بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 2

مسجد طراز اسلامی از منظر امام خمینی و مقام معظم رهبری

ص: 3

ص: 4

تصویر

ص: 6

تصویر

ص: 7

تصویر

ص: 8

تصویر

ص: 9

ص: 10

آفرینی کرد. مسجد نقطه شروع قیام و خروش مردم و مرکز راهبری و اتاق فکر مبارزان بود و با سخنرانی و روشنگری و ابلاغ پیام ها و سازماندهی مردمی در مساجد، سرنگونی رژیم طاغوت تحقق یافت.

در مقابل به برکت انقلاب اسلامی، مساجد نیز جایگاه اصلی خود را بازیافتند و فعالیت و نقش آنها در مسیر صحیح توسعه یافت. که البته این مهم با هدایت رهبران و نظریه پردازان انقلاب اسلامی و تبیین ویژگی های مسجد طراز اسلامی بر مبنای آیات مبارک قرآن کریم و روایات ائمه معصومین(علیهم السلام)، در طول سالیان پر برکت انقلاب اسلامی صورت گرفت.

پر واضح است که دستیابی به تمدن نوین اسلامی و اعتلاء معنوی و مادی جامعه بر اساس آموزه های اسلام ناب، به جز از مسیر مسجد و با تکیه بر کارکردها و ظرفیت های عظیم آن میسور نخواهد بود.

بنابراین لازم است با مرور مبانی فکری و عقیدتی و تبیین افق و کارکردها و ترمیم نگاه متولیان و فعالان حوزة دین و فرهنگ به سمت تحقق مسجد طراز اسلامی حرکت کنیم و حداکثر توان و ظرفیت را برای تعمیق و گسترش فرهنگ مسجد محوری در سبک زندگی اسلامی به کار گیریم.

لذا بر آن شدیم تا با گردآوری و إحصاء دقیق مواضع و فرمایشات معمار کبیر انقلاب، امام خمینی(ره) و رهبر حکیم و فرزانه، حضرت آیت الله العظمی خامنه ای(دامت برکاته)، خاستگاه، ابعاد، لوازم و افق مسجد طراز اسلامی را به تصویر بکشیم.

امید است این فرمایشات چراغ راهی باشد برای بانیان و خادمان خانه های خدا و منشوری برای عمران و آبادی مادی و معنوی آنها.

ص: 12

لازم است از تلاش های خالصانة پژوهشگر ارجمند، جناب آقای محمدحسن جعفرزاده و همکاران گرانقدر در دفتر مطالعات و پژوهش های مرکز رسیدگی به امور مساجد قدردانی نماییم.

جعلنا الله من عامری مساجدالله

مرکز رسیدگی به امور مساجد

معاونت فرهنگی - اجتماعی

ص: 13

ص: 14

ص: 16

شما امریکایی ها درآورند و این کشور با این عظمت را از چنگ شما بیرون بکشند.(1)

شما وقتی که وارد مقولة آزادی در مشروطیت می شوید - که یک مقولة خیلی پرجنجال و شلوغی هم هست - می بینید همان گرایش ضد کلیسائی در غرب که شاخصة مهم آزادی بود، در اینجا هم به عنوان ضد مسجد و ضد روحانیّت و ضد دین بروز پیدا می کند.(1)

پیروزی انقلاب و تداوم آن، نقش تعیین کننده ای داشته است.(1)

شعائر اسلامی و مساجد و نمازهای جمعه و عزاداری ها، از جمله عواملی است که در پیروزی انقلاب و تداوم آن، نقش تعیین کننده ای داشته است.(1)

هیچ یک نباید خود را از برکات عظیمی که مسجد طراز اسلامی به نظام و مردم هدیه می کند، محروم سازیم؛

هیچ یک از ما نباید... خود را از برکات عظیمی که مسجد طراز اسلامی به کشور و نظام و مردم هدیه می کند، محروم سازیم.(2)

مساجد را آباد کنید؛ زیرا به حرکت انقلابی و بزرگ شما برکت خواهد داد؛

علاوه بر نماز جمعه، مردم نمازهای دیگر را هم در مساجد اجتماع کنند و بخوانند. مساجد را آباد کنید. اینها به حرکت انقلابی و بزرگ شما برکت خواهد داد.(3)

اگر مسجد قوی باشد، ترس از فانتوم ها نداشته باشید؛ آن روز باید ترس داشته باشید که به مساجد پشت کنید؛

اگر این مسجد و مرکز ستاد اسلام قوی باشد ترس از فانتوم ها نداشته باشید. ترس از امریکا و شوروی و اینها نداشته باشید. آن روز باید ترس داشته باشید که شما پشت بکنید به اسلام. پشت کنید به مساجد.(4)

اگر مسجد، کیفیّت شایسته بیابد، هزینه های بسیاری از دوش مردم و مسئولان برداشته خواهد شد؛

اگر مسجد، کیفیت شایستة خود را بیابد، هزینه های مادی و معنوی بسیاری از دوش

ص: 23

جامعه و مردم و مسئولان برداشته خواهد شد.(1)

به خاطر لطف خداوند، در ماه رمضان دست های جوانان ما در مساجد به سوی آسمان بلند می شود؛

اگر می بینید در ماه رمضان دست های جوانان ما در مساجد به سوی آسمان بلند می شود و صدای «العفو» آنها فضای جامعه را پُر می کند، بدانید که نظر لطف خدا روی این ملّت است؛ جذب الهی است؛ کششی است که خدای متعال ایجاد کرده است؛ چون می خواهد رحمت خود را بفرستد.(1)

نگاه کنید، می بینید که این طور است. مساجد بهتر شده است؛ ماه رمضان ها و مجالس روضه خوانی بهتر شده است؛ شوق مردم به عتبات مقدّسه و صدقات جاریه بیشتر شده است؛ وجوهات بریّه و کمک به کارهای نیک، مسجدسازی، مدرسه سازی و ظواهر دینی بهتر شده است.(1)

ما و حضور روحانیون و معلمان آگاه و دلسوز، مسجدهایی را به درستی، کانون ذکر و عبادت و اندیشه و معرفت ساخته و یادهای عزیز و گرانبها را در دل های ما برانگیخته است.(1)

قبل از انقلاب مردم در مساجد اعتکاف نمی کردند؛ اما امروز مساجد سرتاسر کشور مملو از معتکفین است؛

هیچ وقت در این کشور در طول سال های گذشته، از دوران جوانی و نوجوانی ما، به یاد نداریم که در ماه رمضان، در مساجد کشور یا در مسجد گوهرشاد مشهد، مردم بیایند اعتکاف بکنند. در ایام البیض سه روزِ متعارف ماه رجب یا ماه شعبان، ما تعداد معدودی در قم دیده بودیم که اعتکاف می کردند؛ آن هم غالباً طلبه ها. در غیر آن معمول نبود. امروز در ایام اعتکاف، دانشگاه ها و مساجد و سرتاسر کشور و مساجد جامع، مملو از معتکفین است؛ علاوة بر آن، در دهة آخر ماه رمضان، جمعیّت عظیمی مشغول اعتکاف بودند. چه کسانی؟ پیرمردها؟ پیرزن ها؟ نه، همین جوان ها، جوان ترین ها.(2)

چند سالی است که در ایّام اعتکاف در خیلی از شهرها مساجد عمده پُر از معتکف می شود؛

سنّت اعتکاف در میان مردم ما نبود؛ اما چند سال است که در ایّام اعتکاف، در خیلی از شهرها مساجد عمده پُر از معتکفانی می شود که اغلب جوانند.(3) در روزهای آخرِ ماه مبارک رمضان، در برخی از مساجد کشور، هزاران نفر اعتکاف کردند؛ شب و روز را به ذکر و عبادت گذراندند و هزاران ختم قرآن انجام گرفت.(4)

ص: 27

جوانان ما در شب های قدر از همة انواع سلایق گوناگون مردم به مساجد می روند؛

در مساجد تهران و شهرستان ها و در همة عبادتگاه های کشور، جوانان ما در شب های قدر از همة انواع سلایق گوناگون مردم، با هر هیئت و قیافه و ریختی، با هر احساس و گرایشی، این شب ها دل خودشان را برداشتند و به مساجد آمدند و با خدای خود راز و نیاز کردند. این صفای جوانی، این نورانیّت دل های جوان، این میل به قرب الهی و توجه و تکلّم با خدای متعال در میان جوانان ما، یک نعمت بسیار بزرگ است و بحمد الله این نعمت هست و روز به روز هم بیشتر شده است. (1)

در ساعت تحویل عید، بیشتر مردم در مراکز دینی و در مساجد مشغول توجه و دعا و ذکرند؛

شما در ساعت تحویل اگر ملاحظه کنید، می بینید بیشتر مردم در مراکز دینی، در بارگاه ها، در زیارتگاه ها و مشاهد مشرفه و در مساجد مشغول توجه و دعا و ذکرند. معنای این حرکت عظیم این است که ملّت ایران از این آئین و از این سنّت هم برای دین بهره برداری می کند.(2)

در سال های اخیر میزان گرایش به مسجد و شعائر اسلام در کشورهای اسلامی افزایش یافته است؛

نظرسنجی های مکرر آمریکائی ها در مصر و اکثر کشورهای اسلامی، واقعیت را به آنها گفته است. از 2003 تا 2008 میزان گرایش به مسجد و شعائر اسلامی ... در ملّت ها از مصر و اردن تا ترکیه و مالزی و ... افزایش یافته ... است.(1)

انجام داد.(1)

قیام مردم کشورهای مسلمان شمال آفریقا مثل الجزایر، از مساجد شروع شد؛

قیام مردم کشورهای شمال آفریقا که مسلمان هستند - مثل الجزایر و دیگر کشورهایی که سال ها در زیر سلطة نظامی استعمار فرانسوی ها بودند - از مساجد شروع شد، که به پیروزی هم رسید و کشورها استقلال پیدا کردند.(2)

انقلاب الجزایر، انقلاب مساجد و علمای دین بود؛

انقلاب الجزایر، انقلاب اسلامی، انقلاب مساجد و انقلاب علمای دین بود؛ انقلاب، از مساجد، از مدارس دینی و از حوزه های علمیه شروع شد.(3)

نهضت فلسطین و بسی نهضت های دیگر، امروزه از مساجد نیرو و توان می گیرد؛

ملّت های مسلمان اکنون در همه جای عالم، با بهره گیری از تجربة ملّت ایران، به مساجد و شعائر دینی اهتمام خاصی نشان می دهند. نهضت فلسطین و بسی نهضت های دیگر، امروزه از مساجد و نمازهای جمعه و جماعت، نیرو و توان می گیرد. (4)

در داخل سرزمین های غصب شدة فلسطین مبارزات مردم، با شعارهای اسلامی و با مرکزیّت مساجد، عرصه را بر صهیونیست ها تنگ کرده است.(5)

ص: 30

برائمة جماعت مساجد در همه ممالک اسلامی فرض است که مردم را بیدار کنند؛

همة ما و همة شما و همة نسل های آتیه، آنها باید چشم و گوششان را باز کنند که دوباره هی شیطان ها نیایند تزریق کنند که آقا، علما را چه به سیاست، علما را چه به دخالت در امور مملکتی، این یک نقشة شیطانی است که الآن هم مشغول پیاده کردن آن هستند و مشغول تبلیغاتش هستند و بناءً علیه، بر شما ائمة جمعه و جماعت و بر همة ائمة جمعه ها و جماعت ها در همة قُطرهای(1) اسلامی، در همه ممالک اسلامی این مطلب لازم است بلکه فرض است که مردم را بیدار کنید و به مردم بفهمانید این معنا را که این نغمه ای که در همة ممالک اسلامی بلند است که علما نباید دخالت در سیاست بکنند، این یک نقشه ای است مالِ ابرقدرت ها. مجری اش اینها هستند که در داخل کشورها هستند. به حرف اینها گوش ندهید. و بخوانید به گوش ملّت که ملّت بفهمد این معنا را که این نغمه، نغمه ای است که می خواهند علما را از سیاست کنار بزنند، و آن بکنند که در زمان های سابق بر ما گذشته است. بیدار باشیم و همه توجه به این معنا داشته باشیم، و نسل های آینده هم توجه به این معنا داشته باشند که راهشان را یک وقت، این راهی که الآن مسلمین خودشان این راه را پیدا کرده اند، این راه را گم نکنند آنها.(2)

انقلاب در کشورهای مسلمان شمال آفریقا، روزی رو به شکست رفت که رابطه خود را با مساجد قطع کردند؛

انقلاب در این کشورها [ی مسلمان شمال آفریقا]...، آن روزی رو به شکست رفت و دوباره ملّت ها استقلال خودشان را از دست دادند که رابطة خود را با مساجد و با دین

ص: 31

و ایمان مساجد قطع کردند.(1)

مسلمان ها روز قدس در محافل و مساجد فریاد بزنند؛

امیدوارم که مسلمان ها روز قدس را بزرگ بشمارند و در همة ممالک اسلامی، در روز قدس، در روز جمعه آخر ماه مبارک، تظاهر کنند، مجالس داشته باشند، محافل داشته باشند، مسجد داشته باشند، در مساجد فریاد بزنند. وقتی یک میلیارد جمعیّت فریاد کرد، اسرائیل نمی تواند، از همان فریادش می ترسد.(1)

مسلمان ها مساجد را پر کنند و در آنجا مسائل روز را بگویند و فریاد کنند؛

الآن ماه مبارک رمضان جلو است، ماه بسیار شریف شعبان هم درش واقع هستیم، این مساجد را باید مسلمان ها پر کنند از جمعیت، این سنگرهای اسلامی را پر کنند از جمعیت ها و در آنجا مسائل روز را بگویند و فریاد کنند. الآن ما احتیاج به «اللَّه اکبر» داریم .(2)

مخالفان و ایادی دشمنان از مسجد می ترسند؛

اینها از مساجد می ترسند. اینها بیخ گوش شما می گویند که این آخوند، که از او کاری نمی آید، مسجد می روید چه کنید؟ خودمان می رویم فلان جا نماز می خوانیم. نماز نمی خواهند بخوانند، می خواهند نماز را بشکنند. نماز می خوانند؛ با این نمازهایی که در مسجدها می روند و نمی گذارند که مسلمان ها نماز درست خودشان را بخوانند؟ با این نمازها می خواهند نماز را بشکنند.(1)

دشمن از مساجد پر از معتکفان می لرزد، زیرا یکی از ابعاد عظمت انقلاب اسلامی است؛

قشرهای مختلف مردم، چگونه مظاهر مذهب را، دین را و تعبد را بزرگ می شمارند! اینها را دشمن هم دید. دشمن هم اعتکاف دانشجویان در مسجد دانشگاه را دید؛ مساجد پر از معتکفان را که اکثر آنها جوانان بودند، دید. دشمن از اینها می لرزد. همة اینها ابعاد مختلف عظمت این انقلاب، عظمت آن پیام و عظمت آن امام است.(2)

مسجدالاقصی است.(1)

تکفیری ها به عنوان عامل دشمنان اسلام، مساجد اهل سنت را هم به نفع رژیم صهیونیستی منفجر می کنند؛

امروز شما می بینید «تکفیر»، یک عاملی برای دشمنان اسلام و دشمنان امّت اسلامی است؛ نه فقط شیعه، [بلکه] اهل سنّت را هم تکفیر میکنند؛ اهل سنّت را هم، مسجدشان را، نمازشان را منفجر میکنند به نفع رژیم صهیونیستی، برای اینکه مردم را و مسلمانها را به هم مشغول کنند تا غافل بشوند از مسئله ی مهمّ فلسطین و از حضور دشمن در دل دنیای اسلام غفلت کنند؛

هدف، اینها است.(2) جریان تکفیر توانست حرکت بیداری اسلامی را منحرف کند...خطّ مقدّم مبارزات در این منطقه مرزهای فلسطین اشغالی بود. جریان تکفیر آمد این خطّ مقدّم را تبدیل کرد به خیابانهای بغداد و مسجد جامع سوریّه و دمشق و خیابانهای پاکستان و شهرهای مختلف سوریّه، و اینها شد خطّ مقدّم مبارزه!... جریان تکفیر جهت این مبارزه را تغییر داد و آورد داخل خانه، داخل شهرهای ما، داخل ممالک اسلامی. در داخل مسجد جامع دمشق انفجار به وجود می آورند... در مسجد دمشق یک عالم بزرگ مسلمان را به قتل میرسانَد.(3)

دستهایی در کار است که شیعیان را به تعرض به مساجد اهل سنت وادار کند؛

از هرگونه عملی که به تعارض و دشمنی برادران مسلمان می انجامد جداً پرهیز کنند. یقیناً دست هایی در کار است که شیعیان را به تعرض به مساجد و مکان های مورد احترام اهل سنت وادار کند. هرگونه اقدامی در این جهت کمک به مقاصد دشمنان

ص: 35

اسلام و دشمنان ملّت های مسلمان و شرعاً حرام است.(1)

دشمنان اسلام یک عده را علیه مساجد تحریک می کنند تا زندگی را بر مسلمانان تلخ نمایند؛

ماجرای مسجد بابری، یکی از آن مسایلی است که اگرچه موضوع آن، یک مسجد است و شاید به نظر بعضی کوچک بیاید؛ اما کوچک نیست. این، نشان دهندة آن است که دشمنان اسلام، تا این جا ایستاده اند که یک عده را علیه مقدّسات اسلام تحریک کنند و زندگی را بر مسلمانان تلخ نمایند ... بی شک، حرکت هندوهای متعصب، ناشی از تحریکات دشمنان است. همه دیده اند که این مسجد، سال های متمادی در آنجا بود و بتخانه ای هم در کنارش وجود داشت. آنها مشغول کار خودشان بودند؛ اینها هم مشغول کار خودشان. دشمنان اسلام هستند که این تحریکات را درست می کنند و ماجرایی مثل ماجرای مسجد بابری را مسئلة روز مسلمانان می کنند. البته مسلمین هند در این مسئله محق هستند و همه باید بدانند که مسلمین دنیا در این مسئله، پشت سر مسلمانان هند هستند، حق را به آنها می دهند و از آنها دفاع و حمایت می کنند.(2)

زمانی که کمونیست ها برآذربایجان مسلّط شدند، هیچ نشانه ای از مساجد و دیگر آثار اسلامی باقی نگذاشتند ؛

آن زمان که کمونیست ها بر منطقة آذربایجان شوروی سابق مسلّط شدند، همة آثار اسلامی را از آنجا محو کردند. مثلاً مساجد را به انبار تبدیل کردند، سالن های دینی و حسینیه ها را به چیزهای دیگری تبدیل کردند و هیچ نشانه ای از اسلام و دین و تشیّع باقی نگذاشتند.(3)

ص: 36

ص: 38

مسجد، مظهر ... پیوستگی فرد و جامعه در دیدگاه و اندیشة مکتب اسلام است.(1)

مسجد، مظهری از درهم آمیختگی ذِکر و نماز و نیایش با سامان زندگی اجتماعی است؛

ذِکر و نماز و نیایش آنگاه که با سامان زندگی اجتماعی درهم می آمیزد معجزة اسلام را در آرایش منظومة احکام عبادی آن آشکار می سازد. مسجد، مظهری از این درهم آمیختگی است.(2)

جایگاه عبادت و پایگاه سیاست، تصویر مسجد اسلامی و نماد فاصلة آن با عبادتگاه های ادیان دیگر است

جایگاه عبادت و پایگاه سیاست، دوگانه های به هم پیوسته ای است که تصویر مسجد اسلامی و فاصلة آن با عبادتگاه های رایج ادیان دیگر را نمایان می سازد.(3)

خلوت انس با خدا و جلوت حشر با مردم، دوگانه های بهم پیوستة مسجد اسلامی است؛

خانة خدا و خانة مردم؛ خلوت انس با خدا و جلوت حشر با مردم، کانون ذکر و معراج معنوی و عرصة علم و جهاد و تدبیر دنیوی. (4)

می سازد.(1)

در مسجد شور عبادت خالص با نشاط زندگی پاک و خردمندانه، در هم می آمیزد؛

در مسجد اسلامی، شور و بهجت عبادت خالص با نشاط زندگی پاک و خردمندانه و سالم، در هم می آمیزد و فرد و جامعه را به طراز اسلامی آن نزدیک می کند.(2)

مساجد مراکزی هستند که به مردم معنویت می بخشند؛

مساجد ... مراکزی هستند که به مردم معنویت می بخشد.(3)

مساجد پایگاههای معنویت، تزکیه و هدایت است؛

مساجد...پایگاه های معنویت و تزکیه و هدایت...است.(4)

مساجد اصلی ترین پایگاه دین، معنویت و اخلاق است؛

مساجد ... اصلی ترین پایگاه دین و معنویت و اخلاق است.(5)

مسجد مهبط رحمت و هدایت الهی است؛

مسجد ... مهبط رحمت و هدایت الهی ... است.(6)

این مساجد سنگرهای اسلام است. محراب محل حرب است. اینها سنگرند برای اسلام.(1)

«محراب» به آن می گویند؛ یعنی، آنجایی که حرب از آن شروع می شود؛ محل حرب.(2)

مسجد مرکز ستاد اسلام است؛

مسجد... مرکز ستاد اسلام است.(3)

مساجد، دژهای محکم اسلام است؛

مساجد... دژهای محکم اسلام است.(4)

مساجد، پایگاه های انقلاب و اسلام هستند؛

مساجد...پایگاه های انقلاب و اسلام [هستند].(5)

مساجد سنگرهای اسلام در مقابل شیاطین است؛

مساجد و محافل دینیه ... سنگرهای اسلام در مقابل شیاطین است.(6)

است.(1)

مسجد، کانون ذکر و عبادت و اندیشه و معرفت است؛

مسجد ...کانون ذکر و عبادت و اندیشه و معرفت ... است.(2)

مساجد پایگاه معرفت و روشن بینی و روشنگری و استقامت ملی است؛

مساجد ... پایگاه معرفت و روشن بینی و روشنگری و استقامت ملی به حساب [می آید]. (3)

مساجد پایگاه حریّت، جایگاه رابطه با خدا و مرکز آگاهی از شیطنت های شیاطین زر و زور است؛

مساجد ... پایگاه حریّت انسان و جایگاه رابطة او با خدا و مرکزی برای کسب آگاهی از شیطنت های شیاطین زر و زور است. (4)

باید همة نشانه های توجه به نماز و اقامة نماز را در شهر اسلامی - به خصوص در شهرهایی مثل تهران و شهرهای بزرگ کشور - ببینند، باید احساس کنند؛ هم مردم خودمان، هم کسانی که وارد این شهرها می شوند.(1)

آبادی مساجد و افزایش نمازهای جماعت ... به معنای بروز برکات نماز در سطح همکاری و همدلی اجتماعی است.(2)

آباد کردن مسجد ملاک است چون تأثیر بسزایی دارد؛

طبق بینش ما، یادگارهای اسلامی عزیزند. می شد اسلام به مردم بگوید بروید در زمین صافی بایستید و نماز بخوانید و عبادت کنید؛ در صورتی که به عمارت مسجد دستور داده است؛ «انما یعمر مساجد الله»(3)

. آباد کردن مسجد ملاک است و تجسّم و تجسّد خارجی این کار مورد نظر اسلام می باشد؛ چون تأثیر بسزایی دارد.(4)

بنای مسجد و حضور روحانی شایسته در آن امر مهمی است؛

نخستین مطلب مهم، بنای مسجد و حضور روحانی شایسته در آن است. هم اکنون با وجود ده ها هزار مسجد در کشور، جای هزاران مسجد دیگر در روستاها، شهرها، شهرک ها و مجتمع های مسکونی خالی است.(5)

مساجد به عنوان پایگاه های معنویت و تزکیه و هدایت، روزبه روز گرم تر و پررونق تر شود.(1)

مساجد در وقت نماز، سرشار از انسان های ذاکر و ساجد و راکع باشد؛

مسجدها در وقت نماز، سرشار و مالامال از انسان های ذاکر و ساجد و راکع باشد.(2)

اگر اینجا قبة الإسلام است، وقت اذان حتّی در سحرها باید در مساجد از طریق بلندگو اذان گفته شود؛

چرا باید در این شهر با این عظمت، با این همه هیاهوهای گوناگون از اطراف و اکناف، نغمة اذان در همه جای شهر شنیده نشود؟! اذان، علامت مسلمانی است. چه کسی گفته باید در پشت بام مساجد یا در مساجد بزرگ و عمده، حتّی در سحرها ظهر و شب که جای خود را دارد از طریق بلندگو اذان نگویند؟ وقت اذان که می شود، باید تهران یکسره صدای اذان باشد. مگر اینجا قبة الإسلام نیست؟ مگر ما این حرف را نمی گوییم؟(3)

نماز صبح در مساجد اقامه شود؛

نماز صبح در مساجد اقامه شود.(4)

ص: 45

تنظیف و تطهیر و پاک سازی و غبارروبی و عطرافشان مساجد، جزو کارهای خوب است؛

سنت احیای مساجد، عطر افشانی و تنظیف مساجد،(1)

مسئله ی تنظیف و تطهیر و پاک سازی و غبارروبی و عطرافشان مساجد - کارهایی که این روزها انجام می گیرد - همه جزو کارهای خوبی است که بحمد الله انجام هم می گیرد و خوب است که انجام دهید.(2)

مسجد باید پاکیزه، زیبا و آرام بخش باشد؛

مسجد در همه جا باید پاکیزه، زیبا و آرام بخش باشد.(3)

مساجد، به شکل شایسته غبار روبی شود و خدمت به مسجد، کاری مردمی و همگانی شمرده شود. (4)

مساجد پاکیزه و مرتب و رغبت انگیز باشد؛

مساجد و نمازخانه ها، پاکیزه و مرتب و رغبت انگیز باشد. نماز در وقت فضیلت و به جماعت گزارده شود.(5)

ساختمان مساجد به اقتضای نیاز و تناسبِ با محیط و استفاده عملی، شکل های مهندسی مناسب پیدا کند؛

ساختمان های قدیمی ما در هر نقطه یی به تناسب نیاز آن نقطه ساخته شده، با توجه

ص: 47

به جهات اسلامی ساخته شده. ساختمانی که در شمال کشور یا در جنوب می بینید، با ساختمانی که در منطقه ی شرق کشور- مثلًا خراسان - می بینید، باهم متفاوت است؛ هرکدام یک شکل و حالتی دارد. حتی مساجد و ساختمانهای قدیمیِ بزرگشان هم همین تفاوت ها را باهم دارند. به اقتضای نیاز و تناسبِ با محیط و استفادة عملی و کاربرد، شکل های مهندسی تغییر پیدا می کرده. خوب فکر می کردند، خوب عمل می کردند. (1)

اخلاق و سیاست در آن بیش از هر جای دیگر بر دل و جان می نشیند و به زندگی فرد و جامعه، سمت و سوی خدایی می دهد.(1)

صدای اذان در شهری مثل تهران به گوش نرسد! نه، در جایی مثل تهران، اقلاً در چند مسجد از مساجد مهم، خوب است که با بلندگو اذان پخش بشود؛ حتّی اذان صبح. در شهرهای کوچک هم به فراخور وسعت آن شهر، می بایست اذان صبح در چندجا پخش بشود. اما در ظهر و شب اذان بگویند؛ هم اذان بلندگو، هم جلوی مساجد، هم داخل مساجد و هم در خیابان ها، تا مردم به اذان گفتن عادت کنند.(1)

تنها بانگ اذان، با صوت خوش و دلنواز طنین افکن شود؛

تنها صدایی که باید از مسجد در فضا طنین بیافکند بانگ اذان با صوت خوش و دلنواز است.(2)

چشم مردم و از سوی امام جماعت، تشویق شوند.(1)

مسجد رابطه خود را با جوانانی که ازدواج می کنند و نوزادانی که متولد می شوند، برقرار و مستحکم کند؛

مسجد باید رابطة خود را با جوانانی که ازدواج می کنند ... و حتی با نوزادانی که متولّد می شوند، برقرار و مستحکم کند.(2)

مسرفانه انجام می دهند و به جای اینکه در ماه رمضان وسیله ای بشوند برای نزدیکی روحی به فقرا و مستمندان، با این عمل، با این حرکت، خود را در لذّات جسمانی غرق می کنند.(1)

در مساجد، تلاوت قرآن، انس با قرآن، انس با ادعیة وارده از اهل بیت(علیهم السلام) _که گنجینة معارف اسلامی است_ را مغتنم بشمرید.(1)

مسجد در صدر اسلام مرکز سیاست بود و از آنجا مسائل سیاسی طرح ریزی می شد؛

مسجد مسلمین در زمان رسول خدا(صلی الله علیه و آله وسلم)و در زمان خلفایی که بودند - هر جور بودند - مسجد مرکز سیاست اسلام بوده است .(1)

چیزهایی که مسلمین، اجتماع مسلمین بر آن احتیاج دارند، خبری نیست. نماز جمعه ها را همان طوری که در صدر اسلام، مساجد، محافل و نمازها جنبه سیاسی داشته است، از مسجد راه می انداختند لشکر را به جنگی که باید بکنند و به آنجایی که باید بفرستند. از مسجد مسائل سیاسی طرح ریزی می شد - از مسجد - مسجد محل این بود که مسائل سیاسی در آن طرح بشود.(2)

امیدواریم این محتوا دوباره برگردد که مسجد ابزار طرح کارهای مهم و اجرای مسائل سیاسی بود؛

همان طوری که در صدر اسلام، امام جمعه و مسجد، این دو ابزار در دست مسلمان ها بوده است و هر وقت می خواستند جنگ بروند از مسجد تجهیز می کردند، هر وقت می خواستند یک کار مهمی بکنند در مسجد طرح می کردند و اعلام می کردند که نماز جمعه است، نماز جماعت است، بیایید، برای کاری می رفتند آنجا، نمازشان را هم می خواندند و مسائل سیاسیشان را [هم ] می گفتند و اجرا می کردند، ارتش می فرستادند و همه این کارها را آنجا می کردند و ما امیدواریم که این محتوا برگردد، و این فکر ناشی از اشتباه یا خطا یا احیاناً عمد، این فکر خطا برگردد که «آخوند را به سیاست چه! آخوند را به امور مسلمین چه!».(3)

تدبیر شود تا مساجد مرکز سیاست باشد؛

ص: 55

مساجد، باید مرکز [سیاست باشد] همان طوری [که ] صدر اسلام مرکز سیاست بوده مساجد. مساجد مثل اینها نبوده است که فقط مرکز چه باشد. خطبه نماز جمعه خطبه سیاسی بوده همیشه. مساجد مرکز بسیج قشون بوده؛ مرکز تبلیغات اسلام بوده است. اینها ان شاء الله تدبیر می شود.(1)

این از برکات مساجد است که هرگاه حرکت و بسیج سیاسی مردم مطرح می شود، مساجد کانونند؛

امروز ... در هنگامی که حرکت و بسیج مردم مطرح می شود چه سیاسی و چه نظامی باز مساجد کانونند؛ این برکت مساجد است.(2)

مسجد پایگاهی برای رتق و فتق امور مسلمین است؛

مسجد ... به عنوان پایگاهی برای رتق و فتق امور مسلمین ... در صدر اسلام بوده است.(1)

در مسجد، مردم مجتمع می شوند و همه اموری که اسلام را به پیش می برد مطرح می شود؛

سیّد مظلومان یک وسیله ای فراهم کرد برای ملّت که بدون اینکه زحمت باشد برای ملت، مردم مجتمعند. اسلام مساجد را سنگر قرار داد و وسیله شد از باب اینکه از همین مساجد، از همین جمعیّت ها، از همین جمعات، از همین جمعه ها و جماعات، همه اموری که اسلام را به پیش می برد.(2)

مساجد، توجه مردم و هماهنگی بین آنها را ایجاد می کند؛

همین مساجد و همین روضه ها و همین روضه های هفتگی، همین ها توجه مردم را و همان هماهنگی را ایجاد می کند. اگر دولت های دیگر بخواهند هماهنگی بین تمام قشرها پیدا کنند میسور نیست برایشان. با صدها میلیارد تومان هم برایشان میسور نیست.(3)

مسلمین روزی چند مرتبه در مساجد اجتماع می کنند تا از احوال خود و مستضعفین مطلع شوند؛

اسلام دین سیاست است، دینی است که در احکام او، در مواقف او، سیاست به وضوح دیده می شود. در هر روز اجتماعات در تمام مساجد کشورهای اسلامی، از

ص: 57

شهرستان ها گرفته است تا دهات و قُرا و قصبات، روزی چند مرتبه اجتماع برای جماعت، و برای اینکه مسلمین در هر بلدی، در هر قصبه ای، از احوال خودشان مطلع بشوند؛ از حال مستضعفین اطلاع پیدا بکنند.(1)

مساجد بهترین سنگرها و مناسب ترین میدان تشکل و بیان مصالح مسلمین می باشند؛

مساجد بهترین سنگرها و جمعه و جماعات مناسب ترین میدان تشکل و بیان مصالح مسلمین می باشند.(2)

در سخنرانی های مساجد بارها معارف نماز همچون مسائل آن بازگو شود؛

در سخنرانی های دینی در مساجد و غیره بارها و بارها معارف نماز نیز همچون مسائل آن بازگو شود. نشانة دیگر آن است که در همة جای ها و ساختمان های عمومی و دولتی، نمازخانه ای در خور دیده شود و نماز گزاردن در همه جا برای همه، کاری در دسترس به شمار آید.(1)

تبلیغ سنّتی ما در مسجد بدیل ندارد؛

تبلیغ سنّتی ما

- که مسجد و منبر و سخنرانی روبه روست - بدیل ندارد؛ این را باید حفظ کنیم. این که شما بنشینید با یک نفر رو به رو صحبت کنید؛ نگاه شما به او بیفتد، نگاه او به شما بیفتد و نفس گرم شما به او برسد، این چیز خیلی خوبی است؛ این را باید حفظ کنیم.(2)

مساجد، مَدرَسِ تفسیر و حدیث و منبرِ معارف اجتماعی و سیاسی و کانون موعظه و پرورش اخلاق باشد؛

مساجد باید مَدرَسِ تفسیر و حدیث و منبرِ معارف اجتماعی و سیاسی و کانون موعظه و پرورش اخلاق باشد.(1)

در ماه مبارک، تربیت و تعلیم به تمام معنا و در همه بُعدهایش در مساجد باشد؛

باید در ماه مبارک تربیت و تعلیم به تمام معنا در همه بُعدهایش در مساجد باشد؛ در محافل دیگر باشد. مساجد را خالی نگذارید.(2)

تشکیل کلاس سوادآموزی در مساجد و بدون چشم داشت، علم و سواد را به مردم یاد دادن، یک جهاد است؛

برادران و خواهران نهضت سوادآموزی بدانند که در حال جهادند. به شهرها و روستاهای دورافتاده رفتن و درِ خانه ها را زدن و در مساجد کلاس تشکیل دادن و بدون چشم داشتِ احسنت و تشکری، علم و سواد را که ارزنده ترین هدیه هاست به مردم دادن، یک جهاد است.(3)

در مساجد باید مردم را انذار کنیم؛ باید آگاهی بخشی به مردم داد و روح معنویت را در میان آنها بیدار کرد؛

ما در مساجد و منابر، در مجالس قرآن و در همة اجتماعات دینی که مردم دارند، باید مردم را انذار کنیم. بحمدالله حرکت آگاهی بخشی سیاسی و اجتماعی و دید وسیع

ص: 60

سیاسی به مردم دادن، از پیش از انقلاب شروع شد؛ امروز هم هست و ادامه دارد و ادامه خواهد داشت. در کنار این آگاهی بخشی، باید روح معنویت را در مردم بیدار کرد. برای این کار، ماه رمضان بهترین فرصت است.(1)

حرکت قوای اسلامی برای سرکوبی کفار و وارد کردن آنها در [زیر] بیرق اسلام بوده است. همیشه در صدر اسلام مسجد مرکز حرکات و مرکز جنبش ها بوده است.(1)

هرگاه حرکت و بسیج نظامی مردم مطرح می شود، مساجد کانونند؛

امروز ... در هنگامی که حرکت و بسیج مردم مطرح می شود چه سیاسی و چه نظامی باز مساجد کانونند؛ این برکت مساجد است.(2)

ص: 62

ص: 64

نباید از خطری که از کمبود مسجد یا ضعف و نارسایی مساجد، جامعه را تهدید می کند، غافل بمانیم؛

هیچ یک از ما نباید و نمی توانیم خطری را که از کمبود مسجد یا ضعف و نارسایی مساجد، جامعه و جوانان و خانواده ها و نسل های آینده را تهدید می کند، غافل بمانیم.(1)

اداره مساجد با افت کیفی و کمّی نسبت به قبل از انقلاب مقتضای حق و مصلحت نیست؛

در دوره های پیش از انقلاب، عالمی به مسجد می رفت، نمازی می خواند و مسئله ای می گفت؛ در ایام مخصوص هم یک منبری دعوت می شد و سخنرانی می کرد. اگر امروز که روز حاکمیت اسلام و ارزش های اسلامی است. مساجد به همان شکل، بلکه در مواردی با افت کیفی و کمی اداره بشود، آیا این مقتضای حق و مصلحت است؟ آیا این پیشرفت است؟ پس «من استوی یوماه فهو مغبون»(1) یعنی چه؟(2)

مسجدی باز نیست و چندان نماز جماعتی برقرار نمی شود؟!... چرا باید در این شهر با این عظمت، با این همه هیاهوهای گوناگون از اطراف و اکناف، نغمه ی اذان در همه جای شهر شنیده نشود؟! اذان، علامت مسلمانی است. (1)

و تعلیمی و تبلیغی آن، نیازمند سلامت و امنیّت محیط آن و دور ماندن از منازعات و مناقشات داخلی در آن است.(1)

خطاست کسی خیال کند در مسجد فقط چند رکعت نماز می خوانند و بیرون می آیند؛

اگر کسی خیال کند که در مسجد، فقط چند رکعت نماز می خوانند و بیرون می آیند و این چه تأثیری دارد، خطاست. این طور نیست. (2)

این طور نباشد که اگر امام جماعتی بخواهد در مورد اجتماع مسلمین صحبت کند مورد طعن واقع شود؛

ان شاءالله، امیدوارم که موفق به این امر بشوید و مساجدمان برگردد به حال مساجد صدر اول، که این طور نباشد که توی مسجد اگر یک امام جماعتی، جمعه ای بخواهد یک کلمه ای بگوید که مربوط به اجتماع مسلمین است، مورد طعن واقع بشود: «این چرا این طور کرده است؟» بیایند و او را طعنش بدهند. این جور نباشد دیگر. طعن به آن [کسی ] وارد بشود که در امور مسلمین دخالت نمی کند، کناره گیری می کند، عزلت می کند. شما ببینید قضیه عزلت در اسلام اصلاً نبوده، اساس نداشته این عزلت _ و نمی دانم _ امور کناره گیری و رفتن کنار، و اصلاً کار به هیچ کار نداشتن، این در یک طوایفی بوده است غیر مسلمین، اما آمده است درمسلمین؛ یک وقت رسیده به آن جایی که «آقا خیلی آدم خوبی است، اصلاً توجه ندارد به اینکه فلان چیز چه جور می شود!» توجه نداشتن خودش جزء مدیحه بود!(3)

ص: 69

اگر مسجدی مسجد ضِرار شد و نتوانستیم آن را اصلاح کنیم، خرابش می کنیم؛

اگر مسجدی شد که این مسجد دعوتش دعوت فاسد شد، پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) خراب کرد «مسجد ضِرار» را، مسجدی که درست کرده بودند در مقابل پیغمبر(صلی الله علیه و آله وسلم)، و تبلیغات می کردند بر ضد اخلاق و بر ضد امثال ذلک؛ پیغمبر داد خرابش کردند. اگر مسجدی باشد که مسجد ضِرار باشد، مسجدی باشد که نتوانیم آن مسجد را اصلاحش کنیم، مسجدش [را] هم خراب می کنیم .(1)حاکم می تواند مساجد را در موقع لزوم تعطیل کند؛ و مسجدی که ضِرار باشد، در صورتی که رفع بدون تخریب نشود، خراب کند.(2)

این خسارت است که برخی در مساجد فلسفه تدریس می کنند ؛ مرکز فلسفه باید حوزه علمیّه باشد؛

مرکز فلسفه هم باید حوزة علمیّه باشد. یکی از بزرگترین خسارت هایی که ما کردیم، این بوده که مرکز فلسفة اسلامی از حوزة علمیه به مناطق مختلف منتقل شده است. بعضی از آقایانِ اساتید فلسفه، ماه رمضان پیش من بودند؛ می گفتند برخی از آقایانی که اصلاً اهلیّت ندارند، در مساجد فلسفه تدریس می کنند و ناقص و سطحی و به عمق نرسیده و جویده جویده مطالبی را دست افراد می دهند. این ها خسارت است؛ ما نباید بگذاریم این کار ادامه پیدا کند.(3)

پول گرفتن مسجد از مردم عیب ندارد، منتها مراقبت شود که به یک دستگاه پول سازی تبدیل نشود؛

من شنیده ام؛ بعضی از این مساجد کأنّه از این شوق و ذوق مردم [برای اعتکاف] استفاده می کنند، یک پول های زیادی از این کسانی که می روند می گیرند؛ این جور هم

ص: 70

نباید باشد. پول گرفتن از آنها عیب ندارد، بهتر همین است - کاری که مردم کمک مالی بکنند و اشتراک مالی پیدا کنند، اصلاً برکت پیدا می کند. از خصوصیّات پول مردم و کمک مردم، برکت داشتن است

- منتها مراقبت کنند که این به یک دستگاه پول سازی و مانند اینها تبدیل نشود.(1)

پخش صداهای آزاردهنده به ویژه در شب، کاری ناروا است؛

پخش صداهای آزاردهنده به ویژه در شب و هنگام آسایش مردم [از مناره های مسجد]، کاری ناروا و در مواردی خلاف شرع است.(2)

کنند این سنگرها را و بعد از خالی کردن این سنگرها، حمله کنند.(1)

دشمنان می خواهند روحانی مسجد را کنار بزنند تا مساجد خالی شود؛

شیطان ها از اطراف می خواهند ... آخوند [ها] مسجد را کنار بگذارند و یک کسی [را] که وضو ندارد و به هیچ چیز هم معلوم نیست اعتقاد داشته باشد، بیاورند آنجا پهلوی آخوند و نگذارند این نمازش را بخواند و خالی کنند این سنگرها را.(2)

آنهایی که می خواهند نقشه بکشند و شما را دور کنند از مساجد، دشمن های شما هستند؛

آنهایی که می خواهند نقشه بکشند و شما را دور کنند از مساجد، دور کنند از مراکز تعلیم و تربیت، آنها دشمن های شما هستند.(3)

می خواهند مساجد، این سنگرهای اسلامی و محل تهییجِ قیام بر ضد ظلم را از دست شما بگیرند؛

مسجد یک سنگر اسلامی است و محراب محل جنگ است، حرب است. این را می خواهند از دست شما بگیرند ... مسجد یک محلی بود که مردم را به نهضت و به قیام بر ضد ظلم تهییج می کرد. اینها می خواهند این سنگر را بگیرند.(1)

دشمنان به منظور ضربه زدن به وحدت اسلامی، برای ساختن مسجد ضرار پول خرج می کنند؛

امروز در دنیا، برای ساختن مسجد ضرار، پول خرج می شود. برای ساختن دستگاه ها و ایجاد پایگاه هایی به مقصود و منظور ضربه زدن به وحدت اسلامی و ایجاد درگیری و اختلاف بین فرق اسلامی، پول خرج می شود. اشخاصی مثل شیطان هستند که همان گونه که او به پروردگار عالم عرض کرد: «لاغوینّهم اجمعین»(2) و وجود خود را وقف اغوا و اضلال بندگان خدا کرد، این ها هم وجود خود را برای ایجاد اختلاف، وقف کرده اند. متأسفانه در همه و یا اغلب کشورهای اسلامی، کسانی با تکیه به سیاست های امریکا، همین کار را می کنند.(3)

مردم، مساجد را با حضور در نمازهای جماعت رونق بخشند؛

مردم، مساجد را با حضور در نمازهای جماعت که بهترین شیوة نمازگزاردن است، رونق بخشند. (1) سزاوار است که ملّت عزیز ایران، نقش این شعائر را همواره به یاد داشته باشد. (2)

حضور در مساجد و نماز جماعت را به جوانان توصیه می کنم؛

من به جوانان توصیه می کنم نماز جماعت را، حضور در مساجد...را... جدی بگیرید.(3)

جوان ها این دل های نرم را، این دل های نورانی را مغتنم بشمرند. در سنین بالا کمتر پیش می آید، برای جوان ها بیشتر پیش می آید. این دل ها را حفظ کنید. نماز اول وقت، حضور در مساجد، تلاوت قرآن، انس با قرآن، انس با ادعیة وارده از اهل بیت(علیهم السلام) _که گنجینة معارف اسلامی است_ را مغتنم بشمرید.(4)

و نهضت اسلامی عظیم را حفظ نموده و به پیش ببرند؛ و ملّت شریف با اجتماعات خود قطع طمع اجانب و مفتخوار را بنمایند.(1)

جوان هایی که شب های قدر در مساجد گرد هم آمدند، این رابطه را حفظ کنند؛

آن جوان هایی که شب های قدر در مساجد، حسینیه ها و حرم های مطهر گرد هم آمدند، گریه کردند، دعا خواندند، قرآن سر گرفتند، احیاء گرفتند و دل هایشان را با نور محبت الهی نورانی کردند، این رابطه را حفظ کنند، که از آن بهره مند خواهند شد. إن شاء الله در طول زمان، در سال های دیگر، روز به روز این رابطه بیشتر خواهد شد؛ انسان از این راه هست که به کمال مطلوب و غایت خلقت خود دست خواهد یافت. موفقیت در همة میدان های زندگی هم به همین وابسته است.(2)

انسان چقدر لذت می برد که می بیند به ابتکار مردم، افطارهای بی نام و نشان در مساجد داده می شود؛

این افطاری هایی که در شهرهای مختلف انسان می شنود که افراد خیّر در مساجد، در معابر عمومی جمع می شوند، افطاری فراهم می کنند، مردم افطار می کنند، کارهای بسیار خوبی است؛ مایة صفا و صمیمیت و نزدیکی و در واقع حقّ ماه رمضان را ادا کردن است، که یکی از حقوق ماه رمضان، همین نیکی به برادران، همراهی با نزدیکان، با برادران مسلمان و کمک به یکدیگر است.(3)

انسان چقدر لذت می برد که می بیند در شب ولادت امام مجتبی(علیه السلام) در نیمة ماه رمضان، بالای سر یک نانوائی تابلو زده اند که امشب به عشق امام حسن(علیه السلام)، نان از این نانوائی صلواتی است؛ هرکه می خواهد بیاید نان ببرد. این انفاق هایی

که در افطارها _

ص: 75

افطارهای بی نام و نشان، افطارهای در مساجد _ به وسیلة همین گونه کارهای ابتکاری مردم ما دادند، این یک درس ... است، یک تمرین ... است. بر خود سخت بگیریم، به دیگران انفاق کنیم.(1)

مساجد را در دهه فجر فعال کنید؛

رابعاً، مساجد را در این دهه [فجر] فعال کنید. آقایانی از روحانیّت مبارز هم در اینجا هستند، که می توانید از آن ها کمک بگیرید. البته هر سال مراسمی هست؛ اما تأمین کنندة آن مقصودی که در ذهن خود آقایان بوده و ما هم به همان مقصود نظر داریم، نبوده و یا کمتر بوده است. بعضی از مساجد، خوب بوده و بعضی هم خوب نبوده است. مساجد عمدة شهرها تهران و بقیة شهرستان ها باید فعال بشوند. سخنرانی و دعوت از مسئولان را کنار بگذارید. سخنرانی کوتاه باشد. یک نفر که بیاید، ده دقیقه یا بیست دقیقه صحبت بکند، بس است.(2)

باید قدر مساجد را دانست. باید در مساجد حضور پیدا کرد.(1) مساجد و محافل دینیه را ... هر چه بیشتر گرم و مجهز نگه دارید.(2)

همة مردم، به خصوص جوانان را به پر کردن مساجد و گرم نگهداشتن مراسم عزاداری توصیه می کنم؛

این جانب همة مردم - به خصوص جوانان - را به پر کردن مساجد و حضور در نمازهای جمعه و جماعت و گرم نگه داشتن مراسم عزاداری سالار شهیدان حسین بن علی(علیه السلام) توصیه می کنم.(3)

حمایت از فیلمهایی که صفوف جماعت و آنها که از کار دست کشیده و به مسجد می روند را نشان می دهند ؛

نمایش نماز جماعت مهجوری با جمع معدودی آن هم از فرسودگان بی نشاط، ترویج نماز جماعت نیست، همچنان که پخش صدای اذان از رسانه های صوت و تصویر، کافی نیست. جوان های ما هزاران صف جماعت پر شور و حال در سراسر کشور تشکیل می دهند، مردم زیادی از آنان که فیلم های سینمایی در گزارش واقعیت های زندگی آنان ساخته می شود، اهل نماز و نیاز و تهجّدند، حنجره های بسیاری از روی ایمان و تعبّد در هنگام اذان، صدا به این سرود معنوی بلند می کنند، گروه های انبوهی در هنگام نماز از کار روزانه دست کشیده به مسجد رو می آورند، اینها می تواند در ساخت های هنری، چهرة زیبا و ترغیب کنندة این فریضة نجات بخش را به همه نشان دهد.(1)

در همة بناهای عمومی و جای هایی که مردم در آن گرد می آیند مسجد بنا شود؛

در همة بناهای عمومی و جای هایی که همواره به طبع حال، مردمی در آن گرد می آیند مانند فرودگاه ها و ایستگاه های قطار و بندرها و عزیمت گاه های خودروهای همگانی و ادارات دولتی و بوستان های شهری و مانند اینها نمازخانه ها یا مساجدی بنا کنند.(1)

در جاده های بیابانی مسجد به قدر کافی ساخته شود؛

در میان جاده های بیابانی، مسجد به قدر کافی ساخته شود.(2)

در شهرهای سر راه، در بیست و چهار ساعت، مسجد باز و آماده وجود داشته باشد؛

در شهرهای سر راه در همة بیست و چهار ساعت، مسجد باز و آماده وجود داشته باشد.(3)

ائمة جماعات، مساجد را محکم نگه دارند و فعّال تر کنند؛

ائمة جماعت باید این مساجد را محکم نگه دارند.(1) ائمة محترم جماعات، مساجد را از همیشه فعّال تر کنند.(2)

برنامه هایی در پیش دارید.(1)

مسئولین مساجد مراقب باشند برنامه های جنبی جوری نباشد که با خلوت معتکفین منافات پیدا کند؛

اگرچه که اجتماع هزاران نفر در جاهای مختلف یک فرصت خوبی است و شنیده ایم بعضی از مسئولین مساجد، در این فرصت ها برنامه های جمعی می گذارند که مثلاً افراد، بیشتر استفاده بکنند؛ لکن من می خواهم عرض بکنم این برنامه های جنبی مراکز اعتکاف، جوری نباشد که با خلوت هرکدام از معتکفین منافات پیدا کند.(2)

شایسته ای برقرار گردد. (1)

روحانی مسجد با همکاری بسیج، کانون های فرهنگی-هنری مساجد را مؤثر کنند؛

من سفارش می کنم که کانون های فرهنگی - هنری مساجد را فراموش نکنید؛ البته با همکاری بسیج ... روحانی مسجد ...با همکاری بسیج، این کانون های فرهنگی - هنری مساجد را مؤثر کنید، برایش کار کنید. بنشینید فکر کنید، مطالعه کنید و سخنی که متناسب با نیاز آن جوانی است که آنجا حضور پیدا می کند، فراهم کنید. مطالعه کنید. کتاب هایی وجود دارد که می شود از این کتاب ها استفاده کرد. کتاب هایی هست؛ بروید بپرسید، تحقیق کنید از کسانی که اهلش هستند. خودتان را مجهز کنید، مسلّح به سلاح معرفت و استدلال کنید، بعد به این کانون های فرهنگی - هنری بروید و پذیرای جوان ها باشید. (2)

بخوانید. در مراسم دینی مسجد و تبلیغات آن شرکت کنید. در مراسم دعا و قرآن و مراسم مذهبی شرکت کنید. (1)

با امام جماعت و عبادت کنندگان مسجد، صمیمی باشید و این صمیمیت را بیشتر کنید؛

با امام جماعت مسجد، با عبادت کنندگان مسجد و با مؤمنینی که در مسجدند، برادرانه صمیمی باشید - که بحمدالله هستید - و آن را حفظ کنید و بیشتر کنید.(2)

شما و امام جماعت مشترکاً مسجد را حفظ کنید؛

شما و امام جماعت آن مسجد - هر کس که هست - مشترکاً مسجد را حفظ کنید.(3)

حضور روحیه های بسیجی باید محیط مسجد را زنده، پرنشاط،آینده پو و لبریز از امید سازد؛

حضور جوانان و روحیه های بسیجی باید محیط مسجد را زنده و پرنشاط و آینده پو و لبریز از امید سازد.(4)

طراز، وظیفه ای ذاتی و طبیعی دارند.(1)

حوزه های علمیه و مراکز رسیدگی به امور مساجد در همه جا باید امامان جماعت را یاری دهند؛

امامان جماعت باید آماده سازی خویش برای طبابت معنوی را وظیفة حتمی خود بدانند و مراکز رسیدگی به امور مساجد و حوزه های علمیه در همه جا ... [امامان جماعت] را یاری دهند.(2)

علمای دینی و فضلا، امامت مسجد را وظیفه ای بزرگ بشمرند؛

علمای دینی و فضلا ... امامت در مسجد را نیز وظیفه ای بزرگ بشمرند.(3)

علمای دینی و فضلا به عمران معنوی مساجدی که در آنها نماز جماعت اقامه نمی شود، بپردازند؛

علمای دینی و فضلایی که در بخش های گوناگون دولتی به خدماتی اشتغال دارند، شایسته است که به عمران معنوی مساجدی که در آنها نماز جماعت اقامه نمی شود، بپردازند.(4)

فضلایی که در بخش های گوناگونِ دولتی مشغولند، امامت در مسجد را وظیفه ای بزرگ بشمرند؛

علمای دینی و فضلایی که در بخش های گوناگونِ دولتی به خدماتی اشتغال دارند،

ص: 84

... امامت در مسجد را نیز وظیفه ای بزرگ بشمرند.(1)

فضلایی که برای فراگیری علم به قم رفته اند به شهرهای خود بروند و مساجد را آباد کنند؛

[فضلایی که برای فراگیری علم به قم رفته اند] بیایند هجرت کنند، یا اگر هم به کلّی نمی آیند، در ایام خاص بیایند. سالی دو ماه، سه ماه، چهار ماه اینجا بیایند. بین مردم بروند، به روستاها بروند، به شهرها بروند، مساجد را آباد کنند. بنابراین مسئلة علم، مسئلة مهمی است.(2)

باشید، مسجد هم بروید. مساجد را هم تعمیر کنید.(1)

مسجدِ دانشگاه ها و مدارس، جایگاه امن و صفا باشد؛

در دانشگاه ها و دیگر مراکز انسانی انبوه، مسجد می تواند جایگاه امن و صفا باشد، و امام جماعت، غمگساری و راهنمایی و همدلی را در کنار اقامة نماز، در آن مهبط رحمت و هدایت الهی به نمازگزاران هدیه کند.

مجامع دانشجویی و دانش آموزی در آن صورت، جذّاب ترین مرکز تجمع خود را مسجد دانشگاه و مدرسه خواهند یافت و پایگاه تقوا، پایگاه فعّالیت جوانان خواهد شد.(2)

ص: 86

ص: 88

خدمتگزاران به شریعت مطهره را نموده ام. لازم است ملّت معظم بداند که اگر خدای نخواسته خللی در موقعیت این جماعت - که پاسداران اسلام و قرآن هستند - وارد شود، اجانب چپاولگر به آمال خود خواهند رسید و رشتة امور از دست خواهد رفت. روشنگری این قشر محترم بود که ملّت را با روحیة اسلامی به هیجان آورد. خدمت این طبقه را نباید فراموش کرد و اکنون نیز با کمک این طبقه است که در تمام کشور، اوضاع رو به آرامش است. (1)

امروز اسلام به شما ائمة جماعات که شاخص و اولی هستید، سپرده شده است؛

روحانیون در هر جا که هستند، چه ائمة جمعه و چه ائمة جماعات و چه کسان دیگری که مشغول شغل روحانی هستند، اسلام امروز به ملّت ما و به شما که شاخص هستید و اولی هستید سپرده شده است. ما امروز همه پاسدار اسلام هستیم.(2)

امروز اسلام در دست ائمة جماعت و دیگر روحانیون امانت است؛

روحانیون در سرتاسر کشور، چه جوان ها که در میدان ها می روند و فداکاری می کنند و چه آن هایی که در مدارس مشغول تحصیل علوم هستند و چه آنهایی که مشغول به تدریس هستند و چه آنهایی که ائمة جمعه و جماعات هستند و چه آنهایی که در دادگاه ها و مقامات قضایی هستند و چه آنهایی که در کمیسیون ها و جاهای دیگر هستند، توجه کنند که اسلام در دست شما طایفة بالخصوص امانت است. (3)

مسجد است؛

روحانی پرهیزگار، خردمند، کارشناس و دلسوز در مسجد، همچون پزشک و پرستار در بیمارستان، روح و مایة حیات مسجد است.(1)

ائمة جمعه و جماعت پدر ملّت هستند؛

ائمة جمعه، ائمة جماعت، روحانیون محترم، اینها باید توجه به این معنا داشته باشند که اینها پدر هستند از برای ملّت. (2)

آنچه مردم را مجتمع می کند همین ائمة جماعت و جمعه هاست؛

آنچه مردم را مجتمع می کند همین ائمة جماعت و جمعه هاست. شما در کرمان و دیگران در سایر شهرها سعی کنید مسائل خودتان را مطرح کنید و با یکدیگر تفاهم داشته باشید، مردم هم که در صحنه حاضر و ناظرند، دیگر هیچ ترسی نیست.(3)

مدیریت محتوایی و معنوی مسجد بر دوش روحانی مسجد است؛

مدیریت محتوایی و معنوی مسجد... بر دوش روحانی مسجد است.(4)

چشم و گوش و همه هوش مردم به امام جماعت توجه دارد؛

من در جوانی در یکی از شهرهای اینجا وقتی که رفتم دیدم که - محلات، محلات معروف رفتم دیدم که - مردم اینجا صالحند. فرق دارند با جاهای دیگر. خوبند مردمشان. کم در آنها پیدا می شود که منحرف باشد. بعد که توجه پیدا کردم دیدم که عالم آنجا - آن وقتی که من بودم - عالم آنجا عالم خوب، علمای آنجا علمایی بودند که خیلی خوب بودند. مردم چشمشان و گوششان و همه هوششان توجه دارد به اینکه این آقا! این امام جماعت، این چه جور است. (1)

ضعیف شده است؛ ما باید این ها را علاج کنیم.(1)

با روحانیونی که در یک اداره ای مشغول کار می شوند، در حالی که پیش نماز مسجد هم هستند، مخالفم؛

من با روحانیونی که در یک اداره ای مشغول کار می شوند، در حالی که پیش نماز فلان مسجد هم هستند، مخالفم؛ چون یک روز در هفته، دو روز در هفته، سه روز در هفته برای اقامة نماز جماعت به مسجد نمی روند. می گوییم چرا؟ می گوید گرفتار شدم؛ سرم شلوغ بود. یا می رود نماز، ولی دیر می رود؛ مردم در صف جماعت منتظر نشسته اند؛ حالا آقا بعد از مدتی دوان دوان می آید؛ گاهی یک کیف سامسونت هم دستش است! من با این روش موافق نیستم.(2)

اگر ائمة جماعت وظایفی که محول به آنهاست را فراموش کنند، کم کم ملّت از آنها جدا می شوند؛

چنانچه بین روحانیون، تمام طبقاتی که روحانیّت شامل آنهاست، از علما و فقها، از محصلین، از خطبا، ائمة جماعت، همه اینها، اگر آن وظایفی که محوّل به خودشان است، آن وظایف را فراموش کنند، و یک راه دیگری که محوّل به آنها نیست بروند، این هم یک خلاف نظمی است، و این خلاف نظم موجب این می شود که اولاً شما را در بین ملّت یک جور دیگری، غیر از آنکه واقعیت هست معرفی کنند و ملّت را از شماها کم کم جدا کنند. همین مسئله ای که در اوایلی که رضا خان آمد و کودتا کرد و بعد مستقر شد، همان برنامه ها دارد حالا شروع می شود.(3)

ص: 93

اگر ائمة جماعات در عمل شخصی کوتاهی کنند، ایمان مردم به روحانیت و اسلام سست خواهد شد؛

آقایانی که در شهرها به تدریس، یا امامت جمعه، یا امامت جماعات ، یا منبر مشغولند ... [بدانند] اگر خدای نکرده ما در تکلیف [شخصی درعمل] ... سستی کنیم و کوتاهی بخرج بدهیم، ایمان مردم به معنویت روحانیّت سست خواهد شد.(1) اگر خدای نخواسته در منبر شما چیزی بگویید که خودتان عاملش نیستید و مسجد چیزی بگویید که خودتان بر خلاف او عمل می کنید، مردم دلهاشان از شما منصرف می شود و این کم کم موجب شکست اسلام می شود و این به عهده همة ماست .(2)

منش روحانی مسجد نباید فرماندهی باشد و با امر و نهی و پسرو و پیشرو رفتار کند؛

منش روحانی نباید فرماندهی باشد؛ هرچند تشریفات فرماندهی اصلاً مردمی محض است. شما فرض کنید در فلان محلة تهران یا هر شهر دیگری پیش نماز یک مسجد هستید. پیش نماز یک مسجد چگونه رفتار می کند؟ با امر و نهی و پسرو و پیشرو رفتار می کند؟ اگر بکند، مردم به نمازش نمی آیند. (3)

نباید بین روحانی و بسیج مسجد، اختلاف به وجود آید؛

بد است که بین روحانی مسجد و بسیج مسجد، اختلاف به وجود بیاید.(4)

ائمة جماعات بر سر یک چیزهایی که مربوط به نفسانیت است نزاع نکنند؛

به مردم، به دستجات مختلف، به همة ائمة جمعه، ائمة جماعات، روحانیون سراسر

ص: 94

کشور و سایر قشرها این معنا توصیه بشود که در سر یک چیزهایی که مربوط به نفسانیت است نزاع نکنند. آن طور نیست که بعضی نزاع ها مربوط به اسلام باشد، به خدا باشد. برای خدا انسان نمی شود اهانت کند به مؤمن، برای خدا انسان نمی شود که کشف ستر مؤمن بکند، این ها همه برای این است که نفسیت انسان این جوری است.(1)

روحانی از طرف خدا، تمام است. شما در زمان محمّدرضا و رضا عذر داشتید که ما چه بکنیم؟ ما که با دست خالی نمی توانیم به جنگ مسلّحانه اینها برویم. مردم هم که به ما گوش نمی دهند که ما حرف بزنیم. حرف ها را هم نمی گذارند گفته بشود. اینها عذرهایی بود که در آن وقت بود، لکن امروز این عذر هست؟ پیش خدا پذیرفته است؟ امروز گویندگان، نویسندگان، علما، در هر جا که هستند، پذیرفته است از آنها که این انقلاب اسلامی به اینجا که رسیده، دیگر ما بی طرف باشیم، کنار برویم؟(1)

ائمة جماعات توجه داشته باشند که اگر دخالت های بیجا انجام دهند، جمهوری اسلامی لکه دار می شود؛

همه آقایانی که در هر جای از این کشور هستند و صدای من را می شنوند، چه از طبقة علما و ائمة جماعات و جمعه و چه از طبقة خطبا - که آنها هم از علما هستند - و کسانی که در بلاد - از روحانیون - متصدّی این امور هستند، توجه به این معنا داشته باشند که امروز آبروی جمهوری اسلامی به دست شما بسته است. اگر - خدای نخواسته - یک دخالت های بیخود و بیجا، یک کارهایی که از روحانیون صحیح نیست، انجام بدهید، این جمهوری اسلامی لکه دار می شود.(2)

اگر ائمة جماعت، قدم و کلامی بر خلاف مصالح اسلام بردارد، معاقب است؛

اگر ائمة جمعه و ائمة جماعت و کسانی که در این جمهوری اسلامی از روحانیین مشغول یک کاری هست، اگر - خدای نخواسته - یک قدمی، یک کلامی بر خلاف مصالح اسلام بردارد، معاقب است....متصدیان همة امور که مشغول به خدمت هستند، اگر - خدای نخواسته - یک خلافی در کار باشد و لو اشتباهاً باشد، باید با کمال دقّت

ص: 96

ملاحظه کنند و مداقه کنند که مبادا یک مطلبی واقع بشود بر خلاف آنچه که باید واقع بشود.(1)

ائمة جمعه و جماعات کوشش فرمایند از هر سخنی که موجب نگرانی و تفرقه شود خودداری نمایند ؛

ائمة جمعه و جماعات

- ایّدهم الله تعالی - در خطبه ها و منابر و سایر گویندگان کوشش فرمایند که آرامش در کشور برقرار باشد و از هر سخنی که موجب نگرانی مردم و تفرقه شود خودداری نمایند.(2)

اگر از مسئول دولتی مطلبی که بر خلاف ذائقة شما یا اسلام است صادر شود، تضعیف نکنید، نصیحت کنید؛

ائمة جماعات ... توجه به این معنا داشته باشند که ... مأمورینی که از دولت می آیند، در همه جا، مأمورین دولت اسلامی هستند. اگر - خدای نخواسته - از یک مأمور که من حیث اینکه درست اطلاع بر مسائل ندارد یا اشتباه می کند، یک مطلبی که بر خلاف ذائقه شماست یا بر خلاف مسائل اسلامی است، از او صادر بشود، مقابله نکنید، تضعیف نکنید، او را نصیحت کنید.(3)

و داشته اند، و کارشناس های آنها در این بلاد اسلامی با شکل های مختلف آمده اند و مطالعه کرده اند و بررسی کرده اند، این را یافتند که توده های مسلمین با روحانیین نزدیکند، و روحانیین در آنها نفوذ دارند. در هر شهری ملّای آن شهر، امام جماعت آن شهر با مردم روابط دارد و مردم از او حرف شنوی دارند، پس اگر بخواهند این ملّت را بشکافند و تحت سلطه بیاورند باید مردم را از این روحانیین جدا و آنها را از آنها جدا کنند.(1)

انحراف ائمة جماعات موجب می شود مخالفان دائماً انحرافات را بگویند و مردم را نسبت به علما اغفال کنند؛

امانت [اسلام] به دست ماهاست چنانچه به این امانت خیانت بکنیم؛ خیانت به اسلام است خیانت به احکام نورانی خداست؛ و خیانت به ملّت های ضعیف است... روحانیون در سرتاسر کشور...و چه آنهایی که ائمة جمعه و جماعات هستند و چه آنهایی که در دادگاه ها و مقامات قضایی هستند و چه آنهایی که در کمیسیون ها و جاهای دیگر هستند، توجه کنند که... انحراف شما ولو بعضی از شما موجب می شود که اشخاصی که با شما و با اسلام دشمن هستند با قلم های خودشان و گفتار خودشان به شما حمله کنند و یک مطلب را بزرگ کنند: مجاهدات شما یک کلمه از آن گفته نشود، لکن انحراف شما دائماً گفته بشود و به گوش مردم خوانده بشود؛ مردم را از مجاهدات شما اغفال کنند.(2)

ائمة جماعت ... مانند اصحاب معروف ائمه(علیهم السلام) در کیفیت و کمیّت نمازهای فریضه و نافله سرمشق دیگران باشند.(1)

اگر امام جماعت،آقای وارسته ای باشد و توجه به دنیا نداشته باشد، مردم از او تبعیّت می کنند؛

اگر این امام جماعت و آقا، آقای وارسته ای باشد، توجه به دنیا نداشته باشد، توجه به خدا داشته باشد، مردم تبعیت از او می کنند. از این جهت یک تکلیف زاید بر همه تکالیف به عهدة طبقه روحانیین است. (2)

ائمة جماعت خیلی توجه داشته باشند که ترک اولی نکنند؛

آنهایی که مخالفند با روحانیّت، می خواهند که یک نقطه ضعفی پیدا بکنند، این نقطه ضعف را بزرگ بکنند. اگر فرض کنید که از یک کسی که متکفّل قضا هست یا از کسی که متکفّل یکی از امور اجرایی - مثلاً - اگر هست، بخواهد یا حتّی از ائمة جمعه و جماعت اگر یک وقت یک چیزی که به خیال آنها خلاف است یا ترک اولی هست، بدانند، این را بزرگش می کنند، دامن به آن می زنند، روی همین مقصدی که دارند که این طایفه وجة خودشان را از دست بدهند. آقایان باید این معنا را هم خیلی توجه بکنند که - خدای نخواسته - از بعض - مثلاً - جوان ها، از بعض طلبه های جوان، از بعض علمای جوان، یک وقت یک چیزی که بر خلاف مذاق است و - خدای نخواسته - بر خلاف شرع است این، پیدا نشود که اسباب دست بشود برای آنهایی که می خواهند نگذارند این کشور آرام باشد.(3)

ص: 99

خطاکاران را تربیت کنند و کجی ها را راست فرمایند که این شیوه انبیای عظام و اولیای خداوند است. و تأثیر موعظه حسنه در نفوس بسیار زیادتر است از عیبجویی و بدگویی، و ممکن است قلم ها و زبان های عیبجو در بعضی از نفوس عصیان بیاورد و به جای اثر مثبت و نیکو اثر منفی و بد به جا گذارد و به جای اصلاح، موجب افساد شود. باید حضرات اعلام بدانند که با وجود اشتباه و خطا در متصدّیان امور آثار نیک و مثبتی که در کشور به دست متصدّیان و به کمک ملّت عزیز انجام گرفته بسیار بیشتر است از اشتباهات و خطاها، و چنانچه تمام قلم ها و زبان ها به ارشاد آنان به کار افتد و با دیده رحمت و سنّت انبیاء(علیهم السلام) با آنان رفتار شود، بزودی با تأیید خداوند رحمان، امور اصلاح و نقیصه ها مرتفع می شود.(1)

هم همین طور است. البته در درجة اول مسجد، بعد هم در درجة بعد، جلسات مذهبی و عرفیات فراوانی که ما در این زمینه بحمدالله داریم. این اولین وظیفة ماست و این را باید قدر بدانیم.(1)

ائمة جماعت در تحصیل شرایط نمازِ مقبول مجاهدت بلیغ کنند؛

ائمة جماعت و کسانی که در عمل، خود مقتدای دیگرانند، در تحصیل شرایط نمازِ مقبول مجاهدت بلیغ کنند.(2) ائمة جماعت ... نماز را که ده ها سال پیش از انقلاب در کشور ما مورد بی مهری و تهاجم تبلیغات گوناگون قرار گرفته بود، در کیفیتی شایسته همگانی کنند.(3)

احوال پرسی نماید؛ اگر مشکلی دارند، در آن حدّی که برایش میسّر است، برطرف کند، نه این که پادوی کارهای خدماتی مردم بشود - در بعضی از مساجد، چنین چیزهایی وجود دارد که قطعاً غلط است - در آن جا بنشیند، مردم به او مراجعه بکنند، درد دل بکنند، خودش را بر مردم عرضه کند، در معرض مراجعات مردم قرار بدهد؛ نماز را که تمام کرد، برای مردم مسئله و تفسیری بگوید، حرفی بزند و بلند شود، بیرون برود؛ یعنی این طور، ساعتی از وقت خودش را در این جا صرف بکند.

به نظر من، این طور پیش نمازی، یک فرد خیلی مفید و مؤثر و با برکت و جلب کنندة عواطف است. در سایة چنین پیش نمازی ای است که وقتی او به آن کسانی که با مسجدش سروکار و رفت وآمد دارند؛ حتی کسانی که وقت هم نمی کنند به مسجد بروند، اما دورادور می دانند و از دیگران شنیده اند که این آقا، چه آقای خوبی است، اشاره کند که فلان کار باید انجام بگیرد، نه بودجه می خواهد، نه قدرت قانونی می خواهد و نه بخش نامه لازم دارد؛ آن کار طبق نظر و گفتة او انجام خواهد گرفت.(1)

رفتار ائمة جماعت با مردم باید رفتار پدرانه و برادرانه باشد؛

ائمة جمعه، ائمة جماعت ... با مردم باید سمت پدری داشته باشند، اینها با مردم باید رفتارشان رفتار پدرانه باشد. بین خودشان برادر باشند، رفتار، رفتار برادری باشد.(2)

پیش نماز باید ابرویش گشاده و با مردم و جوانان مرتبط باشد؛

به عنوان آخوندی، دست ما گشاده نیست؛ اما ابرویمان که می تواند گشاده باشد. بنده خودم سال ها پیش نمازی کرده ام؛ می دانم انسان چگونه باید با مردم رفتار کند. وقتی نماز تمام می شد، برمی گشتم رو به مردم می نشستم. تسبیحات حضرت زهرا را

ص: 103

هم که می گفتم، افراد می آمدند و می دیدند راه باز است. جوان می آمد، مزلّف می آمد، بازاری می آمد، ریش دار می آمد، بی ریش می آمد. آن زمان، پوشیدن پوستین های وارونه در میان جوان های بیتل مد شده بود. یک روز رفتم نماز، دیدم یکی از همین جوان های آلامد که موهایش را روغن زده، آمده و صف اول کنار متدیّنین و بازاری های خوب و افراد محاسن سفید نشسته. احساس کردم این جوان با من حرفی دارد. نشستم و به او پاسخِ نگاه دادم؛ یعنی اجازه دادم بیاید حرفش را بزند. جلو آمد و گفت آقا! من صف اول بنشینم، اشکال دارد؟ گفتم نه، چه اشکالی دارد؟ شما هم مثل بقیه. گفت: این آقایان می گویند اشکال دارد. گفتم: این آقایان بیخود می گویند! این جوان، دیگر از این مسجد پا نمی کِشد. این جوان، دیگر از این پیش نماز دل نمی کند. همین طور هم بود؛ از ما دل نمی کندند. بنده وقتی مسجد می رفتم، در میان صد نفر، اقلاً نود نفرش جوان ها بودند. بنده هیچ چیز خاصی نداشتم؛ نه یک مایة آنچنانیِ معنوی، نه یک مایة دنیوی؛ اما با مردم بودم.(1)

با روی خوش و مدارا، پذیرای جوان ها باشید؛ حتی اگر ظاهر زننده ای داشته باشند؛

[شما ائمة جماعت] پذیرای جوان ها باشید. با روی خوش هم پذیرا باشید؛ با سماحت، با مدارا. فرمود: «و سنّه من نبیّه»، که ظاهراً عبارت است از «مداراه النّاس»؛ مدارا کنید. ممکن است ظاهر زننده ای داشته باشد؛ داشته باشد. بعضی از همین هایی که در استقبالِ امروز بودند و شما - هم جناب آقای مهمان نواز، هم بقیة آقایان - الان در این تریبون از آنها تعریف کردید، خانم هایی بودند که در عرف معمولی به آنها می گویند «خانم بدحجاب»؛ اشک هم از چشمش دارد می ریزد. حالا چه کار کنیم؟ ردش کنید؟ مصلحت است؟ حق است؟ نه، دل، متعلق به این جبهه است؛ جان، دلباختة به این

ص: 104

اهداف و آرمان هاست. او یک نقصی دارد. مگر من نقص ندارم؟ نقص او ظاهر است، نقص های این حقیر باطن است؛ نمی بینند. «گفتا شیخا هر آنچه گویی هستم / آیا تو چنان که می نمایی هستی؟» ما هم یک نقص داریم، او هم یک نقص دارد. با این نگاه و با این روحیه برخورد کنید. البته انسان نهی از منکر هم می کند؛ نهی از منکر با زبان خوش، نه با ایجاد نفرت.(1)

امامان جماعت در صورت کهولت سن، برای ارتباط با جوانان، در کنار خود فضلای جوان را به کار گیرند؛

امامان محترم جماعت اگر خود بر اثر کهولت و غیره نمی توانند وظیفة رابطه و انس و راهنمایی را برای نمازگزاران به ویژه جوانان فراهم کنند، در کنار خود فضلای جوان و پرنشاط را به کار گیرند و آنان را در کار با خود شریک سازند.(2)

یا گروه سیاسی، یا سیاست بازان حرفه ای؛ این مطلقاً مورد نظر نیست؛ بلکه به معنای آگاهی سیاسی، قدرت تحلیل سیاسی، داشتن قطب نمای سالم سیاسی که جهت را درست نشان بدهد. گاهی ما طلبه ها اشتباه می کنیم؛ قطب نمای ما درست کار نمی کند و جهت یابی سیاسی را درست نشان نمی دهد. این، چیزی نیست که به خودی خود و یک شبه به وجود بیاید؛ نه، این مُزاولت در کار سیاست لازم دارد؛ باید با مسائل سیاسی آشنا شوید، حوادث سیاسی کشور را بدانید و حوادث سیاسی دنیا را بدانید. طلبه ها امروز به این ها نیاز دارند. یک گوشه ای نشستن، سر خود را پایین انداختن، به هیچ کار کشور و جامعه کاری نداشتن و از هیچ حادثه ای، پیشامدی، اتفاق خوب یا بدی خبر نداشتن، انسان را از جریان دور می کند. ما مرجع مردم هم هستیم؛ یعنی مورد مراجعة مردمیم و اگر خدای نکرده یک علامت غلط نشان بدهیم، یا یک چیزی که مطلوب دشمن است بر زبان ما جاری بشود، ببینید چقدر خسارت وارد می کند. بنابراین، یک وظیفة مهمی که امروز ماها داریم، ارتباط با سیاست است. کناره گیری از سیاست درست نیست و کار روحانی شیعه نیست.(1)

ائمة جماعت باید مستقیم باشند تا بتوانند دیگران را مستقیم کنند؛

ائمة جماعت باید مستقیم باشند تا بتوانند مستقیم کنند دیگران را. بنابراین، ما باید وظیفه خودمان را که بزرگترین وظیفه است، بدانیم، و بعد از اینکه مطلبمان حق است، مستقیم باشیم در این مطلب حق. اشکالی در کار نیست که مطلب ما حق است؛ ما به حق هستیم؛ ما در مقابل باطل هستیم؛ رژیم شاهنشاهی باطل بود و شما در مقابل رژیم شاهنشاهی ایستادید، پس شما حق هستید؛ در مقابل باطل ایستاده اید؛ استقامت می خواهد. تا استقامت در کار نباشد، نمی توانید به پیروزی نهایی برسید. ما بین راه هستیم الآن. این طور نیست که ما صددرصد پیروز شدیم. ما یک سدّی را شکستیم؛

ص: 106

شماها شکستید؛ قدرت ملّت شکست؛ اسلام شکست؛ قرآن شکست؛ ماها چیزی نیستیم؛ ایمان مردم شکست این سد را؛ این سد شکسته شد، پشت سد وقتی که وارد شدید، دیدید که همه چیز آشفته است. نه فقط دانشگاه آشفته است، دانشگاه شما هم آشفته است؛ منبرهایمان هم آشفته است؛ محراب هایمان هم آشفته است. - عرض کردم چون خودمانی هستیم باید بگویم - مجامع علمیمان هم آشفته است. پشت این سد همه چیز را ما آشفته دیدیم و باید همه در سازندگی این آشفتگی ها شرکت کنیم. به عهده یکی گذاشتن یا یک جمعی گذاشتن یک امری است که نخواهد شد. اگر شما بخواهید که این آشفتگی ها را به عهده دولت بگذارید، به عهده مثلاً مراجع عظام بگذارید، نمی شود.(1)

روحانی اهل مسجد به گونه ای رفتار کند که همه بدانند این روحانی، خود را خادم انقلاب می داند؛

باید مثل عمّار هوشیار بود و فهمید که وظیفه چیست. نمی شود گفت به من ربطی ندارد. امروز هر روحانی و هر عمّامه به سر، به مقتضای تلبّس به این لباس، موظف است از حکومت اسلام و حاکمیت قرآن دفاع کند؛ هرکس هرطور می تواند. یکی شمشیر به دست می گیرد و به جبهه می رود؛ یکی زبان گویایی دارد، به منبر می رود؛ یکی پست قضاوتی یا غیر قضاوتی از عهده اش برمی آید، آن را انجام می دهد؛ یکی این کارها را نمی تواند بکند، اما اهل مسجد و اهل محراب است اشکالی ندارد همه بدانند که این روحانی، خود را خادم این انقلاب می داند. این، افتخار است. خدمت به این انقلاب، افتخار است.(2)

ص: 107

تکلیف ائمة جماعات همگامی با انقلاب و خدمت در جهت پیشبرد انقلاب است؛

آقایانی که در شهرها به تدریس، یا امامت جمعه، یا امامت جماعات ، یا منبر مشغولند ... [بدانند تکلیف آنها] همگامی با انقلاب و خدمت در جهت پیشبرد انقلاب است.(1)

آقایان در مساجدشان کارهایی که این انقلاب کرده به مردم گوشزد کنند؛

آقایان باید در منابرشان، در مساجدشان، در خطبه هایشان به این مسائل رسیدگی بکنند و کارهایی که این انقلاب کرده گوشزد کنند به مردم. در هر - فرض کنید - جمعه ای یک بحثش را اطلاع پیدا کنند و گوشزد کنند که تا حالا چه شده است؛ در طول مدت پنجاه سالی که اینها سلطنت می کردند و غارت می کردند کشور را. شما در این روستاها ببینید؛ هیچ چیز نبود، یک چیز کمی. بله، بعضی جاهایی که اعلی حضرت! می خواستند از آنجا عبور کنند، آنجا را یک کارش می کردند.(2)

در مساجد مسائلی که لازمه انقلاب است به مردم گوشزد شود و مسائل واقعی به مردم گفته شود؛

تبلیغاتی که در داخل هست، این تبلیغات داخلی که می شود، شما در مساجد بگویید مسائلی که شده است، مردم ببینند، و مسائلی که لازمه یک انقلاب است به مردم گوشزد بشود که مردم را نریزند - هی عرض بکنم - که چه بکنند، چه بشود.(3)

ائمة جماعت ارشادات ملّت را محکم حفظ کنند و در عین حال مراقب اوضاع مملکت باشند؛

ائمة جماعت محکم مساجد خودشان را و ارشاد ملّت را حفظ کنند. و خطبای ملّت هم باید منابر خودشان را و موعظه های خودشان را و ارشاد خودشان را حفظ کنند. و در عین

ص: 108

حال مراقب اوضاع مملکت خودشان باشند.(1)

امام جماعت از جماعت خود دلسرد نشود و برای امور سیاسی حاضر باشد؛

هر مؤمنی حفظ عِرض خودش برایش واجب است، لکن علما بیشتر مأمورند به این امور. حجت بر علما تمام تر است. این وظیفه ماهاست که باید هر کسی شغل خودش را محترم بشمارد. دلسرد نشود امام جماعت از جماعتش، اهل منبر از منبرش، و - عرض می کنم که - مراجع از مرجعیتشان، علمای بلاد از مسائلی که خودشان دارند. اینها باید حفظ کنند آن چیزهایی که مال خودشان است و حاضر باشند برای امور سیاسی.(2)

ائمة جماعت با تفاهم با مردم و مسئولین امور، محیط خود را اصلاح کنند ؛

الآن یک مسئولیت بزرگی به دوش همة ماها هست؛ همة ائمة جمعه، همة ائمة جماعت و همة علمای بلاد؛ یعنی، خدا دیگر عذر را برداشته است. اگر ما در چند سال پیش از این عذر داشتیم که خوب با سرنیزه که ما نمی توانیم مقابله کنیم، یک کلمه بگوییم حبس است، اینها خوب، یک عذر بود. امروز دیگر تمام عذرها منقطع شده است؛ یعنی، خدا حجّت را بر ماها تمام کرده است. نمی توانیم بگوییم که ما نکردیم چون نمی توانستیم. الآن همه شما توانایی دارید که هرکدام در محیط خودتان، آن محیط را اصلاح کنید. به اصلاح خودتان، و با تفاهم با مردم و تفاهم با مسئولین امور می توانید اصلاح کنید مسائل را.(3)

ائمة جماعت همانند دیگر اقشار مسئولیت دارند که مصالح و استقلال کشور را حفظ کنند و مسامحه نکنند؛

ص: 109

امروز قدرت دارید برای اینکه حفظ کنید حیثیت اسلام را و حفظ کنید مصالح کشور را و حفظ کنید استقلال خودتان را و حفظ کنید آزادی خودتان را. اگر مسامحه کنید، مسئول هستید پیش خدای تبارک و تعالی. اگر نروید و رأی ندهید و آنها که جدیّت دارند به اینکه وارد بشوند در مجلس و به هم بزنند اوضاع ایران را، آنها خدای نخواسته بروند، مسئولیتش به عهده شماست مستقیماً. مسئولیت همة طبقات دارند. مراجع مسئولند. علما مسئولند. ائمة جماعت مسئولند، خطبا مسئولند. تجّار مسئولند. بازرگانان مسئولند. دانشگاهی ها مسئولند. طلّاب علوم دینیه مسئولند. کارگرها مسئولند. همه مسئولند. تمام قشرهای مملکت امروز مسئولند. امروز روزی است که آنهایی که از اول تا حالا مخالف با جمهوری اسلامی بودند، مخالف با اسلام بودند، اسلام را مخالف مقاصد خودشان می دیدند، آنها به دست و پا افتاده اند و دارند تبلیغات می کنند. اگر مؤمنین کنار بروند، آنهایی که متعهّد به اسلام هستند کنار بروند و اینها بیایند و قبضه کنند، مثل صدر مشروطه که رفتند کنار اشخاصی که متعهّد بودند، و قبضه کردند مشروطه را آنهایی که متعهّد به اسلام نبودند. اسلام را به آنجا کشاندند که همه دیدید.(1)

ائمة جماعت محترم گویندگانی را دعوت نمایند که معتقد و علاقه مند به نهضت اسلامی باشند؛

حضرات ائمة جماعت محترم

- دامت برکاتهم - گویندگانی را دعوت نمایند که معتقد و علاقه مند به نهضت اسلامی و با هدفی اصیل روشنگری مردم را بر عهده گیرند ... و فداکاری در راه اسلام و مصالح مسلمین را در رأس برنامه خود قرار دهند.(2)

ص: 110

اینجانب همة مردم - به خصوص جوانان - را به پُر کردن مساجد و حضور در نمازهای جمعه و جماعت و گرم نگهداشتن مراسم عزاداری سالار شهیدان حسین بن علی(علیه السلام) توصیه می کنم. البته روح و مضمون حقیقی این شعایر و مراسم باید به طور شایسته

حفظ شود و معنویت و توجه و فراگیری بر آن حاکم باشد. حضرات ائمة محترم جمعه و جماعات و گویندگان مذهبی نیز تا سرحد امکان باید برای پُربار کردن و محتوا بخشیدن به این مراسم تلاش کنند و این کانون های معنویت و صفا را گرم نگهدارند.(1)

ائمة جماعات مسائل را به ملّت بگویند و مردم را به مسائل سیاسی و اجتماعی توجه دهند؛

باید ائمة جماعات و ائمة جُمعات همه شان توجه کنند به اینکه تکلیفشان این است که مسائل را به ملّت بگویند. توجه بدهند مردم را به مسائل سیاسی، به مسائل اجتماعی، خصوصاً، ائمة جمعه که بحمد الله امروز در سرتاسر کشور جمعه ها بسیار خوب است و مردم هم باید بیشتر باز توجه کنند. مردم خودشان را غنی ندانند راجع به مسائل. این مسائل، مسائلی است که باید بروند و گوش کنند و عمل کنند.(2)

ائمة جماعات، مردم را به حضور در صحنه دعوت کنند؛

علمای بلاد، ائمة جمعه و جماعات، مبلغین، مردم را دعوت کنند به حضور در صحنه.(3)

مردم را به صلاح و اینکه دنبال مسائل نظام باشند و استقامت کنند دعوت کنید؛

مردم را مجهز نگه دارند، و اسلام را با دست مردم نگه دارید و خودتان هم در مساجد،

ص: 112

در منابر مردم را دعوت به صلاح بکنید، و دعوت به اینکه دنبال مسائل باشند، و بگویید به آنها که فَاسْتَقِمْ کَما امِرْتَ وَ مَنْ تابَ مَعَکَ، آنی که پیغمبر(صلی الله علیه و آله وسلم) را نگران کرده است. الآن بدانید که اولیای خدا توجه دارند و نگرانند از اینکه خدای نخواسته، این ملّت ما از این راهی که رفته است یک وقت خدای نخواسته سستی کند.(1)

مردم را به استقامت دعوت کنید؛ استقامت اهل هر مسجدی به عهده امام مسجد است؛

الآن استقامت ملّت با شما روحانیون است؛ یعنی خطابِ فَاسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ. یک نهضت حاصل شده، استقامت لازم دارد. یک جمهوری اسلامی تحقق پیدا کرده، استقامت در مقابل او لازم است، باید نگهش دارید؛ و همه اشخاصی که با شما هستند هم به عهدة شماست که استقامتشان را حفظ کنید. اهل مسجدید، اهل مسجد را. امام جماعتید، اهل مسجد را باید استقامتشان را حفظ کنید. خطیب هستید، مستمعین را باید حفظ بکنید. هر چه هستید و در هر جا هستید، زمام امور مردم به دست شماهاست. و پیغمبر اکرم می فرماید که شَیَّبَتْنی سورة هود. پیرم کرد سوره هود؛ برای اینکه استقامت امّت را هم به عهده من گذاشته اند. این یک چیز بزرگی است. استقامت هر مسجدی و اهل هر مسجدی به عهده امام مسجد است. استقامت هر شنونده ای به عهده گوینده است. گوینده ها باید مستقیم باشند تا بتوانند مستقیم کنند.(2)

برای مردم این قضیه ساده را روشن کنید که در اسلام مصلحت نظام مقدم بر هر چیز است؛

طلّاب عزیز، ائمة محترم جمعه و جماعات، روزنامه ها، و رادیو - تلویزیون، باید برای

ص: 113

مردم این قضیه ساده را روشن کنند که در اسلام مصلحت نظام از مسائلی است که مقدم بر هر چیز است، و همه باید تابع آن باشیم.(1)

باید از طرف ائمة جماعات همه چیزها در دنیا منتشر شود؛

باید ما وضع را در نماز جمعه ها، در مساجد، در ائمة جمعه و جماعت، در همه جا [روشن کنیم ] که از اینجا از طرف ائمة جمعه و جماعات باید همه چیزها در دنیا منتشر بشود. (2)

حل کنید شما آقایان. ممکن است حالا در هر جایی اختلافات کوچکی هست، آقایان ائمة جماعت و جمعه باید حل بکنند مسائل مردم را، باید بروند با مردم تفاهم کنند، با هم صحبت کنند.(1)

زبان و عمل کسانی که پشت تریبون مساجد قرار می گیرند باید در خدمت وحدت و یکپارچگی باشد؛

کسانی که پشت تریبون ها قرار می گیرند ... مثل مساجد و حسینیه ها ...، باید زبان و عملشان در خدمت وحدت و یکپارچگی باشد. هیچ کس به هیچ عنوانی نباید حرکتی بکند که مردم یا عدّه ای از مردم را در مقابلة با یکدیگر برانگیخته کند.(2)

ائمة جماعات مردم را به پشتیبانی از ملّت و تمام ارگان ها و نهادهای انقلابی و قوای مسلح تشویق فرمایند؛

ائمة جمعه و جماعات ...مردم را در پشتیبانی از ملّت و تمام ارگان های جمهوری اسلامی و نهادهای انقلابی و قوای مسلّح و مردمی تشویق فرمایند.(3)

لزوم تشریک مساعی در تمام امور کشوری، لشکری، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را به مردم گوشزد نمایید؛

علمای اعلام و ائمة جماعت و خطبای محترم بر حجم ارشاد و رهنمودهای خود بیافزایند و قشرهای میلیونی مردم را متوجه طرق نگهبانی از اسلام و احکام مقدسه و حراست از جمهوری اسلامی نمایند، و به توده های متعهد میلیونی اسلامی لزوم تشریک مساعی در تمام امور کشوری و لشکری و اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی

ص: 115

را گوشزد نمایند و به آنان توصیه کنند که برای کمک به اقتصاد کشور

- که امروز از اهمّ مسائل است - از اسراف، تبذیر و استعمال امور تشریفاتی و تجمّلی اجتناب نمایند، و از سپردن پول های خود اگر چه اندک باشد به بانک های دولتی برای به راه افتادن چرخ های اقتصاد و کمک به دولت اسلامی دریغ ننمایند، و از کمک کردن به جنگ و جنگ زدگان غفلت ننمایند، و از شرکت در بسیج مستضعفان و تعلیم و تربیت دیدن برای حراست از اسلام عزیز کوشا باشند.(1)

ائمة جماعت شهر بروند نزد دیگر روحانیون و از آنها خواهش کنند که اختلاف نداشته باشند و رفیق باشند؛

اختلافاتی که در بلاد مختلفه من می شنوم که گاهی بین بعضی از مثلاً اشخاص هست، اشخاص روحانی هست، بسیار ناراحت کننده است ... اگر شما فرض کنید که در یک جایی که تشریف دارید دیدید که بعضی از اشخاص مخالف با بعضی هستند، خوب، ممکن است یک سوء تفاهمی باشد؛ ممکن است یک اشتباهاتی باشد. خود آقایان شهر و خود ائمة جماعت شهر و خود اهل منبر و خطبای شهر بروند پیش آقایان، از آقایان خواهش بکنند که اختلاف نداشته باشند؛ رفیق باشند؛ برادر باشند؛ با هم باشند. (2)

ائمة جماعت نگذارند عدّه ای بین روحانی و مردم اختلاف بیندازند و این اختلاف ریشه دار شود؛

خود آقایان توجه بکنند در هر جا که تشریف دارند که اگر یک همچو دست هایی پیدا شد که به واسطه یک فضولی هایی که می کنند، بخواهند اختلاف بین روحانی و روحانی بیندازند، یا روحانی و مردم بیندازند و اینها توجه بکنند به اینکه نگذارند این کار

ص: 116

بشود، از اوّل جلویش را بگیرند؛ نگذارند ریشه دار بشود. این از مسائل بسیار مهمی است که باید به آن توجه بشود؛ هم از طرف ائمة جمعه که هر جمعه خطبه می خوانند برای مردم تنبّه داده بشود و هم بر ائمة جماعت [است ] که با مردم تماس دارند، و توجه [کنند] به اینکه مبادا یک وقتی ما بیدار بشویم و اختلاف حاصل شده باشد. باید از حالا جلویش را، اوّلی که می خواهند یک کاری، یک فضولی می خواهند بکنند، جلویش را بگیرند.(1)

ص: 117

ص: 118

ص: 120

عمّال استعمار با تظاهر به مسلمانی، کمر به نابودی اسلام بسته اند و می خواهند مساجد را قبضه کنند.

رژیم پهلوی دست به کار شده که مساجد را تحت نظارت سازمان ضد اسلامی اوقاف قرار دهد و یا سنگرهای اسلام را به انزوا و تسلیم وادارد.

غایت آمال رضاخان این بود که مسجدی ها دست از کار خود بردارند و متدیّنین میدان را برای جولان آنها خالی کنند .

قبل از انقلاب، روحانی جرأت نداشت در گوشة مسجد علیه امریکا یک کلمه حرف بزند.

در همة مراحل تاریخ پُرافتخار انقلاب اسلامی، مساجد همیشه پایگاه دین داری و حرکت مردم در جهت دین بوده است.

مساجد را آباد کنید؛ زیرا به حرکت انقلابی و بزرگ شما برکت خواهد داد.

اگر مسجد قوی باشد، ترس از فانتوم ها نداشته باشید؛آن روز باید ترس داشته باشید که به مساجد پشت کنید.

اگر مسجد، کیفیت شایسته بیابد، هزینه های مادی و معنوی بسیاری از دوش مردم و مسئولان برداشته خواهد شد.

امروز جوان های فراوانی در مساجد کشور تلاش دینی می کنند و از معنویّت آن الهام می گیرند.

به خاطر لطف خداوند به این ملّت، در ماه رمضان دست های جوانان ما در مساجد به سوی آسمان بلند می شود .

جوانان ما در شب های قدر از همة انواع سلایق گوناگون مردم به مساجد می روند.

در ساعت تحویل عید، بیشتر مردم در مراکز دینی و در مساجد مشغول توجه و دعا و ذکرند.

در سال های اخیر میزان گرایش به مسجد و شعائر اسلام در ملّت ها از مصر و اردن تا ترکیه و مالزی و ... افزایش یافته است .

است.

خلوت انس با خدا و جلوت حشر با مردم و جایگاه عبادت و پایگاه سیاست، دوگانه های بهم پیوسته مسجد اسلامی است.

روح مسجد، کالبد زندگی را پرنشاط و پرانگیزه می سازد.

مساجد مراکزی هستند که به مردم معنویت می بخشند.

مساجد پایگاه های معنویت، تزکیه و هدایت است.

مساجد اصلی ترین پایگاه دین، معنویت و اخلاق است.

مسجد مهبط رحمت و هدایت الهی است.

مساجد، مراکز بسط حقیقت و فقه اسلام است.

مسجد مرکز ستاد اسلام است.

مساجد، پایگاه های انقلاب و اسلام هستند.

مسجد، کانون ذکر و عبادت و اندیشه و معرفت است.

مساجد پایگاه معرفت و روشن بینی و روشنگری و استقامت ملی است.

مساجد پایگاه حرّیت،جایگاه رابطه با خدا و مرکز آگاهی از شیطنت های شیاطین زر و زور است.

مساجد سنگرهای اسلام در مقابل شیاطین است.

مساجد، دژهای محکم اسلام است.

مساجد سنگرهای اسلام و محراب و محل حرب است.

شود.

بنای مسجد و حضور روحانی شایسته در آن امر مهمی است.

مساجد روزبه روز گرم تر و پررونق تر شود.

مساجد در وقت نماز، سرشار از انسان های ذاکر و ساجد و راکع باشد.

اگر اینجا قبه الإسلام است، وقت اذان حتّی در سحرها باید در پشت بام مساجد یا مساجد بزرگ از طریق بلندگو اذان گفته شود.

نماز صبح در مساجد اقامه شود.

شکل های مهندسی مناسب پیدا کند.

مسجد باید کانونی باشد که مشکات نماز در آن بدرخشد و نور معرفت و محبّت و انس و صفا از آن ساطع شود.

به برکت نماز، فضای مسجد نورانی و عطرآگین می گردد و آموزش دین و اخلاق و سیاست بیش از هر جای دیگر بر دل می نشیند.

امیدواریم این محتوا دوباره برگردد که مسجد ابزار طرح کارهای مهم و اجرای مسائل سیاسی بود.

در مسجد، مردم مجتمع می شوند و همه اموری که اسلام را به پیش می برد مطرح می شود.

تدبیر شود تا مساجد مرکز سیاست باشد.

مساجد، توجه مردم و هماهنگی بین آنها را ایجاد می کند.

مسلمین روزی چند مرتبه در مساجد اجتماع می کنند تا به برپایی نماز جماعت بپردازند و از احوال خود و مستضعفین مطلع شوند.

این از برکات مساجد است که هرگاه حرکت و بسیج سیاسی مردم مطرح می شود، مساجد کانونند.

امیدواریم حالا هم مساجد ما برگردد به آن وقتی که مسجد، محلّ حل و عقد امور بود.

مسجد پایگاهی برای رتق و فتق امور مسلمین است.

مساجد بهترین سنگرها و مناسبترین میدان تشکل و بیان مصالح مسلمین می باشند .

مسجد، مدرسه و دانشگاه است؛ مرکز تفکر و تأمل و تصفیه روح است.

مساجد، مَدرَسِ تفسیر و حدیث و منبرِ معارف اجتماعی و سیاسی و کانون موعظه و پرورش اخلاق باشد.

در ماه مبارک، تربیت و تعلیم به تمام معنا و در همه بُعدهایش در مساجد باشد.

تشکیل کلاس سواد آموزی در مساجد و بدون چشم داشت، علم و سواد را به مردم یاد دادن، یک جهاد است.

در مساجد و منابر، باید مردم را انذار کنیم؛ باید آگاهی بخشی به مردم داد و روح معنویت را در میام آنها بیدار کرد.

در سخنرانی های مساجد بارها معارف نماز همچون مسائل آن بازگو شود.

اداره مساجد با افت کیفی و کمّی نسبت به قبل از انقلاب مقتضای حق و مصلحت نیست.

کمبود مسجد در شهر و روستا، نپرداختن به پاکیزگی مساجد و نپرداختن امام جماعت به رابطه با مأمومین، نقاط ضعف است .

هیچیک از ما نباید از خطری که از کمبود مسجد یا ضعف و نارسائی مساجد، جامعه را تهدید می کند، غافل بمانیم.

چرا وقت ظهر بازار را رها نمی کنید و به مسجد نمی روید.

چرا بنده باید بشنوم برای نماز صبح در اول اذان، چندان مسجدی باز نیست و نماز جماعتی برقرار نمی شود؟!

پیامبر اسلام نیازی به مساجد اشرافی و مناره های تزئیناتی ندارد.

شدیداً از زرق و برق ساختمان های مساجد اسلام امریکایی جلوگیری شود.

پول گرفتن مسجد از مردم عیب ندارد، منتها مراقبت شود که به یک دستگاه پول سازی تبدیل نشود.

پخش صداهای آزاردهنده به ویژه در شب، کاری ناروا است.

حفظ قداست مساجد و تقویت هماهنگ جنبه های معنوی،انقلابی، تعلیمی و تبلیغی آن، نیازمند دور ماندن از منازعات و مناقشات داخلی است.

خطاست کسی خیال کند در مسجد فقط چند رکعت نماز می خوانند و بیرون می آیند.

این طور نباشد که اگر امام جماعتی بخواهد در مورد اجتماع مسلمین صحبت کند مورد طعن واقع شود.

اگر مسجدی مسجد ضِرار شد و نتوانستیم آن را اصلاح کنیم، خرابش می کنیم.

این خسارت است که برخی در مساجد فلسفه تدریس می کنند؛ مرکز فلسفه باید حوزه علمیه باشد.

ص: 132

تعرّض شیعیان به مساجد اهل سنّت کمک به مقاصد دشمنان اسلام و ملّت های مسلمان است.

در مشروطیت، همان گرایش ضد کلیسائی در غرب به عنوان ضد مسجد و ضد روحانیّت و دین بروز پیدا کرد.

ملّت شریف اجتماعات خود را در مساجد هر چه بیشتر و باشکوه تر برپا کنند.

حضور در مساجد و نماز جماعت را به جوانان توصیه می کنم.

جوانان حضور در مساجد و نماز اول وقت را مغتنم بشمارند.

جوان هایی که شب های قدر در مساجد گرد هم آمدند و دل هایشان را با محبت الهی نورانی کردند، این رابطه را حفظ کنند.

ائمة جماعت در مساجد را محترم و مهم بشمارید.

خدمت به مسجد، کاری مردمی و همگانی شمرده شود.

انسان چقدر لذّت می برد که می بیند به ابتکار مردم، افطارهای بی نام و نشان در مساجد داده می شود.

مساجد را در دهه فجر فعال کنید.

با امام جماعت و عبادت کنندگان مسجد، صمیمی باشید و این صمیمیت را بیشتر کنید.

شما و امام جماعت مشترکاً مسجد را حفظ کنید.

حضور روحیه های بسیجی باید محیط مسجد را زنده، پرنشاط، آینده پو و لبریز از امید سازد.

***

اسلام سست خواهد شد.

متأسفانه حضور روحانی در مسجد و انجام وظیفه پیش نمازی مسجد ضعیف شده است.

اگر ائمة جماعت، قدم و کلامی بر خلاف مصالح اسلام بردارد، معاقب است.

ائمة جماعات توجه کنند که در رفتار، در کردار و در گفتارشان چیزهایی که مضر به حال جمهوری اسلامی است نزنند.

ائمة جماعات توجه داشته باشند که اگر دخالت های بیخود و بی جا انجام دهید، جمهوری اسلامی لکه دار می شود.

ائمة جمعه و جماعات کوشش فرمایند از هر سخنی که موجب نگرانی و تفرقه شود خودداری نمایند.

اگر مطلبی که بر خلاف ذائقه شما یا مسائل اسلامی است، از سوی مسئول دولتی صادر شود، او را تضعیف نکنید؛ بلکه نصیحت کنید.

نباید بین روحانی و بسیج مسجد، اختلاف به وجود آید.

ائمة جماعات بر سر یک چیزهایی که مربوط به نفسانیت است نزاع نکنند.

منش روحانی مسجد نباید فرماندهی باشد و با امر و نهی و پسرو و پیشرو رفتار کند.

با روحانیونی که در یک اداره ای مشغول کار می شوند، در حالی که پیش نماز مسجد هم هستند، مخالفم.

پیش نماز باید خود را بر مردم عرضه کند و در معرض مراجعات مردم قرار دهد.

رفتار ائمة جماعت با مردم باید رفتار پدرانه و برادرانه باشد.

پیش نماز باید ابرویش گشاده و با مردم و جوانان مرتبط باشد.

با روی خوش و مدارا، پذیرای جوان ها باشید؛ حتی اگر ظاهر زننده ای داشته باشند.

امامان جماعت در صورت کهولت سن، برای ارتباط با جوانان، در کنار خود فضلای جوان و پرنشاط را به کار گیرند.

ائمة جماعت محترم گویندگانی را دعوت نمایند که معتقد و علاقه مند به نهضت اسلامی باشند.

آقایان ائمة جماعت مسائل مردم را حل کنند و آنها را به اتحاد و همبستگی دعوت کنید.

زبان و عمل کسانی که پشت تریبون مساجد قرار می گیرند باید در خدمت وحدت و یکپارچگی باشد.

ائمة جماعات مردم را به پشتیبانی از ملّت و تمام ارگان های جمهوری اسلامی و نهادهای انقلابی و قوای مسلّح تشویق فرمایند.

ائمة جماعت لزوم تشریک مساعی در تمام امور کشوری و لشکری و اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی را به مردم گوشزد نمایند.

ائمة جماعت شهر بروند نزد دیگر روحانیون و از آنها خواهش کنند که اختلاف نداشته باشند و رفیق باشند.

ائمة جماعت نگذارند عده ای بین روحانی و مردم اختلاف بیندازند؛ از اول جلویش را بگیرند ونگذارند ریشه دار شود.

ص: 142