دیوان

قصائد و غزلیات

اثر طبع شاعر شهیر

آقای محمدحسین صغیر اصفهانی

حق چاپ طبق شماره (403) اداره فرهنگ اصفهان محفوظ و مخصوص گوینده است

ص:2

تصویر

بین در این تمثال از چشم خرد روی صغیر

شاعری شیرین کلام و عارفی روشن ضمیر

عالم اکبر در او بنهفته بین از چشم دل

چون صغیر از اسم باشد لیک در معنی کبیر

در بیان ملک سخن را، خسروی مالک رقاب

در معانی شهر دل را سروری صاحب سریر

در بلاغت در فصصاحت در ملاحت در کلام

چاشنی بخش دل اهل نظر آن بی نظیر

گرچه او خود را جهانی خواند، لیکن بر جهان

میسزد گر شهر اصفاهان بنازد بر صغیر

(مشفقی) عاجز بود از مدح و تعریفش بلی

ص:4

تصویر

آقای محمدحسین متخلص به صغیر اصفهانی

ص: 5

بسمه تبارک و تعالی

مرحوم صغیر در این اوان و بعد از آن در فتون شعر در زمره اساتید درجه اول بود و در انجمن های بعد از دانشکده به ترتیب در انجمن پیشه وران، تبریزی، خاکیا، کمال، اصفهان و آخرین انجمن در حیات استاد انجمن ادبی مکتب صائب که خود از پایه گذاران آن بود با وجود کهولت، شاداب و زنده دل شرکت می فرمود. نویسنده که افتخار شاگردی ایشان را دارد از انجمن پیشه وران به خدمتش نائل و قریب سی سال و تا آخرین لحظات درک محضرش را داشته و خوشه چین خرمن آن عارف ربانی و شاعر صمدانی بوده است. روح پر فتوحش قرین رحمت باد که روش و نصایح و اندرزهای انسان سازش هماره فراراه من است مخصوصاً علو طبع و بلندی همتش که با پیشه پر زحمت بافندگی هم معاش خانواده خود را تأمین می کرد و هم دستیار ضعفا بود. همه آثارش مدائح و مناقب ائمه اطهار و ارشاد جامعه است و هرگز مدح و ذم کسی نکرد، قدم و قلمش جز به راه خیر روان نبود و لبش از ذکر و دلش از یاد خدا غافل نمی شد؛ باری در همه انجمن ها صدرنشین و استادی مسلم، و فصل الخطاب شعر بودنش پذیرفته استادان و شمع وجودش روشنگر بزم ادیبان و در حضورش انجمن ها را رونق فراوان بود. صفات حمیده انسانی اسلامی او و سخت پایبند بودن به شریعت و اجرای احکام حتی مستحبات شرعیه و جوهر عرفان که جوهر وجودش با آن آمیخته شده بود و دلباختگی که به ولایت ائمه طاهرین سلام الله علیهم اجمعین و مخصوصاً شیفتگی وافری که به مقام ولایت مولا امیرالمؤمنین علی علیه السلام داشت و خود شاعر بهتر گفته است (نالیدن مهجوران سوز دگری دارد حرفی که ز دل خیزد بر دل اثری دارد) چنان کلام و سخن او را شیوا و دلنشین ساخته که شاعری را سراغ نداریم مانند او در زمان حیاتش چنین مقبول عارف و عامی گردیده باشد.

شهرت مرحوم صغیر در زمان حیاتش از مرزهای کشور گذشت و اشعار اجتماعی و انسانی وی او را در همه جا مشهور ساخت، اگر دو غزلی را که هنگام جنگ جهانی دوم به مطلع های

1- در دور ما چه جور بشر با بشر نکرد

برپا کدام فتنه و آشوب و شر نکرد

2 جهانیان دگر از جنگ احتراز کنید

بر وی هم در صلح و صلاح باز کنید

سروده بخوانید خواهید دانست که شهرت او به سزا بوده و تصدیق خواهید کرد که خود درست گفته است:

خوانند گرچه خلق جهان اصفهانیم

زین آب و خاک زاده ام اما جهانیم

من با بشر برادرم و زاده جهان

زنهار اصفهانی تنها نخوانیم

ص:7

با نوع خویش در همه جا زیر آسمان

روشن چو آفتاب بود مهربانیم

شد زندگانیم بغم نوع خویش صرف

این دولت است ما حصل زندگانیم

خواهم ز حق خود همه باشند کامیاب

حق داند این بود بجهان کامرانیم

دانم که هرچه بهر تو خواهم همان مر است

ای دوست استفاده کن از نکته دانیم

ای بد گمان بعکس تو پیوسته حال من

نیک است زانکه بر حذر از بد گمانیم

با خصم هم صغیر بصلحم بجان دوست

تنها نه دوستدار محبان جانیم

با مروری به دیوان و سائر آثار منتشره او بر همه مسلم می شود که استاد صغیر شعر نگته که شعر گفته بود بلکه کاملاً متوجه کار خویش بوده و می دانسته است چه می کند.

او راه خود را از راه آنانکه مصداق آیات (یقولون ما لا یفعلون) (و انهم فی کل واد یهیمون) هستند جدا ساخته و در مسیر (الا الذین آمنوا و عملوا الصالحات و ذکروالله کثیرا) قرار داده است.

او انسانی پای بند شریعت و سالک طریقت و دنبال حقیقت بوده؛ و پرداخته فرامین انسان ساز اسلام است، شعر وسیله ای بود که میخواست همه مردم جهان را از آنچه در درونش می گذرد و هم به آن چیزی که دنبال آنست آگاه ساخته و راهنمائی کند، زبان شعر را به کار گرفته است که بگوید:

ایهان الناس این جهانرا نیم جو مقدار نیست

جز متاع در دو محنت اندر این بازار نیست

ای بشر چیست بغیر از تو که آن آن تو نیست

و ان کدام آیت تکریم که در شان تو نیست

جز معرفت از بهر بشر خاصیتی نیست

بی خاصیتی در تو اگر معرفتی نیست

خدای ساخت گنجینه گهر ما را

نموده مظهر خود پای تا بسر ما را

غیر از تو میان تو و او فاصله ای نیست

این مرحله طی کن که دگر مرحله ای نیست

من و خاک سر آنکوی که دلدار آنجاست

راحت جان و تن آرام دل زار آنجاست

یاران ره عشق منزل ندارد

این بحر مواج ساحل ندارد

ویرانه آن گنج نهان است دل ما

گنجینه سر دو جهان است دل ما

ص:8

دل بدست آر دلا کعبه مقصود دل است

حرم محترم حضرت معبود دل است

و همچنین غزلهائی که تمام شور و حال مولانا را به خاطر می آورد و برای نمونه چند بیتی از آنها قلمی می گردد:

بتی کو عزم دوری داشت با من بامن است امشب

گل از رخسار او در بزم گلشن گلشن است امشب

نباشد حاجت شمع و چراغی محفل ما را

که بزم جان و دل زان روی روشن روشن است امشب

شکسته توبه و طرف کله مستان بیا زاهد

به بین در بزم میخواران چه بشکن بشکن است امشب

ایضاً

داده ام جا بر هوای ترا

میزنم بوسه خاک پای ترا

سر من جان من بلا گردان

قد سر تا بپا بلای ترا

خواه بنواز و خواه بگدازم

که بجان میخرم جفا ترا

الی آخر...

از نظر توانائی و قدرت طبع کافی است به تضمین هائیکه از غزلیات سعدی کرده است توجه شود که اگر تضمین او را بدون متذکر بودن که تضمین است بخوانی گوئی سعدی مخمس سروده است؛ و همچنین تضمین او از غزلهای حافظ که شعر حافظ، هم از لحاظ محتوا پربار است و هم از لحاظ لفظ در نهایت فخامت و سلامت و هم از لحاظ ترکیب در حد اعلای کمال و زیبائیست و صغیر بخوبی از عهده تضمین برآمده است که این شناخت جز برای اهل فن مقدور نیست چون شاعر باید آنقدر بزرگ و توانا باشد تا بتواند به شعر سعدی یا حافظ نزدیک شود یا در غزل با آنها همسنگ گردد.

شادروان صغیر در فنون شعر ماهر و در انواع شعر ورزیده و استادی تمام عیار بود، هریک از آثار او در زمان حیاتش مکرر به چاپ رسیده، چاپ نهم دیوان او که شامل: (قصائد، غزلیات، قطعه، رباعیات، حکایات و نصایح) است در دست انتشار بود که مقرون با بیماری و رحلت او گشت، و تجدید چاپهای بعد، چه دیوان

ص:9

و چه مصیبت نامه به همت فرزندان ایشان ادامه یافت و این چاپ چهاردهم آن است که مصادف می شود با هشتمین سال انقلاب اسلامی ایران، انقلابی که عهده دار اجرای قوانین الهی و زمینه ساز ظهور منجی عالم بشریت قطب دائره امکان امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف می باشد و از آرزوهای قلبی آن محروم بود و در سراسر سروده های او نشانه های فراوانی وجود دارد.

می توان گفت که در ادبیات فارسی از ابتدائی که تاریخ آنرا ضبط کرده و در دست است تا زمان حاضر در مدیحه و مصیبت سرائی آل محمد صلی الله علیه و آله و سلّم و سایر اشعار عرفانی و اندرزی و اجتماعی بسیاری از شاعران کارهائی از هر جهت انجام داده اند، اما از یک طرف در این زمینه کارهائی که انجام گرفته محدود بوده است و از طرف دیگر با زبان شعر شاعران از فهم جامعه دور بوده است و مردم عادی نمی توانسته اند آن را بفهمند و یا زبان شعر عامیانه و از جامعه فاخر ادبیت عاری بوده و لذا همیشه کمبودی وجود داشته است و همین مسئله که شعر صغیر علاوه بر جمیع شئون و شمول شعر و ادب که هم زبان، زبان شعر و هم لفظ، لفظ شعر است و خصوصیات ویژه شاعر شعر او را در خور فهم و استفاده عموم ساخته است و چون آگاهانه از آمیخته کردن اندیشه و عواطف به تخیلی که از فهم عموم دور می شد و همچنین از استعمال الفاظ و ترکیباتی که شعر را از حوزه ادب شعری خارج کند و عامیانه شود به شدت پرهیز داشت و این دستورالعمل را کراراً برای نزدیک کردن شعر به مردم و مردم را به شعر توصیه می نمود و همین علت بارز استقبال بی نظیری است که از مدائح و مراثی و غزلیات اجتماعی استاد صغیر گردیده است.

استاد کراراً می فرمود: من وظیفه دارد که مدائح و مراثی را از وضعی که دارد بیرون آورم و به خواسته خود هم رسید لذا از یکسو با اعتقاد عمیق به قرآن و اخبار و سوز عشق درونی و از سوی دیگر تسلط او به زبان شعر و فرهنگ جامعه او را در این کار موفق داشت.

استاد صغیر در زمان حیات سعی وافری در اصلاح شعرخوانی مداحان به عمل آورد و از مداحان آل الله هیئی به وجود آورد که هنوز هم به قوه خود باقی است و در پرتو این هیئت، هیئت های متعددی در شهر اصفهان و سایر شهرستان ها بوجود آمده است:

از دیگر کارهای مهم استاد، پافشاری برای بیرون آوردن باغ و آرامگاه صائب و کمال الدین اسمعیل دو شاعر بزرگ و بی بدیل اصفهان و بازسازی آنها بود که با پی گیری به موفقیت انجامید.

چامه ذیل دنبال این جریان است که روزی دو نفر از اساتید دانشگاه و شعرای پاکستان در ایران به اصفهان می آیند و ضمن دیدار از استاد صغیر باتفاق

ص:10

تصویر

ایشان می رود برای زیارت قبر صائب.

باغ صائب که محل دفن صائب بود، نصف آن را قبلا غصب و متصرف شده بودند و نصف دیگر را هم عده ای که قصد تصرف داشتند، درب آن را بسته بودند جناب صغیر ابتکاری می کند و نردبانی می آورند، سفیر و استاد پاکستانی را از نردبان بالا می کنند که بروند سر مزار صائب و در همان حال عکس گرفته می شود که بعداً جهت پی گیری برای نجات باغ و احداث و تجدید بنای آرامگاه صائب با اشعاری که استاد صغیر سروده و مصادف شدن با عید باستانی نوروز 1339 خورشیدی مورد استفاده قرار گرفت و بسیار مؤثر افتاد که اشعار ذیلا از نظر خوانندگان گرامی می گذرد:

دو اختر پنهان

طلوع سال و عید باستانی

مبارک باد بر یاران جانی

برای هر یک از افراد ملت

مقدر باد عیش و کامرانی

شنیدی روز از نوروزی از نو

ز نوروز این بیان ثابت توانی

بلی نوروز چون خوان گستراند

غذای روح گردد رایگانی

ص:11

شود از سبزه و گل باغ و بستان

بخوبی و صفا فردوس ثانی

در این ایام باشند اهل کشور

همه غرق سرور و شادمانی

بسا کز شهر خود در شهر دیگر

بگردش میروند و میهمانی

بویژه اصفهان و خاصه امسال

که در آن نیست جای اصفهانی

در این شهر اهل فن را خیره سازد

عمارت های نغز باستانی

ز آب زنده رودش من چه گویم

که حافظ خواندش آب زندگانی

شنیدم بهر صائب داد پیغام

کمال الدین خلاق المعانی

که از اهل ادب یک چند مهمان

به من گردیده وارد ناگهانی

برای میهمانان عزیزم

ندارم دستگاه میزبانی

فضای خانقا هم شد کنیسه

ز دون طبعی بی دین های دانی

مرا کردند در بیغوله ای حبس

چو یک دزد جنایتکار جانی

ز بی سامانی خود بس غمینم

تو می باید مرا از غم رهانی

برای میهمانانم ز شفقت

به باغ خود بساطی گسترانی

دو روزی زحمت من کن تحمل

که ممنون تو باشم جاودانی

به این پیغام صائب داد پاسخ

که بر گوئید با آن یار جانی

مرا باغی ز ثروت ماند باقی

چو بیرون رفتم از این دار فانی

تنم شد دفن در آن باغ و از آن

کند تا حال روحم پاسبانی

ولی با اینهمه یک نیمه اش را

تصرف کرده اند آنها که دانی

در آن نیم دیگر هم به بستند

به اهل صورت و اهل معانی

جواب ارنی خلقی بدادند

به قفل بی کلید لن ترانی

مرا ز اهل جهان مستور دارند

پس از آن اسم و عنوان جهانی

ز بس با نردبان نزد من آیند

لقب ترسم دهندم نردبانی

ص:12

در این شهر ای برادر من چنینم

مخور چندان تأسف گر چنائی

صغیر امیدوار است این دو مدفن

شود تعمیر و گوید مدح بانی

پس از چندی که آرامگاه صائب بصورت نسبتاً زیبائی ساخته شد بمنظور اینکه برای بازسازی آرامگاه کمال هم جدیت بیشتری انجام پذیرد اشعار ذیل را از زبان کمال سرود و ضمن نشر بمقامات مربوطه ارسال و پی گیری شد که در نتیجه اقدام به توسعه اطراف آرامگاه کمال و احداث خیابانی بنام او در نزدیکی این محل شد. گرچه تا این زمان بنای آرامگاه و محوطه آن ناتمام مانده که امید است متصدیان امور در اتمام آن اقدامات لازم را مبذول دارند. اشعار ذیلا درج می گردد:

پیغام کمال الدین برای صائب

برسم دوستان کز هم در ایام

مدد جویند بهر دفع آلام

کما الدین خلاق المعانی

دوباره بهر صائب داد پیغام

که چندین سال ما بودیم با هم

دو محروم و دو مأیوس و دو ناکام

بهر سو نامه ای از نظم و از نثر

فرستادیم زی عمال و حکام

قدم بگذاشت مردی اندر این راه

ولی بهر تو اول کرد اقدام

به دلخواهت چو شد آرامگاهت

مرا بردی ز یاد و خفتی آرام

به قاصد گفت صائب. گوی از من

بآن رنجیده از بیداد ایام

که بر من ظن بد کمتر بر ایدوست

به بی مهری مرا کم ساز بدنام

تو نفرین کرده ای در حق مردم

از اینرو مرغ بختت خفته در دام

وگرنه با گذشت هفتصد سال

چرا باید نیابد کارت انجام

دو مطلب درپذیر از من در اول

کن استغفار از آن گفته خام

دگر از بهر استاندار محبوب

گرامی شخص طه ی نکونام

رقم کن نامه ای با نظم و ترتیب

صریح و ساده دور از رمز و ابهام

ص: 1

می می آیند خلق از دور و نزدیک

پی دیدار من هر صبح و هر شام

مرا بیغوله ای گردیده منزل

که شایسته است از بهر دد و دام

ز بی سامانی خود آب گردم

ز بس خجلت کشم از خاص و از عام

باز از بهر من آرامگاهی

ز اقدامی بحق من کن اکرام

صبا کرد این حکایت نقل و آنرا

صغیر از بهر یاران کرد اعلام

از موهبت های دیگر که خداوند به این بزرگ مرد عطا فرمود فرزندان صالح و خلف است به نام های: رضا، عباس، احمد و حسن. که الحق افرادی شایسته و متخلق باخلاق حمیده هستند و فرزند ارشد آنمرحوم رضا شاعر است و متخلص به (سعید) که شیفته شعر و ادب و در کارهای ادبی کوشا و فعال است و دیوان شعری هم به نام گلبن امید از اشعار خود انتشار داده و همچنین کتابی به نام لاله های رنگارنگ شامل: مدائح، مرائی اخلاقی و اشعار انقلاب گردآوری و منتشر ساخته و قصیده ای از ایشان و منظومه ای از فرزند دیگر مرحوم صغیر، احمد متخلص به (نصیر) در آخر همین دیوان به چاپ رسیده است.

شادروان صغیر که روز سیزده رجب روز عید مولود مولی الموالی علی علیه السلام سال یک هزار و سیصد و دوازده هجری قمری در اصفهان دیده به دنیا گشود پس از هفتاد و هشت سال قمری در تاریخ اول جمادی الثانی هزار و سیصد و نود قمری مطابق سیزدهم مرداد ماه یکهزار و سیصد و چهل و نه شمسی در اصفهان چشم از جهان بست و به لقاء الله پیوست.

درگذشت اسف انگیزش نه اصفهان که همه ایران، بلکه دوستداران او را در خارج از کشور هم، فوق العاده متأثر ساخت و برای تشییع و دفن علاوه بر اجتماع بی نظیر مردم اصفهان، بلافاصله از همه شهرستان های ایران، افرادی از شعرا و هیئت های مذهبی به اصفهان آمدند و پس از بجا آوردن مراسم غسل و کفن و ادای نماز از مسجد جامع اصفهان در میان تأثر و اندوه فراوان بطور شایسته ای که شیوه دسته ها و هیئت های مذهبی است تشییع و در میدان قدس (فلکه طوقچی) جنب حرم مطهر رأس الرضا دفن گردید؛ و مراسم ختم متعدد از طرف علماء و هیئت ها و انجمن های ادبی برگزار شد، بویژه از طرف انجمن ادبی مکتب صائب جلسه با عظمتی در مدرسه امام صادق

ص: 2

تصویر

تصویر

(مدرسه چهارباغ اصفهان) ترتیب یافت و شعرای اصفهان و شهرستان ها اشعاری که به مناسبت فوت ایشان سروده بودند، قرائت کردند، حداقل من؛ شاعری را سراغ ندارم

ص: 3

که فوت شده باشد و دیگر شعرا تا این اندازه از فقدان او متأثر گردیده و در سوگ او تا این حد ابراز تأسف کرده باشند و به مرثیه سرایی و ذکر صفات جمیل او و گفتن ماده تاریخ پرداخته باشند که خود کتابی گردید و بنام یادبود نامه استاد محمد حسین صغیر اصفهانی در اولین سالگرد درگذشت آن مرحوم انتشار یافت؛ که بعضی از آن آثار در آخر همین کتاب به چاپ رسیده است. چون چاپ همه آن یادبودها خود کتابی است به ذکر اسامی گویندگان شعرا به ترتیب ذیل که مذکور در یادبود نامه است بسنده می شود: انسانی، متین، نوا، صابر، بصیر (عبدالکریم)، ادیب برومند، یکتا، سیاسی، قیام، طلائی، فروغ، شکیب، دانا، همائی، شیدا، رجا، وفا، مظاهر، شاکر، سعید، کاوه، برنا، صاعد، اشتری، پرستش، دریا، خلیل، بدیعی (تهرانی)، شمس، محفوظ، سرشور، ابرقوئی، پناه، معرفت، مداح، عشقی، افتخار، شوقی، پیام، آزاد، پرستو، مشفق ضرغام، موزون، صهبا، صابری، بصیری (مسعود)، جمشیدی، مینو، موحد، سرور، همت، صبور، امینی، منعمی، ضامن، شبنم (محمدنوری) منتظر، سالم، فاتح، خلیلی، محبسی، مداح زاده، لقائی، وحید، سیار، هاتفی، نجمی، جاوید، ترابی، سیفی، مشفق، فرهاد، صغرا، متقی، بدیعی، راغب، خوشدل، برهانی. که اکثراً ابیات این شاعران به ماده تاریخ ختم می شود و از ماده تاریخ های بدون تعمیه بهتر از همه که به نحو استادانه ای در شعر جا گرفته است (زنده جاوید صغیر) است که از مقطع یکی از غزلهای آن مرحوم الهام گرفته شده است، بیت مقطع این است:

هیچ دانی که بود (زنده جاوید صغیر)

خیرخواهان که در این مرحله صاحب اثرند

مناسبت دارد یادآوری شود که پس از پایان مراسم های ختم با کمک علاقمندان آن مرحوم زیر نظر اداره اوقاف محل، محل آرامگاه که فرسوده و خشتی بود خراب و با طرح مناسبی که به سبک اصلی و باستانی دارد حرم مطهر رأس الرضا تجدید نظر گردید و در کنار آن آرامگاه مرحوم صغیر هم به نحو مطلوبی بنا و به طرز شایسته ای به پایان رسید که هم اینک زیارتگاه اهل دل و در مواقع مناسب در آن جلسات مذهبی و قرائت قرآن دائر است، خدایش رحمت کند و بر درجاتش بیافزاید.

ربنا اغفر لنا ولاخواننا الذین سبقونا بالایمان ولا تجعل فی قلوبنا غلا للذین آمنوا. ربنا انک رؤف رحیم.

چهاردهم آبانماه 1364 محمد علی صاعد

ص: 4

بسم الله الرحمن الرحیم

بر تابع فرمانها فرض است جنان اما

بی عون تو نتواند کس بردن فرمانها

شاید که شوند از تو مأیوس گنه کاران

هرگاه فزونتر شد از عفو تو عصیانها

یک ذره نخواهد کرد احسان تو کوتاهی

درباره کافرها در حق مسلمانها

ما خیره سران هریک یک عمر بدرگاهت

کردیم چه عصیانها دیدیم چه احسانها

ما بنده ی نادانیم از کرده ما بگذر

ای پادشه دانا بخشای بنادانها

یارب بحق آنان کز نیست شدن در تو

معموره ی هستی را هستند نگهبانها

از علت نادانی ما را تو رهائی ده

این درد تو درمان کن ای خالق درمانها

از رحمت خود ما را میدار بهر حالت

محفوظ ز دانائی محفوظ ز خسرانها

وانها که همه پویند اندر ره عرفانت

بر فرق صغیر افشان خاک قدم آنها

چون لا نبی بعدیت آید بگوش دل

آساید از فسانه ارباب ادعا

در رفع اختلاف جهانی توان نمود

بر یک حدیث متقن ثقلینت اکتفا

صورت نهفتی از ره معنی در آمدی

در صورت مقدس قرآن و اوصیا

قرآ« تست روح تو و تا جهان بپاست

بر اهل روزگار دلیل است و رهنما

جشم تو اند عترت و هرگز نمیشود

این روح و جسم تا ابد از یکدیگر جدا

آری چگونه روح تواند بدون جسم

اندر زمان زیست کند تا صف جزا

این هر دو خود توئی و به تحقیق بر تو رفت

بر این دو از هر آنکه وفا رفت یا جفا

آن حجة دوازدهم حالیا بغیب

باشد شریک و حافظ قرآنت از وفا

آن هم توئی بصورت و معنی که شخص او

با اسم و کنیه تو کند جلوه ز اختفا

ترویج دین تست بدست وی و شود

در عهد او حقیقت اسلام بر ملا

چون بهر دفع ظالم و ظلم آن ولی حق

بر بام کعبه بر زند از عدل حق لوا

گیتی بعدل و دادگر اید ز جور و ظلم

زحمت شود رفاه و کدورت شود صفا

آنکه دلیل خلق کتاب تو است و بس

در امر و نهی کار برآید بمدعا

گردد پدید سلطنت حقه در جهان

یابد ظهور معدلت ذات کبریا

آنروز از سپید و سیه خلق عالمند

قائل بیک کتاب و بیک دین و یک خدا

گردد جهان بهشت برین زان یگانگی

آری یگانگی کند این دردها دوا

ای صاحب شریعت و ای خواجه رسل

ای اسمان رفعت و خورشید اهندا

از شر غیر و وسوسه نفس و هول حشر

دارد صغیر بر تو و آل تو التجا

مقام وحدت است اینجا تو و جانان نمی گنجد

از آن مگذر که خودبینی ز خود بگذر ببین آنرا

چو جوئی آن صنم بازآی از دیر و حرم یعنی

ز پای جان خود بردار قید کفر و ایمانرا

ز عشق آن پری ناصح مکن منعم که می دانم

نه بیند این سر شوریده دیگر روی سامانرا

من اندر خواب زلفش دیدم و حالم پریشانند

تو هم چون من شوی بینی گر اینخواب پریشان را

وصالش جوی در محنت که توأم ساخته حکمت

طواف کعبه و پیمودن کوه و بیابانرا

گر افتادی ز پا میرو بسر کارد برون روزی

جمال کعبه از پای دلت خار مغیلانرا

ترش روئی دی از پی بهاری آورد شیرین

به بینی سبز و خرم کوه و صحرا و گلستانرا

به تحقیق ار گشائی دیده ی دل را توان دیدن

خود اندر دامن ابر سیه گل های خندانرا

شنیدی زنده دارد آب حیوان خضر را باری

تو هم در ظلمت گیتی طلب کن آب حیوانرا

توئی آنکس که حق گوید نفخت فیه من روحی

خودار نا خواندئی میپرس از انکو خوانده قرآنرا

بسی جای شگفتست این چو نیکو بینی ای انسان

که با آن روح رحمانی بری فرمان شیطانرا

سیه گشته است چشمت از شتاب گردش گردون

از این رومی نیاری دید دست چرخ گردانرا

خط پرگار دوران نقطه یی اندر میان دارد

بجو آن نقطه ی مرکز مشو سرگشته دورانرا

اگر آن نقطه را جوئی صفت زان نقطه دان دائر

مدار گنبد گردون نظام ملک امکانرا

ز قرب و بعد آن نقطه است کاید در میان صحبت

بیان سازند اهل دل چو شرح وصل و هجرانرا

اگر آن نقطه را خواهی محل جو در دل آنان

که دیو نفس کشتند و طلب کردند یزدانرا

بدست صدق دامان گروهی گیر کز صفوت

به ناپاکی و بی باکی نیالودند دامانرا

بدرویشان عالی رتبتی پیوند کز همت

فرو نارند سر هر تاج قیصر تخت خاقانرا

سخن بی پرده گر خواهی ز جان شوبنده آنان

که راه بنده گی پویند از جان شاه مردانرا

شهنشاهی که آید هر که در خیل غلامانش

بخود همدوش بیند آدم و نوح و سلیمانرا

برای هرچه جز حق فرض کن آغاز و پایانی

بدست مرتضی دان امر آن آغاز و پایانرا

مجو بی مهر او غفران حق کاندر صف محشر

بشرط مهر او دارد خدا مبذول غفرانرا

ص: 8

شها ای کوه حلم و بحر علم و معدن حکمت

که از خوان عطای خویش دادی لقمه لقمانرا

توئی مقصود از این مطلب توئی منظور از این معنی

که حق بر صورت خود خلق فرموده است انسانرا

تو روشن می کنی ماها چه آفاق و چه انفس را

تو روزی می دهی شاها چه کافر چه مسلمانرا

شهنشاها توئی کت بینم اندر حیطه قدرت

مسخرشش جهت هم پنج حس هم چارار کانرا

صلت خواهم بدین آشعار و آن اینست کافزائی

بروح پاک پیر و باب من اکرام و احسانرا

چه گویم من بوصفت با وجود اینکه میبینم

در اوصاف تو از قول خدا آیات قرآنرا

صغیر از شرم شد خاموش آری کی بود درخور

ثنای چون تو دانائی من ناچیز نادانرا

مرحبا عیدی که در آن زامر رب العالمین

رحمة للعالمین برداشت از صورت نقاب

مرحبا عیدی که در آن چون دل صاحبدلان

شد جهان روشن بنور حضرت ختمی مآب

الصلا ای عشق بازان الصلا ای عارفان

مظهر حسن ازل بیرون خرامید از حجاب

ایکه دیدار حقت باید ببین او را که گفت

من رآنی قد رأی الحق آنشه گردون جناب

در شهود آمد ز غیب آن عالم علم لدن

کز قفایش چاکر آسا جبرئیل آرد کتاب

هم ز کاخ رفعتش عرش معلا پایه ای

هم ز بحر قدرتش دریای امکان یک حباب

هم میان اولیاء آن ماه شمع انجمن

هم میان انبیاء آن شاه فرد انتخاب

جن و انس و دیو و دد از رحمت او بهره ور

وحش و طیر و مور و مار از حضرت او کامیاب

دانه ئی بی امر آن سرور نروید از زمین

قطره ئی بی حکم آن حضرت نبارد از سحاب

مصحف و تورة و انجیل و زبور از قول حق

در مدیح اوست یکسر فصل فصل و باب باب

بغش و حبش بهر اعدا و محبش پرورد

آنگناه اندر گناه و این ثواب اندر ثواب

چون بمحشر از شفاعت بهر امت دم زند

محو گرداند حق از لوح جزا حرف عقاب

گرچه جرمت بی حسابست از حساب خود مترس

ای که مهر او بود حسب تو در روز حساب

دشمن او نشنود هم دوستدارش ننگرد

آن یکی بوی بهشت و این یکی روی عذاب

پیچ و تاب حشر باشد منکرش را تابعش

جز که از گیسوی حورالعین نبیند پیچ و تاب

جان فدای آن شهنشاهی که خواند عبد او

خویش را شاه دو عالم شیر یزدان بوتراب

مرتضی آنکس که بی مهرش بدرگاه خدا

گر دعای انبیا باشد نگردد مستجاب

گفت احمد شهر علمم من علی باب منست

جان من در شهر می یابد شدن داخل ز باب

دشمن ار جوید از او دوری نباشد این عجب

دایماً خفاش از خورشید دارد اجتناب

شاه مردان شیر یزدان آنکه در روز مصاف

از نهیبش میشدی شیر فلک را زهره آب

برق تیغش آتشی بودی که گر خلق جهان

خصم وی بودند جان جمله می کردی کباب

عرصه عالم ز روبه خصلتان خالی نشد

تا نکرد آن شیر مرد بی بدل پا در رکاب

ص: 10

مهر و ماه و ثابت و سیار در هر روز و شب

روشنی از خاک درگاهش نمایند اکتساب

چون ولای او نهد پا در میان قلب مخوف

گر همه سیماب باشد خیزد از وی اضطراب

هیچکس ز امرش نیارد روی برتابد بلی

بردن فرمان او فرض است بر هر شیخ و شاب

رهبر پیر و جوان شاهی که گر فرمان دهد

بازگردد پیر را بار دگر عهد شباب

هرکه را برگ و نوا بخشد بعمر خویشتن

روی فقر و بینوائی را نمی بیند بخواب

دل بغیر او مبند ار تشنه فیضی بلی

کی توانی کرد دفع تشنه کامی از سراب

مهرش آن اکسیر باشد کانکه را آید بدست

میتواند کرد قلب تیره خود زر ناب

قل کفی را گر بقرآن خوانده یی میدان که هست

مرتضی مقصود از من عنده علم الکتاب

مهر احمد با ولای مرتضی توأم بود

راستی گر جوئی احمد را سوی حیدر شتاب

خلق را احمد بوی میخواند گویا مولوی

بهر این گفت آفتاب آمد دلیل آفتاب

هان مگو دیگر تماشای گل رخسار او

نیست ممکن چونکه گل رفت و گلستان شد خراب

بین رخ فرزند او صابر به یاد روی وی

آری آری بوی گل را از که جوئیم از گلاب

دست بر دستست تا دست علی دستش صغیر

دست از دستش مدار و روز درگاهش متاب

هرجا توان بحضرتشان بردن التجا

با علم حق چه فرق حضور است باغباب

علم کتاب در بر ایشان بود نه غیر

نازل ز حق شده است در این خاندان کتاب

آسوده خاطرند محبانشان بحشر

آندم که خلق را همه خوف است و اضطراب

اکنون بریز عذب ولایت بکام جان

خواهی اگر بحشر شوی ایمن از عذاب

بی مهر آل ساقی کوثر در آن جهان

هرگز طمع مدار ز حق کوثری شراب

خلقند کامیاب ز انعام عامشان

آنسان کز آفتاب بود ذره کامیاب

گر جودشان نبود بخلقت سبب هنوز

طفل وجود بود بمهد عدم بخواب

با این چراغهای هدایت جهانیان

راه خطا تمیز دهند از ره صواب

هستند همچو ما بشر اما وجودشان

حق را مخاطب آمده بر وحی و بر خطاب

هستند همچو ما بشر اما قلوبشان

فرمانروا بآتش و باد است و خاک و آب

زانها مدد طلب که بدیشان خدا ز لطف

هم داده خاتمیت و هم کرده فتح باب

نائل شود بدرک مقاماتشان خرد

روزی اگر بمنظر عنقا رسد ذباب

گر می نبود لنگر تمکینشان شدی

دین را سفینه غرق بگرداب انقلاب

در موقع سواری زوار قبرشان

گیرد فلک ز حلقه چشم ملک رکاب

در عالم شهود همه مثل بی مثل

در دفتر وجود همه فرد انتخاب

خلقی بوصف صورتشان ذم زنند لیک

از جمله روی شاهد معنیست در نقاب

زیشان بروز حشر جزا و سزا رسد

بر هرکسی که اهل ثوابست یا عقاب

جز درگه محمد و آلش دری مکوب

کانجا نمانده است سئوالی بلا جواب

آباد گشت آخرتش آنکه مهرشان

با خویشتن ببرد از این عالم خراب

هستند سرفراز مطیعانشان صغیر

کز بوته رو سفید برآید طلای ناب

ص: 12

تا ببوسد خاک پای دوستانش یک بیک

در تفحص گرد هر شهر و دیار است آفتاب

از جمال زاده او هستگوئی منفعل

زین سبب گاهی نهان گه آشکار است آفتاب

حضرت صابر علی شه آفتاب برج دین

آنکه پیش رأی او بی اعتبار است آفتاب

پیش چشم اهل بینش با وجود طلعتش

ذره آسا بی شکوه و بی وقار است آفتاب

سایه اش را تا بسر دارد صغیر اندر بها

پیش نظمش همچو زرّ کم عیار است آفتاب

امروز از تولد شاهی برآمده

کام چهار مادر و امید هفت باب

امروز تا جهان رهد از ظلمت مجاز

بنمود آفتاب حقیقت رخ از سحاب

امروز گشت در افق مکه آشکار

از برج کعبه روی چو خورشید بوتراب

وین آبرو تراب چو از بوتراب یافت

صد بار عرش گفت که یالیتنی تراب

گیرم نقاب از رخ مطلب ز رخ گرفت

امروز شاهد ازلی در حرم نقاب

بی پرده گویمت ز پس پرده شد عیان

آن کنز مخفیئی که نهان بود در حجاب

شاهی قدم بملک جهان زد که بی گزاف

از بحر لطف اوست جهان خود یکی حباب

گردید نوح در همه آفاق و عاقبت

از بهر خویش خاک درش کرد انتخاب

دانی بهشت را ز چه آدم ز دست داد

میخواست خویش را برساند با انجناب

صندوق مهر او دل پر نور هر نبی

وصف جلال او خط مسطور هر کتاب

با حب او نوشته نگردد ز کس گناه

با بغض او قبول نگردد ز کس ثواب

بالله ز مهر اوست رود هر که در جنان

بالله ز قهر اوست رسد هرکه را عقاب

از بیم و اضطراب محب وی ایمن است

روزی که خلق را همه بیم است و اضطراب

جز قرب او مجوی که این است خود نعیم

از بعد او بترس که این است خود عذاب

گر نیست اسم اعظم حق نامش از چه رو

دل را ز غم رهاند و جان را ز التهاب

شاها توئی که در تو فنا میشوند و بس

آنانکه جای گرددشان ایزدی قباب

میکال و جبرئیل بوقت سواریت

این یک عنان گرفتی و آن دیگری رکاب

در روز رزم نعره ات از پر دلان همی

غارت نمود صبر و تحمل توان و تاب

چون رو به ار گریخت عدو از تو این رواست

با شیر حق شوند چسان رو بر و کلاب

سنی اگر ز فضل تو از من کند سئوال

گویم بجای من ز نصیری شنو جواب

شاها منم صغیر که عمریست کرده ام

مهر تو کسب و شادم از اینگونه اکتساب

چشمم بود بلطف تو ای شاه و خواهشم

اینست ای دعا بجناب تو مستجاب

ص: 15

کز غیر خود رهانی و جز آستان خویش

چشم امید من نگشائی به هیچ باب

از گلستان و بحر همی خلق را بدهر

آید بدست تا گل خوشبو در خوشاب

گلزار آرزوی محبت شکفته باد

بحر امید منکر فضلت شود سراب

بر چار جوشن فلک آرد چسان شکاف

وام ار ز تیغ او نکند جوهر آفتاب

امروز هر که سایه نشین لوای اوست

بر سر نتابدش به صف محشر آفتاب

بر خاک پای او چو زند بوسه هر صباح

بر فرق اختران همه شد افسر آفتاب

چرخ است سبزه زار وی انجم شکوفه اش

ماهش گل سفید و گل اصغر آفتاب

در باختر همین نه بحکمش نهان شود

کز امر اوست سر زند از خاور آفتاب

در پرده است و بر همه شامل عطای او

تابد ز پشت ابر به بحر و بر آفتاب

ای ابر رحمتی که شد از غایت صفا

اندر وجود طیب تو مضمر آفتاب

خاکیم ما و رو بتو داریم ایکه تو

یک رو بخاک داری و یک رو بر آفتاب

در زیر سایه تو صغیر این چکامه را

از خامه ریخت یکسره بر دفتر آفتاب

نفع و ضر در کفر و ایمان هرچه هست از بهر ماست

بهر حق سود و زیانی اندر این بازار نیست

بیخودی آور بدست از بی خدائی دم مزن

نفس خود بین راز خود بینی بحق اقرار نیست

گر شود روشن بنور معرفت چشم دلت

غیر او بینی در این دیر کهن دیار نیست

گوش جان گر آشنا شد با نوای کاینات

نغمه یی جز نغمه منصور در این دار نیست

مکتب عرفان حق را در جهان آموزگار

بهتر از فخر رسولان احمد مختار نیست

بعد احمد شیر حق شاه ولایت رهبر است

هیچ کس چون او بعالم عالم اسرار نیست

گر تو بر حق و حقیقت عاشقی روسوی وی

عاشقان را کار با یار است با اغیار نیست

دیگری چون دیگران مگزین بر او مگذر ز حق

مسند کرار جای مردم فرار نیست

گر نباشد سبحه در گردش بذکر نام او

هیچ فرقی در میان سبحه و زنار نیست

گاه نزع جان به بیند هرکسی رخسار وی

امتیاز مؤمن و کافر در این دیدار نیست

وین عجب نبود که بیند طلعت او در حیات

هرکه را آئینه ی دل محو در زنگار نیست

گر خدا نبود خدا را هست آنشه خانه زاد

هیچ کس را نزد حق این رتبت و مقدار نیست

من چگویم وصف آن ذاتی که از روی یقین

در خور وصفش کسی جز ایزد دادار نیست

یا علی بر آستانت بنه ی شرمنده را

هست حاجتها ولیکن حاجت گفتار نیست

از تو حل مشکلات خویش میجوید صغیر

ایکه کاری با وجود قدرتت دشوار نیست

هست آفریده در طلب آفریده گار

در دیر و در کنشت و حرم مدعا یکیست

گلها بباغ در نگری صد هزار رنگ

با اینکه بهر آن همه آب و هوا یکیست

گر بشمری هزار عدد در قفای هم

چون نیک بنگری همه از هم جدا یکیست

آنسان که بحر و دجله و سط راست اتصال

چون برخوری من و تو و ما و شما یکیست

در مشکلات جز به علی التجا مبر

منت مکش ز خلق که مشگل گشا یکیست

در ماسوی الله آنکه ز فرط جلال و جاه

بوده است مولدش حرم کبریا یکیست

در بستر رسول صلی الله علیه و آله و سلّم خدا گاه بذل نفس

آنکسکه خفت تا که کند جان فدا یکیست

هرگز کسی نگفته سلونی بجز علی

در روزگار صاحب این ادعا یکیست

در حرب مرحب آنکه شنید از فرشتگان

بر دست و تیغ خود ز سما مرحبا یکیست

آن فارس یلی که به چوگان تیغ تیز

بر بود سر چو گوی ز عمر دغا یکیست

شاهان عالمند فزون از شمار لیک

سلطان اتقیا و شه اولیاء یکیست

بهر رضای حضرت معبود در رکوع

شاهی که داد خاتم خود بر گدا یکیست

گو بهر خود کنند معین دو صد ولی

منصوص نص وافیه انّما یکیست

آنکس که سود در شب معراج دست مهر

بر شانه رسول صلی الله علیه و آله و سلّم بعرش علا یکیست

با دست قدرت از پی بشکستن بنان

بر دوش احمد آنکه فرو هشته پا یکیست

آنکس که در غدیر خم از بهر نصب او

امر مؤکد آمده بر مصطفا یکیست

تنها علی علیه السلام امیر بود بهر مؤمنین

آنکس که یافت این شرف و اعتلا یکیست

پنهان ز خلق رو غم دل گوی با علی

بیگانه اند آن همه و آشنا یکیست

بهر ثبات دین خداوند و نفی شرک

تیغی چو ذوالفقار علی شکل لا یکیست

هر پیشوا طریق علی را نشان دهد

زین رو صغیر در دو جهان پیشوا یکیست

ص: 19

گر بمهرش متفق بودند بودی بی سخن

جای خلق اولین و آخرین یکسر بهشت

این برآمد زآنچه احمد گفت در خم غدیر

که نباشد جز برای پیرو حیدر بهشت

گر بعمر خود هزاران حج اکبر کرده ای

بی ولای او مخواه از خالق اکبر بهشت

خلق عالم جمله مشتاق بهشتند و ز جان

هست مشتاق محب حیدر صفدر بهشت

مادر نفس تو هر گه شد بمهرش مطمئن

پس ترا باشد بزیر مقدم مادر بهشت

کس بگندم کی فروشد باغ رضوان بوالبشر

داد از کف در هوای کوی آن سرور بهشت

جانفدای کوی آنسرور که هست از روضه اش

منفعل با آن صفای بی حد و بی مر بهشت

از عبادت فی المثل گر بوذر و سلمان شوی

باز بخشندت به مهر خواجه قنبر بهشت

تا مدیح او بدفتر زد رقم کلک صغیر

شد ز فرط روح بخشی صفحه دفتر بهشت

ص: 22

ص: 23

گر ایمنی ز آتش دوزخ طلب کنی

غافل مشو که حصن امان مهر حیدر است

گر باید از حقیقت ایمانت آگهی

ایمان بدون شک و گمان مهر حیدر است

یکدانه گوهری که خریدار آن بحشر

باشد خدای هر دو جهان مهر حیدر است

بهر حرام زاده محک بغض مرتضی است

بهر حلال زاده نشان مهر حیدر است

بی مهر او مجوی بکون و مکان نجات

اصل نجات کون و مکان مهر حیدر است

آن اختر سپهر شرافت که تابشش

گردد بروز حشر عیان مهر حیدر است

دانی صغیر از چه همی مدح او کند

او را سبب به نطق و بیان مهر حیدر است

ای آفتاب برج شرف کآفتاب چرخ

در آسمان قدر تو از ذره کمتر است

ربط رسالت است و ولایت جناب تو

بل این دو را وجود تو مبنا و مصدر است

هستند گوشوار دو دلبند تو به عرش

بی شک دل تو عرش خداوند اکبر است

جن و بشر برای شفاعت به نزد حق

چشم امیدشان بتو در روز محشر است

بر آستان تست از جان ملتجی صغیر

عمریست کحل دیده او خاک ایندر است

بحب و بغض او ایمان و کفر آمد عیان یعنی

مرام آشنا و مسلک بیگانه پیدا شد

صغیر از اشتیاق کوی او دارد همان افغان

که در هجر نبی از استن حنانه پیدا شد

حب و بغضش می دهد از هالک و ناجی خبر

بهر نقد قلب و خالص امتحان آمد پدید

کی توان خواندن کف فیاض او را بحر و کان

آنکه از جود وجودش بحر و کان آمد پدید

خیزد از هر جا غلامی بهر درگاهش بلی

قنبر از زنگ و صغیر از اصفهان آمد پدید

راستی بعد از قضایای غدیر از بهر احمد

هرکه نشناسد علی را جانشین وجدان ندارد

هرچه میخواهی بخوان مدحش ز قول حق بقران

مدح خوانی به ز حق مدحی به از قرآن ندارد

آنکه امروز است بیسامان کوی او بفردا

باش تا بینی کسی جز او سر و سامان ندارد

آنکه با عشقش در آتش میرود بنگر که یک مو

در وجود او تصرف آتش سوزان ندارد

یا علی خاک درت یعنی صغیر اصفهانی

خود تو دانی جز تو بر کس دیده احسان ندارد

تو ولی نعمتی بر او تو را می خواهد از تو

تا نگویندش که این کوته نظر عرفان ندارد

***

سینه از بغضش به پیرا کاین گیاه زهر آگین

غیر کفر و کافری خاصیت دیگر ندارد

مهر او بگزین بدل در این محیط پر تلاطم

زانکه این کشتی بجز مهر علی لنگر ندارد

کی توان بشمردن او را در ردیف هوشیاران

هر سری مستی ز جام ساقی کوثر ندارد

گر بحق خواهی رسیدن پیروی از شیر حقکن

راه حق آری بغیر از شیر حق رهبر ندارد

شد غلام او صغیر و گشت از هر خواجه فارغ

منت ار دارد بجز از خواجه قنبر ندارد

پادشاهی که بهمراهی لطف و کرمش

صعوه سیمرغ شود مورد سلیمان گردد

آبرو یابد اگر قطره ز خاک در او

جو شود دجله شود قلزم و عمان گردد

ریگ هامون اگر از مقدم او گیرد فیض

در شود لعل شود لؤلؤ و مرجان گردد

خار را گردد اگر لطف عمیمش شامل

گل شود لاله شود سنبل و ریحان گردد

ذره گر وام کند نور ز در نجفش

مه شود مهر شود زهره و کیوان گردد

عشق کل نقطه توحید که اندر صفتش

عقل کل واله و سرگشته و حیران گردد

جز علی کیست که در کندن باب خیبر

ظاهر از بازوی او قدرت یزدان گردد

جز علی کیست که افزون ز ثواب ثقلین

فضل یک ضربت او در صف میدان گردد

آنکه بر اوست خداوند ثناخوان چو منی

کی تواند که بدان ذات ثنا خوان گردد

هنرم عیب ولی عیب هنر باشد اگر

مورد ترضیه خاطر سلطان گردد

تا بگلزار شود غنچه ی نورس خندان

تا بکهسار همی ابر در افشان گردد

دوستدار علی و دشمنش از شادی و غم

این یکی خندان و آن یک همه گریان گردد

درگهش باب مراد و نه گمانم مأیوس

سائلی همچو من از آن شه مردان گردد

هست امید صغیر اینکه در این آخر عمر

متوطن بجوارش ز صفاهان گردد

ای عجب من عبث این مرحله پویم که ز آز

خواجه در خون دل خلق شناور باشد

روزی جامه را هرچه فزاید ببها

سعی دارد که دگر روز فزونتر باشد

شور حرصش بفزاید ز نوای فقرا

گوئی این زمزمه اش نغمه مزمر باشد

سیم اشگ ضعفا بر رخ چون زر بیند

باز اندر طمع سیم و غم زر باشد

آن یتیم از پی نان فاخته سان کو کوزن

خواجه آبش می چون خون کبوتر باشد

امتحانات حقش داده دو روزی مهلت

او گمان کرده بهر کار مخیر باشد

زیر دستان همه از پای فتادند بگوی

که زبر دست هم آماده کیفر باشد

ای بدنیا شده مشغول و ز عقبی غافل

این جهان مزرعه ی عالم دیگر باشد

از مکافات به پرهیز که در هر دو جهان

داوریها همه در عهده ی داور باشد

آه مظلوم که از ظلم تو برگردون خاست

خرمن جان تو را شعله ی آذر باشد

خوابگاه تو به تحقیق بود زیر زمین

گر تو را روی زمین جمله مسخر باشد

چه گمان میبری ای دل سیه چشم سفید

یک قدم بین تو و عرصه محشر باشد

صورت معنی اشیاء چو پدیدار شود

جاه تو چاه بلا گنج تو اژدر باشد

با چنین خوی نکوهیده ز اسلام ملاف

که مکدر ز صفات تو پیمبر باشد

گر بود دین تو اسلام مسلمان باید

پیرو قائد دین حیدر صفدر باشد

شوهر بیوه زنان و پدر بی پدران

که بهر غمزده یی مونس و یاور باشد

شیر یزدان شه مردان اسدالله علی علیه السلام

که ولایش همه را فرض و مقرر باشد

قلم صنع خداوند در انگشت وی است

ما سوی زان قلم صنع مصور باشد

همه زین خلقت بی مثل پذیرد انجام

خلق را هرچه ز خلاق مقدر باشد

کارپرداز دگر نیست بجز او در کار

هر قدر عالم ایجاد مکرر باشد

علیش جلوه کند هر که خدا را طلبد

که خدا را علی آئینه و مظهر باشد

گفت در خم غدیر احمد مرسل که علی

بعد من بر همه کس سید و سرور باشد

ص: 31

در ره دین خدا پیرو حیدر باشید

که در این مرحله او هادی و رهبری باشد

ما نداریم بر او زین تبعیت منت

منت اوست که ما را همه بر سر باشد

از ازل تا بابد هادی هر قوم علیست

روی این نکته برندان قلندر باشد

هرکسی مست شرابیست بدوران و صغیر

مست از عشق علی ساقی کوثر باشد

****

دل من که غنچه صفت شها شده خون سزد چو گل از صبا

ز نسیم لطف تو ذو العطا بکمال لطف و صفا رسد

تو بحق زهر چه مقدمی بقضا تو آمر و حاکمی

ز تو بینم آنچه بمن همی ز قدر رود ز قضا رسد

به صغیر خسته لقای تو بود انتهای عطای تو

چو بقائلین ثنای تو ز در تو اجر و عطا رسد

چندی به احمد ار گرویدند از نفاق

جز ملک و مال مقصد دیگر نداشتند

هرگز نداشتند به محشر عقیده ئی

ور نه چگونه خوف ز محشر نداشتند

کردند هر جفا که بر آمد ز دستشان

ز آنرو که اعتقاد به کیفر نداشتند

گشتند چیره سخت به عنقای قاف قرب

زاغان که کر و فر کبوتر نداشتند

دین ثابت از علیست بلی آن فراریان

قدرت به فتح قلعه ی خیبر نداشتند

در رزم خندق آن همه لشگر بجز علی

مردی حریف عمر دلاور نداشتند

بی شک مقرر است بدوزخ حمیمشان

آنانکه حب ساقی کوثر نداشتند

قومی دلیل راه شناسند ز ابلهی

آن فرقه را که ره سوی داور نداشتند

من خاک پای پاکدلانی که جان و سر

دادند و دل ز مهر علی علیه السلام بر نداشتند

جوید صغیر یاری از آن شه که انبیاء

جز او پناه و ملجاء و یاور نداشتند

مدح میگوید امیری را که در ملک وجود

ز ابتدا تا انتها او حکمرانی میکند

انبیا را هست یاور اولیا را تا بحشر

دستگیری او بوقت ناتوانی میکند

عیسی مریم ز نام او دهد بر مرده جان

موسی عمران به خیل او شبانی میکند

خضر بر گم گشتگان راه عشقش رهنماست

با تفاخر صالحش اشتر چرانی میکند

خسروی کو را لقب دادند قتال العرب

گریه بر حال یتیم از مهربانی میکند

میکشد بر دوش بار بینوایان را به شب

آنکه روز از پادشاهی سر گرانی میکند

با مرقع جامه و نان جوین شاه جهان

از پی پاس مروت زندگانی میکند

کی ادای شکر آن مولا شود امکان پذیر

زانچه لطفش با صغیر اصفهانی میکند

بکار خویش بخنداندش بشیوه برق

بحال خویش بگریاندش چو ابر بهار

گهی چو بلبلش آرد بنغمه و گاهی

دهد بکنج خموشیش جا چو بوتیمار

گهی بگوید از کیش خویش دست بکش

گهی بگوید ز آئین خویش دل بردار

گهی نماید ابرو که این ترا قبله است

نبود باید با کعبه و کنشتت کار

گهی بگوید بگسست بایدت تسبیح

گهی بگوید بر بست بایدت زنار

گهیش بالش و بستر بشیوه مجنون

یکی ز خاره بیاراید و یکی از خار

گهی چو موسیش از جلوه ئی کند مدهوش

گهی چو عیسی بهرش بپا نماید دار

گهی نهد چو ذبیحش بحلق تیغ و گهی

بجان و دل چو خلیلش ز غم فروزد نار

گهی بچاه در اندازدش چو یوسف و گاه

دهد بباد فنا هستیش سلیمان وار

گهش بهر چو یعقوب جان کند مهجور

گهش ز غصه چو ایوب تن کند بیمار

گهی ببطن نهنگ بلاش چون یونس

دهد مقام که تا مسکنت کند اظهار

غرض ز جانب معشوق چونکه بر عاشق

عتاب و جور و جفا زین قبل رود بسیار

بهر طرف که کند روی گرد خود بیند

ز خشت غصه و غم تا فلک کشیده حصار

ز پا درآید و بیخوبش گردد و دیگر

نمی بخندد شاد و نمی بگرید زار

نه آگهیش ز عقلست ولی ز دین نه ز دل

نه با کسش سر انس و نه حالت گفتار

نه شوق نام دگر دارد و نه غصه ننگ

نه با ز کفش کند فهم ولی سر از دستار

نه فکر سود و زیان و نه قید عیب و هنر

نه عاقلست و نه مجنون نه مست و نه هشیار

چو دید یار بدینگونه حال عاشق خویش

بسوزدش دل سنگین و را بحال نزار

جفا بدل بوفا سازد و بدلجوئی

بیایدش بسر آن لعبت پری رخسار

کشد ورا ببر و پرده گیرد از عارض

بآب لطف همی شویدش ز چهره غبار

مر آن بلاکش مهجور باز دریابد

حیات تازه ز فیض نسیم وصل نگار

دو دیده باز کند از هم و بدار وجود

بغیر یار نیاید بچشم او دیار

ص: 36

چو شیر و شکر با یار خود درآمیزد

یکی شوند و دوئی از میان رود بکنار

دگر دو خواند نشان کافری بود زان پس

چو جان حیدر کرار و احمد مختار

همان دو نفس مقدس که هست وحدتشان

چو آفتاب عیان در بر اولوالابصار

همان دو صورت انور که معنی ایشان

کند ندای انا الله واحد القهار

همان دو جان مجسم که هستشان یکسان

طریق و پیشه و آئین و شیوه و کردار

همان دو روح مکرم که شد به خم غدیر

فراز دست مشیت ز ایزدی دربار

گرفتشان ز عذار یگانگی پرده

که تا بوحدتشان ما سوی کند اقرار

هنوز اهل دل از گوش جان همی شنوند

ندای وحدت آمیز سید ابرار

که هرکه بنده مولائی من است او را

علی است سید و مولا و سرور و سالار

زهی شریف مکان و خهی رفیع مقام

که گشت کشف در آنجا خدای را اسرار

لسان حق ید حق را بامر حق از لعل

همی بوصف فرو ریخت لؤلؤ شهوار

کرام را ز ازل تا ابد نمودی وصف

به مدح ابن عم خویش حیدر کرار

الا که جوئی دیدار شاهد وحدت

بکوش تا که شوی خویش قابل دیدار

اگر که قابل دیدار او شوی فکند

تو را در آینه عکس از جمال پر انوار

علی عالی اعلا که اهل بینش را

بود بدیده عیان نورش از در و دیوار

علی که باشد امروز قاسم الارزاق

علی که باشد فردا قسیم جنت و نار

علی که یافت چو از غیب ذات خویش ظهور

ز کاروان وجودش بدست بود مهار

هم اختیارش فرمانده قضا و قدر

هم اقتدارش دائر مدار لیل و نهار

بهر طرف نگری رو بسوی او داری

چه در جنوب و شمال و چه در یمین و یسار

مطیع نفس نفیسش در انفس است انفاس

رهین پرتو رویش در اعین است انظار

شریف جانی کاورا علی بود جانان

خوشا بحال دلی کش علی بود دلدار

حلاوت رطب مهرش آن چشد که سبک

توان بنخل برآید چه میثم تمار

ص: 37

هوای عالم عشق ورا پرد مرغی

که بال وام نماید ز جعفر طیار

کس ار بنصرت او در زمانه شد منصور

ز نیک بختی دارین گشت برخوردار

گرفت کام از این گنبد ترنجی دور

گزید مهر وی آنکو در این سپنجی دار

بحیرتم که چه گویم بمدح آنکه اگر

شود بحور مداد و نه آسمان طومار

قلم شود همه اشجار و تا به یوم نشور

شوند جن و ملک سر بسر صحیفه نگار

یک از دو صد ننویسند وصف آن انسان

که بندگان درش را همی رود به شمار

بر آستانش بی پا و سر گدایانند

که هستشان به گدائی ز پادشاهی عار

زنند بوه بدرگاه مرتضی و زند

بخاک که در گهشان بوسه گنبد دوار

یکی ز جمله چو صابر علی که سر تاسر

توان در آینه اش دید طلعت اخیار

در او نهفته ز اهل یقین هر آن خصلت

از او پدید ز ارباب دین هر آن آثار

منم صغیر که خاک قدوم آن شه را

کشم بدیده بصد عجز و لابه و زنهار

بهر مقامم جز آستان او بی میل

ز هر طریقم غیر از طریق او بیزار

بدهر تا که بود این اثر زمرد را

که کور میشود از دیدنش دو دیده مار

ز دوستان علی علیه السلام دشمنان او مغلوب

بحق چاه محمد صلی الله علیه و آله و سلّم و آله الاطهار

فلک گر آتش افروزد دو صد نوبت پرم سوزد

بر آرم بار دیگر پر بعشق ساقی کوثر

نه من تنها رهش پویم نه من سر گشته اویم

که گردد گنبد اخضر بعشق ساقی کوثر

بمانند من حیران شب و روزند سر گردان

مه و مهر انجم و اختر بعشق ساقی کوثر

من مسکین نالایق نه امروزم بوی عاشق

که من زادستم از مادر بعشق ساقی کوثر

خوشا آنکه خوشا آندم که رخت از اینجهان بندم

برآید روحم از پیکر بعشق ساقی کوثر

چو روز رستخیز آید که هول هرکس افزاید

روم مستانه در محشر بعشق ساقی کوثر

غلام او صغیرم من ز عشقش ناگزیرم من

سرشته طینتم داور بعشق ساقی کوثر

در رزمگاه شاهد مقصود را همی

تیغ برهنه پرده بر اندازد از عذار

عریان شود چو تیغ بدست دلاوران

پوشد لباس فتح و ظفر جسم شهریار

آئینه تا بزنگ کدورت نهفته است

کی باشدش نصیب ز وصل رخ نگار

هرگاه از لباس کدورت برهنه شد

گردد بخویش عکس پذیر از جمال یار

تا صاف و بی کدورت و روشن نبیندش

هرگز نخواند آینه اش مرد هوشیار

با خشت تیره اش چه تفاوت توان نهاد

آئینه ئی که آن بود آلوده ی غبار

درویش تا بکسوت هستی در است کی

لایق شود بخلعت عرفان کردگار

هرگاه خود درآمد از این پرده میشود

بی پرده یار پرده نشین بر وی آشکار

قصد مسبح کندن این جامه بد که گفت

باید ز پوستها بدر آئید همچو مار

آنموت قبل موت حقیقت برهنگی است

زین جامه مجازی و ملبوس مستعار

آنکو برهنه گشت ازین جامه هست قطب

وین آسیاسی چرخ از او هست بر مدار

شد ز ابر هستی آنکه بدر نور فیض او

تابد بذره های وجود آفتاب وار

وین جاه و قدر نیست میسر برای کس

جز در پناه خسرو اقلیم اقتدار

بحر سخا محیط عطا قلزم کرم

کز جود او بنای وجود است استوار

یکتای بی دوم که سه روح و چهار رکن

چون پنج حس و شش جهت از اوست بر قرار

هفت اخترش مطیع نه تنها بود که هست

بر هشت خلد و نه فلک او صاحب اختیار

نور بصر سرور دل آرام جان علی

ای جان فدای نام شریفش هزار بار

شاهی که شد پدید چو در خانه خدا

چشم خدای جو بدر آمد ز انتظار

یارب چه آورم بمدیحش که گشته ام

من مات و خامه منفعل و صفحه شرمسار

پرسیدم از خرد که چه گویم بوصف او

گفتا مرا بحیرت دیرینه واگذار

کردم سئوال این سخن از عشق پرده در

گفتا صفات حق همه در حق وی شمار

دروی ببین جلال و جمال خدا که هست

مظهر باسم ذات و صفات آن بزرگوار

ص: 40

آنکو سپرد سر به غلامی مرتضی

زیبد بسروران جهان از وی افتخار

آنکو فکند چنگ بدامان وی کشید

رخت از میان بحر بلیات بر کنار

خواهی که دامن علی افتد تو را بکف

دامان شاه صابر از اخلاق بر کف آر

شاهی که از عنایتش از طبع چون صدف

ریزد صغیر جای سخن در شاهوار

قصیده مولودیه ذیل در ماه رجب 1349 هجری

که حضرت سید العارفین آقا میرزا عباس صابر علیشاه به عتبات مشرف شده بودند در اصفهان سروده شد و ارسال گردید

زمین ه عرش برین دارد افتخار امروز

که شد در آن ملک العرش آشکار امروز

بگو بموسی ارنی بس است دیده گشای

پی مشاهده طلعت نگار امروز

فرو نهاد ز رخ پرده یار و در حق ما

نکرد هیچ ز رحمت فرو گذار امروز

علی پریستان ایمان خویش تازه کنید

ز باده ی کهن ناب خوشگوار امروز

خورید از کف هم باده بی حساب امشب

زنید بر لب هم بوسه بی شمار امروز

ببانگ چنگ و به آواز تار مگذارید

رها ز چنگ شود تار زلف یار امروز

خورید باده و مستی کنید بی پرده

که شد ز پرده پدیدار پرده دار امروز

برغم زاهد خود بین خود نما گردید

بکام باده کشان دور روزگار امروز

به شیخ شهر بگو عذر میکشان بپذیر

که نیست در کف این قوم اختیار امروز

بهار آورد ار صد گل از عدم بوجود

گلی شکفته که آورده صد بهار امروز

سزد ز خاک شود مشک ناب ارزان تر

چنین که باد صبا گشته مشکبار امروز

برقص هفت اب و چارام فتاده که هست

ولادت اب ذوالمجد هفت و چار امروز

علی علیه السلام عالی اعلا بکعبه یافت ظهور

حریم کعبه از آن یافت اعتبار امروز

پدید گشت یدالله فوق ایدیهم

محمد صلی الله علیه و آله و سلّم عربی یافت دستیار امروز

بجای دار جهودان به انتقام مسیح

لوای نصر من الله شد استوار امروز

برای کشتن فرعون خصلتان دنی

عصای موسی گردید ذوالفقار امروز

صبا ز ملک صفاهان تو با هزار درود

بسوی یار سفر کرده کن گذار امروز

ص: 42

ببوس خاک قدومش بجای ما آنگاه

بگو که جای تو خالی در این دیار امروز

به باطن ار چه تو داری بدل قرار ولی

بظاهریم ز هجر تو بی قرار امروز

بیمن همتت ای شاه صابر اخوان را

ملالتی نبود غیر انتظار امروز

بساط جشن فراهم نموده و خواهند

به عشق مولا سازند جان نثار امروز

بحضرتت همه تبریک گو بویژه صغیر

همان که جز بتو نبود امیدوار امروز

بیمن منصب مولائی از خدا گردید

علی بملک جهان مالک الرقاب امروز

سرای دین مبین گشت تا ابد آباد

بنای زندقه و کفر شد خراب امروز

شکفت روی مؤآلف چو گل از این مژده

فتاد جان مخالف در التهاب امروز

ز فرط حقد و حسد آتشی فروزان شد

که ساخت جان بداندیش را کباب امروز

به نامه عمل دوستان شیر خدای

عجب مدار که گردد گنه ثواب امروز

نجات هر دو جهان را ز حق بعشق علی

طلب نما که دعائیست مستجاب امروز

باهل عشق و ارادت بگو که بهر شما

ز روزها همه گردیده انتخاب امروز

شوید روز حساب ایمن از عذاب اگر

زنید بر لب هم بوسه بیحساب امروز

سزد صغیر کند شکر تا به یوم نشور

بنعمتی که از آن هست کامیاب امروز

گرفته لالا بدل داغ چون دل محمود

پریش طره سنبل شده چو زلف ایاز

به آب جوی درافکنده سرو سایه مگر

شنیده اینکه نکوئی کن و در آب انداز

هوا هوای بهشت است گوئیا بجهان

در بهشت در اردی بهشت گردد باز

الا بعیش و طرب کوش و باده نوش و نیوش

مر این ترانه ی دلکش ز حافظ شیراز

در این مقام مجازی بجز پیاله مگیر

در این سراچه بازیچه غیر عشق مباز

علی الخصوص به فصلی ز فصل ها خوشتر

به ویژه روز شریفی ز روزها ممتاز

چه روز روز سعید غدیر کاندر وی

فتاد سرّ هویّت برون ز پرده راز

نمود ابروی خود یار تابدان محراب

کنند مردم دیر و کنشت و کعبه نماز

نهاد ناز و درآمد ز پشت پرده و خواست

که عالمی همه جانها بر او کنند نیاز

ز راه بنده نوازی به بندگان ز علی

نمود جلوه سرا پا خدای بنده نواز

به تنگ آمدم ای عقل تا کیش خوانی

گهی خدیو عجم گاه پادشاه حجاز

گهی بمدحش گوئی نموده اینسان رزم

گهی بوصفش خوانی کز اوست این اعجاز

تو می نیاری این راه را نوردیدن

بجا بایست که عشق آمده است در تک و تاز

علی است ما حصل لا اله الا هو

بحق پرستی خود ای علی پرست بناز

علی است کنز خفی کز خفای ذات قدیم

ظهور یافت بدان فرّ و شوکت و اعزاز

چو حق ندیدی و نشناختی چه بستائی

ببین و بشناس آنگه به بندگی پرداز

اگر خدا طلبی روی در علی علیه السلام آور

اگر علی طلبی بین بشاه صابر باز

جهان صبر و محیط صفا و قلزم صدق

سحاب مکرمت و کوه حلم و مخزن راز

طریق اوست طریق علی و آل و صغیر

مطیع وی شده وز هر طریق آمده باز

ص: 45

بلی چگونه نگردد جهان پیر جوان

که یار پرده ز رخسار برگرفت امروز

صبا ز قالیه بیزی چو طره جانان

سبق بعنبر و بر مشک تر گرفت امروز

هوا لطیف و فرحناک شد چو چهره حور

جهانچو خلد برین زیب و فر گرفت امروز

سزد بخلد ببالد زمین که زینت و فر

بسی ز خلد برین بیشتر گرفت امروز

اگر چه بود مصفا جهان ز مقدم عید

صفای تازه ز جای دگر گرفت امروز

پرید طایر اقبال خاکیان جائی

که همچو بیضه فلک زیر پر گرفت امروز

ز دست خویش مخور می که بایدت ساغر

ز دست دلبر کی سیمبر گرفت امروز

مرو به مجلس کوران که بایدت منزل

ببزم مردم صاحب نظر گرفت امروز

گر اهل ورد و دعائی ز خود مشو غافل

که بایدت ز دعاها اثر گرفت امروز

که هست نیمه شعبان و حجة ابن حسن

نقاب ازرخ همچون قمر گرفت امروز

چو عسگری پدری با هزار شوق و شعف

ببر چو مهدی قائم پسر گرفت امروز

پسر ولی خدا و پدر ولی خدا

چنین پسر بکنار آن پدر گرفت امروز

ستاره سحر دین نمود دوش طلوع

نهال گلشن توحید بر گرفت امروز

از آسمان هویت دمید خورشیدی

که پرتو رخ او بحر و بر گرفت امروز

خوشا بحال کسی کز محبت آنشاه

ز حق برات نجات از سقر گرفت امروز

برای راحت فردا و دفع هر بیداد

صغیر دامن آن دادگر گرفت امروز

هرکه خود را سوخت بیباکانه چون پروانه دید

شمع بزم آفرینش شیر یزدان است و بس

لفظ ایمان را هزاران معنی ار بینی بهل

عشق او بگزین که این معنی ایمانست و بس

گوهر مهر وی ار داری بدل رو شاد زی

زانکه در محشر همین گوهر درخشانست و بس

مدح او میخوان بتوریة و بانجیل و زبور

تا نگوئی وصف او آیات قرآنست و بس

در شب معراج احمد در خود و در عرش و فرش

دید هر جا بنگرد حیدر نمایانست و بس

خاک راه اهل عرفان شو تو هم او را ببین

زانکه این دولت نصیب اهل عرفانست و بس

انبیا و اولیا را فیض از او می رسد

نور بخش انجم آری مهر تابانست و بس

آدم و ادریس و شیث و هود را باشد مجیر

نی پناه نوح و داود و سلیمانست و بس

در دل ماهی بدریا مونس یونس هم اوست

نی انیس یوسف اندر چاه و زندانست و بس

خاک درگاهش حیات جاودان بخشد بلی

مایه عمر ابد این آب حیوانست و بس

از زبان پور مریم هم بود ناطق به مهد

همسخن در طور نی با پور عمرانست و بس

هیچ دانی از چه گردون را دمی نبود قرار

مرتضی را در پی انجام فرمانست و بس

مهر با آن گرم جولانی به میدان وجود

شاه ملک انما را گوی چوگانست و بس

در و ان من شئی تحقیق ار رود هر ذره را

بر امیرالمؤمنین بینی ثنا خوانست و بس

حضرتش را کرده میکائیل از جان چاکری

اندر این در گه نه جبرائیل دربانست و بس

از ازل گسترده خوان نعمت او تا ابد

اولین و آخرین را رزق از این خوانست و بس

هفت دریا پیش بحر لطف او دانی که چیست

جدولی اندر کنار بحر عمانست و بس

هست کیهانرا هم او فرمانده و فرمانروا

نی که تنها حکم او جاری بکیوانست و بس

هشت خلد و هفت اختر شش جهت زو بر قرار

نی قوام پنج حس و چار ارکانست و بس

میکند ثابت ملاقاتش بگاه نزع جان

اینکه جان جمله را آنشاه جانانست و بس

یا علی ای آنکه اندر کشور غیب و شهود

شخص عالیجاه ذوالعزّ تو سلطانست و بس

جنت و نیران ندانم چیست اندر کیش من

قرب تو جنت بود بعد تو نیرانست و بس

ص: 48

کردیی لاهوتیان را نیز مات خویشتن

عقل ناسوتی نه تنها در تو حیرانست و بس

در بیابان غمت بس خضرها سرگشته اند

وادی حیرت همانا این بیابانست و بس

نی همین پروانه سوزد از شرار عشق تو

بلکه بلبل هم ز سودای تو نالانست و بس

خسروا شاها صغیر آن بنده ی شرمنده ات

کش بدرد بیدوا لطف تو درمانست و بس

سال و ماه و هفته و روز و شب از درگاه تو

هرچه بر او میرسد اکرام و احسانست و بس

سالها باشد که باشد غرق بحر رحمتت

هم بخران نعمتت تا هست مهمانست و بس

درون جسم گدازد دل حسودانش

چنانکه شمع گدازد میانه ی فانوس

شهی که وحش بیابان از او گرفته مراد

صغیر کی شود از لطف و رحمتش مأیوس

از او سر بسر ماسوی راست هستی

که گردد ز مصدر همی فعل مشتق

مقیمان خاک درش را چه حاجت

به ایوان کسری و قصر خورنق

گرهی که جز او گرفتند رهبر

بدان بی خردها خرد میزند دق

به پرهیز و مستیز و بگریز زیشان

که بگریخت عیسی ابن مریم ز احمق

کسی را که یزدان کند مدح ذاتش

چه جای صغیر و جریر و فرزدق

الا تا به بستان دمد در بهاران

گل و سنبل و لاله نسرین و زنبق

مراد محبش سراسر میسر

امور عدویش به کلی معوق

بدل ز معرفتش تا که بهره ای نرسد

دل حزین نرهد هیچ ز اضطراب و قلق

مر این عطیه میسر نمی شود دل را

مگر که با دل صابر علی شود ملحق

صغیر دانی در بحر زورقی باید

ببحر معرفت امروز او بود زورق

هر دل نکرده مهر علیث را بجان قبول

مشتی گل است و هیچ ندارد نشان دل

در وصف او بیان نبی از غدیر خم

آید همی بگوش دل صاحبان دل

باشد چو آفتاب درخشان بروز حشر

پرورده هر که گوهر مهرش بکان دل

بینی رخش در آینه دل معاینه

سازند اگر عیان بتو راز نهان دل

چون کعبه کز ظهور علی یافت عزوشان

باشد هم از ظهور علی عزوشان دل

دانند اهل دل که برای وصال اوست

بیگاه و گاه ناله و شور و فغان دل

چون دل باو رسید بیابد سکون بلی

در این مقام ختم شود داستان دل

در دل فرو نشیند و بر آسمان رود

در مدح آن مبیّن فرقان بیان دل

دل کشتی و لنگر دل مهر مرتضی است

دل زورق است و لطف علی بادبان دل

دل آستان اوست از اینرو نهاده اند

رو خلق عالمی همه بر آستان دل

دل میهمان اوست سر خوان معرفت

هستند عارفان همگی میهمان دل

همچون صغیر روی نتابی ز دل اگر

نعمت علی دهد بتو روزی ز خوان دل

همین بس است ترا لا اله الا هو

هوالمحیط و هوالاخر و هو الاول

نه اندر اسفل او را مکان نه در اعلی

نه اندر اعلی جز او کسی نه در اسفل

جمال وحدت او را تمام موجودات

یکایک آینه اند از مفصل و مجمل

همش ز مهر توان دیدن و هم از ذره

همش ز کوه توان جستن و هم از خردل

ولی بوجه اتم گر جمال او خواهی

ببین علی را خیرالکلام قل و دل

علی است آینه وجه علی اعلی را

چرا که او بود انسان کامل اکمل

علی است خانه خدا کعبه را بده انصاف

خدا که جسم ندارد ورا چه جای محل

ولی مطلق و استاد کارخانه حق

بود علی ولی نفس احمد مرسل

بغیر احمد مرسل که هر دو یک نورند

ز فرد فرد رسولان علی بود افضل

به قبل و بعد نمایندگان راه نجات

ز راه نسبت با آن ولی کل به مثل

ستارگان درخشنده اند زان خورشید

چراغهای فروزنده اند زان مشعل

ولی مطلق میدان ورا بدین معنی

کزو گرفته و گیرد امور حق فیصل

گر او نبود نه امری بد و نه مأموری

چه جای آنکه بگوئی امور بد مختل

از او هر آنچه معارف بر اولیا نازل

از او هر آنچه صحایف بر انبیا منزل

کس ار شناخت خود آن نفس کل شناخته است

خدای خویش و برون آمده ز غش و ز غل

بدین کلام متین باید ار تو را تفسیر

ز عشق تیز تک آموز نی ز عقل کسل

بساجدین هبل گو که پیش پای علی

بکعبه سجده نمودند جمله لات و هبل

شود هر آینه ز اسرار غیب عکس پذیر

دهی گر آینه دل به مهر او صیقل

خدای خلق نمی کرد نار نیران را

اگر به مهر علی بود اجتماع ملل

علیست کنز خفی کش بروز عید غدیر

حبیب حضرت حق کنز علم و کان عمل

بشد معرفت او خلق را به استعداد

نمود عارف در حق آن امیر اجل

ز بعد بیعتش ار خصم نقض بیعت کرد

شگفت نیست که از بوی گل رمید جعل

ص: 54

فلک غلاما ای آنکه خاک کوی تو را

بدیده میکشد از روی افتخار زحل

کجا صغیر و ثنای تو خسروا بپذیر

تو خود ز لطف کثیر این قلیل را ز اقل

ص: 56

ص: 57

جویای توست در همه عمر جان او

تا گردد از تو کامروا گاه ارتحال

ببینند عاشقان تو پیوسته روی تو

بر عاشق تو ماضی و مستقبل است حال

هر دولتی زوال و زیان دارد از قفا

جز دولت ولای تو کان هست بی زوال

غیر از حدیث عشق تو هرگونه صحبتی

افسانه است و بیهده گوئی و قیل و قال

هر مجلس از بیان مدیحت مزین است

آنجا کند فرشته ز جان فرش پر و بال

جز آن صفات خاص که مخصوص ذات تست

هم ایزدی صفاتی و هم احمدی خصال

از بهر جن و انس و دد و دام و وحش و طیر

گسترده یی تو روز و شبان سفره نوال

در امر دین گر از تو نمی یافتی ظهور

آن اهتمام و کوشش و خونریزی و جدال

نه از اصول بود بیانی نه از فروع

نه از حرام بود نشانی نه از حلال

کامل نبود دین نبی بی خلافتت

یوم الغدیر یافت بفرمان حق کمال

شاها منم صغیر غلام درت ولی

دارم بس از نبردن فرمانت انفعال

هیچم بدست نیست مگر دامن کسی

کاندر میانه تو او نیست انفضال

صابر علی شه آنکه بر رأی انورش

خورشید کم ز مه بود و مه کم از هلال

دارد خدای بر سر احباب و دوستان

پاینده سایه اش به مقام علی و آل

همین نه شرع نبی راست آمر و ناهی

که کارخانه حق را بود یگانه و کیل

چنان سپهر بفرمان اوست در گردش

که سر ز پا نشناسد ز شدت تعجیل

جناب اوست بذرات ممکنات مجیر

وجود اوست بارزاق کاینات کفیل

اگر نه نام علی اسم اعظم است چرا

شود دوای سقیم و دهد شفای علیل

کفی ز خاک درش باد و کون نتوان داد

که آن متاع کثیر است و این بهای قلیل

بدر گهش دو ملک گرم خدمتند مدام

که میکنند همی هست و نیست را تبدیل

خود اوست مظهر الحی و دمبدم ز دمش

حیات گیرد و بر کون بخشد اسرافیل

هم اوست مظهر القابض و بحضرت او

دهد مراجعت روح خلق عزرائیل

ز خوان مکرمتش رزق ما سوی الله را

دهد بروز و شبان کیل کیل میکائیل

از او رسد بدل جبرئیل وحی و رسد

بر انبیاء و رسل وحی از دل جبریل

تمام وصف علی بود و هست و خواهد بود

هر آنچه وحی تصور کنی تو یا تنزیل

مدیح خوانش موسی گهی و گه عیسی

کتاب مدحش توراة گاه و گه انجیل

باو شدند پناهنده انبیاء و رسل

شعیب و یونس و ادریس و هود و خضر و خلیل

طفیل حضرت او نوح و یوسف و یعقوب

رهین منت او شیث و صالح و حزقیل

خلیل گشت به یمن ولایش ابراهیم

ذبیح گشت ز جان در منایش اسماعیل

اگر نه از پی دریوزه بود بر در وی

بدست داشت سلیمان چرا همی زنبیل

عطا و لطفش عاید بهر فقیر و غنی

سخا وجودش شامل بهر جواد و بخیل

ز جن انس و ملک نیست جز بتعلیمش

زبان هر که بتسبیح گردد و تهلیل

گر او بخواهد و فرمان دهد یقین بندد

ذباب راه به عنقا و پشه ره بر پیل

بجز خدا که توان گفت وصف او که بود

فزونتر از حد اجمال و غایت تفصیل

خوش است ختم کنم نامه را بنام کسی

که هست حیدر کرّار را خجسته سلیل

سمی عابد و پور عزیز شه صابر

که نیست جز بپذر نسبتش گه تمثیل

ص: 59

چنین کمال مر او را روا بود زانرو

که این پسر شد، در نزد آن پدر تکمیل

بلند مرتبه نعمت علی که چون خورشید

بزرگواری خود را خود آمده است دلیل

ز خوان نعمت شه نعمت اله این نعمت

در این طریق مبادا جدا ز ابن سبیل

محب جاهش بادا بهر دو کون عزیز

عدوی جانش بادا به نشأتین ذلیل

به یمن همت او هم صغیر مدحت گر

بهر کجا که شود جشن مرتضی تشکیل

بدرگاه او بندگانند یکسر

فریدون و دارا سکندر کی و جم

همه رایت ظلم و زحمت نگون شد

چو از عدل و رحمت برافراشت پرچم

سلام حقش بر روان وه چه شاهی

که او راست ملک دو عالم مسلم

نبودی اگر سعی آن قبله جان

نه مروه صفا یافتی و نه زمزم

نیفتاد از او سایه بر خاک زانرو

که پا تا بسر بود جان مجسم

بهر درد باید از او جست درمان

بهر ریش باید از او خواست مرهم

چو منصور از او دید در خود تجلی

سر دار زد از انا الحق همی دم

ز ملک فنا شاه ملک بقا شد

چو گردید مجذوب او پور ادهم

زند طعنه شرع منیز متینش

بنای فلک را ز احکام محکم

چو روز ازل دید آن راست قامت

بتعظیم او تا ابد شد فلک خم

قضا و قدر بهر فرمان گزاری

زنندش همی بوسه بر خاک مقدم

گر او خواست صعوه درد جسم شاهین

گر او گفت رو به خورد خون ضیغم

به امرش یکی زال از تا گیسو

تواند به بندد بهم دست رستم

زیم با در افشان کف فیض بخشش

مزن دم که اینجا بودیم کم از نم

نخواهی رسیدن به قصر جلالش

نهی زیر پا گر زنه چرخ سلم

اگر اوست غمخوارت از هول محشر

مده در دل اندیشه راه و مخور غم

خود او دست حق است و باشد به دستش

کلید بهشت و کلید جهنم

نجاتت دهد مهر او از مهالک

ولی با ولای علی علیه السلام شد چو توأم

علی آنکه او راست یار و برادر

علی آنکه او راست صهر و پسر عم

علی ولی آنکه سرّش نگنجد

نه در علم اعلم نه در فهم افهم

علی آنکه دین خدا بود مختل

بترویج آن گر نگشتی مصمم

علی آنکه فضل و کرم معترف شد

که اینست افضل که اینست اکرم

ص: 61

در انفس بود نام پاکش مروح

وز آن گلشن جان بود شاد و خرم

بهر بزم و کاشانه او می فرستد

اگر عیش و شادی است یا درد و ماتم

برازنده نخلی است نخل ولایش

که بر میشود ظاهر از آن چو میثم

چه خوانم بمدحش چه گویم بوصفش

کز این بیشه هی شیر طبعم خوررد رم

همان به که با یک جهان عجز و لابه

بگویم بتوصیفش الله اعلم

محب ورا باد دل بی ملالت

عدوی ورا جان بغم باد مدغم

الا ای که مدحت برای محبان

بود شهد و از بهر اعدا بود سم

نه من سیر گردم ز مدح تو و نی

حریصان دنیا ز دینار و درهم

تو خود مظهر ارحم الرّاحمینی

صغیرت سگ آستانست ارحم

نکرده لغزش و عصیان خویش را جبران

بهر دقیقه گرفتار لغزش دگرم

همه زبان ملامت بود ز من بر من

هر آنچه موی ببینی ز پای تا به سرم

نه همتی که ببندم بخود ره از دشمن

نه خدمتی که کند نزد دوست معتبرم

عجب نباشد اگر لاله رویدم ز مزار

که داغ بندگی دوست مانده بر جگرم

ز طبع اتشیم هیچ طرف بسته نشد

کنون چه صرفه برم چون ز یخ فسرده ترم

ز هیچ روی ندارم بخویش چشم امید

جز اینکه بنده درگاه خواجه بشرم

حبیب حق شد کونین قائد اسلام

که من ز بندگیش در دو کون مفتخرم

شهی که حضرت او را محب مادر زاد

من از نتیجه پاکی دامن پدرم

به پیشه و هنر خود خوشم که در مه و سال

مدیح احمد و آل است پیشه و هنرم

چنین که در خطر آباد این جهان خراب

علی بود همه جا دستگیر و راهبرم

امیدوار چنانم که هم در آن عالم

علی نجات دهد از مهالک و خطرم

چه غم ز دست تهی رفتنم که بس باشد

محبت علی و آل زاد و ما حضرم

چه باک از گنهم چون بوصف معصومین

خدای کرده موفق به سفتن گهرم

دلم تهی است ز هر آرزو بغیر از این

که منتظر به ظهور امام منتظرم

بصد هزار غمم شاد کز جوان بختی

بلطف حضرت پیر است دیدگان ترم

کجا صغیر گذارند من ز پا افتم

چو دستگیر بزرگان شدند در صغرم

زهی وجودی که موجود از آن

ز پای تا سر بود نمایان

ابوالمحامد ابوالمکارم

بوصف یزدان به نقش آدم

بطوع خادم ملک بخیلش

همین نه تنها فلک طفیلش

که هست ذاتش به گاه خلقت

یگانه علت بهر دو عالم

بزرگواری که خوانده او را

فرشته احمد بشر محمد صلی الله علیه و آله و سلّم

بما سوی الله بود ز ایزد

نبی امجد رسول اکرم

ز بی نظیری ز بی همالی

نباشد او را به دهر تالی

جز آنکه حق را ولی و مظهر

جز آنکه او را وصی و بم عم

علی که او را بود ز رتبت

به علم مخزن به حکم حاکم

به امر آمر به نهی ناهی

به رمز کاشف به راز محرم

به شرع ناظم ببر ملازم

به کرب رافع به حرب دافع

بحجره مونس بغزوه یاور

به فرش حامی به عرش همدم

اگر که باشد تو را بسر هوش

غدیر خم را مکن فراموش

که امر بلغ به اهل عالم

مقام حیدر کند مسلم

چه در فرایش چه در نوافل

ز مهر آن شه مباش غافل

چرا که دارد ولای او را

بهر عبادت خدا مقدم

گر او نکردی به تیغ بران

جدال دشمن قتال عدوان

اساس آئین نبد مرتبت

قواعد دین نشد منظم

علی است اول علی است آخر

علی است باطن علی است ظاهر

علی است عالی علی است والی

علی است افضل علی است اعلم

ابوالعجائب ابوالغرائب

شهاب ثاقب هژبر سالب

روان هستی ولی مصور

حقیقت کل ولی مجسم

ص: 64

به خانه ی حق بود ظهورش

هزار موسی مقیم طورش

همیشه روشن جهان ز نورش

چه عهد آدم چه دور خاتم

به شاهی او ملک سپاهی

به حضرت او رسل پناهی

چه خضر و یحیی چه هود و شعیا

چه پور عمران چه ابن مریم

الا امیری که مدح ذاتت

خدای سبحان کند به قرآن

مرا چه قدرت که پویم این ره

به عقل قاصر لسان ابکم

شها به وصفت صغیر مسکین

هر آنچه گوید هر آنچه خواند

بدان نماید که قطره خواهد

به وصف دریا همی زند دم

نه مدح خوانم کز آستانت

ز بینوائی کنم گدائی

امیدوارم گدای خود را

نرانی از در رهانی از غم

***

اسم اعظم گنج اسما عشق مطلق آمر کل

داور کون و مکانم و چه رب العالمینم

من رسول اله را در خور به تمجید و ثنایم

من کتاب الله را مصداق آیات مبینم

طاو سین و میم و کاف و ها و یا و عین و صادم

طا و سین و طا و ها و حا و میم و یا و سینم

سرّ الرّحمن علی العرش استوی را گر ندانی

آن منم کاندر سویدای دل انسان مکینم

ذاکر و مذکور و ذکرم حامد و محمود و حمدم

من صراط المستقیمم مالک اندر یوم دینم

من قیامم من قعودم من رکوعم من سجودم

خود بخود گویند ایاک نعبد نستعینم

بزم وحدت را نوا و نغمه و نائی و نایم

باده نوش و ساقی و مینا شراب و ساتکینم

اصفیا را من انیسم از کیا را من جلیسم

انبیا را من ظهیرم اولیا را من معینم

پادشاه لا مکانم پیشوای انس و جانم

مقتدای قدسیانم رهبر روح الامینم

نا امیدانرا امیدم بی پناهان را پناهم

خضر راه رهروانم هادیم حبل المتینم

هست عالم جسم و در آن جسم من جان عزیزم

هست امکان بحر و در آن بحر من در ثمینم

نور بخش مهر و ماه و زهره مریخ و عطارد

زیور ارض و سما و لنگر عرش برینم

دست من برپای دارد کرسی و لوح و قلم را

من هوا دار سپهرم من نگهبان زمینم

ز ابتدا تا انتها من خلق را قسام رزقم

در حقیقت فیض بخش اولین و آخرینم

خستگان عشق را تیمار جان بی شکیبم

تشنگان وصل را سرچشمه ماء معینم

عشق بایستی که تا عاشق بمن نزدیک گردد

ور نه من بیرون ز استدراک عقل دوربینم

پای تا سر عشق و شور و جذبه ام همراه حسنم

زین سبب گاه ظهور خویش با احمد قرینم

در مقام حسن کل محمود عبد من عبیدم

نام نیکویم علی سر حلقه اهل یقینم

یا علی مدحت سرای درگه عرش آستانت

من صغیر مستمند بی نوای دل غمینم

روسیاه و دل تباه و پر گناه و عذر خواهم

عاجز و بیچاره و مسکین منیب و مستکینم

لیک شادم زینکه مداح تو هستم خاصه کز جان

بنده فرزند تو صابر علی شاه امینم

مهر او کان بیگمان مهر و تولای تو باشد

دست قدرت ریخته روز ازل در ماء و طینم

ص: 66

لطف او را کان بود لطف تو من امیدوارم

منت او را که هست آن منت تومن رهینم

گر مرا بر آستان خوانی زهی بخت سعیدم

ور مرا از در برانی وای بر حال فکارم

گر بدوزخ میفرستی خود تویی مولا و میرم

ور بجنت میبری هستی تو صاحب اختیارم

پادشاها من صغیر مستمندم کز دو عالم

گشته ام مستغنی و بر حضرتت امیدوارم

هرچه هستم از تو هستم در نگر از چشم لطفم

یعنی آور از میان بحر محنت بر کنارم

با زبان جذبه از من رونمائی خواست بروی

دین و دل ایثار کردم ترک جان و سر گرفتم

هات ماندم بر جمالش محو گشتم در جلالش

از جهان گفتی مکان در عالم دیگر گرفتم

گفت هان عید غدیر آمد سرودی تازه برگو

من بخود باز آمدم پس خامه و دفتر گرفتم

اندر آن حالت که دستم مانده بود از کار دستی

خوش بر آوردم ز شوق و دامن حیدر گرفتم

آن شهنشاهی که تا گشم غلام آستانش

در جهان باج شرف از سروران یکسر گرفتم

قوت جبریل را کردم ز وی تحقیق گفتا

هفت شهر لوط را من بر سر شهپر گرفتم

گفتمش یا للعجب این قوت و قدرت که دادت

گفت از گیرم علی بر همزن خیبر گرفتم

کعبه را گفتم که دادت این مقام و این صفا را

گفت این رتبت من از میلاد آن سرور گرفتم

چرخ را گفتم چه باشد اخترانت گفت روزی

وام از ارض نجف مشتی در و گوهر گرفتم

گفت پیغمبر نهادم عترت و قرآن پس از خود

من بقرآن دامن بن عم پیغمبر گرفتم

یا علی کوچکترین ذرّات خورشید وجودت

خود منم کز روشنی ره بر مه انور گرفتم

مه جهان روشن کند من دل ز خاک آستانت

هر دو بگرفتیم نور اما من افزونتر گرفتم

من صغیر تا توانستم که مدح حضرتت را

پیشه ی خود ای ولی اعظم اکبر گرفتم

حاجتی دارم چو حاجات دگر آنرا برآور

تا بگویم با از نخل سعادت بر گرفتم

کوری چشم مخالف های ذکر یا علی

یا علی را هرچه بتوانم مکرر می کنم

تو مدد از هر که می خواهی بخواه ای مدعی

من مدد تنها طلب از ذات حیدر می کنم

تو مدیح از هر که میدانی بگو ای کور دل

من بجان مداحی مولای قنبر می کنم

تو زهر خم باده میخواهی بساغر کن که من

از غدیر خم می کوثر بساغر می کنم

میشوم محبوب حق از حب شاه اولیا

وال من والاه را بر خود مقرر می کنم

پیروان غیر را با شیعیان او چه حد

من کجا خر مهره را با در برابر می کنم

شهر علم مصطفی را در علی باشد بلی

من گدائی هرچه می خواهم از این در می کنم

از وصی می پرسم احکام نبی را وین رواست

کسب فیض این برادر زان برادر می کنم

هرکسی دارد پناهی در جز امن چون صغیر

جا به زیر پرچم ساقی کوثر می کنم

***

تا که در دلهای خود ما بندگان ناتوان

مهر او کامل کنیم ایام رب نستعین

ایکه جوئی زاهدنا از حق صراط مستقیم

این صراط امر او باشد نه راه روم و چین

آن رهی باشد که طی کردند و حق را یافتند

سالکانی کآمد ایشان را حق از رحمت معین

همتی یا رب کرم فرما که ما واماندگان

ره سپاریم از قفای ره سپارانی چنین

الّذین رب انعمت علیهم آن کسان

کاب و گلشان کرده یی با نعمت مهرش عجین

نعمت مهرش بآنان داده یی تا زین چراغ

راه دین پویند و نسپارند راه کفر و کین

راه آنان را بما بنما که اندر دستشان

دادی از حب ولی خویشتن حبل متین

غیر مغضوبان که مغضوب علیهم را شدند

در خور از بغض وی آن حق ناشناسان لعین

هم نه گمراهان بیرون از طریق وی گه تو

ضالینشان یاد فرمودی به فرقان مبین

سوره توحید نی تنها بود وصف علی

بلکه قرآن جمله وصف اوست از با تا بسین

طاعت اندر لیلة القدر ار به است از الف شهر

یاد او یکدم به است از طاعت الف سنین

در حقیقت دین ولای آن ولی مطلق است

آیه اکملت در قرآن بود شاهد بر این

لایق مسند ندیدند امتش یا للعجب

آنکه دیدش مصطفی در عرش حق مسند نشین

ایمن استی از عذاب ای دوستدار مرتضی

زانکه حق را هست مهر مرتضی حصن حصین

برده ام بالا مقام عرش اگر گویم بود

بایه ادنای کاخ رفعتش عرش برین

تا بجای سرمه در جنت بچشم خود کشد

خاک درگاهش همی روید بمژگان حور عین

سالکان راه دین را او بود خضر طریق

تشنگان وصل حق را او بود ماء معین

اهل وحدت فاش می بینند حق را در علی

گر تو هم دیدار حق خواهی ره آنان گزین

در علی حق ظاهر است اما دوبینش ننگرد

زانکه حق فرد است و پنهانست از چشم دوبین

آنچنان کز چشم ابلیس دوبین در بوالبشر

محو شد حق و ندید آن کور دل الا که طین

چون نبودش چشم وحدت بین باطن لاجرم

بر صدف دید و ندید اندر صدف در ثمین

یا علی ای علت ایجاد عالم ای که ریخت

طرح عالم را خود از دست تو عالم آفرین

ص: 71

می نگشتی دستت ار ظاهر خدائی خدا

بود پنهان فی المثل چون دست اندر آستین

خدمتت را آسمان از کهکشان بسته میان

منتت را جمله ذرّات جهان گشته رهین

هم یمین از اقتضای حکم تو گردد یسار

هم یسار از اعتبار امر تو گردد یمین

انگبین از قهر تو گردد ز حنظل تلخ تر

حنظل از مهر تو شیرین تر شود از انگبین

گر تواش فرمان دهی ای شیر حق در حمله یی

روبهی لاغر ز هم درد دو صد شیر عرین

نام تو در می گشاید بر رخ صاحب طلب

یاد تو غم می زداید از دل اندوهگین

در مقام قرب حق بیشک مکان دارد به صدر

هر که را نام تو باشد نقش بر صدر و جبین

عاشقانت را نباشد لذتی خوشتر ز مرگ

کاندر آن دم از تو می بینند روی نازنین

هرکه را فضلی است در عالم چو نیکو بنگرم

بینم او از خرمن فضل تو باشد خوشه چین

میدهد لطف تو آب و تاب و رنگ و بو بباغ

بر گل و سنبل بنفشه ارغوان و یاسمین

جلوه روی تو بیند بلبل اندر برگ گل

کاینهمه دارد به بستان شور و افغان و حنین

جز بعونت راه نتوان یافتن سوی خدا

جز بلطفت شاد نتوان ساختن قلب حزین

تا بیندازند خود را در ردیف مدح تو

طبع را بنشسته هر سو قافیه اندر کمین

بهر هریک بیت مدحت بر صغیر آید ز عرش

صد هزاران مرحبا و صد هزاران آفرین

از متاع هر دو عالم نیستش جز مهر تو

اینجهان دارد همین و آن جهان دارد همین

تا مهین را بر کهین باشد شرف احباب تو

در جهان باشند اشرف بر کهین و بر مهین

تا جنین را در رحم باشد غذا خون دشمنت

در پس زانوی غم خونش غذا همچون جنین

***

دل جلوه گاه روی تو محراب جان ابروی تو

تو مستعان ما مستعین هو یا امیرالمؤمنین

راه طلب پویم تو را در هر کجا جویم تو را

در هر نفس گویم چنین هو یا امیرالمؤمنین

خیل ملایک لشگرت تاج ولایت بر سرت

ملک حقت زیر نگین هو یا امیرالمؤمنین

تو جان پاک مصطفی وصف تو از قول خدا

آیات فرقان مبین هو یا امیرالمؤمنین

هم سرّ ما اوحی توئی هم عروة الوثقی تویی

مهرت بود حبل المتین هو یا امیرالمؤمنین

اول توئی آخر توئی یاور توئی ناصر توئی

بر اولین و آخرین هو یا امیرالمؤمنین

از بهر خدمت روز و شب استاده با عجز و ادب

بر در گهت روح الامین هو یا امیرالمؤمنین

هرکس کسیرا ملتمس درویش را عون تو بس

الغوث یا نعم المعین هو یا امیرالمؤمنین

سوی محبان کن نظر محفوظشان دار از خطر

ای حب تو حصن حصین هو یا امیرالمؤمنین

دارد صغیر بی نوا بر آستانت التجا

مگذارش از محنت غمین هو یا امیرالمؤمنین

بجوی خاک ره دوستان مخلص او

مگر که چشم خرد را کنی بآن روشن

بگو محب ورا غم مخور ز ظلمت قبر

که هست خانه ی گور تو جاودان روشن

کسی که شمع صفت سوزد از غم عشقش

چه بزم ها کند از شعله ی زبان روشن

صغیر بنده ی عشق علی و آل علیست

شود حقیقت گوینده از بیان روشن

روی تو سوی خالق و باشد

سوی تو روی خلق زهر سو

بیضا به نزد روی تو زره

گردون بپیش پای تو چون گو

الحق زند ز رفعت پایه

با عرش آستان تو پهلو

دادن به کعبه نسبت کویت

سنگ کمی بود به ترازو

ای آفتاب چهره عیان کن

خفاش چند گرم تکاپو

تا کی زنند منتظرانت

چون فاخته ز هجر تو کوکو

بازآ و ساز چنگل شاهین

از عدل آشیانه ی تیهو

بازآ که مدعی رود از خود

رسواست پیش معجزه جادو

ختم سخن توئی به میان آی

تا چند این غریو و هیاهو

دست حق است دست تو دارد

با دست حق که طاقت نیرو

بازآی و ساز جاری و ساری

جوها ز خون خصم جفا جو

افتاده دین ز رونق بازآ

باز آر آب رفته در این جو

عاجز بود ز وصف جلالت

نطق بلیغ و طبع سخنگو

شاها صغیر عید کمینت

نبود مگر به مهر تواش خو

دارد امید آنکه بزودی

بیند رخ تو چشم تر او

***

ساقی بزم کبریا بودند یک دور انبیا

ساقی کوثر حالیا با جام سرشار آمده

بد حسن کل را کوبکو اینعشق کل در جستجو

حالی پی دیدار او با شور بسیار آمده

ور نه بدامانش چرا آن سرالله اشتری

بگشوده چشمان و ورا حیران برخسار آمده

قد افلحش ذکر زبان گوئی که آنقدسی بیان

از داستان عاشقان اینجا بگفتار آمده

تا حق پرستان بر ملا بینند یزدان را لقا

ز اطلاق و غیب و اختفا در قید اظهار آمده

رفتم خطا این راه را او مظهر است الله را

کی رفته تا آنشاه را گویم دگر بار آمده

در دور گیتی از وفا در هر زمان در هر کجا

بر انبیاء و اولیاء یار و مدد کار آمده

تنها نه در دوران ما شد جلوه گر جانان ما

در دیده ی حیران ما از راه تکرار آمده

چون وصف او را بر شئون از عهده کس نامد برون

اوصاف خود را خود کنون از بهر تذکار آمده

عون الهی پشت او قدرت عمه در مشت او

جواله انگشت او این چرخ دوار آمده

حق خواسته جل علا اثباب خود را بر ملا

با ذوالفقاری شکل لا بر نفی کفار امده

بر آإستانش رو ز سر وز چشم دل بنما نظر

کز مسکنت چون بوالبشر نوحش بدربار امده

از نعمت خاص علی در مدح آن شاه ولی

اینک گهرهای جلی در بحر اشعار آمده

سازد صغیر از جان رقم اوصاف او را دمبدم

کز لطف آن بحر کرم طبعش گهربار آمده

چه غمم ز دوزخ اگر فتد نظرم بروی نکوی او

که بود بهشت برین من بخدا لقای محمدی

ز ازل هر آینه تا ابد بخلایق آنچه پی رشد

سخن از خدای جهان رسد بود از ندای محمدی

بگشای پر بهوای او اگرت هوای خدا بود

که عروج حق طلبان بود همه در هوای محمدی

چو فلک بشد برکوع وی ز نجومش از راه مکرمت

بفشاند مشت جواهری کف با سخای محمدی

بفصاحت ار بودت رهی بگشای گوش حقیقتی

که بسمع جان انا افصحت رسد از نوای محمدی

بامید آنهمه انبیا بخریده رنج و غم و بلا

که شود معالجه دردشان مگر از دوای محمدی

نرسیده تا که هلاکتت توهم ای مریض هوا درآ

به مریضخانه ی شروع وی ز پی شفای محمدی

تف آفتاب جز ازند همه را بخرمن جان شرر

مگر انکه سایه فکن شود بسرش لوای محمدی

همه را صغیر خوشست دل بکسی و مالی و منصبی

چه در این جهان چه در آنجهان منم و ولای محمدی

تو بخلق هادی و رهبری تو بحشر ساقی کوثری

چه خوشست حال کسیکه می بخورد ز جام تو یا علی

نبد ار مقام تولدت نشدی هر آینه قبله گه

بود احترام حریم حق همه ز احترام تو یا علی

ره سدره روح الامین همی بنمود طی که مگر قوی

شودش دو بال و چو صعوه گان بپرد پیام تو یا علی

که گرفت داد رسول حق ز گروه مشرک سنگدل

نشد ار به تیغ دو م علم ید انتقام تو یا علی

ز ازل زمین شده تا ابد همه خاک راه جهانیان

بامید اینکه بروی خود نگرد خرام تو یا علی

بدو کون فخر صغیر بس که نموده حلقه بگوش جان

بدر کسیکه ز جان و دل بود او غلام تو یا علی

من لوائی فراشتم از دین

بعد من صاحب لواست علی

آمر و ناهی قوائد شرع

ز ابتدا تا به انتهاست علی

ای که جوئی عطا بجو از وی

معدن رحمت و عطاست علی

ای که خواهی سخا بخواه از او

منبع بخشش و سخاست علی

لنگر عرش و زیب و زینت فرش

شه عرض و مه سماست علی

در جهان مایه ضیا شمس است

شمس را مایه ضیاست علی

مس قلبت به مهر او کن زر

زانکه اکسیر قلبهاست علی

خضری ار رهبرت شود یایی

اینکه سرچشمه بقاست علی

نیست خائف ز عرصه عرصات

هر که را مایه رجاست علی

چون زمین مر سپهر را حاکم

چون قدر آمر قضاست علی

مکن از کار بسته اندیشه

هر گره را گره گشاست علی

مظهر الرّؤف و القهار

بهر بیگانه و اشناست علی

دوستان خدای را از نام

در دل و جان فرح فزاست علی

دشمنان خدای را یکسر

درد و رنج و غم و بلاست علی

کافی همّ خاطر مهموم

شافی درد بی دواست علی

به ثنایش مرا چه حد که ز حق

در خور مدحت و ثناست علی

خوش که گویم مدیح فرزندش

کش به کونین مدعاست ولی

شاه صابر که بر حقیقت او

حق بود شاهد و گواست علی

آنچنان در علی بود فانی

کز وجودش همین بجاست علی

زآستانش صغیر روی متاب

زانکه صاحب بدین سر است علی

ص: 80

آنکه همدم به احمد مرسل

بود صبح و مسا علی است علی

دوش خضرم بگوش جان میگفت

عین آب بقا علی است علی

آنکه بر در گهش غلامانند

جمله شاه و گدا علی است علی

ملک و جن و انس را یکسر

رهبر و پیشوا علی است علی

به مه و مهر و ثابت و سیار

آنکه بخشد ضیا علی است علی

آنکه از خاک مقدمش زینت

جسته عرش علا علی است علی

یک بنا بیش نیست هر دو جهان

بانی آن بنا علی است علی

آنکه هر سال میکند تبدیل

فصل صیف و شتا علی است علی

غنچه را آنکه میکند خندان

از نسیم صبا علی است علی

آنکه در لاله زار بنماید

لاله را دلربا علی است علی

آنکه از لطف خویشتن سازد

سبزه را غمزدا علی است علی

بر سلونی به عرشه منبر

آنکه کرد ادعا علی است علی

آنکه فرمود من به ارض و سما

خالقم بر ملا علی است علی

آنکه از نور او صفا گیرد

دل اهل صفا علی است علی

کعبه و زمزم و دگر مشعر

رکن و خیف و منی علی است علی

میر مرحب شکاف عنتر کش

شاه خیبر گشا علی است علی

آنکه از پا فکند در میدان

صد چو عمر و دغا علی است علی

آنکه در عهد مهد سر تا دم

بر درید اژدها علی است علی

ای که دنبال آشنا گردی

بهترین آشنا علی است علی

ای که محبوب با وفا خواهی

کان مهر و وفا علی است علی

هر بلا را بنام او کن دفع

دافع هر بلا علی است علی

ص: 82

بر مریضان ظاهر و باطن

آنکه بخشد شفا علی است علی

منبع لطف و قلزم احسان

بحر جود و سخا علی است علی

آنکه از یک نظر تواند کرد

خاک را کیمیا علی است علی

آنکه بد شاد از تفقد او

دل هر بینوا علی است علی

آنکه در عرصه جزا بدهد

نیک و بد را جزا علی است علی

آنکه در نامه ی محبانش

نیست خط خطا علی است علی

دل باو دار و پس دعا میکن

سامع هر دعا علی است علی

رو باو آر و پس عطا میجوی

معطی هر عطا علی است علی

آنکه بهر مدیح او نبود

آخر و انتها علی است علی

آنکه مستغنی است حضرت او

از مدیح و ثنا علی است علی

آنکه در وصف او سخن بالطبع

میشود جانفزا علی است علی

آنکه بر من ز مرحمت داده است

نطق مدحت سرا علی است علی

آنکه هست اوسط و بود آخر

وانکه بود ابتدا علی است علی

آنکه بر او بود امید صغیر

گفته ام بارها علی است علی

به نرخ جان دهی ار بوسه بهر بردن سود

تمام خلق جهان میشوند سودائی

ز پا درآید سرو سهی اگر بزند

به پیش قد تو لاف بلند بالایی

کجا به سرو توان کرد قامتت تشبیه

که آن ز قد تو آموخته است رعنایی

توان بچشم تو کی داد نسبت نرگس

که آن ز چشم تو آموخته است شهلایی

بیک نگه دل و دین برد چشمت از عشاق

بلی چنین بود آئین ترک یغمایی

کسی بوصل تو هرگز رهی نخواهد یافت

جز آنکه خویش دهی کام او بخودرایی

چو من به عشق تو زنار در میان بندد

هر آنکه بیند آن طره ی چلیپایی

چنان به زلف تو شیدا شدم که صد زنجیر

به عقل باز نگردانم ز شیدایی

چو زد قدم شه عشقت مرا بملک وجود

سپرد عقل بدو امر کار فرمایی

چنانکه داد رسول خدا به خم غدیر

بدست حیدر امروز امر مولایی

تبارک الله از این رو کاندر آن اسلام

نواخت کوس تمامی به چرخ مینایی

رسول حق به ولی حق از اراده حق

سپرد دین و ستودش همی به والایی

گرفت پرده ز رخسار شاهد مقصود

پس آنگهش خود وصاف شد بزیبایی

زهی جمال جمیل حق و زهی وصاف

ولی ز خلق جهان ای دریغ بینایی

علی است دریا هستی است موج آن دریا

کس این نداند جز مردمان دریایی

علی است پادشه بارگاه ملک وجود

طفیل او همه اشیاء کنند اشیایی

علی است آنکه بطور صفا کلیمان را

کند تجلی بر سینه های سینایی

علی است آنکه ز فیض دمش شفا یابد

علیل گردد هر گه دم مسیحایی

علیست آنکه از او میخورند روزی خویش

پرندگان هوا وحشیان صحرایی

علیست آنکه همی آخت ذوالفقار دو دم

که تا خدای پرستیده شد به یکتایی

بدل نباشد اگر مهر او تفاوت نیست

میان مذهب اسلام و کیش ترسایی

برب کعبه قسم طوف کعبه بی مهرش

یکی است با عمل مردم کلیسایی

ص: 84

چه جای خیبر نه چرخ را بیک قوت

توان ز جا کند آن خالق توانایی

بعشق صورت او در مشیمه هر انسان

رسد به مرتبه صورت از هیولایی

گر او بخواهد برنا شود به یکدم پیر

برای پیر کند عود عهد برنایی

ز صعوه صادر دارد صفات شهبازی

ز پشه ظاهر سازد شکوه عنقایی

برآید امر گر آنشاه را ز رأی منیر

ز ذره تابان گردد شعاع بیضایی

بدون لطفش کی خسروی نمودی کی

جم و سکندر از او یافتند دارایی

برابر کف دریایی وی ابرو محیط

خجل شدند ز در پاشی و گهرزایی

بعرش نور برآید ز مجلسی که در آن

کند ثنا گر آنشاه مجلس آرایی

کنند هر جا وصفش ملایک از کثرت

ببال هم بگزینند جا ز بی جایی

صغیر گوید اگر مدح او همی شاید

که داده بهر همینش خدای گویایی

بدهر تا دل مسرور و خاطر غمگین

علامتش رخ حمرایی است و صفرایی

رخ عدوش چو برگ خزان ز غم اصغر

رخ محبش چون گل قرین حمرایی

***

فزاید عقل و دانش هر دم اطفال دبستان را

تو آخر نیستی کمتر ز اطفال دبستانی

ترا حقساخت گنج گوهر دانش چه شد آخر

که ظاهر می نگردد از تو جز آثار نادانی

همی خون مسلمان میخوری گویی مسلمانم

مبادا هیچ کافر مبتلای این مسلمانی

سلیمانی چه میجوئی پی حشمت چه میکوشی

نه آخر رفت بر باد فنا تخت سلیمانی

نه آخر میرود سوی سفر هر کهتر و مهتر

نه آخر میکند زاینجا گذر هر عالی و دانی

چو باید زیر گل خفتن چه فربه جسم و چه لاغر

چو باید زینجهان رفتن چه درویشی چه سلطانی

یکی بگشای چشم دل بزیر پای خود بنگر

همه دست است و پا و چشم و گوش و خد و پیشانی

تفحص کن بجو آب بقا آنگه بزن جامی

که تا یابی حیات باقی اندر عالم فانی

ولی بی خضر عزم آن مکن زیرا که در ظلمت

نمایی راه گم مانی به پشت سد حیرانی

ز باد و آب و خاک و آتشت باید گذر کردن

چو با خضری رهی زینگونه مشکلها بآسانی

بپوش آئینه ی دلرا ز عکس غیر تا در آن

فرو تابد ز صد خورشید به انوار یزدانی

در آ در حلقه اهل ولا تا بر در قدرت

کند چرخ برین از بهر کسب جاه دربانی

بزن دست طلب بر دامن آن پاکدامانان

که دامان خدا گردیده اند از پاکدامانی

منور ساز جان و دل بنور محضر آنان

که از نور علی دارند قلب خویش نورانی

علی آن صادر اول علی آن مصدر ایمان

که جز در آینه احمد ندید از بهر خود ثانی

علی آن ناصر آدم علی آن یاور خاتم

علی آن منظر پرندگان بال عرفانی

عجب کی باشد از او شمع خود را سو بسو بردن

که خود ایوان گردون را بداز روز ازل بانی

لسان الله ناطق آنکه شد کون و مکان ظاهر

بلفظ کن چو کرد از لعل لب او گوهر افشانی

جلیل القدر منظوری عظیم الشأن ممدوحی

که مداحش خداوند است و مدح آیات قرآنی

کسی کاو را خداوند جهان مداح شد بیشک

همه ذرّات عالم میکنند او را ثناخوانی

خدا در صورت انسان کند نام علی ظاهر

در اینصورت بود عشق علی معنی انسانی

چو اندر لیلة الاسری خدای فرد بی همتا

حبیب خوبشرا در عرش خواند از بهر مهمانی

ص: 86

نهادش خوان بپیش آنگاه آمد از پس پرده

برون دست علی و کرد با آنشاه همخوانی

الا ای جرعه نوشان می عشق علی بادا

گگوارا بر شما این باده و این دولت ارزانی

شما را سبز و خرم بودن و یکپای رقصیدن

سزد زیرا که آزادید همچون سرو بستانی

خود از بهر غرابان لاشه مردا می شاید

شما را عشق گل ای عندلیبان گلستانی

بماند بر شما تا همچو نرگس دیده ها حیران

همی رقصید چون گیسوی سنبل در پریشانی

خصوص امروز کامد در غدیر خم بامر حق

بنزد مصطفی روح الامین آن پیک ربانی

بگفت ای سرور و سر خیل خلق اول و اخر

که تعظیم تو واجب کرده حق بر نوع امکانی

بگیر از کنز مخفی ای حبیب حق کنون پرده

معرف شو علیرا گوی با خلق آنچه خود دانی

بظاهر هم خلافت ده علی را اندر این منزل

کزین پس می نباید بود اینمطلب به پنهانی

ولای مرتضی را عرضه کن بر عام تا خاصان

بحق یابند ره زان نور در این دیر ظلمانی

بود اسلام تن مهر علی جان خود چه کار آید

تنی تن بغیر از اینکه جان در آن کند جانی

از این اسلام یا احمد غرض این بود کز مسند

چو برخیزی علی را بر بجای خویش بنشانی

فرود آمد شه و گفتا فرود آئید ای یاران

در این منزل شما را امتحانی هست ایمانی

برآمد بر جهاز اشتران با یک فلک رفعت

شهنشاهی که هستی را کند لطفش نگهبانی

شدند آن قوم سرگرم تماشای جمال او

بدان حالت که عریانان بخورشید زمستانی

پس از حمد خدا مدح علی آغاز کرد آری

علی را قدر پیغمبر نکو داند ز همشانی

گرفتی دست حیدر را بدست آنگاه با امت

بگفت این دست باشد دستیار ذات سبحانی

بود این دست مصداق یدالله فوق ایدیهم

که در رزم شجاعان اینسخن گردیده برهانی

بنای چرخ گردون باشد از ایندست و تا محشر

بود این دست را هم اختیار چرخ گردانی

اگر ایندست از کار جهان یک لحظه باز آید

نهد یکبارگی بنیاد هستی رو به ویرانی

اگر ایندست بر آدم نه آب رحمت افشاندی

هنوزش جسم و جان میسوخت در نار پشیمانی

علی شد یار نوح و وارهاندش از غم و محنت

در آنساعت که شد کشتی او در بحر طوفانی

ص: 87

دگر ره دیده یعقوب شد از لطف او روشن

عزیز مصر گشت از رحمت او ماه کنعانی

خلیل از مهر او محفوظ ماند از آتش سوزان

ذبیح اندر منای عشق او گردید قربانی

کلیم الله از نور علی جست آن ید بیضا

مسیحا از دم او یافت آن انفاس رحمانی

علی نفس منست و بی ولایش نیست کس ناجی

چه جنی و چه انسی و چه کیوانی چه کیهانی

هر آنکس را منم مولا علی او را بود مولا

علی باشد پس از من ناشر احکام فرقانی

همی تأکید مهر مرتضی آنشاه کرد اما

فزود آن روبهان را کین دل با شیر یزدانی

نه هرکس را بنور مرتضی شد قلب و جان روشن

جز آن کش بود قلب بوذری و جان سلمانی

عجب کاندیو خوامت رها کردند خضر از کف

خود افکندند اندر دام ددمای بیابانی

الا تا در بدخشان تابش خورشید در معدن

پدید از سنگ قابل آورد لعل بدخشانی

عدوی مرتضی را باد رخ چون کهربا اصغر

محب خاندان را باد رخ چون لعل رمانی

الا ای باب شهر علم احمد ایکه جبریلت

کند بر در بعنوان گدائی حلقه جنبانی

خدایش خوانده هرکس را تو خوانی بر در احسان

خدایش رانده هرکس را تو از درگاه خود رانی

در اوصاف تو تکرار قوافی گر رود شاید

که خنگ نطق واگیرد عنان از گرم جولانی

صغیر آن روسیه کلب درت کاندر گه و بی گه

سگ نفسش درد دامان جان از تیز دندانی

همی خواهد تو ای شیر خدا سر حلقه مردان

ز چنگ اینسگ خونخواره اش از لطف برهانی

دگر احوال او را نی زبان و نی قلم باید

که هم نا گفته میدانی و هم ننوشته میخوانی

کرده بستانرا بهار از خرمی رشگ بهشت

حوروش یارا خوش است ار رخت در بستان بری

خیز ای سرو سهی بخرام یک ره در چمن

تا بیاموزد خرامیدن ز تو کبک دری

داغ دل از ساغر می پای گل باید زدود

حالیا کز لاله می بینیم شکل ساغری

از نوای بلبل شوریده در سودای گل

باز مانده در فلک ناهید از خنیاگری

در نشاط و وجد و حال و انبساط و عشرتند

جمله موجودات عالم از ثریا تا ثری

ها بود عید غدیر خم به عشق مرتضی

خم خمش بخش ای بهشتی رو شراب کوثری

مستم از آن باده کن تا بر سبیل تهنیت

از الف تا یا کنم وصف جلال حیدری

اسم اعظم آدم اول ادیب انبیا

اصل ایمان آنکه بر ایجاد دارد مهتری

بانی بنیاد عالم بحر احسان باب جود

بوالحسن بیضای رخشان بدر از نقصان بری

تاجدار ملک امکان مظهر ذات و صفات

تابع ختم رسل مهر سپهر رهبری

ثانی آل کسا یکتای بی ثانی که هست

ثابت از وی دین احمد باطل از وی کافری

جان جان شاه جم از شاهی که با عجز و نیاز

جبرئیلش بهر کسب فیض کرده چاکری

حاکم احکام حق حیدر حبیب مصطفی

حکمران بر ما سوی الله ز آدم و دیو و پری

خسرو خیبر گشا آنکو بفرمان خدای

خانمان بر کند از خیل یهود خیبری

دستیار و بن عم و داماد خیر المرسلین

دست حق کش داده داور در دو عالم داوری

ذوالجلال قاهر غالب شهنشاهی که کرد

ذوالفقارش خرمن جان عدو را آذری

رخصت رزم ار دهد رأیش بطفلی نی سوار

رستم زالش نیارد کرد هرگز همسری

زان الهی کیمیای مهرش ای اکسیر جوی

زن بقلب خویش تا بینی از آن فرزری

سر سبحان ساقی کوثر سرور جان و دل

سروری کور است اندر ملک هستی سروری

شامل احسانش نه تنها بر یتیمان شد که کرد

شفقت و دلجوئیش هر بیوه زن را شوهری

صوفیان صاف دل را گشته نامش نقش صدر

صادرات فیض را کرده وجودش مصدری

ضرب جوزائی حسامش می فزودی بر عدد

ضیغمان دشت هیجا را ز جوزا پیکری

ص: 89

طوف کویش را طمع دارد که در هر صبحدم

طلعت از خاور فروزد آفتاب خاوری

ظل حق ظهر پیمبر مانع ظلم و فساد

ظالمان را سد راه جور و ظلم و خودسری

عالی اعلی علی مرتضی شاهی که کرد

عون حقش دائماً در رزم اعدا لشگری

غائب و حاضر ملیک و عبد را قسام رزق

غیر از او نبود گر از چشم حقیقت بنگری

فضل محضش گشته شامل بر تمام کاینات

فیض عامش کرده در ملک جهان خوان گستری

قرب او را درک کردند انبیا آنکه شدند

قابل قرب خدا و رتبه ی پیغمبری

کنز مخفی گشت از غیب هویت آشکار

کرد تا آنشه ظهور اندر لباس مظهری

لعل و گوهر را عنابش تیرگی بخشد چو سنگ

لطف و مهرش سنگ را بخشد صفای گوهری

مصحفش مدح و خدا مداح و احمد مدح خوان

من بوصف او کنم از خود ثبوت شاعری

نور گیر از خاک درگاه فلک جاه ویند

نیر اعظم عطارد زهره ماه و مشتری

واجب ممکن نما و ممکن واجب صفات

والله او را عین حق بینی گر از حق نگذری

هل اتی تنها نه وصف اوست کاو صاف ویست

هر چه بهر انبیا از حق صحایف بشمری

لافتی الا علی لا سیف الا ذوالفقار

لاجرم جز او نباید خواست از کس یاوری

یا علی یا ایلیا یا با حسن یا با تراب

یکره دیگر ز لطفم خوان سوی ارض غری

گرچه در ظاهر من از کوی تو دور افتاده ام

لیک رویت چشم جانم را نماید منظری

ناظر روی تو اندر روی فرزند توام

وان بود صابر علی شه شاه ملک صابری

از تو میخواهد صغیر خسته تا بنوازیش

از طریق مرحمت وز راه مسکین پروری

ص: 90

گر خدا را نشناسی بعلی در دو جهان

از تو جوید بعلی ذات خدا بیزاری

وصف آن جان جهان از دل و جان گوی صغیر

تا رخش بینی و جان در قدمش بسپاری

آدم و نوح و خلیل الله و موسی و مسیح

رویشان آئینه ی آن طلعت زیباستی

انبیاء و اولیا را معنی اندر صورت اوست

قطب عالم پس بهر الف آن الف بالاستی

نیست جز نفس ولایت ملک را دائر مدار

گه ز روی مصلحت پنهان و گه پیداستی

می نگردد فیضش از ذرات آنی منقطع

چون به پشت ابر خورشید جهان آراستی

او دلیل راه حق در هر زمان در هر گروه

او مغیث خلق در هر دور و در هر جاستی

لافتی الا علی لا سیف الا ذوالفقار

ثابت الا الله از این لا و این الاستی

آنکزو دور است آنگور است معذورش بدار

دیده ی ما خوش بنور طلعتش بیناستی

هرچه هست از دیگران ما را همین نعمت بس است

کز ره مهر و وفا نعمت علی با ماستی

یا علی عبد ثناخوانت صغیر مستمند

آنکه غرق قلزم عصیان ز سر تا پاستی

مشکلی دارد مدد فرمان اندر حل آن

ایکه حل زامداد و عونت جمله مشکلهاستی

این سخن از گیسوی مشکین یار آموخته است

این دلاویزی که اندر سنبل بویاستی

بی گمان از چشم فتان نگار اندوخته است

این همه شوخی که اندر نرگس شهلاستی

گرنه از هجر عذار لاله گون دلبر است

از چه داغ اندر درون لاله حمراستی

سوسن آزاده خاموش است با نامحرمان

لیک پیش محرمان باده زبان گویاستی

گوش سر کی سر نیوشد گوش دل بگشادمی

تا ببینی خامشان را بر فلک غوغاستی

بیده مجنون از خجالت سوی بالا تنگرد

بسکه می بیند که رقصان سرو بر یکپاستی

باری از این عید وجدی بینم اندر ممکنات

کش زبانی رانی پی شرح و بیان یاراستی

کرده باز این عید بر افلاکیان باب سرور

نی مبارک مقدمش بر خاکیان تنهاستی

سربسر ذرات را رقصان همی بینم از آن

کافتاب عیش تابان بر همه اشیاستی

فاش گویم هم قرین با عید نوروز عجم

عید مولود حسین نور دل زهراستی

وه چه مولودی که از فرط جلال و مرتبت

علت ایجاد بهر آدم و حواستی

آدم و حوا نه تنها بل وجود اقدسش

علت ایجاد بر دنیا و ما فیهاستی

همتش نازم که کرد از دین بپا انسان علم

کاسمان افتد گر از پا آن علم بر پاستی

دین یزدان سنت احمد طریق مرتضی

تا ابد از همت مردانه اش برجاستی

با کسش نتوان قرین کردن که در ذات و صفات

فرد و بی مانند همچون خالق یکتاپستی

اوست دریای عطا و جمله موجودات را

در خور ظرفیت آب فیض از آن دریاستی

اوست بیضای وجود و در حقیقت ماسوی

چون ببینی ذره ها اطراف آن بیضاستی

او چو قلب و عالم امکان چو اعضا لاجرم

قلب در انسان همی فرمانده اعضاستی

کس بعالم نیست ره پیمای راه حق مگر

آنکه سوی او بپای صدق ره پیماستی

پا ز مستی بر بساط چرخ مینائی زند

هرکه را از عشق آنشه باده در میناستی

بایدش تا جان و سر بازد بسودای حسین

در حقیقت هرکه را با حق سر سوداستی

دولت دارین را دانی که خود دارا بود

آنکه گنج مهر او را در جهان داراستی

ص: 94

عرش باشد صورتی از بارگاه او بلی

صورتی در زیر دارد آنچه در بالاستی

وادی لا را بجان طی کرده از عشق اله

حالیا مسند نشین کشور الاستی

با ولای او غم امروز و فردا را مخور

زانکه او یار تو هم امروز و هم فرداستی

عقل را گفتم چه میگویی تو در حق حسین

گفت من خود مات و حیرانم خدا داناستی

عشق را گفتم تو برگو گفت با بانگ بلند

من حسین الهیم نی از کسم پرواستی

بعد مدح او کنم اوصاف فرزندش بیان

آنکه انوار حسینی از رخش پیداستی

حامی دین مبین صابر علی کز رأی خود

بر بمهر از روشنی در طعن و استهزاستی

موسی عصر است و دایم سینه ی بی کینه اش

مهبط انوار حق چون سینه سییناستی

عیسی وقتست و خوش زانفاس قدسی انتساب

دافع علت مریضان را مسیح آساستی

اوست چرخ و اختران اتباع وی کش گفته اند

چرخ با این اختران نغز و خوش و زیباستی

آستان او که بی شک آستان مرتضی است

بر صغیر اندر دو عالم مرجع و ملجاستی

کتاب خواند از آن پیشتر برای رسول

که از خدا به رسول خدا کتاب رسد

صغیر بنده آل علی به عشق علیست

که بوی گل بمشام وی از گلاب رسد

شهی کز رفعت و شوکت بود او را پی خدمت

فلک چاکر ملک لشگر علی هو علی حق

گه علم از همه اعلم گه حلم از همه اقدم

بهر فضل از همه برتر علی هو علی حق

شجاعی کز هنرمند و تا کردی و بر کندی

تن مرحب در خیبر علی هو علی حق

دلیری کز همه گردان شجاعان و هم آوردان

ندید از بهر خود همسر علی هو علی حق

شهنشاهی که دربانی کنند او را بسلطانی

جم و دارا و اسکندر علی هو علی حق

سراسر ملک هستی را بلندی را و پستی را

خدیو معدلت گستر علی هو علی حق

امیری کز وفا داری پی جانبازی و یاری

نبی را خفت در بستر علی هو علی حق

پدر بر بوالبشر آنشه که از رفعت به بیت الله

تولد یافت از مادر علی هو علی حق

ز قدرت و ز رخ زیبا نگهبان و ضیا افزا

به نه افلاک و هفت اختر علی هو علی حق

قدیری کوچه شد ظاهر بشد ظاهر از آن قادر

سراسر قدرت داور علی هو علی حق

صمد دستی که بشکستی صنمها از زبردستی

الهی خانه را اندر علی هو علی حق

بفرمان خدا آنکو کشید از قوت بازو

ز خیل مشرکین کیفر علی هو علی حق

عدو سوزی که در میدان فرستادی سوی نیران

روان عمر و چون عنتر علی هو علی حق

شهی کاندر جزا ایزد محبش را جزا بخشد

بهشت و طوبی و کوثر علی هو علی حق

صغیر از حق همی جوید چنین توفیق تا گوید

از این دم تا دم محشر علی هو علی حق

ای داور دنیا و دین ای پیشوای مسلمین

ای مقتدای ما سوا هو یا علی موسی الرضا

هم حق نما هم حق تویی فرمانده مطلق تویی

هم بر قدر هم بر قضا هو یا علی موسی الرضا

هم دین و هم ایمان تویی هم جان و هم جانان تویی

بر عاشقان مبتلا هو یا علی موسی الرضا

ذرات عالم سر بسر از بیش و کم از خشک و تر

گویند هر صبح و مسا هو یا علی موسی الرضا

خورشید گردون کاین چنین تابد بر اقطاع زمین

از گنبدت گیرد ضیا هو یا علی موسی الرضا

دانای اسرار قدم فرمانده لوح و قلم

دارنده ارض و سما هو یا علی موسی الرضا

بر مردمان سنگ سیه با یاد پایت بوسه گه

کام از تو آهو را روا هو یا علی موسی الرضا

از معجزت ای ذوفنون در مجلس مأمون دون

ماتست موسی با عصا هو یا علی موسی الرضا

با اینکه از حکمت قدر همچون قضا نبود بدر

بر هر قضا دادی رضا هو یا علی موسی الرضا

ای مخزن فضل و کرم ای معدن بذل و نعم

ای منبع جود و سخا هو یا علی موسی الرضا

تو شاه و شاهان بنده ات پیش کف بخشنده ات

خلق جهان یکسر گدا هو یا علی موسی الرضا

چون اسم اعظم بی سخن نام تو دافع بر محن

یاد تو رافع بر بلا هو یا علی موسی الرضا

خاک خراسان تا شده منزلگهت پهلو زده

از رتبه بر عرش علا هو یا علی موسی الرضا

بر کعبه خلق از چار سودایم نماز آرند و او

کرده بکویت اقتدا هو یا علی موسی الرضا

بر ایمنی آن ره برد کز هر دو عالم آورد

بر آستانت التجا هو یا علی موسی الرضا

ای بیکسان را جمله کس ای عاصیان را دادرس

ای شافع روز جزا هو یا علی موسی الرضا

در هر دو کون از هر جهت باشد تو را بر مکرمت

چشم صغیر بینوا هو یا علی موسی الرضا

ص: 98

قصیده عشقیه

مسجود ملک آدم عشقست جمالت را

برخیل رسم اقدم عشقست جمالت را

ای نوح نبی الله ای کشور دین را شه

ای رهبر هر گمره عشقست جمالت را

ای شه که جلیلستی بر خلق دلیلستی

بر حق تو خلیلستی عشقست جمالت را

ای موسی بن عمران ای کرده حق از فرمان

بهر تو عصا ثعبان عشقست جمالت را

ای عیسی بن مریم ای داده شفا از دم

بر اعمی و بر ابکم عشقست جمالت را

ای ختم رسل احمد ای از شرف بی حد

بر عرش تو را مسند عشقست جمالت را

ای نفس نبی حیدر ای حیدر اژدر در

ای سید و ای سرور عشقست جمالت را

ای خلق حسن رامت چون خلق حسن نامت

عام از ازل انعامت عشقست جمالت را

شهزاده حسین ای دل پیوسته تو را منزل

آسان ز تو هر مشکل عشقست جمالت را

سجاد امام دین ترویج ده آئین

ماه فلک تمکین عشقست جمالت را

باقر ولی مطلق گنجینه ی علم حق

ای داده بدین رونق عشقست جمالت را

جعفر علم مذهب آئینه ی وجه رب

داننده هر مطلب عشقست جمالت را

موسی شه دین پرور نوباوه پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلّم

نور بصر حیدر عشقست جمالت را

ای شاه خراسانی ای لطف تو ارزانی

بر وحش بیابانی عشقست جمالت را

ای شه که جوادستی فیاض عبادستی

شافع به معادستی عشقست جمالت را

ای هادی گمراهان ای مقصد حق خواهان

ای شاه همه شاهان عشقست جمالت را

ای عسکری بافر ای شاه ملک عسکر

ای مهتر و ای بهتر عشقست جمالت را

ای سرور دین مهدی ای پرده نشین مهدی

ای نور مبین مهدی عشقست جمالت را

ای صابر و ای شاکر ای حامد و ای ذاکر

ای غائب و ای حاضر عشقست جمالت را

ای صد چو صغیرت جان کرده بمنی قربان

در فقر تویی سلطان عشقست جمالت را

ص: 99