم بحق اللّه و رسوله و بحقی-فان لی علیکم حق القربی من رسول اللّه-إلا أعنتمونا،و منعتمونا ممن یظلمنا،فقد اخفنا و ظلمنا و طردنا من دیارنا و أبنائنا و بغی علینا،و دفعنا عن حقنا فأوتر(فی المصدر:ص 150 [2] فافتری)أهل الباطل علینا.فاللّه اللّه فینا لا تخذلونا و انصرونا ینصرکم اللّه.قال:فیجمع اللّه علیه أصحابه ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا،و یجمعهم اللّه علی غیر میعاد،قزعا کقزع الخریف[و هی]یا جابر الآیة التی ذکرها اللّه فی کتابه أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعاً إِنَّ اللّهَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ (البقرة:148) [3]فیبایعونه بین الرکن و المقام،و معه عهد من رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله قد توارثته الابناء عن الآباء،و القائم رجل من ولد الحسین یصلح اللّه له أمره فی لیلة فما أشکل علی الناس من ذلک یا جابر،فلا یشکل علیهم ولادته من رسول اللّه،و وراثته العلماء عالما بعد عالم،فان أشکل هذا کله علیهم فان الصوت من السماء لا یشکل علیهم إذا نودی باسمه و اسم أبیه و امه.الإختصاص:عمرو بن أبی المقدام مثله.تفسیر عیّاشی: [4]عن جابر الجعفی قال:قال لی أبو جعفر علیه السّلام:فی حدیث له طویل یا جابر اوّل أرض المغرب تخرب أرض الشام یختلفون عند ذلک علی ثلاث رایات و ساق الحدیث إلی قوله فنردها علی أدبارها مثل الخبر سواء.تفسیر-

5-بعد از این کلام امام علیه السّلام،(سی صد و سیزده)تن با او بیعت می نمایند و از اهل مکّه هم اندکی بیعت می کنند و بیعت بر خدا و بر کتاب و سنّت خواهد بود و پرچم های زرد و سفید در میان«حطیم»و«زمزم»به اهتزاز درمی آید. (1)(و جبرئیل یک بار برای بیعت و در این جا نیز برای امارت ندا کند.)

19-پیمان دوطرفه

مرسوم است هربزرگی که به سر کارآید و مسؤولیّتی را بپذیرد،برنامه هایش را برای پیروان و خواهان خود تشریح کرده و هنگام بیعت،پیمان متقابل می بندند.

حضرت«قائم»علیه السّلام نیز طبق این رسوم از بیعت کنندگان خود پیمان گرفته و خود نیز متقابل تعهّدهایی می دهد.به حدیث ذیل توجّه فرمایید.

امیر المؤمنین علیه السّلام در ضمن یک حدیث طولانی،در وصف بیعت امام مهدی علیه السّلام» فرمود:«یبایعونه علی أن 1-لا یسرقوا،2-و لا یزنوا،3-و لا یسبّوا مسلما،4-و لا یقتلوا محرما،5-و لا یهتکوا حریما محرّما،6-و لا یهجموا منزلا،7-و لا یضربوا أحدا إلاّ بالحقّ،8 -و لا یکنزوا ذهبا و لا فضّة و لا برّا و لا شعیرا،9-و لا یأکلوا مال الیتیم،10-و لا یشهدوا بما لا یعلمون،11-و لا یخرجوا مسجدا،12-و لا یشربوا مسکرا،13-و لا یلبسوا الخزّ و لا الحریر،14-و لا یطمنتقوا بالذهب،15-و لا یقطعوا طریقا،16-و لا یخیفوا سبیلا،17- و لا یفسقوا بغلام،18-و لا یحبسوا طعاما من برّ و لا شعیر،19-و یرضون بالقلیل،20- و یشتمّون علی الطیّب،21-و یکرهون النجاسة،22-و یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر،23-و یلبسون الخشن من الثیاب،24-و یتوسّدون التراب علی الخدود،25- و یجاهدون فی اللّه حقّ جهاده.و یشترط علی نفسه لهم:1-أن یمشی حیث یمشون،2- و یلبس کما یلبسون،3-و یرکب کما یرکبون،4-و یکون من حیث یریدون،5-و یرضی بالقلیل،6-و یملأ الأرض بعون اللّه عدلا کما ملئت جورا،7-یعبد اللّه حقّ عبادته،8-

ص:466


1- 1) -این حدیث از امام باقر علیه السّلام است.

و لا یأخذ حاجبا و لا بوّابا؛ (1)

با او بیعت می کنند که:1-هرگز دزدی نکنند.2-زنا نکنند.3-دشنام ندهند.4- خون کسی را به ناحق نریزند.5-به آبروی کسی لطمه نزنند.6-به خانۀ کسی هجوم نبرند.7-کسی را به ناحق نزنند.8-طلا و نقره و گندم و جو ذخیره نکنند.9-مال یتیم را نخورند.10-در مورد چیزی که یقین ندارند،گواهی ندهند.11-مسجدی را خراب نکنند.12-مشروب نخورند.13-حریر و خز نپوشند.14-کمربند زرّین به کمر نبندند.15-راه را بر کسی نبندند.16-راه را ناامن نکنند.17-گرد همجنس بازی نگردند.18-خوراکی از گندم و جو ذخیره نکنند.19-به کم قناعت کنند.20-بوی خوش استعمال کنند(عطر بزنند).21-به نیکی فرمان دهند و از بدی بپرهیزند.22- خود را از زشتی ها بازدارند.23-جامه های خشن بپوشند.24-خاک را متکای خود کنند.25-در راه خدا حقّ جهاد را ادا کنند.

امام هم در مقابل تعهد می دهد:1-از راه آنان برود.2-جامه ای مثل جامۀ آنان بپوشد.3-مرکبی همانند مرکب آن ها سوار شود.4-چنان که آن ها می خواهند باشد.

5-به کم قانع و راضی باشد.6-زمین را به یاری خدا،پر از عدل و داد نماید آن چنان که پر از ستم شده است.7-خدا را آن گونه که شایسته است،بپرستد.8-برای خود دربان و نگهبان اختیار نکند.» (2)(این حدیث با ترتیب دیگر و عین شروط از آن حضرت وارد شده است.)

20-ورود به مسجد الحرام

1-وقتی که به مسجد الحرام رسید،مابین رکن و مقام پنج ندا کند:

«1-ألا یا أهل العالم!أنا الإمام القآئم.

2-ألا یا أهل العالم!أنا الصمصام المنتقم.

ص:467


1- 1) -منتخب الأثر:ص 581 از عقد الدرر [1]از کشف الأستار و در الملاحم و الفتن [2]به نقل از کتاب الفتن ابی صالح سلیلی؛الملاحم و الفتن:ص 49 و 122؛ [3]الزام النّاصب:ص 201. [4]
2- 2) -منتخب الأثر:ص 580؛یوم الخلاص حدیث 564؛زندگانی امام زمان 7:ص 154.

3-ألا یا أهل العالم!إنّ جدّی الحسین قتلوه عطشانا.

4-ألا یا أهل العالم!إنّ جدّی الحسین طرحوه عریانا.

5-ألا یا أهل العالم!إنّ جدّی الحسین سحقوه عریانا. (1)»

2-در آن زمان که بر حجر الاسود تکیه کرده و مشغول گرفتن بیعت است،ناگهان «بشیر»وارد شده و بر فرورفتن لشکر سفیانی بر زمین مژده می دهد.او مردی است که صورتش به عقب برگشته و پشت سرش به طرف سینه است.

حضرت جریان را می پرسد؟

او می گوید:من و برادرم در لشکر سفیانی بودیم،دنیا را ویران ساختیم.از دمشق تا بغداد و از کوفه تا مدینه،منبر پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله را شکستیم با استرهای خود وارد مسجد النّبی شدیم و استرها به مسجد سرگین انداختند.ما از آن جا بیرون آمدیم و تعداد ما سی صد هزار نفر بود و برای خراب کردن این خانه،به سوی مکّه حرکت کردیم.زمانی که به وادی بیدار رسیدیم،شب در آن جا نزول کردیم،ناگاه شخصی به ما صیحه زد و گفت:«ای بیدا نابود کن این گروه ستمگر را!»ناگهان زمین دهان باز کرد و همۀ لشکر را در خود فروبرد.به خدا قسم!حتی عقال شتری و غیر از من و برادرم که نام یکی(وتر و دیگری وتیر می باشد)باقی نماند.

پس ملکی پیدا شد که به صورت ما زد و صورتمان به پشت برگشت و گفت:ای نذیر(ترساننده)!تو به نزد سفیانی ملعون در دمشق برو و او را بترسان از ظهور مهدی آل محمد صلّی اللّه علیه و اله و نابودی لشکرش در بیدا به او خبر ده(آگاه نما)و به من گفت:تو هم خود را به مکّه برسان و مهدی را به هلاکت ستمگران بشارت ده و به دست او توبه کن، او توبۀ تو را می پذیرد.

پس آن حضرت دست خود را به صورت او می کشد و به حالت اوّل برگردد و با آن حضرت بیعت کرده و همراه لشکر او می شود. (2)

ص:468


1- 1) -إلزام النّاصب:282/2؛ [1]مهدی منتظر:ص 346 [2] معجم الملاحم و الفتن:7/4 به نقل از آن.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:497/1 ح 335 و 27/5 ح 1453؛إلزام النّاصب:122/2 و ص 161؛ المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 177 آیۀ 69. [3]این حدیث از امام صادق علیه السّلام است.

3-وقتی که دعوت و بیعت تمام شود،آن حضرت به مقام می آید و دو رکعت نماز می خواند و دعا می کند و خداوند اجابت می نماید و او را در روی زمین خلیفه قرار می دهد.به خدا قسم!اوست مضطرّ که خداوند فرموده: «أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ» . (1)

4-در«ملاحم و فتن»جابر گوید:که امام باقر علیه السّلام روایت نموده است:آن حضرت چون از نماز عشا فارغ شود،با صدای بلند ندا کند:ای مردم!خدا را به یاد شما و شما را به یاد خدا می اندازم.یاد کنید فردا در برابر پروردگار مقام خود را،خداوند حجّت را بر شما مؤکد نموده است و پیامبران را برای شما مبعوث کرده و کتاب به سوی شما فرستاده،شما را امر می کند که به او شریک قرار ندهید و آن چه را قرآن میرانیده بمیرانید،یار و یاور هدایت باشید و تقوا داشته باشید.به تحقیق زوال و فنای دنیا، نزدیک شده و اعلان وداع می کند و من شما را به سوی خدا و رسول و عمل کردن به کتاب او و میراندن باطل و زنده کردن سنّت دعوت می کنم. (2)

21-گوشه ای از(رفتار امام با مردم جهان!)

تو برتر از هزاران یوسف کنعانی

اگر راز دلم گویم حدیثش را تو می دانی مرا از لطف خود هردم به بزم خویش می خوانی

خلیلی،یوسفی،نوحی،سلیمانی نمی دانم دم پاک مسیحا و کف موسی بن عمرانی

حدیث لیلة القدری هزاران ماه را ماهی نزول آیۀ سبز و صفابخش بهارانی

اگر حسن تو را وصفی شود من فاش می گویم تو برتر از هزاران یوسف زیبایی!

جمالت را در این عالم اگر تمثیل بگذارند تو تفسیر تمام آیه های لوح پنهانی

لبت گر وا شود ای مخزن علم خداوندی حکیمان را بیاموزی زحکمت های لقمانی

ص:469


1- 1) -نمل:62. [1]معجم أحادیث الإمام المهدی:26/5 ح 1453 و ص 318 ح 1744؛ [2]بحار الأنوار:341/52 ب 27 ح 91.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:295/3 ح 832؛عقد الدّرر:ص 145 ب 7؛التّشریف بالمنن:ص 137 ب 130 ح 157.

الا روح مجسّم در کنار آیۀ تطهیر سزد آن که جمالت را ز ناپاکان بپوشانی

بیا ای مهر بی همتا لوای نور برپا کن تو غمخوار تمام بی پناهان و ضعیفانی

تو آن گنجینۀ لطف و عطا و جود و احسانی یقین دارم گدایان را زدربارت نمی رانی

تویی مرهم به زخم بی شمار مادرت زهرا بیا با مقدمت روشن نما آن قبر پنهانی

تو که ناگفته می دانی حکایت های پنهان را اگر راز دلم گویم حدیثش را تو می دانی

سید عبّاس صدر الدینی

دامن گلریز نرگس

برخیز که منجی جهان می آید آن حجّت حق،امید جان می آید

شد دامن نرگس از گلستان حسن گلریز که صاحب الزمان می آید

مشفق کاشانی

در مورد رفتار«قائم آل محمد»علیهم السّلام بعد از ظهور و خروج با مردم روی زمین، روایات و نظرهای متفاوت به دست ما رسیده است.

1-اهل سنّت معتقدند به اندازۀ پر پشه خون ریزی نخواهد شد و کل روی زمین، بدون مقاومت و سرکشی به امام و ارتش او تسلیم خواهند شد.

2-گروهی بر این باورند که امام علیه السّلام ستمگران و کافران و...را بدون سؤال و جواب از دم تیغ شرربار خواهد گذراند و کافر و خارج از اسلام،با قهر امام که قهر خداست، سوخته و نابود خواهند گردید.

دلیل اعتقاد این گروه،تأویل بعضی از آیات و روایات و عباراتی؛مثل«أین قاصم شوکة الجبّارین و أین هادم أبنیة الشرک و النفاق»و مانند این است که مورد استناد خود قرار داده اند و از آن فرزند«رحمة للعالمین»نعوذ باللّه،چهرۀ سفّاک،خونریز،خشن و بدون گذشت ساخته اند،اما آن چه تأویل آیات،صراحت اخبار و منطق احادیث فراوان و هم چنین عقل سلیم،وجدان سالم و منطق صحیح حکم می کند و عدلی که امام علیه السّلام در روی زمین برقرار خواهد ساخت و درایت کشورداری و سیرت مدیریتی که خلاصۀ انبیا و چکیدۀ اولیا را داراست،می گوید راه سومی وجود دارد که جز آن دو

ص:470

راه راست و در خور شأن مقام ولایت و برگرفته شده از صفات خداوندی می باشد.

3-امام رحمت عالمیان برای جلوگیری از تلفات و نابودی و خونریزی زیاد با اتمام حجّت و تفهیم راه درست و صحیح به وسیلۀ رسانه های گروهی پیشرفتۀ آن روزگار و در نهایت با ایجاد رعب و وحشت تلاش خواهد کرد که بندگان خدا را،به خدا متوجّه نموده و به راه او برگرداند و آرامش کامل را برقرار سازد؛در غیر این صورت است که دستورات دشمن شکن وَ قاتِلُوهُمْ حَتّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلّهِ؛ 1 با آن ها بجنگید تا فتنه(کفر)برچیده شود و تمامی دین(روی زمین)برای خدا باشد و وَ اقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ؛ 2 هرکجا پیدا کردید آن ها را بکشید(اعدام کنید) و فَخُذُوهُمْ وَ اقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ؛ (1)هرجا آن ها را یافتید بگیرید(اسیر کنید و) بکشید...و حکمی همانند این آیات،بدون گذشت و دلسوزی با دست قهّارۀ آن قهر الهی به اجرا درآمده،ریشۀ ظلم و فساد سوخته و جهان روی خوشبختی را خواهد دید و طعم زندگی درست را خواهد چشید.

البتّه کسانی که از اخبار و روایات ظهور و قیام و خروج حضرت«مهدی» موعود علیه السّلام آگاهند،می دانند که بعد از قیام«قائم»علیه السّلام مردم،نه به صورت دست بسته و دربست تسلیم خواهند شد و نه با خواهش و تمنا،چون از ارتش سفیانی گرفته تا مکّیان و اهل مدینه و خروجیان مسجد و زیدی ها و بتریّه ها و متمرّدین بازار «تمّارین»کوفه و بصریان متکبّر و...در سراسر روی زمین،در برابر امام علیه السّلام ایستادگی و مقاومت خواهند کرد.

امّا آن گونه نخواهد شد که امام علیه السّلام قهر سوزان الهی باشد و همۀ مخالفین خود را بی چون وچرا،به قتل عام رسانده و همه را یک جا بسوزاند و خاکستر کند،بلکه با همان راه سوم،پیش خواهد رفت. (2)

ص:471


1- 3) -نساء:91. [1]
2- 4) -برای اطّلاع بیشتر از چگونگی وقایع،به مطالب فصل های بعدی توجّه بفرمایید.

22-امامت به که و چه کسی

نزدیک ظهور که کشتارهای فجیع حکومت ها و دولت های خودکامۀ آن زمان و قحطی ها و طاعون ها و مرگ سرخ و سفید که مردم را مستأصل نموده (1)و تا مرز از بین رفتن نه دهم مردم پیش خواهد رفت،دیگر جمعیّتی نخواهد ماند که نصف بیشتر بقایای آن را هم امام علیه السّلام از میان بردارد و در این صورت به که و چه جمعیتی امامت کند و چه کسانی را در کشوری به وسعت زمین،تربیت کند و به سوی خدا متوجّه سازد.

آیا در تشکیلات خداوند رحیم،«اصل»گذشت و عفو نیست؟!مگر سفرۀ گستردۀ رحمت و رأفت خدا در زمان حضرت«قائم»علیه السّلام برچیده خواهد شد؟!همان خدایی که به بعضی از انبیای سلف،زمانی که می خواستند نفرین کنند،می فرمود:«آرام باش و ساکت شو!این مردم را تو نیافریدی و این ها بندگان من اند.»(هزاران شواهد دیگر)

آیا صفات مهربانی به خشونت،عفو و گذشت به انتقام جویی و محبّت و علاقه به کینه توزی و اخلاق نیک به درنده خویی و...تبدیل خواهد شد،یا مسأله چیز دیگری است؟!

وانگهی آن وجود ملکوتی که می خواهد جهانی را از آشوب و فتنه و فساد و ظلم و ستم،به جهان عدل و داد و آشتی و مهربانی و خلاصه به گلستان تبدیل گرداند،مگر خود می خواهد مظهر این صفات رذیله باشد؟!

مگر او فرزند دلبند آن رسول الهی که در اثر ضربات سنگین(قریش)در بالای کوه «ابو قبیس»با حال نزار افتاده بود و اجازه نداد ملائک موکل به زمین و کوه و دریا و باد و...کوچک ترین ضرری به امّتش برساند،نیست؟!

آیا جگر گوشۀ«علی»علیه السّلام بخشندۀ قاتل خود و نور چشم«حسین»علیه السّلام گذشت کننده از تقصیر سنگین تر از کوه ها«حرّ بن یزید ریاحی»نیست؟!

یا از نسل کاظم غیظ،راضی به رضای خدا نیست که بدون اتمام حجّت با یک اشاره بندگان خدا را از صفحۀ روزگار برچیند؟!

ص:472


1- 1) -به فصل جنگ جهانی این کتاب مراجعه فرمایید.

آری،جای انکار نیست،او مظهر قهر خداست،اما برای کسانی که دیگر قابل اصلاح نخواهند بود،نه یکسان و برای همه!

او انتقام گیرنده از ستمگران تاریخ است،از قاتلان مقتولان به ناحق،از ظلم کنندگان حق مظلومان،از قاتلان علی و حسین علیهما السّلام و یاران ایشان،از ظالمان مادرش زهرا علیهما السّلام و محسن سقطشدۀ او و...امانه از عامّۀ مردم که هنوز حجّت بر آن ها تمام نشده و تیره بختی شان به اثبات نرسیده است.

او ویران کنندۀ بناها است،اما نه همۀ بناها؛بلکه بناهایی که از خون دل فقرا و مساکین و ضعیفان بالا رفته و ستمگران خون آشام را در خود جای خواهد داد.

بلی!او مخرّب و نابودکنندۀ مساجد است،اما نه همۀ مساجد،بلکه مساجدی که با بدعت و مال حرام بناشده و یا عنوان«مسجد ضرار»را با خود یدک می کشد!او خود در پیمان دوطرفه ای که هنگام بیعت از مردم خواهد گرفت،دربند 11 آن از مردم تعهد می گیرد که مسجدی را خراب نکنند! (1)

ساحت مقدّس امام علیه السّلام از اسراف و تبذیر مبرّاست و دامن مطهّرش دور از آلودگی و زشتی های به هدر دادن اموال مسلمانان و بیت المال است،پیمان گیرندۀ عدم تخریب مسجدی باشد و خود تخریب کنندۀ مسجدها!!،مگر این که عناوین ثانویه روی آن ها بنشیند و پر زند.

23-اهالی قطب و سیبری

آن هایی که در آخرین نقطۀ قطب شمال یا جنوب و یا در بیابان های سرزمین سیبری و امثال آن،زندگی می کنند و کلمه ای از اسلام را نشنیده اند و با روال عادی دین پدران و اجدادشان به وسیلۀ پدران و مادران،به آن ها انتقال یافته و یا اساسا معتقد به دینی نیستند،آیا می توان بدون اتمام حجّت،از دم شمشیر بگذرند و از روی زمین برداشته شوند؟!

ص:473


1- 1) -به فصل(پیمان دوطرفه)این کتاب رجوع شود.

اکنون به نمونه هایی از احادیث پیرامون رفتار حکومتی امام علیه السّلام با درنظرگرفتن «رحمة للعالمین»بودن ایشان،توجّه فرمایید.

1-طبق روایات فراوان زمانی که«قائم علیه السّلام»قیام کرد«یسیر بسیرة(بسنّة)رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله»با سیرت و سنّت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله رفتار خواهد کرد.آن زمان که رسول مهربانی تاج«و ما أرسلناک إلاّ رحمة للعالمین»را بر سر گذاشت،پایه حکومت را بر عفو و بخشش و معالجۀ بیماران روحی امّت گذاشت و با این خلق و خوی با دشمنان و مخالفانش کنار آمده و اسلام را به کسی تحمیل نکرد،تا دوران نبوتش سپری شد.

حضرت در دوران رسالتش؛

1-با آن ها پیمان عدم تعرّض بست و با دریافت جزیه،زندگی در زیر لوای اسلام را برای آن ها تجویز کرد.

2-با تبلیغ و نصیحت و اتمام حجّت و...با عطوفت آنان را برای گرایش آزادانه به اسلام فراخواند.

3-پس از یأس و نومیدی از هدایت یافتن و بروز خطر از سوی آن ها،اعلان جنگ می نمود و ریشۀ فساد را می خشکاند.

در بحران جنگ نیز اگر کسی اسلحه به زمین می گذاشت،او را می بخشید،چنان که خون«وحشی»قاتل عمویش حمزه را هدر اعلام نموده بود،با گفتن دو کلمه شهادتین،از او درگذشت و از گرفتن انتقام چشم پوشی کرد،مشروط بر این که دیگر در مدینه نمانده و در برابر چشم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله قرار نگیرد.

اگر ایشان در میدان جنگ اسیرانی می گرفتند،با آن ها مدارا می نمود و فدیه می گرفت،یا از باسوادهایشان تحت شرایطی،برای آموزش بی سوادهای امّت استفاده می کرد و سپس آزاد می نمود،اما اگر به قولشان وفا می کردند،متعرّض آن ها نمی شد،ولی اگر مانند یهودیان بنی قریظه و بنی قینقاع پیمان شکنی می کردند،از ایمان و اصلاح آن ها مأیوس می شد و برای حفظ آرامش جامعه و امنیّت مسلمان ها، آن ها را محاصره می نمود؛زیرا چاره ای باقی نمی ماند و آنان مایۀ سلب آسایش و مخلّ برقراری کامل نظام می شدند.

ص:474

فرزند گرامی اش،حضرت«مهدی»موعود علیه السّلام نیز با این سیرت و سنّت و با تاج «رحمة للعالمینی»پیش خواهد رفت.

در بعضی از احادیث چنین روایت شده است که حضرت«قائم»علیه السّلام با سیرت امیر مؤمنان علیه السّلام رفتار نخواهد کرد،در صورت پذیرش این گونه روایت ها و بررسی فنی و سندی و در صورت مخدوش نبودن اسناد می توان گفت که مراد آن است که حضرت علیه السّلام به خاطر حفظ جان شیعیان و یا متولّدشدن شیعیانی از پشت مخالفان در آینده،آن ها را-با این که از هدایت آن ها مأیوس می شد(مانند اشعث بن قیس ها را)- به قتل نمی رسانید و یا این که بعد از شهادتش،اگر آن ها زمام امور را در دست گرفتند، از شیعیانش،انتقامجویی نکنند.ولی حضرت«قائم»علیه السّلام از این رفتارها مستثنی است؛ زیرا نه در اصلاب مخالفان،شیعیانی وجود خواهد داشت تا منتظر تولّد آن ها باشد و نه در آینده برای آن ها حکومتی خواهد بود که از شیعیان انتقام بگیرند.

2-برای جلوگیری از خونریزی بیشتر و مهار کردن افسارگسیختگان روی زمین، با ایجاد«رعب و وحشت»به وسیلۀ رعد و برق و باد و شاید با شکستن دیوار صوتی و بلکه با تجهیزات مافوق آن که از فاصلۀ یک ماه راه جلوتر از خود،حرکت خواهد کرد.روح تکبر متکبران را شکسته و روحیۀ عموم مردم را متزلزل می نماید تا از تسلیم و انقیاد سرپیچی نکرده و با اظهار اطاعت و فرمانبرداری با«قائم»علیه السّلام روبرو شوند و از پایمال شدن زیر سم اسبان و یا تانک و زره پوش های ارتش پیروز «امام»علیه السّلام مصون بمانند.

3-هرچند«قائم علیه السّلام»می داند که اهل مکّه به آسانی تسلیم نخواهند شد،به همین سبب امام علیه السّلام در جریان فرستادن«نفس زکیه»فرمود:«یا قوم!إنّ أهل مکّة لا یریدوننی، و لکنّی مرسل إلیهم لأحتجّ علیهم بما ینبغی لمثلی أن یحتجّ علیهم؛ای قوم!اهل مکّه مرا نمی خواهند و لکن من کسی را به سوی آن ها می فرستم تا به آن ها اتمام حجّت نمایم، آن گونه که سزاوار مثل من است که با آن ها احتجاج نماید.»

4-پس از پیروزی بر اهل مکّه،سه مرتبۀ متوالی،والی و حاکم تعیین می کند و مکیان دو نفر از والیان را می کشند و چون اصلاح نمی شوند،در مرتبۀ سوم،هرچند

ص:475

که آن ها نافرمانی کرده اند،اما حضرت علیه السّلام خود به جنگ آن ها نمی رود و دسته ای از جن و نقبا را به سوی آنان می فرستد و می فرماید:«ارجعوا فلا تبقوا منهم بشرا إلاّ من آمن،فلو لا رحمة ربّکم وسعت کلّ شیء و أنا تلک الرحمة،لرجعت إلیهم معکم فقد قطعوا الأعذار بینهم و بین اللّه و بینی و بینهم،فیرجعون إلیهم؛از آن ها کسی را باقی نگذارید مگر آن هایی که ایمان بیاورند،اگر نبود رحمت خدا که همه چیز را فراگرفته است و من آن رحمتم،البتّه همراه شما برای نابودکردن آن ها برمی گشتم،اما شما بدون من بروید! آن ها همۀ عذرها را بین خودشان و بین خدا و بین من و خودشان از میان بردند.»

پس می بینیم امام علیه السّلام با این که دو مرتبه فرماندارانش را به قتل می رسانند،باز خود برای اصلاح آن ها نمی رود و برای آخرین بار در مرتبۀ سوّم دستور می دهد که اگر ایمان نیاوردند،قلع و قمع بکنید!و با اهل مدینه و سایر بلاد چنین رفتار خواهد کرد.

(تفصیلش را در فصل بعد بخوانید).

5-سفیانی بزرگ ترین دشمن امام علیه السّلام است وقتی که و زمانی که در کوفه با ایشان روبرو می شود،اظهار مظلومیت و احتجاج و نصیحت می کند.

امام صادق علیه السّلام فرمود:«یقدم القآئم علیه السّلام حتی یأتی النجف فیخرج إلیه من الکوفة جیش السفیانی و أصحابه و الناس معه،و ذلک یوم الأربعاء فیدعوهم و یناشدهم حقّه و یخبرهم أنّه مظلوم مقهور و یقول:من حاجّنی فی اللّه فأنا أولی الناس باللّه؛ (1)«قائم»علیه السّلام می آید تا به نجف برسد.پس مردم و لشکر سفیانی از کوفه در روز چهارشنبه به سوی«امام»علیه السّلام می آیند.حضرت آن ها را دعوت می کند و حقّانیتش را به آن ها معرفی می کند و اعتراف می گیرد و به آن ها خبر می دهد که مظلوم و مقهور است و می فرماید:هرکس با من دربارۀ خدا احتجاج کند،پس من اولی ترین مردم هستم بر آن.»

امام علیه السّلام قدرت الهی دارد و جن و انس و فرشته ها از ایشان اطاعت می کند،اما ابتدا بدون اتمام حجّت نمی جنگد،حتی آن ها را قسم می دهد و مظلومیّت خود را به آن ها می فهماند و با احتجاج و اتمام حجّت پیش می رود و هرچند فرمانداران مقتول مکّه از

ص:476


1- 1) -بحار الأنوار:386/52 ب 27 ح 202 و 203 و [1]204 و 205 از کتاب الغیبة. [2]

خانوادۀ خودش می باشد،باز با منطق و صبورانه با آن ها رفتار می نماید.

6-امر می فرماید با مجروحینی که در میدان جنگ و یا سایر مکان ها افتاده اند،با مدارا رفتار نمایند و آن هایی را که فرار می کنند،تعقیبشان نکنند.

«فیحمل علیهم هو و أصحابه فیمنحهم اللّه أکتافهم و یولّون،فیقتلهم حتی یدخلهم أبیات الکوفة،و ینادی منادیه:ألا لا تتّبعوا مولّیا و لا تجهزوا علی جریح و یسیر بهم کما سار علی علیه السّلام یوم البصرة؛ (1)پس با اصحاب خود به آن ها حمله می برد و خداوند آن ها را به اسارت امام و اصحابش درمی آورد و عدّه ای پا به فرار می گذارند،پس آن ها را می کشد تا به خانه های کوفه داخل می کند و منادی از سوی مقام ولایت ندا می کند؛آگاه باشید!فرارکننده ای را تعقیب نکنید و زخمی ها را نکشید و با آن ها مانند عمل علی علیه السّلام در بصره رفتار نماید!»

بنابراین حضرت«مهدی»موعود علیه السّلام بدون اتمام حجّت و پیش از آن که از ایمان و هدایت مردم مأیوس شود،به جنگ و خونریزی اقدام نخواهد کرد،مگر این که راهی غیر از آن پیدا نکند.

24-کینۀ کهنۀ مکّیان

مکّیان از دوران خلفا با اهل بیت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله رابطۀ خوشی ندارند و از گذشته اظهار عداوت می کردند،مگر تعداد اندکی از آن ها.این خصوصیت امتداد می یابد تا ظهور«قائم»علیه السّلام و در زمان ایشان،با سفیانی بیعت می کنند و به دستور او دوبار فرماندار امام علیه السّلام را به قتل می رسانند.

امام علیه السّلام نیز به این امر واقف است،حتی روزی که نفس زکیّه را به سوی آن ها اعزام می نماید،می فرماید:با این که مکّیان مرا دوست ندارند،اما باز من به سوی آن ها کسی را می فرستم که حجّت تمام شود.«نفس زکیّه»را می فرستد و مکّیان او را بین رکن و مقام ذبح می نمایند.

برای روشن شدن از بد رفتاری های مکّیان،نسبت به حضرت«مهدی»موعود علیه السّلام

ص:477


1- 1) -بحار الأنوار:386/52 ب 27 ح 202 و 203 و [1]204 و 205 از کتاب الغیبة. [2]

به روایات ذیل توجّه فرمایید.

1-امام زین العابدین علیه السّلام در خبر طولانی فرمود:«سپس به سوی مکّه بیرون رود و مردم به مکّه گرد آیند،مردی بلند شد و ندا می کند:ای مردم!این(شخص)مورد مطالبه(و علاقۀ)شما است(که قرن ها انتظارش را می کشیدید).پس بلند می شوند و امام هم به پا می خیزد و می فرماید:ای مردم!من«حجّة بن حسن»و فرزند پیغمبرم! شما را دعوت می کنم به آن چه که پیامبر خدا دعوت نمود.(در این حال)مردم به پا می خیزند که امام را به قتل برسانند.سی صد و قدری زیاده بر سی صد(سی صد و سیزده)نفر بلند می شوند و مانع آن ها می شوند پنجاه نفر از کوفه و بقیه از سایر بلاد هستند که هیچ کدام دیگری را نمی شناسند،(چون)بدون شناسایی قبلی در آن جا جمع می شوند. (1)

2-ابی بصیر گوید:امام باقر علیه السّلام در ضمن حدیث طولانی فرمود:«قائم علیه السّلام»به اصحابش می فرماید:ای قوم!اهل مکّه مرا نمی خواهند و لکن من کسی را به سوی آن ها می فرستم تا بر آن ها اتمام حجّت نمایم،آن گونه که سزاوار مثل من است که بر آن ها احتجاج نماید.... (2)

3-در روایت سدیر صیرفی آمده است:«ثمّ أقبلت لا ألقی أحدا من الحجبة إلاّ قال:ما فعلت بالجاریة؟!فأخبرتهم بالّذی قال أبو جعفر علیه السّلام:فیقولون:هو کذّاب جاهل لا یدری ما یقول؟؛ (3)(مرد می گفت:به دستور امام عمل کرده)و این کار را انجام دادم،بعد از آن هر یک از خدمه مرا می دید می پرسید:کنیز را چه کردی؟!دستور امام باقر علیه السّلام را به او می گفتم.آن ها هم می گفتند:«او دروغگو است،نمی داند چه گوید!»

ص:478


1- 1) -بحار الأنوار:306/52 ب 26 ح 79.
2- 2) -أبی بصیر،عن أبی جعفر علیه السّلام فی حدیث طویل إلی أن قال:یقول القائم علیه السّلام لأصحابه:یا قوم إن أهل مکة لا یریدوننی،و لکنی مرسل إلیهم لاحتج علیهم بما ینبغی لمثلی أن یحتج علیهم...بحار الأنوار:307/52 ب 26 ح 81 [1] از کتاب فضل بن شاذان.
3- 3) -کامل روایت در بخش اجتماعی فصل مجازات کلیدداران کعبة.غیبت نعمانی-123:124؛ [2]در این رابطه چندین حدیث در اصول کافی:242/4؛علل الشّرایع:95/2؛بحار الأنوار:349/52 ب 27 ح 102 [3] وجود دارد.

25-رفتارش با مکّیان

رفتار امام علیه السّلام با مکّیان،مساوی رفتار آنان خواهد بود ایشان دوبار استاندار تعیین می نماید و به سوی مدینه حرکت می فرماید که در راه خبر می رسد اهل مکّه استاندارت را کشتند.در نهایت گروهی از ارتش با دستور«امام»علیه السّلام برگشته و آن ها را غربال نموده و سومین حاکم را نصب و به سوی مدینه حرکت می نماید.

1-مفضّل بن عمر،ضمن حدیث طولانی گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«فما یصنع بأهل مکّة؟قال:یدعوهم بالحکمة و الموعظة الحسنة فیطیعونه و یستخلف فیهم رجلا من أهل بیته،و یخرج یرید المدینة؛ (1)با مکّیان چه رفتار می کند؟فرمود:آن ها را با حکمت و موعظۀ حسنه دعوت می کند.پس او را اطاعت می کنند و مردی از اهل بیت خود را جانشین تعیین می کند و به سوی مدینه می رود.»

2-کابلی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«یبایع القآئم بمکة علی کتاب اللّه و سنة رسوله، و یستعمل علی مکّة،ثمّ یسیر نحو المدینة فیبلغه أنّ عامله قتل،فیرجع إلیهم فیقتل المقاتلة و لا یزید علی ذلک،ثمّ ینطلق فیدعو الناس بین المسجدین إلی کتاب اللّه و سنّة رسوله و الولایة لعلیّ بن أبی طالب و البرآءة من عدوّه حتّی یبلغ البیدآء فیخرج إلیه جیش السفیانی فیخسف اللّه بهم؛ (2)مردم در مکّه به کتاب خدا و سنّت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بیعت می کنند و برای مکّه عامل گذاشته و به سمت مدینه حرکت می کند.در راه به او خبر می رسد که عاملش کشته شد،پس برمی گردد و جنگجویان را می کشد و اضافه بر این انجام نمی دهد(در مرحلۀ دوم)سپس می رود و مردم را در میان دو مسجد به کتاب خدا و سنّت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و ولایت علیّ بن ابی طالب علیهما السّلام و دوری جستن از دشمن او دعوت می کند تا به«بیدا»می رسد.ارتش سفیانی به سوی او بیرون می رود و خداوند همه را به زمین فرومی برد.»

4-مفضّل گفت:«یا سیّدی!یقیم بمکّة؟قال:لا،یا مفضّل!بل یستخلف منها رجلا من

ص:479


1- 1) -بحار الأنوار:11/53 باب 25 ح 1. [1]
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:297/3 ح 834 و 27/5 [2] ح 1453؛بحار الأنوار:308/52 ب 26 ح 83. [3]

أهله،فإذا صار منها و ثبوا علیه فیقتلونه،فیرجع إلیهم فیأتونه مهطعین مقنعی رؤوسهم یبکون و یتضرّعون،و یقولون:یا مهدیّ آل محمّد!التوبة التوبة فیعظهم و ینذرهم و یحذّرهم، و یستخلف علیهم منهم خلیفة و یسیر،فیثبون علیه بعده فیقتلونه،فیردّ إلیهم أنصاره من الجنّ و النقبآء و یقول لهم:ارجعوا فلا تبقوا منهم بشرا إلاّ من آمن،فلو لا رحمة ربّکم وسعت کلّ شیء و أنا تلک الرحمة،لرجعت إلیهم معکم فقد قطعوا الأعذار بینهم و بین اللّه و بینی و بینهم،فیرجعون إلیهم،فو اللّه لا یسلم من المآئة منهم واحد،لا و اللّه و لا من ألف واحد؛ (1)ای آقای من!در مکّه اقامت می کند؟

فرمود:نه،ای مفضّل!بلکه مردی را از اهل خودش برای آن جا جانشین قرار می دهد.وقتی از مکّه حرکت کرد،جانشینش را گرفته و می کشند.پس به سوی آنان برمی گردد و آن ها سرافکنده و هراسان با گریه و زاری می آیند و می گویند:ای مهدی آل محمد!توبه،توبه!پس برای آن ها موعظه کرده و تهدید کرده و می ترساند،دوباره جانشین تعیین کرده و حرکت می کند،باز او را گرفته و می کشند.پس انصار خود را از جنّ و نقیبان برمی گرداند و به آن ها دستور می دهد،از آن ها کسی را باقی نگذارید مگر آن هایی که ایمان بیاورند.اگر نبود که رحمت خدا همه چیز را فراگرفته است و من آن رحمتم،البتّه همراه شما برای نابود کردن آن ها برمی گشتم،اما شما بدون من بروید! آن ها همۀ عذرها را بین خودشان و بین خدا و بین من و خودشان را از میان بردند.پس(در مرحلۀ سوم)برمی گردند و به خدا قسم!از صد نفر یک نفر،نه بلکه از هزار نفر یکی سالم نمی ماند.»

3-او حرکت می کند و در طول راه هم چنان مردم را بر کتاب خدا و سنّت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و ولایت علی بن ابی طالب علیه السّلام و برائت از دشمنان او دعوت می کند تا به بیدا برسند،به اصحاب خود موضعی را که ارتش سفیانی بر زمین فرورفته اند،نشان می دهد. (2)

ص:480


1- 1) -إلزام النّاصب:260/2؛ [1]بحار الأنوار:11/53 ب 25؛ [2]معجم الملاحم و الفتن:407/1.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:297/3 ح 834؛و 27/5 ح 1453؛بحار الأنوار:308/52 ب 26 ح 83.

26-اعدام قریش

در مکّه صرف نظر از رفتارش با عموم مردم،با قریشان رفتار خاصّی خواهد داشت؛زیرا آن ها در طول تاریخ با اهل بیت،رفتار ناپسند داشتند.

1-ابی الجارود گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«یسیر إلی المدینة،فیسیر الناس حتّی یرضی اللّه عزّ و جلّ،فیقتل ألف و خمس مائة قرشیا،لیس فیهم إلاّ فرخ زنیة؛ (1)به مدینه می رود و مردم هم تا خدا راضی شود همراه او،پس هزار و پانصد نفر از قریشیانی را می کشد در میان آن ها غیر از زنازاده کسی نباشد.»

2-عبد اللّه بن مغیره گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا قام القآئم من آل محمد علیهم السّلام أقام خمس مائة من قریش فضرب أعناقهم،ثمّ أقام خمس مائة فضرب أعناقهم،ثمّ خمس مائة أخری حتّی یفعل ذلک ستّ مرّات،قلت:و یبلغ عدد هؤلآء هذا؟قال:نعم منهم و من موالیهم؛ (2)زمانی که«قائم آل محمد»علیهم السّلام قیام کرد،پانصد نفر از قریش را برپا می کند و گردن زند،سپس پانصد نفر دیگر و هم چنین پانصد نفر دیگر تا شش بار این کار تکرار می شود.گفتم:آیا تعدادشان به این شماره می رسد؟

فرمود:بلی!از آن ها و از غلامانشان.»

3-بشر بن غالب اسدی گوید:حسین بن علی علیهما السّلام به من فرمود:«یا بشر!ما بقآء قریش إذا قدم القآئم المهدیّ منهم خمس مائة رجل فضرب أعناقهم صبرا،ثمّ قدم خمس مائة فضرب أعناقهم[صبرا]ثمّ قدم خمس مائة فضرب أعناقهم صبرا؟قال:فقلت [له]:أصلحک اللّه!یبلغون ذلک؟فقال الحسین بن علیّ علیهما السّلام:إنّ مولی القوم منهم،قال:

فقال[لی]بشیر بن غالب أخو بشر بن غالب:أشهد أنّ الحسین بن علیّ علیهما السّلام عدّ علیّ ستّ عدات؛ (3)ای بشر!چگونه است بقای قریش،وقتی«قائم مهدی»علیه السّلام آمد،پانصد مرد می آورند و گردن هایشان را می زنند؟سپس پانصد نفر دیگر و پانصد نفر دیگر.

ص:481


1- 1) -بیان الأئمّة:264/3 از دلائل الإمامة [1]ابن جریر الطّبری.
2- 2) -ارشاد:ص 343؛ [2]بحار الأنوار:338/52 ب 27 ح 79. [3]
3- 3) -349/52 ب 27 ح 100 از غیبت نعمانی. [4]

گفتم:عددشان به این تعداد می رسد؟

فرمود:غلامانشان با آن ها می باشد؛بشیر بن غالب برادر بشر.گفت:شهادت می دهم که حسین بن علی علیهما السّلام شش مرتبه،آن تعداد را شمرد.»

3-امام صادق علیه السّلام فرمود:پانصد نفر از قریش را بپا دارد و گردن می زند،باز پانصد نفر دیگر گردن می زند هم چنین تا شش مرتبه. (1)

4-امام باقر علیه السّلام (2)و امام صادق علیه السّلام (3)فرمودند:بعد از آن ها به قریش می پردازد و از آن ها نگیرد جز با شمشیر و ندهد جز با شمشیر.

27-عزیمت به مدینه

بعد از اتمام بیعت مکّه و عملیاتی که در آن شهر انجام داد،انتظاری جز تکمیل عدد ده هزار نفر ندارد و چون آن تعداد تکمیل شد،فرمان داری از طرف خود بر مکّه تعیین کرده و با ده هزار و سی صد و سیزده نفر به اضافه نفرات،اندکی از اهل مکّه خواهند گروید و میراث پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله را برمی دارد،به سوی«مدینه»حرکت می کند. (4)

28-کسی با خود زاد و توشه برندارد

1-هنگامی که می خواهد بیرون شود،دستور می دهد،(در میان ارتش)اعلان نمایند که هیچ کس به همراه خود زاد و توشه برندارد.یاران او گویند:می خواهد ما و چارپایان ما را از گرسنگی و تشنگی بکشد.

سنگ حضرت موسی را با خود برمی دارد و هرکجا ساکن می شدند،از آن سنگ چشمه ها ظاهر می شود که هرگرسنه و تشنه از آن بخورد،از تشنگی و گرسنگی

ص:482


1- 1) -روضة الواعظین:265/2؛بحار الأنوار:338/52 ب 27 ح 79؛معجم أحادیث الإمام المهدی:42/4 ح 1111؛الوافی:113/2 ذیل ح 11؛ [1]معجم الملاحم و الفتن:11/4.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:304/3 ح 843؛بحار الأنوار:349/52 ب 27 ح 102.
3- 3) -همان مدرک:387/3 ح 940؛معجم الملاحم و الفتن:263/1 لفظ«بنوشیبه»؛ارشاد مفید:358/2 ب 40 ح 4؛ [2]اعلام الوری:289/2؛روضة الواعظین:265/2. [3]
4- 4) -معجم أحادیث الإمام المهدی:295/3 ح 831؛بحار الأنوار:307/52 ب 26 ح 81.

نجات می یابد و هم چنین چارپایانشان سیر خواهند شد.

این برنامه ادامه دارد تا به نجف وارد شود و چون به کنار کوفه رسند،از آن سنگ، مدام«آب و شیر»بیرون آید،هرکس گرسنه شود،سیر و تشنه شود سیراب می گردد. (1)

2-زمانی که با این جمعیت کم از مکّه حرکت کند،در نظر مردم کم تر از سرمه در چشم جلوه کند،به حال او گریه کنند و جز این اندیشه ندارند که دولت های قوی و خروج کنندگان توانمند آن ها را در چنگال خود خفه خواهند کرد،اما خداوند با همین جمعیت کم بلاد مشرق و مغرب را(برای او)فتح نماید. (2)

29-درد دل با جدّ بزرگوار

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«ثمّ یقوم المهدیّ سمیّ جدّی رسول اللّه،و علیه قمیص رسول اللّه مضرّجا بدم رسول اللّه یوم شجّ جبینه،و کسرت رباعیته،و الملآئکة تحفّه حتّی یقف بین یدی جدّه رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله،فیقول:یا جدّاه!و صفتنی و دللت علیّ،و نسبتنی و سمّیتنی و کنّیتنی،فجحدتنی الأمّة و تمرّدت،و قالت:ما ولد و لا کان و أین هو؟و متی کان و أین یکون؟ و قد مات و لم یعقّب،و لو کان صحیحا ما أخّره اللّه تعالی إلی هذا الوقت المعلوم،فصبرت محتسبا و قد أذن اللّه لی فیها بإذنه یا جدّاه؛ (3)سپس مهدی همنام جدم،رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بپا خیزد و بر اوست پیراهن خون آلود رسول خدا که هنگام شکافته شدن پیشانی و شکستن دندان هایش آغشته به خون شده بود و فرشتگان اطراف او را می گیرند تا (داخل حرم شود)و در برابرش می ایستد و این گونه می گوید:(درد دل می کند)ای جدّ بزرگوار!مرا(برای امّتت)توصیف کردی و به سوی من دلالت نمودی و نسبت دادی و نام بردی و کنیه ام را گفتی،پس«امّت»«مرا»انکار کرد و تمرّد نمود و گفت:(همچون شخصی)متولّد نشده و نبوده و کجاست او؟!و او چه کسی است و(پدرش مرد و اولاد

ص:483


1- 1) -همان مدرک:247/3 ح 777؛بحار الأنوار:324/52 ب 27 ح 37؛منتخب الأنوار المضیئة:ص 349- 350 ف 12؛به ص این کتاب در فصل ارتش بدون علوفه مراجعه شود.
2- 2) -غیبت طوسی:ص 464-465 ف 7 ح 480؛بحار الأنوار:217/52 ب 25 ح 78. [1]
3- 3) -32/53 ب 1 ح 1؛الزام النّاصب:ص 222؛ [2]یوم الخلاص:ص 258.

نداشت)و اگر صحیح بود خداوند تا به این«یوم وقت معلوم»او را به تأخیر نمی انداخت،پس صبر کردم و حساب کننده(که برای پاداش اخروی آن تحمّل نمودم) و به تحقیق خدا مرا اجازۀ(ظهور)داد ای جدّ من.»

2-امام باقر علیه السّلام فرمود:«ثمّ یدخل المدینة فیغیب عنهم عند ذلک قریش،و هو قول علیّ بن أبی طالب علیه السّلام:و اللّه لودّت قریش أی عندها موقفا واحدا جزر جزور بکلّ ما ملکت و کلّ ما طلعت علیه الشمس أو غربت،ثمّ یحدث حدثا.فإذا هو فعل ذلک،قالت قریش:أخرجوا بنا إلی هذه الطاغیة،فو اللّه أن لو کان محمّدیّا ما فعل،و لو کان علویّا ما فعل،و لو کان فاطمیّا ما فعل،فیمنحه اللّه أکتافهم،فیقتل المقاتلة و یسبی الذریّة،ثمّ ینطلق حتّی ینزل الشقرة فیبلغه أنّهم قد قتلوا عامله فیرجع إلیهم فیقتلهم مقتلة لیس قتل الحرّة إلیها بشیء،ثمّ ینطلق یدعو الناس إلی کتاب اللّه و سنّة نبیّه و الولایة لعلیّ بن أبی طالب علیه السّلام،و البرآءة من عدوّه؛ (1)چون به «مدینه»وارد شود،مدتی در آن توقف کند و قریش از او مخفی شوند و این است کلام امیر مؤمنین علیه السّلام فرمود:«به خدا قسم!قریش در آن وقت دوست دارند،کاش دنیا به کام آن ها می شد،اگرچه به قدر کشتن یک شتر باشد،در مقابل هرچه مالکند و هرچه بر آن خورشید طلوع و غروب می کند،(می دادند)پس هم چنان پنهان زیست می کنند تا این که «قائم»علیه السّلام حادثه ای احداث کند،(لات و عزّی را بیرون می آورد)چون این حادثه پیش آید،قریش می گویند:بیایید به سوی این«طاغیه»بیرون شویم،به خدا اگر او محمّدی بود،چنین عملی نمی کرد و اگر علوی بود باز نمی کرد و اگر فاطمی بود باز هم نمی کرد، پس بیرون می آیند و با او مبارزه می نمایند و مردان جنگی آن ها را می کشد و ذریّۀ آن ها را اسیر می کند.سپس حرکت می کند تا به«شفره»یا«شقره»نزول می کند و در آن جا خبر می رسد که(اهل مدینه)فرماندارش را کشتند،پس برمی گردد(طاغیان را)به نوعی کشتار می کند که واقعۀ«حرّه»از نظر بزرگی در مقایسه با آن چیزی نخواهد شد،باز حرکت می کند و مردم را به کتاب خدا و سنّت پیغمبرش و ولایت علی بن ابی طالب علیهما السّلام و برائت از دشمنانش دعوت می کند،می رود.»

ص:484


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:27/5 ح 1453؛ [1]بحار الأنوار: [2]343/52 ب 27 ح 91 از تفسیر عیاشی. [3]

3-در خبر دیگر آمده است:«یخرج إلی المدینة فیقیم بها ما شآء اللّه،ثمّ یخرج إلی الکوفة و یستعمل علیها رجلا من أصحابه،فإذا نزل الشفرة جآءهم کتاب السفیانی إن لم تقتلوه لأقتلنّ مقاتلیکم و لأسبینّ ذراریکم،فیقبلون علی عامله فیقتلونه.فیأتیه الخبر فیرجع إلیهم فیقتلهم و یقتل قریشا حتّی لایبقی منهم إلاّ أکلة کبش،ثمّ یخرج إلی الکوفة، و یستعمل رجلا من أصحابه فیقبل و ینزل النجف؛ (1)به سوی«مدینه»بیرون می رود و در آن جا تا آن وقت که خدا خواهد،می ماند و برای آن جا نیز عامل و والی تعیین می کند، سپس به سوی کوفه حرکت می کند وقتی که به«شفره»رسید،در این میان نامۀ سفیانی به اهل مدینه می رسد،اگر شما او را نکشید من تمام جنگجویان شما را قتل عام می کنم و بچّه هایتان را اسیر می کنم.پس مردم مدینه والی آن حضرت را به قتل می رسانند.

خبر به امام می رسد و برمی گردد آن ها و قریش را به قتل می رساند،به حدّی که به اندازۀ خوردن یک گوسفند،از آن ها باقی نمی ماند(همگی نابود می شوند)و دوباره یکی از اصحاب خود را والی تعیین کرده به سوی«کوفه»حرکت می کند و در«نجف»نزول می فرماید.»

30-سوزاندن لات و عزّی

1-اسحاق بن عمّار گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا قدم القآئم علیه السّلام و ثب أن یکسر الحائط الّذی علی القبر،فیبعث اللّه تعالی ریحا شدیدة و صواعق و رعودا حتّی یقول الناس:

إنّما ذا لذا،فیتفرق أصحابه عنه حتّی لا یبقی معه أحد،فیأخذ المعول بیده،فیکون اوّل من یضرب بالمعول،ثمّ یرجع إلیه أصحابه إذا رأوه یضرب المعول بیده،فیکون ذلک الیوم فضل بعضهم علی بعض به قدر سبقهم إلیه،فیهدمون الحآئط،ثمّ یخرجهما غضّین رطبین فیلعنهما و یتبرّأ منهما و یصلبهما،ثمّ ینزلهما و یحرقهما،ثمّ یذریهما فی الریح؛ (2)زمانی که «قائم»علیه السّلام آمد،به سرعت دیواری که بر قبر(لات و عزّی)است می شکند،در این حال

ص:485


1- 1) -بحار الأنوار:308/52 ب 26 ح 83. [1]
2- 2) -بحار الأنوار:386/52 ب 27 ح 201؛ [2]معجم الملاحم و الفتن:12/4.

خداوند باد شدید و رعد و برق می فرستد،تا این که مردم گویند:آن در برابر آن(این بلا در مجازات آن تصمیم)پس اصحاب از دورش پراکنده می شوند،به طوری که یک نفر هم با او نماند.پس کلنگ را به دست می گیرد و اوّل کلنگ را خود می زند،وقتی اصحاب دیدند که با دست خود کلنگ زد،پس برمی گردند.آن روز مراتب فضل با تقدم و تأخر برگشتن تعیین می شود.پس دیوار را ویران می سازند و آن دو(لات و عزّی)را تر و تازه بیرون می آورند.پس آن ها را لعن و از آن ها بیزاری می جوید و به دار می آویزد و سپس پایین آورده و هردو را آتش می زند و خاکسترشان را به باد می دهد.»

2-بشیر نبّال گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«هل تدری اوّل ما یبدء به القآئم علیه السّلام؟ قلت:لا،قال:یخرج هذین رطبین غضّین فیحرقهما و یذریهما فی الریح و یکسر المسجد، ثمّ قال:إنّ رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله قال:عریش کعریش موسی علیه السّلام،و ذکر أنّ مقدم مسجد رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله کان طینا و جانبه جرید النخل؛ (1)آیا می دانی اوّلین چیزی که«قائم»علیه السّلام(در مدینه) به آن شروع می کند،چیست؟

گفتم:نه!

فرمود:این دو نفر را تر و تازه بیرون می آورد و هردو را می سوزاند و به باد می پاشد و مسجد را می شکند و آن را سایه بانی،مانند سایه بان موسی علیه السّلام قرار می دهد و ذکر کرد که مسجد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در گذشته از گل و کنارش شاخه های نخل بود.»

3-امام صادق علیه السّلام فرمود:حضرت وقتی که به مدینه رسید،لات و عزّی را از قبر بیرون می آورد،آن ها مانند روز نخستین تر و تازه باشند،دوباره آن ها را در جای خود قرار می دهد و سه روز کیفر آن ها را به تأخیر می اندازد.

خبر این قضیه در همه جا می پیچد و مردم گرد هم می آیند،باز آن دو را درمی آورد و در جلوی چشم مردم بر درخت خشکی بیاویزد،در ساعت درخت سبز می شود و شاخ و برگ درآورد.در این حال دوستدارانشان می گویند:به خدا سوگند!این شرف بزرگی است.راستی ما با ولایت و دوستی آن ها سرفراز و رستگار شدیم

ص:486


1- 1) -بحار الأنوار: [1]386/52 ب 27 ح 200 از کتاب الغیبة:علیّ بن عبد الحمید.

و کسانی که تا آن وقت از(ترس ارتش)«امام»علیه السّلام خود را پنهان می ساختند،خود را آشکار می کنند،چون جریان درخت را می بینند،شیفتۀ آن ها می شوند.

از سوی«امام»علیه السّلام ندا می کنند هرکس دوستدار این دو است،از میان مردم جدا شود.مردم دو دسته می گرند.دوستان و بیزاران از آن ها.

«امام»علیه السّلام به دوستدارانشان دستور دهد که از آن ها بیزاری جویند،اما در پاسخ می گویند:ما تا به حال،کرامت و منزلتی در پیشگاه خدا برای آن ها نمی دانستیم،از آن ها دست برنداشتیم؛اکنون که این اعجاز را مشاهده کردیم،از آن ها بیزار شویم؟!

نه،بلکه به خدا قسم از تو و از آن ها که به تو ایمان آورده اند و به این دو ایمان ندارند و از کسی که این ها را از قبر بیرون آورده و به دار آویخته است،بیزاری می جوییم.

«امام»علیه السّلام امر می کند باد سیاهی وزیده و همۀ آن ها را مانند تنۀ درخت های بریده به زمین می افکند و سپس آن دو را(با مشیت خدا)زنده می کند و تمامی ستم ها و تعدّی ها و مظالم عباد را بر گردن آن ها بار می کند و آن ها نیز به کرده های خود اعتراف می کنند و دوباره بر درخت می آویزد و به امر«امام»علیه السّلام آتشی آن دو را می سوزاند و بادی وزیده و خاکسترشان را به دریا می ریزد.امتحان و فتنۀ آن روز برای مردم،از فتنۀ سامری و گوساله اش سخت تر خواهد بود. (1)

31-با هیزمی که فراهم آوردند،خود می سوزند

1-ابی الجارود گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«یسیر إلی المدینة،فیسیر الناس حتّی یرضی اللّه عزّ و جلّ،فیقتل ألف و خمس مائة قرشیا لیس فیهم إلاّ فرخ زنیة،ثمّ یدخل المسجد فینقض الحائط حتّی یضعه إلی الأرض،ثمّ یخرج الأزرق و زریق لعنهما اللّه غضّین طریّین،یکلّمهما فیجیبانه فیرتاب عند ذلک المبطلون،فیقولون کیف یکلّم الموتی،فیقتل منهم خمس مائة مرتاب فی جوف المسجد،ثمّ یحرقهما بالحطب الّذی جمعاه لیحرقا به

ص:487


1- 1) -کمال الدین:253/1 ب 23 ح 2؛عیون اخبار الرضاء علیه السّلام:51/1 ح 27؛بحار الأنوار:379/52 ب 27 ح 185 و 12/53-14 ب 25؛منتخب أنوار المضیئة:ص 339-340 ف 12؛الزام الناصب 262/2-264.

علیّا و فاطمة و الحسن و الحسین علیهم السّلام،و ذلک الحطب عندنا نتوارثه،و یهدم قصر المدینة؛ (1)به مدینه می رود و مردم هم تا خدا راضی شود همراه او،پس هزار و پانصد نفر از قریشیانی را می کشد که در میان آن ها غیر از زنازاده،کسی نباشد.سپس داخل مسجد می شود و دیوار را می شکند و به زمین می گذارد و ازرق و زریق را که لعنت خدا بر آن ها باد! تر و تازه بیرون می آورد و با آن ها حرف می زند و آن ها هم جواب می دهند.در آن حال است که اهل باطل به شک می افتند و می گویند:مرده ها چگونه سخن می گویند،از آن ها در میان مسجد،پانصد نفر را اعدام می کند. (2)سپس آن دو را با آن هیزمی که برای آتش زدن علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السّلام جمع کرده بودند و می سوزاند و آن هیزم ها نزد ما به ارث است و قصر«مدینه»را(که از حرام بنا شده)ویران می سازد.»

2-کابلی گوید که علی بن حسین علیهما السّلام فرمود:«یقتل القآئم علیه السّلام من أهل المدینة حتی ینتهی إلی الأجفر (3)و یصیبهم مجاعة شدیدة قال:فیضجّون و قد نبتت لهم ثمرة یأکلون منها و یتزوّدون منها،و هو قوله تعالی شأنه: وَ آیَةٌ لَهُمُ الْأَرْضُ الْمَیْتَةُ أَحْیَیْناها وَ أَخْرَجْنا مِنْها حَبًّا فَمِنْهُ یَأْکُلُونَ (4)ثمّ یسیر حتّی ینتهی إلی القادسیة و قد اجتمع الناس بالکوفة و بایعوا السفیانی؛ (5)قائم علیه السّلام از اهل مدینه می کشد تا به«اجفر»می رسد و گرسنگی شدید بر آن ها مستولی می گردد.پس ناله شان بلند می شود،درحالی که برایشان میوه درآمده و از آن می خورند و توشۀ راه برمی دارند و منظور از آیۀ مبارکه وَ آیَةٌ لَهُمُ الْأَرْضُ الْمَیْتَةُ... همین است،سپس حرکت می کند تا به قادسیه می رسد،درحالی که مردم در کوفه جمع شده و با سفیانی بیعت کرده اند.»

ص:488


1- 1) -بیان الأئمّة:264/3 از دلائل الإمامة [1]ابن جریر الطّبری.
2- 2) -شاید کسی به ذهنش برسد که امام علیه السّلام چگونه آن ها را در مسجد می کشد و از خون آن ها بر صحن مسجد ریخته می شود.اولا کشتن آن ها با شمشیر معلوم نیست،خیلی از وسایل اعدام،بدون خونریزی است؛مانند وسایل الکتریکی و غیره و ثانیا ممکن است در مسجد جای بخصوصی که از مسجد نباشد اختصاص به اعدام داده شود!و ثالثا امام خود مظهر شریعت است و به مسألۀ شرع خوب واقف است و نباید برای او تعیین تکلیف کرد.
3- 3) -الأجفر موضع بین الخریمیة و فید.
4- 4) -یس:33. [2]
5- 5) -بحار الأنوار:386/52 ب 27 ح 202 و 203 و [3]204 و 205 از کتاب الغیبة. [4]

32-نشسته بر تخت و بساط سلیمان

اشاره

البتّه روشن است که تمام امامان علیهم السّلام از جهت تکوین،برای تصرّف هرچیزی قدرت دارند و از جهت تشریع هم حضرت«مهدی»موعود علیه السّلام بر زوایای سلطنت مادی تسلّط خواهد داشت؛زیرا در مواقع لزوم باید قدرت الهی که به آن ها ارزانی داشته شده است،نشان دهند؛مانند پیامبران گرامی حضرت یوسف،داود و سلیمان علیهم السّلام و بزرگانی از اولیاء؛مانند طالوت و یوشع بن نون رضی اللّه عنه و....

امام باقر علیه السّلام گوشه ای از این مقوله را بیان نموده و آشکار ساخته است.(به حدیث ذیل توجه فرمایید.)

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:«و یسیر نحو الکوفة،و ینزل علی سریر النبیّ سلیمان علیه السّلام و بیمینه عصا موسی علیه السّلام،و جلیسه الروح الأمین و عیسی بن مریم،متّشحا ببرد النبیّ،متقلّدا بذی الفقار،و وجهه کدائرة القمر فی لیالی کماله،یخرج من بین ثنایاه نور کالبرق الساطع، علی رأسه تاج من نور؛ (1)به سوی کوفه حرکت می کند و بر تخت سلیمان پیغمبر علیه السّلام مستقرّ می گردد و در دست راستش عصای موسی علیه السّلام است و همنشینش روح الامین و عیسی بن مریم خواهد بود و خود را به برد پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله می پیچد و شمشیر ذو الفقار را به کمر می بندد،رویش مانند دایرۀ ماه شب چهارده روشنایی می دهد و از میان دندان های جلویی اش نوری بیرون می آید که مانند برق ساطع می گردد و بر سر مبارکش تاجی از نور می باشد.»

1-تاجی از نور بر سر.

2-از میان دندان های جلو نوری؛مانند برق ساطع.

3-صورت مانند ماه شب چهارده.

4-ذو الفقار علوی علیه السّلام به کمر.

5-لباس محمّدی صلّی اللّه علیه و اله بر تن.

ص:489


1- 1) -الزام النّاصب:ص 208؛ [1]یوم الخلاص:ص 261.

6-عصای موسی علیه السّلام به دست.

7-جبرئیل و عیسی علیهما السّلام در چپ و راست او.

8-بر تخت سلیمان علیه السّلام مستقرّ است.

جنّ و ملک،انس و پرنده و چرنده و خزنده،ابر و باد و مه و خورشید صاعقه و در نهایت ماسوی اللّه،با مقام تکوین و ولایی،زیر فرمان او و...

چه دورنمای محیّر العقول و خیره کننده و حیرت آوری و چه عظمت و شکوه ملکوتی و آسمانی!

ای یوسف زهرا علیها السّلام مهدی

تا کی به تمنای وصال تو یگانه اشکم شود از هرمژه چون سیل روانه

ای تیر غمت را دل عشّاق نشانه خواهد به سر آید غم هجران تو یگانه

بأبی أنت و أمّی و نفسی و أهلی و أسرتی،أیّها الطرید الشرید الوحید،یابن فاطمة.

2-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«إنّ ملکنا أعظم من ملک سلیمان بن داود و سلطاننا أعظم من سلطانه؛ (1)به درستی که ملک ما بزرگ تر از ملک سلیمان بن داود است و سلطنت ما بزرگ تر از سلطنت اوست!»

3-«و قیل إنّ خیل سلیمان النبیّ کانت لها أجنحة تطیر بها؛ (2)گفته شده است که اسبان سلیمان پیغمبر علیه السّلام دارای بال بودند و پرواز می کردند.»

33-به سوی پایتخت

ثعلبیه

1-عبد الاعلی حلبی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«حتی إذا بلغ إلی الثعلبیة قام إلیه رجل من صلب أبیه و هو من أشدّ الناس ببدنه،و أشجعهم بقلبه ما خلا صاحب هذا الأمر، فیقول:یا هذا ما تصنع؟فو اللّه إنّک لتجفل الناس إجفال النعم أفبعهد من رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله أم

ص:490


1- 1) -الزام النّاصب:ص 231؛ [1]یوم الخلاص:ص 261.
2- 2) -حضارة العرب:ص 62؛یوم الخلاص:ص 161 به نقل از آن.

بماذا؟فیقول المولی الّذی ولی البیعة:و اللّه لتسکتنّ أو لأضربنّ الّذی فیه عیناک.فیقول[له] القآئم:اسکت یا فلان إی و اللّه إنّ معی عهدا من رسول اللّه هات لی[یا]فلان العیبة أو الزنفیلجة فیأتیه بها فیقرؤه العهد من رسول اللّه،فیقول:جعلنی اللّه فداک أعطنی رأسک أقبّله،فیعطیه رأسه،فیقبّل بین عینیه ثمّ یقول:جعلنی اللّه فداک!جدّد لنا بیعة،فیجدّد لهم بیعة؛ (1)تا به منزل ثعلبیه می رسد،در آن جا مردی از صلب پدرش(از سادات)بلند می شود که سخت ترین مردم از حیث بدن و شجاع ترین آن ها از جهت قلب است،به استثنای صاحب این امر و خطاب به«قائم»علیه السّلام می گوید:ای شخص!چکار می کنی مردم را؟!آیا مانند گلّۀ گوسفند،از بیخ و بن برمی کنی و یا عهدی از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله داری؟با چه مجوّزی،این ها را می کشی؟!

مأمور حضرت که از مردم بیعت می گیرد بلند شده و می گوید:به خدا قسم،یا ساکت می شوی یا گردنت را می زنم!

حضرت به مأمورش می فرماید:ساکت شو! (2)رو به آن مرد کرده و می فرماید:بلی، فلانی!به خدا قسم با من عهدی از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله هست.ای فلان(ای غلام)آن خورجین را بیاور،خورجین را می آورد.پس عهدی که از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله دارد،برای او می خواند.

آن شخص می گوید:خدا مرا فدای تو کند!(اجازه بده)سرت را ببوسم،پس میان دو چشمان امام را می بوسد و می گوید:خدا مرا فدایت کند!برای ما بیعت را تجدید کن! پس بیعت را تجدید می کند.»

2-در روایت دیگر آمده است:به«ثعلبیّه یا سویقه»که رسید،مردی از خویشان

ص:491


1- 1) -فی المصدر المطبوع:هات یا فلان العیبة أو الطیبة أو الزنفیلجة و أخرجه فی البرهان [1]بلفط العیبة أو الطبقة أو الزنفیلجة و الظاهر أن الطیبة و هکذا الطبقة فیهما مصحف القفة و الکلمات الثلاث متقارب المعنی بشارة الإسلام:ص 229 و 232 [2] با اختصار و 250؛الزام النّاصب:ص 227 با اختصار؛بحار الأنوار: 343/52 ب 27 [3] ادامۀ ح 91 از تفسیر عیاشی و [4] 326 ح 41 با اختصار از کمال الدّین و 387 و 352 مختصرا.
2- 2) -بنازم به این سعۀ صدر و آزادی دادن به بیان ملّت ها،مانند اجداد طاهرینش و مخصوصا عین همین جریان در مجلس جدّ بزرگوارش،امیر آزادگان«علی علیه السّلام»با مرد شامی اتّفاق افتاد.برای اطّلاع بیشتر به کتاب«از مباهله تا عاشورا»مؤلّف بخش«فرزند کعبه»مراجعه فرمایید.

حضرت که شجاع و دلاور کم نظیری است،بپا می خیزد و می گوید:ای مهدی!چه می کنی؟به خدا قسم!این کارهایت مردم را متفرّق می سازد.آیا برای این رفتارهایت عهدی از پیغمبر و یا مدرکی داری؟!

حضرت دستور می دهد،صندوقی را می آورند،عهدنامه ای را بیرون می آورد (1)و می خواند.پس آن مرد علوی سر حضرت را می بوسد و می گوید:قربانت گردم! بیعت مرا تجدیدفرما(از قرار این کارش به این علت بود که اظهار حق برای مردم می شود،نه به شک انداختن آن ها). (2)

3-زمانی که حضرت به سرزمین نجف رسید،دستور می دهد امشب را همین جا ساکن شده و به عبادت بگذرانند.پس از فرارسیدن صبح،دستور حرکت از مسیر«نخیله»را می دهد و در«نخیله»به مسجد ابراهیم فرود می آید و دو رکعت نماز می گزارد.

از لشکریان سفیانی که قبلا کوفه را تسخیر کرده و در آن جا اقامت دارند،برای دفع حضرت بیرون می آیند.امام علیه السّلام دستور دهد که راه را باز کنند.سپس فرمان حمله صادر می نماید.پس ارتش امام علیه السّلام آن ها را شکست می دهند،به گونه ای که یک نفر از آن ها سالم نمی ماند و چون به نجف مشرّف شدند،پرچم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را باز کرده و به اهتزاز درمی آورد،به محض این که آن پرچم باز شود،ملایکۀ بدر به دور او احاطه می کنند. (3)

4-امام باقر علیه السّلام فرمود:«زیاده بر ده هزار مسلّح از(بتریّه (4))به سوی امام علیه السّلام حرکت می کنند و پیغام می دهند از همان راهی که آمده ای برگرد!ما را به بنی فاطمه نیازی

ص:492


1- 1) -چنان که در محلّش گفته شد،تمام کارهای این ها از جانب خداوند وظایف از پیش تعیین شده است.
2- 2) -مشابه این جریان در بازار کوفه پیش می آید که در فصل«این همه کشتار چرا»درج گردیده است.
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:297/3 ح 734 و ص 298 ح 835 و ص 300 ح 837 و 27/5-29 ح 1453؛بحار الأنوار:342/52-344 ب 27 ح 91؛بشارة الإسلام:229.این حدیث از امام باقر علیه السّلام است.
4- 4) -«بتریّة»صنفی از زیدیّه هستند که هم امامت ابو بکر و عمر قبول دارند و هم علی علیه السّلام را اما در عثمان توقف کرده اند.

نیست.امام علیه السّلام دستور می دهد تا همۀ آن ها را از دم شمشیر گذرانده و نابود کنند. (1)

34-ورود ارتش امام به نجف و کوفه

(2)

1-أبی الجارود گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«و یسیر إلی الکوفة فیخرج منها ستّة عشر ألفا من البتریة،شاکین فی السلاح،قرّاء القرآن،فقهآء الدین قد قرحوا جباههم و سمّروا رساماتهم،و عمّهم النفاق،و کلّهم یقولون:یابن فاطمة!ارجع لا حاجة لنا فیک! فیضع السیف فیهم علی ظهر النجف،عشیّة الإثنین من العصر إلی العشاء،فیقتلهم أسرع من جزر جزور،فلا یفوت منهم رجل،و لا یصاب من أصحابه أحد،دمآئهم قربان إلی اللّه،ثمّ یدخل الکوفة،و یقتل مقاتلیها حتّی یرضی اللّه؛قال فلم أعقل المعنی،فمکثت قلیلا،ثمّ قلت:

جعلت فداک!و ما یدریه متی یرضی اللّه؟!قال:یا أبا الجارود!إنّ اللّه أوحی إلی أمّ موسی و هو (أی الإمام علیه السّلام)خیر من أمّ موسی و أوحی اللّه إلی النحل و هو خیر من النحل،فعقلت المذهب.

فقال:أعقلت المذهب؟قلت:نعم؛ (3)و به سوی کوفه حرکت می کند که از آن جا شانزده هزار نفر مسلّح از قاریان قرآن و فقهای دین از(گروه زیدیه)بیرون می آیند،درحالی که پیشانی شان(از عبادت)مجروح و علامت هایشان را داغ کرده اند (4)و نفاق آن ها را فرا گرفته و همگی می گویند:ای فرزند فاطمه علیها السّلام برگرد!ما را به تو نیازی نیست.(بعد از این ردّ قاطعانه با آن پیشانی پینه بسته و نشانه های داغ شده که دیگر بویی از هدایت یافتن این گونه اشخاص استشمام نمی شود!آیا امام علیه السّلام چاره ای جز پاک کردن زمین از لوث وجود آن ها خواهد داشت؟!)سپس شمشیر بر آن ها فرود آورده،از عصر روز دوشنبه تا عشا،در پشت شهر نجف،همۀ آن ها را در مدّت سربریدن حیوانی از میان بر می دارد و قتل عام می کند،حتی یک نفرشان نجات نمی یابد و به یک نفر از اصحاب امام علیه السّلام هم ضرری نمی رسد و کشتن آن ها برای تقرّب و نزدیک شدن به خدا است.

ص:493


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:306/3 ح 845 و ص 308 ح 847؛ [1]بحار الأنوار:291/52 ب 26 ح 34.
2- 2) -در فصل«پرچم»روایتی دربارۀ نجف هست،به آن جا مراجعه شود.
3- 3) -بیان الأئمّة:264/3 از دلائل الإمامة [2]ابن جریر الطّبری.
4- 4) -احتمالا برای شناسایی گروهی و حزبی علامتی را در بدنشان با داغ کردن مشخّص می نمودند،یا این که برای ریا و خودنمایی و نشان دادن زهدشان پیشانیشان را داغ می زدند.

سپس به کوفه داخل شده و جنگاوران آن ها را تا راضی شدن خدا از میان برمی دارد (راوی گوید:)معنای این حرف امام را نفهمیدم،(چون وحی سمت انبیا است)کمی صبر کردم،گفتم:فدایت شوم،چگونه رضایت خدا را درک می نماید؟!

فرمود:ای ابا جارود!خداوند به مادر موسی علیه السّلام وحی نمود،او«قائم»علیه السّلام که از مادر موسی بهتر است و به زنبور عسل وحی نمود و حال آن که او بهتر از زنبور عسل است.در این جا بود که مذهب(و منظور حضرت)را فهمیدم.به من فرمود:آیا منظورم را فهمیدی.عرض کردم:بلی!.»

2-عبد الأعلی حلبی گوید که ابو جعفر علیه السّلام فرمود:«لکأنّی أنظر إلیهم مصعدین من نجف الکوفة ثلاثمائة و بضعة عشر رجلا کأنّ قلوبهم زبر الحدید،جبرئیل عن یمینه و میکائیل عن یساره،یسیر الرعب أمامه شهرا و خلفه شهرا،أمدّه اللّه بخمسة آلاف من الملآئکة مسوّمین حتی إذا صعد النجف قال لأصحابه:تعبّدوا لیلتکم هذه،فیبیتون بین راکع و ساجد، یتضرّعون إلی اللّه حتّی إذا أصبح؛مثل این است که آن ها را می بینم از نجف کوفه بیش از سی صد نفر مرد بالا می روند،دل های آن ها مانند پاره های آهن است.جبرئیل از سمت راستش و میکائیل از سمت چپ می رود،اما رعب(ترس)یک ماه جلوتر و یک ماه از پشت سرش است.خداوند با پنج هزار ملائکۀ نشاندار امدادش می کند تا به نجف صعود نماید و به اصحابش می فرماید:امشب را در این جا عبادت کنید.پس شب را با رکوع و سجود و با حال تضرّع به خدا به صبح می رسانند.»

«قال:خذوا بنا طریق النخیلة و علی الکوفة خندق مخندق،قلت:خندق مخندق؟قال:إی و اللّه حتّی ینتهی إلی مسجد إبراهیم علیه السّلام بالنخیلة،فیصلّی فیه رکعتین فیخرج إلیه من کان بالکوفة من مرجئها و غیرهم من جیش السفیانی،فیقول لأصحابه:استطردوا لهم،ثمّ یقول:

کرّوا علیهم،قال أبو جعفر علیه السّلام:[و]لا یجوز و اللّه الخندق منهم مخبر.ثمّ یدخل الکوفة فلا یبقی مؤمن إلاّ کان فیها أوحنّ إلیها،و هو قول أمیر المؤمنین علیّ علیه السّلام،ثمّ یقول لأصحابه:

سیروا إلی هذه الطاغیة،فیدعوا إلی کتاب اللّه و سنّة نبیّه صلّی اللّه علیه و اله،فیعطیه السفیانی من البیعة سلما،فیقول له کلب و هم أخواله:ما هذا؟ما صنعت؟و اللّه ما نبایعک علی هذا أبدا،فیقول:ما أصنع؟فیقولون:استقبله فیستقبله،ثمّ یقول له القآئم علیه السّلام:خذ حذرک فإنّنی أدّیت إلیک و أنا

ص:494

مقاتلک،فیصبح فیقاتلهم،فیمنحه اللّه أکتافهم و یأخذ السفیانی أسیرا فینطلق به[و] یذبحه بیده؛ (1)می فرماید:راه نخیله را پیش گیرید و به اطراف کوفه خندق کشیده خواهد بود.

(با تعجّب)گفتم:خندق آماده؟!

فرمود:بلی به خدا قسم،تا می رسد به مسجد ابراهیم علیه السّلام در نخیله و دو رکعت نماز می خواند.پس هرکه در کوفه هست از مرجئه و غیر آن ها از سفیانی ها(برای مقابله با امام)از کوفه بیرون می آید.به اصحاب(سربازانش)دستور می دهد،آن ها را در میان بگیرید(محاصره کنید)و دوباره فرمان حمله را صادر می کند!

ابو جعفر فرمود:به خدا قسم!از خندق حتی یک نفر هم برنده نمی گذرد و همگی از دم شمشیر حق می گذرند.سپس به کوفه داخل می شود،مؤمنی نماند،مگر این که در کوفه است یا دلش به سوی کوفه می طپد(پر می زند).به سربازانش دستور می دهد، حرکت کنید برای(کوبیدن)این(سفیانی)طغیان گر!پس آن ها را به کتاب خدا و سنّت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله دعوت می کند.

سفیانی برای بیعت روی تسلیم نشان می دهد،اما دایی هایش از قبیلۀ«کلب» می گویند:این چیست و چه کاری است که می کنی؟!به خدا قسم!ما تو را ابدا بیعت نمی کنیم(از تو اطاعت نمی نماییم).

می گوید:پس چه کار کنم؟

می گویند:مقابل او رفته و با او جنگ کن!

پس برای صف آرایی با امام روبه رو می شود.حضرت به او می گوید:احتیاطت را حفظ کن!من با تو کنار آمدم(تو خواهان جنگی)و آمادۀ جنگیدن باش!

صبح که دمید جنگ شروع می شود و خداوند«قائم»علیه السّلام را پیروز می کند و سفیانی

ص:495


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:297/3 ح 734 و ص 298 ح 835 و [1]ص 300 ح 837 و 27/5-29 ح 1453؛بحار الأنوار:342/52-344 ب 27 ح 91؛ [2]بشارة الإسلام:229. [3]این حدیث از امام باقر علیه السّلام است.بحار الأنوار:343/52 ب 27 [4] ادامۀ ح 91 از تفسیر عیاشی. [5]

اسیر می شود و امام با دست خود او را اعدام می نماید.» (1)

3-امام حسن عسکری علیه السّلام فرمود:«فکأنّی أنظر إلی الأعلام البیض تخفق فوق رأسه بنجف الکوفة؛ (2)گویا به پرچم های سفید نگاه می کنم که در نجف کوفه بالای سرش در اهتزاز است.»

4-امام باقر علیه السّلام فرمود:«کأنّی أنظر إلی القآئم علیه السّلام و أصحابه فی نجف الکوفة کأنّ علی رؤوسهم الطیر قد فنیت أزوادهم و خلقت ثیابهم،قد أثر السجود بجباههم،لیوث بالنهار رهبان باللیل،کأنّ قلوبهم زبر الحدید،یعطی الرجل منهم قوة أربعین رجلا لا یقتل أحدا منهم إلاّ کافر أو منافق،و قد وصفهم اللّه تعالی بالتوسّم فی کتابه العزیز بقوله:إنّ فی ذلک لآیات للمتوسّمین؛ (3)گویا به«قائم»علیه السّلام و اصحابش نظر می کنم که در نجف کوفه مانند این که مرغ(اجل)به سرشان نشسته است،توشه ها و لباس های کهنه شده را آماده کرده و سجده در پیشانی شان اثر گذاشته است،این ها شیران روز و زاهدان شب اند، دل هایشان مانند پاره های آهن است،برای هرمردی توان چهل مرد داده می شود،هیچ کدام از آن ها کسی را نمی کشد،مگر کافر یا منافق باشد(یا هیچ کدام آن ها را نمی کشد، مگر کافر و منافق)و خداوند آن ها را در آیۀ قرآن«نشان دار»توصیف کرده است.»

5-امام صادق علیه السّلام فرمود:«یقدم القآئم علیه السّلام حتی یأتی النجف فیخرج إلیه من الکوفة جیش السفیانی و أصحابه و الناس معه،و ذلک یوم الأربعاء فیدعوهم و یناشدهم حقّه و یخبرهم أنّه مظلوم مقهور و یقول:من حآجّنی فی اللّه فأنا أولی الناس باللّه-إلی آخر ما تقدم من هذه-فیقولون:ارجع من حیث شئت لا حاجة لنا فیک،قد خبرناکم و اختبرناکم فیتفرقون من غیر قتال.فإذا کان یوم الجمعة یعاود فیجیء سهم فیصیب رجلا من المسلمین فیقتله فیقال:إنّ فلانا قد قتل،فعند ذلک ینشر رایة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله،فإذا نشرها انحطّت علیه ملائکة بدر،فإذا زالت الشمس هبت الریح له فیحمل علیهم هو و أصحابه فیمنحهم اللّه أکتافهم و یولّون،فیقتلهم حتی یدخلهم أبیات الکوفة،و ینادی منادیه:ألا لا تتبعوا مولیّا و لا تجهّزوا

ص:496


1- 1) -کامل و بقیۀ ماجرا در فصل«فتوحات»خواهد آمد.
2- 2) -اثباة الهداة:482/3؛ [1]یاد مهدی:ص 264.
3- 3) -الحجر:75. [2]

علی جریح و یسیر بهم کما سار علیّ علیه السّلام یوم البصرة؛ (1)قائم علیه السّلام می آید تا به نجف می رسد، پس روز چهارشنبه لشکر سفیانی و هوادارانش از مردم،به سوی امام علیه السّلام خروج می کنند.امام علیه السّلام آن ها را از مظلومیّت و مقهوریت خود آگاه می سازد و سوگندشان می دهد(که حقّش را بشناسند و آتش جنگ را شعله ور نکنند)و با آن ها احتجاج کند.

(مانند حدیث گذشته ادامه می دهد)این که مردم به امام علیه السّلام می گویند:«به هرجا که بودی،برگرد!ما نیازی به تو نداریم و ما از جریان های شما اطّلاع داریم و خبرهای شما را دریافت کردیم.پس بدون جنگ متفرّق می شوند.روز جمعه که فرارسید برمی گردد و ناگهان تیری به مردی از مسلمانان اصابت می کند و او را می کشد.جریان را به امام گزارش می دهند،در این حال«پرچم رسول خدا»صلّی اللّه علیه و اله را برمی افرازد.وقتی پرچم بر افراشته شد،فرشته های«بدر»فرود می آیند و هنگامی که ظهر شد،بادی می وزد و فرمان حمله صادر می شود و خداوند او را غالب می کند و آن ها رو به فرار می گذارند و به خانه ها پناه می برند و در این حال منادی از سوی امام علیه السّلام ندا می دهد:آگاه شوید! فراریان را تحت پیگرد قرار ندهید و زخمی ها را نکشید و با آن ها علی گونه رفتار نماید.»

6-ابان بن تغلب گوید که امام صادق علیه السّلام نقل می کند:«کأنّی بالقائم علیه السّلام علی نجف الکوفة،و قد لبس درع رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله،فینتفض هو بها فتستدیر علیه،فیغشیها بخداجة من استبرق،و یرکب فرسا أدهم بین عینیه شمراخ،فینتفض به انتفاضة لا یبقی أهل بلاد إلاّ و هم یرون أنّه معهم فی بلادهم فینشر رایة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله عمودها من عمود العرش،و سآئرها من نصر اللّه،لا یهوی بها إلی شیء أبدا إلاّ أهلکه اللّه،فإذا هزّها لم یبق مؤمن إلاّ صار قلبه کزبر الحدید،و یعطی المؤمن قوّة أربعین رجلا و لا یبقی مؤمن میّت إلاّ دخلت علیه تلک الفرحة فی قبره،و ذلک حیث یتزاورون فی قبورهم،و یتباشرون بقیام القآئم؛همانا من به «قائم»علیه السّلام می نگرم بر نجف کوفه،درحالی که زره رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را به تن کرده و آن را تکان می دهد تا بدن او را فراگیرد و آن را با پوششی از استبرق می پوشاند و بر اسب سفیدپیشانی سوار و به آن اسب تکان می دهد،به گونه ای که اهل شهری نمی ماند،مگر

ص:497


1- 1) -بحار الأنوار:386/52 ب 27 ح 205 از کتاب الغیبة.

این که او را در شهر خود با خودشان می بینند!پس«پرچم»رسول خدا علیه السّلام که عمودش از عمودهای عرش و سایر قسمت هایش از یاری خداست را به اهتزاز درمی آورد.پرچم را روی چیزی پایین نمی آورد،مگر این که او را نابود می کند.وقتی که پرچم را تکان داد، مؤمنی نمی ماند،مگر این که دلش مانند قطعه ای از آهن می شود و قدرت چهل مرد به او اعطا می شود و باقی نمی ماند مؤمن مرده ای،مگر این که از آن حرکت،در قبرش شادی داخل می شود و این(شادی)آن وقت معلوم می شود که مؤمنان در قبورشان به زیارت همدیگر می روند و قیام«قائم»علیه السّلام را به همدیگر مژده می دهند(شاد باش می گویند).»

«فینحط علیه ثلاثة عشر آلاف ملک و ثلاثمائة و ثلاثة عشر ملکا.قلت:کلّ هؤلآء الملآئکة؟ قال:نعم الذین کانوا مع نوح فی السفینة و الّذین کانوا مع إبراهیم علیه السّلام*حین ألقی فی النار، و الّذین کانوا مع موسی حین فلق البحر لبنی إسرائیل و الذین کانوا مع عیسی حین رفعه اللّه إلیه،و أربعة آلاف ملک مع النبیّ صلّی اللّه علیه و اله مسوّمین و ألف مردفین و ثلاثمائة و ثلاثة عشر ملآئکة بدریّین،و أربعة آلاف ملک هبطوا یریدون القتال مع الحسین بن علیّ علیهما السّلام فلم یؤذن لهم فی القتال فهم عند قبره شعث غبر یبکونه إلی یوم القیامة،و رئیسهم ملک یقال له:«منصور»، فلا یزوره زائر إلاّ استقبلوه و لا یودّعه مودّع إلاّ شیّعوه،و لا یمرض مریض إلاّ عادوه، و لا یموت میت إلاّ صلّوا علی جنازته،و استغفروا له بعد موته،و کلّ هؤلآء فی الأرض ینتظرون قیام القآئم إلی وقت خروجه علیه السّلام؛ (1)پس سیزده هزار و سی صد و سیزده فرشته فرود می آیند.

گفتم:این همه فرشته؟!

فرمود:بلی!این ها فرشته هایی هستند که همراه نوح در کشتی،با ابراهیم هنگام پرتاب شدن به آتش،با موسی وقتی که دریا را برای بنی اسرائیل شکافت،با عیسی هنگام بالابردن به آسمان بودند و چهار هزار فرشته با رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و هزار مردفین و سی صد و سیزده فرشتۀ بدریّین و آن چهار هزار فرشته که فرود آمدند تا با دشمنان

ص:498


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 166؛ [1]بحار الأنوار: [2]328/52 ب 27 ح 48 از کامل الزّیارة و نعمانی.

حسین علیه السّلام بجنگند و به آن ها اجازۀ جنگ داده نشد و تا روز قیامت پریشان و گردآلود نزد قبر حسین علیه السّلام می مانند.رییس آن ها فرشته ای است به نام«منصور»،پس زایری او را زیارت نمی کند،مگر این که او را پیشواز می کنند و اگر وداع کنند بدرقه می کنند،اگر مریض شوند عیادتش می نمایند،اگر بمیرند به او نماز می خوانند و برایش طلب مغفرت می کنند،همۀ این فرشته ها در زمین هستند و تا قیام«قائم»علیه السّلام در انتظارند.»

نعمانی گوید:

پس درود خدا بر کسی باد که نزد خدا این منزلت و رتبه و مقام داشته باشد و خداوند از رحمتش دور بگرداند کسی که این مقام را برای دیگری که سزاوارش نیست و شایستۀ آن نیست و خداوند این کار را برای او نپسندیده است،ادّعا کند و خداوند با رحمت و منّتش،ما را به دوستی آن حضرت سرافراز فرماید و ما را از یاران و شیعیان آن حضرت قرار دهد. (1)

7-ابان بن تغلب گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:«کأنّی أنظر[إلی]القآئم علی ظهر نجف[فإذا استوی علی ظهر النجف]رکب فرسا أدهم أبلق بین عینیه شمراخ،ثمّ ینتفض به فرسه،فلا یبقی أهل بلدة إلاّ و هم یظنّون أنّه معهم فی بلادهم،فإذا نشر رایة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله انحطّ علیه ثلاثة عشر ألف ملک و ثلاثة عشر ملکا کلّهم ینتظرون القآئم علیه السّلام و هم الذین کانوا مع نوح علیه السّلام فی السفینة،و الذین کانوا مع إبراهیم الخلیل علیه السّلام حیث ألقی فی النار،و کانوا مع عیسی علیه السّلام حین رفع،و أربعة آلاف مسوّمین و مردفین و ثلاثمائة و ثلاثة عشر ملکا یوم بدر،و أربعة آلاف ملک الذین هبطوا یریدون القتال مع الحسین بن علیّ علیهما السّلام فلم یؤذن لهم،فصعدوا فی الاستیذان و هبطوا،و قد قتل الحسین علیه السّلام فهم شعث غبر یبکون عند قبر الحسین إلی یوم القیامة،و ما بین قبر الحسین إلی السمآء مختلف الملآئکة؛ (2)گویا «قائم»علیه السّلام را در نجف کوفه می بینم.پس زمانی که در پشت نجف مستقر شد،بر اسبی سیاه و سفید که در میان دو چشمش سفیدی روشنی است سوار می شود،اسب را

ص:499


1- 1) -ترجمۀ غیبت نعمانی:ص 161. [1]
2- 2) -قال الجوهری الشمراخ غرة الفرس إذا دقت و سالت،و جللت الخیشوم و لم تبلغ الجحفلة.بحار الأنوار: [2]325/52 ب 27 ح 40 از کمال الدّین. [3]

حرکت می دهد،شهری نمی ماند،مگر خیال می کنند که آن حضرت با آن هاست.وقتی که پرچم رسول خدا علیه السّلام را گشود،سیزده هزار و سی صد و سیزده فرشته فرود می آیند، همگی منتظران قائم علیه السّلام هستند.آنان همان فرشتگانند که با نوح علیه السّلام در کشتی بودند و با ابراهیم علیه السّلام در آن جا که به آتش انداخته شد،با موسی علیه السّلام هنگامی که دریا برای او شکافته شد،با عیسی علیه السّلام وقتی که خداوند او را به سوی خود بالا برد و چهار هزار فرشتگان مسوّمین و مردّفین که با رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بودند و سی صد و سیزده فرشته ای که با آن حضرت در روز«بدر»بودند و چهار هزار فرشته ای که می خواستند به امام حسین علیه السّلام کمک نمایند و به آن ها اجازۀ جنگ داده نشد،پس به آسمان بالا رفتند تا اجازه جنگ در رکاب حسین علیه السّلام را بگیرند،ولی وقتی که به زمین فرود آمدند،آن حضرت کشته شده بود و آنان در نزد قبر او پریشان و غبارآلود هستند،تا روز رستاخیز بر او می گریند و آنان منتظر خروج«قائم»هستند.»

8-ابان بن تغلب از ثمالی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:[کأنّی]أنظر إلی القآئم قد ظهر علی نجف الکوفة،فإذا ظهر علی النجف نشر رایة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله،عمودها من عمد عرش اللّه تبارک و تعالی،و سآئرها من نصر اللّه جلّ جلاله،لا یهوی بها إلی أحد إلاّ أهلکه اللّه عزّ و جلّ قال:قلت:تکون معه أو یؤتی بها؟قال:بل یؤتی بها یأتیه بها جبرئیل علیه السّلام؛ (1)گویا من به قائم علیه السّلام می نگرم که در نجف کوفه ظاهر شده و به نجف که می رسد پرچم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را می گشاید،عمود آن از عمودهای عرش و سایر«تار و پودش»از نصرت خداست،آن را به سر کسی پایین نمی آورد،مگر این که او را هلاک سازد.پرسیدم:(از اوّل)همراه او بود یا برایش می آورند؟!فرمود:«جبرئیل برایش می آورد.»

35-ملاقات با سیّد حسنی در نجف

1-هنگام ورود امام علیه السّلام سه پرچم(خراسانی و حسنی و یمانی)در کوفه و نواحی آن در اهتزاز خواهد بود و همۀ آن ها(به امام علیه السّلام پیوسته)و راه برای حضرت هموار

ص:500


1- 1) -بحار الأنوار: [1]326/52 ب 27 ح 41 از کمال الدّین. [2]

خواهد شد(زمینه پذیرش را برای امام فراهم می کنند). (1)

از شواهد معلوم می شود،لشکر سفیانی از بغداد و از مسیر حلّه رهسپار کوفه می شوند،وقتی نزدیک شدند می بینند که سه پرچم دیگر در آن جا حضور دارد.سپس در قسمت شمالی کوفه و شمال جسر استقرار یافته و آن جا را در تصرف خود نگه می دارند،از آن طرف هم سمت جنوب جسر تا نجف در تصرف خراسانی و یمانی و حسنی و امام علیه السّلام خواهد بود.

2-نظامیان سیّد حسنی به او می گویند:ای فرزند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله این شخصی که کنار ما لشکر پیاده کرده،کیست؟می گوید:برویم ببینیم کیست و چه می گوید و چه می خواهد؟!

به خدا سوگند،او خوب می داند مهدی علیه السّلام است،ولی برای شناساندن او با تدبیر وارد می شود.سیّد با سپاه خود آمده و می گوید:اگر تو مهدی آل محمدی،کجاست آثار جدّت پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله عصا و برد و زره و انگشتر و عمامۀ سحاب و اسب یربوع و ناقۀ عضبا و استر و دلدل و الاغ یعفور و اسب نجیب و براق و مصحف امیر مؤمنین علیه السّلام؟!

پس آن حضرت همه را به او ارایه می دهد و حسنی عصا را گرفته و می گوید:آن را به سنگ خارا به کار تا سبز شده و برگ آورد!امام علیه السّلام آن را کاشته و سبز می کند و حسنی این امور را برای شناساندن امام علیه السّلام انجام می دهد تا با او بیعت کنند.

سیّد گوید:اللّه اکبر یابن رسول اللّه!دست خود را بده تا با تو بیعت کنم!

پس او و لشکریانش بیعت می کنند،جز چهل هزار(یا چهار هزار)نفر اصحاب قرآن که معروفند به زیدیّه (2)و می گویند:این سحر بزرگی است.دو لشکر درهم می آویزند و حضرت منحرف ها را موعظه کند و آن ها تسلیم نمی شوند،دستور اعدام آن ها صادر و همه کشته می شوند.

ص:501


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:300/3 ح 838،بحار الأنوار:330/52 ب 5327.
2- 2) -رسول خدا فرمود:«مردی از قزوین خروج کند اسم او اسم پیغمبری باشد،مؤمن و مشرک در طاعت او سرعت کنند.(الزام الناصب 135/2؛بحار الأنوار:213/52 ب 25 ح 66)»شاید منظور از مشرک همین فرقه ها باشد و شاید هم این ها از لشکر یمانی باشد چون زیدیه ها در یمن زیادند و شاید هم از عجم باشند.

امام می فرماید:قرآن ها را از آن ها برندارید تا(در قیامت)برای آن ها مایۀ حسرت باشد(و با آن قرآن محاکمه شوند)چنان که تغییر و تبدیل نموده و به آن عمل نکردند. (1)

3-در«ملاحم و فتن»از امیر المؤمنین علیه السّلام روایت می کند:مهدی با لشکر خود حرکت کند تا به وادی فتنه ها(کوفه)برسد،پس حسنی با دوازده هزار به او ملحق شود (معلوم می شود بقیه از لشکر او نبوده است)به آن حضرت می گوید:من به این امر از تو سزاوارترم.آن گاه علامت و دلیل مطالبه می کند،پس آن حضرت به پرنده ای که در آسمان در پرواز است،اشاره می نماید،آن پرنده فرود می آید و بر دست امام علیه السّلام می نشیند و قضیب خود را به زمین فرومی کند،سبز شده و شاخ و برگ آورد،در این حال حسنی لشکر خود را تسلیم می کند و خود در مقدمّۀ لشکر او قرار می گیرد.» (2)

ص:502


1- 1) -أنوار النّعمانی:87/2-88؛مختصر بصائر الدّرجات:ص 189-190؛إلزام النّاصب:265/2؛ بحار الأنوار:15/53-16 ب 25 ح 1.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:95/3 ح 639؛و ص 107 ح 647؛التّشریف بالمنن:ص 295-296 ب 79 ح 417؛عقد الدّرر:ص 97-و ص 138 ش 72.بقیّۀ جریان های کوفه و پرچم در فصل پایتخت و در خلال فصل های آینده آمده است.

بخش هفتم: بعد از ظهور

اشاره

ص:503

ص:504

بعد از ظهور

1-دستور العمل های آسمانی

در منابع حدیث شیعه این مطلب بسیار نقل شده است که برنامۀ کار و دستور العمل دوران امامت هریک از امامان،از سوی خداوند تعیین شده و توسط پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله به آن ها ابلاغ گردیده است و هر امامی در زمان امامت خود طبق وظایفی عمل می کرد که بر عهده اش گذاشته شده بود.

در کتاب شریف اصول کافی،بابی را با این عنوان اختصاص داده است که«إنّ الأئمّة علیهم السّلام لم یفعلوا شیئا و لا یفعلون إلاّ بعهد من اللّه-عزّ و جلّ-و امر منه لا یتجاوزونه؛ (1)امامان جز به عهد و فرمان خدا،چیزی را انجام نداده و نمی دهند و از آن تجاوز نمی کنند.»

روایاتی را در این زمینه آورده است که برای به دست آوردن چگونگی عنوان فوق،چکیده ای از احادیث را نقل می کنیم. (2)

1-روزی پیک وحی(جبرئیل امین)با امنای ملایکه به نزد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرود آمد و گفت:ای محمّد صلّی اللّه علیه و اله!هرکس که در این خانه است بیرون کن!

آن حضرت به جز علی علیه السّلام،همه را بیرون کرد و فاطمه علیها السّلام هم در پشت پرده بود.

سپس جبرئیل کتابی را به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله تقدیم نمود و به عرض رسانید که این کتاب (مخصوص)نجیبان و شایسته گان اهل بیت تو علی و اولاد او علیهم السّلام است.

«إنّ الوصیة نزلت من السمآء علی محمّد کتابا (3)(مسجّلا (4))(و کان علی الکتاب خواتیم من

ص:505


1- 1) -اصول کافی:279/1. [1]
2- 2) -برای مزید اطّلاع به کتاب های مربوطه؛مانند اصول کافی و بحار الانوار و...در کتاب امامت مراجعه شود.
3- 3) -حدیث 1 باب.
4- 4) -حدیث 4 باب.

ذهب (1))(لم تمسّه النار (2))(و لم ینزل علی محمّد صلّی اللّه علیه و اله کتاب مختوم إلاّ الوصیة)؛ (3)همانا (این)وصیّت(یعنی این برنامۀ آسمانی تنها نوشته ای است که)از آسمان به صورت کتاب مسجّل نازل و با مهرهای طلای(ناب آتش ندیده)مهر شده است و هیچ کتاب و نوشته ای به غیر از این وصیت،(از طرف خداوند سربسته و)مهر شده، نازل نشده است وظایف هریک از پیشوایان بعد از تو در آن تعیین و مشخّص گردیده است.» (4)

(و آن وصیت(دستور العمل)دارای 12 بخش و هربخش از جانب خداوند مهر شده و مخصوص هریک از دوازده امام پس از تو است.)

پس هرکدام از ایشان که به امامت رسید،مهر بخش مربوط به خود را بردارد و بر آن نظر کرده به وظایفش عمل نماید.

«ففتح علیّ علیه السّلام الخاتم الأوّل و مضی لما فیها،ثمّ فتح الحسن علیه السّلام الخاتم الثانی و مضی لما أمر به فیها،فلمّا توفّی الحسن و مضی،فتح الحسین علیه السّلام الخاتم الثالث فوجد فیها أن (اخرج بقوم إلی الشهادة،فلا شهادة لهم إلاّ معک و أشر نفسک للّه عزّ و جلّ (5)،قاتل فاقتل و تقتل ففعل علیه السّلام؛پس علی علیه السّلام مهر اوّل را باز کرد و هرچه در آن بود انجام داد و هم چنین امام حسن علیه السّلام مهر دوّم را گشود و عمل کرد.نوبت به امام حسین علیه السّلام رسید،او هم مهر سوّم را برداشت و دید در آن(چنین)آمده است(ای حسین)با گروهی(از برگزیدگان) به سوی شهادت بیرون رو که(به مقام والای)شهادت(نایل آمدن)آن ها جز با تو،با کس دیگر عملی نخواهد شد و جان خود را به خدا بفروش و پیکار نما و بکش و(در نهایت خود نیز)کشته می شوی(چون بقای دین خدا به این کار تو بستگی دارد)او هم این دستورها را اجرا نمود.»

سپس مهر چهارم را علی بن حسین علیهما السّلام باز نمود در آن نوشته شده بود:«أن أصمت و أطرق لما حجب العلم و ألزم منزلک و اعبد ربّک حتّی یأتیک الیقین ففعل؛ (6)ساکت باش و به

ص:506


1- 1) -حدیث 2 باب.
2- 2) -حدیث 4 باب.
3- 3) -حدیث 1 باب.
4- 4) -حدیث 1 باب.
5- 5) -حدیث 2 باب.
6- 6) -حدیث 2 باب.

آن چه که علمش از تو پنهان و مستور است،سرفرود آر(به گفتارها و کارهای ناشایست مردم اعتنا نکن)در خانه ات بنشین و عبادت کن تا روزی که مرگت فرارسد،او هم این فرمان را اجرا کرد.»

نوبت به مهر امامت امام باقر علیه السّلام،دید که نوشته است:کتاب خدا را تفسیر نما، پدرت را تصدیق کن و با مردم با نیکی رفتار و برای اقامۀ حق قیام کرده و حق را روشن ساز و از غیر خدا،از هیچ کس ترس نداشته باش(برای مردم فتوی ده، و حدیث نقل کن و(نترس)کسی نمی تواند به تو صدمه بزند. (1))این فرمان ها را به اجرا گذاشت.

امام صادق علیه السّلام نیز مهر ششم را باز نمود،در آن چنین نوشته بود:«فوجد فیه حدّث الناس و افتهم وانشر علوم أهل بیتک و صدّق آبائک الصالحین و لا تخافنّ إلاّ اللّه-عزّ و جلّ-و أنت فی حرز و أمان،ففعل،ثمّ دفعه إلی ابنه موسی علیه السّلام و کذلک یدفعه موسی إلی الّذی یلی بعده، ثمّ کذلک إلی قیام المهدیّ علیه السّلام؛ (2)به مردم حدیث گو و فتوی ده و دانش های خانواده ات را پخش کن و پدران صالح خود را تصدیق نما و جز از خدا از کسی نترس،تو در پناه و امان (خدا)هستی.سپس(کتاب را)به پسرش موسی علیه السّلام داد،هم چنین امامان دیگر تا قیام مهدی علیه السّلام.»

2-حریز از امام صادق علیه السّلام پرسید:«جعلت فداک!ما أقلّ بقآئکم أهل البیت و أقرب آجالکم بعضها من بعض مع حاجة الناس إلیکم؟!فقال:إنّ لکلّ واحد منّا صحیفة فیها ما یحتاج إلیه أن یعمل به فی مدّته،فإذا انقضی ما فیها ممّا أمر به،عرف أنّ أجله قد حضر و أتاه النبیّ ینعی إلیه نفسه،و أخبره بما له عند اللّه...؛ (3)قربانت گردم چقدر کم است ماندن شما (و کوتاه است عمر شما)اهل بیت و اجل بعضی از شما نسبت به دیگری نزدیک تر است،با این که مردم به شدت به وجود شما نیازمندند؟!

ص:507


1- 1) -همان مدرک. [1]
2- 2) -اصول کافی:279/1-284؛ [2]کمال الدّین:ص 376؛ [3]أمالی شیخ طوسی:ص 282؛ [4]أمالی شیخ صدوق ص 241؛ [5]علل الشّرایع:ص 68 [6] با تغییر کمی؛غیبت طوسی:ص 97 با تغییر؛غیبت نعمانی:ص 24؛ بحار الأنوار:192/36 ب 40 ح 1 [7] از همۀ آن ها با تغییراتش.
3- 3) -اصول کافی:283/1. [8]

فرمود:برای هریک از ما صحیفه ای(و برنامۀ عملی)است و در آن صحیفه،هرچه در مدت عمرش احتیاج به آن دارد،آورده شده است.وقتی آن چه که در آن است به پایان رسید،می داند که مأموریتش نیز تمام شده و مرگش فرارسیده است و پیغمبر به او می آید و خبر مرگش را داده و آن چه در نزد خدا دارد به او خبر می دهد...(تا آخر حدیث در بخش 9 حکومت امام حسین علیه السّلام).»

3-راوی گوید که به امام کاظم علیه السّلام عرض کردم:پدر و مادرم فدای تو باد!آیا از آن وصیت(و دستور العملی که از سوی خداوند به شما نازل شده است)چیزی برای ما بیان نمی فرمایید؟(که بدانیم در آن چه بوده است)

فرمود:سنّت های خدا و رسول پرسیدم آیا در آن وصیت،مخالفت و خیز برداشتن مخالفان نسبت به امیر المؤمنین علیه السّلام(چیزی نوشته شده)بود؟فرمود:بلی،به خدا قسم!نکته به نکته و حرف به حرف.آیا نشنیده ای گفتۀ خداوند عزّ و جلّ را«إنّا نحن نحی الموتی و نکتب ما قدّموا و آثارهم و کلّ شیء أحصیناه فی إمام مبین؛ (1)به یقین ما مردگان را زنده می کنیم و آن چه را که از پیش فرستاده اند و تمام آثار آن ها را می نویسیم و همه چیز را در کتاب آشکارکننده ای برشمردیم.»به خدا سوگند!رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله به امیر المؤمنین و فاطمه علیهما السّلام فرمود:آیا آن چه را که من به شما پیشنهاد کرده ام(ارایه دادم)پذیرفتید؟فرمودند:آری(قبول کردیم با این که)برای ما ناگوار و سخت خواهد گذشت. (2)

4-حمران به امام باقر علیه السّلام عرض کرد:قربانت گردم،به من خبر دهید که جریان نهضت علی و حسن و حسین علیهم السّلام و قیام آن ها برای دین خدا و مصیبت هایی که دیدند،مانند کشته شدن به دست طاغیان و پیروزی دشمنان بر آن ها تا آن جا که مغلوب گشته و به شهادت رسیدند،چه سان بود(چگونه گذشت)؟!

امام علیه السّلام فرمود:«یا حمران!إنّ اللّه تبارک و تعالی قد کان قدّر ذلک علیهم و قضاه و أمضاه و حتمه،ثمّ أجراه فبتقدّم علم ذلک إلیهم من رسول اللّه قام علیّ و الحسن و الحسین و بعلم

ص:508


1- 1) -یس:12. [1]
2- 2) -اصول کافی:282/1. [2]

صمت من صمت منّا؛ (1)ای حمران!خدای تبارک و تعالی آن مصیبت ها را برای ایشان مقدّر کرده و حکم فرموده و امضا نمود و حتمی ساخت و سپس اجرا کرد.پس همۀ این مصیبت ها با علم و اجازۀ خدا بود و علی و حسن و حسین علیهم السّلام از روی بصیرت و دانشی که قبلا از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله تمامی جریان ها را شنیده و مطلع بودند،قیام کردند و هرکس از خانوادۀ ما ساکت شود،باز از روی علم است(و با دستور خدا).»

5-ابی بن کعب گفت:«یا رسول اللّه!کیف حال بیان هؤلآء الأئمة عن اللّه عزّ و جلّ؟قال:

إنّ اللّه تعالی أنزل علیّ اثنتی عشر صحیفة اسم کل إمام علی خاتمه،و صفته فی صحیفته؛ (2)ای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله!کیفیت بیان ائمّه از خداوند عزّ و جلّ چگونه است؟

فرمود:خداوند برای من دوازده صحیفه نازل نمود،نام هر امام با مهرش و صفتش در صحیفۀ خودش است.»

این احادیث و روایات فراوان دیگر در این زمینه با کمال وضوح روشن می سازد که همۀ اعمال و رفتار ائمّه اهل بیت علیهم السّلام از سوی خدا تعیین گردیده و با صلاح دید او انجام پذیرفته است و در هر شب جمعه از سوی خداوند،با دانش و دستور نو به وظایف خود عمل کرده اند.

(احادیث دیگر در این مقوله،دارای مطالب قانع کنندۀ زیادی است که بیان آن ها در این مختصر نمی گنجد.)

پس وقتی که همۀ برنامه های امامان از سوی خدا معین شده و زیر نظر او انجام گرفته است،زیرسؤال بردن آن ها،دور از ادب و دوری از ایمان واقعی است؛زیرا ایشان به وظایف رهبری خود کاملا واقف بودند. (3)

ص:509


1- 1) -همان مدرک:ص 281. [1]
2- 2) -بحار الأنوار:311/52 ب 27 ح 4 از عیون أخبار [2]الرّضاء علیه السّلام/
3- 3) -فلسفۀ قیام و عدم قیام امامان علیهم السّلام ص 12 به بعد از مؤلّف.برای آگاهی بیشتر دربارۀ مأموریّت آن حضرت،به بخش قضایی مراجعه شود.

2-حضور محمد صلّی اللّه علیه و اله و علی علیه السّلام

اشاره

1-علی بن حسین علیهما السّلام فرمود:«فیأخذ(یعنی جبرئیل)بیده و یصافحه و یسلّم علیه، و یقول له:قم و یجیئه بفرس یقال له«البراق»فیرکبه،ثمّ یأتی إلی جبل رضوی،فیأتی محمد و علیّ فیکتبان له عهدا منشورا یقرؤه علی الناس،ثم یخرج إلی مکّة و الناس یجتمعون بها؛ (1)پس(جبرئیل)دست«قائم»علیه السّلام را می گیرد و مصافحه می نماید و بر او سلام می کند و می گوید:بلندشو!و اسبی می آورد که به آن«براق» (2)گویند،پس(آن حضرت) سوار می شود.سپس به کوه«رضوی»می آید و محمد صلّی اللّه علیه و اله و علی علیه السّلام می آیند و عهد و منشوری برایش می نویسند که آن را برای مردم بخواند،و سپس به سوی مکه بیرون شود درحالی که مردم در آن گرد آمده اند»

2-ابی بصیر گوید که امام باقر علیه السّلام در ضمن حدیث طولانی فرمود:«فیکون اوّل من یضرب علی یده و یبایعه جبرئیل و میکائیل،و یقوم معهما رسول اللّه و أمیر المؤمنین فیدفعان إلیه کتابا جدیدا هو علی العرب شدید بخاتم رطب،فیقولون له:اعمل بما فیه،و یبایعه الثلاثمائة و قلیل من أهل مکة؛ (3)پس نخستین کسی که به دست او زده و بیعت می نماید جبرئیل و میکائیل هستند و با آن ها رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امیر المؤمنین علیه السّلام بلندشده،کتاب جدید مهرشده ای که هنوز مهرش خشک نشده،به او می دهند که برای عرب ها خیلی سخت خواهد شد،پس به او می فرمایند،عمل کن هرچه در آن کتاب است،آن سی صد نفر با نفرات کمی از اهل مکّه با او بیعت می کنند.»

روایت های فوق تصریح دارد بر این که در مراحل اولیۀ قیام«قائم»علیه السّلام پیغمبر و علی علیهما السّلام حضور یافته و منشوری که از سوی خداوند به آن ها تحویل گردیده بود،به

ص:510


1- 1) -تمام حدیث در فصل(سوار بر براق)گذشت؛بحار الأنوار:306/52 ب 26 ح 79. [1]
2- 2) -اسم اسبی است که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در شب معراج بر آن سوار شد و از آسمان ها گذشت و در مدّت کمی به قاب قوسین أو أدنی رسید،از اسم این اسب یا مرکب پیداست که از برق تشکیل یافته است و به احتمال قوی وسیلۀ فضایی است که با نیروی برق(و الکترون)کار می کند و با سرعت مافوق سرعت«نور» حرکت می کند که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را در مدّت خیلی کوتاه،از آسمان ها و حجابات گذراند و به فاصلۀ عرض دو تیر،به قرب عزّت و جلالت رسانید.
3- 3) -بحار الأنوار:307/52 ب 26 ح 81 [2] از کتاب فضل بن شاذان.

قائم آل محمد علیهم السّلام تسلیم می نمایند تا برابر آن به کار خود شروع کند.

3-روایت شده است که امام صادق علیه السّلام در تفسیر آیۀ «إِنَّ الَّذِی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لَرادُّکَ إِلی مَعادٍ» (1)فرمود:«و اللّه ما تنقضی الدنیا حتّی یرجع رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و أمیر المؤمنین علیه السّلام فیلتقیان فی النجف(بالثویة)فیلتقیان و یبنیان بالثویة مسجدا له اثنی عشر ألف باب یعنی موضعا بالکوفة؛ (2)به خدا قسم!دنیا نمی گذرد،مگر این که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امیر المؤمنین علیه السّلام،برمی گردند و در نجف به همدیگر می رسند و در ثویّة(نام محلب است در کوفه)مسجد دوازده هزار دری بنا می کند.»

4-امام صادق علیه السّلام در ذیل حدیث طولانی فرمود:«من أجل ذلک قال رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله لعلیّ:أنت أخی و میعاد ما بینی و بینک وادی السلام؛ (3)به خاطر این است که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله به علی علیه السّلام فرمود:تو برادر منی و وعده گاه بین من و تو«وادی السّلام»است.»

5-جبرئیل به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و موعدکم السلام،قال أبان:جعلت فداک!و أین السلام؟فقال علیه السّلام:یا أبان!السلام من ظهر الکوفة؛ (4)وعده گاه تو و علی(وادی)السّلام است.ابان گفت:فدایت شوم«السلام»کجاست فرمود:ای ابان!(وادی)السّلام پشت کوفه است...»

6-بکیر بن اعین گوید:به من گفت:«من لا أشکّ فیه یعنی امام باقر علیه السّلام،أنّ رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و علیّا علیه السّلام سیرجعان؛ (5)کسی که شکی(در صحّت گفتار او)ندارم؛یعنی امام باقر علیه السّلام همانا رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و علی علیه السّلام به زودی برمی گردند!»

7-ابو حمزه ثمالی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«لو قد خرج قآئم آل محمد لنصره اللّه بالملآئکة و اوّل من یتبعه(اوّل من یباعه)محمد و علیّ علیهما السّلام؛ (6)اگر«قائم»آل محمد علیهم السّلام

ص:511


1- 1) -القصص:85. [1]
2- 2) -بحار الأنوار:113/53 ب 29 ذیل ح 138 شماره 17؛ [2]بیان الأئمّة:258/3 از السّرّ المکنون.
3- 3) -همان مدرک:97/53 ب 29 ذیل ح 113. [3]
4- 4) -همان مدرک:66/53 ب 29 ح 60 از مختصر بصائر الدّرجات.
5- 5) -همان مدرک:39/53 ب 29 ح 2 از مختصر بصائر الدّرجات.
6- 6) -معجم أحادیث المهدی:256/3؛ [4]غیبت نعمانی:234؛ [5]بحار الأنوار:91/53 ب 29 ح 96 و 348/52 [6]ب 27 ح 99 از غیبت نعمانی [7]در پاورقی مصدر علی اکبر غفّاری گفته(فی بعض النّسخ اوّل من یبایعه)است.

خروج نماید،البتّه خداوند او را با فرشتگان کمک می نماید و اوّل کسی که به او تبعیّت (یا بیعت)می کند،محمد صلّی اللّه علیه و اله و علی علیه السّلام است.»

8-امام حسین علیه السّلام ضمن حدیث طولانی فرمود:«و لینزلنّ محمّد و علیّ و أنا و أخی و جمیع من منّ اللّه علیه،فی حمولات من حمولات الربّ خیل بلق من نور لم یرکبها مخلوق، ثمّ لیهزّنّ محمد لوآءه و لیدفعنّه إلی قآئمنا مع سیفه،ثم إنّا نمکث من بعد ذلک ما شآء اللّه؛ (1)و حتما محمّد و علی علیهما السّلام نازل شوند و من و برادرم و تمامی آنان که خداوند به آن ها منّت گذاشته است،فرودآیند،در مرکب هایی از مراکب خدا،اسبانی ابلق از نور که مخلوقی به آن ها سوار نشده است.سپس محمّد صلّی اللّه علیه و اله پرچم خود را به اهتزاز درآورد و با شمشیرش به«قائم»علیه السّلام ما تحویل دهد،سپس بعد از آن مقدار که خدا خواهد می مانیم.» (2)

سیرت و سنّت مهدی

سیرۀ آن حضرت در کارهای شخصی و سیرۀ عملیات و رفتار آن حضرت در ایام دولت خود،به چه صورتی خواهد بود،به فصول آینده مراجعه نمایید.

3-سیرت فردی

امام موسی بن جعفر علیهما السّلام فرمود:

1-«یعتوره مع سمرته صفرة من سهر اللیل،بأبی من لیله یدعی النجوم ساجدا و راکعا، بأبی من لا یأخذه فی اللّه لومة لآئم مصابیح الدجی،بأبی القآئم بأمر اللّه؛ (3)مهدی علیه السّلام بر اثر تهجد و شب زنده داری رنگش به زردی متمایل است.پدرم فدای کسی باد که شب ها در حال سجده و رکوع،طلوع و غروب ستارگان را پیگیر می شود(وداع می نماید)،پدرم فدای کسی که در راه خدا ملامت ملامتگران در او تأثیر نمی گذارد.او چراغ هدایت در

ص:512


1- 1) -بحار الأنوار: [1]61/53 ب 29 ح 52 از الخرایج.
2- 2) -روایات دیگری نیز در بخش 14 فصل«رجعت»خواهد آمد،به آن جا مراجعه شود.
3- 3) -همان مدرک:81/86.

تاریکی های مطلق است،پدرم فدای کسی که به امر خدا قیام می کند!»

2-«خاشع للّه کخشوع النسر لجناحه؛ (1)مهدی علیه السّلام در برابر خداوند فروتن است، هم چون شترمرغ در برابر بال هایش.»

3-«المهدیّ خاشع للّه کخشوع الزجاج؛ (2)مهدی علیه السّلام در برابر پروردگارش هم چون شیشه خاشع است.»

4-«یکون أشدّ الناس تواضعا للّه عزّ و جلّ؛ (3)مهدی علیه السّلام در برابر پروردگارش از همه متواضع تر است.»

5-«الجحجاح المجاهد المجتهد؛ (4)او شتابنده به سوی نیکی ها و بزرگواری ها،مبارز و سخت کوش است.»

6-«علیه کمال موسی و بهآء عیسی و صبر أیّوب؛ (5)او دارای کمال موسی،شکوه عیسی و شکیبایی ایوب است.»

7-«إنّ العلم بکتاب اللّه و سنّة نبیّه،لینبت فی قلب مهدیّنا کما ینبت الزرع علی أحسن النباة؛ (6)علم به کتاب خدا و سنّت پیامبر،در دل مهدی ما علیه السّلام ریشه می دواند،آن چنان که گیاه در دل مساعدترین سرزمین ها ریشه می دواند.»

8-«إذا بعث اللّه رجلا من أطایب عترتی و أبرار ذرّیتی عدلا مبارکا زکیّا،لا یغادر مثقال ذرّة یکون من اللّه علی حذو لا یغیّر بقرابة و لا یضع حجرا علی حجر؛ (7)آن گاه خداوند مردی را از بهترین فرزندان و پاک ترین عترت من برمی انگیزد که سراپا عدل و برکت و پاکی است از کوچک ترین حق کشی چشم نمی پوشد،او فرمان خدا را پیروی می کند، با کسی حساب خویشاوندی ندارد و سنگی روی سنگ نگذارد(از متاع دنیا چیزی

ص:513


1- 1) -امام رضا علیه السّلام،عقد الدرر،ص 158.
2- 2) -امام صادق علیه السّلام،الملاحم و الفتن،ص 58( [1]شاید تشبیه به شیشه از جهت تسلیم و عدم مقاومت آن باشد)
3- 3) -امام رضا علیه السّلام،الزام النّاصب،ص 10. [2]
4- 4) -امام رضا علیه السّلام،جمال الأسبوع،ص 310،صحیفه مهدویّه ص 260.
5- 5) -امام صادق علیه السّلام،عیون اخبار الرضا،ج 1،ص 36 [3] در حدیث لوح.
6- 6) -امام باقر علیه السّلام،بحار الأنوار:52،ص 317؛ [4]منتخب الأثر،ص 309. [5]
7- 7) -پیامبر،الملاحم و الفتن،ص 108(بنا به نقل روزگار رهایی ج 2،ص 950. [6]

برنمی گیرد).»

9-«تعرفون المهدیّ بالسکینة و الوقار و بمعرفة الحلال و الحرام و بحاجة الناس إلیه و لا یحتاج إلی أحد؛ (1)مهدی علیه السّلام را با سکینه و وقار می شناسید و با شناختن حلال و حرام و نیاز همگان به او و بی نیازی او از همه خواهید شناخت.»

10-«یکون أعلم الناس و أحکم الناس و أتقی الناس و أحلم الناس و أسخی الناس و أعبد الناس...و تنام عینها و لا ینام قلبه و یکون محدّثا...و یکون دعآؤه مستجابا حتی إنّه إن دعا علی صخرة لا نشقّت بنصفین؛ (2)او دانا،حکیم،پرهیزگار،بردبار،بخشنده و عابدترین مردمان است...دیدگانش در خواب فرومی رود،ولی دلش همیشه بیدار است و فرشتگان با او سخن گویند...دعایش همواره به اجابت می رسد،اگر در مورد سنگی نفرین کند از وسط دو نیم می شود.»

11-«دلالته فی خصلتین:فی العلم و استجابة الدعوة؛ (3)مهدی علیه السّلام دو نشانۀ آشکار دارد که با آن ها شناخته می شود؛یکی دانش بی کران و دومی استجابت دعا.»

12-«أکثرکم علما و أرحمکم رحما؛ (4)دانش او از همه شما افزون تر وصلۀ ارحام کننده تر از همه شما است.»

13-«فو اللّه ما لباسه إلاّ الغیظ و لا طعامه إلاّ الجشب؛ (5)به خدا سوگند که لباس مهدی علیه السّلام جز پوشاکی درشت و غذای او،جز غذای سخت و بی خورش نیست.»

14-«و یشترط علی نفسه لهم،أن یمشی حیث یمشون و یلبس کما یلبسون و یرکب کما یرکبون و یکون من حیث یریدون و یرضی بالقلیل و یملأ الأرض بعون اللّه عدلا کما ملئت جورا،یعبد اللّه حق عبادته و لا یأخذ حاجبا و لا بوّابا؛ (6)(در پیمان دو طرفۀ هنگام گرفتن بیعت در مکّه)او نیز در حقّ خود تعهد می کند که از راه آن ها برود،جامه ای مثل جامۀ

ص:514


1- 1) -امام حسین علیه السّلام غیبت نعمانی،ص 127،منتخب الأثر،ص 390. [1]
2- 2) -امام رضا علیه السّلام،الزام النّاصب،ص 9،( [2]بنا به نقل روزگار رهایی،ج 1،ص 132). [3]
3- 3) -امام رضا علیه السّلام،عیون اخبار الرضا،ج 1،ص 180، [4]الزام الناصب،ص 10.
4- 4) -امام علی علیه السّلام،غیبت نعمانی،ص 14؛بحار الأنوار:115/51؛ [5]منتخب الأثر:ص 309.
5- 5) -امام صادق علیه السّلام،غیبت نعمانی،ص 122،بحار الأنوار:354/52. [6]
6- 6) -امام علی علیه السّلام:منتخب الأثر،ص 469.

آن ها بپوشد،مرکبی همانند مرکب آن ها سوار شود،آن گونه که مردم می خواهند و به کم راضی و قانع شود،زمین را به یاری خداوند پر از عدالت کند،چنان که پر از ستم شده باشد.خدا را آن طور که شایسته است،بپرستد و برای خود دربان و نگهبان اختیار نمی کند.»

15-«یسیر بالتقی و یعمل بالهدی؛ (1)تقوا را پیشۀ خود می سازد و از روی بصیرت و هدایت گام برمی دارد.»

4-خوراک و پوشاک آن حضرت

از روایات متعدد چنین استفاده می شود که ائمّه علیهم السّلام در دوران حکومت و زمامداری خود تکلیف خاصّ دارند،یکی از آن ها تطبیق دادن زندگی خود با فقیرترین افراد کشورش می باشد که آن ها از صبر بیرون نروند،چنان که امیر آزادگان علی علیه السّلام در پاسخ عاصم بن زیاد بصری این مطلب را فرمود:شما مانند ما نیستید!ما در ایام حکومت مکلّف به تطبیق زندگی خود با کمترین فرد مملکت هستیم.

امیر المومنین علیه السّلام فرمود:«خداوند مرا برای خلق خود امام قرار داد و بر من واجب گردانیده است که در نفس و طعام و شراب و لباس خود مانند ضعفای مردم تقدیر کنم تا که فقیر به فقر من اقتدا کند و ثروت غنی او را به طغیان وا ندارد.» (2)

دراین باره روایات متعدد داریم که مردمان امّت به دین امامان و رهبران خود می نگرند؛زیرا(النّاس علی دین ملوکهم مردم بر دین پادشاهان خودند).

روش امام زمان علیه السّلام نیز در زندگی حکومتی،همان روش رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امیر مؤمنین علیه السّلام خواهد بود،غذای خشک و سخت و لباس زبر و خشن.

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا خرج القآئم لم یکن بینه و بین العرب و قریش إلاّ السیف ما یأخذ منها إلاّ السیف،و ما یستعجلون بخروج القآئم؟!و اللّه ما لباسه إلاّ الغلیظ،و ما طعامه

ص:515


1- 1) -امام صادق علیه السّلام،بحار الأنوار:269/52( [1]در بعضی نسخه ها«یسیر»به جای«یشیر»آمده است.
2- 2) -اصول کافی:466/1 ح 1/1073. [2]

إلاّ الجشب،و ما هو إلاّ السیف،و الموت تحت ظلّ السیف؛ (1)وقتی«قائم علیه السّلام»خروج کرد، میان او و عرب و قریش جز شمشیر نیست و نمی گیرد از آن،مگر با شمشیر و برای چه به خروج«قائم علیه السّلام»عجله می کنند؟!به خدا قسم طعامش نیست،مگر جوی خشک و لباس او نیست،مگر غلیظ و(دست آورد خروج)نیست،مگر شمشیر و مرگ در زیر سایۀ شمشیر.» (2)

2-معلّی بن خنیس به امام صادق علیه السّلام عرض کرد:اگر امر دست شما بود هرآینه با شما زندگی خوشی داشتیم؟

فرمود:قسم به خدا!اگر این امر(حکومت)به دست ما آید،نخواهد بود مگر خوراک خشن و لباس درشت.» (3)

3-به مفضّل فرمود:نخواهد بود مگر زندگی پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله و روش امیر المؤمنین علیه السّلام. (4)

4-ابی بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«ما تستعجلون بخروج القآئم؟فو اللّه ما لباسه إلاّ الغلیظ،و لا طعامه إلاّ الجشب،و ما هو إلاّ السیف و الموت تحت ظل السیف؛ (5)برای چه به خروج«قائم علیه السّلام»عجله می کنید؟!به خدا قسم!لباس او نیست،مگر غلیظ و طعامش نیست،مگر خشک و نیست آن(خروج)،مگر شمشیر و مرگ در زیر سایۀ شمشیر.»

ص:516


1- 1) -ترجمۀ غیبت نعمانی:باب 15 ص 234؛ [1]معجم الملاحم و الفتن:6/4.
2- 2) -مشابه این روایت از مصادر دیگر در فصل«شتاب زدگان»گذشت.
3- 3) -معلی بن خنیس:قلت لأبی عبد اللّه علیه السّلام:لو کان هذا الأمر إلیکم لعشنا معکم،فقال:و اللّه لو کان هذا الأمر إلینا لما کان إلا أکل الجشب و لبس الخشن.غیبت نعمانی:ص 193؛ [2]بحار الأنوار: [3]340/52 ب 27 ح 88 از دعوات راوندی.
4- 4) -و قال علیه السّلام للمفضل بن عمر:لو کان هذا الأمر إلینا لما کان إلا عیش رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و سیرة أمیر المؤمنین علیه السّلام.بحار الأنوار:340/52 ب 27 ح 88. [4]
5- 5) -غیبت نعمانی:ص 122؛ [5]غیبت طوسی:ص 292؛بحار الأنوار:354 [6]/52 ب 27 ح 115 و ص 355 ح 116؛از غیبت نعمانی [7]در غیبت طوسی:(إلاّ الشّعیر الجشب)آمده است جشب؛یعنی خشک(المنجد)؛ معجم أحادیث الإمام المهدی:37/4 ح 1106، [8]منتخب الأثر: [9]ص 619 از امام حسین علیه السّلام از کشف الأستار. [10]

5-حضرت رضا علیه السّلام فرمود:شما امروز،از آن روز آزادتر و آسوده خاطرتر هستید.

عمر بن خلاد پرسید:چگونه؟

فرمود:اگر«قائم علیه السّلام»خروج کند،نخواهد بود جز عرق کردن و خون بسته ریختن، آن روز قرارگاه مردم بر پشت زین و لباس«قائم علیه السّلام»نخواهد بود جز درشت و طعام او نخواهد بود جز خشن (1).

6-حماد بن عثمان گوید که حضرت امام صادق علیه السّلام فرمود:علی بن ابی طالب علیه السّلام آن لباس را در آن زمان می پوشید،بر او خرده نمی گرفتند و اگر امروز آن لباس را بپوشد، لباس شهرت خواهد بود،بهترین لباس هرزمان لباس مردم آن زمان است.

اما«قائم»ما اهل بیت علیهم السّلام زمانی که ظهور می کند،لباس علی علیه السّلام را می پوشد و به شیوۀ آن حضرت عمل می کند. (2)

5-نادمان بعد از ظهور!

از روایات متعدد چنین استفاده می شود که بعد از ظهور حضرت«مهدی موعود علیه السّلام»عدّه ای از مردم که ایمانشان ضعیف است،پس از دیدن برنامه ها و اجرای صحیح قوانین اسلام و سختگیری در مورد خواسته های نفسانی و انحرافی آن ها اظهار ندامت و پشیمانی خواهند کرد،ولی دیر شده است و این پشیمانی فایده ای به حالشان نخواهد داشت.

1-علا از محمد گفت:شنیدم امام باقر علیه السّلام فرمود:«لو یعلم الناس ما یصنع القآئم إذا خرج لأحبّ أکثرهم أن لا یروه مما یقتل من الناس،أما إنّه لا یبدأ إلاّ بقریش،فلا یأخذ منها إلاّ السیف و لا یعطیها إلاّ السیف حتی یقول کثیر من الناس:لیس هذا من آل محمد لو کان من آل محمد لرحم؛ (3)اگر مردم بدانند«قائم علیه السّلام»بعد از خروج چه خواهد کرد،بیشتر آن ها

ص:517


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:164/4 ح 1224؛غیبت نعمانی:باب 15 ص 192؛ [1]بحار الأنوار:358/52 ب 27 ح 126.
2- 2) -اصول کافی:411/1؛ [2]بحار الأنوار:336/40.
3- 3) -بحار الأنوار: [3]354/52 ب 27 ح 113 از غیبت نعمانی. [4]

دوست داشتند که او را نبینند،به علّت کثرت کشتارهایش از مردم،آگاه باش!او پیش از همه از قریش شروع می نماید،پس نمی گیرد از آن،مگر با شمشیر و ندهد،مگر با شمشیر تا جایی که بیشتر مردم می گویند:این(شخص)از آل محمد نیست!اگر از آل محمد بود،حتما رحم می کرد.»

2-ابی بصیر گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«یقوم القآئم بأمر جدید،و کتاب جدید،و قضآء جدید علی العرب شدید،لیس شأنه إلاّ بالسیف لا یستتیب أحدا و لا یأخذه فی اللّه لومة لآئم؛ (1)قائم علیه السّلام با برنامه و کتاب و حکم جدید که برای عرب سخت خواهد گذشت،قیام خواهد کرد،کارهایش انجام نمی گیرد مگر با شمشیر،هیچ کس را وادار به توبه نمی کند(فقط موعظه و نصیحت و راهنمایی و اتمام حجّت خواهد نمود)و در وجود او در راه رضای خدا ملامت هیچ ملامت کننده ای اثر نخواهد گذاشت.» (2)

6-جمع بین روایات

تعدادی از روایات،مانند روایات دو فصل فوق،زندگی سخت و طاقت فرسا را در زمان حکومت حضرت«قائم علیه السّلام»ترسیم می کند و گروهی از روایات،زندگی مرفّه و بدون دغدغه و بی نیازی و فراوانی و همراه آرامش را مجسّم می نماید. (3)

آن چه به نظر می رسد،رفاه بندگان خدا در عصر امام زمان علیه السّلام و زندگی سالم و بی نیازی مطلق مادی،جای تردید و شک نیست؛چون در دنیا باید روزی فرارسد که مردم طعم عدالت و خوشبختی و بی احتیاجی و آرامش فکری را بچشند و به دور از بیماری ها و غم و غصّه ها،زندگی به معنای واقعی از هرجهت به دست آورند و این «قرعۀ فال»را از ملکوت آسمان ها،به نام مبارک«مهدی موعود علیه السّلام»زده اند.پس هیچ گونه نگرانی و در آن عصر وجود نخواهد داشت.

ص:518


1- 1) -همان مدرک:354/52 ب 27 ح 114 از غیبت نعمانی.
2- 2) -برای فهم منظور و معنای کتاب جدید و امر و قضای جدید،به فصل(دین جدید)این بخش مراجعه نمایید.
3- 3) -در بخش اقتصاد و دارایی و بخش اجتماعی،جلد دوّم این کتاب،این مطالب،مشروحا بیان شده است.

اما روایات این فصل که کمی نگران کننده به نظر می رسد،اگر به ضمایر کلمات دقت شود(طعامه،لباسه،و هو)ضمیر مفرد و به یک شخص برمی گردد؛یعنی زندگی به این صورت و مربوط به وجود شریف«قائم علیه السّلام»است؛زیرا در فصل خوراک و پوشاک آن حضرت روشن کرده ایم،زمانی که هرامامی به امامت و خلافت ظاهری برسد،علاوه براین که موظف به رعایت این نکات است،خود را به زندگی مرفّه این گذرگاه،آلوده نمی سازند.

سؤالی که به ذهن خطور می کند،این است که در زمان«قائم علیه السّلام»کمترین و پایین ترین فرد کشور از زندگی مرفّه برخوردار خواهد بود،پس امام نیز افراد کشورش می تواند از زندگی فقیرانه بیرون آید اما نمی کند؛زیرا(أکل جشب و لباس غلیظ)به مقام قدسی و عبودیت و اخلاص آن حضرت و یارانش برمی گردد.

استفاده و بهره برداری از مواهب زندگی حرام نیست،ولی آن ها در وادی دیگری قدم می زنند و در عوالم دیگر سیر و سیاحت دارند.و اللّه العالم.

شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین هایل کجا دانند حال ما سبکباران ساحل ها

7-چرا رنگت پریده؟!

1-مفضّل گفت:در طواف نزد امام صادق علیه السّلام بودم.آن حضرت نگاهی به من کرد و فرمود:«یا مفضّل!ما أراک مهموما متغیّر اللون؟قال:فقلت له:جعلت فداک!نظری إلی بنی العباس،و ما فی أیدیهم من هذا الملک و السلطان و الجبروت،فلو کان ذلک لکم لکنّا فیه معکم،فقال:یا مفضل!أما لو کان ذلک لم یکن إلاّ سیاسة اللیل و سیاحة النهار،و أکل الجشب و لبس الخشن،شبه أمیر المؤمنین علیه السّلام و إلاّ فالنّار،فزوی ذلک عنّا فصرنا نأکل و نشرب،و هل رأیت ظلامة جعلها اللّه نعمة مثل هذا؛ (1)ای مفضّل!چرا تو را غمگین و رنگ پریده می بینم؟!

ص:519


1- 1) -اصول کافی:410/1؛ [1]غیبت نعمانی باب 15 ص 193؛ [2]بحار الأنوار:359/52 ب 27 ح 127. [3]

عرض کردم:فدایت شوم!بنی العباس و آن چه در دست(اختیار آن هاست)را در این سلطنت و ملک جبروتی شما می بینم،اگر این ها در دست شما بود،ما هم همراه تان بهره ای داشتیم(به نوایی می رسیدیم).

فرمود:«ای مفضّل!اگر چنان باشد،(که تو می خواهی،نتیجه اش)نخواهد بود، مگر فکر و تدبیر(بیداری)در شب و تحرّک و تکاپو(رفتن به میدان های جنگ)در روز، خوراک درشت و لباس خشن مانند امیر المؤمنین علیه السّلام وگرنه آتش درپی خواهد داشت،اما اکنون که(این ریاست و حکومت)از ما گرفته شده است(ما نیز مانند دیگران) می خوریم و می آشامیم.آیا مظلومیتی را دیده ای که خداوند این گونه به نعمت تبدیل کند.(اگر ما از جهتی مظلوم شده ایم و حقّ ما غصب شده است،اما از جهت دیگر راحتیم؛چون تکلیف خاصّ حکومتی را نداریم،با نبود امارت و حکومت در زندگی برای ما تشدیدی نیست.»

8-گریه چرا؟

1-عمرو بن شمر گفت:نزد امام صادق علیه السّلام بودم و خانه پر از اهلش بود و مردم رو به امام سؤال می کردند و هرکس هرچه می پرسید،پاسخ می داد،در این حال از گوشۀ خانه صدای گریه ام بلند شد،فرمود:«ما یبکیک یا عمرو؟!قلت:جعلت فداک!و کیف لا أبکی و هل فی هذه الأمّة مثلک و الباب مغلق علیک و الستر لمرخی علیک؟فقال:لا تبک یا عمرو!نأکل أکثر الطیّب و نلبس اللین،و لو کان الّذی تقول لم یکن إلاّ أکل الجشب و لبس الخشن،مثل أمیر المؤمنین علیّ بن أبی طالب علیه السّلام و إلاّ فمعالجة الأغلال فی النار؛ (1)ای عمرو چرا گریه می کنی؟!

گفتم:فدایت شوم!چگونه نگریم،آیا در این امّت مثل تو هست؟!درحالی که در به رویت بسته و پرده آویخته شده است(در پشت پرده مانده ای و نااهلان زمام امور را در دست گرفته اند)فرمود:ای عمرو گریه نکن،گواراترین غذا را می خوریم و نرم ترین لباس

ص:520


1- 1) -غیبت نعمانی:باب 15 ص 193؛ [1]بحار الأنوار:360/52 باب 27 ح 128. [2]

را می پوشیم،اگر آن طور که تو می گویی می شد،(برای ما نبود)جز خوردن غذای خشک و پوشیدن خشن مثل امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السّلام وگرنه دست و پنجه نرم کردن با زنجیرهای آتشین(جهنّم).»

9-سیرت احیاگری

1-امام علی علیه السّلام فرمود:«و یحیی میّت الکتاب و السنّة؛ (1)و آن چه را که از کتاب و سنّت مرده(متروک مانده)زنده خواهد کرد.»

2-پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«سیمیت اللّه به کلّ بدعة و یمحو کلّ ضلالة و یحیی کلّ سنّة؛ (2)خداوند به وسیلۀ او بدعت ها را نابود می سازد و گمراهی ها را از بین می برد و سنّت را زنده می کند.»

3-امام حسین علیه السّلام فرمود:«یحیی اللّه به الأرض بعد موتها و یظهر به الدین و یحقّ الحقّ و لو کره المشرکون؛ (3)و به وسیلۀ او زمین مرده را زنده می کند،دین را به دست او آشکار نموده و حق را احقاق نماید،گرچه مشرکان خوش ندارند.»

4-امام صادق علیه السّلام فرمود:«لا یدع بدعة إلاّ أزالها و لا سنّة إلاّ أقامها؛ (4)بدعتی نماند جز این که از بین می برد و سنّتی نماند جز این که برپا دارد.»

5-امام صادق علیه السّلام در تفسیر آیۀ اِعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها فرمود:

«کفر أهلها فیحیی اللّه بالقآئم؛ (5)پس از مرگ زمین به وسیلۀ کافرشدن مردمان،خداوند آن را به وسیلۀ«قائم علیه السّلام»احیا می نماید.»

6-دعای ندبه:«أین المؤمّل لإحیآء الکتاب و حدوده،أین محیی معالم الدین و أهله؛ کجاست آن مایۀ امّید و آخرین آرزو برای زنده کردن قرآن و حدود آن،زنده کنندۀ نشانه های دین و اهل دین کجاست؟!»

ص:521


1- 1) -نهج البلاغة:خطبۀ 138.
2- 2) -کافی:412/1.
3- 3) -اعلام الوری:ص 382؛ [1]روزگار رهائی:86/1. [2]
4- 4) -ینابیع المودة:62/3؛الزام النّاصب:ص 223. [3]
5- 5) -الزام النّاصب:ص 242. [4]

10-سیرت نبوی و علوی

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«یسیر فیهم بسیرة رسول اللّه و یعمل بینهم بعمله؛ (1)در میان آن ها با سیرۀ رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله رفتار می کند و در میان آن ها راه و روش او را(پیاده می کند و)عمل نماید.»

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«یسیر بسیرة رسول اللّه و لا یعیش إلاّ عیش أمیر المؤمنین علیه السّلام؛ (2)از سیرۀ رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله پیروی می کند و شیوۀ زندگی اش هم چون امیر المؤمنین علیه السّلام خواهد بود.»

3-ابی بصیر گوید:از امام باقر علیه السّلام سؤال کردم:شباهت صاحب این امر به محمد صلّی اللّه علیه و اله چیست؟

فرمود:«إذا قام سار بسیرة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله إلاّ أنّه یبیّن آثار محمد،و یضع السیف ثمانیة أشهر هرجا هرجا حتّی یرضی اللّه،قلت:فکیف یعلم رضا اللّه؟قال:یلقی اللّه فی قلبه الرحمة؛ (3)وقتی قیام کرد با سیرت او رفتار می کند،مگر این که آثار محمد صلّی اللّه علیه و اله را بیان می کند(در صورت قبول نکردن)هشت ماه تمام،دسته دسته(چپ و راست)شمشیر به گردن هایشان فرود می آورد تا خدا راضی شود!

گفتم:رضای خدا را از کجا می داند؟

فرمود:خداوند در دلش رحم می اندازد.»

4-عبد اللّه بن عطا گوید:از بزرگ فقها،یعنی امام صادق علیه السّلام از سیرت مهدی سؤال کردم که چگونه خواهد شد؟

فرمود:«یصنع ما صنع رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله یهدم ما کان قبله،کما هدم رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله أمر الجاهلیّة و یستأنف الإسلام جدیدا؛ (4)کاری را می کند که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله پیش از او می کرد،ویران می کند آن را که پیش از او بود(از بناهای حرام)و اسلام را از نو می سازد.»

ص:522


1- 1) -ارشاد مفید:ص 391؛ [1]سفینة البحار:705/2؛ [2]روزگار رهائی:264/1. [3]
2- 2) -غیبت شیخ طوسی:ص 277؛بحار الأنوار:354/52.
3- 3) -بحار الأنوار: [4]347/52 ب 26 ح 97 از غیبت نعمانی.
4- 4) -بحار الأنوار:352/52 ب 27 ح 108 از غیبت نعمانی. [5]

5-عبد اللّه بن عطا گوید:از امام باقر علیه السّلام سؤال کردم:زمانی که قائم علیه السّلام قیام کرد با چه سیرتی در مردم سیر می کند؟

فرمود:«یهدم ما قبله کما صنع رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و یستأنف الإسلام جدیدا؛ (1)آن چیزهایی را که پیش از خود است(مخالف اسلام است)منهدم سازد،همان گونه که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله کرد و اسلام را از نو می سازد.»

6-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«المهدیّ یقفو أثری لا یخطئ؛ (2)مهدی علیه السّلام روش مرا دنبال می کند و هرگز از روش من خطا نمی کند(بیرون نمی رود).»

7-امام صادق علیه السّلام فرمود:«لا یدع بدعة إلاّ أزالها و لا سنّة إلاّ أقامها؛ (3)بدعتی نمی ماند جز این که مهدی علیه السّلام آن را از بین می برد و سنّتی نمی ماند مگر آن که آن را برپا دارد.»

8-امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا قام القآئم جآء بأمر جدید کما دعا رسول اللّه فی بدء الإسلام إلی أمر جدید؛ (4)زمانی که«قائم علیه السّلام»قیام کند،امری نو می آورد،چنان که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در صدر اسلام امر تازه آورد.»

9-علا از محمد گفت:از امام باقر علیه السّلام از قائم علیه السّلام سؤال کردم که با کدام سیرت با مردم رفتار می نماید؟فرمود:«بسیرة ما سار به رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله حتی یظهر الإسلام.قلت:

و ما کانت سیرة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله؟قال:أبطل ما کانت فی الجاهلیة،و استقبل الناس بالعدل، و کذلک القآئم علیه السّلام إذا قام یبطل ما کان فی الهدنة مما کان فی أیدی الناس و یستقبل بهم العدل؛ (5)با سیرت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله تا اسلام را ظاهر نماید.

گفتم:سیرت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله چه بود؟فرمود:آن رسومات که در جاهلیت بود،ابطال کرد و با عدالت با مردم روبرو شد و همین گونه است،«قائم علیه السّلام»زمانی که قیام کرد آن (بدعت هایی که)در زمان آرامش در دست مردم بود،باطل اعلان می کند و با آن ها با عدالت روبرو می شود.»

ص:523


1- 1) -همان مدرک:354/52 ب 27 ح 112 از غیبت نعمانی.
2- 2) -منتخب الأثر:ص 491. [1]
3- 3) -ینابیع المودة:62/3؛الزام النّاصب:ص 223. [2]
4- 4) -غیبت نعمانی:ص 123؛ [3]بحار الأنوار:292/52 و 338. [4]
5- 5) -تهذیب الأحکام طوسی:51/2 و 154/6 چاپ 1390 دار الکتب طهران،وسایل الشّیعة:57/11 [5] چ احیاء التّراث العربی بیروت؛بحار الأنوار:381/52 ب 27 ح 192. [6]

11-با سیرت کدامیک،نبوی یا علوی؟!

1-زراره گوید:به امام باقر علیه السّلام گفتم:یکی از صالحین را برای من نام ببر،منظورم «قائم علیه السّلام»بود؟

فرمود:«اسمه اسمی،قلت:أیسیر بسیرة محمد صلّی اللّه علیه و اله؟قال:هیهات هیهات یا زرارة ما یسیر بسیرته![قلت:جعلت فداک لم؟]قال:إنّ رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله سار فی امّته باللّین کان یتألّف الناس،و القآئم علیه السّلام یسیر بالقتل،بذلک أمر،فی الکتاب الّذی معه:أن یسیر بالقتل و لا یستتیب أحدا،ویل لمن ناواه؛ (1)نام او نام من است.

گفتم:با سیرت محمد صلّی اللّه علیه و اله سیر می کند؟

فرمود:هیهات،هیهات!ای زراره!با سیرت او سیر نمی کند.

گفتم:فدایت شوم،چرا!؟

فرمود:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در امّتش با نرمی رفتار کرد،مردم را تألیف(دل های آن ها را به دست می آورد)ولی«قائم علیه السّلام»(معاندین)را می کشد و در نوشته ای که(از سوی خدا در دست دارد)به آن مأمور است که با سیرت قتل رفتار واحدی را به توبه واندارد.وای بر کسی که از او دور شود!»

2-ابی بکر حضر می گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام می فرمود:«لسیرة علی علیه السّلام فی أهل البصرة کانت خیرا لشیعته مما طلعت علیه الشمس،إنّه علم أنّ للقوم دولة،فلو سباهم لسبیت شیعته قلت:فأخبرنی عن القآئم علیه السّلام یسیر بسیرته؟قال:لا،إنّ علیّا صلوات اللّه علیه سار فیهم بالمنّ للعلم من دولتهم،و إنّ القآئم-عجل اللّه فرجه-یسیر فیهم بخلاف تلک السیرة،لأنّه لا دولة لهم؛ (2)البتّه سیرۀ علی علیه السّلام دربارۀ اهل بصره برای شیعیانش بهتر بود از آن چه که آفتاب بر آن می تابد،او می دانست برای قوم(یعنی مخالفین)دولتی خواهد بود،اگر آن ها را غارت می کرد،شیعیانش را غارت می کردند.

گفتم:از قائم برایم بگو،آیا با سیرت او رفتار می کند؟

ص:524


1- 1) -بحار الأنوار: [1]353/52 ب 27 ح 109 از غیبت نعمانی. [2]
2- 2) -همان مدرک:353/52 ب 27 ح 111 [3] قسمت پاورقی از اصول کافی:33/5.

فرمود:نه،چون علی علیه السّلام با آن ها با منّت گذاشتن رفتار کرد؛زیرا می دانست(بعد از او)برای آن ها دولتی خواهد بود و قائم برخلاف سیرۀ او رفتار می کند،چون می داند دیگر برای آن ها دولتی نیست.»

3-رفید غلام ابن هبیره گوید:به امام صادق علیه السّلام گفتم:فدایت شوم!ای فرزند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله آیا قائم علیه السّلام با اهل سواد با سیرت علی بن ابی طالب علیه السّلام رفتار می نماید؟

فرمود:«لا،یا رفید!إنّ علیّ بن أبی طالب سار فی أهل السّواد بما فی الجفر الأبیض،و إنّ القآئم یسیر فی العرب بما فی الجفر الأحمر،قال:فقلت:جعلت فداک و ما الجفر الأحمر؟قال:

فأمرّ اصبعه علی حلقه فقال:هکذا؛یعنی الذّبح،ثمّ قال:یا رفید إنّ لکلّ أهل بیت نجیبا شاهدا علیهم شافعا لأمثالهم؛ (1)نه،ای رفید!همانا علی بن ابی طالب علیه السّلام با اهل سواد با«جفر أبیض»رفتار کرد،ولی قائم علیه السّلام در عرب آن چه که در جفر احمر است،رفتار می کند.

گفتم:فدایت شوم!جفر احمر چیست؟

انگشتش را به حلقومش مالید و فرمود:این طوری،یعنی سربریدن،سپس فرمود:

ای رفید!برای هر اهل بیتی نجیبی هست که شاهد اعمال آن هاست.»

4-ابن سنان از رفید مولی ابن هبیره گوید:امام صادق علیه السّلام به من فرمود:«یا رفید!کیف أنت إذا رأیت أصحاب القآئم قد ضربوا فساطیطهم فی مسجد الکوفة،ثم أخرج المثال الجدید،علی العرب شدید.قال:قلت:جعلت فداک ما هو؟قال:الذّبح،قال:قلت:بأی شیء یسیر فیهم بما سار علی بن أبی طالب علیه السّلام فی أهل السواد؟قال:لا یا رفید إن علیّا سار بما فی الجفر الأبیض،و هو الکف،و هو یعلم أنّه سیظهر علی شیعته من بعده و إنّ القآئم یسیر بما فی الجفر الأحمر و هو الذّبح،و هو یعلم أنّه لا یظهر علی شیعته؛ (2)ای رفید!حال تو چگونه می شود،وقتی که ببینی اصحاب«قائم علیه السّلام»چادرهایشان را در مسجد کوفه نصب کرده اند،سپس برنامۀ نو بیرون آورد که به عرب سخت خواهد شد؟

گفتم:فدای تو شوم،آن چیست؟فرمود:«ذبح»است.

ص:525


1- 1) -«المراد بالنجیب کلّ الأئمة علیهم السّلام أو القائم علیه السّلام و الأول أظهر.»بحار الأنوار: [1]313/52 ب 27 ح 7 از بصائر الدّرجات. [2]
2- 2) -بحار الأنوار:318/52 ب 27 ح 18 [3] ابصائر الدّرجات.

گفتم:با چه سیرتی با اهل سواد رفتار می نماید،با رفتار علی بن ابی طالب علیه السّلام؟ فرمود:نه،ای رفید!علی علیه السّلام با آن چه که در«جفر ابیض»بود،رفتار کرد و آن خودداری (از کشتن و اسیر کردن بود)و می دانست بعد از خودش به شیعیانش تسلّط می یابند «ولی قائم علیه السّلام»با محتوای«جفر احمر»رفتار می نماید آن هم«ذبح»است و می داند که دیگر برای آن ها غلبه ای بر شیعیان نخواهد بود.»

12-جمع بین روایات

در روایات فصل گذشته و سایر موارد،سیرت حضرت«قائم علیه السّلام»را سیرت و سنّت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله معرّفی نموده است و روایات این فصل در ابتدا مخالف آن به نظر می آید.ولی با دقّت در لحن و مضمون روایات،مطلب روشن می شود که هیچ مخالفتی در کار نیست؛زیرا منظور از روایات فصل گذشته به طور قطع و یقین حضرت«قائم علیه السّلام»از سنّت و سیرت جدّ بزرگوارش انحراف نخواهد داشت،مگر در بعضی از فروع که ضرورت زمان آن را ایجاب خواهد کرد؛یعنی حکم الهی در آن زمان چنان خواهد بود که به وسیلۀ«قائم علیه السّلام»اجرا شود (1)،اما منظور روایات این فصل و مشابه آن،این است که علی علیه السّلام با این که می دانست اهل بصره او را دوست نمی دارند و از اطاعت او بیرون خواهند رفت،باز با آن ها با ملاطفت و ملایمت رفتار نمود؛زیرا مصلحت آیندۀ شیعیانش را در نظر داشت،اما«قائم علیه السّلام»با این سیرت پیش نمی رود؛چون پس از طی مراحل ارشاد و اتمام حجّت مجدد،از هرکس و یا از هر گروهی،مأیوس و ناامید شود،از سر راه خود و مسلمانان برمی دارد.

13-سیرت مدیریتی

1-«المهدیّ سمح بالمال،شدید علی العمّال،رحیم بالمساکین؛ (2)مهدی علیه السّلام

ص:526


1- 1) -به بخش قضایی این کتاب مراجعه شود.
2- 2) -امام صادق علیه السّلام؛الملاحم و الفتن،ص 137، [1]الحاوی للفتاوی:150/2(بنا به نقل روزگار رهایی،ج 2،ص 589). [2]

بخشنده ای است که مال را به وفور می بخشد،بر کارگزاران و مسؤولان دولت خویش بسیار سخت گیر و بر بی نوایان بسیار رؤف و مهربان خواهد بود.»

2-«یفرّق المهدیّ اصحابه فی جمیع البلدان و یأمرهم بالعدل و الأحسان و یجعلهم حکّاما للأقالیم و یأمرهم بعمران المدن؛ (1)حضرت مهدی علیه السّلام یارانش را در همه شهرها پراکنده می کند و به آنان دستور می دهد که عدل و احسان را شیوه خود سازند و آنان را فرمانروایان کشورهای جهان گرداند و به آنان فرمان می دهد که شهرها را آباد سازند.»

3-«یبعث إلی أمرائه بسائر الأمصار بالعدل بین الناس؛ (2)به والیان خود در شهرها می فرستد که عدالت را میان مردم پیاده کنند.»

4-«یکون من اللّه علی حذر لا یغیّر بقرابة و لا یضع حجرا علی حجر...یفتح اللّه باب به حق و یغلق به باب کل باطل؛ (3)او از خدا برحذر باشد و به خاطر خویشاوندی حق را تغییر نمی دهد(و پارتی بازی نمی کند)سنگ روی سنگ نگذارد...خداوند به وسیله او درهای حقّ و حقیقت را بگشاید و درهای باطل را می بندد.»

5-«یحقّ الحق؛ (4)حق را پایدار نماید.»

6-«لا یدع بدعة إلاّ أزالها و لا سنّة إلاّ أقامها؛ (5)بدعتی را رها نمی سازد،جز این که از بین می برد و سنّتی را نمی گذارد،مگر این که برپا می دارد.»

7-«فیستشیر المهدیّ اصحابه؛ (6)مهدی علیه السّلام با یاران خویش مشورت می کند.»

8-«وزراء المهدیّ من الأعاجم،ما فیهم عربیّ،إنّ الأئمّة یتکلّمون العربیة و هم أخلص الوزراء و أفضل الوزراء؛ (7)وزیران حضرت مهدی علیه السّلام از«عجم»هاست،در میان آن ها عرب نیست،اما به عربی سخن می گویند و آن ها خالص ترین و برترین وزیران هستند.»

ص:527


1- 1) -امام صادق علیه السّلام،الامام المهدی؛ص 271.
2- 2) -الزام الناصب:ص 202 و 228.
3- 3) -پیامبر صلّی اللّه علیه و اله:الملاحم و الفتن:ص 108،( [1]بنا به نقل روزگار رهایی،ج 2،ص 950. [2]
4- 4) -اعلام الوری،ص 384. [3]
5- 5) -الزام الناصب،ص 233، [4]ینابیع المودة،ج 3،ص 62.
6- 6) -امام صادق علیه السّلام،الزام الناصب:ص 201.
7- 7) -پیامبر صلّی اللّه علیه و اله،ینابیع المودة:133/3؛ [5]روزگار رهایی،ص 599. [6]

9-«یعمل بکتاب اللّه لا یری منکرا إلاّ أنکره؛ (1)به کتاب خدا عمل می کند،منکری را ببیند آن را انکار می نماید.»

10-«الولیّ الناصح؛ (2)سرپرست خیرخواه است.»

11-«یحذو فیها مثال الصالحین؛ (3)او در روی زمین به روش نیکان رفتار می نماید.»

12-«یعطف الهوی علی الهدی،إذا عطفوا الهدی علی الهوی،و یعطف الرّأی علی القرآن،إذا عطفوا القرآن علی الرأی.یأخذ الوإلی من غیرها عمّالها،علی مساوی أعمالها...فیریکم کیف عدل السیرة،و یحیی میّت الکتاب و السنّة؛ (4)چون مهدی علیه السّلام ظهور کند،خواهش های نفسانی را تابع هدایت کند،زمانی که مردم هدایت را پیرو هوا و هوس گردانند،آرا و افکار را پیرو قرآن کنند،پس از آن که مردم قرآن را تابع آرای خود گردانده باشند...کارگردانان حاکمان دیگر را به بدی اعمالشان بازخواست می کند.»

13-محمد بن علی(امام باقر علیه السّلام)در ضمن حدیث مفصّلی فرمود:«و أمّا سنّته من جدّه المصطفی صلّی اللّه علیه و اله فتجریده بالسّیف(فخروجه بالسّیف)و قتله أعداء اللّه و أعداء رسوله و الجبّارین و الطّواغیط و إنّه ینصر بالسّیف و إنّه لا یردّ(لا تردّ)له رایة...؛ (5)و اما سنّت او از جدّش مصطفی صلّی اللّه علیه و اله کشیدن شمشیر(خروجش با شمشیر)و کشتن دشمنان خدا و رسول و ستمگران و طغیانگران است و با شمشیر یاری شود و پرچمش برگشتی ندارد.» (6)

14-جمع بین روایت

از این روایت به ظاهر چنین استفاده می شود که حضرت بدون مقدمه شروع به قتل می کند،اما واقعیت این نیست و آن حضرت از سیرت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بیرون نخواهد رفت،ولی همانند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله که در ابتدای امر با یهود و نصارا و...مصالحه نمود

ص:528


1- 1) -امام باقر علیه السّلام،بحار الأنوار:141/51 و 378. [1]
2- 2) -مفاتیح الجنان،زیارت حضرت صاحب الأمر.
3- 3) -امام علی علیه السّلام،نهج البلاغه:خ 150. [2]
4- 4) -امام علی علیه السّلام،نهج البلاغه:خ 138. [3]
5- 5) -منتخب الأثر:ص 351 ف 2 ب 31 ح 1 [4] نقل از کمال الدّین. [5]
6- 6) -در این مورد به فصل(سیرت نبوی و علوی)مراجعه فرمایید.

و جزیه گرفت،اما آن ها از این رفتار حضرت سوء استفاده کرده و با آن حضرت جنگیدند و رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله(در صورت پافشاری آن ها)حکم قتل را صادر نمود، عین همین قضایا را فرزندش«مهدی موعود علیه السّلام»اجرا خواهد نمود.

15-مهربان تر از پدر و مادر

چنان چه در فصل«رحمة للعالمین»و فصل«گوشه ای از رفتار امام با جهانیان»و در مباحث گوناگون این کتاب نقل شد،می گوییم آن حضرت،فرزند رحمة للعالمین است،او سلالۀ کرم و بخشش و صاحب عفو و گذشت است.او برای وصل کردن می آید،نه برای فصل کردن،او می آید صفات کمال را در جامعه پیاده نماید و خلق و خوی انسانی را به اجرا درآورد.او با اعمال انسانی خود،به جوامع بشری،درس سیادت و آقایی و اعمال مثبت،خواهد آموخت،نه درّنده خویی و کینه توزی و انتقام جویی و کردار زشت و اعمال منفی.

او کشور خود را روی پایۀ الفت و آرامش و نوع دوستی و هزاران کمالات انسانی بنا خواهد کرد و شالودۀ جذّابیت را خواهد ریخت،نه دافعه و گریز از مرکز را.

اوست که سه بار با یاغیان مکّه و اعدام فرماندارش مواجه خواهد شد،اما باز خود برای مجازات و برانداختن آن ها نخواهد رفت،بلکه«لشکری»از ارتش خویش را می فرستد و می فرماید:«رحمت خدا همۀ موجودات را شامل است و من همان رحمتم نمی خواهم خودم برای تصفیۀ آن ها بروم.» (1)

امام رضا علیه السّلام فرمود:«یکون أولی الناس بالنّاس من أنفسهم و أشفق علیهم من آبائهم و أمّهاتهم و یکون أشدّ الناس تواضعا للّه-عزّ و جلّ-و یکون أخذ الناس بما یأمر به و أکفّ الناس عما ینهی عنه؛ (2)او برای مردم از خودشان سزاوارتر و از پدران و مادرانشان مهربان تر و در برابر خداوند از همه متواضع تر است.آن چه به مردم فرمان می دهد،خود بیش از دیگران به آن عمل می کند و از آن چه مردم را نهی کند،خود بیش از همگان از آن پرهیز می کند.»

ص:529


1- 1) -به فصل«رفتارش با مکّیان و روبروشدن و انعطاف نشان دادن به سفیانی در کوفه»مراجعه شود.
2- 2) -امام رضا علیه السّلام،الزام الناصب:ص 10. [1]

16-پایتخت امام«کوفه»

روایات وارده از ائمّه علیهم السّلام بدون استثنا«کوفه»را پایتخت«قائم علیه السّلام»تعیین نموده اند و معلوم است که در زمان های پیشین نجف اشرف در یک فرسخی کوفه قرار داشت، در سال 1334 شمسی مطابق با 1374 قمری به بعد،زمانی که این حقیر تحصیلات خود را در جوار حرم ملکوتی مولای متّقیان و امیر آزادگان علی علیه السّلام،در شهر نجف اشرف می گذراندم،میان کوفه و نجف بیابان شن زاری بود و مزار حضرت کمیل بن زیاد بالای تلّی از ریگ و شن قرار داشت و از دور منظرۀ زیبایی را مجسّم می نمود، ولی در سال 1381 شمسی مطابق با 1423 قمری در زمان حکومت صدام حسین، همراه خانواده و باز در سال بعد از آن،پس از اشغال عراق توسط آمریکا،که برای زیارت عتبات عالیات مشرّف شدم،مشاهده نمودم که با زمان تحصیلم،خیلی فرق دارد؛زیرا کوفه به نجف اشرف متّصل و یک شهر حساب می شود،بنابراین پایتخت حضرت«قائم علیه السّلام»کوفه و نجف می باشد و در زمان ظهور آن حضرت کوفه به کربلا و حیره متّصل و شهر عظیم و بزرگی را تشکیل خواهد داد.

روایات پیشین دربارۀ ورود امام علیه السّلام به نجف و کوفه،محلّ پایتخت و مقرّ فرماندهی آن حضرت روشن می کند.

1-جابر جعفی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«ثمّ یقبل إلی الکوفة فیکون منزله بها؛ (1)سپس به سوی کوفه روی می آورد،پس منزلش در آن خواهد بود.»

2-ابی بصیر گوید:«ثمّ یتوجه إلی الکوفة،فینزلها و یکون داره و یبهرج (2)سبعین قبیلة من قبائل العرب تمام الخبر؛ (3)سپس به کوفه متوجّه می شود و خانه اش در آن است و خون هفتاد قبیله از قبایل عرب را می ریزد.»

بنا به روایات فراوان دار الملک امام،کوفه و مسجد جامع آن مجلس حکم او

ص:530


1- 1) -تفسیر عیاشی:66/1؛ [1]بحار الأنوار:224/52 ب 25 ح 87. [2]
2- 2) -بهرج الدماء:أهدرها و أبطلها،و فی الاصل المطبوع«یهرج»و معنی الهرج:الفتنة و الاختلاط و القتل.
3- 3) -بحار الأنوار: [3]333/52 ب 27 ح 61 از غیبت طوسی.

خواهد بود. (1)

3-امام حسن عسکری علیه السّلام فرمود:«أسعد الناس به أهل الکوفة؛ (2)خوش بخت ترین مردم در زمان ظهور،مردم کوفه است.»

4-حضرت باقر علیه السّلام فرمود:هرگاه داخل کوفه شود هیچ مؤمنی نخواهد بود،مگر این که در او حضور خواهد داشت. (3)

17-جغرافیای پایتخت

1-مفضّل گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«و لیصیرنّ الکوفة،أربعة و خمسین میلا و لیجاورنّ قصورها کربلاء و لیصیرنّ کربلا معقلا و مقاما؛ (4)او کوفه را 54 میل توسعه می دهد تا آن جا که قصرهای آن به کربلا رسد و کربلا(کوی قهرمانان و جانبازان)مرکز و کانون فعالیت بسیاری از فعالیت ها می شود.»

2-مفضّل بن عمر گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:«حتی یخرج الرجل یوم الجمعة،علی بغلة سفواء یرید الجمعة فلا یدرکها؛ (5)در روز جمعه مرد به قاطر سریع السیر سوار می شود که به نماز جمعه برسد،اما نمی رسد.»

18-اتصال خانه های کوفه به کربلا

1-مفضّل گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا قام قآئم آل محمد علیهم السّلام بنی فی ظهر الکوفة مسجدا له ألف باب و اتّصلت بیوت الکوفة بنهر کربلاء؛ (6)زمانی که«قائم علیه السّلام»

ص:531


1- 1) -(قال:دار ملکه،الکوفة،)الزام النّاصب:261/2؛انوار النعمانیة:85/2؛بحار:11/53 ب 25؛ [1]م-م:359/.
2- 2) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:304/1-305 ح 196-197(رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله)بحار الأنوار:/52 390 ب 27 ح 212( [2]امام باقر علیه السّلام)؛یوم الخلاص:374.
3- 3) -همان مدرک:300/37 ح 837،بحار الأنوار:330/52 ب 27 ح 51-ص 385 [3] ب 27 ح 197،بشارة الاسلام:ص 291 ح 24 غیبت طوسی:ص 285؛معجم الملاحم و الفتن:7/4.
4- 4) -بحار الأنوار:12/53 ب 25 ح 1. [4]
5- 5) -«بغلة سفواء:خفیفة سریعة»غیبت نعمانی:فصل آخر کتاب ص 300-295.غیبت طوسی:ص 468 ف 8 ح 484،بحار الأنوار:330/52 ب 27 ح 52. [5]
6- 6) -بحار الأنوار:337/52 ب 27 [6]ح 76 از ارشاد. [7]

قیام کرد،در پشت کوفه مسجدی بنا کند که هزار در خواهد داشت و خانه های کوفه به نهر کربلا متصّل خواهد شد.»

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«وقتی قائم آل محمد قیام کند...خانه های کوفه به رود کربلا متصّل خواهد شد». (1)

19-ارزش مادی و معنوی،املاک پایتخت

در روایات اهل بیت علیهم السّلام از شهر«کوفه»مانند شهر مقدّس«قم»از نظر معنوی و مادی،تعریف و تمجید زیاد آمده است،فقط به چند روایت اکتفا می شود.

1-عبد اللّه بن عمر گوید:به یمن و برکت مهدی علیه السّلام اهل کوفه سعادتمندترین مردم خواهند بود. (2)

2-ابی سعید خدری گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و أسعد الناس به الکوفة؛ (3)خوشبخت ترین مردم به برکت او کوفه است.»

3-عبد اللّه بن هذیل نقل می کند:قیامت برپا نخواهد شد تا این که تمام مؤمنین در کوفه اجتماع کنند: (4)

4-مفضّل گوید:«قلت:یا سیدی فأین تکون دار المهدی،و مجتمع المؤمنین؟قال:دار ملکه الکوفة،و مجلس حکمه جامعها،و بیت ماله و مقسم غنائم المسلمین مسجد السهلة، و موضع خلواته الذکوات البیض من الغریین.قال المفضل:یا مولای کل المؤمنین یکونون بالکوفة؟قال:إی و اللّه لا یبقی مؤمن إلاّ کان بها أو حوالیها،و لیبلغن مجالة فرس منها ألفی درهم و لیودّنّ أکثر الناس أنه اشتری شبرا من أرض السبع بشبر من ذهب،و السبع خطة من خطط همدان،و لیصیرن الکوفة أربعة و خمسین میلا و لیجاورن قصورها کربلا،و لیصیرن اللّه کربلاء معقلا و مقاما تختلف فیه الملائکة و المؤمنون و لیکونن لها شأن من الشأن،و لیکونن

ص:532


1- 1) -امام مهدی از ولادت تا ظهور:ص 639 از بحار الأنوار.
2- 2) -برهان المتّقی:ص 49؛زندگانی امام زمان:ص 185 از آن.
3- 3) -ینابیع المودّة:110/3 ب 78 از فرائد السمطین و 167 ب 94 از کتاب فضل الکوفة.
4- 4) -بحار الأنوار:330/52؛ [1]غیبت طوسی:ص 237.

فیها من البرکات ما لووقف مؤمن و دعا ربه بدعوة لأعطاه اللّه بدعوته الواحدة مثل ملک الدنیا ألف مرة؛ (1)گفتم:ای آقای من!پس خانۀ مهدی علیه السّلام و محل اجتماع مؤمنان کجا خواهد بود؟!

فرمود:مرکز خلافتش کوفه و مجلس حکم(محکمه اش)مسجد کوفه و انبار بیت المال و محل تقسیم غنایم مسجد سهله و استراحتگاهش«ذکوات البیض»غریین خواهد بود.مفضّل گفت:ای مولای من!تمامی مؤمنین در کوفه می باشند؟!

فرمود:بلی،و اللّه!در هیچ جا مؤمنی نمی ماند،مگر این که در کوفه یا اطرافش خواهد بود.به اندازه خوابیدن یک اسب،دو هزار درهم خواهد بود و بیشتر مردم دوست دارند یک وجب از زمین سبع را به یک وجب طلا بخرد و سبع یک بخش از(املاک قبیلۀ)همدان است.البتّه کوفه 54 میل(بزرگ)می شود و قصرهایش با قصرهای کربلا همسایه می شود و کربلا محل و مقام تردّد فرشتگان و مؤمنان و دارای شأنی از شؤون خواهد بود و حتما دارای برکاتی می باشد که اگر مؤمن ایستاده و بخواند خدای خود را خواندن شایسته،خداوند به یک دعای او به اندازۀ هزار برابر ملک دنیا به او عطا خواهد کرد.»

20-ارزش اندازۀ نشستن یک نفر

سعد از ابی محمد حسن بن علی علیهما السّلام فرمود:«لموضع الرجل (2)فی الکوفة أحبّ إلیّ من دار فی المدینة؛ (3)به اندازۀ نشستن یک مرد در کوفه برای من دوست داشتنی تر از یک خانه(شش دانگ)در مدینه است.»

ص:533


1- 1) -همان مدرک:12/53-11 ب 25 ح 1. [1]بشارة الإسلام:ص 249 و 272؛و [2]الزام النّاصب:ص 230 [3] با لفظ دیگر؛یوم الخلاص:ص 342.
2- 2) -الرّجل اگر با فتحۀ«را»خوانده شود؛یعنی به اندازۀ نشستن یک مرد و اگر با کسرۀ«را»خوانده شود؛ یعنی به اندازۀ(کف پا)به دینارها فروخته خواهد شد.
3- 3) -بحار الأنوار:386/52 ب 27 ح 198، [4]بشارة الاسلام:ص 291 ح 25. [5]

21-ارزش یک ذراع زمین کوفه

حبّۀ عرنی گوید:«خرج أمیر المؤمنین علیه السّلام إلی الحیرة فقال:لیتّصلنّ هذه بهذه،و أومأ بیده إلی الکوفة و الحیرة،حتّی یباع الزّراع بینهما بدنانیر؛ (1)امیر المؤمنین علیه السّلام به سوی حیره بیرون رفت،پس فرمود:البتّه آن به این(حیره به کوفه)متصّل خواهد شد،تا یک ذراع زمین به دینارها فروخته خواهد شد.»

22-خانۀ کوفه را نگهدارید

حبّه از سعد بن اصبغ گفت:شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:«من کانت له دار بالکوفة فلیتمسّک بها؛ (2)هرکس در کوفه خانه دارد،حتما بچسبد به آن(آن را نگهدارد).»

23-اجتماع مؤمنان در کوفه

حضر می گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«جبرئیل عن یمینه و میکائیل عن یساره، و عنه علیه السّلام قال:إذا قام القآئم و دخل الکوفة لم یبق مؤمن إلاّ و هو بها؛ (3)جبرئیل از سمت راست و میکائیل از سمت چپش و باز آن حضرت فرمود:زمانی که«قائم»قیام کرد و به کوفه داخل شد،مؤمنی نمی ماند مگر این که با او در کوفه خواهد بود.»

24-خانۀ آن حضرت

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«یا أبا محمد!کأنّی أری نزول القآئم فی مسجد السهلة بأهله و عیاله،قلت:یکون منزله؟قال:نعم،هو منزل إدریس علیه السّلام،و ما بعث اللّه نبیّا إلاّ و قد صلی فیه، و المقیم فیه کالمقیم فی فسطاط رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله،و ما من مؤمن و لا مؤمنة إلاّ و قلبه یحنّ إلیه و ما من یوم و لا لیلة إلاّ و الملائکة یأوون إلی هذا المسجد،یعبدون اللّه فیه،یا-با محمد أما إنی

ص:534


1- 1) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام 112/3 ح 651، [1]تهذیب الأحکام:253/3-254 ح 19/699؛بشارة الإسلام:ص 248 و 289؛ [2]بیان الأئمّة:259/3 از الکتاب المبین السّفر الثّانی منه.
2- 2) -الزام النّاصب:ص 217؛بشارة الإسلام:ص 249؛بحار الأنوار:386/52 ب 27 ح 198. [3]
3- 3) -بحار الأنوار: [4]385/52 ب 27 ح 197 از کتاب الغیبة. [5]

لو کنت بالقرب منکم ما صلیت صلاة إلاّ فیه،ثم إذا قام قآئمنا انتقم اللّه لرسوله و لنا أجمعین؛ (1)ای ابا محمّد!گویا می بینم نزول«قائم علیه السّلام»را با اهل و عیالش در مسجد«سهله».

گفتم:منزلش آن جاست؟

فرمود:بلی!آن منزل ادریس علیه السّلام است و پیغمبری مبعوث نشده مگر این که در آن جا نماز خوانده است،اقامت کننده در آن مانند مقیم در چادر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است و مؤمن و مؤمنه ای نیست،مگر این که دلش به سوی آن پر می زند،شب و روزی نیست،مگر این که فرشته ها رو به سوی آن مسجد می آورند و در آن جا به عبادت خدا مشغول می شوند.ای ابا محمد!آگاه باش!اگر من به آن مسجد نزدیک بودم،نمازی نمی خواندم،مگر در آن زمانی که«قائم»ما قیام کرد،برای خدا و رسولش و برای ما انتقام می گیرد.»

2-صالح بن اسود گوید:در نزد امام صادق علیه السّلام صحبتی از مسجد سهله به میان آمد، ایشان فرمود:«أما إنّه منزل صاحبنا إذا قدم بأهله؛ (2)آگاه باش!مسجد سهله منزل صاحب ما است،زمانی که با اهلش آمد.»

برابر روایات وارده،محلّ سکونت امام در مسجد سهله خواهد بود.

3-امیر المومنین علیه السّلام فرمود:«کأنّنی به قد عبر من وادی السلام إلی مسیل السهلة علی فرس محجّل له شمراخ یزهر،یدعوا و یقول فی دعائه؛گویا می بینم او را که از وادی السّلام عبور کرده و رو به سهله می رود،بر اسب دست و پای سفید سوار است و کاکلی دارد که درخشنده است و او دعا می خواند و در دعای خود می گوید:«لا إله إلاّ اللّه حقّا حقّا،لا إله إلاّ اللّه إیمانا و صدقا،لا إله إلاّ اللّه تعبّدا ورقّا.الّلهمّ معزّ کلّ مؤمن وحید و مذلّ کلّ جبّار عنید،أنت کنفی حین تعیینی المذاهب و تضیق علی الأرض بما رحبت،اللّهم خلقتنی و کنت غنیّا عن خلقی و لولا نصرک إیّای لکنت من المغلوبین،یا منشر الرّحمة من مواضعها و

ص:535


1- 1) -همان مدرک:317/52 ب 27 [1] ح 13 و 376 ب 27 ح 177 از قصص الأنبیاء و [2]از مزار بعضی قدماء اصحاب با تغییر کمی؛بشارة الإسلام:ص 257. [3]
2- 2) -ارشاد:ص 342؛ [4]الزام النّاصب:ص 222؛ [5]بحار الأنوار:331/52 ب 27 ح 54 [6] از غیبت طوسی.معجم احادیث الامام المهدی 502/37 ح 1074؛ [7]فروع کافی:495/3 ح 3،غیبت طوسی:ص 471 ف 8 ح 488 ؛منتخب الانوار المضیئه ص 334 ف 12.

مخرج البرکات من معادنها و یا من خصّ نفسه بشموخ الرفعة،فأولیائه بعزّه یتعزّزون،یا من (وضعت)رصعت (1)له الملوک نیر المذلّة علی أعناقهم فهم من سطوته خائفون،أسئلک باسمک الّذی فطرت به خلقک فکلّ لک مذعنون.أسئلک أن تصلّی علی محمّد و آل محمّد و أن تنجز لی أمری و تعجّل لی فیّ الفرج و تکفینی و تعافینی و تقضی حوائجی السّاعة السّاعة الّلیلة الّلیلة إنّک علی کلّ شییء قدیر.» (2)

4-هم چنین فرمود:گویا می بینم نزول«قائم علیه السّلام»را با اهل و عیال خود در مسجد سهله.

ابو بصیر عرض کرد:فدای تو شوم!آیا منزل او در مسجد سهله خواهد بود؟

فرمود:بلی!منزل ادریس و ابراهیم خلیل علیهما السّلام در آن بوده و هیچ پیغمبری را خداوند نفرستاده،مگر این که در آن نماز خوانده بود و آن جا مسکن خضر علیه السّلام است، اقامت کننده در آن مانند اقامت کننده در خیمۀ پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله است و هیچ مؤمن و مؤمنه ای نیست،مگر این که قلب او میل کند به سوی آن و هیچ روز و شبی نیست، مگر این که ملایکه در آن مسجد وارد می شوند،در آن عبادت خدا می کنند.

ای ابا محمّد!اگر من در قرب شما بودم،هیچ جا نماز نمی خواندم،مگر در آن جا

عرض کرد:فدای تو شوم!قائم علیه السّلام همواره در آن جا خواهد بود؟

فرمود:بلی!

عرض کرد:پس حال کسانی که بعد از وی باشند،(یعنی در رجعت)چگونه خواهد بود؟

فرمود:هرکس تابع او باشد،چنین خواهد بود تا انقضای خلق.

گفت:آن گاه تکلیف اهل ذمّة چه خواهد شد؟!

فرمود:با آن ها مانند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله مسالمت خواهد کرد و با حال حقارت

ص:536


1- 1) -رصع:بستن،نیر:بند و چوبی که بر گردن گاو نهند؛النّیر:الخشبة المعترضة فی عنقی الثورین بأداتها و یسمی بالفارسیة یوغ و جوغ.
2- 2) -الزام النّاصب:306/2؛ [1]بحار الأنوار:391/52 ب 27 ح 214 [2] از العدد؛ [3]معجم احادیث الإمام المهدی علیه السّلام:/112/3ح 652. [4]م-م357/.

دودستی جزیه پرداخت می کنند.

گفتم:حال دشمنان شما چگونه است؟

فرمود:نه،ای ابا محمّد!هرکس با ما مخالفت نماید،در دولت ما جایگاهی نخواهد داشت.خداوند در زمان«قائم علیه السّلام»(ریختن)خون آن ها را به ما حلال کرده است،اما امروز خون آن ها برای ما و شما حرام است،کسی شما را نفریبد.زمانی «قائم علیه السّلام»ما قیام کرد،خداوند انتقام ما و مؤمنان را از آن ها می گیرد. (1)

5-روزی یکی از اصحاب،ذکری از خانه های بنی عباس کرد.مرد دیگری گفت:

خدا آن ها را خراب کند یا این که با دست ما خراب نماید.امام صادق علیه السّلام فرمود:چنین مگو که آن ها مسکن های«قائم علیه السّلام»و اصحاب او خواهد بود،آیا نشنیده ای که خداوند فرمود: وَ سَکَنْتُمْ فِی مَساکِنِ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ (2). (3)

از سیاق روایت چنین استفاده می شود که مساکن،اموال شخصی آن هاست،نه منزل های به ستم بناشده و یا به ظلم گرفته شده باشد؛زیرا آن ها را خراب خواهد کرد یا این که آن خانه ها از بیت المال یا اموال مجهول المالک بنا می شود و امام مالک واقعی آن خانه هاست و به اصحاب خود،واگذار نماید و اجازۀ سکونت آن را عطا می نماید.

ص:537


1- 1) -قال المجلسی قدّس سرّه أقول:روی فی کتاب مزار لبعض قدماء أصحابنا،عن أبی بصیر عن أبی عبد اللّه علیه السّلام قال:قال لی:یا أبا محمد کأنی أری نزول القائم علیه السّلام فی مسجد السهلة بأهله و عیاله قلت:یکون منزله جعلت فداک؟قال:نعم،کان فیه منزل إدریس،و کان منزل إبراهیم خلیل الرحمان،و ما بعث اللّه نبیا إلا و قد صلی فیه و فیه مسکن الخضر[و المقیم فیه کالمقیم فی فسطاط رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و ما من مؤمن و لا مؤمنة إلا و قلبه یحن إلیه](1).قلت:جعلت فداک؟لا یزال القائم فیه أبدا؟قال:نعم،قلت:فمن بعده؟قال :هکذا من بعده إلی انقضاء الخلق،قلت:فما یکون من أهل الذمة عنده؟قال:یسالمهم کما سالمهم رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله،و یؤدّون الجزیة عن یدوهم صاغرون قلت:فمن نصب لکم عداوة؟فقال:لا یا با محمد ما لمن خالفنا فی دولتنا من نصیب إن اللّه قد أحل لنا دماءهم عند قیام قائمنا،فالیوم محرم علینا و علیکم ذلک فلا یغرنک أحد،إذا قام قائمنا انتقم للّه و لرسوله و لنا أجمعین.معجم احادیث الامام المهدی 503/37 ح 1075، [1]بشارة الاسلام:ص 299-300 ح 49، [2]بحار الأنوار:317/52 ب 27 ح 13 [3] با تفاوت-و ص 376 ب 27 ح 177.
2- 2) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام 194/5 ح 1617: [4]اثباة الهداة:551/3 ف 28 ح 516، [5]تفسر عیاشی:/2 252-253 ح 49، [6]بحار الأنوار:347/52 ب 27 ح 95 [7] م-م ص 403.
3- 3) -سورۀ ابراهیم،آیه 45. [8]

6-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«و مسکنه و أهل بیته،الرحبة الّتی إنّما کانت مسکن نوح، و هی أرض طیّبة؛ (1)و مسکن او و اهل بیتش رحبه است که مسکن نوح علیه السّلام بود و آن است زمین پاک.»

7-امام صادق علیه السّلام فرمود:مسجد سهله،محل بیت المال و غنایم مسلمین و خلوتگاه او نجف اشرف است. (2)

ممکن است در اوایل حکومت محل غنایم بوده و بعدها آن جا را مسکن خانوادگی خود قرار دهد.

25-خانۀ امامان بعد از قائم علیه السّلام

1-ابی بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«قلت:جعلت فداک؟لا یزال القآئم فیه أبدا؟قال:نعم،قلت:فمن بعده؟قال:هکذا من بعده إلی انقضاء الخلق؛ (3)گفتم:فدایت شوم! «قائم علیه السّلام»همیشه در آن جا خواهد بود؟!

فرمود:بلی!

گفتم:بعدی ها چه؟

فرمود:به همین منوال خواهد بود تا انقضای خلق.»

2-حضر گوید که امام باقر و امام صادق علیهما السّلام در یادآوری از کوفه فرمودند:«فیها مسجد سهیل الّذی لم یبعث اللّه نبیّا إلاّ و قد صلّی فیه،و منها یظهر عدل اللّه،و فیها یکون «قائمه»و القوّام من بعده،و هی منازل النبیّین و الأوصیآء و الصالحین؛ (4)در آن جا مسجد سهیل است که خداوند پیغمبری را مبعوث نکرده،مگر این که در آن نماز خوانده است

ص:538


1- 1) -بحار الأنوار:225/52؛ [1]الزام النّاصب:ص 176. [2]
2- 2) -«قال المفضّل:قلت:یا سیّدی فأین تکون دار المهدیّ و [3]مجتمع المؤمنین؟قال:دار ملکه،الکوفة، و مجلس حکمه،جامعها،و بیت ماله و مقسم غنائم المسلمین،مسجد السّهلة،و موضع خلواته الذّکوات البیض من الغریّین»الزام النّاصب:261/2؛ [4]انوار النعمانیة:85/2؛بحار:11/53 ح 1 س 20. [5]
3- 3) -معجم احادیث الامام المهدی 503/37 ح 1075، [6]بشارة الاسلام:ص 299-300 ح 49، [7]بحار الأنوار:/52 317 ب 27 ح 13 و 376 ح 177 [8] از کتاب مزار بعضی از قدماء اصحاب و ص 381 ح از مزار کبیر 191.
4- 4) -بحار الأنوار: [9]148/53 ب 30 ح 8 از کامل الزّیارة.

و در آن«قائم علیه السّلام»و قائم های بعد از او ساکن خواهند شد و آن است منزل های پیغمبران و اوصیا و صالحین.»

26-مسجدهایی که در کوفه بنا می شود

مساجد و اجتماع روزانه در آن ها برای نماز جماعت و نماز جمعه است و در خلال این گردهمایی ها،رسیدگی به وضعیت زندگی فردی و اجتماعی و اطّلاع یافتن از گرفتاری های همدیگر و اقدام به رفع آن ها و ده ها مسایل از این قبیل،وظایفی است که قسمت مهم آن در همان مساجد،حل خواهد شد.

به این جهت،مساجد کانون رفع نیازها و دورساختن گرفتاری ها و مرکز شنیدن و گوش دادن به راز و رمزهای زندگی مسلمانان است و دلیل تأکیدات و تشویق و ترغیب ها،برای احداث و تأسیس و ساخت وساز این مراکز،عمدتا به خاطر تأمین رفاه و آسایش،جوامع انسان ها می باشد.

با توجه به اهمیت و موقعیت مساجد و منافع فراگیر آن ها،مشخص می شود که در زمان فرمانروایی حضرت«مهدی موعود علیه السّلام»که مردم از هرسو به سوی آن مراکز سرازیرشده و این اجتماعات را تشکیل خواهند داد،به خصوص وجود مقدّس امام علیه السّلام که در پایتخت حضور داشته و اقامۀ نماز نموده و به امور قضایی و آموزشی و...اشخاص رسیدگی خواهد کرد،باید دارای وسعتی باشد که پاسخ گوی همۀ نیازها باشند.

به این جهت است که امر می فرمایند تا در داخل شهر و بیرون از شهر،بزرگ ترین و وسیع ترین مساجد را بسازند که گنجایش همۀ جمعیت را داشته باشد.

برابر روایات آمده،در کوفه چهار مسجد بنا شود(یعنی با خود مسجد کوفه)که کوچک ترین همۀ آن ها خود مسجد کوفه خواهد بود.

27-مسجد 500 دری(مسجدی که 500 درب دارد)

1-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«در حیره مسجدی بنا خواهد کرد که آن را پانصد در

ص:539

باشد و جانشین«قائم علیه السّلام»در وی نماز گزارد؛زیرا که مسجد کوفه بر ایشان تنگ خواهد شد و در آن(ظاهرا مسجد حیره است)دوازده امام عدل نماز خواهند گذارد (یعنی هنگام رجعت)و نیز فرمود:در کوفه چهار مسجد بنا شود(یعنی با خود مسجد کوفه)که کوچک تر از همۀ آن ها،مسجد کوفه است،یکی همان مسجد حیره و دوتای دیگر در دو طرف کوفه و با دست،اشاره به طرف غربی و نهر بصریین نمود و فرمود:

جنوب و شمال است».

2-حبّۀ عرنی گوید:امیر المؤمنین علیه السّلام به سوی حیره بیرون رفت و فرمود:«و لیبنینّ بالحیرة مسجدا له خمسمائة باب یصلی فیه خلیفة القآئم علیه السّلام،لأنّ مسجد الکوفة لیضیق علیهم،و لیصلّین فیه اثنا عشر إماما عدلا.قلت:یا أمیر المؤمنین و یسع مسجد الکوفة هذا الّذی تصف الناس یومئذ؟قال:تبنی له أربع مساجد مسجد الکوفة أصغرها،و هذا و مسجدان فی طرفی الکوفة،من هذا الجانب و هذا الجانب-و أومأ بیده نحو نهر البصریین و الغریین؛ (1)البتّه در حیره مسجدی بنا کند،دارای 500 در باشد،جانشین قائم علیه السّلام در آن نماز می خواند،چون مسجد کوفه برای آن ها تنگ می شود و در آن 12 امام عدل(بعد از قائم علیه السّلام)نماز خواهد خواند.

گفتم:یا امیر المؤمنین!مسجد کوفه به صف های آن همه مردم را در آن روز، گنجایش دارد(جواب گو می شود)؟!

فرمود:«برای او(مهدی)چهار مسجد بنا شود،کوچک ترین آن ها مسجد کوفه است و آن مسجد.

گفتم:(در حیره)دو مسجد در دو طرف کوفه،از این جانب و آن جانب،با دستش به سوی نهر بصری ها و کوفی ها اشاره نمود.»

3-دراثبات الهداه آمده است که حضرت صادق علیه السّلام چون به حیره رفت،دو رکعت نماز کرد و چون سوار شد و به جرف رسید(مواضعی که سیل گود کرده و خراب

ص:540


1- 1) -معجم أحادیث امام المهدی:112/3 ح 651؛ [1]بشارة الإسلام:ص 248 و 289؛ [2]تهذیب الأحکام:253/3- 254 ب 25 ح 19/699.

نموده بود)فرمود:این محل منبر«قائم علیه السّلام»است. (1)

28-مسجد هزار در

1-در روایت دیگر آمده است:مسجدی که در«غری»؛یعنی نجف بنا می کند،هزار در خواهد داشت. (2)

2-امام محمد باقر علیه السّلام در حدیثی طولانی می فرماید:«یدخل المهدیّ الکوفة،و بها ثلاث رایات قد اضطربت بینها،فتصفوا له فیدخل حتی یأتی المنبر و یخطب،و لا یدری الناس ما یقول من البکاء،و هو قول رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله:کأنّی بالحسنی و الحسینی،و قد قاداها فیسلّمها إلی الحسینی فیبایعونه؛چون شهر کوفه برای او صاف(هموار و تسلیم)شود، به کوفه وارد شده و به مسجد رفته و به منبر صعود کرده و به خواندن خطبه شروع می نماید،اما به علت زیادی گریه،مردم متوجّه سخنان امام علیه السّلام نخواهند شد و آن است گفتۀ رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله گویا می بینم حسنی و حسینی را که در کوفه فرمان روائی می کنند و حسنی آن(مقام)را به حسینی تسلیم کرده و خود بیعت می نماید.»

امام باقر و صادق علیهما السّلام فرمودند:«فإذا کانت الجمعة الثانیة،قال الناس:یابن رسول اللّه! الصلاة خلفک تضاهی الصلاة خلف رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و المسجد لا یسعنا فیقول:أنا مرتاد لکم (3)فیخرج إلی الغری فیخط مسجدا له ألف باب یسع الناس علیه أصیص (4)،و یبعث فیحفر من خلف قبر الحسین علیه السّلام لهم نهرا یجری إلی الغریین،حتی ینبذ فی النجف،و یعمل علی فوهته قناطر و أرحاء فی السبیل،و کأنّی بالعجوز و علی رأسها مکتل فیه برّ حتّی تطحنه بکربلاء؛ (5)

ص:541


1- 1) -اثبات الهداة:459/3 ب 32 ح 75؛معجم أحادیث امام المهدی:504/3 ذیل ح 1076؛تهذیب الأحکام: 35/6 ب 10 ح 15/71.
2- 2) -غیبت طوسی:ص 469 ف 8 ح 485.
3- 3) -ارتادا لشّییء ارتادا:طلبه فهو مراد،ای أنا أطلب لکم مسجدا یسعکم.
4- 4) -أصیص ای بناء محکم؛«قال الفیروز آبادی:أص الشئ:برق،و الأصیص کأمیر:الرعدة و الذّعر،و البناء المحکم.و الأصیصة:البیوت المتقاربة،و هم أصیصة واحدة أی مجتمعة و تأصصوا اجتمعوا.
5- 5) -فی روایة عمرو بن شمر،عن أبی جعفر علیه السّلام مثله.معجم احادیث الامام المهدی( [1]عج):300/3 ح 838؛ المستجاد:ص 280؛غیبت طوسی:ص 8469 ح 485؛روضة الواعظین:263/2: [2]م-م:258.ارشاد:ص 242-341 [3] با تغییرات مختلف؛بیان الأئمّة:261/3 از الکتاب المبین؛بشارة الإسلام:ص 207-206؛ [4]اعلام الوری:ص 430؛ [5]ینابیع المودة:66/3 با اختصار و ص 78 از امام باقر علیه السّلام(و تخرج العجوزة الضّعیفة من

چون جمعۀ دیگر فرارسد،مردم به عرض می رسانند:ای پسر پیغمبر!نماز پشت سر تو مانند خواندن نماز پشت سر پیامبر است و این مسجد ظرفیت و گنجایش مردم را ندارد.پس می فرماید:من محلّ(مناسبی)برای شما در نظر می گیرم.پس بیرون می آید به سوی«غری»و محل مسجد را خطکشی می کند که دارای هزار در شود و با بنای محکم ساخته شود که ظرفیّت مردم را داشته باشد،و گروهی را می فرستد از پشت قبر حسین علیه السّلام نهری کنده و به سوی غریّین می آورند تا به نجف برسد و در مسیر این نهر،پل ها و آسیاب ها می سازد،گویا می بینم پیرزنی ظرف پر از گندم را بر سر گرفته و به کربلا می رود و آرد می کند.» (1)

مفضّل گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا قام قآئم آل محمد علیهم السّلام بنی فی ظهر الکوفة مسجدا له ألف باب و اتصلت بیوت الکوفة بنهر کربلا؛ (2)هنگامی که قائم آل محمد علیه السّلام قیام کرد،در پشت کوفه مسجدی بنا نماید که دارای هزار در باشد و خانه های کوفه به شهر کربلا متّصل می شود.»

اگر ساختمان مسجد را بدین صورت تصور کنیم که از هرسو 250 درب دارد، طبیعی است که درها برای ورود و خروج انبوه انسان ها،گسترده شده است و در این صورت عرض هر در،کم تر از سه متر نمی تواند باشد،با این حساب تنها عرض درب ها از هرسو به 750 متر می رسد،طبیعی است که فاصلۀ هر دری با در دیگر باید حد اقل ده متر باشد،در این صورت طول دیوارها در میان درها از هرسو به 2500 متر می رسد و اگر 750 متر عرض درها را به آن بیفزاییم،طول هرسمت مسجد 3250 متر می شود و برای به دست آوردن مساحت مسجد،این عدد را در خود آن ضرب کنیم، رقمی چون 10562500 متر مربّع حاصل ضرب و مساحت مسجد است.

طبیعی است در کنار مسجد با این عظمت و شکوه،برای جمیع نمازگزاران آن،

ص:542


1- 1) -در روایت عمرو بن شمر مان [1]ند روایت بالا آ [2]مده است.
2- 2) -بحار الأنوار:337/52 ب 27 ح 76 از ارشاد.

وضوخانه و سرویس های بهداشتی و مراکز تطهیر و نظافت ضرورت دارد و باید وسعت آن ها،نسبت به خود مسجد،پاسخ گوی کلّ جمعیّت باشد.

البتّه این تخمین و ترسیم براساس حساب ما است و شاید متراژ آن با فرضیّه های دیگر کم و زیاد باشد و این مساحت مربوط به مسجد 1000 دری است با این حساب مسجد 12 هزار دری مقایسه نمایید.

29-بزرگ ترین مسجد در جهان

روایت شده است که امام صادق علیه السّلام در تفسیر آیۀ «إِنَّ الَّذِی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لَرادُّکَ إِلی مَعادٍ» (1)فرمود:«و اللّه ما تنقضی الدنیا حتّی یرجع رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و أمیر المؤمنین علیه السّلام فیلتقیان فی النجف،و یبنی-أی القآئم علیه السّلام-مسجدا فی ظهر الکوفة، یعلّق علیه اثنی عشر ألف باب؛ (2)به خدا قسم!دنیا نمی گذرد،مگر این که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امیر المؤمنین علیه السّلام برمی گردند و در نجف به همدیگر می رسند و(قائم علیه السّلام)در پشت کوفه(در خارج شهر)مسجدی بنا کند که دوازده هزار در به آن می آویزد.»

در شرح مسجد 1000 دری مساحت آن را تخمینی به دست آوردیم،اگر 12 هزار در را با آن مقایسه کنیم،باید دوازده بار از آن بزرگ تر باشد،در این صورت باید تکنیک ها و پیشرفت های سرسام آور آن زمان را درنظر بگیریم که با چه شرایطی اداره خواهد شد و مهندسی آن چگونه خواهد بود تا بتوان به مسجدی با آن بزرگی و مساحت وارد و خارج شد،اگرچه دیوار فاصلۀ درها را به حد اقل ممکن برسانیم، باز بزرگ ترین مساجد و ساختمان ها خواهد بود.

فراموش نشود در پیشگفتار کتاب ذکر شده است که نباید اوضاع آن زمان را با وضع فعلی این زمان ها مقایسه کرد،چون ما به درستی نمی دانیم،تغییرات و تحوّلات تا آن زمان،به چه شکل و شمایلی خواهد آمد و چه صورتی به خود خواهد گرفت.

ص:543


1- 1) -القصص:85. [1]
2- 2) -بیان الأئمّة:258/3 از السّر المکنون.

خدا می داند!

و لکن بنا به گفتۀ بو علی سینا«کلّما قرع سمعک فذره فی بقعة الإمکان؛هرچیزی به گوشت خورد آن را در بقعه امکان و فرض ممکن قرار دهید.»

30-مسجد کوفه

اشاره

خود مسجد کوفة که تخریب و به صورت اولیه تجدید خواهد شد،مشروح وقایع آن در بخش«اجتماعی»خواهد آمد. (1)

سیمای زمامداری و تشکیل حکومت

31-حکومت در اسلام

برای تأمین امنیت زندگی در جهان،قوانین و مقرراتی لازم است که در سایۀ آن، بتوان از آرامش و آسایش برخوردار شده و به زندگی سالم و آرام دست یافته و ادامه داد.

از این اصل کلّی و طبیعی،هیچ یک از جوامع انسانی و حیوانی مستثنی نیستند؛با چشم خود می بینیم،از کوچک ترین حیوان تا درشت ترین آن،تابع مقررات خود بوده و از حریم آن تجاوز نمی کنند و به آن احترام قایل اند؛زیرا نبود قانون سبب از هم پاشیدگی نظام ها و حاکم شدن هرج و مرج خواهد بود.

دین مقدّس اسلام نیز از این اصل فطری با کمال قدرت پشتیبانی کرده و با وضع قوانین آسمانی،به خصوص مقررات سنگین جزایی و مهارکننده،از هم گسیختن جوامع بشری جلوگیری نموده است و از حکومت هایی که ضامن سعادت بشر و بقای سالم جامعه باشد،حمایت نموده و مسؤولان این نوع حکومت ها را اگر کافر

ص:544


1- 1) -دربارۀ تعلیم قرآن در مسجد کوفه به بخش آموزش و پرورش فصل(چادرهای تعلیم قرآن)مراجعه شود.

هم باشد، (1)مورد تشویق قرار داده است.حتّی در بعضی روایات،از آن ها به«ظلّ اللّه» یعنی سایۀ خدا در زمین (2)تعبیر کرده است.حال برای روشن ترشدن مطالب به روایت ذیل توجّه فرمایید،و لطفا پیش از مطالعه نکات احادیث در پایان فصل،از قضاوت عجولانه پرهیز نموده و روایات مذکوره را(در صورت صحّت اسناد آنها)برای تنظیم و انسجام جامعه مسلمین به وسیله سلطان عادل درنظر گرفته شود.

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«السلطان ظلّ اللّه فی الأرض یأوی إلیه کلّ مظلوم،فإن (فمن)عدل،کان له الأجر و علی الرعیّة الشکر،و إن(و من)جار،کان علیه الوزر و علی الرعیّة الصبر حتّی یأتیهم الأمر؛ (3)سلطان سایۀ خدا در زمین است،تمام ستمدیدگان به او پناه می برند،پس اگر دادگستر باشد،برای اوست پاداش نیک و بر رعیت است ادای شکر و اگر ستمگر باشد،برای اوست وزر و وبال و بر رعیت است شکیبایی و صبر کردن،تا دستور(الهی)برای آن ها برسد.»

ص:545


1- 1) -در روایت نبوی صلّی اللّه علیه و اله آمده است«الملک یبقی مع الکفر و لا یبقی مع الظّلم ریاست و مملکت و مالکیّت، با«کفر»باقی می ماند،با ظلم باقی نمی ماند(نابود می شود).
2- 2) -واژۀ ظلّ در زبان عرب،به معنای سایه،در زبان فارسی است و سایه نیز بنا به واژه نامه های عرب و فارس به معنای«لا شییء»؛یعنی هیچ چیز آورده اند؛یعنی در ظاهر چیزی دیده می شود،ولی به سراغش بروی چیزی نیست،برعکس هوا چیزی دیده نمی شود،اما اگر حرکت سریع بکنی و دستت را باز کنی،چیزی به دستت می خورد،اما دیده نمی شود و در محاورات و گفت وگوهای متداوّل به منظورهای کنایی و به معناهای گوناگون عاطفی نیز می آورند مانند این که فلان کس در زیر سایۀ فلانی زندگی می کند،یا زیر حمایت او قرار گرفته است،یا فلانی او را در زیر سایۀ خود گرفته؛یعنی در تحت حمایت و پشتیبانی خود درآورده است،خدا سایۀ فلانی را از سر ما کم و کوتاه نکند و امثال این تعبیرات. سایه با این که چیز مشت پرکن نیست،اما مایۀ آرامش و مانع مضرّات حرارت آفتاب و غیره است،در روایات فوق بیشتر معنای مجازی و استعاره ای«ظلّ»مدّنظر قرار داده است؛یعنی وجود سلطان(شاه،رییس جمهور،فرمان روا،بزرگ)خلاصه به دست گیرندۀ زمام امور کشور یا جامعه یا قبیله،حتی خانواده اگرچه کافر هم باشد،مایۀ آرامش و امنیت و راحتی مردم می باشد،چنان که از امیر مؤمنین علی علیه السّلام نقل شده است فرمود:«لو لا السّلطان،لأکل النّاس بعضهم بعضا»اگر(در جامعه ای وجود)سلطان نباشد،مردم همدیگر را می خورند.
3- 3) -أمالی شیخ طوسی:247/2؛ [1]بحار الأنوار:354/75 ب 81 ح 69 و [2]با تغییرات کمی در جمله های بعدی در ج 164/74 و 354/76؛درر الأخبار سید مهدی حجازی ترجمۀ محمد عیدی خسروشاهی و سید علیرضا حجازی:ص 532؛مستدرک سفینة البحار شیخ علی نمازی:354/5 و 119/7؛میزان الحکمة محمدی ری شهری:1332/2؛ [3]مجمع البحرین:91/3؛شرح اصول کافی مازندرانی:353/8.

2-عبد اللّه بن سنان گفت:با گروهی نزد امام صادق علیه السّلام بودیم،از سلطان یادآوری شد(از او صحبتی به میان آمد)هرکه در مجلس بود،آن ها را سبّ کرده و بر علیه آن ها نفرین کردند.پس امام صادق علیه السّلام فرمود:«لا تسبّوا السلطان،فإنّ السلطان ظلّ اللّه فی الأرض و لکن أدعوا اللّه أن یصلحهم،فإنّ صلاحهم لکم صلاح؛ (1)سلطان را سب نکنید، چون سلطان سایۀ خدا در زمین است و لکن از خدا بخواهید آن ها را اصلاح نماید؛زیرا صلاح(خوب بودن)آن ها صلاح(مایۀ دلگرمی)شما است.»

3-«السلطان ظلّ اللّه و رمحه؛ (2)سلطان سایۀ(سبب امنیت)خدا و تیر اوست(به سوی دشمن و برهم زنان آرامش اجتماع).»

4-امام باقر علیه السّلام فرمود:«قال اللّه تبارک و تعالی:إنّی أنا اللّه لا اله إلاّ أنا،ملک الملوک و قلوب الملوک بیدی،أیّ قوم أطاعونی جعلت الملوک علیهم رحمة،و أیّ قوم عصونی جعلت الملوک علیهم نقمة.ألا لا تشغلوا أنفسکم بسبّ الملوک.توبوا إلیّ،أعطف قلوبهم علیکم؛ (3)خداوند تبارک و تعالی می فرماید:«منم خدا و جز من خدایی نیست،پادشاهان و دل های آن ها در دست(قدرت)من است،هرقومی از من فرمان برد،پادشاهان را برای آن ها (مهربان و مایۀ)رحمت قرار می دهم و هرقومی نافرمانی من کند،پادشاهان را بر آن ها (غضبناک و مایۀ)نقمت قرار می دهم،آگاه باش!خودتان را با فحش دادن بر پادشاهان مشغول نکنید،پس به سوی من بازگردید تا دل های آنان را به شما مهربان کنم.»

5-جمیل بن دراج گوید که امام صادق علیه السّلام از پدران بزرگوار از امیر المؤمنین علیهم السّلام فرمود:«الإسلام و السلطان العادل أخوان لا یصلح واحد منهما إلاّ بصاحبه،الإسلام أسّ، و السلطان العادل حارس،ما لا أسّ له فمنهدم و ما لا حارس له فضایع،فلذلک إذا رحل قآئمنا لم یبق أثر من الإسلام و إذا لم یبق أثر من الإسلام لم یبق أثر من الدنیا؛ (4)اسلام و سلطان

ص:546


1- 1) -مشکات الأنوار طبرسی:ص 546؛ [1]میزان الحکمة:1335/2 از کنز العمال:ح 14567.با تغییراتی از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله.
2- 2) -بحار الأنوار:174/62. [2]
3- 3) -مشکاة الأنوار:ص 547؛ [3]مجمع البیان:366/2؛بحار الأنوار:327/72؛ [4]أمالی صدوق: [5]ص.22 با کمی تغییر از امام صادق از پدران بزرگوارش از امیر مؤمنان علیهم السّلام از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله،میزان الحکمة محمدی ری شهری:1333/2 از بحار الأنوار: [6]341/75 ح 21.
4- 4) -منتخب الأثر:ص 38 ف 2 ب 29 [7] به نقل از اربعین خاتون آبادی(کشف الحق)ح 35. [8]

دو برادرند هیچ کدام بدون دیگری صلاحیت نمی یابد،مگر با رفیقش،اسلام اساس است و سلطان عادل نگهبان،هرچیزی که اساس ندارد،ویران می شود و هرچه نگهبان ندارد، پس ضایع است و به خاطر این است زمانی که«قائم علیه السّلام»ما رحلت کرد(از دنیا رفت) اثری از اسلام باقی نماند،وقتی که از اسلام اثری نماند،از دنیا اثری نمی ماند.»

6-«الدین و السلطان أخوان توأمان،لابدّ لکلّ واحد منهما من صاحبه،و الدین أسّ و السلطان حارس،و ما لا أسّ له منهدم و ما لا حارس ضایع؛ (1)دین و سلطان،هردو برادران دوقلو هستند،به ناچار باید هردو برای همدیگر باشند و دین اساس(پایه)است و سلطان نگهبان،پس هرچیزی اساس نداشته باشد ویران است و هرچیزی نگهبان نداشته باشد،پس ضایع(ازبین رفتنی)است.»

7-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«السلطان وزعة اللّه فی أرضه؛ (2)سلطان مدافعان خدا«از ظلم»در روی زمین است.»

8-امیر المؤمنین علیه السّلام در نامه ای به یکی از فرماندارانش نوشت:«و الدفع عن سلطان اللّه،فإنّکم وزغة اللّه فی الأرض؛ (3)و(شمایید)دفع کنندگان(دشمن)از مملکت خدا،پس شما مدافعین خداوند در زمین هستید.»

9-در وصیّتش به فرزندش امام حسن علیهما السّلام فرمود:«إذا تغیّر السلطان تغیّر الزمان؛ (4)و زمانی که سلطان متغیّر شد،(اوضاع)زمین نیز به هم می خورد.»

10-ثابت از انس از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«طاعة السلطان واجبة،و من ترک طاعة السلطان فقد ترک طاعة اللّه-عزّ و جلّ-و دخل فی نهیه: «وَ لا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَی التَّهْلُکَةِ؛ فرمان برداری از سلطان واجب است و هرکس اطاعت از سلطان را نادیده بگیرد،پس طاعت خدا را ترک کرده و در زمرۀ نهی شدگان آیۀ مبارکۀ«و خودتان را با دستان خود به

ص:547


1- 1) -الإختصاص:ص 263؛از یکی از امامان علیهم السّلام.
2- 2) -الوزعة:الّذین یدفعون عن الظّلم.نهج البلاغة:195/2؛بحار الأنوار:357/75 ب 81 ح 71. [1]
3- 3) -بحار الأنوار:75 ب 81 ح 70 [2] از کتاب الصّفّین؛میزان الحکمة:1335/2 از نهج البلاغة:حکمة 332.
4- 4) -همان مدرک:358/75 ب 81 ح 72؛میزان الحکمة:1335 از شرح نهج البلاغة ابن ابی الحدید: [3]کتاب 31. -بقرة:195؛أمالی صدوق:ص 203؛بحار الأنوار:368/75 ب 82 ح 1.

هلاکت نیندازید»داخل شده(قرار گرفته)است.»

11-موسی بن جعفر علیهما السّلام به شیعیانش فرمود:«یا معشر الشیعة!لا تذلّوا رقابکم بترک طاعة سلطانکم،فإن کان عادلا فاسألوا اللّه إبقائه،و إن کان جائرا فاسألوا اللّه إصلاحه،فانّ صلاحکم فی صلاح سلطانکم،و إنّ السلطان العادل بمنزلة الوالد الرّحیم،فأحبّوا له ما تحبّون لأنفسکم،و اکرهوا له ما تکرهون لأنفسکم؛ (1)ای گروه شیعه!گردن های خود را ذلیل نکنید با ترک کردن اطاعت سلطان خودتان،اگر دادگستر(و عدالت پرور)باشد، پس بقای او را از خدا مسألت دارید و اگر ستمگر شود،پس از خدا اصلاح او را بخواهید، چون صلاح(روز خوش)شما با اصلاح(عدالت)سلطان شماست و(بدانید)پادشاه عادل به منزلۀ پدر مهربان است،پس برای او دوست بدارید آن چه را که برای خود دوست می دارید و مکروه بدارید(گریزان باشید)بر او از چیزهایی که برای خود کراهت دارید(گریزانید).»

12-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«و إنّه لابدّ للنّاس من أمیر:برّ أو فاجر،یعمل فی امرته المؤمن و یستمتع فیها الکافر؛ (2)و یقینا برای مردم از بودن امیری،چاره ای نیست(باید در هرجامعه ای،فرمان روایی وجود داشته باشد)نیکوکار باشد یا دریده(خوب باشد یا بد)،مؤمن در دوران فرمان روایی او،به کار خود می رسد و کافر نیز در حکومت او بهره مند می گردد.»

13-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«إنّ فی سلطان اللّه عصمة لأمرکم فاعطوه طاعتکم غیر ملومة(متلوّمین)و لا مستکره بها؛ (3)همانا سلطان خدا نگهدارنده و ضامن بقای کار شماست پس طاعت خود را به او بسپارید بدون توبیخ و اجبار.» (4)

اما در مصادر اهل سنّت بیش از آن است که بتوانیم همۀ آن ها را در این مجموعه بیاوریم؛زیرا این مطلب را در منابع فراوان آن ها با تعبیرهای گوناگون از رسول

ص:548


1- 1) -أمالی الصّدوق:ص 203؛ [1]بحار الأنوار:369/75 ب 82 ح 2؛ [2]میزان الحکمة:1335/2. [3]
2- 2) -نهج البلاغة:258/؛ [4]بحار الأنوار:358/75 ب 81 ذیل ح 72. [5]
3- 3) -میزان الحکمة:ص 1337 از نهج البلاغة: [6]خطبۀ 169.
4- 4) -این احادیث نمونه هایی بود از مصادر شیعه که طالبین برای اطّلاع بیشتر به منابع مربوطه مراجعه نمایند.

خدا صلّی اللّه علیه و اله نقل کرده اند که در حدود 40 مورد از کتاب های مهم و کلیدی آن ها که در حال حاضر در دسترس حقیر است و با جملۀ«السلطان ظلّ اللّه فی أرضه»آورده اند.برای استحضار به تعدادی از منابع موردنظر اشاره می کنیم و ذکر همۀ متون و مصادر آن نیازمند فراهم آوردن یک کتاب مستقل می باشد.

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«إذا مررت ببلدة لیس لها سلطان فلا تدخلها إنّما السلطان ظلّ اللّه و رمحه فی الأرض؛ (1)هروقت گذارت به شهری افتاد که سلطان ندارد،به آن داخل نشو،(چون شهری که سلطان ندارد،امنیّت ندارد و تو در امن نیستی که آیا از آن سالم بیرون بروی یا نه)همانا سلطان سایۀ خدا و تیر اوست در زمین.»

2-ابی بکره گوید:شنیدم از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«السلطان ظلّ اللّه فی الأرض فمن أکرمه،أکرمه اللّه و من أهانه،أهانه اللّه؛ (2)سلطان سایۀ خدا در زمین است،پس هرکس او را گرامی بدارد،خدا او را گرامی می دارد و هرکس به او اهانت(بی احترامی کند،)خدا او را خوار می نماید.»

3-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«الوالی العادل:ظلّ اللّه و رمحه فی الأرض؛ (3)والی دادگستر سایۀ خدا و تیر او در زمین است.»

4-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«لا تسبّوا السلطان،فإنّه فیء اللّه فی أرضه؛ (4)به سلطان ناسزا نگویید،چون او سایۀ خدا در زمینش است.»

5-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«السلطان العادل المتواضع ظلّ اللّه و رمحه فی الأرض؛ (5)سلطان عدل پرور و فروتن،سایۀ خدا و تیر او در زمین است.»

6-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«السلطان ظلّ اللّه فی الأرض فمن غشّه ضلّ و من نصحه

ص:549


1- 1) -کشف الخفاء العجلونی:ص 213؛الجامع الصّغیر:1321/2؛تذکرة الموضوعات:ص 182.
2- 2) -کتاب السّنّة:ص 478 و ص 478؛کنز العمال:6/6؛الجامع الصّغیر:69/2؛با تغییراتی در کتاب های تاریخ بغداد ابن النّجّار بغدادی:72/2 و لسان المیزان ابن حجر:178/4.
3- 3) -میزان الحکمة:1335/2 از کنز العمال:ح 14582.
4- 4) -همان مدرک:1335/2 از کنز العمال:ح 14586.
5- 5) -همان مدرک:1335/2 از کنز العمال:ح 14582.

اهتدی؛ (1)سلطان سایۀ خدا در زمین است،پس کسی که به او خیانت کرده(و برخلاف واقع عمل کند خود)گمراه شده و هرکس به او نصیحت کرده(یاور او شود)هدایت یافته است).»

7-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«السلطان ظلّ اللّه فی أرضه یأوی إلیه الضعیف و به ینصر المظلوم؛ (2)سلطان سایۀ خدا در زمینش است،ناتوان به او پناهنده می شود و به وسیلۀ او به مظلوم یاری رسانده می شود.» (3)

نکاتی که پیرامون احادیث فوق مورد توجه قرار می گیرد،به شرح ذیل است.

1-روایاتی که از طریق اهل تسنّن در مورد«سلطان»وارد شده است،برای آن ها حل شده است؛زیرا آن ها سلطان و والی و حاکم را مفترض الطاعة می دانند و جملۀ «و أولی الأمر منکم»در آیۀ «أَطِیعُوا اللّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ» را به امیران هرزمان تفسیر می کنند،با این که از علمای آن ها مانند سیوطی و الفتنی و عقیلی و...آن روایات را از موضوعات دانسته و مورد تشکیک قرار داده اند،اما در کلّ منظور از اولی الأمر را سلاطین وقت و حاکمان هرزمان می دانند.

2-از نظر اهل تشیّع«أولی الأمر»را مطلق امامان دوازده گانه و انسان های ملکوتی تعیین شده از سوی خداوند می دانند که باید دارای صفات عصمت و مصون از خطا و اشتباه باشند تا بتوانند رهبری صحیح جوامع را به عهده بگیرند.

بنابراین روایات وارده در پیرامون سلطان را می توان این گونه تجزیه و تحلیل کرد.

ص:550


1- 1) -همان مدرک:1335/2 از کنز العمال:14630.
2- 2) -میزان الحکمة:1335/2 از کنز العمال:ح 14583.
3- 3) -تاج العروس:159/5 ح 3045 و 428/7 ح 3047؛لسان العرب:452/2 و 41911؛النّهایة فی غریب الحدیث:262/2 و 160/3؛البدایة و النّهایة ابن کثیر:12/2؛لسان المیزان ابن حجر:17/4؛تهذیب التّهذیب ابن حجر:218/7؛میزان الإعتدال ذهبی:267/2؛اسد الغابة ابن اثیر:2591/4؛ [1]الکامل،عبد اللّه بن عدی:246/3 و 361؛ [2]شرح الأزهار امام احمد المرتضی:679/1؛عوالی اللّئالی ابن ابی جمهور الأحسائی:/1مجمع الزّوائد الهیثمی:196/5؛شرح مسلم النووی:123/16؛مسند الشّهاب ابن سلامة:1 201/؛الجامع الصّغیر سیوطی:132/1 و 69/2؛العهود المحمدیّة شعرانی:787؛فیض القدیر فی شرح الجامع الصّغیر المناوی:186/4؛تذکرة الموضوعات الفتنی:182؛السیر الکبیر شیبانی:18/1؛ و کتاب های زیاد دیگر که مجال نقل همۀ آن ها،نیست.

1-روایات شیعه در این زمینه را متوجّه امامان دوازده گانۀ شیعیان نموده و منظور از«السلطان ظلّ اللّه»را خود آن ها می دانند،چون آن ها هستند خلیفة اللّه و حجّت اللّه و ظلّ اللّه و سلطان اللّه در روی زمین و با وجود آن هاست که کاینات برقرار است و (لو لا الحجّة لساخت الأرض)اگر حجّت نباشد،زمین فرومی رود و نابود می شود. (1)

2-در برخی از روایات با عنوان«السلطان العادل»و«الوالی العادل»نام برده شده است و ممکن است منظور از«السلطان ظلّ اللّه»این گروه از سلاطین و حکّامی باشند که در کشور خود،با زیر دستان و رعایا و اقشار مختلف،با عدل و انصاف رفتار می نمایند،حتی اگر کافر هم باشد؛چون وجود چنین سلاطینی،مایۀ رفاه و آرامش بندگان خداست و در زیر سایۀ عدل آن ها،طعم زندگی را می چشند و لذّت حیات را می فهمند.

آری!پادشاهانی که دارای صفات و خلق و خوی خداپسندانه باشند،سایۀ خدا بر بندگان و عیال اللّه هستند.

3-برای این که نظام کشور و امنیت مردم از بین نرود،به شیعیان دستور می دادند، از سلطان وقت تبعیت کرده و پشتیبانی نمایند،اگر عادل باشند از عدالتشان استفاده نمایند و اگر ظالم باشند،برای اصلاح آن ها دعا کنند (2)

و از سوی دیگر از وجود آن ها در برقراری نظم جامعه استفاده نمایند وگرنه مملکت از شیرازه درمی آید و سنگ روی سنگ بند نمی شود و اشرار نمی گذارند آب خوش از گلوی مردم پایین رود.

4-در دوران غیبت تا ظهور منجی عالم حضرت«قائم آل محمد»علیهم السّلام حفظ اتّحاد مسلمین از هرجهت ضرورت دارد؛زیرا سربلندی و شوکت هرجامعه ای به نوع

ص:551


1- 1) -در این مورد بحث زیاد است و مطلب فراوان،به کتاب های مربوطه مراجعه شود.
2- 2) -آن گونه که امیر مظلومان علی علیه السّلام اجرا کرد و دو فرزند گرامی اش،حسنین را برای دفاع و جلوگیری از کشته شدن خلیفۀ سوّم عثمان بن عفّان فرستاد و تا سرحدّ امکان،جلوی مسلمانان خشمگین را بگیرند تا خون او را نریزند،حتی گروهی از هواخواهان حضرت به این کار امام اعتراض کردند.حضرت در پاسخ اعتراض آن ها فرمود:«نمی خواهم یا می ترسم کشتن خلیفه در میان مسلمانان رسم شود،در آن صورت است که جامعۀ مسلمین روی آرامش و امنیت را نخواهند دید.

همبستگی و میزان اتحاد آن ها بستگی دارد،اگر دشمن از اختلافات داخلی آن ها بویی می برد،بلافاصله برای تصرّف سرزمین های مسلمانان،حملۀ فراگیر نموده و آن ها را از میان برمی داشتند،به این علّت بود که هریک از امامان علیهم السّلام در زمان خود برای حفظ استقلال و اقتدار کشور و زنده نگهداشتن اسلام و قرآن،از حقوق خود صرف نظر کرده و به شیعیان خود دستور می دادند که با آن ها هم سو و هم رنگ شوند و از اختلاف و در نهایت از نابودی بپرهیزند.

مانند آن دو زن که در زمان خلافت امیر آزادگان علی علیه السّلام برای به دست آوردن بچه ای با یکدیگر نزاع می کردند و هرکدام ادّعای مادری او را داشتند و هیچ کدام دست بردار نبودند.حضرت دستور داد آن بچه را دو نیم کنند و هرنیمه ای را به یکی از آن ها تحویل دهند،مادر اصلی بچه،این دستور را که شنید،احساس خطر نمود، برای حفظ جان دلبندش با ترس عرض کرد:یا امیر المؤمنین!بچه مال آن زن است و من حقّی در او ندارم.

امام فرمود:بچه متعلّق به این خود زن است که از حقش صرف نظر کرد!.

گفتند:چرا ای امیر المؤمنین؟!او که اعتراف دارد که بچه متعلّق به او نیست؟!

فرمود:می بینید آن زن به دونیم شدن بچه رضایت داد،چون دلش نمی سوزد،اما این زن برای حفظ سلامت بچه اش از حقّ خود گذشت تا بچه اش زنده بماند.

5-اگر روایت های وارده از طریق شیعه،از نظر سند قابل قبول باشد،حمل بر تقیّه بنماییم،برای این که وجوب اطاعت از سلطان از معتقدات مهم اهل سنّت است و این روایات هنگامی از امامان شنیده شده است که آن ها بر کشورها و اراضی قلمروی اسلام تسلّط کامل داشتند و در طول تاریخ اکثریت با اهل تسنّن و حکومت های در دست آنان بود و شیعیان دایم در زیر چکمۀ آن ها قرار داشت،اگر کوچک ترین مخالفتی از خود نشان می دادند،بی درنگ از دم تیغ گذرانده و نابودشان می کردند.

از طرف دیگر،حفظ جان و مال شیعیان و جلوگیری از نابودی آن ها برای امامان علیهم السّلام بسیار اهمیت داشت و هم سویی با اهل تسنّن را به صلاح شیعیان و مصون بودن از شرّ خطرات آن ها ضروری می دانستند،بدین جهت صدور روایات فوق را

ص:552

یکی از موارد تقیه می پنداریم.

6-قسمت اعظم این روایات پس از رحلت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله با گذشت زمان و در دوران خلفای بنی امیه و بنی عباس به وسیلۀ ناقلان و عمل آورندگان حدیث،به نوشته های اسلامی تزریق شده و برای تسلّط کامل آن ها مورد بهره برداری آنان قرار گرفته است.

پس برای جلوگیری از فروپاشی مسلمان ها وجود یک فرد مهارکننده با هرعنوان که باشد(امام،سلطان،رییس جمهور،رئیس کشور،رئیس قبیله و...)ضرورت دارد.

32-قرآن و حکومت

امّا بحث در مورد حکومت از نظر قرآن مانند فصل پیشین و رفتار و مدیریت عادلانه،مورد تمجید و تأیید قرار گرفته است.

از انبیا مانند حضرت سلیمان و حضرت یوسف علیهما السّلام و از بندگان صالح،مانند طالوت و ذو القرنین قدّس سرّه و جز آن دو،از سوی خداوند و با تأییدات او،در این جهان تشکیل حکومت داده و مشروعیّت آن را امضا نموده و ریاست کرده اند.

آثار و پاداش اخروی و معنوی آن نیز به گونه ای است که پیغمبر معصوم الهی

1-حضرت سلیمان علیه السّلام از خداوند،درخواست می کند:«قال ربّ اغفر لی و هب لی ملکا لا ینبغی لأحد من بعدی إنّک أنت الوهّاب؛ (1)گفت:خدایا مرا ببخش و حکومتی به من عطا فرما که بعد از من سزاوار هیچ کس نباشد.تویی بسیار بخشنده(تا آسایش و آرامش بندگانت را فراهم آورده و به سوی تو راهنمائی کنم).»

2-امام صادق علیه السّلام از پدران بزرگوارش علیهم السّلام روایت کرده است که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«رحم اللّه رجلا أعان سلطانه علی برّه؛ (2)خدا رحمت کند مردی را که به سلطان(و فرمانروای کشور خود را)به طور مستقیم یا با(اعمال)نیک کمک نماید.»

3-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«إذا کان أمرائکم خیارکم،و أغنیائکم سمحائکم،و أمرکم

ص:553


1- 1) -همان/ص 35.
2- 2) -ثواب الأعمال ص 169؛ [1]بحار الأنوار:371/75 ب 82 ح 14. [2]

شوری بینکم،فظهر الأرض خیر لکم من بطنها،و إذا کان أمرائکم شرارکم،و أغنیائکم بخلائکم،و أمرکم إلی نسائکم،فبطن الأرض خیر لکم من ظهرها؛ (1)زمانی که امیران،نیکان و توانگران شما سخاوتمندانتان شدند و کارهایتان با مشورت انجام گرفت،پس زندگی روی زمین برای شما بهتر از شکم(درون)زمین است و زمانی که امرای شما،اشرارتان و توانگرانتان،بخیلان شما و کارها(و ادارۀ امورتان)در دست زنانتان افتاد،پس بودن در درون زمین(و مردن)بهتر از بودن در روی زمین است.»

4-از امام باقر علیه السّلام از پدرش از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«صنفان من أمّتی إذا صلحا صلحت أمّتی و إذا فسدا،فسدت أمّتی،قیل یا رسول اللّه و من هما؟قال:الفقهاء و الأمراء؛ (2)دو گروه از امّت من وقتی صالح شدند،امّت من هم صالح می شوند و وقتی فاسد شدند، امّت من نیز فاسد می شوند.گفته شد:ای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله آن ها کیانند؟!فرمود:فقها و امرا.»در بعضی روایات«قرّا و امرا»آمده است.

این روایات وجود فرمان روایان صالح را سبب برکت زندگی و سپری کردن عمر در زمان آن ها را بهتر از مردن و زیر خاک رفتن می داند.

پس با ملاحظۀ گفتارهای این دو فصل،روشن شد که تشکیل حکومت و زمامداری که سبب آرامش خاطر و امنیت در زندگی و رفاه بندگان خدا و برداشته شدن ظلم و ستم از سر آن ها شود،مورد تمجید و تشویق دین اسلام و قرآن قرار گرفته است.

ص:554


1- 1) -شرح الأزهار:536/4 از کتاب المقالید؛تحف العقول:ص 36؛بحار الأنوار:139/74؛ [1]سنن ترمذی:3 361/؛الجامع الصّغیر:127/1؛العهود المحمدیّة:ص 453؛ [2]کنزل العمّال:123/11؛تفسیر القرطبی:16 38/؛ [3]تاریخ بغداد:1872.و [4]کتاب های دیگر.
2- 2) -خصال:20/1؛ [5]بحار الأنوار: [6]336/75 از کتاب الإمامة و التّبصرة؛و نوادر الرّاوندی:ص 27 [7] در آن به جای الفقهاء القرّاء آمده است؛أمال الصّدوق:ص 220( [8]الأمراء و القراء)در آن(قیل من هما یا رسول اللّه)، نیست.

33-علم و قدرت دو شرط اصلی زمامداری

در هر جامعه ای این دو نیرو حکومت نماید،آن جامعه شکست ناپذیر و دوست داشتنی می شود،چون جامعه ای که از جهالت تهی باشد و علم و دانش جای آن را بگیرد و قدرت نظامی نیز،بازوی پرتوان اجرایی آن باشد،مسلّم است که آن جامعه روی سعادت و خوشی را دیده و آرامش و رفاه را لمس خواهد نمود؛زیرا شالوده ای که با علم ریخته شود و نیروی نظامی آن را پشتیبانی و حراست نماید،در آن صورت روی زمین و زندگی در آن،بهتر از داخل زمین و حساب پس دادن در آن خواهد بود در حکومت حضرت«مهدی موعود علیه السّلام»علاوه بر ویژگی های دیگری که خواهد داشت،این دو شرط،با درجۀ بالا و تمام و کمال وجود خواهد داشت.

طبق روایات وارده:

1-تمام حروف 27 گانه علم،توسط آن امام تفسیر و باب علومی که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امیر مؤمنین علیه السّلام باز کرده،او تشریح خواهد نمود.

2-بر سر مردم دست کشیده و با نفوذ معنوی و با کمک غیبی،عقل و خرد آن ها کامل و رشد فکری شان به نهایت کمال خواهد رسید.

3-بر سر و سینۀ قاضیان خود دست می کشد که در هیچ قضاوت صحیح عاجز نمانده و علم هیچ چیز بر آن ها پوشیده نخواهد ماند.

4-امراض و بیماری ها از جامعه ریشه کن خواهد شد. (1)

5-نیز از نظر نیروی نظامی،قدرت فوق العاده خواهد داشت. (2)

بنابراین در زمان حکومت او زنده ماندن به مراتب از مردن بهتر است.

34-برخورد مردم با قائم علیه السّلام و پراکندگی خودی ها

در برخورد اولیّۀ مردم با حضرت«مهدی موعود علیه السّلام»روایات مشابه و با سندهای مختلف و لحن های متفاوت وارد شده است که به بعضی از آن ها اشاره می شود.

ص:555


1- 1) -(در بخش آموزش و پرورش)مشروحا می خوانید.
2- 2) -در فصل«ارتش»مشروحا بیان خواهد شد.

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«کأنّی بالقائم علی منبر[الکوفة]علیه قباء،فیخرج من وریان قبائه کتابا مختوما بخاتم[من]ذهب فیفکه فیقرأه علی الناس فیجفلون عنه إجفال الغنم، فلم یبق إلاّ النقباء،فیتکلم بکلام،فلا یلحقون ملجأ حتی یرجعوا إلیه و إنّی لأعرف الکلام الّذی یتکلّم به؛ (1)گویا به«قائم علیه السّلام»بر منبر کوفه می نگرم که از یقۀ قبای خود مکتوبی بیرون می آورد که با طلا لاک و مهر شده است،آن را باز می کند؛پس برای مردم می خواند،(مطالب آن بر مردم طوری سنگین می آید که)همگی مانند گوسفند از اطراف امام پراکنده می شوند،فقط نقیبان باقی می مانند و با کلماتی سخن می گوید،که آن ها پناهگاهی را نمی یابند،تا به سوی او بازمی گردند و من سخنی که او می گوید را می دانم.»

2-و یخرج الناس خراجهم علی رقابهم إلی المهدیّ،و یوسّع اللّه علی شیعتنا،و لو لا ما یدرکهم من السّعادة،لبغوا (2)و مردم خراج ذمه ای خود را بیرون می کنند و به تحویل «مهدی علیه السّلام»می دهند و خداوند به شیعیان ما توسعه می دهد و اگر نبود سعادتی که آن ها را درمی یابد،حتما طغیان می کردند.

3-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یخرج أناس من المشرق فیوطئون للمهدیّ؛یعنی سلطانه؛ (3)گروهی از مشرق خروج خواهند کرد که سلطنت(ظهور)مهدی را زمینه سازی می کنند.»

4-امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ قآئمنا إذا قام أتی الناس و کلّهم یتأوّلون علیه کتاب اللّه یحتج علیه به؛ (4)همانا«قائم علیه السّلام»ما وقتی که ظهور کرد،مردم(به سوی او)می آیند و همه شان قرآن را بر علیه او تأویل و احتجاج نمایند.»

5-امام صادق علیه السّلام فرمود:«هرگاه«قائم علیه السّلام»ما قیام کرد،جهّال(نادان های)مردم بدتر از جهّال زمان رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله با او روبرو می شوند.

ص:556


1- 1) -روضة الکافی:ص 167؛بحار الأنوار:352/52 ب 27 ح 108. [1]
2- 2) -بحار الأنوار:345/52 ب 27 ح 91. [2]تفسیر عیّاشی:56/2-61. [3]
3- 3) -منتخب الأثر:ص 375 ف 2 ب 40 ح 1 [4] بنقل از صحیح ابن ماجة:2 فی باب خروج المهدی،ینابیع المودة ص 435 از مسند احمد و کنز العمال و گنجی در البیان؛عقد الدرر:ص 125؛ [5]الفتن ابن کثیر:41/1.
4- 4) -غیبت نعمانی:ص 297 باب 17 ذیل ح 1؛معجم الملاحم و الفتن:18/4.

گفتم:چگونه بود؟

فرمود:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله زمانی به میان مردم آمد که سنگ و صخره و عیدان و چوب تراشیده را می پرستیدند،اما«قائم علیه السّلام»ما وقتی قیام نماید،با مردمی روبرو می شود که همۀ آن ها قرآن را بر علیه او تأویل و با قرآن بر علیه او احتجاج می کنند.سپس فرمود:

آگاه باش!به خدا قسم!عدل او به خانه های آن ها داخل شود،آن گونه که گرما و سرما داخل می شود.» (1)

6-امام زین العابدین علیه السّلام فرمود:«سپس«قائم علیه السّلام»خود سخن می گوید:

و می فرماید:«أیّها الناس»منم فلان و پسر فلان،منم فرزند پیغمبر خدا،شما را به آن چه که پیغمبر دعوت می کرد،می خوانم!»

مردم به سوی او هجوم می برند که او را بکشند و آن سی صد و سیزده تن از او دفاع کنند. (2)

7-مفضّل بن عمر گفت:امام صادق علیه السّلام فرمود:«کأنّی أنظر إلی القآئم علی منبر الکوفة و حوله أصحابه ثلاث مائة و ثلاثة عشر رجلا عدة أهل بدر،و هم أصحاب الألویة و هم حکّام اللّه فی أرضه علی خلقه،حتی یستخرج من قبائه کتابا مختوما بخاتم من ذهب عهد معهود من رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله فیجفلون عنه إجفال الغنم،فلا یبقی منهم إلاّ الوزیر و أحد عشر نقیبا کما بقوامع موسی بن عمران علیه السّلام.فیجولون فی الأرض فلا یجدون عنه مذهبا،فیرجعون إلیه و اللّه إنی لأعرف الکلام الّذی یقوله لهم فیکفرون به؛ (3)مثل این که به«قائم علیه السّلام»در منبر کوفه می نگرم و اطراف او را سی صد و سیزده نفر به تعداد اهل بدر،اصحابش گرفته اند و آن ها پرچمداران او و حاکمان خدا در زمین برای خلق اند،تا نوشتۀ مهر شده با مهر طلایی را که عهدی است از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بیرون آورد،(بعد از قرائت آن)مانند گوسفندان از اطرافش پراکنده می شوند،پس باقی نمی ماند،مگر وزیر و یازده نفر

ص:557


1- 1) -همان مدرک:ص 297 باب 17 ذیل ح 1؛ [1]معجم الملاحم و الفتن:19/4.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:198/3 ح 719؛ [2]بحار الأنوار:306/52 ب 26 ح 79. [3]
3- 3) -توضیح:أجفل القوم أی هربوا مسرعین.معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام 20/4 ح 1098 [4]بحار:/ [5]52 326 ب 27 ح 42 از کمال الدّین،و [6]ص 352 ح 107؛از روضة الکافی:ص 167 قسمتی از روایت.

نقیبان،همان گونه که با موسی بن عمران علیه السّلام ماندند.پس روی زمین را می چرخند و برای خود جای رفتن و(پناهگاهی)پیدا نمی کنند و به سوی او برمی گردند،به خدا قسم!من آن چه را که به آن ها می گوید،سبب کفرشان می شود را می دانم.» (1)

8-اسحاق بن عمّار گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا قدم القآئم علیه السّلام و ثب أن یکسر الحائط الّذی علی القبر فیبعث اللّه تعالی ریحا شدیدة و صواعق و رعودا حتّی یقول الناس:

إنما ذا لذا،فیتفرق أصحابه عنه حتی لا یبقی معه أحد...؛ (2)زمانی که قائم علیه السّلام آمد به سرعت دیواری که بر قبر(آن دو نفر)است بشکند،در این حال خداوند باد شدید و رعد و برق می فرستد تا این که مردم گویند:آن به آن(این بلا در مجازات آن تصمیم).پس اصحاب از دورش پراکنده می شوند،به طوری که یک نفر هم با او نماند.»

35-این همه کشتار چرا؟!

1-عبد اللّه بن سنان گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«یقتل القآئم علیه السّلام حتی یبلغ السوق قال فیقول له:رجل من ولد أبیه:إنک لتجفل الناس إجفال النعم،فبعهد من رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله أو بماذا؟قال:و لیس فی الناس رجل أشد منه بأسا،فیقوم إلیه رجل من الموإلی فیقول له:

لتسکتن أو لأضربن عنقک،فعند ذلک یخرج القآئم علیه السّلام عهدا من رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله؛ (3)قائم علیه السّلام می کشد تا به بازار می رسد،در این حال یکی از فرزندان پدرش(از نسل خاندانش) می گوید:همانا تو مردم را مانند گلۀ حیوانات رانده و نابود می کنی،آیا برای این کارهایت از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله عهدی داری؟یا برای چیست؟!در میان مردم،تواناتر از این مرد نیست.پس یکی از غلامان بلند شده و می گوید:ساکت می شوی یا گردنت را بزنم؟! در این وقت،قائم علیه السّلام عهدی را از رسول خدا علیه السّلام بیرون آورده و نشانش می دهد.»

2-روایت دیگری که از امام باقر علیه السّلام رسیده که می فرماید:تا به منزل ثعلبیه می رسد،در آن جا مردی از صلب پدرش(از سادات)که شجاع ترین مردم به استثنای صاحب این امر از حیث بدن و قلب،بلند می شود و می گوید:ای شخص چکار

ص:558


1- 1) -مشابه این حدیث در فصل«برخورد مردم در آغاز»از روضه کافی گذشت.
2- 2) -بحار الأنوار:386/52 [1] ب ح 201.
3- 3) -همان مدرک:386/52 ب 27 ح 203 از کتاب الغیبة.

می کنی؟!مردم را مانند گلۀ گوسفند می رانی و از بیخ و بن برمی کنی؟آیا عهدی از رسول خدا علیه السّلام داری(یا با چه مجوّزی،این ها را می کشی)؟!

غلام حضرت که بیعت می گیرد،بلند شده و می گوید:ساکت می شوی یا به خدا قسم گردنت را می زنم!

حضرت به غلامش می فرماید:ساکت شو،رو به آن مرد کرده و می گوید،بلی! فلانی!به خدا قسم با من عهدی از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله هست،ای فلان(ای غلام)آن خورجین را بیاور!

خورجین را می آورد،پس عهدی که از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله دارد،برای او می خواند،آن شخص می گوید:خدا مرا فدای تو کند!(اجازه بده)سرت را ببوسم.پس میان دو چشمان امام را می بوسد و می گوید:خدا مرا فدایت کند،برای ما بیعت را تجدید کن! پس بیعت را تجدید می کند. (1)

3-در روایت دیگر آمده است،وقتی به«ثعلبیّه یا سویقه»رسید،مردی از خویشان خود که شجاع و دلاور است،بپا خیزد و می گوید:ای مهدی!چه می کنی؟به خدا قسم،این کارهایت،مردم را متفرق می سازد،آیا برای این رفتارهایت عهدی از پیغمبر و یا مدرکی داری؟!

حضرت دستور می دهد،صندوقی را می آورند و عهدنامه ای را بیرون آورد. (2)

36-مشرکان ناراضی

ابی بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام دربارۀ آیۀ «هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ» (3)فرمود:«و اللّه ما نزل تأویلها بعد و لا ینزل تأویلها حتی یخرج القآئم علیه السّلام فإذا خرج القآئم لم یبق کافر باللّه العظیم،و لا مشرک بالإمام إلاّ کره خروجه حتی لو کان کافر أو مشرک فی بطن صخرة لقالت:یا مؤمن فی بطنی کافر

ص:559


1- 1) -بحار الأنوار:342/52 ب 27 ح 91 از تفسیر عیاشی.
2- 2) -چنان که در محلش گفته شد،تمام کارهای ائمّه علیهم السّلام از جانب خداوند و دستورهای آسمانی است که از پیش تعیین شده بود.
3- 3) -براءة:34. [1]

فاکسرنی و اقتله؛ (1)به خدا قسم!تأویل آن هنوز فرود نیامده و نمی آید تا زمانی که قائم علیه السّلام خروج کند،(آن وقت)پس هیچ کسی کافر به خدای بزرگ و کافر به امام نمی ماند،مگر این که خروج او را دوست ندارند(و«قائم علیه السّلام»نیز با آن ها درگیر شده و زمین را از لوث وجود آن ها پاک می گرداند،به گونه ای که)اگر کافر یا مشرکی در شکم سنگی مخفی شود،آن سنگ(صدا می زند و)می گوید:ای مؤمن،در شکم من کافری هست و مرا بشکن و او را به قتل برسان!»

37-ما تو را نمی شناسیم

امام صادق علیه السّلام در تفسیر آیۀ إِذا تُتْلی عَلَیْهِ آیاتُنا،قالَ أَساطِیرُ الْأَوَّلِینَ (2)فرمود:

«یکذّب بالقائم اذ یقول له:لسنا نعرفک و لست من ولد فاطمة کما قال المشرکون لمحمد صلّی اللّه علیه و اله (3)؛قائم علیه السّلام تکذیب می شود زمانی که به او گفته شود،ما تو را نمی شناسیم و تو از اولاد فاطمه علیها السّلام نیستی،چنان چه به محمد صلّی اللّه علیه و اله گفتند.»

38-او همه را می شناسد

ابان بن تغلب گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا خرج القآئم علیه السّلام لم یبق بین یدیه أحد إلاّ عرفه صالح أو طالح؛ (4)زمانی که«قائم علیه السّلام»خروج کرد،روبه روی او کسی نمی ماند،مگر این که حضرت او را می شناسد که صالح است یا طالح.»

این شناخت مخصوص امام و با تعلیم او به قاضیان محاکم اختصاص دارد.

39-ای فرزند فاطمه!از هرجا آمده ای برگرد

1-ابی جارود در حدیث طولانی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:زمانی که«قائم علیه السّلام»

ص:560


1- 1) -کمال الدّین:386/2 باب النّوادر؛ [1]بحار الأنوار: [2]324/52 ب 27 ح 36 از کمال الدّین. [3]
2- 2) -سورۀ مطففین،آیه 13. [4]
3- 3) -المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 456؛ [5]تأویل الایات الظّاهرة:ص 772.
4- 4) -بحار الأنوار:389/52 ب 27 ح 208؛ [6]بیان الأئمّة:205/3 از الکتاب المنیر.

قیام کرد،به سوی کوفه پیش می رود،بیش از ده هزار نفر مسلّح از بتریه ای ها (1)بیرون می آیند و همگی می گویند:از هرجا آمده ای برگرد!ما به بنی فاطمه احتیاج نداریم.

پس شمشیر(کشیده و به گردن آن ها)می گذارد تا به آخرین نفرشان می رسد،سپس داخل کوفه شده و تمام منافقین شکاک را می کشد و قصرها(از حرام بنا شده)را منهدم می سازد. (2)

2-ابی الجارود گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:به سوی کوفه حرکت می کند و شانزده هزار نفر مسلّح از قاریان قرآن و فقهای دین از بتریه بیرون می آیند،درحالی که پیشانی شان(از کثرت عبادت)مجروح و علامت هایشان را محکم(و داغ)کرده اند و نفاق آن ها را فراگرفته و«کلّهم یقولون:یابن فاطمة!ارجع لا حاجة لنا فیک!؛ (3)همگی می گویند:ای فرزند«فاطمه علیها السّلام»برگرد!ما را به تو حاجتی نیست.»

3-امام صادق علیه السّلام فرمود:«فیقولون:ارجع من حیث شئت لا حاجة لنا فیک؛ (4)پس می گویند:به هرکجا می خواهی،برگرد ما به تو احتیاج نداریم.»

40-خدا به آل محمد نیازی ندارد

1-علی علیه السّلام فرمود:«أما و اللّه لأقتلنّ أنا و ابنای هذان و لیبعثنّ اللّه رجلا من ولدی فی آخر الزّمان یطالب بدمائنا و لیغیبنّ عنهم تمییزا لأهل الضّلالة حتّی یقول الجاهل:ما للّه فی آل محمد من حاجة؛ (5)قسم به خدا!من و این دو فرزندم کشته خواهیم شد و خداوند مردی از اولاد مرا در آخر الزّمان برمی انگیزد،خون ما را مطالبه می نماید و از آن ها غایب می شود تا گمراهان تمییز داده شوند و نادان ها گویند که خدا به آل محمّد علیهم السّلام احتیاج ندارد.»

2-اصبغ بن نباته گوید:امیر المؤمنین علیه السّلام یادی از«قائم علیه السّلام»نمود و فرمود:«أما

ص:561


1- 1) -البتریّه-بالضمّ-من طوائف الزّیدیه تنسب الی المغیرة بن سعد یلقب بالأبتر(کذا فی القاموس).
2- 2) -بحار الأنوار:338/52 ب 27 ح 81 از ارشاد.
3- 3) -بیان الأئمّة:264/3 از دلائل الإمامة [1]ابن جریر الطّبری.
4- 4) -بحار الأنوار:387/52 ب 27 ح 205 از کتاب الغیبة.
5- 5) -بحار الأنوار: [2]112/51.از غیبت نعمانی و [3] 101/52 ب 21 ح 1 از غیبت طوسی به دو طریق با تغییراتی.

لیغیبنّ حتّی یقول الجاهل:ما للّه فی آل محمد من حاجة؛ (1)آگاه باش!او غایب می شود تا (شخص)نادان گوید که خدا به آل محمّد علیهم السّلام نیازی ندارد.»

3-صفوان جمّال گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«أما و اللّه لیغیبنّ عنکم مهدیّکم حتّی یقول الجاهل منکم:ما للّه فی آل محمد حاجة ثمّ یقبل کالشهاب الثاقب فیملأها عدلا و قسطا کما ملئت جورا و ظلما؛ (2)آگاه باش،به خدا سوگند!مهدیتان از شما غایب می شود تا جهّال شما گویند که خداوند به آل محمّد علیهم السّلام احتیاج ندارد،سپس مانند شهاب ثاقب می آید، پس زمین را پر از عدل و قسط کند،آن طور که از ظلم و جور پر شده است.»

41-این از آل محمد علیهم السّلام نیست

در لسان روایات علیهم السّلام فقر به مرگ بزرگ و سرخ تشبیه شده است،هرجامعه و خانواده ای را فقر فراگیرد،هرروز با مرگ دست و پنجه نرم می کنند.در مرگ طبیعی،مرگ یک بار و شیون یک بار است،اما در فقر هرروز می میرد و زنده می شود.

در واقع رفاه و تأمین معاش و آرامش فکر در زوایای زندگی،به خصوص برای دین مردم حرف اوّل را می زند.

ازاین رو نزدیک ظهور،آتش آشوب و فتنه افزایش می یابد،به ویژه توسط بنی هاشم و بنی فاطمه،بدین جهت وقتی که حضرت«مهدی موعود علیه السّلام»ظهور کرد،از او هم دوری نموده و اظهار برائت کرده و می گویند:این از آل محمّد علیهم السّلام نیست وگرنه رحمی در دل داشت!

1-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«لیفرّجنّ اللّه برجل منّا أهل البیت،بأبی ابن خیرة الإماء لا یعطیهم إلاّ السّیف هرجا و مرجا موضوعا علی عاتقه ثمانیة حتّی تقول قریش لو کان هذا من ولد فاطمة لرحمنا،فیغریه اللّه ببنی أمیّة حتّی یجعلهم حطاما و رفاتا ملعونین أینما ثقفوا أخذوا و قتّلوا تقتیلا سنّة اللّه فی الّذین خلومن قبل و لن تجد لسنّة اللّه تبدیلا؛ (3)خداوند به

ص:562


1- 1) -همان مدرک:119/51 ب 2 ح 19 از کمال الدّین. [1]
2- 2) -همان مدرک:145/51 ب 6 ح 11 از کمال الدّین. [2]
3- 3) -بحار الأنوار:121/51 ب 2 ذیل ح 23 [3] از ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغة.

وسیلۀ مردی از ما فرج خواهد داد،پدر و مادرم فدای فرزند بهترین کنیزان!به آن ها جز شمشیر چیزی عطا ننماید.هشت ماه به صورت هرج و مرج و شمشیر به دوش می کشد تا این که قریش می گویند:اگر این از اولاد فاطمه علیهما السّلام بود،به ما رحم می کرد.پس خداوند او را بر بنی امیّه چیره می کند تا آن ها را خاکستر کند و پوسیده سازد.آن ها ملعون هایی هستند که هرجا پیدا شوند،(باید)کشته شوند،کشته شدن سخت،سنّت خداست دربارۀ کسانی که رفتند و سنّت خدا تغییر و تبدیل نمی یابد.»

42-لعنت شرقیان و غربیان

در این باره احادیثی آمده است که مردم از بسیاری قتل و غارت و ناامنی و مشکل تأمین معاش و سابقۀ زیاد خروج افراد نالایق به نام«مهدی موعود»به ستوه آمده، زمانی که پرچم امام را دیدند،لعنت خواهند کرد.

1-ابان بن تغلب گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا ظهرت رایة الحقّ لعنها أهل الشّرق و الغرب،أتدری لم ذلک؟قلت:لا،قال:للّذی یلقی الناس من أهل بیته قبل خروجه؛ (1)زمانی که پرچم حق ظاهر شد،اهل شرق و غرب به آن لعنت می فرستند.آیا می دانی چرا؟!

گفتم:نه!

فرمود:به خاطر ناهنجاری هایی که پیش از خروج او از اهل بیت(پسر عموهایش) می بینند.»

2-منصور بن حازم گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا رفعت رایة الحقّ لعنها أهل الشرق و الغرب،قلت له:ممّ ذلک؟قال:ممّا یلقون من بنی هاشم؛ (2)زمانی که پرچم حق برافراشته شد،اهل مشرق و مغرب،به آن لعنت می فرستند.

گفتم:چرا؟!

فرمود:(از ناراحتی هایی)که از بنی هاشم می بینند.»

ص:563


1- 1) -بحار الأنوار: [1]363/52 ب 27 ح 134 از غیبت نعمانی.
2- 2) -همان مدرک:363/52 ب 27 ح 135 از غیبت نعمانی. [2]

3-ابی بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:...و پرچم را درهم پیچید و آن در نزد ما است و هیچ کس آن را نگشود،تا آن که«قائم علیه السّلام»قیام نماید و آن پرچم را برافراشته کند و کسی در خاور و باختر نماند،مگر آن که آن را لعنت کند!... (1)

4-ابو بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«ثمّ یهزّ الرّایة المغلّبة،و یسیر بها،فلا یبقی أحد فی المشرق و لا فی المغرب إلاّ لعنها؛ (2)سپس پرچم پیروزمند را به اهتزاز در می آورد و با پرچم حرکت می کند و کسی در خاور و باختر نماند،مگر این که پرچم را لعنت کند و آن پرچم رسول خداست که در جنگ بدر جبرئیل آن را فرود آورد.»

43-سخت ترین آزار و اذیّت ها

1-فضیل گوید:شنیدم که امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ قآئمنا إذا قام استقبل من جهلة الناس أشدّ مما استقبله رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله من جهّال الجاهلیّة فقلت:و کیف ذلک؟قال:إنّ رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله أتی الناس و هم یعبدون الحجارة و الصّخور و العیدان و الخشب المنحوتة،و إنّ قآئمنا إذا قام أتی الناس و کلهم یتأوّل علیه کتاب اللّه،و یحتج علیه به ثمّ قال:أما و اللّه لیدخلنّ علیهم عدله جوف بیوتهم،کما یدخل الحرّ و القرّ؛ (3)همانا وقتی که«قائم علیه السّلام»ما قیام کرد،از نادانان مردم چیزهایی متوجّه او می شود که سخت تر از نادانان جاهلیّت زمان رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله باشد.گفتم:این چگونه می شود؟!

فرمود:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله زمانی به سوی مردم آمد که سنگ و صخره و چوب های خوش بو و تراشیده شده را می پرستیدند،ولی قائم علیه السّلام ما زمانی به سوی مردم می آید که(همه باسوادند و)همه شان کتاب خدا را بر علیه او تأویل می نمایند و بر علیه او احتجاج می کنند،به خدا قسم،سپس عدالت او به خانه هایشان وارد می شود مانند ورود گرما و سرما!»

2-(ابو حمزۀ)ثمالی گوید:شنیدم امام باقر علیه السّلام فرمود:«إنّ صاحب هذا الأمر لو قد

ص:564


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 162. [1]
2- 2) -همان مدرک:ص 165؛ [2]بحار الأنوار:368/52 ب 27 ح 152. [3]
3- 3) -الحرّ و القرّ:گرما و سرما؛غیبت نعمانی:ص 159؛بحار الأنوار:362/52 ب 27 ح 131. [4]

ظهر لقی من الناس مثل ما لقی رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله[و أکثر] (1)؛اگر صاحب این کار ظاهر شود،از مردم آزار و اذیتی به او می رسد مانند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله،بلکه بیشتر.»

3-محمد بن ابی حمزه از بعضی اصحابش،گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:

«إنّ القآئم علیه السّلام یلقی فی حربه ما لم یلق رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله،لأنّ رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله أتاهم و هم یعبدون الحجارة المنقورة و الخشبة المنحوتة،و إنّ القآئم یخرجون علیه فیتأوّلون علیه کتاب اللّه و یقاتلونه علیه؛ (2)همانا قائم علیه السّلام در جنگ ها چیزهایی را ملاقات می کند که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله ندیده است؛چون رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله زمانی آمد که آن ها به سنگ های ساخته و پرداخت شده و چوب های تراشیده شده عبادت می کردند،ولی(مردم)زمان قائم علیه السّلام به او خروج می کنند و کتاب خدا را بر علیه او تأویل می کنند و با او می جنگند.»

44-حکومت واحد جهانی و سلطنت مافوق سلیمانی

اشاره

ایجاد حکومت جهانی و برقراری عدالت واقعی از آرزوهای دیرینۀ انبیا و همۀ مصلحین بشریت بوده و هست و آن ها به پیروان خود،وعدۀ رسیدن این موقعیت را می داده اند و امید به چنین روزی،از تعلیمات مشترک همۀ انبیا در برابر آن هایی بود که با انبیا مقابله می کردند.

به خصوص از زمان پیامبر گرامی اسلام صلّی اللّه علیه و اله به بعد که زمان رسیدن این وعده نزدیک می شد،همۀ معصومین علیهم السّلام دربارۀ اهمیت این امر مهم الهی،مطالب فراوانی را می فرمودند و شیعیان خود را برای رسیدن چنین موقعیتی آماده می ساختند.

هم چنین باید در زمان«قائم علیه السّلام»با ایجاد حکومت واحد و دین واحد،دنیا را اداره کرد؛زیرا تعدد ادیان و حکومت ها،سبب و ریشۀ اصلی اختلافات است،پس باید ریشۀ اختلافات را خشکانده و از بن برکند و زیر لوای حکومت واحد و دین واحد قرار گرفته،تا صدای روح نواز«أشهد أن لا إله إلاّ اللّه و أشهد أنّ محمّدا رسول اللّه»در سرتاسر گیتی طنین افکن شود.

ص:565


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 159؛بحار الأنوار:362/52 ب 27 ح 132. [1]
2- 2) -همان مدرک:ص 159؛ [2]بحار الأنوار:362/52 ب 27 ح 133. [3]
سیرت کشورداری

جغرافیا و ابعاد سلطنت و کشور امام علیه السّلام»تمامی روی زمین از مشرق تا مغرب را فراخواهد گرفت،آیات و اخبار در این باره بسیار آمده است که به ذکر چند مورد از آن اکتفا می شود.

1- «وَعَدَ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ؛ (1)خداوند به آنان که از شما ایمان آورده اند،وعده داده است که در زمین جانشین باشند.»

استخلاف در زمین؛(یعنی فراهم بودن زمینۀ تکامل انسان،)از قبیل حکومت حق و عدالت و تمکین دین«نفوذ معنوی حکومت قوانین الهی بر تمام پهنۀ گیتی» و تبدیل خوف به امنیت؛یعنی برطرف شدن تمام عوامل ترس و ناامنی و جایگزین شدن امنیّت کامل و آرامش فراگیر در روی زمین(این آیه در روایات به قیام مهدی موعود علیه السّلام)تفسیر شده است.

2-امام سجّاد علیه السّلام فرمود:«هم و اللّه شیعتنا أهل البیت،یفعل اللّه ذلک بهم علی یدی رجل منّا و هو مهدیّ هذه الأمّة؛آن ها به خدا قسم!شیعیان ما اهل بیت هستند،خداوند این وعده را با دستان مردی از ما،دربارۀ آن ها اجرا خواهد کرد،او هم مهدی علیه السّلام این امّت است.»

همین مضمون از امام باقر و صادق علیهما السّلام نیز نقل شده است. (2)

3- «وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصّالِحُونَ؛ (3)ما بعد از تورات(همۀ کتاب های آسمانی)در زبور(نیز)نوشتیم که وارث(نهایی)زمین،بندگان صالح من خواهند بود.»

4-فرمود:همۀ کتاب های آسمانی«ذکر»است و منظور از بندگان صالح،قائم و اصحاب او هستند. (4)

ص:566


1- 1) -سورۀ مبارکه نور آیۀ 55. [1]
2- 2) -مجمع البیان در تفسیر آیۀ مبارکه در سورۀ نور.
3- 3) -أنبیاء:105؛ [2]به فصل امام در ادیان پیشینیان ص این کتاب مراجعه شود.
4- 4) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:261/5 ح 1686،بحار الأنوار:47/51 ب 5 ح 6.

5-خداوند:ائمّة و مهدی علیهم السّلام و اصحاب او را مالک و متصرّف شرق و غرب زمین خواهد نمود و دین خود را غالب و ظاهر خواهد کرد و به وسیلۀ او صاحبان بدعت ها و باطل ها را می میراند،هم چنان که سفیهان و نادانان حق را میرانیده اند تا این که ظلم و ستمی در جایی دیده نشود و امر به نیکی و نهی از بدی کنند. (1)

6-محمد بن مسلم گوید:شنیدم امام باقر علیه السّلام فرمود:«القآئم منصور بالرعب مؤیّد بالنّصر،تطوی له الأرض و تظهر له الکنوز،و یبلغ سلطانه المشرق و المغرب،و یظهر اللّه-عزّ و جلّ-به دینه و لو کره المشرکون.فلا یبقی فی الأرض خراب إلاّ عمّر،و ینزل روح اللّه عیسی بن مریم علیهما السّلام فیصلّی خلفه؛ (2)قائم علیه السّلام یاری شده با«رعب»و کمک شده با نصرت است، زمین زیر پایش پیچیده می شود و خزاینش را به روی او می گشاید،سلطنتش به شرق و غرب عالم می رسد و خداوند دینش را به وسیلۀ او غالب می گرداند،اگرچه برای مشرکین خوشایند نباشد،پس در زمین جای خرابی نمی ماند،مگر این که آباد شود و روح خدا عیسی علیه السّلام نازل شده و پشت سر او نماز می خواند.»

7-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و تشرق الأرض بنور ربّها و یبلغ سلطانه المشرق و المغرب؛ (3)و زمین با نور خدایش روشن می شود و سلطانش به مشرق و مغرب می رسد.»

8-امام صادق علیه السّلام فرمود:«ثمّ یظهره اللّه-عزّ و جلّ-فیفتح علی یدیه مشارق الأرض و مغاربها؛ (4)سپس خداوند او را ظاهر می کند،پس با دستان او مشارق و مغارب را می گشاید.»

9-امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا قام القآئم ذهبت دولة الباطل؛ (5)هنگامی که«قائم علیه السّلام»قیام کند،هردولت باطلی از بین می رود.»

ص:567


1- 1) -همان مدرک:266/5 ح 1691؛ [1]المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 143؛ [2]بحار الأنوار:165/24 ب 48 ح 9 و 47/51 [3] ب 5 ح 9.
2- 2) -کمال الدّین:447/1؛ [4]بحار الأنوار:191/52 ب 24 ح 24 [5] از آن.
3- 3) -بحار الأنوار:71/51 باب 1 ح 12 از کمال الدّین. [6]
4- 4) -همان مدرک:146/51 ب 6 ح 14 از کمال الدّین. [7]
5- 5) -کافی،ج 8،ص 278.

10-پیامبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و لا یکون ملک إلاّ للإسلام؛ (1)در آن روز حکومتی جز حکومت اسلامی نخواهد بود.»

11-امام باقر علیه السّلام فرمود:«لیس شأنه إلاّ السیف؛ (2)او فقط شمشیر را می شناسد.»

12-امام باقر علیه السّلام فرمود:«یبلغ سلطانه المشرق و المغرب؛ (3)دولت مهدی علیه السّلام شرق و غرب جهان را فراگیرد.»

13-امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا قام القآئم لا یبقی أرض إلاّ نودی فیها شهادة أن لا إله إلاّ اللّه و أنّ محمدا رسول اللّه؛ (4)هنگامی که«مهدی علیه السّلام»قیام کند،زمینی باقی نمی ماند، مگر آن که گلبانگ محمدی«أشهد أن لا إله إلاّ اللّه و أشهد أنّ محمّد!رسول اللّه»در آن بلند گردد.»

14-امام باقر علیه السّلام فرمود:«یسیر بالقتل و لا یستتیب احدا،ویل لمن ناواه؛ (5)او با کشتن نابکاران پیش می رود و هیچ کس را وادار به توبه نمی کند.وای به حال کسی که با مهدی علیه السّلام بستیزد(و در افتد)!»

15-«اللّهمّ إنّا نرغب إلیک فی دولة کریمة تعزّ بها الإسلام و أهله و تذلّ بها النفاق و أهله؛ (6)خدایا به سوی تو(امید داریم و)راغبیم در دولت گرامی(با ظهور امام زمان)و اسلام و اهلش را با آن عزّت بخشی و نفاق و اهل نفاق را ذلیل و خوار نمایی.»

16-پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«لیصلح الأمّة بعد فسادها؛ (7)خداوند به وسیله حضرت مهدی علیه السّلام این امّت را پس از آن که تباه شده اند،اصلاح می کند.»

17-«أین قاصم شوکة المعتدین،أین هادم أنبیة الشّرک و النفاق،أین مبید أهل الفسوق و العصیان و الطغیان؛ (8)کجاست درهم شکنندۀ شوکت متجاوزان؟کجاست ویران کنندۀ

ص:568


1- 1) -الملاحم و الفتن،ص 66.
2- 2) -غیبت نعمانی،ص 233،بحار الأنوار:354/52 ب 27 ح 14. [1]
3- 3) -کمال الدین ج 1،ص 331. [2]
4- 4) -تفسیر عیاشی:183/1؛ [3]بحار الأنوار:340/52 ب 27 ح 89. [4]
5- 5) -غیبت نعمانی،ص 231،بحار الأنوار:353/52 ب 27 ح 109. [5]
6- 6) -مفاتیح الجنان،دعای افتتاح. [6]
7- 7) -بحار الأنوار:83/51.
8- 8) -دعای ندبه.

بناهای شرک و نفاق؟کجاست نابودکنندۀ اهل نادرستی و عصیان و طغیان؟»

18-جابر بن عبد اللّه انصاری از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله نقل کرده است که فرمود:«زود است که خداوند سنّت ذو القرنین را در«قائم علیه السّلام»از اولاد من جاری سازد و او را به شرق و غرب زمین برساند،تا این که نماند کوهی و درّه ای و بیابانی که ذو القرنین بر او قدم گذارده،مگر این که او هم بر آن قدم گذارد. (1)مطابق این روایت از امیر المؤمنین علیه السّلام وارد شده است. (2)

19-امام سجاد علیه السّلام فرمود:از پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله به علی علیه السّلام فرمود:«بعد از من دوازده نفرند،اوّل آن ها تویی یا علی و آخر ایشان«قائم»است،آن که خداوند برای او مشارق و مغارب زمین را فتح می کند. (3)

20-امام مجتبی علیه السّلام فرمود:«یدین له عرض البلاد و طولها،لا یبقی کافر إلاّ آمن به و لا طالح إلاّ صلح...یملک ما بین الخافقین أربعین عاما؛ (4)عرض و طول شهرها به او تسلیم شود،کافری نمی ماند،مگر این که به او ایمان آورد و طالحی نباشد مگر صالح شود، شرق و غرب را چهل سال تملّک نماید.»

21-امام مجتبی علیه السّلام فرمود:«یملک ما بین الخافقین؛ (5)مالک مشرق و مغرب خواهد شد.»

22-امام باقر علیه السّلام فرمود:سلطنت او به مابین خافقین برسد و خداوند برای او مشرق و مغرب را فتح نماید. (6)

ص:569


1- 1) -جابر بن عبد اللّه انصاری عن النّبیّ صلّی اللّه علیه و اله فی حدیث ما ذکر ذو القرنین قال:و انّ اللّه سیجری سننه فی القائم من ولدی،فیبلغه شرق الأرض و غربها حتّی لا یبقی منهلا و لا موضعا منها من سهل أو جبل و طئه ذو القرنین إلاّ و طئه.-معجم احادیث الامام المهدی 256/17 ح 158، [1]کمال الدّین:394/2 ب 38 ح 38 ،بحار الأنوار:194/12-195 ب 8 ح 19؛منتخب الأثر:ص 361 ف 2 ب 35 ح 2 از کمال الدّین. [2]بحار الأنوار:194/12-195 ب 8 ح 19؛ [3]منتخب الأثر: [4]ص 361 ف 2 ب 35 ح 2 از کمال الدّین. [5]
2- 2) -معجم الملاحم و الفتن:256/4 به نقل از«برهان»متقی هندی ص 154.
3- 3) -معجم احادیث الامام المهدی 7:252/1 ح155/، [6]بحار الأنوار:378/52 ب 27 ح 184. [7]
4- 4) -احتجاج طبرسی:ص 291؛ [8]قادتنا:321/7 ب 39 ح 12. [9]
5- 5) -معجم احادیث الامام المهدی 167/37 ح 692،اثباة الهداة:5243 ب 32 ف 20 ح 414؛یوم الخلاص: ص 374.
6- 6) -همان مدرک:318/3 ح 859،بحار الأنوار:390/52 ب 27 ح 212. [10]

23-«و تشرق الأرض بنور ربّها و إنّه یبلغ سلطانه المشرق و المغرب؛ (1)و زمین با نور خدایش روشن شود و همانا سلطنتش به شرق و غرب زمین می رسد.»

24-جابر جعفی گوید که جابر بن عبد اللّه انصاری گفت:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:

«ألا و فیکم من هو علی سنّته،و إنّ اللّه-عزّ و جلّ-مکّن له فی الأرض و آتاه من کل شیء سببا، و بلغ المشرق و المغرب،و إنّ اللّه تبارک و تعالی سیجری سنّته فی القآئم من ولدی،و یبلغه شرق الأرض و غربها،حتی لا یبقی سهل و لا موضع من سهل و لا جبل وطئه ذو القرنین إلاّ وطئه،و یظهر اللّه له کنوز الأرض و معادنها و ینصره بالرعب یملأ الأرض عدلا و قسطا کما ملئت جورا و ظلما؛ (2)آگاه باش و در میان شماست کسی که بر سنّت او(ذو القرنین)است و خداوند زمین را به او(ذی القرنین)تمکین داد و از اسباب همه چیز به او عطا نمود و به مشرق و مغرب رسید و خداوند به زودی سنّت او را در قائم علیه السّلام از اولاد من جاری می کند و او را به شرق و غرب زمین می رساند،تا محلی از دشت ها و کوه باقی نمی ماند ذو القرنین زیر پایش،می گذاشته،مگر این که زیر پای«قائم علیه السّلام»نیز می گذارد و خداوند خزاین و معادن زمین را در اختیار او قرار دهد و او را با رعب کمک می کند و زمین را از عدل و داد پر می کند،همان گونه که با ظلم و ستم پر شده باشد.»

46-دین واحد

(3)

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:«الّذین إن مکّنّاهم فی الأرض أقاموا الصلوة و آتوا الزکوة و أمروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و للّه عاقبة الأمور؛ (4)کسانی که هرگاه در زمین به آن ها امکان دهیم،نماز برپا کرده و زکات می دهند و امر به خوبی ها و از بدی ها باز می دارند و نهایت کارها برای خداست.»فرمود:این آیه برای آل محمّد علیهم السّلام است تا آخر.

2-رفاعة بن موسی گوید:شنیدم امام جعفر صادق علیه السّلام منظور از آیۀ وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ

ص:570


1- 1) -منتخب الأثر:ص 606 ف 7 ب 11 ح 1 [1] به نقل از اسعاف الرّاغبین ب 2 ص 140؛فرائد السّمطین:2 312/. [2]
2- 2) -بحار الأنوار: [3]323/52 ب 27 ح 31 از کمال الدّین. [4]
3- 3) -به فصل«ادیان و أقلّیّت ها»در این کتاب مراجعه شود.
4- 4) -حج:41. [5]

فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً فرمود:«إذا قام القآئم المهدیّ لا یبقی أرض إلاّ نودی فیها شهادة أن لا إله إلاّ اللّه و أنّ محمّدا رسول اللّه؛ (1)وقتی که«قائم مهدی علیه السّلام»قیام نمود، زمینی نمی ماند،مگر این که در آن به شهادتین ندا داده شود.»

3-حضرت باقر علیه السّلام فرمود:«خداوند شرق و غرب زمین را برای او فتح می نماید و می کشد مردم را تا این که باقی نماند مگر دین اسلام.» (2)

4-امام صادق علیه السّلام به مفضّل و ابی بصیر فرمود:ای مفضّل!اگر پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله بر همۀ ادیان ظاهر و غالب شده بود،دیگرنه مجوس مانده بود،یهود و نه نصارا،صابئی و نه خلاف،شک،شرک،بت پرست و نه لات،عزّی،آفتاب پرست،ماه پرست،آتش پرست و سنگ پرست و جز این نیست که خداوند فرمود: لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ تحقّق آن،روزی خواهد بود که«مهدی علیه السّلام»ظهور کند و رجعت پیش آید و این است معنای سخن خداوند: وَ قاتِلُوهُمْ حَتّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلّهِ ؛ (3)با آن ها بجنگید تا هیچ فتنه ای نماند و تمام دین برای خدا باشد.

5-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و عزّتی و جلالی لأظهرنّ بهم دینی و لأعلینّ بهم کلمتی، و لأطهّرنّ الأرض بآخرهم،من أعدآئی،و لاملّکنّه مشارق الأرض و مغاربها،و لأسخّرنّ له الریاح و لأذلّلنّ له السحاب الصعاب،و لأرقینّه فی الأسباب،و لأنصرنّه بجندی و لأمدّنّه بملآئکتی،حتّی یعلن دعوتی و یجمع الخلق علی توحیدی؛ (4)خداوند(در حدیث معراج) فرمود:قسم به عزّت و جلالم!به وسیلۀ آن ها دینم را ظاهر می سازم و کلمۀ خود را بلند می نمایم و زمین را با آخرین آن ها از دشمنانم پاک می گردانم و او را مالک مشارق

ص:571


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:59/5 ح 1482؛ [1]تفسیر عیاشی:207/1 ح 81؛ [2]منتخب الأثر:361 ف 2 ب 35 ح 3 [3]به نقل از ینابیع المودة ص 421 [4] از کتاب المحجّة؛ [5]بحار الأنوار:340/52 ب 27 ح 89. [6]
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:318/3 ح 859؛اثبات الهداة:584/3 ب 32 ف 59 ح 787؛ بحار الأنوار:390/52 ب 27 ح 212.
3- 3) -امام المهدی:39.معجم أحادیث الإمام المهدی:143/5 ح 1562؛ [7]إلزام النّاصب:278/2-279؛ [8]بحار الأنوار:33/53-34 ب 25. [9]
4- 4) -کمال الدّین:369/1-366؛ [10]علل الشّرایع:7/1-5؛ [11]عیون أخبار [12]الرّضاء:264/1-262؛بحار الأنوار:/52 3120 ب 27 ح 5. [13]

و مغارب زمین می کنم و بادها را مسخّر می نمایم و ابرهای سرکش را ذلیل او می گردانم و آسمان ها را با او بالا می برم و او را با لشکر خودم یاری می نمایم و با فرشته هایم مدد می رسانم،تا دعوت مرا اعلان و مردم را به یگانگی من گرد آورد.»

6-حضرت امام موسی بن جعفر علیه السّلام دربارۀ آیۀ فوق فرمود:قیام«قائم علیه السّلام»را بر همۀ ادیان ظاهر و غالب می گرداند.» (1)

7-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و لا تبقی فی الأرض بقعة عبد فیها غیر اللّه عزّ و جلّ إلاّ عبد اللّه فیها و یکون الدین کلّه للّه و لو کره المشرکون؛ (2)نماند در روی زمین،بقعه ای که در آن غیر خدا عبادت می شد،مگر این که در آن خدا را عبادت کنند و همه دین برای خدا می شود، اگرچه برای مشرکان خوش آیند نباشد.»

8-امیر المؤمنین علیه السّلام در این آیه هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ ؛ (3)خدایی که رسول خود را به هدایت و دین حق فرستاد تا دین خود را بر تمام ادیان غالب نماید،اگرچه مشرکان بدشان آید.فرمود:این کار محقّق نخواهد شد تا یهود و نصارا و صاحبان هر ملّتی به دین اسلام داخل شوند. (4)

از سایر امامان این مضمون نیز آمده است.

9-عیاشی از عمر بن میثم از عبایه نقل کرده است:هنگامی آیۀ هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ... را تلاوت نمود،از یاران خود پرسید:آیا این پیروزی حاصل شده است؟!

گفتند:آری.

فرمود:«کلاّ فو الّذی نفسی بیده حتّی لا یبقی قریة إلاّ ینادی فیها بشهادة لا إله إلاّ اللّه بُکْرَةً وَ عَشِیًّا؛ (5)نه!قسم به کسی که جانم در دست اوست!این پیروزی آشکار نمی شود، مگر زمانی که هیچ آبادی در روی زمین نماند،مگر این که صبح و شام در آن بانگ

ص:572


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:447/5 ح 1881؛ [1]اصول کافی:490/1 ح 91/1171.
2- 2) -بحار الأنوار: [2]146/51 ب 6 ح 14 از کمال الدّین. [3]
3- 3) -توبة:33؛ [4]صف 9. [5]
4- 4) -ر.ک.معجم أحادیث الإمام المهدی:138/5 ح 1557 و ص 149 ذیل ح 1571.
5- 5) -توبة:33 و فتح:28 و صف:9.مجمع البیان ذیل تفسیر آیه در سورۀ صف.

شهادتین(در اذان)بلند شود.»

10-حضرت سیّد الشّهدا علیه السّلام فرمود:خداوند به وسیلۀ او زمین را زنده کند و با او دین حق را بر تمام ادیان ظاهر و غالب می نماید. (1)

11-عبد الأعلی حلبی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«و لا تبقی أرض إلاّ نودی فیها شهادة أن لا إله إلاّ اللّه وحده لا شریک له و أنّ محمدا رسول اللّه و هو قوله:«و له أسلم من فی السموات و الأرض طوعا و کرها و إلیه ترجعون؛ (2)و زمینی باقی نمی ماند،مگر آن که در آن ندا داده می شود به شهادتین و آن است منظور آیۀ«و له أسلم من فی السموات و الأرض...»

12-حضرت باقر علیه السّلام فرمود:«باقی نماند،مگر این که به محمّد صلّی اللّه علیه و اله اقرار نماید.» (3)

13-حضرت صادق علیه السّلام فرمود:وقتی که قائم علیه السّلام خروج کند،باقی نمی ماند مشرک به خدای عظیم و نه کافری و نه مشرکی به امام،مگر این که از خروج او ناراحت شود و نیز فرمود:تأویل این آیه هنوز نرسیده و نخواهد رسید تا«قائم»خروج کند.پس او که خروج کرد،همۀ آن ها از خروج او ناراحت شوند،حتی اگر کافر یا مشرکی در دل سنگی برود،آن سنگ بگوید:ای مؤمن!در جوف من کافری است،مرا بشکن و او را بکش! (4)

14-امام باقر علیه السّلام فرمود:هیچ بدعت و سنّتی او را نگذارد،مگر این که آن را زایل گرداند یا این که اقامه کند و بپا دارد.» (5)

ص:573


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:140/5 ح 1559؛ [1]تفسیر نور الثقلین:317/1 ب 30 ح 3 و 12/2 [2] ح 123؛ بحار الأنوار:133/51 ب 3 ح 4.( [3]برای اطلاع بیشتر از سرنوشت ادیان،بعد از ظهور به فصل«اقلیّتها در عصر امام زمان علیه السّلام»و هم چنین به فصل«نزول مسیح»مراجعه شود.
2- 2) -بقرة:193؛ [4]بحار الأنوار:345/52 ب 27 [5] ادامۀ حدیث 91 از تفسیر عیاشی: [6]61/2-56.
3- 3) -مجمع البیان:25/5؛معجم أحادیث الإمام المهدی:145/5 ح 156؛تفسیر عیاشی:93/2 ح 50؛ المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 87؛ [7]بحار الأنوار:346/52 ب 27 ح 93.
4- 4) -معجم أحادیث المهدی 145/5 ح 1564 و ص 446 ح 1880؛ینابیع المودة:239/3 ب 71 ح 14؛کمال الدّین:670/ ب 58 ح 16؛المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 86؛ [8]تفسیر صافی:338/2 ح 33؛بشارة الإسلام:ص 305 ح 64.
5- 5) -همان مدرک:311/3 ح 850؛ارشاد مفید:360/2 ب 40 ح 8؛ [9]بشارة الإسلام:274/2 ب 3 ح 72؛-

15-امام صادق علیه السّلام از پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله روایت کرده است:«در شب معراج سربلند کردم، انواری دیدم و«حجّة بن الحسن علیه السّلام»را در وسط ایستاده دیدم،گفتم:ای پروردگار، اینان کیانند؟!فرمود:این ها ائمّه علیهم السّلام هستند و این قائم علیه السّلام است که حلال مرا حلال و حرام مرا حرام کند و توسط او از دشمنان خود انتقام گیرم و او است که برای اولیای من مایۀ راحتی خواهد بود و او است که پیروان تو را از ظالمین و منکرین و کافرین نجات دهد.» (1)

16-مفضّل بن عمر ضمن حدیث طولانی گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«فو اللّه یا مفضّل لیرفع عن الملل و الأدیان،الاختلاف و یکون الدین کلمة واحدا کما قال اللّه-عزّ و جلّ-(إنّ الدین عند اللّه الإسلام)؛ (2)به خدا قسم،ای مفضّل!از ملّت ها و ادیان اختلاف را بر می دارد و دین کلمۀ واحده می شود،چنان چه خدای عزّ و جلّ فرموده است: إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللّهِ الْإِسْلامُ.»

17-شهر بن حوشب گوید:حجّاج به من گفت:آیه ای در کتاب خدا مرا خسته کرده (به بیراهه کشانده)است!

گفتم:ای امیر آن آیه کدام است؟

گفت:«و إن من أهل الکتاب إلاّ لیؤمننّ به قبل موته؛» (3)(برای این آیه مصداق پیدا نمی کنم)به خدا قسم!من دستور می دهم یهود و نصارا را گردن زنند و من با چشمان خود به او نگاه می کنم(و دقّت می کنم)نبینم که لب هایش را تکان دهد تا این که خاموش شود.

گفتم:خدا امیر را اصلاح نماید!آن گونه نیست که تو تأویل کرده ای.

گفت:پس چگونه است؟

گفتم:همانا عیسی علیه السّلام پیش از قیامت به دنیا فرود می آید،پس ملّتی از یهود و نصارا

ص:574


1- 1) -کمال الدّین:252/1 ب 23 [1] ح 2؛عیون أخبار الرّضاء [2]:58/1 ب 6 ح 27؛بحار الأنوار:379/52 ب 27 ح 185.
2- 2) -بحار الأن [3]وار:4/53 ح 1؛حکومت جهانی مهدی:ص 324.
3- 3) -نساء:159.

باقی نمی ماند،جز این که پیش از مرگش به او ایمان آورند و پشت سر او نماز خوانند.

گفت:وای بر تو!این از کجا برایت رسیده و از کجا آورده ای؟

گفتم:آن را محمد بن علی(امام باقر علیه السّلام)به من حدیث کرده است.

گفت:به خدا قسم!آن را از چشمۀ زلال آورده ای. (1)

18-در حدیث دیگر امام باقر علیه السّلام فرمود:«إنّ ذلک یکون عند خروج المهدیّ من آل محمد علیهم السّلام،فلا یبقی أحد إلاّ أقرّ بمحمّد صلّی اللّه علیه و اله؛ (2)این تحقّق پیدا نخواهد کرد،مگر در هنگام خروج مهدی از آل محمّد علیهم السّلام،پس کسی نماند مگر به(نبوّت)محمّد صلّی اللّه علیه و اله اقرار نماید.»

معلوم است که منظور این گونه روایات،فراگیر شدن دین حق با دست پر توان مؤمنان و صالحان و شایستگان و فراهم آمدن زمینۀ تکامل انسان در همۀ زمینه ها است،نه این که هدف نهایی وارث بودن آن ها در سراسر گیتی است؛زیرا«بلاغ» کلمه ای است به معنای ما یبلغون به بغیتهم چیزی که با آن به هدفشان خواهند رسید،می باشد.

محیی الدین ابن عربی (3)دربارۀ امام مهدی علیه السّلام چنین گوید:او دین را آن گونه که هست آشکار می سازد،آن چنان که اگر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله نیز زنده بود آن گونه حکم می کرد،همۀ مذاهب از زمین رخت خواهد بست و جز دین خالص چیزی باقی نخواهد ماند.... (4)

19-امیر المؤمنین علیه السّلام دربارۀ زمان مهدی علیه السّلام فرمود:...و اشرار را نابود کرده اخیار را باقی خواهد گذاشت،هیچ کس باقی نخواهد ماند که نسبت به اهل بیت علیهم السّلام کینه داشته باشد. (5)

20-هم چنین در سخن خویش از حضرت مهدی علیه السّلام چنین فرمود:...و بدعتی باقی نماند،مگر آن که زایلش خواهد ساخت و سنّتی نخواهد بود،مگر آن که

ص:575


1- 1) -تفسیر قمی:158/1؛ [1]المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 114. [2]
2- 2) -تفسیر برهان:121/2. [3]
3- 3) -متوّفی(638 ق)در کتاب«فتوحات مکّیه»در باب 366.
4- 4) -امام مهدی:ص 623 به نقل از آن.
5- 5) -عقد الدّرر:ص 159 باب 7.

بذرپاشی خواهد نمود... (1)

21-مقداد بن اسود گوید:شنیدم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«لا یبقی علی ظهر الأرض بیت مدر و لا و بر إلاّ أدخله اللّه کلمة الإسلام؛ (2)در سراسر گیتی خانه ای از خشت و چادر نماند،مگر این که کلمۀ اسلام بر آن داخل خواهد شد.»

22-امام باقر علیه السّلام فرمود:«و لیبلغنّ دین محمّد ما بلغ اللیل و النهار حتّی لا یکون شرک علی ظهر الأرض؛ (3)بدون تردید به هرنقطه ای که شب و روز رسد،آیین محمّد صلّی اللّه علیه و اله خواهد رسید و دیگر اثری از شرک در روی زمین نمی ماند.»

23-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«لیدخلنّ هذا الدین ما دخل علیه اللیل؛ (4)البتّه این دین داخل می شود(می رسد)به آن جا که شب داخل می شود(به هر صورت در شب و روز به همه جای زمین شب داخل می شود).»

24-فرمود:«و لیدخلنّ دین محمّد ما بلغ اللیل و النهار،حتّی لا یکون شرک علی ظهر الأرض!؛ (5)و البتّه دین محمّد داخل می شود به آن جا که شب و روز داخل شود(جهان را فراگیرد)حتی در روی زمین شرکی باقی نمی ماند.»

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و لا یکون ملک إلاّ الإسلام،و تکون الأرض کفاتور الفضّة؛ (6)جز اسلام ملکی نباشد و زمین مانند صفحۀ نقره می شود.»

25-رفاعه بن موسی گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام در تفسیر آیه وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً فرمود:«إذا قام القآئم لا یبقی أرض إلاّ نودی فیها شهادة أن لا إله اللّه و أنّ محمدا رسول اللّه؛ (7)زمانی که«قائم علیه السّلام»قیام نمود،زمینی نخواهد ماند، مگر در آن صدا به گفتن شهادتین بلند شود.»

26-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«یدین له عرض البلاد و طولها،لا یبقی کافر إلاّ آمن و لا

ص:576


1- 1) -عقد الدّرر باب 9-ص 224.
2- 2) -تفسیر مجمع البیان ذیل آیۀ 33 توبة.
3- 3) -منتخب الأثر:ص 157؛ [1]نیابیع المودة:ج 3،ص 78 و 132؛روزگار رهایی،ج 2،ص 354. [2]
4- 4) -همان مدرک:ص 160 و ص 294 از امام صادق علیه السّلام.
5- 5) -ینابیع المودة:78/3 و 132؛ [3]منتخب الأثر:ص 157 [4] با لفظ دیگر؛الزام النّاصب:ص 22 [5] یوم الخلاص: ص 307؛الإمام المهدی:42-41. [6]
6- 6) -الملاحم و الفتن:ص 66؛ [7]یوم الخلاص:ص 308.
7- 7) -آل عمران83/: [8]تفسیر عیاشی:183/1؛ [9]بحار الأنوار:340/52 ب 27 ح 89. [10]

طالح إلاّ صلح؛ (1)عرض و طول شهرها به او گرایش پیدا می کند و کافری نماند،مگر ایمان می آورد و نه بدی،مگر صالح(نیکو)می شود.»

47-تسلیم یا مرگ

رفتار امام علیه السّلام با مردم،ابتدا اتمام حجّت و برای اقلیّت ها جزیه و در صورت امتناع در نهایت مرگ خواهد شد.

ابن بکیر گوید:از امام موسی بن جعفر علیه السّلام منظور از آیۀ وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً را سؤال کردم؟

فرمود:«أنزلت فی القآئم علیه السّلام إذا خرج بالیهود و النصاری و الصابئین و الزنادقة و أهل الردّة و الکفار فی شرق الأرض و غربها،فعرض علیهم الإسلام،فمن أسلم طوعا أمره بالصلاة و الزکاة،و ما یؤمر به المسلم،و یجب للّه علیه،و من لم یسلم ضرب عنقه حتی لا یبقی فی المشارق و المغارب أحد إلاّ وحّد اللّه.قلت له:جعلت فداک!إنّ الخلق أکثر من ذلک؟فقال:إن اللّه إذا أراد أمرا قلّل الکثیر،و کثّر القلیل؛ (2)این آیه در شأن قائم علیه السّلام نازل شده است،هرگاه که خروج کرد بر یهود و نصارا و زنادقه و صابئین و اهل ردّ(مرتدها)و کفّار در شرق و غرب عالم،اسلام را بر آن ها عرضه می دارد و هرکس از روی طوع و رغبت قبول نمود،او را به نماز و روزه و زکات امر می نماید و به آن چه که مسلمان امر شود،بر او نیز واجب می شود و کسی که اسلام نیاورد،او را گردن می زند تا این که در همۀ شرق و غرب احدی نماند، مگر این که خدا را به توحید یاد کند.

ابن بکیر عرض کرد:قربانت شوم!خلق بیش از این است که یک نفر بر آن ها مسلّط شود و اداره نماید.

فرمود:هرگاه خداوند امری را اراده کند،کم و کم زیاد نماید؛یعنی ادارۀ یک کشور به وسعت زمین مانند کف دست او است و برقراری ارتباط هم با همه جای زمین بر او

ص:577


1- 1) -بحار الأنوار:280/52 ب 26 [1]ح 6 از احتجاج. [2]
2- 2) -تفسیر عیاشی:183/1؛ [3]بحار الأنوار:340/52 ب 27 ح 90. [4]

مانند یک سینی در جلوی چشم یک فرد عادّی خواهد بود.» (1)

48-دین غرقه به خون

حمران گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«کأنّنی بدینکم هذا لا یزال مولّیا یفحص بدمه (یحصص بذنبه)ثمّ لا یردّه علیکم إلاّ رجل منّا أهل البیت،فیعطیکم فی السنّة عطائین، و یرزقکم فی الشهر رزقین،و تؤتون الحکمة فی زمانه حتی إنّ المرأة لتقضی فی بیتها بکتاب اللّه تعالی و سنّة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله؛ (2)همانا دین شما را می بینم که در خون خود دست و پا می زند یا مانند مار،دم خود را به چپ و راست می زند و از شما با سرعت)دور می شود و کسی آن را به شما برنمی گرداند مگر مردی از ما اهل بیت علیهم السّلام،پس در هرسال دو عطا و در هرماه دوبار به شما معاش(حقوق)می دهد و در زمان او به شما حکمت(علم) داده می شود،به طوری که زن ها در خانه هایشان با کتاب خدا و سنّت رسول خدا قضاوت می نماید.»

49-دین جدید

آن حضرت عهده دار اجرای دو امر مهم خواهد بود.

1-اسلام و قرآن را تجدید کرده و به صورت اصلی درآورده و مانند زمان رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله مردم را از نو به سوی این دو فراخواند.

2-احکام و امور جدیدی را نشر و بسط داده و اجرا می نماید،به گونه ای که در ابتدا

ص:578


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:60/5 ح 1483؛ [1]تفسیر عیاشی:207/1 ح 82؛بحار الأنوار:340/52 ب 27 ح 90. [2]
2- 2) -بیان:یفحص أی یسرع بدمه أی متلطخا به من کثرة ما اوذی بین الناس(مولیّا بدمه و المراد تشبیهه بالمقتول المضرّج بالدّم حین یجود بنفسه فیتحرّک و یفحص برجله و یده و سائر اعضائه الأرض)و لا یبعد أن یکون فی الاصل بذنبه:أی یضرب بذنبه الأرض سائرا تشبیها له بالحیّة المسرعة.غیبت نعمانی: ص 125، [3]بحار الأنوار: [4]352/52 ب 27 ح 106 از غیبت نعمانی و [5] 390 بعضی از آن؛بشارة الإسلام:ص 229 و 242 و [6] 249 و 253 نصف آن؛الإمام المهدی:ص 271؛ [7]الزام النّاصب:ص 230 [8] جز آخرش؛بیان الأئمّة:210/3 از مکیال المکارم. [9]

امر،دوست و بیگانه از دیدن و شنیدن آن فرار می کنند.

ناگفته نماند امام مهدی علیه السّلام با دین جدید و اسلام نو نخواهد آمد؛چون صاحب شریعت نیست و نبوّت ندارد؛بلکه در دوران فترت و در مدّت طولانی زمان غیبت که سلاطین و حکام یا علمای سوء با میل و رغبت خود بدعت های فراوان به جا گذاشته اند و این بدعت ها با مرور زمان به صورت سنّت درآمده است و مردم از هنگام تولّد چشم باز کرده و به آن عادت نموده و با دیدۀ دین آن را پذیرفته و به آن خو گرفته اند.به سهولت از آن دست برنمی دارند و خلاف آن را قبول نکرده با دیدۀ دین جدید خواهند نگریست.

علاوه براین،مأموریت به اجرای واقعیّات و حکم به واقع را که آن حضرت خواهد داشت،اقشار مختلف،حتی علمای آن زمان فرموده های آن حضرت را نپذیرفته و آن را خلاف اسلام آن زمان دانسته و به سادگی تسلیم نخواهند شد و در برابر امام علیه السّلام ایستادگی کرده و صف آرایی خواهند نمود.

پس عمل امام در بیان و تبلیغ دو صورت پیدا خواهد کرد:

1-مقابله با بدعت هایی که در نظر مردم آن زمان سنّت شده و ابطال مذاهب و مسالک باطل که به صورت دین آبا و اجدادی آن ها درآمده است.

2-احیای سنّت و احکام واقعی قرآن کریم که قرن ها ترک شده و اظهار آن چه که گفته و شنیده نشده است و بیان حقایق و تأویلات و تنزیلات قرآن،در هردو صورت، دعوت آن حضرت برای مردم،دین و قرآن جدید وانمود خواهد شد وگرنه اسلام همان دین و قرآن همان کتاب آسمانی است که امیر المؤمنین علیه السّلام گرد آورده و به تناوب در اختیار أئمّۀ اطهار علیهم السّلام قرار گرفته و در نهایت در تحویل بقیّة اللّه الأعظم-روحی و أرواح العالمین لتراب مقدمه الفداء-می باشد.

پیرامون این مطلب که امام علیه السّلام با دین جدید می آید،احادیثی وارد شده است که چندی از آن را می آوریم:

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا قام القآئم دعا الناس إلی الإسلام جدیدا و هداهم إلی أمر قد دثر و ضلّ عنه الجمهور و انّما سمّی القآئم مهدیّا لأنّه یهدی إلی أمر مضلول عنه و سمّی

ص:579

القآئم لقیامه بالحقّ؛ (1)زمانی که«قائم علیه السّلام»قیام نماید،مردم را از نو به اسلام دعوت می کند و آن ها را راهنمایی می نماید به چیزی که کهنه(پوسیده)شده و مردم از آن گمراه شده اند.قائم علیه السّلام را مهدی نامیدند،چون او به کارهای گم شده هدایت می کند و «قائم علیه السّلام»ملقّب شده،چون به(احیای)حقّ قیام می نماید.»

2-عبد اللّه بن عطا گوید که از امام صادق علیه السّلام پرسیدم:سیرت مهدی علیه السّلام چگونه خواهد بود؟فرمود:«یصنع ما صنع رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله یهدم ما کان قبله کما هدم رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله أمر الجاهلیة و یستأنف الإسلام جدیدا؛ (2)کاری که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله کرد را انجام می دهد،بدعت ها را از بین می برد و اسلام را از نو می سازد.»

3-ابو بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام از امیر المؤمنین علیه السّلام روایت کرده است:«بدء الإسلام غریبا و سیعود غریبا طوبی للغرباء؛اسلام غریب شروع شده و به زودی برمی گردد و دوباره غریب می شود.»منظور حضرت از آن چیست؟امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا قام القآئم علیه السّلام أستأنف دعاءا جدیدا کما دعا رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله؛ (3)زمانی که قائم علیه السّلام قیام نمود،دعوت جدید می کند،آن طور که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله دعوت جدید کرد.»

4-هم چنین در روایت دیگر ابو بصیر گوید که حضرت امام صادق علیه السّلام فرمود:

«یستأنف الداعی منّا دعاءا جدیدا کما دعا رسول اللّه؛ (4)دعوت کننده ای از ما دعوت تازه از سرگیرد،چنان که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله دعوت کرد.»

5-ابو خدیجه گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا خرج القآئم علیه السّلام،جآء بأمر جدید کما دعا رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله فی بدء الإسلام إلی أمر جدید؛ (5)زمانی که قائم علیه السّلام خروج کرد،با برنامۀ

ص:580


1- 1) -معجم احادیث الإمام:المهدی 51/4 ح 1112، [1]بحار الأنوار:30/51 ب 2 ح 7. [2]
2- 2) -اثباة الهداة:539/3 ب 32 ف 27 ح 499، [3]بحار الأنوار:352/52 ب 27 ح 108 [4]معجم احادیث الإمام المهدی:51/4 ح 1123. [5]
3- 3) -بحار الأنوار:367/52 ب 27 ح 150، [6]غیبت نعمانی:ص 221،معجم احادیث الإمام المهدی:52/4 ح 1124، [7]مم:387.
4- 4) -غیبت نعمانی:ص 220،بحار الأنوار:366/52 ب 27 ح 148. [8]
5- 5) -کشف الغمّة:4652 [9]ارشاد مفید:359/2 ب 40 ح 6 [10]بشارة الاسلام:ص 273 ح 61، [11]بحار الأنوار:/52 /338ب 27 ح 82 [12] از ارشاد؛اثبات الهداة:110/7. [13]

جدید می آید،آن گونه که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در آغاز اسلام به برنامۀ جدید فراخواند.»

6-ابی حمزه گوید که امام باقر علیه السّلام در تفسیر آیۀ «فَاخْتُلِفَ فِیهِ» (1)فرمود:«اختلفوا کما اختلفت هذه الأمّة فی الکتاب،و سیختلفون فی الکتاب الّذی مع القآئم الّذی یأتیهم به حتّی ینکره ناس کثیر فیقدمه فیضرب أعناقهم؛ (2)اختلاف کردند آن چنان که دربارۀ این کتاب (قرآن)اختلاف نمودند و به زودی دربارۀ کتابی که همراه قائم علیه السّلام خواهد بود و برایشان می آورد،اختلاف می نمایند و بسیاری از مردم آن را انکار خواهند کرد،پس آن ها را(پس از اتمام حجّت مجدد)می آورد و گردنش را می زند.»

7-عبد الملک بن اعین گفت:حضرت باقر علیه السّلام بعضی از کتاب های امیر المؤمنین علیه السّلام را نشان داد و پرسید:آن حضرت این ها را برای چه نوشته است؟!

گفتم:علّت این کار خیلی روشن است.

فرمود:بگو!

گفتم:چون آن حضرت می دانست که«قائم علیه السّلام»شما روزی قیام خواهد کرد، دوست داشت به این ها عمل نماید. (3)

8-هم چنین مصحف فاطمه علیها السّلام و جفر اکبر نزد آن حضرت است که به این ها عمل خواهد کرد. (4)

9-امام باقر علیه السّلام به ابو حمزۀ ثمالی فرمود:«یقوم بأمر جدید و سنّة جدیدة و قضاء جدید علی العرب شدید،لیس شأنه إلاّ القتل و لا یستتیب أحدا و لا تأخذه فی اللّه لومة لآئم؛ (5)قائم علیه السّلام با برنامه،سنّت و حکم جدید که برای عرب سخت خواهد گذشت،قیام خواهد کرد.کارهایش انجام نمی گیرد مگر با شمشیر،هیچ کس را به(زور)وادار به توبه

ص:581


1- 1) -هود:110. [1]
2- 2) -روضة الکافی:ص 287؛المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 446. [2]
3- 3) -اثباة الهداة:520/3-521 ف 15 ح 396. [3]
4- 4) -اصول کافی:264/1-267 ح 630-637، [4]بصائر الدرجات:ص 170-181 ب 13.
5- 5) -غیبت نعمانی:ص 155،اثباة الهداة:540/3 ب 32 ف 27 ح 502، [5]بحار الأنوار: [6]135/51 از امام صادق علیه السّلام نصف اولش و 346/52 ب 27 ح 99 231 ب 25 ذیل ح 96؛اثبات الهداة:83/7؛ [7]بشارة الإسلام:ص 92 و 110 و [8] 224؛الزام النّاصب:ص 189 و 208 و [9] 229.

نمی کند(فقط موعظه و نصیحت و راهنمایی و اتمام حجّت خواهد نمود)و در وجود او در راه رضای خدا،ملامت هیچ ملامت کننده ای اثر نخواهد کرد.»

10-ابی بصیر گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«یقوم القآئم بأمر جدید،و کتاب جدید، و قضاء جدید علی العرب شدید،لیس شأنه إلاّ بالسیف لا یستتیب أحدا و لا یأخذه فی اللّه لومة لآئم؛ (1)قائم علیه السّلام با برنامۀ و کتاب و حکم جدید که برای عرب سخت خواهد گذشت، قیام خواهد کرد.کارهایش انجام نمی گیرد،مگر با شمشیر،هیچ کس را وادار به توبه نمی کند و در راه رضای خدا در وجود او،ملامت هیچ ملامت کننده ای اثر نخواهد گذاشت.»

11-امام باقر علیه السّلام فرمود:«فو اللّه کأنّی أنظر إلیه بین الرکن و المقام یبایع الناس بأمر جدید و کتاب جدید و سلطان جدید من السمآء،اما إنّه لا یردّ له رایة؛ (2)به خدا قسم!همانا من او را میان رکن و مقام می بینم که مردم به امر،کتاب و سلطان جدیدی از آسمان بیعت می کنند،آگاه باش!هیچ وقت پرچم او برگشت نخواهد داشت.»

12-امام باقر علیه السّلام به رفید فرمود:«ثمّ یخرج المثال الجدید علی العرب شدید؛ (3)با مثال جدید خروج نماید،پرسید:مثال جدید چیست؟فرمود ذبح است.»

13-هم چنین در حدیث دیگری فرمود:«ثمّ یخرج إلیهم المثال المستأنف،أمر جدید علی العرب شدید؛ (4)سپس برای آن ها مثال نو و امر جدیدی بیرون آورد که برای عرب سخت است.»

14-امام محمد باقر علیه السّلام فرمود:«لا تذهب الدنیا حتّی یبعث اللّه رجلا منّا أهل البیت یعمل بکتاب اللّه؛ (5)دنیا به آخر نمی رسد،مگر این که خداوند مردی را از ما اهل بیت علیهم السّلام

ص:582


1- 1) -بحار الأنوار: [1]354/52 ب 27 ح 114 از غیبت نعمانی.
2- 2) -غیبت نعمانی:ص 175،بحار الأنوار:235/52 ب 25 ح 103 [2] مم 389؛الزام النّاصب:ص 223. [3]
3- 3) -بصائر الدرجات:175/3 ب 14 ح 13: [4]اثباة الهداة:520/3 ب 32 ف 15 ح 395: [5]بحار الأنوار:318/52 ب 27 ح 18 [6]معجم احادیث الإمام المهدی:48/4 ذیل حدیث 1119. [7]
4- 4) -غیبت نعمانی:ص 218 بشارة الإسلام:275 ح 66 [8]بحار الأنوار:365/52 ب 27 ح 127. [9]
5- 5) -معجم أحادیث الإمام المهدی:322/3 ح 865؛ [10]روضة الکافی:ص 302 ح 597؛اثبات الهداة:588/3 ب 32 ف 63 ح 805؛ [11]بحار الأنوار:378/52 ب 27 ح 182.و 346 [12] ب 27 ح 93،تفسیر عیاشی:93/2 ح 50،

برمی انگیزد تا به کتاب خدا(آن طور که نازل شد)عمل نماید.»

15-ابی بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:پدرم علیه السّلام به من فرمود:برای ما از آذربایجان چاره ای نیست،در برابر آن ها چیزی نمی تواند مقاومت کند!وقتی این طور شد،«فکونوا أحلاس بیوتکم و ألبدوا ما ألبدنا فإذا تحرک متحرکنا فاسعوا إلیه و لو حبوا.

و اللّه لکأنّی أنظر إلیه بین الرکن و المقام یبایع الناس علی کتاب جدید،علی العرب شدید و قال:ویل لطغاة العرب من شرّ قد اقترب؛ 1پس گلیم خانۀ خود باشید،سکوت کنید!آن گونه که ما سکوت می کنیم،زمانی که حرکت کنندۀ ما حرکت کرد،به سوی او سعی کنید،اگرچه رفتن با چهار دست و پا باشد،به خدا قسم!گویا او را بین رکن و مقام می بینم،مردم به برنامۀ جدید بیعت می کنند که برای عرب سخت خواهد شد و فرمود:

وای بر طغیان گران عرب از شرّی که نزدیک شده است!»

همان طور که بیان شد در ابتدا به نظر می رسد با دین جدید آمده است،درحالی که در اثر تغییرات کلّی مرور زمان چنین به نظر می رسد وگرنه از دین جدّ بزرگوارش یک حرف کم و زیاد نخواهد شد.

چنان که در دعای روز جمعه،امام رضا علیه السّلام می فرماید:«و أعزّ به المؤمنین،و أحی به سنن المرسلین و دارس حکم النبیّین و جدّد به ما امتحی من دینک و بدّل من حکمک،حتّی تعید دینک به و علی یدیه جدیدا غضّا محضا صحیحا لا عوج فیه و لا بدعة معه؛ 2(خدایا)و به وسیلۀ او مؤمنان را عزیز بدار و با او سنّت های انبیای مرسلین و کهنه(مرده)شدۀ حکم پیامبران را زنده بگردان و به وسیلۀ وی آن چه را که از دینت محو شده و از احکامت تغییر یافته است،تجدید نما تا این که دینت به او و به دستان او برگردد به حالت جدید و تر و تازۀ خالص و صحیح که در آن کجی باشد و نه بدعتی...»

در فرازهایی از این دعای شریف به تجدید و احیای دین رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله دعا می شود،نه آوردن دین جدید.خلاصه این که او با امامت و ولایت و تبعیّت از دین جدّ

ص:583

بزرگوارش خاتم الأنبیا صلّی اللّه علیه و اله می آید تا روح نو،به کالبد نیمه جان اسلام آن روز بدمد و از نو احیا نماید.

50-ادارۀ کشوری به وسعت زمین!

پیشرفت های روزافزون جهان در همۀ زمینه ها نشان می دهد که در زمان امام علیه السّلام ادارۀ کشوری به وسعت کرۀ زمین،مشکلی پیش نخواهد آورد،وقتی که امام علیه السّلام به کار گزارانش دستور خواهد داد،هروقت به مشکلی برخوردید که حکم آن را ندانید،به کف دستتان نگاه کنید!(خواهید دید تکلیف چیست.)

هم چنین دربارۀ ارتباطات احادیث به ما می گوید:«پستی ها و بلندی ها،بالا و پایین شده و همه جا مانند کف دست هموار خواهد شد،همۀ(عالم)امام را در برابر خود دیده و سؤالاتشان را بدون واسطه مطرح خواهند کرد.

بیست و پنج حرف از بیست و هفت حرف علم،در آن زمان به وسیلۀ امام علیه السّلام تفسیر خواهد شد و تمامی علوم از هربعدی بوده باشد،در آن زمان به صورت کامل و به وسیلۀ پیشرفته ترین رسانه های گروهی آن زمان در اختیار مردم قرار خواهد گرفت و خود مردم نیز در بالاترین نقطۀ کمال خواهند بود و برای اجرای قوانین، خود دست به کار شده و نیازی به مسؤول یا مأموری نخواهند داشت.با این توصیف، چه مشکلی پیش می آید که از حلّ آن عاجز شوند و چه ضعفی پیش می آید که دولت حق از اجرا و به کار بستن آن ناتوان گردد؟!

علاوه براین،روایاتی مانند«لا یبقی أهل بلد إلاّ وهم یرون أنّه معهم،و لا یکون بینهم و بین القآئم برید،و یکلّمهم فیسمعونه،و ینظرون الیه و هو فی مکانه؛اهل شهری نمی ماند، مگر این که او را می بینند که با آن ها است و در میان آن ها و برای«قائم علیه السّلام»قاصدی نخواهد بود.با آن ها حرف می زند و می شنوند و به او نگاه می کنند،درحالی که او در جای خودش است.»

اشاره به تلویزیون و مانند آن در تکنیک های جدید دلالت دارد که برای فهم مطلب،کمک می کند.

ص:584

هم چنین دقت در کیفیّت ساختار فکری و آزادی بیان و ارتش وضع اقتصاد و اجتماع و آموزش و پرورش و...آن زمان به آسانی به ما روشن می کند که ادارۀ کشوری به وسعت زمین،هیچ گونه مشکلی نخواهد داشت و مشکلات بی نهایت امروز،در اثر تکامل انسان ها،ریشه کن خواهد شد؛چون حکومت بر جامعه تکامل یافته و بر انسان های کامل به سادگی انجام خواهد گرفت.ان شاء اللّه تعالی.

1-ابن بکیر به امام موسی بن جعفر علیه السّلام عرض کرد:قربانت شوم!خلق بیش از این است(که یک نفر بر آن ها مسلّط شود و اداره نماید).

فرمود:«هرگاه خداوند اراده کند،(به آسانی)زیاد را کم و کم را زیاد می نماید (یعنی ادارۀ یک کشور به وسعت زمین مانند کف دست او است و برقراری ارتباط با همه جای زمین بر او مانند یک سینی در برابر چشم یک فرد عادّی خواهد بود. (1)) (2)

51-همه او را دوست دارند

زمانی افراد یک کشور یا منطقه ای از فرمانروا و کارگزاران کینه به دل می گیرند که بی عدالتی و ظلم نمایند یا در ادای حقوق فردی و اجتماعی آن ها کوتاهی کنند،وقتی که آن ها از نظر معیشت تأمین و از حیث امنیّت کامل و از جهت بهداشت و صدها امتیازات دیگر در وضعیّت مطلوب باشند و صدها امتیاز دیگر مشکلی نداشته باشند، چرا اهل زمین و آسمان او را دوست نداشته باشند.

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یحبّه ساکن الأرض و ساکن السمآء؛ (3)او را ساکنین زمین و آسمان دوست دارند.»

2-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یأوی إلی المهدیّ أمّته کما تأوی النحل إلی یعسوبها؛ (4)به سوی مهدی امّت روی آورند مانند رو می آوردن زنبور عسل به سوی ملکه شان.»

ص:585


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:60/5 ح 1483؛تفسیر عیاشی:207/1 ح 82؛بحار الأنوار:340/52 ب 27 ح 90.
2- 2) -به فصل ارتباطات همین کتاب رجوع شود.
3- 3) -بحار الأنوار:74/51 ب 1 ح 23 و 92 ب 1 ذیل ح 38 و 104؛بشارة الإسلام:ص 28 و 31 و [1] 280 و 284؛ الصواعق المحرقة:161؛کشف الغمّة:ص 268/3 با عبارات مختلف.
4- 4) -الحاوی للفتاوی:153/2؛اسعاف الرّاغبین:ص 144؛الامام المهدی:ص 108-107 از الملاحم و الفتن. [2]

52-طیّ الأرض

1-امام رضا علیه السّلام فرمود:«و هو الّذی تطوی له الأرض،و لا یکون له ظلّ،و هو الّذی ینادی مناد من السّماء باسمه،یسمعه جمیع أهل الأرض بالدعاء إلیه،یقول:ألا إنّ حجّة اللّه قد ظهر عند بیت اللّه فاتّبعوه،فانّ الحق معه و فیه،و هو قول اللّه-عزّ و جلّ-إن نشأ ننزّل علیهم من السمآء آیة فظلّت أعناقهم لها خاضعین؛ (1)و او است کسی که زمین زیر پای او پیچیده شود و برای او سایه نباشد و اوست که منادی به نام او از آسمان ندا می دهد و به سوی او فرامی خواند که تمام زمینیان آن را می شنوند،آگاه باش!همانا حجّت خدا نزد بیت خدا ظاهر شده است،به او تبعیت کنید،حق با او و در او است و آن است معنای کلام خدا إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ... اگر بخواهیم از آسمان برای آن ها نشانه ای فرود آوریم،پس گردن های آنان به آن خاضع می شوند.»

2-حضرت عبد العظیم حسنی قدّس سرّه خدمت حضرت امام جواد علیه السّلام عرض کرد:

امیدوارم تو«قائم آل محمد علیه السّلام»باشی؟

در جواب فرمود:ای ابا القاسم!ما همگی قائم علیه السّلام به امر خدا و هادی هستیم،قائمی که خداوند زمین را با وجود او،از کفر و انکار پاک می گرداند و پر از عدل و داد می کند، آن کسی است که ولادتش پنهان می ماند«و هو الّذی تطوی له الأرض؛ (2)و او است کسی که زمین زیر پای او پیچیده می شود.»

3-امام باقر علیه السّلام فرمود:«القآئم منّا،منصور بالرعب مؤیّد بالنصر،تطوی له الأرض؛ (3)«قائم علیه السّلام»از ما با ترس و با یاری و نصرت تأیید می شود و زمین برای او پیچیده می شود.»

ص:586


1- 1) -سوره شعراء:4؛ [1]کمال الدّین:42/2؛ [2]بحار الأنوار: [3]322/52 ب 27 ح 29.از اعلام الوری؛ [4]ینابیع المودّة: [5]109/3 ب 78 از فرائد السّمطین. [6]
2- 2) -بحار الأنوار:157/51 ب 9 [7] ح 4 از کفایة.
3- 3) -کمال الدّین:مخطوط.

53-پشت سر را می بیند

امام رضا علیه السّلام فرمود:«و یری من خلفه کما یری من بین یدیه؛ (1)اشخاص پشت سرش را می بیند مانند دیدن افراد مقابل خود.»

54-سایه ندارد

سایه در صورتی پیدا می شود که تابش نور به جسمی ضعیف تر و کم نورتر باشد، اما اگر نور،مساوی یا قوی تر از نور مقابل باشد،سایه ای وجود نخواهد داشت مانند انوار تابناک امامان علیهم السّلام به خصوص حضرت«قائم علیه السّلام»چون نور امام از نور خورشید قوی تر و پرنورتر است،پس سایه ای هم وجود نخواهد داشت!

امام رضا علیه السّلام در ضمن حدیثی فرمود:«و لا یکون له ظلّ؛ (2)برای او(یعنی قائم علیه السّلام) سایه نخواهد بود.»

55-از دور می شنود!

صداها در اثر حرکت امواج و انتقال آن به گوش شنیده می شود.دستگاه شنوایی امام علیه السّلام به اندازه ای قوی است که هیچ صدایی،از او مخفی نمی ماند.(شرح این مطلب در فصل اطّلاعات و فصل ارتباطات خواهد آمد).

56-بالای سرش فرشته ای است!

1-عبد اللّه بن عمر گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یخرج المهدیّ و علی رأسه ملک ینادی:هذا المهدیّ خلیفة اللّه فاتّبعوه؛ (3)مهدی خروج می کند،درحالی که بالای سرش فرشته ای ندا می دهد که این مهدی خلیفۀ خداست از او پیروی کنید.»

ص:587


1- 1) -عیون أخبار الرّضاء:102/2 و 169/1؛یوم الخلاص:ص 305.
2- 2) -کمال الدّین:42/2؛بحار الأنوار:322/52 ب 27 ح 29.از اعلام الوری؛عیون أخبار الرّضاء:102/2 و 1 169/؛یوم الخلاص:ص 305.
3- 3) -ینابیع المودّة: [1]108/3 ب 78 از فرائد السّمطین [2]از کتاب الإصابة و 163 ب 94 از کتاب غایة المرا.

2-در روایت دیگر آمده است:«و علی رأسه ملک ینادی:هذا المهدیّ فاتّبعوه؛ (1)بالای سر او فرشته ای ندا می دهد که این مهدی است از او پیروی کنید.»

57-در سایۀ ابر

1-محمد بن سنان گوید که امام صادق علیه السّلام از قول پدرش علیه السّلام در حدیث لوح فرمود:

«م ح م د یخرج فی آخر الزمان علی رأسه غمامة بیضاء تظلّه من الشّمس،تنادی بلسان فصیح یسمعه الثقلین و الخافقین:هو المهدیّ من آل محمد یملأ الأرض عدلا کما ملئت جورا؛ (2)«م ح م د»در آخر الزّمان خروج می کند برای جلوگیری از آفتاب بالای سرش ابر سفیدی است،به هرجا که رود،بر او سایه می افکند،با زبان فصیح که جنّ و انس و شرق و غرب می شنوند،ندا می دهد او مهدی از آل محمّد علیهم السّلام است،زمین را پر از عدل می کند،آن گونه که از ظلم پر شده است.»

2-در حدیث دیگر آمده است:«یظهر القآئم فی آخر الزمان،علی رأسه غمامة تظلّه من الشمس،تدور معه حیثما دار،و ینادی بصوت فصیح:هذا المهدیّ فاتّبعوه؛ (3)«قائم علیه السّلام» در آخر الزّمان ظاهر می شود،بالای سرش ابری سایه افکنده و از آفتاب نگه می دارد،با او می چرخد هرجا که بچرخد و با صدای فصیح ندا می دهد که این مهدی علیه السّلام است،تابع او شوید.»

3-شیخ صدوق قدّس سرّه سند خود را به امام صادق علیه السّلام رسانیده و می گوید:آن حضرت فرمود:«إنّ القآئم أینما توجّه ظلّله لسحاب،و ینطق بلسان فصیح:هذا مهدیّ آل محمّد،

ص:588


1- 1) -بحار الأنوار:95/51 ب 1 ذیل حدیث 38 از کشف الغمّة شماره 16-15؛بیان الأئمّة:252/3 از الوافی.
2- 2) -بحار الأنوار: [1]203/36 و 378/52 ب 27 ح 183 از امالی. [2]
3- 3) -کشف الغمّة:ص 261/3-260 و 266؛ [3]البیان:ص 93-92 [4] با لفظ نزدیک به آن؛بحار الأنوار:81/51 و 378/52؛ [5]غیبت نعمانی:ص 180؛بشارة الإسلام:ص 283؛و 293؛ [6]المهدی:ص 96؛ [7]اسعاف الرّاغبین: ص 137؛الحاوی للفتاوی:128/2؛الإمام المهدی:ص 336؛ [8]الزام النّاصب:ص 52 از فصول المهمّة و [9]ص 257 از البیان؛ [10]نور الأبصار ص 171؛ [11]ینابیع المودة: [12]136/3 و 163 ب 94 از غایة المرام و [13]ص 166 ب 94؛بیان الأئمّة:252/3 از کشف الغمّة. [14]

یملأ الأرض قسطا و عدلا،کما ملئت ظلما و جورا؛ (1)قائم علیه السّلام به هرجا توجّه کند،ابر بر او سایه افکند و با زبان فصیح می گوید:این مهدی آل محمّد علیه السّلام است،زمین را پر از عدل و داد می کند،همان گونه از ظلم و ستم پر شده باشد.»

4-عبد اللّه بن عمر گفت،رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یخرج المهدیّ و علی رأسه غمامة، فیها مناد ینادی:هذا المهدیّ خلیفة اللّه فاتّبعوه؛ (2)مهدی خروج می کند و بر سرش ابر خواهد بود،منادی ندا می دهد که این مهدی خلیفۀ خداست،پیرو او باشید.»

58-ستارۀ درخشان

ابن ابی عمیر از قول مفضل گوید که امام صادق علیه السّلام از پدرانش علیهم السّلام از پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله روایت نموده است:«لمّا أسری بی أوحی إلیّ ربّی جلّ جلاله-و ساق الحدیث إلی أن قال:- فرفعت رأسی فإذا أنا بأنوار علیّ و فاطمة و الحسن و الحسین و علیّ بن الحسین و محمد بن علی و جعفر بن محمد و موسی بن جعفر و علیّ بن موسی و محمد بن علیّ و علیّ بن محمد و الحسن بن علیّ و الحجّة بن الحسن القآئم فی وسطهم کأنّه کوکب درّیّ.قلت:یا ربّ من هؤلآء؟قال:هؤلآء الأئمّة و هذا القآئم الّذی یحلّ حلالی و یحرّم حرامی،و به أنتقم من أعدآئی و هو راحة لأولیآئی و هو الّذی یشفی قلوب شیعتک من الظالمین و الجاحدین و الکافرین، فیخرج اللاّت و العزّی طریّین فیحرقهما،فلفتنة الناس بهما یومئذ أشد من فتنة العجل و السامریّ؛ (3)وقتی که مرا به آسمان بردند خداوند به من وحی نمود(حدیث را به این جا رسانید که)پس سرم را بلند کردم،ناگهان نورهای علی و فاطمه و حسن و حسین و علی بن حسین و محمد بن علی و جعفر بن محمد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمد بن علی و علی بن محمد و حسن بن علی علیهم السّلام را دیدم که قائم علیه السّلام در میان آن ها بود،مانند ستارۀ درخشان می درخشید.

ص:589


1- 1) -بیان الأئمّة:252/3 از کشف الغمّة. [1]
2- 2) -بحار الأنوار: [2]81/51 ب 1 ذیل ح 37 از کشف الغمة [3]شمارۀ 17-16 و ص 95.
3- 3) -کمال الدّین:36/1؛ [4]عیون أخبار [5]الرّضاء:58/1؛بحار الأنوار:379/52 ب 27 ح 185. [6]

گفتم:خدایا این ها کیستند؟

فرمود:این ها امامان و آن ایستاده،کسی است که حلال مرا حلال و حرام مرا حرام می کند و به واسطۀ او از دشمنانم انتقام می گیرم و او سبب آرامش دوستان من است و او شفادهندۀ دل های شیعیان تو از ستمگران و منکران و کافران است.پس لات و عزّی را بیرون آورد تر و تازه و هردو را می سوزاند،البتّه امتحان مردم در آن روز از امتحان گوساله و سامری شدیدتر خواهد بود.» (1)

59-کیفیّت سلام بر آن حضرت

1-مردی از امام صادق علیه السّلام پرسید:آیا می توان به«قائم علیه السّلام»با تعبیر امیر المؤمنین علیه السّلام،سلام کرد؟!فرمود:«خیر...این اسمی است که خدای تعالی آن را برای حضرت علی بن ابی طالب(اختصاص داده و)نامیده است،هیچ کس پیش از او به این نام نامیده نشده است و پس از او نیز کسی به این نام نامیده نخواهد شد،مگر کافر.

مرد دیگری که نزد آن حضرت بود،عرض کرد:فدایت شوم!پس چگونه باید بر او سلام کرد؟

فرمود:می گویی:«السّلام علیک یا بقیّة اللّه»سپس آیۀ بَقِیَّتُ اللّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ را تلاوت نمود. (2)

2-روایت شده است،در سلام به«قائم علیه السّلام»گفته شود:«السلام علیک یا بقیّة اللّه فی أرضه». (3)

3-امام باقر علیه السّلام فرمود:هرکه از شما زمان«قائم علیه السّلام»را درک کرد،به هنگام دیدن او بگوید:«السلام علیکم یا أهل بیت الرحمة و النبوّة و معدن العلم و موضع الرسالة.» (4)

ص:590


1- 1) -به فصل«به عقیدۀ اوّلیه باشید»مراجعه شود که روایات مربوط به این فصل در آن جا نیز آمده است.
2- 2) -هود:85؛ [1]تفسیر فرات بن ابراهیم:ص 64؛ [2]وسایل الشّیعة:470/10 باب 106 ح 2؛ [3]بحار الأنوار:/52 373 ب 27 ح 165. [4]
3- 3) -منتخب الأثر:ص 653 از کمال الدّین. [5]
4- 4) -بحار الأنوار:33/52: [6]کمال الدین:باب 57 حدیث 18. [7]

4-عمر بن شمر گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«هرکس از شما«قائم علیه السّلام»ما را درک کرد،هنگام دیدن او بگوید:«السّلام علیکم یا أهل بیت النبوّة،و معدن العلم و موضع الرسالة». (1)

5-امام باقر علیه السّلام فرمود:«إنّ العلم بکتاب اللّه-عزّ و جلّ-و سنّة نبیّه صلّی اللّه علیه لینبت فی قلب مهدیّنا کما ینبت الزّرع علی أحسن نباته،فمن بقی منکم حتی یراه فلیقل حین یراه؛ علم به کتاب خدا و سنّت پیغمبرش صلّی اللّه علیه و اله در دل«قائم علیه السّلام»ما،می روید،چنان چه کشت و زرع با بهترین وجه می روید،پس هرکس باقی ماند تا او را ببیند،هنگام دیدن او بگوید:

«السلام علیکم یا أهل بیت الرحمة و النبوة،و معدن العلم و موضع الرسالة،السلام علیک یا بقیّة اللّه فی أرضه.» (2)

6-جابر گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«من أدرک منکم قآئمنا فلیقل حین یراه:السلام علیکم یا أهل بیت النبوة،و معدن العلم و موضع الرسالة؛ (3)هرکس از شما«قائم علیه السّلام»ما را درک نماید،پس هروقت که او را دید،بگوید:السلام علیکم...»

ص:591


1- 1) -منتخب الأثر: [1]ص 653 از غیبت طوسی.
2- 2) -بحار الأنوار:317/52 ب 27 ح 16 [2] از عدد.
3- 3) -همان مدرک:331/52 ب 27 ح 55 از غیبت طوسی.

جلد 2

مشخصات کتاب

سرشناسه:امینی گلستانی، محمد، 1317 -

عنوان و نام پدیدآور:سیمای جهان در عصر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف: اجتماعی، اقتصادی، آموزش و پرورش، نظامی و قضایی/ محمد امینی گلستانی.

مشخصات نشر:قم : مسجد مقدس جمکران ، 1385.

مشخصات ظاهری:2ج.

شابک:دوره 964-848-481-3 : ؛ دوره، چاپ سوم 978-964-8484-81-6: ؛ ج.1 964-848-482-1 : ؛ ج.1، چاپ دوم: 978-964-8484-82-3 ؛ ج.2 964-848-483-X : ؛ ج.٬2چاپ دوم 978-964-8484-83-0 : ؛ 130000 ریال (ج.2، چاپ سوم)

وضعیت فهرست نویسی:فاپا

یادداشت:ج.1 (چاپ دوم: پاییز 1386).

یادداشت:ج.2 (چاپ دوم: پاییز1386).

یادداشت:ج.2. (چاپ سوم: 1389).

یادداشت:کتابنامه .

موضوع:محمدبن حسن (عج)، امام دوازدهم، 255ق -

موضوع:مهدویت

شناسه افزوده:مسجد جمکران (قم)

رده بندی کنگره:BP51/الف8س9

رده بندی دیویی:297/959

شماره کتابشناسی ملی:م 85-10625

ص :1

اشاره

ص :2

سیمای جهان در عصر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

اجتماعی، اقتصادی، آموزش و پرورش، نظامی و قضایی

محمد امینی گلستانی

ص :3

ص :4

فهرست

بخش هشتم:

وضع کشور در زمان جنگ

وزیران ایرانی 13

حاکمان ایرانی ولایات 14

نیروی نظامی 14

پرچم واحد در سراسر گیتی 14

رنگ و جنس پرچم 19

آرم پرچم 19

پرچم او برگشت ندارد 20

ارتش 20

امّا از نظر منابع حدیث 23

امیران ایرانی ارتش 26

اسماء یاران در صحیفۀ لاک و مهرشده 26

شناخت امامان،مشخّصات یاران او را 27

پدر و مادرم فدای آن ها باد 28

در نما شبیه همدیگرند 29

صفات یاران و ارتشیان 29

اگر به کوه بتازند از جا می کنند 32

اسبان زیبا و مردان نشان دار 33

شب زنده داران 34

جان نثاران روز 35

دل های فروزان دارند و آرزویشان شهادت 35

ستون ها و امنای مردم 36

ارتش جوان 36

ارتش غضب 36

بدنۀ ارتش 38

فرمانده کلّ در زره رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله 39

شعار یاران 39

یگان فرشتگان 39

یگان پریان و جنّیان 43

یگان های انسیان 43

گارد مخصوص 45

گارد آهنین 45

یگان هفتاد هزار نفری 47

یگان ده هزار نفری 48

تعداد بی کم و زیاد 49

فرماندهان 313 نفری 50

مانند ابرهای پائیزی،گرد هم آیند 51

در یک چشم به هم زدن 53

اوصاف اوتاد و ابدال و نجبا و صلحا و قطب علیه السّلام 54

ندای فراخوانی قائم علیه السّلام 56

بدون وعدۀ قبلی 57

سر به زین گذاران 58

جوان ها در پشت بام ها 58

چگونه مطّلع می شوند و به هم می پیوندند 58

مشخصات فرماندهان روی شمشیرها 60

اسامی و اماکن فرماندهان و یاران خاص الخاص.

61

فرق یاران خاص و یاوران 70

اسامی یاران خاص الخاص به روایت دیگر 71

از بانوان 78

حضرت خضر نبی علیه السّلام 89

أصحاب کهف 90

یاران حسین یاران من و مهدی است 92

12 هزار تن با 72 تن شهداء کربلا 92

از مؤمنین 93

زنده شدن منتظران 95

زنده شدن مؤمنان با چهل روز باران 95

العجب کلّ العجب بین جمادی و الرّجب 96

ص:5

دابّة الأرض 98

نزول مسیح 98

أولین یاور از نصارا 103

قدرت نظامی 103

ارتش بدون علوفه و آشپزخانه 104

تسلیحات نظامی 106

تقسیم ارتش 110

جنگ های امام و اعزام نیرو 111

حرکت با ابر و باد شکننده 111

پیشروی با ایجاد ترس و رعب وحشت 112

هر سختی بر او آسان شود 113

تسلیم قدرت های جهانی 113

بدون خونریزی 118

کشتن مجروح و فراری 121

راه حل 123

فتوحات 124

پاداش جنگاوران و شهدا!124

مبارزه با لشکر سفیانی در کوفه 124

جنگ نهایی با لشکر سفیانی در شام 125

دستور ساختن کشتی های جنگی 128

حرکت به سوی روم 128

دو فرمانده از اصحاب کهف 129

فتح روم و استرداد پناهندگان 129

محاکمۀ امپراتور 131

فتح مصر و شامات و بصره 133

فتح مصر و بصره و حروراء و طائفۀ ثقیف 134

فتح چین و ترکیة و سند و هند و خزر 134

فتح کابل 135

فتح قسطنطنیّة 135

فتح دیلم 137

قرقیسیا 137

فتح زنگبار و شمال آفریقا 137

فتح سائر کشورها 138

جنگ 13 شهر 138

بیت المقدس و فلسطین و صور و عکا و غزة و عسقلان 138

خروجیان مسجد 139

خروج بعد از آرامش 140

عمر بن ذرّ 141

مدّت جنگ 142

تعیین ولات و حکّام 143

بخش نهم:

آموزش و پرورش

علمی و آموزشی 147

دانش مهدی علیه السّلام 147

تفسیر 27 حرف علم و دانش(یا پیشرفت برق آسای علوم)148

به او وحی می شود 150

دانش روز 154

شب جمعه و علم مستفاد 154

شب قدر و دانش جدید 155

دانش مهدی علیه السّلام در خطبۀ غدیر خم 157

علم الأدیان 166

چادرهای تعلیم قرآن 168

اساتید ایرانی قرآن در زمان«قائم علیه السّلام»170

علم الابدان 171

برچیده شدن بیماری ها 171

علوم دیگر 172

دانش های فضایی 172

اطاعت خورشید و ماه 178

حکومت بر کرات دیگر 179

حرکت آرام افلاک 180

دسترسی به هستۀ مرکزی زمین 183

بی نیازی از نور خورشید 183

علم به آینده 185

دانش های رمزی روی شمشیرها 186

علم به اسرار خانواده ها 187

حضور امام در تمام بلاد 187

رادیو و تلویزیون 189

همۀ زبان ها را می داند 190

اعمال عباد زیر نظر اوست 191

ص:6

زمین در نظر او،مانند گردو است 192

زوایای زمین و آسمان زیر نظر اوست 192

برای او پستی و بلندی نخواهد بود 193

هماهنگی لباس ها با رنگ و اندازۀ دلخواه!194

سخن گفتن نوک تازیانه و بند نعلین 195

تربیتی و پرورشی 195

رشد و کمال عقل مردم 195

رفع موانع رشد و کمال 198

آزادی فکری 200

آزادی بیان 202

رفع وحشت و درنده خویی 205

تربیت در حدّ عصمت 207

بخش دهم:

قضایی

پیشرفت قضایی 213

بهره گیری از عوامل فوق در عصر امام علیه السّلام 216

اصول اساسی دولت کریمه 218

حکومت قانون و عدالت واقعی 223

سیره قضایی و حکم داودی 224

برچیدن عوامل دوچهره ای 228

اخبار از درون در قضاوت 228

سنجش سیما در قضاوت 229

حکم با عدالت 232

محلّ قضاوت 232

مؤمنان در مسند قضاوت بر فرشتگان 233

قضات اعزامی 233

دستور العمل قضات 234

قضاوت زنان 234

ارث برادران عالم ذرّ 235

نسخ نسب 236

لغو نظام طبقاتی و ابطال اسناد ستمگران 236

حکم به برگشت انفال و سواد کوفه 237

حکم به استرداد زمین های احیاشده 237

استرداد حقّ مظلومان 238

رشوه برچیده می شود 239

ربا ریشه کن می گردد 239

سیرۀ اجرای حدود 240

اجرای حد بر لات و عزّی 241

اجرای حد بر حمیرا 241

اجرای حد بر زانی پیر و مانع زکات و سنگسار زانی محصنه 242

سخت گیری بر وزرا و کارگزاران 243

قصاص 243

اعدام نسل قاتلان کربلا 244

احکام اقلیّت ها 245

زنده شدن کفّار برای قصاص 246

بخش یازدهم:

اقتصاد و دارایی

پیشرفت عظیم اقتصادی 249

زندگی اقتصادی 250

شکوفایی وضع اقتصادی 251

بخش کشاورزی 251

حفر کانال ها و ساخت آسیاب ها 252

کشاورزی آزاد 254

بهره برداری آزاد از دریاها 255

تحریم خزاین 256

مقاطعۀ قائم علیه السّلام با شیعیان 257

اخذ آن چه که در دست غیرشیعیان است 257

جزیه 258

ظهور خیرها و برکت های زمینی،آسمانی،انسی و حیوانی 260

نزول برکات آسمانی 260

فقرزدایی 264

تقسیم مساوی و عادلانه 270

تقسیم بی حساب 273

نبود مستحق زکات 274

کاش مرده ها زنده بودند 276

بیایید و بگیرید 276

تأسّف قاتلان و دزدان و قاطعان رحم 277

فرمانبرداری زمین 277

اگر لطف خدا نبود طغیان می کردند 277

پرداخت حقوق 278

ص:7

برداشت محصول 279

عمران و آبادی شهر و دشت 280

آب چشمه ها و نهرها 280

ستون های طلا و نقره 281

بارش ملخ های طلایی 281

استخراج معادن 282

استخراج ودایع 283

آزادی برده ها 287

ادای قرض های عموم 288

ادای مظلمۀ گرفتاران 288

ادای دیۀ غلامان کشته شده 288

دادن دیۀ کشته شدگان 288

ادای قرض های شیعیان 289

حل مشکل مسکن 290

مساکن بنی العباس 290

حلّ مشکل بی کاری 291

نعمت بی سابقه 292

گوارا باد 293

پرنده ها و ماهی ها 293

کباب پرنده ها 293

کباب آهوان 293

نابودی حیوانات حرام گوشت 294

میوه ها در فصل مخالف 294

بخش دوازدهم:

اجتماعی

سیرت اجتماعی 297

لغو امتیازات طبقاتی 298

لغو تبعیضات نژادی 299

حذف تجمّل گرایی 300

قدرت اطّلاعاتی امام 300

گزارش اعضا و وسایل به آدمی از جریان های درون خانه 302

اطاعت موجودات 303

اخبار سنگ و درخت بر آن چه در درون اوست.

303

نفوذی ها 304

ارتباطات 306

همواری زمین 307

تسلیم محض در برابر او 308

محبت در میان آن ها 308

احترام میان مردم 309

اعتماد به یکدیگر 310

ملائکه در خدمت مؤمنین 311

مؤمنان در ابر 311

پرواز مؤمنان با فرشته ها 312

سه سوار و سه مأموریّت 312

رضایت موجودات از خلافت او 312

امام به همۀ زبان ها و گرایش ها آشناست 313

آرامش کامل و امنیت فراگیر 313

سختی ها برچیده شود 318

اشرار نابود شود 318

ادای امانات 319

زنا و شراب و ربا 319

کینه از دل ها زدوده می شود 319

حق را به حق دار رساند 320

دروغ محو گردد!320

آرزوی زنده شدن مردگان 320

اعتقادی 321

مأموریّت به تخریب 321

محو آثار ستمگران 323

هدم مساجد و مناره و گنبدها 323

مساجد سقف دار 325

مساجد نقش دار 326

انهدام کعبه و مسجد الحرام 326

برگرداندن مسجد الحرام به حالت اولیه 327

حدّ مسجد الحرام 328

تغییر مقام ابراهیم 329

مستحبّات جایگزین واجبات می شوند 334

مجازات کلیدداران کعبه 334

مسجد مدینه 336

تخریب مسجد کوفة 337

تخریب مساجد چهارگانه کوفه 338

چهار چشمه در مسجد کوفة 339

ص:8

استخراج نفت از مسجد کوفه 340

اصلاحات عمومی 340

خیابان کشی ها و بزرگراه ها 340

بزرگ راه ها 341

رفع موانع از سر راه ها 341

پنجره های مشرف به راه 341

برچیده شدن بالکن ها و ناودان ها 342

تخریب خانه های مشرف به همسایه 343

قوانین راهنمایی و رانندگی 343

سواره ها از وسط و پیاده ها از کنار 343

آقایان از میانۀ راه و بانوان از کنار 344

ادیان و حقوق اقلیّت ها 345

ناصبی ها 345

یهود و نصارا 346

اقلیّت ها به طور عام 348

شیعیان در عصر ولایت 354

کاش به بچّگی برمی گشتیم 355

نبیره ها و ندیده های هزاری 356

شیطان 356

یوم وقت معلوم 359

اعدام شیطان با دست امام علیه السّلام 362

توصیف خداوند از مؤمنان عصر ظهور 366

بخش سیزدهم:

شهادت و حوادث بعد از آن

مدّت خلافت بعد از ظهور 371

بدون تاریخ تا قیامت 371

120 سال 373

علّت اختلاف روایات 375

شهادت و پایان زندگی 379

قاتل 379

عزای عمومی 380

غمگساران زمین و آسمان 381

گریۀ زمینیان و آسمانیان 381

که نماز می خواند 381

محلّ شهادت 384

محلّ دفن 384

پایان دنیا با مرگ آخرین امام 384

دوازده مهدی یا دوازده امام 385

دوازده مهدی 391

سلطنت مردی از اهل بیت 309 سال 394

رجعت یا دوازده امام 395

رجعت عام نیست 398

حکومت امامان 403

حکومت امام حسین علیه السّلام 404

حکومت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله 412

حکومت امیر المؤمنین علیه السّلام 412

دابّة الارض 413

صاحب عصا و میسم و خاتم 419

کمک همۀ انبیا به امیر المؤمنین علیه السّلام 421

رجعت مهدی علیه السّلام 423

دفع شبهه و توضیح روایات بالا 426

دولت آخرین 432

کیست حجّت آخرین که قبض روح می شود؟..

435

به آخرین حجّت که نماز می خواند 437

آرامگاه نهایی امامان رجعت کننده 439

قیام قیامت بر شرار خلق 441

بی فروغی خورشید و ستارگان 443

پیچیده و برچیده شدن آسمان ها!444

نفخ صور یا پایان نقش و نگار فعلی جهان 451

تفسیر صیحه های رستاخیز!459

پس از اسکان بهشتیان و دوزخیان 464

تشکیل جهان به صورت دیگر 467

قرار گرفتن مجدّد عرش خدا بر آب 469

بخش چهاردهم:

متفرّقات

دعاها 473

دعای امام زمان علیه السّلام 490

سرگذشت مادر قائم علیه السّلام 491

دیدارکنندگان قائم 517

کیفیت نماز حضرت حجت علیه السّلام 535

صورت مکتوب خواندن امام عصر علیه السّلام 542

ص:9

سورۀ فاتحه برای ذی الدّمعه 542

توقیعات آن حضرت 556

مراد از ناحیه مقدسه 570

پیشگوئی ها 581

مفاسدی که در آستانه انقلاب مهدی فراگیر جامعه می شود 591

خبر اللّوح 603

اسمای امامان با مادرانشان 610

نام های امامان در روایت دیگر 613

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله با ابیّ بن کعب 614

انوار یمین عرش 616

سالم نوۀ عمر بن خطّاب و روایت معراج 618

گریۀ امام صادق علیه السّلام 620

خورشید نور خود را می افشاند اگرچه در پشت ابر باشد 629

اشعار 633

مصادر و منابع 667

ص:10

بخش هشتم:

اشاره

نیروی نظامی

ص:11

بسم اللّه الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و الصلوة و السلام علی سیّد الأنبیاء و المرسلین و علی آله الطیّبین الطاهرین المنتجبین و اللعنة الدآئمة الأبدیة علی أعدائهم أجمعین من الآن إلی بقاء یوم الدین.

ص:12

وضع کشور در زمان جنگ

1*وزیران ایرانی

در اخبار و احادیث مربوط به حضرت«مهدی موعود علیه السّلام»از زبان مبارک رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و ائمّۀ معصومین علیهم السّلام تعاریف و توصیفاتی دربارۀ عجم ها و به خصوص فارس بیان شده است که اگر بخواهیم در این رابطه،وارد تحقیق و بررسی شویم،از مطالب اصلی و موضوع کتاب دور می شویم.

بنابراین برای اطّلاع عزیزان،به طور گذرا به چند مطلب اشاره نموده و تفصیل آن را به کتاب های مربوطه ارجاع می دهیم. (1)

1-حافظ ابو نعیم از قول ابن عباس گوید:که«ذکرت عنده فارس فقال:فارس عصبتنا أهل البیت؛ (2)«در پیش رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله سخنی از فارس به میان آمد آن حضرت فرمود:فارس گروه ما و قدرت ما اهل بیت هستند.»

2-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«وزراء المهدیّ من الأعاجم،ما فیهم عربیّ،یتکلّمون العربیّة و هم أخلص الوزراء،و أفضل الوزراء؛ (3)وزیران مهدی علیه السّلام از عجم هاست،در میان آن ها عربی نباشد،اما با عربی صحبت می کنند،درحالی که آن ها خالص ترین وزرا و بافضیلت ترین وزیرانند.»

ص:13


1- 1) -در این کتاب نیز به بخش 4 فصل«ایرانیان وقت ظهور»و بخش آموزش و پرورش فصل«اساتید ایرانی قرآن در زمان قائم علیه السّلام مراجعه نمایند.
2- 2) -عصر الظهور:ص 159.به نقل از حافظ ابو نعیم.
3- 3) -ینابیع المودة:133/3؛ [1]اسعاف الرّاغبین:ص 144 الإمام المهدی:ص؛344؛یوم الخلاص:ص 305.
2*حاکمان ایرانی ولایات

1-موسی آبار گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«اتّق العرب فإنّ لهم خبر سوء،أما إنّه لم یخرج مع القآئم منهم واحد؛ (1)هوای عرب را داشته باش،برای آن ها خبر بدی است، بدان که یک نفر از عرب ها با قائم علیه السّلام خروج نخواهند کرد.»

2-«إذا أقبلت الرایات السود فاکرموا الفرس فإنّ دولتکم معهم؛ (2)وقتی پرچم های سیاه آمدند،فرس(ایرانیان)را اکرام نمایید،همانا دولت شما با آنان است.»

نیروی نظامی

3*پرچم واحد در سراسر گیتی

«پرچم»که در عربی آن را«علم»گویند،نشانۀ هویّت،استقلال،ارزش اجتماعی و شناسنامۀ هر ملّت،قوم و قبیله و کشوری است که در آن زندگی می کنند.

در مجامع عمومی با برافراشتن پرچم،حضور ملّت ها و کشورها شناخته شده و رسمیت پیدا می کند،در جنگ ها طرفین منازعه با آن،همدیگر را می شناسند و تا زمانی که پرچم پایدار است،شکست صاحب آن مشخص نمی شود؛به طور خلاصه«پرچم و علم»یکی از علامت های مشخص مجامع و تعیین هویت کشورهاست.

پس با در نظر گرفتن قوانین امّت ها و ملت ها،در اسلام نیز برای خود پرچم انتخاب و با به اهتزاز درآوردن آن،استقلال و حضور خود را اعلام می دارد.

در هنگام ظهور و خروج قائم علیه السّلام پرچم بهشتی شناخته شدۀ رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله برافراشته خواهد شد،با این تفاوت که در آن زمان پرچم متعدد وجود نخواهد داشت،بلکه در سراسر گیتی،یک کشور و پرچم وجود خواهد داشت.

ص:14


1- 1) -(الابار:سازنده و فروشندۀ سوزن ها)بحار الأنوار:333/52 ب 27 ح 62 از غیبت طوسی.
2- 2) -راموز الأحادیث ص 33؛زندگانی امام زمان،ص 177 به نقل از آن.

پیرامون علم و پرچم«مهدی موعود علیه السّلام»به روایات ذیل توجه فرمایید.

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ لنا أهل البیت رایة،من تقدّمها سرق،و من تأخّر عنها زهق،و من تبعها لحق،یکون مکتوبا فی رایته:«البیعة للّه»؛ (1)به درستی که برای ما اهل بیت پرچمی است،هرکس از آن جلوتر رود،دزدیده شود و هرکس از آن تأخیر کند، نابود شود و هرکس پیرو او باشد(به مقصد)می رسد و در پرچم نوشته شده است:

«بیعت برای خداست».»

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا هزّ رایته أضآء لها ما بین المشرق و المغرب،و وضع اللّه یده-أی ید المهدیّ-علی رؤوس العباد-أی سلّطه علیهم-فلا یبقی مؤمن إلاّ صار قلبه أشدّ من زبر الحدید،و أعطی قوّة أربعین رجلا؛ (2)هرگاه پرچم را به اهتزاز درآورد،مابین مشرق و مغرب زمین روشن می شود و خداوند دستان مهدی علیه السّلام را به سر بندگان می گذارد و او را بر آن ها مسلّط می نماید،پس باایمانی نماند،مگر این که دل او از پاره های آهن سخت تر می شود و نیروی چهل مرد به او عطا شود.»

3-ابی بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«هنگامی که امیر المؤمنین علیه السّلام با اهل بصره به هم رسیدند،آن حضرت پرچم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را برافراشت و(مردم با دیدن آن)قدم هایشان لرزید و هنوز شعاع آفتاب زرد نشده بود،گفتند:ای پسر ابو طالب!ایمان آوردیم.در این هنگام بود که حضرت دستور داد اسیران را نکشند، کار زخمی ها را یکسره نکنند و آن را که از میدان جنگ فرار کرده اند،دنبال نکنند و هرکس اسلحه به زمین گذاشت،در امان است و هرکس در خانه اش را ببندد،در امان است.

چون روز صفین فرارسید،از حضرت خواستند که دوباره آن پرچم را بگشاید، حضرت نپذیرفت.حسن و حسین علیهما السّلام و عمّار رضی اللّه عنه را واسطه قرار دادند،

ص:15


1- 1) -الملاحم و الفتن:ص 55 و 135؛ [1]ینابیع المودة:92/3؛المهدی:ص 97؛الحاوی للفتاوی:150/2؛ بشارة الإسلام:ص 202 [2] جز آخرش؛منتخب الأثر:ص 319. [3]
2- 2) -منتخب الأثر:ص 186؛ [4]اعلام الوری:ص 435؛ [5]بحار الأنوار:328/52 و 391؛ [6]بشارة الإسلام:ص 199 [7] با لفظ دیگر و ص 201؛الزام النّاصب:ص 139 [8] بعضی از آن یوم الخلاص:ص 241.

امیر المؤمنین علیه السّلام به حسن علیه السّلام فرمود:فرزندم برای مردم مدّتی معین شده است،که به آن خواهند رسید و این پرچم پرچمی است که بعد از من کسی آن را جز امام قائم علیه السّلام نخواهد گشود. (1)

4-ابو حمزۀ ثمالی گوید که امام باقر علیه السّلام به من فرمود:ای ثابت!گویی«قائم علیه السّلام» اهل بیتم که به طرف نجف(شما)روی آورده و با دست به سمت کوفه اشاره فرمود همین که روی به نجف(شما)کند،پرچم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را می گشاید و چون آن را باز کرد،فرشتگان بدر به او فرود آیند.

عرض کردم:پرچم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله چیست؟!

فرمود:عمودش از عمودهای عرش خدا و از رحمت او و بقیه اش از نصرت خداست،آن پرچم به چیزی فرود نمی آید،مگر این که خداوند آن را هلاک کند.

عرض کردم:پس آن پرچم در نزد شما پنهان است تا آن که«قائم علیه السّلام»قیام کند یا آن که در آن زمان برای او می آورند؟

فرمود:نه،بلکه برایش می آورند.

عرض کردم:چه کسی برای او می آورد؟

فرمود:جبرئیل. (2)

ص:16


1- 1) -عن أبی بصیر قال:قال أبو عبد اللّه علیه السّلام:لما التقی أمیر المؤمنین علیه السّلام و أهل البصرة نشر الرایة رایة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله فتزلزلت أقدامهم فما اصفرت الشمس حتی قالوا:أمتّنا(آمنّا)یا ابن أبی طالب فعند ذلک قال:لا تقتلوا الاسراء،و لا تجهزوا علی جریح،و لا تتبعوا مولیّا،و من ألقی سلاحه فهو آمن و من أغلق بابه فهو آمن.و لما کان یوم صفین،سألوه نشر الرایة فأبی علیهم فتحملوا علیه بالحسن و الحسین و عمار بن یاسر فقال للحسن:یا بنی إن للقوم مدة یبلغونها و إن هذه رایة لا ینشرها بعدی إلا القائم-صلوات اللّه علیه-غیبت نعمانی:ص 165؛ [1]بحار الأنوار:367/52 ب 27 ح 151. [2]
2- 2) -ابن تغلب،عن الثمالی قال:قال أبو جعفر علیه السّلام:[کأنی]أنظر إلی القائم قد ظهر علی نجف الکوفة،فإذا ظهر علی النجف نشر رایة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله،عمودها من عمد عرش اللّه تبارک و تعالی،و سائرها من نصر اللّه جل جلاله،لا یهوی بها إلی أحد إلا أهلکه اللّه عز و جل قال:قلت:تکون معه أو یؤتی بها؟قال:بل یؤتی بها یأتیه بها جبرئیل. غیبت نعمانی:ص 166؛ [3]بحار الأنوار:362/52 ب 27 ح 130 و [4]ص 328 ح 41 مختصرا از کمال الدّین و [5]ص 330 ح 48 مفصّلا از کامل الزّیارة.نفی حضرت،شاید از آن جهت است که تقیه می کرد چون اگر به گوش حکّام جور می رسید به زور مطالبه می کردند و شاید هم تأویلی در پرچم باشد.

5-ابو بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:سپس پرچم را به اهتزاز درآورد و با پرچم حرکت کند،کسی در خاور و باختر نماند،مگر این که پرچم را لعنت کند و آن پرچم رسول خداست صلّی اللّه علیه و اله که در جنگ بدر،جبرئیل آن را فرود آورد.سپس فرمود:

ای ابا محمد!به خدا قسم،آن پرچم از پنبه است و نه از کتان و ابریشم و نه از حریر! عرض کردم:پس از چیست؟!

فرمود:ورق بهشتی است که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله روز بدر آن را گشود و سپس آن را پیچید و به علی علیه السّلام داد و همواره نزد علی علیه السّلام بود تا آن که روز بصره برافراشت و خداوند فتح را نصیب او کرد و آن را درهم پیچید،(و دیگر گشوده نشد)اکنون این جا نزد ما است،هیچ کس آن را باز نکرد تا آن که قائم علیه السّلام قیام نماید و او پرچم را باز کند.... (1)

6-ابان بن تغلب گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:سپس اسبی سیاه و سفید که در میان دو چشمش سفیدی روشنی است،سوار می شود و پرچم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را به همراه دارد.

عرض کردم:پرچم هم اکنون پنهان است یا آن که پرچم را برایش می آورند؟

فرمود:بلکه جبرئیل آن پرچم را می آورد و عمودش از عمودهای عرش خدا است و بقیه اش از نصرت خدا و.... (2)

7-ابان بن تغلب گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:پس پرچم پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله را باز کند و چون باز کرد مابین مشرق و مغرب از نور آن روشن شود،عمود پرچم از عرش است و پرچم او از نصرت خداست،به هیچ چیز رو نکند،مگر این که خداوند او را هلاک کند و چون او را حرکت دهد و به اهتزاز درآورد،نماند مؤمنی مگر این که دل او چون پارۀ آهن محکم شود و قوّت چهل مرد به او داده شود و نماند مؤمن مرده ای مگر این که با شادی و خوشحالی داخل قبر او شود،علتش این است که مؤمنین در قبرهای خود به زیارت یکدیگر می روند و یکدیگر را به قیام قائم علیه السّلام بشارت

ص:17


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 162 باب ما جاء فی رایة رسول اللّه:صلّی اللّه علیه و اله. [1]
2- 2) -همان مدرک:ص 163 باب ما جاء فی رایة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله. [2]

می دهند و چون پرچم را باز کند،ملائکه برای نصرت او فرود می آیند. (1)

8-ابان بن تغلب گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:و پرچم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را می گشاید که عمودش از عمودهای عرش خدا و بقیه اش نصرت خداست و با آن بر چیزی سرازیر نگردد،مگر آن که آن را هلاک گرداند.

عرض کردم:آیا آن پرچم الان پنهان شده است یا برایش می آورند؟

فرمود:بلکه جبرئیل آن پرچم را می آورد.... (2)

9-ابان بن تغلب گفت:امام صادق علیه السّلام در روایتی طولانی فرمود:سپس رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله رو به جعفر بن ابی طالب کرد و فرمود:ای جعفر،مژده ات ندهم؟!

عرض کرد:چرا ای رسول خدا!

فرمود:اندکی قبل جبرئیل نزد من بود و مرا خبر داد آن کسی که آن«پرچم»را به قائم می سپارد،از نسل تو است.... (3)(در فصل خروج مردی از اولاد جعفر گذشت).

9-منصور بن حازم گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:چون پرچم حق برافراشته شود و اهل خاور و باختر،آن را لعنت فرستند.

عرض کردم:از چه رو چنین خواهد شد؟!

فرمود:از آن چه از بنی هاشم می بینند. (4)(دو روایت فوق در فصل-لعنت شرقیان و غربیان-گذشت).

10-امام صادق علیه السّلام فرمود:و چون پرچم را باز کند،ملائکه برای نصرت او فرود آیند. (5)

ص:18


1- 1) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:16/4 ح 1906،غیبت نعمانی:ص 210، [1]بحار الأنوار ج 328/52 ب 27 ح 48 از کامل الزّیارة.
2- 2) -غیبت نعمانی:ص 164 باب ما جاء فی رایة رسول اللّه:صلّی اللّه علیه و اله. [2]
3- 3) -همان مدرک:ص 289 باب 14 ح 1. [3]
4- 4) -همان مدرک:باب 17 ص 350. [4]احتمالا این دلگیری شدید ملّت از بنی هاشم یا در اثر خروج پی درپی سادات و گرفتاری های ناگوار پیامد جنگ ها و یا پس از تجدید سلطنت عباسیان از آن ها خواهند دید، می باشد.
5- 5) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:16/4 ح 1906،غیبت نعمانی:ص 210،بحار الانوار ج 328/52 ب 27 ح 48.

مطالب مربوط به این فصل در فصول ورود به کوفه و نجف و ملاقات با سیّد حسنی گذشت.

4*رنگ و جنس پرچم

1-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«رایته مرط مخملة سوداء،مربعة فیها جمم،لم تنشر منذ توفی رسول اللّه،و لا تنشر حتّی یخرج المهدیّ،یمدّه اللّه بثلاثة آلاف من الملائکة یضربون وجوه أعدائه و أدبارهم؛ (1)پرچم او از مخمل ندوختۀ سیاه،چهارگوشی است که در آن گشادگی هست،از روزی که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله وفات کرده،گشوده نشده است و باز نمی شود تا مهدی علیه السّلام خروج نماید،خداوند او را با سه هزار فرشته مدد می کند که به صورت دشمنانش می کوبند و آن ها را نابود سازند.»

2-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«ینشر رایة رسول اللّه السودآء؛ (2)پرچم سیاه رنگ رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را می گشاید.»

3-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و هی رایة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله نزل بها جبرئیل یوم بدر سیر به، ثم قال:یا أبا محمد!ما هی و اللّه من قطن و لا کتان و لا قز و لا حریر،فقلت:من أیّ شیء هی؟ قال:من ورق الجنة؛ (3)و آن پرچم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است که در روز«بدر»جبرئیل با آن فرود آمد و با آن سیر نمود سپس فرمود:ای ابا محمد(یعنی ابی بصیر)به خدا قسم!آن پرچم نه از پنبه و کتان است و نه قزّ و حریر.

گفتم:از چیست؟فرمود:از برگ بهشتی است....»

5*آرم پرچم

حضرت قائم علیه السّلام را به جز این رایت،رایت های زرد و سفید دیگری نیز دارد.

ص:19


1- 1) -الحاوی للفتاوی:174/2؛عیون أخبار الرّضاء:233/1؛الزام النّاصب:ص 259 از البیان؛ [1]الملاحم و الفتن:ص 59-58؛ [2]یوم الخلاص:ص 241.
2- 2) -غیبت نعمانی:ص 165 از امام صادق علیه السّلام؛بشارة الإسلام:ص 199؛بحار الأنوار:391/52؛ [3]ال 139 نصف اواو ص 189.
3- 3) -همان مدرک:ص 155؛ [4]بحار الأنوار: [5]361/52 ب 27 ح 129 از غیبت نعمانی. [6]

1-در روایتی از صدوق قدّس سرّه آمده است،در پرچم مهدی نوشته شده است:«البیعة للّه.» (1)

2-در روایتی دیگر«الرفعة للّه»و یا«-الرفعة للّه عزّ و جلّ-»آمده است.

3-در(اثبات الهداة)از فضل بن شاذان آمده است که در رایت مهدی علیه السّلام نوشته شده است:«اسمعوا و اطیعوا.» (2)

4-نوف بکالی گوید:بر پرچم«مهدی علیه السّلام»نوشته شده است«البیعة للّه»؛بیعت از آن خداوند است. (3)

6*پرچم او برگشت ندارد

«أما إنّه لا یردّ له رایة؛ (4)هیچ رایتی از رایت های او برنمی گردد(و تا فتح تمامی کرۀ زمین پیش می رود).»

7*ارتش

چنان که می دانیم،شرط مهم پیروزی بر دشمن،برتری نیروهاست و این نیروها تنها شامل نیروهای نظامی نمی شود،بلکه برتری از نظر قدرت روحی و ایمان و استحکام پایه های اقتصادی و اجتماعی نقش اساسی دارند.

اگر جامعه ای شکست بخورد و در زنجیر اسارت باقی بماند،دلیلی جز غفلت از تلاش و کوشش،در زمینۀ فراهم آوردن این عوامل پیروزی و یا اشتباه در محاسبۀ نیروها نیست.

با در نظر گرفتن اصل اساسی فوق،نیروی نظامی نیز از ارکان مهم و پایه های اساسی در برتری به دشمن می باشد.

ص:20


1- 1) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:221/1 ح 134؛منتخب الاثر ص 393 ف 2 ب 49 ح 1.
2- 2) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:223/1 ح 135، [1]اثبات الهداة:582/3 ب 37 ف 59 ح 769،منتخب الاثر:ص 393 ف 2 ب 49 ح 3،بحار الانوار ج 305/52 ب 26 ح 77،م م 357.
3- 3) -الملاحم ابن طاوس:ص 68:عقد الدرر:ص 216؛تاریخ زندگانی حضرت مهدی علیه السّلام ص 183.
4- 4) -غیبت نعمانی:ص 176؛بحار الأنوار:294/52 ب 26 ح 42.

در مورد تشکیلات نظامی به خصوص تسلیحات ارتش حضرت مهدی موعود علیه السّلام پرسش هایی پیش می آید که نیاز به پاسخ دارد.

1-آیا رهبر این نهضت بزرگ،برای تحقّق بخشیدن به آرمان های انبیا و پیروزی ارتش حق،از سلاح های سنّتی اعصار پیشین(از اسلحۀ سرد)استفاده خواهد کرد یا با سلاحی مدرن تر از آن چه که امروز در اختیار بشریت در پیشرفته ترین کشورهای صنعتی قرار دارد،دست به مبارزه می زند؟!

2-از این گذشته در روایات اسلامی می خوانیم«او با شمشیر قیام می کند»و این تعبیر نشان می دهد که احتمال اوّلی«یعنی پیکار با سلاح سنّتی و بهره گیری از آن»به حقیقت نزدیک تر است،در این صورت این اشکال پیش می آید،چگونه می توان با سلاح های ابتدایی و سنّتی،تسلیحات مدرن و وحشتناک را نابود کرد و به عصر سلاح سرد بازگشت و بر دشمن پیروز شد؟!

آیا دنیای امروز با پیش کشیدن جنگ اتمی(چنان که برخی پیش بینی کرده اند) آن چنان درهم کوبیده خواهد شد که چاره ای جز بازگشت به گذشته نخواهند داشت و سپس قائم علیه السّلام قیام خواهد کرد،یا با این منوال،به مسابقۀ تسلیحاتی خود ادامه خواهند داد که سرانجام آن معلوم نخواهد بود؟!

3-هم چنین سؤال دیگری این است که به طور کلّی در عصر برتری نور بر ظلمت و عدالت بر بیدادگری،آیا ماشینیزم مدرن با تمام وسایل رفاه و آسایش که برای پیشرفت بشریّت فراهم آمده است،از میان رفته و نابود خواهد گشت و انسان ها به چندین قرن پیش باز خواهند گشت؟!در این صورت آیا این ارتجاع و عقب گرد، باورکردنی است؟و یا به بنا به حکم عقل،بازگشت به عقب نه ممکن است و نه منطقی و این برخلاف سنّت آفرینش و اصل تکامل در زندگی انسان هاست!

یا به عکس،نه تنها این تسلیحات می مانند،بلکه با سرعت تمام تکامل می یابد، آن چنان که توأم با پیشگیری از جنبۀ منفی زندگی ماشینی و خطرات ناشی از آن خواهد بود؟به تعبیر دیگر،«ماشینیزم»هم تکامل می یابد و هم تصفیه می شود.

و پرسش های فراوان دیگر که با مرور زمان،پیش خواهد آمد!

ص:21

برای یافتن پاسخ این سؤالات هم از منابع احادیث می توان کمک گرفت و هم از دلایل عقلی؛زیرا هردو باهم ارتباط ناگسستنی دارند.

این نکته را باید به خاطر داشت که دلیلی ندارد،پیشرفت و ترقّی جامعۀ انسانی که به سوی حق و عدالت پیش می رود،ناگهان متوقف گردد و یا عقب گرد نماید؛ زیرا عقب نشینی و گذشته گرایی با جهش و پیشرفت هیچ گونه تناسبی ندارد.

بنابراین قیام مصلح بزرگ برای استقرار عدل و آزادی در سراسر جهان،هیچ گاه سبب نمی شود که جنبش صنعتی و ماشینی در شکل سالم و مفیدش برچیده و متوقف گردد.

با این که صنایع کنونی،نه تنها بسیاری از گره ها را از زندگی انسان ها گشوده است،بلکه یکی از پایه های استقرار حکومت واحد جهانی؛از قبیل نزدیکی و به هم پیوستگی دنیا از نظر وسایل ارتباطی و پیوندهای اجتماعی است و این موضوع بدون تکامل صنعتی ممکن نیست،ولی شکی نیست که این جنبش صنعتی و تکامل تکنولوژی،باید از صافی دقیق بگذرد تا جنبه های ناسالم و زیان بخش آن حذف گردد و سرانجام در مسیر منافع انسان ها و صلح و عدالت بسیج شود و روزی یک حکومت طرفدار حق و عدالت این کار را خواهد کرد،این مطلب در مورد اصل پیشرفت صنعت و تکنولوژی است.

اما دربارۀ تسلیحات باید گفت که برای استقرار چنان حکومتی،باید حکومت های خودکامه و بیدادگر از صحنۀ گیتی برچیده شود و برای نابودی آن ها در شرایط کنونی،«سلاح برتری»لازم است که شاید تصورش امروز برای ما ممکن نیست،ولی آیا این سلاح چیزی همانند یک«اشعۀ مرموز و مجهول»است که کاربرد آن ماورای سلاح های کنونی است و می تواند همۀ آن ها را خنثی کند و نقشۀ استفادۀ ابرقدرت ها را از آن عقیم بگذارد؟یا یک نوع تأثیر مرموز روانی و از کار انداختن دستگاه های فکری آن ها حتّی از راه های دور است که نتوانند هیچ گونه فکری برای به کار انداختن سلاح های مخرّب کنونی بنمایند؟و یا چیزی از قبیل احساس یک نوع ترس و وحشت فوق العاده که مانع هرگونه تصمیم گیری در این

ص:22

زمینه شود؟!و یا چیز دیگر...؟!نمی دانیم و نمی توانیم نوع این سلاح را،نه از نظر مادی یا روانی بودن و نه از جهات دیگر تعیین کنیم؛همین اندازه اجمالا می توانیم بگوییم که سلاح برتر خواهد بود و نیز می دانیم آن سلاح،سلاحی نیست که گناهکار و بی گناه را باهم نابود نماید و پایه های عدالت آینده را بر ظلم و ستم امروز بگذارد،این از نظر تجزیه و تحلیل عقلی. (1)

8*امّا از نظر منابع حدیث

تعبیرات جالبی دیده می شود که به طور ضمنی،پاسخ رسا و روشنی برای سؤالات فوق دربردارد؛از جمله:

در برابر فلان موضوع سر تسلیم فرود نیاورید-حوالۀ شما با شمشیر است-و یا به زور شمشیر،حق خود را می گیرم-یا از قدیم معروف بود،کشور با دو چیز اداره می شود،قلم و شمشیر-همۀ این تعبیرها جنبۀ سمبولیک دارند و مفهوم آن تکیه بر قدرت و استفاده از نیروی نظامی است.

ضرب المثل های بسیاری امروز در این زمینه در دست است،مثلا می گویند:

«فلان کس شمشیر را از رو بسته»یعنی آشکارا قدرت نمایی می کند یا این که «شمشیر میان ما و شما حکومت خواهد کرد»اشاره دارد بر این که جز از راه جنگ مسأله حل نمی شود یا این که«شمشیرها را غلاف نمی کنیم تا به هدف برسیم»کنایه از این است که مبارزه را تا آخر ادامه می دهیم،یا این که«فلان کس شمشیرش را غلاف کرده»یعنی دست از پیکار برداشته است،یا«فلان کس شمشیر دو دم است» یعنی از دو سو مبارزه می کند.تمام این تعبیرات از شمشیر،کنایه از قدرت و مبارزه است.

در روایات اسلامی نیز می خوانیم«الجنّة تحت ظلال السّیوف»بهشت زیر سایۀ شمشیرها است؛«السّیوف مقالید الجنّة»شمشیرها کلیدهای بهشتند؛همۀ این

ص:23


1- 1) -در این مورد به فصل تسلیحات این بخش مراجعه شود.

عبارات اشاره به جهاد و جانبازی و استفاده از قدرت است و این گونه تعبیرات سمبولیک از«شمشیر»یا«قلم»در زبان های مختلف فراوان است.

از این جا روشن می شود که منظور از قیام مهدی علیه السّلام با شمشیر،همان اتّکا به قدرت است و چنین گمان نشود که این مصلح بزرگ آسمانی به شکل یک معلم یا یک واعظ و یا راهنمای مسایل اجتماعی ظاهر می شود و رسالت او تنها اندرز دادن مردم است.

بلکه او یک رهبر دورنگر و دوراندیش است که نخست از حربۀ منطق بهره گیری کافی می کند،آن جا که گفتار حق سودی نبخشید(که دربارۀ زورگویان و جبّاران سودی هم نخواهد داشت)دست به شمشیر می برد؛چون چارۀ دیگری نخواهد داشت،حتی با آن هایی که کنار آمده و جزیه می گیرد،از آن جایی که در نهایت آن ها نیز از سیادت و بزرگواری او سوء استفاده نموده،پیمان شکنی خواهند کرد،دیگر راه سومی نخواهد داشت،جز اصلاح با شمشیر،همان گونه که با مکیّان و پیمان شکنان دیگر شهرها خواهد نمود؛یعنی در صورت عدم امکان اصلاح،متوسّل به قدرت می شود و ستمکاران را بر سر جای خود می نشاند و یا در صورت لزوم وجود ناپاک آن ها را از میان برمی دارد و شکّی نیست برای اصلاح گروهی از مردم،جز این راهی نیست که گفته اند«الناس لا یقیمهم إلاّ السّیف»مردم را درست نمی کند مگر شمشیر.

به تعبیر دیگر تنها وظیفه امام علیه السّلام روشنگری و ارایۀ راه نیست،بلکه وظیفۀ مهم ترش اجرای قوانین الهی و به ثمر رساندن انقلاب تکاملی اسلام و رساندن به مقصد و ایصال به مطلوب است.

از گفتار فوق این نکته روشن می شود که برخلاف بعضی کوته فکران که چنین می پندارند،او به هنگام قیامش بی مقدّمه و بدون پیش گرفتن راه اصلاح،دست به سلاح می برد و طبق آن،افسانۀ دروغین(آن قدر خون ریزی می کند تا خون به رکابش برسد!)را ساخته اند،بلکه نخست از طریق رهبری فکری و روشنگری در همۀ زمینه ها می پردازد و به تعبیر رسای مذهبی«اتمام حجّت»می کند آن چنان که

ص:24

هرکس کم ترین آمادگی برای پذیرای منطقی آیین حق داشته باشد،روشن شود و تنها کسانی باقی می مانند که جز از طریق توسّل به زور و خشونت اصلاح پذیر نیستند.

از قراین روشن می شود که روش او،روش رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است.پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و اله سیزده سال تمام در مکّه به دعوت آشکار مشغول بود و آن هایی که پذیرای حق بودند،اطراف او را گرفتند و سر تسلیم فرود آوردند،اما گردن کشان یاغی و زورمند که اکثریّت تودۀ نادان را،تشکیل می دادند،در برابرش مقاومت به خرج دادند که او سرانجام به مدینه هجرت نمود و با تشکیل حکومت اسلامی و فراهم ساختن قدرت و نیروی نظامی،در برابر آن ها ایستادگی کرد و راه خود را به سوی یک دعوت عمومی گشود.

گرچه در زمینۀ دعوت اسلام،از سوی دشمنان سمپاشی زیاد شده و می خواهند اسلام را تنها دین و آیین شمشیر و خونریزی معرّفی نمایند،ولی بهترین سندی که امروز در برابر آن ها در دست است و خوشبختانه نتوانسته اند آن را بپوشانند یا از میان بردارند،این است که اگر چهرۀ اسلام متوسّل به خشونت بود،در کتاب خود «قرآن»برای اثبات حقایق و گشودن راه پیشرفت خود،نیازی به این همه استدلال نداشت و در موضوع خداشناسی و معاد و اصول اساسی اسلام،به دلایل گوناگون تکیه نمی کرد و متفکران و صاحبان عقل و اندیشه را به داوری نمی طلبید و سخنی از علم و دانش نمی گفت؛زیرا یک رژیم خشن نظامی،جز زبان زور،هیچ استدلال و منطقی را نمی پذیرد،می بینیم اسلام،حتی هنگام توسل به زور نیز موضع خود را با دلایل منطقی به عنوان یک ضرورت اجتناب ناپذیر،مشخص می ساخت و در صورت اشاره فرد مقابل،دست به اسلحه می برد.

مهدی موعود علیه السّلام نیز در این روش همانند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله عمل خواهد کرد،به اضافه این که در عصر او سطح افکار عمومی پیشرفت کرده و توسل به منطق ضرورت بیشتری پیدا خواهد کرد،آن گونه که اعمال خشونت نیز در برابر زورگویان گردنکش،اجتناب ناپذیر خواهد شد.

ص:25

به طور مسلّم انقلاب او در پاره ای از قسمت ها یک انقلاب خونین خواهد بود، خون های ناپاک کالبد جامعۀ بشری با تیغ او بیرون خواهد ریخت و در هیچ جامعۀ فاسدی جز از این راه،راه دیگری برای اصلاحات بنیادی جامعه وجود نخواهد داشت،ولی مفهوم این سخن آن نیست که او بی حساب خون می ریزد و بی دلیل می کشد،بلکه با رعایت احتیاط و مشروعیت جوانب مختلف آن،به کشتار اقدام خواهد کرد؛مانند طبیبی که در خون گرفتن از بیمار،حتی میلی گرم را نیز به حساب می آورد.

9*امیران ایرانی ارتش

روایاتی که دربارۀ سی صد و سیزده تن یاران خاص الخاص،«قائم علیه السّلام»وارد شده،همگی گواه بر این است که آن ها حاکمان والیان و امیران ارتش حضرت «مهدی موعود علیه السّلام»هستند و همۀ آن ها از عجم ها خواهند بود که نیازی به تکرار آن ها نیست.(به فصل های مربوطه مراجعه فرمایید.)

ابی الجارود گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:یاران«قائم علیه السّلام»سی صد و سیزده مرد از فرزندان عجم خواهند بود که بعضی از آن ها در روز در میان ابر حمل می شود و به نام خود و به نام پدرش با خصوصیاتش معروف است و بعضی از آنان در بسترش به خواب باشند و بدون قرار قبلی در مکّه(با امام علیه السّلام)دیدار کنند. (1)

10*اسماء یاران در صحیفۀ لاک و مهرشده

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«مع القآئم صحیفة مختومة،فیها عدد أصحابه بأسمائهم و بلدانهم و حلاهم و کناهم،هم کرّارون مجدّون فی طاعة اللّه و طاعته.. (2)با«قائم علیه السّلام» صحیفۀ مهرشده ای است که در آن تعداد و نام و شهرها و طبیعت ها و زینت ها و کنیه هایشان نوشته شده است،آنان هجوم برنده(به سوی دشمن و)تلاش کننده در

ص:26


1- 1) -ترجمه غیبت نعمانی:باب 20 ص 370. [1]
2- 2) -بشارة الإسلام:ص 9؛ [2]الزام النّاصب:ص 63؛ [3]یوم الخلاص:ص 213.

طاعت خدا و طاعت او هستند.

11*شناخت امامان،مشخّصات یاران او را

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:إنّی لأعرف أسمائهم،و أسماء ابائهم،و اسماء خیولهم،و هم خیر فوارس علی ظهر الارض(أو من خیر فوارس علی ظهر الأرض). (1)من نام آن ها و پدرانشان و نام اسبانشان را می شناسم،آن ها بهترین سواران روی زمین یا از بهترین سواران بر روی زمین هستند.

2-و قد سأل الصادق علیه السّلام صاحبه أبو بصیر عند سماع حدیث أمیر المؤمنین علیه السّلام منه قائلا:

جعلت فداک،هل کان أمیر المؤمنین یعرف أصحاب القآئم کما یعرف عدّتهم؟.فقال:)-لقد کان یعرفهم بأسمائهم و أسماء آبائهم (2).ابی بصیر وقتی که حدیث امیر المؤمنین علیه السّلام را از حضرت شنید،از امام صادق علیه السّلام سؤال نمود:فدایت شوم!آیا امیر المؤمنین علیه السّلام هم، نام های اصحاب«قائم علیه السّلام»را آن گونه که تعدادشان را می دانست،می شناخت؟!

فرمود:به تحقیق نام های آن ها و پدرانشان را می شناخت.

3-(و زاد:)-و کلّ ما عرفه أمیر المؤمنین فقد عرفه الحسن و کلّ ما عرفه الحسن فقد عرّفه الحسین و کل ما عرّفه الحسین،فقد علمه علی بن الحسین و کل ما علمه علی بن الحسین فقد علمه محمد بن علی و کل ما عرفه محمد بن علی فقد عرفه و علمه صاحبکم (یعنی نفسه..)قال صاحبه:مکتوب؟.فقال الصادق علیه السّلام:مکتوب فی کتاب محفوظ فی القلب مثبت فی الذکر لا ینسی!. (3)و اضافه کرد هر آن چه را که امیر المؤمنین علیه السّلام شناخته بود، (امام)حسن علیه السّلام نیز می شناخت(و همۀ امامان پشت سر هم)می شناختند و صاحب شما(یعنی امام صادق علیه السّلام)هم می دانست.

ابی بصیر پرسید:نوشته شده است؟!

امام صادق علیه السّلام فرمود:در کتابی که محفوظ در قلب است و ثبت شده در ذکر و

ص:27


1- 1) -الزام النّاصب:ص 178؛ [1]یوم الخلاص:ص 213.
2- 2) -غیبت طوسی:285 بعضی از آن؛بشارة الإسلام:ص 208؛ [2]الزام النّاصب:ص 199؛ [3]یوم الخلاص:ص 213.
3- 3) -بشارة الإسلام:ص 208؛ [4]یوم الخلاص:ص 213.

فراموش شدنی نیست،نوشته شده است.

4-(و جاء عن الجواد علیه السّلام راویا عن آبائه عن النبی صلّی اللّه علیه و اله قوله:)(و بلفظ آخر فیه تأکید أقسم علیه أمیر المؤمنین علیه السّلام بقوله:)-و اللّه انّی لأعرفهم بأسمائهم و أسماء آبائهم و قبائلهم و حلاهم(أی ألبستهم و أسلحتهم)و مواقع منازلهم و مراتبهم.و هم المفقودون عن فرشهم و قبائلهم،السائرون فی لیلهم و نهارهم إلی مکة و ذلک عند استماع الصوت-أی النداء من جبرائیل علیه السّلام فی السنة الّتی یظهر فیها أمر اللّه-و هم القضاة و الحکّام علی الناس(1)از امام جواد علیه السّلام از پدران بزرگوارش از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله آمده است،آن حضرت فرمود:(با لفظ دیگری که امیر المؤمنین علیه السّلام تأکید کرده و قسم یاد می کند)به خدا قسم!من نام ها و نام پدران و قبایل و زینت هایشان(یعنی اسلحه ها و لباس هایشان)را می شناسم و محلّ منزل و درجاتشان را می دانم.

آن ها گمشدگان رختخواب ها و قبیله هایشان و روندگان شب و روزشان هستند که به سوی«مکّه»می روند.موقع شنیدن صدای(آسمانی)جبرائیل را در سالی که در آن سال امر خدا«قائم علیه السّلام»ظهور می کند و آن ها قاضیان و حاکمان مردم هستند.

12*پدر و مادرم فدای آن ها باد

1-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«بأبی و أمّی من عدّتهم فی السّماء معروفة و فی الأرض مجهولة. (1)پدر و مادرم فدای کسانی باد که تعداد(و نام هایشان)در آسمان معروف و در زمین مجهول است!»

2-هم چنین فرمود:«یجاهدهم فی اللّه(ای یجاهد الکفّار)قوم أذلّة عند المتکبّرین، فی الأرض مجهولون،و فی السّماء معروفون. (2)با کفّار می جنگند قومی که نزد متکبّران ذلیلند،در زمین ناشناخته و در آسمان شناخته شدگانند.»

ص:28


1- 2) -نهج البلاغة:126/2؛ [1]بشارة الإسلام:ص 83؛ [2]منتخب الأثر:ص 239 و 314؛ [3]ینابیع المودة:94/3؛ [4]یوم الخلاص:ص 214.
2- 3) -همان مدرک:196/1؛ [5]ینابیع المودة:95/3؛ [6]یوم الخلاص:ص 214.
13*در نما شبیه همدیگرند

1-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«..و کأنّی أنظر إلیهم،و الزّیّ واحد،و القدّ واحد،و الجمال واحد،و اللّباس واحد!کأنّما یطلبون شیئا ضاع منهم،فهم متحیّرون فی أمرهم،حتّی یخرج الیهم من تحت ستار الکعبة فی آخرها رجل أشبه الناس برسول اللّه خلقا و خلقا و حسنا و جمالا،فیقولون أنت المهدیّ؟!فیجیبهم أنا المهدیّ بایعوا. (1)گویا من به آن ها می نگرم در حالی که شکل و قدّ و جمال و لباس یکی است،مانند این است در جستجوی گمشده ای هستند(در طلب چیزی اند که گم کرده اند)،پس آن ها در کارشان متحیّرند تا این که در آخر روز از زیر استار کعبه بیرون می آید مردی که شبیه ترین خلق است به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله از جهت آفرینش و اخلاق و زیبایی و جمال است،پس می پرسند:

مهدی تویی؟!جواب می دهد:منم مهدی،بیعت کنید!»

14*صفات یاران و ارتشیان

در معرّفی واحدها و یگان های ارتش امام علیه السّلام از نظر مشخّصه های جسمی و روحی و شناساندن کمالات وجودی آن ها،روایت های فراوان وارد شده است که برای اطّلاع عزیزان،تعدادی از آن ها را می آوریم.

1-قال أبو عبد اللّه علیه السّلام:یکون شیعتنا فی دولة القآئم علیه السّلام سنام الأرض و حکّامها،یعطی کل رجل منهم قوة أربعین رجلا و قال أبو جعفر علیه السّلام:ألقی الرعب فی قلوب شیعتنا من عدونا، فإذا وقع أمرنا و خرج مهدیّنا،کان أحدهم أجری من اللّیث،و أمضی من السنان،یطأ عدونا بقدمیه و یقتله بکفیه. (2)امام صادق علیه السّلام فرمود:شیعیان ما در دولت«قائم علیه السّلام»ارکان بزرگ(یا کوهان)زمین و حکّام آن هستند،برای هر مردی،نیروی چهل مرد داده می شود و امام باقر علیه السّلام فرمود:ترس از دشمنان ما به دل های شیعیان ما انداخته می شود،وقتی که امر ما واقع شد و مهدی ما خروج کرد،هریک از آن ها بی باک تر از

ص:29


1- 1) -الملاحم و الفتن:ص 122؛ [1]یوم الخلاص:ص 215.
2- 2) -اثبات الهداة:556/3 ب 32 ف 33 ح 603؛ [2]معجم أحادیث امام المهدی:6/4 ح 1081؛ [3]مهدی منتظر:ص 332. [4]بحار الأنوار:372/52 ب 27 ح 164 [5] از اختصاص.

شیر و تیزتر از نیزه می شوند،دشمنان ما را با دو پایش(لگدمال)می کند و با دستانش می کشد.

2-عن جابر،عن أبی عبد اللّه علیه السّلام قال:إن اللّه-عزّ و جلّ-یلقی فی قلوب شیعتنا الرعب، فإذا قام قآئمنا و ظهر مهدیّنا کان الرّجل أجری من لیث و أمضی من سنان. (1)جابر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:خداوند عزّ و جلّ(در زمان غیبت)ترس را به دل های شیعیان ما می اندازد،(اما)وقتی که امر ما واقع شد و«مهدی علیه السّلام»ما ظهور کرد،هر مردی از آن ها بی باک تر از شیر و سریع تر از نیزه می شود.»

3-عمرو بن شمر عن جابر قال:قال أبو عبد اللّه علیه السّلام:إن اللّه نزع الخوف من قلوب شیعتنا، و أسکنه قلوب أعدائنا،فواحدهم أمضی من سنان و أجری من لیث،یطعن عدوه برمحه و یضربه بسیفه،و یدوسه بقدمه. (2)عمرو بن شمر از جابر گوید:امام صادق علیه السّلام فرمود:

همانا خداوند ترس را از دل های شیعیان ما جدا می کند و در دل های دشمنان ما جا داده است،پس هریک از آن ها،گذرنده تر از نیزه و بی باک تر از شیر است،با نیزه دشمنش را می زند و با شمشیرش ضربت وارد می کند و با پایش لگدمال می نماید(می کوبد).»

4-امام باقر علیه السّلام فرمود:گویا اصحاب«قائم علیه السّلام»را می بینم.در حالتی که مابین مشرق و مغرب را احاطه کرده اند و هیچ چیز نیست مگر این که مطیع ایشان شده است،حتی درّندگان زمین و درّندگان پرنده(هوا)،همه چیز طالب رضای ایشانند، حتی این که زمین بر زمین فخر می کند و می گوید:امروز مردی از اصحاب«قائم علیه السّلام» از روی من عبور کرد. (3)

5-حضرت صادق علیه السّلام فرمود:«لوط علیه السّلام که می گفت: لَوْ أَنَّ لِی بِکُمْ قُوَّةً أَوْ آوِی إِلی رُکْنٍ شَدِیدٍ (4)ای کاش من بر شما نیرویی داشتم یا به رکن استواری،پناهنده

ص:30


1- 1) -بحار الأنوار: [1]370/52 ب 27 ح 161 از کشف الغمّة؛ [2]منتخب الأثر:ص 613 [3] از ج 3 حلیة الأولیاء؛ینابیع المودّة: [4]109/3 ب 78 از فرائد السمطین.
2- 2) -بحار الأنوار: [5]336/52 ب 27 ح 70 از الخرائج.
3- 3) -معجم أحادیث امام المهدی:282/3 ح 818؛بحار الأنوار:327/52 ب 27 ح 43. [6]
4- 4) -هود:80. [7]

می شدم؛این را نمی گفت،مگر قوّت و قدرت«قائم علیه السّلام»را آرزو می کرد و اصحاب (قدرتمند)او را تمنّا می نمود،چون بر هر مردی از آن ها قوّت چهل مرد داده می شود و قلب او سخت تر از پارۀ آهن است،اگر به کوه های آهنین گذر کنند،آن ها را پاره پاره می نمایند،شمشیرهای خود را باز نگیرند تا خداوند عزّ و جلّ راضی شود. (1)

6-امام زین العابدین علیه السّلام فرمود:وقتی که«قائم علیه السّلام»قیام کند،خداوند از شیعیان آفت و مرض را ببرد و دل های ایشان را مانند پاره های آهن سازد و به هر مردی از آن ها قوّت چهل مرد دهد و حکّام زمین و بلندرتبه ها خواهند بود. (2)

7-حضرت باقر علیه السّلام فرمود:هرگاه امر ما واقع شود و مهدی ما بیاید،هر مردی از شیعیان ما بی باک تر از شیر و بانفوذتر از نیزه خواهد بود،دشمن خود را لگدکوب کنند و به دست خود می زند و این در نزد نزول رحمت خدا و فرج او بر بندگان است.» (3)

8-سعد گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:حدیثنا صعب مستصعب لا یحتمله إلاّ ملک مقرّب،أو نبی مرسل،أو مؤمن امتحن،أو مدینة حصینة،فإذا وقع أمرنا و جاء مهدینا،کان الرجل من شیعتنا أجری من لیث،و أمضی من سنان،یطأ عدونا برجلیه،و یضربه بکفیه، و ذلک عند نزول رحمة اللّه و فرجه علی العباد. (4)سرگذشت ما سخت و سخت تر است، آن را تحمّل نکند،مگر ملک مقرّب یا نبی مرسل یا بنده ای که از امتحان درآمده یا شهری دارای دژ محکم باشد،پس زمانی که امر ما واقع شد و مهدی علیه السّلام ما آمد،هر مردی از شیعیان ما بی باک تر از شیر و بانفوذتر از نیزه می شود و دشمن ما را لگد کوب کند و با دستانش می زند و این قضایا هنگام نزول رحمت خدا و گشایشش بر

ص:31


1- 1) -معجم أحادیث امام المهدی:172/5 ح 1598؛منتخب الأثر:ص 613 ف 8 ب 2 ح 1؛ینابیع المودة:/3 241 ب 71 ح 21؛کمال الدّین:673/2 ب 58 ح 26 اثبات الهداة:494/3 ب 32 ف 5 ح 249؛ بحار الأنوار:327/52 ب 27 ح 44؛مهدی منتظر:ص 331. [1]
2- 2) -همان مدرک:192/3 ح 713؛بحار الأنوار:317/52 ب 27 ح 12.
3- 3) -همان مدرک:285/3 ح 822؛ [2]بحار الأنوار:318/52 ب 27 ح 17. [3]
4- 4) -بحار الأنوار: [4]318/52 ب 27 ح 17 از بصائر الدّرجات. [5]

بندگان خواهد شد.

ثوبان گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«تجییء الرّایات السّود من قبل المشرق کأنّ قلوبهم من حدید فمن سمع بهم فلیأتهم و لو حبوا علی الثّلج. (1)می آید پرچم های سیاه از سوی مشرق،گویی دلهایشان از آهن است،هرکس آمدن آن ها را بشنود،به سوی آنان برود،اگرچه با چهار دست و پا باشد.»

9-هم چنین از ثوبان از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:یقتتل عند کرّتکم ثلاثة کلّهم ابن خلیفة ثمّ لا یصیر إلی أحد ثمّ تجییء الرّایات السّود فیقتلونهم قتلا لم یقتله قوم مثله،ثمّ یجییء خلیفة اللّه المهدیّ فاذا سمعتم به فآتوه فبایعوه فإنّه خلیفة اللّه المهدی. (2)در بازگشت شما سه نفر(هم زمان)می جنگند،همگی از فرزندان خلیفه هستند،دیگر (خلافت)به کسی برنمی گردد،سپس پرچم های سیاه می آید آن ها را می کشند، کشتنی که مانند آن را هیچ گروهی نکشته است،بعد از آن خلیفۀ خدا مهدی می آید، پس زمانی که او را شنیدید،به سوی او بروید و بیعت کنید،چون او خلیفۀ خدا «مهدی علیه السّلام»است.

اخبار فراوان دیگر است که به همین تعداد اکتفا می شود،این اخبار شامل حال همۀ یاران،بلکه همۀ شیعیان،حتی بعد از انقضای جنگ هم می شود.

15*اگر به کوه بتازند از جا می کنند

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«یخرج بجیش لو استقبل به الجبال لهدمها و اتّخذ فیها طریقا. (3)با لشکری خروج می کند که اگر آن ها به کوه ها روآورند،از بین می برند و راه را باز نماید.

2-فضیل بن یسار،عن أبی عبد اللّه علیه السّلام«قال:له کنز بالطّالقان ما هو بذهب،و لا فضة، و رایة لم تنشر منذ طویت،و رجال کأن قلوبهم زبر الحدید لا یشوبها شک فی ذات اللّه أشد

ص:32


1- 1) -ینابیع المودّة: [1]166/3 ب 94 از غایة المرام. [2]
2- 2) -همان مدرک:166/3 ب 94 از غایة المرام. [3]
3- 3) -کشف الغمّة:314/3؛بشارة الإسلام:ص 183؛ [4]یوم الخلاص:ص 272 به نقل از آن ها.

من الحجر،لو حملوا علی الجبال لأزالوها،لا یقصدون برایاتهم بلدة إلاّ خربوها،کأنّ علی خیولهم العقبان،یتمسحون بسرج الإمام علیه السّلام....یطلبون بذلک البرکة. (1)فضیل بن یسار گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:خدا خزینه هایی در طالقان دارد،نه از طلا است و نه از نقره و پرچم پیچیده ای است که از آن روزی که پیچیده شده،باز نشده است و مردانی است که دل هایشان مانند پاره های آهن است،در شناختن خدا شکّی بر دل هایشان راه پیدا نمی کند و از سنگ سخت تر است،اگر به کوه ها حمله کنند،از جا می کنند،با پرچم هایشان به شهری رونمی آورند،مگر این که آن را ویران سازند، نشستن آن ها بر اسبانشان،مثل این که روی عقاب(شاهین ها)نشسته اند،(از شدّت محبّتشان)خود را به زین امام می مالند،با این کار طلب برکت می نمایند.

16*اسبان زیبا و مردان نشان دار

علی بن عاصم،عن أبی جعفر الثانی،عن آبائه علیهم السّلام قال:«قال النبی صلّی اللّه علیه و اله لابیّ بن کعب فی وصف القآئم علیه السّلام:إن اللّه تعالی رکب فی صلب الحسن علیه السّلام (2)نطفة مبارکة زکیة طیبة طاهرة مطهرة،یرضی بها کل مؤمن ممن قد أخذ اللّه میثاقه فی الولایة،و یکفر بها کل جاحد، فهو إمام تقی نقی سار مرضی هاد مهدی.

یحکم بالعدل و یأمر به،یصدق اللّه عز و جل و یصدقه اللّه فی قوله.یخرج من تهامة حین تظهر الدلائل و العلامات،و له کنوز لا ذهب و لا فضة إلاّ خیول مطهمة،و رجال مسوّمة (3)یجمع اللّه له من أقاصی البلاد علی عدة أهل بدر ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا،معه صحیفة مختومة

ص:33


1- 1) -بحار الأنوار:308/52 ب 26 ح 82. [1]
2- 2) -یعنی الحسن بن علی العسکری علیهما السّلام و فی الاصل المطبوع:(فی صلب الحسین)و هو تصحیف و الحدیث فی النص علی الائمة الاثنی عشر [2]علیهم السّلام فاقتطع المؤلف رحمه اللّه ما یتعلق بالحجة ابن الحسن العسکری علیه الصلاة و السلام.
3- 3) -یقال:جواد مطهم أی تام الحسن،و هو من أوصاف الخیل،و المسوم:المعلم بعلامة یعرف بها،و کان ذلک من دأب الشجعان عند الحرب یعلمون بریش طائر أو سومة صوف أو عمامة،و قد نزلت الملائکة یوم بدر و کانت سیماهم عمائم بیضا قد أرسلوها علی ظهورهم الا جبریل فکانت عمامته صفراء و منه قول سحیم بن وثیل الریاحی:أنا ابن جلا و طلاع الثنایا*متی أضع العمامة تعرفونی

فیها عدد أصحابه بأسمائهم،و بلدانهم و طبائعهم،و حلاهم،و کناهم،کدّادون مجدّون فی طاعته. (1)علی بن عاصم گوید که ابی جعفر دوّم(امام جواد)علیه السّلام از پدران بزرگوارش علیهم السّلام فرمود:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در وصف حضرت قائم علیه السّلام به ابیّ بن کعب فرمود:خدای تعالی در صلب(حسن عسکری علیه السّلام)نطفۀ مبارک و پاک و طیّب و طاهر و مطهّر ترکیب نمود،همۀ مؤمنانی که پیمانش را در ولایت از او گرفته است، به آن راضی می شوند و تمام منکران به او کافر می شوند،پس او امام تقی،نقی، مرضی،هادی مهدی علیهم السّلام است.

به عدالت حکم می نماید و با آن امر می کند،خداوند عزّ و جلّ را تصدیق می نماید و خدا نیز او را در گفتارش تصدیق می کند،وقتی که دلایل و علامت ها آشکار شود از تهامه بیرون آید،برای او گنج هایی است،نه از زر و سیم،بلکه اسبان زیبا و خوش منظر و مردان نشان دار که خداوند از دورترین شهرها به تعداد اهل بدر سی صد و سیزده مرد جمع نموده است و صحیفۀ مهرشده ای با او باشد و در آن تعداد یاران او با نام و شهرها و طبیعت ها و زینت ها و کنیه هایشان است،ایشان زحمت کشان و تلاش کنندگان در اطاعت او(قائم علیه السّلام)هستند.

17*شب زنده داران

1-فضیل بن یسار گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«رجال لا ینامون اللیل،لهم دویّ فی صلاتهم کدویّ النحل،یبیتون قیاما علی أطرافهم،و یصبحون علی خیولهم،رهبان باللیل لیوث بالنّهار.... (2)مردانی که شب ها نمی خوابند،زمزمه شان در نماز مانند زمزمۀ زنبوران عسل است و شب تا صبح روی پایشان می ایستند و سوار بر اسبان به صبح می رسانند،راهبان شب و شیران روزند.»

2-طارق بن شهاب از حذیفه نقل می کند:شنیدم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«فیخرج

ص:34


1- 1) -بحار الأنوار:310/52 ب 27 ح 4؛ [1]بشارة الإسلام:ص 9؛ [2]الملاحم و الفتن:ص 50 قسمتی از آن؛الزام النّاصب:ص 63. [3]
2- 2) -همان مدرک:308/52 ب 26 ح 82. [4]

النّجباء من مصر و الأبدال من الشام و عصائب العراق رهبان باللّیل،لیوث بالنهار. (1)...پس نجبا از مصر و ابدال از شام و دسته های عراق بیرون می آیند،راهبان شب،شیران روزند....»

18*جان نثاران روز

فضیل بن یسار گوید:از امام صادق علیه السّلام شنیدم که فرمود:«.و یحفّون به یقونه بأنفسهم فی الحروب،و یکفونه ما یرید فیهم هم أطوع له من الأمة لسیّدها،....در جنگ ها به دور او می پیچند(اطراف او را می گیرند و حلقه می زنند)و در جنگ ها با جانشان از او نگهداری می کنند و هرچه از آن ها بخواهد،کفایت می کنند(برآورده می سازند) آن ها نسبت به او از کنیزان برده نسبت به آقا(صاحبانشان)فرمانبردارترند.... (2)

19*دل های فروزان دارند و آرزویشان شهادت

1-فضیل بن یسار گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«کالمصابیح کأنّ قلوبهم القنادیل، و هم من خشیة اللّه مشفقون یدعون بالشهادة،و یتمنّون أن یقتلوا فی سبیل اللّه شعارهم:یا لثارات الحسین،إذا ساروا،یسیر الرّعب أمامهم مسیرة شهر یمشون إلی المولی إرسالا، بهم ینصر اللّه إمام الحق... (3)؛مانند چراغ ها فروزان در قلب هایشان(لوسترها و) قندیل ها آویزان است و آن ها از ترس خدا حیرانند و برای شهادت دعا می کنند و آرزویشان کشته شدن در راه خداست،شعارشان«یا لثارات الحسین»است،زمانی که سیر می کنند«رعب»در مسافت یک ماه راه در جلویشان در حرکت است و به سوی مولا می روند،رفتنی(عاشقانه)،خداوند به وسیلۀ آن ها امام حق را نصرت دهد.

ص:35


1- 1) -الإختصاص:ص 208؛بحار الأنوار: [1]304/52 ب 26 ح 73 از اختصاص؛الملاحم و الفتن:ص 50 و 52 ؛یوم الخلاص:ص 208. [2]یوم الخلاص:ص 208.
2- 2) -بحار الأنوار:308/52 ب 26 ح 82. [3]
3- 3) -همان مدرک:308/52 ب 26 ح 82. [4]
20*ستون ها و امنای مردم

عبد الملک بن اعین گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«و أنتم قوّام الأرض و خزّآنها؛ (1)و شمایید پایه ها(ارکان دین)و شمایید خزینه داران زمین.»

21*ارتش جوان

1-امام باقر و امیر مؤمنان علیه السّلام فرمودند:اصحاب مهدی جوان ها هستند که پیر و کامل در میان آن ها مانند سرمه در چشم و یا نمک در طعام است و نمک در طعام کم ترین چیزی است». (2)

2-امام باقر و صادق علیهما السّلام فرمودند:«بینا شباب الشّیعة علی ظهور منازلهم نیام إذ توافوا إلی صاحبهم فی لیلة واحدة علی غیر میعاد،فیصبحون بمکّة،(فیجتمعون قزعا کقزع الخریف من القبائل). (3)درحالی که جوانان شیعه در پشت بام های خود در خوابند، ناگهان در یک شب بدون مواعدۀ قبلی در مکّه نزد صاحب خود جمع می شوند مانند ابر پاییزی از قبیله ها.»

22*ارتش غضب

1-ابی جمیله،از جابر روایت کرده است که گفت:برایم حدیث کرد کسی که مسیّب بن نجبه را دیده بود او گفت:«جاء رجل إلی أمیر المؤمنین علیه السّلام و معه رجل،یقال له:

ص:36


1- 1) -قوّام الأرض أی القائمین بأمور الخلق فی الأرض و حکّامهم فیها،و الخزّان أی یجعل الإمام علیه السّلام ضبط أموال المسلمین إلیهم.منه رحمه اللّه. روضة الکافی ص 294؛بحار الأنوار:335/52 ب 27 ح 69 از الخرائج.
2- 2) -«حکیم بن سعد،عن أمیر المؤمنین علیه السّلام قال:أصحاب المهدی شباب لا کهول فیهم،إلا مثل کحل العین و الملح فی الزاد و أقل الزّاد الملح.»معجم أحادیث امام المهدی:102/3 ح 644؛ [1]غیبت نعمانی:باب 20 ص 215؛ [2]غیبت طوسی ص 476 ف 8 ح 501؛منتخب الأثر:ص 484؛207-206؛ [3]ینابیع المودة:66/3 با لفظ دیگر؛الملاحم و الفتن:ص 118 اوّل روایت؛بحار الأنوار:334/52 ب 27 ح 63؛ [4]ملاحم ابن طاووس:144.
3- 3) -غیبت نعمانی:باب 170/20؛ [5]معجم احادیث امام المهدی:199/3 ح 719؛ [6]بحار الأنوار:239/52 و 288 و 306 ب 26 [7] ح 79 جز اولش و 370 جز آخرش؛الزام النّاصب:ص 223؛ [8]بشارة الإسلام:ص 103 و 205 و 207؛الإمام المهدی:ص 226؛یوم الخلاص:ص 218. [9]الإمام المهدی:ص 226؛ [10]یوم الخلاص:ص 218.

ابن السوداء،فقال له:یا أمیر المؤمنین!إنّ هذا یکذب علی اللّه و علی رسوله،و یستشهدک.

فقال أمیر المؤمنین:لقد أعرض و أطول،یقول ماذا؟قال:یذکر جیش الغضب فقال:خلّ سبیل الرجل!اولئک قوم یأتون فی آخر الزّمان قزع کقزع الخریف*الرجل و الرجلان و الثلاثة،فی کل قبیلة حتی یبلغ تسعة،أما و اللّه،إنّی لأعرف أمیرهم و اسمه و مناخ رکابهم ثم نهض و هو یقول:[باقرا]باقرا باقرا ثم قال:ذلک رجل من ذریتی یبقر الحدیث بقرا. (1)

مردی پیش امیر المؤمنین علیه السّلام آمد و کسی(را دستگیر کرده و)آورده بود که به او فرزند سیاه می گفتند.پس به امیر المؤمنین علیه السّلام عرض کرد:ای امیر المؤمنین علیه السّلام!این مرد به خدا و رسولش دروغ می بندد و تو را نیز به دروغش شاهد می گیرد.

امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:سخن عریض و طویل گفته(حرف زیادی زده است که او را تکذیب می کنی)چه می گوید!؟

گفت:دربارۀ«جیش الغضب»؛یعنی ارتش غضب حرف می زند!

حضرت فرمود:رهایش کنید!آن ها(یعنی ارتش غضب)قومی هستند که در آخر الزّمان می آیند مانند ابرهای پاییزی،یکی،دوتا و سه تا در هر قبیله ای تا جمع شوند و به نه نفر برسند،آگاه باش،به خدا قسم!من امیر آن ها و اسم و محلّ خوابیدن مرکب هایشان را می شناسم.سپس حضرت بلند شده و فرمود:باقرا، باقرا،باقرا و فرمود:او مردی است از ذریّۀ من،حدیث(علم)را می شکافد،چه شکافتنی.»

2-احنف بن قیس گوید:«دخلت علی علیّ علیه السّلام فی حاجة لی فجاء ابن الکوا و شبث بن ربعی فاستاذنا علیه،فقال لی علیّ علیه السّلام:إن شئت أن آذن لهما فانک أنت بدأت بالحاجة؟قال:

فقلت:یا أمیر المؤمنین!فائذن لهما.فدخلا فقال:ما حملکما علی أن خرجتما علی بحرورا؟ قالا:أحببنا أن تکون من الغضب،فقال:و یحکما و هل فی ولایتی غضب؟أو یکون الغضب

ص:37


1- 1) -بیان:لقد أعرض و أطول:أی قال لک قولا عریضا طویلا تنسبه إلی الکذب فیه و یحتمل أن یکون المعنی إنّ السائل أعرض و أطول فی السؤال.غیبت نعمانی:ص 168؛ [1]بشارة الإسلام:ص 42؛ [2]بحار الأنوار:/52 247 ب 25 ح 128. [3]

حتی یکون من البلاء کذا و کذا. (1)برای حاجتی به خدمت علی علیه السّلام رسیدم،پس ابن کوّا و شبث بن ربعی آمدند و اجازۀ ورود خواستند.

حضرت به من فرمود:تو به گفتن حاجت ابتدا کردی(نوبت اوّل تویی) می خواهی تو اجازه بده!

عرض کردم:ای امیر المؤمنین علیه السّلام(از طرف من مانعی نیست)اجازه بدهید،پس داخل شدند.حضرت به آن ها فرمود:چه باعث شد شما در«حرورا»به من خروج کردید؟!

گفتند:دوست داشتیم تو از«غضب»باشی!

فرمود:وای بر شما آیا در ولایت(امر)من غضب هست؟!(یا غضب آن وقت خواهد شد که از امتحان ها چنین و چنان پیش آید.)

از مفاد دو روایت فوق،معلوم می شود که مسألۀ«جیش غضب»در آن زمان جا افتاده بوده است و در روایت دوّم آن دو نفر از بزرگان خوارج نهروان هم آرزو داشتند که جزء جیش غضب باشند که امیر المؤمنین علیه السّلام آن ها را آگاه ساخت که هنوز شرایطش موجود نیست،باید امتحان ها پیش آید تا ارتش غضب پیرامون فرماندهشان گرد آیند.

پس یک«واحد»از ارتش«قائم علیه السّلام»جیش الغضب خواهد بود یا همان سی صد و سیزده نفرند که در روایات بسیاری آمده است.و اللّه العالم.

بدنۀ ارتش

اشاره

ارتش و نیروی نظامی آن حضرت را علاوه بر حیوانات،اعم از چرنده و پرنده و خزنده که با مقام تکوینی و ولایی خود در اختیار خواهد داشت،ملائکه و جن و انس زنده و مرده تشکیل خواهند داد.

ص:38


1- 1) -رواه النعمانی و کذا ما قبله فی باب ما جاء فی ذکر جیش الغضب ص 168 و بعده:ثم یجتمعون قزعا کقزع الخریف من القبائل ما بین الواحد و الاثنین-إلی-العشرة؛بحار الأنوار: [1]248/52 ب 25 ح 129 از غیبت نعمانی.
23*فرمانده کلّ در زره رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله

فرمانده کلّ ارتش روی زمین هنگام ورود به پایتخت،در میان یاران با زره رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله ظاهر شده و ارتش را فرماندهی و رهبری خواهد نمود؛زیرا خلق و خلق و منطق شبیه رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است و در روایت آمده است:«و خروجه کخروج رسول اللّه؛مثل خروج رسول خداست.»

ابان بن تغلب گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:گویی قائم را می بینم که چون به پشت نجف برسد،زره سفید رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را می پوشد،بدن او به آن زره قالب می گردد،به طوری که تمام بدن را فرامی گیرد،پس جامه ای از حریر بهشتی زره را می پوشاند.... (1)

24*شعار یاران

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:«شعار الأنصار:أمت،أمت. (2)شعار یاوران،أمت،أمت، خواهد بود.»

2-امام صادق علیه السّلام در توصیف نیروهای طالقان فرمود:«شعارهم یالثارات الحسین... (3)شعار آن ها یالثارات الحسین است.»

25*یگان فرشتگان

1-عبد الرحمان بن کثیر،عن أبی عبد اللّه علیه السّلام فی قول اللّه أَتی أَمْرُ اللّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ قال:هو أمرنا أمر اللّه-عزّ و جلّ-[أ]لا نستعجل به یؤیده بثلاثة أجناد بالملائکة و المؤمنین و الرّعب و خروجه کخروج رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و ذلک قوله عزّ و جلّ کما أخرجک ربّک من

ص:39


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 166-161. [1]
2- 2) -منتخب الأثر:ص 486؛الملاحم و الفتن:ص 52؛الإمام المهدی:226؛یوم الخلاص:ص 207 به نقل از منابع مذکور.
3- 3) -بحار الأنوار:308/52 ب 26 ح 83؛ [2]بشارة الإسلام:ص 225؛الزام النّاصب:ص 227؛ [3]یوم الخلاص:ص 223.

بیتک بالحق و إنّ فریقا من المؤمنین لکارهون. (1)عبد الرحمان بن کثیر گوید که امام صادق علیه السّلام دربارۀ آیۀ أَتی أَمْرُ اللّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ فرمود:منظور امر ما است.خدای عزّ و جلّ امر نموده که برای تحقّق آن شتاب به خرج ندهیم،(خداوند)آن را با سه لشکر یاری خواهد کرد،ملائکه و مؤمنین و«رعب»و خروج او مانند خروج رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله خواهد بود و این است منظور از گفتۀ خدای عز و جل «کَما أَخْرَجَکَ رَبُّکَ.....»

2-بطائنی قال:قال علیه السّلام:«إذا قام القآئم علیه السّلام نزلت الملائکة بثلاثمائة و ثلاثة عشر:ثلث علی خیول شهب،و ثلث علی خیول بلق،و ثلث علی خیول حوّ.قلت:و ما الحو؟قال:الحمر. (2)

بطائنی گفت:امام صادق علیه السّلام فرمود:زمانی که«قائم علیه السّلام»قیام نمود،فرشته ها فرود آید با سی صد و سیزده نفر،یک سوّم سوار بر اسبان سفید آمیخته به نقطه های سیاه و یک سوّم بر اسبان با پای سفید و سیاه یا به رنگ سیاه و سفید و یک سوّم بر اسبان سرخ رنگ.»

3-قال رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله.«و لأنصرنّه بجندی و لأمدّنه بملائکتی،حتّی یعلن دعوتی، و یجمع الخلق علی توحیدی،ثمّ لأدیمنّ ملکه،و لأداولنّ الأیّام بین أولیائی إلی یوم القیامة. (3)رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در حدیث معراجیه فرمود:او«قائم علیه السّلام»را به لشکرم یاری می دهم و با فرشته هایم مدد می رسانم تا دعوت مرا اعلان کند و مردم را به اعتقاد یگانگی من گرد آورد،سپس ریاست او را ادامه می دهم و روزها را بین دوستانم تا روز قیامت می چرخانم.»

4-امام باقر علیه السّلام فرمود:میکائیل در سمت راست و اسرافیل در سمت چپ و

ص:40


1- 1) -نحل:1؛ [1]انفال:5؛ [2]بحار الأنوار:356/52 ب 27 ح 119 از غیبت نعمانی. [3]
2- 2) -قوله علیه السّلام بثلاثمائة أی مع ثلاثمائة و ثلاثة عشر من المؤمنین.و قال الجوهری:الحوة لون یخالط الکمتة مثل صدأ الحدید و قال الاصمعی:الحوة حمرة تضرب إلی السواد. غیبت نعمانی:128؛ [4]بحار الأنوار:356/52 ب 27 ح 120. [5]
3- 3) -کمال الدّین:369/1-366؛ [6]علل الشّرایع:7/1-5؛ [7]عیون أخبار [8]الرّضاء:264/1-262؛بحار الأنوار:/52 3120 ب 27 ح 5. [9]

جبرئیل در جلو است.» (1)

5-امام زین العابدین و امام باقر علیهما السّلام فرمودند:جبرئیل از راست و میکائیل از چپ. (2)

6-امام زین العابدین علیه السّلام فرمود:و اسرافیل از پیش رو. (3)

7-امام جواد علیه السّلام می فرماید که رسول اکرم صلّی اللّه علیه و اله فرمود:خروج می کند درحالی که جبرئیل از طرف راست و میکائیل در طرف چپ او باشد و زود باشد آن چه را که برای شما می گویم،یاد کنید. (4)

8-امام صادق علیه السّلام فرمود:وقتی که«قائم علیه السّلام»قیام نماید،فرشتگان بدر فرود خواهند آمد که(تعدادشان)پنج هزار نفرند. (5)

این روایات در بیان حالات مختلف و موارد گوناگون از مقدمات قیام و خروج تا هنگام لشگرکشی و جنگ می باشد و در آن حالات با شکل ها و لباس های مخصوص دیده خواهند شد.

این سرخیلان فرشته ها،فرماندهان ملائک و خود نیز در تحت فرمان امام علیه السّلام خواهند بود،اما تعداد کلّ ملک ها از مرز چهل و شش هزار نفر خواهد گذشت.

9-امام صادق علیه السّلام فرمود:عدد انصار او از ملائکه چهل و شش هزار خواهد بود. (6)

این تعداد ملائکه در طول تاریخ،برای انبیا و امامان علیهم السّلام تا موقع تولّد خود امام علیه السّلام که از آسمان نازل شده اند،می باشند. (7)

در روایتی،مجموع این چند مورد،طبق فرمودۀ امام صادق علیه السّلام به سیزده هزار

ص:41


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 154-155؛ [1]إلزام النّاصب:303/2؛بحار الأنوار:348/52 ب 27 ح 99.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:200/3 ح 723 و 296 ح 831 و 299 ح 836؛بحار الأنوار:30752 ب 26 ح 81 و 337 ب 27 ح 75 و 343 ب 27 ح 91.
3- 3) -همان مدرک:201/3 ح 723؛بحار الأنوار:135/51 ب 4 ح 3؛مهدی منتظر:ص 317. [2]
4- 4) -عیون أخبار الرضا علیه السّلام:63/21 ب 6 ح 29؛ [3]بحار الأنوار:311/52 ب 27 ح 4.
5- 5) -غیبت نعمانی:ص 243. [4]
6- 6) -إلزام النّاصب:264/2؛بحار الأنوار:11/53 ب 25 ح 1؛مهدی منتظر:ص 318. [5]
7- 7) -معجم أحادیث الإمام المهدی:16/4 ح 1096؛بحار الأنوار:326/52 ب 27 ح 40؛از امام صادق علیه السّلام.

و و سی صد و سیزده تن خواهد بود. (1)

امام باقر علیه السّلام فرمود:گویا می بینم او را که از مکّه به سوی کوفه حرکت کرده با پنج هزار ملائکه،جبرئیل از راست و میکائیل از چپ و مؤمنین در جلوی او و لشکر خود را در شهرها پراکنده می سازد. (2)

ملائکۀ منزلین سه هزار (3)،ملائکۀ کرّوبیّین (4)ملائکۀ مقرّبین (5)خواهند بود.(برای دو قسم آخر تعداد بیان نشده است.)

یکی از کنیزان امام حسن عسکری علیه السّلام گوید:بعد از تولّد آن حضرت(مهدی علیه السّلام) پرندگانی از آسمان می آمدند و بال های خود را به سر و صورت و سایر بدن او می مالیدند و پرواز می کردند.جریان را به امام عسکری علیه السّلام گفتم:فرمود:آن ها فرشته های آسمانی اند که خود را متبرّک می سازند و در هنگام خروج یاوران او خواهند بود. (6)

این ها یاوران فرشته ای آن حضرت-روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء-هستند.

ص:42


1- 1) -فینحط علیه ثلاثة عشر آلاف ملک و ثلاثمائة و ثلاثة عشر ملکا قلت:کل هؤلاء الملائکة؟قال:نعم الذین کانوا مع نوح علیه السّلام فی السفینة و الذین کانوا مع إبراهیم علیه السّلام*حین القی فی النار،و الذین کانوا مع موسی علیه السّلام حین فلق البحر لبنی إسرائیل و الذین کانوا مع عیسی علیه السّلام حین رفعه اللّه إلیه،و أربعة آلاف ملک مع النبی صلّی اللّه علیه و اله مسومین و ألف مردفین و ثلاثمائة و ثلاثة عشر ملائکة بدریین،و أربعة آلاف ملک هبطوا یریدون القتال مع الحسین بن علی علیهما السّلام فلم یؤذن لهم فی القتال فهم عند قبره شعث غبر یبکونه إلی یوم القیامة،و رئیسهم ملک یقال له:منصور فلا یزوره زائر إلا استقبلوه و لا یودعه مودع إلا شیعوه،و لا یمرض مریض إلا عادوه،و لا یموت میت إلا صلوا علی جنازته،و استغفروا له بعد موته،و کل هؤلاء فی الأرض ینتظرون قیام القائم إلی وقت خروجه علیه السّلام غیبت نعمانی:ص 166؛بحار الأنوار: [1]328/52 ب 27 ح 48 از کمال الدّین و [2] 325/52 ب 27 ح 40؛إلزام النّاصب:297/2؛ [3]معجم أحادیث الإمام المهدی:/4 16 ح 1096؛ [4]مهدی منتظر:ص 319. [5]
2- 2) -امام باقر علیه السّلام قال:کأنّی بالقائم علیه السّلام علی نجف الکوفه،و قد سار إلیها من مکة فی خمسة آلاف من الملائکة:جبرئیل عن یمینه،و میکائیل عن شماله و المؤمنون بین یدیه و هو یفرّق الجنود فی البلاد بحار الأنوار:336/52 ب 27 ح 5 و ح 74؛ [6]معجم أحادیث الإمام المهدی:299/3 ح 836. [7]
3- 3) -غیبت نعمانی:ص 152 [8] امام باقر و صادق علیهما السّلام.
4- 4) -غیبت نعمانی:ص 154؛إلزام النّاصب:303/2؛بحار الأنوار:348/52 ب 27 ح 99.
5- 5) -معجم أحادیث الإمام المهدی:372/4 ح 1354؛بحار الأنوار:5/51 ب 1 ح 10.
6- 6) -معجم أحادیث الإمام المهدی:372/4 ح 1354 ابحار الأنوار:5/51 ب 1 ح 10. [9]
26*یگان پریان و جنّیان

امام صادق علیه السّلام به مفضّل بن عمر فرمود:مؤمنین جن او را یاری خواهند نمود، عرض کرد:آیا ملائکه و جن برای مردم ظاهر می شوند؟!

فرمود:بلی،به خدا قسم!با ایشان گفت وگو می کنند،مانند این که شخصی با اهل و عیال و حواشی خود صحبت می نماید.

پرسید:همراه او می روند؟

فرمود:بلی،و اللّه،ای مفضّل!ایشان به ارض هجرت مابین کوفه و نجف فرود می آیند و تعداد اصحابش از ملائکه چهل و شش هزار و از جنّیان شش هزار است و در روایت دیگر فرمود:«و مثلها من الجنّ و بهم ینصر اللّه و یفتح علی یدیه؛ (1)عدد ایشان،به تعداد فرشته ها،چهل و شش هزار خواهد بود،به وسیلۀ آن ها به او کمک می کند و با دست او فتح می نماید.»

27*یگان های انسیان

بدانکه،یاران امام علیه السّلام از انسیان،بی شمار است؛مانند یمانی با لشکرش و خراسانی با سپاهش و سید حسنی با یارانش و گیلانی با اعوانش و جعفری با جمعیّتش و شعیب بن صالح با بیرق های سیاهش (2)سایر احزاب شیعه که در آن سال قیام خواهند کرد و یا آنان که بعد از خروج به لشکرش ملحق می شوند،ولی آن چه که لازم به ذکر است،یاران خاصّ او است که در هنگام ظهور و بیعت و خروج همراه امام علیه السّلام خواهند بود.

یاران بر دو قسم است؛یکی خاصّ الخاص که سی صد و سیزده نفرند و خاص که ده هزار نفرند،فرق این دو قسم از چند جهت است.

1-دسته اوّل از طرف امام علیه السّلام در نواحی مختلف زمین در هنگام خروج و جنگ،

ص:43


1- 1) -إلزام النّاصب:264/2؛ [1]بحار الأنوار:10/53 ب 25 ح 1 [2] طولانی.
2- 2) -معجم أحادیث امام المهدی:401/1 ح 261؛؛التّشریف بالمنن:ص 272 ب 60 ح 394.

فرمانداران و امرا(حکّام و علمدار)خواهند بود«...یارانش سی صد و سیزده نفر برای او آماده می شوند،آنان پرچمدارانند» (1).

2-اما دستۀ دوّم،تا زمانی که گروه اوّل در مکّه گرد هم نیایند،خود را ظاهر و آشکار نمی کند و در مسجد الحرام برای اخذ بیعت حاضر نمی شود،ظهور و بیعت بر اجتماع دستۀ اوّل خواهد شد،اما دستۀ دوّم این گونه نخواهد بود.

3-پیش از بیعت همگانی،از عده ای از گروه اوّل بیعت خصوصی اخذ خواهد شد و آن ها اطراف امام علیه السّلام را خواهند گرفت و از او دفاع خواهند نمود،اما گروه دوّم در بیعت عمومی و یا بعد از آن جمع خواهند شد.

البتّه هردو گروه اشخاص معیّنی هستند که نام و نام پدرانشان و نام محلهایشان در کتابی مسطور و در نزد آن حضرت و ائمّه اطهار علیهم السّلام مانند اصحاب سیّد الشهدا علیه السّلام محفوظ است.

به عبارت دیگر امتیاز آن ها در این است که باید سی صد و سیزده تن جمع شوند تا حضرت خود را آشکار سازد و آن ها فرماندهان و پرچمدارانند و ده هزار نفر هم باید باشند تا از مکّه بیرون شده و خروج نماید و آن ها برگزیدگان سری دوّم هستند، نه این که انصار و یاران امام،منحصر به این افراد است و نه وجود سی صد و سیزده تن در اصل ظهور آن حضرت مدخلیّت داشته باشد،بلکه اجتماع آن ها در بروز و ظهور مدخلیّت دارد؛چون ظهور آن حضرت،به انقضای مدّت معیّن و سرآمد حکمت و تحقق شرایط و ظهور علامات بستگی دارد؛زیرا برای غیبت مدّتی و برای حجاب مصلحتی و ظهور را شرایطی هست. (2)

پس امام در روز اوّل ظهور با سی صد و سیزده نفر به تعداد ارتش بدر،به عنوان فرماندهان و با ده هزار سرباز خاص شروع خواهد کرد.

ص:44


1- 1) -ترجمۀ غیبت نعمانی:باب 20 ص 368. [1]
2- 2) -تلخیص از کتاب های گوناگون بخصوص از مهدی منتظر:ص 325 به بعد. [2]
28*گارد مخصوص

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:زمانی که(امام مهدی علیه السّلام)به رحبه (1)کوفه رسد،با پای خود به جایی اشاره می کند و می فرماید:این جا را بکنید و آن جا را می کنند.پس دوازده هزار شمشیر و زره و کلاه خود جنگی دورویه بیرون می آورند و آن زره ها را به دوازده هزار موالی از عجم می پوشاند و می گوید:هرکس آن چه که شما دارید، نداشته باشد،او را بکشید. (2)

به احتمال قوی امام علیه السّلام آن ها را با مأموریت خاصّ به محلّ مخصوص اعزام می دارد و این را نشان میان آن ها و دشمن تعیین نمود و احتمال دارد که هرچه به تعداد آن ها افزوده شود،لباسشان نیز به همان رنگ تغییر خواهد یافت.

29*گارد آهنین

1-طارق بن شهاب از حذیفه نقل می کند او گفت:شنیدم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:

«إذا کان عند خروج القآئم ینادی مناد من السمآء:أیّها الناس قطع عنکم مدّة الجبّارین و ولی الأمر خیر أمّة محمد فألحقوا بمکة،فیخرج النجبآء من مصر و الأبدال من الشام و عصائب العراق رهبان باللیل لیوث بالنهار،کأن قلوبهم زبر الحدید فیبایعونه بین الرکن و المقام.قال عمران بن الحصین:یا رسول اللّه!صف لنا هذا الرجل!قال:هو رجل من ولد الحسین کأنّه من رجال شنسوة(شنوءة)علیه عبآءتان قطوانیتان اسمه اسمی،فعند ذلک تفرخ الطیور فی أوکارها و الحیتان فی بحارها،و تمدّ الأنهار،و تفیض العیون،و تنبت الأرض ضعف أکلها،ثمّ یسیر مقدمته جبرئیل،و ساقته إسرافیل فیملأ الأرض عدلا و قسطا کما ملئت جورا و ظلما؛ (3)زمانی که خروج قائم علیه السّلام نزدیک شد،منادی از آسمان ندا می دهد:

ای مردم مدّت(ستم)ستمگران از شما به سر آمد و بریده شد و بهترین امّت«محمد»،

ص:45


1- 1) -نام محلی است.
2- 2) -بحار 377/52 ب 27 ح 179؛معجم احادیث الامام امهدی 118/37 ح /4657ح 1113؛م-م-359؛ معجم الملاح و الفتن:9/4.
3- 3) -اختصاص:ص 208؛الملاحم و الفتن:ص 50 و 52؛ [1]بحار الأنوار: [2]304/52 ب 26 ح 73 از اختصاص.

زمام امور را در دست گرفته است،به مکّه ملحق شوید.پس نجبا از مصر و ابدال از شام و دسته های عراق بیرون می آیند،راهبان شب،شیران روزند.همانا دل های آن ها، پاره های آهن است،بین رکن و مقام با او بیعت می نمایند.

عمران بن حصین گفت:ای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله!آن مرد را برای ما توصیف نمایید؟

فرمود:او مردی است از اولاد حسین علیه السّلام همانند مردان شنسوه(یا شنوءه) است دو عبای قطوانی بر اوست،نامش نام من است.در آن زمان،پرندگان در آشیانه هایشان تخم می گذارند و ماهی ها در دریاها و نهرها کشیده شده و آب چشمه ها فراوان می شود و زمین خوردنی هایش را چند برابر می رویاند،سپس جبرئیل در مقدمۀ لشکر و اسرافیل در ساقه می رود،پس زمین را پر از عدل و داد می کند،آن گونه که از ظلم و جور پر شده است.»

2-ابی بصیر گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام از قول امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«لا یزال الناس ینقصون حتی لا یقال:اللّه.فإذا کان ذلک ضرب یعسوب الدین بذنبه،فیبعث اللّه قوما من أطرافها،و یجیئون قزعا کقزع الخریف،و اللّه إنّی لأعرفهم و أعرف أسمآءهم و قبائلهم و اسم أمیرهم،و هم قوم یحملهم اللّه کیف شآء،من القبیلة الرجل و الرجلین حتی بلغ تسعة-فیتوافون من الآفاق ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا عدة أهل بدر،و هو قول اللّه أینما تکونوا یأت بکم اللّه جمیعا إنّ اللّه علی کل شیء قدیر.حتی إنّ الرجل لیحتبی فلا یحلّ حبوته حتی یبلغه اللّه ذلک؛ (1)مردم دایم در ناقص شدن(دینشان روبه رو)هستند،تا جایی که«اللّه»هم گفته نمی شود،پس وقتی که این گونه پیش آمد،پادشاه دین خود را محکم کند.در این حال،خداوند قومی را از اطراف زمین برانگیزاند و می آیند مانند پاره های ابرهای متفرّق پاییز.

به خدا قسم!من آن ها را می شناسم،نام و نام قبیله هایشان و نام امیرشان را می دانم

ص:46


1- 1) -بیان:قال الجزری:الیعسوب السید و الرئیس و المقدم أصله فحل النحل و منه حدیث علی علیه السّلام إنه ذکر فتنة فقال:إذا کان ذلک ضرب یعسوب الدین بذنبه أی فارق أهل الفتنة،و ضرب فی الارض ذاهبا فی أهل دینه و أتباعه الذین یتبعونه علی رأیه و هم الاذناب.و قال الزمخشری:الضرب بالذنب ههنا مثل للاقامة و الثبات؛یعنی أنه یثبت هو و من تبعه علی الدّین.غیبت طوسی:ص 299؛بحار الأنوار:334/52 ب 27 ح 65. [1]

و آن ها گروهی هستند که خداوند هرطور بخواهد آن ها را حمل می کند،از قبیله ای یک و دو نفر تا به نه نفر برسد و از آفاق،سی صد و سیزده نفر به تعداد اهل بدر به هم می پیوندند و آن است منظور از فرمایش خداوند أَیْنَما تَکُونُوا حتی مرد جامه اش را می بندد و آن را نمی گشاید تا خداوند او را(به مکّه)برساند.»

3-ابی بکر حضرمی از عبد الملک بن اعین نقل می کند:نزد امام باقر علیه السّلام به دو دستم تکیه داده و برخاستم و گریستم و گفتم:«کنت أرجو أن أدرک هذا الأمر و بی قوّة فقال:أما ترضون أنّ أعداءکم یقتل بعضهم بعضا،و أنتم آمنون فی بیوتکم إنّه لو کان ذلک أعطی الرجل منکم قوّة أربعین رجلا،و جعل قلوبکم کزبر الحدید،لو قذفتم بها الجبال فلقتها،و أنتم قوّام الأرض و خزّانها؛ (1)من امیدوار بودم این امر(ظهور)را در موقع تواناییم ببینم(نیروی جوانی از دست رفته دیگر پیر شده و به آرزویم نرسیدم!).فرمود:

«آیا راضی نیستید دشمنانتان همدیگر را بکشند و شما در خانه هایتان در امان باشید(از ناتوانی نگران نباشید)،اگر ظهور فرارسد،برای هر نفر شما قدرت(و توان)چهل مرد داده می شود و دل های شما مانند قطعه های آهن سفت می شود،اگر با آن نیرو(با شمشیر)به کوه ها بزنید،آن را می شکافد.شما پایه های استوار زمین و خزینه داران آن هستید.»

30-یگان هفتادهزار نفری

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:زمانی که قائم ظهور کرد و داخل کوفه شد،خداوند از پشت کوفه(شاید همان وادی السّلام باشد)هفتادهزار صدّیق برانگیزاند و از اصحاب و انصار او باشند و سواد(عراق)را به اهلش واگذارد که آنان(شایسته و)

ص:47


1- 1) -قوام الأرض أی القائمین بامور الخلق فی الأرض و حکّامهم فیها،و الخزان أی یجعل الامام علیه السّلام ضبط أموال المسلمین إلیهم.مجلسی رحمه اللّه. بیان:قوله علیه السّلام:لو قذفتم بها الجبال اما ترشیح للتشبیه السابق أو المراد أنها تکون فی قوة العزم بحیث لو عزمت علی فلق الجبال لتهیّأ لکم و فی الکافی [1]لقلعتها. روضة الکافی ص 294؛بحار الأنوار: [2]335/52 ب 27 ح 69 از الخرائج.

اهل آنند.پس عطایی می دهد که کسی پیش از او مانند آن را نداده است. (1)

2-فضل بن شاذان با سند خود گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا ظهر القائم و دخل الکوفة بعث اللّه تعالی من ظهر الکوفة سبعین ألف صدیق،فیکونون فی أصحابه و أنصاره؛ (2)زمانی که«قائم علیه السّلام»ظهور کرد و به کوفه داخل شد،خداوند از پشت کوفه هفتادهزار صدّیق برمی انگیزد،پس از اصحاب و انصار او می شوند.»

31-یگان ده هزار نفری

1-عبد العظیم حسنی گوید که امام محمد تقی علیه السّلام در ضمن خبری فرمود:«فإذا کمل له العقد(العدد)و هو عشرة آلاف رجل خرج بإذن اللّه فلا یزال یقتل أعداء اللّه حتّی یرضی اللّه تعالی،قال عبد العظیم:قلت له:یا سیّدی!و کیف یعلم أنّ اللّه رضی؟قال:یلقی اللّه علی قلبه الرحمة؛ (3)پس وقتی که عقد تکمیل شد(یعنی عدد معهود)و آن ده هزار است،با اذن خدا،خروج کند پیوسته دشمنان خدا را می کشد تا خدا راضی شود عبد العظیم گفت:ای آقای من از کجا می داند که خدا راضی شده است؟!فرمود:به دلش مهربانی می اندازد(الهام می شود).»

2-مردی از اهل کوفه از امام صادق علیه السّلام پرسید:با«قائم»،چه تعدادی خروج خواهند نمود،مردم می گویند به تعداد اهل بدر 313 تن؟فرمود:خروج نمی کند مگر با أولی القوّة(صاحبان قدرت)کم تر از ده هزار نیستند.» (4)

3-نیز فرمود:«خروج نمی کند تا این که حلقه تمام شود»ابو بصیر پرسید:حلقه

ص:48


1- 1) -بحار الأنوار:390/52؛ [1]معجم الملاحم و الفتن:7/4؛در بخش اقتصاد و دارایی،مشروحا خواهد آمد به آن جا مراجعه شود.
2- *1) -همان مدرک:104/53 ب 29 ذیل ح 130. [2]
3- 2) -کمال الدّین:ص 377؛ [3]منتخب الأثر:ص 353 ف 2 ب 32 ح 1 [4]به نقل از کفایة الأثر. -معجم أحادیث الإمام المهدی:39/5 ح 1460؛بحار الأنوار:157/51 ب 9 ح 4 و 283/52 ب 26 ح 10؛ معجم أحادیث الإمام المهدی:39/5 ح 1460؛ [5]بحار الأنوار:157/51 ب 9 ح 4 و 283/52 [6] ب 26 ح 10؛ مهدی منتظر:ص 327. [7]
4- 3) -اثباة الهداة:491/3 ب 32 ف 5 ح 24؛کمال الدین:654/2 ب 57 ح 20؛معجم أحادیث الإمام المهدی: 5/4 ح 1078؛بحار الأنوار:323/52 ب 27 ح 33.

چقدر است؟فرمود:«ده هزار». (1)

4-حضرت باقر علیه السّلام فرمود:«هرگاه خروج کند به کعبه،تکیه دهد و سیصد و سیزده تن بر او جمع شوند،اوّل کلمه ای که می گوید: «بَقِیَّتُ اللّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ» (2)پس می گوید:منم«بقیّة اللّه»،وقتی به سوی او(عقد)گرد آید و آن ده هزار نفر است،خروج نماید.» (3)

32-تعداد بی کم و زیاد

در مورد تعداد قطعی 313 نفر،روایات زیاد آمده است(که لیست کامل آن ها را در جدول مخصوص متعاقبا ملاحظه می نمائید)که نام و نام پدر و فامیل و قبائل و لباس و هیکل و قیافۀ و شمشیر و سایر مشخصّات آن ها توصیف و توضیح داده شده و هیچ ابهامی نمانده است و باز به حدیث بعدی توجه فرمایید.

1-ابی بصیر می گوید امام باقر علیه السّلام فرمود:«أنّ القائم یهبط من ثنیة ذی طوی فی عدة أهل بدر ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا حتی یسند ظهره إلی الحجر و یهزّ الرایة الغالبة.قال علیّ بن أبی حمزة:فذکرت ذلک لأبی الحسن موسی بن جعفر علیهما السّلام فقال:کتاب منشور؛ (4)همانا«قائم»از گردنۀ ذی طوی با تعداد اهل«بدر»313 مرد سرازیر می شود تا پشتش را به حجر(اسود)تکیه می دهد و پرچم پیروز را به اهتزاز درآورد.علی بن ابی حمزه گوید:این روایت را به ابی الحسن موسی بن جعفر علیهما السّلام عرض کردم،فرمود:کتاب منشور است(یعنی شکی در آن نیست).»

2-سلیمان بن هارون عجلی گفت:امام صادق علیه السّلام فرمود:«أنّ صاحب هذا الأمر محفوظ له،لو ذهب الناس جمیعا أتی اللّه له بأصحابه و هم الّذین قال لهم اللّه عزّ و جلّ: فَإِنْ یَکْفُرْ بِها هؤُلاءِ فَقَدْ وَکَّلْنا بِها قَوْماً لَیْسُوا بِها بِکافِرِینَ .و هم الذین قال اللّه فیهم: فَسَوْفَ یَأْتِی

ص:49


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:386/3 ح 940؛کمال الدّین:654/2 ب 57 ح 20؛بحار الأنوار:368/52 ب 27 ح 152.
2- 2) -هود:86. [1]
3- 3) -معجم أحادیث امام المهدی:175/5 ح 1601؛بحار الأنوار:192/52 ب 25 ح 24.
4- 4) -بیان:أی هذا مثبت فی الکتاب المنشور أو معه الکتاب،أو الرایة کتاب منشور.بحار الأنوار: [2]370/52 ب 27 ح 158 از غیبت نعمانی. [3]

اَللّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّةٍ عَلَی الْکافِرِینَ ؛ (1)همانا صاحب این امر نگهداری شده است،اگر همۀ مردم از بین برود خداوند یاران او را می آورد و آن هایند که خدای عزّ و جلّ در توصیفشان فرموده است«و اگر نسبت به آن کفر ورزند کسان دیگر را به آن(دین)نگهبان قرار می دهیم که نسبت به آن کافر نیستند»«خداوند به زودی جمعیّتی را می آورد که آن ها را خدا دوست دارد و آنان نیز خدا را دوست دارند؛در برابر مؤمنان فروتن و در برابر کافران سرسخت و نیرومندند.»

33-فرماندهان 313 نفری

تعداد 313 نفر از برگزیدگان بندگان خدا،که در شب و روز اوّل،از اطراف و اکناف عالم،با طیّ الأرض و سوار بر ابرها،در مکّه حضور یافته و به خدمت چکیدۀ أنبیاء و خلاصۀ أولیاء،حضرت بقیّة اللّه الأعظم-روحی لتراب مقدمه الفداء -شرفیاب می شوند،آن ها فرماندهان ارتش و بزرگان کشور می باشند،

و هم چنین بیست و هفت نفر دیگر؛از قبیل اصحاب کهف و هدایت کنندگان قوم حضرت موسی علیه السّلام و عده ای از اصحاب رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله از فرماندهان و حکّام خواهند بود که روایتش در فصل اصحاب کهف می آید.

این ها نخبگان و بزرگان اصحاب اند که در روز اوّل حضور می یابند،اما تعداد واحدها و یگان های لشکریان امام علیه السّلام در همان روزهای نخست خیلی بیش از این ها خواهد بود،به روایات بعدی توجّه نمایید.

1-مفضّل از امام صادق علیه السّلام پرسید،«قربانت شوم!غیر از ایشان(313 تن) مؤمنی در روی زمین نیست؟!»فرمود:«چرا و لکن آن ها قوّام و نجباء و قضاة و حکّام و فقهاء در دین هستند»و فرمود:«عددشان و شهرها و محلهایشان در کتابی نوشته شده و محفوظ است». (2)

ص:50


1- 1) -آیۀ اوّل انعام: [1]89؛دوّم مائده:57؛ [2]غیبت نعمانی:ص 170؛ [3]الزام النّاصب:ص 19؛ [4]ینابیع المودة:77/3؛ [5]بشارة الإسلام:ص 207؛ [6]الإمام المهدی:ص 39 و 41-40؛ [7]بحار الأنوار:370/52 ب 27 ح 160. [8]
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی 34/5 ح 1452؛ [9]دلایل الإمامة:ص 554-562 ح 526 و 43/130.

2-عبد اللّه بن بکیر از امام موسی کاظم علیه السّلام در تفسیر آیه «وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً» (1)فرمود:«ثمّ یرجع إلی الکوفة فیبعث الثلاثمائة و البضعة عشر رجلا إلی الافاق کلّها،فیمسح بین أکتافهم و علی صدورهم،فلا یتعایون فی قضاء و لا تبقی أرض إلاّ نودی أن لا إله إلاّ اللّه وحده لا شریک له و أنّ محمّدا رسول اللّه،و هو قوله: «وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُونَ ؛ (2)سپس به کوفه برمی گردد،پس سیصد و چند ده(313)نفر را به همۀ آفاق اعزام دارد و به کتف ها و سینه های آن ها، دست می کشد تا در قضاوتی،عاجز نمانند و زمینی باقی نمی ماند مگر این که به یگانگی خدا و نبوت محمد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله شهادت دهند و منظور آیه «وَ لَهُ أَسْلَمَ... این است.»

3-جابر جعفی گفت:امام باقر علیه السّلام فرمود:«یبایع القائم بین الرکن و المقام ثلاثمائة و نیّف عدة أهل بدر،فیهم النجباء من أهل مصر،و الأبدال من أهل الشام،و الأخیار من أهل العراق،فیقیم ما شاء اللّه أن یقیم؛ (3)بین رکن و مقام،سیصد و چند ده نفر،به تعداد اهل «بدر»به«قائم»بیعت کنند،در میان آن هاست«نجباء»از مصریان و«ابدال»از اهل شام و«اخیار»از عراقی ها،پس مدتی را که خدا خواهد،(در مکّه)اقامت می کند.»

34-مانند ابرهای پائیزی،گرد هم آیند

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:«یظهر فی ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا عدّة أهل بدر،علی غیر میعاد قزعا کقزع الخریف؛ (4)با 313 تن ظهور می کند به تعداد اهل بدر بدون وقت قبلی، گرد می آیند؛مانند گرد آمدن ابرهای پاییزی.»

2-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یخرج إلیه النجباء من مصر،و عصائب أهل المشرق،حتّی

ص:51


1- 1) -آل عمران83/. [1]
2- 2) -آل عمران:83، [2]بحار الأنوار:345/52 ب 27 ح 91، [3]تفسیر عیاشی 59/2-61. [4]
3- 3) -کشف الغمّة:ص 269/3؛ [5]غیبت طوسی:ص 284؛بشارة الإسلام:ص 204؛ [6]بحار الأنوار: [7]334/52 ب 27 ح 64 از غیبت طوسی.
4- 4) -الحاوی للفتاوی:145/2؛الزام النّاصب:ص 226 [8] با لفظ دیگر؛یوم الخلاص:ص 217؛منتخب الأثر: ص 595 [9] ز ینابیع المودّة ص 424. [10]

یأتوا مکّة فیبایعونه؛ (1)به سوی او بیرون می آید نجباء از مصر و دسته جات اهل مشرق تا به مکّه می آیند و بیعتش می کنند.»

3-سپس فرمود:«إذا قام قائمنا،جمع اللّه له أهل المشرق و أهل المغرب،فیجمعون له کما یجتمع قزع الخریف،فأمّا الرفقاء فمن أهل الکوفة،و أمّا الأبدال فمن أهل الشام؛ (2)هنگامی که«قائم»ما قیام نمود،خداوند برایش گرد آورد اهل مشرق و اهل مغرب را، پس گرد آیند؛مانند گرد آمدن ابرهای پاییزی،اما رفقاء پس از اهل کوفه و ابدال از اهل شام هستند.»

4-امام صادق علیه السّلام فرمود:«فیجمع اللّه له أصحابه ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا فیجمعهم اللّه علی غیر میعاد قزع کقزع الخریف،ثم تلا هذه الآیة أینما تکونوا یأت بکم اللّه جمیعا فیبایعونه بین الرکن و المقام،و معه عهد رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله قد تواترت علیه الآباء،فإن أشکل علیهم من ذلک شیء،فإنّ الصوت من السماء لا یشکل علیهم إذا نودی باسمه و اسم أبیه؛ (3)پس خداوند 313 نفر اصحابش را بدون قرار قبلی؛مانند ابر پاییزی،جمع می کند و سپس این آیه را تلاوت فرمود: «أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعاً» هرجا باشید،خداوند شما را دسته جمعی می آورد.پس در میان رکن و مقام با او بیعت می کنند و با اوست «عهد»رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بر آن عهد(گفتارهای)پدران(ما)متواتر است و اگر(دربارۀ قبول آن عهد)مشکلی پیش آید،از صوت آسمانی که(یقینا)با نام و نام پدرش ندا شود که، مشکلی پیش نمی آید.»

5-ابی خالد کابلی گوید که امام باقر علیه السّلام در توضیح آیۀ «فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعاً» (4)فرمود:«الخیرات الولایة،و قوله تبارک و تعالی: أَیْنَما تَکُونُوا

ص:52


1- 1) -کشف الغمّة:ص 269/3؛ [1]المهدی:ص 217؛الحاوی للفتاوی:137/2 بعلاوه توصیف قدرت آن ها و ص 145.
2- 2) -منتخب الأثر: [2]ص 597 از تاریخ ابن عساکر: [3]62/1 از علی علیه السّلام؛الصّواعق المحرقة:ص 163؛ [4]غیبت نعمانی:ص 150 با اختلاف کمی؛المهدی ص 216 [5] از امیر مؤمنان علیه السّلام؛ینابیع المودة:90/3؛ [6]بشارة الإسلام:ص 63 و 204 [7] مقداری از آن؛و مانند آن در الزام النّاصب:ص 176 و 226 از امام صادق علیه السّلام؛یوم الخلاص:ص ص 209.
3- 3) -بحار الأنوار:306/52 ب 26 ح 78. [8]
4- 4) -بقرة:148. [9]

یَأْتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعاً ؛یعنی أصحاب القائم الثلاثمائة و البضعة عشر رجلا.قال:و هم و اللّه! الأمّة المعدودة.قال:یجتمعون و اللّه فی ساعة واحدة قزع کقزع الخریف؛ (1)خیرات ولایت است،و أینما تکونوا...یعنی اصحاب قائم علیه السّلام 313 نفر و به خدا قسم آن هایند منظور آیۀ «وَ لَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ... و به خدا سوگند در یک ساعت؛مانند ابر پاییزی،جمع می شوند.»

6-جابر جعفی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«و یجیء و اللّه ثلاثمائة و بضعة عشر رجلا فیهم خمسون امرأة یجتمعون بمکة علی غیر میعاد قزعا کقزع الخریف یتبع بعضهم بعضا؛ (2)و به خدا قسم می آید سیصد و چند ده نفر مرد و در میان آن ها 50 نفر زن خواهد بود و بدون قرار قبلی در مکّه جمع شوند؛مانند پاره های ابر پاییزی»چه زیبا است تعریف«قزعا کقزع الخریف»در عصری که سفرهای آسمانی از فکر متفکّرترین شخصیت های بشر هم،خطور نمی کرد و به ذهنشان نمی آمد.گردهم آئی با این شرایط،یا با پیشرفته ترین وسایل مسافرتی آن زمان،خواهد بود و یا از طریق قدرت مافوق بشری؛مانند آوردن آصف بن برخیا تخت سلطنت بلقیس را در یک چشم به هم زدن،صورت خواهد پذیرفت.»(به فصل بعد دقت کنید!).

35-در یک چشم به هم زدن

1-مفضّل گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«فیجیئون نحوها و لا یمضی لهم إلاّ کلمحة بصر،حتّی یکون کلّهم بین یدیه علیه السّلام بین الرکن و المقام؛ (3)و به سوی آن می آیند و بر آن ها کم تر از یک چشم به هم زدن نمی گذرد مگر همگی در برابر امام علیه السّلام بین رکن و مقام می باشند(حضور به هم می رسانند).»

ص:53


1- 1) - «وَ لَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلی أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ لَیَقُولُنَّ ما یَحْبِسُهُ» بقره:148؛ [1]روضة الکافی:ص 313؛ بحار الأنوار:288/52 ب 26 ح 26 و [2]ص 368 ح 153 و 154 با کمی تغییر.
2- 2) -بحار الأنوار: [3]223/52 ب 25 ح 87 از تفسیر عیاشی؛ [4]الزام النّاصب:ص 176؛ [5]غیبت نعمانی:ص 150 با اختلاف کمی؛یوم الخلاص:ص 220؛منتخب الأثر:ص 594 تا 596 [6] روایات متعدد از مصادر گوناگون.
3- 3) -بحار الأنوار:7/53 ب 1 ح 1؛ [7]مختصر بصائر الدّرجات:ص 182؛غیبت طوسی:ص 284؛الزام النّاصب:ص 188؛ [8]بشارة الإسلام:ص 206؛ [9]یوم الخلاص:ص 221 از سه منبع اخیر.

2-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یجمعهم اللّه من مشرقها إلی مغربها أقلّ ممّا یتمّ الرّجل عینیه،عند بیت اللّه الحرام،فبینا أهل مکّة کذالک یقولون:کبسنا السّفیانی،ثمّ یشرفون فینظرون إلی قوم حول البیت الحرام،و قد انجلی عنهم الظّلام،و لاح لهم الصّبح،و صاح بعضهم ببعض،النّجاة!و أشرف الناس ینظرون أمرائهم یفکرون. (1)خداوند آن ها را از مشرق زمین تا مغربش،در کم تر از دو چشم به هم زدن،نزد بیت اللّه حرام،دور هم جمع می نماید.

در این بین اهل مکّه(به هم دیگر)این گونه می گویند:سفیانی ما را غافلگیر کرد و سپس از بالا نگاه می کنند به گروهی که در اطراف بیت حرام که تاریکی شب از آن ها برچیده شده و روشنایی صبح آن ها را فراگرفته است،بعضی از آن ها فریاد بر می دارد«النّجات!»(رهائی،رهائی،خود را نجات دهید)؛مردم اشراف کرده و امرای خود را متفکر می بینند.(مانند این روایت از امیر المومنین علیه السّلام نیز آمده است.

اگر به عبارات اولیّۀ روایت دقت شود خیلی واضح و روشن در 14 قرن پیش، گرد آمدن یاران«قائم علیه السّلام»را از مشرق تا مغرب در یک چشم به هم زدن،با وسایل فضایی مدرن یا با هواپیماهای فوق مدرن و مافوق سرعت صوت،هزاران کیلومتر را طیّ کرده و سریعا در نزد امام علیه السّلام حضور به هم می رسانند!

36*اوصاف اوتاد و ابدال و نجبا و صلحا و قطب علیه السّلام

شیخ ابراهیم کفعمی در حاشیۀ جنّة الواقیه (2)در دعای امّ داود در آن جا که می فرماید،بعد از صلوات بر اوصیا و سعدا و شهدا و ائمّه هدی::«اللهم صلّ علی الابدال و الاوتاد السیّاح و العباد و المخلصین و الزهاد و اهل الجدّ و الاجتهاد»که گفته شده که زمین خالی نیست از قطب و چهار اوتاد و چهل ابدال و هفتاد نجیب و سی صد و شصت صالح.پس قطب مهدی علیه السّلام است و اوتاد کمتر از چهار نمی شود.

ص:54


1- 1) -الملاحم و الفتن:ص 121؛ [1]الزام النّاصب:ص 200 و 201 با اختلاف کمی؛یوم الخلاص:ص 210.
2- 2) -جنة الواقیه نگاه شود-ص 534-535.

زیرا که دنیا مانند خیمه است و مهدی-صلوات اللّه علیه-مانند عمود است و این چهار نفر طناب های آن خیمه اند و گاه می شود که اوتاد بیشتر از چهاراند و ابدال بیشتر از چهل و نجبا بیشتر از هفتاد و صلحا بیشتر از سی صد و شصت.

ظاهر این است که خضر و الیاس از اوتادند،پس ایشان ملاصقند با دایرۀ قطب.

و امّا صفت اوتاد:پس ایشان قومی هستند که غفلت نمی کنند از پروردگار خودشان طرفة العینی و جمع نمی کنند از دنیا مگر قوت روز و صادر نمی شود از ایشان لغزش های بد و شرط نیست در ایشان عصمت از سهو و نسیان.بلکه همان عصمت از فعل قبیح و شرط است این،یعنی عصمت از سهو و نسیان در قطب.

و امّا ابدال:پس پست تر از ایشانند در مراقبت و گاهی صادر می شود از ایشان غفلت.پس تدارک می کنند آن را به تذکّره و عمدا معصیتی نمی کنند.

و امّا نجبا:پس ایشان پست تر از ابدال اند.

و امّا صلحا:ایشان پرهیزگارانند که موصوفند به عدالت و گاهی صادر می شود از ایشان معصیت.پس تدارک می کنند آن را به استغفار و پشیمانی.

خدای تعالی فرموده: إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّیْطانِ تَذَکَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ (1)

به درستی که آنان که پرهیزگاری نمودند،چون رسد به ایشان آینده و طواف کنندۀ دور قلبش از شیطان-به این که ایشان را وسوسه کند یا رنجی که از جنس سودا و جنون باشد به ایشان رساند-یاد کنند خدای را و نام خدا برند.پس ناگهان ایشان بیننده باشند به سبب آن تذکّر و یادآوری که یکی از چهار رکن توبه است.

پس شیخ کفعمی فرمود که:خدای تعالی ما را از اقسام اخیر قرار دهد که ما نیستیم از اقسام اولیّه،و لکن خدای تعالی را فرمان می بریم در دوست داشتن ایشان و ولایت ایشان و کسی که دوست دارد قومی را،محشور می شود با ایشان.

و گفته شده که هرگاه کم شود یکی از اوتاد چهارگانه،می گذارند بدل آن را از

ص:55


1- 1) .سورۀ اعراف،آیۀ 201. [1]

چهل نفر،یعنی از ابدال.و هرگاه کم شود یکی از چهل نفر،گذاشته می شود بدل او از هفتاد نفر.و هرگاه کم شد؟یکی از هفتاد نفر،گذاشته می شود بدل او از سی صد و شصت نفر.و هرگاه کم شود از سی صد و شصت نفر،گذاشته می شود بدل او از سایر مردم.تمام شد کلام شیخ مذکور.

و تاکنون در این ترتیب مذکور خبری به نظر نرسیده و لکن شیخ مذکور،سرآمد عصر خود بود در اطّلاع و تتبّع و در نزد او بود بسیاری از کتب قدما که در این اعصار اثری از آنها نیست.

البتّه تا در محلّ معتبری ندیده بود در چنین کتاب شریفی،ضبط نمی کرد و در کتب جماعت صوفیّه سنیّه قریب به آن عبارت هست،امّا نه ذکری است از امام عصر علیه السّلام در آن و نه پایه ای است از برای کلمات ایشان.و اللّه العالم (1).

37*ندای فراخوانی قائم علیه السّلام

1-مفضّل گوید که امام صادق علیه السّلام در حدیث طولانی فرمود:«و یقف بین الرکن و المقام،فیصرخ صرخة فیقول:یا معاشر نقبائی و أهل خآصّتی و من ذخرهم اللّه لنصرتی قبل ظهوری علی وجه الأرض!ائتونی طآئعین!فترد صیحته علیه السّلام علیهم و هم علی محاریبهم و علی فرشهم فی شرق الأرض و غربها،فیسمعونه فی صیحة واحدة فی أذن کلّ رجل، فیجیئون نحوها،و لا یمضی لهم إلاّ کلمحة بصر،حتّی یکون کلّهم بین یدیه علیه السّلام بین الرکن و المقام،فیأمر اللّه عز و جل النور فیصیر عمودا من الأرض إلی السمآء فیستضیء به کلّ مؤمن علی وجه الأرض،و یدخل علیه نور من جوف بیته،فتفرح نفوس المؤمنین بذلک النور، و هم لا یعلمون بظهور قآئمنا أهل البیت علیه و علیهم السلام،ثمّ یصبحون وقوفا بین یدیه، و هم ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا بعدة أصحاب رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله یوم بدر؛ (2)میان رکن و مقام می ایستد،با صدای بلند می گوید:ای دستۀ نقیبان من وای اهل مخصوص من وای

ص:56


1- 1) -نجم الثاقب:869/2.
2- 2) -بحار الأنوار:7/53 ب 1 ح 1؛ [1]مختصر بصائر الدّرجات:ص 182؛غیبت طوسی:ص 284؛الزام النّاصب:ص 188؛ [2]بشارة الإسلام:ص 206؛ [3]یوم الخلاص:ص 221 از سه منبع اخیر.

کسانی که خداوند پیش از ظهور من،آن ها را در روی زمین برای یاری من ذخیره نموده است!،با(اختیار و)اطاعت،به سوی من آیید.پس صدای او به همۀ آن ها می رسد در حالی که آن ها در محراب ها و روی فرشهایشان در شرق و غرب زمین هستند،پس آن ها، آن صدا را در گوش هر فرد و فرد با یک آهنگ(و نت و تن واحد)،می شنوند و به سوی آن می آیند و بر آن ها کم تر از یک چشم به هم زدن نمی گذرد مگر همگی در برابر امام علیه السّلام بین رکن و مقام می باشند(حضور به هم می رسانند).پس خدای عزّ و جلّ امر می کند «نور»را از زمین تا آسمان به صورت عمود درآید و هر مؤمنی در روی زمین است از آن نور روشنایی می گیرند و به خانه اش می تابد و با(دیدن)آن نور همه خوشحال می شوند درحالی که آن ها(هنوز)از ظهور«قائم»ما اهل بیت،بی اطلاعند ولی بامداد خود را در رکاب او ایستاده می بینند و(تعداد)آن ها 313 نفر به تعداد اصحاب رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در روز بدر می باشند!»توضیح این که جملۀ«فیسمعونه فی صیحة واحدة فی أذن کل رجل؛ پس آن ها آن صدا را در گوش هر فردفرد با یک آهنگ(نت و تن واحد)،می شنوند.»نشان می دهد حضرت«قائم علیه السّلام»از رسانه های پیشرفتۀ آن روز استفاده می کند و نیازی به اظهار اعجاز نخواهد داشت.

38*بدون وعدۀ قبلی

ابی جارود می گوید امام باقر علیه السّلام فرمود:«أصحاب القآئم ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا أولاد العجم،بعضهم یحمل فی السحاب نهارا یعرف باسمه و اسم أبیه و نسبه و حلیته، و بعضهم نآئم علی فراشه فیری فی مکّة علی غیر میعاد؛ (1)اصحاب قائم 313 مرد از اولاد عجم هستند،بعضی ها در روز روشن،با ابر حمل می شود نام و نام پدرش و نسبش و آرایشش،شناخته می شود،بعضی ها،در رختخوابشان خوابیده اند و خود را بدون وعدۀ قبلی،در مکّه می بینند.»

ص:57


1- 1) -الزام النّاصب:ص 223؛ [1]بشارة الإسلام:ص 205 و 103 [2] اوّل آن؛غیبت نعمانی:ص 170؛ [3]بحار الأنوار: 370/52 ب 27 ح 157. [4]
39*سر به زین گذاران

1-امام صادق علیه السّلام به ابی بصیر در مورد حضور واحدی از خراسان فرمود:«ارکض برجلک الأرض،فإذا بحر تلک الأرض علی حآفّتیه فرسان قد وضعوا رقابهم علی قرابیس سروجهم،هؤلآء من أصحاب المهدیّ علیه السّلام؛ (1)با پایت به زمین بزن،ناگهان دریای آن زمین را می بینی که اطرافش را سوارانی گرفته اند که گردن ها(سرهایشان)را بر زینهایشان گذاشته اند!آن ها از یاران مهدی هستند.»

40*جوان ها در پشت بام ها

1-بطائنی گوید:امام صادق علیهما السّلام فرمود:«بینا شباب الشیعة علی ظهور سطوحهم نیام إذا توافوا إلی صاحبهم فی لیلة واحدة علی غیر میعاد فیصبحون بمکة؛درحالی که جوانان شیعه در پشت بامشان خوابیده اند،ناگهان در یک شب بدون وعدۀ قبلی،در خدمت صاحبشان می رسند(و حضور می یابند).»

41*چگونه مطّلع می شوند و به هم می پیوندند

1-عبد اللّه بن عجلان گفت:نزد امام صادق علیه السّلام یادی از خروج قائم علیه السّلام پیش آمد، به او گفتم:ما چگونه خواهیم دانست؟فرمود:«یصبح أحدکم و تحت رأسه صحیفة علیها مکتوب طاعة معروفة؛ (2)هرکسی از شما صبح بیدار شود زیر سرش صحیفه ای است که در آن نوشته شده:طاعة معروفة.»

2-امام باقر علیه السّلام فرمود:«و یجعلکم خلفاء الأرض و جبرئیل علی المیزاب فی صورة طائر أبیض،فیکون اوّل خلق اللّه یبایعه جبرئیل و یبایعه الثلاثمائة و البضعة عشر رجلا.قال:قال أبو جعفر علیه السّلام:فمن ابتلی فی المسیر وافاه فی تلک الساعة،و من لم یبتل بالمسیر فقد عن

ص:58


1- 1) -الإختصاص:ص 325؛یوم الخلاص:ص 222 از آن. -بحار الأنوار: [1]370/52 ب 27 ح 159 از غیبت نعمانی.
2- 2) -نور:53؛ [2]کمال الدّین:369/2؛ [3]بحار الأنوار:324/52 ب 27 ح 35 و 305 ب 26 [4] ح 76؛منتخب الأثر: ص 44. [5]

فراشه...؛ (1)و قرار می دهد شما را،خلفای زمین و جبرئیل در ناودان(کعبه)به صورت پرندۀ سفید و نخستین خلق خداست که(به قائم علیه السّلام)بیعت میکند و بیعت می کنند با او سیصد و چند ده(313)نفر مرد.پس هرکس در مسیر،بود در همان ساعت حضور می یابد و اگر در مسیر نبود نتوانست برسد)از رختخوابش گم می شود(در مکّه به حضور امام علیه السّلام می رسد).»

3-محمد بن سنان از مفضل بن عمر گفت:امام صادق علیه السّلام فرمود:«لقد نزلت هذه الآیة فی المفتقدین من أصحاب القآئم علیه السّلام قوله عزّ و جلّ أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعاً (2)إنّهم لمفتقدون عن فرشهم لیلا،فیصبحون بمکة و بعضهم یسیر فی السحاب نهارا یعرف اسمه و اسم أبیه و حلیته و نسبه قال:فقلت:جعلت فداک!أیّهم أعظم إیمانا؟قال:الّذی یسیر فی السحاب نهارا؛ (3)این آیۀ «أَیْنَما تَکُونُوا «دربارۀ گم شدگان(از رختخواب)از اصحاب «قائم علیه السّلام»نازل شده است که شب از رختخواب گم می شوند و صبح در مکّه حضور یابند و بعضی ها روز با ابر حاضر می شوند،نام و نام پدر و شمایل و نام خانوادگی شان، شناخته می شود.گفتم:فدایت شوم کدام یک از آن ها ایمانش بزرگ تر است(گم شدگان،یا با ابر آیندگان)؟!فرمود:آن هایی که در روز با ابر آیند.»

4-عبد العظیم حسنی از امام محمد تقی علیه السّلام در ضمن خبری فرمود:«و هو الّذی تطوی له الأرض،و یذلّ له کلّ صعب یجتمع إلیه من أصحابه عدد أهل بدر ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا من أقصی(أقاصی)الأرض،و ذلک قول اللّه-عزّ و جلّ- (أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعاً إِنَّ اللّهَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ) فإذا اجتمعت له هذه العدّة من أهل الأرض (الإخلاص)أظهر أمره...؛ (4)جمع می شوند نزد او اصحاب او به عدد اهل بدر سیصد و سیزده تن و این است قول خداوند «أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعاً إِنَّ اللّهَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» (5)هر کجا باشید خداوند همۀ شما را می آورد؛زیرا او بر هرچیز توانا است»فرمود:

ص:59


1- 1) -بحار الأنوار: [1]341/52 ب 27 ح 91 از تفسیر عیاشی. [2]
2- 2) -بقرة:148. [3]
3- 3) -کمال الدّی ن:389/2، [4]بحار الأنوار:286/52 ب 26 ح 21 و [5]ص 368 ح 153 و 154 با کمی تغییر.
4- 4) -کمال الدّین:ص 377؛ [6]منتخب الأثر:ص 353 ف 2 ب 32 ح 1 [7]به نقل از کفایة الأثر. [8]
5- 5) -بقره148/. [9]

«هرگاه این تعداد از اهل زمین در نزد او جمع شوند،امر خود را آشکار می کند...»

5-فرمود:«برای قائم،گنج هایی است،نه از طلا و نقره،بلکه اسب هایی قوی هیکل و مردانی است با علامت(برگزیدگان و صاحبان درجه و نشان)،آن ها را از شهرهای دور،گرد هم آورد به تعداد اهل بدر،سیصد و سیزده تن و با آن حضرت صحیفه ای مهرشده و در آن شماره و نام های اصحاب و شهرها و محل زندگی و کنیه و لقبشان،نوشته شده،مردانی هستند رنجکش و با جدیت در طاعت او». (1)

42*مشخصات فرماندهان روی شمشیرها

1-ابان بن تغلب گفت:امام صادق علیه السّلام فرمود:«سیأتی فی مسجدکم ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا-یعنی مسجد مکّة-یعلم أهل مکّة أنّه لم یلد[هم]آباؤهم و لا أجدادهم، علیهم السیوف،مکتوب علی کلّ سیف کلمة تفتح ألف کلمة،فیبعث اللّه تبارک و تعالی ریحا فتنادی بکل واد:هذا المهدیّ یقضی بقضآء داود و سلیمان علیهما السّلام لا یرید علیه بیّنة؛ (2)به زودی در مسجد شما 313 مرد-یعنی در مسجد مکّه-می آیند،اهل مکّه می دانند که پدرانشان آن ها را به دنیا نیاورده اند شمشیرهاشان با خود و به هر شمشیر کلمه ای نوشته شده از آن کلمه هزار کلمه گشوده می شود،پس خداوند بادی را برانگیزد و در هر بیابانی ندا کند،این است مهدی،با حکم داوود و سلیمان علیهما السّلام حکم می کند و شاهد هم نمی خواهد.»

2-در روایت دیگر آمده است:«مکتوب علیها ألف کلمة کلّ کلمة مفتاح ألف کلمة؛ (3)بر آن شمشیرها هزار کلمه نوشته و هر کلمه،کلید هزار کلمه است.»

3-امام صادق علیه السّلام فرمود:«بر شمشیر هریک اسم و نسب او نوشته شده است.» (4)

ص:60


1- 1) -عیون أخبار الرّضا:63/1 ب 6 ح 29؛ [1]بحار الأنوار:310/52-311 ب 27 ح 4. [2]
2- 2) -کمال الدّین:387/2؛ [3]غیبت نعمانی:ص 169؛ [4]بحار الأنوار: [5]286/52 ب 26 ح 19 از کمال الدّین و [6]بحار الأنوار: [7]369/52 ب 27 ح 155 از غیبت نعمانی [8]با تغییر کمی.
3- 3) -غیبت نعمانی:ص 169. [9]
4- 4) -معجم أحادیث امام المهدی:7/4 ح 1083؛غیبت نعمانی:ص 214؛بحار الأنوار:356/52 ب 27 ح 121 و ص 369 ح 155.

4-فرمود:«بر شمشیر هریک،کلمه ایست که هزار کلمه از وی گشوده می شود.» (1)

5-فرمود:«هرگاه قائم علیه السّلام قیام کند شمشیرهای قتال،نازل شود بر هر شمشیر، نام و نام پدر صاحبش نوشته شود». (2)

43*اسامی و اماکن فرماندهان و یاران خاص الخاص

در عدد 313،راز و اسراری نهفته است،که آن را خدا می داند؟!

یاران رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در روز بدر 313 نفر بودند.در برخی از روایات آمده که یاران امام حسین علیه السّلام که به همراه آن بزرگوار در روز عاشورا شهید گردیدند 313 نفر بودند و فرشتگان بدر هم 313 نفر و به همین گونه یاران حضرت مهدی علیه السّلام نیز 313 نفر خواهند بود.

واضح است که آن روز،این ها از برگزیدگان اهل زمین خواهند بود و شایستگی های لازم برای اداره کره زمین و تدبیر امور همه مردمان را دارا خواهند شد و تمام این امور تحت سرپرستی حضرت مهدی علیه السّلام و راهنمایی ها و تعالیم آن بزرگوار صورت خواهد پذیرفت.

این پاکان را خدای تعالی از شهرها و اقوام گوناگون و نواحی متعدّد و بلکه از قاره های متنوع انتخاب خواهد فرمود.

در«خطبة البیان»که به حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام منسوب است اسامی آن ها و اسامی شهرهای آنان ذکر گردیده و در میان نام شهرها،برخی اسامی دیده می شود که از نظر ما ناشناخته است.برخی نام ها نیز مشترک هستند.شاید نام برخی از شهرها تغییر یافته باشد و یا آن که بعضی شهرها در آینده ساخته شده و به چنین نام هایی نامیده خواهد شد و یا آن که اشتباهات املایی و چاپی در ضبط این نام ها

ص:61


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 214؛ [1]بحار الأنوار:286/52 ب 26 ح 19؛معجم أحادیث امام المهدی:11/4 ح 1090.
2- 2) -«بطائنی،عن أبی عبد اللّه علیه السّلام قال:إذا قام القائم علیه السّلام نزلت سیوف القتال علی کل سیف اسم الرجل و اسم أبیه»معجم أحادیث امام المهدی:7/4 ح 1083؛بحار الأنوار:356/52 ب 27 خ 121؛ [2]بشارة الإسلام:ص 215. [3]

واقع گردیده باشد.برای استحضار عزیزان،نام یاران حضرت مهدی علیه السّلام و شهرها و قبیله های آنان را(برمبنای خطبه یاد شده)به صورت جدول و براساس حروف الفبا به شرح زیر مرتب کرده و در اختیار شما قرار می دهیم.

تعدادنام شهرها یا قبیله هانام افراد

10 نفرآبادانحمزه و شیبان و قاسم و جعفر و عمرو و عامر و عبد المهیمن و عبد الوارث و محمد و احمد

2 نفرارمنستان (1)احمد و حسین

4 نفراسکندریّهحسن و محسن و شبیل و شیبان

1 نفراصفهانیونس

2 نفرفرنگ(اروپا یا فرانسه)علی و احمد

1 نفرألومة (2)معشر

1 نفرانبار (3)علوان

1 نفرأنطاکیة(در سوریه)عبد الرحمان

5 نفرأوال (4)عامر و جعفر و نصیر و بکیر و لیث

1 نفراوسمحمد

1 نفربالس (5)نصیر

3 نفربدواعقیلمنبه و ضابط و غربان (6)

ص:62


1- 1) -ارمنستان:منطقه ای است بسیار وسیع دارای نهرهای بسیار؛بخشی از آن متعلق به ایران است و بخشی ترکیّه و بخشی دیگر به اتحاد جماهیر شوروی(سابق).
2- 2) -شهری در دیار هذیل(معجم البلدان).
3- 3) -شهری در عراق نزدیک مرز عراق و سوریه.به«الرطبه»نیز مشهور است.
4- 4) -اسم سابق بحرین.در بعض نسخه ها جزیره أوال گفته شده است.
5- 5) -روستایی در سوریه بین حلب و رقّه.امروز به نام«اسکی مسکنه»شناخته می شود.
6- 6) -در نسخه ای دیگر:عریان و یا عزبان

1 نفربدواغیر

1 نفرعمرو (1)

1 نفربدوشیباننهراش

1 نفربدوقسینجابر

1 نفربدوکلابمطر

2 نفربدومصرعجلان و دراج

3 نفربرعة (2)یوسف و داوود و عبد اللّه

2 نفربصرهعلی و محارب

1 نفربلخ (3)حسن

1 نفربلست (4)عبد الوارث

1 نفربلقاء (5)صادق

3 نفربیت المقدسبشر و داوود و عمران

2 نفربیضاء (6)سعد و سعید

2 نفرتستر (7)احمد و هلال

1 نفرتفلیس (8)محمّد

1 نفرتمیم (9)ریان

1 نفرثقب (10)هارون

5 نفرجبل لکام (11)عبد اللّه و عبید اللّه و قادم و یحیی

ص:63


1- 1) -در نسخه ای دیگر:عمر.
2- 2) -قریه ای در اطراف طائف است.
3- 3) -شهری در افغانستان است.
4- 4) -روستایی در اطراف اسکندریّه است.
5- 5) -شهری در اردن است.
6- 6) -نام عدّه ای از شهرها و قریه ها در:ایران و مراکش و لیبی و جنوب یمن.خدا مقصود را بهتر می داند.
7- 7) -معرّب شوشتر منطقه ای در خوزستان در جنوب ایران.
8- 8) -شهری در جنوب غربی شوروی(سابق)و پایتخت جمهوری گرستان(که سابقا جزو ایران بود).
9- 9) -قبیله ای عربی که نسبش به تمیم بن مرّ بن الیاس بن مضر می رسد.
10- 10) -قریه ای است از قریه های یمامه در منطقه نجد در شبه جزیره عربستان.
11- 11) -کوهی است مشرف به انطاکیه و نزدیک آن شهری است.(معجم البلدان)

\و طالوت

1 نفرجدّهابراهیم

2 نفرجعارة (1)یحیی و احمد

1 نفرحبشکثیر

4 نفرحبشه (2)ابراهیم و عیسی و محمد و حمدان

2 نفرحلبصبیح و محمد

2 نفرحلّهمحمد و علی

1 نفرحمصجعفر

2 نفرحمیر (3)مالک و ناصر

2 نفرخرشانتکیّه و مسنون

2 نفرالخط (4)عزیز و مبارک

2 نفرخلاط (5)محمد و جعف

2 نفرخونج (6)محروز و نوح

2 نفردمشقداود و عبد الرحمن

1 نفردورقعبد الغفور

1 نفردیارشعیب

1 نفرذهاب (7)حسین

2 نفررملة (8)طلیق و موسی

ص:64


1- 1) -گفته اند که شهری در اطراف نجف اشرف در عراق است.
2- 2) -نام امروزی آن اتیوپی است.در شمال شرقی آفریقا است.
3- 3) -قبیله ای است که در یمن سکونت داشت.
4- 4) -منطقه ای ساحلی در عربستان شامل تعدادی شهر؛از جمله قطیف.
5- 5) -شهری بزرگ در ارمنستان در شمال ایران.
6- 6) -شهری در منطقه آذربایجان.در مأخذ خونخ آمده است که گمان رود اشتباه نسخه نویسان باشد.
7- 7) -روستایی نزدیک کرمانشاه؛امروزه به نام حلوان معروف است.
8- 8) -شهری در فلسطین؛شمال شرقی قدس.

1 نفررهاط (1)جعفر

1 نفرری (2)مجمع

3 نفرزوراء (3)عبد المطلب و احمد و عبد اللّه

3 نفرزید (4)محمد و حسن و فهد

3 نفرسادهصلیب و سعدان و شبیب

1 نفرسجار (5)محمد

2 نفرسرخسناجیه و حفص

2 نفرسامرّاءمرایی و عامر

3 نفرسعداوهاحمد و یحیی و فلاح

1 نفرسلماسهارون

2 نفرسمرقندعلی و مجاهد

2 نفرالسن (6)مقداد و هود

2 نفرسنجار (7)أبان

1 نفرسند (8)عبد الرحمان

1 نفرسهمجعفر

2 نفرسوس (9)شیبان و عبد الوهاب

4 نفرسیراف (10)خالد و مالک و حوقل و ابراهیم

3 نفرسیلان (11)نوح و حسن و جعفر

ص:65


1- 1) -منطقه ای در اطراف مکّه مکرّمه.
2- 2) -شهر ری نزدیک تهران
3- 3) -بغداد
4- 4) -اسم محلی نزدیک شهر بالس در سوریه
5- 5) -قریه ای در اطراف شهر بخارا در منطقه قفقاز در اتحاد شوروی(سابق)
6- 6) -شهری در ساحل رود دجله نزدیک تکریت.
7- 7) -شهری در اطراف موصل در عراق و در نسخه ای دیگر سنحار آمده که قریه ای در اطراف شهر حلب در سوریه است.
8- 8) -منطقه ای وسیع در جنوب پاکستان.
9- 9) -معرّب شوش؛شهری است در خوزستان ایران؛نیز شهری در تونس(مغرب اقصی).
10- 10) -جیرفت شهری در ایران در حاشیه خلیج فارس؛تقریبا 180 کیلومتری شیراز(مترجم).
11- 11) -جزیره ای که در جنوب شرقی هند قرار گرفته و عرب آن را سراندیب گوید.

1 نفرشوبکعمیر

4 نفرشیرازعبد اللّه و صالح و جعفر و ابراهیم

1 نفرشیزر (1)عبد الوهاب

4 نفرصنعاءجبرئیل و حمزه و یحیی و سمیع

3 نفرضیعهزید و علی(و موسی)

2 نفرضیف (2)عالم و سهیل

3 نفرطائفعلی و سبا و زکریا

1 نفرطائف یمنهلال

24 نفرطالقان (3)صالح و جعفر و یحیی و هود و فالح و داود و جمیل و فضیل و عیسی و جابر و خالد و علوان و عبد اللّه و ایوب و ملاعب و عمر و عبد العزیز و لقمان و سعد و قبضه و مهاجر و عبدون و عبد الرحمان و علی

1 نفرطبریّة (4)فلیح

2 نفرعدنعون و موسی

1 نفرعرفه (5)فرج

5 نفرعسقلان (6)محمد و یوسف و عمر فهد و هارون

ص:66


1- 1) -شهری در سوریه در ساحل رودخانه العاصی و شمال شهر حماة.
2- 2) -شاید صحیح ضیق باشد؛روستایی در منطقه نجد در شبه جزیره عربستان.
3- 3) -طالقان شهری است در ایران بین قزوین و ابهر.این منطقه شامل روستاهای بسیاری است که بدین نام خوانده می شوند.هم چنین طالقان شهر بزرگ است در استان طخارستان در افغانستان
4- 4) -شهری است که در کنار دریاچه طبریّه در فلسطین واقع گردیده است.
5- 5) -قریه ای نزدیک عرفات در اطراف مکّه(براساس گفته یاقوت حموی در معجم البلدان).
6- 6) -شهری در فلسطین؛هم چنین قریه ای در اطراف شهر بلخ در افغانستان.

2 نفرعسکر مکرم (1)طیب و میمون

1 نفرعقر (2)احمد

2 نفرعکّا (3)مروان و سعد

1 نفرعمارة (4)مالک

6 نفرعمّانمحمد و صالح و داود و هواشب و کوش و یونس

1 نفرعنیزة (5)عمیر

4 نفرفسطاط (6)احمد و عبد اللّه و یونس و طاهر

2 نفرکاشانعبد اللّه و عبید اللّه

1 نفرقادسیّة (7)حصین

8 نفرقزوینهارون و عبد اللّه و جعفر و صالح

1 نفرقمیعقوب

3 نفرکازرونعمر و معمر و یونس

1 نفرکبش (8)محمد

3 نفرکربلاءحسین و حسین و حسن

1 نفرکرخ بغداد (9)قاسم

1 نفرکرد (10)عون

1 نفرکرمانعبد اللّه

ص:67


1- 1) -شهری در ناحیه خوزستان در جنوب ایران.
2- 2) -اسم محلی نزدیک کربلا و نام قریه ای بین تکریت و موصل و قریه ای در حوالی بغداد و قریه ای در اطراف موصل و روستایی در اطراف رمله در فلسطین.
3- 3) -در یک نسخه:عکّه.شهری در فلسطین.
4- 4) -شهری در جنوب عراق.
5- 5) -شهری در استان نجد در شبه جزیره عربستان در نسخه ای عنزه»است که نام قبیله ای است.
6- 6) -شهری در مصر.
7- 7) -شهری در عراق و نام محلی در نزدیک نجف.
8- 8) -جایی در اطراف بغداد.
9- 9) -محله ای است در بغداد.
10- 10) -مفرد اکراد و نام شهری در ایران(شهرکرد)

1 نفرکورة (1)ابراهیم

4 نفرکوفهمحمد و غیاث و هود و عتاب

1 نفرلنجویه (2)کوثر

10 نفرمدینهعلی و حمزه و جعفر و عباس و طاهر و حسن و حسین و قاسم و ابراهیم و محمد

1 نفرمراغه (3)صدقه

2 نفرمرقیه (4)بشر و شعیب

1 نفرمرو (5)حذیفه

14 نفرمعاذةسوید و احمد و محمد و حسن و یعقوب و حسین و عبد اللّه و عبد القدیم و نعیم و علی و حیّان و ظاهر و تغلب و کثیر

4 نفرمکّهعمرو و ابراهیم و محمد و عبد اللّه

2 نفرمنصوریهعبد الرحمن و ملاعب

3 نفرمهجم (6)محمد و عمر و مالک

2 نفرموصلهارون و فهد

2 نفرنجفجعفر و محمد

2 نفرنصیبین (7)احمد و علی

2 نفرنوبه (8)واصل و فاضل

ص:68


1- 1) -شهری در لبنان.
2- 2) -جزیره ای در شرق آفریقا(زنگبار).
3- 3) -شهری در شمال ایران(غربی).
4- 4) -شهری در اطراف حمص در سوریه.
5- 5) -شهری در شوروی(سابق)و هم چنین شهری در استان خراسان.(مرواز شهرهای باستانی خراسان قدیم بوده است و امروزه جزء جمهوری ترکستان است).
6- 6) -شهری در اطراف شهر زبید در یمن.
7- 7) -شهری در ترکیه نزدیک مرز ترکیه با عراق و قریه ای در اطراف حلب در سوریه.
8- 8) -منطقه آفریقایی که در ساحل رود نیل امتداد داشته بخشی از آن در مصر و بخشی در سودان است.

2 نفرنیشابورعلی و مهاجر

2 نفرهجر (1)موسی و عباس

1 نفرهجرعبد القدّوس

1 نفرهرات (2)نهروش

2 نفرهمدان (3)علی و صالح

3 نفرهونین (4)عبد السّلام و فارس و کلیب

1 نفرواسط (5)عقیل

2 نفریمامه (6)ظافر و جمیل

14 نفریمنجبیر و حویش و مالک و کعب و احمد شیبان و عامر و عمّار و فهد و عاصم و حجر و کلثوم و جابر و محمد

جمع نفرات298

علاوه بر تعدادی که ذکر شد 6 نفر از ابدال (7)که نام تمامی آن ها«عبد اللّه»است و سه نفر از دوستداران اهل بیت به نام های«عبد اللّه»و«مخنف»و«براک»و چهار

ص:69


1- 1) -نام چند جاست؛از آن جمله قریه است در بحرین و قریه ای در یمن و قریه ای در منطقه شرقی عربستان.
2- 2) -شهری در شمال غربی افغانستان.
3- 3) -همدان قبیله ای است عربی از یمن و همدان شهری در ایران.
4- 4) -شهری در جبل عامل.
5- 5) -شهری در عراق و قریه ای در یمن و اطراف حلب و اطراف بلخ.
6- 6) -منطقه ای وسیع در عربستان که امروزه به نام عارض معروف است.
7- 7) -ابدال:گروهی از صالحانند که،دنیا هیچ وقت از وجود آنان خالی نیست و هرگاه یکی از آنان از دنیا برود خدای تعالی دیگری را جایگزین او می فرماید.فیروزآبادی در قاموس گوید:ابدال کسانی هستند که خدا زمین را به خاطر آنان برپای داشته است.آنان هفتاد نفرند؛چهل نفر در شام(سوریه و لبنان و فلسطین و اردن)و سی نفر در جاهای دیگر؛وقتی یکی از آنان از دنیا برود دیگری جایگزین او خواهد شد. هم چنین گفته اند:ابدال نجباء هستند؛یعنی برگزیدگان از مردم.

نفر از دوستان انبیاء به نام های«صباح»و«صیاح»و«میمون»و«هود»و دو غلام به نام های«عبد اللّه»و«ناصح»جزء یاران خاص امامند.مجموع آن ها 313 نفر می شود. (1)

مؤلّف گوید:شاید برخی از افراد وقتی که اسامی و تعداد یاران خاص حضرت مهدی علیه السّلام»313 نفر است را،می خواند،از آن جهت که نام خود و یا شهر خویش را در میان نام یاران خاص و یا شهرهای یاران خاص امام نمی بیند دچار یأس و نومیدی می گردند؛ولی این یأس موردی ندارد چون زمانی که بدانند یاران امام در نفراتی که ذکر شد منحصر نیستند،ناامیدی به امید تبدیل می شود.اینک شرح مطلب:

44*فرق یاران خاص و یاوران

قبلا نیز شرح دادیم که،تفاوتی بین یاران خاص حضرت«مهدی علیه السّلام»و یاوران (2)آن حضرت موجود است به این ترتیب:

اصحاب و یاران خاص 313 نفرند؛آنان کسانی می باشند که حضرت امام امیر المؤمنین و امام صادق علیهما السّلام از آنان به پرچمداران تعبیر فرموده اند(اشاره به شایسته گی های فراوانی که در آنان برای رهبری و فرماندهی سپاهیان و لشگرها موجود است،امام صادق علیه السّلام تعبیر دیگری نسبت به آنان دارند:

«آنان حاکمان خدا در زمین اویند».

هریک از این یاران خاص،نقش عظیمی در فرماندهی سپاه و گشودن شهرها و اداره امور و غیر آن را دارند.

در طول فصل های این کتاب امتیازات و مقام ها و درجات آنان را خواندید و معلوم شد که تعدادشان مسجّل و در کتابی نزد حضرت«مهدی موعود»علیه السّلام

ص:70


1- 1) -الزام الناصب،شیخ علی حائری،ج 2 ص 201؛نوائب الدهور،میرجهانی،ج 2 ص 116«خطبة البیان» به صورتی دیگر نقل گردیده که بین دو نسخه اختلافی در برخی اسامی موجود است.
2- 2) -«اصحاب»و«یاوران»ترجمه کلمه«انصار»متن کتاب است.

موجود است؛مانند شهدای کربلا نه یک نفر زیاد و نه یک نفر کم و به هیچ وجه قابل تغییر و تبدیل نیستند،از این جهت باید دعا کرد که خداوند ما را از پیروان راه آنان قرار دهد.

امّا یاوران؛مؤمنان صالحی هستند که حضرت مهدی علیه السّلام در مکّه و غیر آن ملحق گردیده و زیر پرچمش گرد می آیند و با دشمنان خدا و پیامبر صلّی اللّه علیه و اله خدا خواهند جنگید.

حضرت مهدی علیه السّلام از مکّه خارج نخواهند شد؛مگر آن که از یاورانش حد اقل ده هزار نفر با آن حضرت همراه شوند.

البتّه این تعداد جمعی از یاوران ایشانند،نه همه آنان،چون تنها سیّد هاشمی با دوازده هزار سپاهی به حضرت مهدی علیه السّلام در عراق ملحق می گردند و بزرگان دیگر...

این ها،غیر از یاورانی هستند که از فرشتگان و جنّیان خواهند بود؛آنان نیز یاوران حضرتش و اوامر آن بزرگوار و تعالیمش را فرمانبردار می باشند.

در دعاها و زیارات وارده از ائمه طاهرین علیهم السّلام می خوانیم که دستور داده اند از خدا بخواهیم ما را از یاوران حضرت مهدی علیه السّلام و پیکارگران در رکاب آن بزرگوار قرار دهد.

45*اسامی یاران خاص الخاص به روایت دیگر

در کتاب(المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة)ص 77 مرحوم سیّد هاشم بحرانی قدّس سرّه به نقل از کتاب دلائل الامامة ص 314 روایت دیگری از امام صادق علیه السّلام که اسماء آن بزرگواران در تفسیر آیه مبارکۀ 148 بقره،با تفاوت زیاد بدین گونه آورده است آن که در«طازبند شرقی»بندار بن احمد بن سبکه می باشد که«بازان»خوانده می شود و اوست سیّاح مرابط.

و از«اهل شام»دو مرد که ایشان را ابراهیم بن صباح و یوسف بن جریا(صریا) گویند که یوسف عطاری از اهل دمشق است و ابراهیم که قصابی از روستای صویقان می باشد.

ص:71

و از صامغان؛احمد بن عمر خیاط از ساکنان بزیغ و علی بن عبد الصمد تاجر از سکنه بحارین.

و از اهل سراف؛سلم کوسج بزاز ساکن در باغ و خالد بن سعید بن کریم(دهقان) و کلب ناهد(کلیب شاهد)از ذانشاه.

و از مرورود(جعفرانشاه)دقّاق و جوز مولی خصیب.

و از«مرو»؛دوازده تن که عبارتند از:بندار بن خلیل عطّار و محمد بن عمر صیدانی و عریب بن عبد اللّه بن کامل و مولی قحطبه(قحطب)و سعد رومی و صالح بن دجّال(الرّحال)و معاذ بن هانی و کردوس ازدی و دهیم بن جابر بن حمید و طاشف بن علی قاجانی و قرعان بن صوید و جابر بن علی احمر و جوشب بن جریر

و از بیروت نه مرد؛زیاد بن عبد الرحمن بن حجدب و عباس بن فضل بن قارب و اسحاق بن سلیمان حنّاط و علی بن خالد و سلام بن سلیم بن فراط بزّاز و محمونة بن عبد الرحمن بن علی و جریر بن رستم بن سعد کیشاتی و حرب بن صالح و عمارة بن عمر.

و از«طوس»چهار مرد؛شهرد بن حمران،موسی بن مهدی،سلیمان بن طلیعه، از«واد»(واد جایگاه قبر امام رضا علیه السّلام بوده است)علی بن السندی صیرفی.

و از«غاریات»؛شاکر بن حمزه و علی بن کلثوم از ساکنان جایی که«باب الجبل» (دروازه کوه)خوانده می شود.

و از«طالقان»بیست و چهار مرد؛آن که معروف به ابن الرازی جبلی،است عبد اللّه بن عمیر،ابراهیم بن عمرو،سهل بن رزق اللّه،جبرئیل حدّاد،علی بن ابی علی ورّاق،عبادة بن جمهور،محمد بن جیهاد،زکریا بن حبسه،بهرام بن سرح،جمیل بن عامر بن خالد،کثیر مولی جریر،عبد اللّه بن قرط بن سلام،فزازة بن بهرام،معاذ بن سالم بن خلید تمّار،حمید بن ابراهیم بن جمعه قزّاز،عقبة بن وفنة بن ربیع،حمزة بن عباس بن جناده از دار الرزق،کائن بن جنید صایغ،علقمة بن مدرک،مروان بن جمیل بن دزقا،ظهور مولی زرارة بن ابراهیم،جمهور بن الحسین زجّاج،ریّاش بن

ص:72

سعد بن نعیم.

و از«سجستان»؛خلیل بن نصر از اهل زنگبار،ترک بن شبه،ابراهیم بن علی.

و از«غور» (1):هشت مرد؛مجیج بن جربوز،شاهد بن بندار،داوود بن جریر،خالد بن عیسی،زیاد بن صالح و موسی بن داوود،عرف طویل و ابن کرد.

و از«نیشابور»هجده مرد؛سمعان بن فاخر،ابو لبابة بن مدرک،ابراهیم بن یوسف قصیر،مالک بن حرب بن سکین،زرود بن سوکن،یحیی بن خالد،معاذ بن جبراییل، احمد بن عمر بن نغره،عیسی بن موسی سوّاق،یزید بن درست،محمد بن حمّاد بن شیث،جعفر بن طرخان،علاّن ماهویه،ابو مریم،عمر بن عمیر بن مطرف و بلیل بن وهائل بن هومردیار.

و از«هرات»دوازده مرد؛سعید بن عثمان ورّاق،ما سحر بن عبد اللّه بن نبیل، معروف به غلام کندی،سمعان قصّاب،هارون بن عمران،صالح بن جریر،مارک بن معمر بن خالد،عبد الاعلی بن ابراهیم بن عبده،نزل بن حزم،صالح بن هیثم،آدم بن علی و خالد قوّاس.

و از اهل«بوسبخ»چهار مرد؛ظاهر بن عمر بن طاهر معروف به اصلع،طلحة بن طلحة سائح،حسن بن حسن بن مسمار و عمر بن عمرو بن هشام.

و از«ری»هفت مرد؛اسرائیل قطّان و علی بن جعفر بن حواذر،عثمان بن علی بن درخت،مسکان بن جبلة بن مقاتل،کرد(ین)بن شیبان،حمدان بن کر و سلیمان بن دیلمی.

و از«طبرستان»چهار مرد؛خوشاد بن کردم،بهرام بن علی،عباس بن هاشم و عبد اللّه بن یحیی.

و از«قم»هجده مرد؛غسان بن محمد غسان،علی بن احمد بن مرّة بن نعیم بن یعقوب بن بلال،عمران بن خالد بن کلیب،سهل بن علی بن صاعد،عبد العظیم بن عبد اللّه بن شاه،سکة بن هاشم بن دایه،آخوص بن محمد بن اسماعیل بن نعیم بن

ص:73


1- 1) .غور-به ضم غین و سکون واو-سلسله جبال و شهری بین هرات و غزنه می باشد.معجم البلدان.

ظریف،بلیل بن مالک بن سعد بن طلحة بن جعفر بن احمد بن جریر و موسی بن عمران لاحق،عباس بن زمر بن سلیم،حرید بن بشر بن بشیر،مروان بن علابة بن جریر معروف به ابن راس الزق،صقر بن اسحاق بن ابراهیم و کامل بن هشام

و از«قومس»دو مرد؛محمد بن محمد(بن احمد)بن ابی الشعب و علاء بن حمویه بن صدقه از قریه خرقان.

و از«گرگان»دوازده مرد:احمد بن هرقد بن عبد اللّه،زرارة بن جعفر،حسین بن علی بن مطر،حمید بن نافع،محمد بن خالد بن مرّ بن حوته،علاء بن حمید بن جعفر بن عبد،ابراهیم بن اسحاق بن عمرو،علی بن علقمة بن(عمرو)محمود و سلمان بن یعقوب،عریان بن خفان ملقب به حال روت،شعبة بن علی و موسی بن کردویه.

و از«موقان»:یک مرد و او عبید اللّه بن محمّد بن ماجور.

و از«سند»دو مرد؛شباب بن عباس بن محمّد و نظر بن منصور معروف به نافشث.

و از«همدان»چهار مرد؛هارون بن عمران بن خالد،طیفور بن محمد بن طیفور، ابان بن محمد بن ضحّاک و عتاب بن مالک بن جمهور.

و از«جاروان»سه مرد؛کرد بن حنیف،عاصم بن خلیل خیّاط و زیاد بن رزین.

و از«شوری»یک مرد؛لقیط بن فرات.

و از«اهل خلاط»؛وهب بن حرنید بن سروین.

و از«تفلیس»پنج مرد؛جحد بن الزیت،هانی عطاردی،جواد بن بدر،سلیم بن وحید و فضل بن عمیر.

و از«باب الابواب»؛جعفر بن عبد الرّحمن.

و از«سنجار»چهار مرد،عبید اللّه بن زریق،شحم بن مطر،هبة اللّه(بن زریق بن)صدقه و هبل بن کامل.

و از«قالی قلا»؛لاکردوس بن جابر.

و از«سمیساط»؛موسی بن زرقان.

ص:74

و از«نصیبین»دو مرد؛داوود بن المحق و حامد صاحب البواری.

و از«موصل»؛مردی که او را سلیمان بن صبیح گویند از روستای الحدیثه.

و از«یلمورق»دو مرد؛که یاوصنا بن سعد بن سحیر و احمد بن حمید بن سوار می باشند.

و از«بلد»؛مردی که او را بور بن زایدة بن ثوران می خوانند.

و از«رها»؛مردی که او را کامل بن عفیر می گویند.

و از«حرّان»؛زکریا سعدی.

و از«ترافعه»سه مرد؛احمد بن سلیمان بن سلیم،نوفل بن عمر و اشعث بن مال و از«رابعه»؛عیاض بن عاصم بن سمرة بن جحش و ملیح بن اسعد.

و از«حلب»چهار مرد؛یونس بن یوسف،حمید بن قیس(بن مسحیم)،سهیم بن مدرک بن علی بن حرب بن صالح بن میمون،مهدی بن هند بن عطارد و مسلم بن هوار مرد.

و از«دمشق»سه مرد؛نوح بن جریر،شعیب بن موسی و حجر بن عبید اللّه فزاری.

و از«فلسطین»؛سوید بن یحیی.

و از«بعلبک»؛منزل بن عمران.

و از«طبریه»؛معاذ بن معاذ.

و از«یافا»؛صالح بن هارون.

و از«قومس»؛ریاب بن جلده و جلیل بن سیّد.

و از«تئیس»؛یونس بن الصقر و احمد بن مسلم بن مسلم.

و از«دمیاط»؛علی بن زائده.

و از«اسوار»؛حماد بن جمهور.

و از«فسطاط»چهار مرد؛نصر بن الحواس،علی بن موسی فزاری،ابراهیم بن صفیره و یحیی بن نعیم.

و از«قیروان»؛علی بن موسی بن الشیخ و عنبرة بن قرطه.

ص:75

و از«باغه»؛شرحبیل سعدی.

و از«تلبیس»؛علی بن معاذ.

و از«بالس»؛حمام بن فرات.

و از«صنعاء»؛فیاض بن ضرار بن ثروان و میسرة بن غندر بن مبارک.

و از«مازن»؛عبد الکریم بن غندر

و از«طرابلس»؛ذو النورین عبدة بن علقمه.

و از«ایله»دو مرد:یحیی بن بدیل و حواشة بن الفضل.

و از«وادی القری»:حرّ بن ذرقان.

و از«خیبر»:مردی که او را سلمان بن داوود خوانند.

و از«زیدار»:طلحة بن سعید بن بهرام.

و از«جار»:حارث بن میمون.

و از«مدینه»دو مرد:حمزة بن طاهر و شرحبیل بن جمیل.

و از«زیذه»:حماد بن محمد بن ابی نصر.

و از«کوفه»چهارده مرد:ربیعة بن علی بن صالح و تمیم بن عبّاس بن اسد و عصرم بن عیسی و مطرف بن عمر کندی و هارون بن صالح بن میثم و وکایا بن سعد و محمد بن روایه و حروب بن عبد اللّه بن ساسان و عودة اعلم و خالد بن عبد القدوس و ابراهیم بن مسعود بن عبد الحمید و بکیر بن سعد بن خالد و احمد بن ریحان بن حارث و غرث اهدانی.

و از«قلزم»:رحبة بن عمرو و شبیب بن عبد اللّه.

و از«حیره»:بکر بن عبد اللّه بن عبد الواحد.

و از«کورثا»:حفص بن مروان.

و از«طاهی»:جیاب بن سعد و صالح بن طیفور.

و از«اهواز»:عیسی بن تمام و جعفر بن سعید نابینایی که بینا خواهد شد.

و از«سلم»:علقمة بن ابراهیم.

و از«اصطخر»:متوکل بن عبید اللّه و هشام بن فاخر.

ص:76

و از«مولیان»:حیدر بن ابراهیم.

و از«نیل»:شاکر بن عبده.

و از«قندایل»:عمرو بن فروه.

و از«مدائن»هشت نفر:دو برادر صالح محمد و احمد فرزندان منذر و میمون بن حارث و معاذ بن علی بن معروف بن عبد اللّه و حارس بن سعید و زهیر بن طلحه و نصر و منصور.

و از«عکبرا»:زائدة بن هبه.

و از«حلوان»:ماهان بن کبتر و ابراهیم بن محمد.

و از«بصره»:عبد الرحمن بن اعطف بن سعد و احمد بن ملیح و حماد بن جابر.

و اصحاب«کهف»:کمسکمینا و یارانش.

و آن دو تاجر که از انطاکیه بیرون روند:موسی بن عون و سلیمان بن حر و غلام رومی ایشان.

و«پناهندگان به روم»یازده مرد:صهیب بن عبّاس و جعفر بن حلال و ضرار بن سعید و حمید قدّوس نازی و منادی و مالک بن خلید و بکیر بن حرّ و حبیب بن حنان و جابر بن سفیان و دو تن که در سراندیب رحل اقامت افکنند:جعفر بن زکریا و دانیال بن داوود.

و از«مندرا»چهار مرد:حور بن طرحان و سعید بن علی و شاه بن بزرح و حرّ بن جمیل.

و آن که در«سلاهط»از روی مرکبش مفقود شود نامش:منذر بن زید است.

و از«سیراف» (1)یا گفته شده شیراز-(تردید از مسعده است)حسین بن علوان و آن دو تن که به سروانیه گریزند سری بن اغلب و زیادة بن رزق اللّه عقبه.

و آن که در«صقلیة»رحل اقامت افکند:ابو داوود شعشاع.

و گردش کننده برای یافتن حق از یخشب:عبد اللّه بن صاعد بن عقبه.

ص:77


1- 1) -سیراف شهری بر کرانه دریاست که اردشیر آن جا را قصبه خود ساخته بود و از سیراف تا بصره هفت روز راه بوده است.

و آن که از«عشیره»اش فرار می کند:اوس بن محمد.

و آن که به وسیله کتاب خدا بر ناصبی احتجاج می کند از سرخس:نجم بن عقبة بن داوود است.

و از«فرغانه»:از دجاه بن وابص.

و از«بریّه»:صخر بن عبد الصمد قبایلی و یزید بن فاجر.

که این ها سیصد و سیزده نفرند به شماره اهل بدر.

46*از بانوان

1-جابر جعفی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«و یجیء و اللّه ثلاثمائة و بضعة عشر رجلا فیهم خمسون امرأة یجتمعون بمکّة علی غیر میعاد قزعا کقزع الخریف یتبع بعضهم بعضا،و هی الآیة الّتی قال اللّه: «أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللّهُ جَمِیعاً إِنَّ اللّهَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» فیقول:رجل من آل محمد علیهم السّلام و هی القریة الظالمة أهلها؛ (1)و به خدا قسم می آید سیصد و چند ده نفر مرد و در میان آن ها 50 نفر زن خواهد بود،بدون قرار قبلی در مکّه جمع شوند؛مانند پاره های ابر پاییزی،بعضی پشت سر بعضی و این است منظور از آیۀ «أَیْنَما تَکُونُوا» پس مردی از آل محمد علیهم السّلام می گوید:آن(مکّه)است قریه ای که اهلش ستم گرانند.»

حضرت باقر علیه السّلام فرمود:«50 زن همراه آن عدّه؛یعنی سیصد و سیزده نفر خواهد بود.» (2)

2-حضرت صادق علیه السّلام به مفضّل فرمود:با«قائم»سیزده زن خواهد بود،عرض کرد آن ها چه می کنند؟فرمود:مجروحین را مداوا و مریض ها را پرستاری می کنند چنان که با پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله بودند». (3)

در خصائص فاطمیة:مولی محمد باقر بن اسماعیل کجوئی ص 343 روایت کرده

ص:78


1- 1) -بقرة:148/؛ [1]نساء74/؛ [2]بحار الأنوار: [3]223/52 ب 25 ح 87 از تفسیر عیاشی. [4]
2- 2) -معجم احادیث الإمام المهدی:21/5 ح 1452.
3- 3) -اثباة الهداة:575/3 ب 32 ف 48 ح 725.

است که در دولت حق 13 نفر زن برای معالجه زخمی های یاران مهدی علیه السّلام به دنیا برمی گردند از جملۀ آن هاست

1-«صیانه»:آرایشگر دختر فرعون و همسر حزبیل مؤمن آل فرعون پسرعمو و خزینه دار فرعون،این زن در ثبات ایمان و صبر و تحمل کاری کرد که نظیر آن در تواریخ کمتر دیده شده و شوهرش حزبیل بنا به روایت علی بن ابراهیم،ششصد سال خدا را پنهانی می پرستید و چندین مرتبه در نزد فرعون از او سعایت کردند ولی خداوند متعال او را برای اتمام حجت حفظ کرد تا وقتی که ساحران به موسی ایمان آوردند،حزبیل نیز ایمان خود را آشکار نمود و او را با ساحران اعدام کردند.

«صیانه»زوجۀ حزبیل آرایشگری دختر فرعون را می کرد،روزی هنگام آرایش شانه از دست او افتاد گفت:بسم اللّه،دختر فرعون گفت:پدر مرا می گوئی؟!گفت:

بلکه کسی را می گویم که پروردگار من و تو و پدر تو است؛

دختر جریان را به پدرش بازگو کرد،آتش خشم فرعون شعله ور شد،«صیانه»را با فرزندانش احضار نمود و از او پرسید پروردگار تو کیست؟!گفت خداوند عالمیان! فرعون بعد از شنیدن این پاسخ،هرچه خواست و سعی کرد او را از این عقیده منصرف نماید،اثری نه نبخشید؛

گفت:فرزندانت را با آتش می سوزانم!گفت:بسوزان!فرعون دستور داد تنوری از مس را پر از آتش نمود و یک پسر او را در میان شعله ها انداخت و خاکستر کرد! «مادر»با کمال شهامت نظاره گر سوختن پسرش بود ولی ابدا از خود عکس العملی نشان نداد تا این که تمامی فرزندانش سوخته شدند و فقط بچۀ شیرخواری ماند و او را نیز گرفتند که به آتش اندازند!«مادر»حالش دگرگون شد که طفل شیرخوار به سخن آمد و گفت:«مادر!صبر کن،تو بر حقی و میان تو و بهشت یک گام بیشتر نمانده است،پس طفل را با مادرش به آتش انداختند و سوزاندند! (1)

ص:79


1- 1) -ریاحین الشریعة:153/5؛ [1]خصائص فاطمیه:343؛چشم اندازی بر حکومت مهدی:71 از آن منهاج الدموع:ص 93.شوهر این بانو یعنی مؤمن آل فرعو«حزبیل»داستان شیرین با فرعون و فرعونیان دارد به محلش مراجعه شود.

2-ام ایمن:نامش برکة بنت ثعلبة بن عمرو بن بن حسن بن مالک بن سلمة بن عمرو بن جلائل بود.

بنا به روایت محمد بن سعد در کتاب«طبقات»ام ایمن کنیز عبد اللّه بن عبد المطّلب(پدر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم)بود و به روایتی کنیز«آمنه»مادر پیامبر و به قولی کنیز خواهر خدیجة کبری بوده که او را به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم بخشید؛

به هر صورت به ارث یا به هبه به ملکیت آن حضرت درآمده بود؛بعد از وفات «آمنه»پرستاری و نگهداری از رسول خدا را به عهده گرفت و بزرگش کرد بدین خاطر بود که آن حضرت می فرمود:«أمّ أیمن أمّی بعد أمّی؛ام ایمن بعد از مادرم،مادر من است.»

حضرت:بعد از،ازدواج با خدیجة،او را آزاد کرد و مردی به نام عبید خزرجی با او ازدواج نمود و پسری به نام«ایمن»به دنیا آورد که او را با نام«امّ ایمن»شناختند و «ایمن»از خواص شیعیان امیر المؤمنین علیه السّلام بود و در جنگ«حنین»یکی از ده نفری بود که فرار نکرد و جنگید و شهید شد.

در طبقات ابن سعد گوید:زید بن حارثة بن شراحیل کلبی غلام«خدیجة کبری» بود او را به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم بخشید و حضرت او را آزاد کرد و«ام ایمن«را به عقد زید درآورد و«اسامة»متولد شد.

این بانوی گرامی از بانوان ممتاز اسلام و دفاع کننده از حریم اهل بیت مخصوصا خدمت گزار فاطمۀ زهراء علیها السّلام بود؛

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم درباره او فرمود:«من سرّه أن یتزوّج امرأة من أهل الجنّة فلیتزوّج أمّ أیمن،فتزوّجها زید؛هرکس خوش حال می شود(دوست دارد)با زنی از اهل بهشت ازدواج نماید،با ام ایمن ازدواج کند پس زید(بن حارثه)با او ازدواج کرد.»

باز درباره او فرمود:«أمّ أیمن امرأة من أهل الجنّة؛امّ ایمن زنی از بهشتیان است.»

ام ایمن از زنانی بود که هرگاه رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم او را ملاقات می کرد او را با جمله «یا أمّة؛ای مادر»خطاب می کرد و هروقت او را می دید می فرمود:«بقیّة أهل بیتی؛ بازمانده اهل بیتم»و با او بعضی وقتها شوخی هم می کرد.

ص:80

ام ایمن قبل از ولادت رسول خدا تا بعد از رحلت آن بزرگوار به خدمت گذاری این خانواده،بنده وار پاینده و استوار بوده و کنیزی برگزیده و فرخنده از کنیزان جان نثار این خاندان پاک به شمار می آید،زمانی که«آمنه»در ابواء از دنیا رفت، ام ایمن قنداقه او را برداشته و حضانت نمود تا در مکّه به عبد المطّلب تحویل داد.

همین بانو بود که خواب هولناکی دید که قطعه ای از اعضای رسول خدا به خانۀ او افتاد و تا صبح گریست و حضرت خبردار شده و فرمود:خواب نکوئی دیدی آسوده باش به زودی از فاطمه فرزندی به دنیا می آید و تو حضانت او را به عهده می گیری که امام حسین صلّی اللّه علیه و اله و سلم را به او دادند و او بزرگش کرد.

روایت کردن حضرت زینب علیها السّلام حدیث ام ایمن را،هنگام عبور از قتلگاه،به امام سجّاد علیه السّلام معروف است

ابن اثیر جزری در اسد الغابة گوید:«أمّ أیمن مولاة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و سلم و حاضنته و هی حبشیة و أسلمت قدیما أوّل الإسلام و هاجرت إلی الحبشة ثمّ إلی المدینة و بایعت النبیّ؛ امّ ایمن کنیز رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم و پرستار او،اهل حبشة بوده است و قدیما در آغاز اسلام،مسلمان شد و به حبشة هجرت کرد و سپس به مدینة آمد و به پیامبر،بیعت نمود.»

او در جنگ احد و خیبر با رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم حضور داشت و بعد از وفات فاطمه علیها السّلام نتوانست جای خالی او را ببیند از مدینة به سوی مکّه حرکت کرد و بنا به روایت ابن سعد در«طبقات»روزه بود و هوا گرم،عطش او را ناتوان کرد که بیم هلاک شدن داشت و در این حال بنا به روایت ابن شهرآشوب ترسید که(در آن بیابان)هلاک شود،چشم ها را برهم گذاشت و سپس به سوی آسمان گشود و گفت:

ای خدا آیا مرا تشنه می خواهی با این که من خادمۀ دختر پیغمبر توأم؟!دلوی از بهشت فرود آمد،به روایت«الإصابة»به ریسمان سفیدی بسته بود،ناگهان ام ایمن آن را گرفت و آشامید و به روایت عاشر بحار الأنوار از الخرایج،هفت سال به غذا و آب نیازی پیدا نکرد.

این کرامتی است که به مقام والای او دلالت دارد تا این که در خلافت عثمان

ص:81

سال 24 هجری در سن بالای 85،دنیا را وداع گفت و روح شریفش به سوی جنان پرواز نمود رضی اللّه عنها (1)

3-زبیده:نامش أمة العزیز و کنیه اش ام جعفر و دختر جعفر بن ابی جعفر منصور و همسر هرون الرشید،پسرعموی خود بود که در سال 165 قمری با وی ازدواج نمود.

او از بانوان خیّرة و دارای آثار خیر زیادی مانند آب رسانی به عرفات و مشعر و منا و در نهایت به مکّه معظّمه بود با این که خیلی ها می خواستند او را از این کار منصرف نمایند اما با استقامت مردانه آن آب را از«طائف»از مسافت 12 فرسنگی 72 کیلومتری از مسیر سخت و تند و سنکلاخ بالأخره با هزینه،بیست کرور،به مقصد رسانید و در تاریخ تألیف این کتاب 1426 هجری قمری هنوز هم مورد استفاده می باشد!.

این بانوی باعظمت در تشیع غلو داشت و از شیعیان سرسخت اهل بیت علیهم السّلام بود. (2)

از کتاب«نقض»شیخ اجل عبد الجلیل رازی نقل شده که زبیده خواتون علیها الرحمة شیعه فطریه فدائیه بوده و چون هارون الرشید غلو زبیده را در تشیع و محبت او را نسبت به ذوی القربی محقق دانست،سوگند خورد که به دو کلمه او را طلاق دهد،پس بر کاغذی نوشت و به او فرستاد:«کنت فبنت»بودی و جدا شدی!، او هم در جواب نوشت:«کنّا فحمدنا و بنّا فما ندمنا»بودیم و سپاس گو بودیم و جدا شدیم پس پشیمان نیستیم (3)

ابن جوزی در کتاب«الألقاب»می نویسد:زبیده یک صد کنیز داشت،همه را حافظ قرآن کرده بود (4)و معیّن نموده بود هر روز یک دهم قرآن را در قصر او بخوانند

ص:82


1- 1) -ریاحین الشریعة:153/5 [1] ببعد با تلخیص و اصلاح ادبی؛تاریخ طبری:7/2؛سیره حلبیة:59/1؛
2- 2) -ریاحین الشریعة:272/4 [2] از شیخ صدوق و مامقانی و خیابانی در وقایع الأیّام.
3- 3) -ریاحین الشریعة:272/4. [3]
4- 4) -تنقیح المقال/ج 3،ص 78.

و صدای قرآن در قصر او چون همهمه زنبور عسل در کندویش بود (1)

خلاصه از نوادر،در زندگی می باشد و سرگذشت او هم مایه پند و عبرت می باشد.

4-ام خالد:رجال کشی:از علی بن حسن نقل می کند یوسف بن عمر ثقفی کسی است که زید بن علی بن حسین را به قتل رسانید و در عراق بود و دست«ام خالد»را که زن صالحه بود،به جرم تشیع برید و او به امامت زید بن علی مایل بود. (2).

در رجال کشی مسندا از ابی بصیر نقل میکند:در نزد امام صادق علیه السّلام بودیم در این هنگام«امّ خالد»که یوسف(ثقفی)دست او را قطع نموده بود،آمد و اجازه ورود خواست،حضرت فرمود:ای ابا بصیر میل داری(به سخن ام خالد گوش داده)و گفتارش را بشنوی؟!عرض کردم بلی!یابن رسول اللّه(با شنیدن آن خوش حال می شوم)!فرمود:پس نزدیک شو!پس مرا پشت قالی نشانیدام خالد به خدمت حضرت آمد و سخن گفت:دیدم در کمال فصاحت و بلاغت صحبت می نماید،از حضرت درباره فلان و فلان سؤال نمود،حضرت فرمود:آن دو را دوست داری؟! گفت:وقتی که پروردگارم را ملاقات نمودم بگویم تو مرا به دوستی آن ها امر نمودی! (با تعجب یا روی مصلحتی به ظاهر)فرمود:بلی!گفت همانا آن کس که با تو در «طنفسة»پشت قالی است به برائت از آن ها امر می کند ولی کثیر النّوا(از مخالفین) و یارانش امر به ولایت آن دو می کند!گفتۀ کدام یک را دوست داری؟!فرمود:به خدا قسم،این و اصحابش پیش من بهتر از کثیر النّوا و اصحابش است،این(نشسته در پشت،مخاصمه می کند و می گوید:«من لم یحکم بما أنزل اللّه فأولئک هم الکافرون،و من لم یحکم بما أنزل اللّه فأولئک هم الظالمون،و من لم یحکم بما أنزل اللّه فأولئک هم الفاسقون»وقتی(ام خالد)بیرون رفت فرمود:ترسیدم پیش کثیر النّوا رفته و گفتگوی ما را به او خبر داده و مرا در کوفه مشهور نماید(سپس فرمود:خدایا من از

ص:83


1- 1) -ریاحین الشریعة:272/4/.
2- 2) -رجال کشی:ص 116؛معجم رجال الحدیث:176/23 از آن.

کثیر النّوا بریءام در دنیا و آخرت. (1)

5-حبابة و البیّة:از بانوان شناخته شده و معروف به ولایت و تشیع است

شیخ صدوق و دیگران از حبابة و البیّة روایت کرده اند که گفت:حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام را در شرطة الخمیس،دیدم و در دست آن حضرت تازیانه ای بود که می زد به آن،فروشندگان،جرّی و مارماهی و زمّیر و طبرانی را که ماهیان حرام می باشند و به آنان می فرمود:ای فروشندگان مسخ شدگان بنی اسرائیل و ای جند بنی مروان!فرات بن احنف برخاست و عرض کرد:یا امیر المومنین،جند بنی مروان کیانند؟فرمود:گروهی که ریش را می تراشند و تاب می دهند سبیل خود را،حبابه گفت:هیچ گوینده را ندیدم که بهتر از آن حضرت تکلم کند،پس به متابعت آن جناب،روان شدم تا در فضای مجلس،جلوس کند،این وقت من خدمتش عرض کردم:یا امیر مؤمنان،خدا ترا رحمت کند،دلالت امامت چیست؟فرمود:این سنگریزه را

نزد من بیاور!و به دست مبارک اشاره نمود به سنگریزه ای،من آن را به نزدش بردم با خاتم مبارکش آن را نقش فرمود و آنگاه به من فرمود:ای حبابه!هرکس مدعی امامت باشد و قدرت داشته باشد که سنگریزه را نقش نماید همچنان که دیدی پس بدان که او،امام واجب الطاعة است و امام،هرچیزی را که اراده نماید از وی پوشیده نماند پس من رفتم زمان گذشت تا وقتی که حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام از دنیا رحلت فرمود،من خدمت حضرت امام حسن علیه السّلام رسیدم و آن جناب در جای حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام نشسته بود و مردم از حضرتش سؤال می کردند،پس به من فرمود:ای حبابه و البیه گفتم:بلی ای مولای من،فرمود:بیاور آنچه با خود داری من آن سنگریزه را به آن حضرت دادم آن جناب با خاتم مبارکش بر آن نقش کرد همچنانکه حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام آن را نقش کرده بود حبابه گفت:پس از امام حسن علیه السّلام به خدمت حضرت امام حسین علیه السّلام رفتم و آن جناب در مسجد رسول

ص:84


1- 1) -رجال کشی:ص 118؛معجم رجال الحدیث سیّد خوئی:109/14؛خلاصه آن در ریاحین الشریعة:/ 381/3 [1] از رجال مامقانی.

خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم بود مرا نزدیک طلبید و ترحیب نمود و فرمود:«إنّ فی الدلالة دلیلا علی ما ترید؛همانا در آن دلالت که از پدرم و برادرم دیدی دلیل است بر آنچه می خواهی از دانستن امامت من.»آیا باز می خواهی دلالت امامت را،عرض کردم:بلی ای سید من،فرمود:بیاور آن سنگریزه که با خود داری،من آن سنگریزه را به آن حضرت دادم خاتم بر آن نهاد به طوری که بر آن نقش بست.

حبابه گوید:پس از امام حسین علیه السّلام خدمت علی بن الحسین علیه السّلام رسیدم در آن وقت،پیری به من اثر کرده بود و مرا درمانده و بیچاره نموده بود و سنین عمرم به 113 رسیده بود پس دیدم آن حضرت را،پیوسته در رکوع و سجود مشغول به عبادت بود و فراغتی نداشت از این روی مأیوس شدم از دلالت،پس به انگشت سبابه خویش به من اشاره نمود،از معجزه آن حضرت،جوانی من برگشت،پس من عرض کردم:ای آقای من،چه مقدار گذشته است از دنیا و چه مقدار باقیست؟ فرمود:«أمّا ما مضی فنعم و أمّا ما بقی فلا؛آنچه گذشته است می گویم و آنچه مانده است نه.»آنگاه فرمود:آنچه با توست بیاور پس من آن سنگریزه را به خدمتش دادم و بر آن نقش نهاد.بعد از آن حضرت،حضرت امام باقر علیه السّلام را ملاقات نمودم آن را نقش فرمود بعد از آن خدمت حضرت صادق علیه السّلام رفتم آن را نقش نهاد پس از آن، خدمت حضرت موسی بن جعفر علیه السّلام رسیدم و آن سنگریزه را نقش نهاد پس از آن به خدمت حضرت رضا علیه السّلام رسیدم و آن را نقش نهاد و حبابه بعد از این،به روایت عبد الله بن همام،نه ماه در دنیا زندگی کرد و وفات نمود (1)

ص:85


1- 1) -کافی شیخ کلینی:ج 1 ص 347، [1]کمال الدین و تمام النعمة-شیخ الصدوق:ص 537. [2] شرح أصول الکافی ج 6-ص 286،287،مدینة المعاجز ج 1-سید هاشم البحرانی:ص 516، مدینة المعاجز ج 3-سید هاشم البحرانی:250،466،مدینة المعاجز ج 4-سید هاشم البحرانی:ص 306، مدینة المعاجز ج 5-سید هاشم البحرانی:ص 114،ص 466،مدینة المعاجز ج 6-سید هاشم البحرانی: ص 295، -مدینة المعاجز ج 7-سید هاشم البحرانی:ص 197،ینابیع المعاجز-سید هاشم البحرانی:178، سید هاشم البحرانی:ص 197،ینابیع المعاجز-سید هاشم البحرانی:178، بحار الأنوار:علامة مجلسی..:ج 25-177، [3]کلمات الإمام الحسین(علیه السلام)-شیخ شریفی ص 237، معجم رجال الحدیث:سید الخوئی ج 24 ص 213،إعلام الوری بأعلام الهدی:شیخ طبرسی:ج 1 ص 409، [4]کشف الغمة:ابن أبی الفتح الإربلی:ج 2 ص 157، [5]وفیات الائمة:از علماء البحرین و القطیف ص 88.

مؤلف گوید:حبابه و البیه که خبر را روایت کرده زنی بوده از شیعیان عاقله کامله جلیله عالمه به مسائل حلال و حرام،کثیر العبادة به حدی در عبادت کوشش و جهد کرده بود که پوست بر شکمش خشک شده بود و پیشانی اش از کثرت سجود پینه بسته و سیاه شده بود و پیوسته به زیارت حضرت امام حسین علیه السّلام مشرف می گشت و چنان بود که هرگاه مردم به نزد معاویه می رفتند او،به نزد امام حسین علیه السّلام می رفت وقتی که در صورتش«برصی»عارض شده بود،به برکت آب دهان مقدس آن حضرت،آن مرض،برطرف شد.

و این زن همان زنی است که گفت:حضرت امام باقر علیه السّلام را در مسجد الحرام در وقت عصر دیدم که مردم دورش جمع شده بودند و مسائل حلال و حرام و مشکلات خود را پرسیدند حضرت از جای خود حرکت نفرمود تا آنکه هزار مسئله ایشان را فتوا داد. (1)

6-سمیّة مادر عمار بن یاسر.کنیز ابو حذیفة المخزومی بود،چون یاسر او را تزویج نمود،ابو حذیفة او را آزاد نمود و عمّار از او متولد شد سمیّه و شوهرش یاسر اوّل شهیدان اسلام بودند.

ابو جهل آن ها را گرفته بسی شکنجه ها داد تا از اسلام دست برداشته و پیامبر را سب نمایند،نتوانست نهایتا زره آهنی به تن آن ها پوشانید و در آفتاب گرم نگه داشت رسول خدا از کنار آن ها عبور می کرد فرمود:«صبرا یا آل یاسر فإنّ موعدکم الجنّة؛صبر کنید ای آل یاسر وعده گاه شما بهشت است.»

سپس ابو جهل به هریک آن ها ضربتی زد که به شهادت رسیدند. (2)

درباره این خانواده(«سمیّه»و«عمّار»و«یاسر»)نیازی به شرح و بسط بیش از این نیست!،زیرا این بانو اوّل شهیده در اسلام و خود و شوهر و پسرش از اولین ایمان آوران به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم بودند.

7-قنوة(یا قنوا)دختر رشید هجری رضی اللّه عنه:یکی از اصحاب باوفا و فدائی

ص:86


1- 1) -منتهی الامال ج 2 ص 72
2- 2) -اسد الغابة/ج 5،ص 481.

امیر المومنین علیه السّلام بوده است.

در رجال کشی:از ابی حیان بجلی،از همین مخدره کیفیت شهادت پدرش را به صورت طولانی نقل می کند... (1)

و مامقانی در رجال خود می فرماید:قنواء به فتح قاف و نون ساکن و واو مفتوحة بعد از آن الف و همزه.

و از شیخ نقل کرده«قنوا»از اصحاب امام صادق علیه السّلام بوده و سپس او را توثیق می کند و در خصائص فاطمیه:او را جزء برگشتگان و مداواکنندگان مجروحین ارتش امام زمان علیه السّلام شمرده است (2)

این بانو گوید:به پدرم گفتم:پدر!چه قدر زحمت می کشی و چه قدر در عبادت کوشش داری؟!گفت:دخترم«سیجیء قوم بعدنا بصائرهم فی دینهم،أفضل من اجتهاد أوّلیهم؛ (3)به زودی گروهی بعد از ما می آیند،بصیرت های دینی آن ها افضل از کوشش های اوّلی های آن هاست.»

8-نسیّبة بنت کعب بن عمرو بن عوف بن مازن بن النجّار الأنصاریة است کنیه او،ام عمارة است.ابن حجر عسقلانی در«الإصابة»گوید:نسیّبه،قدیم الإسلام و از اهل بیعت«عقبه»است هنگامی که از قبیله خزرج 62 نفر مرد بیعت کردند دو زن با ایشان بودند و آن دو زن نسیبه و خواهرش بودند و در بیعت رضوان هم،شرف حضور داشته و در غزوه احد،نهایت سعی و تلاش خود را به تقدیم رسانیده پس از آن در جنگ«یمامة»بعد از وفات رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم حاضر بوده و یک دست او در همان جنگ از بدن،قطع شده و 12 زخم بر بدن او وارد آمده و در غزوه احد،13 زخم بر بدن او رسیده که یکی،چندان کاری بود تا یکسال آن را معالجه می نمود.

و نیز در اصابه گوید:که ام سعد بنت ربیع بر نسیبه وارد شد و گفت:ای خاله،به من خبر بده از روز جنگ احد،نسیبه گفت:هنگامی که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم برای

ص:87


1- 1) -طالبین تفصیل به رجال کشی:ص 22 و معجم رجال الحدیث سیّد خوئی:191/7؛مراجعه نمایند.
2- 2) -ریاحین الشریعة:40/5؛ [1]چشم اندازی بر حکومت مهدی:ص 71 ببعد.
3- 3) -المحاسن:ص 291؛ [2]بحار الأنوار:130/52 ب 22 [3] ح 27 از محاسن.

جنگ احد بیرون رفت من هم،با او بیرون رفتم و مشک آب بر کتف خود انداخته بودم و اصحاب رسول خدا را آب می دادم تا هنگامی که اصحاب آن حضرت،همه فرار کردند من خود را به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم رسانیدم و مشک را به دور انداختم و مشغول جنگ گردیدم و گاهی با شمشیر و گاهی با تبر دشمن را از آن حضرت،دفع می کردم تا اینکه بدن من جراحات بسیار پیدا کرد،ام سعد گوید:به گردن نسیبه زخمی دیدم که وسط او گود بود گفتم:این جراحت را چه کسی بر بدن تو،وارد آورد گفت:ابن قمیة.

شوهر نسیبه،زید بن عاصم بود و از او دو پسر آورد یکی عمارة که مکناة به او بود و دیگری عبد الله و در جنگ احد یک پسر او شهید شد و در جنگ با مسیلمه کذاب(یمامة)پسر دیگرش مقتول گشت و شوهرش زید بن عاصم خزرجی بخاری در بیعت عقبة و غزوه بدر و احد حضور داشت و در کتب رجال او را ذکر کرده اند و علامه مجلسی در جلد دوّم حیاة القلوب در غزوه احد می فرماید:چون اصحاب رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم فرار کردند نسیبه مشک را به دور انداخت و شمشیر کشید در مقابل رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم و دشمن را از آن حضرت دور می ساخت و پسرش در جنگ احد با او همراه بود چون خواست بگریزد نسیبه مادر او،به او حمله کرد گفت:ای فرزند از خدا و رسول،کجا می گریزی؟!و او را برگردانید تا اینکه مردی به او حمله کرده و او را شهید نمود

و به روایت ناسخ التواریخ،نسیبه چون پسر را برگردانید مادر و پسر در مقابل رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم جهاد می کردند در آن حال،مشرکی بر نسیبه حمله کرد پسر به یاری مادر آمد و به اتفاق هم آن کافر را کشتند مشرکی دیگر بر پسر نسیبه حمله کرد و زخمی بر او زد نسیبه بی تأمل زخم فرزند را بست و گفت:ای پسرم برخیز و در کار جهاد سستی مکن و خود به آن مشرک حمله برد و ضربتی به او زد که از پا درآورد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم او را تحسین نمود و فرمود:خدا تو را برکت دهد ای نسیبه و خود، در پیش رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم ایستاد سینه خود را در پیش رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم سپر قرار داد تا آنکه آسیبی به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم نرسد در آن حال،نظر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم به نامردی

ص:88

افتاد که می گریخت به او فرمود:حالا که می گریزی سپر خود را بینداز و به سوی جهنم برو،او سپر خود را انداخت و فرار کرد حضرت،سپر را به نسیبه داد نسیبه سپر را گرفته و در کار جنگ ثابت قدم ایستاد تا آنکه رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم فرمود:امروز وفای نسیبه و مقام او بهتر است از مقام ابو بکر و عمر.

و در خصائص فاطمیة صفحه 343 گوید:الحق نسیبه در غزوه احد مردانه جهاد کرد و فرزانه با کفار قریش جنگ نمود مانند این زن،در هیچ غزوه از غزوات و سرایا دیده نشده و او از جمله زنانی است که در دولت حقه امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف بیاید و به مداوای زخمیها بپردازد. (1)

47*حضرت خضر نبی علیه السّلام

1-از جملۀ یاران«قائم علیه السّلام»حضرت«خضر علیه السّلام»است که همیشه با اوست. (2)

2-و هم چنین حضرت«عیسی علیه السّلام»خواهد بود البته نه در آغاز خروج بلکه بعد از چند ماه،هنگامی که برای جنگ سفیانی به شام عزیمت می نماید. (3)

3-حسن بن العباس بن الحریش می گوید أبی جعفر الثانی(امام جواد علیه السّلام فرمود:

امام صادق علیه السّلام فرمود:در بین طواف بودم دور کعبه،ناگهان مرد روپوشانده ای که مترصد پدرم بود،(شوط)هفتم او را قطع کرد،تا او را به خانه ای کنار صفا،داخل کرد و مرا هم برد پس سه نفری بودیم و گفت:مرحبا به فرزند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله سپس دستش را بر سر من گذاشت و گفت:خدا برکت دهد به امین خود بعد از پدرانش، ای ابا جعفر!تو می خواهی به من خبر ده یا من به تو،خبر دهم و می خواهی از من بپرس یا من از تو بپرسم و اگر می خواهی تو مرا تصدیق کن یا من تو را تصدیق کنم؟!

ص:89


1- 1) -ریاحین الشریعة:80/5؛ [1]کنز المعال/ج 4،ص 345.
2- 2) -اکمال الدین:61/2 باب ما روی من حدیث الخضر علیه السّلام؛بحار الأنوار:152/52 ح 3؛معجم أحادیث امام المهدی:167/4 ح 1229.
3- 3) -معجم أحادیث امام المهدی:534/1-535 ح 364-365(از رسول أکرم صلّی اللّه علیه و اله)و 121/3 ح 659(از امیر مؤمنان علیه السّلام)و ص 170 ح 694(از امام حسن علیه السّلام)و ص 316 ح 857(از امام باقر علیه السّلام)و 170/4 (از امام رضا علیه السّلام)مهدی منتظر:ص 320. [2]

فرمود:همۀ این ها را می خواهم(و حدیث را ادامه داد تا این که گفت:)پس دوست داشتم،چشمانت با مهدی این امّت باشد(کاش او را می دیدی)درحالی که فرشته ها با شمشیرهای آل داوود،میان آسمان و زمین،ارواح کافرها را از مردگان و ارواح مثل آن ها،از زنده ها را عذاب می دادند،سپس شمشیری بیرون آورد و گفت:این هم از آن(شمشیرها)است،پدرم گفت:بلی!به خدایی که«محمد»را برای بشر برانگیخت.

امام صادق علیه السّلام فرمود:آن مرد روپوشیده را برگردانید و گفت:من«الیاسم» از چیزهایی که پرسیدم از روی ندانستن نبود،غیر از این که دوست داشتم این حدیث،نیرویی برای هم صحبتان تو باشد(روایت را ادامه داد تا فرمود:) آن مرد بلند شد و رفت و دیگر ندیدمش. (1)از روایت بالا تلویحا فهمیده می شود که«الیاس پیغمبر علیه السّلام»نیز؛مانند«خضر علیه السّلام»در خدمت«قائم علیه السّلام»خواهد بود.

48*أصحاب کهف

1-امیر المومنین علیه السّلام فرمود:«إنّ أهل الکهف کلّهم أعجام،و لا یتکلّمون إلاّ بالعربیة؛ (2)همانا اهل کهف همگی عجم هستند و سخن نمی گویند مگر با عربی(در زمان

ص:90


1- 1) -قال أبو عبد اللّه علیه السّلام:بینا أبی یطوف بالکعبة إذا رجل معتجر قد قیّض له،فقطع علیه اسبوعه حتی أدخله إلی دار جنب الصفا فأرسل إلیّ فکنّا ثلاثة فقال:مرحبا بابن رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله ثم وضع یده علی رأسی و قال: بارک اللّه فیک یا أمین اللّه بعد آبائه.یا با جعفر-؛یعنی أنه بعد ما فعل ذلک التفت إلی أبی جعفر علیه السلام فقال یا با جعفر-!إن شئت فأخبرنی و إن شئت فأخبرتک،و إن شئت سلنی و إن شئت سألتک،و إن شئت فاصدقنی و إن شئت صدقتک قال:کل ذلک أشاء.و ساق الحدیث إلی أن قال:فوددت أن عینیک تکون مع مهدی هذه الأمة و الملائکة بسیوف آل داود بین السّماء و الأرض،تعذب أرواح الکفرة من الأموات و یلحق بهم أرواح أشباههم من الأحیاء ثم أخرج سیفا ثم قال:ها إن هذا منها.قال:فقال أبی:إی و الذی اصطفی محمدا علی البشر،قال:فرد الرجل اعتجاره و قال:أنا إلیاس ما سألتک عن أمرک ولی به جهالة، غیر أنی أحببت أن یکون هذا الحدیث قوة لاصحابک،و ساق الحدیث بطوله إلی أن قال:ثم قام الرجل و ذهب فلم أره....اصول کافی:247/1-242؛ [1]بحار الأنوار:371/52 ب 27 ح 163. [2]
2- 2) -منتخب الأثر:ص 485 و أنّهم یکونون وزراء المهدیّ علیه السّلام؛یوم الخلاص:ص 216.

مهدی علیه السّلام).»

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«هرگاه«قآئم آل محمد»قیام نماید،بیرون آورد از پشت کعبه(در روایتی از پشت کوفه و این أظهر است)بیست و هفت نفر را پانزده نفر از قوم موسی که مردم را به حق هدایت می کردند و به حق عدول می دادند و هفت نفر از اصحاب کهف و یوشع بن نون وصی موسی و مؤمن آل فرعون و سلمان فارسی و مالک أشتر و ابو دجانه در روایت دیگر جابر انصاری (1)

3-در حدیث دیگر به جای مؤمن آل فرعون،مقداد را فرموده است و سپس فرمود:«پس این ها در خدمت او و از انصار و حکّام خواهند بود»

امتیازات این اشخاص بدین جهت است که خود امام علیه السّلام آن ها را برمی گرداند وگرنه برگشت داده شدگان زیاد خواهد بود.

4-أمیر المؤمنین علیه السّلام در خطبه ای فرمود:«ایشان با سگشان برمی گردند،از ایشان است مردی که به او(ملیخا)گویند و دیگری حملاها(کمسلمیناخ)و این دو شاهد خواهند بود برای«قائم»و امر وی را تسلیم می شوند،پس«قائم علیه السّلام»یکی از آن ها را به جنگ روم می فرستد و او بدون فتح برمی گردد،پس دیگری را بفرستد و او فاتحانه برمی گردد» (2)

5-در خبرها آمده است:«یسلّم علیهم فیحییهم اللّه،ثمّ یرجعون إلی رقدتهم إلی

ص:91


1- 1) -مفضل بن عمر،عن أبی عبد اللّه علیه السّلام قال:یخرج مع القائم علیه السّلام من ظهر الکوفة سبع و عشرون رجلا خمسة عشر من قوم موسی علیه السّلام الذین کانوا یهدون بالحق و به یعدلون(1)و سبعة من أهل الکهف، و یوشع بن نون،و سلمان،و أبو دجانة الأنصاری،و المقداد،و مالک الأشتر،فیکونون بین یدیه أنصارا و حکاما.شی:عن المفضل مثله بتغییر ما.إلزام النّاصب:284/2؛ [1]بحار الأنوار:90/53 ب 29 ح 95 و /52 346 [2] ب ح 92؛معجم أحادیث امام المهدی:122/5 ح 1543؛ [3]دلائل الإمامة:ص 247 و [4]معجم الملاحم و الفتن:»7/4؛تفسیر عیاشی:32/2؛ [5]المحجّة فی ما نزل [6]فی القائم الحجّة:ص 136؛روضة الواعظین: ص 228. [7]
2- 2) -و تقبل الروم إلی قریة بساحل البحر عند کهف الفتیة،فیبعث اللّه الفتیة من کهفهم،مع کلبهم،منهم رجل یقال له:ملیخا و آخر خملاها(کمسلمینا)،و هما الشاهدان المسلمان للقائم علیه السّلام...بحار الأنوار:84/53 باب الرّجعة ح 86 [8] از اختصاص.مختصر بصائر الدرجات:ص 201؛بحار الأنوار:85/53 ب 29 ح 86؛ [9]معجم أحادیث امام المهدی:95/5 ح 1481. [10]

یوم القیامة؛ (1)قائم علیه السّلام به آن ها سلام می کند،پس خداوند آن ها را زنده می کند سپس به خوابگاهشان برمی گردند تا روز قیامت.»

6-شیخ مفید رضی اللّه عنه در ارشاد می فرماید:«و قیل إنّهم یبایعونه هم و خمسة عشر من قوم موسی علیه السّلام الّذین کانوا یهدون بالحق و به یعدلون؛ (2)گفته شده است آن ها با 15 نفر از اصحاب موسی که به حق راهنمایی می کردند و به آن برمی گشتند،به مهدی علیه السّلام بیعت می کنند.»

یاران حسین یاران من و مهدی است

49*12 هزار تن با 72 تن شهداء کربلا

قال الحسین علیه السّلام فی لیلة العاشوراء لأصحابه فی خطبته....و قد قال جدّی رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و سلم:ولدی الحسین یقتل بطفّ کربلاء غریبا وحیدا عطاشا و فریدا،فمن نصره فقد نصرنی و نصر ولده الحجّة و لو نصرنا بلسانه فهو فی حزبنا یوم القیامة. (3)امام حسین علیه السّلام شب عاشورا در ضمن خطبه ای که خواند فرمود:جدم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم فرزندم حسین در طفّ کربلا غریب و وحید و عطشان و تنها کشته می شود،پس هرکس او را یاری نمای،مرا و فرزندش حجّة را یاری کرده است،و اگر با زبان نیز به ما کمک نماید،روز قیامت در حزب ما خواهد بود.

1-در حدیث مفصّل از مفضّل روایت شده است که به امام صادق علیه السّلام گفت:ای آقا و مولای من پس 72 تن مردان که با حسین بن علی علیهما السّلام شهید شدند با 313 تن خواهند بود؟!فرمود:«أبو عبد اللّه حسین بن علی علیهما السّلام ظاهر میشود با 12 هزار نفر مؤمن از شیعیان علی علیه السّلام که بر سرش عمامۀ سیاه خواهد داشت» (4)

ص:92


1- 1) -منتخب الأثر:ص 165؛ [1]الزام النّاصب:ص 177؛ [2]یوم الخلاص:ص 216.
2- 2) -ارشاد:344؛ [3]یوم الخلاص:ص 216 قسمت پاورقی.
3- 3) -معالی السبطین:ص 209 سطر 3 بنقل از کتاب«ایقاد القلوب»سید محمد الشّاه عبد العظیمی او هم از کتاب نور العین.
4- 4) -بحار الأنوار:7/53 ب 29 ح 1. [4]

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«ثمّ یظهر الحسین علیه السّلام فی اثنی عشر ألف صدّیق و اثنین و سبعین رجلا أصحابه یوم کربلاء،فیا لک عندها من کرّة زهرآء بیضآء؛ (1)سپس حسین علیه السّلام ظاهر می شود با دوازده هزار صدّیق و هفتاد و دو تن أصحاب او در کربلا،ای خوش به حال برانگیخته شدگان سفید درخشنده.»

50*از مؤمنین

1-حضرت باقر علیه السّلام فرمود:«هنگامی که«قائم علیه السّلام»ظهور کرد،داخل کوفه شود، خداوند برانگیزاند برای او از پشت کوفه،هفتاد هزار صدیق» (2)(به احتمال قوی آن ها از وادی السّلام برمی خیزند)

2-در اثبات الهداة از کسانی که به خصوص اسم برده شده است یکی مفضّل است.

3-حضرت صادق علیه السّلام به او فرمود:«تو و چهل و چهار نفر با«قائم»خواهید بود تو سمت راست«قائم»به امر و نهی مشغول می شوی.مردم در آن روز بیش از امروز از تو فرمان می برند. (3)

4-امام باقر علیه السّلام فرمود:«گویا می بینم عبد اللّه بن شریک عامری را که عمامۀ سیاه بر سر دارد و دو طرف آن را میان دو شانه اش آویزان و در جلوی روی«قائم»با چهار هزار نفر از دامنۀ کوه بالا می رود و مکرر تکبیر می گویند». (4)

5-ابن بکیر می گوید امام صادق علیه السّلام فرمود:«کأنّی بحمران بن أعین و میسر

ص:93


1- 1) -بحار الأنوار:16/53 ب 29 ح 1. [1]
2- 2) -معج أحادیث امام المهدی:324/3 ح 867؛بحار الأنوار:390/52 ب 27 ح 212.
3- 3) -اثبات الهداة:573/3 ب 32 ف 48 ح 709؛معجم أحادیث امام المهدی:98/4 ح 1165؛دلائل الإمامة: ص 248.
4- 4) -معجم أحادیث امام المهدی:333/3 ح 877؛بحار الأنوار:76/53 ب 29 ح 81؛ [2]در ذیل حدیث 82(منهم عبد اللّه بن شریک و هو صاحب لوائه)و حدیث بعد از آن(و فیهم عبد اللّه بن شریک العامری و فیهم صاحب لوائه)آمده است.

ابن عبد العزیز یخبطان الناس بأسیافهما بین الصفا و المروة؛ (1)همانا من(می بینم) حمران بن اعین و میسّر بن عبد العزیز را که در میان صفا و مروه،مردم را با شمشیرشان کنار می زنند.»

6-احمد بن محمد می گوید امام صادق برقی از حضرت امام صادق علیه السّلام به (یکی از اصحاب بنام)داوود رقی که در حال راه رفتن بود نگریست و فرمود:هرکس خوشحال می شود به یکی از یاران«قائم»نگاه کند،به این شخص بنگرد.

در جای دیگر فرمود وی(داوود)را در میان خود بمنزلۀ مقداد به شمار آورید. (2)

7-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یا سلمان!إنّک مدرکه و من کان مثلک و من تولاّه بحقیقة المعرفة،قال سلمان:فشکرت اللّه کثیرا...قال سلمان:فقمت بین یدی رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و ما یبالی سلمان متی لقی الموت أو الموت لقاه(فقمت من بین یدیه و ما أبالی لقیت الموت أو لقینی؛ (3)ای سلمان او(قائم)را تو و کسانی که مثل توأند و آن هایی که او را با حقیقت معرفت،دوستش دارند،درک خواهید کرد.

سلمان گوید:خدا را شکر زیاد کردم و در برابر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله ایستاده و گفتم:حالا برای سلمان مهم نیست مرگ را ملاقات کند یا مرگ او را فراگیرد.

8-حضرت صادق علیه السّلام فرمود:«أرواح مؤمنین در جنان(رضوی)به زیارت آل محمد علیهم السّلام می روند و با ایشان از خوردنی ها و نوشیدنی ها استفاده می کنند و در مجالس آن ها حاضر می شوند و با ایشان صحبت می کنند تا روزی که«قائم ما علیه السّلام» قیام کند خداوند آن ها را برمی انگیزاند،پس با آن حضرت همراه می شوند و دسته دسته او را لبیک گویند» (4).

ص:94


1- 1) -خبط:زدن،کوبیدن،خبط عشواء:بی هدف،همینطوری(المنجد در لغت خبط).بحار الأنوار:40/53 ب 19 ح 7 از مختصر بصائر الدّرجات.
2- 2) -جامع الرّواة:308/1؛تنقیح المقال:414/1؛زندگانی امام زمان:ص 167.
3- 3) -دلایل الإمامة:ص 237؛المحجّة فی ما نزل [1]فی القائم الحجّة:ص 298.
4- 4) -معجم أحادیث امام المهدی:101/4 ح 1167؛بحار الأنوار:97/53 ب 11329.
51*زنده شدن منتظران

1-مفضّل می گوید:روزی نزد حضرت صادق علیه السّلام از«قائم علیه السّلام»و کسانی که به انتظار مردند،یادی کردیم آن حضرت فرمود:«هرگاه«قائم»قیام کند به نزد قبر مؤمن می آیند و به او می گویند:ای فلانی!صاحب تو ظهور کرده،اکنون اگر می خواهی برخیز و بر او ملحق شو و اگر می خواهی هم چنین در کرامت حق بمان». (1)البته می دانید تعداد منتظران در مقایسه با دیگر مردم جهان،خیلی کم و حتّی از خود شیعیان نیز،درصد منتظران کم است.

52*زنده شدن مؤمنان با چهل روز باران

1-عبد الکریم خثعمی گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا آن قیام القآئم مطر الناس جمادی الآخرة و عشرة أیام من رجب مطرا لم تر الخلآئق مثله فینبت اللّه به لحوم المؤمنین و أبدانهم فی قبورهم،و کأنّی أنظر إلیهم مقبلین من قبل جهینة،ینفضون شعورهم من التراب؛ (2)زمانی که قیام«قائم»نزدیک شد،ماه جمادی آخر و ده روز از رجب،برای مردم،باران می بارد که؛مانند آن را ندیده اند پس خداوند با آن باران گوشت های مؤمنان و بدن های آن ها را در قبرهایشان می رویاند!و گویا می بینم آن ها از سوی«جهینة»(سرازیر)می شوند درحالی که خاک سرهایشان را می تکانند(پاک می کنند).»

2-سعید بن جبیر گفت:«السنة الّتی یقوم فیها المهدیّ تمطر أربعا و عشرین مطرة یری أثرها و برکتها؛ (3)سالی که در آن مهدی قیام می کند 24 روز باران می بارد که اثر و برکت آن(به طور آشکار»دیده می شود.»

این حدیث علاوه بر این که مستند نیست احتمالا همان باران رجب باشد یا در

ص:95


1- 1) -معجم أحادیث امام المهدی:332/3 ح 876؛بحار الأنوار:76/53 ب 29 ح 81.
2- 2) -ارشاد:ص 342؛ [1]بحار الأنوار:90/53 ب 29 ح 94 و 291 [2]/52 ب 26 ح 35 و ص 337 ب 27 ح 77 از ارشاد مفید؛ [3]معجم أحادیث امام المهدی:79/4 ح 1150. [4]
3- 3) -معجم الملاحم و الفتن:295/4(لفظ«المطر»)؛غیبت طوسی:ص 443 ف 7 ح 435؛بحار الأنوار:/52 212 ب 25 ح 63. [5]

ماه های دیگر ببارد.

3-ابی بصیر از امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ قدام القآئم لسنة غیداقة یفسد التمر فی النخل؛ (1)پیش از قیام«قائم»البته سال فراوانی خواهد بود به گونه ای که(در اثر فراوانی)خرما در نخل فاسد می شود.»

53*العجب کلّ العجب بین جمادی و الرّجب

1-امیر المومنین علیه السّلام این جملات را بسیار تکرار می کرد:«العجب کلّ العجب بین جمادی و رجب»گفتند:ای امیر المومنین علیه السّلام آن چیزی که همیشه از آن تعجب داری،چیست؟!فرمود:«مادرت بر تو بگرید!کدام عجب عجیب تر است از این که مرده ها(زنده شده)سر دشمن خدا،رسول و اهل بیت را بزنند؟!»

2-در سؤال دیگر فرمود:«آخر چه عجبی عجیبتر است از این که مرده ها، سرهای زنده ها را بزنند»گفت:چه وقت خواهد بود ای امیر المومنین؟فرمود:

«قسم به آن کس که دانه را می شکافد و بنده را می آفریند،گویا نظر می کنم و می بینم که در کوچه های کوفه رفت وآمد می کنند و شمشیرهای خود را کشیده بر روی دوش ها گذاشته،می زنند هر دشمن خدا و رسول و دشمن مؤمنین را.» (2)

ص:96


1- 1) -المراد بالغیداق أو الغیداف،السّنة الماطرة و لأجل المطر المداوم و الغمام المطبق یفسد التمر علی النخل و ذلک لفقدان الحرارة و شعاع الشمس.بحار الأنوار:214/52 ب 25 [1] ح 69 از غیبت طوسی.و مانند آن در ارشاد:ص 340. [2]
2- 2) -أبی الجارود،عمن سمع علیا علیه السّلام یقول:(العجب کل العجب بین جمادی و رجب)فقام رجل فقال:یا أمیر المؤمنین ما هذا العجب الذی لا تزال تعجب منه،فقال:ثکلتک امک و أی عجب أعجب من أموات یضربون کل عدو للّه و لرسوله و لأهل بیته،و ذلک تأویل هذه الآیة: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللّهُ عَلَیْهِمْ قَدْ یَئِسُوا مِنَ الْآخِرَةِ کَما یَئِسَ الْکُفّارُ مِنْ أَصْحابِ الْقُبُورِ (الممتحنة:13) [3]فإذا اشتد القتل ،قلتم:مات أو هلک أو أی واد سلک،و ذلک تأویل هذه الآیة ثُمَّ رَدَدْنا لَکُمُ الْکَرَّةَ عَلَیْهِمْ وَ أَمْدَدْناکُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِینَ وَ جَعَلْناکُمْ أَکْثَرَ نَفِیراً (أسری:6.) [4]معجم الملاحم و الفتن:196/3؛(واژۀ العجب)مختصر بصائر الدّرجات:ص 198؛بحار الأنوار:60/53 ب 29 ح 48 و [5]إن أمرنا صعب مستصعب لا یحتمله إلا ملک مقرب أو نبی مرسل أو عبد امتحن اللّه قلبه للایمان لا یعی حدیثنا إلا حصون حصینة،أو صدور أمینة أو أحلام رزینة یا عجبا کل العجب بین جمادی و رجب.فقال رجل من شرطة الخمیس:ما هذا العجب یا أمیر المؤمنین؟قال:و مالی لا أعجب و سبق القضاء فیکم و ما تفقهون الحدیث،ألا صوتات بینهن موتات،

3-عبد اللّه بن خفقه گوید:ابان بن تغلب به من گفت:گذر کردم به گروهی که مرا عیب می کردند،به روایتی که از امام باقر علیه السّلام نقل می کردم!،من به آن ها گفتم:«کیف تلومونی فی روایتی عن رجل ما سألته عن شیء إلاّ قال:قال رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله:فمر صبیان و هم ینشدون«العجب کلّ العجب بین جمادی و رجب»فسألته عنه فقال:لقآء الأحیاء بالأموات؛ (1)چگونه مرا ملامت می کنید،دربارۀ روایت من از کسی که هروقت چیزی از او می پرسیدم؟می گفت:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله چنین فرمود(؛یعنی تمام گفته هایش از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بود)!پس به دسته ای از بچه ها عبور کرد که(این سرود را)می خواندند «العجب کلّ العجب بین جمادی و رجب»پس از آن جریان سؤال کردم؟فرمود:ملاقات زنده ها با مرده ها است.»

2-ابن الکوا به امام علی علیه السّلام گفت:«یا أمیر المؤمنین!أرأیت قولک«العجب کلّ العجب بین جمادی و رجب»قال:ویحک یا أعور!هو جمع أشتات،و نشر أموات،و حصد نبات،و هنات بعد هنات،مهلکات مبیرات،لست أنا و لا أنت هناک؛ (2)ای امیر المومنین علیه السّلام! آیا در گفتار شما«العجب کلّ العجب بین جمادی و رجب»(حکمتی هست؟)،فرمود:

وای بر تو ای اعور،آن گردآوری پراکنده ها و زنده شدن مرده ها و درو کردن روییدنی ها و گرفتاری پس از گرفتاری،نابودکننده و ریشه برانداختن است،من و تو در آن جا نمی باشیم!»

ص:97


1- 1) -بحار الأنوار: [1]77/53 ب 29 ح 77 از رجال کشی.
2- 2) -بحار الأنوار:59/53 ب 29 ح 46 از معانی الأخبار.
54*دابّة الأرض

خروج دابّة الأرض از امور حتمیّه است و از کسانی است که آن حضرت را یاری خواهد نمود و طبق روایات مراد از آن أمیر مؤمنان علیه السّلام است که با لشکرش برای کشتن ابلیس به او کمک خواهد کرد،اما وقت خروج آن معلوم نیست ظاهرا در رجب دوّم از سال ظهور باشد.

ناگفته نماند خروج«دابّة الأرض»از مقدمات«رجعت»است و دربارۀ آن اخبار فراوان است که تعدادی از آن را در بخش 14 فصل«دابّة الأرض»آورده ایم به آن جا مراجعه شود.

55*نزول مسیح

جریان فرود آمدن پیامبر بزرگ الهی در«عصر ولایت»و تقویت جبهه امام علیه السّلام و نماز خواندن پشت سر امام آزادگان،از مسلّمات عقیدۀ فریقین و مورد قبول شیعه و سنّی است که همگی با نام نبوّت و ولایت تصریح کرده اند،اما بعضی از خودفروشان؛مانند نعیم بن حمّاد،استاد اسماعیل بخاری(صاحب صحیح بخاری)با متن حدیث بازی کرده و نام ها را حذف و با تعبیر خلیفه یا امیر و غیره،از مهدی علیه السّلام»نام می برد تا تصریح به نام امام را از صفحات احادیث حذف کند؛مانند «زائدة»دلاّل جعل حدیث،از زبان رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله که در ضمن حدیث مقبول فریقین که فرمود:اسمه اسمی به عمد و اسم ابیه اسم ابی را داخل در متن حدیث نموده است تا نسبت امام را به پدرش امام حسن عسکری علیه السّلام پنهان نماید که جریان آن،در این کتاب مشروحا گذشت.

1-بخاری هم در صحیح خود این گونه آورده است.ابو هریره گوید:

«چگونه خواهید بود آن هنگام که فرزند مریم در میان شما فرود آید و امام شما از خودتان باشد. (1)

ص:98


1- 1) -صحیح بخاری:چاپ المیمنیه-مصر 1312 ق باب نزول عیسی 2/158.

این حدیث را مسلم نیز در صحیح خود و دیلمی در فردوس الأخبار و احمد بن حنبل در مسند خود نقل کرده اند. (1)

2-نعیم ابن حماد استاد بخاری با اسناد خود از«کعب الأحبار»بدون تصریح به نام امام علیه السّلام چنین گوید:عیسی مسیح کنار پل سفید در دمشق شرقی،وقت سحر، فرود آید.ابری او را حمل می کند دو دست خود را بر شانه دو فرشته نهاده دو پارچۀ سراسری دربردارد؛یکی از آن ها را بر کمر بسته و دیگری را بر دوش افکنده است وقتی سر خود را خم می کند عرق از سر او؛مانند مروارید قطره قطره می چکد،یهود نزد او آمده گویند:ما یاران توییم گوید:دروغ می گویید!پس مسیحیان نزد او می آیند و به او می گویند:ما یاران توییم.گوید:دروغ می گویید!یاران من مهاجرانند، باقیمانده یاران حماسه.

پس به محلی که مسلمانان آن جا هستند می آید،می یابد که خلیفۀ آنان برای آن ها نماز می خواند وقتی مسیح او را می بیند عقب می ایستد(تا اقتدا کند)آن خلیفه به او گوید:ای مسیح!تو با یارانت نماز بگزار،عیسی مسیح گوید:تو با یارانت نماز بگزار خداوند از تو خوشنود است،من وزیر،برانگیخته شده ام نه امیر.

پس خلیفۀ مهاجران یک نماز دو رکعتی با آنان می گزارد درحالی که فرزند مریم در میان آن هاست. (2)

3-نعیم بن حمّاد،حدیث دیگری را از حذیفة بن یمان از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله نقل می کند در این حدیث روشن می شود،که چگونه با الفاظ،بازی کرده است،او گوید:

عیسی فرود آید،مردم به او خوش آمد گویند:و از فرودآمدنش خوشحال می شوند،چرا که آمدن او،راست بودن حدیث رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را،ثابت می کند و مؤذّن و عیسی هم با آنان در نماز خواندن،همراهی می کند. (3)

ص:99


1- 1) -صحیح مسلم کتاب الایمان باب نزول عیسی بن مریم:2/500؛مسند احمد چاپ المیمنیه مصر 1313 ق ؛نور الأبصار ط مصر 1382 ق ص 170؛عقد الدرر ص 229 باب دهم.
2- 2) -الملاحم و الفتن ابن طاوس:ص 83 باب 187؛التّرمذی:512/46؛الطبرانی الکبیر:186/1.
3- 3) -الملاحم و الفتن سید ابن طاوس:ص 83،باب 187.

می بینید،این دلاّل حدیث از تصریح کردن به نام مهدی آل محمد علیهم السّلام روحی فداه،طفره رفته و با الفاظ بازی کرده است،بجای نام امام،که در اصل حدیث آمده است،با کلمات(امامتان،خلیفۀ آنان،امیر آنان،)تعبیر کرده است.

با این حال بعضی از نویسندگان اهل سنّت،آزادی و حرّیت قلمشان را بر تعصّب جاهلی پیروز ساخته و این حدیث را بدون دست کاری و تحریف آورده اند.

4-ابو سعید خدری نقل کرده است رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«از ما است آن کس که عیسی بن مریم پشت سر او نماز می خواند». (1)

5-حذیفة بن یمان گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«وقتی که عیسی بن مریم فرود آید و به مهدی علیه السّلام وارد می شود،گوئی از موی سرش آب می چکد(یعنی موی سر او می درخشد،گوئی که آن را روغن آلود کرده اند یا آن که با آب شسته اند)امام رو به او کرده و می گوید:پیش آی و با مردم نماز بگزار،عیسی بن مریم گوید:نماز برای تو به پا شده است،پس عیسی پشت سر مردی از فرزندان من نماز گزارد وقتی که خوانده شد،عیسی برمی خیزد تا در«مقام»می نشیند و با وی بیعت نماید. (2)

6-از عبد اللّه بن عبّاس از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«سوگند به خدایی که مرا به عنوان بشیر مبعوث نمود،اگر از دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد،خدای تعالی آن روز را آن قدر طولانی می کند تا در آن روز فرزندم مهدی ظهور کند و عیسی بن مریم فرود آمده،پشت سر او نماز گزارد. (3)

7-امیر آزادگان علی علیه السّلام در داستان جلاد می فرماید:«مهدی علیه السّلام داخل بیت المقدس شده به عنوان امام جماعت بر مردم نماز می گزارد.وقتی روز جمعه فرارسد و نماز اقامه شود،عیسی علیه السّلام با دو جامۀ درخشان قرمز فرود می آید،گوئی که از سر او روغن می چکد،موهای سر او صاف،چهره اش زیبا و شبیه ترین خلق

ص:100


1- 1) -عقد الدّرر:باب 10 ص 230 و ینابیع المودة،و [1]حافظ ابو نعیم نیز آن را در دو کتاب،اربعین و حلیة الأولیاء آورده است.
2- 2) -عقد الدرر:ص 229-230؛پس از ذکر حدیث گوید:حافظ ابو نعیم در مناقب«المهدی»و طبرانی در معجم خود حدیث را نقل کرده است.
3- 3) -فرائد السّمطین:229/2.

خدا به پدرتان ابراهیم خلیل الرّحمان است،مهدی،عیسی را می بیند و به عیسی گوید:ای فرزند بتول (1)با مردم نمازگزار،عیسی گوید:نماز برای تو به پا شده است.

پس مهدی علیه السّلام پیش آمده با مردم نماز می گزارد و عیسی در پشت سر او نماز خوانده و با او بیعت نماید.

8-آلوسی گوید:مشهور آن است که او(عیسی علیه السّلام)در دمشق نازل می شود و مردم در حال گزاردن نماز صبح می باشند.حضرت مهدی علیه السّلام عقب او می ایستد(که با او نماز بخواند)اما عیسی علیه السّلام وی را پیش می دارد و پشت سر او نماز می خواند و می گوید:نماز برای تو برپا شده است. (2)

سیوطی در پاسخ کسی که نماز خواندن عیسی را در پشت سر مهدی انکار می کرد گفت:«این(انکار تو)از عجیب ترین عجائب است،چرا که نماز گزاردن عیسی پشت سر مهدی علیه السّلام»در احادیث صحیح از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله خبر داده است، مطلب ثابت و او راستگوی تصدیق شده ایست که خبر وی خلاف نخواهد شد. (3)

سپس برخی از آنچه که در این زمینه روایت شده است ذکر می نماید.

9-در کتاب«عیون المعجزات»آمده است رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله خروج«خاتم الأئمه» را به ائمّه خبر داده است،آن که زمین را از عدل و داد پر می کند،آنسان که از ظلم و جور پر شده باشد و این که حضرت عیسی هنگام خروج و ظهور فرود آمده پشت سرش نماز می خواند،سپس گوید:این خبری است که شیعه بر آن اتفاق نظر دارند و در بین علماء و غیر علما و اهل سنّت و خاص و عام این خبر مشهور است. (4)

10-مجلسی قدّس سرّه می فرماید:حسین بن مسعود در کتاب«شرح السنّة»از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله روایت می کند که فرمود:«و الّذی نفسی بیده لیوشکن أن ینزل فیکم ابن مریم

ص:101


1- 1) -بتول به زنی گویند که خون حیض و نفاس نبیند،در احادیث آمده است،مادر عیسی علیه السّلام مریم علیها السّلام از خون زنانه مبرّا بود.
2- 2) -روح المعانی:59/25 در تفسیر آیۀ 59 سورۀ زخرف.
3- 3) -الحاوی علی الفتاوی:167/2.
4- 4) -عیون المعجزات:نوشتۀ حسین بن عبد الوهاب از علماء قرن پنجم،امام مهدی:ص 578.

حکما عدلا یکسر الصلیب و یقتل الخنزیر و یضع الجزیة فیفیض المال حتی لا یقبله أحد؛ (1)قسم به کسی که جانم در دست(قدرت)اوست،حتما فرزند مریم بر شما فرود می آید.

حاکم عادل صلیب را می شکند و خوک را می کشد و جزیه را فروگذارد،پس مال را(آن قدر)می ریزد تا دیگر،کسی آن را نپذیرد.»

11-ابو هریره از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله دربارۀ نزول حضرت عیسی علیه السّلام روایت نموده است که فرمود:«و یهلک فی زمانه الملل کلّها إلاّ الإسلام،و یهلک الدجّال فیمکث فی الأرض أربعین سنة،ثمّ یتوفی فیصلّی علیه المسلمون؛ (2)میان من و او،پیغمبری نخواهد بود و حتما او فرود آید،پس هرگاه او را دیدید بشناسید،مردی است میان بالا و همچون مخلوط از دو رنگ سرخ و سفید،گوئی از سرش آب چکه می کند اگرچه آبی به او نرسیده،پس برای پیش برد اسلام،با مردم می جنگد پس صلیب را می کوبد و خوک را می کشد و در زمان او تمام ملّت ها أدیان)می میرد مگر اسلام و«دجّال»را هلاک کند پس او چهل سال در زمین زندگی می کند،سپس وفات یابد و مسلمان ها بر او نماز خوانند.»

12-بخاری با سند خود از ابو هریره روایت می کند،رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:

«کیف أنتم إذا نزل ابن مریم و إمامکم منکم؛ (3)چگونه می شوید،زمانی که فرزند مریم، نازل شود و امام شما از خودتان خواهد بود.(بخاری گوید:در صحّت این حدیث، همه اتّفاق نظر دارند)»

ص:102


1- 1) -به فصل«جزیه»که بعدا خواهد آمد،مراجعه فرمایید.
2- 2) -رواه أبو داود فی سننه ج 2 ص 342 و [1]لفظه:أن النبی صلّی اللّه علیه و اله قال:"لیس بینی و بینه نبی یعنی عیسی علیه السّلام-و انه نازل،فإذا رأیتموه فاعرفوه،رجل مربوع إلی الحمرة و البیاض بین ممصرتین،کأن رأسه یقطر،و ان لم یصبه بلل،فیقاتل الناس علی الاسلام فیدق الصلیب و یقتل الخنزیر،و یضع الجزیة،و یهلک اللّه فی زمانه الملل کلها الا الاسلام و یهلک المسیح الدجال،فیمکث فی الارض أربعین سنة،ثم یتوفی فیصلی علیه المسلمون.سنن أبو داود:342/2؛ [2]بحار الأنوار:384/52 ب 27 ح 194. [3]
3- 3) -تراه فی صحیح البخاری ج 2 ص 256 باب نزول عیسی علیه السّلام.و أخرجه»فی المصابیح ص 380 من صحیحی مسلم و البخاری و هکذا السیوطی فی الجامع الصغیر منهما علی ما فی السراج المنیر ج 3 ص 106 و قال العزیزی فی شرحه:قال المناوی:أی و الخلیفة من قریش أو و امامکم فی الصلاة رجل منکم، و هذا استفهام عن حال من یکون حیّا عند نزول عیسی،کیف سرورهم بلقاه،و کیف یکون فخر هذه الامة و روح اللّه یصلّی وراء امامهم.

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:عیسی نازل می شود بر هشتصد مرد و چهارصد زن که بهترین افراد زمین و صالح ترین مردم هستند. (1)

دربارۀ نزول حضرت عیسی علیه السّلام روایات زیاد در کتاب های سنّی و شیعه،آمده است.شکی در آن وجود ندارد،اما آن گونه که گفتیم:بعضی از بازیگران حدیث به جای نام«قائم علیه السّلام»جملۀ«و امامکم منکم»را جایگزین کرده اند،از این دلاّلان حدیث! سؤال می کنیم منظور شما؛از جمله بالا چیست؟

56*أولین یاور از نصارا

1-أمیر مؤمنان علیه السّلام در خطبۀ طولانی(المخزون)فرمود:«خروج می کند راهبی از اهل«نجران»،اجابت نماید دعوت«قائم علیه السّلام»را و او اوّل نصرانی است که اجابت نماید پس بیعه(و محل کار و عبادت)خود را خراب کند و صلیب خود را بشکند و با موالیان و ضعفای مردم خروج کند،پس حرکت کند تا با بیرق های هدایت در نخیله فرود آید.»

2-به سند دیگر خروج کند با موالیان و ضعفای مردم،با اسبان و علم های هدایت. (2)

57*قدرت نظامی

در مورد«طیّ الأرض»«قائم علیه السّلام»احتمالاتی وجود دارد،به معنای واقعی آن، یا با وسایل حمل و نقل مدرن آن روز و یا با سفینه های فضایی فوق مدرن آن روز و...

زمین زیر پای آن حضرت پیچیده می شود به اصطلاح با«طیّ الأرض»حرکت می کند.

ص:103


1- 1) -الفردوس:515/5؛زندگانی امام زمان:ص 159 از آن.
2- 2) -«...و یخرج رجل من أهل نجران راهب یستجیب الإمام،فیکون اوّل النّصارا إجابة،و یهدم صومعته و یدقّ صلیبها،و یخرج بالموالی و ضعفاء النّاس و الخیل فیسیرون بالنّخیلة بأعلام هدی،...»معجم أحادیث امام المهدی:255/5 ح 1680؛مختصر بصائر الدّرجات:ص 200؛بحار الأنوار:84/53 باب الرّجعة 29 ح 86 [1] از الإختصاص؛از مباهله تا عاشورا ص 23 به نقل از بحار. [2]

1-از عبد العظیم حسنی از امام محمد تقی علیه السّلام در ضمن خبری فرمود:«و هو الّذی یطوی الأرض؛ (1)مهدی علیه السّلام کسی است که زمین زیر پایش پیچیده شود.»

امام رضا علیه السّلام در ضمن خبری فرمود:«و هو الّذی تطوی له الأرض و لا یکون له ظلّ؛ (2)و او کسی است که زمین بر او پیچیده شود.»

58*ارتش بدون علوفه و آشپزخانه

1-ابی الجارود می گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا ظهر القآئم علیه السّلام ظهر برایة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و خاتم سلیمان و حجر موسی و عصاه،ثمّ یأمر منادیه فینادی ألا لا یحملنّ رجل منکم طعاما و لا شرابا و لا علفا،فیقول أصحابه:إنّه یرید أن یقتلنا و یقتل دوآبّنا من الجوع و العطش،فیسیر و یسیرون معه،فاوّل منزل ینزله یضرب الحجر فینبع منه طعام و شراب و علف فیأکلون و یشربون،و دوآبّهم حتّی ینزلوا النجف بظهر الکوفة؛ (3)زمانی که«قائم» ظهور کرد با پرچم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و انگشتر سلیمان و سنگ و عصای موسی،ظهور می نماید سپس منادی را امر می کند اعلان نماید،آگاه شوید!هیچ کس آب و غذا و علوفه،با خود برندارد،اصحابش می گویند:او می خواهد ما و حیواناتمان را از گرسنگی و تشنگی نابود سازد!پس می رود و می روند تا به منزل اوّل که رسیدند،فرود می آیند و سنگ را(به زمین گذاشته)و ضربتی به آن می زند،از آن غذا،آب و علف، می جوشد و می خورند و می نوشند و حیوانات را،سیر می کنند تا در پشت کوفه،به نجف فرود آیند.»

2-امام باقر و صادق علیهما السّلام فرمودند:«إذا خرج القآئم علیه السّلام من مکة ینادی منادیه ألا

ص:104


1- 1) -منتخب الأثر:ص 353 ف 2 ب 32 ح 1 به نقل از کفای ة الأثر
2- 2) -منتخب الأثر:ص 279 ف 2 ب 17 ح 1 [1] به نقل از کفایة الأثر.
3- 3) -غیبت نعمانی:باب 3 حدیث 27 ص 238؛ [2]معجم الملاحم و الفتن:7/4؛بحار الأنوار:351/52 ب 27 ح 105 و 325-324 و 335 [3] نصف اوّل و 338 تمام خبر؛ارشاد:ص 343؛ [4]اصول کافی:231/1؛ [5]الزام النّاصب:ص 7 و 140 و [6] 223 نصف آخر؛منتخب الأثر:ص 312 [7] اوّل آن را؛اعلام الوری:ص 430؛.الامام المهدی:ص 227؛ [8]بشارة الإسلام:ص 232-231 و 244 [9] جز آخرش و 246؛یوم الخلاص:ص 255 از قسمتی از منابع فوق.

لا یحملنّ أحدکم طعاما و لا شرابا،و حمل معه حجر موسی بن عمران علیه السّلام و هو وقر بعیر، و لا ینزل منزلا إلاّ انفجرت(نبعت)منه عیون،فمن کان جائعا شبع و من کان ظمآنا روی و رویت دوآبّهم حتّی ینزلوا النجف من بطن الکوفة(من ظهر الکوفة)؛ (1)زمانی که«قائم علیه السّلام» از مکّه خارج شد،منادی ندا کند:هیچ کس با خود آب و غذا برندارد،سنگ حضرت موسی را که بار یک شتر است با خود بردارد و هرجا اتراق کردند از آن سنگ چشمه ها ظاهر شود!هر گرسنه و تشنه ای از آن بخورد،سیر و سیراب شود و هم چنین چارپایان و این برنامه ادامه دارد تا به نجف وارد شود در پشت کوفه.» (2)

3-ابی سعید خراسانی گوید که جعفر بن محمد از قول پدرش علیهما السّلام فرمود:«إذا قام القآئم بمکة و أراد أن یتوجّه إلی الکوفة نادی منادیه:ألا لا یحمل أحد منکم طعاما و لا شرابا، و یحمل حجر موسی الّذی انبجست منه اثنتی عشرة عینا فلا ینزل منزلا إلاّ نصبه فانبجست منه العیون،فمن کان جآئعا شبع،و من کان ظمآن روی،فیکون زادهم حتی ینزلوا النجف من ظاهر الکوفة،فإذا نزلوا ظاهرها انبعث منه المآء و اللبن دآئما،فمن کان جآئعا شبع،و من کان عطشانا روی؛ (3)زمانی که«قائم»در مکّه،قیام نمود و خواست متوجه کوفه شود،منادی اش ندا کند،آگاه باشید،هیچ کس،با خود آب و طعام برندارد و سنگ موسی بن عمران علیه السّلام که از آن(در آن زمان)دوازده چشمه(برای 12 قبیله جوشیده بود)را برمی دارد،پس در هر منزلی فرود آمدند،آن را نصب می کند و چشمه ها از آن می جوشد،پس هرکس گرسنه باشد،سیر شود و تشنه باشد،سیراب شود،این توشۀ آن ها است،تا در کنار کوفه به نجف وارد شود،آن جا که نزول کردند،از آن سنگ،به طور دائم،آب و شیر می جوشد،هرکس از آن بخورد،سیر و سیراب می شود.»

4-ابی بکر حضرمی می گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«من أدرک قآئم أهل بیتی من

ص:105


1- 1) -کمال الدّین:387/2 باب نوادر [1]الکتاب؛غیبت نعمانی:ص 238؛ [2]اصول کافی:231/1؛ [3]بحار الأنوار:52 324/ ب 27 ح 37. [4]
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:247/3 ح 777؛ [5]بحار الأنوار:324/52 ب 27 ح 37؛ [6]منتخب الأنوار المضیئة:ص 349-350 ف 12. [7]
3- 3) -الخرائج و الجرایح:690/2؛بحار الأنوار: [8]335/52 ب 27 ح 67 از الخرائج.

ذی عاهة برأ و من ذی ضعف قوی؛ (1)هر صاحب نقاهت(بیماری و)یا ناتوانی،قائم اهل بیت مرا درک کند،بهبود یافته و توانا شود.»

با دقت در مفاد روایات بالا،معلوم می شود مشکلات،بیماری،مخصوصا بیماری های واگیر در اثر جنگ ها و آذوقۀ ارتش امام علیه السّلام حل شده است و هیچ گونه مریضی و گرسنگی و کمبودی در لشکریان امام مشاهده نمی شود و زحمتی برای حمل وسایل سنگین آشپزخانه و خورد و خوراک و علوفه،نخواهد بود،و در پشت کوفه پایتخت و مقرّ سلطنتی امام علیه السّلام،از سنگ حضرت موسی علیه السّلام که با آن حضرت است آب و شیر دائما جریان خواهد داشت.

59*تسلیحات نظامی

در روایات وارده،در بیان جنگ ها و پیکارها و حالات حضرت بقیّة اللّه الأعظم- روحی و أرواح العالمین لتراب مقدمه الفداء-کلاّ با کلمۀ«سیف و سیوف»؛یعنی شمشیر و شمشیرها،آمده است.

امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا قام القآئم علیه السّلام نزلت سیوف القتال علی کلّ سیف اسم الرجل و اسم أبیه؛ (2)زمانی که«قائم علیه السّلام»قیام کرد،شمشیرهای جنگ،نازل می شود و بر هر شمشیر،نام و نام پدر صاحبش،نوشته خواهد شد.»

در این گونه تعبیرها دو نوع معنا نهفته است.

1-چون در زمان ائمّۀ معصومین علیهم السّلام،أسلحۀ کلاسیک و مدرن امروز وجود نداشت،برای تفهیم مردم ناچارا،از همان اسلحۀ مألوف و معهود،نام می بردند چون راهی دیگر وجود نداشت،در این صورت می توان گفت،که حضرت از تسلیحات نظامی روز،استفاده خواهد کرد؛و کلمۀ«سیف»به عنوان«سمبولیک» آورده شده است،چون هیچ مانعی در کار نیست،بلکه به طور قطع و یقین خداوند دانش تمامی علوم بالأخص علم تسلیحات مدرن و مترقی،تا آن روز را به حضرت

ص:106


1- 1) -بحار الأنوار:335/52 ب 27 ح 68 از الخرائج.
2- 2) -غیبت نعمانی:ص 244 ح 45؛معجم الملاحم و الفتن:11/4.

مهدی علیه السّلام»عطا فرماید و با تعلیم آن به متخصصین فنّ،در مقابل تمام سلاح های مدرن آن روز ایستادگی کرده و با قدرت سریع و قوی و برتر،عملیات آن ها را از دور و نزدیک،خنثی کرده و تباه سازد؛وانگهی مگر امیر المومنین به کمیل نفرمود که از 27 حرف علم فقط 2 حرف آن تا زمان قائم تفسیر و در عهد او 25 حرف دیگر تفسیر خواهد شد و نیز فرمود:من در علم را باز کردم و مهدی آن را کامل خواهد کرد و مانند این روایات که در بخش آموزش و پرورش در فصل خود ملاحظه خواهید نمود.

پس کمال علم با وجود او و تمام فرمول های انواع علوم؛از جمله تسلیحات نظامی،در اختیار او قرار خواهد گرفت.

2-جهان گرفتار جنگ خانمان سوز(جنگ سوّم یا بالاتر)خواهد شد که در اثر این تسلیحات مدرن و فوق مدرن؛از قبیل«أتم»و غیر آن،زیروزبر شده و همۀ این تکنولوژی ها محو و نابود خواهد شد و بشریت دوباره با آن تسلیحات ابتدایی و قدیمی،سروکار خواهند داشت.

در این صورت کلمۀ«سیف»مصداق صحیح خود را باز خواهد یافت و امام علیه السّلام نیز طبق اوضاع زمان خود،برای فراگیری و برقراری دین حق،از آلات و ادوات جنگی آن روز استفاده خواهد نمود.

در هر دو صورت امام علیه السّلام علاوه بر تسلیحات روز(طبق گفتۀ روایات)از نیروهای مافوق بشری؛مانند أبر و باد و رعد و برق و سایر وسایل رعب آور طبیعی و هم چنین از نیروهای ماورا الطّبیعة(متافیزیکی)؛مانند نامرئی ها و أجنّة و یا از عوامل آسمانی و نیروی غیبی؛مانند ملائکة و برگشت کنندگان،مردگان مؤمن و..

بهره خواهد برد.

با صرف نظر از مقام ولائی و تکوینی،با وسایل و اختراعات پیشرفتۀ آن روز، همه جا را می بیند و زیرنظر خواهد داشت و با اصحاب خود،هر کجا باشند به طور زنده،صحبت می کند و صدای او چنان قوی است که اگر در کوه صیحه زند از هم بپاشد و او خود چنان قوی است،درختی که از آن قوی تر نباشد،از جا می کند

ص:107

و اصحاب او،از شیر دلیرتر باشند و بر کف پای خود چیزی بنویسند و بر روی آب حرکت می کنند،خورشید و ماه در اختیار اوست و رعب به مسافت مدت یک ماه پیشاپیش و در عقب او،حرکت می کند شمشیرها برای اصحاب او که نام هرکس روی آن نوشته شده است،از آسمان فرود آید و..با همۀ این ها،(مطالبی در این مورد در اوّل فصل ارتش گذشت)و به چند حدیث ذیل نیز توجه فرمایید:

2-حضرت رضا علیه السّلام از جدّ بزرگوارش صلّی اللّه علیه و اله در حدیث معراج نقل می کند:

خداوند متعال می فرماید:«با آخرین آن ها،(یعنی قائم علیه السّلام)زمین را از دشمنان خود پاک می گردانم و او را مالک شرق و غرب زمین می کنم و بادها را مسخّر وی گردانم و ابرهای سخت(سرکش)را برای او رام می نمایم و او را به همۀ اسباب، ترقی دهم و با لشکر خود او را یاری دهم و با فرشته هایم او را کمک رسانم،تا دعوت مرا علنی سازد و خلق را بر توحید من جمع کند و ملک او را دائم سازم و ایام دولت او را تا روز قیامت در دست اولیای خود به گردش اندازم». (1)

3-و نیز حضرت رسول صلّی اللّه علیه و اله فرمود:««و خدای عز و جلّ در زمین او را امکان خواهد داد و به او از هر شییء،سبب ها می دهد و او را به مشرق و مغرب، می رساند و خداوند سنّت ذو القرنین را در او جاری سازد؛مانند او مشرق و مغرب را طی کند تا هرکجا که او قدم نهاده قدم گذارد،خداوند به ذی القرنین از هرگونه سببی که داده،«و آتیناه من کلّ شیء سببا» (2)به«قائم»علیه السّلام نیز کرامت فرماید» (3).

4-حضرت باقر علیه السّلام فرمود:خداوند ذو القرنین را مخیّر گردانید بین دو نوع ابر، پس او ابرهای رام را اختیار کرد و برای صاحب شما ابرهای سرکش و سخت را که دارای رعد و برق و صاعقه است،ذخیره نمود،پس صاحب شما بر آن ها سوار خواهد شد و در اسباب،اسباب آسمان های هفت گانه و زمین های هفت گانه بالا

ص:108


1- 1) -کمال الدّین:256/1 ب 23 ح 4؛علل الشّرائع:7/1 ب 7 ح 1؛عیون أخبار الرّضاء:264/1 ب 26 حدیث 22؛بحار الأنوار:312/52 ب 27 ح 5؛مهدی منتظر:ص 421. [1]
2- 2) -کهف:84. [2]
3- 3) -کمال الدّین:ص 221-220؛معجم أحادیث امام المهدی:256/1 ح 158؛اثبات الهداة:480/3 ب 32 ف 5 ح 182؛بحار الأنوار:194/12 ب 8 ح 19.

رفته و تمکّن پیدا خواهد نمود» (1)

5-از رحبۀ کوفه 12 هزار شمشیر و کلاه خود و زره جنگی بیرون آورد (2)

اگر دشمن و کافری در میان درخت و یا سنگی،پنهان شود آن درخت یا سنگ ندا کند:این دشمن خدا در من مخفی شده،پس درخت و سنگ هم در اختیار اوست و بصره را به آب غرق کند،پس آب نیز زیر فرمان اوست!،به شیر امر کند که مخالف را بخورد،پس حیوانات نیز در طاعت اوست و عصای موسی که دریا را با آن شکافت و در دست او اژدها گردید،با اوست پس اعجاز انبیاء هم داراست!،

این ها همه اسلحۀ تهاجمی جنگی و نیروهای نظامی او را تشکیل می دهد.

6-در روایات متعدّد آمده است که حضرت با عصای موسی علیه السّلام و انگشتر سلیمان علیه السّلام و تابوت سکینة و سایر ودایع انبیاء علیهم السّلام می آید که هریک این ها،از اسلحه های قوی نبوّت و رسالت است که امثال فرعون را،محو و نابود ساخت مخصوصا در تعریف تابوت سکینة گفته شده است که یکی از اسرار الهی است که آن را به هر شهری بفرستند،تمام شهر را طعمۀ حریق می سازد،به هر طرف آن را ارسال کنند،آن کشور را از صفحۀ تاریخ برمی دارد،،درست؛مانند بمب های اتمی و هیدروژنی و نیترونی امروز و قوی تر از آن ها و بدینسان خداوند حجّت خود را با این تسلیحات مسلّح می سازد که تسلیحات مجهّز قرن حاضر،در برابر آن ها از هر واکنشی ناتوان است!. (3)

با در نظر گرفتن این قدرت فوق مدرن آسمانی و زمینی و انسی و جنّی و جمادی و حیوانی و نظایر آن ها،کیفیت تسخیر کرۀ زمین در کمترین مدت ممکن(طبق روایات به مدت 8 ماه (4))روشن می شود چون حرکت ارتش با«باد»و«طیّ الأرض»

ص:109


1- 1) -بصائر الدّرجات:429/8 ب 15 احادیث 4-3-1؛أنوار النّعمانیة:93/2؛اختصاص:ص 199 و 326؛ بحار الأنوار:321/52 ب 27 ح 27.
2- 2) -بحار الأنوار:377/52؛معجم الملاحم و الفتن:9/4.از امام صادق علیه السّلام.
3- 3) -تلخیص از روزگار رهائی:520/1؛ [1]ظهور حضرت مهدی علیه السّلام:ص 427 از آن.
4- 4) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:387/3 ح 940،غیبت نعمانی:ص 209 بحار الانوار ج 360/52 ب 27 ح 129 م ص 356.

(یا هواپیماهای مافوق سرعت صوت و بلکه چندین برابر بیشتر که تا آن روز پیشرفت خواهد کرد یا با وسایل سرعت سیر نور)انجام خواهد یافت و دستور العمل فرماندهان،هر وقت نیاز داشتند،در کف دستشان نوشته خواهد شد و چون امام علیه السّلام به پشت و سینۀ آن ها دست کشیده و احتیاجات آن ها را برایشان روشن و شفاف ساخته و به هر سوی کرۀ زمین اعزام می کند،تردیدی باقی نمی ماند که در کلّ روی زمین صدای دلنواز حق و حقیقت«أشهد أن لا إله إلاّ اللّه و أشهد أنّ محمّدا رسول اللّه و...»در کمترین مدت و زمان پیش بینی شده در گفتارهای حجج الهی، طنین أفکنده و جای جای دور و نزدیک این کرۀ خاکی را فراخواهد گرفت«اللّهمّ عجّل و قرّب فرج مولانا و صاحبنا و صاحب العصر و الزمان حجّة بن الحسن العسکری علیهما السّلام حجّت ک علی خلقک و أرح عبادک الصالحون من شرّ أعدآئهم الضآلّون المکذّبون،آمین یا ربّ العالمین»

60*تقسیم ارتش

1-ابی بکر حضرمی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«کأنّی بالقائم علیه السّلام علی نجف الکوفه،و قد سار إلیها من مکة فی خمسة آلاف من الملائکة:جبرئیل عن یمینه،و میکائیل عن شماله و المؤمنون بین یدیه و هو یفرّق الجنود فی البلاد؛ (1)گویا«قائم»را بر نجف کوفه می بینم و به سوی آن از مکّه با پنج هزار از فرشته،جبرئیل از راست و اسرافیل از چپ و مؤمنین از پیش رو،لشکریانش را به شهرها پخش می کند.»

2-عبد اللّه بن بکیر گوید که امام موسی کاظم علیه السّلام در تفسیر آیه «وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً» (2)فرمود:«ثمّ یرجع إلی الکوفة فیبعث الثلاثمائة و البضعة عشر رجلا إلی الآفاق کلّها،فیمسح بین أکتافهم و علی صدورهم،فلا یتعایون فی قضآء و لا تبقی أرض إلاّ نودی أن لا إله إلاّ اللّه وحده لا شریک له و أنّ محمّدا رسول اللّه،و هو قوله:

ص:110


1- 1) -بحار الأنوار: [1]337/52 ب 27 ح 75 از الخرائج این روایتها در ارشاد مفید [2]از ص 341 تا 345 نقل شده است.
2- 2) -آل عمران83/. [3]

«وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُونَ» (1)سپس به کوفه برمی گردد پس سیصد و چند و ده(313)نفر را به همۀ آفاق اعزام دارد و به کتف ها و سینه های آن ها،دست می کشد.در حکم هیچ قضاوتی،عاجز نمانند و زمینی باقی نمی ماند مگر این که به یگانگی خدا و نبوت محمد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله شهادت دهند.»و منظور آیه «وَ لَهُ أَسْلَمَ... این است.

«و أنّه بعد ما تعقد له البیعة بمکّة یسیر منها إلی الکوفة،ثمّ یفرّق الجنود إلی الأمصار...؛ (2)او بعد از آن که در مکّه بیعت برایش بسته شد،به سوی کوفه حرکت می کند،سپس قشون ها را به شهرها پخش می نماید...»

جنگ های امام و اعزام نیرو

61*حرکت با ابر و باد شکننده

1-در حدیث معراج خداوند به پیامبر علیهم السّلام فرمود:«.بادها را مسخّر وی گردانم و ابرهای سخت را برای او رام می کنم و او را به همه اسباب،ترقی دهم. (3)

«و یذلّل له کلّ صعب؛ (4)و تمام سرکش ها را به او ذلیل(رام)می کند.»

2-امام موسی بن جعفر علیهما السّلام در تفسیر آیه «وَ أَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً» (5)فرمود:«و یذلّل کلّ صعب؛ (6)و تمام سرکش ها را به او ذلیل(رام)می کند.»

ص:111


1- 1) -آل عمران:83، [1]بحار الأنوار:345/52 ب 27 ح 91،تفسیر عیاشی 59/2-61. [2]
2- 2) منتخب الأثر:ص 618 [3] بنقل از اسعاف الرّاغبین ص 141-140.
3- 3) -کمال الدّین:256/1 ب 23 ح 4؛علل الشّرائع:7/1 ب 7 ح 1؛ [4]عیون أخبار الرّضاء:264/1 ب 26 حدیث 22؛بحار الأنوار:312/52 ب 27 ح 5؛ [5]مهدی منتظر:ص 421. [6]
4- 4) -منتخب الأثر:ص 353 ف 2 ب 32 ح 1 [7] به نقل از کفایة الأثر.
5- 5) -لقمان:20. [8]
6- 6) -منتخب الأثر:299 ف 2 ب 22 ح 3؛ [9]کفایة الأثر ص 323؛ [10]کمال الدّین:ص 368؛ [11]المحجّة فی ما نزل فی القائم الحجّة:ص 452.
62*پیشروی با ایجاد ترس و رعب وحشت

یکی از کارهای ابتکاری امام علیه السّلام آن است که با ایجاد رعب و وحشت در بین دشمنان پیش می رود تا کشتار و خونریزی و تلفات کم باشد،(در روایت ها آمده است که یک ماه راه پیش از خود می رود)مؤید این مطلب است.

هنگام حرکت به منطقه ای یک ماه جلوتر،از وسایل ارتباط جمعی فوق مدرن که در اختیار خواهد داشت،با تبلیغ و بیان،نیروی زمینی و آسمانی اش و با وزیدن بادهای ترسناک و با صدای وحشتناک رعد و برق و شاید با شکستن دیوار صوتی و غیره،ایجاد ترس و وحشت نموده و مردم را آمادۀ تسلیم و پذیرش سلطنت امامت می نماید و تلفات و خونریزی را،به حد اقل ممکن،می رساند.

1-محمد بن مسلم ثقفی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«القآئم منّا منصور بالرعب، مؤیّد بالنصر،تطوی له الأرض و تظهر له الکنوز... (1)و ینصره بالرعب؛ (2)قائم از ما یاری شده با(ایجاد)ترس و مؤیّد با پیروزی است،زمین برای او پیچیده می شود و خزینه هایش را به او آشکار کند.»

2-عبد اللّه بن سنان گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:.....و رعب از پیش و راست و چپ او در مسیر یک ماه راه حرکت کند.... (3)

3-امام باقر علیه السّلام فرمود:«قائم»ما به وسیلۀ ترسی که از ایشان در دل دشمنان می افتد،یاری می شود و با کمک و نصرت الهی پیروز گردد و زمین در برابر ارادۀ او خاضع شود و گنجهایش را در مقابل او ظاهر سازد و تسلطش بر شرق و غرب گسترش یابد و خدای تعالی حقایق دینش را به وسیلۀ ایشان ظاهر سازد،هرچند مشرکین را خوشایند نباشد و هیچ امر نابسامانی(در ظاهر و باطن زندگی مردم) نباشد مگر این که،آن حضرت آن را(میزان و اصلاح و)درست نماید. (4)

ص:112


1- 1) -منتخب الأثر: [1]361 ف 2 ب 35 ح 1 از کمال الدین؛ [2]اثباة الهداة:532/3. [3]
2- 2) -منتخب الأثر: [4]361 ف 2 ب 35 ح 1 از کمال الدین. [5]
3- 3) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:387/3 ح 940،غیبت نعمانی:ص 209 [6] بحار الانوار ج 360/52 ب 27 ح 129 م ص 356.
4- 4) -کمال الدّی ن:331 قسمتی از حدیث 16؛یوم وقت معلوم:ص 71 به نقل از آن.
63*هر سختی بر او آسان شود.

1-«یسهّل اللّه تعالی کلّ عسر؛ (1)خداوند هر سختی را به او آسان نماید.»

2-«و یذلّل له کلّ صعب؛ (2)هر مشکل و سختی را بر او هموار کند.»

64*تسلیم قدرت های جهانی

چگونگی تسلیم قدرت های جهان به استثنای شیعیان را در برابر«قائم علیه السّلام» می توان از ابعاد گوناگون مورد بررسی قرار داد.

اما شیعیان که صدها سال در انتظار همچون موقعیتی بودند بی چون و چرا تسلیم خواهند شد و اما دیگران با علّت های مختلف تسلیم می شوند!

1-نیروی غیبی و نامرئی(یا متافیزیکی):

در فصل بررسی بدنۀ ارتش تشریح گردید که تمامی فرشته های آسمانی نازل شده برای یاری انبیاء علیهم السّلام از آدم تا خاتم و نیروهای مختلف جنّیان عموما،به یاری او خواهند شتافت،پرواضح است که هیچ نیرویی ولو با قدرت نجومی و فوق مدرن،در برابر این ارتش آسمانی،قدرت مقاومت و پایداری نخواهد داشت، همان گونه که در یاری انبیاء،حرف اوّل را می زدند.

2-نیروی نظامی مرئی:

ارتش قوی و مقتدر،مسلّح با تسلیحات فوق مدرن امام علیه السّلام،مرکّب از انسیان زنده و زنده شده از مردگان وقتی که دست به هم دادند و آن قدرت عظیم نجومی و محیّر العقول را تشکیل دادند،چگونه متصور است که،قدرت های عادی و معمولی،بتواند در برابر آن مقاومت و ایستادگی و اظهار وجود نماید،پس بالإجبار تسلیم بی قید و شرط خواهند شد!

3-ایجاد ترس و وحشت و رعب:

ص:113


1- 1) -منتخب الأثر:299 ف 2 ب 22 ح 3 کمال الدین:368؛کفایة الأثر:ص 323؛المحجة:ص 452.
2- 2) -منتخب الأثر:ص 353 ف 2 ب 32 ح 1 [1] به نقل از کفایة الأثر.

در دل های دشمنان از هر نوعی بوده باشد.

آیات:

الف-ما به زودی در دل کسانی که کافر شده اند،ترس می افکنیم. (1)

ب-من به زودی در دل آنان که کافر شدند،ترس می اندازم. (2)

ج-(خداوند)در دل های آن ها ترس افکند دسته ای را می کشید و گروهی را اسیر می کنید. (3)

د-پس حکم خداوند از جایی که گمان نمی بردند بر آنان رسید و در دل های آن ها ترس افکند. (4)و از این قبیل آیات.

اخبار:

1-امام صادق علیه السّلام در تفسیر این آیه(امر خدا آمد پس درباره اش شتاب نکنید) فرمود:آن امر،امر ماست خدای تعالی امر فرمود:در آن شتاب ننماییم تا حضرت حق آن را با سه سپاه تقویت نماید،فرشتگان،مؤمنان،ترس. (5)

2-رسول خدا فرمود:من با سپاه ترس که مسافت یک ماه پیشاپیش من در حرکت بود،یاری شدم. (6)

و نیز فرمود:پنج چیز به من داده شد...به وسیلۀ ترس یاری شده ام. (7)

2-از امام صادق علیه السّلام فرمود:«قائم»ما یاری شده است با سپاه ترس و تأیید شده با کمک(خدا)است و زمین برای او،درهم پیچیده شود و تمام گنجینه های خود را بر او آشکار سازد خداوند به دست او دینش را بر تمام ادیان برتری بخشد،هرچند مشرکان

ص:114


1- 1) -(سنلقی فی قلوب الّذین کفروا الرّعب)آل عمران:15.
2- 2) -(سألقی فی قلوب الّذی ن کفروا الرّعب)انفال:12. [1]
3- 3) -(و قذف فی قلوبهم الرّعب،فریقا تقتلون،و تأسرون فریقا)احزاب:26. [2]
4- 4) -(فأتاهم اللّه من حیث لم یحتسبوا و قذف فی قلوهم الرّعب)حشر:2. [3]
5- 5) -(أتی أمر اللّه فلا تستعجلوه)نحل:1؛ [4]غیبت نعمانی:ص 243 باب 13 ح 43. [5]
6- 6) -بحار الأنوار:179/16 به نقل از مناقب آل ابی طالب.
7- 7) -بحار الأنوار:324/16 به نقل از امالی شیخ.

کراهت داشته باشند. (1)

3-امام باقر علیه السّلام فرمود:«وقتی که«قآئم آل محمد»خروج نماید،خدای تعالی او را با فرشتگان نشاندار و صف بسته و فرشتگان فرود آمده و بزرگان فرشته گان و مقربین آنان،یاری خواهد کرد،جبرئیل از پیش رو و میکائیل از سمت راست و اسرافیل از سمت چپ،ترس از مسافت یک ماه پیشتر از او،از پیش و پس و بالا و پایین همراه وی و فرشتگان مقرب در برابر او خواهند بود. (2)

با این حساب،خداوند نیروهایی که برای همۀ انبیاء داده بود؛از قبیل تسخیر باد برای سلیمان و طوفان نوح و عصای موسی علیهم السّلام و..همه را یکجا در اختیار آخرین حجّت خود قرار خواهد داد.

و هم چنین صاعقه و رعد و برق و..برای ایجاد ترس و جلوگیری از کشتار زیاد، زیر فرمان او قرار می دهد تا با نیروی تهاجمی و قدرت قهّارۀ خود،دشمن را درهم شکسته و کار را یکسره نماید.

4-تسلیحات:آن گونه که قبلا گفتیم:در زمان قبل از ظهور امام علیه السّلام طبق روایات وارده،یا

الف-در اثر جنگ های ویرانگر جهانی که پیش می آید،یک سوم،دو سوم،پنج هفتم،هفت نهم،نه دهم و یا شصت درصد مردم روی زمین نابود گشته و در اثر پیامدهای ناگوار این کشتارها؛از قبیل طاعون،وبا و قحطی،مردم را از پا در می آورد،فرمول های سلاح های روز،با خود سلاح ها از بین میرود.

ب-طبق تحقیقات علمی،عدم امکان عقب گرد رو به تکامل جهان آفرینش و ساکنین آن و هم چنین فورمول های این همه تسلیحات که تا آن روز به اوج ترقی و تکامل خود خواهد رسید،دست نخورده باقی خواهد ماند.

در هردو صورت،امام علیه السّلام به همۀ نیروهای موجود در جهان،برتری کامل و فوق آن را،در اختیار خواهد داشت.

ص:115


1- 1) -الامام المهدی ص 593، [1]به نقل از اثباة الوصیّة.
2- 2) -غیبت نعمانی:ص 234 باب 13 ح 22. [2]

5-نیروی مردمی:اگر جنگ جهانی دیگر پیش آید،مردم دچار سردرگمی و هرج و مرج گشته و قوی ضعیف را،زیر پایش له کرده و نابود می نماید.بی نظمی و سردرگمی همه جا را فرامی گیرد و مردم از دربه دری به ستوه آمده،آرزوی شخصیتی را خواهند کرد که از گوشه ای از جهان،سر بلند کرده و رشتۀ گسستۀ عالم را جمع آوری نموده و جهان را زندگی نو بخشیده و از بلاتکلیفی نجات داده و برای مردم حیات دوباره به ارمغان آورد،در این صورت است که قیام«امام علیه السّلام»به کالبد مردۀ آنان روح تازه دمیده و یأس آنان را به امید تبدیل می نماید و سبب می شود که مردم روی زمین بی چون و چرا به همچون شخصیت مصلح و انسان ملکوتی تسلیم گشته و اطراف او را بگیرند،تا زندگی بی دغدغۀ خود را از نو بنا کرده و از آن زندگی نکبت بار و پر از محنت و درد و رنج و تعب،رهایی یابند.

6-تبلیغات:حجّت الهی،پیش روی خود،مبلّغین و منذرین و مبشّرین خواهد داشت که تا مردم را از سیرت و صورت او،آگاه سازد و برنامه های خود را،تشریح نماید(به اصطلاح موضع خود را برای مردم تبیین و روشن نموده و اتمام حجّت کند)که نتیجتا گروهی از مردم،برای پذیرش امام علیه السّلام و برنامه های او،آمادگی خواهند داشت،با رسیدن ارتش مقتدر امام علیه السّلام سر تعظیم فرود آورده و تسلیم خواهند گشت.

7-عیسی مسیح علیه السّلام:خداوند روی حکمتی که خود می داند،عیسی علیه السّلام را به آسمان برده و ذخیره نمود تا در روز موعود به زمین فرود آید و پشت سر«مهدی موعود علیه السّلام»اقتدا کرده نماز بخواند،در این صورت است که،تمامی پیروان او که بیشترین افراد روی زمین از نظر تعداد و مذهب خواهند بود،با دیدن این منظره و با بیان خود عیسی علیه السّلام تسلیم امام خواهند شد.

و یهود نیز با خواندن و بیرون آوردن تورات و انجیل و بیان احکام آن تسلیم شده و پیرامون امام را خواهند گرفت.

چند روایت مناسب با این فصل و فصل بعدی

از روایات استفاده می شود که امام علیه السّلام با پرچم پیامبر صلّی اللّه علیه و اله برای جنگ ها پیش

ص:116

می رود پرچمی که

1-ابو حمزه ثمالی می گوید امام باقر علیه السّلام پرسید«رایت با اوست یا برای او می آورند»فرمود:جبرئیل برای او می آورد (1)

2-نیز فرمود:پرچم پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله را جبرئیل در روز بدر آورد به خدا قسم که او نه پنبه است و نه کتان و نه ابریشم!

3-عبد اللّه بن سنان عرض کرد:پس از چیست؟فرمود:برگ بهشت است، پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله او را روز بدر باز کرد و بعد او را پیچید و به دست علی علیه السّلام داد،پس همواره در نزد علی علیه السّلام بود تا روز جنگ بصره پس آن را باز کرد و فاتح شد سپس آن را پیچید و اکنون آن در نزد ماست احدی آن را باز نمی کند تا این که«قائم علیه السّلام»قیام کند و چون او قیام نمود آن را برافراشته کند،نماند در مشرق و مغرب احدی،مگر این که او را ببیند و رعب از پیش و راست و چپ او مسیر یک ماه راه،جلوتر حرکت کند.

پس فرمود:او خروج می کند درحالی که داغ دیده و غضبناک است برای غضب خداوند بر این خلق،و پیراهن پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله که در روز احد پوشیده بود و عمامه سحاب و زره بلند او و شمشیر ذو الفقار برای اوست،پس شمشیر را برهنه کند و بر دوش گذارد و هشت ماه(دشمنان را)بکشد (2)

4-امام باقر علیه السّلام در ضمن حدیث طولانی فرمود:«زمانی که نزد او ده هزار نفر مرد گرد آیند،هیچ یهود و نصاری و کسی که غیر خدا را می پرستد نخواهند ماند،مگر این که به او ایمان آورند و تصدیقش کنند. (3)

وقتی که در پیش او ده هزار نفر جمع شوند،هیچ یهودی و نصرانی و غیر خدا پرست نخواهد ماند مگر این که به وی ایمان آورده و تصدیقش نماید،همه یک

ص:117


1- 1) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:298/3 ح 835 ذیل حدیث غیبت نعمانی:/209 [1]کمال الدین:/2 672 ب 58 ح 23؛بحار الأنوار ج 52 ص 362 ب 27 ح 130 م م ص 356.
2- 2) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:387/3 ح 940،غیبت نعمانی:ص 209 [2] بحار الانوار ج 360/52 ب 27 ح 129.
3- 3) -بحار،ج 359/52 ب 27 ح 126 از غیبت نعمانی.ص 587 به نقل از العرائس الواضحة ص 209.

ملت آن هم ملت اسلام خواهند شد و هرچه به جای خدا پرستیده شود آتشی از آسمان فرود آمده آن را خواهد سوزاند. (1)

5-امام علی علیه السّلام فرمود:«زمانی که سفیانی لشکری را برای جنگ با مهدی می فرستد و زمین در(بیابان)بیدا آنان را در خود فروبرد،این خبر به اهل شام می رسد به والی خود گویند:مهدی قیام کرده است با او بیعت کن و در اطاعتش درآی وگرنه ترا می کشیم!

او کسی را به سوی مهدی می فرستد و مهدی حرکت کند تا در بیت المقدس فرود آید خزانه ها به وی منتقل شود،عرب و عجم و کافران حربی و روم و غیر آنان، بدون جنگ و خونریزی به اطاعتش درمی آیند تا جایی که مسجدها در قسطنطنیة و نقاط دیگر ساخته شود. (2)

65*بدون خونریزی

در جریان ظهور و کیفیّت استقرار دولت حق،اهل تسنّن با شیعیان نظر مخالف دارند!آن ها عقیده دارند،در آن زمان حتّی به اندازۀ خون حجامت،خونی ریخته نخواهد شد!اما شیعیان معتقدند که تا تسلیم شدن گردنکشان و حکمرانان زمان ظهور،خون ها ریخته خواهد شد.

پر واضح است آن همه صاحبان زر و زور و قدرت و ریاست،به این سادگی،به زانو در نخواهند آمد و تا آخرین امکان از ریاست و سلطنت خود دفاع خواهند کرد و تا می توانند،به آسانی تسلیم امام علیه السّلام نخواهند شد و آن حضرت نیز بنا به مأموریّتی که برای اصلاح و نجات مردم روی زمین دارد،تا یکپارچه کردن مردم کرۀ زمین و پیاده نمودن حکومت«اللّه»در سراسر گیتی،خواهد جنگید.

ص:118


1- 1) -نور الأبصار:باب 2 ص 155.
2- 2) -امام مهدی از ولادت تا ظهور:ص 588؛ [1]از کنز العمال:261/2.این روایت با روایتی که(با برحذر داشتن اهل شام،سفیانی را از بیعت با امام علیه السّلام،منافات دارد که در جریان جنگ با سفیانی گذشت و بعلّت این که اهل تسنن به عدم خونریزی در قیام امام،اعتقاد دارند پس این روایت موافق با آن ها و در کتاب آن هاست.

کدام صاحب عقل و شعور می پذیرد که،سلاطین و فرمانروایان ممالکی به وسعت کرۀ زمین بدون خونریزی،به زانو درآیند و به حکومت آنان،بی هیچ مقاومتی،پایان داده شود.

1-بشیر نبّال می گوید امام باقر علیه السّلام فرمود:«یذبحهم و الّذی نفسی بیده کما یذبح القصاب شاته-و أوما بیده إلی حلقه-قلت:إنّهم یقولون:إنّه إذا کان ذلک استقامت له الأمور،فلا یهرق محجمة دم،فقال:کلاّ و الّذی نفسی بیده حتی نمسح و أنتم العرق و العلق- و أوما بیده إلی جبهته-، (1)آن ها را ذبح می کند قسم به کسی که جانم در دست اوست، آن چنان که قصّاب گوسفند خود را ذبح نماید-اشاره کرد به حلقومش-گفتم:آن ها می گویند:وقتی که ظهور پیش آمد،کارها به نفع او تمام می شود و به مقدار خون حجامت،خونریزی نمی شود!فرمود:ابدا این طور نیست سوگند به کسی که جانم در دست قدرت اوست،(آن قدر خون ریزی می شود که)تا ما و شما عرق و خون،پاک کنیم، اشاره به پیشانی اش کرد.»

2-بشیر نبّال مثل آن را روایت کرده و لکن می گوید:وقتی که من به امام باقر علیه السّلام گفتم آن ها می گویند:به مقدار خون حجامت،خون ریخته نمی شود!فرمود:نه به خدا قسم!اگر برای کسی این گونه حل می شد،برای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله خدا درست می شد در زمانی که،دندان های جلویش خونی شد و صورتش،شکافته شد،نه به خدا قسم(آن قدر جنگ و خون ریزی می شود)تا ما و شما از صورت هایمان خون و عرق پاک کنیم. (2)

3-مفضل گفت:وقتی ذکری از«قائم علیه السّلام»آمد،گفتم:«إنّی لأرجو أن یکون أمره فی

ص:119


1- 1) -بیان:العلق بالتحریک الدم الغلیظ و مسح العرق و العلق کنایة عن ملاقاة الشدائد التی توجب سیلان العرق و الجراحات المسیلة للدّم.
2- 2) -إلاّ أنّه قال:لمّا قلت لأبی جعفر علیه السّلام:إنهم یقولون إن المهدی لو قام لاستقامت له الامور عفوا و لا یهریق محجمة دم،فقال:کلا و الذی نفسی بیده لو استقامت لاحد عفوا لاستقامت لرسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله حین ادمیت رباعیته،وشج فی وجهه،کلا و الذی نفسی بیده حتی نمسح نحن و أنتم العرق و العلق،ثم مسح جبهته. غیبت نعمانی:ص 152، [1]بحار الأنوار:358/52 ب 27 ح 123. [2]

سهولة،فقال:لا یکون ذلک حتی تمسحوا العرق و العلق؛ (1)من امیدوارم کار او به آسانی تمام شود،شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:این نمی شود تا عرق و خون پاک کنید.»

4-معمر بن خلاد گفت:نزد امام رضا علیه السّلام یادی از«قائم علیه السّلام»شد،فرمود:«أنتم [الیوم]أرخی بالا منکم یومئذ،قال:و کیف؟قال:لو قد خرج قآئمنا علیه السّلام لم یکن إلاّ العلق و العرق،[و]القوم علی السروج،و ما لباس القآئم علیه السّلام إلاّ الغلیظ و ما طعامه إلاّ الجشب؛ (2)شما امروز نسبت به آن روز آسوده خاطر هستید،گفت:چگونه؟فرمود:اگر«قائم»ما خروج کند،نمی شود مگر خون و عرق و گروه(پا در رکاب و آماده)در بالای زین!و لباس «قائم»نیست،مگر غلیظ و طعامش مگر خشک.»

5-به امام حسین علیه السّلام گفتند تو صاحب این امر هستید؟فرمود:«لا،و لکن صاحب الأمر،الطرید الشرید الموتور بأبیه،المکنّی بعمّه،یضع السیف علی عاتقه ثمانیة أشهر؛ (3)نه و لکن صاحب این امر دور شده و تبعید گشته،مصیبت زده در مرگ پدر و مکنون(مخفی شده)به سبب(ستم های)عمویش است،شمشیر را 8 ماه به گردنش می گذارد،(درهم و برهم می کشد).»

6-امام صادق علیه السّلام فرمود:«یقتل أعدآء اللّه حتّی یرضی اللّه؛ (4)می کشد دشمنان خدا را،تا خدا راضی شود.»

7-امام صادق علیه السّلام فرمود:«لا یکفون سیوفهم حتّی یرضی اللّه عزّ و جلّ؛ (5)یاران«قائم» شمشیرهای خویش را به زمین ننهند،تا این که خدای عز و جلّ راضی شود.»

8-امام کاظم علیه السّلام فرمود:«و یبیر به کلّ جبّار عنید،و یهلک علی یده کلّ شیطان مرید؛ (6)و به وسیلۀ او تمام ستمگران عنود،از پا درایند و با دست او هر شیطان گردن کلفت، هلاک شود.»

ص:120


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 152، [1]بحار الأنوار:358/52 ب 27 ح 124. [2]
2- 2) -بیان:بالتّحریک،العلق الدّم الغلیظ«و مسح العرق و العلق»کنایة عن ملاقات الشّدائد الّتی توجب سیلان العرق و الجراحات المسیلة للدّم،غیبت نعمانی:ص 152، [3]بحار الأنوار:358/52 ب 27 ح 126. [4]
3- 3) -کمال الدّین:ص 318. [5]
4- 4) -الغیبة شیخ طوسی،ص 32. [6]
5- 5) -بحار الأنوار:327/52 ب 27 ح 44 از کمال الدّین. [7]
6- 6) -کمال الدین:368؛ [8]کفایة الأثر:ص 323؛ [9]المحجّة:ص 452.

9-«و أقم به الحرب؛خداوند آتش جنگ با دشمنان را،به دست مهدی شعله ور سازد.»

10-در زیارت سرداب مقدس آمده است«اللّهمّ کما جعلت قلبی بذکره معمورا فاجعل سلاحی بنصرته مشهورا و ان حال بینی و بین لقائه الموت-الّذی جعلته علی عبادک حتما و أقدرت به علی خلیقتک رغما-فابعثنی عند خروجه ظاهرا من حفرتی مؤتزرا کفنی، حتّی أجاهد بین یدیه،فی الصفّ الّذی أثنیت علی أهله فی کتابک فقلت:«کأنّهم بنیان مرصوص؛خدایا آن گونه که دل مرا با یاد او آباد کرده ای،پس سلاح مرا در یاری او، کشیده شده بگردان و اگر مرگی که-برای بندگانت حتمی قرار داده و با آن قدرت خود را بر مخلوقاتت،(حفظ کرده ای)-میان من و او حایل شود،پس مرا هنگام خروج او از مزارم به کفن پیچیده،بیرون آور(و زنده کن)،تا در جلوی او،بجنگم در صفّی که در کتابت به اهل آن ثنا(و تعریف)گفته ای و فرمودی«گویی آن ها دارای بنای«سرب» ریخته هستند.»

66*کشتن مجروح و فراری

در مورد رفتار«قائم علیه السّلام»با فراریان و مجروحان جنگی،دو گونه روایت آمده است،کشتن و نکشتن.

1-برخلاف سیرۀ امیر علیه السّلام در جنگ جمل و صفّین،دشمن فراری از جنگ و مجروح را به قتل رساند.

ابی خدیجه گوید که امام صادق علیه السّلام از قول امیر المومنین علیه السّلام فرمود:«کان لی أن أقتل المولّی و أجهّز علی الجریح،و لکن ترکت ذلک للعاقبة من أصحابی إن جرحوا لم یقتلوا، و القآئم له أن یقتل المولّی و یجهّز علی الجریح؛ (1)برای من(مجاز)بود فرارکننده از جنگ را بکشم و کار مجروح را تمام کنم ولی من آن را ترک کردم تا بعد از من با اصحاب من چنین رفتار بکنند(آن ها را نکشند)و برای«قائم»نیز هست که فرارکننده را بکشد و کار

ص:121


1- 1) -بحار الأنوار: [1]353/52 ب 27 ح 110 از غیبت نعمانی. [2]

مجروح را تمام کند.» (1)

حسن بن هارون گوید:معلی بن خنیس به امام صادق علیه السّلام گفت:آیا «قائم علیه السّلام»برخلاف سیرۀ امیر مؤمنین علیه السّلام رفتار می کند؟!فرمود:بلی!این از آن جهت است که امیر مؤمنین علیه السّلام با ایشان با منّت رفتار کرد و دست از ایشان بازداشت؛زیرا که می دانست بعد از او بر شیعۀ او غالب خواهند شد(پس چنین کرد تا آنان نیز بعد از او چنین کنند اما نکردند)و چون«قائم»قیام کند در ایشان به شمشیر و اسارت رفتار خواهد کرد؛زیرا که می داند دیگر شیعۀ او مغلوب نخواهد شد». (2)

در حدیث دیگر رفید پرسید؟«قائم»در أهل سواد(عراق)چگونه رفتار خواهد کرد آیا با سیرۀ امیر مؤمنین علیه السّلام رفتار می نماید؟فرمود:«نه امیر مؤمنین علیه السّلام با آن ها به جفر أبیض رفتار نمود و آن بازداشتن دست از آن ها بود،چون می دانست که بعد از او بر شیعه اش پیروز می شوند ولی«قائم»با آن ها با جفر أحمر (3)رفتار خواهد کرد و

ص:122


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:117/3 ح 655؛بحار الأنوار:353/52 ب 27 ح 110؛غیبت نعمانی:ص 53. [1]
2- 2) -حسن بن هارون،قال:کنت عند أبی عبد اللّه علیه السّلام جالسا فسأله المعلی بن خنیس: [2]أیسیر القائم علیه السّلام إذا سار بخلاف سیرة علی علیه السّلام؟فقال:نعم و ذاک أن علیا سار بالمن و الکف لأنّه علم أن شیعته سیظهر علیهم من بعده و أن القائم إذا قام سار فیهم بالسیف و السّبی،و ذلک أنه یعلم أنّ شیعته لم یظهر علیهم من بعده أبدا.بعضی از احادیث،حدیث بالا را شرح می کند از جملۀ آن ها،حدیث ذیل است که کلینی قدّس سرّه در کافی ج 33/5 آورده است قال:علی بن ابراهیم،عن أبیه،عن اسماعیل بن مرار،عن یونس،عن أبی بکر الحضرمی قال:سمعت أبا عبد اللّه علیه السّلام یقول:لسیرة علی علیه السّلام فی أهل البصرة کانت خیرا لشیعته مما طلعت علیه الشمس،انه علم أن للقوم دولة،فلو سباهم لسبیت شیعته قلت:فأخبرنی عن القائم علیه السّلام یسیر بسیرته؟قال:لا،ان علیا صلوات اللّه علیه سار فیهم بالمن للعلم من دولتهم،و ان القائم-عجل اللّه فرجه- یسیر فیهم بخلاف تلک السیرة،لانه لا دولة لهم.تهذیب الأحکام:51/2؛علل الشّرایع:200/1 [3]غیبت نعمانی:121؛ [4]غیبت نعمانی:ص 153؛ [5]بحار الأنوار:353/52 ب 27 ح 111 [6] از غیبت نعمانی.معجم أحادیث الإمام المهدی:38/4 ح 1107. [7]
3- 3) -«عن الصّادق علیه السّلام قال لإبن أبی [8]یعفور:و عندی الجفر الأحمر،قال ق [9]لت و أیّ شییء فی الجفر الأحمر؟ قال:السّلاح،و ذلک إنّما یفتح للدّم،و یفتحه صاحب السّیف للقتل،و هو القائم علیه السّلام بی ان الأئمّة:234/3 از کافی»الجفر علم معروف،و هو علم جلیل عظیم عرّفه الإمام الصّادق علیه السّلام بأنّه وعاء من أدم ای من جلد فیه علم النّبیّین و الوصیّین،و علم علماء الّذین مضوا من بنی اسرائیل،و هو أقسام ستّة

آن ذبح است،چون می داند شیعۀ او دیگر مغلوب نمی شود (1)

2-در جنگ با سفیانی در کوفه که آن حضرت دستور دهد«مجروحین را نکشید و فراری را تعقیب نکنید»

امام صادق علیه السّلام فرمود:«فعند ذلک ینشر رایة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله،فإذا نشرها انحطت علیه ملائکة بدر،فإذا زالت الشمس هبت الریح له فیحمل علیهم هو و أصحابه فیمنحهم اللّه أکتافهم و یولّون فیقتلهم حتی یدخلهم أبیات الکوفة،و ینادی منادیه:ألا لا تتبعوا مولّیا و لا تجهّزوا علی جریح و یسیر بهم کما سار علیّ علیه السّلام یوم البصرة؛ (2)در این حال«پرچم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله»را برمی افرازد وقتی پرچم برافراشته شد،فرشته های«بدر»فرود آیند و هنگامی که ظهر شد،بادی می وزد و فرمان حمله صادر می شود و خداوند او را غالب می کند و آن ها رو به فرار می گذارند و به خانه ها پناه می برند و در این حال منادی از سوی امام ندا کند،آگاه شوید فراریان را تحت پیگرد قرار ندهید و زخمی ها را نکشید!و با آن ها؛ مانند علی علیه السّلام رفتار می نماید،که در(جنگ جمل)در بصره کرد.»

راه حل

از روایت بالا معلوم می شود که حکم کشتن مجروح و یا تعقیب فراریان،برای آن حضرت الزامی نیست و به خاطر حکمت و مصلحتی که خود داند،اختیار با اوست.

در هر مقطعی و در هرجا صلاح اسلام و مسلمین آنچه را که اقتضاء نماید،آن گونه رفتار خواهد کرد.

ص:123


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:47/4 ح 1119؛ [1]بحار الأنوار:313/52 ب 27 ح 7 و ص 31 [2]8 ح 18.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:44/4 ح 1114؛بحار الأنوار:387/52-288 ب 27 ح 205.

فتوحات

اشاره

دربارۀ پیروزی های جنگ،آن وقت سخن می گویند و مطلب می نویسند که، در منطقۀ محدودی از جهان،جنگی رخ دهد و یکی از جنگ آوران بر دیگری، غالب آید!.

اما در مورد«قائم علیه السّلام»این گونه نیست؛زیرا هیچ منطقه ای خارج از سیطرۀ امام علیه السّلام نخواهد ماند،تا محل پیروزی،ثبت گردد،بلکه کلّ روی زمین،در زیر پرچم او قرار خواهد گرفت،پس در همه جا فاتح و غالب خواهد بود؛ولی چون در بعضی از روایات،فتوحات آن حضرت را در مناطق خاصی نقل کرده اند و احتمال دارد حضرت با نفس نفیس خویش حضور داشته و فاتح شود و بقیۀ مناطق را،ارتش پیروزمند او فتح نماید،ما هم به پیروی از آن روایت ها،فتوحات امام علیه السّلام را،بدان سان که هست می آوریم.

67*پاداش جنگاوران و شهدا!

1-جابر گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«من أدرک قآئمنا فقتل معه کان له أجر شهیدین،و من قتل بین یدیه عدوّا لنا کان له أجر عشرین شهیدا،الخبر؛ (1)هرکس قائم ما را درک کند همراه او با دشمنان بجنگد)و کشته شود،برای اوست اجر دو شهید و هرکس در رکاب او یک نفر از دشمنان ما را بکشد،برای او اجر بیست شهید خواهد بود.»

68*مبارزه با لشکر سفیانی در کوفه

(امام صادق علیه السّلام)فرمود:لشکر سفیانی و جمعی از مردم به سوی او روز چهار شنبه،از کوفه بیرون شوند،پس آن ها را دعوت نماید و حق خود را برای آن ها بازگو کند و این که او مظلوم و مقهور گشته است،سپس می گوید:هرکه با من محاجه کند دربارۀ خدا پس من اولی هستم به خدا(بقیه روایت در هنگام بیعت گرفتن در مکّه

ص:124


1- 1) -بحار الأنوار:123/52 ب 22 ح 5؛و 317 [1]ب 27 ح 15 از أمالی. [2]

گذشت).

در جواب گویند:از هرجا آمده ای برگرد ما را نیازی به تو نیست و اخبار شما به ما رسید و شما را امتحان کردیم،آن روز بدون جنگ،پراکنده می شوند،چون روز جمعه شود دوباره برمی گردند و مردی از مسلمان ها کشته شود و به حضرت خبر دهند،در آن وقت پرچم پیغمبر را برافراشته می کند و ملائکۀ بدر دور او را فراگیرند و هنگام زوال،باد پیروزی بر آن حضرت بوزد،او و اصحابش بر آن ها یورش برند و آن ها را بکشند و تا خانه های کوفه،فراری دهند و از سوی امام علیه السّلام اعلام شود فراری را تعقیب نکنید مجروحین را نکشید با ایشان آن کند که امیر علیه السّلام در جمل کرد. (1)

از بعضی اخبار استفاده می شود این جنگ میان حیره و کوفه اتفاق می افتد. (2)

69*جنگ نهایی با لشکر سفیانی در شام

پس از تأمین أمنیّت پایتخت(کوفه)و پیرامون آن،برای تسخیر کرۀ زمین و برداشتن موانع سر راه،شروع می کند،چون قوی ترین دشمن و ارتش که در آن وقت تهدیدی برای ارتش امام علیه السّلام خواهد بود،ارتش سفیانی است،طبیعی است که اوّلین نفر مورد توجه امام هم او خواهد بود،

بدین جهت برای دفع و محاربۀ او،ظاهرا در ماه رجب،دستور حرکت صادر می شود«حرکت کنید به سوی این طاغیه برویم» (3)(از مردگان نیز برای یاری کردن به امام علیه السّلام زنده خواهد شد).

چون خبر به سفیانی رسد،با تمام قوا آمادۀ استقبال از آن حضرت خواهد شد و در سرزمینی به نام«رمله»دو لشکر به هم می رسند،حضرت در ابتدا آن ها را به کتاب و سنّت،دعوت نماید و سپس می فرماید:«پسرعمویم را به نزد من بفرستید»

ص:125


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:43/4 ح 1114؛بحار الأنوار:387/52-388 ب 27 ح 205.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:258/3 ح 784؛بحار الأنوار:209/52 ب 25 ح 50.
3- 3) -مهدی منتظر:ص 360. [1]

سفیانی خود به نزد امام علیه السّلام می آید و پس از مکالمۀ فیما بین«سفیانی»تسلیم شده و بیعت نماید!

وقتی که به لشکر خود برگشت،طایفۀ«کلب»که عشیرۀ مادری اوست،از جریان باخبر شده و او را زیر ضربات سرزنش قرار دهند(قبّح اللّه رأیک خداوند قبیح گرداند این رأی تو را،درحالی که خلیفه بودی و متبوع،حالا تابع و پیرو شدی! بخدا ما هرگز از تو تبعیت نمی کنیم!می گوید:اکنون چه کنم؟!گویند:نقض بیعت کن و آمادۀ جنگ باش و بجنگ،پس آماده مبارزه شوند.

حضرت به او می فرماید:من آنچه وظیفه ام بود به تو رساندم،حالا حذر خود را بگیر(احتیاط خود را از دست نده)و آماده جنگ باش که با تو می جنگم.

چون دو لشکر تلاقی کرده و به هم رسیدند(قبل از بیعت یا بعد از نقض)گروهی از لشکر سفیانی به لشکر امام می پیوندد و جمعی از لشکر امام هم به سفیانی ملحق شود و آن روز را روز«ابدال»گویند،امیر المؤمنین علیه السّلام نیز از آنروز«یوم الإبدال»یاد می کرد.

فرمان جنگ صادر و تا شب باهم می جنگند فردا صبح دوباره شروع به مبارزه می کنند که در این حال خداوند نصرت را به«قائم علیه السّلام»می دهد لشکر سفیانی تا آخرین نفر به هلاکت رسند اگر یک نفری از آن ها در داخل درخت و در شکم سنگی خود را پنهان کند،آن درخت و یا آن سنگ فریاد برمی دارد!،میان من کافری مخفی شده است،پس او را بیرون آورده می کشند،درندگان و پرندگان از گوشت های آنان سیر شوند.

سفیانی را دستگیر کرده به دست امام علیه السّلام تحویل دهند و خود حضرت او را بر روی سنگی ذبح کند،چون خبر کشته شدن سفیانی انتشار یابد جمعی از بنی امیّه که در شام بودند پیش از ورود حضرت،فرار کرده به روم پناهنده شوند،پس آن حضرت شام را به تصرف خویش درآورده وارد شام شود(امام باقر علیه السّلام). (1)

ص:126


1- 1) -باسناده رفعه إلی جابر بن یزید،عن أبی جعفر علیه السّلام قال:إذا بلغ السفیانی أن القائم قد توجه إلیه من ناحیة الکوفة،یتجرد بخیله حتی یلقی القائم فیخرج فیقول:أخرجوا إلی ابن عمی،فیخرج علیه السفیانی

امیر المومنین علیه السّلام فرمود:(سفیانی)....با لشکر یک صد و هفتاد هزار نفری،سواره و پیاده و با اقوام و مردان خود خروج نماید،شب راه می رود و روز استتار می نماید و مردم پشت سر او به دریاچه رسند و در کنار دریاچۀ طبریّه نزول می کند.

پس غضب خدا او را فرامی گیرد از هر جهت مردم با اسلحه و پرندگان با بالها و کوه ها با سنگسار و فرشتگان با صداهای(خوردکننده)،ساعتی نمی گذرد مگر این که لشکر سفیانی هلاک می شوند!و در روی زمین تنها خود او می ماند.

پس مهدی او را گرفته و در زیر درختی که شاخه هایش به دریاچه آویخته باشد، سر ببرّد و به شهر دمشق وارد شود. (1)

امیر المومنین علیه السّلام فرمود:«جنگ بزرگی واقع شود که ارتش سفیانی در آن نابود می شود مگر دسته کوچکی،با او فرار می کنند،پس یکی از فرماندهان حضرت بنام «صیّاح»به او رسیده و اسیر کرده و هنگام نماز عشاء،پیش امام علیه السّلام می آورد و حضرت دربارۀ او با یارانش مشورت نماید و همگی به اعدامش رأی دهند و او را در زیر درختی که شاخه هایش آویزان است؛مانند گوسفند سربریده اعدامش می کنند. (2)

امام باقر علیه السّلام فرمود:«یهزم المهدیّ علیه السّلام السفیانی تحت شجرة أغصانها مدلاة فی الحیرة طویلة؛ (3)مهدی علیه السّلام سفیانی را به هزیمت(فرار)وامی دارد،زیر درختی در«حیره» که،شاخه های بلندش آویخته است.»

ص:127


1- 1) -الملاحم و الفتن:ص 123؛یوم الخلاص:ص 245.
2- 2) -الزام النّاصب:ص 201؛یوم الخلاص:ص 243.
3- 3) -بحار الأنوار:386/52 ب 27 ح 199 از کتاب الغیبة.

قبلا جریان«سفیانی»در بخش«علایم ظهور»گذشت،برای تکمیل ماجری به آن جا مراجعه شود.

امیر المومنین علیه السّلام فرمود:«ثمّ یرسل علی أهل الشام من یفرّق جماعتهم،حتی لو قاتلتهم الثعالب لقتلهم؛ (1)سپس به اهل شام کسی را می فرستد که جمع آن ها را متفرّق سازد،به گونه ای که اگر روباه ها با آن ها بجنگند آن ها را می کشند(غالب آیند)!»

70*دستور ساختن کشتی های جنگی

امیر المومنین علیه السّلام فرمود:«ثمّ یأمر المهدیّ بإنشاء مراکب،یبنی أربعمائة سفینة فی ساحل عکّا؛و یوافی المهدیّ طرطوس فیفتحها،و یتقدّم إلی أنطاکیة فیفتحها،و یهاجم القسطنطنیة فیفتحها،و یتوجّه إلی بلاد الروم فیفتح رومیة مع أصحابه؛ (2)سپس مهدی علیه السّلام امر کند به ساختن مرکبها(و کشتیها)و 400 کشتی(جنگی)در ساحل«عکّا»قرار گیرد، پس به طرطوس می رسد و آن را فتح نماید و به انطاکیه پیشروی می نماید و فتح کند و به قسطنطنیّة هجوم می برد و فاتح شود و به سوی شهرهای روم هجوم می برد و رومیه را با اصحابش فتح نماید.»

71*حرکت به سوی روم

پس از پایان جنگ با سفیانی،حضرت سه لوا(پرچم)ترتیب دهد:

1-به روم فرستد.

2-به سوی چین اعزام کند.

3-به سوی کوه های دیلم حرکت دهد و هر سه را فتح نماید. (3)

اولین لوا که به روم حرکت نماید برای جنگ و استرداد بنی امیه خواهد بود.

ص:128


1- 1) -بشارة الإسلام:ص 183؛ [1]الحاوی للفتاوی:130/2؛الملاحم و الفتن:ص 52؛ [2]منتخب الأثر:ص 486 با الفاظ مختلفة؛یوم الخلاص:ص 234 از آن مصادر.
2- 2) -الزام النّاصب:ص 225-224 [3] با تفصیل زیاد؛بشارة الإسلام:ص 258 [4] آخر آن؛یوم الخلاص:ص 45.2
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:316/3 ح 855 بحار الأنوار:388/52 ب 27 ح 206.

چون بنی امیه فرار کرده و به روم رسند از پادشاه آن جا اجازۀ ورود خواهند، گوید:تا به دین ما درنیایید و شراب نیاشامید و گوشت خوک نخورید و به ما زن ندهید و از ما زن نگیرید،صلیب در گردن کرده و زنّار نبندید،به شما اجازۀ ورود ندهیم،آن ها این شرایط را پذیرفته و داخل سرزمین روم شوند.

وقتی که لشکر امام علیه السّلام رسید،آن ها را به عنوان ملت اسلام مطالبه نماید،جواب گویند:این ها دین شما را انداخته و دین ما را اختیار کرده اند،لشکر حضرت گویند:

به خدا اگر مأمور جنگ با شما شویم،می جنگیم(امام باقر علیه السّلام). (1)

72*دو فرمانده از اصحاب کهف

1-در حدیث«رجعت»اصحاب کهف آمده است که دو نفر از آن ها به نام «ملیخا»و دیگری«حملاها یا کمسلمینا»را یکی پس از دیگری به جنگ روم فرستد اولی بدون فتح برمی گردد و دومی فاتح و پیروز (2).

2-در روایت دیگری هست که خود امام علیه السّلام به جنگ با رومیان عزیمت نماید. (3)

73*فتح روم و استرداد پناهندگان

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«یفتح الرومیّة بالتکبیر مع سبعین ألفا من المسلمین، یشهدون الملحمة العظمی،مأدبة اللّه بمرج عکّا،یبید الظلم و أهله،یقیم الدین؛ (4)شهر رومیه را با تکبیر فتح می نماید و همراه او 70 هزار لشکر مسلمان خواهد بود و شاهد پیکار بزرگ می باشند و سفرۀ ضیافت خدا در مرج عکّا،ظلم و ستمگران را نابود کند و

ص:129


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:29/5 ح 1453 و ص 250 ح 1674؛بحار الأنوار:388/52 ب 27 ح 206.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:59/5 ح 1481؛مختصر بصائر الدّرجات:ص 201؛بحار الأنوار:85/53 ب 29 ح 86.
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:59/5 ح 1481؛مختصر بصائر الدّرجات:ص 201؛بحار الأنوار:85/53 ب 29 ح 86.
4- 4) -اسعاف الرّاغبین:ص 112 با تفصیل؛بشارة الإسلام:ص 297 [1] جز اولش؛الزام النّاصب:ص 96؛ [2]بحار الأنوار:84/51 با الفاظ نزدیک هم؛منتخب الأثر:ص 490؛الإمام المهدی:343. [3]

دین را پایدار سازد.»

2-حضرت باقر علیه السّلام دربارۀ این آیه فرمود: «فَلَمّا أَحَسُّوا بَأْسَنا إِذا هُمْ مِنْها یَرْکُضُونَ، * لا تَرْکُضُوا وَ ارْجِعُوا إِلی ما أُتْرِفْتُمْ فِیهِ وَ مَساکِنِکُمْ لَعَلَّکُمْ تُسْئَلُونَ* قالُوا یا وَیْلَنا إِنّا کُنّا ظالِمِینَ* فَما زاَلَتْ تِلْکَ دَعْواهُمْ حَتّی جَعَلْناهُمْ حَصِیداً خامِدِینَ ؛ (1)هنگامی که عذاب ما را احساس کردند پا به فرار گذاشتند(گفتیم)فرار نکنید و به زندگی پرناز و نعمت و به مسکن های پرزرق وبرق تان بازگردید!شاید(سائلان بیایند و)از شما تقاضا کنند(شما هم آنان را محروم برگردانید)!گفتند:ای وای بر ما به یقین ما ستمگران بودیم و هم چنان این سخن را تکرار می کنند تا آن ها را درو کرده و خاموش ساختیم.»

فرمود:تأویل این آیه از هنگامی که نازل شده هنوز نیامده است و چون قائم ما قیام کند تأویل آن دربارۀ بنی أمیّة تحقّق خواهد یافت که آن ها از ترس«قائم علیه السّلام»به روم فرار کنند،پس آن ها را مطالبه نماید،سپس با شمشیر،آن ها را چون گندم درو شده خاموش سازند.

3-زراره می گوید که امام باقر علیه السّلام درباره آیۀ 12 انبیاء فرمود:یعنی بنی امیه «(لعلّکم تسئلون)یعنی الکنوز الّتی کنزوها،قال علیه السّلام:فیدخل بنی أمیّة إلی الروم إذا طلبهم القآئم علیه السّلام،ثمّ یخرجهم من الروم و یطالبهم بالکنوز الّتی کنزوها؛ (2)شاید بازجوئی شوید؛ یعنی از خزاینی که،انباشته کرده اند،فرمود:وقتی که بنی امیّه،تحت پیگرد امام علیه السّلام قرار گرفتند،به روم داخل می شوند،سپس آن ها را از آن جا بیرون می آورد و گنج ها را از آن ها مطالبه می کند.»

4-امام باقر علیه السّلام فرمود:«ثمّ یرسل جریدة خیل إلی الروم لیستحضروا بقیة بنی أمیّة، فإذا انتهوا إلی الروم قالوا:أخرجوا إلینا أهل ملّتنا عندکم فیأبون و یقولون:و اللّه لا نفعل فیقول الجریدة:و اللّه لو أمرنا لقاتلناکم،ثمّ یرجعون إلی صاحبهم،فیعرضون ذلک علیه،فیقول:

انطلقوا فأخرجوا إلیهم أصحابهم فإنّ هؤلآء قد أتوا بسلطان عظیم و هو قول اللّه: فَلَمّا أَحَسُّوا بَأْسَنا إِذا هُمْ مِنْها یَرْکُضُونَ* لا تَرْکُضُوا وَ ارْجِعُوا إِلی ما أُتْرِفْتُمْ فِیهِ وَ مَساکِنِکُمْ لَعَلَّکُمْ

ص:130


1- 1) -أنبیاء:13-12. [1]
2- 2) -تفسیر قمی 682 [2] در تفسیر آیه بالا؛المحجّة فی ما نزل [3]فی القائم الحجّة:45.

تُسْئَلُونَ» قال:یعنی الکنوز الّتی کنتم تکنزون. «قالُوا یا وَیْلَنا إِنّا کُنّا ظالِمِینَ* فَما زاَلَتْ تِلْکَ دَعْواهُمْ حَتّی جَعَلْناهُمْ حَصِیداً خامِدِینَ لا یبقی منهم مخبر؛ (1)سپس قسمتی از سواران خود را به سوی«روم»گسیل دارد تا بقایای بنی امیه را،استحضار نمایند وقتی که به روم رسیدند،می گویند:اهل ملت(هم کیشان)ما را که نزد شما می باشند بیرون کنید(به ما برگردانید).

آن ها سرپیچی کرده و می گویند:به خدا قسم!این کار را نمی کنیم،سواران امام علیه السّلام می گویند:به خدا قسم اگر مأموریت داشتیم،با شما می جنگیدیم(ولی وظیفۀ ما ابلاغ بود).»

سپس رومیان به سوی صاحبشان(پادشاهشان)برگشته و جریان را گزارش می دهند،می گوید:بروید آن ها را اخراج کرده و به اصحابشان،تحویل دهید،آن ها با قدرت بزرگی آمده اند و منظور آیۀ مبارکه «فَلَمّا أَحَسُّوا بَأْسَنا. ..لَعَلَّکُمْ تُسْئَلُونَ ؛یعنی گنج هایی را که آماده کرده اید(بیاورید و تحویل دهید)در این وقت است می گویند:ای وای بر ما،ما بودیم ستمگران پس با این وضع بودند تا ما آن ها را درو کردیم و از خاموشان گشتند،حتی یک نفر خبر برنده هم نماند.»

74*محاکمۀ امپراتور

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:چون سلطان روم از آمدن مهدی علیه السّلام»آگاه شود،امان و صلح طلبد،آن حضرت بفرماید:امان و صلحی در کار نیست تا کسانی را که از ما به سوی شما آمده اند بر ما برگردانید وگرنه شمشیر در میان ما و شما خواهد بود.

می گویند:این کتاب خداست بین ما و شما(اهل روم یا بنی امیه گویند:)هرچه کتاب(پیمان نامه)گوید:به مقتضای آن رفتار کنید و ما هم قبول داریم،می فرماید:

قبول دارم و راضیم و کتاب را بر آن ها قرائت نماید،می بینند در شرایط صلح و امان که به آن ها داده شده است،این موارد در آن هست که:هر مسلمانی مرتد شود و به

ص:131


1- 1) -انبیاء:13 [1] ببعد؛تفسیر عیاشی:612-56؛ [2]بحار الأنوار:344/52 ب 27 [3] ادامۀ ح 91 و ص 377 ب 27 ح 180 از روضة الکافی:52-51.

ایشان بپیوندد،باید به والی مسلمین برگردانند و اگر از آن ها کسی به اسلام رغبت کند و هجرت نماید،او را برنگردانند،وقتی که این جملات خوانده شد و اجرایش را لازم دیدند،سلطان روم به یاران خود گوید:چاره ای نیست این جماعت حجّت و دلیل بزرگی آوردند و در برابر آن نتوان مخالفت کرد،اهل ملت آن ها را تحویل دهید،بنی امیه را بیرون آورده به آن حضرت تسلیم نمایند،پس زن و مرد را می کشند چون همه بدون استثناء مرتد شده اند و صلیب هایشان را بر نیزه کنند.

(امام باقر علیه السّلام فرمود:)به خدا قسم اصحاب«قائم علیه السّلام»را می بینم،دینار و درهم آن ها را با«جحفه»(دلو و شبه آن)تقسیم می کنند،سپس مردم روم هم اسلام را قبول کنند و امام برای ایشان مسجدی بنا نماید و مردی از اصحاب خود را در آن جا جانشین(استاندار)نماید و خود برمی گردد. (1)

2-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:خداوند او را بر بنی امیه غالب سازد تا این که آن ها را مانند برگ خزان بر زمین ریزد و استخوان پوسیده سازد«ملعونین أینما ثقفوا أخذوا و قتّلوا تقتیلا؛ (2)از رحمت خدا بدورند در هرجا باشند دستگیر شوند و کشته شوند کشته شدنی» (3)

ص:132


1- 1) -و باسناده رفعه إلی أبی بصیر،عن أبی جعفر علیه السّلام فی خبر طویل إلی أن قال:و ینهزم قوم کثیر من بنی امیة حتی یلحقوا بأرض الروم فیطلبوا إلی ملکها أن یدخلوا إلیه فیقول لهم الملک:لا ندخلکم حتّی تدخلوا فی دیننا و تنکحونا و ننکحکم و تأکلوا لحم الخنازیر،و تشربوا الخمر،و تعلقوا الصلبان فی أعناقکم و الزنانیر فی أوساطکم،فیقبلون ذلک فیدخلونهم.فیبعث إلیهم القائم علیه السّلام أن:أخرجوا هؤلاء الذین أدخلتموهم فیقولون:قوم رغبوا فی دیننا و زهدوا فی دینکم فیقول علیه السّلام:إنکم إن لم تخرجوهم وضعنا السیف فیکم،فیقولون له:هذا کتاب اللّه بیننا و بینکم،فیقول:قد رضیت به فیخرجون إلیه فیقرأ علیهم و إذا فی شرطه الذی شرط علیهم أن یدفعوا إلیه من دخل إلیهم مرتدا عن الاسلام،و لا یرد إلیهم من خرج من عندهم راغبا إلی الاسلام فإذا قرأ علیهم الکتاب ورأوا هذا الشرط لازما لهم أخرجوهم إلیه،فیقتل الرجال و یبقر بطون الحبالی!!و یرفع الصلبان فی الرماح.قال:و اللّه لکأنی أنظر إلیه و إلی أصحابه یقتسمون الدنانیر علی الجحفة ثم تسلم الروم علی یده فیبنی فیهم مسجدا و یستخلف علیهم رجلا من أصحابه ثم ینصرف. معجم أحادیث الإمام المهدی:29/5 ح 1453 و ص 252 ح 1676؛بحار الأنوار:388/52 ب 27 ح 206؛ [1]بیان الأئمّة:245/3 از السّرّ المکنون.
2- 2) -احزاب:61. [2]
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:350/5 ح 1786؛ [3]منتخب الأثر:ص 228 ف 2 ب 22 ح 1« [4]از شرح نهج

3-نیز وارد شده است که امیر المومنین و سیّد الشّهدا علیهما السّلام بعد از رجعتشان گروه دیگر(گروه باقیمانده از نسل)آن ها را،در جاهای مختلف زمین،به قتل رسانند. (1)

75*فتح مصر و شامات و بصره

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:«فیخرج من مکّة متوجّها إلی الشام،یفرح به أهل السمآء و أهل الأرض و الطیر فی الهوآء و الحیتان فی البحر...؛ (2)پس از مکّه به سوی شام بیرون می رود، شاد(و خوشحال)می شود بر آن اهل آسمان و زمین و پرندگان در هوا و ماهیان در دریا...»

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«ثمّ یصیر إلی مصر فیدخلها و یصعد منبرها و یخطب الناس...؛ 3به سوی مصر می رود(آن جا را فتح نماید)داخل می شود و به منبرش بالا رفته و به مردم خطبه می خواند...»

3-عبایه اسدی گوید:«سمعت أمیر المؤمنین علیه السّلام و هو مشتکی و أنا قآئم علیه،یقول:

لأبنینّ بمصر منبرا،و لأنقضن دمشق حجرا حجرا،و لأخرجنّ الیهود و النصاری من کلّ کور العرب،و لأسوقنّ العرب بعصای هذه،قال:قلت له:یا أمیر المؤمنین!کأنّک تخبر أنّک تحیی بعد ما تموت؟فقال:هیهات یا عبایة!ذهبت فی غیر مذهب یفعله رجل منّی؛ 4شنیدم امیر المومنین علیه السّلام درحالی که بالاسرش ایستاده بودم و او نیز ناراحت بود(به متکا تکیه داده بود)فرمود:البتّه البتّه در مصر منبری را بنا می کنم و دمشق را سنگ به سنگ، می شکنم و یهودیان و نصارا را از هر منطقۀ عرب اخراج می نمایم و عرب را با این عصایم می رانم!من گفتم:ای امیر المومنین،مثل این که از برگشتن بعد از مرگ سخن

ص:133


1- 1) -ر.ک.معجم أحادیث الإمام المهدی:91/4 ح 1160؛إلزام [1] النّاصب:356/2-379.
2- 2) -کشف الغمّة:ص 259/3 و 261؛الملاحم و الفتن:ص 116؛یوم الخلاص:ص 258.

می گوئی؟!فرمود:هیهات عبایه بیراهه رفتی،این کارها را مردی از نسل من انجام می دهد.»

شیخ صدوق علیها السّلام فرمود:مثل این که حضرت از عبایه تقیّه کرده!،آن گونه که در حدیث اوّل(تعجب و تمام شگفتی است بین جمادی و رجب)از ابن کوّا(رییس خوارج نهروان)تقیّه نمود!

76*فتح مصر و بصره و حروراء و طائفۀ ثقیف

بعد از فتوحات شام و نواحی آن به سوی مصر لشکرکشی نماید و آن نواحی را نیز به تصرّف خویش درآورد و برای آن ها در منبر،خطبه می خواند و به سوی پایتخت(کوفه)عزیمت نماید ولی هنگام برگشت سری هم به بصره می زند(شاید قبل از رفتن به شام به بصره رود)ولی مردم بصره با امام علیه السّلام می جنگند.

4-امیر علیه السّلام فرمود:«پس به سوی بصره عزیمت کند بر دریا مشرف شود و با اوست تابوت و عصای موسی علیه السّلام (1)پس دعایی بر دریا بخواند و موج برمیخیزد و بصره را طوری فراگیرد که فقط مسجد آن؛مانند کشتی روی آب میماند و بصره؛ مانند دریا شود،باز به طرف حرورا حرکت نماید و آن را به آتش کشد و بسوزاند و از طرف باب بنی اسد برود تا به طائفۀ«ثقیف»که زراعت فرعون(یا اهل فزعند) آتشی افروزد» (2)

77*فتح چین و ترکیة و سند و هند و خزر

1-ابا حمزه می گوید گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«و معه سیف مخترط یفتح اللّه له الروم و الصین و الترک و الدیلم و السند و الهند و کابل شاه و الخزر؛ (3)و با او شمشیر کاری

ص:134


1- 1) -که آن ها را از بحیرۀ طبریه بیرون آورده پس معلوم می شود رفتن به بصره بعد برگشتن از شام خواهد بود.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:82/5 ح 1054؛ [1]مختصر بصائر الدّرجات:ص 201؛بحار الأنوار:85/53 ب 29 ح 86. [2]
3- 3) -الزام النّاصب:ص 229 و 208 [3] با اختصار؛غیبت نعمانی:ص 122؛بحار الأنوار:348/52 ب 26 ح 99 [4] از

خواهد بود که خداوند با آن،روم،چین،ترک(ترکیه)،دیلم،سند،هند،کابل شاه و خزر را، فتح خواهد نمود.»

2-و در خبر دیگر است که:«أنّه یفتح قسطنطنیة و الرومیة و بلاد الصین؛ (1)(قائم علیه السّلام) قسطنطینیة و روم و شهرهای چین را،فتح می نماید.»

3-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می فرماید:گروهی از امّت من در هند پیکار می کنند و خداوند یاریشان می نماید،تا فرمانروایان هند را به زنجیر بسته می آورند و این عملشان موجب مغفرتشان می گردد سپس به شام میآیند و عیسی را در شام می بینند. (2)

78*فتح کابل

1-«ثمّ یتوجّه إلی کابل شاه،و هی مدینة لم یفتحها أحد قطّ غیره فیفتحها؛ 3سپس به سوی کابل شاه متوجه می شود و آن شهریست که غیر از او کسی آن را فتح نکرده است،پس آن را فتح می نماید.»

79*فتح قسطنطنیّة

شهری است بزرگ و مهم که در کیفیت فتح آن،فریقین(شیعه و سنّی)مخصوصا اهل سنّت، 4روایات زیادی دارند.ما در این مجموعه به چند حدیث شیعه اکتفاء می نماییم.

ص:135


1- 1) -بحار الأنوار:333/52 ب 27 ح 61 از غیبت طوسی.
2- 2) -ابن حمّاد:ص 113؛التّصریح:ص 139؛زندگانی امام زمان:117 به نقل از آن.

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:لشکری به قسطنطنیه بفرستد چون به خلیج برسند چیزی بر«کف پای»خود بنویسند و از آب بگذرند،اهل قسطنطنیه که چنین دیدند گویند(عجیب است)اصحاب او بر روی آب راه می روند،خود او چگونه خواهد بود؟!دروازۀ شهر را بر روی آنان باز کنند و لشکر آن حضرت وارد شهر شوند و برابر میل خود،فرمان هایی صادر فرمایند. (1)

2-ابو بصیر می گوید امام باقر علیه السّلام در حدیث طولانی فرمود:«و یفتتح قسطنطنیة و الصین و جبال الدیلم؛ (2)و قسطنطنیة و چین و کوه های دیلم را می گشاید.»

3-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و یبعث جندا إلی القسطنطنیة...و یدخلونها فیحکمون فیها ما یریدون؛ (3)و لشکری به سوی قسطنطنیه اعزام کند...و به آن داخل می شوند و آنچه را که بخواهند در آن به اجرا درآورند.»

4-امام صادق علیه السّلام فرمود:«یفتح أرمینیة و القسطنطنیة و یقسّم المال،ثمّ یعود إلی بیت المقدّس و یستخرج ذخآئر الأنبیاء؛ (4)ارمینیه و قسطنطنیه را فتح می کند و مال تقسیم می کند؛سپس به بیت المقدس برمی گردد و ذخائر انبیاء را استخراج می نماید.»

...بدون درگیری و جنگ و خونریزی،به طاعتش درمی آیند و مساجدی در قسطنطنیه و مناطق دیگر ساخته می شود: (5)

ص:136


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:317/3 ح 858؛غیبت نعمانی:ص 219 [1] ی ا 319؛إلزام النّاصب:/2؛287 ؛بحار الأنوار:365/52 ب 27 ح 144؛ [2]بشارة الإسلام:278/2 ب 3 ح 79 معجم الملاحم و الفتن:10/4.
2- 2) -بحار الأنوار:339/52 ب 27 [3] ح 84 از ارشاد.
3- 3) -بشارة الإسلام:ص 238 و 274؛ [4]الزام النّاصب:ص 202؛ [5]البیان:ص 57؛الملاحم و الفتن:ص 52 و 64 همه را با نصوص نزدیک هم؛کشف الغمّة:ص 277/3؛یوم الخلاص:ص 280.
4- 4) -اسعاف الرّاغبین:ص 112 با تفصیل؛بشارة الإسلام:ص 297 جز اولش؛الزام النّاصب:ص 96؛ [6]بحار الأنوار:84/51 با الفاظ نزدیک هم؛منتخب الأثر:ص 490؛الإمام المهدی:343.
5- 5) -ابن حمّاد:ص 96؛عقد الدرر:ص 129؛زندگانی امام زمان:ص 154 از آن.
80*فتح دیلم

1-جابر بن یزید جعفی می گوید امام باقر علیه السّلام فرمود:«ثمّ یعقد بها القآئم علیه السّلام ثلاث رایات:لواء إلی القسطنطنیة یفتح اللّه له،و لواء إلی الصین فیفتح له،و لواء إلی جبال الدیلم فیفتح له؛ (1)سپس«قائم علیه السّلام»سه پرچم،

1-به قسطنطنیه می فرستد و فتح می کنند.

2-پرچمی را به سوی چین اعزام دارد و فاتحانه برمی گردند.

3-و دیگری را به سوی کوه های دیلم،آن هم فتح می کند...»

81*قرقیسیا

1-محمد بن سنان از حذیفة بن منصور نقل می کند که امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ للّه مائدة بقرقیسا یطلع مطلع من السمآء فینادی:یا طیر السمآء و یا سباع الارض هلمّوا إلی الشبع من لحوم الجبّارین؛ (2)برای خدا یک میهمانی است،در«قرقیسیا»،برآمده ای از آسمان برآید و ندا کند:ای پرندگان آسمان و ای درندگان زمین!بیایید برای سیر شدن از گوشت های ستمگران.»

2-امام حسین علیه السّلام فرمود:«إنّ للّه مأدبة بقرقیسیا یطلع مطلع من السمآء فینادی یا طیر السمآء و یا سباع الأرض هلمّوا إلی الشبع من لحوم الجبارین؛ (3)برای خدا یک میهمانی است،در«قرقیسیا»برآمده ای از آسمان برآید و ندا کند:ای پرندگان آسمان و ای درندگان زمین!بیایید برای سیر شدن از گوشت های ستمگران.»

82*فتح زنگبار و شمال آفریقا

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«ثمّ یصیر إلی مدینة الزنج و یفتحها(یعنی شمالی آفریقا

ص:137


1- 1) -منتخب الأثر:ص 153 الملاحم و الفتن:ص 118؛بشارة الإسلام:ص 235 و 251 و [1] 258 بحار الأنوار: [2]388/52 ب 27 ح 206 از کتاب الغیبة.
2- 2) -بحار الأنوار: [3]246/52 ب 25 ح 125 از غیبت نعمانی. [4]
3- 3) -المأدبة الطعام الّذی یصنعه الرجل یدعو إلیه النّاس.عقد الدّرر:ص 87. [5]

و بعض أقسامها الوسطی)و یعود إلی سواحل فلسطین،و یمرّ بعکا و بغزة و عسقلان و یقترب القدس؛ (1)سپس به سوی شهر زنگبار حرکت می کند و آن را فتح می نماید(یعنی قسمت شمالی آفریقا با قسمتی از مناطق میانی آن)و برمی گردد به سواحل فلسطین و مرور می کند به عکا و غزة و عسقلان و به قدس نزدیک می شود.(به نظر می آید این نزدیک شدن در سفر دوّم باشد).»

83*فتح سائر کشورها

دربارۀ دیگر کشورها حدیث مشروحی ندیده ام،بلکه به طور اختصار و گذرا چیزهایی به دست آمده است؛مانند،حدیث هایی که گذشت.

84*جنگ 13 شهر

1-یعقوب سرّاج گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«سیزده شهر با«قائم علیه السّلام» می جنگند،اهل مکّه،مدینه،شام،بنی امیه،بصره،دمیسان، (2)اکراد،اعراب،طائفۀ ضبّة،طائفۀ باهله،طائفۀ ازد و اهل ری» (3)

اما سائر ممالک و قرا و قصبات ظاهرا بدون پیکار یا با کمی ایستادگی تسلیم می شوند چون ارتش و نیروی عظیم امام علیه السّلام با ایجاد رعب و وحشت و با رعد و برق و جن و ملک و انسان و چرنده و پرنده که،به حرکت درمی آید،کدام قدرت در برابرش،توان مقاومت و ایستادگی،دارد پس قهرا برای مبارزه و جنگ حاضر نمی شوند.

85*بیت المقدس و فلسطین و صور و عکا و غزة و عسقلان

1-امیر المومنین علیه السّلام فرمود:«ثمّ یتوجّه المهدیّ إلی القدس الشریف بألف مرکب،

ص:138


1- 1) -الزام النّاصب:ص 202؛یوم الخلاص:ص 281.
2- 2) -علاّمۀ مجلسی گوید:دمیسان تصحیف دیسان قریه ایست در هرات.
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:34/4 ح 1103؛بحار الأنوار:363/52 ب 27 ح 136. [1]

فینزلون الشام(یعنی جماعته و جیشه)و فلسطین بین صور و عکا و غزة و عسقلان....و ینزل المهدیّ بیت المقدس؛ (1)سپس مهدی علیه السّلام متوجه به قدس شریف می شود با هزار سوار (یا کشتی جنگی)،پس به شام نزول می کنند(یعنی جماعت و قشونش)بین صور و عکّا.

غزّة و عسقلان...و مهدی علیه السّلام به بیت المقدس فرود آید.»

2-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:همیشه گروهی از امّت من بر دروازه های دمشق و اطراف آن و بر بیت المقدس و اطراف آن می جنگند....آنان پیروزمندانه بر حق ثابت می مانند تا قیام مهدی به پا شود. (2)

3-امیر المومنین علیه السّلام فرمود:«و یتوجّه إلی الآفاق،فلا یبقی مدینة وطئها ذو القرنین إلاّ حلّها و أصلحها و لا یبقی کافر إلاّ هلک علی یدیه،و یشفی قلوب أهل الإسلام؛ (3)و به سوی آفاق رو آورد پس نمی ماند شهری که ذو القرنین به آن پا گذاشته مگر این که،آن را می گشاید و اصلاح نماید و نمی ماند کافری مگر با دستان او هلاک می شود و به دل های اهل اسلام شفا بخشد!»

86*خروجیان مسجد

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:«فبینا صاحب هذا الأمر قد حکم ببعض الأحکام،و تکلّم ببعض السنن،إذ خرجت خارجة من المسجد یریدون الخروج علیه،فیقول لأصحابه:انطلقوا، فیلحقونهم فی التمّارین فیأتونه بهم أسری،فیأمر بهم فیذبحون؛و هی آخر خارجة یخرج علی قآئم آل محمد علیهم السّلام؛ (4)در بین این که صاحب الأمر به بعضی احکام حکم نماید و به بعضی از سنّت ها تکلّم کند،ناگهان خروج کننده ای از مسجد خارج شود و بر وی خروج نماید،پس به اصحاب فرماید:آن ها را دستگیر کنند و در بازار خرمافروشان به آن ها می رسند و آنان را اسیر کرده و بیاورند،دستور دهد آن ها را سر ببرّند و این آخرین خروج

ص:139


1- 1) -الزام النّاصب:ص 228؛ [1]یوم الخلاص:ص 247.
2- 2) -عقد الدرر:ص 122؛ [2]کنز العمال:283/12؛زندگانی امام زمان:ص 152 از آن.
3- 3) -الزام النّاصب:ص 228؛ [3]یوم الخلاص:ص 248.
4- 4) -معجم أحادیث الإمام المهدی:131/5 ح 1550؛ [4]تفسیر عیاشی:65/2 ح 49 [5]بحار الأنوار:345/52 ب 27 ح 91 [6]به نقل از تفسیر عیاشی 56/2-61؛ [7]المحجة فی ما نزل [8]فی القائم الحجة ص 144.

کننده باشد بر آل محمد صلّی اللّه علیه و اله(یعنی در کوفه).»

87*خروج بعد از آرامش

1-حضرت صادق علیه السّلام فرمود:«چون فتنه ها خاموش شود و آن حضرت از جهاد بیاساید،اندکی نگذرد مگر این که ناگهان مارقه ای از موالی (1)در رمیلۀ دستکره (2)خروج کنند،تعداد آن ها به ده هزار نفر رسد،شعارشان یا عثمان یا عثمان باشد،پس آن حضرت مردی از موالیان را می خواهد و به او شمشیری دهد و او را به سرکردگی به جنگ آنان بفرستد،پس ایشان را بکشند به طوری که کسی از آن ها نماند. (3)

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«روزی که(قائم)حدیث کند شما را به حدیثی،پس گروهی در رمیلۀ دستکره بر او خروج نمایند و با وی می جنگند،پس آن ها را به قتل رساند و این آخرین خروج کننده(در کوفه)خواهد بود. (4)

احتمالا آن حدیث در مثالب خلفاء و مانند آن خواهد بود.

3-ابن ابی یعفور گفت:به حضور امام صادق علیه السّلام رسیدم درحالی که جمعی از اصحاب،نزد امام بودند،به من فرمود:«یابن أبی یعفور!هل قرأت القرآن؟قال:قلت:

نعم هذه القراءة،قال:عنها سألتک،لیس عن غیرها!قال:فقلت:نعم،جعلت فداک!و لم؟ قال:لأنّ موسی علیه السّلام حدّث قومه بحدیث لم یحتملوه عنه فخرجوا علیه بمصر،فقاتلوه فقاتلهم فقتلهم،و لأنّ عیسی علیه السّلام حدّث قومه بحدیث فلم یحتملوه عنه فخرجوا علیه بتکریت فقاتلوه فقاتلهم فقتلهم،و هو قول اللّه عزّ و جلّ فآمنت طائفة من بنی اسرائیل

ص:140


1- 1) -خروج کننده و خارج شوندۀ از دین،از پیوستگان(غلامان)را گویند.
2- 2) -قریه ایست بین بغداد و واسط و قریه ایست در نزدیکی شهر ابان و قریه ایست در خوزستان.قاموس اللّغة.
3- 3) -....ثم لا یلبث إلا قلیلا حتی یخرج علیه مارقة الموالی برمیلة الدسکرة عشرة آلاف شعارهم:یا عثمان یا عثمان،فیدعوا رجلا من الموالی فیقلده سیفه فیخرج إلیهم فیقتلهم،حتی لا یبقی منهم أحد....غیبت طوسی:ص 475 ف 8 ح 498؛إلزام النّاصب:284/2؛ [1]بحار الأنوار:333/52 ب 27 ح 61. [2]
4- 4) -غیبت طوسی:ص 283؛معجم الملاحم و الفتن:11/4؛بحار الأنوار:375/52 ب 27 ح 174. [3]

و کفرت طائفة فأیّدنا الّذین آمنوا علی عدوّهم فأصبحوا ظاهرین (1)،و إنّه أوّل قآئم یقوم منّا أهل البیت یحدّثکم بحدیث لا تحتملونه فتخرجون علیه برمیلة الدسکرة فتقاتلونه فیقاتلکم فیقتلکم،و هی آخر خارجة تکون،الخبر. (2)ای پسر ابی یعفور آیا قرآن خوانده ای؟گفتم:بلی!همین قرائت را(در دست ماست)،فرمود:از همان پرسیدم نه از غیر آن گفتم:بلی!فدایت شوم برای چه؟(می پرسی)فرمود:برای(روشن کردن شما بر این که)موسی علیه السّلام قومش را حدیث کرد به حدیثی،آن ها متحمّل شنیدن آن نشدند و در«مصر»بر علیه شوریدند و با آن ها جنگید و همۀ آن ها را به قتل رسانید و عیسی علیه السّلام برای قومش حدیثی فرمود(سرّی را فاش کرد)و آن ها نیز نتوانستند،تحمّل کنند(و هضم نمایند)و در«تکریت»بر او شوریدند و با آن ها جنگید و آن ها را کشت!و منظور از آیۀ «فَآمَنَتْ طائِفَةٌ... آن است.و همانا اولین قیام کننده ای از ما اهل بیت(نیز)برای شما حدیثی گوید و شما متحمّل آن نمی شوید!،پس بر علیه او خروج می کنید در (محلی به نام)«رمیله دسکره»و با او پیکار می کنید و او هم با شما و شما را به قتل رساند و آن آخرین شوریدن بر علیه او خواهد بود.»

88*عمر بن ذرّ

1-ابی بصیر گوید:به محضر امام صادق علیه السّلام رسیدم پس عرض کردم:«إنّا نتحدّث أنّ عمر بن ذرّ لا یموت حتی یقاتل قآئم آل محمد علیهم السّلام فقال:إنّ مثل ابن ذرّ مثل رجل کان فی بنی إسرائیل یقال له:عبد ربّه،و کان یدعو أصحابه إلی ضلالة،فمات فکانوا یلوذون بقبره و یتحدّثون عنده:إذا خرج علیهم من قبره ینفض التراب من رأسه یقول لهم کیت و کیت؛ (3)ما صحبت می کردیم که همانا عمر بن ذرّ نمی میرد تا با قائم آل محمد بجنگد!،فرمود:

ص:141


1- 1) -الصّف:14. [1]
2- 2) -قوله:و لم أیّ و لم لم تسألنی عن غیر تلک القراءة،و هی المنزلة التی ینبغی أن یعلم فأجاب علیه السّلام بأن القوم لا یحتملون تغییر القرآن و لا یقبلونه و استشهد بما ذکر.بحار الأنوار:375/52 ب 27 ح 174 [2] از کتاب حسین بن سعید و 333 ح 61 از غیبت طوسی:؛الزام النّاصب:ص 58 و 227 [3] با اختلاف کمی؛ بشارة الإسلام:ص 230 با لفظ دیگر.
3- 3) -بحار الأنوار: [4]67/53 ب 29 ح 64 از مختصر بصائر الدّرجات.

مثل ابن ذرّ مثل مردی است که در بنی اسرائیل بود،به او عبد ربّه می گفتند:و اصحابش را به گمراهی فرامی خواند،تا این که او مرد و اصحابش به قبر او پناهنده می شدند و در کنارش صحبت می کردند:به خیال این که زمانی که از قبرش بیرون آمد،خاک را از سر(و روی)خود تکان می دهد(آن ها را رهنمایی می کند و)می گوید:چنین و چنان.»

89*مدّت جنگ

دربارۀ مدّت جنگ حضرت«قائم علیه السّلام»و تصفیۀ جوامع بشری و برگشتن به حالت عادی،روایات گوناگون و متفاوت،از 8 ماه و 5 سال به بالا،نقل شده است ولی با در نظر گرفتن پیشرفت ها و رقابت های تسلیحات نظامی و غیره امروزی،همان مدت 8 ماه،معقول و قابل قبول است؛زیرا از این ترقیات و تکامل روزافزون در ابعاد مختلف و هم چنین تکامل رشد فکری انسان ها و قدرت نظامی و نیروی تهاجمی و واکنش سریع و وسعت تبلیغاتی امام علیه السّلام و تسلّط کامل آن حضرت به زوایای اسرارآمیز گیتی و بلوغ افکار بشریّت و...نشانگر آن است که،همان مدّت 8 ماه، برای تسخیر و تصرّف کرۀ زمین و پیاده کردن حکومت«اللّه»کفایت می کند.

وقتی که نیروی نظامی و ارتش قوی و حرکت با ارعاب و ایجاد وحشت و رعد و برق(شاید شکستن دیوار صوتی و بالاتر)و اعلان های پشت سرهم وسیلۀ رسانه های گروهی و آماده سازی افکار عمومی برای پذیرش و حرکت با وسایل سریع و مدرنیزه و جنگ ضربتی و...را مدّنظر قرار دهیم،به مدّت بیش از 8 ماه،نیاز نخواهد بود،مگر این که با پیش آمد غیر مترقّبه و ناگهانی،این همه تشکیلات و ترقی ها و پیشرفت های بشریّت از جوامع جهانی رخت بربسته و نابود شود و دوباره به عصر حجر برگشته و با آهن پاره هایی بنام شمشیر و نیزه،جنگ و ستیز و پیکار شروع شود که در آن صورت،مدّت زیاد لازم خواهد بود.

ولی آن طور که قبلا نیز گفتیم:این عقب گرد و از بین رفتن تمامی فورمول های پیشرفتۀ بشر،نه از جهت علمی قابل قبول است و نه عقل آن را می پذیرد

ص:142

1-از حضرت امیر المومنین (1)و سیّد الشّهدا و امام زین العابدین علیهم السّلام نقل شده فرمودند:«یجرّد السیف علی عاتقه ثمانیة أشهر هرجا(أی قتلا)حتّی یرضی اللّه؛ (2)(امام قائم علیه السّلام)شمشیر خود را بر دوش می گذارد و هشت ماه تمام(می جنگد)و از آن ها می کشد تا خدا راضی شود.»

2-و در چند حدیث از امام باقر علیه السّلام آمده است فرمود:هشت ماه شمشیر بر دوش می گذارد و درهم و برهم می کشد و همواره از دشمنان خدا را نابود می سازد تا خدا راضی شود ابو بصیر عرض کرد چگونه می فهمد که خدا راضی شد؟!فرمود:

در دل او رحمت می افکند.» (3)

90*تعیین ولات و حکّام

به هر اقلیمی(و استانی)یک نفر از اصحاب خود را به عنوان حاکم(استاندار) اعزام دارد

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا قام قآئمنا بعث اللّه فی أقالیم الأرض فی کلّ إقلیم رجلا فیقول عهدک فی کفّک و اعمل بما تری؛ (4)زمانی که«قائم»ما قیام کرد،خداوند به هر منطقه ای از مناطق زمین،مردی را مبعوث نماید و می فرماید:دستور العمل تو در کف دست تو است،هرچه در آن می بینی،عمل نما.»

2-امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا قام القآئم علیه السّلام بعث فی أقالیم الأرض فی کلّ إقلیم رجلا، یقول عهدک فی کفّک(کنفک) (5)،فإذا ورد علیک أمر لا تفهمه و لا تعرف القضآء فیه،فانظر إلی

ص:143


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:119/3 ح 658 و 350/5 ح 1786؛منتخب الأثر:ص 298 ف 2 ب 22.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:180/3 ح 702؛ [1]بحار الأنوار:133/51-134 ب 3 ح 36؛ [2]الزام النّاصب: ص 189؛ [3]غیبت نعمانی:ص 165؛بشارة الإسلام:ص 199؛ [4]یوم الخلاص:ص 250.
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:240/3 ح 769، [5]کمال الدّین:329/1 ب 32 ح 11،بحار الأنوار:347/52 ب 27 ح 99. [6]
4- 4) -دلائل الإمامة:ص 249؛ [7]معجم الملاحم و الفتن:8/4.
5- 5) -اگر کلمۀ(کنفک)باشد به نظر صحیح می آید معنایش این می شود(عهد تو در چمدان کوچکی است که همراه خودت است)(لسان العرب لغت«کنف»چمدان کوچک شاید همان رایانه های کتابی از نوع پیشرفته ترین آن،در زمان امام علیه السّلام خواهد بود.

کفّک و اعمل بما فیها؛ (1)زمانی که«قائم»قیام کرد،به هر منطقه ای از مناطق زمین،مردی را می فرستد و می فرماید:برنامۀ تو در کف دست تو است وقتی کاری برایت پیش آمد که حکم قضایی آن را نمی دانی،به دستت نگاه کن و هرچه در آن است عمل کن.» (2)

این حدیث دربرگیرندۀ احتمالات گوناگون است.

1-دستورالعمل حکام شرع در کف دست آن ها به طور اعجاز نوشته شده و یا در همان لحظۀ نیاز،نوشته می شود.

2-مقصود بی سیم های ادارات آن حضرت که در کف دست مسئولین است که بلافاصله،دریافت می شود.

3-وسیله ای در دستش خواهد بود که در مورد احتیاج با زدن یک دکمه و یا با صدای هر حاکمی تنظیم می شود که با بلند کردن صدای خود از مرکز اطلاعات امام منعکس می شود.

4-معنای دیگری دارد که در اثر،تکنیک های نوین و در اثر پیشرفت علمی و دانش آن زمان،پیش خواهد آمد چون اظهارنظر امروز ما صرفا تطبیق با صنایع امروز است فردا چه پیش خواهد آمد فقط خدا می داند.

3-امام صادق از پدر خود علیهما السّلام روایت می کند که فرمود:هرگاه«قائم»قیام کند در هر اقلیم(و استان یا منطقه ای)از اقالیم زمین مردی را بفرستد و بگوید:عهد تو در کف دست تو است،هرگاه چیزی به تو پیش آید که حکم آن را نمی دانی به کف دستت نگاه کن و به آنچه در آن است عمل کن. (3)

4-در محلش گفته شد آن حضرت هرگاه خواست اصحاب خود را به اطراف بفرستد دستی به شانه و سینه های آنان می کشد پس در هیچ حکمی و قضایی عاجز نمی مانند. (4)

ص:144


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 319 ح 8؛ [1]معجم الملاحم و الفتن:10/4 بحار الأنوار:365/52 ب 27 ح 144. [2]
2- 2) -این روایت حدیث پیش از آن را معنا می کند در آن حدیث منظور از«بعث اللّه»قائم است چون او مأمور و حجّت خداست و در این روایت با کلمۀ«بعث»آمده؛یعنی قائم علیه السّلام مبعوث می نماید.
3- 3) -غیبت نعمانی:219، [3]اثباة الهداة:573/3 ب 32 ف 42 ح 712،الزام النّاصب:287/2،بحار الأنوار:/52 365 ب 27 ح 144.
4- 4) -بحار الأنوار:345/52 ب 27 ح 91،معجم احادیث الإمام المهدی:29/5 ح 1453.

بخش نهم:

اشاره

آموزش و پرورش

ص:145

ص:146

آموزش و پرورش

علمی و آموزشی

در زندگی بشر مسألۀ آموزش و پرورش از مسایل کلیدی و قابل اهمیّت است؛ زیرا علم و تربیت است که کشور را دگرگون می کند.

در کشور و جامعه ای که آموزش و پرورش ضعیف باشد،کشور قابلیّت زندگی را ندارد،چون انسانیّت و وجدان و در رأس آن دین و ایمان در چنین جامعه ای مفهومی نخواهد داشت.

عیار هر مجموعه ای با میزان دانش و تربیت آن سنجیده می شود و بهای هر فرد و یا اجتماع با میزان آموزش و پرورش آن تعیین می گردد.

در زمان حضرت قائم علیه السّلام تعلیم و تربیت به کمال مطلق و به حدّ اعلای خود خواهد رسید و در زوایای علم و تربیت چیزی مبهم و یا ناشناخته نخواهد ماند که اسرار آن گشوده نشود چون تمامی بخش های 27 گانۀ علم با دست او تفسیر خواهد شد و تمامی فرمول های مربوط به جهان آفرینش در زمان او و تحت نظر آن حضرت تعریف و توضیح داده می شود و همۀ رؤیاهای دانشمندان در آن زمان تعبیر شده و به حقیقت خواهد پیوست.

دانش مهدی علیه السّلام
اشاره

از روایات چنین استفاده می شود که برای حجّت خدا در روی زمین هر روز، هر هفته و هر سال از منابع و مصادر گوناگون،علوم مورد نیاز به سوی او سرازیر می شود و از هر جریان آگاهی پیدا می کند وگرنه علمشان به پایان رسیده

ص:147

و بی دفاع می مانند.

1*تفسیر 27 حرف علم و دانش(یا پیشرفت برق آسای علوم)

هیچ برنامۀ انقلابی بدون یک جهش فکری و فرهنگی پویا نشده و تحقّق نخواهد یافت و بدون آن به رشد و تکامل لازم خود نمی رسد.

لذا نخستین گام در تحقّق بخشیدن به چنین هدفی اقدام به یک انقلاب فرهنگی است که افکار را از دو سو به حرکت درآورد.

الف:در زمینۀ علوم و دانش هایی که مورد نیاز یک جامعۀ آباد،آزاد و سالم از نظر مادّی و روبنایی است.

ب:در زمینۀ آگاهی به اصول یک زندگی صحیح انسانی آمیخته با ایمان در جهت معنوی و زیربنایی است.

در توضیح این دو مطلب به نمونه هایی از روایات پیشوایان توجّه نمایید.

1-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:علم بیست و هفت حرف است،تمام آن چه پیغمبران آورده اند دو حرف است(یعنی از جهت عدم استعداد و آمادگی مردم بیش از این نگفته اند،نه این که بلد نبودند؛چون باید«کلّموا الناس علی قدر عقولهم» (1)رعایت شود،ولی در زمان قائم علیه السّلام استعدادها شکوفا می شود و مردم توانایی حمل هرگونه علم را خواهند داشت)و مردم تا امروز،هنوز بیش از دو حرف آن را نشناخته اند و چون قائم علیه السّلام ما قیام کند،بیست و پنج حرف دیگر را بیرون آورد و آن دو حرف را به آن ها اضافه می کند تا این که تمام بیست و هفت حرف را نشر دهد (تفسیر نماید و علم و دانش را به نهایت کمال و اوج نهایی خود برساند و جامعه را از هرگونه علم و دانش غنی سازد). (2)

ص:148


1- 1) -رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«نحن معاشر الأنبیاء أمرنا أن نکلّم النّاس علی قدر عقولهم»«ما گروه پیامبران مأمور هستیم که با مردم به اندازۀ عقل آن ها حرف بزنیم.»(اصول کافی:38/1-39 [1] کتابا لعقل و الجهل ح 15؛روضة الکافی:ص 213-214 ح 394؛تفسیر البصائر:367/38-368).
2- 2) -مختصر بصائر الدرجات:ص 117 بحار الأنوار:336/52 ب 27 ح 73 [2] از الخرائج؛منتخب الأنوار المضیئه ص 353 ف 12.بیان الأئمّة:210/3 از کتاب مکیال المکارم:از امام صادق علیه السّلام.

2-امیر المؤمنین علیه السّلام به کمیل بن زیاد نخعی فرمود:یا کمیل!ما من علم إلاّ و أنا أفتحه ما من شیء إلاّ و القآئم یختمه؛ (1)ای کمیل!هیچ علمی نیست،مگر این که من آن را می گشایم و هیچ چیزی نیست،مگر این که«قائم علیه السّلام»آن را(از جهت کمال به پایان می رساند و)ختم می کند.»

3-هم چنین فرمود:«یا کمیل!ما من علم إلاّ و أنا فاتحه و ما من سرّ إلاّ و القآئم یکشفه؛ ای کمیل!نیست علمی،مگر این که من گشایندۀ آنم و سرّی نیست،مگر این که «قائم علیه السّلام»کاشف آن خواهد بود.(پرده های تمام فرمول های ناشناختۀ جهان آفرینش را او به کنار می زند و مهر سربستۀ آن را برمی دارد.)»

4-هم چنین فرمود:علم را در دل های مؤمنان می اندازد(می کارد)پس هیچ مؤمنی به برادر خود در هیچ علمی نیاز نخواهد داشت و در آن روز تأویل این آیه ظاهر می شود یُغْنِ اللّهُ کُلاًّ مِنْ سَعَتِهِ؛ (2)خداوند هرکس را از وسعت(گشایش نعمت) خود بی نیاز می سازد. (3)

5-فرمود:«و تؤتون الحکمة فی زمانه حتّی إنّ المرأة لتقضی فی بیتها بکتاب اللّه تعالی و سنّة رسوله صلّی اللّه علیه و اله؛ (4)در زمان او حکمت داده خواهید شد،حتی این که زن در خانۀ خود به کتاب خدا و سنّت رسول صلّی اللّه علیه و اله قضاوت می کند.»

6-در سؤالات راهب از امام کاظم علیه السّلام از هشت حرفی که از آسمان نازل شده، چهار حرف آن در زمین ظاهر شد و چهار حرف دیگر در هوا(معلّق)می ماند،آن ها بر چه کسی فرود آید و چگونه تفسیر خواهد کرد؟

فرمود:«قائم علیه السّلام»ما خداوند آن ها را بر او نازل می نماید و او تفسیر خواهد کرد و چیزی را به او فروفرستد که بر هیچ یک از صدّیقان و رسولان و هدایت شوندگان نازل نکرده است.... (5)

ص:149


1- 1) -اثباة الهداة:529/3 ب 32 ف 23 ح 447؛ [1]بیان الأئمّة:210/3 از کتاب دار السّلام. [2]
2- 2) -نساء:130. [3]
3- 3) -مختصر بصائر الدرجات:ص 201 معجم احادیث الإمام المهدی:83/5 ح 1504. [4]
4- 4) -غیبت نعمانی:ص 158 بحار الأنوار:352/52 ب 27 ح 106؛ [5]بیان الأئمّة:210/3 از کتاب مکیال المکارم. [6]
5- 5) -منتهی الامال حالات امام کاظم علیه السّلام در اواخر فصل دوم.

7-امام صادق از پدر خود علیهما السّلام فرمود:هرگاه«قائم علیه السّلام»قیام کند،در هر اقلیمی (استان یا منطقه ای)از اقالیم زمین مردی را می فرستد و می گوید:عهد تو در کف دست تو است،هرگاه چیزی به تو پیش آید که حکم آن را نمی دانی،به کف دستت نگاه کن و به آن چه در آن است عمل کن. (1)

8-در بخش«قضا»می آید که آن حضرت هرگاه اصحاب خود را به اطراف اعزام دارد،دستی به شانه و سینه های آنان می کشد؛پس در هیچ حکمی و قضایی عاجز نمی مانند. (2)

9-هم چنین او می آید که خداوند در گوش و چشم های شیعیان مدد می دهد. (3)

10-امام صادق علیه السّلام فرمود:بر شمشیر هریک(از اصحاب قائم علیه السّلام)کلمه ای است که هزار کلمه از وی گشوده می شود. (4)

این احادیث به روشنی جهش علمی فوق العادۀ عصر پربرکت امام مهدی علیه السّلام را در هر زمینه ای مشخص می سازد که تحولّی به میزان بیش از دوازده برابر نسبت به تمام علوم و دانش هایی که در عصر همۀ پیامبران راستین تا به آن روز به بشریّت اعطا شده،پیش می آید و درهای همۀ شاخه های علوم مفید و سازنده به روی انسان ها گشوده می شود و راهی را که بشر طی هزاران سال پیموده،به میزان دوازده برابر در دوران کوتاهی می پیماید،چه جهشی از این سریع تر و بالاتر و چه پیشرفتی از این برتر و والاتر؟!

2*به او وحی می شود

ابی جعفر علیه السّلام فرمود:«و یسیر بسیرة سلیمان بن داود و یدعو الشمس و القمر

ص:150


1- 1) -غیبت نعمانی:219 [1] اثباة الهداة:573/3 ب 32 ف 42 ح 712 الزام النّاصب:287/2 بحار الأنوار:365/52 ب 27 ح 144.
2- 2) -بحار الأنوار:345/52 ب 27 ح 91 مجم احادیث الإمام المهدی:29/5 ح 1453. [2]
3- 3) -همان مدرک:336/52 ب 27 ح 72.
4- 4) -غیبت نعمانی:ص 214؛ [3]بحار الأنوار:286/52 ب 26 ح 19؛معجم أحادیث امام المهدی:11/4 ح 1090.

فیجیبانه تطوی له الأرض و یوحی إلیه فیعمل بالوحی بأمر اللّه. (1)و با سیرت سلیمان بن داود سیر می کند و آفتاب و ماه را می خواند تا به او جواب دهند و زمین زیر پایش پیچیده می شود و به او وحی می شود.پس امر خدا به وحی عمل می کند.

2-ابی الجارود گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«ثمّ یدخل الکوفة و یقتل مقاتلیها حتّی یرضی اللّه؛قال:فلم أعقل المعنی فمکثت قلیلا ثمّ قلت:جعلت فداک و ما یدریه متی یرضی اللّه؟!قال:یا أبا الجارود!إنّ اللّه أوحی إلی أمّ موسی و هو(أی الإمام علیه السّلام)خیر من أمّ موسی و أوحی اللّه إلی النحل و هو خیر من النحل فعقلت المذهب.فقال لی:أعقلت المذهب؟قلت:

نعم...؛ (2)سپس به کوفه داخل شده و جنگاوران آن ها را تا راضی شدن خدا از میان برمی دارد(راوی گوید:)معنای این حرف امام را نفهمیدم(چون وحی سمت انبیا است)کمی صبر کردم،گفتم:فدایت شوم!چگونه رضایت خدا را درک می نماید؟

فرمود:ای ابا جارود!خداوند به مادر موسی علیه السّلام وحی نمود او(قائم علیه السّلام)که از مادر موسی بهتر است و به زنبور عسل وحی نمود و حال آن که او بهتر از زنبور عسل است، در این جا بود که مذهب(منظور حضرت)را فهمیدم.به من فرمود:آیا منظورم را فهمیدی؟عرض کردم:بلی.»

3-حضرت باقر علیه السّلام فرمود:این امر در شب و روز به سوی او وحی می شود.

ابو الجارود عرض کرد:وحی می شود به سوی او؟

فرمود:ای ابا الجارود!این وحی نبوّت نیست،لیکن به او وحی می شود، چنان که به مریم و مادر موسی و زنبور عسل وحی شد.ای ابا الجارود!قائم آل محمّد علیهم السّلام نزد خدا از مریم و مادر موسی و زنبور گرامی تر است. (3)

مأموریت انبیا و امامان با یکی از سه راه تعیین می شود؛1-وحی 2-با علم مستفاد 3-به صورت دستور العمل کتبی و صحیفه ای.

ص:151


1- 1) -بحار الأنوار:390/52 ب 27 ح 212 از کتاب الغی بة.
2- 2) -بیان الأئمّه:264/3 از دلائل الإمامة [1]ابن جری ر الطّبری.
3- 3) -معجم احادیث الامام المهدی علی ه السلام:290/3 ح 826 بحار الانوار ج 390/52 ب 27 ح 212؛بیان الأئمّة:208/3 از الکتاب المبین.

1-وحی در لغت و قرآن و سنّت:

اصل وحی،چنان که راغب در مفردات می گوید،اشارۀ سریع است،خواه با کلام رمزی باشد و یا صدای خالی از ترکیب کلامی و یا اشاره با اعضا(با چشم و دست و سر)و یا با نوشتن.

از این تعبیرات به خوبی استفاده می شود که در وحی اشاره از یک سو و سرعت از سوی دیگر نهفته شده و به همین دلیل برای ارتباط مرموز و سریع انبیا با عالم غیب و ذات پاک پروردگار این کلمه استخدام شده است.

در قرآن مجید و لسان اخبار وحی به معانی مختلفی به کار رفته است،گاه در مورد انبیا،گاه در انسان های دیگر،گاه در مورد ارتباطهای رمزی میان انسان ها،گاه ارتباط مرموز شیاطین و گاهی در مورد حیوان ها.

جامع ترین سخن در این زمینه سخنی است که حضرت علی علیه السّلام در پاسخ شخصی که از وحی سؤال نمود،نقل شده است و امام آن را به هفت قسم تقسیم فرمود:

1-وحی رسالت و نبوّت،مانند: إِنّا أَوْحَیْنا إِلَیْکَ کَما أَوْحَیْنا إِلی نُوحٍ وَ النَّبِیِّینَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَوْحَیْنا إِلی إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ وَ عِیسی وَ أَیُّوبَ وَ یُونُسَ وَ هارُونَ وَ سُلَیْمانَ وَ آتَیْنا داوُدَ زَبُوراً (1)«ما به تو وحی فرستادیم همان گونه که به نوح و پیامبران بعد از او وحی فرستادیم و به ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط (طوایف بنی اسرائیل)و عیسی و ایوب و یونس و هارون و سلیمان وحی نمودیم و به داود زبور دادیم.»

2-وحی به معنی الهام،مانند: وَ أَوْحی رَبُّکَ إِلَی النَّحْلِ (2)«پروردگارت به زنبور عسل الهام فرستاد.»

3-وحی به معنی اشاره،مانند: فَخَرَجَ عَلی قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرابِ فَأَوْحی إِلَیْهِمْ أَنْ سَبِّحُوا بُکْرَةً وَ عَشِیًّا (3)«زکریا از محراب عبادتش به سوی مردم بیرون آمد و با اشاره به

ص:152


1- 1) -سورۀ نساء،آیۀ 163. [1]
2- 2) -سورۀ نحل،آیۀ 68. [2]
3- 3) -سورۀ مریم،آیۀ 11. [3]

آن ها گفت که صبح و شام خدا را تسبیح گویید.»

4-وحی به معنی تقدیر،مانند: وَ أَوْحی فِی کُلِّ سَماءٍ أَمْرَها (1)خداوند در هر آسمانی تقدیر و تدبیر لازم را فرمود.»

5-وحی به معنی امر،مانند: وَ إِذْ أَوْحَیْتُ إِلَی الْحَوارِیِّینَ أَنْ آمِنُوا بِی وَ بِرَسُولِی (2)«به خاطر بیاور هنگامی را که به حواریین امر کردم که به من و فرستاده من ایمان بیاورید.»

6-وحی به معنی دروغ پردازی،مانند: وَ کَذلِکَ جَعَلْنا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیاطِینَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ یُوحِی بَعْضُهُمْ إِلی بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً (3)«این چنین در برابر هر پیامبری دشمنی از شیاطین انس و جنّ قرار دادیم که سخنان فریبنده و دروغ را به طور سرّی به یکدیگر می گفتند.»

7-وحی به معنی خبر،مانند: وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَیْنا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْراتِ (4)«و آن ها را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما هدایت می کردند و انجام کارهای نیک را به آن ها خبر دادیم.»

البتّه بعضی از این اقسام هفتگانه می تواند شاخه هایی داشته باشد که برحسب آن موارد استعمال وحی در کتاب و سنّت افزایش خواهد یافت،لذا تفلیسی در کتاب«وجوه القرآن»وحی را بر ده وجه شمرده و برخی عدد را از این هم بیشتر دانسته اند.

اما از یک نظر از مجموع موارد استعمال وحی و مشتقات آن می توان نتیجه گرفت که وحی از سوی پروردگار دو گونه است:

وحی تشریعی و تکوینی:وحی تشریعی همان است که بر پیامبران فرستاده می شد و رابطۀ خاصّی میان آن ها و خدا بود که فرمان های الهی و حقایق را از این طریق دریافت می داشتند.

وحی تکوینی در حقیقت همان غرایز و استعدادها و شرایط و قوانین تکوینی

ص:153


1- 1) -سورۀ فصلت،آیۀ 12. [1]
2- 2) -سورۀ مائده،آیۀ 111. [2]
3- 3) -سورۀ انعام،آیۀ 112. [3]
4- 4) -سورۀ انبیاء،آیۀ 73. [4]

خاصّی است که خداوند درون موجودات مختلف جهان قرار داده است. (1)

3*دانش روز

امام باقر علیه السّلام در ضمن حدیثی فرمود:«و إنّه لیحدث لولیّ الأمر سوی ذلک کلّ یوم علم اللّه عزّ و جلّ الخاصّ و المکنون العجیب المخزون مثل ما ینزل فی تلک اللیلة من الأمر ثمّ قرأ:

وَ لَوْ أَنَّ ما فِی الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلامٌ وَ الْبَحْرُ یَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ ما نَفِدَتْ کَلِماتُ اللّهِ إِنَّ اللّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ ؛ (2)و این که برای ولیّ امر غیر از این علم ها(که وحی می شود و شب قدر نازل می گردد)علوم دیگر نیز هر روز پیش می آید از علم خاص خدای عزّ و جلّ و علم مکنون عجیب و پنهان او به مقدار آن شب که از کارها به او فرود آمده است.

سپس این آیه را تلاوت فرمود:بگو اگر دریا برای(نوشتن)کلمات پروردگارم مرکّب شود،دریا تمام می شود پیش از آن که کلمات پروردگارم پایان یابد،هرچند همانند آن دریا هفت دریای دیگر به آن مدد رسانند،کلمات پروردگار تمام نمی شود و خداوند بلند مرتبه و داناست.» (3)

پس حضرت«قائم علیه السّلام»تا پایان عمر مبارکش حدّاقل هر روز با دانش روز مسلّح می شود؛چون حجّت خدا نباید خلع سلاح شده و دست خالی و عاجز بماند.

4*شب جمعه و علم مستفاد

1-امام صادق علیه السّلام می فرمود:ما در هر شب جمعه خوشحالی تازه ای داریم.

راوی گوید،عرض کردم:خداوند بر سرور و شادی شما بیفزاید!منظورتان از این خوشحالی چیست؟

فرمود:«إذا کان لیلة الجمعة وافی رسول اللّه العرش و وافی الأئمّة معه و وافینا معهم

ص:154


1- 1) -تفسیر نمونه:491/11. [1]
2- 2) -اصول کافی:248/1 ح 4 کتاب الحجّة فی شأن لیلة القدر؛ [2]آیه 109 سوره کهف. [3]
3- 3) -دراین باره روایات بسیاری آمده است.برای اطّلاع بیشتر به اصول کافی و کتاب های معتبر دیگر(کتاب الحجة)و غیره مراجعه شود.

فلا ترد أرواحنا إلی أبداننا إلاّ بعلم مستفاد و لو لا ذلک لأنفدنا؛ (1)هنگامی که شب جمعه می رسد،رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در عرش حضور می یابد و(ارواح)ائمّه نیز با او ملاقات می کنند و ما نیز با آن ها در آن جا حضور می یابیم(در بازگشت)ارواح ما به بدن ما بازنمی گردد، مگر با علم و دانش جدید و اگر چنین نبود،دانش ما به پایان می رسید.»

2-در چندین روایت دیگر از امام باقر و امام صادق علیهما السّلام آمده است:«لو لا أنّا نزداد لأنفدنا؛ (2)اگر نبود زیاد شدن(علم)بر ما(دانش)ما به پایان می رسید.»

3-در روایت دیگر امام صادق علیه السّلام فرمود:«لیس یخرج شیء من عند اللّه عزّ و جلّ حتّی یبدأ برسول اللّه ثمّ بأمیر المؤمنین ثمّ بواحد بعد واحد لکیلا یکون آخرنا أعلم من أوّلنا؛ (3)هیچ شیئی از نزد خدا بیرون نمی آید،مگر این که اوّل به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سپس به امیر المؤمنین علیه السّلام داده می شود و بعد از آن به یک یک(امامان)تا آخری ما از اولی ما با علم تر نشود.»

5*شب قدر و دانش جدید

در روایات شرح و بسط زیادی در مورد شب قدر و فضیلت آن وارد شده است و نسبت به آن شب سؤالاتی مطرح شده؛از جمله این که آیا شب قدر مقطعی و منحصر به زمان پیامبر بود و بعد از رحلت آن حضرت برداشته شد یا در زمان ائمّه هم ادامه داشته و دارد؟

آن چه که از تصریح روایات و کلمات علما استفاده می شود،از نخستین روز خلقت شب قدر بوده و بر اوّلین پیامبر ابلاغ شده و تا قیام قیامت نیز ادامه خواهد داشت (4)؛زیرا در آن شب،مقدّرات یک سالۀ مخلوقات تقدیر و به وسیلۀ فرشتگان

ص:155


1- 1) -اصول کافی:254/1( [1]باب فی أنّ الأئمة یزدادون فی لیلة الجمعة ح 2 و 3 با تغییر کمی).
2- 2) -همان مدرک:254/1 [2] احادیث 1 و 2 و 3.
3- 3) -همان مدرک:255/1 ح 4 و [3]مانند آن ذیل ح 3.
4- 4) -اصول کافی:248/1 ح 7 کتاب الحجّة؛ [4]عن أبی جعفر علیه السّلام قال:لقد خلق اللّه جلّ ذکره لیلة القدر أوّل ما خلق الدّنیاء و لقد خلق فیها أوّل نبیّ یکون و أوّل وصیّ یکون و لقد قضی أن یکون فی کلّ سنة یهبط فیها

همراه ملک اعظم(روح)از آسمان نازل و به«حجّت الهی»و«ولیّ مطلق»هر زمان تحویل می گردد و به اطّلاع او می رسد،چون این منصب از مناصب خاصّۀ حجّت خداست و زمین حتی یک روز از حجّت خالی نمی ماند،پس شب قدر با مشخصّات خاصّ خود تا قیامت ادامه خواهد یافت.

با این استدلال و دلایل دیگر،در زمان«قائم آل محمّد علیه السّلام»نیز فرشتگان در آن شب به آن حضرت نازل و مقدّرات هر سال را عرضه و تسلیم می دارند با این تفاوت که در آن اختلاف نظر وجود دارد؛آیا امام علیه السّلام فرشتگان را می بیند یا فقط صدایشان را می شنود؟آن چه که مسلّم است صدای«ملائکه»و«روح»را می شنود و با آن ها حرف می زند.

به چند روایت و در نهایت به سخن علاّمۀ طباطبایی قدّس سرّه در تفسیر المیزان توجّه فرمایید.

1-شیخ طوسی قدّس سرّه در تفسیر البرهان:از ابا ذر-علیه الرّحمه-روایت می کند که به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله گفتم:«یا رسول اللّه!لیلة القدر یکون علی عهد الأنبیاء ینزل علیهم فیها الأمر فإذا مضوا رفعت؟!قال:لا بل هی إلی یوم القیامة؛ (1)ای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله شب قدر در زمان انبیا بوده و امور مربوط به آن ها نازل می گردید و وقتی که از دنیا می رفتند، برداشته می شد؟فرمود:نه،بلکه آن شب تا روز قیامت هست.»

2-امام صادق از پدر بزگوارش علیهما السّلام در ادامۀ حدیثی از امیر المؤمنین علیه السّلام خطاب به عبد اللّه بن عبّاس فرمود:«إنّ لیلة القدر فی کلّ سنة و إنّه ینزل فی تلک اللیلة أمر السنة و إنّ لذلک الأمر ولاة بعد رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله فقلت:من هم؟!فقال أنا و أحد عشر من صلبی أئمّة محدّثون...؛همانا شب قدر در هر سال هست و در آن شب کارهای مربوط به آن سال

ص:156


1- 1) -المیزان:473/20 به نقل از البرهان؛تفسیر مجمع البیان:518/10 در تفسیر سوره قدر.

نازل می شود و یقینا بعد از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله برای این کار ولیّ امری است.

پس من عرض کردم:آن ها کیستند(ای امیر مومنان؟)

فرمود:من و یازده نفر امامان حدیث شده(وسیلۀ فرشتگان)از نسل من.»

4-امام صادق علیه السّلام در تفسیر آیۀ مبارکۀ: وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً 1 و آیۀ مبارکۀ: وَ ما مُحَمَّدٌ إِلاّ رَسُولٌ... (1)از خداوند خطاب به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله نقل فرموده است:«إنّ محمّدا حین یموت؛یقول أهل الخلاف لأمر اللّه عزّ و جلّ:مضت لیلة القدر مع رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله فهذه فتنة أصابتهم خاصّة و بها ارتدّوا علی أعقابهم...؛ (2)همانا محمّد هنگامی که از دنیا رفت،مخالفین با کارهای خدا خواهند گفت که شب قدر با رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله درگذشت!این است آن فتنه که برای آن ها می رسد و با آن به سوی کفر بازمی گردند.»

5-امام باقر علیه السّلام ضمن حدیثی فرمود:«خاصموا بحم و الکتاب المبین إنّا أنزلناه فی لیلة مبارکة إنّا کنّا منذرین فإنّها لولاة الأمر خاصّة...؛ (3)با سوره«حم»با آن ها مخاصمه کنید،پس او مخصوص به والیان امر است...»

دراین باره روایت و بحث فراوان است و بیش از این مجال نیست با سخن علاّمۀ طباطبایی قدّس سرّه سخن را به پایان می بریم.

«فقد اتّفقت أخبار أهل البیت علیهم السّلام أنّها باقیة متکّررة کلّ سنة و أنّها لیلة من لیالی شهر رمضان و أنّه إحدی اللیالی الثلاث؛به تحقیق اخبار اهل بیت علیهم السّلام اتّفاق دارند بر این که شب قدر باقی است و هر سال تکرار می شود و آن شب،شبی از ماه رمضان و یکی از شب های سه گانه است.»

6*دانش مهدی علیه السّلام در خطبۀ غدیرخم
اشاره

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در دوران نبوّت خود دربارۀ حضرت خاتم الاوصیا و آمال و

ص:157


1- 2) -سورۀ آل عمران،آیۀ 138. [1]
2- 3) اصول کافی:248/1 ح 4 کتاب الحجّة؛. [2]
3- 4) -اصول کافی:248/1 ح 6 و [3]در ضمن حدیث 7 کتاب الحجّة.

آرزوی تمامی انبیا و یک صد و بیست و چهار هزار پیامبر و چکیدۀ اوصیا علیهم السّلام در مقاطع مختلف به گونه ای روشنگری نموده است که جای کوچک ترین ابهامی باقی نگذاشت،به طوری که از زمان حیات آن حضرت تا به امروز تمامی فرقه های مسلمان از آن آگاهی کافی داشته و پذیرفته اند؛از جملۀ آن مقاطع،بیانات رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در خطبۀ مشهور«غدیرخم»است که(یکی از مفصّل ترین و پرمحتواترین خطبه های آن حضرت در بیان فضایل و مناقب امیر المؤمنین علیه السّلام است)در چندین مورد به صورت عام و در مواردی به طور خاصّ از حضرت بقیّة اللّه الأعظم-روحی و أرواح العالمین لتراب مقدمه الفداء-تمجید و به بزرگواری یاد نموده و مقامات فوق فهم بشری آن حضرت را با عبارت؛«معاشر الناس»ای گروه مردم!و کلمۀ«ألا»آگاه باشید!بیان فرموده است که در ذیل دو مورد آن را برای چشم روشنی می آوریم تا خوانندگان عزیز به کلمات آن دقّت نموده و به گوشه ای از علم بی پایان و عظمت آن امام همام پی ببرند.

1-«معاشر الناس!النور من اللّه عزّ و جلّ فیّ مسلوک ثمّ فی علیّ ثمّ فی النسل منه الی القائم المهدیّ الّذی یأخذ بحقّ اللّه و بکلّ حقّ هو لنا لأنّ اللّه عزّ و جلّ جعلنا حجّة علی المقصّرین و المعاندین و المخالفین و الخآئنین و الآثمین و الظالمین من جمیع العالمین...؛ (ای)گروه مردم!نور از جانب خدای عزّ و جلّ در«وجود»من جریان دارد،سپس در «وجود»علی علیه السّلام و بعد از او در نسل او تا«قائم مهدی علیه السّلام»او که تمامی حقّ خدا و حقوق ما را می گیرد؛زیرا خدای عزّ و جلّ ما را حجّت قرار داده بر تقصیرکاران و عنادورزان و مخالفت کنندگان و خیانت کاران و گناهکاران و ستمکاران از همۀ عالمیان...»

2-«معاشر الناس!إنّی نبیّ و علیّ وصیّی؛ای گروه مردم!من پیامبرم و علی وصی است.»

«ألا إنّ خاتم الأئمّة منّا القائم المهدیّ؛آگاه باش!همانا پایان بخش امامان از ماست که او قائم مهدی علیه السّلام است.»

«ألا إنّه الظاهر علی الدین؛آگاه باش!او غلبه کننده به تمامی ادیان است.»

«ألا إنّه المنتقم من الظالمین؛آگاه باش!او انتقام گیرنده از ستمگران است.»

ص:158

«ألا إنّه فاتح الحصون و هادمها؛آگاه باش!او گشایندۀ دژها و ویران کنندۀ آن ها است.»

«ألا إنّه قاتل کلّ قبیلة من أهل الشرک؛آگاه باش!او کشندۀ همۀ قبایل از مشرکان است.»

«ألا إنّه مدرک بکلّ ثار لأولیاء اللّه؛آگاه باش!او گیرندۀ خون بهای دوستان خدا است.»

«ألا إنّه الناصر لدین اللّه؛آگاه باش!او یاری دهندۀ دین خدا است.»

«ألا إنّه الغرّاف فی بحر عمیق؛آگاه باش!او شناکننده در دریای ژرف(علم)است.»

«ألا إنّه یسم کلّ ذی فضل بفضله و کلّ ذی جهل بجهله؛آگاه باش!او علامت گذارنده (نشان دارکنندۀ)صاحبان فضیلت با فضلش و نادانان را با جهالتش است.»

«ألا إنّه خیرة اللّه و مختاره؛آگاه باش!او پسندیدۀ خدا و مورد پسند او است.»

«ألا إنّه وارث کلّ علم و المحیط به؛آگاه باش!او وارث تمامی علوم و احاطه کنندۀ آن است.»

«ألا إنّه المخبر عن ربّه عزّ و جلّ و المنبّه بأمر إیمانه؛آگاه باش!او خبردهنده از خدای عزّ و جلّ و بیدارکننده(هشداردهنده)به کار ایمان او(از سوی خدا)است.

«ألا إنّه الرشید السدید؛آگاه باش!او رشید و محکم است.

«ألا إنّه المفوّض إلیه؛آگاه باش!او(صاحب اختیار و)سپرده شده به او.

«ألا إنّه قد بشّر به من سلف بین یدیه؛آگاه باش!او کسی است که مژده داده اند به (آمدنش)گذشتگان پیش از او.»

«ألا إنّه الباقی حجّة لا حجّة بعده و لا حقّ إلاّ معه و لا نور إلاّ عنده؛آگاه باش!او ماندگار است،او حجّتی است که بعد از او حجّتی نخواهد بود و حقّی نیست،مگر با او و روشنایی نیست،مگر در نزد او.»

«ألا إنّه لا غالب له و لا منصور علیه؛آگاه باش!او کسی است که به او غالب نشوند و بر او پیروز نگردند.»

«ألا و إنّه ولیّ اللّه فی أرضه و حکمه فی خلقه و أمینه فی سرّه و علانیته؛آگاه باش!او ولیّ خدا در زمین و حاکم او در میان خلق و امین پنهان و آشکار خداست.»

ص:159

«معاشر الناس!قد بیّنت لکم و أفهمتکم و هذا علیّ یفهمکم بعدی...؛ (1)ای گروه مردم! به تحقیق من برایتان(گفتنی ها را)بیان کردم و فهماندم و این علی علیه السّلام بعد از من به شما می فهماند...»

اگر کسی به نکات بی شمار این جملات با نظر عمیق بنگرد،به گوشه ای از مقامات ولایی و علمی و دینی و تکوینی و تشریعی آن حضرت پی می برد و امام زمان خود را به مقدار برداشت خود می شناسد.

بیانات حضرت آیت اللّه وحید خراسانی

(2)

که روز دوشنبه 84/6/27 شمسی مطابق با 14 شعبان المعظّم 1426 قمری به مناسبت فرارسیدن 15 شعبان المعظّم روز ولادت حضرت بقیّة اللّه الأعظم-روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء-در مسجد اعظم قم بعد از درس خارج فقه ایراد فرمودند توجّه فرمایید که با مختصر تنظیم و تلخیص آن را در این فصل می آورم تا مورد استفادۀ عزیزان خواننده قرار گیرد.

بسم اللّه الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین.و صلّی اللّه علی سیّدنا محمّد و آله الطاهرین سیّما بقیّة اللّه فی الأرضین.و اللعن علی اعدائهم إلی یوم الدین.

نیمۀ شعبان و ماه رمضان در پیش است.عموم شما باید متوجّه باشید،اگرچه هستید،اما تذکر لازم است.ماه،ماه خدا و ماه امام زمان است.خصوصیّت شهر

ص:160


1- 1) -احتجاج طبرسی:61/1 و 63 و [1]مدارک فراوان جریان غدیرخم.
2- 2) -معظم له یکی از مراجع عظام تقلید جهان تشیع و اساتید بزرگوار حوزه علمیه«قم»در دروس خارج فقه و اصول و دارای شاگردان زیاد می باشند به طوری که هنگام تدریس ایشان شبستان بزرگ مسجد اعظم مملو از علما و طلاب می شود. معظم له در ارادتمندی به خاندان وحی و اهل بیت عصمت و طهارت مخصوصا به پیشگاه ملکوتی حضرت بقیّة اللّه الأعظم روحی و أرواح العالمین لتراب مقدم الفداء،شهرت تام دارند أدام اللّه ظلّه علی رؤس المسلمین آمین.

رمضان در این است که هم ماه مبدأ خلقت می باشد و هم ماه غایت خلقت!اما ماه خداست،رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«قد أقبل إلیکم شهر اللّه.»

اما ماه ولیّ عصر که غایت خلقت است تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ (1)ماه رمضان و شب قدر است و نزول ملائکه و روح بر ولیّ وقت و حجّت عصر!قهرا وظیفۀ همه در این ماه دو امر است؛یکی دعوت به خدا و دیگری ربط قلوب به ولیّ خدا،(لذا)انعقاد و اختتام تمام مجالس و محافل در ماه رمضان باید به دو کلمه(خدا و امام زمان)باشد،اما امام زمانی که باید شناخته شود،اگرچه این معرفت(برای هرکسی)میسّر نیست!و تصوّر مطلب با تصدیق ملازم است،اگر قصوری باشد،در تصوّر است و الاّ اگر موضوع تصوّر بشود،تصدیق به محمول که برای ما درک آن مقام میسّر نیست قطعی است.

قرآن مبدأ تمام حقایق است،آیات قرآن برای کسانی که اهل نظرند،باید مایۀ تأمّل شود،البتّه نه تنها در عبارت و ترجمۀ تحت اللفظ،بلکه در اشاراتی که در آیه نهفته است این که دلالت مطابقی اش چیست و دلالت التزامیّه اش در مبدأ و منتهای آیه چیست؟

اگر بخواهید امام زمان را بشناسید،ابواب معرفت در قرآن متعدّد است.آیۀ کوتاهی که یوسف به عزیز مصر گفت: (اجْعَلْنِی عَلی خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ) ابوابی را از علم و حکمت می گشاید که از هر دری درها گشوده می شود،(این آیه) معلولی و علّتی دارد.

شما که یک عمر در دقیق ترین مباحث علمی که مبادی استنباط است کار کرده اید،قرآن را باید با این بنیۀ علمی مطالعه نمایید (اجْعَلْنِی عَلی خَزائِنِ الْأَرْضِ) معلول است و علّت آن (إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ) .

هر معلولی ترشّح از علّت است و تمام عمق نظر باید متوجّه علّت شود.این آیه معیار حکومت حقّۀ الهیّه را معیّن می کند.کمر تمام قدرت های عالم را با این جملۀ

ص:161


1- 1) -سورۀ قدر،آیۀ 4. [1]

کوتاه می شکند،اما به شرط این که به همۀ جهات آیه ظاهر و باطن تنزیل و تأویل عبارت و اشارت آن امعان نظر دقیق شود،آن وقت است که معلوم می شود دین چه دینی است و قدرت قواعد این دین در چه حدّی(قرار گرفته)است.

(در این آیه)علّت را دو چیز قرار داده است؛یکی«علم»دیگری«حفظ»سرّ این که علّت آن دو چیز است سوّم ندارد،این است که خلقت انسان دو عمود (یعنی)دو رکن دارد؛یکی«عقل»و دوّمی«اراده»این دو عنصر است که ترکیب انسان را تشکیل می دهد.عقل«علیم»و ارادۀ«حفیظ»را کمال عقل در علم و کمال اراده با حفظ است،صاحب چنین عقل و اراده ای توأم با آن علم و حفظ است که باید امین خزاین ارض شود،باز مهم این است که در آیه تعقّل شود که پس از گذراندن مراحل گوناگون آزمایش(1-ظلم و ستم برادران 2-دوری از دامن پرمهر پدر)3-«و شروه بثمن بخس دراهم معدودة»4-ابتلا به وجیه ترین زن در مملکت مصر 5-هفت سال ابتلا به زندان تا با معدّل بالا به درجۀ«یوسف أیّها الصدیق»ارتقا یافت و قدرت آن علم و آن حفظ را نشان داد که شرح آن قدرت باید در مجالس علمی مفصّل بحث شود،فقط غرض بیان مقدّمه است.

هفت سال اداره مصر در آن قحطی غلات کاری کرد که دنیا را متحیّر نمود،(در طول این مدّت)نه مالی به هدر رفت و نه جانی(تلف شد و)از بین رفت،این گونه امانت را تحویل گرفت و همان گونه نیز تحویل داد.

روزی که تمام شد همۀ اموال برگشت و همه آزاد شدند،در تمام مدّت دوران هفت سال ریاستش،حتی یک روز شکم خود را سیر نکرد.چنین کسی شایستگی دارد بگوید: اِجْعَلْنِی عَلی خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ کسی که کلیددار خزاین ارض است،مایۀ علمش و خمیرۀ حفظش باید در این مرتبه باشد.

(اما)کسی که کلیددار سماوات و ارضین است،آن کس امین خزاین جمیع انبیا و مرسلین است.آیا(می توانیم بدانیم)حدّ علمش چقدر است و درجۀ حفظش چقدر؟بدین جهت است که گفتم:شناختن این شخصیّت میسّر نیست و لکن(ما لا یدرک کلّه لا یترک کلّه)کسی که همه را درک نمی کند نباید همه را ترک کند.

ص:162

نام امام زمانی را شنیده ایم،ولی عصری(در عالم امکان وجود دارد)،اما این ولی کیست که بتواند ادّعا کند من فهمیده ام(او کیست)و هر آن کس که ادّعا کند فهمیده ام خود این دعوا برهان این است که نفهمیده است.

حقیقت امر از این آیه استفاده می شود که خزاین مصر خزاین سیم و زر بود و ابتلا قحط و غلا و این حد حفظ و علم را لازم داشت.

اما اگر خزاین مادّی و معنوی باشد(زمینی باشد و آسمانی)و علمی و عملی و اخلاقی،آن هم برای تمام نفوس مستعدّۀ بشری(روی زمین)نه فقط برای اهل مصر،برای ابراز(آشکار ساختن)تمام جواهر مکنونۀ خزاین غیب در تمام عالم وجود اصلا قدرت علم و حفظ در چنین بشری از حیطۀ تصوّر یوسف هم بالاتر است.

امام زمانی که باید معرّفی شود(بنا)به نقل دو علم این است؛یکی طبرسی و دیگری جمال الملّة و الدین علی التحقیق،سیّد بن طاووس در خطبه ای که خاتم النبیّین در غدیر خواند این خطبۀ 18«الا»دارد که حرف تنبیه است،کلمه به کلمه اش را فکر کنید،ما می گوییم اما شما شب ها روی این جمله ها مطالعه کنید؛ چون وقت کم است که ما شرح بدهیم،فقط به طور اشاره می گذریم،قضیّه،قضیّه غدیر است،روز هم روز اَلْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِیناً (1)مهم این است که باید به(معنا و مفهوم)کلمات دقّت شود(کلماتی که گوینده اش)خاتم پیغمبران است.کسی که کوچک ترین کلمه اش و کوچک ترین عملش مورد مطالعۀ یک صد و بیست و چهار هزار پیغمبر است در این هجده فراز فقط دو فراز راجع به امیر المؤمنین علیه السّلام است.

1-«معاشر الناس من منذرم و علی هادی.»

2-«معاشر الناس من نبیّم و علی وصی من است.»

شانزده فراز راجع به حجّة بن الحسن این است که عقل هر حکیمی را مبهوت

ص:163


1- 1) -سورۀ مائده،آیۀ 3. [1]

می کند آن هم چه شانزده فرازی،هریک از این فرازها یک بحر موّاج مطلب است، به قدری که وقت باشد ما اشاره می کنیم.

یک فرازش این است که«آگاه باشید او ظاهر بر دین خداست»این یک عنوان است«انّه ظاهر علی دین اللّه»؛این کلمه یعنی چه؟یکی از القاب امام زمان«الظاهر علی دین اللّه»است،ریشۀ این لقب در کجاست؟در قرآن این را دقّت کنید،آیات فرق می کند گاهی آیه به کلمه«اللّه»مصدّر است.گاهی آیه به کلمه«هو»مصدّر است هرجا آیه به کلمه«هو»مصدّر باشد آن جا است که(در آن)دریای مطلب است.

نمونه اش این است هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ (1)این کلمۀ رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله ناظر به سورۀ فتح است و سورۀ فتح عمودش این آیه است چون هر سوره ای عمود دارد و عمود سورۀ فتح این آیه است و این آیه مصدّر به اسم اعظم«هو» قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ (2)این اسم است که أعظم الأسماء است و این اسم که غیب الغیوب است،از آن مبدأ و اسم است«و أرسل رسوله»به چه أرسله «بالهدی و دین الحق»که باز هریک غوغایی است،مهم این است که سورۀ یوسف را خوب درک کنید «إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ» ؛علّت در این آیه شد،علّت چیست؟مهم ترین واقعۀ(عالم)وجود عقلا،نقلا،ضرورتا،کتابا،سنّتا،أعظم أکبر،أعلی أجلّ،بعثت خاتم در عالم خلقت است(مهم تر)از بعثت خاتم واقعه ای اتّفاق نیفتاده است، شاهدش هم این است که لَقَدْ مَنَّ اللّهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ (3)حالا باید دید آن واقعه ای که اعظم الوقایع عالم وجود است،غایت آن واقعه چیست؟علّت غایی برای این چنین واقعه ای چیست؟این فلان روایت و قضیّۀ تاریخی نیست که در سند و نقلش تأمّل شود،این متن گفته خداست!آن هم با این نظام لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ (4)نتیجه این می شود که تمام خلقت عالم مقدمّه خلقت انسان است.تمام خلقت انسان مقدمّۀ بعثت انبیا،تمام بعثت انبیا مقدمّۀ بعثت خاتم انبیا و تمام بعثت خاتم انبیا مقدمّۀ ظهور حجّت بن الحسن علیه السّلام است و

ص:164


1- 1) -سورۀ توبه،آیۀ 33. [1]
2- 2) -سورۀ اخلاص،آیۀ 1. [2]
3- 3) -سورۀ آل عمران،آیۀ 164. [3]
4- 4) -سورۀ توبه،آیۀ 33. [4]

امام زمان این است.

(می دانیم که) ...لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ هنوز مصداق حقیقی پیدا نکرده است (چون دنیا از ادیان گوناگون مملوّ است،)پس باید روزی به دست امام زمان علیه السّلام مصداق واقعی پیدا کند،این است که بهت انگیز است(این)داستان.

در ماه رمضان هم چون امام زمانی را معرّفی کنید و خودتان هم این چنین بشناسید!آن چه ما را از فیض او محروم کرده،دو امر است:یکی معرفت نداریم و تا معرفت نداشته باشیم،راه پیدا نمی کنیم.دوّمی هم صلاحیت است که رکن دوّم این معرفتی را که لازم دارد،نداریم،اگر این دو ضمیمه شود حالت انتظاری نیست.

فرمود:«هو الظاهر علی دین اللّه»این یک عنوان از شانزده عنوان است.

عنوان دوّم«فاتح کل حصن و هادمه»او فاتح هر حصنی است و هادم هر حصنی،نتیجۀ این کلمه این است که او«فاتح کل حصن»و«هادم»آن است،حالا فتحش چگونه است و هدمش به چه صورتی،بحث هایی دارد،این از جهت قدرتش،اما از جهت علمش که مهم تر است!آن وقت است که یوسف باید بیاید بشنود و آن این فراز است که«عنده کل علم و هو المحیط به»این جمله بهت آور است.پیش او است هر علمی گفتنش سهل است آن هم از پیغمبری که«و ما ینطق عن الهوی»کلمه اش میزان حقیقت است،نه تنها فرموده«عنده کل علم»،بلکه ضمیمه کرده«و هو المحیط به»او است که محیط به هر علمی است،علم یوسف آن حدّ است.علم این،این حد تفاوت ذرّه تا خورشید است.

این امام زمان است مسأله بالاتر از این است،این روایت یک مبدایی دارد و یک مختمی و خود من گاهی که در لطایف این دو امر فکر می کنم،آن هم روز غدیر و در آن غوغا!چگونه شروع می شود و چگونه پایان می پذیرد؟ابتدا این است«الا ایّها الناس منّا خاتم الأئمّة»کسی که خدا به او افتخار می کند،او هم افتخار می کند که از ماست خاتم الائمّة!کسی که مفخر فخر عالم است،مرتبه و منزلت او چه مرتبه ای است؟

«منّا خاتم الائمّة»؛اوّل کلام است و آخرش«عنده کل حق و لدیه کل علم»؛هر

ص:165

حقّی که وجود دارد پیش او است،هر علمی که وجود دارد نزد او است!کسی که محیّر العقول است ختم جمله این است«ولیّ اللّه فی ارضه حکمه فی خلقه امینه علی سرّه و علانیته»دیگر فوق این تصوّر نمی شود،او کسی است که در خلق خدا حکم است،وسعت دایرۀ خلقت چقدر است؟در تمام دایره خلقت حکم حجّت بن الحسن علیه السّلام است.این امتیاز منحصربه فرد است.جملۀ آخر این است که او امین خدا بر سرّ و علن است،آن هم سرّ و علن خدا.

خلاصة الکلام محصّل البحث ملک و ملکوت غیب و شهود دنیا و آخرت تمام سپردۀ دست این یک نفر است،این است آن کسی که تمام انبیا منتظرند و بالاتر از همه نفس قرآن است(که می فرماید:) فَانْتَظِرُوا إِنِّی مَعَکُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِینَ.

7*علم الأدیان

در زمان امام علیه السّلام مردم احکام شرعی خود را از خود امام و نایبان خاص و یا رسانه ها به صورت زنده و قطعی دریافت خواهند کرد.کتاب های مملوّ از نظرات مختلف از اعتبار ساقط خواهد شد؛چون مردم هیچ گونه نیازی به تفاسیر و کتاب های برخواسته از نظرات و برداشت های شخصی نخواهند داشت.قرآن را با برنامۀ صحیح آسمانی یاد می گیرند و تفسیر آن را نیز آن گونه که مراد و مقصود حضرت حقّ است،فرامی گیرند.

به اسرار و معارف و عجایب این کتاب ناشناخته پی برده و آشنا خواهند شد و بر دانش های نوین تا آن روز به صورت کامل مسلّط شده و اطّلاع پیدا می کنند،چون تا آن زمان فقط دو حرف از بیست و هفت حرف تفسیر می شود و بقیّه به وسیلۀ مهدی علیه السّلام تعلیم داده خواهد شد.

به طور خلاصه،علوم گوناگون به درون خانه ها راه می گشاید،همان گونه که در روایات آمده است،امام علیه السّلام قرآن را آن طور که نازل شده است از تأویل و تنزیل به اصحاب خود تعلیم می دهد و آنان نیز با سلسله مراتب برای مردم تعلیم می نمایند.

1-اصبغ بن نباته از امیر المؤمنین علیه السّلام روایت نموده آن حضرت فرمود:گویا

ص:166

می بینم عجم را که خیمه هاشان در مسجد کوفه زده شده است(چنان چه در گذشته نقل شد وزرا و یاران حضرت مهدی علیه السّلام از عجم ها می باشد،مردم را تعلیم قرآن می کنند بدان سان که نازل شده است....) (1)

در این گونه روایات که روی تعلیم قرآن کریم تکیه کرده است؛چون تمامی علوم اوّلین و آخرین از هر مقوله ای در هفتاد بطن قرآن (2)موجود است و نیازی به چیز دیگر نیست.اساسا در جهان آفرینش چیزی نیست که اصول مسلّم و فصلی از آن در قرآن مجید وجود نداشته باشد وَ کُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْناهُ فِی إِمامٍ مُبِینٍ (3)بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِیدٌ فِی لَوْحٍ مَحْفُوظٍ (4)

در عصر«قائم علیه السّلام»که خود یکی از«و الراسخون فی العلم»است،همۀ علوم و فنون از همین قرآن استخراج و تدریس و تشریح خواهد شد.

2-حمران گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«...و تؤتون الحکمة فی زمانه حتّی إنّ المرأة لتقضی فی بیتها بکتاب اللّه تعالی و سنة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله؛ (5)و در زمان او به شما حکمت (علم)داده می شود،به طوری که زن ها در خانه هایشان با کتاب خدا و سنّت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله(آن طور که هست)قضاوت می نماید.»

3-حمران گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا قام القائم علیه السّلام قرأ کتاب اللّه-عزّ و جلّ- علی حدّه و أخرج المصحف الّذی کتبه علیّ علیه السّلام؛ (6)زمانی که قائم علیه السّلام قیام نمود،کتاب خدای -عزّ و جلّ-را آن گونه که شایسته است،قرائت می کند و قرآنی را که علی علیه السّلام نوشته است،بیرون می آورد.»

ص:167


1- 1) -عن ابن نباتة قال:سمعت علیا علیه السّلام یقول:کأنی بالعجم فساطیطهم فی مسجد الکوفة یعلمون الناس القرآن کما انزل قلت:یا أمیر المؤمنین أو لیس هو کما انزل؟فقال:لا محی منه سبعون من قریش بأسمائه و أسماء آبائهم و ما ترک أبو لهب إلا للازراء علی رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله لانه عمه.غیبت نعمانی:ص 218 [1]بحار الأنوار:364/52 ب 27 ح 141 [2]الزام النّاصب:283/2. [3]
2- 2) -«انّ للقرآن ظهرا و بطنا و للبطن بطنا الی سبعین بطونا برای قرآن ظاهر و باطنی است و باز بر هر بطن آن باطنی تا هفتاد بطنها است»از ائمه علیهم السّلام.
3- 3) -یس:12. [4]
4- 4) -انشقاق:22-21.
5- 5) -غیبت نعمانی باب 13 حدیث 30؛ [5]بحار الأنوار:352/52 ب 27 ح 106؛ [6]بیان الأئمّة:210/3 از مکیال المکارم. [7]
6- 6) اصول کافی:633/2؛ [8]یوم الخلاص:ص 316 از آن.
8*چادرهای تعلیم قرآن

1-حضرت امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا قام قائم آل محمّد ضرب فساطیط لمن یعلّم الناس القرآن علی ما أنزل اللّه جلّ جلاله فأصعب ما یکون علی من حفظ الیوم لأنّه یخالف فیه التألیف؛ (1)هرگاه قائم آل محمّد علیهم السّلام قیام کند،خیمه ها به پا می کنند برای کسانی که مردم را تعلیم قرآن می نمایند،به آن وجه که خداوند عزّ و جلّ نازل کرده است.پس سخت و دشوارتر خواهد بود بر کسانی که امروز آن را حفظ کرده باشد؛زیرا تألیف آن قرآن متفاوت با این قرآن است.» (2)

ترتیب فعلی قرآن توسط عثمان و اطرافیانش انجام گرفته است،ولی امیر مؤمنین علیه السّلام با ترتیب نزول مرتب و تألیف نموده است که فعلا در نزد«قائم علیه السّلام» می باشد.

2-حبّة العرنی گوید که امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«کأنّی أنظر إلی شیعتنا بمسجد الکوفة و قد ضربوا الفساطیط یعلّمون الناس القرآن کما أنزل أما إنّ قائمنا إذا قام کسره سوّی قبلته؛ (3)گویا به شیعیانمان در مسجد کوفه نظر می کنم،درحالی که چادرها زده و مردم را آن طور که قرآن نازل شده،تعلیم می کنند.آگاه باش!زمانی که«قائم علیه السّلام»ما قیام کرد،مسجد کوفه را شکسته و قبله اش را درست می کند.»

3-علی بن عقبه گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«کأنّی بشیعة علیّ فی أیدیهم المثانی یعلّمون الناس[المستأنف]؛ (4)همانا شیعۀ علی را می بینم در دستشان مثانی (قرآن)است به مردم از نو(با سلیقۀ نوین)تعلیم می کنند.»

4-جعفر بن یحیی از پدرش گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«کیف أنتم لو ضرب

ص:168


1- 1) -ارشاد:344؛ [1]بشارة الإسلام:ص 234؛ [2]بحار الأنوار:339/52 ب 27 [3]ح 85 از ارشاد. [4]
2- 2) -روضة الواعظین 265/2 [5] بحار الأنوار:339/52 ب 27 ح 85.معجم احادیث الإمام المهدی 321/3 ح 864.
3- 3) -غیبت نعمانی:172؛ [6]بشارة الإسلام:ص 233؛ [7]بحار الأنوار: [8]364/52 ب 27 ح 139 از غیبت نعمانی. [9]
4- 4) -همان مدرک:ص 172؛ [10]بشارة الإسلام:ص 234؛ [11]بحار الأنوار: [12]364/52 ب 27 ح 140 از غیبت نعمانی و 318 [13]

أصحاب القائم علیه السّلام الفساطیط فی مسجد الکوفان ثم یخرج إلیهم المثال المستأنف أمر جدید علی العرب شدید؛ (1)چگونه خواهید بود شما،اگر(ببینید)اصحاب«قائم علیه السّلام» چادرها را در مسجد کوفان زده اند و سپس به سوی آن ها بیرون آورد مثال مستأنف امر جدید که برای عرب شدید خواهد بود.»

توضیح:از خبرهای ذکر شده و امثال آن،چنین به نظر می آید که قرآن فعلی از تحریف مصون نمانده است،اما آن طور نیست؛چون قرآنی که در دست«قائم علیه السّلام» است،همان قرآنی است که امیر المؤمنین علیه السّلام بعد از وفات رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله از خانه بیرون نیامد و عبا بر دوش نیفکند تا آن را جمع کرد و به خلیفه و اطرافیانش ارایه داد،اما از قبول آن امتناع کردند؛چون نام و نام پدران گروهی از آن ها به عنوان تفسیر و توضیح که از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله شنیده بود،در کنار آیات نوشته و ترتیبش نیز ترتیبی بود که خود رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در حال حیات خود راهنمایی نموده بود؛به این جهت از پذیرفتن آن خودداری کردند؛چون بقای آن نوشته های تفسیری تا ابد سبب رسوایی آن ها و کسرشأن خلیفه و یارانش می شد وگرنه دست تحریف به قرآن باز نشده بود تا آن را از اعتبار بیاندازند.

مسلمان های حافظ قرآن زمان رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله به شدت مواظب آن بودند که کسی مانند تورات و انجیل به قرآن دستبرد نزند و در رأس همۀ این ها، خود صاحب قرآن که می فرماید:«همانا ما قرآن را نازل نمودیم و خود نگهبان آنیم»قرار گرفته است. (2)

بدین جهت است که مردمان و مسلمان ها به این نظم و ترتیب قرآن عادت کرده اند و از پذیرفتن ترتیب امیر المؤمنین علیه السّلام و توضیح های آن خودداری کرده و «قائم علیه السّلام»را به آوردن قرآن جدید متّهم خواهند کرد،در صورتی که قرآن همان قرآن است و تا آن روز فقط نام و رسمی از آن باقی خواهد ماند.

همان گونه که در بالا توضیح داده شد،تعلیم قرآن در زوایای کلّ کرۀ زمین با

ص:169


1- 1) -بشارة الإسلام:ص 234؛ [1]غیبت نعمانی:172؛بحار الأنوار: [2]365/52 ب 27 ح 142 از غیبت نعمانی.
2- 2) - إِنّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنّا لَهُ لَحافِظُونَ الحجر9/. [3]

برنامه های آسمانی مساوی با تعلیم و تدریس و فراگیری انواع و اقسام دانش ها از دنیوی تا اخروی است.

9*اساتید ایرانی قرآن در زمان«قائم علیه السّلام»

در محاورات و روایات کلمۀ«عجم»در برابر«عرب»اطلاق شده است؛یعنی غیر عرب.اگر در این روایت ها منظور تنها ایرانیان نباشند،به طور قطع و یقین فرد اکمل عجم که هستند،درحالی که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امیر المؤمنین علیه السّلام در پیشامدها و مقاطع گوناگون از فارس و سلمان و تبار او با احترام خاص یاد کرده و ارزش نهاده اند.

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله دست به سر حضرت سلمان رضی اللّه عنه گذاشت و فرمود:اگر علم در «ثریّا»باشد،حتما مردانی از این ها به آن دست می یابند! (1)

در روایات دیگر فرمود:اگر ایمان(دین)در ثریّا آویخته باشد،البتّه مردانی از فارس(عجم)به آن خواهند رسید! (2)

ایرانیان در دو محور ایمان و علم مورد تمجید و تعریف قرار گرفته است و حق هم این است؛چون این نژاد از گذشته های دور،دارای هوش و کنجکاوی بالا بوده و دانشمندان و مؤمنان نامدار در عرصه های مختلف علم و ایمان به جامعه بشری تحویل داده است که«همانند خورشید میان آدمیان است»و نیازی به گفتن نیست. (3)

1-ابن نباته گوید:شنیدم علی علیه السّلام فرمود:«کأنّی بالعجم فساطیطهم فی مسجد الکوفة یعلّمون الناس القرآن کما أنزل قلت:یا أمیر المؤمنین!أو لیس هو کما أنزل؟فقال:لا محی منه سبعون من قریش بأسمآئهم و أسمآء آبآئهم و ما ترک أبو لهب إلاّ للإزراء علی

ص:170


1- 1) -ابی هریره قال:فوضع(رسول اللّه)یده علی رأس سلمان الفارسی و قال:و الّذی نفسی بیده لو کان العلم بالثّریّا لناله رجال من هؤلاء.تفسیر المیزان: [1]369/19 از الدرّ المنثور سیوطی [2]از صحیح بخاری و صحیح مسلم و ترمذی و نسائی.
2- 2) -بحار الأنوار:230/58 و 305/48؛الأربعین محمّد طاهر قمی شیرازی:ص 233؛صحیح مسلم /4 1947 ح 2504.این روایت در 55 مورد از کتاب های کلیدی و اصول سنّی و شیعه در دسترس حقیر با تعابیر گوناگون موجود است که نیازی به اطالۀ آن نیست.
3- 3) -به بخش 4 فصل«ایرانیان وقت ظهور»این کتاب مراجعه نمایید.

رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله لأنّه عمّه؛ (1)گویی عجم را در مسجد کوفه می بینم که چادرهایشان را زده و به مردم قرآن را آن گونه که نازل شده،تعلیم می کنند.

گفتم:آیا قرآن فعلی آن طور نیست که فرود آمده است؟!

فرمود:نه نام و نام پدران هفتاد نفر از قریش را از آن محو کرده اند و ابو لهب را ترک کرده اند برای توهین به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله چون او عموی پیامبر است.»

10*علم الابدان

در عصر امام علیه السّلام فراگیری علوم اجباری خواهد بود.هر روز،ساعت ها برای فراگیری انواع دانش ها،باید در کلاس درس بنشینند و یا به تدریس رسانه های گروهی پیشرفتۀ آن زمان گوش فرادهند.

با علم و دانش انس بگیرند و بزرگ شوند و از انواع علوم اطّلاع داشته باشند،به خصوص مسایل بهداشتی و بهزستی را به نحو احسن و کامل رعایت نمایند و سبب های امراض را ریشۀ کن سازند.خلاصه باید در علم پزشکی همراه با علوم دیگر که با فرمول های نوین و کامل دسته بندی خواهد شد،مهارت داشته باشند، بنابراین برای بیماری ها جایی نخواهد ماند و همۀ امراض نابود خواهد گشت.

11*برچیده شدن بیماری ها

1-امام زین العابدین علیه السّلام فرمود:«إذا قام القائم أذهب اللّه عن کلّ مؤمن العاهة وردّ إلیه قوّته؛ (2)هرگاه«قائم علیه السّلام»قیام کند،خداوند از تمامی مؤمنان آفت و مرض را می برد و نیروی(ازدست رفته)را به او برمی گرداند.»

2-امام باقر علیه السّلام فرمود:هرکس از صاحب مرضی و ناتوانی«قائم علیه السّلام»اهل

ص:171


1- 1) -بحار الأنوار: [1]364/52 ب 27 ح 141 از غیبت نعمانی [2]
2- 2) -غیبت نعمانی:ص 317 ح 2؛معجم الملاحم و الفتن:9/4؛بحار الأنوار:364/52 ب 27 ح 138 و 317 ب 27 [3] ح 12 از الخصال با تغییری.

بیت علیهم السّلام ما را درک کند،شفا می یابد و توانا می شود. (1)

3-ابی بکر حضرمی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«من أدرک قائم أهل بیتی من ذی عاهة برأ و من ذی ضعف قوی؛ (2)هر صاحب نقاهت(بیماری)یا ناتوانی«قائم علیه السّلام» اهل بیت علیهم السّلام مرا درک کند،بهبود یافته و توانا می شود.»

4-امام سجاد علیه السّلام فرمود:زمانی که«قائم علیه السّلام»ما قیام نمود،خدای-عزّ و جلّ-از شیعیان ما بیماری را می برد و دل های آنان را مانند پاره های آهن قرار می دهد و به هریک از آن ها قدرت چهل مرد می دهد و فرمانروایان زمین و ارکان آن می شوند. (3)

5-امام حسین علیه السّلام در تشریح رجعت خود بعد از«قائم علیه السّلام»به اصحاب خود در شب عاشورا فرمود:«و لا یبقی علی وجه الأرض أعمی و لا مقعد و لا مبتلی إلاّ کشف اللّه عنه بلائه بنا أهل البیت...؛ (4)و باقی نمی ماند در روی زمین نابینایی و زمین گیری و گرفتاری، مگر این که خداوند بلا را به خاطر ما اهل بیت علیهم السّلام از او برمی دارد...»

علوم دیگر
12*دانش های فضایی

چنان که می دانید که بشر پس از چندین هزار سال سعی و کوشش در راه تجربه و شناخت طبیعت جهان و پس از قرن ها آزمایش و تفکّر و عمل و تحمّل مشقّت و رنج و تعب و قربانی دادن و صرف هزینه های سنگین و تربیت هزاران دانشمند و

ص:172


1- 1) -عن أبی جعفر علیه السّلام قال:«من أدرک قائم من أهل بیتی من ذی عاهة برأ و من ذی ضعف قوی»بحار الأنوار: 335/52 ب 27 ح 68 از الخرایج و الجرایح؛المهدی:ص 197؛بشارة الإسلام:ص 243؛ [1]یوم الخلاص: ص 219.
2- 2) -بحار الأنوار:335/52 ب 27 ح 68 از الخرائج.
3- 3) -ثویر بن أبی فاختة عن أبیه عن علی بن الحسین علیهما السّلام قال:إذا قام قائمنا أذهب اللّه عزّ و جلّ عن شیعتنا العاهة و جعل قلوبهم کزبر الحدید و جعل قوة الرجل منهم قوة أربعین رجلا و یکونون حکام الارض و سنامها.معجم أحادیث الإمام المهدی:193/3 ذیل ح 713؛ [2]بحار الأنوار:31752 ب 27 ح 12 [3] از خصال؛ مهدی منتظر:ص 331. [4]
4- 4) -بحار الأنوار:61/53 ب 29 ح 52 [5] از الخرایج؛تمام حدیث در فصل رجعت و حکومت امامان علیهم السّلام.

متفکّر و آزمایشگر در طول قرون و اعصار و در علوم و فنون مختلف نتایج و حاصل کشش و کوشش ها و تلاش های خویش را به انسان های بعد از خود و آیندگان سپردند و رفتند.

فراموش نشود در این راستا،به خصوص طبیعی دان ها و شیمی دان ها و ستاره شناسان و صاحبان رصدخانه ها و در نهایت صدها دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان؛امثال خواجه نصیر الدین طوسی و زکریّای رازی ها در کشف راز و رمز جهان خلقت،زحمت کشیده و فتح الباب نموده و چکیدۀ پیگیری های طاقت فرسای خود را به نسل های بعد تحویل دادند و به جهان باقی شتافتند.

اکنون چند سالی بیش نیست که انسان مسألۀ سفر به فضا و نقل و انتقال های کیهانی و آسمانی،آن هم به صورت ابتدایی و بسیار محدود را آغاز نموده و رسیدن به آن را از اهداف خود دانسته است.

پیش از این،سخنی از سفر انسان به آسمان ها و عملی ساختن آن در جوامع بشری مطرح نبود،بلکه سفر به آسمان و گذر از ضخامت آن ها را موجب(خرق التیام)و شکافته شدن و به هم ریختن نظام آفرینش و در نهایت محال و کفر می دانستند.

چون اطلاعات کیهان شناسی آن روز در محور هیأت(پوست پیازی)بطلمیوس دور می زد که گالیله و امثال او را بالای چوبۀ دار برد و یا در آتش سوزاند و تبدیل به خاکسترشان کرد.

در اصل آنان فضا و کیهان را چیزی قابل مسافرت نمی دانستند،آن هم در مراکز تمدن آن روز نه جاهایی مانند شبه«جزیرة العرب».

در چنین جوّی و با معلومات ابتدایی و یا حتی نبودن کمترین دانشی در آن روزها،ناگهان مسألۀ سفر به آسمان ها و ابزار و وسایل و اسباب آن مسافرت ها و رفتن به کرات دیگر به سادگی و صراحت از حلقوم مبارک شخصیّت آسمانی و شماره یک جهان آفرینش،حضرت محمّد بن عبد اللّه صلّی اللّه علیه و اله مطرح و با عبارت رسای «یا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ!إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطارِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ فَانْفُذُوا لا تَنْفُذُونَ إِلاّ بِسُلْطانٍ ؛ 1ای گروه جن و انس!اگر می توانید از مرزهای آسمان ها و زمین بگذرید،پس بگذرید ولی هرگز نمی توانید،مگر با تسلّط کامل و(نیروی فوق العاده)» امکان مسافرت به آسمان ها و مجوّز سفر فضایی را صادر و اعلان نمود و همۀ معادلات آن زمان را به هم ریخت و افکار آگاه را به مسایل بنیادین و زیربناهای اساسی متوجّه ساخت.

ص:173

در چنین جوّی و با معلومات ابتدایی و یا حتی نبودن کمترین دانشی در آن روزها،ناگهان مسألۀ سفر به آسمان ها و ابزار و وسایل و اسباب آن مسافرت ها و رفتن به کرات دیگر به سادگی و صراحت از حلقوم مبارک شخصیّت آسمانی و شماره یک جهان آفرینش،حضرت محمّد بن عبد اللّه صلّی اللّه علیه و اله مطرح و با عبارت رسای «یا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ!إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطارِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ فَانْفُذُوا لا تَنْفُذُونَ إِلاّ بِسُلْطانٍ ؛ (1)ای گروه جن و انس!اگر می توانید از مرزهای آسمان ها و زمین بگذرید،پس بگذرید ولی هرگز نمی توانید،مگر با تسلّط کامل و(نیروی فوق العاده)» امکان مسافرت به آسمان ها و مجوّز سفر فضایی را صادر و اعلان نمود و همۀ معادلات آن زمان را به هم ریخت و افکار آگاه را به مسایل بنیادین و زیربناهای اساسی متوجّه ساخت.

بنازم به این دین و صاحب این آیین که پس از گذشت بیش از هزار و چهارصد سال از این اعلان هنوز بشریّت می خواهد به پلّۀ نخست بیش از میلیاردها پله های آن قدم بگذارد.

به چند سخن از گفتارهای خارق العاده و اعجازبرانگیز با بررسی آگاهانه در مورد موضوع کتاب و عصر«قائم آل محمّد صلّی اللّه علیه و اله»توجّه نمایید.

1-شکافندۀ علوم امام باقر علیه السّلام فرمود:مهدی علیه السّلام بر مرکب های پرصدایی که آتش و نور در آن ها تعبیه شده است سوار می شود و به آسمان ها همۀ آسمان ها سفر می نماید. (2)

2-در روایتی از روایات معراجیّه خطاب به پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله فرمود:ای محمّد!من به دست آخرین وصیّ تو زمین را از وجود دشمنان خود پاک خواهم ساخت و حکومت شرق و غرب عالم را به او خواهم داد و بادها را مسخّر او خواهم کرد، ابرهای تندرآگین سخت را رام او خواهم ساخت و او را از طریق اسبابی(که برای سفر به آسمان ها تعبیه شده)به سفر کردن به آسمان ها موفق خواهم داشت. (3)

سخن از آسمان ها و به صورت جمع است،نه آسمان اوّل و یا کوچک ترین

ص:


1- 1) -الرّحمن:33. [1]
2- 2) -بصائر الدّرجات:شیخ امام باقر صفّار و اختصاص شیخ مفید و بحار الأنوار:مجلسی:321/52 ب 27 ح 27 و 28.
3- 3) -«....و عزّتی و جلالی لأظهرنّ بهم دینی و لأعلینّ بهم کلمتی و لأطهّرنّ الأرض بآخرهم من أعدائی و لأملّکنّه مشارق الأرض و مغاربها و لأسخّرنّ له الرّیاح و لأذلّلنّ له السّحاب الصّعاب و لأرقینّه فی الأسباب و لأنصرنّه بجندی و لأمدّنّه بملائکتی...»عیون أخبار [2]الرّضاء علیه السّلام:264/1-262؛علل الشّرایع:1 7/-5؛ [3]کمال الدّین:369/1-366؛ [4]بحار الأنوار:312/52. [5]

خانواده(منظومۀ شمسی)و یکی دو تا از اعضای آن خانواده ماه و مرّیخ و زهره.

در هردو روایت سخن از ابر سختی که رعد و برق و صاعقه دارد به آسمان ها خواهد رفت و...به میان آمده است؛بسیار مناسب است که این تعبیر کنایه از مرکبی باشد از نوع مرکب های فضاپیمای جدید،یا مرکبی سریع تر و مهم تر که بعدها ساخته خواهد شد و یا خود امام دستور ساخت آن را صادر خواهد نمود.

اگر هم ابر طبیعی منظور باشد،اهمیّت خارق العاده بودن آن را روشن می کنند و تعبیر به«اسباب السموات»نیز که در هردو روایت آمده است،شایستۀ دقّت بسیار است؛زیرا تعبیر«اسباب السموات»صرفا در مورد سفر به آسمان به کار می رود چنان که در قرآن کریم در این سوره ها:حج آیۀ 15،ص آیۀ 10 و غافر آیۀ 37-36 آمده است.

«اسباب سماوات»چیست؟!آیا راه هایی برای پیمودن آسمان است؟!یا ابزار و وسایلی است در زمین که باید شناخت و مورد استفاده قرار داد و با آن ها به آسمان ها رفت.

در روایت امام باقر علیه السّلام گفته شده است که بیشتر آسمان ها آباد و محلّ سکونت است.

البتّه این آسمان شناسی اسلامی که از مکتب وحی و از اساتیدی مانند ائمّۀ اطهار علیهم السّلام سرچشمه گرفته است،ربطی با آسمان شناسی فعلی یونانی و تورانی و...ندارد و هرچه در آسمان شناسی یونانی محدودیت افلاک و ستارگان مطرح است،در آسمان شناسی اسلامی برعکس آن است و سخن از ابعاد عظیم و ستارگان بی شمار و اقمار فراوان و منظومه های متعدد است. (1)

ناگفته نماند ابراز این گونه مطالب علمی مدرن و فوق مدرن در آن روزگاران که جز عبادت به هیکل های سنگی و چوبی و اعدام دختران و خوردن سوسمار و ده ها فجایع دیگر محصولی نداشت،ممکن نبود مگر با علم به غیب و اطّلاع از واقعیت

ص:175


1- 1) -در شرح این جمله به«الهیئة و الإسلام»(اسلام و هیئت)علاّمه سیّد هبة الدّین شهرستانی و جز آن رجوع شود.

بزرگ عالم هستی و کشف فرمول های مرموز و ناشناختۀ جهان آفرینش و این حاصل نمی شود،مگر با اتّصال به منبع وحی و گرفتن زمان از آن مرکز بی نهایت.

3-«و لأسخّرنّ له الریاح و لأذلّلنّ له الرقاب(السحاب)الصعاب و لأرقینّه فی الأسباب...؛ (1)بادها را مسخّر او خواهم نمود ابرهای تندرآگین سخت را برای او رام می نمایم و او را از طریق اسبابی که برای سفر به آسمان ها لازم است،به سفر کردن به آسمان ها موفق خواهم کرد.»

4-امام سجاد و امام باقر علیهما السّلام فرمودند:«أما إنّ ذا القرنین قد خیّر السحابین فاختار الذلول و ذخر لصاحبکم الصعب قال:قلت:و ما الصعب؟!قال:ما کان من سحاب فیه رعد و صاعقة و برق فصاحبکم یرکبه.أما إنّه سیرکب السحاب و یرقی فی الأسباب أسباب السموات السبع و الأرضین السبع خمس عوامر و اثنان خرابان(و اثنتان خربتان)؛ (2)آگاه باش همانا ذو القرنین را میان دو گونه ابر(سخت و آرام)مخیّر ساختند،آرام را برگزید و سخت(سرکش را)برای صاحب شما ذخیره کردند.«راوی»گفت:سخت چیست؟

فرمود:ابری که در آن رعد و برق و صاعقه(مرکب های پرسروصدایی که آتش و نور در آن تعبیه شده باشد)صاحب شما سوار می شود و به هفت آسمان و هفت زمین (به همۀ کرات آسمانی و همۀ گوشه و کنار و جای جای زمین)پنج آباد و دو ویران سفر کند.شاید در آن زمان دو قارّه از زمین در اثر جنگ یا حوادث و عوامل دیگر ویران خواهد شد.»

5-سهل بن زیاد ابی یحیی گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«إن اللّه خیّر ذا القرنین

ص:176


1- 1) -بیان:المراد بالأسباب طرق السّماوات کما فی قوله تعالی حکایة عن فرعون: لَعَلِّی أَبْلُغُ الْأَسْبابَ* أَسْبابَ السَّماواتِ (مؤمن 37-36) [1]أو الوسائل الّتی یتوصّل بها إلی مقاصده کما فی قوله تعالی: ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَباً (کهف 90)و [2]الأوّل أظهر.قال الطبرسی فی تفسیر الأولی:المعنی لعلّی أبلغ الطّرق من سماء إلی سماء و قیل أبلغ أبواب طرق السّماوات و قیل منازل السّماوات و قیل أتسبّب و أتوصّل به إلی مرادی و إلی علم ما غاب عنّی.«حدیث معراجیّة»کمال الدّین 369/1-366؛ [3]علل الشّرایع:7/1-5 [4]عیون أخبار [5]الرّضاء: 264/1-262؛بحار الأنوار:37/52 و ص 312 ب 27 ح 5. [6]
2- 2) -بصائر الدّرجات:429/8 ب 15 [7] احادیث 4-3-1؛أنوار النّعمانیّة:93/2؛ [8]اختصاص:ص 199 و 326؛ بحار الأنوار:321/52 ب 27 ح 27؛ [9]به نقل از اختصاص و سرایر با سندهای متعدد؛یوم الخلاص:ص 298؛بیان الأئمّة:222/3 از العوالم.

السحابین الذلول و الصعب فاختار الذلول و هو ما لیس فیه برق و لا رعد و لو اختار الصعب لم یکن له ذلک لأنّ اللّه ادّخره للقائم علیه السّلام؛ (1)همانا خداوند ذو القرنین را میان دو ابر آرام و سرکش مخیّر ساخت و او آرام را اختیار کرد و اگر سرکش را اختیار می کرد،به او داده نمی شد؛چون آن ابر(با آن مشخصات و دانش به خصوص)برای«قائم علیه السّلام»ذخیره شده است.»

6-امام سجاد علیه السّلام فرمود:«أما إنّه سیرکب السحاب و یرقی فی الأسباب أسباب السموات السبع و الأرضین السبع خمس عوامر و اثنان خرابان؛ (2)آگاه باش!صاحب شما به ابر سوار می شود و به هفت آسمان و هفت زمین پنج اقلیم آباد و دو اقلیم ویران بالا رود(سفر کند).»

به یقین در این روایات منظور از ابر،ابرهای معمولی نیست که بتوان با آن سفر فضایی کرد؛چون آن ها در داخل جوّ و نزدیک زمین در حرکتند و با زمین فاصلۀ ناچیز دارند و نمی توانند از آن بالاتر بروند،بلکه به اندازۀ فهم انسان های آن روز، اشاراتی به وسایل فوق العاده و سریع السیری نموده اند که در آسمان ها به صورت توده ای ابر فشرده که غرّشی همانند رعد و قدرت و شدّتی هم چون صاعقه و برق داشته باشد و به هنگام حرکت،دل آسمان ها را با نیروی فوق العادۀ خود بشکافد و هم چنان به پیش رود که به هر نقطۀ از تمامی آسمان های هفتگانه بخواهد،بتواند برسد و آن را تسخیر نماید،همان گونه که تمامی کرۀ زمین را تسخیر خواهد کرد؛ وسایل فوق العاده مدرنی است که دانش های گوناگون امروز،حتی خوابش را ندیده و به مغزش خطور نمی کند؛چون دانش روز جزء همان دو حرف از 27 حرف تفسیر شده یا نشده ای است که فقط توانسته با وسایل ابتدایی به بعضی از خانوادۀ منظومۀ شمسی از میلیون ها منظومه ها و کهکشان های محیّر العقول آسمان اوّل راه یابد و از نزدیک تماشا کند.

درحالی که تمامی این تشکیلات که از دور تماشا می کنیم و بشر با دانش فعلی

ص:177


1- 1) -بحار الأنوار: [1]321/52 ب 27 ح 28 از بصائر الدّرجات:و [2]اختصاص.
2- 2) -یوم الخلاص ص 298؛یاد مهدی ص 152.

خود می خواهد به زوایایی از آن دست یابد،مانند دست یافتن به یک ریگ در کویر لایتناهی است،درحالی که همۀ این ها در آسمان اوّل است؛چون در آیات مکرر قرآن کریم،به صراحت به این معنا اشاره شده است. (1)

به هرحال از حدیث فوق و امثال آن به وضوح و به طور اجمال می توان دریافت که موضوع عقب گرد صنعتی و تکنیکی در کار نیست،بلکه سخن از پیشرفت خارق العاده ای است که به موازات آن،باید تکامل در همۀ زمینه ها صورت گیرد.

7-هروی گوید که امام رضا علیه السّلام فرمود:«و لأسخّرنّ له الریاح و لأذلّلنّ له السحاب الصعاب و لأرقینّه فی الأسباب و لأنصرنّه بجندی و لأمدّنّه بملآئکتی؛ (2)و البتّه بادها را به تسخیر او خواهم آورد و ابرهای سخت را به او ذلیل خواهم نمود و حتما او را به اسباب(آسمان ها)بلند می نمایم و با ارتش خود او را نصرت و با فرشته هایم او را یاری خواهم کرد.»

برای اطّلاع از نظرها و گفتارهای ادیان دیگر دربارۀ دانش و سفر فضایی «قائم علیه السّلام»به جلد اوّل این کتاب فصل(امام در ادیان پیشینیان)مراجعه نمایید.

13*اطاعت خورشید و ماه)

بنا به اعتقاد شیعیان آل محمّد صلّی اللّه علیه و اله امامان معصوم در جهان آفرینش هم خلق نخست خدایند (3)و نیز در همۀ کاینات ولایت تکوینی و تشریعی دارند؛یعنی می توانند با اذن و قدرت خدا در همۀ مخلوقات تصرّف ولایی و امامی بنمایند و اگر بخواهند بدون به هم خوردن نظام آفرینش و یا جایگزین نمودن نیروی دیگر در اوضاع کونیّه تصرّفاتی می نمایند؛مانند«شق القمر»و«ردّ شمس»و غیره که در

ص:178


1- 1) - وَ لَقَدْ زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِمَصابِیحَ... سوره ملک5/؛...و [1]زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِمَصابِیحَ... فصّلت/ 12؛ [2]إِنّا زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِزِینَةٍ الْکَواکِبِ... صافات6/.و [3]آیات دیگر.
2- 2) -کمال الدّین:269/1-266؛ [4]عیون أخبار [5]الرّضاء-262/1:264؛علل الشّرایع:7/1-5؛ [6]بحار الأنوار:/52 312 ب 27 ح 5. [7]
3- 3) -برای اطّلاع بیشتر در این بارۀ سخن به مصادر مهم شیعه و کتاب(سرچشمۀ حیات)از همین مؤلّف مراجعه شود.

کتاب های مهم مذهبی و در میان اعجازهای نبوّت به طور وضوح بیان گردیده و مشهور است و نیازی به تکرار آن نیست و مسألۀ اطاعت خورشید و ماه از امام «قائم علیه السّلام»نیز از این معنا مستثنی نمی باشد.

امام باقر علیه السّلام فرمود:«یدعو الشمس و القمر فیجیبانه و تطوی له الأرض؛ (1)خورشید و ماه را فراخواند،پس هردو به او جواب می دهند(از او اطاعت نمایند)و زمین برای او پیچیده می شود.»

14*حکومت بر کرات دیگر

با بیان قبلی روشن شد که مقام عظمای ولایت می تواند با قدرت و فضل خداوند تبارک و تعالی در آسمان ها و زمین تصرّفاتی داشته باشد،پس حکومت بر کرات دیگر نیز جز همان قلمروهای ولایی هستند؛چون آنان«ید اللّه»و«خلیفة اللّه» هستند که شکّی در آن نیست.

1-ابو سعید خدری گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«أبشّرکم بالمهدیّ یملأ الأرض قسطا کما ملئت جورا و ظلما یرضی عنه سکّان السمآء و الأرض؛ (2)مهدی علیه السّلام را به شما مژده می دهم زمین را پر از عدل و داد می کند،آن طور که از ظلم و جور پر شود(از حکومت او)ساکنان آسمان و زمین راضی می شوند.»

از این حدیث استفاده می شود که منظور از رضایت ساکنان آسمان ها از حکومت او اشاره به فرشتگان آسمان و ملائکۀ مقرّب پروردگار است و یا اشاره بر گسترش حکومت او بر کرات دیگر مسکونی و گشوده شدن راه آسمان ها و مسافرت های فضایی به نقاط دوردست جهان است. (3)

2-چنان که در تفسیر آیۀ مبارکۀ (4)از امام علیه السّلام آمده است:«إنّ اللّه خلق ألف ألف عالم

ص:179


1- 1) بیان الأئمّة:265/3 از دلائل الإمامة طبری. [1]
2- 2) -نور الأبصار [2]فی مناقب آل بیت النّبیّ المختار:ص 157-156 چاپ مصر؛حکومت جهانی مهدی:ص 300 [3] بقیه روایت در بخش اقتصاد و دارایی فصل فقرزدایی خواهد آمد.
3- 3) -حکومت جهانی مهدی:ص 302. [4]
4- 4) -«أفعیینا بالخلق الأوّل بل هم فی لبس جدید»آیا ما از آفرینش نخستین عاجز ماندیم،بلکه آن ها در

و ألف ألف آدم...و إنّی الحجّة علیهم؛ 1خداوند هزار هزار عالم و هزار هزار آدم آفریده است تا آن جا که می فرماید و حجّت آن ها هم منم.»

15*حرکت آرام افلاک

از بیانات دو فصل پیشین و توضیح روایات این فصل روشن می شود که اگر در عالم خلقت چیزی محال نباشد(مانند گذراندن شتر از سوراخ سوزن بدون کوچک و بزرگ شدن آن ها و یا خلق شریک برای خدا و امثال این ها)تغییر و تبدیل شکل و یا صفات کاینات برای خدا و حجّت های خدا،چه از طریق اعجاز و چه از مجاری طبیعی امکان پذیر و میسور است و هیچ مشکلی برای آن ها پیش نمی آید؛زیرا آن ها حاکم بر کاینات هستند و بر زمان و مکان حکومت دارند و در اثر حکومت خود می توانند زمان را به عقب و جلو بکشند و تند و کند نمایند که مشابه آن را آصف بن برخیا درآوردن تخت بلقیس در یک چشم بهم زدن و برگرداندن خورشید توسط یوشع بن نون،وصی موسی بن عمران علیهما السّلام و دو نیم کردن رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله ماه را انجام دادند.

با این اعمال نشان دادند که در جهان آفرینش غیر از محالات،هیچ ناممکنی وجود ندارد،بلکه به قدرت ایمان و میزان عبودیّت و ارزش معنوی عاملان آن ها در پیشگاه خداوند متعال بستگی دارد.

این مسأله از جهت دینی برای مؤمنان به ادیان الهی و معتقدان به نیروی غیبی حل شده است و از نظر علمی نیز امکان پذیر است،چنان که امام باقر علیه السّلام در روایت ذیل آیۀ مبارکۀ 5 سوره سجده می فرماید:«امور این جهان را از آسمان به سوی زمین تدبیر می کند؛سپس در روزی که مقدار آن هزار سال از سال هایی است که شما می شمرید به سوی بالا می رود»(دنیا پایان می یابد). 2

ص:180

یا در سورۀ معارج آیۀ 4 می فرماید:«فرشتگان و روح(فرشتۀ مقرّب خداوند)به سوی او عروج می کنند در آن روزی که مقدارش پنجاه هزار سال است.» (1)

پس کوتاه و بلند شدن روز و ماه و سال از مجاری طبیعی هم ممکن است زمان ها و روز و شب ستارگان بی شمار که دانشمندان با شفافیّت تمام بیان داشته اند،این است که یک روز ستارۀ زهره همین منظومه شمسی و همسایۀ ما معادل 332 روز است و یک سال پلوتون معادل 148 سال ما می باشد و میلیاردها مشابه بالاتر از آن ها که علم به صورت قطعی آن ها را حلّ کرده است!

هم چنین خدای-عزّ و جلّ-با درخواست حجّت خود،می تواند شرایطی را که در کرات دیگر که روزهای بلند و سال های طولانی دارد،به وجود آورده،در این منظومه یا یکی دو تا از اعضای خانوادۀ آن نیز ایجاد کرده و حاکم نماید!

پس بعید دانستن بلند شدن سال ها بعد از ظهور«قائم علیه السّلام»و تغییرات کونی در آن زمان،دور از تحقیق و ثمرۀ کوته اندیشی و کوته بینی می باشد.به علاوه تا آن روز چه مبانی علمی شگرفی پیش خواهد آمد و علوم بی پایان تفسیرشدۀ 27 حرف چه چیزهای محیّر العقول را پیش خواهد آورد؟!(خدا می داند!)

1-ابو بصیر گوید:که امام باقر علیه السّلام در حدیث طولانی فرمود:«فیمکث علی ذلک سبع سنین مقدار کل سنة عشر سنین من سنیکم هذه ثم یفعل اللّه ما یشاء.قال:قلت له:

جعلت فداک فکیف تطول السنون؟قال:یأمر اللّه تعالی الفلک باللبوث و قلة الحرکة فتطول الأیام لذلک و السنون قال:قلت له:إنّهم یقولون:إنّ الفلک إذا تغیّر فسد قال:ذلک قول الزنادقة فأمّا المسلمون فلا سبیل لهم إلی ذلک و قد شقّ اللّه القمر لنبیّه وردّ الشمس من قبله لیوشع بن نون و أخبر بطول یوم القیامة و أنّه کألف سنة ما تعدون؛ (2)هفت سال می ماند به اندازۀ هر سال،ده سال شما(می شود هفتاد سال)و بعد از آن هرچه بخواهد می کند.

گفتم:فدایت شوم!سال ها چگونه طولانی می شود؟

ص:181


1- 1) - تَعْرُجُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ معارج:4.
2- 2) -الحج:47؛ [1]ارشاد:ص 343؛ [2]اعلام الوری:ص 433-432؛ [3]بشارة الإسلام:ص 195 و 235؛ [4]الزام النّاصب: ص 223؛ [5]بحار الأنوار:339/52 ب 27 ح 84؛ [6]ارشاد:385/2؛ [7]نجم الثاقب:197/1.

فرمود:خدای تعالی به فلک ها دستور تأنی و کندی حرکت را می دهد!پس روزها و سال ها طولانی می شود.

گفتم:آن ها(فلاسفه و اخترشناسان)می گویند که اگر(برنامۀ)فلک تغییر یابد(نظام عالم بهم می خورد و)فاسد می شود؟!

فرمود:این گفتۀ خداناشناسان است،اما مسلمان ها(که خدا را به همه چیز قادر و توانا می دانند و به قدرت مطلقۀ خدا معتقدند)راهی به این طور عقاید ندارند،در حالی که خداوند ماه را با درخواست پیامبرش شکافت و آفتاب را برای یوشع بن نون برگردانید و به طولانی شدن روز قیامت خبر داده است و این که آن روز به اندازۀ هزار سال خواهد بود.»

2-«...و یأمر اللّه الفلک فی زمانه فیبطئ فی دوره حتی یکون الیوم فی أیامه کعشرة أیام و الشهر کعشرة أشهر و السنة کعشر سنین من سنیکم...؛ (1)و خداوند در زمان«قائم علیه السّلام» امر می کند که دور فلک ها کند شود،به طوری که یک روز آن مساوی با ده روز و یک ماه با ده ماه و یک سال با ده سال از سال های شما می شود.»

3-عبد الکریم الخثعمی گوید که خدمت امام صادق علیه السّلام عرض کردم:«کم یملک القائم علیه السّلام؟فقال:سبع سنین یطول الأیّام و اللیالی حتی تکون السنة من سنیه مقدار عشر سنین من سنیکم فیکون[سنو]ملکه سبعین سنة من سنیکم هذه...؛ (2)«قائم علیه السّلام»چند سال سلطنت می کند؟

فرمود:هفت سال روزها و شب ها طولانی می شود تا یک سال با ده سال و سال های ملک او برابر با هفتاد سال از سال های شما می شود.»

4-شیخ مفید در ارشاد گوید:«روی أنّ مدّة دولة القائم تسعة عشر سنة یطول أیّامها و شهورها...؛ (3)روایت شده است مدّت دولت«قائم علیه السّلام»19 سال است روزها و ماه هایش

ص:182


1- 1) -غیبت طوسی:ص 474؛بحار الأنوار: [1]333/52 ب 27 ح 61 از غیبت طوسی؛نجم الثاقب:197/1..
2- 2) -ارشاد:ص 386؛ [2]بحار الأنوار: [3]337/52 ب 27 ح 77 از ارشاد مفید؛ [4]منتخب الأثر:ص 618 [5] قریب به آن مضمون از اسعاف الرّاغبین ص 141-140.نجم الثاقب:197/1.
3- 3) -بحار الأنوار:340/52 ب 27 ح 87؛ [6]ارشاد مفید:ص 345. [7]

طولانی می شود.»

5-فضل بن شاذان در غیبت خود روایت کرده از امام صادق علیه السّلام«سلطنت می کند قائم علیه السّلام هفت سال که هفتاد سال می شود از این سال ها. (1)

16*دسترسی به هستۀ مرکزی زمین

ابو سعید خدری گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و یخرج له الأرض أفلاذ کبدها؛ (2)زمین پاره های جگر خود را بیرون خواهد کرد.»

این تعبیر در روایت های متعدد آمده و می شود به آن اعتماد نمود و بدین گونه معنا کرد که در زمان«قائم علیه السّلام»زمین خزاین و ثروت های درونی خود را بیرون می ریزد،یا به احتمال قوی تعبیر فوق،اشاره به این معنا باشد که انسان دسترسی به هستۀ درونی گداختۀ زمین که یکپارچه آتش و حرارت است،پیدا خواهد کرد و ممکن است از آن به عنوان یک منبع مهم انرژی استفاده کند و نیز ممکن است منابع گران بهایی از انواع فلزات از آن استخراج کند و با توجّه به این که پوستۀ جامد زمین پوستۀ نسبتا نازکی است و درون دل زمین پر از مواد گداخته و منابع گوناگون می باشد،دسترسی به چنین منبع عظیم و وسیعی می تواند فکر انسان را از جهات زیادی راحت سازد.

17*بی نیازی از نور خورشید

از تعبیرهای روایی این فصل چنین برمی آید که مسألۀ«نور و انرژی»در عصر ولایت به نوعی حل می شود که انسان در روز و شب از قوی ترین نورها که می تواند جانشین نور آفتاب گردد،بهره می گیرد و دیگر به نور خورشید نیازی نخواهد داشت،یا نور پرقدرت مقام عظمای ولایت با انعکاس به فضا و تابش از فضا به

ص:183


1- 1) -الغیبة طوسی:ص 474؛ [1]بحار الأنوار:291/52 و 386؛نجم الثاقب:197/1.
2- 2) -تشبیه خزاین زمین را به قطعات جگر از استعارات عجیبه است؛چون کبد و تکه های آن از اعضای شریفۀ انسان است؛هم چنین خزینه های زمین از نفایس و گران بهاترین موجودات زمینی است.(سیّد رضی رضی اللّه عنه در مجازات آثار نبویه آورده است)منتخب الأثر:ص 221 ب 1 ف 2 ح 78. [2]

سوی زمین جهانیان را از نور خورشید و روشنایی کرۀ جامد و خاکی دیگر،مانند ماه مستغنی خواهد کرد.

1-امام رضا علیه السّلام فرمود:«فإذا خرج أشرقت الأرض بنوره و وضع میزان العدل بین الناس فلا یظلم أحد أحدا؛ (1)پس زمانی که خروج کرد،زمین از نور او نورانی شود و در میان مردم میزان عدالت گذاشته می شود،پس کسی به کسی ظلم نمی کند.»

2-مفضّل بن عمر جعفی گوید که شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ قآئمنا إذا قام أشرقت الأرض بنور ربّها-و استغنی العباد عن ضوء الشمس(و صار اللیل و النهار واحد) و ذهبت الظلمة؛ (2)هنگامی که«قائم علیه السّلام»ما قیام کند،زمین به نور پروردگارش روشن می شود و بندگان خدا از نور آفتاب بی نیاز می شوند و شب و روز یکی می شود و تاریکی از بین می رود.»

3-مفضّل بن عمر شنید که امام صادق علیه السّلام در تفسیر آیۀ مبارکۀ وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها (3)فرمود:«ربّ الأرض؛یعنی إمام الأرض.قلت:فإذا خرج یکون ماذا؟قال یستغنی الناس عن ضوء الشمس و نور القمر و یجتزون بنور الأمام؛ 4ربّ زمین؛یعنی امام زمین.

گفتم:بعد از آن که خروج کرد چه می شود؟!

فرمود:مردم از نور خورشید و ماه بی نیاز می شوند و از نور امام بهره می گیرند.»

برخی در توضیح این گونه روایات مسألۀ اعجاز را پیش می آورند و از طریق معجزه حل می کنند؛در صورتی که هیچ نیازی برای دخیل دادن اعجاز در این گونه موارد نیست تا به این موضوع ها شکل اعجاز دهیم،درحالی که برنامۀ زندگی روزمرّه به طور مستمر باید بر سنن طبیعی دور بزند،نه بر اعجاز،چنان که اعجاز یک امر استثنایی و برای موارد استثنایی و ضروری و فوق العاده است،آن هم در مسیر

ص:184


1- 1) -فرائد السّمطین:336/2. [1]
2- 2) -تفسیر عیاشی:235/2؛دلائل الإمامة:ص 240 و 260؛ [2]المحجة:ص 324؛و [3]با طریق دیگر نیز روایت کرده است؛ارشاد مفید:باب 40 باب 3؛ [4]بحار الأنوار:337/52 ب 27 [5]ح 77 از ارشاد. [6]
3- 3) -زمر61/.

اثبات حقانیّت دعوت نبوّت یا امامت.

به هرحال در عصر هیچ پیامبری زندگی عادی مردم براساس اعجاز جریان نداشته است،بنابراین تکامل علوم و صنایع به حدّی خواهد رسید که مردم با رهبری آن رهبر بزرگ و توانا،قادر به کشف منبع نور و انرژی فوق العاده ای می شوند که حتی می تواند جانشین نور خورشید گردد.

آیا در چنین شرایطی اسلحه های نظامی امام و مردم برای تأمین صلح و آزادی و عدالت می تواند از نوع سلاح های قرون پیشین باشد و اصولا تناسبی در میان این دو وجود دارد؟!

از مجموع آن چه در متن فوق آورده شد،پاسخ سؤالات گذشته روشن می گردد که در عصر«مهدی موعود علیه السّلام»نه فقط مسألۀ عقب گرد صنعتی وجود ندارد،بلکه صنایع و تکنولوژی به طرز بی سابقه ای گسترش می یابد،ولی تنها در مسیر منافع انسان ها و تحقّق بخشیدن به آرمان حق طلبان و آزادی خواهان و تشنگان حق و عدالت.

18*علم به آینده

علم منایا و بلایا(علم به آیندۀ اشخاص)از جملۀ علوم اختصاصی امامان است، خداوند برای آن ها آیندۀ انسان ها را کشف می کند و آن ها نیز فصل های محدودی از این علم را به بعضی از اصحاب(مانند حبیب بن مظاهر و رشید هجری و میثم تمّار و جابر جعفی و مسلم بن عوسجه و...دربارۀ آیندۀ خود یا دیگران)یاد می دادند و از این طریق بود که بعضی از آن ها،مانند جابر جعفی را به جنون نسبت می دادند؛در این علم برای اشخاص عادی در زمان امام سجّاد علیه السّلام روی مصالحی بسته شد تا زمان امام«قائم علیه السّلام»که دوباره باب این علم به وسیلۀ آن حضرت به آن هایی که صلاح می دانند،باز شود و تعلیم گردد.

1-اصبغ بن نباته گوید که امیر المؤمنین علیه السّلام وقتی که کسی در برابرش می ایستاد می فرمود:ای فلانی!هرچه برایت می خواهی آماده کن؛چون تو در فلان روز و

ص:185

ساعت مریض می شوی و علّت مرضت هم این است و در فلان ماه،روز و ساعت خواهی مرد.

2-سعد بن طریف گوید:این کلام را به امام باقر علیه السّلام گفتم،فرمود:بلی!این طوری بود.

گفتم:فدایت شوم!شما چرا به ما نمی گویی تا مهیا شویم؟!

فرمود:«هذا باب أغلق الجواب فیه علیّ بن الحسین حتی یقوم قائمنا؛این دری است که علی بن حسین علیهما السّلام آن در را بست تا روزی که«قائم علیه السّلام»ما قیام کند.»

حضرت«مهدی موعود علیه السّلام»مکرّر به نایبان خاص یا به بعضی از دوستان قمی و غیرقمی خود،تاریخ وفاتشان را اطّلاع داده است.

19*دانش های رمزی روی شمشیرها

1-ابان گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«علیهم السیوف مکتوب علی کلّ سیف کلمة تفتح ألف کلمة؛ (1)و به هر شمشیر کلمه ای نوشته شده،از آن کلمه هزار کلمه گشوده می شود.»

2-در روایت دیگر آمده است:«مکتوب علیها ألف کلمة کل کلمة مفتاح ألف کلمة؛ (2)بر آن شمشیرها هزار کلمه نوشته و هر کلمه کلید هزار کلمه است!»

3-فرمود:بر شمشیر هریک کلمه ای است که هزار کلمه از وی گشوده می شود. (3)

آن شمشیرها که از سوی خداوند به آن ها تحویل می گردد،آیا روی آن ها، برنامه ها و تکالیف و سرگذشت ها و علوم و دانش های خاص برای آنان نوشته شده

ص:186


1- 1) -کمال الدّین:387/2؛ [1]غیبت نعمانی:ص 169؛بحار الأنوار:286/52 ب 26 ح 19 از کمال الدّین و بحار الأنوار:369/52 ب 27 ح 155 از غیبت نعمانی با تغییر کمی.
2- 2) -غیبت نعمانی:ص 169. [2]
3- 3) -غیبت نعمانی:ص 214؛بحار الأنوار:286/52 ب 26 ح 19؛معجم أحادیث امام المهدی:11/4 ح 1090.

یا دانش فرمول ها و رمزها و اسرار نهفته است؟!(که فقط خود او می داند).

20*علم به اسرار خانواده ها

1-امام حسین علیه السّلام فرمود:«ثمّ إنّ اللّه لیهب لشیعتنا کرامة لا یخفی علیهم شیء فی الأرض و ما کان فیها حتی إنّ الرجل منهم یرید أن یعلم علم أهل بیته فیخبرهم بعلم ما یعملون؛ (1)سپس خداوند به شیعیان ما کرامتی می نماید که به آن ها چیزی در زمین و هر چه در آن است مخفی نمی ماند،حتی مردی از آن ها اگر بخواهد از جریان های درونی خانوادۀ خود خبردار شود،به آن ها هر کاری را که می کنند خبر می دهد(از کرده های آنان مطّلع می شوند).»

21*حضور امام در تمام بلاد

در روایات زیاد برای تقریب ذهن و تفهیم مطالبی که برای اهل آن زمان قابل فهم نبود،کلمات و تعبیرهایی بیان شده است که در ذهن آن ها جا بگیرد و برای آیندگان نقل کنند تا گذشت زمان پرده از روی اسرار آن بردارد و به حقیقت بپیوندد،مثلا از فضاپیماها و وسایل کیهان نورد با عبارت اسباب سماوات و ابر غرّش کنان و سخت و...بیان می فرمودند.

در این جا نیز مرکبی را که امام علیه السّلام سوار می شود با توصیف ابلق و ادهم که میان دو چشمش سفیدی است و اسبش را حرکت می دهد،همه بلاد او را می بینند و چیزی می پوشد که قالب بدنش می شود و حرکتی می کند که اهل همۀ شهرها او را مشاهده می کنند و امثال این تعبیرها می خواهد چه چیزی را به ما و انسان های پیش از ما و بشریت بعد از ما بفهماند.

این مرکب سواری امام از چه جنسی خواهد بود و چگونه ترکیب می شود که با یک حرکت تمامی مردم دنیا او را خواهند دید و آن زره یا پوشاک چیست که با

ص:187


1- 1) -بحار الأنوار: [1]61/53 ب 29 ح 52 از الخرایج.

پوشیدن آن،آن همه نیرو و تحولات پیش می آید؟!

خیلی دقت می خواهد که برای فهم این گونه روایت ها از چه منبع و تکنیکی استفاده کنیم و با پیشرفت علوم تطبیق نموده و معنا نماییم وگرنه آن تعبیرهای عجیب و غریب چه لزومی داشت،آن هم برای زمانی که تمام علوم 27 حرف در روی زمین پیاده خواهد شد و دانش روز تمام فرمول های پنهانی را تفسیر و آشکار خواهد ساخت!

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و یرکب فرسا له أدهم أبلق بین عینیه شمراخ فینتفض انتفاضة لا یبقی أهل بلد إلاّ و هم یرونه أنّه معهم...؛ (1)به مرکب سیاه و سفید که میان دو چشمش سفیدی هست سوار می شود،پس حرکتی می کند که اهل شهری نمی ماند، مگر این که او را می بینند که با آن هاست.»

2-ابان بن تغلب گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«کأنّی أنظر[إلی]القائم علی ظهر نجف[فإذا استوی علی ظهر النجف]رکب فرسا أدهم أبلق بین عینیه شمراخ ثمّ ینتفض به فرسه فلا یبقی أهل بلدة إلاّ و هم یظنون أنّه معهم فی بلادهم...؛ (2)گویی«قائم علیه السّلام»را می بینم که چون بر پشت نجف برسد،زره سفید رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را بپوشد و بدن او به آن زره قالب آید،به طوری که تمام بدن را فرابگیرد.پس جامه ای از حریر بهشتی آن زره را می پوشاند و اسب سیاه و سفیدی که او راست و در میان دو چشمش سفیدی است سوار می شود و با آن اسب چنان گردش کند که اهل هیچ شهری نمی ماند،مگر این که می بینند حضرت با آن هاست و در شهر آن ها و پرچم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را می گشاید که عمودش از عمودهای عرش خداست و بقیّه اش نصرت خداست.»

3-حضرت صادق علیه السّلام فرمود:هرگاه امور به صاحب این امر منتهی شود،خداوند برای او هر پستی را بلند و هر بلند را پست کند تا این که دنیا در نزد او به منزلۀ کف دست او باشد،پس کدام یک از شما اگر در کف دست او مویی باشد،او را نمی بیند. (3)

ص:188


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 166؛ [1]أدهم الأسود و أبلق الّذی فیه سواد و بیاض و شمراخ غرّة الفرس یا رأس الجبل.
2- 2) -همان مدرک:ص 166؛ [2]بحار الأنوار: [3]328/52 ب 27 ح 48 از کمال الدّین. [4]
3- 3) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:56/4 ح 1129 کمال الدین:674/2 ب 58 ح 29 بحار الانوار ج /52 [5]
22*رادیو و تلویزیون

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«یغیب فلا تراه عین حتی یراه کلّ أحد و کلّ عین؛ (1)غایب می شود و چشمی او را نمی بیند تا(روزی که ظهور نماید و)همه مردم و همۀ چشم ها او را ببیند.»

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«یطلع علیکم کما تطلع الشمس أین ما تکونون فإیّاکم و الشکّ و الارتیاب أنفو عن أنفسکم الشکوک و قد حذّرتکم فاحذروا؛ (2)به شما طلوع می کند،مانند طلوع خورشید،در هرجا که باشید،مبادا شک و ریب را به خود راه دهید، شک را از خودتان دور سازید و همین قدر شما را(از شک)برحذر داشتم،پس حذر کنید!»

حضرت آن همه تأکید دارد که شک نکنند؛چون آن زمان تفهیم این که یک نفر مانند خورشید در همه جا دیده شود مشکل بود،اما در این زمان و زمان های آینده، پرده از روی این شک ها برداشته و برای بشریّت این راه دشوار هموار شده و می شود؛چون به طور عیان در دنیا یک فرد معمولی دیده می شود و این مسایل از مطالب پیش پاافتاده قرار گرفته است و ماهواره ها و تلویزیون ها و سایر رسانه های گروهی این مشکلات را حلّ کرده است.

با جمع بندی روایت های گذشته با روایات فصل«ارتباطات»در بخش اجتماعی این کتاب؛مانند«لا یبقی أهل بلد إلاّ و هم یرون أنّه معهم؛نمی ماند اهل شهری،مگر این که او را می بینند که با آن هاست»و«لا یکون بینهم و بین القائم برید؛در میان آن ها و قائم علیه السّلام قاصدی نخواهد بود»و«یکلّمهم فیسمعونه و ینظرون إلیه و هو فی مکانه؛با آن ها حرف می زند،پس سخن او را می شنوند و به او نگاه می کنند،درحالی که او در جای خودش است»احراز می شود که در آن عصر:

ص:189


1- 1) -الزام النّاصب:ص 215 [1]؛بحار الأنوار:6/53 ب 1 ح 1؛بشارة الإسلام:ص 267.
2- 2) -بشارة الإسلام:ص 153 از غیبت نعمانی؛یوم الخلاص:ص 265.

1-پیشرفته ترین وسایل ارتباط جمعی.

2-قوی ترین رسانه های گروهی.

3-بهترین تراشه ها و ابزار رایانه ای از قبیل ایمیل و اینترنت و....

4-کامل ترین ماهواره های مخابراتی علاوه بر تکنیک های جدید گوناگون(رادیو تلویزیون)در اختیار مردم قرار خواهد گرفت،یا اشاره بر طیّ الارض و نیروی عالم گیر فوق مدرن آن روز دلالت دارد که معنا کردن آن با گذشت زمان پیش خواهد آمد که کشف فرمول های پیچیدۀ آن ها قدرت علمی زیاد می طلبد.

23*همۀ زبان ها را می داند

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ اللّه-عزّ و جلّ-أبان حجّته من سائر خلقه:و أعطاه معرفة کلّ شیء فهو یعرف اللغات و الأنساب و الحوادث و لو لا ذلک لم یکن بین الحجّة و المحجوج فرق؛ (1)خداوند حجّتش را از سایر خلقش جدا ساخته(امتیازات بی شمار برای آن ها قایل شده است)و به او شناختن همۀ اشیا را عطا فرموده است،پس او تمامی لغت ها و نسب ها و حوادث را می شناسد و اگر این گونه نبود،میان حجّت و کسی برای او حجّت آورده شد فرقی نمی شد.»

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«الإمام یسئل فیجیب و إن سکت عنه ابتدأ و یخبر ما فی غد یکلّم الناس بکلّ لسان...؛ (2)از امام پرسیده می شود و پاسخ می گوید:اگر از او ساکت شوند،او به سخن گفتن آغاز می کند و فردا چه می شود را خبر می دهد با مردم با هر

ص:190


1- 1) -ارشاد:ص 323-322؛ [1]مناقب آل ابی طالب:ص 529؛ [2]یوم الخلاص:ص 337 در پاورقی این کتاب چنین می نویسد؛در صفحۀ 6 الزام النّاصب:می گوید:شنیده شد امام صادق علیه السّلام در سجودی با زبان عبرانی ترتیل می کرد سخنانی را که»الیاس»پیغمبر علیه السّلام آن را تلاوت می نمود!و در 105 می گوید:امام حسن عسکری علیه السّلام با طفل خود حجّت«قائم»روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء،با لغتی گفتگو می کردند که حتّی همنشین و دوستش علیّ بن مهزیار نمی فهمید و در کتاب اختصاص:ص 292 می نویسد که امام موسی کاظم علیه السّلام انجیل را مانند حضرت مسیح علیه السّلام با همان لغت تلاوت می نمود و همچنین امام باقر علیه السّلام دعاهای إیلیا را با عبرانی می خواند.
2- 2) -منتخب الأثر:ص 471؛الزام النّاصب:ص 26؛البیان:ص 84 با عبارت دیگر؛یوم الخلاص:ص 337.

زبانی حرف می زند.»

24*اعمال عباد زیرنظر اوست

1-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«و ینصب له عمود من نور من الأرض إلی السماء یری فیه أعمال العباد...؛ (1)و برای او اسطوانه ای از نور نصب می شود از زمین تا آسمان،تمام اعمال بندگان در آن منعکس و همۀ آن ها را خواهد دید.»

2-امام صادق علیه السّلام:«ألا إنّ الإمام لیسمع من بطن أمّه فإذا ولد خطّ بین کتفی ه وَ تَمَّتْ کَلِمَةُ رَبِّکَ صِدْقاً وَ عَدْلاً لا مُبَدِّلَ لِکَلِماتِهِ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ فإذا صار الأمر إلیه(أی الولایة علی الناس بعد أبیه)جعل اللّه له عمودا من نور یبصر به ما یعمل أهل کلّ بلدة؛ (2)آگاه باش! همانا امام در بطن مادر می شنود،پس هنگامی که متولد شد،میان دو کتفش نوشته می شود(کلمۀ خداوند تو به پایان رسید با صدق و عدل کلمات او را تغییردهنده ای نیست و اوست شنونده و داننده)پس زمانی که امر ولایت و امامت به او تفویض گردید، خداوند برای او عمودی از نور قرار می دهد که اعمال شهرها را به او نشان می دهد!»

3-در تفسیر آیۀ مبارکۀ وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ فرمود:

«أی الأئمّة واحدا بعد واحدا یرون أعمال الأولیاء و الأعداء!؛ (3)(بگو هر کاری می خواهید بکنید،به زودی خداوند و رسولش و مؤمنان اعمالتان را خواهند دید)منظور همۀ امامان پشت سرهم است که اعمال دوستان و دشمنان را خواهند دید.»

4-امام صادق علیه السّلام فرمود:«لیس یغیب عنّا مؤمن فی شرق الأرض و لا فی غربها...؛ (4)از ما مؤمنی در شرق و غرب عالم پنهان نمانده(پوشیده مخفی نمی شود).»

کوچکترین اعمال بندگان از دوربین ها و ماهواره های تمام عیار دولت او،مخفی

ص:191


1- 1) -الزام النّاصب:ص 10؛ [1]یوم الخلاص:ص 336.
2- 2) -انعام:115؛ [2]اصول کافی:220/1-219؛ [3]با تفاصیل زباد و ص 387؛ینابیع المودة:125/3؛ [4]با اضافۀ «ینظر فیه الخلائق و أعمالهم و سرائرهم»؛مثیر الأحزان:297؛عیون أخبار الرّضاء:169/1.
3- 3) -التوبة:105؛اصول کافی:220/1-219؛با تفصیل؛الزام النّاصب:ص 10؛یوم الخلاص:ص 337.
4- 4) -الزام النّاصب:ص 6؛ [5]یوم الخلاص:ص 337.

نمانده و همه عمل های ریز و درشت انسان ها،به تصویر کشیده می شود.

25*زمین در نظر او،مانند گردو است

امام باقر علیه السّلام فرمود:«إنّ الدنیا لتمثّل للامام مثل فلقة الجوز فلا یعزب عنه منها شیء و إنّه لیتناولها من أطرافها کما یتناول أحدکم من فوق مائدته ما یشاء؛ (1)همانا دنیا برای امام «قائم علیه السّلام»به اندازۀ گردو جلوه می کند،پس از نظر او هیچ چیز مخفی نمی ماند و به اطراف زمین دسترسی دارد،مانند دسترسی یکی از شما به سفرۀ خود،هرگونه که دل بخواه اوست.»

26*زوایای زمین و آسمان زیرنظر اوست

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:«و اللّه إنّی لأعلم ما فی السموات و ما فی الأرض و ما فی الجنّة و ما فی النار و ما کان و ما یکون إلی أن تقوم الساعة أعلمه من کتاب اللّه أنظر إلیه کذا(ثمّ بسط کفیه)ثم تلا:و نزّلنا علیک القرآن تبیانا لکلّ شیء؛ (2)به خدا قسم!البتّه من می دانم هرچه در آسمان ها و زمین و در بهشت و جهنّم هست و هر آن چه تا قیامت خواهد آمد، آن ها را از کتاب خدا می دانم،به آن می نگرم این گونه(سپس دو دستش را به زمین پهن کرد)و سپس این آیه را تلاوت نمود«و قرآن را به تو نازل کردیم بیان کنندۀ همه چیز است.»

2-امام باقر علیه السّلام فرمود:«السموات و الأرض عند الإمام کیده من راحته یعرف ظاهرها من باطنها و یعلم برّها و فاجرها؛ (3)آسمان ها و زمین نزد امام،مانند کف دست اوست.

ظاهرش را از باطنش می شناسد و بدکاران را از نیکوکاران تشخیص می دهد.»

3-هم چنین امام باقر علیه السّلام فرمود:«و اللّه إنّی لأعلم کتاب اللّه من أوّله إلی آخره کأنّه فی کفی فیه خبر السماء و خبر الأرض و خبر ما کان و ما هو کائن قال اللّه-عزّ و جلّ-: وَ نَزَّلْنا عَلَیْکَ

ص:192


1- 1) -الاختصاص:ص 217؛یوم الخلاص:ص 323 از آن.
2- 2) -الزام النّاصب:ص 6؛و ص 7 [1] از امام صادق علیه السّلام؛یوم الخلاص:ص 327 از آن.
3- 3) -الزام النّاصب:ص 11؛ [2]یوم الخلاص:ص 232 از آن.

اَلْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْءٍ ؛ (1)به خدا قسم من کتاب خدا را از اوّل تا آخرش می دانم،گویا در کف دستم می باشد،در آن است خبر آسمان و خبر زمین و آن چه گذشته و آن چه که خواهد آمد،خداوند-عزّ و جلّ-فرموده است«و قرآن را به تو نازل کردیم بیان کنندۀ همه چیز است.»

27*برای او پستی و بلندی نخواهد بود

مفضّل بن عمر از ابی بصیر روایت می کند که امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّه إذا تناهت الأمور إلی صاحب هذا الأمر رفع اللّه تبارک و تعالی له کل منخفض من الأرض وخفض له کلّ مرتفع حتی تکون الدنیا عنده بمنزلة راحته فأیّکم لو کانت فی راحته شعرة لم یبصرها؛ (2)همانا زمانی که کارها به صاحب این امر منتهی شود(کارها را او به دست گیرد)خدای تبارک و تعالی برای او هر پستی را بلند و هر بلندی را پست خواهد کرد تا این که دنیا نزد او،مانند کف دستش خواهد بود،کدام یک از شما اگر مویی در کف دستش باشد آن را نمی بیند.»

آن هایی که اهل فنّ و متخصّص دانش های جدید هستند،می دانند که پستی و بلندی زمین در خیلی از رسانه ها و وسایل مخابراتی و ارتباطات و...اثر کلیدی دارد،در زمان«قائم علیه السّلام»این مسایل به گونه ای حل می شود که دیگر کوچک ترین مشکلی باقی نمی ماند،به خصوص از نظر رسانه ای ماهواره های مخابراتی و اطّلاعاتی و نظامی و...به طوری دقیق خواهد بود که کوچک ترین حرکتی به اندازۀ سر مویی از آن ها پنهان نمی ماند.

این دستگاه ها با پیشرفته ترین و مجهّزترین نوع خود زیرنظر مستقیم امام علیه السّلام قرار می گیرد که در زبان روایات به سینی یا مجموعه ای تشبیه شده است که در جلوی همۀ امامان گذاشته شده باشد.در این روایت به ظریف تر و کوچک تر از آن،یعنی به

ص:193


1- 1) -النحل:89؛ [1]اصول کافی:229/1؛ [2]ینابیع المودة:149/3 [3] با تفصیل؛الزام النّاصب: [4]ص 6 از امام صادق علیه السّلام با نصّ های متعدد؛یوم الخلاص:ص 327 از آن ها.
2- 2) -بحار الأنوار: [5]328/52 ب 27 ح 46 از کمال الدّین؛ [6]بشارة الإسلام:ص 243؛ [7]یوم الخلاص:ص 325.

«کف دست»تشبیه شده و گویای آن است که حضرت به تمامی زوایا و گوشه های پنهان و آشکار مناطق کلّ کرۀ زمین با اشعّه های حرارتی«مادون قرمز»و فوق آن شب و روز نظارت مستقیم خواهد داشت.

در این زمینه سخن زیاد است و بیرون از تخصّص ما،در نهایت تفسیر و توضیح این روایت و امثال آن را که در بین این کتاب و کتاب های مفصّل روایی کم نیست که آن را به متخصصین فنّ و دانشمندان مربوطه واگذار می کنیم.(در بخش اجتماعی به فصل اطّلاعات و ارتباطات و فصل«همواری زمین»با توضیح دیگر مراجعه شود)

28*هماهنگی لباس ها با رنگ و اندازۀ دلخواه!

بعضی از جریان های محیّر العقول زمان«دولت حق»با صرف نظر از رد و یا قبول این گونه روایات یا به حساب پیشرفت های علم و دانش و کشف اسرار و راز و رمز آفریده ها و اختراعات و صنایع بگذاریم و یا صورت اعجاز به آن دهیم،از جملۀ آن ها روایت ذیل است که در حال حاضر صحّت آن مورد شک و تردید است،اما تا آن زمان ممکن است از مسایل پیش پاافتاده باشد،مانند هزاران اختراعات و تکنیک های فعلی که برای انسان های صد سال پیش قابل قبول نبود،ولی گذر زمان به صورت کارهای معمولی درآورده است که باز به سرعت پیش می رود.

مفضّل بن عمر جعفی گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«و عاش الرجل فی زمانه ألف سنة یولد له فی کلّ سنة غلام لا یولد له جاریة یکسوه الثوب فیطول علیه کلّما طال و یکون (و یتلوّن)علیه أیّ لون شاء؛ (1)در زمان او مرد هزار سال زندگی می کند،در هر سال پسری متولّد می شود بدون دختر،به او لباس می پوشاند و هرچه قد بکشد برایش بلند می شود و رنگش نیز به رنگ دلخواه درآید.» (2)

ص:194


1- 1) -معجم احادیث الامام المهدی:380/5؛ [1]تفسیر عیاشی:235/2؛دلائل الإمامة:ص 240 و 260 ح 1816؛ [2]المحجة:ص 324؛و [3]با طریق دیگر نی روایت کرده است؛ارشاد مفید:باب 40 باب 3؛بحار الأنوار:/52 337 ب 27 ح 77 از ارشاد.
2- 2) -مطالب مناسب این بخش در بخش«اجتماعی»فصل های(اطّلاعات)و(ارتباطات)مراجعه نمایید. ج 3 بخش آموزشی،ص 56 آخر بخش بعد از شماره 27.
29*سخن گفتن نوک تازیانه و بند نعلین

پیشرفت علم و دانش در عصر قائم علیه السّلام به جایی خواهد رسید که همۀ کارها با فرمول ها و تکنیک های علمی انجام می گیرد،به طوری که حتی حیوانات و نوک تازیانه و بند نعلین و ران هر انسان با خود آدمی صحبت خواهد کرد و این مسأله هنوز روشن نشده است که برای این گونه سخن گفتن ها از دانش ها و اختراعات جدید استفاده خواهد شد و از نوآوری های علمی در این گونه وسایل تعبیه شده و بهره برداری می شود یا کنایات و استعاره هایی است که در این گونه اخبار و احادیث به کار برده شده است؟!

در تفسیر درّ المنثور آمده است:در روایت ابن ابی شیبه و احمد که حاکم نیز صحّت آن را تأیید کرده است،از ابی سعید خدری نقل شده است که پیامبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و الّذی نفسی بیده لا تقوم الساعة حتی تکلّم السباع الإنسان و حتی تکلّم الرجل عذبة سوطه و شراک نعله و یخبره فخذه بما أحدث أهله من بعده؛ (1)قسم به کسی که جانم در قبضه قدرت اوست!قیامت برپا نمی شود،مگر آن که(در همین دنیا)درندگان با انسان ها صحبت می کنند و نیز نوک تازیانه و بند نعلین با انسان حرف می زند و ران انسان از آن چه اهل او بعد از او انجام داده اند،به انسان خبر می دهد!»

تربیتی و پرورشی
30*رشد و کمال عقل مردم

تربیت یکی از ابزارهای مؤثر در پرورش موجودات ذی روح است،به وسیلۀ تربیت می توان فرد موردنظر را به سیرت و صورت دلخواه درآورد،حتی نژادهای مختلف حیوانات در اثر تربیت انسان ها به هر رنگ و شکلی درمی آیند ورزش

ص:195


1- 1) -درّ المنثور:56/6؛ [1]موعود ادیان:ص 234 [2] بنقل از آن.

می کنند اهلی می شوند و می نویسند و....

هم چنین انسان ها در نتیجۀ تربیت های صحیح یا به سوی کمال ارتقا می یابند و یا در اثر سوء تربیت رو به انحطاط می روند،کامل می شوند یا ناقص از آب در می آیند.

یک فرد دور از اجتماع،در اثر تربیت صحیح،انسان کامل و دوست داشتنی و فهیم و دانشمند ساخته و پرداخته می شود و به عکس شخصی در داخل شهرها به سبب تربیت نادرست و غیراصولی و انحراف به فرد بحران زا و انگل و مخلّ آسایش جامعه تبدیل می شود،پس تربیت در روح و روان انسان ها اثر مثبت و یا منفی مستقیم دارد.

عوامل مؤثّر در تربیت سه چیز است:

الف:خانه و خانواده:کودکی که در خانه ای دیده به جهان گشود،با محیط خانه و افراد آن مأنوس شده و از رفتار و گفتار و کردارهای آن خانواده سرمشق گرفته و با شرایط آن محیط بزرگ خواهد شد.

ب:محیط مدرسه و محل تعلیم و آموزش:نوجوانی که قدم به کلاس مدرسه گذاشت،معلوم نمی شود که از او انسان کامل ساخته می شود،یا مانند بچه های زمان معاویه در شام،مولای متّقیان علی علیه السّلام را تارک الصّلوة و بی نماز صدا می زدند، خواهند بود.

ج:محیط جامعه:جامعه ای که انسان در آن زندگی می کند،در پروراندن روح و جسم آن ها اثر وافر خواهد داشت و به هر سوی آن جامعه چشم بچرخاند از افراد موجود متأثّر و با آن ها همرنگ خواهد شد.

پس این سه عامل و عوامل دیگر است که انسان ها را خوب یا بد و سالم یا ناسالم می پروراند.

در عصر امامت چون عوامل سه گانۀ فوق،تربیت ها به نحو احسن و طبق برنامه های صحیح آسمانی صورت می گیرد،انسان ها از هر جهت رشد عقلی و روحی و جسمی صحیح پیدا کرده و شایستگی واقعی خود را پیدا خواهند کرد و

ص:196

برای هرگونه ترقّی و تعالی آمادگی خواهند داشت.

بدین گونه است که انسان های قابل اعتماد و اطمینان به بار خواهند آمد، چنان که احادیث به ما می گوید«حتی زن ها در خانه ها لیاقت قضاوت از کتاب خدا و سنّت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله پیدا خواهند کرد».

1-در فصل های متعدد این کتاب به مناسبت های مختلف کرارا از امامان علیهم السّلام نقل گردیده که برای حکّام ایالات و ولایات،و قضات و امرای ارتش و رجال کشور را اعزام یا منصوب می فرمایند،دستور خاصّ«عهدک فی کفک)فی کنفک)..» (1)

2-یا دستی به شانه و سینه های آنان می کشد،پس در هیچ حکمی و قضایی عاجز نمانند. (2)همه اینها نشان از ظرفیت کامل و لیاقت آنها می باشد.

3-ابو خالد گوید:که امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا قام قائمنا وضع اللّه یده علی رؤوس العباد فجمع بها(به)عقولهم و کملت(و أکمل)به أحلامهم(أخلاقهم)؛ (3)هرگاه«قائم علیه السّلام»ما قیام کند،خداوند دست(قدرت)خود را بر سر بندگان می گذارد،با آن کار عقل آن ها را جمع و اجسامشان(اخلاقشان)را کامل می گرداند.»

4-ابی ربیع شامی گوید:که شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ قائمنا إذا قام مدّ اللّه لشیعتنا فی أسماعهم و أبصارهم حتی(لا)یکون بینهم و بین القائم برید (4)یکلّمهم فیسمعونه و ینظرون إلیه و هو فی مکانه؛ (5)همانا زمانی که«قائم علیه السّلام»ما قیام کرد،خداوند به گوش ها و چشمان شیعیان ما مدد کند(یاری نماید که قدرت شنوایی و بینایی آنان به صورتی درآید که بدون واسطه)با آن ها(در هرجای دنیا باشند)حرف می زند و آن ها

ص:197


1- 1) -غیبت نعمانی:219 اثباة الهداة:573/3 ب 32 ف 42 ح 712 الزام النّاصب:287/2 بحار الأنوار:365/52 ب 27 ح 144.
2- 2) -بحار الأنوار:345/52 ب 27 ح 91 مجم احادیث الإمام المهدی:29/5 ح 1453.
3- 3) -کمال الدّین:ص 675؛ [1]غیبت نعمانی:ص 4؛ [2]بحار الأنوار:336/52 ب 27 ح 71 [3] بنقل از الخرایج و 328؛ منتخب الأثر:ص 607 ف 7 ب 12 ح 1 [4]بنقل از اصول کافی؛ [5]معجم الملاحم و الفتن:9/4 معجم أحادیث الإمام المهدی:325/3؛ [6]بشارة الإسلام:ص 254 و 239؛ [7]الزام النّاصب:ص 139 در آن معنا.
4- 4) -برید به معنای پیک و پست است.
5- 5) بحار الأنوار:336/52 ب 27 ح 72 [8] روضة الکافی:ص 241.

سخن او را می شنوند و او را می بینند،درحالی که او در جای خود قرار دارد.»

و روایاتی از این قبیل گویای این است که در آن زمان،مسؤلین کشور،برای تصدی پست های محوله،شایستگی کامل و در قبول و اجرای مأموریت خود، آمادگی فوق العاده خواهند داشت.

31*رفع موانع رشد و کمال

در پرتوی ارشاد و هدایت و به موازات آموزشی امام«مهدی علیه السّلام»در زیر عنایت او مغزها در مسیر کمال قرار می گیرد و اندیشه ها شکوفا می گردد و تمام کوته بینی ها و تنگ نظری ها و افکار پست و کوتاه که سرچشمۀ بسیاری از تضادها و تزاحم ها و برخوردهای خشونت آمیز اجتماعی است،برطرف می شود.مردمی بلندنظر با افکار باز،سینۀ گشاده،همّتی والا و بینش وسیع پرورش می یابند که بسیاری از مشکلات اجتماعی را در روح خود حل می کنند و جهانی پر از صلح و صفا می سازند.(امروز نیز هرگونه اصلاح اجتماعی در هر مقیاس،بستگی به این دگرگونی فکری و انقلاب روحی دارد).

وسایل ترقی و تعالی و ابزار کمال روحی و جسمی،معنوی مادی،در اختیار همگان قرار می گیرد و همه گونه اسباب رشد و کمال برای عامه مردم فراهم می شود هیچ گونه موانعی سر راهشان قرار نخواهد گرفت.

بخل،کینه،حسد،بدخواهی،بدرفتاری،دوبهم زنی،خیانت،بالأخرة تمام رذایل اخلاقی،از جامعه آن روز،رخت بربسته و جای خود را به سخاوت و گشاده دستی،دوستی،محبت،خیرخواهی،و اصلاح،خلاصه به کمالات و فضایل اخلاقی خواهد داد.

در نتیجه هرکس از این صفات کمال فاصله گرفته و به صفات شیطانی،نزدیک شود مخصوصا در ارادتمندی و دوستی اهل بیت و خاندان وحی،کوتاه بیاید،در وحله اول موعظه و نصیحت و ارشاد و راهنمائی می شوند،در صورت امتناع قلع و قمع خواهند شد.

ص:198

1-در فصل قبل گذشت که امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا قام قائمنا وضع یده علی رؤوس العباد فجمع به عقولهم و أکمل به أخلاقهم؛ (1)چون«قائم علیه السّلام»ما قیام کند،دستش را بر سر بندگان می گذارد و عقول آن ها را متمرکز ساخته و اخلاقشان را به کمال می رساند.»

و روایات دیگر در این زمینه روشن می کند که در پرتو عنایات و ارشادات حضرت«مهدی علیه السّلام»مغزها و اندیشه ها شکوفا می شود و بدین وسیله تمام تنگ نظری ها و رذایل اخلاقی که منشأ بسیاری از درگیری های اجتماعی است،از بین می رود.در دولت«مهدی علیه السّلام»به همه مردم حکمت و علم می آموزند.

2-امام باقر علیه السّلام فرمود:اگر نبود لطف الهی که شامل حال آن ها خواهد شد سرکش و از حدود خود تجاوز می کردند. (2)

3-پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«إذا خرج المهدیّ ألقی اللّه الغنی فی قلوب العباد؛ (3)زمانی که«مهدی علیه السّلام»قیام کند،خداوند در قلب بندگان بی نیازی افکند.»

4-امام علی علیه السّلام فرمود:«لو قام قائمنا...لذهب الشحناء من قلوب العباد؛ (4)اگر «قائم علیه السّلام»ما قیام کند...کینه ها از سینه های مردم بیرون رود.»

5-در حدیثی دیگر آمده است که امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا قام القائم عرض الإیمان علی کلّ ناصب فإن دخل فیه بحقیقته و إلاّ ضرب عنقه؛ (5)چون«قائم علیه السّلام»قیام کند،ایمان را بر هر ناصبی(دشمن اهل بیت علیهم السّلام)عرضه کند،اگر به راستی آن را بپذیرد،از او می گذرد وگرنه گردنش را می زند.»

6-هم چنین حدیثی دیگر از امام باقر علیه السّلام است که فرمود:«یدعون الناس إلی

ص:199


1- 1) -بحار الأنوار: [1]336/52 ب 27 ح 71 از الخرائج؛منتخب الاثر ص 482 و [2]کمال الدین ج 2 ص 675 [3]بحار ج 52 ص 338 [4] به جای اخلاقهم احلامهم آمده است اصول کافی ج 1 ص 25 [5] اذا قام قائمنا وضع اللّه یده علی رؤوس العباد فجمع بها عقولهم و کملت بها احلامهم.
2- 2) -«...و لو لا ما یدرکهم من السّعادة لبغوا.»بحار الأنوار:345/52 ب 27 [6] ضمن ح 91؛از تفسیر عیاشی.
3- 3) -الملاحم و الفتن ص 71؛ [7]بحار الأنوار:91/52.
4- 4) -بحار الأنوار:316/52 ب 27 [8] ح 11 از خصال؛منتخب الاثر ص 473. [9]
5- 5) -بشارة الاسلام:ص 239 و 261 [10]روزگار رهایی ص 629. [11]

الکتاب و سنّة نبیّه و الولایة لعلیّ بن أبی طالب و البراءة من عدوّه؛ (1)او مردم را به سوی کتاب خدا و سنّت پیامبر صلّی اللّه علیه و اله و ولایت علی بن ابی طالب علیه السّلام و بیزاری از دشمنان او دعوت می کند.»

7-رسول اکرم صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«سنّته سنّتی یقیم الناس علی ملّتی و شریعتی و یدعوهم إلی کتاب ربّی عزّ و جلّ؛ (2)سیرت و سنّت او سیرت و سنّت من است؛مردم را بر دین و آیین من وادار می سازد و آنان را به کتاب پروردگارم فرامی خواند.»

8-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«و یهلک الأشرار و یبقی الأخیار و لا یبقی من یبغض أهل البیت؛ (3)شرارت پیشه ها را هلاک می نماید و نیکان را باقی می گذارد و کینه توزان به اهل بیت را نابود سازد.»

9-هم چنین در فراز دیگر دربارۀ حضرت«مهدی موعود»علیه السّلام امام باقر علیه السّلام فرمود:

«و لا یترک بدعة إلاّ أزالها و لا سنّة إلاّ أقامها؛ (4)تمامی بیعت ها را از بین می برد و همۀ سنّت ها را برپا می دارد.»

32*آزادی فکری

در زندگی دنیوی و مادی تنها چیزی که انسان ها را به اسارت و درماندگی می کشد،نیازها و احتیاجات است.وقتی که انسان به چیزی نیاز داشت،فکرش و ذهنش به سوی او مشغول خواهد شد و این اشتغالات فکری سبب اسارت کشیده شدن او خواهد بود.

مثلا کسی برای استراحت خود و افراد تحت تکفّلش به مسکن احتیاج دارد؛این نیاز،فکر او را برای تأمین و کیفیت تأمین آن مشغول می سازد که هزینۀ آن را چگونه مهیا سازد و وام خود را از کجا تهیه کند و به چه صورتی به دست آورد و پس از

ص:200


1- 1) -الزام الناصب ص 177. [1]
2- 2) -کمال الدین:ج 2 ص 411؛ [2]تاریخ عصر غیبت ص 427. [3]
3- 3) -عقد الدرر:باب 7 ص 211 چاپ جمکران. [4]
4- 4) -همان مدرک:ص 224 باب 9؛ [5]بحار الأنوار:339/52؛ [6]معجم أحادیث الإمام المهدی:124/3. [7]

تأمین هزینه،چگونه جواز شهرداری،مهندس،معمار،بنّا،کارگر و ده ها گونه مصالح و...را تهیه و تنظیم نماید.

اگر نیازمند دکتر باشد،به کدام پزشک متخصص مراجعه نماید و دارو و درمان از کجا تهیه کند و هزینه های آن را چگونه پرداخت کند و در صورت احتیاج به سواد خواندن و نوشتن تا مقاطع دانشگاهی یا مراحل بالاتر داشته باشد،فکرش مشغول است که از کجا و از چه استادی بهره گیرد و چه سان از عهدۀ امتحان ها برآید و بعد از آن در مورد اشتغال به کار در وزارتخانه و اداره و...می اندیشد که چگونه وارد عمل شود تا بهرۀ خوبی ببرد و صدها مثال دیگر.

همۀ این نیازها،مشغول کنندۀ افکار و پرت کنندۀ حواس و به اسارت کشیدن انسان هاست،به طوری که دیگر وقتی برای آزادی فکری و حتی عبودیّت و بندگی خداپسندانه نخواهد داشت،می اندیشد و فکر می کند که عمر گرانمایه اش برای تأمین وسایل و رفع این نیازها،چگونه به هدر می رود و خواهد رفت و دیگر مجالی برای فکر آزاد و اندیشیدن درست و شکوفایی استعدادها نخواهد ماند.

بدین جهت در دولت و سلطنت امام«مهدی علیه السّلام»از نخستین برنامه هایی که پیاده خواهد شد،اقدام به رفع نیازها و گرفتاری ها،به خصوص نیازهای مادّی انسان ها خواهد بود،به گونه ای که حتی مردم،جائی و محلّ مصرفی برای هزینه کردن پولشان پیدا نخواهند کرد،چون هر ماه دوبار حقوق پرداخت و پول های دولتی و درآمدهای حکومتی در جاهای مشخص انبار شده و درهایش در طول سال به روی همه باز خواهد بود و اعلان می شود که عموم مردم در برداشت نقدینگی و جنس ها آزاد می باشند.

وقتی که انسان از هر جهت تأمین و گرفتاری هایش برطرف شد،دیگر لزومی به انباشتن ثروت و یا تلاش فراگیر در به دست آوردن آن نخواهد داشت.

می خواهد چه کند؟!در جایی که هنگام نیاز،پول و اجناس فراوان در اختیار دارد و هیچ مانعی ندارد و تمامی نیازهایش تأمین گردیده،چرا خود و فکرش را در این مورد مشغول سازد.

ص:201

آن وقت است که فکرها آزاد و هنرها آشکار و استعدادها شکوفا خواهد شد،هر کس در هر مقام و مرتبه ای است،در فکر سازندگی و هنرنمایی و خلاّقیت و حتی عبودیت و بندگی خواهد بود.

علم و دانش به حدّ اعلای ترقّی خود می رسد. (1)محصولات کشاورزی به اوج خود خواهد رسید. (2)چون در آن زمان،هدف کشاورز فقط برای آبادانی کشور خواهد بود نه برای تأمین معاش و رفع احتیاجات زندگی و ذخیره سازی؛چون مردم از حقوق دو مرتبه در ماه و خزاین دولتی که در دسترس همگان قرار خواهد گرفت،به طور کامل تأمین می شوند.گویا تمام درآمدهای هرکس،مال خود او می شود و کسی از او نخواهد گرفت،اما رشد و کمال به آن حد می رسد که تمام مردم و اقشار جامعه وظیفۀ دینی و ملّی خود را تشخیص داده و به آن عمل خواهند کرد و خواهند دانست که نباید تنبلی کرد و بار زندگی را بر دوش دولت گذاشت و باید در حدّ مجاز به تلاش خود ادامه داد.

در دولت کریمه بی کاری وجود ندارد،برای همه کار هست.تنبل و باطل زیستن معنایی نخواهد داشت و این خصلت ها مورد نکوهش قرار خواهد گرفت،کارها با برنامۀ صحیح و منظم و عاقلانه و خردمندانه و در ساعت معین و وقت کافی،(اما نه خسته کننده و تلاش طاقت فرسا)انجام گرفته و زندگی به صورت ایده آل ادامه خواهد یافت.

33*آزادی بیان

اصل آزادی بیان در دین مقدّس اسلام از جملۀ مسایلی است که برای زنده نگه داشتن آن اهمیّت بسیاری داده شده و از آن پشتیبانی نموده است و برای انسان ها آزادی بیان و نقد و بررسی عالمانه را مجاز دانسته،از ایجاد محیط خفقان و اعمال خشونت با بیان های گوناگون جلوگیری کرده است؛مانند«در قبول دین اکراه

ص:202


1- 1) -به فصل علوم در زمان امام مراجعه شود.
2- 2) -به فصل کشاورزی مراجعه شود.-به فصل حقوق مراجعه شود.

(اجباری)نیست،(زیرا)راه درست از راه انحرافی روشن شده است... (1)»و«ما راه را به او نشان دادیم،خواه شکرگذار باشد یا ناسپاس (2)»اصل عدالت و مساوات در حقوق فردی و اجتماعی را اعلام نموده است.جریان ها و داستان های آموزنده در عصر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و هریک از امامان در مورد آزادی بیان پیش آمده است که برای هر شخص منصف و صاحب وجدانی جای شک و تردید نگذاشته است که دین اسلام مدافع سرسخت این مسأله است.از قضایای فراوان یکی را برای نمونه یادآور می شویم.

روایت شده است قومی به حضور امیر المؤمنین علیه السّلام آمدند که در حال خطبه خواندن بود و می فرمود:«سلونی قبل أن تفقدونی؛از من سؤال کنید،پیش از آن که مرا از دست بدهید»من از عرش پایین تر از هرچه بپرسید،جواب می دهم و بعد از من هر کسی این حرف را بزند،این یا ادّعای محض و توخالی است و یا دروغگوی تهمت زن.

ناگهان مردی با موهای فر،قدبلند و چاق که کتابی مانند مصحف در گردن آویخته بود،بلند شده و با صدای رسا خطاب به علی علیه السّلام گفت:ای ادّعاکنندۀ نادان و اقدام کننده بر چیزی که نمی فهمد!من از تو(مسایلی)می پرسم(اگر می توانی) جواب بده!

اصحاب و شیعیان آن حضرت به سوی آن مرد جستند و قصد او را کردند(که جلوی جسارت ها و حرف زشتش را بگیرند و یا اذیّتش کنند،شاید هم بکشند.) حضرت(مانع شده و جلوی آن ها را گرفت و)از آن مرد دور ساخته و فرمود:شتاب نکنید،او را آزاد گذارید!(بگذارید حرفش را بزند)دین خدا و حجّت های الهی با اکراه و اجبار پایدار نمی ماند و برهان های خدا با برخورد عجولانه(خشونت موذیانه)پیش نمی رود.

(با مهربانی)روی مبارک را به آن مرد کرد و فرمود:با تمام قدرت علمی و با هر

ص:203


1- 1) - لا إِکْراهَ فِی الدِّینِ قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ... بقرة:256. [1]
2- 2) - إِنّا هَدَیْناهُ السَّبِیلَ إِمّا شاکِراً وَ إِمّا کَفُوراً سوره دهر یا انسان:3. [2]

زبانی که می توانی سؤال کن!من هم با علمی پاسخ می گویم که شک بر او راه نیابد و شبهه ای آن را خراب نکند«و لا حول و لا قوة إلاّ باللّه العلیّ العظیم.»

آن شخص سؤالات گوناگون نموده و جواب کافی شنید و در هر جوابی که می شنید،می گفت:«صدقت»راست گفتی تا این که این سؤال را کرد:«فکم مقدار ما لبث عرشه علی الماء من قبل أن یخلق الأرض و السماء؛عرش خدا پیش از آفرینش زمین و آسمان چه مدّت بر روی آب ماند؟»

فرمود:«أتحسن أن تحسب؟قال الرجل:نعم قال:لعلّک لا تحسن أن تحسب؟قال الرجل:بلی إنّی أحسن أن أحسب؛حساب کردن را خوب بلدی!؟مرد گفت:بلی،فرمود:

شاید تو حسابگری را خوب ندانی؟مرد گفت:علم حساب کردن را به خوبی بلدم.»

حضرت فرمود:اگر بین زمین و آسمان را پر از خردل کنند و مدّت عمرت را به آن اندازه طولانی نمایند و به تو(با ناتوانی که داری)مأموریّت دهند که دانه دانۀ آن خردل ها را از مغرب تا مشرق ببری(قدرت این کار را هم به تو بدهند،این را بدان) اگر با آن قدرت و طول عمر خردل ها را جابه جا کرده و بشماری،برایت آسان تر است از شمارش سال های مدّت توقّف عرش خدا(پیش از آفرینش زمین و آسمان) بر آب است.تازه این توصیف برایت تقریب ذهن بود وگرنه یک دهم از ده جزء یک صد هزارم آن نبود و«استغفر اللّه من التقلیل و التحدید»به خاطر کم گویی و بیان مدّت کم از خدا طلب مغفرت می کنم.

آن مرد سرش را تکان داده و این شعر را خواند:

أنت أصل العلم یا هادی الهدی تجلو من الشک الغیاهیبا

حزت أقاصی کلّ علم فما تبصر أن غولبت مغلوبا

لا تنثنی عن کلّ أشکولة تبدی إذا حلّت أعاجیبا

للّه درّ العلم من صاحب یطلب انسانا و مطلوبا (1)

تویی اصل و ریشه علم!ای هدایت کننده هدایت گر!پردۀ تاریکی های شب را

ص:204


1- 1) -سرچشمۀ حیات:ص 62؛ [1]به نقل از ارشاد القلوب:ج 2 ص 186؛ [2]بحار الأنوار:ج 10 ص 127 ج 57 ص 232 [3] به نقل از کتاب محتضر:حسن بن سلیمان آن هم از کتاب الخطب عبد العزیز بن یحیی جلودّی.

کنار می زنی و دور دورها را می بینی تمامی و همۀ علم را تصاحب کرده ای و هیچ وقت دیده نمی شود که در مصارعه(کشتی گیری علمی)مغلوب شوی.

خسته نمی شوی از حلّ هیچ مشکلی و سرباز نمی زنی و هر اعجوبه و مشکلی که پیش آید،آن را از پرده بیرون می کشی.خدا جزای خیر دهد بر علم از صاحب علمی که انسان ها را می خواند و مورد توجّه انسان هاست!

34*رفع وحشت و درنده خویی

ترساندن و درنده خویی،اذیت و آزار رساندن،بالاخره بدرفتاری و بدکرداری از صفات زشت و ناپسند انسان هاست.

دربارۀ دوری و پرهیز کردن از این گونه اخلاق ها از سوی بزرگان دین دستورهای زیاد و تشویق های فراوان آمده است و این که هرکسی موظف است به اصلاح خود بپردازد و با بندگان خدا معاشرت خوب و زیستن سالم را پیشۀ خود نماید.

در زمان حضرت«قائم علیه السّلام»مردم تمامی این صفات رذیله را از خود دور نموده و جامعۀ سالم و دوست داشتنی به وجود می آورند و خداوند نیز به آن ها کمک خواهد کرد.

1-خداوند در ضمن جواب ابلیس می فرماید:«و ألقی فی تلک الزمان الأمانة علی الأرض فلا یضرّ شیء شیئا و لا یخاف شیء من شیء...و ألقی الرأفة و الرحمة بینهم فیتواسون و یقتسمون بالسویة فیستغنی الفقیر و لا یعلو بعضهم بعضا و یرحم الکبیر الصغیر و یوقر الصغیر الکبیر و یدینون بالحقّ و به یعدلون و یحکمون أولئک أولیائی؛ (1)و در آن زمان امانت و امنیت را به زمین می اندازم،پس هیچ چیز به چیز دیگر ضرر نمی رساند و هیچ چیزی از دیگری نمی ترسد....و مهربانی و محبت را در میان آن ها قرار می دهم،پس به همدیگر مواسات می کنند و به طور مساوی تقسیم می کنند،پس فقیر غنی می شود و به همدیگر فخرفروشی نمی کنند و بزرگ به کوچک رحم و کوچک به بزرگ احترام

ص:205


1- 1) -بحار الأنوار: [1]38452 ب 27 ح 194 از کتاب سعد السّعود [2]سیّد بن طاووس.

می نماید و پیرو دین حق می شوند و با آن معتدل می شوند و حکم می کنند،آن هایند دوستان من.»

2-«و لتذهبن الشحناء و التباغض و التحاسد؛ (1)دشمنی و کینه و حسد از بین می رود.»

3-حضرت صادق علیه السّلام فرمود:«إذا قام حکم بالعدل و ارتفع فی أیّامه الجور و أمنت السبل؛ (2)وقتی که«قائم علیه السّلام»قیام نماید،به عدل حکم و در ایام او جور برداشته شود و راه ها امن گردد.»

4-«تمشی المرأة بین العراق إلی الشام لا تضع قدمیها إلاّ علی النبات و علی رأسها زبّیلها لا یهیّجها سبع و لا تخافه؛ (3)زنی بین عراق و شام را(بدون ترس از انسان و حیوان) می پیماید و قدم هایش را نمی گذارد،مگر روی سبزی ها و زنبیلش در سر و درنده ای او را به وحشت نمی آورد و نمی ترساند.»

روایتی که قسمتی از دوران عصر حضرت«قائم علیه السّلام»را ترسیم نموده است نقل می شود با این که همۀ آن ها را به صورت تکه هایی در خلال این کتاب از نظر خوانندگان گرامی گذشته است اما خواندن یک جا و کامل آن مسرّت بخش است.

5-امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا قام القائم استنزل المؤمن الطیر من الهوا فیذبحه فیشویه و یأکل لحمه و لا یکسر عظمه ثمّ یقول له أحیی بإذن اللّه فیحیی و یطیر و کذالک الظباء من الصحاری و یکون ضوء البلاد و نورها و لا یحتاجون إلی الشمس و لا قمر و لا یکون علی وجه الأرض موذی و لا شرّ و لا فساد أصلا فانّ الدعوة سماویّة لیست بأرضیة و لا یکون للشیطان فیها وسوسة و لا عمل و لا حسد و لا شیء من الفساد و لا تشوک الأرض الشجر و تبقی الأرض قائمة کلّما أخذ منها شیء نبت من وقته و عاد کحاله و إنّ الرجل لیکسو ابنه الثوب فیطول معه کلّما طال و یتلوّن بأیّ لون أحبّ و شاء و لو أنّ الرجل الکافر دخل علی جحر ضبّ أو تواری خلف مدرة أو حجر أو شجر لأنطق اللّه ذلک الشیء الّذی یتواری فیه حتی یقول:یا مؤمن خلفی کافر فخذه!فیؤخذ و یقتل و لا یکون لإبلیس هیکل یسکن فیه و الهیکل

ص:206


1- 1) -بحار الأنوار:38452 ب 27 ح 193 از سعد السعود.
2- 2) -ارشاد مفید:359/2 ب 40 ح 7؛ [1]إلزام النّاصب:281/2-282؛ [2]منتخب الأثر ص 308 [3]بحار الأنوار:ج /52 338 ب 27 [4] ح 83 از ارشاد.
3- 3) -بحار الأنوار:316/52 ب 27 [5] ح 11 از خصال.

البدن و یصافح المؤمنون الملائکة و یوحی إلیهم و یحیون و یجتمعون الموتی بإذن اللّه قالوا:

یأتی علی الناس زمان لا یکون المؤمن إلاّ بالکوفة أو یحنّ إلیها؛ (1)زمانی که«قائم علیه السّلام»قیام کرد،مؤمن پرنده را از هوا پایین کشیده و ذبح می نماید و آن را می پزد و گوشتش را می خورد و استخوانش را نمی شکند،سپس به آن پرنده دستور می دهد که زنده شو با اذن خدا!پس زنده شده و می پرد و هم چنین آهوان صحراها و(قائم علیه السّلام)روشنایی زمین و نور آن می شود و محتاج خورشید و ماه نمی شوند و در روی زمین اذیت کننده و شرّ و فساد وجود نخواهد داشت.فراخوانی آسمانی است و زمینی نیست و برای شیطان در زمین وسوسه و فعّالیت و حسد و چیزی از فساد نخواهد بود.در زمین خار و درخت بیهوده پیدا نمی شود و زمین همیشه زنده می ماند و هرچه از آن چیده شود از جایش روییده می شود و به حالت اوّلیه برمی گردد و مرد برای بچه اش لباس می پوشاند و هرچه بزرگ تر شود،آن هم بلند می شود و به هر رنگی دوست دارد و بخواهد درمی آید و اگر کافری به سوراخ موشی داخل شود یا در پشت سنگی و یا درختی پنهان شود، خداوند آن را به سخن درمی آورد و ندا دهد که ای مؤمن!کافری در پشت سر من است، او را گرفته و بکشید!پس می گیرند و می کشند و برای ابلیس هیکلی نباشد که در آن سکونت نماید و هیکل به معنای بدن است.مؤمنان با فرشتگان مصافحه می کنند و برای آن ها وحی می نمایند و با اذن خدا مرده ها را زنده کرده و گرد هم می آیند و می گویند:زمانی برای مردم می آید مؤمن یا در کوفه می باشد و یا دلش برای آن می تپد.» (2)

35*تربیت در حدّ عصمت

در دوران حکومت حق،تربیت فردی و اجتماعی به تدریج و با به کنار گذاشته شدن شیاطین انس و جنّ،به گونه ای پیاده خواهد شد که جامعۀ آن روز معنای واقعی امنیت،آرامش،رفاه،خودسازی و اعمال خداپسندانه،نوع دوستی،ادب،

ص:207


1- 1) -دلائل الإمامة:ص 246؛ [1]معجم الملاحم و الفتن:9/4.
2- 2) -در بخش اجتماعی به فصل«امنیت فراگیر»مراجعه شود.

معرفت،انسانیت و...مصداق صحیح پیدا خواهد کرد.

بچه ها چشم باز کرده،جامعه ای را حس می کنند که همه آمال و آرزوهای خود را در آن فراهم می بینند؛دیگر از بی کاری و بی خانمانی و فقر و تنگدستی و غم و غصه و قحطی و خشکسالی و بدبیاری و در نهایت بیماری و...در بعد مادی و از کبر،نخوت،دغل،حیله،مکر،بی وفایی،مردم آزاری و...در بعد اخلاقی اثری نخواهد ماند.

همه مردم عابدان شب و شیران روز خواهند بود،هنگام کسب و کار همه کاسب و کارگرانند و هنگام امنیت حفظ جامعه،همه نیروی انتظامی و نگهبانان اجرای قوانین برای حفظ بهداشت و سلامتی محیط زیست،همه احساس مسؤلیت می کنند و از صمیم قلب،مراقب نظافت و تمیزی،کوتاه سخن این که همه یک انسان کامل و صاحب عقل سالم می باشند!؛زیرا دست قدرت خدا و دست رأفت و مهربانی ولیّ خدا بر سر مردم کشیده شده است و«کملت عقولهم و أحلامهم».

پس از گذشت یک قرن و سپری شدن یک نسل،دیگر نشانی از ناملایمت و مردم آزاری،تحقیر،بی احترامی،شکستن حرمت ها و...نخواهد ماند.

چشم باز کرده جامعه ای سالم و پویا،پر از ایمان و معنویت و ایثار و از خود گذشتگی و...را دیده و با آن تربیت خواهند شد و تمام رذایل اخلاقی و خلق و خوی حیوانی رخت بربسته و به دست فراموشی سپرده خواهد شد.

در زیر لوای اسلام و پرچم قرآن و در سایۀ رهبری آسمانی و الهی آن دوران از هیچ گونه بیماری و افسردگی و فرسایش بیهوده جسم و ناراحتی روح و روان، نشانی نخواهد ماند.دنیای دوست داشتنی و زندگی لذت بخش و بهره برداری صحیح از عمر طولانی و غیره خواهد بود.

با به کار گرفتن تکنیک های فوق مدرن آن روز و استفاده از مواهب کرات دیگر و دسترسی به برکات خلقت و جهان آفرینش برای همگان میسر خواهد شد.

در هر لحظه ای که دلت بخواهد امام خود و یوسف زهرا علیها السّلام را آشکار و بدون پرده و حایل و مانع،خواهی دید و چهره به چهره سخن خواهی گفت و نیازهای

ص:208

خود را(اگر بوده باشد)به صورت زنده و روبرو اظهار خواهی داشت.

شاید برای عدّه ای پذیرفتن این گفت وگوی رودررو مشکل باشد،اما می دانیم که فرمول ابتدایی و ضعیف این گونه سخن گفتن را پیدا کرده در تلفن های تصویری متقابل پیاده کرده اند،البته تا آن روز هزاران بار پیشرفته تر از امروز خواهد بود؛چون تمامی حروف 27 گانه علم در آن دوران تفسیر و معنا خواهد شد و دانش بشری به کمال نهایی خود خواهد رسید.آن دوران،دوران تکامل و کمال عقل و انسانیت و دوری از جهل و نادانی و سایر رذایل اخلاقی و غیره است که در آن زمان اثری از آن ها نخواهد ماند.به امید آن روز،ان شاء اللّه تعالی!

ص:209

ص:210

بخش دهم:

اشاره

قضاوت

ص:211

ص:212

قضایی

1*پیشرفت قضایی

یکی از ارکان تأمین امنیت و آرامش زندگی هر جامعه،تشکیلات قضایی قوی و اجرای صحیح قوانین آن جامعه یا کشور است.

زمان فرمانروایی حضرت«مهدی موعود علیه السّلام»مردم از تعلیم و تربیت صحیحی برخوردار می شوند که این همه به نیرو و پرسنل عریض و طویل نیاز پیدا نخواهند کرد.

جایی که حتی بانوان در خانه های خود به قضاوت درست و حل کردن امور قضایی خواهند نشست؛احتیاجی به این دستگاه گسترده و پرهزینه نخواهد بود؛ چون همه به احکام شرعی و دینی و دنیوی خود واقف می باشند و در سایۀ عدل و دادی که حضرت«مهدی علیه السّلام»پیاده کرده و به اجرا خواهد گذاشت،همگان خود را موظّف به پذیرفتن و به کار بستن آن خواهند دانست.

در این صورت،دولت چه احتیاجی به این همه کشمکش ها و زندان ها و مخارج نجومی دارد تا این بار سنگین را بر دوش بکشد و متحمّل شود.

اما به هر صورت در هر کشوری باید قوّۀ قضاییّه وجود داشته باشد،تا امنیّت کامل و نظم عمومی برقرار شود و جوامع بشری روی آرامش را ببینند و مزۀ آرام زیستن را بچشند.

پس برای پیاده نمودن حکومت قانون و ایجاد نظام صحیح اجتماعی و برقرار ساختن یک سیستم قضایی نیرومند و آگاه با هوشیاری کامل و احاطۀ وسیع و

ص:213

هم چنین برای مبارزه با فساد و تجاوز و ستم جامعه باید از چند عوامل مهم و کلیدی برخوردار شود.

1-اجرای برنامه های انبیا و سفیران الهی در تقویت پایه های ایمانی و اخلاقی مردم وسیلۀ بازدارنده و مهارکنندۀ انسان از فساد در ظاهر و باطن و پنهان و آشکار است؛زیرا اگر در مرحلۀ نخست اصلاح جامعه این سیستم پیاده نشود و ایمان مردم تقویت نگردد،هیچ نیرویی مقتدر نمی تواند اقشار مختلف مردم را با نژاد و اخلاق و روحیّات گوناگون در دشت و کوه شهر و روستا،بالاخره در پنهان و آشکار از ارتکاب جرم و گناه بازدارد.

2-به وجود آوردن یک سیستم اطّلاعاتی قوی و نیرومند با وسایل مدرن و فوق مدرن.

به طور مسلّم پیشرفت کامل صنایع و تکنیک های متنوع وسایلی را در اختیار بشر می گذارد که به وسیلۀ آن به خوبی می توان در مواقع لازم و ضروری حرکات همه مردم را تحت کنترل قرار داد و هر حرکت ناموزون و نابجایی را که منتهی به فساد و تجاوز و ستمی شود،زیرنظر گرفت و جلوگیری کرد.

مثلا با علایم و آثاری که مجرمان در محلّ جرم باقی می گذارند،از آن ها عکس برداری کرده و صدای آن ها را ضبط نموده و بدین وسیله آن ها را به خوبی شناسایی کرد.

قرار گرفتن چنین وسایلی در اختیار یک حکومت صالح،عامل مؤثر برای پیشگیری از فساد و ستم در صورت وقوع چنین موضوعی و رساندن حق به صاحب حقّ است.

از آن جا که انسان آزاد آفریده شده و در اعمال خویش از اصل جبر پیروی نمی کند،خواسته و یا ناخواسته افرادی هرچند در اقلیت،در هر اجتماع صالحی ممکن است پیدا شوند که از آزادی خود سوءاستفاده کنند و از آن برای وصول به مقاصد شوم خود بهره گیرند.

لذا یک دستگاه قضایی سالم و آگاه و مسلط لازم است که حقوق مردم را بدون

ص:214

کوچک ترین ظلمی به آن ها برساند و ستمگر را سر جای خود بنشاند.

با مطالعه دقیق روی جرم و جنایت و مفاسد اجتمایی که از کشمکش بر سر اندوختن ثروت و استثمار طبقات ضعیف و حیله و تزویر و انواع تقلب ها و دروغ و خیانت و جنایت،به خاطر درآمد بیشتر از هر راه و با هر وسیله سرچشمه می گیرد و شاید رقم بزرگ فساد و ظلم در هر جامعه ای از همین رهگذر است که با از میان رفتن ریشۀ اصلی و برچیده شدن نهال،آن شاخ و برگ ها خودبه خود می خشکد.

3-آموزش و تربیت صحیح اثر عمیقی در مبارزه با فساد و تجاوز و انحرافات اجتماعی و اخلاقی دارد و یکی از عوامل مهم توسعۀ فساد در جوامع امروز این است که نه تنها از وسایل ارتباط جمعی آن جامعه برای آموزش صحیح استفاده نمی شود،بلکه همه آن ها غالبا در خدمت زشت ترین برنامه های استعماری فساد هستند و شب و روز به طور مداوم از طریق ارایه فیلم های بدآموز و داستان ها و برنامه های گمراه کننده و حتی اخبار دروغ و نادرست که در خدمت مصالح استعمار جهانی است،به ظلم و تبعیض و فساد کمک می کنند.

البتّه این ها نیز از جهتی ریشۀ اقتصادی دارد و در جهت نابودی مغزها،به ابتذال کشیدن مفاهیم سازنده و نابود کردن نیروهای فعّال و بیدار هر جامعه با بهره گیری بیشتر غول های استعمار اقتصادی حرکت می کند،بی آن که با مانع مهمی روبرو شوند.

هرگاه این وضع دگرگون شود،به یقین در مدّت کوتاهی قسمت مهمی از مفاسد اجتماعی فروخواهد نشست و این کار جز از یک حکومت صالح و سالم جهانی که در مسیر منافع توده های جهان،نه استعمارگران برای ساختن جهان آباد و آزاد و مملو از صلح و عدالت و ایمان ساخته نیست.

4-وجود یک دستگاه قضایی بیدار و آگاه به وسیلۀ مراقبت دقیق که نه مجرمان بتوانند از چنگ آن فرار کنند و نه از عدالت سر باز زنند،نیز یک عامل مؤثّر در کاهش از میزان فساد و گناه و تخلف از قانون است و اگر این چهار جنبۀ مشروح فوق، دست به دست هم بدهند،ابعاد تأثیر آن در اصلاح جامعه فوق العاده خواهد بود.

ص:215

2*بهره گیری از عوامل فوق در عصر امام علیه السّلام

از مجموع احادیث مربوط به دوران حکومت مهدی علیه السّلام استفاده می شود که آن حضرت از تمام این چهار عامل بازدارنده در زمان انقلاب خود بهره می گیرد.

شکّی نیست که در آن عصر،آموزش های اخلاقی با وسایل ارتباط جمعی فوق العاده پیشرفته،آن چنان وسعت می گیرد که اکثریت قاطع مردم جهان را برای یک زندگی صحیح انسانی آمیخته با پاکی و عدالت اجتماعی آماده می سازد.

مولی الموحّدین علی علیه السّلام فرمود:«...میش و گرگ در یک محل می چرند و کودکان با مار و عقرب ها بازی می کنند و این گزندگان به آنان آسیبی نخواهند رسانید،بدی از بین رفته و نیکی باقی خواهد ماند.» (1)

در توضیح این مطلب می توان گفت که این گفتار حقیقت پیدا خواهد کرد و عینیّت خواهد بخشید و در اثر برکت وجودی امام علیه السّلام درنده خویی از بین رفته و نابود خواهد شد،مانند از بین رفتن حرارت آتش با یک فرمان «یا نارُ کُونِی بَرْداً وَ سَلاماً عَلی إِبْراهِیمَ» (لحن روایت و تصریحات آن به حقیقت پیوستن این تغییرات خواهد بود) (2)و یا گرگ های بیابان تغییر ماهیت می دهند و یا میش ها از حالت کنونی درمی آیند،با این سخن ها تنها به عنوان مثال گفته شده است،در هر صورت،جامعه در امنیت کامل درآمده و گرگ صفتان خون خوار نخواهند توانست از وجود مستضعغان جامعه بهره کشی نمایند و این اشاره به برقراری عدالت در جهان و تغییر روش گرگ صفتان خون خوار که با سازش با حکومت های جبّار قرن ها به خوردن خون قشرهای مستضعف جامعه انسانی ادامه می دادند،باشد.

آن ها در پناه نظام جدید یا به کلی تغییر روحیه می دهند؛چرا که گرگ صفتی هیچ وقت جزء سرشتش نبوده و نیست و از نهادهای عرضی قابل تغییر است و یا

ص:216


1- 1) -عقد الدّرر:باب 7 ص 159 برای اطّلاع بیشتر در این مورد به بخش اجتماعی فصل«امنیت فراکیر» مراجعه شود.
2- 2) -به فصل«امنیت فراگیر»بخش اجتماعی مراجعه شود.

حد اقل بر سر جای خود می نشینند و به جای خوردن منافع دیگران در کنار آن ها از مواهب الهی،به طور عادلانه بهره می گیرند،همان گونه که گرگ در کنار میش بر سرچشمه آب می نوشند،در غیر این صورت مشمول تصفیه می شوند و وجودشان از میان برداشته خواهد شد و به خاطر مراقبت های شدید که در عصر حکومت او طبق روایات اعمال می گردد،حتی مجرمان در محیط خانۀ خود نیز در امان نخواهند بود،چرا که ممکن است با وسایل پیشرفته ای که در اختیار خواهند داشت،تحت کنترل باشند و حتی امواج صوتی آن ها بر روی دیوار قابل کنترل گردد که این خود اشارۀ دیگری به وسعت ابعاد مبارزه با فساد در عصر حکومت اوست.

داوری کردن او برطبق قانون«دادرسی داودی علیه السّلام»است،گویا اشاره بر این نکتۀ لطیف دارد که او هم به موازین آیین دادرسی اسلامی،هم چون اقرار و گواهی شاهدان و مانند آن استفاده نمی کند و از طرق روانی و علمی برای کشف مجرمان اصلی آن چنان که پاره ای از نمونه های آن از عصر داود علیه السّلام نقل شده است،به علاوه در عصر امام علیه السّلام به موازات پیشرفت علوم و دانش ها و تکنیک و صنعت،آن قدر وسایل کشف جرم تکامل می یابد که هیچ مجرمی نمی تواند ردّپایی که با آن شناخته می شود،و از خود به جا می گذارد،از دست قانون گریخته و رهائی یابد.

در یکی از مطبوعات خبری پیرامون شگفتی های مغز آدمی نوشته بود که مغز انسان امواجی برابر اعتقادات درونی بیرون می فرستد که با اندازه گیری آن می توان به راستگویی و دروغگویی افراد در اظهاراتشان پی برد.به طور مسلّم این وسایل تکامل می یابد و وسایل دیگری نیز اختراع می گردد و با استفاده از روش های پیشرفتۀ روانی،مجرمان کاملا مهار می شوند،هرچند مجرم در چنین جامعه ای اصولا کم است(ولی همان کم نیز مهم است).

باز یادآوری می شویم این اشتباه است که ما تصوّر کنیم در عصر حکومت او همۀ این مسایل از طریق اعجاز حل شود؛چرا که اعجاز،حکم یک استثنا را دارد و برای مواقع ضروری به خصوص اثبات حقّانیت دعوت پیامبر صلّی اللّه علیه و اله یا امام علیه السّلام است،نه برای تنظیم زندگی روزمرّه و جریان عادی که هیچ پیامبری برای این مقصد از معجزه

ص:217

استفاده نکرده است.

بنابراین مسیر حکومت جهانی او از همان نمونه است که اشاره نمودیم،نه از نمونۀ اعجاز.

به هرحال آن چنان امنیتی در سایۀ حکومت او،جهان را فرامی گیرد که طبق روایتی یک زن تنها می تواند از شرق جهان به غرب عالم برود،بدون این که کسی مزاحم او شود.

اگر مسألۀ ساده زیستن امام علیه السّلام که طبق روایات آمده،بر آن بیفزاییم،باز مسأله از این روشن تر می گردد؛چرا که عمل او سرمشق و الگویی می شود برای مردمی که تحت حکومت وی قرار دارند؛یعنی برای مردم جهان،چون جهان یک حکومت واحد خواهد بود،آن هم زیر لوای اسلام به سرپرستی حجّت های الهی.

با توجّه به این که قسمت مهمی از جرایم و جنایات و مفاسد اجتماعی از تجمل پرستی و پرزرق وبرق شدن زندگی و تشریفات بیهوده و پرخرج کمرشکن سرچشمه می گیرد،یکی دیگر از دلایل برچیده شدن مفاسد در دوران حکومت او روشن می شود. (1)

در حدیثی از امام رضا علیه السّلام چنین آمده است«و ما لباس القائم إلاّ الغلیظ و ما طعامه إلاّ الجشب؛ (2)لباس«قائم علیه السّلام»چیزی جز پارچۀ خشن نیست و غذای او نیز تنها غذای ساده و کم اهمیّت است»همانند این روایت از امام صادق علیه السّلام نقل شده است. (3)

3*اصول اساسی دولت کریمه

اصول اساسی این دولت:قرآن کریم و سنّت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله،بدون هیچ کم و زیاد خواهد بود.

ص:218


1- 1) -در فصل(خوراک و پوشاک آن حضرت)ساده زیستن او را شرح دادیم.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:164/4 ح 1224؛ [1]غیبت نعمانی:باب 15 ص 192؛بحار الأنوار:358/52 ب 27 ح 126. [2]منتخب الأثر:ص 307. [3]
3- 3) -منتخب الأثر:ص 307. [4]

اما بعضی از دستورهای امام علیه السّلام به ظاهر با کتاب و سنّت مطابقت نخواهد داشت،مانند:

1-ارث برادران عالم ذرّ.

2-حدّ بر زانی پیر.

3-کشتن کسانی که بعد از بیست سالگی،مسایل شرعی خود را ندانند.

4-تصدی مقام قضاوت زن در کل مسایل اسلامی.

5-تغییرات مسجد الحرام و مقام ابراهیم علیه السّلام و مسجد النّبی صلّی اللّه علیه و اله و سایر مساجد.

6-حکم به واقع بدون طلب شاهد.

7-نسخ نسب و غیر این ها که آوردنش به طول می انجامد.

در پاسخ این مطالب فوق می توان گفت:

الف:در فصول هریک از موارد فوق توضیح داده شد که اکثر اخبار در زمینه های فوق از قبیل«اخبار آحاد»است و در صورت مخالفت با اصول کلّی اسلام رد می شود.

ب:هر کاری که«قائم علیه السّلام»انجام دهد اسلام واقعی است،نه آن چه ما می فهمیم؛ زیرا«أهل البیت أدری بما فی البیت»(صاحب خانه از زوایا و جزئیّات خانه خود بیش از دیگران اطّلاع کافی دارد،نه اشخاص خارج از خانه).

ج:بعضی از احکام از استثنائات مقام ولایت است؛مانند حکم داودی.

د:آن چه لازم است در پاسخ این سؤالات و مشابه آن به طور کلّی گفته شود،این است که در اسلام دو نوع قانون داریم:

1-قوانین ثابت و همگانی و تغییرناپذیر و به اصطلاح ابدی که دگرگونی به آن ها راه ندارد.

2-اصول و مقررات متغیّر و متحوّل که با تغییر شرایط و مقتضیات زمان،تغییر و تبدیل پیدا می کند و آن چه مهم است،بیان ملاک قوانین ثابت و مقرّرات متغیّر و تشخیص این دو نوع از یکدیگر است.

در توضیح این مسایل می توان گفت که آن قسمت از مسایل اخلاقی و شؤون

ص:219

و قوانین اجتماعی و جزایی که از اصول فطری و غرایز ثابت انسانی مایه می گیرد، طبعا در همه جوامع و اجتماعات یکسان است و قوانین مربوط به آن در اسلام ثابت است و جزییات آن در فقه اسلامی پیش بینی شده است.

اما آن سلسله از مقرّراتی که مربوط به شرایط خاصّ مکانی و زمانی است و جوامع نسبت به آن باهم فرق دارند،برای آن ها در قوانین اسلامی فقط یک سلسله اصول کلّی تعیین شده که با توجّه به آن ها،باید جزییات آن طبق نیازمندی های اعصار و قرون و جوامع مختلف به وسیلۀ محقّقان اسلامی تعیین گردد.

برای توضیح موارد این دو صورت و تشریح ملاک قوانین ثابت و مقرّرات متغیّر به مطالب و مثال های زیر توجّه نمایید.

هر انسانی با قطع نظر از شرایط مختلف مکانی و زمانی،دارای یک سلسله غرایز و روحیات و خواسته های درونی است که معرّف وجود او بوده و او را از حیوانات جدا می سازد و این غرایز(فطری)جزء حقیقت وجود او است و با گذشت زمان هرگز تغییر نمی یابد.

مثلا انسان یک موجود اجتماعی است که برای زندگی دسته جمعی آفریده شده است.

هم چنین او در زندگی خود به تشکیل خانواده نیاز دارد و بدون این اجتماع کوچک،زندگی طبیعی برای او امکان پذیر نیست،بنابراین دو اصل،یعنی زندگی انسان به صورت این اجتماع«کوچک»و«بزرگ»جزء حقیقت وجود او است و هرگز از او جدا نمی گردد.در این صورت قوانین مربوط به برقراری نظم و عدالت اجتماعی و روابط حقوقی افراد و وظایف زن و شوهر نسبت به یکدیگر،همواره باید ثابت و ابدی باشد؛زیرا جامعۀ انسانی با همۀ تحوّلات و تغییراتی که دارد، هرگز اصل«اجتماعی بودن»انسان را تغییر نمی دهد؛بنابراین قوانینی که برای حفظ اجتماعی بودن وی تنظیم می گردد،هرگز تغییر نخواهد پذیرفت.

هم چنین زندگی انسان برخلاف جانداران دیگر؛مانند زنبور عسل و مورچه که

ص:220

زندگی دسته جمعی دارند،براساس قانون تکامل نهاده شده است،بنابراین قوانین مربوط به اصول تکامل اجتماع باید همیشه ثابت باشند.

علاقۀ پدر و مادر به کودکان،یک علاقۀ فطری و طبیعی است و حقوقی که بر این اساس؛مانند ارث و تربیت وضع می گردد،باید ثابت و ابدی باشند.

در این موارد نمونه های فراوان دیگری وجود دارد و دلیل است بر این که اساس قوانین اسلامی را فطرت و غریزۀ ثابت و پایدار انسان تشکیل می دهد،در این صورت باید قوانین مربوط به آن ها ابدی و دایمی باشند؛زیرا درست است که قیافۀ اجتماع در هر عصر دگرگونی پیدا می کند،ولی انسان قرن بیستم از نظر فطرت و روحیه و غریزه و تمایلات ثابت طبیعی،مثل همان انسان قرن دهم است و انسانیت و مشخصات و روحیات هردو از نظر کلّی یکی است و هرگز غرایز و مشخصات وجودی آن ها دگرگون نگردیده است.

اسلام به همین دلیل در این موارد برای اجتماع،اصول حقوق افراد،روابط عمومی مردم،روابط خانوادگی،ازدواج،تجارت مسایل مالی و مانند آن ها قوانین ثابتی وضع نموده است.

گذشته از این،یک سلسله امور است که برای مصالح و مفاسد فردی و اجتماعی ثابت و پایدارند و گذشت زمان تغییر نمی یابد و طبعا باید قوانین ثابت داشته باشند؛مثلا دروغ،خیانت،هرزگی،بی بندوباری،همواره زشت و تباه کننده اجتماع بوده و خواهد بود.از این نظر باید تحریم و ممنوعیت آن ها ابدی و دایمی باشد؛زیرا اگرچه قیافه اجتماع عوض می شود،ولی زیان این اعمال،همان است که بوده است.

هم چنین قوانین مربوط به تهذیب نفس و فضایل اخلاقی و سجایای انسانی؛ مانند وظیفه شناسی،نوع دوستی و رعایت عدالت و ده ها مانند این مسایل،باید همیشگی و دایمی باشد و تغییر و تبدیل در آن ها راه پیدا نکند.بنابراین قانون مربوط به هزار و چهارصد سال پیش در این گونه مسایل و مسایل دیگری که بر اساس فطریات و غرایز انسانی است با واقع بینی خاصی که مبتنی بر شناخت

ص:221

حقیقت انسان و ارزیابی غرایز او وضع شده است،خواهد توانست اجتماع کنونی و هم چنین اجتماعات آینده را به وضع خوبی اداره کند،این بحث در مورد قوانین ثابت بود.

انسان علاوه بر این غرایز ثابت و تغییرناپذیر دارای سلسله شرایط زمانی و مکانی است که با دگرگونی آن ها وضع او نیز تغییر خواهد نمود،در این صورت کلیه مقرّرات مربوط به این موضوع باید در حال تغییر بوده باشد.از این نظر در اسلام برای این نوع موضوعات احکام خاصّی وضع نشده است و همواره تابع شرایطی است که پیرامون آن ها وجود دارد.

البتّه تغییر و تحوّل در این موضوعات به آن معنی نیست که تحت هیچ قانونی داخل نباشد،بلکه این قسم مقرّرات باید با توجّه به یک سلسله اصول کلّی ثابت، استنباط و اجرا گردند.برای توضیح روشن تر این نوع مقرّرات به مثال های زیر توجّه نمایید.

حکومت اسلامی دربارۀ مناسبات خود با اجانب نمی تواند برای ابد نظر واحدی اتخاذ کند.گاهی شرایط ایجاب می کند که از در دوستی وارد گردد و مناسبات دوستانه ای برقرار سازد و روابط تجاری وسیعی به وجود آورد و گاهی شرایط ایجاب می کند که شدّت عمل به خرج داده و روابط خود را قطع کند و روابط تجاری را تا مدّتی تحریم یا محدود نماید.موضوع معروف تحریم تنباکو که به وسیلۀ یکی از مراجع بزرگ پیشین در برابر یک دولت انحصارطلب استعماری یکی از همین مواردی است که در تاریخ معاصر رخ داده است.

اسلام در مسایل دفاعی و نوع اسلحه جنگی و نحوه استقلال و تمامیت ارضی و جلوگیری از نفوذ دشمنان،احکام خاصّی ندارد،بلکه با در نظر گرفتن اوضاع و احوال موجود،مقرّرات و احکامی از طرف حکومت اسلامی در نظر گرفته شود و از راهی که به حفظ مقاصد اسلام کمک کند،اقدام گردد.

از این نظر اسلام در تقویت بنیۀ دفاعی به وضع یک اصل کلّی دست زده و مصداق و نوع سلاح و تاکتیک را معین نمی کند و می فرماید: وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ

ص:222

مِنْ قُوَّةٍ (1)«هر نیرویی در قدرت دارید برای مقابله با آن ها(دشمنان)آماده سازید»و اگر در ذیل آیه فرموده است که اسبان نیرومندی تهیه نمایید،برای بیان مصداق رایج آن زمان بوده؛زیرا نیرومندترین وسیلۀ نقل و انتقال در آن زمان،اسب بوده است.

هم چنین در مسایل مربوط به فرهنگ و توسعه علوم و غیره حفظ امنیت داخلی و برقراری نظم و آرامش و...مقرّرات خاصّی وضع نکرده است و تمام این امور را به نظر حکومت اسلامی و مقامی که از نظر قوانین اسلام صلاحیت حکومت را دارد، موکول نموده است.

اسلام فقط به تحصیل دانش های مفید دعوت نموده و توسعه و گسترش فرهنگ اسلامی و انسانی را خواستار شده است.مسلّم است که وسایل گسترش و نحوه تحصیل نسبت به شرایط مکانی و زمانی تغییر می یابد و دگرگون می گردد و هم چنین موضوع برقراری نظم و حفظ آرامش و...

البتّه باید توجّه نمود که تشخیص احکام ثابت،از مقرّرات متغیّر در صلاحیت مراجع عالی شرع است و هیچ شخص و مقامی نمی تواند بدون مراجعه و تصدیق این مقامات عالی شرع در این موارد اظهارنظر کند. (2)

4*حکومت قانون و عدالت واقعی

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«به خدا قسم که عدالت او در درون خانه ها(راه می یابد و)خواهد رفت،مانند رفتن(راه یافتن)سرما و گرما(در آن ها). (3)

2-حضرت رضا علیه السّلام فرمود:در میان میزان،عدل را می نهد به گونه ای که احدی به

ص:223


1- 1) -سوره انفال:60/. [1]
2- 2) -پاسخ به پرسش های مذهبی معارف اسلام:آیت اللّه ناصر مکارم شیرازی و آیت اللّه جعفر سبحانی ص 92 شمارۀ 1.
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:501/3 ح 1072؛غیبت نعمانی:ص 200؛بحار الأنوار:361/52 ب 27 ح 131.

احدی ستم نکند. (1)

3-حضرت باقر علیه السّلام فرمود:«چون(قائم)اهل بیت علیهم السّلام قیام کند،به طور مساوی تقسیم کند و در میان رعیّت عدالت بگستراند.پس هرکس او را اطاعت نماید،خدا را اطاعت نموده و هرکس او را نافرمانی کند،خدا را نافرمانی کرده است. (2)

4-هم چنین از آن حضرت سؤال شد که«قائم علیه السّلام»با کدام سیرت سیر می کند؟! فرمود:به همان سیره ای که پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله سیر کرد.

پرسید:سیرۀ پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله چه بود؟فرمود:«ابطال آنچه را که در جاهلیت بود و مردم را به سوی عدالت بسیج کرد،هم چنین است قائم علیه السّلام هر وقت قیام نمود، آن چه را که در زمان هدنه(صلح)چیزهایی که در دست مردم(از حرام)هست، ابطال(اسنادش را باطل نماید)و آن ها را به سوی عدل سوق دهد. (3)

5*سیره قضایی و حکم داودی

در دوران حکومت امام علیه السّلام چون جرم ها با وسایل و تکنیک های پیشرفته آن زمان(با صرف نظر از علم لدنّی و ولائی امام)کشف و روشن خواهد شد و در اثبات چرم هیچ گونه ابهامی باقی نخواهد ماند،تا نیازی به شاهد داشته باشد،بلکه با مقتضای علم خود عمل کرده و حکم صادر خواهد نمود،به مطالب بعدی توجه نمایید.

1-با قوانین دین خالص و بدون درخواست شاهد،مانند حضرت داود علیه السّلام با علم خود حکم می کند؛بدین جهت در بسیاری از حکم هایش علمای مذاهب با او مخالفت می ورزند و به این علّت از او کناره گیری می کنند؛زیرا گمان می کنند که خداوند بعد از امامانشان مجتهد نو ظهوری را نمی آورد. (4)

ص:224


1- 1) -همان مدرک:201/5 ح 1624 و ص 301 ح 1730؛بحار الأنوار:32252 ب 27 ح 29.
2- 2) -همان مدرک:3223 ح 864؛اثبات الهداة:540/3 ب 32 ف 27 ح 507.
3- 3) -تهذیب:2 ژ 51؛معجم أحادیث الإمام المهدی:320/3 ح 862؛وسائل الشّیعة:57/11 ب 25 ح 2؛ بحار الأنوار:38152 ب 27 ح 192.
4- 4) -اسعاف الرّاغبین چاپ شده در حاشیۀ نور الأبصار شبلنجی ص 143؛قادتنا 318/7 ب 39 ح 3.

2-امام هادی علیه السّلام فرمود:هرگاه قیام کند،بین مردم به علم خود عمل کند و بیّنه نطلبد. (1)

3-حریز گوید که شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:«لن تذهب الدنیا حتی یخرج رجل منا أهل البیت یحکم بحکم داود و آل داود لا یسأل الناس بینة؛ (2)دنیا(از بین نمی رود)تا مردی از ما اهل بیت خروج نماید که با حکم داود و آل داود حکم کند و از مردم شاهد نمی خواهد.»

4-ابان گوید که شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:«لا یذهب الدنیا حتی یخرج رجل منّی یحکم بحکومة آل داود لا یسأل عن بیّنة یعطی کل نفس حکمها؛ (3)دنیا به پایان نمی رسد (از بین نمی رود)تا مردی از من به وجود آید که با حکم داود و آل داود حکم کند و از مردم شاهد نمی خواهد و حکم هرکس را(عادلانه)عطا نماید.»

5-حمران بن اعین گوید که به امام صادق علیه السّلام عرض کردم:شما پیامبرید؟

فرمود:نه.

گفتم:«فقد حدّثنی من لا أتّهم أنّک قلت:إنّکم أنبیاء؟قال:من هو أبو الخطاب؟قال:

قلت:نعم قال:کنت إذا أهجر؟قال:قلت:فبما تحکمون؟قال:نحکم بحکم آل داود؛ (4)کسی را که(به بدی)متّهم نمی کنم،به من حدیث کرد که شما فرموده اید:شما پیامبرانید؟! فرمود:او کیست،ابو الخطاب است؟!گفتم:بلی!فرمود:در این صورت من هذیان می گویم!(حرف بیخود می زنم)گفتم:پس با چه حکم می کنید؟فرمود:با حکم آل داود حکم می کنیم.»

ص:225


1- 1) -اصول کافی:581/1 ح 13/1335 [1]بحار الانوار ج 320/52 ب 27 ح 25. [2]
2- 2) -همان مدرک:3971؛ [3]بحار الأنوار: [4]319/52 ب 27 ح 21 از بصائر الدّرجات. [5]
3- 3) -بحار الأنوار: [6]320/52 ب 27 ح 22 از بصائر الدّرجات. [7]
4- 4) -قوله علیه السّلام:(کنت إذا أهجر)علی صیغة الخطاب و أهجر علی أفعل التفضیل من الهجر بمعنی الهذیان أی الآن حیث ظهر أنک اعتمدت علی قول أبی الخطاب الکذاب ظهر کثرة هذیانک أو علی صیغة التکلم و کذا (أهجر)أیضا علی التکلم و یکون علی الاستفهام التوبیخی أی علی قولک حیث تصدق أبا الخطاب فی ذلک فأنا عند هذا القول کنت هاذیا إذ لا یصدر من العاقل مثل ذلک فی حال العقل.بحار الأنوار:320/52 ب 27 ح 23 [8] از بصائر الدّرجات. [9]

6-ابی عبیده گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا قام قائم آل محمّد حکم بحکم داود و سلیمان لا یسأل الناس بیّنة؛ (1)زمانی که قائم آل محمّد علیه السّلام قیام کرد با حکم آل داود و سلیمان حکم می کند و از مردم بیّنه نمی خواهد.»

این روایت در چند حدیث از امام صادق علیه السّلام روایت شده است. (2)

7-امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا قام قائم آل محمّد حکم بحکم داود و سلیمان لا یسأل بیّنة؛ (3)زمانی که«قائم آل محمّد علیه السّلام»قیام کرد،با حکم آل داود و سلیمان حکم می کند و از مردم بیّنه نمی خواهد.»

8-ابان بن تغلب گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«کأنّی بطائر أبیض فوق الحجر فیخرج من تحته رجل یحکم بین الناس بحکم آل داود و سلیمان لا یبتغی بیّنة؛ (4)مثل این که پرندۀ سفیدی را بالای حجر(اسود)می بینم که از زیر آن مردی خروج نماید با حکم آل داود و سلیمان حکم کند و بیّنه نمی خواهد.»

9-دعوات راوندی از حسن بن طریف روایت کرده است:«کتبت إلی أبی محمّد العسکریّ علیه السّلام أسأله عن القائم إذا قام بم یقضی بین الناس؟و أردت أن أسأله عن شیء لحمّی الربع فأغفلت ذکر الحمّی فجاء الجواب:سألت عن الإمام فإذا قام یقضی بین الناس بعلمه کقضاء داود علیه السّلام لا یسأل البینة الخبر؛ (5)نامه ای به ابی محمّد حسن عسکری علیه السّلام نوشتم و از«قائم علیه السّلام»سؤال کردم،وقتی که ظهور کرد با چه(مبنایی)قضاوت می نماید و خواستم از او از«حمّی الرّبع»تب هوای گرم بپرسم،فراموش کردم.پس جواب آمد که از امام سؤال کرده ای زمانی که قیام کرد بین مردم با علم خود قضاوت می نماید،مانند قضاوت داود علیه السّلام و شاهد نمی خواهد.»

10-«و حکم بین الناس بحکم داود و حکم محمّد صلّی اللّه علیه و اله فحینئذ تظهر الأرض کنوزها

ص:226


1- 1) -بحار الأنوار: [1]320/52 ب 27 ح 24 از بصائر الدّرجات. [2]
2- 2) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:65/4 ذیل ح 1138 [3]بصائر الدرجات:ص 278 جزء 5 ب 15 ح 1345-ص 530 [4] جزء 10 ب 18 ح 15؛بیان الأئمّة:205/3 از العوالم.
3- 3) -اصول کافی:397/1 ذیل ح 1؛ [5]معجم الملاحم و الفتن:8/4؛وسائل الشّیعة:168/18 حدیث 33637. [6]
4- 4) -بحار الأنوار: [7]336/52 ب 27 ح 74 از الخرائج.
5- 5) -همان مدرک:320/52 ب 27 ح 25 [8] از دعوات تالرّاوندی.

و تبدی برکاتها و لا یجد الرجل منکم یومئذ موضعا لصدقته و لا لبرّه لشمول الغنی جمیع المؤمنین؛ (1)و بین مردم حکم می کند با حکم داود و حکم محمّد صلّی اللّه علیه و اله پس در این موقعیت، زمین گنج های خود را ظاهر می کند و برکاتش را آشکار می نماید و مردی از شما برای صدقه اش و احسانش محلّی پیدا نمی کند که پرداخت نماید به خاطر فراگیری بی نیازی مؤمنین است.»

11-هم چنین فرمود:چون در مکّه ظاهر شود و اصحاب او جمع شوند و با او بیعت کنند.پس از آن امر کند که منادی ندا دهد:این«مهدی علیه السّلام»است که به قضای داود و سلیمان قضاوت می کند و از کسی بیّنه نمی طلبد. (2)

12-امام صادق علیه السّلام فرمود:«حکم بین الناس بحکم داوود؛ (3)او بین مردم مانند حضرت داود(برحسب باطن و واقع)قضاوت می کند.»

13-امام صادق علیه السّلام فرمود:«یقضی بقضاء داوود و سلیمان لا یسأل بیّنة؛ (4)با قضای داود و سلیمان قضاوت می کند و شاهد نمی خواهد.»

14-امام باقر علیه السّلام فرمود:«یحکم بین أهل التوراة بالتوراة و بین أهل الانجیل بالانجیل و بین أهل الزبور بالزبور و بین أهل القرآن بالقرآن؛ (5)بین اهل تورات با تورات و بین اهل انجیل با انجیل و بین اهل زبور با زبور و بین اهل قرآن با قرآن قضاوت خواهد کرد.»

علّت این که در بعضی روایات،گفته شده که حضرت مهدی علیه السّلام هم چون داود و سلیمان علیهما السّلام بدون شاهد قضاوت می کند و یا به علم خود عمل می کند،شاید این باشد که حکومت حضرت مهدی علیه السّلام از نظر گستردگی و مسخّر شدن عوامل طبیعی و اجتماعی و امدادهای الهی و غیبی برای او شباهت زیادی به حکومت این دو پیامبر دارد،همان طور که عوامل طبیعی و انسانی و نیز غیر طبیعی در بین پیامبران

ص:227


1- 1) -بحار الأنوار:339/52 ب 27 [1]ح 83 از ارشاد. [2]
2- 2) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:11/4 ح 1090 بحار الأنوار ج 286/52 ب 26 ح 19 غیبت نعمانی: ص 214 باب 20 [3]خصال:792/2-793 باب اربعمائة ح 43. [4]
3- 3) -بحار الأنوار:239/25 ب 27 ح 83 از ارشاد مفید.
4- 4) -بشاره الاسلام:ص 240 و 259؛ [5]روزگار رهایی:645/2. [6]
5- 5) -غیبت نعمانی:ص 125( [7]تاریخ ما بعد از ظهور سید محمّد صدر ص 850 [8] به نقل از آن).

بیش از همه در اختیار این دو پیامبر قرار گرفت. (1)

6*برچیدن عوامل دوچهره ای

امام علیه السّلام برای حکم خود شاهد نمی خواهد،بلکه با علم امامت خود قضاوت می کند،حتی اگر کسی از طرح دعوی عاجز باشد و نتواند اقامۀ بیّنه نماید،امام علیه السّلام خود به تنهایی اقدام به حکم خواهد نمود و در تأیید این سخن از امام صادق علیه السّلام روایتی هست که فرمود:چه بسا در همان هنگام که مردی در کنار«قائم علیه السّلام»ایستاده (مشغول رتق و فتق و)امر و نهی است،آن حضرت فرمان می دهد تا وی را گردن زنند(حکم اعدام او را صادر نماید)پس در شرق و غرب عالم(مسؤل و)چیزی باقی نمی ماند،مگر آن که از او بیم و هراسی در دل خواهد داشت(همگان از ترس حکم به واقع آن حضرت،دست از خلاف کاری برداشته و دایم هشیار می باشند). (2)

7*اخبار از درون در قضاوت

یکی از امتیازات بی شمار انبیا و اوصیا،آگاهی از اسرار درونی انسان هاست به خصوص در هنگام قضاوت،لذا«قائم علیه السّلام»نیز برابر این علم،خود برای اربابان دعاوی و متّهمین قضایی از باطن و راز و رمزهای درونی آن ها خبر داده و حکم خواهد کرد،علاوه بر این که در دستگاه های قضایی امامت،برای تشخیص اظهارات طرفین از راست و دروغ از ابزار و وسایلی استفاده خواهد شد که برای مجرمین در دادگاه ها نصب خواهد گردید.

1-ابن عباس گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله ضمن حدیثی فرمود:«و له أظهر الکنوز و الذخائر بمشیّتی و إیّاه أظهر علی السرائر و الضمائر بإرادتی؛ (3)خداوند فرمود:با مشیّت خود برای او آشکار می کنم گنج ها و اندوخته ها را و با ارادۀ خودم اسرار درونی و راز خاطرها را بر او آشکار می نمایم.»

ص:228


1- 1) -موعود ادیان:ص 184. [1]
2- 2) -غیبت نعمانی:باب 13 حدیث 33.
3- 3) -منتخب الأثر:ص 220 ب 1 ف 2 ح 77. [2]

2-عبد اللّه بن عجلان گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:إذا قام قائم آل محمّد علیهم السّلام حکم بین الناس بحکم داود لا یحتاج إلی بینة یلهمه اللّه تعالی فیحکم بعلمه و یخبر کل قوم بما استبطنوه و یعرف ولیّه من عدوّه بالتّوسّم قال اللّه سبحانه إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِینَ وَ إِنَّها لَبِسَبِیلٍ مُقِیمٍ. (1)زمانی که«قائم آل محمّد علیه السّلام»قیام کند،با حکم داود علیه السّلام قضاوت می نماید و نیازی به شاهد نخواهد داشت،خداوند به او الهام می نماید،پس او برطبق الهام الهی حکم می کند و به تمامی گروه ها آن چه مخفی کرده اند(از دل می گذرانند)خبر می دهد.دوست خود را از دشمن خود با(نگاه و) نشان بشناسد خدای سبحان فرموده است:«در(سرگذشت عبرت انگیز)نشانه هایی است برای هوشیاران و ویرانه های سرزمین آن ها بر سر راه همیشگی(کاروان ها) است.»

3-امام باقر علیه السّلام فرمود:«...إنّا لنعرف الرجل إذا رئیناه بحقیقة الإیمان و حقیقة النفاق... (2)البتّه ما مرد را می شناسیم هنگامی که او را می بینیم با حقیقت ایمان و حقیقت نفاق...»

8*سنجش سیما در قضاوت

دستگاه های سنجش سیما نصب شده در تشکیلات قضایی«امامت و ولایت»از جمله دستگاه های اجرایی دقیق و بدون اشتباه خواهد بود.

1-آن حضرت به مقتضای علم امامت و وحی قضاوت می کند،مانند داود و سلیمان بیّنه نطلبد و با نگاه و نشان،صالح را از طالح می شناسد و به مقتضای آن حکم می کند و با کتب انبیای گذشته بین اهل آن قضاوت می نماید و نیز با حکم های انبیا حکم صادر می کند.پس(اگر)این حکم ها بر شخصی گران آید و مخالفت کند، گردن او را بزند و چون این حکم ها را برمبنای باطن کند و گردن زند،خوف او در

ص:229


1- 1) -حجر:75-74؛ [1]ارشاد:366-365؛ [2]بحار الأنوار: [3]339/52 ب 27 ح 86 از ارشاد و [4]ص 319 اولش و 320؛ الزام النّاصب:ص 57 و 140؛ [5]اعلام الوری:ص 433؛ [6]بشارة الإسلام:ص 238 و 273 [7] مقدار از آن
2- 2) -اصول کافی:438/1؛ [8]یوم الخلاص:ص 323.

همه دل ها جا کند.

2-معاویه دهنی از امام صادق علیه السّلام پیرامون آیۀ سؤال کرد: یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیماهُمْ فَیُؤْخَذُ بِالنَّواصِی وَ الْأَقْدامِ (1)فقال:یا معاویة ما یقولون فی هذا؟قلت:یزعمون أن اللّه تبارک و تعالی یعرف المجرمین بسیماهم فی القیامة فیأمر بهم فیؤخذ بنواصیهم و أقدامهم فیلقون فی النار فقال لی:و کیف یحتاج الجبار تبارک و تعالی إلی معرفة خلق أنشأهم و هم خلقه فقلت:جعلت فداک و ما ذلک؟قال:لو قام قائمنا أعطاه اللّه السیماء فیأمر بالکافر فیؤخذ بنواصیهم و أقدامهم ثم یخبط بالسیف خبطا. (2)امام علیه السّلام فرمود:ای معاویه دربارۀ این آیه(سنّی ها)چه می گویند؟!

معاویه عرض کرد:گفتم که می گویند خداوند تبارک و تعالی مجرمین را در قیامت با سیمایش می شناسد،پس امر می کند از پیشانی و پاهایشان بگیرند و به آتش بیاندازند!

فرمود:خداوند جبّار نیازی به شناختن آن ها ندارد،آن ها آفریدۀ خود اویند و از همه چیزشان اطّلاع دارد.

گفتم:فدایت شوم!پس منظور آیه چیست؟

فرمود:اگر«قائم علیه السّلام»ما قیام کند،خداوند علم«سیماشناسی»را به او عطا می فرماید،پس امر می کند که کافران را از پیشانی و پاهایشان گرفته با شمشیر به شدّت می زنند(به حسابشان می رسند).

3-شیخ صدوق گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:إنّ الإمام القائم علیه السّلام یعرف کلّ من یراه مؤمن او کافر أو صالح أو فاسق؛و یحکم بحکم داود بن سلیمان بعلمه الّذی علّمه اللّه سبحانه لا یسأل البیّنة و لا الشهود. (3)«همانا امام«قائم علیه السّلام»تمام کسانی را که می بیند، می شناسد که مؤمن است یا کافر صالح است یا فاسق و به حکم داود بن سلیمان با علمی که خداوند به او تعلیم کرده است،حکم می کند،نه بیّنه می خواهد و نه شهود.

ص:230


1- 1) -سوره رحمان/آیه 41. [1]
2- 2) -الخبط:الضّرب الشّدید.بحار الأنوار: [2]320/52 ب 27 ح 26 از بصائر الدّرجات و [3]اختصاص.
3- 3) -بیان الأئمّة:206/3 از العوالم.

4-ابان بن تغلب گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا قام القائم علیه السّلام لم یقم بین یدیه أحد من خلق الرحمن إلاّ عرفه صالح أم طالح!ألا و فیه آیات للمتوسّمین و هی السبیل مقیم (1)؛هرگاه قیام کند احدی از خلق خدا،در پیش او نایستد،مگر این که بشناسد او را که صالح است یا طالح (2)،آگاه باشید که در شأن اوست إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِینَ.» (3)

5-امام هادی علیه السّلام دربارۀ آیۀ «یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیماهُمْ» (4)فرمود:چون«قائم علیه السّلام» قیام کند،خداوند او را علم سیما عطا کند.پس امر می کند بر کافر که موهای پیشانی ایشان را می گیرند و به پاهای ایشان می چسبانند و می کشاند ایشان را به سوی شمشیر و شمشیر در میان ایشان می نهد. (5)

6-هم چنین فرمود:در بین این که مردی بالای سر قائم علیه السّلام ایستاده و او را امر می کند و نهی می کند،ناگهان می گوید:بچرخانید او را!پس او را می گردانند به پیش روی او و امر می کند گردن او را بزنند.در مشرق و مغرب کسی نمی ماند،مگر این که از وی می ترسند. (6)

7-محمّد بن علی سلمی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«إنّما سمّی المهدیّ مهدیّا لأنّه یهدی إلی أمر خفی یهدی إلی ما فی صدور الناس فیبعث إلی الرجل فیقتله لا یدری فی أیّ شیء قتله... (7)؛«مهدی علیه السّلام»را مهدی نامیدند،چون به کارهای پنهان و اسرار درون سینه ها هدایت می شود.پس می فرستد مردی را می کشند و دانسته نمی شود برای

ص:231


1- 1) -فی المصدر باب النوادر ج 2 ص 388 و هی بسبیل مقیم اشاره إلی قوله تعالی فی سورة الحجر:75 [1]إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِینَ* وَ إِنَّها لَبِسَبِیلٍ مُقِیمٍ. کمال الدّی ن:388/1 باب النوادر؛ [2]بحار الأنوار:325/52 ب 27 ح 38 و 389؛ [3]بشارة الإسلام:252 و 260؛ [4]اختصاص:ص 303.
2- 2) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:204/5 ح 1628 [5]بحار الانوار ج 325/52 ب 27 ح 38. [6]
3- 3) -حجر:75. [7]
4- 4) -الرحمان:41
5- 5) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:435/5 ح 1871 ص 436 ح 1872 بحار الانوار ج 320/52 ب 27 ح 26.
6- 6) -همان مدرک:41/4 ح 1110 [8]اثبات الهداة:541/3 ب 32 ف 27 ح 510 [9]غیبت نعمانی:ص 159 [10]بحار الانوار ج 355/52 ب 27 ح 117 [11] م م 415.
7- 7) -بیان الأئمّة:267/3 از دلائل الإمامة طبری. [12]

چه به قتل رسانید....»

از احادیث گذشته معلوم می شود که آن حضرت به قضای جدید قضاوت خواهد کرد و این نوعی از آن است که به علم خود و به باطن اشخاص و بدون شاهد قضاوت خواهد کرد.

9-حکم با عدالت

1-«إذا قام القائم حکم بالعدل و ارتفع الجور (1)زمانی که«قائم علیه السّلام»قیام کند،به عدالت حکم می کند و ظلم برچیده می شود.»

10-محلّ قضاوت

در صدر اسلام بیشتر کارهای ادارات فعلی در مساجد حلّ و فصل می شد و از این مراکز عریض و طویل خبری نبود،ولی مرور زمان ایجاب کرد که این ادارات و شعبات با هزینۀ سرسام آور تأسیس و دولت ها را زیر مخارج سنگین درمانده نماید.

در زمان«دولت حق»همانند زمان رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله این امور در مساجد رسیدگی می شود؛زیرا به علّت رشد فکری و میزان دینداری مردم و هم چنین احکام قاطعانه نیازی به این همه ادارات نخواهد بود.

از جملۀ کارهای انجام شده در مساجد،مسایل قضایی مردم خواهد بود و امام علیه السّلام مانند جدّ بزرگوارش امیر المؤمنین،علی علیه السّلام در«دکّة القضا»مسجد کوفه به قضاوت خواهد نشست.

امام صادق علیه السّلام فرمود:«دار ملکه الکوفة و مجلس حکمه جامعها مسجد جامع کوفه، مجلس حکم او خواهد بود.» (2)

ص:232


1- 1) -بحار الأنوار:چاپ قدیم:13.
2- 2) -«قال المفضّل:قلت:یا سیدی فأین تکون دار المهدی و [1]مجتمع المؤمنین؟قال:دار ملکه الکوفة و مجلس حکمه جامعها و بیت ماله و مقسم غنائم المسلمین مسجد السّهلة و موضع خلواته الذّکوات البیض من الغریین»الزام النّاصب:261/2؛ [2]انوار النعمانی ة:85/2؛بحار:11/53 ح 1 س 20. [3]
11-مؤمنان در مسند قضاوت بر فرشتگان

خدای-عزّ و جلّ-در حدیث قدسی مشهور فرمود:«عبدی أطعنی حتی أجعلک مثلی بندۀ من از من فرمان ببر تا تو را مثل خودم قرار دهم.»آن گونه که من به هرچه می گویم«باش»،تو هم به هرچه فرمان دهی،انجام می شود.

عبودیّت و بندگی خدا آدمی را به عرش می رساند و می تواند به همۀ فرشیان، فرمان دهد و همه اشیا را زیر فرمان خود درآورد،حتی به زمان و مکان حکومت نماید و در اختیار خویش قرار دهد.

در تاریخ اسلام از این وجودهای بابرکت بسیار است و در دولت علوی و فاطمی نیز فراوان خواهند بود.

1-امام رضا علیه السّلام فرمود:«و منه من یصیّره القائم علیه السّلام قاضیا بین مأة ألف ملک من الملائکة (1)؛و بعضی را قائم علیه السّلام برای قضاوت و داوری میان یک صد هزار فرشته از فرشتگان اعزام می دارد.

12-قضات اعزامی

1-حضرت باقر علیه السّلام فرمود:آن حضرت سی صد و سیزده تن را به آفاق زمین می فرستد و دست بر پشت و سینه های آن ها می کشد،پس در هیچ قضاوتی عاجز نمی مانند.» (2)

2-«ثم یرجع إلی الکوفة فیبعث الثلاث مائة و البضعة عشر رجلا إلی الآفاق کلها فیمسح بین أکتافهم و علی صدورهم فلا یتعایون فی قضاء (3).سپس به کوفه برمی گردد،پس سی صد و چند نفر به همۀ آفاق اعزام می نماید،پس میان شانه و سینه هایشان را مس می کند تا در هیچ قضاوتی عاجز نمانند.»

ص:233


1- 1) -دلائل الإمامة:ص 241؛ [1]معجم الملاحم و الفتن:12/4.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:29/5 ح 1453؛ [2]بحار الأنوار:345/52 ب 27 ح 91. [3]
3- 3) -بحار الأنوار:345/52 ب 27 [4] ادامۀ حدیث 91 از تفسیری اشی:61/2-56.

3-امام صادق علیه السّلام سی صد و سیزده نفر را توصیف می کرد که یکی از اصحاب پرسید:«لیس علی ظهرها مؤمن غیر هؤلاء؟!فقال:بلی فی الأرض مؤمنون غیرهم؛ و لکنّهم العدّة الّتی یخرج فیها القائم و هم النجباء و القضاة و الحکّام و الفقهاء فی الدین یمسح اللّه ظهورهم فلا یشکل علیهم حکم. (1)آیا در پشت زمین جز آن ها مؤمنی وجود ندارد؟!

فرمود:چرا غیر از آن ها مؤمن هست و لکن آن ها تعدادی هستند که در آن«قائم علیه السّلام» خروج می نماید و آن ها نجبا و قضات و حاکمان و فقهای دین هستند،خداوند به پشت آنان دست می مالد،پس هیچ حکمی برایشان مشکل نخواهد بود.»

4-«هم أصحاب الألویة و هم حکّام اللّه فی أرضه علی خلقه.. (2)آن ها پرچمداران و حاکمان خدا در زمین برای خلق خود است.»

13-دستور العمل قضات

امام باقر علیه السّلام از پدر بزرگوارش امام صادق علیه السّلام نقل کرده است:«إذا قام القائم [بعث]فی أقالیم الأرض فی کل إقلیم رجلا یقول عهدک[فی]کفک فإذا ورد علیک ما لا تفهمه لا تعرف القضاء فیه فانظر إلی کفک و اعمل بما فیها. (3)هنگامی که«قائم علیه السّلام»قیام نمود،به مناطق زمین و به هر منطقه ای مردی را اعزام دارد و می فرماید:عهد (دستور العمل)تو در کف دستت است،هرگاه جریانی پیش آمد که حکم قضایی آن را ندانستی،به کف دستت نگاه کن و به آن عمل نما!»

14-قضاوت زنان

مسألۀ قضاوت و حکم سریع در دوران حکومت ولایت به گونه ای فراگیر و

ص:234


1- 1) -منتخب الأثر:ص 485؛ [1]الملاحم و الفتن:ص 171؛ [2]بشارة الإسلام:ص 211؛ [3]یوم الخلاص:ص 2023
2- 2) -بحار الأنوار:308/52 ب 27 ح 82؛ [4]بشارة الإسلام:ص 225؛الزام النّاصب:ص 227؛یوم الخلاص:ص 223.
3- 3) -غیبت نعمانی:ص 172؛ [5]الزام النّاصب:ص 224؛ [6]بشارة الإسلام:ص 71 [7] با لفظ دیگر؛بحار الأنوار:/ [8]52 365 ب 27 ح 144 از غیبت نعمانی. [9]

گسترده خواهد شد که حتی بانوان در خانه هایشان برای قضاوت و صدور حکم قطعی مجاز خواهند بود.

در اثر این سرعت و وسعت،هیچ کس دربارۀ دریافت نتیجۀ داوری و غیره کوچک ترین نگرانی و ناراحتی از نظر مدّت و احیای حق نخواهد داشت.

قضاوت بانوان در عصر امام علیه السّلام به خصوص در خانۀ خود و برای بانوان یکی از مسایل رایج خواهد بود.

1-پیامبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«حتی انّ المرأه لتقضی فی بیتها بکتاب اللّه تعالی و سنّة رسول اللّه (1)؛حتی زنان در خانه ها با کتاب خدا و سنّت پیامبر قضاوت می کنند.»

2-حمران از امام باقر علیه السّلام روایت کرده است:«و تؤتون الحکمة فی زمانه حتی أن المرأة لتقضی فی بیتها بکتاب اللّه تعالی و سنة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله. (2)و در زمان او به شما حکمت(علم)داده می شود،به طوری که زن ها در خانه هایشان با کتاب خدا و سنّت رسول خدا علیه السّلام قضاوت می نماید.»

15-ارث برادران عالم ذرّ

خداوند دو هزار سال پیش از خلق ابدان در«اظلّه»(عالم اشباح)بین ارواح ایجاد اخوّت نمود،پس هرگاه«قائم علیه السّلام»ما قیام نمود،کسی که در عالم اظلّه با دیگری برادر بود،از او ارث می برد،نه آن که در دنیا با ولادت(از یک پدر و مادر) برادر کسی باشد. (3)

از امام صادق و امام کاظم علیهما السّلام روایت شده است:اگر کسی بمیرد و وارثی جز برادر نداشته باشد،ارث او را به کسی خواهد داد که با او در عالم ذرّ برادر باشد، خواه صلبی او باشد یا نه.پس اگر برادر صلبی اوست،اما برادر عالم ذرّی نبود،به او

ص:235


1- 1) -بحار الانوار:352/52 ب 27 ح 106 از غیبت نعمانی.
2- 2) -بحار الأنوار: [1]352/52 ب 27 ح 106 از غیبت نعمانی؛بیان الأئمّة:210/3 از مکیال المکارم. [2]
3- 3) -انّ اللّه آخی بین الأرواح فی الأظلّة قبل أن یخلق الأبدان بألفی عام فلو قد قام قائمنا أهل البیت لورث الأخ الّذی آخی بینهما فی الأظلّة و لم یرث الأخ من الولادة.اعتقادات صدوق:ص 48 موعود ادیان ص 187 [3]بنقل از آن.

نخواهد داد و به کسی خواهد داد که در عالم ذرّ با او برادر بوده است. (1)

16-نسخ نسب

انتسابات فامیلی و قبیله ای برچیده می شود و اسم قبایل از بین می رود و به یکی از یاران امام علیه السّلام منسوب شوند.

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:دنیا از بین نخواهد رفت،تا این که نام های قبیله ها کهنه و مندرس شود و قبیله به یکی از شما نسبت داده شود،پس گفته شود آل فلان و حتی مردی از شما به سوی حسب و نسب و قبیلۀ خود برخیزد و آن ها را فراخواند، اگر اجابت کردند که حرفی نیست وگرنه گردن آن ها را می زند. (2)

17-لغو نظام طبقاتی و ابطال اسناد ستمگران

در زمان های پیشین رسم بر این بود که پادشاهان برای حفظ موقعیت و حراست از تاج و تخت خود،از املاک دولتی و بیت المال یا زمین های اشخاص که غصب کرده اند و با تصرّف ملوکانه به صورت قطعات به دیگران یا به اطرافیان می بخشیدند و یا با آن ها مقاطعه می نمودند،بعد از ظهور«قائم علیه السّلام»حکم به ابطال اسناد این املاک نموده و مدارک آن ها را بی اثر تلقی کرده و از آن ها پس گرفته می شود.

1-امام صادق از قول پدر بزرگوارش علیهما السّلام فرمود:«إذا قام قائمنا اضمحلّت القطائع فلا قطائع (3)؛زمانی که«قائم علیه السّلام»ما قیام کرد،طیول ها(املاکی را که پادشاهان

ص:236


1- 1) -«...یورث الأخ أخاه فی الأظلّة؛یعنی عالم الأشباه و الأرواح قبل هذا العالم»معجم أحادیث الإمام المهدی: 71/4 ح 1140؛مختصر بصائر الدّرجات:ص 159؛بحار الأنوار:309/2 ب 27 ح 2 از خصال.
2- 2) -(لا تذهب الدّنیا حتی تندرس أسماء القبائل و ینسب القبیله الی رجل منکم فیقال لها آل فلان و حتی یقوم الرّجل منکم الی حسبه و نسبه و قبیلته فیدعوهم فإن أجابوه و إلاّ ضرب أعناقهم.معجم أحادیث الإمام المهدی:48/4 ح 1120؛ [1]بحار الأنوار:389/52 ب 27 ح 210. [2]
3- 3) -«مسعدة بن زیاد-عن جعفر عن أبیه أن رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله أمر بالنزول علی أهل الذمة ثلاثة أیام و قال:إذا قام قائمنا اضمحلت القطائع فلا قطائع و القطائع جمع قطیعة و هی ما یقطع من أرض الخراج لواحد یسکنها و یعمرها.»قرب الاسناد:ص 54؛ [3]بحار الأنوار:309/52 ب 27 ح 1؛ [4]بشارة الإسلام:ص 246؛ [5]یوم الخلاص:ص 333؛اثبات الهداة:523/3. [6]

غاصبانه بخشیده اند)مضمحل خواهد شد و قطعاتی وجود نخواهد داشت.»

2-حضرت صادق علیه السّلام فرمود:«هرگاه«قائم علیه السّلام»قیام کند،قطایع مضمحل می شود و از بین می رود و به اصل خویش برگردد.» (1)

اگر از مباحات اصلیّه است به اباحه و اگر از انفال است به انفال برمی گردد(انفال زمین هایی را گویند که صاحبان آن ها صرف نظر و اعراض کرده و رفته اند و یا بدون جنگ از کفّار گرفته شده است و هم چنین به معادن و رودخانه ها و اراضی موات گویند.اما هرچه با جنگ و نیروی نظامی گرفته شده است؛مانند سواد کوفه به همۀ مسلمان ها تعلّق دارد.)

18-حکم به برگشت انفال و سواد کوفه

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:سواد را به اهلش برمی گرداند.اهلش اصحاب و انصار خود هستند. (2)

در حدیث دیگر امام باقر علیه السّلام فرمود:در کتاب علی علیه السّلام یافتیم که فرمود:چون قائم علیه السّلام ما قیام نماید،زمین انفال را جمع آوری کند،چنان که پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله جمع آوری نمود و از چنگ دیگران درآورد و آن ها را بیرون نماید،مگر آن چه در دست شیعیان ما باشد،پس همراه ایشان قطعه قطعه نماید و زمین را در دست شیعیان قرار دهد. (3)

19-حکم به استرداد زمین های احیاشده

1-ابی خالد کابلی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«وجدنا فی کتاب علی علیه السّلام أن الارض للّه یورثها من یشاء من عباده و العاقبة للمتقین فمن أخذ أرضا من المسلمین فعمرها فلیؤد خراجها إلی الامام من أهل بیتی و له ما أکل منها حتی یظهر القائم علیه السّلام[من أهل بیتی]

ص:237


1- 1) -معجم احادیث الإمام المهدی علیه السّلام:247/1 ح 153 مهدی منتظر:ص 412. [1]
2- 2) -همان مدرک:324/3 ح 867؛بحار الأنوار:390/52 ب 27 ح 212؛بشارة الإسلام:ص 253.
3- 3) -إلزام النّاصب:62/1؛ [2]بحار الأنوار:390/52 ب 27 ح 211؛ [3]بشارة الإسلام:ص 295 ح 41. [4]

بالسیف فیحویها و یخرجهم عنها کما حواها رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله إلا ما کان فی أیدی شیعتنا فانه یقاطعهم علی ما فی أیدیهم و یترک الأرض فی أیدیهم؛ (1)در کتاب علی علیه السّلام یافتیم،همانا زمین از آن خداست،به هرکس از بندگانش خواست می دهد و در نهایت برای پرهیزکاران است،پس هرکس از مسلمان ها زمینی را تصرّف کرد و آن را آباد نمود، مالیاتش را به امامی از اهل بیت من ادا نماید و هرچه خورد(باقی ماند)مال خودش است تا«قائم علیه السّلام»از اهل بیتم با شمشیر ظهور نماید،پس آن را گرفته و آن ها را بیرون می نماید؛چنان که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله تصرّف کرد،مگر آن مقدار که در دست شیعیان ما باشد با آن ها قطعه قطعه می کند و زمین را در دست آن ها ترک می نماید.»

2-امام صادق از قول امیر المؤمنین علیهما السّلام فرمود:هرکس زمینی را احیا نماید،آن زمین از آن خود اوست،ولی باید در زمان هدنه(صلح)خراج آن را به امام علیه السّلام بدهد و هرگاه«قائم علیه السّلام»ما ظاهر شود،پس خود را آماده سازد که از او گرفته خواهد شد. (2)

20-استرداد حقّ مظلومان

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و یردّ الحقّ إلی أهله فیظهروه حتی لا یستخفی بشییء من الحقّ مخافة أحد؛و حق را به اهلش برمی گرداند،پس آن را آشکار کنند،به طوری که چیزی از حق نماند که از ترس مخفی نمایند.» (3)

2-جعفر بن سیار نقل کرده است:«مهدی علیه السّلام»مظالم و حقوق مردم را به آنان برمی گرداند،هرچند زیر دندان فردی باشد،آن ها را گرفته و به صاحب حق پس می دهد. (4)

ص:238


1- 1) -اصول کافی:407/1؛ [1]معجم أحادیث الإمام المهدی:116/5 ح 1538؛ [2]تفسیر عیاشی:28/2-29 ح 66؛ [3]اثبات الهداة:45 [4]4/3 ب 32 ح 79 و ص 584 ب 32 ف 59 ح 785؛إلزام النّاصب:62/1؛ [5]بحار الأنوار:/ [6]52 390 ب 27 ح 211 از کتاب الغیبة؛بیان الأئمّة:212/3 از العوالم.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:128/3 ح 668 تهذیب الأحکام:145/4 ب 39 ح 26/404؛اثبات الهداة: 453/3 ب 32 ف 2 ح 73.
3- 3) -همان مدرک:410/3 ح 965؛بحار الأنوار:128/52 ب 22 ح 20. [7]
4- 4) -منتخب الأثر:ص 308؛ [8]ملاحم ابن طاووس:ص 68.

3-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«لینزعنّ عنکم قضاة السوء و لیقبضنّ عنکم المراضین و لیعزلنّ عنکم امراء الجور.... (1)البته قاضیان بد را از زندگی شما بیرون کشد و اشخاص دورو(و بیماران روحی)را از شما می گیرد و امیران ستم گر را دور سازد(و از متن زندگی تان برمی کند).

21*رشوه برچیده می شود

رشوه یکی از عوامل ناحقّ کنندۀ حق و جلوه دهندۀ ناحق است و در طول زمان این خصلت بنیان کن و ریشه برانداز سبب از بین رفتن حقوق گروه زیادی از مردم شده است.

روایات بسیاری در مذمّت و توبیخ و تحریم رشوه(رشا و ارتشاء)وارد شده است،ولی در جوامع مختلف وجود داشته و دارد،اما در عصر«قائم علیه السّلام»این صفت زشت و ناپسند در اثر مراقبت امامت و رشد فرهنگی و شدت ایمان مردم نابود شده و ریشه کن خواهد شد.

«و لا یأخذ فی حکمه الرّشی؛ (2)در حکم کردنش رشوه نمی گیرد.»

22*ربا ریشه کن می گردد

یکی از عوامل خانمان سوز و فلج کنندۀ جوامع«ربا»است،اگر این عمل در هر جامعه رواج یابد،آن جامعه به تباهی و نابودی کشیده می شود و مردم طعم آرامش روح نچشیده و روی خوشی و سعادت نخواهند دید.

دین اسلام برای مبارزه با این عمل زشت و غیرانسانی نکوهش و توبیخ نموده است.

خداوند در قرآن مجید به خصوص به رباخوارها اعلام جنگ داده است؛«ای کسانی که ایمان آورده اید!از خدا بترسید و ربا(خواری را)رها کنید؛اگر ایمان

ص:239


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:64/3؛ [1]بحار الأنوار: [2]120/51 ب 2 ح 23 از نهج البلاغة.
2- 2) -بحار الأنوار:269/52 ب 25 ح 158 از اقبال الأعمال.

آورده اید که(چنین)نمی کنید.پس برای پیکار با خدا و رسولش آماده شوید و اگر توبه کنید اصل سرمایۀ شما از آن شماست،نه ستم می کنید و نه ستم کرده می شوید.» (1)

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله هم برای رباگیرنده و ربادهنده و نویسنده و شاهد و واسطه اش لعنت فرستاده است.

در«عصر ولایت»جریان ربا و رباخواری ریشه کن شده و از جامعۀ مسلمین محو خواهد گردید.

2-امام صادق علیه السّلام«و یذهب الربا»در زمان«قائم علیه السّلام»ربا از بین می رود. (2)

23*سیرۀ اجرای حدود

در موارد متعدد اجرای حدود را توسط ایشان یادآور شدیم.از جمله:

1-پانصد نفر از قریش را اعدام می کند،سپس دوباره پانصد نفر تا شش مرتبه (جمعا سه هزار نفر).

2-قطع دست و پای بنی شیبه.

3-اعدام هرکس که تشیّع را(بعد از اتمام حجّت ها و روشن شدن حق)نپذیرد.

4-قتل ذریّه قاتلین حضرت سیّد الشهدا علیه السّلام.

امام باقر علیه السّلام فرمود:از آن جهت«قائم علیه السّلام»قائم نامیده شد؛وقتی که جدّم حسین علیه السّلام کشته شد،ملائکه به سوی خدا با گریه و ناله ضجّه کردند تا این که فرمود:پس خداوند برای آن ها انوار ائمّه را کشف کرد،یکی از آن ها قائم (ایستاده)بود و نماز می گزارد.پس خداوند فرمود:با این شخص قائم علیه السّلام از آن ها انتقام خواهم کشید. (3)

ص:240


1- 1) - یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَ ذَرُوا ما بَقِیَ مِنَ الرِّبا إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ* فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِنْ تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُؤُسُ أَمْوالِکُمْ لا تَظْلِمُونَ وَ لا تُظْلَمُونَ، بقره:279-278. [1]
2- 2) -منتخب الأثر:ص 474.
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی علیه السّلام:310/3 ح 849؛دلائل الإمامة:ص 452 ح 31/427؛منتخب الأثر:ص 368 ف 2 ب 37 ح 1؛علل الشّرایع:160/1 ب 129 ح 1؛ [2]بحار الأنوار:28/51 ب 2 ح 1.

در روایات بسیار آمده است که آن حضرت از ذرّیۀ قاتلین امام حسین علیه السّلام انتقام خواهد گرفت؛چون آن ها نیز به کرده ها و کارهای پدران خود راضی و خوشنود هستند و آن را صحیح می دانند؛چنان که امام صادق علیه السّلام فرمود:هرگاه قائم علیه السّلام خروج کند،فرزندان قاتلین حسین علیه السّلام را به علّت رضایت به افعال پدران خود می کشد. (1)

24*اجرای حد بر لات و عزّی

قبلا در ذکر جریان مدینه،کیفیّت اجرای این حدّ گذشت.

25*اجرای حد بر حمیرا

امام باقر علیه السّلام فرمود:آگاه باشید!اگر«قائم علیه السّلام»قیام کند،حمیرا برای او برگردانده می شود تا این که او را با تازیانۀ حدّ زند و تا این که به خاطر فاطمه علیها السّلام دختر پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله از او انتقام بگیرد.

عبد الرّحیم قصیر گفت:فدای تو شوم!تازیانۀ حدّ برای چه؟!

فرمود:برای افترایی که به مادر ابراهیم فرزند پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله زد.

گفت:چرا حد او تا ظهور قائم علیه السّلام به تأخیر افتاد؟

فرمود:برای این که خداوند محمّد را رحمت فرستاده و قائم علیه السّلام را برای نقمت. (2)

ص:241


1- 1) -همان مدرک:229/5 ح 1653؛ینابیع المودة:242/3 ب 71 ح 26؛اثبات الهداة:455/3 ب 32 ف 3 ح 83؛بحار الأنوار:313/52 ب 27 ح 6.
2- 2) -«عبد الرحیم القصیر قال:قال لی أبو جعفر علیه السّلام:أما لو قام قائمنا لقد ردت إلیه الحمیراء حتی یجلدها الحد و حتی ینتقم لابنة محمّد فاطمة علیها السلام منها قلت:جعلت فداک و لم یجلدها الحد؟قال:لفریتها علی ام إبراهیم صلی اللّه علیه قلت:فکیف أخره اللّه للقائم علیه السّلام؟فقال له:إن اللّه تبارک و تعالی بعث محمّد صلّی اللّه علیه و اله رحمة و بعث القائم علیه السّلام نقمة.» دلائل الإمامة:ص 486-485 ح 86/482؛علل الشّرایع:580/2 باب نوادر علل ح 10؛ [1]بحار الأنوار:314/52 ب 27 ح 9 و 90/83 [2] ب 29 ح 93. رواه الصدوق فی نوادر کتابه علل الشرائع ج 2 ص 267.(2)و [3]مما اخرجه المصنف-رضوان اللّه علیه-فی باب عدد أولاد النبی و أحوالهم من الطبعة الحدیثة ما هذا لفظه:ل:فیما احتج به أمیر المؤمنین علی أهل
26*اجرای حد بر زانی پیر و مانع زکات و سنگسار زانی محصنه

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:اگر قائم علیه السّلام قیام نماید،سه حکم خواهد کرد که احدی پیش از او نکرده است؛پیر زناکار و مانع زکات را بکشد و ارث می دهد برادری را که در عالم ذرّ باهم برادر بوده اند(نه برادر صلبی). 1

2-هم چنین فرمود:دو خون است که در اسلام حلال است از خداوند عزّ و جلّ و لیکن هیچ کس در آن دو خون حکم نکند تا این که خدا«قائم»اهل بیت علیهم السّلام را مبعوث نماید.پس او به حکم خدا در رابطه آن دو حکم کند و بیّنه نخواهد(به علم خود عمل کند)زناکنندۀ محصن را سنگسار کند و مانع زکات را گردن بزند. 2

3-امام رضا علیه السّلام فرمود:اگر«قائم علیه السّلام»قیام نماید،البتّه به سه چیز حکم نماید که احدی قبل از او حکم نکرده است؛پیر زناکار را می کشد،مانع الزکات را اعدام نماید و برادران عالم ذرّ را وارث می کند. 3

ص:242

27*سخت گیری بر وزرا و کارگزاران

اگر فرمانروا و رئیس کشوری نسبت به اعمال زشت و بد،عمّال و کارگزاران خود اهمیتی ندهد و از خطاهای آنها اغماض و چشم پوشی نماید،نتیجه سوء این کار، دامن افراد جامعه را گرفته و به سوی تباهی خواهد کشید،امنیت جانی و مالی مردم از بین خواهد رفت،بدینجهت امام قائم علیه السلام به پرسنل و کارکنان و کارمندان خود بگونه ای سخت خواهد گرفت که کسی یارای خلاف قانون کردن و توان انجام دادن آن را نداشته و از خیال خود پاک و از مغز خود خواهد زدود.

1-«المهدی سمح بالمال شدید علی العمّال رحیم بالمساکین؛ (1)«مهدی علیه السّلام» بخشنده ای است که مال را به وفور می بخشد و بر کارگزاران و مسؤولان دولت خویش بسیار سخت گیر و بر بینوایان بسیار رؤف و مهربان خواهد بود.»

2-لیث از طاووس:نشانۀ«مهدی»این است که آن حضرت نسبت به وزرا و کارگزاران خود شدید و سخت گیر است،اموال را بذل و بخش می نماید و بر مساکین و بینوایان مهربان است. (2)

قصاص

اشاره

قصاص یکی از مهم ترین مسایل شریعت و سرمایۀ زندگی صحیح و سالم و ضامن حیات جوامع بشری است،اگر تنها این قانون الهی در روی زمین به اجرا درمی آمد،آن وقت بود که انسان ها روی سعادت و زندگی بی دغدغه را می چشیدند.

ص:243


1- 1) -امام صادق علیه السّلام؛الملاحم و الفتن ص 137 الحاوی للفتاوی:150/2(بنابه نقل روزگار رهایی ج 2 ص 589)
2- 2) -عقد الدّرر:ص 168؛برهان المتّقی:ص 173؛زندگانی امام زمان:ص 184.

هرچه اطراف و جوانب این مسأله را پرس وجو کنیم،درهای زیادی از اعماق حکمت و اهمیت آن به روی آدمی باز می شود.خدای تبارک و تعالی با بیان یک آیه،فکرها را به سوی اهمیت آن متوجّه می سازد تا آن جا که در پایان آیۀ مبارکه می فرماید: وَ لَکُمْ فِی الْقِصاصِ حَیاةٌ یا أُولِی الْأَلْبابِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ. (1)

این حق مانند حقوق فراوان دیگر مشمول مرور زمان و یا فراموش شدنی نیست و همیشه زنده است و هم چنین اگر قرن ها هم بگذرد و زمان شرایطی پیش آورد که دسترسی به قاتل پیدا کند،باز آن دستور قابل اجرا است،به خصوص در بعضی موارد با این که خود مباشر قتل نبوده،اما راضی به آن قتل ناحق بوده باشد،مانند جریان فصل بعد که خواهد آمد.

28*اعدام نسل قاتلان کربلا

1-هروی گوید که به امام رضا علیه السّلام عرض کردم:«یا ابن رسول اللّه ما تقول فی حدیث روی عن الصادق علیه السّلام أنه قال:إذا خرج القائم قتل ذراری قتلة الحسین علیه السّلام بفعال آبائها؟! فقال علیه السّلام:هو کذلک فقلت:و قول اللّه-عزّ و جلّ- وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری (2)ما معناه؟قال:

صدق اللّه فی جمیع أقواله و لکن ذراری قتلة الحسین علیه السّلام یرضون بفعال آبائهم و یفتخرون بها و من رضی شیئا کان کمن أتاه و لو أن رجلا قتل بالمشرق فرضی بقتله رجل بالمغرب لکان الراضی عند اللّه عزّ و جلّ شریک القاتل و إنما یقتلهم القائم علیه السّلام إذا خرج لرضاهم بفعل آبائهم قال:قلت له:بأی شیء یبدأ القائم منکم إذا قام؟قال:یبدء ببنی شیبة فیقطع أیدیهم لانهم سراق بیت اللّه-عزّ و جلّ-؛ (3)ای فرزند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله چه می فرمایید دربارۀ حدیثی که از امام صادق علیه السّلام روایت شده است؟

آن حضرت فرمود:زمانی که«قائم علیه السّلام»خروج کرد،ذریۀ قاتلان حسین علیه السّلام را به خاطر کارهای پدرانشان می کشد!؟

فرمود:چنان است(که شنیده ای)!گفتم:پس آیۀ «وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری»

ص:244


1- 1) -بقره179/-178. [1]
2- 2) -سوره انعام/آیه 164. [2]
3- 3) -عیون أخبار [3]الرّضاء علیه السّلام:273/1؛علل الشّرایع:219/1؛ [4]بحار الأنوار:313/52 ب 27 ح 6. [5]

معنایش چیست؟

فرمود:خداوند در تمام گفته هایش صادق است.

ذراری قاتلان حسین به کارهای پدران(نیاکانشان)راضی می شوند و به آن افتخار می کنند و هرکس به چیزی راضی شود،مانند کسی است که خود،آن را انجام داده است،اگر مردی در مشرق کشته شود و دیگری در مغرب به کار او راضی شود،راضی در نزد خدای-عزّ و جلّ-شریک جرم او خواهد بود.

«قائم علیه السّلام»که بعد از خروج آن ها را می کشد،برای رضایتشان به اعمال پدرانشان خواهد بود.

گفتم:قائم علیه السّلام از شما از چه کاری شروع خواهد نمود؟

فرمود:از بنی شیبه(کلیدداران کعبه)پس دست های آن ها را می برد،چون آنان دزدان بیت اللّه الحرام هستند.»

29*احکام اقلیّت ها

1-جابر گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«و یستخرج التوراة و سائر کتب اللّه-عزّ و جلّ- من غار بأنطاکیة و یحکم بین أهل التوراة بالتّوراة و بین أهل الإنجیل بالإنجیل و بین أهل الزبور بالزّبور و بین أهل القرآن بالقرآن؛ (1)و تورات و سایر کتب خدای-عزّ و جلّ-را از غاری در انطاکیه استخراج می نماید و میان اهل تورات با تورات و اهل انجیل با انجیل و بین اهل زبور با زبور و اهل قرآن با قرآن حکم می کند.»

2-هم چنین آن حضرت فرمود:بین اهل تورات به تورات و بین اهل انجیل به انجیل و بین اهل زبور به زبور و بین اهل قرآن به قرآن حکم می کند. (2)

ص:245


1- 1) -غیبت نعمانی:124؛ [1]علل الشّرایع:155/1 [2]بحار الأنوار:29/51 ب 2 [3] ح 2 و 351/52 ب 27 ح 103 از غیبت نعمانی؛ [4]منتخب الأثر:ص 310؛ [5]الزام النّاصب:ص 55 و 142 و [6] 223؛بشارة الإسلام:ص 242. [7]
2- 2) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:322/3 ح 866 بحار الانوار ج 29/51 ب 2 ح 2-350/52 ب 27 ح 103 غیبت نعمانی:ص 157 [8] م م 416.در بخش اجتماعی به فصل حقوق اقلیّت ها مراجعه شود.
30*زنده شدن کفّار برای قصاص

1-حضرت صادق علیه السّلام فرمود:ارواح کفّار در عذابند به انواع عذاب تا هنگامی که «قائم علیه السّلام»قیام کند،پس خداوند آن ها را محشور کرده و ارواحشان را به بدن هایشان برمی گرداند و گردن آن ها را می زند،سپس به آتش ابدی برمی گردند. (1)

2-هم چنین امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا قام قائمنا ردّ اللّه کلّ موذی للمؤمنین فی زمانه فی الصورة الّتی کانوا علیها و فیها بین أظهرهم لینتصف منهم المؤمنون؛ (2)هرگاه قائم علیه السّلام قیام نماید،خداوند آن هایی که مؤمنین را اذیت کرده اند،به همان صورتی که بودند برمی گرداند تا از آن ها دادستانی و مؤاخذۀ حق کند.»

ص:246


1- 1) -اثبات الهداة:588/3 ب 33 ح 62. [1]
2- 2) -همان مدرک:573/3 ف 48 ح 708. [2]دلائل الإمامة:ص 247؛ [3]معجم الملاحم و الفتن:8/4.

بخش یازدهم:

اشاره

اقتصادی و دارایی

ص:247

ص:248

اقتصاد و دارایی

1*پیشرفت عظیم اقتصادی

کرۀ زمینی که ما در آن زندگی می کنیم،امکانات فراوان برای ما و نسل آینده و جمعیتی بسیار زیادتر از جمعیت کنونی دارد،اما عدم آگاهی کافی به منابع موجود و منابع بالقوۀ زمین از یک سو و عدم وجود یک نظام صحیح برای تقسیم ثروت زمین از سوی دیگر از جنبه های مختلف سبب احساس کمبود می شود،تا آن جا که در عصر ما همه روزه گروهی از انسان های گرفتار از گرسنگی می میرند.

نظام حاکم بر اقتصاد جهان امروز،یک نظام استعماری است که در کنار خود یک نظام جنگی ظالمانه را پرورش می دهد که قسمت مهمّی از نیروهای فکری و انسانی را که می بایست به طور مداوم و پویا در جست وجوی منابع جدید برای بهسازی زندگی انسان ها به تلاش برخیزند،می بلعد و نابود می کند.

اما هنگامی که این نظام و نظام جنبی آن دگرگون شود،نیروها برای استخراج منابع بی شمار زمین به کار گرفته می شود و علم و دانش پیشرو در اختیار این برنامه قرار می گیرد و به سرعت منابع جدیدی کشف می گردد و شکوفایی خاصّی به اقتصاد بشریت می بخشد.

لذا در روایات مربوط به حکومت آن«مصلح بزرگ»اشاره هایی پرمعنایی به این توسعۀ اقتصادی دیده می شود که از هرگونه توضیح بی نیاز است.

1-«انّه یبلغ سلطانه المشرق و المغرب؛و تظهر له الکنوز؛و لا یبقی فی الأرض خراب إلاّ

ص:249

یعمره؛ (1)حکومت او شرق و غرب جهان را فرامی گیرد و گنجینه های زمین برای او ظاهر می گردد و در سرتاسر جهان جای ویرانی باقی نخواهد ماند،مگر این که آباد خواهد ساخت.

آیا براستی باید چنین شود؛زیرا ویرانی های زمین،نه به خاطر کمبود نیروی انسانی است و نه کمبود مالی،بلکه مولود ویرانگری انسان ها و صرف بیهودۀ منابع مالی و انسانی و عدم احساس مسؤولیت است و هنگامی که این ها در پناه یک نظام صحیح اجتماعی برطرف گردد،آبادی گفته شده محقّق و حتمی خواهد شد،به خصوص که از پشتوانۀ منابع جدید فوق العاده ای نیز برخوردار خواهد بود.

2*زندگی اقتصادی

مشکل اقتصادی و مسایل جنبی آن از گرفتاری های روزمرّه و سنگین جوامع بشری است که همیشه بشریّت با آن دست و پنجه نرم می کند و از حلّ کامل این معضل ناتوان و عاجز مانده است و هر طرح و برنامه ای ریخته می شود،باز مشکل دیگری به صورت دیگری خودنمایی می کند.

بی کاری،فقر،گرانی،تورّم،به هم خوردن تعادل تجاری و تولید کم و زیادی تقاضا و حتی مسألۀ ازدواج و پیامدهای آن و ده ها مسایل دیگر از مشکلات حل نشدنی جامعه است.

در زمان حکومت امام علیه السّلام محدودیت های تجاری و اقتصادی و...از بین می رود و میدان برای فعالیت های خصوصی بازمی گردد و بهره برداری از مواهب و برکات زمین آزاد می شود،خیرات و برکات بر مردم فروباریده و همۀ اقشار را دربرمی گیرد.

محرومیت و گرسنگی و نداری و نگرانی از آینده...از میان مردم برچیده می شود و به طور معمول جرایمی که هر روزه در جهان بر اثر نداری و محرومیت و بی کاری پیش می آید،ریشه کن شده و سوزانده خواهد شد.

ص:250


1- 1) -اسعاف الرّاغبین:باب دوم ص 141-140.

احادیث در این زمینه فراوان است که در اثر تقسیم عادلانه و مساوی ثروت و در ماه دوبار شهریه و عطای عمومی امام که دو مرتبه در سال است و نزول خیرات و برکات آسمانی و به بیرون انداختن زمین خزاین خود را و...(در فصل های آینده توضیح داده خواهد شد)مردم در بی نیازی و بی احتیاجی کامل به سر خواهند برد و هیچ کس برای زکات و مصرف وجوه شرعی مستحقّی پیدا نخواهد کرد،هم چنین از طرف مقام عظمای ولایت،منادی ندا می دهد که هرکس به مالی نیاز دارد بیاید و تحویل بگیرد،کسی نخواهد آمد،فقط یک نفر که آن هم پشیمان شده و مال را برمی گرداند،اما خزینه دار هم نمی پذیرد و پس نمی گیرد. (1)

اگر کسی از امام چیزی بخواهد و بگوید:ای مهدی به من بده(سه بار) (2)تکرار کند،امام علیه السّلام بر دامنش آن قدر می ریزد که توان حمل آن را نخواهد داشت.

شکوفایی وضع اقتصادی

3*بخش کشاورزی

یکی از ارکان اقتصاد و منابع ثروت و درآمد و مراکز ارزاق عمومی و تأمین مواد غذایی بشر و حیوانات کشاورزی و کاشت و برداشت است.خداوند آب و خاک را در اختیار و تصرّف بشر قرار داد تا از برکات آن بهره برداری و استفاده نماید.

لذا آب در همه جا زیر زمین و یا روی زمین وجود دارد،بر عهدۀ بشر است که آن را استخراج کرده و مورد بهره برداری قرار دهد و هم چنین زمین را با وسایل روز شخم زده و دانه های گوناگون بر آن افشانده و استفاده بی شمار را ببرد.

وقتی که«خورشید ولایت»طلوع نمود،بخش کشاورزی رونق شایان گرفته و کشاورزان محصول خود را به وفور در اختیار انسان ها قرار خواهد داد.

ص:251


1- 1) -الصّواعق المحرقة ص 103؛امام مهدی:ص 630.
2- 2) -امام مهدی:ص 630 بنقل از ینابیع المودة.
4*حفر کانال ها و ساخت آسیاب ها

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:«و یبعث فیحفر من خلف قبر الحسین علیه السّلام لهم نهرا یجری إلی الغرّیین حتی ینبذ فی النجف(و فی نسخة حتی ینزل الماء فی النجف)و یعمل علی فوهته قناطر و أرحاء فی السبیل و کأنّی بالعجوز و علی رأسها مکتل فیه برّ حتی تطحنه بکربلاء(و فی نسخة بلا کری)؛ (1)آبراهی را از پشت قبر حسین علیه السّلام برای آن ها حفر می کند که تا غریّین (2)جریان یافته و به نجف سرازیر می شود و بر روی آن آب راه،پل ها و آسیاب ها ساخته خواهد شد،گویی پیرزنی را می بینم که بر سرش زنبیلی گرفته و پر از گندم است به آسیاب ها می رود،بی آن که از او کرایه ای گرفته شود،گندم هایش را آرد می کنند. (3)

در روایت عمرو بن شمر نیز از امام باقر علیه السّلام همانند این حدیث آمده است (4).

از این حدیث استفاده می شود مقام والای«ولایت»به احداث آبراه ها و ساختن پل ها و بستن سد بر رود و رودخانه ها به ویژه بین کربلا و نجف فرمان می دهد که در مسیر آن آب ها،آسیاب ها بنا شود که یکی از مهم ترین ارزاق همگانی در آن ها تهیه می شود و در اختیار جامعه قرار می گیرد و دستور ایجاد آن آبراه و انتخاب مسیر آن شاید از این جهت باشد که آن سرزمین به جهات شرق و غرب و جنوب متّصل است و سرمنشأ هزاران هکتار زمین است که از صحرای متّصل به شام گرفته تا اردن و صحرای«نفود» (5)که مرزهای آن کویت و حجاز است و ربع الخالی که حدود آن «مسقط»و«یمن»است.

بنابراین زمینی با این وسعت و خشک و خالی،بسیار نیازمند آبراه بزرگی است

ص:252


1- 1) -غیبت طوسی:فصل آخر ص 281؛معجم أحادیث الإمام المهدی:300/3 ح 838؛ [1]روضة الواعظین:/2 263؛ [2]بحار الأنوار:330/52 ب 27 ح 53 و 385/100 [3] ب 6 ح 4؛منتخب الأنوار المضی ئة:ص 335-336 ف 12. [4]
2- 2) -غریین دو ساختمان دو منارۀ مشهور ملوک حیره در نزدیک حیره از توابع کوفه است.
3- 3) -غیبت طوسی:فصل آخر ص 281.
4- 4) -ارشاد:ص 341 [5] با تغییرات مختلف؛بیان الأئمّة:261/3 از الکتاب المبین.
5- 5) -صحرای نفود در عربستان سعودی و صحرایی و پر از شن روان و لم یزرع است.

که از وسط آن عبور می کند و به گوشه و کنار آن انشعاب هایی ایجاد می گردد که با پمپاژهای قوّی به هر نقطۀ آن آبرسانی می شود،تا آن سرزمین خشک و سوزان به سرزمین سبز و خرّم تبدیل گردد و این کار با دستور حجّت الهی انجام خواهد گرفت.

ان شاء اللّه تعالی!

پرواضح است این آبراه از شطّ فرات که یکی از پربرکت ترین رودهای جهان است،سرچشمه می گیرد و هزاران هکتار زمین را زیر کشت و کشاورزی خواهد برد و میلیون ها انسان را بی نیاز خواهد کرد،به خصوص اگر سدهای زیاد در مسیر آن احداث شود و مورد بهره برداری قرار گیرد.

این آبادانی فقط در گوشۀ کوچکی از کشور پهناور زیر فرمان امامت خواهد بود وگرنه در گوشه گوشۀ جهان،این گونه تحوّلات پیش خواهد آمد؛یعنی به وسیلۀ مهندسین ورزیده و متخصّصین دانشمند زیر نظارت مقام«ولایت کبری»به نحو احسن اجرا می شود و به مرحلۀ بهره برداری خواهد رسید که مردم از نظر معیشتی در مضیقه و تنگنا قرار نگیرند.به امید آن روز!

2-امام حسن مجتبی علیه السّلام فرمود:«و تخرج الأرض نبتها و تنزل السماء برکتها؛ (1)زمین روییده شده و سبزی های خود را بیرون آورد و آسمان برکت خود را فرومی ریزد.»

3-امام باقر علیه السّلام فرمود:«و یخرج اللّه من الأرض بذرها؛ (2)خداوند از زمین تخم های افشانده را بیرون آورد.»

4-امیر مؤمنین علیه السّلام فرمود:«و تعمر الأرض و تصفوا و تزهوا بمهدیّها و تجری به أنهارها و تعدم الفتن و الغارات و یکثر الخیر و البرکات؛ (3)و زمین با برکت وجود«مهدی علیه السّلام»آباد و تصفیه می شود و آرایش می یابد و به سبب وجود او نهرها جریان پیدا می کند و فتنه و غارت ها معدوم می شود و خیر و برکت ها زیاد می گردد.»

5-«و أنزل برکات من السماء و الأرض و تزهر الأرض بحسن نباتها و تخرج کل

ص:253


1- 1) -یوم الخلاص:ص 374؛یاد مهدی:125.
2- 2) -بحار الأنوار:345/52 ب 27 ح 91. [1]
3- 3) -منتخب الأثر:ص 209 ف 2 ب 1 ح 49 بنقل از ینابیع المودّة ص 467. [2]

ثمارها أنواع طیبها؛ (1)از آسمان و زمین برکت ها را فرومی فرستد و زمین با زیباترین گیاهانش می درخشد و تمام میوه ها و انواع پاکیزگی ها را بیرون می آورد.»

5*کشاورزی آزاد

مردم در درختکاری و کشاورزی آزاد خواهند بود و در برابرشان موانع و مشکلات مالیات های ستمگرانه و قوانین دست وپاگیر نخواهد بود؛چرا که اسلام به انسان این آزادی را عنایت فرموده است که زمین مرده را(یعنی زمینی را که بایر است و نبات هم وجود ندارد)انتخاب کند و آن زمین را به وسیله زراعت و یا ساختن ساختمان زنده و آباد کند،مال خود سازد.

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:هرکه زمین مرده ای را احیا کند،از آن وی خواهد بود. (2)

2-هم چنین فرمود:هرکه درختی بنشاند و یا درّه ای بکند که قبل از وی کسی بر او پیشی نگرفته باشد و یا زمین مرده ای را زنده گرداند،از آن وی خواهد بود و این حکم از سوی خدا و رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله برای او می باشد. (3)

3-امام باقر علیه السّلام فرمود:هر قومی که مقداری از زمین را احیا کنند و آباد نمایند، خود سزاوار آن زمین اند و آن زمین از آنان خواهد بود. (4)

4-«الأرض للّه و لمن عمّرها؛ (5)زمین برای خدا و هرکس که آن را آباد کند.»

پس از زوال قوانین ظالمانه،انسان ها با آزادی تمام بر روی زمین تلاش می کنند و محصولات کاشت و برداشت از آن خود سال ها خواهد بود و بهرۀ زمین هم متعلّق به خودشان می باشد و از انواع نعمت های زمین بهره مند خواهند شد.

ص:254


1- 1) -بحار الأنوار:384/52 ب 27 ح 191 [1]بنقل از سعد السّعود [2]ابن طاوس از صحف إدریس علیه السّلام.
2- 2) -«من أحیا أرضا مواتا فهی له»وسائل الشّیعه:327/17.
3- 3) -«من غرس شجرا أو حفر وادیا لم یسبقه أحد أو أحیا أرضا میتة فهی له قضاء من اللّه و رسوله»وسائل الشّیعه:328/17. [3]
4- 4) -«أیّما قوم أحیوا سیئا من الأرض و عمّروها فهم أحقّ بها و هی لهم.»وسائل الشّیعه:328/17. [4]
5- 5) -امام مهدی از ولادت تا ظهور:ص 754. [5]

در آن زمان شیر حیوان و کاشت و برداشت صحراها و میوۀ درخت ها و زیادی نعمت ها و عمران آبادی و حیوانات بی شمار،به خصوص ماکیان و گاو و گوسفند، بسیار چشم گیر خواهد بود و آسایش کامل روی خود را نشان خواهد داد.

6*بهره برداری آزاد از دریاها

خدای متعال از روزی که زمین را در اختیار بشر قرار داد،استفاده از تمامی نعمت های بی شمار آن را نیز به آن ها ارزانی داشته و آزاد گذاشته است،ولی با مرور زمان و ازدیاد جمعیّت و ترس از کمبود و فشارها و قحطی های آینده قوانین و مقرّرات دست وپاگیر ممنوعیّت از استفادۀ آزاد را وضع کردند و محدودیّت شدیدی قرار دادند.

از جملۀ آن محدودیّت ها و ممنوعیت ها،استفاده و بهره مند شدن از مواهب و نعمت های فراوان دریاهاست،درحالی که خداوند مکرّر در آیات قرآن کریم آن را برای بندگانش آزاد کرده است.برای نمونه به چند آیه توجّه نمایید.

1- أُحِلَّ لَکُمْ صَیْدُ الْبَحْرِ وَ طَعامُهُ مَتاعاً لَکُمْ وَ لِلسَّیّارَةِ (1)شکار دریا برای خوردن شما و مسافران حلال شده است.

2- وَ سَخَّرَ لَکُمُ الْأَنْهارَ (2)و نهرها را برای شما مسخّر نمود.

3- وَ هُوَ الَّذِی سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْکُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِیًّا (3)و اوست که دریا را برای شما تسخیر کرد تا از آن گوشت تازه بخورید(از ماهی ها و سایر مواد گوشتی حلال آن استفاده نمایید).

4- وَ ما یَسْتَوِی الْبَحْرانِ هذا عَذْبٌ فُراتٌ سائِغٌ شَرابُهُ وَ هذا مِلْحٌ أُجاجٌ وَ مِنْ کُلٍّ تَأْکُلُونَ لَحْماً طَرِیًّا وَ تَسْتَخْرِجُونَ حِلْیَةً تَلْبَسُونَها (4)دو دریا این یکی شیرین و نوشیدنی گوارا و آن یکی شور و گلوگیر باهم مساوی نیستند،ولی از هر دو گوشت تازه می خورید.

ص:255


1- 1) -مائدة:96. [1]
2- 2) -ابراهیم:32/. [2]
3- 3) -نحل:14/. [3]
4- 4) -فاطر:12. [4]

5- اَللّهُ الَّذِی سَخَّرَ لَکُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِیَ الْفُلْکُ فِیهِ بِأَمْرِهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ (1)خداوند آن است که دریا را در اختیار شما قرار داد تا به امر او کشتی ها در پهنۀ آن جریان یابد و شما نیز از مواهب آن بهره مند شوید.

آیات فوق استفاده های دریایی را بدون کنترل و محدودیّت آزاد گذاشته است، ولی از جهت مدیریت و مهار شکارهای افسارگسیخته و تنظیم منافع کشور از استفاده های بی رویّه،جلوگیری به عمل آورده اند.

اما در زمان سلطنت ولی خدا علیه السّلام همۀ این ها آزاد و بلامانع خواهد بود؛زیرا در آن عصر ترسی از کمبود و غیره وجود نخواهد داشت و تمام برکات زمین آسمان در اختیار او خواهد بود.

7*تحریم خزاین

ذخیره کردن ارزاق عمومی و انبار نمودن کالاهای مورد نیاز مردم و اندوختن نقدینگی و زر و سیم که سبب کمبود و فشار به اقشار مردم باشد،در«دولت کریمه» ممنوع می شود و کسی حقّ استفاده از این مسیرهای نامشروع را نخواهد داشت.

1-معاذ بن کثیر گوید که شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:«یقول:موسّع لشیعتنا ان ینفقوا ممّا فی أیدیهم بالمعروف فإذا قام قائمنا حرّم علی کلّ ذی کنز کنزه حتی یأتیه فیستعین به علی عدوّه هو قول اللّه-عزّ و جلّ- وَ الَّذِینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا یُنْفِقُونَها فِی سَبِیلِ اللّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِیمٍ؛ (2)(الآن)شیعیان ما در وسعت(آزادیند)از آن چه که در دست دارند در راه نیک و خیر انفاق کنند،ولی زمانی که«قائم علیه السّلام»ما قیام کرد،برای هر خزینه دار گنج کردن حرام خواهد شد،تا هرچه ما زاد بر احتیاج دارد بیاورد و به امام علیه السّلام تحویل دهد تا با آن مال برای کوبیدن دشمنش استعانت جوید و معنای آیۀ «وَ الَّذِینَ یَکْنِزُونَ... این است.»

2-هم چنین از آن حضرت روایت شده است:«عنه علیه السّلام انّ المؤمن إذا کان عنده من

ص:256


1- 1) -سوره جاثیه:12. [1]
2- 2) -توبة:34؛ [2]فروع کافی:61/3؛تفسیر عیاشی:87/2؛ [3]الزام النّاصب:ص 22؛ [4]یوم الخلاص:ص 333.

ذلک شییء ینفقه علی عیاله ما شاء ثمّ إذا قام القائم علیه السّلام(ف)یحمل إلیه ما عنده ممّا بقی من ذلک یستعین به علی امره فقد أدّی ما یجب علیه؛ (1)زمانی که نزد مؤمن چیزی از مال (دنیا)بوده باشد،هرطور دل بخواهد برای اهل و عیالش خرج می کند،اما زمانی که «قائم علیه السّلام»قیام نمود،باقیماندۀ آن را(به حضور امام)می برد تا برای کار خود هزینه کند و(مؤمن نیز)با این(پرداخت)به آن چه که وظیفه اش هست،عمل کرده است.»

توضیح این مطلب می توان گفت که ممکن است این کارها و دستور العمل ها در مراحل اولیۀ قیام امام علیه السّلام باشد که ارتش و کشور به این کمک ها نیاز پیدا کند وگرنه زمین درحالی که خزاین درونی خود را بیرون خواهد کرد و آسمان برکت های خویش را فروخواهد ریخت،دیگر نیازی به این امور نیست و مردم نیازی برای ذخیره کردن چیزی را نخواهند داشت؛چون درهرحال و هرجا به طور فراوان و دایمی همه چیز در انبارهای دولتی،بدون ممنوعیت و بی حساب در اختیار مردم می باشد،بنابراین چرا زحمت ذخیره و حراست و نگهداری کالا را برای خود هموار نماید.

8*مقاطعۀ قائم علیه السّلام با شیعیان

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«ما کان فی أیدی شیعتنا یقاطعهم علی ما فی أیدیهم و یترک الأرض فی أیدیهم؛ (2)آن چه که در دست شیعیان ما هست با آن ها قطعه قطعه می کند و زمین را در اختیار آن ها قرار می دهد.

9*اخذ آن چه که در دست غیرشیعیان است

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«ما کان فی أیدی سواهم فانّ کسبهم من الأرض حرام علیهم حتی یقوم قائمنا فیأخذ الأض و یخرجهم منها صفرة؛ (3)آن چه از زمین در دست

ص:257


1- 1) -تفسیر عیاشی:87/2: [1]المحجة:ص 157. [2]
2- 2) -الزام النّاصب:ص 21؛ [3]یوم الخلاص:ص 333 از آن.
3- 3) -بشارة الإسلام:ص 253 [4] با لفظ نزدیک؛یوم الخلاص:ص 333.

غیرشیعیان هست،کسب آن ها در آن حرام است،هنگامی که«قائم علیه السّلام»ما قیام نمود،از دست آن ها می گیرد و آن ها را دست خالی بیرون می نماید.»

ناگفته نماند،چنان که در فصل پیشین گفته شد،این گونه مسایل در اوایل سلطنت«قائم علیه السّلام»و پیش از استقرار دولت فراگیر خواهد بود وگرنه بعد از اصلاح کلّ روی زمین و حکومت«اللّه»دیگر جایی برای غیر شیعه نخواهد ماند و غیر شیعه وجود نخواهد داشت تا با آن ها این رفتارهای بازدارنده به عمل آید.

10*جزیه
اشاره

یکی از منابع درآمد کشورهای اسلامی،اخذ جزیه(مالیات)از اهل ذمّه است که پیرو ادیان دیگر هستند که ساکن کشور اسلامی و زیر لوای اسلام قرار گرفته اند و از مواهب کشور اسلامی استفاده می کنند،گرفته می شود.

این مسأله در روایات،برای دولت حضرت«مهدی علیه السّلام»بر دو گونه آمده است:

الف)باید تسلیم شوند و حکومت امام علیه السّلام را با شرایط خاصّش بی چون وچرا قبول کنند،یا آمادۀ جنگ و در نهایت نابود شدن را اختیار نمایند و راه سوّمی وجود ندارد؛چون در آن زمان دین،حکومت جهانی،پرچم و ملّت واحد را می طلبد و دیگر جایی برای کفر باقی نمی ماند.به حدیث ذیل توجّه فرمایید.

1-عبد الأعلی حلبی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«و لا یقبل صاحب هذا الأمر الجزیة کما قبلها رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و هو قول اللّه وَ قاتِلُوهُمْ حَتّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلّهِ؛ (1)صاحب این امر«جزیه»قبول نمی کند،آن طور که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله قبول می نمود و این است منظور از آیۀ وَ قاتِلُوهُمْ حَتّی .»

2-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و یقتل الخنزیر و یضع الجزیة؛ (2)خوک را به قتل می رساند و جزیه را فرومی نهد(لغو می سازد).»

ص:258


1- 1) -بقرة:193؛ [1]بحار الأنوار:345/52 ب 27 [2] ادامۀ حدیث 91 از تفسیر عیاشی: [3]61/2-56.
2- 2) -سنن أبو داود ج 2 ص 342.

3-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و یضع الجزیة فیفیض المال حتی لا یقبله أحد؛ (1)و جزیه را برمی دارد،پس مال را ارزانی دارد تا کسی آن را نمی پذیرد.»

بالاخره روزی جهان باید روی آرامش و عدل فراگیر را ببیند،اگر گروه ها و آرای گوناگون در جامعه وجود داشته باشد،اختلاف نیز به طور طبیعی وجود خواهد داشت و اگر اختلاف باشد،خواه ناخواه تجاوز و حق کشی و....پیدا خواهد شد که با برنامه دولت«مهدی علیه السّلام»مطابقت نداشته و مخالف می باشد.

ب)در روایات وارده دربارۀ سیرۀ«قائم علیه السّلام»نقل شده است:آن حضرت با سنّت و سیرت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله رفتار خواهد کرد و از عملکرد جدّ بزرگوارش کوچک ترین انحرافی نخواهد داشت،به همین سبب«قائم علیه السّلام»مانند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله با اخذ جزیه پیروان ادیان دیگر را زیر پوشش پرچم اسلام قرار خواهد داد.توضیح این مطلب در فصل های پیشین این کتاب آمده است که به تکرار نیاز ندارد.)

جمع بین روایات

روایتی می گوید:«قائم علیه السّلام»از یهود و نصارا جزیه می گیرد و در پناه اسلام قرار می دهد،ولی تکلیف غیر یهود و نصارا،یا تسلیم شدن است یا مرگ.این روایت را می توان به نوعی راه حل در نظر گرفت؛یعنی فقط از یهود و نصارا جزیه می گیرد و از غیر آن ها قبول نمی نماید.

اما این هم با عدالت آن حضرت سازگاری ندارد؛چون دستور عقل و شرع این

ص:259


1- 1) -تراه فی مشکاة المصابیح ص 479 من حدیث أبی هریرة و بعده"حتی تکون السجدة الواحدة خیرا من الدنیا و ما فیها"و فی لفظ آخر:قال:قال رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله:و اللّه لینزلن ابن مریم حکما عادلا فلیکسرن الصلیب و لیقتلن الخنزیر و لیضعن الجزیة و لیترکن القلاص فلا یسعی علیها و لتذهبن الشحناء و التباغض و التحاسد و لیدعون إلی المال فلا یقبله أحد.-رواه مسلم و هکذا رواه البخاری فی صحیحه ج 2 ص 256 باللفظ الاول.قوله"یکسر الصلیب"یرید إبطال النصرانیة و الحکم بشرع الاسلام و معنی قتل الخنزیر تحریم اقتنائه و أکله و إباحة قتله و فیه بیان أن أعیانها نجسة لان عیسی إنما یقتلها علی حکم شرع الاسلام و الشییء الطاهر المنتفع به لا یباح إتلافه.و قوله"و یضع الجزیة"معناه أنه یضعها من أهل الکتاب و یحملهم علی الاسلام و قیل معنی"وضع الجزیة"أن المال یکثر حتی لا یوجد محتاج ممن یوضع فی هم الجزیة یدل علیه قوله علیه السّلام"فی فیض المال حتی لا یقبله أحد.

است که باید به آن ها فرصتی داده شود تا کار این افراد عاقلانه و عادلانه حلّ و فصل شود؛چنان که در«قرآن کریم»در مورد آن ها به پیغمبرش می فرماید:«اگر از مشرکین کسی از تو پناه بخواهد،به آن ها پناه ده تا کلام خدا را بشنود؛چون آنان گروهی اند که نمی دانند.» (1)ولی راه حل دیگری در فصل«رفتار قائم علیه السّلام با مردم جهان»به طور تفصیلی بیان گردید که آن حضرت به آن ها اتمام حجّت کامل خواهد نمود و در اوایل«دولت کریمه»مانند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله از همۀ کفار،حتی از ناصبی ها«جزیه»اخذ خواهد کرد،مانند روایت ذیل.

حضرت باقر علیه السّلام دربارۀ ناصبی ها فرمود:یا اقرار به ولایت کنند و یا جزیه دهند، چنان که اهل ذمّه امروز جزیه می دهند. (2)

ولی با مرور زمان،آنان از رأفت و محبت اسلامی سوء استفاده نموده،پیمان شکنی کرده و با فعالیت های زیرزمینی سرپیچی نموده و با ایجاد مزاحمت،آرامش جامعه را برهم می زنند و امنیت نظام اسلامی را به هم می ریزند،در این هنگام دولت اسلامی دیگر در مقابل آن ها تعهّدی نداشته و در نهایت از صفحۀ روزگار برچیده خواهند شد. (3)

ظهور خیرها و برکت های زمینی،آسمانی،انسی و حیوانی

11*نزول برکات آسمانی

در عصر ولایت احیای زمین تنها از راه جمع آوری آب سفره های زیرزمینی نخواهد بود،بلکه آسمان نیز برکت های خود را فروریخته و ابرهای رحمت به حرکت درآمده و در فضای زمین رقص کنان آب دل خویش را به سوی زمین افشانده

ص:260


1- 1) - وَ إِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ اسْتَجارَکَ فَأَجِرْهُ حَتّی یَسْمَعَ کَلامَ اللّهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ ذلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا یَعْلَمُونَ. توبة6/. [1]
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:308/3 ح 846؛روضة الکافی:ص 184 ح 288؛بحار الأنوار:375/52 ب 27 ح 175.
3- 3) -برای آگاهی بیشتر به فصل مذکور و مقدّمۀ کتاب و به فصل«نزول مسیح»مراجعه فرمایید.

و کشاورزان و صاحبان حرف را شادمان و خوشحال خواهد ساخت،در این مورد به چند روایت توجّه فرمایید.

1-ابو سعید خدری گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:امّت من در زمان «مهدی علیه السّلام»به نعمتی متنعّم می گردند که هرگز(هیچ زمانی)آن گونه متنعّم نگردیده اند،آسمان بر آن ها پی درپی می بارد و زمین چیزی از گیاهش را فرو نگذارد،مگر این که بیرون آورد. (1)

2-هم چنین فرمود:در آخر الزّمان«مهدی علیه السّلام»خروج می نماید،خداوند به وسیلۀ باران او را سیراب می کند،زمین گیاه و نبات خود را بیرون می سازد و مال را به طور فراوان اعطا می نماید،چارپایان زیاد(تعداد)امّت(زیاد و)بزرگ می گردد. (2)

3-نیز فرمود:در دولت او آب زیاد و رودها جاری خواهد گردید و زمین خوراکی های خود را افزون خواهد کرد. (3)

4-امیر المؤمنین علی علیه السّلام در حدیث طولانی فرمود:اگر«قائم علیه السّلام»ما قیام کند، آسمان باران خود را خواهد بارید و زمین گیاه خود را بیرون خواهد داد...چندان که زن راه بین شام و عراق را طی می کند،درحالی که قدم های خود را فقط بر روی گیاه می نهد. (4)

5-هم چنین آن حضرت دربارۀ«عصر ولایت»فرمود:آدمی(در آن روزگار)یک مد(سه چهارم کیلوگرم)می کارد و هفتصد مد تحویل می گیرد که خدای تعالی فرموده است(مانند دانه ای که هفت خوشه می رویاند و در هر خوشه ای یک صد دانه است و اگر خدا خواهد بیشترش می کند). (5)»

این احادیث گویای آن است که در«دولت کریمه»زمین خالی و بایر و بدون

ص:261


1- 1) -امام مهدی علیه السّلام از ولادت تا ظهور:ص 750؛ [1]از عقد الدرر باب 7 ص 144؛ملاحم ابن طاووس:باب 164 ص 69؛کشف الغمّة:263/3؛ [2]معجم أحادیث الإمام المهدی:227/1.
2- 2) -عقد الدرر:باب هفتم ص 144 چاپ مسجد جمکران:ص 194؛امام مهدی از ولادت تا ظهور:ص 750 [3]از آن.
3- 3) -همان مدرک:باب هفتم ص 144.
4- 4) -بحار الأنوار:316/52 ب 27 ح 11؛به نقل از خصال؛معجم أحادیث الإمام المهدی:59/3.
5- 5) -بقره:261؛عقد الدرر:باب 9 ص 200 مدّ سه چهارم کیلو می باشد.

زراعت وجود نخواهد داشت و همه جا سبز و خرّم خواهد بود و هیچ قطعه ای از زمین بدون استفاده نخواهد ماند.

6-امام باقر علیه السّلام فرمود:«و ینزّل من السماء قطرها؛ (1)و از آسمان قطراتش فروریزد.»

7-امیر المؤمنین علیه السّلام ضمن خطبۀ مفصّل فرمود:و آسمان باران خود را فرو فرستد. (2)

8-ابو سعید خدری گوید که از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله شنیدم که در منبر فرمود:

«مهدی علیه السّلام»از عترت من و اهل بیت من است،در آخر الزّمان خروج کند،پس آسمان باران خود را فروریزد و زمین بذر خود را بیرون نماید. (3)

9-حاکم نیشابوری با سند خود از ابو سعید خدری نقل کرده است که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«...فیبعث اللّه عزّ و جلّ رجلا من عترتی فیملأ الأرض قسطا و عدلا کما ملئت ظلما جورا یرضی عنه ساکن السماء و ساکن الأرض لا تدّخر الأرض من بذرها شیئا إلاّ أخرجته و لا السماء من قطرها إلاّ صبّه اللّه علیهم مدرارا یعیش فیه سبع سنین أو ثمان أو تسع تتمنّی الأحیاء الأموات ممّا صنع اللّه عز و جلّ بأهل الأرض من خیره؛ (4)پس خداوند از عترت من مردی را برمی انگیزد که زمین را پر از عدل و داد می کند،آن چنان که با ظلم و ستم پر شده بود،ساکنین آسمان و زمین از او راضی می شوند،زمین از تخم هایش چیزی ذخیره نکند،مگر این که همه را بیرون می آورد و آسمان از قطراتش چیزی نگه نمی دارد،مگر این که فراوان فرومی ریزد،در میان آن ها هفت یا هشت یا نه سال زندگی می کند و(در آن روز)از فراوانی و وسعت روزی که خداوند داده است،زنده ها آرزوی مرده ها می کنند(کاش آن ها نیز در این زمان با ما بودند.» سپس حاکم گوید:این حدیث سندهایش صحیح است.

ص:262


1- 1) -بحار الأنوار:345/52 ب 27 ح 91؛ [1]معجم احادیث المهدی:59/3 از امیر المؤمنین علیه السّلام.
2- 2) -مختصر بصائر الدّرجات:ص 201؛معجم أحادیث الإمام المهدی:82/5 ح 1504 بحار الأنوار:85/53- ب 29 ح 86.
3- 3) -غیبت طوسی:ص 180 ف 1 ح 138 اثبات الهداة:502/3 ب 32 ف 12 ح 294 [2]بحار الأنوار:51 74 ب 1 ح 25. [3]
4- 4) -المستدرک علی الصحیحین:465/4؛قادتنا:319/7 ح 7. [4]

10-هم چنین حاکم نیشابوری از ابو سعید خدری نقل کرده است که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:در آخر امّت من«مهدی علیه السّلام»خروج کند،او را باران سیراب نماید و زمین برکاتش را بیرون ریزد و مال به طور مساوی تقسیم و چارپایان زیاد شوند و مقام امّت بزرگ باشد...» (1)

11-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و یرسل السماء مدرارا؛ (2)و آسمان(باران و برکت های خود را)فراوان و افزون می فرستد.»

12-«و تنزل السماء برکتها؛ (3)و آسمان برکت هایش را نازل نماید.»

12-هم چنین آن حضرت فرمود:خداوند به وسیلۀ ما زمان فشاردهنده و گاز گیرنده را دفع می کند و چون«قائم علیه السّلام»قیام کند،هرآینه آسمان باران خود را نازل می کند و زمین گیاه خود را بیرون و کینه از دل های بندگان بیرون می رود،درندگان با چهارپایان صلح می کنند تا این که زن ناتوانی از عراق تا شام راه برود قدم خود را نگذارد،مگر بر گیاه و زینت او بر بالای سرش باشد،نه درنده ای کسی را آزار کند و نه او از درنده بترسد. (4)

13-حضرت باقر علیه السّلام فرمود:تا این که پیرزن ضعیف از مشرق حرکت کند و ارادۀ مغرب نماید،نه کسی او را نهی می کند و نه به هیجان می آورد و زمین بذر خود را بیرون می دهد و آسمان باران خود را فرومی ریزد و مردم خراج خود را بر دوش گیرند و به سوی«مهدی علیه السّلام»می برند و خداوند بر شیعۀ ما توسعه دهد،چنان که اگر نه این بود که ایشان را سعادت شامل شده است،هرآینه از وسعت و فراوانی بغی و طغیان می کردند. (5)

ص:263


1- 1) -مستدرک صحیحین:558/4؛قادتنا:320/7 ب 39 ح 8 کنز العمال:14 ص 273 از ابن مسعود.
2- 2) -الزام الناصب:ص 173؛بحار الأنوار:83/52 با اندکی تفاوت.
3- 3) -یوم الخلاص:ص 374؛یاد مهدی:125.
4- 4) -خصال 761/2 [1] حدیث اربعمأة بحار الأنوار:316/52 ب 27 ح 11؛معجم أحادیث الإمام المهدی:59/3 ذیل ح 610؛منتخب الأنوار المضیئة:ص 356 ف 17.
5- 5) -تفسیر عیاشی:65/2 ح 9؛ینابیع المودة:240/3 ب 71 ح 18 بحار الأنوار:345/52 ب 27 ح 91؛معجم أحادیث الإمام المهدی:29/5 ح 1453. -معجم أحادیث الإمام المهدی:322/3 ح 866 و 325 ح 867؛بحار الأنوار:29/51 ب 2 ح 2 و 351/52 ب 27 ح 103 و 390 ب 27 ح 212.

14-هم چنین فرمود:اموال دنیا برای«قائم علیه السّلام»جمع می شود از ظاهر و باطن زمین و آسمان باران خود را فروفرستد.پس به مردم بگوید:بیایید به سوی آن چه که به خاطر آن قطع رحم کردید و خون های حرام ریختید و مرتکب چیزهایی که خداوند حرام کرده بود،شدید.پس آن قدر عطا کند که احدی را پیش از او آن قدر عطا نبوده است و زمین را پر از عدل و قسط و نور کند،همان گونه که از ظلم و جور و شر پر شده بود.

15-امام حسن مجتبی علیه السّلام فرمود:پس خدا مردی را در آخر زمان برانگیزاند و در دوران شکنجه و فشار و گاز گرفتن روزگار،پس همۀ شهرها در عرض و طول تسلیم وی شوند و به دین او درآیند تا این که کافری نماند،مگر این که ایمان آورد و نه طالحی،مگر این که صالح شود و در ملک او درندگان باهم صلح کنند و زمین گیاه خود را بیرون دهد و آسمان برکت های خود را فروفرستد و گنج ها برای او ظاهر شود. (1)

16-امام صادق علیه السّلام فرمود:«تزید المیاه فی دولته و تمدّ الأنهار و تضاعف أکلها لا تدّخر شیئا؛ (2)آب ها در دولت او فراوان شود و نهرها جاری شود و زمین خوردنی ها را بیرون ریزد و چیزی را ذخیره نمی کند.»

12*فقرزدایی

از جمله اسباب ناامنی جامعه و به نابودی کشاندن آن،فقر و احتیاج است.در طول تاریخ شواهد زیادی در دست داریم که نیازمندی و نداری،باعث دزدی و خون ریزی و ذلّت و خودفروشی و ده ها مسایل انحرافی دیگر شده است و این

ص:264


1- 1) -معجم أحادیث الإمام [1] المهدی:167/3 ح 692؛منتخب الأثر:ص 619 ف 9 ب 1 ح 2؛اثبات الهداة:/3 524 ب 32 ف 20 ح 414.مهدی منت [2]ظر:ص 429.
2- 2) -منتخب الأثر:ص 474؛الزام النّاصب:ص 228 در این مضمون؛الملاحم و الفتن:ص 54؛یوم الخلاص: ص 306؛عقد الدرر:باب 7 ص 149.

مسایل تا زمانی که احتیاج وجود دارد،به موازات آن خواهد بود؛زیرا شکم گرسنه و پیکر عریان با هیچ کس سر شوخی ندارد و تمام تأکیدهای مذهبی و دینی که در مورد دستگیری از بیچارگان و کمک به آنان و پرداخت حقوق آن ها بیان شده است، فقط برای این است که فقر و نداری از جامعه ریشه کن شود تا مردم و خانواده ها از پیامدهای شوم آن در امان باشند.

قرآن کریم آیۀ مبارکۀ وَ لا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَی التَّهْلُکَةِ؛ (1)«با دستان خود،خود را به هلاکت نیندازید»را در جایی آورده که در آغاز آیه و پایان آن دستور انفاق و نیکی کردن را صادر فرموده است؛چون یاری نرساندن به نیازمندان از نظر مالی فرد و جامعه را به هلاکت و تباهی می کشد.

امیر المؤمنین علی علیه السّلام فقر و نداری را مرگ سرخ و مرگ بزرگ می شمارد؛زیرا فقیر هر روز چندین بار می میرد و زنده می شود و نیمه جان می گردد و رهایی نمی یابد و این«غول»کمرشکن تا زمانی که در جامعه ای وجود دارد،آن جامعه روی خوشی و آرامش و امنیت و سعادت و شادی را نخواهد دید.

ازاین رو است که یکی از برنامه های اوّلیۀ حضرت«قائم علیه السّلام»رفع سریع نیاز فقرا و ریشه کن ساختن فقر از جامعۀ حکومت علوی و فاطمی است.

در«دولت کریمه»هر ماه دو مرتبه حقوق برای عموم پرداخت خواهد شد و مردم در بی نیازی مطلق مادی زندگی می کنند؛بدین گونه که صاحبان وجوهات و صدقات بدهی های خود را در دست می گیرند و در شهر می چرخند،اما مستحقّی پیدا نمی کنند که دین خود را ادا نمایند.

خزاین دولتی به طور آزاد در اختیار همگان است و سکه های طلا و نقره و زر و سیم در دسترس عموم قرار می گیرد و هرکس به اندازه احتیاج خود استفاده می کند و اعلان می شود برداشت از آن ها برای عموم آزاد است.در این صورت ذخیره سازی و انباشتن ثروت و زراندوزی معنا و مفهوم خود را از دست خواهد

ص:265


1- 1) -بقرة195/. [1]

داد؛چون شب و روز هزینۀ زندگی دلخواه را مدام در اختیار دارد،دیگر دلیلی ندارد که جای خودش را تنگ نماید.

از آن سو تعلیم و تربیت و فرهنگ مردم نیز به نوعی بالا می رود که کسی پیدا نمی شود بیش از احتیاج و نیاز خود از خزاین دولتی برداشت کند.آخر برای چه زحمت نگهداری و حمل و نقل مال و منال را به خود روا دارد؟!به امید آن روز، ان شاء اللّه تعالی!

1-حسین بن مسعود در کتاب شرح السنّه با سندهای خود از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله نقل کرده است که آن حضرت فرمود:«فیفیض المال حتی لا یقبله أحد؛ (1)«قائم علیه السّلام»مال را به گونه ای می ریزد که دیگر کسی آن را نمی پذیرد.»

2-خداوند می فرماید:«و ألقی الرأفة و الرحمة بینهم فیتواسون و یقتسمون بالسّویة فیستغنی الفقیر و لا یعلوا بعضهم بعضا و یرحم الکبیر الصغیر و یوقر الصغیر الکبیر و یدینون بالحق و به یعدلون و یحکمون اولئک أولیائی؛ (2)و در میان آن ها رأفت و مهربانی می اندازم(برقرار می کنم)پس به همدیگر مواسات می کنند و با تساوی تقسیم می کنند،فقیر غنی می شود و بعضی به بعضی آقابالاسری(تفوّق)نمی کند و بزرگان به زیردستان رحم می نمایند و کوچکترها به بزرگان احترام می گذارند و به حق گردن می نهند(تسلیم می شوند)و با دین حق عدالت می گسترانند و با حکم آن حکم می نمایند و آنان دوستان من هستند.»

3-«و لیدعون إلی المال فلا یقبله أحد؛ (3)مردم را به سوی برداشتن مال(استفاده کردن از آن)فرامی خوانند اما کسی نمی پذیرد.»

4-سیوطی گوید:احمد باوردی در کتاب المعرفه و نیز ابو نعیم از قول ابو سعید گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:شما را به«مهدی علیه السّلام»مژده می دهم،مردی از قریش و از عترت من در امّت من برانگیخته می شود،درحالی که مردم با همدیگر اختلاف

ص:266


1- 1) -مسند احمد:530/2؛بحار الأنوار:382/52 ب 27 ح 193. [1]
2- 2) -بحار الأنوار:384/52 ب 27 ح 194. [2]
3- 3) -رواه مسلم و هکذا رواه البخاری فی صحیحه ج 2 ص 256.بحار الأنوار:38452 ب 27 ح 193.

داشته باشند و زلزله ها می لرزاند،پس زمین را پر از عدل و داد می کند،آن طور که از ظلم و جور پر شده باشد.

5-«و یقسّم المال صحاحا فقال رجل ما صحاحا؟قال بالسّویّة بین الناس و یملأ قلوب أمّة محمّد غنی و یسعهم عدله؛ (1)و مال را میان مردم مساوی تقسیم می کند،دل های امّت محمّد صلّی اللّه علیه و اله را غنی می سازد و عدل او آنان را فراگیرد به گونه ای که(از سوی «مهدی علیه السّلام»در میان مردم)ندا می دهند:«من له حاجة الیّ فما یأتیه أحد إلاّ رجل واحد» کیست که به من احتیاج دارد؟کسی نمی آید،مگر یک نفر که از حضرت درخواست (مالی)می کند و حضرت می فرماید:برو پیش خزینه دار تا به تو دهد.

او نیز پیش خزینه دار می آید و می گوید:من فرستادۀ«مهدی علیه السّلام»هستم تا به من مالی بدهی!می گوید:(هرقدر دلت می خواهد)بردار.آن قدر(از جواهرات و سکه های امام علیه السّلام)جمع کند که توان حمل ندارد،مقداری می ریزد و برمی دارد و در راه به خود می گوید:من آزمندترین امّت محمّدم!نفس من طمع زیاد دارد.همۀ امّت را فراخواندند از این جواهرات بردارند جز من کسی نیامد و سپس پشیمان می شود و جواهرات را برمی گرداند و آن حضرت قبول نمی کند می فرماید:ما چیزی را که دادیم پس نمی گیریم.» (2)

5-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«فحینئذ تظهر الأرض کنوزها و تبدی برکاتها حتی لا یجد الرجل منکم موضعا لصدقته و لا لبرّه لشمول الغنی جمیع المؤمنین؛ (3)پس در این

ص:267


1- 1) -منتخب الأثر:ص 147؛ [1]الصّواعق المحرقة:ص 164؛ [2]الملاحم و الفتن:ص 57 و 136؛ [3]المحجّة البیضاء: 341/4؛کشف الغمّة:ص 261/3 و 268 و 273 [4] با الفاظ نزدیک بهم؛الزام النّاصب:ص 256 از البیان؛ الإمام المهدی:ص 269؛ [5]ینابیع المودة:1353 [6] از اسعاف الرّاغبین؛المهدی:ص 222 و 225 با تعبیر دیگر؛ بشارة الإسلام:ص 283 و 284 [7] با لفظ دیگر؛یوم الخلاص:ص 304 از آن ها.
2- 2) -منتخب الأثر:ص 147؛ [8]کشف الغمّة:ص 273/3؛ [9]البیان:ص 84؛الإمام المهدی:ص 62؛و 110 [10] از مسند احمد:37/3؛الصّواعق المحرقة:ص 164 از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله؛الفتن:ص 124 و 57 و 136؛ینابیع المودة: 135/3 از اسعاف الرّاغبین؛یوم الخلاص:ص 333؛الزام النّاصب:ص 257؛ [11]الحاوی للفتاوی:/2 125-123 و 153 مختصرا؛نور الأبصار:ص العرف الوردی فی أخبار المهدی:در ضمن مجموعۀ فتاوی 2 /ص 124؛قادتنا:318/7 ب 39 ح 5. [12]
3- 3) -الزام النّاصب:ص 139 و 222 و [13] 223؛با تعابیر مختلف.

زمان،زمین خزاین خود را ظاهر و برکت هایش را آشکار می نماید،حتی مرد برای صدقه و احسانش محلّی پیدا نمی کند؛زیرا غنا(ی مال و غنای نفس)شامل همۀ مؤمنین می شود.

6-جابر از قول امام باقر علیه السّلام گوید:«و یجمع إلیه أموال الدنیا من بطن الأرض و ظهرها فیقول للناس:تعالوا إلی ما قطعتم فیه الأرحام و سفکتم فیه الدماء الحرام و رکبتم فیه ما حرم اللّه-عزّ و جلّ-فیعطی شیئا لم یعطه أحد کان قبله و یملا الارض عدلا و قسطا و نورا کما ملئت ظلما و جورا و شرا؛ (1)و جمع می شود بر او اموال دنیا از باطن زمین و ظاهرش،پس به مردم می گوید:بیایید به سوی آن چیزی که به خاطر آن قطع رحم کردید و خون حرام ریختید و حرام های خدای عزّ و جلّ را مرتکب شدید.پس چیزی می دهد که پیش از او کسی نداده است و زمین را از عدل و داد و نور پر می کند،پس از این که از ظلم و جور و شر پر شد.

7-جمال الدین یوسف بن علی مقدسی شافعی با سند خود از جابر بن عبید اللّه (عبد اللّه)روایت کرده است:مردی برود ابی جعفر محمّد بن علی(امام باقر علیهما السّلام) داخل شد و گفت:این پانصد درهم را از من بگیر؛چون زکات مالم است.

امام باقر به او فرمود:آن را بردار و در همسایه های مسلمان و برادران مسکین مسلمان خود خرج کن.سپس فرمود:وقتی که«مهدی»ما اهل بیت علیهم السّلام قیام کرد با «تساوی تقسیم کند»و عدل خود را بر رعیّت بگستراند.پس هرکس او را فرمان برد، خدا را فرمان برده است و هرکس او را نافرمانی کند،خدا را نافرمانی نموده است. (2)

8-ابن ماجه با سند خود از ابی سعید خدری گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:

«مهدی علیه السّلام»هفت یا هشت سال در امّت من خواهد بود.در زمان او امّت من غرق نعمتی باشند که مانند آن دیده نشده است،زمین خوردنی هایش را بیرون آورد

ص:268


1- 1) -علل الشّرایع:155/1؛ [1]بحار الأنوار: [2]351/52 ب 27 ح 103 از غیبت نعمانی. [3]
2- 2) -غیبت نعمانی:ص 124؛ [4]بشارة الإسلام:ص 242؛منتخب الأثر:ص 310؛ [5]بحار الأنوار:29/51 و /52 351؛یوم الخلاص:ص 322؛الزام النّاصب:ص 55؛ینابیع المودة:37/3 و 62 و 132؛المهدی:ص 95؛ الإمام المهد:ص 271 عقد الدّرر:باب 2 ح 322 قادتنا:318/7 ب 39 ح 4.

و چیزی از آن ها در خود ذخیره نکند(پنهان ندارد)«و المال یومئذ کدوس فیقوم الرجل فیقول:یا مهدی أعطنی فیقول:خذ»در آن روز مال فراوان است،کسی بلند شده و گوید:ای«مهدی علیه السّلام»برای من عطا کن!می گوید:(هر اندازه که دلت می خواهد) بردار.» (1)

9-در اثبات الهداه از حضرت صادق علیه السّلام روایت کرده است:هرگاه دیدی که «قائم علیه السّلام»به شخصی صد هزار داد و به دیگری یک درهم در سینۀ تو بزرگ نیاید؛ زیرا که امر به او تفویض شده. (2)

10-امیر مؤمنین علیه السّلام از قول پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:مردی به نزد مهدی می آید و مال ها روی هم ریخته،مانند خرمن،پس می گوید:ای«مهدی علیه السّلام»به من بده!

می گوید:هرچه می خواهی برگیر. (3)(در فصل ظهور برکات نیز مطالبی گذشت.)

11-امام حسین علیه السّلام فرمود:احسان و انفاق کنید،سوگند به خدایی که دانه را شکافت و انسان را آفرید!روزی فرامی رسد که دیگر برای انفاق یک درهم و یا یک دینار(مستحق و)محلّی پیدا نشود. (4)

12-«المهدیّ سمح بالمال شدید علی العمّال رحیم بالمساکین؛ (5)«مهدی علیه السّلام»نسبت به مال سخاوتمند و به کارگزارانش سخت گیر و به بیچارگان مهربان است.»

این در اموال شخصی اوست یا در غنایم و انفال که به نظر خاصّ او بستگی دارد

ص:269


1- 1) -سنن ابن ماجه:کتاب الفتن باب خروج المهدی 1367/2؛العرف الوردی فی أخبار المهدی:131/2؛ [1]قادتنا:319/7 ب 39 ح 6؛ [2]البیان:ص 73؛ [3]الملاحم و الفتن:ص 58؛ [4]کشف الغمة:263/3 و 268 و 277؛ المحجة البیضاء:341/4؛منتخب الأثر:ص 473؛ [5]بحار الأنوار:76/51 و 88 و 379/52؛ [6]ینابیع المودة:/3 87 و 91 و 163؛ [7]المهدی:199؛اسعاف الرّاغبین:ص 134؛بشارة الإسلام:ص 280 و 290؛ [8]الإمام المهدی:ص 30 و 107؛ [9]الحاوی للفتاوی:126/2 و 136 و 259؛مسند احمد:48/3؛الزام الناصب:ص 52؛الفصول المهمّة:ص 256؛الصّواعق المحرقة:ص 98؛روزگار رهایی:بخش 14 ص 597. [10]
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی علیه السّلام:380/3 ح 933؛اثبات الهداة:521/3 ب 32 ف 15 ح 401؛ بحار الأنوار:336/25 ب 9 ح 15.
3- 3) -همان مدرک:227/1 ح 139 و 253 ح 156؛بحار الأنوار:88/51 ب 6؛التّشریف بالمنن:ص 149 ب 153 ح 182؛مهدی منتظر:423. [11]
4- 4) -عقد الدّرر:ص 171.
5- 5) الملاحم و الفتن:ص 137؛ [12]الحاوی للفتاوی:150/2؛المهدی ص 71 و 226 از عقد الدرر؛ [13]یوم الخلاص: ص 304.

و یا این که مساوات تا آن اندازه جا می افتد که کسی محتاج به زکات نباشد،چنان که ظاهر حدیث اوّل است.

13*تقسیم مساوی و عادلانه

(1)

در روایات وارده در مورد تقسیم عادلانۀ اموال،اشاراتی است که به برخی از آن می پردازیم.

1-از جمله اشارۀ قابل توجّه در این زمینه همان است که در مورد تقسیم صحیح مال در حدیثی از پیامبر نقل شده است که آن قدر مردم غنای جسمی و روحی پیدا می کنند که اموال اضافه می ماند و طالبی ندارد؛یعنی مردم در یک نظام صحیح حکومت،آن چنان تربیت می شوند که اموال زاید بر نیاز خود را دردسری برای خود به حساب می آورند و تمام مشکلات و غوغایی که از این رهگذر پیدا می شود،فرو می نشیند.

وسایل و مواهب زندگی در همۀ ابعاد برای همه تأمین و از آینده نیز هیچ گونه نگرانی نخواهند داشت تا به خاطر آن تن به آلودگی ها و مسابقۀ جمع ثروت بدهند.

هم چنین در حدیث دیگری خواندیم که در عصر حکومت امام علیه السّلام سطح افکار مردم آن چنان بالا می رود که به هیچ وجه با امروز قابل قیاس نیست و طبعا تضادها و کشمکش هایی که مولود کوته نظری و تنگ چشمی ها و پایین بودن سطح افکار و خلاصه کردن شخصیت در مقدار مال و ثروت است،برچیده خواهد شد.

2-منظور از تقسیم عادلانۀ ثروت،در شکل تقسیم مساوی است.با توجّه به این که می دانیم در اسلام«مهدی علیه السّلام»حافظ و مروّج احکام آن است،در برابر کار بیشتر و تلاش و لیاقت فزون تر،سرمایۀ بیشتری پرداخته می شود یا اشاره به اموال عمومی و بیت المال به طور کلی دارد که همگان در حکومت اسلامی در مقابل آن برابرند؛چنان چه از سیرۀ پیامبر صلّی اللّه علیه و اله و علی علیه السّلام نقل شده است،به عکس چیزی که

ص:270


1- 1) -این فصل با فصل بعدی مرتبط و مشترک است.

دربارۀ دوران بسیاری از خلفا،همانند عثمان بود که انواع تبعیض ها را روا می داشتند و یا اشاره به این است که در شرایط مساوی امتیازاها و پاداش ها و اجرت ها به افراد داده می شود،به عکس آن چه در دنیای کنونی دیده می شود که یک کارگر در نقطه ای از جهان ممکن است ساعتی ده دلار مزد بگیرد،اما کارگر دیگر با همان شرایط و کیفیّت در مقابل کار ده ساعتۀ خود،حتی یک دلار هم نگیرد و این نهایت ظلم است که افراد در شرایط برابر،کاملا متفاوت باشند.

3-نکتۀ دیگر این که از ذیل حدیث به خوبی استفاده می شود که در آن روز حتی یک نفر محتاج و نیازمند وجود نخواهد داشت،به دلیل این که آن یک نفر هم که برمی خیزد،غنای روحی نداشته و گرفتار حرص و آز بوده،در غیر این صورت از نظر مادّی بی نیاز می باشد.

مهم این است که او تحت رهبری صحیح خود،دل ها را سرشار از غنای معنوی و روانی می کند و خلق و خوی زشت«حرص»را از سرزمین دل ها ریشه کن می سازد.همان حرصی که سرچشمۀ بسیاری از تلاش های بیهودۀ ثروت اندوزان تهی مغز است که با داشتن هزاران برابر سرمایۀ مورد نیاز زندگی خود و فرزندانشان و باز هم به جمع ثروت فزون تر دست و پا می زنند،گویی به بیماری استسقا گرفتاراند که هرچه می نوشند،باز هم سیراب نمی شوند.

یکی دیگر از بهانه های جمع ثروت،عدم اطمینان مردم به وضع آینده است،در حالی که در پرتو عدالت اجتماعی این ترس به کلّی از بین می رود و هیچ کس نیازی به ثروت اندوزی نمی بیند؛زیرا هم امروز و هم آیندۀ او تأمین شده است.

1-ابی سعید خدری گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یکون عند انقطاع من الزمان و ظهور من الفتن رجل یقال له المهدیّ یکون عطائه هنیئا؛ (1)هنگام منقطع شدن زمان و ظهور فتنه ها مردی می باشد که به او«مهدی علیه السّلام»می گویند که عطایش گوارا می شود.»

ص:271


1- 1) -الحاوی للفتاوی:133/2 و 134؛یوم الخلاص:ص 303؛بحار الأنوار: [1]82/51 ب 1 ح 37 از کشف الغمّة [2]روایت 24 از کتاب حافظ ابو نعیم.

2-هم چنین رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یعمل بسنّتی و یکون عطاؤه هنیئا و ینزل بیت المقدس؛ (1)به سنّت من عمل می کند و عطای او گوارا می شود و به بیت المقدس نزول می کند.»

3-نیز رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«تنعم أمّتی فی دنیاه نعیما لم تنعم مثله قط البرّ منهم و الفاجر و المال کدوس یأتیه الرجل فیحثوا له؛ (2)در دنیای او نیکان و بدان امّت من به گونه ای غرق نعمت می شوند که مانند او دیده نشده است،مال فراوان می شود و مرد پیش او آید(مال را)به سرش می ریزد.»

4-ابی سعید خدری گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«فیجیء الرجل فیقول یا مهدی علیه السّلام أعطنی أعطنی فیحثی له فی ثوبه ما استطاع أن یحمله؛ (3)پس مردی می آید و می گوید:ای مهدی علیه السّلام عطا کن،عطا کن!پس به دامن او آن قدر می ریزد که توان حمل آن را نداشته باشد.

5-امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا ظهر القائم و دخل الکوفة بعث اللّه تعالی من ظهر الکوفة سبعین ألف صدیق فیکونون فی أصحابه و أنصاره و یرد السواد إلی أهله هم أهله و یعطی الناس عطایا مرتین فی السنة و یرزقهم فی الشهر رزقین و یسوی بین الناس حتی لا تری محتاجا إلی الزکاة و یجئ أصحاب الزکاة بزکاتهم إلی المحاویج من شیعته فلا یقبلونها فیصرونها (4)یدورون فی دورهم فیخرجون إلیهم فیقولون:لا حاجة لنا فی دراهمکم.و ساق الحدیث إلی أن قال:و یجتمع إلیه أموال أهل الدنیا کلّها من بطن الأرض و ظهرها فیقال

ص:272


1- 1) -کشف الغمّة:ص 262/3؛ [1]بحار الأنوار:82/51 [2] با لفظ دیگر؛البیان:ص 85؛بش ص 285 و 286 و 296؛ الإمام المهدی:ص 105. [3]
2- 2) -سنن ابن ماجه:کتاب الفتن باب خروج المهدی 1367/2؛العرف الوردی فی أخبار المهدی:131/2؛ [4]قادتنا:319/7 ب 39 ح 6؛البیان:ص 73؛ [5]الملاحم و الفتن:ص 58؛ [6]کشف الغمة:263/3 و 268 و 277؛ [7]المحجة البیضاء:341/4؛منتخب الأثر:ص 473؛بحار الأنوار:76/51 و 88 و 379/52؛ [8]ینابیع المودة:/3 87 و 91 و 163؛ [9]المهدی:199؛اسعاف الرّاغبین:ص 134؛بشارة الإسلام:ص 280 و 290؛ [10]الإمام المهدی:ص 30 و 107؛ [11]الحاوی للفتاوی:126/2 و 136 و 259؛مسند اخمد:48/3؛الزام الناصب:ص 52؛ [12]الفصول المهمّة:ص 256؛الصّواعق المحرقة:ص 98؛روزگار رهایی:بخش 14 ص 597. [13]
3- 3) -بحار الأنوار: [14]104/51 ب 1 ح 39 از کشف الغمة [15]از محمّد بن طلحه.
4- 4) -یقال:صرّ الدّراهم فی الصّرّة:وضعها.

للناس:تعالوا إلی ما قطعتم فیه الأرحام و سفکتم فیه الدّم الحرام و رکبتم فیه المحارم فیعطی عطاء لم یعطه أحد قبله؛ (1)زمانی که«قائم علیه السّلام»ظهور کرد و داخل کوفه شد، خداوند هفتاد هزار صدّیق از پشت کوفه(وادی السّلام)مبعوث می گرداند.پس در (صف)یار و انصار او قرار می گیرند و سواد(عراق)را به اهلش برمی گرداند؛چون آن ها اهل او هستند و برای مردم دوبار(در سال)عطا(ی کامل)می بخشد،و دوبار هم در هر ماه روزی می دهد و میان مردم مساوات برقرار می کند،به طوری که مستحقّ زکات نمی بینی و مؤدّیان زکات با زکاتشان پیش شیعیان می روند و آن ها هم قبول نمی کنند و به کیسه ای می ریزند و به در خانه های آن ها دور می زنند،ولی هیچ کس از آن ها نمی پذیرند و می گویند:ما نیازی به درهم های شما نداریم.»

همۀ اموال اهل دنیا از باطن و ظاهر زمین برای او جمع می شود،پس به مردم گفته می شود که بیایید به سوی مالی که به خاطر آن قطع رحم کردید و خون حرام ریختید و مرتکب محرمات شدید.پس عطایی می دهد که کسی پیش از او نداده باشد.

14*تقسیم بی حساب

سخاوت«قائم علیه السّلام»و رشد اخلاقی مردم و تأمین نیازهای آیندۀ جامعه به طور اطمینان بخش و فراوانی منابع درآمد و خلاصۀ غنای روحی و جسمی سبب می شود که حتی امام و مردم نیاز به شمارش اموال پیدا نکند و هر نیازمندی نیاز خود را از بیت المال حکومتش بدون تشریفات برمی دارد.

1-«و یقسّم المال و لا یعدّه؛مال را بدون شمارش تقسیم می نماید.» (2)

2-پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«ثمّ یکون فی آخر أمّتی خلیفة یحثو المال حثوا و لا یعدّه عدّا و ذلک حتی یضرب الإسلام بجرانه؛ (3)سپس در آخر امّت من خلیفه ای می باشد که مال را

ص:273


1- 1) -الزام النّاصب:ص 230؛ [1]بشارة الإسلام:ص 254؛ [2]یوم الخلاص:ص 204 مقدار از آن؛بحار الأنوار:/ [3]52 390 ب 27 ح 212 از کتاب الغیبة. [4]
2- 2) -صحیح مسلم به شرح النّووی:39/18.
3- 3) -البیان:ص 83؛ [5]الملاحم و الفتن:ص 56؛ [6]صحیح مسلم:185/18؛منتخب الأثر:ص 221 ف 2 ب 1 ح 78 [7]

بی حساب پخش می کند و بدون شمارش پرداخت می نماید و به این روش خواهد بود تا اسلام پایه هایش را محکم گرداند.»

3-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یفیض المال حتی یهمّ الرجل بماله من یقبله منه حتی یتصدّق فیقول الّذی یعرضه علیه لا أرب لی به؛ (1)مال را طوری می ریزد(در اختیار مردم قرار می دهد)کسی با مالش همّت می ورزد(می گردد)کسی را پیدا نماید که مال او را قبول کند،ولی به هرکس پیشنهاد می کند،در جواب می گوید:من احتیاجی به آن ندارم.»

4-«یفیض المال فیضا و یحثو المال حثوا و لا یعدّ عدّا؛ (2)مال را فراوان می دهد و بی حساب می ریزد و بی شمار می دهد.»

5-ابی سعید خدری گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یخرج فی آخر الزمان خلیفة یعطی المال بغیر عدد؛ (3)در آخر الزمان خلیفه ای خروج می کند که مال را بی شمار می دهد.»

6-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:زمانی فرامی رسد که زمین پر از ستم می شود و کسی نمی تواند(آشکارا)نام خدا را ببرد(دم از حق و عدالت بزند)پس خدای عزّ و جلّ مردی را از من و خاندان من برمی انگیزد که زمین را پر از عدل می کند،آن گونه که پیش از او پر از ستم می شود و زمین قطعات کبد خود را برای او بیرون می فرستد و ثروت را بدون شماره و محاسبه در میام مردم پخش می کند(هرکس به قدر نیازش از آن برمی گیرد).» (4)

15*نبود مستحق زکات

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:«یسوّی بین الناس حتی لا تری محتاجا إلی الزکوة؛میان مردم

ص:274


1- 1) -مسند احمد 530/2؛روزگار رهایی:ب [1]خش 14 ص 597.
2- 2) -البیان:ص 84؛منتخب الأثر:ص 159؛صحیح مسلم:185 [2]/8؛الإمام المهدی:ص 296.
3- 3) -بحار الأنوار:105/51 ب 1 ح 39 از کشف الغمّة از محمّد بن طلحه هذا حدیث صحیح أخرجه مسلم.
4- 4) -«افلاذ»جمع...به معنی قطعه و شعبه است و«افلاذ کبد»به اشیاء گران بها اطلاق می شود و در اینجا اشاره به متاع گران قیمت و پرارزش درون زمین است.

به تساوی تقسیم می نماید،به گونه ای که مستحقّ زکات پیدا نشود.» (1)

2-پیامبر صلّی اللّه علیه و اله در حدیثی فرمود:فیتواسون و یقتسمون بالسویة فیستغنی الفقیر و لا یعلو بعضهم بعضا و قیل معنی"وضع الجزیة"أن المال یکثر حتی لا یوجد محتاج ممن یوضع فیهم الجزیة یدل علیه قوله علیه السّلام:فیفیض المال حتی لا یقبله أحد؛به همدیگر مواسات می کنند و تقسیم مساوی می نمایند،پس فقیر غنی می شود و بعضی به بعض دیگر برتری جویی نمی کند.»

بعضی از علما در حدیث نزول عیسی علیه السّلام جملۀ«و جزیه فرامی گذارد»را این طوری معنا کرده اند که مال آن قدر زیاد می شود که نیازی به اخذ جزیه نخواهد بود و به این معنا جملۀ«فیفیض المال...دلالت می کند.

3-حضرت صادق علیه السّلام فرمود:به یکدیگر صله و نیکی نمایید و بر یکدیگر رحم کنید.سوگند به آن کس که دانه را می شکافد و بنده را می آفریند!زمانی بر شما بیاید که یک نفر از شما برای ادای درهم و دینار خود موردی نیابد(چون همه مستغنی باشند،کسی پیدا نشود که به او صله و احسان کنند). (2)

4-هم چنین امام صادق علیه السّلام فرمود:«مهدی علیه السّلام»در میان مردم مساوات برقرار می کند به طوری که دیگر به زکات محتاج نشوند،صاحبان زکات،زکات خود را به نیازمندان شیعه ارایه دهند و آن ها نمی پذیرند.پس آن را در کیسه می ریزند و بر در خانه های ایشان می چرخند،اما آن ها می گویند:ما نیازی به زکات شما نداریم. (3)

5-صادق آل محمّد علیهما السّلام به مفضّل فرمود:زمین گنج های خود را ظاهر کند، چنان که مردم گنج ها را بر روی زمین ببیند و مرد جستجو کند و کسی را نیابد که او را به مال خود صله نماید و از زکات او بگیرد و نیابد کسی را که از او قبول کند و مردم مستغنی باشند به آن چه که خداوند از فضل خود به آن ها کرم فرموده است. (4)

ص:275


1- 1) -بحار الأنوار:390/52 ب 27 ذیل ح 212. [1]
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:584 ح 1133؛بحار الأنوار:146/51 ب 6 ح 17؛عقد الدرر:ص 171 ب 8 ح 372.
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:324/3 ح 867؛بحار الأنوار:390/52 ب 27 ح 212.
4- 4) -روضة الواعظین:264/2؛ [2]المستجاد:ص 282؛بحار الأنوار:337/52 ب 27 ح 77؛الزام النّاصب:ص
16*کاش مرده ها زنده بودند

پیش از ظهور«قائم علیه السّلام»مردم جهان در اثر جنگ ها و ستم ستمگران و زلزله ها و قحطی ها به طور کلّی از نبود امنیت و معیشت و فراگیری بیماری های گوناگون،از قبیل؛وبا و طاعون و مرگ سفید و سرخ و...به ستوه آمده و شب و روز ناله می کنند و آرزوی مرگ خواهند کرد،حتی به سر قبر مردگان می آیند و می گویند:خوشا به حال شما که مردید و خلاص شدید،کاش ما به جای شما بودیم!

اما بعد از ظهور امام زمان علیه السّلام و وارونه شدن همۀ آن نکبت ها و برچیده شدن آن بدبختی ها و رسیدن به رفاه و فراوانی نعمت و...باز بر سر مزارها آمده و می گویند:

کاش زنده بودید و می دیدید چه روزهایی را می گذرانیم!

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یرضی عنه(یحبّه)ساکن السماء و ساکن الأرض(ترسل) لا یدع السماء من قطرها إلاّ صبّه مدرارا و لا یدع الأرض من نباتها شیئا إلاّ أخرجته حتی یتمنّی الأحیاء الأموات؛ (1)از«قائم علیه السّلام»ساکنان آسمان و ساکنان زمین راضی خواهند بود، آسمان قطرات(بارانش)را نگه نمی دارد،مگر آن که سیل آسا می ریزد و زمین چیزی از سبزی هایش را نمی گذارد،مگر این که بیرون می آورد تا جایی که زنده ها آرزوی زنده شدن مرده ها را می کنند.»

17*بیایید و بگیرید

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«تعال إلی ما قطعتم فیه الأرحام و سفکتم فیه الدماء رکبتم محارم اللّه فیعطی شیئا لم یعطه أحد کان قبله؛ (2)بیایید به سوی مالی که که به خاطر آن قطع رحم ها کردید و خون ها ریختید و محرّمات خدا را مرتکب شدید.پس چیزی(از

ص:276


1- 1) -کشف الغمّة:ص 268/3.؛ [1]ینابیع المودة:62/3 از اسعاف الرّاغبین؛الملاحم و الفتن:ص 55؛الصّواعق المحرقة 161 بحار الأنوار:104/51 ب 1 در ادامۀ حدیث 91 از کشف الغمّة و مدار قریب المضمون و تغییر در عبارات دیگر.
2- 2) -منتخب الأثر:ص 430 و مصادر زیاد دیگر.

مال)عطا می دهند که کسی پیش از او عطا نکرده است.

18*تأسّف قاتلان و دزدان و قاطعان رحم

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«فیجییء السارق فیقول:فی مثل هذا قطعت یدی!یجییء القاتل فیقول:فی هذا قتلت!و یجییء القاطع فیقول:فی هذا قطعت رحمی ثمّ یدعونه فلا یأخذونه منه شیئا؛ (1)پس دزد می آید و می گوید:به خاطر این(مال)دست هایم بریده شد و قاتل می آید و می گوید:به خاطر این کشتم و قاطع رحم می آید و می گوید:به خاطر این رحمم را قطع نمودم.پس همه را تک تک صدا می زنند که آن مال را بگیرند هیچ کس چیزی از آن نمی گیرد.

19*فرمانبرداری زمین

امام مجتبی علیه السّلام فرمود:«و تخرج الأرض نبتها و تنزل السماء برکتها و تظهر له الکنوز...فطوبی لمن أدرک أیّامه و سمع کلامه؛ (2)و زمین کشته هایش را بیرون فرستد و آسمان برکتش را نازل کند و گنج های زمین آشکار می شود...پس خوشا به حال آن کس که روزهای او را درک نموده و سخنش را بشنود!»

20*اگر لطف خدا نبود طغیان می کردند

فراوانی نعمت و غرق در مواهب زندگی و عدم احساس کمبودی،انسان را به سرکشی و پیمودن راه انحرافی وادار می سازد،مگر این که لطف و عنایت خداوند بدرقۀ راه زندگی اش باشد.

در دوران امامت حضرت«مهدی موعود علیه السّلام»مردم آن گونه در نعمت و رفاه غرق

ص:277


1- 1) -الصّواعق المحرقة:ص اوّل روایت و همچنین در بشارة الإسلام:ص 71؛المهدی:221؛ینابیع المودة:3 86/؛ [1]الإمام المهدی:ص 97 [2] بعض آن از ابن عباس.
2- 2) -بحار الأنوار:280/52؛ [3]منتخب الأثر:ص 487؛ [4]ینابیع المودة:136/3 بعضی از آن از اسعاف الرّاغبین؛ بشارة الإسلام: [5]ص 71 از امیر المؤمنین علیه السّلام و 247 و 161؛احتجاج:291؛ [6]قادتنا:321/7 ب 39 ح 12. [7]

می شوند که اگر سعادت و توفیق دستشان را نگیرد،طغیان و سرکشی گریبان گیرشان خواهد بود.

امام باقر علیه السّلام فرمود:«و یخرج اللّه من الأرض بذرها و ینزل من السماء قطرها یخرج الناس خراجهم علی رقابهم إلی المهدی و یوسع اللّه علی شیعتنا و لو لا ما یدرکهم من السعادة لبغوا؛ (1)خداوند از زمین بذرهایش را خارج می نماید و آسمان قطراتش را نازل می کند و مردم خراج خود را بیرون می کنند و کول کرده به سوی«مهدی 7»می آیند و خداوند شیعیان ما را وسعت می دهد و اگر سعادت آن ها را درک نمی کرد،طغیان می کردند.»

21*پرداخت حقوق

1-امام محمّد باقر علیه السّلام فرمود:«کأنّی بدینکم هذا لا یزال مولیا یفحص بدمه و فی نسخة یحصص بذنبه ثمّ لا یردّه علیکم إلاّ رجل منّا أهل البیت فیعطیکم فی السنة عطائین یرزقکم فی الشهر رزقین...الخبر؛گویا این دین شما را می بینم که عقب گرد کرده و در خون خود دست وپا می زند و روی خاک مانند شخص محتضر به خود می پیچد و هیچ کس نمی تواند آن دین را(از آن حالت نجات داده و)به شما برگرداند، مگر مردی از ما اهل بیت.پس در هر سال برایتان دو عطای(مهم)می دهد و در هر ماه دوبار رزق(حقوق)برای شما پرداخت می کند.» (2)

2-امام باقر علیه السّلام فرمود:در سال به شما دوبار عطا کند و در ماه دو مرتبه رزق ماهانه می دهد.

3-هم چنین فرمود:بین همۀ مردم در عطا مساوات قرار می دهد تا این که احدی محتاج زکات نباشد. (3)

ص:278


1- 1) -بحار الأنوار:345/52 ب 27 [1] ادامۀ حدیث 91 از تفسیر عیاشی: [2]61/2-56.
2- 2) -بیان الأئمّة:210/3 از کتاب مکیال المکارم. [3]
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:324/3 ح 867 و 868؛بحار الأنوار:352/52 ب 27 ح 106 و 390 ح 212.
22*برداشت محصول

کشاورز و باغبان تا برداشتن حاصل زحمات خود از بلایای آسمانی و زمینی مصون نیست که آیا به استفاده از آن موفّق خواهد شد یا نه.

اما در زمان خلافت و امامت حضرت«مهدی موعود»علیه السّلام دگر از این نگرانی ها خبری نیست؛چون کشاورزان و صاحبان باغات و حرفه های او،بیمه شدگانند و به امنیت رسیدگان و هیچ خطری آن ها را تهدید نخواهد کرد!

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله ضمن حدیثی در پاسخ عمران بن حصین فرمود:«و تنبت الأرض ضعف أکلها؛زمین چندین برابر خوردنی هایش را می رویاند.» (1)

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:هرگاه«قائم علیه السّلام»قیام کند،حکم به عدل نماید و جور در ایام او مرتفع گردد و راه ها امن شود،زمین برکات خود را ظاهر سازد و حق به اهلش برگردد. (2)

3-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:پس زمین خوشحالی خود را به سبب عدل ظاهر نماید و آسمان باران خود را فروفرستد و درخت میوۀ خود را افزون دهد و زمین گیاه خود را رشد دهد و برای اهل زمین،خود را می آرایند و زینت کنند وحشی ها امین(اهلی)باشند تا این که در همۀ اطراف زمین مانند چارپایان می چرند. (3)

4-پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و تخرج الأرض نباتها و یعطی المال و تکثر الماشیة؛ (4)و زمین سبزی هایش را بیرون آورد و مال عطا نماید و چارپایان زیاد شود.»

ص:279


1- 1) -اختصاص:ص 204؛بحار الأنوار:304/52 ح 73؛ [1]معجم الملاحم و الفتن:13/4.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:61/5 ح 1484 بحار الأنوار:33852 ب 27 ح 83؛إلزام النّاصب:281/2- 282؛ارشاد مفید:359/2 ب 40 ح 7. [2]
3- 3) -مختصر بصائر الدّرجات:ص 201؛معجم أحادیث الإمام المهدی:82/5 ح 1504 [3]بحار الأنوار:85/53- ب 29 ح 86. [4]
4- 4) -بحار الأنوار:315/52. [5]

5-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و لم تدّخر الأرض شیئا من نباتها؛ (1)زمین چیزی از سبزی هایش را ذخیره نمی کند.»

23*عمران و آبادی شهر و دشت

ویرانی های زمین نه به خاطر کمبود نیروی انسانی است و نه کمبود مالی،بلکه نتیجۀ ویرانگری انسان ها و صرف بیهودۀ منابع مالی و انسانی و عدم احساس مسؤولیت است،هنگامی که این ها در پناه یک نظام صحیح اجتماعی برطرف گردد،آبادی گفته شده محقّق و حتمی خواهد شد،به خصوص که از پشتوانۀ منابع جدید فوق العاده ای نیز برخوردار شود.

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و یأمرهم بعمران المدن؛و آن ها را امر به آباد کردن شهرها می فرماید.» (2)

2-«و لا یبقی فی الأرض خراب إلاّ یعمّرها؛ (3)در زمین خرابی(ویرانه ای نمی ماند)مگر این که آن را آباد کند.»

3-امام باقر علیه السّلام فرمود:«و تعمر الأرض و تصفو و تزهوا(بمهدیّها)؛ (4)زمین با وجود «مهدی علیه السّلام»آباد،خرّم و سرسبز می شود.»

24*آب چشمه ها و نهرها

برای زندگی در روی زمین«آب»حرف اوّل را می زند.برای عمران و آبادی زمین از کشاورزی تا ساخت و ساز و درآمدهای کلان به وجود آب فراوان و نهرهای سرشار این نعمت عظمای خداوند بستگی دارد و در هر سرزمینی قحطی و کمبود آب حکم فرما شود،آن سرزمین و زندگی در آن محکوم به نابودی و فنا است.

ص:280


1- 1) -الزام الناصب:ص 173؛بحار الأنوار:338/52 ب 27 ح 83 با اندکی تفاوت.
2- 2) -الإمام المهدی:ص 371؛روزگار رهایی:650/2. [1]
3- 3) -منتخب الأثر:ص 606 ف 7 ب 11 ح 1 بنقل از اسعاف الرّاغبین ب 2 ص.14.
4- 4) -همان مدرک:ص 158 با لفظ دیگر؛الزام النّاصب:ص 22؛ینابیع المودة:78/3 و 132؛ [2]الإمام المهدی: 42-41؛یوم الخلاص:ص 307 از آن ها.

در زمان«دولت کریمه»از این جهت،هیچ گونه کمبود و نارسایی وجود نخواهد داشت.از زمین آب جوشیده و از آسمان باران بسیار می بارد و مردم از هیچ جهت نگران آن نخواهند بود.

1-«و تمدّ الأنهار و تفیض العیون؛نهرها کشیده می شود و آب چشمه ها فراوان می گردد.» (1)

2-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و تجری به أنهارها؛ (2)به برکت او نهرها جاری می شود.»

25*ستون های طلا و نقره

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«تقییء الأرض أفلاذ کبدها أمثال الأسطوانات من الذهب الفضّة؛ (3)زمین پاره های جگر خود را بالا می آورد،مانند ستون ها و(پایه های)زر و سیم.»

26*بارش ملخ های طلایی

از جریان های استثنایی که جز زمان حضرت«ایّوب علیه السّلام»در تاریخ بشریّت سابقه نداشته است،باریدن طلا به صورت ملخ از آسمان است که در پایتخت«کوفه»برای «حضرت مهدی علیه السّلام»اختصاص داده می شود و از آن بهره مند می گردد.

امام صادق علیه السّلام فرمود:«مهدی علیه السّلام»بعد از گشت زدن شرق و غرب،به کوفه بر می گردد و در کوفه از آسمان ملخ طلا ببارد،چنان که برای ایّوب در بنی اسرائیل بارید و گنج های زمین را از طلا و نقره و جواهر مابین اصحاب خود تقسیم می نماید.» (4)

ص:281


1- 1) -اختصاص:ص 204؛بحار الأنوار:304/52 ح 73؛ [1]معجم الملاحم و الفتن:13/4.
2- 2) -منتخب الأثر:ص 158 با لفظ دیگر؛الزام النّاصب:ص 22؛ینابیع المودة:78/3 و 132؛الإمام المهدی: 42-41؛یوم الخلاص:ص 307 از آن ها.
3- 3) -ینابیع المودة:86/3؛ [2]الصّواعق المحرقة ص 235؛ [3]بشارة الإسلام:ص 71؛المهدی:ص 221؛الإمام المهدی:ص 97؛ [4]یوم الخلاص:ص 307 از آن مصادر.
4- 4) -..ثم قال الصادق علیه السّلام:ثم یعود المهدی [5]علیه السّلام إلی الکوفة و تمطر السماء بها جرادا من ذهب کما أمطره اللّه فی بنی إسرائیل علی أیوب و یقسم علی أصحابه کنوز الأرض من تبرها و لجینها و جوهرها...إلزام
27*استخراج معادن

استخراج معادن و استفاده از خزاین زیر زمین برای دولت ها و حکومت ها از مسایل حیاتی است؛زیرا این مواهب خدادادی پایه های اصلی آن ها را تشکیل می دهد.جامعه ای که از این موهبت های خداوندی محروم است،در مضیقه قرار گرفته و در تنگنای زندگی گرفتار خواهد شد.

بدین جهت در عصر حضرت«قائم علیه السّلام»از منابع زیرزمینی بسیار استفاده کرده و خداوند متعال ذخایر و خزاین فراوان در اختیار او قرار خواهد داد.

1-خداوند متعال فرمود:«و له أظهر الکنوز و الذخائر بمشیّتی؛ (1)و با مشیّت خود برای او خزاین و ذخایر را آشکار می سازم.»

2-ابو سعید خدری گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و تخرج له الأرض أفلاذ کبدها؛ (2)و زمین پاره های جگر خود را برای او بیرون فرستد.»

3-امام مجتبی علیه السّلام فرمود:«و تظهر له الکنوز؛ (3)و خزاین برای او آشکار شود.»

4-امام کاظم علیه السّلام فرمود:«و یظهر اللّه-عزّ و جلّ-له کنوز الأرض و معادنها؛ (4)و خدای-عزّ و جلّ-برای او خزاین و معادن زمین را ظاهر نماید.»

5-حضرت رسول صلّی اللّه علیه و اله فرمود:خداوند گنج ها و معادن زمین را برای او ظاهر کند. (5)

ص:282


1- 1) -منتخب الأثر:ص 221 ف 2 ب 1 ح [1]77 بنقل از أمالی صدوق.
2- 2) -منتخب الأثر:ص 221 ب 1 ح 78.«تش [2]بیه خزاین زمین را به قطعات جگر از استعارات عجیبه است؛ چون کبد و تکه های آن از اعضای شریفۀ انسان است،هم چنین خزینه های زمین از نفایس و گران بهاترین موجودات زمینی است»(سیّد رضی رضی اللّه عنه در مجازات آثار نبویة).
3- 3) -منتخب الأثر:ص 6 [3]06 ف 7 ب 11 ح 1 بنقل از اسعاف [4] الرّاغبین ب 2 ص.14؛یوم الخلاص ص 374.
4- 4) -همان مدرک:ص 361 ف ب 35 ح 2؛کمال الدین:368/2؛کفایة الأثر:ص 323؛المحجّة فی ما نزل فی القائم الحجّة:452.
5- 5) -معجم أحادیث الإمام المهدی:256/1 ح 158؛اعلام الوری:250/2 ب 2 ف 3؛اثبات الهداة:480/3 ب 32 ف 5 ح 182؛بحار الأنوار:323/52 ب 27 ح 31.

6-امام صادق علیه السّلام به مفضّل فرمود:زمین گنج های خود را ظاهر کند،چنان که مردم گنج ها را(بدون زحمت استخراج و از فراوانی)بر روی زمین ببیند و مرد جستجو کند و کسی را نیابد که او را با مال خود صله نماید و از وی زکات بگیرد و نیابد کسی را که از او قبول کند و مردم مستغنی باشند به آن چه که خداوند از فضل خود به آن ها کرم فرموده است. (1)

28*استخراج ودایع

1-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:در وسط مسجد کوفه چشمه ای است از روغن و چشمه ای از شیر و چشمه ای از آب که آشامیدنی برای مؤمنین و چشمه ای از آب که پاک کنندۀ مؤمنین است. (2)

این حدیث را در سیرۀ حضرت«مهدی موعود علیه السّلام»نوشته اند،شاید چنین به نظرشان آمده است که خارج کنندۀ این چشمه ها،آن حضرت خواهد بود.

2-در رحبۀ کوفه:دوازده هزار شمشیر بیرون می آورد.

3-طبق بعضی روایات تابوت آدم و عصای موسی علیه السّلام و انگشتر سلیمان علیه السّلام و الواح و تورات موسی علیه السّلام و سایر کتاب های آسمانی بسیاری را از دریاچۀ طبریه بیرون می آورد. (3)

4-امام صادق علیه السّلام فرمود:«یفتح أرمینیة و القسطنطنیة و یقسّم المال؛ثمّ یعود إلی بیت المقدس و یستخرج ذخائر الأنبیاء؛ (4)ارمینیّه و قسطنطنیه را فتح می کند و مال را تقسیم می کند،سپس به بیت المقدس برمی گردد و ذخایر انبیا را استخراج می نماید.»

5-عبد اللّه بن سنان گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«کانت عصی موسی قضیب آس

ص:283


1- 1) -روضة الواعظین:264/2؛ [1]المستجاد:ص 282؛بحار الأنوار:337/52 ب 27 ح 77.
2- 2) -فروع کافی:492/3 کتاب فضل الصّلاة باب فضل المساجد ح 2؛تهذیب الأحکام:251/3 ب 25 ح 689 9/؛بشارة الإسلام:ص 289 ح 16؛بحار الأنوار:376/52 ب 27 ح 172.
3- 3) -مهدی منتظر:424؛ [2]د.
4- 4) -اسعاف الرّاغبین:ص 112 با تفصیل؛بشارة الإسلام:ص 297 جز اولش؛الزام النّاصب:ص 96؛ [3]بحار الأنوار:84/51 با الفاظ نزدیک هم؛منتخب الأثر:ص 490؛الإمام المهدی:343.

من غرس الجنة أتاه بها جبرئیل علیه السّلام لمّا توجّه تلقاء مدین و هی و تابوت آدم فی بحیرة طبریة لن یبلیا و لن یتغیرا حتی یخرجها القائم إذا قام علیه السّلام؛ (1)چوپ عصای موسی از کشت های بهشت بود که جبرئیل برایش آورد،آن وقتی که به سوی«مدین»می رفت، عصا و تابوت آدم در دریاچۀ«طبریه»است و پوسیده نمی شود و تغییر نمی یابد تا وقتی که«قائم علیه السّلام»خروج کرد،آن ها را بیرون می آورد.»

6-ابی الجارود گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا ظهر القائم علیه السّلام ظهر برایة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله خاتم سلیمان و حجر موسی و عصاه؛ (2)زمانی که«قائم علیه السّلام»ظهور کرد،با پرچم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و خاتم سلیمان و سنگ و عصای موسی علیهما السّلام ظاهر می شود.»

7-جابر گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«أول ما یبدء القائم علیه السّلام بأنطاکیة فیستخرج منها التوراة من غار فیه عصی موسی و خاتم سلیمان قال:و أسعد الناس به أهل الکوفة و قال:إنما سمی المهدی لأنّه یهدی إلی أمر خفی حتی أنه یبعث إلی رجل لا یعلم الناس له ذنب فیقتله حتی أن أحدهم یتکلم فی بیته فیخاف أن شهد علیه الجدار؛ (3)اوّلین کاری که«قائم علیه السّلام» شروع می کند در انطاکیه است.پس از آن جا تورات را از غاری که عصای موسی و انگشتر سلیمان علیهما السّلام در آن است،بیرون می آورد و سعادتمندترین مردم در آن زمان مردم کوفه هستند،وی را«مهدی علیه السّلام»نامیدند؛چرا که به امر پنهان هدایت می شود، حتی او کسی را می فرستد به مردی که مردم برای او گناهی نمی دانند،پس او را می کشد.(بعد از آن دیگر کسی از ترسش)در خانۀ خود حرف نمی زند،می ترسد دیوار علیه او شهادت دهد.»

امام باقر علیه السّلام فرمود:وی را«مهدی علیه السّلام»نامیدند؛چرا که به امر پنهان هدایت می شود،تورات و انجیل را از سرزمینی که به آن انطاکیه (4)گویند،بیرون خواهد آورد. (5)

ص:284


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 125؛ [1]بحار الأنوار: [2]351/52 ب 27 ح 104 از غیبت نعمانی. [3]
2- 2) -همان مدرک:باب 3 حدیث 27 ص 238؛ [4]معجم الملاحم و الفتن:7/4؛بحار الأنوار:351/52 ب 27 ح 105. [5]
3- 3) -بشارة الإسلام:ص 253؛ [6]بحار الأنوار: [7]390/52 ب 27 ح 212 از کتاب الغیبة. [8]
4- 4) -شهری در جنوب ترکیه است.
5- 5) -انّما سمّی المهدیّ لأنّه یهدی ال [9]ی امر قد خفی و یستخرج التّورات و الإنجیل من أرض یقال لها أنطاکیة.

8-وی را«مهدی علیه السّلام»نامیدند؛چون به اسفاری از تورات راهنمایی می شود، آن ها را از کوه های شام بیرون می آورد و یهود را به سوی آن اسفار دعوت می نماید با دیدن کتاب ها جمعیت فراوانی تا حدّ سی هزار(در وحلۀ اوّل)تسلیم وی خواهند شد. 1

9-«مهدی علیه السّلام»تابوت سکینه را از غار انطاکیه و اسفار تورات را از کوه های شام بیرون آورده و به وسیلۀ آن اسفار با یهود محاجّه می نماید،پس بسیاری از آنان تسلیم وی خواهند شد. 2

10-امیر المؤمنین علیه السّلام می فرماید:«یستخرج الزبور من بحیرة الطیریّة فیها ممّا ترک آل موسی و هارون علیهما السّلام تحمله الملائکة و فیها الألواح و عصا موسی علیه السّلام؛ 3زبور را از دریاچۀ بحیریّه بیرون آورد و در آن است ما ترک آل موسی و هارون علیهما السّلام که فرشته ها آن را حمل می کنند.»

11-«یستخرج التوراة و سائر کتب اللّه-عزّ و جلّ-من غار فی أنطاکیّة؛ 4تورات و سایر کتاب های خدا را از غار انطاکیه بیرون می آورد.»

12-اسحاق ثعلبی با سند تا تمیم الدّاری نقل می کند که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:

«إنّ فی غار ثور فی جبلها(و قیل غار غیران)رضراضا من ألواح موسی و کسر عصاه و رضراضا فیه تابوت السکینة فلیس تمرّ سحابة شرقیّة و لا غربیّة و کوفیة و لا قبلیّة إلاّ أحبّت

ص:285

أن تلقی برکتها و لا تمضی الأیّام و اللیالی حتی یستخرجها المهدیّ؛ (1)همانا در غار ثور در کوه آن(گفته شده غار غیران)خورده ریزهایی از الواح موسی و شکسته هایی از عصای او و ریزه هایی از تابوت«سکینه»وجود دارد.پس ابری شرقی و غربی و کوفه ای و قبله ای از آن جا عبور نمی کند،مگر این که دوست دارد برکتش را به آن جا فروریزد و روزها و شب ها نمی گذرد،مگر این که«مهدی علیه السّلام»آن ها را استخراج می کند.»

13-امام باقر علیه السّلام فرمود:«و فی بیت المقدس یستخرج تابوت السکینة و خاتم سلیمان بن داود و الألواح الّتی نزلت علی موسی؛ (2)(وجود مقدّس قائم علیه السّلام آن وقت که در بیت المقدس خواهد بود)تابوت سکینه (3)و انگشتر سلیمان بن داود و الواح هایی که به موسی نازل شده است،استخراج می کند.»

14-امام باقر علیه السّلام فرمود:«یظهر علی یدیه تابوت السکینة من بحیرة طبریّة یحمل فیوضع بین یدیه ببیت المقدس فإذا نظرت إلیه الیهود أسلمت إلاّ قلیلا منهم؛ (4)با دستان او تابوت سکینه از دریاچۀ طبریّه(در فلسطین)آشکار گردید،پس به مقابل او در بیت المقدس گذاشته می شود،زمانی که یهودی ها آن منظره را دیدند،جز اندکی از آن ها همه شان اسلام می آورند.»

15-امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ المهدیّ یستخرج کتبا من غار أنطاکیّة و یستخرج الزبور من بحیرة طبریّة فیها ممّا ترک آل موسی و هارون علیهما السّلام تحمله الملائکة و فیها الألواح و عصا موسی؛ (5)به درستی که«مهدی علیه السّلام»کتاب هایی از غار بیرون می آورد و زبور را از دریاچۀ طبریّه استخراج می نماید و در آن است آن چه را که موسی و هارون علیهما السّلام ترک کرده اند،فرشته ها آن را حمل می کنند و الواح و عصای موسی در آن است.»

16-امام صادق علیه السّلام فرمود:«ألواح موسی عندنا و عصا موسی عندنا و نحن ورثة

ص:286


1- 1) -الملاحم و الفتن:ص 116؛ [1]ینابیع المودة:136/3 و 138 بنقل از اسعاف الرّاغبین:و 167 ب 94 ب 94 از غایة المرام [2]از العرایس؛یوم الخلاص:ص 236.
2- 2) -الزام النّاصب:ص 202؛ [3]بحار الأنوار:151/52 [4] بعضی از آن و ص 390؛یوم الخلاص:ص 236 از آن ها.
3- 3) -دربارۀ تابوت سکینه در بخش 8 فصل تسلیحات نظامی گفتاری داشتیم،به آن جا مراجعه شود.
4- 4) -الحاوی للفتاوی:161/2؛المهدی:ص 74 و 227؛ [5]الملاحم و الفتن:ص 57؛یوم الخلاص:ص 237.
5- 5) -الزام النّاصب:ص 72؛ [6]یوم الخلاص:ص 237.

النبیّین؛ (1)الواح موسی در نزد ما است و عصای موسی پیش ما است و ما وارثان پیامبرانیم.»

17-ابن اسمانوس به بیت المقدس آمد و با بنی اسرائیل جنگید و زینت های بیت المقدس را گرفت و مقداری را سوزاند و بقیه را به هزار و هفتصد کشتی بار کرد که به رومیه(به ترکیه یا به«رم»پایتخت ایتالیا ببرد)که کشتی ها در دریا غرق شد و این(جریان را)حذیفة بن یمان به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله خبر داده و فرمود:«لیستخرجنّ المهدیّ ذلک من البحر حتی یؤدّیه الی بیت المقدّس ثمّ یسیر المهدی و من معه الی البحر المحیط؛ (2)البتّه مهدی آن زینت ها را از دریا بیرون می آورد و به بیت المقدس برمی گرداند و سپس با همراهانش به سوی«بحر المحیط»رهسپار می شود.»

این روایت با روایات قبل منافات ندارد؛چون بعضی مواریث انبیا در نزد آن ها است و بقیه را نیز حضرت«مهدی علیه السّلام»بیرون خواهد آورد.

29*آزادی برده ها

1-جابر جعفی گوید که حضرت باقر علیه السّلام فرمود:پس به کوفه می آید و کوفه را منزل گاه خود قرار می دهد،هیچ غلام مسلمانی را نگذارد،مگر این که او را می خرد و آزاد نماید. (3)

2-امیر المؤمنین علیه السّلام می فرمایند:«فلا یترک(لا یبقی)عبدا مسلما إلا اشتراه و أعتقه؛ (4)بردۀ مسلمانی را ترک نمی کند،مگر او را خریده و آزاد نماید.»

3-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و به یخرج ذلّ الرق من أعناقکم؛ (5)به وسیلۀ او ذلّت رقیّت(بردگی)از گردن های شما برداشته می شود.

ص:287


1- 1) -همان مدرک:ص 7؛ [1]یوم الخلاص:ص 238.
2- 2) -ینابیع المودّة:92/3 [2] از کتاب«مسامرة الأخیار»محی الدّین عربی.
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:22/5 ح 1452؛ [3]بحار الأنوار:224/52 ب 25 ح 87؛ [4]المحجة:ص 49؛از تفسیر عیاشی. [5]
4- 4) -تفسیر عیاشی:66/1؛ [6]بحار الأنوار:224/52 ب 25 ح 87؛ [7]الزام النّاصب:ص 176. [8]
5- 5) -غیبت طوسی:ص 114؛الملاحم و الفتن:ص 56؛بحار الأنوار:75/51 ب 1 ح 29 از غیبت طوسی.

4-امام صادق علیه السّلام فرمود:«ثمّ یعتق کلّ مملوک و یعوّض علی أصحابه؛ (1)سپس همۀ برده ها را آزاد می کند و عوضش(قیمتش)را به صاحبانش پرداخت می کند.»

30*ادای قرض های عموم

امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«و لا غارما إلا قضی دینه؛ (2)بدهکاری نمی ماند،مگر این که بدهی او را ادا می نماید و هیچ مقروضی نگذارد،مگر این که قرض او را ادا نماید.» (3)

31*ادای مظلمۀ گرفتاران

امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«و لا مظلمة لأحد من الناس إلا ردّها؛ (4)و هیچ مظلمه ای برای احدی نگذارد،مگر این که مظلمه را برگرداند.» (5)

32*ادای دیۀ غلامان کشته شده

امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«و لا یقتل منهم عبد إلا أدّی ثمنه دیة مسلّمة إلی أهلها؛ (6)و هیچ غلامی از کسی در جنگ کشته نشود،مگر این که دیۀ او را به اهلش ادا کند.»

33*دادن دیۀ کشته شدگان

1-«و لا یقتل قتیل إلا قضی عنه دینه و ألحق عیاله فی العطاء حتی یملأ الأرض قسطا

ص:288


1- 1) -الملاحم و الفتن:ص 58؛بشارة الإسلام:ص 185؛الحاوی للفتاوی:154/2؛یوم الخلاص:ص 277.
2- 2) -تفسیر عیاشی:66/1؛ [1]بحار الأنوار:224/52 ب 25 ح 87؛ [2]الزام النّاصب:ص 176.
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:22/5 ح 1452؛ [3]بحار الأنوار:224/52 ب 25 ح 87؛المحجة:ص 49؛از تفسیر عیاشی. [4]
4- 4) -تفسیر عیاشی:66/1؛ [5]بحار الأنوار:224/52 ب 25 ح 87؛الزام النّاصب:ص 176.
5- 5) -معجم أحادیث الإمام المهدی:22/5 ح 1452؛ [6]بحار الأنوار:224/52 ب 25 ح 87؛ [7]المحجة:ص 49؛از تفسیر عیّاشی. [8]
6- 6) -تفسیر عیاشی:66/1؛ [9]بحار الأنوار:224/52 ب 25 ح 87؛ [10]الزام النّاصب:ص 176. -«و لا یقتل منهم عبدا الاّ أدّی دیة مسلّمة الی أهله»معجم أحادیث الإمام المهدی:22/5 ح 1452؛ [11]بحار الأنوار:224/52 ب 25 ح 87؛ [12]المحجة:ص 49؛از تفسیر عیاشی. [13]

و عدلا کما ملئت ظلما و جورا و عدوانا؛ (1)و هیچ آزادی در رکاب آن حضرت کشته نشود، مگر این که قرض او را ادا کند و عیالات او را در لیست عطاگیران خود قرار دهد و (سرپرستی)نماید،تا این که زمین را پر از قسط و عدل نماید هم چنان که از ظلم و جور و تعدّی پر شده است.» (2)

34*ادای قرض های شیعیان

1-مفضّل به امام صادق علیه السّلام عرض کرد:«یا مولای من مات من شیعتکم و علیه دین لإخوانه و لأضداده کیف یکون؟قال الصادق علیه السّلام:أول ما یبتدئ المهدی علیه السّلام أن ینادی فی جمیع العالم:ألا من له عند أحد من شیعتنا دین فلیذکره حتی یرد الثومة و الخردلة فضلا عن القناطیر المقنطرة من الذهب و الفضة و الأملاک فیوفیه إیاه. (3)ای مولای من!کسی از شیعیان شما مرده و قرض دارد به برادران خود و بر ضدهایش(سنّی ها)چگونه خواهد شد؟!

فرمود:اوّلین کاری که«مهدی علیه السّلام»شروع می کند،منادی از طرف او در همۀ جهان ندا می دهد:آگاه باشید!هرکس از شیعیان ما طلب دارد؛بگوید(تا تمامی آن ها را) پرداخت نماید،حتی پیاز و خردل تا چه رسد به طلب های بزرگ که از طلا و نقره و املاک بوده باشد.»

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«أوّل ما یبتدیء عدل المهدی أن ینادی فی جمیع العالم:ألا من کان له عند شیعتنا دین فلیذکره حتی یردّ الثومة و الخردل فضلا عن القناطیر المقنطرة من الذهب و الفضّة و الأملاک فیوفیه إیّاه؛ (4)نخستین عدل«مهدی علیه السّلام»آن است که در جهان ندا می دهد:هرکس از شیعیان ما طلب دارد بگوید،حتی پیاز و خردل را تا چه رسد طلا و نقره های سنگین وزن و املاک همه را ادا می نماید.»

ص:289


1- 1) -همان مدرک:66/1؛ [1]بحار الأنوار:224/52 ب 25 ح 87؛ [2]الزام النّاصب:ص 176. [3]
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:22/5 ح 1452؛بحار الأنوار:224/52 ب 25 ح 87؛ [4]المحجة:ص 49؛از تفسیر عیاشی.
3- 3) -الزام النّاصب فی اثبات الحجّة الغائب:279/2؛بحار الأنوار:34/53 ب 25 ح 1. [5]
4- 4) -بحار الأنوار:34/53؛ [6]الزام النّاصب:ص 220؛ [7]یوم الخلاص:ص 333.
35*حل مشکل مسکن

یکی از مشکلات و معضلات حل نشده و کمرشکن جامعه،مسألۀ مسکن است،مشکلی که خیلی از خانواده ها را متلاشی کرده و از پا درآورده است و سبب بروز اختلافات درون خانوادگی می باشد و بچه های معصوم را در اطاقک های تاریک و نمور و غیرقابل استفاده به ستوه آورده است و....

امام باقر علیه السّلام فرمود:در عهد«قائم علیه السّلام»این مشکل کاملا حل خواهد شد و دیگر موردی برای نگرانی مردم بی بضاعت نخواهد ماند،همان گونه که در دولت امیر المؤمنین علی علیه السّلام تقریبا حل شده بود و هر خانواده مسکنی مستقل برای خود داشت. (1)

چگونگی حلّ مشکل مسکن خیلی روشن است،با پیاده کردن اسلام و قوانین آن(زمین از آن خداست و هرکس که آن را آباد کند از آن اوست و امام هم حجّت و ولی مطلق خداست)دیگر جای بحثی نمی ماند و محلّی برای قوانین دست و پاگیر شهرداری ها و ثبت اسناد و..باقی نمی ماند؛چون رشد عقول مردم و کمال جامعه به گونه ای خواهد بود که هرکس به طور آزاد طبق برنامه های صحیح،زیبایی شهر را رعایت خواهد کرد؛چون وجدان جامعه اجازه نخواهد داد که کسی بی خانمان بماند و اختلافات طبقاتی خودبه خود از جوامع«مهدوی علیه السّلام»رخت برخواهد بست وَ الْأَرْضَ وَضَعَها لِلْأَنامِ (2)خداوند زمین را برای بندگان وضع کرده (آفریده)است.

36*مساکن بنی العباس

شخصی نقل کرد که وقتی که خانۀ صالح و قصر عیسی بن علی به پایان رسید و از خانه های بنی العباس صحبتی به میان آمد،مردی گفت:خداوند ویرانی آن ها را

ص:290


1- 1) -امام مهدی:ص 639 به نقل از الغارات ثقفی.
2- 2) -رحمن10/. [1]

به ما بنمایاند!

امام صادق علیه السّلام به او فرمود:«لا تقل هکذا بل یکون مسکن القائم و أصحابه أما سمعت اللّه-عزّ و جلّ-یقول«و سکنتم فی مساکن الّذین ظلموا أنفسهم؛ (1)این را نگو،بلکه آن ساختمان ها در اختیار«قائم علیه السّلام»و اصحاب او خواهد بود.آیا نشنیده ای خدای-عزّ و جلّ-می فرماید:«و ساکن شدید در مساکن کسانی که به خودشان ظلم کردند.»

این حدیث روایات و نظریه هایی را که مشعر بر این است که قبل از ظهور «قائم علیه السّلام»،دولت بنی عباس دوباره تشکیل خواهد یافت و با دست امام علیه السّلام برچیده خواهد شد را تأیید می نماید وگرنه پس از اضمحلال دولت دوران گذشتۀ بنی عباس با دست هلاکو خان،هنوز ظهور و غلبه با نیروی امام علیه السّلام انجام نگرفته و آثار قصوری باقی نمانده است تا اصحاب او در آن ساکن شوند.(در فصل«تکرار تاریخ» در این زمینه صحبت هایی گذشت).

37*حلّ مشکل بی کاری

نطفۀ اصلی قسمتی از گرفتاری های اجتماعی و جرم و جنایات و شورچشمی و سرقت و شهوترانی ها و...بی کاری و درماندگی شغلی و نبود اشتغال و درآمد است.

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:در عصر«قائم علیه السّلام»بی کاری به طور کلّی از جوامع ریشه کن خواهد شد؛چون آن بزرگوار بی کاری و بلا تکلیفی را برخواهد کند،آزادی شغل و مسافرت و تجارت و سرمایۀ آن ها را به همۀ مردم ارزانی خواهد داشت و مالیات و قوانین ظالمانه جمع می شود.

2-امیر المؤمنین علی علیه السّلام در عهدنامۀ تاریخی خود به مالک اشتر،این جمله را نوشت:مردم از دو دسته بیرون نیستند،یا برادر دینی تو هستند و یا در آفرینش مانند تو می باشند.پس به آن ها با چشم برادری و برابری بنگر و آزادشان بگذار و از

ص:291


1- 1) -سورۀ ابراهیم:45- [1]تفسیر عیاشی:235/2. [2]

تأمین معاش به طور سالم مانع تراشی نکن. (1)

38*نعمت بی سابقه

1-ابی سعید خدری گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یکون من أمّتی المهدیّ انقصر عمره فسبع سنین و إلاّ فثمان و إلاّ فتسع یتنعّم أمّتی فی زمانه نعیما لم یتنعّموا مثله قطّ البرّ الفاجر یرسل السماء علیهم مدرارا و لا تدّخر الأرض شیئا من نباتها؛ (2)مهدی علیه السّلام از امّت من می باشد،ولی عمرش کوتاه است هفت یا هشت یا نه سال خواهد بود،امّت من در زمان او با نعمت فراوان بهره مند می شوند که هرگز مانند آن دیده نشده است.خوبان و بدان(همگی)از آن برخوردار می شوند و آسمان برکاتش را سرشار می ریزد و زمین نیز از نباتاتش ذخیره نمی کند(همه را بیرون آورد).»

2-ابی سعید خدری گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یخرج المهدی فی أمّتی یبعثه اللّه عیانا للنّاس یتنعّم الأمّة و تعیش الماشیة و تخرج الأرض نباتها و یعطی المال صحاحا؛ (3)«مهدی علیه السّلام»در امّت من خروج می کند،خداوند او را به طور آشکار برای مردم مبعوث می نماید و امّت غرق در نعمت می شوند و چارپایان با فراخی می گذرانند و زمین نباتش را بیرون می ریزد و مال را به وفور عطا می نماید.

3-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و یطلب الرجل منکم من یصله بماله و یأخذ من زکاته لم یوجد أحد یقبل منه ذلک استغنی الناس بما رزقهم اللّه من فضله؛ (4)و مردی از شما کسی را می جوید که به او با مالش صله کند و زکاتش را برمی دارد(دور می زند و می چرخد) احدی را پیدا نمی کند که از او قبول نماید،مردم با رزقی که خداوند از فضلش ارزانی داشته غنی می شوند.»

ص:292


1- 1) -نهج البلاغة:بخش نامه ها.
2- 2) -بحار الأنوار:78/ [1]51 ب 1 ح 37 و ص 83 ح 37 از کشف الغمّة. [2]
3- 3) -همان مدرک:81/51 ب 1 ح 37 از کشف الغمّة. [3]
4- 4) -همان مدرک:337/52 ب 27 ح 77 از ارشاد مفید. [4]
39*گوارا باد

امیر المؤمنین علیه السّلام در خطبۀ المخزون فرمود:«و یقول القائم:کلوا هنیئا بما أسلفتم فی الأیام لخالیة؛ (1)«قائم علیه السّلام»می فرماید:بخورید،گوارا باد به خاطر زحماتی که متحمّل شدید و سختی ها که کشیدید و گذراندید در روزهای(سخت)که پشت سر گذاشتید.»

40*پرنده ها و ماهی ها

حذیفه گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«تفرخ الطیور فی أوکارها و الحیتان فی بحارها؛ (2)پرنده ها در لانه های خود(با آرامش کامل)جوجه درآورند و ماهی ها در دریاهایشان(بدون مزاحمت)تخم ریزی کرده و بزرگ می شوند.»

41*کباب پرنده ها

امام صادق علیه السّلام به مفضّل فرمود:«إذا قام القائم استنزل المؤمن الطیر من الهوا فیذبحه فیشویه و یأکل لحمه و لا یکسر عظمه ثمّ یقول له أحیی باذن اللّه فیحیی و یطیر؛ (3)هرگاه«قائم علیه السّلام»قیام کند،مؤمن پرنده را از هوا بخواند و او نیز فرود آید،پس ذبح کند و بریان کرده بخورد و استخوان هایش را نمی شکند،سپس رو به آن پرنده کرده و می گوید:با اذن خدا زنده شو!پس زنده شده پرواز می کند.»

42*کباب آهوان

امام صادق علیه السّلام فرمود:«و کذالک الظباء من الصحاری؛ (4)و هم چنین آهوان صحراها (را کباب می کنند و می خورند).»

ص:293


1- 1) -مختصر بصائر الدّرجات:ص 201؛بحار الأنوار:86/53 ب 29 ح 86 از مختصر بصائر الدّرجات معجم أحادیث الإمام المهدی:82/5 ح 1504.
2- 2) -اختصاص:ص 204؛بحار الأنوار:304/52 ح 73؛ [1]معجم الملاحم و الفتن:13/4.
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:57/4 ح 1132؛ [2]دلائل الإمامة:ص 463-462 ح 47/443؛اثبات الهداة:/3 573 ب 48 ح 704. [3]
4- 4) -دلائل الإمامة:ص 246؛ [4]معجم الملاحم و الفتن:9/4.
43*نابودی حیوانات حرام گوشت

امام حسین علیه السّلام ضمن حدیث طولانی فرمود:«ثم لأقتلنّ کلّ دابّة حرّم اللّه لحمها حتی لا یکون علی وجه الأرض إلاّ الطیّب؛ (1)سپس همۀ حیواناتی را که خداوند گوشت آن ها را حرام کرده است،می کشم تا در روی زمین غیر از پاک(حلال گوشت)نباشد.» (2)

44*میوه ها در فصل مخالف

امام حسین علیه السّلام فرمود:«و لینزلنّ البرکة من السماء إلی الأرض حتی أن الشجرة لتقصف بما یرید اللّه فیها من الثمرة و لتأکلنّ ثمرة الشتاء فی الصیف و ثمرة الصیف فی الشتاء و ذلک قوله تعالی وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ؛ (3)و البتّه از آسمان به زمین برکت نازل می شود،حتی شاخه های درخت از کثرت میوه می شکند و میوه های زمستان در تابستان و میوه های تابستان در زمستان خورده شود و این است(معنای)گفتۀ خداوند «و اگر اهل شهرها و آبادی ها ایمان می آوردند و تقوا پیشه می کردند،برکات آسمان و زمین را برای آن ها می گشودیم،ولی(آن ها حق)را تکذیب کردند؛ما هم آنان را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم».»

ص:294


1- 1) -بحار الأنوار:61/53 ب 29 ح 52 از الخرایج.
2- 2) -اگر سند این روایت از نظر رجالی مخدوش نباشد،پذیرفتن این قسمت از آن به نظر خیلی سنگین می آید؛زیرا تعداد حرام گوشتان روی زمین از آبزیان گرفته تا پرندگان به مراتب از حلال گوشت ها بیشتر است،وانگهی حضرت با این مجموعۀ سنگین از مخلوقات الهی چه خصومتی می تواند داشته باشد تا نسل آن ها را از جهان برچیده و منقرض نماید،مگر این که مصالحی فراتر از فهم ما بوده باشد.
3- 3) -الأعراف 96. [1]بحار الأنوار: [2]61/53 ب 29 ح 52 از الخرایج.

بخش دوازدهم:

اشاره

اجتماعی

ص:295

ص:296

اجتماعی

1*سیرت اجتماعی

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«یملأ الأرض قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا؛زمین را سراسر قسط و عدل پر می کند،همان گونه که سراسر پر از ستم و ظلم شده باشد.» (1)

2-«فیریکم کیف عدل السیرة؛به شما نشان خواهد داد که سیرت عادلانه چگونه است.» (2)

3-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و یسعهم عدله؛و عدالتش آن ها را فرامی گیرد.» (3)

4-امام صادق علیه السّلام فرمود:«أما و اللّه لیدخلنّ علیهم عدله جوف بیوتهم کما یدخل الحرّ و القرّ»آگاه باش،به خدا سوگند!به طور یقین عدالت او به خانه هایشان داخل می شود، آن گونه که سرما و گرما داخل شود.» (4)

5-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و یذهب الزنا و شرب الخمر و یذهب الربا و یقبل الناس علی العبادات و تؤدّی الأمانات و تهلک الأشرار و تبقی الأخیار؛روابط نامشروع و مشروبات الکلی و ربا از بین می رود و مردم به عبادت رومی آورند و امانت ها ادا می شود و اشرار به هلاکت رسند و اخیار باقی می مانند.» (5)

6-امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا قام القائم جائت المزاملة و یأتی الرجل إلی کیس أخیه

ص:297


1- 1) -غیبت طوسی:ص 32؛تاریخ عصر غیبت [1]به نقل از آن.
2- 2) -نهج البلاغة:خ 138.
3- 3) -غیبت طوسی:114؛بحار الأنوار:75/51. [2]
4- 4) -بحار الأنوار:362/52 ب 27 ح 131. [3]
5- 5) -منتخب الأثر:ص 474. [4]

فیأخذ حاجته لا یمنعه؛وقتی که«قائم علیه السّلام»ما قیام کرد،دوستان می آیند و مردی به کیسۀ برادر(دینی اش)دست می برد و به مقدار احتیاجش برمی دارد و(صاحب کیسه) مانعش نمی شود. (1)صداقت و دوستی به گونه ای پیاده می شود که برادران دینی مانند یک روح در قالب های متعدد زندگی می نمایند.»

7-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و یوسّع الطریق الأعظم و یهدم کلّ مسجد علی الطریق و یکسر کلّ جناح و یسدّ کلّ کوّة إلی الطریق...و یهدم کلّ جناح و کنیف و میزاب إلی الطریق؛ جادّه های اصلی(بزرگ راه ها)را توسعه دهد و هر مسجدی را که سر راه قرار گیرد، تخریب می نماید و بالکن ها را می شکند و پنجره هایی که به کوچه باز شود می بندد...هر بالکن و فاضلاب و ناودانی مشرف به راه عمومی باشد،ویران می سازد.» (2)

8-پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«أبشّرکم بالمهدی...یرضی عنه ساکن السماء و ساکن الأرض.یقسم المال صحاحا فقال له رجل:و ما صحاحا؟قال السویّة بین الناس...؛شما را مژده می دهم به آمدن«مهدی علیه السّلام»....ساکنان آسمان و زمین از او راضی می شوند،او مال را به طور صحّاح تقسیم می کند.

مردی سؤال کرد صحّاح چیست؟

فرمود:تساوی(به مساوات میان مردم پخش می کند).» (3)

9-امام باقر علیه السّلام فرمود:«یسوی بین الناس حتی لا تری محتاجا إلی الزکاة؛در تقسیم اموال،مساوات را رعایت می نماید تا نیازمندی نمی بینی که مستحق زکات باشد.» (4)

2*لغو امتیازات طبقاتی

در دوران حکومت های بعد از ظهور،خواه زمان«قائم علیه السّلام»یا در زمان رجعت و یا دوازده امام و پیشوا از اولاد«مهدی علیه السّلام»امتیازات طبقاتی ریشه کن شده و فخر

ص:298


1- 1) -بحار الأنوار:372/52 ب 27 ح 164 از اختصاص.
2- 2) -غیبت طوسی:ص 283؛اصول کافی:368/3. [1]
3- 3) -بحار الأنوار:81/51 ب 1 ذیل ح 37؛ [2]منتخب الأثر:ص 147؛مجمع الزّوائد:313/7.
4- 4) -منتخب الأثر:ص 157؛ینابیع المودة:78/3 و 132؛روزگار رهایی؛602/2.

فروشی به مال و تکبر به جاه از بین خواهد رفت و تقسیمات متساوی خواهد بود و دارایی ملاک شخصیت و ارزش نخواهد شد.

طلا و نقره پول رایج آن زمان می شود و هر لحظه کسی که به آن ها احتیاج پیدا کرد از امکانات حکومتی رفع نیاز می کند و دیگر جایی برای امتیازات طبقاتی وجود نخواهد داشت.

3*لغو تبعیضات نژادی

مسألۀ تبعیض نژادی و افتخار کردن به افراد سرشناس هر قبیله ای از قدیم الایّام گریبان گیر بشریّت و قومیّت شده است.به هرجا و هر نقطه ای از جهان قدم بگذاری و سفر کنی،می بینی که جریان تبعیض نژادی به آن جا هم نفوذ کرده و انسان ها را مشغول خود ساخته است.

قرآن کریم برای مبارزه با این صفت زشت و ناپسند با آیۀ مبارکۀ«ای مردم!ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیره ها و قبیله ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید(این ها ملاک امتیاز نیست)بلکه گرامی ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست؛خداوند دانا(به وضع شما)و آگاه(از رفتار شما)است» (1)به همۀ تبعیضات نژادی خط بطلان کشید و ملاک شخصیت و شرافت و فضیلت را تنها تقوا و میزان عبودیت قرار داده است.

این معیار در جوامع بشری صددرصد جا نیفتاده است،اما در زمان حضرت «مهدی موعود علیه السّلام»تربیت و فرهنگ به گونه ای پیش خواهد آمد که کسی جرأت ابراز آن را نخواهد داشت،بلکه برای خود ننگ خواهد دانست که هم چون کلمه ای را به زبان آورد و بگوید که منم فلان بن فلان یا به نیاکان خود بنازد و به گورستان رفته و مزارهای آن ها را شمرده و مانند اعراب جاهلیّت به زیادی تعدادشان افتخار نماید.

ص:299


1- 1) - یا أَیُّهَا النّاسُ إِنّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ حجرات13/. [1]

چنان که خداوند در قرآن کریم فرموده است:«افزون طلبی،شما را به خود مشغول داشته(از خدا غافل نموده)است.» (1)

4*حذف تجمّل گرایی

چشم هم چشمی و تجمّل گرایی یکی از بلایای خانمان سوز خانواده ها و به تباهی کشیدن آن هاست.

هر فرد و جامعه ای که به این آفت و بلا گرفتار شود،در مدّت کمی از پا درآمده و از هم می پاشد.واضح و روشن است که این صفت خانمان برانداز حاصل زیر ذرّه بین قرار دادن زندگی دیگران و نگاه کردن به بالاتر از خود و در نهایت رشک و حسد بردن است.

در نصایح و مواعظ دینی که بزرگان دین سعی و تلاش می کردند که مردم را به قانع شدن و نگاه کردن به پایین تر از خود وادار نمایند به همین علّت است که اگر کسی به این بیماری مبتلا شود،مدام در آتش حسد سوخته و روی آرامش و دل خوشی و خوشبختی را نخواهد دید.

اما در عصر«مهدی آل محمّد علیهم السّلام»تعلیمات مدنی و تربیت فردی و اجتماعی به طوری خواهد بود که کسی به فکر تجمل گرایی نخواهد افتاد و نیز جامعه چنین اشخاصی را نخواهد پذیرفت؛زیرا فهم و ایمان و درایت انسان ها بالاتر از این گونه پستی ها و خودبرتربینی ها خواهد بود.

5*قدرت اطّلاعاتی امام

به این جهت او«مهدی علیه السّلام»نامیده می شود که به امور مخفی و پنهان هدایت می گردد تا آن جا که گاه به سراغ کسی می رود که مردم او را بی گناه می دانند و حضرت او را به قتل می رساند(زیرا از گناه پنهانی او همانند قتل نفس که موجب

ص:300


1- 1) - أَلْهاکُمُ التَّکاثُرُ* حَتّی زُرْتُمُ الْمَقابِرَ، تکاثر1/. [1]

قصاص می شود و یا زنای محصنه و زنا با محارم که موجب قتل است،آگاه می شود) ترس و واهمه به گونه ای جامعه را فراگیرد که بعضی از مردم هنگامی که در درون خانه خود سخن می گویند،می ترسند دیوار بر علیه آن ها شهادت دهد.(و از خلافکاری ها و توطئه های آنان حکومت«مهدی علیه السّلام»را خبر کند). (1)

این حدیث گواه بر آن است که دوران حکومت او درحالی که نیکان و پاکان در نهایت آزادی به سرمی برند،خلافکاران چنان تحت کنترل هستند که ممکن است با پیشرفته ترین وسایل امواج صوتی آن ها از دیوار خانه هایشان باز گرفته شود و به هنگام لزوم می توان فهمید که آن ها در درون خانه ها چه سخن ها گفته و درگوشی از چه چیزهایی صحبت کرده اند.

این سخن شاید یک صد سال پیش جز به عنوان معجزه قابل قبول نبود،اما امروز می بینیم که در بسیاری از کشورها چگونه سرعت و حرکت اتومبیل ها در جادّه ها با دستگاه رادار از راه دور و بدون حضور پلیس کنترل می شود و هم چنین هواپیماها و فضاپیماها،حتی نبض سرنشینان آن ها را از هفت میلیارد و پانصد میلیون کیلومتری مریخ،تحت کنترل شدید دارند که کوچک ترین خطایی رخ ندهد و...

البتّه این ها برای ماها شگفت آور نیست،چون«بشر»با وسایل جاسوسی مدرن و پیشرفته به اسرار خیلی مهم تر از این دست یافته است یا در مورد محاسبۀ سریع یک ابررایانۀ کانادایی که در یک ثانیه چهل تریلیون عملیات را حساب می کند که بشر ده میلیون سال وقت می خواهد تا با ماشین حساب معمولی آن تعداد را انجام دهد.پس تعجبی ندارد که دستگاه های قوی و پیشرفتۀ علمی،امام علیه السّلام را از عملکرد مجرمان آگاه سازد و به اطّلاع برساند که فلانی در پشت من پنهان شده و یا پناه گرفته است.

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:«انّ بنی أمیّة لیختبی الرجل منهم إلی جنب شجرة فتقول:

ص:301


1- 1) -«رجل لا یعلم النّاس له ذنب فیقتله حتی انّ أحدهم یتکلّم فی بیته فیخاف أن یشهد علیه الجدار»، بحار الأنوار:390/52 ب 27 ح 212 [1] از کتاب الغیبة سیّد علیّ بن عبد الحمید.

خلفی رجل من بنی امیة فاقتلوه؛ (1)مردی از بنی امیّه در پشت درختی پنهان می شود و آن درخت به صدا درمی آید که مردی از بنی امیّه در پشت من پناه گرفته است،پس او را (دستگیر کرده)به قتل برسانید.»

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«فإذا خرج القائم لم یبق کافر(و لا)مشرک إلاّ کره خروجه!لو أنّ کافرا او مشرکا فی بطن صخرة لقالت الصخرة یا مؤمن فی بطنی کافرا و مشرک فاقتله فیجیبه و یقتله؛ (2)زمانی که«قائم علیه السّلام»خروج کرد،کافر و مشرکی نخواهد ماند،مگر این که خروج او را خوش نخواهند داشت و اگر یکی از آن ها در باطن صخره ای مخفی شود،آن سنگ می گوید:ای مؤمن!در شکم من کافر و یا مشرکی هست،آن را بکش!او هم می آید و او را می کشد.»

3-امام صادق علیه السّلام در تشریح اوضاع قائم علیه السّلام فرمودند:«حتی لو کان کافرا(او) مشرکا فی بطن صخرة(ل)قالت یا مؤمن فی بطنی کافر و اقتله؛ (3)حتی اگر کافر یا مشرک در شکم سنگی باشد،می گوید:ای مؤمن!در شکم من کافر هست،او را بکش!»

6*گزارش اعضا و وسایل به آدمی از جریان های درون خانه

پیشرفت علم و دانش در عصر قائم علیه السّلام به جایی خواهد رسید که همۀ کارها با فرمول ها و تکنیک های علمی جدید انجام می گیرد،به طوری که حتی حیوانات و نوک تازیانه و بند نعلین و ران هر انسان با خود آدمی صحبت خواهد کرد و این مسأله هنوز روشن نشده است که آیا برای این گونه سخن گفتن ها،از دانش ها و اختراعات جدید استفاده خواهد شد و آیا نوآوری های علمی در این گونه وسایل تعبیه شده و بهره برداری می شود یا کنایات و استعاره هایی است که در این گونه اخبار و احادیث به کار برده شده است؟!.به روایت ذیل توجّه نمایید.

ص:302


1- 1) -المحجة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 283 [1] بنقل از تأویل الایات الظّاهرة.
2- 2) -تأویل الایات الظاهرة:ص 688؛و المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 383 [2] در تفسیر آیۀ «لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ» صف:9؛ [3]معجم أحادیث الإمام المهدی:145/5 ح 1564 و ص 446 ح 1880؛ [4]ینابیع المودة:239/3 ب 71 ح 14. [5]
3- 3) -کمال الدین 670/2 [6] در تفسیر آیۀ 33 توبة.

در تفسیر درّ المنثور آمده است که در روایت ابن ابی شیبه و احمد که حاکم نیز صحّت آن را تأیید کرده است،از ابی سعید خدری نقل شده است که پیامبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و الّذی نفسی بیده لا تقوم الساعة حتی تکلّم السباع الإنسان و حتی تکلّم الرجل عذبة سوطه و شراک نعله و یخبره فخذه بما أحدث أهله من بعده؛ (1)قسم به کسی که جانم در قبضه قدرت او است!قیامت برپا نمی شود،مگر آن که(در همین دنیا)درندگان با انسان ها صحبت می کنند و نیز نوک تازیانه و بند نعلین با انسان حرف می زند و ران انسان از آن چه اهل او،بعد از او انجام داده اند به انسان خبر می دهد.»

7*اطاعت موجودات

امام باقر علیه السّلام فرمود:«کأنّی بالقائم علیه السّلام و قد أحاطوا بما بین الخافقین فلیس من شیء إلاّ و هو مطیع لهم حتی سباع الأرض و سباع الطیر یطلب رضاهم فی کلّ شیء حتی تفتخر الأرض علی الأرض و تقول مرّ بی الیوم رجل من أصحاب القائم علیه السّلام؛ (2)گویا(اصحاب) «قائم علیه السّلام»را می بینم که به شرق و غرب عالم احاطه(غلبه)کرده اند و چیزی نمی ماند، مگر این که در اطاعت آن ها خواهند بود،حتی درندگان زمین و پرنده ها در هرچیز(هر شرایطی)رضایت آن ها را می طلبند تا این که زمین به زمین دیگر افتخار می کند و می گوید:امروز مردی از اصحاب«قائم علیه السّلام»از روی من عبور کرد.»

8*اخبار سنگ و درخت بر آن چه در درون اوست

در فصل های پیشین اخبار و اطاعت درخت و سنگ را از«قائم علیه السّلام»مطالعه نمودید و نیازی به تکرار آنها نیست.

او که خروج کرد،همۀ آن ها(کافر و مشرک ها)از خروج او اکراه نمایند (خوشحال نمی شوند)،حتی اگر کافر یا مشرکی در دل سنگی برود،آن سنگ بگوید:ای مؤمن!در جوف من کافری است،مرا بشکن و او را بکش!(کنایه از این که

ص:303


1- 1) -درّ المنثور:56/6؛ [1]موعود ادیان:ص 234 [2] بنقل از آن.
2- 2) -الإمامة و التبصرة:ص 131.

کسی پشت من مخفی شده یا اندرون سنگ های توخالی پنهان شده باشد). (1)

9*نفوذی ها

1-سعدان بن مسلم از بعضی از رجالش گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«بینا الرجل علی رأس القائم علیه السّلام یأمره و ینهاه إذ قال:أدیروه فیدیرونه إلی قدامه فیأمر بضرب عنقه فلا یبقی فی الخافقین شیء إلا خافه؛ (2)درحالی که مردی بالای سر«قائم علیه السّلام»او را امر و نهی می کند(حضرت او را به کارهایی وامی دارد)ناگهان دستور می دهد که او را بچرخانید و می چرخانند به طرف جلوی او و امر می کند که گردنش را بزنند.پس در شرق و غرب کسی نماند،مگر این که از امام علیه السّلام می ترسد(حساب می برد).»

2-ابی بصیر گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«یقضی القائم بقضایا ینکرها بعض أصحابه ممن قد ضرب قدامه بالسیف و هو قضاء آدم علیه السّلام فیقدمهم فیضرب أعناقهم ثم یقضی الثانیة فینکرها قوم آخرون ممن قد ضرب قدامه بالسیف و هو قضاء داود علیه السّلام فیقدمهم فیضرب أعناقهم ثم یقضی الثالثة فینکرها قوم آخرون ممن قد ضرب قدامه بالسیف و هو قضاء إبراهیم علیه السّلام فیقدمهم فیضرب أعناقهم ثم یقضی الرابعة و هو قضاء محمّد صلّی اللّه علیه و اله فلا ینکرها أحد علیه؛ (3)«قائم علیه السّلام»با قضایایی حکم می کند،بعضی از اصحابش که در جلوی او شمشیر زده،آن را انکار می کند.دستور می دهد که او را به قتل برسانند درحالی که آن حکم قضاوت آدم علیه السّلام است.هم چنین در مرتبۀ دوّم قضاوتی می کند،باز عدۀ دیگری از کسانی که در جلویش شمشیر می زنند،آن را انکار می کنند.باز گردن زده می شوند درحالی که آن قضاوت داود علیه السّلام بود و در مرتبۀ سوم نیز حکم می کند باز دستۀ دیگر انکار نمایند،باز گردن زده می شوند با این که آن حکم قضاوت ابراهیم علیه السّلام بود.در مرتبۀ چهارم حکم می کند و آن هم قضاوت محمّد(رسول

ص:304


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:145/5 ح 1564 و ص 446 ح 1880؛ [1]ینابیع المودة:239/3 ب 71 ح 14.
2- 2) -غیبت نعمانی:ص 126؛ [2]بحار الأنوار:355/52 ب 27 ح 117. [3]
3- 3) -معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:309/3 ح 848 [4]اثبات الهداة:585/3 ب 32 ف 59 ح 796 [5]بحار الانوار ج 389/52 ب 27 ح 207 [6] م م 416 از کتاب الغیبة.

خدا صلّی اللّه علیه و اله)است،دیگر کسی(از ترس)انکار و اعتراض نمی کند.»

لحن و سیاق روایت فوق نشان می دهد که آن منکرین و معترضین به حکم امام از اشخاص نفوذی خواهند بود که خود را به صورت دوست جا زده اند و امام علیه السّلام با آن ها مدارا می کرده است،اما وقتی که ماهیت خود را در موقعیت مناسب آشکار کردند و به حکم و قضاوت امام علیه السّلام اعتراض کردند با این که حکم یکی از انبیا بود و آن حضرت نیز چون از باطن آن ها مطّلع بود و ماندنشان در ارتش و جامعه غیر از کارشکنی و به هم زدن آرامش مردم سودی نخواهد داشت،یا به علّت نزدیک بودنشان با امام درصدد صدمه زدن ناگهانی به امام علیه السّلام درمی آیند،دستور می دهد که همۀ آن ها را قلع و قمع نمایند،چون راه دیگری وجود نخواهد داشت.

3-جابر گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«إنّما سمّی المهدی لأنّه یهدی إلی أمر خفی حتی أنه یبعث إلی رجل لا یعلم الناس له ذنب فیقتله حتی أن أحدهم یتکلم فی بیته فیخاف أن شهد علیه الجدار؛ (1)وی را«مهدی علیه السّلام»نامیدند،چرا که به امر پنهان هدایت می شود، حتی او کسی را می فرستد به سوی مردی که مردم برای او گناهی نمی دانند،پس او را می کشد(بعد از آن دیگر کسی از ترسش)در خانۀ خود حرف نمی زند؛زیرا می ترسد دیوار علیه او شهادت دهد.»

4-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و لا یقبل من أحد دینا سوی الإسلام و قد یکون الرجل قائما علی رأس المهدی ممتثلا لأوامره و نواهیه فینظر إلیه فیأمر المهدی بضرب عنقه بسبب أن أضمر فی قلبه شیئا قبیحا؛ (2)و از کسی غیر از اسلام دینی را نمی پذیرد،ای بسا مردی بالای سر«مهدی علیه السّلام»ایستاده و منتظر امتثال امر و نهی اوست.پس به او نگاه می کند و«مهدی علیه السّلام»دستور می دهد که گردن او را بزنند،برای این که عمل زشتی(کفر یا ترور امام علیه السّلام یا عملی که خونش هدر کند)را در دلش پنهان ساخته است.»

ص:305


1- 1) -بشارة الإسلام:ص 126؛ [1]یوم الخلاص:ص 336؛بحار الأنوار:390/52 ب 27 ح 212 [2] از کتاب الغیبة سیّد علیّ بن عبد الحمید.معجم احادیث الامام المهدی علیه السّلام:225/3 ح 748 [3]اثبات الهداة:ص 584 ب 32 ف 59 ح 786. [4]
2- 2) -بیان الأئمّة:206/3 از العوالم.
10*ارتباطات

مسألۀ ارتباطات در هر دولتی از مسایل مهم و کلیدی است؛زیرا قسمت اعظم ادارۀ کشور مربوط به قوی بودن،منظم بودن،وسیع و فراگیر بودن آن است،به خصوص ارتباط مستقیم با رییس و زمامدار مملکت باشد.

در زمان حضرت«قائم علیه السّلام»در اثر تکنولوژی قوی و صنعت نیرومند و پیشرفت عظیم علم و دانش مردم کرۀ زمین از هر گوشه و کنار آن می توانند به طور مستقیم با امام علیه السّلام رابطه برقرار نموده و رفع نیاز نمایند،همان گونه که آفتاب را می بینند امام را نیز خواهند دید.به روایات ذیل توجّه نمایید.

1-ابی الربیع الشامی گوید که شنیدم امام صادق علیه السّلام می فرمود:«إذا قام قائمنا مدّ اللّه لشیعتنا فی اسماعهم و ابصارهم حتی لا یکون(یکون)بینهم و بین القائم برید یکلّمه فیسمعون و ینظرون إلیه و هو فی مکانه. (1)زمانی که«قائم علیه السّلام»ما قیام نمود،خداوند گوش ها و چشم های شیعیان ما را یاری دهد،به طوری که میان آن ها و«قائم علیه السّلام»قاصد نمی باشد و می شنوند و به او نگاه می کنند درحالی که او در جای خودش است.»

2-ابن مسکان گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:انّ المؤمن فی زمان القائم و هو بالمشرق لیری أخاه الّذی بالمغرب و کذا الذی فی المغرب یری أخاه الّذی بالمشرق (2)؛ همانا مؤمن در زمان«قائم علیه السّلام»برادرش را در مغرب می بیند درحالی که خود در مشرق باشد و هم چنین آن که در مغرب است،برادرش را در مشرق می بیند.»

3-«و یقرّب له کلّ بعید؛ (3)تمام دورها را به او نزدیک کند(همه جا را در نزدیک خود زیرنظر خواهد داشت).»

4-ابو حمزه ثمالی گوید به امام صادق علیه السّلام عرض کردم:«کیف یکون النداء؟قال

ص:306


1- 1) -منتخب الأثر:ص 607 ف 7 ب 12 ح 2 [1] به نقل از اصول کافی:بحار الأنوار: [2]336/52 ب 27 ح 72 از الخرایج و اصول کافی.
2- 2) -همان مدرک:ص 607 ف 7 ب 12 ح 3 [3]بنقل از حق الیقین [4]بحار الأنوار: [5]391/52 ب 27 ح 213 از کتاب الغیبة.
3- 3) -کمال الدین:368؛کفایة الأثر:ص 323؛المحجة:ص 452.

ینادی باسمه من السماء أوّل النهار یسمعه کلّ قوم بألسنتهم؛ندای(آسمانی)چگونه خواهد شد؟فرمود:در اوّل روز با نام امام علیه السّلام ندا می دهند و اهل هر زبانی آن ندا را به زبان خود بشنود.» (1)

11*همواری زمین

امروز با نصب وسایل فرستنده بر فراز کوه ها کمک به انتقال تصویرها به نقاط مختلفی از جهان می کنند و حتی از ماهواره ها نیز استفاده کرده،مناطق وسیع تری را زیر پوشش انتقال تصویر قرار می دهند تا همۀ کسانی که دستگاه های گیرنده در اختیار دارند،بتوانند به آسانی از آن استفاده نماید.

ولی عکس این موضوع لا اقل در حال حاضر عملی نیست؛یعنی تصویرها را از یک نقطه به نقاط مختلف جهان می توان منتقل ساخت،ولی از همۀ نقاط نمی توان به یک نقطه انتقال داد،مگر این که در هر شهر،بلکه در هر خانه و در هر بیابان و دشت و کوه و صحرا و در هر گوشه ای از جهان دستگاه های مجهّز فرستنده نصب گردد تا بتوان از همۀ جهان آگاه شد و چنین چیزی با وسایل کنونی غیرممکن است.

اما از حدیث ذیل چنین برمی آید که در عصر امام علیه السّلام یک سیستم نیرومند و مجهّز برای انتقال تصویرها به وجود می آید که شاید تصوّر آن هم امروز برای ما مشکل است،آن چنان که تمام جهان به منزلۀ کف دست خواهد بود،موانع مرتفع و گودی زمین ها مانع از رؤیت موجودات روی زمین نخواهد شد.

بدیهی است بدون وجود چنین سلطۀ اطّلاعاتی بر تمام کرۀ زمین حکومت واحد جهانی و صلح و امنیت و عدالت به گونۀ همه جانبه،سریع و جدّی امکان پذیر نخواهد شد و خداوند این وسیله را در اختیار تشکیلات حکومتش قرار می دهد.

ص:307


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:455/3 ح 1013؛غیبت طوسی:ص 435 ف 7 ح 425؛غیبت نعمانی:ص 183؛اثبات الهداة:721/3 ب 34 ف 4 ح 25؛بحار الأنوار:289/52 ب 26 ح 27 از ارشاد مفید و [1]غیبت طوسی.

این نیز روشن است که این واحد اطّلاعاتی پیشرفته نمی تواند در یک جامعۀ عقب افتاده باشد،بلکه به موازات آن باید سایر بخش های زندگی نیز به همان نسبت در همۀ زمینه ها پیشرفته باشد.

ابو بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«انّه إذا تناهت الأمور إلی صاحب هذ الأمر رفع اللّه تبارک و تعالی له کلّ منخفض من الأرض و خفض له کلّ مرتفع حتی تکون الدنیا عنده بمنزلة راحته فأیّکم لو کانت فی راحته شعرة لم یبصرها؛ (1)هنگامی که کارها به صاحب اصلی ولایت«مهدی علیه السّلام»منتهی شود،خداوند هر نقطۀ فرورفته ای از زمین را برای او مرتفع و هر نقطۀ مرتفعی را پایین می برد،آن چنان که تمام دنیا نزد او مانند کف دستش خواهد بود.کدام یک از شما اگر در کف دستش مویی باشد آن را نمی بیند؟!»

12*تسلیم محض در برابر او

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:اگر ببینی که«قائم علیه السّلام»به شخصی صد هزار درهم داد و به دیگری یک درهم،در سینۀ تو بزرگ نیاید،زیرا که امر به او تفویض شده است (همۀ رفتار و کردار و گفتارش خدایی و آسمانی و جزء وظایفی است از پیش تعیین شده و مأمور به اجرای آن است). (2)

روایات اطاعت از امامان به طور عموم و اطاعت از«قائم علیه السّلام»به طور خاص و نافرمانی نکردن از او بسیار است.

13*محبت در میان آن ها

برای آدمی زمانی زندگی شیرین و دلچسب و رضایت بخش است که توأم با

ص:308


1- 1) -معجم احادیث الإمام المهدی علیه السّلام:56/4 ح 1129 [1]کمال الدین:674/2 ب 58 ح 29 [2]بحار الأنوار ج /52 328 ب 27 ح 46 [3]منتخب الأنوار المضیئة:ص 350 ف 12 م 415. [4]
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی:280/3 ح 933؛اثبات الهداة:521/3 ب 32 ف 15 ح 401؛بحار الأنوار: 336/25 ب 9 ح 15.

مهربانی و الفت باشد.تمامی سفیران الهی در دوران نبوّت خود به این موضوع تأکید داشته اند و جوامع بشری را به سوی این خصلت خداپسندانه راهنمایی نموده اند.

در زمان«مهدی علیه السّلام»علاوه بر این که در اثر تربیت تشکیلات«امامت»خود مردم دارای این صفت خواهند بود،خداوند نیز با نظر لطف خود محبت را در میان مردم ارزانی می دارد.

خداوند در بیان صفات مؤمنان آخر الزّمان برای ابلیس فرمود:«و ألقی الرأفة و الرحمة بینهم؛ (1)مهربانی و رحمت به همدیگر را در بین آن ها می اندازم.»

14*احترام میان مردم

احترام به دیگران یکی از صفات پسندیدۀ انسانی و شخصیّت دادن به آن هاست؛یعنی اگر می خواهی در جامعه محترم باشی،احترام کردن به همدیگر را سرمشق خود قرار بده و اگر خواهان ارزش می باشی،برای دیگران ارزش قایل باش.

هیچ وقت دیده نشده است که متکبّر و خودبرتربین و گردن فراز در میان مردم دارای احترام باشد و در دل ها جا گیرد.

افتادگی آموز اگر طالب فیضی هرگز نخورد آب زمینی که بلند است

در دوران امامت حضرت«قائم علیه السّلام»بزرگ به کوچک مهربانی و کوچک به بزرگتر احترام خواهد گذاشت و این احترام متقابل زندگی را شیرین خواهد نمود.

«و یرحم الکبیر الصغیر و یوقر الصغیر الکبیر و یدینون بالحق و به یعدلون یحکمون اولئک أولیائی؛ (2)و بزرگتر به کوچکتر رحم می کند و کوچک به بزرگ احترام قایل می شود و به حق گردن می نهند(تسلیم می شوند)و با دین حق عدالت می گسترانند و با حکم آن، حکم می نمایند و آنان دوستان من هستند.»

ص:309


1- 1) -بحار الأنوار:384/52 ب 27 ح 194 از سعد السّعود ابن طاووس.
2- 2) -بحار الأنوار: [1]384/52 ب 27 ح 194 از سعد السّعود [2]ابن طاووس از صحف ادریس نبی علیه السّلام.
15*اعتماد به یکدیگر

اعتماد به یکدیگر و نرنجیدن از همدیگر یکی از شرایط برادری است که در اسلام به رعایت آن سفارش شده است؛مثلا وقتی برای برادر دینی مشکلی پیش آمد و نیازی پیدا کرد،برای حلّ مشکل و رفع نیاز او اقدام نمایند،حتی اگر دست دراز کرده و از جیب یکدیگر پولی بردارند،در ظاهر و باطن رنجشی از خود نشان ندهند.این نوع مهربانی و برادری در زمان حضرت«مهدی علیه السّلام»به صورت زیبا و کامل اجرا خواهد شد.

1-برید عجلی گوید:به امام باقر علیه السّلام گفته شد:همانا در کوفه از هم مذهبان،هم دینان ما جماعت زیادی هستند که اگر به آن ها امر کنی،حتما از تو فرمان می برند و پیرو تو می شوند.

فرمود:(این قدر به یکدیگر اعتماد دارند که)یکی از آن ها به سراغ کیسۀ برادرش می آید و نیازش را اخذ می کند؟!

گفت:نه.

فرمود:پس آن ها به خونشان بخیل ترند.

سپس فرمود:مردم در حال صلح و آرامش اند با آن ها ازدواج می کنیم و از همدیگر ارث می بریم و بر آن ها اجرای حدود می کنیم و اماناتشان را ادا می نماییم تا وقتی که«قائم علیه السّلام»قیام کرد،دوستان می آیند و مردی از آن ها دست در کیسۀ برادر (دینی)خود می کند و به قدر حاجت برمی گیرد و او را هیچ مانع نشود(دل شکسته نمی شود). (1)

2-در اثبات الهداه روایت شده است:علی بن سالم از پدرش نقل می کند که از حضرت صادق علیه السّلام پرسید:دربارۀ خبری که روایت می شود که هرکس اطمینانش به

ص:310


1- 1) -عن برید العجلی قال:قیل لابی جعفر علیه السّلام:إن أصحابنا بالکوفة جماعة کثیرة فلو أمرتهم لأطاعوک و اتبعوک فقال:یجئ أحدهم إلی کیس أخیه فیأخذ منه حاجته؟فقال:لا قال:فهم بدمائهم أبخل ثم قال:إن الناس فی هدنة نناکحهم و نوارثهم و نقیم علیهم الحدود و نؤدّی أماناتهم حتی إذا قام القائم جاءت المزاملة و یأتی الرجل إلی کیس أخیه فیأخذ حاجته لا یمنعه.* اختصاص:ص 24 بحار الأنوار:372/52 ب 27 ح 164. [1]

رهن بیشتر از برادر مؤمن خود باشد،من از او بریء هستم؟!

فرمود:این وقتی است که حق ظاهر شود و«قائم علیه السّلام»ما اهل بیت قیام کند.

گفت:پس خبری که روایت شده که سود گرفتن مؤمن بر مؤمن رباست آن چیست؟!

فرمود:آن هم در وقت ظهور حق و قیام«قائم علیه السّلام»ماست و اما امروز باکی نیست که مؤمن به مؤمن بفروشد و از او ربح بگیرد. (1)

16*ملائکه در خدمت مؤمنین

امام رضا علیه السّلام فرمود:«إذا قام القائم یأمر اللّه الملائکة بالسّلام علی المؤمنین و الجلوس معهم فی مجالسهم فإذا اراد واحد حاجة ارسل القائم من بعض الملائکة أن یحمله فیحمله الملک حتی یأتی القائم فیقضی حاجته ثمّ یردّه؛ (2)زمانی که«قائم علیه السّلام»قیام کرد،خداوند به فرشته ها دستور می دهد که به مؤمنان سلام کنند و در مجالس آن ها با آن ها بنشینند.

پس زمانی که کسی به چیزی احتیاج پیدا کرد،«قائم علیه السّلام»بعضی از فرشته ها را می فرستد تا او را به خدمت«قائم علیه السّلام»ببرد و حاجتش را برمی آورد و به محلّش برمی گرداند.»

17*مؤمنان در ابر

امام رضا علیه السّلام فرمود:«و من المؤمنین من یسیر فی السحاب؛ (3)بعضی از مؤمنان در ابر سیر می کند(یعنی با ابر به مأموریت یا به خدمت«قائم علیه السّلام»و یا به مسافرت می روند).»

ص:311


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:7/4 ح 1084؛ [1]اثبات الهداة:455/3 ب 32 ف 2 ح 80؛ [2]الإستبصار:70/3 ح 2/233.در خصوص احوال شیعه در گذشته مطالبی در فصل یاران امام علیه السّلام گذشت.
2- 2) -دلائل الإمامة:ص 241؛ [3]معجم الملاحم و الفتن:12/4.
3- 3) -دلائل الإمامة:ص 241؛ [4]معجم الملاحم و الفتن:12/4.
18*پرواز مؤمنان با فرشته ها

امام رضا علیه السّلام فرمود:«و منهم من یطیر مع الملائکة و منهم من یمشی مع الملائکة منهم من یسبق الملائکة و منه من یصیّره القائم علیه السّلام قاضیا بین مأة ألف ملک من الملائکة؛ (1)و بعضی از مؤمنان با فرشته ها پرواز می کنند و بعضی با فرشته ها راه می روند و بعضی به فرشته ها سبقت می گیرند و بعضی را«قائم علیه السّلام»برای قضاوت و داوری میان یک صد هزار فرشته از فرشتگان اعزام می دارد.

19*سه سوار و سه مأموریّت

امام باقر علیه السّلام فرمود:«و یبعث ثلاث راکب قال و هی بلغة غطفان«رکبان»:أمّا راکب فیأخذ ما فی أیدی أهل الذمّة من رقیق المسلمین فیعتقهم و أمّا راکب فیظهر البرائة منهما یغوث و یعوق فی أرض العرب و أمّا راکب یخرج التوراة من مغارة أنطاکیة یعطی حکم سلیمان؛ (2)«قائم علیه السّلام»سه سوار به سه جهت و به سه مأموریّت می فرستد.

1-سوار اوّلی را به سوی اهل ذمّه(یهود و نصارا)می فرستد تا بردگان مسلمان ها را از دست آن ها بگیرد و آزاد نماید.

2-سوار دوّم را به سرزمین عرب که برائت جستن از یغوث و یعوق را اعلان نماید.

3-سوّمی را به غار انطاکیه می فرستد تا تورات را از آن بیرون آورده و حکم سلیمان را عطا نماید.

20*رضایت موجودات از خلافت او

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«یرضی عن خلافته أهل الأرض و أهل السماء و الطیر فی الجوّ؛ (3)از خلافت او اهل آسمان و زمین و پرندگان هوا راضی می شوند.»

ص:312


1- 1) -همان مدرک:ص 241؛ [1]معجم الملاحم و الفتن:12/4.
2- 2) -بیان الأئمّة:267/3 از دلائل الإمامة طبری. [2]
3- 3) -کشف الغمّة:ص 295/3 و 261؛ [3]البیان:ص 84 [4] با اضافات؛الصّواعق المحرقة:ص 162؛ [5]الملاحم و الفتن:ص 55؛المهدی:ص 221؛بشارة الإسلام:ص 284؛ [6]الحاوی للفتاوی:137/2 و 160 و 161؛ الإمام المهدی:ص 109 و 169 [7] با لفظ دیگر؛یوم الخلاص:ص 338 از آنها.

2-هم چنین فرمود:«یلعق المساکین الزّبد!و فی أیّام دولته تطیب الدنیا و أهلها؛ (1)به مساکین کره می خوراند و در روزگاران دولت او دنیا و اهل دنیا به پاکی می رسند.»

21*امام به همۀ زبان ها و گرایش ها آشناست

امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ اللّه-عزّ و جلّ-أبان حجّته من سائر خلقه:و أعطاه معرفة کلّ شیء فهو یعرف اللغات و الأنساب و الحوادث و لو لا ذلک لم یکن بین الحجّة و المحجوج فرق؛ (2)خداوند حجّتش را از سایر خلقش جدا ساخته(امتیازات بی شمار برای آن ها قایل شده است)و به او شناختن همۀ اشیا را عطا فرموده است.پس او تمامی لغت ها و نسب ها و حوادث را می شناسد و اگر این گونه نبود،میان حجّت و کسی که برای او حجّت آمده نمی شد.»

امام صادق علیه السّلام فرمود:«الإمام یسئل فیجیب و إن سکت عنه إبتدء و یخبر ما فی غد و یکلّم الناس بکلّ لسان؛ (3)از امام پرسیده می شود و پاسخ می گوید:اگر از او ساکت شوند،او ابتدا به گفتن سخن می کند و با قوم با هر زبانی حرف می زند!»

22*آرامش کامل و امنیت فراگیر

کی آید آن زمان که در زیر سایه ات گرگ درنده را ز عطوفت شبان کنی

دنیا در انتظار قدوم شریف تو است پس کی گذر به مجمع دل خستگان کنی

اصلاح عالمی نبود کار هیچ کس کاری که هیچ کس نتواند تو آن کنی

ص:313


1- 1) -المهدی:ص 266 از عقد الدرر؛یوم الخلاص:ص 338 از آن.
2- 2) -ارشاد:ص 323-322؛ [1]مناقب آل ابی طالب:ص 529؛ [2]یوم الخلاص:ص 337 در پاورقی این کتاب چنین می نویسد؛در صفحۀ 6 الزام النّاصب:می گوید:شنیدند امام صادق علیه السّلام در سجودی با زبان عبرانی ترتیل می کرد،سخنانی را که«الیاس»پیغمبر علیه السّلام آن را تلاوت می نمود و در 105 می گوید:امام حسن عسکری علیه السّلام با طفل خود حجّت«قائم علیه السّلام»-روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء-با لغتی گفتگو می کردند که حتی همنشین و دوستش علیّ بن مهزیار نمی فهمید و در کتاب اختصاص:ص 292 می نویسد که امام موسی کاظم علیه السّلام انجیل را مانند حضرت مسیح علیه السّلام با همان لغت تلاوت می نمود و هم چنین امام باقر علیه السّلام دعاهای ایلیا را با عبرانی می خواند.
3- 3) -منتخب الأثر:ص 471؛الزام النّاصب:ص 26؛البیان:ص 84 با عبارت دیگر؛یوم الخلاص:ص 337.

امنیت و آرامش در هر جامعه ای حرف اوّل را می زند.اگر در منطقه یا ولایتی این دو از بین برود،هیچ چیز روی پای خود بند نمی شود و عزّت و شرافت و وجدان سالم از آن اجتماع رخت بربندد.

امیر المؤمنین علی علیه السّلام فرمود:«نعمتان مجهولتان الصحّة و الأمان؛دو نعمت مجهول القدر است«صحّت بدن»و«امنیت»تا هریک از این ها از بین نرود،ارزش و قیمتش معلوم نمی شود.پس جامعۀ بدون امنیت،ارزش و بها ندارد و مردن بهتر از زنده بودن است.

فقدان امنیت نیز به یکی از عوامل زیر برمی گردد.

1-محرومیّت و فقر:این عامل باعث می شود که شخص به دزدی و امثال آن مرتکب شود؛زیرا فقیر محروم همیشه در تلاش است که با هر وسیله ای از راه مشروع و نامشروع برای خود و خانواده اش زندگی فراهم آورد.

2-ضعف ایمان:این عامل ممکن است در بعض موارد«فقر»سبب دزدی نباشد،اما ضعف ایمان و پلیدی روح و زیادی حرص و طمع او را وادار می کند که به کارهای خلاف و ناشایست دست بزند.

3-ضعف دولت:وقتی که دولت از تعقیب مجرمان و مجازات گروه های بدکار عاجز بماند،ناامنی و جرم و جنایت و ده ها اقدامات انحرافی همه جا را فرامی گیرد و زندگی را ناممکن می سازد.

در زمان حکومت حضرت«قائم علیه السّلام»این عوامل به کلّی از بین می رود،دیگر موردی برای این گونه جرم و جنایت باقی نمی ماند،علاوه بر این مردم نیز به مرحلۀ والای تکامل نفسی و علّو روانی و شرافت وجدانی می رسند،به طوری که خود را بالاتر از آن می بینند که خویشتن را به انواع گناه ها آلوده نمایند.

با توجّه به مراتب فوق چگونگی تحقّق امنیت و آرامش را در عهد امامت در می یابیم.

آرامش در آن روز مقطعی و آمیخته با خوف و هراس نیست،مانند امنیتی که گاهی اوقات در جهان امروز پیدا می شود و زاییدۀ ترس از سلاح های مخوف و

ص:314

وحشت زای طرف مقابل است،این تعادل وحشت است نه امنیت و این آرامش ناشی از خوف عظیم از عواقب دردناک جنگ است،نه آرامش واقعی؛لذا هر روز تعادل وحشت به هم بخورد،پایه های امنیت و آرامش کاذب نیز فرو خواهد نشست.

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:«یقاتلون و اللّه حتی یوحّد اللّه و لا یشرک به شیئی و حتی یخرج العجوز من المشرق ترید المغرب و لا ینهاها أحد؛ (1)به خدا قسم!می جنگند تا مردم خدا را به یگانگی بپذیرند و برای او شریک قرار ندهند و حتی پیرزنی از مشرق بیرون می رود که به مغرب برود(بدون خوف و ترس می رود)و کسی مانع او نمی شود.

2-زراره گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«یقاتلون حتی یوحّد و اللّه و لا یشرک به شیئا و تخرج العجوزة الضعیفة من المشرق ترید المغرب لا یؤذیها أحد؛ (2)(لشکریان قائم علیه السّلام) جنگ می کنند تا(طرف مقابل)خدا را به یگانگی بپذیرند و چیزی را شریک او قرار ندهند و زن پیر ناتوان از مشرق بیرون می رود و تا مغرب برود،کسی او را اذیت نمی کند.»

3-ابن عباس گوید:تا این که گرگ و میش،گاو و شیر و انسان و مار از یکدیگر در امان باشند،به گونه ای که موش به انبان صدمه نمی زند و سوراخ نمی نماید و تا این که جزیه برداشته شود و صلیب شکسته شود و خوک کشته شود. (3)

4-نه درنده ای کسی را آزار رساند و نه او از درنده بترسد. (4)

5-وحشی ها ایمن باشند تا این که در همۀ اطراف زمین،مانند چارپایان می چرند. (5)

ص:315


1- 1) -بشارة الإسلام:ص 230؛ [1]الزام النّاصب:ص 139 با عبارت دیگر؛بحار الأنوار:345/52 ب 27 ح 91 [2]بنقل از تفسیر عیّاشی:56/2-61. [3]
2- 2) -منتخب الأثر:ص 379 [4] ف ب 43 بنقل از ینابیع المودة ص 423 کتاب المحجّة البیضاء:344/4؛ [5]یوم الخلاص:ص 321 از مصادر فراوان دیگر؛و روایت مشابه دیگر بحار الأنوار:331/52 ب 27 ح 53 از غیبت طوسی.
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:148/5 ح 1571؛و 418 ح 1855؛منتخب الأثر:ص 363 ف 2 ب 35 ح 10؛المحجة فیما نزل فی القائم الحجة علیه السّلام ص 86-87؛ [6]بحار الأنوار:61/51 ب 5 ح 59؛بشارة الإسلام: ص 279.
4- 4) -خصال 761/2 [7] حدیث اربعمأة بحار الأنوار:316/52 ب 27 ح 11؛معجم أحادیث الإمام المهدی:59/3 ذیل ح 610؛منتخب الأنوار المضیئة:ص 356 ف 17.
5- 5) -مختصر بصائر الدّرجات:ص 201؛معجم أحادیث الإمام المهدی:82/5 ح 1504 بحار الأنوار:85/53- ب 29 ح 86.

6-درندگان با بهایم صلح کنند تا این که زن از عراق تا شام برود،قدم خود را نگذارد،مگر بر گیاه و زینت او بر بالای سرش باشد.نه درنده ای کسی را آزار کند و نه او از درنده بترسد. (1)

7-امام مجتبی علیه السّلام فرمود:«و تصطلح فی ملکه السباع؛ (2)در فرمانروایی او درنده ها با هم از در دوستی درآیند.»

8-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و تأمن وحوشها و سباعها؛ (3)وحشی ها و درندگانش در امنیت خواهند بود.»

9-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«و اصطلحت السباع و البهائم»درندگان با اهلی ها هماهنگ می شوند.»

10-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«تا جایی که زن(تنها)میان عراق و شام را می پیماید و در این مسیر جز بر روی گیاهان گام نخواهد نهاد و زیورآلاتش همراه اوست.نه درنده ای او را ناراحت نماید و نه از درنده ای می ترسد. (4)

11-امام صادق علیه السّلام فرمود:«یطفی یء به الفتنة الصمّاء و تأمن الأرض حتی أنّ المرئة لتحجّ فی خمس نسوة ما معهنّ رجل لا یتّقینّ إلاّ اللّه؛ (5)(خداوند)به وسیلۀ او فتنۀ سخت را خاموش می نماید و زمین امن می شود تا جایی که زن با پنج زن دیگر حج به جا می آورند و مردی با آن ها نیست و غیر از خدا از کسی هراس نمی کنند.»

12-هم چنین مولی الموحّدین علی علیه السّلام فرمود:میش و گرگ در یک محل می چرند و کودکان با مار و عقرب ها بازی می کنند و این گزندگان به آنان آسیبی

ص:316


1- 1) -منتخب الأثر:ص 474؛خصال 761/2 [1] حدیث اربعمأة بحار الأنوار:316/52 ب 27 ح 11؛معجم أحادیث الإمام المهدی:59/3 ذیل ح 610؛منتخب الأنوار المضیئة:ص 356 ف 17.
2- 2) -احتجاج طبرسی:291؛قادتنا:321/7 ب 39 ح 12؛بحار الأنوار:280/52؛ [2]بشارة الإسلام:ص 197 و 71 از امیر المؤمنین علیه السّلام و همچنین ص 247 و 261؛من 487؛ینابیع المودة:136/3 بعضی ر از اسعاف الرّاغبین؛الإمام المهدی:ص 98 از ابن عباس؛الزام النّاصب:ص 179؛منتخب الأثر:ص 617 از منن الرحمان:42/2.
3- 3) -بحار الأنوار:146/51 ب 6 ح 16 از غیبت طوسی.
4- 4) -همان مدرک:319/52 از خصال صدوق.
5- 5) -الملاحم و الفتن:ص 55؛ [3]بشارة الإسلام:ص 185؛ [4]الحاوی للفتاوی:153/2؛یوم الخلاص:ص 332.

نمی رسانند.بدی از بین رفته و نیکی باقی خواهد ماند. (1)

13-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و ارتفع فی أیّامه الجور و أمنت السبل؛ (2)و در روزگار او ستم ها برداشته شود و راه ها امن گردد.

14-و در آن زمان امانت را به زمین فرو می ریزم،پس هیچ شیئی به شیئی ضرر نمی رساند و چیزی از چیزی نمی ترسد و درندگان و چارپایان بین مردم می باشند.

پس بعضی بعض دیگر را اذیّت نمی کند و درنده خویی را از درنده می گیرم و سم همۀ گزندگان را می برم. (3)

اکنون سؤالی به ذهن خطور می کند که چگونه در حال صلح درندگان با یکدیگر به سر می برند با این که غریزه و سرشت آن ها درنده خویی است؟!

پاسخ:1-آن خدایی که هنگام سرازیری قهرمان توحید حضرت ابراهیم علیه السّلام به سوی آتش با یک فرمان یا نارُ کُونِی بَرْداً وَ سَلاماً عَلی إِبْراهِیمَ (4)ای آتش!سرد و سالم باش برای ابراهیم،خاصیت سوزندگی را از آتش گرفت، (5)خو و سرشت حیوانات موذی را نیز با یک فرمان از آن ها می گیرد.

2-این صفات در این گفتارها یا در واقع حقیقت پیدا خواهد کرد و یا در اثر برکت وجود امام علیه السّلام درنده خویی از بین رفته و به این حالت درمی آیند.این حدیث و امثال آن در مقام بیان شدّت امنیت که با ظهور«مهدی موعود علیه السّلام»در جهان حکم فرما خواهد شد را ارایه می دهد.

در هردو صورت،آن زمان جامعه در امنیت قرار می گیرد و گرگ صفتان خون

ص:317


1- 1) -منتخب الأثر:ص 474؛ [1]الزام النّاصب:ص 139 و 140 و [2] 202 و 227 با لفظ دیگر و تفصیلا و 239 228؛ یوم الخلاص:ص 317؛الحاوی للفتاوی:172/2؛المهدی:ص 231؛عقد الدّرر:باب 7 ص 159.
2- 2) -بحار الأنوار:338/52؛ [3]الملاحم و الفتن:ص 55؛الإمام المهدی:ص 265 و 227؛ [4]اعلام الوری:432؛ [5]الزام النّاصب:ص 139 و 222؛ [6]ارشاد:ص 343؛ [7]منتخب الأثر:ص 308 [8]بشارة الإسلام:ص 71 و 234. [9]
3- 3) -بحار الأنوار:384/52 ب 27 ح 194.
4- 4) -سورۀ انبیاء،آیۀ 69. [10]
5- 5) -حتی در روایات آمده است اگر کلمۀ «وَ سَلاماً» در پی «کُونِی بَرْداً» نمی آمد،ابراهیم در میان آتش از سرما تلف می شد.

خوار نخواهند توانست از وجود مستضعفان جامعه بهره کشی نمایند و در این گونه احادیث اشاره به برقراری عدالت کامل در جهان و تغییر روش گرگ صفتان خون خوار است که در طول تاریخ در سایه سازش با حکومت های جبّار،قرن ها به خوردن خون قشرهای مستضعف جامعۀ انسانی ادامه داده اند.اما لحن روایات و تصریحات آن،گویای به حقیقت پیوستن این تغییرات خواهد بود که حیوانات وحشی و درنده اهلی شده و خواص طبع آن ها دگرگون خواهد شد و حیوانات گوشت خوار سبزه خوار خواهند شد و از نعمت های دیگر خداوند استفاده خواهند نمود.بچه ها با مارهای سمّی بازی می کنند و مارها به آن ها ضرر نمی رساند.

23*سختی ها برچیده شود

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یفرّج اللّه بالمهدی عن الأمّة یملأ قلوب العبد عبادتا و یسعهم عدله به یمحق اللّه الکذب و یذهب الزمان الکلب؛ (1)خداوند با«مهدی علیه السّلام»امّت را نجات دهد و دل های مردم از عبادت پر شود و عدالتش همه را فراگیرد و با او دروغ از بین رود و با وجود او زمان سختی برچیده شود.

24*اشرار نابود شود

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و تهلک الأشرار و تبقی الأخیار؛ (2)(در آن زمان)اشرار به هلاکت می رسند(اجتماع از شرّ آنان رهایی یابد)و خوبان باقی می ماند.»

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و یذهب الشرّ و یبقی الخیر؛ (3)شر می رود و خیر می ماند.»

3-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و تعدم الفتن و الغارات و یکثر الخیر و البرکات؛ (4)و فتنه و

ص:318


1- 1) -بحار الأنوار:75/51؛ [1]الملاحم و الفتن:ص 56؛ [2]غیبت طوسی:114.
2- 2) -منتخب الأثر:ص 474؛ [3]الزام النّاصب:ص 228 در این مضمون؛الملاحم و الفتن:ص 54؛یوم الخلاص: ص 306.
3- 3) -المهدی:ص 221 از عقد الدرر؛الحاوی للفتاوی:160/2؛الزام النّاصب:ص 228؛مسند احمد:/3 530؛یوم الخلاص:ص 332.
4- 4) -منتخب الأثر:ص 158 با لفظ دیگر؛الزام النّاصب:ص 22؛ینابیع المودة:78/3 و 132؛ [4]الإمام المهدی:

غارتگری ها معدوم می شود و خیر و برکت ها بیشتر می شود.»

4-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و ارتفع فی أیّامه الجور؛ (1)در روزگار او ستم ها برداشته شود.»

25*ادای امانات

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و یقبل الناس علی العبادات و تؤدی الأمانات؛ (2)مردم به عبادت رو می آورند و امانت ها به صاحبانش داده می شود.»

26*زنا و شراب و ربا

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و یذهب الزنی و شرب الخمر و یذهب الربا؛ (3)و زنا و شراب خواری نابود شده و ربا نابود می گردد.»

27*کینه از دل ها زدوده می شود

1-مولای متقیّان علی علیه السّلام فرمود:زمانی که«قائم علیه السّلام»ما قیام کند،بغض و کینه از دل های بندگان زدوده شود و چارپایان و درندگان در حال صلح با یکدیگر به سر خواهند برد. (4)

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و تذهب الشحناء من قلوب العباد؛ (5)کینه ها از دل بندگان نابود می شود.

ص:319


1- 1) -بحار الأنوار:338/52؛الملاحم و الفتن:ص 55؛الإمام المهدی:ص 265 و 227؛اعلام الوری:432؛ الزام النّاصب:ص 139 و 222؛ارشاد:ص 343؛منتخب الأثر:ص 308 بشارة الإسلام:ص 71 و 234.
2- 2) -منتخب الأثر:ص 474؛الزام النّاصب:ص 228 در این مضمون؛الملاحم و الفتن:ص 54؛یوم الخلاص: ص 306.
3- 3) -همان مدرک:ص 474؛الزام النّاص [1]ب:ص 228 در این مضمون؛الملاحم و الفتن:ص 54؛یوم الخلاص: ص 306.
4- 4) -بحار الأنوار:319/52 از خصال شیخ.
5- 5) -المهدی:ص 221 از عقد الدرر؛الحاوی للفتاوی:160/2؛الزام النّاصب:ص 228؛مسند احمد:530/3؛ یوم الخلاص:ص 332.
28*حق را به حق دار رساند

در صورت امکان احیای حقوق پایمال شده دیگران،یکی از وظایف انسانیّت و دیانت است و نیز برای هر شخص با وجدان که صاحب غیرت است،در از بین رفتن حقّ ناتوانان و بیچارگان جلوگیری کرده و از لگدمال شدن آن ها ممانعت به عمل آورد که در آن زمان این وظیفه با همۀ ابعاد آن به طور کامل به اجرا درمی آید.

1-اگر حقّ کسی زیر دندان دیگری باشد،از زیر دندان انسان متجاوز و غاصب بیرون کشد و به صاحب حق بازگرداند. (1)

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و ردّ کلّ حق إلی أهله؛ (2)و تمام حق را به صاحبانش برمی گرداند.»

29*دروغ محو گردد!

رسول خدا علیه السّلام(در حدیثی طولانی)فرمود:پس در این هنگام خروج «مهدی علیه السّلام»خواهد شد و او مردی است از فرزندان این(به علی علیه السّلام اشاره نمود) خداوند به برکت«مهدی علیه السّلام»دروغ را نابود می کند و فشار زمان و گازگیرندگی آن را محو می نماید و به سبب او ذلّت را از گردن های شما برمی دارد. (3)

30*آرزوی زنده شدن مردگان

امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«اعلموا علما یقینا أن الذی یستقبل قائمنا من أمر جاهلیتکم و ذلک أن الأمّة کلّها یومئذ جاهلیّة إلا من رحم اللّه فلا تعجلوا فیعجل الخوف

ص:320


1- 1) -المهدیّ الموعود...279/1 و 283-282.
2- 2) -همان مدرک:ص 221 از عقد الدرر؛الحاوی للفتاوی:160/2؛الزام النّاصب:ص 228؛مسند احمد:/3 530؛یوم الخلاص:ص 332.
3- 3) -«فعند ذالک خروج المهدی و هو رجل من ولد هذا و أشار الی علی بن ابی طالب علیهما السّلام به یمحق اللّه الکذب و یزهب الزّمان الکلب به یخرج ذلّ الرّق من أعناقکم»معجم أحادیث الإمام المهدی:517/1 ذیل ح 355؛ [1]غیبت طوسی:ص 185 ف 1 ح 144؛بحار الأنوار:75/51 ب 1 ح 29. [2]

بکم و اعلموا أنّ الرفق یمن و الأناة راحة و بقاء و الإمام أعلم بما ینکر و یعرف لینزعنّ عنکم قضاة السوء و لیقبضنّ عنکم المراضین و لیعزلنّ عنکم امراء الجور و لیطهّرنّ الأرض من کلّ غاشّ و لیعملنّ بالعدل و لیقومنّ فیکم بالقسطاس المستقیم و لیتمنّینّ أحیاؤکم رجعة الکرّة عما قلیل فتعیّشوا إذن فان ذلک کائن؛ (1)بدانید دانستن یقین آن چیزی که«قائم علیه السّلام»ما را پیش باز می کند،از کار جاهلیت شما است و این به خاطر آن است که امّت همگی در آن روز جاهلند،مگر کسی که خدا بر او رحم کند،پس شتاب نکنید که ترس به سوی شما بشتابد و بدانید همانا مدارا خوب است و آرامش سبب راحتی و بقا است و امام از شما عالم تر به منکر و معروف است،البتّه از شما قاضیان بد را برمی دارد و البتّه از شما رضایت بخشان را(تحویل)می گیرد و از شما امرای جور را عزل می کند و زمین را از وجود همۀ فریب کاران پاک می نماید و حتما با عدالت رفتار و در میان شما عدالت مستقیم را برقرار خواهد ساخت و یقینا در اندک زمانی زنده های شما برگشتن مردگان را آرزو می نمایند(که برگردند)پس زندگی کنید و حتما این کار شدنی است.»

اعتقادی

اشاره

در ابتدای هر فصلی این فراز در خاطر ما است که امام علیه السّلام هیچ وقت و تحت هیچ شرایطی برخلاف شرع و عقل کاری انجام نمی دهد.تمامی عملیّات او موافق دستور العمل آسمانی و عین اسلام خواهد بود.

31*مأموریّت به تخریب

روشن است که تا ظهور امام علیه السّلام خیلی از اوضاع و کیفیّت ساختمان ها از نظر ساخت و ساز و مشرف بودن به حریم دیگران،بلند و مزاحم تغییر یافته و دگرگون خواهد شد،به خصوص در مساجد،اماکن مذهبی،محراب ها و سمت و سوی

ص:321


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:64/3؛ [1]بحار الأنوار: [2]120/51 ب 2 ح 23 از نهج البلاغة. [3]

قبله ها تغییرات اساسی داده شده است و احتمال دارد برخلاف مقرّرات بنا شود.

بنابراین امام علیه السّلام به ناچار طبق دستور شریعت اقدام به تخریب و نوسازی کرده و تغییراتی در آن ها خواهد داد وگرنه مساجد و امکنه ای که بدعتی در آن به کار نرفته و از مال حرام بنا نشده و اشکال شرعی در آن نبوده و عنوان مسجد«ضرار»رویش نیامده باشد،لزومی ندارد که امام علیه السّلام امر به تخریب آن نماید و یا مرتکب تضییع اموال عمومی و اسراف کاری شود.

1-عبد اللّه بن عطا گوید:از شیخ الفقهاء(یعنی امام صادق علیه السّلام)از سیرۀ«قائم علیه السّلام» سؤال کردند،فرمود:«یصنع ما صنع رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله یهدم ما کان قبله کما هدم رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله أمر الجاهلیّة و یستأنف الإسلام جدیدا؛ (1)کاری را انجام می دهد که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می داد و ویران می نماید،آن گونه که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله کارهای جاهلیت را تخریب کرد و اسلام را از نو بنیاد کند.»

مراد از تخریب در این روایت و سایر روایات در این زمینه،ویران ساختن آن چه که از سنّت های بد و عادت های زشت و قواعد باطل و قانون های ناقص و ظالم که در آخر الزّمان ظاهر خواهد شد،می باشد و اسلام را تجدید می کند؛یعنی مردم را دعوت می کند به اعتراف و عمل به آن چه که از شرایع اسلام کهنه شده است. (2)

2-در«دعای ندبه»فرازهایی در طول دعا وجود دارد که همگی به محو آثار ستمگران و...برمی گردد؛«(أین هادم أبنیة الشرک و النفاق...أین طامس اثار الزیغ الأهواء؛ (3)ویران کنندۀ بناهای شرک و نفاق کجاست...محوکنندۀ آثار لغزندگان و هواپرستان کجاست.»

ص:322


1- 1) -منتخب الأثر:ص 376 ف 2 ب 41 ح 1 [1] بنقل از غیبت نعمانی؛اثباة الهداة:539/3 ب 32 ف 27 ح 499، [2]بحار الأنوار:352/52 ب 27 ح 108 [3]معجم احادیث الإمام المهدی:51/4 ح 1123. [4]
2- 2) -منتخب الأثر:ص 376 ف 2 ب 41 قسمت پاورقی.
3- 3) -مفاتیح الجنان:ص 535. [5]
32*محو آثار ستمگران

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا قام القائم علیه السّلام بأیّ سیرة یسیر فی الناس؟فقال:یهدم ما قبله کما صنع رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و یستأنف الإسلام جدیدا» (1)زمانی که«قائم علیه السّلام»قیام کرد،با چه سیرتی با مردم رفتار خواهد کرد؟باز فرمود:بناهای(حرام)پیش از خود را خراب می نماید،همان طور که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله کرد و اسلام را از نو می سازد.»

2-حضرت صادق علیه السّلام فرمود:آثار ظالمین را در مکه و مدینه و عراق و سایر اقالیم تخریب و نابود کند و قصر عتیق کوفه را ویران نماید. (2)

33*هدم مساجد و مناره و گنبدها

قبلا گفتیم:مسئلۀ هدم مساجد آن طور که از جمع بندی روایات استفاده می شود،شامل مساجدی است که از مال حرام و غصبی و ربا و به طور کلّی نامشروع ساخته شده باشد و یا از شکل مسجد بودن بیرون رفته و به شکل های غیر اسلامی بنا شده باشد،یا آن قسمت هایی که از مستحدثات و بدعت های بعد از رسول خداست را از بین می برد؛زیرا مأموریتش آن است که از بدعت جلوگیری نماید وگرنه مساجدی که از راه مشروع و از مال حلال و مطابق شرع انور ساخته شده است،متعرّض آن ها نخواهد شد.

1-امیر المؤمنین علی علیه السّلام در حدیث طولانی،مواد پیمانی را که هنگام بیعت امام «مهدی علیه السّلام»از مردم خواهد گرفت،به تشریح بیان فرموده است که در ماده 11 آن پیمان نامه از اقشار مختلف مردم تعهد می گیرد که«مسجدی را خراب نکنند.» (3)

2-ابی هاشم جعفری گوید:نزد امام حسن عسکری علیه السّلام بودم که فرمود:«إذا قام القائم علیه السّلام أمر بهدم المنار و المقاصیر الّتی فی المساجد فقلت لأیّ معنی هذا؟!فأقبل علیّ

ص:323


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 232؛ [1]معجم الملاحم و الفتن:10/4.
2- 2) -أنوار النّعمانیّة:84/2؛بشارة الإسلام:ص 315 ح 71 الزام النّاصب فی اثبات الحجّة الغائب:260/2؛ بحار الأنوار:11/53 ب 25 ح 1.
3- 3) -منتخب الأثر:ص 469؛ [2]یوم الخلاص؛حدیث 564؛زندگانی امام زمان علیه السّلام ص 154؛مقداری از این پیمان نامه در فصل بیعت امام علیه السّلام در این کتاب بیان گردید.

فقال معنی هذا أنّها محدثة مبتدعة لم یبنها نبیّ و لا حجّة؛ (1)وقتی که«قائم علیه السّلام»قیام کرد، دستور می دهد تمام مناره ها و جایگاه های مخصوص امام جماعت را در مساجد تخریب کنند.

گفتم:برای چه این کار را می کند؟!

رو به من کرد و فرمود:معنایش این است که آن ها نوظهور و بدعت است،نه پیغمبری و نه حجّتی آن ها را بنا کرد.» (2)

3-«و یخرّب المساجد المبنیّة و یجعلها عریشا کعریش موسی علیه السّلام؛ (3)مسجدهای بلند را تخریب کرده و سایبانی مانند سایبان موسی علیه السّلام قرار می دهد.

البتّه این مطلب در صورتی امکان پذیر است که:

الف:در اثر پیشرفت های علمی آن روز،برای گرمایش و سرمایش مردم وسایلی اختراع شود که نیازی به وسایل نگهدارندۀ امروز نباشد.

ب:در مناطق گرم سیر این دستور اجرا می شود وگرنه در جاهایی که مردم در سرمای زیر صفر زندگی می کنند،آیا عاقلانه است که امام علیه السّلام سقف ها را بردارد و مردم را در هوای باز زیر گرما و سرما به امان خدا رها سازد؟!

ج:این که تا آن روز افق ها به گونه ای تغییر یابد که هوا معتدل شود و برای عموم قابل زیست باشد و یا بدن ها مقاوم شود و سرماخوردگی و امراض گوناگون در بدن ها مؤثر نبوده و در سایۀ دانش کامل آن روز و پیشگیری از بیماری ها،نیازی به

ص:324


1- 1) -معجم أحادیث الإمام المهدی:271/4 ح 1302؛ [1]بحار الأنوار:323/52 ب 27 ح 32 از غیبت طوسی؛ بیان الأئمّة:202/3 از العوالم صدوق؛نوائب الدّهور:336/3؛معجم الملاحم و الفتن:9/4.
2- 2) -در شریعت و مأموریت امام علیه السّلام ثابت شده است که تمام بدعت ها را از میان برمی دارد.مناره ها نیز از محدثات است؛چون اوّل کسی که آن را بنا کرد،شخصی به نام ابرهه بن الحرث الرّائش یکی از پادشاهان یمن است،وقتی که به جنگ می رفت در طول راه برای این که در بازگشت راه را گم نکنند،مناره ها درست می کرد که این کار او به جاهای دیگر از جمله مساجد نیز سرایت کرد،به گونه ای کسی قدرت برچیدن آن را ندارد تا حضرتش ظهور نماید و چون این بناها در مساجد برای اعلان اذان و سایر مراسم مذهبی ساخته شده است و در زمان امام علیه السّلام قدرت دید و گفت وشنود زیاد خواهد شد،دیگر نیازی به بودن این بناها نخواهد بود و آن ها را تخریب خواهد کرد.(بیان الأئمّة:203/3).
3- 3) -بیان الأئمّة:203/3 از العوالم.

تشریفات کنونی نباشد،وگرنه در هوای سرد و گرم طاقت فرسای امروزی مناطق مختلف به دیوار و سقف و وسایل گرما و سرما نیاز مبرم خواهد بود

4-«و یهدم شرف المساجد و منارها؛ (1)مناره ها و بلندی های مساجد را منهدم می کند.»

5-امام باقر علیه السّلام فرمود:چون به کوفه درآید،امر کند به خرابی مسجدهای چهارگانه و همه را به یک صورت و با دیوار کوتاه بنا کند،چنان که بر عهد پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله بود و خراب کند هر مسجدی را که بر طریق واقع است. (2)

6-امام باقر علیه السّلام فرمود:هیچ مسجدی را بر روی زمین باقی نگذارد که آن را کنگره یا دیوار بلندی باشد،مگر این که خراب کند. (3)

7-هم چنین فرمود:اوّل چیزی که ابتدا کند«قائم علیه السّلام»سقف های مساجد است.

پس آن ها را می شکند و امر می کند سایبانی مانند سایبان موسی ساخته شود. (4)

8-امام باقر علیه السّلام فرمود:«یکون المساجد کلّها جمّاء لا شرف فیها کما کان علی عهد رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله؛ (5)همۀ مساجد گشاده و بدون دیوار بلند خواهد بود،آن گونه که در عهد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بود.»

34*مساجد سقف دار

«حمّاد عن الحلبی قال و سئل أبو عبد اللّه علیه السّلام عن المساجد المظلّلة أتکره الصلاة فیها؟ فقال:نعم؛و لکن لا یضرّکم الیوم و لو قد کان العدل لرأیتم کیف یصنع فی ذلک؛ (6)حماد از حلبی روایت کرده است:از امام صادق علیه السّلام سؤال شد از مسجدهای سقف دار که آیا

ص:325


1- 1) -بیان الأئمّة:203/3 از العوالم.
2- 2) -معجم أحادیث الإمام المهدی علیه السّلام:311/3 ح 850؛بحار الأنوار:333/52 ب 27 ح 61 و 339 ح 84.
3- 3) -همان مدرک:311/3 ح 850؛بحار الأنوار:333/52 ب 27 ح 84. [1]
4- 4) -اثبات الهداة:452/3 ب 32 ف 1 ح 67؛من لا یحضره الفقیه:153/1 ح 29/707.
5- 5) -بحار الأنوار:چاپ امین الضّرب ج 186/3.
6- 6) -من لا یحضره الفقیه:152/1 ب 37 ح 28/706؛بحار الأنوار:374/52 ب 27 ح 170؛ [2]فروع کافی:/3 368 باب بناء المساجد ح 4.بیان الأئمّة:203/3 از العوالم.

نماز در آن مکروه است؟!

فرمود:بلی!و لیکن برای شما امروز ضرر ندارد و اگر روز عدل باشد،خواهید دید که چه رفتاری خواهد داشت.»

35*مساجد نقش دار

«عمرو بن جمیع قال:سألت أبا جعفر علیه السّلام عن الصلاة فی المساجد المصوّرة فقال:أکره ذلک و لکن لا یضرکم الیوم و لو قد قام العدل لرأیتم کیف یصنع فی ذلک. (1)عمرو بن جمیع گوید:از امام باقر علیه السّلام دربارۀ نماز خواندن در مسجدهایی که در آن نقاشی و تصویر شده است،سؤال کردم.

فرمود:من خوش ندارم و لیکن امروز برای شما ضرر ندارد و اگر عدل قیام کند، خواهید دید چگونه رفتار خواهد کرد.»

36*انهدام کعبه و مسجد الحرام

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و یهدم الکعبة و یبنیها علی أساس ابراهیم و اسماعیل یهدم مسجد الحرام و مسجد رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و یصنعهما علی ما کانا علیه فی زمن النبیّ صلّی اللّه علیه و اله و یردّ مقام ابراهیم إلی موضعه الأوّل من موضعه الان الّذی وضعه عمر و یضع البدع و یقیم السنّة؛ (2)و کعبه را تخریب می کند و آن را براساس ابراهیم و اسماعیل بنا می نماید و مسجد الحرام و مسجد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را خراب می کند و آن دو را به صورتی که در زمان پیغمبر بود می سازد و مقام ابراهیم را از محلّ فعلی که عمر گذاشته به محلّ اوّلش برمی گرداند و بدعت ها را می نهد و سنّت ها را اقامه می نماید.»

2-مفضّل گفت:ای آقای من،با خانه یعنی(کعبه)چه می کند؟!

ص:326


1- 1) -اصول کافی:369/3-368 بحار الأنوار:374/52 ب 27 ح 170. -تهذیب الأحکام:259/3 ب 25 ح 46/726؛بحار الأنوار:374/52 ب 27 ح 171؛فروع کافی:369/3 تهذیب الأحکام:259/3 ب 25 ح 46/726؛بحار الأنوار:374/52 ب 27 ح 171؛ [1]فروع کافی:369/3 باب بناء المساجد ح 6.
2- 2) -بیان الأئمّة:203/3 از العوالم(البدع جمع بدعة و هو ادخال ما لیس من الدین فی الدّین و السّنن جمع سنّة و هی فی الصناعة طریقة النّبیّ صلّی اللّه علیه و اله قولا و فعلا و تقریرا أصالة أو نیابة).

فرمود:خراب می کند و جز قواعد و پایه ها که خداوند فرموده: إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبارَکاً (1)چیزی باقی نمی گذارد،آن گونه که در عهد آدم بود و آن چه را که ابراهیم و اسماعیل بالا بردند،اما آن چه که بعد از آن دو بنا شده و پیغمبر یا وصیّ پیغمبری بنا نکرده است،سپس آن را آن گونه که خدا خواسته بنا می نماید.» (2)

37*برگرداندن مسجد الحرام به حالت اولیه

1-ابی بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«قال:القائم یهدم المسجد الحرام حتی یرده إلی أساسه و مسجد الرسول صلّی اللّه علیه و اله إلی أساسه و یردّ البیت إلی موضعه و أقامه علی أساسه و قطع أیدی بنی شیبة السرّاق و علّقها علی الکعبة؛ (3)«قائم علیه السّلام»مسجد الحرام را منهدم می کند و به اساس اوّلیه اش برمی گرداند و مسجد رسول صلّی اللّه علیه و اله را تا بر اساسش و کعبه را به محلّش برمی گرداند و براساس نخستین آن بنا می نماید و دست های بنی شیبه،دزدان خانۀ خدا را قطع می کند و به کعبه می آویزد.»

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:زمانی که«قائم علیه السّلام»قیام کند،ساختمان مسجد الحرام را خراب کند تا به صورت اوّلیه اش برگردد و مقام ابراهیم را نیز به محلّی که قبلا بوده،برمی گرداند. (4)

3-ابو بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:إذا قام القائم هدم المسجد الحرام حتی یرده إلی أساسه و حوّل المقام إلی الموضع الذی کان فیه و قطع أیدی بنی شیبة و علقها علی باب الکعبة و کتب علیها:هؤلاء سرّاق الکعبة؛ (5)زمانی که«قائم علیه السّلام»قیام کرد، مسجد الحرام را خراب نموده و به اساس نخست برمی گرداند و مقام را به محلّی که

ص:327


1- 1) -آل عمران:96. [1]
2- 2) -أنوار النّعمانیّة:84/2؛بحار الأنوار:11/53 ب 25؛ [2]بشارة الإسلام ص 315 ح 71. [3]
3- 3) -غیبت طوسی:ص 282؛ارشاد:ص 343؛ [4]الزام النّاصب: [5]ص 223 و 239 از امام باقر علیه السّلام با لفظ دیگر؛ وسائل الشّیعة:356/2-353 احادیث زیاد؛یوم الخلاص:ص 275؛اعلام الوری:ص 431؛ [6]غیبت نعمانی: ص 165 جز اولش؛بحار الأنوار:332/52 ب 27 ح 57 [7] از غیبت طوسی؛الإمام المهدی:ص 274.
4- 4) -امام مهدی:ص 558 بنقل از ارشاد. [8]
5- 5) -بحار الأنوار:338/52 ب 27 [9]ح 80 از ارشاد. [10]

بود،تغییر می دهد و دستان بنی شیبه را بریده به در کعبه می آویزد و بر آن می نویسد:

اینان دزدان کعبه هستند.»

38*حدّ مسجد الحرام

از روایات استفاده می شود،حدودی که حضرت ابراهیم و اسماعیل برای مسجد الحرام تعیین کرده اند،بزرگ تر از حدود فعلی بوده و تا محلّ سعی صفا و مروه امتداد داشته است.

1-حضرت امام صادق علیه السّلام فرمود:خط ابراهیم علیه السّلام بین حزوره (1)تا مسعی است، اندازۀ خط کشیدن ابراهیم علیه السّلام همان است. (2)

2-حسن بن نعمان از امام صادق علیه السّلام در مورد نماز خواندن در مکان های اضافه شده بر مکان اصلی پرسید؟فرمود:ابراهیم و اسماعیل مسجد الحرام را بین صفا و مروه قرار داده بودند و مردم از(مسجد)تا صفا حج می گذاردند. (3)

3-در نسخۀ دیگر آمده است از مسجد تا صفا حج می کردند. (4)

ص:328


1- 1) -حزورة بر وزن قسوره محلّی بود که در مکّة بازار مابین صفا و مروه به آن منتهی می شد در طرف درب برده فروشان(نخّاسین)یا به سوی بازار گندم فروشان(حنّاطین)بوده است.
2- 2) -«و فی روایة أخری عن أبی عبد اللّه علیه السّلام قال:خطّ إبراهیم بمکّة مابین الحزورة إلی المسعی فذلک الّذی خطّ ابراهیم-،یعنی المسجد-(حزورة در وزن قسورة در«نهایة»گوید:هو موضع بمکّة علی باب الحنّاطین)پاورقی آدرس بعدی و در پاورقی تهذیب در آدرس دوّم گوید:الحزورة:وزان قسورة موضع کان به سوق مکّة بین لصّفا و المروة قریب من موضع النّخّاسین»کافی 210/4 ح 12؛کتاب الحج باب حج ابراهیم و اسماعیل؛تهذیب الأحکام:454/5 ح 1585.
3- 3) -حسن بن نعمان قال سألت أبا عبد اللّه علیه السّلام عمّا زادوا فی المسجد الحرام؟فقال:إنّ ابراهیم و إسماعیل علیهما السّلام حدّا المسجد الحرام بین الصّفا و المروة کافی:209/4؛قال فی المرآة العقول: [1]لعلّ المعنی أنّ المسجد فی زمانه علیه السّلام کان محاذیا لما بین الصّفا و المروة متوسّطا بینهما و ان لم یکن مستوعبا لما بینهما فیکون الغرض بیان أنّ ما زید عن جانب الصّفا حتی حازه کثیرا لیس من البیت أو المعنی أنّ عمران المسجد فی ذلک الزّمان کان أکثر حتی کان ما بین الصّفا و المروة داخلا فی المسجد(پاورقی بحار الأنوار:209/53 بنقل از مرآة العقول) [2]کافی:209/4 ح 11 باب حج ابراهیم و اسماعیل؛تهذیب:/5 453 ح 230 باب 26 من الزیادات فی الفقه در حدیث تهذیب این زیادی هست(فکان النّاس یحجّون من المسجد الی الصّفا).
4- 4) -«...و إنّ ابراهیم و اسماعیل حدّا المسجد الحرام بین الصّفا و المروة فکان النّاس یحجّون من مسجد

عبارت(حج می کنند)در روایت فوق ممکن است به معنای طواف می کنند و یا به معنای محرم می شوند،باشد؛یعنی این قسمت داخل در محوطۀ مطاف بوده است. (1)

4-«و قد روی أنّ ابراهیم علیه السّلام خطّ ما بین الحزورة إلی المسعی و أول من کسا البیت ابراهیم علیه السّلام؛ (2)و روایت شده است که ابراهیم علیه السّلام بین«حزوره»و«مسعی»را خطکشی کرد و اوّلین کسی که بیت را پوشانید،ابراهیم علیه السّلام بود.»

خلاصۀ احادیث این است که مسجد الحرام اصلی به مراتب بزرگ تر از مسجد الحرام امروزی بود و زمانی که«مهدی موعود علیه السّلام»ظهور فرمود،دیوار محیط بر مسجد امروزی را برمی دارد و دیوار تازه ای برپایۀ دیوار نخستین می سازند که سبب سهولت طواف نیز خواهد بود.

5-از امام صادق علیه السّلام دربارۀ اضافات مسجد الحرام پرسیدند که آیا جزء مسجد است یا نه؟!فرمود:آری!آنان هنوز آن را به اندازۀ مسجدی که ابراهیم و اسماعیل ساخته بودند،نرسانده اند. (3)

39*تغییر مقام ابراهیم

1-مقام ابراهیم همان سنگی بود که موقع بنای کعبه،حضرت ابراهیم و اسماعیل آن را زیر پایشان می گذاشتند و گل و سنگ به دیوار بلند می کردند و به کعبه چسبیده بود،اعراب آن را بعدها به مقام فعلی گذاشتند.وقتی که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله مبعوث شد،آن را به جای اوّلی برگردانید(به بیت چسبانید)در زمان پیامبر و ابو بکر به بیت چسبیده ماند،وقتی عمر به سر کار آمد،باز آن را به محلّ فعلی برگردانید. (4)

ص:329


1- 1) -امام مهدی:ص 559.
2- 2) -من لا یحضره الفقیه:149/2.
3- 3) -کافی:526/4 کتاب الحج باب [1]فضل الصلاة فی المسجد الحرام.
4- 4) -از مباهله تا عاشورا:ص 275 بنقل از طبقات ابن سعد:204/3؛سیوطی در تاریخ الخلفاء ص 52؛شرح نهج البلاغهء ابن ابی الحدید:113/3؛حیاة الحیوان دمیری:366/1 ماده«دیک»؛ابن جوزی:60/1 النّصّ

امام علیه السّلام بعد از ظهور آن را به محلّ اصلی اش برمی گرداند که با این کار هم به واقعیت عمل نموده است و هم برای طواف حجاج که در آن زمان میان کعبه و مسعی(صفا و مروه)انجام خواهد گرفت،تسهیلات قایل خواهد شد.در این صورت وجوب طواف میان رکن و مقام برداشته می شود؛چون وقتی مقام به کعبه چسبیده شد،دیگر میان و فاصله ای وجود ندارد تا طواف در آن انجام گیرد.

2-عبد اللّه بن میمون گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«کان المقام لازقا بالبیت فحوّله عمر؛ (1)مقام ابراهیم چسبیده به بیت بود که عمر آن را تغییر داد.»

ابن اجیر گوید:مقام ابراهیم علیه السّلام آن سنگی است که برای بنای کعبه روی آن ایستاده است،یا برای اعلان حج روی آن ایستاد.(از دیگران)

اما علوی و ابن جماعه گویند:آن زمان که برای ندا کردن مأموریّت یافت،روی آن سنگ ایستاد و سنگ آن قدر بلند شد که از بلندترین کوه های عالم بالاتر شد و ندای دعوت به حج را بلند کرد.

3-ابن عباس گوید:وقتی که ابراهیم علیه السّلام برای پیدا کردن پسرش اسماعیل آمد و او را پیدا نکرد(در خانه اش نبود)زن اسماعیل(عروسش)گفت:پیاده شو (اسماعیل نیست،خانه اش که هست)پیاده نشد.او گفت:پس اجازه ده سرت را بشویم.ابراهیم علیه السّلام را کنار آن سنگ آورد،او درحالی که سواره بود یک پایش را روی سنگ گذاشت و یک طرف سرش را شست.پس او را بلند کرد(دید)پایش به سنگ فرو رفته و پای دیگرش را برای شستن طرف دیگر سرش روی سنگ گذاشت، دوباره آن یکی پایش نیز به سنگ فرورفت و خداوند آن سنگ را از شعایر(حج) قرار داد. 2

4-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و یردّ مقام ابراهیم إلی موضعه الأوّل من موضعه الان الّذی وضعه عمر و یضع البدع و یقیم السنّة؛ 3آن حضرت،مقام ابراهیم را از مکان فعلی که پس

ص:330


1- 1) -تهذیب الأحکام:454/5 ح 1586.

از رحلت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله عمر آن را در آن جا قرار داد،به محلّ اوّلش برمی گرداند.»

از روایات وارده دربارۀ مقام ابراهیم علیه السّلام سه گونه استفاده می شود.

1-همان سنگی است که در مطالب فوق بیان گردید.

2-مکانی است که در زمان حضرت آدم به وسیلۀ جبرییل تعیین گردیده است.

(ابن سراقه می گوید:«انّ ما بین باب الکعبة و مصلّی آدم أرجح من تسعة أذرع و هناک موضع مقام ابراهیم علیه السّلام و صلّی رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله عنده حین فرغ من طوافه رکعتین و أنزل علیه وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِیمَ مُصَلًّی 1 ثمّ نقله إلی الموضع الّذی هو فیه الان و ذلک علی عشرین ذراعا من الکعبة لئلاّ ینقطع الطواف بالمصلّین خلفه؛مابین کعبه و مصلاّی آدم کمی بیشتر از 9 ذراع بود و آن جا مقام ابراهیم بود و رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بعد از فراغ از طوافش در آن جا دو رکعت نماز گذاشت و آیۀ وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِیمَ مُصَلًّی نازل شد و سپس آن را به محلّ فعلی اش 20 ذراع از کعبه انتقال داد تا طواف نمازگذاران در پشت مقام قطع نشود.»

3-حریز بن عبد اللّه گوید که محمّد بن مسلم گفت:«سئلته عن حدّ الطواف بالبیت الّذی من خرج عنه(منه)لم یکن طائفا بالبیت؟قال:کان الناس علی عهد رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله یطوفون بالبیت و المقام و أنتم الیوم تطوفون ما بین المقام و بین البیت فکان الحدّ موضع المقام الیوم فمن جازه فلیس بطائف و الحد قبل الیوم و الیوم واحد قدر ما بین المقام و بین البیت من نواحی البیت کلّها فمن طاف فتباعد من نواحیه أبعد من مقدار ذلک کان طائفا بغیر البیت بمنزلة من طاف بالمسجد لأنّه طاف فی غیر حدّ و لا طواف له؛ (1)از او(امام صادق علیه السّلام) دربارۀ حدّ طواف«بیت»سؤال کردم که اگر از آن حد بیرون رود،طوافش باطل می شود؟

فرمود:مردم در زمان رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بر بیت و مقام(باهم)طواف می کردند و شما امروز مابین بیت و مقام طواف می کنید،پس حدّ آن،محلّ فعلی مقام است.پس هرکس

ص:331


1- 2) -الکافی:413/4 ح 1؛تهذیب الأحکام:108/5 ح 351؛وسائل الشّیعة:350/13 ب 28 ح 17920.

از آن تجاوز نماید،طواف کننده نیست(طوافش صحیح نمی باشد)و حد(طواف)امروز و قبل از آن یکی بود،به مقدار بین مقام و بیت از تمامی اطراف بیت،پس هرکس در طواف دورتر از آن حدود بچرخد،طواف به غیر از بیت کرده است،مانند این که به مسجد طواف نموده است؛چون در غیر حدود طواف را انجام داده است و طوافش صحیح نیست.»

4-ابان از محمّد علی الحلبی گوید:«سألت ابا عبد اللّه علیه السّلام عن الطواف خلف المقام؟ قال ما أحبّ ذلک و ما أری به بأسا فلا تفعله إلاّ أن لا تجد منه بدّا؛ (1)از امام صادق علیه السّلام دربارۀ (حکم)طواف از پشت مقام(ابراهیم علیه السّلام)؟

فرمود:این را دوست ندارم و اشکالی هم نمی بینم،پس تا ناچار نشده ای این را انجام نده.»

اگر به لحن دو روایت فوق دقّت شود،بوی تقیّه به مشام می رسد؛چون روایت اوّلی،ابتدا با تشریح طواف مردم در عهد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله روشن می کند که مطاف اصلی آن بوده است،ولی چون حدود فعلی با دست و تصویب خلفای گذشته انجام گرفته است،امام علیه السّلام نیز به رعایت نظم فعلی تأکید می فرماید.

اما در روایت دوّم مسأله روشن تر است؛چون در ابتدا با تعبیر دوست ندارم و بعد با عبارت عیبی نمی بینم و سوّمین با تعبیر این را نکن مگر ضرورت ایجاب کند،ادامه داده است و همۀ این تعابیر کنایی است که روشن تر از تصریح می باشد که «تقیّه»امام علیه السّلام را وادار به این گونه سخن گفتن کرده است وگرنه می توانست صریح و روشن و باضرس قاطع جواب سایل را بفرماید که در روایت بعدی وقایع را به طور صریح تشریح می کند(دقت کنید).

5-در روایت صحیح زراره بن اعین آمده است که به امام باقر علیه السّلام عرض کرد:

«قد أدرکت الحسین علیه السّلام؟قال نعم أذکر و أنا معه فی المسجد الحرام و قد دخل السیل و الناس یتخوّفون علی«المقام»یخرج الخارج فیقول قد ذهب به السیل و یدخل الداخل

ص:332


1- 1) -من لا یحضره الفقیه:249/2 ح ب 1200132؛وسائل الشّیعة:351/13 ب 28 ح 17921. [1]

فیقول هو مکانه قال فقال:ما یصنع هؤلاء؟فقلت:أصلحک اللّه یخافون أن یکون السیل قد ذهب بالمقام قال انّ اللّه قد جعله علما لم یکن لیذهب به فاستقرّوا و کان موضع المقام الّذی وضعه ابراهیم علیه السّلام عند جدار البیت فلم یزل هناک حتی حوّله أهل الجاهلیّة إلی المکان الّذی هو فیه الیوم فلمّا فتح النبیّ صلّی اللّه علیه و اله مکّة ردّه إلی الموضع الّذی کان وضعه ابراهیم علیه السّلام فلم یزل إلی هناک إلی أن ولی عمر فسأل الناس من منکم یعرف المکان الّذی کان فیه المقام؟فقال له رجل:أنا قد کنت أخذت مقداره بنسع (1)فهو عندی الان فقال ائتنی به فأتاه فقاسه ثمّ ردّه إلی ذلک المکان؛ (2)آیا(امام)حسین علیه السّلام را دیدی؟

فرمود:بلی!یادم می آید که من در مسجد الحرام همراه او بودم که سیل داخل (مسجد)شد و مردم به(از بین رفتن)مقام می ترسیدند.هرکس(از مسجد)بیرون می آمد،می گفت:سیل برد و هرکس داخل می شد می گفت:مقام در جای خود هست؟

امام حسین علیه السّلام پرسید:این ها چه کار می کنند؟!

گفتم:خدا اصلاح کند!از آن می ترسند که سیل«مقام»را ببرد!

فرمود:خداوند آن را علامت قرار داده است(سیل)آن را نمی برد.پس آرام باشید! محلّی که ابراهیم علیه السّلام مقام را گذاشته بود،به دیوار بیت چسبیده بود و در آن جا بود تا اهل جاهلیت آن را به محلّ فعلی برگردانند.وقتی که پیامبر صلّی اللّه علیه و اله مکّه را فتح کرد،آن را به محلّ قبلی که ابراهیم علیه السّلام گذاشته بود برگردانید.مدام در آن جا بود تا عمر رشتۀ امور را در دست گرفت و از مردم سؤال نمود:کیست از شما که محلّ سابق مقام را بشناسد؟!

مردی به او گفت:من آن زمان متراژ آن را با طناب گرفته ام و الآن در پیش من است.

گفت:آن را بیاور!پس آورد و متر کرد و به آن محلّ برگردانید.»

40*مستحبّات جایگزین واجبات می شوند

می دانیم که ادای یک عمل واجب،هزاران مرتبه از عمل مستحبّی مهم تر است؛

ص:333


1- 1) -النسع:بالکسر سیر ینسج عریضا لیشدّ به الرّحل.
2- 2) -من لا یحضره الفقیه:158/2 ب 68 ح 682؛جواهر الکلام:297/19. [1]

چون به جا نیاوردن واجبات مسؤولیت شرعی دارد و در ذمّه فرد می ماند،اما انجام ندادن مستحب هیچ گونه مسؤولیت و گناه شرعی ندارد.در زمان«قائم علیه السّلام»کرۀ زمین یکپارچه کشور واحد اسلامی خواهد بود و مسلمان ها موظف به انجام مناسک حج،بدون تشریفات گذرنامه و گمرک و غیره خواهند شد؛در نتیجه محلّ طواف هرچه هم توسعه یابد،مقام از وسط برداشته شده و به محلّ اصلی ابراهیمی برگردد،باز هم جا تنگ خواهد شد.به این جهت از دستورهای اولیۀ«قائم علیه السّلام»آن می باشد،کسانی که عمل واجب را به پایان رسانیده اند،محل را به نفع آن هایی که عمل واجب را تمام نکرده اند،ترک نمایند و با مستحبات جا را اشغال نکنند تا مسلمان های دیگر به اعمال واجب خود برسند.

امام صادق علیه السّلام فرمود:«أوّل ما یظهر القائم علیه السّلام من العدل(من الغد)أن ینادی منادیه أن یسلم صاحب النافلة لصاحب الفریضة الحجر الأسود و الطواف(و للطّواف)؛ (1)اوّلین قانون عدل که از فردای روز ظهور اعلام می شود،این است که صاحبان اعمال مستحبّی در حج،حجر الاسود و محلّ طواف را به صاحبان اعمال واجب واگذارند و مزاحم آن ها نشوند.»

41*مجازات کلیدداران کعبه

1-امام رضا علیه السّلام فرمود:گاهی که مراسم بیعت به پایان رسد،بنی شیبه(خدمه و کلیدداران کعبه)را احضار کرده و دست و پای آن ها را قطع کند؛چون آن ها دزدان خانۀ خدا هستند. (2)

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:دست و پای آن ها را می برد و آن ها را در مکّه بگرداند و منادی ندا دهد:این ها دزدان خانۀ خدا هستند و بر کعبه آویزان می کند و نوشته ای

ص:334


1- 1) -کافی:427/4؛من لا یحضره الفقیه:161/1؛معجم أحادیث الإمام المهدی:64/4 ح 1137، [1]بحار الأنوار:374/52 ب 27 ح 169. [2]بیان الأئمّة:203/3 از العوالم؛الزام النّاصب:ص 223.
2- 2) -عیون أخبار الرّضاء:273/1 ب 28 ح 5؛بحار الأنوار:313/52 ب 27 ح 6؛علل الشّرایع:229/1 ب 164 ح 1.

بنویسند که این ها دزدان کعبه و به ایشان دستور دهد که به دزدی خود اعتراف نمایند.سپس ایشان را در مکّه می گردانند و منادی ندا دهد:این ها دزدان خانۀ خدایند. (1)

3-سدیر صیرفی از مردی از اهل جزیره نقل می کند که او گفت:نذری کرده بودم که اگر قبول شود،کنیزی را به بیت خدا بدهم(پس از قبولی نذر)کنیز را برداشته به مکّه آوردم.پس هر خادمی را ملاقات کردم،جریان را گفتم:جواب داد(همین حالا)کنیز را برای من بیاور!خدا که نذر تو را قبول نموده است.از حرف های آن ها هراسناک شدم و قضیه را به یکی از هم مسلکان خود(از شیعیان)گفتم.

او گفت:از من می پذیری؟!

گفتم:بلی!

گفت:شخصی که نزد«حجر الاسود»می نشیند و مردم اطرافش را گرفته اند،او امام محمّد باقر بن علی بن حسین علیهم السّلام است.برو جریان را به او خبر ده و ببین او چه می گوید،عمل کن!

پیش او آمده گفتم:خدا تو را رحمت کند!من مردی از اهل جزیره هستم و همراه من کنیزی است که برای بیت اللّه الحرام نذر کرده ام و او را برای بیت آورده ام.به هر حاجب(خادمی)گفتم،اصرار کرد که به او تحویل دهم و از رفتار آن ها در هراسم (اکنون من چه کار کنم؟)

فرمود:ای بندۀ خدا!«بیت»خدا که نمی خورد و نمی نوشد،پس جاریه را بفروش و بگرد و ببین هرکس از هم وطنان تو به حج آمده است و خرجی برگشتن ندارد،پول را به آن ها بده تا توانایی برگشتن به شهر خود را پیدا کنند.

(مرد گفت:به دستور امام عمل کرده)و این کار را انجام دادم.بعد از آن هریک از خدمه مرا می دید،می پرسید:کنیز را چه کردی؟!

دستور امام باقر علیه السّلام را به او می گفتم.آن ها نیز می گفتند:او دروغگو است،

ص:335


1- 1) -اصول کافی:243/4.

نمی داند چه می گوید!

پس گفته های آن ها را به حضرت رساندم!فرمود:حال که گفتار آن ها را به من رساندی گفتۀ مرا هم به آن ها برسان و بگو که امام باقر علیه السّلام گفت:چگونه می شوید، اگر دست ها و پاهای شما بریده و به کعبه آویزان شود.سپس به شما گفته شود:

فریاد بکشید و بگویید:ما دزدان کعبه هستم.

مرد گفت:خواستم برخیزم،فرمود:من این کار را نمی کنم،بلکه آن را مردی می کند که از من است. (1)

42*مسجد مدینه

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و یهدم مسجد الحرام و مسجد رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و یصنعهما علی ما کانا علیه فی زمن النبیّ صلّی اللّه علیه و اله؛ (2)و مسجد الحرام و مسجد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را خراب می کند و آن ها را می سازد،آن طور که در زمان پیامبر صلّی اللّه علیه و اله بود.»

ص:336


1- 1) -سدیر الصیرفی عن رجل من أهل الجزیرة کان[قد]جعل علی نفسه نذرا فی جاریة و جاء بها إلی مکة قال:فلقیت الحجبة فأخبرتهم بخبرها و جعلت لا أذکر لأحد منهم أمرها إلا قال:جئنی بها و قد وفی اللّه نذرک.فدخلنی من ذلک وحشة شدیدة فذکرت ذلک لرجل من أصحابنا من أهل مکة فقال لی:تأخذ علیّ؟فقلت:نعم فقال:انظر الرجل الذی یجلس عند الحجر الاسود و حوله الناس و هو أبو جعفر محمّد بن علی بن الحسین فأته فأخبره بهذا الأمر فانظر ما یقول لک فاعمل به. فأتیته فقلت:رحمک اللّه إنی رجل من أهل الجزیرة و معی جاریة جعلتها علیّ نذرا لبیت اللّه فی یمین کانت علیّ و قد أتیت بها و ذکرت ذلک للحجبة و أقبلت لا ألقی منهم أحدا إلا قال:جئنی بها و قد وفی اللّه نذرک فدخلنی من ذلک وحشة شدیدة فقال:یا عبد اللّه إن البیت لا یأکل و لا یشرب فبع جاریتک و استقص و انظر أهل بلادک ممن حج هذا البیت فمن عجز منهم عن نفقة فأعطه حتی یقوّی علی العود إلی بلادهم ففعلت ذلک.ثم أقبلت لا ألقی أحدا من الحجبة إلا قال:ما فعلت بالجاریة؟!فأخبرتهم بالّذی قال أبو جعفر 7:فیقولون:هو کذّاب جاهل لا یدری ما یقول؟فذکرت مقالتهم لأبی جعفر علیه السّلام فقال:قد بلّغتنی فبلّغ عنّی فقلت:نعم فقال:قل لهم قال لکم أبو جعفر:کیف بکم لو قد قطعت أیدیکم و أرجلکم و علّقت فی الکعبة ثم یقال لکم:نادوا نحن سرّاق الکعبة فلما ذهبت لأقوم قال:إنّنی لست أنا أفعل ذلک و إنما یفعله رجل منّی غیبت نعمانی-123:124؛ [1]در این رابطه چندین حدیث در اصول کافی:242/4؛ [2]علل الشّرایع:2 95/؛ [3]بحار الأنوار:349/52 ب 27 ح 102 [4] وجود دارد.
2- 2) -بیان الأئمّة:203/3 از العوالم.

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:مسجد النّبی را درهم شکند،سپس فرمود:پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«عریش کعریش موسی؛سایه بانی باشد مانند سایبان موسی علیه السّلام.» (1)

43*تخریب مسجد کوفة

1-حبّۀ عرنی از قول امیر مؤمنین علیه السّلام فرمود:مثل این که به شیعیان خودمان نگاه می کنم که در مسجد کوفه چادرها زده و قرآن را آن گونه که نازل شده،آموزش می دهند.هرگاه«قائم علیه السّلام»ما قیام کند،مسجد کوفه را درهم شکند و قبلۀ آن را راست گرداند. (2)

2-هم چنین فرمود:صدّیق اکبر با پرچم هدایت و شمشیر ذو الفقار می رود،در حالی که تازیانه در دست،دوبار به زمین هجرت که کوفه است،فرود آید و خانه های جبابره را که در اطراف مسجد است،خراب نماید. (3)

3-اصبغ بن نباته گوید:آن وقت که مسجد کوفه با گل و کوزۀ شکسته و ظروف بنا شده بود،امیر المؤمنین علیه السّلام به آن رو کرد و فرمود:وای بر آن کس که تو را خراب کند و وای بر آن کس که تو را با آجر پخته بنا کند!قبلۀ نوح را تغییر خواهد داد؛خوشا به حال آن کس که خراب کردن تو را با«قائم»اهل بیت علیهم السّلام من مشاهده کند!آنان اخیار امتند با ابرار عترت. (4)

ص:337


1- 1) -بحار الأنوار:386/52 ب 27 ح 200.
2- 2) -«کأنّی أنظر إلی شیعتنا بمسجد الکوفة و قد ضربوا الفساطیط یعلّمون النّاس القرآن کما أنزل أما انّ قائمنا اذا قام کسره و سوّی قبلته»معجم أحادیث امام المهدی:126/3 ح 664؛ [1]بحار الأنوار:364/52 ب 27 ح 139. [2]
3- 3) -«و یسیر الصّدّیق الأکبر برایة الهدی و السّیف ذی الفقار و المخصرة حتی ینزل أرض الهجرة مرّتین و هی الکوفة فیهدم مسجدها و یبنیه علی بناء الأوّل و یهدم ما دونه من دور الجبابرة(المخصرة:شییء کالسّوط و ما یتوکّأ علیه کالعصا و ما یأخذه الملک بیده یشیر به اذا خاطب و الخطیب اذا خطب»؛معجم أحادیث امام المهدی:82/5 ح 1504؛ [3]مختصر بصائر الدّرجات:ص 201 بحار الأنوار:85/53 ب 29 ح 86 س 10. [4]
4- 4) -عن الاصبغ بن نباتة قال:قال أمیر المؤمنین علیه السّلام فی حدیث له حتی انتهی إلی مسجد الکوفة و کان مبنیا بخزف و دنان و طین فقال:ویل لمن هدمک و ویل لمن سهل هدمک و ویل لبانیک بالمطبوخ المغیّر قبلة نوح طوبی لمن شهد هدمک مع قائم أهل بیتی اولئک خیار الامة مع أبرار العترة.معجم أحادیث [5]امام

4-حضرت صادق علیه السّلام فرمود:مسجد کوفه را خراب کند و بر بنیان اوّل بنا کند. (1)

44*تخریب مساجد چهارگانه کوفه

1-ابی بصیر در ضمن حدیثی گوید:«إذا قام القائم علیه السّلام دخل الکوفة و أمر بهدم المساجد الأربعة (2)حتی یبلغ أساسها و یصیّرها عریشا کعریش موسی و تکون المساجد کلّها جمّاء لا شرف لها کما کان علی عهد رسول اللّه(الخبر)؛ (3)زمانی که«قائم علیه السّلام»قیام نمود، وارد کوفه می شود و دستور تخریب چهار مسجد را صادر می فرماید تا به اساس برسد و آن ها را مانند عریش موسی قرار دهد و همۀ مساجد همانند زمان رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بدون مشرف و دیوار بلند خواهد بود.»

2-ابو بصیر در حدیثی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا قام القائم سار إلی الکوفة فهدم بها أربعة مساجد و لم یبق مسجد علی الأرض له شرف إلا هدمها و جعلها جماء؛ (4)زمانی که«قائم علیه السّلام»قیام نمود،به کوفه می رود.پس در آن جا چهار مسجد را ویران کند و باقی نمی ماند در روی زمین مسجدی که بلندی(در داخل مسجد شاه نشین)داشته باشد،مگر این که(برای از بین بردن امتیازات طبقاتی)همۀ آن ها را ویران نماید و

ص:338


1- 1) -أنوار النّعمانیّة:84/2؛بشارة الإسلام:ص 315؛إلزام النّاصب:260/2؛بحار الأنوار:11/53 ح 1 س 8.
2- 2) -منظور از این مساجد ممکن است مسجد کوفه و سهله و مسجد زید بن صوحان و صع [1]صعة بن صوحان باشد؛وقتی که این ها تخریب شد آن ها را؛مانند عریش موسی علیه السّلام قرار می دهد(عریش خیمه مانندی است که به طور سایه بان زده می شود و یا ستون های چوبی است که روی آن ها را با لیف خرما بپوشانند) بدون این که دیوار بلند و یا مناره داشته باشد آن گونه که در زمان رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بود چنان که در حدیث آمده است:إنّ المساجد لا تشرف تبنی جماء ای لا تشرف جدرانها؛مساجد بدون مشرف ساخته می شود، یا ممکن است منظور مسجد چهارگانه ای که به شکرانۀ شهادت امام حسین علیه السّلام بنا شده بود را تخریب نماید و منظور از محلّ مرتفع مساجد،قسمت های بلند آن ها که در داخل مسجد برای طبقۀ اشراف بنا می کنند و به آن ها«شاه نشین»گویند را تخریب نماید تا اختلافات طبقاتی از بین برود.
3- 3) -معجم الملاحم و الفتن:10/ [2]4؛بیان الأئمّة: [3]203/3 از العوالم؛بحار الأنوار:333/52 ب 27 ح 61 از غیبت طوسی.
4- 4) -بحار الأنوار:339/52 ب 27 ح 84 از ارشاد.

گشاده و باز قرار می دهد.»

45*چهار چشمه در مسجد کوفة

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:جدّم امیر المؤمنین علیه السّلام در وصف مسجد کوفه می فرماید:«فی وسطه عین من دهن و عین من ماء شراب للمؤمنین و عین من ماء طهور للمؤمنین؛در وسط مسجد چشمه ای از روغن و چشمه ای از شیر و چشمه ای از آب برای نوشیدن مؤمنان و چشمه ای از آب برای شستشوی مؤمنان وجود دارد.»

2-«و عین من ماء طهور للمؤمنین؛ (1)و چشمه ای از آب برای شستشوی مؤمنان وجود دارد.»

3-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و یظهر فی مسجد الکوفة عین من دهن و عین من ماء للطّهور و عین من ماء للشّرب؛ (2)و ظاهر می شود(می کند)در مسجد کوفه،چشمه ای از روغن و چشمه ای برای شستشو و دیگری برای شرب(نوشیدنی).»

چشمه های چهارگانۀ مذکور در مطالب فوق از دست آوردهای مهم حضرت «قائم علیه السّلام»می باشد و هرکدام از آن ها فراوان و جواب گوی نفوس پایتخت به آن عظمت را خواهد داشت.

4-امام حسین علیه السّلام در حدیث طولانی به اصحابش فرمود:«ثمّ إنّ اللّه یخرج من مسجد الکوفة عینا من دهن و عینا من ماء و عینا من لبن؛ (3)سپس خداوند از مسجد کوفه چشمه ای از روغن و چشمه ای از آب و چشمه ای از شیر بیرون می آورد.»

46*استخراج نفت از مسجد کوفه

عراق سرشار از معدن نفت است که با حفّاری های گوناگون به مرور زمان آن را

ص:339


1- 1) -أبی عبد اللّه علیه السّلام فرمود:قال أمیر المؤمنین علیه السّلام فی وصف مسجد الکوفة:فی وسطه عین من دهن و عین من لبن و عین من ماء شراب للمؤمنین و عین من ماء طهور للمؤمنین. تهذیب الأحکام:325/1؛بحار الأنوار: [1]374/52 ب 27 ح 172 از اصول کافی؛بیان الأئمّة:256/3 از الکتاب المبین.
2- 2) -بیان الأئمّة:256/3 از صدوق.
3- 3) -بحار الأنوار:61/53 ب 29 ح 52 از الخرایج.

کشف کرده و مورد استفاده قرار می دهند،ازاین رو هیچ بعدی ندارد که در وسط مسجد کوفه هم«دری»از انبارهای طبیعی نفت وجود داشته باشد که بعد از ظهور «قائم علیه السّلام»با دست آن حضرت کشف خواهد شد.

«عین من دهن»(چشمه ای از روغن)را به نفت معنا کرده اند؛چون نفت روغن معدنی و قابل احتراق سریع است و به آن طلای سیاه نیز گفته می شود و در بعضی روایات«الکبریت و النفط»تعبیر شده است. (1)

اصلاحات عمومی

اشاره

روایات بسیاری پیرامون اصلاحات عمومی که توسط مقام ولایت کبرای الهی انجام خواهد گرفت،آمده است و بزرگانی مانند شیخ طوسی رضی اللّه عنه در کتاب غیبت و نیز نعمانی قدّس سرّه در کتاب غیبت خود،شیخ حرّ عاملی قدّس سرّه در وسایل الشّیعه و مرحوم مجلسی قدّس سرّه در بحار الانوار و سایر بزرگان در کتب خود آورده اند که به پاره ای از آن ها اشاره می کنیم.

47*خیابان کشی ها و بزرگراه ها

یکی از عوامل پیشرفت و آبادانی کشور،وجود راه ها و بزرگراه ها و خیابان های وسیع و تحرّک وسایل نقلیه و رفت وآمد و تردّد زیاد است.کارشناسان محیط زیست آن ها را به شریان و رگ های بدن تشبیه کرده اند،آن گونه که«رگ ها»تأمین کنندۀ وسایل«حیات»ساختمان بدن و خون رسانی به ریشه های ریز و درشت آن است،همان گونه نیز بزرگراه ها و خیابان های آباد و کوچه های گشاد و وسیع،عهده دار عمران و آبادانی کشور می باشد.

در زمان«دولت کریمه»مسؤولین و گردانندگان کشور و در رأس آن مقام ولایت

ص:340


1- 1) -«عین من الدّهن:و المراد بالدّهن هو النّفط لأنّ النّفط عرف بأنّه دهن معدنیّ سریع الإحتراق توقد به النّار و یتداوی به...»بیان الأئمّة:257/3.

عظمای خداوند،حضرت بقیّة اللّه الأعظم-روحی و أرواح العالمین لتراب مقدمه الفداء-به اجرای پروژه های مهم ارتباطات زمینی و هوایی خواهد کرد،تا بندگان خدا که به آن ها«عیال اللّه»گفته می شود،در رفاه و آسایش و با خاطر آسوده زندگی کنند.

48*بزرگ راه ها

ابی بصیر گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«و وسّع الطریق الأعظم؛ (1)و بزرگ راه ها را توسعه می دهد.»

49*رفع موانع از سر راه ها

1-«و یهدم کلّ مسجد علی الطریق؛ (2)تمام مسجدهای مزاحم بر(کشیدن)راه را ویران خواهد نمود.»

2-«و یهدم کلّ مسجد فی الطریق؛ (3)و تمام مسجدی که در مسیر راه قرار گرفته است خراب می نماید(چون جایی که سد راه نماید،صلاحیت مسجد شدن را ندارد و خواندن نماز در مسیر مردم و سدّ معبر و ایجاد مزاحمت جایز نیست).»

50*پنجره های مشرف به راه

پنجره های مشرف بر گذرگاه ها نقش بزرگی در فساد و خیانت های زناشویی و نظایر آن دارد که وجود آن ها سبب می شود هرچه در درون خانه ها می گذرد،به بیرون انتقال یابد،به خصوص در تابستان ها و روزهای گرم سال که در معرض دید قرار می گیرد.

ص:341


1- 1) -بحار الأنوار:339/52 ب 27 [1] ح 84 از ارشاد.
2- 2) -وسائل الشّیعة:184/2 ب 97 ح 25378. [2]مهدی منتظر:424؛معجم الملاحم و الفتن:10/4 بحار الأنوار: 333/52 ب 27 ح 67 از غیبت طوسی.
3- 3) -وسائل الشّیعة:184/2 ب 97 ح 25378. [3]مهدی منتظر:424؛معجم الملاحم و الفتن:10/4 بحار الأنوار: 333/52 ب 27 ح 67 از غیبت طوسی.

«و یسدّ کلّ کوّة إلی الطریق؛ (1)قائم علیه السّلام دریچه ها و پنجره های بازشده به خیابان ها و کوچه ها را مسدود می کند(ایجاد پنجره های جدید را به شوارع ممنوع اعلام می دارد).»

51*برچیده شدن بالکن ها و ناودان ها

1-«و یسدّ کلّ جناح و کنیف و میزاب إلی الطریق؛ (2)تمامی بالکن ها و فاضلاب ها و ناودان هایی که مشرف و یا واقع در راه هاست را می بندد.(زیرا فضای باز خیابان ها و کوچه ها حقّ مسلّم عموم است و این کارها تجاوز به حقّ عمومی است).»

2-«و یخرّب کلّ رازونة و جناح إلی الطریق و کذا المیازیب؛ (3)و همۀ روزنه ها و ایوان ها را تخریب می نماید،هم چنین ناودان ها(زیرا وجود این عملیات باعث آلودگی محیط زیست و جلوگیری از لغزندگی و افتادن افراد سالخورده و زنان هنگام بارندگی و ده ها مسایل دیگر می شود).»

3-ابی بصیر گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«و کسر کل جناح خارج عن الطریق؛ (4)تمام بالکن های مزاحم بر راه ها را می شکند.»

4-ابی بصیر گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«و أبطل الکنیف و المیازیب إلی الطرقات و لا یترک بدعة إلا أزالها و لا سنة إلا أقامها؛ (5)فاضلاب و ناودان های مشرف بر راه ها را نابود می کند و بدعتی نمی گذارد،مگر این که آن را زایل می گرداند و سنّت(تعطیل شده ای) نماند،مگر این که آن را پایدار سازد.»

ص:342


1- 1) -تهذیب الأحکام:314/10 ح 1169؛وسائل الشّیعة:181/19؛معجم الملاحم و الفتن:8/4 بحار الأنوار:333/52 ب 27 ح 61 از غیبت طوسی.
2- 2) -وسائل الشّیعة:184/2 ب 97 ح 25378.مهدی منتظر:424؛معجم الملاحم و الفتن:10/4 بحار الأنوار:333/52 ب 27 ح 61 از غیبت طوسی.
3- 3) -وسائل الشّیعة:184/2 ب 97 ح 25378. [1]مهدی منتظر:424؛معجم الملاحم و الفتن:10/4.)
4- 4) -بحار الأنوار:339/52 ب 27 [2] ح 84 از ارشاد.
5- 5) -همان مدرک:339/52 ب 27 ح 84 [3] از ارشاد. [4]
52*تخریب خانه های مشرف به همسایه

1-«و البیوت الّتی تشرع إلی الجوار؛ (1)و خانه هایی که مشرف به(حریم)همسایه است را مسدود و یا تخریب می نماید.»

قوانین راهنمایی و رانندگی

53*سواره ها از وسط و پیاده ها از کنار

1-علیّ بن سوید گوید که امام موسی بن جعفر علیهما السّلام فرمود:«إذا قام قائمنا علیه السّلام قال یا معشر الفرسان!سیروا فی وسط الطریق یا معشر الرجال سیروا علی جنبی الطریق فأیّما فارس أخذ جنبی الطریق فأصاب رجلا عیبا الزمناه الدیة و أیّما رجل أخذ فی وسط الطریق فأصابه عیب فلادیة له؛ (2)زمانی که«قائم علیه السّلام»ما قیام کند،می فرماید:ای گروه سواره ها!از وسط راه(خیابان یا جاده ها)حرکت کنید و ای گروه پیاده ها!از کنار دو طرف راه(پیاده روها)حرکت کنید.

پس هر سواره ای از پیاده رو برود و کسی را معیوب کند،به پرداخت دیه الزام می کنم و هر پیاده ای از وسط راه(سواره رو)ادامۀ مسیر دهد و عیبی به او برسد، (تصادف کند)برای او دیه پرداخت نمی شود.»

2-در اثبات الهداة از قول امام کاظم علیه السّلام نقل می کند که فرمود:هرگاه قائم علیه السّلام قیام نماید،بگوید:ای سواره ها!از وسط جاده و ای پیادگان!از هردو طرف جاده(از پیاده روها)بروید. (3)

ص:343


1- 1) -همان
2- 2) -تهذیب الأحکام:314/10 ح 1169؛وسائل الشّیعة:181/19؛ [1]معجم الملاحم و الفتن:8/4.
3- 3) -معجم أحادیث الإمام المهدی:136/4 ح 1195؛اثبات الهداة:455/3 ب 32 ف 2 ح 81؛تهذیب الأحکام:314/10 ب 28 ح 1169.
54*آقایان از میانۀ راه و بانوان از کنار

1-امام کاظم علیه السّلام فرمود:«لا ینبغی للمرأة أن تمشی فی وسط الطریق و لکنّها تمشی إلی جانب الحائط؛ (1)شایسته نیست زنان از وسط راه بروند و لکن آن ها از(کنار جاده) بغل دیوار رهسپار شوند(تا با مردان در راه تلاقی نداشته باشند).»

2-ولید بن صبیح گوید که امام صادق علیه السّلام از قول رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«لیس للنّساء من سروات الطریق شیء تمشی فی جانب الحائط و الطریق؛ (2)برای زنان چیزی (حقی)نیست تا از وسط راه ها راه بروند،بلکه از کنار دیوار و راه رهسپار شوند.»

3-ابن ابی عمیر از قول هشام بن سالم گوید که امام صادق علیه السّلام از قول جدّش رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«لیس للنّساء من سراة الطریق و لکن جنبیه؛ (3)برای زنان(صحیح نیست)از بلندی های جاده راه بروند،بلکه از دو طرف جاده(هموار یا پایین)راه بروند.»

4-جابر بن یزید جعفی گوید که شنیدم امام باقر علیه السّلام فرمود:«و لیس للنّساء من سروات الطریق شییء و لهنّ جنبتاة؛ (4)برای بانوان حقّی نیست که از وسط راه(جاده و خیابان)راه بروند و دو طرف راه مخصوص آن هاست.»

5-هشام بن سالم گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«لیس للنّساء من سروات الطریق شیء و لکن یمشین فی وسط الطریق. (5)برای زنان(صحیح یا جایز)نیست از بلندی ها راه بروند،بلکه از میانۀ راه(پایین ترین قسمت)راه بروند(تا اعضایشان مشخّص و دیده نشود).»این روایت به ظاهر با روایات بالا تفاوت دارد و می توان کلمۀ وسط را به پایین ترین قسمت راه معنا کنیم وگرنه روایات بالا راه رفتن

ص:344


1- 1) -من لا یحضره الفقیه:366/3 ح 1741؛معانی الأخبار:156/1؛وسائل الشّیعة:184/20 ب 97 ح 25378. [1]
2- 2) -اصول کافی:518/5 ح 1؛ [2]وسائل الشّیعة:183/20 ح 25376. [3]سروات الّریق ای ظهر الطّریق و وسطه (مجمع البحرین:368/2)؛ [4]مختار الصّحاح:ص 16؛لسان العرب:379/14؛ [5]الفائق فی غریب الحدیث:2 125/ [6] با تغییر کمی سرات-سروات ج:پشت بالا برآمدگی روز میانۀ راه و جای بلند.(المنجد لغت سراة).
3- 3) -اصول کافی:519/5 ح 4؛ [7]وسائل الشّیعة:183/20 ح 25377. [8]شیخ صدوق قدّس سرّه نیز این روایت را در کتاب معانی الأخبار:156/1 آورده است.
4- 4) -وسائل الشّیعة:221/20 شماره 123 [9] باب(جملة من الأحکام المختصّة بالنّساء از خصال صدوق.
5- 5) -أمالی طوسی:273/2؛ [10]وسائل الشّیعة:222/20 ح 25474. [11]

بانوان از وسط راه را نهی می کند.

ادیان و حقوق اقلیّت ها

اشاره

(1)

در مورد سرنوشت ادیان در حکومت امام زمان علیه السّلام سه دسته روایت به دست ما رسیده است و مطلب را نیز سه گونه می توان بررسی کرد.

55*ناصبی ها

1-پیروان تمامی ادیان،حتی ناصبی ها و کسانی که شبهۀ کتاب دارند،در قبول و عدم قبول اسلام آن روز آزادند،ولی در صورت عدم قبول باید جزیه بدهند و در زیر لوای اسلام با شریعت خود زندگی کنند و می توانند با بستن پیمان ذمّه و کسب تابعیت در قلمرو حکومت اسلامی،هرجا که رییس کشور صلاح بداند،روزگار خود را سپری کنند و از حقوق انسانی خود بهره مند شوند.

در این مورد روایت زیادی به دست نیامده است،اما بعضی از روایات(مانند دو روایت ذیل)اشاره بر عموم ادیان دارد.

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا قام القائم عرض الإیمان علی کلّ ناصب فان دخل فیه بحقیقة و إلاّ ضرب عنقه أو یؤدّ الجزیة کما یودّیها الیوم أهل الذمّة و یشدّ علی وسطه الهمیان و یخرجهم من الأمصار إلی السواد؛ (2)زمانی که«قائم علیه السّلام»قیام کرد،ایمان را به همۀ ناصبی ها ارایه می دهد.اگر با حقیقت قلب قبول نمود،چه بهتر وگرنه گردن زده می شوند و یا مانند اهل ذمّه(یهود و نصاری)جزیه پرداخت نمایند و به کمرش همیان می بندد و آن ها را از شهرها به کوه و دشت بیرون می کند(تبعید می نماید).»

2-امام صادق علیه السّلام دربارۀ آیات ذیل اَلَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَی الْأَرْضِ هَوْناً فرمود:«إلی

ص:345


1- 1) -به فصل دین واحد این کتاب مراجعه شود.
2- 2) -روضة الکافی:ص 227 ح 288؛معجم الملاحم و الفتن:11/4؛بشارة الإسلام:ص 239 و 261؛ [1]یوم الخلاص:ص 323 از آن.بحار الأنوار:375/52 ب 27 ح 175. [2]

قوله: حَسُنَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاماً ثلاث عشر آیات قال:هم الأوصیاء یَمْشُونَ عَلَی الْأَرْضِ هَوْناً؛ (1)آن ها اوصیا هستند در زمین که با خواری راه می روند،وقتی که«قائم علیه السّلام»قیام کرد،همۀ ناصبی ها را به او نشان می دهند.پس اگر به اسلام که«ولایت»است،اقرار کردند،چه بهتر وگرنه گردن زده می شوند یا به زیر بار جزیه بروند و آن را بپردازند، آن گونه که اهل ذمّه پرداخت می کنند.»

اگر در دو روایت فوق عبارت«کلّ ناصب»به طور عام معنا شود؛یعنی پیروان همۀ ادیان جز اسلام،در این صورت مفهوم روایت ها پیروان تمام ادیان را فرا می گیرد.

اگر فقط به ناصبان و دشمنان خاصّ امیر المؤمنین علی علیه السّلام معنا شود،دایره کوچک تر شده و سایر ادیان جز یهود و نصارا از معنای آن کنار می روند.

ولی آن چه صحیح به نظر می آید معنای عام آن است؛چون خداوند عادل و دادگستر است و باید برای فرقه ها و پیروان ادیان به طور عموم اتمام حجّت شود لِیَهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَنْ بَیِّنَةٍ وَ یَحْیی مَنْ حَیَّ عَنْ بَیِّنَةٍ (2)تا آن ها که هلاک می شوند از روی اتمام حجّت باشد و آن ها که زنده می شوند(هدایت می یابند)با دلیل روشن باشد.

56*یهود و نصارا

2-فقط پیروان ادیان آسمانی،مانند یهود و نصاری اگر خواستند با ادای جزیه و مالیات در زیر لوای اسلام زندگی کنند و تا زمانی که پیمان شکنی نکرده اند، می توانند با مسلمان ها به صورت مسالمت آمیز ادامۀ حیات دهند.

1-ابو بصیر ضمن روایتی گوید که از امام صادق علیه السّلام پرسیدم:«فما یکون من أهل الذمّة عنده؟قال یسالمهم کما سالمهم رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و یؤدّون الجزیة عن یدوهم صاغرون؛ (3)چگونه خواهند بود اهل ذمّه در نزد آن حضرت؟

ص:346


1- 1) -الفرقان:63؛ [1]تفسیر فرات:107؛ [2]بحار الأنوار:373/52 ب 27 ح 167. [3]
2- 2) -انفال:42. [4]
3- 3) -بحار الأنوار:376/52 ب 27 ح 177 و 381/52 [5] ب 27 ح 191 به نقل از مزار کبیر؛بشارة الإسلام [6]ص

فرمود:«با آن ها مسالمت می کند همان گونه که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله مسالمت کرد،با دست خود جزیه می دهند و تن به ذلّت و خواری می دهند.»

2-امام باقر علیه السّلام فرمود:«إذا قام قائم أهل البیت و یستخرج التوراة و سائر کتب اللّه عزّ و جلّ من غار بأنطاکیة یحکم بین أهل التوراة بالتّوراة و بین أهل الإنجیل بالإنجیل و بین أهل الزبور بالزّبور و بین أهل القرآن بالقرآن؛ (1)وقتی که«قائم»اهل بیت علیهم السّلام قیام کرد، تورات و سایر کتاب های آسمانی را از غاری در انطاکیه(از شهرهای سوریه)بیرون آورد و بین اهل تورات با تورات و با اهل انجیل با انجیل و اهل زبور با زبور و بین اهل قرآن با قرآن قضاوت می کند.»

از روایت فوق استفاد می شود که اقلیّت ها در«دولت کریمه»از آزادی کامل برخوردار گشته و از نظر قضایی و غیره آزاد خواهند بود و در دعاوی و منازعات و اختلافات مخصوص خود خواهند توانست به دادگاه های خود مراجعه کنند و چنان چه دادگاه ویژه نداشته باشند و یا با افراد مسلمان نزاعی داشته باشند با اطمینان خاطر و اعتماد کامل به حاکم مسلمان ها مراجعه می کنند و او نیز طبق عدل واقعی در میان آن ها برابر کتاب خودشان قضاوت می نماید.

به احتمال قوی این خوش رفتاری و زندگی مسالمت آمیز مسلمان ها با اقلیّت ها در دولت«مهدی علیه السّلام»سبب خواهد شد؛

1-آن ها مدّت طولانی دوام بیاورند و باقی بمانند.

2-آن ها با مرور زمان به دین اسلام و مسلمان ها عادت نموده و در درازمدّت یا کوتاه مدّت دین اسلام را بپذیرند.

در میان اقلیّت ها طولانی بودن عمر یهود و نصارا تا قیامت از آیاتی مانند آیات ذیل استفاده می شود و در زیر لوای اسلام بودنشان تأیید می شود.

1- إِذْ قالَ اللّهُ یا عِیسی إِنِّی مُتَوَفِّیکَ وَ رافِعُکَ إِلَیَّ وَ مُطَهِّرُکَ مِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ جاعِلُ

ص:347


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 125؛بحار الأنوار:351/52 ب 27 ح 103 از آن.

اَلَّذِینَ اتَّبَعُوکَ فَوْقَ الَّذِینَ کَفَرُوا إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ (1)(به یاد آورید)زمانی را که خداوند فرمود:ای عیسی!من تو را برمی گیرم و به سوی خود بالا می برم و تو را از کسانی که کافر شدند،پاک می سازم و کسانی را که از تو پیروی کردند تا روز رستاخیز برتر از کسانی که کافر شدند قرار می دهم.

2- وَ مِنَ الَّذِینَ قالُوا إِنّا نَصاری أَخَذْنا مِیثاقَهُمْ فَنَسُوا حَظًّا مِمّا ذُکِّرُوا بِهِ فَأَغْرَیْنا بَیْنَهُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ (2)ما از کسانی که ادّعای نصرانیت دارند،پیمان گرفتیم.پس پاره ای از پندهای ما را فراموش نمودند،ما هم کینه و دشمنی را تا قیامت در بینشان انداختیم.

3- وَ قالَتِ الْیَهُودُ یَدُ اللّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَیْدِیهِمْ وَ لُعِنُوا بِما قالُوا بَلْ یَداهُ مَبْسُوطَتانِ یُنْفِقُ کَیْفَ یَشاءُ وَ لَیَزِیدَنَّ کَثِیراً مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ طُغْیاناً وَ کُفْراً وَ أَلْقَیْنا بَیْنَهُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ (3)یهودیان گفتند:دست خدا بسته است.دست خودشان بسته باد و به سزای این نسبت ناروا که به خدا دادند لعن شوند،بلکه دست رحمت او گشوده است و هرچه بخواهد انفاق می کند.قرآنی که از سوی خدایت بر تو نازل شده سرکشی و کفر بسیاری از آنان را افزون نماید و تا قیامت در میان آن ها دشمنی و کینه انداختیم.

از ظواهر آیات این گونه استفاده می شود که یهود و نصارا تا قیامت و در عصر دولت«مهدی علیه السّلام»نیز باقی خواهند ماند و در حمایت حکومت اسلامی،آزادانه زندگی خواهند نمود و دولت های باطل همه سقوط می کنند و تمامی قدرت ها و حکومت های جهانی به تصرف مسلمان ها درمی آید.

57*اقلیّت ها به طور عام
اشاره

3-روایات نشان می دهد که راه سوّمی وجود ندارد،تسلیم یا مرگ!

1-امام باقر علیه السّلام فرمود:صاحب این امر جزیه قبول نمی کند آن سان که رسول

ص:348


1- 1) -آل عمران:55. [1]
2- 2) -مائده:41. [2]
3- 3) -مائد 64. [3]

خدا صلّی اللّه علیه و اله قبول نمود،بلکه به آیۀ وَ قاتِلُوهُمْ حَتّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلّهِ (1)با آن ها بجنگید تا فتنه ای(در روی زمین)نباشد و تمام دین برای خدا باشد.این حدیث قاطعانه به ریشه کن ساختن فساد و سرمایه های فساد دستور می دهد.

2-در روایت حسین بن مسعود عبارت«و یضع الجزیة؛جزیه را فرونهد»را این گونه معنا کرده اند«و یضع الجزیة"معناه أنه یضعها من أهل الکتاب و یحملهم علی الاسلام؛جزیه را از اهل کتاب(یهود و نصاری)برمی دارد و آن ها را به قبول اسلام وادار می سازد.»

3-امام باقر علیه السّلام در حدیث دیگر فرمود:«فیفتح اللّه شرق الأرض و غربها و یقتل الناس حتی لا یبقی إلاّ دین محمّد؛ (2)پس خداوند شرق و غرب زمین را برای او می گشاید و مردم را می کشد و جز دین محمّد چیزی(دینی)باقی نمی ماند.»

4-امام صادق علیه السّلام فرمود:«إذا خرج القائم لم یکن بینه و بین العرب و الفرس إلاّ السیف لا یأخذها إلاّ بالسّیف و لا یعطیها إلاّ به؛ (3)زمانی که«قائم علیه السّلام»خروج نمود،بین او و عرب و فارس غیر از شمشیر هیچ چیز نخواهد بود و آن را نمی گیرد،مگر با شمشیر و عطا نمی کند،مگر با شمشیر.»

5-«و یهلک اللّه فی زمانه الملل کلها إلاّ الاسلام؛ (4)خداوند در زمان او غیر از اسلام تمام ملّت ها(ادیان)را نابود می سازد(از بین می برد).»

محمّد بن صبّان گوید:همانا«مهدی علیه السّلام»پابه پای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله می رود و خطا نکند(چون برای او)ملکی است که راهنمایی می کند.اسلام را با او بعد از ذلّت، عزّت می بخشد و بعد از مرگش آن را زنده می کند«و یضع الجزیة و یدعوا إلی اللّه بالسّیف فمن أبی قتل و من نازعه خذل؛و جزیه را فروگذارد و با شمشیر به سوی خدا فرا خواند،هرکس سرپیچی نماید،کشته شود و هرکس با او مبارزه کند،خوار گردد.»

ص:349


1- 1) -انفال:39. [1]تفسیر عیاشی:65/2 ح 49؛ [2]معجم أحادیث الإمام المهدی:29/5 ح 1453؛ [3]بحار الأنوار:/52 375 ب 27 ح 91. [4]
2- 2) -بحار الأنوار:340/52 و ص 390. [5]
3- 3) -بحار الأنوار:389/52 ب 27 ح 210؛ [6]معجم الملاحم و الفتن:6/4 حرف«ق»و مشابه این روایت با اضافات در غیبت نعمانی:ص 234 [7] از آن حضرت.
4- 4) -سنن أبو داود ج 2 ص 342. [8]

6-«أین قاصم شوکة المعتدین أین هادم أبنیة الشرک و النفاق أین مبید أهل الفسوق و العصیان و الطغیان و أین حاصد فروع الغیّ و الشقاق أین طامس آثار الزیغ و الأهواء أین قاطع حبائل الکذب و الإفتراء أین مبید العتاة و المردة أین مستأصل أهل العناد و التضلیل و الإلحاد؛کجاست درهم شکننده شوکت متجاوزان،کجاست ویران کنندۀ بناهای شرک و نفاق،کجاست نابودکنندۀ اهل نادرستی و عصیان و طغیان،کجاست دروکنندۀ شاخه های متمرّدان و تفرقه افکنان،کجاست محوکنندۀ آثار گمراهان و هوس بازان، کجاست قطع کنندۀ طناب های دروغ گویان و تهمت زنان،کجاست از میان بردارندۀ گردنکشان و تمرّدکنندگان،کجاست از بنیان کن اهل عناد و گمراه کنندگان و ملحدان.»

7-محمّد بن فضیل گوید از امام سجاد علیه السّلام دربارۀ از آیۀ هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ سؤال نمودم؟

در پاسخ فرمود:«هو أمر اللّه و رسوله(هو الّذی أمر رسوله)بالولایة لوصیّه و الولایة هی دین الحق قلت:(لیظهره علی الدین کلّه)قال لیظهره علی جمیع الأدیان عند قیام القائم علیه السّلام؛ (1)آن امر خدا و رسول است(ابلاغ)ولایت به وصیّ اش و ولایت دین حقّ است.

گفتم:(منظور از)لیظهره...چیست؟

فرمود:تا آن دین را به تمام ادیان غالب گرداند،بعد از قیام«قائم علیه السّلام».»

با توجّه به روایات دستۀ سوّم و دستور برچیدن آن ها از روی زمین معنای آیۀ مذکور در دستۀ دوم پیرامون یهود و نصارا معنای دیگری خواهد یافت(از قبیل کنایه و استعاره و مجاز)؛یعنی آیات فوق به طور مجازی طولانی بودن مدّت بقای آن ها را می رساند و بازگو می کند،مانند آیه های خالِدِینَ فِیها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ (2)برای همیشه در بهشت غرق در نعمت می شوند یا در جهنم می سوزند مادامی که آسمان ها و زمین هست(برپاست)؛یعنی آن ها به مدّت طولانی در آتش خواهند سوخت!

بنابراین چنان نخواهد بود که آن ها بتوانند در عصر حکومت«ولایت»به کار

ص:350


1- 1) -توبه33/؛ [1]کافی:433/1.
2- 2) -هود:107-108. [2]

شکنی های زیرزمینی و سایر اعمال ننگین خود ادامه دهند؛چون باید روزی فرا رسد که دین واحد بر جهان حکم فرما شود.

(یهود)دو موعود خود،مسیح و محمّد علیهما السّلام را و(نصارا)هم تنها موعود خود، محمّد صلّی اللّه علیه و اله را نپذیرفتند،لیکن از دست موعود سوّم رهایی نخواهند یافت.

در روایات اسلامی آمده است که جماعتی گرد«دجّال»را می گیرند و با ظهور «مهدی علیه السّلام»و فرود آمدن عیسی علیه السّلام و کشته شدن دجّال،آنان نیز قتل عام می شوند و دامنۀ تاریخ و بشریّت از لوث وجود آنان پاک می گردد.(این هم یک خباثت عجیب و پستی دیگر؛برخی از آنان،حتی در آخر الزمان نیز تسلیم حق نمی شوند، بلکه در زمرۀ هواداران دجّال درمی آیند (1). (2)

جمع بین روایات

از روایت های گوناگون می توان این بحث را بدین گونه جمع بندی و معنا کرد که مسألۀ پیاده کردن حکومت«اللّه»در تمامی نقاط روی زمین مراحل گوناگون خواهد داشت.

1-در ابتدای کار با اقشار مختلف با رأفت اسلامی و نرمش نبوی وارد مذاکره خواهد شد و با شرایط عطوفت و بزرگ منشی رفتار خواهد نمود که گروهی،اگرچه کم،رعایت مصالح خود را خواهند پذیرفت،ولی با گذشت زمان یا در اثر تبلیغات آزاد و آرام رسانه های گروهی متأثّر شده و به اسلام خواهند گروید و یا خباثت و عدم شایستگی وجودی آنان باعث می شود که از مهربانی و گذشت مسؤولین امر و مسلمان ها سوء استفاده کرده و ایجاد مزاحمت نمایند،دراین صورت به مرحلۀ دوّم اقدام خواهد نمود.

2-برای جلوگیری از خونریزی زیاد با ارعاب و ایجاد ترس و وحشت که به وسیلۀ ابرهای خشن و شدید(که طبق روایات در روز تخییر حضرت سلیمان علیه السّلام

ص:351


1- 1) -خورشید مغرب:ص 56.
2- 2) -در بخش 7 به فصل های دین واحد و تسلیم یا مرگ مراجعه شود.

آرام آن را اختیار کرد،ولی صعب و سخت آن برای«قائم علیه السّلام»ذخیره ماند)و با ایجاد رعد و برق و صاعقه و...برای کشاندن آنان زیر لوای اسلام اقدام خواهد نمود و در این مرحله نیز بدون شک گروه دیگری زیر لوای قرآن قرار گرفته و به مسلمان ها خواهند پیوست و اگر در این مرحله هم عدّه ای در مقام عناد و لجاجت ایستادگی کردند،آن وقت است که مرحلۀ سوّم شروع خواهد شد.

3-این مرحله،مرحلۀ غربال کردن،ریشه کن کردن،نابود ساختن و به فنا دادن آنان خواهد بود.آن وقت است که شمشیر شرربار غضب و انتقام خداوندی با دست«ولیّ مطلق»و خلاصۀ تمامی انبیا و اوصیا از آدم تا خاتم و از خاتم الانبیا تا خود خاتم الاوصیا علیهم السّلام کشیده خواهد شد و بر گردن ستمگران و یاغیان و منافقان و زورگویان فرود خواهد آمد و بر پیکر سوء استفاده کنندگان از سیادت و بزرگواری آن«مصلح جهانی»خواهد نشست،پس این سه مرحله را این گونه می شود خلاصه کرد؛به غیر از وسایل ارتباط جمعی آن روز که از پیشرفته ترین آن خواهد بود و یا در اثر جنگ های خانمان سوز و اختلاف های پیش از ظهور که گریبان جوامع و اقوام مختلف را فراگرفته،این وسایل ارتباطات از بین خواهد رفت؛در هردو صورت از سوی امام علیه السّلام مبلّغین فراوان به طور عادلانه،نه آمرانه اقشار مختلف جامعه را به دین اسلام دعوت کرده و فرامی خوانند و به صورت گوناگون اتمام حجّت می نمایند.اگر با این روش زیر بار نرفتند با تشکیلات مخوف رعد و برق و صاعقه و غیره که در فاصلۀ یک ماه راه پیش از امام علیه السّلام در حرکت خواهد بود،رفتار خواهند کرد که شاید با رعب و وحشت متنبّه شده و زیر پرچم اسلام درآیند و اگر باز زیر بار نرفته و اسلام و قوانین آن را نپذیرند،دیگر جز اعدام و نابودی و تطهیر روی زمین از پیکرهای کثیف آن ها راهی وجود نخواهند داشت.امام علیه السّلام با از بین بردن طواغیت و تخریب آثار و نابود ساختن نشانه های آنان،زمین را از وجود مضرّ آن ها پاک می کند.

چنان چه با دقّت به روایت ابو بصیر که در فوق آورده شد.نیز تلویحا استفاده می شود،آن طور که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در اوّل ورود به مدینه با آنان مسالمت کرد و در

ص:352

نهایت در اثر بیعت شکنی ها محدود شدند،همان گونه نیز در حکومت امام مهدی علیه السّلام که با سیرۀ جدّ بزرگوارش رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله وارد معرکه خواهد شد،برای اتمام حجّت نخست با آن ها رفتار مسالمت آمیز خواهد داشت،ولی آنان با خباثت های ذاتی که دارند،بنای ناسازگاری گذاشته و ایجاد ناامنی و اخلال به نظم جامعه می نمایند.امام نیز برای آخرین بار ناگزیر از دعوت مجدّد آنان به اسلام و در صورت عدم قبولی آنان،ریشه فساد را سوزانیده و خشک خواهد کرد و پس از آن است که روایت ذیل مصداق پیدا خواهد کرد.

1-امام مجتبی علیه السّلام فرمود:«یدین له عرض البلاد و طولها لا یبقی کافر إلاّ آمن به و لا طالح إلاّ صلح؛ (1)عرض و طول شهرها برایش خاضع می شوند،به طوری که هیچ کافری نماند،مگر این که ایمان آورد و نالایقی نماند،جز این که صالح شود.»

2-طبرسی قدّس سرّه در تفسیر«مجمع البیان»آورده است:زراره و غیره از امام صادق علیه السّلام روایت کرده اند که تأویل این آیه وَ قاتِلُوهُمْ حَتّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ هنوز نیامده است.

«و لو قد قام قائمنا بعد سیری من یدر(که)ما یکون من تأویل هذه الایة لیبلغنّ دین محمّد صلّی اللّه علیه و اله ما بلغ اللیل حتّی لا یکون(م)شرک علی ظهر الأرض. (2)اگر بعدا«قائم علیه السّلام»ما قیام نماید،آن هایی که او را درک می کنند،خواهند دید که تأویل این آیه چه خواهد شد، البتّه دین محمّد صلّی اللّه علیه و اله می رسد به همۀ قسمت هایی که شب رسیده است تا مشرکی در پشت زمین نماند.»

3-«لم یبق أهل دین حتّی یظهروا الإسلام و یعترفوا بالإیمان؛ (3)نماند اهل دینی مگر این که اظهار اسلام کنند و اعتراف به ایمان نمایند.»

4-امیر المؤمنین علی علیه السّلام دربارۀ«مهدی علیه السّلام»فرمود:عرض و طول شهرها برایش خاضع می شوند،به طوری که هیچ کافری نماند،مگر این که ایمان آورد و ناشایستی

ص:353


1- 1) -احتجاج طبرسی:ص 291؛ [1]قادتنا:321/7 ب 39 ح 12. [2]
2- 2) -انفال39/؛مجمع البیان:543/4 و با تفاوت کمی تفسیر عیاشی:54/2؛ [3]روضة الکافی 201؛المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 138. [4]
3- 3) -کشف الغمّة:25/3. [5]

نماند،جز این که صالح شود.» (1)

مطلبی که ناگزیر باید به آن اشاره شود،این است که ممکن است رشد و کمال دولت ها و ملّت های اسلامی تا آن روز به صورتی درآید که اکثریت مردم در اثر ترّقیات فکری و کمال والای خود،امام علیه السّلام را با آغوش باز بپذیرند و یا در اثر خونریزی های وحشت زا به تنگ آمده و هر روز چندین بار آرزوی مرگ خواهند کرد و با صدای یک منجی و یک مصلح پاسخ مثبت داده و به ندای او لبیک گویند.و اللّه العالم.

58*شیعیان در عصر ولایت

در طول تاریخ اسلام«شیعه»به طور دایم زیر شکنجه و ضربات ستمکارانۀ دولت های گوناگون و خلفای جور قرار گرفته و همیشه با اعدام و نابودی و غارت و بی احترامی عمر خود را سپری کرده و متحمل همه گونه آزار و اذیت شده اند.اما در«دولت کریمه»حال و وضع آن ها دگرگون و مورد تغییرات اساسی قرار خواهد گرفت.

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:در دولت«قائم علیه السّلام»شیعیان ما،بزرگان و زمامداران زمین خواهند بود و به هریک از آنان قدرت چهل مرد داده خواهد شد. (2)

2-امام باقر علیه السّلام فرمود:وقتی که امر ما واقع شود و«مهدی علیه السّلام»خروج نماید،هر یک از شیعیان از شیر شجاع تر و از نیزه برّنده تر خواهد شد،به طوری که دشمنان را با پا بر زمین افکنده و با دست آن ها را خواهند کشت. (3)

3-امام صادق علیه السّلام فرمود:خداوند ترس را از قلوب شیعیان ما زدوده و در قلوب دشمنان ما جای خواهد داد.هریک از آنان از نیزه برّنده تر و از شیر جسورتر خواهد گردید،چنان که دشمنش را با نیزه اش بر زمین افکنده و با شمشیرش او را خواهد زد

ص:354


1- 1) -اثیاة الهداة:49/7؛دادگستر جهان:ص 313. [1]
2- 2) -بحار الأنوار:372/52 ب 27 ح 164.
3- 3) -همان مدرک:372/52 ب 27 ح 164.

و در زیر پاهایش لگدمال خواهد نمود. (1)

4-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:گویی هم اکنون به شیعیانمان در مسجد کوفه می نگرم که چادرها را برافراشته و به مردم قرآن می آموزند. (2)

5-امام باقر علیه السّلام فرمود:اگر چنین امری(ظهور)واقع شود،هر مردی از شما قدرت چهل مرد خواهد گرفت و دل هایتان مانند پاره های آهن خواهد شد،به گونه ای که اگر به کوه ها زنید،آن ها را خواهید شکافت.شما در آن زمان حکمرانان زمین و خزانه داران آن خواهید شد. (3)

6-امام باقر علیه السّلام فرمود:هرکه«قائم علیه السّلام»از اهل بیت مرا دریافت،اگر بیماری داشت بهبود یابد و اگر ضعیف بود،قوی شود. (4)

7-هم چنین فرمود:وقتی که«قائم علیه السّلام»ظهور نماید،دست خود را بر سر بندگان خدا می نهد و به آن وسیله عقل آنان را کامل گرداند. (5)

البتّه در رابطه با این فصل،روایات فراوان آمده است که هریک در فصل خودش ذکر گردیده است.

59*کاش به بچّگی برمی گشتیم

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«یتمنّی فی زمنه الصغیر أن یکون کبیرا و الکبیر أن یکون صغیرا؛ (6)در زمان او کوچک آرزوی بزرگسالی و بزرگ سال در آرزوی کوچکی است.

(کوچک ها آرزو می کنند کاش در سن بزرگی بودم و حلاوت و شیرینی نعمت ها را در عهد او می چشیدم و بزرگ ها آرزوی کوچکی می کنند که لذّت ها و نعمت های فراوان عهد او را بیشتر درک می نمودم.»

2-فرمود:«یمکث المهدی فیهم تسعا و ثلاثین سنة یقول الصغیر:یا لیتنی کبرت!یقول

ص:355


1- 1) -بحار الأنوار:372/52 ب 27 ح 164.
2- 2) -غیبت نعمانی:باب 21 ح 3. [1]
3- 3) -بحار الأنوار:335/52 ب 27 ح 69 از الخرائج.
4- 4) -همان مدرک:335/52 ب 27 ح 68 از الخرایج.
5- 5) -کمال الدّین:675/2 باب 58 ح 30 از الخرائج و الجرائح.
6- 6) -الملاحم و الفتن:ص 57؛ [2]الحاوی للفتاوی:154/2؛یوم الخلاص:ص 308.

الکبیر:یا لیتنی کنت صغیرا؛ (1)«مهدی علیه السّلام»در میان آن ها 38 سال می ماند.کوچک می گوید:کاش بزرگ بودم و بزرگ می گوید:کاش کوچک می شدم.»

60*نبیره ها و ندیده های هزاری

1-«و عاش الرجل فی زمانه ألف سنة یولد له فی کلّ سنة غلام لا یولد له جاریة؛ (2)و مرد در ایّام ملک آن حضرت هزار سال عمر کند و در هر سال یک پسر برای او متولد می شود و دختری به وجود نمی آید(هزار پسر غیر از دختر).»

2-امام صادق علیه السّلام به مفضّل فرمود:هرگاه«قائم علیه السّلام»قیام کند،زمین به نور پروردگار خود نورافشان می شود و مردم مستغنی از نور خورشید می شوند و مرد در ایّام فرمانروایی آن حضرت،هزار سال عمر می کند و در هر سال یک پسر برای او متولد می شود و دختر به وجود نمی آید.(هزار پسر غیر از دختر).» (3)

61*شیطان

مسألۀ ابلیس یا شیطان از مسایل سخت و مشکلی است که حلّ آن به این سادگی میسّر نیست؛زیرا دربارۀ او سخن فراوان است که او کیست و چیست و چرا به این صورت درآمد و چرا با آن معلومات شگرف با آدمیان درافتاد و چرا خدای متعال در برابر درخواست او (4)به او مهلت داد و بر بنی آدم مسلّط کرد(اگر تسلّطی در کار باشد)و می دانست که اگر به درخواست او پاسخ مثبت دهد تا پایان عمرش چه غوغاهایی به پا خواهد کرد و از شش جهت با نیروی قوی اولاد فراوانش به آدمیان

ص:356


1- 1) -همان مدرک:ص 57 [1] جز اولش؛الحاوی للفتاوی:154/2؛یوم الخلاص:ص 308.
2- 2) -دلائل الإمامة:241 و 260؛ [2]ارشاد مفید ره:باب 40 فصل 3؛المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:324. [3]
3- 3) -امام صادق علیه السّلام«و یعمر الرجل فی ملکه حتی یولد له ألف ذکر لا تولد فیهم انثی»معجم أحادیث الإمام المهدی:379/5 ح 1816؛ [4]إلزام النّاصب:87/1؛ [5]بحار الأنوار:337/52 ب 27 ح 77؛ [6]ارشاد مفید:356/2 ب 40 ف 3 ح 2؛ [7]منتخب الأنوار المضیئه:ص 333 ف 12.
4- 4) -«پروردگارا(اکنون که مرا از درگاه خود راندی در برابر عبادت های گذشته ام)مرا تا روز قیامت مهلت بده(خداوند نیز خواسته او را اجابت کرد و پذیرفت)فرمود:تو تا«یوم وقت معلوم»از مهلت یافتگانی.

حمله برده و شب و روز وقت و بی وقت با آن ها خواهد جنگید و اولاد آدم را به «جهاد اکبر»گرفتار خواهد ساخت و اگر آدمیان در این جنگ و جهاد پیروز نشوند،در آتش دوزخ خواهند سوخت و آتش گیره و هیزم دوزخ و دوزخیان خواهند شد؟! و ده ها چراها و سؤالات دیگر که درک مفاهیم آن و جواب دادن به آن ها بیرون از عهدۀ این کتاب است،اما با چند پاسخ اجمالی عبور می کنیم.

1-می دانیم که خدای متعال عادل است و دادگستر حق،هیچ موجودی را ضایع و پایمال نمی کند و این را هم می دانیم که شیطان پیش از خلقت حضرت آدم علیه السّلام هزاران سال با عبودیت و بندگی خدا گذرانده بود(با تعبیر ساده از خدا طلب داشت)پس عدالتش ایجاب می کرد پاداش عبادت ها و زحمات او را پرداخت نماید،حتی خود شیطان نیز خدا را زیر سؤال برد که تو حاکم و عادلی،پس آن همه عبادت های من چه می شود؟!بدین جهت خدای-عزّ و جلّ-به او فرمود:در آخرت نصیبی نداری،اما در دنیا هرچه بخواهی اجابت می کنم!او هم طول عمر تا قیامت را درخواست کرد و خداوند با خواستۀ او موافقت کرد.برای تأیید سخن فوق به حدیث ذیل توجّه فرمایید.

1-حسن بن عطیه گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:«ان ابلیس عبد اللّه فی السماء الرابعه فی رکعتین ستّة آلاف سنة و کان انظار اللّه ایّاه إلی یوم الوقت المعلوم بما سبق من تلک العبادة؛ (1)ابلیس در آسمان چهارم مدّت دو رکعت نمازش شش هزار سال (2)طول کشید و مهلت دادن خدا او را تا روز وقت معلوم به خاطر آن عبادت ها بود.

2-نقش شیطان در اغوا و اضلال بنی آدم مانند نقش انبیا و اوصیا علیهم السّلام است.

آن ها بدون اکراه و اجبار به سوی خدا دعوت می کنند،شیطان نیز بدون اکراه

ص:357


1- 1) -نور الثّقلین:14/3 ح 47. [1]
2- 2) -در بعض روایات از امیر المؤمنین علیه السّلام هفت هزار سال و در بعضی از امام باقر علیه السّلام چهار هزار سال آمده است،البتّه چون شیطان از آتش آفریده شده است،خسته نمی شوند و عمر طولانی دارند و می توانند به هر شکلی درآیند،حتی به صورت سگ و خوک،ولی ما انسان ها چون از خاک و عناصر مختلف به وجود آمده ایم،زود خسته و فرسوده می شویم و عمر ما نسبت به آن ها خیلی کوتاه است و دلایل دیگر که محل بحثش نیست.

و اجبار،فقط نقش دعوت و فراخوانی به سوی معاصی را دارد؛زیرا خدای متعال به او می فرماید:«تو بر بندگانم تسلّط نخواهی یافت،مگر گمراهانی که از تو پیروی کند.» (1)

هم چنین می فرماید:«او بر کسانی که ایمان دارند و بر پروردگارشان توکّل می کنند،تسلّطی ندارد تسلّط او تنها بر کسانی است که او را به سرپرستی خود برگزیده اند و آن ها که نسبت او شرک می ورزند.» (2)

سپس شیطان به خدا می گوید:«گفت پروردگارا!چون مرا گمراه ساختی من (نعمت های مادّی را)در زمین در نظر آن ها زینت می دهم و همگی را گمراه خواهم ساخت،مگر بندگان مخلصت را.» (3)

و هم چنین در روز قیامت به آن هایی که مسؤولیّت گناهان را به گردن شیطان می اندازند می گوید:«و شیطان هنگامی کار تمام شود،می گوید:خداوند به شما وعدۀ حق داد و من به شما وعدۀ(باطل)دادم و تخلّف کردم.من بر شما تسلّطی نداشتم،جز این که دعوتتان کردم و شما(با این که دروغ مرا می شناختید)دعوت مرا پذیرفتید.بنابراین مرا سرزنش نکنید،خود را سرزنش کنید،نه من فریادرس شما هستم و نه شما فریادرس من،من نسبت به شرک شما دربارۀ خود که از قبل داشتید (اطاعت مرا هم ردیف اطاعت خدا قرار دادید)بیزار و کافرم!مسلّما کافران عذاب دردناکی دارند.» (4)

پس خداوند برای شیطان قدرت تسلّط بر بندگانش را نداده است و خود شیطان

ص:358


1- 1) - إِنَّ عِبادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطانٌ إِلاّ مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْغاوِینَ سوره حجر:42. [1]
2- 2) - إِنَّهُ لَیْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَی الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَلی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ* إِنَّما سُلْطانُهُ عَلَی الَّذِینَ یَتَوَلَّوْنَهُ وَ الَّذِینَ هُمْ بِهِ مُشْرِکُونَ نحل آیات:99-98. [2]
3- 3) - قالَ رَبِّ بِما أَغْوَیْتَنِی لَأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ* إِلاّ عِبادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ حجر:39-40. [3]
4- 4) - وَ قالَ الشَّیْطانُ لَمّا قُضِیَ الْأَمْرُ إِنَّ اللّهَ وَعَدَکُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَ وَعَدْتُکُمْ فَأَخْلَفْتُکُمْ وَ ما کانَ لِی عَلَیْکُمْ مِنْ سُلْطانٍ إِلاّ أَنْ دَعَوْتُکُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِی فَلا تَلُومُونِی وَ لُومُوا أَنْفُسَکُمْ ما أَنَا بِمُصْرِخِکُمْ وَ ما أَنْتُمْ بِمُصْرِخِیَّ إِنِّی کَفَرْتُ بِما أَشْرَکْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ إِنَّ الظّالِمِینَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ ابراهیم:22. [4]

نیز اعتراف می کند که نمی تواند بر بندگان خدا مسلّط شود و فقط دعوت می کند و مردم با صدای صوت او،پشت سرش سرازیر می شوند وگرنه چه کسی می تواند ادّعا کند که شیطان به زور مرا منحرف کرد.

3-در دنیای مادّی برای شناساندن آفریده ها و تعیین ارزش ها و نتیجۀ آزمون ها موارد ضد و نقیض قرار داده شده است،نور با ظلمت،آتش با آب،تر با خشک، قوی با ضعیف،فقیر با غنی،زیبا با زشت،نرم با سخت،بد با خوب،فاسد با صالح،عبودیّت با تمرّد و راه شیطانی با راه رحمانی شناخته می شود.

پس برای شناختن بندگان خدا شیطانی لازم بود که در آزمون های سخت و آسان شناخته شوند که چه کسی با صدای شیطان پشت به سفیران خدا می کنند.

62*یوم وقت معلوم

منظور از«یوم الوقت المعلوم»چه روزی است؟مفسّران احتمالات گوناگون داده اند.

1-برخی گفته اند که منظور پایان این جهان و برچیده شدن دوران تکلیف است، چرا که بعد از آن طبق ظاهر آیات قرآن همۀ جهانیان از بین می روند و تنها ذات پاک خداوند باقی می ماند،بنابراین تنها به مقداری از درخواست ابلیس موافقت شده است.

2-بعضی دیگر احتمال داده اند که منظور از«وقت معلوم»زمان معیّنی است که تنها خدا می داند و جز او هیچ کس از آن آگاه نیست،چرا که اگر آن وقت را آشکار می ساخت،ابلیس تشویق به گناه و سرکشی بیشتر شده بود.

3-برخی نیز احتمال داده اند،منظور روز قیامت است،چرا که او می خواست تا آن روز زنده بماند تا از حیات جاویدان برخوردار شود و با نظر او موافقت گردید،به خصوص این که در آیه 50 سوره واقعه لَمَجْمُوعُونَ إِلی مِیقاتِ یَوْمٍ مَعْلُومٍ تعبیر به میقات یوم معلوم و آیه 38 سوره حجر «قالَ فَإِنَّکَ مِنَ الْمُنْظَرِینَ* إِلی یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ» گردیده است،ولی این احتمال بسیار بعید است،چرا که اگر چنین می بود،باید

ص:359

خداوند به طور کامل با درخواست او موافقت کرده باشد،درحالی که ظاهر آیات فوق این است که با درخواست او کاملا موافقت نشده و تنها تا«یوم وقت معلوم» موافقت شده است.

در حدیثی طولانی از امام صادق علیه السّلام دربارۀ قول خداوند-عزّ و جلّ-برای ابلیس سؤال شده است:«فإنّک من المنظرین إلی یوم الوقت المعلوم»قال علیه السّلام و یوم الوقت المعلوم یوم ینفخ فی الصور نفخة واحدة فیموت ابلیس ما بین نفخة الأولی و الثانیة؛ (1)فرمود:یوم وقت معلوم روز دمیدن اوّل در«صور»است.پس ابلیس میان دو نفخه می میرد.»

البتّه این هم به منزلۀ موافقت با کلّ درخواست اوست؛زیرا میان دو نفخه برای آدمیان چه نفعی دارد و بود و نبود شیطان چه اثری می بخشد!

4-احتمال دیگر نیز از تعدادی روایات استفاده می شود و آن زمان ظهور«قائم» آل محمّد علیهم السّلام است و با دست آن حضرت یا به دست رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله یا مسیح به هلاکت خواهد رسید.

1-وهب بن جمیع مولی اسحاق بن عمار گوید از امام صادق علیه السّلام دربارۀ معنی آیه سؤال کردم؟فرمود:«یا وهب أتحسب أنه یوم یبعث اللّه فیه الناس انّ اللّه أنظره إلی یوم یبعث فیه قائمنا فإذا بعث اللّه قائمنا کان فی مسجد الکوفة و جاء ابلیس حتی یجثوا بین یدیه (2)علی رکبتیه فیقول:یا ویله من هذا الیوم فیأخذ ناصیته فیضرب عنقه فذالک الیوم الوقت المعلوم؛ (3)ای وهب!آیا گمان می کنی«یوم وقت معلوم»روزی است که خداوند مردم را برانگیخته می کند(نه بلکه)روز برانگیخته شدن«قائم علیه السّلام»ماست،پس زمانی که«قائم علیه السّلام»ما برانگیخته شد،در مسجد کوفه می باشد که ابلیس می آید و در جلوی او زانو می زند و می گوید:ای وای از امروز!پس از پیشانی او گرفته می شود و گردنش را

ص:360


1- 1) -تفسیر نور الثّقلین 13/3 ح 45 چاپ اسماعیلیان [1]قم.
2- 2) -جثا:جلس علی رکبتیه به دو زانو نشست.
3- 3) -نور الثقلین:14/3 ح 46؛ [2]معجم احادیث الإمام:198/5 ح 1621 و ص 1812/375؛ [3]تفسیر عیاشی:/2 242؛ [4]دلائل الإمامة:ص 240؛ [5]المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 196.. [6]

می زند این یوم وقت معلوم است.»

2-حسین بن خالد گوید که علیّ بن موسی الرضا علیه السّلام فرمود:«لا دین لمن لا ورع له لا ایمان لمن لا تقیّة له و انّ اکرمکم عند اللّه أتقاکم فقیل له یابن رسول اللّه إلی متی؟!قال إلی یوم الوقت المعلوم و هو یوم خروج قائمنا فقیل له من القائم منکم؟!قال الرابع من ولدی ابن سیّدة الإماء یطهّر اللّه به الأرض من کلّ جور؛ (1)هرکه ورع ندارد،دین ندارد و ایمان و تقیّه ندارد.به درستی که گرامی ترین شما نزد خدا پرهیزکارترین شما است!

پرسیدند:ای فرزند رسول خدا!تا چه وقت؟

فرمود:تا یوم وقت معلوم،آن روز خروج«قائم علیه السّلام»ماست.

پرسیدند:«قائم علیه السّلام»از شما کیست؟!

فرمود:چهارمی از اولاد من،فرزند سیّدۀ کنیزان،خداوند به وسیلۀ او زمین را از تمامی ستم(ظلم)پاک می کند.»

3-در روایت یعقوب بن منقوش(منفوس)در بخش 1 فصل«این امام شماست» گذشت که امام عسکری علیه السّلام به فرزندش فرمود:«یا بنیّ أدخل إلی الوقت المعلوم فدخل البیت و أنا أنظر إلیه؛ (2)فرزندم داخل شو تا یوم وقت معلوم!پس داخل شد درحالی که من او را می نگریستم.»

حضرت امام صادق علیه السّلام فرمود:«فإذا کان یوم الوقت المعلوم ظهر إبلیس لعنه اللّه فی جمیع أشیاعه منذ خلق اللّه آدم إلی یوم الوقت المعلوم و هی آخر کرّة یکرّها أمیر المؤمنین علیه السّلام فقلت:و إنّها لکرات؟قال:نعم إنّها لکرّات و کرّات؛ (3)یوم وقت معلوم که شود،ابلیس(با تمام قوی)و هرچه نیرو دارد از آدم تا آن روز ظاهر می گردد.پس امیر المؤمنین علیه السّلام نیز با اصحاب خود بر شیطان و لشکرش حمله کنند و آن آخرین برگشتی است که آن حضرت انجام دهد.

ص:361


1- 1) -کشف الغمّة:331/2؛ [1]ینابیع المودّة: [2]164/3 ب 94 از غایة المرام. [3]
2- 2) -کمال الدّین:110/2؛ [4]ینابیع المودّة:124/3 ب 82؛ [5]بحار الأنوار:25/52؛ [6]کشف الغمّة:317/3؛ [7]إعلام الوری:ص 413؛ [8]آخرین امّید:ص 42 از آن منتخب الأثر:ص 356 [9] با تفصیل؛الزام النّاصب:ص 104؛ [10]یوم الخلاص:ص 78.
3- 3) -بحار الأنوار:42/53 ب 29 ح 12 [11]معجم احادیث الإمام المهدی:93/4 ح 1161. [12]

پرسیدم:آیا چندین کرّت و برگشت خواهد داشت؟!

فرمود:بلی،چندین و چند بار.» (1)

در این احادیث«یوم وقت معلوم»به هنگام ظهور تفسیر شده است،پس هلاکت شیطان در بعد از ظهور خواهد بود،بدین جهت او دارودسته اش را به طور کامل بسیج می نماید تا هرچه در توان دارد،نگذارد زمینۀ ظهور فراهم آید که به پایان عمر شیطان منتهی شود.

در این مورد یکی از کارهایی که شیطان دربارۀ امام علیه السّلام انجام می دهد،افکار مردم را از شناختن صفات برجسته و والای آن حضرت،مانند عفو،بخش،مهربانی، محبت و رحمة للعالمین بودن مشغول می سازد و به سوی نسبت دادن آن حضرت به صفات ناروای خونریزی و خشونت و دیکتاتوری و...منحرف می سازد،تا مردم برای ظهورش زیاد دلخوشی نکنند و خوش حال نباشند و زمینۀ ظهور فراهم نشود.

چنانچه امام علیه السّلام در یکی از نامه های خود فرمودند:اگر شیعیان در وفاداری به تعهدی که به ما دارند هم دل بودند،تأخیری در سعادت دیدارمان برایشان صورت نمی گرفت. (2)

63*اعدام شیطان با دست امام علیه السّلام

کشته شدن شیطان به دست امام علیه السّلام و هلاکت او با ضربۀ رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله که در بعضی از روایات متفاوت آمده است با همدیگر منافات ندارد؛چون ضربتی که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرود می آورد،او را از کار می اندازد،سپس او را دستگیر کرده و در مسجد کوفه به امام علیه السّلام تحویل می دهد و او در برابر امام زانو می زند و عجز و ناله می کند،ولی اثر ندارد و به وسیلۀ شمشیر امام علیه السّلام گردن زده می شود.پس با ضربت پیامبر صلّی اللّه علیه و اله از توان می افتد(در واقع اگر ضربت امام هم نباشد،به هلاکت می رسد)ولی

ص:362


1- 1) -فقلت:و إنّها لکرّات قال:نعم إنّها لکرّات و کرّات ما من امام فی قرن الاّ و یکرّ معه البرّ و الفاجر فی دهره حتّی یدیل اللّه المؤمن(من)الکافر.بحار الأنوار: [1]42/53 ب 25 ح 12 از اختصاص.
2- 2) -احتجاج طبرسی:602/2 چاپ اوّل انتشارات اسوه؛یوم وقت معلوم:ص 85 بنقل از آن.

ضربت نهایی را امام می زند و به عمر ننگین بارش پایان داده می شود و با هلاکت او تمام فرزندانش نیز نابود می گردند.

از جمع بندی مجموع روایات چنین استفاده می شود که چون خداوند در آیات قرآن همانند أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصّالِحُونَ وعدۀ قطعی داده است که روزی بندگان صالح خدا وارثین زمین خواهند بود و روزی فرامی رسد که دین کامل خدا با تمام جوانب آن با دست مصلح جهانی در سراسر گیتی پیاده می شود و در آن زمان هیچ گونه نافرمانی انجام نمی گیرد و تحقّق یافتن این برنامه،مستلزم آن است که ابلیس و اصحابش از روی زمین،نابود و ریشۀ فساد سوزانده می شود؛زیرا او و لشکرش از فساد و گمراهی دست برنخواهند داشت و از بنی آدم انتقام جویی خواهند کرد.

به این جهت شیطان و اولادش در عصر«قائم علیه السّلام»وجود نخواهد داشت وگرنه وعدۀ الهی محقّق نخواهد شد و در برابر«عبادی الصالحون»عباد طالح وجود خواهد داشت.پس در آن زمان برچیده شدن نژاد شیطان از روی زمین ضرورت خواهد داشت،هم چنان که روایات مکرر،کشته شدن و از بین رفتن آن نسل را بازگو کرده است.

بلی!مطلبی که ذهن انسان را مشغول می سازد و قابل بحث است،این است که تا«دار التکلیف»وجود دارد و تکالیف عباد برچیده نشده،باید شیطان وجود داشته باشد،تا صالح از طالح متمایز شود و هم چنین بنا به عقیدۀ شیعه در زمان رجعت امامان مسألۀ شیطان چگونه خواهد شد؟!اگر بعد از ظهور کشته شود،پس مردم آن زمان شیطانی و یا امتحانی نخواهند داشت؟!و اساسا با نبود شیطان و ابزار آزمایش و بودن انسان مانند فرشتگان کلمۀ حکومت به چه معنایی تفسیر خواهد شد پس در این صورت باید«یوم وقت معلوم»را به پایان جهان و بقای شیطان را تا نفخۀ صور اوّل بپذیریم.

البتّه این ایراد و اشکال ها در صورتی وارد و صحیح است که به سوی کمال رفتن انسان ها مانند امروز باشد،ولی در فصول این کتاب متوجّه شدیم که

ص:363

خداوند در آن روز؛

1-نفس امّاره و جنود او(شرک،کبر،حسد،سخن چینی،مردم آزاری و ده ها تن دیگر از افراد لشکرش)از بین نمی روند و تا روز نفخۀ صور رفیق راه انسان ها هستند؛ زیرا شیطان بیش از یک صوت زننده ای از بیرون نیست!،اما این ها محرّک درونی برای عصیان هستند.

2-دست قدرتش را بر سر بندگان کشیده و آنان را به کمال خواهد رسانید.

3-25 حرف به علاوه 2 حرف«علم»وسیلۀ حجّت خدا در جامعۀ آن روز تفسیر و پیاده خواهد شد،بنابراین جهالتی نمی ماند تا شیطان از نادانی آن ها استفاده نماید.

پس انسان های آن زمان مانند انبیا و اولیا با وجود شهوات و نفس امّاره و زمینۀ نافرمانی منیّت های شیطانی به مقام عصمت رسیده و با درجات بالاتر از فرشتگان زندگی خواهند کرد.کوتاه سخن این که ابزار و وسیلۀ گناه و معصیت وجود دارد،اما به دنبال آن نخواهند رفت.

اکنون به یاد خاطره ای افتادم که ذکر آن خالی از لطف نیست؛علاّمۀ بزرگوار حضرت آیت اللّه العظمی آقای سیّد محمّد حجّت کوه کمری قدّس سرّه که از بزرگان فقها و مراجع تقلید در زمان ما بود،روزی در جلسۀ درس از مقدّس اردبیلی قدّس سرّه و ملکات قدسی او تمجید می کرد و این که پیرامون گناه و معصیت و مکروه نگشت،حتی به عمل مباح هم اعتنا نکرد و فقط اعمالش واجب و مستحب بود.یکی از شاگردان اعتراض کرد که چگونه ممکن است یک فرد عادّی تا این حد به مقام قدسی نایل آید؟!

فرمود:شما وقتی که به دستشویی می روید،آیا به مغزتان خطور می کند که یک انگشت از مدفوع خود را بخورید؟!

ایشان با کمال تنفر و بیزاری گفت:نه،مگر هم چون چیزی ممکن است؟!

فرمود:مقدّس اردبیلی در(تهذیب نفس و مقامات قدسی خود را به جایی رسانیده بود که)معاصی و گناهان و حتی مکروهات و مباح را به آن

ص:364

صورت می دید. (1)

در حدیثی عبد الکریم بن عمرو خثعمی گوید که شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:

یوم وقت معلوم که فرارسد،ابلیس(با تمام قوی)و هرچه نیرو دارد از آدم تا آن روز ظاهر می گردد.پس امیر المؤمنین علیه السّلام نیز با اصحاب خود بر شیطان و لشکرش حمله کنند و آن آخرین برگشتی است که آن حضرت انجام می دهد.

پرسیدم:آیا چندین کرّت و برگشت خواهد داشت؟!

فرمود:بلی!چندین و چندبار (2)در هیچ قرنی امامی نیست،مگر این که نیکان و بدان با او می باشند و می جنگند تا خداوند مؤمن را از(شرّ)کافر رها سازد،محل جنگشان(شیطان و امیر علیه السّلام)در«روحا»باشد که زمینی از اراضی فرات نزدیک کوفه است.ایشان طوری می جنگند که مانند آن از زمانی که جهانیان آفریده شده، جنگیده نشده است.گویا می بینم لشکر امیر المؤمنین علیه السّلام صد قدم عقب نشینی کرده اند،به طوری که پای بعضی از آن ها به فرات می رسد،ناگاه جبروت حق با ابرها و ملائکه به همراهی پیامبر صلّی اللّه علیه و اله فرود می آیند و در دست رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله اسلحه ای باشد از نور،چون ابلیس آن حضرت را می بیند،پشت کرده به عقب برمی گردد.

لشکرش به او گویند:کجا می روی،ما پیروز شده ایم!گوید:من آن چه را که می بینم، شما نمی بینید.من از پروردگار عالمیان می ترسم.

پس پیامبر صلّی اللّه علیه و اله به او می رسد و ضربه ای به او فرود آورد که هلاکت(شکست)او و اصحابش با آن خواهد بود. (3)

پس از آن خداوند پرستش می شود و شریکی به او قرار داده نمی شود و امیر المؤمنین علیه السّلام چهل و چهار هزار سال سلطنت می نماید،به طوری که از پشت شیعیان هزار نفر از پسران خود را می بیند و در این حال است که(و عند ذلک تظهر

ص:365


1- 1) -بنابه نقل یکی از شاگردان آن بزرگوار.
2- 2) -فقلت:و إنّها لکرّات قال:نعم إنّها لکرّات و کرّات ما من امام فی قرن الاّ و یکرّ معه البرّ و الفاجر فی دهره حتّی یدیل اللّه المؤمن(من)الکافر.بحار الأنوار: [1]42/53 ب 25 ح 12 از اختصاص.
3- 3) -البتّه این منافات ندارد با روایتی که او را اسیر کرده و پیش قائم علیه السّلام آورند و در آن جا گردنش را بزنند.

الجنّتان المدهامّتان عند مسجد الکوفة) (1)دو باغ پر درخت و پر از میوه نزد مسجد کوفه ظاهر می شود. (2)

64*توصیف خداوند از مؤمنان عصر ظهور

علاّمۀ مجلسی قدّس سرّه در بحار الانوار فرمود:سیّد بن طاوس قدّس سرّه در کتاب «سعد السّعود»گوید:من در«صحف»ادریس نبی علیه السّلام یافتم در سؤال و جواب ابلیس با خدا که گفت:مرا تا روز رستاخیز مهلت بده.

فرمود:تو مهلت داده می شوی تا یوم وقت معلوم و آن روزی است که من(از مشیّت خود)گذرانده و حتمی نموده ام که در آن روز زمین را از کفر و شرک و معصیت ها پاک نمایم.

ص:366


1- 1) -معجم أحادیث امام المهدی:93/4 ح 1161؛ [1]بحار الأنوار:42/53 ب 29 ح 12 [2] به نقل از اختصاص
2- 2) -الإختصاص:سعد عن ابن أبی الخطاب عن موسی بن سعدان عن عبد اللّه بن القاسم الحضرمی عن عبد الکریم بن عمرو الخثعمی قال:سمعت أبا عبد اللّه علیه السّلام یقول:إن إبلیس قال: فَأَنْظِرْنِی إِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ (الحجر:38-37) [3]فأبی اللّه ذلک علیه قالَ فَإِنَّکَ مِنَ الْمُنْظَرِینَ* إِلی یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ فإذا کان یوم الوقت المعلوم ظهر إبلیس لعنه اللّه فی جمیع أشیاعه منذ خلق اللّه آدم إلی یوم الوقت المعلوم و هی آخر کرة یکرها أمیر المؤمنین علیه السّلام فقلت:و إنها لکرات؟قال:نعم إنها لکرات و کرات ما من إمام فی قرن إلا و یکر معه البر و الفاجر فی دهره حتی یدیل اللّه المؤمن[من]الکافر.فإذا کان یوم الوقت المعلوم کر أمیر المؤمنین علیه السّلام فی أصحابه و جاء إبلیس فی أصحابه و یکون میقاتهم فی أرض من أراضی الفرات یقال له: الروحا قریب من کوفتکم فیقتتلون قتالا لم یقتتل مثله منذ خلق اللّه عزّ و جلّ العالمین فکأنی أنظر إلی أصحاب علی أمیر المؤمنین علیه السّلام قد رجعوا إلی خلفهم القهقری مائة قدم و کأنی أنظر إلیهم و قد وقعت بعض أرجلهم فی الفرات.فعند ذلک یهبط الجبار عزّ و جلّ فی ظلل من الغمام و الملائکة و قضی الأمر رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله أمامه بیده حربة من نور فإذا نظر إلیه إبلیس رجع القهقری ناکصا علی عقبیه فیقولون له أصحابه:أین ترید و قد ظفرت؟فیقول:إنی أری ما لا ترون إنی أخاف اللّه رب العالمین فیلحقه النبی صلّی اللّه علیه و اله فیطعنه طعنة بین کتفیه فیکون هلاکه و هلاک جمیع أشیاعه فعند ذلک یعبد اللّه عزّ و جلّ و لا یشرک به شیئا و یملک أمیر المؤمنین علیه السّلام أربعا و أربعین ألف سنة حتی یلد الرجل من شیعة علی علیه السّلام ألف ولد من صلبه ذکرا و عند ذلک تظهر الجنتان المدهامتان عند مسجد الکوفة و ما حوله له بما شاء اللّه. بیان:هبوط الجبار تعالی کنایة عن نزول آیات عذابه و قد ورد الروایة عن الرضا علیه السّلام أنّها هکذا نزلت إِلاّ أَنْ یَأْتِیَهُمُ اللّهُ فِی ظُلَلٍ مِنَ الْغَمامِ و علی هذا یمکن أن یکون الواو فی قوله وَ الْمَلائِکَةُ هنا زائدا من النساخ. بحار الأنوار:42/53 ب 29 ح 12 [4]معجم احادیث الإمام المهدی:93/4 ح 1161. [5]

برای آن وقت بندگانی را انتخاب کرده ام که دل های آن ها را به ایمان امتحان نموده ام و آن ها را به ورع،اخلاص،یقین،تقوا،خشوع،راستی،بردباری،شکیبایی، سنگینی،پرهیزکاری،بی اعتنایی به دنیا و رغبت کردن به آن چه که نزد من است، مخصوص می گردانم.

آن ها را دعوت کنندگان خورشید و ماه قرار می دهم و آن ها را در زمین جانشین می نمایم و آن ها را به دینی که خودم بر ایشان راضی شده ام،امکان می دهم.سپس به من عبادت می کنند و چیزی را برای من شریک قرار نمی دهند.

نماز را در وقتش به جا می آورند و زکات را به موقع پرداخت می نمایند و امر به خوبی ها و نهی از بدی ها می کنند و در آن زمان امانت را به زمین فرو می ریزم.پس هیچ شیئی به شیئی ضرر نمی رساند و چیزی از چیزی نمی ترسد و درندگان و چارپایان بین مردم می باشند؛پس بعضی بعض دیگر را اذیّت نمی کنند و خشونت را از درنده و غیرها برمی کنم و اثر سمّ همۀ گزندگان را می برم و برکات را از آسمان و زمین نازل می کنم و زمین زیبایی های خود را بیرون می آورد و میوه و پاکی هایش را خارج می کند و محبت و مهربانی را در میان آن ها می اندازم؛پس مواسات می کنند و مساوی تقسیم می کنند،پس فقیر غنی می شود و به همدیگر برتری نمی کنند و کبیر به صغیر رحم و صغیر به کبیر احترام می گذارد و با حق مؤمن می شوند و با آن عدالت می ورزند و حکم می نمایند.آن ها اولیای من هستند.برای آن ها پیامبر برگزیده و امین اختیار کرده ام.پس برای آن ها پیغمبر و رسول قرار دادم و آن ها را دوستان و یاوران او قرار دادم.آن ها امّتی هستند که برای پیغمبر برگزیده ام.

(ای ابلیس)آن روز تو و سواره و پیاده ات و لشکریانت را نابود می سازم.پس برو که تا«یوم وقت معلوم»مهلت داده شدی. (1)

ص:367


1- 1) -قال العلاّمة المجلسی رضی اللّه عنه أقول ذکر السید ابن طاوس قدس اللّه روحه فی کتاب سعد السعود أنی وجدت فی صحف إدریس النبی علیه السّلام عند ذکر سؤال إبلیس و جواب اللّه له قال رب فأنظرنی إلی یوم یبعثون قال:لا و لکنک من المنظرین إلی یوم الوقت المعلوم فانه یوم قضیت و حتمت أن اطهر الارض ذلک الیوم من الکفر و الشرک و المعاصی.و انتخبت لذلک الوقت عبادا لی امتحنت قلوبهم للایمان و حشوتها بالورع و الاخلاص و الیقین و التقوی و الخشوع و الصدق و الحلم و الصبر و الوقار و التقی

علاّمۀ مجلسی قدّس سرّه فرمود:این صفات و از بین رفتن شیطان و لشکریانش هنوز مصداق پیدا نکرده است و در زمان«قائم علیه السّلام»واقع خواهد شد.

ص:368

بخش سیزدهم:

اشاره

شهادت

ص:369

ص:370

شهادت و حوادث بعد از آن

1*مدّت خلافت بعد از ظهور
اشاره

یکی از مسایل مبهم در روایات و احادیث،مدّت واقعی دوران امامت و حکومت«قائم علیه السّلام»بعد از ظهور می باشد و تاکنون مدّت آن به طور قطع و یقین به دست نیامده است؛لذا پیش از تحقیق و بررسی دربارۀ آن،نخست تعدادی از روایات وارده را می آوریم و سپس به جمع بندی آن ها می پردازیم.

بدون تاریخ تا قیامت

1-مفضّل بن عمر از امام صادق علیه السّلام پرسید...پس مدّت فرمانروایی او چه قدر خواهد بود؟!

فرمود:خدای-عزّ و جلّ-فرموده است: «فَمِنْهُمْ شَقِیٌّ وَ سَعِیدٌ... (1)آن روز که (قیامت و زمان مجازات)فرارسد هیچ کس جز به اجازۀ او سخن نمی نگوید.

گروهی بدبخت و گروهی خوشبختند،اما آن ها که بدبخت شدند در آتشند و برای آنان در آن جا«زفیر و شهیق»(ناله های طولانی دم و بازدم)است و در آتش جاودانه خواهند ماند تا روزی که آسمان ها و زمین برپاست،مگر آن چه پروردگارت بخواهد.پروردگارت هرچه بخواهد،انجام می دهد و اما آن هایی که خوشبخت و سعادتمند شدند،در بهشت جاودانه خواهند ماند تا آسمان ها و زمین برپاست،

ص:371


1- 1) -هود 105-108. [1]

مگر آن چه پروردگارت بخواهد،بخششی قطع نشدنی است،بلکه دایم و ابدی است و ملکی تمام نشدنی است و حکمی پایان ناپذیر است و فرمانروای است که باطل نمی شود،مگر با اختیار و اراده و خواست خدای عزّ و جلّ که(تاریخ)آن را نمی داند مگر خدا.سپس روز قیامت است،به گونه ای که خداوند در کتابش(قرآن کریم)آن را توصیف نموده است. (1)

این روایت دلالت دارد بر این که مدّت سلطنت و فرمانروایی آن حضرت نامحدود است و تا روز قیامت امتداد خواهد یافت و پایان نمی پذیرد،مگر با اختیار خداوند و احتمال دارد منظور روایت این باشد که مملکت حضرت«قائم علیه السّلام»و پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله و سایر امامان که بعد از او در رجعت،بازگشت خواهند کرد،با سلسلۀ مراتب تا روز قیامت کشیده خواهد شد.(این احتمال در روایات فراوان آمده است.)

این احتمال نیز وجود دارد که خود آن حضرت نیز رجعت خواهد کرد و آخرین رجعت کننده و آخرین دولت باشد که پایانش به قیامت منتهی می گردد.

309 سال

1-ابی الجارود گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«إنّ القائم علیه السّلام لیملک ثلاثمأة و تسع سنین کما لبث أصحاب الکهف فی کهفهم یملأ الأرض عدلا و قسطا؛کما ملئت ظلما و جورا؛ (2)همانا«قائم علیه السّلام»سی صد و نه سال مالک(زمین)می شود،به تعداد ماندن اصحاب کهف در غارشان و زمین را لبریز از عدل و داد می کند،آن گونه که از ظلم و جور

ص:372


1- 1) -قال المفضل:یا مولای فکم تکون مدة ملکه علیه السّلام؟فقال:قال اللّه عزّ و جلّ فَمِنْهُمْ شَقِیٌّ وَ سَعِیدٌ فَأَمَّا الَّذِینَ شَقُوا فَفِی النّارِ لَهُمْ فِیها زَفِیرٌ وَ شَهِیقٌ خالِدِینَ فِیها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلاّ ما شاءَ رَبُّکَ إِنَّ رَبَّکَ فَعّالٌ لِما یُرِیدُ وَ أَمَّا الَّذِینَ سُعِدُوا فَفِی الْجَنَّةِ [1]خالِدِینَ فِیها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلاّ ما شاءَ رَبُّکَ عَطاءً غَیْرَ مَجْذُوذٍ و المجذوذ المقطوع أی عطاء غیر مقطوع عنهم بل هو دائم أبدا و ملک لا ینفد و حکم لا ینقطع و أمر لا یبطل إلا باختیار اللّه و مشیته و إرادته التی لا یعلمها إلا هو ثم القیامة و ما وصفه اللّه عزّ و جلّ فی کتابه.هود:105-108؛ [2]بیان الأئمّة:326/3؛بحار الأنوار:34/53 ب 29 [3] آخر حدیث 1.
2- 2) -بیان الأئمّة:264/3 از دلائل الإمامة [4]ابن جریر الطّبری.

لبریز شده باشد.»

2-امام باقر علیه السّلام فرمود:«إنّ القائم یملک ثلاثمأة و تسع سنین کما لبث أهل الکهف فی کهفهم؛ (1)همانا«قائم علیه السّلام»سی صد و نه سال مملکت داری می کند،به اندازه ماندن اصحاب کهف در غار.»

3-امیر المؤمنین علیه السّلام در ضمن خطبۀ طولانی«المخزون»فرمود:«فیمکث فیما بین خروجه إلی یوم موته ثلاثمأة سنة و نیّف؛ (2)از روز خروج تا روز مرگش سی صد و مقداری (309)سال می ماند.»

4-جابر بن یزید جعفی گوید که شنیدم امام باقر علیه السّلام فرمود:به خدا قسم!که حتما مردی از ما اهل بیت سی صد سال به اضافۀ نه حکومت می کند.

به آن حضرت عرض کردم:این چه وقت خواهد بود؟!

فرمود:پس از فوت«قائم علیه السّلام».عرض کردم:«قائم علیه السّلام»خود در جهان چه قدر می ماند تا از دنیا برود؟!فرمود:نوزده سال و چند ماه از روز قیامش تا روز شهادتش. (3)

120 سال

-در روایت دیگر فرمود:به اندازه عمر ابراهیم علیه السّلام یک صد و بیست سال. (4)

ص:373


1- 1) -غیبت نعمانی:ص 181؛غیبت طوسی:ص 283 با اختلاف کمی؛و همچنین در ینابیع المودة:63/3؛ بشارة الإسلام:ص 196 و 253 و [1] 71 با کمی تفاوت؛المهد:ص 220 از اسعاف الرّاغبین:الحاوی للفتاوی: 155/2 معجم احادیث الامام المهدی:218/3 ح 859 [2]بحار الأنوار:390/52 ب 27 ح 212 و 291 ب 26 [3]ح 34 از غیبت طوسی و 298 ب 25 ح 61 از غیبت نعمانی و ج 53:101/ ب 29 ح 122 از اختصاص؛بیان الأئمة:325/3 از غیبت طوسی.
2- 2) -بحار الأنوار:86/53 ح 86 س 11 [4] بنقل از مختصر بصائر الدّرجات.
3- 3) -ترجمۀ غیبت نعمانی:باب 26 ص 394. [5]
4- 4) -علی بن عمر بن علی بن الحسین عن أبی عبد اللّه علیه السّلام قال:إن ولی اللّه یعمر عمر إبراهیم الخلیل عشرین و مائة سنة و یظهر فی صورة فتی موفق ابن ثلاثین سنة. غیبت نعمانی:محمّد بن همام مثله و زاد فی آخره حتی ترجع عنه طائفة من الناس یملا الارض قسطا و عدلا کما ملئت جورا و ظلما.بیان:لعل المراد عمره فی ملکه و سلطنته أو هو مما بدا للّه فیه. غیبت طوسی:ص 274؛غیبت نعمانی:ص 99؛ [6]معجم احادیث الامام المهدی:77/4 ح 1147 [7]بحار الأنوار: 287/52 ب 26 ح 22؛ [8]بیان الأئمّة:328/3؛از الکتاب المنیر.

-در آخر خطبة البیان هشتاد سال (1)بیان فرمود.

-امام باقر علیه السّلام فرمود:«یملک سبعین سنة؛ (2)هفتاد سال مالک زمین می شود.»

-امام مجتبی علیه السّلام چهل سال (3)را بیان فرمود.

-علی علیه السّلام (4)30 سال را بیان فرمود.

-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«مهدی»از فرزندان من صورتش مانند ستارۀ درخشان نورانی است(تا آن جا که)بیست سال حکومت نماید.» (5)

-امام باقر علیه السّلام فرمود:از روز قیام تا روز شهادت نوزده سال (6)سال است.

-حضرت صادق علیه السّلام نیز نوزده سال و چند ماه (7)را بیان فرمودند.

-هم چنین امام صادق علیه السّلام در روایت دیگر فرمود:هفت سال که برابر هفتاد سال باشد به سال های شما (8).

-در اخبار سنّی ها هفت و نه سال (9)و هشت سال نیز آمده است.

ص:374


1- 1) -إلزام النّاصب:از آخر خطبة البیان؛بیان الأئمّة:328/3.
2- 2) -ینابیع المودة:163/3؛ [1]ارشاد:345؛اعلام الوری:ص 432؛الملاحم و الفتن:ص 65 و 62 و 345؛ منتخب الأثر:ص 143؛غایة المرام:ص 233؛یوم الخلاص:ص 328 از بعضی از آن ها.
3- 3) -معجم احادیث الامام المهدی:167/3 ح 692 بحار الأنوار:20/44 ب 29 ح 130؛منتخب الأثر:ص 617 از البیان فی اخبار صاحب الزمان ب 6 و منتخب کنز العمال:34/6 از علی علیه السّلام.
4- 4) -منتخب الأثر:ص 617 از منتخب کنز العمال:34/6 و از البرهان فی علامات مهدی آخر الزّمان.
5- 5) -بیان الأئمة:329/3 از(الکتاب المنیر السفر الثانی)آن هم از(حلیة الاولیاء).
6- 6) -بشارة الإسلام:ص 194 و 195؛ینابیع المودة:110/3؛و 136 از اسعاف الرّاغبین؛معجم احادیث الامام المهدی:329/3 ح 874 غیبت نعمانی:ص 232 [2] بحار الأنوار:299/52 ب 26 ح 61.
7- 7) -معجم احادیث الامام المهدی:76/4 ح 1146 بحار الأنوار:298/52-299 ب 26 ح 59-60 و ح 59 و 60 و 63؛غیبت نعمانی ص 180؛ [3]غیبت طوسی:285؛اعلام الوری:ص 434؛بشارة الإسلام:ص 196-195.
8- 8) -یملک القائم سبع سنین تکون سبعین سنة من سنیکم هذه....معجم احادیث الامام المهدی:79/4 ح 1150 اثباة الهداة:517/3 ب 32 ف 12 ح 373 بحار الأنوار:291/52 ب 26 ح 35 و 337/52 [4] ب 27 ح 77 بنقل از ارشاد مفید؛بیان الأئمّة:329/3 از العوالم؛بیان الأئمة:330/3 از غیبت طوسی؛المحجّة البیضاء: 337/3؛الزام النّاصب:ص 223؛بشارة الإسلام:ص 165 و 235 و 246 البیان:ص 73؛ینابیع المودة:/3 87 جز آخرش؛ارشاد:ص 342 و 344؛ [5]الحاوی للفتاوی:1382/؛منتخب الأثر:ص 487.
9- 9) -معجم الملاحم و الفتن:36/2-66 منتخب الأثر:ص 618-617 ف 9 ب 1 ح 1-5 التّشریف بالمنن:ص 164-169 ب 183 ح 230-217؛بیان الأئمة:330/3 از الغوالی.

سیّد بن طاوس رحمه اللّه در کتاب«البشاره»گوید:من در کتاب جعفر بن محمّد بن مالک کوفی یافتم از حمران که گفت:عمر دنیا یک صد هزار سال است.بیست هزار سال برای سایر مردم و هشتاد هزار سال برای آل محمّد علیهم السّلام است.سپس سیّد رضی الدین علی بن طاوس گوید:به گمانم در کتاب طهر بن عبد اللّه از این مبسوطتر پیدا کردم. (1)

البتّه منظور از عمر دنیا در این گفتار،به احتمال قوی بعد از حضرت آدم علیه السّلام باشد،آن هم با روایات مدّت رسالت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله پنجاه هزار سال و امیر المؤمنین علیه السّلام چهل و چهار هزار سال و امام حسین و سایر امامان علیهم السّلام نمی سازد وگرنه از عمر دنیا طبق اکتشافات فعلی میلیاردها سال می گذرد.العلم عند اللّه تبارک و تعالی.

حال این سؤال پیش می آید،چرا روایات در بیشتر مطالب کلیدی به صورت گوناگون و مختلف به دست ما رسیده است؟!

2*علّت اختلاف روایات
اشاره

پاسخ کلّی این سؤال را بدین گونه می توان داد:برای شخص متتبّع روشن است که از دوران حیات خود رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در مقابل امیر المؤمنین علیه السّلام و دوستداران او جبهه گیری سختی شروع شد.هر فضیلت و شرافتی که دربارۀ آن حضرت از زبان مبارک رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله صادر می شد،به سرعت ضد و یا عین آن را دربارۀ خلفا با اضافات زیاد ساخته و در میان مردم نشر می دادند و ذهن امّت را مشغول می کردند.

علاوه بر این،طولانی شدن مدّت خلافت و حکومت امویان و عباسیان به این راویان منحرف و دنیاپرست و دلاّلان حدیث،فرصت زیاد داد و کمک شایانی نمود تا افکار جامعه را جولانگاه روایت های ساختگی و بی اساس خود قرار دهند، حتی بعضی از آن ها ادّعا می کردند:«تنها من پانزده هزار حدیث در میان احادیث -منتخب الأثر:ص 617 از غیبت طوسی؛بیان الأئمة:330/3

ص:375


1- 1) -بحار الأنوار:116/53 [1] با الرّجعة ح 22.

مخلوط کرده ام!»

این سیرۀ ناپسند هم اکنون نیز ادامه دارد و چه تهمت های ناروا و افتراهای ظالمانه ای که به وسیله نوشته ها و رسانه های گروهی،حتی در رسانۀ جهانی «اینترنت»استمرار یافته و با هر وسیله ممکن عقاید و معتقدات شیعیان آل محمّد صلّی اللّه علیه و اله را زیر ضربات سخت گفتار خود گرفته و می کوبند.

یکی از مواردی که از دوران خود رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله مورد توجّه و تخریب و تشکیک قرار داده اند،مسألۀ مهدویّت و امام منتظر-روحی لتراب مقدمه الفداء- می باشد.

با توجّه به ابعاد حالات آن حضرت،هرچه در توان داشتند،با وارد ساختن مطالب و روایات خلاف واقع حقیقت،قضیه را لوث کرده اند؛از آن جمله دوران حکومت امام علیه السّلام بعد از ظهور،به خصوص مدّت سلطنت و عمر آن امام همام علیه السّلام است.

اضافه بر این،می بینیم ائمّۀ معصومین نیز به خاطر«تقیّه»مطابق نظرهای مختلف آن ها جواب داده و بیان فرموده اند،یا غیرضروری بودن فهم آن را در نظر گرفته و از ذکر اصل واقعیات خودداری نموده اند و یا مصالح دیگر که خود می دانستند.

مفضّل از امام صادق علیه السّلام از مدّت حکومت«قائم علیه السّلام»پرسید؟در جواب به طور مجمل فرمود:به اراده و مشیت خداست،جز او کسی نمی داند. (1)

بدین جهت مدّت واقعی حکومت و عمر شریف آن حضرت برای ما پوشیده و غیر مکشوف مانده است.

جمع بندی روایات

در میان روایات،نظری که می تواند به واقعیت نزدیک باشد،این است که مدّت

ص:376


1- 1) -إلزام النّاصب:280/2؛معجم الملاحم و الفتن:424/1؛بحار الأنوار:35/53 ب 25.

سلطنت امام علیه السّلام برابر روایات متعدّد سی صد و نه سال خواهد بود و روایات هفت و هشت و نه که موافق با عامّه است را با این که متواتر است،بر ما زاد بر«سی صد» سال حمل کنیم.

اما روایاتی که سال های 10 و 19 و 20 و 40 و 70 و 80 و 120 و مانند آن ها را بیان می کند(با این که از اخبار آحاد است)اگر حمل بر بعد از فراگیر شدن حکومت امام علیه السّلام بر روی کل کرۀ زمین و جهانی بودن آن نماییم،به این معنا است که از ابتدای شروع و اعلان ظهور تا انتهای جنگ به وسیلۀ خود امام علیه السّلام(طبق بعضی از روایات 8 ماه)و تسخیر کلّ روی زمین به وسیلۀ ارتش و استقرار حکومت بلا منازع جهانی و تصفیه شدن کلّ روی زمین مدّت(309)طول خواهد کشید،ولی در اواخر آن، مدّت 20 سال و یا بیشتر فرمانروایی مطلق آن حضرت بر کرۀ زمین خواهد بود.

در روایات،طولانی شدن سال ها؛مثلا 7 سال به 70 و 8 سال به 80 و غیر آن با در نظر گرفتن اشکالات جریان های«ردّ شمس»و«شقّ القمر»و موارد دیگر،باید بگوییم که نشانۀ تغییرات کلّی در نظام آفرینش و یا حداقل در منظومۀ شمسی، اختصاص به زمان حکومت امام علیه السّلام خواهد بود(این را هم بعید می دانند)چون لازمۀ آن طولانی شدن،به هم ریختن تشکیلات و ادامه یافتن آن،تا پایان جهان خواهد بود،مگر این که فرمایش امام صادق علیه السّلام را در صورت بی اشکال بودن روایت به طور کامل بپذیریم.امام علیه السّلام به کسی که از طولانی شدن سال ها تعجب می کرد، فرمود:برای مسلمان ها این گونه مطالب حل شده است؛چون خدا را به هرچیز قادر می دانند.این کافران هستند که(از شنیدن این نوع مطالب)وحشت دارند.

امام صادق علیه السّلام فرمود:«و یأمر اللّه الفلک بإبطاء الحرکة حتّی یکون کلّ یوم من أیّامه مقابل عشرة من هذه الأیّام؛ (1)خداوند به افلاک دستور می دهد کند حرکت کنند،به گونه ای که یک روز آن برابر با ده روز این روزها می شود.» (2)

پس مطلب را این گونه خلاصه می کنیم:امروز احادیث گوناگون دربارۀ مدّت

ص:377


1- 1) -بیان الأئمّة:203/3 از العوالم.
2- 2) -لطفا به فصل حرکت آرام افلاک در بخش آموزش و پرورش مراجعه شود.

حکومت امام علیه السّلام در منابع دیده می شود که از 5 تا 309 سال است.

آغاز شکل گرفتن و پیاده شدنش 5 یا 7 سال و تکاملش 40 سال و دوران نهاییش 309 سال باشد؛با قطع نظر از روایات اسلامی،مسلّم است که این همه انتظارها و مقدّمات طاقت فرسا برای یک دوران کوتاه مدّت معقول نیست،بلکه قطعا برای مدّت طولانی است که ارزش تحمّل زحمت و تلاش و کوشش را داشته باشد (1).

آیا منصفانه و صحیح است که بگوییم شیعیان و عاشقان بیش از هزار و یک صد و هفتاد سال تا این زمان که نوشتن این کتاب است(بعدها چه پیش خواهد آمد و چند سال طول خواهد کشید.خدا می داند!)را برای ظهور و دیدار وجود مقدّس مولا و سرور خود امام زمان علیه السّلام انتظار بکشند و شکنجه و زندان و هزاران مصایب و تهمت و افترا را تحمل نمایند و سپری کنند،به خاطر این که زمامداری آن حضرت در مدّت 19 یا 20 سال یا کمتر و یا بیشتر به پایان خواهد رسید؟!کدام عاقل این را می پذیرد.علاوه بر این که در دعای سلامتی آن حضرت می گوییم:«و تمتّعه فیها طویلا»و از خداوند مدّت طولانی حکومت را برای آن حضرت درخواست می کنیم، در صورتی که تعیین این مدّت های کوتاه درست باشد،این درخواست ها عبث خواهد بود. (2)

علاّمۀ مجلسی قدّس سرّه در حلّ روایات مربوطه می فرماید:اخبار مختلفی دربارۀ مدّت سلطنت آن حضرت آمده است،بعضی به تمام مدّت سلطنت و بعضی به زمان استقرار دولتش و بعضی با حساب ماه و سال های ما می باشد و بعضی با حساب سال ها و ماه های طولانی است که فقط خدا می داند. (3)

ص:378


1- 1) -تلخیص از حکومت جهانی مهدی:ص 314. [1]
2- 2) -پاورقی«امام مهدی از ولادت تا ظهور»ص 660 از مترجم کتاب دکتر حسین فریدنی.
3- 3) -بیان:الاخبار المختلفة الواردة فی أیام ملکه علیه السّلام بعضها محمول علی جمیع مدة ملکه و بعضها علی زمان استقرار دولته و بعضها علی حساب ما عندنا من السنین و الشهور و بعضها علی سنیّه و شهوره الطّویلة و اللّه یعلم بحار الأنوار: [2]280/52 ب 26 ح 6 از احتجاج طبرسی.
3*شهادت و پایان زندگی

مسألۀ شهادت آن حضرت مانند بعضی از مسایل دیگر که با دست چه کسی پیش خواهد آمد و چگونه انجام می گیرد،از جمله اسرار و مسایل حل نشده است، ولی در میان محدّثین شیعه و علمای مذهب،مشهور است که اهل بیت علیهم السّلام به طور عام و همگی با مقام رفیع«شهادت»از دنیا می روند،نه با مرگ طبیعی.

به روایت ذیل توجّه نمایید.

1-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:امر خلافت را یازده امام از صلب علی و فاطمه علیهما السّلام مالک خواهند شد،هیچ یک از ما نیست،مگر این که مسموم یا مقتول گردد. (1)

2-امام حسن مجتبی علیه السّلام به جناده بن امیّه فرمود:و اللّه رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله به ما خبر داده است که این امر را یازده امام از فرزندان علی و فاطمه علیهما السّلام مالک خواهند شد و هیچ یک از ما نیست،مگر آن که مسموم یا مقتول می شود.

3-جابر بن یزید گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«لیس من مؤمن إلاّ و له قتلة و موتة إنّه من قتل نشر حتّی یموت و من مات نشر حتّی یقتل؛ (2)از مؤمنان نیست،مگر این که برای او یک کشته شدن و یک مرگی هست.همانا کسی که کشته شده،برمی گردد و با مرگ طبیعی می میرد و اگر با مرگ طبیعی رفته،برمی گردد تا کشته شود.»

بنابراین امام«مهدی علیه السّلام»نیز از این عمومات مستثنی نیست و مسموم یا مقتول بالاخره شهید از دنیا می رود. (3)

4*قاتل

1-چون هفتاد سال گذشت،مرگ حجّت فرامی رسد.هنگام عبور آن حضرت از راهی،زنی از بنی تمیم که نامش(سعیده)است و دارای ریشی مانند ریش مردان

ص:379


1- 1) -«ما منّا إالاّ مقتول أو مسموم»بحار الأنوار:217/27 و 139/44. [1]
2- 2) -بحار الأنوار: [2]64/53 ب 29 ح 55 از اختصاص.
3- 3) -برای تأیید این مطلب از امام صادق علیه السّلام روایت مبسوطی در کتاب«الفتن و المحن»بحار الانوار آمده است،به آن جا مراجعه شود.

است،«هاونی»را از پشت بام بر آن حضرت پرتاب کرده و او را شهید می کند.بعد از آن که ایشان از دنیا رفت،مراسم غسل و کفن و دفن او توسط امام حسین علیه السّلام انجام می شود. (1)

2-«و قیل تقتله امرأة اسمها سعیدة بجاون من حدید من فوق سطحها؛ (2)گفته شده است که(امام«قائم علیه السّلام»را)زنی به نام سعیده با هاون آهنی که از پشت بام خانه اش می اندازد،شهید خواهد کرد.»

3-امام صادق علیه السّلام فرمود:«فإذا تمّ الأمر أتی الحجّة الموت فقتلته امرأة من بنی تمیم إسمها سعیدة لها لحیة و سبال مثل الرجال بجرن من صخر تقذفه به من فوق سطح و هو متجاوز فی الطریق؛ (3)هنگامی که کار به اتمام رسید،مرگ حجّت خدا فرامی رسد.

پس زنی از بنی تمیم که به نام سعیده است و مانند مردان ریش و سبیل دارد،سنگ بزرگی را هنگام عبور امام علیه السّلام از پشت بام به سوی آن حضرت پرتاب می کند.»

در کتاب جنّات الخلود فوت آن حضرت را به عنوان شهادت از ضربت زنی ریش دار به نام«ملیحه»ذکر کرده است و مؤیّد این مطلب حدیث مشهور است که فرمود:«ما منّا إلاّ مقتول أو مسموم»و اللّه العالم. (4)

در برخی روایات زن زاغ چشم و سرخ مو با زهر تعبیر شده است؛شاید صفات همین زن باشد که با آهن مسموم یا با وسیلۀ دیگر حضرت را به شهادت می رساند.

5*عزای عمومی

مرسوم است بعد از مرگ بزرگان به احترام آن ها چند روزی«عزای عمومی» اعلام می شود و مردم به خاطر از دست دادن آن عزیز به سوگ می نشینند.

بعد از رحلت«قائم آل محمّد صلّی اللّه علیه و اله»طبق این روال،نه تنها زمینیان،بلکه آسمانیان

ص:380


1- 1) -الزام النّاصب فی اثبات حجة الغائب:چاپ اوّل ص 190؛چهرۀ درخشان امام زمان علیه السّلام ترجمۀ /3ص 139 و 141؛ترجمۀ الإمام المهدی سیّد کاظم قزوینی:ص 664. [1]
2- 2) -بیان الأئمّة:329/3 از الجوهر الثّمین-خریطة العجائب.
3- 3) -الزام النّاصب:ص 190؛ [2]یوم الخلاص:ص 344.
4- 4) -کشف السّترة عن وجه الغیبة:ص 140 به نقل از مصدر فوق.

نیز به عزا می نشینند و غرق ماتم می شوند؛چون این شخصیّت از نظر«تکوین»به اهل کاینات و از نظر«تشریع»به اهل زمین تعلّق دارد و از دست رفتن او به تمام جهان آفرینش مربوط می شود.اعلان این عزای عمومی از«ملکوت اعلی» سرچشمه می گیرد و عزادارش هم در مرتبۀ اوّل خود ذات حق تعالی و در مرتبۀ ثانی «افلاکیان خاک نشین»یعنی پنج تن آل عبا و سایر امامان علیهم السّلام به خصوص مادرش «فاطمۀ زهرا علیها السّلام»خواهند بود.

6*غمگساران زمین و آسمان

حسن بن محبوب گوید که امام رضا علیه السّلام فرمود:«یحزن لموته أهل الأرض و السماء؛ (1)در مرگ او اهل زمین و آسمان محزون(غمگین)می شوند.»

7*گریۀ زمینیان و آسمانیان

حسن بن محبوب گوید که امام رضا علیه السّلام فرمود:«یبکی علیه أهل السماء و أهل الأرض کلّ حریّ و حرّان (2)و کلّ حزین لهفان. (3)در سوگ او گریه می کند اهل آسمان و زمین و تمام سینه های سوزان و همۀ محزونان و غمگساران.»

8*که نماز می خواند

در معتقدات شیعه،از جملۀ مطالب جا افتاده و مورد قبول این است که امام معصوم علیهم السّلام را باید معصوم غسل و کفن نماید و بر او نماز بخواند.طبق این عقیده برای«مهدی موعود علیه السّلام»کدام معصوم به کارهای فوق اقدام می نماید؟!

1-در روایت عبد اللّه بن قاسم بطل از امام صادق علیه السّلام آمده است که امام حسین علیه السّلام رجعت می کند و همۀ مردم او را می شناسند و پس از معرفت کامل به آن

ص:381


1- 1) -کمال الدّین:41/2 و 361؛ [1]بحار الأنوار:152/51 ب 8 ح 3 از کمال الدّین. [2]
2- 2) -الحرّة العطش فالرّجل:حران و المرءة:حری.
3- 3) -کمال الدّین:41/2 و 361؛ [3]بحار الأنوار: [4]152/51 ب 8 ح 3 از عیون أخبار [5]الرّضاء.

جناب(یعنی وقتی که مردم به حضور امام حسین علیه السّلام اطمینان پیدا کرده و آرام شدند)فوت حضرت«قائم علیه السّلام»فرامی رسد و امام حسین علیه السّلام او را غسل می دهد و کفن می نماید و حنوط می دهد و در قبر می گذارد و کار وصی را تکفّل ننماید مگر وصی. (1)پس نمازش را هم آن حضرت می خواند.

2-امام صادق علیه السّلام در تأویل آیۀ ثُمَّ رَدَدْنا لَکُمُ الْکَرَّةَ عَلَیْهِمْ فرمود:اشاره به خروج امام حسین علیه السّلام با 70 تن از یارانش با شمشیرها و کلاه خودهای طلایی(از مزارشان)است و به مردم چنین می گویند:این همان حسین علیه السّلام است که خروج نموده،تا آن که مؤمنان در او شک نکنند.

3-«فإذا استقرّ عند المؤمن أنّه الحسین علیه السّلام لا یشکّون فیه و بلغ عن الحسین الحجّة القائم علیهما السّلام بین أظهر الناس و صدّقه المؤمنون بذلک جاء الحجّة الموت فیکون الّذی یلی غسله و کفنه و حنطه و ایلاجه فی حفرته الحسین و لا یلی الوصی إلاّ الوصیّ(و زاد ابراهیم فی حدیثه)ثمّ یملکهم الحسین علیه السّلام حتی یقع حاجباه علی عینیه؛ (2)پس زمانی که نزد مؤمن به یقین رسید که او(یعنی آن شخص حضور یافته)حسین علیه السّلام است،در آن شک نمی کنند و از(جانب)حسین علیه السّلام رسید که او حجّت«قائم علیه السّلام»است،در میان مردم و مؤمنان نیز این را تصدیق کردند،مرگ حجّت(بن الحسن)فرارسد.پس حسین علیه السّلام متولی غسل و کفن و حنوط و گذارنده در قبر خواهد شد؛چون به کارهای وصیّ اقدام نمی کند،مگر وصیّ.

ابراهیم(یکی از راویان در حدیث خود اضافه کرده است)سپس حسین علیه السّلام زمام امور را(بعد از او)در دست گیرد و حکومت نماید تا(در اثر پیری)ابروهایش روی چشمانش بریزد.»

4- ثُمَّ رَدَدْنا لَکُمُ الْکَرَّةَ عَلَیْهِمْ (3)خروج الحسین علیه السّلام فی سبعین من أصحابه علیهم البیض المذهبة لکلّ بیضة و جهان المؤدّون إلی الناس أنّ هذا الحسین قد خرج حتّی لا یشک

ص:382


1- 1) -کشف السّترة عن وجه الغیبة:ص 139 به نقل از وسائل الشّیعة.
2- 2) -تفسیر عیاشی:281/2؛ [1]المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 216. [2]
3- 3) -سورۀ اسراء،آیۀ 6. [3]

المؤمنون(فیه)و أنّه لیس بدجّال و«شیطان» (1)و الحجّة القائم علیه السّلام بین أظهرکم فإذ استقرّت المعرفة فی قلوب المؤمنین أنّه الحسین علیه السّلام جاء الحجّة الموت فیکون الّذی یلی یغسّله و یکفّنه و یحنّطه و یلحده فی حفرته الحسین(بن علی)علیهما السّلام و لا یلی الوصیّ إلاّ الوصیّ؛ (2)تأویل آیۀ مبارکه به خروج حسین علیه السّلام با 70 تن از اصحابش که بر سر آن ها کلاه خود طلایی است و بر هر کلاهی دو روی(جلو و عقب)می شود و به مردم اعلام می کنند که این حسین علیه السّلام است که خروج کرده است تا مؤمنان به او شک نکنند که او دجّال و شیطان است،درحالی که حجّت در میان شماست.پس از استقرار یافتن شناسایی در دل های مؤمنان که او خود حسین علیه السّلام است،مرگ حجّت فرامی رسد.

پس آن که عهده دار غسل و کفن و حنوط و دفنش می شود،حسین بن علی علیهما السّلام خواهد بود(زیرا)وصی را وصی غسل دهد و کفن و دفن می کند.»

5-امام صادق علیه السّلام فرمود:حسین بن علی علیهما السّلام می آید و«قائم علیه السّلام»خاتم را(شاید خاتم سلیمان که جزء مواریث انبیا است)به وی تسلیم می کند و امام حسین علیه السّلام نیز عهده دار غسل و کفن و دفن و حنوط وی می باشد و آن حضرت را درون قبر می گذارد. (3)

6-چون آن حضرت وفات کند،امام حسین علیه السّلام او را دفن خواهد کرد. (4)

ص:383


1- 1) -این جملۀ روایت مشعر بر این است که این دو هنوز نمرده اند درحالی که طبق روایات گذشته دجّال تا آن روز در دست مسیح علیه السّلام و شیطان با دست رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و حضرت«قائم»علیه السّلام کشته خواهد شد یا این که به گمان مردم آن دو دوباره برمی گردند و اللّه العالم.
2- 2) -روضة الکافی:ص 206؛تفسیر عیاشی:281/2؛ [1]تفسیر البرهان: [2]سورۀ اسراء ذیل آیۀ 7؛المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:ص 214؛ [3]مختصر بصائر الدرجات:ص 48؛شرح اصول کافی:378/6 و 273/12؛ بحار الأنوار: [4]56/51 ب 5 ح 46 از تفسیر عیاشی و [5] 53 ب 29 ح 103 از کافی؛تفسیر غریب القرآن:ص 276؛تفسیر نور الثّقلین:128/3؛ [6]معجم احادیث الإمام المهدی:218/5 و [7]کتاب های دیگر.
3- 3) -و عنه(امام صادق)علیه السّلام:و یقبل الحسین علیه السّلام فی أصحابه الذین قتلوا معه و معه سبعون نبیا کما بعثوا مع موسی بن عمران فیدفع إلیه القائم علیه السّلام الخاتم فیکون الحسین علیه السّلام هو الذی یلی غسله و کفنه و حنوطه و یواریه فی حفرته.بحار الأنوار:103/53 باب رجعت ح 130. [8]
4- 4) -معجم احادیث الإمام:89/4 ح 1158 بحار الأنوار:103/53 ب 29 ح 130.
9*محلّ شهادت

دربارۀ محلّ شهادت آن امام همام؛یعنی حضرت«قائم علیه السّلام»-روحی لتراب مقدمه الفداء-روایت صریحی را مشاهده نشده است.آیا در پایتخت و مرکز حکومت خود «کوفه»واقع می شود که در آن صورت انتقال بدن مبارک از عراق به مدینۀ منوّره صحیح به نظر نمی آید و در اصل باید در آن جا دفن شود؛چون مرقدهای مطهّر اجداد طاهرینش در عراق واقع شده است و بی اعتنایی به آن ها تلقی می شود،در حالی که روایت محلّ دفن را مدینه منوّره ذکر نموده است،یا سفری به مدینه خواهد داشت که در آن جا از راهی که عبور می کند،هاون را پرتاب کرده و شهید می نمایند و در کنار جدّ بزرگوارش دفن خواهد شد؟!و یا این اتفاق در شام می افتد و بدن شریف به مدینه منتقل می شود.

فراموش نشود این سخنان و اظهارنظرها در حدّ احتمال است.

10*محلّ دفن

امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«ثمّ یموت و یدفن عند قبر جدّه رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله؛ (1)سپس مرگش فرارسد و در کنار جدّش رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله دفن می شود.»

شاید کلمۀ«یموت»اشاره به مرگ طبیعی بعد از رجعتش باشد.(خدا می داند.)

11*پایان دنیا با مرگ آخرین امام

1-عبد اللّه بن سنان گوید که امام صادق علیه السّلام از قول رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«لقد أسری بی ربی-عزّ و جلّ-فأوحی إلیّ من وراء حجاب ما أوحی و کلّمنی بما کلّم و کان ممّا کلّمنی...یا محمّد««علی»آخر من أقبض روحه من الأئمّة:و هو الدابّة الّتی تکلّمهم؛ (2)مرا که به معراج بردند و از پشت حجاب به آن چه که لازم بود،وحی کرد و با من سخن گفت با آن چه(لازم بود)سخن گوید از جملۀ گفتارها...فرمود:ای محمّد!«علی»آخرین نفر از

ص:384


1- 1) -بیان الأئمّة:329/3 از خطبة البیان.
2- 2) -بحار الأنوار: [1]68/53 ب 29 ح 65 از مختصر بصائر الدّرجات.

امامان است که قبض روحش می کنم و اوست «دَابَّةً» (1)که با آن ها سخن می گوید.»

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«لو کان الناس رجلین لکان أحدهما الامام علیه السّلام و قال:إن آخر من یموت الإمام علیه السّلام لئلا یحتج أحد علی اللّه أنه ترکه بغیر حجة[للّه]علیه؛ (2)اگر مردم دو نفر باشد،یکی بر دیگری امام می شود و فرمود:آخرین کس که می میرد امام است،تا احدی به خدا احتجاج نکند که او را بدون حجّت خدا ترک کرده است.»

3-وشّا گوید:از امام رضا علیه السّلام سؤال کردم:آیا زمین بدون امام می ماند؟!

فرمود:نه،عرض کردم:به ما روایت رسیده است که زمین بدون امام نمی ماند، مگر آن که خدای-عزّ و جلّ-به بندگانش خشم کند؟!

فرمود:نمی ماند و هنگامی که زمین بی امام باشد،فرو می ریزد. (3)

توجیه روایت این است که اگر امام نباشد،تکلیف برداشته می شود؛وقتی که تکلیف برداشته شد،قیامت فرامی رسد.پس«لساخت الأرض بأهلها.»زمین اهلش را فرو می برد(نابود می سازد).

12*دوازده مهدی یا دوازده امام
اشاره

روایات دربارۀ حکومت کرۀ زمین بعد از شهادت حضرت«قائم علیه السّلام»به صورت گوناگون وارد شده است.

1-با پایان عمر شریف حضرت«قائم علیه السّلام»بعد از چهل روز رستاخیز،قیامت به پا می شود.

2-بازگشت دوازده امام؛یعنی«رجعت»و حکومت همگی به ترتیب واقع خواهد شد.

3-امام زمان علیه السّلام حکومت را به دست یکی از دوازده مهدی از فرزندان خود می سپارد.

ص:385


1- 1) -نمل/آیه 82.
2- 2) -الکافی ج 1 ص 180؛ [1]علل الشّرایع:ص 76؛ [2]بحار الأنوار: [3]114/53 ب 29 ذیل ح 138 شماره 20 از مختصر بصائر الدّرجات.
3- 3) -غیبت نعمانی:ص 155 باب 8. [4]

4-به یکی از«دوازده مهدی»(غیر از اولاد خود)که بعد از او خواهند آمد، تحویل می دهد و در نهایت«نفخ صور»و برچیده شدن نقش و نگار فعلی جهان منتهی می شود. (1)

دراین صورت است که پایان جهان با پایان یافتن حکومت«اولیای صالحین» خواهد شد.

5-چند نفر از معصومین(رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله امام حسین و امیر المؤمنین علیهما السّلام)بدون ترتیب برگشته و حکومت خواهند نمود که آخرین آن ها«دابّه الارض»؛یعنی امیر المؤمنین علیه السّلام خواهد بود و چهل روز قبل از قیامت وفات می کند و درهای توبه بسته شده و تکالیف برداشته می شود.

در اصل کسی نخواهد ماند که توبه کند و یا تکلیفی داشته باشد؛چون آخرین نفر از بشر پیش از آخرین حجّت،بلکه همگی هم زمان با«دمیدن صور اوّل»از بین خواهند رفت.

به طور خلاصه بعد از رحلت«قائم علیه السّلام»اخبار دوازده مهدی و دوازده امام و رجعت امام حسین علیه السّلام و رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امیر المؤمنین علیه السّلام،به خصوص آمدن امیر المؤمنین علیه السّلام به دفعات و کرات و با عنوان«دابّه الارض»و سلطنت 50 هزار سال رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و 44 هزارسالۀ امیر المؤمنین علیه السّلام و کمک همۀ انبیا به او و یا هیچ کدام،بلکه با وفات«قائم علیه السّلام»چهل روز بعد قیامت برپا می شود،از مشکلات اخبار و غوامض آثار و مطالبی است که به تحقیق و بررسی بیشتر نیاز دارد که در این مختصر مجالی نیست.

جمع بین روایات

دو گروه روایات(دوازده مهدی و رجعت)که به نظر متفاوت می آیند،عدّه ای از

ص:386


1- 1) - یَوْمَ نَطْوِی السَّماءَ کَطَیِّ السِّجِلِّ لِلْکُتُبِ... (أنبیاء:104) [1]روزی که آسمان را چون طوماری درهم می پیچیم...از وضع فعلی به صورت دیگر یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ (ابراهیم:48) [2]روزی که زمین به صورتی جز این زمین و آسمان ها تبدیل می شود و پایان می پذیرد!

علما را واداشته است تا راه حلّی برای آن ها پیدا کنند؛از جملۀ آن ها علاّمۀ بزرگوار مجلسی قدّس سرّه می باشد.ایشان معتقدند که روایات دوازده مهدی مخالف مشهور؛یعنی مخالف روایات رجعت می باشد،پس دراین صورت برای آن ها دو گونه تأویل می توان کرد.

1-دوازده نفر مهدی را رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و یازده امام بدون«مهدی علیه السّلام»قایل شد؛ زیرا دوران امامت او با شهادتش به پایان می رسد.

اما حسن بن سلیمان(یکی از علما)دوازده مهدی را به همان دوازده امام تأویل نموده و در نهایت قایل به رجعت«مهدی علیه السّلام»شده است.

2-این مهدی های دوازده گانه از اوصیا«قائم علیه السّلام»است.آن هایی باشند که در زمان سایر امامانی که رجوع خواهند کرد،از هدایت کنندگان خلق هستند تا هیچ زمانی از حجّت خالی نماند.اگرچه اوصیای انبیا یا اوصیای ائمّه علیهم السّلام نیز حجّت های الهی هستند. (1)

بنابراین تحلیل فرمانروایی امامان با مهدیّون هم زمان خواهد بود،در مقام درجۀ اوّل و دوّم؛یعنی بعد از رحلت«قائم علیه السّلام»با هریک از امامان رجعت کننده یک مهدی نیز همراه او می شود،البتّه در عرض و کنار هم،نه در طول هم(امامان با عنوان خلفا و مهدیّون با مقام وزرا).و اللّه العالم. (2)

روایات مهدیّون تصریح دارد که امامت درجۀ اوّل با خود آن ها خواهد بود؛ چون عبارت«فإذا حضرته الوفاة(یعنی القائم علیه السّلام)فلیسلّمها إلی ابنه اوّل المهدیّین؛یا در روایت حبّة العرنی آمده است«قال:خرج أمیر المؤمنین،الی الحیرة...و لیبنینّ بالحیرة مسجدا له خمسمائة باب یصلی فیه خلیفة القائم علیه السّلام لأنّ مسجد الکوفة لیضیق علیهم، و لیصلین فیه اثنا عشر إماما عدلا...» (3)حبّۀ عرنی گفت:امیر مؤمنان علیه السّلام به سوی حیره

ص:387


1- 1) -بحار الأنوار:148/53 ب 30 ذیل حدیث 8.
2- 2) -لطفا برای روشن شدن مطلب،به صراحت و مفاد روایت 2 و 3 فصل بعدی(12 مهدی)توجه نمایید.
3- 3) -معجم أحادیث امام المهدی:112/3 ح 651؛ [1]بشارة الإسلام:ص 248 و 289؛ [2]تهذیب الأحکام:253/3- 254 ب 25 ح 19/699.

بیرون رفت و فرمود:«البته در حیره مسجدی بنا کند،دارای 500 در باشد،جانشین «قائم 7»در آن نماز می خواند،چون مسجد کوفه برای آن ها،تنگ می شود و در آن 12 امام عدل(بعد از قائم علیه السّلام)نماز خواهد خواند!...تا آخر خبر.

یا عبارت دعا«و الأئمّة من ولده»ائمّه از اولاد او با تأویل علاّمۀ مجلسی قدّس سرّه(که دوازده مهدی همان دوازده امام است)سازگار نیست؛چون ائمّه علیهم السّلام آبای کرام مهدی موعود علیهم السّلام هستند،نه اولاد او.

البتّه علاّمۀ مجلسی قدّس سرّه برای صحّت رجعت،بیانات مفصّل و مشروحی دارد و برای اثبات صحّت آن پافشاری زیاد دارد که طالبین به کتاب های مربوطه مراجعه نمایند. (1)

نظریه دیگر

شیخ مفید قدّس سرّه نیز در این باره فرمود:«لیس بعد دولة القائم لأحد دولة إلا ما جاءت به الروایة من قیام ولده إنشاء اللّه ذلک لم یرد علی القطع و الثبات و أکثر الروایات أنّه لن یمضی مهدیّ الأمّة إلا قبل القیامة بأربعین یوما یکون فیها الهرج و علامة خروج الأموات و قیام الساعة للحساب و الجزاء و اللّه أعلم؛ (2)بعد از دولت«قائم علیه السّلام»برای احدی دولتی نیست، مگر روایاتی که آمده است از قیام برخی فرزندانش(در مقام او)ان شاء اللّه.اما(این روایت ها)با قطعیّت و ثبوت وارد نشده است و اکثر روایات این است که«مهدی علیه السّلام»از دنیا نمی رود،مگر چهل روز پیش از قیامت و در آن چهل روز هم هرج و علامت خروج مردگان و قیام قیامت برای حساب و پاداش خواهد بود و خدا می داند.»

شیخ طبرسی قدّس سرّه نیز در اعلام الوری در آخر باب الرابع گوید:«أنّه قد جائت الروایة الصحیحة أنّه لیس بعد دولة المهدیّ علیه السّلام دولة إلاّ ما ورد من قیام ولده مقامه إلاّ ما شاء اللّه و لم ترد القطع و البتّ و أکثر الروایات أنّه لن یمضی من الدنیا إلاّ قبل القیامة بأربعین یوما یکون فیها الهرج و علامة خروج الأموات و قیام الساعة و اللّه أعلم؛ (3)روایت صحیحه ای

ص:388


1- 1) -بحار الأنوار:ج 53 باب الرّجعة. [1]
2- 2) -بحار الأنوار: [2]145/53 ب 30 ح 4 از ارشاد مفید. [3]
3- 3) -اعلام الوری: [4]آخر باب الرّابع ص؛بحار الأنوار:146/53 [5] قسمت پاورقی ذیل ح 4 به نقل از آن.

آمده است بر این که بعد از دولت«قائم علیه السّلام»دولتی نخواهد بود،مگر روایات قیام فرزندانش در مقام او و در این باره نیز روایت قطعی و حتمی وارد نشده است؛چون بیشترین روایات با عبارت ابدا(قائم 7)از دنیا نمی رود،مگر چهل روز پیش از قیامت و در آن(چهل روز هم)دنیا را هرج(مرج)فرامی گیرد و علامت بیرون آمدن اموات و قیام قیامت برای حساب پس دادن و پاداش گرفتن است و خدا به همه چیز دانا است.»

بنا به عقیدۀ بعضی از معاصرین نظریۀ شیخ مفید قدّس سرّه و گفتار شیخ طبرسی قدّس سرّه در این باره صحیح است و مسألۀ«رجعت»و«مهدیّون»را نیز کاملا رد می کند؛چون بیان او تصریح دارد بر این که دولت«قائم علیه السّلام»آخرین دولت و قیامت نیز چهل روز بعد از جریان«سیرفع»بالا بردن حجّت یا وفات او خواهد بود.

بنابراین اشکالات و انتقاداتی که متوجّه قایلین به«رجعت»یا«مهدیّون»است، کاملا مرتفع خواهد شد.

چنان که ملاحظه نمودید،عبارات روایات که با تأکید می فرماید:«لیملکنّ منّا أهل البیت رجل»یا«فلیسلّمها إلی ابنه اوّل المهدیّین»گویای خلاف این بیان است و با آن نظریه هم خوان نیست،مگر این که چنین روایت ها از نظر فنّی و رجالی مردود شناخته شود.

اکنون می توان گفت،اگرچه روایات صالحین یا مهدیّون از نظر سند رجالی و فنّی متواتر نیست و با قطع و یقین چیزی را ثابت نمی کند،ولی همین مقدار هم که هست برای اثبات تاریخی ماجرا صلاحیّت دارد و برای پذیرش مطلب مذکور کفایت می کند.

اگر منظور این باشد که آخرین دولت،حکومت«مهدی علیه السّلام»است و بعد از دولت «قائم علیه السّلام»دولتی برای احدی وجود نخواهد داشت،این نظر صحیح است؛

زیرا یا به رجعت امام مهدی علیه السّلام قائل می شویم،مطلب روشن است چون بعد از رجعت آن حضرت که نهایتا با مرگ طبیعی وفات خواهد نمود،متعاقب آن بعد از

ص:389

40 روز قیامت برپا می شود (1)یا می گوییم دولت های بعد از او هم دولت او محسوب می شود و غیر از نظام حکم و حکومت«مهدی علیه السّلام»نظامی دیگر نخواهد بود؛چون نظام او همان نظام رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است،چنان که خاتم الانبیا و شریعتش آخرین شرایع آسمانی است و قابل تغییر و تبدیل نیست و به یقین نظام حکومتی او تا پایان بشریّت استمرار خواهد یافت و اگر منظور مادام الحیات نفس شریف خود امام«مهدی علیه السّلام»بعد از ظهور بدون در نظر گرفتن رجعت خود آن حضرت باشد یعنی با وفات(یا شهادت او در مرحله اول)دولت او هم تمام می شود و بعد از چهل روز قیامت برپا می شود،این غیر محتمل است؛چون با وجود آن همه روایات مهدیّون و صالحین،رجعت و به خصوص«دابّة الارض»که قرآن کریم بر آن مهر تأیید زده است و بعد از«مهدی علیه السّلام»خواهد آمد،به نظر بعید می آید.

اگرچه از نظر تخصّصی اشکالاتی به آن روایات وارد است،اما مورد قبول بسیاری از علمای دین بوده و در این باره کتاب هایی نوشته شده است.

درهرصورت پایان جهان با پایان حکومت اولیای خدا(امامان یا مهدیّون یا دابّة الارض)خواهد بود.

آن چه که مسلّم است تا چهل روز پیش از برپایی قیامت،سلطنت و ریاست کرۀ زمین در دست«اولیای خدا»خواهد بود.

عبد السلام بن صالح هروی از قول امام رضا علیه السّلام و ایشان از پدران بزرگوارش از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در حدیث طولانی نقل کرده است:«فنودیت:یا محمّد أنت عبدی و أنا ربّک؛پس ندایی به من رسید ای«محمّد!»تو بندۀ منی و من پروردگار توام(ادامۀ روایت به ذکر ائمّه و حضرت قائم علیه السّلام می رسد و)می فرماید:«حتّی یعلن دعوتی و یجمع الخلق علی توحیدی ثمّ لأدیمنّ ملکه و لأداولنّ الأیّام بین أولیائی إلی یوم القیامة؛ (2)

ص:390


1- 1) -لطفا به فصل های رجعت مهدی و دولت آخرین و کیست آخرین حجت که بعد از این می آید مراجعه نمائید.
2- 2) -کمال الدّین:369/1-366؛ [1]علل الشّرایع:7/1-5؛ [2]عیون أخبار [3]الرّضاء:264/1-262؛بحار الأنوار:312/52 ب 27 ح 5. [4]

تا دعوت مرا اعلان کند و خلق را به توحید من گرد آورد،سپس ملک او را ادامه می دهم و روزها را در بین اولیای خود دست به دست می گردانم تا روز قیامت.»

سؤالی که به ذهن خطور می کند این است،آیا پایان جهان روی بندگان صالح و معصوم و جامعۀ بدون شیطان و انسان های شیطان صفت خواهد بود؟

دراین صورت روایات اعدام شیطان به دست رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله یا به دست مسیح علیه السّلام یا امام زمان و امیر المؤمنین علیهما السّلام درست است و تفسیر آیۀ مبارکۀ فَإِنَّکَ مِنَ الْمُنْظَرِینَ* إِلی یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ به زمان ظهور«مهدی موعود»صحیح خواهد بود و یا هنوز شیطان وجود داشته و به فعّالیّت انحرافی خود ادامه خواهد داد و قیامت روی «شرار خلق»که گفتار روایات نبوی اهل سنّت و بعضی از روایات شیعه،بر آن استوار است،خواهد انجامید.

دراین صورت تفسیر«یوم وقت معلوم»به روز«یوم یبعثون»؛یعنی قیامت(بیشتر به نفخۀ اوّل صور تفسیر شده است)درست خواهد بود.

13*دوازده مهدی

در دسته ای از روایات این گونه بیان شده است که بعد از«قائم علیه السّلام»دوازده مهدی پشت سرهم با برنامه های از پیش تعیین شدۀ حضرت«قائم علیه السّلام»در دنیا حکومت خواهند نمود و در نهایت رستاخیز به وقوع می پیوندد.

1-شیخ طوسی قدّس سرّه با سند خود در ضمن روایت طولانی چنین آورده است:امام صادق علیه السّلام به ابو حمزه فرمود:«یا أبا حمزة انّ منّا بعد القائم أحد عشر مهدیّا؛ (1)ای ابا حمزه!بعد از«قائم علیه السّلام»از ما(اهل بیت)یازده«مهدی»خواهد بود.»

2-ابی بصیر گوید:به امام صادق علیه السّلام گفتم:«یابن رسول اللّه سمعت من أبیک أنّه یقول:یکون بعد القائم اثنی عشر مهدیّا؟فقال إنّما قال اثنی عشر مهدیّا و لم یقل اثنا عشر إماما و لکنّهم قوم من شیعتنا یدعون الناس إلی موالاتنا و معرفة حقّنا؛ (2)ای فرزند رسول

ص:391


1- 1) -غیبت طوسی:ص 299؛بحار الأنوار:145/53 ب 30 ح 2 [1] بنقل از آن و اختصاص.
2- 2) -کمال الدّین:27/2؛ [2]بحار الأنوار:145/53 ب 30 ح 1؛ [3]بنقل از آن.بحار الأنوار:115/53 ب 29 [4] ذیل ح

خدا علیه السّلام!از پدرت شنیدم که می فرمود:بعد از«قائم علیه السّلام»دوازده مهدی خواهد بود؟

فرمود:دوازده مهدی فرموده است،نه دوازده امام و لکن آن ها گروهی از شیعیان ما هستند که مردم را به دوستی و معرفت ما دعوت می کنند.»

3-امام صادق از پدران بزرگوارش از امیر المؤمنین علیه السّلام چنین روایت کرده است:

«قال رسول اللّه فی اللیلة الّتی کانت فیها وفاته لعلیّ:یا أبا الحسن أحضر صحیفة و دواة؛ فأملی رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله وصیّته حتی انتهی(الی)هذا الموضع فقال:یا علی!انّه سیکون بعدی إثنا عشر إماما و بعدهم إثنا عشر مهدیّا فأنت یا علی أوّل الإثنا عشر إمام...و ساق الحدیث إلی أن قال:و لیسلّمها الحسن(یعنی الإمام العسکری علیه السّلام)إلی إبنه«محمّد»المستحفظ من آل محمّد صلّی اللّه علیه و اله فذلک إثنی عشر اماما ثمّ یکون من بعده إثنا عشر مهدیّا فإذا حضرته الوفاة فلیسلّمها إلی إبنه أوّل المهدیّین(المقرّبین:نسخة کتاب الغیبة)له ثلاثة أسامی:اسم کاسمی و اسم أبی و هو عبد اللّه و أحمد و الإسم الثالث المهدیّ و هو أوّل المؤمنین؛ (1)رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در شبی که وفات نمود،به علی علیه السّلام فرمود:ای ابا الحسن!کاغذ و دوات حاضر کن!پس رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله وصیّتش را املا کرد تا رسید به این محل و گفت:یا علی!به زودی بعد از من دوازده امام و بعد از آن ها دوازده مهدی خواهد بود.پس تو ای علی اوّل دوازده امامی....تا فرمود:و حسن(عسکری)هم(امامت را)به پسرش«م ح مّ د» نگهداری شده از آل محمّد تسلیم می کند،این است دوازده امام.

سپس بعد از آن ها دوازده«مهدی»می باشد.وقتی که مرگ او فرارسید(حکومت را) به فرزندش نخستین نفر از مهدییّن(مقربین)تسلیم می کند و برای او(یعنی مهدی)

ص:392


1- 1) -بحار الأنوار:147/53 ب 30 ح 6 بنقل از غیبت طوسی؛تاریخ ما بعد الظّهور:ص 912.

اوّل بعد از«قائم علیه السّلام»سه نام است،نامش نام من و نام پدر من عبد اللّه و احمد و اسم سوّمش مهدی خواهد بود و او اوّل مؤمن ها است.»

4-حضرمی گوید که امام باقر و امام صادق علیهما السّلام در ذکر کوفه فرمودند:«فیها مسجد سهیل الذی لم یبعث اللّه نبیّا إلاّ و قد صلّی فیه و منها یظهر عدل اللّه و فیها یکون قائمه و القوّام من بعده و هی منازل النبیّین و الأوصیاء و الصالحین؛ (1)در آن جا مسجد سهیل است که خداوند پیغمبری را مبعوث نکرده،مگر این که در آن نماز خوانده است و در آن «قائم علیه السّلام»و قائم های بعد از او خواهند بود(ساکن می شوند)و آن منزل های پیغمبران و اوصیا و صالحین است.»

5-در دعاهای وارده از مصادر شیعۀ امامیّه بعد از دعا بر«مهدی موعود علیه السّلام»بر این«اولیا الصّالحین»نیز به طور دعا شده است،مانند آخر دعایی که برای «مهدی علیه السّلام»خوانده می شود،می گوید:«أللّهمّ صلّ علی ولاة عهده و الأئمّة من بعده و أعزّ نصرهم و تمّم لهم ما أسندت إلیهم من أمرک لهم و ثبّت دعائمهم و اجعلنا لهم أعوانا و علی دینک أنصارا؛ (2)خدایا!درود بفرست به ولیعهدها و امامان بعد از او و نصرت آن ها را عزیز بدار،چیزهایی که سپردی بر آن ها از امور خودت به پایان برسان و ثابت قدمشان کن و ما را برای آن ها یاوران و برای دینت کمک کنندگان قرار ده.»

6-در آخر دعای دیگر،پس از دعا و ثنا بر وجود مبارک«مهدی موعود علیه السّلام»چنین آمده است:«و صلّ علی ولیّک و ولاة عهدک من ولده و مدّ فی أعمارهم وزد فی آجالهم بلّغهم أقصی آمالهم دینا و دنیا و آخرة انّک علی کلّ شیء قدیر؛ (3)درود بفرست به ولیّ خود و به والیان عهدت از اولاد او و عمر آن ها را طولانی کن و به عمرهایشان بیفزا و آن ها را به دورترین آمال(آرزوهای شان)از جهت دین و دنیا و آخرت برسان!تویی قادر به همه چیز!»

ص:393


1- 1) -بحار الأنوار: [1]148/53 ب 30 ح 8 از کامل الزّیارة.
2- 2) -مفاتیح الجنان عربی:ص 542. [2]
3- 3) -مفاتیح الجنان:ص 53. [3]
14*سلطنت مردی از اهل بیت 309 سال

1-جابر بن یزید جعفی از امام باقر علیه السّلام روایت می کند که شنیدم آن حضرت فرمود:«و اللّه لیملکنّ منّا أهل البیت رجل بعد موته(أی بعد القائم)ثلاثمأة سنة و یزداد تسعا قلت:متی یکون ذلک؟قال بعد القائم قلت و کم یقوم القائم فی عالمه؟!قال تسع عشر سنة ثمّ یخرج المنتصر فیطلب بدم الحسین علیه السّلام و دماء اصحابه فیقتل و یسبی حتّی یخرج السفاح(و هو أمیر المؤمنین علیه السّلام)؛ (1)به خدا قسم!به یقین مردی از ما اهل بیت،بعد از مرگ او(یعنی قائم علیه السّلام)300 سال به اضافه 9 سال مالک می شود(حکومت می نماید).گفتم:این چه وقت خواهد شد؟

فرمود:بعد از«قائم علیه السّلام».گفتم:«قائم علیه السّلام»خود در عالم چه قدر می ماند؟

فرمود:19 سال.سپس«منتصر»خروج می کند،برای خونخواهی حسین علیه السّلام و یارانش می کشد و اسیر می کند تا«سفّاح»خروج نماید(او هم امیر المؤمنین علیه السّلام است).»

2-جابر بن یزید جعفی گوید که شنیدم امام باقر علیه السّلام فرمود:به خدا قسم!حتما مردی از ما اهل بیت بعد از مرگ(قائم علیه السّلام)سیصد و به اضافه نه سال مالک خواهد بود(یعنی به سلطنت و ریاست می رسد)«قلت فمتی یکون ذلک قال بعد موت القائم؛ گفتم:چه وقت خواهد بود؟فرمود:بعد از مرگ«قائم علیه السّلام».»گفتم:«قائم علیه السّلام»چند سال بعد از قیامش زنده می ماند؟گفت:نوزده سال از روز قیام تا روز مرگش.گفتم:بعد از آن«هرج»می شود؟

فرمود:بلی،پنجاه سال.سپس«منصور»به دنیا برمی گردد و خونخواهی او و اصحابش را می کند می کشد و اسیر می کند تا جایی که می گویند:اگر این از ذریّۀ پیامبران بود،این همه مردم را نمی کشت!

پس جمع زیادی از مردم از سفید و سیاه بر علیه او گرد هم می آیند و او را تا حرم

ص:394


1- 1) -السّفّاح:قادر علی الکلام(مجمع البحرین)یا به معنای خونریز(لسان العرب)؛غیبت نعمانی:ص 181؛ بحار الأنوار: [1]298/52 ب 26 ح 61 از غیبت نعمانی:و ج 103/53 ب 29 ذیل ح 130 بنقل از اختصاص و ص 145 ب 30 ح 3 با تغییر از غیبت طوسی ص 286.

الهی می رانند.زمانی که بلا شدّت یافت«منتصر»می میرد و«سفّاح»به دنیا بیرون می شود برای طرفداری(انتقام جویی)از منتصر؛پس هر دشمن ستمگر ما را می کشد و به همۀ روی زمین مسلط می شود و خداوند کار او را اصلاح می نماید و 309 سال زندگی می کند.سپس فرمود:ای جابر!آیا می دانی«منتصر»و«سفّاح» کیست؟!ای جابر!«منتصر»«حسین»و«سفّاح»«امیر المؤمنین»علیهما السّلام است. (1)

15*رجعت یا دوازده امام

«رجعت»یکی از بحث های مفصّل است که در ادعیه و زیارات از زبان ائمّه برای برحق بودن آن با زبان دعا گفتگو شده است،هم چنین از روایات گذشته مشخص شد که«مهدی علیه السّلام»پیش از شهادتش رهبریّت و حکومت و خاتم را پس از رجعت امام حسین علیه السّلام به ایشان تحویل می دهد و دراین باره نیز توسط علمای بزرگوار کتاب های مستقل نوشته شده است و هم چنین در بین مباحث کتاب ها بحثی را باز کرده اند که دلیل پذیرفتن آن است.

علاّمۀ مجلسی قدّس سرّه (2)پیرامون رجعت مطلبی دارد که شایسته است آن را مطالعه فرمایید.ابتدای مطلب بدین گونه شروع می شود؛

بدان ای برادر!من خیال نمی کنم بعد از آن که راجع به«رجعت»دلایلی که توضیح دادم و مقدّماتی که تمهید کردم(در صحّت آن)شکی باقی مانده باشد.

ص:395


1- 1) -«عن جابر قال:سمعت أبا جعفر علیه السّلام یقول:و اللّه لیملکن رجل منا أهل البیت الأرض بعد موته ثلاثمائة سنة و یزداد تسعا قال:قلت:فمتی ذلک؟قال:بعد موت القائم قال:قلت:و کم یقوم القائم فی عالمه حتی یموت؟قال:تسع عشرة سنة من یوم قیامه إلی موته قال:قلت فیکون بعد موته هرج؟قال:نعم خمسین سنة قال ثمّ یخرج المنصور الی الدّنیا فیطلب دمه و دم أصحابه فیقتل و یسبی حتّی یقال لو کان هذا من ذرّیّة الأنبیاء ما قتل النّاس کلّ هذا القتل فیجتمع النّاس علیه أبیضهم و أسودهم فیکثرون علیه حتّی یلجؤه الی حرم اللّه فإذا اشتدّ البلاء علیه مات المنتصر و خرج السّفاح الی الدّنیا غضبا للمنتصر فیقتل کلّ عدوّ لنا جائر و یملک الأرض کلّها و یصلح اللّه له أمره و یعیش ثلثمأة سنة و یزداد تسعا؛ثمّ قال یا جابر و هل تدری من المنتصر و السّفاح؟یا جابر المنتصر الحسین و السّفاح أمیر المؤمنین علیه السّلام»؛تفسیر عیاشی:326/2؛ [1]بحار الأنوار:146/53 ب 30 ح 5 [2] بنقل از آن.
2- 2) -بحار الأنوار:122/53-124.

توضیحات و بیاناتی که شیعیان در همۀ اعصار بر(صحّت)آن اجماع نموده و در میان آنان مانند آفتاب در وسط آسمان روشن است،حتی شعرا به نظم درآورده و در همۀ شهرهایشان بر مخالفین احتجاج نموده اند و در این مورد بر شیعه سرکوب(و توبیخ های)فراوان نموده اند.....

چگونه می توان تشکیک نمود،درحالی که بیش از دویست حدیث صریح از چهل و چند نفر ثقات و بزرگان و علمای واراسته در بیش از پنجاه کتاب،روایت آن به تواتر رسیده است.(سپس یک یک آن ها را شمرده است.)

برنامۀ«رجعت»را عدّه ای از بزرگان براساس دلایل و براهینی که دارند،با ضرس قاطع پذیرفته و مورد تأیید قرار داده اند؛زیرا با صرف نظر از روایات که بعضی از آن ها را در این فصل می آوریم،به اصل کلّی روایات ذیل توجّه فرمودند و حاصل آن را قبول نموده اند.

1-«و الّذی نفسی بیده لترکبنّ سنن من کان قبلکم حذو النعل بالنّعل و القذّة بالقذّة؛ قسم به کسی که جان من در دست قدرت اوست!سرگذشت پیشینیان را گام به گام و موبه مو سوار خواهید شد(همۀ آن سرگذشت ها بر شما نیز خواهد گذشت).»

2-«و قال:رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله کلّ ما کان فی الأمم السالفة فإنّه یکون فی هذه الأمّة مثله حذو النعل بالنّعل القذّة بالقذّة؛ (1)تمامی آن چه در امّت های گذشته بود،نعل به نعل(مانند گذاشتن اسب پای عقبی را به جای پای جلویی)و موبه مو در این امّت نیز پیش خواهد آمد.»

3-«لا تقوم الساعة حتّی تأخذ أمّتی ما أخذ القرون قبلها شبرا بشبر و ذراعا بذراع؛ 2قیامت برپا نمی شود،تا امّت مرا بگیرد(به سرشان بیاید)آن چه که قرن های پیشین را

ص:396


1- 1) -این دو روایت را بسیاری از دانشمندان اهل سنّت روایت کرده اند مانند مسند أحمد:527/2 و 125/4؛ [1]صحیح بخاری:144/4(ط دار الفکر)؛مستدرک حاکم:37/1 و 129(ط دار المعرفة)؛نهایۀ ابن اثیر:/1 357 [2] ص؛کنز العمال:211/1 و 253/11؛شرح نهج البلاغة:286/9؛و همان دو روایت در کتاب های شیعه نیز فراوان آورده اند،بلکه به صحّت آن حکم نموده اند؛مانند کتاب إعلام الوری:ص 476؛ [3]کشف الغمّة:545/2؛ [4]مختصر بصائر الدّرجات:ص 205؛تأویل الایات:ص 402؛الصوارم المهرقة:ص 195. [5]

گرفته است،وجب به وجب و ذراع به ذراع.»

4-«لترکبنّ لتتّبعنّ سنن من کان قبلکم شبرا بشبر و ذراعا بذراع؛رستاخیز برپا نمی شود تا امّت مرا فراگیرد چیزهایی که امّت ها را در قرن های گذشته فراگرفت،وجب به وجب و ذراع به ذراع(حتما به شما پیش خواهد آمد و بر شما سوار خواهد شد جریان های کسانی که پیش از شما می زیستند.»

5-امام باقر علیه السّلام فرمود:«أیّام اللّه ثلاثة یوم یقوم القائم و یوم الکرّة و یوم القیامة؛ 1روزهای خدا سه تا است؛1-روزی که«قائم علیه السّلام»قیام نماید.2-روز برگشت.3-روز قیامت.»

نتیجۀ روایات فوق این است که چون در امّت های پیشین رجعت و بازگشت مردگان وجود داشت،در این امّت نیز پیش خواهد آمد.

6-جابر بن یزید گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«لیس من مؤمن إلا و له قتلة و موتة إنه من قتل نشر حتی یموت و من مات نشر حتی یقتل؛ 2نیست مؤمنی،مگر این که برای او کشته شدن و مرگ(طبیعی)خواهد بود،همانا هرکس کشته شده برمی گردد تا بمیرد و هرکس مرده برمی گردد تا کشته شود.»

7-حسن بن الجهم گوید که مأمون به امام رضا علیه السّلام گفت:«یا أبا الحسن ما تقول فی الرجعة فقال علیه السّلام:إنها الحق قد کانت فی الامم السالفة و نطق بها القرآن و قد قال رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله:یکون فی هذه الأمّة کلّ ما کان فی الامم السالفة حذو النعل بالنعل و القذة بالقذة و قال صلّی اللّه علیه و اله إذا خرج المهدی من ولدی نزل عیسی بن مریم علیهما السّلام فصلی خلفه و قال صلّی اللّه علیه و اله:إن الاسلام بدء غریبا و سیعود غریبا فطوبی للغرباء قیل:یا رسول اللّه ثم یکون ماذا؟قال:ثم یرجع الحق إلی أهله الخبر؛ 3ای ابا الحسن!چه می گویی دربارۀ رجعت؟!

ص:397

فرمود:همانا آن حقّ است در امّت های گذشته هم بوده و بر صحّت آن قرآن گویا است.به تحقیق رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرموده است که در این امّت هرچه در امّت های سابق بوده خواهد بود،نعل به نعل و موبه مو و باز فرموده:زمانی که«مهدی علیه السّلام»از اولاد من خروج نمود،عیسی بن مریم علیه السّلام نازل شده و در پشت سر او(اقتدا کرده و)نماز می گذارد و هم چنین فرمود:اسلام غریب شروع شد و به زودی به غربت خود بازمی گردد.پس خوشا به حال غریبان!گفته شد بعد چه می شود ای رسول خدا؟!فرمود:حق به اهلش برمی گردد.»

8-ابی الصباح گوید:از امام باقر علیه السّلام سؤال کردم و گفتم:«جعلّت فداک أکره أن اسمیها له فقال لی هو:عن الکرات تسألنی؟فقلت:نعم فقال:تلک القدرة و لا ینکرها إلا القدریة لا تنکره تلک القدرة لا تنکرها إن رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله أتی بقناع من الجنة علیه عذق یقال له سنة فتناولها رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله سنة من کان قبلکم؛ (1)فدایت شوم!(چیزی در دلم هست) کراهت دارم نام ببرم.

به من فرمود:از کرات(برگشته گان)می پرسی؟!

گفتم:بلی!

فرمود:آن(اظهار)قدرت(خدا)است و آن را انکار نمی کند،مگر«قدریّت»تو،آن قدرت را انکار نکن.برای رسول خدا طبقی از چکیدۀ شاخۀ خرمای بهشتی آوردند که به آن«سنّت»می گفتند.پس رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله آن را تناول کرد و«سنّت»پیشینیان شد (یعنی هر جریان و حادثه ای قبلا بوده در این امّت نیز واقع خواهد شد).»

16*رجعت عام نیست

رجعتی که در روایات از آن صحبت شده است،همگانی و عام نیست،بلکه

ص:398


1- 1) -بیان:قوله علیه السّلام«تلک القدرة»أی هذه من قدرة اللّه تعالی و لا ینکرها إلا القدریة من المعتزلة الذین ینکرون کثیرا من قدرة اللّه تعالی.«و القناع»بالکسر طبق من عسب النخل و بعث هذا کان لإعلام النبی صلی اللّه علیه و آله أنه یقع فی أمته ما وقعت فی الامم السابقة و قد وقعت الرجعة فی الامم السّابقة مرّات شتّی. بحار الأنوار: [1]72/53 ب 29 ح 71 از مختصر بصائر الدّرجات.

برای عدّۀ مخصوصی است که تشریح گردید.

با مطالعۀ روایات ذیل،آن عدّۀ به خصوص روشن و مشخّص می شوند.

1-حضرت صادق علیه السّلام فرمود:اوّلین کسی که زمین برایش شکافته می شود و به دنیا باز می گردد«حسین بن علی علیهما السّلام»است و رجعت همگانی نیست،بلکه خاصّ است.رجوع نمی کند،مگر کسی که مؤمن محض یا مشرک محض باشد. (1)

2-ابن محبوب از ابن رئاب از زرارة روایت کرده است:«کرهت أن أسأل أبا جعفر علیه السّلام[فی الرجعة]فاحتلت مسألة لطیفة لأبلغ بها حاجتی منها فقلت:أخبرنی عمن قتل مات؟قال:لا الموت موت و القتل قتل فقلت:ما أحد یقتل إلا مات قال:فقال:یا زرارة! قول اللّه أصدق من (2)]قولک قد فرق بین القتل و الموت فی القرآن فقال علیه السّلام: أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ) (3)و قال: لَئِنْ مُتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَی اللّهِ تُحْشَرُونَ (4)فلیس کما قلت یا زرارة الموت موت و القتل قتل و قد قال اللّه:عزّ و جلّ إِنَّ اللّهَ اشْتَری مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ فَیَقْتُلُونَ وَ یُقْتَلُونَ وَعْداً عَلَیْهِ حَقًّا (5)قال:فقلت:إن اللّه عزّ و جلّ یقول: کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ (6)أفرأیت من قتل لم یذق الموت؟فقال:لیس من قتل بالسیف کمن مات علی فراشه إن من قتل لابد أن یرجع إلی الدنیا حتی یذوق الموت؛ (7)

دوست نداشتم مستقیما از امام باقر علیه السّلام دربارۀ«رجعت»چیزی بپرسم؛پس با طرح مسألۀ لطیفی چاره جویی کردم تا به حاجتم برسم.

گفتم:به من بفرما آیا کسی که کشته شده مرده است؟

فرمود:نه مردن،مردن است و کشته شدن،کشته شدن!

ص:399


1- 1) -أبا عبد اللّه علیه السّلام یقول:أول من تنشق الأرض عنه و یرجع إلی الدنیا الحسین بن علی علیه السّلام و إن الرجعة لیست بعامة و هی خاصة لا یرجع إلا من محض الایمان محضا أو محض الشرک محضا.بحار الأنوار:/ [1]53 39 ب 29 ح 1 از بصائر الدّرجات.
2- 2) -ما بین قوسین در تفسیر عیاشی:1012/1 [2] است و در مختصر بصائر الدّرجات ساقط شده است.
3- 3) -آل عمران:144. [3]
4- 4) -آل عمران:157. [4]
5- 5) -براءة:112. [5]
6- 6) -الأنبیاء:35. [6]
7- 7) -بحار الأنوار: [7]65/53 ب 29 ح 58 از مختصر بصائر الدّرجات و تفسیر عیاشی [8]مثل آن را.

گفتم:احدی نیست که کشته شده مگر این که مرده است؟!

فرمود:ای زراره!فرمودۀ خدا درست تر از گفتۀ تو است که در قرآن میان قتل و موت را جدا کرده است.

خداوند متعال فرمود:«اگر مرد یا کشته شد»و هم چنین فرمود:«اگر مردید یا کشته شدید به سوی خدا محشور می شوید.

پس آن طور نیست که تو می گویی!مرگ،مرگ است و قتل،قتل.به تحقیق خدای-عزّ و جلّ-فرموده است:«همانا خدا خریده است از مؤمنان جان و مال آن ها را در برابر بهشت،پس(طبق این خرید و فروش)در راه خدا می جنگند و می کشند و کشته می شوند،و عده ای حق است.»

گفتم:همان خداوند فرمود:«تمام جان ها مرگ را خواهند چشید»آیا دیده ای کسی که کشته شده مرگ را نچشیده است؟!

پس فرمود:کسی که با شمشیر کشته شده نیست مانند آن که در رختخوابش مرده است.آن کس که کشته شده،لابد باید به دنیا برگردد تا بمیرد.»

3-صفوان از امام رضا علیه السّلام می گوید:«سمعته یقول فی الرجعة:من مات من المؤمنین قتل و من قتل منهم مات؛ (1)از امام رضا علیه السّلام دربارۀ«رجعت»شنیدم که فرمود:هرکس از مؤمنین مرده باید کشته شود و هرکه کشته شده باید بمیرد.»

4-ابن ابی عمیر از قول مفضّل گوید:امام صادق علیه السّلام دربارۀ آیۀ وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً فرمود:«لیس أحد من المؤمنین قتل إلا یرجع حتی یموت و لا یرجع إلا من محض الایمان محضا أو محض الکفر محضا؛ (2)نیست احدی از مؤمنان کشته شده،مگر این که برمی گردد تا بمیرد و کسی برنمی گردد،مگر آن که ایمان محض و کفر محض داشته باشد.»

5-حسین بن بشار از قول داود الرقی گوید که به امام صادق علیه السّلام عرض کردم:«إنی قد کبرت دقّ عظمی أحب أن یختم عمری بقتل فیکم؟فقال:و ما من هذا بد إن لم یکن فی

ص:400


1- 1) -بحار الأنوار:66/53 ب 29 ح 59 از مختصر بصائر الدّرجات.
2- 2) -همان مدرک:53/53 ب 29 ذیل ح 30 از تفسیر علی بن ابراهیم. [1]

العاجلة تکون فی الآجلة؛ (1)من پیر شده ام و استخوانم شکسته شده است.دوست داشتم عمرم با کشته شدن در راه شما پایان پذیرد.

فرمود:از این(کشته شدن)چاره ای نیست،اگر زود نباشد در درازمدّت می شود.»

6-ابن ابی عمیر از قول ابن اذینه و او نیز از محمّد بن الطیار گوید که امام صادق علیه السّلام درباره گفتۀ خدای عز و جل: وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً (2)فرمود:«لیس أحد من المؤمنین قتل إلا سیرجع حتی یموت و لا أحد من المؤمنین مات إلا سیرجع حتی یقتل؛ (3)نیست احدی از مؤمنان که کشته شده است،مگر این که برمی گردد با مرگ طبیعی می میرد و مرده ای از مؤمنان نیست،مگر این که برمی گردد و کشته می شود.»

7-ابی بصیر گوید که امام باقر علیه السّلام به من فرمود:«ینکر أهل العراق الرجعة؟قلت:

نعم قال:أما یقرؤن القرآن وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً؛ (4)اهل عراق رجعت را انکار می کنند؟!گفتم:بلی.

فرمود:آیا قرآن نمی خوانند«و روزی از هر امّتی دسته ای محشور می کنیم؟» (یعنی در قیامت همه زنده می شوند،اما در آیۀ موردنظر دسته ای از هر امّت نام می برد).»

8-جابر بن یزید گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«سئل عن قول اللّه عز و جل: وَ لَئِنْ قُتِلْتُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَوْ مُتُّمْ (5)فقال:یا جابر أتدری ما سبیل اللّه؟قلت:لا و اللّه إلا إذا سمعت منک فقال:القتل فی سبیل علی علیه السّلام و ذریته فمن قتل فی ولایته قتل فی سبیل اللّه و لیس أحد یؤمن بهذه الآیة إلا و له قتلة و میتة إنه من قتل ینشر حتی یموت و من مات ینشر حتی یقتل؛ (6)از آیۀ«اگر در راه خدا کشته شدید یا مردید»سؤال کردند؟

ص:401


1- 1) -همان مدرک:77/53 ب 29 ح 84 از رجال کشّی. [1]
2- 2) -النمل:83. [2]
3- 3) -بحار الأنوار: [3]40/53 ب 29 ح 5 از مختصر بصائر الدّرجات.
4- 4) -النمل:83. [4]بحار الأنوار:40/53 ب 29 ح 6 از مختصر بصائر الدّرجات.
5- 5) -آل عمران:157. [5]
6- 6) -تفسیر عیاشی: [6]عن ابن المغیرة مثله بیان:لعل آخر الخبر تفسیر لآخر الآیة،و هو قوله: وَ لَئِنْ مُتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَی اللّهِ تُحْشَرُونَ (2)بأن یکون المراد بالحشر الرجعة(3).بحار الأنوار:40/53 ب 29 ح 8 [7]

فرمود:ای جابر!آیا می دانی راه خدا چیست؟!

گفتم:نه،مگر این که از شما بشنوم.

فرمود:کشته شدن در راه(ولایت)علی علیه السّلام و ذریّۀ اوست.پس هرکس در راه ولایت او کشته شود،در راه خدا کشته شده است و نیست کسی به این آیه ایمان آورد،مگر این که برای او کشته شدن و مردنی وجود دارد.همانا هرکس کشته شد،برمی خیزد تا (با اجل طبیعی)بمیرد و اگر مرده است،برمی گردد تا کشته شود.»

9-علی بن مهزیار گوید:من در جایگاهم خوابیده بودم،ناگهان خوابی دیدم که گوینده ای می گفت:امسال به«حجّ»برو،تو صاحب الزّمان را ملاقات می کنی! (حدیث طولانی را به جایی می رساند که بعد از ملاقات با امام علیه السّلام حضرت پس از تشریح جریان های بعد از ظهور فرمود:)ای پسر مهزیار!هنگامی که«چینی»گم شد و«مغربی»حرکت کرد و«عباسی»سیر نمود و«سفیانی»بیعت کرده شد،خداوند به ولیّ خود اجازۀ(خروج)می دهد.پس با سی صد و سیزده نفر بین صفا و مروه خروج کنم و به کوفه می آیم و مسجد آن را خراب می نمایم و بر بنای اوّلش بنا می کنم و بناهای ستمگران را از اطراف آن برمی دارم و برای مردم«حجّة الاسلام»به جا می آورم و به یثرب(یعنی به مدینه)می آیم و حجره را منهدم ساخته و هرکه را در آن است،تر و تازه بیرون می آورم و دستور می دهم در روبروی«بقیع»در دو چوب خشک به دار آویزند.پس آن دو چوب(فی الحال)سبز شود و مردم امتحان می شوند و به آن ها بیش از زمان خودشان گرایش پیدا می کنند.پس منادی از آسمان ندا کند:ای آسمان!بیانداز و ای زمین برگیر(این ناکسان)را!پس در آن روز در روی زمین نمی ماند،مگر صاحبان ایمان خالص.

علی بن مهزیار گفت:ای آقای من!بعد از آن چه می شود؟!

فرمود:برگشت و رجعت،سپس این آیه را تلاوت نمود:«سپس شما را بر آن ها چیره می کنیم و شما را به وسیلۀ دارایی ها و فرزندانتان کمک می نماییم و نفرات

ص:402

شما را بیشتر از(دشمن)قرار می دهیم.» (1)

10-برید بن معاویة گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«و اللّه لا تذهب الأیام و اللیالی حتی یحیی اللّه الموتی و یمیت الأحیاء و یرد الحق إلی أهله و یقیم دینه الذی ارتضاه لنفسه؛ (2)به خدا قسم!روزها و شب ها نمی گذرد،مگر این که خداوند مرده ها را زنده کند و زنده ها را بمیراند و حق را به صاحبش برگرداند و دینی را که خود راضی است پایدار نماید.»

17*حکومت امامان

بر مبنا و دلایل فصل های گذشته،همۀ امامان یا برخی از ایشان رجعت می نمایند و امامت و رهبری را به دست خواهند گرفت و کشور واحد کرۀ زمین را اداره خواهند کرد.

1-امام سجّاد علیه السّلام در تأویل آیۀ إِنَّ الَّذِی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لَرادُّکَ إِلی مَعادٍ (3)فرمود:پیامبر و امیر المؤمنین و ائمّه علیهم السّلام دوباره بازمی گردند. (4)

2-هم چنین فرمود:نخستین کسی که در رجعت برمی گردد،حسین بن علی علیهما السّلام

ص:403


1- 1) -قال علیّ بن مهزیار:کنت نائما فی مرقدی إذ رأیت فیما یری النائم قائلا یقول:حج السنة فانک تلقی صاحب الزمان و ذکر الحدیث بطوله ثم قال: یا ابن مهزیار إنه إذا فقد الصین و تحرک المغربی و سار العباسی و بویع السفیانی یؤذن لولی اللّه فأخرج بین الصفا و المروة فی ثلاثمائة و ثلاثة عشر فأجئ إلی الکوفة فأهدم مسجدها و أبنیه علی بنائه الأول و أهدم ما حوله من بناء الجبابرة. و أحج بالناس حجة الاسلام و أجئ إلی یثرب فأهدم الحجرة و اخرج من بها و هما طریان فأمر بهما تجاه البقیع و آمر بخشبتین یصلبان علیهما فتورقان من تحتهما فیفتتن الناس بهما أشد من الاولی فینادی مناد الفتنة من السماء یا سماء انبذی و یا أرض خذی!فیومئذ لا یبقی علی وجه الأرض إلا مؤمن قد أخلص قلبه للایمان.قلت:یا سیدی ما یکون بعد ذلک؟قال:الکرة الکرة الرجعة ثم تلا هذه الآیة ثُمَّ رَدَدْنا لَکُمُ الْکَرَّةَ عَلَیْهِمْ وَ أَمْدَدْناکُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِینَ وَ جَعَلْناکُمْ أَکْثَرَ نَفِیراً (اسرا:6) [1]اقول:و رأیت فی أصل کتابه مثله.و قد مر الحدیث بطوله فی باب ذکر من رآه بروایة کمال الدین تحت الرقم 28 و 32 و لم یکن فیهما ذکر هذه العلامات راجع ج 52 ص 32 و 42؛بحار الأنوار: [2]104/53 ب 29 ح 131 از مختصر بصائر الدّرجات.
2- 2) -الکافی:538/3؛ [3]التّهذیب:376/1 باب ادب المصدق؛بحار الأنوار:102/53 ب 29 ح 125. [4]
3- 3) -قصص:86. [5]
4- 4) -تفسیر البرهان:در تفسیر آیه.

است و چهل سال زندگی می کند،به گونه ای که ابروانش بر روی دو چشمش می ریزد. (1)

3-از حضرت صادق علیه السّلام دربارۀ رجعت سؤال نمودند؟فرمود:حقّ است.

پرسیدند:نخستین کسی که برمی گردد کیست؟

فرمود:حسین است که به دنبال«قائم علیه السّلام»می آید. (2)

4-سلیمان دیلمی گوید:از امام صادق علیه السّلام دربارۀ آیۀ اُذْکُرُوا نِعْمَتَ اللّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ جَعَلَ فِیکُمْ أَنْبِیاءَ وَ جَعَلَکُمْ مُلُوکاً (3)سؤال کردم،فرمود:«الأنبیاء رسول اللّه و ابراهیم و أسماعیل ذرّیّته و الملوک الأئمّة:قال:فقلت:و أیّ ملک أعطیتم؟!فقال ملک الجنّة و ملک الکرّة؛ (4)انبیای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و ابراهیم و اسماعیل و ذریّۀ اوست و ملوک،امامان هستند.

گفتم:کدام ملکی را عطا شده اید؟!

فرمود:ملک جنّت(بهشت)و ملک(کرّت)برگشت(یعنی امامت و سلطنت بعد از رجعت).»

18*حکومت امام حسین علیه السّلام

1-سهل بن زیاد از ابن محبوب نقل می کند که ابن فضیل گوید:سعد الجلاب از قول جابر گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:امام حسین علیه السّلام پیش از شهادتش به اصحاب خود عرض نمود:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله به من فرمود:همانا تو به زودی به سوی عراق کشانده می شوی و آن زمینی است که پیغمبران و اوصیای آن ها در آن گرفتاری ها کشیده اند و آن زمینی است که به آن«عمورا»گفته می شود.

تو(ای حسین)و گروهی از اصحابت که درد مس آهن را احساس نمی کنند،در آن شهید می شوید و این آیه را تلاوت نمود: یا نارُ کُونِی بَرْداً وَ سَلاماً عَلی إِبْراهِیمَ

ص:404


1- 1) -بحار الأنوار:46/53 ح 19.از اختصاص.
2- 2) -همان مدرک:39/53 ب 29 ح 1 [1] از اختصاص؛ابراهیم یکی از راویان اضافه کرده است«و یقع حاجباه علی عینیه»و ابروانش به روی چشمانش می ریزد.
3- 3) -مائدة:20. [2]
4- 4) -بحار الأنوار:45/53 ح 18. [3]

جنگ برای تو و اصحابت سرد و سالم می شود.پس مژده باد بر شما!

به خدا قسم!اگر ما را بکشند،به حضور پیغمبرمان وارد می شویم و در آن جا می مانیم تا خدا بخواهد.پس من اوّلین کسی هستم که زمین برای او شکافته شود.

پس بیرون می آیم هم زمان با خروج امیر المؤمنین و قیام«قائم علیهما السّلام»ما.

سپس دسته ای از آسمان از نزد خدا برای من فرود می آیند که تا آن وقت ابدا فرود نیامده اند و جبریل و میکائیل و اسرافیل و لشکر فرشته ها برای من نازل می شوند.حتما محمّد صلّی اللّه علیه و اله و علی علیه السّلام نازل می شوند و من و برادرم و تمامی آنان که خداوند به آن ها منّت گذاشته است،فرود می آیند در مرکب هایی از مراکب خدا اسبانی سفیدپیشانی از نور که آفریده ای به آن ها سوار نشده است.

سپس محمّد صلّی اللّه علیه و اله پرچم خود را به اهتزاز درمی آورد و با شمشیر خود به «قائم علیه السّلام»ما تحویل می دهد،بعد از آن مقدار که خدا خواهد می مانیم و خداوند از مسجد کوفه چشمه هایی از روغن(احتمالا نفت)و آب و شیر بیرون می آورد؛سپس امیر المؤمنین علیه السّلام شمشیر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را به من می دهد و مرا به مشرق و مغرب می فرستد.پس به سوی دشمن خدا نمی روم،مگر این که خونش را می ریزم و بتی رها نمی کنم،مگر آن را می سوزانم تا به«هندوستان»می رسم و آن را می گشایم و دانیال و یوشع به سوی امیر المؤمنین علیه السّلام بیرون می آیند و می گویند:راست گفت خدا و رسولش!خداوند همراه آن ها هفتاد نفر را به سوی بصره می فرستد و جنگجویان آن جا را می کشند و واحدی از ارتش را به روم اعزام می دارد و آن جا را فتح می کنند.

سپس تمام حیوانات حرام گوشت را می کشم،به گونه ای که در روی زمین غیر از (حلال گوشت و)پاک پیدا نشود (1).

ص:405


1- 1) -اگر سند این روایت از نظر رجالی مخدوش نباشد،پذیرفتن این قسمت از آن به نظر خیلی سنگین می آید؛زیرا تعداد حرام گوشتان روی زمین از آبزیان گرفته تا پرندگان به مراتب از حلال گوشت ها بیشتر است،وانگهی حضرت با این مجموعۀ سنگین از مخلوقات الهی چه خصومتی می تواند داشته باشد تا نسل آن ها را از جهان برچیده و منقرض نماید،مگر این که مصالحی فراتر از فهم ما بوده باشد.

به یهود و نصارا و سایر ملّت ها پیشنهاد می کنم و آن ها را میان پذیرفتن اسلام و شمشیر مخیّر می سازم،پس هرکس مسلمان شد،منّت گذارم به او و هرکس اسلام را نپذیرفت خونش را می ریزم.

مردی از شیعیان ما باقی نمی ماند،مگر این که خداوند فرشته ای به سوی او می فرستد و از روی او خاک را برطرف ساخته و همسران و جایگاه او را در بهشت به او معرّفی می کنند و نمی ماند در روی زمین نابینایی و زمین گیر و گرفتاری،مگر این که خداوند بلا را از او برمی دارد به خاطر ما اهل بیت علیهم السّلام.

از آسمان به زمین برکت نازل می شود،حتی شاخه های درخت از کثرت میوه می شکند و میوه های زمستان در تابستان و میوه های تابستان در زمستان خورده شود و این است(معنای)گفتۀ خداوند«و اگر اهل شهرها و آبادی ها ایمان می آوردند و تقوا پیشه می کردند،برکات آسمان و زمین را برای آن ها می گشودیم،ولی(آن ها حق)را تکذیب کردند،ما هم آنان را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم.»

سپس خداوند به شیعیان ما کرامتی می نماید که به آن ها چیزی در زمین و هرچه در آن است مخفی نماند،حتی مردی از آن ها بخواهد از جریان های درونی خانوادۀ خود را بداند،به آن ها هر کاری را که می کنند خبر می دهد(از کرده های آنان مطّلع می شوند). (1)

ص:406


1- 1) -قال الحسین علیه السّلام لأصحابه قبل أن یقتل:إن رسول اللّه قال لی:یا بنی إنک ستساق إلی العراق و هی أرض قد التقی بها النبیون و أوصیاء النبیین و هی أرض تدعی عمورا و إنک تستشهد بها و یستشهد معک جماعة من أصحابک لا یجدون ألم مس الحدید و تلا: قُلْنا یا نارُ کُونِی بَرْداً وَ سَلاماً عَلی إِبْراهِیمَ (الأنبیاء:69) [1]یکون الحرب بردا و سلاما علیک و علیهم. فابشروا فو اللّه لئن قتلونا فانا نرد علی نبینا قال:ثم أمکث ما شاء اللّه فأکون أول من ینشق الأرض عنه فأخرج خرجة یوافق ذلک خرجة أمیر المؤمنین و قیام قائمنا ثم لینزلن علی وفد من السماء من عند اللّه لم ینزلوا إلی الأرض قط و لینزلن إلی جبرئیل و میکائیل و إسرافیل و جنود من الملائکة. و لینزلنّ محمّد و علی و أنا و أخی و جمیع من من اللّه علیه فی حمولات من حمولات الرب خیل بلق من نور لم یرکبها مخلوق ثم لیهزن محمّد لواءه و لیدفعنه إلی قائمنا مع سیفه ثم إنا نمکث من بعد ذلک ما شاء اللّه ثم إن اللّه یخرج من مسجد الکوفة عینا من دهن و عینا من ماء و عینا من لبن. ثم إن أمیر المؤمنین علیه السّلام یدفع إلی سیف رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و یبعثنی إلی المشرق و المغرب فلا آتی علی عدو للّه إلا أهرقت دمه و لا أدع صنما إلا أحرقته حتی أقع إلی الهند فأفتحها.و إن دانیال و یوشع یخرجان إلی أمیر

2-«امام صادق علیه السّلام سئل عن الرجعة أحق هی؟قال:نعم فقیل له:من أول من یخرج؟ قال:الحسین یخرج علی أثر القائم علیهما السّلام قلت:و معه الناس کلهم؟قال:لا بل کما ذکر اللّه تعالی فی کتابه یَوْمَ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْواجاً قوم بعد قوم؛ (1)از امام صادق علیه السّلام سؤال کردند:آیا«رجعت»حقّ است؟!

فرمود:بلی،پرسیده شد اوّلین کسی که بیرون آید کیست؟

فرمود:«حسین علیه السّلام»پشت سر«قائم علیه السّلام»خروج نماید.

گفتم:همۀ مردمان با او خواهند بود؟

فرمود:نه،بلکه آن گونه که خدای تعالی در کتابش فرموده است:«روزی که در صور دمیده شد،گروه گروه می آیید یعنی گروهی بعد از گروهی.»

3-داود بن راشد از حمران از ابی جعفر علیه السّلام فرمود:«إنّ أوّل من یرجع لجارکم الحسین علیه السّلام فیملک حتّی یقع حاجباه عینه من الکبر؛ (2)همانا اوّل کسی که برمی گردد همسایه تان حسین علیه السّلام است.پس مالک می شود تا از زیادی سن ابروانش به روی چشمانش بریزد.»

ص:407


1- 1) -نبأ:18.بحار الأنوار:103/ [1]53 ب 29 ح 130 از بصائر الدّرجات.
2- 2) -بحار الأنوار:43/53 ح 14.

4-معلّی بن خنیس گوید که امام صادق علیه السّلام به من فرمود:«أوّل من یرجع إلی الدنیا الحسین بن علی علیهما السّلام فیملک حتّی یسقط حاجباه علی عینیه من الکبر؛ (1)همانا اوّل کسی که برمی گردد همسایه تان حسین علیه السّلام است.پس مالک می شود تا از زیادی سن ابروانش به روی چشمانش می ریزد.»

5-یونس بن ظبیان گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ الّذی یلی حساب الناس قبل یوم القیامة الحسین بن علی علیهما السّلام فأمّا یوم القیامة فإنّما هو بعث إلی الجنّة و بعث إلی النار؛ (2)آن کسی که پیش از قیامت به حساب مردم می رسد حسین بن علی علیهما السّلام است،اما روز قیامت برانگیخته شدن به سوی بهشت یا جهنّم است.»

6-مفضّل بن عمر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«کأنّی بسریر من نور قد وضع و قد ضربت علیه قبة من یاقوتة حمراء مکللة بالجوهر و کأنّی بالحسین علیه السّلام جالسا علی ذلک السریر و حوله تسعون ألف قبة خضراء و کأنّی بالمؤمنین یزورونه و یسلمون علیه.فیقول اللّه عزّ و جلّ لهم:أولیائی سلونی!فطالما أوذیتم و ذللتم و اضطهدتم فهذا یوم لا تسألونی حاجة من حوائج الدنیا و الآخرة إلا قضیتها لکم فیکون أکلهم و شربهم من الجنة فهذه و اللّه الکرامة؛ (3)گویا تختی از نور گذاشته شده می بینم،درحالی که بر روی آن قبّه ای از یاقوت زینت داده شده از گوهر را زده اند و گویا حسین علیه السّلام را می بینم که بر روی آن تخت نشسته و در اطراف آن نود هزار قبّه است که مؤمنان او را زیارت کرده و بر او سلام می کنند.

پس خدای-عزّ و جلّ-به آن ها می فرماید:دوستان من!(هرچه دلتان می خواهد)از من بخواهید؛چون زمان طولانی در راه من اذیّت شدید و ذلیل گردیدید و سختی کشیدید.امروز روزی است که از نیازهای دنیا و آخرت هرچه بخواهید برای شما برآورده می کنم.

ص:408


1- 1) -همان مدرک:46/53 ح 19. [1]از اختصاص.
2- 2) -همان مدرک:43/53 ح 13. [2]از اختصاص.
3- *1) -بیان:سؤال حوائج الدنیا یدل علی أن هذا فی الرجعة إذ هی لا تسأل*فی الآخرة.بحار الأنوار: [3]116/53/ ب 29 ح 140 از کامل الزّیارة.

پس خوردن و آشامیدن آن ها از بهشت(تأمین)می شود.این است به خدا سوگند کرامّت(خداوندی).»

7-برید عجلی گوید:به امام صادق علیه السّلام عرض کردم:یابن رسول اللّه به من خبر ده از اسماعیلی که خداوند در قرآن از او به وَ اذْکُرْ فِی الْکِتابِ إِسْماعِیلَ إِنَّهُ کانَ صادِقَ الْوَعْدِ وَ کانَ رَسُولاً نَبِیًّا (1)یاد کرده است،آیا اسماعیل پسر ابراهیم است،مردم گمان می کنند او اسماعیل فرزند ابراهیم است؟

فرمود:اسماعیل پیش از ابراهیم وفات کرد،درحالی که ابراهیم حجّت خدا و صاحب شریعت بود.پس اسماعیل به که فرستاده شده بود!

گفتم:فدایت شوم،پس آن اسماعیل چه کسی بود؟!

فرمود:او اسماعیل بن حزقیل پیغمبر علیه السّلام بود خداوند او را به سوی قومش مبعوث کرد،پس او را تکذیب کرده و او را کشتند و پوست صورتش را کندند.

خداوند بر آن ها غضب کرد و به سوی او«سطاطائیل»ملک عذاب را فرستاد و به او گفت:ای اسماعیل!من سطاطائیل فرشتۀ عذابم!خداوند صاحب عزّت مرا به سوی تو فرستاده تا قوم تو را آن گونه که دلت خواست عذاب نمایم با انواع عذاب!

پس اسماعیل گفت:ای سطاطائیل!من در این مورد حاجتی ندارم.

بنابراین خداوند به او(اسماعیل بن حزقیل پیغمبر علیه السّلام)وحی کرد:ای اسماعیل! حاجتت چیست؟

اسماعیل گفت:پروردگارا!تو پیمان گرفتی برای خودت به ربوبیّت و به محمّد به نبوّت و به اوصیای او به ولایت و خبر دادی به خلق خود از کارها(ظلم های)امّت او به حسین بن علی علیهما السّلام بعد از پیغمبرش صلّی اللّه علیه و اله و تو وعده دادی حسین علیه السّلام را به دنیا برگردانی تا انتقام خود را از کسانی که آن کارها(ستم ها)را بر او روا داشتند بگیرد؛ پس حاجت من به تو این است،ای پروردگار!مرا هم به دنیا برگردانی تا من نیز از ستمکارانم انتقام بگیرم،آن گونه که حسین علیه السّلام را برمی گردانی!پس خداوند این را به

ص:409


1- 1) -مریم:54. [1]

اسماعیل بن حزقیل وعده داد تا با حسین علیه السّلام برگردد(انتقام خود را از ظالمانش بگیرد). (1)

8-معلی بن خنیس و زید الشحّام گویند:شنیدیم امام صادق علیه السّلام فرمود:«سمعناه یقول:إنّ أول من یکرّ فی الرجعة الحسین بن علی علیهما السّلام و یمکث فی الأرض أربعین سنة حتّی یسقط حاجباه علی عینیه؛ (2)همانا نخستین کسی که در«رجعت»برمی گردد، حسین بن علی علیهما السّلام است و چهل سال در زمین می ماند تا ابروهایش به چشمانش بریزد.»

9-حریز گوید:به امام صادق علیه السّلام عرض کردم:فدایت شوم!چقدر کم است ماندن شما(کوتاه است عمر شما)اهل بیت و اجل هایتان یکی از دیگری نزدیک است با این که مردم به وجود شما نیاز دارند؟!

فرمود:برای هریک از ما دستور العملی است که در آن تا پایان عمرش به هرچه احتیاج دارد(نوشته شده)است،پس زمانی مأموریتش منقضی شد،می داند که اجلش فرارسیده است و پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله حضور یافته،مرگ او را ابلاغ می نماید و به او

ص:410


1- 1) -محمّد بن جعفر الرزاز عن ابن أبی الخطاب و أحمد بن الحسن ابن علی بن فضال عن مروان بن مسلم عن برید العجلی قال:قلت لأبی عبد اللّه علیه السّلام:یا ابن رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله أخبرنی عن إسمعیل الذی ذکره اللّه فی کتابه حیث یقول: وَ اذْکُرْ فِی الْکِتابِ إِسْماعِیلَ إِنَّهُ کانَ صادِقَ الْوَعْدِ وَ کانَ رَسُولاً نَبِیًّا (2)أکان إسماعیل بن إبراهیم علیهما السّلام فان الناس یزعمون أنه إسماعیل بن إبراهیم فقال علیه السّلام:إن إسماعیل مات قبل إبراهیم و إن إبراهیم کان حجة للّه قائما صاحب شریعة فإلی من ارسل إسماعیل إذا.قلت:فمن کان جعلت فداک؟قال: ذاک إسماعیل بن حزقیل النبی علیه السّلام بعثه اللّه إلی قومه فکذبوه و قتلوه و سلخوا فروة وجهه فغضب اللّه له علیهم فوجه إلیه سطاطائیل ملک العذاب فقال له:یا إسماعیل أنا سطاطائیل ملک العذاب وجهنی رب العزة إلیک لا عذب؟؟قومک بأنواع العذاب کما شئت فقال له إسماعیل:لا حاجة لی فی ذلک یا سطاطائیل. فأوحی اللّه إلیه:فما حاجتک یا إسماعیل؟فقال إسماعیل:یا رب إنک أخذت المیثاق لنفسک بالربوبیة و لمحمد بالنبوة و لأوصیائه بالولایة و أخبرت خلقک بما تفعل امته بالحسین بن علی علیهما السّلام من بعد نبیها و إنک وعدت الحسین أن تکره إلی الدنیا حتی ینتقم بنفسه ممن فعل ذلک به فحاجتی إلیک یا رب أن تکرنی إلی الدنیا حتی أنتقم ممن فعل ذلک بی ما فعل کما تکر الحسین.فوعد اللّه إسماعیل بن حزقیل ذلک فهو یکر مع الحسین بن علی علیهما السّلام.*(1)أسری:6.(2)مریم:54.(*) [1]بحار الأنوار: [2]105/53 ب 29 ح 132 از کامل الزّیارة. [3]
2- *1) -بحار الأنوار: [4]63/53 ب 29 ح 54 از مختصر بصائر الدّرجات.

می گوید:که در پیش خدا چه دارد.

حسین علیه السّلام نیز صحیفه ای که به او داده بودند،قرائت کرد و آن چه می آید و می ماند چیزهایی که هنوز به عمل نیامده را تفسیر کرد و به جنگیدن بیرون رفت.

از کارهایی که ماند(جریان)فرشته ها بود که از خدا خواستند به او کمک کنند و خدا هم اجازه داد و آن ها نیز به جنگیدن آماده می شدند تا این که او کشته شد.

هنگامی آمدند که حسین علیه السّلام شهید شده و مدّت(امامتش)به سر آمده بود.

فرشته ها گفتند:خدایا!فرود آمدن و کمک نمودن را به ما اجازه دادی،حال که نازل شدیم،قبض روحش کرده ای؟!

پس خداوند به آن ها وحی کرد:ملازم بارگاه او باشید تا ببینید که او(در رجعت) خروج کرده است و به او کمک کنید و به او و آن چه از شما فوت شده است بگریید؛ (چون)شما به نصرت و گریستن به او اختصاص یافتید!

پس ملائکه برای تقرّب و اظهار همدردی و آن چه را که از دست داده بودند، نالیدند تا هنگامی که خروج کرد از یاوران او باشند. (1)

10-رفاعه بن موسی گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«إن أول من یکرّ إلی الدنیا الحسین بن علی علیهما السّلام و أصحابه و یزید بن معاویة و أصحابه فیقتلهم حذو القذة بالقذة ثم قال أبو عبد اللّه علیه السّلام ثُمَّ رَدَدْنا لَکُمُ الْکَرَّةَ عَلَیْهِمْ وَ أَمْدَدْناکُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِینَ وَ جَعَلْناکُمْ أَکْثَرَ

ص:411


1- 1) -قال حریز:جعلت فداک ما أقل بقاءکم أهل البیت و أقرب آجالکم بعضها من بعض مع حاجة هذا الخلق إلیکم؟فقال:إن لکل واحد منا صحیفة فیها ما یحتاج إلیه أن یعمل به فی مدته فإذا انقضی ما فیها مما امر به عرف أن أجله قد حضر و أتاه النبی ینعی إلیه نفسه و أخبره بما له عند اللّه.و إن الحسین صلوات اللّه علیه قرأ صحیفته التی اعطیها و فسر له ما یأتی و ما یبقی و بقی منها أشیاء لم تنقض فخرج إلی القتال و کانت تلک الامور التی بقیت أن الملائکة سألت اللّه فی نصرته فأذن لهم فمکثت تستعد للقتال و تتأهب لذلک حتی قتل فنزلت و قد انقطعت مدته و قتل صلوات اللّه علیه.فقالت الملائکة:یا رب أذنت لنا فی الانحدار و أذنت لنا فی نصرته فانحدرنا و قد قبضته؟فأوحی اللّه تبارک و تعالی إلیهم أن الزموا قبته حتی ترونه قد خرج فانصروه و ابکوا علیه و علی ما فاتکم من نصرته و إنکم خصصتم بنصرته و البکاء علیه فبکت الملائکة تقربا و جزعا علی ما فاتهم من نصرته فإذا خرج صلوات اللّه علیه یکونون أنصاره.اصول کافی:283/1؛ [1]بحار الأنوار: [2]106/53 ب 29 ح 133 از کامل الزّیارة. [3]

نَفِیراً؛ (1)اوّلین کسی که به دنیا برمی گردد حسین بن علی علیهما السّلام و اصحابش و یزید بن معاویه و یارانش هستند؛پس آن ها را موبه مو به قتل می رساند.سپس امام صادق علیه السّلام آیۀ ثُمَّ رَدَدْنا لَکُمُ الْکَرَّةَ... را تلاوت کرد.»

19-حکومت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله

پیرامون رجعت و حضور رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امیر المؤمنین علیه السّلام در ابتدای ظهور «قائم علیه السّلام»در اوایل بخش 7 روایاتی گذشت،به آن جا رجوع شود.

1-معلّی بن خنیس گوید که امام صادق علیه السّلام دربارۀ آیۀ«فی قول اللّه عزّ و جلّ إِنَّ الَّذِی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لَرادُّکَ إِلی مَعادٍ (2)قال نبیّکم راجع الیکم؛ (3)فرمود:آن پیغمبر شما است به سوی شما رجوع می کند.»

2-اسد بن اسماعیل گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«حین سئل عن الیوم الذی ذکر اللّه مقداره فی القرآن فِی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَةٍ (4)و هی کرّة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله فیکون ملکه فی کرته خمسین ألف سنة و یملک أمیر المؤمنین فی کرته أربعة و أربعین ألف سنة؛ (5)هنگامی که سؤال کردند از روزی که خداوند در قرآن مقدار او را پنجاه هزار سال یاد کرده است،فرمود:آن برگشتن رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است،پس سلطنت او در کرت و رجعت پنجاه هزار سال خواهد بود و امیر المؤمنین علیه السّلام نیز در کرّت(برگشت) مالک می شود چهل و چهار هزار سال.

20-حکومت امیر المؤمنین علیه السّلام

1-امیر المؤمنین علیه السّلام ذیل حدیث مفصّلی فرمود:«و إنّ لی الکرّة بعد الکرّة و الرجعة بعد الرجعة و أنا صاحب الرجعات و الکرات و صاحب الصلات و النقمات و الدولات

ص:412


1- 1) -أسری:6. [1]تفسیر عیاشی:282/2؛ [2]بحار الأنوار:76/53 ب 29 ح 78 [3] از عیاشی.
2- 2) -قصص:85. [4]
3- 3) -بحار الأنوار:46 ح 19. [5]
4- 4) -المعارج:4. [6]
5- 5) -بحار الأنوار: [7]104/53 ب 29 ذیل ح 130 از مختصر بصائر الدّرجات.

العجیبات؛ (1)و برای من کرّت بعد از کرّت و رجعت بعد از رجعت است و منم صاحب رجعات و کرات و صاحب صله کردن ها و غضب نمودن ها و دولت عجیبات.»

2-عبد الکریم بن عمرو الخثعمی در بیان کیفیّت اعدام ابلیس از قول امام صادق علیه السّلام فرمود:«...و هی آخر کرّة یکرّها امیر المؤمنین علیه السّلام فقلت:إنّها لکرّات؟!قال نعم إنّها لکرات و کرّات؛ (2)...و آن آخرین برگشت از برگشت هایش است.پس گفتم:آیا آن کرات است؟فرمود:بلی،کرات و کرّات.»

3-هم چنین عبد الکریم بن عمرو الخثعمی گوید که شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:«و یملک أمیر المؤمنین علیه السّلام أربعا و أربعین ألف سنة حتی یلد الرجل من شیعة علی علیه السّلام ألف ولد من صلبه ذکرا؛ (3)و امیر المؤمنین علیه السّلام مالکیت(سلطنت)می کند چهل و چهار هزار سال،حتی از پشت هر مرد از شیعۀ علی علیه السّلام هزار پسر بدون دختر متولّد می شود.»

4-اسد بن اسماعیل گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«و یملک أمیر المؤمنین فی کرّته أربعة و أربعین ألف سنة؛ (4)و امیر المؤمنین علیه السّلام نیز در کرّت(برگشت)مالک می شود چهل و چهار هزار سال.»

21- دَابَّةُ الْأَرْضِ

وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ النّاسَ کانُوا بِآیاتِنا لا یُوقِنُونَ (5)و هنگامی که فرمان عذاب آن ها رسد(در آستانۀ عذاب قرار گیرند)جنبنده ای را از زمین برای آن ها خارج می کنیم که با آنان تکلّم کند(می گوید:)که مردم به آیات ما

ص:413


1- 1) -بحار الأنوار:46/53 ح 20 [1] بنقل از اختصاص.علاّمۀ مجلسی قدّس سرّه ضمن نقل این حدیث مفصّل در بیان معنای این قسمت از حدیث چنین گوید:فرمایش امیر المؤمنین که«منم صاحب رجعات و کرات»؛یعنی رجعت به دنیا و منم صاحب«دولات العجیبات»؛یعنی منم صاحب پیروزی بر دشمنان در میدان کارزار، یا به معنای دولت تمام انبیا و اوصیا به سبب انوار ما است یا پیروزی آن ها به برکت توسّل بر ما بود، چنان که روایات زیادی بر آن دلالت دارد یا علم کرّت و رجعت برای من است.
2- 2) -بحار الأنوار:42/53 ح 12. [2]از اختصاص.
3- 3) -بحار الأنوار: [3]43/53 ب 29 ح 12 از مختصر بصائر الدّرجات.
4- 4) -بحار الأنوار:104/53 ب 29 ذیل ح 130 از مختصر بصائر الدّرجات.
5- 5) -النّمل:82. [4]

ایمان نمی آورند.

1-امیر المؤمنین علیه السّلام بعد از ذکر دجّال و کشتن او توسط عیسی بن مریم علیهما السّلام فرمود:آگاه باشید!پس از آن«طامّة الکبری»بلیّۀ بزرگ است.گفتند:آن چیست؟!

فرمود:خروج«دابّة الارض»از کوه صفاست.با او خواهد بود انگشتر سلیمان و عصای موسی؛پس خاتم سلیمان را بر هر مؤمنی گذارد،نوشته می شود«هذا مؤمن حقّا»و بر روی هر کافر نهد،نوشته می شود«هذا کافر حقّا»تا این که مؤمن فریاد زند:ای وای بر حال تو!ای کافر!کافر نیز فریاد کند:خوشا به حال تو ای مؤمن!آرزو داشتم کاش من هم امروز مانند تو بودم و رستگار می شدم!

آن گاه«دابّة الارض»سر خود را بلند می کند؛پس هرکس میان مغرب و مشرق هست،او را می بیند و این کار بعد از طلوع خورشید از مغرب خواهد بود. (1)(بلند کردن سر،شاید اشاره به بودن و نشان داده شدن در ماهواره و یا وسایل ارتباطی پیشرفتۀ دیگر آن زمان باشد که در سراسر گیتی دیده می شود).در آن هنگام توبه برداشته خواهد شد. (2)

2-ابی عبد اللّه جدلی گوید:«دخلت علی علیّ بن أبی طالب علیه السّلام یوما فقال:أنا دابّة الأرض»؛روزی به محضر علی بن ابی طالب علیه السّلام داخل شدم،فرمود:منم

ص:414


1- 1) -طلوع خورشید از مغرب چند احتمال دارد 1-مراد طلوع خورشید ولایت از غروبگاه خود؛یعنی بعد از ظهور قائم علیه السّلام خواهد بود 2-و یا این که مراد از توقف خورشید از ظهر تا عصر در روز ظهور که یک مرتبه خورشید را در طرف مغرب می بینند مانند این که از غروب طلوع کرده است 3-با تحوّلات و تصرّفات تکوینی و ولائی حقیقتا از مغرب طلوع کند؛مانند ردّ شمس به هارون برادر موسی و امیر المؤمنین علیهم السّلام و شقّ القمر با اعجاز رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله.
2- 2) -..ألا إن بعد ذلک الطامة الکبری قلنا:و ما ذلک یا أمیر المؤمنین؟قال:خروج دابة من الارض من عند الصفا معها خاتم سلیمان و عصی موسی تضع الخاتم علی وجه کل مؤمن فیطبع فیه(هذا مؤمن حقا) و تضعه علی وجه کل کافر فیکتب فیه(هذا کافر حقا)حتّی أن المؤمن لینادی:الویل لک یا کافر و إن الکافر ینادی طوبی لک یا مؤمن!وددت أنی الیوم مثلک فأفوز فوزا ثم ترفع الدابة رأسها فیراها من بین الخافقین باذن اللّه عزّ و جلّ بعد طلوع الشمس من مغربها فعند ذلک ترفع التوبة فلا توبة تقبل و لا عمل یرفع لا یَنْفَعُ نَفْساً إِیمانُها لَمْ تَکُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ کَسَبَتْ فِی إِیمانِها خَیْراً... معجم أحادیث امام المهدی:132/3 ح 67؛ [1]کمال الدّین:527/2 ب 47 ح 1؛ [2]بحار الأنوار:19452 ب 25 ح 26 و 100/53 [3] ب 29 ح 120.

«دابّة الارض».» (1)

3-امیر المؤمنین علیه السّلام در ضمن خطبه ای فرمود:«و یوم الثالث یفرق اللّه بین الحق الباطل و تخرج(بخروج)دابّة الأرض؛ (2)در روز سوّم با خروج دابّة الارض،خداوند میان حق و باطل را جدا کند و دابّة الارض خارج می شود.»

4-«عبد اللّه بن أسید الکندی و کان من شرطة الخمیس عن أبیه قال:إنی لجالس مع الناس عند علی علیه السّلام إذ جاء ابن معز و ابن نعج معهما عبد اللّه ابن وهب قد جعلا فی حلقه ثوبا یجرانه فقالا:یا أمیر المؤمنین اقتله و لا تداهن الکذابین قال:ادنه فدنا فقال لهما:فما یقول؟قالا:یزعم أنک دابة الأرض و أنک تضرب علی هذا قبیل هذا-یعنون رأسه إلی لحیته فقال:ما یقول هؤلاء؟قال:یا أمیر المؤمنین حدثتهم حدیثا حدثنیه عمار بن یاسر قال:اترکوه فقد روی عن غیره یا ابن ام السوداء إنک تبقر الحدیث بقرا خلوا سبیل الرجل فان یک کاذبا فعلیه کذبه و إن یک صادقا یصیبنی الذی یقول؛ (3)عبد اللّه بن اسید کندی که از «شرطة الخمیس»(در جنگ صفین بود)از پدرش نقل می کند که او گفت:من با مردم نزد علی علیه السّلام نشسته بودم؛ناگهان ابن معز و ابن نعج عبد اللّه بن وهب را آوردند،در حالی که به حلقوم او لباسی را پیچیده بودند و گفتند:ای امیر المؤمنین!او را بکش و با دروغگویان مداهنه(ساخت و باخت)نکن!

فرمود:او را نزدیک بیاورید!نزدیک آوردند،فرمود:او چه می گوید؟!

گفتند:او گمان می کند تویی«دابّة الارض»و تو می زنی این جا تا آن جا را؛یعنی از فرق سر تا ریشش،(حضرت رو کرد به او و)فرمود:این ها چه می گویند؟!

گفت:ای امیر المؤمنین علیه السّلام!من برای آن ها حدیثی را گفته ام که عمار بن یاسر به من گفته است.

فرمود:او را رها سازید از دیگری نقل کرده است.ای پسر مادر سیاه!تو می شکافی

ص:415


1- 1) -بحار الأنوار: [1]110/53 ب 29 ذیل ح 138 شماره 3 از مختصر بصائر الدّرجات.بحار الأنوار: [2]100/53 ب 29 ح 120 از کنز جامع الفوائد؛و بحار الأنوار: [3]117/53 ب 29 حدیث 146 از مناقب ابن شهر آشوب.
2- 2) -همان مدرک:84/53 باب الرّجعة ح 86 [4] از اختصاص.
3- 3) -بحار الأنوار: [5]108/53 ب 29 ذیل ح 137 از مختصر بصائر الدّرجات از الغارات ثقفی.

حدیث را شکافتنی.رها سازید مرد را اگر دروغ گفت،به سزای دروغش می رسد و اگر راست گفت،می رسد به من آن چه که گفت.»

5-عبایه گوید:«أتی رجل أمیر المؤمنین علیه السّلام فقال:حدثنی عن الدابة قال:و ما ترید منها؟قال:أحببت أن أعلم علمها قال:هی دابة مؤمنة تقرأ القرآن و تؤمن بالرحمان تأکل الطعام و تمشی فی الأسواق؛ (1)مردی پیش امیر المؤمنین علیه السّلام آمد و گفت:از«دابّه»برایم بگو!

فرمود:از آن چه می خواهی(از سؤال آن چه هدفی را تعقیب می کنی؟!)گفت:

دوست دارم واقعیت آن را بدانم.

فرمود:آن«دابّه»ای است مؤمن و قرآن می خواند و به رحمان ایمان آورده است و غذا می خورد و در بازارها راه می رود(می گردد).»

6-«عن صفوان مثله و زاد فی آخره قال:من هو یا أمیر المؤمنین؟قال:هو علیّ ثکلتک أمّک؛ (2)از صفوان هم مانند آن روایت آمده و در آخر اضافه کرده است:آن مرد گفت:

کیست او ای امیر المؤمنین؟!فرمود:او«علی»است،مادر به عزایت بنشیند!(چرا این همه پیگیری می کنی).»

7-خالد بن اوس از قول ابی هریره گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«تخرج دابة الأرض و معها عصی موسی علیه السّلام و خاتم سلیمان علیه السّلام تجلو وجه المؤمن بعصا موسی علیه السّلام و تسم وجه الکافر بخاتم سلیمان علیه السّلام؛ (3)«دابّة الارض»خروج می کند و با اوست عصای موسی علیه السّلام و خاتم سلیمان علیه السّلام با عصای موسی روی مؤمن را جلا دهد و با خاتم سلیمان روی کافر را علامت گذاری می نماید.»

8-اصبغ بن نباته گوید:«دخلت علی أمیر المؤمنین علیه السّلام و هو یأکل خبزا و خلاّ و زیتا فقلت:یا أمیر المؤمنین قال اللّه عزّ و جلّ وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ

ص:416


1- 1) -همان مدرک:110/53 ب 29 ذیل ح 138 از مختصر بصائر الدّرجات شماره 6.
2- 2) -همان مدرک:110/53 ب 29 ذیل ح 138 از مختصر بصائر الدّرجات شماره 7.
3- 3) -بحار الأنوار: [1]111/53 ب 29 ذیل ح 138 شماره 10 از مختصر بصائر الدّرجات.

تُکَلِّمُهُمْ (1)فما هذه الدابّة؟قال:هی دابة تأکل خبزا و خلاّ و زیتا؛ (2)به محضر امیر المؤمنین علیه السّلام داخل شدم درحالی که نان و سرکه و زیتون می خورد.پس گفتم:ای امیر المؤمنین!خدای-عزّ و جلّ-فرموده است: وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ... این«دابّة»چیست؟! فرمود:آن دابّه ای است که نان و سرکه و زیتون می خورد!»

9-اصبغ بن نباته گوید که معاویه به من گفت:«یا معشر الشیعة تزعمون أن علیا علیه السّلام دابة الأرض؟فقلت:نحن نقول و الیهود تقول فأرسل إلی رأس الجالوت فقال:ویحک تجدون دابة الأرض عندکم[مکتوبة]؟فقال:نعم فقال:ما هی؟فقال:رجل فقال:أتدری ما اسمه؟قال:نعم اسمه ألیا قال:فالتفت إلی فقال:ویحک یا أصبغ!ما أقرب ألیا من علیا؛ (3)ای گروه شیعه!گمان می کنید«علی»دابّة الارض است؟!

گفتم:(بلی)ما این را می گوییم و یهودی ها هم می گویند!

پس فرستاد رأس الجالوت(بزرگ یهود)را آوردند.گفت:وای بر شما!نزد شما خبری از«دابّة الارض»را پیدا است؟!گفت:بلی!گفت:آن چیست؟

گفت:مردی است.گفت:نام او را می دانی؟!

گفت:بلی،نام او«ألیا»است.رو به من کرد و گفت:وای بر تو!چه قدر نزدیک است «ألیا»با«علی».»

10-ابی بصیر گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«أیّ شیء یقول الناس فی هذه الآیة وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ فقال:هو أمیر المؤمنین علیه السّلام؛ (4)مردم دربارۀ این آیه وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ.... چه می گویند،او امیر المؤمنین علیه السّلام است.»

11-امام الرضا علیه السّلام فرمود:«فی قوله تعالی أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ هو علیّ؛ (5)دربارۀ آیۀ مذکور فرمود:او علی علیه السّلام است.»

12-امام صادق علیه السّلام فرمود:«قال رجل لعمّار بن یاسر:یا أبا الیقظان آیة فی کتاب اللّه

ص:417


1- 1) -نمل:82. [1]
2- 2) -تفسیر البرهان:310/3؛ [2]بحار الأنوار: [3]111/53 ب 29 ذیل ح 138 شماره 11 از مختصر بصائر الدّرجات.
3- 3) -همان مدرک:310/3؛ [4]بحار الأنوار: [5]111/53 ب 29 ذیل ح 138 شماره 12 از مختصر بصائر الدّرجات.
4- 4) -بحار الأنوار: [6]111/53 ب 29 ذیل ح 138 شماره 13 از مختصر بصائر الدّرجات.
5- 5) -نمل82/؛ [7]بحار الأنوار:117/53 ب 29 حدیث 145 از مناقب ابن شهر آشوب. [8]

قد أفسدت قلبی و شککتنی؟قال عمّار:و أیّة آیة هی؟قال:قول اللّه وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ النّاسَ کانُوا بِآیاتِنا لا یُوقِنُونَ الآیة فأیّة دابّة هذه؟ قال عمّار:و اللّه ما أجلس و لا آکل و لا أشرب حتّی اریکها.فجاء عمّار مع الرجل إلی أمیر المؤمنین و هو یأکل تمرا و زبدا فقال:یا أبا الیقظان هلم فجلس عمّار و أقبل یأکل معه فتعجّب الرجل منه فلمّا قام عمّار قال الرجل:سبحان اللّه یا أبا الیقظان حلفت أنّک لا تأکل و لا تشرب و لا تجلس حتی ترینیها؟قال عمّار:قد أریتکها إن کنت تعقل. (1)مردی به عمّار بن یاسر گفت:ای ابا یقضان!آیه ای در کتاب خدا فکر مرا فاسد و به شک انداخته است؟!عمّار گفت:کدام آیه؟گفت:فرمودۀ خدا وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ...؛ منظور از این آیه چیست و کیست؟!عمّار گفت:به خدا قسم!نمی نشینم و نمی خورم و نمی نوشم تا آن را به تو نشان دهم.

پس عمّار با آن مرد نزد امیر المؤمنین علیه السّلام آمد و او خرما با ماست می خورد.فرمود:

ای ابا یقضان بیا!پس او نشست و با او به خوردن مشغول شد.مرد از کار عمّار تعجّب کرد.پس عمّار برخاست و آن مرد گفت:سبحان اللّه،ای ابا یقضان!تو قسم خوردی نخوری و ننوشی و ننشینی تا آن را به من نشان دهی؟!

عمّار فرمود:من او را به تو نشان دادم،اگر عقل داشته باشی!»

13-ابی بصیر از امام صادق علیه السّلام فرمود:«انتهی رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله إلی أمیر المؤمنین علیه السّلام و هو نائم فی المسجد قد جمع رملا و وضع رأسه علیه فحرکه برجله ثم قال:قم یا دابة اللّه فقال رجل من أصحابه:یا رسول اللّه أنسمی بعضنا بعضا بهذا الاسم؟فقال:لا و اللّه ما هو إلا له خاصة و هو الدابة التی ذکر اللّه فی کتابه وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ النّاسَ کانُوا بِآیاتِنا لا یُوقِنُونَ ثم قال:یا علی إذا کان آخر الزمان أخرجک اللّه فی أحسن صورة و معک میسم تسم به أعداءک؛ (2)رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله به امیر المؤمنین علیه السّلام رسید در حالی که در مسجد شن را زیر سرش جمع کرده و خوابیده بود با پایش او را حرکت داد و فرمود:بلند شو ای«دابّۀ»خدا!

ص:418


1- 1) -بحار الأنوار: [1]53/53 ب 29 ذیل ح 30 از تفسیر علی بن ابراهیم. [2]
2- 2) -النّمل:82. [3]بحار الأنوار: [4]52/53 ب 29 ح 30 از تفسیر علی بن ابراهیم. [5]

مردی از اصحاب او پرسید:ای رسول خدا!آیا ما همدیگر را با این نام می توانیم بنامیم؟!

فرمود:نه،به خدا قسم!این نام به او اختصاص داده شده است و اوست دابّه ای که در قرآن آمده است«و هنگامی که فرمان عذاب آن ها رسد(در آستانۀ عذاب قرار گیرند) جنبنده ای را از زمین برای آن ها خارج می کنیم که با آنان تکلّم کند(می گوید:)که مردم به آیات ما ایمان نمی آورند.

سپس فرمود:ای علی!وقتی که آخر الزمان شد،خداوند تو را بیرون آورد در زیباترین صورت و با تو باشد«میسم»که دشمنانت را با آن نشانه گذاری می کنی.»

ناگفته نماند خروج«دابّة الارض»از مقدّمات«رجعت»است و دربارۀ آن اخبار فراوان آمده است،برای تذکر به همین اندازه اکتفا می نماییم.

22*صاحب عصا و میسم و خاتم

در روایات از ابزاری به نام عصا و میسم و خاتم نام برده و برای آن ها تعریف مشخص شده است.

عصا که مشخّص است و میسم نیز وسیله ای برای داغ کردن و علامت زدن به حیوانات است.خاتم در این جا به معنای مهر است که با آن نشان می زنند.

طبق این روایات،انجام دهندۀ این امور در«رجعت»امیر المؤمنین علیه السّلام و از کارهای مخصوص اوست که با آن وسایل دوستان خود را از دشمنان مشخص خواهد نمود و بر پیشانی آن ها ایمان و کفر نوشته خواهد شد.

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«قال أمیر المؤمنین إنّی لصاحب العصا و المیسم الخبر؛ (1)امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:البتّه منم صاحب عصا و میسم.»

2-مفضّل گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«قال أمیر المؤمنین أنا صاحب العصا و المیسم؛ (2)امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:منم صاحب عصا و میسم.»

ص:419


1- 1) -بحار الأنوار:119/53 ب 29 ح 150؛ [1]بصائر الدرجات:ص 53. [2]
2- 2) -همان مدرک:119/53 ب 29 ح 151؛ [3]بصایر الدرجات:ص 54 در خبر طولانی؛اصول کافی:197/1. [4]

3-سلمان فارسی گوید که امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«أنا صاحب المیسم و أنا الفاروق الأکبر و أنا صاحب الکرات و دولة الدول الخبر؛ (1)منم صاحب میسم و فاروق اکبر و منم صاحب برگشت های زیاد و دولت دولت ها.»

4-ابی صامت حلوانی گوید که امام باقر علیه السّلام فرمود:«قال أمیر المؤمنین صلوات اللّه علیه:لقد اعطیت الستّ:علم المنایا و البلایا[و الوصایا]و فصل الخطاب و إنی لصاحب الکرّات و دولة الدول و إنّی لصاحب العصا و المیسم و الدابة التی تکلم الناس؛ (2)امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:به تحقیق شش چیز به من داده شده است؛علم منایا و بلایا و وصایا و فصل الخطاب و منم صاحب برگشت ها و دولت دولت ها و منم صاحب عصا و میسم و دابّه ای که با مردم سخن می گوید.»عن علی بن حسان مثله؛ (3)از علی بن حسان مانند آن روایت شده است.

5-محمّد بن سنان از قول مفضّل گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«کان أمیر المؤمنین صلوات اللّه علیه کثیرا ما یقول:أنا قسیم اللّه بین الجنة و النار و أنا الفاروق الأکبر أنا صاحب العصا و المیسم الخبر؛ (4)امیر المؤمنین علیه السّلام بسیار می فرمود:منم از سوی خدا مقسّم میان بهشت و آتش و منم فاروق اکبر و منم صاحب عصا و میسم.»محمّد بن سنان مثله؛ (5)محمّد بن سنان نیز مثل آن را آورده است.

6-در تفسیر قمی روایت شده است: «إِذا تُتْلی عَلَیْهِ آیاتُنا قال:أی الثانی أَساطِیرُ الْأَوَّلِینَ «أی أکاذیب الأولین» سَنَسِمُهُ عَلَی الْخُرْطُومِ قال فی الرجعة إذا رجع أمیر المؤمنین و یرجع أعداؤه فیسمهم بمیسم معه کما توسم البهائم علی الخراطیم:

الأنف و الشفتان؛ (6)هنگامی که آیه های فوق بر او خوانده می شود؛یعنی دوّمی،گفت:

این حرف ها افسانۀ پیشینیان و دروغ های قدیم است،(ولی)ما به زودی در رجعت بر

ص:420


1- 1) -همان:119 [1]/53 ب 29 ح 152 از بصائر الدرجات [2]
2- 2) -اصول کافی:198/1؛ [3]بحار الأنوار:101/53 ب 29 ح 123 [4] از کافی.
3- 3) -بصایر الدّرجات ص 53. [5]
4- 4) -اصول کافی:196/1؛ [6]بحار الأنوار:101/53 ب 29 ح 124 [7] از کافی.
5- 5) -بحار الأنوار:101/53 ب 29 ح 123 و 124 [8] از کافی.
6- 6) -القلم:15؛ [9]بحار الأنوار: [10]103/53 ب 29 ح 128 از تفسیر علی بن ابراهیم. [11]

بینی او علامت و داغ ننگ می نهیم(یعنی).

زمانی که امیر المؤمنین علیه السّلام برگشت و دشمنانش نیز برگشتند،پس آن ها را با میسمی که با اوست علامت گذاری می کند،آن طور که حیوانات را بر پوزه اش داغ می زنند(او هم)به بینی و لب ها(ی آن ها داغ می زند).»

23*کمک همۀ انبیا به امیر المؤمنین علیه السّلام

1-فیض بن ابی شیبه گوید:شنیدم امام صادق علیه السّلام این آیه را تلاوت نمود وَ إِذْ أَخَذَ اللّهُ مِیثاقَ النَّبِیِّینَ... (1)قال لیؤمننّ برسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و لینصرنّ علیّا أمیر المؤمنین علیه السّلام (قلت:و لینصرنّ أمیر المؤمنین)قال:نعم و اللّه من لدن آدم فهلمّ جرّا فلم یبعث اللّه نبیّا و لا رسولا إلاّ ردّ جمیعهم إلی الدنیا حتّی یقاتلون بین یدی علیّ بن أبی طالب أمیر المؤمنین علیه السّلام؛ (2)سپس فرمود:زمانی که خداوند میثاق انبیا را گرفت که حتما به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله ایمان آورند و به علی امیر المؤمنین علیه السّلام کمک کنند.پرسیدم(منظور آیه) کمک به علی است؟!

فرمود:بلی،به خدا قسم!از آدم به بعد خداوند پیغمبر و رسولی را مبعوث نکرده است،مگر این که همه را به دنیا برمی گرداند تا در جلوی علی بن ابی طالب امیر المؤمنین علیه السّلام بجنگندند.»

2-امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:«نعبده و نقدسه و نسبحه و ذلک قبل أن یخلق الخلق و أخذ میثاق الأنبیاء بالایمان و النصرة لنا و ذلک قوله-عزّ و جلّ-: وَ إِذْ أَخَذَ اللّهُ مِیثاقَ النَّبِیِّینَ لَما آتَیْتُکُمْ مِنْ کِتابٍ وَ حِکْمَةٍ ثُمَّ جاءَکُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِما مَعَکُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَ لَتَنْصُرُنَّهُ؛ یعنی لتؤمنن بمحمد صلّی اللّه علیه و اله و لتنصرن وصیه و سینصرونه جمیعا.و إن اللّه أخذ میثاقی مع میثاق محمّد صلّی اللّه علیه و اله بالنصرة بعضنا لبعض فقد نصرت محمّدا و جاهدت بین یدیه و قتلت عدوه و وفیت للّه بما أخذ علی من المیثاق و العهد و النصرة لمحمد صلّی اللّه علیه و اله و لم ینصرنی أحد من أنبیاء اللّه و رسله و ذلک لما قبضهم اللّه إلیه و سوف ینصروننی و یکون لی ما بین مشرقها إلی

ص:421


1- 1) -آل عمران:81. [1]
2- 2) -بحار الأنوار: [2]41/53 ح 9.از مختصر بصائر الدّرجات.

مغربها و لیبعثن اللّه أحیاء من آدم إلی محمّد صلّی اللّه علیه و اله کل نبی مرسل یضربون بین یدی بالسیف هام الأموات و الأحیاء و الثقلین جمیعا؛ (1)خدا را عبادت و تقدیس و تسبیح می کردیم و این پیش از آفرینش مخلوقات بود و میثاق انبیا را به ایمان و نصرت ما اخذ کرد و این است معنای گفتۀ خدای-عزّ و جلّ-«و هنگامی که خداوند میثاق انبیا را گرفت که زمانی که به شما کتاب و حکمت دادیم و آمد به سوی شما رسولی و آن چه با شماست را تصدیق نمود باید به او ایمان بیاورید و او را کمک نمایید»؛یعنی به محمّد صلّی اللّه علیه و اله ایمان آورید و به وصیّش کمک نمایید و به زودی همگی به من کمک نمایند.

و خداوند میثاق مرا با میثاق محمّد صلّی اللّه علیه و اله گرفت که به همدیگر کمک نماییم،به تحقیق من به محمد صلّی اللّه علیه و اله کمک کردم و در پیشاپیش او جهاد نمودم و دشمنانش را کشتم و به میثاق و عهد و یاری کردن را که از من گرفته بود،وفا کردم و(هنوز)از انبیای خدا و فرستادگانش کسی مرا یاری نکرده است و علّت آن هم قبض(روح)کردن خدا آن ها را به سوی خودش بود.

و به زودی به من کمک می نمایند و برای من می شود(سلطنت و فرمانروایی)میان مشرق و مغرب زمین و البتّه خداوند زنده هایی را از آدم تا محمّد صلّی اللّه علیه و اله و تمام پیغمبر مرسل را که در جلوی من با شمشیر می زنند سرهای مرده ها و زنده ها و جنّ و انس را جمیعا مبعوث می کند.»

3-عبد اللّه بن مسکان گوید که امام صادق علیه السّلام دربارۀ آیۀ وَ إِذْ أَخَذَ اللّهُ مِیثاقَ النَّبِیِّینَ لَما آتَیْتُکُمْ مِنْ کِتابٍ وَ حِکْمَةٍ ثُمَّ جاءَکُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِما مَعَکُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَ لَتَنْصُرُنَّهُ قال:

ما بعث اللّه نبیا من لدن آدم إلا و یرجع إلی الدنیا فینصر أمیر المؤمنین و قوله: لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ؛ یعنی رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله وَ لَتَنْصُرُنَّهُ؛ یعنی أمیر المؤمنین علیه السّلام؛ (2)فرمود:خداوند پیغمبری را از آدم(تا خاتم)مبعوث نکرده است،مگر این که به دنیا برمی گردند؛پس به امیر المؤمنین علیه السّلام کمک می کنند و منظور از آیه«به او ایمان بیاورید»؛یعنی به محمّد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و«به او کمک نمایید»؛یعنی به امیر المؤمنین علیه السّلام.»

ص:422


1- 1) -آل عمران:81.بحار الأنوار: [1]46/53 ب 29 ح 20 از مختصر بصائر الدّرجات.
2- 2) -بحار الأنوار: [2]61/53 ب 29 ح 50 از تفسیر علیّ بن ابراهیم. [3]

4-قال علی بن إبراهیم:و مثله کثیر مما وعد اللّه تعالی الأئمّة علیهم السّلام من الرجعة و النصر؛ علی بن ابراهیم قمی صاحب تفسیر گفت:مثل آن زیاد است که به ائمّه علیهم السّلام وعده داده شده است از رجعت و نصر.

24*رجعت مهدی علیه السّلام
اشاره

بعد از قبول«رجعت ائمّه علیهم السّلام»با دلایل و برهان های مذکور در کتاب های مربوطه و برگرفته از قرآن و احادیث،مطلبی که مورد بحث قرار می گیرد،این است که آیا در نهایت،رجعت امام«قائم علیه السّلام»هم پیش آمده و محقّق خواهد شد یا نه؟با توجّه به دلایل و استدلال های ذیل جواب این سؤال مثبت است.

1-از نام های مبارک آن حضرت«صاحب الرجعة»است (1)یعنی صاحب برگشت کننده،با توجه به این نام،روشن است که آن حضرت رجعتی خواهد داشت،البته این نام به رجعت معصومان دیگر اطلاق نمی شود زیرا صاحبان رجعت آنها خود آنها است نه حضرت مهدی علیه السّلام.

2-آن چه که از عموم روایات دراین باره استفاده می شود که برای امام«قائم علیه السّلام» نیز رجعتی خواهد بود، (2)بنا به فرمایش رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله که فرمود:«ما منّا إلاّ مقتول أو مسموم کسی از ما نیست مگر این که کشته می شود و یا مسموم از دنیا می رود»و چون آن حضرت نیز به وسیلۀ زنی به نام سعیده شهید خواهد شد،پس باید برگشته و عمر طبیعی خود را بگذراند و هم چنین دوران کامل امامت خود را پایان بخشد.

ص:423


1- 1) -الهدایة الکبری:ص 364؛نجم الثاقب:114/1 از آن.
2- 2) -و لا یخفی أن تلک الروایات انما تحکم بأن الارض لا تخلو من حجة الا قبل القیامة بأربعین یوما فعند ذلک ترفع الحجة و أما أن تلک الحجة هو المهدی المنتظر بحیث تقوم القیامة بعد ملکه بسبع سنین فلا دلالة فیها و لا یساعده الاعتبار فکیف ینتظر الاسلام و المسلمون دهرا من الدهور لیخرج الحجة و یظهر علی الدین کله و لو کره المشرکون ثم یکون بعد سبع سنین أو سبعین سنة قیام الساعة؟فإذا لا بد من الرجعة کما دلت علیها الروایات و لا بد و أن یرجع النبی و الائمة الهدی علیهم السّلام لیخضر؟؟عود الاسلام و یثمر شجرة الدین و تورق أغصان التقوی و العلم و تشرق الارض بنور ربها و لا بأس بأن یسمی کل منهم بالمهدی علیه السّلام کما جائت به الروایات پاورقی بحار الأنوار:147/53.

علاّمۀ مجلسی قدّس سرّه می فرماید:ممکن است روایات مختلفه در مورد مدّت حکومت امام«قائم علیه السّلام»با این(رجعت او و سلطنت مجدّد)جمع شود. (1)

3-روایات گوناگونی که دربارۀ«مدّت حکومت»آن حضرت آمده است و در فصل خودش گفته شد،پس از استقرار کامل حکومتش بر کلّ کرۀ زمین 19 یا 70 یا 309...طول خواهد کشید و یا در دوران اوّلیۀ حکومتش آن سال های کوتاه و در زمان بعد از رجعتش سال های طولانی 309 را سپری خواهد کرد.

4-روایات فوق که آخرین حجّت را.با عبارت های«رفعت الحجّة» (2)یا«ترفع الحجّة» (3)بیان کرده و چهل روز بعد از آن قیامت برپا خواهد شد،مشعر بر این است که این جریان در پایان دوران«رجعت امام قائم علیه السّلام»پیش خواهد آمد؛چون هیچ عقل سلیم این را نمی پذیرد که امّت بزرگ اسلامی با مشکلات بی شمار،قرن ها منتظر منجی عالم بشریّت باشند و در نهایت به آرزوی خود برسند و به خواسته های خود دست یابند و هنوز از دیدار جمال بی مثال امامت سیر نشده،و از آب زلال ولایت سیراب نگشته،به درد فراقش گرفتار آیند.

5-روایاتی که نقل می کند آخرین دولت،دولت او خواهد بود نیز مؤیّد این مطلب است که پایان دنیا با پایان یافتن دولت او انجام می یابد؛این مطلب با مطالعۀ کامل روایت های آخرین دولت و مطالب زیر عنوان نظریۀ سوّم فصل قبل و روایت هایی که در این مورد در کتاب های مربوطه آمده است،به طور وضوح به دست می آید.

ناگفته نماند از بعضی از روایات استفاده می شود بعد از آن که حضرت قائم علیه السّلام رجعت کرد و با اجل طبیعی از دنیا رحلت نمود،متعاقبا بعد از 40 روز«نفخ صور»و قیامت پیش خواهد آمد؛چون او آخرین حجّتی است که از روی زمین برداشته

ص:424


1- 1) -..و به ایضا یمکن الجمع بین بعض الأخبار المختلفة الّتی وردت فی ملکه علیه السّلام بحار الأنوار:148/53 ب 30 ذیل حدیث 8. [1]
2- 2) -اصول کافی:329/1 باب تسمیة من رآه؛کمال الدّین:339/1.
3- 3) -بحار الأنوار:147/53 [2] قسمت پاورقی.

خواهد شد و بعد از برداشته شدن آخرین حجت الهی،قیامت به وقوع خواهد پیوست،دیگر ایمان کسی قبول نشده و در توبه بسته می شود.به روایات ذیل توجّه فرمایید.

1-عبد اللّه بن سلیمان عامری گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:«قال ما زالت الأرض إلاّ و للّه تعالی فیها حجّة یعرف الحلال من الحرام و یدعوا إلی سبیل اللّه و لا تنقطع الحجّة من الأرض إلاّ أربعین یوما قبل القیامة و إذا رفعت الحجّة أغلق باب التوبة فلا ینفع نفسا ایمانها لم تکن آمنت من قبل...اولئک شرار الخلق و هم الّذین یقوم علیهم القیامة؛ (1)زمین زایل نمی شود(روزی در آن نمی گذرد)مگر این که برای خدا حجّتی در زمین وجود دارد و حلال و حرام را می شناساند و به سوی خدا دعوت می نماید و حجّت خدا از زمین قطع نمی شود،مگر چهل روز قبل از قیامت.که وقتی حجّت برداشته شد،در توبه نیز بسته می شود؛پس به هیچ نفسی ایمانش که پیش از آن نیاورده بود،نفعی نمی بخشد...

آن هایند بدترین آفریده ها و آنانند که قیامت بر آن ها به پا می شود.»

2-جمیل بن درّاج گوید که امام صادق علیه السّلام از قول پدران بزرگوارش از علی علیه السّلام فرمود:«إنّه قال الإسلام و السلطان العادل اخوان لا یصلح واحد منهما إلاّ بصاحبه الإسلام أسّ و السلطان العادل حارس ما لا أسّ له فمنهدم و ما لا حارس له فضایع فلذالک إذا رحل قائمنا لم یبق اثر من الاسلام و إذا لم یبق اثر من الاسلام لم یبق اثر من الدنیا؛ (2)اسلام و سلطان دو برادرند،هیچ کدام بدون دیگری صلاحیت نمی یابد،مگر با رفیقش.اسلام اساس است و سلطان عادل نگهبان.هرچیزی که اساس ندارد،ویران می شود و هرچه که نگهبان ندارد،پس ضایع است؛به خاطر این است زمانی که«قائم علیه السّلام»ما رحلت کرد (از دنیا رفت)اثری از اسلام باقی نمی ماند وقتی که از اسلام اثری نماند،از دنیا اثری نمی ماند.»

تعدادی روایت با تعابیر دیگر وارد شده است که از آن ها نیز برای رجعت

ص:425


1- 1) -کمال الدّین:339/1 باب اتّصال الوصیّة؛ [1]المحاسن برقی:ص 236 کتاب مصابیح الظّلّم باب 21 شمارۀ 202 [2] با کمی تغییر؛بحار الأنوار:146/53 [3] قسمت پاورقی.
2- 2) -منتخب الأثر:ص 38 ف 2 ب 29 [4] بنقل از اربعین خاتون آبادی(کشف الحق)ح 35. [5]

«مهدی موعود علیه السّلام»استفاده می گردد و تطبیق می شود.

1-ابی سعید خراسانی گوید که به امام صادق علیه السّلام عرض کردم:«لأیّ شیء سمّی القائم قال لأنّه یقوم بعد ما یموت إنّه یقوم بأمر عظیم یقوم بأمر اللّه؛ (1)چرا«قائم علیه السّلام» نامیده شد؟فرمود:چون او بعد از مردن برمی خیزد،همانا او برای کار بزرگی قیام می کند و با امر خدا به پاخیزد.»

2-حماد بن عثمان از قول ابی بصیر گوید که شنیدم امام باقر علیه السّلام فرمود:«مثل أمرنا فی کتاب اللّه تعالی مثل صاحب الحمار أماته اللّه مأة عام ثمّ بعثه؛ (2)مثل ما در کتاب خدای تعالی،مثل صاحب حمار است،خداوند صد سال او را میراند و سپس زنده کرد.»

3-علی بن خطاب از قول مؤذّن مسجد(الاحمر)گوید:از امام صادق علیه السّلام سؤال کردم:«هل فی کتاب اللّه مثل للقائم فقال نعم آیة صاحب الحمار أماته اللّه مأة عام ثمّ بعثه؛ (3)آیا در کتاب خدا برای«قائم علیه السّلام»مثلی هست؟!

فرمود:بلی،نشانۀ صاحب حمار،خداوند او را صد سال قبض روح کرد و سپس برانگیخت.»

دفع شبهه و توضیح روایات بالا

بعضی از نویسندگان اهل تسنّن در مقابل روایات متواتره نبوی صلّی اللّه علیه و اله و سلم درباره (مهدی موعود علیه السّلام)عاجز مانده و نتوانسته این مطلب جاافتاده را که قرنها مسلمان ها بر صحّت آن اذعان نموده اند،ردّ نماید،بناچار می گوید:بلی(مهدی موعود)متولد شد و بعد از مدتی وفات نمود و در زمان ظهور دوباره به دنیا برگشته و حکومت خواهد کرد!!.

شاید در دل بعضی از شیعیان ناآگاه نیز با مطالعه سه روایت بالا و امثال آن، شبهه ایجاد شود که نظریه آن نویسنده سنّی مقرون به صحّت باشد ولی این نظریه از

ص:426


1- 1) -بحار الأنوار: [1]224/51 ب 13 ح 13 از غیبت طوسی.
2- 2) -همان مدرک:224/51 ب 13 ح 13 از غیبت طوسی.
3- 3) -بحار الأنوار: [2]224/51 ب 13 ح 13 از غیبت طوسی.

جهات زیاد مردود است و به هیچوجه صحّت ندارد بلکه معتقدان آن بیراهه رفته و در وادی جهالت و نادانی سرگردان مانده اند!!،زیرا یکی از اعتقادات مهمّ مسلمانها مخصوصا اهل تشیّع این است که؛

1-در کتاب های کلیدی و اعتقادی شیعیان روایات فراوان وارد شده است که فضل ثابت و لا ینقطع خداوند متعال ایجاب می کند،جهان آفرینش بویژه کره زمین،حتّی یک لحظه بدون حجّت الهی باقی نماند،اساسا بقای زمین به وجود حجّت خداوند بستگی دارد زیرا«لو لا الحجّة لساخت الأرض»اگر حجت نباشد، زمین از بین رفته(و نابود می شود).

دراین باره در جلد اول این کتاب«فصل فوائد وجودی امام علیه السّلام در زمان غیبت» و در همین جلد در فصل«آخرین امام»و در لابلای فصل های دیگر،روایات متعدد و مطالب مهم از نظر خوانندگان عزیز گذشت جا دارد برای مزید اطلاع به فصل های مربوطه این کتاب و به کتابهای مفصّل بیشمار مانند اصول کافی و بحار الأنوار و وسائل الشّیعة و و...«باب الإضطرار الی الحجّة و انّ الأرض لا یخلوا من حجّة»و به کتاب های امامت و غیره مراجعه شود.

پس اگر قائم علیه السّلام که(خاتم الأصیاء و آخرین حجت الهی است)وفات کرده باشد در مدت طولانی غیبت و تا هنگام ظهور،زمین چگونه بدون حجّت ادامه حیات داده و می چرخد درحالی که شرایط وجودی آن،موجود نمی باشد.

2-در روایات گذشته ملاحظه کردید که بعد از فرارسیدن مرگ امام قائم علیه السّلام، تغسیل و تکفین و نماز و تدفین آن حضرت،توسط حضرت امام حسین علیه السّلام انجام گرفته و در جوار جدّ بزرگوارش رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم دفن خواهد شد،پس روایات« رفعت الحجّة» (1)و«ترفع الحجّة» (2)و امثال اینها شامل بعد از شهادت اوّلیّه حضرت نخواهد بود!،زیرا بعد از برداشته شدن آخرین حجّت خداوند،دیگر تکلیف و

ص:427


1- 1) -اصول کافی:329/1 باب تسمیة من رآه؛کمال الدّین:339/1 باب اتّصال الوصیّة؛المحاسن برقی: ص 236 کتاب مصابیح الظّلّم باب 21 شمارۀ 202.
2- 2) -بحار الأنوار:147/53 [1] قسمت پاورقی.

تبلیغی نیست تا امام حسین علیه السّلام و امامان رجعت کننده،یا مهدیّون امامت نمایند.

پس لزوما بالا برده شدن آخرین حجت در پایان برنامه و اصل مسلّم رجعت انجام می گیرد و بعد از 40 روز دنیا به آخر خواهد رسید.

3-مرحوم علامۀ طباطبائی رضی اللّه عنه در تفسیر آیۀ 144 آل عمران در معنا و فرق دو لغت«موت»و«قتل»اینگونه می فرماید:الموت و القتل،اذا افترقا،کان الموت أعم من القتل،و اذا اجتمعا کان الموت هو ما بحتف الأنف و القتل خلافه. (1)اگر دو لغت«موت»و« قتل»هریک جداگانه آورده شود(لغت موت)عمومیت دارد هم بر مرگ طبیعی معنا می دهد و هم بر کشته شدن(مانند آیۀ 30 سوره زمر: «إِنَّکَ مَیِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَیِّتُونَ تو می میری آنها نیز می میرند»،که کلمۀ«میّت»را می توان هم بر مرگ طبیعی رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم معنا کرد و هم بر قتل او،چنانکه در روایت حسین بن منذر و عبد الصمد بن بشیر از امام صادق علیه السّلام نیز در تفسیر آیه آل عمران،به(قتل و شهادت)آن حضرت،تفسیر شده است. (2)

و اگر در یکجا ذکر شوند،هریک معنای خود را دارد موت به معنای مردن با مرگ طبیعی و قتل به معنای کشته شدن می آید،(مانند «أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ» (3)).

پس با توجه به دو مطلب فوق باید جمله«یقوم بعد ما یموت»و«یموت ثمّ یعیش »را به کشته شدن آن حضرت با وسیله هاون آهنی،به دست زنی بنام(سعیده) (4)و زنده شدنش در زمان رجعت،معنا کنیم که دراین صورت هیچ مشکلی پیش نمی آید چنانکه در بعضی از روایات با عبارت«یقتل ثمّ یعیش کشته می شود و دوباره زنده می شود»بیان گردیده است.

4-شیخ طوسی قدّس سرّه در کتاب«الغیبة»پیش از نقل سه روایت بالا را از فضل بن

ص:428


1- 1) تفسیر المیزان:36/4 [1] در تفسیر آیۀ مبارکه؛
2- 2) -تفسیر عیاشی ج 1 ص 200: [2]بحار الأنوار:ج 22 ص 516 و 6/8؛نور الثّقلین ج 1 ص 401؛تفسیر صافی ج 1 ص 390 [3] تفسیر برهان ج 1 ص 320 تفسیر کنز الدّقائق:251/2 و تفاسیر خبری دیگر.
3- 3) -آل عمران:144. [4]
4- 4) -برای اطلاع بیشتر به فصل شهادت رجوع شود.

شاذان چنین فرموده است:«و أمّا ما روی من الأخبار الّتی تتضمّن أنّ صاحب الزّمان یموت ثمّ یعیش أو یقتل ثمّ یعیش»و اما آنچه که در اخبار آمده است که صاحب زمان می میرد و سپس زنده می شود،یا کشته می شود و باز زنده می شود،«فالوجه فی هذه الأخبار و ما شاکلها أن نقول:یموت ذکره و یعتقد أکثر النّاس أنّه بلی عظامه ثمّ یظهره اللّه کما أظهر صاحب الحمار بعد موته»پس منظور در این اخبار و مانند آنها این است که بگوئیم:ذکر و یاد قائم علیه السّلام(در اثر طولانی شدن غیبت)می میرد(و از خاطرها فراموش می شود)و بیشتر مردم معتقد می شوند که استخوانهایش،نیز پوسیده شده است!،سپس خداوند او را ظاهر می سازد،(و در خاطرها زنده می کند)،آن گونه که صاحب حمار را بعد از مرگ،ظاهر نمود(و زنده کرد).

پس توجیه این اخبار و امثال آن،این است که یاد او از خاطرها زدوده می شود و می میرد،بگونه ای که اکثر مردم معتقد می شوند که او مرده و استخوانهایش نیز پوسیده شده است،سپس خداوند او را ظاهر می نماید مانند ظاهر کردن صاحب «حمار». 1یک صد سال بعد از مرگش و این نزدیکترین توجیه است در مورد این گونه روایات.

(شیخ قدّس سرّه ادامه می دهد)ما آن(اخبار را)تأویل کردیم بر فرض تسلیم بر صحّت، آنها بوده است(چون معمولا)دربارۀ این گونه روایتها،در صورت منافات داشتن

ص:429

با روایتهای دیگر،می کنند،و لکن باید توجه داشت با اخبار آحادی که مفید فائدۀ علمی ندارد،(مانند روایات سه گانه فوق الذکر)نمی شود از آنچه که عقل بر آن دلالت دارد و اخبار متواترۀ تأیید شده و دارای اعتبار صحیح،که قبلا آوردیم،دست برداریم؟!(و صرف نظر کرده و دور اندازیم)بلکه واجب آن است که در این موارد توقف کرده و به آنچه که معلوم(و روشن)است تمسّک بجوئیم. (1)

5-درباره عبارت«لأنّه یقوم بعد ما یموت»حدیث اول که بحث انگیز هم هست در کتاب(معجم أحادیث المهدی)نظری داده است که همه اشکالات وارده را بر برطرف می کند و مشکل را حل می نماید او می گوید:ملاحظة:یقرب الی الذّهن أنّ فی النسخة التی نقل عنها الشیخ الطوسی سقطا و أنّ أصل الروایة«یقوم بالدّین بعد ما یموت»ای بعد ما یموت الدین و هو المناسب لقوله«یقوم بأمر عظیم»ای یحیی الدین بعد غربته و موته،و علیه فلا موجب لتأویل معنی موت المهدی بموت ذکره،خاصّة بملاحظة تأکید الأئمّة علیهم السّلام علی حیاته و أنّه من ضرورت المذهب (2)توجه شود،به ذهن نزدیک می آید که حتما در نسخه ای که شیخ طوسی قدّس سرّه از آن نقل کرده است در آن سقط (و افتادگی)بوده و اصل روایت این گونه باشد«با دین قیام می کند بعد از مرگ آن» یعنی بعد از آنکه دین مرد او برمی خیزد(تا دین را حیات نو بخشد)و این(احتمال) مناسبت دارد با فرمایش بعدی«او قیام می کند برای کار بزرگی»یعنی دین را زنده می کند بعد از آنکه غریب شد و مرد،بنابراین،دیگر جا ندارد معنای(موت مهدی) را به مرگ یادآوری اش تأویل نمائیم مخصوصا امامان علیهم السّلام تأکید دارند در زنده بودن او(تا هنگام ظهور)و(این عقیده)از ضروریات مذب(شیعه است).

مؤلّف گوید:البتّه مقام شیخ بزرگوار قدّس سرّه و سایر بزرگان که روایت را با روش فوق تأویل فرموده اند،بالاتر و با جلالت تر از آن است که،بی بضاعتی همچون این حقیر، روی فرمایش آنها،اظهارنظری کرده و بر تأویل متین آن بزرگواران ایراد و خدشه وارد نماید،ولی(در صورت صحّت روایات)اگر به سؤال سائل،و لحن پاسخها

ص:430


1- 1) -غیبت طوسی:ص 422؛بحار الأنوار:224/51 ح 13 از آن.
2- 2) -معجم أحادیث المهدی علیه السّلام:51/4. [1]

دقّت نموده و با دیده انصاف بنگریم،می بینیم روایات صراحت دارد بر اینکه، «قائم علیه السّلام»در اثر جنایت آن زن که به شهادت رسیده (1)و با مرگ حقیقی و واقعی از دنیا می رود و پس از انقضاء دوران مهدیون و رجعت و دابّة الأرض و غیره،دوباره زنده می شود و قیام می کند و برمی گردد،نه اینکه به این در و آن در بزنیم و مسئله را در دست انداز تشکیک قرار داده و در چنگ تأویل گرفتار سازیم در روایت بالا سائل سؤال نمود«هل فی کتاب اللّه مثل للقائم؟»آیا در کتاب خدا همانند و مشابهی برای«قائم»آورده شده است؟یا در روایت بالاتر از آن،امام باقر علیه السّلام رأسا خود فرمود:«مانند کار ما در قرآن مانند صاحب«حمار»است که خداوند او را صد سال میراند و سپس زنده کرد»یا در روایت بالاتر از هردو،فرمود:«لأنّه یقوم بعد ما یموت»چون او پس از(کشته شدن و)مردن،(دوباره)قیام می کند»تعبیر کرده و توضیح داده است!

پس چه مانعی دارد که از تأویل صرف نظر کرده و اخبار را در معنای ظاهری خود نگهداشته و به توضیحاتی که در بالا آوردیم اکتفا نمائیم؛و همچنین دربارۀ خود «مهدی موعود علیه السّلام»تعبیرات«یموت ثمّ یعیش أو یقتل ثمّ یعیش» (2)را با در نظر گرفتن توضیح تفسیر المیزان در رابطه با لغت«مات و قتل»در معنای ظاهری خود حفظ کرده و با در نظر گرفتن عمومات اخبار رجعت،مانند دیگر امامان،به رجعت حضرت «مهدی»علیه السّلام نیز،قائل شده و قال قضیّه را بکنیم و این همه تکلّف را به خود راه ندهیم.

مضافا بر این اگر در ساختار روایت اوّل و جمله های سه گانه 1-«قال لأنّه یقوم بعد ما یموت فرمود:چون او برمی خیزد بعد از آنکه میمیرد؛2-إنّه یقوم بأمر عظیم،او برای تحقق کار بزرگی قیام می کند!؛3-یقوم بأمر اللّه»به امر خدا بپاخیزد،که بغل هم چیده شده است،دقت نمائیم،می بینیم روایت برای تفهیم مطلب،از کلمات متشابه استفاده نکرده و جای ابهامی نگذاشته است تا به تأویل،پناه برده شود،یا اینکه تقریب ذهن صاحب معجم أحادیث را بپذیریم یا اساسا در صحّت اصل روایات تردید کرده و آنها را رد نمائیم و خود را از این مخمصه نجات داده و رها سازیم!!.

ص:431


1- 1) -به فصل شهادت مراجعه شود.
2- 2) -غیبت طوسی:ص 422؛بحار الأنوار:224/51 ح 13 [1] از آن.

باز با توجه به مطلب شماره-4-پیشگفتار،برای چندمین بار می گویم:این اظهارنظرهای حقیر جنبۀ اعتقادی و قطعی ندارد بلکه اظهارنظر و استدلالی است که به ذهن می آید و بر صفحۀ کاغذ می نشیند،و الله العالم بحقایق الأمور.

25*دولت آخرین

از روایات استفاده می شود که آخرین دولت و حکومت در دنیا برای اهل بیت علیهم السّلام اختصاص دارد و طبق نظریّۀ رجعت«قائم علیه السّلام»و بعضی از روایات،آخرین دولت نیز با وفات طبیعی او پایان می پذیرد و بعد از چهل روز قیامت برپا می شود.

1-امام صادق علیه السّلام فرمود:«لیس بعد دولة القائم لأحد دولة؛ (1)نیست بعد از دولت «قائم علیه السّلام»برای احدی دولتی.»

2-امام صادق علیه السّلام فرمود:«انتهاء ملکه من أشراط الساعة اذ جاء فی القرآن «وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسّاعَةِ» أی انذار بها و اشاره الیها؛ (2)پایان ملک او از شرایط قیامت است؛چون در قرآن آمده است«و او نشانه(یا دانش)قیامت است»؛یعنی ترساندن و اشاره به قیامت است.»

3-امام صادق علیه السّلام فرمود:«و إنّه لعلم للسّاعة،هو المهدیّ یکون فی آخر الزمان و بعد خروجه یکون قیام الساعة و إماراتها و دلالاتها و قیامها؛ (3)منظور از«اوست نشانۀ ساعت» «مهدی علیه السّلام»است که در آخر زمان می باشد و بعد از خروج او،قیام قیامت و نشانه ها و دلالت های آن پیش می آید.»

ص:432


1- 1) -ارشاد:ص 345؛ [1]یوم الخلاص:ص 343؛ شیخ حرّ عاملی در کتاب«الإیقاظ [2]من الهجعة»ص 371-365 در توجیه روایت بعد از چهل روز قیامت برپا می شود،می نویسد:شاید چهل روز ایّام رجعت باشد و این عدد اشاره به کمی دوران حضرتش باشد؛ چون مقدار زیاد را هفتاد و مقدار کم را با عدد کمتر معرّفی می کنند و یا این که هر روز از آن چهل روز برابر هزار سال باشد،چنان که خداوند می فرماید:«یک روز نزد پروردگار،مثل هزار سالی است که شما شمارید»(سوره حج آیه 47)و شاید مراد از قیامت،قیامت صغرا باشد و البتّه اطلاق قیامت بر رجعت مانعی ندارد؛زیرا قیامت بر هردو اطلاق می شود.»
2- 2) -الزخرف:61؛ [3]ینابیع المودة:136/3؛الصّواعق المحرقة:ص 160 هذه الایة نزلت فی المهدی و مثل آن در اسعاف الرّاغبین:156؛یوم الخلاص:ص 344 از آن ها.
3- 3) -منتخب الأثر:ص 149؛ [4]الزام النّاصب:ص 85؛ [5]نور الأبصار:ص 169. [6]

4-امام صادق علیه السّلام فرمود:«دولته آخر الدول و خیر الدول تعقب جمیع الملوک بحیث لم یبق أهل بیت لهم دولة إلاّ ملکوا قبله لئلاّ یقولوا إذا رأو سیرته:إذا ملکنا سرنا بسیرة هؤلاء و هو قول اللّه«و العاقبة للمتّقین؛ (1)دولت او آخرین دولت ها و بهترین دولت هاست که پشت سر همۀ پادشاهان می آید،به طوری که خانواده ای نمی ماند که برایشان سلطنت نوشته شده باشد،همگی پیش از او سلطنت می نمایند تا وقتی که سیرت او را دیدند نگویند:اگر ما هم به ریاست می رسیدیم،مانند این ها رفتار می کردیم و آن است منظور آیۀ«و عاقبت برای پرهیزکاران است.»

5-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«هذه الأمّة مرحومة فمنها نبیّها و منها مهدیّها بنا فتح هذ الأمر و بنا یختم و لنا ملک مؤجّل و لیس بعد ملکنا ملک لأنّنا أهل العاقبة و العاقبة للمتّقین. (2)این امّت رحمت شده است،پیامبرش از خود و«مهدی علیه السّلام»اش نیز از خودش می باشد.این کار با ما گشوده شد و با ما نیز پایان می پذیرد و برای ماست ریاست مهلت داده شده و بعد از ملک ما سلطنتی نخواهد بود؛زیرا ما اهل عاقبتیم و عاقبت نیز برای پرهیزکاران است.»

6-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«بنا فتح الأمر و بنا یختم و بنا استنقذ اللّه الناس فی أوّل الزمان و بنا یکون العدل فی آخر الزمان؛ (3)با ما گشوده شد و با ما بسته می شود و خداوند در آغاز این امر به وسیلۀ ما مردم را نجات داد و عدالت در آخر الزّمان با ما می باشد.

7-امام صادق از قول امام باقر علیهما السّلام فرمود:«دولتنا آخر الدّول و لن یبقی أهل بیت لهم دولة إلا ملکوا قبلنا لئلا یقولوا إذا رأوا سیرتنا:إذا ملکنا سرنا مثل سیرة هؤلاء و هو قول اللّه

ص:433


1- 1) -اعراف:128؛ [1]قصص:83؛ [2]ارشاد:ص 344؛ [3]المحجّة البیضاء:336/4؛منتخب الأثر:ص 308؛ [4]الإمام المهدی:ص 267 و 268 [5] از امام امام باقر علیه السّلام الزام النّاصب:ص 223؛ [6]بحار الأنوار: [7]332/52 ب 27 ح 58 از غیبت طوسی.
2- 2) -الملاحم و الفتن:ص 95؛ [8]الصّواعق المحرقة:ص 97 با لفظ دیگر:المهدی:ص 99-98؛و [9]نور الأبصار: 231 با اختلاف ناچیزی؛یوم الخلاص:ص 301 از آن ها.
3- 3) -کشف الغمّة:ص 263/3 و 273 و 274 [10] با تفصیل؛البیان:ص 86 با لفظ دیگر؛الملاحم و الفتن:ص 67 و 135؛ [11]بحار الأنوار:166/52 [12] از امیر المؤمنین علیه السّلام؛المهدی:ص 227-226 از عقد الدرر؛یوم الخلاص: ص 302 از آن ها.

-عزّ و جلّ- وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ؛ (1)دولت ما آخرین دولت هاست و اهل بیتی باقی نمی ماند که برای آن ها دولتی(مقدّر)شده باشد،مگر این که پیش از ما سلطنت کنند تا وقتی که سیرت ما را دیدند نگویند:اگر ما هم صاحب ملک بودیم،این گونه رفتار می کردیم و این است گفتۀ خدای-عزّ و جلّ-«عاقبت برای پرهیزکاران است».»

8-رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در حدیث معراج فرمود:«و لأداولنّ الأیّام بین أولیائی إلی یوم القیامة؛ (2)و البتّه روزها(روزگارها)را بین دوستانم(دست به دست)می گردانم تا روز قیامت.»

9-هم چنین رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در حدیث معروف ثقلین فرمود:(انّی تارک فیکم الثقلین ما ان تمسکتم بهما لن تضلّوا بعدی احدهما اعظم من الاخر کتاب اللّه و عترتی)؛ (3)من در میان شما دو وزنۀ سنگین ترک کرده(به امانت می گذارم)مادام که بعد از من به آن دو چنگ زده اید،گمراه نمی شوید،یکی بزرگ تر از دیگری است؛کتاب خدا؛و عترت (اهل بیت من).»

پیرامون این حدیث،بزرگانی از علما و محقّقان اهل سنّت بیانات بسیار مهمّی دارند که به یکی از آن ها اشاره می شود.

محدث معروف ابن حجر هیتمی مکّی شافعی،مؤلّف کتاب های متعدّد از جمله؛«الصواعق المحرقة»گوید:«و فی احادیث الحثّ علی التمسک بأهل البیت اشاره إلی عدم انقطاع متأهّل منه التمسّک به إلی یوم القیامة کما أنّ کتاب اللّه العزیز کذالک و بهذا کانوا أمانا لأهل الأرض؛ (4)در احادیث تشویق به تمسّک به اهل بیت(که از جملۀ آن ها حدیث«ثقلین»است)به غیر از اثبات اصل«امامت»تداوم امامت را نیز(تا قیامت) اثبات می کند.این حدیث نبوی بیان می دارد که هدایت با دو رکن تحقّق می یابد،

ص:434


1- 1) اعراف:128؛ [1]غیبت طوسی:ص 382؛ارشاد مفید [2]ره ص 344؛اعلام الوری:432. [3]بحار الأنوار: [4]332/52 ب 27 ح 58 از غیبت طوسی و ص 339 ب 7 ح 283 از ارشاد. [5]
2- 2) -کمال الدّین:369/1-366؛ [6]علل الشّرایع:7/1-5؛ [7]عیون أخبار الرّضاء:264/1-262؛بحار الأنوار:312/52 ب 27 ح 5. [8]
3- 3) -(عبقات الأنوار مجلّدات حدیث ثقلین چاپ اصفهان)
4- 4) -عبقات الأنوار:151/3.

همان گونه نیز تداوم بقای امام و امامت را-چون تداوم بقای قرآن-به ثبوت می رساند. (1)

10-یونس بن رباط گوید که شنیدم امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ أهل الحق لم یزالوا منذ کانوا فی شدّة أما أنّ ذلک إلی مدّة قریبة و عاقبة طویلة؛ (2)همانا اهل حق همیشه در شدّت(زحمت)به سر می برند.آگاه باش!این گرفتاری برای مدّت نزدیک و سرانجام طولانی می باشد.»

26*کیست حجّت آخرین که قبض روح می شود؟

در مورد تعیین آخرین حجّت الهی در روی زمین که از دنیا می رود و متعاقبا قیامت برپا می شود،روایات و برداشت های گوناگون به دست ما رسیده است که خلاصۀ آن ها را بدون اظهارنظر در اختیار عزیزان قرار می دهیم.

1-بزرگانی مانند شیخ طوسی رحمه اللّه در کتاب«غیبت»و شیخ طبرسی رحمه اللّه در«اعلام الوری»و شیخ مفید رحمه اللّه در کتاب«ارشاد»معتقدند که حضرت«مهدی علیه السّلام»آخرین حجّت بدون رجعت خواهد بود که از دنیا می رود و چهل روز بعد از او قیامت برپا می شود.

2-بعد از رجعت امامان حضرت«قائم علیه السّلام»آخرین امام می باشد که رجوع می نماید و مالکیت و سلطنت دورۀ دوّم او شروع و پایان آن چهل روز قبل از قیامت یا همزمان با شروع قیامت خواهد بود.

3-بنابه روایات«دابّة الارض»آخرین حجّت خدا امیر المؤمنین علیه السّلام است.

عبد اللّه بن سنان گوید که امام صادق علیه السّلام از قول رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در شب معراج، خداوند متعال فرمود:«یا محمّد!علیّ أول ما آخذ میثاقه من الأئمة یا محمّد!علیّ آخر من أقبض روحه من الأئمّة (3)ای محمّد!علی علیه السّلام نخستین کسی از امامان است که میثاق می گیرم.ای محمّد!علی علیه السّلام آخرین کس از امامان است که قبض روح می کنم.»

ص:435


1- 1) -خورشید مغرب:ص 134.
2- 2) -غیبت نعمانی:ص 152.
3- 3) -بحار الأنوار: [1]68/53 ب 29 ح 65 از مختصر بصائر الدّرجات.

4-آخرین نفر از اولیای صالحین است که بعد از ظهور و مرگ حضرت«قائم»علیه السّلام زمام امور را در دست خواهد گرفت.

5-امام صادق علیه السّلام فرمود:«لو کان الناس رجلین لکان أحدهما الامام علیه السّلام و قال:إن آخر من یموت الإمام علیه السّلام لئلا یحتج أحد علی اللّه أنه ترکه بغیر حجة[للّه]علیه. (1)اگر مردم دو نفر باشد،یکی بر دیگری امام علیه السّلام می شود و فرمود:آخرین کس که می میرد،امام علیه السّلام است تا احدی به خدا احتجاج نکند که او را بدون حجّت خدا ترک کرده است.»

6-عبد اللّه بن جعفر حمیری گوید:من و شیخ ابو عمرو نزد احمد بن اسحاق بن اشعری قمی گرد هم آمدیم.احمد مرا فشرد یا چشمکی به من زد که از او راجع به خلف(صالح)؛یعنی«الحجّة المهدی علیه السّلام»بپرسم.پس من به او گفتم:ای ابا عمرو! می خواهم از تو چیزی بپرسم با این که در صحّت آن چه که می خواهم سؤال کنم، هیچ شکّی ندارم«فإنّ اعتقادی و دینی أنّ الأرض لا تخلو من حجّة إلاّ إذا کان قبل یوم القیامة بأربعین یوما فإذا کان ذلک(وقعت)«رفعت الحجّة و(أغلق)غلّق باب التوبة فلم یکن (ینفع نفسا ایمانها لم تکن آمنت من قبل أو کسبت فی ایمانها خیرا)؛ (2)اعتقاد و دین من این است که زمین خالی از حجّت نمی شود مگر چهل روز قبل از روز قیامت،وقتی که به آن رسید«حجّت»بالا برده«و برداشته»می شود و در توبه بسته می شود،پس به هیچ نفسی که قبلا ایمان نیاورده و یا در ایمانشان کسب خیری نکرده باشد،دیگر ایمان آوردنشان برای آن ها نفعی نمی بخشد.»

7-امام باقر علیه السّلام در شرح قول امیر المؤمنین علیه السّلام که فرموده بود:علی یدی تقوم الساعة.قال؛یعنی الرجعة قبل القیامة ینصر اللّه بی و بذریّتی المؤمنین؛ (3)بر دست من قیامت قیام می کند.»فرمود:یعنی در بازگشت پیش از قیامت،خداوند با من و با ذریّۀ

ص:436


1- 1) -الکافی ج 1 ص 180؛ [1]بحار الأنوار: [2]114/53 ب 29 ذیل ح 138 شماره 20 از مختصر بصائر الدّرجات.
2- 2) -انعام158/. [3]اصول کافی:329/1؛ [4]غیبت طوسی:ص 218؛بحار الأنوار:146/53 ب 30 ذیل ح 4 [5] قسمت پاورقی؛قسمت اخیر [6]روایت در کمال الدّین:باب اتّصال الوصیّة 339/1 و [7]محاسن برقی:کتاب مصابیح الظّلم باب 21 شماره 202 ص 236؛و [8]همچنین روایات در بحار الأنوار:1/23 باب الإضطرار الی الحجّة آورده است. [9]
3- 3) -مناقب آل ابی طالب:514/1 چاپ قدیم [10]بحار الأنوار:120/53 ب 29 ح 153 [11] از آن.

من مؤمنین را کمک می کند.»

از روایات و نظریه های گذشته دو راه می توان استفاده کرد.

1-آخرین حجت حضرت قائم روحی و أرواح العالمین له الفداء بدون رجعت او بدانیم و متعاقبا بعد از چهل روز قیامت برپا می شود،در این صورت باید اخبار و احادیث مربوط به رجعت و 12 مهدی و«دابّة الأرض»و«ما منّا الاّ مسموم أو مقتول» و صاحب عصا و میسم و روایت شب معراج که علی آخرین حجت است قبض روح می کنم و امثال این ها را،کلاّ و تماما دور بریزیم و این مسائل را منتفی بدانیم،و از خیلی اشکالات و اعتراضات جان سالم به در برده و خود را از این مخمصه ها برهانیم!!.

2-قایل به همه مسایل فوق الذکر باشیم که مورد قبول اکثریت قریب به اتفاق علمای اثنی عشری مس باشد و حق هم این است،در این صورت آخرین حجت که منتهی به قیام قیامت می شود باز حضرت بقیّة اللّه الأعظم علیه السّلام روحی و أرواح العالمین له الفداء خواهد بود با این تفاوت که بعد از شهادت و رجعت و مرگ طبیعی آن حضرت.

پس آخرین حجت حضرت قائم علیه السّلام و آخرین دولت،دولت او خواهد بود.و امّا اگر آخرین قبض روح شونده طبق روایت معراج و غیره امیر آزادگان امیر مؤمنان علی علیه السّلام بوده باشد،باید آخریت اضافی است بدانیم یعنی آخرین حجت از برگشت کنندگان و متعاقب آن آخریت به معنای حقیقی حضرت بقیّة اللّه علیه السّلام باشد

27*به آخرین حجّت که نماز می خواند

در فصل گذشته دربارۀ آخرین حجّت اختلاف نظرها ارایه گردید و بنا به پذیرش احادیث«رجعت»و بررسی های مورد قبول آخرین نفر از امامانی که رجعت می کند، امام«قائم علیه السّلام»خواهد بود.بنابراین آخرین حجّت قبض روح شده نیز او می باشد؛ چون با مرگ یا«رفع»آخرین حجّت،نظام فعلی جهان به هم می خورد و به پایان می رسد.

ص:437

درهرصورت آخرین حجّت هرکس باشد این سؤال به ذهن خطور می کند که بر آخرین حجّت چه کسی نماز می خواند و کجا دفن می شود؟!

البتّه چندین بار به عرض رسانیده ایم دانستن این گونه مطالب برای ما ضرورتی ندارد و ندانستش هم مسؤولیت آور نیست و در این موارد نیز نمی توان نظر قطعی داد؛چون از معصوم علیهم السّلام مستقلا چیزی به دست نیامده است.

اما آن چه که در میان علما اختلاف هست این است که آیا امام و معصوم را باید امام و معصوم بعد از خودش تغسیل و تکفین و اقامۀ نماز نماید،یا اشخاص معمولی هم می توانند این کار را انجام دهند؟!اکثریّت به اوّلی و اقلیّت به دوّمی قایلند.

در رابطه با این بحث،اگر به قسمت دوّم معتقد باشیم که مسأله حلّ است؛چون یک نفر(اگر نفری وجود داشته باشد)نماز میّت آخرین حجّت را می خواند.اما اگر به قسمت اوّل مسأله اعتقاد داشته باشیم،در آن صورت طبق روایات گذشته، آخرین حجّت چهل روز قبل از قیامت از روی زمین بالا برده می شود.

امام صادق علیه السّلام فرمود:«بین وفاة القائم و بین القیامة أربعون یوما؛ (1)میان وفات «قائم علیه السّلام»و قیامت چهل روز است.»

بنابراین اگر منظور جملۀ«رفعت الحجّة»بالا بردن باشد،پس تشریفات مخصوص به او هم در جایی که برده اند،انجام می یابد.اما اگر معنای آن برداشته شدن باشد،دیگر بودن حجّت در روی زمین لزومی ندارد؛چون تکلیف برچیده شده و باب توبه هم بسته شده است. (2)

امام صادق علیه السّلام فرمود:«و أغلق باب التوبة فلم یک ینفع نفسا ایمانها لم تکن آمنت من قبل أو کسبت فی ایمانها خیرا فأولئک شرار خلق اللّه؛ (3)در توبة بسته می شود و ایمان

ص:438


1- 1) -ارشاد:ص 345؛ینابیع المودة:62/3؛بحار الأنوار:145/52 با زیادتی یکون فیها الهرج.
2- 2) -«رفعت الحجّة و(أغلق)غلّق باب التّوبة...غیبت طوسی:ص 218؛کمال الدّین:339/1؛ [1]بحار الأنوار:53 146/ [2] قسمت پاورقی.
3- 3) -بحار الأنوار:147/53 [3] پاورقی؛یوم الخلاص:ص 344 از آن.

آوردن هیچ کس در آن روز یا کسی که از ایمانش قبلا بهره برداری نکرده است،نفعی نخواهد بخشید،پس آن هایند بدترین خلق خدا.»

در آن صورت تکلیف(کارهای امام را باید امام انجام دهد)برداشته می شود اگر جمعیّتی وجود داشته باشد کسی اقامۀ نماز می کند و اگر همزمان با«نفخ صور»همۀ موجودات خاموش شدند.که دیگر مطلبی باقی نمی ماند!و اللّه العالم.

28*آرامگاه نهایی امامان رجعت کننده

در مورد مدفن رجعت کنندگان به طور عام و رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و امامان به طور خاص،این سؤال پیش می آید که محلّ دفن این برگشتگان بعد از ظهور که پس از گذراندن عمر طبیعی آن زمان خود و با مرگ طبیعی از دنیا می روند،آیا در مزارهای فعلی خود به خاک سپرده می شوند یا در جای جدید دیگر؟!

حقیر در این مورد بخصوص روایتی را ندیده ام،اما بنا به دلایل ذیل و آن چه که با عقل و منطق منطبق و از روایات استفاده می شود،این است که در آن زمان نیز دوباره در حرم های فعلی دفن خواهند شد.

1-در روایات آمده است که هرکس از هر تربتی آفریده شود،در آن جا نیز دفن می شود. (1)

امام صادق علیه السّلام فرمود:همانا نطفه که در رحم واقع شد،خدای عزّ و جلّ ملکی را مبعوث می کند از تربتی که در آن دفن خواهد شد برمی دارد و با نطفه مخلوط می کند.به همین دلیل مدام دلش به سوی آن خاک مشتاق است تا در آن دفن شود. (2)

امیر المؤمنین علیه السّلام ضمن روایتی فرمود:دنیا به وسیلۀ آن ها برای تو محل افتادن

ص:439


1- 1) -عدّة من اصحابنا عن أحمد بن محمّد بن عیسی عن ابن مسکان عن محمّد بن مسلم عن أحدهما 8 قال: «من خلق من تربة دفن فیها»الکافی:202/3. [1]
2- 2) -عدّة من أصحابنا عن سهل بن زیاد عن الحجّال عن ابن بکیر عن أبی منهال عن الحارث بن المغیرة قال: «سمعت أبا عبد اللّه 7 یقول:إنّ النّطفة إذا وقعت فی الرّحم بعث اللّه عزّ و جلّ ملکا فأخذ من التّربة الّتی یدفن فیها فماثّها فی النّطفة فلا یزال قلبه یحنّ إلیها حتّی یدفن فیها و(الکافی:203/3؛ [2]تفسیر نور الثّقلین: 220/4 ح 118؛ [3]تفسیر کنز الدّقائق:57/8. [4]

و دفن شدنت را تمثیل نموده(نشان داده)است.» (1)

نقل شده است که ملک الموت در حضور حضرت سلیمان علیه السّلام به یکی از هم نشینان او با تعجّب می نگریست.آن مرد از حضرت پرسید:این کیست؟!

فرمود:ملک الموت.

گفت:مثل این که او مرا می خواهد.لطفا به باد دستور دهید تا مرا به دور دست ترین نقطۀ هندوستان ببرد.این دستور را داد.

ملک الموت گفت:(اتفاقا)تعجّب من نیز از این بود که من تا به حال مأمور بودم او را در هندوستان قبض روح کنم،ولی دیدم پیش تو است،ولی با درخواست خود به آنجا انتقال یافت. (2)

با در نظر گرفتن روایات فوق می توان گفت که محلّ دفن انسان از قبل معیّن شده است،چنان که در روایات فراوان آمده است که امیر المؤمنین علیه السّلام و خود امام حسین علیهما السّلام این اماکن را قبل از شهادتشان و هم چنین محل و کیفیّت شهادت و نخل را به اصحاب خود همانند میثم تمّار و رشید هجری و حبیب غیرهم-رضی اللّه عنهم اجمعین-نشان دادند.

بنابراین نمی توان گفت تربت کسی را از دو محل برداشته و به نطفه ممزوج کرده اند و از این تعبیرها استفاده می شود که رجعت کنندگام پس از مرگ طبیعی باز در همان محل اولی دفن خواهند شد.

2-فرشتگان و جنّیان آنان را قرون متمادی در این اماکن زیارت کرده اند و تغییر مکان،موجب تخریب تمام این تشکیلات می شود.

3-حجّت های الهی و میلیاردها عاشق دلسوخته از شیعیان که در طول تاریخ و قرن های طولانی،ایشان را در مراقد فعلی؛رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را در مدینه و امیر المؤمنین علیه السّلام را در نجف اشرف و امام حسین علیه السّلام را در کربلا و...زیارت کرده اند و به آن اماکن عادت کرده و خو گرفته اند،به نظر صحیح نمی آید که بگوییم

ص:440


1- 1) -«....قد مثّلت لک الدّنیا بهم مصرعک و مضجعک...تفسیر نور الثّقلین:218/4 ح 104 از ارشاد مفید قدّس سرّه.
2- 2) -تفسیر بیضاوی:232/2؛تفسیر کنز الدّقائق:55/8 از آن.

در نهایت در جای دیگر دفن می شوند و همۀ این تأسیسات از صفحات فعلی زمین برچیده شده و به دست فراموشی سپرده شوند.چگونه می توان پذیرفت که وجود نازنین حضرت بقیّة الأعظم علیه السّلام قرن ها بزرگان خاندان خود را در این اماکن مقدسه زیارت کرده است،اما بعد از رجعت خود در جای دیگر زیارت نماید و هم چنین شهدای عالی مقام و بزرگانی مانند اصحاب کهف و گروه سیزده نفری از قوم حضرت موسی علیه السّلام و...را

29*قیام قیامت بر شرار خلق

دسته ای از روایات نبوی صلّی اللّه علیه و اله گویای این است که زمانی قیامت برپا می شود که شراری از خلق زمین را فراگیرد.

1-ابی امامه از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله روایت می کند:«و لا یقوم الساعة إلاّ علی شرار من خلقه؛ (1)و قیامت برپا نمی شود،مگر بر شرار خلق(بدترین آفریده شدگان).»

2-انس بن مالک گوید که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:«و لا تقوم الساعة إلاّ علی شرار الناس؛ (2)و قیامت برپا نمی شود،مگر بر شرار مردم.»

3-عبد اللّه بن عمر گوید:رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله در حدیثی که دربارۀ دجّال و عیسی بن مریم علیهما السّلام و هم چنین عصر بعد از مسیح علیه السّلام فرمود:«فیبقی شرار الناس فی خفة الطیر و أحلام السباع لا یعرفون معروفا و لا ینکرون منکرا فیتمثّل لهم الشیطان فیقول ألا تستجیبون؟!فیقولون فما تأمرنا؟فیأمرهم بعبادة الأوثان و هم فی ذلک فی دارّ رزقهم و حسن عیشهم ثمّ ینفخ فی الصور؛ (3)پس بدترین خلق ها باقی می ماند(با مغز سبک) مانند سبکی پرنده ها و آرزوی درنده ها؛نه معروفی می شناسند و نه منکری را انکار می کنند،پس شیطان برای آن ها جلوه گر می شود و می گوید:چرا به من جواب نمی دهید؟می گویند:به ما چه امری داری(از ما چه می خواهی)؟!پس آن ها را به

ص:441


1- 1) -مستدرک حاکم 218/4.
2- 2) -مستدرک حاکم:440/4؛صواعق المحرقة:ص 98 از ابن ماجه.
3- 3) -صحیح مسلم:201/8؛تاریخ مابعد الظّهور:ص 933 [1] بنقل از آن.

عبادت بت ها امر می کند و حال آن که آن ها در وقت رزق فراوان و عیش نیکو می باشند.

سپس صور دمیده می شود.»

این روایات از چند نظر مردود می باشد.

1-روایت فوق مؤیّد بقای شیطان تا نفخ صور است،درحالی که اگر منظور از «یوم وقت معلوم»ظهور حضرت«مهدی موعود»علیه السّلام باشد که قبلا کشته شده است.

2-از نظر متن،به خصوص روایت اخیر.

3-از نظر مخالفت با عقاید شیعه.

4-از نظر خود بزرگان اهل سنّت،حتی خود آنان که این روایت ها را(که تعدادش زیاد نیست)در کتاب های خود آورده اند،جزء موضوعات و روایات ساختگی دانسته اند.

البتّه می دانیم گروهی از بزرگان و علمای اهل سنّت ده ها کتاب مستقل و غیر مستقل دربارۀ«مهدی موعود علیه السّلام»تألیف کرده اند (1)و همگی در کتاب های خود اعتراف کرده اند که امام«مهدی علیه السّلام»بعد از ظهور زمین را پر از عدل خواهد کرد،بعد از آن که با ظلم و ستم پر شده باشد؛پس چگونه از عدالت و داد لبریز خواهد شد که در روایت اخیر شیطان آن ها را به بت پرستی وامی دارد،درحالی که روایات فراوان در کتب فریقین است که بعد از مسیح علیه السّلام،شیطانی وجود نخواهد داشت؛چون مسیح علیه السّلام او را خواهد کشت.

در روایات شیعه بعد از ذکر برداشته شدن آخرین«حجّت»چهل روز قبل از قیامت،تعبیرهای گوناگونی آورده اند،از جمله؛«أغلق باب التوبة (2)»،«اولئک شرار خلق اللّه هم الّذین یقوم علیهم القیامة»،«إلاّ قبل القیامة بأربعین یوما یکون فیها الهرج (3)»و...

این عبارات اشاره به این دارد که در آن مدّت کم،فتنه و آشوب زمین را فرامی گیرد و بر آن ها قیامت برپا می شود،ولی قبول این مطلب نیز خیلی سنگین و نامعقول

ص:442


1- 1) -تعدادی از آن ها در اوایل بخش 1 گذشت.
2- 2) -کمال الدّین:339/1؛ [1]بحار الأنوار:146/53 [2] قسمت پاورقی.
3- 3) -تفسیر عیاشی:326/2؛ارشاد مفید:ص 345؛ [3]بحار الأنوار:146/53 و [4]اعلام الوری:باب 4. [5]

است؛چون در آن مدّت کم(چهل روز)جهان را آشوب و بی نظمی طوری فراگیرد که شرار خلق باشند و رستاخیز نیز بر آن ها قیام نماید،با این که طبق روایات فراوان در زمان بعد از ظهور در سرتاسر گیتی قرآن و اسلام حکم فرما شده و فساد از روی زمین برچیده خواهد شد.

پس آن چه که به نظر صحیح می آید،آن زمان در اثر تربیت صحیح انسان ها به مقامی نزدیک به عصمت می رسند و جوامع بشری از صفات انسانی و اخلاقیات در شأن انسان برخوردار می شود و به دنبال آن نیز قیامت فرامی رسد.

30-بی فروغی خورشید و ستارگان

در قرآن کریم آیات مکرری پیرامون بی فروغی و بی نوری خورشید و ستارگان را ذکر شده است و قاطعانه از بین رفتن نور آن ها و در نتیجه ازهم پاشیدن خود آن ها خبر می دهد.دراین باره نیازی به طولانی کردن بحث نیست،هرکس به تفاسیر آیات؛مانند«إذا الشمس کوّرت و إذا النجوم انکدرت و إذا النجوم انتثرت و إذا السماء انفطرت»و غیر آن مراجعه کند،به روشنی درمی یابد که دیر یا زود نظام فعلی از بین رفته و نظام نوین جایگزین آن خواهد شد.

چنان که امروزه از رسانه های گروهی همانند«صدا و سیما»پخش می شود که دانشمندان به وسیلۀ تلسکوپ های قوی ازهم پاشیدن ستارگان را کشف کرده و گزارش می دهند.

در آبان ماه سال 1383 شمسی گزارشی از کشف چاه مخوف فضایی که در نتیجۀ از بین رفتن چند ستاره به وجود آمده بود،خبر دادند و هم چنین در 1383/10/22 شمسی چندین بار از کشف و از بین رفتن سه ستارۀ غول پیکر در راه شیری کهکشان که با زمین 8 هزار و 150 سال نوری فاصله داشت،خبر دادند؛هم چنین در تاریخ 1383/10/23 شمسی از ستارهایی سخن گفتند که پنج میلیارد سال نوری با زمین فاصله دارد و باز در شب دوشنبه 1384/1/20 از رصد ستاره هایی خبر داد که با زمین 19 میلیارد سال نوری فاصله دارند.

ص:443

بنا به مطلب فوق آن هایی که عقیده دارند از عمر زمین 5 میلیارد سال گذشته، (1)خیلی دور از واقعیت است؛چون بنا به فرمودۀ قرآن (2)آفرینش آسمان بعد از زمین انجام گرفته است،پس عمر زمین خیلی بیشتر از آن رقم می باشد.

در این جا به این نکته اشاره می شود،آن هایی که می گویند بهشت یا جهنّم چه قدر وسعت و ظرفیّت دارد که این همه مردم را در خود جا دهد،از گفتار دانشمندان حساب کار را به دست آورند.

31*پیچیده و برچیده شدن آسمان ها!

دانشمندان چنین می گویند که آسمان ها و زمین،نخست به صورت گاز فشرده ای بود. (3)(از آب به بخار و گاز تبدیل شده بود)سپس آن فشردگی بازگردید و به صورت قطعات بی شمار در فضای لایتناهی پرتاب و پخش گردید و آن قطعات هر یکی به صورت کره و ستاره ای درآمد و این نظام فعلی به وجود آمد.

دوباره روزی خواهد رسید که همان قطعات و کرات به صورت نخست برگشته و مجددا فشرده ای از گاز را تشکیل خواهد داد.

پس از پایان یافتن مسایل قیامت و اسکان بهشتیان و دوزخیان در جایگاه ابدیشان خدای-عزّ و جلّ-از همان مادّه،مجددا عالم ها و مخلوقاتی بدون نر و ماده (بدون مرد و زن)ایجاد خواهد کرد و مسایل مربوط به آن نظام آغاز خواهد شد.

به طور خلاصه دانش نوین نشان می دهد که جهان به طور ناگهانی و در پی یک انفجار بزرگ پدید آمده است.نظریه«انفجار بزرگ»بر این گمان است که مواد تشکیل دهندۀ عالم یا جهان آغازین،پس از انفجار آن چنان منبسط گردید که بی درنگ سراسر فضا را فراگرفت و پر کرد و به دنبال یک سلسله دگرگونی های نخست کهکشان ها،سپس ستارگان یا خورشیدها و در پایان سیّارات را پدید آورد.

ص:444


1- 1) -ر ک:کتاب سرچشمۀ حیات،همین مؤلف.
2- 2) -سورۀ فصّلت،آیۀ 12-10.
3- 3) -مشروح این مطالب را در کتاب«سرچشمۀ حیات»مؤلّف مطالعه فرمایید.

اما چیزی که تاکنون مجهول مانده است،علّت انفجار بزرگ و یا موجبات انفجار مواد تشکیل دهنده جهان آغازین است؟! (1)

پس باید اعتراف کرد که بشر با این همه تلاش در به دست آوردن راز و رمزهای جهان،در«الف»اسرار و رموز کاینات مانده و هنوز به«بای»آن نرسیده است.هر چند امروزه این گفتار و اظهارنظرها ارزش علمی دارد،اما اکتشافات فردا چه خواهد شد؟خدا می داند.

برای آگاهی بهتر از عنوان فوق به مطالب ذیل توجّه نمایید.

1- أَ وَ لَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ أَ فَلا یُؤْمِنُونَ. (2)آیا آن هایی که خدا را انکار می کنند،با چشم علم و دانش این حقیقت را ندیدند که آسمان ها و زمین در آغاز به هم پیوسته بود،سپس ما آن ها را از هم گشودیم و هر موجود زنده ای را از آب آفریدیم.آیا با این آیات و نشانه ها باز هم ایمان نمی آورند.»

این آیۀ مبارکه از روی مطلب مهمّی پرده برداشته است که قرن ها به صورت بکر و دست نخورده باقی مانده بود،اما گذشت زمان آن را تفسیر کرد.

چنان چه از ابن عباس روایت شده است:«القرآن یفسّره الزمان (3)؛قرآن را(گذشت) زمان تفسیر می نماید.»

با مرور زمان که علم به پیش می رود،بشر نیز به بعضی از اسرار کاینات دسترسی پیدا می کند و در نهایت مهر بعضی از آیات قرآن کریم شکسته و اسرار آن کشف و تفسیر می شود و هم چنین هرچه زمان به جلوتر رود،در اثر پرورش استعدادها، آیات یکی پس از دیگری تفسیر خواهد شد.

یکی از آن آیات،آیۀ مبارکه فوق است که پس از انقراض قرون و اعصار و پس از

ص:445


1- 1) -سرچشمۀ حیات:ص 68 [1] به نقل از سرگذشت زمین:ص 14/22.
2- 2) -انبیا:30. [2]
3- 3) -مقدمه تفسیر نمونه:ص 10/20. [3]

تحقیق در مسایل خلقت دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که آسمان ها از تودۀ گازهای فشرده شده به وجود آمده است و یا گروهی بر این باورند که مجموعۀ جهان هستی به صورت تودۀ واحد عظیمی از بخار سوزان بود که بر اثر انفجارهای مهیب درونی و حرکت تدریجی تجزیه شد و کواکب و ستاره ها،از جمله منظومۀ شمسی و کرۀ زمین به وجود آمد و باز هم جهان در حال گسترش است.

2- وَ السَّماءَ بَنَیْناها بِأَیْدٍ وَ إِنّا لَمُوسِعُونَ: وَ الْأَرْضَ فَرَشْناها فَنِعْمَ الْماهِدُونَ (1)«ما آسمان را با قدرت بنا کردیم و همواره آن را وسعت می دهیم و زمین را گستردیم و چه خوب گستراننده ایم.»

مسألۀ گسترش جهان را قرآن کریم چهارده قرن پیش مطرح کرد و به ادامۀ آن تصریح می کند.جالب این که تعبیر به إِنّا لَمُوسِعُونَ با استفاده از جملۀ اسمیّه و اسم فاعل است که دلیل بر تداوم این موضوع دارد و نشان می دهد که این گسترش همواره وجود داشته و همچنان ادامه دارد (2)و این همان چیزی است که امروزه به آن رسیده اند که تمام کرات آسمانی و کهکشان ها در آغاز در مرکز واحدی جمع بوده(با وزن مخصوص فوق العاده سنگینی)سپس انفجار عظیم وحشتناکی در آن رخ داده است و به دنبال آن اجزای جهان متلاشی شده و به صورت کرات درآمده و به سرعت در حال عقب نشینی است. (3)

(ژرژگاموف)در کتاب«آفرینش جهان»در این زمینه چنین می گوید:

فضای جهان که از میلیاردها کهکشان تشکیل یافته و در یک حالت انبساط سریع

ص:446


1- 1) -ذاریات:ص 48-47.
2- 2) -در روز 1379/7/17 شمسی شبکۀ یک تلویزیون جمهوری اسلامی ایران در بخش یافته های علمی تشریح نمود؛دانشمندان اخیرا تعداد 18 سیّاره کشف کرده اند که تاریخ تولد آن ها به پنج میلیون سال می رسد(یعنی جوان ترین سیّارات اند)درحالی که تا به امروز اعتقاد بر این بود که کم سن ترین سیاره بیش از چند میلیارد سال عمر دارد. از مطلب بالا معنای آیۀ مبارکۀ إِنّا لَمُوسِعُونَ به طور وضوح تفسیر می شود که جهان همیشه در حال گسترش بوده و هست و خواهد بود.
3- 3) -تفسیر نمونه:ج 22 ص 375. [1]

است،حقیقت این است که جهان ما در حال سکون نیست،بلکه انبساط آن مسلّم است و پی بردن به این که جهان ما در حال انبساط است،کلید اصلی را برای گنجینۀ معمّای جهان شناسی مهیّا می کند؛زیرا اگر اکنون جهان در حال انبساط باشد،لازم می آید که زمانی در حال انقباض بسیار شدیدی بوده است. (1)

نظریۀ جهان نوسانی هم بر این فرضیه مبتنی است که حالت انبساط کنونی جهان در آینده به وسیلۀ حالت معکوس به نام انقباض تکمیل خواهد شد و تمام مواد تشکیل دهندۀ جهان،دوباره آن چنان جمع خواهند شد که مقدّمات انفجار بزرگ دیگری را فراهم سازند. (2)

چه باعظمت است قرآن که در آیات گوناگون(راجع به انقباض آیندۀ عالم و انفجارهای عظیمی که پیش خواهد آمد)تصریحات و اشاراتی دارد.

دراین باره به دو آیه ذیل توجّه نمایید.

الف- یَوْمَ نَطْوِی السَّماءَ کَطَیِّ السِّجِلِّ لِلْکُتُبِ کَما بَدَأْنا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعِیدُهُ وَعْداً عَلَیْنا إِنّا کُنّا فاعِلِینَ (3)روزی که آسمان را هم چون طومار درهم می پیچیم،سپس همان گونه که آفرینش را آغاز کردیم،آن را باز می گردانیم.این وعده ای است که ما داده ایم و قطعا آن را انجام خواهیم داد.

ب- یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ (4)روزی که زمین و آسمان ها به گونه ای دیگر تبدیل می شوند.

علم امروز می گوید که نه تنها کره زمین بر اثر جذب مواد آسمانی،تدریجا سنگین تر می شود،بلکه آسمان ها نیز در گسترش هستند؛یعنی ستارگانی که در کهکشان قرار دارند به سرعت از مرکز کهکشان دور می شوند،حتی سرعت این گسترش را در بسیاری از مواقع اندازه گیری کرده اند.

ج- وَ ما قَدَرُوا اللّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَ الْأَرْضُ جَمِیعاً قَبْضَتُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ السَّماواتُ مَطْوِیّاتٌ

ص:447


1- 1) -تفسیر نمونه:ج 22 ص 374؛ [1]به نقل از آغاز و انجام جهان ص 74-77 با تلخیص.
2- 2) -سرگذشت زمین:ص 20/23.
3- 3) -انبیا:80. [2]
4- 4) -ابراهیم:48. [3]

بِیَمِینِهِ سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمّا یُشْرِکُونَ (1)آن ها خدا را آن گونه که شایسته است نشناختند، درحالی که تمام زمین در روز قیامت در قبضۀ او و آسمان ها پیچیده شده در دست او است.منزّه و برتر است از شریک هایی که برای او می پندارند.

«فرد هویل»در کتاب خود«مرزهای نجومی»گفته است:

تندترین سرعت عقب نشینی کرات که تاکنون اندازه گیری شده نزدیک به 66 هزار کیلومتر در ثانیه است.کهکشان های دورتر در نظر ما به اندازه ای کم نورند که اندازه گیری سرعت آن ها به سبب عدم نور کافی دشوار است.تصویرهایی که از آسمان برداشته شده است،آشکارا این کشف مهمّ را نشان می دهد که فاصلۀ این کهکشان ها،بسیار سریع تر از کهکشان های نزدیک افزایش می یابد.هویل سپس به بررسی این سرعت در کهکشان های«ابر سنبله و اکلیل و شجاع»و غیر آن پرداخته است و بعد از محاسبه،سرعت های عجیب و سرسام آوری را دراین باره ارایه می دهد. (2)

آقای«جان الدر»در این زمینه می گوید:

جدیدترین و دقیق ترین اندازه گیری ها در طول امواجی که از ستارگان پخش شود،پرده از روی یک حقیقت عجیب و حیرت آور برداشته؛یعنی نشان داده است که مجموعۀ ستارگانی که جهان از آن ها تشکیل می یابد،پیوسته با سرعتی زیاد از یک مرکز دور می شوند.

بنابراین هرقدر فاصلۀ آن ها از این مرکز بیشتر باشد،بر سرعت سیر آن ها افزوده می شود؛مثل این که زمانی کلیّه ستارگان در این مرکز مجتمع بوده اند و بعد از آن از هم پاشیده و مجموعۀ ستارگان بزرگی از آن ها جدا و به سرعت به هر طرف روانه می شود.دانشمندان از این موضوع چنین استفاده کرده اند که جهان دارای نقطۀ شروعی بود. (3)

ص:448


1- 1) -زمر:67. [1]
2- 2) -مرزهای نجوم:ترجمه رضا اقصی:ص 338:340؛تفسیر نمونه:ج 22 ص 373. [2]
3- 3) -تفسیر نمونه:ج 22 ص 374 [3] به نقل از کتاب«آغاز و انجام جهان»ص 74-77 با تلخیص.

با توجّه و دقّت به گفته های دانشمندان،متوجّه خواهیم شد که آیۀ مبارکه پس از گذشت قرن ها تفسیر شده است،به خصوص جملۀ کانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما «آسمان ها و زمین به هم پیوسته بودند ما آن ها را گشودیم»و با یک جملۀ کوتاه پر محتوی تمامی تحقیقات و کاوش های علمی دانشمندان را خلاصه کرده و قرن ها پیش از آن ها خبر داده است؛اما هم چنان علم بشر از فهم تفصیلی آن عاجز است. (1)

3- ثُمَّ اسْتَوی إِلَی السَّماءِ وَ هِیَ دُخانٌ فَقالَ لَها وَ لِلْأَرْضِ ائْتِیا طَوْعاً أَوْ کَرْهاً قالَتا:أَتَیْنا طائِعِینَ* فَقَضاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ فِی یَوْمَیْنِ (2)سپس اراده آفرینش آسمان را کرد،در حالی که به صورت دود بود،به آسمان و به زمین دستور داد به وجود آیید و شکل گیرید،خواه از روی اطاعت و خواه از روی اکراه گفتند:ما از روی اطاعت می آییم؛در این هنگام آن ها را به صورت هفت آسمان در دو روز آفرید.

جملۀ«و هی دخان»آسمان ها در آغاز به صورت دود بود؛نشان می دهد که در آغاز آفرینش،آسمان ها تودۀ گازهای گسترده و عظیمی بودند و این سخن با آخرین تحقیقات علمی در مورد آغاز آفرینش کاملا هم آهنگ است.

هم اکنون نیز بسیاری از ستارگان آسمان به صورت توده ای فشرده از گازها و دخان است. (3)کلمۀ«دخان»که در اکثر روایات آمده است،به منزلۀ تفسیر آیۀ مبارکۀ فوق است. (4)

مفسّرین در تفسیر آیۀ مبارکه تعبیر به«ثمّ»را معمولا برای تأخیر در زمان معنا می کنند،ولی گاهی به معنی تأخیر در بیان نیز می آید.

اگر به معنای اوّل باشد،مفهومش این است که آسمان ها بعد از خلقت زمین و آفرینش کوه ها و معادن و مواد غذایی صورت گرفته است.

اما اگر به معنای دوّم باشد،هیچ مانعی ندارد که آفرینش آسمان ها قبل از آفرینش زمین صورت گرفته است،ولی به هنگام بیان نخست از زمین و ارزاق و منابع آن که مورد توجّه و نیاز انسان هاست شروع کرده،سپس به آفرینش آسمان پرداخته

ص:449


1- 1) -سرچشمۀ حیات:ص 68 [1] ببعد.
2- 2) -فصّلت:11-12. [2]
3- 3) -تفسیر نمونه:ج 2 ص 228. [3]
4- 4) -شرح آن را در قسمت روایی می خوانیم.

است. (1)آیۀ مبارکه فوق(با قطع نظر از مسایل جنبی)نشان می دهد که آفرینش زمین پیش از آسمان ها انجام گرفته است.

امّا آیات أَ أَنْتُمْ أَشَدُّ خَلْقاً أَمِ السَّماءُ بَناها* رَفَعَ سَمْکَها فَسَوّاها* وَ أَغْطَشَ لَیْلَها وَ أَخْرَجَ ضُحاها* وَ الْأَرْضَ بَعْدَ ذلِکَ دَحاها* أَخْرَجَ مِنْها ماءَها وَ مَرْعاها* وَ الْجِبالَ أَرْساها* مَتاعاً لَکُمْ وَ لِأَنْعامِکُمْ؛ (2)آیا زنده شدن شما پس از مرگ مشکل تر است یا آفرینش آسمان؟! خداوند آن را بنا نهاد و سقف آن را برافراشت و منظّم،ساخت شب آن را تاریک و روز آن را روشن نمود و زمین را بعد از آن گسترش داد.آب و چراگاه های آن را بیرون آورد و کوه ها را ثابت و محکم نمود تا زندگی برای شما و چهارپایانتان فراهم گردد.به خوبی روشن می سازد که گسترش زمین و هرچه در آن است بعد از آفرینش آسمان بوده است.با این که مفاد دو آیه فوق در ظاهر با همدیگر متفاوت است و هم چنین اخباری که در این زمینه خواهد آمد،ولی علمای تفسیر برای جمع میان این گونه آیات،نظریّۀ زیر را ابراز داشته اند.

مفسّر قرآن ابن عباس گوید:آفرینش زمین(به صورت فشرده)پیش از آسمان بوده،اما گسترش آن؛یعنی(دحو الأرض)پس از آفرینش آسمان ها انجام یافته است.

فخر رازی در تفسیر سورۀ نازعات می گوید:«المسألة الثالثه:لمّا ثبت أنّ اللّه تعالی خلق الأرض أوّلا ثمّ خلق السماوات ثانیا ثمّ دحی الأرض بعد ذلک ثالثا؛ (3)مسألۀ سوّم این است،وقتی که ثابت شد خدای تعالی اوّل زمین را آفریده،سپس آسمان را خلق کرد و در مرحلۀ سوّم زمین را گسترانید»نظریّۀ ابن عباس را تأیید می کند.

در کتب شیعه هم از ائمّه قریب به این مضمون احادیثی وارد شده است اما به هر کدام از این نظریه ها اشکالاتی وارد کرده و جواب هایی داده اند.

البتّه ما درصدد این نیستیم که دراین باره تحقیق نماییم چون بیرون از موضوع کتاب ما است.

ص:450


1- 1) -تفسیر نمونه:ج 20 ص 227. [1]
2- 2) -نازعات:آیه 27 تا 33. [2]
3- 3) -مفاتیح الغیب:ج 31 ص 46. [3]

4- «وَ هُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیّامٍ وَ کانَ عَرْشُهُ عَلَی الْماءِ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً (1)اوست کسی که آسمان ها و زمین را در شش روز آفرید و عرش او بر آب بود تا شما را آزمایش کند که کدامتان بهترین عمل دارا هستید.

کیفیّت آفرینش نظام فعلی جهان به طور مختصر دانسته شد و منظور از شرح آن این بود که برابر نص صریح آیه 80 سورۀ مبارکۀ انبیا که گذشت،روزی همین تشکیلات و نظام به صورت اولیّه برمی گردد و این نقش و نگار زیبا برچیده خواهد شد تا در آینده خدا چه خواهد.

32*نفخ صور یا پایان نقش و نگار فعلی جهان
کیفیّت نفخ
اشاره

از آیۀ ذیل به خوبی استفاده می شود که در پایان جهان و آغاز رستاخیز دو حادثه ناگهانی رخ می دهد.در حادثۀ اوّل همۀ موجودات زنده فورا می میرند و در حادثۀ دوّم که با فاصله صورت می گیرد،همۀ انسان ها ناگهان زنده می شوند و به پا می خیزند و در انتظار حساب خود به سر می برند.

وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ إِلاّ مَنْ شاءَ اللّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِیهِ أُخْری فَإِذا هُمْ قِیامٌ یَنْظُرُونَ (2)و در صور دمیده می شود و تمام کسانی که در آسمان ها و زمین هستند می میرند،مگر کسانی که خدا بخواهد.سپس بار دیگر در صور دمیده می شود،ناگهان همگی به پا می خیزند و در انتظار(حساب و جزا)هستند.

آیۀ مورد بحث نخست از پایان دنیا شروع کرده،می فرماید:و در صور دمیده می شود تمام کسانی که در آسمان ها و زمین هستند می میرند،مگر کسانی که خدا بخواهد.

سپس بار دیگر در صور دمیده می شود،ناگهان همگی به پا می خیزند و در انتظار حساب و جزا و سرنوشت خویش هستند.

ص:451


1- 1) -هود:7. [1]
2- 2) -سورۀ زمر:68. [2]

قرآن مجید از این دو حادثه به عنوان نفخ صور تعبیر کرده است که کنایه زیبایی به حوادث ناگهانی و همزمان،زیرا نفخ به معنی دمیدن و صور به معنی شیپور یا شاخ میان تهی است که معمولا برای حرکت قافله یا لشکر یا برای توقّف آن ها به صدا درمی آوردند.البتّه آهنگ این دو باهم متفاوت بود؛شیپور توقّف قافله را یک جا متوقّف می کرد و شاخ حرکت اعلام شروع حرکت قافله بود.

این تعابیر بیانگر سهولت امر است و نشان می دهد که خداوند بزرگ با یک فرمان که به سادگی دمیدن در یک شیپور است،اهل آسمان و زمین را می میراند و با یک فرمان که آن هم شبیه به شیپور رحیل و حرکت است،همه را زنده می کند.

البته توجه داشته باشیم،الفاظ ما که برای زندگی روزمرّه محدود خودمان وضع شده،عاجزتر از آن است که بتواند حقایق مربوط به جهان ماورای طبیعت یا پایان این جهان و آغاز جهان دیگر را به طور دقیق بیان کند؛به همین دلیل باید از الفاظ معمولی،معانی وسیع تر و گسترده تری استفاده شود.

در توضیح مطلب می توان گفت که قرآن مجید از حادثۀ پایان جهان و آغاز جهان دیگر،تعبیرات مختلفی آمده است و در آیات متعدّدی(متجاوز از ده مورد)سخن از نفخ صور فرموده است.

در آیۀ مبارکۀ فَإِذا نُقِرَ فِی النّاقُورِ* فَذلِکَ یَوْمَئِذٍ یَوْمٌ عَسِیرٌ. (1)به نقر در ناقور تعبیر شده که به معنی دمیدن در شیپور یا شبیه است

و در بعضی از موارد به«قارعه»به معنی کوبنده شدید تعبیر شده. (2)و بالاخره در برخی آیات به«صیحه»تعبیر شده است که به معنی صدای عظیم است؛مانند ما یَنْظُرُونَ إِلاّ صَیْحَةً واحِدَةً تَأْخُذُهُمْ وَ هُمْ یَخِصِّمُونَ (3)این آیه از صیحۀ پایان جهان سخن می گوید که مردم را غافلگیر می سازد و آیۀ إِنْ کانَتْ إِلاّ صَیْحَةً واحِدَةً فَإِذا هُمْ جَمِیعٌ لَدَیْنا مُحْضَرُونَ (4)سخن از صیحۀ رستاخیز می دهد که همۀ مردم به دنبال آن زنده می شوند و در محضر عدل پروردگار حضور می یابند.

ص:452


1- 1) -مدثر،9-8. [1]
2- 2) -سوره القارعة:آیات 1 و 2 و 3.
3- 3) -سوره یس49/. [2]
4- 4) -سوره یس53/. [3]

از مجموع این آیات استفاده می شود که در پایان جهان،صیحۀ عظیمی اهل آسمان ها و زمین را می میراند و این صیحۀ مرگ است در آغاز رستاخیز با صیحه و فریاد عظیمی همه زنده می شوند و به پا می خیزند و این فریاد حیات و زندگی است.

اما این دو فریاد به طور دقیق چگونه است؟چه اثری در صیحۀ اوّل و چه تأثیری در صیحۀ دوّم است؟جز خدا کسی نمی داند؛لذا در بعضی از روایات در توصیف «صور»که«اسرافیل»در پایان جهان در آن می دمد،چنین نقل شده است:«و للصور رأس واحد و طرفان و بین طرف رأس کلّ منهما إلی الأخر مثل ما بین السماء إلی الأرض؛ شیپور اسرافیل یک سر و دو شاخه دارد که فاصلۀ میان این دو شاخه با یکدیگر،فاصلۀ آسمان تا زمین است.»سپس در ذیل همین روایت می خوانیم:«هنگامی که در آن سوی زمین می دمد،موجود زنده ای بر زمین باقی نمی ماند و هنگامی که در آن سر آسمانی می دمد،اهل آسمان ها همه می میرند و بعد خداوند فرمان مرگ به اسرافیل می دهد و می گوید بمیر او هم می میرد.»

به هرحال اکثر مفسّران نفخ صور را به معنی دمیدن در شیپور تفسیر کرده اند و این کنایات لطیفی است دربارۀ چگونگی پایان جهان و آغاز رستاخیز،ولی تعداد کمی از مفسّرین صور را جمع صورت دانسته و بنابراین نفخ صور را به معنی دمیدن در صورت و مانند دمیدن روح در کالبد بشر دانسته اند.طبق این تفسیر یک مرتبه در صورت های انسانی دمیده می شود و همگی می میرند و یکبار دمیده می شود همگی جان می گیرند.

این تفسیر علاوه بر این که با متون روایات سازگار نیست با خود آیه نیز سازگاری ندارد؛زیرا ضمیر مفرد مذکر در جمله ثُمَّ نُفِخَ فِیهِ أُخْری (1)به آن بازگردانده شده، درحالی که اگر معنی جمعی داشته باشد،باید ضمیر مفرد مؤنث به آن بازگردد «و نفخ فیها»گفته شود.

ص:453


1- 1) -سوره زمر،آیه 68. [1]

از این گذشته دمیدن در صورت در مورد احیای مردگان مناسب است (همان گونه که در معجزات مسیح آمده است)اما این تعبیر در مورد قبض روح به کار نمی رود.

نکته ها:
1-آیا نفخ صور دو بار انجام می گیرد یا بیشتر؟

در میان علمای اسلام،دو مرتبه مشهور است و ظاهر آیۀ مورد بحث نیز همین می باشد و جمع بندی آیات دیگر قرآن نیز خبر از دو نفخه می دهد،ولی بعضی تعداد آن را سه نفخه و یا حتی چهار نفخه دانسته اند.

به این ترتیب که نفخۀ اوّلی را نفخه فزع می گویند.

این تعبیر از آیۀ وَ یَوْمَ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ فَفَزِعَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ (1)هنگامی که در صور دمیده شود،همۀ کسانی که در آسمان و زمین هستند در وحشت فرو می روند؛گرفته شده است و نفخۀ دوّم و سوّم را نفخه مرگ و حیات می دانند که در آیات مورد بحث و آیات دیگر قرآن به آن اشاره شده است؛یکی را نفخه صعق می گویند(صعق هم به معنی بی هوش شدن و هم مردن آمده است)و دیگری را نفخه قیام.

کسانی که احتمال نفخۀ چهارمی داده اند ظاهرا از آیه 53 سورۀ یس گرفته اند که بعد از نفخه حیات می گوید إِنْ کانَتْ إِلاّ صَیْحَةً واحِدَةً فَإِذا هُمْ جَمِیعٌ لَدَیْنا مُحْضَرُونَ تنها یک صیحه خواهد بود و به دنبال آن همه آن ها نزد ما حاضر می شوند؛گرفته اند که آن را بعد از نفخۀ حیات می گرید.و این نفخه جمع و حضور است.

اما درست این است که دو نفخه بیشتر نیست و مسألۀ«فزع»و وحشت عمومی در حقیقت مقدّمه ای برای مرگ جهانیان است که به دنبال نفخۀ اوّلی یا صیحۀ نخستین حاصل می شود،همان گونه که نفخۀ جمع نیز دنبالۀ همان نفخۀ حیات

ص:454


1- 1) -سوره نمل87/. [1]

است و به این ترتیب دو نفخه بیش تر نخواهد بود،نفخه مرگ و نفخه حیات.

شاهد دیگر این سخن آیه یَوْمَ تَرْجُفُ الرّاجِفَةُ* تَتْبَعُهَا الرّادِفَةُ روزی که زلزله کوبنده همه جا را بلرزاند و به دنبال آن زلزله ای که بندگان را زنده و هم ردیف می سازد واقع می شود؛است. (1)

2-صور اسرافیل چیست؟

چگونه امواج صوتی آن،تمام جهان را فرامی گیرد با این که می دانیم امواج صوتی حرکت کندی دارد و از دویست و چهل متر در ثانیه تجاوز نمی کند،در حالی که حرکت نور بیش از یک میلیون بار از آن سریع تر است و به سی صد هزار کیلومتر در ثانیه می رسد.

می توان گفت ما نسبت به این موضوع همانند بسیاری از مسایل مربوط به قیامت تنها علم اجمالی داریم و جزییات آن بر ما روشن نیست.

دقّت در روایاتی که در منابع اسلامی در تفسیر صور آمده است،نشان می دهد که برخلاف پندار برخی،صور یک شیپور معمولی نیست.

در روایتی از امام زین العابدین علیه السّلام آمده است:«إنّ الصور قرن عظیم له رأس واحد و طرفان و بین الطرف الأسفل الّذی یلی الأرض إلی الطرف الأعلی الّذی یلی السماء مثل تخوم الأرضین إلی فوق السماء السابعة فیه أثقاب بعدد أرواح الخلایق؛صور شاخ بزرگی است که یک سر و دو طرف دارد و میان طرف پایین که در سمت زمین است تا طرف بالا که در سمت آسمان است،به اندازه فاصله اعماق زمین تا فراز آسمان هفتم است و در آن سوراخ هایی به عدد ارواح خلایق می باشد.»

در حدیث دیگری از پیغمبر گرامی اسلام صلّی اللّه علیه و اله آمده است:«الصور قرن من نور فیه أثقاب علی عدد أرواح العباد؛صور شاخی است از نور که در آن سوراخ هایی به عدد ارواح بندگان می باشد.»

ص:455


1- 1) -سوره نازعات6/ و 7. [1]

مطرح شدن مسالۀ نور به سؤال دوّم پاسخ می دهد و آن را روشن می سازد که این فریاد عظیم از قبیل امواج صوتی معمولی ما نیست،بلکه فریادی است برتر و بالاتر با امواجی فوق العاده سریع تر از امواج نور که پهنۀ زمین و آسمان را در فاصله کوتاه طی می کند و بار اوّل مرگ آفرین است و بار دیگر زنده کننده و حیات بخش.

اما چگونه ممکن است صدا چنین مرگ آفرین باشد؟اگر در گذشته برای بعضی شگفت انگیز بود،اما امروز برای ما تعجّبی ندارد؛چرا که بسیار شنیده ایم موج انفجار گوش ها را کر،بدن ها را متلاشی،حتی خانه ها را ویران می سازد و انسان هایی را از جای خود برداشته به فاصله های دوردست پرتاب می کند.بسیار دیده شده است که حرکت سریع یک هواپیما و به اصطلاح شکستن دیوار صوتی،چنان صدای وحشتناک و امواج ویرانگری به وجود می آورد که شیشه های عمارت ها را در شعاع وسیعی خرد می کند.

جایی که نمونه های کوچک امواج صوتی که به وسیلۀ انسان ها ایجاد شده، چنین اثراتی از خود نشان می دهد،آن صیحۀ عظیم الهی و...انفجار بزرگ جهانی چه آثاری به بار خواهد آورد؟!به همین دلیل جای تعجّب نیست که امواجی هم در نقطه مقابل آن تکان دهنده و بیدارکننده و احیاگر باشد،هرچند تصوّر آن امروز برای ما ممکن نیست،ولی بیدار کردن افراد خواب را با فریاد و یا به هوش آوردن انسان های بی هوش را با شوک های شدید را دیده ایم،بنابراین ما با علم محدودمان فقط سایه ای از این امور را از دور می بینیم.

3-چه کسانی مستثنی هستند؟

چنان که در آیۀ مورد بحث آمده است،همۀ اهل آسمان ها و زمین می میرند، سپس گروهی را استثنا می کند و می فرماید: إِلاّ مَنْ شاءَ اللّهُ مگر کسانی که خدا بخواهد؛در این که این افراد چه کسانی هستند،میان مفسّران مورد بحث است.

گروهی معتقدند که آن ها جمعی از فرشتگان بزرگ خدا هم چون جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل می باشند.در روایتی نیز به این معنی اشاره

ص:456

شده است.

بعضی حاملان عرش خدا را نیز بر آن افزوده اند و بعضی دیگر ارواح شهدا را که به حکم آیات قرآن أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ زنده اند و در نزد پروردگارشان روزی می برند؛مستثنی دانسته اند.

البتّه این روایات منافاتی باهم ندارند،ولی با استفاده از برخی روایات می توان گفت که این گروه باقیمانده نیز سرانجام می میرند،به گونه ای که در سرتاسر عالم هستی موجودی زنده نخواهد بود جز خداوندی که هرگز نمی میرد.

در این که مرگ برای فرشتگان یا ارواح شهدا و انبیا و اولیا چگونه است؟احتمال دارد،مراد از مرگ دربارۀ آن ها گسستن پیوند روح از قالب مثالی باشد یا از کار افتادن فعالیت مستمر ارواح.

4-هردو نفخه ناگهانی است؟

با استفاده از آیات قرآن مجید می توان گفت که هردو نفخه به صورت ناگهانی تحقّق می یابد،اما نفخۀ اوّل چنان غافلگیرانه است که گروه زیادی از مردم مشغول کسب و کار و مخاصمه و جدال بر سر اموال و خرید و فروشند که صیحۀ نخستین واقع می شود و همگی درجا می میرند چنان که در آیه 29 سوره یس: إِنْ کانَتْ إِلاّ صَیْحَةً واحِدَةً فَإِذا هُمْ خامِدُونَ آمده است و در مورد صیحۀ دوّم تعبیرات آیات قرآن، از جمله آیۀ مورد بحث فَإِذا هُمْ قِیامٌ یَنْظُرُونَ نشان می دهد که ناگهانی صورت می گیرد.

5-فاصلۀ میان دو نفخه چه اندازه است؟

از آیات قرآن مجید چیزی در این زمینه استفاده نمی شود،فقط تعبیر به«ثمّ» دلالت بر این دارد که فاصله ای وجود دارد،اما در بعضی از روایات اسلامی این فاصله چهل سال ذکر شده است که معلوم نیست معیار این سال ها چه اندازه است، سال های معمولی یا سالیان و ایّامی هم چون سالیان و ایّام قیامت.

ص:457

به هرحال اندیشه در نفخۀ صور و پایان این جهان و هم چنین نفخۀ دوّم و آغاز جهان دیگر با توجّه به اشاراتی که در قرآن مجید آمده است و تفصیل بیشتری که در روایات اسلامی دیده می شود درس تربیتی عمیق به انسان ها می دهد،به خصوص این حقیقت را روشن می سازد که در هر لحظه و هر حال،باید آماده برای استقبال از چنین حادثۀ عظیم و هولناکی بود؛زیرا که هیچ تاریخ معیّنی برای آن بیان نشده و وقوع آن در هر زمان محتمل است.

به علاوه بدون هیچ مقدّمه ای آغاز می شود؛لذا در ذیل یکی از احادیث مربوط به نفخ صور که در فوق آمده است،راوی نقل می کند که وقتی سخن به این جا رسید «رایت علی بن الحسین علیهما السّلام یبکی عند ذلک بکاء شدیدا؛علی بن حسین علیهما السّلام را در این حال دیدم که شدّت می گرید و از مسألۀ پایان جهان و قیامت و حضور مردم برای حساب در پیشگاه خداوند سخت نگران است. (1)

وَ یَقُولُونَ مَتی هذَا الْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ(48) ما یَنْظُرُونَ إِلاّ صَیْحَةً واحِدَةً تَأْخُذُهُمْ وَ هُمْ یَخِصِّمُونَ(49) فَلا یَسْتَطِیعُونَ تَوْصِیَةً وَ لا إِلی أَهْلِهِمْ یَرْجِعُونَ(50) وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَإِذا هُمْ مِنَ الْأَجْداثِ إِلی رَبِّهِمْ یَنْسِلُونَ(51) قالُوا یا وَیْلَنا مَنْ بَعَثَنا مِنْ مَرْقَدِنا هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ(52) إِنْ کانَتْ إِلاّ صَیْحَةً واحِدَةً فَإِذا هُمْ جَمِیعٌ لَدَیْنا مُحْضَرُونَ(53) (2)

48-آن ها می گویند:اگر راست می گویید،این وعده(قیامت)کی خواهد بود؟!

49-(اما)جز این انتظار نمی کشند که یک صیحۀ عظیم(آسمانی)آن ها را فرو گیرد،درحالی که مشغول جدال(در امور دنیا)هستند!

50-(چنان غافلگیر می شوند که حتی)نمی توانند وصیتی کنند یا به سوی خانوادۀ خود مراجعت نمایند.

51-(بار دیگر)در صور دمیده می شود،ناگهان آن ها از قبرها شتابان به سوی (دادگاه)پروردگارشان می روند.

ص:458


1- 1) -تفسیر نمونه ج:19 ص:534 به بعد. [1]
2- 2) -سورۀ یس.

52-می گویند:ای وای بر ما!چه کسی ما را از خوابگاه مان برانگیخت؟(آری)این همان است که خداوند رحمان وعده داده و فرستادگان(او)راست گفتند.

53-صیحه واحدی بیش نیست(فریادی از این برمی خیزد)ناگهان همگی نزد ما حاضر می شوند. (1)

33*تفسیر صیحه های رستاخیز!

آیۀ نخست بر این موضوع تأکید دارد،این که شما نمی توانید تاریخی برای قیام قیامت تعیین کنید،دلیل بر این است که در گفتار خود صادق نیستید.

آیه بعد به این سؤال توأم با سخریه پاسخ محکم و جدی داده می گوید:قیام قیامت و پایان این جهان برای خدا مسأله پیچیده و کار مشکلی نیست.آن ها جز این انتظار نمی کشند که یک صیحۀ عظیم آسمانی فرارسد و آنان را ناگهانی فروگیرد،در حالی که مشغول جنگ و جدال در مورد دنیای خویش هستند.

آیۀ بعدی به این اشاره دارد که یک فریاد عظیم آسمانی کافی است که همه را در یک لحظۀ کوتاه،در همان مکان و همان حالتی که هستند،قبض روح کند و زندگی پرغوغای مادّی آن ها که میدان جنگ دایمی آنان است،جای خود را به دنیایی خاموش و خالی از هر سروصدا بدهد.

در روایات اسلامی از پیغمبر گرامی اسلام صلّی اللّه علیه و اله آمده است:«تقوم الساعة و الرجلان قد نشرا ثوبهما یتبایعانه فما یطویانه حتی تقوم الرجل یرفع أکلته إلی فیه فما تصل إلی فیه حتی تقوم!و الرجل یلیط حوضه لیسقی ماشیته فما یسقیها حتی تقوم؛این صیحۀ آسمانی چنان غافلگیرانه است که دو نفر درحالی که پارچه ای را گشوده اند و مشغول معامله اند،پیش از آن که آن را برچینند و بپیچند،جهان پایان می یابد و کسانی هستند که در آن لحظه لقمۀ غذا از ظرف برداشته،اما پیش از آن که به دهان آن ها برسد،صیحۀ آسمانی فرامی رسد و جهان پایان می یابد.کسانی نیز مشغول تعمیر و گل مالی

ص:459


1- 1) -بیش ترین مطالب نفخ صور از تفسیر نمونه [1]اقتبای شده است.

حوض اند تا چهارپایان را سیراب کنند،پیش از آن که چهارپایان سیراب شوند،قیامت برپا می شود.»

جمله«ما ینظرون»در این جا به معنی انتظار نکشیدن آمده است؛زیرا مادّۀ«نظر» چنان که راغب در«مفردات»می گوید که به معنی گردش فکر یا اندیشه برای مشاهده یا ادراک چیزی است و گاه به معنی تأمل و جستجوگری و نیز به معنی معرفت حاصل از جستجوگری آمده است.

صیحه در اصل به معنی شکافتن چوب یا لباس و برخاستن صدا از آن است،اما به طور عام به هر صدای بلند و یا فریاد گفته می شود،گاه به معنی طول قامت نیز آمده است؛مثلا گفته می شود:«بارض فلان شجر قد صاح؛در فلان زمین درختی است که فریاد می کشد؛یعنی آن چنان طولانی شده که گویی فریاد می زند و مردم را به سوی خود می خواند.

«یخصّمون»از ماده خصومت به معنی نزاع و جنگ است،اما در چه چیز آن ها جدال می کنند؛در آیه ذکر نشده است،ولی معلوم است که منظور جدال در امر دنیا و امور زندگی مادّی است،ولی بعضی آن را به جدال در امر معاد معنی کرده اند در حالی که معنی اوّل مناسب تر به نظر می رسد،هرچند ارادۀ معنی جامعی که شامل هردو شود و هرگونه جدال و مخاصمه را دربرگیرد نیز بعید نیست.

قابل توجّه است که این ضمیرهای متعدّد موجود در آیه،همه به مشرکان مکّه بر می گردد که در امر معاد تردید داشتند و از روی استهزا می گفتند:قیامت کی برپا خواهد شد؟ولی مسلّم است منظور شخص آن ها نیست،بلکه نوع آن هاست(نوع انسان های غافل و بی خبر از امر معاد)زیرا آن ها مردند و این صیحۀ آسمانی را هرگز ندیدند.

به هرحال قرآن با این تعبیر کوتاه و قاطع به آن ها هشدار می دهد که اولا قیامت به طور ناگهانی و غافلگیرانه برپا می شود و دوّم این که موضوع پیچیده ای نیست که آن ها در امکان قیامت به بحث و مخاصمه برخیزند و با یک صیحه همه چیز پایان می گیرد و دنیا به آخر می رسد.

ص:460

لذا در آیۀ بعد می گوید:این مسأله به قدری سریع و برق آسا و غافلگیرانه است که حتی توانایی بر وصیّت و سفارش نخواهند داشت و حتی فرصت مراجعت به سوی خانواده و منزل های خود را پیدا نمی کنند.

معمولا هنگامی که حادثه ای برای انسان واقع می شود و انسان احساس می کند که پایان عمرش نزدیک شده،سعی می کند هرجا هست خود را به منزل و مأوای خویش برساند و در میان همسر و فرزندانش قرار گیرد.سپس کارهای نیمه تمام و سرنوشت بازماندگان خود را از طریق وصیّت بر عهده دیگران بگذارد و سفارش آن ها را بکند.

اما مگر صیحۀ پایان دنیا به کسی مجال می دهد و یا به فرض این که مجالی باشد، مگر کسی زنده می ماند که توصیه های انسان را بشنود و یا به طور مثال زن و فرزند بر بالین همسر و پدر بنشینند و سر او را در آغوش گیرند تا به آرامش جان دهند؟ هیچ یک از این امور امکان پذیر نیست.این که می بینیم«توصیة»به صورت نکره آمده،اشاره به این است که حتی مجال یک توصیه و سفارش کوچک را نیز پیدا نمی کنند.

سپس به مرحلۀ دیگر که مرحلۀ حیات بعد از مرگ است،اشاره کرده است و می گوید:بار دیگر در صور دمیده می شود،ناگهان همۀ آن ها از قبرها بیرون آمده شتابان به سوی دادگاه پروردگارشان رهسپار می شوند.

خاک ها و استخوان های پوسیده به فرمان پروردگار لباس حیات می پوشند و از قبر سربرمی آورند و برای محاکمه و حساب در آن دادگاه عجیب حاضر می گردند، همان گونه که با یک صیحه همگی مردند.با دمیدن در صور جان می گیرند و زنده می شوند.نه مرگ آن ها برای خدا مشکلی دارد و نه زنده کردن آن ها،درست همانند شیپوری که برای جمع شدن و آماده باش لشکر زده می شود و در یک لحظه همه از خواب برمی خیزند و از خیمه ها بیرون می دوند و در صف حاضر می شوند؛زنده کردن مردگان نیز برای خدا همین گونه ساده و سریع است.

اجداث جمع جدث(بر وزن قفس)به معنی قبر است این تعبیر به خوبی نشان

ص:461

می دهد که معاد علاوه بر جنبۀ روحانی،جنبۀ جسمانی نیز دارد و از همان مواد قبلی جسم جدید ساخته و پرداخته می شود.

تعبیر به نفخ(دمیده شد)به صورت فعل ماضی به خاطر آن است که عرب معمولا مسایل مسلم آینده را به صورت فعل ماضی بیان می کنند،اشاره به این که هیچ گونه شک و تردیدی در آن راه ندارد،گویی قبلا رخ داده است.

«ینسلون»از ماده«نسل»(بر وزن فصل)به معنی راه رفتن سریع است.راغب در «مفردات»می گوید:این کلمه در اصل به معنی جدا شدن از چیزی است و این که به فرزندان انسان نسل گفته می شود،به خاطر آن است که از پدر و مادر جدا شده اند (بنابراین هنگامی که انسان با سرعت دور می شود و جدا می گردد،این تعبیر در آن به کار می رود).

تعبیر به«ربّهم»(پروردگارشان)گویا اشاره به این است که ربوبیّت و مالکیت و تربیت خداوند ایجاب می کند که حساب و کتاب و معادی در کار باشد.

به هرحال از آیات قرآن چنین استفاده می شود که پایان این جهان و آغاز جهان دیگر هردو با یک جنبش انقلابی و ناگهانی صورت می گیرد و از هرکدام از آن ها به نفخه صور(دمیدن در شیپور)تعبیر شده است.

سپس می افزاید:در این هنگام منکران رستاخیز و معاد می گویند:ای وای بر ما! چه کسی ما را از خوابگاهمان برانگیخت؟!

این همان چیزی است که خداوند رحمان وعده داده است و فرستادگان او راست گفتند!

آری!صحنه آن چنان گویا و دهشت انگیز است که انسان همۀ مسایل باطل و خرافی را به دست فراموشی می سپرد و جز اعتراف صریح به واقعیت ها راهی نمی یابد.قبرها را به خوابگاهی تشبیه می کند و رستاخیز را به بیدار شدن از خواب، همان گونه که در حدیث معروف نیز آمده است:«کما تنامون تموتون و کما تستیقضون تبعثون؛همان گونه که می خوابید می میرید و همان گونه که از خواب برمی خیزید زنده می شوید.»

ص:462

در اینجا نخست وحشت می کنند و فریاد می کشند که ای وای بر ما.چه کسی ما را از این خواب بیدار کرد و از خوابگاهمان برانگیخت؟!اما به زودی متوجّه می شوند و به یادشان می آید که پیامبران راستین از سوی خدا در دنیا وعدۀ امروز را به آن ها داده اند،بنابراین به خودشان پاسخ می دهند که این وعده خداوند رحمان است،خداوندی که رحمت عامّش همگان را فراگرفته و پیامبرانش راست گفتند و از این روز ما را آگاه ساختند،اما افسوس که ما همه را به باد سخریّه و استهزا گرفتیم!

بنابراین جمله هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ دنبالۀ کلام همان منکران رستاخیز است،ولی بعضی آن را سخن فرشتگان و یا مؤمنان دانسته اند که برخلاف ظاهر آیه است و هیچ ضرورتی برای آن نیست؛چه این که اعتراف منکران در آن روز به حقایق مطلبی نیست که تنها در این آیه آمده باشد.

چنان که در سورۀ انبیا آیه 97 آمده است وَ اقْتَرَبَ الْوَعْدُ الْحَقُّ فَإِذا هِیَ شاخِصَةٌ أَبْصارُ الَّذِینَ کَفَرُوا یا وَیْلَنا قَدْ کُنّا فِی غَفْلَةٍ مِنْ هذا بَلْ کُنّا ظالِمِینَ وعدۀ حق(قیامت) نزدیک می شود،در آن هنگام چشم های کافران از شدّت وحشت از حرکت باز می ماند، می گویند:ای وای بر ما که از این امر در غفلت بودیم،بلکه ما ستمگر بودیم.

به هرحال تعبیر به مرقد که به معنی خوابگاه و خواب می آید،بیانگر این واقعیت است که آن ها در عالم برزخ در حالتی شبیه به حالت خواب فرو می روند و چنان که در ذیل آیه 100 سورۀ مؤمنون گفته شده است:برزخ نسبت به اکثریت مردم که در حالتی متوسط از ایمان و کفر قرار دارند،بی شباهت به حالت خواب نیست،درحالی که مؤمنان پیشرو و کافران فوق العاده بدکار در آن جا کاملا هوشیارند و متنعم به نعمت ها و یا گرفتار انواع عذابند.

بعضی نیز احتمال داده اند که هول و وحشت قیامت به اندازه ای است که عذاب برزخی در مقابل آن،همانند خواب آرامی بیش نیست.

سپس برای توضیح چگونگی سرعت وقوع این نفخ صور می فرماید:آن صیحۀ واحدی بیش نیست،فریادی عظیم برمی خیزد و همگی نزد ما حاضر می شوند.

ص:463

بنابراین برای احیای مردگان و برخاستن آن ها از قبرها و حضورشان در دادگاه عدل پروردگار،زمان زیادی لازم نیست،همان گونه که برای مرگ انسان ها زمان طولانی لازم نبود.صیحه اوّل فریاد مرگ است و صیحۀ دوّم فریاد زندگی و حیات و حضور در دادگاه عدل پروردگار است.

تعبیر به«صیحه»(یک فریاد)و تأکید آن با«واحده»و سپس تعبیر به«إذا»که در این گونه موارد وقوع ناگهانی چیزی را خبر می دهد و تعبیر به«هم جمیع لدینا محضرون»به صورت جملۀ اسمیّه همگی دلیل بر وقوع سریع این مقطع از رستاخیز است.

لحن قاطع این آیات و آهنگ نافذ آن ها چنان در قلب انسان ها اثر می گذارد که گویی این فریاد را با گوش جان می شنوند که ای انسان های به خواب رفته!ای خاک های پراکنده!و ای استخوان های پوسیده!به پا خیزید،به پا خیزید و برای حساب و جزا آماده شوید!چه زیباست آیات قرآن و چه گویا انذارات آن. (1)

فَإِنَّما هِیَ زَجْرَةٌ واحِدَةٌ فَإِذا هُمْ یَنْظُرُونَ (2)تنها یک صیحۀ عظیم واقع می شود ناگهان همه(از قبرها برمی خیزند و)نگاه می کنند. فَإِنَّما هِیَ زَجْرَةٌ واحِدَةٌ فَإِذا هُمْ بِالسّاهِرَةِ (3)این بازگشت تنها با یک صیحۀ عظیم واقع می شود،ناگهان همگی بر عرصۀ زمین ظاهر می شوند.

این دو آیه همانند آیات دیگر نفخ صور و قیامت از کوبنده ترین آیات قرآن کریم است.

34*پس از اسکان بهشتیان و دوزخیان

ممکن است این سؤال به ذهن بسیاری برسد که در روز رستاخیز پس از اسکان بهشتیان و دوزخیان و برداشته شدن تکلیف،آیا معبودیّت خداوندی تعطیل و پروندۀ تشکیلات آفرینش بسته خواهد شد یا جهان با همین مواد و اضافات دیگر

ص:464


1- 1) -تفسیر نمونه:405/18 به بعد. [1]
2- 2) -الصّافّات19/. [2]
3- 3) -نازعات14/-13. [3]

به صورت دیگر خواهد آمد و تغییر شکل خواهد داد و تشکّل ها دوباره به گونۀ دیگر درخواهد آمد و...؟!

در پاسخ این پرسش ها در بین آیات و روایات،مطالبی به چشم می خورد که شایستۀ دقت و بررسی است.

1-جابر بن یزید جعفی گوید:از امام باقر علیه السّلام درباره(تفسیر)آیۀ مبارکۀ أَ فَعَیِینا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِی لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدِیدٍ (1)آیا ما از آفرینش نخست عاجز ماندیم (که قادر بر آفرینش رستاخیز نباشیم؟!)ولی آن ها(با این همه دلایل روشن)باز در آفرینش جدید تردید دارند؛سؤال کردم؟

فرمود:«یا جابر تأویل ذلک إنّ اللّه-عزّ و جلّ-إذا أفنی هذا الخلق و هذا العالم و أسکن أهل الجنّة الجنّة و أهل النار النار جدّد اللّه عالما غیر هذا العالم و جدّد خلقا من غیر فحولة و لا أناث یعبدونه و یوحّدونه و خلق لهم أرضا غیر هذه الأرض تحملهم و سماءا غیر سماء تظلّهم لعلّک تری إنّما خلق اللّه هذا العالم الواحد و تری أنّ اللّه لم یخلق بشرا غیرکم بلی و اللّه لقد خلق اللّه ألف ألف عالم و ألف ألف آدم أنت فی آخر تلک العوالم أولئک الادمییّن؛ (2)ای جابر! تأویل این است وقتی که خدای-عزّ و جلّ-این خلق و این عالم را فانی کرد و اهل بهشت را در بهشت و اهل آتش را در آتش ساکن نمود؛خداوند تجدید می کند عالمی غیر از این عالم و(دوباره)به وجود می آورد خلق را بدون(نر و ماده)و بی مرد و زن که خدا را بپرستند و توحید نمایند.

و برای آن ها زمینی جز این زمین می آفریند که حملشان می نماید و آسمانی غیر از این آسمان که سایبانشان شود.تو چنین می پنداری که خداوند این عالم واحد را آفریده و به گمانت خداوند جز شما بشری خلق نکرده است؟!بلی،به خدا قسم! خدا هزارهزار عالم و هزارهزار آدم آفریده است و تو در آخر آن عالم ها و آخر آن آدم ها هستی!»

2-محمّد بن مسلم گوید که شنیدم امام باقر علیه السّلام فرمود:«لقد خلق اللّه-عزّ و جلّ-فی

ص:465


1- 1) -سورۀ ق:15. [1]
2- 2) -تفسیر البرهان:219/4 [2] در ذیل آیة بنقل از خصال.

الأرض منذ خلق ها سبعة عوالم لیس فیها من ولد آدم خلقهم من أدیم الأرض فأسکنهم فیها واحدا بعد واحد مع عالمه ثمّ خلق اللّه عزّ و جلّ آدم أبا هذا البشر و خلق ذرّیّته منه لا و اللّه ما خلت الجنّة من أرواح المؤمنین منذ خلقها و لا خلت النار من أرواح الکفّار العصاة منذ خلقها-عزّ و جلّ-لعلّکم ترون انّه إذا کان یوم القیامة و صیّر أبدان أهل الجنّة مع أرواحهم فی الجنّة و صیّر أبدان أهل النار مع أرواحهم فی النار إنّ اللّه تبارک و تعالی یعبد فی بلاده و لا یخلق خلقا یعبدونه و یوحّدونه بلی و اللّه لیخلقنّ باللّه خلقا من غیر فحولة و لا أناث یعبدونه و یوحّدونه و یعظّمونه و یخلق لهم أرضا تحملهم و سماءا تظلّلهم ألیس اللّه عزّ و جلّ یقول:

«یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ 1» و قد قال: «أَ فَعَیِینا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ ؛ (1)به تحقیق خدای-عزّ و جلّ-از آن زمان که زمین را خلق کرد،هفت عالم آفرید که در هیچ کدام آن ها از اولاد آدم(خبری و)کسی نبود؛آن ها را از چکیده زمین خلق نمود و یکی پس از دیگری با عالم خود در زمین ساکن کرد.سپس خدای-عزّ و جلّ-آدم ابو البشر و ذریّه اش را به وجود آورد.

نه به خدا قسم!نه بهشت(از آن وقت که آفریده شده است)از ارواح مؤمنین خالی مانده و نه جهنم از ارواح کافرین عصیانگر.شاید شما چنین خیال می کنید زمانی که روز قیامت شد و بدن های بهشتیان را با روان هایشان در بهشت و ابدان دوزخیان را با روان هایشان در دوزخ قرار داد،خدای تبارک و تعالی در شهرهایش پرستش نمی شود و خلقی به وجود نمی آورد که او را بپرستند و توحیدش کنند؟!

بلی،به خدا قسم!حتما آفریده ای را بدون نر و ماده(مرد و زن)می آفریند و او را پرستش می کنند و به یگانگی اش معترف می شوند و تعظیمش می نمایند و برای آن ها زمینی که آن ها را بردارد و آسمانی که سایه افکند می آفریند.آیا خدای-عزّ و جلّ- نمی فرماید: یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ در آن روز این زمین به زمین دیگر و آسمان ها به(آسمان های)دیگری مبدّل شود و هم چنین فرمود: أَ فَعَیِینا بِالْخَلْقِ

ص:466


1- 2) -سورۀ ق:15 [1]تفسیر کنز الدّقائق:636/9 [2]بنقل از خصال:358/2 باب السّبعة؛ [3]تفسیر البرهان:219/4 [4] در ذیل آیة از خصال.

اَلْأَوَّلِ آیا ما از آفرینش نخست عاجز ماندیم(که قادر بر آفرینش رستاخیز نباشیم؟!).»

3-امام صادق علیه السّلام فرمود:«إنّ للّه إثنی عشر ألف عالم کلّ عالم منها أکبر من سبع السموات و سبع أرضین ما یری عالم منهم إنّ للّه عالما غیرهم و إنّی الحجّة علیهم؛ (1)همانا برای خدا دوازده هزار عالم هست و هر عالمی بزرگ تر از هفت آسمان و زمین است؛هیچ کدام از آن عالم ها نمی داند که خداوند،عالمی دیگر دارد و حجّت آن ها هم(از سوی خدا)من هستم.»

4-امام سجّاد علیه السّلام به(ابو حمزۀ)ثمالی فرمود:«أتظنّ أنّ اللّه لم یخلق خلقا سواکم! بلی و اللّه خلق اللّه ألف ألف عالم و ألف ألف آدم و أنت و اللّه فی آخر تلک العوالم؛ (2)آیا گمان می کنی خداوند جز شما خلقی نیافریده است؟!بلی،به خدا هزارهزار عالم و هزارهزار آدم خلق کرده به خدا قسم تو در آخر آن عالم ها هستی!»

با توجّه به روایات مذکوره و سایر احادیث موجود در کتاب های مربوطه جای تردید نمی ماند که خداوند پس از برچیدن این نظام و اسکان بهشتیان و دوزخیان در جایگاه خودشان مجددا زمین ها و آسمان ها و انسان ها و موجودات دیگر به صورت های نوین می آفریند و حق هم این است؛زیرا خدایی خدا و پرستش او بعد از قیامت پایان نپذیرفته و تعطیل نخواهد شد.

35*تشکیل جهان به صورت دیگر

آیات و اخبار زیادی از به هم خوردن نظام آفرینش کنونی در روز قیامت خبر می دهد،به طوری که در این مطلب هیچ گونه ابهامی وجود ندارد و به استشهاد و استدلال نیازی نیست؛چون با کوچک ترین مراجعه به کتاب های مربوطه مسأله روشن می شود. یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ وَ بَرَزُوا لِلّهِ الْواحِدِ الْقَهّارِ (3)

در آن روز که این زمین به زمین دیگر و آسمان ها(به آسمان های دیگر)مبدّل شود

ص:467


1- 1) -لئالی الأخبار:317/5. [1]
2- 2) -همان مدرک:317/5. [2]
3- 3) -ابراهیم:48. [3]

و آنان در پیشگاه خداوند قهّار ظاهر می گردند.

در تفسیر قمی از امام زین العابدین علیه السّلام روایتی نقل می کند،در ضمن آن می فرماید:«و تبدّل الأرض غیر الأرض؛یعنی بأرض لم یکتسب علیها الذنوب بارزة لیس علیها جبال و لا نبات کما دحاها أوّل مرّة و یعید عرشه علی الماء کما کان أوّل مرة مستقلاّ بعظمته و قدرته؛ (1)زمین برمی گردد به صورتی غیر از این صورت؛یعنی به زمینی که در آن گناهی انجام داده نشده است و همه چیزها آشکار می شود(پستی و بلندی و)کوهی و نباتی در آن وجود نخواهد داشت،همان طور که در مرحلۀ اوّل خلقت بود و عرش خدا به آب برمی گردد،چنان چه در مرتبۀ اوّل با عظمت و قدرت خود مستقل بود.»

پرواضح است که زمین برای ابد،پایدار و قابل زیست نخواهد ماند و به یقین در آینده(ولو خیلی دور)تغییراتی در ساختار خورشید پدید خواهد آمد و زمانی فرا خواهد رسید که فروزش آن به صد برابر درخشش امروزی رسیده و طومار حیات را در زمین نیز درهم خواهد پیچید.

البتّه این رویداد(به نظر نویسندۀ کتاب«سرگذشت زمین»)به هیچ وجه زودتر از چهار میلیارد سال دیگر به وقوع نخواهد پیوست و اگر حیات از سوی ساکنان زمین در خطر نابودی قرار نگیرد،هیچ گونه خطری از سوی خورشید،حیات زمین را چه در حال حاضر و چه در آینده ای دور(تا آن تاریخ)تهدید نخواهد کرد. (2)

نظریّۀ فوق از جملۀ فرضیّه های انسان است که معلوم نیست صحیح باشد و یا نه،اما چیزی که هست،اعتراف به درهم پیچیدن طومار زندگی است،چنان چه آیه مبارکۀ فوق گویای آن است.

طبق نظریّۀ دانشمندان که پیش از قیامت آب ها از زمین برچیده می شود،ممکن است از حرارت طاقت فرسای خورشید باشد یا عوامل دیگر و اللّه العالم. (3)

ص:468


1- 1) -تفسیر قمی ص 580؛ [1]بحار الأنوار:ج 6 ص 15/324؛ [2]تفسیر صافی:ج 3 ص 96. [3]
2- 2) -سرگذشت زمین:ص 14.
3- 3) -سرچشمۀ حیات:128/. [4]
36*قرار گرفتن مجدّد عرش خدا بر آب

امام سجاد علیه السّلام فرمود:«و یعید عرشه علی الماء کما کان أوّل مرة مستقلا بعظمته و قدرته؛ (1)عرش خدا دوباره بر آب برمی گردد،همان گونه که در ابتدا بود و با عظمت و قدرت مستقل خود.»

این حدیث نیز بیان کنندۀ تغییرات کلّی در نظام عالم آفرینش و بازگشت به صورت اوّلیّه«رتق»و شروع مجدّد«فتق»است.

ص:469


1- 1) -تفسیر قمی ص 580؛ [1]بحار الأنوار:ج 6 ص 15/324؛ [2]تفسیر صافی:ج 3 ص 96. [3]

ص:470

بخش چهاردهم:

اشاره

متفرقه

ص:471

ص:472

متفرّقات

دعاها

اشاره

1-دعاها دعاهای وارده برای استغاثه و سلامتی آن حضرت و دعاهای خود آن وجود مبارک زیادتر از آن است که در این مختصر بگنجد ولی برای تیمن و تبرّک و خالی نبودن این مجموعه کوچک،چندتای آن را می آوریم.

اما قبلا به معنای«غوث»و حکایتی را از کتاب نجم الثّاقب ج 2 ص 866 چاپ مسجد مقدس جمکران توجه فرمایید.

معنی غوث از القاب خاصۀ امام عصر علیه السّلام

از القاب خاصّۀ آن حضرت است«غوث»که در زیارات معتبره وارد شده و معنی آن فریادرس است و حقیقت معنی این لقب الهی که مجرّد اسم نیست،محقّق نشود تا آن که صاحب آن دارای قوّۀ سامعه ای باشد که هرکس در هرجا به هر لسان در مقام استغاثه برآید،بشنود.

بلکه دارای علمی که به حالات درماندگان احاطه کرده باشد که بی استغاثه و توسّل از حالش آگاه باشد،چنان چه در فرمانی که برای شیخ مفید نوشتند به این مقام تصریح فرمودند و دارای قدرت و توانایی باشد که اگر صلاح دانست،درماندۀ مستغیث به لسان حال یا مقال را نجات دهد و از گرداب بلا درآورد و این مقام را شایستگی ندارد،جز کسی که دارای مقام امامت باشد و پا در بساط ولایت گذارده باشد.

ص:473

نیز مؤیّد این مقال است،آن چه در میان جمیع عرب های حضری و اهل بادیه، اشتهار دارد از تعبیر کردن از آن ذات مقدّس به ابو صالح و در توسّلات و استغاثات و ندبه ها و شکایت ها جز به این اسم،آن حضرت را نخوانند و شعرای معروفین، مکرّر در قصاید مدایح و مراثی و ندبه ها به همین کنیه آن جناب را ذکر می کنند.

مأخذی در اخبار خاصّه برای آن به نظر نرسیده،جز خبری که احمد بن محمّد بن خالد برقی روایت کرده در کتاب محاسن از ابو بصیر از جناب صادق علیه السّلام که فرمود:

«هرگاه گم شدی در راه،پس ندا کن یا بگو،یا صالح!یا ابا صالح!ارشدانا الی الطریق رحکمکها اللّه.»

عبید بن حسین زرندی که راوی خبر است از علی بن ابی حمزه گفت:پس رسید به ما این بلا،پس امر نمودیم بعضی از کسانی که با ما بودند این که دور شود و ندا کند.پس دور شد و ندا کرد،آن گاه آمد نزد ما.پس خبر داد ما را که او شنید آواز نازکی را که می گوید:«راه طرف راست،یا گفت سمت چپ.»

پس یافتیم راه را چنان چه گفته بود. (1)

و تردید در یا صالح و یا ابا صالح و نیز تردید در سمت راست یا چپ از راوی خبر است که سهو کرده.چنان چه سیّد علی بن طاوس در کتاب امان الاخطار (2)بعد از نقل خبر از محاسن،تصریح فرموده و شیخ برقی در کتاب مذکور از پدر خود، محمّد بن خالد برقی نقل کرده که او در سفری با جمعی از راه کج شدند.

گفت:پس ما این کار را کردیم.پس راه را به ما نشان دادند رفیق ما،یعنی آن که کناره کرد و آن دعا را خواند،شنید صدای نازکی را که می گوید:«راه طرف راست است»پس مرا خبر داد و به آن جماعت خبر نکرد.

پس گفتم:طرف راست را بگیرید.

ص:474


1- 1) .المحاسن،ج 2،ص 362 و [1]نیز ر.ک:بحار الانوار،ج 60،ص 72.و نیز روایتی شبیه همین مضمون از امام سجاد 7 ر.ک:بحار الانوار،ج 97،ص 112. [2]
2- 2) .الامان من اخطار الانصار،ص 121.

پس شروع کردیم به رفتن طرف راست. (1)و شاید که چنین فهمیدند یا به دست آوردند که«صالح یا ابا صالح»اسم یا کنیه امام عصر است.

چنان چه در باب دوم گذشت که بعضی اول را در اسامی و دوم را در کنیه های آن حضرت شمردند و از حکایت شصت و نهم معلوم می شود که این مطلب معهود بود میان شیعه و از گم شدن،راه چارۀ هر کار فهمیدند که در آن حال امام و ولیّ خود را،به این نام بخوانند و به جهت ضعف یقین و قصور اعتقاد راوی یا اهل مجلس، مراد را بیان نفرمودند و اسامی پیغمبر و امیر المؤمنین-صلوات اللّه علیهما-به حسب طبقات آسمان و عرش و کرسی و جنّت و لوح و قلم و سایر مقامات عالیّه و درکات دوزخ و طبقات زمین و سایر عوالم و اصناف مخلوقات علوی و سفلی مختلف و متعدد و در هرجا به اسمی،مذکور و مکتوب و در نزد هر طایفه به نامی، معروف و خوانده می شوند.

چنان چه بسیاری از آن،در محلّ خود ثبت شده و جایز است که سایر ائمّه:در تمام این منقبت یا بعض از آن شریک باشند.پس معلوم شد که راهنمای در بیابان و دستگیر گمشدگان«ابا صالح»،همان غوث اعظم،ولی عصر،صاحب الزمان -صلوات اللّه علیه-است.

و اگر کسی شبهه کند که از ملاحظۀ کرامات جمله ای از خواصّ اصحاب رسول 6 چون سلمان و سایر خواصّ ائمّه:چون میثم و اویس و جابر جعفی و نظایر ایشان و کرامات پاره ای از عبّاد و زهّاد و علما و نیکان،می توان احتمال داد که این کرامت از ایشان نیز رواست که صادر شود یا آن که صالح،اسم جنّی است که سیر می کند در بلاد به جهت ارشاد گمشده و حبس کردن حیوان فرار کرده.چنان چه در خصال (2)از امیر المؤمنین علیه السّلام مروی است؛پس در جواب گوییم که با این احتمال،نیز دلالت بر مقصود خواهد کرد.چه غرض اصلی از ذکر آن قصص اثبات وجود مبارک آن جناب است و بودنش در میان خلق و رسیدن منافع وجود او است به ایشان و معلوم است

ص:475


1- 1) .المحاسن،ج 2،ص 362؛و نیز بحار الانوار،ج 60،ص 72.
2- 2) .الخصال،ص 618.

که شیعیان آن جناب را نجات ندهد،جز کسی که در عقیده با ایشان شریک باشد،نه مخالف در مذهب و طریقه که اکثر ایشان خون و مال و عرض آنها را حلال می دانند.

بلکه جمله ای از شافعیّه می گویند:اگر کسی وصیّت کند که مال مرا به جاهل ترین مردم بدهید،باید داد به آنها که منتظر قائم مهدی اند.

پس نشود آن کس که چنین کرامت از او ظاهر شده،جز کامل در عقیده و مهذّب در اعمال و اقوال و مزکّی در اخلاق و افعال و حرکات و خطرات.پس داخل باشد به ملاحظۀ باب گذشته در سلسلۀ خواص که از جام وصال،گاهی شربتی نوشند.

پس مضطرّ مستغیث،یا دیده خود آن جناب علیه السّلام را،یا دیده کسی را که آن کس امام را دیده و مطلوب جز این نیست.

1-در رقعۀ استغاثه به حضرت حجّت علیه السّلام
اشاره

در تحفه الزائر مجلسی و مفاتیح النجاة سبزواری مروی است:هرکه را حاجتی باشد،آن چه مذکور می شود،بنویسد در رقعه و در یکی از قبور ائمّه علیهم السّلام بیندازد یا ببندد و مهر کند و خاک پاکی را گل سازد و آن را در میان آن گذارد و در نهری یا چاهی عمیق یا غدیر آبی اندازد که به حضرت صاحب الزمان-صلوات اللّه علیه-می رسد و او بنفسه،متولّی برآوردن حاجت می شود.

نسخه رقعه مذکوره:

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

کتبت إلیک یا مولای صلوات اللّه علیک مستغیثا و شکوت ما نزل بی مستجیرا باللّه عزّ و جلّ ثمّ بک من أمر قد دهمنی و أشغل قلبی و أطال فکری و سلبنی بعض لبّی و غیّر خطر النّعمة للّه عندی أسلمنی عند تخیّل وروده الخلیل و تبرّأ منّی عند ترائی إقباله لی[إلیّ] الحمیم و عجزت عن دفاعه حیلتی و خاننی فی تحمّله صبری و قوّتی فلجأت فیه إلیک و توکّلت فی المسألة للّه عزّ و جلّ ثناؤه علیه و علیک و فی دفاعه عنّی علما بمکانک من اللّه ربّ العالمین ولیّ التّدبیر و مالک الأمور واثقا منک بالمسارعة فی الشّفاعة إلیه جلّ ثناؤه فی

ص:476

أمری متیقّنا لإجابته تبارک و تعالی إیّاک بإعطائی سؤلی و أنت یا مولای جدیر بتحقیق ظنّی و تصدیق أملی فیک فی أمر کذا و کذا[و بجای کذا و کذا نام حاجت خود برد]ممّا لا طاقة لی بحمله و لا صبر لی علیه و إن کنت مستحقّا له و لأضعافه بقبیح أفعالی و تفریطی فی الواجبات الّتی للّه عزّ و جلّ علیّ فأغثنی یا مولای صلوات اللّه علیک عند اللّهف و قدّم المسألة للّه عزّ و جلّ فی أمری قبل حلول التّلف و شماتة الأعداء فبک بسطت النّعمة علیّ و أسأل اللّه جلّ جلاله لی نصرا عزیزا و فتحا قریبا فیه بلوغ الآمال.»

آن گاه بر بالای آن نهر یا غدیر برآید و اعتماد بر یکی از وکلای حضرت نماید،یا عثمان ابن سعید العمری یا ولد او محمّد بن عثمان یا حسین بن روح یا علی بن محمّد السمّری و یکی از این جماعت را ندا کند و بگوید:«یا فلان بن فلان سلام علیک أشهد أنّ وفاتک فی سبیل اللّه و أنت حیّ عند اللّه مرزوق و قد خاطبتک فی حیاتک الّتی لک عند اللّه جلّ و عزّ و هذه رقعتی و حاجتی إلی مولانا:فسلّمها إلیه فأنت الثّقة الأمین.»

پس نوشته را در چاه یا نهر یا غدیر اندازد که حاجت او برآورده می شود. (1)

2-(دعای فرج که امام عصر علیه السّلام تعلیم فرمود)

سیّد رضی الدین علی بن طاوس در کتاب فرج المهموم (2)و علاّمه مجلسی در بحار (3)نقل کردند از کتاب دلایل (4)شیخ ابی جعفر محمّد بن جریر طبری که او گفت:

خبر داد ابو جعفر محمّد بن هارون بن موسی التلعکبری که او گفت:خبر داد مرا ابو الحسین بن ابی البغل کاتب و گفت:

در عهده گرفتم کاری را از جانب ابی منصور بن صالحان و واقع شد میان من و او مطلبی که باعث شد بر پنهان کردن خود.پس در جستجوی من برآمد.مدّتی پنهان و

ص:477


1- 1) .ر.ک:بحار الانوار،ج 99،ص 234-235؛البلد الامین،ص 157-158.
2- 2) .فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم،ص 245-247.
3- 3) .بحار الانوار،ج 92،ص 200-201 و ج 88،ص 349-350 و ج 51،ص 304-305.
4- 4) .دلائل الامامة،ص 551-552.

هراسان بودم.آن گاه قصد کردم،رفتن به مقابر قریش را.یعنی مرقد منوّر حضرت کاظم علیه السّلام را در شب جمعه و عزم کردم که شب را در آن جا به سر آورم برای دعا و مسألت و در آن شب باران و باد بود.

پس خواهش نمودم از ابی جعفر قیّم که درهای روضۀ منوّره را ببندد و سعی کند در این که آن موضع شریف خالی باشد که خلوت کنم برای آن چه می خواهم از دعا و مسألت و ایمن باشم از دخول انسانی که ایمن نبودم از او و خایف بودم از ملاقات او.پس چنان کرد و درها را بست و شب نصف شد و باد و باران آن قدر آمد که قطع نمود تردّد خلق را از آن موضع و ماندم و دعا می کردم و زیارت می نمودم و نماز به جای می آوردم.در این حال بودم که ناگاه شنیدم صدای پایی،از سمت مولایم، موسی علیه السّلام و دیدم مردی را که زیارت می کند.پس سلام کرد بر آدم و اولوا العزم:.آن گاه بر ائمّه:یک یک از ایشان،تا رسید به صاحب الزمان 7.پس او را ذکر نکرد.

تعجّب کردم از این عمل و گفتم:«شاید او فراموش کرده یا نمی شناسد یا این مذهبی است برای این مرد.»

چون فارغ شد از زیارت خود،دو رکعت نماز خواند و رو کرد به سوی مرقد مولای ما،ابی جعفر علیه السّلام.پس زیارت کرد مثل آن زیارت و آن سلام و دو رکعت نماز کرد و من از او خایف بودم.زیرا که او را نمی شناختم و دیدم که جوانی است کامل در جوانی،معدود از رجال و بر بدنش جامۀ سفید است و عمّامه دارد که حنک گذاشته بود برای او به طرفی از آن و ردایی بر کتف انداخته بود.

پس گفت:«ای ابو الحسین بن ابی البغل!کجایی تو از دعای فرج؟»

گفتم:کدام است آن دعا ای سیّد من؟

فرمود:«دو رکعت نماز می گزاری و می گویی:«یا من اظهر الجمیل و ستر القبیح یا من لم یؤاخذ بالجریرة و لم یهتک السّتر یا عظیم المنّ یا کریم الصفح یا حسن التجاوز یا واسع المغفرة یا باسط الیدین بالرحمة یا منتهی کل نجوی و یا غایة کل شکوی یا عون کل مستعین یا مبتدءا بالنعم قبل استحقاقها یا ربّاه(ده مرتبه)یا منتهی غایة ربّاه(ده مرتبه) اسئلک بحق هذه الاسماء و بحق محمّد و آله الطاهرین:،الا ما کشفت کربی و نفسّت همّی و

ص:478

فرّجت غمی و اصلحت حالی.»

دعا کن بعد از این هرچه را که خواستی و بطلب حاجت خود را،آن گاه می گذاری روی راست خود را بر زمین و بگو صد مرتبه در سجود خود:«یا محمّد یا علی یا علی یا محمّد اکفیانی فانّکما کافیای و انصرانی فانّکما ناصرای»و می گذاری روی چپ خود بر زمین و می گویی صد مرتبه:«ادرکنی»و آن را بسیار مکرّر می کنی و می گویی«الغوث الغوث الغوث»تا این که منقطع شود نفس و برمی داری سر خود را.

پس به درستی که خدای تعالی به کرم خود برمی آورد حاجت تو را ان شاء اللّه تعالی.»

چون مشغول شدم به نماز و دعا،بیرون رفت.پس چون فارغ شدم،بیرون رفتم به نزد ابی جعفر که سؤال کنم از او،از حال این مرد که چگونه داخل شد.پس دیدم درهای بسته را که به حالت خود باقی است و مقفّل است.تعجّب کردم از این و گفتم شاید دری در این جا باشد.پس خود را به ابی جعفر قیّم رساندم و او نیز به نزد من آمد از اطاق زیت یعنی حجره که محل روغن چراغ روضه بود.

پرسیدم از او از حال آن مرد و کیفیّت دخول او.گفت:«درها مقفّل است؛چنان که می بینی.من باز نکردم آنها را.»

پس خبر دادم او را بدان قصّه.گفت:این مولای ما صاحب الزمان است-صلوات اللّه علیه-و به تحقیق که من مکرّر مشاهده نمودم آن جناب را در مثل چنین شبی، در وقت خالی شدن روضه از مردم.

تأسّف خوردم بر آن چه فوت شد از من و بیرون رفتم در نزدیک طلوع فجر و رفتم به کرخ در موضعی که پنهان بودم در آن.روز به چاشت نرسید که اصحاب ابن صالحان جویای ملاقات من شدند و از اصدقای من سؤال می کردند از حال من و با ایشان بود امانی از وزیر و رقعه ای به خطّ او که در آن بود هر خوبی.

پس حاضر شدم نزد او با امینی از اصدقای خود.پس برخاست و مرا چسبید و در آغوش گرفت به نحوی که معهود نبودم از او.پس گفت:حالت،تو را به آن جا کشاند که شکایت کنی از من به سوی صاحب الزمان 7.

ص:479

به او گفتم:از من دعایی بود و سؤالی از آن جناب کردم.

گفت:وای بر تو!دیشب در خواب دیدم مولای خود،صاحب الزمان-صلوات اللّه علیه-را یعنی شب جمعه که مرا امر کرد به هر نیکی و درشتی کرد به من به نحوی که ترسیدم از آن.

پس گفتم:لا اله الا اللّه،شهادت می دهم که ایشان حقّند و منتهای حقّ.

دیدم شب گذشته مولای خود را در بیداری و فرمود به من چنین و چنان و شرح کردم آن چه را که دیده بودم در آن مشهد شریف.پس تعجب کرد از این و صادر شد از او بالنّسبه به من اموری بزرگ و نیکو در این باب و رسیدم از جانب او به مقصدی که گمان آن را نداشتم به برکت مولای خود-صلوات اللّه علیه-.

3-دعای فرج که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله به امیر المؤمنین علیه السّلام تعلیم فرمود

مؤلّف گوید:چند دعاست که مسمّی است به دعای فرج:

اول:دعای مذکور در این حکایت.

دوم:دعایی است مروی در کتاب شریف جعفریّات (1)از امیر المؤمنین علیه السّلام که آن جناب آمد نزد حضرت رسول صلّی اللّه علیه و اله و سلم و شکایت نمود برای حاجتی.

پس حضرت فرمود:«آیا نیاموزم تو را کلماتی که هدیه آورد آنها را جبرییل برای من؟و آن نوزده حرف است که نوشته شده بر پیشانی جبرییل از آنها چهار و چهار نوشته شده بر پیشانی میکاییل و چهار نوشته شده بر پیشانی اسرافیل و چهار نوشته شده بر دور کرسی و سه حول عرش.دعا نکرده به آن کلمات،مکروبی و نه درمانده ای و نه مهمومی و نه مغمومی و نه کسی که می ترسد از سلطانی یا شیطانی مگر آن که کفایت کند او را خدای عزّ و جلّ و آن کلمات این است:

«یا عماد من لا عماد له و یا سند من لا سند له و یا ذخر من لا ذخر له و یا حرز من لا حرز له و یا فخر من لا فخر له و یا رکن من لا رکن له یا عظیم الرجاء یا عزّ الضعفاء یا منقذ الغرقی

ص:480


1- 1) .الجعفریات،ص 248.

یا منجی الهلکی یا محسن یا مجمل یا منعم یا مفضل اسئل اللّه الّذی لا اله الاّ انت الّذی سجد لک سواد اللیل وضوء النهار و شعاع الشمس و نور القمر و دویّ الماء و حفیف الشجر یا اللّه و یا رحمن یا ذالجلال و الاکرام.»

امیر المؤمنین علیه السّلام می نامید این دعا را به دعای فرج.

4-دعای فرج که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله برای دفع هموم

و تنگی روزی به مردی تعلیم فرمود

سوم:شیخ ابراهیم کفعمی در جنّة الواقیة روایت کرده که مردی آمد خدمت رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله و سلم و گفت:یا رسول اللّه!به درستی که من غنی بودم،پس فقیر شدم و صحیح بودم،پس مریض شدم و در نزد مردم مقبول بودم،پس مبغوض شدم و خفیف بودم بر دل های ایشان،پس سنگین شدم و من فرحناک بودم،پس جمع شد بر من هموم و زمین بر من تنگ شده به آن فراخیش و در درازی روز می گردم در طلب رزق،پس نمی یابم چیزی که به آن قوت کنم؛گویا اسم من محو شده از دیوان رزق.

پس نبی صلّی اللّه علیه و اله و سلم به او فرمود:«ای مرد!شاید تو استعمال می کنی میراث هموم را.

عرض کرد:چیست میراث هموم.فرمود:شاید تو عمّامه سر می بندی در حال نشستن و زیر جامه می پوشی در حال ایستادن یا ناخن خود را می گیری با دندان یا رخسار خود را می مالی با دامنت یا بول می کنی در آب ایستاده یا می خوابی به روی خود درافتاده.»

عرض کرد:می کنم از این ها چیزی را.

حضرت فرمود:«از خدای تعالی بپرهیز و ضمیر خود را خالص کن و بخوان این دعا را و او است دعای فرج:

«بسم اللّه الرحمن الرحیم الهی طموح الامال قد خابت الاّ لدیک و معاکف الهمم قد تقطعت الاّ علیک و مذاهب العقول قد سمت الاّ الیک فالیک الرجاء و الیک الملتجا یا اکرم مقصود و یا اجود مسئول هربت الیک بنفسی یا ملجأ الهاربین باثقال الذنوب احملها علی ظهری و ما اجد لی الیک شافعا سوی معرفتی بانّک اقرب من رجاء الطالبون و لجأ الیه

ص:481

المضطرون و امّل ما لدیه الراغبون یا من فتق العقول بمعرفته و اطلق الالسن بحمده و جعل ما امتنّ به علی عباده کفاء لتأدیة حقّه صلّ علی محمّد و آله و لا تجعل للهموم علی عقلی سبیلا و لا للباطل علی عملی دلیلا و افتح لی بخیر الدنیا یا ولی الخیر.» (1)

چهارم:فاضل متبحر سیّد علی خان در کلم الطیّب از جدّ خود نقل کرده که این دعای فرج است:

«اللّهمّ یا ودود یا ودود یا ذا العرش المجید یا فعّالا لما یرید اسئلک بنور وجهک الّذی ملأ ارکان عرشک و بقدرتک الّتی قدرت بها علی جمیع خلقک و برحمتک الّتی وسعت کلّ شی لا اله الاّ انت یا مبدی یا معید لا اله الاّ انت یا اله البشر یا عظیم الخطر منک الطلب و الیک الهرب وقع بالفرج یا مغیث اغثنی یا مغیث اغثنی،یا مغیث اغثنی.سه مرتبه»

پنجم:دعای فرج که مروی است در کتاب مفاتیح النجاة محقّق سبزواری و اول آن،این است:«اللّهمّ إنّی أسألک یا اللّه یا اللّه یا اللّه یا من علا فقهر و یا من بطن فخبر...

الخ»و آن طولانی است. (2)

5-ذکر چند دعا در رابطه با امام عصر علیه السّلام
دعای اول: به نقل از سیّد رضی الدین علی ابن طاوس

سیّد رضی الدین علی بن طاوس؛در کتاب مذکور بعد از کلام سابق فرموده که از جمله روایات در دعا کردن از برای آن که اشاره نمودیم به او-صلوات اللّه علیه- روایتی است که ذکر کرده آن را جماعتی از اصحاب و ما اختیار نمودیم خبری را که ذکر کرده آن را ابن ابی قرّه،در کتاب خود به اسناد خود از علی بن حسن بن علی بن فضال از محمّد بن عیسی بن عبید به اسناد خود از صالحین:که فرمود:

«مکرّر بخوان در شب بیست و سوم از ماه رمضان،در حالت ایستاده و نشسته و به هر حالتی که باشی در تمام آن ماه و هر قسم که ممکن شود تو را و هر زمان از دهرت که حاضر شود،می گویی بعد از تمجید کردن خدای تعالی و صلوات بر

ص:482


1- 1) .ر.ک:بحار الانوار،ج 84،ص 280. [1]
2- 2) -نجم الثاقب:567/2.

پیغمبر و آل او علیهم السّلام«اللّهمّ کن لولیّک القائم بأمرک محمّد بن الحسن المهدیّ علیه و علی آبائه أفضل الصّلاة و السّلام فی هذه السّاعة و فی کلّ ساعة ولیّا و حافظا و قائدا و ناصرا و دلیلا و مؤیّدا (1)حتّی تسکنه أرضک طوعا و تمتّعه فیها طولا و عرضا و تجعله و ذرّیّته من الأئمّة الوارثین اللّهمّ انصره و انتصر به و اجعل النّصر منک علی یده و اجعل النّصر له و الفتح علی وجهه و لا توجّه الأمر إلی غیره اللّهمّ أظهر به دینک و سنّة نبیّک حتّی لا یستخفی بشیء من الحقّ مخافة أحد من الخلق اللّهمّ إنّی أرغب إلیک فی دولة کریمة تعزّ بها الإسلام و أهله و تذلّ بها النّفاق و أهله و تجعلنا فیها من الدّعاة إلی طاعتک و القادة إلی سبیلک و آتنا فی الدّنیا حسنة و فی الآخرة حسنة و قنا عذاب النّار و اجمع لنا خیر الدّارین و اقض عنّا جمیع ما تحبّ فیهما و اجعل لنا فی ذلک الخیرة برحمتک و منّک فی عافیة آمین ربّ العالمین و زدنا من فضلک و یدک الملأی فإنّ کلّ معط ینقص من ملکه و عطاؤک یزید فی ملکک.» (2)

ثقة الاسلام در کافی (3)روایت نموده از محمّد بن عیسی به اسناد خود از بعضی از صالحین:که فرمود بعد از شرح مذکور با اختلافی یسیر که می گویی بعد از تحمید خداوند تبارک و تعالی و صلوات بر پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله و سلم:

«اللّهمّ کن لولیّک فلان بن فلان فی هذه السّاعة و فی کلّ ساعة ولیّا و حافظا و ناصرا و دلیلا و قاعدا و عونا و عینا حتّی تسکنه أرضک طوعا و تمتّعه فیها طویلا.»

شیخ ابراهیم کفعمی در مصباح بعد از شرح مزبور،دعا را چنین نقل نموده:

«اللّهمّ کن لولیک محمّد بن الحسن المهدی فی هذه الساعة و فی کل ساعة ولیّا و حافظا و قائدا و ناصرا و دلیلا و عینا حتّی تسکنه أرضک طوعا و تمتّعه فیها طویلا.» (4)

ص:483


1- 1) .خ.ل:مریدا.
2- 2) .اقبال الاعمال،ج 1،ص 191-192. [1]
3- 3) .الکافی،ج 4،ص 162. [2]
4- 4) .المصباح الکفعمی،ص 586. [3]
دعای دوم: به نقل از شیخ طوسی؛در مصباح و سیّد ابن طاوس در جمال الاسبوع

جماعت بسیاری از علما از آن جمله شیخ طوسی؛در مصباح (1)و سیّد ابن طاوس در جمال الاسبوع (2)به سندهای معتبرۀ صحیحه و غیر ایشان روایت کرده اند از یونس بن عبد الرحمن که جناب رضا علیه السّلام امر می فرمود به دعا برای صاحب الامر علیه السّلام ذنک النّاطق بحکمک و عینک النّاظرة علی بریّتک و شاهدک علی عبادک الجحجاح المجاهد العائذ بک عندک و أعذه من شرّ جمیع ما خلقت و برأت و أنشأت و صوّرت و احفظه من بین یدیه و من خلفه و عن یمینه و عن شماله و من فوقه و من تحته بحفظک الّذی لا یضیع من حفظته به و احفظ فیه رسولک و آباءه أئمّتک و دعائم دینک و اجعله فی ودیعتک الّتی لا تضیع و فی جوارک الّذی لا یخفر و فی منعک و عزّک الّذی لا یقهر و آمنه بأمانک الوثیق الّذی لا یخذل من آمنته به و اجعله فی کنفک الّذی لا یرام من کان فیه و أیّده بنصرک العزیز و أیّده بجندک الغالب و قوّه بقوّتک و أردفه بملائکتک و وال من ولاّه و عاد من عاداه و ألبسه درعک الحصینة و حفّه بالملائکة حفّا اللّهمّ و بلّغه أفضل ما بلّغت القائمین بقسطک من أتباع النّبیّین اللّهمّ اشعب به الصّدع و ارتق به الفتق و أمت به الجور و أظهر به العدل و زیّن بطول بقائه الأرض و أیّده بالنّصر و انصره بالرّعب و قوّ ناصریه و اخذل خاذلیه و دمدم علی من نصب له و دمّر من غشّه و اقتل به جبابرة الکفر و عمده و دعائمه و اقصم به رءوس الضّلالة و شارعة البدع و ممیتة السّنّة و مقوّیة الباطل و ذلّل به الجبّارین و أبر به الکافرین و جمیع الملحدین فی مشارق الأرض و مغاربها و برّها و بحرها و سهلها و جبلها حتّی لا تدع منهم دیّارا و لا تبقی لهم آثارا اللّهمّ طهّر منهم بلادک و اشف منهم عبادک و أعزّ به المؤمنین و أحی به سنن المرسلین و دارس حکمة النّبیّین و جدّد به ما امتحی من دینک و بدّل من حکمک حتّی تعید دینک به و علی یدیه جدیدا غضّا محضا صحیحا لا عوج فیه و لا بدعة معه و حتّی تنیر بعدله ظلم الجور و تطفئ به نیران الکفر و توضح به معاقد الحقّ و مجهول العدل فإنّه عبدک الّذی استخلصته لنفسک و اصطفیته من خلقک و اصطنعته علی عینک و ائتمنته علی غیبک و عصمته من الذّنوب و برّأته من العیوب و طهّرته

ص:484


1- 1) .مصباح المتهجد،ص 409-411. [1]
2- 2) .جمال الاسبوع،ص 370-310. [2]

من الرّجس و سلّمته من الدّنس اللّهمّ فإنّا نشهد له یوم القیامة و یوم حلول الطّامّة أنّه لم یذنب ذنبا و لا أتی حوبا و لم یرتکب معصیة و لم یضیّع لک طاعة و لم یهتک لک حرمة و لم یبدّل لک فریضة و لم یغیّر لک شریعة و أنّه الهادی المهدیّ الطّاهر التّقیّ النّقیّ الرّضیّ الزّکیّ اللّهمّ أعطه فی نفسه و أهله و ولده و ذرّیّته و أمّته و جمیع رعیّته ما تقرّ به عینه و تسرّ به نفسه و تجمع له ملک المملکات کلّها قریبها و بعیدها و عزیزها و ذلیلها حتّی یجری حکمه علی کلّ حکم و یغلب بحقّه کلّ باطل اللّهمّ اسلک بنا علی یدیه منهاج الهدی و المحجّة العظمی و الطّریقة الوسطی الّتی یرجع إلیها القالی و یلحق بها التّالی وقوفا علی طاعته و ثبّتنا علی مشایعته و امنن علینا بمتابعته و اجعلنا فی حزبه القوّامین بأمره الصّابرین معه الطّالبین رضاک بمناصحته حتّی تحشرنا یوم القیامة فی أنصاره و أعوانه و مقوّیة سلطانه اللّهمّ و اجعل ذلک لنا خالصا من کلّ شکّ و شبهة و ریاء و سمعة حتّی لا نعتمد به غیرک و لا نطلب به إلاّ وجهک و حتّی تحلّنا محلّه و تجعلنا فی الجنّة معه و أعذنا من السّامّة و الکسل و الفترة و اجعلنا ممّن تنتصر به لدینک و تعزّ به نصر ولیّک و لا تستبدل بنا غیرنا فإنّ استبدالک بنا غیرنا علیک یسیر و هو علینا عسیر اللّهمّ صلّ علی ولاة عهده و الأئمّة من بعده و بلّغهم آمالهم و زد فی آجالهم و أعزّ نصرهم و تمّم لهم ما أسندت إلیهم من أمرک لهم و ثبّت دعائمهم و اجعلنا لهم أعوانا و علی دینک أنصارا فإنّهم معادن کلماتک و أرکان توحیدک و دعائم دینک و ولاة أمرک و خالصتک بین عبادک و صفوتک من خلقک و أولیاؤک و سلائل أولیائک و صفوة أولاد رسلک و السّلام علیهم و رحمة اللّه و برکاته.»

دعای سوم: به نقل از سیّد جلیل،علی ابن طاوس؛در کتاب فلاح السائل

نیز سیّد جلیل،علی ابن طاوس؛در کتاب فلاح السائل (1)فرموده که از مهمّات تعقیب نماز ظهر،اقتدا کردن است به حضرت صادق علیه السّلام در دعا از برای مهدی -صلوات اللّه علیه-که بشارت داده به او محمّد رسول خدا 6 امّت خود را،در صحیح روایات و وعده داده ایشان را که او ظاهر می شود در آخر الزمان.

ص:485


1- 1) .فلاح السایل،ص 170-171. [1]

چنان چه روایت کرده آن را ابو محمّد هارون اردبیلی از ابی علی محمّد بن حسن بن محمّد بن جمهور عمی از پدرش و او از پدرش،محمّد بن جمهور از احمد بن حسین سکری از عباد بن محمّد مداینی گفت:داخل شدم به ابی عبد اللّه علیه السّلام در مدینه،در وقتی که فارغ شده بود از مکتوبۀ ظهر و دست های مبارک را به آسمان بلند کرده بود و می گفت:

«أی سامع کلّ صوت أی جامع کلّ فوت أی بارئ کلّ نفس بعد الموت أی باعث أی وارث أی سیّد السّادة أی إله الآلهة أی جبّار الجبابرة أی ملک الدّنیا و الآخرة أی ربّ الأرباب أی ملک الملوک أی بطّاش أی ذا البطش الشّدید أی فعّالا لما یرید أی محصی عدد الأنفاس و نقل الأقدام أی من السّرّ عنده علانیة أی مبدئ أی معید أسألک بحقّک علی خیرتک من خلقک و بحقّهم الّذی أوجبت لهم علی نفسک أن تصلّی علی محمّد و آل محمّد أهل بیته و أن تمنّ علیّ السّاعة بفکاک رقبتی من النّار و أنجز لولیّک و ابن نبیّک الدّاعی إلیک بإذنک و أمینک فی خلقک و عینک فی عبادک و حجّتک علی خلقک علیه صلواتک و برکاتک وعده اللّهمّ أیّده بنصرک و انصر عبدک و قوّ أصحابه و صبّرهم و افتح لهم من لدنک سلطانا نصیرا و عجّل فرجه و أمکنه من أعدائک و أعداء رسولک یا أرحم الرّاحمین.»

گفتم:آیا دعا نکردی برای نفس خود،فدای تو شوم؟

فرمود:«به تحقیق که دعا کردم از برای نور آل محمّد:و سابق ایشان و انتقام کشنده به امر خداوند از دشمنان ایشان.»

گفتم:کی خواهد بود خروج او؟خدا مرا فدای تو گرداند!

فرمود:«هر زمان که اراده فرماید آن که برای او است خلق و امر.»

گفتم:پس از برای آن علاماتی نیست،پیش از آن؟

فرمود:«آری،علاماتی است پراکنده.گفتم:مثل چه؟

فرمود:«خروج رأیتی از مشرق و رأیتی از مغرب و فتنه ای که وارد شود بر اهل زورا و خروج مردی از فرزندان عمّ من زید در یمن،و غارت کردن پردۀ کعبه و خداوند هرچه می خواهد می کند.»

ص:486

شیخ طوسی (1)و کفعمی (2)این دعا را نقل کردند و در همۀ مواضع به جای«ای»، «یا»ضبط نمودند.

دعای چهارم: به نقل از سیّد جلیل،علی ابن طاوس؛در کتاب فلاح السائل

نیز سیّد معظّم،در آن کتاب شریف فرموده:از مهمّات،بعد از به جا آوردن نماز عصر،اقتدا نمودن است به مولای ما،موسی بن جعفر کاظم-صلوات اللّه علیه-، در دعا کردن از برای مولای ما،مهدی-صلوات اللّه علیه-.

چنان چه روایت کرده آن را محمّد بن بشیر ازدی،از احمد بن عمر کاتب،از حسن بن محمّد بن جمهور عمی،از پدرش محمّد بن جمهور،از یحیی بن فضل نوفلی که گفت:داخل شدم بر ابی الحسن موسی بن جعفر علیهما السّلام در بغداد،در حینی که فارغ شده بود از نماز عصر.

پس دست های خود را به آسمان بلند کرد و شنیدم که آن جناب می گفت:

«أنت اللّه لا إله إلاّ أنت الأوّل و الآخر و الظّاهر و الباطن و أنت اللّه لا إله إلاّ أنت إلیک زیادة الأشیاء و نقصانها و أنت اللّه لا إله إلاّ أنت خلقت خلقک بغیر معونة من غیرک و لا حاجة إلیهم و أنت اللّه لا إله إلاّ أنت منک المشیّة و إلیک البداء أنت اللّه لا إله إلاّ أنت قبل القبل و خالق القبل أنت اللّه لا إله إلاّ أنت بعد البعد و خالق البعد أنت اللّه لا إله إلاّ أنت تمحو ما تشاء و تثبت و عندک أمّ الکتاب أنت اللّه لا إله إلاّ أنت غایة کلّ شیء و وارثه أنت اللّه لا إله إلاّ أنت لا یعزب عنک الدّقیق و لا الجلیل أنت اللّه لا إله إلاّ أنت لا تخفی علیک اللّغات و لا تتشابه علیک الأصوات کلّ یوم أنت فی شأن لا یشغلک شأن عن شأن عالم الغیب و أخفی دیّان یوم الدّین مدبّر الأمور باعث من فی القبور محیی العظام و هی رمیم أسألک باسمک المکنون المخزون الحیّ القیّوم الّذی لا یخیّب من سألک به أسألک أن تصلّی علی محمّد و آل محمّد و أن تعجّل فرج المنتقم لک من أعدائک و أنجز له ما وعدته یا ذا الجلال و الإکرام.»

نوفلی گفت،گفتم:کیست آن که دعا برای او کرده شد؟

ص:487


1- 1) .مصباح المتهجد،ص 60-61.
2- 2) .المصباح،الکفعمی،ص 32.

فرمود:«این مهدی است از آل محمّد علیهم السّلام پدرم فدای فراخ شکم،پیوسته ابروان،باریک ساق ها که میان دو منکبش دور و رنگش گندم گون که عارض شود او را با گندم گونی رنگ،چهره زردی از بیداری شب.پدرم فدای آن که در شبش مراقب ستارگان است،برای آن که سجده کند یا رکوع.

پدرم فدای آن که نمی گیرد او را در راه خداوند،ملامت ملامت کننده چراغ تاریکی. (1)پدرم فدای قائم به امر خداوند.

گفتم:کی خواهد بود خروج او؟

فرمود:«چون دیدی عساکر را در انبار بر کنار نهر فرات و نهر صرات و نهر دجله و منهدم شدن قنطرۀ کوفه و سوخته شدن بعضی از خانه های کوفه.پس هرگاه دیدی این را،پس به درستی که خداوند می کند آن چه را که می خواهد.هیچ چیزی نیست که غالب شود بر امر خداوند.و نیست چیزی که رد و باطل کند حکم نافذش را. (2)

دعای پنجم: به نقل از سیّد علی بن طاوس؛در کتاب مضمار
اشاره

سیّد علی بن طاوس؛در کتاب مضمار این دعا را از ادعیه روز سیزدهم ماه رمضان نقل کرده:

«اللّهمّ إنّی أدینک بطاعتک و ولایتک و ولایة محمّد نبیّک و ولایة أمیر المؤمنین حبیب نبیّک و ولایة الحسن و الحسین سبطی نبیّک و سیّدی شباب أهل جنّتک و أدینک یا ربّ بولایة علیّ بن الحسین و محمّد بن علیّ و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علیّ بن موسی و محمّد بن علیّ و علیّ بن محمّد و الحسن بن علیّ و سیّدی و مولای صاحب الزّمان أدینک یا ربّ بطاعتهم و ولایتهم و بالتّسلیم بما فضّلتهم راضیا غیر منکر و لا متکبّر علی معنی ما أنزلت فی کتابک اللّهمّ صلّ علی محمّد و آل محمّد و ارفع عن ولیّک و خلیفتک و لسانک و القائم بقسطک و المعظّم لحرمتک و المعبّر عنک و النّاطق بحکمک و عینک النّاظرة و أذنک السّامعة و شاهد عبادک و حجّتک علی خلقک و المجاهد فی سبیلک و

ص:488


1- 1) .یعنی روشنایی هدایت در تاریکی شبهات دین.منه.[مرحوم محدّث نوری].
2- 2) .فلاح السایل،ص 199-200. [1]

المجتهد فی طاعتک و اجعله فی ودیعتک الّتی لا تضیّع و أیّده بجندک الغالب و أعنه و أعن عنه و اجعلنی و والدیّ و ما ولدا و ولدی من الّذین ینصرونه و ینتصرون به فی الدّنیا و الآخرة اشعب به صدعنا و ارتق به فتقنا اللّهمّ أمت به الجور و دمدم بمن نصب له و اقصم رءوس الضّلالة حتّی لا تدع علی الأرض منهم دیّارا.» (1)

روایت سیّد ابن طاوس برای دیدن امیر المؤمنین علیه السّلام در خواب

اول:سیّد علی بن طاوس در فلاح السائل (2)روایت کرده که از برای دیدن امیر المؤمنین علیه السّلام در خواب،این دعا را در وقت خوابیدن بخواند:

«اللّهمّ إنّی أسألک یا من له لطف خفیّ و أیادیه باسطة لا تنقضی أسألک بلطفک الخفیّ الّذی ما لطفت به لعبد إلاّ کفی أن ترینی مولای أمیر المؤمنین علیّ بن أبی طالب 7 فی منامی.»

اعمالی که با انجام آن می توان پیامبر صلّی اللّه علیه و اله و سلم را در خواب دید

دوم:در تفسیر برهان و مصباح کفعمی (3)از کتاب خواص القرآن منقول است که روایت کرده از حضرت صادق علیه السّلام:«هرکس مداومت کند خواندن سوره«مزمّل»را می بیند پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله و سلم را و سؤال می کند از آن جناب آن چه می خواهد و خداوند عطا می فرماید به او،آن چه خواسته از خیر.»

سوم:کفعمی روایت کرده که هرکس سورۀ«قدر»را در وقت زوال صد مرتبه بخواند،پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله و سلم را در خواب می بیند.

چهارم:محدّث جلیل،سیّد هبة اللّه بن ابی محمّد موسوی،معاصر علاّمه،در مجلّد اول کتاب مجموع الرایق روایت کرده هرکس مداومت کند تلاوت سورۀ جن را،می بیند پیغمبر 6 را و سؤال می کند از او،آن چه می خواهد.

پنجم:در آن جا مروی است که هرکس سورۀ«قل یا ایّها الکافرون»را در نصف

ص:489


1- 1) .اقبال الاعمال،ج 1،ص 287-288. [1]
2- 2) .فلاح السائل،ص 286.
3- 3) .المصباح،ص 459.

شب جمعه بخواند آن حضرت را خواهد دید.

ششم:خواندن دعای مجیر با طهارت هفت مرتبه،وقت خواب،بعد از گرفتن هفت روز روزه.

هفتم:خواندن دعای معروف به صحیفه که روایت است در مهج الدعوات و غیره با طهارت پنج مرتبه.هردو را شیخ کفعمی نقل فرموده.

هشتم:کفعمی از جناب صادق علیه السّلام روایت کرده که فرمود:«هرکس بخواند سورۀ قدر را بعد از صلات زوال و پیش از ظهر بیست و یک مرتبه،نمی میرد تا این که ببیند پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله و سلم را.»

نهم:از خواص القرآن نقل کرده:هرکس بخواند در شب جمعه بعد از ادای نماز شب،سورۀ کوثر را هزار مرتبه و صلوات بفرستد بر پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله و سلم هزار مرتبه می بیند پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله و سلم را در خواب خود.

دهم:در بعضی از مجامیع معتبره دیدم که هرکس اراده کرده که بیند سیّد بریات صلّی اللّه علیه و اله و سلم را در خواب،پس دو رکعت نماز بکند بعد از نماز عشا به هر سوره که خواسته؛آن گاه بخواند این دعا را صد مرتبه:

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

یا نور النور یا مدبر الامور بلّغ منّی روح محمّد 9 و ارواح آل محمّد تحیّة و سلاما»

و ادعیه و نماز و اوراد برای این قسم حاجت بسیار است.ما بیشتر آنها را استقصا نمودیم در فصل اول از مجلّد ثانی از کتاب دار السلام که در آن است،آن چه نفوس قدسیّه به آن میل کند و دیده ها را روشن نماید.

1*دعای امام زمان علیه السّلام

1-این دعا را در مهج الدعوات از آن حضرت نقل کرده است.

«الهی بحقّ من ناجاک و بحقّ من دعاک فی البرّ و البحر تفضّل علی فقراء المؤمنین و المؤمنات بالغنا و الثّروة و علی مرضی المؤمنین و المؤمنات بالشفاء الشّفاء و الصّحّة و علی

ص:490

أحیاء المؤمنین و المؤمنات باللّطف و الکرامة و علی أموات المؤمنین و المؤمنات بالمغفرة و الرّحمة و علی غرباء المؤمنین و المؤمنات بالرّدّ إلی أوطانهم سالمین غانمین بمحمّد و آله أجمعین.» (1)

2-این دعا را به کسی که زندانی بود تعلیم فرمود و او نیز خواند و توسّل نمود و از زندان نجات یافت و خلاص شد.

«إلهی عظم البلاء و برح الخفاء و انقطع الرّجاء و ضاقت الأرض و منعت السّماء و إلیک المشتکی و علیک المعوّل فی الشّدّة و الرّخاء أللّهمّ صلّ علی محمّد و آل محمّد أولی الأمر الّذین فرضت علینا طاعتهم و عرّفتنا بذالک منزلتهم ففرّج عنّا بحقّهم فرجا عاجلا قریبا کلمح البصر أو هو أقرب یا محمّد یا علیّ یا علیّ یا محّمّد إکفی انی فانّکما کافیان و انصرانی فانّکما ناصران یا مولانا یا صاحب الزّمان الغوث ألغوث الغوث أدرکنی أدرکنی أدرکنی السّاعة السّاعة الساعة العجل العجل العجل یا أرحم الراحمین بحقّ محمّد و اله الطاهرین.» (2)

2*سرگذشت مادر قائم علیه السّلام

شاهزاده«ملیکه»دختر یشوعا،پدربزرگش امپراتور روم و از طرف مادر نبیرۀ یکی از حواریّون حضرت عیسی بن مریم علیهما السّلام و یکی از خوشبخت ترین بانوان جهان آفرینش است.

کیفیّت آمدن این بانوی بزرگوار و اتّصال به بیت وحی و نبوّت و شرح به دنیا آوردن«قطب»عالم امکان و ذخیرۀ خدای عالمیان و خلاصۀ ملکوتیان آسمان و چکیدۀ انبیا و رسل از سرگذشت های شیرین و شنیدنی و خواندنی تاریخ است.

دخت یشوعا در رحم آرام جان پرورده است

از بهر جسم این جهان جان جهان پرورده است

ص:491


1- 1) -مفاتیح الجنان: [1]ص 116 از مهج الدّعوات. [2]
2- 2) -مفاتیح الجنان:ص 115 [3] از کتاب بلد الأمین شیخ کفعمی.

وجه جمال ذات حق با شهد جان پرورده است

از بی نشان و لامکان نام و نشان پرورده است

فخر زمین و زینت هفت آسمان پرورده است

در مهد عزّت مهدی صاحب زمان پرورده است

1-در کتاب کمال الدین روایت شده است: (1)«محمّد بن علی بن محمّد بن حاتم.عن أحمد بن عیسی الوشاء عن أحمد بن طاهر القمی عن أبی الحسین محمّد بن یحیی الشیبانی قال:وردت کربلاء سنة ست و ثمانین و مائتین قال:وزرت قبر غریب رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله ثم انکفأت إلی مدینة السلام متوجها إلی مقابر قریش و قد تضرمت الهواجر و توقدت السماء و لما وصلت منها إلی مشهد الکاظم علیه السّلام و استنشقت نسیم تربته المغمورة من الرحمة المحفوفة بحدایق الغفران أکببت علیها بعبرات متقاطرة و زفرات متتابعة و قد حجب الدمع طرفی عن النظر فلما رقأت العبرة و انقطع النحیب و فتحت بصری و إذا أنا بشیخ قد انحنی صلبه و تقوس منکباه و ثفنت جبهته و راحتاه و هو یقول لآخر معه عند القبر:

یا ابن أخ فقد نال عمک شرفا بما حمله السیدان من غوامض الغیوب و شرایف العلوم التی لم یحمل مثلها إلا سلمان و قد أشرف عمک علی استکمال المدة و انقضاء العمر و لیس یجد فی أهل الولایة رجلا یفضی إلیه قلت:یا نفس یزال العناء و المشقة ینالان منک باتعابی الخف و الحافر فی طلب العلم و قد قرع سمعی من هذا الشیخ لفظ یدل علی علم جسیم و أمر عظیم؛

محمّد بن یحیی شیبانی گفت:در سال 286 به کربلا وارد شدم و قبر غریب رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله را زیارت کردم،سپس به سوی مدینة السلام(بغداد)حرکت کرده و متوجّه مقابر قریش(محلّ دفن کاظمین علیهما السّلام)شدم،درحالی که از شدّت گرما جان ها به لب رسیده و از آسمان آتش می بارید،هنگامی که به مشهد(حرم)امام کاظم علیه السّلام رسیدم و بوی تربت پیچیده شده به رحمت و محافظت شده با باغ های مغفرت آن حضرت را استنشاق نمودم،قطرات پی درپی اشک چشمانم را با دل سوزان به آن(تربت پاک)

ص:492


1- 1) -فی النسخة المطبوعة:اصول کافی و هو سهو و الصحیح ما أثبتناه راجع کمال الدین ج 2 ص 89. [1]

فروریختم،درحالی که اشک جلوی دید چشمانم را گرفته بود.

وقتی اشک چشمم ایستاد و ناله های پشت سر هم قطع شد،چشمانم را باز کرده، ناگهان پیرمردی را دیدم که پشتش خم و مانند کمان دولا گشته و پیشانی و دو پایش پینه بسته به کس دیگری که در کنار او نزد قبر ایستاده بود،می گفت:ای پسر برادرم! به تحقیق عموی تو وسیلۀ دو سیّد بزرگوار شرفی را نایل شده از مشکلات غیب ها و شرف های علوم که مانند آن را حمل نکرده است مگر سلمان(فارسی رضی اللّه عنه)،در حالی که عمویت مدّت عمر خود را گذرانده و سنّش به جایی رسیده است که(نزدیک است از دنیا بروم اما)از اهل ولایت(شیعیان علی)کسی را نیافتم که این علوم(اسرار را)در اختیار او قرار دهم.

(ابی الحسین گوید)گفتم:ای نفس من!این مشقّت ها و رنج ها را تحمل کردی و سواره و پیاده این همه دویدی تا علمی به دست آوری؛الان از این شیخ کلماتی به گوشم رسید که به علم فراوان و کار بزرگ دلالت می کند.

فقلت:أیها الشیخ و من السیدان؟قال النجمان المغیبان فی الثری بسر من رأی فقلت:

إنی اقسم بالموالاة و شرف محل هذین السیدین من الامامة و الوراثة أنی خاطب علمهما و طالب آثارهما و باذل من نفسی الایمان الموکدة علی حفظ أسرارهما قال:إنکنت صادقا فیما تقول فأحضر ما صحبک من الآثار عن نقلة أخبارهم فلما فتش الکتب و تصفح الروایات منها قال:صدقت أنا بشر بن سلیمان النخاس من ولد أبی أیوب الانصاری أحد موالی أبی الحسن و أبی محمّد علیهما السلام و جارهما بسر من رأی؛

پس گفتم:ای شیخ!آن دو سیّد بزرگوار(که تو را به این شرف عظیم علم رسانده اند کیستند؟!)گفت:دو ستاره ای که در سرّ من رأی(سامرا)زیر خاک غایب گشته اند.

گفتم:من سوگند می خورم به دوستی و شرف مقام این دو سیّد از جهت امامت و وراثت من خواهان علم آن دو و طالب آثارشان هستم و قسم های مهم می خورم که اسرار آن ها را حفظ نمایم(تو که می گفتی کسی را پیدا نکردی،اینک من برای یادگیری و شنیدن آن ها حاضرم).

گفت:اگر در گفتارت راست می گویی(برای اثبات دوستی خود)آن چه که از راویان

ص:493

شنیده ای(و یاد گرفته ای)بیاور.وقتی که مقداری از آن ها را بیان کردم و باور نمود، گفت:من بشر بن سلیمان برده فروش از اولاد ابو ایوب انصاری،یکی از دوست داران ابی الحسن(امام هادی)و ابی محمّد(امام حسن عسکری علیهما السّلام)و از همسایگان سرّ من رأی آن ها هستم.

قلت فأکرم أخاک ببعض ما شاهدت من آثارهما قال:کان مولای أبو الحسن علیه السّلام فقهنی فی علم الرقیق فکنت لا أبتاع و لا أبیع إلا باذنه فاجتنبت بذلک موارد الشبهات حتی کملت معرفتی فیه فأحسنت الفرق فیما بین الحلال و الحرام فبینا أنا ذات لیلة فی منزلی بسر من رأی و قد مضی هوی من اللیل إذ قد قرع الباب قارع فعدوت مسرعا فإذا بکافور الخادم رسول مولانا أبی الحسن علی بن محمّد علیهما السلام یدعونی إلیه فلبست ثیابی و دخلت علیه فرأیته یحدث ابنه أبا محمّد علیه السّلام و اخته حکیمة من وراء الستر فلما جلست قال:یا بشر إنک من ولد الانصار و هذه الولایة لم تزل فیکم یرثها خلف عن سلف و أنتم ثقاتنا أهل البیت و ساق الخبر نحوا مما رواه الشیخ إلی آخره؛ (1)

گفتم:پس با ذکر بعضی از آن چه را که مشاهده کرده ای از آثار(اعجاز آن ها)برادرت را گرامی بدار!

گفت:مولایم ابی الحسن علیه السّلام مرا در علم برده فروشی فقیه(آگاه)ساخت و من بدون اذن او خرید و فروش نمی کردم،به این خاطر از موارد شبهه انگیز این شغل پرهیز می کردم،به طوری که در این کار معرفتم کامل شد و به خوبی فرق حلال و حرام آن را تشخیص می دادم.

بدین جهت شبی در خانۀ خود در سرّ من رأی(سامرا)بودم و پاسی از شب گذشته بود.ناگهان در کوبیده شد با سرعت در را باز کردم،دیدم کافور خادم فرستادۀ مولای من حسن بن علیّ بن محمّد علیهما السّلام است مرا برای حضور در خدمت مولایم دعوت نمود.

لباسم را پوشیده و به خدمت رسیدم.دیدم با فرزندش ابی محمّد سخن می گوید

ص:494


1- 1) -بیان یباری السماء:أی یعارضها و یقال برح به الامر تبریحا جهده و أضر به و أو عز إلیه فی کذا أی تقدم و انکفأ أی رجع.کمال الدّین:ص 89/2؛ [1]بحار الأنوار:10/51 ب 1 ح 13. [2]

و خواهرش«حکیمه»نیز در پشت حضور داشت.

وقتی که نشستم،فرمود:ای بشر!تو از اولاد انصار هستی و این ولایت دایم در میان شما بوده و از همدیگر ارث می برید و شما مورد وثوق ما اهل بیت هستید.جریان را آن گونه که شیخ طوسی قدّس سرّه آورده است بیان کرد.(به حدیث بعدی توجّه نمایید.)

2-غیبت طوسی:جماعة عن أبی المفضل الشیبانی عن محمّد بن بحر بن سهل الشیبانی قال:قال بشر بن سلیمان النخاس و هو من ولد أبی أیوب الانصاری أحد موالی أبی الحسن و أبی محمّد و جارهما بسر من رأی:أتانی کافور الخادم فقال:مولانا أبو الحسن علی بن محمّد العسکری یدعوک إلیه فأتیته فلما جلست بین یدیه قال لی:یا بشر إنک من ولد الانصار و هذه الموالاة لم تزل فیکم یرثها خلف عن سلف و أنتم ثقاتنا أهل البیت و إنّی مزکّیک و مشرّفک بفضیلة تسبق بها الشیعة فی الموالاة بسرّ اطلعک علیه و انفذک فی ابتیاع أمة فکتب کتابا لطیفا بخط رومی و لغة رومیة و طبع علیه خاتمه و أخرج شقة (1)صفراء فیها مائتان و عشرون دینارا فقال:خذها و توجّه بها إلی بغداد و احضر معبر الفرات ضحوة یوم کذا فإذا وصلت إلی جانبک زواریق السبایا و تری الجواری فیها ستجد طوایف المبتاعین من وکلاء قواد بنی العباس و شر ذمة من فتیان العرب فإذا رأیت ذلک فأشرف من البعد علی المسمی عمر بن یزید النخاس عامة نهارک إلی أن تبرز للمبتاعین جاریة صفتها کذا و کذا لابسة حریرین صفیقین تمتنع من العرض و لمس المعترض و الانقیاد لمن یحاول لمسها و تسمع صرخة رومیة من وراء ستر رقیق فاعلم أنها تقول:و اهتک ستراه فیقول بعض المبتاعین علی ثلاثمأة دینار فقد زادنی العفاف فیها رغبة فتقول له بالعربیة:لو برزت فی زیّ سلیمان بن داود و علی شبه ملکه ما بدت لی فیک رغبة فاشفق علی مالک فیقول النخاس:فما الحیلة و لا بد من بیعک فتقول الجاریة:و ما العجلة و لا بد من اختیار مبتاع یسکن قلبی إلیه و إلی وفائه و أمانته.فعند ذلک قم إلی عمر بن یزید النخاس و قل له:إن معک کتابا ملطفة لبعض الاشراف کتبه بلغة رومیة و خط رومی و وصف فیه کرمه و وفائه و نبله

ص:495


1- 1) -الشقة بالکسر و الضم السبیبة المقطوعة من الثیاب المستطیلة و قد یکون تصحیف"حقة"و هی وعاء تسوی من خشب أو من العاج أو غیر ذلک.

و سخائه تناولها لتتأمل منه أخلاق صاحبه فان مالت إلیه و رضیته فأنا وکیله فی ابتیاعها منک.قال بشر بن سلیمان:فامتثلت جمیع ما حده لی مولای أبو الحسن علیه السّلام فی أمر الجاریة فلما نظرت فی الکتاب بکت بکاء شدیدا و قالت لعمر بن یزید:بعنی من صاحب هذا الکتاب و حلفت بالمحرجة و المغلظة (1)أنه متی امتنع من بیعها منه قتلت نفسها فما زلت اشاحه فی ثمنها حتی استقر الامر فیه علی مقدار ما کان أصحبنیه مولای علیه السّلام من الدنانیر فاستوفاه و تسلمت الجاریة ضاحکة مستبشرة و انصرفت بها إلی الحجیرة التی کنت آوی إلیها ببغداد فما أخذها القرار حتی أخرجت کتاب مولانا علیه السّلام من جیبها و هی تلثمه و تطبقه علی جفنها و تضعه علی خدها و تمسحه علی بدنها فقلت تعجبا منها تلثمین کتابا لا تعرفین صاحبه؟ فقالت:أیها العاجز الضعیف المعرفة بمحل أولاد الانبیاء أعرنی سمعک (2)و فرّغ لی قلبک أنا «ملیکة»بنت یشوعا بن قیصر ملک الروم و امّی من ولد الحواریین تنسب إلی وصی المسیح شمعون انبئک بالعجب.إنّ جدی قیصر أراد أن یزوجنی من ابن أخیه و أنا من بنات ثلاث عشرة سنة فجمع فی قصره من نسل الحواریین من القسیسین و الرهبان ثلاثمائة رجل و من ذوی الاخطار منهم سبعمائة رجل و جمع من امراء الاجناد و قواد العسکر و نقباء الجیوش و ملوک العشایر أربعة آلاف و أبرز من بهی ملکه عرشا مساغا من أصناف الجوهر و رفعه فوق أربعین مرقاة فلما صعد ابن أخیه و أحدقت الصلب و قامت الاساقفة عکفا و نشرت أسفار الانجیل تسافلت الصلب من الاعلی فلصقت الارض و تقوضت أعمدة العرش فانهارت إلی القرار وخر الصاعد من العرش مغشیا علیه فتغیرت ألوان الاساقفة و ارتعدت فرائصهم فقال کبیرهم لجدی:أیها الملک اعفنا من ملاقاة هذه النحوس الدالة علی زوال هذا الدین المسیحی و المذهب الملکانی فتطیر جدی من ذلک تطیرا شدیدا و قال للاساقفة:أقیموا هذه الأعمدة و ارفعوا الصلبان و احضروا أخا هذا المدبر لعاهر المنکوس جده لأزوّجه هذه الصبیة فیدفع نحوسه عنکم بسعوده و لما فعلوا ذلک حدث علی الثانی مثل ما حدث علی الاول

ص:496


1- 1) -المغلظة:المؤکدة من الیمین و المحرجة:الیمین التی تضیق مجال الحالف بحیث لا یبقی له مندوحة عن بر قسمه.
2- 2) من الإعارة أی أعطینی سمعک عاریة.

و تفرق الناس و قام جدی قیصر مغتما فدخل منزل النساء و ارخیت الستور و اریت فی تلک اللیلة کأن المسیح و شمعون و عدة من الحواریین قد اجتمعوا فی قصر جدی و نصبوا فیه منبرا من نور یباری السماء علوا و ارتفاعا فی الموضع الذی کان نصب جدی و فیه عرشه و دخل علیه محمّد صلّی اللّه علیه و اله و ختنه و وصیه علیه السّلام وعدة من أبنائه.فتقدم المسیح إلیه فاعتنقه فیقول له محمّد صلّی اللّه علیه و اله:یا روح اللّه إنی جئتک خاطبا من وصیک شمعون فتاته ملیکة لا بنی هذا و أومأ بیده إلی أبی محمّد علیه السّلام ابن صاحب هذا الکتاب فنظر المسیح إلی شمعون و قال له:قد أتاک الشرف فصل رحمک برحم آل محمّد علیهم السّلام قال:قد فعلت فصعد ذلک المنبر فخطب محمّد صلّی اللّه علیه و اله و زوجنی من ابنه و شهد المسیح علیه السّلام و شهد أبناء محمّد علیهم السّلام و الحواریون.فلما استیقظت أشفقت أن أقص هذه الرؤیا علی أبی وجدی مخافة القتل فکنت اسرها و لا ابدیها لهم و ضرب صدری بمحبة أبی محمّد علیه السّلام حتی امتنعت من الطعام و الشراب فضعفت نفسی و دق شخصی و مرضت مرضا شدیدا فما بقی فی مداین الروم طبیب إلا أحضره جدی و سأله عن دوائی فلما برح به الیأس قال:یا قرة عینی هل یخطر ببالک شهوة فازودکها فی هذه الدنیا فقلت:یا جدی أری أبواب الفرج علی مغلقة فلو کشفت العذاب عمن فی سجنک من اساری المسلمین و فککت عنهم الاغلال و تصدقت علیهم و منیتهم الخلاص رجوت أن یهب المسیح و امه عافیة فلما فعل ذلک تجلدت فی إظهار الصحة من بدنی قلیلا و تناولت یسیرا من الطعام فسر بذلک و أقبل علی إکرام الاساری و إعزازهم فاریت أیضا بعد أربع عشرة لیلة کأن سیدة نساء العالمین فاطمة علیها السّلام قد زارتنی و معها مریم بنت عمران و ألف من وصایف الجنان فتقول لی مریم هذه سیدة النساء علیها السّلام ام زوجک أبی محمّد فأتعلق بها و أبکی و أشکو إلیها امتناع أبی محمّد من زیارتی فقالت سیدة النساء علیها السّلام:إن ابنی أبا محمّد لا یزورک و أنت مشرکة باللّه علی مذهب النصاری و هذه اختی مریم بنت عمران تبرء إلی اللّه من دینک فان ملت إلی رضی اللّه تعالی و رضی المسیح و مریم علیهما السّلام و زیارة أبی محمّد إیاک فقولی أشهد أن لا إله إلا اللّه و أن أبی محمّدا رسول اللّه فلما تکلمت بهذه الکلمة ضمتنی إلی صدرها سیدة نساء العالمین و طیب نفسی و قالت الآن توقعی زیارة أبی محمّد و إنی منفذته

ص:497

إلیک فانتبهت و أنا أنول (1)و أتوقع لقاء أبی محمّد علیه السّلام فلما کان فی اللیلة القابلة رأیت أبا محمّد علیه السّلام و کأنّی أقول له:جفوتنی یا حبیبی بعد أن أتلفت نفسی معالجة حبک فقال:ما کان تأخری عنک إلا لشرکک فقد أسلمت و أنا زائرک فی کل لیلة إلی أن یجمع اللّه شملنا فی العیان فلما قطع عنی زیارته بعد ذلک إلی هذه الغایة.قال بشر:فقلت لها:و کیف وقعت فی الاساری فقالت:أخبرنی أبو محمّد علیه السّلام لیلة من اللیالی أن جدک سیسیر جیشا إلی قتال المسلمین یوم کذا و کذا ثم یتبعهم فعلیک باللحاق بهم متنکرة فی زی الخدم مع عدة من الوصایف من طریق کذا ففعلت ذلک فوقفت علینا طلایع المسلمین حتی کان من أمری ما رأیت و شاهدت و ما شعر بأنی ابنة ملک الروم إلی هذه الغایة أحد سواک و ذلک باطلاعی إیاک علیه و لقد سألنی الشیخ الذی وقعت إلیه فی سهم الغنیمة عن اسمی فأنکرته و قلت:

نرجس فقال:اسم الجواری.قلت:العجب أنک رومیة و لسانک عربی؟قالت:نعم من ولوع جدی و حمله إیای علی تعلم الآداب أن أو عز إلی امرأة ترجمانة له فی الاختلاف إلی و کانت تقصدنی صباحا و مساء و تفیدنی العربیة حتی استمر لسانی علیها و استقام قال بشر:فلما انکفأت بها إلی سر من رأی دخلت علی مولای أبی الحسن علیه السّلام فقال:کیف أراک اللّه عز الاسلام و ذل النصرانیة و شرف محمّد و أهل بیته علیهم السّلام قالت:کیف أصف لک یا ابن رسول اللّه ما أنت أعلم به منی قال:فانی احب أن اکرمک فأیما أحب إلیک عشرة آلاف دینار أم بشری لک بشرف الابد قالت:بشری بولد لی.قال لها:ابشری بولد یملک الدنیا شرقا و غربا و یملا الارض قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا قالت:ممن؟قال:ممن خطبک رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله له لیلة کذا فی شهر کذا من سنة کذا بالرومیة قال لها:ممن زوجک المسیح علیه السّلام و وصیه؟قالت:من ابنک أبی محمّد علیه السّلام فقال:هل تعرفینه قالت:و هل خلت لیلة لم یزرنی فیها منذ اللیلة التی أسلمت علی ید سیدة النساء علیها السّلام قال:فقال مولانا:یا کافور ادع اختی حکیمة فلما دخلت قال لها:هاهیه فاعتنقتها طویلا و سرت بها کثیرا فقال لها أبو الحسن علیه السّلام:یا بنت رسول اللّه خذیها إلی منزلک و علمیها الفرایض و السنن

ص:498


1- 1) -فی النّسخة المطبوعة«أقول»و هو سهو و الصّحیح ما أثبتناه یقال:نالت المرئة بالحدیث أو الحاجة-تنول -ای سمحت أو همّت.

فانها زوجة أبی محمّد و ام القائم علیه السّلام (1)

3-کمال الدین:ابن إدریس عن أبیه عن محمّد بن إسماعیل عن محمّد بن إبراهیم الکوفی عن محمّد بن عبد اللّه المطهری قال:قصدت حکیمة بنت محمّد علیه السّلام بعد مضی أبی محمّد علیه السّلام أسألها عن الحجة و ما قد اختلف فیه الناس من الحیرة التی فیها فقالت لی:

اجلس فجلست ثم قالت لی:یا محمّد إن اللّه تبارک و تعالی لا یخلی الارض من حجة ناطقة أو صامتة و لم یجعلها فی أخوین بعد الحسن و الحسین تفضیلا للحسن و الحسین علیهما السّلام و تمییزا لهما أن یکون فی الارض عدیلهما إلا أن اللّه تبارک و تعالی خص ولد الحسین بالفضل علی ولد الحسن کما خص ولد هارون علی ولد موسی و إن کان موسی حجة علی هارون و الفضل لولده إلی یوم القیامة و لا بد للامة من حیرة یرتاب فیها المبطلون و یخلص فیها المحقون:لئلا یکون للناس علی اللّه حجة بعد الرسل و إن الحیرة لا بد واقعة بعد مضی أبی محمّد الحسن علیه السّلام.فقلت:یا مولاتی هل کان للحسن علیه السّلام ولد فتبسمت ثم قالت:إذا لم یکن للحسن علیه السّلام عقب فمن الحجة من بعده؟و قد أخبرتک حدثینی بولادة مولای و غیبته علیه السّلام.قال:نعم کانت لی جاریة یقال لها نرجس:فزارنی ابن أخی علیه السّلام و أقبل یحد النظر إلیها فقلت له:یا سیدی لعلک هویتها فارسلها إلیک؟فقال:لا یا عمة لکنی أتعجب منها فقلت:و ما أعجبک؟فقال علیه السّلام:سیخرج منها ولد کریم علی اللّه عزّ و جلّ الذی یملا اللّه به الارض عدلا و قسطا کما ملئت جورا و ظلما فقلت:فارسلها إلیک یا سیدی؟فقال:استاذنی فی ذلک أبی قالت:فلبست ثیابی و أتیت منزل أبی الحسن فسلمت و جلست فبدأنی علیه السّلام و قال:یا حکیمة ابعثی بنرجس إلی ابنی أبی محمّد قالت:فقلت:یا سیدی علی هذا قصدتک أن أستأذنک فی ذلک فقال:یا مبارکة إن اللّه تبارک و تعالی أحب أن یشرکک فی الاجر و یجعل لک فی الخیر نصیبا قالت حکیمة:فلم ألبث أن رجعت إلی منزلی و زینتها و وهبتها لابی محمّد و جمعت بینه و بینها فی منزلی فأقام عندی أیاما ثم مضی إلی والده و وجهت بها معه.قالت حکیمة:فمضی أبو الحسن علیه السّلام و جلس أبو محمّد علیه السّلام مکان والده و کنت أزوره کما کنت أزور والده فجاءتنی نرجس یوما تخلع خفی و قالت:یا مولاتی ناولنی خفک فقلت:بل

ص:499


1- 1) -بحار الأنوار: [1]6/51 ب 1 ح 12 از غیبت طوسی.

أنت سیدتی و مولاتی و اللّه لا دفعت إلیک حفی لتخلعیه و لا خدمتینی بل أخدمک علی بصری فسمع أبو محمّد علیه السّلام ذلک فقال:جزاک اللّه خیرا یا عمة فجلست عنده إلی وقت غروب الشمس فصحت بالجاریة و قلت:ناولینی ثیابی لانصرف فقال علیه السّلام:یا عمتاه بیتی اللیلة عندنا فانه سیولد اللیلة المولود الکریم علی اللّه عزّ و جلّ الذی یحیی اللّه عزّ و جلّ به الارض بعد موتها قلت:ممن یا سیدی و لست أری بنرجس شیئا من أثر الحمل فقال:من نرجس لا من غیرها قالت:فوثبت إلی نرجس فقلبتها ظهر البطن فلم أربها أثرا من حبل فعدت إلیه فأخبرته بما فعلت فتبسم ثم قال لی:إذا کان وقت الفجر یظهر لک بها الحبل لان مثلها مثل ام موسی لم یظهر بها الحبل و لم یعلم بها أحد إلی وقت ولادتها لان فرعون کان یشق بطون الحبالی فی طلب موسی و هذا نظیر موسی علیه السّلام.قال حکیمة:فلم أزل أرقبها إلی وقت طلوع الفجر و هی نائمة بین یدی لا تقلب جنبا إلی جنب حتی إذا کان فی آخر اللیل وقت طلوع الفجر و ثبت فزعة فضممتها إلی صدری و سمیت علیها فصاح أبو محمّد علیه السّلام و قال:

اقرئی علیها إنا أنزلناه فی لیلة القدر فأقبلت أقرأ علیها و قلت لها:ما حالک؟قالت:ظهر الامر الذی أخبرک به مولای فأقبلت أقرأ علیها کما أمرنی فأجابنی الجنین من بطنها یقرأ کما أقرأ و سلم علی قالت حکیمة:ففزعت لما سمعت فصاح بی أبو محمّد علیه السّلام لا تعجبی من أمر اللّه عزّ و جلّ إن اللّه تبارک و تعالی ینطقنا بالحکمة صغارا و یجعلنا حجة فی أرضه کبارا فلم یستتم الکلام حتی غیبت عنی نرجس فلم أرها کأنه ضرب بینی و بینها حجاب فعدوت نحو أبی محمّد علیه السّلام و أنا صارخة فقال لی:ارجعی یا عمة فانک ستجدیها فی مکانها قالت:

فرجعت فلم ألبث أن کشف الحجاب بینی و بینها و إذا أنا بها و علیها من أثر النور ما غشی بصری و إذا أنا بالصبی علیه السّلام ساجدا علی وجهه جاثیا علی رکبتیه رافعا سبابتیه نحو السماء و هو یقول:أشهد أن لا إله إلا اللّه وحده لا شریک له و أن جدی رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و أن أبی أمیر المؤمنین ثم عد إماما إماما إلی أن بلغ إلی نفسه فقال علیه السّلام علیهم السّلام اللهم أنجز لی وعدی و أتمم لی أمری و ثبت وطأتی و املا الارض بی عدلا و قسطا.فصاح أبو محمّد الحسن علیه السّلام فقال:یا عمة تناولیه فهاتیه فتناولته و أتیت به نحوه فلما مثلت بین یدی أبیه و هو علی یدیّ سلّم علی أبیه فتناوله الحسن علیه السّلام و الطیر ترفرف علی رأسه فصاح بطیر منها فقال له:احمله و احفظه و ردّه إلینا فی کلّ أربعین یوما فتناوله الطایر و طار به فی جوّ السماء و أتبعه سایر الطیر

ص:500

فسمعت أبا محمّد یقول:أستودعک الّذی استودعته ام موسی فبکت نرجس فقال لها:

اسکتی فان الرضاع محرّم علیه إلا من ثدیک و سیعاد إلیک کما ردّ موسی إلی امه و ذلک قوله عزّ و جلّ"فرددناه إلی امّه کی تقر عینها و لا تحزن"قالت حکیمة:فقلت:ما هذا الطایر قال:

هذا روح القدس الموکّل بالائمة علیهم السلام یوفّقهم و یسدّدهم و یربّیهم بالعلم.قالت حکیمة:فلما أن کان بعد أربعین یوما ردّ الغلام و وجّه إلی ابن أخی علیه السّلام فدعانی فدخلت علیه فإذا أنا بصبی متحرک یمشی بین یدیه فقلت:سیدی هذا ابن سنتین فتبسّم علیه السّلام ثم قال:إن أولاد الانبیاء و الاوصیاء إذا کانوا أئمة ینشؤن بخلاف ما ینشؤ غیرهم و إن الصبی منا إذا أتی علیه شهر کان کمن یأتی علیه سنة و إن الصبی منا لیتکلم فی بطن امه و یقرأ القرآن و یعبد ربه عزّ و جلّ و عند الرضاع تطیعه الملائکة و تنزل علیه(کل)صباح(و)مساء.قالت حکیمة:

فلم أزل أری ذلک الصبی کل أربعین یوما إلی أن رأیته رجلا قبل مضی أبی محمّد علیه السّلام بأیام قلایل فلم أعرفه فقلت لابی محمّد علیه السّلام:من هذا الذی تأمرنی أن أجلس بین یدیه؟فقال:

ابن نرجس و هو خلیفتی من بعدی و عن قلیل تفقدونی فاسمعی له و أطیعی قالت حکیمة:

فمضی أبو محمّد علیه السّلام بأیام قلایل و افترق الناس کما تری و واللّه إنّی لأراه صباحا و مساء و إنّه لینبّئنی عمّا تسألونی عنه فاخبرکم و واللّه إنی لأرید أن أسأله عن الشئ فیبدءنی به و إنه لیرد علی الأمر فیخرج إلی منه جوابه من ساعته من غیر مسألتی و قد أخبرنی البارحة بمجیئک إلی و أمرنی أن اخبرک بالحق.قال محمّد بن عبد اللّه:فو اللّه لقد أخبرتنی حکیمة بأشیاء لم یطلع علیها أحد إلا اللّه عزّ و جلّ فعلمت أن ذلک صدق و عدل من اللّه عزّ و جلّ و أن اللّه عزّ و جلّ قد أطلعه علی ما لم یطلع علیه أحدا من خلقه.بیان:قوله علیه السّلام:و ثبت وطأتی:

الوطئ الدوس بالقدم سمی به الغزو و القتل لان من یطأ علی الشئ برجله فقد استقصی فی هلاکه و إهانته ذکره الجزری أی أحکم و ثبت ما وعدتنی من جهاد المخالفین و استیصالهم؛ (1)

ابن بابویه و شیخ طوسی به سندهای معتبر روایت کرده اند از بشر بن سلیمان برده فروش که از فرزندان ابو ایّوب انصاری بود و از شیعیان خاصّ امام علی نقی علیه السّلام و امام حسن عسگری علیه السّلام و همسایۀ ایشان در شهر سرّ من رأی بود،گفت:روزی خادم امام

ص:501


1- 1) -بحار الأنوار: [1]11/51 ب 1 ح 14 از کمال الدّین.

علی نقی به نزد من علیه السّلام آمد و مرا طلب نمود.چون به خدمت آن حضرت رفتم و نشستم،فرمود:تو از فرزندان انصاری،ولایت و محبّت ما اهل بیت همیشه در میان شما از زمان رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله تا حال بوده است و پیوسته محلّ اعتماد ما بوده اید و من تو را اختیار می کنم و به تفضیلی مشرّف می گردانم که به سبب آن،بر شیعیان در ولایت ما سبقت گیری و تو را به رازهای دیگر مطّلع می گردانم و به خریدن کنیزی می فرستم.

پس نامه ای پاکیزه به خط فرنگی و لغت فرنگی نوشته و مهر شریف خود بر آن زدند و کیسه زری بیرون آوردند که در آن دویست و بیست اشرفی بود.فرمودند:بگیر این نامه و زر را به سوی بغداد برو و در چاشت فلان روز بر سر جسر حاضر شو.چون کشتی های اسیران به ساحل رسد،جمعی از کنیزان در آن کشتی ها خواهی دید و جمعی از مشتریان از وکیلان امرای بنی عباس و قلیلی از جوانان عرب خواهی دید که بر سر اسیران جمع خواهند شد.پس از دور نظر کن به برده فروشی که عمرو بن یزید نام دارد در تمام روز تا هنگامی که از برای مشتریان کنیزی را ظاهر سازد که فلان و فلان صفت دارد و تمام اوصاف او را بیان فرمود و جامۀ حریر آکنده پوشیده است و آن کنیز از نظر کردن به مشتریان و دست گذاشتن ایشان با او ابا و امتناع خواهد نمود و خواهی شنید که از پس پرده صدای رومی از او ظاهر می شود.

پس بدان که به زبان رومی می گوید:وای که پردۀ عفتم دریده شد.پس یکی از مشتریان خواهد گفت:من سی صد اشرفی به قیمت این کنیز می دهم؛عفت او مرا در خریدن راغب تر گردانید.پس آن کنیز با لغت عربی به آن شخص خواهد گفت که اگر به زیّ حضرت سلیمان بن داود ظاهر شوی و پادشاهی او را بیابی،من به تو رغبت نخواهم کرد.مال خود را ضایع مکن و به قیمت من مده.

پس آن برده فروش می گوید:که من برای تو چه چاره کنم که به هیچ مشتری راضی نمی شوی و آخر از فروختن تو چاره ای نیست.پس آن کنیزک می گوید که چه تعجیل می کنی؟البتّه باید مشتری به هم رسد که دل من با او میل کند و اعتماد بر وفا و دیانت او داشته باشم.

پس در این وقت تو برو و به نزد صاحب کنیز و بگو که نامه ای با من هست که یکی از

ص:502

اشراف و بزرگواران از روی ملاطفت به لغت فرنگی و خط فرنگی نوشته است و در آن نامه کرم و سخاوت و وفاداری و بزرگواری خود را وصف کرده است،این نامه را به آن کنیز بده که بخواند.اگر به صاحب این نامه راضی شود،من از جانب آن بزرگ وکیلم که این کنیز را برای او خریداری نمایم.

بشر بن سلیمان گفت:آن چه حضرت فرموده بود واقع شد.همۀ دستورات را به عمل آوردم.چون کنیز در نامه نظر کرد،بسیار گریست و به عمرو بن یزید گفت:مرا به صاحب این نامه بفروش و سوگندهای عظیم یاد کرد که اگر مرا به او نفروشی،خود را هلاک می کنم.

پس با او در باب قیمت گفتگوی بسیار کردم تا آن که به همان قیمت راضی شد که حضرت امام علی نقی علیه السّلام به من داده بودند.پس زر را دادم و کنیز را گرفتم و کنیز شاد و خندان شد و با من آمد به حجره ای که در بغداد گرفته بودم و تا به حجره رسید،نامه امام را بیرون آورد و می بوسید و بر دیده ها می چسبانید و بر روی می گذاشت و به بدن می مالید.

پس من از روی تعجّب گفتم:نامه ای را می بوسی که صاحبش را نمی شناسی؟

کنیز گفت:ای عاجز کم معرفت!به بزرگی فرزندان و اوصیای پیغمبران!گوش خود به من بسپار و دل برای شنیدن سخن من فارغ بدار تا حال خود را برای تو شرح دهم.

من ملیکه دختر یشوعای فرزند قیصر پادشاه رومم و مادرم از فرزندان شمعون بن حمون بن صفا،وصی حضرت عیسی علیه السّلام است.تو را به امر عجیب خبر می دهم.

بدان که جدّم قیصر در هنگامی که سیزده ساله بودم،خواست که مرا به عقد فرزند برادر خود درآورد.پس جمع کرد در قصر خود سی صد نفر از نسل حواریون عیسی علیه السّلام و از علمای نصار!و عبّاد ایشان و هفت صد کس از صاحبان قدر و منزلت و چهار هزار نفر از امرای لشکر و سرداران عسکر و بزرگان سپاه و سرکردهای قبایل و فرمود که تختی حاضر ساختند که در ایّام پادشاهی خود به انواع جواهر تزیین شده بود و آن تخت دارای چهل پایه بود و بت ها و چلیپاهای خود را بر بلندی ها قرار دادند و پسر برادر خود در بالای تخت فرستاد.چون کشیشان انجیل ها را بر دست گرفتند که بخوانند،بت ها

ص:503

و چلیپاها سرنگون و همگی بر زمین افتادند و پاهای تخت خراب شد و تخت بر زمین افتاد و پسر برادر ملک از تخت افتاد و بی هوش شد.پس در آن حال رنگ های کشیشان متغیّر شد و اعضایشان بلرزید.

پس بزرگ ایشان به جدّم گفت:ای پادشاه!ما را از چنین امری معاف دار که به سبب آن نحوست ها روی نمود که دلالت می کند بر این که دین مسیحی به زودی زایل می گردد.

پس جدّم این امر را به فال بد دانست و به علما و کشیشان گفت که این تخت را بار دیگر برپا کنید و چلیپاها را به جای خود قرار دهید و حاضر گردانید و برادر این برگشته روزگار بدبخت را که این دختر را با او تزویج نماییم تا سعادت آن برادر دفع نحوست این برادر بکند چون چنین کردند و آن برادر دیگر را بر بالای تخت بردند و چون کشیشان شروع بخواندن انجیل کردند،باز همان حالت اوّل روی نمود و نحوست این برادر و آن برادر برابر بود و سرّ این کار را ندانستند که این از سعادت سروری است،نه نحوست دو برادر.پس مردم متفرّق شدند و جدّم غمناک به حرم سرا بازگشت و پرده های خجالت در آویخت.

چون شب شد به خواب رفتم و در خواب دیدم که حضرت مسیح و شمعون و جمعی از حواریین در قصر جدّم جمع شدند و منبری از نور نصب کردند که از رفعت بر آسمان سربلندی می کرد و در همان موضع قرار دادند که جدّم تخت را گذاشته بود.پس حضرت رسالت پناه محمّد صلّی اللّه علیه و اله با وصی و دامادش علی بن ابی طالب علیه السّلام و جمعی از امامان و فرزندان بزرگواران ایشان قصر را به قدوم خویش منور ساختند.پس حضرت مسیح با قدم های ادب از روی تعظیم و اجلال به استقبال حضرت خاتم الانبیا صلّی اللّه علیه و اله شتافت و دست در گردن مبارک آن جناب درآورد پس حضرت رسالت پناه صلّی اللّه علیه و اله فرمود:یا روح اللّه!آمده ایم که ملیکه فرزند وصی تو شمعون را برای این فرزند سعادتمند خود خواستگاری نماییم و اشاره فرمود به ماه برج امامت و خلافت امام حسن عسکری علیه السّلام فرزند آن کسی که تو نامه اش را به من دادی.پس حضرت نظر افکند به سوی حضرت شمعون و فرمود:شرف دو جهانی به تو روی آورده،رحم خود

ص:504

را به رحم آل محمّد صلّی اللّه علیه و اله پیوند کن.

پس شمعون گفت:قبول نمودم.پس همگی بر آن منبر نور برآمدند و حضرت رسول صلّی اللّه علیه و اله خطبه ای انشا فرمودند و با حضرت مسیح علیه السّلام مرا به امام حسن عسکری علیه السّلام عقد بستند و حضرت رسول صلّی اللّه علیه و اله با حواریون گواه شدند.

چون از آن خواب سعادت مآب بیدار شدم،از بیم کشتن،آن خواب را برای جدّم نقل نکردم و این گنج رایگان را در سینه پنهان داشتم و آتش محبّت آن خورشید فلک امامت روزبه روز در کانون سینه ام مشتعل می شد و سرمایۀ صبر و قرار مرا به باد فنا می داد تا به حدّی که خوردن و آشامیدن بر من حرام شد و هر روز چهره ام افسرده می شد و بدن می کاهید و آثار عشق نهانی در بیرون وجودم ظاهر می گردید.پس در شهرهای روم طبیبی نماند،مگر آن که جدّم برای معالجه من حاضر کرد و از دوای درد من از او سؤال کرد که هیچ سودی نبخشید.

چون از علاج درد من مأیوس ماند،روزی به من گفت:ای نور چشم من!آیا در خاطرت چیزی و آرزویی در دنیا هست که برای تو به عمل آورم؟

گفتم:ای جدّ من!درهای فرج بر روی خود بسته می بینم،اگر شکنجه و آزار اسیران مسلمانان که در زندان تواند دفع نمایی و بندها و زنجیرها از ایشان بگشایی و ایشان را آزاد کنی،امیدوارم که حضرت مسیح علیه السّلام و مادرش عافیتی به من بخشند.

چون چنین کرد،اندک صحّتی از خود ظاهر ساختم و اندک طعامی تناول نمودم.

پس خوشحال و شاد شد و بعد از آن اسیران مسلمانان را عزیز و گرامی داشت.پس بعد از چهارده شب در خواب دیدم که بهترین زنان عالمیان فاطمه زهرا علیها السّلام به دیدن من آمد و حضرت مریم علیها السّلام با هزار کنیز از حوریان بهشت در خدمت آن حضرت بودند.پس مریم به من گفت:این خاتون بهترین زنان و مادر شوهر تو امام حسن عسکری علیه السّلام است.پس دامن او را گرفتم و گریستم و شکایت کردم که امام حسن علیه السّلام به من جفا می کند و از دیدن من ابا می نماید.

پس آن حضرت فرمود:چگونه فرزند من به دیدن تو بیاید و حال آن که به خدا شرک می آوری و بر مذهب ترسا هستی و خواهرم،مریم و دختر عمران نیز به سوی خدا از

ص:505

دین تو بیزاری می جوید،اگر میل داری که حق تعالی و مریم از تو خوشنود گردند و امام حسن عسکری علیه السّلام به دیدن تو بیاید،پس بگو:«أشهد أن لا إله إلاّ اللّه و أنّ محمّدا رسول اللّه».

زمانی که این دو کلمه طیّبه را تلفّظ نمودم؛حضرت سیدة النسا مرا به سینه خود چسبانید و دلداری داد و فرمود:اکنون منتظر آمدن فرزند من باش که من او را به سوی تو می فرستم.پس بیدار شدم و آن دو کلمۀ طیّبه را بر زبان می راندم و انتظار ملاقات آن حضرت را می بردم.چون شب آینده درآمد و به خواب رفتم،خورشید جمال آن حضرت طالع گردید.گفتم:ای دوست من!بعد از آن که دلم را اسیر محبّت خود گردانیدی،چرا از مفارقت جمال خود مرا چنین جفا دادی؟

فرمود:دیر آمدن به نزد تو نبود،مگر برای آن که مشرک بودی.اکنون که مسلمان شدی،هر شب نزد تو خواهم بود تا آن که حق تعالی من و تو را در ظاهر به یکدیگر برساند و این هجران را به وصال مبدّل گرداند.پس از آن شب تا حال یک شب نگذشته است که درد هجران مرا به شربت وصال دوا نفرماید.

بشر سلیمان گفت:چگونه در میان اسیران افتادی؟

گفت:امام حسن عسکری علیه السّلام در شبی از شب ها به من خبر داد که در فلان روز جدّت لشکری به جنگ مسلمانان خواهد فرستاد.تو خود را در میان کنیزان و خدمتکاران بینداز به هیأتی که تو را نشناسند و از پی آن ها روانه شو و از فلان راه برو و چنان کردم.

طلایۀ لشکر مسلمانان به ما برخوردند و ما را اسیر کردند و آخر کار من آن بود که دیدی و تا حال کسی به غیر از تو ندانسته است که من دختر پادشاه رومم و مردی پیر که در غنیمت من به حصّه او افتادم،از نام من سؤال کرد،گفتم:نرجس نام دارم.گفت:

این نام کنیزان است.

بشر گفت:این عجب است که تو از اهل فرنگی و زبان عربی را نیک می دانی؟گفت از بسیاری محبّتی که جدّم نسبت به من داشت،می خواست مرا به یادگرفتن آداب نیکو و خوب بدارد.زن مترجمی را که زبان فرنگی و عربی هردو می دانست مقرّر کرده بود که

ص:506

هر صبح و شام می آمد و لغت عربی به من می آموخت تا آن که زبانم به این لغت جاری شد.

بشر گوید:من او را به سرّ من رأی بردم و به خدمت امام علی نقی علیه السّلام رسانیدم.

حضرت کنیزک را خطاب کرد که چگونه حق سبحانه و تعالی عزت دین اسلام را و مذلّت دین نصارا را و شرف و بزرگواری محمّد صلّی اللّه علیه و اله و اولاد او را به تو نمود؟

گفت:چگونه وصف کنم برای تو چیزی را که تو از من بهتر می دانی؛یابن رسول اللّه!

پس حضرت فرمود:می خواهم تو را گرامی دارم.کدام یک نزد تو بهتر است.اینک ده هزار اشرفی به تو دهم یا تو را بشارت دهم به شرف ابدی؟

گفت:بشارت به شرف را می خواهم و مال نمی خواهم.

حضرت فرمود:بشارت باد تو را به فرزندی که پادشاه مشرق و مغرب عالم شود و زمین را پر از عدل و داد کند،بعد از آن که پر از ظلم و جور شده باشد.

گفت:این فرزند از کی بوجود خواهد آمد؟!

فرمود:از آن کسی که حضرت رسالت صلّی اللّه علیه و اله تو را برای او خواستگاری کرد.سپس از او پرسید:حضرت مسیح علیه السّلام و وصی او تو را به عقد چه کسی درآورد؟

گفت:به عقد فرزند تو امام حسن عسکری علیه السّلام.

حضرت فرمود:آیا او را می شناسی؟

گفت:از آن شبی که به دست بهترین زنان مسلمان شده ام،شبی نگذشته است که او به دیدن من نیامده باشد.

پس حضرت کافور خادم را طلبید و گفت:برو و خواهرم حکیمه خاتون را طلب کن!

چون حکیمه داخل شد،حضرت فرمود:این همان کنیز است که می گفتم.حکیمه خاتون او را دربرگرفت و بسیار نوازش کرد و شاد شد.

پس حضرت فرمود:ای دختر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله او را ببر خانه خود و واجبات و سنّت ها را به او بیاموز که او زن حسن عسکری و مادر صاحب الأمر علیهما السّلام است.»

کلینی و ابن بابویه و شیخ طوسی و سیّد مرتضی-رحمة اللّه علیهم-و غیر ایشان از

ص:507

محدّثین عالی شأن به سندهای معتبر از حکیمه خاتون روایت کرده اند که روزی حضرت امام حسن عسکری علیه السّلام به خانۀ من تشریف آوردند و نگاه تندی به نرجس خاتون کردند.پس عرض کردم:که اگر شما خواهان او هستی به خدمت شما بفرستم.

فرمود:که ای عمّه!این نگاه تند از روی تعجّب بود؛زیرا که به این زودی حق تعالی از او فرزند بزرگواری بیرون آورد که عالم را پر از عدالت کند،بعد از آن که از ظلم و جور پر شده باشد.

گفتم:او را بفرستم نزد شما؟

فرمود:دراین باره از پدر بزرگوارم رخصت بطلب.

حکیمه خاتون گوید:جامه های خود را پوشیدم و به خانه برادرم امام علی نقی علیه السّلام رفتم.چون سلام کردم و نشستم،بی آن که من سخنی بگویم،حضرت از ابتدا فرمود:ای حکیمه!نرجس را برای فرزندم بفرست.

گفتم:ای سیّد من!از برای همین مطلب به خدمت تو آمدم که در این امر رخصت بگیرم.

فرمود:ای بزرگوار!صاحب برکت خدا می خواهد که تو را در چنین ثوابی شریک گرداند و بهرۀ عظیمی از خیر و سعادت به تو کرامت فرماید که تو را واسطۀ چنین امری کرد.

حکیمه گفت:زود به خانه خود برگشتم و زفاف آن معدن فتوّت و سعادت را در خانه خود واقع ساختم.بعد از آن چند روزی آن سعد اکبر را با آن زهره منظر به خانه خورشید انور؛یعنی والد مطهر او بردم و بعد از چند روز آن آفتاب مطلع امامت در مغرب عالم بقا غروب نمود و ماه برج خلافت امام حسن عسکری علیه السّلام در امامت جانشین او گردید و من پیوسته به عادت مقرّر زمان پدر،به خدمت آن امام می رسیدم.پس روزی نرجس خاتون آمد و گفت:ای خاتون!پا دراز کن که کفش از پایت بیرون کنم.

گفتم:بلکه تویی خاتون و صاحب،من هرگز نگذارم که تو کفش از پای من در

ص:508

آوری و مرا خدمت کنی،بلکه من تو را خدمت می کنم و منّت بر دیده می نهم.

چون حضرت امام حسن عسکری علیه السّلام این سخن را از من شنید،گفت:خدا جزای خیر دهد،ای عمّه!پس در خدمت آن جناب نشستم تا وقت غروب آفتاب.

پس صدا زدم به کنیز خود که بیاور جامه های مرا تا بروم.

حضرت فرمود:ای عمّه!امشب نزد ما باش که این شب متولد می شود فرزند گرامی که حق تعالی به او زنده می گرداند زمین را به علم و ایمان و هدایت،بعد از آن که مرده باشد به شیوع کفر و ضلالت.

گفتم:از چه کسی متولد می شود؟ای سیّد من!من که در نرجس هیچ اثر حملی نمی یابم فرمود:که از نرجس به هم می رسد نه از دیگری.

پس جستم پشت و شکم نرجس را ملاحظه کردم،هیچ گونه اثری نیافتم.

پس برگشتم و عرض کردم:حضرت تبسّم نمود و فرمود:چون صبح شود اثر حمل بر او ظاهر خواهد شد و مثل او مثل مادر موسی است که تا هنگام ولادت هیچ تغییری بر او ظاهر نشد و احدی بر حال او مطّلع نگردید؛زیرا که فرعون برای طلب حضرت موسی شکم زنان حامله را می شکافت و حال این فرزند نیز در این امر به حضرت موسی شبیه است.

در روایت دیگر آمده است که حضرت فرمود:حمل ما اوصیای پیغمبران در شکم نمی باشد و در پهلو می باشد و از رحم بیرون نمی آید،بلکه از ران مادران فرود می آییم؛زیرا که ما نورهای حق تعالی هستیم و چرک و نجاست را از ما دور گردانیده است.)حکیمه گفت:به نزد نرجس رفتم و این حال را به او گفتم.

گفت:ای خاتون!هیچ اثری در خود مشاهده نمی نمایم.

پس شب در آن جا ماندم و افطار کردم و نزدیک نرجس خوابیدم و در هر ساعت از او خبر می گرفتم و او به حال خود خوابیده بود.هر ساعت حیرتم زیاده می شد و در این شب بیش از شب های دیگر به نماز و تهجد برخاستم و نماز شب ادا کردم، چون به نماز وتر رسیدم،نرجس از خواب جست و وضو ساخت و نماز شب را به جای آورد.چون نظر کردم،صبح کاذب طلوع کرده بود.پس نزدیک شد شکّی در

ص:509

دلم پدید آید از وعده ای که حضرت فرموده بود.ناگاه حضرت امام حسن علیه السّلام از حجره خود صدا زدند:شک مکن که وقتش نزدیک رسیده است.

در این وقت در نرجس اضطراب مشاهده کردم.پس او را دربرگرفتم و نام الهی را بر او خواندم.باز حضرت صدا زدند که سوره قدر را بر او بخوان.پس از او پرسیدم که چه حال داری؟

گفت:ظاهر شده است اثر آن چه مولایم فرمود.

پس چون شروع کردم به خواندن سوره قدر و شنیدم که آن طفل در شکم مادر با من همراهی می کرد در خواندن و بر من سلام کرد،من ترسیدم.پس حضرت صدا کرد که تعجّب مکن،از قدرت حق تعالی که طفلان ما را به حکمت گویا می گرداند و ما را در بزرگی حجّت ساخته در زمین است.

چون کلام امام حسن علیه السّلام تمام شد،نرجس از دیدۀ من غایب شد،گویا پرده ای میان من و او حایل گردید.پس فریادکنان به سوی حضرت امام حسن عسکری علیه السّلام دویدم.حضرت فرمود:برگرد ای عمّه که او را در جای خود خواهی یافت!چون برگشتم،پرده گشوده شد و در نرجس نوری مشاهده کردم که دیدۀ مرا خیره کرد و حضرت صاحب را دیدم که رو به قبله به سجده افتاده به زانوها و انگشتان سبابه را به آسمان بلند کرده و می گوید:

اشهد ان لا إله إلاّ اللّه وحده لا شریک له و انّ جدّی رسول اللّه و انّ ابی امیر المؤمنین وصیّ رسول اللّه

پس یک یک امامان را شمرد تا به خودش رسید،فرمود:

اللهمّ انجز لی وعدی و اتمم لی امری و ثبّت وطأتی و أملأ ألأرض بی عدلا و قسطا.

خداوندا!وعدۀ نصرت که به من فرموده ای،وفا کن و امر خلافت و امامت مرا تمام کن،استیلا و انتقام مرا از دشمنان ثابت گردان و زمین را به سبب من از عدل و داد پر کن.

و در روایتی چنین آمده است که وقتی حضرت صاحب الامر علیه السّلام متولد شد، نوری از او ساطع گردید که به آفاق آسمان پهن شد و مرغان سفیدی را دیدم که از

ص:510

آسمان به زیر می آمدند و بال های خود را بر سر و روی و بدن آن حضرت می مالیدند و پرواز می کردند.پس حضرت امام حسن علیه السّلام مرا آواز داد که ای عمّه!فرزند مرا بگیر و به نزد من بیاور!

چون برگرفتم،او را ختنه کرده و ناف بریده و پاک و پاکیزه یافتم و بر ذراع(بازو) راستش نوشته بود که وَ قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً حق آمد و باطل مضمحل شده و محو گردید،به درستی که باطل مضمحل شدنی است.حکیمه گفت:چون آن فرزند سعادتمند را به نزد آن حضرت بردم،همین که نظرش بر پدرش افتاد،سلام کرد.پس حضرت او را گرفت و زبان مبارک بر دو دیده اش مالید و زبان را در دهان و هردو گوشش گردانید و او را بر کف دست چپ نشانید و دست بر سرش مالید و گفت:ای فرزند!سخن بگو به قدرت الهی!

پس صاحب الامر استعاذه فرمود و گفت:

وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ وَ نُمَکِّنَ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَ نُرِیَ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ جُنُودَهُما مِنْهُمْ ما کانُوا یَحْذَرُونَ

این آیۀ کریمه موافق با احادیث معتبره در شأن آن حضرت و آبای بزرگوار آن حضرت نازل شده است و ترجمه ظاهرش این است:می خواهیم منّت گذاریم بر جماعتی که ایشان را ستمکاران در زمین شما ضعیف گرداینده اند و ایشان را پیشوایان در دین بگردانیم و وارثان زمین بگردانیم و در زمین تمکّن و استیلا بخشیم و بنماییم فرعون و هامان را و لشکرهای ایشان را از آن امامان آن چه را حذر می کردند.

پس آن حضرت(صاحب الامر)-صلوات اللّه علیه-صلوات بر حضرت رسالت و امیر المؤمنین و جمیع امامان علیهم السّلام فرستاد تا پدر بزرگوار خود،پس در این حال مرغان بسیار نزدیک سر مبارک آن جناب جمع شدند،پس به یکی از آن مرغان صدا زد که این طفل را بردار و نیکو محافظت نما و هر چهل روز یک مرتبه به نزد ما بیاور.

مرغ آن جناب را گرفت و به سوی آسمان پرواز کرد و سایر مرغان نیز از عقب او پرواز کردند.سپس حضرت امام حسن علیه السّلام فرمود:سپردم تو را به آن کسی که مادر موسی،موسی را سپرد.در این حال نرجس خاتون گریان شد،حضرت فرمود:

ص:511

ساکت شو که شیر از پستان غیر تو نخواهد خورد و به زودی آن را به سوی تو برمی گردانند،چنان چه حضرت موسی را به مادرش بگردانیدند؛زیرا که حق تعالی فرموده است:«پس برگردانیدیم موسی را به سوی مادرش تا دیده مادرش با او روشن گردد.»

حکیمه خاتون پرسید که این مرغ چه کسی بود که صاحب را به او سپردی؟! فرمود:او روح القدس است که موکّل به ائمّه می باشد که ایشان را موفّق می گرداند از جانب خدا و از خطا نگاه می دارد و ایشان را به علم زینت می دهد.

حکیمه گفت:چون چهل روز گذشت،به خدمت آن حضرت رفتم.چون داخل شدم،دیدم طفلی در میان خانه راه می رود.گفتم:ای سیّد من!این طفل دوساله از کیست؟

حضرت تبسّم نمود و فرمود:اولاد پیغمبران و اوصیای ایشان هرگاه امام باشند برخلاف اطفال دیگر نشو نما می کنند و یک ماهه ایشان مانند یک سالۀ دیگران است و ایشان در شکم مادر سخن می گویند و قرآن می خوانند و عبادت پروردگار می نمایند و در هنگام شیر خوردن ملائکه فرمان ایشان می برند و هر صبح و شام بر ایشان نازل می شوند.

حکیمه فرمود:در زمان امام حسن عسکری علیه السّلام هر چهل روز یک مرتبه به خدمت او می رسیدم تا آن که چند روزی قبل از وفات آن حضرت او را ملاقات کردم به صورت مرد کامل،او را به فرزند برادر خود نشناختم.گفتم:این مرد کیست که مرا می فرمایی نزد او بنشینم.

فرمود:این فرزند نرجس است و خلیفه من بعد از من است و به زودی من از میان شما می روم،باید سخن او را قبول کنی و امر او را اطاعت نمایی.

بعد از چند روز حضرت امام حسن علیه السّلام به عالم قدس ارتحال نمود و اکنون من حضرت صاحب الامر علیه السّلام را هر صبح و شام ملاقات می نمایم و از هرچه سؤال می کنم،مرا خبر می دهد و گاهی که می خواهم سؤالی بکنم،هنوز سؤال نکرده جواب می فرماید.

ص:512

در روایات وارد شده است که حکیمه خاتون گفت:بعد از سه روز از ولادت حضرت صاحب الامر علیه السّلام مشتاق لقای او شدم،رفتم به خدمت حضرت امام حسن عسکری علیه السّلام و پرسیدم که مولای من کجاست؟

فرمود:او را به آن کسی سپردم که از ما و تو به او احق و اولی بود.چون روز هفتم شود،به نزد ما بیا و چون روز هفتم رفتم،گهواره ای دیدم.به سوی گهواره دویدم.

مولای خود را دیدم چون ماه شب چهاردهم بر روی من می خندید و تبسّم می فرمود.پس حضرت امر فرمود:فرزند مرا بیاور!

چون به خدمت آن حضرت بردم،زبان در دهان مبارکش گردانید و فرمود:سخن بگو ای فرزند!

حضرت صاحب الامر علیه السّلام شهادتین فرمود و صلوات بر حضرت رسالت پناه و سایر ائمّه علیهم السّلام فرستاد و بسم اللّه گفت و آیه ای که گذشت تلاوت نمود.پس حضرت امام حسن عسکری علیه السّلام فرمود:بخوان ای فرزند آن چه حق سبحانه و تعالی بر پیغمبران فرستاده است!

پس ابتدا نمود از صحف آدم و به زبان سریانی خواند و کتاب ادریس و کتاب نوح و کتاب هود و کتاب صالح و صحف ابراهیم و تورات موسی و زبور داود و انجیل عیسی و قرآن جدم محمّد مصطفی صلّی اللّه علیه و اله را خواند.پس قصه های پیغمبران را یاد کرد (1).

ص:513


1- 1) -روزی سلمان و ابا ذر و مقداد و عمار و حذیفه و ابو هیثم و خزیمه و ابو طفیل عامر بن واثله به حضور رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله رسیده و با حالت غمبار گفتند:ای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله از قوم(دارودسته مخالف)پشت سر برادر و پسرعمویت(علی)حرف هایی می شنویم که ما را ناراحت می کند.رسول خدا ضمن روایت مفصّلی که برای آن ها دربارۀ علی علیه السّلام تشریح نمود(تا به این جا رسید که)مادرش(فاطمه بنت اسد)به من گفت:دستت را دراز کن!دست راستم را به سویش بردم،دیدم علی روی دست من است.دست راستش را به گوش راست خود گذاشته،اذان و اقامه ابراهیمی می گوید و به یگانگی خدا و به رسالت من شهادت می دهد.سپس به طرف من خم شد و گفت:«السّلام علیک یا رسول اللّه ثمّ قال:لی یا رسول اللّه أقرء؟!قلت إقرأ فو الّذی نفس محمّد بیده لقد ابتدأ بالصّحف الّتی أنزلها اللّه عزّ و جلّ علی آدم فقام بها شیث فتلاها إلی آخر حرف فیها؛سلام بر تو باد ای رسول خدا،آیا بخوانم؟!گفتم:بخوان!قسم به خدایی که جانم در دست اوست،شروع کرد به خواندن صحیفه هایی که خداوند به آدم نازل کرده بود و پسرش

ص:514

حضرت امام حسن عسکری علیه السّلام فرمود:چون حق تعالی مهدی این امت را به من

ص:515

عطا فرمود،دو ملک فرستاد که او را به سراپرده عرش رحمانی برند.پس حق تعالی به او خطاب نمود:مرحبا به تو ای بندۀ من که تو را خلق کرده ام برای یاری دین خود و اظهار امر شریعت خود و تویی هدایت یافته بندگان من!

قسم به ذات خودم که مردم را به اطاعت تو ثواب می دهم و به نافرمانی تو عقاب می کنم و به سبب شفاعت و هدایت تو بندگان را می آمرزم و به مخالفت تو ایشان را عقاب می کنم.ای دو ملک!برگردانید او را به سوی پدرش و از جانب من او را سلام برسانید و بگویید که او در پناه حفظ و حمایت من است.او را از شرّ دشمنان حراست می نمایم تا هنگامی که او را ظاهر می نمایم و حق را با او برپا می دارم و باطل را با او سرنگون می سازم و دین حق برای من خالص باشد. (1)

در حقّ الیقین نیز ولادت شریف آن حضرت را به همین کیفیت نقل کرده؛از جمله فرموده:محمّد بن عثمان عمروی روایت کرده که چون آقای ما حضرت صاحب الامر علیه السّلام متولد شد،حضرت امام حسن عسکری علیه السّلام پدرم را طلبید و فرمود:ده هزار رطل که قریب به هزار من می باشد نان و ده هزار رطل گوشت تصدّق کنند بر بنی هاشم و غیر ایشان و گوسفند بسیاری برای عقیقه بکشند.نسیم و ماریه کنیزان حضرت امام حسن عسکری علیه السّلام روایت کرده اند:چون حضرت قائم علیه السّلام متولد شد،به دو زانو نشست و انگشتان شهادت را به سوی آسمان نمود و عطسه کرد و گفت:الحمد للّه رب العالمین و صلّی اللّه علی محمّد و اله

سپس فرمود:ظالمان گمان کردند که حجّت خدا برطرف خواهد شد،اگر خداوند مرا رخصت گفتن بدهد،شکّی نخواهد ماند.

هم چنین نسیم روایت کرده است:یک شب بعد از ولادت آن حضرت به خدمت او رفتم و عطسه کردم.فرمود:«یرحمک اللّه»من بسیار خوشحال شدم.پس فرمود:می خواهی بشارت دهم تو را در عطسه؟!گفتم:بلی،فرمود:امان است از مرگ تا سه روز.

ص:516


1- 1) -جلاء العیون، [1]از علامه مجلسی قدّس سرّه.

علاّمۀ مجلسی رحمهم اللّه در جلاء العیون فرمود:اشهر در تاریخ ولادت شریف آن حضرت آن است که در سال دویست و پنجاه و پنجم هجرت واقع شده است و برخی پنجاه و شش و بعضی پنجاه و هشت نیز گفته اند و مشهور آن است که روز ولادت شب جمعه پانزدهم ماه شعبان بود و بعضی هشتم شعبان هم گفته اند و به اتّفاق ولادت آن جناب در سرّ من رأی واقع شد و به اسم و کنیت با حضرت رسالت صلّی اللّه علیه و اله موافق است و در زمان غیبت،اسم آن جناب را مذکور ساختن جایز نیست و حکمت آن مخفی است و القاب شریف آن جناب مهدی و خاتم و منتظر و حجّت و صاحب است.

3*دیدارکنندگان قائم

اشاره

دیدارکنندگان وجود مقدّس حضرت«قائم علیه السّلام»قبل از غیبت و بعد از غیبت آشکار و در رؤیا،شناخته و ناشناخته با توسّل و بدون توسّل در شهرها و بیابانها با علما و اشخاص عادّی در سرزمین های عرب و عجم بیرون از شمارش و احصا است و در این موارد کتاب های فراوانی نوشته شده است که امکان گنجاندن فهرست آن ها از حجم این کتاب خارج است و فقط به چند مورد آن توجّه نمایید.

1-در بیان جریان ولادت آن حضرت کسانی و بزرگانی مانند حکیمه خاتون و غیر او،آن وجود مبارک را دیده و صدایش را شنیده اند،آورده شده است به آن جا رجوع شود.

2-غیبت طوسی:«جعفر بن محمّد بن مالک عن محمّد بن عبد اللّه بن جعفر عن محمّد بن أحمد الانصاری قال:وجه قوم من المفوّضة و المقصّرة کامل بن إبراهیم المدنی إلی أبی محمّد علیه السّلام قال کامل:فقلت فی نفسی أسأله لا یدخل الجنة إلا من عرف معرفتی و قال بمقالتی قال:فلما دخلت علی سیدی أبی محمّد علیه السّلام نظرت إلی ثیاب بیاض ناعمة علیه فقلت فی نفسی:ولی اللّه و حجته یلبس الناعم من الثیاب و یأمرنا نحن بمواساة الاخوان و ینهانا عن لبس مثله.فقال متبسما؛

در کتاب غیبت طوسی از جعفر بن محمّد بن مالک،از محمّد بن عبد اللّه بن جعفر،از

ص:517

محمّد بن احمد انصاری آمده است:گروهی از قایلین به تفویض و مقصّره(شخصی به نام)کامل بن ابراهیم مدنی را خدمت امام حسن عسکری علیه السّلام فرستادند.کامل گفت:

در نزد خود گفتم که به او می گویم:کسی به بهشت داخل نشود،مگر آن که مانند من (حق)را بشناسد و معتقد به(شناخته ها و)گفته های من باشد(یعنی آن گونه که من ولایت و امامت را شناخته ام بشناسد).

سپس گفت:وقتی که به حضور آقایم ابی محمّد علیه السّلام داخل شدم،چشمم به لباس سفید و نرم او افتاد.پیش خود گفتم:ولیّ خدا و حجّت او لباس نرم می پوشد و ما را به مواسات برادران(دینی)امر می کند و از پوشیدن این گونه لباس ها نهی می کند!(چون این دغدغه از ذهنم گذشت آن حضرت)با حالت تبسّم فرمود:

یا کامل و حسر(عن)ذراعیه فإذا مسح أسود خشن علی جلده فقال:هذا للّه و هذا لکم فسلمت و جلست إلی باب علیه ستر مرخی فجاءت الریح فکشفت طرفه فإذا أنا بفتی کأنه فلقة قمر من أبناء أربع سنین أو مثلها.فقال لی یا کامل بن إبراهیم فاقشعررت من ذلک و الهمت أن قلت:لبیک یا سیدی فقال:جئت إلی ولی اللّه و حجته و بابه تسأله هل یدخل الجنة*إلا من عرف معرفتک و قال بمقالتک؟فقلت:إی و اللّه قال:إذن و اللّه یقل داخلها و اللّه إنه لیدخلها قوم یقال لهم الحقّیّة قلت:یا سیدی و من هم؟قال:قوم من حبهم لعلی یحلفون بحقه و لا یدرون ما حقه و فضله.ثم سکت علیه السّلام عنی ساعة؛

ای کامل!(نگاه کن)و آستین هایش را بالا زد،ناگهان لباس سیاه و خشن چسبیده به پوستش را دیدم.پس فرمود:این(خشن)برای خدا و این یکی(نرم)برای شماست! پس سلام کرده و نشستم کنار دری که پرده به آن آویخته شده بود.ناگهان بادی وزید و پرده را کنار زد و چشمم به جوانی چهارساله یا بالاتر افتاد که مانند پارۀ ماه بود.به من فرمود:ای کامل بن ابراهیم!-از این گفتار پوست بدنم جمع شد و لرزیدم که این بچه چگونه نام من و پدرم را دانست-به من الهام گشت و گفتم:لبیک ای آقای من!

فرمود:آیا به سوی ولیّ خدا و حجّت و باب اللّه آمده ای بپرسی،آیا داخل بهشت می شود؟کسانی که مانند تو معرفت داشته و به قول تو قایل شود؟!گفتم:بلی،به خدا قسم!

ص:518

فرمود:پس داخل شدگان به بهشت کم(تعداد آن ها اندک)می شود(نه این طور نیست)به خدا قسم!حتما گروهی که به آن ها«حقّیه»گویند به آن داخل خواهند شد.

گفتم:ای آقای من،آن ها کیستند؟!

فرمود:قومی است که از شدّت محبّتشان به علی علیه السّلام به حقّ او قسم می خورند با این که نمی دانند حقّ و فضل او چیست؟سپس ساعتی از من ساکت شد.

ثم قال:و جئت تسأله عن مقالة المفوضة کذبوا بل قلوبنا أوعیة لمشیة اللّه فإذا شاء شئنا و اللّه یقول:"و ما تشاؤن إلا أن یشاء اللّه".ثم رجع الستر إلی حالته فلم أستطع کشفه فنظر إلی أبو محمّد علیه السّلام متبسما فقال:یا کامل ما جلوسک و قد أنبأک بحاجتک الحجة من بعدی فقمت و خرجت و لم اعاینه بعد ذلک قال أبو نعیم:فلقیت کاملا فسألته عن هذا الحدیث فحدثنی به؛

سپس فرمود:آمده ای از گفته های(معتقدات)مفوّضه سؤال کنی!دروغ می گویند؛ زیرا که دل های ما ظروف مشیّت خداست و هر وقت او خواست،ما نیز می خواهیم و خداوند فرموده است:«و نمی خواهید مگر این که خدا خواهد.»

سپس پرده به حالت اوّلی برگشت و قدرت کنار زدن آن را نداشتم!پس ابو محمّد علیه السّلام با لبخند به من نظر انداخت و فرمود:ای کامل!نشستن تو دیگر برای چیست،در حالی که حجّت(خدا)بعد از من به حاجتت خبر داد.

پس بلند شده و بیرون آمدم و دیگر بعد از آن روز او را ندیدم.ابو نعیم گوید:کامل را ملاقات کرده،از این حدیث پرسیدم،او(جریان را)به من حدیث نمود.»

غیبت طوسی:«أحمد بن علی الرازی عن محمّد بن علی عن علی بن عبد اللّه بن عائذ عن الحسن بن وجنا قال:سمعت أبا نعیم محمّد بن أحمد الانصاری و ذکر مثله.دلائل الامامة للطبری:عن محمّد بن هارون التلعکبری عن أبیه عن محمّد بن همام عن جعفر بن محمّد مثله؛ (1)باز مانند آن حدیث را در غیبت طوسی و دلایل الامامه طبری با دو سند

ص:519


1- 1) -علاّمۀ مجلسی قدّس سرّه در ذیل این حدیث می فرماید:یحتمل أن یکون المراد بالحقّیّة المستضعفین من المخالفین أو من الشّیعة أو الأعمّ و سیأتی تحقیق القول فی ذلک فی کتاب الایمان و الکفر.غیبت طوسی: ص 160؛بحار الأنوار: [1]1850/52 ح 35 از غیبت طوسی.

بالا آورده اند.»

3-کمال الدین:«علیّ بن عبد اللّه الوراق عن سعد عن أحمد بن إسحاق قال:دخلت علی أبی محمّد الحسن بن علی علیهما السلام و أنا ارید أن أسأله عن الخلف بعده*فقال لی مبتدءا:یا أحمد بن إسحاق إن اللّه تبارک و تعالی لم یخل الارض منذ خلق آدم و لا تخلو إلی یوم القیامة من حجة اللّه علی خلقه(به)یدفع البلاء عن أهل الارض و به ینزل الغیث و به یخرج برکات الأرض.قال:فقلت یا ابن رسول اللّه فمن الامام و الخلیفة بعدک؟فنهض علیه السّلام فدخل البیت ثم خرج و علی عاتقه غلام کأن وجهه القمر لیلة البدر من أبناء ثلاث سنین فقال؛

در کتاب کمال الدّین از علی بن عبد اللّه ورّاق،از سعد از احمد بن اسحاق روایت کرده است:بر ابی محمّد حسن بن علی علیهما السّلام داخل شدم و اراده کرده بودم از جانشین بعدی او بپرسم-ابتدا خود حضرت فرمود:ای احمد بن اسحاق!همانا خدای عزّ و جلّ زمین را از آدم(تا به حال)از حجّت خالی نگذاشته و تا روز قیامت نیز از حجّت خود بر خلق خالی نخواهد گذاشت،با(برکت)وجود ایشان بلایا را از اهل زمین دفع می نماید و باران را فرود می آورد و برکات زمین را بیرون می فرستد!

گفتم:ای فرزند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بعد از تو خلیفه و امام کیست؟!

امام علیه السّلام بلند شد و داخل خانه شده و برگشت،پسری را که مانند پارۀ ماه شب چهاردهم و تقریبا سه ساله بود بر شانۀ خود آورد،پس فرمود:

یا أحمد بن إسحاق لو لا کرامتک علی اللّه و علی حججه ما عرضت علیک ابنی هذا إنّه سمیّ رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و کنیه الذی یملأ الأرض قسطا و عدلا کما ملئت جورا و ظلما یا أحمد بن إسحاق مثله فی هذه الأمّة مثل الخضر علیه السّلام و مثله کمثل ذی القرنین و اللّه لیغیبن غیبة لا ینجو فیها من التهلکة إلا من یثبته اللّه علی القول بامامته و وفقه للدعاء بتعجیل فرجه.قال أحمد بن إسحاق:فقلت له:یا مولای هل من علامة یطمئن إلیها قلبی؟ فنطق الغلام علیه السّلام بلسان عربی فصیح فقال:أنا بقیّة اللّه فی أرضه و المنتقم من أعدائه فلا تطلب أثرا بعد عین یا أحمد بن إسحاق؛

ای احمد بن اسحاق!اگر نبود احترام تو پیش خدا و حجّت های او،هرآینه این

ص:520

پسرم را به تو نشان نمی دادم.او هم نام و هم کنیۀ رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است.کسی که با او زمین را پر از عدل و داد کند،بعد از آن که از ظلم و جور پر شود.ای احمد بن اسحاق! مثل او در این امّت،مانند خضر علیه السّلام و مثل ذی القرنین است.به خدا قسم!او غیبتی می کند که در آن رستگار نشود مگر آنان که خداوند او را به امامت او ثابت بدارد و برای دعا به تعجیل او موفق نماید.

احمد بن اسحاق گوید:پس گفتم:ای مولای من!آیا علامتی که دلم به آن مطمئن شود هست؟!(ناگهان آن فرزند گرامی)با زبان عربی فصیح به نطق آمد و فرمود:منم بقیّة اللّه در زمین و انتقام گیرنده از دشمنان او؛پس نشانی طلب منما بعد از دیدن ای احمد بن اسحاق!

قال أحمد بن إسحاق:فخرجت مسرورا فرحا فلمّا کان من الغد عدت إلیه فقلت له:یا ابن رسول اللّه لقد عظم سروری بما أنعمت علی فما السنّة الجاریة فیه من الخضر و ذی القرنین؟فقال:طول الغیبة یا أحمد فقلت له:یا ابن رسول اللّه و إن غیبته لتطول؟قال:

إی ربیّ حتّی یرجع عن هذا الامر أکثر القائلین به فلا یبقی إلا من أخذ اللّه عهده بولایتنا و کتب فی قلبه الایمان و أیّده بروح منه.یا أحمد بن إسحاق!هذا أمر من أمر اللّه و سر من سرّ اللّه و غیب من غیب اللّه فخذ ما آتیتک و اکتمه و کن من الشاکرین تکن غدا فی علّیّین.

قال الصدوق رحمه اللّه:لم أسمع هذا الحدیث إلاّ من علیّ بن عبد اللّه الورّاق و وجدته مثبتا بخطه فسألته عنه فرواه لی(قراءة)عن سعد بن عبد اللّه عن أحمد ابن إسحاق رضی اللّه عنه کما ذکرته؛ (1)

احمد بن اسحاق گوید:پس با شادمانی و خوشحالی بیرون آمدم.فردا به خدمت امام(حسن علیه السّلام)برگشتم و گفتم:ای فرزند رسول خدا!به یقین بزرگ شد و شادی من نسبت به نعمتی که به من ارزانی داشتی،پس چیست سنّت جاریۀ خضر و ذی القرنین درباره او؟!

فرمود:طول غیبت ای احمد!

ص:521


1- 1) -عرضناه علی المصدر ج 2 ص 57 و أصلحنا بعض ألفاظها فراجع.

گفتم:ای فرزند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله حتما غیبت او طولانی می شود؟!

فرمود:بلی،به خدا قسم!تا بیشتر قایلین به او از عقیده خود برگردند.پس باقی (ثابت)نمی ماند مگر آنان که خداوند عهد او را به ولایت ما گرفته باشد و بر قلب او ایمان را نوشته و با روحی از خود تأییدش نماید.

ای احمد بن اسحاق!این امری است از اوامر خدا و سرّی است از اسرار خدا و غیبی است از غیب خدا.پس بگیر آن چه را که به تو دادم و پنهان دار آن را و از شکرگزاران باش که فردا در علّیّین باشی.

شیخ صدوق قدّس سرّه می فرماید:من این حدیث را از کسی جز از علی بن عبد اللّه ورّاق نشنیده ام و با خط خودش یافتم و از او پرسیدم،پس برایم گفت و از سعد بن عبد اللّه از احمد بن اسحاق رضی اللّه عنه آن گونه که آوردم روایت نمود.»

4-ملاقات مقدس اردبیلی با امام عصر علیه السّلام

عالم متبحّر جلیل القدر شیخ ابو الحسن شریف عاملی قدّس سرّه،در کتاب «ضیاء العالمین»گفته:منقولات معتبره در رؤیت صاحب الامر علیه السّلام سوای آن چه ذکر کردیم،بسیار است،حتّی در این ازمنۀ قریبه.پس به تحقیق که شنیدم من از ثقات این که مولانا احمد اردبیلی،دید آن جناب را در جامع کوفه و سؤال نمود از او مسایلی و این که مولانا محمّد تقی والد شیخ ما دیده است آن جناب را در جامع عتیق در اصفهان. (1)

امّا حکایت اول:پس سیّد محدّث جزایری،سیّد نعمت اللّه در انوار النعمانیّه فرموده:خبر داد مرا اوثق مشایخ من در علم و عمل که از برای مولای اردبیلی؛ تلمیذی بود از اهل تفرش که نام او میر علاّم بود و در نهایت فضل و ورع بود.

او نقل کرد:مرا حجره ای بود در مدرسه که محیط است به قبّۀ شریفه.پس اتفاق افتاد که من از مطالعۀ خود فارغ شدم و بسیار از شب گذشته بود.پس بیرون آمدم از

ص:522


1- 1) .بحار الانوار،ج 53،ص 176. [1]

حجره و نظر می کردم در اطراف حضرت شریفه و آن شب،سخت تاریک بود.پس مردی را دیدم که رو به حضرت شریفه کرده،می آید.پس گفتم:شاید این دزد است.

آمده که بدزدد چیزی از قندیل ها را.پس از منزل خود به زیر آمدم و رفتم به نزدیکی او و او مرا نمی دید.

پس رفت به نزدیکی در حرم مطهّر و ایستاد.پس دیدم قفل را که افتاد و باز شد برای او و در دوم و سوم به همین ترتیب و مشرّف شد بر قبر شریف.پس سلام کرد و از جانب قبر مطهّر رد شد سلام بر او.پس شناختم آواز او را که سخن می گفت با امام علیه السّلام در مسألۀ علمیّه.

آن گاه بیرون رفت از بلد و متوجّه شد به سوی مسجد کوفه.پس من از عقب او رفتم و او مرا نمی دید.پس چون رسید به محراب مسجد که امیر المؤمنین علیه السّلام در آن محراب شهید شده بود.شنیدم او را که سخن می گوید با شخصی دیگر در همان مسأله.

پس برگشت و من از عقب او برگشتم و او مرا نمی دید.پس چون رسید به دروازۀ ولایت،صبح روشن شده بود.

پس خویش را بر او ظاهر کردم و گفتم:یا مولانا!من بودم با تو از اول تا آخر.پس مرا آگاه کن که شخص اول،کی بود که در قبّۀ شریفه با او سخن می گفتی و شخص دوم،کی بود که با او سخن می گفتی در کوفه؟

پس عهدها از من گرفت که خبر ندهم به سرّ او تا آن که وفات کند.

پس به من فرمود:ای فرزند من!مشتبه می شود بر من بعضی از مسایل.پس بسا هست بیرون می روم در شب نزد قبر امیر المؤمنین علیه السّلام و در آن مسأله با آن جناب تکلّم می کنم و جواب می شنوم و در این شب حواله فرمود مرا به سوی مولای ما، صاحب الزّمان و فرمود به من:«فرزندم مهدی علیه السّلام امشب در مسجد کوفه است.پس برو به نزد او و این مسأله را از او سؤال کن»و این شخص مهدی علیه السّلام بود. (1)

ص:523


1- 1) -رسالتان فی الخراج(محقق اردبیلی)،ص 5-6.

مؤلّف گوید:فاضل نحریر،میرزا عبد اللّه اصفهانی در ریاض العلماء (1)ذکر کرده که سیّد امیر علاّم،عالم فاضل جلیل معروف است و مثل اسم خود،علاّمه بود و از افاضل تلامذۀ مولا احمد اردبیلی بود و از برای او فواید و افادات و تعلیقاتی است بر کتب در اصناف علوم.و چون سؤال کردند از مولای مزبور در نزد وفات او که به کدام یک از تلامذۀ او رجوع کنند و اخذ علوم نمایند بعد از وفات او،فرمود:امّا در شرعیّات،پس به امیر علاّم و در عقلیّات به امیر فیض اللّه.

شیخ ابو علی در حاشیۀ رجال خود نقل کرده از استاد خود استاد اکبر علاّمه بهبهانی که میر علاّم مذکور،جدّ سیّد سند،سیّد میرزا است که از اجلاّی قاطنین نجف اشرف بود و از جملۀ علمایی که وفات کردند در قضیّۀ طاعون که واقع شده بود در بغداد و حوالی آن در سنۀ هزار و صد و هشتاد و شش.

علاّمه مجلسی در بحار (2)فرموده:جماعتی مرا خبر دادند از سیّد فاضل میر علاّم که او گفت.الخ.با فی الجمله اختلافی.

و آخر آن در آن جا چنین است:من در عقب او بودم تا آن که مسجد حنّانه مرا سرفه گرفت،به نحوی که نتوانستم که آن را از خود دفع کنم و چون سرفۀ مرا شنید، به سوی من التفات نموده،مرا شناخت و گفت:تو میر علاّمی؟

گفتم:بلی.

گفت:در این جا چه می کنی؟

گفتم:من با تو بودم در وقتی که داخل روضۀ مقدّسه شدی تا حال و تو را قسم می دهم به حقّ صاحب قبر که مرا به آن چه در این شب بر تو جاری شده،خبر دهی،از اول تا آخر.

گفت:تو را خبر می دهم،به شرطی که مادام حیات من،به احدی خبر ندهی.

چون از من عهد گرفت،گفت:من در بعضی از مسایل،فکر می کردم و آن مسأله بر من مشکل شده بود.پس در دل من افتاد که نزد حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام بروم و آن

ص:524


1- 1) -ریاض العلماء:321/3. [1]
2- 2) .بحار الانوار،ج 52،ص 175.

مسأله از او سؤال کنم و چون به نزد در رسیدم،در به غیر کلید گشوده شد،چنان که دیدی و از حقّ تعالی سؤال کردم که حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام مرا جواب گوید.

پس از قبر صدایی ظاهر شد که به مسجد کوفه برو و از حضرت قائم علیه السّلام در آن جا سؤال کن،زیرا که او امام زمان تو است. (1)

5-شیعیان بحرین

در آن کتاب شریف فرموده:جماعتی از ثقات ذکر کردند که مدّتی ولایت بحرین، تحت حکم فرنگ بود و فرنگیان مردی از مسلمانان را والی بحرین کردند که شاید به سبب حکومت مسلم،آن ولایت معمورتر شود و اصلح باشد به حال آن بلاد و آن حاکم از ناصبیان بود و وزیری داشت که در نصب و عداوت از آن حاکم شدیدتر بود و پیوسته اظهار عداوت و دشمنی نسبت به اهل بحرین می نمود به سبب دوستی که اهل آن ولایت نسبت به اهل بیت رسالت:داشتند.آن وزیر لعین،پیوسته حیله ها و مکرها می کرد برای کشتن و ضرر رسانیدن اهل آن بلاد.

در یکی از روزها وزیر خبیث داخل شد بر حاکم و اناری در دست داشت و به حاکم داد و حاکم چون نظر کرد،در انار دید که بر آن انار نوشته:لا اله الا اللّه محمّد رسول اللّه و ابو بکر و عمر و عثمان و علی خلفاء رسول اللّه.

حاکم نظر کرد،دید که آن نوشته از اصل انار است و صناعت خلق نمی ماند.

پس از آن امر،متعجّب شد و به وزیر گفت:این علامتی است ظاهر و دلیلی است قوی بر ابطال مذهب رافضه.چه چیز است رأی تو در باب اهل بحرین؟

وزیر لعین گفت:اینها جماعتی اند متعصّب.انکار دلیل و براهین می نمایند و سزاوار است از برای تو که ایشان را حاضر نمایی و این انار را به ایشان بنمایی.پس هرگاه قبول کنند و از مذهب خود برگردند از برای تو است ثواب جزیل و اگر از برگشتن ابا نمایند و بر گمراهی خود باقی بمانند ایشان را مخیّر نما،میان یکی از سه

ص:525


1- 1) -نجم الثاقب:694/2.

چیز یا جزیه بدهند با ذلّت یا جوابی از این دلیل بیاورند و حال آن که مفرّی ندارند یا آن که مردان ایشان را بکشی و زنان و اولاد ایشان را اسیر نمایی و موالید ایشان را به غنیمت برداری.

حاکم،رأی آن خبیث را تحسین نمود و به پی علما و افاضل و اخیار ایشان فرستاد و ایشان را حاضر کرد و آن انار را به ایشان نمود و به ایشان خبر داد که اگر جواب شافی در این باب نیاورید،مردان شما را می کشم و زنان و فرزندان شما را اسیر می کنم و مال شما را به غارت برمی دارم یا آن که باید مانند کفّار با ذلت جزیه بدهید.چون ایشان این امور را شنیدند،متحیّر گردیدند و قادر بر جواب نبودند و روهای ایشان متغیّر گردید و بدن ایشان بلرزید.

پس بزرگان ایشان گفتند:ای امیر!سه روز ما را مهلت ده،شاید جوابی بیاوریم که تو از آن راضی باشی و اگر نیاوردیم،بکن با ما آن چه که می خواهی.

پس تا سه روز ایشان را مهلت داد و ایشان با خوف و تحیّر از نزد او بیرون رفتند و در مجلسی جمع شدند و رأی های خود را جولان دادند تا آن که رأی ایشان بر آن متّفق شدند که از صلحای بحرین و زهّاد ایشان،ده کس را اختیار نمایند.پس چنین کردند.

آن گاه از میان ده کس،سه کس را اختیار کردند.پس یکی از آن سه نفر را گفتند:تو امشب بیرون رو به سوی صحرا و خدا را عبادت کن و استغاثه کن به امام زمان، حضرت صاحب الامر-صلوات اللّه علیه-که او امام زمان ماست و حجّت خداوند عالم است بر ما.شاید که به تو خبر دهد راه چارۀ بیرون رفتن از این بلیّۀ عظیمه را.

آن مرد بیرون رفت و در تمام شب خدا را از روی خضوع عبادت کرد و گریه و تضرّع کرد و خدا را خواند و استغاثه به حضرت صاحب الامر-صلوات اللّه علیه- نمود تا صبح و چیزی ندید و به نزد ایشان آمد و ایشان را خبر داد.

در شب دوم یکی دیگر را فرستادند.او نیز مثل رفیق اول،دعا و تضرّع نمود و چیزی ندید.پس قلق و جزع ایشان زیاده شد.

پس سومی را حاضر کردند و او مرد پرهیزکار بود و اسم او محمّد بن عیسی بود

ص:526

و او در شب سوم با سر و پای برهنه به صحرا رفت و آن شبی بود بسیار تاریک و به دعا و گریه مشغول شد و متوسّل به حق تعالی گردید که آن بلیّه را از مؤمنان بردارد و به حضرت صاحب الامر-صلوات اللّه علیه-استغاثه نمود و چون آخر شب شد، شنید که مردی به او خطاب می نماید که:«ای محمّد بن عیسی!چرا تو را به این حال می بینم و چرا بیرون آمدی به سوی این بیابان؟»

او گفت:ای مرد مرا بگذار که من از برای امر عظیمی بیرون آمده ام و آن را ذکر نمی کنم،مگر از برای امام خود و شکوه نمی کنم آن را،مگر به سوی کسی که قادر باشد بر کشف آن.

گفت:«ای محمّد بن عیسی!منم صاحب الامر،ذکر کن آن حاجت خود را!»

محمّد بن عیسی گفت:اگر تویی صاحب الامر،قصّۀ مرا می دانی و احتیاج به گفتن من نداری.

فرمود:«بلی،راست می گویی،بیرون آمده ای از برای بلیّه ای که در خصوص آن انار بر شما وارد شده است و آن توعید و تخویفی که حاکم بر شما کرده است.»

محمّد بن عیسی گفت:چون این کلام معجز نظام را شنیدم،متوجّه آن جانب شدم که آن صدا می آمد و عرض کردم:بلی،ای مولای من!تو می دانی که چه چیز به ما رسیده است و تویی امام و ملاذ و پناه ما و قادری بر کشف آن بلا از ما.

پس آن جناب فرمود:«ای محمّد بن عیسی!به درستی که وزیر-لعنه اللّه-در خانۀ او درختی است از انار.وقتی که آن درخت بار گرفت او از گل به شکل اناری ساخت و دو نصف کرد و در میان نصف هریک از آنها،بعضی از آن کتابت را نوشت.انار هنوز کوچک بود بر روی درخت.آن انار را در میان آن قالب گل گذاشت و آن را بست.چون در میان آن قالب بزرگ شد،اثر نوشته در آن ماند و چنین شد.

پس صباح چون به نزد حاکم روید،به او بگو که من جواب این بلیّه را با خود آورده ام و لکن ظاهر نمی کنم،مگر در خانۀ وزیر.

وقتی که داخل خانۀ وزیر شوید،به جانب راست خود در هنگام دخول، غرفه ای خواهی دید.پس به حاکم بگو که جواب نمی کنم،مگر در آن غرفه.زود

ص:527

است که وزیر ممانعت می کند از دخول در آن غرفه و تو مبالغه بکن به آن که به آن غرفه بالا روی و نگذار که وزیر تنها داخل غرفه گردد زودتر از تو و تو اول داخل غرفه شو.

در آن غرفه طاقچه ای خواهی دید که کیسۀ سفیدی در آن هست و آن کیسه را بگیر که در آن،قالب گلی است که آن ملعون آن حیله را در آن کرده است.پس در حضور حاکم آن انار را در آن قالب بگذار تا آن که حیلۀ او معلوم گردد.

ای محمّد بن عیسی!علامت دیگر آن است که به حاکم بگو که معجزۀ دیگر ما آن است که آن انار را چون بشکنید به غیر دود و خاکستر،چیز دیگر در آن نخواهید یافت و بگو اگر راستی این سخن را می خواهید بدانید،به وزیر امر کنید که در حضور مردم،آن انار را بشکند و چون بشکند،آن خاکستر و دود بر صورت و ریش وزیر خواهد رسید.

چون محمّد بن عیسی این سخنان اعجازنشان را از امام عالی شأن و حجّت خداوند عالمیان شنید،بسیار شاد گردید و در مقابل آن جناب زمین را بوسید و با شادی و سرور به سوی اهل خود برگشت و چون صبح شد،به نزد حاکم رفتند و محمّد بن عیسی کرد آن چه را که امام 7 به او امر فرموده بود و ظاهر گردید آن معجزاتی که آن جناب به آنها خبر داده بود.

پس حاکم متوجّه محمّد بن عیسی گردید و گفت:این امور را کی به تو خبر داده بود؟

گفت:امام زمان ما و حجّت خدا بر ما.

والی گفت:کیست امام شما؟

پس او از ائمّه:هریک را بعد از دیگری خبر داد تا آن که به حضرت صاحب الامر -صلوات اللّه علیه-رسید.

حاکم گفت:دست دراز کن که من بیعت کنم بر این مذهب و من گواهی می دهم که نیست خدایی مگر خداوند یگانه و گواهی می دهم که محمّد بنده و رسول او است و گواهی می دهم که خلیفۀ بعد از آن حضرت،بلا فصل حضرت امیر المؤمنین

ص:528

علی علیه السّلام خلیفه است.

پس به هریک از امامان بعد از دیگری تا آخر ایشان:اقرار نمود و ایمان او نیکو شد و امر به قتل وزیر نمود و از اهل بحرین عذرخواهی کرد.

این قصّه نزد اهل بحرین معروف است و قبر محمّد بن عیسی نزد ایشان معروف است و مردم او را زیارت می کنند. (1)

مؤلّف گوید:گویا وزیر دیده یا شنیده بود که گاهی در دست شیعه یافت می شود از اقسام احجار نفیسه و غیر نفیسه که نقش شده در آن به ید صنع الهی چیزی که دلالت بر حقیّت مذهب ایشان می کند.خواست در مقابل صنع پروردگار نقشی پدیدار کند و حق را به باطلی بپوشاند،و یأبی اللّه الاّ ان یتم نوره.

و در مجموعۀ شریفه ای که تمام آن به خطّ شیخ شمس الدین صاحب کرامات، محمّد بن علی جباعی که جدّ شیخ بهایی است و اول آن قصاید سبعه ابن ابی الحدید و بعد از آن،مختصر کتاب جعفریات و غیر آن،مذکور است که یافت شد در عقیق سرخی مکتوب بود:

انا درّ من السماء نثرونی یوم تزویج والد السبطین

کنت أتقی من اللجین و لکن صبغونی بدم نحر الحسین

و بر درّ زرد نجفی دیده شده

صفرة لونی ینبئک عن حزنی لسیّد الاوصیاء ابی الحسن

و بر نگین سیاهی دیده شده

لست من الحجارة بل جوهر الصدف حال لونی لفرط حزنی علی ساکن النجف

شیخ استاد،وحید عصره،شیخ عبد الحسین طهرانی-طاب ثراه-نقل کردند:

وقتی به حلّه رفته بودند،درختی را در آن جا با منشار دو حصّه کرده بودند،در باطن آن،در هر نصفی دیدند نقش بود به خطّ نسخ،«لا اله اله اللّه محمّد رسول اللّه علی ولیّ اللّه.»

ص:529


1- 1) .بحار الانوار،ج 52،ص 178-180؛نجم الثاقب:654/2 از آن.

در طهران الان،در نزد یکی از اعیان رجال دولت علّیّه ایران،الماس کوچکی است به قدر یک عدس که در باطن آن منقوش است،علی با یای معکوس.و کلمه ای دیگر که احتمال می رود یا باشد.

محدّث نبیل،سیّد نعمت اللّه شوشتری در کتاب زهر الربیع (1)فرمود:یافتم در نهر شوشتر یک سنگ کوچک زردی که درآورده بودند آن را حفارها از زیر زمین و نوشته بود بر آن سنگ به رنگ همان سنگ:«بسم اللّه الرحمن الرحیم لا اله الا اللّه.محمّد رسول اللّه علیّ ولیّ اللّه لما قتل الحسین بن علی بن ابی طالب بارض کربلا کتب دمه علی أرض حصباه و سیعلم الذین ظلموا أیّ منقلب ینقلبون.»

عالم جلیل میر محمّد حسین سبط علاّمۀ مجلسی و امام جمعۀ اصفهان نقل کردند که آن سنگ را آوردند به جهت مغفور شاه سلیمان.پس اهل صنایع از هر قسم را حاضر کرد و بر همه عرضه داشت.پس از تأمّل و تدبّر،همه تصدیق کردند که از صنعت بشر بیرون و جز خالق بی چون،کسی را آن قدرت نیست که نقشی چنین در این سنگ ظاهر نماید.

پس سلطان آن سنگ را به انواع زیب و زیور آراست و از حلّی و حرز بازوی خود قرار داد.

مقام مقتضی استقصای نقل این گونه مطالب نیست،و الاّ از آن رقم بسیار و در کتب اخبار و تواریخ متفرق.خصوص آن چه متعلّق به خون مبارک سیّد الشهدا 7 است که در درخت و سنگ و غیره اثر آن ظاهر شده.

6-(بنای مسجد جمکران)
اشاره

شیخ فاضل،حسن بن محمّد بن حسن قمی معاصر صدوق در تاریخ قم (2)نقل

ص:530


1- 1) .زهر الربیع،ج 1،ص 15. [1]
2- 2) .ترجمۀ فارسی تاریخ قم [2]اثر مرحوم عبد الملک قمی تا انتهای باب پنجم بیشتر موجود نیست و گویا بیش از آن ترجمه نشده است.متن اصلی عربی آن در دسترس نبوده و مؤلف محترم نیز به متن کامل عربی آن دسترسی نداشته و از مرحوم محمد علی کرمانشاهی نقل فرموده اند.

کرده از کتاب مونس الحزین فی معرفة الحّق و الیقین (1)از مصنّفات شیخ ابی جعفر محمّد بن بابویه قمی به این عبارت:

باب بنای مسجد جمکران از قول حضرت امام محمّد مهدی-علیه صلوات اللّه الرحمن-

سبب بنای مسجد مقدّس جمکران و عمارت آن به قول امام علیه السّلام این بوده است که شیخ عفیف صالح حسن بن مثلۀ جمکرانی 4 می گوید:

من شب سه شنبه هفدهم ماه مبارک رمضان سنۀ ثلث و تسعین (2)در سرای خود خفته بودم که ناگاه جماعتی مردم به در سرای من آمدند.نصفی از شب گذشته مرا بیدار کردند و گفتند:برخیز!و طلب امام محمّد،مهدی صاحب الزمان-صلوات اللّه علیه-را اجابت کن که تو را می خواند.

حسن گفت:من برخاستم،به هم برآمدم و آماده شدم.گفتم:بگذارید تا پیراهن بپوشم.

آواز آمد از در سرای که:«هو ما کان قمیصک.»پیراهن به بر مکن که از تو نیست!

دست فراکردم و سراویل خود را برگرفتم.آواز آمد:«لیس ذلک منک،فخذ سراویلک.»یعنی آن سراویل که برگفتی از تو نیست،از آن خود برگیر!

آن را انداختم و از خود برگرفتم و در پوشیدم و طلب کلید در سرای کردم.آواز آمد:«الباب مفتوح.»

چون به در سرای آمدم،جماعتی از بزرگان را دیدم.سلام کردم.جواب دادند و ترحیب (3)کردند.مرا بیاوردند تا بدان جایگاه که اکنون مسجد است؛چون نیک بنگریدم،تختی دیدم نهاده و فرشی نیکو بر آن تخت گسترده و بالش های نیکو نهاده و جوانی سی ساله بر آن تخت،تکیه بر چهار بالش کرده و پیری پیش او نشسته و کتابی در دست گرفته و بر آن جوان می خواند و فزون از شصت مرد بر این زمین، بر گرد او نماز می کنند.بعضی جامه های سفید و بعضی جامه های سبز داشتند و آن

ص:531


1- 1) .کتابی مهم از شیخ صدوق؛است که فعلا اثری از آن نیست.
2- 2) .خ.ل:سبعین.
3- 3) .یعنی مرحبا گفتند.[مرحوم محدّث نوری]

پیر،حضرت خضر علیه السّلام بود.

پس آن پیر مرا نشاند و حضرت امام علیه السّلام مرا به نام خود خواند و گفت:«برو و حسن مسلم را بگو که تو چند سال است که عمارت این زمین می کنی و می کاری و ما خراب می کنیم و پنج سال است که زراعت می کنی و امسال دیگرباره از سر گرفتی و عمارتش می کنی؛رخصت نیست که تو در این زمین،دیگرباره زراعت کنی.باید هر انتفاع که از این زمین برگرفته ای،ردّ کنی تا بدین موضع،مسجد بنا کنند و بگو این حسن مسلم را که این زمین شریفی است و خدای تعالی این زمین را از زمین های دیگر برگزیده است و شریف کرده و تو با زمین خود گرفتی و دو پسر جوان،خدای عزّ و جلّ از تو بازستد و تو تنبیه نشدی و اگرنه چنین کنی،آزار وی به تو رسد،آن چه تو آگاه نباشی.»

حسن مثله گفت:«یا سیّدی و مولای!مرا در این،نشانی باید که جماعت سخن بی نشان و حجّت نشنوند و قول مرا مصدق ندارند.»

گفت:«انا سنعلم هناک»علامت ما این جا بکنیم تا تصدیق قول تو باشد.تو برو رسالت ما بگذار.

به نزدیک سیّد ابو الحسن رو و بگو تا برخیزد و بیاید و آن مرد را حاضر کند و انتفاع چندساله که گرفته است،از او طلب کند و بستاند و به دیگران دهد تا بنای مسجد بنهند و باقی وجوه از رهق به ناحیۀ اردهال که ملک ماست،بیاورد و مسجد را تمام کند و یک نیمۀ رهق را وقف کردیم بر این مسجد که هر ساله وجوه آن را بیاورند و صرف عمارت مسجد بکنند.

مردم را بگو تا رغبت بکنند بدین موضع و عزیز دارند و چهار رکعت نماز این جا بگذارند:

«دو رکعت تحیّت مسجد،در هر رکعتی یک بار الحمد و هفت بار (قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ) و تسبیح رکوع و سجود،هفت بار بگویند.

و دو رکعت نماز امام صاحب الزمان 7 بگزارند به این نسق:چون فاتحه خواند و به (إِیّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیّاکَ نَسْتَعِینُ) رسد،صدبار بگوید و بعد از آن فاتحه را تا آخر بخواند

ص:532

و در رکعت دوّم نیز به همین طریق بگذارد و تسبیح در رکوع و سجود،هفت بار بگوید و چون نماز تمام کرده باشد،تهلیل بگوید و تسبیح فاطمۀ زهرا علیها السّلام و چون از تسبیح فارغ شود،سر به سجده نهد و صدبار صلوات بر پیغمبر و آلش-صلوات اللّه علیهم-بفرستد.

و این نقل از لفظ مبارک امام 7 است که:

«فمن صلیهما فکانّما صلّی فی البیت العتیق»

یعنی هرکه این دو رکعت نماز بگزارد هم چنین باشد که دو رکعت نماز در کعبه گزارده باشد.

حسن مثلۀ جمکرانی گفت:من چون این سخن بشنیدم،گفتم با خویشتن که گویا آن موضع است که تو می پنداری انّما هذا المسجد للامام صاحب الزمان 7 و اشاره بدان جوان کردم که در چهار بالش نشسته بود.

پس،آن جوان به من اشارت کرد که:«برو!»من بیامدم.

چون پاره ای راه بیامدم،دیگرباره مرا باز خواندند و گفتند:«بزی در گلۀ جعفر کاشانی راعی است،باید آن بز را بخری،اگر مردم ده،بها نهند،بخر و اگرنه،تو از خاصّۀ خود بدهی و آن بز را بیاوری و بدین موضع بکشی فردا شب.

آن گاه روز هیجدهم ماه مبارک رمضان،گوشت آن بز را بر بیماران و کسی که علّتی داشته باشد سخت،انفاق کنی که حقّ تعالی همه را شفا دهد و بز،ابلق و موی های بسیار دارد و هفت علامت دارد:سه بر جانبی و چهار بر جانبی کالد را هم سیاه و سفید،هم چون درم ها.»

پس رفتم،پس مرا دیگربار بازگردانید و گفت:«هفتاد روز یا هفت روز ما اینجاییم اگر بر هفت روز حمل کنی،دلیل کند بر شب قدر که بیست و سوم است و اگر بر هفتاد حمل کنی،شب بیست و پنجم ذی القعدة الحرام بود و روز بزرگوار است.»

پس حسن مثله گفت:من بیامدم و تا خانه آمدم و همه شب در اندیشه بودم تا صبح اثر کرد.فرض بگزاردم و نزدیک علی بن منذر آمدم و آن احوال با وی بگفتم.

ص:533

او با من بیامد.رفتم بدان جایگاه که مرا شب برده بودند.پس گفت:باللّه!نشان و علامتی که امام 7 مرا گفت،یکی این است که زنجیرها و میخ ها این جا ظاهر است.

پس به نزدیک سیّد ابو الحسن الرضا شدیم،چون به در سرای وی برسیدیم، خدم و حشم وی را دیدیم که مرا گفتند:«از سحرگاه سیّد ابو الحسن در انتظار تو است.تو از جمکرانی؟»

گفتم:بلی.

من در حال به درون رفتم و سلام و خدمت کردم.جواب نیکو داد و اعزاز کرد و مرا به تمکین نشاند و پیش از آن که من حدیث کنم،مرا گفت:ای حسن مثله!من خفته بودم.در خواب،شخصی مرا گفت:«حسن مثله نام،مردی از جمکران،پیش تو آید بامداد،باید که آن چه گوید سخن او را مصدّق داری و بر قول او اعتماد کنی که سخن او سخن ماست،باید که قول او را ردّ نگردانی.»از خواب بیدار شدم.تا این ساعت منتظر تو بودم.

حسن مثله احوال را به شرح با وی بگفت.در حال بفرمود تا اسب ها را زین برنهادند و بیرون آوردند و سوار شدند.چون به نزدیک ده رسیدند،جعفر راعی،گله را بر کنار راه داشت.حسن مثله در میان گله رفت و آن بز،از پس همۀ گوسفندان می آمد،پیش حسن مثله دوید و او آن بز را برگرفت که بها به وی دهد و بز را بیاورد.

جعفر راعی سوگند یاد کرد که من هرگز این بز را ندیده ام و در گلۀ من نبوده است، الاّ امروز که می بینم و هرچند که می خواهم که این بز را بگیرم،میسّر نمی شود و اکنون که پیش شما آمد.

پس بز را هم چنان که سیّد فرموده بود در آن جایگاه آوردند و بکشتند و سیّد ابو الحسن الرضا بدین موضع آمدند و حسن مسلم را حاضر کردند و انتفاع از او بستدند و وجوه رهق را بیاوردند و مسجد جمکران را به چوب بپوشانیدند و سیّد ابو الحسن الرضا زنجیرها و میخ ها را به قم برد و در سرای خود گذاشت.همۀ بیماران و صاحب علّتان می رفتند و خود را در زنجیر می مالیدند،خدای تعالی شفای عاجل می داد و خوش می شدند.

ص:534

ابو الحسن محمّد بن حیدر گوید:به استفاضه شنیدم:«سیّد ابو الحسن الرضا مدفون است در موسویان به شهر قم و بعد از آن،فرزند از آن وی را بیماری نازل شد و وی در خانۀ شد و سر صندوق را برداشتند،زنجیر و میخ ها را نیافتند.»این است مختصری از احوال آن موضع شریف که شرح داده شد. (1)

مؤلّف گوید:در نسخۀ فارسی تاریخ قم و در نسخۀ عربی آن،که عالم جلیل،آقا محمّد علی کرمانشاهی مختصر این قصّه را از آن نقل کرده،در حواشی رجال میر مصطفی در باب حسن،تاریخ قصه را در ثلث و تسعین یعنی نود و سه بعد از دویست نقل کرده،و ظاهرا بر ناسخ مشتبه شده و اصل سبعین بوده که به معنی هفتاد است زیرا که وفات شیخ صدوق پیش از نود است.

کیفیت نماز حضرت حجت علیه السّلام

اما دو رکعت نماز منسوب به آن حضرت-صلوات اللّه علیه-از نمازهای معروفه است و جماعتی از علما آن را روایت کرده اند.

اول:شیخ طبرسی صاحب تفسیر،در کتاب کنوز النجاح (2)روایت کرده از احمد بن الدربی از خزامه از،ابی عبد اللّه حسین بن محمّد بزوفری و او گفته است که بیرون آمده از ناحیۀ مقدّسۀ حضرت صاحب الزمان 7 که:«هرکس را به سوی حقّ تعالی حاجتی باشد،پس باید که بعد از نصف شب جمعه،غسل کند و به جای نماز خود رود و دو رکعت نماز گزارد و در رکعت اول بخواند،سورۀ حمد را و چون به (إِیّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیّاکَ نَسْتَعِینُ) برسد،صد مرتبه آن را مکرّر کند و بعد از آن که صد مرتبه تمام شود،تتمّۀ سورۀ حمد را بخواند و بعد از تمام شدن سورۀ حمد،سورۀ قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ را یک مرتبه بخواند و سپس رکوع و دو سجده را بجا آورد و«سبحان ربّی العظیم و بحمده»را هفت مرتبه در رکوع بگوید و«سبحان ربی الاعلی و بحمده»را در هریک از دو سجده،هفت مرتبه بگوید.و بعد از آن رکعت دوم را نیز مانند

ص:535


1- 1) .ر.ک:بحار الانوار،ج 35،ص 230-233.
2- 2) .ر.ک:مهج الدعوات،ص 294-295. [1]

رکعت اول به جای آورد و بعد از تمام شدن نماز این دعا را بخواند،پس به درستی که حقّ تعالی البتّه حاجت او را برمی آورد،هرگونه حاجتی که باشد.مگر آن که حاجت او در قطع کردن صلۀ رحم باشد.»

و دعا این است:

«اللّهمّ إن أطعتک فالمحمدة لک و إن عصیتک فالحجّة لک منک الرّوح و منک الفرج سبحان من أنعم و شکر سبحان من قدر و غفر اللّهمّ إن کنت قد عصیتک فإنّی قد أطعتک فی أحبّ الأشیاء إلیک و هو الإیمان بک لم أتّخذ لک ولدا و لم أدع لک شریکا منّا منک به علیّ لا منّا منّی به علیک و قد عصیتک یا إلهی علی غیر وجه المکابرة و لا الخروج عن عبودیّتک و لا الجحود لربوبیّتک و لکن أطعت هوای و أزلّنی الشّیطان فلک الحجّة علیّ و البیان فإن تعذّبنی فبذنوبی غیر ظالم و إن تغفر لی و ترحمنی فإنّک جواد کریم.»

بعد از آن تا نفس او وفا کند«یا کریم یا کریم»را مکرّر بگوید بعد از آن بگوید:

«یا آمنا من کلّ شیء و کلّ شیء منک خائف حذر أسألک بأمنک من کلّ شیء و خوف کلّ شیء منک أن تصلّی علی محمّد و آل محمّد و أن تعطینی أمانا لنفسی و أهلی و ولدی و سائر ما أنعمت به علیّ حتّی لا أخاف أحدا و لا أحذر من شیء أبدا إنّک علی کلّ شیء قدیر و حسبنا اللّه و نعم الوکیل یا کافی إبراهیم نمرود و یا کافی موسی فرعون و یا کافی محمّد ص الأحزاب أسألک أن تصلّی علی محمّد و آل محمّد و أن تکفینی شرّ فلان بن فلان.»و به جای فلان بن فلان نام شخصی را که از ضرر او می ترسد و نام پدر او را بگوید و از حقّ تعالی طلب کند که ضرر او را رفع نماید و کفایت کند.

پس،به درستی که حقّ تعالی،البته کفایت ضرر او را خواهد کرد.ان شاء اللّه تعالی.بعد از آن به سجده رود و حاجت خود را مسألت نماید و تضرّع و زاری کند به سوی حقّ تعالی.

به درستی که نیست مرد مؤمنی و زن مؤمنه ای که این نماز را بگزارد و این دعا را از روی اخلاص بخواند،مگر آن که گشوده می شود برای او،درهای آسمان، برای برآمدن حاجات او و دعای او مستجاب می گردد در همان وقت و در همان شب،هرگونه حاجتی که باشد و این به سبب فضل و انعام حقّ تعالی است

ص:536

بر ما و بر مردمان.

دوّم:سیّد عظیم القدر،سیّد فضل اللّه راوندی در کتاب دعوات (1)در ضمن نمازهای معصومین:می گوید:«نماز مهدی-صلوات اللّه و سلامه علیه-دو رکعت است:در هر رکعتی حمد یک مرتبه و صد مرتبه (إِیّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیّاکَ نَسْتَعِینُ) و صد مرتبه صلوات بر پیغمبر و آل او-صلوات اللّه علیهم-بعد از نماز.»

سوم:سیّد جلیل،علی بن طاوس در کتاب جمال الاسبوع (2)همین نماز را به نحو مذکور نسبت به آن حضرت داده و لکن ذکر صد صلوات بعد از او را نقل نکرده و فرمود این دعا را در عقب نماز بخواند:

«اللّهمّ عظم البلاء و برح الخفاء و انقطع الرّجاء و انکشف الغطاء و ضاقت الأرض و منعت السّماء و إلیک یا ربّ المشتکی و علیک المعوّل فی الشّدّة و الرّخاء اللّهمّ فصلّ علی محمّد و آل محمّد أولی الأمر الّذین فرضت علینا طاعتهم فعرّفتنا بذلک منزلتهم ففرّج عنّا بحقّهم فرجا عاجلا کلمح البصر أو هو أقرب یا محمّد یا علیّ اکفیانی فإنّکما کافیای و انصرانی فإنّکما ناصرای یا مولای یا صاحب الزّمان-سه مرتبه-الغوث الغوث الغوث أدرکنی أدرکنی أدرکنی.»

مسجد شریف جمکران تاکنون موجود و واقع است در یک فرسخی قم،تقریبا از سمت دروازۀ کاشان و در تاریخ قم (3)روایت کرده از برقی و غیره که نام قصبۀ قم، بان امّهان بوده است،یعنی منازل کبار و اشراف جمکران،چنین گفته اند روات عجم که اول دیه که بدین ناحیت بنا نهادند،جمکران است و جم ملک،آن را بنا کرده است و اول موضعی که به جمکران بنا نهادند،چشحه بوده یعنی چیزی اندک و گویند که صاحب جمکران،چون بر عاملان و بنّایان آن گذر کرد،گفت:چه کار کرده اید؟گفتند:«چشحه»به زبان ایشان یعنی اندک چیزی.پس این موضع را بدین نام نهادند.

و بدان سبب وی را ویدستان نام کردند و به جمکران جلین بن آذر نوح آزادمند (4)

ص:537


1- 1) .الدعوات،ص 89.
2- 2) .جمال الاسبوع،ص 181. [1]
3- 3) .تاریخ قم،ص 60. [2]
4- 4) .اصل:آزادمنه

بنا نهاد و آن را قصّه ای است و من در باب عجم یاد کنم آن را،ان شاء اللّه تعالی.

به جمکران کوهی است مشرف بر آن و آن را ویشویه خوانند و بر آن قلعه ای است بلند،کهنۀ قدیم و صاحبش را نمی دانند و گویند که اسکندر آن را بنا کرده است و آب را بر آن روانه گردانیده.

از برقی روایت است که جمکران را سلیمان بن داود علیهما السّلام بنا کرده است و این روایت خالی از خلافی نیست،به سبب آن که بدین ناحیت هیچ بنایی منسوب به سلیمان بن داود نیست و بدو باز نمی خوانند.«و العلم عند اللّه»

و جمکران از آن ماکین بوده است و خدای عزّ و جلّ او را پسری داد،نام او جلین.

او در جمکران کوشکی بساخت و آن هنوز باقی است و هم چنین ده محلت و درب بنا کرد و بعد از آن،دو محلت و درب به آن اضافه نمود،چنان چه مجموع دوازده باشند و بر در هر محلّتی و دربی،آتشکده ای بود و باغی بنا نهاد و کنیزکان و بندگان خود را در آن ساکن کرد و فرزندان و اعقاب ایشان الی یومنا هذا در آن ساکنند و بر یکدیگر افتخار می کنند.انتهی.

رهق از قرای معروفۀ معموره است تا حال و به کاشان نزدیک تر است از قم و لیکن از توابع قم است به مسافت ده فرسخ تقریبا. (1)

ص:538


1- 1) -نجم الثاقب:454/1.
7-(فرمایش امام عصر علیه السّلام به مرحوم آقا سیّد باقر قزوینی)

خبر داد مرا مشافهتا و مکاتبتا سیّد الفقهاء و سناد العلماء،العالم الرّبانی المؤیّد بالطاف الخفیّه،جناب سیّد مهدی قزوینی ساکن در حلّه سیفیّه،صاحب مقامات عالیّه و تصانیف شایعه-اعلی اللّه مقامه-گفت:

خبر داد مرا والد روحانی و عمّ جسمانی من،مرحوم مبرور،علاّمه فهّامه، صاحب کرامات و اخبار به بعضی از مغیبات سیّد محمّد باقر نجل،مرحوم سیّد احمد حسینی قزوینی که در ایّام طاعون شدیدی که عارض شد در ارض عراق،از مشاهد مشرّفه و غیر آن در سال هزار و یک صد و هشتاد و شش و فرار کردند هر کس که در مشهد غروی بود از علمای معروفین و غیر ایشان حتّی علاّمه طباطبایی و محقّق،صاحب کشف الغطا و غیر ایشان،بعد از آن که جمع غفیری از ایشان وفات کردند و باقی نماند،الاّ معدودی از اهل نجف که یکی از ایشان بود مرحوم سیّد که می فرمود:

من روز در صحن می نشستم و نبود در صحن و نه در غیر او،احدی از اهل علم، مگر یک نفر معمّم از مجاورین عجم که در مقابل من می نشست.در این اوقات ملاقات کردم شخص معظّم مبجّلی را در بعضی از کوچه های نجف اشرف و او را پیش از آن ندیده بودم و بعد از آن نیز ندیده ام،با آن که اهل نجف در آن روزها، محصور بودند و احدی از بیرون،داخل بلد نمی شد.

پس چون مرا دید،ابتدا فرمود:«تو را روزی خواهد شد علم توحید بعد از زمانی.»

سیّد معظّم؛نقل کرد برای من و به خطّ خود نیز نوشت که:عمّ اکرمش بعد از این بشارت،در شبی از شب ها در خواب دید دو ملک را که نازل شدند بر او و در دست یکی از آن دو،چند لوح است که در آن چیزی نوشته و در دست دیگری،میزانی است.پس مشغول شدند به این که می گذاشتند در هر کفۀ میزان،لوحی و باهم موازنه می کردند.آن گاه آن دو لوح متقابل را بر من عرضه می داشتند.پس من

ص:539

می خواندم آنها را و هکذا تا آخر الواح.

پس دیدم که ایشان مقابله می کنند عقیدۀ هریک از اصحاب پیغمبر و اصحاب ائمّه:را با عقیدۀ یکی از علمای امامیّه از سلمان و ابی ذر تا آخر نوّاب اربعه و از کلینی و صدوقین و شیخ مفی و سیّد مرتضی و شیخ طوسی تا خال علاّمۀ او بحر العلوم؛جناب سیّد مهدی طباطبایی و من بعد ایشان از علما.

سیّد فرمود:در این خواب مطّلع شدم بر عقاید جمیع امامیّه از صحابه و اصحاب ائمّه:و بقیّۀ علمای امامیّه و احاطه نمودم بر اسرار از علوم که اگر عمر من، عمر نوح علیه السّلام بود و طلب می کردم این قسم معرفت را،احاطه نمی کردم به عشری از معشار آن و این علم و معرفت،بعد از آن شد که آن ملک که در دستش میزان بود گفت به آن ملک که در دستش الواح بود:

عرضه دار الواح را بر فلان!زیرا که مأموریم به عرضه داشتن الواح بر او.

پس صبح کردم در حالتی که علاّمۀ زمان خود بودم در معرفت.چون از خواب برخاستم و فریضه را به جا آوردم و فارغ شدم از تعقیب نماز صبح،که ناگاه صدای کوبیدن در را شنیدم.

پس کنیزک بیرون رفت و کاغذی با خود آورد که برادر دینی من شیخ عبد الحسین اعصم فرستاده بود و در آن ابیاتی نوشته بود که مرا به آن مدح کرده بود.

پس دیدم که جاری شد بر لسانش در شعر،تفسیر منام بر نحو اجمال که خدایش الهام کرده بود.یکی از ابیات مدیحه این است:

ترجو سعادة فالی الی سعادة فالک بک اختتام معال قد افتتحن بخالک

و به تحقیق که مرا خبر داد به عقیدۀ جماعتی از اصحاب پیغمبر صلّی اللّه علیه و اله و سلم که متقابل بودند با بعضی از علمای امامیّه و از جملۀ آنها بود عقیدۀ خال علاّمه من بحر العلوم؛ در مقابل عقیدۀ بعضی از اصحاب پیغمبر که از خواصّ آن جناب بودند و عقیدۀ پاره ای از علما که می افزودند بر سیّد یا از او ناقض بودند.

امّا این امور،از اسراری است که ممکن نیست اظهار آن برای هرکسی،به جهت عدم تحمّل خلق،آن را با آن که آن مرحوم عهد گرفته از من که اظهار نکنم آن را برای

ص:540

احدی.و این خواب نتیجۀ کلام آن قایل بود که قراین شهادت می داد بر این که او منتظر مهدی علیه السّلام است. (1)

مؤلّف گوید:این سیّد عظیم الشأن و جلیل القدر از اعیان علمای امامیّه و صاحب کرامات جلیّه و قبّۀ عالیّه،مقابل قبّۀ شیخ الفقها صاحب جواهر الکلام در نجف اشرف و جناب سیّد مهدی-اعلی اللّه مقامه-نقل کرد برای من که دو سال قبل از آمدن طاعون عام در عراق و مشاهد مشرّفه در سنۀ هزار و دویست و چهل و شش خبر داد ما را به آمدن طاعون و برای هریک از ما که از نزدیکان او بودیم،دعا نوشت و می فرمود:آخر کسی که خواهد مرد به طاعون،من خواهم بود و بعد از من رفع می شود و نقل می کرد که حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام در خواب به او خبر داده و این کلام را فرمود:«و بک یختم یا ولدی.»

و در آن طاعون خدمتی کرد به اسلام و اسلامیان که عقول متحیّر می ماند.متکفّل بود به تجهیز جمیع اموات بلد و خارج آن را که زیاده از چهل هزار بودند و بر همه، خود نماز می کرد و برای سی و بیست و زیاده،یک نماز می کرد و یک روز بر هزار نفر،یک نماز کرد.

ما شرح این خدمت ها را و جمله ای از کرامات و مقامات او را در جلد اول کتاب دار السلام بیان کرده ایم و مقام اخلاصش چنان بود که احتیاط می فرمود در این که کسی دستش را ببوسد و مردم مترقّب بودند آمدن او را به حرم مطهّر که در آن جا به حالتی می شد که چون دستش را می بوسیدند،ملتفت نمی شد.و ذلک فضل اللّه یؤتیه من یشاء.

ص:541


1- 1) .ر.ک:بحار الانوار،ج 53،ص 280-283.
8-(سیّد مهدی قزوینی)
اشاره

خبر دادند جماعتی از علما و صلحا و افاضل قاطنین نجف اشرف و حلّه که از جملۀ ایشان است سیّد سند و حبر معتمد،زبدة العلماء و قدوة الالباء،میرزا صالح، خلف ارشد سیّد المحقّقین و نور مصباح المجاهدین،وحید عصره،سیّد مهدی قزوینی سابق الذکر-طاب ثراه-به این سه حکایت آیندۀ متعلّق به مرحوم والد خود -اعلی اللّه مقامه-و بعضی از آن را خود بلاواسط شنیده بودم،و لکن چون زمان شنیدن،درصدد ضبط آن نبودم،از جناب میرزا صالح مستدعی شدم که آنها را بنویسند،به نحوی که خود شنیدند از آن مرحوم.«فان اهل البیت ادری بما فیه.»

به علاوه که خود در اعلی درجۀ فضل و تقوا و سدادند و در سفر مکّۀ معظّمه، ذهابا و ایابا با ایشان مصاحب بودم.به جامعیّت ایشان کمتر کسی را دیدم.

پس نوشتند مطابق آن چه از آن جماعت شنیده بودم و برادر دیگر ایشان عالم نحریر و صاحب فضل منیر،سیّد امجد،جناب سیّد محمّد،در آخر مکتوب ایشان، نوشته بود که این سه کرامت را خود از والد مرحوم مبرور-عطّر اللّه مرقده-شنیدم.

صورت مکتوب:خواندن امام عصر علیه السّلام

سورۀ فاتحه برای ذی الدّمعه

بسم اللّه الرحمن الرحیم

خبر داد مرا بعضی از صلحای ابرار از اهل حلّه،گفت:صبحی از خانۀ خود بیرون آمدم به قصد خانۀ شما،برای زیارت سیّد-اعلی اللّه مقامه-.پس در راه، مرورم افتاد به مقام معروف به قبر سیّد محمّد ذی الدّمعه.پس دیدم در نزد شباک او از خارج،شخصی را که منظر نیکوی درخشانی داشت و مشغول است به قرائت فاتحة الکتاب.

پس تأمل کردم در او،دیدم در شمایل غریب است و از اهل حلّه نیست.پس در نفس خود گفتم:این مرد غریب است و اعتنا کرده به صاحب این قبر و ایستاده

ص:542

فاتحه می خواند و ما اهل بلد از او و می گذریم و چنین نمی کنیم.پس ایستادم و فاتحه و توحید را خواندم.چون فارغ شدم،سلام کردم بر او.

پس جواب سلام داد و فرمود:«ای علی!تو می روی به زیارت سیّد مهدی؟»

گفتم:آری.

فرمود:«من نیز با تو هستم.»

چون قدری راه رفتیم،فرمود به من:«ای علی:غمگین مباش بر آن چه وارد شده بر تو از خسران و رفتن مال در این سال؛زیرا که تو مردی هستی که خدای تعالی تو را امتحان نموده به مال.پس دید تو را که ادا می کنی حقّ را و به تحقیق که به جای آوردی آن چه را که خدای تعالی بر تو واجب کرده از حجّ.امّا مال،پس آن عرضی است که زایل می شود،می آید و می رود.»

مرا در این سال،خسرانی رسیده بود که احدی بر آن مطّلع نشده بود از ترس شهرت شکست کار که موجب تضییّع تجارت است.

پس در نفس خود غمگین شدم و گفتم:سبحان اللّه!شکست من شایع شده تا آن جا که به اجانب رسیده،و لکن در جواب او گفتم:الحمد للّه علی کل حال.

فرمود:«آن چه از مال تو رفته به زودی برخواهد گشت،بعد از مدّتی و برمی گردی تو به حال اول خود و دیون خود را ادا خواهی کرد.»

پس من ساکت شدم و تفکّر می کردم در کلام او تا آن که رسیدیم به در خانۀ شما.

پس من ایستادم و او ایستاد.

پس گفتم:داخل شو ای مولای من!که من از اهل خانه ام.

پس فرمود:«تو داخل شو!انا صاحب الدار،که منم صاحب خانه.»

صاحب الدار از القاب خاصّۀ امام عصر علیه السّلام است.پس امتناع کردم از داخل شدن.پس دست مرا گرفت و داخل خانه کرد در پیش روی خود.

چون داخل مجلس شدیم،دیدیم جماعت طلبه را که نشسته اند و منتظر بیرون آمدن سیّداند-قدس اللّه روحه-از داخل،به جهت تدریس و جای نشستن او خالی بود.کسی در آن جا ننشسته بود به جهت احترام و در آن موضع کتابی گذاشته بود.

ص:543

پس آن شخص رفت و در آن محل که محلّ نشستن سیّد؛بود،نشست.آن گاه آن کتاب را گرفت و باز کرد و آن کتاب شرایع محقّق بود.آن گاه بیرون آورد از میان اوراق کتاب،چند جزو مسوّده که به خطّ سیّد بود و خطّ سیّد در نهایت درایت بود که هرکسی نمی توانست بخواند آن را.

پس گرفت و شروع نمود به خواندن آن و به طلبه می فرمود:«آیا تعجّب نمی کنید از این فروع؟»

و این جزوه ها از اجزای کتاب مواهب الافهام سیّد بود که در شرح شرایع الاسلام است و آن کتاب عجیبی است در فنّ خود،بیرون نیامد از آن،مگر شش مجلّد از آن از اول طهارت تا احکام اموات.

والد-اعلی اللّه درجته-نقل کرد:چون بیرون آمدم از اندرون خانه،دیدم آن مرد را که در جای من نشسته،پس چون مرا دید،برخاست و کناره کرد از آن موضع.پس او را ملزم نمودم در نشستن در آن مکان و دیدم او را که مردی است خوش منظر، زیباچهره در زیّ غریب.

پس چون نشستیم،روی کردم به جانب او با طلاقت رو و بشاشت که از حالش سؤال کنم و حیا کردم بپرسم که او کیست و وطنش کجاست.

پس شروع نمودم در بحث.پس او تکلّم می کرد در مسأله ای که ما در آن بحث می کردیم،به کلامی که مانند مروارید غلطان بود.پس کلام او مرا مبهوت کرد.

پس یکی از طلاّب گفت:ساکت شو!تو را چه با این سخنان؟

پس تبسّم کرد و ساکت شد.چون بحث منقضی شد،گفتم به او:از کجا آمده اید به حلّه؟

فرمود:«از بلد سلیمانیّه.»

پس گفتم:کی بیرون آمدید؟

فرمود:«روز گذشته بیرون آمدم از آن جا.و بیرون نیامدم مگر آن که داخل شد در آن جا،نجیب پاشا فتح کرده و با شمشیر و قهر آن جا را گرفته و احمد پاشا بانانی را که در آن جا سرکشی می کرد،گرفت و به جای او برادرش عبد اللّه پاشا را نشاند و

ص:544

احمد پاشای مذکور از طاعت دولت عثمانیّه سرپیچیده بود و خود مدّعی سلطنت شده بود در سلیمانیّه.»

والد مرحوم قدّس سرّه گفت:من متفکّر ماندم در خبر او و این که این فتح و خبر او به حکّام حلّه نرسیده و در خاطرم نگذشت که از او بپرسم که چگونه گفت به حلّه رسیدم و دیروز از سلیمانیّه بیرون آمدم و میان حلّه و سلیمانیّه زیاده از ده روز راه است برای سوار تندرو.

آن گاه آن شخص امر فرمود بعضی از خدّام خانه را که آب برای او بیاورد.پس خادم ظرفی را گرفت که آب از جب بردارد.

پس او را صدا کرد که چنین مکن!زیرا که در ظرف حیوان مرده ای است.

پس نظر کرد در آن دید چلپاسه ای (1)در آن مرده است.

پس ظرف دیگر گرفت و آب آورد نزد او.پس چون آب را آشامید،برخاست برای رفتن.پس من برخاستم به جهت برخاستن او.پس مرا وداع کرد و بیرون رفت.

چون از خانه بیرون رفت من به آن جماعت گفتم:چرا انکار نکردید خبر او را در فتح سلیمانیّه؟

پس ایشان گفتند:تو چرا انکار نکردی؟

پس حاجی علی سابق الذکر خبر داد مرا به آن چه واقع شده بود در راه و جماعت اهل مجلس خبر دادند به آن چه واقع شده بود پیش از بیرون آمدن من،از خواندنش در آن مسوّده و تعجّب کردن از فروعی که در آن بود.

والد فرمود:پس من گفتم:جستجو کنید او را و گمان ندارم که او را بیابید.و اللّه صاحب الامر-روحی فداه-بود.

پس آن جماعت در طلب آن جناب متفرّق شدند.پس نیافتند برای او،نه عینی و نه اثری.پس گویا که به آسمان بالا رفت یا به زمین فروشد.

فرمود:پس ضبط کردیم تاریخ آن روز را که خبر داد از فتح سلیمانیّه در آن.

ص:545


1- 1) .چلپاسه:مارمولک.

پس رسید خبر بشارت فتح به حلّه بعد از ده روز،از آن روز و حکّام اعلان کردند و حکم کردند به انداختن توپ؛چنان چه رسم است که در خبر فتوحات می کنند. (1)

مؤلّف گوید:حسب موجود در نزد حقیر از کتب انساب آن است که اسم ذو الدمعه حسین و نیز ملّقب بود به ذی العبرة و او پسر زید شهید،پسر حضرت علی بن الحسین علیهما السّلام است و کنیۀ او ابو عانقه است.

او را ذو الدمعه برای آن می گفتند:در نماز شب بسیار می گریست و او را حضرت صادق علیه السّلام تربیت فرمود و علم وافری به او عنایت نمود و او زاهد و عابد بود و در سنۀ صد و بیست و پنج وفات کرد و دختر او را مهدی،خلیفۀ عباسی گرفت و او را اعقاب بسیاری است و جناب سیّد اعرف اند به آن چه مرقوم داشتند.

ص:546


1- 1) .ر.ک:بحار الانوار،ج 53،ص 282-285. [1]
9-سیّد مهدی قزوینی

به سند و شرح مذکور فرمود:خبر داد مرا والد،گفت:

من ملازمت داشتم بیرون رفتن به سوی جزیره ای را که در جنوب حلّه است بین دجله و فرات به جهت ارشاد و هدایت عشیره های بنی زبید به سوی مذهب حق و همۀ ایشان در مذهب اهل سنّت بودند و به برکت هدایت والد 1 همه برگشتند به سوی مذهب امامیّه-ایّدهم اللّه-و به همان نحو باقی اند تاکنون و ایشان زیاده از ده هزار نفس اند.

فرمود:در جزیره،مزاری است معروف به قبر حمزه،پسر حضرت کاظم علیه السّلام.

مردم او را زیارت می کنند و برای او کرامات بسیار نقل می کنند و حول او قریه ای است مشتمل بر صد خانوار تقریبا.

پس من می رفتم به جزیره و از آن جا عبور می کردم و او را زیارت نمی کردم؛چون در نزد من به صحّت رسیده بود که حمزه پسر حضرت موسی بن جعفر علیهما السّلام در ری مدفون است با عبد العظیم حسنی.پس دفعه ای حسب عادت،بیرون رفتم و در نزد اهل آن قریه مهمان بودم.پس اهل قریه مستدعی شدند از من که زیارت کنم مرقد مذکور را.

پس من امتناع کردم و گفتم به ایشان که من مزاری را که نمی شناسم،زیارت نمی کنم و به جهت اعراض من از زیارت آن مزار،رغبت مردم به آن جا کم شد.آن گاه از نزد ایشان حرکت کردم و شب را در مزیدیّه ماندم در نزد بعضی از سادات آن جا.

پس چون وقت سحر شد،برخاستم برای نافلۀ شب.و مهیّا شدم برای نماز.پس چون نافلۀ شب را به جای آوردم،نشستم به انتظار طلوع فجر به هیأت تعقیب که ناگاه داخل شد بر من،سیّدی که می شناختم او را به صلاح و تقوا که از سادات آن قریه بود.پس سلام کرد و نشست.

آن گاه گفت:«یا مولانا!دیروز مهمان اهل قریۀ حمزه شدی و او را

ص:547

زیارت نکردی؟»

گفتم:آری.

گفت:«چرا؟»

گفتم:زیرا که من زیارت نمی کنم،آن را که نمی شناسم و حمزه پسر حضرت کاظم علیه السّلام مدفون است در ری.»پس گفت:«ربّ مشهور لا اصل له.بسا چیزها که شهرت کرده و اصلی ندارند و آن قبر حمزه پسر موسی کاظم علیه السّلام نیست،هرچند چنین مشهور شده.بلکه آن قبر ابی یعلی حمزة بن قاسم علوی عبّاسی است.یکی از علمای اجازه و اهل حدیث و او را اهل رجال ذکر کرده اند در کتب خود و او را ثنا کردند به علم و ورع.»

پس در نفس خود گفتم:این از عوام سادات است و از اهل اطّلاع بر علم رجال و حدیث نیست.پس شاید این کلام را اخذ نموده از بعضی از علما.

آن گاه برخاستم به جهت مراقبت طلوع فجر و آن سیّد برخاست و رفت و من غفلت کردم که سؤال کنم از او که این کلام را از کی اخذ کرده.

چون فجر طالع شده بود من مشغول شدم به نماز.چون نماز کردم،نشستم به جهت تعقیب،تا آن که آفتاب طلوع کرد و با من جمله ای از کتب رجال بود.پس در آنها نظر کردم،دیدم حال،بدان منوال است که ذکر نمود.

پس اهل قریه به دیدن من آمدند و در ایشان بود آن سیّد.

پس گفتم:پیش از فجر نزد من آمدی و خبر دادی مرا از قبر حمزه که او ابو یعلی حمزة بن قاسم علوی است.پس تو آن را از کجا گفتی و از کی آن را اخذ نمودی؟

پس گفت:و اللّه!من نیامده بودم نزد تو،پیش از فجر و ندیدم تو را پیش از این ساعت و من شب گذشته در بیرون قریه بیتوته کرده بودم،در جایی که نام آن را برد و قدوم تو را شنیدم.پس در این روز آمدم به جهت زیارت تو.

پس به اهل آن قریه گفتم:الآن لازم شده مرا که برگردم به جهت زیارت حمزه.

پس من شکی ندارم در این که آن شخصی را که دیدم،او صاحب الامر علیه السّلام بود.

پس من و جمیع اهل آن قریه سوار شدیم به جهت زیارت او و از آن وقت،این

ص:548

مزار به این مرتبه،ظاهر و شایع شد که برای او شدّ رحال می کنند از مکانهای دور.

مؤلّف گوید:شیخ نجاشی (1)فرموده:حمزة بن قاسم بن علی بن حمزة بن حسن بن عبید اللّه بن عباس بن علی بن ابی طالب علیه السّلام ابو یعلی ثقه ای جلیل القدر است از اصحاب ما.حدیث بسیار روایت می کرد. (2)او را کتابی است در ذکر کسانی که روایت کردند از جعفر بن محمّد علیهما السّلام از مردان و از کلمات علما و اسانید معلوم می شود که از علمای غیبت صغری،معاصر والد صدوق،علی بن بابویه است.

ص:549


1- 1) .رجال النجاشی،ص 140.
2- 2) .ر.ک:بحار الانوار،ج 53،ص 286-287. [1]
10-(سیّد مهدی قزوینی)
اشاره

به سند مذکور از سیّد مؤیّد مزبور؛و نیز خود مشافهتا از آن مرحوم قدّس سرّه شنیدم که فرمود:

بیرون آمدم روز چهاردهم ماه شعبان از حلّه به قصد زیارت ابی عبد اللّه الحسین علیه السّلام در شب نیمۀ آن.پس چون رسیدیم به شطّ هندیّه (1)عبور کردیم به جانب غربی آن و دیدیم زوّاری که از حلّه و اطراف آن رفته بودند و زوّاری که از نجف اشرف و حوالی آن وارد شده بودند،جمیعا محصورند در خانه های طایفۀ بنی طرف از عشایر هندیّه و راهی نیست برای ایشان به سوی کربلا؛زیرا که عشیرۀ عنیزه در راه فرود آمده بودند و راه متردّدین را از عبور و مرور قطع کردند و نمی گذارند احدی از کربلا بیرون آید و نه کسی به آن جا داخل شود،مگر این که او را نهب و غارت می کردند.

فرمود:من نزد عربی فرود آمدم و نماز ظهر و عصر را به جای آوردم و نشستم.

منتظر بودم که چه خواهد شد.امر زوّار و آسمان را هم ابر داشت و باران کم کم می آمد.پس در این حال که نشسته بودم،دیدم تمام زوّار از خانه ها بیرون آمدند و متوجّه شدند به سمت کربلا.

پس به شخصی که با من بود گفتم:برو و سؤال کن که چه خبر است؟

پس بیرون رفت و برگشت و به من گفت که:عشیره بنی طرف بیرون آمدند با اسلحۀ ناریّه و متعهّد شدند که زوّار را به کربلا برسانند،هرچند کار بکشد به محاربه با عنیزه.

پس چون شنیدم این کلام را،گفتم به آنان که با من بودند:این کلام اصلی ندارد؛ زیرا که بنی طرف را قابلیّتی نیست در برکه مقابله کنند با عنیزه و گمان می کنم که این کیدی است از ایشان،به جهت بیرون کردن زوّار از خانه های خود.زیرا که بر ایشان

ص:550


1- 1) .و آن شعبه ای است از نهر فرات که از زیر مسیب جدا می شود و به کوفه می رود و قصبۀ معتبره ای که بر کنار این شط است طویرج می گویند که در راه حلّه واقع شده که به کربلا می رود،[مرحوم،مؤلّف]

سنگین شده ماندن زوّار در نزد ایشان،چون باید مهمانداری بکنند.

پس در این حال بودیم که زوّار برگشتند به سوی خانه های آنها.پس معلوم شد که حقیقت حال همان است که من گفتم.

پس زوّار داخل نشدند و در سایۀ خانه ها نشستند و آسمان هم ابرگرفته.پس مرا به حالت ایشان رقّتی سخت گرفت و انکسار عظیمی برایم حاصل شد.پس متوجّه شدم به سوی خداوند تبارک و تعالی به دعا و توسّل به پیغمبر و آل او-صلوات اللّه علیهم-و طلب کردم از او اغاثۀ زوّار را از آن بلا که به آن مبتلا شدند.

پس در این حال بودیم که دیدم سواری را که می آید بر اسب نیکویی مانند آهو که مثل آن ندیده بودم و در دست او نیزۀ درازی است و او آستین ها را بالا زده و اسب را می دوانید.تا آن که ایستاد در نزد خانه ای که من در آن جا بودم و آن خانه ای بود از موی که اطراف آن را بالا زده بودند.

پس سلام کرد و ما جواب سلام او را دادیم.

آن گاه فرمود:«یا مولانا!و اسم مرا برد.فرستاد مرا کسی که سلام می فرستد بر تو و او کنج محمّد آقا و صفر آقا است و آن دو از صاحب منصبان عساکر عثمانیّه اند و می گویند:هرآینه زوّار بیایند که ما طرد کردیم عنیزه را از راه و ما منتظر زوّاریم با عساکر خود در پشتۀ سلیمانیّه بر سر جادّه.»

پس به او گفتم:تو با ما هستی تا پشتۀ سلیمانیّه؟

گفت:«آری.»

پس ساعت را از بغل بیرون آوردم دیدم دو ساعت و نیم تقریبا به روز مانده.پس گفتم:اسب مرا حاضر کردند.

پس آن عرب بدوی که ما در منزلش بودیم به من چسبید و گفت:ای مولای من! نفس خود و این زوّار را در خطر مینداز.امشب را نزد ما باشید تا امر متبیّن شود.

پس به او گفتم:چاره ای نیست از سوار شدن به جهت ادراک زیارت مخصوصه.

پس چون زوّار دیدند که ما سوار شدیم،پیاده و سوار،در عقب ما حرکت کردند.

پس به راه افتادیم و آن سوار مذکور،در جلوی ما بود مانند شیر بیشه و ما در

ص:551

پشت سر او می رفتیم تا رسیدیم به پشتۀ سلیمانیّه.پس سوار بر آن جا بالا رفت و ما نیز او را متابعت کردیم.

آن گاه پایین رفت و ما رفتیم تا بالای پشته.پس نظر کردیم از آن سوار اثری ندیدیم،گویا به آسمان بالا رفت یا به زمین فرورفت و نه رییس عسکری را دیدیم و نه عسکری.

پس گفتم به کسانی که با من بودند:آیا شک دارید که او صاحب الامر علیه السّلام بوده؟

گفتند:نه،و اللّه!

و من در آن وقتی که آن جناب در پیش روی ما می رفت،تأمّل زیادی کردم در او که گویا وقتی پیش از این او را دیده ام،لکن به خاطرم نیامد که کی او را دیده ام.پس چون از ما جدا شد،متذکّر شدم که او همان شخصی بود که در حلّه به منزل من آمده بود و مرا خبر داده بود به واقعۀ سلیمانیّه.

امّا عشیرۀ عنیزه،پس اثری ندیدم از ایشان در منزل هایشان و ندیدم احدی را که از حال آنها سؤال کنیم،جز آن که غبار شدیدی دیدیم که بلند شده بود در وسط بیابان.

پس وارد کربلا شدیم و به سرعت اسبان،ما را می بردند.پس رسیدیم به در دروازۀ شهر و عسکر را دیدیم در بالای قلعه ایستاده اند.

پس به ما گفتند:از کجا آمدید و چگونه رسیدید؟

آن گاه نظر کردند به سواد زوّار.پس گفتند:سبحان اللّه!این صحرا پر شده از زوّار.

پس عنیزه به کجا رفتند؟

پس گفتم به ایشان:بنشینید در بلد و معاش خود را بگیرید«و لمکّة ربّ یرعاها»و از برای مکّه پروردگاری هست که آن را حفظ و حراست کند.

و این مضمون کلام عبد المطلب است که چون به نزد ملک حبشه رفت،برای پس گرفتن شتران خود که عسکر او بردند.

ملک گفت:چرا خلاصی کعبه را از من نخواستی که من برگردم؟

فرمود:«من ربّ شتران خودم و لمکّة...الخ.»

ص:552

آن گاه داخل بلد شدیم.پس دیدیم کنج آقا را که بر تختی نشسته نزدیک دروازه.

پس سلام کردم.در مقابل من برخاست.

پس گفتم به او که:تو را همین فخر بس که مذکور شدی در آن زمان.

پس گفت:قصّه چیست؟

برای او نقل کردم.

گفت:ای آقای من!من از کجا دانستم که تو به زیارت آمدی،تا قاصد نزد تو بفرستم و من و عسکرم پانزده روز است که در این بلد محصوریم از خوف عنیزه، قدرت نداریم بیرون بیاییم.

آن گاه پرسید که عنیزه به کجا رفتند؟

گفتم:نمی دانم جز آن که غبار شدیدی در وسط بیابان دیدیم که گویا غبار کوچ کردن آنها باشد.

آن گاه ساعت را بیرون آوردم،دیدم یک ساعت و نیم به روز مانده و تمام زمان سیر ما،در یک ساعت واقع شده و بین منزل های عشیرۀ بنی طرف تا کربلا سه فرسخ است.پس شب را در کربلا به سر بردیم.چون صبح شد،سؤال کردیم از خبر عنیزه.

پس خبر داد بعضی از فلاّحین که در بساتین کربلا بود که عنیزه در حالتی که در منزل ها و خیمه های خود بودند که ناگاه سواری ظاهر شد بر ایشان که بر اسب نیکوی فربهی سوار بود و بر دستش نیزۀ درازی بود.پس به آواز بلند بر ایشان صیحه زد که:«ای معاشر عنیزه!به تحقیق که مرگ حاضری دررسید.عساکر دولت عثمانیّه رو به شما کرده اند با سواره ها و پیاده های خود و اینک ایشان در عقب می آیند،پس کوچ کنید و گمان ندارم که از ایشان نجات یابید.»

پس خداوند خوف و مذلّت را بر ایشان مسلّط فرمود،حتی آن که شخص بعضی از اسباب خود را می گذاشت به جهت تعجیل در حرکت.پس ساعتی نکشید که تمام ایشان کوچ کردند و رو به بیابان آوردند.

پس به او گفتم:اوصاف آن سوار را برای من نقل کن!

ص:553

پس نقل کرد.دیدم که او همان سواری است که با ما بود.عینه و الحمد للّه رب العالمین و الصلوة علی محمّد و آله الطاهرین. (1)

(بعضی از کرامات و مقامات سیّد مهدی قزوینی)

مؤلّف گوید:این کرامات و مقامات از سیّد مرحوم بعید نبود،چه او علم و عمل را میراث داشت از عمّ اجلّ خود،جناب سیّد باقر سابق الذکر،صاحب اسرار خال خود،جناب بحر العلوم-اعلی اللّه مقامهم-و عمّ اکرمش او را تأدیب نمود و تربیت فرمود و بر خفایا و اسرار مطّلع ساخت تا رسید به آن مقام که نرسد به حول آن افکار و دارا شد از فضایل و مناقب،مقداری که جمع نشد در غیر او از علمای ابرار. (2)

اول آن که:آن مرحوم بعد از آن که هجرت کردند از نجف اشرف به حلّه و مستقر شدند در آن جا و شروع نمودند در هدایت مردم و اظهار حق و ازهاق باطل،به برکت دعوت آن جناب از داخل حلّه و خارج آن زیاده از صد هزار نفر از اعراب، شیعۀ مخلص اثنا عشری شدند و شفاها به حقیر فرمودند:

چون به حلّه رفتم،دیدم شیعیان آن جا از علایم امامیّه و شعار شیعه،جز بردن اموات خود به نجف اشرف،چیزی ندارند و از سایر احکام و آثار،عاری و بری، حتی از تبرّی از اعداء اللّه.

و به سبب هدایت او،همه از صلحا و ابرار شدند و این فضیلت بزرگی است که از خصایص اوست.

دوم:کمالات نفسانیّه و صفات انسانیّه که در آن جناب بود از صبر و تقوا و رضا و تحمّل مشقّت عبادت و سکون نفس و دوام اشتغال به ذکر خدای تعالی.

و هرگز در خانۀ خود از اهل و اولاد و خدمتکاران،چیزی از حوایج نمی طلبید مانند غذا در ناهار و شام،و قهوه و چای و قلیان در وقت خود با عادت به آنها و تمکّن و ثروت و سلطنت ظاهره و عبید و اما. (3)

ص:554


1- 1) .ر.ک:بحار الانوار،ج 53،ص 288-290. [1]
2- 2) .همان،ص 291.
3- 3) .اما به کسر الف:کنیز.

اگر آنها خود مواظب و مراقب نبودند و هرچیزی را در محلّش نمی رساندند،بسا بود که شب و روز بر او بگذرد،بدون آن که از آنها چیزی تناول نماید.

و اجابت دعوت می کرد و در ولیمه ها و میهمانی ها حاضر می شد؛لکن به همراه،کتبی برمی داشتند و در گوشۀ مجلس،مشغول تألیف خود بودند و از صحبت های مجلس،ایشان را خبری نبود،مگر آن که مسأله ای بپرسند،جواب گوید.

دیدن آن مرحوم،در ماه رمضان چنین بود که نماز مغرب را در مسجد با جماعت می کرد.آن گاه نافله مقرّری را در ماه رمضان که از هزار رکعت در تمام ماه حسب قسمت به او می رسد،می خواند و به خانه می آمد و افطار می کرد و برمی گشت به مسجد،به همان نحو نماز عشا را می کرد و به خانه می آمد و مردم جمع می شدند.

اول قاری حسن الصوتی،با لحن قرآنی آیاتی از قرآن که تعلّق داشت به وعظ و زجر و تهدید و تخویف می خواند،به نحوی که قلوب قاسیه را نرم و چشم های خشک شده را تر می کرد.

آن گاه دیگری به همان نسق خطبه ای از نهج البلاغه می خواند.آن گاه سومی قرائت می کرد مصایب ابی عبد اللّه علیه السّلام را.

آن گاه یکی از صلحا مشغول خواندن ادعیّۀ ماه مبارک می شد و دیگران متابعت می کردند تا وقت خوردن سحر،پس هریک به منزل خود می رفت.

بالجمله در مراقبت و مواظبت اوقات و تمام نوافل و سنن و قرائت،با آن که در سن،به غایت پیری رسیده بود،آیت و حجّتی بود در عصر خود.

در سفر حجّ ذهابا و ایابا با آن مرحوم بودم و در مسجد غدیر و جحفه با ایشان نماز کردیم،و در مراجعت،دوازدهم ربیع الاول سنه هزار و سی صد،پنج فرسخ مانده به سماوه تقریبا،داعی حق را لبّیک گفت. (1)

در حین وفاتش،در حضور جمع کثیری از مؤالف و مخالف ظاهر شد،از قوّت

ص:555


1- 1) .و در نجف اشرف در جنب مرقد عمّ اکرم خود مدفون شد و بر قبرش قبّۀ عالیه بنا کردند.منه[مرحوم محدّث نوری]

ایمان و طمأنینه و اقبال و صدق یقین آن مرحوم،مقامی که همه متعجّب شدند و کرامت باهره ای که بر همه معلوم شد.

سوم:تصانیف رایقۀ بسیاری در فقه و اصول و توحید و امامت و کلام و غیر آنها که یکی از آنها کتابی است،در اثبات بودن شیعه،فرقه ناجیه که از کتب نفیسه است.

طوبی له و حسن مآب. (1)

4*توقیعات آن حضرت

اشاره

برای لطف کلام چندی از توقیعات شریف و نامۀ مبارک حضرت ولی عصر، حجّة بن الحسن-عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف-می آوریم: (2)

1-«الاحتجاج:عن الشیخ الموثق أبی عمر العامری رحمة اللّه علیه قال:تشاجر ابن أبی غانم القزوینی و جماعة من الشیعة فی الخلف فذکر ابن أبی غانم أن أبا محمّد علیه السّلام مضی و لا خلف له ثم إنهم کتبوا فی ذلک کتابا و أنفذوه إلی الناحیة و أعلموا بما تشاجروا فیه فورد جواب کتابهم بخطه صلی اللّه علیه و علی آبائه:بسم اللّه الرحمن الرحیم عافانا اللّه و إیاکم من الفتن و وهب لنا و لکم روح الیقین و أجارنا و إیاکم من سوء المنقلب إنه انهی إلی ارتیاب جماعة منکم فی الدین و ما دخلهم من الشک و الحیرة فی ولاة أمرهم فغمنا ذلک لکم لا لنا و سأونا (3)فیکم لا فینا لأن اللّه معنا فلا فاقة بنا إلی غیره و الحق معنا فلن یوحشنا من قعد عنا و نحن صنائع ربنا و الخلق بعد صنائعنا؛

در کتاب«احتجاج»از شیخ موثّق ابی عمر العامری-رحمت خدا بر او باد-گوید:ابن ابی غانم قزوین و گروهی از شیعیان دربارۀ جانشین(امام حسن عسکری علیه السّلام)مشاجره کردند.

ابی غانم گفت:ابا محمّد(امام حسن عسکری علیه السّلام)وفات کرد درحالی که جانشینی نداشت!سپس نامه ای نوشته به ناحیۀ(مقدسه)ارسال داشتند و جریان مباحثه و به

ص:556


1- 1) .ر.ک:بحار الانوار،ج 53،ص 291-292؛ [1]نجم الثاقب:761/2 ببعد.
2- 2) -بحار الانوار:ج 53. [2]
3- 3) -مصدر بمعنی السوء علی القلب المکانی-یقال سأوت فلانا:أی سؤته.

جان هم افتادن را اعلام نمودند.پس پاسخ آن ها با خط خود امام زمان علیه السّلام این گونه آمد.

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

خداوند ما و شما را از فتنه ها(نگهدارد و)عافیت ببخشد و به دور بدارد و روح یقین را به ما و شما ارزانی دارد و ما شما را از سوء منقلب(عاقبت بد)پناه داده و نگهدارد.همانا جریان شکّ دسته ای از شما در دین و آن چه که از شک و سرگردانی دربارۀ ولیّ امرشان (در دل)پدیدار گشته،ما را نسبت به شما غمناک نمود و دربارۀ شما بد حال کرد،نه دربارۀ خودمان؛زیرا خداوند با ماست و نیازی به دیگری نداریم و حق با ماست؛پس هرکس از ما دوری جوید و بنشیند،ما را به وحشت نمی اندازد.ما صنعت و ساخته خداییم و مردم صنایع ماست.

یا هؤلاء ما لکم فی الریب تترددون و فی الحیرة تنعکسون (1)أو ما سمعتم اللّه عزّ و جلّ یقول: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ (2)أو ما علمتم ما جاءت به الآثار مما یکون و یحدث فی أئمتکم علی الماضین و الباقین منهم علیهم السلام؟ أو ما رأیتم کیف جعل اللّه لکم معاقل تأوون إلیها و أعلاما تهتدون بها من لدن آدم إلی أن ظهر الماضی علیه السّلام کلما غاب علم بدا علم و إذا أفل نجم طلع نجم فلما قبضه اللّه إلیه ظننتم أن اللّه أبطل دینه و قطع السبب بینه و بین خلقه کلا ما کان ذلک و لا یکون حتی تقوم الساعة و یظهر أمر اللّه و هم کارهون.و إن الماضی علیه السّلام مضی سعیدا فقیدا علی منهاج آبائه علیهم السّلام؛

شما را چه شده است که در شک غوطه ورید و در سرگردانی غرق شده اید!آیا نشنیده اید که خدای عزّ و جلّ فرمود:«ای کسانی که ایمان آورده اید!خدا و رسول و اولی الامر از شما را فرمان برید.»آیا ندانستید چیزهایی را از آثار و اخبار گذشتگان و باقی ماندگان از ائمه خود را که چه بوده و خواهد بود!آیا ندیدید خداوند چگونه برای شما پناهگاهایی قرار داده است که به آن ها پناه می برید و نشانه هایی گذاشته که از آدم تا

ص:557


1- 1) -کذا فی الاصل المطبوع و هکذا المصدر و الظاهر"تنتکسون"یقال:انتکس:أی وقع علی رأسه و- انقلب علی رأسه حتی جعل أسفله أعلاه و مقدمه مؤخره.
2- 2) -النساء:59. [1]

آخرین امام گذشته(امام حسن علیه السّلام)هدایت می یابید.هروقت یکی غایب شد،دیگری ظاهر گشت و هرگاه ستاره ای غروب کرد،دیگری طلوع نمود!پس زمانی که یکی(از امامان)را قبض روح نمود،گمان کردید که خداوند دینش را باطل و ارتباط میان خلق و خود را قطع نمود؟ابدا این طور نیست.این گونه نبود و نخواهد بود تا قیام قیامت!

امر خدا ظاهر شود،اگرچه بدخواهان کراهت داشته باشند و نخواهند و همانا امام ماضی مانند پدران خود سعادتمند درگذشت.

حذو النعل بالنعل و فینا وصیته و علمه و من هو خلفه و من یسد مسده و لا ینازعنا موضعه إلا ظالم آثم و لا یدعیه دوننا إلا جاحد کافر و لو لا أن أمر اللّه لا یغلب و سره لا یظهر و لا یعلن لظهر لکم من حقنا ما تبهر منه عقولکم (1)و یزیل شکوککم لکنه ما شاء اللّه کان و لکل أجل کتاب.فاتقوا اللّه و سلموا لنا وردوا الأمر إلینا فعلینا الاصدار کما کان منا الایراد و لا تحاولوا کشف ما غطی عنکم و لا تمیلوا عن الیمین و تعدلوا إلی الیسار و اجعلوا قصدکم إلینا بالمودة علی السنة الواضحة فقد نصحت لکم و اللّه شاهد علی و علیکم و لو لا ما عندنا من محبة صلاحکم و رحمتکم و الاشفاق علیکم لکنا عن مخاطبتکم فی شغل مما قد امتحنا من منازعة الظالم العتل الضال المتابع فی غیه المضاد لربه المدعی ما لیس له الجاحد حق من افترض اللّه طاعته الظالم الغاصب.و فی ابنة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله لی اسوة حسنة و سیردی الجاهل رداءة عمله و سیعلم الکافر لمن عقبی الدار عصمنا اللّه و إیاکم من المهالک و الأسواء و الآفات و العاهات کلها برحمته فانه ولی ذلک و القادر علی ما یشاء و کان لنا و لکم ولیا و حافظا و السلام علی جمیع الأوصیاء و الأولیاء و المؤمنین و رحمة اللّه و برکاته و صلی اللّه علی محمّد النبی و سلم تسلیما. (2)

مانند گذاشتن نعل در جای نعل دیگر و در ماست وصیّت و علم او و هر جانشین بعد از او و در جای او قرار می گیرد و با ما دربارۀ امامت نزاع نکند مگر ستمگر گناهکار و آن

ص:558


1- 1) -فی غیبة الشیخ:تبین منه عقولکم.
2- 2) -بیان:"الشعوذة"خفة فی الید و أخذ کالسحر یری الشئ بغیر ما علیه أصله فی رأی العین ذکره الفیروز آبادی و"العوار"بالفتح و قد یضم:العیب."الصنیعة"من تصطنعه و تختار لنفسک و"الظالم العتل"جعفر الکذاب و یحتمل خلیفة ذلک الزمان.غیبت طوسی:ص 184-185؛احتجاج:ص 253؛ [1]بحار الأنوار: [2]178/53 باب التّوقیعات شمارۀ 9 از احتجاج. [3]

مقام را هرکس غیر از ما ادّعا نمی کند مگر منکر و کافر.اگر نبود این که به کار خدا نتوان غالب شد و سرّ او آشکار و هویدا نشود،البتّه برای شما از حقّ ما چیزهایی ظاهر می شد که عقل های شما(در تحمل و معرفت آن)سرگردان می گشت و شک های شما از میان می رفت،لکن هرچه خدا خواست،همان می شود و برای هرچیزی مدّتی است.پس از خدا بترسید و به ما تسلیم شوید و کارها را به ما بسپارید و بر ماست رسیدگی و صادر کردن آن،همان گونه که طرح نمودن آن از ما است.

در کشف چیزی که از شما پوشیده است،سعی نکنید؛از راست دست برداشته و به چپ نگرایید و با محبّت به سوی ما و سنّت روشن درآیید.من شما را نصیحت کردم و خداوند شاهد میان من و شماست.اگر نبود دوست داشتن و بیان صلاح کار شما،البتّه از خطاب و گفتار با شما دوری می جستم تا از روبرو شدن با ظالم کینه توز که در بیراهه می رود(در باتلاق فساد)غرق گشته و با خدایش ضدیت می نماید و چیزی را که حقّش نیست ادّعا می کند و ظالم و غاصب سرپیچی کننده از طاعت کسی که خداوند اطاعتش را واجب نموده است،(البتّه البتّه)پرهیز می کردیم(ولی چه کنم)تبعیّت از دختر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله سرمشق من و اوست اسوۀ من و به زودی نادانان سزای بدی عمل خود را می بیند و می داند که عاقبت نیک برای کیست خداوند ما و شما را از مهلکه ها و بدی ها و همۀ دردها با رحمت خود نگاه دارد!اوست ولیّ(شایستۀ)این امور و قادر به انجام خواسته های خود و اوست نگهبان ما و شما.سلام بر تمامی اوصیا و اولیا و مؤمنان و رحمت و برکت خدا و درود او بر محمّد و آل او باد.»

2-«الإحتجاج:محمّد بن یعقوب الکلینی عن إسحاق بن یعقوب قال:سألت محمّد بن عثمان العمری رحمه اللّه أن یوصل لی کتابا قد سألت فیه عن مسائل أشکلت علی فورد التوقیع بخط مولانا صاحب الزمان علیه السّلام:أما ما سألت عنه أرشدک اللّه و ثبتک من أمر المنکرین لی من أهل بیتنا و بنی عمنا فاعلم أنه لیس بین اللّه عزّ و جلّ و بین أحد قرابة من أنکرنی فلیس منی و سبیله سبیل ابن نوح و أما سبیل عمی جعفر و ولده فسبیل إخوة

ص:559

یوسف علیه السّلام و أما الفقاع فشربه حرام و لا بأس بالشلماب (1)و أما أموالکم فما نقبلها إلا لتطهروا فمن شاء فلیصل و من شاء فلیقطع فما آتانا اللّه خیر مما آتاکم.و أما ظهور الفرج فانه إلی اللّه و کذب الوقاتون.و أما قول من زعم أن الحسین علیه السّلام لم یقتل فکفر و تکذیب و ضلال.و أما الحوادث الواقعة فارجعوا فیها إلی رواة حدیثنا فانهم حجّتی علیکم و أنا حجة اللّه علیکم.

در کتاب احتجاج از محمّد بن یعقوب کلینی،از اسحاق بن یعقوب روایت شده است:از محمّد بن عثمان عمری رضی اللّه عنه نوشته ای را خواستم که مسایلی برایم مشکل شده بود،نوشته بودم تا از سوی من به ناحیۀ مقدّسه برساند.پس با خط مولای ما صاحب زمان علیه السّلام توقیعی بیرون آمد.

اما آن چه را که خدا تو را ارشاد و ثابت قدم نماید دربارۀ منکرین من از اهل بیت و بنی اعمام ما سؤال نموده ای.پس بدان میان خدای عزّ و جلّ واحدی قرابتی وجود ندارد.پس هرکس مرا منکر شود(اگرچه از خانواده خودم باشد)از من نیست و راه او،راه فرزند نوح است.

اما عمویم جعفر و فرزندانش،پس در راه برادران یوسف علیه السّلام است.(توقیع شریف بعدی مسألۀ جعفر و فرزندانش را روشن می سازد.)

اما فقّاع(آب جو)نوشیدنش حرام است،ولی شلماب(آب شلغم)عیب ندارد.

مال های شما را نمی پذیریم،مگر این که(به خاطر این که)تطهیر شوید.پس هرکس خواست مالی برساند و خواست قطع نماید،پس آن چه را که خداوند به ما داده بهتر از آن است که به شما داده است.

اما ظهور فرج،پس(علم آن)بر خداست.دروغ می گویند کسانی که وقت تعیین می کنند.

اما گفتار کسانی که می گویند«حسین کشته نشده است»پس کفر و دروغ و گمراهی است.

ص:560


1- 1) -کذا فی الاصل المطبوع و هکذا المصدر و نسخة الشیخ فی الغیبة ص 188 قال فی البرهان ما معناه:" شلمابج هو ماء الشلجم یطبخ و یعصر"و فی نسخة کمال الدین ج 2 ص 160 [1]"سلمک"و هو نبت.(*

اما حوادث پیش آمده(مستحدثه)در فهم آن به راویان احادیث ما رجوع نمایید، آن ها حجّت های من به شما و من نیز حجّت خدایم به شما.

و أما محمّد بن عثمان العمری رضی اللّه عنه و عن أبیه من قبل فانه ثقتی و کتابه کتابی.

و أما محمّد بن علی بن مهزیار الأهوازی فسیصلح اللّه قلبه و یزیل عنه شکه.و أما ما وصلتنا به فلا قبول عندنا إلا لما طاب و طهر و ثمن المغنیة حرام.و أما محمّد بن شاذان بن نعیم فانه رجل من شیعتنا أهل البیت.و أما أبو الخطاب محمّد بن أبی زینب الأجدع فانه ملعون و أصحابه ملعونون فلا تجالس أهل مقالتهم فانی منهم برئ و آبائی علیهم السلام منهم براء.و أما المتلبسون بأموالنا فمن استحل شیئا منها فأکله فانما یأکل النیران.و أما الخمس فقد ابیح لشیعتنا و جعلوا منه فی حل إلی وقت ظهور أمرنا لتطیب ولادتهم و لا تخبث.و أما ندامة قوم شکوا فی دین اللّه علی ما وصلونا به فقد أقلنا من استقال و لا حاجة لنا إلی صلة الشاکین؛

اما محمّد بن عثمان عمری رضی اللّه عنه و پدرش رضی اللّه عنه پیش از او محلّ وثوق من و نوشتۀ او، نوشته من است.

اما محمّد بن علی بن مهزیار اهوازی به زودی خداوند قلب او را اصلاح و شک را از او می زداید.

اما آن چه را که(از مال)به ما رساندی،برای ما قبول نیست مگر این که پاک و مطهر شود.

اما پول زنان خواننده(مغنّیه)حرام است.

اما محمّد بن شاذان بن نعیم که او از شیعیان ما اهل بیت است.

اما ابو الخطاب محمّد بن ابی زینب اجدع او و اصحابش ملعون هستند که(هیچ گاه) باهم مرام های آن ها منشین.من و پدرانم علیهم السّلام از آن ها بریء و بدور هستیم.

اما گرفتاران اموال ما،هرکس از آن را حلال دانسته و بخورد،همانا آتش ها خورده است.

اما خمس،پس تا هنگام ظهور به شیعیانمان مباح گردیده است تا زاد و ولدشان پاک شود و فاسد نگردد.اما آنان که شک در دین خدا کردند و دربارۀ آن چه که(از اموال)به ما

ص:561

رساندند،پس پشیمان و نادمند،هرکس درخواست برگشت نمایند،ما هم برمی گردانیم و ما به داده های شک کنندگان نیازی نداریم.

و أما علة ما وقع من الغیبة فان اللّه عزّ و جلّ یقول: "یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْیاءَ إِنْ تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ" إنه لم یکن أحد من آبائی إلا و قد وقعت فی عنقه بیعة لطاغیة زمانه و إنی أخرج حین أخرج و لا بیعة لأحد من الطواغیت فی عنقی.و أما وجه الانتفاع بی فی غیبتی فکالانتفاع بالشمس إذا غیبها عن الأبصار السحاب و إنی لأمان لأهل الأرض کما أن النجوم أمان لأهل السماء فاغلقوا ابواب السؤال عما لا یعنیکم و لا تتکلفوا علم ما قد کفیتم و أکثروا الدعاء بتعجیل الفرج فان ذلک فرجکم و السلام علیک یا إسحاق بن یعقوب و علی من اتبع الهدی.

اما علّت وقوع«غیبت»پس خدای عزّ و جلّ فرموده است:«ای کسانی که ایمان آورده اید!از چیزهایی سؤل نکنید که اگر(علّتش بر شما)روشن شود،شما را بدحال می نماید»همانا احدی از پدران من نیست،مگر این که بیعت طاغیه زمانش در گردن او بوده است،ولی من هنگامی که خروج نمایم،برای احدی از طاغیه ها در گردن من حقّ بیعتی نخواهد داشت.

اما کیفیّت بهره برداری از وجود من در زمان غیبتم مانند بهره بردن از خورشید است،وقتی ابر جلوی او را بپوشاند(برکات آفتاب با پوشش ابر از بین نمی رود)همانا من برای زمینیان مایۀ امنیتم،مانند امان ستارگان به آسمانیان.پس درهای سؤال های بی جا(و به دردنخور را)ببندید و خود را برای فهمیدن علم چیزی را که از شما کفایت شده است(خواسته نشده)به زحمت نیندازید و به فرج من زیاد دعا کنید و در این است فرج شما و سلام بر تو باد ای اسحاق بن یعقوب و کسانی که تابع هدایت شوند.»

غط:جماعة عن ابن قولویه و أبی غالب الزراری و غیرهما عن الکلینی عن إسحاق بن یعقوب مثله.

ک:ابن عصام عن الکلینی عن إسحاق بن یعقوب مثله. (1)

ص:562


1- 1) -المائدة:101؛غیبت طوسی:ص 188؛کمال الدّین:160/2؛ [1]بحار الأنوار: [2]180/53 ب 31 ح 10 از احتجاج طبرسی.

در کتاب غیبت طوسی و کمال الدین با دو طریق حدیث فوق را آورده اند.

3-غیبت طوسی:«جماعة عن التلعکبری عن أحمد بن علی عن الأسدی عن سعد عن أحمد بن إسحاق رحمة اللّه علیه أنه جاءه بعض أصحابنا یعلمه أن جعفر بن علی کتب إلیه کتابا یعرفه فیه نفسه و یعلمه أنه القیم بعد أبیه و أن عنده من علم الحلال و الحرام ما یحتاج إلیه و غیر ذلک من العلوم کلها.قال أحمد بن إسحاق:فلما قرأت الکتاب کتبت إلی صاحب الزمان علیه السّلام و صیرت کتاب جعفر فی درجه فخرج الجواب إلی فی ذلک:

در کتاب غیبت طوسی قدّس سرّه گروهی از تلعکبری،از احمد بن علی از اسدی از سعد از احمد بن اسحاق قدّس سرّه نقل کرده است:بعضی از اصحاب او آمد و به وی به اطّلاع داد که جعفر بن علی(جعفر کذّاب)نامه ای به او نوشته و خود را معرّفی نموده و اعلام داشته است که قیّم بعد از پدرش اوست و علم حلال و حرام و آن چه را که مردم به آن احتیاج دارند و جز این ها از همۀ علوم نزد اوست.

احمد بن اسحاق گفت:وقتی نامه را خواندم،من نیز نامه ای به صاحب زمان علیه السّلام نامه نوشته و نامۀ جعفر(کذّاب)را ضمیمه نموده و برای حضرت فرستادم و از سوی امام علیه السّلام پاسخ بدین گونه بیرون آمد.

بسم اللّه الرحمن الرحیم

أتانی کتابک أبقاک اللّه و الکتاب الذی أنفذته درجه و أحاطت معرفتی بجمیع ما تضمنه علی اختلاف ألفاظه و تکرر الخطاء فیه و لو تدبرته لوقفت علی بعض ما وقفت علیه منه و الحمد للّه رب العالمین حمدا لا شریک له علی إحسانه إلینا و فضله علینا أبی اللّه عزّ و جلّ للحق إلا إتماما و للباطل إلا زهوقا و هو شاهد علیّ بما أذکره ولی علیکم بما أقوله إذا اجتمعنا لیوم لا ریب فیه و یسألنا عما نحن فیه مختلفون إنه لم یجعل لصاحب الکتاب علی المکتوب إلیه و لا علیک و لا علی أحد من الخلق جمیعا إمامة مفترضة و لا طاعة و لا ذمّة و سأبیّن لکم ذمة تکتفون بها إن شاء اللّه.*

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

خداوند پایدارت کند!نامۀ تو با ضمیمه اش به من رسید با نابسامانی عبارت ها

ص:563

و تکرار خطاهایش از کم و کیف و محتوای آن کاملا مطّلع شدم.اگر تو نیز دقّت می کردی،به بعضی از آن چیزهایی که من پی بردم،تو هم می یافتی.

حمد به پروردگار عالمیان حمد و ستایشی که شریک و همتا برای او نیست(این حمد)در برابر احسان(خوبی هایی است)دربارۀ ما تفضّل نموده است.

خدای عزّ و جلّ دربارۀ«حق»ابا دارد،مگر این که آن را به پایان برساند و برای باطل مگر این که آن را از بین ببرد.

اوست شاهد به گفته های من و برای من است که جواب گوی گفتارهایم باشم زمانی و روزی که شک در آمدن آن نیست گرد هم آییم و خداوند دربارۀ اختلافمان ما را زیر سؤال ببرد و این که نه در ذمّۀ کسی که نامه به او نوشته شده و نه به تو و نه به احدی از آفریده شدگان،برای نویسندۀ نامه(جعفر کذّاب)به عنوان مقام امامت مفترضه و یا اطاعت از او و یا اشتغال ذمّه قرار نداده است.ان شاء اللّه به زودی برایتان آن کس که صاحب این مقام است،مطالبی بیان می دارم که به شما کفایت نماید.

یا هذا یرحمک اللّه إن اللّه تعالی لم یخلق الخلق عبثا و لا أهملهم سدی بل خلقهم بقدرته و جعل لهم أسماعا و أبصارا و قلوبا و ألبابا ثم بعث إلیهم النبیین علیهم السلام مبشّرین و منذرین:یأمرونهم بطاعته و ینهونهم عن معصیته و یعرفونهم ما جهلوه من أمر خالقهم و دینهم و أنزل علیهم کتابا و بعث إلیهم ملائکة یأتین بینهم و بین من بعثهم إلیهم بالفضل الذی جعله لهم علیهم و ما آتاهم من الدلائل الظاهرة و البراهین الباهرة و الآیات الغالبة.فمنهم من جعل النار علیه بردا و سلاما و اتّخذه خلیلا و منهم من کلّمه تکلیما جعل عصاه ثعبانا مبینا و منهم من أحیا الموتی باذن اللّه و أبرء الأکمه و الأبرص باذن اللّه و منهم من علّمه منطق الطیر و أوتی من کلّ شیء سببا:

ای شخص!خدایت رحمت نماید!همانا خدای تعالی آفریده ای را بیهوده نیافریده و آن ها را خودسر رها نساخته است،بلکه آن ها را با قدرت خود خلق نموده و برایشان گوش ها(برای شنیدن)و چشم ها(برای دیدن)و دل ها(برای فهمیدن)و عقل ها(برای درک کردن)قرار داده است و سپس برای آن ها پیامبران مژده دهنده و انذارکننده فرستاده است.

ص:564

آن ها را به فرمانبرداری«امر»و از نافرمانی«نهی»نموده اند و برای شناساندن آن چه را که دربارۀ خالق و دینشان نمی دانستند،اقدام نمایند و برای آن ها(از آسمان)کتاب نازل کرده است.

فرشتگانی برای واسطه بودن میان آن ها و خدایی که آن ها را با فضل خود برای آن ها و بر آن ها فرستاد و مبعوث نمود.

به آن ها آن چه که از دلایل ظاهره و براهین باهره و آیات غالبه(لازم بود)داده است (عطا نموده).

پس برای برخی از آن ها آتش سوزان را سرد و سالم قرار داده و او را برای خود «خلیل»اتّخاذ نمود و با بعضی صحبت نموده و عصایش را اژدهای آشکار کرد و بعضی از آنان مرده را زنده و بیماران پیسی و برص را با اذن خدا شفا داد و به برخی منطق الطّیر آموخت و از هر نیرویی برایش ارزانی داشت.

ثم بعث محمّدا صلّی اللّه علیه و آله رحمة للعالمین و تمّم به نعمته و ختم به أنبیاءه و أرسله إلی الناس کافة و أظهر من صدقه ما أظهر[و بین]من آیاته و علاماته ما بین.ثم قبضه صلّی اللّه علیه و اله حمیدا فقیدا سعیدا و جعل الأمر بعده إلی أخیه و ابن عمه و وصیّه و وارثه علیّ بن أبی طالب علیه السّلام ثمّ إلی الأوصیاء من ولده واحدا واحدا:أحیا بهم دینه و أتم بهم نوره و جعل بینهم و بین إخوانهم و بنی عمهم و الأدنین فالأدنین من ذوی أرحامهم فرقانا بیّنا یعرف به الحجة من المحجوج و الامام من المأموم بأن عصمهم من الذنوب و برأهم من العیوب و طهرهم من الدنس و نزههم من اللبس و جعلهم خزان علمه و مستودع حکمته و موضع سره و أیدهم بالدلائل:

سپس محمّد صلّی اللّه علیه و اله را برانگیخت تا رحمت بر عالمیان باشد و نعمت خود را(برای بشریّت)تمام کرد و با او ختم نبوّت نمود و او را بسوی همۀ خلایق فرستاد و راستگویی او را آشکار ساخت و به وسیلۀ او از آیات خود را آن مقدار که لازم بود،بیان کرد.

سپس روح او را حمید و فقید و سعید قبض نمود و امر امامت و(رهبری امّت را)در برادر و پسرعمو و وصی و وارثش علی بن ابی طالب علیه السّلام قرار داد و بعد از او با اوصیا از فرزندان او،یکی پس از دیگری قرار داد و با آن ها دین خود را زنده کرد و با آن ها نورش را

ص:565

تمام نمود.

میان آن ها و برادران و پسرعموها و نزدیکان از ارحامشان فرق(تفاوت)آشکار قرار داد تا تفاوت حجّت از محجوج و امام از مأموم شناخته و روشن شود با این تفاوت که آن ها را از گناهان معصوم و از عیب ها به دور و از پلیدی ها پاک و از اشتباهات منزّه فرمود.

آن ها را خزاین علم و گنجینه های حکمت و محلّ سرّ خود قرار داد و آن ها را با دلایل (آشکار)تأیید نمود.

و لو لا ذلک لکان الناس علی سواء و لإدّعی أمر اللّه عزّ و جلّ کل أحد و لما عرف الحق من الباطل و لا العالم من الجاهل.و قد ادعی هذا المبطل المفتری علی اللّه الکذب بما ادعاه فلا أدری بأیة حالة هیّیء له رجاء أن یتم دعواه أبفقه فی دین اللّه؟فو اللّه ما یعرف حلالا من حرام و لا یفرق بین خطاء و صواب أم بعلم فما یعلم حقا من باطل و لا محکما من متشابه و لا یعرف حد الصلاة و وقتها أم بورع فاللّه شهید علی ترکه الصلاة الفرض أربعین یوما یزعم ذلک لطلب الشعوذة (1)و لعل خبره قد تأدی إلیکم و هاتیک ظروف مسکره منصوبة و آثار عصیانه للّه عزّ و جلّ مشهورة قائمة أم بآیة فلیأت بها أم بحجة فلیقمها أم بدلالة فلیذکرها.

اگر این«امتیازات»نبود،مردم باهم مساوی(برابر)می شدند و(از هر راه رسیده ای) و هرکس(ناکسی)امر(نبوّت و امامت از سوی)خدا را برای خود ادّعا می کرد و هیچ وقت«حق»از«باطل»و«عالم»از«جاهل»سنجیده و شناخته نمی شد.

به یقین این باطل رونده و بر خدا افتراگو(جعفر کذّاب)به دروغ ادّعایی را کرده است که من نمی دانم با چه حالتی امیدواری برایش آماده شده است که به ادّعای خود برسد (جامۀ عمل بپوشاند).

آیا با(قدرت)فقاهت در دین خدا که حلال را از حرام و درست را از نادرست بشناسد، یا با(نیروی)علم(دانش)که به یقین او علمی ندارد که حق را از باطل بداند و نه محکم را از متشابه(تشخیص دهد)و نه حدود نماز و وقت آن را بشناسد.

ص:566


1- 1) -بیان:"الشعوذة"خفة فی الید و أخذ کالسحر یری الشئ بغیر ما علیه أصله فی رأی العین ذکره الفیروز آبادی و"العوار"بالفتح و قد یضم:العیب.غیبت طوسی:188-185؛بحار الأنوار: [1]193/53 باب التّوقیعات شمارۀ 21 از غیبت طوسی.

یا با توان تقوا(پرهیزکاری)که خدا شاهد است بر ترک چهل روز نماز فریضه را به خیال این که به شعبده بازی برسد(و دست یابد)شاید خبرش به شما رسیده باشد و هنوز ظروف شرابش نصب شده و آثار نافرمانی اش مشهور و پابرجاست.

یا(ادّعای خود را)به آیه یی(استناد می کند)پس او را بیاورد(ارایه دهد)،یا حجّتی دارد،پس اقامه نماید،یا دلیلی دارد،پس ذکر کند(بیان کند).

قال اللّه عزّ و جلّ فی کتابه: بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ* حم* تَنْزِیلُ الْکِتابِ مِنَ اللّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ* ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما إِلاّ بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّی وَ الَّذِینَ کَفَرُوا عَمّا أُنْذِرُوا مُعْرِضُونَ* قُلْ أَ رَأَیْتُمْ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللّهِ أَرُونِی ما ذا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْکٌ فِی السَّماواتِ ائْتُونِی بِکِتابٍ مِنْ قَبْلِ هذا أَوْ أَثارَةٍ مِنْ عِلْمٍ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ یَدْعُوا مِنْ دُونِ اللّهِ مَنْ لا یَسْتَجِیبُ لَهُ إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ وَ هُمْ عَنْ دُعائِهِمْ غافِلُونَ* وَ إِذا حُشِرَ النّاسُ کانُوا لَهُمْ أَعْداءً وَ کانُوا بِعِبادَتِهِمْ کافِرِینَ" (1).

خدای عزّ و جلّ در کتابش فرموده:

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

1- حم

2-این کتابی است که از سوی خداوند قادر و دانا نازل شده است.

3-ما آسمان ها و زمین را و هرچه در میان این دو است جز به حق و سرآمد معیّنی نیافریدیم؛اما کافران از آن چه انذار می شوند،رویگردانند.

4-به آنان بگو معبودهایی را که غیر از خدا پرستش می کنید،به من نشان دهید چه چیزی از زمین را آفریده اند یا شرکتی در آفرینش آسمان ها دارند؟!کتابی(آسمانی) پیش از این یا اثر علمی از گذشتگان برای من بیاورید(که دلیل صدق گفتار شما باشد) اگر راست می گویید!

5-چه کسی گمراه تر از آن کس است که معبودی غیر از خدا را می خواند که تا

ص:567


1- 1) -احقاف:6-1. [1]

قیامت هم به او پاسخ نمی گوید و از خواندن آن ها(کاملا)بی خبر است(صدای آن ها را هیچ نمی شنوند).

6-و هنگامی که مردم محشور می شوند،معبودهای آن ها دشمنانشان خواهند بود، حتی عبادت آن ها را انکار می کنند.

فالتمس تولی اللّه توفیقک من هذا الظالم ما ذکرت لک و امتحنه وسله عن آیة من کتاب اللّه یفسرها أو صلاة فریضة یبین حدودها و ما یجب فیها لتعلم حاله و مقداره و یظهر لک عواره و نقصانه و اللّه حسیبه.حفظ اللّه الحق علی أهله و أقره فی مستقره و قد أبی اللّه عزّ و جلّ أن یکون[الامامة]فی أخوین بعد الحسن و الحسین علیهما السلام و إذا أذن اللّه لنا فی القول ظهر الحق و اضمحل الباطل و انحسر عنکم و إلی اللّه أرغب فی الکفایة و جمیل الصنع و الولایة و حسبنا اللّه و نعم الوکیل و صلی اللّه علی محمّد و آل محمّد.

پس بخواه خداوند تو را از(شرّ)این ظالم توفیق(نجات)دهد.آن چه را که به تو گفتم و امتحان کن!او را و تفسیر آیه ای را از کتاب خدا بپرس و یا نماز واجبی را که حدود و واجبات آن را بیان کند،تا بدانی حال و مقدار(علم و فهم و درک)او را و ننگ و نقصان او برایت آشکار گردد.خدا خود حسابگر(محاسب اعمال زشت او)است.

خداوند نگه دارندۀ حق برای اهلش و قراردهنده در جایگاه(شایسته اش)است به تحقیق خدا(مقام و منصب)امامت را بعد از حسن و حسین علیهما السّلام در دو برادر نخواسته است(تا حرف این جعفر کذّاب درست درآید که ادّعا می کند امامت بعد از برادرم به من رسیده و من جانشین اویم).

زمانی که خداوند اجازه داد ما حرف بزنیم(سخن آغاز کنیم)آن وقت حق ظاهر می گردد و باطل برچیده و بر شما آشکار می شود.

به سوی خدا راغبم در کفایت(کردن این بیانات برای روشن ساختن شما)و زیبایی صنعت و ولایت خداوند برای ما بس است و او چه نیکو وکیلی است و درود خدا بر محمّد و آل او باد(آمین)!»

ص:568

4-(مکتوب ناحیۀ مقدّسه برای شیخ مفید)

شیخ جلیل،احمد بن علی بن ابی طالب طبرسی در کتاب حتجاج (1)نقل کرده:

وارد شد مکتوبی از ناحیۀ مقدّسه،خدای تعالی حراست و رعایت فرماید او را،در چند روزی که باقی مانده بود از صفر سنۀ چهارصد و ده،بر شیخ مفید محمّد بن محمّد بن نعمان حارثی-قدّس اللّه روحه-،ذکر نمود رسانندۀ او که برداشته بود آن را از ناحیۀ مقدّسۀ متّصل به حجاز و ما تبرّکا اوّلا اصل نسخه را نقل می کنیم،پس از آن به ترجمۀ آن به قدر فهم می پردازیم:

نسخه ما ینوب مناب العنوان للشیخ السدید و المولی الرشید الشیخ المفید ابی عبد اللّه محمّد بن محمد النعمان-ادام اللّه اعزازه-من مستودع العهد المأخوذ علی العباد(نسخة ما فی الکتاب)

بسم اللّه الرحمن الرحیم

«امّا بعد سلام علیک ایّها الولی (2)المخلص فی الدین المخصوص فینا بالیقین فانا نحمد الیک اللّه الذی لا اله الا هو و نسئله الصلوة علی سیّدنا و مولانا و نبیّنا محمّد و آله الطاهرین و لنعلمک-ادام اللّه توفیقک-لنصرة الحقّ و اجزل مثوبتک علی نطقک عنّا بالصدق انّه قد اذن لنا فی تشریفک بالکتابة و تکلیفک ما تؤدیه عنّا الی موالینا قبلک اعزّهم اللّه تعالی بطاعته و کفاهم المهم برعایته لهم و حراسته فقف ایّدک اللّه بعونه علی اعدائه المارقین من دینه علی ما نذکره و اعمل فی تأدیته الی من تسکن الیه بما نرسمه ان شاء اللّه نحن و ان کنّا ثاوین بمکاننا النائی عن مساکن الظالمین حسب الذی ارانا اللّه من الصلاح لنا و لشیعتنا المؤمنین فی ذلک ما دامت دولة الدنیا للفاسقین فانّا نحیط علما بانبائکم و لا یعزب عنّا

شیء من اخبارکم و معرفتنا بالاذی الذی اصابکم مذجنح کثیر منکم الی ما کان السلف الصالح عنه شاسعا و نبذوا العهد المأخوذ منهم کانّهم لا یعلمون و انا غیر مهملین لمراعاتکم و لا ناسین لذکرکم و لو لا ذلک لنزل بکم البلاء[اللاواء]و اصطلمکم الاعداء

ص:569


1- 1) .الاحتجاج،ج 2،ص 318.
2- 2) .خ.ل:المولی.

فاتّقوا اللّه جلّ جلاله و ظاهرونا علی انتبائکم من فتنة قد انافت علیکم یهلک فیها من حم اجله و یحیی عنها من ادرک امله و هی امارة لادرار حرکتها و مناقشتکم لامرنا و نهینا و اللّه متمّ نوره و لو کره المشرکون فاعتصموا بالتقیّة من شب نار الجاهلیة یخشنها عصب(جمع عصتبه کغرف جمع غرفه و هی الحباعة)امویة و یهول بها فرقة مهدویة انا زعیم بنجاة من لم یرم جمنکم ج فیها بمواطن جالحقیةج و سلک فی الطعن عنها السبل المرضیة اذا اهلّ جمادی الاولی من سنّتکم هذه فاعتبروا بما یحدث فیه و استیقظوا من رقدتکم لما یکون فی(من)الّذی یلیه ستظهر لکم من السماء آیة جلیة و من الارض مثلها بالسویة و یحدث فی ارض المشرق ما یحزن جیحرق ج و یقلق و یغلب علی ارض العراق طوایف من الاسلام مضاق بسوء فعالهم علی اهله الارزاق ثم تنفرج الغمة من بعد ببوار طاغوت من الاشرار یسر بهلاکه المتّقون و الاخیار(و یتفق)لمریدی الحج من لافاق ما یا ملونه علی توفیر علبه منهم و اتّفاق و لنا فی تیسیر حجهم علی الاختیار منهم و الوفاق شأن یظهر علی نظام و اتّساق(فیعمل)لیعمل کلّ امرء منکم بما یقربه من محبّتنا و لیجتنب ما یدنیه من کراهتنا و سخطنا فانّ امرنا یبعثه فجاءة حین لا تنفعه توبة و لا ینجیه من عقابها ندم علی حوبة و اللّه یلهمکم الرشد و یلطف لکم فی التوفیق برحمة(و نسخ التوقیع بالید العلیا علی صاحبها السّلام)هذا کتابنا الیک ایّها الاخ الولی و المخلص فی ودّنا الصفی الناصر لنا الوفی حرسک اللّه بعینه الّتی لا تنام فاحتفظ به و لا تظهر علی خطنا الذی سطرناه بماله ضمناه احدا و ادّما فیه الی من تسکن الیه و اوص جماعتهم بالعمل علیه ان شاء اللّه تعالی و صلی اللّه علی محمّد و آله الطاهرین.» (1)

مراد از ناحیه مقدسه

قبل از شروع در ترجمه لازم است تنبیه بر نکته ای و آن،آن است که مراد از ناحیه درست معلوم نشده و در کلام احدی ندیدم که متعرّض آن شود،جز شیخ ابراهیم کفعمی در حاشیۀ مصباح در فصل سی و ششم گفته:ناحیه هر مکانی است

ص:570


1- 1) .الاحتجاج،ج 2،ص 322-324. [1]

که صاحب الامر علیه السّلام در آن جا بود در غیبت صغری و وکلا تردّد می کردند در آن جا در نزد آن جناب و مستندی ذکر نکرده و لکن از بعضی اخبار می شود استفاده کرد؛ چنان چه علی بن حسین مسعودی در کتاب اثبات الوصیّة (1)روایت کرده که امر فرمود:ابو محمّد امام حسن عسکری علیه السّلام والدۀ خود را که حجّ کند در سنۀ دویست و پنجاه و نه و او را خبر کرد به آن چه به آن جناب خواهد رسید در سنۀ شصت و حاضر نمود حضرت صاحب علیه السّلام را.پس به او وصیّت کرد و تسلیم نمود به آن جناب اسم اعظم و مواریث و سلاح را و بیرون رفت مادر ابی محمّد علیه السّلام با حضرت صاحب علیه السّلام به سوی مکّه و ابو علی احمد بن محمّد بن مطهّر متولّی بود آن چه را که وکیل به او محتاج بود.

چون به بعضی از منازل رسیدند،اعراب به قافله برخوردند.پس ایشان را خبر کردند از شدّت خوف و کمی آب.پس برگشتند اکثر مردم،مگر کسانی که در ناحیه بودند.پس ایشان گذشتند و سالم ماندند.روایت شده که امر رسید به ایشان به رفتن و لکن علمای رجال تصریح کردند که بر امام حسن عسکری علیه السّلام بلکه بر امام علی النقی علیه السّلام نیز اطلاق می شود صاحب ناحیه.ترجمۀ خلاصۀ آن توقیع شریف، مضمون آن چه به جای عنوان بود که رسم است در اول مکاتیب می نویسند این بود:

به برادر سدید و دوستدار رشید،شیخ مفید محمّد بن محمّد بن النعمان-که خداوندش دایما اعزاز-فرماید،از طرف قرین الشرف امام عصر که عهود الهیه که در روز الست و عالم اظلّه از کافّۀ خلایق گرفتند در حضرتش به ودیعت سپردند،چنان تشریف خطاب می رود:

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

«امّا بعد،درود خدای بر تو،ای دوستدار با خلوص در دین که مخصوص است در ولایت ما به کمال یقین؛همانا می فرستم به سوی تو،حمد خداوندی را که جز او

ص:571


1- 1) .اثبات الوصیه،ص 255-256.

خدایی نیست و مسألت می کنم که صلوات بر سیّد ما پیغمبر ما محمّد 6 و آل اطهار او بفرستد و اعلام می فرماییم مر تو را که خداوند توفیق تو را مستدام فرماید در نصرت حق و فراوان فرماید ثواب تو را بر نشر تو،علوم ما را.

به راستی به این که اذن و رخصت دادند ما را که تو را به مکاتبه مشرّف فرماییم و به ادای احکام مکلّف داریم که به آن شیعیان که در حضرت تو هستند ابلاغ داری و خداوند ایشان را عزیز دارد به طاعت خود و کفایت مهم ایشان به رعایت و حراست لطف خویش فرماید.

پس واقف شو تو،خدایت مدد دهد به اعانت خویش بر دشمنانش که بیرون روند از دین بر آن چه ذکر می کنیم و سعی کن در رساندن اوامر ما به سوی آنان که اطمینان به ایشان داری بر وجهی که ما می نویسیم؛ان شاء اللّه تعالی.اگرچه ما سکنا داریم در مکان خودمان که دور است از مکان ظالمین،برحسب آن چه،آن را نمانده خدای تعالی از صلاح برای ما و برای شیعۀ مؤمنین ما در او مادامی که دولت دنیا برای فاسقین است.

به تحقیق که علم ما محیط است به خبرهای شما و غایب نمی شود از علم ما هیچ چیز،از اخبار شما و ما داناییم به آزاری که به شما رسیده از زمانی که میل کردند جماعتی از شماها به سوی آن چه پیشینیان درست کردار از او دور بودند و عهدی که از ایشان گرفته شده بود،از پس پشت افکندند؛گویا که ایشان نمی دانند.به درستی که ما اهمال در مراعات شما نداریم و از یاد شما فراموشکار نیستیم و اگرنه این بود،هرآینه نازل می شد به شما بلای سخت و دشمنان،شما را مستأصل می کردند.

پس بپرهیزید از خداوند جلّ جلاله و پشتوانی دهید ما را بر بیرون آوردن شما از فتنه که مشرف شده است بر شما که هلاک می شود در آن،کسی که نزدیک شد اجل او و حفظ می شود از آن کسی که آرزوی خود را دریافت کرده و آن فتنه نشانه ای است برای حرکت ما و اظهار کردن شما برای یکدیگر امر و نهی ما را.

و خداوند تمام و کامل می کند نور خود را،هرچند کراهت داشته باشند مشرکین.

پس چنگ فرازنید در تقیّه.چه هرکه روشن کند آتش جاهلیّت را،مدد می دهد او را

ص:572

قومی که در فطرت مانند بنی امیّه اند تا بترساند به این آتش طایفۀ هدایت شدگان را.

و من ضامن و کفیل نجاتم برای کسی که در آن فتنه،طالب مکان و مکانتی نباشد و سلوک کند در سیر در او،راه پسندیده را.

چون جمادی الاولی از این سال شما دررسد،پس عبرت گیرید از آن چه حادث می شود در آن و بیدار شوید از خواب غفلت،برای آن چه واقع شود در عقب آن.زود است که ظاهر شود در آسمان امر ظاهری و در زمین مثل آن با تساوی و واقع می شود در زمین مشرق،چیزی که حزن و قلق می آورد.

و غلبه کند بعد از او بر عراق،قومی که از اسلام بیرون هستند که به سبب سوء کردار ایشان،رزق بر اهل عراق تنگ می گردد.پس از آن تفریج کرب خواهد شد به هلاک طاغوتی از اشرار.پس مسرور شود به هلاکت او اهل تقوا و اخیار و مجتمع می شود برای حاج،در اطراف،آن چه را که طالبند با کثرت عدد و اتّفاق و برای ما در آسانی حجّ ایشان با اختیار وفاق شأنی است که ظاهر می شود با نظام و اتّساق.

پس باید رفتار کند،هرکس از شما به آن چه نزدیک می کند او را به محبت ما و اجتناب کند آن چه را که موجب شود،برای نزدیکی به سخط و کراهت ما.زیرا که امر ما،امری است که ناگاه درمی رسد زمانی که نفع نمی بخشد آدمی را توبه و نجات نمی دهد او را عقاب ما آن روز ندامت از معصیت و خداوند الهام کند رشد را به شما و لطف کند دربارۀ شما در جهت توفیق به رحمت خودش.

صورت خطّ شریف که در آن مکتوب به دست مبارک نوشته بودند که بر صاحب آن دست سلام باد.

این نوشتۀ ماست به سوی تو،ای برادر دوستدار و مخلص با صفای در مودّت ما و یاور با وفای ما!خداوند حراست کناد تو را به عین عنایت خود که هرگز در خواب نرود!

پس حفظ کن این نوشته را و مطّلع مدار بر خطّی که ما نوشته ایم با آن چه در آن درج و تضمین کرده ایم کسی را و ادا کن آن چه را در آن است به سوی کسی که سکون نفس به او داشته باشی و وصیّت کن جماعت ایشان را به عمل بر وفق آن!ان شاء اللّه تعالی و صلّی اللّه علی محمّد و آل الطاهرین.»

ص:573

5-(مکتوب ناحیۀ مقدّسه برای شیخ مفید)

و نیز شیخ طبرسی احتجاج (1)گفته:وارد شد بر شیخ مفید،مکتوبی دیگر از جانب امام عصر علیه السّلام روز پنج شنبۀ بیست و سوم از ذی الحجّه سنه چهارصد و دوازده.

مطابق تاریخ وفات شیخ که در سوم ماه رمضان،چهارصد و سیزده بود،این توقیع شریف هشت ماه و دو روز قبل از وفات رسیده.

نسخة من عبد اللّه المرابط فی سبیله الی ملهم الحق و دلیله.

بسم اللّه الرحمن الرحیم

سلام علیک ایّها العبد الصالح الناصر للحقّ الداعی الیه بکلمة الصدق. (2)

«فانّا نحمد الیک اللّه الذی لا اله الا هو الهنا و اله ابائنا الاولین و نسئله الصلوة علی سیّدنا و مولانا محمّد صلّی اللّه علیه و اله و سلم خاتم النبیین و علی اهل بیته الطیبین الطاهرین و بعد فقد کنّا نظرنا مناجاتک عصمک اللّه تعالی بالسبب الذی و هبه لک من اولیائه و حرسک من کید اعدائه و شفعنا ذلک الآن من مستقرّ لنا ناصب (3)فی شمراخ من بهماء صرنا الیه آنفا من غمالیل الجأنا الیه السباریت من الایمان و یوشک ان یکون هبوطنا منه الی صحیح من غیر بعد من الدهر و لا تطاول من الزمان و یأتیک نبأ منّا بما یتجدّد لنا من حال فتعرف بذلک ما تعتمده من الزلفة الینا بالاعمال و اللّه موفقک لذلک برحمته فلتکن حرسک اللّه بعینه التی لا تنام أن تقابل لذلک فتنة نفوس قوم حرست باطلا لاسترهاب المبطلین یبتهج لدمارها المؤمنون و یحزن لذلک المجرمون و آیة حرکتنا من هذه اللوثه حادثه بالحرم المعظّم من رجس منافق مذمم مستحل للدم المحرّم یعمد بکیده اهل الایمان و لا یبلغ بذلک غرضه من الظلم لهم و العدوان لأننا من وراء حفظهم بالدّعا الذی لا یحجب عن ملک الارض و السماء فلتطمئن بذلک من اولیائنا القلوب و لیثقوا بالکفایة و ان راعتهم به الخطوب و العاقبة لجمیل صنع اللّه تکون حمیدة لهم ما اجتنبوا المنهی عنه من الذنوب و نحن نعهد الیک ایّها الولی المجاهد فینا الظالمین ایّدک اللّه بنصره الذی ایّد به السلف من اولیائنا الصالحین انّه من اتقی ربّه من

ص:574


1- 1) .الاحتجاج،ج 2،ص 324-325. [1]
2- 2) .خ.ل:الی کلمة الصدق
3- 3) .خ.ل:ینصب

اخوانک فی الدین اخرج ما علیه الی مستحقّه کان امنا من فتنتها المبطلة و محنتها المظلمة المضلة و من بخل منهم بما اعاده اللّه من نعمته علی من امر بصلته فانّه یکون خاسرا بذلک لا ولاه و آخرته و لو اشیاعنا-وفقهم اللّه لطاعته-علی اجتماع من القلوب فی الوفاء بالعهد علیهم لما تأخّر عنهم الیمن بلقائنا و الفعجلت لهم السعادة بمشاهدتنا علی حقّ المعرفة و صدقها منهم بنا فما یحبسنا عنهم الاّ ما یتّصل بنا مما نکرهه و لا نؤثره منهم و اللّه المستعان و هو حسبنا و نعم الوکیل و صلواته علی سیّدنا البشیر النذیر محمّد و اله الطاهرین و سلّم.

و کتب فی غرّة شوال من سنة اثنی عشر و اربعمأة نسخة التوقیع بالید العلیا-صلوات اللّه علی صاحبها-هذا کتابنا الیک ایّها الولی الملهم للحقّ العلی باملائنا و خطّ ثقتنا فاخفه عن کلّ احد و اطوه و اجعل له نسخة یطّلع علیها من تسکن الی امانته من اولیائنا شملهم اللّه ببرکتنا ان شاء اللّه تعالی و الحمد للّه و الصلوة علی سیّدنا محمّد و آله الطاهرین.»

ترجمۀ خلاصه فرمان همایون از جانب بنده خدا که مجاهده می فرماید در سبیل او به سوی کسی که الهام شده به حق و دلیل او.

بسم اللّه الرحمن الرحیم

«سلام بر تو ای بندۀ شایسته،یاری کنندۀ حق که دعوت می کنی (1)به سوی آن به کلمۀ صدق.

پس به درستی که ما می فرستیم به سوی تو حمد خداوندی را که نیست خدایی جز او،پروردگار ما و پروردگار پدرهای پیشینیان ما،و مسألت می کنیم او را که صلوات فرستد بر سیّد و مولای ما محمّد،خاتم النبیین و بر اهل بیت طیّبین طاهرین آن حضرت.

و بعد،پس به درستی که ما دانسته بودیم مناجات تو را؛حفظ کند خداوند تو را به وسیله ای که بخشیده است به تو از اولیای خود و حراست بفرماید تو را به آن سبب از کید اعدای خود و شفیع کردیم در حضرت خود حال تو را الآن از منزلگاه خودمان که

ص:575


1- 1) .خ.ل:می خوانی خلق را.

شعبی است در سر کوه در سر بیابانی که کسی به آن راهی ندارد که منتقل شدیم به آن شعب در این زودی ها،از وادی های درخت دار با نضارت و غزارت ملجأ داشته ما را به آن شعب فرود آمدن جماعتی که فقیرند از ایمان،که کنایه از منزل کردن ظالمین در آن منزل است،و زود است که نازل شویم از آن سر کوه به سوی زمینی مسطّح،بدون دوری از روزگار و طول کشیدنی از زمان.

و می آید تو را خبری از جانب ما به آن چه تازه می شود از احوال ما.پس می شناسی به واسطۀ او آن چه اعتماد کنی بر او از تقرّب به سوی ما به اعمال و خدا توفیق دهندۀ تو است در این کار به رحمت خود،پس مقدّر و کاین است.خداوند حراست کند تو را به چشمی که در خواب نمی رود این که مقابل می شود او را فتنه ای که موجب هلاک نفوسی می شود که صید کرده اند یا کاشته اند باطل را،به جهت ترس دادن و جلب کردن اهل باطل.که مبتهج می شوند برای دمار آن،نفوس مؤمنین.و محزون می گردند برای آن،مجرمین.

علامت حرکت ما از این راه تنگ حادثه ای است که واقع می شود از مکّۀ معظمه از رجسی منافق و مذموم که حلال می شمارد خون های حرام را که در حزن می شوند به سبب کید او اهل ایمان و نمی رسد او به آن خروج کردن مقصود خود را از ظلم و عدوان.

چرا که ما در عقب حفظ ایشان هستیم به دعایی که محجوب نمی ماند از پادشاه زمین و آسمان.

پس باید مطمئن شود به دعای ما،قلوب دوستداران ما و باید واثق شوند به کفایت خداوند؛اگرچه بترساند ایشان را به واسطۀ دشمنان بلاهایی سخت و عاقبت به واسطۀ صنع جمیل کردگار محمود خواهد شد برای ایشان،مادام که اجتناب کنند آن چه نهی شده از گناهان را.

و ما عهد می کنیم به سوی تو،ای دوستدار باخلوص که مجاهده می کنی در راه ما با ظالمان،تأیید فرماید خداوند تو را به نصرتی که مؤیّد داشته به او پیشینیان از اولیای نیکوکار ما را به این که هرکس پرهیزگاری کند پروردگار خود را از برادران تو در دین و بیرون رود از عهدۀ آن چه بر ذمّۀ او است از حقوق واجبه به سوی اهل استحقاق،

ص:576

در امان خواهد بود از فتنه ای که صاحب باطل است و از محنت های باریک او که موجب ظلالت است.

و هرکس بخل کند از ایشان به آن چه خداوند عطا فرموده از نعمت خود،بر آن چه خداوند امر کرده به صله و نگهداری او.پس به درستی که آن بخل کننده،زیانکار خواهد بود به بخل برای دنیا و آخرت خود و اگر چنان چه شیعیان ما،خداوند توفیق دهد ایشان را برای اطاعت خود با دل های مجتمع،فراهم آمده بودند در وفای به عهدی که مکتوب است بر ایشان،هرآینه تأخیر نمی افتاد از ایشان،یمن ملاقات ما و تعجیل می کرد به سوی ایشان سعادت مشاهدۀ ما با کمال معرفت صادق به ما.

پس محجوب نمی دارد ما را از ایشان،مگر آن چه می رسد به ما از اموری که کراهت داریم و نمی پسندیم از ایشان و از خداوند استعانت می طلبیم و او بس است و بهتر وکیلی است.

و صلوات او بر سیّد ما که بشیر و نذیر است محمّد و آل طاهرین او و خداوند سلام بفرستد بر ایشان و نوشت در غرّه شوّال از سال چهارصد و دوازده.

صورت خطّ شریف که به دست مبارک در آن مکتوب،رقم فرمود-که بر صاحب آن دست درود باد-این نوشتۀ ماست به سوی تو ای دوستار الهام شده به حقّ بلند مرتفع که به املا و بیان ماست و خطّ امین ما.

پس مخفی بدار،آن را از هرکس و درهم پیچ،آن را و قرار ده برای آن نسخه ای که مطّلع بسازی بر آن کسی را که مطمئن به امانت او باشی از دوستداران ما.خداوند مشمول فرماید ایشان را به برکت ما،ان شاء اللّه و الحمد للّه و صلوات بر سیّد ما محمّد و آل طاهرین او.»

مؤلّف گوید:چند تنبیه است متعلّق به این دو فرمان مبارک که ناچاریم از اشارۀ به آنها:

اول آن که:آن چه از ظاهر کتاب احتجاج شیخ طبرسی معلوم می شود آن است که آن چه از جانب حضرت حجّت 7 رسید برای شیخ؛،دو مکتوب بود که به خطّ بعضی از خواصّ آن جناب بود.هر مکتوبی را به خطّ شریف مزیّن فرمودند و به

ص:577

چند سطری اظهار زیادی لطف فرمودند،و لکن در کلمات جمله ای از علما تعبیر به لفظ توقیعات واقع شده که ظاهر می شود از آن که توقیع،زیاده از دو بوده؛چنان چه در لؤلؤ گفته،بعد از ذکر ابیاتی که به خطّ حضرت 7 بر سر قبر شیخ دیده شد که این بعید نیست بعد از بیرون آمدن آن چه بیرون آمد از آن جناب از توقیعات برای شیخ مذکور.الخ.

استاد اکبر علاّمه بهبهانی در تعلیقه فرموده:ذکر فی الاحتجاج بتوقیعات عن الصاحب علیه السّلام فی جلالته الخ و هکذا.

شاید اصل مکتوب و خطّ مبارک را متعدد حساب کردند و شیخ یوسف نقل کرده از عالم متبحّر،یحیی بن بطریق حلّی،صاحب کتاب عمده که از علمای مائۀ خامسه است که او در رسالۀ نهج العلوم الی نفی المعدوم گفته:

حضرت صاحب علیه السّلام سه مکتوب فرستادند برای شیخ،در هر سالی،یکی و بنابر قول او یک مکتوب از میان رفته،ذکری از آن در کتب موجوده نیست.

دوم:شیخ طبرسی در اول کتاب احتجاج (1)گفته:ما ذکر نمی کنیم اسانید اخباری که در این کتاب نقل می کنیم یا به جهت وجود اجماع بر آن،یعنی بر صحّت خبر یا به جهت موافقت آن خبر با ادلۀ عقلیّه یا به جهت اشتهار آن در سیر و کتب مخالف و مؤالف؛یعنی در این کتاب نقل نمی کنیم از اخبار،مگر آن چه را که موافق اجماع یا دلیل عقل باشد یا مشهور در کتب فریقین و این دو،مکتوب را به نحو جزم،خبر می دهد که از جانب آن حضرت 7 وارد شدند،نه به تردید و احتمال به این که بگوید روایت شده یا نقل کردند.

اگر چنین هم می گفت،باز معتبر بود،حسب وعده ای که در اول کتاب کرده.پس آن دو مکتوب،باید اجماع بر روایت آن محقّق شده یا مشهور شده باشد در کتب و شیخ یحیی بن بطریق حلّی در رسالۀ مذکوره فرموده که از برای تزکیه و توثیق شیخ دو طریق است تا این که می گوید:دوم آن چیزی است که مختص است به شیخ و آن

ص:578


1- 1) -الاحتجاج،ج 1،ص 10.

چیزی است که روایت کرده اند آن را کافّۀ شیعه و تلقی نمودند آن را به قبول این که مولای ما صاحب الزمان-صلوات اللّه علیه و آله-سه کتاب نوشتند به سوی او و بعد از ذکر عناوین کتب،گفته:این تمام ترین مدح و تزکیه است و پاکیزه ترین ثنا و ستودن است به قول امام امّت و خلف ائمّه:انتهی. (1)

پس ظاهر و نصّ این دو شیخ معظّم،این دو مکتوب،مشهور و مقبول بوده در نزد اصحاب و در روایت آن تأملی نفرمودند و این نشود مگر آن که از مبلّغ و رسانندۀ آن، علامت صدق و شاهد قاطعی دیده باشند.چنان چه خود آن شخص حامل نیز باید واقف شده باشد بر آیت و علامتی بر بودن آنها از آن جناب 7.

و بی این شواهد،آیات چگونه می شود که اصحاب آن را تلقی کنند و قبول نمایند و به جزم نسبت دهند آنها را به آن جناب علیه السّلام و بحر العوم؛در رجال خود به این نکته اشاره فرموده؛چنان چه بیاید کلام ایشان با اشکالی دیگر و رفع آن در باب آینده.

سوم:در توقیع اول،اشاره به ذکر چند علامت از علامات ظهور خود فرمودند، خواستم در مقام شرح آن برآیم.بعد از تأمّل،به نظر رسید که توضیح آن متوقّف است بر ذکر بسیاری از اخبار مشتمل بر آیات و علامات و تطبیق آیات مذکوره با بعضی از موجود در آنها به حدس و تخمین ممنوع.

و علاوه،چندان فایده در اصل ذکر آنها نیست؛چه با کثرت اختلاف و تعارض در میان آنها که جمع ظاهر آنها متعسّر،بلکه متعذّر است و معارضه آنها با آیات و علامات روز قیامت و اختلاط روات این دو صنف،آیات را در میان یکدیگر و احتمال تغییر و تبدیل در اصل یا در ظاهر و صفات تمام آنها،حتّی آن رقم که در اخبار،آن را از محتومات شمردند،چنان چه در خبری صریح که بیاید در باب یازدهم که آنها را نیز قابل بدا دانستند و معلوم می شود،مراد از محتوم،ظاهر آن نیست و نبودن ثمرۀ علمی و عملی در آن،اولی ترک تعرض آنها است و دعای

ص:579


1- 1) .ر.ک:الفصول العشرة،ص 24. [1]

تعجیل فرج و انتظار ظهور در هر آن،چنان چه بیاید در باب دهم.«فان اللّه یفعل ما یشاء». (1)

مرثیۀ منسوب به حضرت علیه السّلام درباره شیخ مفید

شهید ثالث قاضی نور اللّه در مجالس المؤمنین (2)گفته:این چند بیت منسوب است به حضرت صاحب الامر علیه السّلام که در مرثیۀ جناب شیخ مفید گفته اند که در قبر او نوشته دیدند:

لا صوّت الناعی بفقدک انّ یوم علی آل الرسول عظیم

ان کنت قد غیّبت فی جدث الثری فالعلم و التوحید فیک مقیم

و القائم المهدی یفرح کلّما تلیت علیک من الدروس علوم

و اشکال در علم به این که این ابیات از آن جناب است مثل اشکال سابق است و جواب همان جواب است.

ص:580


1- 1) .در ذخیره الالباب مذکور است که علامات ظهور آن حضرت علیه السّلام چهارصد چیز است که باقی نمانده مگر کمتر از ده علامت که از آنهاست صیحه و سفیانی و دجال و قتل نفس زکیه و خسف بیداء-منه. نور الله قلبه مرحوم محدّث نوری.«نجم الثاقب:660/2 ببعد»
2- 2) .مجالس المؤمنین،ج 1،ص 477. [1]

5*پیشگوئی ها

اشاره

پیش گویی های کلّی از بزرگان دین غیر از علایم ظهور فراوان آمده است که فقط به نمونه ای از آن اکتفا می شود.

1-«هارون عن ابن صدقة عن جعفر عن أبیه علیهما السلام أن النبی صلّی اللّه علیه و اله قال:کیف بکم إذا فسد نساؤکم و فسق شبانکم و لم تأمروا بالمعروف و لم تنهوا عن المنکر فقیل له:و یکون ذلک یا رسول اللّه؟قال:نعم و شر من ذلک؟کیف بکم إذا أمرتم بالمنکر و نهیتم عن المعروف قیل یا رسول اللّه و یکون ذلک؟قال:نعم و شر من ذلک کیف بکم إذا رأیتم المعروف منکرا و المنکر معروفا؛ (1)

در کتاب قرب الاسناد از ابن صدقه،از امام جعفر صادق،از پدرش علیهما السّلام،از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:چگونه می شود حال شما وقتی که زن هایتان فاسد و جوان هایتان فاسق شدند و امر به معروف نکردید و نهی از منکر ننمودید!گفته شد:ای رسول خدا!آیا این خواهد شد؟

فرمود:بلی و بدتر از این!چگونه می شوید هنگامی که امر به منکر و نهی از معروف نمودید؟!گفته شد:آیا این خواهد شد،ای رسول خدا؟!

فرمود:بلی و بدتر از این!چگونه می شوید منکر را معروف و معروف را منکر دید؟!»

2-نزال بن سمره گوید:روزی امیر المؤمنین علیه السّلام برای ما خطبه خواند و بعد از فرازهایی صعصعه بن صوحان بلند شد و از علامات خروج دجّال سؤال نمود؟ حضرت فرمود:یاد بگیر علامت آن«احفظ فان علامة ذلک إذا أمات الناس الصلاة و أضاعوا الامانة و استحلوا الکذب و أکلوا الربا و أخذوا الرشا و شیدوا البنیان و باعوا الدین بالدنیا و استعملوا السفهاء و شاوروا النساء و قطعوا الارحام و اتبعوا الاهواء و استخفوا بالدماء.و کان الحلم ضعفا و الظلم فخرا و کانت الامراء فجرة و الوزراء ظلمة و العرفاء خونة و القراء فسقة و ظهرت شهادات الزور و استعلن الفجور و قول البهتان و الاثم و الطغیان.

ص:581


1- 1) -بحار الأنوار: [1]181/52 ب 25 ح 2 از قرب الاسناد. [2]

و حلیت المصاحف و زخرفت المساجد و طولت المنار؛

1-زمانی که مردم نماز را کشتند 2-و امانت را ضایع 3-و دروغ را حلال شمردند 4- و ربا خوردند 5-و رشوه گرفتند 6-و بناها را محکم کردند 7-و دین را به دنیا فروختند 8-و سفیهان را به کار گرفتند 9-و با زن ها مشورت نمودند 10-و قطع رحم کردند 11-و تابع هوا و هوس شدند 12-و خون ها را سبک شمردند 13-و حلم را (نشانه)ضعف دیدند 14-و ستم را فخر شمردند 15-و امرا فاجران 17-و وزرا ظالمان 18-و عرفا خائنان 20-و قاریان فاسقان شدند 21-و شهادت ناحق ظاهر شد 22- و کار زشت را آشکار کردند 23-و بهتان 24-و گناه 25-و طغیان رواج یافت 26-و قرآن ها آرایش 27-و مساجد زینت داده شد 28-و مناره ها بلند شد.

و اکرم الاشرار و ازدحمت الصفوف و اختلفت الاهواء و نقضت العقود و اقترب الموعود و شارک النساء أزواجهن فی التجارة حرصا علی الدنیا و علت أصوات الفساق و استمع منهم و کان زعیم القوم أرذلهم و اتقی الفاجر مخافة شره و صدق الکاذب و اؤتمن الخائن و اتخذت القیان و المعازف و لعن آخر هذه الامة أولها و رکب ذوات الفروج السروج.و تشبه النساء بالرجال و الرجال بالنساء و شهد شاهد من غیر أن یستشهد و شهد الآخر قضاء لذمام بغیر حق عرفه و تفقه لغیر الدین و آثروا عمل الدنیا علی الآخرة و لبسوا جلود الضأن علی قلوب الذئاب و قلوبهم أنتن من الجیف و أمر من الصبر فعند ذلک الوحا الوحا العجل العجل خیر المساکن یومئذ بیت المقدس لیأتین علی الناس زمان یتمنی أحدهم أنه من سکانه. (1)

29-و اشرار گرامی داشته شدند 30-و صف ها شلوغ شد 31-و هواها گوناگون گردید 32-و عهدها شکسته شد 33-و وعده ها نزدیک گشت 34-وزن ها با شوهرانشان در تجارت شرکت نمودند به خاطر حریص بودن به دنیا 35-و صدای فاسقان بلند گردید و به آن ها گوش دادند 36-و رییس قوم اراذل آن ها شد 37-و از ترس شرّ فسّاق از آن ها پرهیز گردید 38-و دروغ گو تصدیق شد 39-و خائن امین گشت 40-و لهو و لعب ها رواج یافت 41-و آخر این امّت اولی هایش را لعنت نمود 42-وزن ها

ص:582


1- 1) -بحار الأنوار: [1]193/52 ب 25 ح 26 از کمال الدین. [2]

سوار بر زین ها شدند 43-و مردان خود را به زن ها و زن ها خود را به مردان تشبیه نمودند 44-و بدون استشهاد شهادت داده شد 45-و دیگری برای خدمت به رفیقش بدون این که حق را بشناسد،شهادت داد 45-و نفقه به غیر دین گردید 46-و عمل دنیا را به آخرت مقدّم داشتند 47-و پوست گوسفند را به دل های گرگان پوشاندند 48- و دل های آنان بدبوتر از جیفه و تلخ تر از صبر (1)شد؛در این هنگام خود را نجات ده و خود را نجات ده و بشتاب و بشتاب در آن روز که بهترین مسکن ها بیت المقدس است و زمانی می آید هرکسی آرزو می کند از ساکنان آن باشند.»

3-روضة الکافی:«فی الروضة (2)محمّد بن یحیی عن أحمد بن محمّد عن بعض أصحابه و علی بن إبراهیم عن أبیه عن ابن أبی عمیر جمیعا عن محمّد بن أبی حمزة عن حمران قال:

قال أبو عبد اللّه علیه السّلام:و ذکر هؤلاء عنده و سوء حال الشیعة عندهم فقال:إنی سرت مع أبی جعفر[المنصور]و هو فی موکبه و هو علی فرس و بین یدیه خیل و من خلفه خیل و أنا علی حمار إلی جانبه فقال لی:یا با عبد اللّه!قد کان ینبغی لک أن تفرح بما أعطانا اللّه من القوة و فتح لنا من العز و لا تخبر الناس أنک أحق بهذا الامر منا و أهل بیتک فتغرینا بک و بهم قال:فقلت:و من رفع هذا إلیک عنی فقد کذب فقال:أتحلف علی ما تقول؟قال:فقلت:إن الناس سحرة (3)یعنی-یحبون أن یفسدوا قلبک علیّ-فلا تمکّنهم من سمعک فانا إلیک

ص:583


1- 1) -نوعی خوردنی شبیه به هندوانه است که در عربستان یافت شود و مثل زهرمار است.
2- 2) -تراه فی حدیث رواه الکلینی فی الروضة من ص 210-212 و فیه:فجاء أبو الدوانیق إلی أبی جعفر علیه السّلام فسلم علیه...فقال علیه السّلام له:نعم یا أبا جعفر-یعنی أبا الدوانیق-دولتکم قبل دولتنا و سلطانکم قبل سلطاننا سلطانکم شدید عسر لا یسر فیه و له مدة طویلة و اللّه لا یملک بنو أمیة یوما الا ملکتم مثلیه و لا سنة الا ملکتم مثلیها و لیتلقفها صبیان منکم فضلا عن رجالکم کما یتلقف الصبیان الکرة أفهمت؟ثم قال:لا تزالون فی عنفوان الملک ترغدون فیه ما لم تصیبوا منا دما حرامّا فإذا أصبتم ذلک الدم غضب اللّه عزّ و جلّ علیکم فذهب بملککم و سلطانکم و ذهب بریحکم و سلط اللّه عزّ و جلّ علیکم عبدا من عبیده أعور-و لیس بأعور -من آل أبی سفیان یکون استیصالکم علی یدیه و أیدی أصحابه ثم قطع الکلام.
3- 3) -عقد له الکلینی عنوانا فی الروضة و هو:حدیث أبی عبد اللّه علیه السّلام مع المنصور فی موکبه تراه فی ص 36- 42.(2)و فی بعض نسخ الکافی [1]بدل"فتغرینا بک"فتعزینا بک"و له وجه.(3)فی بعض النسخ:" شجرة"و لازمه أن یقرء بعدها کلمة"یعنی"بغی"لیلائم الکلمتان و معنی"شجرة بغی"یعنی شجرة الانساب المتولدة من الزناء.و الظاهر أنها مصحف"سجرة"جمع"ساجر":الذی یسجر التنور و یحمیه فقد یکنی به عن النمام لتسجیره نار الحقد و العداوة فی قلوب الطرفین.و هذا مثل الحاطب:

أحوج منک إلینا.فقال لی:تذکر یوم سألتک:"هل لنا ملک؟فقلت:نعم طویل عریض شدید فلا تزالون فی مهلة من أمرکم و فسحة من دنیاکم حتی تصیبوا منا دما حرامّا فی شهر حرام فی بلد حرام؟فعرفت أنه قد حفظ الحدیث فقلت:لعل اللّه عزّ و جلّ أن یکفیک فانی لم أخصک بهذا إنما هو حدیث رویته.ثم لعل غیرک من أهل بیتک أن یتولی ذلک فسکت عنی.

فلما رجعت إلی منزلی أتانی بعض موالینا فقال:جعلّت فداک و اللّه لقد رأیتک فی موکب أبی جعفر و أنت علی حمار و هو علی فرس و قد أشرف علیک یکلمک کأنک تحته فقلت بینی و بین نفسی:هذا حجة اللّه علی الخلق و صاحب هذا الامر الذی یقتدی به و هذا الآخر یعمل بالجور و یقتل أولاد الانبیاء و یسفک الدماء فی الارض بما لا یحب اللّه و هو فی موکبه و أنت علی حمار فدخلنی من ذلک شک حتی خفت علی دینی و نفسی.قال:فقلت:لو رأیت من کان حولی و بین یدی و من خلفی و عن یمینی و عن شمالی من الملائکة لاحتقرته و احتقرت ما هو فیه فقال:الآن سکن قلبی.ثم قال:إلی متی هؤلاء یملکون؟أو متی الراحة منهم؟فقلت:

ألیس تعلم أن لکل شیء مدة؟قال:بلی فقلت:هل ینفعک علمک؟إن هذا الامر إذا جاء کان أسرع من طرفة العین إنک لو تعلم حالهم عند اللّه عزّ و جلّ و کیف هی؟کنت لهم أشد بغضا و لو جهدت و جهد أهل الارض أن یدخلوهم فی أشد ما هم فیه من الاثم لم یقدروا فلا یستفزنک الشیطان فان العزة للّه و لرسوله و للمؤمنین و لکن المنافقین لا یعلمون.ألا تعلم أن من انتظر أمرنا و صبر علی ما یری من الاذی و الخوف هو غدا فی زمرتنا.فإذا رأیت الحق قد مات و ذهب أهله و رأیت الجور قد شمل البلاد و رأیت القرآن قد خلق و احدث فیه ما لیس فیه و وجه علی الاهواء و رأیت الدین قد انکفأ کما ینکفئ الاناء(الماء).و رأیت أهل الباطل قد استعلوا علی أهل الحق و رأیت الشر ظاهرا لا ینهی عنه و یعذر أصحابه و رأیت الفسق قد ظهر و اکتفی الرجال بالرجال و النساء بالنساء و رأیت المؤمن صامتا لا یقبل قوله و رأیت الفاسق یکذب و لا یرد علیه کذبه و فریته و رأیت الصغیر یستحقر بالکبیر و رأیت الارحام قد تقطعت و رأیت من یمتدح بالفسق یضحک منه و لا یرد علیه قوله.و رأیت الغلام یعطی ما تعطی المرأة و رأیت النساء یتزوجن النساء و رأیت الثناء قد کثر و رأیت الرجل ینفق المال فی

ص:584

غیر طاعة اللّه فلا ینهی و لا یؤخذ علی یدیه و رأیت الناظر یتعوذ باللّه مما یری المؤمن فیه من الاجتهاد و رأیت الجار یؤذی جاره و لیس له مانع.و رأیت الکافر فرحا لما یری فی المؤمن مرحا لما یری فی الارض من الفساد و رأیت الخمور تشرب علانیة و یجتمع علیها من لا یخاف اللّه عزّ و جلّ و رأیت الآمر بالمعروف ذلیلا و رأیت الفاسق فیما لا یحب اللّه قویا محمودا و رأیت أصحاب الآیات یحقرون و یحتقر من یحبهم و رأیت سبیل الخیر منقطعا و سبیل الشر مسلوکا و رأیت بیت اللّه قد عطل و یؤمر بترکه و رأیت الرجل یقول ما لا یفعله.

و رأیت الرجال یتسمنون للرجال و النساء للنساء و رأیت الرجل معیشته من دبره و معیشة المرأة من فرجها و رأیت النساء یتخذن المجالس کما یتخذها الرجال.و رأیت التأنیث فی ولد العباس قد ظهر و أظهروا الخضاب و امتشطوا کما تمتشط المرأة لزوجها و أعطوا الرجال الاموال علی فروجهم و تنوفس فی الرجل و تغایر علیه الرجال و کان صاحب المال أعز من المؤمن و کان الربا ظاهرا لا یعیر و کان الزنا تمتدح به النساء.و رأیت المرأة تصانع زوجها علی نکاح الرجال و رأیت أکثر الناس و خیر بیت من یساعد النساء علی فسقهن و رأیت المؤمن محزونا محتقرا ذلیلا و رأیت البدع و الزنا قد ظهر و رأیت الناس یعتدون بشاهد الزور و رأیت الحرام یحلل و رأیت الحلال یحرم و رأیت الدین بالرأی و عطل الکتاب و أحکامه و رأیت اللیل لا یستخفی به من الجرءة علی اللّه.و رأیت المؤمن لا یستطیع أن ینکر إلا بقلبه و رأیت العظیم من المال ینفق فی سخط اللّه عزّ و جلّ.و رأیت الولاة یقربون أهل الکفر و یباعدون أهل الخیر و رأیت الولاة یرتشون فی الحکم و رأیت الولایة قبالة لمن زاد.

و رأیت ذوات الارحام ینکحن و یکتفی بهن و رأیت الرجل یقتل علی[التهمة و علی]الظنة و یتغایر علی الرجل الذکر فیبذل له نفسه و ماله و رأیت الرجل یعیر علی إتیان النساء و رأیت الرجل یأکل من کسب امرأته من الفجور یعلم ذلک و یقیم علیه و رأیت المرأة تقهر زوجها و تعمل ما لا یشتهی و تنفق علی زوجها.و رأیت الرجل یکری امرأته و جاریته و یرضی بالدنی من الطعام و الشراب و رأیت الایمان باللّه عزّ و جلّ کثیرة علی الزور و رأیت القمار قد ظهر و رأیت الشراب تباع ظاهرا لیس علیه مانع و رأیت النساء یبذلن أنفسهن لاهل الکفر و رأیت الملاهی قد ظهرت یمر بها لا یمنعها أحد أحدا و لا یجترئ أحد علی منعها و رأیت الشریف یستذله الذی یخاف سلطانه و رأیت أقرب الناس من الولاة من یمتدح بشتمنا أهل

ص:585

البیت و رأیت من یحبنا یزور و لا یقبل شهادته و رأیت الزور من القول یتنافس فیه.و رأیت القرآن قد ثقل علی الناس استماعه و خف علی الناس استماع الباطل و رأیت الجار یکرم الجار خوفا من لسانه و رأیت الحدود قد عطلت و عمل فیها بالاهواء و رأیت المساجد قد زخرفت و رأیت أصدق الناس عند الناس المفتری الکذب و رأیت الشر قد ظهر و السعی بالنمیمة و رأیت البغی قد فشا و رأیت الغیبة تستملح و یبشر بها الناس بعضهم بعضا.

و رأیت طلب الحج و الجهاد لغیر اللّه و رأیت السلطان یذل للکافر المؤمن و رأیت الخراب قد ادیل من العمران و رأیت الرجل معیشته من بخس المکیال و المیزان و رأیت سفک الدماء یستخف بها.و رأیت الرجل یطلب الرئاسة لعرض الدنیا و یشهر نفسه بخبث اللسان لیتقی و تسند إلیه الامور و رأیت الصلاة قد استخف بها و رأیت الرجل عنده المال الکثیر لم یزکه منذ ملکه و رأیت المیث ینشر من قبره و یؤذی و تباع أکفانه و رأیت الهرج قد کثر.و رأیت الرجل یمسی نشوان و یصبح سکران لا یهتم بما[یقول]الناس فیه و رأیت البهائم تنکح و رأیت البهائم تفرس بعضها بعضا و رأیت الرجل یخرج إلی مصلاه و یرجع و لیس علیه شیء من ثیابه و رأیت قلوب الناس قد قست و جمدت أعینهم و ثقل الذکر علیهم و رأیت السحت قد ظهر یتنافس فیه و رأیت المصلی إنما یصلی لیراه الناس.و رأیت الفقیه یتفقه لغیر الدین یطلب الدنیا و الرئاسة و رأیت الناس مع من غلب و رأیت طالب الحلال یذم و یعیر و طالب الحرام یمدح و یعظم و رأیت الحرمین یعمل فیهما بما لا یحب اللّه لا یمنعهم مانع و لا یحول بینهم و بین العمل القبیح أحد و رأیت المعازف ظاهرة فی الحرمین.و رأیت الرجل یتکلم بشئ من الحق و یأمر بالمعروف و ینهی عن المنکر فیقوم إلیه من ینصحه فی نفسه فیقول:هذا عنک موضوع و رأیت الناس ینظر بعضهم إلی بعض و یقتدون بأهل الشرور و رأیت مسلک الخیر و طریقه خالیا لا یسلکه أحد و رأیت المیت یهز[ء]به فلا یفزع له أحد.

و رأیت کل عام یحدث فیه من البدعة و الشر أکثر مما کان و رأیت الخلق و المجالس لا یتابعون إلا الاغنیاء و رأیت المحتاج یعطی علی الضحک به و یرحم لغیر وجه اللّه و رأیت الآیات فی السماء لا یفزع لها أحد و رأیت الناس یتسافدون کما تسافد البهائم لا ینکر أحد منکرا تخوفا من الناس و رأیت الرجل ینفق الکثیر فی غیر طاعة اللّه و یمنع الیسیر فی طاعة اللّه.و رأیت العقوق قد ظهر و استخف بالوالدین و کانا من أسوء الناس حالا عند الولد و یفرح

ص:586

بأن یفتری علیهما.و رأیت النساء قد غلبن علی الملک و غلبن علی کل أمر لا یؤتی إلا مالهن فیه هوی و رأیت ابن الرجل یفتری علی أبیه و یدعو علی والدیه و یفرح بموتهما و رأیت الرجل إذا مر به یوم و لم یکسب فیه الذنب العظیم من فجور أو بخس مکیال أو میزان أو غشیان حرام أو شرب مسکر کئیبا حزینا یحسب أن ذلک الیوم علیه وضیعة من عمره.و رأیت السلطان یحتکر الطعام و رأیت أموال ذوی القربی تقسم فی الزور و یتقامر بها و یشرب بها الخمور و رأیت الخمر یتداوی بها و توصف للمریض و یستشفی بها و رأیت الناس قد استووا فی ترک الامر بالمعروف و النهی عن المنکر و ترک التدین به و رأیت ریاح المنافقین و أهل النفاق دائمة و ریاح أهل الحق لا تحرک.و رأیت الاذان بالاجر و الصلاة بالاجر و رأیت المساجد محتشیة ممن لا یخاف اللّه مجتمعون فیها للغیبة و أکل لحوم أهل الحق و یتواصفون فیها شراب المسکر و رأیت السکران یصلی بالناس فهو لا یعقل و لا یشان بالسکر و إذا سکر اکرم و اتقی و خیف و ترک لا یعاقب و یعذر بسکره.و رأیت من أکل أموال الیتامی یحدث(یحمد)بصلاحه و رأیت القضاة یقضون بخلاف ما أمر اللّه و رأیت الولاة یأتمنون الخونة للطمع و رأیت المیراث قد وضعته الولاة لاهل الفسوق و الجرءة علی اللّه یأخذون منهم و یخلونهم و ما یشتهون و رأیت المنابر یؤمر علیها بالتقوی و لا یعمل القائل بما یأمر.و رأیت الصلاة قد استخف بأوقاتها و رأیت الصدقة بالشفاعة لا یراد بها وجه اللّه و تعطی لطلب الناس و رأیت الناس همهم بطونهم و فروجهم لا یبالون بما أکلوا و بما نکحوا و رأیت الدنیا مقبلة علیهم و رأیت أعلام الحق قد درست.فکن علی حذر و اطلب من اللّه عزّ و جلّ النجاة و اعلم أن الناس فی سخط اللّه عزّ و جلّ[و إنما یمهلهم لامر یراد بهم فکن مترقبا!و اجتهد لیراک اللّه عزّ و جلّ (1)فی خلاف ما هم علیه فان نزل بهم العذاب و کنت فیهم عجلت إلی رحمة اللّه و إن اخرت ابتلوا و کنت قد خرجت مما هم فیه من الجرءة علی اللّه عزّ و جلّ.و اعلم أن اللّه لا یضیع أجر المحسنین و أن رحمة اللّه قریب من المحسنین.بیان:" الموکب"جماعة الفرسان"و الاغراء"التحریص علی الشر قوله علیه السّلام"إن الناس سحرة "قال الجزری:فیه إن من البیان لسحرا أی منه ما یصرف قلوب السامعین و إن کان غیر

ص:587


1- 1) -ما بین العلامتین ساقط من الأصل المطبوع راجع روضة الکافی ص 42.

حق و السحر فی کلامهم صرف الشئ عن وجهه. (1)»

2-جامع الأخبار:«روی جابر بن عبد اللّه الانصاری قال:حججت مع رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله حجة الوداع فلما قضی النبی صلّی اللّه علیه و اله ما افترض علیه من الحج أتی مودع الکعبة فلزم حلقة الباب و نادی برفع صوته:أیها الناس!فاجتمع أهل المسجد و أهل السوق فقال:اسمعوا!إنی قائل ما هو بعدی کائن فلیبلغ شاهدکم غائبکم ثم بکی رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله حتی بکی لبکائه الناس أجمعین فلما سکت من بکائه قال:اعلموا رحمکم اللّه أن مثلکم فی هذا الیوم کمثل ورق لا شوک فیه إلی أربعین و مائة سنة ثم یأتی من بعد ذلک شوک و ورق إلی مائتی سنة ثم یأتی من بعد ذلک شوک لا ورق فیه حتی لا یری فیه إلا سلطان جائر أو غنی بخیل أو عالم مراغب فی المال أو فقیر کذاب أو شیخ فاجر أو صبی وقح أو امرأة رعناء ثم بکی رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله.فقام إلیه سلمان الفارسی و قال:یا رسول اللّه أخبرنا متی یکون ذلک؟فقال صلی اللّه علیه و آله:یا سلمان إذا قلت علماؤکم و ذهبت قراؤکم و قطعتم زکاتکم و أظهرتم منکراتکم و علّت أصواتکم فی مساجدکم و جعلتم الدنیا فوق رؤوسکم و العلم تحت أقدامکم و الکذب حدیثکم و الغیبة فاکهتکم و الحرام غنمیتکم و لا یرحم کبیرکم صغیرکم و لا یوقر صغیرکم کبیرکم.فعند ذلک تنزل اللعنة علیکم و یجعل بأسکم بینکم و بقی الدین بینکم لفظا بألسنتکم.فإذا اوتیتم هذه الخصال توقعوا الریح الحمراء أو مسخا أو قذفا بالحجارة و تصدیق ذلک فی کتاب اللّه عزّ و جلّ قُلْ هُوَ الْقادِرُ عَلی أَنْ یَبْعَثَ عَلَیْکُمْ عَذاباً مِنْ فَوْقِکُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِکُمْ أَوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً وَ یُذِیقَ بَعْضَکُمْ بَأْسَ بَعْضٍ انْظُرْ کَیْفَ نُصَرِّفُ الْآیاتِ لَعَلَّهُمْ یَفْقَهُونَ (2).فقام إلیه جماعة من الصحابة فقالوا:یا رسول اللّه أخبرنا متی یکون ذلک؟فقال صلّی اللّه علیه و اله:عند تأخیر الصلوات و اتباع الشهوات و شرب القهوات و شتم الآباء و الامهات.حتی ترون الحرام مغنما و الزکاة مغرما و أطاع الرجل زوجته و جفا جاره و قطع رحمه و ذهبت رحمة الاکابر و قل حیاء الاصاغر و شیدوا البنیان و ظلموا العبید و الاماء و شهدوا بالهوی و حکموا بالجور و یسب الرجل أباه و یحسد الرجل أخاه و یعامل الشرکاء بالخیانة و قل الوفاء و شاع الزنا و تزین*

ص:588


1- 1) -روضة الکافی-36:42؛بحار الأنوار:254/52 ب 25 ح 147 [1] از آن.
2- 2) -الانعام:65. [2]

الرجال بثیاب النساء و سلب عنهن قناع الحیاء و دب الکبر فی القلوب کدبیب السم فی الابدان و قل المعروف و ظهرت الجرائم و هونت العظائم و طلبوا المدح بالمال و أنفقوا المال للغناء و شغلوا بالدنیا عن الآخرة و قل الورع و کثر الطمع و الهرج و المرج و أصبح المؤمن ذلیلا و المنافق عزیزا مساجدهم معمورة بالاذان و قلوبهم خالیة من الایمان و استخفوا بالقرآن و بلغ المؤمن عنهم کل هوان.فعند ذلک تری وجوههم وجوه الآدمیین و قلوبهم قلوب الشیاطین کلامهم أحلی من العسل و قلوبهم أمر من الحنظل فهم ذئاب و علیهم ثیاب ما من یوم إلا یقول اللّه تبارک و تعالی:أفبی تغترون؟أم علی تجترؤن؟"أفحسبتم أنما خلقناکم عبثا و أنکم إلینا لا ترجعون".فو عزتی و جلالی لو لا من یعبدنی مخلصا ما أمهلت من یعصینی طرفة عین و لو لا ورع الورعین من عبادی لما أنزلت من السماء قطرة و لا أنبت ورقة خضراء فوا عجباه لقوم آلهتهم أموالهم و طالت آمالهم و قصرت آجالهم و هم یطمعون فی مجاورة مولاهم و لا یصلون إلی ذلک إلا بالعمل و لا یتم العمل إلا بالعقل. (1)»

مرحوم کلینی در روضة الکافی (2)از محمّد بن یحیی،از احمد بن محمّد،از بعض اصحابه و علی بن ابراهیم،از پدرش،از ابی عمیر،همگی از محمّد بن ابی حمزه،از حمران نقل می کند:روزی در حضور امام صادق علیه السّلام سخن از خلفای جور و وضع بدی که شیعیان در پیش آنان دارند به میان آمد و این سخن به خاطر آن پیش آمده بود که زرق و برق موکب خلافت منصور،چشم بعضی از شیعیان را خیره ساخته بود و از دیدن این که امام سوار بر الاغی در کنار منصور راه می رفت به شدّت ناراحت شده بودند.

ص:589


1- 1) -بیان:الوقاحة قلة الحیاء و الرعناء الحمقاء و القهوة الخمر.بحار الأنوار: [1]262/52 ب 25 ح 149 از جامع الأخبار. [2]
2- 2) -تراه فی حدیث رواه الکلینی فی الروضة من ص 210-212 و فیه:فجاء أبو الدوانیق إلی أبی جعفر علیه السّلام فسلم علیه...فقال علیه السّلام له:نعم یا أبا جعفر-یعنی أبا الدوانیق-دولتکم قبل دولتنا و سلطانکم قبل سلطاننا سلطانکم شدید عسر لا یسر فیه و له مدة طویلة و اللّه لا یملک بنو أمیة یوما الا ملکتم مثلیه و لا سنة الا ملکتم مثلیها و لیتلقفها صبیان منکم فضلا عن رجالکم کما یتلقف الصبیان الکرة أفهمت؟ثم قال:لا تزالون فی عنفوان الملک ترغدون فیه ما لم تصیبوا منا دما حرامّا فإذا أصبتم ذلک الدم غضب اللّه عزّ و جلّ علیکم فذهب بملککم و سلطانکم و ذهب بریحکم و سلط اللّه عزّ و جلّ علیکم عبدا من عبیده أعور-و لیس بأعور -من آل أبی سفیان یکون استیصالکم علی یدیه و أیدی أصحابه ثم قطع الکلام.

امام صادق علیه السّلام اصل جریان را این چنین نقل می کند:

چون به خانه برگشتم یکی از دوستان ما به نزد من آمده،گفت:قربانت گردم!به خدا!من شما را در موکب سلطنتی ابن جعفر دیدم که بر الاغی سوار بودید و او بر اسبی سوار بود و از روی اسب با شما سخن می گفت مثل این که شما زیردست او بودید و من که چنین دیدم،پیش خود گفتم:این حجّت خدا بر مردم و رهبری است که باید به او اقتدا شود و این دیگری کسی است که ظلم و ستم می کند و فرزندان پیامبر را می کشد و خون های ناحق روی زمین می ریزد و با این حال او در موکب سلطنتی و در چنین شوکت است و تو بر الاغی سواری؟و از این منظره اسف انگیز شک و تردید در دلم راه یافت و از آن بر دین و عقیده ام ترسیدم.

امام فرمود:به او گفتم:اگر تو فرشتگانی را گرداگرد من و پیش رو و پشت سر و طرف راست و چپ من بودند می دیدی،او و بساط سلطنتش را کوچک می شمردی.آن گاه آن مرد گفت:اکنون دلم آرام شد.سپس گفت:تا کی اینان باید سلطنت کنند؟

گفتم:آیا نمی دانی هرچیز مدّتی دارد؟گفت:چرا؟

گفتم:آیا به تو سود بخشد اگر بدانی به سرآمدن دوران آن ها،هرگاه زمانش فرا رسد از چشم به هم زدن زودتر برسد.اگر تو حال آنان را در نزد خدای عزّ و جلّ می دانستی که چه حالی دارند،خشم تو نسبت به آنان بیشتر می شد و اگر تو کوشش کنی با همۀ مردم روی زمین که آنان را از نظر گناه در وضعی سخت تر از وضعی که اکنون در آن هستند درآورند،نخواهند توانست؛پس شیطان تو را نلغزاند.به راستی عزّت از آن خدا و رسول او و مؤمنان است،ولی منافقان نمی دانند،آیا نمی دانی هرکس چشم به راه دولت ما باشد و بر آزار و ترسی که می بینند صبر نماید،فردای قیامت در زمرۀ ما محشور گردد.

سپس امام صادق علیه السّلام به جزییات علایم و مفاسدی که در آستانۀ انقلاب مهدی فراگیر جامعه بشری می گردد اشاره فرموده که گویی این پیشگویی ها مربوط به همین قرن حاضر است.

ص:590

مفاسدی که در آستانه انقلاب مهدی فراگیر جامعه می شود:

اینک متن روایت با شمارش نوع مفاسدی که بعضی از آن ها جنبه اجتماعی و سیاسی و بعضی جنبه اخلاقی دارد،از نظر خواننده گرامی می گذرد:

1-فإذا رأیت الحق قد مات و ذهب أهله.

آن گاه که دیدی حق مرده و اهل حق از میان رفتند.

2-و رأیت الجور قد شمل البلاد.

و دیدی که ستم همه جا را فراگرفته است.

3-و رأیت القرآن قد خلق و احدث فیه ما لیس فیه و وجّه علی الأهواء.

و دیدی که قرآن فرسوده شده و بدعت هایی از روی هوا و هوس در مفاهیم آن آمده است.

4-و رأیت الدین قد انکفأ کما ینکفئ الآناء.

و دیدی که دین بی محتوا شده،همانند ظرفی که آن را واژگون سازند.

5-و رأیت أهل الباطل قد استعلوا علی أهل الحق.

و دیدی که اهل باطل بر اهل حق بزرگی جویند.

6-و رأیت الشرّ ظاهرا لا ینهی عنه و یعذر أصحابه.

و دیدی که شر آشکار است و از آن نهی نمی شود و هرکه کار زشت انجام دهد، معذورش دارند.

7-و رأیت الفسق قد ظهر و اکتفی الرجال بالرجال و النساء بالنساء.

و دیدی که فسق آشکار گردیده و مردان به مردان و زنان به زنان اکتفا کنند.

8-و رأیت المؤمن صامتا لا یقبل قوله.

و دیدی که شخص مؤمن سکوت اختیار کرده و سخنش را نپذیرد.

9-و إذا رأیت الفاسق یکذب و لا یرد علیه کذبه و فریته.

و دیدی که شخص فاسق دروغ گوید و کسی دروغ و افترایش را بر او بازنگرداند.

10-و رأیت الصغیر یستحقر بالکبیر.

و دیدی که بچّۀ کوچک مرد بزرگ را خوار شمارد.

ص:591

11-و رأیت الأرحام قد تقطعت.

و دیدی که پیوند خویشاوندی بریده شد.

12-و رأیت من یمتدح بالفسق یضحک منه و لا یرد علیه قوله.

و دیدی هرکه را به کار بد بستایند،خوشحال گردد و سخن گوینده را به خودش باز نگرداند.

13-و رأیت الغلام یعطی ما تعطی المرأة.

و دیدی که پسربچّه همان کند که زن کند.

14-و رأیت النساء یتزوّجن النساء.

و دیدی که زنان با زنان ازدواج نمایند.

15-و رأیت الثناء قد کثر.

و دیدی که مداحی و چاپلوسی فراوان شد.

16-و رأیت الرجل ینفق المال فی غیر طاعة اللّه فلا ینهی عنه و لا یؤخذ علی یدیه.

و دیدی که مرد مال خود را در غیر راه طاعت خدا خرج کند و کسی از او جلوگیری نکند.

17-و رأیت الناظر یتعوّذ باللّه مما یری المؤمن فیه من الاجتهاد.

و دیدی که نگاه کننده مؤمنی را ببیند از کوشش و تلاش او به خدا پناه برد.

18-و رأیت الجار یوذی جاره و لیس له مانع.

و دیدی که همسایه،همسایۀ خود را اذیت کند و مانعی برای او در این کار نباشد.

19-و رأیت الکافر فرحا لما یری فی المومن مرحا لما یری فی الأرض من الفساد.

و دیدی که کافر خوشحال است از آن چه در مؤمن می بیند و شاد است از این که در روی زمین فساد و تباهی بیند.

20-و رأیت الخمور تشرب علانیة و تجتمع علیها من لا یخاف اللّه عزّ و جلّ.

و دیدی که آشکارا شراب بنوشد و برای نوشیدنش گرد هم آیند کسانی که از خدای عزّ و جلّ نمی ترسند.

21-الآمر بالمعروف ذلیلا.

ص:592

و دیدی که امر به معروف کننده خوار است.

22-و رأیت الفاسق فیما لا یحبّ اللّه قویّا محمودا.

و دیدی که فاسق در آن چه خدا دوست ندارد،نیرومند و ستوده است.

23-و رأیت أصحاب الآیات یحقرون و یحتقر من یحبهم.

و دیدی که اهل قرآن و هرکه آنان را دوست دارد،خوار است.

24-و رأیت سبیل الخیر منقطعا و سبیل الشر مسلوکا.

و دیدی که راه خیر بسته شده و راه شر مورد توجّه قرار گرفته است.

25-و رأیت بیت اللّه قد عطّل و یؤمر بترکه.

و دیدی که خانۀ کعبه تعطیل شده و دستور به ترک آن داده می شود.

26-و رأیت الرجل یقول ما لا یفعله.

و دیدی که مرد به زبان گوید آن چه را که عمل به آن نکند.

27-و رأیت الرجال یتمنون للرجال و النساء للنساء.

و دیدی که مردان خود را برای استفاده مردان فربه کنند و زنان برای زنان.

28-و رأیت الرجل معیشة من دبره و معیشة المرأة من فرجها.

و دیدی که زندگی مرد از عقب او و زندگی زن از فرج او اداره گردد.

29-و رأیت النساء یتخذون المجالس کما یتخذها الرجال.

و دیدی که زنان مانند مردان برای خود انجمن ها ترتیب دهند.

30-و رأیت التأنیث فی ولد العباس قد ظهر.

و دیدی که در میان فرزندان عباس کارهای زنانگی آشکار گردد(خود را مانند زنان زینت می کنند،همان طور که زن برای جلب نظر شوهرش خود را آرایش می کند).

31-و اعطوا الرجال الأموال علی فروجهم و تنوفس فی الرجل و تغایر علیه الرجال.

و دیدی که به مردها پول می دهند که با آن ها یا زنانشان عمل نامشروع انجام دهند.

32-و کان صاحب المال أعزّ من المؤمن.

و دیدی که شخص متموّل از شخص باایمان عزیزتر است.

33-و کان الربا ظاهرا لا یعبر.

ص:593

و دیدی که رباخواری آشکار است و رباخوار مورد ملامت قرار نمی گیرد.

34-و کان الزنا تمتدح به النساء.

و دیدی که زن ها به عمل زنا افتخار کنند.

35-و رأیت المرأة تصانع زوجها علی نکاح الرجال.

و دیدی که زن برای نکاح مردان با شوهر خود همکاری کند.

36-و رأیت اکثر الناس و خیر بیت من یساعد النساء علی فسقهن.

و دیدی که بیشتر مردم و بهترین خانه ها آن باشد که به زنان در هرزگیشان کمک کند.

37-و رأیت المؤمن محزونا محتقرا ذلیلا.

و دیدی که مؤمن به خاطر ایمانش غمناک و پست و خوار گردد.

38-و رأیت البدع و الزنا قد ظهر.

و دیدی که بدعت و زنا آشکار گردد.

39-و رأیت الناس یعتدون بشاهد الزور.

و دیدی که مردم به شهادت ناحق اعتماد کنند.

40-و رأیت الدین بالرأی و عطل الکتاب و احکامه.

و دیدی که دستورات دینی طبق تمایلات اشخاص تفسیر گردد.

41-و رأیت الحرام یحلل و رأیت الحلال یحرم.

و دیدی که حلال تحریم و حرام مجاز می شود.

42-و رأیت اللیل لا یستخفی به من الجرأة علی اللّه.

و دیدی که مردم چنان در ارتکاب گناه جری شده اند که منتظر رسیدن شب نیستند.

43-و رأیت المؤمن لا یستطیع أن ینکر إلا بقلبه.

و دیدی که مؤمن نتواند کار بد را نکوهش کند جز با قلب.

44-و رأیت العظیم من المال ینفق فی سخط اللّه عز و جل.

و دیدی که مال کلان در راه غضب الهی خرج شود.

45-و رأیت الولاة یقربون أهل الکفر و یباعدون أهل الخیر.

ص:594

و دیدی که زمامداران به کافران نزدیک شوند و از نیکان دوری گزینند.

46-و رأیت الولاة یرتشون فی الحکم.

و دیدی که والیان در داوری رشوه گیرند.

47-و رأیت الولاة قباله لمن زاد.

و دیدی که پست های حساس دولتی به مزایده گذارده شود.

48-و رأیت ذوات الارحام ینکحن و یکتفی بهن.

و دیدی که مردم با محارم خود نزدیکی کنند.

49-و رأیت الرجل یقتل علی التهمة و علی الظنة.

و دیدی که به تهمت و سوء ظن،مرد به قتل می رسد.

50-و یتغایر علی الرجل الذکر فیبذل له نفسه و ماله.

و دیدی که مرد به مرد پیشنهاد عمل زشت می کنند و خود و اموالش را در اختیار او می گذارد.

51-و رأیت الرجل یعیر علی إتیان النساء.

و دیدی که مرد به خاطر آمیزش با زنان مورد سرزنش قرار گیرد(که چرا با مردان آمیزش نمی کند).

52-و رأیت الرجل یأکل من کسب امرأته من الفجور یعلم ذلک و یقیم علیه.

و دیدی که مرد از کسب زنش از هرزگی نان می خورد و آن را می داند و به آن تن می دهد.

53-و رأیت المرأة تقهر زوجها و تعمل ما لا یشتهی و تنفق علی زوجها.

و دیدی که زن بر مرد خود مسلّط شود و کاری را که مرد نمی خواهد انجام دهد و به شوهر خود خرجی می دهد.

54-و رأیت الرجل یکری امرأته و جاریته و یرضی بالدنی من الطعام و الشراب.

و دیدی که مرد زن و کنیزش را(برای زنا)کرایه می دهد و به خوراک و نوشیدنی پستی تن درمی دهد.

55-و رأیت الایمان باللّه عز و جل کثیرة علی الزور.

ص:595

و دیدی که سوگندهای به ناحق به نام خدا بسیار گردد.

56-و رأیت القمار قد ظهر.

و دیدی که قمار آشکار شود.

57-و رأیت الشراب یباع ظاهرا لیس له مانع.

و دیدی که شراب را بدون مانع در معرض عام بفروشند.

58-و رأیت النساء یبذلن أنفسهن لاهل الکفر.

و دیدی که زنان مسلمان خود را در اختیار کافران می گذارند.

59-و رأیت الملاهی قد ظهرت یمر بها لا یمنها أحد.

و دیدی که لهو و لعب آشکار گشت و کسی که از کنار آن عبور می کند از آن جلوگیری نکند(و کسی جرأت جلوگیری را ندارد).

60-و رأیت الشریف یستذله الذی یخاف سلطانه.

و دیدی که مردم شریف را خوار کند،کسی که مردم از تسلّط و قدرتش ترس دارند.

61-و رأیت أقرب الناس من الولاة من یمتدح بشتمنا أهل البیت.

و دیدی که نزدیک ترین مردم به فرمانروایان کسی است که به دشنام گویی ما خانواده ستایش شود.

62-و رأیت من یحبنا یزور و لا تقبل شهادته.

و دیدی که هرکس ما را دوست دارد،دروغگویش دانند و شهادت او را نپذیرند.

63-و رأیت الزور من القول یتنافس فیه.

و دیدی که بر سر گفتن حرف زور و ناحق مردم با همدیگر رقابت کنند.

64-و رأیت القرآن قد ثقل علی الناس استماعه و خف علی الناس استماع الباطل.

و دیدی که شنیدن قرآن بر مردم سنگین و گران آید و در عوض شنیدن سخنان باطل بر مردم آسان است.

65-و رأیت الجار یکرم الجار خوفا من لسانه.

و دیدی که همسایه،همسایه را از ترس زبانش گرامی دارد.

66-و رأیت الحدود قد عطلت و عمل فیها بالاهواء.

ص:596

و دیدی که حدود خدا تعطیل شده و در آن طبق دلخواه خود عمل کنند.

67-و رأیت المساجد قد زخرفت.

و دیدی که مساجد طلاکاری شد.

68-و رأیت أصدق الناس عند الناس المفتری الکذب.

و دیدی که راستگوترین مردم پیش آن ها مفتریان دروغگو می باشند.

69-و رأیت الشر قد ظهر و السعی بالنمیمة.

و دیدی که شر و سخن چینی آشکار گشته.

70-و رأیت البغی قد فشا.

و دیدی که ستمکاری شیوع یافت.

71-و رأیت الغیبة تستملح و یبشر بها الناس بعضهم بعضا.

و دیدی که غیبت را سخن نمکین شمارند و مردم همدیگر را بدان مژده دهند.

72-و رأیت الحج و الجهاد لغیر اللّه.

و دیدی که برای غیر خدا به حج و جهاد روند.

73-و رأیت السلطان یذل للکافر المؤمن.

و دیدی که سلطان به خاطر کافر،مؤمن را خوار کند.

74-و رأیت الخراب قد أدیل من العمران.

و دیدی که خرابی و ویرانی،بیش از عمران و آبادی است.

75-و رأیت الرجل معیشته من بخس المکیال و المیزان.

و دیدی که زندگی مرد از کم فروشی اداره می شود.

76-و رأیت سفک الدماء یستخف بها.

و دیدی که خونریزی را آسان شمارند.

77-و رأیت الرجل یطلب الرئاسة لعرض الدنیا و یشهر نفسه بخبث اللسان لیتقی و تسند إلیه الامور.

و دیدی که مرد برای غرض دنیایی ریاست می طلبد و خودش را به بدزبانی مشهور می سازد تا از او بترسند و کارها را به او واگذار کنند.

ص:597

78-و رأیت الصلاة قد استخف بها.

و دیدی که نماز را سبک شمارند.

79-و رأیت الرجل عنده المال الکثیر لم یزکه منذ ملکه.

و دیدی که مرد مال بسیار دارد،ولی از وقتی که آن را پیدا کرده زکات آن را نپرداخته است.

80-و رأیت المیت ینبش من قبره و یؤذی و تباع أکفانه.

و دیدی که قبر مردها را بشکافند و آن ها را بیازارند و کفن هایشان را بفروشند.

81-و رأیت الهرج قد کثر.

و دیدی که آشوب بسیار است.

82-و رأیت الرجل یمشی نشوان و یصبح سکران لا یهتم بما یقول الناس فیه.

و دیدی که مرد روز خود را به نشئه(شراب)به شب برد و شب را به مستی صبح کند به وضعی که مردم می دانند،ولی اهمیت ندهد.

83-و رأیت البهائم تنکح.

و دیدی که با حیوانات عمل زشت انجام می دهند.

84-و رأیت البهائم یفرس بعضها بعضا.

و دیدی که حیوانات همدیگر را بدرند.

85-و رأیت الرجل یخرج إلی مصلاة و یرجع و لیس علیه شیء من ثیابه.

و دیدی که مرد به مصلی می رود،ولی چون برمی گردد جامه در تن ندارد.

86-و رأیت قلوب الناس قد قست و جمدت أعینهم و ثقل الذکر علیهم.

و دیدی که دل مردم سخت و چشمانشان خشک شده و یاد خدا بر آنان سنگین آید.

87-و رأیت السحت قد ظهر یتنافس فیه.

و دیدی که کسب های حرام شیوع یافته و بر سر آن رقابت کنند.

88-و رأیت المصلی إنما یصلی لیراه الناس.

و دیدی که نمازخوان برای ریا و خودنمایی نماز می خواند.

89-و رأیت الفقیه یتفقه لغیر الدین یطلب الدنیا و الرئاسة.

ص:598

و دیدی که فقیه برای غیر دین فقه می آموزد و دنیا و ریاست طلب می کند.

90-و رأیت الناس مع من غلب.

و دیدی که مردم دور کسی را گرفته اند که قدرت دارد.

91-و رأیت الحلال یذم و یعیر و طالب الحرام یمدح و یعظم.

و دیدی که هرکس روزی حلال جوید،مورد سرزنش قرار گیرد و جویندۀ حرام مورد ستایش و تعظیم است.

92-و رأیت الحرمین یعمل فیهما بما لا یحب اللّه لا یمنعهم مانع و لا یحول بینهم و بین العمل القبیح أحد.

و دیدی که در مکّه و مدینه کارهایی کنند که خداوند دوست ندارند و کسی هم نیست که مانع شود و هیچ کس آن ها را از این اعمال زشت بازنمی دارد.

93-و رأیت المعازف ظاهرة فی الحرمین.

و دیدی که آلات لهو و لعب(حتی)در مکّه و مدینه آشکار گردد.

94-و رأیت الرجل یتکلم بشئ من الحق و یأمر بالمعروف و ینهی عن المنکر.

و دیدی که مرد سخن حق گوید و امر به معروف نهی از منکر کند،دیگران او را نصیحت کنند و بگویند که این کار بر تو لازم نیست.

95-و رأیت الناس ینظر بعضهم إلی بعض و یقتدون بأهل الشرور.

و دیدی که مردم به همدیگر نگاه کنند و به مردم بدکار اقتدا نمایند.

96-و رأیت مسلک الخیر و طریقه خالیا لا یسلکه أحد.

و دیدی که راه خیر به کلّی خالی است و کسی از آن راه نمی رود.

97-و رأیت المیت یهزأ به فلا یفزع له أحد.

و دیدی که مرده را مسخره گیرند و کسی برای مرگ او غمگین نشود.

98-و رأیت کل عام یحدث فیه من البدعة و الشر أکثر مما کان.

و دیدی که هر سال بدعت و شرارت بیشتر شود.

99-و رأیت الخلق و المجالس لا یتابعون إلا الاغنیاء.

و دیدی که به فقیر چیزی بدهند درحالی که به او بخندند و برای غیر خدا به او

ص:599

ترحم نمایند.

100-و رأیت المحتاج یعطی علی الضحک به و یرحم لغیر وجه اللّه.

و دیدی که نشانه های آسمانی پدید آید،ولی کسی از آن هراس نکند.

101-و رأیت الآیات فی السماء لا یفزع لها أحد.

و دیدی که نشانه های آسمانی پدید آید،ولی کسی از آن هراس نکند.

102-و رأیت الناس یتسافدون کما یتسافد البهائم لا ینکر أحد منکرا تخوفا من الناس.

و دیدی که مردم در حضور جمع همانند بهایم مرتکب اعمال جنسی شوند و هیچ کس از ترس،کار زشت را انکار نکند.

103-و رأیت الرجل ینفق الکثیر فی طاعة غیر اللّه و یمنع الیسیر فی طاعة اللّه.

و دیدی که مرد در غیر اطاعت خدا زیاد خرج کند،ولی در مورد اطاعت خدا از کم هم دریغ ورزد.

104-و رأیت العقوق قد ظهر و استخف بالوالدین و کانا من أسوء الناس حالا عند الولد و یفرح بأن یفتری علیها.

و دیدی که آزار به پدر و مادر آشکار گردد و مقام آن ها را سبک شمارند و حال آن ها در پیش فرزند از همه بدتر باشد و از این که به آن ها افترا زده شود خوشحال شوند.

105-و رأیت النساء و قد غلبن علی الملک و غلبن علی کل أمر لا یؤتی إلا ما لهن فیه هوی.

و دیدی که زن ها بر حکومت غالب گشته و پست های حساس را قبضه کنند و کاری پیش نرود جز آن چه دلخواه آنان باشند.

106-و رأیت ابن الرجل یفتری علی أبیه و یدعو علی والدیه و یفرح بموتهما.

و دیدی که پسر به پدر خود افترا زند و به پدر و مادر خود نفرین کند و از مرگشان خوشحال شود.

107-و رأیت الرجل إذا مر به یوم و لم یکسب فیه الذنب العظیم من فجور أو بخس مکیال او مزاز.

و دیدی که اگر روزی بر مردی بگذرد که در آن روز گناهی بزرگ مرتکب نشده؛مانند

ص:600

هرزگی یا کم فروشی یا انجام کار حرام یا میخوارگی(آن روز گرفته و غمگین است و خیال می کند که روزش به هدر رفته و عمرش در آن روز بی خود تلف شده است).

108-و رأیت السلطان یحتکر الطعام.

و دیدی که سلطان مواد غذایی را احتکار کند.

109-و رأیت أموال ذوی القربی تقسم فی الزور و یتقامر بها و یشرب بها الخمور.

و دیدی که حقّ خویشاوندان پیامبر(خمس)به ناحق تقسیم شود و بدان قماربازی کنند و میخوارگی نمایند.

110-و رأیت الخمر یتداوی بها و یوصف للمریض و یستشفی بها.

و دیدی که با شراب مداوا کنند و برای بیمار نسخه نمایند و بدان بهبودی جویند.

111-و رأیت الناس قد استووا فی ترک الامر بالمعروف و النهی عن المنکر و ترک التدین به.

و دیدی که مردم در مورد ترک امر به معروف و نهی از منکر و بی عقیدگی یکسان شوند.

112-و رأیت ریاح المنافقین و أهل النفاق قائمة و ریاح أهل الحق لا تحرک.

و دیدی که منافقان و اهل نفاق سر و صدایی دارند و اهل حق بی سروصدا و خاموشند.

113-و رأیت الاذان بالاجر و الصلاة بالاجر.

و دیدی که برای اذان گفتن و نماز خواندن مزد بگیرند.

114-و رأیت المساجد محتشیة ممن لا یخاف اللّه مجتمعون فیها للغیبة و أکل لحوم أهل الحق و یتواصفون فیها شراب المسکر.

و دیدی که مسجدها پر از کسانی است که ترس از خدا ندارند و برای غیبت و خوردن گوشت اهل حق به مسجد آیند و در مساجد از شراب مست کننده توصیف کنند.

115-و رأیت السکران یصلی بالناس و هو لا یعقل....

و دیدی که شخص مست که از خرد تهی گشته بر مردم پیش نمازی کند(و به مستی او ایراد نگیرند و چون مست گردد،گرامیش دارند).

116-و رأیت من أکل أموال الیتامی یحمد بصلاحه.

ص:601

و دیدی که هرکه مال یتیمان بخورد،شایستگی او را بستایند.

117-و رأیت القضاة یقضون بخلاف ما أمر اللّه.

و دیدی که قضات به خلاف دستور خدا داوری کند.

118-و رأیت الولاة یأتمنون الخونة للطمع.

و دیدی که زمامداران از روی طمع،خیانتکاران را امین خود سازند.

119-و رأیت المیراث قد وضعته الولاة لاهل الفسوق و الجرأة علی اللّه.

و دیدی که میراث(یتیمان)را فرمانروایان به دست افراد بدکار و بی باک نسبت به خدا داده اند(از آن ها حق و حساب بگیرند و جلوی آن ها را رها سازند تا هرچه می خواهند انجام دهند).

120-و رأیت المنابر یؤمر علیها بالتقوی و لا یعمل القائل بما یأمر.

و دیدی که بر فراز منبرها مردم را به پرهیزگاری دستور دهند،ولی خود گوینده به آن دستور عمل نکند.

121-و رأیت الصلاة قد استخف بأوقاتها.

و دیدی که وقت نمازها را سبک شمارند.

122-و رأیت الصدقة بالشفاعة لا یراد بها وجه اللّه و یعطی لطلب الناس.

و دیدی که صدقه به وساطت دیگران به اهل آن دهند،به خاطر رضای خدا ندهند، بلکه روی درخواست مردم و اصرار آن ها بپردازند.

123-و رأیت الناس همهم بطونهم و فروجهم لا یبالون بما أکلوا و ما نکحوا.

و دیدی که تمام همّ و غم مردم شکم و عورتشان است،باکی ندارند که چه بخورند و با چه آمیزش کنند.

124-و رأیت الدنیا مقبلة علیهم.

و دیدی که دنیا به آن ها روی آورده است.

125-و رأیت أعلام الحق قد درست.

و دیدی که نشانه های حق مندرس گشته است.

امام صادق علیه السّلام پس از پیش بینی این حوادث خطاب به راوی فرمود:

ص:602

در چنین موقعی مواظب خود باش!نجات خود را از خداوند بخواه(فرج نزدیک است)و بدان که مردم با این نافرمانی ها مستحقّ عذابند.

اگر عذاب بر آن ها فرود آمد و تو در میان آن ها بودی،باید بشتابی به سوی رحمت حق تا از کیفری که آن ها به واسطۀ سرپیچی از فرمان خدا می بینند،بیرون بیایی و بدان که خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نمی گرداند«و إنّ رحمة اللّه قریب (1)من المحسنین» (2)

آری!این جملات قسمتی از مفاسد رنگارنگی است که به فرموده امام صادق علیه السّلام در انتهای تاریخ دامنگیر بشریّت خواهد شد و اگر درست بنگریم و جهان امروز را تماشا کنیم،می بینیم که اکثریت قریب به اتّفاق،این مفاسد بزرگ هم اکنون جوامع بشری را فراگرفته است و انتظار می رود بقیّه نیز در آینده جنبۀ عینی به خود بگیرد.

راستی آیا این پیشگویی ها که در آن زمان صورت گرفته جنبۀ اعجاز ندارد؟!

6*خبر اللّوح

در خلال این کتاب در مواردی از لوح حضرت زهرا علیها السّلام نام برده شده است و قسمت هایی از آن را نقل کردیم.برای این که از تفصیل آن نیز بی بهره نباشیم،از میان تعدادی از آن یکی را که جامع تر از بقیّه بود،برگزیده و با ترجمه در ذیل می آوریم.

در بحار الانوار (3)از کمال الدّین و عیون الاخبار شیخ صدوق قدّس سرّه نقل شده است که شیخ گوید:پدرم و ابن ولید هردو از سعد و حمیری باهم از صالح بن حماد و حسن بن طریف باهم از بکر بن صالح(دوباره)پدرم و ابن متوکّل و ماجیلویه و احمد بن علی بن ابراهیم و ابن ناتانه و همدانی-خدا از همۀ آن ها راضی باشد-همگی از علی،از پدرش،از بکر بن صالح،از عبد الرحمان بن سالم،از ابی بصیر گوید که امام صادق علیه السّلام فرمود:پدرم(امام باقر علیه السّلام)به جابر بن عبد اللّه انصاری فرمود:«إنّ لی إلیک

ص:603


1- 1) -روضۀ کافی:ح7/ ص 36-42 و بحار الأنوار:254/52-260.
2- 2) -آخرین امید:303 به بعد.
3- 3) -در بحار الانوار،195/36. [1]

حاجة فمتی یخف علیک أن أخلو بک فأسألک عنها؟قال له جابر:فی أیّ الأوقات شئت فخلا به أبی علیه السّلام فقال له:یا جابر أخبرنی عن اللوح الذی رأیته فی یدی أمّی فاطمة (1)بنت رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و ما أخبرتک به امّی أن فی ذلک اللوح مکتوبا قال جابر:اشهد باللّه إنی دخلت علی امّک فاطمة فی حیاة رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله أهنّئها (2)بولادة الحسین علیه السّلام فرأیت فی یدها لوحا أخضر ظننت أنّه زمرّد (3)و رأیت فیه کتابا أبیض شبه نور الشمس (4)فقلت لها:بأبی أنت و امّی یا بنت رسول اللّه ما هذا اللوح؟فقالت:هذا اللوح أهداه اللّه عزّ و جلّ إلی رسوله فیه اسم أبی و اسم بعلی و اسم ابنی و أسماء الاوصیاء من ولدی فأعطانیه أبی لیسرّنی بذلک؛ (5)

من به تو احتیاجی دارم!هر وقت برایت سبک باشد که با تو خلوت نموده و از آن (حاجت)سؤال نمایم!؟

جابر عرض کرد:هر وقت خواستی(من حاضرم)پس پدرم با او خلوت نمود و به او فرمود:ای جابر!به من خبر بده از لوحی که در دستان مادرم فاطمه علیها السّلام دختر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله دیدی و آن چه را که مادرم به تو از محتوای«لوح»خبر داده است؟

جابر گفت:خدا را شاهد می گیرم(روزی)در حال حیات رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله من داخل (خانۀ)فاطمه علیها السّلام شدم تا ولادت(فرزندش)حسین علیه السّلام را به او تبریک گویم،در دست او لوح سبزی را دیدم.گمان کردم از زمرّد است و در آن نوشته سفیدی را دیدم که مانند نور خورشید می درخشید.به او گفتم:پدر و مادرم فدای تو باد!ای دختر رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله این لوح چیست؟!

فرمود:این لوح را خدای عزّ و جلّ به رسولش هدیه داده است و در آن نام پدرم و شوهرم و دو فرزندم و نام های اوصیا از اولاد من هست.پس پدرم آن را به من داد تا با دیدن آن خشنود شوم.»

جابر گفت:«فأعطتنیه امّک فاطمة فقرأته و انتسخته فقال أبی علیه السلام فهل لک یا

ص:604


1- 1) -فی المصدرین:فی ید امی فاطمة.
2- 2) -فی المصدرین:لاهنئها.
3- 3) -فی المصدرین:ظننت أنه من زمرد.
4- 4) -فی العیون: [1]یشبه نور الشمس.و فی کمال الدین: [2]شبیهة بنور الشمس.
5- 5) -فی المصدرین:لیبشرنی بذلک.

جابر أن تعرضه علیّ؟قال:نعم فمشی معه أبی علیه السلام حتی انتهی إلی منزل جابر فأخرج إلی أبی صحیفة من رقّ قال جابر:فأشهد باللّه إنّی هکذا رأیته فی اللوح مکتوبا:

بسم اللّه الرحمان الرحیم هذا کتاب من اللّه العزیز العلیم (1)لمحمد نوره و سفیره و حجابه و دلیله نزل به الروح الامین من عند رب العالمین عظّم یا محمّد أسمائی و اشکر نعمائی و لا تجحد آلائی إنّی أنا اللّه لا إله إلا أنا قاصم الجبارین (2)و مذلّ الظالمین و دیّان الّدین (3)إنی أنا اللّه لا إله إلا أنا فمن رجا غیر فضلی أو خاف غیر عدلی (4)عذّبته عذابا لا أعذّبه أحدا من العالمین فإیّای فاعبد؛پس مادرت فاطمه علیها السّلام آن را به من داد و قرائت کرده و نسخه برداری نمودم.

پدرم علیه السّلام به او فرمود:ای جابر!آیا برایت سخت نیست آن را به من نشان دهی؟!

عرض کرد:بلی!پس پدرم با او باهم به منزل جابر رفتند و او نوشته ای را که در چرم نوشته شده بود،برای پدرم بیرون آورد و گفت:خدا را شاهد می گیرم که این گونه دیدم نوشته شده بود؛

بسم اللّه الرحمن الرحیم

این نوشته ای است از خدای عزیز و دانا به محمّد صلّی اللّه علیه و اله نور و سفیر و دربان و راهنمای خدا که روح الامین آن را از نزد پروردگار عالمیان فرود آورده است.

ای محمّد صلّی اللّه علیه و اله!نام های مرا بزرگ شمار و به نعمت هایم شکرگزار و به نشانه های (ربوبیّت من)منکر مباش.منم خدای بی همتا و ریشه کن کنندۀ ستمگران و ذلیل نمایندۀ ظالمان و مستقرکنندۀ دین(در روی زمین)!منم خدایی که معبودی جز من نیست،هرکس جز فضل من امیدوار باشد و از غیر عدالت من بترسد،او را عذابی نمایم که کسی را از جهانیان آن گونه عذاب نکرده ام؛پس برای من عبادت نما!

و علیّ فتوکّل إنّی لم أبعث نبیّا فاکملت أیّامه و انقضت مدّته إلاّ جعلّت له وصیا و إنّی فضّلتک علی الأنبیاء و فضّلت وصیک علی الأوصیاء و أکرمتک بشبلیک بعده و بسبطیک حسن

ص:605


1- 1) -(6)فی المصدرین:هذا کتاب من اللّه العزیز الحکیم العلیم.
2- 2) -قصم اللّه ظهر الظالم أی أنزل به البلیة و أهلکه.
3- 3) -فی المصدرین:و دیان یوم الدین.
4- 4) -فی العیون [1]أو خاف غیر عدلی و عذابی.

و حسین (1)فجعلّت حسنا معدن علمی بعد انقضاء مدة أبیه و جعلّت حسینا خازن وحیی و أکرمته بالشّهادة و ختمت له بالسّعادة فهو أفضل من استشهد و أرفع الشهداء درجة جعلت کلمتی التامة معه (2)و الحجّة البالغة عنده بعترته أثیب و أعاقب؛و به من تکیه کن!من پیامبری را مبعوث نکرده ام که روزهایش کامل(سپری شده)و مدّتش به پایان رسیده است،مگر این که برای او جانشینی قرار داده ام و من تو را به همه پیامبران جانشین (وصی تو را)به تمامی اوصیا برتری داده ام و تو را با دو فرزندت و نوه ات حسن و حسین علیهما السّلام گرامی داشته ام.

پس حسن علیه السّلام را بعد از پایان مدّت پدرش معدن علم خود و حسین علیه السّلام را خزینۀ وحی خود قرار داده و با شهادت او را گرامی داشته ام و(عمر)او را با سعادت ختم نموده ام.پس او بهترین شهدا و صاحب بالاترین درجات آن هاست.کلمات تامۀ خود را با او و حجّت بالغه ام را نزد او قرار داده ام و با عترت او ثواب داده و عقاب می نمایم.

أوّلهم علیّ سیّد العابدین و زین أولیاء الماضین و ابنه شبیه جده المحمود محمّد الباقر لعلمی و المعدن لحکمی سیهلک المرتابون فی جعفر الراد علیه کالرآدّ علیّ حق القول منی لأکرمنّ مثوی جعفر و لاسرنه فی أشیاعه و أنصاره و أولیائه انتجبت بعده موسی و انتجبت بعده فتنة عمیاء حندس (3)لأنّ خیط فرضی لا ینقطع (4)و حجّتی لا تخفی و أن أولیائی یشقون ألا و من جحد واحدا منهم فقد جحد نعمتی و من غیر آیة من کتابی فقد افتری علی و ویل للمفترین الجاحدین عند انقضاء مدة عبدی موسی و حبیبی و خیرتی؛

اوّل آن ها«علی علیه السّلام»سرور عبادت کنندگان و زینت اولیای گذشتگان است و فرزند او شبیه جدّش محمود«محمّد صلّی اللّه علیه و اله»شکافندۀ علم من و معدن حکم من است و به زودی شک کنندگان در«جعفر علیه السّلام»به هلاکت می رسند!ردکنندگان آن ها مانند ردکنندگان من هستند.گفتار حقّی است از من که جایگاه جعفر علیه السّلام را گرامی دارم و البتّه او را در

ص:606


1- 1) -فی العیون:و [1]بسبطیک الحسن و الحسین.
2- 2) -فی العیون:و [2]ارفع الشهداء درجة عندی و جعلت کلمتی التامة معه.
3- 3) -لیست هذه الجملة فی کمال الدین و [3]فی العیون:و [4]اتیحت و الحندس:الظلمة و سیأتی شرح الجملة فی البیان.
4- 4) -فی کمال الدین [5]لأنّ حفظه فرض لا ینقطع معنای این جمله را در بیان پاورقی مطالعه کنید.

شیعیان و یاوران و دوستانش خوشحال می نمایم.

بعد از او فرزندش«موسی علیه السّلام»را برگزیده ام که بعد از او کوری و تاریکی حکم فرما است؛زیرا ریسمان واجب من منقطع نمی شود و حجّت من پنهان نمی ماند و دوستان من شقی نمی شوند.آگاه باش!اگر کسی یکی از آنان را منکر شود به یقین نعمت مرا منکر شده است و بدون دلیل از کتاب(قرآن)من برای من افترا بسته است و وای بر افترازنندگان و منکران هنگام به پایان رسیدن مدت مأموریت بنده ام و دوست و برگزیده شده ام«موسی علیه السّلام».

إنّ المکذّب بالثامن مکذّب بکل أولیائی و علی ولیّی و ناصری و من أضع علیه أعباء النبوة و أمنحه بالاضطلاع بها یقتله عفریت مستکبر یدفن بالمدینة التی بناها العبد الصالح إلی جنب شرّ خلقی حقّ القول منّی لأقرّن عینه بمحمد ابنه و خلیفته من بعده فهو وارث علمی و معدن حکمی و موضع سرّی و حجّتی علی خلقی جعلت الجنة مثواه. (1)و شفّعته فی سبعین ألفا من أهل بیته (2)کلّهم قد استوجبوا النار و أختم بالسّعادة لإبنه علی ولیی و ناصری و الشاهد فی خلقی و أمینی علی وحیی اخرج منه الداعی إلی سبیلی و الخازن لعلمی الحسن ثم أکمّل ذلک بابنه رحمة للعالمین علیه کمال موسی و بهاء عیسی و صبر أیوب سیذلّ أولیائی فی زمانه (3)و یتهادون رؤوسهم کما تتهادی رؤوس الترک و الدیلم فیقتلون و یحرقون و یکونون خائفین مرعوبین وجلین تصبغ الأرض بدمائهم و یفشو الویل و الرنین فی نسائهم اولئک أولیائی حقّا بهم أدفع (4)کل فتنة عمیاء حندس و بهم أکشف الزلازل و أدفع الآصار و الأغلال اولئک علیهم صلوات من ربهم و رحمة و أولئک هم المهتدون (5)؛ (6)همانا تکذیب کنندگان بر

ص:607


1- 1) -فی العیون: [1]لا یؤمن عبد به الا جعلت الجنة مثواه.
2- 2) -فی المصدرین:فی سبعین من أهل بیته.
3- 3) -أی فی زمن الغیبة و [2]قبل ظهوره.
4- 4) -فی العیون: [3]أرفع بهم.
5- 5) -این روایت با تغییرات کمی در کتاب های گوناگون متقدّمین نقل شده و از جملۀ آن هاست اصول کافی:1 528/-527؛ [4]کمال الدّین:ص 180-179؛ [5]عیون الأخبار:ص 27-25: [6]الإحتجاج:ص 42-41؛ [7]الإختصاص: ص 210-212؛غیبت طوسی:ص 101-103؛أمالی شیخ طوسی:ص 183-182؛غیبت نعمانی:ص 29- 31؛ [8]إعلام الوری:ص 371-373؛ [9]بحار الأنوار: [10]195/36 ب 40 ح 3 از کمال الدّین و [11]عیون الأخبار. [12]
6- 6) -کمال الدین:179 و 180. [13]عیون الاخبار:25. [14]

هشتمین آن ها تکذیب کننده به همه اولیای من و ولی و یاور من و کسی را که بار سنگین نبوّت را بر دوش او گذاشته و بر جریانات نبوّت ارزانی داشته،منّت می گذارم و در (نهایت)عفریت متکبّری او را به قتل می رساند و در شهری که آن را عبد صالح بنا کرده و نزد بدترین خلق من دفن می گردد.

این گفتاری حق است از من که چشم او را با فرزند و جانشین بعد از خود «محمّد علیه السّلام»روشن می سازم.پس او وارث علم من و معدن حکم من و محلّ سرّ من و حجّت من بر خلق است.بهشت را جایگاه او قرار داده و شفاعت او را دربارۀ هفتاد هزار نفر از دوزخیان می پذیرم و عمر او را نیز با سعادت فرزندش«علی علیه السّلام»ولی و ناصر و شاهد بر خلقم و امین وحی ام به پایان برده و ختم می نمایم و از او دعوت کننده بر سبیل (حق)من و گنجینۀ علم خود«حسن علیه السّلام»را بیرون آورم و سپس با فرزند«رحمة للعالمین»«حسن علیه السّلام»این وصایت را به کمال می رسانم.

بر او کمال موسی و بهای عیسی و صبر ایّوب خواهد بود و در(زمان غیبت او) دوستانم ذلیل می شوند،به طوری که سرهای آنان مانند سرهای ترک و دیلم به همدیگر هدیه می دهند؛پس کشته و سوزانده می شوند و(دایم)هراسان و ترسان و خایف می شوند و زمین از خون آن ها رنگین می شود.گریه و ناله در زنان آن ها رواج می یابد.آن هایند دوستان حقّ من،با آن ها تمام فتنه های کورکننده و تاریک را دفع می نمایم و با(برکت)آن ها زلزله ها را برداشته و گرفتاری و بدبختی را برطرف می سازم بر آن هاست درود و رحمت خدا و آن ها هدایت یافتگان هستند.» (1)

ص:608


1- 1) -کمال الدین:179 و 180. [1]عیون الاخبار:25 [2] بیان:الرق بالفتح و الکسر:الجلد الرقیق الذی یکتب فیه.و فی روایة الکلینی و النعمانی و الشیخ و الطبرسی بعد قوله:«من رق»زیادة-هذه الزیادة موجودة فی کمال الدین أیضا.):« [3]فقال:یا جابر أنظر فی کتابک لأقرأ علیک فنظر جابر فی نسخته فقرأه أبی فما خالف حرف حرفا فقال جابر:فاشهد باللّه.»و السفیر:الرسول المصلح بین القوم و اطلق الحجاب علیه لانه واسطة بین اللّه و بین الخلق کالحجاب الواسطة-فی(د)کالحجاب المتوسط.)بین المحجوب و المحجوب عنه أو لان له وجهین:وجها إلی اللّه و وجها إلی الخلق و المراد بالاسماء إما أسماء ذاته المقدسة أو الائمة علیهم السلام کما مر مرارا.و النعماء مفرد بمعنی النعمة العظیمة و هی النبوة و ما یلزمها و یلحقها و بالآلاء-أی المراد بالالاء.)سائر النعم و الاوصیاء علیهم السلام.و فی أکثر الروایات«مدیل المظلومین»بدل قوله:«مذل الظالمین»و الا دالة:إعطاء الدولة و الغلبة.و المظلومون:الائمة و شیعتهم الذین ینصرهم اللّه فی آخر الزمان

ص:609

عبد الرحمن بن سالم گوید:«قال أبو بصیر:لو لم تسمع فی دهرک إلاّ هذا الحدیث لکفاک فصنه إلاّ عن أهله؛اگر در تمام عمرت فقط این حدیث را شنیده باشی برایت بس است.پس او را پنهان بدار مگر از اهلش.»

7*اسمای امامان با مادرانشان

طالقانی از حسن بن اسماعیل،از سعید بن محمّد بن نصر قطان،از عبید اللّه بن محمّد سلمی،از محمّد بن عبد الرحیم، (1)از محمّد بن سعید بن محمّد،از عباس بن ابی عمرو،از صدقه بن ابی موسی،از ابی نضره نقل کرده است:«لما احتضر أبو جعفر محمّد بن علی الباقر علیه السّلام عند الوفاة دعا بابنه الصادق علیه السّلام لیعهد إلیه عهدا (2)فقال له أخوه زید بن علی:لو امتثلت فی بمثال الحسن و الحسین لرجوت أن لا تکون أتیت منکرا (3)فقال له:یا أبا الحسین إن الامانات لیست بالمثال و لا العهود بالرسوم و إنما هی امور سابقة عن حجج اللّه عزّ و جلّ؛وقتی که زمان وفات امام باقر علیه السّلام فرارسید،پسرش صادق علیه السّلام را خواست تا برای او عهدی را تحویل دهد(در این حال)برادرش زید بن علی به او گفت:اگر با من مانند حسن و حسین علیهما السّلام رفتار کنی(و مرا وصیّ خود قرار دهی)امید دارم کار بدی انجام نداده ای!

فرمود:ای ابا حسین!همانا امانات(الهی)دل خواهی نیست و عهدهای(خداوندی) با رسم و رسوم انجام نمی گیرد،به یقین آن کارهایی است که از حجّت های خدای عزّ و جلّ گذشته است(و به ما گفته شده و در اختیار ما نیست).

ثم دعا بجابر بن عبد اللّه فقال له:یا جابر حدثنا بما عاینت من الصحیفة (4)

فقال له جابر:نعم یا با جعفر دخلت إلی مولاتی (5)

ص:610


1- 1) -در کمال الدین: [1]از محمّد بن عبد الرحمان.
2- 2) -در کمال الدین:فعهد إلیه عهدا.
3- 3) -أی کما أن الحسن علیه السّلام فوض الامر بعده إلی اخیه الحسین علیه السّلام فان تفوضنی انت ایضا ما اتیت بمنکر
4- 4) در کمال الدین:فی الصحیفة.
5- 5) -در هر دو مصدر:دخلت علی مولاتی.

فاطمة بنت محمّد رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله لأهنّئها بمولد الحسن علیه السّلام (1)فإذا بیدها صحیفة بیضاء من درة (2)فقلت:یا سیدة النسوان ما هذه الصحیفة التی أراها معک؟قالت:فیها أسماء الائمة من ولدی قلت:لها ناولینی لانظر فیها قالت:یا جابر لو لا النهی لکنت أفعل لکنه قد نهی أن یمسها إلا نبی أو وصی نبی أو أهل بیت نبی و لکنه مأذون لک أن تنظر إلی باطنها من ظاهرها سپس جابر بن عبد اللّه را صدا زد و به او فرمود:ای جابر!آن چه که از جریان صحیفه دیده ای،برای ما بازگو کن!

جابر گفت:بلی،ای ابا جعفر!به محضر بانویم فاطمه علیها السّلام دختر محمّد رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله داخل شدم تا تولد(پسرش)حسن علیه السّلام را تبریک گویم؛ناگاه در دست او صحیفه ای سفید از درّ بود.

گفتم:ای بانوی بانوان!این چه صحیفه ای است که با تو می بینم؟!

فرمود:در آن نام های امامان از اولاد من است.

به او گفتم:آن را بده من هم نگاه کنم!

فرمود:ای جابر!اگر ممنوع نبودم این کار را می کردم و لکن نهی شده است به آن دست نزند مگر پیغمبر یا وصی پیغمبر یا اهل بیت پیامبر و لکن به تو اجازه داده می شود باطن آن را از ظاهرش ببینی.

قال جابر:فقرأت فإذا: (3)أبو القاسم محمّد بن عبد اللّه المصطفی امه آمنة (4)أبو الحسن علی بن أبی طالب المرتضی امه فاطمة بنت أسد بن هاشم بن عبد مناف أبو محمّد الحسن بن علی البر أبو عبد اللّه الحسین بن علی التقی امهما فاطمة بنت محمّد أبو محمّد علی بن الحسین العدل امه شهربانویه بنت یزدجرد (5)أبو جعفر محمّد بن بن علی الباقر امه ام عبد اللّه بنت الحسن بن علی بن أبی طالب أبو عبد اللّه جعفر بن محمّد الصادق امه ام فروة بنت القاسم بن محمّد بن أبی بکر أبو إبراهیم موسی بن جعفر (6)امه جاریة اسمها حمیدة أبو

ص:611


1- 1) -در هر دو مصدر بمولد الحسین علیه السّلام.
2- 2) -در کمال الدین: [1]فإذا هی بصحیفة بیدها من درة بیضاء.
3- 3) -در کمال الدین: [2]فإذا فیها.
4- 4) -در کمال الدین: [3]امه آمنة بنت وهب.
5- 5) -در کمال الدین: [4]بنت یزدجرد بن شاهنشاه.
6- 6) -در کمال الدین: [5]موسی بن جعفر الثقة.

الحسن علی بن موسی الرضا امه جاریة و اسمها نجمة أبو جعفر محمّد بن علی الزکی امه جاریة اسمها خیزران أبو الحسن علی بن محمّد الامین امه جاریة اسمها سوسن أبو محمّد الحسن بن علی الرقیق (1)امه جاریة اسمها سمانة و تکنی ام الحسن أبو القاسم محمّد بن الحسن هو حجة اللّه (2)القائم امه جاریة اسمها نرجس-صلوات اللّه علیهم أجمعین-جابر گفت:پس آن را خواندم و در آن(این مطالب)بود.ابو القاسم محمّد بن عبد اللّه مصطفی و مادرش آمنه ابو حسن علی بن ابی طالب مرتضی،مادر او فاطمه دختر اسد بن هاشم بن عبد مناف ابو محمّد حسن بن علی برّ ابو عبد اللّه حسین بن علی تقی،مادر هردو فاطمه دختر محمّد؛ابو محمّد علی بن حسین عدل،مادرش شهربانو دختر یزدگرد؛ ابو جعفر محمّد بن علی باقر،مادرش ام عبد اللّه دختر حسن بن علی بن ابی طالب؛ ابو عبد اللّه جعفر بن محمّد صادق،مادرش ام فروه دختر قاسم بن محمّد بن ابی بکر؛ ابو ابراهیم موسی بن جعفر،مادرش کنیزی به نام حمیده است؛ابو حسن علی بن موسی الرضا،مادرش کنیزی به نام نجمه است؛ابو جعفر محمّد بن علی زکی،مادرش کنیزی به نام خیزران؛ابو حسن علی بن محمّد امین،مادرش کنیزی نامش سوسن می باشد؛ابو محمّد حسن بن علی الرقیق،مادرش کنیزی به نام سمانه و کنیه اش ام الحسن است؛ابو القاسم(م ح م د)بن حسن؛اوست حجّت خدا و مادرش کنیزی به نام نرجس است.درود خداوند به همه آن ها باد!»

قال الصدوق رحمه اللّه:جاء هذا الحدیث هکذا بتسمیة القائم علیه السّلام و الذی أذهب إلیه النهی عن تسمیته؛ (3)شیخ صدوق قدّس سرّه گوید:این حدیث بدین گونه آمده است که نام قائم علیه السّلام را(به صراحت ذکر کرده است)ولی آن چه که من معتقدم از ذکر نام اصلی او نهی شده است.»

8*نام های امامان در روایت دیگر

ابن شاذویه وفامی هردو از محمّد الحمیری از پدرش از فزاری از مالک سلولی از

ص:612


1- 1) -در هر دو مصدر:الرفیق.
2- 2) -در کمال الدین: [1]هو حجة اللّه تعالی علی خلقه.
3- 3) -کمال الدین:178. [2]عیون الاخبار:24 و 25؛ [3]بحار الأنوار:193/36 ب 40 ح 2. [4]

درست از عبد الحمید از عبد اللّه بن قاسم از عبد اللّه بن جبلة از أبی السفاتج از جابر جعفی از أبی جعفر محمّد بن علی الباقر از جابر بن عبد اللّه انصاری قال:دخلت علی فاطمة بنت رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله و قدامها لوح یکاد ضوؤه یغشی الابصار فیه اثنا عشر اسما:ثلاثه فی ظاهره و ثلاثه فی باطنه و ثلاثه فی آخره (1)و ثلاثه أسماء فی طرفه فعددتها فإذهی (2)اثنا عشر فقلت:

أسماء من هؤلاء؟قالت:هذه أسماء الاوصیاء أولهم ابن عمی و أحد عشر من ولدی آخرهم القائم قال جابر:فرأیت فیها: (3)محمّدا محمّدا محمّدا-فی ثلاثه مواضع-و علیا علیا علیا علیا-فی أربعة مواضع. (4)

امام باقر علیه السّلام از جابر بن عبد اللّه انصاری روایت کرده است:من به خدمت فاطمه دختر محمّد بن عبد اللّه صلّی اللّه علیه و اله داخل شدم،دیدم لوحی در برابر اوست که نورش چشم ها را خیره می کند،در آن دوازده نام بود.سه تای آن در ظاهر و سه دیگر در باطن و سه در آخر و سه در حاشیه بود.پس آن ها را شمردم،دوازده عدد بود.پرسیدم:این ها نام های چه کسانی هستند؟!

فرمود:نام های اوصیا اوّل آن ها،پسرعمویم علی و یازده نفرشان از اولاد من هستند که آخر آن ها قائم است.

جابر گفت:من در یک جای آن(صحیفه)محمّد محمّد محمّد و در چهار محل آن علی علی علی علی دیدم.» (5)

9*رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله با ابیّ بن کعب

در روایت طولانی ابیّ بن کعب از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله بعد از بیان ترکیب و انعقاد نطفه هریک از امامان علیهم السّلام و دعاهای اختصاصی آن ها دربارۀ آخرین امام علیه السّلام چنین فرمود:«انّ اللّه تبارک و تعالی رکب فی صلب الحسن نطفة مبارکة زکیة طاهرة مطهرة

ص:613


1- 1) -در هر دو مصدر:و ثلاثه أسماء فی آخره.
2- 2) -در العیون: [1]فإذا هی اثنا عشر اسما.
3- 3) -فی العیون: [2]فرأیت فیه.
4- 4) -کمال الدین:181. [3]عیون الاخبار:28. [4]إعلام الوری:373 و 374؛ [5]بحار الأنوار:201/36 ب 40 ح 4. [6]
5- 5) -مشابه این روایت با کمی تغییر در کتاب های خصال:782 و کمال الدین:157 و 181.عیون الاخبار:28؛ بحار الأنوار:201/36 ب 40 ح 5 و عیون الأخبار:28 و غیبت طوسی:100 آورده اند.

یرضی بها کل مؤمن ممن قد أخذ اللّه[علیه]میثاقه فی الولایة و یکفر بها کل جاحد فهو إمام تقی نقی سار مرضی (1)هاد مهدی یحکم بالعدل و یأمر به یصدق اللّه عزّ و جلّ و یصدقه اللّه فی قوله یخرج من تهامة حین تظهر الدلائل و العلامات و له کنوز لا ذهب و لا فضة إلا خیول مطهمة (2)و رجال مسومة یجمع اللّه له من أقاصی البلاد علی عدد أهل بدر (3)ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا معه صحیفة مختومة فیها عدد أصحابه بأسمائهم و أنسابهم و بلدانهم (4)و طبائعهم و حلاهم و کناهم کدادون (5)مجدون فی طاعته؛همانا خدای تبارک و تعالی در پشت حسن،نطفۀ مبارک پاک و نظیف و مطهر به هم رسانید،همه مؤمنانی که خداوند از او برای ولایت پیمان گرفته است،به آن راضیند و همه منکرها به آن نافرمانی کرده اند (و عناد می ورزند).

پس اوست پیشوای پرهیزکار و پاک و شاد و خوشنود هدایت کننده و هدایت یافته با عدالت حکم کرده و به آن امر می نماید.او خدا را تصدیق می کند و خدا گفتار او را تصدیق می نماید.از(سرزمین)تهامه خروج می کند آن زمانی که دلیل ها و نشانه ها (پیش آید)و ظاهر شود.

و برای اوست گنج ها نه از زر و سیم،بلکه اسبان زیبا و مردان نشان دار؛خداوند برای او از شهرهای دور به تعداد اهل بدر سی صد و سیزده گرد آورد.با او است صحیفه لاک و مهرشده،در آن است تعداد یارانش با نام و فامیل و شهرهایشان و طبیعت ها و زیورها و لقب هایشان زحمت کشان و کوشش کنندگان در فرمان برداری او.»

«فقال له ابیّ:و ما دلائله و علاماته یا رسول اللّه؟قال:له علم إذا حان وقت خروجه انتشر ذلک العلم من نفسه و أنطقه اللّه عزّ و جلّ فناداه العلم:اخرج یا ولی اللّه فاقتل أعداء اللّه و له رایتان و علامتان (6)و له سیف مغمد فإذا حان وقت خروجه اقتلع ذلک السیف من غمده و أنطقه اللّه عزّ و جلّ فناداه السیف:اخرج یا ولی اللّه فلا یحل لک أن تقعد عن أعداء اللّه

ص:614


1- 1) -در العیون [1]بارّ مرضی.
2- 2) -المطهم البارع الجمال من کل شئ.
3- 3) -در العیون [2]علی عدة اهل بدر.
4- 4) -در العیون:و [3]بلادهم.
5- 5) -کد:اشتدّ فی العمل.
6- 6) -در عیون الأخبار:و [4]هما رایتان و علامتان.

فیخرج و یقتل أعداء اللّه حیث ثقفهم (1)و یقیم حدود اللّه و یحکم بحکم اللّه یخرج جبرئیل عن (2)یمنته و میکائیل عن یسرته (3)و سوف تذکرون ما أقول لکم و لو بعد حین و افوض أمری إلی اللّه عز و جل.یا ابی طوبی لمن أحبه و طوبی لمن لقیه (4)و طوبی لمن قال به به ینجیهم اللّه من الهلکة و بالاقرار باللّه و برسول اللّه و بجمیع الائمة یفتح اللّه لهم الجنة مثلهم فی الارض کمثل المسک الذی یسطع ریحه فلا یتغیر أبدا و مثلهم فی السماء کمثل القمر المنیر الذی لا یطفأ نوره أبدا قال ابی یا رسول اللّه کیف بیان حال هؤلاء الائمة عن اللّه عز و جل؟قال:إن اللّه عزّ و جلّ أنزل علی اثنتی عشر صحیفة اسم کل إمام علی خاتمه و صفته فی صحیفته؛ (5)

ابیّ به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله گفت:ای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله دلایل و نشانه های او چیست؟!

فرمود:او پرچمی دارد که هروقت زمان خروج او فرارسد،آن پرچم خودبه خود برافراشته شود و خداوند آن را به زبان آورد و او را ندا دهد:ای ولی خدا(برخیز)و خروج نما و بکش دشمنان خدا را و برای اوست دو پرچم و دو نشانه و شمشیر در نیام!

پس زمانی که هنگام خروج رسید شمشیر از نیام بیرون آمده و او را صدا زند:بیرون شو ای ولیّ خدا!دیگر نشستن از اعدای خدا برای تو حلال نمی باشد.پس خروج کرده و دشمنان خدا را در هرجا پیدا کرد می کشد و حدود الهی را اقامه می کند و به حکم خدا حکم می نماید.

خروج کند درحالی که جبرئیل از راست و میکائیل از سمت چپ او(حرکت کند)و به زودی گفته های مرا به یاد می آورید،اگرچه بعد از مدّتی باشد و کارهایم را به خدا می سپارم.

ای ابیّ خوشا به حال آنان که او را دوست دارند و ملاقاتش کنند و به(حقیت)او قایل شوند.

خداوند با او آن ها را از هلاکت نجات می دهد و با اقرار به خدا و رسول خدا و همه

ص:615


1- 1) -ثقف-کحسب-:ظفر به أو أدرکه.
2- 2) -در هر دو مصدر:عن یمینه.
3- 3) -در هر دو مصدر:عن یساره.
4- 4) -در هر دو مصدر:تقدیم و تأخیر بین الجملتین.
5- 5) -کمال الدین:154-157. [1]عیون الاخبار:35-38 و [2]فیه:اسم کل امام فی خاتمه و قد أوردها الطبرسی فی اعلام الوری 378-381؛ [3]بحار الأنوار:204/36 ب 40 ح 8. [4]

امامان(در)بهشت را به روی آنان می گشاید.مثل آن ها در زمین،مانند مشکی است که عطرش پخش شود و هیچ وقت بویش تغییر نیابد و مثل آن ها در آسمان،مانند ماه تابان است که روشنی اش به خاموشی نگراید.

ابیّ گفت:ای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله چگونه خداوند حال آن امامان را(که هنوز نیامده اند) برای تو بیان نموده است!؟فرمود:برای من دوازده صحیفه نازل کرده است نام هریک از امامان در مهر و اوصافش در صحیفه خود اوست.

10*انوار یمین عرش

در کتاب مقتضب الاثر احمد بن محمّد بن عیاش از علی بن سنان موصلی،از احمد بن محمّد خلیلی،از محمّد بن صالح همدانی،از سلیمان بن احمد،از ریان بن مسلم،از عبد الرحمان بن یزید،از سلام بن ابی عمره،از ابی سلمی چوپان رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله گفت:«سمعت النبی علیه السّلام یقول:لیلة اسری بی إلی السماء قال العزیز جل ثناؤه:"آمن الرسول بما انزل إلیه من ربه"قلت:"و المؤمنون"قال:صدقت یا محمّد من خلفت لامتک؟قلت:خیرها قال:علی بن أبی طالب؟قلت نعم قال:یا محمّد إنی اطلعت علی الارض اطلاعة فاخترتک منها فشققت لک اسما من أسمائی فلا اذکر فی موضع إلا و ذکرت معی فأنا المحمود و أنت محمّد ثم اطلعت فاخترت منها علیا و شققت له اسما من أسمائی فأنا الاعلی و هو علی یا محمّد إنی خلقتک و خلقت علیا و فاطمة و الحسن و الحسین من سنخ نوری (1)و عرضت ولایتکم علی أهل السماوات و الارضین فمن قبلها کان عندی من المؤمنین و من جحدها کان عندی من الکافرین؛شنیدم پیامبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود:شبی که مرا به آسمان ها بردند،خدای عزیز بلند باد ثنای او!فرمود:به آن چه که رسول از سوی خدا به او نازل شد،ایمان آورده است.گفتم:مؤمنان؟

گفت:راست گفتی،ای محمّد!برای امّت چه کسی را پشت سر گذاشتی(و جانشین قرار دادی)؟!

ص:616


1- 1) -سنخ الشئ أصله.

گفتم:بهترین آن ها را.گفت:علی بن ابی طالب علیه السّلام را؟گفتم:بلی!

گفت:ای محمّد!من به زمین نظری انداختم،تو را برگزیدم.پس نامی برای تو از نام خودم پاره کردم.پس من در هیچ جایی گفته نشوم مگر این که تو هم با من گفته شوی؛پس من محمود و تویی محمّد.سپس(دوباره)نظری کردم و علی را اختیار نمودم و برای او نامی از نام های خود شکافتم؛پس منم اعلی و اوست علی.ای محمّد صلّی اللّه علیه و اله!من تو را و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السّلام را از جنس نور خود آفریدم و ولایت شما را به اهل آسمان ها و زمین عرضه کردم؛پس هرکس آن را پذیرفت،در نزد من از مؤمنان است و هرکس عناد ورزد،در پیش من از کافرین است.

یا محمّد لو أن عبدا من عبادی عبدنی حتی ینقطع أو یصیر کالشن البالی ثم أتانی جاحدا لولایتکم ما غفرت له أو یقر بولایتکم یا محمّد تحب أن تراهم؟قلت:نعم یا رب فقال لی:التفت عن یمین العرش فالتفت فإذا بعلی و فاطمة و الحسن و الحسین و علی بن الحسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمّد بن علی و علی بن محمّد و الحسن بن علی:و المهدی فی ضحضاح (1)من نور قیاما

یصلون و هو فی وسطهم-یعنی المهدی-کأنه کوکب دری فقال:یا محمّد هؤلاء الحجج هو الثائر (2)من عترک و عزتی و جلالی إنه الحجة الواجبة لاولیائی و المنتقم من أعدائی. (3)ای محمّد!اگر بنده ای از بندگانم مرا به گونه ای بپرستد تا مانند مشک خشکیده شود، سپس پیش من آید،درحالی که ولایت شما را نپذیرد،من او را نمی بخشم مگر این که اقرار به ولایت شما کند.ای محمّد صلّی اللّه علیه و اله دوست داری آن ها را ببینی؟!گفتم:بلی،ای پروردگار من!

گفت:به طرف راست عرش توجّه کن!به آن سمت ملتفت شدم،ناگاه علی و فاطمه و حسن و حسین و علی بن حسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمّد بن علی و علی بن محمّد و حسن بن علی(را دیدم)

ص:617


1- 1) -اصل الضحضاح بمعنی الماء و کأنه استعیر لکل ما یشمل الشئ و یغمسه من کل جهة کالنور و النار و الظلمة.
2- 2) -الثائر:الطالب بالدم.
3- 3) -مقتضب الاثر:12 و 13؛ [1]بحار الأنوار:216/36 ب 40 ح 18. [2]

و مهدی علیهم السّلام در میان نور ایستاده است و نماز می خواند و او(مهدی)در وسط آن ها مانند ستاره درخشنده ای بود.پس فرمود:ای محمّد!این ها حجّت ها هستند و اوست خون خواه عترت تو.به عزّت و جلالم سوگند!او حجّت واجب من بر دوستانم و انتقام گیرنده از دشمنانم است.»

11*سالم نوۀ عمر بن خطّاب و روایت معراج

محمّد بن احمد بن عبید اللّه هاشمی از ثوابه بن احمد موصلی،از ابی عروبه حسین بن محمّد حرانی،از موسی بن عیسی افریقی،از هشام بن عبد اللّه دستوانی، از عمرو بن شمر،از جابر نقل کرده است:«سمعت سالم بن عبد اللّه بن عمر بن الخطاب یحدث أبا جعفر محمّد بن علی علیه السّلام بمکة قال:سمعت أبی عبد اللّه بن عمر یقول:

سمعت رسول اللّه صلّی اللّه علیه و اله یقول:إن اللّه عزّ و جلّ أوحی إلی لیلة اسری بی:یا محمّد من خلفت فی الارض علی امتک؟-و هو أعلم بذلک-قلت:یا رب أخی قال:یا محمّد علی بن أبی طالب؟قلت:نعم یا رب قال:یا محمّد إنی اطلعت إلی الارض اطلاعة فاخترتک منها فلا اذکر حتی تذکر معی أنا المحمود و أنت محمّد ثم اطلعت إلی الارض اطلاعة اخری فاخترت منها علی بن أبی طالب فجعلته وصیک فأنت سید الانبیاء و علی سید الاوصیاء ثم اشتققت له اسما من أسمائی فأنا الاعلی و هو علی یا محمّد إنی خلقت علیا و فاطمة و الحسن و الحسین و الائمة من نور واحد ثم عرضت ولایتهم علی الملائکة فمن قبلها کان من المقربین و من جحدها کان من الکافرین؛شنیدم سالم بن عبد اللّه بن عمر بن خطّاب در مکّه به ابا جعفر محمّد بن علی(امام باقر علیهما السّلام)گفت:شنیدم پدرم عبد اللّه بن عمر گفت که شنیدم رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:خدای عزّ و جلّ شبی که مرا به آسمان ها بردند و به من وحی کرد:ای محمّد صلّی اللّه علیه و اله در زمین برای امّت چه کسی را به جای خود گذاشتی؟!(با این که خودش خوب می دانست)گفتم:ای پروردگار من را برادرم را!

گفت:ای محمّد صلّی اللّه علیه و اله علی بن ابی طالب علیه السّلام را؟!

گفتم:بلی خدایا.

گفت:ای محمّد صلّی اللّه علیه و اله من به زمین نظری انداختم تو را برگزیدم،پس نامی برای تو از

ص:618

نام خودم پاره کردم،پس من در هیچ جایی گفته نشوم مگر این که تو هم با من گفته شوی؛پس من محمود و تویی محمّد.سپس نظری دیگر کردم و علی را اختیار نمودم و او را وصی تو قرار دادم؛پس تویی سیّد انبیا و اوست سیّد اوصیا،سپس برای او نامی از نام های خود شکافتم؛پس منم اعلی و اوست علی ای محمّد صلّی اللّه علیه و اله من تو و علی و فاطمه و حسن و حسین را از نور واحد آفریدم،سپس ولایت آن ها را به فرشته ها عرضه کردم،پس هرکس آن را بپذیرد،در نزد من از مقرّبین است و هرکس عناد ورزد،از کافرین است.»

یا محمّد لو أن عبدا من عبادی عبدنی حتی ینقطع (1)ثم لقینی جاحدا لولایتهم أدخلته ناری.ثم قال:یا محمّد أتحب أن تراهم؟قلت:نعم قال:تقدم أمامک فتقدمت أمامی و إذا علی بن أبی طالب و الحسن و الحسین و علی بن الحسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمّد بن علی و علی بن محمّد و الحسن بن علی و الحجة القائم کأنه کوکب دری فی وسطهم فقلت:یا رب من هؤلاء؟فقال:هؤلاء الائمة و هذا القائم یحل حلالی و یحرم حرامی و ینتقم من أعدائی یا محمّد أحببه فإنی احبه و احب من یحبه.قال جابر:فلما انصرف سالم من الکعبة تبعته فقلت:یا أبا عمر انشدک اللّه هل أخبرک أحد غیر أبیک بهذه الاسماء؟قال:اللهم اما الحدیث عن رسول اللّه علیه السّلام فلا و لکنی کنت مع أبی عند کعب الاحبار فسمعته یقول:إن الائمة بعد نبیها (2)علی عدد نقباء بنی إسرائیل و اقبل علی بن أبی طالب فقال کعب:هذا (3)المقفی أولهم و أحد عشر من ولده و سماه کعب بأسمائهم فی التوراة؛ (4)ای محمّد صلّی اللّه علیه و اله اگر بنده ای از بندگانم مرا سرحدّ مرگ عبادت نماید تا بمیرد،سپس مرا ملاقات نماید درحالی که ولایت آن ها را نپذیرد،او را به آتش اندازم!هم چنین فرمود:ای محمّد صلّی اللّه علیه و اله می خواهی آن ها را ببینی؟!

گفتم:بلی!

گفت:برو جلو!رفتم،علی و فاطمه و حسن و حسین و علی بن حسین و محمّد بن

ص:619


1- 1) -در حاشیه کمال الدین: [1]حیاته ظ.
2- 2) -در مصدر:ان الأئمة من هذه الأمّة بعد نبیّها.
3- 3) -قفی تقفیه:أتی.
4- 4) -بحار الأنوار: [2]222/36 ح 21 از مقتضب الأثر: [3]33/-30.

علی و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمّد بن علی و علی بن محمّد و حسن بن علی و حجّت قائم علیهم السّلام را مانند ستارۀ درخشنده در وسط آن ها دیدم!

گفتم:ای خدا،این ها کیانند؟!

فرمود:این ها امامان هستند و او قائم است که حلال مرا حلال و حرام مرا حرام می کند و از دشمنانم انتقام می گیرد.ای محمّد صلّی اللّه علیه و اله او را دوست بدار و من دوستش دارم و دوست دارم کسی را که او را دوست بدارد!

جابر گفت:وقتی که سالم از کعبه دور شد،پشت سر او رفته و گفتم:ای ابا عمره!تو را به خدا سوگند می دهم،غیر از پدرت(عبد اللّه بن عمر)کس دیگری تو را به این نام ها خبر داده است؟!

گفت:عین حدیث را از رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله(روزی)با پدرم نزد کعب الاحبار بودم،شنیدم او فرمود:همانا امامان بعد از پیامبرشان به تعداد نقیبان بنی اسرائیل است و(از این طرف)علی بن ابی طالب علیه السّلام آمد.کعب گفت:این که می آید اوّل آن ها و یازده نفر از اولاد اویند و کعب نام های آن ها را که در تورات بود،نام برد...»تا آخر روایت که طولانی است.

12*گریۀ امام صادق علیه السّلام

احمد بن طاهر از محمّد بن یحیی بن سهل،از علی بن الحارث،از سعد بن منصور جواشنی،از احمد بن علی بدیلی،از پدرش،از سدیر صیرفی گفت:من، مفضّل بن عمر،ابو بصیر و ابان بن تغلب چهار تن از اصحاب بزرگوار امام صادق علیه السّلام به طور دسته جمعی به خدمت امام صادق علیه السّلام شرفیاب شدیم و او را بسیار مضطرب و به هم ریخته دیدیم.«فرأیناه جالسا علی التراب و علیه مسح خیبری مطوق بلا جیب مقصر الکمین (1)و هو یبکی بکاء الواله الثکلی ذات الکبد الحری قد نال الحزن من و جنتیه و شاع التغیر فی عارضیه و أبلی الدموع محجریه و هو یقول:سیدی!غیبتک نفت

ص:620


1- 1) -المسح بالکسر:الکساء من شعر کثوب الرهبان و کأن الراوی یصف جبة من شعر و کیف کان الحدیث منکر السند و المتن قد مر فی کتاب النبوة ج 12 من طبعته الجدیدة.

رقادی وضیقت علی مهادی و أسرت منی راحة فؤادی سیدی غیبتک أوصلت مصابی بفجائع الابد و فقد الواحد بعد الواحد یفنی الجمع و العدد فما احس بدمعة ترقی من عینی و أنین یفتر من صدری عن دوارج الرزایا و سوالف البلایا إلا مثل لعینی عن عوایر أعظمها و أفظعها و تراقی أشدها و أنکرها و نوایب مخلوطة بغضبک و نوازل معجونة بسخطک.قال سدیر:فاستطارت عقولنا و لها و تصدعت قلوبنا جزعا من ذلک الخطب الهائل و الحادث الغائل و ظننا أنه سمة لمکروهة قارعة أو حلت به من الدهر بائقة فقلنا لا أبکی اللّه یابن خیر الوری عینیک من أی حادثة تستنزف دمعتک و تستمطر عبرتک و أیة حالة حتمت علیک هذا المأتم.قال:فزفر الصادق علیه السّلام زفرة انتفخ منها جوفه و اشتد منها خوفه و قال:ویکم إنی نظرت فی کتاب الجفر صبیحة هذا الیوم و هو الکتاب المشتمل علی علم المنایا و البلایا و الرزایا و علم ما کان و ما یکون إلی یوم القیامة الذی خص اللّه تقدس اسمه به محمّدا و الائمة من بعده علیه و علیهم السلام و تأملت فیه مولد قائمنا و غیبته و إبطاؤه و طول عمره و بلوی المؤمنین(به من بعده)فی ذلک الزمان و تولد الشکوک فی قلوبهم من طول غیبته و ارتداد أکثرهم عن دینهم و خلعهم ربقة الاسلام من أعناقهم التی قال اللّه تقدس ذکره:

و کل إنسان ألزمناه طائره فی عنقه یعنی الولایة فأخذتنی الرقة و استولت علی الاحزان؛او را دیدیم بر روی خاک نشسته است و یک جامۀ خیبری بی یقه و آستین کوتاه بر تن دارد و هم چون مادر فرزند مرده گریه می کند،سراسر وجود مقدّس آقا را حزن و اندوه فراگرفته و آثار آن در وجنات صورت آشکار گشته رنگ مبارکش دگرگون شده است، سیل اشکی که از دلی پرخون و قلبی پرسوز برخاسته،بر گونه های مبارکش فرو می ریزد و چنین زمزمه می کند:

ای سرور من!غیبت تو خواب(راحت را)از دیدگانم ربوده؛عرصه را بر من تنگ کرده و آرامش دلم را از من ربوده سرور من!غیبت تو مصیبتی جانکاه بر سراسر وجودم ریخته و از دست دادن یکی پس از دیگری(از عزیزانم)اجتماعات را پراکنده ساخته، هستی ها را بر باد داده،اشک هایی که بر اثر بلاها و گفتارها از دیدگانم فرو می ریزد و ناله هایی که از اعماق دلم برمی خیزد،هرگاه مختصر تسکینی می یابد و به پناهگاهی می گراید،احساس می کنم که مصیبتی جانکاه تر و فاجعه ای اسف بارتر و حادثه ای

ص:621

دل خراش تر در برابر دیدگانم مجسّم می شود که رویدادهای تأثّرانگیزی است که با خشم تو آمیخته و حوادث فاجعه آمیزی است که با غضب تو عجین گشته است.

سدیر گوید:هنگامی که امام صادق علیه السّلام را این چنین پریشان دیدیم،دل هایمان آتش گرفت و هوش از سر ما پرید که چه مصیبت جانکاهی به حجّت خدا روی آورده و چه حادثۀ اسف بار و فاجعه ای تأثّرانگیزی بر او وارد شده است؟!

عرض کردیم:ای فرزند بهترین خلایق!چه حادثه ای بر تو روی آورده است که این چنین سیل اشک از دیدگانت فرو می ریزد؟!چه مصیبتی بر تو وارد شده است که اشک از دیدگانت چون ابر بهاری بر چهره ات سرازیر شده است؟!چه حادثه ای تو را این چنین بر سوک نشانیده(و به هم ریخته)است؟!

وجود اقدس(امام)چون بید می لرزید و نفس های مبارکش به شماره افتاد،آن گاه آهی عمیق به پهنای قفسۀ سینه از اعماق دل برکشید و به ما رو کرد و فرمود:صبح امروز کتاب«جفر»را نگاه کردم و آن کتابی است که همۀ علوم آن به مرگ ومیرها، بلایا و حوادث و رویدادهای توده ها را تا پایان جهان برمی گردد.این کتاب را خداوند بر پیامبرش و پیشوایان معصوم بعد از او اختصاص داده است.در این کتاب تولد،غیبت، درنگ و طول عمر او(قائم علیه السّلام)و گرفتاری(باورداران)را در آن زمان و راه یافتن شک و تردید بر دل مردم در اثر طول(زمان)غیبت و مرتد شدن مردم از آیین مقدّس اسلام و بیرون رفتن آن ها از تعهد به اسلام را خواندم و دیدم که رشتۀ ولایت را که خداوند بر گردن هر انسانی افکنده،چگونه می گسلد و پیوندشان بریده می شود؛دلم سوخت و امواج غم و اندوه بر پیکرم فروریخت.

فقلنا:یابن رسول اللّه کرمنا و شرفنا باشراکک إیانا فی بعض ما أنت تعلمه من علم قال:

إن اللّه تبارک و تعالی أدار فی القائم منا ثلاثة أدارها فی ثلاثة من الرسل قدر مولده تقدیر مولد موسی علیه السّلام و قدر غیبته غیبة عیسی علیه السّلام و قدر إبطاؤه تقدیر إبطاء نوح علیه السّلام و جعل من بعد ذلک عمر العبد الصالح أعنی الخضر دلیلا علی عمره فقلت:اکشف لنا یابن رسول اللّه عن وجوه هذه المعانی.قال:أما مولد موسی فإن فرعون لما وقف علی أن زوال ملکه علی یده أمر باحضار الکهنة فدلوه علی نسبه و أنه یکون من بنی إسرائیل و لم یزل یأمر أصحابه بشق

ص:622

بطون الحوامل من(النساء)بنی إسرائیل حتی قتل فی طلبه نیفا و عشرین ألف مولود و تعذر علیه الوصول إلی قتل موسی لحفظ اللّه تبارک و تعالی إیاه؛پس گفتیم:ای فرزند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله ما را با شرکت دادن در بعض از علومی که می دانی شرافت داده و گرامی بدار! فرمود:همانا خدای تبارک و تعالی درباره قائم ما سه چیز از سه پیامبر به چرخش در آورده است؛جریان تولدش همانند جریان تولد موسی علیه السّلام و غیبتش مانند عیسی علیه السّلام و مدّت درنگ او مانند نوح علیه السّلام و طولانی بودن عمرش مانند بندۀ صالح؛یعنی خضر علیه السّلام می باشد.گفتم:ای فرزند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله برای من پرده از روی این معانی(و مطالب) بردار(و کنار بزن)!

فرمود:اما ولادت موسی،وقتی که فرعون از بین رفتن سلطنتش با دست یک نفر اطّلاع یافت،کاهنان را احضار نمود(و از مشخصات آن فرد جویا شد)او را به حسب و نسب او راهنمایی کردند و این که از قبیله بنی اسرائیل خواهد بود(پس از آن)به عواملش دستور داد تا شکم زن های بنی اسرائیل را بشکافند تا جایی که بیش از بیست هزار نوزاد را اعدام نمود،ولی نتوانست(به موسی)دست یابد و او را بکشد؛چون خداوند نگهبانش بود.

کذلک بنو امیة و بنو العباس لما وقفوا علی أن زوال ملکهم و الامراء و الجبابرة منهم علی ید القائم منا ناصبونا العداوة و وضعوا سیوفهم فی قتل آل بیت رسول اللّه علیه السّلام و إبادة نسله طمعا منهم فی الوصول إلی قتل القائم علیه السّلام و یأبی اللّه أن یکشف أمره لواحد من الظلمة إلی أن یتم نوره و لو کره المشرکون.و أما غیبة عیسی علیه السّلام فان الیهود و النصاری اتفقت علی أنه قتل و کذبهم اللّه عزّ و جلّ بقوله: "وَ ما قَتَلُوهُ وَ ما صَلَبُوهُ وَ لکِنْ شُبِّهَ لَهُمْ" کذلک غیبة القائم علیه السّلام فان الامة تنکرها(لطولها)فمن قائل بغیر هدی بأنه لم یولد و قائل یقول:إنه ولد و مات و قائل یکفر بقوله إن حادی عشرنا کان عقیما و قائل یمرق بقوله إنه یتعدی إلی ثالث عشر فصاعدا و قائل یعصی اللّه عزّ و جلّ بقوله:إن روح القائم علیه السّلام ینطق فی هیکل غیره؛ همان گونه است بنی امیه و بنی عباس،زمانی که از زایل بودن سلطنتشان و از میان برداشته شدن ریاست امیران و ستمگرانشان با دست قائم علیه السّلام ما(به وسیله احادیث و غیره)ملتفت شدند؛برای ما عداوت(و دشمنی)را پیشه کردند و شمشیرها را در

ص:623

کشتن آل پیامبر و نابود کردن آن ها فرود آوردند،به طمع این که به کشتن قائم علیه السّلام دست یابند(ولی)خداوند از کشف سرّ کارش(حتی)به یکی از ستمگران ابا دارد تا نورش تمام شود اگرچه مشرکان نمی خواهند.

اما غیبت عیسی علیه السّلام پس یهود و نصارا اتفاق نمودند که او کشته شده است،ولی خدای عزّ و جلّ آنان را با گفتن این کلمات که«او را نکشتند و به دارش نزدند،بلکه برای آن ها شبیه سازی و(دیگری عوض او)کشته شد»تکذیب نمود.

غیبت قائم علیه السّلام همان گونه است،امّت به علّت طولانی شدن غیبتش او را انکار می کنند.بعضی بدون دلیل می گویند که(اصلا)به دنیا نیامده،دیگری گوید که متولد شد و از دنیا رفت و آن یکی گوید که یازدهمی(یعنی امام حسن عسکری علیه السّلام)عقیم بود (و اولاد نداشت)و گوینده ای با گفتن این که(امامان)بیش از سیزده نفرند از دین بیرون می رود و کسانی با این گفتار که روح قائم علیه السّلام در هیکل دیگری سخن می گوید،به خدا نافرمانی کرده و عصیان می ورزد.

و أما إبطاء نوح علیه السّلام فانه لما استنزل العقوبة علی قومه من السماء بعث اللّه عزّ و جلّ جبرئیل الروح الامین بسبعة نویات فقال:یا نبی اللّه إن اللّه تبارک و تعالی یقول لک:إن هؤلاء خلائقی و عبادی و لست ابیدهم بصاعقة من صواعقی إلا بعد تأکید الدعوة و إلزام الحجة فعاود اجتهادک فی الدعوة لقومک فانی مثیبک علیه و اغرس هذه النوی فان لک فی نباتها و بلوغها و إدراکها إذا أثمرت الفرج و الخلاص فبشر بذلک من تبعک من المؤمنین.

فلما نبتت الاشجار و تأزرت و تسوقت و تغصنت و أثمرت و زهی الثمر علیها قبعد زمن طویل استنجز من اللّه سبحانه و تعالی العدة فأمره اللّه تبارک و تعالی أن یغرس من نوی تلک الاشجار و یعاود الصبر و الاجتهاد و یؤکد الحجة علی قومه فأخبر بذلک الطوائف التی آمنت به فارتد منهم ثلاث مائة رجل و قالوا:لو کان ما یدعیه نوح حقا لما وقع فی وعد ربه خلف؛اما درنگ کردن نوح علیه السّلام زمانی که او برای قومش از خدا درخواست نزول بلای آسمانی کرد، خدای عزّ و جلّ روح امین جبرئیل را با هفت هسته(خرما)به سوی او فرستاد و گفت:

ای پیغمبر خدا!همانا خدای تبارک و تعالی به تو می فرماید:این ها آفریدگان و بندگان من هستند و من با یک صاعقه نمی خواهم آن ها را از بین ببرم مگر بعد از محکم کردن

ص:624

دعوت و الزام(و اتمام)نمودن حجّت.پس دعوت خود را دوباره شروع کن و جدّیت نما و من به تو(کمک کرده و)پاداش می دهم!

این هسته ها را بکار،هروقت آن دانه ها سبز شد و به حد رشد و بلوغ رسید و میوه داد، فرج و خلاصی تو در آن است و این مژده را به پیروان مؤمنان خود بده(دانه ها کاشته شد)و درختان سبز شد و شاخ و برگ گرفت و بعد از مدّت زیاد به بار نشست و میوه هایش رسید(حضرت نوح علیه السّلام دوباره)از خدا عمل به وعده را درخواست نمود.

(مجددا)خدای تبارک و تعالی او را امر نمود(کار گذشته را تکرار نموده)و از دانه های میوۀ آن درخت ها را بکارد و صبر و کوشش و اتمام حجّت را بر قوم خود تأکید نماید.(حضرت نوح علیه السّلام)این مطلب را به گروههای مؤمنان قومش ابلاغ نمود،ولی سی صد نفر از آن ها مرتد شده(و از دین او برگشتند)و گفتند اگر او در ادّعا(و وعده هایش صادق و)بر حق بود،خلاف وعده نمی کرد!

ثم إن اللّه تبارک و تعال لم یزل یأمره عند کل مرة أن یغرسها تارة بعد اخری إلی أن غرسها سبع مرات فما زالت تلک الطوائف من المؤمنین ترتد منهم طائفة إلی أن عاد إلی نیف و سبعین رجلا فأوحی اللّه عزّ و جلّ عند ذلک إلیه و قال:یا نوح الآن أسفر الصبح عن اللیل لعینک حین صرح الحق عن محضه و صفی(الامر للایمان)من الکدر بارتداد کل من کانت طینته خبیثة.فلو أنی أهلکت الکفار و أبقیت من قد ارتد من الطوائف التی کانت آمنت بک لما کنت صدقت وعدی السابق للمؤمنین الذین أخلصوا التوحید من قومک و اعتصموا بحبل نبوتک بأن أستخلفهم فی الارض و امکن لهم دینهم و ابدل خوفهم بالامن لکی تخلص العبادة لی بذهاب الشک من قلوبهم.و کیف یکون الاستخلاف و التمکین و بدل الخوف بالامن منی لهم مع ما کنت أعلم من ضعف یقین الذین ارتدوا و خبث طینتهم و سوء سرائرهم التی کانت نتائج النفاق و سنوح الضلالة؛سپس خدای تبارک و تعالی بعد از هر مرحله یکی پس از دیگری این جریان را هفت بار تکرار نمود تا همۀ آن هایی که مؤمن واقعی نبودند،از دین برگشتند و باقی نماند مگر هفتاد و چند نفر.در این هنگام بود که خداوند به نوح علیه السّلام وحی نمود:ای نوح!اکنون با ارتداد همۀ صاحبان طینت خبیث، صبح از شب تاریک بر چشم تو روشن شد و حق آشکار گشت و ایمان خالص و ناب از

ص:625

تیرۀ آن صاف گردید.

پس اگر من کافران را(با درخواست نخست تو)هلاک می کردم(و منافقان)گروه ها را نگه می داشتم،به وعدۀ خود عمل نکرده بودم که در گذشته به مؤمنان خالص و موحّد و کسانی که به ریسمان نبوّت تو دست زده اند،وعده کرده بودم که آن ها را در روی زمین جانشین(کافران و منافقان)نمایم و به آن ها امکانات داده و ترس شان را به امنیت کامل تبدیل نمایم تا با زدودن شک از دل آن ها،عبادت خالص برای من باشد؛ پس چگونه ممکن بود مؤمنان جانشین کافران باشند و با امنیت بدون ترس زندگی کنند، درحالی که من به واقعیات و ناپاکی طینت منافقان واقف هستم و از بدباطنی آن هایی که در اثر نفاق و نفوذ گمراهی مرتد شدند،اطّلاع داشتم.

فلو أنهم تسنموا(منی)من الملک الذی اوتی المؤمنین وقت الاستخلاف إذا أهلکت أعداءهم لنشقوا روائح صفاتهم و لاستحکمت سرائر نفاقهم و تأبد حبال ضلالة قلوبهم و کاشفوا إخوانهم بالعداوة و حاربوهم علی طلب الرئاسة و التفرد بالامر و النهی و کیف یکون التمکین فی الدین و انتشار الامر فی المؤمنین مع إثارة الفتن و إیقاع الحروب کلا"فاصنع الفلک بأعیننا و وحینا؛پس اگر آن ها هنگام نابودی کافران،ریاست و سلطنتی را که در جایگزینی به مؤمنان داده شده بود به دست آورده و تصاحب می کردند،حتما بوی صفات بد آن ها پخش می شد و(میخ های)باطن بدشان محکم می گشت و ریسمان گمراهی دل هایشان ابدی می شد و برای برادران مؤمنشان اظهار عداوت کرده و به دست آوردن ریاست و بدون بودن رقیب در فرمان روایی،با آن ها می جنگیدند.

سپس چگونه وعدۀ ما در تمکین در دین و انتشار ریاست مؤمنان صحیح است،در حالی که برانگیختن فتنه و شعله ور ساختن آتش جنگ ها به وسیله منافقین پشت سر هم به وقوع می پیوندد!(اکنون با این اتمام حجّت ها،هنگام نزول بلای آسمانی مورد درخواست تو فراهم آمده و فرارسیده است)پس کشتی(نجات)را با راهنمایی و وحی خود ما بساز(و آماده کن).

«قال الصادق علیه السّلام و کذلک القائم علیه السّلام تمتد أیام غیبته لیصرح الحق عن محضه و یصفو الایمان من الکدر بارتداد کل من کانت طینته خبیثة من الشیعة الذین یخشی علیهم النفاق

ص:626

إذا أحسوا بالاستخلاف و التمکین و الامن المنتشر فی عهد القائم علیه السّلام.

قال المفضل:فقلت:یابن رسول اللّه إن النواصب تزعم أن هذه الآیة نزلت فی أبی بکر و عمر و عثمان و علی قال:لا یهد اللّه قلوب الناصبة متی کان الدین الذی ارتضاه اللّه و رسوله متمکنا بانتشار الامن فی الامة و ذهاب الخوف من قلوبها و ارتفاع الشک من صدورها فی عهد أحد من هؤلاء و فی عهد علی علیه السّلام مع ارتداد المسلمین و الفتن التی کانت تثور فی أیامهم و الحروب التی کانت تنشب بین الکفار و بینهم ثم تلا الصادق علیه السّلام(حتی إذا استیأس الرسل و ظنوا أنهم قد کذبوا جاءهم نصرنا)؛امام صادق علیه السّلام فرمود:این گونه است سرگذشت قائم علیه السّلام که ایّام غیبتش طولانی می شود تا همۀ آن هایی که از شیعیان بدباطن که از نفاق آن ها ترسیده می شود و احساس امنیت و تمکین و جایگزینی که آن ها را به وحشت اندازد مرتد شوند(و از دین کنار روند)و حقّ اصلی و واقعی(از آشفتگی) روشن شود و ایمان ناب از تیرگی صاف گردد.

مفضّل گوید:گفتم که ای فرزند رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله ناصبی ها گمان می کنند این آیه دربارۀ ابو بکر و عمر و عثمان و علی نازل شده است؟!

فرمود:خدا دل های ناصبیان را هدایت نکند!چه وقت آن دینی که خدا و رسولش به آن راضیند،در امّت با امنیت و از بین رفتن ترس از دل های آنان و زدوده شدن شک از سینه ها در دوران کدام یک از این ها پیاده شده و به انتشار آن متمکّن شده و به پخش آن موفّق گردیده اند و حتی در دوران خلافت علی علیه السّلام با ارتداد مسلمان ها فتنه های برانگیخته شد و در زمان آن ها جنگ های(خانمان سوز)میان آن ها و کفّار شعله ور شد و عدۀ زیادی را به کام مرگ کشید و خاکستر نمود.

سپس امام صادق علیه السّلام این آیه را تلاوت فرمود:«تا فرستادگان(خدا)مأیوس شده و یقین کردند که تکذیب شدند(دیگر حرف آن ها خریدار ندارد و در این موقعیت)کمک ما فرارسید.»

«و أما العبد الصالح الخضر علیه السّلام فان اللّه تبارک و تعالی ما طول عمره لنبوة قدرها له و لا لکتاب ینزله علیه و لا لشریعة ینسخ بها شریعة من کان قبلها من الانبیاء و لا لامامة یلزم عباده الاقتداء بها و لا لطاعة یفرضها له بلی إن اللّه تبارک و تعالی لما کان فی سابق علمه أن

ص:627

یقدر من عمر القائم علیه السّلام فی أیام غیبته ما یقدر و علم ما یکون من إنکاره عباده بمقدار ذلک العمر فی الطول طول عمر العبد الصالح من غیر سبب أوجب ذلک إلا لعلة الاستدلال به علی عمر القائم علیه السّلام و لیقطع بذلک حجة المعاندین لئلا یکون للناس علی اللّه حجة؛و اما عبد صالح خضر علیه السّلام پس خدای تبارک و تعالی به او عمر طولانی داد،نه به خاطر نبوّتی که برای او مقدّر نموده است و نه برای کتابی که به او نازل خواهد کرد و نه به خاطر شریعتی که با آن شریعت،پیامبران پیش از او را نسخ نماید و نه برای امامتی که به بندگان خدا تبعیّت از آن را لازم گرداند و اطاعت از آن را واجب نماید(بلکه)برای این بود که خدای تبارک و تعالی در سابق علمش گذشته بود که برای قائم علیه السّلام در ایّام غیبتش عمر طولانی خواهد داد و می دانست که بندگانش طول عمر او را انکار خواهند نمود، عمر عبد صالح(خضر علیه السّلام)را طولانی نمود تا دلیلی به پذیرفتن طول عمر قائم علیه السّلام و بریدن حجّت عنادورزان شود که مردم را بر خدا حجّتی نباشد.» (1)

ص:628


1- 1) -غیبت طوسی:105؛کمال الدین:ص 353؛بحار الأنوار: [1]219/51 ب 13 ح 9 از کمال الدّین و غیبت طوسی.بشارة الإسلام:146-144؛ [2]الزام النّاصب:ص 85 و 191؛نور الأبصار:ص 145؛منتخب الأثر:ص 259 و با تغییرات کمی ینابیع المودّة:116/3 از کتاب المناقب. بیان:قال الفیروزآبادی:المحجر کمجلس و منبر من العین و ما دار بها و بدا من البرقع قوله 7:"و فقد"لعله معطوف علی الفجائع أو علی الابد أی أو صلت مصابی بما أصابنی قبل ذلک من فقد واحد بعد واحد بسبب فناء الجمع و العدد.و فی بعض النسخ"یغنی"فالجملة معترضة أو حالیة.قوله علیه السّلام:"یفتر" أی یخرج بضعف و فتور و فی غط یفشأ علی البناء للمفعول أی ینتشر و"دوارج الرزایا"مواضیها.و" العوایر"المصائب الکثیرة التی تعور العین لکثرتها من قولهم عنده من المال عائرة عین أی یحار فیه البصر من کثرته أو من العائر و هو الرمد و القذی فی العین و تعدیة التمثیل بعن لتضمین معنی الکشف و التراقی جمع الترقوة أی یمثل لی أشخاص مصائب أنظر إلی ترقوتها و قوله:"أعظمها"علی صیغة أفعل التفضیل فیکون بدلا عن العوائر أو صیغة المتکلم أی أعدها عظیمة فیکون صفة و الاحتمالان جاریان فی الثلاثة الاخر و حاصل الکلام أنی کلما أنظر إلی دمعة أو أسمع منی أنینا للمصائب التی نزلت بنا فی سالف الزمان أنظر بعین الیقین إلی مصائب جلیلة مستقبلة أعدها عظیمة فظیعة.و"الغائل"المهلک و الغوائل الدواهی قوله"سمة"أی علامة. و یحتمل أن یکون العوائر و التراقی الغوابر بالغین المعجمة و الباء الموحدة من الغابر خلاف الماضی و التراقی:البواقی بالباء الموحدة و الواو فالغوایر و البواقی فی المستثنی بحذاء الدوارج و السوالف فی المستثنی منه إذ الدوارج بمعنی المواضی من درج أی مضی کما لا یخفی علی المتأمل فتأمل.کذا قیل.

13*خورشید نور خود را می افشاند اگرچه در پشت ابر باشد

یکی از اصحاب ما از محمّد بن همام،از جعفر فزاری،از حسن بن محمّد بن سماعه (1)از احمد بن حرث،از مفضّل،از یونس بن ظبیان،از جابر جعفی روایت کرده است:شنیدم جابر بن عبد اللّه گفت:«لما أنزل اللّه عزّ و جلّ علی نبیه (2)یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ 3 قلت:یا رسول اللّه عرفنا اللّه و رسوله فمن اولوا الامر الذین قرن اللّه طاعتهم بطاعتک؟قال:هم خلفائی یا جابر و أئمّة المسلمین بعدی أولهم علی بن أبی طالب ثم الحسن و الحسین ثم علی بن الحسین ثم محمّد بن علی المعروف فی التوراة بالباقر و ستدرکه یا جابر فإذا لقیته فاقرءه منی السلام ثم الصادق جعفر بن محمّد ثم موسی بن جعفر ثم علی بن موسی ثم محمّد بن علی ثم علی بن محمّد ثم الحسن بن علی ثم سمیی و کنیی حجة اللّه فی أرضه و بقیته فی عباده ابن الحسن بن علی ذاک الذی یفتح اللّه-تعالی ذکره-علی یدیه مشارق الارض و مغاربها ذاک الذی یغیب عن شیعته و أولیائه غیبة لا یثبت فیها علی القول بإمامته إلا من امتحن اللّه قلبه للایمان؛وقتی که آیه«ای کسانی که ایمان آورده اید از خدا و رسولش و صاحبان امر اطاعت نمایید»نازل شد،گفتم:ای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله خدا و رسولش را شناختیم،اما اولی الامری که خدا فرمان بردن از آن ها را هم ردیف طاعت شما آورده است،چه کسانی هستند؟!

فرمود:ای جابر!آن ها جانشینان من و امامان مسلمان های بعد از من هستند که اوّل آن ها علی بن ابی طالب علیه السّلام بعد حسن و حسین،علی بن حسین،محمّد بن علی،جعفر بن محمّد،موسی بن جعفر،علی بن موسی،محمّد بن علی،علی بن محمّد،حسن بن علی علیهم السّلام سپس هم نام و هم کنیۀ من،حجّت خدا در زمین و بقیة اللّه در میان بندگان فرزند حسن بن علی است.

ص:629


1- 1) -در مصدر:عن الحسین بن محمّد بن حرث عن سماعة.
2- 2) -فی المصدر:علی نبیه محمّد صلی اللّه علیه و آله.

او کسی است که خداوند متعال با دستان او مشرق ها و مغرب های زمین را می گشاید؛آن است که از شیعیان و دوستان خود غایب می شود،غیبتی که بر عقیدۀ ولایت و امامت او ثابت نمی ماند،مگر کسی که خداوند دل او را با ایمان امتحان(و آزمایش)نموده باشد.»

قال:فقال جابر:یا رسول اللّه فهل ینتفع الشیعة به فی غیبته؟ (1)فقال صلّی اللّه علیه و اله:إی و الذی بعثنی بالنبوة إنهم لینتفعون به:یستضیؤون بنور ولایته (2)فی غیبته کانتفاع الناس بالشمس و إن جلّلها السحاب (3)یا جابر هذا مکنون سرّ اللّه (4)و مخزون علمه فاکتمه إلا عن أهله؛جابر به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله گفت:ای رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله آیا شیعیان او در زمان غیبت از او بهره ای می برند؟!

رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله فرمود:بلی،قسم به خدایی که مرا به نبوّت مبعوث نموده است! آن ها از او بهره مند می شوند و در غیبت او از نور ولایتش روشنایی می طلبند،مانند بهره مند شدن از نور خورشید هنگام گرفتن ابر جلوی او را،ای جابر!این گنجینۀ سرّ خدا و خزینه شدۀ علم او است،پس آن را پنهان کن مگر از اهلش!

قال جابر الانصاری:فدخلت (5)علی علی بن الحسین علیهما السّلام فبینا أنا احدثه إذ خرج محمّد بن علی الباقر من عند نسائه و علی رأسه ذؤابة (6)و هو غلام فلما أبصرته ارتعدت فرائصی (7)و قامت کل شعرة علی بدنی و نظرت إلیه و قلت:یا غلام أقبل فأقبل ثم قلت:أدبر فأدبر فقلت:

شمائل رسول اللّه علیه السّلام و رب الکعبة ثم دنوت منه و قلت:ما اسمک یا غلام؟قال:محمّد قلت:

ابن من؟قال:ابن علی بن الحسین قلت:یا بنی فداک نفسی (8)فأنت إذا الباقر؟فقال:نعم

ص:630


1- 1) -در مصدر:فهل یقع لشیعته الانتفاع به فی غیبته.
2- 2) -در مصدر:انهم یستضیؤون بنوره و ینتفعون بولایته.
3- 3) -جلل الشئ:غطاه.و فی المصدر:و ان تجللها سحاب.
4- 4) -در مصدر:هذا من مکنون سر اللّه.
5- 5) -در مصدر:قال جابر بن یزید:فدخل جابر بن عبد الانصاری.و کذا ساق الروایة سیاق الغائب إلی قوله" فقال له جابر"
6- 6) -الذؤابة:الشعر فی مقدم الرأس.
7- 7) -الفریصة:اللحمة بین الجنب و الکتف أو بین الثدی و الکتف ترعد عند الفزع،یقال:ارتعدت فریصته أی فزع فزعا شدیدا.
8- 8) -در مصدر:فدتک نفسی

فأبلغنی ما حملک رسول اللّه علیه السّلام؛جابر انصاری گفت:به محضر علی بن حسین علیهما السّلام داخل شدم درحالی که من با او صحبت می کردم،ناگهان محمّد بن علی باقر علیه السّلام از نزد بانوان بیرون آمد و در جلوی سر او زلف داشت و خود نیز نوجوان بود،او را که دیدم تمام بندهای تنم لرزید و همه موهای بدنم راست شد.به وی نظری افکنده،گفتم:ای جوان، جلو بیا!آمد.گفتم:برگرد!برگشت.

گفتم:شکل رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله است،به خدای کعبه قسم!سپس به نزد او رفتم و گفتم:

نامت چیست،ای نوجوان؟!گفت:محمّد.گفتم:فرزند کیستی؟!گفت:فرزند علی بن حسین.گفتم:پسرم جانم فدای تو باد!پس تو باقر هستی؟!!گفت:بلی،آن چه را که رسول خدا به تو سپرده به من برسان!

فقلت:یا مولای إن رسول اللّه بشرنی بالبقاء إلی أن ألقاک فقال لی:إذا لقیته فاقرءه منی السلام فرسول اللّه علیه السّلام یقرأ علیک السلام قال أبو جعفر علیه السّلام:یا جابر و علی رسول اللّه منی السلام ما قامت السماوات و الارض و علیک یا جابر کما بلغت السلام و کان جابر بعد ذلک یختلف إلیه و یتعلم منه فسأله محمّد بن علی علیهما السّلام عن شئ فقال له جابر:و اللّه لا دخلت فی نهی رسول اللّه علیه السّلام فقد أخبرنی أنکم الائمة الهداة من أهل بیته من بعده و أحلم الناس صغارا (1)و أعلمهم کبارا و قال:لا تعلموهم فهم أعلم منکم فقال أبو جعفر علیه السّلام:صدق رسول اللّه علیه السّلام و اللّه إنی لا علم منک بما سألتک عنه و لقد اوتیت الحکم صبیا کل ذلک بفضل اللّه علینا و رحمته لنا أهل البیت (2)؛پس گفتم:ای مولای من!همانا رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله به من بشارت داد که آن قدر باقی می مانم تا تو را ببینم!

فرمود:وقتی که او را دیدی،سلام مرا به او برسان!پس رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله به تو سلام رسانید.

ابو جعفر علیه السّلام فرمود:ای جابر!سلام من به رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله باد،مادامی که آسمان ها و زمین برپاست و بر تو(نیز سلام باد)که سلام را رساندی!

جابر بعد از آن به خدمت او می رفت،علم یاد می گرفت.پس محمّد بن علی علیهما السّلام از او

ص:631


1- 1) -در مصدر؟و احکم الناس صغارا.
2- 2) -کمال الدین:146 و 147؛ [1]کفایة الاثر:7 و /8 [2]بحار الأنوار:24936 ح 67. [3]

چیزی پرسید؟عرض کرد:به خدا قسم!چیزی را که رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله از آن نهی کرده، داخل نمی شوم.به من خبر داد که شمایید امامان هدایت کننده بعد از او و فروتن ترین مردم در کوچکی و دانشمندترین مردم در بزرگی و فرمود:شما به آن ها چیزی یاد ندهید؛آن ها اعلم از شمایند.

ابو جعفر(امام باقر علیه السّلام)فرمود:راست گفته رسول خدا صلّی اللّه علیه و اله به خدا!من اعلم از شما هستم در آن چه از تو پرسیدم.به تحقیق در کوچکی،علم به من داده شده است.همه این ها با فضل خداوند و رحمت او بر ما اهل بیت است.» (1)

ص:632


1- 1) -کمال الدین:146 و 147؛کفایة الاثر:7 و /8بحار الأنوار:24936 ح 67.

14*اشعار

اشاره

تعدادی از اشعار مربوط به آن حضرت در بعضی از بخش ها گذشت و تعدادی نیز برای استفاده،ذیلا درج می گردد.

میلاد امام مهدی علیه السّلام

مصدر هر هشت گردون مبدأ هر هفت اختر

خالق هر شش جهت نور دل هر پنج مصدر

والی هر چهار عنصر حکمران هر سه دفتر

پادشاه هردو عالم حجّت یکتای داور

آن که جودش شهره نه آسمان بل لامکان شد

مصطفی سیرت علی فر فاطمه عصمت حسن خو

هم حسین قدرت علی زهد و محمّدعلم و مه رو

شاه جعفرفیض و کاظم علم و هفتم قبله گیسو

هم تقی تقوا نقی بخشایش و هم عسگری مو

مهدی قائم که در وی جمع اوصاف شهان شد

پادشاه عسگری طلعت نقی حشمت تقی فر

بو الحسن فرمان و موسی قدرت و تقدیرجعفر

علم باقر زهد سجاد و حسینی تاج و افسر

مجتبی حکم و رضیه عصمت و دولت پور حیدر

مصطفی اوصاف مجلای خداوند جهان شد

جلوه دانش به قدرت تالی فیض مقدس

فیض بی حدش به بخشش ثانی مجلای اقدس

نورش از کن کرد برپا هشت گردون مقرنس

ص:633

نطق من گرچه چو شمشیر است در وصف وی اخرس

لنگ پای عقل در وصف وی اندر گل گمان شد

دست تقدیرش به نیرو جلوه عقل مجرد

آینه انوار داور مظهر اوصاف احمد

حکم فرمانش محکم امر گفتارش مسدّد

در خصایل ثانی اثنین ابو القاسم محمّد

آن که از نزد خدا هر جمله پیدا و نهان شد

روزگارش گرچه از پیشینیان بودی مؤخر

لیک ز آدم بود فرمانش تا عیسی مقرر

از فراز توده غبرا تا گردون اخضر

وز طراز قبه ناسوت تا لاهوت یکسر

بنده فرمان برش گردید و عبد آستان شد

پادشاها کار اسلام است و اسلامی پریشان

در چنین عیدی که باید هرکسی باشد غزلخوان

بنگرم از هر طرف هر بیدلی سر در گریبان

خسرو از جای برخیز و مدد کن ز اهل ایمان

خاصه این آیت که پشت و ملجأ اسلامیان شد

تا ولایت بر ولی عصر می باشد مقرر

تا نبوت را محمّد تا خلافت راست حیدر

تا که شعر من بود از شهد چون قند مکرّر

پوست زندان رگ سنان و مژه پیکان موی نشتر

باد آنکس را که خصم جاه تو از انس و جان شد

امام خمینی

گلواژه 235/2

ص:634

حجّت ثانی عشر

حدیث موی تو نتوان به عمر گفتن باز

از آن که عمر شود کوته و حدیث دراز

به راه عشق تو انجام کار تا چه شود

برفت در سر این کار هستی ام ز آغاز

به طاق دلکش آن ابروان محرابی

که دور از تو نباشد مرا حضور نماز

اگرنه از دل من رسم سوختن آموخت

چرا دمی نکند شمع ترک سوز و گداز

اگر سعادت جاوید بایدت ای دل

نمای شرح حقیقت سخن مگو ز مجاز

حدیث لیلی و مجنون عامری بگداز

مخوان فسانه محمود غزنوی و ایاز

مدیح مظهر حق مظهر حقایق گوی

ثنای حجّت ثانی عشر نما آغاز

سمی ختم رسل خاتم الائمه که هست

نهان ز دیده و بر حضرتش عیان

هر راز سلیل خسرو دین عسکری شه کونین

ولی حق شه دشمن گداز و دوست نواز

امام منتظر خلق مهدی موعود

که هست چشم جهانی به ره گذارش باز

پناه کون و مکان صاحب الزمان مهدی

ولی و قائم بالسیف شهسوار حجاز

خجسته نامش زان بر زبان نمی آرم

که روزگار رقیب است و آسمان غماز ز خوان

ص:635

مکرمتش وحش و طیر روزی خوار

بشکر موهبتش جن و انس هم آواز

باوج جاهش جبریل عقل می نرسد

ببال شوق کند تا ابد اگر پرواز

ز حال مردم و وضع زمانه ناگفته

تو واقفی و نباشد بعرض حال نیاز

درآ ز پرده و از یک تجلی رخسار

غبار شرک ز مرآت ماسوی پرداز

محیط زنده شود بعد مرگ گر نشود

ظهور دولت حق راست نوبت آغاز

محیط قمی

یکی به سکۀ صاحب عیار ما نرسد

به حسن خلق و وفا کس به یار ما نرسد

تو را در این سخن انکار کار ما نرسد

اگرچه حسن فرشان به جلوه آمده اند

کسی به حسن و ملاحت به یار ما نرسد

بحق صحبت دیرین که هیچ محرم راز

به یار یک جهت حق گذار ما نرسد

هزار نقد به بازار کاینات آرند

یکی به سکه صاحب عیار ما نرسد

دریغ قافله عمر کانچنان رفتند

که گردشان به هوای دیار ما نرسد

هزار نقش برآید ز کلک صنع و یکی

به دلپذیری نقش نگار ما نرسد

ص:636

دلا ز طعن حسودان برنج و ایمن باش

که بد به خاطر امیدوار ما نرسد

چنان بزی که اگر خاک ره شوی کس را

غبار خاطری از رهگذار ما نرسد

بسوخت(حافظ)و ترسم که شرح قصه او

به سمع پادشه کامکار ما نرسد

حافظ

طلیعه رهایی

ای فرجت طلیعه رهایی به انتظارم که ز در درآیی

خیره شد دیده من ز بس که کشیده ام درد غم و جدایی

جهان در اضطراب و التهاب است مهدی فاطمه چرا نیایی

چه میشود برای یک لحظه ای نظر به عاشقان خود نمایی

جمعه به جمعه در دعای ندبه داد زنم که مهدی جان کجایی

بر سر کوی تو نشسته ام من فخر کنم به یک چنین گدایی

حیات ما بسته به الطاف تست بی تو ندارد زندگی صفایی

اگر بیایی تو در این انجمن به استجابت برسد دعایی

مسجد الاقصی به تو دل دوخته تو زینت کعبه ای و منایی

در جبهه ها اندر خط مقدم راه گشای راه نینوایی

پرچم فتح قدس در دست توست بازگشای راه کربلایی

برای تسکین دل اشعری نیست به غیر از تو کسی آشنایی

عبد الحسین اشعری

ای قائم آل نبی ای مهدی موعود

ای منتظران مژده که این منتظر آمد

محبوب خدا حجّت ثانی عشر آمد

ص:637

در نیمه شعبان بدو صد طنطنه و ناز

مقصود حق از خلقت جن و بشر آمد

گیتی شده از طلعت وی مطلع الانوار

از غیب چو نور رخ او جلوه گر آمد

نرجس بخود از شوق ببالد بدو عالم

چون مادر فرخنده بر این مه پسر آمد

تا گشت مسمای بنرجس گل نرگس

مطلوب و معزز بر صاحب نظر آمد

از ملک حدوث او ز قدم چون که قدم زد

آوازه جاء الحق از عرش برآمد

حق گشت عیان دوره باطل سپری شد

ایام جفا و ستم و ظلم سرآمد

ای قائم آل نبی ای مهدی موعود

ای آن که وجودت سبب بحر و بر آمد

ای واسطه کون و مکان قاسم الأرزاق

کز پرتو تو نور به شمس و قمر آمد

وقت است که از پرده غیب بدرآیی

زیرا که محبان تو را خون جگر آمد

علامه

باران شکوفایی

من چشم به در دارم تا آن که تو بازآیی

ای مهر جهان افروز ای صبح تماشایی

یک عمر جدایی را با یاد تو سرکردم

امید شکیبایان!تا چند شکیبایی

ص:638

دیری است نمی باری ای ابر بهارآور

بر دشت پریشانی باران شکوفایی

آتش زده بر جانم بر خرمن ایمانم

اندیشۀ پوسیدن در بیشۀ تنهایی

در لوح دلم خط زد بر واژۀ پژمردن

روزی که شکوفا شد این باور رؤیایی

افسوس که بر جانم رگبار بلا بارید

سرتاسر این شب را آه این شب یلدایی

می گردم و می گویم چون ماهی سرگردان

ای آب کجا هستی!پنهانی و پیدایی

می گریم و می خندد از شوق تو چشمانم

پس کی به سراغ من می خندی و می آیی

می خندم و می بندم دروازۀ ماتم را

آن دم که تو بر شادی یک پنجره بگشایی

رخت از تن جان کندند دلباختگان تو!

در پای تو افکندند این فرش اهورایی

هرچند ز ما دوری خالی ز حضورت نیست

هر دل که نشان دارد از گوهر بینایی

ما هر شب آدینه با یاد تو می نوشیم

این جام محبّت را در مسجد شیدایی

آن روز که بازآیی چون روح نماز آیی

بر محمل ناز آیی یک پارچه زیبایی

برگرد و مشامم را از عطر خدا پر کن

ای سبزتر از مریم ای روح مسیحایی

ص:639

می رقصد و می پیچد از شوق به پای تو

هم سوسن آزادی هم نرگس دانایی!

محمّد علی دهقانی(دانا)

آفتاب پنهانی

طلوع می کند آن آفتاب پنهانی

ز سمت مشرق جغرافیای عرفانی

دوباره پلک دلم می پرد نشانه چیست

شنیده ام که می آید کسی به مهمانی

کسی که سبزتر است هزار بار از بهار

کسی شگفت کسی آن چنان که می دانی

کسی که نقطۀ آغاز هرچه پرواز است

تویی که در سفر عشق خطّ پایانی

تویی بهانه ی آن ابرها که می گریند

بیا که صاف شود آن هوای بارانی

تو از حوالی اقلیم هر کجا آباد

بیا که می رود این شهر رو به ویرانی

کنار نام تو لنگر گرفت کشتی عشق

بیا که یاد تو آرامشی است طوفانی

زنده یاد سلمان هراتی

لقای امام زمان علیه السّلام

دلبرا گر بنوازی به نگاهی ما را

خوشتر است از بدهی منصب شاهی ما را

ص:640

به من بی سروپا گوشه چشمی بنما

که محال است جز این گوشه پناهی ما را

بر دل تیره ام ای چشمه خورشید بتاب

نبود بدتر از این روز سیاهی ما را

از ازل در دل ما تخم محبت کشتند

نبود بهتر از این مهر گیاهی ما را

گرچه از پیشگه خاطر عاطر دوریم

هم مگر یاد کند لطف تو گاهی ما را

با غم عشق که کوهیست گران بر دل ما

عجب است ار نخرد دوست به کاهی ما را

نه دل آشفته تر و شیفته تر از دل ماست

نه جز آن خاطر مجموع گواهی ما را

(مفتقر)راه به معموره حسن تو نبرد

بده ای پیر خرابات تو راهی ما را

مفتخر

گلواژه 234/2

نیمه شعبان

بده ساقی می باقی به عشق خسرو خوبان

بزن مطرب نی و بربط که آمد نیمه شعبان

قدر قدرت شهی آمد علی فطرت مهی آمد

چه قدرت قدرت مطلق چه فطرت فطرت یزدان

تولد یافت مولودی ز امر قادر یکتا

که از نور جمالش روشن شد روضه رضوان

ص:641

خطش مشکین و لب غنچه رخش زیبا قدش فتنه

چه قامت قامت رعنا چه صورت صورت رخشان

ز چشم و روی نیکویش توانم اینقدر گویم

که رویش قبله دل ها و چشمش چشمه حیوان

ز لطف و رحمتش باشد زبان الکن قلم عاجز

چه لطفی لطف بی منت چه رحمی رحمت رحمان

سخاوت را بود بحر و ضعیفان را بود یاور

چه بحری بحر بی پایان چه یاری یار بی یاران

بگو از من تو ای ساقی به آن سرو سهی بالا

تویی آقا تویی مولا به خلق عالم امکان

به جانم او بود جانان که جان عالمش قربان

بدردم او بود درمان چه دردی درد بی درمان

تویی سرور تویی رهبر تویی نوباوه حیدر

تویی سلطان بحر و بر ولی حضرت سبحان

تویی لطف و تویی جود و تویی رحم و تویی رحمت

تویی دریای بخشایش تویی فیض و تویی احسان

تویی علم و تویی عالم تویی حلم و تویی دانش

تویی درّ و تویی گوهر تویی لؤلؤ تویی مرجان

تویی محرم تویی همدم تویی فخر بنی آدم

تویی یار و تویی یاور تویی غمخوار غمخواران

تویی شاخص تویی شامخ تویی شافع تویی راکع

تویی قائم تویی غالب تویی پیدا تویی پنهان

بود مهدی تو را نام و بود شهرت تو را هادی

تویی مهر و تویی ماه و تویی خورشید نورافشان

ص:642

تویی عدل و تویی عادل تویی عقل و تویی عاقل

تویی فضل و تویی فاضل تویی شاهنشه خوبان

ترا از جان و دل چاکر دو صد عیسی دو صد موسی

کنیز درگهت حور و فلک عبد و ملک دربان

کلام نغز دلجویت بود شیرین و روح افزا

چرا چون که تویی ناطق چه ناطق ناطق قرآن

ز درد انتظارت جای اشگ از دیده خونبارم

شتابی کن که رفت ای شه ز کف دین و ز دل ایمان

زبان را جای گویایی نباشد بهر ژولیده

چرا چون که نباشد گفتن مدح تو شه آسان

ژولیده

گلواژه 241/2

تمنای ظهور

تا به کی در پرده مانی رخ نما جلوه گری کن

تا کنی هر دلبری را عاشق خود دلبری کن

جلوه ای کن شمس را چون ذره محو خویش گردان

رخ نما و مشتری را بر رخ خود مشتری کن

تا به کی از دوری ماه رخت کوکب شمارم

چرخ دین را مهر شو در آسمان روشنگری کن

شاهباز دین ز هر سو می خورد تیری خدا را

طایر بشکسته بال دین حق را شهپری کن

قاف تا قاف جهان پر شد ز ظلم ای حجّت حق

تکیه زن بر مسند عدل الهی داوری کن

ص:643

موج بحر کفر پهلو می زند بر ساحل دین

نوح شو طوفان به پا کن فلک دین را لنگری کن

تا نداده حق پرستی جای خود بر بت پرستی

بت شکن چون خلیل و دفع خوی آزری کن

تا به کی چرخ ستمگر بر مدار ظلم گردد

تا کند اندر مدار عدل گردش محوری کن

کفر را از ریشه برکن ظلم را از بن برافکن

برق شو از دشمنان خرمن بسوزان تندری کن

قم.محمّد علی مجاهدی

گلواژه 222/2

در توصیف امام مهدی علیه السّلام

صد هزاران اولیا روی زمین از خدا خواهند مهدی را یقین

یا الهی مهدیم از غیب آر تا جهان عدل گردد آشکار

مهدی هادیست تاج اتقیا بهترین خلق برج اولیا

ای ولای تو معیّن آمده بر دل و جان ها همه روشن شده

ای تو ختم اولیای این زمان وز همه معنی نهانی جان جان

ای تو هم پیدا و پنهان آمده بنده«عطار»ت ثناخوان آمده

شیخ فرید الدین عطار نیشابوری

شد تولد حجّت حق مهدی صاحب الزمان

بامداد نیمه شعبان به امر کردگار

گشت ظاهر مظهر حق حجّت پروردگار

سامره شد از وجودش رشک فردوس برین

«سرّ من را»کرد شان و شوکت خود آشکار

ص:644

شد تولد نور چشم خاتم پیغمبران

پادشاهی کامکار و شهریاری تاجدار

شد تولد زاده شاهی که در شانش بود

لا فتی الا علی لا سیف الا ذو الفقار

شد تولد نور چشم حضرت خیر النساء

فاطمه دخت پیمبر مظهر عز و وقار

شد تولد وارث حلم حسن خوی حسین

وارث سجاد و باقر آن دو میر نامدار

شد تولد حامی آیین پاک جعفری

تا نماید همچو موسی دین جدش استوار

در گلستان رضا بشکفته از نو غنچه ای

تا نماید چون تقی جود و سخا را پایدار

شد تولد آن که باشد در نقاوت چون نقی

تا درآرد شیعیان و دوستان از انتظار

شد منور از وجودش خاندان عسکری

چشم نرگس گشت روشن زین جلال و افتخار

شد تولد حجّت حق مهدی صاحب زمان

قائم آل محمّد خسروی والاتبار

گشت خورشید از جمالش روز روشن

منفعل ماه در شب شد ز روی انور او شرمسار

زین ولادت دوستان را شام تیره روز شد

دشمنان را روز روشن گشت همچون شام تار

مدح او کی گنجد اندر گفته های نارسا

خاصه گوید الکنی چون من به طور اختصار

ص:645

(پیروی)بر شیعیان این عید را تبریک گفت

تا شود بر او مبارک پرسش روز شمار

پیروی

گلواژه 221/2

استغاثه به حضرت مهدی علیه السّلام

عمرم تمام گشت ز هجران روی تو

ترسم شها به خاک برم آرزوی تو

با آن که روی ماه تو از دیده شد نهان

عشاق را همیشه بود دیده سوی تو

خورشید چهره ات چو نهان شد ز چشم خلق

شد روزشان سیاه زین غم چو موی تو

دامن پر از ستاره کنم شب ز اشک چشم

چون بنگرم به ماه و کنم یاد روی تو

گردش به باغ بهر تماشای گل بود

گل های باغ را نبود رنگ و بوی تو

هم چون مسیح جان به تن مردگان دمد

گر بگذرد نسیم سحرگه ز کوی تو

تا کی ز هجر روی تو سوزیم همچو شمع

شب ها به یاد روی تو و گفت وگوی تو

رحمی به حال شاهد از پا فتاده کن

تا کی بهر دیار کند جست وجوی تو

شهید حسین شاهد

ص:646

مهدی جان

از جهان به تو دل بستم به خدا مهدی جان

طالب وصل تو هستم به خدا مهدی جان

هر کجا یاد تو و ذکر تو و نام تو بود

بی تامل بنشستم به خدا مهدی جان

تا سر کوی تو آیم به تمنای وصال

همه از جام مستم به خدا مهدی جان

همه شب دیده براه توام منتظرم

این بود عهد الستم به خدا مهدی جان

با تو آشنا شدم تا دلم آرام گرفت

عهد بیگانه شکستم به خدا مهدی جان

ای یوسف زمانه

اهل ولا چو روی به سوی خدا کنند

اوّل به جان گمشده خود دعا کنند

ای یوسف زمانه خدا را برون خرام

تا با نظاره درد دل خود دوا کنند

شد عالمی اسیر ولای تو رخ نما

تا عاشقانه سیر جمال خدا کنند

روی تو را ندیده خریدار بوده اند

تا آن زمان که پرده برافتد چه ها کنند

آهسته چون نسیم گذر کن در این چمن

تا غنچه ها به شوق تو آغوش واکنند

با بوسه مهر کن لب شوریدگان زهر

ترسم که راز عشق ترا برملا کنند

ص:647

از ما جمال خویش مپوشان که گفته اند

اهل نظر معامله با آشنا کنند

خوبان اگر در آینه ببینند روی خویش

خود را چو ما برای ابد مبتلا کنند

غزل

رواق منظر چشم من آشیانه تست

کرم نما و فرودآ که خانه خانه تست

نداده ام بکسی نقد دل بجز مهرت

در خزانه به مهر تو و نشانه تست

به تن مقصرم از دولت ملازمتت

ولی خلاصه جان خاک آستانه تست

تو قطب عالمی ای شهسوار ورنه چراست

که توسنی چو فلک رام تازیانه تست

چرا زیاد تو یاد خدا کنیم اگر

کلید گنج سعادت نه در خزانه تست

زهی جلال و جمال و زهی صفات کمال

که در جهان همه گلبانگ عاشقانه تست

چو(فیض)طالب فیضم ز خاک درگه تو

که فیض های الهی در آستانه تست

فیض کاشانی

گلواژه 220/2

فرج و ظهور

نفس باد صبا مشک فشان خواهد شد

عالم پیر دگرباره جوان خواهد شد

ص:648

یعنی این تیره شب غیبت مهدی روزی

از دم صبح حضورش لمعان خواهد شد

عالم ار پیر شد از جور و ستم باکی نیست

از قدوم شه دین امن و امان خواهد شد

مشکلاتی که به دل ها شده عمری است گره

حل آن ها همه در لحظه آن خواهد شد

دانش کسبی صدساله این مدعیان

نزد علمش به مثل برگ خزان خواهد شد

این اباطیل و اکاذیب که شایع شده است

همه را حضرت او محوکنان خواهد شد

طعنه بر حق چه زنی ای که به باطل غرقی

تو به این غرّه مشو نوبت آن خواهد شد

(فیض)اگر در قدم حضرت او جان بخشد

زین جهان تا به جنان رقص کنان خواهد شد

فیض کاشانی

گلواژه 227/2

نماز شام قیامت

چنان به موی تو آشفته ام به بوی تو مست

که نیستم خبر از هرچه درد و عالم هست

دگر به روی کسم دیده برنمی باشد

دلیل من همه بت های آزری بشکست

مجال خوابم نمی باشدم ز دست خیال

در سرای شاید بر آشنایان بست

ص:649

در قفس طلبد هر کجا گرفتاری است

من از کمند تو تا زنده ام نخواهم جست

غلام همت آنم که پای بند یکی است

به جانبی متعلق شد از هزار برست

مطیع امر توام گر دلم بخواهی سوخت

اسیر حکم توام گر تنم بخواهی خست

نماز شام قیامت به هوش باز آید

کسی که خورده بودمی به بامداد الست

نگاه من به تو و دیگران به خود مشغول

معاشران ز می و عارفان ز ساقی مست

گر تو سرو خرامان ز پای ننشینی

چه فتنه ها که بخیزد عیان اهل نشست

برادران و عزیزان نصیحتم مکنید

که اختیار من از دست رفت و تیر از شست

حذر کنید ز باران دیده سعدی

که قطره سیل شود چون به یکدیگر پیوست

خوش است نام تو بردن ولی دریغ بود

در این سخن که بخواهند برد دست به دست

سعدی

گلواژه 231/2

ای پادشه خوبان

ای پادشه خوبان داد از غم تنهایی

دل بی تو به جان آمد وقتست که بازآیی

ص:650

در آرزوی رویت بنشسته به هر راهی

صد زاهد و صد عابد سرگشته سودایی

مشتاقی و مهجوری دور از تو چنانم کرد

کز دست نخواهد شد پایان شکیبایی

ای درد توام درمان در بستر ناکامی

وی یاد توام مونس در گوشه تنهایی

فکر خود و رأی خود در امر تو کی گنجد

کفر است در این وادی خودبینی و خودرأیی

در دایره فرمان ما نقطه تسلیمیم

لطف آنچه تو اندیشی حکم آنچه تو فرمایی

گستاخی و پرگویی تا چند کنی ای«فیض»

بگذر تو از این وادی تن ده به شکیبایی

فیض کاشانی

گلواژه 226/2

یوسف گم گشته

یوسف گم گشته باز آید به کنعان غم مخور

کلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور

ای دل غمدیده حالت به شود دل بد مکن

ای سر شوریده بازآیی به سامان غم مخور

دور گردون گر دو روزی بر مراد ما نبود

دایما یکسان نباشد کار دوران غم مخور

ای دل ار سیل فنا بنیاد هستی برکند

چون تو را نوح است کشتیبان ز طوفان غم مخور

ص:651

ز بیابان گر به شوق کعبه خواهی زد قدم

سرزنش ها گر کند خار مغیلان غم مخور

حال ما و فرقت جانان و ابرام رقیب

جمله می داند خدای حال گردان غم مخور

گرچه راهی بس خطرناکست و منزل ناپدید

هیچ راهی نیست کان را نیست پایان غم مخور

حافظ

گلواژه 233/2

میلاد امام زمان علیه السّلام

ای بلبلان گلشن شرع پیمبری

بشری گلی شکفت ز گلزار حیدری

آن یازده بنفشه که رستند پیش از او

بر این گل دوازدهم کرده رهبری

نرگس ز گل برآید و عسکر ز نزد شاه

این گل ز نرجس آمده و این شه ز عسگری

رونق فزود بر گل سرخ محمّدی

این غنچه کامد از ورق سبز جعفری

تا پا نهد قامت سروش به باغ لطف

از دست شد هزاران قلب صنوبری

شد خاک پاک سامره سینای نور حق

امّا هنوز پرستد گوساله سامری

پوشیده چشم از ید و بیضای موسوی

گاوی که خو نموده به گوساله از خری

ص:652

خفاش گرچه منکر خورشید انور است

امّا نه دلخور است خورونی از او بری

آری فریس بی دین گردد چون عمروعاص

دیندار ابله است چو موسای اشعری

ای عاشقان بشارت کامروز شد پدید

آن نوگلی که گشت نهان باز چون پری

بلبل ز عشق این گل از دل کشد فغان

مجنون ز مهر این رخ شد قیس عامری

تا زهره جبینش سر زد ز چرخ حسن

او را هزار ماه جبین گشت مشتری

این زهره چون که بود به ظهر محمّدی

مسجود خلق گشت و ز حق یافت داوری

صلب خلیل نطفه او را چو شد مکین

درهم شکست آن همه بت های آزری

گر مقتدای حضرت روح اللّه او نبود

کی مرده زنده کردی عیسای ناصری

موسی ز مهر اوست که آن گونه چیره گشت

چوبین عصاش بر همه آلات ساحری

یا صاحب الزمان به ظهورت شتاب کن

تا تازه گردد از تو قوانین کشوری

هرکس کشد ز دامن تو دست دوستی

هرگز نمی کند به سر خلق سروری

بر(آیتی)شها نظری کن ز مرحمت

کاندر خور خور است مها ذرّه پروی

ص:653

گنجینه پنهان

دنیا اسیر مشرکین یا مهدی دشمن فراوان بهر دین یا مهدی

ای صاحب و منجی کل عالم ای آرزوی آخرین یا مهدی

الغوث و الامان-یا صاحب الزمان

یا صاحب الزمان-الغوث و الامان

ما جمله در لوای تو یا مهدی سربازی از برای تو یا مهدی

ای آرزوی عاشقان کجایی شد صحن دل سرای تو یا مهدی

الغوث و الامان-یا صاحب الزمان

یا صاحب الزمان-الغوث و الامان

خاک رهت بر دیدگان یا مهدی کی می شود بر ما عیان یا مهدی

دیگر نمانده طاقت و قراری ما را ز غصه وا رهان یا مهدی

الغوث و الامان-یا صاحب الزمان

یا صاحب الزمان-الغوث و الامان

ای یوسف کنعان ما یا مهدی گنجینه پنهان ما یا مهدی

جانی برای جسم عاشقانت ای حافظ قرآن ما یا مهدی

الغوث و الامان-یا صاحب الزمان

یا صاحب الزمان-الغوث و الامان

چشم انتظارت مانده ایم یا مهدی درس وفا را خوانده ایم یا مهدی

ما بی قراران جز تو کس نداریم لطفی که ما درمانده ایم یا مهدی

الغوث و الامان-یا صاحب الزمان

یا صاحب الزمان-الغوث و الامان

نوای عشق342/

یا مهدی(استغاثه)

ای که تویی ناجی نسل بشر آمدنت آیت فتح و ظفر

ص:654

عالمیان بهر تو چشم انتظار با قدمت کن همه را مفتخر

ای حجة بن الحسن العسکری

بر همۀ عالمیان سروری

پیر و جوان عاشق دلسوخته چشم به ره دیده به در دوخته

درس وفاداری و عشق ترا جمله ز پر کرده و آموخته

ای حجة بن الحسن العسکری

بر همۀ عالمیان سروری

ای گل گلزار ولایت بیا جان جهانی به فدایت بیا

چشم به راه و نگران تا به کی صبر رسیده به نهایت بیا

ای حجة بن الحسن العسکری

بر همۀ عالمیان سروری

ای تو پیام آور مهر و وداد محو کنی ریشه ظلم و فساد

تا که بیایی برود جور و کین هر طرفی پر شود از عدل و داد

ای حجة بن الحسن العسکری

بر همۀ عالمیان سروری

کاش شب هجر به پایان رسد مژده ای از آن مه تابان رسد

ظلم و پلیدی برود از میان عدل و مساوات به سامان رسد

ای حجة بن الحسن العسکری

بر همۀ عالمیان سروری

ای که فروغ شب تاری بیا بر دل ما صبر و قراری بیا

رحمت حق است به همراه تو پاک یکی از ده و چاری بیا

ای حجة بن الحسن العسکری

بر همۀ عالمیان سروری

نوای عشق336/

ص:655

کوس گدایی

کی شوی از پرده غیبت برون یابن الحسن

ناز دیدارت شود روشن عیون یابن الحسن

بر دل بی تاب جمله عشقان بیقرار

با قدومت بخش آرام و سکون یابن الحسن

عالم ما را شود قسط و عدالت برقرار

ظلم سازی محو و ظالم سرنگون یابن الحسن

محشری برپا ز نیروی بد اللهی کنی

کاخ بیداد و ستم را واژگون یابن الحسن

مهر جاویدان تو تابان بود تا روز حشر

روشنی بخش همه عصر و قرون یابن الحسن

رمز و راز ما که در پیکار نام پاک توست

آتش افکنده در خصم زبون یابن الحسن

با سلاح عشق و ایمان در مصاف ظالمان

می شود پیروز بر شمشیر خون یابن الحسن

ای خوش آنکو بر درت کوس گدایی می زند

کی بود شاهی به پای این شئون یابن الحسن

آتش عشق تو گرمی بخش جان حامدست

می شود هر دم شرار آن فزون یابن الحسن

(شب انتظار)فراق امام زمان

یا رب به دلم قرار کی می آید

آن صاحب اختیار کی می آید

بر منتظران فراق مهدی سخت است

پایان شب انتظار کی می آید

ص:656

ای مهدی ما در انتظاریم همه

بر دیده و دل عشق تو داریم همه

ای آن که قرار جمله دل هایی

بازآ بازآ که بی قراریم همه

الهی روشنی ده دیده ها را

بکن شادان دل غمگین ما را

رسان بر منتظر چشمان یاران

قدوم مهدی مشگل گشا را

ای مهدی ما که حاکم دل هایی

بازآ که رسول ایزد یکتایی

هم رهبر و مقتدا و مولای همه

میل فرجت به هر دل بینایی

عمریست که ما چشم به راهت هستیم

بازآ که اسیر یک نگاهت هستیم

بر شیفتگان مرحمتی مهدی جان

در آرزوی جمال ماهت هستیم

نوای عشق حسنی334/

سوز هجران(استغاثه)

مهدی بیا که آمدنت آرزوی ماست

هر محفلی ز نام خوشت گفتگوی ماست

عشقت چو گوهری به دل ما نشسته است

این گوهر گران سبب آبروی ماست

مهدی بیا که جمله جهان بی قرار تست

هر عاشقی ز پیر و جوان نثار تست

ص:657

بس سینه سوخت در غم هجران روی تو

بس چشم اشکبار که در انتظار تست

مهدی بیا که مهر تو بر دل نشسته است

بر کار ما مسائل مشگل نشسته است

ای کشتی نجات بیا سوی عاشقان

بس چشم انتظار به ساحل نشسته است

مهدی بیا که دنیا در ظلم غوطه ور شد

آیین مهر و الفت پنهان از نظر شد

بی مایگان ز هرسو آوای دین برآرند

دنیای جهل و ظلمت محتاج راهبر شد

ای آن که ترا عاشق شوریده بسی است

باز آن که ز هجر مانده ما را نفسی است

عالم همه در آرزویت مهدی جان

آشفته جهان منتظر دادرسی است

نوای عشق331/

سرشک یاران(مدح امام زمان)علیه السّلام

دل خود گرو نهادم به هوای ماهرویی

که چو طلعت نکویش نبود رخ نکویی

همه عشق اوست بر سر سرکوی او زنم پر

کشد هر دمم به سویی برد هر دلم به کویی

من اسیر عشق اویم شده وصلش آرزویم

به امیدم آن که روزی برسم به آرزویی

نه منم به کوی و بامش.به ثنا و ذکر نامش

که ز نام پاک مهدی.همه جاست گفتگویی

ص:658

مه چاروده بود او.چو پیمبر است خوشبو

ز شمیم دلپذیرش.به مشام ماست بویی

من خشک کام و عطشان.ز فراق روی جانان

به جز از سرشک دیده.ز چه تر کنم گلویی

من خشک کام و عطشان.ز فراق روی جانان

به جز از سرشک دیده.ز چه تر کنم گلویی

چو بود دلی فروزان.ز شرار عشق سوزان

همه جا عیان و حاجت.نبود به جست وجویی

چو به حد رسیده کارم.دگر آبرو ندارم

به رهش قدم نهادم.پی کسب آبرویی

ز سرشک جمله یاران که روان بود چو باران

چه خوش است تا بسازم.به سحرگهان وضویی

خجل و نیازمندی.چو فقیر حامد آمد

که ز بحر رحمت او.همه پر کند سبویی

نوای عشق حسینی328/

کلید مشگل(مدح امام زمان)علیه السّلام

از شربت عشق توست در جام همه شیرین شود از وصال تو کام همه

بی ماه رخت قرار و آرامی نیست بازآ که تویی قرار و آرام همه

ای عاشق تو عالمی بیفکنده به بند از دیده عاشقان نهانی تا چند

هجر تو گران است بیا مهدی جان بازآ که فراق بیش یاران مپسند

ای آن که تویی کلید هر مشگل ما از جمله انبیا شدی حاصل ما

با حسرت و غم در انتظارت تا کی مگذار بماند آرزو بر دل ما

ای سایه تو بر سر یاران افسر در هجر تو بر جمیع دل ها اخگر

بازآی و قدم به چشم یاران بگذار تا آمدنت در دیده ماست به در

ص:659

یا یار سفرکرده سوی خانه بیا بر گرد توییم همچو پروانه

بیا از شمع وجود توست عالم روشن ماییم ز شور عشق دیوانه بیا

غزل

گفتم:که روی خوبت از من چرا نهان است؟

گفتا:تو خود حجابی ورنه رخم عیان است

گفتم:که از که پرسم جانا نشان کویت

گفتا:نشان چه پرسی آن کوی بی نشان است؟

گفتم:مرا غم تو خوشتر ز شادمانی

گفتا:که در ره ما غم نیز شادمان است؟

گفتم:که سوخت جانم از آتش نهانم

گفت آن که سوخت او را کی نادیا فغان است؟

گفتم:فراق تو کی؟گفتا:که تا تو هستی

گفتم:نفس همین است گفتا:سخن همان است؟

گفتم:که حاجتی هست گفتا:بخواه از ما

گفتم:غمم بیفزا گفتا:که رایگان است؟

گفتم:ز(فیض)بپذیر این نیم جان که دارد

گفتا:نگاه دارش غمخانه تو جان است؟

فیض کاشانی

گلواژه 2

یوسف گم گشته

امروز امیر الأمرا جز تو کسی نیست

بر ناله دل غیر تو فریادرسی نیست

ص:660

در کعبه و بت خانه و در دیر و کلیسا

جز نغمه ناقوس تو بانک جرسی نیست

ای مهدی دین پرده ز رخسار برافکن

ما گمشدگانیم و ره پیش و پسی نیست

دل گرمی ما زمره افسرده دلان را

جز آتش طور تو شهاب قبسی نیست

در بادیه عشق تو پای فرس عقل

پی گشت و در این بادیه دیگر فرسی نیست

غیر از هوس دیدن رخسار چو ماهت

اندر دل پرحسرت یاران هوسی نیست

تو یوسف گم گشته و اسلام چو یعقوب

بهر پدر پیر تو دیگر نفسی نیست

بهر پدرت پیرهنی یا که پیامی

بفرست که جز این ز تواش ملتمسی نیست

قربان تو و درد دلت کز غم اسلام

جز اشگ دمادم دگرت دادرسی نیست

گردیده مگس منتظران شهد لبت را

زانجمله چو انصاری محزون مگسی نیست

محمّد علی انصاری قمی

اگر قسمتم شود

گر قسمتم شود که تماشا کنم ترا

ای نور دیده جان و دل اهدا کنم ترا

این دیده نیست قابل دیدار روی تو

چشمی دیگر بده که تماشا کنم ترا

ص:661

تو در میان جمعی و من در تفکرم

کاندر کجا برآیم و پیدا کنم ترا

در صبح جمعه ندبه کنان به دعای صبح

از کردگار خویش تمنا کنم ترا

یابن الحسن اگرچه نهانی از چشم من

در عالم خیال هویدا کنم ترا

گوهر رخشان

یا رب آن آهوی مشکین به ختن بازرسان

و آن سهی سرو خرامان به چمن بازرسان

دل آزرده ما را به نسیمی بنواز

یعنی آن جان ز تن رفته بتن بازرسان

ماه و خورشید بمنزل چو بامر تو رسند

یار مه روی مرا نیز به من بازرسان

دیده ها در طلب لعل یمانی خون شد

یا رب آن کوکب رخشان به یمن بازرسان

سخن این است که ما بی تو نخواهیم حیات

بشنو ای پیک سخن گیر و سخن بازرسان

سنگ و گل گشت عقیق از اثر گریه من

یا رب آن گوهر رخشان به یمن بازرسان

برو ای طایر میمون همایون طلعت

پیش عنقا سخن زاغ و زغن بازرسان

آن که بودی وطنش دیده حافظ یا رب

به مرادش ز غریبی به وطن بازرسان

حافظ گلواژه 230/2

ص:662

طریق عشق بازی

سینه مالامال درد است ای دریغا مرهمی

دل ز تنهایی به جان آمد خدا را مرهمی

خیز تا خاطر بدان ترک سمرقندی دهیم

کز نسیمش بوی جوی مولیان آید همی

چشم آسایش که دارد زین سپهر گرم رو

ساقیا جامی بیاور تا برآسایم دمی

زیرکی را گفتم:این احوال بین خندید و گفت:

صعب کاری بو العجب دردی پریشان عالمی

سوختم در چاه صبر از بهر آن شمع چو گل

شاه ترکان غافل است از حال ما کو رستمی

در طریع عشقبازی امن و آسایش خطاست

ریش باد آن دل که با درد تو جوید مرهمی

اهل کام آرزو را سوی رندان راه نیست

رهروی باید جهان سوزی نه خامی بیغمی

آدمی در عالم خاکی نمی آید بدست

عالمی از نو بباید ساخت و ز نو آدمی

گریه حافظ چه سازد پیش استغنای دوست

کاندر این توفان نماید هفت دریا شبنمی

حافظ

یا مهدی فاطمه

امشب که بود بزم طرب آماده نرگس به چمن صفای دیگر داده

تبریک به خاندان عصمت گویید چون مهدی فاطمه ز مادر زاده

ص:663

سید مصطفی آرنگ

امروز بهار لاله های چمن است میلاد سعید حجة بن الحسن است

بت های جهان باز بخود میلرزند از بیم که روز جلوه بت شکن است

سید رضا موید

تا سایه مهدی به جهان افتاده شوقی به قلوب شیعیان افتاده

در طلعت آفتاب روشن امروز عکس رخ صاحب الزمان افتاده

سید رضا موید

بر جلوه روی ماه مهدی صلوات بر جذبه هر نگاه مهدی صلوات

ما را نبود چو هدیه ای درخور او بفرست به پیشگاه مهدی صلوات

ثابت مشهدی

به حق چادر خاکی زهرا علیها السّلام

نگار دلربایم کی ز یاری قدم در دیدگانم می گذارس

به قربان تو و زیبا جمالت نصیبم کی کنی فیض وصالت

بیا بنگر که بیمار تو هستم طبیبا بر سر راهت نشستم

نشستم بر سر راه تو ای یار که تا بینم مگر روی تو دلدار

هزاران بار عهد خود شکستم کنار سفرۀ غفلت نشستم

دلم را منزل بیگانه کردم بسی غفلت ز صاحب خانه کردم

ولی شرمنده ام ای معصیت پوش مرا هرگز نکردی تو فراموش

اگرچه معصیت هایم تو دیدی مرا با این همه زشتی خریدی

مرا با جذبۀ عشقت کشاندی میان دوستان خود نشاندی

مکن رد از در خود دست ما را بحقّ چادر خاکی زهرا علیها السّلام

همان چادر که با آن انس داری سحرها روی چشمت می گذاری

ص:664

حیران آن ما هم هنوز

در رهی دیدم مهی حیران آن ما هم هنوز

عمر رفت و من مقیم آن سر راهم هنوز

چو نسیم صبحگاهی بر من بی دل گذشت

من نسیم وصل آن مه را هواخواهم هنوز

می فزاید مهر او هر روز در خاطر مرا

گرچه من کاهیده ام از درد می کاهم هنوز

گرچه آه آتشینم خرمن جان سوخته

می رود تا اوج گردون آتش آهم هنوز

شوق آن دیدار غافل کرده از عالم مرا

تو مپنداری که من از خویش آگاهم هنوز

انتظار شاه«مهدی»می کشد عمری امین

رفت عمر و در امید طلعت شاهم هنوز

ای قائم آل نبی ای مهدی موعود

ای منتظران مژده که این منتظر آمد

محبوب خدا حجّت ثانی عشر آمد

در نیمه شعبان بدو صد طنطنه و ناز

مقصود حق از خلقت جن و بشر آمد

گیتی شده از طلعت وی مطلع الأنوار

از غیب چو نور رخ او جلوه گر آمد

نرجس بخود از شوق ببالد بدو عالم

چون مادر فرخنده بر این مه پسر آمد

تا گشت مسمّای به نرجس گل نرگس

مطلوب و معزز بر صاحب نظر آمد

ص:665

از ملک حدوث او ز قدم چون که قدم زد

آوازه جاء الحق از عرش برآمد

حق گشت عیان دوره باطل سپری شد

ایّام جفا و ستم و ظلم سرآمد

ای قائم آل نبی ای مهدی موعود

ای آن که وجودت سبب بحر و بر آمد

ای واسطۀ کون و مکان قاسم الأرزاق

کز پرتوی تو نور به شمس و قمر آمد

وقت است که از پرده غیب بدرآیی

زیرا که محبان ترا خون جگر آمد

علاّمه

شروع جمع و تألیف این کتاب در تاریخ بیست و نهم شهریورماه سال یکهزار و سیصد و هشتاد 1380/6/29 هجری شمسی مطابق با پانزدهم شعبان المعظم یک هزار و چهارصد و بیست و دو 1422 هجری قمری؛روز ولادت با سعادت حضرت بقیّة اللّه الأعظم روحی و أرواح العالمین لتراب مقدمه الفداء و ختم آن /3/1 1384 هجری شمسی مطابق با 9 ربیع الأوّل 1426 هجری قمری روز به تخت ولایت و امامت نشستن آن حضرت انجام گرفت؛از خدای رحمان و رحیم عاجزانه مسئلت دارم بعد از قبول آن را ذخیرۀ«یوم لا ینفع مال و لا بنون إلاّ من أتی اللّه بقلب سلیم؛یعنی روز ناتوانی ام قرار دهد ان شاء اللّه تعالی آمین.

دوباره به پیشگاه ملکوتی آن جان جسم هردو جهان و رکن زمین و زمان و قطب عالم امکان سلیمان دوران مانند آن مورچۀ ناتوان ملتمسانه اظهار می دارم.

«یا أَیُّهَا الْعَزِیزُ مَسَّنا وَ أَهْلَنَا الضُّرُّ وَ جِئْنا بِبِضاعَةٍ مُزْجاةٍ فَأَوْفِ لَنَا الْکَیْلَ وَ تَصَدَّقْ عَلَیْنا إِنَّ اللّهَ یَجْزِی الْمُتَصَدِّقِینَ» یوسف 88.

الحمد للّه ربّ العالمین و صلّی اللّه علی سیّد الأنبیاء و المرسلین محمّد خاتم النبیّین و عترته الطیّبین الطاهرین الغرّ المیامین.

ص:666

منابع و مصادر

قسمتی از مصادر و منابعی که بدون واسطه یا با واسطه از آن ها استفاده شده است

1-قرآن کریم.

2-نهج الفصاحة.

3-نهج البلاغه.

4-صحیفۀ سجّادیه.

5-انجیل.

6-تورات.

7-زبور.

8-آخرین امید:داوود الهامی قم-دفتر مجلۀ مکتب اسلام(1377 ه ش).

9-اثبات الوصیّة للإمام علیّ بن أبی طالب علیه السّلام:علی بن حسین بن علی مسعودی(م 346 ه ق).

10-اثبات الهداة بالنّصوص و المعجزات:محمّد بن حسن حرّ عاملی(م 1104 ه ق).

11-اخبار الدّول و آثار الأول:ابو عباس احمد بن یوسف قرمانی دمشقی(م 1019 ه ق)چاپ 1282 ه ق بغداد.

12-اربعین:حافظ احمد بن عبد اللّه ابو نعیم اصفهانی(م 430 ه ق).

13-اربعین خاتون آبادی(کشف الحق):امیر محمّد صادق بن سیّد محمّد رضا خاتون آبادی اصفهانی(م 1242 1272 ه ق).

14-اربعین:میرلوحی.

15-از مباهله تا عاشورا:محمّد امینی گلستانی(مؤلّف کتاب)چاپ 1383 ه ش

16-اسعاف الرّاغبین فی سیرة المصطفی و أهل بیته الطّاهرین:شیخ محمّد الصبّان(م 1306 ه ق)در حاشیۀ نور الأبصار چاپ مصر سال 1380 ه ق.

ص:667

17-اصول کافی:ثقة الإسلام محمّد بن یعقوب کلینی رازی(م 328 یا 329 ه ق).

18-اعلام الوری بأعلام الهدی:ابو علی فضل بن حسن طبرسی از علمای قرن ششم صاحب تفسیر مجمع البیان.

19-الإحتجاج:ابی منصور احمد بن علی بن ابی طالب طبرسی(588 ه ق)از دانشمندان قرن ششم، بیروت-مؤسسۀ أعلمی 1410 ه ق.

20-الأخبار الدّخیلة:شیخ محمّد تقی شوشتری،مؤلّف قاموس الرّجال.

21-الإختصاص:شیخ مفید محمّد بن محمّد نعمان عکبری بغدادی(م 413 ه ق)قم،انتشارات جامعۀ مدرسین.

22-الإرشاد:محمّد بن محمّد بن نعمان عکبری بغدادی(م 413 ه ق).

23-الإستبصار:شیخ طوسی،ابو جعفر محمّد بن حسن طوسی(م 460 ه ق).

24-الإصابة:ابن حجر عسقلانی

25-الألقاب:ابن جوزی

26-الإمام المهدی:علی محمّد علی دخیل(چاپ نجف)

27-الإمام المهدی من الولادة الی الظّهور:سیّد محمّد کاظم قزوینی چاپ دوم 1379 ترجمه دکتر حسین فریدنی.

28-الإمامة و التّبصرة:علی بن حسین بن بابویه پدر شیخ صدوق(م 329 ه ق)چاپ 1404 ه ق.

29-الأمان من اخطار الأنصار:سید علی بن طاووس.

30-الأنوار المضیئه فی أحوال الحجة الغائب:سید علم الدین المرتضی علی بن جلال الدین عبد الحمید النسّابة بن شمس الدین فخار بن معد الموسوی الحائری.

31-الأنوار النّعمانیه:سیّد نعمة اللّه بن عبد اللّه جزایری(م 1112 ه ق)تبریز،انتشارات شرکت چاپ.

32-الإیقاظ من الهجعة بالبرهان علی الرّجعة:شیخ حرّ عاملی چاپ علمیه قم.

33-البدء و التّاریخ:ابو زید احمد بن سهل بلخی(م 322.ه ق)چاپ 1899 م پاریس.

34-البدء و التاریخ:مطهر بن طاهر المقدسی(متوفای 355 ه ق)

35-البرهان فی علامات مهدی آخر الزّمان:علاء الدین علیّ بن حسام الدین مشهور به متقی هندی جونپوری(975 ه ق)

36-البلدان:أبو عبد اللّه فقیه همدانی.

37-البیان فی اخبار صاحب الزمان:حافظ امام صادق محمّد بن یوسف بن محمّد نوفلی گنجی شافعی

ص:668

(658 ه ق)(چاپ نجف 1324 و چاپ 1362 ه ق)

38-التّشریف بالمنن فی التّعریف بالفتن:معروف به الملاحم و الفتن،رضی الدین علی بن موسی بن جعفر بن طاووس(م 664 ه ق).

39-الجامع الصّغیر:سیوطی.

40-الجوهر الثّمین.

41-الحاوی علی الفتاوی:«بخش العرف الوردی فی أخبار المهدی»جلال الدین سیوطی.(م 911 ه ق)چاپ مصر سال 1959 میلادی.

42-الخرائج و الجرایح:قطب الدین ابی الحسین سعید بن هبة اللّه راوندی(م 573 ه ق).

43-الدعوات:قطب راوندی.

44-إلزام النّاصب فی اثبات الحجة الغائب:شیخ علی یزدی حائری(م 1333 ه ق)قم انتشارات رضی 1362(ه ش).

45-الصّفّین:نصر بن مزاحم.

46-الصواعق المحرقة:شهاب الدین احمد بن حجر هیثمی شافعی مکی(م 974 ه ق).

47-الطبقات الکبری:محمّد بن سعد.

48-العبقری الحسان فی احوال مولانا صاحب الزمان:علی اکبر نهاوندی،کتاب فروشی اسلامیه تهران.

49-العرائس الواضحة:عبد الهادی ابیاری.

50-العرف الوردی فی أخبار المهدی:جلال الدین سیوطی(م 910 ه ق).

51-العهود المحمّدیة:للشّعرانی.

52-الغارات:ابراهیم بن محمّد الثّقفی.

53-الفائق فی غریب الحدیث:ابو القاسم جار اللّه محمود زمخشری(537 ه ق).

54-الفتن:ابن کثیر.

55-الفتوحات المکّیّة:محیی الدّین ابی عبد اللّه محمّد بن علی،معروف به ابن عربی الحاتمی الطایی (م 638 ه ق).

56-الفصول المهمّة فی معرفة الأئمّة:ابن صباغ علی بن محمّد بن احمد مالکی(م 855 ه ق).

57-المحاسن و المساوی.ابو عبد اللّه برقی.

58-المحجة البیضاء:فیض کاشانی محمّد(حسن)بن مرتضی(م 1091 ه ق).

ص:669

59-المحجّة فیما نزل فی القائم الحجّة:سیّد هاشم بن سلیمان بن اسماعیل بحرانی(م 1107 یا 1109 ه ق)بیروت-مؤسسة النّعمان-1413 ه ق.

60-المستجاد من الإرشاد:حسن بن مطهر علامۀ حلّی(م 726 ه ق)قم،مؤسسة المعارف الأسلامیه 1417 ه ق.

61-المعجم الأوسط:حافظ ابو القاسم سلیمان بن احمد الطبرانی(م 360 ه ق).

62-المعجم الکبیر:حافظ ابو القاسم سلیمان بن احمد الطبرانی(م 360 ه ق).

63-المقتضب:ابن عیاش.

64-الملاحم:ابن المناوی.

65-الملاحم و الفتن:رضی الدین ابی القاسم علی بن موسی بن جعفر بن محمّد سید بن طاووس الحسنی الحسینی(م 664 ه ق).

66-الملاحم و الفتن:نعیم بن حماد مروزی معروف به فارضی(م 228 ه ق).

67-المناقب:ابن شهر آشوب.

68-المناقب:ابو المؤیّد موفّق بن أحمد مکّی الخوارزمی حنفی أخطب خطباء.

69-المهدی:سیّد صدر الدّین صدر(طبع ایران سنة 1353 ه ق).

70-المهذّب:ابن فهد حلّی.

71-النجم الثاقب فی احوال امام الغایب:حسین بن محمّد تقی بن علی محمّد نوری طبرسی(م 1263 ه ق)قم؛انوار الهدی 1415 ه ق.

72-النّصّ و الاجتهاد:سیّد عبد الحسین شرف الدّین.

73-الوافی:فیض کاشانی محمّد(حسن)بن مرتضی(م 1091 ه ق).

74-الهدایة الکبری:خصیبی حسین حمدان،مؤسسة البلاغ چاپ چهارم 1991 م-1411 ه ق بیروت.

75-الیواقیت و الجواهر:سیّد عبد الوهاب شعرانی(م 976 ه ق).

76-انجیل:کتاب آسمانی حضرت عیسی علیه السّلام.

77-اوپانیشاد:ترجمۀ محمّد داراشکوه(م 1069 ه ق)از متن سانسکریت،چاپ 1398 ه ق تهران.

78-أمالی:شیخ طوسی(م 460 ه ق،قم-دار الثقافة 1414 ه ق).

79-أمالی:شیخ مفید(م 413 هق)قم،انتشارات جامعۀ مدرسین 1403 ه ق.

80-بحار الأنوار:محمّد باقر بن محمّد تقی مجلسی(م 1111 ه ق)تهران دار الکتب الإسلامیه.

ص:670

81-بشارة الإسلام:سید مصطفی آل سیّد حیدر کاظمی(م 1336 هق)تهران مؤسسۀ بعثت 1410 ه ق.

82-بصائر الدّرجات:ابو جعفر محمّد بن حسن صفّار قمی(م 290 یا 300 ه ق)تهران-انتشارات اعلمی 1374 هق.

83-بیان الأئمّة:محمّد مهدی نجفی المکتبة الإسلامیة-1408 ه ق.

84-پاسخ به پرسش های مذهبی معارف اسلام:ناصر مکارم شیرازی و جعفر سبحانی،چاپ اوّل 1381 ه ش.

85-پاسخ به شبهات احمد الکاتب سیّد سامی بدری،مترجم:ناصر ربیعی،چاپ اول بهار 1380 انتشارات:انوار الهدی.

86-پیشوای دوازدهم امام زمان علیه السّلام:شورای نویسندگان در راه حق.

87-تاریخ ابن عساکر:ابی القاسم علیّ بن حسن هبة اللّه شافعی(م 527 ه ق).

88-تاریخ الغیبة الکبری:سیّد محمّد صدر،چاپ دوم دار التعارف للمطبوعات 1400 ه ق بیروت.

89-تاریخ بغداد:ابی بکر احمد بن خطیب بغدادی(م 463 ه ق).

90-تاریخ عصر غیبت:پورسید آقایی،جباری،عاشوری حکیم،چاپ اوّل مؤسسه فرهنگی انتشاراتی حضور.

91-تاریخ قم:حسن بن محمّد بن حسن قمی.

92-تاریخ مابعد الظّهور:محمّد الصّدر،بیروت،دار التعارف للمطبوعات چاپ دوم.

93-تأویل الآیات الظاهرة:سیّد شرف الدین علی حسینی استرآبادی غروی از دانشمندان نیمه دوم قرن دهم،قم-انتشارات جامعه مدرسین 1417 هق.

94-تأویل الآیات فی فضل العترة الطاهرة:حسینی استرآبادی نجفی شرف الدین علی،چاپ امیر 1407 ه ق قم.

95-تحف العقول:ابو محمّد حسن بن علی بن حسین بن شعبۀ حرّانی از دانشمندان قرن چهارم تهران-انتشارات علمیه اسلامیه.

96-تذکرة الموضوعات:الفتنی.

97-تفسیر ابو الفتوح رازی.

98-تفسیر البرهان:سیّد هاشم بحرانی.

99-تفسیر الجامع لأحکام القرآن:محمّد بن احمد الأنصاری القرطبی.

ص:671

100-تفسیر الدّرّ المنثور:جلال الدّین سیوطی.

101-تفسیر روح المعانی:المفتی شهاب الدین سیّد محمود بن عبد اللّه آلوسی بغدادی(م 1270 ه ق).

102-تفسیر صافی:فیض کاشانی محمّد(حسن)بن مرتضی(م 1091 هق)بیروت مؤسسه اعلمی 1402 هق.

103-تفسیر عیاشی:ابو نصر محمّد بن مسعود بن عیاش سلمی سمرقندی از دانشمندان قرن سوم(م 320 ه ق)بیروت-مؤسسه اعلمی 1411 ه ق.

104-تفسیر غریب القرآن:فخر الدّین طریحی.

105-تفسیر فی ظلال القرآن:سیّد قطب.

106-تفسیر کبیر:فخر رازی.

107-تفسیر کنز الدّقائق:میرزا محمّد المشهدی بن محمّد رضا بن جمال الدین القمی(م حدود 1125 ه ق).

108-تفسیر مجمع البیان:ابو علی فضل بن حسن طبرسی از علمای قرن ششم.

109-تفسیر نور الثّقلین:عبد علی بن جمعة عروزی الحویزی(م 1112 ه ق).

110-تورات:کتاب آسمانی حضرت موسی علیه السّلام.

111-تهذیب الأحکام:شیخ طوسی،تهران-دار الکتب الإسلامیه 1365.

112-ثواب الأعمال:شیخ صدوق.

113-جامع الأخبار(معارج الیقین فی اصول الدین):محمّد بن محمّد سبزواری از علماء قرن هفتم ه ق مؤسسۀ آل البیت 1372(ه ش)

114-جزیرۀ خضراء،افسانه یا واقعیّت:ابو الفضل طریقه دار.

115-جزیرۀ خضراء در ترازوی نقد:علاّمه سیّد جعفر عاملی.

116-جمال الأسبوع:سیّد بن طاووس.

117-جنّات الخلود:میرزا محمد رضا مدرّس.

118-جنّة الامان الواقیه و جنّة الایمان الباقیة(المصباح):شیخ ابراهیم کفعمی.

119-جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام:تألیف شیخ محمّد حسن النّجفی

120-چشم اندازی به حکومت مهدی:نجم الدین طبسی.

121-حضارة العرب:مصطفی الرّافعی(ط بیروت سنة 1980 م).

122-حق الیقین:علاّمۀ حلّی.

ص:672

123-حکومت جهانی مهدی:ناصر مکارم شیرازی چاپ هشتم،1376 ه ش.

124-حلیة الاولیاء:احمد بن عبد اللّه حافظ ابو نعیم(م 430 ه ق).

125-خصائص فاطمیة:در فضائل فاطمة،مولی محمّد باقر بن اسماعیل کجویی متوفی 1313 ه ق.

126-خصال:شیخ صدوق،تهران انتشارات علمیه اسلامیه.

127-خواص القرآن.

128-خورشید مغرب:محمّد رضا حکیمی،دفتر نشر فرهنگ اسلامی چاپ چهاردهم 1378 ه ش.

129-دایرة المعارف فارسی.

130-دادگستر جهان:ابراهیم امینی:چاپ هیجده،1378 ه ش.

131-دار السلام:میرزا حسین طبرسی نوری.

132-درر الأخبار:سید مهدی حجازی

133-دلائل الإمامة:ابی جعفر محمّد بن جریر طبری صغیر از دانشمندان قرن چهارم ه ق،قم- مؤسسۀ بعثت 1413 ه ق

134-ذکر اصبهان:حافظ ابو نعیم اصبهانی.

135-روزگار رهایی:ترجمۀ یوم الخلاص،علی اکبر مهدی پور،نشر آفاق 1376 تهران.

136-روضة الکافی:محمّد بن یعقوب کلینی(م 329 ه ق)-تهران-دار الکتب الإسلامیه.

137-روضة الواعظین:ابی علی محمّد بن فتّال نیشابوری(م 508 ه ق)قم،انتشارات شریف رضی 1368(ه ش).

138-زبور.کتاب آسمانی حضرت داوود علیه السّلام.

139-زندگانی امام زمان:میرزا مهدی صادقی چاپ اوّل 1380 طلوع آزادی.

140-سرچشمۀ حیات:محمّد أمینی گلستانی-قم،انتشارات مکتب اسلام،چاپ دوم،زمستان 1382 چاپ سپهر.

141-سرگذشت زمین:پاتریک مور-پیتر کترمول.

142-سفینة البحار:حاج شیخ عباس قمی.

143-سنن ابن ماجه:ابو عبد اللّه محمّد بن بزید قزوینی ابن ماجه(م 275 ه ق).

144-سنن أبی داوود:سلیمان بن اشعث سجستانی(م 275 ه ق)أبی داوود.

145-سنن ترمذی:ابو عیسی محمد بن عیسی بن سوره ترمذی(م 279 ه ق).

146-سوشیانت:علی اصغر مصطفوی،چاپ 1361 ه ش،تهران.

ص:673

147-شرح اصول کافی:محمّد صالح مازندرانی.

148-شرح الأزهار:احمد مرتضی.

149-شرح السّنّة:حسین بن مسعود.

150-شرح نهج البلاغة:عبد الحمید بن ابی الحدید معتزلی مداینی(م 656 ه ق)قم،کتابفروشی اسماعیلیان.

151-صحیح بخاری:ابو عبد اللّه محمّد بن اسماعیل بخاری(م 256 ه ق).

152-صحیح مسلم:ابو الحسین مسلم بن الحجاج القشیری(م 261 ه ق).

153-صحیفۀ مهدیه.

154-طبقات:ابن سعد.

155-عبقری الحسان فی احوال مولانا صاحب الزمان علیه السّلام:علی اکبر نهاوندی،کتابفروشی دبستانی، تهران.

156-عصر الظّهور:علی الکورانی العاملی چاپ 11 دار الهدی(1425 ه ق).

157-عقد الدّرر فی أخبار المنتظر:یوسف بن محیی بن علی بن عبد العزیز مقدسی شافعی سلمی از دانشمندان قرن هفتم.

158-علائم قبل از ظهور:

159-علل الشّرائع:محمّد بن علی بن حسین بن بابویه قمی شیخ صدوق(م 381 هق)قم کتابفروشی داوری.

160-عمدة عیون صحاح الأخبار:حافظ بن بطریق یحیی بن حسن اسدی ربعی حلّی(م 600 ه ق)

161-عهدین:شامل تورات و انجیل،چاپ انجمن پخش کتب مقدسه 1969 م لندن.

162-عیون المعجزات:نوشتۀ حسین بن عبد الوهاب از علماء قرن پنجم.

163-عیون أخبار الرّضاء:شیخ صدوق،قم کتابفروشی طوس 1363(ه ش).

164-غیبت طوسی:شیخ الطّائفة ابی جعفر محمّد بن حسن طوسی(460 هق)قم،مؤسسۀ معارف اسلامی 1417 هق.

165-غیبة النّعمانی:محمّد بن ابراهیم بن جعفر نعمانی،ابن ابی زینب از دانشمندان قرن سوم هق- بیروت-مؤسسۀ أعلمی 1403 ه ق.

166-فرائد السمطین:شیخ ابراهیم بن مؤید ذهبی جوینی خراسانی شافعی(م 730 ه ق).

167-فروع کافی ثقة الإسلام محمّد بن یعقوب کلینی رازی(م 328 یا 329 هق)تهران دار الکتب الإسلامیه 1376(ه ش).

ص:674

168-فرج المهموم:سید علی بن طاووس.

169-فلاح السائل:سید علی بن طاووس.

170-فلسفۀ قیام و عدم قیام امامان:محمّد امینی گلستانی چاپ سوم 1382.

171-فیض القدیر فی شرح الجامع الصّغیر:المناوی.

172-قادتنا کیف نعرفهم:سیّد محمّد هادی حسینی میلانی،قم 1413 ه ق.

173-قاموس اللّغة:فیروزآبادی.

174-قرب الأسناد:ابی جعفر محمّد بن عبد اللّه بن جعفر الحمیری قمی(م 290 ه ق).

175-قیام و انقلاب مهدی:از دیدگاه فلسفه و تاریخ شهید مرتضی مطهری.

176-کامل الزّیارات:جعفر بن محمّد بن قولویه(م 367 ه ق)

177-کتاب السّنّة:عمرو بن ابی عاصم الضحاک؛المکتب الاسلامی؛بیروت؛1413.

178-کتاب الغیبة:علیّ بن عبد الحمید.

179-کشف الأستار:حاج میرزا حسین محدث نوری.

180-کشف الخفاء:العجلونی.

181-کشف السّترة عن وجه الغیبة:سیّد محمّد وحیدی معاصر.قم-انتشارات وفایی 1379(ه ش)

182-کشف الغمّة:شیخ علی بن عیسی أربلی(م 693 هق)قم،چاپخانه علمیه 1381 ه ق.

183-کشکول:شیخ بهائی.

184-کفایة الأثر فی النّصوص علی الأئمّة الإثنی عشر:أبی القاسم علی بن محمّد بن علی الخزّاز الرازی، به او قمی هم می گویند و از شاگردان شیخ صدوق است.

185-کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابی طالب:ابو عبد اللّه محمّد بن یوسف بن محمّد گنجی شافعی.

186-کلمات الإمام الحسین:شیخ محمود شریفی و سه یارش.

187-کلم الطیب:سید علیخان موسوی.

188-کمال الدین:شیخ صدوق أبی جعفر محمّد بن علی بن حسین بن بابویه قمی(م 381 ه ق).

189-کنز العمال:علاء الدین علیّ بن حسام الدین مشهور به متقی هندی جونپوری(975 ه ق).

190-گفتمان مهدویت:صافی گلپایگانی،چاپ کوثر 1377 ه ش.

191-لئالی الأخبار:التویسرکانی.

192-لسان العرب:جمال الدین ابو الفضل محمّد بن مکرّم ابن منظور مصری.

193-لسان المیزان:ابن حجر.

ص:675

194-مجالس المؤمنین:شهید قاضی نور اللّه شوشتری.

195-مجلۀ مجموعۀ حکمت:سال سوم ش 1 و 2.

196-مجمع الزوائد و منبع الفوائد:نور الدین علی بن ابی بکر بن حجر هیثمی شافعی(م 807 ه ق).

197-مجموع الرائق:سید هبة اللّه بن ابی محمد موسوی.

198-مختار الصّحاح:محمّد بن عبد القادر.

199-مختصر بصائر الدّرجات:عزّ الدّین حسن بن سلیمان حلّی از بزرگان قرن نهم-نجف-منشورات مطبعة الحیدریه 1370 ه ق.

200-مدینة المعاجز:سید هاشم بحرانی.

201-مرزهای نجوم:فرد هویل.

202-مستدرک الوسائل:محمّد حسین نوری طبرسی.

203-مسند:احمد بن حنبل شیبانی(م 241 ه ق).

204-مشکاة الأنوار:طبرسی.

205-مصابیح الظّلم.

206-مصباح المتهجّد:شیخ طوسی.

207-مصباح:شیخ ابراهیم کفعمی.

208-معارف اسلامی در جهان معاصر.

209-معانی الأخبار:شیخ صدوق(م 381 ه ق).

210-معجم احادیث الإمام المهدی:مؤسّسة المعارف الإسلامیّة قم-1411 هق.

211-معجم الملاحم و الفتن:سیّد محمود بن سیّد مهدی موسوی ده سرخی اصفهانی،معاصر،قم- 1420 ه ق.

212-معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرّواة:سیّد ابو القاسم خویی؛چاپ مرکز نشر آثار شیعه.

213-مفاتیح الجنان:حاج شیخ عباس قمی.-م 1359(ه ق).

214-مقتضب الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر:محمد بن عبید اللّه بن عیاش الجوهری انتشارات طباطبائی قم.

215-مکارم الأخلاق:رضی الدّین ابی نصر حسن بن فضل بن حسن طبرسی.

216-مکیال المکارم فی فوائد الدعا للقائم:سیّد محمّد تقی موسوی اصفهانی.(م 1348 ه ق)چاپ دوّم 1398 ق.

ص:676

217-مناقب آل ابی طالب:ابو جعفر رشید الدین محمّد بن علی بن ابن شهر آشوب.

218-مناقب المهدی:حافظ ابو نعیم اصفهانی.

219-منتخب الأثر:لطف اللّه صافی گلپایگانی-قم-مؤسسة المعصومة(1419 ه ق).

220-منتخب الأنوار المضیئة فی ذکر القائم الحجة علیه السّلام:الأهل بهاء الدین علی بن عبد الکریم النیلی النّجفی از دانشمندان قرن نهم،قم-مؤسسة الإمام الهادی علیه السّلام 1420 ه ق

221-من لا یحضره الفقیه:شیخ صدوق قم-انتشارات جامعه مدرسین 1364 ه ش.

222-منن الرّحمن:شیخ جعفر بن محمّد نقدی.

223-موعود ادیان:حسینعلی منتظری.ناشر خردآوا پاییز 1384 ه ش.

224-مهج الدعوات.

225-مهدی منتظر:شیخ محمّد جواد خراسانی.قم-نور الأصفیاء 1382 ه ش.

226-میزان الحکمة:محمّد محمّدی ری شهری.

227-نجم الثاقب:میرزا حسین نوری؛مسجد مقدس جمکران،1385؛دوجلدی.

228-تذکرة الائمّة:محمد باقر بن محمد تقی چاپ سنگی.

229-نور الأبصار:سیّد مؤمن شبلنجی(م بعد از 1308 ه ق).

230-وسائل الشّیعة الی تحصیل مسائل الشّریعة:محمّد بن حسن حرّ عاملی(م 1104(ه ق)بیروت دار احیاء التّراث العربی 1391.

231-وفیات الأئمّة:از علمای بحرین و قطیف.

232-یاد مهدی:محمّد خادمی شیرازی،انتشارات مسجد جمکران چاپ 1371 ه ش.

233-ینابیع المودة لذوی القربی:سلیمان بن ابراهیم قندوزی حنفی(م 1294 هق)قم-انتشارات اسوه 1416(ه ق).

234-یوم الخلاص فی ظلّ القائم علیه السّلام:کامل سلیمان چاپ اوّل 1382(ه ش)چاپ نگین.

235-یوم وقت معلوم:محمّد حسین گنجی فرد،چاپ نگین زمستان 1378.

ص:677

درباره مركز

بسمه تعالی
جَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
با اموال و جان های خود، در راه خدا جهاد نمایید، این برای شما بهتر است اگر بدانید.
(توبه : 41)
چند سالی است كه مركز تحقيقات رايانه‌ای قائمیه موفق به توليد نرم‌افزارهای تلفن همراه، كتاب‌خانه‌های ديجيتالی و عرضه آن به صورت رایگان شده است. اين مركز كاملا مردمی بوده و با هدايا و نذورات و موقوفات و تخصيص سهم مبارك امام عليه السلام پشتيباني مي‌شود. براي خدمت رسانی بيشتر شما هم می توانيد در هر كجا كه هستيد به جمع افراد خیرانديش مركز بپيونديد.
آیا می‌دانید هر پولی لایق خرج شدن در راه اهلبیت علیهم السلام نیست؟
و هر شخصی این توفیق را نخواهد داشت؟
به شما تبریک میگوییم.
شماره کارت :
6104-3388-0008-7732
شماره حساب بانک ملت :
9586839652
شماره حساب شبا :
IR390120020000009586839652
به نام : ( موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه)
مبالغ هدیه خود را واریز نمایید.
آدرس دفتر مرکزی:
اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109