اسرار وقایع کربلا

ص:2

ص:3

بسم الله الرحمن الرحیم

ص:4

ص:5

ص:6

دلیل هفتم: روایات فطرت49

روایت اول:49

روایت دوم:49

روایت سوم:50

روایت چهارم:51

روایت پنجم:51

روایت ششم:51

تذکّر اوّل: دلالت همۀ ادلّۀ هفتگانه بر علم و ادراک انسانها53

تذکّر دوم: اثر شعور موجودات به خدا53

بحث دوم: برهان تأثّر جمیع موجودات در شهادت امام حسین علیه السلام 55

بحث سوم: شواهدی بر علم موجودات به حقیقت چهارده معصوم علیهم السلام 61

زمزمۀ صلوات و سلام بر حضرات معصومین علیهم السلام و ذکر ایشان61

صلوات ملائکۀ عرش62

سلام موجودات بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 63

ذکر نام چهارده معصوم علیهم السلام در وادی طور64

کتابت نام « علی علیه السلام » بر جمیع موجودات66

فصل دوم:

محبت فطری موجودات به سید الشهدا علیه السلام / 67

محبّت درونی تمامی موجودات به امام حسین علیه السلام 69

دلیل اول: دلیل نقلی از طریق گریۀ موجودات بر ابا عبدالله الحسین علیه السلام 69

دلیل دوم: دلیل عقلی از طریق عوارض وجود70

آثار محبت درونی موجودات به کمال73

اثر اول: حرکت در جوهر موجودات73

اثر دوم: نیروی نهانی در ذرات هستی73

دو نمونه از محبت درونی موجودات75

محبت درختان: سوز و گداز ستون حنّانه75

محبت جمادات: مسجد حنّانه درکوفه76

ص:7

بخش دوم: معرفت آفاقی / 79

فصل سوم:

معجزات ظاهر شده از بدن مطهّر سیدالشهدا علیه السلام / 81

واقعۀ اول: ساطع شدن نور از سر مقدّس امام حسین علیه السلام 83

ساطع شدن نور از سر مقدس در کنار دیر راهب به نقل قطب راوندی83

ساطع شدن نور از سر مقدس در کنار دیر راهب به نقل ابن حبان84

ساطع شدن نور از سر مقدس درکنار دیر راهب به نقل سبط بن جوزی و سمهودی86

ساطع شدن نور از سر مقدس در کنار دیر راهب به روایت ابومخنف88

ساطع شدن نور از سر مقدس در دیر راهب به نقل ابن حجر90

اسلام آوردن فرد یهودی و خاندانش با رؤیت نور از سر مقدس92

ساطع شدن نور از سر مقدس در منزل خولی به نقل ابی مخنف و طبری و..93

ساطع شدن نور از سر مقدس در منزل خولی به نقل کاشفی و بیرجندی96

ساطع شدن نور در منزل همسر شمر100

ساطع شدن نور در منزل هند، همسر یزید102

ساطع شدن نور از سر مقدس در مجلس یزید104

حرکت لشکر عمر سعد با نور سر مقدس در تاریکی105

واقعۀ دوم: ساطع شدن نور از دهان مقدس حضرت علیه السلام 107

واقعۀ سوم: تکلّم سر مقدّس امام حسین علیه السلام 109

تلاوت آیۀ «فَسَیَکفِیکَهُمُ الله» به روایت سلمة بن کهیل (به نقل صفدی)109

تلاوت آیۀ «فَسَیَکفِیکَهُمُ الله» به روایت سلمة بن کهیل (به نقل ابن عساکر)110

تلاوت آیۀ «فَسَیَکفِیکَهُمُ الله» به روایت سلمة بن کهیل (به نقل جُوینی)111

قرائت آیه ای از سورۀ شعرا در منزل خولی116

قرائت آیه ای از سورۀ شعرا و ایمان آوردن یحیای صابئی118

قرائت آیه ای از سورۀ ابراهیم122

قرائت آیه ای از سورۀ کهف به نقل ابومخنف و شیخ مفید و..123

قرائت آیاتی از سورۀ کهف به روایت ابومخنف124

قرائت آیاتی از سورۀ کهف به روایت سَهل:126

ص:8

قرائت آیاتی از سورۀ کهف به روایت منهال:127

تکلم سر مقدس به هنگام تلاوت آیاتی از سورۀ کهف128

تکلم سر امام علیه السلام با ابن وکیده پس از تلاوت سورۀ کهف129

قرائت آیه ای از سورۀ ابراهیم و ایمان آوردن شخص نصرانی131

تکلم سر امام و معرفی خویش به راهبی در منزل قنسرین132

تکلم سر امام و معرفی خویش به پیری در دیر نصارا (نقل ابو سعید دمشقی)134

تکلم یهودی با سر مقدس و ایمان آوردن وی139

تکلم سر مقدس با عزیز یهودی و ایمان آوردن وی141

تکلم سر مقدس با امام سجاد علیه السلام 142

تکلم سر مقدس امام علیه السلام با خواهرش در شام143

خطاب سر مقدس به یزید در شهر شام144

خطاب سر مقدس به ابن زیاد146

نفرین سر مقدس بر شمر147

نفرین سر مقدس بر حامل رأس148

تکلم سر چهار نفر بعد از مرگ149

واقعۀ چهارم: شمیم عطر سر مقدس اباعبد الله علیه السلام 153

رائحۀ طیبه ای برتر از هر عطر، در مجلس یزید153

رائحۀ طیبۀ سر مقدس بر درب خانۀ یزید154

واقعۀ پنجم: بازنگشتن قطره ای از خون آن حضرت علیه السلام که به آسمان پاشید155

تیر سه شعبۀ مسموم بر قلب مبارک155

تیری که بر صورت مبارک اصابت نمود157

واقعۀ ششم: سکونت خون مطهر سیدالشهدا علیه السلام در بهشت159

واقعۀ هفتم: اثر قطرۀ خون اباعبدالله علیه السلام بر زانوی ابن زیاد ملعون161

نقل ترجمۀ تاریخ ابن اعثم161

نقل روضة الاحباب162

نقل ابو المفاخر162

واقعۀ هشتم: جاری شدن آب از انگشت ابهام امام حسین علیه السلام 165

ص:9

واقعۀ نهم: ظهور چشمۀ رحیق مختوم، از اثر انگشت سیدالشهدا علیه السلام 169

فصل چهارم:

گریستن و لرزیدن موجودات / 171

واقعۀ دهم: گریستن تمام خلایق173

نقل شیخ کلینی و ابن قولویه و شیخ صدوق و شیخ طوسی174

گریۀ همۀ موجودات جز بصره و دمشق و آل عثمان به نقل ابن قولویه174

روایت میثم تمار175

روایت مُفضّل بن عمر176

روایت حسین بن ثویر و یونس بن ظبیان و ابی سلمه و مُفضّل177

واقعۀ یازدهم: گریستن طبقات هفت گانۀ آسمان و زمین و آنچه در آنها و ما بین آنهاست179

روایت ابن شبیب به نقل شیخ صدوق قدس سره 179

روایت حسین بن ثویر به نقل شیخ کلینی و ابن قولویه قدس سرها 179

روایت ابی بصیر به نقل ابن قولویه قدس سره 180

نقل شیخ کلینی و ابن قولویه و شیخ صدوق و شیخ طوسی قدس سره 181

نقل سید بن طاووس و شهید اول وکفعمی قدس سره 181

تأویل «فَمَا بَکَت عَلَیهِمُ السَّمَاءُ وَ الأرض» در تفسیر قمی182

تأویل «فَمَا بَکَت عَلَیهِمُ السَّمَاءُ وَ الأرض» به روایت حلبی در کامل الزیارات183

تأویل «فَمَابَکَت عَلَیهِمُ السَّمَاءُ وَالأرض» به روایت کثیربن شهاب در کامل الزیارات184

تأویل «فَمَابَکَت عَلَیهِمُ السَّمَاءُ وَالأرض» به روایت ابراهیم نخعی در کامل الزیارات185

تأویل «فَمَابَکَت عَلَیهِمُ السَّمَاءُ وَالأرض» به روایت سُدی186

چهل روز گریستن آسمان و زمین به روایت زُراره187

گریستن آسمان برای حضرت یحیی و امام حسین علیهما السلام به روایت حسن بن زیاد188

گریستن آسمان برای حضرت یحیی و امام حسین علیهما السلام به روایت ابی سَلَمه189

گریستن آسمان برای حضرت یحیی و امام حسین علیهما السلام به روایت داود بن فَرقَد189

گریستن آسمان برای حضرت یحیی و امام حسین علیهما السلام به روایت عبد الخالق190

گریستن آسمان برای حضرت یحیی و امام حسین علیهما السلام به روایت جابر191

گریستن آسمان برای حضرت یحیی و امام حسین علیهما السلام به روایت کُلیب بن معاویه192

ص:10

گریستن آسمان برای حضرت یحیی و امام حسین علیهما السلام به روایت حَنَان192

گریستن آسمان برای حضرت یحیی و امام حسین علیهما السلام به روایت عبدالله بن هلال193

گریستن آسمان برای حضرت یحیی و امام حسین علیهما السلام به نقل رازی و سیوطی194

کلام خدا به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در شب معراج194

خبر دادن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به گریستن آسمان و زمین به نقل ابن قولویه و فرات195

خبر دادن حضرت امیرمؤمنان علیه السلام به گریستن آسمان و زمین به روایت اصبغ197

خطبۀ امام سجاد علیه السلام هنگام بازگشت ازکربلا به مدینه به نقل سید بن طاووس198

گریستن آسمان و زمین با ساکنانش در نامۀ امام عسکری علیه السلام در نقل شیخ طوسی199

واقعۀ دوازدهم: گریستن آنچه در بهشت و جهنم است201

واقعۀ سیزدهم : گریستن آنچه دیده شود و آنچه به دیده نیاید205

واقعۀ چهاردهم: برخاستن غبار زرد در هوا و وزیدن غبار سرخ و سیاه207

برخاستن غبار سیاه و سرخ به هنگام شهادت207

غبار سیاه به هنگام شهادت208

برخاستن غبار زرد، هنگام بر زمین افتادن امام حسین علیه السلام 209

غبار سیاه و سرخ در هنگام شهادت209

زرد شدن خاک کربلا و برخاستن غبار (در دوم محرم)210

واقعۀ پانزدهم: لرزیدن زمین211

خبر جبرئیل برای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از لرزش زمین به هنگام شهادت امام حسین علیه السلام 211

لرزش زمین به نقل ابومخنف212

لرزش زمین به نقل کاشفی و عبد اللطیف بن علی بیرجندی213

لرزش زمین به نقل اسرار الشهاده214

لرزش زمین در نقل قندوزی از ابی مخنف215

لرزش زمین به نقل علامۀ مجلسی قدس سره 216

لرزش زمین به نقل محقق نراقی قدس سره 216

زلزلۀ عظیم در لحظۀ شهادت به نقل جنات الخلود217

زلزله در عالم به نقل یزدی حائری در مهیج الاحزان217

زلزله در عالم به نقل شیخ حسن یزدی در انوار الشهادة217

ص:11

واقعۀ شانزدهم: لرزیدن سایه های عرش219

لرزش سایه های عرش در روایت حسین بن ثویر از امام صادق علیه السلام 219

لرزیدن سایه های عرش در زیارت امام حسین علیه السلام 220

واقعۀ هفدهم: لرزیدن سایۀ ملکوتی مخلوقات221

فصل پنجم:

دگرگونی آسمان و خورشید و ستارگان و دریاها / 223

واقعۀ هجدهم: تاریک شدن آسمان و خورشید225

سه روز کُسوف خورشید در بیت المقدس225

چهل روز کسوف خورشید226

کسوف خورشید و ظهور ستارگان در روز به نقل ابن شهر آشوب226

کسوف خورشید و ظهور ستارگان در وقت ظهر به نقل ابن کثیر228

تاریکی آسمان و ظهور ستارگان در روز به نقل جمعی از اهل تسنّن228

سه روز تاریکی به نقل جمعی از اهل تسنّن229

سه روز تاریک شدن دنیا به نقل ابن جوزی و ابن حجر و..229

تاریک شدن آسمان در نقلی دیگر از ابن حجر230

واقعۀ نوزدهم: سرخ شدن خورشید، هنگام طلوع و غروب231

کلام میثم تمّار به جبله به نقل شیخ صدوق قدس سره 231

روایت زراره به نقل طبرسی و ابن شهر آشوب قدس سرها 232

روایت عبد الخالق بن عَبد ربّه به نقل ابن قولویه قدس سره 233

روایت حسن بن زیاد به نقل ابن قولویه قدس سره 234

روایت عبد الله بن هِلال به نقل ابن قولویه قدس سره 234

روایت زراره به نقل ابن قولویه قدس سره 235

روایت خلّاد درکتب اهل تسنّن236

روایت عیسی بن حارث در کتب اهل تسنّن236

واقعۀ بیستم: در هم پیچیده شدن و فرو ریختن(برخورد) ستارگان239

درهم پیچیده شدن ستارگان به نقل ابن قولویه قدس سره 239

برخورد ستارگان به نقل عیسی بن حارث در کتب اهل تسنّن240

ص:12

برخورد ستارگان به نقل ابن حجر مکی241

واقعۀ بیست و یکم: بارش خاکستر و خاک سرخ و سنگ از آسمان243

بارش خاکستر از آسمان در روایت میثم تمار243

بارش خاکستر از آسمان در روایت مُفضّل بن عمر244

بارش خاک سرخ به نقل شیخ صدوق قدس سره 245

بارش خاک سرخ به نقل ابن قولویه قدس سره 246

ریزش خاک سرخ از آسمان در کتب اهل تسنّن246

ریزش سنگ از آسمان به نقل ابن کثیر247

واقعۀ بیست و دوم: تلاطم دریاها249

گریستن دریاها با امواجش249

تلاطم دریاها و امواجش250

فصل ششم:

نمایان شدن خون در عالم تکوین / 251

واقعۀ بیست و سوم: افق به رنگ خون253

سرخی آسمان و زمین در روایت امام صادق علیه السلام به نقل ابن قولویه253

سرخی در طرف مشرق و مغرب254

مشاهدۀ اثر سرخی آسمان بر دیوارها تا هفت روز254

نمایان شدن سرخی در اُفق بعد از سه روز تاریکی آسمان255

گریۀ آسمان با سرخ شدنش به نقل طبری و بغوی و ابن حجر و..255

گریه آسمان با سرخی رنگش به نقل ثعلبی و ابن حجر256

گریۀ آسمان به سرخی رنگش در روایت امام صادق علیه السلام به نقل قندوزی256

گریۀ آسمان به سرخی رنگش در هنگام طلوع و غروب به مدت چهل روز257

گریۀ آسمان به چهل روز طلوع و غروب خورشید به رنگ سرخ258

سرخی اقطار و اطراف آسمان به نقل دولابی و ابن عدیم259

سرخی آسمان به نقل ابی حاتم رازی و سیوطی259

سرخی آسمان به نقل ابن حجر مکی260

یک سال سرخی آسمان به نقل ابن قولویه قدس سره 260

ص:13

سرخی اُفق آسمان به نقل تاریخ ابن معین261

شش ماه سرخی اُفق، به نقل ابن سعد و ابن عساکر و ذهبی262

شش ماه سرخی اُفق به نقل سیوطی و ابن حجر262

چهار ماه سرخی اُفق به نقل ماوردی و ابن عبد السلام و قرطبی و ابن کثیر263

آسمان همچون لختۀ خون به نقل ابن ابی شیبه263

آسمان همچون لختۀ خون به نقل طبرانی و هیثمی264

آسمان همچون لختۀ خون به نقل بیهقی و خوارزمی و ابن عساکر264

آسمان یک سال و نه ماه، چون لختۀ خون265

آسمان هفت شبانه روز مانند لختۀ خون به نقل حمیری و ابن عساکر266

سرخی شفق از شهادت امام حسین علیه السلام در گفتار ابن سیرین به نقل ثعلبی266

سرخی آفاق از شهادت امام حسین علیه السلام در گفتار ابن سیرین به نقل ابن سعد267

سرخی اُفق از شهادت امام حسین علیه السلام به نقل ابن عساکر و ذهبی267

سرخی آسمان از شهادت امام حسین علیه السلام به نقل ابن کثیر268

سرخی آسمان از شهادت امام حسین علیه السلام در گفتار ابن سیرین به نقل طبرانی و...268

سرخی آسمان از شهادت امام حسین علیه السلام در گفتار ابن سیرین به نقل ابن عساکر269

سرخی آسمان از شهادت امام حسین علیه السلام در گفتار ابن سیرین به نقل ابن جوزی269

نامۀ پادشاه روم به پادشاه عرب با دیدن سرخی آسمان و نشانۀ دیگر269

واقعۀ بیست و چهارم: باریدن خون از آسمان271

باریدن خون از آسمان به مدت چهل روز271

باریدن خون از آسمان در خطبۀ حضرت زینب کبری علیه السلام 271

باریدن خون از آسمان به روایت ام سلمه272

باریدن خون از آسمان در کلام میثم تمّار به جبله272

باریدن خون از آسمان در حدیث ابن شبیب274

باریدن خون از آسمان در نقل ابن شهر آشوب274

باریدن خون از آسمان به نقل دولابی و ابن عدیم275

باریدن خون از آسمان به نقل ابی حاتم رازی275

باریدن خون از آسمان به نقل ابن نما حلی276

باریدن خون از آسمان بر خانه ها و دیوارها به نقل قاضی نعمان مغربی276

ص:14

باریدن خون از آسمان بر خانه ها و دیوارها به نقل ابن عساکر و..277

باریدن خون از آسمان بر خانه ها و دیوارهای خراسان، شام و کوفه277

باریدن خون از آسمان، همچون لختۀ خون278

باریدن خون تازه از آسمان به مدت سه شب در نقل ابن قولویه278

باریدن خون تازه از آسمان به نقل ابن حمدون279

گریۀ آسمان به باریدن خون به نقل ابن شهر آشوب قدس سره 279

گریۀ آسمان به باریدن خون به نقل ابن قولویه قدس سره 280

باقی ماندن اثر باریدن خون در لباس ها به نقل شافعی280

باقی ماندن اثر باریدن خون در لباس ها و از بین نرفتن آن به نقل زرندی281

باقی ماندن اثر باریدن خون در لباس ها به نقل ابن جوزی و ابن عدیم281

باقی ماندن اثر باریدن خون در لباس ها به نقل سبط بن جوزی282

پر از خون شدن ظرفها و وسائل دیگر در اثر باران خون282

پر شدن خُم ها و کوزه ها در اثر باران خون283

واقعۀ بیست وپنجم: خون تازه زیر هر سنگ و کلوخ285

مطلب اول: در تمام دنیا285

خون تازه زیر هر سنگ در تمام دنیا285

مطلب دوم: در زمین287

خون تازه زیر هر سنگ در شهادت امیرمؤمنان و امام حسین علیهما السلام 287

مطلب سوم: روایات مطلق، بدون اختصاص به شهر یا منطقه ای289

خون تازه زیر هر سنگ به نقل ابن سعد و ابن عساکر و ذهبی و..289

خون تازه زیر هر سنگ به نقل ابن سعد و ابن عساکر و صفدی289

خون تازه زیر هر سنگ به نقل ابن سعد و سیوطی290

خون تازه زیر هر سنگ به نقل جوینی291

خون تازه زیر هر سنگ به نقل ابن حجر291

مطلب چهارم: بیت المقدّس292

خون تازه زیر هر سنگ و کلوخ در بیت المقدس به روایت ابی نصر292

خون تازه زیر هر سنگ در بیت المقدس (روایت زهری به نقل بیهقی و...)292

خون تازه زیر هر سنگ در بیت المقدس (روایت زهری به نقل طبرانی و...)294

خون تازه زیر هر سنگ در بیت المقدس به روایت زید بن عمرو کندی294

ص:15

سخن ولید بن عبد الملک و ابن شهاب زهری دربارۀ یافتن خون زیر هر سنگ295

مطلب پنجم: در شام298

خون تازه زیر هر سنگ در سرزمین شام298

مطلب ششم: در منزل عبد الملک بن مروان یا هشام بن مروان299

خون تازه زیر سنگ در خانۀ عبد الملک بن مروان یا هشام بن مروان299

واقعۀ بیست و ششم: خون شدنِ تربتی که در دست ام سلمه بود301

آوردن خاک کربلا توسط جبرئیل در روایت امام باقر علیه السلام به نقل شیخ صدوق301

آوردن خاک کربلا توسط جبرئیل در روایت امّ سلمه به نقل ابن عدیم و..302

آوردن خاک کربلا توسط جبرئیل در روایت امّ سلمه به نقل محب طبری و..303

آوردن خاک کربلا توسط جبرئیل در روایت امّ سلمه به نقل زرندی و..304

رؤیای صادقۀ ام سلمه و خون شدن تربت به روایت شیخ طوسی قدس سره و...305

صرخه و صیحۀ اُم سلمه هنگام تبدیل شدن تربت به خون308

سیر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به کربلا و برداشتن خاک سرخ به نقل شیخ مفید قدس سره 309

واقعۀ بیست و هفتم: جاری شدن خون بر دیوارها311

به خون آغشته شدن دیوارها تا سه ماه بعد از شهادت به نقل طبری311

به خون آغشته شدن دیوارها تا سه ماه بعد از شهادت به نقل سبط بن جوزی312

جاری شدن خون بر دیوار در بیت المقدس312

جاری شدن خون از دیوار دار الاماره به نقل سید بن طاووس و ابن عساکر و..313

واقعۀ بیست و هشتم: خون شدن آب و غذاهایی که قتلۀ امام حسین علیه السلام پخته بودند315

واقعۀ بیست و نهم: تبدیل شدن گوشت شتر غارت شده به خون317

فصل هفتم:

سوختن و خاکستر شدن بعضی اشیاء / 319

واقعۀ سی ام: تبدیل شدن گوشت شتر غارت شده به آتش321

شعله ور شدن گوشت شتر غارت شده مانند هیزم321

شعله ور شدن شتر و هر چه از لشکر امام حسین علیه السلام غارت شده بود322

شعله ور شدن گوشت شتری از امام حسین علیه السلام که بین مردم تقسیم شده بود323

شعله ور شدن بدن شتر هنگام برخورد چاقو به آن و فوران آتش از دیگ323

ص:16

شتری از تَرکۀ امام حسین علیه السلام که نحر شده و از دیگ، آتش برافروخته شد324

نمایان شدن آتش در گوشت شتر325

تبدیل شدن گوشت به آتش325

واقعۀ سی ویکم: نمایان شدن آتش در گیاه327

واقعۀ سی و دوم: خاکستر یا خون شدن گیاه ورس329

مطلب اول: خاکستر شدن گیاه ورس329

مطلب دوم: به خون تبدیل شدن گیاه ورس333

فصل هشتم:

آنچه بر قاتلان امام حسین علیه السلام و پیروانشان گذشت / 335

واقعۀ سی و سوم: فلج شدن شخصی که جامۀ آن حضرت را برداشت337

زمین گیر شدن بحر بن کَعب337

جاری شدن خون از دستان بحر بن کعب و خشک شدن آنها338

واقعۀ سی و چهارم: دیوانه شدن آنکه زرۀ امام حسین علیه السلام را برداشت339

واقعۀ سی و پنجم: خشکیدن دست آن که کلاه و عمامۀ حضرت علیه السلام را ربود341

ربودن کلاه و خشک شدن دست341

ربودن کلاه و فقیر شدن342

ربودن عمامه و قطع شدن دست و ابتلای به فقر343

واقعۀ سی وششم: به سر گذاشتن عمامۀ حضرت علیه السلام و جذام گرفتن و دیوانه شدن345

به سر گذاشتن عمامۀ حضرت علیه السلام و جذام گرفتن به نقل ابن اعثم کوفی345

به سر گذاشتن عمامۀ حضرت علیه السلام و دیوانه شدن به نقل ابن شهر آشوب345

به سر گذاشتن عمامۀ حضرت علیه السلام و دیوانه شدن به نقل سیدبن طاووس346

به سر گذاشتن عمامۀ حضرت علیه السلام و دیوانه شدن به نقل حموی شافعی347

واقعۀ سی وهفتم: پیسی گرفتن هر زنی که با عطر غارت شده ،خود را معطّر نمود349

استعمال ورس و پیسی گرفتن349

استعمال عطر و پیسی گرفتن350

واقعۀ سی و هشتم: مبتلا گشتن تمام کسانیکه در قتل امام حسین علیه السلام شرکت داشتند351

روایت زُهَری به نقل سبط بن جوزی و ابن حجر351

ص:17

روایت محمد بن سلیمان به نقل شیخ طوسی قدس سره 352

روایت یعقوب بن سلیمان به نقل شیخ صدوق قدس سره 353

روایت یعقوب بن سلیمان به نقل زرندی و ایجی و سمهودی354

روایت ابن سُدی به نقل ابن نما و جمعی از اهل تسنن356

روایت صَلت بن وَلید به نقل قاضی نعمان مغربی359

روایت غلام بنی سلامه به نقل ابن عساکر و ابن حجر و..359

روایت قُطبة بن عَلاء به نقل جوینی360

روایت اسماعیل بن عبد اللّه السّری به نقل حسین شیعی سبزواری361

واقعۀ سی و نهم: نمونه ای از عذاب سیاهی لشکرها363

کور شدن چشمهای عبد الله ریّاح به نقل ابن شهر آشوب363

کور شدن چشمهای یکی از لشکریان یزید به نقل سید بن طاوس قدس سره 364

کور شدن چشمهای یکی از اهالی کوفه به نقل طریحی و بحرانی366

کور شدن یکی از لشکریان یزید در حکایت واقدی در روایات اهل تسنّن367

کور شدن یکی از لشکریان یزید در حکایت واقدی به نقل سبط بن جوزی369

کور شدن یکی از لشکریان یزید در روایت جویر بن سعید370

کور شدن یکی از لشکریان یزید در روایت سُدّی 371

عاقبت آهنگری که تیری هم نینداخت372

عاقبت فروش میخ به لشکر عمر سعد378

عاقبت نگهبان فرات380

عاقبت ساربان امام حسین علیه السلام 382

واقعۀ چهلم: سیاه شدن صورت قاتل امام حسین علیه السلام 389

واقعۀ چهل و یکم: عاقبت حاملین سر امام علیه السلام و شهدا391

سیاه شدن صورت حامل سر امام حسین علیه السلام 391

سیاه شدن صورت حامل سر قمر بنی هاشم علیه السلام 392

عاقبت حامل سر شهدا393

واقعۀ چهل و دوم: نمایان شدن آتش در صورت عبید الله بن زیاد هنگام قتل امام حسین علیه السلام 395

واقعۀ چهل و سوم: داخل شدن مار در بینی عبیدالله بن زیاد، پس از مرگ397

ص:18

روایت عمّار بن عمیر تَیمی به نقل شیخ صدوق و ابن شهر آشوب قدس سرها 397

روایت عمار بن عمیر به نقل سید بن طاوس قدس سره 398

روایت عمار بن عمیر به نقل ابن بطریق و علامه اربلی قدس سرها 398

خبر عمار بن عمیر به نقل ترمذی و ابن عساکر و ابن اثیر و ذهبی399

خبر عمار بن عمیر به نقل خطیب بغدادی و ابن عساکر400

خبر یزید بن ابی زیاد به نقل ابن عساکر و ابن اثیر و نویری و عینی401

نقل شیخ طوسی قدس سره 402

نقل سید نعمت الله جزائری قدس سره 403

واقعۀ چهل و چهارم: اصابت شهاب و کور شدن شخصی که به امام علیه السلام جسارت کرد405

نقل ابن شهر آشوب قدس سره 405

نقل احمد بن حنبل و طبرانی و ...406

نقل ابن سعد408

نقل بلاذری408

واقعۀ چهل و پنجم: کور شدن شخصی که مردم را به شهادت امام حسین علیه السلام بشارت می داد411

واقعۀ چهل و ششم: لال و دیوانه شدن سِنان بن اَنس413

نقل ابن سعد و طبری و ابن عساکر و ابن منظور و ابن بدران413

نقل بلاذری414

نقل بیهقی414

واقعۀ چهل و هفتم: عذاب فردی که به امام علیه السلام مژدۀ دوزخ داد417

نقل بسیاری از منابع معتبر شیعه و اهل تسنّن417

نقل ابی مخنف و طبری و ابن اثیر و ابن کثیر420

نقل ابو مخنف و شیخ مفید و طبرسی از اعلام شیعه و بلاذری از اهل تسنّن422

واقعۀ چهل و هشتم: سیراب نشدن اشخاص به نفرین امام حسین علیه السلام 425

شخصی که به دهان حضرت علیه السلام تیری انداخت425

شخصی که به طرف حضرت علیه السلام در حال آب خوردن تیری انداخت427

شخصی به نام زُرعه429

شخصی از بنی ابان432

ص:19

عبد الله بن حصین ازدی434

فصل نهم:

دگرگونی ها و استحالۀ تکوینی / 437

واقعۀ چهل و نهم: تلخ شدن شتری که پخته شده بود439

مطلب اول: گوشت شتر به تلخی عَلقم:439

نقل ابن حمزۀ طوسی قدس سره 439

نقل بیهقی و ابن عساکر و ذهبی و ابن حجر عسقلانی و سیوطی و ...440

نقل سیوطی و ابن حجر مکی440

مطلب دوم: گوشت شتر، تلخ تر از صِبر:442

نقل ابن شهر آشوب و علامۀ بحرانی و ...442

نقل ابن جوزی442

واقعۀ پنجاهم: سفال شدن دینارهایی که از لشکر امام حسین علیه السلام به غارت برده شد445

تبدیل سکه ها به سفال و نوشته شدن دو آیه از قرآن بر آنها445

سفال شدن سکه ها به نقل ابن حبان450

سفال شدن سکه ها به نقل سبط ابن جوزی و سمهودی451

سفال شدن سکه ها به نقل ابن حجر452

سفال شدن سکه ها به نقل ایجی شافعی453

تبدیل شدن درهم به سنگ سیاه454

فصل دهم:

کتابت های غیبی / 457

واقعۀ پنجاه ویکم: نوشته شدن شعر «أترجو أمّة قتلت حسیناً» در کنیسه ای قبل از بعثت459

کتابت غیبی، ششصد سال قبل از بعثت درکلیسای روم به نقل ابن عساکر و..459

کتابت غیبی، سیصد سال قبل از بعثت درکلیسای روم به نقل شیعه460

کتابت غیبی، سیصد سال قبل از بعثت درکلیسای روم به نقل اهل تسنن461

کتابت غیبی، سالیان طولانی قبل از بعثت در کلیسای روم به نقل ابن نما قدس سره 463

کتابت غیبی، سالیان طولانی قبل از بعثت درکلیسای روم به نقل ابن حجر464

کتابت غیبی، سیصد سال قبل از بعثت بر سنگی در روم به نقل ابن نما قدس سره 464

ص:20

کتابت غیبی، سیصد سال قبل از بعثت بر سنگی به نقل ابن جوزی465

کتابت غیبی، پانصد سال قبل از بعثت بر سنگی به نقل سبط بن جوزی466

کتابت غیبی، هزار سال قبل از بعثت بر سنگی466

کتابت غیبی، پانصد سال قبل از بعثت بر دیر راهب به نقل دمیری467

کتابت غیبی روی صفحه ای از طلا468

واقعۀ پنجاه و دوم: نوشته شدن شعر «لا بد أن ترد القیامة فاطمة» بر سنگی پیش از عاشورا469

واقعۀ پنجاه و سوم: دستی که بر پیشانی یزید نگاشت « أترجو أمة قتلت حسینا»471

فصل یازدهم:

ظهور مصیبت کربلا در وجود انبیا علیهم السلام /473

واقعۀ پنجاه و چهارم: گریۀ انبیاء در مصائب سیدالشهداء و تبرّی از قاتلان او475

گذر حضرت آدم علیه السلام به کربلا و تبری از یزید475

گذر حضرت نوح علیه السلام به کربلا و تبریّ از قاتلان476

گذر حضرت اسماعیل علیه السلام به کربلا و تبریّ از قاتلان477

گذر حضرت سلیمان علیه السلام به کربلا و تبریّ از یزید478

گذر حضرت عیسی علیه السلام و حواریون به کربلا و تبریّ از یزید479

گذر حضرت عیسی علیه السلام به کربلا و گریه ایشان481

گریۀ حضرت آدم علیه السلام هنگام ذکر نام حسین علیه السلام 485

ذکر مصائب توسط خدا و گریۀ حضرت زکریا علیه السلام 487

ذکر مصائب توسط خدا و گریۀ ابراهیم علیه السلام 489

ذکر مصائب توسط خدا برای حضرت موسی علیه السلام 491

ذکر مصائب توسط حضرت خضر علیه السلام و گریۀ موسی علیه السلام 492

واقعۀ پنجاه و پنجم: جاری شدن خون از بدن برخی انبیا علیهم السلام 497

جاری شدن خون از سر ابرهیم علیه السلام در کربلا به موافقت مصیبت سیدالشهدا علیه السلام 497

جاری شدن خون از پای حضرت موسی علیه السلام درکربلا به موافقت مصیبت سیدالشهدا علیه السلام 498

واقعۀ پنجاه و ششم: بیماری و قبول بلا در مصیبت سیدالشهدا علیه السلام 501

بیماری حضرت ابراهیم بعد از مشاهده مصائب سید الشهدا علیه السلام 501

حضرت زکریّا علیه السلام و درخواست بلا در همدردی با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم 502

ص:21

سید الشهدا علیه السلام اسوۀ اسماعیل بن حزقیل علیه السلام در تحمل مصیبت503

فصل دوازدهم:

تأثیر واقعۀ کربلا درحیوانات و نباتات و جمادات / 507

واقعۀ پنجاه و هفتم: گریۀ حیوانات509

گریۀ حیوانات برای سید الشهدا علیه السلام در کلام امیرمؤمنان علیه السلام 509

گریۀ حیوانات بعد ازکلام حضرت زینب علیها السلام در قتلگاه به نقل خوارزمی510

گریۀ حیوانات بعد ازکلام حضرت زینب علیها السلام در قتلگاه به نقل محمد بن ابیطالب511

گریۀ حیوانات بعد ازکلام حضرت ام کلثوم علیها السلام در قتلگاه512

واقعۀ پنجاه و هشتم: ذوالجناح، مرکب عرش پیمای اباعبدالله الحسین علیه السلام 515

مقدمه: نکته معرفتی در مورد تغییر ماهیت مخلوقات515

حرکت نکردن ذوالجناح هنگام رسیدن به کربلا519

ورود به کربلا به نقل کاشفی و عبداللطیف بن علی بیرجندی520

ورود به کربلا به نقل طریحی و علامه دربندی520

ایستادن ذوالجناح نزد دست قمربنی هاشم علیه السلام 521

ایستادن ذوالجناح نزد مشک پاره پاره522

ادب ذوالجناح و نیاشامیدن آب به نقل ابن شهرآشوب523

ادب ذوالجناح و نیاشامیدن آب، به نقل علامه دربندی524

وداع امام حسین علیه السلام با ذوالجناح525

تکلم ذوالجناح با امام حسین علیه السلام پس از وداع حضرت علیه السلام با اهل خیام526

دفاع ذوالجناح از سید الشهدا علیه السلام 526

عکس العمل ذو الجناح پس از شهادت امام حسین علیه السلام 528

شیحۀ ذوالجناح528

گریۀ شدید ذوالجناح528

آغشته نمودن یال خود به خون امام حسین علیه السلام به نقل ابن اعثم کوفی و خوارزمی530

آغشته نمودن یال خود، به خون امام حسین علیه السلام به نقل شیخ صدوق قدس سره و...531

آغشته نمودن یال خود، به خون امام حسین علیه السلام به نقل ابن شهرآشوب و...533

آوردن خبر شهادت به خیمه ها در روایتی از امیرمؤمنان علیه السلام :533

آوردن خبر شهادت به خیمه ها در روایتی از حضرت موسی علیه السلام 535

ص:22

تکلم ذوالجناح هنگام بازگشت به خیام با حضرت سکینه علیها السلام 536

عاقبت ذوالجناح537

نقل تسلیة المجالس:537

نقل ابومخنف538

نقل ابو المفاخر539

نقل قندوزی539

نقل ملامحمد صالح برغانی (برادر شهید ثالث)539

اشعار شهید ثانی قدس سره در مورد ذوالجناح543

واقعۀ پنجاه و نهم: کمک خواستن فضه از شیری در کربلا به اذن زینب کبری علیها السلام 545

واقعۀ شصتم: امتناع گنجشﮏ ها از خوردن دانه در روز عاشورا549

واقعۀ شصت و یکم: گریۀ جغد و پرندگان بر مصائب امام حسین علیه السلام 551

خرابه نشینی و نالۀ جغد از شب تا صبح551

ندبه و نوحه سرایی جغد از شب تا صبح552

گریه کردن پرندگان آغشته به خون و مسلمان شدن یهودی553

واقعۀ شصت و دوم: لعن کردن کبوتر راعبی بر قاتلان امام حسین علیه السلام 559

واقعۀ شصت و سوم: کلاغی در مدینه561

واقعۀشصت و چهارم: ریزش خون از درخت اُم معبد و خشک شدن آن565

واقعۀ شصت و پنجم: چنار خونبار571

فتوای آیت الله العظمی مرعشی573

واقعۀ شصت و ششم: درخت رُوم575

واقعۀ شصت و هفتم: مشهد النقطة (سنگی در موصل که از آن خون می جوشد)577

واقعۀ شصت و هشتم: گریه کردن شیر سنگی در روز عاشورا579

فصل سیزدهم:

نوحۀ ملائکه و جنیان / 581

واقعۀ شصت ونهم: نوحه و گریۀ ملائکه بر سید الشهدا علیه السلام 583

گریۀ چهار هزار فرشتۀ غبارآلود در روایت امام صادق علیه السلام 583

گریۀ چهار هزار فرشتۀ غبارآلود در روایت امام باقر علیه السلام 584

ص:23

گریۀ چهار هزار ملک موکّل بر قبر سید الشهدا علیه السلام 584

گریۀ فرشتگان حائر حسینی علیه السلام 585

ضجۀ ملائک به هنگام شهادت سید الشهدا علیه السلام 586

گریه و زیارت هفتاد هزار ازملک، در شب جمعه587

واقعۀ هفتادم: نوحۀ اجنّه بر امام حسین علیه السلام 589

روایت امام سجاد علیه السلام 589

روایت امام صادق علیه السلام 589

روایت داود رقی590

روایت ام سلمه به نقل ابن حاتم عاملی591

روایت ام سلمه به نقل ابن سعد و احمد بن حنبل و طبرانی و...592

روایت ام سلمه به نقل محب طبری و سمهودی593

روایت ام سلمه به نقل ابن عساکر و ذهبی و ابن کثیر593

روایت ام سلمه به نقل شبلنجی594

روایت ام سلمه به نقل ذهبی و ابن حجر مکی و...594

روایت ام سلمه به نقل ابن عساکر و ابن اثیر595

روایت ام سلمه به نقل ابن عساکر و گنجی شافعی و...595

روایت امّ سلمه به نقل سبط بن جوزی596

روایت جابر حضرمی597

روایت ابی زیاد قندی598

روایت ابی جناب کلبی به نقل طبرانی و ابو نعیم و...599

روایت ابی جناب کلبی به نقل طبرانی600

روایت ابی خباب کلبی به نقل یغموری601

روایت ابی جناب کلبی به نقل ابن کثیر و ...602

روایت ولید بن غسان603

روایت علی بن حزور603

روایت عبد الله بن حسان604

نوحۀ اجنه در شهادت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و امام حسین علیه السلام در منابع شیعه605

نوحۀ اجنه در شهادت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و امام حسین علیه السلام در منابع اهل تسنن606

ص:24

گریۀ جنّیان وقت خروج سید الشهدا علیه السلام از مدینه607

نوحۀ اجنه هنگام بردن اسرا به شام609

گریۀ اجنه در مدینه هنگام شهادت سید الشهدا علیه السلام به نقل عمرو بن عکرمه610

گریۀ اجنه در مدینه هنگام شهادت سید الشهدا علیه السلام به نقل فضیل کوفی611

نوحۀ جن در کنار سر مقدس612

نوحه و لطمۀ اجنه در وادی نحله614

گریۀ جنیان به نقل ابی خباب615

گریۀ جنیان به نقل خیره دختر عبد الرحمان616

نوحۀ جنیان به نقل مُرّة616

گریۀ اجنۀ نصیبین در رابیه617

شنیدن نوحۀ اجنه به روایت ام کلثوم علیها السلام در روز عاشورا618

به نقل هند دختر جَون619

خبر آوردن جن از شهادت سید الشهدا علیه السلام 625

فصل چهاردهم:

ندای آسمانی / 627

واقعۀ هفتاد و یکم: منادی آسمانی و خبر دادن از کشته شدن ابا عبد الله علیه السلام 629

ندای آسمانی به نقل از ابن امیر الحاج629

ندای آسمانی به نقل قندوزی630

ندای مُنادی و نوحه او هنگام شهادت امام حسین علیه السلام 631

واقعۀ هفتاد و دوم: ندایی از درون عرش و ندای ملک، به امّت متحیّر633

ندای مُنادی به این که خداوند به عید قربان و فطر توفیقتان ندهد633

ندای آسمانی به اینکه خداوند به روزه توفیقتان ندهد634

فهرست آیات639

فهرست منابع 641

فهرست اعلام 657

ص: 25

ص: 26

این صحیفه مکرّمه و مرقومه قیّمه ای که در پیش رو دارید، مجموعه ای روائی و تاریخی است که پیرامون اسرار وقایع کربلا و ابعاد بی شمار معجزات ارضی و سماوی نینوا به رشتۀ تحریر در آمده و مخاطب می تواند با دریافت خصوصیات بی همتای این واقعۀ بزرگ، برتری اعجاز اسرار آمیز کربلا را بر تمامی معجزات صادرۀ پیشین، به وضوح دریابد.

این مصحف منشور و کتاب مسطور، رشحه و قطره ای است از دریای بی نهایت اسرار وقایع اعجاز آمیز شهادت سلطان اریکۀ أو أدنی، خامس آل کساء، قافله سالار کربلا، و مظلوم دشت نینوا، مصباح الهدی، شافع الخلائق یوم الجزاء، غریب الغرباء، امام الأولیاء، سید الشهداء علیه السلام .

اثر حاضر با استناد به معتبرترین منابع عامه و خاصّه، به تحلیل اسرار واقعه کربلا پرداخته، به گونه ای که اگر پیروان تمامی ادیان و مذاهب و فرق عامه، با دیدۀ انصاف بنگرند، با ملاحظه کثرت منابع و تواریخ معتبر، به بی همتایی واقعۀ کربلا پی خواهند برد. مگر می توان تمامی این منابع تاریخی را نادیده انگاشت؟! مگر می توان واقعیت ها را نادیده گرفت؟!

این سیل دمادم مستندات و منابع که چه بسا از کتب معتبر تاریخی اهل تسنّن نیز استخراج شده، وجدان هر خفته ای را بیدار می کند تا بیاندیشد که مگر ممکن است این وقایع که به تواتر، بلکه فوق تواتر نقل گردیده، به وقوع نپیوسته و تحقق نیافته باشد؟

طوبی بر آنان که با فطانت فطرت و لطافت باطن خویش دریافتند که عبادت عظمی در عالی ترین مرتبۀ خویش که موجب خرق حجب سبعه است، سجده بر تربت کربلاست، و به دست داشتن تسبیح آن تربت حسینیه، ذکر مقربان حریم الهی، و چشیدن شهد شیرین تربت کربلا، مورث علم نافع و رزق واسع و شفای امراض و حرز صالحان است.

ص: 27

در ختام، تلاش بسیار و کوشش بی شمار تمامی اصدقاء مکرّم و سروران معظّم، به ویژه محققین گرامی حضرات حجج اسلام و مسلمین: مهدی امامی، مرتضی اسلامی، که با کمال دقت و فطانت، به امر تحقیق منابع و یافتن سایر مدارک پرداختند و حجج اسلام و مسلمین سید حسن یوسفی و سید جواد برکچیان که تصحیح و ویراستاری این مجموعه را به نحو احسن به انجام رساندند، و همچنین همت و مساعدت جناب آقای دکتر حسین کیوانی و خانوادۀ محترمه، که در به ثمر نشستن این اثر، سهیم و دخیل گشته اند، مورد کمال امتنان و شایستۀ نهایت تشکّر است.

امید است که کمّلین اهل معرفت، از رشحات اسرار بی پایان وقایع کربلا سیراب گشته و با عنایات خاصّۀ اهل بیت علیهم السلام این صحیفۀ جامعۀ اسرار وقایع اعجاز آمیز حسینیّه، مورد قبول حضرت بقیّة الله فی الأرضیین، صاحب العصر و الزمان عجل الله تعالی فرجه افتد، و تمامی دوستان اهل بیت علیهم السلام را به آستان کبریایی آن حضرت رهنمون آید، بحقّ جدّه و أبیه و أمّه وأخیه و التسعة المعصومین من ذریّته و بنیه علیهم السلام .

«اللهم اجعلنی عندک وجیهاً بالحسین علیه السلام فی الدنیا و الآخرة.»

«و آخر دعوانا أن الحمد لله ربّ العالمین و صلّی اللّه علی محمّد و آله الطّاهرین.»

محمد علی بهبهانی

ص: 28

ص: 29

ص: 30

سوختهاند؟ و این چه بانگ نوحه و ضجّه ای است که بر بلندای فلک طنین انداخته و ملکوتیان و ساکنان عالم قدس را به ماتم کشانده است؟

آری، این واقعۀ جانسوز که ملک و ملکوت را سیه پوش نموده و جامه عزا بر پیکرۀ هستی نشانده، قصّۀ سوختن و پرپر شدن پیکر باغبان گلشن توحید و گلهای باغ رسالت است، و چه کسی را یارای آن است که داستان غم انگیز کربلا را بشنود و آرام و قرار از جان، و هوش از سرش نرود؟ و کیست که در این مصیبت عظمی، دل شکسته و دل خون نشود؟

واقعۀ کربلا نه تنها دل مؤمنان را شکافت بلکه حقیقت ذرّه ذرّۀ موجودات را به التهاب در آورد و شور و شورشی در نهاد موجودات عالم آفرید.

ص: 31

ص: 32

ص: 33

ص: 34

ص: 35

ص: 36

ص: 37

در این فصل، به بیان این مطلب می پردازیم که تمامی موجودات؛ اعمّ از انسان ها و سایر مخلوقات، از درون ذات خود، به وجود مقدّس ابا عبد الله الحسین علیه السلام علم نهانی و درونی دارند، و جملگی ایشان سید الشهدا علیه السلام را شناخته، و با شعور و ادراک نهفته در وجود خویش، آن حضرت علیه السلام را در می یابند.

برای اثبات این مطلب، ابتدا مقدمه ای آورده، و سپس به یکی از براهین و ادله ای که بر این موضوع اقامه شده است، اشاره نموده، و تفصیل مطلب را به مکتوبی دیگر موکول می نماییم، چرا که این موضوع، مبحثی عمیق و تخصّصی بوده و ما در رساله ای جداگانه به بیان سایر براهین و ادلّۀ روایی و عقلی این مطلب پرداخته ایم.

ص: 38

ص: 39

آیۀ (کُلٌّ قَد عَلِمَ صَلاتَهُ وَتَسبیحَهُ)( (1)) بر علم موجودات به معنای تسبیح، گواه است. معنای تسبیح منزّه بودن خدای تعالی از تمامی عیوب است، و صفات جلال الهی بر این معنی دلالت دارند. حقیقت تسبیح و تنزیه حق تعالی از هر نقص و عیب، متوقّف است بر درک وحدت محضۀ حق تعالی و مبرّی بودن او از وجود شریک و مِثل.

از این رو آیاتی که دلالت بر تسبیح موجودات دارند، درک و شعور موجودات به صفات جلال الهی و وحدت ذاتیّه و تنزیه او از هر عیب و نقص را به اثبات می رسانند، زیرا انجام تسبیح بدون درک معنای آن امکان پذیر نیست. تحقّق تسبیح معلول علم و درک معنای آن است و هر معلولی کاشف از وجود علّت بوده و هر اثری از وجود مؤثّر خبر می دهد. البته نسبت به درک و علم و شعور در جمادات دو نظریه وجود دارد که به آن اشاره خواهد شد.

آیات اول سور مسبّحات گواهند بر این که آنچه در آسمان ها و زمین است به تسبیح حق تعالی مشغولند: (سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ)؛( (2)) (سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ)؛( (3)) (یُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ)؛( (4)) (یُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ)( (5))

ص: 40

وضوح می شنیدند،( (1)) شاهدی است بر این که تسبیح موجودات در عالم اصوات ظاهر می گردد. اولیای الهی به وضوح صدای این زمزمه را می شنوند.

ص: 41

تلمّذ نموده بودند، نیمه شبی در مدرسۀ صدر اصفهان برخاسته و ذکر «سبّوح قدّوس ربّنا و ربّ الملائکة و الروح» را به زبان و دل جاری کرده، در همین حال بر یکی از تلامیذ آن بزرگوار مشهود آمد که درب و دیوار و درختان مدرسۀ صدر همراه ایشان این ذکر را تکرار می نمایند.

ص: 42

ص: 43

ص: 44

ص: 45

و یکی از این دریاهای نهانی، آفتاب علم است و دیگری خورشید محبّت که در ذات هر موجودی مکنون و مختفی است.

دل هر ذرّه را که بشکافی

آفتابیش در میان بینی

ص: 46

ص: 47

شاید عبارت «أَظِلَّةِ الْخَلَائِق» که در زیارت مخصوصه سیّدالشهدا علیه السلام در مفاتیح الجنان، آمده اشاره به حقیقت ملکوتی اشیاء باشد «لَقَدِ اقْشَعَرَّتْ لِدِمَائِکُمْ أَظِلَّةُ الْعَرْشِ مَعَ أَظِلَّةِ الْخَلَائِق».( (1))

ص: 48

ص: 49

ص: 50

أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: (فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها)( (1)) قَالَ علیه السلام: هِیَ الْوَلَایَةُ. ( (2))

مضمون این روایت همان است که در روایت قبلی از طریق ابی بصیر از امام باقر علیه السلام نقل شد.

ص: 51

ص: 52

رُؤَسَاءَ لِجَمِیعِ الْأَنَامِ وَ بَعَثْتَهُمْ لِقِیَامِ الْقِسْطِ فِی ابْتِدَاءِ الْوُجُودِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ ثُمَّ مَنَنْتَ عَلَیْهِمْ بِاسْتِنَابَةِ أَنْبِیَائِکَ لِحِفْظِ شَرَائِعِکَ وَ أَحْکَامِکَ فَأَکْمَلْتَ بِاسْتِخْلَافِهِمْ رِسَالَةَ الْمُنْذِرِینَ کَمَا أَوْجَبْتَ رِئَاسَتَهُمْ فِی فِطَرِ الْمُکَلَّفِینَ».( (1))

از این تعبیر به وضوح پیداست که ریاست ائمّه و ولایت ایشان در فطرت و خلقت همۀ موجوداتی که مکلّف به اطاعت حق تعالی هستند، واجب و لازم شده است.

ص: 53

ص: 54

تسبیح درونی موجودات به معنای توجه ایشان به تنزیه حقّ تعالی از هر عیب و نقص است و لکن زمزمۀ موجودات به تنزیه خلاصه نمی گردد، بلکه ایشان خدای را به صفات جمالش شناخته اند و علم ایشان به اسماء جمال نیز تعلق یافته، لذا تسبیح ایشان همراه با تحمید است و حمد ستایش خداست بر صفات جمالش، همچون رحمانیت و رحیمیت، کرم و احسان، عفو و مغفرت، لذا خدای تبارک و تعالی در کلام اللّٰه، تسبیح ایشان را قرین تحمید نموده و فرموده: (وَ إِنْ مِنْ شَیْ ءٍ إِلاَّ یُسَبِّحُ بِحَمْدِه).( (1))

ص: 55

ص: 56

در پیرامون سائر ادلۀ علم موجودات به امام حسین علیه السلام ، در رساله ای جداگانه به تحقیق پرداخته ایم.( (1))

ص: 57

ص: 58

ص: 59

ص: 60

ص: 61

ص: 62

ص: 63

عرش من نور را طواف کنید و تسبیح مرا گویید و عرش مرا حمل نمایید، پس ایشان طواف عرش نمودند و تسبیح خدای گفتند و اراده کردند که عرش خدای را حمل نمایند ولی قدرت بر آن نیافتند، پس خدای تعالی به ایشان فرمود در عرش من نور را طواف کنید، و بر نور جلالم محمّد صلی الله علیه و آله و سلم که حبیب من است، صلوات بفرستید و عرش مرا حمل نمایید.

پس ایشان طواف نمودند و عرش را حمل نموده و گفتند: پروردگارا ما را به تسبیح و تقدیس خود امر نمودی و ما را امر فرمودی که بر نور جلالت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم صلوات بفرستیم، آیا از تسبیح تو کم نماییم؟!

خدای تعالی به ایشان فرمود ای ملائکۀ من وقتی شما بر حبیب من محمّد صلی الله علیه و آله و سلم صلوات بفرستید، مرا تسبیح و تقدیس و تهلیل نموده اید.

پس چه بسا زمزمۀ تسبیح موجودات که در قرآن مکرر از آن یاد شده در بعضی از موجودات به لسان صلوات بر پیامبر ختمی مرتبت حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم و عترت طاهرینش علیهم السلام باشد.

ص: 64

چنانکه در روایتی دیگر آمده که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم از مکه خارج شدند و به اطراف آن رفتند و در آن هنگام هیچ سنگ و درختی نبود جز آنکه بر آن حضرت صلی الله علیه و آله و سلم سلام می نمود. ( (1))

ص: 65

همانگونه که خدای را از هر نقص و عیبی منزه می شمارند او را به صفات کمالش می ستایند و نام پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم از حمد مشتق شده و بلکه حقیقت وجود آن حضرت عین حمد و ستایش خداست چراکه حمد منحصر در ستایش زبانی نیست و آن حقیقتی که به تمام وجودش صفات خدای را نشان می دهد حمد فعلی خدای تعالی به شمار می آید و اهل بیت علیهم السلام نیز همگی همچون پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم به تمام ارکان وجودشان حمد خدای تعالی می باشند.

شیخ حرّ عاملی قدس سره حدیثی قدسی نقل نموده که شاهد این مطلب است:

«إنّ موسی لیلة الخطاب وجد کلّ شجرة و مدرة فی الطور ناطقة بذکر محمّد و نقبائه، فقال: ربّ إنّی لم أر شیئا ممّا خلقت إلّا و هو ناطق بذکر محمّد و نقبائه. فقال اللَّه: یا ابن عمران، إنّی خلقتهم قبل الأنوار و جعلتهم خزانة الأسرار یشاهدون أنوار ملکوتی و جعلتهم خزانة حکمتی و معدن رحمتی و لسان سرّی و کلمتی، خلقت الدنیا لأجلهم و الآخرة، فقال موسی: ربّ فاجعلنی من امّة محمّد، فقال: یا ابن عمران إذا عرفت فضل محمّد و أوصیائه و عرفت حقّهم و آمنت بهم فأنت من امّته».( (1))

موسی علیه السلام در لیلة الخطاب چنین یافت که هر درخت و کلوخی در کوه طور، به ذکر حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم و نقبای ایشان علیهم السلام مشغول بود. پس موسی علیه السلام به خدای تعالی فرمود: پرودگارا چیزی از مخلوقاتت را ندیدم جز آنکه به ذکر محمّد صلی الله علیه و آله و سلم و نقبایش علیهم السلام نطق می نمود.

خدای تعالی فرمود: ای پسر عمران به درستیکه من ایشان را قبل از انوار آفریدم و ایشان را خزانۀ اسرار قرار دادم ایشان انوار ملکوتم را می بینند و ایشان را خزانۀ حکمت و معدن رحمت و زبان سِرّ و کلمۀ خود قرار دادم و دنیا و آخرت را به خاطر ایشان آفریدم.

ص: 66

پس موسی علیه السلام گفت: پروردگارا مرا از امّت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم قرار بده و خدای تعالی فرمود: ای پسر عمران آنگاه که فضل محمّد صلی الله علیه و آله و سلم و اوصیاءش علیهم السلام را شناختی و حق ایشان را دانستی و به ایشان ایمان آوردی، از امّت او خواهی بود.

ص: 67

ص: 68

ص: 69

ص: 70

3)«بَکَی عَلَیْهِ جَمِیعُ مَا خَلَقَ اللَّهُ»( (1)) جمیع آن چه خدا آفرید بر او گریستند.

4)یَبْکِی عَلَیْکَ کُلُّ شَیْ ءٍ» ( (2)) همه چیز بر تو بگرید.

همچنان که در مقدمۀ این بحث گذشت، گریستن مخلوقات متوقّف است بر علم و محبت و سوز و گداز ایشان بر سیدالشهدا علیه السلام .

گریه، ظهور سوز محبّت: گاه محبّت با سوز همراه می گردد و این همراهی یا به جهت فراق محبوب است که در درون محبّ آتشی از سوز و گداز بر می انگیزاند و یا به جهت آن است که محبّ در می یابد که محبوب در دریای بلا غوطه ور شده، و از هر طرف تیر مصیبت بر پیکرش نشسته است. درک فراق محبوب یا درک مصیبتی که بر او رسیده، در جان محبّ سوز و گدازی برپا نموده و درونش را مضطرب نموده و بی تاب می کند. اینجاست که سوز و آه از درون محبّ دل سوخته، به صورت گریه و ناله ظهور می کند و اشک دیدۀ محبّ دل داده، نشان این التهاب درونی است.

ص: 71

اضافه است و تحقّق حبّ بدون تحقق محبوب بالذات (که همان صورت علمی محبوب است) محال است.

متعلّق علم و محبّت فطری با یکدیگر متّحد هستند، و اتّحاد این دو به این معناست که همان حقیقتی که معلوم شماست و ذات و فطرت شما با آن حقیقت آشناست، محبوب شما نیز هست. شما در درون ذات خود او را می شناسید و به او محبّت می ورزید، و دلیل بر این مطلب آن است که محبوب بالذات اول باید متعلّق علم باشد و معلوم بالذات گردد تا بتواند متعلّق حبّ واقع شود، چراکه محبّت به مجهول مطلق محال است و از آنجا که این محبّت عین وجود هر موجود و خلقت اوست، فقط به امری تعلّق می گیرد که آن موجود علم فطری به آن داشته باشد. در نتیجه متعلّق محبّت فطری باید همان متعلّق علم فطری باشد.

پیش از این گذشت که علم فطری به خدا که خالق همه ی عوالم خلقت است و چهارده معصوم علیهم السلام که مجاری فیض در خلقتند، تعلّق می گیرد، بنابر این محبّت فطری نیز، به خدای تعالی و مقام ولایت کلیّۀ مطلقۀ الهیّه که چهارده نور پاک علیهم السلام هستند، تعلّق می گیرد.

پس همانگونه که علم فطری موجودات به خدا و صاحب مقام سببیّت و علیّت در فیض او که مقام ولایت کلیه مطلقۀ الهیّه است تعلّق پذیرفته است، همچنین محبت فطری در تمام مخلوقات به حق تعالی و مثل اعلای او، یعنی حضرات معصومین علیهم السلام که صاحب مقام سببیّت در آفرینش موجوداتند، تعلّق دارد.

این علم و محبت در درون موجودات تراوشاتی دارد. هریک از این دو علم فطری و دو محبت ذاتی آثاری در کمون و باطن موجودات از خود به جای می گذارد.

ص: 72

ص: 73

ص: 74

گذاشته شده، ظاهر گشته و آزاد شود، انرژی بسیار و نیروی فوق العاده شدیدی نمایان خواهد شد که زمین و زمان را خواهد سوزاند.

ص: 75

ص: 76

«اسْکُنْ فَمَا تَجَاوَزَکَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلم تَهَاوُناً بِکَ وَ لَا اسْتِخْفَافاً بِحُرْمَتِکَ وَ لَکِنْ لِیَتِمَّ لِعِبَادِ اللَّهِ مَصْلَحَتُهُمْ وَ لَکَ جَلَالُکَ وَ فَضْلُکَ إِذْ کُنْتَ مُسْتَنَدَ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّه صلی الله علیه و آله و سلم »

آرام باش که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم از روی بی اعتنایی و کم حرمتی از کنارت عبور نکرد، بلکه به منبر رفتنم، برای این بود که بندگان خدا را به نهایت و تمامی مصلحت برسانم، و بزرگی و فضل تو محفوظ است، چراکه تو تکیه گاه محمد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بودی.

چون پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم این کلام را به ستون حنانه فرمود، ناله و گریۀ او آرام شد. آن گاه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم بر منبر رفته و خطبه ای ایراد نموده و فرمودند: اگر نه این بود که این تنۀ درخت خرما را در بغل گرفتم و او را با دست خود نوازش نمودم، تا روز قیامت صدای آه و نالۀ او پایان نمی یافت، به درستی که در بین بندگان خدا کسی هست که مانند این تنۀ درخت به محمّد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و به علی علیه السلام ولیّ خدا اشتیاق و محبت دارد.

سپس فرمودند: به آن خدایی که مرا به پیامبری مبعوث نمود، اشتیاق و تمایل خزانه داران بهشت و حورالعین آن و سائر قصرها و منازل آن، به کسی که دوست دار محمد صلی الله علیه و آله و سلم و علی علیه السلام و آل ایشان علیهم السلام بوده و از دشمنان ایشان بیزاری می جوید، بیشتر از اشتیاقی است که این تنۀ خرما داشت. ( (1))

بنواخت نور مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم ، آن اُستُن حنّانه را

کمتر ز چوبی نیستی، حنّانه شو حنانه شو

ص: 77

می بردند، دیوار مسجد حنّانه به احترام امیرمؤمنان علیه السلام تعظیم نموده و ناله ای سر داد، لذا به مسجد حنّانه لقب یافت. ( (1))

بعد از واقعۀ کربلا نیز ابتدا سر مطهر اباعبدالله علیه السلام و بعد از آن اهل بیت سیدالشهدا علیه السلام را به مسجد حنّانه آوردند و بار دیگر از در و دیوار این مسجد صدای ناله برخاست. ( (2))

ص: 78

ص: 79

ص: 80

ص: 81

ص: 82

ص: 83

ص: 84

منابع شیعه:

1.خرائج و الجرائح، قطب راوندی [م. 573]، ج2، ص578.

2.الدرّ النظیم، یوسف بن حاتم عاملی [م. 664]، ص562.

3.إثبات الهداة، حر عاملی [م. 1104]، ج 4، ص47. (به نقل از راوندی به صورت خلاصه)

4.مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107]، ج4، ص139.

5.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص184.

6.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 399.

ص: 85

أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ جَدَّکَ رَسُولُ اللَّهِ فَأَسْلَمَ النَّصْرَانِیُّ وَ صَارَ مَوْلًی لِلْحُسَیْنِ، ثُمَّ أحْدَرَ الرَّأْسَ إلَیْهِمْ فَأعادوه إِلَی الصُّنْدُوقِ وَ رَحَلُوا»

ترجمه:

عبیدالله بن زیاد سر [مقدس] حسین بن علی علیهما السلام را به سوی شام روانه کرد همراه با زنان و بچه های اسیر از اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم که با صورتها و موهای آشکار بر روی پالانها [ی شتران] بودند. هرگاه که در منزلی فرود می آمدند آن سر [مطهر] را از صندوق خارج کرده و بر نیزه ای قرار می دادند و تا وقت کوچ کردن [از آن منزل] از آن حفاظت می کردند سپس سر به صندوق برگردانده می شد و کوچ می کردند. در یکی از منازل فرود آمدند و در آن منزل دیر راهبی قرار داشت سر را بنابر عادت خود بیرون آوردند و بر نیزه ای قرار دادند و نیزه را به آن دیر تکیه دادند. صاحب آن دیر، در شب نوری را دید که از دیرش به سوی آسمان ساطع بود و بالا می رفت. پس بر آن گروه مشرف گشت [از بالا بر آنان نگریست] و به آنها گفت: شما که هستید؟

گفتند: ما اهل شام هستیم. گفت: این سرِ کیست؟ گفتند: سرِ حسین بن علی علیه السلام است. گفت: شما بد قومی هستید. به خدا قسم اگر عیسی علیه السلام فرزندی داشت او را داخل حدقۀ چشمانمان می کردیم. آنگاه به آنها گفت: ده هزار دینار نزد من است که از پدرم و او از پدرش ارث برده آیا موافقید که این سر را به من دهید تا امشب نزد من باشد و [در مقابل] این ده هزار دینار را به شما بدهم؟ گفتند: آری. پس دینارها را به سویشان فروفرستاد. صراف آوردند و دینارها وزن شد و خوب از بد آن جدا شد سپس در کیسه ای قرار داده شد و بر آن مهر زدند سپس آن را داخل صندوق گذاشتند و سر را بلند کردند و به او دادند. صاحب دیر آن را شُست و بر ران خود گذاشت و همۀ شب را بر آن گریست. چون صبح بر او آشکار و روشن شد، گفت: ای سر! من مالک غیر خودم نیستم و شهادت می دهم که معبودی جز الله نیست و این جدت رسول خداست.

ص: 86

پس نصرانی مسلمان شد و تابع [یا محبّ امام] حسین [ علیه السلام ] شد. سپس سر را به سوی آنان فروفرستاد، آن سر را به صندوق برگرداندند و کوچ کردند.

منابع اهل تسنن:

1.ثقات، ابن حبان [م. 354]، ج 2، ص 313.

2.السیرة النبویة و أخبار الخلفاء، ابن حبان [م. 354]، ج 2، ص561.

ص: 87

اللَّهِ وَ أُشْهِدُ اللَّهَ إِنَّنِی مَوْلَاکَ وَ عَبدُکَ ثُمَّ خَرَجَ عَنْ الدَّیْرِ وَ مَا فِیهِ وَ صَارَ یَخْدُمُ أَهْلَ الْبَیْتِ»

ترجمه:

عبدالملک بن هشام در کتاب سیره گوید: ابن زیاد سر حسین [علیه السلام] را به سوی یزید بن معاویه روانه کرد همراه با اسیران که با ریسمان بسته شده بودند و آنان زنان و کودکان پسر و دختر بودند از دختران رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم که بر پالانهای شتران سوار بودند دربند بودند با صورتها و سرهای آشکار. [لشکر ابن زیاد] هر منزلی که فرود می آمدند سر [مطهر] را از صندوقی که برایش مهیا کرده بودند بیرون می آوردند و آن را بر نیزه ای می گذاردند و در طول شب تا وقت کوچ کردن از آن حراست می کردند و سپس آن را به صندوق برمی گرداندند و کوچ می کردند. در یکی از منازل - که در آنجا دیر راهبی بود- فرود آمدند، سر را بنا به عادتشان درآوردند و به نیزه زدند، و نیزه را به دیر تکیه دادند و پاسبانان از آن حراست کردند. پس چون نیمه شب شد راهب نوری را دید از مکان سر [مقدس حضرت اباعبدالله علیه السلام ] تا عنان آسمان پس بر آن قوم مشرف شد و گفت: شما که هستید؟ گفتند: ما اصحاب ابن زیادیم. گفت: و این سرِ کیست؟ گفتند: سرِ حسین بن علی بن ابی طالب علیه السلام پسر فاطمه دختر رسول خداست. گفت: [فرزند دختر] پیامبرتان؟ گفتند: آری. گفت: شما بد قومی هستید اگر مسیح علیه السلام فرزندی می داشت ما او را در حدقۀ چشمانمان جای می دادیم سپس گفت: آیا شما در چیزی [که برایتان خواهم گفت] رغبت دارید؟ گفتند: چه چیز؟ گفت: ده هزار دینار نزد من است آن را بگیرید و سر را به من بدهید که تمام شب نزد من باشد و وقتی کوچ کردید آن را می گیرید. گفتند: ضرری برایمان ندارد پس سر را به او دادند و او دینارها را به آنان داد پس راهب سر را گرفت و شست و خوشبو کرد و آن را بر روی رانش گذاشت و نشست تمام شب را گریه کرد. چون صبح روشن شد گفت:

ص: 88

ای سر! من مالک غیر خودم نیستم و شهادت می دهم که معبودی جز الله نیست و این که جدت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم رسول خداست و خدا را شاهد می گیرم که من محبّ [یا تابع] و عبد توام. سپس از دیر و آنچه در آن بود بیرون آمد و خدمت به اهل بیت علیهم السلام می کرد.

منابع اهل تسنن:

1.تذکرة الخواص، سبط ابن جوزی [م. 654]، ص237.

2.جواهر العقدین، سمهودی [م. 911]، ج 3، ص377.(فی السیرة لعبد الملک بن هشام علی ما نقله سبط بن الجوزی: ...)

ص: 89

قَتِیلٍ بَیْنَ یَدَیک وَلَکِن إذَا کَانَ فِی الْغَدِ فَاشْهَدْ لِی عِنْدَ جَدِّکَ أَنِّی أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلّا اللّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ ثُمَّ رَدَّ الرَّأْسَ بَعْدَ أَنْ أَسْلَمَ وَ أَحْسَنَ إسْلَامَهُ فَسَارَ الْقَوْمُ ثُمَّ جَلَسُوا یَقْتَسِمُونَ الدَّرَاهِمَ فَإِذَا هِیَ خَزَفٌ مَکتُوبٌ عَلَیْهَا: (وَ سَیَعْلَمُ الذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ).( (1))

ترجمه:

لشکر عمر سعد نیزه ای را که رأس مقدس امام حسین بر آن بود کنار دیر راهبی گذاشتند... وقتی شب همه جا را فرا گرفت راهب از دیر خویش بیرون آمد و رأس مقدس را مشاهده نمود در حالیکه نوری از آن به سمت آسمان بلند بود. در این هنگام، دری از آسمان باز شد و ملائکه به طرف این سر نزول کردند و ندا دادند: سلام بر تو ای اباعبدالله! راهب با دیدن این منظره ناله کرد. صبح شد و لشکر عمر سعد قصد حرکت نمودند. راهب نزد آنها رفت و گفت: همراه خود چه دارید؟ پاسخ دادند: سر حسین بن علی علیه السلام . راهب گفت: مادرش چه کسی است؟ گفتند: فاطمه علیها السلام دختر محمد صلی الله علیه و آله و سلم ! راهب، با شنیدن نام حسین و فاطمه و محمد علیهم السلام ، دو دستش را محکم به سر زد و گفت: لاحول ولاقوة الا بالله العلی العظیم؛ احبار و دانشمندان ما راست گفتند!

لشکریان پرسیدند: مگر احبار و بزرگان شما چه گفته اند؟ گفت: آنان گفته اند: هنگامی که این شخص کشته شود آسمان خون می بارد و آسمان خون نمی بارد مگر بر پیامبر یا فرزند جانشین پیامبر! سپس راهب گفت: در تعجبم از امتی که پسر دختر پیامبرشان و فرزند وصی پیامبرشان را کشتند! او با ناراحتی به سوی کسی که رأس را حمل می کرد رفت و به او گفت: این سر را به من نشان بده تا آن را ببینم. گفت من این سر را به کسی جز یزید نشان نمی دهم تا جایزۀ ده هزار درهمی او را بگیرم.

ص: 90

راهب گفت: من ده هزار درهم به تو می دهم. کیسه ای را که سر درون آن بود گرفت و سر را بیرون آورد و در دامان خویش قرار داد. دندان های مبارک حضرت آشکار شد. راهب خود را بر روی سر انداخت و در حالیکه آن را می بوسید شروع به گریه کرد و گفت: چقدر سخت است بر من ای اباعبدالله که اولین شهید نزد تو نبودم؛ اما در روز قیامت نزد جدت شهادت بده که من شهادت می دهم خدایی جز خدای یگانه نیست و محمد صلی الله علیه و آله و سلم بنده و فرستادۀ اوست. بعد از اینکه اسلام آورد سر را به لشکریان برگرداند و آنان به سفر خود ادامه دادند. آنان وقتی قصد تقسیم درهم ها را داشتند با تعجب دیدند که همۀ آنها به سفال تبدیل شده و بر روی آنها نوشته شده: (وَسَیَعْلَمُ الذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ)؛ «به زودی آنها که ستم کردند خواهند دانست که به کدام بازگشتگاه بر می گردند».

منبع شیعه:

1.المنتخب، فخر الدین طریحی [م. 1085]، ج2، ص468- 496.

منبع اهل تسنن:

2.ینابیع المودة، قندوزی [م. 1294]، ج3، ص90. (با اختلاف کم)

ص: 91

أَحَدِ جَانِبَیْ کُلٍّ مِنْهَا: (وَلَا تَحْسَبَنَّ اللَّهَ غَافِلًا عَمّا یَعْمَلُ الظّالِمُونَ) ( (1)) وَ عَلَی الآخَرِ: (وَسَیَعْلَمُ الذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ).( (2))

ترجمه:

نگهبانان سر [مقدس] هر منزلی که پایین می آمدند آن را روی نیزه ای می گذاشتند و از آن حفاظت می کردند. راهبی در دیری آن سر را دید از آن سؤال کرد و آنها سر را به او معرفی کردند. راهب گفت: شما بد قومی هستید، اگر مسیح علیه السلام فرزندی می داشت ما او را در حدقه چشمانمان جا می دادیم. شما بد قومی هستید.

آیا حاضرید ده هزار دینار بگیرید و در مقابل امشب این سر نزد من باشد؟ گفتند: آری. راهب سر را گرفت، آن را شست و خوشبو نمود و به آغوش کشید. او نوری را مشاهده کرد که از سر مطهر تا آسمان بالا می رفت. راهب تا به صبح گریست و با مشاهدۀ نور، مسلمان شد. سپس از دیر و آنچه در آن بود بیرون آمد و خادم اهل بیت علیهم السلام شد.

نگهبانان، سکه هایی را که از لشکر امام حسین علیه السلام غارت کرده بودند درون کیسه هایی به همراه داشتند. آنان برای تقسیم غنائم کیسه ها را گشودند اما سکه های طلا تبدیل به گِل شده بودند و بر یکی از دو طرف سکه ها نوشته بود: (وَلَا تَحْسَبَنَّ اللَّهَ غَافِلًا عَمّا یَعْمَلُ الظّالِمُونَ)«و گمان مبر که خداوند از آنچه ستمگران می کنند غافل است» و بر طرف دیگر نوشته بود: (وَسَیَعْلَمُ الذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ)؛ «به زودی آنها که ستم کردند خواهند دانست که به کدام بازگشتگاه بر می گردند».

منابع اهل تسنن:

1.صواعق المحرقه، ابن حجر هیتمی مکی [م. 974]، ص 193.

2.ینابیع المودة، قندوزی [م.1294]، ج3، ص30(با اختلاف کم).

ص: 92

ص: 93

گلاب و کافور و مشک و عنبر معطّر کرد و به فرزندان و خویشاوندان خود گفت: این سر، سرِ پسر دختر حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم است. سپس [خطاب به سر مطهّر] گفت: افسوس که جدّت حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم را درک نکردم تا به دست وی مسلمان شوم! افسوس که تو را در زمان حیاتت درک ننمودم تا به دست تو اسلام بیاورم و در رکاب تو بجنگم. اگر الان مسلمان شوم آیا تو فردای قیامت شفیع من می شوی؟

خداوند آن سر را به سخن آورد پس سه مرتبه با زبان فصیح فرمود: اگر اسلام بیاوری من شفیع تو خواهم بود. با شنیدن این سخن، مرد یهودی و خویشان او همه مسلمان شدند.

منابع شیعه:

1.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص 172.

2.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد الله بحرانی [م. 1130]، ص 417.

3.شرح الشافیة، ابن أمیر الحاجّ [م. ح 1180]، ص 381.

4.دمعة السّاکبة، مولی محمد باقر بهبهانی [م. 1285]، ج5، ص66- 67.

5.أسرار الشّهادة، فاضل دربندی [م. 1285]، ص 493.

6.معالی السّبطین، مازندرانی [م. 1385]، ج2، ص127.

منبع اهل تسنن:

7.مقتل الحسین، خوارزمی [م. 568]، ج 2، ص116.

ص: 94

تَحْتَ إِجَّانَةٍ فِی الدَّارِ ثُمَّ دَخَلَ الْبَیْتَ فَأَوَی إِلَی فِرَاشِهِ فَقُلْتُ لَهُ: مَا الْخَبَرُ؟ مَا عِنْدَکَ؟ قَالَ: جِئْتُکَ بِغِنَی الدَّهْرِ هَذَا رَأْسُ الْحُسَیْنِ علیه السلام مَعَکِ فِی الدَّارِ قَالَتْ فَقُلْتُ: وَیْلَکَ جَاءَ النَّاسُ بِالذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ جِئْتَ بِرَأْسِ ابْنِ رَسُولِ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لاَ واللهِ لاَ یَجْمَعُ رَأْسِی وَ رَأْسَکَ بَیْتٌ أَبَداً قَالَتْ: فَقُمْتُ مِنْ فِرَاشِی فَخَرَجتُ إلَی الدَّارِ فَدَعَا الْأَسَدِیَّةَ فَأَدْخَلَهَا إِلَیْهِ وَ جَلَسْتُ أنْظُرُ قَالَتْ: فواللهِ مَا زِلْتُ أَنْظُرُ إِلَی نُورٍ یَسْطَعُ مِثْلِ الْعَمُودِ مِنَ السَّمَاءِ إِلَی الْإِجَّانَةِ وَ رَأَیْتُ طَیْراً بِیضًا [أَبْیَضَ] تُرَفْرِفُ حَوْلَهَا»

ترجمه:

ابن سعد سر مقدس امام حسین علیه السلام را با خولی بن یزید و حمید بن مسلم برای عبید الله بن زیاد فرستاد. خولی سر مطهر را به کوفه آورد، قصد دارالاماره کرد. چون درب دارالاماره بسته بود سر مبارک امام حسین علیه السلام را به خانۀ خود برد و زیر تشتی گذاشت.

خولی دو همسر داشت: یکی از قبیلۀ بنی اسد و دیگری از حضرمیین که او را نَوّار می گفتند و دختر مالک بن عقرب بود، و آن شب خولی نزد نوّار رفت.

نوّار می گوید: خولی با سر امام حسین علیه السلام آمد و سر را زیر تشتی گذاشت و به رختخواب خود رفت. به او گفتم: چه خبر؟ با خود چه همراه داشتی؟ گفت: بی نیازی روزگار را برای تو آورده ام. این سر حسین است که در خانۀ توست. گفتم: وای بر تو! مردم، طلا و نقره می آورند و تو سر فرزند پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم را آورده ای؟! نه به خدا قسم هرگز سر من و تو در یک اتاق پیش هم نهاده نخواهد شد! (حاضر به زندگی با تو نیستم).

زن خولی می گوید: از رختخواب خود برخاستم و داخل صحن خانه شدم. خولی، زن اسدیه را پیش خود برد. من نیز کنار سر نشستم؛ به خدا قسم دائماً نوری را می دیدم که نظیر یک ستون از آسمان به سوی تشت ساطع بود و مرغان سفیدی را می دیدم که در اطراف آن تشت پر و بال می زدند.

ص: 95

منابع شیعه:

1.مقتل الحسین علیه السلام [ وقعة الطف]، ابو مخنف ازدی [م. 157]، ص 202 – 203.

2.مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب، [م.588] ج3، ص217. ( قسمت آخر حکایت را نقل کرده که مربوط به ساطع شدن نور از سر مقدس امام علیه السلام است).( (1))

3.مثیر الاحزان، ابن نما حلی [م. 645]، ص66. (به همین مضمون)( (2))

4.مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107]، ج4، ص114. (مانند مناقب ابن شهر آشوب نقل کرده است)

5.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص 125.

6.عوالم امام حسین علیه السلام ، بحرانی [م. 1130]، ص 368.

7.شرح الشافیة، ابن امیر حاجّ [م. ح 1180]، ص380.(به همین مضمون به نقل از مقتل ابومخنف)( (3))

ص: 96

8.قمقام زخار، فرهاد میرزا، [1305] ج2، ص471. ( (1))

منابع اهل تسنن:

9.تاریخ طبری، ابن جریر طبری [م. 310]، ج 4، ص 348.

10.مقتل الحسین، خوارزمی [م. 568]، ج 2، ص101.

11.الکامل فی التاریخ، ابن اثیر [م. 630]، ج4، ص80. (با کمی اختلاف).

12.نهایة الأرب، نویری [م. 733]، ج 20، ص 464. (با کمی اختلاف).

13.البدایة والنهایة، ابن کثیر [م. 774]، ج 8، ص 206 (قال ابن کثیر: هو المشهور).

14.جواهر المطالب فی مناقب الإمام علی، باعونی شافعی [م. 871]، ج 2، ص 290.

ص: 97

در آنجا واقع بود درآمد. خانه را بمثابه ای روشن دید. که گوئیا صد هزار شمع و چراغ برافروخته اند. چون نیک در نگریست، دید که روشنائی از آن تنور بیرون می آید، از روی تعجب گفت: سبحان اللّه! من خود در این تنور آتش نکرده و دیگری را نیز نفرموده ام این روشنائی از کجاست؟ در آن حیرت دید که آن نور به سوی آسمان می رود، تعجّب او زیاده گشت. ناگاه چهار زن دید که از آسمان فرود آمده به سر تنور شدند. یکی از آن چهار زن به سر تنور فرا رفت و آن سر را بیرون آورده می بوسید و بر سینه خود می نهاد و می نالید و می گفت: ای شهید مادر! و ای مظلوم مادر! حقّ سبحانه و تعالی روز قیامت، داد من از کشندگان تو بستاند و تا داد من ندهد، دست از قائمه عرش بازنگیرم. و آن زنان دیگر به موافقت او بسیار بگریستند و آخر سر را، در آن تنور نهاده غایب شدند. زن انصاریّه برخاست و به سر تنور آمده سر را بیرون آورد و نیک در او نگریست. چون حضرت امام حسین علیه السلام را بسیار دیده بود، به شناخت نعره ای زده بیهوش شد در آن بیهوشی چنان دید که هاتفی آواز داد، که برخیز که تو را به گناه این مرد که شوهر توست مؤاخذه نخواهند کرد. زن از هاتف پرسید که این چار زن که بر سر تنور آمده گریه و زاری کردند کیان بودند؟ ندا رسید که آن زن که سر را بر روی سینه می مالید و بیشتر از همه می گریست و می نالید. فاطمۀ زهرا علیها السلام بود و آن دیگر مادرش خدیجه کبری علیها السلام و سوم، مریم علیها السلام مادر عیسی علیه السلام و چهارم، آسیه زن فرعون دغا، پس آن زن با خود آمد کسی را ندید، آن سر را برگرفت و ببوسید و به مشک و گلاب از خون پاک بشست و غالیه و کافور بیاورد و بر روی آن مالید و گیسوی مبارک امام علیه السلام را شانه کرد و در موضع پاک نهاد و بیامد. خولی را بیدار ساخته. گفت: ای ملعون دون! و ای مطعون زبون. این سر کیست که آورده ای و در این تنور نهاده ای؟ آخر این سر فرزند رسول خداست. برخیز که از زمین تا آسمان فغان برخاست و فوج فوج ملائکه می آیند و زیارت این سر به جای آورده،

ص: 98

گریه و زاری می کنند، و بر تو لعنت کرده، توجّه به فلک می نمایند. و من بیزارم از تو در این جهان و در آن جهان پس چادر بر سر افکند و قدم از خانه بیرون نهاد، خولی گفت: ای زن کجا می روی؟ و فرزندان را چرا یتیم می کنی؟ گفت: ای لعین تو فرزندان مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم را یتیم کردی و باک نداشتی، گو فرزندان تو هم یتیم شوند. پس آن زن برفت و دیگر هیچ کس از او نشان نداد. اما چون بامداد شد خولی سر امام حسین علیه السلام را بر طبقی نهاده پیش پسر زیاد آورد.

منابع شیعه:

1.روضة الشهداء، ملا حسین کاشفی [م. 910]، ص454.

2.فضائل و مناقب اهل بیت علیهم السلام ، عبداللطیف بیرجندی، [م.921 ] ص482-483.( (1))

ص: 99

3.مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107]، ج 4، ص 124. (به همین مضمون)( (1))

4.محرق القلوب، ملا محمد مهدی نراقی [م. 1209]، ص546-547. ( (2))

5.مهیج الاحزان، حسن بن محمد علی یزدی حائری، [م. 1242]ص607.

6.مخزن البکاء، مولی صالح برغانی قزوینی [م. 1283]، مجلس11، ص743-744. (به همین مضمون)

ص: 100

ص: 101

ترجمه:

واقدی گفته است: وقتی شمر ملعون، سر امام حسین علیه السلام را برداشت آن را داخل کیسه ای به منزل خویش برد و بر روی زمین گذاشت و تشتی بر روی آن گذارد. همسر شمر شب هنگام از اتاق خارج شد و نوری مشاهده کرد که از سمت سر به آسمان کشیده شده بود. با تعجب به سمت تشت آمد و ناله ای از زیر آن شنید و سراسیمه به سمت شمر لعین رفت و گفت: من اتفاقات عجیبی دیدم! زیر تشت چه گذاشته ای؟ شمر گفت: سر کسی است که (بر علیه خلیفه) خروج کرده بود و کشته شد و من آن را نزد یزید می برم که مال زیادی به من دهد.

همسر شمر پرسید: او که بود؟ شمر گفت: حسین بن علی علیه السلام .

او با شنیدن نام حسین علیه السلام ، فریادی کشید و بیهوش بر زمین افتاد. وقتی به هوش آمد رو به شمر گفت: ای بدترین کافر! آیا از خدای زمین و آسمان نترسیدی؟ و در حال گریه خارج شد و سر مطهّر را بلند کرد و بوسید و به دامن گرفت و زنان دیگر را صدا زد و با هم گریه کردند و قاتل او را لعن نمودند.

همان شب در خواب دید که دیوار خانه شکافته شده و خانه پر از نور شده است. قطعه ابری آمد و دو بانوی مجلله را آورد. آنها سر مقدس را برداشتند.

همسر شمر پرسید: آنها کیستند؟ گفتند: حضرت خدیجه علیها السلام و حضرت فاطمه علیها السلام .

سپس مردانی را دید که میان آنها شخصی مانند ماه شب چهارده می درخشید. سوال کرد: او کیست؟ گفتند: او حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم است و طرف راست او حضرت حمزه علیه السلام و حضرت جعفر علیه السلام و یاران او هستند که گریه می کنند و سر مطهر را می بوسند.

پس از آن خدیجه و فاطمه علیهما السلام نزد همسر شمر آمدند و گفتند: هرچه می خواهی آرزو کن تو برای ما کاری کرده ای که مستحق لطف هستی. اگر می خواهی از دوستان ما در بهشت باشی خودت را آماده کن که ما منتظر تو هستیم.

ص: 102

همسر شمر در حالیکه هنوز سر مقدس را به دامن داشت از خواب بیدار شد. شمر برای بردن سر آمد؛ اما زنش سر را نداد و فریاد زد: ای دشمن خدا! مرا طلاق ده که تو یهودی هستی. به خدا سوگند، دیگر با تو زندگی نمی کنم. شمر نیز او را طلاق داد و سر را خواست. بار دیگر زن از دادن آن امتناع کرد و گفت تا زنده ام سر را به تو نخواهم داد. شمر نیز ضربه ای زد و او را کشت و روحش در بهشت ساکن شد.

منابع شیعه:

1.مخزن البکاء، مولی صالح برغانی قزوینی [م. 1283]، مجلس11، ص744. (به نقل از تبرالمذاب)

2.دمعة الساکبة، بهبهانی [م. 1285]، ج4، ص384-385(به نقل از تبر المذاب)

3.معالی السبطین، مازندرانی، ج2، ص93.

منبع اهل تسنن:

4.التبر المذاب، حافی شافعی، ص101 (بنابر نقل شرح احقاق الحق، آیت الله العظمی مرعشی، ج27، ص342)

ص: 103

ترجمه:

از هند همسر یزید نقل شده که گفت: وارد رختخواب خود شدم و در عالم خواب دیدم یکی از درهای آسمان باز شد و ملائکه دسته دسته به سوی سر مبارک امام حسین علیه السلام فرود می آیند و می گویند: السلام علیک یا ابا عبد اللَّه! السلام علیک یا بن رسول اللَّه! من در همین حال بودم که ناگاه دیدم قطعه ابری از آسمان به زمین نازل شد و مردان فراوانی در میان آن بودند. مردی در میان ایشان بود که رنگش مثل رنگ درّ و صورتش نظیر ماه بود، پیش آمد تا خود را روی دندانهای ثنایای امام حسین علیه السلام انداخت و در حالی که آنها را می بوسید می فرمود: ای فرزند عزیزم تو را کشتند! آیا دیدی که قدر تو را نشناختند! و تو را از آشامیدن آب منع کردند! ای پسرم منم جدت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ! و این پدرت علی مرتضی علیه السلام است و این برادرت حسن علیه السلام است و اینان عموهای تواند جعفر و عقیل، حمزه و عباس علیهم السلام . سپس حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ، اهل بیت خود را هر کدام پس از دیگری شماره می کرد.

هند می گوید: من در حالی از خواب بیدار شدم که دچار جزع و ترس شده بودم. ناگاه دیدم نوری بالای سر مبارک امام حسین علیه السلام منتشر گردیده است!

منابع شیعه:

1.المنتخب، فخر الدین طریحی [م. 1085]، ج2، ص496.

2.مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107] ، ج4، ص138.

3.بحار الانوار، علامه مجلسی، [م. 1111] ج45، ص196.

4.جلاءالعیون، علامه مجلسی، [م. 1111] ص749.

5.عوالم امام حسین علیه السلام ، بحرانی [م. 1130]، ص 389.

6.مخزن البکاء، مولی صالح برغانی قزوینی [م. 1283]، مجلس13، ص891 (به نقل از منتخب طریحی).

7.الدمعة السّاکبة، مولی محمد باقر بهبهانی [م. 1285]، ج5، ص140.

8.أسرار الشهادة، علامه دربندی [م. 1285]، ص521.

ص: 104

9.نفس المهوم، محدث قمی، [م. 1359] ص415.

10.معالی السبطین، مازندرانی [م. 1385]، ج2، ص172.

ص: 105

منبع اهل تسنن:

4.نور العین فی مشهد الحسین، ابراهیم بن محمد اسفراینی شافعی [م. 417]، ص86مخطوط.

ص: 106

3.کبریت احمر، علامه محمد باقر بیرجندی [م. 1352]، ص487- 488. (به نقل از مقتل اسفراینی).( (1))

منبع اهل تسنن:

5.نور العین فی مشهد الحسین، ابراهیم بن محمد اسفراینی شافعی [م. 417]، ص72مخطوط.

ص: 107

ص: 108

4.الدمعة الساکبه، بهبهانی [م. 1285]، ج5، ص65.

5.أسرار الشهادة، علامه دربندی [م. 1285]، ص571.

6.معالی السبطین، مازندرانی [م. 1385]، ج2، ص131.

2)«رُوِیَ عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعِیدٍ الشَّهْرزُورِی قَالَ: خَرَجْتُ مِنْ الشَّهْرزُور أُرِیدُ بَیْتَ الْمَقْدِسِ فَصَادَفَ خُرُوجِی أَیَّامَ قَتلِ الْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلَامُ فَدَخَلْتُ الشَّامَ … فَرَأَیْتُ بَاباً عَظِیمًا قَدْ دَخَلَتْ فِیهِ الْأعْلَامُ وَ الطُّبُولُ فَقَالُوا الرَّأْسَ یَدْخُلُ مِنْ هَذَا الْبَابِ فَوَقَفتُ هُنَاکَ وَ کُلَّمُا تُقَدِّمُوا بِالرَّأْسَ کَانَ أَشَدُّ لِفَرَحِهِمْ وَ ارْتَفَعَتْ أَصْوَاتُهُمْ وَ إذَا بِرَأْسِ الْحُسَیْنِ وَ النُّورُ یَسْطَعُ مِنْ فِیهِ کَنُورِ رَسُولِ الله صَلّی اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سلّم».

ترجمه:

از سهل شهرزوری روایت شده که گفت: در ایام شهادت امام حسین علیه السلام ، از شهر شهرزور خارج شدم تا به بیت المقدس بروم. هنگامیکه به شهر شام داخل شدم باب عظیمی دیدم که علم ها و طبل ها از آن داخل می شد آنگاه عده ای می گفتند که رأس را از این باب می آورند. پس در آن مکان ایستادم همینکه سر را آوردند مردم خوشحالی می کردند و صداهایشان بلند شده بود، در این هنگام سر مقدس امام حسین علیه السلام را دیدم که نوری همانند نور رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ، از دهان مبارکش به آسمان بلند بود.

منابع شیعه:

1.المنتخب، فخر الدین طریحی [م. 1085]، ج2، ص282-283.

2.مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107]، ج4، ص122.( (1))

ص: 109

ص: 110

5.قید الشرید من أخبار یزید، ابن طولون [م. 953]، ص79- 80 (به نقل از صفدی).

ص: 111

ابالیث اسد بن قاسم حلبی به او گفتند که فضل بن جعفر بن محمد تمیمی مؤذن نقل کرد از ابوالحسن محمد بن احمد عسقلانی در طبریه و او از علی بن هارون انصاری از محمد بن احمد مصری از صالح از معاذ بن اسد حرّانی از فضل بن موسی شیبانی از اعمش و او از سلمة بن کهیل نقل کرده که گفت: سر حسین بن علی علیه السلام را بر روی نیزه دیدم که می گفت: ( فَسَیَکْفِیکَهُمُ اللَّهُ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ). ( (1))

فضل بن جعفر گفت: به ابو الحسن عسقلانی گفتم: قسم به خدا آیا تو این را از علی بن هارون شنیدی؟ گفت: به خدا سوگند خودم از او شنیدم. تَمّام و اسد گفتند: به فضل بن جعفر گفتیم: سوگند به خدا آیا تو این را از ابی الحسن عسقلانی شنیدی؟ گفت: به خدا سوگند خودم از او شنیدم. عبدالعزیز گفت: به تمّام و اسد گفتم: شما را به خدا قسم آیا شما خود از فضل بن جعفر شنیدید؟ گفتند: به خدا سوگند خودمان از او شنیدیم. ابو الحسن علی بن مسلم فقیه گفت: به عبدالعزیز گفتم: قسم به خدا آیا تو این را از تمّام و اسد شنیدی؟ گفت: به خدا سوگند از آن دو شنیدم. ما نیز به ابی الحسن فقیه گفتیم: به خدا سوگند آیا تو این حدیث را از عبدالعزیز شنیدی؟ گفت: قسم به خدا که از او شنیدم.

منابع اهل تسنن:

1.تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر [م. 571]، ج 22، ص 117 – 118.

2.مختصر تاریخ مدینه دمشق، ابن منظور [م. 711]، ج10، ص92.

ص: 112

بْنُ عَلِیِّ بْنِ هِبَةِ اللَّهِ الْهَمْدَانِیُّ الْمُقْرِئُ قِرَاءَةً عَلَیْهِ وَ أَنَا أَسْمَعُ لَیْلَةَ السَّبْتِ ثَانِیَ عَشَرَ جُمَادَی الْآخِرَةِ سَنَةَ خَمْسٍ وَ ثَلَاثِینَ وَ سِتِّ مِائَةٍ قِیلَ لَهُ أخْبَرَکَ الْحَافِظُ أَبُو طَاهِرٍ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ السَّلَفِیُّ الْأَصْبَهَانِیُّ قِرَاءَةً عَلَیْهِ وَ أَنْتَ تَسْمَعُ فِی صَفَرِ سَنَةِ إِحْدَی وَ سَبْعِینَ وَ خَمْسِ مِائَةٍ بالإسکندریةِ فَأَقَرَّ بِهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَلِیٍّ الْحَسَنَ بْنَ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْحَدَّادَ بِقِرَاءَتِی عَلَیْهِ بِأَصْبَهَانَ فِی سَنَةِ اثْنَیْنِ وَ تِسْعِینَ وَ أَرْبَعِ مِائَةٍ یَقُولُ: سَمِعْتُ أَبَا سَعدٍ إِسْمَاعِیلَ بْنَ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّمَّانَ الرّازیَّ الْحَافِظَ بِالرَّیِّ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَهَّابِ بْنُ جَعْفَرٍ الْمَیْدَانِیُّ بِدِمَشْقَ لَفْظًا حَدَّثَنَا أَبُو الْقَاسِمِ الْفَضْلُ بْنُ جَعْفَرٍ التَّمِیمِیُّ الْمُؤَذِّنُ حَدَّثَنَا أَبُو الْحَسَنِ مُحَمَّدُ ابْنُ أَحْمَدَ الْعَسْقَلَانِیُّ بطبریةَ حَدَّثَنَا أَبُو الْحَسَنِ عَلِیُّ بْنُ هَارُونَ الْأَنْصَارِیُّ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ الْمِصْرِیُّ حَدَّثَنَا صَالِحٌ حَدَّثَنَا مُعَاذُ بْنُ أَسَدٍ الْخُرَاسَانِیُّ حَدَّثَنَا الْفَضْلُ بْنُ مُوسَی الشَّیْبَانِیُّ حَدَّثَنَا الْأَعْمَشُ [قَالَ]: حَدَّثَنَا سَلَمَةُ بْنُ کُهَیْلٍ قَالَ: رَأَیْتُ رَأْسَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ [عَلَیْهِمَا السَّلَامُ] عَلَی الْقَنَا وَ هُوَ یَقُولُ: (فَسَیَکْفِیکَهُمُ اللَّهُ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ).

[قَالَ الْمُؤَلِّفُ: ] قُلْتُ: إِنِّی سَمِعْتُهُ مِنْ شَیْخِنَا أَبِی عَلِیٍّ الْحَسَنِ بْنِ الْخَلَّالِ.

قَالَ شَیْخُنَا أَبُو عَلِیِّ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ ابْنِ أَبِی بَکْرٍ الْخَلَّالُ قُلْنَا لِشَیْخِنَا [أَبِی الْفَضْلِ جَعْفَرِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ هِبَةِ اللَّهِ] الْهَمْدَانِیِّ: [اللَّه] إِنَّکَ سَمِعْتَهُ مِنْ الْحَافِظِ أَبِی طَاهِرٍ السَّلَفِیِّ؟ قَالَ: اللَّه إِنِّی سَمِعْتُهُ مِنْهُ.

قُلْنَا لِشَیْخِنَا الْحَافِظِ أَبِی طَاهِرٍ أَحْمَدَ: اللَّه إِنَّکَ سَمِعْتَهُ مِنْ أَبِی عَلِیٍّ الْحَدَّادِ؟ قَالَ: اللَّه إِنِّی سَمِعْتُهُ مِنْ أَبِی عَلِیٍّ.

قَالَ شَیْخُنَا الْحَافِظُ: فَقُلْنَا [لِأَبِی عَلِیٍّ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْحَدَّادِ]: اللَّهِ إِنَّکَ سَمِعْتَهُ مِنْ أَبِی سَعْدٍ؟ قَالَ: اللَّه إِنِّی سَمِعْتُهُ مِنْهُ.

قَالَ أَبُو عَلِیٍّ الْحَدَّادُ [قُلْتُ] لِأَبِی سَعْدٍ: اللَّهِ إِنَّکَ سَمِعْتَهُ مِنْ عَبْدِ الْوَهَّابِ؟ قَالَ: اللَّه إِنِّی سَمِعْتُهُ مِنْهُ قَالَ أَبُو سَعْدٍ السَّمَّانُ.

ص: 113

قُلْتُ لِعَبْدِ الْوَهَّابِ الْمَیْدَانِیِّ: اللَّهِ إِنَّکَ سَمِعْتَهُ مِنَ الْفَضْلِ؟ قَالَ: اللَّه إِنِّی سَمِعْتُهُ [مِنْهُ].

فَقُلْنَا لِلْفَضْلِ: اللَّهِ إِنَّکَ سَمِعْتَهُ مِنْ الْعَسْقَلَانِیِّ؟ قَالَ: اللَّه إِنِّی سَمِعْتُهُ مِنْهُ.

قَالَ الْفَضْلُ فَقُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ الْعَسْقَلَانِیِّ اللَّهِ إِنَّکَ سَمِعْتَهُ مِنْ عَلِیِّ بْنِ هَارُونَ؟ قَالَ: اللَّه إِنِّی سَمِعْتُهُ مِنْهُ.

قَالَ أَبُو الْحَسَنِ الْعَسْقَلَانِیُّ قُلْتُ لِعَلِیِّ بْنِ هَارُونَ: اللَّهِ إِنَّکَ سَمِعْتَهُ مِنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْمِصْرِیِّ؟ قَالَ: اللَّه إِنِّی سَمِعْتُهُ مِنْهُ.

قَالَ الْأَنْصَارِیُّ قُلْتُ لِمُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ: [اللَّه] إِنَّکَ سَمِعْتَهُ مِنْ صَالِحٍ؟ قَالَ: اللَّه إِنِّی سَمِعْتُ مِنْهُ.

قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ قُلْت لِصَالِحِ: اللَّهِ إِنَّکَ سَمِعْتَهُ مِنْ مُعَاذِ بْنِ أَسَدٍ؟ قَالَ: اللَّه إِنِّی سَمِعْتُهُ مِنْهُ قَالَ مَعَاذُ ابْنُ أَسَدٍ.

فَقُلْتُ لِلْفَضْلِ: اللَّهِ إِنَّکَ سَمِعْتَهُ مِنْ الْأَعْمَشِ؟ قَالَ: اللَّه إِنِّی سَمِعْتُهُ مِنْهُ قَالَ الْأَعْمَشُ.

قُلْتُ لِسَلَمَةَ بْنِ کُهَیْلٍ: اللَّهِ إِنَّکَ سَمِعْتَهُ مِنْهُ؟ قَالَ: اللَّه إِنِّی سَمِعْتُهُ مِنْهُ [فِی] بَابِ الْفَرَادِیسِ فِی دِمَشْقَ لَا مُثِّلَ وَ لَا شُبِّهَ لِی وَ هُوَ یَقُولُ: (فَسَیَکْفِیکَهُمُ اللَّهُ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ).

ترجمه:

روایت کرد برای ما شیخ بزرگوار و پاکدامن بدرالدین ابوعلی خلال به قرائت من برای او که گفت روایت کرد برای ما ابوالفضل هبة الله همدانی در حالیکه قرائت کندنر کننده ای برای او قرائت می کرد و من شنیدم آن را در شب شنبه دوازدهم جمادی الثانی سال 635 که به هبة الله همدانی گفته شد که حافظ ابوطاهر سلفی اصفهانی که قرائت کننده ای بر او قرائت می کرد و تو در ماه صفر سال 571 در اسکندریه آن را

ص: 114

شنیدی. پس [هبة الله] به آن اقرار کرد. گفت شنیدم ابوعلی حسن حداد که بر او قرائت کردم در اصفهان به سال 492 که می گوید: شنیدم از ابوسعد سمان رازی که حافظ وی بود که گفت روایت کرد برای ما عبد الوهاب میدانی در دمشق که حدیث کرد ما را ابوالقاسم تمیمی که او گفت حدیث کرد برای ما ابوالحسن عسقلانی در بطریه او گفت حدیث کرد برای ما ابوالحسن علی بن هارون انصاری که حدیث کرد برای ما محمد بن احمد مصری که حدیث کرد برای ما صالح که حدیث کرد برای ما معاذ بن اسد که حدیث کرد برای ما فضل بن موسای شیبانی که حدیث کرد برای ما اعمش که او گفت حدیث کرد برای ما سلمة بن کهیل که وی گفت:

سر حسین بن علی علیه السلام را بر روی نیزه دیدم که این آیه را قرائت می کرد: (فَسَیَکْفِیکَهُمُ اللَّهُ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ.)( (1))

مؤلف گوید: من این حدیث را از شیخم ابو علی حسن بن خلال شنیدم.

شیخ ما ابو علی حسن بن خلال گفت: ما به شیخمان ابوالفضل همدانی گفتیم: خدا را شاهد می گیریم که آیا تو این حدیث را از حافظ ابوطاهر سلفی شنیده ای؟ گفت: خدا را شاهد می گیرم که شنیدم.

[ابوالفضل همدانی گوید: ] ما به حافظ ابوطاهر سلفی گفتیم: خدا را شاهد می گیریم آیا تو این حدیث را ابو علی حداد شنیده ای؟ گفت: خدا را شاهد می گیرم که از ابوعلی حداد شنیده ام.

شیخ ما حافظ [ابوطاهر سلفی] گفت: ما به ابو علی حداد گفتیم: خدا را شاهد می گیریم آیا تو این حدیث را از ابوسعد شنیده ای؟ گفت: خدا را شاهد می گیرم که شنیدم.

ابوعلی حداد گوید: به ابوسعد گفتم: خدا را شاهد می گیرم که تو این حدیث را از عبدالوهاب شنیده ای؟ گفت: خدا را شاهد می گیرم که شنیدم.

ص: 115

ابوسعد گوید: به عبدالوهاب میدانی گفتم: خدا را شاهد می گیرم آیا تو این حدیث را از فضل شنیده ای؟ گفت: خدا را شاهد می گیرم که شنیدم.

[عبدالوهاب میدانی گوید: ] پس ما به فضل گفتیم: خدا را شاهد می گیریم آیا تو این حدیث را از عسقلانی شنیده ای؟ گفت: خدا را شاهد می گیرم که شنیدم.

فضل گوید: من به ابوالحسن عسقلانی گفتم: خدا را شاهد می گیرم آیا تو این حدیث را از علی بن هارون شنیده ای؟ عسقلانی گفت: خدا را شاهد می گیرم که شنیدم.

ابو الحسن عسقلانی گوید: به علی بن هارون انصاری گفتم: خدا را شاهد می گیرم آیا تو این حدیث را از محمد بن احمد مصری شنیده ای؟ گفت: خدا را شاهد می گیرم که شنیدم.

انصاری گوید: به محمد بن احمد مصری گفتم: خدا را شاهد می گیرم آیا تو این حدیث را از صالح شنیده ای؟ گفت: خدا را شاهد می گیرم که شنیدم.

محمد بن احمد گوید به صالح گفتم: خدا را شاهد می گیرم آیا تو این حدیث را از معاذ بن اسد شنیده ای؟ گفت: خدا را شاهد می گیرم که شنیدم.

[صالح گوید: به معاذ بن اسد گفتم: خدا را شاهد می گیرم آیا تو این حدیث را از فضل شنیدی؟ گفت: خدا را شاهد می گیرم که شنیدم].

معاذ گوید: به فضل گفتم: خدا را شاهد می گیرم آیا این حدیث را از اعمش شنیده ای؟ گفت: خدا را شاهد می گیرم که شنیدم.

[فضل گوید: به اعمش گفتم: خدا را شاهد می گیرم آیا این حدیث را از سلمه شنیدی؟ گفت: خدا را شاهد می گیرم که شنیدم].

اعمش گوید: به سلمة بن کهیل گفتم: خدا را شاهد می گیرم آیا خودت این آیه را از سر حسین علیه السلام شنیدی؟ سلمة گفت: خدا را شاهد می گیرم شنیدم سر مقدس آیۀ

ص: 116

(فَسَیَکْفِیکَهُمُ اللَّهُ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ) ( (1)) را در باب فرادیس در دمشق تلاوت می کرد و تمثیل و تشبیهی در کار نبود.

منبع اهل تسنن:

فرائد السمطین، جوینی [م. 722]، ج2، ص169.

ص: 117

بن علی[ علیه السلام ]. همسرش گفت: آن را برگردان و ستون خیمه ای برداشت و ضربه ای دردناک به خولی زد و گفت: به خدا قسم نه من همسر تو هستم و نه تو شوهر من.

خولی از نزد او خارج شد و نزد همسر تغلبیه رفت. او نیز از خولی پرسید: این سر چیست؟ آن لعین پاسخ داد: این سر یک خارجی (کسی که از بیعت با خلیفه خارج شده) است که در زمین عراق خروج کرد و ابن زیاد او را کشت.

همسرش از او پرسید: اسمش چیست؟ خولی ابا کرد که نامش را به همسرش بگوید. سپس سر را نزد همسرش گذاشت و خوابید.

همسر او می گوید: شنیدم آن سر تا طلوع فجر قرآن تلاوت می کرد و آخرین آیه ای که خواند این بود: (وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ)( (1)) سپس در اطراف سر صدایی همچون صدای رعد شنیدم و دانستم که صدای تسبیح ملائکه است.

منابع شیعه:

1.مقتل ابومخنف (مشهور) [م. 157]، ص105-106.

2.مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107]، ج 4، ص 124. (به همین مضمون) ( (2))

ص: 118

3.شرح الشافیة، ابن امیر الحاجّ [م.ح 1180]، ص380. (به همین مضمون به نقل از ابومخنف: ... و سمعت حوله دویّا کدویّ الرّعد، فقلت: هذا تسبیح الملائکة! فما زلت و اللّه أنظر إلی نور یسطع من الطّشت الّذی فیه الرّأس إلی السّماء، و رأیت طیورا بیضا ترفرف حوله إلی الصّباح.)

4.مخزن البکاء، مولی صالح برغانی قزوینی [م. 1283]، مجلس11، ص785.(به نقل از ابومخنف)

5.دمعة الساکبه، بهبهانی [م. 1285]، ج5، ص 52. (به نقل از ابومخنف)

6.ناسخ التواریخ، سپهر [م. 1297]، ج3، ص25-26.

ص: 119

مِنْ وَرَاءِ الرُّؤُوسِ مَحَامِلُ فِیهَا النِّسْوَةُ وَ الصِّبْیَانُ فِی أَسْرِ الذُّلِّ وَ مَهَانَةِ الْخِذْلَانِ وَ رَأَی مِنْ بَیْنِ الرُّؤُوسِ رَأْسًا زهریا قمریا تَجَلَّی عَلَیْهِ وَ حَدَّدَ النَّظَرَ فَإِذَا هُوَ شِبْهُ الْمُتَکَلِّمِ ثُمَّ حَدَّدَ النَّظَرَ إلَی الرُّمْحِ وَ أَصْغَی إِلَیْهِ فَإِذَا هُوَ یَقُولُ: (وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ) فَلَمَّا رَأَی مِنْهُ هَذِهِ الْآیَةَ الْکُبْرَی ارْتَعَدَتْ فَرَائِصُهُ وَ تَحَیَّرَ وَ سَأَلَ مِنْ بَعْضِهِمْ: لِمَنْ هَذَا الرَّأْسُ وَ مَن السَّبَایَا؟ قِیلَ لَهُ: هَذَا رَأْسُ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَ سَأَلَ عَنْ أُمِّهِ قِیلَ: أُمُّهُ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ هَذِهِ الْأُسَارَی مِنْ أحفادِه وَ أَوْلَادِهِ وَ إِخْوَتِهِ فَبَکَی یَحْیَی بُکَاءً عَالِیاً وَ قَالَ: الْحَمْدُ لِلهِ الَّذِی شَرَحَ صَدْرِی بِنُورِ الْإِسْلَامِ فَإِنَّ هَذِهِ الرَّزَایَا وَ الْمَصَائِبَ لاَ تَکُونُ إلَّا لِلْأَنْبِیَاءِ وَ أَوْلَادِ الْأَنْبِیَاءِ وَ هَذِهِ الْبَلِیَّةُ الْعُظْمَی وَ الدَّاهِیَةُ الْکُبْرَی دَالَّةٌ عَلَی حَقِیقَتِهِمْ وَ أنَّهُمْ مُحِقُّونَ فَقَالَ: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ حَقّاً ثُمَّ أَتَی مَنْزِلَهُ فَأَخَذَ مَا یُمْکِنُ مِنْ الْأَلْبِسَةِ وَ الْأَطْعِمَةِ فَأَتَی بِهِ لِلنِّسْوَانِ وَ الصِّبْیَانِ فَمَنَعَهُ الْجُنْدُ وَ الْعَسْکَرُ فَلَمْ یَتَمَکَّنْ إلَّا أَنْ یُقَاتِلَهُمْ فَقَاتَلَهُمْ وَ قَتَلَ مِنْهُمْ جَمْعًا فَقَتَلُوهُ ثُمَّ دَفَنُوهُ فِی بَابِ الْجِیرَانِ فَسُمِّیَ بِالشَّهِیدِ الْحَرَّانِیِّ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَیْهِ».

ترجمه:

در روضة الاحباب( (1)) [که صاحب آن از علمای مورد اطمینان اهل سنت است] می گوید: وقتی از دیر راهب کوچ کردند و به حرّان( (2)) رسیدند مردی صابئی( (3)) که نامش

ص: 120

یحیی بود و در فراز تلی خانه کرده بود شنید که در آن روز اسیرانی از زنان و کودکان بزرگ و کوچک را همراه با سرهایی بر فراز نیزه می آورند.

یحیی از خانه بیرون شد و در کنار راه به انتظار نشست. در حال نظاره و تفرج بود که ناگاه لشکر ابن زیاد با طبل و دف پدیدار شد و پشت سر آنها سرهایی بر روی نیزه ها مانند خورشید می درخشیدند و پشت سر آنها محملهایی بود که زنان و کودکان در آن جای داشتند.

یحیی در بین سرها، سری را دید که ماند ماه به او نور افشانی کرد. او نگاهش را تیز کرد. گویا آن سر سخن می گفت. با دقت بیشتری به آن نگاه کرد شنید که آن سر می گوید: (وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ).( (1)) یحیی وقتی این نشانۀ بزرگ را دید، لرزه بر اندامش افتاد و با تحیّر از یکی از آنها پرسید: این سر برای کیست و این اسرا کیستند؟ به او گفتند: این سر حسین بن علی بن ابیطالب علیه السلام است. یحیی پرسید: مادر او کیست؟ گفتند: مادرش فاطمه علیها السلام دختر محمد بن عبد الله صلی الله علیه و آله و سلم است و این اسیران از اولاد و نوه ها و برادران او هستند.

یحیی با صدای بلند گریه کرد و گفت: سپاس خدایی را که سینۀ مرا به نور اسلام گشود. این سختیها و مصیبتها فقط برای انبیا و فرزندان انبیاست و این بلای عظیم و مصیبت بزرگ، حق بودن آنها را روشن می کند. یحیی گفت: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ حَقّاً. سپس به منزل آمد و هرقدر می توانست لباس و غذا برداشت و برای زنها و بچه ها آورد. اما سپاهیان، مانع او شدند و یحیی چاره ای جز جنگ نداشت. یحیی در این پیکار، چند تن از آنها را کشت و خود نیز به شهادت رسید.

ص: 121

او را در دروازۀ جیران به خاک سپردند و او شهید حرّانی نامیده شد. رضوان خدا بر او باد.

منابع شیعه:

1.روضة الشهداء، ملا حسین کاشفی [م. 910]، ص457. (به همین مضمون)( (1))

2.انیس المؤمنین، محمد بن اسحاق حموی، [م. 938] ص113.( (2))

ص: 122

3.آثار الاحمدی، احمد بن تاج الدین استرآبادی، [م. قرن10] ص495.( (1))

4.ناسخ التواریخ، سپهر [م. 1297]، ج3، ص115-117. (به نقل از روضة الاحباب).

5.منتهی الآمال، محدث قمی [م. 1359]، ص498.(به همین مضمون).

6.الامام الحسین و اصحابه، قزوینی [م. 1367]، ج1، ص407.

ص: 123

3.مخزن البکاء، مولی صالح برغانی قزوینی [م. 1283]، مجلس یازدهم، ص766.

ص: 124

4.کشف الغمه، اربلی [م. 693]، ج 2، ص 279.

5.کامل بهایی، عماد الدین طبری [م.قرن7]، ص634.

6.روضة الشهداء، ملا حسین کاشفی [م. 910]، ص454. (به نقل از شواهد النبوه).

7.انیس المؤمنین، محمد بن اسحاق حموی، [م. 938] ص113.

8.حبیب السیر، خواندمیر [م. 941]، ج2، ص59.

9.ایقاظ، حر عاملی [م. 1104]، ص 206.

10.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص 121.

11.عوالم امام حسین علیه السلام ، بحرانی [م. 1130]، ص 389.

منابع اهل تسنن:

12.وسیلة الخادم الی المخدوم، خنجی اصفهانی، [م. 927] ص174. ( (1))

13.مفتاح النجا فی مناقب آل العبا، بدخشی [م. قرن 12]، ص 145 مخطوط (بنابر نقل احقاق الحق، ج11، ص452.)

ص: 125

وَ سُمِعَ أَیْضاً صَوْتُهُ بِدِمَشْقَ یَقُولُ: لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ.

وَ سُمِعَ أَیْضاً یَقْرَأُ (أَنَّ أَصْحابَ الْکَهْفِ وَ الرَّقِیمِ کانُوا مِنْ آیاتِنا عَجَباً) ( (1)) فَقَالَ زَیْدُ بْنُ أَرْقَمَ: أَمْرُکَ أَعْجَبُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ.»

ترجمه:

ابو مخنف از شعبی نقل می کند که گفت: سر مبارک امام حسین علیه السلام را در کوفه در محلۀ صرّاف ها به دار زدند. آن سر مقدس به صدا در آمد و سورۀ کهف را تلاوت کرد، تا آنجا که می فرماید: (إِنَّهُمْ فِتْیَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَ زِدْناهُمْ هُدیً)( (2)) و این [معجزه] جز بر گمراهی آنان نیفزود.

در روایت دیگری آمده: هنگامی که سر مقدس امام حسین علیه السلام را بر فراز درختی آویختند، شنیدند که می فرمود: (وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ).( (3))

نیز در شهر دمشق صدای آن حضرت علیه السلام را شنیدند که می فرمود: «لا قوة إلّا باللَّه».

نیز شنیده شد که می فرمود: (أَنَّ أَصْحابَ الْکَهْفِ وَ الرَّقِیمِ کانُوا مِنْ آیاتِنا عَجَباً)؛( (4)) زید بن ارقم گفت: یا ابن رسول اللَّه! امر شما (یعنی تکلم سر مقدس شما بر نیزه) عجیب تر است.

منابع شیعه:

1.مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب [م. 588]، ج 3، ص 218.

2.مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107]، ج 4، ص 115.

3.بحار الانوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص 304.

4.تفسیر نور الثقلین، شیخ حویزی [م. 1112]، ج 3، ص 243.

ص: 126

5.تفسیر کنز الدقائق، شیخ محمد رضا قمی مشهدی [م. 1125]، ج 8، ص 36.

6.عوالم امام حسین علیه السلام ، بحرانی [م. 1130]، ص 443.

7.شرح الشّافیة، ابن أمیر الحاجّ [م.ح 1180]، ص 379- 380.

8.الدّمعة السّاکبة، مولی محمد باقر بهبهانی [م. 1285]، ج5، ص54.

9. أسرار الشّهادة، علامه دربندی [م. 1285]، ص 476.

10. ناسخ التواریخ حضرت زینب کبری علیها السلام ، [م. 1297]، ج1، ص308.

11.معالی السّبطین، مازندرانی [م. 1385]، ج2، ص115- 116.

ص: 127

شما عجیب تر است. سپس بیهوش نقش زمین شدم و به هوش نیامدم تا این که سر مقدس، سوره را ختم نمود.

منابع شیعه:

1.مقتل الحسین علیه السلام [وقعة الطف]، ابو مخنف ازدی [م. 157]، ص102- 103.

2.مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107]، ج4، ص123. (با اختلاف در عبارات)

3.شرح شافیه، ابن امیر الحاج [م.ح 1180]، ص379. (به نقل از ابومخنف)

4.الدمعة الساکبة، بهبهانی [م. 1285]، ج5، ص 47- 48.

5.أسرار الشهادة، دربندی [م. 1285]، ص467- 468.

ص: 128

منبع اهل تسنن:

4.نور العین فی مشهد الحسین، إبراهیم بن محمد اسفراینی شافعی [م. 417]، ص78مخطوط (به همین مضمون)( (1))

ص: 129

3.نزهة الکرام، رازی، [م. 658] ج2، ص651.(فارسی)

4.صراط المستقیم، عاملی بیاضی [م. 877]، ج 2، ص 179. (با اختلاف در عبارت)

5.مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107]، ج4، ص136. (به نقل از الثاقب فی المناقب)

6.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص 188.

7.تفسیر نور الثقلین، حویزی [م. 1112]، ج 3، ص 243.

8.تفسیر کنز الدقائق، شیخ محمد قمی مشهدی [م. 1125]، ج 8، ص 36.

9.عوالم امام حسین علیه السلام ، بحرانی [م. 1130]، ص 412.

منابع اهل تسنن:

10.تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر [م. 571]، ج 60، ص 370.

11.مختصر تاریخ دمشق، ابن منظور [م.711]، ج25، ص274: ط.دارالفکر. (بنابر نقل شرح احقاق الحق، آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ج27، ص418).

12.خصائص الکبری، سیوطی [م. 911]، ج 2، ص 127.

13.سبل الهدی و الرشاد، صالحی شامی [م. 942]، ج11، ص76.

14.فیض القدیر، مناوی [م. 1031]، ج 1، ص 265 (مناوی گوید: تفصیل قصة قتله تمزق الأکباد و تذیب الأجساد فلعنة اللّٰه علی من قتله أو رضی أو أمر وبعدا له کما بعدت عاد؛ حکایت کشته شدن حسین بن علی[ علیه السلام ] جگرها را پاره پاره می کند و جسدها را ذوب می نماید. لعنت خدا بر کُشندۀ او و کسی که به این امر راضی شد و کسی که فرمان کشتن را صادر کرد و از رحمت خدا دور باشند همچنان که قوم عاد دور شدند.)

15.الکواکب الدرّیّة، مناوی [م. 1031]، ج 1 ص 57 ط الازهریه بمصر(به نقل از احقاق الحق، ج11، ص453). (با این عبارت: ... فنطق الرّأس بلسان عربی فصیح و قال جهارا: أعجب من أصحاب الکهف قتلی و حملی).

16.نور الأبصار، شبلنجی [قرن 12]، ص272 (روی الحدیث من طریق ابن خالویه عن الأعمش عن منهال).

ص: 130

عَلَیْنَا مِنَ مِصْرَ قَالَ: حَدَّثَنَا الْقَاسِمُ بْنُ مَنْصُورٍ الْهَمْدَانِیُّ بِدِمَشْقَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ التَّمِیمِیِّ عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِی طَیْرَانِ عَنْ الْحَارِثِ بْنِ وَکِیدَةَ قَالَ: کُنْتُ فِی مَنْ حَمَلَ رَأْسَ الْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلَامُ فَسَمِعْتُهُ یَقْرَأُ سُورَةَ الْکَهْفِ فَجَعَلْتُ أَشُکُّ فِی نَفْسِی وَ أَنَا أَسْمَعُ نَغْمَةَ الْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلَامُ فَقَالَ لِی: یَا ابْنَ وَکِیدَةَ أَمَا عَلِمْتَ أَنَّا مَعْشَرَ الْأَئِمَّةِ أَحْیَاءٌ عِنْدَ رَبِّنَا نُرْزَقُ؟ قَالَ: فَقُلْتُ فِی نَفْسِی: أَسْرِقُ [أَسْتَرِقُ] رَأْسَهُ فَنَادَی: یَا ابْنَ وَکِیدَةَ لَیْسَ لَکَ إلَی ذَلِکَ سَبِیلٌ سَفکُهُم دَمِی أَعْظَمُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ تَسییرِهِم إِیَّایَ فَذَرْهُمْ (فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ * إِذِ الْأَغْلَالُ فِی أَعْنَاقِهِمْ وَ السَّلَاسِلُ یُسْحَبُونَ) ».

ترجمه:

ابن وکیده می گوید: من بین کسانی بودم که سر مقدس حسین بن علی علیه السلام را حمل می کردند. شنیدم که سر امام حسین علیه السلام ، سورۀ کهف را قرائت می کرد. در حالی که نغمۀ امام حسین علیه السلام را می شنیدم شک کردم [که آیا صدا از اوست یا از دیگری.] در این هنگام سر امام حسین علیه السلام به من فرمود: ای پسر وکیده! آیا نمی دانی که ما گروه ائمّه زنده هستیم و نزد خداوند روزی می خوریم؟

ابن وکیده گفت: با خود اندیشیدم که سر را بدزدم [و دفن کنم]. رأس مقدس به من خطاب کرد: ای پسر وکیده! تو راهی به آنچه در خاطرت آمده نداری. ریختن خون من نزد خداوند، بزرگتر است از گردانیدن من [در کوی و برزن]. رهایشان کن، (فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ* إِذِ الْأَغْلَالُ فِی أَعْنَاقِهِمْ وَ السَّلَاسِلُ یُسْحَبُونَ)( (1)) «خواهند دانست هنگامی که غل ها در گردن های آنها باشد و با زنجیرها کشانده شوند.»

منابع شیعه:

1.نوادر المعجزات، محمد بن جریر طبری [م. قرن 5]، ص246.

ص: 131

2.دلائل الإمامة، محمد بن جریر طبری [م. قرن 5]، ص188.

3.مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107]، ج3، ص462.

4.تظلم الزهراء، رضی الدین قزوینی [م. بعد 1134]، ص22. (به نقل مسند البتول)

5.شرح الشافیة، ابن امیر الحاجّ [م.ح 1180]، ص378-379 (با اختلاف کم)

6.مخزن البکاء، مولی صالح برغانی قزوینی [م. 1283]، مجلس11، ص788.(به نقل مسند سیدة البتول)

7.الدمعة الساکبة، بهبهانی [م. 1285]، ج5، ص53-54 (فی تظلم الزهرا عن مسند البتول باسناده عن الحارث بن وکیدة...)

8.ناسخ التواریخ، سپهر [م. 1297]، ج3، ص76 (به نقل از شرح شافیه).

ص: 132

الظَّالِمُونَ)( (1)) «و گمان مبر که خداوند غافل است از آنچه ستمگران می کنند». پس سعادت، شامل حالش شد و شهادتین را گفت. سپس شمشیرش را کشید و در حالیکه اشک می ریخت به دشت شمشیر می زد و عدۀ زیادی از آنان را کشت. اما همگی دور او جمع شدند و او را به شهدت رساندند. خدا او را رحمت کند.

حضرت ام کلثوم علیها السلام فرمود: این ضجۀ چیست؟ حکایت را برایش بازگو کردم. ایشان فرمودند: چقدر عجیب است مسیحیان احترام دین اسلام را نگاه می دارند و امّت محمد صلی الله علیه و آله و سلم که گمان می کنند بر دین محمد صلی الله علیه و آله و سلم هستند اولاد او را می کشند و حرم او را به اسارت می برند! ولکن عاقبت برای پرهیزکاران است. (وَ مَا ظَلَمُونَا وَ لَکِنْ کَانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ)( (2)) «آنها به ما ظلم نکردند ولکن به خودشان ستم می نمایند».

منابع شیعه:

1.منتخب، فخر الدین طریحی [م. 1085]، ص288-290.

2.مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107]، ج4، ص133.

ص: 133

الْمَقْتُولُ بِکَرْبَلَاءَ أَنَا الْمَظْلُومُ أَنَا الْعَطْشَانُ، فَسَکَتَ فَوَضَعَ الرَّاهِبُ وَجْهَهُ عَلَی وَجْهِهِ فَقَالَ: لَا أَرْفَعُ وَجْهِی عَنْ وَجْهِکَ حَتَّی تَقُولَ: أَنَا شَفِیعُکَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَتَکَلَّمَ الرَّأْسُ فَقَالَ: ارْجِعْ إِلَی دِینِ جَدِّی مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله و سلم . فَقَالَ الرَّاهِبُ: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ فَقَبِلَ لَهُ الشَّفَاعَةَ فَلَمَّا أَصْبَحُوا أَخَذُوا مِنْهُ الرَّأْسَ وَ الدَّرَاهِمَ فَلَمَّا بَلَغُوا الْوَادِیَ نَظَرُوا الدَّرَاهِمَ قَدْ صَارَتْ حِجَارَةً».

ترجمه:

نطنزی( (1)) در کتاب "خصائص" می نویسد: هنگامی که سر امام حسین علیه السلام را آوردند و در قِنَّسرین( (2)) منزل کردند راهبی از صومعه خود متوجه سر مقدس آن حضرت شد و دید نوری از دهان مبارک امام حسین علیه السلام خارج می شود و به طرف آسمان بالا می رود. راهب ده هزار درهم برایشان آورد و سر را [از آنان] گرفت و داخل صومعۀ خویش نمود. راهب صدایی شنید ولی صاحب آن صدا را ندید. آن گوینده به راهب گفت: خوشا به حال تو و خوشا به حال آن کسی که حرمت این سر را شناخت!

راهب سر خود را بلند کرد و گفت: پروردگارا! تو را به حق عیسی علیه السلام قسم می دهم که این سر را مأمور کنی با من تکلم نماید. آن سر تکلم کرد و فرمود: ای راهب! چه می خواهی؟ راهب گفت: تو کیستی؟ فرمود: من پسر محمّد مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم و پسر علی مرتضی علیه السلام هستم. من پسر فاطمۀ زهرا علیها السلام کشتۀ در کربلایم، منم مظلوم. منم تشنه لب. آنگاه سر مقدس ساکت شد.

راهب صورت به صورت امام حسین علیه السلام نهاد و گفت: صورتم را از صورتت بر نخواهم داشت تا اینکه بگویی: من روز قیامت شفیع تو خواهم بود. آن سر مقدس به

ص: 134

سخن آمد و فرمود: دین جدم محمّد مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم را بپذیر. راهب گفت: أشهد أن لا إله إلّا اللَّه و أشهد أنّ محمداً رسول اللَّه. وقتی راهب مسلمان شد امام حسین علیه السلام نیز قبول کرد که شفیع وی شود.

صبح که شد مأموران، آن سر را با درهم ها از راهب گرفتند. وقتی به وادی رسیدند دیدند آن درهم ها به سنگ تبدیل شده اند!

منابع شیعه:

1.مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب [م.588]، ج3، ص217.

2.روضة الشهدا، کاشفی، [م. ] ص463(به نقل از ابوسعید دمشقی)

3.بحار الانوار، علامه مجلسی [م.1110]، ج45، ص304.

4.أسرار الشهادة، دربندی [م. 1285]، ص571

5.معالی السبطین، مازندرانی [م. 1385]، ج2، ص131.

ص: 135

بر سر نیزه کرده ایم و اهل بیت او را نیز آورده ایم، تا پیش یزید رویم. پیر نگاه کرد سرها را دید بر سر نیزه، گفت: سر مهتر آنها کدام است؟ اشارت به سر امام حسین علیه السلام کردند. پیر در نگریست هیبتی از آن سر در دل وی افتاد گفت: گرد دیر من چرا آمده اید؟ شمر گفت: شنیده ایم که جمعی اتّفاق کرده اند که بر ما شبیخون آورند و سرها و اسیران را از ما بازستانند می خواهیم که امشب به دیر تو آئیم پیر گفت: شما لشکر بسیارید و دیر من گنجایش چندین مردم ندارد سرها را به دیر من درآرید و گرداگرد، دیر را فرو گرفته آتشها برافروزید و هشیار و بیدار باشید تا از شبیخون ایمن گردید و دزدان اگر بیایند و مطلوب خود را نبینند بازگردند و کسی خود بر این دیر دستی ندارد. شمر گفت نیکو می گوئی پس سر امام حسین علیه السلام را در صندوقی مستحکم نهاده قفل محکم بر آن زدند و هر که را از لشکریان گفتند که همراه صندوق به دیر درآئید و شب آنجا باشید هیچ کس قبول نکرد، چه از قضیه ابو الحنوق ترسیده بودند این قدر کردند که صندوق را به دیر درآوردند و در خانه ای مضبوط کرده قفل گران بر در آن خانه زدند و از آن دیر بیرون برفتند و امام زینالعابدین علیه السلام با اهل بیت درآمدند و پیر دیرانی ایشان را به منزل نیکو فرود آورد، و صندوق را در خانه ای که نهاده بودند، گرداگرد آن خانه می گردید و می خواست که سر مبارک امام حسین علیه السلام را از نزدیک ببیند ناگاه دید که آن خانه که صندوق دروست بی شمع و چراغ روشن شده، پیر متعجّب گشت و گفت: آیا این روشنی از کجاست؟ قضا را پهلوی آن خانه خانه ای دیگر بود و روزنی در این خانه داشت. پیر بدان خانه درآمد و از روزنه می نگریست دید که آن روشنی هر ساعت زیاده می گردد تا به حدّی که هیچ دیده تاب مشاهده آن نور نداشتی...

القصّه بعد از غلبه نورانیت سقف آن خانه بشکافت و عماری نازل گشته از آن، خاتون خوبروئی بیرون آمد با کنیزان بسیار که نه به جواری دنیا ما نستندی، و منادی ندا می زد که طرقوا طرقوا، راه دهید راه دهید مادر همه آدمیان، یعنی حوّا

ص: 136

صفیة اللّه را و به همین دستور حرم محترم خلیل اللّه ساره مادر اسحاق و هاجر والده اسماعیل فرود آمدند آنگه راحیل مادر یوسف و صفورا دختر شعیب و کلثوم خواهر موسی و آسیه زن فرعون دغا و مریم مادر عیسی علی نبینا و علیهم السلام فرود آمدند ناگاه خروشی برآمد و عماری در رسید در و خدیجه کبری و بعضی از ازواج طاهرات حضرت رسالت صلی الله علیه و آله و سلم نزول فرمودند: سر را از آن صندوق بیرون آوردند و یک یک زیارت کردند. ناگه ناله و زاری عظیم پیدا شد و عماری نورانی پدید آمد و یکی بانگ بر پیرتر سازد، که از این سوراخ نگاه مکن که خاتون قیامت می آید. پیر از غایت حیرت بیخود شد و چون با خود آمد حجابی در پیش نظر وی بود که کسی را از آن زنان نمی دید. ولی خروش و فغان و فریاد ایشان می شنید و آواز یکی از آن زنان می آمد که السّلام علیک ای مظلوم مادر، و ای شهید مهموم مادر! و ای غریب مغموم مادر! و ای نور دیده من! و ای فرزند پسندیده من، غم مخور که من داد تو از خصمان بستانم و شعله غصّه تو را به آب انتقام بنشانم...

پیر ترسا، از استماع این سخنان بیهوش شد و چون به هوش آمد از آن عماریها و اهالی آن نشانی ندید. برخاست و از آن خانه بیرون دوید قفلی که آن مدبّران بر در زده بودند درهم شکست و به خانه درآمده قفل صندوق را بگشاد و پیش صندوق در خاک غلطیده، بسیار بگریست. پس سر آن سرور را بیرون آورده، به مشک و گلاب بشست و بر سر سجّاده، نهاده و دو شمع روشن کرده پیش آورده و از دور به زانوی ادب در آن سر نظاره می کرد و به گریه و زاری می گفت: ای سر سروران عالم! و ای مهتر مهتران بنی آدم! گمان می برم که تو از آن جماعتی که وصف ایشان در تورات موسی علیه السلام دیده ام و در انجیل عیسی علیه السلام خوانده ام. به حقّ آن خدائی که تو را این جاه و منزلت داده که محرمان سراداقات عصمت به زیارت تو می آیند و خاتونان سرا پرده نبوّت برای تو زاری می نمایند که ما را خبر

ص: 137

کن چه کسی؟ فی الحال به فرمان حضرت ذو الجلال سر امام علیه السلام به سخن درآمد و گفت: ای پیر أنا مظلوم. من ستم رسیده ام أنا مغموم من غمدیده ام، أنا مهموم من محنت کشیده ام، أنا مقتول من به تیغ دشمنان کشته شده ام أنا غریب من از خانمان آواره گشته ام...

پیر گفت: که زدنی: زیاده کن سر امام حسین علیه السلام گفت: ای پیر از حال حسب و نسب می پرسی، یا از سوز تشنگی و تعب سؤال می کنی؟ اگر از نسب می پرسی أنا ابن النبیّ المصطفی صلی الله علیه و آله و سلم من پسر پیغمبر برگزیده ام. أنا ابن الولیّ المرتضی علیه السلام من پسر ولی پسندیده ام...

پیر دیرانی، که این سخنان استماع نمود فی الحال مریدان خود را طلبید و ایشان هفتاد تن بودند و صورت حال با ایشان بار گفت: ایشان فریاد برکشیدند و جامه ها بدریدند و به اتّفاق پیش امام زین العابدین علیه السلام آمده، به یک بار زنّارها بریدند و کلمۀ شهادت بر زبان رانده دست و پای امام علیه السلام را ببوسیدند و گفتند: یابن رسول اللّه اجازت فرمای، تا از دیر بیرون رفته شبیخون بر این لشکر زنیم و دل خود را از این ناکسان دون و مدبّران ملعون خالی کنیم. حضرت امام زین العابدین علیه السلام فرمود جزاکم اللّه خیرا؛ خدای تعالی شما را جزای خیر دهاد ایشان دم به دم سزای خود خواهند دید و به پاداش خود خواهند رسید.

منابع شیعه:

1.روضة الشهداء، ملا حسین کاشفی [م. 910]، ص454.

2.مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107] ، ج4، ص112.(1)

3.الدمعة الساکبة، بهبهانی [م. 1285]، ج5، ص70-73. (فی بعض الکتب القدیمة قد روی مرسلا عن بعض الثقاة عن أبی سعید الشامی...) (1)

ص: 138

ص: 139

ص: 140

شب بر آنان فرا رسید. ایشان نزد مردی یهودی پیاده شدند. وقتی میگساری کردند و مست شدند گفتند: سر [امام]حسین علیه السلام نزد ماست. آن یهودی گفت: آن سر را به من نشان دهید و آنان سر امام حسین علیه السلام را به او نشان دادند. آن سر مقدس در میان صندوق بود و نوری از آن به طرف آسمان ساطع بود. یهودی از این منظره تعجب کرد و آن سر مبارک را از ایشان به عنوان امانت گرفت و به سر گفت: نزد جدّ خود برای من شفاعت کن. خدای توانا آن سر را به سخن آورد پس فرمود: شفاعت من برای افرادی است که متدین به دین محمّد صلی الله علیه و آله و سلم باشند ولی تو به دین حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم نیستی. آن یهودی خویشاوندان خود را جمع کرد سپس آن سر مبارک را گرفت و در میان طشتی نهاد و روی آن گلاب ریخت ودر آن کافور و مشک و عنبر ریخت سپس به فرزندان و خویشاوندان خود گفت: این سر پسر دختر حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم است. سپس آن یهودی گفت: افسوس که جدّت حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم را درک نکردم تا به دست وی اسلام اختیار نمایم! افسوس که تو را زنده درک ننمودم تا به دست تو اسلام بیاورم و پیش روی تو بجنگم. اگر الان مسلمان شوم آیا تو روز قیامت شفیع من می شوی؟ خداوند آن سر را به سخن آورد پس سه مرتبه با زبان فصیح فرمود: اگر اسلام بیاوری من شفیع تو خواهم بود و آن مرد با خویشاوندان خود اسلام آوردند.

منابع شیعه:

1.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص 172.

2.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد الله بحرانی [م. 1130]، ص 417.

3.شرح الشّافیة، ابن أمیر الحاجّ [م.ح 1180]، ص 381.

4.الدمعة السّاکبة، مولی محمد باقر بهبهانی [م. 1285]، ج5، ص66- 67.

5.أسرار الشّهادة، علامه محقق فاضل دربندی [م. 1285]، ص 493.

6.معالی السّبطین، مازندرانی [م. 1385]، ج2، ص127.

منبع اهل تسنن:

7.مقتل الحسین، خوارزمی [م. 568]، ج 2، ص116.

ص: 141

ص: 142

ص: 143

2.محرق القلوب، ملا محمد مهدی نراقی [م. 1209]، ص617-618.

3.الدمعة الساکبة، بهبهانی [م. 1285]، ج5، ص 147. (به نقل از شرح شافیه)

4.أسرار الشهادة، دربندی [م. 1285]، ص571. (به همین مضمون).

5.معالی السبطین، مازندرانی [م. 1385]، ج2، ص188 (به نقل از شرح شافیه) و ج2، ص189 (به نقل از محرق القلوب)

ص: 144

منابع شیعه:

1.ناسخ التواریخ، سپهر [م. 1297]، 544-545.(به نقل از بحر المصائب)

2.ریاحین الشریعه، محلاتی، ص159 (به همین مضمون به نقل از بحر المصائب)

ص: 145

صغیری دو ساله یا سه ساله بود و آن جناب را بسیار دوست می داشت و شوق پدر در آن شدّت نموده و حال می گوید: پدر من کجاست؟ پدرم را می خواهم. از شدّت فریاد و شیون آن اسیران در خرابه، یزید از خواب بیدار شد و سر جناب امام حسین علیه السلام همچنان در هوا ایستاده بود. رو به یزید نمود و فرمود: پسر معاویه! من در حق تو چه بدی کرده بودم که با تو با من این همه ظلم نمودی؟ یعنی تن بی سر مرا به خاک کربلا انداختی و سر من را به خواری تمام به شهر شام آوردی و پردگیان حرم مرا اسیر و خیمه های مرا غارت نمودی، پس متوجه خداوند شد، فرمود: الهی، داد مرا از وی بستان. پس لرزه به اندام آن لعین افتاد.

منابع شیعه:

1.مجالس المتقین، ملامحمد تقی برغانی(شهید ثالث)، [م. 1264] ص73مخطوط.

2.اکلیل المصائب، تنکابنی، ص221-222. (به نقل از مجالس المتقین)( (1))

3.ریاض القدس، صدرالدین قزوینی، [م. حدود 1330] ج2، ص325-326. (با اختلاف)( (2))

ص: 146

ص: 147

از سر امام علیه السلام مشاهده کردند همه به سجده افتادند و هنگامی که آتش خاموش شد سر حسین علیه السلام سکوت کرد.

منابع شیعه:

1.مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107]، ج 4، ص 123. (همین مضمون با اختلاف در عبارت: ... إلی أین تهرب؟ یا لعین! إن عجزت عنک النّار فی الدّنیا، فما تعجز عنک فی الآخرة. قال: هی مثواک یوم القیامة. قال: فوقع کلّ من کان حاضرا علی رکبهم سجّدا من تلک النّار و کلام الرّأس، فلطموا علی رؤوسهم لأجل ذلک)

2.شرح شافیه، ابن امیر الحاج [م.ح 1180]، ص380-381.

3.الدمعة الساکبه، بهبهانی [م. 1285]، ج5، ص 51- 52.

4.معالی السبطین، مازندرانی [م. 1385]، ج2، ص114.

5.مقتل الحسین علیه السلام ، مقرم [م. 1391]، 375-376 (با اختلاف در عبارات).

ص: 148

فصیح خطاب به شمر چنین می گفت: ای شمر! ای دشمن خدا و پیامبر! تو میان سر و بدن من جدایی افکندی. خداوند میان گوشت و استخوانت جدایی افکند و تو را مایۀ عبرت جهانیان قرار دهد.

شمر ملعون با شنیدن این سخن، با تازیانه ای که در دست داشت آنقدر زد تا سر مطهر ساکت شد.

راوی می گوید: با خود گفتم: لا حول و لا قوة الا بالله. در آن شرایط توان جنگ با شمر ملعون را نداشتم و شمشیر و نیزه (سلاحی) نیز در دست نبود. اما صبر می کنم تا خداوند احکم الحاکمین حکمی کند.

منبع شیعه:

الدمعة الساکبة، بهبهانی [م. 1285]، ج5، ص7.

ص: 149

جدایی افکندی. خداوند بین گوشت و استخوانت جدایی افکند و تو را مایه عبرت جهانیان قرار دهد.

ملعون تازیانه را بالا برد و تا وقتی سر مطهر ساکت شد به آن جسارت می کرد.

هلال می گوید: من آن مرد را در محضر مختار دیدم، در حالی که هنوز زنده بود گوشتهایش را تکه تکه می کردند و در مقابل سگها می انداختند. هرگاه تکه ای کنده می شد فریاد می کشید و از هوش می رفت. او را به هوش می آوردند و بار دیگر آن کار را می کردند تا وقتی که همۀ استخوانهایش بدون گوشت شد. بعد از آن مختار دستور داد تا مفاصلش را جدا کردند.

نزد مختار رفتم و ماجرای سخن گفتن امام علیه السلام را گفتم.

منابع شیعه:

1.مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107]، ج3، ص462.

2.شرح الشافیة، ابن امیر الحاجّ [م.ح 1180]، ص382.(به نقل از مناقب السعدا از هلال بن معاویه)

3.الدمعة الساکبة، بهبهانی [م. 1285]، ج5، ص 147. (به نقل از شرح شافیه)

4.معالی السبطین، مازندرانی [م. 1385]، ج2، ص188. (به نقل از شرح شافیه)

ص: 150

ترجمه:

چهار نفر بعد از مرگشان تکلم کردند: یحیی بن زکریا هنگامی که ذبح شد و حبیب نجار که گفت: (یَا لَیْتَ قَوْمِی یَعْلَمُونَ)؛( (1)) «ای کاش قوم من می فهمیدند» و جعفر طیار علیه السلام که آیۀ (وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ...)( (2)) را تلاوت کرد و حسین بن علی علیه السلام که فرمود: (وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُون).( (3))

منبع اهل تسنن:

حیاة الحیوان، دمیری [م. 808]، ج1، ص86.

نکته: از سر مقدس امام علیه السلام کرامات و معجزات دیگری غیر تکلم نیز صادر شده است که در واقعه های بعدی خواهد آمد.( (4))

ص: 151

ص: 152

ص: 153

ص: 154

4.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص 305.

5.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد الله بحرانی [م. 1130]، ص 618.

6.ناسخ التواریخ حضرت سجاد علیه السلام ، سپهر[م. 1297]، ج3، ص363. ( (1))

7.معالی السّبطین، مازندرانی [م. 1385]، ج2، ص155.

ص: 155

ص: 156

کند و دیگر توان جنگ را نداشت، در این هنگام که ایستاده بود ناگاه سنگی آمد و بر پیشانیش خورد. خون از پیشانیش جاری شد. پیراهن را گرفت تا خون را از پیشانیش پاک کند که ناگاه تیر سه شعبۀ تیز و مسمومی بر قلب حضرت علیه السلام نشست. امام حسین علیه السلام فرمود: «بسم اللّٰه و باللّٰه و علی ملة رسول اللّه» و سرش را به آسمان بلند کرد و عرضه داشت: خدای من! تو می دانی که اینان کسی را می کشند که روی زمین، فرزند پیامبری جز او نیست. سپس امام علیه السلام تیر را گرفت و از پشتش بیرون آورد. خون مانند ناودان جاری شد. دستش را بر محل زخم گذاشت و چون پر از خون شد به آسمان پاشید. قطره ای از این خون به زمین بازنگشت و پیش از آن که حسین علیه السلام خونش را به آسمان بپاشد سرخی در آسمان دیده نشده بود.

دو مرتبه دست مبارک را روی زخم گذاشت و چون از خون پر شد به سر و محاسنش مالید و فرمود: به خدا قسم این گونه خواهم بود تا جدّم محمد صلی الله علیه و آله و سلم را در حالیکه به خونم آغشته ام، دیدار کنم و بگویم: ای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ! فلانی و فلانی مرا کشتند.

منابع شیعه:

1.تسلیة المجالس، محمّد بن ابی طالب [م. قرن 10]، ج2، ص320.

2.بحار الانوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص53.

3.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبدالله بحرانی [م. 1130]، ص295.

4.اسرار الشهاده، دربندی [م. 1285]، ص423.

5.نفس المهموم، محدث قمی [م. 1359]، ص 326.

6.معالی السّبطین، مازندرانی [م. 1385]، ج2، ص35.

7.مقتل الحسین علیه السلام ، مقرّم [م. 1391]، ص 351- 352.

منبع اهل تسنن:

8.مقتل الحسین، خوارزمی [م. 568]، ج2، ص 39.

ص: 157

ص: 158

ص: 159

ص: 160

ص: 161

ص: 162

ص: 163

قطره ای خون بر قبای وی افتاد و قبا و جبّه و پیراهن و إزار، وی را سوراخ کرده به گوشت ران وی رسید. از طرف دیگر بیرون آمد و رخت و تخت را سوراخ کرده بر روی زمین رسید و غایب شد و آن سوراخ در ران او بماند هر چند علاج کردند به نشد، و از زخم او نتنی( (1)) عظیم، ظاهر گشت چنانکه هیچ شامّه را تحمّل شنیدن آن نبودی و پیوسته نافۀ مشک بر آن سوراخ بستی و با وجود آن رایحه کریه آن زخم بر بوی مشک غالب آمدی و به همین بلا مبتلا می بود تا به قتل رسید.

منابع شیعه:

1.روضة الشهداء، ملا حسین کاشفی [م. 910]، ص455.

2.فضائل و مناقب اهل بیت علیهم السلام ، عبداللطیف بیرجندی، [م. 921 ] ص483-484.( (2))

3.ریاض الاحزان، ملا محمد حسن قزوینی، [م. 1240] مخطوط: ص18. (به نقل از روضة الشهدا)( (3))

ص: 164

4.مخزن البکاء، مولی صالح برغانی قزوینی [م. 1283]، مجلس11، ص770.( (1))

5.اکلیل المصائب، تنکابنی، [م. 1310] ص208. ( (2))

ص: 165

ص: 166

أَحَدٌ سَمَاوِیٌّ وَ لَا أَرَضِیٌّ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ إِلَّا حَفَّ بِهِ، یَزُورُهُ وَ یُصَافِحُهُ وَ یَقْعُدُ مَعَهُ عَلَی السَّرِیرِ. [فی نسخة مدینة المعاجز: إلا حفوا بالحسین( علیه السلام ) حتی أن الله تعالی یزور الحسین و یصافحه و یقعد معه علی سریر.]

یَا مُفَضَّلُ، هَذِهِ وَ اللَّهِ الرِّفْعَةُ الَّتِی لَیْسَ فَوْقَهَا شَیْ ءٌ وَ لَا دُونَهَا شَیْ ءٌ ، وَ لَا وَرَاءَهَا لِطَالِبٍ مَطْلَب.»

ترجمه:

مفضل بن عمر از امام صادق علیه السلام روایت کرده است که چون حضرت امام حسین علیه السلام و اصحاب آن حضرت از آب ممنوع شدند ، آن حضرت در میان اصحاب خود ندا فرمود: «هر کسی که تشنه است بیاید». پس اصحاب آن حضرت یکی یکی آمدند و حضرت انگشت ابهام خود را در کف دست هر یک می گذاشت (آب می جوشید) و آنها می آشامیدند تا همه سیراب شدند و بعضی به بعضی دیگر می گفتند: به خدا قسم شربتی نوشیدم که هیچ کس از مردم در دنیا همانند آن را ننوشیده است.

پس چون با آن حضرت مقاتله کردند (و آن حضرت را شهید نمودند) در روز سوم (از جریانی که ذکر شد) وقت مغرب امام حسین علیه السلام اصحاب خود را یکی یکی نشانید آنها را به اسم پدرانشان صدا زد یکی بعد از دیگری جواب داده اطراف آن حضرت می نشستند پس سفره ای گسترانید و آنها را اطعام نمود و با ایشان از طعام بهشت تناول فرمود و به آنان از آب بهشت نوشانید.

سپس امام صادق علیه السلام فرمود: به خدا قسم عده ای از کوفیان ایشان را می دیدند و این صحنه چند مرتبه برایشان تکرار شد اگر می فهمیدند.

سپس آنان را فرستاد و هر یک از آنان به بلاد خود بازگشت سپس به کوه رضوی -که مابین مدینه و مکه است- تشریف برد و باقی نمی ماند احدی از مؤمنین مگر آن که

ص: 167

می آید به خدمت آن حضرت و او بر تختی از نور است و حضرت ابراهیم و موسی و عیسی و جمیع انبیا علیهم السلام اطراف آن حضرت می باشند و مؤمنین پشت سر آنها می باشند و ملائکه عقب آن ها می باشند و نگاه می کنند که آن حضرت چه می فرماید و بر این حال می باشند تا ظهور قائم عجل الله تعالی فرجه . پس چون قائم عجل الله تعالی فرجه ظاهر شد، در میان می گیرند امام حسین علیه السلام را تا می آید به کربلا؛ پس باقی نمی ماند هیچ کس از اهل آسمان و از مؤمنین اهل زمین، مگر آن که گرد آن حضرت آیند زیارت می کنند آن حضرت را و با او مصافحه می کنند و همراه او بر تخت می نشینند.

پس امام صادق علیه السلام فرمود: «ای مفضل! این است به خدا قسم رفعتی که فوق آن چیزی نیست و مطلبی ورای آن برای هیچ جوینده ای نیست.»

منابع شیعه:

1.نوادر المعجزات، طبری [م. 400]، ص 111.

2.دلائل الإمامة، طبری [م. 400]، ص 189.

3.مدینة المعاجز، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 3، ص 463.

ص: 168

ص: 169

ص: 170

حسین بگو: با انگشت خود پشت سرت برای ایشان خطی بکش که [چشمه ای خواهد جوشید و] یارانت سیراب گردند. امام حسین علیه السلام با انگشت سبابه اش خطی کشید و چشمه ای جوشید که سفیدتر از شیر و شیرین تر از عسل بود. پس امام حسین علیه السلام و یارانش از آن آب آشامیدند. آن فرشته گفت: ای فرزند رسول خدا! این چشمه مخصوص شماست و این همان چشمۀ رحیق مختوم است. که خداوند می فرماید: (خِتَامُهُ مِسْکٌ وَ فِی ذَلِکَ فَلْیَتَنَافَسِ الْمُتَنَافِسُونَ)؛( (1)) «مُهری که بر آن نهاده شده از مُشک است و در این امر راغبان بایستی بر یکدیگر پیشی گیرند.» اجازه می فرمایید من نیز از آن بنوشم؟ امام حسین علیه السلام فرمود: اگر دوست داری از آن بنوشی بنوش.

منابع شیعه:

4.الثاقب فی المناقب، ابن حمزه طوسی [م. 560]، ص 327.

5.نزهة الکرام، رازی، [م. 658] ج2، ص648.( (2))

6.مدینة المعاجز، علامه سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 3، ص 496.

ص: 171

ص: 172

ص: 173

ص: 174

انسان ها و اجنّه و پرنده ها و حیوانات درنده همگی بر حسین بن علی علیه السلام گریستند تا این که اشک ایشان جاری گردید.( (1))

ص: 175

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود: چون حضرت حسین بن علی علیه السلام از دنیا رفت جمیع آن چه خدا آفرید بر او گریستند جز سه چیز: بصره و دمشق و آل عثمان.

منابع شیعه:

1.کامل الزیارات، ابن قولویه [م. 367]، ص166 باب 26 ح 6.

2.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص206.

ص: 176

آسمان و زمین و مؤمنان انس و جنّ و همۀ ملائکۀ آسمان ها و رضوان (فرشته موکل بر بهشت) و مالک (فرشتۀ موکل بر جهنم) و حاملان عرش همه بر او خواهند گریست و آسمان خون و خاکستر می بارد.

منابع شیعه:

1.امالی، شیخ صدوق [م. 381]، ص189.

2.علل الشرائع، شیخ صدوق [م. 381]، ج1، ص 227.

3.وافی، فیض کاشانی [م. 1091]، ج 11، ص 77.

4.بحارالأنوار، علامه مجلسی [م 1111]، ج45، ص203.

5.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی[م. 1130]، ص 457.

ص: 177

امام حسین علیه السلام فرمود: می گریم برای آنچه با تو کنند. امام حسن علیه السلام فرمود: آنچه با من کنند زهریست که به کامم ریزند و به آن کشته شوم. ولی ای ابا عبد اللّٰه، هیچ روزی مانند روز تو نباشد؛ سی هزار مرد که ادعا می کنند از امت جدّ ما محمد صلی الله علیه و آله و سلم هستند و خود را به دین اسلام بندند دور تو گرد آیند و برای کشتن تو و ریختن خونت و هتک حرمتت و اسیر کردن فرزندان و زنانت و غارت کردن اموالت همدست شوند. در اینجاست که به بنی امیه لعنت فرود آید و آسمان، خاکستر و خون بارد و همه چیز بر تو بگرید حتی وحشیان بیابانها و ماهیان دریاها.

منابع شیعه:

1.امالی، شیخ صدوق [م. 381]، ص 178.

2.مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب [م. 588]، ج 3، ص 238.

3.ذوب النضار، ابن نما حلی [م. 645]، ص 27.

4.مثیر الأحزان، ابن نما حلی [م. 645]، ص 13.

5.لهوف، سید ابن طاووس [م. 664]، ص19. (به نقل از امالی)

6.مدینة المعاجز، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 3، ص 394.

7.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص 218.

8.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 154.

منبع اهل تسنن:

9.درّ بحر المناقب، علامه ابن حسنویه [م.680]، ص132مخطوط. (بنابر نقل شرح احقاق الحق، آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ج19، 388)

ص: 178

ترجمه:

حسین بن ثویر و یونس بن ظبیان و ابی سلمه و مفضّل روایت کرده اند که از امام صادق علیه السلام شنیدیم که می فرمود: هنگامی که حضرت حسین بن علی علیهما السلام به شهادت رسید ... هر آنچه پروردگار ما آفریده و هر آنچه که به دیده آید و به دیده نیاید، همگی بر آن حضرت گریستند.

منابع شیعه:

1.کامل الزیارات، ابن قولویه [م. 367]، ص166 باب 26 ح 4.

2.مدینة المعاجز، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 4، ص 165.

3.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص 206.

4.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 461.

ص: 179

ص: 180

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمودند: چون ابی عبداللّٰه علیه السلام به شهادت رسید آسمان های هفت گانه و زمین های هفت گانه و آن چه در آن هاست و آن چه در میان آن هاست بر او گریست.

منابع شیعه:

1.کافی، شیخ کلینی [م. 329]، ج 4، ص575.

2.کامل الزیارات، ابن قولویه [م. 367]، ص167 باب 26 ح 7 و ص363 باب 79، با این سند: (عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ ثُوَیْرٍ قَالَ: کُنْتُ أَنَا وَ یُونُسُ بْنُ ظَبْیَانَ وَ الْمُفَضَّلُ بْنُ عُمَرَ وَ أَبُو سَلَمَةَ السَّرَّاجُ جُلُوساً عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ... ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّه علیه السلام ...) و در ص166 باب 26 ح 4، با این سند: «عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ ثُوَیْرِ بْنِ أَبِی فَاخِتَةَ وَ یُونُسَ بْنِ ظَبْیَانَ وَ أَبِی سَلَمَةَ السَّرَّاجِ وَ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ کُلُّهُمْ قَالُوا سَمِعْنَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُول: ...»

3.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص205 و ص206.

4.مدینة المعاجز، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 4، ص 165.

5.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 461.

ص: 181

2.مدینة المعاجز، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 4، ص 143.

3.تفسیر برهان، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 3، ص 701.

4.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص209.

5.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 465.

ص: 182

ترجمه:

یا ابا عبد اللّٰه... آسمان و زمین بر شما گریستند.

منابع شیعه:

1.إقبال الأعمال، سیدبن طاوس [م. 664]، ج3، ص342.

2.مزار، شهید اول [م. 786]، ص 144.

3.البلد الأمین، کفعمی [م. 905]، ص 282.

4.مصباح، کفعمی [م. 905]، ص98.

5.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج98، ص336.

ص: 183

منابع شیعه:

1.تفسیر قمی، علی بن ابرهیم قمی [م. 329]، ج2، ص291.

2.تفسیر صافی، فیض کاشانی [م. 1091]، ج 4، ص 407.

3.تفسیر برهان، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 5، ص 14.

4.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص201 و ج14، ص168.

5.تفسیر نور الثقلین، شیخ حویزی [م. 1112]، ج 4، ص 627.

6.تفسیر کنز الدقائق، شیخ محمد قمی مشهدی [م. 1125]، ج 12، ص 129.

7.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 457.

ص: 184

4.تفسیر برهان، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 3، ص 701.

5.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص210.

6.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 470.

ص: 185

4.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص212.

5.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 458.

منبع اهل تسنن:

6.ینابیع المودة، قندوزی [م.1294]، ج3، ص101. (به همین مضمون)

ص: 186

4.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص 209.

5.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 458.

منبع اهل تسنن:

6.ینابیع المودة، قندوزی [م. 1294]، ج 3، ص 101. (با این عبارت: ... یا بنی إن اللّٰه ذمم أقواما فی کتابه فتلا هذه الآیة و قال: یا بنی لتقتلن من بعدی ثم تبکیک السماء والأرض وما بکت السماء و الأرض إلا علی یحیی بن زکریا وعلی الحسین ابنی)

ص: 187

6.بحار الانوار، علامه مجلسی [م.1110] ، ج45، ص217. (به نقل از طرائف سیدبن طاووس)

منابع اهل تسنن:

7.جامع البیان، محمد بن جریر طبری [م. 310]، ج 25، ص 160.

8.الکشف و البیان، ابو اسحاق ثعلبی [م. 427 ]، ج8، ص353.

9.تفسیر بغوی، بغوی [م. 510]، ج 4، ص 152.

10.تذکرة الخواص، سبط بن جوزی، [م. 654] ص246.

11.تفسیر قرطبی، قرطبی [م. 671]، ج 16، ص 141.

12.فرائد السمطین، جوینی، [م. 722] ج2، ص168.

13.نظم درر السمطین، زرندی حنفی [م. 750]، ص 222.

14.معارج الوصول، زرندی حنفی [م. 750]، ص 99. ( (1))

15.تفسیر ابن کثیر، ابن کثیر [م.774]، ج4، ص154. (قال یزید و احمرارها بکاؤها و هکذا قال السدی فی الکبیر)

16.فضائل الثقلین، ایجی شافعی، [م. 820] ص515.

17.جواهر العقدین، سمهودی، [م. 911] ج3، ص380.

18.صواعق المحرقه، ابن حجر [م. 974]، ص 194. (أخرج الثعلبی إنّ السماء بکت و بکاؤها حمرتها)

19.ینابیع المودة، قندوزی [م. 1294]، ج 3، ص 101. (أخرج الثعلبی إنّ السماء بکت و بکاؤها حمرتها)

ص: 188

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود: ای زراره، آسمان چهل روز بر امام حسین علیه السلام خون گریه کرد و زمین چهل روز به سیاهی (و تاریک شدن) گریست.

منابع شیعه:

1.کامل الزیارات، ابن قولویه [م. 367]،167 باب 26 ح 8.

2.مدینة المعاجز، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 4، ص 167.

3.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص206.

4.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 462.

ص: 189

ص: 190

قُتِلَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍ سَنَةً ثُمَّ قَالَ: بَکَتِ السَّمَاءُ وَ الْأَرْضُ عَلَی الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ وَ عَلَی یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا وَ حُمْرَتُهَا بُکَاؤُهَا.»

ترجمه:

از داود بن فرقد نقل شده که گفت: از امام صادق علیه السلام شنیدم که فرمود: کشندۀ حضرت حسین بن علی علیهما السلام زنازاده بود و آن کس که یحیی بن زکریّا علیه السلام را کشت نیز ولد زنا بود، و فرمود: هنگامی که حسین بن علی علیهما السلام کشته شد یک سال آسمان سرخ شد، سپس فرمود: آسمان و زمین بر حسین بن علی و یحیی بن زکریا علیهما السلام گریست و سرخی آسمان گریۀ آن است.

منابع شیعه:

1.کامل الزیارات، ابن قولویه [م. 367]، ص188 باب 28 ح 27.

2.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص213.

3.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی[م. 1130]، ص466.

ص: 191

زکریّا علیه السلام نیز قبل از خود همنامی نداشت و آسمان بر احدی گریه نکرد مگر بر این دو که چهل صبح گریه کرد.

راوی می گوید: محضر مبارک امام علیه السلام عرض کردم: گریۀ آسمان چه بود؟حضرت علیه السلام فرمودند: آسمان هنگام طلوع و غروب، سرخ بود.

منابع شیعه:

1.کامل الزیارات، ابن قولویه [م. 367]، ص183 باب 28 ح10.

2.تفسیر مجمع البیان، شیخ طبرسی [م. 548]، ج 6، ص 405.

3.تأویل الآیات، سید شرف الدین علی حسینی [م. 965]، ج 1، ص 303.

4.تفسیر برهان، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 3، ص 700.

5.مدینة المعاجز، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 3، ص 444.

6.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص211.

ص: 192

ص: 193

منابع شیعه:

1.قرب الإسناد، حمیری قمی [م. 304]، ص100 .

2.وسائل الشیعة، حر عاملی [م. 1104]، ج 14، ص 451، باب 45 ح 15.

3.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 14، ص 168 و ج15، ص201.

4.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 460.

ص: 194

ص: 195

وَ یَکُونُ قَتْلُهُ حُجَّةً عَلَی مَنْ بَیْنَ قُطْرَیْهَا فَیَبْکِیهِ أَهْلُ السَّمَاوَاتِ وَ أَهْلُ الْأَرَضِینَ جَزَعاً عَلَیْهِ وَ تَبْکِیهِ مَلَائِکَةٌ لَمْ یُدْرِکُوا نُصْرَتَه...»

ترجمه:

امام صادق علیه السلام می فرماید: وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در شب به آسمان برده شد به او گفته شد: خداوند تبارک و تعالی در سه چیز تو را امتحان می کند تا ببیند صبرت چگونه است ... امّا فرزند دیگر فاطمه علیها السلام (امام حسین علیه السلام ) را امّتت برای جهاد دعوت می کنند و او را با فرزندان و اهل بیتش که همراه او هستند، به وضع سختی می کشند و حرمش را را اسیر می کنند، ... قتل او حجّت است بر کسانی که بین دو طرف زمین هستند. اهل آسمان ها و ساکنان زمین با جزع و بی تابی بر او می گریند و فرشتگانی که نتوانستند او را یاری رسانند گریه می کنند.

منابع شیعه:

1.کامل الزیارات، ابن قولویه [م. 367]، ص 549.

2.تأویل الآیات، سید شرف الدین علی حسینی [م. 965]، ج 2، ص 881.

3.الجواهر السنیة، حر عاملی [م. 1104]، ص 290.

4.تفسیر برهان، علامه بحرانی [م. 1107]، ج 4، ص 861.

5.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 28، ص 59 – 62.

6.تفسیر کنز الدقائق، شیخ محمد قمی مشهدی [م. 1125]، ج 14، ص 533.

ص: 196

قَالَ صلی الله علیه و آله و سلم: یَا بِنْتَاهْ ذَکَرْتُ مَا یُصِیبُهُ بَعْدِی وَ بَعْدَکِ مِنَ الْأَذَی وَ الظُّلْمِ وَ الْغَدْرِ وَ الْبَغْیِ وَ هُوَ یَوْمَئِذٍ فِی عُصْبَةٍ کَأَنَّهُمْ نُجُومُ السَّمَاءِ یَتَهَادَوْنَ إِلَی الْقَتْلِ وَ کَأَنِّی أَنْظُرُ إِلَی مُعَسْکَرِهِمْ وَ إِلَی مَوْضِعِ رِحَالِهِمْ وَ تُرْبَتِهِمْ فَقَالَتْ: یَا أَبَتِ وَ أَیْنَ هَذَا الْمَوْضِعُ الَّذِی تَصِفُ؟

قَالَ صلی الله علیه و آله و سلم: مَوْضِعٌ یُقَالُ لَهُ کَرْبَلَاءُ وَ هِیَ ذَاتُ کَرْبٍ وَ بَلَاءٍ عَلَیْنَا وَ عَلَی الْأُمَّةِ یَخْرُجُ عَلَیْهِمْ شِرَارُ أُمَّتِی وَ لَوْ أَنَّ أَحَدَهُمْ یَشْفَعُ لَهُ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ مَا شُفِّعُوا فِیهِمْ وَ هُمُ الْمُخَلَّدُونَ فِی النَّارِ قَالَتْ: یَا أَبَتِ فَیُقْتَلُ؟ قَالَ: نَعَمْ یَا بِنْتَاهْ ما قُتِلَ قَبْلَهُ أَحَدٌ کَانَ تَبْکِیهِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرَضُونَ وَ الْمَلَائِکَةُ وَ الْوَحْشُ وَ الْحِیتَانُ فِی الْبِحَارِ وَ الْجِبَالُ لَوْ یُؤْذَنُ لَهَا مَا بَقِیَ عَلَی الْأَرْضِ مُتَنَفِّسٌ...»

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود: حضرت امام حسین علیه السلام در آغوش مادر گرامیشان بودند. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم او را گرفته و فرمودند: خداوند متعال، قاتلان تو را لعنت کند. حق تعالی کسانی را که جامه از تن تو بیرون می آورند لعنت نماید. خدا هلاک کند آنان را که علیه تو پشت به پشت یکدیگر می دهند و بین من و آنان که علیه تو کمکی می کنند حکم بنماید.

حضرت فاطمه علیها السلام عرض کردند: ای پدر، چه می فرمایید؟ حضرت صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: دخترم اذیّت ها و ظلم ها و مکرها و تعدّی هایی را که بعد از من و تو به او می رسد به یاد آوردم؛ او در آن روز، میان جمعی از مردان است که همچون ستارگان درخشانند. همگی به طرف کشته شدن حرکت می کنند، گویا اکنون لشکرگاه آنها را می بینم و به جایگاه بار شترانشان و محلّ دفن ایشان می نگرم.

حضرت فاطمه علیها السلام عرض کردند: ای پدر، جایی را که توصیف می فرمایید کجاست؟ حضرت صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: مکانی است که به آن کربلاء می گویند و آن زمین برای

ص: 197

ما و امّت، موجب اندوه و بلاء است. بدترین افراد امّت من بر ایشان خروج می نمایند. اگر تمام اهل آسمان ها و زمین، شفیع یک نفر از این گروه باشند شفاعتشان پذیرفته نشود و آنها در جهنم، جاوید خواهند بود.

حضرت فاطمه علیها السلام عرض کردند: پدر! آیا او کشته خواهد شد؟ حضرت فرمودند: بله دخترم؛ پیش از او کسی این طور کشته نشده که آسمان ها و زمین و فرشتگان و حیوانات وحشی و ماهی های دریا برایش گریه کنند. اگر کوه ها مأذون بودند [پس از شهادت او] هیچ موجود زنده ای روی زمین باقی نمی ماند.

منابع شیعه:

1.تفسیر فرات، فرات بن ابراهیم کوفی [م. 352]، ص 171.

2.کامل الزیارات، ابن قولویه [م. 367]، ص 144.

3.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 44، ص 264.

4.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد الله بحرانی [م. 1130]، ص 139.

ص: 198

منبع شیعه:

1.کشف الغمة، اربلی [م. 693]، ج 2، ص 222.

منابع اهل تسنن:

2.ذخائر العقبی، احمد بن عبد اللّٰه طبری [م. 694]، ص 97 97.

3.خصائص الکبری، سیوطی [م. 911]، ج 2، ص 126 92.

4.صواعق المحرقه، ابن حجر هیتمی مکی [م. 974]، ص 193. (روی الملّا: إنّ علیا مرّ بقبر الحسین، فقال: هاهنا مناخ رکابهم...)

ص: 199

کدام قلب به خاطر حسین علیه السلام غمگین نگردد؟! یا کدام چشمی از شما است که بتواند اشکش را نگاه دارد و از ریزش آن جلوگیری نماید؟!

به راستی که هفت آسمان استوار برای قتل حسین علیه السلام گریستند و دریاها با امواجش، آسمانها با ارکانش، زمین با اطرافش و درختان با شاخه هایشان، ماهیان و اعماق دریاها و فرشتگان مقرّب و همۀ اهل آسمانها گریستند.

ای مردم! کدام قلبی است که برای کشته شدن حسین علیه السلام شکافته نشود؟! یا کدام دل است که برای او ناله نکند؟! یا کدام گوش است که این شکافی را که در اسلام پدیدار شد بشنود و کر نشود؟!

منابع شیعه:

1.لهوف، سید ابن طاووس [م. 664]، ص 117.

2.تسلیة المجالس، محمد بن ابیطالب [م. قرن10]، ج 2، ص463.

3.منتخب، فخر الدین طریحی [م. 1085]، ج2، ص498- 499.

4.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص 148.

5.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد الله بحرانی [م. 1130]، ص 448.

6. الدمعة السّاکبة، مولی محمد باقر بهبهانی [م. 1285]، ج5، ص159- 160.

7.أسرار الشّهادة، علامه دربندی [م. 1285]، ص 527.

8.معالی السّبطین، مازندرانی [م. 1384]، ج2، 204- 205.

9.مقتل الحسین علیه السلام ، مقرم [م. 1391]، ص395.

منبع اهل تسنن:

10.ینابیع المودة، قندوزی [م. 1294]، ج 3، ص 93(با اندکی تفاوت).

ص: 200

إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ الْمَوْلُودِ فِی هَذَا الْیَوْمِ الْمَوْعُودِ بِشَهَادَتِهِ قَبْلَ اسْتِهْلَالِهِ وَ وِلَادَتِهِ بَکَتْهُ السَّمَاءُ وَ مَنْ فِیهَا وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ عَلَیْهَا...»

ترجمه:

امام حسن عسکری علیه السلام به وکیلشان قاسم بن علاء نوشتند که: مولای ما حضرت حسین علیه السلام در روز پنج شنبه سوم شعبان متولد شد؛ پس آن روز را روزه بگیر و این دعا را بخوان: خداوندا از تو می خواهم به حق مولود این روز که قبل از تولدش وعدۀ شهادتش داده شد و آسمان و کسانی که در آن هستند و زمین و ساکنان آن بر او گریستند.

منابع شیعه:

1.مصباح المتهجد، شیخ طوسی [م. 460]، ص 826.

2.مزار، محمد بن جعفر مشهدی [م. قرن6]، ص 398.

3.إقبال الأعمال، سید ابن طاووس [م. 664]، ج 3، ص 303.

4.مختصر بصائر الدرجات، حسن بن سلیمان حلی [م. قرن9]، ص 35.

5.مصباح، شیخ ابراهیم کفعمی [م. 905]، ص 543.

6.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 98، ص 347.

ص: 201

ص: 202

ترجمه:

هنگامی که امام حسین علیه السلام به شهادت رسید هرچه در بهشت و جهنم بودند بر ایشان گریه کردند.

منابع شیعه:

1.کافی، شیخ کلینی [م. 329]، ج4، ص575.

2.کامل الزیارات، ابن قولویه [م. 367] در ص 166 «و الجنة و النار» در ص167 «ما ینقلب فی الجنة و النار» و در ص363 «من یتقلب فی الجنة و النار» آمده است.

3.وسائل الشیعة، شیخ حر عاملی [م. 1104]، ج10، ص395 و ج14، ص506 «من یتقلب».

4.مدینة المعاجز، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 4، ص 165.

5.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص 206 به عبارت «و الجنة و النار» و ج 98، ص152.

6.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 461.

3)«عَنِ الْحُسَینِ بْنِ أَبِی فَاخِتَة...قَالَ[ أبُو عبد الله علیه السلام ]: إِنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ لَمَّا قُتِلَ بَکَتْ عَلَیْهِ ... وَ مَنْ یَتَقَلَّبُ فِی الْجَنَّةِ وَ النَّارِ...»

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود: هنگامی که امام حسین علیه السلام به شهادت رسید همۀ افرادی که در بهشت و جهنم بودند بر ایشان گریه کردند.

منابع شیعه:

1.امالی، شیخ طوسی [م. 460]، ص54.

2.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص201.

4)فرازی از زیارت امام حسین علیه السلام در اول ماه رجب و نیمۀ شعبان: «أَشْهَدُ لَقَدِ اقْشَعَرَّتْ لِدِمَائِکُمْ أَظِلَّةُ الْعَرْشِ مَعَ أَظِلَّةِ الْخَلَائِقِ وَ بَکَتْکُمُ السَّمَاءُ وَ الْأَرْضُ وَ سُکَّانُ الْجِنَانِ وَ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ...»

ص: 203

ترجمه:

شهادت می دهم که خون شما اظلۀ عرش و اظلۀ تمام مخلوقات را به لرزه درآورد و آسمان و زمین و ساکنان بهشت و خشکی و دریا بر شما گریستند.

منابع شیعه:

1.إقبال الأعمال، سید بن طاووس [م. 664]، ج3، ص342.

2.مزار، شهید اول [م. 786]، ص144.

3.مصباح، کفعمی [م. 905]، ص492.

4.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج98، ص 337.

ص: 204

ص: 205

ص: 206

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود: هنگامی که حضرت حسین بن علی علیهما السلام به شهادت رسیدند هر آنچه پروردگار ما آفریده از آنچه دیده می شود و دیده نمی شود، همگی بر آن حضرت گریستند.

منابع شیعه:

1.کامل الزیارات، ابن قولویه [م. 367]، ص166 باب 26 ح 4.

2.مدینة المعاجز، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 4، ص 165.

3.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص 206.

4.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 461.

ص: 207

ص: 208

3.حبیب السّیر، خواند میر[م. 941] ج2، ص56. ( (1))

4.روضة الصفا، میرخواند، [م. قرن9] ج3، ص 169- 170.( (2))

5.روضة الشهداء، ملا حسین کاشفی [م. 910]، ص439. ( (3))

6.تسلیة المجالس، محمد بن ابیطالب [م. قرن10]، ج 2، ص327.

7.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص 57.

8.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد الله بحرانی [م. 1130]، ص 300.

9.شرح الشّافیة، ابن أمیر الحاجّ [م.ح 1180]، ص 373.

10.الدمعة السّاکبة، مولی محمد باقر بهبهانی [م. 1285]، ج4، ص 357.

11.أسرار الشّهادة، علامه دربندی [م. 1285]، 429- 430.

منابع اهل تسنن:

12.مقتل الحسین، خوارزمی [م. 568]، ج 2، ص42.

13.روضة الأحباب، دشتکی هروی معروف به امیر جمال الدین محدث، [م 926 ] ص589مخطوط(به نقل از تاریخ ابن اعثم)

ص: 209

وزید و زمین بلرزید و باد سیاهی برخاست که هوا تیره شد و آفتاب منکسف گردید و مردم گمان کردند که قیامت برپا شد و عذاب حق تعالی نازل گردید. پس به برکت وجود شریف حضرت امام زین العابدین علیه السلام ساکن گردید.

منبع شیعه:

جلاء العیون، علامه مجلسی [م. 1111]، ص690- 691.

ص: 210

ص: 211

ص: 212

جماعتی از فرزندان و اهل بیت شما و نیکانی از امّتت در کنار فرات در سرزمینی که به آن «کربلا» می گویند کشته می شود. کربلاء را از این جهت کربلا گویند که حزن و بلاهائی که بر ایشان از دشمنان شما و دشمنان فرزندان شما در روزی که حزن و اندوهش تمام شدنی نبوده و حسرت آن زوال پذیر نیست وارد می آید بسیار است. این زمین، پاکیزه ترین اماکن روی زمین بوده و احترامش از تمام زمین ها بیشتر است، در آن سبط تو و اهل بیتش کشته می شوند. کربلا از زمین های بهشت است. هر گاه فرا رسد روزی که در آن سبط تو و اهل بیتش کشته شوند و لشکر کفر او را احاطه نمایند زمین بلرزد و کوهها کشیده می گردد و اضطراب و جنبششان زیاد شود و امواج دریاها متلاطم گردد و آسمانها اهلشان را به هم بریزند، به جهت غضب به خاطر تو و فرزندانت ای محمد و بزرگ شمردن هتک حرمتت و بدی مکافاتی که در ذرّیه و عترتت به تو داده شد.

منابع شیعه:

1.کامل الزیارات، ابن قولویه [م. 367]، ص265.

2.ذوب النضار، ابن نما حلی [م. 645]، ص17.

3.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 28، ص60.

4.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبدالله بحرانی [م. 1130]، ص364.

ص: 213

منابع شیعه:

1.مقتل أبی مخنف (مشهور)، ابومخنف [م. 157]، ص 93.

2.شرح الشافیة، ابن امیر الحاج [م.ح 1180]، ص373.(به نقل از ابی مخنف)

3.الدمعة السّاکبة، مولی محمد باقر بهبهانی [م. 1285]، ج4، ص 354.

4.اکلیل المصائب فی مصائب الاطائب، تنکابنی [م. 1302]، ص45. (به این عبارت: بنا بر روایت ابی مخنف، چون سر مبارک آن بزرگوار بر بالای نیزه سوار و استوار گردید، زمین بلرزید و آسمانها تاریک گردید.)

ص: 214

کیوان بر بالای هفت ایوان اتّفاق مصیبت زدگان را لوای تعزیت برافراشت. فرشتگان در جوف هوا ناله برداشتند، جنّیان از نواحی کربلا به گریه درآمدند، آسمان دامن از خون پر گردانید، زمین از غضب الهی بر خویش بلرزید و مرغان هوا از آشیانها متفرّق شده نعره غراب البین برکشیدند. ماهیان دریا از آب بیرون آمده بر خاک خواری می طپیدند، دریاها موج حسرت به اوج فلک رسانیدند کوهها به صدای دردآمیز و نوای محنت انگیز بنالیدند. آواز گریه از جوانب و اطراف برخاست کس نمی دانست که آن فغان کیست و آن تعزیت چیست.

منابع شیعه:

5.روضة الشهدا، کاشفی [م. 910] ص437 - 439.

6.فضائل و مناقب اهل بیت علیهم السلام ، عبداللطیف بیرجندی، [م. 921 ] ص481.( (1))

ص: 215

خدا قسم سرت را از بدن جدا نمودم در حالیکه می دانستم تو پسر دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم هستی و بر تمامی مردمان از جهت جدّ و پدر و مادر و دایی و عمو برتری داری. و آن کافر صدا به تکبیر بلند نموده و لشکریانش سه مرتبه تکبیر گفتند، آنگاه زمین لرزید و آسمان ها تیره و تار شد و از آسمان باران خون بارید و منادی از آسمان ندا سر داد که: به خدا قسم امام، فرزند امام، برادر امام، کشته شد. بخدا قسم حسین بن علی بن ابی طالب علیه السلام آن پادشاه بلند مرتبه (و دلیر و بخشنده) فرزند پادشاه بلند مرتبه (و دلیر و بخشنده) کشته شد.

منابع شیعه:

1.أسرار الشّهادة، علامه دربندی [م. 1285]، ص 429.

2.کبریت احمر، علامه بیرجندی [م. 1352]، ص 487- 488.( (1))

ص: 216

ترجمه:

ابومخنف گوید: ... [چون شمر ملعون سر از بدن امام علیه السلام جدا نمود] و آن را بر نیزه بلند کرد تکبیر گفت و لشگر کفر همراه او سه مرتبه تکبیر گفتند. در این هنگام زمین شروع به لرزیدن کرد و دنیا تاریک شد و از آسمان خون تازه بارید و منادی از آسمان ندا داد بخدا قسم حسین بن علی بن طالب علیه السلام کشته شد. بخدا قسم امام فرزند امام کشته شد، شیر شجاع و دلاور و پناه گاه بی نوایان کشته شد.

منبع اهل تسنن:

ینابیع المودّة، قندوزی [م. 1294]، ج3، ص4.

ص: 217

منابع شیعه:

1.محرق القلوب، عالم ربانی فاضل نراقی، ص494.

2.تذکرة الشهداء، ملا حبیب الله کاشانی [م. 1340]، ج2، ص126(به نقل از فاضل نراقی).

ص: 218

ملائکۀ آسمان ها و اهل عرش برپا شد و عالم تاریک شد و بادهای سرخ و سیاه وزید و آسمان خون بارید و از زمین خون جوشید و کوه ها خراب شد و دریاها به موج آمد و ماهیان خود را از دریا بیرون انداختند و صدای نوحۀ ملائکه و جنیان بلند شد...».

منبع شیعه:

انوار الشهاده، شیخ حسن یزدی [م. 1297]، ص206.

ص: 219

ص: 220

ص: 221

ص: 222

ص: 223

ص: 224

ص: 225

ص: 226

منابع شیعه:

1.کامل الزیارات، ابن قولویه [م. 367]، ص161 باب25 ح2.

2.مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107]، ج4، ص186.

3.بحارالأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص205.

4.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص456.

ص: 227

گرفت [و آسمان تاریک شد] به طوریکه ستاره ها در نیمۀ روز، نمایان شدند؛ تا جایی که ما گمان کردیم قیامت بر پا شده است.

منابع شیعه

1.مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب [م. 588]، ج 3، ص 212.

2.الدُر النظیم، یوسف بن حاتم عاملی [م. 664]، ص 567.

منابع اهل تسنن:

3.معجم الکبیر، طبرانی [م. 360 ]، ج3، ص114.

4.معرفة الصحابة، ابو نعیم اصفهانی [م. 430]، ج2، ص13.

5.سنن الکبری، بیهقی [م. 458]، ج3، ص337.

6.تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر [م. 571]، ج14، ص228.

7.ترجمه امام حسین، ابن عساکر [م. 571]، ص 357.

8.الشرح الکبیر (فتح العزیز بشرح الوجیز)، قزوینی [م. 623]، ج5، ص84.

9.تهذیب الکمال، مزی [م. 742]، ج6، ص433.

10.نظم درر السمطین، زرندی حنفی [م. 750]، ص 220.

11.مجمع الزوائد، هیثمی [م. 807]، ج9، ص197 (هیثمی می گوید: این روایت را طبرانی نقل کرده و اسناد آن صحیح می باشد).

12.تلخیص الحبیر، ابن حجر [م. 852]، ج 5، ص 84.

13.صواعق المحرقه، ابن حجر هیتمی مکی [م. 974]، ص 194 .

14.فیض القدیر، مناوی [م. 1031]، ج1، ص265. ( (1))

15.اسعاف الراغبین، ابن صبان [م.1206]، ص212. ( (2))

16. ینابیع المودة، قندوزی حنفی [م. 1294]، ج3، ص19. ( (3))

ص: 228

ص: 229

4.تهذیب التهذیب، ابن حجر عسقلانی [م. 852]، ج2، ص305.(عبارت «حتی رأیت الجوزاء عند العصر» در این منبع نقل نشده است.)

5.الإتحاف بحب الأشراف، شبراوی [م.1172]، ص12: ط.مصر (بنابر نقل شرح احقاق الحق، آیت الله العظمی مرعشی، ج11، ص480)

6.اسعاف الراغبین، ابن صبان [م.1206]، المطبوع بهامش نور الابصار، ص111: ط.مصر(بنابر نقل شرح احقاق الحق، آیت الله العظمی مرعشی، ج11، ص480)

ص: 230

ترجمه:

ابن جوزی در کتاب تبصره از ابن سیرین نقل کرده که هنگام شهادت حسین بن علی[ علیه السلام ] سه روز دنیا تاریک شد.

منابع اهل تسنن:

1.تذکرة الخواص، سبط ابن جوزی [م.654]، ص247. (قال ابن سیرین: لما قتل الحسین اظلمت الدنیا ثلاثة أیام ثم ظهرت هذه الحمرة.)

2.معارج الوصول، زرندی حنفی [م. 750]، ص 98. (روی ابن الجوزی فی کتاب التبصرة)

3.نظم درر السمطین، زرندی حنفی [م. 750]، ص 221.

4.فضائل الثقلین، ایجی شافعی [م.820]، ص516. (رواه الزرندی عن أبی الفرج الجوزی فی کتاب التبصرة)

5.جواهر العقدین، سمهودی [م. 911]، ج3، ص380. (فقد نقل الامام ابوالفرج ابن الجوزی فی کتاب التبصرة)

6.صواعق المحرقه، ابن حجر هیتمی مکی [م. 974]، ص194.

7.التبر المذاب، حافی شافعی، ص96 (بنابر نقل شرح احقاق الحق، ج27، ص402)

8.ینابیع المودة، قندوزی [م. 1294]، ج 3، ص 20. (روی ابن الجوزی...)

ص: 231

ص: 232

پارچه های به رنگ عُصفُر ( (1))(نارنجی) است. با دیدن این صحنه، شیون کردم و گریستم و گفتم: به خدا آقای ما حسین بن علی علیه السلام کشته شد.

منابع شیعه:

1.علل الشرائع، شیخ صدوق [م. 381]، ج 1، ص 227 – 228.

2.امالی، شیخ صدوق [م. 381]، ص 189 – 190.

3.وافی، فیض کاشانی [م. 1091]، ج 11، ص 78.

4.بحارالأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص203.

5.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 457.

ص: 233

4.تفسیر أصفی، فیض کاشانی [م. 1091]، ج 2، ص 1154.

5.تفسیر صافی، فیض کاشانی [م. 1091]، ج 4، ص 407.

6.غایة المرام، علامه بحرانی [م. 1107]، ج4، ص375.

7.تفسیر برهان، علامه بحرانی [م. 1107]، ج 5، ص 17.

8.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص215.

9.تفسیر نور الثقلین، شیخ حویزی [م. 1112]، ج4، ص628.

10.تفسیر کنز الدقائق، شیخ محمد قمی مشهدی [م. 1125]، ج 12، ص 130.

ص: 234

2.مدینة المعاجز، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج3، ص445.

3.تفسیر برهان، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 3، ص 700.

4.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص211.

5.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 471.

ص: 235

بُکَاؤُهَا؟ قَالَ: مَکَثُوا أَرْبَعِینَ یَوْماً تَطْلُعُ الشَّمْسُ بِحُمْرَةٍ وَ تَغْرُبُ بِحُمْرَةٍ قُلْتُ: فَذَاکَ بُکَاؤُهَا؟ قَالَ: نَعَمْ.»

ترجمه:

عبد اللّٰه بن هلال، از امام صادق علیه السلام نقل کرده که آن حضرت می فرمودند: آسمان بر حضرت حسین بن علی و یحیی بن زکریا علیهما السلام گریست و بر احدی غیر این دو گریه نکرد. عرض کردم: گریۀ آسمان چگونه بود؟

حضرت علیه السلام فرمودند: تا چهل روز خورشید، طلوع و غروبش در سرخی بود. عرض کردم: گریۀ آسمان این گونه بوده است؟! حضرت علیه السلام فرمودند: بله.

منابع شیعه:

1.کامل الزیارات، ابن قولویه [م. 367]، ص186 باب 28 ح 20 (و مثله ص181 باب 28 ح6)

2.مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107]، ج4، ص148.

3.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص210.

4.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص470.

ص: 236

3.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص207.

4.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص462.

ص: 237

هفت روز هرگاه نماز عصر به جا می آوردیم، آفتابی که بر دیوارها تابیده بود همچون لحافهایی به رنگ عُصفُر ( (1))(نارنجی) دیده می شد.

منابع اهل تسنن:

1.معجم الکبیر، طبرانی [م. 360]، ج3، ص114.

2.تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر [م. 571]، ج14، ص227.

3.ترجمه امام حسین[ علیه السلام ]، ابن عساکر [م. 571]، 356.

4.تهذیب الکمال، مزی [م. 742]، ج6، ص433.

5.سیر أعلام النبلاء، ذهبی [م. 748]، ج3، ص312.

6.تاریخ الإسلام، ذهبی [م. 748 ]، ج5، ص15.

7.مجمع الزوائد، هیثمی [م. 807]، ج9، ص197.

8.الإتحاف بحب الأشراف، شبراوی [م. 1171]، ص193.

9.مفتاح النجا فی مناقب آل العبا، بدخشی [م. قرن 12]، ص 143 مخطوط(بنابر نقل احقاق الحق، ج11، ص466.)

ص: 238

ص: 239

ص: 240

3.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص205.

4.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص456.

ص: 241

ص: 242

ص: 243

ص: 244

4.روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن ( فارسی) ، ابوالفتوح رازی، [م. اوایل قرن6] ج17، ص215.( (1))

5.وافی، فیض کاشانی [م. 1091]، ج 11، ص 77.

6.بحارالأنوار، علامه مجلسی [م 1111]، ج45، ص203.

7.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی[م. 1130]، ص 457.

ص: 245

روزی مانند روز تو نباشد؛ سی هزار مرد که ادعا می کنند از امت جدّ ما محمد صلی الله علیه و آله و سلم هستند و خود را به دین اسلام بندند دور تو گرد آیند و برای کشتن تو و ریختن خونت و هتک حرمتت و اسیر کردن فرزندان و زنانت و غارت کردن اموالت همدست شوند. در اینجاست که به بنی امیه لعنت فرود آید و آسمان، خاکستر و خون بارد و همه چیز بر تو بگرید حتی وحشیان بیابانها و ماهیان دریاها.

منابع شیعه:

1.امالی، شیخ صدوق [م. 381]، ص 178.

2.مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب [م. 588]، ج 3، ص 238.

3.ذوب النضار، ابن نما حلی [م. 645]، ص 27.

4.مثیر الأحزان، ابن نما حلی [م. 645]، ص 13.

5.لهوف، سید ابن طاووس [م. 664]، ص19. (به نقل از امالی)

6.مدینة المعاجز، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 3، ص 394.

7.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص 218.

8.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 154.

منبع اهل تسنن:

9.درّ بحر المناقب، علامه ابن حسنویه [م.680]، ص132مخطوط. (بنابر نقل شرح احقاق الحق، آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ج19، 388)

ص: 246

منابع شیعه:

1.امالی، شیخ صدوق [م. 381]، ص 192.

2.عیون أخبار الرضا علیه السلام ، شیخ صدوق [م. 381]، ج 1، ص 268.

3.إقبال الأعمال، سید ابن طاووس [م. 664]، ج 3، ص 29.

4.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 44، ص 286.

ص: 247

منابع اهل تسنن:

1.تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر [م. 571]، ج14، ص226.

2.ترجمه امام حسین، ابن عساکر [م. 571]، ص354.

3.مختصر تاریخ دمشق، ابن منظور [م. 711]، ج7، ص149.

4.الوافی بالوفیات، صفدی [م. 764]، ج 12، ص472: (و سقط تراب أحمر)

5.تهذیب الکمال، مزی [م. 742]، ج6، ص432.

6.تهذیب تاریخ ابن عساکر، ابن بدران [م. 1346]، ج4، ص339.

ص: 248

ص: 249

ص: 250

3.المنتخب، فخر الدین طریحی [م. 1085]، ج2، ص498- 499.

4.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص 148.

5.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد الله بحرانی [م. 1130]، ص 448.

6. الدمعة السّاکبة، مولی محمد باقر بهبهانی [م. 1285]، ج5، ص159- 160.

7.أسرار الشّهادة، علامه دربندی [م. 1285]، ص 527.

8.معالی السّبطین، مازندرانی [م. 1385]، ج2، 204- 205.

9.مقتل الحسین علیه السلام ، مقرم [م. 1391]، ص395.

منبع اهل تسنن:

10.ینابیع المودة، قندوزی [م. 1294]، ج 3، ص 93(با اندکی تفاوت).

ص: 251

ص: 252

ص: 253

ص: 254

ص: 255

ص: 256

منابع اهل تسنن:

1.جامع البیان، محمد بن جریر طبری [م. 310]، ج 25، ص 160.

2.الکشف و البیان، ابو اسحاق ثعلبی [م. 427 ]، ج8، ص353.

3.تفسیر البغوی، بغوی [م. 510]، ج 4، ص 152.

4.تفسیر القرطبی، قرطبی [م. 671]، ج 16، ص 141.

5.نظم درر السمطین، زرندی حنفی [م. 750]، ص 222.

6.معارج الوصول، زرندی حنفی [م. 750]، ص 99.

7.صواعق المحرقه، ابن حجر مکی [م. 974]، ص 194.

8.ینابیع المودة، قندوزی [م. 1294]، ج 3، ص 101.

ص: 257

ترجمه:

از حضرت جعفر بن محمد صادق [ علیه السلام ] روایت شده که قاتل امام حسین[ علیه السلام ] و قاتل یحیی[ علیه السلام ] فرزند زنا بودند و زمانی که امام حسین [ علیه السلام ] و یحیی[ علیه السلام ] کشته شدند آسمان سرخ شد و سرخی آسمان، گریۀ آن بود.

منبع اهل تسنن:

ینابیع المودة، قندوزی [م. 1294]، ج 3، ص 101.

ص: 258

7.تفسیر صافی، فیض کاشانی [م. 1091]، ج 4، ص 407.

8.تفسیر برهان، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 3، ص 700.

9.مدینة المعاجز، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 3، ص 445.

10.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص 211.

11.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 471.

ص: 259

ص: 260

آسمان جز بر دو نفر گریه نکرد. از عبید سؤال شد: آیا آسمان و زمین بر مؤمن گریان نمی شود؟ گفت: آسمان، جایگاه مؤمن است و جایی است که عملش (به سوی آن) بالا می رود. گفت: و آیا تو می دانی که گریۀ آسمان چیست؟ پاسخ داد: خیر. گفت: آسمان سرخ می شود و چون چرم سرخ (یا روغن مذاب) گلگون می گردد. به درستی که یحیی علیه السلام زمانی که کشته شد آسمان سرخ گشت و خون بارید و حسین بن علی [ علیه السلام ] هنگامی که کشته شد آسمان سرخ شد.

منابع اهل تسنن:

1.تفسیر ابن أبی حاتم، ابن أبی حاتم رازی [م. 327]، ج 10، ص 3289.

2.دُر المنثور، سیوطی [م. 911]، ج 6، ص 31 .

ص: 261

ترجمه:

داود بن فرقد گفت از امام صادق علیه السلام شنیدم که فرمود: ...هنگامی که حسین بن علی علیهما السلام کشته شد تا یک سال آسمان سرخ بود. پس از آن فرمودند: آسمان و زمین بر حسین بن علی علیهما السلام و یحیی بن زکریا علیهما السلام گریست و همین سرخی، گریۀ آسمان است.

منابع شیعه:

1.کامل الزیارات، ابن قولویه [م. 367]، ص188 باب 28 ح 27.

2.تفسیر برهان، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 3، ص 701.

3. مدینة المعاجز، سیدهاشم بحرانی [م. 1107]، ج4، ص145.

4.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 45، ص210.

5.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 465.

ص: 262

9.تفسیر روح البیان، شیخ اسماعیل حقی حنفی [م. 1137]، ج8، ص320 (و عن زید بن أبی زیاد: لما قتل الحسین بن علی احمر له آفاق السماء أشهرا و احمرارها بکاؤها)

ص: 263

ترجمه:

بعد از کشته شدن حسین بن علی[ علیه السلام ] آفاق آسمان تا شش ماه سرخ بود سپس پیوسته آن سرخی در آسمان دیده می شد.

منابع اهل تسنن:

1.تاریخ الخلفاء، سیوطی [م. 911]، ص 226.

2.صواعق المحرقه، ابن حجر هیتمی مکی [م. 974]، ص194.

3.ینابیع المودة، قندوزی [م. 1294]،، ج 3، ص 20.

ص: 264

ترجمه:

از ام حکیم چنین نقل شده: زمانی که حسین بن علی[ علیه السلام ] کشته شد و من در آن زمان دختری بودم که به سن بلوغ رسیده بودم یا نزدیک بلوغ بودم. چندین روز آسمان همانند خون لخته شده بود.

منبع اهل تسنن:

مصنف، ابن أبی شیبه [م. 235]، ج8، ص633.

ص: 265

ترجمه:

علی بن مسهر گوید: جده ام می گفت: من در زمان [کشته شدن]حسین بن علی[ علیه السلام ] دختر جوانی بودم و آسمان چندین روز به صورت خون لخته شده بود.

منابع اهل تسنن:

1.دلائل النبوة، بیهقی [م. 458]، ج6، ص473.

2.مقتل الحسین، خوارزمی [م. 568]، ج2، ص89.

3.تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر [م. 571]، ج14، ص226.

4.ترجمه امام حسین، ابن عساکر [م. 571]، ص 355.

5.إمتاع الأسماع، مقریزی [م. 845]، ج 12، ص 243.

6.خصائص الکبری، سیوطی [م. 911]، ج 2، ص 127.

ص: 266

ص: 267

ص: 268

منابع اهل تسنن:

1.تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر [م. 571]، ج14، ص228.

2.ترجمه امام حسین، ابن عساکر [م. 571]، ص358.

3.تاریخ الإسلام، ذهبی [م. 748]، ج5، ص15.

4.سیر أعلام النبلاء، ذهبی [م. 748]، ج3، ص312.

ص: 269

ص: 270

الْحُسَیْنُ[ علیه السلام ] وَ لَم تَطْمِثْ امْرَأَةٌ بِالرُّومِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ إلَّا أَصَابَهَا وَضَحٌ فَکَتَبَ مَلِکُ الرُّومِ إِلَی مَلِکِ الْعَرَبِ قَتَلْتُمْ نَبِیّاً اَوْ ابْنَ نَبِیٍّ.»

ترجمه:

محمد بن سیرین گوید: این سرخی در آسمان دیده نشد مگر بعد از کشته شدن حسین[ علیه السلام ] و تا چهار ماه دوشیزگی هیچ زنی برداشته نشد مگر این که به پیسی مبتلا گشت. با وقوع این اتفاقات، پادشاه روم به پادشاه عرب نامه نوشت که: شما پیامبر یا پسر پیامبری را کشته اید [که این بلاها نازل شده است].

منبع اهل تسنن:

المحاسن والمساوی، ابراهیم بیهقی [م. 320]، ص 62 ط بیروت (بنابر نقل شرح إحقاق الحق، آیت الله العظمی مرعشی، ج 11، ص 472).

ص: 271

ص: 272

ترجمه:

آیا تعجب کردید از اینکه آسمان خون بارید، درحالیکه عذاب آخرت، خوارکننده تر است.

منابع شیعه:

1.فتوح، ابن اعثم کوفی [م. 314]، ج 5، ص 121.

2.بلاغات النساء، ابن طیفور [م. 380]، ص 24.

3.امالی، شیخ مفید [م. 413]، ص323.

4.امالی، شیخ طوسی [م. 460]، ص93.

5.احتجاج، شیخ طبرسی [م. 548]، ج 2، ص 31.

6.مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب [م. 588]، ج 3، ص 262.

7.لهوف، سید ابن طاووس [م. 664]، ص 87.

8.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص109.

9.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 372.

ص: 273

هَذِهِ الْأُمَّةُ ابْنَ نَبِیِّهَا فِی الْمُحَرَّمِ لِعَشْرٍ مَضَیْنَ مِنْهُ وَ لَیَتَّخِذَنَّ أَعْدَاءُ اللَّهِ ذَلِکَ الْیَوْمَ یَوْمَ بَرَکَةٍ وَ إِنَّ ذَلِکَ لَکَائِنٌ قَدْ سَبَقَ فِی عِلْمِ اللَّهِ تَعَالَی ذِکْرُهُ أَعْلَمُ ذَلِکَ بِعَهْدٍ عَهِدَهُ إِلَیَّ مَوْلَایَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ...وَ تُمْطِرُ السَّمَاءُ دَماً وَ رَمَاداً...»

ترجمه:

از جبلۀ مکیه نقل شده که گفت: شنیدم میثم تمّار می گوید: به خدا قسم این امت، فرزند پیامبرشان را در دهم محرم خواهند کشت و دشمنان خدا این روز را روز برکت قرار خواهند داد و این امر حتماً خواهد شد و ذکر آن در علم خدای تعالی گذشته است و من این را با وصیتی که مولایم امیرمؤمنان علیه السلام به من نموده می دانم ... و [وقتی این اتفاق افتاد] آسمان خون و خاکستر می بارد ...

منابع شیعه:

1.علل الشرائع، شیخ صدوق [م. 381]، ج 1، ص 227 – 228.

2.امالی، شیخ صدوق [م. 381]، ص 189 – 190.

3.مناقب آل ابی طالب، ابن شهرآشوب [م 588]، ج3، ص 213( ذیل حدیث را آورده است).( (1))

4.روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن ( فارسی) ، ابوالفتوح رازی، [م. اوایل قرن6] ج17، ص215.( (2))

5.وافی، فیض کاشانی [م. 1091]، ج 11، ص 78.

6.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص203.

7.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 457.

ص: 274

ص: 275

منابع شیعه:

1.مناقب آل ابی طاالب، ابن شهرآشوب [م. 588]، ج3، ص212.

2.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص215.

ص: 276

5.المحاضرات والمحاورات، سیوطی [م. 911]، ص 79.

ص: 277

ص: 278

ص: 279

ص: 280

ص: 281

ترجمه:

از شافعی نقل شده که: هنگام شهادت امام حسین علیه السلام از آسمان خون بارید و اثرش بر روی نبات تا وقتی که از بین برود باقی بود.

منبع شیعه:

مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107]، ج4، ص187.

ص: 282

منابع اهل تسنن:

1.التبصرة، ابن جوزی [م. 597]، ج2، ص14. المجلس الاول، فی ذکر عاشوراء و محرم.

2.بغیة الطلب، ابن عدیم [م. 660]، ج6، ص2639.

ص: 283

منابع شیعه:

1.شرح الأخبار، قاضی نعمان مغربی [م. 363]، ج 3، ص 166 به این عبارت: (محمد بن یوسف، باسناده، عن نصرة الأزدیة، أنها قالت: لما قتل الحسین بن علی علیه السلام مطرت السماء دما، و أصبح کل شیء لنا ملآنا دما)

2.إعلام الوری، شیخ طبرسی [م. 548]، ج 1، ص 431: (فأصبحت وکل شئ لنأمل ء دم)

3.مناقب آل ابی طالب، ابن شهرآشوب [م. 588 ]، ج3، ص212: (عن أم سلیم قالت: لما قتل الحسین مطرت السماء مطرا کالدم احمرت منه البیوت و الحیطان و روی قریبا من ذلک فی الإبانة)

4.در النظیم، یوسف بن حاتم عاملی [م. 664]، ص 568: (فأصبحنا و حبابنا و جرارنا مملوءة دما)

منابع اهل تسنن:

5.ترجمه امام حسین (من طبقات ابن سعد)، ابن سعد [م. 230]، ص 90.

6.ثقات، ابن حبان [م. 354]، ج 5، ص 487: (...فأصبح جرارنا وکل شئ لنا ملأی دما)

7.تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر [م. 571]، ج 14، ص 227: (فأصبحت و کل شیء لنا ملآن دماء و فی حدیث البیهقی ملأ)

8.ترجمه امام حسین، ابن عساکر [م. 571]، ص 357.

9.بغیة الطلب، ابن عدیم [م. 660]، ج 6، ص 2638: (فأصبحت وکل شیء ملآن دما).

10.تهذیب الکمال، مزی [م. 742]، ج 6، ص 433: (فأصبحت وکل شئ لنا ملآن دما).

11.سیر أعلام النبلاء، ذهبی [م. 748]، ج3، ص312: (مطرت السماء ماء ، فأصبحت وکل شئ لنا ملآن دما).

12.خصائص الکبری، سیوطی [م. 911]، ج 2، ص 126.

13.المحاضرات، سیوطی [م. 911] ص 79: (فأصبحت خیامناو کل شیء منا ملاء دم).

ص: 284

ترجمه:

ثعلبی و ابونعیم جریان بارش خون را [در شهادت امام حسین علیه السلام ] نقل کرده اند و ابونعیم در نقلش افزوده است که: در هنگام صبح خُمها و کوزه هامان پُر از خون شده بود.

منبع اهل تسنن:

صواعق المحرقه، ابن حجر هیتمی مکی [م. 974]، ص194.

ص: 285

ص: 286

منابع اهل تسنن:

1.تذکرة الخواصّ، سبط ابن الجوزی [م. 654]، ص 246: (قال ابن سعد ما رفع حجر فی الدنیا إلا و تحته دم عبیط)

2.نظم درر السمطین، زرندی حنفی [م. 750]، ص 221: (قال أبو سعید: ما رفع حجر فی الدنیا لما قتل الحسین إلا و تحته دم عبیط)

3.معارج الوصول إلی معرفة فضل آل الرسول، زرندی حنفی [م. 750]، ص 99: (قال ابن سعد: ما رفع حجر فی الدنیا لما قتل الحسین (علیه السلام) إلا و تحته دم عبیط)

4.جواهر العقدین، سمهودی [م. 911]، ص 415- 416. (فی روایة أ بی سعید..)

5.صواعق المحرقه، ابن حجر هیتمی مکی [م. 974]، ص 194: (قال أبو سعید ما رفع حجر من الدنیا إلا وجد تحته دم عبیط)

6.ینابیع الموده، قندوزی [م. 1294]،ج 3، ص 20 و ص 102.

ص: 287

ص: 288

را به اینجا آوردم تا مسأله ای را از شما بپرسم چه آنکه صلاح نیست دیگری آن را از شما جویا شود و روی زمین کسی را سراغ ندارم که شایسته دانستن این مسأله باشد جز یک نفر. پدرم فرمود: از آنچه می خواهی سؤال کن اگر بدانم جواب داده و اگر ندانم می گویم نمی دانم و راست گفتن سزاوارتر است به من. هشام عرض کرد: خبر دهید به من از شبی که در آن علیّ بن ابی طالب علیه السلام کشته شد کسانی که در آن شهر نبودند به چه علامتی از کشته شدن آن حضرت آگاه شدند؟ اگر از آن آگاه هستید و جواب می دهید به من خبر دهید آیا آن علامت برای شهادت و قتل غیر علی بن ابی طالب علیه السلام نیز بوده. پدرم به او فرمود: ای هشام، شبی که امیر مؤمنان علیه السلام کشته شد تا طلوع فجر سنگی از روی زمین برداشته نشد مگر آنکه زیر آن خون تازه بود و همچنین شبی که هارون علیه السلام برادر موسی علیه السلام کشته شد و شبی که در آن یوشع بن نون علیه السلام کشته شد و شبی که در آن حضرت عیسی بن مریم علیه السلام به آسمان بالا برده شد و شبی که در آن شمعون بن حمون صفا به قتل رسید اینگونه بود و همین طور بود شبی که در آن علی بن ابی طالب علیهما السلام شهید گردید و همین طور شبی که در آن حضرت حسین بن علی علیهما السلام به شهادت رسید (زیر هر سنگی که برداشته می شد خون تازه بود).

منابع شیعه:

1.کامل الزیارات، ابن قولویه [م 367]، 158 باب 24 ح 1.

2.قصص الأنبیاء، قطب راوندی [م. 573]، ص 146.

3.مدینة المعاجز، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 4، ص 184.

4.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص203.

5.عوالم، امام حسین علیه السلام ، شیخ عبد اللّٰه بحرانی [م. 1130]، ص 473.

ص: 289

ص: 290

ترجمه:

خلاد گوید: مادرم برای من حدیث کرد که ما مدتی بعد از کشته شدن حسین[ علیه السلام ] بودیم ... مردم هیچ سنگی را (از زمین) بلند نمی کردند مگر اینکه در زیر آن خون می دیدند.

منابع اهل تسنن:

1.ترجمه امام حسین (طبقات ابن سعد)، ابن سعد [م. 230]، ص 91.

2.تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر [م. 571]، ج14، ص226.

3.ترجمه امام حسین، ابن عساکر [م. 571]، ص 355.

4. الوافی بالوفیات، صفدی [م. 764]، ج 12، ص 265.(فقط ذیل حدیث آمده)

ص: 291

ص: 292

ص: 293

النَّاسِ حَتَّی أَتَیْتُ خَلْفَ الْقُبَّةِ وَ حَوَّلَ وَجْهَهُ فَأَحْنَی عَلَیَّ فَقَالَ: مَا کَانَ؟ قَالَ فَقُلْتُ: لَم یُرْفَعْ حَجَرٌ فِی بَیْتِ الْمَقْدِسِ إِلَّا وُجِدَ تَحْتَهُ دَمٌ. قَالَ فَقَالَ: لَمْ یَبْقَ أَحَدٌ یَعْلَمُ هَذَا غَیْرِی وَ غَیْرُکَ وَ لَا یَسْمَعَنَّ مِنْکَ. قَالَ: فَمَا تَحَدَّثْتُ [حَدَّثْتُ] بِهِ حَتَّی تُوُفِّیَ.

وَ رُوِیَ بِإِسْنَادٍ أَصَحَّ مِنْ هَذَا عَن الزُّهْرِیِّ أَنَّ ذَلِکَ کَانَ مِنْ مَقْتَلِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ».

ترجمه:

ابن شهاب زهری گوید: وارد دمشق شدم و ارادۀ جنگ داشتم نزد عبدالملک [پسر مروان] رفتم تا به او سلام کنم. دیدم که عبدالملک در قبّه ای بر فرشی نشسته که جایگاه آن بالاتر از شخصِ ایستاده بود و مردم نیز زیر او در دو طرف، صف کشیده بودند. سلام کردم و نشستم. عبدالملک (به من) گفت: ای پسر شهاب، آیا میدانی در روز کشته شدن علی بن ابیطالب[ علیه السلام ] در بیت المقدس چه اتفاقی افتاد؟

گفتم: بله (می دانم). عبدالملک گفت: بیا (نزد من). از جلوی مردم بلند شدم و پشت قبّه رفتم. صورتش را به طرف من چرخاند، خم شد و گفت: آن اتفاق چه بوده؟

گفتم: هیچ سنگی را در بیت المقدس برنداشتند مگر این که در زیر آن خون پیدا شد. عبد الملک (به من) گفت: غیر از من و تو کسی نمانده که این حدیث را بداند و این جریان را به هیچ کس مگو!

زهری گوید: تا عبدالملک زنده بود این حکایت را برای کسی نگفتم تا اینکه عبدالملک مُرد.

مؤلف گوید: این روایت با اسناد صحیح تر از زهری در شهادت امام حسین علیه السلام نقل شده [که به هنگام شهادت حضرت در بیت المقدس هیچ سنگی را در بیت المقدس برنداشتند مگر این که در زیر آن خون پیدا شد.]

منابع اهل تسنن:

1.دلائل النبوة، بیهقی [م. 458]، ج6، ص440.

2.فضائل الثقلین، ایجی شافعی [م. 820]، ص378.

ص: 294

3.إمتاع الأسماع، مقریزی [م. 845]، ج12، ص242.

ص: 295

الْحُسَیْنُ... لَمْ یُقلَبْ حَجَرٌ [حَجَراً] بِبَیْتِ الْمَقْدِسِ إِلَّا أَصْبَح [أصیب] تَحْتَه (عِندَه) دمٌ عبیطٌ (دَماً عَبِیطاً).»

ترجمه:

زید بن عمرو کندی گوید: ام حیان برای من گفت که روز کشته شدن حسین[ علیه السلام ] هیچ سنگی در بیت المقدس برداشته نشد مگر این که در زیر آن خون تازه پدیدار گشت.

منابع اهل تسنن:

1.مقتل الحسین، خوارزمی [م. 568]، ج2، ص102.

2.تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر [م. 571]، ج14، ص229.

3.ترجمه امام حسین، ابن عساکر [م. 571]، ص 362.

4.بغیة الطلب، ابن عدیم [م. 660]، ج 6، ص 2637.

5.مختصر تاریخ دمشق، ابن منظور[م. 711]، ج7، ص150.

6.تهذیب الکمال، مزی [م. 742]، ج 6، ص 434.

7.إمتاع الأسماع، مقریزی [م. 845]، ج 14، ص 151.

8.تاریخ الخلفاء، سیوطی [م. 911]، ص226. (به این عبارت: «قیل: إنه لم یقلب حجر ببیت المقدس یومئذ إلا وجد تحته دم عبیط.»)

ص: 296

عبد الملک صحبت کرد. ولید سوال کرد: کدام یک از شما می داند روز کشته شدن حسین بن علی [ علیه السلام ] سنگهای بیت المقدس چه کردند؟

زهری پاسخ داد: به من خبر رسیده که هیچ سنگی برگردانده نشد مگر این که زیر آن خون تازه یافت شد.

منابع اهل تسنن:

1.دلائل النبوة، بیهقی [م. 458]، ج6، ص472.

2.مقتل الحسین، خوارزمی [م. 568]، ج2، ص102

3.تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر [م. 571]، ج14، ص229.

4.ترجمه امام حسین، ابن عساکر [م. 571]، ص 363.

5.کفایة الطالب، گنجی شافعی [م. 658]، ص437.

6.تهذیب الکمال، مزی [م. 742]، ج6، ص434.

7.تاریخ الإسلام، ذهبی [م. 748]، ج5، ص16.

8.سیر أعلام النبلاء، ذهبی [م. 748]، ج3، ص314.

9.إمتاع الأسماع، مقریزی [م. 845]، ج 12، ص 241.

10.تهذیب التهذیب، ابن حجر عسقلانی [م. 852]، ج2، ص305.

11.خصائص الکبری، سیوطی [م. 911]، ج2، ص193 ([قال: ] و أخرج البیهقی و أبو نعیم عن الزهری قال بلغنی أنه یوم قتل الحسین لم یقلب حجر من أحجار بیت المقدس إلا وجد تحته دم عبیط).

13)«عَنْ مُعَمَّرٍ قَالَ أَوَّلُ مَا عُرِفَ الزُّهرِیُّ أَنَّهُ کَانَ فِی مَجْلِسِ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ مَرْوَانَ فَسَأَلَهُمْ عَبْدُ الْمَلِکِ فَقَالَ: مَنْ مِنْکُمْ یَعْلَمُ مَا صَنَعَت أَحْجَارُ بَیْتِ الْمَقْدِسِ یَوْمَ قَتْلِ الْحُسَیْنِ؟ قَالَ: فَلَمْ یَکُنْ عِنْدَ أَحَدٍ مِنْهُمْ مِنْ ذَلِکَ عِلْمٌ. فَقَالَ الزُّهرِیُّ: بَلَغَنِی أَنَّهُ لَمْ یُقْلَبْ مِنْهَا یَوْمَئِذٍ حَجَرٌ إِلَّا وُجِدَ تَحْتَهُ دَمٌ عَبِیطٌ. قَالَ: فَعُرِفَ مِنْ یَوْمَئِذٍ.»

ترجمه:

از معمر نقل شده که گفته است: نخستین جایی که زهری معروف شد آنجا بود که در مجلس عبد الملک بن مروان حضور داشت. عبد الملک از آنان (حضار مجلس)

ص: 297

پرسید: کدام یک از شما می داند که روز کشته شدن حسین[ علیه السلام ] سنگهای بیت المقدس چه کردند؟ هیچ یک از آنان در این باره چیزی نمی دانستند. زهری پاسخ داد: به من خبر رسیده است که در آن روز هیچ سنگی از آنها [از سنگهای بیت المقدس] برگردانده نشد مگر اینکه زیر آن خون تازه یافت شد. زهری از همین روز معروف شد.

منابع اهل تسنن:

1.طبقات الکبری، ابن سعد [م. 230]، ج 5، ص351.

2.محاضرات و محاورات، سیوطی [م. 911]، ص83.

14)«عَنِ الزُّهْرِیِّ قَالَ قَالَ لِی عَبْدُ الْمَلِکِ بْنُ مَرْوَانَ: أَیُّ وَاحِدٍ أَنْتَ إِنْ أَخْبَرْتَنِی[أعْلَمْتَنی] أَیُّ عَلَامَةٍ کَانَتْ یَوْمَ قُتِلَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ؟ قَالَ: قُلْتُ: لَمْ تُرْفَعْ حَصَاةٌ بِبَیْتِ الْمَقْدِسِ إِلَّا وُجِدَ تَحْتَهَا دَمٌ عَبِیطٌ. فَقَالَ عَبْدُ الْمَلِکِ: إِنِّی وَ إِیَّاکَ فِی هَذَا الْحَدِیثِ لَقَرینانِ[قریبان].»

ترجمه:

زهری گوید که عبد الملک مروان به من گفت: چه یگانه ای هستی اگر به من خبر دهی که چه نشانه ای در روز کشته شدن حسین بن علی[ علیه السلام ] اتفاق افتاد؟ من به او گفتم: هیچ سنگی را در بیت المقدس برنداشتند مگر این که در زیر آن خون تازه یافت شد. عبد الملک گفت: من و تو در این حدیث، قرین هستیم. (یعنی من هم راوی این حدیث هستم).

منابع اهل تسنن:

1.معجم الکبیر، طبرانی [م. 360]، ج3، 119.

2.کفایة الطالب، گنجی [م. 658]، ص444.

3.مجمع الزوائد، هیثمی [م. 807]، ج9، ص196 (و قال: رواه الطبرانی ورجاله ثقات).

ص: 298

ص: 299

ص: 300

عبد الملک [یا هشام] سر پدرم را بوسید و گفت: راست گفتی. روزی که پدرت علی بن ابی طالب علیه السلام کشته شد، سنگ بزرگی بر در خانۀ پدرم مروان بود، دستور داد آن را بلند کنند، زیر آن سنگ، خون تازه ای دیدیم که می جوشید. من نیز در باغم حوض بزرگی داشتم که دو طرفش سنگهای سیاه (چیده شده) بود. دستور دادم که آنها را بردارند و به جایش سنگهای سفید بگذارند و در آن روز، حسین بن علی علیهما السلام کشته شده بود خونی تازه دیدم که از زیر آنها می جوشید.

منابع شیعه:

1.الخرائج و الجرائح، قطب راوندی [م. 573]، ج 1، ص 293.

2.مدینة المعاجز، سید هاشم بحرانی [م. 1107]، ج 5، ص 184.

3.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 10، ص 153.

ص: 301

ص: 302

امام حسین علیه السلام روی سینۀ پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم است و ایشان گریه می کند و چیزی در دست پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم است که حضرت آن را می بوسد.

پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: ای ام سلمه، این جبرئیل است که از کشته شدن حسین علیه السلام خبر می دهد و این خاکی است که روی آن کشته می شود، آن را نزد خود نگهدار وقتی این خاک تبدیل به خون شد [بدان که] حبیبم کشته شده است.

ام سلمه گفت: یا رسول اللَّه از خدا بخواه که این بلا را از او دفع کند.

حضرت صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: خواستم و خداوند عزّ و جلّ به من وحی فرمود که [به سبب این شهادت] به او درجه ای می دهد که احدی از مخلوقین بدان نمی رسد و شیعیانی خواهد داشت که شفاعت کنند و شفاعتشان پذیرفته شود و مهدی عجل الله تعالی فرجه از فرزندان اوست. خوشا به حال کسانیکه از دوستان حسین و شیعیان و پیروانش باشند. به خدا قسم آنها روز قیامت رستگارانند.

منابع شیعه:

1.امالی، شیخ صدوق [م. 381]، ص203.

2.إثبات الهداة، حرّ عاملی [م. 1104]، ج1، ص527.

3. بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج44، ص225.

ص: 303

ترجمه:

مُطّلب بن حَنطَب از ام سلمه نقل می کند که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بر من وارد شد و گفت: مراقبِ در باش کسی بر من وارد نشود. پس صدای گریۀ بلند پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را شنیدم داخل شدم و دیدم که حسین علیه السلام در پیش روی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است. عرض کردم: ای رسول خدا به خدا قسم من حسین علیه السلام را وقتی که وارد شد ندیدم.

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: الآن جبرئیل نزد من بود و گفت: ای محمد! آیا حسین علیه السلام را دوست داری؟ گفتم: ای جبرئیل! بله (او را دوست دارم) به من گفت: به زودی اُمّتت بعد از تو او را خواهند کشت. ای محمد! آیا می خواهی تُربتش را (که در آن کشته می شود) نشان شما دهم؟ پس این خاک را به من داد.

ام سلمه گوید: من آن تربت را گرفتم و در شیشه ای قرار دادم و روزی که حسین علیه السلام کشته شد آن تربت را دیدم که به خون مبدّل شده بود.

منابع اهل تسنن:

1.بغیة الطلب، ابن عدیم [م. 660]، ج 6، ص 2597 – 2598.

2.ترجمه امام حسین از بغیة الطلب، ابن عدیم [م. 660]، ص97.

3.معارج الوصول، زرندی حنفی [م. 750]، ص 94.

4.جواهر العقدین، سمهودی [م. 911]،ج 3، ص357.

5.صواعق المحرقه، ابن حجر هیتمی مکی [م. 974]، ص 193 .

ص: 304

ترجمه:

از ام سلمه روایت شده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم را دیدم که دست روی سر امام حسین علیه السلام می کشید و گریه می کرد. گفتم یا رسول اللّٰه! چرا گریه می کنید؟ ایشان فرمود: جبرئیل مرا خبر داده است که این فرزندم در سرزمینی که کربلا نامیده می شود، کشته خواهد شد. آنگاه مشتی از خاک سرخ به من داد و فرمود: خاکِ آن زمینی است که در آن کشته خواهد شد، پس هرگاه این خاک به خون تبدیل شد بدان که او کشته شده است.

ام سلمه گوید: آن خاک را در شیشه ای پیش خودم گذاشتم و می گفتم: روزی که این خاک به خون تبدیل شود، روز بزرگی است.

منابع اهل تسنن:

1.ذخائر العقبی، محب طبری [م 694]، ص147.

2.فضائل الثقلین، ایجی شافعی [م. 820]، ص502.

3.سبل الهدی و الرشاد، صالحی شامی [م. 942]، ج10، ص154.

4.صواعق المحرقه، ابن حجر هیتمی مکی [م. 974]، ص193. (ابن حجر گوید: ابن احمد در زیادة المسند نیز این حدیث را آورده است).

ص: 305

ترجمه:

ام سلمه روایت کرده که جبرئیل به نزد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم آمد و (در این هنگام) حسین علیه السلام بر ایشان وارد شد. جبرئیل عرض کرد: همانا اُمّتت بعد از تو او را می کشند. سپس عرض کرد: ای رسول خدا، تربت مقتلش را به شما نشان ندهم؟ آنگاه سنگریزه ای چند آورد و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آن را در شیشه ای ریخت.

شب قتل حسین علیه السلام ، شنیدم که گوینده ای می گوید: "ای کسانیکه از روی جهالت حسین را کشتید! بشارت باد شما را به عذاب و عبرت دیگران گردیدن. شما بر زبان پسر داوود (یعنی سلیمان علیه السلام ) و موسی علیه السلام و حامل انجیل (عیسی علیه السلام ) لعن شده اید." پس گریستم و آن شیشه را گشودم، ناگاه دیدم که از سنگریزه ها خون جاری است.

منابع اهل تسنن:

1.نظم درر السمطین، زرندی حنفی [م. 750]، ص 217.

2.معارج الوصول، زرندی حنفی [م. 750]، ص 99.

3.جواهر العقدین، سمهودی [م. 911]،ج 3، ص357.

4.صواعق المحرقه، ابن حجر هیتمی مکی [م. 974]، ص 193.

ص: 306

آلِهِ) فِی الْمَنَامِ السَّاعَةَ شَعِثاً مَذْعُوراً، فَسَأَلْتُهُ عَنْ شَأْنِهِ ذَلِکَ، فَقَالَ: قُتِلَ ابْنِیَ الْحُسَیْنُ وَ أَهْلُ بَیْتِهِ الْیَوْمَ فَدَفَنْتُهُمْ، وَ السَّاعَةَ فَرَغْتُ مِنْ دَفْنِهِمْ. قَالَتْ: فَقُمْتُ حَتَّی دَخَلْتُ الْبَیْتَ وَ أَنَا لَا أَکَادُ أَنْ أَعْقِلَ، فَنَظَرْتُ فَإِذَا بِتُرْبَةِ الْحُسَیْنِ الَّتِی أَتَی بِهَا جَبْرَئِیلُ مِنْ کَرْبَلَاءَ فَقَالَ: إِذَا صَارَتْ هَذِهِ التُّرْبَةُ دَماً فَقَدْ قُتِلَ ابْنُکَ، وَ أَعْطَانِیهَا النَّبِیُّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ)، فَقَالَ: اجْعَلِی هَذِهِ التُّرْبَةَ فِی زُجَاجَةٍ- أَوْ قَالَ: فِی قَارُورَةٍ- وَ لْتَکُنْ عِنْدَکِ، فَإِذَا صَارَتْ دَماً عَبِیطاً فَقَدْ قُتِلَ الْحُسَیْنُ، فَرَأَیْتُ الْقَارُورَةَ الآنَ وَ قَدْ صَارَتْ دَماً عَبِیطاً تَفُورُ. قَالَ: وَ أَخَذَتْ أُمُّ سَلَمَةَ مِنْ ذَلِکَ الدَّمِ فَلَطَخَتْ بِهِ وَجْهَهَا، وَ جَعَلَتْ ذَلِکَ الْیَوْمَ مَأْتَماً وَ مَنَاحَةً عَلَی الْحُسَیْنِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ)، فَجَاءَتِ الرُّکْبَانُ بِخَبَرِهِ، وَ أَنَّهُ قَدْ قُتِلَ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ».

قَالَ عَمْرُو بْنُ ثَابِتٍ: قَالَ أَبِی: فَدَخَلْتُ عَلَی أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ (عَلَیْهِمَا السَّلَامُ) مَنْزِلَهُ، فَسَأَلْتُهُ عَنْ هَذَا الْحَدِیثِ، وَ ذَکَرْتُ لَهُ رِوَایَةَ سَعِیدِ بْنِ جُبَیْرٍ هَذَا الْحَدِیثَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ، فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (عَلَیْهِ السَّلَامُ): حَدَّثَنِیهِ عُمَرُ بْنُ أَبِی سَلَمَةَ، عَنْ أُمِّهِ أُمِّ سَلَمَةَ.

ترجمه:

عمرو بن ثابت از پدرش از سعید بن جبیر از عبدالله بن عباس نقل کرده که در منزلم خواب بودم. ناگاه صدای فریاد بلندی از خانۀ ام سلمه همسر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم، (از منزلم) بیرون آمدم و راهنمای من مرا به سوی منزل ام سلمه برد و مرد و زن اهل مدینه هم متوجه منزل وی شدند. وقتی به ام سلمه رسیدم به وی گفتم: ای مادر مؤمنان! چرا فریاد می زنی و استغاثه میکنی!؟ او جوابم را نداد و متوجه زنان بنی هاشم شد و گفت: ای دختران عبد المطلب! مرا یاری نمایید و همراه من گریه کنید، به خدا قسم آقای شما و بزرگ جوانان اهل بهشت شهید شد. به خدا قسم سبط و ریحانۀ رسول خدا، حسین علیه السلام کشته شد.

به او گفتند: ای مادر مؤمنان! تو این موضوع را از کجا دانستی؟ پاسخ داد: اکنون

ص: 307

پیغمبر خدا را در خواب دیدم در حالی که ژولیده مو و مضطرب بود. از ایشان پرسیدم که چرا شما را اینگونه میبینم؟ فرمود: پسرم حسین و اهل بیتش شهید شدند آنها را دفن کردم و الآن از دفن آنان فراغت یافتم.

ام سلمه می گوید: من (از خواب) برخاستم و با حالتی مجنون وار داخل خانه شدم. به تربتی نگاه کردم که جبرئیل از کربلا آورده بود- و گفته بود: هر وقت این تربت به خون تبدیل شد بدان که پسرت کشته شده است و آن تربت را پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به من داد و فرمود: این تربت را در میان شیشه ای بگذار و نزد خود نگاه دار و هنگامی که به خون تازه تبدیل شد [بدان که] حسین شهید شده است- اکنون من آن شیشه را دیدم که خون تازه شده بود و می جوشید! ام سلمه از آن خون برداشت و به صورت خود مالید و آن روز را روز ماتم و نوحه بر امام حسین علیه السلام قرار داد. چند روز بعد قافله ها خبر شهادت حسین علیه السلام را در همان روز (که ام سلمه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را در خواب دید) آوردند.

عمرو بن ثابت گوید: پدرم گفت: بر امام باقر علیه السلام در منزلش وارد شدم و این حدیث را از ایشان پرسیدم و به آن حضرت گفتم که سعید بن جبیر این حدیث را از عبد الله بن عباس روایت کرده است. حضرت علیه السلام فرمود: این حدیث را عمر بن ابی سلمه از مادرش ام سلمه برای من نقل نموده است.

منابع شیعه:

1.امالی، شیخ طوسی [م. 460]، ص314 – 315.

2.مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب [م. 588]، ج3، ص213. (به همین مضمون)( (1))

ص: 308

3.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111] ج45، ص230: (از امالی) و در ص227: (از مناقب).

ص: 309

داده که امتم حسین علیه السلام را می کشند و جبرئیل این تربت را از سرزمین کربلا آورده و به من گفت: هر گاه این تربت خون تازه گردید، بدان که (فرزندت) حسین علیه السلام کشته شده است. این تربت نزد ام سلمه بود و هنگامیکه روز عاشورا فرا رسید، در هر ساعتی به آن شیشه می نگریست و چون آن را دید که به خون تازه تبدیل گردیده است صدایش را به ناله بلند کرد و گفت: وای حسین! ای فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم . پس زنان مدینه از هر سو شیون برآوردند بطوریکه مدینه از صدای ایشان به لرزه در آمد و چنین ناله ای تا به آن روز در مدینه شنیده نشده بود.

منبع شیعه:

1.تاریخ یعقوبی، ابن واضح یعقوبی، [م. 284]

منبع اهل تسنن:

2.تاریخ الاسلامی، (معروف به تاریخ المظفری) [ابن ابی الدم حموی شافعی ت 642] ص211. (با اختلاف در عبارت به نقل از تاریخ یعقوبی)

ص: 310

مَخَافَةَ أَنْ یَسْمَعَ أَعْدَاؤُهُمْ بِالْمَدِینَةِ فَیُسْرِعُوا بِالشَّمَاتَةِ فَلَمْ أَزَلْ حَافِظَةً لِلْوَقْتِ حَتَّی جَاءَ النَّاعِی یَنْعَاهُ فَحَقَّقَ مَا رَأَیْتُ.»

ترجمه:

از ام سلمه روایت شده که گفت: شبی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم از پیش ما بیرون رفت و مدتی طولانی ناپدید شد. سپس نزد ما آمد در حالیکه ژولیده مو و غبارآلود بود و مشتش نیز بسته بود. عرض کردم: ای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ، چرا شما را ژولیده مو و غبارآلود می بینم؟ فرمود: مرا در این ساعت به جائی از سرزمین عراق سیر دادند که نامش کربلا بود و در آن سرزمین، جای کشته شدن پسرم حسین و گروهی از فرزندان و خاندانم را به من نشان دادند، و من پیوسته خون ایشان را از زمین بر می گرفتم و آن اکنون در دست من است و دست خود را برای من باز کرده فرمود: آن را بگیر و نگهداری کن. آن را گرفتم مانند خاک سرخ بود. در شیشه ای نهادم و سر آن را بستم و از آن نگهداری می کردم.

وقتی امام حسین علیه السلام از مکه به سمت عراق رهسپار شد هر روز و شب آن شیشه را بیرون می آوردم و بو می کردم و بدان می نگریستم و بر آنچه به آن جناب می رسد می گریستم، روز دهم محرم شد؛ همان روزی که امام حسین علیه السلام به شهادت رسید. اول روز آن را بیرون آوردم به حال خود بود. باردیگر آخر روز سراغش رفتم دیدم خون تازه شده است. در خانه ام فریاد زدم و گریستم، و خشم خود را فرو نشاندم از ترس آنکه دشمنان ایشان در مدینه بشنوند و فوراً زبان به شماتت ما بگشایند. پیوسته آن روز و ساعت را در نظر داشتم تا آنکه خبر شهادت به ما رسید و آنچه دیده بودم به حقیقت پیوست.

منابع شیعه:

1.ارشاد، شیخ مفید [م. 413]، ج 2، ص 130.

2.روضة الواعظین، فتال نیشابوری [م. 508]، ص 193.

3.إعلام الوری، شیخ طبرسی [م. 548]، ج1، ص 428.

4.کشف الغمة، إربلی [م. 693]، ج2، ص217.

5.بحار الأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج 44، ص 239.

ص: 311

ص: 312

7.أخبار الدول، قرمانی دمشقی [م. 1019]، ص 109 ط بغداد (بنابر نقل شرح إحقاق الحق، آیت الله العظمی مرعشی، ج 11، ص 467.)

ص: 313

2.مدینة المعاجز، علامه بحرانی [م. 1107]، ج4، ص186.

3.بحارالأنوار، علامه مجلسی [م. 1111]، ج45، ص204.

4.عوالم امام حسین علیه السلام ، شیخ عبدالله بحرانی [م. 1130]، ص456.