چهل حدیث موضوعی

گردآوری: سیدمحمد(سیدقاسم) حسینی بهارانچی

ص: 2

بسم الله الرّحمن الرّحیم

عبّاد بن کثیر گوید: به امام صادق(علیه السلام) گفتم: من به یکی از قصّه پردازها برخورد کردم که به اطرافیان خود می گفت : این مجلسی است که هر کس در آن شرکت کند، به شقاوت نمی رسد؟! امام صادق(علیه السلام) فرمود: هیهات هیهات غلط کرده ، چرا که خداوند را - جز کرام الکاتبین - ملائکه ای است که روی زمین می گردند و چون به مجلسی برخورد می کنند که اهل آن فضایل محمّد و آل او (صلوات الله علیهم) را بیان می کنند، به همدیگر می گویند: « توقّف کنید که به حاجت خود رسیدیم» پس در آن مجلس می نشینند و به فقه آن مجلس گوش فرا می دهند، و چون اهل آن مجلس قیام می کنند ]و به خانه های خود می روند[ آن ملائکه از مریض های آنان عیادت می کنند و به تشییع جنازه اموات آنان می روند و سراغ از غایبین آنان می گیرند، و این آن مجلسی است که شرکت کنندة در آن به گمراهی نمی رسد(1).

[نه مجلس قصّه پردازان]

مؤلف گوید: در ذیل حدیث فوق در برخی از نقل ها آمده که ملائکه یاد شده چون به آسمان بالا می روند بسیار معطّر و خوشبو می باشند و ملائکه دیگر به آنان می گویند: شما این بوی خوش را از کجا آورده اید؟ وآنان می گویند: ما در مجلس ذکر محمّد و آل محمّد(صلوات الله علیهم اجمعین) شرکت کردیم، و ملائکه آسمان به آنان می گویند: ما را نیز ببرید تا ما هم مثل شما معطّر شویم؟ آنان می گویند: آن مجلس به پایان رسید و اهل آن به خانه های خویش بازگشتند، و ملائکه آسمان ها می گویند شما ما را ببرید در آن محلّی که آنان نشسته بود ند تا ما نیز مثل شما معطّر شویم .

راوی گوید: مردی گفت: پدر و مادرم فدای شما باد ای فرزند رسول خدا معرفت خداوند به چیست؟ امام (علیه السلام) فرمود: معرفت اهل هر زمانی ]به خداوند[ با معرفت به امامی که اطاعت از او بر آنان واجب است حاصل می شود(1).

مرحوم صدوق در ذیل روایت فوق می فرماید: مقصود از روایت فوق این است که اهل هر زمانی باید بدانند که خداوند آنان را معذور از معرفت امام قرار نداده است و کسی که بدون دلیل و حجّت چیزی را پرستش کند، غیر خدا را پرستش نموده است(2).

]و این حقیقت را مردم باید از امام خود بیاموزند[

محمّد بن عمّاره گوید: امام صادق(علیه السلام) فرمود: خداوند تبارک و تعالی مخلوق خود را عَبَث و بیهوده نیافرید، بلکه برای اظهار قدرت و تکلیف به اطاعت از خود ، آنان را آفرید، تا به رضوان او برسند و آنان را نیافرید تا بهره ای از آنان ببرد ویا ضرری را از خود دفع کند، بلکه آنان را آفرید تا نفعی به آنان برساند و به نعمت های ابدی دست پیدا کنند(3).

ابوبصیر گوید: امام صادق (علیه السلام) در تفسیر آیه «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُون»(4)

فرمود: خلقهم لیأمرهم بالعبادة یعنی آنان را خلق کرد تا آن ها را امر به عبادت کند، و در تفسیر آیه «وَ لا یَزالُونَ مُخْتَلِفِینَ إِلاَّ مَنْ رَحِمَ رَبُّکَ وَ لِذلِکَ خَلَقَهُم»(5)

فرمود: «خلقهم لیفعلوا ما یستوجبون به رحمته فیرحمهم» یعنی آنان را آفرید تا با عمل نیک خود مستحق رحمت او شوند و به آنان ترحّم نماید(6).

ص: 6

کنم فاسد می شود، و برخی از آنان ایمانشان سالم نمی ماند مگر به وسیله غنا و بی نیازی و اگر من او را فقیر گردانم، ایمان او فاسد می شود، و برخی از آنان ایمانشان سالم نمی ماند مگر با بیماری و اگر من بدن های آنان را سالم قرار بدهم، ایمانشان سالم نمی ماند، و برخی از آنان هستند که ایمانشان سالم نمی ماند مگر با صحّت و سلامت بدن، و اگر من آنان را بیمار گردانم ایمانشان فاسد می شود، و من با علم خود به احوال آنان دربارة آنان تدبیر می نمایم، چرا که من عالم به قلوب و باطن آنان هستم(1).

امام صادق(علیه السلام) فرمود: خداوند از چنین حکمی منزّه است (و تعالی عن ذلک علوّاً کبیراً) سپس فرمود: آیا خداوند بهترین خلق خود که دوستان و پیامبران و بندگان مؤمن می باشند را از راه حرام به وجود آورده است و نمی توانسته آنان را از راه حلال به وجود آورد؟ در حالی که از آنان پیمان رعایت حلال و پاکی را گرفته است؟! سپس فرمود: به خدا سوگند برخی از حیوانات اگر ناشناخته با خواهر خود آمیزش کند چون می فهمد، با دندان خود آلت خویش را می کند و می میرد.

زراره می گوید: سپس از امام صادق(علیه السلام) دربارة خلقت حوّا سؤال شد - که برخی از مردم می گویند: حوّا از پایین ضلع چپ آدم آفریده شده است - و امام(علیه السلام) فرمود: سبحان الله خداوند از چنین چیزی نیز منزّه است، آیا این گوینده می گوید: خداوند تبارک و تعالی قادر نبوده که همسر آدم(علیه السلام) را از غیر ضلع آدم بیافریند، و راه این اتّهام را مسدود نماید، تا مردم نگویند: فرزندان آدم با همدیگر ازدواج نموده اند؟!

سپس فرمود: خداوند تبارک و تعالی هنگامی که آدم(علیه السلام) را از گل آفرید و ملائکه را امر نمود تا به او سجده کردند، او را به خواب برد و سپس حوّا را آفرید، و بین دو ران او قرار داد تا همواره زن همراه و تابع مرد باشد، تا این که حوّا شروع به حرکت کرد و آدم(علیه السلام) از خواب بیدار شد و به حوّا خطاب شد: از آدم دور شو، و چون آدم(علیه السلام) دید مخلوقی زیبا - همانند خود از جنس زن - در کنار اوست به او گفت: تو کیستی؟ حوّا گفت: «من همان گونه که می بینی مخلوقی هستم که خداوند مرا آفریده است» پس آدم گفت: خدایا این مخلوق زیبایی که با من انس گرفته کیست؟ خطاب شد:

این حوّا کنیز من است آیا تو دوست می داری که او با تو سخن بگوید و مونس تو باشد و از تو اطاعت کند؟ آدم(علیه السلام) گفت: «آری ای پروردگار من، اگر چنین باشد من تا زنده هستم تو را ستایش می کنم و شاکر تو خواهم بود» خطاب شد : ای آدم تو باید او را از من خواستگاری کنی، چرا که او شهوت و غریزه تو را تأمین خواهد نمود و خداوند از آن وقت در آدم القای شهوت کرد چنان که از پیش به او معرفت داده بود. وآدم(علیه السلام) گفت:

خدایا من او را از تو خواستگاری نمودم، آیا تو به چه چیزی راضی می شوی؟ خطاب شد: « رضایت من به این است که تو معالم دین من را به او بیاموزی» آدم گفت: «من چنین خواهم کرد اگر تو راضی شوی» خطاب شد: «من راضی شدم، و او را به تو تزویج نمودم، اکنون او را در آغوش بگیر» پس آدم به حوّا گفت: به طرف من بیا و حوا گفت : «بلکه تو باید به طرف من بیایی» وخداوند آدم

ص: 9

را امر نمود تا به طرف حوّا برود، و اگر جز این می بود، زن ها از مردها خواستگاری می کردند، و این است ماجرای قصّه [آدم و] حوّا صلوات الله علیهما.

زد و فرمود: هر سائلی به درب خانه ما می آید او را اطعام کنید چرا که امروز، روز جمعه است، پس من گفتم: هر سائلی مستحق نیست ،آیا هر سائلی را اطعام کنند؟

امام(علیه السلام) فرمود: من می ترسم برخی از سؤال کنندگان مستحق باشند و ما او را ردّ کنیم و آنچه برسر یعقوب و آل یعقوب آمد بر سر ما خانواده نیز بیاید، همانا یعقوب در هر روز گوسفندی را ذبح می کرد و از آن با خانواده خود می خوردند و بقیّه را صدقه می دادند، تا این که سائل مؤمن روزه دار غریب ودارای منزلتی در شب جمعه هنگام افطار به درب خانه یعقوب عبور می کند و چند مرتبه دقّ الباب می نماید و می گوید:

«به سائل غریب و گرسنه ای از اضافه طعام خود اطعام کنید» و اهل خانه صدای او را می شنوند و لکن حق اورا

ص: 11

نادیده می گیرند و او را تصدیق نمی کنند و او چون مأیوس میشود ، با چشم گریان بازمی گردد و به خداوند شکوه می نماید و در آن شب گرسنه می خوابد و با گرسنگی باز روزه گیرد و صبر می نماید وخدای خود را ستایش می کند در حالی که در آن شب حضرت یعقوب و آل یعقوب سیر بودند و چون صبح کردند اضافه طعام آنان باقی بود و خداوند به یعقوب در آن صبحگاه وحی نمود:

ای یعقوب تو بندة مرا خوار نمودی و راه غضب مرا به خود باز کردی و مستوجب ادب من شدی و عقوبت و بلای من بر تو و فرزندان تو وارد شد، ای یعقوب: محبوب ترین پیامبران و گرامی ترین آنان نزد من کسانی هستند که به مساکین از بندگان من ترحّم کنند و آنان را به خود نزدیک نمایند و به آن ها اطعام کنند و ملجأ و پناه فقرا و مساکین باشند، ای یعقوب: آیا به بندة من ذمیال که کوشای در عبادت و قانع به چیزکمی از دنیا بود، دیشب هنگام افطار که از شما درخواست طعام نمود رحم نکردی؟ و به او غذا ندادی؟ و او گریان از درب خانة تو بازگشت؟ و با گرسنگی شب را به سر برد؟ در حالی که صابر و حامد من بود؟ و باز روزه گرفت و تو و فرزندان تو ای یعقوب سیر بودید و صبحگاه نیز طعام اضافه شما باقی بود؟ ای یعقوب آیا نمی دانی که عوقبت و بلای من، به پیامبرانم نزدیک تر از دشمنان من است؟ چرا که من به اولیای خود حسن نظر و خیرخواهی دارم و دشمنان خود را غافلگیر می نمایم و اکنون به عزّت و جلالم سوگند که بلای خود را بر تو وارد می کنم پس باید آماده بلای من باشید و به قضای من راضی و بر مصائب صابر باشید.

ابوحمزه گوید: من به امام سجاد(علیه السلام) گفتم: فدای شما شوم آیا یوسف(علیه السلام) در چه زمانی آن خواب را دید؟ امام(علیه السلام) فرمود: در همان شبی که یعقوب و آل یعقوب با شکم سیر خوابیدند و آن فقیر با گرسنگی آن شب را به سر برد....

خواهی بود اگر پیامبر آخرالزمان حضرت محمّد(صلی الله علیه و آله و سلّم) را ببینی؟ همانا او زیباتر از من است و اخلاق او نیز زیباتر، و احسان و کرامت او از من بیشتر می باشد؟» زلیخا گفت: «راست می گویی همین گونه است» یوسف گفت: از کجا دانستی که من راست می گویم؟ زلیخا گفت: «به خاطر این که چون نام او را بردی، محبّت او در دل من جای گرفت» پس خداوند به یوسف وحی نمود که زلیخا راست می گوید و من او را به خاطر دوستی محمّد(صلی الله علیه و آله و سلّم) دوست می دارم. و به این خاطر خداوند تبارک و تعالی یوسف را امر نمود که با زلیخا ازدواج نماید(1).

و در روایت دیگری آمده که امام صادق(علیه السلام) می فرماید: هنگامی که بلای ایّوب شدید شد اصحاب او نزد او آمدند و گفتند: ای ایّوب ما تا کنون احدی را ندیده ایم که مبتلای به ین بلاها باشد مگر آن که در سریره و باطن او فساد و خطائی وجود داشته و شاید تو بر خلاف ظاهر در باطن خود فساد و گناهی داری که بر ما اظهار نکرده ای؟ امام صادق(علیه السلام) می فرماید: در این هنگام ایّوب(علیه السلام) با خدای خود مناجات کرد و گفت:

«خدایا تو مرا به این بلا مبتلا نمودی در حالی که می دانی من هرگاه بین دو چیز قرار می گرفتم سخت تر آن را انتخاب می کردم و هیچ غذایی را نمی خوردم جز آن که در کنار سفرة من یتیمی بود و ای کاش محکمه ای بین من و تو برقرار می شد تا من دلیل و حجّت خود را بیان می کردم» پس ابری مقابل ایّوب ظاهر شد و گوینده ای گفت: «ای ایّوب اکنون حجّت و دلیل خود را بیان کن» پس ایوب کمر همّت بربست و بر دو زانوی خود نشست و گفت: خدایا تو مرا به این بلیّه مبتلا نمودی در حالی که می دانی که من هر گاه بین دو چیز مردّد می شدم سخت تر آن را ]به خاطر تو[ انتخاب می نمودم و هرگز بر سر سفره ای قرار نگرفتم مگر یتیمی در کنار من بود ] ومن او را نوازش می کردم[ پس به ایّوب خطاب شد: ای ایّوب چه کسی اطاعت و بندگی خدا را محبوب تو کرد و تو را علاقه مند به عبادت نمود؟ و ایّوب ]از شرمندگی[ مشتی از خاک برداشت و به دهان خود ریخت و گفت: خدایا تو چنین کردی(1).

ص: 14

و در روایتی از امام صادق(علیه السلام) نقل شده که فرمود: حضرت ایّوب هفت سال بدون هیچ گناهی ]و تنها به خاطر امتحان و پاسخ دادن به ابلیس[ گرفتار بلا شد(1).

و رسول، او را دوست می دارند و او خدا و رسول او را دوست می دارد ، دوست نداشته باشند؟ گفتم: نه. فرمود:

آیا امکان دارد که مؤمنین از امّت های پیامبران پیشین حبیب خدا و حبیب رسول خدا و حبیب پیامبران خود را دوست نداشته باشند؟ گفتم: نه. فرمود: پس روشن شد که جمیع پیامبران و مؤمنین علی بن ابیطالب(علیه السلام) را دوست می داشته اند، و دشمنان و مخالفین آن ها نیز علی(علیه السلام)و دوستان او را دشمن می داشته اند گفتم: آری چنین است. فرمود: بنابراین داخل بهشت نمی شود احدی از اوّلین و آخرین جز کسی که علی(علیه السلام) را دوست می داشته، و احدی از اوّلین و آخرین نیز داخل آتش نمی شود مگر کسی که با علی(علیه السلام) دشمن بوده، پس علی(علیه السلام) قسمت کننده بهشت و دوزخ است.

مفضل گوید: گفتم: ای فرزند رسول خدا «فرّجت عنّی فرّج الله عنک» اکنون مرا از علم و دانش خود بهره مند کنید. فرمود: سؤال کن. گفتم: ای فرزند رسول خدا آیا علی بن ابیطالب(علیه السلام) دوستان و دشمنان خود را داخل بهشت و دوزخ می نماید و یا رضوان و مالک آنان را داخل بهشت و دوزخ می نمایند؟ امام(علیه السلام) فرمود: ای مفضل آیا نمی دانی خدای تبارک و تعالی دو هزار سال قبل از خلقت خلق خود روح پیامبر خویش (صلی الله علیه و آله و سلّم) را مبعوث بر ارواح پیامبران نمود؟ گفتم: آری. فرمود: آیا می دانی پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) آنان را دعوت به توحید و اطاعت خدا نمود و به آنان وعدة بهشت داد و به مخالفین آنان وعدة آتش و دوزخ داد؟ گفتم: آری. فرمود: آیا پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) ضامن وعدة خود به آنان نیست؟ گفتم: چرا. فرمود: آیا علی بن ابیطالب(علیه السلام) خلیفة پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلّم) و امام امّت او نبود؟ گفتم: آری. فرمود: آیا رضوان و مالک از جمله ملائکه و مستغفرین بر شیعیان و محبّین علی(علیه السلام) نیستند؟ گفتم: آری. فرمود: پس علی بن ابیطالب(علیه السلام) «قسیم الجنّه و النار» است از ناحیه رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) و رضوان و مالک به امر خدا مطیع او هستند.

سپس فرمود: ای مفضل آنچه گفتم از اسرار علم ماست و تو برای نااهلان این اسرار را بازگو مکن.

رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) ما را - که فرزندان عبدالمطلّب بودیم - در خانه ا ی جمع نمود و دستور داد تا یک مدّ و نیم از طعام [که حدود یک کیلو می باشد[ با ظرفی از شیر آماده کردند، و همه ما که ]چهل نفر بودیم] از آن طعام و آن شیر خوردیم و آن طعام به حال خود باقی ماند در حالی که بین ما کسانی بودند که یک گوسفند و قدحی از شیر را می خوردند و سپس رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمود:

با دیدن این [معجزه]کدامیک از شما با من بیعت می کند، که برادر و وارث و وصیّ من باشد؟ پس من که کوچکتر از بقیّه بودم حرکت کردم و گفتم: من با شما بیعت می کنم و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: بنشین و سپس سه مرتبه سخن خود را تکرار نمود و در هر مرتبه [تنها] من پاسخ او را دادم [و دیگران سکوت کرده بودند] پس رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) دست بر دست من زد [و با من بیعت نمود] و به این علّت من وارث او شدم و عموی او عبّاس وارث او نشد(1).

علیّ (علیه السلام بر شانه پیامبر(صلی الله علیه آله)قدم گذارد!

محمدبن حرب هلالی امیر مدینه گوید(2): به امام صادق (علیه السلام) گفتم: مسأله ای در ذهن من هست می خواهم از شما سؤال کنم، امام(علیه السلام) فرمود: اگر خواسته باشی قبل از سؤال تو، من مسأله تو را

ص: 20

بیان می کنم وگرنه سؤال کن. گفتم: ای فرزند رسول خدا از کجا از باطن من خبر دارید؟ فرمود: به وسیله توسّم و تفرّس، مگر سخن خدا را نشنیده ای که می فرماید: «إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِینَ»(1)

و سخن رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) را نشنیده ای که می فرماید: «اتّقوا فراسة المؤمن فإنّه ینظر بنور الله؟» پس گفتم : ای فرزند رسول خدا اکنون سؤال مرا بیان کنید فرمود:

تو می خواستی سؤال کنی برای چه علی(علیه السلام) هنگام شکستن بت ها از بالای کعبه، طاقت حمل رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) را نداشت با آن نیروی فراوانی که در وجود او بود و به وسیله آن درب قلعه خیبر را که چهل نفر نمی توانستند آن را حرکت بدهند از جای خود کند و چهل ذراع آن را به عقب سر پرتاب نمود. در حالی که وزن رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) را شتر و اسب و الاغ تحمّل می کردند و در شب معراج نیز آن حضرت بر براق سوار شد و همه این ها به اندازه علی(علیه السلام) قدرت نداشتند؟ گفتم: به خدا سوگند، من همین سؤال را می خواستم بکنم، اکنون پاسخ سؤال من را بدهید.

امام صادق(علیه السلام) فرمود: علی(علیه السلام) به برکت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) به شرافت و مقام عالی رسید و آتش شرک را خاموش نمود و معبودهای دورغی را از بین برد، و اگر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) برای شکستن بت ها پای خود را بر شانه علی(علیه السلام)می گذارد در آن صورت به واسطه علی به شرافت و مقام عالی رسیده بود ، و بت ها را می شکست و اگر چنین می شد مقام علی(علیه السلام) افضل ازاو می بود، مگر نمی دانی که علی(علیه السلام) هنگامی که پای خود را بر شانه رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) گذارد فرمود: من بقدری بالا رفتم که می توانستم به آسمان دست پیدا کنم؟..

ص: 21

و آیا نمی دانی که علی(علیه السلام) فرمود: «انا من أحمد کالضوء من الضوء» و آیا نمی دانی که محمّد و علی صلوات الله علیهما دو نور بودند و دو هزار سال قبل از خلقت عالم در پیشگاه خداوند خلق شده بودند و ملائکه چون این دو نور را دیدند و مشاهده کردند که برای آن ها اصلی است و از آن اصل شعاعی نورانی منتشر می شود به خدای خود گفتند: پروردگارا این نور چیست؟ و خداوند به آنان وحی نمود: این نوری است از نور من و اصل آن نبوّت است و فرع آن امامت می باشد و نبوّت مربوط به بنده و رسول من محمد(صلی الله علیه و آله و سلّم) می باشد، و امامت مربوط به حجّت و ولیّ من علی(علیه السلام) می باشد و اگر این دو نمی بودند من کسی را خلق نمی کردم...

سپس امام صادق(علیه السلام) به امیر مدینه فرمود: اگر من همة اسرار حمل کردن رسول خدا علی(علیه السلام) را برای پایین آوردن بت ها از کعبه برای تو بگویم، خواهی گفت : جعفربن محمد مجنون شده است و همین اندازه تو را بس باشد. پس من برخاستم و سر مبارک آن حضرت را بوسه زدم و گفتم: «الله أعلم حیث یجعل رسالته».

«شما چه فرقی با ما دارید و ما چیزی را از شما نمی پذیریم تا به دست شما کاری انجام شود که ما عاجز از آن باشیم و بدانیم که شما از ناحیه خداوند انتخاب شده اید» ازاین رو خداوند برای پیامبران خود معجزاتی قرار داد که مردم عاجز از انجام آن ها بودند و معجزة بعضی را مانند حضرت نوح(علیه السلام) پس از انذار و بیدارباش و اتمام حجت طوفان قرار داد و به وسیله آن، همة متمرّدین و سرکشان قوم او هلاک و غرق شدند و معجزه بعضی را مانند حضرت ابراهیم(علیه السلام) سرد و سلامت شدن آتش برای او قرار داد، و برای بعضی مانند حضرت صالح(علیه السلام) از میان سنگ شتر زنده بیرون آورد و از پستان او شیر جاری شد و برای بعضی مانند حضرت موسی(علیه السلام) دریا را شکافت.و از بین سنگ چشمه هایی را جاری نمود. وعصای او را تبدیل به اژدها کرد واو اسباب سحر ساحران را بلعید، و به بعضی مانند حضرت عیسی(علیه السلام) قدرت شفا دادن کوران و مبتلاهای به بیماری پیسی و زنده کردن مرده ها و خبر دادن به اسرار زندگی مردم را قرار داد.

و برای برخی مانند حضرت محمّد(صلی الله علیه و آله و سلّم) ماه را دو نیم کرد و چهارپایان با او سخن گفتند، و چون پیامبران (علیهم السلام) این معجزات را نشان دادند و مردم از انجام آن ها عاجز شدند ]حجت بر مردم تمام شد و عذری برای آنان باقی نماند و[ حکمت خداوند بر این قرار گرفت که برخی از پیامبران و]اوصیای آنان[ غالب شوند و برخی مغلوب گردند، و در حالی غالب باشند و در حال دیگری مغلوب و اگر آنان را در همه احوال غالب قرار می داد و مبتلای به بلایی نمی شدند، مردم آنان را خدایان خود می پنداشتند.

از سویی مقام صبر آنان بر بلا و محنت و اختیار و انتخاب راه خیر ظاهر نمی شد، از این رو خداوند احوال پیامبران(علیهم السلام) را مانند دیگران قرار داد ، تا در حال محنت و مصیبت صابر و در حال عافیت و پیروزی بر دشمن شاکر و در جمیع احوال خود متواضع و از تکبّر و جبّاریّت دور باشند، و مردم بدانند که آنان را نیز خالق و پروردگاریست که آنان او را می پرستند و از او اطاعت می کنند، بنابراین مردم نیز باید خدای ربّ العالمین را پرستش و اطاعت نمایند وبا این نشانه ها حجّت بر کسانی که دربارة پیامبران و اوصیاء غلو می کنند و آنان را خدای خود می دانند و یا معاند و دشمن آنان می شوند و حق آنان را انکار می کنند و معجزاتشان را نمی پذیرند، تمام می شود و هر کسی دانسته هلاک و یا هدایت می شود.

محمد بن ابراهیم بن اسحاق گوید: من فردای آن روز نزد جناب حسین بن روح رفتم و در باطن خود می گفتم: آیا او دیروز این سخنان را از پیش خود گفت و یا از ناحیه امام زمان(علیه السلام) بود؟ پس یکباره جناب حسین بن روح شروع به سخن نمود و فرمود: ای محمد بن ابراهیم ،اگر من طعمه درنّده ای شوم و یا باد مرا در جای خطرناکی پرت کند، برای من محبوب تر از این است که از پیش خود این سخنان را بگویم بلکه این سخنان از ناحیه حجت الهی صلوات الله و سلامه علیه است.

ص: 24

فطرت و اساس اسلام است، و اقامه نماز ]و حفظ حدود آن[ که آن دلیل و سبب باقی ماندن بر دین است و پرداختن زکات که از فرائض و واجبات الهی است، و روزه ماه مبارک رمضان که آن سپر مؤمن در برابر آتش است، و حج خانه خدا که سبب نجات از فقر و آمرزش گناه است، و صله رحم که آن سبب زیاد شدن مال و طول عمر است، و صدقه پنهانی که آن سبب پاک شدن از گناه و خاموش شدن آتش غضب الهی است، و کارهای خیر که آن ها سبب جلوگیری از مرگ بد و حفظ آبرو می باشد.

سپس فرمود: بیدار باشید و از صدقه غفلت نکنید چرا که خداوند یاور صدقه دهنده است، و از دروغ پرهیز کنید که آن با ایمان شما سازگار نیست، و انسان راستگو نزدیک به نجات و کرامت الهی است، و بدانید که دورغ گویان در پرتگاه ذلّت و هلاکت هستند، و سخنان خود را نیکو کنید تا به نیکی شناخته شوید، و کار نیک را انجام دهید تا اهل آن شوید، و امانت ها را به اهل آن ها بازگردانید، و با کسانی که قطع رحم می کنند صله رحم کنید و سائل را از مال خود بهره مند نمایید(1).

3- زینب کبری(علیهاالسلام) می فرماید: مادرم حضرت فاطمه(علیهاالسلام) در خطبه خود فرمود: خداوند ایمان را واجب نمود برای پاک شدن از شرک، و نماز را واجب نمود به خاطر دوری از تکبّر، و زکات را برای زیاد شدن روزی، و روزه را برای تثبیت اخلاص، و حج را برای اقامه سنت دین، و عدل را برای تسکین و آرامش قلوب و اطاعت ]از خدا و رسول و اولی الامر[ را برای برقراری نظام اسلامی در اجتماع، و امامت را برای جلوگیری از تفرقه و اختلاف.

و جهاد را برای عزّت و سربلندی اسلام] و مسلمین[ و صبر را برای کمک بر اجابت امر خدا، و امر به معروف را برای مصلحت عامه مردم، و احسان به پدر و مادر را برای جلوگیری از خشم و سخط پدر و مادر و خداوند، و صله رحم را برای طول عمر، و قصاص را برای جلوگیری از خونریزی، و وفای به نذر را برای رسیدن به مغفرت خداوند، و کامل دادن کیل و وزن را برای دوری از کم فروشی، و پرهیز از نسبت زنا دادن به مردان و زنان پاک را برای نجات از لعنت مردم و خداوند، و دوری و پرهیز از سرقت را برای تامین عفت، و دوری از خوردن مال یتیم را برای پرهیز از ظلم ]و نجات از آتش دوزخ[ و عدالت و حکم به حق را برای انس با مردم قرار داد، سپس فرمود: خداوند شرک را حرام کرد برای اخلاص در ربوبیت

ص: 26

خداوند، پس شما تقوای خدا را به دقت مراعات کنید و به اوامر او پایبند باشید و از آنچه نهی نمود ه پرهیز نمایید(1).

4- امام صادق(علیه السلام) نامه ای به مفضّل بن عمر نوشت و در آن نامه مرقوم نمود: خداوند متعال هرگز پیامبری را برای دعوت مردم به معرفت خود نفرستاد که در کنار آن امر و نهیی از ناحیه او نباشد، از سویی خداوند از کسانی عمل به واجبات را می پذیرد که حق ]پیامبر و[ امام و داعی به انجام واجبات را شناخته باشند، و کسی مطیع خداوند خواهد بود ، که از حرام ها - در ظاهر و باطن - پرهیز کند و اهل نماز و روزه و حج و عمره باشد، و همه حرمت ها و مرزهای الهی را بزرگ بداند، و چیزی از آن ها را نادیده نگیرد، و به همه کارهای نیک و مکارم اخلاقی عمل کند و از اعمال زشت و گناه پرهیز نماید.سپس فرمود:

و کسی که گمان کند بدون معرفت به پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) ]و امام علیه السلام[ رعایت حلال و حرام را کرده و حلال و حرام را شناخته به گمراهی رفته و در حقیقت حلال و حرامی برای خدا انجام نداده است، و کسی که بدون معرفت به امام واجب الاطاعه من عندالله، نماز بخواند و زکات بدهد و حج و عمره به جا آورد، در حقیقت عملی انجام نداده و نماز و زکات و حج و عمره ای به جا نیاورده ]بلکه[ غسل جنابت و طهارتی نیز به جا نیاورده و نماز او نماز نیست ، گرچه رکوع و سجده نموده باشد، چرا که همه این اعمال مشروط به معرفت کسی است که خداوند امر به اطاعت و گرفتن احکام از او نموده است. سپس فرمود:

کسی که امام واجب الاطاعه من عندالله را، شناخته باشد و احکام الهی را از او گرفته و عمل کرده باشد،خدا را اطاعت نموده است و کسی که وظیفه خود را تنها معرفت به امام بداند و از او اطاعت نکند در حقیقت خدا را تکذیب نموده و مشرک شده است، و آنچه گفته شد ]و صحیح است [این است که: با معرفت به امام هر کار خیری را - کم یا زیاد - انجام بدهی پذیرفته می شود و بدون معرفت به امام چیزی از تو پذیرفته نیست(2).

ص: 27

امام صادق(علیه السلام) می فرماید: به رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) خبر داده شد، که سعد بن معاذ از دنیا رفته است، پس آن حضرت با اصحاب خود برخاستند و رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) دستور داد تا او را غسل و حنوط و کفن کردند و بر سریری قرار دادند و بر او نماز خواندند و تشییع نمودند و رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) به ترتیب: اول طرف راست سریر را گرفت.و سپس طرف چپ آن را گرفت تا این که جنازه را نزد قبر گذاردند و آن حضرت داخل قبر شد و لَحَد آن را مرتب نمود و فرمود: سنگ بدهید گل بدهید و لَحَد را به دقت ساخت و خاک بر آن ریخت و قبر را صاف نمود و فرمود: «من می دانم که قبر کهنه و خراب خواهد شد و لکن خداوند دوست می دارد بنده ای را که هر عملی را انجام می دهد با دقت و استحکام انجام بدهد» و چون قبر پوشیده شد مادر سعد به فرزند خود خطاب کرد: «بهشت برای تو گوارا باشد» و رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) به او فرمود: چیزی را بر خدا حتم مکن چرا که اکنون سعد را در قبر فشار دادند.

سپس رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) و اصحاب، به مدینه بازگشتند و به رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) گفتند: امروز شما نسبت به سعد کاری کردید که برای احدی نکرده بودید و بدون عبا و شال کمر به دنبال جنازة او حرکت کردید؟! رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمود:

من ملائکه را دیدم که بدون ردا و حذاء بودند و به آنان تاسّی کردم. گفتند: شما گاهی طرف راست سریر را می گرفتی و گاه طرف چپ آن را می گرفتی؟ فرمود: دست من در دست جبرئیل بود. گفتند: دستور دادید او را غسل دادند و بر او نماز خواندید و او را در لحد گذاردید و سپس فرمودید: قبر او را فشار داد؟ فرمود: این فشار به خاطر بد اخلاقی او در خانه با خانواده اش بود(1).

ص: 29

عبدالملک قمی گوید: به امام صادق(علیه السلام) گفتم: آیا من بدون علت می توانم نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء را دنبال همدیگر بخوانم؟ فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) چنین می کرد و مقصود او تخفیف بر امت خود بود(1).

ابن عباس گوید: رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) بدون خوف و بدون سفر بین نماز ظهر و عصر جمع نمود و مقصود او این بود که احدی از امت او، به زحمت و مشقت نیفتد(2).

شیعه گنهکار هنگامی که در قیامت در پیشگاه خداوند قرار می گیرد فقط خداوند به حساب او رسیدگی می نماید و گناهان او را یکایک بر او عرضه می نماید و می فرماید: تو در روز فلان و ساعت فلان چنین و چنان کردی. و او می گوید: «أعرف یا ربّ» تا این که جمیع گناهان به او گوشزد می شود و به همه آن ها اعتراف می کند و خداوند می فرماید: من در دنیا این گناهان را از تو پوشاندم و امروز نیز به تو می بخشم و آن ها را تبدیل به حسنات می نمایم.

سپس ملائکه نامه او را به مردم نشان می دهند، و مردم می گویند: «سبحان الله آیا این بنده در دنیا یک گناه نداشته است؟» امام صادق(علیه السلام) سپس فرمود: این است معنای آیه «فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَنات» ...

تا این که گوید: سپس من آیه «وَ الَّذِینَ إِذا ذُکِّرُوا بِآیاتِ رَبِّهِمْ لَمْ یَخِرُّوا عَلَیْها صُمًّا وَ عُمْیانا» را قرائت کردم و امام صادق(علیه السلام) فرمود: این آیه نیز دربارة شما شیعیان است که چون فضایل ما را بیان می کنید تردید و شکی در آن ندارید...(1).

مرحوم صدوق در کتاب علل الشرایع ضمن حدیث بسیار مفصّلی، از ابراهیم بن ابی اسحاق لیثی نقل نموده که گوید(2): به امام باقر(علیه السلام) گفتم: آیا مؤمن هنگامی که به معرفت کامل می رسد، زنا می کند؟

ص: 35

فرمود: نه به خدا، گفتم: لواط می کند؟ فرمود: نه به خدا، گفتم: دزدی می کند؟ فرمود: نه، گفتم: شراب می خورد؟ فرمود: نه، گفتم: آیا گناه کبیره و فاحشه ای انجام می دهد؟ فرمود: نه، گفتم: آیا گناه انجام می دهد؟ فرمود: آری گناه می کند و لکن بر آن اصرار نمی ورزد....

تا این که فرمود: آیا بیش از این به تو بگویم؟ گفتم: آری ای فرزند رسول خدا، پس فرمود: خداوند می فرماید: «فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیما» و مقصود از این آیه این است که خداوند گناهان شیعیان ما را در قیامت تبدیل به حسنات می کند و حسنات دشمنان ما را تبدیل به سیئات می نماید، و چون این از عدل و انصاف اوست کسی نمی تواند قضا و حکم او را تغییر دهد و مانع او شود، «و هو السمیع العلیم».

فرمود: نه به خدا، گفتم: لواط می کند؟ فرمود: نه به خدا، گفتم: دزدی می کند؟ فرمود: نه، گفتم: شراب می خورد؟ فرمود: نه، گفتم: آیا گناه کبیره و فاحشه ای انجام می دهد؟ فرمود: نه، گفتم: آیا گناه انجام می دهد؟ فرمود: آری گناه می کند و لکن بر آن اصرار نمی ورزد....

تا این که فرمود: آیا بیش از این به تو بگویم؟ گفتم: آری ای فرزند رسول خدا، پس فرمود: خداوند می فرماید: «فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیما» و مقصود از این آیه این است که خداوند گناهان شیعیان ما را در قیامت تبدیل به حسنات می کند و حسنات دشمنان ما را تبدیل به سیئات می نماید، و چون این از عدل و انصاف اوست کسی نمی تواند قضا و حکم او را تغییر دهد و مانع او شود، «و هو السمیع العلیم».

السلام) فرمود: زنی در زمان رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) در خواب دید: تیر سقف خانه او شکست و چون به رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) گفت آن حضرت فرمود: همسر تو به خوبی از سفر برمی گردد و چنین شد، و باز شوهر او به سفر رفت و آن زن آن خواب را دید و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) همان گونه تعبیر نمود، و در مرتبه سوم شوهر او به سفر رفت و آن زن آن خواب را دید و برای مرد نا شایسته ای تعریف کرد و آن مرد گفت: «شوهر تو از دنیا می رود» و چون این خبر به رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) رسید فرمود: چرا خواب او را به خوبی تعبیر نکرد(1)؟!

ودرحدیث دیگری آمده که امام صادق(علیه السلام) می فرماید: من و پدرم بین منبر و قبر رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) گروهی از شیعیان خود را ملاقات کردیم و پدرم به آنان سلام کرد و سپس فرمود: به خدا سوگند من بوی شما و ارواح شما را دوست می دارم ... .

تا این که فرمود: شما شیعة الله و انصارالله و سابقون اوّل و سابقون آخر و سابقون در دنیا و سابقون در آخرت به بهشت می باشید، و ما با ضمانت خدای عزّوجلّ و ضمانت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) برای شما بهشت را ضمانت می کنیم، به خدا سوگند کسی در درجات بهشت بهتر از شما نیست، پس برای رسیدن به درجات بهشتی سبقت بگیرید، همانا مردان و زنان شما پاکانند، و هر زنی از شما در بهشت مانند حورالعین است، و هر مردی از شما صدّیق است.

سپس فرمود: أمیرالمؤمنین(علیه السلام) به غلام خود قنبر فرمود: بشارت باد تو را و شاد باش که به خدا سوگند رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) از دنیا رفت و بر امت خود خشمگین بود جز شیعیان ]ما که از آنان راضی بود[ تا این که فرمود:

آگاه باشید که برای هر چیزی عزّتی است و عزّت اسلام شیعه است.

آگاه باشید که برای هر چیزی منزلت و جای بلندی است و جایگاه بلند اسلام شیعه است.

آگاه باشید که برای هر چیزی نقطه بلندی است و نقطه بلند اسلام شیعه است.

آگاه باشید که هر چیزی را شرف و منزلتی است و شرف اسلام شیعه است.

آگاه باشید که هر چیزی را سیّد و آقایی است و سیّد و آقای مجالس، مجالس شیعه است.

آگاه باشید که برای هر چیزی امام و پیشوایی است و امام زمین ها زمینی است که محل سکونت شیعه است.

سپس فرمود: به خدا سوگند اگر شما شیعیان روی زمین نبودید، هرگز گیاهی روی زمین دیده نمی شد، به خدا سوگند اگر شما روی زمین نمی بودید خدا نعمت های خود را از مخالفین شما قطع می نمود و آنان بهره ای از طیّبات نمی بردند، آنان نه در دنیا بهره ای دارند و نه در آخرت.

تا این که فرمود: هر کدام از ناصبی ها و دشمنان اهل البیت(علیهم السلام) گرچه اهل عبادت وکوشای درآن باشند، منسوب به این آیه هستند که خداوند می فرماید: «عامِلَةٌ ناصِبَةٌ تَصْلی ناراً حامِیَةً»(1)

بنابراین هر ناصبی گرچه کوشای در عبادت باشد عمل او «هباءً منثوراً» می باشد. سپس فرمود:

شیعیان ما با نور خدای عزّوجلّ سخن می گویند و مخالفین ما بدون تامل و فکر سخن می گویند، به خدا سوگند هیچ بنده ای از شیعیان ما به خواب نمی رود جز آن که خدا روح او را به آسمان بالا می برد و آن را مبارک می گرداند ، پس اگر اجل او رسیده باشد آن را در گنج های رحمت

ص: 39

و باغستان های بهشت و در زیر سایه عرش خود قرار می دهد، و اگر اجل او نرسیده باشد، او را به وسیله ملائکه به جسد او باز می گرداند. تا این که فرمود: به خدا سوگند حجاج و معتمرین شما ، مخصوصین ]به رحمت [خدای عزّوجلّ می باشند و فقرای شما اهل غنای نفس هستند و اغنیای شما اهل قناعت می باشند و همه شما شیعیان مورد دعوت خداوند و اهل اجابت او می باشید(1).

و در روایت دیگری آمده که امام صادق(علیه السلام) در ادامه حدیث فوق فرمود: آگاه باشید که برای هر چیزی جوهری است و جوهر فرزندان آدم حضرت محمّد(صلی الله علیه و آله و سلّم) و ما و شیعیانمان بعد از ما می باشند، و چه نیکوست حال شیعیان ما، و چقدر آنان به عرش خداوند عزّوجلّ نزدیک هستند و چقدر خداوند در قیامت به آنان احسان خواهد نمود؟. تا این که فرمود:

به خدا سوگند اگر مردم طاقت پذیرفتن می داشتند و سبب غرور و تکبّر آنان نمی شد، ملائکه از نزدیک به آنان سلام می کردند، و به خدا سوگند هیچ بنده ای از شیعیان ما در نماز ایستاده خود تلاوت قرآن نمی کند مگر آن که به هر حرفی از آن پاداش یکصد حسنه دارد، و اگر در حال نشسته نماز خود را بخواند به هر حرفی از آیات پنجاه حسنه دارد و اگر در غیر نماز قرآن بخواند به هر حرفی ده حسنه دارد و اگر ساکت باشد پاداش قرائت مخالفین را دارد.

سپس فرمود: به خدا سوگند شما شیعیان در بستر خود به خواب می روید و پاداش مجاهدان را خواهید داشت و نماز می خوانید و اجر مجاهدان را دارید، و در بارة شما خداوند فرموده: «وَ نَزَعْنا ما فِی صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ إِخْواناً عَلی سُرُرٍ مُتَقابِلِینَ»(2) تا این که فرمود: شیعیان ما دارای چهار چشم می باشند: دو چشم در

ص: 40

سر و دو چشم در قلب، و همه مردم نیز چنین هستند جز آن که خداوند چشمان قلب شما را بینا نموده و چشمان قلب آنان را کور کرده است(1).

عبدالله بن ولید گوید: در زمان حکومت مروان ما خدمت امام صادق(علیه السلام) رسیدیم و آن حضرت به ما فرمود: اهل کجایید؟ گفتیم: اهل کوفه هستیم. فرمود: ما، در هیچ شهری به اندازه کوفه شیعه نداریم و دوستان ما اکثراً در کوفه هستند، سپس فرمود: خدا شما را به چیزی هدایت نموده که این مردم نسبت به آن جاهل اند، و شما دارای محبت ما هستید و این مردم با ما دشمنی دارند، و شما از ما پیروی می کنید و این مردم با ما مخالفت می کنند و شما ما را تصدیق کرده اید و این مردم ما را تکذیب نموده اند از این رو خداوند حیات و ممات شما را مانند ما قرار داده است . تا این که فرمود:

پدرم دربارة شما شیعیان و دوستان ما می فرمود: فاصله بین شما و رسیدن به ثواب و پاداش الهی و جوار رحمت خداوند تنها این است که جان شما به گلو برسد - و دست خود را نزدیک به گلوی خویش آورد - و خداوند دربارة ما در کتاب خود می فرماید: «وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلاً مِنْ قَبْلِکَ وَ جَعَلْنا لَهُمْ أَزْواجاً وَ ذُرِّیَّة»(2)

و ماییم ذریّه رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم)(3).

البته این گونه نیست. مال، نعمت خداست و نزد صاحبان آن امانت است و خداوند به آنان اجازه داده تا به اندازه بخورند و به اندازه بیا شا مند و به اندازه بپوشند و به اندازه ازدواج کنند و اضافه از این مصارف هر چه بود را به فقرای مؤمنین برسانند و غبار فقر را از آنان برطرف نمایند و کسی که این گونه عمل کند، آنچه می خورد و می آشامد و مرکبی که سوار می شود و ازدواجی که می کند برای او حلال خواهد بود و در غیر این صورت بر او حرام می باشد.

سپس فرمود: «وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ» تا این که فرمود: آیا تو گمان می کنی خداوند به کسی که مال داده او را مجاز قرار می دهد که اسبی را به ده هزار درهم بخرد ، در حالی که اسب بیست درهمی او را کفایت می کند؟ و یا کنیزی را به هزار دینار خریداری کند در حالی که کنیز بیست دیناری او را کفایت می نماید و سپس فرمود: «وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ»(1)،(2).

«رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْه»(1)

و مقصود خداوند این است که شما به پیمان و میثاقی که از شما نسبت به ولایت ما گرفته است عمل کرده اید و دیگران را به جای ما نپذیرفته اید. و نیز مقصود خداوند از آیه «الْأَخِلاَّءُ یَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلاَّ الْمُتَّقِین»(2)

شما هستید و خداوند از این آیه جز شما را اراده نکرده است، آیا من تو را شاد و مسرور کردم؟ گفتم: آری. فرمود: خداوند در قرآن دربارة شما می فرماید:

«إِخْواناً عَلی سُرُرٍ مُتَقابِلِینَ»(3)

و به خدا سوگند او جز شما را اراده نکرده است، آیا من تو را خشنود کردم؟ گفتم: آری بیشتر بفرمایید ، فرمود: خداوند دربارة شما ]شیعیان[ می فرماید:

«فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِین»(4)

و مقصود از «النَّبِیِّینَ» رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم) است و ما «صدیقون و شهداء» هستیم و به خدا سوگند شما صالحین می باشید که شیعیان ما هستید، آیا من تو را شاد کردم؟ گفتنم: آری بیش از این بفرمایید، فرمود: خداوند شما را از شرّ شیطان حفظ نمود ه و می فرماید:

«إِنَّ عِبادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطانٌ»(5)

و خداوند از این آیه جز شما را اراده نکرده است، آیا من تو را خشنود کردم؟ گفتم: آری بیش از این بفرمایید. فرمود: خداوند دربارة شما می فرماید:

«یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً»(6)

و به خدا سوگند از این آیه جز شما را اراده نکرده است، آیا من تو را شاد و مسرور کردم؟ گفتم: آری بیشتر بفرمایید، فرمود: ای ابا محمّد خداوند در آیه «یَوْمَ لا یُغْنِی مَوْلًی عَنْ مَوْلًی شَیْئاً وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ إِلاَّ مَنْ رَحِمَ اللَّه»(7)

پیامبران و امّت های پیشین را اراده نکرده و تنها شما هستید که در آن روز به فریاد همدیگر می رسید و خداوند به شما رحم می کند ای ابا محمّد آیا من تو را شاد و مسرور کردم؟ گفتم: آری بیش از این بفرمایید ای فرزند رسول خدا، فرمود: خداوند شما را در کتاب خود یاد نموده و می فرماید:

«هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ»(8) و مقصود از «الَّذِینَ یَعْلَمُونَ» شیعیان مایند، گفتم: بیش از این بفرمایید فرمود: ای ابا محمّد! هر آیه ای که نام بهشت و اهل آن را یاد نموده دربارة ما و شما می باشد ]یعنی عالی ترین مصداق آن ما و شماییم[ و هر آیه ای که نام دوزخ و اهل آن را برده دربارة دشمنان و مخالفین ما می باشد.

ص: 43

سپس فرمود: به خدا سوگند کسی جز ما و شما بر دین محمّد(صلی الله علیه و آله و سلّم) و ملت ابراهیم(علیه السلام) نیست و بقیه مردم بیزار از شمایند، آیا من تو را خشنود نمودم؟ گفتم: آری ای فرزند رسول خدا درود خدا بر شما باد و خدا مرا فدای شما گرداند، و سپس با شادی از خدمت آن حضرت منصرف شدم(1).

مؤلف گوید: در تفسیر فرات کوفی آمده که سلیمان دیلمی گوید: من خدمت امام صادق(علیه السلام) بودم که ابوبصیر - در حالی که پیرمردی بی حال و نالان بود- وارد شد و چون نشست امام(علیه السلام) به او فرمود: ای ابا محمّد چه شده این گونه نفس می زنی و ناله می کنی؟ ابوبصیر گفت: فدای شما شوم ای فرزند رسول خدا من پیر و ناتوان گردیده ام و اجل من نزدیک شده و نمی دانم در آن عالم حال من چگونه خواهد بود؟ امام صادق(علیه السلام) به او فرمود:

آیا تو چنین سخنی را می گویی؟ ابوبصیر گفت: فدای شما شوم چگونه چنین نگویم؟ سپس امام(علیه السلام) برای دلجویی و مسرور نمودن او سخنان یاد شده را بیان نمود.

2- مرحوم علامه زاهد و فقیه ماهر مقدس اردبیلی در کتاب «مجمع الفائده» در انتهای بحث احکام میت گوید: باید این بحث را با ذکر دو روایت که در آن ها بشارت به دوستان علی بن ابیطالب(علیه السلام) آمده است به پایان برسانیم نخست روایت زید شحّام را ذکر می کنیم که گوید:

ص: 44

امام صادق(علیه السلام) سراغ یکی از اصحاب خود را گرفت - و من حاضر بودم - و چون گفته شد: او از دنیا رفته است ، آن حضرت به او ترحّم و دعای خیر نمود و او را به خوبی یاد کرد، پس یک نفر ]از مخالفین[ که در آن جلسه حاضر بود گفت: «او چند دیناری به من بدهکار بود و به آن اهمیّت نداد و پرداخت نکرد!» ناگهان آثار خشم در صورت امام(علیه السلام) ظاهر شد و به او فرمود: آیا تو فکر می کنی خداوند دوست علی(علیه السلام) را به خاطر چند دینار ناچیز تو به دوزخ می برد؟! آن مرد گفت: «فدای شما شوم من او را حلال نمودم» امام(علیه السلام) فرمود: چرا قبل از این او را حلال نکردی(1)؟!

سپس مرحوم مقدس اردبیلی گوید: روایت دوّم روایت صحیحی است که ابی شَبَل از امام صادق(علیه السلام) نقل نموده که فرمود: هر کس شما را با این اعتقادی که ]به ولایت ما[ دارید دوست بدارد داخل بهشت می شود گرچه اعتقاد شما را نداشته باشد(2).

ودر این حدیث ستایش بزرگ و جلیلی نسبت به شیعیان وجود دارد(3).

تا ا ینکه مرحوم مقدس اردبیلی گوید: باید روایت سومی نیز در اینجا نقل کنیم. و آن روایتی است که صاحب کتاب «بشارة المصطفی لعلیّ المرتضی» مرحوم عالم زاهد تقیّ و نقیّ ابن طاوس حسینی صاحب روح پاک نقل نموده و ما آنرا با حذف اسناد نقل می کنیم او گوید:

روایت شده که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) روزی با شادی و سرور و بشارت داخل خانه علی(علیه السلام) شد و سلام کرد و علی(علیه السلام) سلام او را پاسخ داد وعرضه داشت : یا رسول الله من شما را تاکنون این گونه شاد و مسرور ندیده بودم؟ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: «عزیزم آمده ام به تو بشارت بدهم» تا این که فرمود:

بدان که در همین ساعت جبرئیل(علیه السلام) بر من نازل شد و گفت: خداوند بر تو سلام می فرستد و می فرماید: « به علی(علیه السلام) بشارت بده که شیعیان او صالح و عاصی، اهل بهشت خواهند بود» و چون علی(علیه السلام) این سخن را شنید سجدة شکر نمود و دو دست خود را بلند کرد و فرمود: «خدایا من تو را شاهد می گیرم که نصف حسنات خود را به شیعیانم بخشیدم» سپس فاطمه(علیهاالسلام) نیزفرمود :

«خدایا تو شاهد باش که من نیز نصف حسنات خود را به شیعیان علی بخشیدم» سپس امام حسن و امام حسین(علیهماالسلام) نیز چنین گفتند، و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: «شما کریم تر از

ص: 45

من نیستید، خدایا تو شاهد باش که من نیز نصف حسنات خود را به شیعیان علی بخشیدم. أمیرالمؤمنین(علیه السلام) می فرماید:

سپس خداوند عزّوجلّ به رسول خود (صلی الله علیه و آله و سلّم) وحی نمود: «شما کریم تر از من نیستید، من گناهان همه شیعیان و دوستان علی(علیه السلام) را بخشیدم(1).

اصحاب گفتند: برای چه یا رسول الله؟ فرمود: خودتان از او سؤال کنید تا بگوید: در این روز چه کرده است؟ پس اصحاب گرد او جمع شدند و گفتند: بشارت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) برای تو گوارا باد مگر تو امروز چه کرده ای که خداوند این قدر برای تو پاداش قرار داده است؟ آن مرد گفت: من امروز کار خوبی از خود سراغ ندارم ، جز این که برای حاجتی از خانه بیرون رفتم و چون دیر شده بود و ترسیدم که به آن حاجت و کاری که داشتم نرسم، با خود گفتم:

به جای آن می روم و به صورت علی(علیه السلام) نگاه می کنم چرا که از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) شنیده بودم که نگاه به صورت علی بن ابیطالب(علیه السلام) عبادت است. پس رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: آری به خدا سوگند عبادت است و چه عبادت بزرگی است. تا این که به آن مرد فرمود: ای بندة خدا تو امروز رفتی که برای قوت خانوادة خود دیناری را به دست آوری و چون به آن نرسیدی به جای آن رفتی و به صورت علی(علیه السلام) نگاه کردی در حالی که دوست او بودی و به مقام او اعتقاد داشتی، و این برای تو بهتر از این است که دنیا پر از طلای سرخ باشد و به تو بدهند و تو آن ها را در راه خدا بدهی و تو با این عمل می توانی به عدد هر نفسی که در مسیر خود تا رسیدن به علی(علیه السلام) کشیده ای هزار نفر از گنهکاران ]این امت[ را شفاعت نمایی و از آتش دوزخ نجات بدهی(1).

اهل سنّت نیزاز عایشه نقل کرده اند که گوید:

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: ذکر علیّ عبادت است . و نیز گویند: ابوذر هنگامی که مردم نماز می خواندند می آمد و به صورت علی(علیه السلام) نگاه می کرد و چون علت آن را سؤال نمودند گفت:

ص: 47

من از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) شنیدم که فرمود: نگاه به علی بن ابیطالب(علیه السلام) و نگاه به پدر و مادر، و نگاه به آیات قرآن، و نگاه به کعبه عبادت است(1).

«من مات علی حبّ آل محمد مات شهیداً، ألا و من مات علی حبّ آل محمد مغفوراً له، ألا و من مات علی حبّ آل محمد مات تائباً، ألا و من مات علی حبّ آل محمد مات مؤمناً مستکمل الایمان، ألا و من مات علی حبّ آل محمد بشّره ملک الموت بالجنّه، ثم منکر و نکیر، ألا و من مات علی حبّ آل محمد یزفّ إلی الجنه کما تزفّ العروس إلی بیت زوجها، ألا و من مات علی حبّ آل محمد فتح له فی قبره بابان إلی الجنه، ألا و من مات علی حبّ آل محمد جعل الله قبره مزار ملائکة الرحمة، ألا و من مات علی حبّ آل محمد مات علی السنة و الجماعة، ألا و من مات علی بغض آل محمد جاء یوم القیامة مکتوباً بین عینیه آیس من رحمة الله، ألا و من مات علی بغض آل محمد مات کافراً، ألا و من مات علی بغض آل محمد لم یشمّ رائحة الجنة(1).

مؤلف گوید: مشابه حدیث فوق را مرحوم صدوق در کتاب فضائل الشیعه نقل نموده است(2).

شما به من روی خوش نشان نمی دهید؟ فرمود: به خاطر این که تو به برادران مؤمن خود روی خوش نداری ]و آنان را نزد خویش راه نمی دهی[.

گفتم: فدای شما شوم من ترس از این دارم که شهرت پیدا کنم و خدا می داند که من شدیداً آنان را دوست می دارم. فرمود: ای اسحاق از زیارت و دیدار برادران خود ملالت نداشته باش، چرا که مؤمن هنگامی که با برادر مؤمن خود ملاقات می کند و به او می گوید: مرحباً ]خوش آمدی[ خداوند تا قیامت برای او پاداش مرحباً می نویسد، و چون با او مصافحه می کند خداوند بین انگشتان آنان یکصد رحمت نازل می نماید و نود و نه رحمت برای آن کسی است که بیشتر برادر خود را دوست می دارد، و سپس خداوند به آنان نظر رحمت می نماید و به آن که برادر خود را بیشتر دوست می دارد بیشتر توجّه می نماید، و چون با همدیگر معانقه می کنند رحمت خداوند آنان را فرا می گیرد، و هنگامی که هدف آنان از ملاقات، رضای خدا باشد و هدف دنیایی نداشته باشند به آنان گفته می شود: خدا شما را آمرزید عمل خود را از سر بگیرید، و چون شروع به سخن و احوال پرسی می کنند ملائکه به همدیگر می گویند:

از آنان دور شوید چرا که آنان ]ممکن است[ سرّی دارند که خداوند آن را بر آنان پوشانده است.

اسحاق بن عمّار گوید: گفتم: فدای شما شوم آیا آنان سخن ما را مکتوب نمی کنند؟ همان گونه که خداوند می فرماید: «ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ»(1)

پس امام(علیه السلام) آهی کشید و اشک او بر محاسنش جاری شد و فرمود: ای اسحاق ملائکه به خاطر احترام به آنان به همدیگر می گویند: از آنان دور شوید، و خداوند حافظ و عالم به اسرار و سرّ سرّ آنان است سپس فرمود:

ای اسحاق از خدا بترس مثل این که او را می بینی و اگر تو او را نمی بینی او تو را می بیند، و اگر فکر می کنی که او تو را نمی بیند ، کافر شده ای، و اگر می دانی که او تو را می بیند و خود را هنگام گناه از مردم می پوشانی، و در مقابل خدا ]حیا نمی کنی و [ گناه می کنی؟ بدان که خدای خود را نادیده گرفته ای و او را «اهون الناظرین» قرار داده ای(2)!!

ص: 50

سپس فرمود: من تو را به پنج چیز سفارش می کنم:

1- اگر مظلوم واقع شدی به کسی ظلم مکن

2- اگر به تو خیانت شد تو به کسی خیانت نکن

3- اگر سخن تو را تکذیب کردند خشم مکن

4- اگر تو را ستایش نمودند شاد مشو.

5- و اگر از تو مذمت کردند جزع و بی تابی مکن، و در آنچه مردم دربارة تو می گویند فکرکن، پس اگر دیدی آنچه می گویند در تو وجود دارد پس بدان که اگر خشم کردی از حق خشم کرده ای و این برای تو مصیبت بارتر از افتادن از چشم مردم است، و اگر دیدی آنان دربارة تو خلاف می گویند و تو آنگونه که می گویند نیستی، پس این ثوابی است که تو بدون زحمت به دست آورده ای.

سپس فرمود: تو بدان که از موالیان ما نخواهی بود جز آن که اگر همه اهل شهر تو جمع شوند و بگویند: تو انسان ناشایسته ای هستی محزون و غمگین نشوی، و اگر همه آنان بگویند تو مرد صالحی هستی شاد و مسرور نشوی، و لکن تو خود را بر کتاب خدا عرضه کن، پس اگر دیدی در مسیر قرآن حرکت می کنی و آنچه قرآن از آن پرهیز داده تو از آن پرهیز می کنی، و به آنچه ترغیب نموده راغب هستی، و از آنچه ترسانده می ترسی، پس پایدار و شادمان باش، چرا که گفته های مردم آسیبی به تو نمی رساند، و اگر خود را با قرآن سازگار ندیدی ، برای چه به خود مغرور می شوی؟ سپس فرمود :

تو باید بدانی مقصود از خلقت مؤمن جهاد با نفس است تا بر هواهای نفسانی خود غالب شود و او در این جهاد گاه غالب می شود و نفس خویش را به استقامت و درستی وامی دارد و در راه محبت خدا با او مخالفت می کند، و گاه مغلوب می شود ونفس، او را زمین می زند و او به دنبال هوای نفس خود می رود و خداوند او را از سقوط رهایی می دهد و نجات پیدا می کند.(سفینة البحار، لغة جبر)

قرار نخواهد داد و لکن داخل آتش می شود و خداوند با شفاعت ما او را از آتش خارج خواهد نمود ، از این رو شما باید :

اهل عمل صالح باشید [و گناه نکنید] و از ما اطاعت نمایید و به امیدهای کاذب تکیه نکنید و عقوبت و عذاب خدا را کوچک نشمارید، چرا که برخی از مسرفین و گنهکاران- از شما- به شفاعت ما نمی رسند ، مگر پس از سیصدهزار سال ]که در دوزخ گرفتار خواهند بود!![(1).

3- امام باقر(علیه السلام) می فرماید: أمیرالمؤمنین(علیه السلام در کوفه هر روز صبح از قصر بیرون می آمد و داخل یکایک بازارهای کوفه می شد و تازیانه ای بر روی دوش او بود -که دو طرف داشت و به آن سبیبه می گفتند- و آن حضرت در هر بازاری می ایستاد، و با صدای بلند می فرمود:

«ای جماعت تجّار از خدا بترسید» و چون مردم صدای مبارک او را می شنیدند ، هر چه در دست داشتند زمین می گذاشتند و کاملا از گوش دل به سخن او توجه می کردند، و آن حضرت می فرمود: «قبل از هر چیزی از خداوند طلب خیر بکنید و با آسان گرفتن بر مردم به کسب و تجارت خود برکت بخشید، و خود را به خریداران نزدیک کنید، و با حلم و صبر و بردباری، خود را زینت دهید و از سوگند و دروغ و ظلم دوری کنید، و با مظلومان با انصاف باشید، و نزدیک ربا نروید، و کیل و وزن را کامل بدهید، و کم فروشی نکنید، و روی زمین فساد ننمایید» سپس در همه بازارها می گردید ]و این سخنان را به همه آن مردم ابلاغ می نمود[ و باز می گشت و به مراجعات مردم پاسخ می داد(1).

4- عبدالله بن قاسم جعفری از برخی از اهل بیت خود نقل نموده که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) به حکیم بن حزام اجازة تجارت نداد، تا او برای آن حضرت ضمانت نمود که با «نادم» یعنی کسی که از معامله پشیمان شده «اقاله» کند یعنی معامله را فسخ کند، و بر کسی که توان پرداخت بدهی خود را ندارد صبر کند، و هنگام اقاله مال خود را از خریدار پس بگیرد چه کامل باشد چه ناقص(2).

5- امام صادق(علیه السلام) می فرماید: زینب عطّاره روزی نزد همسران رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) آمد و چون رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) وارد شد به او فرمود: «هر وقت تو وارد اطاق های ما می شوی اطاق های ما معطر می شود» زینب عطّاره گفت: «یا رسول الله اطاق های شما به عطر وجود شما بیش از این معطر است» پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) به او فرمود: چون چیزی را می فروشی

ص: 54

بهتر و خوب تر آن را تحویل بده و غِشّ و خیانت مکن تا بهتر به تقوای خدا عمل کرده باشی و مال تو برکت پیدا کند(1).

6- امام صادق(علیه السلام) به هشام بن حکم می فرماید: اگر کسی به تو گفت: «برای من فلان جنس را خریداری کن» تو از مال خود به او مده گرچه مال تو بهتر باشد(2).

7- امام صادق(علیه السلام) می فرماید: رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) به مردی که متاعی را می فروخت فرمود: بزرگواری و گذشت در معامله برای فروشنده سود و ربح محسوب می شود(3).

8- امام صادق(علیه السلام) نیز می فرماید: أمیرالمؤمنین(علیه السلام) چون دید کنیزی از قصّابی گوشت خریده و به او می گوید: «بیشتر بده» به قصّاب فرمود: به او بیشتر بده تا برکت بیشتری پیدا کنی(4).

9- از امام صادق(علیه السلام) نقل شده که فرمود: اگر کسی به دیگری بگوید: «بیا از من خریداری کن و من با تو به نیکی رفتار می کنم» حرام است از او سود بگیرد. ]و لکن اصحاب، این روایت را حمل بر کراهت کرده اند[(5).

10- امام صادق(علیه السلام) دربارة کسی که متاعی را در معرض فروش قرار داده و قیمتی هم برای آن تعیین نموده و اگر خریدار چیزی نگوید آن متاع را به همان قیمت تعیین شده به او می فروشد و هر کس چانه بزند به او تخفیف می دهد، فرمود: اگر این تخفیف مربوط به دو نفر یا سه نفر باشد مانعی ندارد و اما اگر این تخفیف مربوط به هر کسی باشد که چانه می زند ، این کار، کار صحیحی نیست و باید قیمت را یکسان قرار بدهد(6).

ص: 55

11- امام صادق(علیه السلام) می فرماید: صاحب متاع سزاوارتر به تعیین قیمت مال خود می باشد، ]پس کسی حق ندارد برای مال مردم قیمت تعیین کند[(1).

12- روایت شده که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) از معامله کردن بین طلوع فجر و طلوع آفتاب منع نمود(2).

13- محمّد بن سنان گوید: به من خبر داده شده که امام باقر(علیه السلام) دو معامله را صحیح و شایسته ندانسته است: 1- این که فروشنده بگوید: قیمت را در اختیار من قرار ده ، و مال را - بدون وارسی - بگیر و ببر، 2- این که مشتری چیزی را که ندیده و وارسی نکرده خریداری کند(3).

14- امام صادق(علیه السلام) می فرماید: گول زدن کسی که قیمت را به فروشنده واگذارمی کند سُحت و حرام است(4).

15- و در سخن دیگری فرمود: گول زدن مؤمن در معامله حرام است(5).

16- امام صادق(علیه السلام) فرمود: کسی که با برادر خود اقاله کند ]یعنی معامله را با درخواست او فسخ کند[ خداوند نیز از لغزش های او در قیامت می گذرد و با او اقاله می کند(6).

17- امام صادق(علیه السلام) فرمود: هر کس مالی را در معرض فروش قرار بدهد ، خداوند عزّوجلّ خریداری را می فرستد تا آن را بخرد و سودی به او بدهد و اگر صاحب مال به آن سود قانع نشد ، خداوند خریدار را نزد دیگری می فرستد ]و فروشنده اول را محروم می نماید[(7).

18- رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: چهار خصلت در هر کس باشد کسب و درآمد او پاک خواهد بود: 1- هنگام خریدن ، از مالی که می خرد عیب گویی نکند، 2- هنگامی که مالی را می فروشد ، از

ص: 56

مال خود ستایش نکند، 3- از مالی که می فروشد عیب پوشی نکند ]و عیب مال خود را بگوید[، 4- برای معامله سوگند نخورد(1).

19- در تفسیر آیه «رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِب»(2)

از یکی از معصومین(علیهم السلام) نقل شده که فرمود: مقصود این است که چون وقت نماز فرا می رسد ، دست از تجارت بردارند و حق خدا را ادا کنند(3).

20- امام صادق(علیه السلام) می فرماید: أمیرالمؤمنین صلوات الله علیه می فرمود: کسی که بدون علم و آگاهی ]از مسائل حرام و حلال[ تجارت کند ، شدیداً گرفتار ربا می شود ]چرا که ربا و معامله تشابه فراوان دارند[ و در سخن دیگری فرمود: کسی حق ندارد در بازار دکّه ای باز کند، مگر آن که از احکام خرید و فروش آگاه باشد(4).

حقوق فرزند بر پدر سه چیز است:

1- اسم او را نیکو قرار دهد

2- کتابت و نوشتن به او تعلیم دهد

3- هنگامی که بالغ می شود همسر برای او فراهم کند(1).

امام باقر(علیه السلام) فرمود: بسا فرزندی در زمان حیات پدر و مادر اهل احسان به آنان بوده و لکن پدر و مادر که از دنیا می روند، دین و بدهکاری آنان را نمی پردازد و برای آنان استغفار نمی کند و خداوند او را عاقّ پدر و مادر می نویسد، و بسا فرزندی در زمان حیات پدر و مادر عاقّ بوده و به آنان احسان نمی کرده و چون از دنیا می روند، دین آنان را پرداخت می کند و برای آنان استغفار می نماید و خداوند او را از عقوق خارج می کند و احسان کننده به پدر و مادر می نویسد(1).

پیشگاه خداوند جلّ جلاله می رسد و خداوند حساب آسانی برای او انجام می دهد و دستور می فرماید تا او را به بهشت ببرند در حالی که آن مثال مقابل او می باشد و مؤمن به او می گوید:

خدا تو را رحمت کند تو چه همراه خوبی بودی که همواره به من بشارت به سرور و کرامت دادی تا به بهشت نزدیک شدم. تو کیستی؟ پس آن مثال می گوید: من همان سروری هستم که تو در دنیا بر برادر مؤمن خود وارد کردی و او را خشنود نمودی و خداوند مرا از آن سرور آفرید تا به تو بشارت بدهم و تو را شاد نمایم(1).

امام صادق(علیه السلام) می فرماید: کسی که مؤمنی را مسرور و شاد کند خداوند در روز قیامت او را شاد خواهد نمود و به او گفته می شود: «هر چه می خواهی و دوست داری از خدا بخواه چرا که تو در دنیا دوست می داشتی که اولیای خدا را شاد کنی» پس آنچه او آرزو دارد و بیش از آن را خداوند - از نعمت های بهشتی- به او می دهد که در قلب او خطور نکرده است(2).

رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: کسی که مؤمنی را مسرور و شاد نماید به راستی مرا شاد نموده است و کسی که مرا شاد نماید خدا را شاد نموده است(3).

جابر گوید: امام باقر(علیه السلام) فرمود: تبسّم مؤمن در صورت برادر مؤمن خود، یک حسنه محسوب می شود، و اگر خاشاکی را از صورت او برطرف کند نیز یک حسنه است، و خداوند به چیزی عبادت نشده که محبوب تر از ادخال سرور بر مؤمن باشد(4).

1- ثواب من قضی لأخیه حاجةً،

2- ثواب من نفّس عن مؤمنٍ کربةً،

3- ثواب من أعان مؤمناً علی ظالمٍ،

4- ثواب من سعی للمؤمن فی حاجةٍ،

5- ثواب من سقی مؤمناً من ظَمَإٍ،

6- ثواب من أطعم مؤمناً من جوع،

7- ثواب من کسی مؤمناً من عری،

8- ثواب من حمل مؤمناً من رحله،

9- ثواب من کفی مؤمناً،

10- ثواب من کفن مؤمنا عند موته،

11- ثواب من زوّج مؤمنا،

12- ثواب من عاد مؤمنا من مرضه .

سپس مطابق عناوین یاد شده روایاتی را از ائمه معصومین(علیهم السلام) نقل نموده است که ما به برخی از آنها اشاره می کنیم:

ابوحمزه ثمالی گوید: امام سجاد(علیه السلام) فرمود: کسی که برای برادر دینی خود یک حاجت و خواسته او را برآورده کند، خداوند در دنیا و در قیامت در مقام پاداش او برمی آید و یکصد حاجت او را برآورده می کند که یکی از آنها بهشت خواهد بود،

و کسی که اندوه برادر مؤمن خود را برطرف کند، خداوند اندوه قیامت او را برطرف می کند هر چه خواهد باشد،

و کسی که کمک کند و مؤمنی را از شرّ ظالمی نجات بدهد، خداوند برای نجات او از صراط به او کمک خواهد نمود تا او خشنود و مسرور شود و از صراط بگذرد و این عمل برای او مانند ادخال سرور بر رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) می باشد،

و کسی که مؤمن تشنه ای را سیراب کند، خداوند او را از ظرف های مهر کرده بهشتی سیراب خواهد نمود،

و کسی که مؤمن گرسنه ای را سیر کند خداوند او را از میوه های بهشتی سیر خواهد نمود،

و کسی که مؤمن برهنه ای را بپوشاند و لباسی به او بدهد، خداوند در بهشت لباس حریر و استبرق به او خواهد پوشاند،

و کسی که به مؤمن غیر عریانی لباس بدهد، همواره در ضمانت خداوند می باشد تا زمانی که از آن لباس چیزی باقی مانده باشد،

ص: 61

و کسی که مؤمنی را از خواری نجات بدهد و آبروی او را حفظ کند، ولدان مخلّدون بهشتی در بهشت به او خدمت خواهند نمود،

و کسی که برادر مؤمن خود را بر مرکب خویش سوار کند، خداوند در روز قیامت او را بر ناقه بهشتی سوار خواهد نمود و بر ملائکه مباهات خواهد کرد،

و کسی که برادر مؤمن خود را پس از مرگ از مال خویش کفن کند، مانند این خواهد بود که از زمان ولادت تا زمان مرگ به او لباس پوشانده باشد،

و کسی که برای برادر مؤمن خود همسری فراهم کند تا با او مانوس باشد و آرامش پیدا کند، خداوند محبوب ترین همسر را در قبر مونس او خواهد قرار داد ،

و کسی که از برادر مؤمن خود که بیمار شده عیادت کند، ملائکه رحمت الهی اطراف او جمع می شوند و به او دعا می کنند، تا زمانی که از عیادت خود بازگردد و ملائکه به او می گویند:

پاک شدی و بهشت برای توگوارا باشد. سپس فرمود: به خدا سوگند برآوردن حاجت مؤمن نزد خداوند محبوب تر از دو ماه روزه پیاپی، همراه با اعتکاف در ماه حرام می باشد(1).

از أمیرالمؤمنین(علیه السلام) نقل شده که آن حضرت به شریح قاضی فرمود: تو در مجلسی نشسته ای که در آن مجلس جز پیامبر و یا وصیّ پیامبر و یا انسان شقیّ نمی نشیند.

و از امام صادق(علیه السلام) نقل شده که فرمود: از حکومت و قضاوت پرهیز کنید، چرا که قضاوت و حکومت مخصوص به امام عالم به قضا و عادل می باشد و آن پیامبر و یا وصیّ پیامبر است(1).

ما شبی را در عافیت طی کردیم و صبح آن در هاویه جهنم بودیم. حضرت عیسی(علیه السلام) فرمود: هاویه چیست؟ او گفت: هاویه سجّین است، حضرت عیسی(علیه السلام) فرمود: سجّین چیست؟ آن مرد گفت: کوه هایی است از آتش که تا قیامت در آن می سوزیم، حضرت عیسی(علیه السلام) فرمود:

وای بر تو، چه شد که تو پاسخ مرا دادی؟ آن مرد گفت: یا روح الله بقیه، لجام آتشین بر دهان دارند و به دست ملائکه غلاظ و شداد هستند، و من در دنیا بین آنان بودم و از آنان نبودم و چون عذاب آمد مرا نیز گرفت و من با یک موی خود معلق بر شفیر جهنم هستم و نمی دانم آیا در آتش سقوط می نمایم و یا نجات پیدا می کنم؟ پس حضرت عسیی(علیه السلام) به حوارییّن فرمود: ای دوستان خدا، خوردن یک قرص نان خشک با نمک بی مقدار و خوابیدن در کنار مزبله با عافیت دنیا و آخرت برای مؤمن بسیار بهتر خواهد بود ]از این که خود را گرفتار عذاب ابدی نماید[(1).

را بر روی جهنم قرار بدهند ، و به مردم گفته شود: از صراط عبور کنید، و تو به جهنم بگویی: این از آنِ من و این از آنِ تو؟ پس أمیرالمؤمنین(علیه السلام) به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) عرض می کند:

یا رسول الله ، کیانند آنان که من به جهنم می گویم: این از آنِ من ؟ رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: آنان شیعیان تواند و آنان همه جا با تو هستند(1).

ابن عباس از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) نقل نموده که فرمود: روز قیامت من و علی بر صراط می ایستیم و به دست هر کدام از ما شمشیری است و هرکس از خلق خدا بخواهد از صراط عبور کند ، ما از او نسبت به ولایت علی بن ابیطالب(علیه السلام) سؤال خواهیم نمود ، پس هر کس دارای چیزی از ولایت علی(علیه السلام) باشد نجات می یابد و رستگار می شود و گر نه ما گردن او را می زنیم و او را در آتش می افکنیم سپس این آیه را تلاوت نمود

«وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ ما لَکُمْ لا تَناصَرُونَ بَلْ هُمُ الْیَوْمَ مُسْتَسْلِمُونَ» .

صاحب کتاب تاویل الآیات گوید: این تاویل دلالت می کند که ولایت أمیرالمؤمنین(علیه السلام) بر جمیع خلق خدا واجب است پس او افضل از همه خلق خداست جز خاتم پیامبران و مرسلین حضرت محمّد(صلی الله علیه و آله و سلّم)(2).

امام صادق(علیه السلام) نیز فرمود: کسی که با رأی خود برای مردم فتوا بدهد، دیانت خود را بر اساس جهل و نادانی قرار داده و چنین کسی ضدّ خدا خواهد بود ، چرا که ندانسته چیزی را حلال و یا حرام دانسته است(1).

و در روایات آمده که مفتی بدون علم در طبقه ششم دوزخ جای دارد، و کسی که بدون علم فتوا بدهد ملائکه آسمان و ملائکه زمین او را لعنت می کنند(2).

و در وصایای امام صادق (علیه السلام) به عنوان بصری آمده که فرمود: «و ایّاک أن تعمل برأیک شیئاً، و خذ بالاحتیاط فی جمیع ما تجد إلیه سبیلاً، و ا هرب من الفتیا هربک من ألاسد، و لا تجعل رقبتک للناس جسراً»(3).

یعنی: به پرهیز از این که به رأی خود عمل کنی، و در جمیع امور خود تا می توانی به احتیاط عمل کن، و از فتوا دادن فرار کن همان گونه که از شیر فرار می کنی، و گردن خود را پلی برای عبور مردم قرار مده.

اقول: و هذا ما اخترناه من «أربعین حدیثاً» اوصانا رسول الله - صلّی الله علیه وآله- بحفظها قد جمعناها بحول الله و قوّته و نقول: اللّهم تقبّل من عبدک الضعیف الذلیل بفضلک و کرمک و صلّی الله علی محمّد و آله الطاهرین و جعلته هدیةً منّی لوالدیّ و من وجب حقه علیّ ولله الحمدُ اوّلاً و آخراّ .

ودر پایان از خداوند توفیق عمل به این احادیث را خواستاریم ولاحول ولا قوة الّا بالله العلیّ العظیم.

ص: 67

28- سخت ترین امتحان [ترجمه «مصادقة الإخوان شیخ صدوق رحمه الله»]

29- حکومت های جهانی قبل از قیامت

30- زنان نمونه

31- کشکول عجائب

32- تفسیر اهل البیت علیهم السلام [8 جلدی]

33- خواص سور

34- چهل حدیث

35- رسالة فی الحلال و الحرام

36- حقیقت مظلوم

ص: 69