تاریخ تصویری بقیع

2-بقیع پیش از اسلام

ابن اثیرذیل عنوان «یوم البقیع» از درگیری اوس و خزرج در این مکان و پیروزی اوسی ها یاد می کند. یهودیان یثرب نیز مردگان خود را در بوستانی به نام "حش کوکب" در جنوب شرقی بقیع، به خاک می سپرده اند و از از گیاهان بقیع برای چرای شتران و

گوسفندان نیز استفاده می شده است.

***

ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، 1385 ق ج1، ص673

ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، 1404ق ج10 ص6

ابن سعد، الطبقات الکبری 1410ه ج 3 ص 101

ص: 2

3- بقیع در زمان حضرت محمد صلی الله علیه و آله

با هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله به مدینه ، تأسیس حکومت اسلامی و عدم اجازه اسلام برای دفن مسلمانان در کنار کفار، یکی از نیازهای مسلمانان، آرامستانی برای دفن اموات بود که این مهم از سوی رسول خدا تعیین گردید. البته روایت های تاریخی نشان میدهد این بوستان تنها برای دفن مردگان به کار گرفته نشده و افرادی به ویژه از مهاجرین در آن خانه ساخته اند و این خانه ها بعدها به آرامگاه خانوادگی یا محل دفن شخصیت های مهم تبدیل شده است.

***

ابن سعد، الطبقات الکبری، 1410ه ج 3

ابن نجار، أخبارالمدینة، ص86 نجمی

تاریخ حرم ائمه، 1380، ص 65سمهودی

وفاء الوفاء،1971م، ج3، ص83

ص: 3

4- بقیع در زمان حضرت محمد صلی الله علیه و آله

عثمان بن مظعون، نخستین مسلمان از مهاجرین و اسعد بن زراره خزرجی نخستین مسلمان از انصار است که در زمان پیامبر در بقیع الغرقد دفن شدند. خانه های کوچک و آلاچیق هایی نیز در آنجا ساخته شده که مردگان را در آن دفن کرده اند. همچنین هر قبیلهای مکانی برای دفن اموات خود در بقیع، معین کردند و جای مشخصی نیز برای قرار دادن جنازه پیش از دفن وجود داشت که به آن «موضع الجنائز» می گفته اند.

***

ابن سعد، الطبقات الکبری،141 ه ج3، ص. ابن نجار

أخبار المدینة، ص86 نجمی،

تاریخ حرم ائمه، 1380، ص25 - سمهودی

وفاء الوفاء.1971م، ج3، ص83

ص: 4

5- چه کسانی در بقیع دفن شده اند؟

بقیع، مهم ترین آرامستان مسلمانان است که هزاران نفر از مسلمانان از سالهای نخست اسلام تاکنون در آن دفن شده اند. از جمله شخصیت های مدفون دربقیع میتوان به این موارد اشاره کرد: . اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه چهارگانه علیهم السلام؛ امام حسن، امام سجاد، امام باقر و امام صادق علیهم السلام منسوبان پیامبرصلی الله علیه و آله ، شامل عمو، عمه ها، همسران و فرزندان صحابی پیامبرصلی الله علیه و آله ؛ انصار، مهاجرین وتابعین علما، شهدا، صاحب منصبان و زنان

***

السمهودی، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، ج3، ص92 و95

ص: 5

6- بقیع در دوره امویان (41 تا 132 ق)

زمین و بوستان بقیع در زمان امویان نیز مورد توجه مردم بوده است و در ادامه توسعه شهر ملینه، افرادی در آنجا خانه ساخته اند. همچنان که دفن اموات در بقیع نیز ادامه داشته است. محمد حنفیه در زمان عبدالملک بن مروان در بقیع خانه ای ساخت و در همان مکان دفن شد. در زمان مروان بن حکم والی ملینه دیوار میان بقیع و حش کوکب، برداشته شد و سنگ قبر عثمان بن مظعون که به دست پیامبر نصب شده بود بر روی قبر عثمان بن عفان، منتقل گردید.

***

سمهودی، وفاء الوفاء،1971م، ج3، ص84 و ابن سعد، الطبقات الکبری، 1410ه، ج5، ص83 روجردی، سیدعلی، طرائف المقال1410 ه ق، ج2، ص590

ص: 6

7- بقیع دوره عباسیان (131 تا 656 ق)

باتوجه به دفن عباس بن عبدالمطلب، عموی پیامبر در خانه عقیل و نیز دفن امام حسن(ع)، امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) در آنجا، بنی عباس با سیاست مخالفت با آثاربنی امیه و جلب موافقت علویان به ویژه بنی الحسن، به ساخت و تعمیر این بنا پرداختند و آن را مسجد و زیارتگاه کردند. ابن نجار نقل می کند: ولید به پادشاه روم نامه می نویسد که می خواهیم مسجد نبوی را بازسازی کنیم و از او درخواست معمارو مصالح می کند و او هم از روم و مصر نیرو و مصالح و تزئینات می فرستد از آن جمله کاشی و قندیل و غیره او از بکار گرفتن مرمر، ساج و طلا در سقف، سخن گفته است.

***

ابن شبه، تاریخ مدینه منوره ، ص676 - ابن نجار، اخبار المدینه، ص 166 و ص 113 ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، 1385ق، ج10، ص352

ص: 7

8- بقیع در دوره ایلخانان (654 تا 750 ق)

ابن بطوطه (703 تا 779ق) در این دوره در سال 725ق به مکه و مدینه سفر کرده و از بقیع گزارش داده است. او از قبرصفیه دختر عبدالمطلب، عمه پیغمبرو مادرزبیر بن عوام، قبر ابوعبدالله مالک بن انس که گنبد کوچکی دارد، قبر ابراهیم فرزند پیغمبرکه گنبد سپیدی دارد، قبر عبدالرحمن بن عمر بن خطاب معروف به ابی شحمه قبور عقیل بن ابیطالب و عبدالله بن جعفر بن ابی طالب معروف به ذوالجناحین، مقبره زنان پیغمبر، مقبره عباس بن عبدالمطلب عم پیغمبرو حسن بن علی بن ابی طالب (علیه السلام) با گنبدی استوار و صندوقی چوبین با صفحات برنجین و مرصع، قبر عثمان بن عفان و فاطمه بنت اسد، خبر می

دهد و معتقد است قبور بسیاری از مهاجرین و انصار و صحابه دیگر نیز در بقیع واقع شده است.

سفرنامه ابن بطوطه ص164

ص: 8

9- تخریب اول بقیع

در سال 1220 قمری یعنی 4سال پس از تخریب حرم امام حسین (ع) در کربلا وهابیان، مدینه را محاصره کردند و بارگاه امامان چهارگانه علیهم السلام و گنبد حضرت فاطمه(س) موسوم به بیت الاحزان به دستور سعود بن عبدالعزیز، تخریب شد. سلطان محمود دوم عثمانی (حکومت: 1255-1223ق.) لشکری برای تصرف مدینه فرستاد و درذی الحجه 1227 آن شهر را بازپس گرفت. در ادامه وی دستور بازسازی بارگاهها را صادر کرد.

***

من اخبار الحجاز والنجد، ص104؛ البقیع قصة التدمیر، ص84 امین محسن، کشف الارتیاب، دارالکتاب الاسلامی قم ، ص38

ص: 9

10- زمینه سازی تخریب دوم بقیع

وهابیان بار دیگر پس از فتح مکه و طائف با جنایات فراوان در صفر1344 قمری به مدینه حمله کردند.

"جمیل صدقی زهاوی" در خصوص فتح طائف می نویسد: "طفل شیرخواره را بر روی سینه مادرش سربریدند، جمعی را که مشغول فراگیری قرآن بودند کشتند، چون در خانه هاکسی باقی نماند، به دکان ها و مساجد رفتند و هرکس بود، حتی گروهی را که در حال رکوع و سجود بودند، کشتند. کتاب ها را که در میان آن ها تعدادی مصحف شریف و نسخه هایی از صحیح بخاری و مسلم و دیگرکتب فقه و حدیث بود، در کوچه و بازارافکندند و آنها را پایمال کردند"

***

تخریب و بازسازی بقیع، ص58-نجمی، تاریخ حرم ائمه،1380، ص51

ص: 10

11- زمینه سازی تخریب دوم بقیع

وهابی ها که در شکل گیری و تقویت با حمایت انگلیس همراه بودند با بدعت شمردن بنای بر قبور و زیارت، به تخریب اماکن مذهبی پرداختند. این تخریبها اعتراضات شدیدی را در کشورهای مسلمان از جمله ایران برانگیخته دولت سعودی برای پیشگیری از خشم مسلمانان و توجیه تخریب اماکن مذهبی، نمایندگان دولت های مسلمان را به مکه فراخواند و با ترفندهای دولت سعودی وعلم پیگیری جدی از سوی مقام های کشورهای اسلامی، این قضیه مسکوت ماند.

***

تخریب و بازسازی بقیع، ص 58-نجمی، تاریخ حرم ائمه،1380، ص51

ص: 11

12- تخریب دوم معروف با نام یوم الهدم

در رمضان همان سال، مفتی وهابیان، شیخ عبدالله بُلَیهد، از مکه وارد مدینه شد و برای تخریب قبور، زمینه سازی کرد. بدین ترتیب در 8 شوال 1345ق، بقعه های بقیع تخریب گردید.اماکن و بناهای مذهبی در بقیع، افزون بر وجهه مذهبی، وجهه تاریخی نیز داشتند و برای مسلمانان نشانگر هویت تاریخی آنان بودند.

ص: 12

13- تلاش برای باز سازی

در سال 1371ق، کنگره اسلامی (مؤتمر عالم الاسلام) در کراچی تشکیل می شود. حجت الاسلام شریعت زاده اصفهانی نماینده آیت الله بروجردی در پاکستان، مسئله ساختمان بقیع را در این کنگره مطرح می سازد و علمای شیعه نیز در این باره اظهار نظر می کنند، سرانجام دولت سعودی پس از گفت و گوهای طولانی، موافقت خود را برای تعمیر بقاع منوره بقیع اعلام میکند اما پس از گذشت سال ها همچنان این داستان ادامه دارد.

ص: 13

14- تخریب همچنان ادامه دارد ...

تخریب میراث فرهنگی و مذهبی برای بار دیگر در این زمان توسط گروهک تروریستی داعش در عراق و سوریه از سال 2014 مشاهده شده است. این در حالی است که تمام جهانیان سعی دارند آثار تاریخی خود را که حکایت از ریشه دار بودن تمدن آنها میکند با هزینه های بسیاری نگهداری کنند. این گروه در اقدامات ضد انسانی خود مقبره پیامبران یونس، جرجیس و شیث را در عراق و بسیاری از آثار باستانی دیگر در سوریه و عراق را بطور کامل منفجرو ویران کردند.

ص: 14