- عنوان بندی مناسب و تفکیک مطالب و موضوعات.

- استخراج مصادر آیات و روایات و ارائه مطالب متنوع دیگر در پی نوشت.

- ذکر نام مستقل برای هر بحث (در انتخاب نام هر مجلد و نیز هر گفتار غلبه موضوع مدنظر بوده است، نه انطباق کامل موضوع و محتوا)

- مجموعه متنوع فهرست ها و...

در پایان، با امید به این که این اثر مورد رضایت حضرت حق و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام و مقبول نظر مبلغان دینی قرار گیرد، لازم است از استاد انصاریان، دامت برکاته، که این فرصت مغتنم را در اختیار قرار دادند سپاسگزاری نماییم.

مرکز علمی تحقیقاتی دارالعرفان

جایگاه عظیم را حفظ کردند؛ شخصیت هایی چون شیخ مفید، شیخ صدوق، شیخ طوسی، علامه محمدباقر مجلسی، شیخ جعفر شوشتری و در قرن معاصر بزرگانی چون آیت اللّه العظمی بروجردی، آیت اللّه سیدعلی نجف آبادی، آیت اللّه حاج میرزا علی شیرازی، آیت اللّه حاج میرزا علی هسته ای، آیت اللّه حاج میرزا علی فلسفی تنکابنی و...

با داشتن مقام مرجعیت و مقام علمی بسیار بالا در ماه رمضان و محرم و صفر به منبر می رفتند و از این طریق دِین خود را به قرآن و اهل بیت ادا می کردند.

این جانب حسین انصاریان که سالیانی از عمرم را در شهر مقدس قم، این آشیانه اهل بیت، نزد بزرگانی از مراجع و اساتید مشغول تحصیل بوده ام، بر اساس وظیفه ای که احساس می کردم رو به جانب تبلیغ و تألیف آوردم و در این راه، فقط توفیق حق رفیق راهم بود. در زمینه تبلیغ بیش از شش هزار سخنرانی در نزدیک به پانصد موضوع مختلف بر پایه قرآن و روایات اهل بیت و تاریخ صحیح و نکاتی از حیات پاکان و اولیای الهی پرداخته ام و امیدوارم تا لحظات پایان عمر هم چنان توفیق ادای این وظیفه را از جانب حق داشته باشم.

مؤسسه دارالعرفان، که در شهر قم در جهت نشر معارف قرآنی و فرهنگ اهل بیت علیهم السلام کارهای مهمی را در سطح جهانی انجام می دهد، بنا گذاشت متن این سخنرانی ها به صورت مکتوب درآید تا در اختیار طلاب حوزه ها و دانشجویان و مردم علاقمند قرار گیرد و این مجموعه که احتمالاً حدود دویست جلد خواهد شد در آینده منبعی برای مبلغان شیعه قرار گیرد. من پس از سپاس از حضرت حق لازم می دانم به خاطر تحقق این مهم از دو فرزندم و جناب آقای پیمان تشکر کنم و از خوانندگان، به خصوص مبلغان گرامی، درخواست دعا نمایم. حال، این شما و این اثر اسلامی که فقط لطف و رحمت حق سبب ظهورش شد.

فقیر: حسین انصاریان

وصلّ علی محمد و آله الطاهرین.

خداوند در قرآن ، نزدیک به یکصد و سه مرتبه در موارد گوناگون صبر را به عنوان مسأله ای واجب و لازم در زندگی انسان مطرح کرده است.

در لغت عرب ، کلمه صبر به معنای «خود نگاه داشتن» یا «کفّ نفس » است. خود نگاه داشتن در حریم دین پروردگار ، برای این است که انسان دچار خسارت ، زیان و ضرر در دنیا و آخرت نشود. باقی ماندن در حریم الهی باید آزادانه و به اختیار خود انسان باشد. در این صورت است که انسان از زیان ها و خسارت ها در امان می ماند ؛ زیرا هجوم خسارت ها و زیان ها در فضای بیرون از حریم حق صورت می گیرد.

انسان در حریم حق ، در سایه قدرت ، لطف ، نظر ، محبت و رحمت خدا است ، پس دچار زیان و ضرر نمی شود ، چون هیچ خطری توان ورود به حریم حق را ندارد. این حریم ، الی الابد مصون و محفوظ از هر خطر و خسارتی است.

از آنجا که صبر به معنای حفظ خود در حریم حق است ، روایات و معارف الهی ، بعد از آیات قرآن کریم ، از روزه ماه مبارک رمضان به صبر تعبیر کرده اند. چرا ؟ علت آن واضح است ، چون حالات روزه ، در حقیقت خودداری از بسیاری از حلال های خدا به امر پروردگار است.

خودداری از حلال ها از ارزش بسیار بالایی برخوردار است ؛ زیرا طبیعت بدن اقتضا دارد که بخورد ، بیاشامد و راه شهوات حلال بر او باز باشد و در مواقع مختلفی در آب فرو رود و از آن استفاده نماید ، ولی پروردگار عالم از بندگان مؤمن خویش خواسته است که در ماه مبارک رمضان از این حلال ها خودداری کنند. این خودداری ، صبر است.

همچنین از بندگان خود خواسته است که در کنار خودداری از این حلال ها ، همیشه ، هر لحظه و همه جا از حرام ها نیز خودداری کنند. چون در ماه مبارک رمضان ، از جانب پروردگار ، توان انسان برای خودداری از حرام ها زیاد می شود و این صبر ، بسیار مهمّ است. به همین خاطر از روزه تعبیر به «صبر» شده است ، لذا در سوره مبارکه بقره پروردگار می فرماید :

ص:4

« وَ اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَ الصَّلَوۀِ » (1)روایات ، کلمات اهل تحقیق و سلوک و مفسرین بزرگ ، صبر را در این آیه به معنای روزه گرفته اند ؛ زیرا روزه یکی از بهترین و زیباترین کلاس های پروردگار مهربان عالم است که انسان به اختیار خودش ، زیر نظر پروردگار ، صبر را تمرین می کند که شاید تا پایان ماه مبارک رمضان ، در برابر بسیاری از حلال ها و حرام ها ، به آن تقوایی که مورد نظر پروردگار عالم است ، که کلید گشایش همه مشکلات است ، برسد. (2)

امکان دارد و در این صورت به مقام فلاح خواهد رسید.

به آن و زخمی کردنش را ندارد و با هجوم عذاب جهنم نیز شکسته نمی شود. این سپر ، به امر و ساخت پروردگار است که علیه آتش دوزخ ساخته شده است ، لذا

دوزخ ، با همه قدرت و توانی که دارد ، نمی تواند این سپر را بشکند. صبر موجب می شود که انسان از غضب خدا و عذاب دوزخ در امان باشد و اگر در این حریم

بماند ، در امان خواهد ماند. (1)

خواهیم شد و هر دروغی را باور می کنیم و نسبت به اطرافیان ، همسایگان و علمای خود بدبین می شویم و هر دروغی را باور می کنیم.

این بدبینی فیوضاتی که از طریق مردم و خدا به شما می رسد ، از بین می برد.

گوش دادن به حرف مردم بدون تحقیق و حقیقت مسأله را به دست نیاوردن ، موجب بدبینی است که آن نیز حرام است. خداوند می فرماید :

اگر دیگران مطالبی برای شما نقل کردند ، قبول نکنید ، چون نباید بدبین شوید ،

بلکه « فَتَبَیَّنُواْ » (1) انسان ، گوش ، عقل و درایت دارد و باید تحقیق کند. علاوه بر این ، اگرچه مطلب صحیح باشد ، باید گذشت داشت ، چون انسان همیشه در معرض اشتباه است. به خود بگوید : او نیز مانند بقیه مردم دچار اشتباه شده و شاید توبه و استغفار کرده و خدا خواسته است که آبروی او را حفظ کند ، پس ما نیز بخشش داشته باشیم.

سعدی استادی به نام شهاب الدین سهروردی (2) - معروف به شیخ اشراق - داشته است که شخصیت باسواد ، حکیم و متخلّق به اخلاق بود. روزگاری با هم به سفر دریایی رفته بودند. در کشتی نیز شاگرد خویش را تربیت و نصیحت می کرده است.

همه جای عالم برای انسان های الهی کلاس درس است. امکان ندارد عمر خود

ص:8

را ضایع کنند ، بلکه یا در حال درس گرفتن هستند ، یا در حال درس دادن. حتی کسانی که انسان های معمولی هستند ، در حد ظرفیت خود ، در حال درس گرفتن و درس دادن هستند.

یکی از پرقیمت ترین شعرهای سعدی ، این شعر است که در کتاب «گلستان» آمده است : مقامات مردی ز مردی شنو

نه از سعدی ، از سهروردی شنومرا شیخ دانای مرشد شهاب

دو اندرز فرمود بر روی آبیکی آن که در نفس خودبین مباش

یکی آن که بر خلق بدبین مباش (1)شانه های خود را بالا نیانداز ! منیّت نداشته باش ! تو فقیر و نیازمند آفریده شده ای. خداوند متعال شاهد تو است. برای زندگی به خیلی چیزها نیاز داری ؛ گدای هوا ، آب ، برف ، باران ، آب دریا ، زمین و آسمان هستی. از زمانی که در رحم مادر بودی ، این گدایی شروع شد و وقتی که وارد قیامت می شویم ، گدای شفاعت و بهشت هستیم ، پس گدا باید سر خود را پایین بیاندازد.

انسان نسبت به همه باید حسن ظنّ داشته باشد و همه را خوب و پاک بداند ، مگر این که گناهی از آنها ثابت شود ، که بعد از ثابت شدن گناه نیز در درون خود بگوید : این شخص خطاکار اهل نماز و روزه است ، حتما توبه کرده یا می کند و خدا او را می بخشد ، پس چرا من بخشش نداشته باشم و آبروی او را در بین مردم ببرم ؟

مأمورین خود دستور داد تا بوذرجمهر را دستگیر کنند ، لباس پشمینه زبر و آزاردهنده ای به او بپوشانند و در اتاق تنگ و تاریکی زندانی کنند. به دست و پایش زنجیر ببندند و در شبانه روز ، مقداری نان و نمک و کوزه ای آب به او بدهند.

همچنین اجازه ندارد با کسی ملاقات کند. به زندانبان ها گفت : هر عکس العملی نشان داد ، به من گزارش دهید.او را بی تقصیر زندانی کردند. چون سه گونه زندانی وجود دارد ؛ اول این که کسی جرمی کرده باشد ، دوم این که به خاطر تهمت ، در عین پاکی به زندان افتاده باشد ، مانند حضرت یوسف علیه السلام و سوم این که کسی دچار زندان هوای نفس خود شده باشد.

بوذرجمهر جزء زندانیان بی گناه بود. کسی که شخص بی گناه را زندانی کند ، مرتکب گناه بزرگی می شود. کسی که گزارش غلط در حق شخص بی گناه می دهد ، او نیز گناه بزرگی مرتکب می شود.

پیغمبر صلی الله علیه وآله می فرماید : گزارش دهنده دروغ گو ، دستگیر کننده شخص بی گناه و کسی که شخص بی گناهی را زندانی می کند ، هر سه ملعون هستند ؛ یعنی خداوند رحمتش را از آنها قطع می کند. (1)آزردن یاران خدا گناه بسیار بزرگی است. اگر شخص بی گناهی زندانی شود ، چه دل ها که به خاطر او غمگین شده و اشک ها که برای مظلومیت او جاری می شود.

این ها گناهانی است که به حساب گزارش دهنده و دستگیر کننده و کسی که ظالم است و بی گناه را به زندان می اندازد ، نوشته می شود.

مدتی گذشت ، انوشیروان هر چه منتظر ماند ، هیچ گونه عکس العملی از بوذرجمهر گزارش نشد. به مأمورین زندان گفت : حرفی نمی زند ؟ گفتند : نه.

معروف است که چند ماه در غل و زنجیر ، با قرص نان و نمک سپری کرد و عکس

ص:10

العملی نشان نداد.

انوشیروان چند نفر را مأمور کرد که نزد بوذرجمهر بروند و ببینند به چه علت این گونه آرام است و چرا تقاضای عفو و تخفیف نمی کند ؟ تا بعد از این که با او گفتگو کردند ، به او گزارش دهند. آنها به زندان آمدند و به بوذرجمهر گفتند : رنگ رخسار و شادابی چهره تو با گذشته فرقی نکرده و نشان می دهد که امنیت خاطر داری ، آیا تقاضایی داری ؟

کسانی که گرفتار می شوند ، گرفتاری بر عقل و خرد آنها اثر نامطلوب می گذارد ، گفتند : در این زندان تنگ و تاریک اذیت نمی شوید؟ بوذرجمهر گفت :

می دانید که من حکیم و طبیب هستم. برای خودم در این زندان دوایی درست کرده ام که این دوا از چند جزء ترکیب شده و هر روز از آن استفاده می کنم ، لذا بسیار

خوش و راحت هستم و امنیت خاطر دارم.

گفتند : آیا ترکیبات این دارو را برای ما نیز می گویی ؟ گفت : بله ، ترکیبات این دارویی که من استفاده می کنم ، تشکیل شده از این عناصر است:

«کتاب الله و عترتی »

هر کس با قرآن و اهل بیت علیهم السلام مأنوس باشد ، بر کشتی پرباری سوار شده است که هر طوفانی در عالم بوزد ، او از آنها سالم رد می شود ، مانند میثم ، رُشید ، مسلم ، حبیب ، زهیر و قمر بنی هاشم.

توکل بر پروردگار کارساز بوده ، کلید حل همه مشکلات است. در ماه مبارک رمضان با توکل کردن ، گرسنگی و تشنگی آسان می شود.

حضرت صلی الله علیه وآله می فرمایند :

خداوند بوی دهان روزه دار را دوست می دارد و زمانی که روزه دار در وقت افطار لقمه را برمی دارد و افطار می کند ، خداوند گناهانش را می بخشد. این کلید حل

مشکل است. (1)

نخست وزیرِ هارون - علی بن یقطین (1) - که مخفیانه شیعه شده بود و با وجود نخست وزیری هارون ، تقیه می کرد ، روزی به کنار حرم پیغمبر صلی الله علیه وآله آمد. امام موسی بن جعفر علیهماالسلام او را به حرم راه نداد.

امام علیه السلام تا سه روز از ورود او به حرم ممانعت می کردند. اشک های این نخست وزیر سرازیر شد و به حضرت پیغام داد : چرا مرا به حرم راه نمی دهید ؟ حضرت فرمودند :

برای ابراهیم جمّال (2) در بغداد مشکلی به وجود آمد و او به مسند حکومت آمد. خدا برای حل مشکلات مردم این مسند را به تو داده است ، اما تو به او اجازه ورود ندادی ، ما نیز تو را راه نمی دهیم ؛ یعنی خدا تو را راه نمی دهد. باید مانع را

برطرف کنی ، تا توفیق زیارت پیامبر صلی الله علیه وآله نصیب تو شود.

گفت : آقا ! چه باید بکنم ؟ امام علیه السلام فرمودند : به بغداد برو و رضایت ابراهیم

جمّال را جلب کن ، اگر او راضی شود ، ما نیز تو را به حرم راه می دهیم ، چون قلب ما به قلب همه شیعیان وصل است.

گفت : چگونه از مدینه به بغداد بروم ؟ حضرت فرمودند : در نیمه شب ، کنار قبرستان بقیع ، شتری آماده است ، سوار می شوی ، او تو را به بغداد می برد. وقتی رضایت او را گرفتی ، همین امشب ، دوباره تو را به مدینه برمی گرداند.

نیمه شب ، به اراده موسی بن جعفر علیهماالسلام که «ارادۀ الله» است ، مرکب بعد از چند ثانیه به درب خانه ابراهیم جمّال رسید. نخست وزیر از مرکب پایین آمد ، درب را

ص:13

زد ، ابراهیم درب را باز کرد ، گفت : من علی بن یقطین ، نخست وزیر مملکت هستم. به خاطر تو دارم بدبخت می شوم. من به مکه و از آنجا به مدینه رفتم ، اما موسی بن جعفر علیهماالسلام مرا راه نداد. من صورتم را روی خاک می گذارم ، پای خود را با کفش روی صورت من بگذار تا این باد ریاست از سر من بیرون رود که این باد مرا بیچاره می کند:

« یَأَیُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَآءُ إِلَی اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ » (1)ابراهیم گفت : علی بن یقطین ! من از تو گذشتم و پای خود را روی صورت تو نمی گذارم ، چون تو انسان با شخصیت ، بزرگوار و شیعه هستی.

گفت : والله ! تا تو پا بر صورت من نگذاری ، از در این خانه نمی روم. نخست وزیر ، با اصرار او را وادار به این کار کرد. با همان صورت و لباس خاک آلود سوار برشتر شد و در کنار قبرستان بقیع پیاده شد ونیمه شب به در خانه موسی بن جعفر علیهماالسلام آمد. امام علیه السلام در را باز کرد ، او را در آغوش گرفت و بوسید ، فرمود : وظیفه خود را خوب انجام دادی.

اگردر حریم بلا ، ناگواری ، گرسنگی ، تشنگی وممنوعیت از شهوات صبرنداشته باشم، هرگزبه شیرینی های بعدازتلخی نخواهم رسید.

تهران، مسجد امیر

رمضان 1385

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین وصلّ علی محمد و آله الطاهرین

خداوند مهربان از باب مهر ، محبت و لطفی که به بندگانش دارد ، خیرات

و درجاتی را به طور کامل و جامع در دنیا و آخرت برای بندگانش قرار داده است که برای رسیدن به آن ، فقط به واسطه راهی که خود او ترسیم کرده ، میسّر است.

برای هیچ سالک و حرکت کننده ای مانع ، حجاب و سدّی از جانب پروردگار در مسیر راه او قرار داده نمی شود و وقتی که سالک این راه را طی می کند ، در به دست آوردن خیرات و درجات ، از جانب خداوند بخلی ورزیده نمی شود.

تاریخ ، حیات پاکان و صابران عالم ثابت کرده است.

لغت صبر که در قرآن و روایات بسیار آمده است ، حتی در روایات ، باب ویژه و خاصی برای صبر دارند ، به معنای این است که انسان تحت هر شرایطی و هر بخشی از زمان و در هر موقعیتی خود را در حریم محبت و قوانین حق نگاه بدارد و خود را تسلیم فضاهای بیرون از حریم حق نکند ، گرچه این صبر برای او تلخ ، سنگین و ناگوار باشد ، اما بعد از صبر در همه تلخی های دنیا ، بنا به وعده ای که پروردگار مهربان عالم داده است ، در آخرت با درجات و خیرات آن تلخی ها را جبران می کند.

اگر روزه داران در ماه مبارک رمضان ، برای افطار کردن و سدّ جوع ، نه برای سیر شدن و در سحر ماه رمضان ، نه به اندازه سیر شدن بخورند ، چون که خداوند متعال ، شکم پر را دوست ندارد ؛ اما شکمی که صاحبش آن را پر نمی کند و به معده فشار مضاعفی وارد نمی کند ، چنین شکمی نزد پروردگار محبوب است.

اگر روزه دار تا پایان ماه مبارک رمضان ، غذا خوردن خود را تنظیم کند ، بسیاری از اختلالات خونی و عصبی او برطرف خواهد شد. رسول خدا صلی الله علیه وآله می فرمایند :

«صوموا تصحّوا » (1)

روزه بگیرید تا از بیماری ها در امان باشید و به صحت بدنی برسید که این موارد از برکات این صبر خاص است.

و انسان ها با اقتدا به آنها ، به کمالات برسند. چگونه اینان به درجه پیشوایی و امامت رسیدند ؟ قرآن مجید می فرماید :

آنها به خاطر صبر و یقین به آیات خدا به چنین درجه ای رسیده اند و عجیب است که خداوند ، یقین به آیات را بعد از صبر مطرح می کند ؛ یعنی صبر ، زمینه ساز یقین به آیات خدا است.

عبد وقتی به خاطر پروردگار ، در برابر گناهان می ایستد و در کنار عبادات صبر می کند و ترک عبادت نمی کند ، پروردگار او را کمک می کند که به آیات خدا باور صد در صد پیدا کند.

ممکن است در بعضی از مواقع تردید و شک داشته باشد ، ولی این صبر او را به نقطه ای می رساند که در باطن خود ، نسبت به تمام قرآن و مطالب آن احساس یقین کند.

چه کسانی دارای یقین هستند ؟ (1) در روایات ما فرمودند : اگر زنده زنده گوشت بدن آنها را قطعه قطعه کنند ، دست از باورهای خود برنمی ندارند ؛ زیرا معنای حقیقی دین را فهمیده اند.

« وَ جَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّۀً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُواْ وَ کَانُواْ بِ ایَتِنَا یُوقِنُونَ »

این افراد به مرتبه ای رسیده اند که نشان دهنده راه من به بندگان شده اند ؛ زیرا

صبر و یقین به آیات را سرلوحه خود قرار داده اند.

کسی که در برابر این سه واقعیت مهم ، استقامت و صبر داشته باشد ، با اعتماد به خدا ، هادی و پیشوا می شود و در روز قیامت ، حجت را بر تمام انسانهای بی دین تمام می کند و به اذن پروردگار ، آنها را به عذاب دوزخ محکوم می کند.

خداوند می فرماید : چنین راهنما و پیشوایی را برای شما فرستادم که شما می توانستید با اقتدای به او ، در راه من قرار بگیرید ، ولی آن فرصت بسیار مهم را از

ص:19

دست داده اید و این بدن جز این که در آتش بسوزد ، شایستگی دیگری ندارد.

وصال کامل نایل شده است.

طبق آیات قرآن ، انسان از کسی که در کنار او ایستاده است سؤال می کند : چه مدت در عالم برزخ بودیم ؟ او می گوید : یک یا دو روز. برزخ را برای صابران قرار داده اند که این برزخ در آنها هیچ گونه اثر نامطلوبی ندارد ؛ یعنی انسان در آنجا فراق همسر ، پسر ، دختر ، مال ، مغازه ، خانه ، دوستان ، عروس و داماد را احساس نمی کند ، چون استراحتی که به او می دهند ، استراحت مطلق فکری ، عصبی و باطنی است.

از انسان سؤال می کنند :

«مَنْ رَبُّکَ و مَنْ نَبیُّکَ وَ مَنْ امامُکَ وَ ما قِبْلَتُکَ؟» (1)

حضرت می فرمایند : قبل از این که در برزخ این سؤالات شروع شود ، نماز ، روزه ، زکات ، حج ، صدقه و خیرات او یک طرف و صبر در جانب دیگر او قرار می گیرد.

صبر در برابر گناه ، طاعت و ناگواری ، هر سه در روزه قرار دارد و به همین خاطر است که در قرآن و روایات ، پروردگار نمی فرماید : «الصلوۀ لی » ، «الحج لی » ، «الزکوۀ لی » اما ارزش و منزلت روزه از همه عبادات بالاتر است ، زیرا خداوند روزه را به ما واگذار نکرده است که بگوید : «الصوم لکم » بلکه می فرماید : «الصوم لی » روزه مخصوص من است ؛ گنجی است که از باب محبت در اختیار شما می گذارم و در روز قیامت ، خودم به آن پاداش می دهم : «و انا أجزی به ». (2)

پاداش روزه در ارتباط با وجود مقدس حضرت حق است ، چون اگر تمام غیب

و شهود جمع شوند ، نمی توانند پاداش یک روز ماه رمضان را به شما بدهند.

یکی از زیباترین آیات قرآن را برای شما مطرح کنم. پروردگار می فرماید :

ص:21

« مَا عِندَکُمْ یَنفَدُوَ مَا عِندَ اللَّهِ بَاقٍ »

لباس ، مال ، ثروت ، زمین ، ملک ، عمر ، مقام ، صندلی ، ریاست ، وکالت و وزارت و هر چه در ارتباط با شما است از دست رفتنی است ، اما آنچه در ارتباط با من است ، مانند : احسان ، رحمت ، مغفرت ، رضوان و بهشت ، ابدی است و هرگز از دست رفتنی نیست.

بعد می فرماید :

« وَ لَنَجْزِیَنَّ الَّذِینَ صَبَرُواْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا کَانُواْ یَعْمَلُونَ » (1)پاداش کسانی که صبر کرده اند و برای رسیدن به هدف خود کوشش کرده اند را بر پایه بهترین عملی که همواره انجام می داده اند ، به آنها می دهیم ؛ زیرا صبر ، جاده است.

اما «ما عندالله» چیست ؟ سرمایه ها ، رحمت ، لطف ، رضوان ، بهشت ، درجات و خیرات بی نهایت است. برای رسیدن به «ما عندالله » این جاده را باید طی کرد ؛ در برابر گناهان خود را حفظ نماییم ، از حریم حرمت های خدا بیرون نرویم و حرام را حلال نکنیم و در برابر سختی ها ، بلاها ، مصایب و گرفتاری ها صبور باشیم و با دیدن مصایب ، زبان به کفرگویی نگشاییم.

« وَ لَنَجْزِیَنَّ الَّذِینَ صَبَرُواْ أَجْرَهُم »

صبر این افراد ، فوق العاده با ارزش است ، ولی پاداشی که من در قیامت به آنها خواهم داد ، یقینا و قطعا از صبری که آنها انجام داده اند ، احسن و بهتر است.

این آیه از غرایب آیات قرآن است. خداوند متعال سه مسأله را در آن مطرح می کند که حوصله ، بردباری ، استقامت و صبر برای به دست آوردن آنها لازم است :

« أُوْلئِکَ یُؤْتَوْنَ أَجْرَهُم مَّرَّتَیْنِ »

اینان بندگانی هستند که دو پاداش به آنها عنایت می شود. پاداش اول بهشت است. رضوان ، امنیت خاطر ، آرامش و ابدی شدن در بهشت است. همه این ها یک پاداش است.

پاداش دوم چیست و چرا به آنان داده می شود ؟ می فرماید :

« بِمَا صَبَرُواْ وَ یَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَۀِ السَّیِّئَۀَ وَ مِمَّا رَزَقْنَهُمْ یُنفِقُونَ » (1)به خاطر این که اهل صبر بودند ، از حریم الهی بیرون نرفتند و در مقابل بدی هایی که دیگران به آنها روا داشتند ، آنها را با خوبی های خود برطرف کردند.

مرحوم آیت الله العظمی سید ابراهیم قزوینی از بزرگترین عالمان شیعه است.

ایشان در نجف متولد شد. شخصیت بسیار فوق العاده ای است. زمانی که تعداد شاگردان درس های مهم نجف به صد عدد نمی رسیده است ، بیشترین علمای بزرگ شیعه را به عنوان شاگرد ، در جلسه درس خود داشت.

ایشان امیرالمؤمنین علیه السلام را در خواب می بیند که به او می فرمایند : باید مقیم کربلا شوید. وظیفه شما این است که به کربلا بروید. از خواب بیدار می شود. می گوید :

من عالم هستم و خواب در اسلام حجت نیست ، دلیلی ندارد که به خواب خود عمل نمایم. در دین اسلام ، قرآن ، فرهنگ اهل بیت علیهم السلام و عقل سالم حجت است و خواب فقط برای انبیا و ائمه علیهم السلام حجت بوده ، اما برای ما حجت نیست.

می گوید : شب دوم امام علیه السلام را در خواب می بیند که می فرماید : من به تو امر می کنم که به کربلا بروی. سید دوباره بیدار می شود و باز می گوید : خواب که حجت نیست. برای بار سوم امیرالمؤمنین علیه السلام را در خواب می بیند ، چهره حضرت نگران بود. می فرماید :

سید ابراهیم! به تو امر کردم که از این شهر بیرون برو و مقیم کربلا شو.ایشان به کربلا می آید و منشأ آثار عجیبی می شود. در کربلا اشرار ، اهل دنیا و مفسد ، عالم بی تقوایی را در برابر ایشان علم می کنند و به افراد شیّاد و بی سواد پول می دهند که در درس او شرکت کنند. با این عمل می خواستند حوزه با عظمت سید ابراهیم را از بین ببرند تا ایشان از کربلا بیرون برود ؛ زیراماندن ایشان در کربلا باعث تقویت دین و توبه بدکاران می شد و دست اشرار از قدرت کوتاه می گشت.

اشرار به خدمت سید می گویند : شما از فردا باید در درس این آقا شرکت کنید.

ایشان می فرماید : من درس ، بحث و مطالعه دارم ، مرا معاف کنید. چون اگر می خواست در آن درس شرکت کند ، جلسه گناه راتأیید می کرد و اولیای خدا در این گونه جلسات شرکت نمی کنند.

ص:24

گفت : من نمی توانم شرکت کنم. آن فرد و اشخاص همراه او که از اشرار کربلا و یزیدی مسلک بودند ، آن قدر زندگی را بر سید ابراهیم سخت گرفتند که سید

مجبور شد همه چیز را رها کند و از کربلا به حرم مبارک موسی بن جعفر علیهماالسلام در کاظمین پناهنده شود.

حاکم بغداد به خاطر شرارت آنها ، لشکری را به سوی کربلا روانه کرد و قصد داشت همه اشرار را دستگیر و به بغداد بیاورد تا آنها را اعدام و یا تبعید کند. اشرار دستگیر شدند ، محور اسرا ، آن عالم بی تقوا ، منافق و مادی پرست بود که دستگیر شد.

سید ابراهیم قزوینی در مسیر رفتن به شهر کاظمین مشاهده می کند که تمام اشرار کربلا در غل و زنجیر اسیرند و آنها را به طرف بغداد می برند. این عالم دنیاپرست از میان اشرار به سید ابراهیم سلام می کند و می گوید : من به شما بد کردم ، می خواستم آبروی شما را ببرم و من باعث شدم که شما را از کربلا بیرون کنند.

سید ابراهیم از نظامیان ، عفو آن عالم را خواستار شد و گفت : این شخص را از شما خریداری می کنم. تقاضای خرید اسرا به گوش حاکم بغداد رسید ، او گفت :

این آقا اعدامی است. طبق گزارشاتی که به من دادند ، این آقا مزاحم سید ابراهیم قزوینی شده است و باید اعدام شود. گفتند : خود سید پول فرستاده و می خواهد ایشان را بخرد. گفت : من به احترام سید ، ایشان را آزاد می کنم ، ولی این چه اخلاق حسنه ای است که این سید بزرگوار دارند.

این حکایت در آیه گنجانده شده است :

« أُوْلئِکَ یُؤْتَوْنَ أَجْرَهُم مَّرَّتَیْنِ بِمَا صَبَرُواْ »

به اینان دو پاداش می دهم ، چون هر سه مرحله صبر را دارا بودند ، به خصوص در ماه مبارک رمضان ، صبر در معصیت و طاعت داشتند و در مقابل ناراحتی گرسنگی و تشنگی و محدودیت ، ایستادگی کردند.

« وَ یَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَۀِ السَّیِّئَهَ وَ مِمَّا رَزَقْنَهُمْ یُنفِقُونَ »

ص:25

بدی دیگران را با خوبی های خود دفع کردند و از آنچه به آنان روزی کرده ایم ، انفاق می نمایند.

از خیرات و درجات به وسیله صبر به دست می آید و به عبارت روشن تر ؛ بخشی از

خیرات و درجات ، بعد از تحمل صبر نصیب انسان می شود.

در حقیقت بین انسان و آن خیرات و درجات ، جاده و طریقی همانند صبر قرار دارد که اگر کسی این راه را بپیماید و سالک این طریق باشد ، طبق وعده پروردگار مهربان عالم ، در دنیا و آخرت به آن خیرات و درجات خواهد رسید.

وجود مبارک رسول خدا صلی الله علیه وآله - که خود ایشان در این عالم ، صابرترین انسان روزگار بودند - صبر را در سه مرحله تقسیم کردند ؛ صبر بر تلخی ها و ناگواری ها که در مدت بیست و سه سال رسالت و نبوت برای حضرت وجود داشت ، اما رسول خدا صلی الله علیه وآله برای تخفیف این ناگواری ها ، از حریم حق قدم بیرون نگذاشتند و در برابر مسئولیتی که بر عهده داشتند ، موفق و پیروز شدند. دشمنان و به وجود آورندگان تلخی ها و ناگواری ها ، پیشنهادهایی به حضرت دادند ، تا ایشان را از این راه باز دارند ، اما ایشان این وعده ها را قبول نکردند ؛ زیرا برای ایشان واضح بود که آن خیرات و درجاتی که خدا برای آن حضرت و امت او قرار داده است ، فقط با صبر به دست می آید ، لذا به سراغ راحت طلبی ، استراحت و فرار از ناگواری ها نرفتند.

دشمنان به پیغمبر صلی الله علیه وآله پیشنهاد بیشترین پول و زیباترین دختران عرب را داده بودند ، به او گفتند : اگر قبول کنید ، ریاست سیصد و شصت قبیله و بهترین دختران عرب را به تو می دهیم ، اما دست از دعوت ، رسالت ، نبوت و هدایت بردار.

ایشان به عموی بزرگوارشان - ابوطالب - فرمودند : به سردمداران مکه بگو : من راه خود را ادامه خواهم داد ، حتی اگر ادامه این راه به کشته شدن من بیانجامد.

پیامبر صلی الله علیه وآله در راه تبلیغ اسلام سختی های بسیاری را تحمل کردند و به خیرات شگفت آوری رسیدند. حضرت علی علیه السلام گوشه ای از سختی های پیامبر صلی الله علیه وآله را بیان می کنند تا مشاهده کنید که میوه شیرین درختِ تلخ صبر چقدر مهم است.

بیان می کرد ، با جان و دل می پذیرفتند و نتیجه آن تبلیغ ، تربیت شخصیت های

عظیمی همانند ؛ کمیل بن زیاد نخعی (1) و عابس بن شبیب شاکری (2) می باشد و همه این ها ، به برکت این مُبلّغ در یمن بود.

یکی از شخصیت های والایی که تحت تأثیر این تبلیغات قرار گرفت ، وجود مبارک مالک اشتر نخعی (3) است که امیرالمؤمنین علیه السلام بعد از شهادت مالک در مسجد کوفه فرمودند : هیچ مادری نمی تواند مانند مالک را به دنیا بیاورد.

به خصوص در یمن، قبیله ای به نام بنی شاکر، به واسطه تبلیغ این مبلِّغ تربیت شدند که امیرالمؤمنین علیه السلام درآخر عمر مبارک خود فرمودند : اگر تعداد نفرات قبیله بنی شاکر هزار نفر بود ، من با کمک آن هزار نفر ، پرچم توحید را در کل کره زمین برافراشته می کردم.

وقتی پیغمبر صلی الله علیه وآله نامه اهل یمن را مشاهده نمودند ، امیرالمؤمنین علیه السلام را به عنوان مبلِّغ انتخاب کردند و فرمودند : علی جان ! شما باید برای تبلیغ دین اسلام به کشور یمن بروید. حضرت باید خانه ، زندگی ، همسر و دو فرزندش را رها کند و برای تبلیغ به یمن برود ؛ یعنی باید تلخی و ناگواری های راه این سفر و فراق خانواده را به تنهایی تحمل کند و صبر به خرج دهد. باید با صبر ، افق طلوع بخش عمده ای از خیرات و درجات برای انسان ها باشد.

ص:29

حضرت علی علیه السلام اعلام آمادگی کردند. پیغمبر صلی الله علیه وآله به خاطر این که ارزش و منزلت

مبلِّغ را برای دیگران بیان کنند ، امیرالمؤمنین علیه السلام را در آن گرمای پنجاه درجه ، از

مسجد تا بیرون شهر مدینه پیاده بدرقه کردند.

کسانی که در طول تاریخ ، با روحانی واجد شرایط سر و کار داشتند ؛ منافق ، توده ای ، حرام خور ، بی دین و گرفتار فساد زمان خود نشدند. اگر در هر دوره ای - به خصوص در اواخر دوران قاجاریه و بعد از آن - و در این زمان ، به اصل روحانیت حمله می شود ، به این علت است که دشمن می داند تربیت شدگان روحانیِ معنوی و واجد شرایط ، حمّال او نخواهند شد.

اگر همه تربیت شوند و در کنار روحانی واجد شرایط زندگی کنند ، مشروب فروشان ، قماربازها ، حرام خورها ، زناکارها و مفسدین نمی توانند زمینه فساد را به وجود بیاورند. دروغ ، غیبت ، تهمت و افترا ترویج پیدا نمی کند ، چون همه این موارد از ابزار دشمن است.

در برابر ناگواری ها هدایت کرده اند. میلیاردها نفر به برکت پیغمبر صلی الله علیه وآله هدایت شده اند و هدایت انسان ها در پرونده پیغمبر صلی الله علیه وآله بهتر است از آنچه که آفتاب بر آن می تابد و از آن غروب می کند.

روایتی که اغلب فقهای شیعه قبول دارند و بعضی از آنها نیز در رساله های خود این روایت را آورده اند که : اگر تعداد افراد نماز جماعت از ده نفر بگذرد ، جنّ و انس

نمی توانند ثواب و پاداش آن را بنویسند. (1) از زمانی که پیغمبر صلی الله علیه وآله نماز جماعت را اقامه کردند ، تا زمان حال ، چقدر نماز جماعت خوانده شده است ؟ پیغمبر صلی الله علیه وآله به تنهایی در ثواب کل نمازهای جماعت هزار و پانصد ساله شریک است.

تمام این موارد ، محصول صبر پیامبر صلی الله علیه وآله است. پول ، ریاست بر سیصد و شصت قبیله و ازدواج با دختران زیبا را قبول نکرد ، اما صبر بر ناگواری ها و تلخی ها را قبول کرد تا خورشید با صبر ایشان به شکلی طلوع کند که دیگر غروب نخواهد کرد.

« هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ الْحَقِ ّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ » (2)

وقتی خورشید با صبر پیغمبر صلی الله علیه وآله طلوع کند ، دیگر غروب نخواهد کرد.

« وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ » (1)رسول من ! اگر اخلاق ، صبر ، کرامت و آقایی تو نبود ، مردم دور تو جمع

نمی شدند. پروردگار نمی فرماید : جمع شدن مردم دور پرچم اسلام به واسطه من بوده است ، بلکه می فرماید : اخلاق ، صبر ، تحمل ، نرمی ، آقایی ، کرامت و بزرگواری تو ، امتی به نام امت اسلام ایجاد کرده است. البته در این امت ، تعدادی نیز ریزش می کنند و هم پیاله یهودی ها و مسیحیان بی خبر از حقایق و توده ای می شوند. اگر پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله در روز قیامت ، فقط سلمان را به خدا ارائه دهد و بفرماید : مرا به نبوت برگزیدی ، من این انسان آتش پرست و زرتشتی را هدایت کردم ، برای پیغمبر صلی الله علیه وآله بهتر است از آنچه که آفتاب بر او می تابد و از آن غروب می کند ، تا چه رسد به این که میلیون ها عالم ، حکیم ، فقیه ، عابد ، زاهد ، خیّر ، متدین و مطیع خدا به وسیله ایشان به وجود آمده است.

حضرت با صبر خویش به ما می فرمایند : امت من باید در حریم حق ، در مقابل همه ناگواری های ایستادگی نماید. پول ، مقام ، ریاست و دختران زیبا ، شما را از حریم حق بیرون نبرند ؛ زیرا ضرر خواهید کرد.

پیامبر صلی الله علیه وآله در بلا ، طاعت و عبادت از صابرترین انسان های تاریخ بوده اند. ایشان در عبادت صبری داشتند که عاقبت خدا آیه ای را در قرآن نازل کرد. ما چنین گفتگویی را با هیچ پیغمبر و امامی از جانب خدا نداریم. ائمه علیهم السلام از طریق قلب با پروردگار رابطه داشتند. امیرالمؤمنین علیه السلام در نهج البلاغه می فرمایند :

خدا از طریق باطن با آنها مناجات می کند. اما چنین پیشنهاد و حرفی را خدا به هیچ پیغمبر و امامی نزده است :

« طه * مَآ أَنزَلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْءَانَ لِتَشْقَی » (2)

ص:32

ما قرآن را بر تو نازل کردیم که در عبادت ، خود را به مشقت بیاندازی ؟ خدا به چه کسی گفت که عبادات خود را کم کن ؟ چه کار کرد که خدا خودش گفت :

تخفیف بده ؟ آن هم چه نوع عبادتی ؟

حافظ زیبا فرموده :

صبر و ظفر هر دو دوستان قدیمند

بر اثر صبر نوبت ظفر آید (1)با صبر آدم پیروز می شود و به درجات و خیرات می رسد. انسان باید قله صبر را فتح و این جاده را طی کند. خداوند به پیامبر صلی الله علیه وآله امر کرد :

« فَاصْبِرْ کَمَا صَبَرَ أُوْلُواْ الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ » (2)از حریم حق بیرون نرو و خودت را تسلیم غیر نکن.

همیشه در مورد آیه ای در سوره هود می فرمودند : این آیه مرا پیر کرد ؛ یعنی به قدری بار صبر آن سنگین است که مرا پیر کرد و آن آیه این است که خدا به من اعلام کرد :

« فَاسْتَقِمْ کَمَآ أُمِرْتَ » (3)از این حریم بیرون نرو ، چنان که به تو دستور داده شده است و این صبر مرا به پیری می کشاند ، اما ارزش دارد.

قرآن مجید بخشی از خیراتی که از درخت صبر سر می زند بیان می کند. از جمله

ص:33

« فَاصْبِروا » (1) مؤمنان ! صبر کنید ؛ یعنی خود را در حریم حق نگهدارید و از این دایره بیرون نروید.

اگر بیرون بروید ، تسلیم شیاطین خواهید شد. آنها که در این حریم راه ندارند ، اما بیرون از این حریم ، همه منتظرند که شما صبر خود را از دست بدهید و برای علاج ناگواری ها و رسیدن به لذت ها - به خیال خود - از حریم حق بیرون بروید

و آنها شما را به اسارت بگیرند و به هلاکت برسانند. در این حریم خود را نگهدارید

که خدا با صابران است. خداوند همراه صابران است.

وقتی بچه ای به دنیا می آید ، با سه نفر همراه است. اگر تنها باشد ، بعد از چند ساعت می میرد. وقتی پروردگار عالم هر بچه ای از نر و ماده را خلق می کند ، پدر و مادر را همراه او قرار می دهد و مهربانی و محبت آنها را همنشین او قرار می دهد.

« إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّبِرِینَ » (2)یعنی تنها زندگی نکنید ؛ زیرا توان شما به هیچ کس و هیچ چیزی نمی رسد.

کاری کنید که من همراه شما باشم. چه عملی را باید انجام بدهیم که پروردگار همراه ما باشد ؟ در برابر گناه ، ناگواری ها و در کنار عبادات صابر باشید. اکنون که ماه مبارک رمضان است ، پروردگار با همه شما همراه است ، چون که شما در حال صبر هستید ؛ یعنی خود را از خوردن و آشامیدن و لذت های منع شده نگهداشته اید و در حریم صبر از گناهان مانده اید. به جای گناه ، در کنار ثواب قرار گرفته اید. روزه نیز صبر است و خدا با شما صابران است.

معیّت پرودگار موجب می شود که در بسیاری از بلاها که بر سر ما می آمد ، دنیا و آخرت را از دست می دادیم اما او نگذاشت. شما را در این چند سال عمر ، از

ص:34

افتادن در خیلی از لغزش ها و چاه ها حفظ کرده است.

در قرآن می خوانیم : خدا حفیظ است. خداوند در قرآن مجید می فرماید : (1)آسمان ها را نگهداشتم که نیافتند ؛ میلیاردها سال است که میلیاردها ستاره ، ماه ، خورشید ، سحابی و کهکشان ها به وسیله خدا حفظ شده و فرو نمی ریزد. این حفاظتِ حافظ صابران است و برای صابران کارگشا است ، چنان چه برای طفل به دنیا آمده ، کانون مهری مانند مادر و پدر خودش را قرار داده است.

بگذارید قیامت شود و پرده ها را بردارند و به ما نشان دهند که ما هزاران بار باید جهنمی می شدیم و او نگذاشته است. هزاران بار باید دچار فساد می شدیم

و نگذاشت. این به برکت معیّت خداوند است :

« وَاصْبِرُواْ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّبِرِینَ » (2)از درون و برون صابران را حفظ می کنم.

بیاورد و کسی که استخوان تیزی در گلویش فرو رفته است ، نه پایین می رود و نه بیرون می آید.

کجا صبر کرد ؟ آن وقتی که فاطمه زهرا علیهاالسلام از مسجد برمی گردد ، می بیند که همه اموال حکومتی و بیت المال را غارت کرده اند ، زحمات پیغمبر صلی الله علیه وآله را در معرض خطر قرار داده اند. اشک ریزان درب اتاق را باز کرد ، می بیند امیرالمؤمنین علیه السلام دستش را روی زانوی خود قرار داده است و در گوشه اتاق نشسته است. در تمام این نُه سال زندگی با حضرت علی علیه السلام اولین و آخرین مرتبه ای بود که با ایشان با صدای بلند صحبت می کرد. همیشه به حضرت علیه السلام می فرمود : یا امیرالمؤمنین ! اما در اینجا صدا می زند :

«یابنَ ابی طالِب علیک السلام اشْتَمَلْتَ شَمْلَۀَ الجَنینَ وَ قَعَدْتَ حُجْرَۀَ الظنین » (1)

مانند جنین در شکم مادر ، خود را بستی و مانند تهمت خورده ها گوشه اتاق پنهان شده ای ؟

حضرت علیه السلام بلند شدند. لباس های رزم ایام جنگ احد و خندق را پوشیدند.

ذوالفقار را از نیام بیرون کشیده ، فرمودند : دختر پیغمبر ! راحت باش. دو سه قدم بیشتر دور نشده بود که مؤذن داشت می گفت : «اشهد ان لا اله الا الله» ، دختر پیغمبر را صدا زد ، فرمود : من آمادگی کامل دارم که به جنگ دشمن بروم ، اما جنگ اتفاق بیافتد ، نتیجه آن ، خاموش شدن چراغ خدا برای ابد در کره زمین خواهد بود.

صدا زد : علی جان ! من نیز مانند تو صبر و تحمل می کنم. فقط به خاطر این که این چراغ باقی بماند ؛ از این حریم بیرون نمی آیم.

ص:36

اگر از این حریم بیرون بروید و صبر خود را از دست بدهید ، آلوده ، فاسد و گنهکار شده ، هم ردیف یهود و نصاری، گنهکار و مشرک می شوید ، پس ایستادگی و صبر کنید.

« وَاصْبِرُواْ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّبِرِینَ »

یعنی تنها زندگی نکنید.من همراه شما هستم. هر کس در دنیا وآخرت خداوند را همراه خود قرار دهد، در زندگی کمبودی نخواهد داشت.

می باشد و تو را می شناسد. از تو یک پیراهن می خواهد.

خطاب رسید : به او بگو که خدا می فرماید : تو انسان پرتوقعی هستی. خجالت نکشیدی که از من پیراهن می خواهی ؟ موسی علیه السلام عرض کرد : خدایا ! مگر چه شده است ؟ خطاب رسید : به او بگو : زمانی که خواستم محبت و عشق خودم را در دل ها تقسیم کنم ، دل تو را از عشق خودم پر کردم ، آیا باز تو نیازمند هستی ؟

مردم به قارون انسان نیازمند نمی گویند، اما قارون در فرهنگ من بسیار گدا و بدبخت است ، تو در فرهنگ من بسیار ثروتمند هستی. هر که خدا را دارد ، همه چیز دارد.

وقتی وارد عالم آخرت می شوید ، خانه ، زمین ، کارخانه و زن و فرزند به فریاد انسان نمی رسند وتک و تنها می شوید. غیر از خدا حتی یک نفر هم نیست که دست ما را بگیرد.

با صبر ، مرا همراه خود کنید و ما نتیجه این معیّت را در زندگی دیده ایم. حضرت موسی علیه السلام جواب پروردگار را به آن جوان گفت. وقتی جوان آن جواب را شنید ، شروع به گریه کردن کرد و گفت : موسی ! اشتباه کردم. اگر تا آخر عالم ، دائماً بدن مرا زنده زنده قیچی کنند ، گوشت بدنم را به خورد خودم بدهند ، دیگر آه نخواهم کشید. بلکه می گویم : محبوب من، من که همه چیز دارم. من که خدا را دارم ، پول

قارون را می خواهم چه کنم ؟

ما خبر نداریم که نزدیک به اذان صبح که بیدار می شویم، همه خواب هستند، در گوشه ای پیشانی را روی خاک می گذاریم و «یا رب العفو» می گوییم، همین معیّت چه ارزش بالایی دارد ؟ تمام جهان را به شما بدهند امایک روز روزه ماه رمضان را از شما بگیرند ، والله ضرر کرده اید.

در ناگواری ها ، حوادث و ظلم های مردم ، اگر انسان صبر کند ، بسیار زیبا است.

صبر کنید که خدا همراه ، وکیل و رئیس شما باشد.

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

ص:38

و حرام است. مسأله صبر آن قدر با ارزش است که پروردگار مهربان در بیان ویژگی های اهل ایمان دو بار در قرآن مجید می فرماید :

« وَ تَوَاصَوْاْ بِالصَّبْرِ » (1)از ویژگی های آنها این است که یکدیگر را به ماندن در حریم حق و ماندن در کنار

برنامه های الهی و مقررات پروردگار سفارش می کنند.

در روز عاشورا ، وجود مبارک حضرت سید الشهدا علیه السلام در میان همه مسائل الهی ، هفتاد و دو نفر یار خود را به صبر سفارش کردند :

«صبراً بنی الکرام »

ای فرزندان آقایی ، بزرگواری ، شرف ، اصالت و کرامت ، من شما را به صبر سفارش می کنم. یعنی در این حادثه بسیار تلخ و ناگوار ، خود را در حریم الهی ، دین و مقررات پروردگار که یکی از آنها جهاد است و امروز بر عهده شما قرار گرفته است ، نگاه بدارید و بدانید که کشته شدن شما به منزله پل عبور است که از این خانه محدود و محل تنگنا و پرمضیقه شما را عبور می دهد و به جهان لقا و قرب وصال حضرت محبوب خواهید رسید.

انصافا این بزرگواران از طلوع آفتاب ، تا بعد از ظهر که امام حسین علیه السلام به شهادت رسیدند ، خود را جانانانه و عاشقانه در حریم الهی حفظ کردند و صبری از خود نشان دادند که بعضی از عرفا می گویند : حقیقت صبر را از صبر خود شرمنده کردند.به خصوص به زنان، دختران و خواهران خود سفارش به صبر کردند که بعد از شهادت ما ، خود را در حریم خدا نگهدارید و برای کاستن از تلخی و بلای اسارت ، مبادا به دشمن متوسل شوید.

ص:40

این سفارش را خواهران ، دختران و زنان اصحاب در طول اسارت ایشان از کربلا به شام و از شام به مدینه رعایت کردند. تا جایی که در شب ها و روزهایی که سختی ها به اوج رسید ، برای یک بار از دشمن تقاضایی نکردند و اخلاق بالاتر این که ، از دوست نیز تقاضایی نکردند.

با درد بسازید که مردان ره یار

با درد بسازند نخواهند دوا را (1)

انسان بدی های خود را ببیند. یعنی در طول عمر ، غصه و رنج داشته ، محزون باشد که چرا در گذشته من این کمبودها را پیدا کردم و چرا برای جبران این کمبودها اقدام نکردم ؟ این نگاه معقولی است.

چون نگاه به خود و اعمال مثبت خود ، غرور ، کبر و منیّت می آورد ، تا جایی که خدا در قرآن مجید می فرماید :

عده ای به خاطر دین داری به خدا منّت می گذارند و با منّت به پروردگار می گویند : ما مسلمان و متدین هستیم ، کار خوب انجام داده ایم.

خدا در قرآن به پیغمبر صلی الله علیه وآله خطاب می کند که به این ها بگو :

« لاَّ تَمُنُّواْ عَلَیَّ إِسْلَمَکُم » (1)چه منّتی بر سر خدا می گذارید ؟ در هیچ امری به پروردگار عالم نمی توانید منّت داشته باشید.

این خانم معرفت بالایی داشت ؛ زیرا اعمال مثبت خود را نمی دید و می گفت :

من اصلاً به نظرم نمی رسد ، چیزی که مرا لایق بهشت و همنشینی با تو کند چیست.

این مشابهت اسمی بوده است.

حضرت داود علیه السلام فرمودند : هیچ گونه مشابهت اسمی نبوده است ، مرا درست فرستاده اند و تو همان «خلادۀ بن أوس» مورد نظر پروردگار مهربان عالم هستی. اما من سؤالی از تو دارم و آن این است که : مقداری از اعمال و باطن خود را برای من بگو ، تا بدانم که در درون شما چه خبر است.

گفت : ای داود علیه السلام ! من درونم نسبت به پروردگار آرام است. بلاهای بسیاری به سر من آمده که بسیار سنگین است ، در معرض رنج ، غصّه و آتش انواع بلاها و مصایب قرار گرفتم ، اما از پروردگار عالم درخواست برداشتن بلا را نکردم و به پروردگار عالم گلایه ای نکردم. در مقابل خدا ساکت بودم. تغییر برنامه را از خدا در خواست نکردم و صبر کردم. حضرت داود علیه السلام فرمود : به خاطر همین خداوند

ص:42

متعال برای تو بهشت و همنشینی با من در بهشت را مقرر کرده است.

امام صادق علیه السلام این جمله را اضافه می کنند و می فرمایند : این مرحله ای است که خدا برای بندگان شایسته اش رقم زده است. این اخلاق صالحین است که از درد نزد خدا نمی نالند و دوا نیز نمی خواهند و خود را تسلیم حضرت حق می کنند.

کسانی که خود را در حریم حق نگهدارند ، سود این نگهداشتن خود ، آلوده نشدن به گناه است. حریم حق از عبادت موج می زند. در حریم حق ، بی کاری و سستی از عبادت وجود ندارد ، بلکه انسان در عبادت فعّال است ، یعنی خود را در کنار همه عبادات قرار می دهد و از عبادت جدا نمی شود.

همیشه نماز ، روزه ، جهاد ، زکات و اخلاق همراه او می باشد ؛ یعنی با همه حقایق ، ارتباط عملی دارد. کسی که در حریم حق است ، عاشقانه اهل عبادت است و بی کار نیست.

جمعیتی در کنار مسجد کوفه نشسته بودند. امیرالمؤمنین علیه السلام وارد مسجد شدند و فرمودند : این ها چه کسانی هستند ؟ گفتند : یا علی ! این ها اهل حق هستند.

فرمودند : اهل حق یعنی چه ؟ گفتند : این ها هیچ کاری در این عالم ندارند ، شب ها

در خانه استراحت می کنند و روزها اهل فکر ، ذکر و ورد هستند.

حضرت فرمودند : زندگی آنها از کجا اداره می شود ؟ گفتند : عده ای از مردم با علاقه زیاد اینها را از نظر مادی اداره می کنند. حضرت فرمودند : پس این ها با سگان کوفه چه فرقی دارند ؟ آنها هم کاری ندارند و مردم نیز به سگ ها محبت دارند و استخوان ها را جلوی آنها می ریزند. (1)

این صبر ، عمل صالح است. وقتی که ناگواری ها به وجود می آیند ، این ها با کمال میل ، حوصله می کنند. این سه مرحله صبر ؛ صبر در گناه ، طاعت و ناگواری ها ، در روزه ماه رمضان طرح ریزی شده است ؛ یعنی خداوند متعال عملی را بر شما واجب کرده است که در این عمل ، صبر بر معصیت ، طاعت و ناگواری ها وجود دارد. این که گرسنگی و تشنگی را تحمل می کنید ، صبر در بلا است ، این که در شب رمضان و روزه رمضان عبادت می کنید ، صبر بر طاعت است و این که در خلوت و جلوت ، با وجود فشار گرسنگی و تشنگی غذا نمی خورید و روزه نگه می دارید ، صبر بر معصیت است.

روزه عبادتی فوق العاده کامل است. همه صبرها را در جرعه شیرین آن ریخته اند. خدا به پیغمبر صلی الله علیه وآله می فرماید : حبیب من ! از طرف من به صابران بشارت

بده ، چون اراده من تعلق نگرفته است که خودم مستقیما با بندگان خوب ، صابر ،

و مؤمنم حرف بزنم. البته خدا در روز قیامت با شما حرف می زند.

شما در روز قیامت صدای پروردگار را می شنوید ؛ یعنی آن صدا را که به گوش شما می رسانند. والله ! لذتش از همه نعمت های بهشت بیشتر است ؛ چون آن صدا به روح ، قلب و عقل شما لذت می رساند.

قبل از این که قیامت برپا شود ، فرموده که من چگونه در قیامت با شما صحبت خواهم کرد. متن صحبت پروردگار این است : وقتی شما را در بهشت قرار می دهند ، این صدا را می شنوید :

« سَلَمٌ قَوْلاً مِّن رَّبٍ ّ رَّحِیمٍ » (1)بنده من ! «رب رحیم» دارد به تو سلام می کند. سلام معانی متعددی دارد ، اما در اینجا می فرماید : « سَلَمٌ قَوْلاً » (2) سلام قول ، گفتار و صدایی است که از طرف من

ص:45

پروردگار به گوش شما می خورد.

کنم ، شاید گره این بخش را باز کند. تمام اهل ایمان ، منهای مخلَصین زحمت می کشند تا به بهشت برسند و می رسند. در روز قیامت ، خداوند متعال زیباترین منظره و خوشمزه ترین نعمت ها را که فوق آن وجود ندارد ، برای شما قرار می دهد.

خداوند در قرآن می فرماید :

در بهشت برای شما:

« تَلَذُّ الْأَعْیُنُ » (1)لذت نگاه در آنجا ، لذت کاملی است. شما در دنیا به گل ، گلستان ، مرغزار ، کوهسار و چشمه سار که نگاه می کنید ، لذت روحی روانی به شما دست می دهد ، در حالی که این ها محدود و از بین رفتنی هستند ، ولی در روز قیامت ، بهشتی را می نگرید که جلوه محبت و لطف پروردگار است.

« فِیهَا مَا تَشْتَهِیهِ الْأَنفُسُ » (2)هر چه بخواهید برای شما فراهم است. هیچ چیزی نیست که بگویند نمی شود.

شهدای کربلا با استقبال ملائکه و طبق روایات ، با استقبال پیغمبر صلی الله علیه وآله و امیرالمؤمنین علیه السلام و تمام فرشتگانِ رحمت وارد محشر می شوند و در کنار قبر این هفتاد و دو نفر می آیند. هر شهیدی که از قبر برمی خیزد ، پیغمبر و امیرالمؤمنین علیهماالسلام او را در آغوش می گیرند. شما در آغوش حرام نرو ، آغوشی به تو می دهند که دیگر بالاتر از آن آغوش نیست. انسان برای رسیدن به حقایق باید گذشت داشته باشد.

اگر لذت ترک لذت بدانی

دگر لذت نفس لذت نخوانی (3)

ص:47

جوان هایی که به طرف لذایذ دنیوی می روند ، آیا این آغوش آلوده ، پرمیکرب ، پلید ، سازنده ایدز آغوش است ، یا دوزخ دنیاست ؟

اینان می فرمایند : خدایا ! تمام این بهشتی که ما داریم می بینیم ، بدون زیارت حضرت حسین علیه السلام برای ما لذتی ندارد. اجازه بدهید وقتی که ما به طرف بهشت می رویم ، مشاهده کنیم که سرور ما امام حسین علیه السلام نیز دارد وارد می شود.

بعضی جمال ها در این دنیا وجود دارد که تماشای آن ، تماشاگر را مدهوش خود می کند. وقتی زلیخا در آن اتاق بزرگ که دو درب داشت ؛ دربی در شمال سالن و دربی در جنوب سالن. زنان درباری را دعوت کرده بود ، برابر همه میوه و کارد گذاشته بود ، حضرت یوسف علیه السلام را اجبار کرد که از آن درب وارد شود و از درب دیگر بیرون برود.

مرد نامحرم در مجلس نامحرم نمی نشیند. مرد نامحرم جایی نمی نشیند که نامحرم به او و او به نامحرم خیره شود. اجبار کرد که از این درب بیرون بیا ، لحظه ای بایست تا به خوبی تو را ببیند و ارزیابی کنند و زیبایی تو را به دست بیاورند ، تا این گونه مرا به خاطر عشق به تو ملامت و سرزنش نکنند.

اما همین مقدار نیز حضرت یوسف علیه السلام حاضر نبود بایستد. درب شمال سالن باز شد ، به سرعت ، بدون نگاه کردن به خانم ها ، از درب جنوب بیرون رفت. خداوند در قرآن می فرماید :

زن ها لحظه ای که حضرت یوسف علیه السلام را دیدند ؛ یعنی به قدری از دیدن این قیافه غرق در لذت شده بودند که به جای میوه ، دست خود را بریدند.

اگر این جمال در بهشت ، در قلب شما تجلی کند ، چه خواهد شد ؟ کسی نمی تواند کیفیت آن را ارزیابی کند.

« بَشِّرِ الصَّبِرِینَ » صابرین چه کسانی هستند ؟

« الَّذِینَ إِذَآ أَصَبَتْهُم مُّصِیبَۀٌ قَالُواْ إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّآ إِلَیْهِ رَ جِعُونَ » (1) «مصیبۀ» یعنی حادثه و پیشامد. این پیشامد گاهی پیشامد بلایی ، معصیتی و طاعتی است. وجود ما از خداست. باغبان ما گفته است که یازده ماه به این زمین آب و غذا بده ، حال همین باغبان گفته است : به این زمینی که برای من است ، یک ماه آب و غذا نده. ما ملک خدا هستیم. خدا گفته است : ملک من ! در این یک ماه ، آب و نان نخور. من ، نوه ، بچه ، پول و همه اموالم ملک خدا هستیم.

ببینید خدا چه آرامشی به ما می دهد. ما گم و نابود نمی شویم ، بلکه در پایان این سفر به خدا می رسیم، پس غصه ای نداریم.

این ها صابران هستند. حبیب من ! این بشارت را به اینان بده که من ، این حقایق را برای شما قرار دادم :

« أُوْلئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَوَ تٌ مِّن رَّبِّهِمْ »

خدا در سوره احزاب به ما می فرماید :

« یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ صَلُّواْ عَلَیْهِ » (2)شما به پیغمبرم درود بفرستید. ما مگر چقدر وزن داریم ؟ وزن عقلی ، معرفتی ، عملی ، روحی ، روانی و عقلی ما مگر چقدر است ؟ ارزش صلوات ما برای

پیغمبر صلی الله علیه وآله ، هم وزن خودمان است. اما خدا می فرماید : من خودم به صابران صلوات می فرستم. ارزش خدا و وزن صلواتش چقدر است ؟ همه برای صابران

ص:50

است.

این صلوات چیست ؟ اگر می خواست که خودش معنی می کرد. نمی دانیم چیست ؟ مفسرین قرآن نیز نمی دانند چیست ؟ نه. ائمه علیهم السلام نیز برای ما نگفتند ، چون به فهم ما نمی آید که برای ما بگویند. مانند جلوه خدا در کوه طور که به حضرت موسی علیه السلام فرمود : اگر کوه ماند ، آن گاه توقع این جلوه در قلبت را داشته باش. ما نمی دانیم یعنی چه ؟

اما در این حریمی که راه پیدا کردیم ، دیگر از آن چرک ها و آلودگی ها خبری نیست.

چون شب اول ماه رمضان که برای سحر بلند شدیم ، بدون این که لفظا توبه کنیم ، خدا تمام آن چرک ها را پاک کرده است.

من دلیل قرآنی دارم که انسان بدون توبه نیز آمرزیده می شود. البته گناهانی که بین ما و خود خداست. در این ایام دیگر نیازی ندارد با الفاظ ، عشق بازی کنیم.

چون که در این حریم قرار گرفتیم ، خیلی چیزها در این حریم عاشقانه است ، و لو موضوعی برای آن نباشد.

اگر چه هیچ گناهی نباشد ، ولی خدا همین گریه و استغفار را دوست دارد. مگر پیغمبر صلی الله علیه وآله گناه کرده بودند که روزی هفتاد بار استغفار می کردند ؟ خدا دوست دارد که صدای شما را بشنود و گریه و استغفار شما را مشاهده کند.

«وَ قَدْ اتَیْتُکَ یا الهی بَعدَ تَقْصِیرِی وَ اسرافی » (1)

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

تهران، مسجد امیر

رمضان 1385

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

وصلّ علی محمد و آله الطاهرین.

صبر و استقامت ، منافع دنیایی و آخرتی دارند. کتاب خدا به منافع دنیایی و آخرتی صبر اشاره کرده است. به دنبال آیات ، روایات نیز در حقیقت به عنوان تفسیر آیات قرآن ، همین مسایل را به صورت گسترده ای توضیح داده اند.

محال است کسی در فضای صبر و نگهداشتن خود در حریم خدا و دین خدا قرار بگیرد و آن منافع وعده داده شده ، نصیب او نشود. صبر و استقامت از منافعی که دارند ، نمی توانند جدا باشند. افتراق بین صبر و استقامت ، و منافع آن محال و غیرممکن است.

صبر نسبت به منافعش ، مانند خورشید نسبت به شعاعش است. چنانچه شعاع خورشید از خورشید جدا نیست و نمی تواند جدا باشد ، منافع و بهره های صبر نیز نمی تواند از صبر جدا باشند.

وجود مبارک رسول خدا صلی الله علیه وآله وقتی برای مردم از صبر سخن به میان می آوردند ، به منافع والایی از صبر اشاره می فرمودند. در یکی از سخنرانی های خود فرمودند :

ص:53

«فالصبرُ علی أربع شُعَب ؛ علی الشَّوقِ و الشَّفَق وَ الزهد و التَرَقُّب» (1)

صبر چهار رشته و شعاع دارد ؛ نخست : اشتیاق ، شوق و رغبت. شعاع دوم :

ترس ، واهمه و بیم. شعاع سوم : زهد ، بی رغبتی و بی میلی و شعاع چهارم : انتظار و امید است.

بعد قسمت به قسمت این تقسیمات را برای مستمعین توضیح دادند :

«فَمَن اشْتاقَ الی الجَنَّۀِ سَلا عَنِ الشَّهَواتِ » (2)

آن کسی که اهل ایمان ، معرفت و اهل باور است و یکی از باورهایش ، بهشت پروردگار ؛ یعنی پاداش نیکان و پاکان عالم است و اگر بهشت نبود ، به تمام پاکان و نیکان ظلم شده بود و البته پروردگار عالم اهل ظلم نیست.

خدا بندگان را به بیگاری نمی کشاند. اگر به آیات قرآن کریم دقت کنید ، می بینید علنا پروردگار عالم حاضر نشده است که خوبی خوبان و پاکی پاکان را به صورت پایاپای مزد بدهد ، بلکه پاداش نیکان و پاکان ، اضافه تر از خوبی ها و پاکی های آنان

است. نمونه این آیات نیز واقعا در قرآن کم نیست.

یکی از نمونه های بسیار آشکار و روشن آن، این است :

« مَن جَآءَ بِالْحَسَنَۀِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا » (3)اگر بنده ای از بندگان من خوبی و نیکی ارائه دهد ، من ده برابر آن ، خوبی و نیکی او را جبران می کنم. اگر مصلحت باشد که ده برابر آن را در دنیا جبران می کند و گر نه ، نقد به او نمی پردازد و در علم خودش وعده می گذارد که من این ده برابر را در

ص:54

قیامت به حتم به عبدم برمی گردانم.

فرض کنید خوبی ها و نیکی ها در رابطه با این عبد ، ده برابر پاداش دارد ، عبد از زمان تکلیف تا زمان مرگ ، هفتاد سال ، میلیون ها نیکی و خوبی انجام داده ، میلیون ها بار «لا اله الا الله» ، «استغفر الله» و «لا حول و لا قوۀ الا بالله» گفته است ، یا در ماه مبارک رمضان ، چند مرتبه از اول تا آخر قرآن را قرائت کرده است ، که ثواب قرائت قرآن در این ماه ، غیر از قرائت قرآن در ماه های دیگر است.

حضرت رسول صلی الله علیه وآله می فرمایند : در ماه مبارک رمضان ، هر حرفی از کلمات آیه ای که بر زبان قاری قرآن جاری شود ، ثواب یک ختم قرآن را دارد. (1) مثلاً «بسم الله الرحمن الرحیم » نوزده حرف است ، انسان قرآن را باز می کند که از اول سوره مبارکه فاتحه را بخواند ، اولین آیه همین «بسم الله الرحمن الرحیم » است. ثواب آن نوزده حسنه باید باشد ، هر حسنه ای نیز مطابق کل قرآن ارزش دارد ، اما همه این ها را ده برابر کنید. حال هفتاد سال حسنه عبد را در قیامت می خواهد ده برابر پاداش ابدی بدهد ، فکر کنید چه خواهد شد ؟

در بعضی از مواقع انسان آبروی خود را خرج خدا می کند. آبرو تعداد ندارد ، بلکه یک کیفیت است. گاهی علم خود را خرج خدا می کند ، باز هم علم یک کیفیت است. ثواب هزینه کردن آبرو یا علم برای خدا ، با عدد نشان داده نمی شود ، چون عددی نیست. اما در اینجا مسأله مال است. در مال عدد مطرح است.

کسی که یک درهم مال خود را در راه خدا هزینه کند ، داستان این یک درهم مانند داستان یک عدد دانه نباتی می ماند که کشاورز می کارد و این دانه نباتی را به هفتصد دانه تبدیل می کند.

می فرماید : شما در طبیعت عالم ببینید که یک دانه ، هفتصد دانه شد ، پس باور کنید که من یک درهم شما را هفتصد برابر پاداش می دهم. کسانی که دین ندارند و کار خوب می کنند ، چون ایمان به قیامت و پروردگار ندارند ، پاداش قیامتی ندارند ، اما از عجایب پروردگار این است که پاداش نیکی بی دینان را در دنیا حساب می کند و می پردازد.

گریه کنم ، دست مرا بگیر و به حرم امیرالمؤمنین علیه السلام ببر ، من می خواهم شیعه و علوی شوم.

مشاهده کنید که یک حسنه چه پاسخی دارد.

توقع نداشته باشید که این هفتاد برابر ، در مال انسان باشد. گاهی می بینید پولی را در راه حضرت سید الشهدا و برای فرهنگ ابی عبدالله علیه السلام و جلسات ایشان خرج کردید ، اما خداوند متعال طور دیگری جبران می کند ؛ مثلاً عمره ای نصیب شما می کند که در ذهن شما نمی آمده و شما را کمک می کند که این عمره را با اخلاص و حال انجام دهید.

امام صادق علیه السلام می فرمایند : این عمره وقتی انجام گرفت ، پاداش آن مطابق این است که ده بار سطح کره زمین را از طلا بچینید و در راه خدا صدقه بدهید. این لطف حضرت حق است. (1)گاهی نیز آیات قرآن مجید برای حسنه ، عدد معلوم نمی کنند. می فرماید : شما این کار خوب را انجام بده ، پاداش آن ،

« وَاللَّهُ یُضَعِفُ لِمَن یَشَآءُ » (2)نامعلوم است ؛ آنچه خودم بخواهم ، اضافه می کنم. (3)

ص:59

و بگویند : درد ما را دوا کن ، من یک دوا و کلید دارم که به آنها می دهم و به آنها می گویم : درد خود را با این کلید دوا کنید و آن کلید «الله» است. او همه دردها را دوا و مشکلات را حل می کند.

« وَ إِن یُرِدْکَ بِخَیْرٍ فَلاَ رَآدَّ لِفَضْلِهِ » (1)وقتی می خواهم وارد زندگی تو شوم و به تو خیر برسانم ، اگر تمام عالم جمع شوند و نگذارند ، نمی توانند مانع خیر رساندن من شوند.

امام صادق علیه السلام فرمودند : مشکل خود را نزد پروردگار ببر ؛ از حالا به بعد این گونه با خدا مناجات کن :

«اللهم أسئلک من فضلک » (2)

خدایا ! من گدای احسان تو هستم ، گرفتار شده ام و این گرفتاری بر دوش من بسیار سنگینی می کند. این خلأ مرا با احسان خود پر کن.

«فَمَن اشْتاقَ الی الجَنَّۀِ سَلا عَنِ الشَّهَواتِ »

کسی که واقعا مشتاق بهشت است ، باید از خواسته های نامعقول بگذرد. اگر گذشت کند ، به بهشت می رود. این ها موانع بهشت هستند.

او در نمازها ، در خواب و بیداری این گدایی را شروع کرد.

سعدی چقدر زیبا می سراید :

ص:62

دست حاجت چو بری پیش خداوندی بر

که رحیم است و کریم است و غفور است و ودود

کرمش نامتناهی نعمش بی پایان

هیچ خواهنده نرفت از در او بی مقصود (1)خودش به بندگان خود پیغام داده است که ای بندگان من ! کدام گدا را سراغ دارید که نزد من آمده باشد و من او را رد کرده باشم ؟

همسایه به او گفت : آفرین بر تو ای جوان با ایمان. من این کنیز را به تو می بخشم.

قیمت کنیز دویست درهم می باشد ، به سفر می روم و برمی گردم و یا پول آن را و یا دوباره خودش را از تو می گیرم. با این که آن را به تو حلال کردم و می توانی مانند همسر شرعی ، ایامی که من نیستم ، با او باشی.

«اللهم اسئلک من فضلک »

با خلوص نیت به درب خانه او برو ، او می داند که پاداش استقامت و صبر تو را چگونه بدهد. اگر مصلحت باشد ، پاداش تو را فورا می دهد.

صاحب کنیز ، کنیز را بخشید و رفت. حاکم منطقه به دنبال کنیزی با شرایط ویژه می گشت. به او خبر دادند که این شرایط در کنیزی است که در اختیار این جوان است. گفت : به هر قیمتی که می فروشد ، از او خریداری نمایید. آمدند و گفتند :

حاکم خریدار این کنیز است.

بدون این که خود جوان قیمتی بگذارد ، گفتند : کنیز را به قیمت دویست هزار دینار طلا خریداری می کنیم. گفت : ما این پول را می گیریم و بعد از خانواده ای در مدینه برای تو دختری می گیریم که زندگی تو سر پا شود.

کنیز را فروخت و آن پول فراوان را گرفت و دو ماه بعد صاحب کنیز آمد ، گفت :

ای جوان ! اگر کنیز را می خواهی ، قیمت آن را به من بپرداز ، جوان آن پول فراوان را برداشت و گفت : این پول کنیز تو است. آن مرد به اندازه دویست درهم از آن پول ها برداشت و گفت: کنیز من این مقدار ارزش داشته است.

پیغمبر صلی الله علیه وآله می فرمایند :

اگر بهشت ، زن حلال ، پول ، خانه ، رفیق خوب ، مملکت خوب و حکومت خوب می خواهید ، در حریم خدا صبر کنید. خود را با گناه آلوده نکنید. من همه چیز به شما می دهم ، ولی افسوس که مردم کم با خدا معامله می کنند. شاید ده درصد با خدا معامله دارند ، اما نود درصد با شیاطین معامله می کنند.

سود کلانی نصیب معامله کنندگان با خدا می شود ، اما معامله کنندگان با شیطان ضرر و زیان زیادی می کنند.

ص:64

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

واقعیتی که همیشه مورد توجه بسیاری از انسان ها بوده ، گنج است. گنج به مجموعه ای فراوان از ثروت اطلاق می شود که گاهی این در خرابه ها یافت می شود و علتش این بوده که این خرابه ها قبلاً شهر و یا کشور بوده و محل خزانه های حکومت های آن کشورهای آباد بود و یا دفینه هایی بود که ثروتمندان برای خود فراهم کرده بودند و بر اثر حادثه ها ، زلزله ها و طوفان ها ، آن مناطق آباد خراب شد و چون گاهی - به خصوص کشاورزان - در بیابان های به جا مانده از آن شهرها و کشورهای آباد ، در حال زیر و رو کردن زمین هستند ، به این دفینه ها و گنج ها برمی خورند.

این برای انسان در طول تاریخ واقعیتی شده بود که در خرابه ها ، بیابان ها و مناطق ویران گاهی گنج وجود دارد و گاهی به دنبال به دست آوردن گنج ، واقعا رنج ها را تحمل می کردند.

نابرده رنج گنج میسر نمی شود

مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد (1)کسانی که به دنبال گنج بودند ، یا گنج را می یافتند ، یا در مسیر پیدا کردن گنج ، اگر گنجی پیدا نمی کردند ، به منافع دیگری کمتر از گنج می رسیدند. فرهنگ الهی این گنج را در دو بخش بیان کرده است ؛ نخست در بخش مادّی که در رساله های عملیه نیز فقهای بزرگ شیعه نوشته اند : گنج ثروتی است که ناگهان از خرابه ای ، کویری و بیابانی به دست می آید و اگر شیعه ، گنجی را به دست آورد ، طبق سوره مبارکه انفال ، خمس آن گنج بر او واجب است :

« وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَیْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ »

آیه شریفه ندارد «من الجهاد » که بعضی ها آیات قبل و بعد از این آیه را دریافت

نکرده ، در مسأله دچار اشتباه شده اند و می گویند : خمس فقط به غنایم جنگی تعلق

ص:66

می گیرد ، در حالی که خدا می فرماید : « أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَیْ ءٍ » شیء ؛ یعنی هر چیز گران بها ، که غنایم جنگی نیز یکی از اشیای پرقیمت است. معدن ، سود حاصله از کسب سالانه و گنج نیز از اشیاء پر قیمت هستند.

« مِّن شَیْ ءٍ » اگر از چیزی غنیمت و بهره ای نصیب شما شد :

« فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ » (1)پروردگار راه مصرف خمس را در آیه شریفه در شش بخش بیان کرده است که خرج در غیر از این شش برنامه ، بر هر فقیه و هر خمس داری حرام است و هر فقیهی بنا بر فقاهت خودش و هر مؤمنی بنا بر ایمان خود ، در هزینه کردن خمس از افراط و تفریط باید بپرهیزند و در مصرف آن ، جانب احتیاط را کاملاً رعایت کنند.

این حال و کار مردم مؤمن است.

این گنج ، گنج مادی است. ثروت متراکمی که از خرابه ها ، کویرها و بیابان ها به دست می آید که یک پنجم آن خمس و مربوط به پروردگار عالم است ، که هم در دین او باید هزینه شود و هم برای بندگان آبرودار محترمش که خرج آنان با دخل شان در سال هماهنگ نشده است ؛یعنی رنج برده اند ، ولی خرج زندگی آنان بیش از درآمدشان بوده است.اگر از خاندان پیغمبر صلی الله علیه وآله باشد ، بخشی از این واجب مالی به او می رسد ، آن هم در حدّ رفع مشکلات و نیازهایی که دارد ، نه بیشتر. چون نه قرآن اجازه می دهد و نه فقیهان شیعه.مقداری از این مال نیز سهم عالمان ربّانی است که واقعا در راه اسلام و تبلیغ دین خدا زحمت می کشند ، درس می خوانند ، درس می دهند و شاگرد ؛ مفسّر ، عالم و مبلّغ تربیت می کنند. بنا به اذن پروردگار، پیغمبر صلی الله علیه وآله و ائمه طاهرین علیهم السلام برای آنها نیز باید در حدّ احتیاج، نه افراط وتفریط، هزینه شود.

ص:67

نکردم. خواب خوبی بوده است ، سؤال فقهی کردم ، امام زمان علیه السلام نیز با کمال محبت جوابم را دادند ، اما به ما گفته اند که به خواب به عنوان دلیل و حجت شرعی تکیه نکنید.

به خواب خوب گفته اند تکیه نکنید ، چه رسد به خواب هایی که اصل و ریشه ای ندارد. چند روزی گذشت ، روزی در عالم بیداری وارد حرم مبارک حضرت رضا علیه السلام شدم ، حرم حال و هوای خاصی داشت ، بدون توجه به آن خواب ، سؤال کردم چه خبر است ؟ گفتند : آیت الله العظمی بروجردی به مشهد مشرف شده اند و بالای سر حضرت علیه السلام مشغول زیارت هستند. خیلی خوشحال شدم. با این که خودم فقیه و عالم بودم و برای دین زحمت می کشیدم ، ولی گفتم : برای این که خیالم صد در صد از این پول راحت شود که در قیامت گرفتار نشوم ، بروم بپرسم.

چون اگر کسی نپردازد و اگر کسی به ناحق بگیرد و اگر به ناحق بخورد ، فردای قیامت جواب خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و همه سادات و زحمت کشندگان در راه دین را باید بدهد ، چون حقّ مشاعی و مشترک است.

لذا مرحوم آیت الله العظمی خویی (1) می گفتند : کسانی که خمس نمی دهند ،

ص:69

ولی زمان سفر حج نزد روحانی می روند و فقط خمس مخارج سفر حج خود را می دهند و با آن پول خمس داده به حج می روند ، حج آنان باطل است.

می فرمودند : این پول مشاع است و تمام خمس مال باید حساب شود. عده ای دیگر از فقها نیز همین طور هستند ، آنها نیز حج بدون خمس را قبول ندارند و می گویند :

این مال حق خدا ، پیغمبر صلی الله علیه وآله تمام سادات و همه خدمت گزاران واقعی به دین است. باید انسان حقوق دیگران را بپردازد. اگر کسی خمس مال خود را نپردازد ، اموال او حرام مخلوط به حلال است و با آن نمی تواند نماز بخواند و به حج برود.

بالای سر حضرت رضا علیه السلام نشستم ، چهره ملکوتی آیت الله العظمی بروجردی را تماشا کردم و لذت می بردم ، چون

«النظر الی وجه العالم عبادۀ » (1)

نگاه کردن به چهره عالم ربانی ، واجد شرایط و خدمتگزار ، عبادت است. چون

او با ارزش است و چنانچه در روایات به ما یاد داده اند ، توهین کردن به عالم واجد شرایط ، توهین به پروردگار است. نگاه کردن به قرآن ، کعبه ، درب خانه عالم ربانی و به صورت پدر و مادر نیز عبادت است.

کسانی که آیت الله العظمی بروجردی را دیده بودند ، ایشان در آن زمان ، با این که هشتاد و هشت ساله بود ، اما ذکر رکوع و سجود را سه تا هفت بار تکرار

ص:70

می کردند. نماز عجیبی داشتند. کسانی که ایشان را زیارت کرده بودند می دیدند که سیمای ایشان غرق در روشنایی ، نور و ضیای الهی بود و اگر در یک کلمه بخواهیم ایشان را توصیف کنیم ، او مرد خدا بود. خودشان می فرمودند : در تمام دوره عمر شریف خود ، از خدا جدا زندگی نکردند.

گفت : زیارت خواندن آیت الله العظمی بروجردی تمام شد ، دقت کردم ، دیدم جایی که نشسته است و دارد زیارت می خواند ، همان جایی است که در عالم رؤیا دیدم امام زمان علیه السلام نشسته بود و زیارت می خواند.

آمدم و سلام کردم. مرحوم آیت الله العظمی بروجردی (1) مرا می شناختند.

ایشان فرمودند : شما در ماه این مقدار از مال خدا و پیغمبر صلی الله علیه وآله - خمس - را می توانید هزینه زندگی خود کنید و این مقدار حق شرعی شما است. مانند همان جملات و پولی که امام زمان علیه السلام فرموده بودند ، آیت الله العظمی بروجردی نیز به من فرمود.

یک گنج ، گنج مادی است که خمس دارد و یک گنج نیز گنج معنوی است که ارزش گنج معنوی با گنج مادی قابل مقایسه نیست. گنج مادی در خرابه ، بیابان ، کویر و زیر خانه های قدیمی پیدا می شود ، ولی جای گنج معنوی نزد پروردگار است.

حدود بیست ساله بودم. بعد از حوزه همدان ، برای ادامه تحصیل مرا راهنمایی کردند که به تهران بیایم ، گفتند : تهران اساتید بسیار معتبری در فقه ، اصول ، حکمت و عرفان دارد.ایشان می فرمودند : وقتی در تهران بودم ، از محضر دو استاد بهره فراوانی گرفتم و بعد به قم مشرف شدم و آنجا ادامه تحصیل دادم. که البته به مرتبه های بالای علمی و حالی رسیدند. متخصصین در آن زمان ، ایشان را از بسیاری از مراجع زمان بالاتر می دانستند.

مطالب زیادی برای من فرمودند و من یادداشت کردم. ایشان در بیست سالگی در تهران ، خدمت مرحوم آیت الله شیخ محمد رضا تنکابنی (1) و مرحوم آیت الله حاج شیخ عبدالنبی نوری برای تحصیل رسید.

آخوند ملا علی می فرمودند : شیخ عبدالنبی برای خودم تعریف کردند که : من جوان بودم و در مدرسه مروی تهران طلبه بودم ، آن زمان نیز مدرسه مروی اساتید بسیار فوق العاده ای داشت.

داستان ساختن این مدرسه نیز داستان عجیبی بوده است. پول ساخت این مدرسه و زمین آن را خان مروی هزینه کرد که خان ثروتمندی در مرو خراسان بوده است که بعد به تهران آمد. انسان پاک ، پاک طینت ، حلال خور و بزرگواری بود که از ثروت خود به خوبی استفاده می کرد ؛ مسجد با عظمت و مدرسه مروی فعلی را او ساخت.

روزی که کلنگ این مدرسه و مسجد را می خواستند به زمین بزنند ، از علما ، فقها ، بزرگان و شخصیت های با ایمان بازار تهران دعوت کردند. خان مروی کلنگ را روی دستش بلند کرد و گفت : هر کسی که از شب اول تکلیف تا کنون نماز شب او

ترک نشده است بیاید این کلنگ را بگیرد و برای افتتاح به زمین بزند. من چنین

ص:72

دستی می خواهم که کلنگ بزند. هیچ کس نیامد. خودش کلنگ را زد. یعنی یک خان ، نماز شب او از اول تکلیف ترک نشده بود.

اما خیلی ها نماز واجب خود را عمدا نمی خوانند. خیلی ها نماز صبح را بیدار نمی شوند ، پیغمبر صلی الله علیه وآله می فرمایند : نماز خواندن بعضی مانند نوک زدن کلاغ به دانه می باشد که اسم نمازشان را باید نماز کلاغی گذاشت ؛ (1) یعنی به قدری به نماز بی میل هستند و به زور نماز می خوانند که از تکبیرۀ الاحرام تا سلام نماز ، همه را در هم می کنند و ادب نماز ، موالات و ترتیب را رعایت نمی کنند.

شیخ عبدالنبی فرمودند : من در ایام جوانی در این مدرسه طلبه بودم و هوس کردم که به دنبال گنج بروم. پشت اتاق مدرسه پستویی بود که طلبه ها رختخواب ، چراغ خوراک پزی و اثاث اضافه را در آنجا می گذاشتند. من چند کتاب درباره علم کیمیا و علوم قدیمی جفر و رمل خریده بودم و به دنبال این بودم که از طریق این کتاب ها به طلا دست پیدا کنم و یا مس را به طلا تبدیل کنم.

از شهر نور مازندران ، چند نفر از افراد آشنا به تهران آمدند و قصد عزیمت به مشهد را داشتند. من از آنها درخواست کردم که اگر ممکن است ، من نیز همراه شما به مشهد بیایم. آنها قبول کردند و گفتند : آماده شو ، تو را همراه خود می بریم.

گفتم : هزینه از تهران به مشهد رفتن چقدر است ؟ به من گفتند : این مقدار خرج سفر است. من دیدم دو ریال کم دارم.

به دوستان خود نگفتم که من دو ریال کم دارم. گفتم می رویم و قناعت می کنیم ، شاید مشکلی پیش نیاید. قناعت یک گنج است. کسانی که قانع هستند ، انسان های بسیار راحتی هستند. به لباس و کفش کهنه ، نان و پنیر ، نان و دوغ قانع هستند.

قناعت روحیه ای است که در هر کس باشد ، در هیچ امر مادی ، روحی و روانی باخت نمی کند.

نماینده حاکم بغداد به اهواز ، نزد یعقوب لیث صفار آمد و گفت : خلیفه

می گوید : به بغداد حمله نکنید. یعقوب گفت : من حمله می کنم و مردم را از شرّ

ص:73

شما ستمگران بنی عباس نجات می دهم.البته گفت : من اکنون مریض هستم ، اگر خوب شدم ، شرّ شما ستمگران را کم خواهم کرد ، اما اگر موفق نشدم و شکست خوردم ، سفره ای همراه یعقوب بود ، آن را باز کرد ، داخل آن نان و پیاز بود ، گفت :

من آن وقت که شهرستان زندگی می کردم ، با این نان و پیاز شکم خود را سیر می کردم ، دوباره به سیستان برمی گردم و سر همین سفره ، نان و پیاز می خورم و زندگی خود را می گذرانم.

کسانی که به شکم ، شهوت ، زمین و به امور مادی دلبستگی ندارند ، راحت زندگی می کنند ، با همان نان و پنیر قناعت می کنند و خوش و شاد نیز هستند.

گفت : با قناعت تا سبزوار آمدیم. به هم شهری های خود گفتم : عالِمی در این شهر به نام حاج ملاهادی سبزواری زندگی می کند. تا شما کارهای خود را انجام می دهید و آماده می شوید ، من می روم تا ایشان را زیارت کنم.

این شکم بی هنر پیچ پیچ

صبر ندارد که بسازد به هیچ (1)

«الصبر کنزٌ من کنوز الجنۀ » (1)

صبر ، خود را نگهداشتن در حریم توحید ، ایمان و حلال و حرام خدا ، گنجی از گنج های بهشت است. هر کسی که صبر دارد ، زمین و خرابه وجودش از گنج خدا آباد و پر است.

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

وصلّ علی محمد و آله الطاهرین.

در قرآن مجید ، از گروه با ارزشی به عنوان گروه صادقان و هم چنین از گروهی که در پیشگاه پروردگار از کرامت ویژه ای برخوردار هستند ، به عنوان گروه متقون یاد شده است.

صادقان گروهی هستند که ظاهر و باطن آنها لبریز از ایمان ، پاکی و پاکیزگی است. بین ظاهر و باطن آنها تفاوتی وجود ندارد و باطن و ظاهری الهی دارند.

مایه ای در باطن دارند که باطن آنان از آن مایه پر است. پروردگار در قرآن از آن مایه به ایمان و یقین تعبیر می کند ؛ ظاهر آنها همان جلوه ایمان و یقین است که عبارت از عمل صالح و اخلاق حسنه است. این ویژگی ها باعث شده است که پروردگار عالم نام صادقان را بر آنها قرار داده است.

در رابطه با آنها به تمام مردان و زنان سفارش و امر می کند که همراه با صادقان باشید. اگر بنا باشد در این دنیا با دار و دسته و گروهی همراه باشید ، با صادقان همراه باشید. (1)در آیه ای می فرماید : صدق دارای ثمر ، نتیجه و منفعت است و یکی از

ویژگی های روز قیامت این است که :

« هَذَا یَوْمُ یَنفَعُ الصَّدِقِینَ صِدْقُهُمْ » (2)

ص:77

در آن روز ، صادقان از صدق خود بهره کامل خواهند برد و روز قیامت برای آنها روز تنهایی ، ترس ، وحشت ، اضطراب ، نا امنی ، سخت و مشکل نخواهد بود ، بلکه نسیم قیامت برای آنها مانند نسیم بهار ، خوشی و شادی آور است. فضای آن ، فضای امن است. قلب آنها ، در آرامش کامل است و همین طور که وارد محشر می شوند ، در کمال خوشنودی ، شادی ، و رضایت از گذشته شان وارد محشر می شوند.

« وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَّاعِمَۀٌ * لِّسَعْیِهَا رَاضِیَۀٌ » (1)هر دو آیه در سوره مبارکه غاشیه است که نیمی از این سوره بیان کننده اوضاع و احوال خوبان ، پاکان و صادقان در روز قیامت است.

من عاشق اهل تقوا هستم و اهل تقوا معشوق من هستند. برخلاف این که باید بگوییم اهل تقوا عاشق هستند و خدا معشوق ، ولی در قرآن مجید می فرماید : خدا عاشق است و اهل تقوا معشوق.

بعد از شناخت صادقان و عظمت معنوی اهل تقوا ، این سؤال به وجود می آید که صادقان چگونه در مدار صدق و اهل تقوا در فضای تقوا قرار گرفته اند ؟ صریح آیات قرآن مجید این است که اهل صدق ، با طیّ منزل صبر به صدق رسیده و اهل تقوا نیز با سلوک در جاده صبر به تقوا رسیده اند.

یکی از آیاتی که این معنا را نشان می دهد ، آیه یکصد و هفتاد و هفت سوره مبارکه بقره می باشد :

« وَ الصَّبِرِینَ فِی الْبَأْسَآءِ وَ الضَّرَّآءِ وَ حِینَ الْبَأْسِ أُوْلئِکَ الَّذِینَ صَدَقُواْ وَ أُوْلئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ » (1)مردان و زنانی که در مشکلات ، سختی ها و ناگواری ها که شکل های مختلفی دارد ؛ سختی های بدنی ، مالی ، اجتماعی ، خانوادگی ، عبادت ، طاعت و سختی های تحمل تکالیف پروردگار ، صبر کردند ، خود را نباختند ، از حریم پروردگار و قوانین و خواسته های پروردگار بیرون نرفتند ، با مشکل دینداری ساختند ، تا مشکل برطرف شد. با دینداری با تکالیف ساختند تا مدت تکالیف به پایان رسید و از دنیا رفتند. با رنج ها و ناگواری های روزگار با دیانت ساختند ، تا ناگواری ها تمام و بلاها برطرف شد.

است. کاری نچرخید و فقط به اندازه زندگی معمولی درآمد پیدا کردند و هر چه کوشیدند که به این زندگی گشایش بدهند ، نشد. به خاطر کمبود مالی خود و خانواده اش در رنج بودند. بسیار علاقه داشتند که خانه ای خوب به دست بیاورند ، اما نشد و رنج و سختی این تهیدستی را با دینداری تحمل کردند.

با دینداری تحمل کردند یعنی چه ؟ یعنی می توانستند از این خانه کوچک بیرون بروند و با مال حرام ، خانه وسیعی در بهترین نقطه شهر تهیه کنند ، به وسیله رشوه ، غصب ، دوز و کلک ، فتنه ، فساد و کلاه برداری ، زندگی بهتری داشته باشند ، اما بر این زندگی سخت صبر کردند و از حریم حلال و حرام خدا و حوزه حریم پروردگار بیرون نرفتند و «عبدالله » ماندند و سختی کشیدند.

چون رنجِ تهیدستی بسیار سنگین است ، پروردگار جداگانه ذکر کرده است.

گاهی فشار زبان زن و فرزند و گاهی فشار زبان اقوام بر فشار اصل تهیدستی می افزاید ، ولی در مقابل سختی های زندگی صبر و تحمل کردند و کمبود ثروت خود را با حرام و فساد جبران نکردند.

« وَ الصَّبِرِینَ فِی الْبَأْسَآءِ وَ الضَّرَّآءِ وَ حِینَ الْبَأْسِ »

کسانی که در مقابله با دشمن ، با هجوم فکری رو به رو شدند ، اما ایستادگی کردند و تسلیم فرهنگ و شبیخون عقلی دشمن نشدند. اکنون در خانه و اتاق های اغلب مردم جهان ، به خصوص مسلمان ها ، با اسلحه ای که در طول تاریخ خطرناک تر از این اسلحه نبوده ، به نام ماهواره و اینترنت ، به جنگ فکری با مؤمنین آمده است ، ولی متقین برای قبول فرهنگ این دشمن، آغوش باز نکردند و این نوعی صبر است.

حالت دیگر صبر ، صبری است که جوانان شیعه و پاک لبنان در مقابل آلوده ترین و بی رحم ترین دشمن تاریخ کردند که دشمن را ذلیل و زمین گیر کردند.

حدود شصت سال قبل ، وقتی دشمن خیمه اش را در خانه مسلمانان برپا کرد ؛ اسرائیل گفت : در آینده نزدیک ، جغرافیای مملکتم را از نیل تا فرات خواهم کرد ، یعنی فلسطین ، مصر ، لبنان و عراق جزء اسرائیل می شود ، این نقشه را حتی به

ص:80

دیوار کلاس های درس خود نیز زده اند و معلم ها درس می دهند.

کشورهای عربی فریاد می زند : من از همه دولت های عربی به خاطر کمال بی غیرتی و بی شرفی آنها تشکر می کنم. چون دخالت نکردن آنها باعث شد که این جوانان بهتر شناخته شوند و در نتیجه شیعه بهتر شناحته شود.

« وَ الصَّبِرِینَ فِی الْبَأْسَآءِ وَ الضَّرَّآءِ وَ حِینَ الْبَأْسِ أُوْلئِکَ الَّذِینَ صَدَقُواْ وَ أُوْلئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ »

بندگان صادق من چنین کسانی هستند. کسی که تحمل ندارد و در همان روز اول ماه رمضان ، گرسنگی و تشنگی برای او ناگوار آمد و روزه خود را باطل کرد ، چنین شخصی ، مسلمان دروغین است.

کسی که در مقابل فشار اقتصادی صبر نکند هوس خانه وسیع ، ماشین صد میلیون تومانی ، موبایل و امثال این ها را می کند و خودش را به حرام ، فتنه ها و فسادها آلوده می کند ، اما می گوید : من مسلمان هستم ، قرآن می گوید : تو دروغ می گویی و صادق نیستی.

به بخیل می گوید : تو که از پرداخت مالی که برای من است ، در راه خدا و بندگان من دریغ می کنی و باز هم می گویی که من مسلمان هستم ، دروغگویی بیش نیستی.

« أُوْلئِکَ الَّذِینَ صَدَقُواْ وَ أُوْلئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ »

طبق قرآن ، صابران با صدق و با تقوا هستند. گروهی که در قیامت:

« هَذَا یَوْمُ یَنفَعُ الصَّدِقِینَ صِدْقُهُمْ »

و اهل تقوا گروهی هستند که:

« إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ »

منِ - خدا - عاشق آنها هستم.

البته در آیه دیگری نیز عشق خود به صابران را به طور علنی اعلام کرده است :

ص:82

« إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقَتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُم بُنْیَنٌ مَّرْصُوصٌ » (1)صابران مانند ساختمان ضد ضربه می باشند.

اما صابران ، کسانی که مشتاق رسیدن به بهشت خداوند هستند ، پیغمبر صلی الله علیه وآله می فرمایند : در حوزه ایمان و باور «سلا عن الشهوات» ؛ تمام خواسته های نامعقول را کنار می گذارند.

مال پاک و معقول می خواهند. شهوت ، یعنی میل و خواسته های درونی ، اما صابران، شهوات را از حلال می خواهند ، اگر بدون زحمت و یا از حرام به سراغ آنان بیاید ، آن را قبول نمی کنند ، چون برای آنها قبول نکردن حرام بسیار آسان تر است.

سال در رشته های مختلف ، در تحویل شخصیت های ناب از همه دنیا مسابقه را می برد ، البته اگر حکومت های ستمگر حاکم بر این مملکت ممانعت نمی کردند.

آن تاجر عبایی برای آخوند آورد. عبایی که در ما طلبه ها به عبای خاشیه معروف است ، بافت عجیبی دارد ، نگهداری آن زحمت دارد ، ولی عبای فوق العاده ای است. عرض کرد : آقا ! این عبا ، صدقه ، انفاق و از سهم امام نیست ، شما مرا می شناسید ، من مقلد شما هستم ، من نزد شما حساب مالی دارم ، این عبا از پول خالص زحمت کشیده خودم است ، به شما علاقه دارم ، عبا را به شما هدیه می کنم ، روی دوش خود بیاندازید ، چون چند روز قبل به درس شما آمدم ، دیدم عبای شما کهنه و وصله دار است. شما مرجع تقلید چند میلیون شیعه و مؤمن هستید ، درست نیست که روی دوش بزرگ شیعه ، عبای کهنه و وصله دار باشد.

مرحوم آخوند فرمودند : از محبت ، و لطف شما بسیار ممنونم.عبا را قبول کردم.

تاجر بسیار خوشحال شد. وقتی تاجر از نجف رفت، مرحوم آخوند عبا را به یک روحانی داد و گفت : آن را در بازار ، نزد فلان عبا فروش نجف بفروش ، چون انسان صادق و بی دوز و کلکی است. قیمت واقعی آن را به تو می گوید. یعنی در بین مردم کسانی هستند که قیمت واقعی را نمی گویند و فاسد ، کلاه بردار و متقلب هستند.

این ها به فرموده پیغمبر صلی الله علیه و آله بی دین هستند :

«لیس منا من غشّ مسلماً » (1)

کاسبی که به امت من کلک بزند ، از ما نیست. (2)گفت : این عبا فروش راست گو است. پولش را نمی خواهم. برو به او بگو : این عبا را بردار و در برابر آن چند عبای معمولی به ما بده. چون وقتی که طلبه شدم ، عبای من ساده بود ، بعد که مدرّس شدم ، همین عبا بر دوش من بود ، اکنون نیز که

ص:85

آخوند خراسانیِ مرجع تقلید شده ام ، با همین عبا هستم ، چون عبا که کاری

نمی کند. آن عبا را با چهارده عبا عوض کرد و عباها را به طلبه ها هدیه کرد و فرمود :

ما با همین عبای وصله دار پاره زندگی می کنیم ، چون ملک الموت که بیاید ، به عبا نگاه نمی کند ، او جان و پرونده ام را می خواهد. امّا طلبه ها یک عبا را برای آخوند گذاشتند و روی دوش ایشان انداختند.

پیغمبر صلی الله علیه وآله می فرماید : در فضای ایمان و یقین ، در برابر خواسته های نامعقول صابر هستند و همه خواسته های غیرمنطقی را از خود دور می کنند و در شوق بهشت هستند و به آن نیز می رسند. از حلال زیاد نیز فراری هستند ، «فضلاً عن الحرام» (1)چه رسد به حرام.

بهشت را به حضرت آدم علیه السلام حلال کرد ، گفت : هر چه میوه در این باغِ آباد هست ، از هر کجای آن که دوست داری بخور ، اما ؛

« وَ لاَ تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَۀَ » (1)فقط از این درخت نخور. می گویند : این درخت یا گیاه ، گندم بوده است. خدا به حضرت آدم علیه السلام گفت : نخور ، خورد ، ولی بعد از حضرت آدم علیه السلام به تمام فرزندانش

ص:87

گفت : از آن بخورید ، ولی من در تمام عمرم نان جو خوردم. من حلال و آزاد بودم که بخورم ، اما نخوردم ولی حضرت آدم علیه السلام گیاه ممنوعه را خورد.

پیغمبر صلی الله علیه وآله می فرمایند : این صبر ، صبر شوق ، عشق و رغبت است که در فضای ایمان و با چشم دل و کمک آیات قرآن ، بهشت را می بینند و می فهمند که بهشت رفتن ، محصول قطع خواسته های غیرمنطقی است : «سلا عن الشهوات».

صبر دیگر ، صبر ترس و صبر انتظار است که در جلسات بعد توضیح خواهم داد.

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

را دارد.

بنا به آیات قرآن و روایات ، مسلمان باید اسلامش کامل باشد ، تا بتواند با قدرت و کمالِ اسلامش ، به لقا ، قرب ، پاداش حق ، امنیت دنیا و آخرت برسد. عنصری که از آن تعبیر به عنصر ریشه ای شده ، عبارت از ایمان ، اعتقاد و باور است که امری قلبی است. خود این باور و اعتقاد نیز ترکیبی از پنج حقیقت است ؛ باور داشتن خدا ، قیامت ، فرشتگان ، قرآن و همه انبیا و ائمه علیهم السلام.

به دست آوردن این باورها از دو راه امکان پذیر است ؛ تحصیل ، استماع. راه دیگری ندارد. انسان باید سال ها در کنار معلمان ربّانی تعلیم دین ببیند ، تحصیل دانش دینی و معرفت نماید ، فقیه در دین ، یعنی دین شناس علمی شود ، یا این که به فرموده قرآن مجید : گوش خود را در شنیدن حقایق الهی از دهان پاکان هزینه کند ؛ یا از انبیا و امامان علیهم السلام بشنود و یا از اولیای عالم و عارف به دین.

در متن معارف دین ، برای فراهم کردن زمینه باور در قلب مردم ، براهین ، حجت ها و مسائل علمی ، یقینی است. این باور برای انسان با خواندن یا شنیدن حاصل می شود ؛ یعنی به این نقطه می رسد که وجود مقدس حضرت حق ، قیامت ،

فرشتگان ، پیامبران و قرآن مجید را باور می کند و سلامت باطن را در خود تحقق

می دهد. این بخش ، یک سوم از دین است که در ارتباط با قلب است.

«هاء » را نگوید ، نماز او باطل است. یعنی یک «هاء » نیز در معامله با پروردگار باید رعایت شود. در معامله با مردم نیز همین طور است ، باید روش و منش معامله با مردم مثبت ، خیر ، نیک و خوب باشد. من از پیاده رو رد شوم ، به دیوار کاه گلی مواجه شوم ، صاحبش را هم نمی شناسم ، یک کاه از این دیوار جدا می کنم و بعد دور می اندازم. نظر قرآن مجید در مورد این پر کاه چیست ؟ آیا من مسئول هستم ؟ من کار بد یا خلافی مرتکب شده ام ؟ خدا در قرآن مجید می فرماید :

« وَ نَضَعُ الْمَوَ زِینَ الْقِسْطَ لِیَوْمِ الْقِیَمَۀِ فَلاَ تُظْلَمُ نَفْسٌ شَیْ ا » (1)کار خود خداوند است ، چون فاعل «نضع » ، «نحن » است که در این فعل پنهان است و مربوط به شخص پروردگار است.

می فرماید : ما ترازوهای خود را بر اساس انصاف و عدالت در قیامت برپا می کنیم. از زمان حضرت آدم علیه السلام تا آخرین فرد از نوع شما که به دنیا آمد و روز

قیامت برپا شد ، به کسی کم ترین ظلمی نخواهد شد.

اخلاق خدا غیر از اخلاق ما است. خدا این گونه نیست که در قیامت ، در برخورد با فرعون ، نمرود ، یزید ، شمر ، شاه ، کارتر ، لنین ، شارون و بوش عصبانی شود و بگوید : چون شما این همه جنایت مرتکب شده اید ، من بیش از آن جنایات شما را جریمه می کنم. خدا این گونه نیست.

خدا کیفر گناهکاران را بر اساس گناهشان و پاداش خوبان را بر اساس کرم خود ، غیر از خوبی خوبان به آنها می رساند ؛ یعنی اگر هر نمازی از نظر مالی مثلاً صدهزار تومان می ارزد ، پروردگار بزرگ عالم صد میلیارد تومان می پردازد ، ولی در کیفر بدکاران ، مطابق بدی آنان جزا می دهد.

جریان آن پر کاه در این قسمت آیه معلوم است :

ص:90

« وَ إِن کَانَ مِثْقَالَ حَبَّۀٍ مِّنْ خَرْدَلٍ أَتَیْنَا بِهَا » (1)اگر وزن کار ، عمل و رفتار شما با من ، یا با مردم به اندازه دانه ارزن باشد ، خود من او را در قیامت حاضر می کنم ، در ترازو گذاشته ، محاسبه می کنم و با شما برخورد می کنم.

شما یک «ها » از نماز را نگفتید. دقت نکردید و یک جای موضع وضو را به اندازه نوک سوزن آب نرساندید ، غسل کردید ، اما مانعی به اندازه سر سوزن روی دست و سینه شما بود که قابل دیدن بود. همه این ها را به حساب می کشم. معامله شما با پروردگار در عمل ، باید با عمل صالح باشد ؛ یعنی عمل قابل قبول و رفتار و منش شما با مردم نیز باید مثبت باشد.

اگر کسی بی علت به کسی نگاه تند کرده باشد ، در روز قیامت آن را محاسبه می کنند. حتی در قیامت ، کسی به عنوان تحقیر کردن کسی ، در مقابل دیده یک نفر دیگر ، با ابروی خود اشاره تحقیرآمیز کرده باشد ، آن را حساب می کنند. (2)این آیات خیلی جالب است :

« وَ السَّمَآءَ رَفَعَهَا وَ وَضَعَ الْمِیزَانَ * أَلاَّ تَطْغَوْاْ فِی الْمِیزَانِ » (3)می فرماید : تمام آسمان ها و زمین بر اساس معیار و میزان حق است و به شما

ص:91

سفارش می کنم که در این فضا ، با معیار و میزان متحد شده ، از موازین لازمی که برای زندگی شما ، در رابطه با خودم و مردم قرار داده ام ، تجاوز نکنید.

« وَ أَقِیمُواْ الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ »

چه در ارتباط با من و چه در ارتباط با بندگان من ، انسان های با انصاف و عادلی باشید ،

« وَ لاَ تُخْسِرُواْ الْمِیزَانَ » (1)در ارتباط با من و بندگانم ، کم نگذارید.

وقتی بنده من از شما خرید می کند ، حتی اگر کافر ، مشرک ، بی دین و خلاف کار است ، اگر از شما جنس خواست ، با اندازه ای درست به او جنس بده و اگر می خواهید عبادت کنید ، عبادت شما بر اساس فقه باشد ، که میزانِ پروردگار در عبادت است.

باشید ، از رحمت خدا کم خواهید داشت. برای این که ظرفیت خود را از رحمت خدا پر کنید ، تا این دنیا را ترک نکرده اید ، تمام کمبودها را جبران کنید ؛ نمازهای باطل را دوباره اعاده کنید ، روزه های نگرفته را بگیرید ، ظلم هایی که به مردم کرده اید ، از آن ظلم ها خود را پاک کنید ؛ اگر مالی که از مردم به ناحق نزد شما مانده است ، آن را به صاحب آن برگردانید. اگر پدر و مادر را از خود رنجیده خاطر کرده اید ، بروید و از آنها رضایت بگیرید. اگر مردم را آزار داده اید ، بروید و حلالیت بطلبید.

شیوه اسلام و مسلمانی این است. اسلام با سه برنامه کامل است و ایمان نیز پنج بخش است : خدا ، قیامت ، فرشتگان ، انبیا ، قرآن. باور این ها یک مرحله از اسلام است ، اما عمل صالح ، عبادت ، رفتار صحیح با مردم نیز بخش دوم اسلام و اخلاق نیز بخش سوم اسلام است.

زنده و فعال است و عبادت کرده ، از منابع طبیعت استفاده می کند که سر دارد. بعد حضرت می فرمایند : بدنی که سر ندارد ، جسم صد در صد بی سود و بی ارزش است. توقع بقاء ایمان و عمل را از کسی که اهل حوصله ، تحمل و صبر نیست ، نداشته باشید.

امیرالمؤمنین علیه السلام اعلام می کنند که صبر ، حافظ آن پنج حقیقت قلبی است.

انسان بی صبر ، خدا ، قیامت ، فرشتگان ، انبیا و قرآن را از دست می دهد. چون وقتی بی طاقتی کنید ، برای دفع تلخی ها ، ناگواری ها ، مصایب و کمبود مالی ، به دشمن و یا به گناه پناه می برید و همه آن حقایق را از دست می دهید.

شخص بی صبر ، نظر خدا نسبت به خودش را تعطیل می کند. قیامت را از دست می دهد و دیگر محشر آبادی نخواهد داشت. او در قیامت مورد شفاعت انبیا و فرشتگان نخواهد بود و از قرآن بهره ایی نصیب او نخواهد شد :

«وَ لا ایمانَ لِمَنْ لا صَبْرَ لَهُ »

صابران طبق این گفتار امیرالمؤمنین علیه السلام اهل ایمان هستند ، اهل ایمان یعنی کسانی که خدا ، قیامت ، فرشتگان ، انبیا و قرآن و قیامت و بهشت و جهنم را باور دارند.

دنیا جای مصیبت ، حادثه ، بلا ، گرفتاری و بیماری است. محل کمبود و ورشکستگی و هزاران نوع بلا است. خدا در قرآن می فرماید : این ها را با مقام

عبداللهی تحمل کنید و برای خدا بنده بمانید. فشار حوادث ، شما را از حریم الهی بیرون نبرد. برای شکستن فشار حوادث ، خود را به گناه و معصیت دچار نکنید.

«فالصبر علی أربع شعب »

صابران در چهار شعبه ، صبر را خرج می کنند. چون قیامت را باور دارند و در باور قیامت ، بهشت و جهنم را لحاظ می کنند و مشتاق بهشت هستند. همه باید مشتاق بهشت باشند. بهشت ، وعده قطعی خدا به خوبان عالم است. اما انسان مشتاق بهشت :

«سلا عن الشهوات »

از همه خواسته های غیرمعقول ، غیرمنطقی و غیرمشروع جدا زندگی می کند.

وقتی به او سخت می گذرد ، صبر می کند. رنج می کشد ، اما صبر را پیشه راه خود می کند. می بیند که همه نوع گناه فراهم است ، ظاهر گناهان نیز خیلی لذیذ است ، ولی به خاطر اشتیاق به بهشت ، از گناه چشم می پوشد و می گذرد ؛ با خواسته های نامشروع زندگی نمی کند.

اما شعبه دوم صبر ؛ صابران واقعا از دوزخ بیم دارند و می ترسند. انبیا نیز از دوزخ می ترسیدند :

« إِنِّی أَخَافُ عَلَیْکُمْ عَذَابَ یَوْمٍ عَظِیمٍ » (1)دیگران می خواستند به جهنم بروند ، اما حضرت نوح علیه السلام می فرمود : من از

عذاب روز قیامت بر شما می ترسم.

خداوند در قرآن ، در سوره نور ، درباره امیرالمؤمنین ، فاطمه زهرا ، حضرت مجتبی و امام حسین علیهم السلام می فرماید :

ص:95

« یَخَافُونَ یَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَرُ » (1)از روزی که دلها و چشم ها از ترس دگرگون بود ، اینان با وجود معصوم بودن ، از آن روز می ترسیدند.

بخش عمده ای از مردم ، بسیار شجاع هستند. از حضرت زهرا علیها السلام نترس تر هستند. به قدری شجاع هستند که اگر به آنها بگویید : به واسطه گناهی که دارید می کنید ، عذاب در انتظار شما است ، با حالت تمسخر ، به شما ، جهنم ، قیامت و به خدای برپا کننده قیامت می خندند. آیا شجاعت از این بالاتر وجود دارد ؟

نقل می کنند ، حضرت زهرا علیهاالسلام به امیرالمؤمنین علیه السلام عرض کرد : علی جان ! وقتی بند کفن مرا باز کردی و صورتم را روی خاک گذاشتی و روی قبرم را بستی ، زود نرو.

کنار قبرم بنشین ، با آن صدای ملکوتی ، برای من قرآن بخوان که من دچار وحشت برزخ نشوم. (2)اگر از قیامت نترسم ، در همه چیز بی ترمز هستم. ترس از قیامت ؛ یعنی باور داشتن قیامت که بهترین ، قوی ترین و نیرومندترین نگهدار باطنی انسان با ایمان در برابر گناهان است. نمی گذارد حتی انسان یک پر کاه از دیوار مردم جدا کند.

شخص بزرگواری کسی را دید که با رنگ پریده و لاغر نشسته است ، آمد سلام و احترام کرد ، از او سؤال کرد : چه گرفتاریی دارید که به خاطر آن گرفتاری ، رنگ شما زرد و بدنتان لاغر است ؟ گفت : بله ، جدیدا گرفتاری سختی برای من به وجود آمده است که آرامش مرا برده است ، گفت : گرفتاری شما چیست ؟ گفت : تازه به شک افتاده ام ، تا دیروز منکر صد در صد بودم و اصلاً باور نداشتم ، اما از دیروز به شک افتاده ام که آیا قیامت وجود دارد یا نه ؟ همین شک مرا به این روز انداخته است.

مگر امکان دارد کسی قیامت را باور داشته باشد و این همه فساد از او صادر

شود ؟ مال مردم را بخورد ؟ ظلم به دیگران کند ؟ بدانید مؤمن به قیامت ، منظم

ص:96

و متین است. گرسنگی می کشد ، ولی صبر می کند و خود را به حرام آلوده نمی کند.

و سفره برای چه کسی است ؟

اغلب بی حجاب ها اهل نماز و روزه نیستند و با هر نامحرمی راحت صحبت و شوخی دارند ، اما سفره حضرت ابوالفضل می اندازند ، شما این سفره را برای کدام ابوالفضل می اندازید ؟ پسر امیرالمؤمنین علیه السلام همان کسی است که مانند دو ناودان خون از دستان مبارکش می ریخت و می فرمود :

و الله ان قطعتم یمینی

انّی احامی ابدا عن دینی (1)دستم که چیزی نیست ، اگر قطعه قطعه ام کنید ، من از دین دست برنمی دارم. اگر سفره را برای این ابوالفضل می اندازید ، باید همانند او زندگی کنید.

کن. سلام کردم ، آن بچه جواب داد : اجازه بازی کردن به من می دهند ، اما مرا برای بازی کردن نیافریده اند. گفتم : چرا گریه می کنی ؟ آیا آتش را نگاه می کنی ؟ گفت :

نمونه ای از آتش جهنم را می بینم. این نمونه مرا به وحشت انداخته و دارم گریه می کنم ، وای به اصل جهنم.

با خود گفتم : این بچه چهار ساله چقدر با معرفت است. به او گفتم : اسم شما چیست ؟ گفت : حسن بن علی علیه السلام، فهمیدم که او امام عسکری علیه السلام است که نسبت

به آتش روز قیامت ، در سن چهارسالگی ، این گونه بود. (1)امام عسکری علیه السلام شجاع تر است ، یا مردم گناهکار ؟

کارگری که در کشاورزی امام سجاد علیه السلام را کمک می داد ، می گوید : بعد از ساعتی که کارها انجام گرفت ، در آن هوای گرم ، دیدم امام زین العابدین علیه السلام بر روی زمین نشست و به تخته سنگی تکیه داد. زانوی خود را در بغل گرفت و با صدای بلند شروع به گریه کردن کرد. رو به روی ایشان نشستم ، دلم سوخت ، گفتم : چقدر گریه می کنید. رحمی به بدن خود و این چشمان مبارک کنید.

فرمودند : یعقوب علیه السلام دوازده پسر داشت ، فقط یک پسر از نظرش غایب شد ،می دانست که نمرده است و روزی گمشده اش به او برمی گردد ، اما آن قدر گریه کرد که دو چشم او نابینا شد ، من چگونه گریه نکنم ، در حالی که در کربلا ، در نصف روز هجده نفر را از نزدیکان خود را در مقابل چشمانم از دست دادم که هیچ کدام از آنها دیگر برنمی گردند. (2)

ص:99

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

اخلاقی ، بخشی از خیر دنیا و آخرت خود را تأمین کنند.

اما باید گفت : این تصوری نادرست است. چرا که وجود مبارک حضرت حق خودش نیز اهل صبر است و در حقیقت ، صبر ، اخلاق پروردگار است. به پیامبر بزرگوار خود ، حضرت داود علیه السلام خطاب کرد :

«اوحی الله الی داود! تَخلَّقْ بِاَخْلاقی فَانّی انا الصبور » (1)

ای داود ! متخلق به اخلاق من شو و به اخلاق من آراسته شو. پروردگار نفرمود :

«صابر » ، با اسم فاعل ، بلکه حضرت حق با صفت مشبّهه یا صیغه مبالغه کلمه صبر را به کار گرفته است ، در این گفتار «فانّی انا الصبور » من خدایی هستم که صبر جزء ذات من است و صبر من ، صبری بی اندازه است.

با همین صبر نیز بسیاری از بندگانش را نجات داده است و بر اساس صبر ، به تمام گنهکاران و مفسدان مهلت داده ، برای جریمه آنها ، عجله و شتاب نکرده

است. حتی خدا در قرآن مجید فرموده است : گاهی بدکاران ، مجرمان ، آلودگان

و پلیدان نزد انبیا و پیغمبر عظیم الشأن اسلام علیهم السلام می آمدند و اصرار می کردند که اگر

در حرفهای خود راستگو هستی که مجرم ، آلوده و گناهکار کیفر دارد ، به خدای خود بگو : اکنون ما را کیفر کند که پروردگار درباره آنها می فرماید : این ها اهل استعجال هستند :

« وَ یَسْتَعْجِلُونَکَ بِالْعَذَابِ » (2)ولی پروردگار در مقابل گستاخی و شتاب ورزی این ها برای عذاب شدن ، کرارا

ص:101

در قرآن مجید به آنها پیغام داد : در عذاب شدن عجله نکنید. من این خواسته شما را قبول نمی کنم.

این صبور بودن پروردگار است که با کسانی که با او دشمنی کردند ، آیات و انبیا را استهزاء کردند ، در برابر دستورهایش تکبر کردند و باز می گویند : اگر این حرفها راست است ، به پروردگارت بگو که اکنون ما را عذاب کند ، ولی خدا می فرماید :

به این ها بگو : من این دعای شما را مستجاب نمی کنم. شما به زندگی ادامه بدهید ، عذاب وقت معینی دارد که در آن شتاب نمی کنم. درخواست شتاب در عذاب نکنید. آن وقت معنایش این است که شما جرم را به نهایت برسانید و دیگر امیدی به توبه کردن شما نباشد.

اما اکنون گناهان شما به نهایت نرسیده و این امید هست که روزی بیدار و بینا شوید و توبه کنید. شما که در آینده ممکن است خوب شوید ، من چرا الان شما را نابود کنم ، صبر می کنم ، شاید خوب شوید و به جای عذاب ، بهشت را نصیب شما کنم. این نمونه ای از صبر خدا است.

خداوند اهل عجله و شتاب نیست. به همین خاطر انبیا در مقابل فشارهایی که از بدکاران متوجه آنها بود ، صبور بودند و تحمل داشتند و مانند خود پروردگار ، منتظر توبه تائبان و بازگشت گناهکاران بودند. نهصد و پنجاه سال تحمل پیغمبری در برابر آن همه آزار و فشار ، تحمل کمی نیست ، بلکه شگفت انگیز است.

فضیلت ، کرامت و عبادت دعوت کرد ، اما به حرفهای او گوش ندادند. صد سال که تمام شد ، عرض کرد : خدایا ! تکلیف من چیست ؟ خطاب رسید : هسته های خرما را بکار ، تا زمانی که این هسته ها به محصول برسند ، باز مردم را هدایت کن ، تا محصول بدهد.

نخل خرما قوی و ماندنی است ، هسته های خرما را کاشت ، نخل شد ، محصول داد ، از آن استفاده کردند ، باز محصول داد ، صد سال بعد ، درختان از توان و قدرت افتاده بودند و محصول چندانی نداشتند ، شد دویست سال ، گفت : خدایا ! اکنون تکلیف من چیست ؟

خطاب رسید : تحمل و صبر کن. باز هسته آن خرماها را بکار ، تا زمانی که این نخل ها محصول می دهند ، مردم را هدایت کن. صد سال به صد سال ، مرتب هسته ها را کاشت و این هسته ها خرما شد و مردم هدایت نشدند. تا نهصد و پنجاه سال شد. خداوند می فرمود : صبر و تحمل را پیشه راه خود کن ، اگر در این مدت یک نفر با من آشتی کند ، ارزش دارد.

من برای عذاب کردن عجله ای ندارم. این ملت ، نمی توانند از دست من و از قدرت من فرار کنند و خود را پنهان کنند. این ملت نمی توانند مرا ناتوان کنند ، ولی تو تحمل کن ، شاید این انسان ها جریمه نشوند و بعد از نهصد و پنجاه سال ، هدایت شوند.

بعد حضرت نوح علیه السلام گفت : اکنون تکلیف من چیست ؟ خطاب رسید : زیر نظر

ما کشتی بساز ، از زمین و آسمان آب خواهد ریخت. بعد از این که ساخت کشتی تمام شد ، مردم را دعوت کن که مؤمن شوند و بر کشتی سوار شوند تا نجات پیدا کنند. من هر مؤمنی را که همراه تو در کشتی قرار بگیرد ، نجات می دهم ، چون دیگر امیدی به توبه کردن اینان نیست.

بعد از نهصد و پنجاه سال فرمود : حالا وقت عذاب است. شصت ، هفتاد ،

ص:103

هشتاد سال ، به گنهکاران حرفه ای ، مجرمان ، بدکاران ، مخالفان با خود ، مخالفان با پیغمبران و ائمه علیهم السلام مهلت می دهد تا توبه کنند و به جای عذاب و نقمت ، به نعمت و بهشت برسند.

به حضرت داود علیه السلام فرمود : متخلق به اخلاق من شو «أنّی انا الصبور » ، در ذات من صبر هست و صبر من بی نهایت است. به قدری بندگان از صبر خدا بهره بردند که قابل محاسبه نیست.

خود را به مسائل الهی گره زده اند. اینان سبب سعادت ، هدایت ، نجات ، آبادی دنیا و آخرت شوهران خود می شوند و در دنیا و آخرت ، موجب دل خوشی شوهران خود هستند.

زنهایی که خداوند در قرآن می فرماید : در قیامت با همسر شایسته و فرزندان صالح خود ، در بهشت ، کنار یکدیگر هستند :

« وَ مَن صَلَحَ مِنْ ءَابَاءِهِمْ وَ أَزْوَ جِهِمْ وَ ذُرِّیَّتِهِمْ » (1)این است که رسول خدا صلی الله علیه وآله وقتی اسم حضرت خدیجه کبری علیهاالسلام را می بردند ، می فرمودند :

«خَدیجَۀُ زَوْجَتی فِی الدُنْیا وَ الاخِرَۀِ »

خدیجه در دنیا و آخرت همسر من است ؛ یعنی چقدر این زن شایسته است که جایگاه او در قیامت ، در کنار پیغمبر اسلام صلی الله علیه وآله است. (2)در قیامت ، علاوه بر این که حضرت خدیجه علیهاالسلام در کنار پیغمبر صلی الله علیه وآله می باشد ، امیرالمؤمنین ، فاطمه زهرا ، حسن و حسین ، زینب کبری و فرزندان امام حسین علیهم السلام نیز در کنار هم جمع می باشند.

بگوید : حضرت علی اکبر علیه السلام شانس داشت ، من ندارم. این حرف ها صد در صد دروغ و مخالف قرآن است.

« فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا لاَ تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ »

«الف و لام » در «الناس » به معنای «کل» است ؛ آیه این می شود : «فطرت الله التی فطر کل الناس» من مرد و زن بی شانس نیافریدم.

« ذَ لِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لاَ یَعْلَمُونَ » (1)این که می گویند : ما بی شانس هستیم ، چون از حقیقت خبر ندارند و الا همین دختران بی حجاب ، دخترانی که دنبال جوان های مردم هستند و این شب نشینی ها را تشکیل می دهند و ساختمان دین را تخریب می کنند ، همه این ها در حد توان خود ، شانس حضرت مریم علیهاالسلام شدن ، در گِل وجودشان آمیخته است.

حضرت خدیجه ، مریم و زینب کبری علیهم السلام از سرمایه شانس بهره برداری کردند ؟ این ها سرمایه شانس را به غارت آلودگی ها دادند ؟ و الا در عالم همه شانس دارند.

گفتند : مانعی ندارد. با همسرت مشورت کن. به همسرش گفت : چنین پیغامی به من دادند که ما این مدتی که می خواهیم در دنیا باشیم ، نیمی در بلا و محنت و نیمی را در خوشی و نعمت ، اختیار انتخاب را به خودم دادند که کدام را اول انتخاب کنم.

به نظر مبارک شما چه می رسد ؟

زنان و شوهران گذشته عجیب به هم احترام می گذاشتند و مایه آرامش خانه بودند. زنانی بودند که شوهران چند ماه ، در روزگاری که ماشین اختراع نشده بود ، سفر تجارتی می رفتند ، از ایران تاجرانی به اندونزی و چین می رفتند ، گاهی سفر آنها چند سال طول می کشید ، اما همسران این ها در آرامش بودند که زندگی به بهترین وجه اداره شود و پاکی ها سر جای خود بوده است.

ص:106

ولی بخش عمده ای از این امنیت و سلامت در روزگار ما بهم خورده است. زنانی که از مدار دین بیرون رفته اند ، حساب آنها روشن است ، اما بعضی از زنان که مدعی دینداری هستند ، برای شوهران خود مزاحم امنیت خاطر و رنج ساز هستند ، چنانچه بعضی از شوهران، نابکار و ستمکار به خانواده هستند.

این خانم خردمند و عاقل به شوهرش گفت : نیمه اول را در نعمت و ثروت قبول کن ، تا نیمه دوم خدا بزرگ است. در نهایت، در بلا و نعمت باید صبر کنیم ، چون صابران اجر دارند و من زنی نیستم که اگر بلا و محنت به ما رو کند ، زندگی خود را از بین ببرم و بخواهم که حتما طلا و جواهرات و بهترین زندگی را داشته باشم. من در محنت و بلا نیز با تو خواهم بود.

وقتی که نیمه اول نعمت و ثروت تمام شد و از فردا باید نعمت و ثروت را از آنها

بگیرند. خدا وقتی می خواهد نعمت و ثروت را از کسی بگیرد ، در چشم بر هم زدن آن نعمت را می گیرد.

من ثروتمندی را می شناختم ، گاهی در محلی که منبر می رفتم ، می دیدم که دو دستگاه ماشین گران قیمت به دنبال او می آیند. این دو ماشین از گرانترین ماشین های آن روزگار بود و راننده نیز مانند سرباز می ایستاد تا این آقا بیاید و درب را برایش باز کند و او داخل ماشین شود.

یکی از علمای بسیار محترم شهرشان که از چهره های برجسته علمی ، خانوادگی و تربیتی و انسان بسیار بزرگواری بود ، با من تماس گرفت و گفت : این بنده خدایی که در فلان محله زندگی می کند ، ثروتش بی حساب است ، می خواهیم که برای شهر ماکار خیری انجام دهد ، شما می توانید وقتی از او بگیرید ، من خودم از آنجا به ملاقات او می آیم.

آن تاجر با روی باز گفت : من آن عالم ، پدر و جدش را کاملاً می شناسم ، به او بگویید : تشریف بیاورند. این سید و عالم محترم به تهران آمد ، ساعتی برای این ثروتمند عجیب و غریب حرف زد ، او نیز با کمال گشاده رویی گوش داد ، وقتی که حرفهای عالم تمام شد ، به آن عالم گفت : ما از این پول ها نداریم که به دیگران بدهیم.

ولی برای جشن تولد ولیعهد شاه به او ابلاغ کردند که دو میلیون تومان برای جشن واریز کنید ، گفت : روی چشم ، چهار میلیون واریز می کنم. اما اگر خدا بخواهد ، در کمتر از یک شب ، تمام این ثروت را از انسان می گیرد. روزی دیدم این شخص ثروتمند با گردن کج منتظر اتوبوس است. چند روز بعد خواهرزاده اش را دیدم ، گفتم : اگر اشتباه نکنم ، دایی تو را در صف اتوبوس دیدم. کسی که دو ماشین ، از گران ترین ماشین ها در اختیارش بود ، گفت : اشتباه ندیدی ، آن دایی من است ، با آن غرور و کبر و ثروتش ، چند روز قبل به من زنگ زد و گفت : دایی جان ! اگر دو هزار تومان پول داری، برایم بیاور که من محتاج هستم، امشب نان ندارم بخورم.

ص:108

این خانم عاقل به شوهرش گفت : نیمه اول را در نعمت قبول کن و بلا و نعمت را خدا داده است ، اگر بنا باشد صبر کنیم ، صبر می کنیم.

نیمه اول تمام شد. گفت : ای زن ! از فردا آماده هجوم محنت و بلا شو ، گفت :

آماده هستم. دوباره آن چهره نورانی را در خواب دید ، گفت : فکر می کنی فردا بلا و محنت می خواهد شروع شود ؟ خدا می فرماید : چون تو نعمت های مرا درست خرج کردی ، کل بلای نیمه دوم را از شما دفع کردم ، این نعمت و ثروت تا روز مرگ شما ادامه دارد.

صبر کرد.

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

واقعی تحقق پیدا می کند.

کلمه توبه و مشتقات توبه ، مانند «تاب یتوب » به معنای گریه کردن نیست. کلمه گریه به عربی «بکاء » است. توبه به معنای تکرار الفاظ بر زبان نیز نیست. تکرار الفاظ به زبان عربی «تکلّم » است. اهل لغت ، اهل فن و تخصص ، کلمه توبه را در کتاب های لغت این گونه معنا کرده اند ، «تاب » یعنی «رجع » ؛ یعنی برگشتن واقعی از

گناه که در این برگشت ، باید رابطه انسان با گناه قطع شود.

بعد از این که رابطه اش با گناه قطع شد و تصمیم واقعی گرفت که گناه نکند ، باید ببیند آیا این گناهی که از آن بریده و قطع شده ، از گناهانی است که خلأ ایجاد کرده است ، باید آن خلأ را پر کند ؛ مثلاً ده سال نماز را ترک کرده است ، حال که با ترک نماز قطع رابطه کرده و وارد نماز شده است ، آیا این ترک نماز ، با توبه کامل است ؟ فقه می گوید : نه.

اینجا هم قطع از ترک نماز واجب است ، که یک جزء توبه است و هم جزء دیگرش که ده سال نمازِ نخوانده را باید قضا کند. تمام که شد ، نوبت مغفرت پروردگار مهربان عالم است. در روزه و حج نیز مانند همین است.

یا ظلم مالی کرده است ، مثلاً ده ، بیست ، صد میلیون ، مال مردم را خورده و علتش هم این بوده که دچار اخلاق زشت مال مردم خوری بوده است. وقتی تصمیم می گیرد مال مردم خوری را ترک کند و رابطه اش را با مال مردم خوری قطع کند. این قدم های اول توبه در گناه است ، اما هنوز مغفرت خدا را تحصیل نکرده است ، برای تحصیل مغفرت باید اموال مردم را تا دینار آخر ، گرچه به قدر پر کاهی باشد و به فرموده رسول خدا صلی الله علیه وآله : گرچه نخ باقیمانده ته سوزنی باشد ، باید به صاحبانش برگرداند. (1)

آمرزش من آماده است ، ولی برای به دست آوردن آمرزش ، توبه لازم است (1)و توبه گناهان با همدیگر فرق می کنند. باید دید این گناهی که من مرتکب شده ام ، در رابطه با عبادت است ؟ یا در رابطه با مال مردم ؟ و یا در رابطه با حقوق مردم ؟ همه این ها باید کاملاً جبران شوند. یا اگر حاکم ، مدیر و یا قاضی دادگاهی ، با علم و توجه به مسأله ، بنا به دلایلی مانند عصبانی بودن از بدکاران ، زمین و خانه کسی را مصادره کرده است و اکنون که آرام شده و فهمیده است که گرچه بد بودند ، اما به ناحق در مال مردم حکم داده است ، توبه این قاضی و یا حاکم به این است که برود مال را پس بگیرد و به صاحبش برگرداند و اگر ضررهایی متوجه مال شده ، باید همه آنها را پس بدهد. آن وقت است که مغفرت خدا ظهور می کند.

به قدری پروردگار عالم عاشق توبه بندگان و هزینه کردن مغفرت خود است که برای گنهکارانی که توبه نمی کنند و مغفرت او را طلب نمی کنند ، در قرآن فریادش بلند شده است :

« أَفَلاَ یَتُوبُونَ إِلَی اللَّهِ وَیَسْتَغْفِرُونَهُ » (2)

ص:112

این فریاد را از کجا می فهمیم ؟ از حرف تحضیض که در آیه شریفه به کار گرفته شده است. « أَفَلاَ یَتُوبُونَ » چرا گناهکاران توبه نمی کنند ؟ من می خواهم آمرزشم را هزینه کنم. چرا برنمی گردند ؟ از آلودگی ها دست برنمی دارند و به پاکی ها گرایش پیدا نمی کنند.

چرا از من طلب آمرزش نمی کنند ؟ من آماده آمرزش و بخشش هستم. من خدایی هستم که به انتظار توبه فرعون و آمرزیدن او بودم.

به همین دلیل به موسی علیه السلام گفتم :

« اذْهَبَآ إِلَی فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَی * فَقُولاَ لَهُ قَوْلاً لَّیِّنًا لَّعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ

یَخْشَی » (1)اگر متذکر می شد و قلبش نسبت به من فروتن می شد ، آمرزش او حتمی بود.

در اینجا وجود مبارک حضرت زین العابدین علیه السلام با اشک چشم به پروردگار عرض می کند :

«فَما عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ البابِ بَعْدَ فَتْحِهِ » (2)

خدایا ! چه چیزی باعث غفلت مردم است که تو دری را به روی آنان به نام درب توبه باز کردی ؟ و آنها بعد از عمری ، هنوز نیامده اند که از این درب وارد شوند ؟ چرا ؟ تا چه زمانی مردم می خواهند گناه کنند و اهل فساد باشند ؟ مردم که از گناه ضرر دیده ، سود و منفعتی ندیدند.

« أَفَلاَ یَتُوبُونَ إِلَی اللَّهِ وَیَسْتَغْفِرُونَهُ »

ص:113

نمی خواهند از من طلب مغفرت کنند ؟ بر شما واجب است که گناه کاران را با این گونه آیات بیدار کنید. (1)

« وَ سَقَیهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا » (1)چرا شراب نجس؟ مگر ما خوک هستیم که نجس بخوریم؟ ما نجاست خوار نیستیم.

گفتم: نه اشتباه نیامدم. گردنش را کج کرد و گفت: بفرمایید. آمدم داخل دفتر و کنار دست او نشستم. گفت: شما؟ گفتم: از بهترین دوستان شما هستم.

بنده خدا هر چه فکر کرد که در عمرش دوست روحانی نداشته گفت: حالا فرمایشی دارید؟ من وقتی رفتم نمی دانستم به او چه بگویم؟ و از کجا شروع کنم؟ ولی وقتی او را دیدم، خود وجود او و قیافه او مرا راهنمایی کرد چه بگویم. دیدم موهای سر و صورتش سفید است.

گفتم: من اول باید یک سؤال از شما بکنم بعد مطلبم را محضرتان عرض کنم.

گفتم: شما مسیحی هستید؟ گفت: نه، برای چه؟ گفتم: اگر مسیحی باشید، خداحافظی کنم بروم. یهودی هستید؟ گفت: نه، یهودی هم نیستم. چون این دو طایفه نجاست را پاک می دانند، هم الکل نجس می خورند، هم گوشت خوک می خورند و هم ربامی خورند. مؤمن، نجس را نجس می داند و پاک را هم پاک می داند. نجس خور دین ندارد.

گفت: نه، من مسلمانم. دیگر راه کاملا برای من باز شد. گفتم: من یک جمله فقط از قول خدا اگر اجازه بدهی برای شما بگویم و بروم. با کمال میل، بگویید. همین روایت کار خودش را کرد، در یک شب مشروب فروشی تبدیل به چلوکبابی اسلامی شد.

برد. روزی از خانه زن بدکاره ای بیرون آمد ، کسی او را دید. حضرت او را صدا کرد ، آمد ، فرمود : می دانی این خانه برای کیست ؟ گفت : بله، این خانه زن بدکاره است و اینجا محل رفت و آمد زناکاران است.

فرمود : می دانی برای چه من به اینجا رفته بودم ؟ چون آن مرد با خود گفته بود :

مسیح با این سن ، زیبایی و جوانی ، اینجا چه می کرد؟ حضرت فرمود : ذهن خود را پاک کن ! چون ما دو نوع بیمار داریم ؛ بیماری که از بیماری خود خبر دارد و با پای خود نزد طبیب می رود و بیماری که از بیماری خود خبر ندارد و باید طبیب نزد او برود. این خانم بیماری بود که من به عنوان طبیب بالای سر او رفتم. از امروز به بعد ، هیچ زناکاری را به خانه خود راه نمی دهد ، چون توبه کرده است. (1)خیلی ها هشتاد سال مال خدا را می خورند و فقط برای شیطان کار می کنند ، ما به

آنها می گوییم که لااقل در قیامت سرافکنده نباشیم. در دین ما دوست یعنی انسانی که به دوست خود کرامت ، علم ، ادب و ارزشی اضافه کند و به او کمال بدهد. کسی که از دوست خود اینها را کم می کند ، کثیف ترین دشمن است.

البته با گنهکاران آرام حرف بزنید و حرف خود را روی موج محبت بریزید :

اگر من ناجوانمردم به کردار

تو بر من چون جوانمردان گذر کن (2)خطبه های نماز جمعه ، منبرها ، سخنان بزرگان و ارشاد آمرین به معروف باید روی موج عاطفه باشد و غرق عشق باشد. همه باید متوجه علاج گنهکار باشند ، نه

ص:116

این که دل این و آن را خوش کنند. تمام هدف نمازها ، خطبه ها و منبرها باید علاج این بیماران باشد که شیاطین آنها را بیمار کرده اند.

سعدی در «بوستان» می گوید : شخصی مست بود ، خانه را گم کرد. سحر که خادم در مسجد را باز کرده بود تا مؤمنین به مسجد بیایند ، مست در عالم مستی خیال کرد این در خانه خود اوست. وارد مسجد شد. درشبستان نیز باز بود ، خیال کرد اتاق خانه اش است ، کنار محراب آمد و از مستی افتاد. نسیم سحر و نزدیک اذان به مشامش خورد ، اندک اندک داشت از مستی بیرون می آمد. دید این اتاق ، اتاق خودشان نیست و اینجا شکل دیگری دارد. در این گیر و دار خادم رسید و از بوی الکل دهان مست فهمید که او مشروب خورده و خانه را گم کرده و اشتباهی به مسجد آمده است. لگدی به پهلوی او زد و او را بیرون کرد. (1)او دیگر به حال آمده بود.، نگاهی به محراب کرد و اشک ریخت. گفت : مرا نزن ، مگر من به درب خانه تو آمده ام ؟ اینجا خانه همان کسی است که من معصیت او را کرده ، خجالت زده او هستم ، تو دیگر مرا نزن. من الان می خواهم بلند شوم و از خدا عذرخواهی کنم.

پروردگار می فرماید : توبه از شما ، آمرزش از من.

« أَفَلاَ یَتُوبُونَ إِلَی اللَّهِ وَیَسْتَغْفِرُونَهُ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ » (2)چرا توبه نمی کنید ؟ چرا از من طلب آمرزش نمی کنید ؟ مگر شک دارید ؟ خودم را به شما معرفی می کنم : من هم بسیار آمرزنده هستم و هم رحمت بی نهایت دارم.

دومین حقیقتی که خدا می فرماید : باید شما بدان توجه کنید این است :

«و الجَنَّۀُ مِنّی وَ الطّاعَۀُ مِنْکُم »

بهشت از من است ، چون معمار بهشت غیر از من کسی نیست. این بهشت من نیز هشت بهشت است و پهنای آن ، به پهنای همه آسمان ها و زمین است. بهشت من آماده و موجود است. امام صادق علیه السلام می فرماید :

کسی که اعتقاد به وجود بهشت و جهنم ندارد ، به پروردگار کافر شده است ، چون قرآن نیز می گوید: بهشت و جهنم هم اکنون موجود هستند.

بهشت از من است ، اما بین بهشت من و شما فاصله زیاد است. شما مرکبی باید به کار بگیرید تا به بهشت من برسید و آن مرکب ، مرکب طاعت است ؛ به حرف های خداوند، انبیا و ائمه علیهم السلام گوش داده و عمل کنید ، تا بهشت از آن شما شود.

« وَسَارِعُواْ إِلَی مَغْفِرَۀٍ مِّن رَّبِّکُمْ وَجَنَّۀٍ عَرْضُهَا السَّمَوَ تُ وَالْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ » (1)متقین در اینجا یعنی مطیعین. این ها چه کسانی هستند ؟ اهل طاعت :

« الَّذِینَ یُنفِقُونَ فِی السَّرَّآءِ وَالضَّرَّآءِ » (2)کسانی که مال پاک به دست آورده ، در گشایش و تنگدستی نیز در راه خدا از مال گذشتند و در راه خدا هزینه کردند. چه کسانی مطیع خدا هستند ؟

ص:118

« وَالْکَظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَاللَّهُ یُحِبُّ الُْمحْسِنِینَ » (1)کسانی که هرگز نگذاشتند آتش عصبانیت آنها دامن کسی را بگیرد. کسانی که از اقوام ، داماد ، عروس ، برادر و کسانی که به آنها بدی کردند ، گذشت کردند. من عاشق اهل انفاق ، خوش اخلاقی ، گذشت ، عفوکنندگان و نیکوکاران هستم.

بدون طاعت شما به بهشت نمی رسید ، چون بهشت با شما فاصله دارد. این فاصله را باید با طاعت کم کنید ، تا به بهشت برسید. البته در هر جمله از این شش جمله ، هزار نکته باریک تر از مو وجود دارد. سال ها باید گوینده متخصص و فنّی این جملات را بشکافد. خیلی حرف در این جملات وجود دارد. کل قرآن ، تورات ، انجیل و صحف ابراهیم علیه السلام در این شش جمله خلاصه شده است.

« اعْمَلُواْ ءَالَ دَاوُدَ شُکْرًا » (1)شما تمام رزق مرا در مسیرهای مثبت و پاک خرج کنید ، این شکر است. نه این که چون بهترین غذاها را می توانی بخوری ، روی تخت تکیه بدهی و بگویی : الهی شکر. این شکر من نیست. این سخن ، دروغ و مسخره کردن من است. شکر یعنی هزینه کردن روزی های من در جاده مثبت، کار خیر ، امور مثبت ، عبادت ، خدمت به مردم ، درمانگاه ، مسجد ، بیمارستان مدرسه ، یتیم ، تهیه جهیزیه فقرا.

هنگام عبور از خیابان دقت نکرده ، موتور به او می زند ، استخوان پای او می شکند و می گوید : قضا و قدر الهی بوده است. اشتباه با خودت بوده ، باید از روی خط کشی عابر پیاده عبور می کردی.

قضاء به معنای نقشه صحیح زندگی است. در قرآن آمده است :

« وَ قَضَی رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیَّاهُ » (1)نمی گوید : «الله» ، می گوید : «ربّ » یعنی تدبیر و تربیت کننده.

خدا حکم کرده ، به شما نقشه داده ، آن هم نقشه بندگی نسبت به او. پیامبر صلی الله علیه وآله چگونه بندگی کرد که به خاطر بندگی ، اسم ایشان را در تشهد به صورت امر واجب ، در کنار اسم خودش قرار داده است. امر کردم : میلیاردها نفر ، صبح و ظهر و شب بگویند : «اشهد ان محمدا عبده و رسوله».

از عبادت نی توان الله شد

می توان موسی کلیم الله شد (2)به خدا قسم ! حضرت زهرا ، امیرالمؤمنین و انبیا علیهم السلام با عبادت به این مقامات رسیده اند ، اگر عبادات ما صحیح و خالصانه انجام بگیرد ، ما نیز «ولیّ الله» می شویم :

« أَلاَ إِنَّ أَوْلِیَآءَ اللَّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لاَ هُمْ یَحْزَنُونَ » (3)نقشه صحیح زندگی دادن از من ، رضایت و خشنودی به آن نقشه نیز از تو. نماز ، قضای من است ، از نماز دلگیر نشوید. از ماه رمضان به خاطر یک وعده نخوردن

ص:121

نفرت پیدا نکنید ، چون روزه ماه رمضان ، قضای من است. از پرداخت خمس و یک پنجم منفعت درآمد خود نفرت نداشته باشید ، چون خمس ، قضای من است. من نقشه می دهم ، شما نیز به نقشه من راضی باشید.

اگر به قضای من راضی نیستی :

«مَنْ لَمْ یَرْضَ بِقَضائِی فَلْیَطْلُبْ رَبّاً سِوائی » (1)

کسی که از طرح های من راضی نیست ، برود و خدایی غیر از من پیدا کند. من با او کاری ندارم. فقط نانِ شکم او را می دهم ، اما در قیامت از همه چیز محروم است.

من قضا دارم ، باید به قضای من که به خیر و مصلحت شما است ، راضی باشید.

کرده ام.

اگر بخواهید ، به شما عنایت می کنم. نگویید : خدا می داند که من چه می خواهم.

می داند ، اما می خواهد صدای تو را بشنود. می فرماید : می دانم چه می خواهی ، اما دوست دارم دهانت را باز کنی ، دستت را دراز کنی ، گردنت را کج کنی ، این حال بهترین حال عبادت است که به ملائکه ام بگویم : او را ببینید ، متکبر نیست. دعا می کند ، اشک می ریزد.

ملائکه فکر می کنند که اشک روی صورت او خشک نشده ، دعایش مستجاب است ، اما می بینند ، از استجابت دعا خبری نشد ، نگران می شوند. می بینند شرایط اجابت در او جمع است ، پس چرا پروردگار جوابش را نمی دهد و مشکلش را حل نمی کند ؟ عرض می کنند : خدایا ! مشکلی در اجابت دعای بنده ات هست ؟

خطاب می رسد : هیچ مشکلی در دل بنده من و گریه اش نیست. می پرسند : پس چرا جواب او را نمی دهی ؟ خطاب می رسد : چون دوستش دارم ، صدای او را نیز دوست دارم ، اگر جواب بدهم ، دیگر نزد من نمی آید ، دوست دارم همیشه مرا بخواند. (1)باید معلم به ما یاد بدهد که چه بگوییم و چگونه حرف بزنیم :

«فَبِعِزَّتِکَ یا سَیَّدِی وَ مَوْلایَ اقْسِمُ صادِقاً لَئِنْ تَرَکْتَنِی ناطِقاً لَأَضِجَّنّ الَیْکَ بین أهلها ضجیج الآملین » (2)

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

وصلّ علی محمد و آله الطاهرین.

از حقایق نفیس نفسی که قرآن مجید بیش از صد آیه در رابطه با آن نازل فرموده است ، حقیقت صبر است. صبر به این معنا است که انسان خودش را در حریم حق ، دین و ایمان حفظ کند و هزینه غیر خدا نشود. معارف الهیه ، تمام مواردی را که لازم است انسان در آن صبر کند و خود را حفظ کند ، بیان کرده اند.

از جمله صبر در برابر گناه که تا آخر عمر هر کسی ، به صورت های گوناگونی رخ نشان می دهد و دلبری آن نیز بسیار قوی است. خداوند مهربان ، انبیا ، ائمه طاهرین ، اولیای الهی و دلسوزان ، از مرد و زن خواسته اند : برای تأمین سلامت و سعادت دنیا و آخرت خود ، در برابر هر گناهی ، خود را حفظ کنید و نگذارید دامن پاک ، فطرت ، روح ، نفس ، باطن ، ظاهر ، دنیا و آخرت شما آلوده شود ، چون هر آلودگی ، حجابی بین شما و رحمت و فضل و احسان پروردگار است.

وجود مبارک حضرت زین العابدین علیه السلام در یکی از دعاهای شریف خود گناه را به گونه ای ارزیابی می کنند که اگر گناهکاران این ارزیابی حضرت را باور کنند ، یقیناً از گناه دست برمی دارند ، و اگر پاکدامنان به این ارزیابی توجه داشته باشند ، می کوشند تا به گناه آلوده نشوند.

ارزیابی امام علیه السلام بر اساس بصیرت و علم است. آن بصیرت و علمی که از خدا ، رسول خدا ، امیرالمؤمنین و حضرت سیدالشهداء علیهم السلام به زین العابدین علیه السلام رسیده

است.امام علیه السلام در این ارزیابی ، سه مسأله را در ارتباط با گناه که از آثار گناه است ،

مطرح می کنند. تجربه تاریخ گنهکاران نیز نشان داده است که گنهکار ، به این سه بلا دچار خواهد شد :

ص:125

«اِلهی ! الْبَسَتْنِی الخَطایا ثَوْبَ مَذَلَّتِی » (1)

امام سجّاد علیه السلام می فرمایند : خدایا ! گناهان ، معاصی و خطاها ، ما را از ارزش واقعی خواهد انداخت. شما بدون گناه ، نزد پروردگار مهربان عالم ارزشی دارید که از خود حضرت حق ، در تفاسیر قرآن مجید این روایت را آورده اند که درباره جایگاه انسان نقل شده است :

«الانْسانُ سِرّی وَ انَا سِرُّهُ » (2)

پروردگار می فرماید : در این عالم خلقت ، انسان گنج پنهان من است و من نیز گنج پنهان درون انسان هستم.

به عبارت روشن تر : انسان برای من است و من نیز برای انسان هستم. انسان راز من و من راز انسان هستم. گناه ، این ارزش را نابود می کند و روزگار انسان را به جایی می کشاند که پروردگاری که انسان سرّ او و او سرّ انسان است ، می فرماید :

« أُوْلئِکَ کَالأَْنْعَمِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ » (3)این جنس دو پا مانند چهارپایان است. یعنی دیگر ارتباطی با حریم و سرّ من نخواهد داشت ، با این که انسان سرّ من و از من می باشد و من نیز برای او می باشم.

انسان این ارزش را در پیشگاه مبارک خدا و انبیای خدا دارد.

«سلمانُ منّا اهل البیت » (1)

و الاّ گوشت ، پوست ، استخوان ، رگ ، پی و خون سلمان را که نفرمودند از ما اهل بیت است. پس به چه ملاکی سلمان از اهل بیت علیهم السلام است ؟ به چه ملاکی پروردگار جبرییل را مأمور می کند که سلام مرا به پیغمبر صلی الله علیه وآله و چهار نفر ابلاغ کن ؛ علی ، سلمان ، ابوذر و مقداد ؟ به چه ملاکی جبرییل به پیغمبر صلی الله علیه و آله عرض می کند :

به این غلام و برده بگو : بهشت من مشتاق تو است ؟ این ملاک ، ملاک بدنی ، مادی و ظاهری است ؟ (2) «ان الله لاینظر الی صورکم و لا الی اموالکم و لکن ینظر الی قلوبکم » (3)

خدا به قیافه و ثروت شما کاری ندارد. خدا باطن نگر است ، نه ظاهر نگر. این ظاهر و مادیت را همه موجودات زمین دارند.

آن ملاکی که باعث شده پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله اعلام کنند : «سلمان منّا اهل البیت » آن ارزش وجودی برخاسته از معنویت ، معرفت ، ایمان ، عمل ، اخلاص و کمال سلمان است.

انسان این ارزش را در پیشگاه مبارک ائمه طاهرین علیهم السلام دارد ، تا جایی که وقتی

«ابان بن تغلب» (4) درب اتاق حضرت صادق علیه السلام را باز می کند ، امام علیه السلام در برابر دید

ص:127

او تمام قد بلند می شوند و به ابان می فرمایند : بیا در کنار من بنشین. اجازه نمی دهند که ابان بنشیند ، به فرزند خود می فرمایند : برو زیرانداز و پشتی بیاور ، (1) زیر پای ابان پهن کن و پشتی بگذار. بعد به ابان می فرمایند : حالا بنشین. ملاک این ارزش در ابان ، جز معرفت ، پاکی و درستی ابان ، چه بوده است ؟

در کتاب های قرن چهارم نوشته اند : امام صادق علیه السلام وقتی خبر مرگ «عبدالله بن ابی یعفور» (2) را شنیدند ، چنان گریه می کردند که شانه های مبارکشان می لرزید ، بعد فرمودند : خدا «عبدالله بن ابی یعفور» را رحمت کند ، (3) به محض ورودش به

ص:128

عالم بعد ، خدا جایی به او می دهد که یک طرف آن به خانه پیغمبر صلی الله علیه وآله و یک طرف به خانه جدم امیرالمؤمنین علیه السلام ویک طرف به خانه عمویم امام مجتبی علیه السلام ویک طرف به خانه جدم حضرت سید الشهداء علیه السلام وصل است.ملاک این مقام، پاکی، معرفت وکرامت نفس او بوده است.

خدایا ! تو با علم و رحمت خود ، همه چیز را فرا گرفتی.

بعد می گویند :

« فَاغْفِرْ لِلَّذِینَ تَابُوا » (1)خدایا ! ما فرشتگان مقرب از تو درخواست می کنیم که تمام بندگان توبه خواه خود را مورد آمرزش قرار بدهی.

ارزش ها را از بین برده ، انسان را ذلیل می کند.

با از دست رفتن ارزش نزد پروردگار ، پیغمبر صلی الله علیه وآله و ائمه علیهم السلام ، انسان در دنیا نیز به غربت کامل دچار می شود ، یعنی تمام وسایل کمک دهنده معنوی از او گرفته می شود.

در سوره مبارکه یونس می فرماید :

« إِن یَمْسَسْکَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلاَ کَاشِفَ لَهُ إِلاَّ هُوَ » (1)ای مردان و زنان ! اگر در گناه کردن ، بی ادبی و بی تربیتی ، کار به جایی برسد که من به زندگی شما گره ای بیاندازم ، در عالم کسی جز خود من نمی تواند این گره را باز کند.

باز کردن این گره منوط به این است که از تمام گناهان بیرون بیایی و دوباره به ارزش از دست رفته خود برگردی ، تا من گره را باز کنم و الا تمام جاده ها را به روی تو می بندم و هیچ راه فراری برای تو باز نمی گذارم.

مگر نبودند کسانی که چنین گره هایی در زندگی آنها خورد ؟ کسانی که خدا حتی دل نزدیکترین دوستان آنان را از آنها برگرداند. مگر نبود شاه که به مصر ، مراکش و پاناما رفت ، گفتند : نمی توانیم از تو محافظت کنیم. به آمریکا رفت که سی و هفت سال ، روزی چهار میلیون بشکه نفت به آنان داده بود ، اما به او گفتند : نمی توانیم از تو نگهداری کنیم. سرطان گرفت ، قوی ترین طبیبان عالم را آوردند ، آنها گفتند :

نمی توانیم تو را معالجه کنیم ، عاقبت به حالت نیمه جان او را به مصر آوردند ، چند طبیب یهودی صهیونیسم و اسرائیلی دور او چرخیدند و از او پول گرفتند و گفتند :

تو را مداوا می کنیم و عاقبت او را کشتند و در قبرستان کهنه و قدیمی مصر دفن کردند و فقط چند سگ ولگرد دور قبر او پرسه می زدند.

اگر گره به زندگی شما بیاندازند ، کسی نمی تواند آن گره را باز کند. قدیمی ها

ص:131

جمله زیبایی می گفتند: «با خدا باش و پادشاهی کن » نه پادشاهی دربار و کاخ و تخت. اگر با خدا باشی ، دل های یکصد و بیست و چهار هزار پیغمبر صلی الله علیه وآله و دوازده

امام علیه السلام و تمام قلوب مؤمنین را با تو همراه خواهد کرد. تمام فرشتگان عرش را

مسئول دعای به تو خواهد کرد و تمام راه ها را به روی تو باز خواهد گذاشت. (1)اگر خدا همه درهای خیر را باز بگذارد ، زمینیان فتنه گر ، حسود ، کینه ورز ، شیطان پرست ودچار هوای نفس ، ممکن است راه را به روی انسان ببندند و کاری کنند که خیر خدا به انسان نرسد ؟

خدا در سوره یونس جواب این مطلب را نیز داده است :

« وَ إِن یُرِدْکَ بِخَیْرٍ فَلاَ رَآدَّ لِفَضْلِهِ » (2)بخواهم خیری به تو برسانم ، اگر تمام عالم جمع شوند که نگذارند ، نمی توانند و من خیر را به تو می رسانم. چون مالک ، خدا است و عالم مالک دیگری ندارد.

همچنین خدا قادر است و عالم قدرتمند دیگری ندارد. رحمت و کرم خدا بی نهایت است و عالم ، کرم و رحمتی بی نهایت غیر از او ندارد.

صبر بسیار ارزش دارد. اگر همه در برابر گناهان صبر کنیم ، نیرویی مانند خدا ، انبیا ، ائمه علیهم السلام و فرشتگان با ما خواهند بود و تمام انبیا ، ائمه علیهم السلام و اولیای خدا از این که در زندگی ضرر کنند ، کمترین نگرانیی نداشتند ، چون می دانستند که ضرر کردن برای مؤمن محال است، آنچه برای مؤمن به وجود می آید، خیر و خوبی است.

ص:132

بالا رفتن از این سربالایی تلخ است و نفس نفس زدن و خسته شدن دارد. شامیان و کوفیان باید در طلا و نقره و آب خنک بغلتند و تو در اینجا با فرزند شش ماهه ، بچه های یک یا دو ساله از تشنگی بمیرید.

اما امام علیه السلام فرمود :

«اِلهی رِضاً بِقَضائِکَ صَبْراً عَلی بَلائِکَ تَسْلِیماً لاَِمْرِکَ لامَعْبُودَ لِی سِواکَ » (1)

به هیچ چیز غیر از خودت نظر ندارم.در عوض این شهادت چه چیزی به او دادند ؟سه جمله از وجود مبارک امام زمان علیه السلام راجع به جایزه شهادت امام حسین علیه السلام تحلیل کرده ام که فکر می کنم آن سخنرانی از لطف های خاص پروردگار به من بوده، و در عمرم نسبت به حضرت ابی عبدالله الحسین علیه السلام بی نظیر بوده است.

آنچه اندر وهم ناید آن شوم (1)* * *

طیران مرغ دیدی تو ز پایبند شهوت

به در آی تا ببینی طیران آدمیترسد آدمی به جایی که بجز خدا نبیند

بنگر که تا چه حد است مکان آدمیت (2)« مَن کَانَ یَرْجُواْ لِقَآءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صَلِحًا وَ لاَ یُشْرِکْ بِعِبَادَۀِ رَبِّهِ أَحَدَا » (3)فرشته کجا و انسان با ارزش کجا ؟ اگر بعضی از روایات در کتاب های بسیار قوی ما نباشد ، انسان باور نمی کند که مقام انسان تا این حد بالا باشد. سعی من این است که مطالب خیلی بلند را نگویم و همچنین سعی من این است که دین را در آن حد عالی و تا آنجایی که صد در صد به آن یقین دارم ، برای مردم بگویم.

مرحوم کلینی (4) کار بسیار مهمی انجام داده است. او حدود هفده هزار روایت را در ده جلد به نام «اصول کافی» جمع آوری کرده است.

او در اول این کتاب نوشته است : آن روایاتی که بین خودم و پروردگار - کاری به علمای دیگر ندارم ، که بعضی از روایات کتاب مرا بررسی کنند و بگویند : به نظر ما این روایت ضعیف است - و طبق قواعدی که خودم به آن مطمئن بودم ، روایاتی را که بین خودم و خدا حجت بوده است که ذکر آنها در قیامت مرا گرفتار نکند ، در این کتاب نوشتم. این گونه از قیامت می ترسیدند. مگر هر قلمی را باید برداشت و هر چیزی را نوشت و هر حرفی را زد ؟ حساب رسی در آنجا عجیب دقیق است.

پیغمبر صلی الله علیه وآله می فرمایند : کسی را در روز قیامت می آورند و به او می گویند : هشت میلیون نفر را کشته ای. به پروردگار می گوید : هیچ کس نداند ، تو می دانی ، من چاقو نیز تا به حال به دست نگرفتم. خداوند می گوید : آن وقت که در اروپا ، آلمان و انگلیس ، یک کلمه از دهانت بیرون آمد ، با آن یک کلمه تو ، هشت میلیون نفر از

بندگان مرا مانند برگ درخت روی زمین ریختند. یک کلمه حرف نیز حساب و کتاب دارد. (1)وقتی سنگ لحد را در قبر می چینند و خاک روی قبر می ریزند ، همسر ، فرزند ، عروس ، داماد ، عمو ، دایی ، عمه ، خاله و رفیق ، همگی به سوی خانه های خود برمی گردند ، پیغمبر صلی الله علیه وآله می فرمایند : بین میّت و کسانی که پشت کردند ، از عالم برزخ حالت پنجره مانندی پیدا می شود و می بیند که همه می روند.

آن کسی که ما را رها نمی کند ، خداست. کسانی که برای ما دغدغه دارند ، انبیا ، ائمه ، اولیا و فرشتگان هستند. می بیند که همه رفتند. خطاب می رسد :

«عَبْدِی ! بَقیت فریداً، وَحِیداً فی لَحَدِکَ »

تو را تنها گذاشتند و رفتند ؟ به تو رحمی کنم که :

«فأَنَا رَحمِکَ الیوم رحمۀً تَتَعَجَّبُ الخلائقُ منها » (2)

ص:136

چنان خودم از تو پرستاری کنم که تمام موجودات شگفت زده شوند. این خدا را

از دست ندهیم. خدا این گونه است. هیچ کدام به داد ما نمی رسند.

پیامبر صلی الله علیه وآله می فرماید : بعد فرشته هایی می آیند و رختخوابی مانند رختخواب شب زفاف برای روح او پهن می کنند. می گویند : عمری را برای خدا و انبیا ، ائمه علیهم السلام ، قرآن ، عبادت و کار خیر دویدی ، روزه گرفتی ، نماز خواندی ، خسته شده ای ، استراحت کن ، تا موقعی که بیاییم و تو را بیدار کنیم.

چه وقت بیدارش می کنند ؟ وقتی که قیامت برپا می شود. چه وقت قیامت برپا می شود ؟ ممکن است میلیون ها سال دیگر باشد ، یا ده هزار سال دیگر ، نمی دانیم.

این عبارت از قرآن است : وقتی بیدارش می کنند ، شخص کناری به او می گوید :

چه مقدار در عالم برزخ بودی ؟ فکر می کند که من چه موقع از دنیا رفتم ؟ به او می گوید : نمی دانم ، فکر کنم یک ساعت یا نصف روز است که من مرده ام. (1)کیفیت این استراحت را ببینید.

خدا می فرماید : بنده من ! درب قبرت را که می بندند و می روند ، به فرشته ای امر می شود - چون تو از فرشته بالاتری و باید در قبر استراحت کنی - می گویند : بر سر قبر برو و تا روز قیامت نماز بخوان و تسبیح بگو که پرونده بنده من بسته نباشد.

ثواب کل آن نمازها را در پرونده بنده ام منتقل کنید.

ص:137

بار دیگر از ملک پران شوم

آنچه در وهم ناید آن شوم (1)این یکی از نظرات حضرت زین العابدین علیه السلام در ارتباط با گناه است :

«اِلهی ! الْبَسَتْنِی الخَطایا ثَوْبَ مَذَلَّتِی » (2)

گناه شما را بی ارزش می کند. در برابر گناه صبر کنید.

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

و همدیگر را کشته بودند ، آن نسل منقرض شده بود ، جنگ به صورت ارث به

فرزندان رسیده بود ، آنها نیز کشته داده بودند و جنگ به نسل سوم رسیده بود.

علاوه بر نزاع ، درگیری ، بی محبتی و بی مهری نسبت به یکدیگر ، تکبّر نیز داشتند و افراد ، چهره هایی مطرود مردم بودند. اگر خانواده ای سرپرستش را از دست می داد و بچه های او یتیم می شدند ، مورد نفرت آن مردم بودند و این را نحس و عیب بزرگی می دانستند و به یتیم با دیده حقارت نگاه می کردند. به او کمک نمی کردند و از همان ابتدای یتیمی ، ساختمان شخصیت او را مورد هجوم قرار می دادند.

اگر - قبل از بعثت - یتیم گرسنه ای برای گرفتن کمک به مردم مکّه یا مدینه مراجعه می کرد ، با داد و فریاد و خشونت او را از خودشان می راندند. یکی از دستورهای مهم پروردگار به پیغمبر صلی الله علیه وآله این بود که اگر کسی یتیم را از خود براند ، او را بی دین معرفی می کند و دستور می دهد :

« وَ أَمَّا الْیَتِیمَ فَلاَ تَقْهَرْ » (1)« أَرَءَیْتَ الَّذِی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ * فَذَ لِکَ الَّذِی یَدُعُّ الْیَتِیمَ » (2)حتی اخلاق مردان خشن ، بی محبت و بی مهر آن روزگار به زنان که باید کانون مهر و محبت باشند ، سرایت کرده بود. به محض این که شوهر می مرد ، همسرش بچه های یتیم را رها می کرد و شوهر می کرد و دیگر کاری به کار این بچه ها نداشت که عاقبت این بچه های یتیم چه خواهد شد.

رسول خدا صلی الله علیه وآله با روش های مختلف ؛ عیادت بیمار ، رعایت حال یتیم ، یا از کار افتادگان و تهیدستان ، شعله فطری عشق و محبت به دیگران را روشن کردند و مردم را توجه می دادند به این که این قدم ها الهی است:

ص:139

یعنی مثلاً وقتی به عیادت بیمار می روید ، در حقیقت به عیادت پروردگار

می روید. یا این که وقتی به یتیم رسیدگی می کنید، (1) خدا را از خود خوشحال می کنید.اگر دست افتاده ای را می گیرید، خداوند رحمتش را شامل حال شما می کند. دو نفر که به هم می رسید و دست می دهید، پروردگار عالم از شما شاد می شود.

وقتی که همدیگر را در آغوش می گیرید و به همدیگر احترام می کنید ، بعد که جدا می شوید ، گناهان شما نیز از پرونده شما جدا می شود ؛ (2) یعنی تمام برنامه های مهرورزی و هزینه کردن عاطفه نسبت به دیگران را عبادت و کار خدایی و دارای پاداش و اجر حساب کردند که اگر این شعله در دل امت سرد شود ، همه نسبت به همدیگر خشن و کینه دار می شوند ، چون مریض ، یتیم ، افتاده و تهیدست در مشکل خویش دست و پا خواهند زد و دیگران را نسبت به خویش مقصر خواهند دید ، لذا کینه یکدیگر را به دل خواهند گرفت و اخلاق خشونت باری را در اجتماع از خود بروز خواهند داد.

و شرکت در مجالس معصیت ، رشته های انسانیت در آنها خشک شده است و دیگر

مادر نیستند و نمی توانند مادر باشند.

فداکارتر از مادر - با حفظ حیثیت مادری - و دلسوزتر از پدر - با حفظ حیثیت پدری - وجود ندارد. ممکن است مردی ازدواج کرده ، بچه دار شده ، ولی پست ، بی مایه و لا ابالی است و هیچ رحمی به فرزندان خود نداشته باشد. او پدر نیست ، بلکه این شمری کوچک ، در کربلای خانه است. اسلام چنین پدران و مادرانی را لعنت کرده است. (1)پدر ؛ یعنی کانون دلسوزی ، خیرخواهی ، صبر و تحمل برای تأمین معیشت خانواده. عمری عرق می ریزد ، از آبرو مایه می گذارد و از بدن هزینه می کند ، سرما و گرما را می چشد ، رنج ها را به خود می خرد ، فریادها ، ناسزاها ، فحش هایی که در فضای کسب هست تحمل می کند ، دغدغه های تربیت فرزندان را به جان می خرد ، برای این که فرزندانش راحت زندگی کنند و خوشبخت شوند ، اما در روز درماندگی پدر و مادر ، بچه ها با محلی قرار داد ببندند و هر دو را دور بیاندازند. این چه جنایتی است که غرب به شما تحمیل کرده است ؟

در همین سیمای جمهوری اسلامی ایران ، گاهی گزارشگر به آسایشگاه می رود و با این مردان بزرگوار و زنان پاکدامن از کار افتاده مصاحبه می کند ، آنها به پهنای صورت اشک می ریزند که اگر بچه های ما ، ما را می بینند ، به ما سری بزنند. آیا اسلام این وضع را قبول دارد ؟ اگر قبول دارد که باید بگوییم اسلام دین خشونت و بی مهری است.

اما ما هیچ مکتبی را در عالم برتر از مکتب اسلام و فرهنگ تشیع در عشق ، مهر و محبت نداریم. این فرهنگ ، مستقیما فرهنگ حق است و معلّم این فرهنگ نیز پیغمبر صلی الله علیه وآله و معصومین علیهم السلام هستند. آنها به ما گفته اند که : لحظه به لحظه نگاه کردن

ص:141

به پدر و مادر ، آب دادن به دست آنها ، گذاشتن غذا در دهان آنان ، حمام بردن ، بوسیدن ، احترام کردن ، از عبادات خدا و اعمال دارای ارزش است. (1)به قدری این مسأله مهم است که پروردگار در قرآن کرارا به آن اشاره می فرماید ؛ در مورد پدر و مادر می فرماید :

« وَ قَضَی رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِیَّاهُ وَ بِالْوَ لِدَیْنِ إِحْسَنًا » (2)آیا دور انداختن پدر و مادر و روانه کردن آنها به آسایشگاه ، جنگ با قرآن نیست ؟ همسر می گوید : پدر و مادر خود را بیرون بیانداز ، من تحمل آنها را ندارم.

به زن چه ربطی دارد ؟ پروردگار می فرماید. پس صبر برای کجا است ؟

پروردگار عالم صد و سه مرتبه در قرآن مسأله صبر را مطرح کرده است ، یکی از این صبرها ، صبر در برابر رنج ها ، ناراحتی ها ، مشکلات و پیری پدر و مادر است.

من اگر نسبت به تبلیغ دین احساس مسئولیت نمی کردم ، اگر کار زیاد دینی بر عهده ام نبود ، محال بود از کنار پدرم جدا شوم. چون این کار بعد از عبادت خدا ، بالاترین عبادت است.

اگر امکان دارد ، منزلی برای هر دو نفر آنها اجاره کن ، یا خانه قدیمی آنها را

ص:142

تعمیر کن ، دست و پای پدر و مادر را ببوس ، هر روز به دیدن آنها برو ، دور انداختن پدر و مادر کفر و خلاف قرآن است ، ولی در جامعه ما حدود چهل سال است که رسم شده ، پدر و مادر را به آسایشگاه می برند و حتی به دیدن آنها نیز نمی روند. این حرکت کمال بی رحمی ، بی مهری است و خلاف خواسته و امر پروردگار است.

و مسلمان شده ام ، (1) پدرم مرده است ، اما خانواده ام ، مادر ، برادرها و خواهرهایم مسیحی هستند. من حاجی شده ام. آیا می توانم به خانه بروم و با آنها زندگی کنم ؟

فرمود : آیا خانواده شما شراب خوار هستند ؟ شراب نجس است و ضرر دارد ، اسلام آن را حرام کرده است.اگر کسی از این قانون دین خوشش نمی آید ، برود آن

قدر بخورد تا سر از جهنم درآورد. مشروب کبد ، سلول های مغز و اعصاب را از بین

می برد ، کلیه ها را از کار می اندازد و خود شرابخوار و اطرافیان را به خاک سیاه می نشاند. (2)عرض کرد : یابن رسول الله ! خانواده ام اهل مشروب نیستند.امام صادق علیه السلام فرمودند : آیا گوشت خوک می خورند ؟ گفت : نه ، خانه ما در کوفه است و گوشت خوک نیست که بخورند.

گوشت خوک حرام است، چرا؟ چون آثار زیانباری دارد. بعضی ها می گویند :

زمانی آثار زیانبار داشت ، اما اکنون دستگاهی درست کرده اند که گوشت خوک را در حرارت و زمان معین قرار می دهند، میکروب هایش را می کشند و ضررهای آن را از بین می برند. دیگر چرا حرام است ؟

اسلام می گوید : همه خوراکی ها ، نه فقط در بدن شما اثر می گذارد ، بلکه در روح شما نیز اثر می گذارد. آثار بی غیرت کردن گوشت خوک را با چه کارخانه ای می خواهید از بین ببرید ؟ تحریک هیجانات شهوت حرام را از کجای گوشت خوک می خواهید نابود کنید ؟

آن مسیحی عرض کرد : گوشت خوک نمی خورند. امام صادق علیه السلام فرمودند :

ص:144

وقتی از مکه برگشتی ، به همان خانه برو. در ظرف آنها غذا بخور ، با مادرت هم سفره شو. اسلام ، دین مهر است.

این رفتار اسلام با مسیحیان است ، آنها به ما می گویند : شما خشن هستید ، اما خودشان همه را می کشند ، خانه ها را خراب می کنند و به خانه های مردم عراق و افغانستان و فلسطین می ریزند ، جلوی چشم خانواده ، اعضای آن خانواده از پدر و بچه و زن حامله را می کشند و بعد می گویند : شما خشن هستید. آیا ما خشن هستیم ؟

اگر پاپ نیز این حرف را بزند ، مشروب و گوشت خوک ، کلامی بهتر از این از مغز او بیرون نمی دهد. وقتی رییس روحانی مسیحیان خوک بخورد و در کلیسای روم شراب بخورد ، باید این دروغ ها را بگوید.

گر دست فتاده ای بگیری ، مردی (1)این یهودی این گونه دوست داشته که از ما پذیرایی کند ، اما سه روز است که از ما پذیرایی نکرده است. گفت : آقا ! او مریض است. فرمود : ما در مدینه زندگی می کنیم و لازم است که به عیادت او برویم. (2)شما اسرائیلی ها ! صهیونیسم های آمریکا و اروپا ! حداقل به خود زحمت مطالعه در روش پیغمبر ما را بدهید ، به ما یاد دادند که به عیادت مریض هم کیش شما برویم.

خدا در قرآن فرموده است : زکات واجب به هشت سهم تقسیم می شود ، یک سهم آن را به مسیحی ، یهودی و زرتشتی فقیر بدهید. چه خوب مزد هزار و پانصد ساله ما را، یهودی ها و مسیحی ها به ما دادند. بسیار عالی محبت های ما را تلافی کردید.

شما به اسلام و اسلامیان جنایت کردید و ما در ایران به یهودیان هم مسلک شما کمال محبت را کردیم. ما در کشور فرانسه هفت میلیون مسلمان داریم ، اجازه نمی دهید که یک نفر به عنوان نماینده مسلمانان به مجلس شما برود ، اما بیست هزار یهودی در کشور ما زندگی می کنند و در مجلس ما نماینده دارند.

یهودی ها در بازار ما مغازه دارند و مردم از آنها خرید می کنند. بانک ها به آنها وام

ص:146

می دهند ، مردم ایران به یهودی های اینجا بی احترامی نکردند ، اما شما یهودی های خارج از کشور ما ، این گونه جواب مسلمانان را می دهید ؟

فرمود : آن یهودی در شهر ما مریض است و لازم است که به عیادت او برویم ؟ به خاطر حفظ جان پیامبر صلی الله علیه وآله چند نفر به دنبال ایشان به راه افتادند. حضرت در زدند ، پسر جوان آن یهودی آمد و درب را باز کرد. چشم او به رسول خدا صلی الله علیه وآله افتاد ، حضرت فرمود : پدر تو درون خانه است ؟ جوان گفت : پدرم در بستر افتاده است ، فرمود : برو به او بگو که من به عیادت تو آمده ام. جوان به کنار رختخواب پدرش آمد ، گفت : بی مروتِ بی رحم ، آن کسی که هر روز بر سر او خاکستر می ریختی ، با آن قدرتش ، به عیادت تو آمده است.

گفت : پسرم ! لحاف را روی سر من بکش که من او را نبینم ، زیرا از صورت او خجالت می کشم. بعد به او تعارف کن تا وارد خانه شود. پیغمبر صلی الله علیه وآله کنار بستر او نشست.

پیامبر صلی الله علیه وآله دستور داده اند که وقتی به عیادت بیمار می روید ، دست روی پیشانی مریض بگذارید ، با او آرام حرف بزنید و طلب شفا کنید ، از مریض بپرسید که چیزی کم ندارد. طبیب نمی خواهد.

پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله دست مبارک خود را بردند که لحاف را بلند کنند ، یهودی لحاف را محکم گرفت ، گفت : اول مرا مسلمان کن ، بعد لحاف را از روی من کنار بزن. من خجالت می کشم.

عیادت مریض ، حال یتیم ، مردم ، یهودی ، مسیحی ، زرتشتی ، پدر و مادر کافر و مشرک را رعایت کردن ، رعایت مردم در فروش جنس ، از مسلمات دین اسلام می باشد.

اکثر مردم به اندازه یک قبر نیز نمی توانند زمین بخرند و خانه درست کنند. مهر و محبت ، عدالت و کرامت ، رحم و مروت ، مردانگی و جوانمردی کجا رفته است ؟

رعایت همسر ، اولاد ، داماد ، عروس ، نوه ، همسایه و مردم ، روش های بسیار ریشه دار الهی است که وجود مبارک رسول خدا صلی الله علیه وآله به مردم انتقال دادند تا مردم در این مدتی که در دنیا زندگی می کنند ، همه با هم باشند ، به هم اعتماد کنند ،

ص:147

همدیگر را دوست داشته باشند و به هم کمک کنند و حق هم دیگر را رعایت کنند.

« تَعَاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ وَ التَّقْوَی » (1)اسلام چه برنامه های عاطفی و دقیقی دارد. تا دیر نشده است ، پدر و مادر پیر خود را از آسایشگاه به خانه بیاورید. آنها در آنجا بر اثر تنهایی دق می کنند ، به مرگ طبیعی نمی میرند. آنها با عاق کردن شما نمیرند. بروید و از کسانی که پدر و مادرهای آنها در آسایشگاه ها مردند بپرسید که بعدها چه بلاهایی به سر پسران و دختران آنان آمده است.

خداوند چوب به جا می زند

اگر می زند بی صدا می زند

به امام باقر علیه السلام عرض کردند : شتر پدر شما از خانه به قبرستان بقیع رفته است ، بر سر قبر پدر شما سر می کوبد و اشک می ریزد. زین العابدین علیه السلام با این شتر چند سفر به مکه رفته بودند و به قدری به این شتر محبت کرده بودند که شتر دیگر تحمل شهادت و دوری از امام زین العابدین علیه السلام را نداشت. (1)گفتند : یابن رسول الله ! با شتر چه کنیم ؟ امام فرمودند : بگذارید کنار قبر پدرم

عقده دلش را خالی کند. او را ناراحت نکنید. بعد آمدند ، گفتند : آنقدر سر به قبر حضرت زد که مرد ، حضرت فرمودند : پایین قبر پدرم ، شتر را دفن کنید. بگذارید کنار قبر پدرم راحت باشد.

کسی که روحیه صبر ندارد ، به قوانین اسلام عمل نمی کند ، چون حوصله اش را ندارد. به بعضی ها می گوییم : در نماز جماعت شرکت کن ، روزه بگیر ، می گوید :

حوصله ندارم. به عیادت بیمار برو ، می گوید : ممکن است که مریض شوم. به فقرا کمک کن ، می گوید:دولت کمک کند.از رسول خدا صلی الله علیه وآله و ائمه علیهم السلام نقل شده است :

در قیامت به هیچ بی رحمی رحم نخواهند کرد. (2)والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

ص:149

حضرت در مدینه خانه ای کاه گلی معمولی داشتند و مدینه نیز شهر کم جمعیتی بود و امام مجتبی علیه السلام در کمال زهد به سر می بردند. فرهنگ امویان و عباسیان کاری کرد که حضرت را با تشکیل دهندگان حرمسراها و شهوترانان عالم و افراطیان در غریزه جنسی یکی بدانند.

اگر ایشان با سیصد دختر ازدواج کرده باشند ، حداقل باید صد نفر آنها بچه دار می شدند ، چون هر سیصد دختر که نازا و عقیم نبودند.

وجود مقدس ایشان در این دنیا سه فرزند پسر از یک خانم با کرامت و بسیار بزرگوار داشتند ؛ حسن بن حسن ، قاسم بن حسن و عبدالله بن حسن و هر سه در روز عاشورا برای یاری حضرت سیدالشهداء علیه السلام شرکت داشتند که حسن بن حسن خیلی زخم خورد ، ولی شهید نشد ، چون بعد از روز عاشورا او را در میان کشته ها دیدند دارد نفس می کشد ، اهل بیت علیهم السلام با خود برداشتند و به شام بردند و به مدینه برگرداندند.

این حسن بن حسن فرزند بزرگ امام مجتبی علیه السلام همان بزرگواری است که با فاطمه دختر حضرت ابی عبدالله الحسین علیه السلام ازدواج کرد و از ازدواج این زن و شوهر، نسل بسیار بابرکت و عظیمی به وجود آمد ، از جمله خاندان طباطبایی منطقه زواره و اردستان ، خاندان طباطبایی بحرالعلوم ، خاندان طباطبایی حکیم در

عراق که در این هزار و پانصد سال از نسل حسن بن حسن می باشند.

از این زن و شوهر هزاران مرجع تقلید ، مفسر قرآن ، مبلغ دین ، نویسنده ، عارف و سالک به وجود آمده است. همراه با آثار عظیمی که ذرّیّه این زن و شوهر از خود بر جای گذاشتند.

فرزند دوم حضرت امام حسن علیه السلام هم قاسم بن حسن است که ازدواج نکرد و در سن ازدواج نبود ، چون روزی که امام مجتبی علیه السلام شهید شد ، ایشان سه ساله بود ، و در کربلا سیزده ساله بود و در جنگ با دشمن نیز سنگباران و تیرباران شده ، شهید شد. فرزند سوم حضرت امام حسن علیه السلام نیز ده ساله بود که پدر را به یاد نمی آورد ، خیلی با عمو مأنوس بود که أبی عبدالله علیه السلام سفارش او را به خواهر خویش کردند که او را با خود به شام ببرند و به مدینه برگردانند که از دست عمه فرار کرد و به میان

ص:151

گودال قتلگاه آمد و صورتش را روی بدن خون آلود عمو گذاشت و عمو او را در آغوش گرفت که یکی از قاتلان یزیدی آمد و در آغوش أبی عبدالله علیه السلام سر بچه را از بدن جدا کرد. فرزندان امام مجتبی علیه السلام چنین بودند.

شنونده دروغ نباشید ، چون همین حرفها شما را از خدا جدا می کند.

بگذارند ، چند گرم وزن دارد ؟ اما این زبان عالم را به آتش می کشاند (1) و در مقابل خدا ، تنها در عربستان سیصد و شصت خدای قلابی ساخت. در هندوستان تا کنون پانزده میلیون خدا ساخته است. فرهنگ لاییک ، کمونیست ، امپریالیسم و بوداییسم ساخته زبان است.

این زبان، حضرت علی علیه السلام را به گونه ای نشان داد که مردم بر خود واجب دیدند که در نمازها او را لعن کنند و امام مجتبی علیه السلام را از فتحعلی شاه و ناصر شاه قاجار و حرمسرا سازان شاهان تاریخ ، زشت تر و پست تر نشان داد.

موج این تبلیغات بر شیعه نیز اثر گذاشت. شما حال و قلبی که نسبت به أبی عبدالله علیه السلام دارید ، آیا یک صدم آن را نسبت به حضرت مجتبی علیه السلام دارید ؟ حضرت مجتبی علیه السلام چه کسی بود ؟ حضرت علیه السلام ده سال امام واجب الاطاعۀ أبی عبدالله علیه السلام بوده است ، یعنی امام حسین علیه السلام مأموم امام حسن علیه السلام بوده است.

حضرت مجتبی علیه السلام را باید با قرآن ، فرمایش های پیغمبر صلی الله علیه وآله و اولیای الهی نگاه کنیم. ایشان را در این حقیقت ببینم که ده سال امام واجب الاطاعۀ حضرت أبی عبدالله الحسین علیه السلام بوده است. بدون این که توضیح ، تفسیر و شرح بدهم ، یعنی جرأت ورود به توضیح آن را ندارم و بیشتر مردم نیز تحمل این مسأله را ندارند. اسم حسین که «یاء » اضافه دارد ، اگر «یاء » را حذف کنید ، حسن می شود ، به خاطر این است که اسم مصغّر حسن است ، تا ببینید که امام حسن علیه السلام کیست.

پای عقل عالمیان و هر مفسری در اینجا لنگ است. حسین اسمی است که خدا بر أبی عبدالله علیه السلام گذاشت ، اما حسن اسمی است که خدا روی امام مجتبی علیه السلام گذاشته است و حسین ، مصغّر حسن است. یعنی ای انسان ها ! نسبت به اسم امام مجتبی علیه السلام توجه کنید.

وقتی امام مجتبی علیه السلام در روز پانزدهم ماه رمضان به دنیا آمدند ، تمام نمازهای واجب دو رکعتی بود ، یعنی پانزده سال پیغمبر صلی الله علیه وآله همه نمازها را با مردم به صورت دو رکعتی می خواندند. تا روز پانزدهم ماه رمضان آن سالی که هنگام سحر حضرت مجتبی علیه السلام به دنیا آمدند ، رسول خدا صلی الله علیه وآله دو رکعت به نماز ظهر و دو رکعت به نماز عصر اضافه کردند و خدا امضا کرد که فقط در سفر ، نمازهای چهار رکعتی ، دو رکعتی شوند. به شکرانه ولادت امام مجتبی علیه السلام چهار رکعت به دو نماز واجب اضافه شد. سال بعد که أبی عبدالله علیه السلام به دنیا آمد ، پیغمبر صلی الله علیه وآله یک رکعت به مغرب و دو رکعت به عشا اضافه کردند ، یعنی سه رکعت ، که کمتر از امام مجتبی علیه السلام باشد ، چون حسین ، مصغّر حسن است. (1)

ص:155

کلمات «حسن ، أحسن ، احسان ، محسن و حسین» که ریشه در سه حرف «حاء و سین و نون» دارند ، در کتاب خدا و معارف الهیه زیاد استعمال شده است. به سراغ بعضی از آیات قرآن برویم تا از نظر قرآن و روایات ببینیم که امام مجتبی علیه السلام کیست.

خون مردم را بمکند و به هر شکلی که می خواهند ، اقتصاد را شکل بدهند.

گفت : علی جان ! تو حاکم هستی ، سخنرانی تو را مخصوصا قطع کردم که بگویم که به من ظلم شده است و من خودم قدرت دفع ظلم از خودم را ندارم.

این حاکم او را رد نکرد. به او نگفت : خجالت نکشیدی که سخنرانی ما را قطع کردی ؟ حاکم به مأمور دولتش نگفت : این بی تربیت را بیرون کنید ، تا بی ادبی نکند.

بلکه تا گفت : ای حاکم ! به من ظلم شده است ، از صورت علی علیه السلام اشک سرازیر شد. از روی منبر به او گفت : چقدر به تو ظلم شده است ؟ گفت : یک ظلم به من شده است.

در روایات ما ننوشته اند که چه ظلمی بوده است. گفت : یک ظلم به من شده است. حضرت فرمود : اما منِ حاکم که دارم برای شما سخنرانی می کنم ، به عدد ریگهای بیابان و دانه دانه پشم شترها و گوسفندان و بزهای دنیا به من ظلم شده است.

این ظلم هنوز ادامه دارد. هنوز به نام علی علیه السلام مکتب سازی، جنایت و فرقه سازی می شود. عده ای زنا می کنند و رابطه نامشروع برقرار می کنند ، ربا می خورند ، جنایت می کنند و می گویند : علی علیه السلام در قیامت دست ما را می گیرد. این بدترین ظلم به امیرالمؤمنین علیه السلام است.

لیلی گفت : عجب شاهدی آوردی ، این دادگاه در پاکی ، تقوا ، ورع و کرامت ، چنین شاهدی را کمتر به چشم دیده است ، اما شهادت او قابل قبول نیست ؛ چون او

شیعه است. دادگاه نمی تواند شهادت او را قبول کند ، برو شاهد دیگری بیاور.

این مظلومیت امام علی علیه السلام و امام حسن علیه السلام است. شاهد در دادگاه مانند مادر داغدیده شروع به گریه کرد. أبی لیلی به او گفت : برای چه گریه می کنی ؟ گفت :

برای این که تو در مسند این قضاوت هستی دارم اشک می ریزم. گفت : مگر من چه کسی هستم ؟ گفت : تو دروغگو هستی. گفت : من چه دروغی گفتم ؟ گفت : همین الان دروغ گفتی ، تو به من گفتی که شیعه هستم. سلمان ، ابوذر ، مقداد و عمار شیعه هستند. آیا مرا شیعه می گویند؟ من از علی علیه السلام خجالت می کشم که به من شیعه بگویند. من دوست علی علیه السلام هستم ، نه شیعه ایشان. (1)کسی که صددرصد شیعه بود ، ولی می گفت : من شرم می کنم که بگویم شیعه هستم ، اما بعضی ها مشروب می خورند ، لاابالی گری می کنند ، هر گناهی را علنا می کنند و می گویند : همه جرم های ما را به خاطر علی علیه السلام می بخشند. از کجا این حرف ها را در آورده اند ؟ نمی دانم.

«حُسنی » از ماده «حسن» گرفته شده است. ای بندگان من ! وقتی با دیگران سخن می گویید ؛ با شیعه ، سنّی ، یهودی ، مشرک بی دین ، لاییک ، زرتشتی و مسیحی ، با سخنی زیبا ، استوار ، حق ، محکم و حکیمانه صحبت کنید. نگذارید زبان ، شما را

به انحراف بکشاند. در گفتار خود زیباگو باشید.

کلمه «احسن » :

« وَ مَنْ أَحْسَنُ قَوْلاً مِّمَّن دَعَآ إِلَی اللَّهِ » (1)« وَ مَن یُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَی اللَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَۀِ الْوُثْقَی » (2)زیباترین گفتار در این عالم ، گفتار کسی است که مردم را به خدا دعوت می کند و گفتار چه کسی در این عالم زیباتر از دعوت کننده به خدا است ؟ زبانی که زن ، فرزند ، داماد ، عروس ، رفیق و اجتماع را به خدا دعوت می کند.

در سوره قصص آمده است که متدینین زمان حضرت موسی علیه السلام به قارون گفتند :

« أَحْسِن کَمَآ أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْکَ » (3)ثروت خود را در راه خیر و احسان بکار بگیر ، چنان که خدا آن را به تو احسان و عطا کرد.

بخشی از روایتی را برای شما بیان می کنم که کلمه «حسن» در این روایت به کار برده شده است. این گفتار پیغمبر صلی الله علیه وآله خطاب به امیرالمؤمنین علیه السلام می باشد :

«سَبْعَۀٌ مَنْ کُنَّ فِیه فَقَدِ اسْتَکَمَلَ حَقیقَۀَ الایمانِ وَ ابْوابُ الجَنَّۀِ مُفَتَّحَۀٌ

لَهُ » (1)

هفت چیز است که اگر کسی انجام دهد ، واقعیت ایمانش کامل می شود و تمام درهای بهشت بر او باز می شود.

اولین مطلب : «من أحسن صلاته » کسی که نماز خود را زیبا بجا بیاورد ، یعنی نماز را مطابق با رساله و نیت خالص انجام دهد.

روی این حساب ، قرآن و روایات ما را به رفتار ، گفتار ، عبادت ، نیت ، هدف و برنامه های زیبا دعوت می کنند. خدا نازیبایی ها را قبول نمی کند ، اما زیبایی ها را به قیمت بهشت قبول می کند و هر چه زیبایی در قرآن می بینید ، انسان به آن دعوت شده است و خدا می دانست که در وجود امام مجتبی علیه السلام همه این ها جمع است که وقتی روز پانزدهم ماه رمضان به دنیا آمد ، پیغمبر صلی الله علیه وآله منتظر شد که خدا چگونه این مولود را نام گذاری می کند ، جبرییل آمد و عرض کرد : او را «حسن» بنامید ، یعنی مُلک و ملکوت این مولود ، زیبا است. (2)

ص:160

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

نشدند عظمت مرجعیت و عزّت مؤمن را مورد هجوم قرار بدهند ، حتی اگر قرض الحسنه باشد.

عقیده ایشان این بود که اگر مردم از همدیگر قرض نمایند ، مشکلی ندارد ، اما من که در مقام مرجعیت و رهبری جهان شیعه هستم ، اگر بخواهم قرض بگیرم و بگویند : مرجع تقلید از مردم برای حقوق حوزه ، پول قرض می کند ، این ضربه به اسلام ، عزّت مرجعیت و حوزه علمیه و مؤمنین است و حتی ممنوع کردند که این کمبود مالی را به گوش آن چند تاجر برسانند.

روز بعد از آن قضیه فرمودند : همان گونه که به پروردگار حسن ظن داشتم ، از کویت پولی را - طبق خمس و همان آیه قرآن - برای من آورده اند که تا سه ماه حقوق حوزه را تأمین می کند و یقین دارم که خداوند تا آخر عمر نیز به خوبی کار ما را اداره خواهد کرد.

صبر به معنای تن دادن به ذلّت و چیزی نگفتن نیست. ما روایت فوق العاده پرقیمتی در ابواب مالی فقه داریم که این روایت را کتاب با عظمت «وسائل الشیعۀ » که زیر نظر آیت الله العظمی بروجردی در آن زمان به سبک پسندیده ای در بیست جلد چاپ شد و این کار از حسنات باقیات و صالحات مرحوم آیت الله العظمی بروجردی می باشد ، چون این کتاب خیلی قدیمی بود ، چاپ سنگی بود و خط خوبی نداشت ، اما چهارصد سال بود که ابزار آراء و فتوای مراجع تقلید شیعه بود.

این کتاب ، این روایت را از امام صادق علیه السلام نقل می کند که : اگر مال کسی را ببرند و او در صدد برگرداندن مال خود بربیاید ، اگر بدهکار با طلبکار درگیر شود و طلبکار به دست بدهکار کشته شود ، «مات شهیداً » ؛ زیرا برای احقاق حق مالی خود بوده است و رزمنده ای که برای احقاق حق مالی ، حق اسلام ، حفظ مرزها و جغرافیای کشور جهاد کند ، اگر کشته شود ، شهید بودن او حتمی است. (1)

ص:162

تا این روایت را ندیده باشیم ، نمی شود باور کرد که اگر در نزاع بین طلبکار و بدهکار ، طلبکار کشته شود ، «مات شهیداً ».

صبر به معنای قبول ظلم ، آزار ، جنایت جنایتکاران و سکوت کردن و واگذار کردن کار به خدا نیست. صبر یعنی کوشیدن ، برای این که دین و دنیای انسان از دستش نرود و خطری متوجه انسان نشود. این صبر است.

یقین بدان که اگر تو بخواهی به مقامی علمی برسی ، من خرجی تو را نمی توانم بدهم.

در آن روزگار ، واحد پول «عبّاسی» بوده است. حتی گفته بود : من یک عبّاسی نیز نمی توانم به تو کمک کنم. او که در سنّ چهارده سالگی بود ، به پدر بزرگوارش می گوید : من از شما توقع کمک ندارم ، چون می دانم شما نمی توانید به من کمک

نمایید ، چون از درون ، پروردگار عالم این جوان را به کسب حقایق هدایت می کرد ، لذا حاضر شد بدون کمک پدر ، برای کسب علم ، به اصفهان بیاید.

ملا مهدی وقتی وارد حوزه علمیه اصفهان شد ، در فقر کامل به سر می برد ، اما ملا احمد وقتی طلبه شد ، پدرش رییس کل علما و مردم شیعه بود. یعنی تمام علمای آن روزگار اصفهان ، کاشان، مشهد و نجف ، نسبت به ملامهدی کرنش داشتند.

خواجو ، صدر و نیماورد ، حجره نداشتند که به او بدهند و کسی او را نمی شناخت.

او با پای برهنه و لباس کهنه که به نظر علمای متولی به چهره او نمی آمد که در علوم حوزوی پیشرفت نماید ، وارد اصفهان شده بود.

دین به ما می گوید : به ظاهر افراد نگاه نکنید ، چون درون انسان دریایی از جوشش و هیجانات روحی و فکری است. به این خیمه روی روح ، قد و چهره سیاه نگاه نکنید ، درون انسان را نگاه کنید که با جرقه ای که انبیا و اولیای الهی به این انبار

بزنند ، موجودی درست می شود که به عرش خدا می رسد.

به مرحوم نراقی حجره ندادند. مدرسه ای را پیدا کرد که نیمه ویرانه بود و بعضی از اتاق های او که مقداری قابل اعتماد بود و طلبه های ساده و غریبه ساکن آن بودند.

مرحوم نراقی در یکی از این اتاق ها سکونت کرد و چون برای غذا پول نداشت ، در وقت خلوت غروب یا صبح زود ، به کوچه های اصفهان می رفت تا کسی او را نبیند ، نان خشک ، پوست هندوانه و خربزه ای که مردم دور ریخته بودند را پنهانی جمع می کرد و زیر عبایش می گرفت و به حجره می آورد ، پوست خربزه و هندوانه ها را می شست و تمیز می کرد و نان خشک ها را آب می پاشید تا قابل خوردن شوند. چند سالی به این شکل صبر کرد و درس خواند تا به این مقام والای عالم تشیع رسید و دین را به ما منتقل کرد.

ایشان برای مطالعه درس ، اول شب در یکی از دستشویی ها که چراغ موشی پردود در آن روشن بود می آمد، در را می بست و در توالت می ماند وایستاده درس می خواند و مطالعه می کرد.

ما زیر قیمتی ترین چراغ ها ، روی فرش دستباف ، با احترامی که به ما می گذارند ، می آییم دین و حلال و حرام خدا را به این راحتی یاد می گیریم و بهشت را به راحتی می خواهیم به دست بیاوریم و نمی دانیم که این دین را چگونه و با چه زحماتی به اینجا رسانده اند.

به مکان دیگر می رفت ، چون هیچ استادی در این مدرسه خراب و سرد نمی آمد که درس بدهد. هوا سرد بود ، مدرسه فرو ریخته بود ، خاک و گل از آن پایین می آمد ، احتمال ریزش سقف آن بسیار زیاد بود و مرحوم نراقی به جای دیگر می رفت و درس می گرفت و برمی گشت.

روزی بقال نزدیک مدرسه او را صدا کرد ، گفت : آقای طلبه ! مرحوم ملا مهدی برگشت و سلام کرد. بقال شخص با ادبی بود ، خیلی محترمانه به او گفت : چند لحظه تشریف بیاورید. به نظر شما هوا سرد نیست ؟ مرحوم نراقی گفت : چرا ، خیلی سرد است. بقال گفت : شما با این لباس کم ، فکر نمی کنید که سرما بخورید ؟

گفت : به قدری در فکر درس هستم که تو مرا به فکر سرما انداختی. بقال گفت : من

پالتویی دارم ، اجازه بدهید آن را به شما بدهم. ملا مهدی نراقی آن پالتو را گرفت و فردا پالتو را پس داد و گفت : برادر ! یکبار من این را به دوشم انداختم ، دیدم نسبت به عزّت نفسم ، احساس سنگینی کردم.

غلام همّت آنم که زیر چرخ کبود

زهر چه رنگ تعلّق پذیرد آزاد است (1)این پدر ، پسری را تربیت کرد که فوق العاده از خودش برتر بود.

و تو را دچار ظلم ، آزار و ضربه زدن به اطرافیان کند.

فرماندار قبلی کاشان را عوض کردند و فرماندار جدیدی به کاشان فرستادند. نزد این فرماندار متکبر ، علیه ملا احمد نراقی تبلیغ سوء کردند که وقتی فرماندار به کاشان رسید ، دلی مملو از کینه نسبت به رییس روحانیون شیعه پیدا کرده بود.

چقدر اسلام اصرار دارد که بدون دلیل و برهان به حرف دیگران گوش ندهید و تا حق و باطل را با چشمان خود ندیده اید ، باور نکنید.

نود و هشت درصد مردم ، تقوای زبانی ندارند و رسول خدا صلی الله علیه وآله می فرمایند :

اکثر اهل جهنم به خاطر زبان به جهنم می روند. (1) دین اسلام بسیار به خواهران

و برادران سفارش زبان را کرده است ، چون پیغمبر صلی الله علیه وآله از شرّ زبان نزدیک ترین مردان و زنان قوم و خویش خود تا روز رحلتش در امان نبود.

حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام در ایامی که بعد از پدر زنده بودند ، سر قبر پیامبر صلی الله علیه وآله یک بار نیز نگفتند که درب خانه ما را آتش زدند و مرا بین در و دیوار آزردند و حقّ شوهرم را پایمال کردند ، بلکه هر وقت سر قبر پدر می آمدند ، با صدای بلند گریه کرده ، می فرمودند :

«شَمَتَ بی عَدُوِّی» (2)

پدر ! ببین زبان ها در حق ما چه می کند ؟

زبان آبرو می برد ، به خاک سیاه می نشاند ، مال ، مقام و خانواده ها را به باد می دهد ، طلاق ایجاد می کند ، دلها را پرکینه می کند ، تمام آن نیز بیهوده و به ناحق

ص:167

است.

زبان عضو خطرناکی است که امیرالمؤمنین علیه السلام در این باره می فرماید:

ای مردم ! با زبان خود معامله سگ هار را داشته باشید. بگذارید در قفس دهان حبس باشد و این دندانها و لبهای شما بسته باشد که این سگ حمله نکند. (1) چون می درد ، آتش می زند و جگرها را پاره پاره می کند. صدای ناله حضرت زهرا علیهاالسلام را درآورد.

امام هشتم را زبان کشت :

«قَتَلَ اللهُ مَنْ قَتَلَکَ بِالاَیْدِی وَ الاَلْسُنِ » (2)

یابن رسول الله ! قاتل تو زبان سوء دیگران بوده است.

فرماندار ، با کینه سنگین وارد کاشان شد. حاکمان زمان قاجاریه در ایران که من می توانم ادعا کنم بدترین پادشاهان ایران بودند ، چون ایمان به خدا و تقوا که

نباشد ، بهتر از این نمی شوند. در زمان قاجاریه ، فرمانداران ادعای خدایی داشتند

و بسیار متکبر بودند. فرماندار با دلی پر از کینه نسبت به مرحوم نراقی وارد کاشان شد. این قاجاری مسلک ، ریشه مغولی داشت ، چون قاجاریه از تیره مغول و چین هستند که دویست سال بر این مملکت تسلط داشتند و یقین بدانید ضربه هایی که به این کشور زدند ، تا پانصد سال دیگر نیز اگر هزار دولت اسلامی واقعی سر کار بیاید ، نمی تواند آن را جبران کند.

ص:168

برای شهر کاشان مشکلی به وجود آمد و تنها کسی که می توانست مشکل را حل کند ، وجود مبارک ملا احمد نراقی بود. ملا احمد نیز خبردار شد که دل این حاکم قاجاری را نسبت به او پر از کینه کرده اند. اما گفت : بگذار من ضرر کنم ، ولی شهر دچار ضرر نشود. به خاطر خدا به طرف محل حکومت حاکم حرکت کرد.

این افراد به خدا وابسته بودند. عبا را روی سرش انداخته بود که احدی او را نشناسد و کسی او را نبیند که وارد دستگاه حکومت شده است و نگویند که درباری شده است ، چون جلوی زبان ها را نمی شود گرفت. او کسی است که پوست خربزه افتاده در خیابان را خورد و نراقی شد ، آیا درباری می شود ؟

در تمام انبیا ، حضرت موسی علیه السلام به خدا عرض کرد : من چگونه هستم ؟ خدا فرمود : خیلی خوب هستی ، گفت : کسی پشت سر من صحبت بد می کند ؟ پروردگار فرمود : فراوان. بعضی مردم می گویند : این پیغمبر علیه السلام بی سواد ، مال مردم خور ، زکات را می گیرد و برای خود و خانواده اش استفاده می کند. گفت :

خدایا ! تو که مرا می شناسی ، جلوی زبانهای مردم را بگیر. خداوند فرمود : هر روز هزار برابر تو ، پشت سر من ناسزا می گویند ، من جلوی آنها را نمی گیرم ، به خاطر تو بگیرم ؟ بگذار بگویند. پس من جهنم را برای چه کسانی آفریده ام ؟

گفت : حق با معاون است. از نظر قوانین شطرنج ، او برنده است. حاکم نگاهی به ملا احمد کرد و گفت : ای شیخ ! تو متخصص شطرنج بازی هستی ؟ فرمود : من تا به حال دست به شطرنج نبرده ام ، چون دین به من اجازه نداده است. (1)امام زین العابدین علیه السلام می فرمایند : شیعیان ما به سراغ شطرنج نروند ، چون وقتی ما را نزد یزید می بردند ، کنار سر بریده پدرم شطرنج بازی می کردند.

گفت : نه ، من دستی به شطرنج نبرده ام و تا به حال شطرنج بازی نکرده ام ، اما مشکل علوم شطرنج ، ریاضی ، فیزیک ، اصول ، فقه ، نجوم و اسرار را می توانم حل کنم. حاکم گفت : حضرت عالی چه کسی هستید ؟ مرحوم نراقی بسیار خوش اخلاق و نرم بود. با این که قدرت داشت در سالن را باز کند ، بر سر حاکم بزند و مردم کاشان را علیه او تحریک کند و حاکم را بزنند و از دروازه شهر بیرون کنند ، اما کسانی که اهل صبر باشند ، عصبانی نمی شوند ، با تحمل و حفظ عزت و دین خود ، جاده صبر را طی می کنند تا به نتیجه برسند و اگر به نتیجه نرساندند ، خود به نتیجه الهی می رسند.

گفت :ای شیخ ! تو کیستی ؟ خیلی آرام فرمود : اسم من احمد و لقبم نراقی است. بلند شد که به دست و پای ملا احمد بیفتد ، ایشان فرمود: نیازی نیست ، این مردم مشکل دارند ، من آمدم به شما بگویم تا مشکل مردم را برای رضای خدا حل کنید که لااقل در روز قیامت دری به روی شما باز باشد، چون نجات دولتی ها در روز قیامت بسیار سخت است. به فریاد مردم برسید ، شاید کفاره گناهان شما در روز قیامت باشد.

حاکم با لگد شطرنج را پرت کرد و به مرحوم نراقی گفت : اول مرا توبه بده ، من

بد کردم و مرا در حق شما به اشتباه انداختند. توبه کرد و تا زمانی که او حاکم کاشان

بود ، در سایه معنویت مرحوم نراقی ، مردم کاشان کمتر مشکل داشتند و راحت

ص:170

بودند.

امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند :

«الصَّبْرُ أَنْ یَحْتَمِلَ الرَّجُلَ ما یَنُوبُه وَ یَکْظِمَ ما یَغْضِبُه »

صبر ؛ یعنی انسان در مقابل مشکلات و مضیقه ها تحمل نماید تا به نتیجه مطلوب برسد و وقتی که آتش خشم برافروخته می شود ، فورا آن را خاموش کند که با خشم او ، زیان و ضرری به کسی وارد نشود. انسان دین ، ایمان ، کرامت و عزّت خود را می تواند با صبر حفظ کند.

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

جایگاه های باطل و شیطانی ، جایگاه های مثبت و الهی به دست بیاید.

یکی از جایگاه های اقتصادیی که مخالفان انبیا داشتند ، ربا بود که البته بعد از حضرت موسی بن عمران علیه السلام این جایگاه خیلی قوت گرفت و عمر خود را ادامه داد که در حدود صد و پنجاه سال قبل ، این جایگاه شیطانی از بانک های ربایی سر درآورد و حکومت خود را بر تمام جهان گستراند و نود و نه درصد سفره های مردم کل کره زمین را به خود آلوده کردند.

مردم کره زمین را به اسارت بانک ربایی گرفتند و ریشه بانک ربایی نیز در افکار و شعار صهیونیست های جهان بوده است.

انبیای خدا با مال حرام و نامشروع - به خاطر مصلحت خود انسان - مخالف بودند و الا با انسان مخالف نبودند ، بلکه با رباخوار که جنگ نداشتند ، بخاطر پول حرامش بوده است.

تمام یکصد و بیست و چهار هزار پیامبر علیهم السلام دغدغه اصلاح مال و روش مردم از حرام خوری را داشتند. این یکی از جایگاه های اقتصادی مخالفان انبیا بوده است و کسانی که در این جایگاه بودند ، به خاطر ثروت زیادی که از ربا به دست می آوردند ، با انبیا سر آشتی نداشتند و دست رفاقت نمی دادند و می گفتند : انبیا می خواهند ما را از درآمد مالی محروم کنند. در حالی که این گونه نبود ، چون که انبیا می خواستند آنها را از عذاب جهنم دور کنند ، نه از ثروت.

امااگرکسی درمغازه ای بنشیند وبه هزاران نفرنیازمند مشکل دار، به صورت

ربایی پول بدهد و آنها نیز نتوانند حتی اصل پول را برگردانند و رباخوار نیز وثیقه ،

خانه ، زمین و طلاهای زن و بچه آنها را غارت کند ، انبیا این را نمی پسندیدند.

بخش دیگر از درآمد که انبیا خیلی به آن مصرّ بودند ، بخش صنعت بود ؛ شناخت معادن ، یافتن و استخراج آن و تبدیل مواد معدنی به ابزار زندگی. بخش دیگر ، بخش تجارت ؛ بیع ، شراء و کسب بود.

انبیا می فرمودند : این مشاغل ؛ یعنی دامداری ، کشاورزی ، صنعت و تجارت ، کسب مشروع ، حلال و عبادت است ، اما ربا ، رشوه ، اختلاس ، غصب و دزدی حرام و خیانت است.

این طایفه ها با انبیاء مخالف بودند ، چون که انبیا می خواستند انسان ها را از جایگاه اقتصاد نامشروع دور و در جایگاه کسب حلال قرار بدهند. کسانی که جایگاه سیاسی نامشروع داشتند و مقام ، حق آنها نبود و به ناحق در آن پست قرار گرفته بودند نیز با انبیا مخالف بودند ، چون ظالم ، یاغی و سرکش بودند و ملت را برده خود می دانستند.

چنان چه در معارف اسلامی آمده است ، وقتی سردار لشکر ایران ، رستم فرخ زاد ، (1) قبل از شروع جنگ به یکی از نمایندگان لشکر اسلام گفت : خانه شما مکه و مدینه می باشد ، چرا به کشور ما آمده اید ؟ گفت : جنگ ما برای آب و خاک و پول نیست ، مردم ما را نگاه کن ، ببین به یک پیراهن و نان خشک قانع هستند ، ما نه برای پول و نه برای ثروت آمده ایم. اگر هدف ما را قبول کنید ، نه جنگی با شما داریم و نه

ص:173

خزانه و زمین شما را می خواهیم. ما آمده ایم :

«ادعوکم من عبادۀ العباد الی عبادۀ الله » (1)

تا به شما بگوییم که خسرو پرویز ، یزدگرد ، اطرافیان ، وکلا ، وزرا و سرداران لشکر شما ، تمام مردم ایران را به بردگی و بندگی گرفته اند. این ها را رها کرده ، آزاد باشند که اهل خدا شوند.

تمام مردم دارند عرق می ریزند و زحمت می کشند ، شما دسترنج این ها را می گیرید و خرج کاخ خسروپرویز و شب نشینی ها و خرج عیش و نوش یزدگرد و اطرافیان آنها می کنید. این پول ها مال ملت است. شما چه حقی بر مردم دارید ؟

چه کسی گفته است که مردم ایران خانه نداشته باشند ، آن وقت خسرو پرویز با شیرین خانم ، این دختر مسیحی که از روم شرقی آمده تا در کاخ تیسفون زندگی کند و تاجی که روی سر خسرو پرویز آویختند ، بیست و پنج من طلا و نقره و الماس داشته باشد.

چرا وقتی خسرو پرویز قبل از رفتن به شکار ، دوازده هزار نیرو مشک ها را پر از آب و گلاب می کنند که در مسیر اعلی حضرت بپاشند که وقتی سم اسب آنها روی زمین می خورد و بلند می شود ، گرد و غبار بلند نشود ؟

چه کسی گفته است که هر ایرانی برای دیدن اقوام خویش از مدائن و تیسفون نتواند تا شهر انبار که چند فرسخ بیشتر فاصله نداشته است ، برود ، اما سفر بیهوده ییلاق و قشلاق درباریان با میلیون ها پول تحقق پیدا کند.

انبیا می فرمودند : ما برای این آمده ایم که مردم ایران را از بردگی برای شما نجات دهیم. ما با شما سر جنگ نداریم ، بلکه با هوای نفس شما جنگ داریم. شما هوای نفس خود را رها کنید و مانند ما شوید ، مانند دو برادر شویم تا از جنگ کردن با شما صرف نظر کنیم.

ص:174

رستم فرخ زاد گوش نداد و با لشکر اسلام جنگید و کشته شد و یزدگرد نیز فراری شد و در شهر «مرو» به دست آسیابانی که به لباس های قیمتی او طمع کرده بود ، کشته شد و مردم ایران بعد از شناخت قرآن ، اسلام و به خصوص اهل بیت علیهم السلام به دین اسلام رو کردند و تا به امروز که هزار و پانصد سال گذشته است ، در میان ملت های اسلامی عالم ، خدمتی که این ملت از طریق علم و دانش به دنیای اسلام

کردند ، بی نظیر است.

کسانی با انبیا مخالف بودند که در جایگاه سیاسی ، به ناحق و باطل قرار داشتند.

تمام گنهکاران حرفه ای نیز با انبیا مخالف بودند ، چون که انبیا برای حفظ اخلاق جامعه و عفت آن ، جلوی لذت های بی مهار را می گرفتند ؛ زیرا طبع مردم لذت گرا است و گنهکار حرفه ای در جامعه ، از میکروب بدتر تولید مثل می کند. گنهکاران با این همه زحمات انبیا ، وقتی بدون مزاحم وارد جامعه شوند ، درصد بالایی از

جامعه را به سرعت فاسد می کنند.

اگر گرفتاران خواسته های نامشروع و گنهکاران حرفه ای در هر بخشی ؛ کسانی که در جایگاه های اقتصادی حرام مانند رباخوری بوده و هستند ، سخت با انبیا مخالفت کرده و می کنند.

تبلیغ پیغمبر صلی الله علیه وآله بیست و سه سال طول کشید ، بیست و دو سال عموی رباخوارش - عباس - از جایگاه ربا کنار نیامد و دائم علیه پیامبر صلی الله علیه وآله دسیسه کرد ، او با خرج کردن پول ربا و برای کشتن پیامبر صلی الله علیه وآله نود فرسخ راه پیمود ، ولی موفق نشد و اسیر شد. پیغمبر صلی الله علیه وآله مهربان عموی خویش ، کسی که نیت قتل او را داشت ، دستور داد آزاد کردند و فرمود : کاری به کار او ندارم. دوباره به مکه برگشت و مشغول رباخوری شد. (1)

ص:177

امامان منابع خیر خدا هستند ، آنها آمدند که کل عالم را مجانی به خیر برسانند.

اگر خدا خیری برای من خواسته باشد ، آیا شما جلوی آن را می گیرید ؟ فرمود : ابداً.

گفت : مردی اهل خراسان ، ثروتمند ، می خواهد همه اموال خود را به من واگذار کند و من به خراسان بروم و او به جای من در خانه شما بماند.

امام علیه السلام فرمودند : اگر می خواهی بروی ، برو. من مانع نمی شوم. آن مرد بسیار خوشحال شد، ولی امام علیه السلام بسیار ناراحت شد. نه ناراحت از این که خادم ساده ای می رود و تاجر ثروتمندی به جای او قرار می گیرد. این که اسباب خوشحالی است.

امام علیه السلام از این ناراحت شد که سالها او را می شناخت که این مرد ظرفیت آن زمین ها و پولها را ندارد و در خراسان به قارون کوچک تبدیل می شود و به جهنم می رود. ولی به

امام علیه السلام گفت : بروم ؟ امام فرمودند : برو.

مگر امامان ما به این سرعت و به این راحتی ما را رها می کنند ؟ ما بارها آنها را رها می کنیم ، اما آنها هرگز ما را رها نمی کنند. خادم به درب اتاق که رسید ، خواست درب را باز کند و برود ، امام صادق علیه السلام او را صدا کردند و فرمودند : بیا. او برگشت.

فرمودند : ای غلام ، در روز قیامت ، پیغمبر عظیم الشأن اسلام صلی الله علیه وآله به دامن رحمت خدا وصل است و ما اهل بیت نیز به ذیل عنایت پیغمبر صلی الله علیه وآله وصل هستیم ، ما هر چه در این عالم شیعه داریم ، به ذیل عنایت ما وصل هستند ، هر جا پیغمبر صلی الله علیه وآله را ببرند ، بقیه را نیز می برند ، آیا تو نمی خواهی با ما بیایی ؟ گفت : یابن رسول الله ! آیا من به جهنم بروم ؟ من اشتباه کردم ، نفهمیدم.

کسی که زود بفهمد اشتباه کرده است ، باید او را تحسین کرد. چون اگر بعد از

ص:179

مردن بفهمد که هفتاد سال اشتباه کرده است ، دیگر فایده ای ندارد.

بیرون آمد ، به مرد خراسانی گفت : اگر تمام دنیا را به من بدهند ، جای خودم را به تو نمی دهم. زمین ، پول و اموال را برای خودت نگهدار. اما اجازه گرفته ام که به ملاقات امام صادق علیه السلام بروید. غلام با این مرد خراسانی به خدمت امام علیه السلام آمدند.

مرد خراسانی مسائل خود را پرسید و بعد رفت.

امام صادق علیه السلام فرمودند : تو نرفتی ؟ گفت : نه ، نمی روم. امام صادق علیه السلام هزار دینار به او دادند و فرمودند : این پول نزد تو باشد. آن چیزی که در قیامت به شما می دهند را لحاظ کنید. اگر دست خود را در دست ما بگذارید، از ما جدا نخواهید شد.

امام صادق علیه السلام می داند که اگراو به خراسان برود، ثروت ایمان او را می کشد.

امام علیه السلام دغدغه دارد که یکی از شیعیان به طرف دوزخ حرکت کند.

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

که من مشکل این مؤمن را حل کنم.

در حالی که در مقام با عظمتِ مرجعیت ، علم ، عمل و عرفان بود ، آبروی خود را برای حل مشکل مردم مایه می گذاشت و برای او سخت و سنگین نبود که برای کمک به دیگران ، به افراد پولدار بگوید : پولی به من بده. و یا کاری از دستش بربیاید و انجام ندهد و بگوید : به شخصیت من لطمه می خورد. یعنی شخصیت و آبروی خود را لحاظ نمی کرد.

این مرد الهی ، ملکوتی ، والا ، این مرجع عالی قدر و این وجود مبارکی که عامل به علم بود و تا آخر عمر آبروی خود را برای مردم مایه گذاشت ، کتابی به نام «التحصیل » دارد ، این روایت بسیار مهم را در این کتاب نقل می کند که گفتار وجود مبارک پروردگار مهربان عالم است.

است ؛ «مصلح ، مصلحون ، اصلح ، اصلحوا و اصلاحاً » که البته در اینجا پروردگار عالم ، خود ریشه «صلاح» را ذکر می کند و مشتقاتش را نیاورده است.

وقتی پای ریشه لغت در میان باشد ، تمام جوانب این حقیقت در ریشه نمود و تجلی دارد. دیگر نیازی نیست که دنبال مشتقات آن بگردیم. شما کلمات و الفاظ این حدیث قدسی را ببینید که چقدر پربار است.

کلمه «أغبط » و کلمه «عندی » عجیب و مورد توجه است که می فرماید : نزد خود من ، کاری به کار جهانیان ندارم که در حق او چه نظر و نگاهی دارند ، هر نظر و نگاهی می خواهند داشته باشند ، مثبت یا منفی.

دیگری لغت «اولیاء » است. تمام این ها مربوط به انسان است. حال معنای این کلمات زیبا که البته به قدری بار این کلمات از نظر معنوی سنگین است که اگر با اجمال معنی شود ، آن چیزی که انسان می خواهد ، نصیبش نمی شود.

نیکوترین مسأله در اینجا مسأله حال است ، که البته این حال ، حال فرشتگان است ، چون آن موجودی که زمینی است ، اصلاً در این فضا قرار نمی گیرد.

نیکوحال ترین عاشقان ، دوستان و محبانم ؛ پروردگار در اینجا کلمه «اولیاء » را به «یای نسبت» وصل کرده است. معلوم می شود این ها نسبت به پروردگار عالم از معرفت جامع و شناخت لازم برخوردار هستند.

اگر کسی او را نشناسد و نسبت به او معرفت نداشته باشد ، عاشق نمی شود.

عشق به امر مجهول ، محال است. فشار شدیدی به من بیاورند که آن کسی که نمی شناسی و او را ندیده ای ، حتما عاشق او شو. اصلاً دل در این زمینه قدمی

برنمی دارد ، عاشق چه کسی بشود ؟

انسان چیزی را که می خواهد عاشق شود ، یا باید با چشم سر ببیند ، یا با چشم عقل درک کند و یا با قلب احساس کند. در زمینه خدا ، چشم کاره ای نیست ، آنچه در عاشقان خدا حرف اول را می زند ، عقل و قلب است. عقل به دنبال «علم بالله» رفته ، خدا را یافته وشکی ندارد، قلب نیز او را احساس کرده ، لذا از اولیا شده است.

«اِنَّ مِنْ أَغْبَطِ اوْلِیائِی عِنْدِی ، عَبْداً »

اولاً این عاشق من ، عبد و بنده واقعی من است. بنده واقعی کیست ؟ قرآن مجید بنده واقعی را ، انسان صد در صد تسلیم خدا می داند که تا آخر عمر ، با خدا چون و چرا ندارد.

نمی گوید : نماز را می خوانم ، ولی کاری به خمس و زکات ندارم. روزه را می گیرم ، ولی حج واجب را نمی روم. به زیارت می روم ، اما به آیات صله رحم کار ندارم.کسانی که این گونه هستند، دارای دین پوک وپوچ هستند، بلکه باید:

« إِذْ قَالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ قَالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِ ّ الْعَلَمِینَ » (1)اگر محبوب ، از عبادت حرف بزند ، عاشق می گوید : روی چشم ، حال آن عبادت می خواهد ، عملی ، حالی ، پولی و یا جانی باشد ، عاشق می گوید : آن چه که پروردگار بخواهد. او عبد پروردگار است و فرمان خدا را تکه پاره نمی کند ؛ نمی گوید : من این مقدار را قبول دارم و این مقدار را قبول ندارم. این عبد خدا نیست ، بلکه عبدِ هوای نفس خویش است و خیال می کند که عبد است.

«عبداً مؤمناً» کدام ایمان ؟ آن ایمانی که در سوره حجرات می فرماید :

« ثُمَّ لَمْ یَرْتَابُوا » (2)این عاشق من که عبد مؤمن است و دارای نیکوترین حال است ، در هیچ یک از حقایق الهیه شک ندارد.

ص:183

می شود ، خون تمام جمجمه را فرا می گیرد ، حضرت با قبل از ضربه خوردنش فرقی نمی کند ؛ نه کور می شود ، نه کر ، نه لال ، نه حافظه را از دست می دهد و نه بدن را ، چون عقل محض شده است.

خیلی فوق العاده است که مغز قطعه قطعه ، رگها بریده ، روابط بین مغز قطع شود و خون کل مغز را بگیرد ، ولی فریاد بزند : «فُزْتُ وَ رَبِّ الْکَعْبَۀِ » (1)این جمله از کسی نیست که ضربه مغزی خورده است. این صدای عقل محض است. بعد هم فلج نشود ، بچه ها او را روی گلیم بخوابانند ، تا جلوی درب خانه او را ببرند ، آنجا بفرماید : مرا زمین بگذارید ، می خواهم با پای خودم بیایم که دخترانم مرا به این حال نبینند.

این حرف آدمی که ضربه مغزی خورده است ، نیست. دو شب بعد ، نزدیک به شهادتش بفرماید : حسن جان ! حسین جان !

«اُوصِیکُما وَ جَمیعَ وُلِدی وَ اهْلی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتابی بِتَقْوَی اللّهِ وَ نَظْمِ امْرِکُم، اللّه اللّه فِی القُرْآنِ لایَسْبِقُکُم بِالعَمَلِ بِهِ غَیْرُکُم وَ اللّه اللّه فِی الصّلاۀِ فَاِنَّها عَمُودُ دِینِکُم وَ اللّه اللّه فِی الجَهادِ بِأَمْوالِکُم وَ أَنْفُسِکُم وَ السَنَتْکُم فِی سبیل اللّه » (2)

این حرف ها برای کسی که ضربه مغزی خورده باشد ، نیست ، چون کسی که ضربه مغزی خورده باشد ، لال می شود ، اما این انسان ، در کمال صلاح است.

شاید در این روایت ، خدا به اهل عالم می خواهد حضرت علی علیه السلام را معرفی کند که ایشان در نیکوترین حال عشق من : «عبداً مؤمناً ذا صلاح » است.

شبی بی حال و قدمی با کسالت نداشت. در عبادت من هرگز نگفت : من خسته هستم و می خواهم بخوابم. بعد از پیغمبر صلی الله علیه وآله که «أحسن عبادۀ ربّه » بود ، نیکوتر از بندگی او ، بندگیی نبود.

«أحسن عبادۀ » به خاطر معرفت و خلوص است. ما نیز در حد خودمان آن معرفت و خلوص را داریم ، اما واقعا معرفت و خلوص ما همسنگ معرفت و خلوص حضرت علی علیه السلام است ؟

از زمانی که دست در دست پیغمبر صلی الله علیه وآله گذاشت ، تا شب بیست و سوم که به شهادت رسید ، طبق آیات و روایات ، لحظه ای در عباداتش بهشت و جهنم را لحاظ نکرد ، بلکه از اول طوق بندگی را بر گردن خود انداخته بود و با تمام وجودش فقط خدا را می خواست. بهشت در وجود علی علیه السلام جایی پیدا نکرد تا خود را جا بدهد.

علی علیه السلام حتی یک کارش را به خاطر بهشت انجام نداد.

بیست و سه ساله بود که در میدان کارزار ، بزرگ ترین عباد را کرد ؛ پیغمبر عظیم الشأن اسلام صلی الله علیه وآله در حالی که از شوق اشک می ریخت ، فریاد زد :

«لَضَرْبَۀُ عَلیٍّ یَوْمَ الخَنْدَقِ افْضَلُ مِنْ عِبادَۀِ الثَقَلَیْنِ » (1)

اگر عبادت روز جنگ خندق علی علیه السلام را در کفه ترازو بگذارند و عبادت کل جنّ و انس ، از زمان حضرت آدم علیه السلام تا قیامت ، ثقلین یعنی پرونده همه انبیا غیر از پیغمبر صلی الله علیه وآله را نیز در آن کفه ترازو بگذارند ، عبادت علی علیه السلام از کل عبادات آنان سنگین تر است.

این روایت را تنها ما شیعیان نمی گوییم ، بلکه روایتی است که بزرگان علمای

اهل سنت نیز نقل کرده اند. (2) کسانی که با علی علیه السلام سر و کار ندارند ، آنها نیز این

حرفها را نوشته اند. البته ما نیز خیلی با علی علیه السلام سر و کار نداریم. چون اگر ما با

ص:186

علی علیه السلام سر و کار داشتیم ، این وضع ما و این همه فتنه و فساد نبود ، این ها نشان می دهد که ما با علی علیه السلام خیلی سر و کار نداریم.

میان باشد ، نباید عقب نشینی کند.

گفت : یا رسول الله ! اگر من در جای شما بخوابم ، شما به مدینه سالم می رسید ؟ فرمود : بله ، گفت : من یک جان دارم ، آن را امشب فدای شما می کنم ، ای کاش هزار جان داشتم و با شما معامله می کردم.

نگاه حضرت علی علیه السلام به پیغمبر صلی الله علیه وآله ، نگاه به معلم و استاد بود ، نه اینکه برای جلب نظر پیغمبر صلی الله علیه وآله بخوابد. پیغمبر صلی الله علیه وآله از مکه خارج شدند. در آن تاریکی شب ، این آیه نازل شد : (1)« وَ مِنَ النَّاسِ مَن یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَآءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ » (2)جان علی علیه السلام را در مقابل مرضات خود خریدم ، نه در مقابل بهشت ، چون جان او با بهشت قابل مقایسه نیست. علی علیه السلام و پیغمبر صلی الله علیه وآله با هدایت ما بهشت ساز شدند.

«علی مع الحق و الحق مع علی یدور حیثما دار » (1)

خدا و علی علیه السلام دور هم می گردند.

ز بوی زُلف تو مفتونم ای گل

ز رنگ روی تو دلخونم ای گلمن عاشق ز عشقت بی قرارم

تو چون لیلی و من مجنونم ای گل (2)* * *

چه خوش بی ، مهربانی هر دو سر بی

که یک سر مهربانی دردسر بیاگر مجنون دل شوریده ای داشت

دل لیلی از او شوریده تر بی (3)چنان خدا علی علیه السلام را و علی علیه السلام خدا را می خواهد که پای هر عالم ، حکیم و عارفی در فهم این دو خواسته لنگ است.

بروید او را بگیرید و به زنجیرهای قیامت ببندید و در جهنم بیاندازید ، که نمی خواهم او را ببینم. چه کسی مرا نجات می دهد ؟ (1)والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

در تمام دوران ، در انتخاب راه هدایت مختار بوده اند ، چون اگر این هدایت اجباری باشد ، ارزشی نخواهد داشت و خلق جهنم در ازای سوء انتخاب و بهشت ، برای کسانی که مسیر هدایت را انتخاب کردند و در این مسیر صبر به خرج دادند ، معنا نداشت.

خداوند در همین راستا بارها در قرآن به این موضوع اشاره کرده است ، که هدایت هرگز اجباری نیست ، (1) بلکه :

« فَلَوْ شَآءَ لَهَدَیکُمْ أَجْمَعِینَ » (2)اگر می خواستم ، تمام انسان ها را در دایره هدایت قرار می دادم. آن وقت دیگر مسأله ای به نام شرک ، کفر ، نفاق ، لامذهبی ، بی دینی ، ضلالت و گمراهی وجود نداشت و از زمان حضرت آدم علیه السلام تا آخرین نفری که بنا است به دنیا بیاید ، همه به صورت یکنواخت مؤمن می شدند.

زیبایی آیه شریفه این است که با «لو» شروع شده است. این حرف در ادبیات عرب معنایش این است که : مطلبی که بعد از «لو» بیان می شود ، ممتنع است.

ص:191

برنامه به صورت «اگر» مطرح است ، ولی این اگری که اصلاً اتفاق نخواهد افتاد.

برای این که مطلب روشن تر شود ، آیه دیگری که «لو» دارد ، ببینیم :

« لَوْ کَانَ فِیهِمَآ ءَالِهَۀٌ إِلاَّ اللَّهُ لَفَسَدَتَا » (1)اگر در تمام آسمان ها و زمین و عالم هستی ، به جز «الله» معبود دیگری وجود داشت ، یعنی کارگردان هستی دو نفر بودند « لَفَسَدَتَا » خبری از آسمان و زمین نبود و همه آن ها فاسد و نابود شده بودند. پس ممتنع است که عالم دو کارگردان داشته باشد ، بلکه یک کارگردان دارد. آن هم :

« قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ * اللَّهُ الصَّمَدُ * لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ * وَ لَمْ یَکُن لَّهُ کُفُوًا أَحَدُ » (2)و «لا اله الا الله » ، «وحده لا شریک له » است.

اگر کسی در کار خدا شریکی قائل باشد و اعتقاد او تا آخر عمر ادامه پیدا کند تا بمیرد ، خدا در قرآن می فرماید : الی الابد بخشیده نخواهد شد. چون که در کنار خدا ، به چیزی موهوم و غیرحقیقی اعتقاد پیدا کرده است. اعتقاد به چیزی که وجود نداشته ، ندارد و به وجود نخواهد آمد.

معنی این اعتقاد این است که پروردگار در کارگردانی عاجز و ناتوان است و باید شریک داشته باشد که او را کمک کند و ناتوانی و ضعفش را جبران کند. این اعتقاد بسیار بی پایه ، باطل و سخیف است.

در رابطه با هدایت جامعه انسانی نیز پروردگار عالم در آیه شریفه «لو» به کار گرفته است :

« فَلَوْ شَآءَ لَهَدَیکُمْ أَجْمَعِینَ » (1)اگر می خواستم ، تمام انسان ها را در مدار هدایت قرار می دادم ، آن وقت در کره زمین ، غیر از خیر ، درستی و سلامت نفس ، هیچ چیز دیگری پیدا نمی شد. اگر میلیون ها سال نیز چراغ برمی داشتید و سرگردان به دنبال یک گناه صغیره می گشتید ، پیدا نمی کردید.

اما چرا خدا این کار را نکرد ؟ چون اگر خود خدا برای هدایت بندگان وارد میدان شود ، این هدایت ، اجباری می شود و هدایت اجباری ، نه قبول می شود و نه به کار گرفتنش ، جنبه عبادت دارد و چون جنبه عبادت ندارد ، ارزشی نخواهد داشت.

پس پاداش نیز ندارد.

آن وقت دیگر نیازی به زندگی دوم - آخرت - نداشتیم ، چون دیگر پاداشی در کار نبود ، آن وقت ما مانند همه حیوانات زنده روی زمین ، عمر محدودی داشتیم ، می خوردیم و می خوابیدیم و می مردیم ، بعد نابود می شدیم ، اما منِ خدا زندگی شما را این گونه طراحی نکردم.

نمی خواستم بندگانم مانند حیوانات باشند. من از اول اراده کردم که برای شما دو زندگی قرار بدهم ؛ حیات دنیا و حیات آخرت. از اول اراده کردم که یک طرف حیات شما را مانند خودم ، ابدی قرار بدهم و می خواستم به خودم وصل باشید.

من این گونه طرح وجود شما را اراده کردم. اگر کسی از این طرح من ناراضی است ، خدای دیگر و طرح دیگری را انتخاب کند ، چون من از رأی و طرحم برنمی گردم. این مطلب ریشه دار و مسأله مهم و دقیق ، از طریق آیات قرآن بیشتر روشن می شود.

بنابراین اگر هدایت اجباری بود ، آنچه که اکنون مقرر است ، دیگر مقرر نبود و ما

ص:193

حیوان منظمی می شدیم ، بعد می مردیم و تمام می شد. روز قیامت ، بهشت ، بعثت انبیا ، فعالیت عقل ، علم و تمدن ، هیچ چیزی نبود.

اگر این گونه بود که خیلی از ارزش ها خلق نمی شد. اما اراده ما بر این تعلق گرفت که پذیرفتن هدایت را به صورت اختیاری قرار دهیم تا با این اختیار و انتخاب هدایت به دست خودتان ، این هدایت دارای ارزش و اجر داشته باشد و به دنبالش برزخ نورانی و قیامت آباد و به دنبال آن نیز

« عِیشَۀٍ راضیَۀٍ » (1)و به دنبال آن عمر ابدی داشته باشد. این ها محصول هدایت اختیاری است.

از حضرت نوح علیه السلام حرفی نمی زنند. گاهی شیعه آیات مربوط به حضرت نوح علیه السلام را روی منبرها می خواند و برای مردم توضیح می دهد. اما اکنون ، دشمنی هایی که با اهل بیت علیهم السلام خصوصا امیرالمؤمنین علیه السلام در جریان است ، روز به روز بیشتر می شود.

تمام مؤسساتی که مطلب در دنیا پخش می کنند ، در حد آن مرکز ، دریاوار در این مراکز خبری جهان ، از زمین و آسمان ، علیه امیرالمؤمنین علیه السلام ظلم می شود. او اول ، وسط و آخر مظلومیت است.پیغمبر صلی الله علیه وآله در زمان حیات خود کرارا چهره علی علیه السلام را نگاه کرد و اشک ریخت و به او فرمود : بعد از من این همه بلاها بر سر تو می آید. من فقط یک گوشه اش را برای شما می گویم :

هشتاد و پنج روایت ، کم نیست. در معتبرترین کتاب های آنها نوشته شده است.

خدا به کسانی که این روایات را جمع کرده اند ، جزای خیر دهد ، چون انصاف به خرج دادند. فرمود :بعد از من ، تو جانشین من هستی ، نه این که سی سال بعد از من ، خلیفه هستی ، یعنی از زمانی که من از دنیا رفتم ، تا تو زنده هستی ، خلیفه من هستی.در گرمای پنجاه درجه کویر غدیر خم پیاده شد و فرمود : گروه هایی که به طرف مدینه ، شام ، یمن و مصر رفته اند سریع بروید آنها را برگردانید. کسانی که

نیامده اند ، صبر می کنیم تا برسند. چرا این موضوع را در مکه نفرمود ؟ که ای صد هزار حاجی ! امسال سال آخر عمر من است. آنها را نگه می داشت و حرف خود را می زد و معرفی می کرد.

چون آیه انتخاب ، در میان جمع در غدیر خم نازل شد که پیغمبر صلی الله علیه وآله

فرمودند : (1) رفته ها را برگردانید ، بمانید تا عقب ماندگان نیز به ما برسند. ظاهرا سه

ص:196

شبانه روز در آن بیابان بودند تا همه جمع شدند. اولین باری بود که در بین یکصد و بیست و چهار هزار پیغمبر ، یکی منبر دو ساعته رفته بود. تمام منبرهای حضرت نیز در این بیست و سه ساله ، چند دقیقه ای بوده است ، حتی خطبه های نماز جمعه حضرت صلی الله علیه وآله. ایشان دو ساعت صحبت کردند و بعد دست علی علیه السلام را بلند کرده ، معرفی کردند. بعد از بیست و سه سال ، برای اولین بار بود که حضرت دو ساعت صحبت می کردند و نفرین کردند. این امتیاز پیغمبر صلی الله علیه وآله ما است ، من به سراغ آیات قرآن بروم که برای شما ثابت بشود که این امتیاز برای ایشان است :

حضرت نوح علیه السلام در نهایت حوصله اش تمام شد و به خدا گفت :

« رَّبِ ّ لاَ تَذَرْ عَلَی الْأَرْضِ مِنَ الْکَفِرِینَ دَیَّارًا » (1)یک نفر را باقی نگذار و همه را نابود کن. خدا نیز نابود کرد.

اما بیست و سه سال ، با هشتاد جنگی که به او تحمیل شد ، بسیاری از یاران او را کشتند ، دندان و پیشانیش را شکستند ، گاهی عبا به دور گردنش می پیچیدند و با چوب به جان او می افتادند که ابولهب می گفت : برادر زاده من مرده است ، چرا مرده را می زنید ، رهایش کنید.

جوامع. (1) چه داستانی است که وقتی ایشان را معرفی کرد ، فرمود :

«اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله »

خدایا ! هر کس در زندگی ، علی علیه السلام را رها کند ، او را در دنیا و آخرت ذلیل کن.

خدایا ! رها کننده علی علیه السلام را رها کن. دشمن دشمنان علی علیه السلام باش و هیچ محبتی را

در حق دشمن علی علیه السلام هزینه نکن. دو ماه و ده روز از آن جریان گذشت. نفاق مدینه ، با همدستی یهود و مسیحیت مدینه ، در حالی که علی علیه السلام پیغمبر صلی الله علیه وآله را غسل می داد ، آنها مشغول تشکیل حکومت بودند ، امیر و خلیفه انتخاب کردند و تمام جاده ها را به روی علی علیه السلام بستند. علی علیه السلام و زهرا علیهاالسلام تنها شدند. امام هشتم علیه السلام می فرماید :

در کنار جدم دوازده نفر بیشتر نماندند ، با جدم سیزده نفر ، این ها در مقابل این

ص:198

ملت نمی توانستند کاری کنند.حضرت زهرا علیهاالسلام در مسجد گریه کرد ، فرمود : همه در شب تاریک غارت می کنند ، اما در مدینه ، در روز روشن همه چیز ما را به غارت بردند.تمام درها بسته شد. دو سال و چند ماه حاکم اول حکومت کرد ، خیلی آرام ، همه چیز سر جایش بود ، کسی با او مخالفت نکرد. حدود یازده سال حاکم بعد حکومت کرد ، کشور آرام ، پول ها پخش می شد ، ملت می خوردند ، خوش بودند ، کاری به کار کسی نداشتند و حکومت هر بدعتی می گذاشت مخالفت نمی کردند.

حکومت می گفت: دست بسته نماز بخوانید ، با این که زنده بودند و دیدند که پیغمبر صلی الله علیه وآله یک بار هم نمازش را دست بسته نخواند.

نماز شب ماه رمضان - تراویح - را چون شما می فرمایید به جماعت بخوانید، می خوانیم. طواف نساء را از حج قران قیچی کنیم ؟ چشم. یعنی تو از پیغمبر و قرآن بالاتر هستی. اگر خدا حکمی داده ، ولی جنابعالی به حکم خدا رضایت نداری ، رضایت شما شرط است ، خدا کیست ؟ من هیچ جامعه ای را در تاریخ ندیده ام که تا این حد پایبند به حکومتش باشد.

نوبت به سومی رسید ، سیزده سال حکومت کرد ، خوردند و بردند ، چند ناراضی پیدا شد ، آن هم برای خدا ؟ نه ، به خانه سومی ریختند و او را کشتند.

امیرالمؤمنین علیه السلام فریاد می زد : نکشید ، گوش ندادند ، آب را قطع کردند ، امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود : حسن جان ! حسین جان ! مشک آب بردارید و به خانه سومی ببرید و آنها را از تشنگی درآورید.

او که کشته شد ، به خانه علی علیه السلام ریختند ، گفتند : تو حاکم باش. گفت : من نمی خواهم. همان گونه که قبل از من به سراغ آن سه نفر رفتید ، اکنون نیز کس دیگری را پیدا کنید. رهایم کنید و فقط با من مشورت کنید. من حکومت

نمی خواهم. گفتند : نمی شود. گفت : خدایا ! اگر حجت بر من تمام نبود ، قبول

نمی کردم.

حکومت را قبول کرد. سال اول ، همان ملت ، همان مردم ، نه از روم شرقی ، نه از گروه یهود و نصاری ، علیه او جنگ جمل را بپا کردند. آتش جمل هنوز خاموش نشده بود که جنگ صفین را شروع کردند. آتش صفین نیز خاموش نشده بود که

ص:199

جنگ نهروان را بپا کردند. آتش نهروان خاموش نشده بود که در محراب عبادت فرقش را شکافتند ، آن وقت بود که صدا زد :

«فُزْتُ وَ رَبِّ الْکَعْبَۀِ » (1)

به خدای کعبه راحت شدم.

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

تمام آسمان ها و زمین در برابر کیفیت توحید مانند یک لیوان یا استکان است ، توحید کیفی و معرفتی من بی نهایت است و ظرفی می خواهد که آن را در خودش جا بدهد.

«لایَسَعُنِی ارْضِی وَلا سَمائی وَ لکِن یَسَعُنِیَ قَلبُ عَبدِی المُؤْمِنِ » (1)

عبد مؤمن او ، امیر مؤمنان کل روزگار است.

معمار هستی گنجایشی برای وجود مبارک امیر مؤمنان ساخت که همه نبوت را در خودش کیفا جا بدهد. باید بعضی از علمای غیر شیعه که انصاف به خرج دادند را تحسین کرد. آنها نیز این روایت را نقل کرده اند که :

رسول خدا صلی الله علیه وآله روی منبر بودند. تعدادی از انبیا و ویژگی های آنها را نام بردند :

کسی که می خواهد نوح را با علمش ، ابراهیم را با خلّتش ، موسی را با کلیم اللهی اش ، عیسی را با روح اللهی و ویژگی خاصش ببیند ، سر خود را برگرداند و کسی که دارد وارد مسجد می شود ، ببیند.

همه سرها برگشت ، دیدند امیرالمؤمنین علیه السلام دارد می آید. علی علیه السلام در سن بیست و پنج سالگی بودند. پیغمبر علیه السلام فرمود : این انسان ، برتر از نوح ، ابراهیم ، موسی و عیسی علیهم السلام است و او جان من است. (2)« أَنفُسَنَا وَأَنفُسَکُمْ » (3)این گنجایش به شکلی ساخته شد که نبوت را با همه کیفیتش در خودش جا

ص:202

بدهد و جا داد.

تومیوه ویژه درخت ومقام ربوبیت هستی.مقام بی نهایت فوق هستی و مادون ربوبیت هستی و بر هستی مشرف هستی. چقدر باید عقول کار کنند تا به این درخت برسند ، بعد از درخت به شاخه و بعد از شاخه به میوه برسند و بعد نیز با چه ذائقه ای این میوه را بچشند ؟ اصلاً کسی این ذائقه را ندارد.

گنجایشی برای امیرالمؤمنین علیه السلام ساخت که علم با همه هویتش :

« عَلَّمَ ءَادَمَ الْأَسْمَآءَ کُلَّهَا » (1)در او جا بگیرد ، که اگر علی علیه السلام تا قیامت زنده بماند و هر کس تا قیامت بیاید ، هر چه از او بپرسند ، بتواند همه را جواب دهد. او همیشه می گوید : می دانم. می دانم او بی نهایت است که در این ظرف قرار داده شده است.

بهترین حرف این است که بگوییم : علم علی علیه السلام ، به علم خدا وصل است و نیازی به تحصیل نداشته است ، چون اصلاً هیچ مجهولی برای او نبود. خودش اعلام کرد :

«لَو کُشِفَ الغِطاءُ مَا ازْدَدَتُ یَقیناً » (1)

اگر تمام پرده هایی که بین موجودات عالم و حقایق پشت پرده هست را کنار بزنند ، به علم و یقین من چیزی اضافه نمی شود. چون چیز جدیدی نمی بینم. قبل از این که شما را پشت پرده قرار بدهند ، ما را در آن طرف پرده خلق کردند.

خدا ظرفیتی به علی علیه السلام داد که تمام ارزش های اخلاقی در او جای بگیرد. ما نداریم کسی را که همه ارزش های اخلاقی ، یک جا در او باشد. یک نفر عادل است ، اما ممکن است بخیل باشد. یک نفر سخیّ است ، ولی ممکن است بی دین باشد.

مهربان است ، ولی ممکن است جای دیگر ضعفی از نظر اخلاقی داشته باشد. اما آن چه ارزش های اخلاقی در عالمِ وجود قابل تصور است ، همگی در وجود مبارک امیرالمؤمنین علیه السلام موجود می باشد ، حتی بعضی از رفتارهای اخلاقی مثبت که اعجاب انگیز است و ممکن است انسان آن را باور نکند. اما باید باور کرد که حقیقت حق همین بوده است.

در آتش جنگ که معمولاً هدف جنگجویان دو طرف این است که طرف مقابل را از پا در بیاورند و جاده را صاف کنند تا به هدف برسند ، در گرما گرم جنگ ، فریاد ، عربده ، گرد و غبار و حملات سنگین ، دشمن گفت : شمشیرم شکسته است ، در معرض خطر هستم ، امیرالمؤمنین علیه السلام شمشیر خویش را به دشمن داد. (2)

ص:205

به شمشیر نگاه نکنید ، به آن روح جود و کرم نگاه کنید. شمشیرش را داد ، دشمن گرفت ، گفت : چه کنم ؟ به روی خودت شمشیر بکشم ؟ اصلاً مانند تو در این عالم وجود دارد ؟ چنین کاری را تا به حال کسی کرده است ؟

از او سؤال شد : چرا شمشیر خود را به دشمن دادید ؟ فرمود : دشمن گردن کج کرد و آبرویش را مایه گذاشت و از من چیزی خواست ، من نخواستم امید او را ناامید کنم. آیا در دنیا ، از زمان حضرت آدم علیه السلام تا قیامت ، کسی چنین کاری انجام داده و می دهد ؟

کنار حرم حضرت عبدالعظیم، میرزا رضای کرمانی به فتوای سیدجمال الدین اسدآبادی ، ناصرالدین شاه را با یک گلوله به جهنم فرستاد. شما در احوالات میرزا رضای کرمانی بخوانید. وقتی او را دستگیر کردند ، تا هنگام اعدام ، انواع بلاها را بر سر او آوردند. شاه و پدرش هفتاد هزار نفر را در این کشور کشتند ، که حتی یکی از آنها نیز قاتل و مقصر نبودند و فقط می گفتند : ما این دو ظالم را نمی خواهیم.

در زندان رضاخان ، با آمپول هوا ، اولیای خدا راکشتند. با تانک و توپخانه وارد قم شده بودند ، عید مردم را عزا کردند ، در حرم آمدند ، می گویند : مرحوم بافقی خدمت امام زمان علیه السلام رسیده است و او باعث شد که شیخ عبدالکریم حائری به قم بیاید و حوزه علمیه را تشکیل بدهد.

رضا خان روز عید نوروز در حرم حضرت معصومه علیهاالسلام شیخ محمد تقی بافقی که نهی از منکر کرده بود و به خانم های دربار گفته بود : اینجا حرم اهل بیت علیهم السلام است ،

ص:206

موهای خود را پنهان کنید او را خواباند و با مشت و لگد ، بدن او را سیاه کرد. بعد از جاده ای که آسفالت نبود ، او را از قم به تهران آوردند و این بدن مجروح را درزندان سرتیپ درگاهی انداختند که نسخه دوم شمر بود.

در گنجایش ، ظهور کامل توحید و نبوت کیفی و اعتقادی ، امامت خاص و علم علی علیه السلام فکر کنید. در محراب افتاده ، امام مجتبی علیه السلام ، ابی عبدالله علیه السلام ، محمد حنفیه و قمر بنی هاشم دور او را گرفته ، دارند نقشه می کشند که چگونه او را به خانه ببرند.حواس آنها فقط متوجه علی علیه السلام است.

وقتی انسان حواس خود را در یک جا متمرکز نماید ، حواسش از جاهای دیگر پرت می شود. این امری روانی است. چشمش را باز کرد ، فرمود : حسن جان ! دارند ابن ملجم را می زنند ، بگو : او را نزنند. علی علیه السلام را روی زمین گذاشت ، صدا زد :

مردم!علی می گوید: او را نزنید، راضی نیست.

بعد اشاره کرد : حسن جان ! او را نزد من بیاور ، بگذار در پناه خودم باشد ، چون اگر باز آنجا باشد ، مردم عصبانی می شوند و او را می زنند.

ای دنیای ظالم ! ای دنیای فاسد ! ای جهان فتنه گر ! ای مدعیان حقوق بشر ! ای مدعیان عدالت و قسط ! آیا خجالت نمی کشید ؟ البته کسی که دین ندارد ، از چه چیز خجالت بکشد ؟

این کار را در عالم کرده است که با فرق شکافته بگوید : با قاتلم این گونه برخورد کنید ؟ یعنی او را به همه وصیت های خود وصل کرده است. وصیت او چه بود ؟

حسن جان ! اگر زنده ماندم که امر قاتل در اختیار خودم است و به شما ارتباطی ندارد. من می دانم که با او چه کنم. علی جان ! نگفتی می خواهی چه کنی ، اما ما تو را می شناسیم و می دانیم که می خواستی چه کار کنی. می خواستی خوب شوی ، کیسه پولی به او بدهی و او را آزاد کنی. این را ما می دانیم.

ای انسان بی نظیر عالم ! ای فرد ! ای یگانه ! خدا در ساختمان تو چه کرده است ؟ گنجایشی به او داد که تمام ارزش های اخلاقی در او جمع باشد.

امیرالمؤمنین علیه السلام بر تمام هستی حکومتی دارد که آن حکومت بود و هست و خواهد بود. حکومتی نیز در گوشه ای از زمین بر مردم کوفه داشت. اما آن حکومتی که بر تمام مردم داشت ، بسیار قوی بود ، ولی همراه با عدالت.

در کوفه ، در اوج قدرت ، برای هدایت مردم سخنرانی می کند ، یکی از خوارج نهروان ، از وسط جمعیت بلند شد و با عصبانیت گفت : «تَبّاً لَکَ یا عَلی » مرگ بر تو ، چقدر هنرمندانه حرف می زنی. چندین نفر آمدند زبانش را از دهانش بیرون بکشند ، از روی منبر فرمود : مقصود او چه کسی بود ؟ گفتند : علی جان ! تو. گفت :

پس چرا شما تکان می خورید ؟ شما برای چه تصمیم می گیرید ؟ آرام باشید ،

ص:208

بگذارید بقیه سخنرانی را گوش بدهد ، شاید بیدار شود. (1)حاکمی در این کره زمین با دشمنش این گونه رفتار می کند ؟ اگر کسی واقعا شیعه باشد ، یعنی خدا و پیغمبر صلی الله علیه وآله به او شیعه بشود بگویند ، به تمام مقدسات عالم ، در قیامت اهل نجات است. اگر شیعیان با تمام گناهان ، صدها بار دل علی علیه السلام را سوزانده باشند ، باز در قیامت به خدا می گوید : این ها را به من واگذار کن تا با خود به بهشت ببرم. چه کسی اخلاق او را دارد ؟

علی علیه السلام ظرف توحید کیفی است. بیان توحید کیفی کار من نیست. ما فقط می توانیم توحید علمی را بیان کنیم و مقالات فلاسفه و حکما در باب توحید را شرح دهیم ، ولی بیان توحید کیفی کار ما نیست.

علی علیه السلام ظرف تمام حقایق نبوت ، امامت ، علم و اخلاق است و در این زمینه هیچ چیزی کم ندارد. این معمار اول علی علیه السلام است.

و از بیرون امواج را نگاه کردیم ، موجها را نوشتیم و درون آن را نمی دانیم که چه خبر است.

این قرآن است. رسول خدا صلی الله علیه وآله می فرمایند : در روز قیامت ، وقتی پروردگار قرآن را در معرض دید اولین و آخرین قرار می دهد :

«یَأتِی القُرآنُ یَوْمَ القِیامَۀِ بِکْراً »

در قیامت تمام عالمیان می بینند که این قرآن از نظر مفاهیم هنوز دست نخورده

است.

دریایی است که چیزی از درونش بیرون نیامده است. آن وقت کل این قرآن ، علی علیه السلام را ساخته است. من دیگر نمی توانم بهتر توضیح دهم. فقط بگویم : علی علیه السلام

قرآن است و قرآن نیز علی علیه السلام است. هیچ چیز از قرآن نیست که در علی علیه السلام نباشد.

کدام قرآن ؟ این قرآنی که روی کاغذها است ؟ نه ، آن قرآنی که به صورت کیفی در شب قدر نازل شده است :

« أَنزَلْنَهُ فِی لَیْلَۀِ الْقَدْرِ » (1)آن قرآن درعلی علیه السلام جلوه کرد وایشان را ساخت.نه این قرآن لفظی. لفظ قرآن که ما را می سازد.

ساختمان وجود ما را قرآن لفظی ساخته است ، مثلاً به ما گفته است : نماز بخوان ، ما گفتیم : چشم ، این نماز ما ، معماری قرآن بر وجود ما است. روزه ، توبه ، حج ، خمس ، زکات و اعمال صالح معماری الفاظ قرآن بر ساختمان وجودی ما است ، ولی علی علیه السلام کیفیت را قرآن معماری کرده است.

معمار و سازنده سوم این ساختمان ، پیغمبر عظیم الشأن اسلام صلی الله علیه وآله است. اینجا جمله ای از خود علی علیه السلام بشنوید که می فرمایند : پیغمبر صلی الله علیه وآله از نظر آداب انسانی ساخته خدا است و من ساخته شده پیغمبر صلی الله علیه وآله هستم.

پیغمبر صلی الله علیه وآله درباره امیرالمؤمنین علیه السلام جمله ای دارند که خیلی کوتاه است ، اما حرف عجیب و نابی است که انسان را شگفت زده می کند.

گوشه ای از آن جمله این است که : در قیامت اگر به من بگویند : یا رسول الله ! در عمر خود چه کردی تا بتوان تمام درهای بهشت را به رویت باز کرد ، می گویم : من علی علیه السلام را ساختم. می گویند کافی است ، چون تو کار را تمام کردی. دیگر چیزی نمی خواهد بگویی.

ساختن علی علیه السلام هنر پیامبر صلی الله علیه وآله بوده است. اگر خدا می خواست که علی علیه السلام را در زمان حضرت ابراهیم علیه السلام به دنیا می آورد و به او می گفت که او را بساز ، حضرت ابراهیم علیه السلام می توانست کعبه بسازد ، نه علی علیه السلام را. حضرت ابراهیم علیه السلام باید محل

زاییده شدن علی علیه السلام را می ساخت. کار او ساختن علی علیه السلام نبوده است.

ابن جنید بغدادی می گوید : علی جان ! درباره تو چه بگوییم. دشمنان تو از شدت دشمنی ، حتی بردن اسم تو را ممنوع کردند و دوستانت از ترس ، حرف تو را نزدند. هر دو طرف تو را پنهان کردند ، ولی تو از هر خورشیدی در این عالم فروزان تر هستی.

منشأ کون و مکان علی است ، علی

مبدأ انس و جان علی است، علیمظهر حق به عالم ملکوت

نور مطلق بدان علی است ، علیاسم اعظم ، پدیده لوح و قلم

بر سر عرش ، جان علی است ، علییعنی اول ظهور ایزد پاک

به عیان و نهان علی است ، علیآسمان ها که دور زمین گردید

بر یکی نقطه ، آن علی است ، علیچون نبی میهمان یزدان شد

دید خوش میزبان علی است ، علی (1)

ص:211

پیامبر صلی الله علیه وآله در شب معراج سؤالی کرد : خدایا ! بی واسطه با من حرف می زدی ، یا حرف ها را به علی علیه السلام می گفتی و او به من می گفت ؟ فرمود : نه ، حبیب من ، چون محبوب ترین خلق در قلب تو و نزد خودم علی علیه السلام است ، با صدای علی علیه السلام با تو حرف زدم. (1)کیستی ای که همه عالمی

گر تو نبودی همه عالم نبوددر شب معراج که حق با علی

گفت سخن غیر تو محرم نبود (2)والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

ظاهر آیه می گوید : کل فرشتگان عصیان خدا را ندارند و هر امری که از جانب پروردگار به آنها برسد ، اجرا می کنند.

به خاطر همین آیه شریفه است که اهل تحقیق و تخصّص ، داستان «فطرس ملک» را مردود و غیر قابل قبول می دانند. چون هر داستانی و هر مطلبی که بر خلاف قرآن کریم باشد ، به ما فرموده اند که آن را رد کنید و مردود بشمارید. بنابراین اقتضا می کند که ما داستان فطرس را دروغ بدانیم.

شخصی از اهل تحقیق ، مطلبی را درباره فطرس گفت که به نظر می رسد این

مطلب درست باشد ، گرچه شاید مطلبی ذوقی باشد. ایشان می گفتند : فطرس لفظ ابری و مربوط به زبان تورات است. وقتی این لفظ به عربی ترجمه شود ، به معنای فطرت می باشد ، یعنی مایه کشش و جاذبه معنوی به جانب توحید ، که پروردگار بزرگ عالم در وجود هر انسانی ، بی استثنا قرار داده است :

« فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا لاَ تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَ لِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ » (1)بیشتر مردم نسبت به این کشش و جاذبه الهی بی توجه و غافل هستند. اگر به این کشش توجه داشته باشند ، با این سرمایه عظیم ملکوتی ، خیر دنیا و آخرت را می توانند تأمین کنند.

مکه تا سال آخر عمر پیغمبر صلی الله علیه وآله در دست مشرکین بود وهمه نیروی اسلام در مدینه بود، ولی به صورت نهال جوانی بود که بعد از مرگ پیغمبر صلی الله علیه وآله خیلی راحت می شد این نهال را از جا بکنند و بخشکانند سرانجام نابود کنند و دیگر اسلامی نبود که از مدینه ظهور خود رابه مناطق دیگر وخارج ازمنطقه عرب برساند وروزی بیاید که دنیاگیر شود.

با ولادت حضرت سیدالشهدا علیه السلام ، پروردگار برای همیشه فطرت را از اسارت نجات داد و این درخت با خون حضرت سیدالشهدا علیه السلام و یاران با کرامتش آبیاری شد و این خون تزریق شده ، حیات ابدی اسلام را تضمین کرد که جمله زیبایی نیز

نقل شده است که نمی دانم از کیست ، ولی حقیقت است که :

«الاِسْلامُ نَبَوِیُّ الحُدُوثِ وَ حُسَینیُّ البَقاء » (1)

ظهور و رخ نشان دادن اسلام ، مربوط به پیغمبر صلی الله علیه وآله است ، اما دوام این دین ، مربوط به حضرت سید الشهداء علیه السلام است.

آن مرد بزرگ این مطلب را بر اساس این آیه قرآن که فرشتگان مطلقا اهل معصیت نیستند می گفت ، که فطرس را به این شکلی که نقل کردند و جزء نُقل شیرین مجالس امام حسین علیه السلام شده است ، رد می کرد و می گفت : آیه قرآن از قبول این داستان امتناع دارد ، چون خلاف صریح آیات قرآن مجید است.

ملائکه اهل گناه نیستند ، همین طور حیوانات نیز اهل گناه نیستند :

« مَّا مِن دَآبَّۀٍ إِلاَّ هُوَ ءَاخِذُ بِنَاصِیَتِهَآ » (2)

ص:214

پروردگار عالم در قرآن می فرماید: مهار تمام موجودات زنده زمین به دست من است.

من آنها را از لانه بیرون می آورم و به لانه برمی گردانم. پیدا کردن مواد غذایی آنها بر عهده من است. من مهار آنها را در اختیار دارم و در حقیقت موجودات مجبوری هستند که در فضای اجبار ، گناه کردن معنا ندارد. اطلاعات ما از جنّ نیز بسیار کم است ، لذا ورود به این بحث بی فایده است.

الْمَأْوَی » (1)بیشترین آیات و روایات در باب رسیدن انسان به بهشت ، مربوط به همین دفع گناه است که با صبر و تحمل دفع می شود.

بی محلی کردن و فراهم نکردن مقدمه گناه و خود را حفظ کردن ، خیلی برای انسان تلخ است. انبیا نیز می دانستند که تلخ است ، اما این صبر ، تحمل این تلخی و مقاومت در مقابل گناه ، کلید باز کردن درهای بهشت است. این تلخی زلف انسان را با بهشت گره می زند ؛ یعنی گره خوردن انسان به بهشت ، به دست صبر در مقابل گناه است.

کسی که می خواهد در مقابل گناه صبر کند ، لازم است دیدگاه پروردگار عالم ، انبیا و ائمه طاهرین علیهم السلام را نسبت به گناه بشناسد. ببیند ، بفهمد و لمس کند که دین، گناه را به چه کیفیتی می بیند.

فرض کنید پول حرام از هر راه حرامی که به دست بیاید ؛ (2) مکر ، حیله ، رشوه ، غصب ، اختلاس ، دزدی ، تقلّب در جنسی که به مردم فروخته می شود و پول هایی که امیرالمؤمنین علیه السلام از فروش خرمایی که خودش کاشته ، از خریدار می گیرد ، از نظر ظاهر که فرقی نمی کنند ، چون هر دو سکّه ، طلا ، نقره و یا اسکناس می باشند.

« إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوَ لَ الْیَتَمَی ظُلْمًا إِنَّمَا یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ نَارًا » (1)« ظُلْمًا » در اینجا یعنی به حرام. «انما » یعنی غیر از این نیست ، فقط همین است. هر کجا در قرآن کلمه «انّما » آمده است ، یعنی غیر از این نیست که این افراد آتش به دست می آورند.

پیغمبر صلی الله علیه وآله دعایی دارند که فکر نمی کنم که اگر ما چنین درخواستی را از پروردگار داشته باشیم ، به این راحتی در حق ما مستجاب شود ، اما در حق ایشان مستجاب شد.این دعا را بزرگترین فیلسوف ایران و مشرق زمین ، صدر المتألهین در جلد اول «اسفار » نقل می کند :

«اللهم أَرِنی الاَشْیاءَ کَما هِی »

خدایا ! چشم مرا از دیدن ظاهر اشیاء به دیدن باطن اشیاء برگردان. اگر چیزی زیباست ، ظاهر و باطنش را به من نشان بده ، ببینم زیر این نقاشی فریبنده چیست.

زیر این اسکناس زیبا با این رنگ و نقاشی ، این باغ آباد ، این گلستان ، این فرش ابریشمی ، این کاخ را به من نشان بده که ببینم حقیقت و باطن آن چگونه است.

اگر ما این چشم را داشتیم ، معصوم بودیم. چون هر گناهی را نگاه می کردیم ، می دیدیم که آتش از آن گناه تا آسمان بلند است ، آن گاه به سراغ گناه نمی رفتیم. اما چرا این چشم را به ما نمی دهند ؟ چون ما نیازی به آن چشم نداریم ؟ نه ، چون اگر آن چشم را به ما بدهند ، از همه اطرافیان و زندگی قطع رابطه می کردیم و در گوشه ای زانوی غم به بغل می گرفتیم تا مرگمان فرا رسد ، چون تمام لذت ها از ما گرفته می شود.اما خدا نمی خواهد که بندگانش را زجر بدهد.آن وقت کسی که تمام زندگی او از حرام است، حاضر نمی شود به همسرش نگاه کند وبااو هم کلام شود.

ص:217

خدابه خوشی های دنیای مردم دست نمی زند ، ولواز حرام باشد.او خیلی کریم تراز این است که زندگی بندگانش رابارنج توأم کند.

ما نمی توانیم آن نگاه را پیدا کنیم ، اما رسول خدا صلی الله علیه وآله به درخواست خودش ، نگاهش ازظاهر کل جهان، به باطن نفوذ پیدا کرد؛ یعنی همان گونه که چیز حرام را به شکل آتش می بیند ، ولی با دیدن حقیقت اشیاء، از زندگی بی لذت نمی شود.

من به کسی ده سال ارادت داشتم و هر سال به دست بوسی او می رفتم. فقط می رفتم که گریه اش را ببینم و برگردم. شخصیت بسیار والایی بود ؛ آن روزگاری که من به خدمتش می رفتم ، می گفتند : از مراجع آن روزگار قم ، اعلم و مقدم تر است.

خیلی انسان عجیبی بود. می دانست من هر سال چه وقتی به خدمتش می روم. ده روز خدمتش می ماندم تا از نگاه ، چهره و حرف زدنش بهره ببرم و یادداشت های خوبی از دیدار با ایشان دارم دارم.

گریه اش را به این شکل می دیدم که تا من می رسیدم ، می گفت : روضه امام حسین علیه السلام را بخوان. من می خواندم و او صورت و دستمالش را از اشک خیس می کرد.

حقیقت حرام را می خواهم ببینید که چگونه خدا آن را به اولیای خود نشان می دهد. من این ها را تذکر می دهم که ما قرارداد ترک گناه قویی با خود و خدا

ببندیم ، چون پیغمبر صلی الله علیه وآله می فرمایند : شقی کسی است که ماه مبارک رمضان تمام

شود و خود را به رحمت خدا نرساند. (1)خود ایشان می فرمودند : شبی در خواب دیدم که نشسته ام ، تعدادی از علما نیز در کنار من نشسته اند. درب اتاق باز شد. شخص با ادبی وارد شد و کیفش را باز کرد ، پر از اسکناس نو بود ، درب کیف را باز کرد و به من گفت : این ها سهم امام علیه السلام

ص:218

از کسب من است و می خواهم به شما بدهم. من درون کیف را دیدم ، مار کبرای سیاه عظیمی به طرف من آمد ، یعنی این اسکناس ها به مار خطرناک تبدیل شد. من از خواب پریدم. خیلی ناراحت شدم.

«لا اله الا الله» و «استغفر الله» گفتم ، ولی دیگر خوابم نبرد. صبح فردا ، در حالی که من از آن خواب غفلت داشتم و یادم رفته بود ، همان جریانات خواب را با همان افراد دیدم. دیدم درب اتاق باز شد و همان کسی که دیشب در خواب دیده بودم و تا به حال ندیده بودم ، با همان کیف آمد و نشست. درب کیف را باز کرد ، همان بسته های پول را دیدم، به او گفتم: من هیچ نیازی به این سهم امام علیه السلام ندارم، چون جای مصرف راندارم. جای دیگری ببرید. این مال، حرام است.

عمر وحشت زده می کند. (1)

در شب قدر پروردگار توبه را خیلی راحت می پذیرد. دعا را قبول و مستجاب می کند. شب قدر شبی است که هر کس لیاقت و صداقت خود را به خدا نشان دهد ، پرونده او تا سال دیگرش را به سعادت و کرامت رقم می زند و تمام هجوم هایی که در طول سال ممکن است به دین بنده اش شود ، در شب قدر شکست آن هجوم ها را رقم می زند.

آن رقمی که امشب به پرونده یک ساله ما می خورد ، یا رقم سعادت است و یا رقم شقاوت. کاری به پول ، بدن ، سرما خوردگی و سرطان ندارد. بالاخره از این شب قدر تا شب قدر سال آینده تعدادی از ما باید بمیرند.

تمام چهارده معصوم علیهم السلام در شب قدر گریه می کردند و می فرمودند : اگر نام ما در دفتر اشقیا است ، این نام را به دفتر اهل سعادت انتقال بده. آنها که اهل سعادت بودند ! من فکر می کنم این گریه آنها به خاطر این بود که نام ما شیعیان را از دفتر اشقیا برگرداند. (1) این کنایه گویی به خدا است.

رسول خدا صلی الله علیه وآله ظرف آبی کنار خود می گذاشتند که اگر خواب بر اهل خانه غلبه می کرد ، پیامبر صلی الله علیه وآله آب بر صورت آنها می پاشید و می فرمود : صبر کنید تا اذان صبح را بگویند. بیدار باش که وقتی می خواهد مقدرات الهی به تو برسد ، تو را بیدار ، در

عبادت ، قرآن خواندن و احیاء گرفتن ببینند. پس شما نیز امشب بیدار باشید. (2)والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

رمضان 1385

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

وصلّ علی محمد و آله الطاهرین.

آیات قرآن و روایات ، به طور مستقل صبر را مورد توجه قرار داده اند. به این معنا که آیات شریفه یا روایات ، جز به صبر و پاداش صابران نپرداخته اند. گاهی آیات کتاب خدا و روایات ، مسایل بسیار با ارزشی را در رابطه با انسان مطرح می کنند که صبر نیز جزء یکی از آن حقایق مطرح شده است. نمونه ای از آن آیات و روایات را که به ارزش های صبر اشاره کرده اند ، عنایت کنید.

نکته بسیار مهمی که در ضمن نگاه به آیات قرآن ، درباره صبر متذکر شدم این است که صبر از نعمت های ویژه پروردگار مهربان عالم است که گویا به صورت نوری کیفی و غیبی نزد پروردگار است و اهل ایمان باید این نعمت را با دعا ، درخواست و سؤال از پروردگار مهربان عالم بخواهند و خدا نیز به آنها عنایت کند.

البته وقتی این نور در ظرف روح قرار بگیرد ، آثار مهم خود را در زندگی دنیا و آخرت آدمی آشکار خواهد کرد. آیه ای را که چند ارزش را بیان کرده است و گویای این مسأله است که صبر حقیقت الهی و نعمت معنوی است که باید از حضرت حق درخواست کرد ، مورد بررسی قرار می دهیم.

در بین ما رسم شده است به کسی که مصیبت دیده است ، می گویند : خدا تو را صبر دهد. این ریشه در همین آیه شریفه دارد که صبر ، حقیقتی قابل تحصیل است

که انسان باید به دنبال به دست آوردن آن از پروردگار مهربان عالم باشد.

« وَ مَآ أَرْسَلْنَکَ إِلاَّ رَحْمَۀً لِّلْعَلَمِینَ » (1)ایشان اقتضای طرح و پیشقدم شدن در جنگ را ندارد ، بلکه :

« لَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ » (2)این بزرگواران منابع رحمت بودند. زجر می کشیدند. اگر به ناحق به کسی لطمه وارد می شد ، تمام انبیا و ائمه علیهم السلام فرو رفتن خار به پای کسی را تحمل نداشتند.

کاری به این نداشتند که طرف مقابل کیست ؛ رفیق ، مؤمن و دیندار است ؟ یا با آنها دشمنی دارد ؟ شما ناله جگر سوز امیرمؤمنان علیه السلام در مسجد کوفه را بخوانید که با چه سوزی ، درحالی که روی منبر ایستاده بود ، ناله کرد از این که کارگزاران معاویه در مرز کشور، خلخالی را از پای زن یهودیه بیرون کشیده اند و شما ساکت هستید. (3) آن وقت حاضر بودند در میدان جنگی شرکت کنند که از روی ظلم چند هزار نفر را مثل برگ درخت روی زمین بریزند ؟

دشمن با عملش رضایت به کشته شدن را اعلام کرده است. دشمن لشگر کشی

کرده ومی خواهد شهر را بگیرد، غارت کند، زن ها ودخترهارابه اسارت ببرد ، پیغمبر اسلام صلی الله علیه وآله هر چقدر رحمتش فراگیر باشد ، باز نمی تواند نسبت به ظلمی که می خواهد به مظلومان بشود ، بی تفاوت باشد. باید برود و در مقابل دشمن بایستد.

وجود مبارک سیدالشهداء هشت روز زمینه را فراهم می کرد که یزیدیان به جنگ

ص:223

با او نیایند. نه اهل ترس بود ، نه اهل فرار از مرگ. از انتقال به عالم دیگر نیز وحشت نداشتند. وقتی اقوام حضرت علیه السلام در آستانه دروازه مکه عرض کردند : این سفر بوی مرگ می دهد ، نروید. ایشان جواب داد : اشتیاقم به مرگ از اشتیاق حضرت یعقوب علیه السلام به دیدن حضرت یوسف علیه السلام بیشتر است. (1)پس چرا از دوم محرم تا روز دهم کاری کردند که جنگ نشود ؟ برای این که دشمن در دنیا و آخرت ضرر نکند. اصلاً بحث خودش ، اصحاب و خانواده اش مطرح نبود. می خواست در این هشت روز ، با کار فرهنگی ، شاید این مردم خواب زده و غافل را بیدار کند و نگذارد این ها به شقاوت کشتن امام که پاداشی جز جهنم ندارد ، گرفتار شوند :

« وَ مَن یَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُّتَعَمِّدًا فَجَزَآؤُهُ جَهَنَّمُ خَلِدًا فِیهَا » (2)اما دشمن به امام علیه السلام گفت : با یزید می سازیم و شقاوت را می خواهیم.

امام علیه السلام فرمودند : دین و دامن پاک مادرانی که ما در آن دامن ها تربیت شده ایم به ما اجازه نمی دهد که ما با یزید بسازیم. خدا ما را به امامت انتخاب کرد و ما را

واسطه ای قرار داد که شما را به بهشت ببریم. ما چرا با شما بسازیم که به جهنم

برویم ؟ شما با ما بسازید که به بهشت بروید.

پاسخ عمر سعد که از قول سی هزار نفر وکالت می کرد این بود : ای حسین بن

ص:224

علی ! اکنون که با ما سر سازش نداری ، جنگی را برپا می کنیم که در این جنگ ، دست ها و پاها قطع ، بدن ها قطعه قطعه و سرها جدا شود و مردی در میان شما زنده نماند.

یعنی دشمن خودش را با اختیار در آغوش غضب و آتش جهنم قرار داده است.

اینجا حضرت سیدالشهداء علیه السلام دیگر باید چه کار کند ؟ حضرت باید شهادت را بپذیرد و جهنم رفتن آنها را نیز قبول کند ، چون ذات کار دشمن دارد این را می گوید.

اینجا همان نقطه ای است که خدا در قرآن به پیغمبر صلی الله علیه وآله می گوید:

« ذَرْهُمْ فِی خَوْضِهِمْ یَلْعَبُون » (1)آنها را در این بازی گری خیالات ، فساد باطن و فساد عمل رها کن تا بچرند.

دیگر چگونه باید با مردم حرف زد و راهنمایی کرد ؟ دیگر راهی نیست. خدا راه نبوت انبیا ، عقل ، امامت و قرآن را که باز کرده است. راه دعوت از مردم ، که میلیون ها سال باز است. راه ماه مبارک رمضان ، شب قدر ، بیان حلال و حرام باز است. دیگر چه راهی برای نجات اهل دوزخ از دوزخ باقی می ماند ؟

خدا این مطلب را در قرآن می فرماید :

« فَمَاذَا بَعْدَ الْحَقِ ّ إِلاَّ الضَّلَلُ » (2)بعد از حق ، جز گمراهی چیست ؟ خداوند متعال ، انبیا و ائمه علیهم السلام حجت را بر مردم از هر ناحیه ای تمام می کنند ، بعد مردم نافرمان را به جهنم می برند. پروردگار بدون اتمام حجت کسی را به هیچ عنوان به جریمه محکوم نمی کند.

روزی هنرمندی که به دربار فرعون می آمد ، فرعونیان و وکلا و وزرا را می خنداند ، آمد وارد دربار شود ، مردی را با لباس و کفش معمولی ، با چوبدستی دید که چهره اش به چوپانان می ماند. تعجب کرد که چنین کسی ، با وضعی که هیچ چیزش با دربار تناسب ندارد ، اینجا برای چه کار آمده است ؟

از مأمور دربار سؤال کرد : این کیست ؟ گفت : این موسی بن عمران علیه السلام است.

گفت : عجب ، این با این وضعیت می خواهد اعلی_'حضرت و اطرافیان او را به دین خودش در آورد ؟ گفت : بله.

این هنرپیشه مقداری حضرت موسی علیه السلام را ارزیابی کرد، به خانه رفت. چون هنرپیشه ها همه وسایل گریم را دارند، لباسی شبیه حضرت موسی علیه السلام را پوشید و چوبدستی ای شبیه او برداشت و خود را شبیه حضرت کرد و به دربار آمد، گفت: به اعلی حضرت خبر بدهید که هنرپیشه دربار می خواهد ادای این چوپان بیابانگردی را که می گوید من پیغمبر هستم و از طرف خدا آمده ام، در بیاورد.

گفتند: بیا. ادایی درآورد که آن روز فرعون و فرعونیان از روزهای دیگر بیشتر خندیدند. فرعون به او گفت: گاهی تو به لباس موسی در بیا و ما را از خستگی در بیاور. از این داستان مدتی گذشت. به فرموده خدا در قرآن مجید: زمان غرق شدن فرعون و فرعونیان و نجات حضرت موسی علیه السلام و اهل ایمان رسید.

خداوند به حضرت موسی علیه السلام گفت : شبانه کل مؤمنین را بردار و وارد رود نیل شو ، من آب را از دوازده منفذ خشک باز می کنم که این منافذ زمین باشد و دو دیوار آن از آب باشد و آب نیز به هم جمع نیاید.

خدا در قرآن می فرماید :

« مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لاَّ یَبْغِیَانِ » (1)میلیون ها سال است که در این اقیانوس ها ، رودخانه ای وسط آب از آب شیرین هست و دو طرف آن نیز آب تلخ و شور است. میلیون ها سال است که آب آن طرف

ص:226

با این طرف مخلوط نمی شود. عکس برداری ماهواره ای کرده اند ، این همه باد و طوفان می آید ، ولی آب این طرف با آن طرف مخلوط نمی شود.

بعد خدا در قرآن می فرماید : خود را مانند کلاف سر در گم که گره اش را پیدا نمی کنید تا باز کنید ، به همه چیز پیچیده اید.

اما آیه شریفه ای که ارزش ها و نکته های عالی در مورد صبر دارد که صبر نعمت خدا است و گویی نوری در حریم کبریا است که باید چراغ دل را به جانب این نور گرفت که این نور در این چراغ تاریک وارد شود و باطن را روشن کند ، انسان در مقابل معصیت ها ، ناگواری ها و تلخی ها خود را نگهدارد و به دینش لطمه نخورد.

زخم خوردن و شهادت می خندد.

« رَبَّنَآ أَفْرِغْ عَلَیْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَی الْقَوْمِ الْکَفِرِینَ » (1)خدایا ! اگر وارد درگیری شدیم ، ما را در مرز ایمان و دین و در حریم خود نگهدار. پیروزیی به ما بده که کافران تا این حد مزاحم زندگی ما و مردم نباشند.

پروردگار عالم دعای این گروه را که یکی از جنگجویان آنها حضرت داود علیه السلام بود ، مستجاب کرد. با صبر وارد جنگ شدند ، ثابت قدم ماندند و بر جالوتیان پیروز شدند. (2)داستان این صبر ، دعا و این که صبر نعمت است و ثبات قدم و پیروزی بر کافران با تعداد اندک ، در اواخر سوره مبارکه بقره به طور مفصل ذکر شده است.

مرگ دلگیر نباشید. با همین صبر شما، تحولی در تاریخ عالم اتفاق خواهد افتاد که نمونه این تحول در دنیا بی نظیر است.

حضرت و یارانش با دلهای مردم عالم چه کردند؟ در طول سال ها، چه تعداد گمراه را به توبه کشاندند؟ حضرت دراین عالم چگونه محوری شده است که هر انقلاب دینی، از او نشأت گرفته است.

هیچ ارتشی، افراد ارتش ابی عبدالله علیه السلام را نداشت، نه حضرت ابراهیم، نه حضرت داود و نه موسی علیه السلام. هیچ ارتشی در دنیا هرگز مانند قمر بنی هاشم، علی اکبر، حبیب بن مظاهر، حرّ بن یزید، زهیر بن قین، قاسم بن الحسن را نداشت.

در هر ارتشی که زنان شرکت داشتند، مانند حضرت زینب، سکینه و رباب علیهم السلام هرگز نبود.

زنان و دخترانی که از شب یازدهم تا برگشتن به مدینه، حتی یک شب هم نماز شب آنان ترک نشد. در حالی که جلوی چشم آنان هفتاد و دو نفر را سر بریدند ولی نفسی که در آن نارضایتی خدا باشد، نکشیدند.

در این حادثه چه صبری اتفاق افتاد! که از طلوع آفتاب تا بعدازظهر، حضرت ابی عبدالله علیه السلام این همه داغ دید، گرسنه و تشنه بود، ولی دل و لب مبارکش به ذکر خدا مشغول بود.

آن وقتی که برای آخرین بار از روی زین اسب مردم را شروع به نصیحت کرد، با تیر سه شعبه قلب مبارکش را هدف قراردادند که نتوانست تیر را از جلو در آورد دو پا را از رکاب خالی کرد آنجا هم ذکر گفته، فرمود:

«بسم الله و بالله و فی سبیل الله و علی ملۀ رسول الله»

بلند مرتبه شاهی ز صدر زین افتاد

غلط نکنم عرش بر زمین افتادهوا ز باد مخالف چو تیره گون گردید

عزیز فاطمه از اسب سرنگون گردید (1)

ص:230

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

ساخته شده است. (1)در نهایت پیغمبر صلی الله علیه وآله با کسانی که مقداری به تاریخ گذشته و حالات انسان آگاه بودند ، ملاقات هایی داشتند و مطالبی که از آنها می شنیدند ، مکتوب می کردند

ص:232

و ارایه می دادند و می گفتند : این قرآن است و خدا آن را نازل کرده است.

امام علیه السلام در گوشه ای ایستادند و بدون این که عکس العملی نشان بدهند ، گفتگوی این ها را گوش می دادند. البته اخلاق یک عالم اقتضا می کند که با حوصله به تمام مطالب مخالفین و دشمنان گوش بدهد و وقتی که تمام شد ، آنها را با دلیل علاج کند و قلب آنها را از آن زنگارها پاک کند.

اگر پاک شدن این زنگارهای قلبی را قبول کردند ، اهل خدا می شوند و اگر قبول نکردند و راه خود را ادامه دادند ، تا از دنیا بیرون بروند ، اهل جهنم خواهند شد.

چقدر وقت و قدرت علمی ، ادبی و انشایی داریم ؟ اما این چهار نفر کم نظیر بودند. من کتابی دارم از یکی از این چهار نفر ، در قدرت انشاء ، پرداختن جملات ، زیبانویسی و کتاب را بر اساس قانون سهل و ممتنع به وجود آوردن ، هزار و پانصد سال است که هنوز حرف اول را می زند. شما اگر به دانشمندان مصر ، عربستان ، عراق ، امثال محمود عقّاد ، طه حسین ، این ها که از دنیا رفته اند ، نویسندگانی که در دنیای عرب بی نظیر بودند ، یا نویسندگان لبنانی ، مانند کتّانی ، جرج جرداق که قلم آنها دارای سحر است ، یعنی وقتی می نویسند ، دنیای عرب را مبهوت می کنند ، ولی هیچ کدام از این ها ، صفحه ای از کار این چهار نفر را نمی تواند انجام دهد.

عبدالله بن مقفّع که کتاب «کلیله ودمنه » را از زبان فارسیِ روزگار ساسانیان ، به عربی ترجمه کرد ، یکی از این چهار نفر بود. ابن ابی العوجاء ، عبدالملک بصری و عبدالملک دیصانی نیز سه نفر دیگر بودند.

اما هر چهار نفر لاییک بودند و به عبارت امروزی ، از حرف های آنان پیداست که مذهب ماتریالیستی داشتند ، یعنی از کمونیست های قوی آن زمان بودند ، البته نه به لفظ کمونیست ، بلکه آنها را زندیق می گفتند. حرف هایی که داشتند ، همان حرف هایی است که از هفتاد سال قبل توسط هگل و لنین به عنوان مکتب کمونیستی رواج پیدا کرد.

این چهار دانشمند قوی ، هنرمند ، انشا نویس و مترجم که نسبت به قرآن شک و تردید داشتند و می گفتند: این کتاب ، زمینی است و ارتباطی به عالم غیب ندارد و اصلاً عالم غیب را قبول نداشتند.

قرار گذاشتند که تا سال دیگر ، هر کدام مانند یک چهارم قرآن را بسازند و در

ص:233

همین جلسه بیاورند و بخوانند و بعد پخش کنند و به مردم آن روزگار بگویند : این

که پیغمبر شما گفته است که این کتاب از عالم غیب است ، ما زمینی ها ، هر کدام

مانند یک چهارم این کتاب را نوشته ایم ، بعد قرآن باطل شود و از آسمانی بودن در بیاید ، وقتی که مهر زمینی بودن به آن خورد ، خیمه دین به عنوان مکتب آسمانی جمع می شود و نبوت انبیا و قیامت نیز باطل می گردد و جهان یکپارچه لاییک خواهد شد.

انسان عالم عاقل ! تو که زحمت می کشی ، در راه مثبت زحمت بکش. به جای این که مردم را به پستی بکشی ، به رفعت و منزلت ببر. امام صادق علیه السلام نیز سکوت کردند. جلسه تمام شد و این ها متفرق شدند. امام علیه السلام هم منتظر ماندند تا سال دیگر که رو به روی حجر اسماعیل ، جلسه این چهار نفر تشکیل شود ، آن وقت بیایند و با این ها حرف بزنند.

عالم بی حوصله ، شکاک را نمی تواند علاج بکند ، بلکه او را به بی دینی قوی تری می کشاند. ثروتمند بی کرم ، ظالم و بی رحم است ، اگر علاج نشود ، باید

نابود شود ، یعنی هیچ ارزشی ندارد که بخواهد در این دنیا بماند. البته خدا آنها را

نابود نمی کند ، می مانند ، می خورند ، می میرند و بعد به جهنم می روند.

سال بعد شد. امام علیه السلام آن روز معین وارد مسجد الحرام شدند ، آنها نیز آمدند و دور هم نشستند ، به هم گفتند : شما نمونه ربع قرآن را باید ساخته باشی ، بیرون بیاور و بخوان ، گفت: من یک سال معطل یک آیه بودم :

« لَوْ کَانَ فِیهِمَآ ءَالِهَۀٌ إِلاَّ اللَّهُ لَفَسَدَتَا » (1)از نظر ادبی ، استخدام و ترکیب کلمات ، تأکیدات ، اشارات ، لطایف ، مفهوم و معنا ، دیدم اگر تمام عالم جمع شوند ، نمی توانند مانند این یک آیه را بسازند ، من از شما سه نفر عذر می خواهم ، چون کاری نتوانستم بکنم. همین یک آیه چنان دماغ مرا به خاک مالید که خجالت زده هستم.

به دیگری گفتند. گفت : والله من نیز یک سال معطل این آیه هستم :

« لَن یَخْلُقُوا ذُبَابًا وَ لَوِ اجْتَمَعُوا » (2)اگر تمام عالم جمع شوند و بخواهند مانند مگس را بسازند ، نمی توانند. آن چیزی که معلوم است ، این است که ما موجودات زنده نمی توانیم مانند این آیات را بسازیم ، چون ترکیب ، ادبیات ، فصاحت ، بلاغت و معنای این آیه ، یک سال مرا معطل کرد. من نیز نتوانستم.

ص:235

به شخص سوم گفتند : تو چه کار کردی ؟ گفت : من در نصف یک آیه ماندم. در سوره مبارکه یوسف است :

« فَلَمَّا اسْتَیْسُوا مِنْهُ خَلَصُوا نَجِیًّا » (1)اگر تمام مردم عالم جمع شوند ، که ترکیبی با این کوتاهی و پرمعنایی را بسازند ، امکان ندارد بتوانند.

سه نفر از گردونه خارج شدند. به چهارمی گفتند : تو چه کار کردی ؟ گفت : شما فقط زیبایی ، فصاحت و ادبیات این یک آیه را گوش بدهید ، بعد از این که پروردگار خواست طوفان قوم حضرت نوح علیه السلام را جمع کند ، فرمود :

« وَ قِیلَ یَأَرْضُ ابْلَعِی مَآءَکِ وَ یَسَمَآءُ أَقْلِعِی وَغِیضَ الْمَآءُ وَ قُضِیَ الْأَمْرُ وَ اسْتَوَتْ عَلَی الْجُودِیِ ّ » (2)آن کسانی که عربی خوانده و به ادبیات عرب مسلط هستند ، می فهمند که خدا در این آیه از لحاظ فنّ فصاحت ، بلاغت ، بدیع ، معانی و بیان چه کار کرده است. نه شعر است ، نه انشاء نگاری ، نه زیبا سازی جملات ، نه هنرمندی در استخدام کلمات ، بلکه فقط باید گفت : قرآن است.

به زمین گفتیم : آب هایی که تا نوک کوه تو را فرا گرفته است ، ببلع. آسمان نیز باریدن باران را متوقف و قلع و قمع کن تا قطره ای آب پایین نیاید. تمام آب ها فروکش کرد. فرمان ما به نابودی ستمکاران قطعی شد ، کشتی حضرت نوح علیه السلام با تعادل روی کوه «جودی» نشست.

آن چهار نفر به هم گفتند : این کلام ، کلام بشر نیست. تخریب ساختمان تردید

ص:236

و رسیدن به این نقطه که قرآن «من الله» است ، این چهار کافر به این نتیجه رسیدند که این کتاب ، زمینی و بشری نیست.

تا این مدت طول می کشد : تو از جا بلند شو ، قبل از این که صاف بایستی ، من رفته ام و تخت را آورده ام.

شما تمدن ، سایت ها ، ماهواره ها و قدرت عظیم فعلی انسان را ببینید ، امام صادق علیه السلام همگی را به این آیه خواندند :

« قُل لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الاْءِنسُ وَ الْجِنُّ » (1)شما چهار نفر که چیزی نیستید ، خدا به شما چهار نفر نمی گوید ، چون شما قابل نیستید که به شما بگویم : اگر جمع بشوید که مانند این قرآن را بیاورید ، من خدا به شما می گویم :

« لاَ یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ » (2)با این اعتماد حرف زدن ، خیلی مهم است ؛بشر و جنّ ، تاروز قیامت ، مانند قرآن را نمی توانید بیاورید:

« وَ لَوْ کَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِیرًا » (3)

قرآن ، وعده خدا و «من الله» است. اعتماد به این کتاب ، انسان را وارد مدار تمام حقایق مثبت می کند و هر اضطراب ، ترس و وحشتی را از ما دور می کند و نمی گذارد دل ما به جای دیگری رفته ، چیزی ما را وسوسه کند ، که من برای لذت چند روزه بروم و مانند بقیه بشوم. نمی گذارد.

در تلخی ها با خدا قهر می کنند.

این پایداری و صبر تا کجا باید طول بکشد؟ در قرآن می فرماید : تا وقتی که چهره مبارک ملک الموت پیدا شد ، که باید عبد من، این انسان صابر و با استقامت را به

عالم بعد انتقال دهند. به ملک الموت می گویم :

در گرفتن جانش عجله نکنید. صبر کنید. قبل از این که بمیرد « تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَئِکَۀ » فرشتگان رحمت من در کنار بسترش نازل می شوند.

ملائکه نازل می شوند ، محتضر زن ، فرزند ، خانه ، مغازه ، دنیا و عمر را از دست می دهد ، لذا ممکن است دچار ترس از مردن باشد ، اما « تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَئِکَۀ أَلاَّ تَخَافُوا »فرشتگان من به او می گویند : نترس ، داریم تو را به میهمانی می بریم.

می دانی میهماندار تو کیست ؟ خدا. مرگ ، جنازه ، سنگ مرده شورخانه و قبر را حساب نکن، این ها برای بدن تو است. چنین مرگی قبلاً برای تو بوده است : تو در رحم مادر بودی ، جفت بدنت نیز بود ، او تو را اداره می کرد ، وقتی به دنیا آمدی ، نیازی به آن جفت نبود ، جفت را بریدند و گفتند: آن را ببرید و دفن کنید. بدن تو ، جفت روح تو است. در برزخ نیازی به این بدن نیست ، چنانچه در دنیا نیازی به جفتی که به ناف تو وصل بود ، نداشتی.

ما تو را از این بدن سبک می کنیم و روح تو را به میهمانی خدا می بریم. بدن تو امانت بوده است، در زمین می ماند و خاک می شود. روز قیامت که برپا شد، دوباره به این جفت نیاز پیدا می کنی که با شکم آن ، غذای درست را بخوری و با غریزه اش، در کنار حورالعین باشی و با گوش آن بدن، صداهای موسیقی بهشتی را بشنوی و با چشمش، مناظر بهشت را ببینی.

« وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّۀِ الَّتِی کُنتُمْ تُوعَدُونَ »

با اعتماد به قرآن ، انسان وارد صبر می شود و بدون باور قرآن ، انسان تحمل هیچ

صبری را ندارد. می گوید : نقد را نمی گذارم که به دنبال نسیه بروم. وقتی به انسان

می گویند : « أَلاَّ تَخَافُوا » لحظه مردن آرامشی به انسان دست می دهد که با آرامش و بدون ترس جان می دهد :

« یَأَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّۀُ » (1)« وَ لاَ تَحْزَنُواْ وَ أَبْشِرُواْ بِالْجَنَّۀِ الَّتِی کُنتُمْ تُوعَدُونَ »

زمانی که وارد عالم بعد شوید ، هر چه که می خواهید ، برای شما آماده است. نه هر چه مامی خواهیم.در دنیا به انسان می گویند:آن چیزی که من می گویم ، باید بخواهی. دولت، قوم و خویش ، رفیق ، پدر ، مادر ، همه می گویند : آن چیزی که ما می گوییم باید انجام بدهی و بخواهی ، اما آیه می گوید : ای بنده صابر من ! در روز قیامت ، در بهشت ، آن چیزی که شما می گویید و می خواهید ، نه آن چیزی که منِ

خدا می خواهم.

تازه این ها جزای بدن تو است. برای روح تو « وَ لَکُمْ فِیهَا مَا تَدَّعُونَ » هر چه که تو میل داشته باشی. می خواهی تخت تو رو به روی تخت امام حسین علیه السلام باشد ؟ تخت را آنجا بگذار. اما این ها همه از دل صبر درمی آید و بی صبرها از این همه عنایت محروم هستند.

« وَ لَکُمْ فِیهَا مَا تَدَّعُونَ نُزُلاً مِّنْ غَفُورٍ رَّحِیمٍ »

ای صابران ! این پذیرایی ، مستقیم از جانب پروردگار غفور و رحیم است ، یعنی آن کسی که گناهان شما را بخشید. شما در ابتدا صابر نبودید و گناهانی داشتید ، بعد در دایره صبر افتادید. «نزل » یعنی پذیرایی ، این پذیرایی از وجود مقدس پروردگار غفور و رحیم است.

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

معناست که در وجود اهل معرفت قرار می گیرد و آنان در هیچ شرایطی حاضر به از دست دادن این گوهرها نیستند.

آن گونه که پروردگار این ویژگی ها را بیان می کند و به ترتیبی که در گفتار حضرت حق است ، عبارتند از :

اول : صلاح ، به معنای آراستگی و شایستگی ؛ آراستگی نفسی ، روحی ، عملی و اخلاقی و شایستگی عقلی و قلبی ، به این معنا که همه جوانب وجود این سعادتمندترین انسان ها ، چه در بُعد باطنی و چه در بُعد ظاهری ، پخته ، با ارزش و قابل قبول پروردگار مهربان عالم است.

من آیه ای را انتخاب کردم که البته می خواهم ارزش اهل صلاح را بدانید. آیه شریفه چهار مسأله را مطرح کرده است : مسأله توبه ، اصلاح ، اعتصام بالله و اخلاص در عبادت.

البته کسی که اولین بار آیه را ببیند و بشنود ، برای او از کوه سنگین تر می آید.

سنگینی آیه از جمله کوتاه آخر آیه است که اگرنبود، سنگینی از آیه احساس نمی شد:

« إِلاَّ الَّذِینَ تَابُواْ وَ أَصْلَحُواْ وَاعْتَصَمُواْ بِاللَّهِ وَأَخْلَصُواْ دِینَهُمْ لِلَّهِ » (1)آنان که توبه کنند ؛ همه زشتی های درون را دور بریزند و زشتی های انجام شده با اعضاء و جوارح را جبران کنند ؛ مال ، عمل ، اخلاق ، روابط با خدا و خلق خدا را اصلاح کنند.

راه اصلاح نیز این است که تمام برنامه هایی که با آن سر و کار دارند ، با قرآن هماهنگ کنند. بحث توبه و آثار آن و این اصلاحی که در آیه مطرح است و آثار آن ، بحث گسترده ای است.

سومین مورد آیه ؛ از هر معبودی غیر از خدا ، قطع رابطه کنند و فقط به دامان

ص:243

شخص خدا چنگ بزنند.

چهارم ؛ تمام عبادات خود با اخلاص انجام بدهند. توبه ، اصلاح ، اعتصام ، اخلاص. (1) اگر این چهار حقیقت را در خیمه حیاتش سر پا کنید ، از رده های اول

اولیای خدا هستید ؟ کسی که واقعا توبه کرده، واز همه بت های زنده و مرده بریده وموحد شده وهیچ عبادتی را برای جلب نظرکسی انجام نمی دهد، پروردگار می فرماید:

« فَأُوْلئِکَ مَعَ الْمُؤْمِنِینَ » (2)من او را در زمره اهل ایمان حساب می کنم. ببینید اهل ایمان چه کسانی هستند ؟

است که می خواهند مردم را برای مدتی سرگرم کنند.

ای موسی ! بدن تو در کمال خاکساری باشد ، در حریم من عربده نکش :

« وَاغْضُضْ مِن صَوْتِکَ » (1)فقط اشک بریز ، چون ارزش کار تو با اشک بالا می آید. چشم خود را به من بده ، برای چه داد می کشی ؟

« إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَآءِ » (2)مگر من نمی شنوم که عربده می کشی ؟ عربده کشیدن کار مردم با ادب نیست. در قرآن مجید آمده است که می فرماید : صدای خود را پایین بیاور ، سر چه کسی داد می کشی ؟ آداب دعا خواندن و عزاداری ما گم شده است. کارهای ما در دعا و عزاداری اختراعی و من درآوردی شده است. هم خلاف قرآن است و هم خلاف خواسته پروردگار.

خدا در سوره حجرات می فرماید : زمانی که نزد پیغمبر صلی الله علیه وآله می روید ، دهان را باز نکنید و هر طوری که می خواهید صدا بیرون بدهید ، بلکه مانند وقتی که دور هم جمع می شوید ، بسیار آرام با حضرت حرف بزنید. داد نزنید و فریاد نکشید.

« لاَ یَسْمَعُونَ حَسِیسَهَا » (3)روز قیامت که قبرها را شکافته ، از حضرت آدم علیه السلام تا آخرین نفر را در بیاورند ، میلیاردها مرد و زن در پیشگاه من قرار می گیرند ، حتی صدای نفس کشیدن از آنها

ص:245

شنیده نمی شود ، چون پیشگاه حضرت حق است.

حتی در قرآن می فرماید :

« لاَ تَکَلَّمُ نَفْسٌ إِلاَّ بِإِذْنِهِ » (1)این آیه در سوره هود است : حتی یک نفر نیز اجازه ندارد که دهان خود را باز کند و حتی «یا رب» بگوید ، مگر این که من اجازه بدهم.

در این آیه « نَفْسٌ » نکره در سیاق نفی است که افاده عموم می کند، یعنی: حتی پیغمبر صلی الله علیه وآله نیز اجازه حرف زدن ندارد مگر این که خدا اذن بدهد.

خیلی به ما لطف کرده اند که نماز صبح ، مغرب و عشاء را اجازه داده اند که دو رکعت اولش را با صدا بخوانیم ، آن هم آرام ، و الا بیشتر قسمت های نماز بی صدا است. ظهر و عصر را که اصلاً اجازه نداده اند با صدا بخوانیم. بی ادبی در اینجا ، بطلان عمل را در پی دارد ، اما نماز صبح ، مغرب و عشا را به تو اجازه دادم که با صدا بخوانی ، آن هم آرام :

« وَاغْضُضْ مِن صَوْتِکَ » (2)چند بار در قرآن فرموده است : صدای خود را پایین بیاورید و آهسته حرف بزنید. حتی با مردمی که به حرف شما گوش نمی دهند ، آرام حرف بزنید. پروردگار نیز تا کنون بر سر کسی داد نکشیده است. بعد از این که دید حرفش را گوش نکردند ، با عذاب ، زلزله ، یا با مرگ همگانی آنها را از دنیا می برد.

دعا باید این گونه باشد :

« ادْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْیَۀً » (3)

ص:246

بعد مخلص شود. این مقام صلاح است.

در عالم ، از ابتدای خلقت تا انتهای آن ، پرمایه ترین صلاح را دو نفر داشتند.

صلاح عقلی ، حالی ، عملی ، قلبی ، نفسی و اخلاقی که از اول داشتند ؛ اولین نفر ، وجود مبارک رسول خدا صلی الله علیه وآله بود و دومین نفر امیرالمؤمنین علیه السلام. بعد از این دو نفر هر چه صلاح پخش شده است ، از این هاست که سفره اش لحظه به لحظه ، روز به روز ، بازتر شده و تا به اینجا رسیده است و هر چه صلاح قبل از این دو بوده ، از نور این دو نفر بهره گرفته است ، چون قبل از به دنیا آمدن این دو نفر ، نورشان در عالم بوده است ، که روایات نیز در این رابطه فراوان است و نمی خواهیم وارد این بحث

شویم. (1)

و کراواتی شد و لباس انگلیسی ها را پوشید.

نوشته بود : رییس کتابخانه لنینگراد به من گفت : همه جای این کتابخانه را نمی شود دید ، چون پانزده میلیون کتاب را دیدن خیلی وقت می خواهد. اما من شما را به بهترین کتاب این کتابخانه راهنمایی می کنم. فکر کردم این بهترین کتاب از مانیفیست ، حزب کمونیست و خود لنین است.

ما را به اتاقی برد ، کلید انداخت و درب را باز کرد. آن اتاق قفسه نداشت و میزی قیمتی در وسط اتاق و بشقابی قیمتی نیز روی میز بود. کتابی روی آن بشقاب باز بود. به برق وصل بود و آرام می چرخید.

گفت : این عالی ترین و بهترین کتاب در این پانزده میلیون کتاب است که من در این کتابخانه به تو خیلی لطف کردم و درب را باز کردم که بیایی و ببینی. گفت: آیا بشقاب از حرکت نگه می دارید ؟ گفت : بله ، کلیدش را زد ، بشقاب از حرکت ایستاد. گفتم : می شود کتاب را بردارم و نگاه کنم ؟ گفت : فقط یک لحظه بردار.

برداشتم و دیدم پشت کتاب نوشته است : «نهج البلاغه علی بن ابی طالب».این قطره ای از دریای بی پایان صلاح عقلی حضرت علی علیه السلام است.

حضرت دست رفیق خود را گرفته ، کنار شط فرات آورد و به او فرمود : این آب را می بینی ؟ من اگر بخواهم ، از دل این آب ، به تمام این مملکت روشنایی بدهم ، می توانم.

مردم زمان حضرت به جای ایجاد فرصت برای پیاده شدن علم او ، چهار سال و نه ماهی که حضرت را سر کار آوردند ، با جنگ ، کشتن ، جنایت و تهمت عمر علی علیه السلام را تمام کردند.

بارها این آیه را با خود دوباره بخوانید :

« إِلاَّ الَّذِینَ تَابُواْ وَأَصْلَحُواْ وَاعْتَصَمُواْ بِاللَّهِ وَأَخْلَصُواْ دِینَهُمْ لِلَّهِ فَأُوْلئِکَ مَعَ الْمُؤْمِنِینَ » (1)

ص:249

تازه آنان را در زمره مؤمنین حساب می کنند.

«وَ أَنْ تَعْمَلَ لِدُنْیاکَ بِقَدْرِ عُمْرک فیها » (1)

برای امور دنیایی به قدری تلاش کن که بنا است در آن بمانی. آخرش باید بمیری و برای وارثان بگذاری. چند سال در دنیا می خواهی بمانی ؟

پیغمبر صلی الله علیه وآله که می فرمایند : اکثر عمر امت من بین سصت تا هفتاد سال است.

هفتاد سال می خواهی بمانی ، این همه دوز و کلک و ربا و تقلب برای چه انجام می دهی ؟

و به درآمد و زن و فرزندش لطمه بخورد ، برویم.

به مغازه دیگری رسیدند ، فرمودند : پیراهن داری ؟ به این دو نگاه کرد ، دید پیراهن آنان آن قدر وصله خورده است که دیگر نمی شد به آن پیراهن گفت.

گفت : بله ، داریم. ده درهم ، دوازده درهم ، سه درهم و پنج درهم. فرمود : آن لباس پنج درهم و سه درهمی را بده. بعد فرمود : قنبر ! از بازار بیرون برویم و در گوشه خلوتی ، پیراهن خود را عوض کنیم.

پیراهن پنج درهمی را به قنبر داد. قنبر گفت : آقا ! شما حاکم این مملکت هستید.

فرمود : حاکم و این ها را کنار بگذار ، من پیر شده ام و تو هنوز جوانی ، پیراهن گرانتر برای بدن تو لذت دارد ، دو روز دیگر می خواهند ما را کفن کنند ، همین پیراهن برای من کافی است. (1)ما چطور خرج می کنیم ؟ این ها در قیامت حساب دارد :

«وَ أَنْ تَعْمَلَ لِدُنْیاکَ بِقَدْرِ عُمْرک فیها »

به اندازه ای که می خواهی در آخرت زندگی کنی ، برای آخرت کار کن. این صلاح عقلی علی علیه السلام است. این عقل چه انرژی و نور عرشیی در آن متراکم بوده است.

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

وصلّ علی محمد و آله الطاهرین.

آیات قرآن مجید و روایاتی که در معتبرترین کتاب ها آمده است ، گاهی فقط صبر را به عنوان ارزش بسیار مهم اخلاقی و دستگیره نجات مطرح کرده اند ، چون ایستادگی ، استقامت و صبر درباره طاعت ، معصیت و ناگواری های روزگار به کار می رود.

صبر در مقابل گناه به این معنا است که انسان توجهی به وسوسه های درون و بیرون ، به جاذبه های گناه و لذّات معصیت نکند. عاقبتِ گناه را با قرآن ، فرمایشات انبیا و ائمه طاهرین علیهم السلام بسنجد و این که قطعا گناه انسان را از نگاه رحمت خدا می اندازد.

با توجه به این خسارت هایی که از گناه متوجه انسان می شود ، انسان با گناه رابطه برقرار نکند و دامن به گناه آلوده نکند. این رابطه برقرار نکردن و دامن آلوده نکردن که در ظاهر سخت و مشکل است ، فشار درونی و بیرونی دارد ، ولی باید تحمل کند تا این فشارها او را وادار نکند که زندگی را به گناه آلوده کند.

فشار درونی و بیرونی این تمایلات انسان ، بی مهار است. رسول خدا صلی الله علیه وآله می فرمایند : ممکن است این فشار از سوی زن و فرزند باشد که انسان را تحت مضیقه قرار بدهند تا مرتکب گناهی شود ، به خصوص گناهان مالی.

پروردگار در قرآن می فرماید : این فشار واردکنندگان ، دوست و خیرخواه شما نیستند :

« یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ إِنَّ مِنْ أَزْوَ جِکُمْ وَ أَوْلَدِکُمْ عَدُوًّا لَّکُمْ فَاحْذَرُوهُمْ » (1)

ص:254

البته این دشمن ، دشمنی فیزیکی نیست که چوب و چماق آماده کنند و جنگ بدنی را شروع کنند و بگویند : اگر می خواهی از ضربه های ما در امان باشی ، این گناه را قبول کن. پروردگار می فرماید : دشمن تو آن کسی است که می خواهد تو را از من جدا کند و به هیزم جهنم تبدیل کند.

این دشمن ، بعضی از زنان و فرزندان هستند ، (1) چمون قرآن مجید دقیق ترین سخن در این عالم است. ترکیب آیه می فرماید: بعضی از زنان و فرزندان این گونه هستند:

« یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ إِنَّ مِنْ أَزْوَ جِکُمْ وَ أَوْلَدِکُمْ عَدُوًّا لَّکُمْ فَاحْذَرُوهُمْ » (2) «من » یعنی بعضی از آنان، چون درمیان زنان وفرزندان، کسانی هستند که مانع شوهران، فرزندان و پدران از درگیر شدن با گناه هستند و سپر محافظت از آنها هستند.

اهل کرامت ، شرافت ، بزرگواری و تقوا هستند.

گفتند : پدر این ها در بازار ، در رأس رباخوران بود. شصت سال از هشتاد سال عمرش را ربا می گرفت. با این که وضع مالی مردم آن منطقه متوسط و زیر متوسط بود و ثروتمند زبانزد نداشتند ، گفتند : پدر این ها بر اثر مال ربا ، به ثروت زیادی در این منطقه رسیده بود. (1)در باب ربا یک آیه از قرآن و دو روایت برای شما می گویم. هر دو روایت را از مهم ترین کتاب ها مانند : « فروع کافی» ، «من لایحضره الفقیه » شیخ صدوق و کتاب با

عظمت «وسائل الشیعه » می گویم.

این روایات جزء روایاتی است که ابزار اجتهاد مجتهدین در هنگام درس دادن به

طلبه ها در بحث فقهی «مکاسب» است که در مسأله «مکاسب محرمه » مطرح شده است.

فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِن تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُءُوسُ أَمْوَ لِکُمْ لاَ تَظْلِمُونَ وَلاَ تُظْلَمُونَ » (1)آنچه که از ربا برای شما تحصیل شده است ، رها کنید و برگردانید. ذره ای از مال ربا را خرج زندگی خود نکنید. اگر به فرمان خدا گوش ندهید و رباهای گرفته شده را برنگردانید - این آیه را بیشتر مترجمین اشتباه معنی می کنند و این طور معنی می کنند که : اگر رباهای گرفته شده را پس ندهید ، پس ای رباخواران ! به خدا و پیغمبرش اعلام جنگ بدهید - در حالی که معنای آیه برعکس است.

معنی آن این است : ای کسانی که از مردم ربا گرفتید و توبه اش این است که تا دینار آخر اضافه های گرفته شده را به مردم پس بدهید ، اگر پس ندهید ، خدا و پیغمبرش به شما اعلان جنگ می کنند.

به پیغمبر صلی الله علیه وآله و خدا اعلان جنگ کنم ، یعنی جنگ من با آنها پیروزی ندارد ، من هر چقدر در برابر فرعون ها قدرت داشته باشم ، خدا با یک پشه مرا ادب می کند.

این معنی آیه است.

اقتصاد مملکت از ربا است. (1)حضرت این کار را کردند که هیچ رییس جمهور مسلمانی نگوید : وظیفه ما توسعه سیاسی است ، دین به ما ربطی ندارد. علی علیه السلام این کار را کرد که فردا هر رئیس جمهوری که قدرت پاک کردن اقتصاد مملکت را از مال حرام داشته باشد و وارد آن نشود ، خدا او را به دوزخ بکشاند.

فریاد می زد : کاسب ها و تاجرهای منطقه اقتصادی بشنوند :

«یا مَعْشَرَ التُّجّارِ الْفِقْهِ ثُمَّ المَتْجَر »

ای بخش اقتصادی کشور ! ای عموم داد و ستد کنندگان ! ای همه دست اندرکاران اقتصادی ! اول قانون حلال و حرام خدا را در کسب ، اقتصاد ، بانک ، بیت المال ، وزارت دارایی ، بیمه و مالیات بخوانید و بفهمید ، بعد وارد کار اقتصادی شوید. این فریاد دلسوزانه امیرالمؤمنین علیه السلام است.

أصبغ می گوید : دوباره این جمله را تکرار کرد و دوباره ناله زد و بعد سوگند جلاله یاد کرد ، به تمام کسانی که دست شان به پول ، از هر طریقی وصل است.

سوگند امیرالمؤمنین علیه السلام خیلی سنگین است. حضرت علی علیه السلام در کل دوره عمرش ده قسم جلاله نخورده است. من تا جایی که با آثار امیرالمؤمنین علیه السلام آشنا هستم ، قسم های حضرت در عمر شریفش را به ده قسم ندیدم.

ای بنگاه های اقتصادی !گروه اقتصادی کل مملکت :

«وَ اللّهِ لِلرِّبا فِی هذِهِ الاُمَّۀ دَبِیبٌ أَخفی مِنْ دَبِیبِ النَمْلِ عَلَی الصَّفا »

ص:258

چرا امیرالمؤمنین علیه السلام «فی هذه الامۀ » می گوید ؟ یهودی ها ، مسیحی ها و بودایی های دنیا را نفرمودند ، چرا ؟ این را ما باید کشف کنیم.

آنها راحت ربا می خورند. کل بانک های اروپا و آمریکا از زمان تأسیس ، از حدود دویست سال قبل بر اساس ربا برپا شد. ربا در آنها قوی تر و آشکارتر است و مخترع ربا در دنیا نیز یهود بودند. قبل از یهود ، ربا در کره زمین سابقه نداشته است. اما چرا علی علیه السلام می فرماید : «فی هذه الامّۀ » یعنی کمربندی به دور امت می کشد و اسم این امت را می برد. چرا ؟

برای این که در یهود ، مسیحیت ، زرتشتی ، بودایی و کمونیسم ، کلاه شرعی وجود ندارد. این امت اسلام هستند که با هزار مکر ، حیله و فتنه می خواهند کاری کنند که کارشان عنوان ربا نداشته باشد و خود را به آن دلخوش کنند و بگویند : ما ربا نخوردیم. در حالی که راه فرار و حیل ربا را همه مراجع رد می کنند. این ها ربا است.

اول بروید حلال و حرام کاسبی را یاد بگیرید ، که ای مردم ! و الله ! ربا در این امت ، از ردّ پای مورچه روی سنگ پنهان تر است. ربا و حرام می خورید و نمی فهمید که حرام خورده اید.

شما صورت صوری خرید جنس بیاور که از کدام کارخانه خریده ای ، ما پنجاه میلیون تومان به تو می دهیم ، جنس را از کارخانه تحویل بگیر و بفروش. عرف بازار را به ما بگو که چقدر جنس می خری و چقدر می فروشی ، ما از همین الان پول خودمان را حساب می کنیم و روی این شراکت مان می کشیم.

من هم به رفیق کارخانه دار می گویم : ما اهل فروختن یخچال و تلویزیون و فرش و آجر و سیمان نیستیم ، ما با هم نان و نمک خوردیم ، تو صورتی برای من بنویس که من پنجاه میلیون از شما خرید کردم ، کاغذ قلاّبی که اصلاً معامله ای انجام نگرفته است ، به بانک می دهد ، از بانک پنجاه میلیون می گیرد.

این معامله حرام و این قرض ربایی است ، آن اضافه ای که می گیرند نیز حرام است. آن اضافه ای که این آقا می دهد نیز حرام است. آن حرام خور و این حرام خور در جهنم هستند.

پیغمبر صلی الله علیه وآله فرمود : گیرنده ، دهنده ، دفترداری که می نویسد و واسطه ، هر چهار نفری که در رباخوری شریک واقعی هستند ، اهل جهنم هستند.

این دو برادر مرا دعوت کردند. گفتند : پدرشان در هشتاد سالگی مرد ، جمعیت خیلی کمی در تشییع جنازه اش آمدند. مردم بسیار از او متنفر بودند. شصت سال ربا

گرفت. چه باری برداشت.

دفنش کردند و آمدند ، نشستند ، تمام ملک و املاک و داریی پدرشان و حتی تلفن و اثاث خانه را محاسبه کردند ، به هم دیگر گفتند : ما یک قران از این ارث که حرام است ، نمی توانیم برداریم. پدر ما شجاعت جواب دادن به خدا را داشت ، اما ما :

«اَنَا عَبْدُکَ الضَّعِیفْ الذَّلِیلْ الحَقِیرُ المِسْکِینُ المُسْتِکَینُ » (1)

ما طاقت جواب دادن به خدا را نداریم. دفترهای پدر را آوردند ، چون شهر آنها کوچک بود و همه همدیگر را می شناختند ، به خانه آنها رفتند تا دینار آخر رباهای گرفته شده را برگرداندند. پدر را بالکل از دِین درآوردند و با پول خودشان برای او نماز و روزه استیجاری دادند ، یعنی دیگری به جای گنهکار توبه کرد. خدا این توبه را قبول می کند یا نه ؟ خودش می داند.

به تو گفتند : تو نزد خدا آبرو داری ، تو برای ما توبه کن و از خدا برای ما طلب

مغفرت کن ، که اگر تو به جای آنها توبه کنی ، من آنها را می آمرزم.

برادران حضرت یوسف علیه السلام به حضرت یعقوب علیه السلام گفتند :

« قَالُواْ یَأَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَآ إِنَّا کُنَّا خَطِئِینَ » (1)تو برای ما طلب مغفرت کن ، او نیز قبول کرد و استغفار و طلب مغفرت کرد و خدا آن گنهکاران را آمرزید.

چه می دانیم که رحمت خدا چه می کند. کسی که شصت سال در ربا بوده و فرزندانش نجاتش دادند ، از حساب ها بالکل که پاک شد ، خدا بگوید : با ما دیگر حسابی ندارد ، پس بخشیدیم.

صبر در مقابل گناه ، که تلخ است و ممکن است در کنار گناه ، دچار فشار شدید درونی و بیرونی باشد ، بسیار ارزشمند است. فشار درونی به او فشار بیاورد که چند میلیون تومان پول ، یا هزار متر زمین است ، فعلاً که با فتنه می شود به دست آورد ، همه دارند می خورند ، تو هم یکی مانند آنها.

خیلی جالب است که برای ارتکاب گناه ، بر گنهکاران تکیه می کنند ، (2) به جای این که بر خدا تکیه کنند که فرموده گناه نکنید ، بر گناهکاران تکیه می کنند تا در درون خود مجوز درست کنند ، می گویند : همه دارند می خورند ، می برند ، از دولت، از ملت، زمین ها را با نام خودشان می کنند، ما اگر این کار را نکنیم ، به ما می گویند : بدبخت و بی عرضه.

ص:262

رمضان 1385

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

وصلّ علی محمد و آله الطاهرین.

اهل سنت و شیعه روایت مهمی را از وجود مبارک پیامبر عظیم الشأن اسلام صلی الله علیه وآله در مهم ترین کتاب ها نقل کرده اند که متن روایت این است :

«الحَیاءُ زِینَۀٌ وَ التقوی کَرَمٌ وَ خَیْرُ المراکب مَرکب الصَبْرِ » (1)

رسول خدا صلی الله علیه وآله می فرمایند : حیا، زینت ، زیبایی و آرایش روح انسان است. حیا مربوط به موقعیتی است که بیننده ای انسان را دارد می بیند و این حالت عالی درونی سبب می شود که آدمی در برابر بیننده ، در عمل و اخلاق ، ادب در زبان و روش را رعایت کند.

البته حیای همراه با معرفت ، این معنا را به انسان نشان می دهد که هیچ کجای این عالم از بیننده محترم خالی نیست. این بیننده یا انسانی وابسته به ما است ، مانند پدر و مادر ، زن و فرزند ، یا مردم که اغلب آنان افراد محترمی هستند.

در میان مردم افرادی که ارزش های انسانی خود رابه باد داده باشند کم هستند.

البته اسلام آنها را انسان نمی داند ، ولی از برگشت آنها به مدار انسانیت ناامید نیست. امید اسلام به برگشت افراد تا کجاست ؟ تا هنگامی که پرده آخرت کنار نرفته و آثار آخرت خودش را نشان نداده است. انسان تا آن وقت مهلت دارد که با پروردگار عالم آشتی کند و گذشته خود را جبران کند و اگر وقت ندارد ، وصیّت کند که برایش جبران کنند.

بنابراین ، امید اسلام به بازگشت انسان ، امیدی اصولی است. هیچ گاه کسی را در وسط راه ترک و یا رد نمی کند و او را غیر قابل بازگشت به خدا نمی داند. چنان که وجود مبارک حضرت سیدالشهداء علیه السلام تا لحظات آخر عمر خویش با همین امید

ص:264

بوده ، از بازگشت انسان های گمراه ناامید نبودند.

به همین خاطر با گمراهانی که در کربلا جمع شده بودند ، با زبان مبارک ، علم سرشار و قلب مهربان خود صحبت کردند و از میان آن سی هزار نفر ، سه نفر توبه کردند و برگشتند که دو نفر از آنان تقریبا در کمتر از یک ساعت مانده به شهادت ابی عبدالله علیه السلام توبه کردند و هر دو نیز شهید شدند.

منهای افرادی که ارزش های انسانی خود را از دست دادند ، که البته اهل حیا ، از نگاه آنها نیز حیا می کنند و همین حیا مانع می شود که به خاطر بیننده ، انسان از

عمل زشت ، گناه و معصیت در امان بماند.

بنابراین ، حیایی که رسول خدا صلی الله علیه وآله زینت ، زیبایی و ارزش می دانند ، نمی گذارد انسان این زیبایی انسانی و معنویش را از دست بدهد و قلم معصیت ، چهره دیو سیرتِ زشت وحشتناک از او ترسیم کند. این معنای زینت بودن حیا است. خوش به حال آن مردان و زنانی که همیشه یاد نگاه خدا هستند و از این نگاه غفلت ندارند.

مطلب لطیف و زیبایی را در این زمینه برای شما نقل می کنم که در این بخش کاربرد دارد. در نوشته ای دیدم : شخص بزرگوار ، آگاه و بامعرفتی برای سفر به هندوستان می رود. آنجا مرکز مذاهب گوناگون است. در محلی اقامت می کند که پر رفت و آمد بوده است.

قصّابی در آن محل گاهی که از خانه بیرون می آمد ، برای دقت در وضع هندی ها

درکناری می ایستاد و خریدهای آنها را نگاه می کرد.روزی قصاب چیزی نظر او را جلب کرد.او دیدکه مشتری هاخرید می کنند ، پرده تمیزی روی طاقچه ای کشیده شده بود ، قصاب هر چند دقیقه گوشه پرده را کنار می زد و نگاهی می کرد و گوشت می کشید و به مشتری می داد.

ایشان که به زبان هندی آگاه بود ، صبر کرد تا همه مشتریان رفتند. به این قصاب گفت : شما در فروش گوشت اجبار دارید که بروید این پرده را کنار بزنید و به پشت آن نگاه کنید ؟ گفت : نه ، من معبودم ، بتم پشت این پرده است.

البته بت پرست عقل دارد که بداند بت نمی بیند. بت پرستان بنا به اعتقاد خودشان ، معتقدند هر کدام از بت ها ، با شکل خاصی که دارند ، نماینده روح غیبی به این شکل هستند. در حقیقت این بت ، مظهر آن موجود زنده غیبی است. آن اصل کاری را می بیند ، بعد این بت را که مظهر و نماینده اوست می پرستد.

گفت : من می روم گوشه پرده را کنار می زنم ، بت و معبودم را می بینم ، حیا می کنم که در محضر او در ئدادن جنس به مردم تقلب و کم فروشی کنم و بین مشتری پولدار و فقیر فرق بگذارم.

اگر همه مردم نگاه این بت پرست را به خدا پیدا می کردند ، ما دیگر فساد ، گناه ، خیانت ، ظلم ، تقلب ، بی ادبی ، بی تربیتی ، زشتی ، ناروایی و فتنه نداشتیم. تمام

ص:266

این بساطها معلول کمبود این حقیقت است که ما خدا را ناظر بر خود نمی بینیم. (1)او بیننده ای است که جایی در این عالم از دیدنش خالی نیست. امام حسین علیه السلام لحظات آخر ، در کربلا گفت : خدایا ! تمام این مصایبی که برای من به وجود آمده است ، برایم آسان است ، «لأنّه بعینک » چون در برابر دید تو انجام می گیرد. یعنی تو داری می بینی که یزیدیان چه می کنند. همین دیدن تو پرونده دایم آنها می شود.

یعنی اگر برای ما پرونده تشکیل نمی دادی و قلم کرام الکاتبین نبود و دست، پا و بدن و زمین زیر پای ما شاهد بر گناهان آنها نبود و فقط نگاه تو بود ، این کافی بود.

«وَ کُنْتَ أَنْتَ الرَّقیبَ عَلَیَّ مِنْ وَرَائِهِمْ وَ الشَّاهِدَ لِمَا خَفِیَ عَنْهُم » (2)

امکان دارد کار من از نگاه زمین دستم ، پوستم ، پایم که شاهد قیامتی من هستند ، یا نگاه کرام الکاتبین پنهان بماند ، اما از نگاه تو که ظاهر و باطن اعمال ما را می دانی پنهان نمی ماند.

آنچه که در برابر دید تو است ، همان پرونده ماست و همان ثبت دایمی است که با همان نیز در قیامت ما را محاکمه می کنند. قاضیی هستی که خودت شاهد بودی ، یعنی می گویی : خودم در آن جلسه حاضر بودم ، نگاه می کردم ، همین حضور و نگاه من ، پرونده تو است. دیگر نمی شود انکار کرد.

را می بستند و بلند بلند گریه می کردند.

ایشان در یکی از کتاب های خود نوشته اند : شوهر خانم جوان زیبا چهره ای از دنیا رفت. چند بچه یتیم برای این زن ماند. بدون درآمد و بدون ارث. برای حل مشکل اقتصادی این ایتام، به آهن فروش و آهنگر ثروتمندی مراجعه کرد. آهن فروش ، بی مهار بود ، چون انسان هایی که مهاری به نام دین دارند ، نمی توانند خائن و ظالم باشند.

آن زن جوان و زیبا اما با حیا و با حجاب درد خود را گفت ، البته آن زن در حجاب بود ، ولی مقدار گردی صورت پیدا بود. پروردگار عالم در قرآن فرموده است : به نامحرم خیره نشوید که این نگاه ها مقدمه فتنه است.

آهنگر به این زن گفت : حاضرم در سطح بالایی مخارج تو و یتیم هایت را تأمین کنم ، به شرطی که با من در رفت و آمد نامشروع باشی. زن به این پولدار آهن فروش و آهنگر گفت : من هنوز دامنم به گناه آلوده نشده است ، برای انفاق ، صدقه و حل مشکل این یتیم ها می ارزد که دامن من آلوده شود ؟ گفت : همین که گفتم.

زن رفت. چند روزی با نان خالی و آب به سختی ایتام را اداره کرد و جایی

نتوانست کاری بکند.

یکی از مراجع شیعه که مرحوم شده است می فرمود : خدا کند این کسانی که به ما مراجعه می کنند و پول می گیرند ، دروغ بگویند. چون اگر راست بگویند و ما کاری نکنیم ، در قیامت وضع ما خیلی خراب می شود.

گاهی با دروغ نان می خورند ، حیف است که نان ها آلوده به حرام شود. گاهی بعضی ها به قدری کریم هستند که می فهمند طرف دارد دروغ می گوید ، ولی آبروی او را حفظ می کنند و به روی خود نمی آورند.

می فرمودند : کسی به مرحوم آیت الله العظمی بروجردی (1) در اواخر عمرشان مراجعه کرد. آن وقتی که دیگر در مرز هشتاد و هشت سالگی بودند و معمولاً دیگر حافظه اش نمی کشد و فراموشی بر او حاکم است.

به مرحوم آیت الله العظمی بروجردی گفت : همسرم در بیمارستان در حال زاییدن است و من پولی ندارم ، شما در جای پیغمبر صلی الله علیه وآله نشسته اید ، به من کمک کنید. آقای بروجردی بدون این که بشمارند ، با آن دست کریمانه و مبارکشان ، یک مشت پول که پول زیادی بود به او دادند و فرمودند : زودتر برو که همسرت به مشکل برنخورد.

آقای گلپایگانی می فرمودند : آن وقت من طلبه جوانی بودم ، دیدم که همان شخص سه ماه دیگر آمد ، گفت : آقای بروجردی ! همسرم دارد می میرد ، در حال زایمان است و پول ندارم ، کمکی بکنید. آقای بروجردی دست کردند و پول برداشتند و به او دادند ، فرمودند : با عجله برو ، به داد همسرت برس.

دو ماه بعد آمد و گفت : آقا ! همسرم در بیمارستان است و دارد می میرد. آقای بروجردی باز یک مشت پول به او دادند ، آمد برود ، او را صدا کردند و فرمودند :

قدر این زن را بدان که هر چند ماهی سه بچه می زاید ، خیلی زن بزرگواری است.

گاهی افراد کریم هستند ، می دانند که طرف دارد دروغ می گوید ، اما اخلاق خدا

را دارند ؛ خدا می داند که بنده اش دروغ می گوید و فتنه گر است ، ولی نان و آبش را می دهد و به روی او نیز نمی آورد.

زن از روی اجبار برای آخرین بار مراجعه کرد و اعلام آمادگی کرد و گفت : عیبی ندارد. بچه های من دارند می میرند. من مجبور به گناه شده ام ، ولی مرا جایی ببر که کسی من و تو را نبیند.

گفت : من خانه ای جدا دارم ، کلیدش را خودم دارم و زن و فرزندانم خبر ندارند.

قرار شد ساعت خاصی به آنجا بیایند. زن آمد. وقتی مرد اعلام آمادگی کرد ، زن بلند بلند گریه کرد. مرد گفت : چرا گریه می کنی ؟ گفت : من با تو شرط کردم که بیننده

ص:269

محترمی نباشد که ما را در زنا ببیند ، اینجا که پنج نفر بیننده دارند ما را می بینند ؛ خدا و دو فرشته مأمور پرونده من و دو فرشته مأمور پرونده تو. این ها را بیرون کن تا خلوت شود.

عالم جای خلوتی ندارد. تاجر آهن بلند بلند گریه کرد ، گفت : ای زن ! امروز من بیدار شدم. اشتباه کردم. به درب مغازه ام بیا که من نصف ثروتم را به نام تو و بچه های یتیمت کنم.

«الحَیاءُ زِیْنَۀٌ » (1)

شرم و حیا داشتن، زیبایی است و اگر بی حیایی بر مرد و زن حاکم شود ، به تدریج شکل باطن آنها بدتر از حیوان می شود. (2)امیرالمؤمنین علیه السلام درباره این افراد می فرمایند :

«فَالصُّورَۀُ ، صُوْرَۀُ انْسانٍ وَ القَلْبُ قَلْبُ حِیوانٍ » (3)

اهل تقوا ، (1) اهل بزرگواری ، ارزش و قیمت هستند و قیمت و ارزش اهل تقوا در میان بندگان الهی ، از همه بیشتر است :

« یَأَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَکُم مِّن ذَکَرٍ وَ أُنثَی وَ جَعَلْنَکُمْ شُعُوبًا وَ قَبَاءِلَ لِتَعَارَفُواْ إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَیکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ » (2)سوم این که رسول خدا صلی الله علیه وآله می فرمایند :

«خیر المراکب مرکب الصبر » (3)

بهترین مرکب برای رساندن آدم به هدف های مثبت ، صبر است که آدم در مقابل هر گناهی صبر کند و نگذارد به گناه آلوده شود. همچنین در برابر هر عبادتی کم

صبری نکند ، بلکه صبر کند که عبادت انجام بگیرد و در برابر ناگواری ها نیز حوصله

کند ، ازکوره در نرود، خودش رانکشد واز خدافرار نکند. (4)

ص:271

چهارم این که :

«افضل أعمال امتی انتظار الفرج من الله » (1)

انسان یقین داشته باشد که گره هایی که به زندگیش افتاده است ، با ارتباط با خدا باز می شود. همین امید به باز شدن گره به عنایت پروردگار ، عبادت است. (2)خوشا آنان که الله یارشان بی

که حمد و قل هوالله کارشان بیخوشا آنان که دائم با تو باشند

بهشت جاودان بازارشان بی (3)البته این انتظار فرج که عبادت است ، ممکن است زمان گشوده شدن گره طولانی شود ، این طور نیست که من امشب به پروردگار عالم بنالم و صبح گره از

زندگی من باز شود. بلکه ممکن است چند سال طول بکشد ، ولی نباید یقین به گشوده شدن گره و حلّ مشکلات از طرف خدا را از دست داد. نباید شتابزده عمل کرد. خدا و عالم سر جای خود هستند و رحمت او نیز بی نهایت است ، وقتش که برسد ، گره را باز می کند. چون اگر زودتر باز کند ، ممکن است شخص ضرر کند. (4)

ص:272

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

انسان اگر حادثه نبیند و با بلاء برخورد نکند و در مدار طاعت قرار نگیرد: راهی برای رشد و برای کمال و بروز استعدادهای الهی نخواهد داشت.

اگر در قرآن مجید دقت کرده باشید می بینید که خداوند متعال می فرماید:

ما انسان را در یک میدانی پر از رنج، مشقت، سختی و حادثه قرار دادیم و راه استفاده کردن از این حوادث و برخوردها را هم به روی انسان باز کردیم.

انسان عافیت طلب، انسان نفرت گرا، انسانی که نظری و همتی و اراده و قصدی به جزء بدن ندارد، پروردگار بزرگ عالم او را خارج از میدان انسانیت و آدمیت می داند.

کلاف ها است.

امام علی علیه السلام می فرماید:

خداوند متعال بافت این دنیا را به حوادث بافته و این خانه را به انواع سختی ها و بلاها و مشقت ها و بلاها پیچیده و اگر این بلاها و سختی ها و مشقات نبود شما به ارزش هایی که خداوند متعال برایتان قرار داده دست، پیدا نمی کردید.

در فرازی دیگر می فرماید:

«وَ إِنَّ الْیَوْمَ الْمِضْمَارَ وَ غَداً السِّبَاقَ وَ السَّبَقَۀُ الْجَنَّۀُ وَ الْغَایَۀُ النَّارُ» (1)

امروز شما در جایی هستید که خداوند متعال این جا را مضمار می داند. میدان تمرین، میدان فعالیت، میدان ورزش های سنگین و این فعالیت ها عنوان مسائل عملی و اخلاقی در اختیار انسان قرار داده است و سنگین ترین ورزش ها همین مسائل است در صورتی که انسان بخواهد آن مسائل را تحقق ببخشد.

پیامبر بزرگ اسلام صلی الله علیه وآله از محلی عبور می کردند جمعیتی را دیدند پرسیدند: چه خبر است؟ گفتند: یک مردی چشمه های مختلفی از پهلوانی را نشان می دهد، پیغمبر اکرم فرمودند:

پهلوان شجاع در فرهنگ خدا آن انسانی است که بر شهوات و خواسته های

غلطش پیروز شود (2) با تعدادی سنگ و آهن بازی کردن پهلوانی و شجاعت

ص:275

نیست، حیوانات خیلی قوی تر از انسان با بدن خود تمرین ها و ریاضت ها و فعالیت ها دارند.

امیر المومنین می فرماید:

امروز شما در میدان تمرین تا می توانید تمرین کنید، از مجموع خواسته های خداوند که موافق با طبع و قسمتی از خواسته ها و شهوات تو نیست رو بر نگردانید نفس خود را زجر بدهید تا تمکن برای پیاده شدن هواها و خواسته های نفس در او به وجود نیاید.

اگر شما جلوی حرکات نفس را که موافقتی با فرامین خدا ندارد را باز بگذارید خیلی سریع این نفس بر شما غلبه پیدا می کند که رهایی از این غلبه نفس امری مشکل و گاهی محال به نظر می رسد که قرآن مجید کراراً تذکر داده است. (1)

است.

نفس وقتی بر شما غلبه کرد ممکن است بعد از پشیمان شدن با این نفس مبارزه کنید اما ممکن است دو روز آرام باشد، ممکن است یک هفته آرام باشد، ممکن است در یک سفر حج آرام باشد، ممکن است ده روز کنار حرم مطهر امام رضا علیه السلام آرام باشد، ولی به محض اینکه میدان برایش باز شود تاخت و تازش را شروع می کند، نگذارید که نفس بر شما غلبه پیدا بکند با تمرین های سنگین و ریاضت های سخت و مطابق با حدود الهی، او را به عقب برانید و در جای طبیعی خودش قرار بدهید.

اگر شما در این چند روزی که در این دنیا هستید این تمرین ها و ریاضت ها را داشته باشید خداوند در روز قیامت به تمام اهل محشر خطاب می فرماید که حضرت در نهج البلاغه می فرماید:

«وَ إِنَّ الْیَوْمَ الْمِضْمَارَ وَ غَداً السِّبَاقَ وَ السَّبَقَۀُ الْجَنَّۀُ وَ الْغَایَۀُ النَّارُ»

خداوند به اهل محشر می فرماید:

هر کسی در دنیا با اوامر و نواهی من تمرین کامل داشته، بهشت در مقابل اوست.

حرکت می کند و به بهشت وارد می شود و هر کسی که تمرین نکرده در میدان مسابقه، آمادگی حرکت ندارد.

پروردگار در قرآن می فرماید:

همین که قدم اول را برمی دارد زانوی او باز نمی شود و به شکل تا شده در جهنم ظاهر می شود. (1)این دو نظر یک نظر آمیخته با حوادث و این حوادث برای دنیا امری ضروری است و پیش می آید و نظر دیگر: دنیا میدان آزمایش و میدان تمرین و میدان ریاضت

و حرکت و فعالیت است.

ص:277

می رسد.

در آیات دیگر می فرماید:

هر کدامتان که در دنیا به احسن عمل برسید در قیامت به احسن جزا می رسید. (1)انسان باید مصمم باشد در تمام برنامه های الهی به احسن، دست پیدا کند.

«سلمان منا اهل البیت» (1)

این روایت همین معنا را بیان می کند، سلمان در طول امامان و انبیاء قرار گرفت، یا کسانی بودند که از تعاریفی که انبیاء در مورد آن ها کردند معلوم می شود که آن ها خود را در خط طولی به مقام ولایت و امامت رساندند.

در روایت آمده است که:

خیلی هوای مدینه گرم بود و مادر مقدس حضرت باقر علیه السلام در سایه دیواری نشسته بودند که یک مرتبه دیوار شروع کرد به برگشتن و حضرت هم حامله به حضرت باقر علیه السلام بود، امام زین العابدین علیه السلام خیلی عادی به دیوار فرمودند: بایست، دیوار ایستاد، ایشان تشریف بردند، بعد دیوار ریخت. (2)و نیز نقل شده است:

سیده نفیسه خاتون عروس امام صادق علیه السلام و نبیره امام مجتبی علیه السلام در منزلشان برای وضو گرفتن کنار حوض آبی نشسته بودند در زدند، خدمتکار در خانه را باز کرد، یک خانم یهودیه ای دست یک پسر سیزده چهارده ساله ای را گرفته بود، قابله هم چشمش را کور کرده بود، هم قیافه اش را عوض کرده بود، این خانم وقتی رسید که حضرت نفیسه خاتون هنوز بود، حضرت هنوز وضو نگرفته بودند، شروع کرد به گریه کردن و گفت: هر دکتری که در این شهر بوده من این بچه را بردم معالجه نشده، بالاخره مرا راهنمایی کردند به محضر مقدس شما برسم، من از در این خانه نمی روم تا این بچه شفا بگیرد؛ چون گفتند: شما نزد خدا آبرو دار هستید، ایشان هم شروع کردند به گریه کردن، با همان حال تأثرشان دست مبارکشان را نزدیک صورت بچه

ص:280

بردند، انگشتانشان را حرکت دادند، آب دستشان را به صورت این بچه پاشیدند،

چشمشان خوب شد و صورتشان به صورت اولیه برگشت. (1)قرآن مجید هم می فرماید:

راه همه شما برای رسیدن به مقامات عالی انسانی باز است.

خدایی بروز نمی کند.

آزمایش نسبت به انسان مثل نسبت زمین به دانه است، دانه تا در زمین نرفته و

این همه لایه های خاک روی سرش نریخته که پوچ و بی ارزش است و شما یک دانه

سیب را از توی سیب در بیاورید آن را به همه جای عالم ببرید و قیمت برایش بگذارید کسی قیمتی نمی گذارد، چون ارزشی ندارد، معمولاً مردم وقتی سیب می خورند دانه را از دهانشان در می آورند و دور می ریزند و یا یک دانه پرتقال وقتی یک دانه است چقدر می ارزد، یا یک عدد گندم چقدر می ارزد، اما همین دانه سیب وقتی می رود، داخل زمین و زیر گل شروع می کند به فعالیت تا در زمین ریشه کرده زمین را پاره کند این همه بار سنگین خاک و کود را رد بکند، بالا بیاید تا بخواهد این همه آفتاب و تابستان و زمستان و بهار را رد بکند، چقدر باید مشقت بکشد، اما تا بخواهد از این همه مشقات در بیاید، می شود یک باغ و می گویند ده میلیون تومان، اما وقتی این سیب ها به صورت دانه بود کسی نمی خرید، اما الان که رشد کرده و باغ شده است می گویند، بیست میلیون تومان، ده میلیون تومان، پنج میلیون تومان، چرا که ارزش پیدا کرده است به خاطر گذشتن از این همه عددهای سنگین، انسان هم همین طور است، اگر از این همه عذاب های الهی نگذرد به بار نمی نشیند.

درخت وجودت به صورت یک دانه بسته است نه صورت نظری و نه عقل عملی پیدا می کند، نه نفس مطمئنه پیدا می کند، نه نفس راضیه پیدا می کند، نه نفس مرضیه پیدا می کند، نه حیات مطمئنه پیدا می کند، نه اعمالش در پیشگاه خداوند قبول می شود، به عنوان یک جنبنده ای است که می خورد و خوراکش را هم یک مقدار به بدن می دهد و یک مقدارش را هم تبدیل به کود می کند و بیرون می ریزد ارزش دیگری ندارد. قرآن مجید می فرماید:

یکی در موقع خطرناک ترس است تا ما با دشمنان خدا و اسلام و انسانیت درگیری پیدا نکنیم، مبادا ابرقدرتها ما را وادار کنند که به کلی عقب بنشینیم و ساکت باشیم تا دشمن برای بردن همه سرمایه های مادی و معنوی ما راحت باشد و

مشکلی برای دشمن پیش نیاید، ما با خوف شما را آزمایش می کنیم، با گرسنگی

شما را آزمایش می کنیم، با کم شدن اموال شما را آزمایش می کنیم، با جان خودتان شما را آزمایش می کنیم، با بچه هایتان شما را هم آزمایش می کنیم، این دار، دار آزمایش است با این موانع سخت.

در آیه دیگر می فرماید:

« لَتُبْلَوُنَّ فی أَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ مِنَ الَّذینَ أَشْرَکُوا أَذیً کَثیراً وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُور » (1)انگار همین آیه همین امسال نازل شده و همین امروز نازل شده و همین الان برای خاطر این ملت نازل شده است.

از عجایب قرآن کریم است که پیغمبر می فرماید: یک کلمه اش کهنه نمی شود، گویا برای همان لحظه نازل شده است. (2)

ص:283

قرآن مجید پیچیده به معجزات است یک معجزه اش هم همین است می فرماید:

به طور حتم و بدون اینکه در این مسئله گذشتی در کار خدا باشد همه شما را در مال و جانتان امتحان می کنیم.

حالا در خانه من هیچ حادثه ای بر نخورده است، پیغمبر هم از سر سفره بلند شدند، یارانشان هم بلند شدند. فرمودند: در این خانه نشستن جایز نیست، برویم تا صاحب این خانه به حادثه گرفتار بشود چون هنوز خدا این خانه را نپسندیده است. (1)الحمد لله از وقتی که من از مادر متولد شدم تا حالا خوش بودم و هیچ اتفاقی

برایم نیفتاده است و یک سر مو از بچه هایم کم نشده و یک ضرر مالی به من نخورده است و کسی از ما مریض نشدیم و بلایی به ما نخورد، بدان که کاملاً مورد تنفر خداوندی؛ زیرا هر چه انسان به او نزدیک تر باشد، موج بلاها سنگین تر است.

شما احوالات انبیاء را ببینید تمام پیغمبران غرق گرفتاری ها بودند.

هر چقدر انسان به مقام قرب نزدیک تر بشود سختی ها سنگین تر می شود.

پروردگارم زدم، شروع کرد به استغفار کردن.

روز بی حادثه روز خوبی نیست و عمر بی حادثه عمر خوبی نیست، ابتلا به آزمایش ها عین عنایت پروردگار است به بنده مؤمن، حضرت می فرماید:

اگر یک روز برای مومن حادثه نرسد، همان روز پروردگار او را محروم نمی کند، یادش می رود که ده تومانی اش در کدام جیبش بوده است، دست می کند در جیب راستش می بیند که نیست، جیب بغلش می بیند که نیست، یک مقدار تکان می خورد، نه اینکه برای مال ارزش قائل است، نه مال مومن در راه خدا است، این طبیعت انسان است که چیزی را که دارد گم می کند، ناراحت می شود، همان ناراحتی را پیغمبر می فرماید: خدا برایش ثواب آن روزش قرار می دهد و نمی شود مومن واقعی بی حادثه باشد.

ده سال پیغمبر در مدینه بیشتر نبودند در این ده سال رهبر بزرگ اسلام هشتاد و دو بار جنگ های مختلف داشتند، روزی از یک جنگ برمی گشتند، مردم خیال

می کردند تمام شد، همین که می رفتند زن و بچه را می دیدند، بلال صدایش بلند

می شد، الصلاۀ، همه می ریختند مسجد، پیغمبر می فرمود:

خبرگزاران ما خبر دادند فلان قبیله قصد حمله به مدینه دارد، فردا بعد از نماز همه آماده باشید. روز به روز ابتلا، آزمایش، آن وقت از این جنگ ها بر می گشتند بعضی ها چشم نداشتند. بعضی ها پا نداشتند، بعضی ها لب نداشتند، بعضی ها را روی تخت انداخته بودند و برمی گرداندند، هیچ کس هم نمی آمد یواشکی در گوش یکی بگوید ثواب این بیچاره ها را روز قیامت کی می دهد.

« لَتُبْلَوُنَّ فی أَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ مِنَ الَّذینَ أَشْرَکُوا أَذیً کَثیراً إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُور »

از یهودیان، از مسیحیان و از مشرکین سه مثلث شوم: که در زمان ما همین کمونیسم است، این هایی که قائل به ماده اند، این هایی که در خدا، خدا تراشیدند، پروردگار می فرماید: از یهودیان از مسیحیان از مشرکین،

ص:286

« وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ مِنَ الَّذینَ أَشْرَکُوا أَذیً کَثیراً »

اذیت های بسیاری متوجه شماست، علیه شما ایجاد جنگ می کنند. جاسوسی می کنند، به مالتان لطمه می زنند، و در سرزمینتان جنایت و جنگ افروزی می کنند، احتکار می کنند، پول از خارج وارد اینجا می کنند و تمام اجناس اتومبیل و برنج را به هر قیمتی می خرند، اذیت های گوناگون می کنند که ما شما را در برخورد با این اذیت ها آزمایش می کنیم که آیا اهل خدایید، یا اهل شکم و عافیت طلبی هستید، شما سر سازگاری با اوامر پروردگار دارید یا سر ناسازگاری.

قرآن مجید می فرماید:

شما در مقابل این سه خطر قرار دارید، البته برای رفع این خطر باید به انواع خطرات و حوادث دچار شوید، شما باید در مقابل این خطرات و این مشکلات

صبر کنید و از دایره دین بیرون نروید، مرتکب خطای فکری نشوید، مرتکب خطای زبانی نشوید، تقوا پیشه کنید، صبر پیش بگیرید، یعنی ایستادگی در برابر حوادث، صبر و تقوی برای شما پیروزی می آورد، این وعده پروردگار است، از همین آیه استفاده می کنیم که صبر و تقوا از سرمایه های سنگین خداوند است که در وجود انسان آفریده است.

هر دو حالت روانی است و اتفاقاً خداوند صبر و تقوا را به خودش نسبت داده است:

«یا اهل التقوی و المغفرۀ» (1)

ص:287

صبور یکی از صفات خدا است، صبور یعنی ایستادگی، ثابت ماندن، با فشار حادثه از جا در نرفتن، تقوا هم از خدا است، حالا اگر کسی صبر نداشته باشد دید پروردگار نسبت به او فرق خواهد کرد.

آیه دوّم: آیه 52 سوره عنکبوت است:

« قُلْ کَفی بِاللّهِ بَیْنی وَ بَیْنَکُمْ شَهیداً یَعْلَمُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الَّذینَ آمَنُوا بِالْباطِلِ وَ کَفَرُوا بِاللّهِ أُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ » (1)بین من و شما فقط خداوند شهادت بدهد که نشستید این همه علیه من حرف زدید و گفتید که راه پیغمبر غلط است و گفتید: ای کاش به پیغمبر ایمان نیاورده بودیم خدا شاهد است خدایی که:

« یَعْلَمُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْض »

او همه چیز را در آسمانها و زمین می داند و می داند که نیت من چه چیزی است آن وقت در دنباله آیه خداوند می فرماید:

« وَ الَّذینَ آمَنُوا بِالْباطِلِ وَ کَفَرُوا بِاللَّهِ أُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ »

کسانی که رها کردند و رفتند و به باطل ایمان آوردند به حساب اینکه باطل به دادشان برسد، یک عده ای رفتند و منافق شدند، یک عده ای سلطنت طلب و عده ای در گروه شایعه پراکنی، یک عده ای هم عافیت طلب ها و افراد اهل گناه بودند.

« وَ کَفَرُوا بِاللَّهِ أُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ »

اما گفتند: ما این خدا را نمی خواهیم، این پیغمبر و این دین و این قرآن را

ص:289

نمی خواهیم:

« وأُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ »

این ها تمام سرمایه های خود را باخته اند، چیزی برای آنها باقی نمی ماند، نه در دنیا و نه در آخرت.

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

آزمایش ها برای اهل خدا از طرف خداوند تبارک و تعالی علاوه بر اینکه عنایت و لطف است، علت بروز استعدادهای قرار داده شده خدا در وجود انسان است و این آزمایش ها، هر انسان دور از خدا را به وجود مقدس حضرت حق نزدیک می کند.

شاید بتوان گفت: در علل قرب به پروردگار هیچ کدام از علتها ارزش حوادث و ابتلائات را نداشته باشد، قرآن مجید وقتی به زندگی انبیا و اولیا اشاره می کند قسمت اعظم رشد و کمالی را که قبل از نبوت هر پیغمبر و قبل از ولایت هر ولی ای به دست آورده ،مرهون همین ابتلائات و آزمایش ها می داند.

داستان شگفت انگیز موسی بن عمران خیلی در قرآن مجید آمده چون زندگی این مرد از بدو ولادت تا پایان حیاتش در دنیا آمیخته با سنگین ترین حوادث دنیایی بوده و وجود مقدس موسی علیه السلام همیشه در برخورد با حوادث از همان مایه های الهی که در وجود او و دیگر انبیا علیهم السلام هست بهره برداری می کرده و تمام جوانب حادثه و آزمایش را فقط به نفع ایجاد شخصیت عالی الهی در خودش تغییر می داد.

و اگر انسان در برخورد با این عقبات و حوادث، آشنای با آن حالات عالی در روان و نفسش نباشد و یا آشنا باشد ولی در برخورد با حادثه ها سست اراده و کم ظرفیت و عافیت طلبی بر او حاکم باشد. حادثه کاملا در برخورد جهت ضربه زدن به

شخصیت او و حیات معنوی او تغییر جهت خواهد داد.

بین ابتلائات هیچ ابتلایی برای بشر و آزمایشی برای بشر و حادثه ای برای بشر وسیع تر و مهم تر و پرارزش تر و مثبت تر از حادثه نزول قرآن مجید نبوده است. (1)یکی اینکه: از اول سوره مبارکه حمد تا « مِنَ الْجِنَّۀِ وَ النَّاسِ » (2) بیش از شش هزار آیه است، صد و چهارده سوره، صد و بیست حزب، انسان با دقت باید در این آیات غور بکند؛ تا غور در آیات عظمت این حادثه را به انسان نشان بدهد یا مراجعه بکند به نظراتی که پیغمبر راجع به قرآن داده، یا مراجعه کند به نظریاتی که دویست وهشتاد و هشت سال ائمه طاهرین علیهم السلام تا وقتی که بین مردم بودند برای مردم بیان کردند، که مجموع نظریات پروردگار و پیغمبر و ائمه طاهرین نسبت به قرآن این است، که قرآن مجید برای پروردگار ما فوق تمام ارزش هایی است که خداوند متعال در این عالم وجود قرار داد، کتابی است که از همه موجودات آسمان و زمین ارزشش بیشتر است، از تمام ملائکه عالم ارزشش بیشتر است، از تمام انسان ها، انبیا و شخص پیغمبر ارزشش بیشتر است. (3)

بی نهایت اصولا قابل رویت نیست، و هیچ دیده ای قدرت ندارد که او را ببیند، موسی بن عمران هم که تقاضای رؤیت کرد، پروردگار رویت خود را نفی ابدی کردند، فرمودند: امکان دیدن من وجود ندارد، و واقعاً وجود ندارد.

در سوره طه به موسی بن عمران فرمود:

این کوه روبه روی خود را نگاه کن، یک تجلی به این کوه شد، البته این تجلی تجلی مطلق که نبوده، این نظر نظر مطلق که نبوده، اگر تجلی و نظر مطلق بود، معلوم نبود که در عالم چه پیش می آمد، این تجلی و این نظر، یک نظر و تجلی بسیار جزئی بوده، و حالا ما نمی فهمیم همین تجلی جزئی چه بوده، ولی با همین مسئله برق، ما می توانیم یک مقدار خودمان را به جزئیت این تجلی نزدیک کنیم، عقول عالیه استعداد درک مطلقش را ندارند.

وقتی کارخانه، برق تولید می کند، نزدیک به چند میلیون ولت برق تولید می کند ، اگر یک لامپی را مستقیماً هر چقدر پرقدرت باشد، بخواهند به همین چند میلیون ولت وصلش بکنند لامپ کشش این چند میلیون ولت را ندارد.

در همه جای دنیا رسم است برق تولید شده را مهار می کنند، آن قدر در طریق حرکت به این برق مهار می خورد، تا وقتی به کنتور منزل شما برسد، می شود بیست و پنج آمپر و تازه خود این مقدار آمپر هم با همین کنتور مهار و کنترل می شود که این لامپ به اندازه توان خودش بتواند از قدرت و این نور استفاده بکند، حالا پروردگار عالم چقدر نظر مطلق و تجلی مطلق را کنترل کردند، این از فهم عقول عالیه هم خارج است.

بین مقام حضرت احدیت یک فاصله ای وجود دارد، که نه ابتدا و نه انتهایش را می توان دید، (1) همانجا است که آنها به زبان خودشان می گویند:

که انسان فنای محض است، هم ازلاً هم ابداً یعنی همانجا فکر می کند که عدم محض است، و این حرکاتش یک تجلی بسیار ضعیف حضرت حق است، آن هم به تناسب ظرفیت خود انسان، البته ما با شنیدن این مسائل نباید دست و پای خودمان را گم کنیم، و نباید یک ناامیدی خطرناک و وحشتناک بر دل ما حاکم شود.

خدای متعال در قرآن مجید فرموده:

آنچه که از انسان ها خواسته شده اجرای واجبات و کناره گیری از محرمات است.

که ما نه به تمام معنا واجبات را اجرا می کنیم، و نه به تمام معنا از محرمات کناره

گیری می کنیم. که به این حد مختصر هم قانع هستند، که ما واجبات را اجرا کنیم و از محرمات کناره گیری کنیم.

ولی ما نه تنها در دایره اجرای کل واجبات افتادیم، و نه تا حالا از اول تکلیفمان یک روز به ما گذشته که پاک پاک گذرانده باشیم، مگر اینکه در بیمارستان گیر کرده باشیم، یک آمپول بی هوشی به ما زده باشند، بیست و چهار ساعت به هوش نیامده باشیم، می خواهیم از هفتاد هزار حجاب ظلمانی رد بشویم، بعد از هفتاد هزار حجاب نوری رد بشویم، بعد بفهمیم که چقدر کوچکیم، چون با وجود حجابهای

ص:294

ظلمانی و نورانی، باز هم کوچکی اصلی و ذاتی خودمان را درک نمی کنیم، قابل درک نیست.

تمام برخوردهای سنگین و کم توجهی با همدیگر نتیجه خودبینی است که خود را داناتر یا شجاع تر می دانم که همه اینها جزء حجاب های ظلمانی است، و اینها حجاب نوری نیست، علم و شجاعت از حجاب های ظلمانی است.

ما به آلودگیهای خطرناکی دچار هستیم که اصلاً پروردگار عالم عارش می آید به ملائکه بگوید اینها بنده من هستند چون ما بنده شیاطین هستیم.

ما تا مقام تصفیه چقدر راه داریم، ما که در مقابل هزار تومان پول صبر نداریم، در مقابل اینکه مدیر یا رئیس فلان اداره صبر نداریم، یا در مقابل علم یا شجاعت هوایی می شویم. واقعاً خدا چگونه ما را بنده خودش بداند، یکی بنده پول است، یکی بنده علم است، یکی بنده مقام و یکی بنده صندلی است. چگونه خدا ما را بنده خودش بداند؟

ما از این قیود خطرناک ابلیسی آزاد نیستیم، که پروردگار به انجام همین واجبات در حد معمولی قانع شده است.

آنقدر هم پروردگار ما قناعتش عجیب است که برای همین چند رکعت، سه جور شکیات درست کرده و به پیغمبر گفته است:

اینها را به ملت بگو برای اینکه اینها نمازهایشان از بیخ و بن خراب است. با این شکیات و اعمال بعد از شکیات وصله و پینه کنند.

شما را به خدا نمی خواهد فکر گذشتن از این حجابهای ظلمانی و نورانی که صد و چهل هزار حجاب است بکنید. بیایید ما فقط از گناه بگذریم و واجبات خودمان را اجرا کنیم، با این دو تا کار، ما را به بهشت می برند.

اولیای خدا در تمام مدت عمر، یک بار در عبادتشان با شک برنخوردند، آنها در

کمال یقین بودند، آنها وقتی در مقابل مولا می ایستادند، در کمال حضور بودند،

اصلاً در حصار الهی بودند.

پروردگار متعال فرموده:

ص:295

« فیهِ آیاتٌ بَیِّناتٌ مَقامُ إِبْراهیمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِنا » (1)در هنگام عبادت اصلا شک، تردید، ابلیس، صدا، رنگ، مال، زن، بچه نداشتند که وارد این حصار بشوند، اصلاً راه نداشتند، او بود و فقط حق، غیر در آنجا راه نداشت، شک را غیر ایجاد می کند، همیشه شک های ما را در نماز، غیر ایجاد می کند.

مقدار خدا به شما قانع است.

حالا این تجلی بر کوه که یک تجلی جزئی بوده و این تجلی چقدر کنترل شده که مقدار این تجلی را هیچ کس نمی داند فقط در قرآن می فرماید: بعد از این تجلی کوه از بیخ و بن کنده شد و گرد و غبارش در وادی سینا به فضا رفت. موسی افتاد و غش کرد و مثل آدم مرده بی جان افتاد، نه می شنید، نه می دید، نه حرکت می کرد، که اگر کسی می آمد و رد می شد قیافه موسی را می دید خیال می کرد مرده است، بعد موسی بلند شد آن وقت به او گفت:

آیا می توان مرا دید، این تجلی جزئی من به کوه بود آن وقت به دیده چشم تو که دو تا پی مختصر است، آخر با چه قدرتی می خواهد تجلی مطلقه را ببیند؟ (1)آن وقت امیرالمونین درباره قرآن همین حرف را می زند و می فرماید:

خدا دیده نمی شود و نمی شود او را دید، چرا که در سوره اعراف می گوید:

تجلی جزئی من کوه را به صورت گرد و غبار نرم به باد داد، آن هم چقدر کنترل شده است.

ولی از باب عشقی که به بشر داشته قرآن مجید، را نازل کرد و قرآن مجید تجلی حق است، اما تجلی در لباس الفاظ و معانی، اصل تجلی قرآن در ام الکتاب است که آن را هیچکس نمی داند. یعنی تجلی نورانی قرآن را کسی نمی داند اگر هم کسی در عالم تجلی نوری، قرآن را دیده باشد پیغمبر اسلام است، آن هم خداوند قدرت تجلی نوری اولیه قرآن مجید را به او داد که حالت نوری بود نه لفظی، از اراده حضرت او تجلی می کند بعد آن تجلی در قلم کنترل می شود، از قلم در ام الکتاب

تجلی می کند و آنجا کنترل می شود، از ام الکتاب تحقق ظهوری و شهودی پیدا

ص:297

می کند، آنجا کنترل می شود از آنجا به امین وحی تجلی می کند، آنجا کنترل می شود از آنجا در لباس الفاظ به پیغمبر تجلی می کند و به ما می رسد و ما قرآن را راحت می بینیم و می نویسیم و بر سر مزار گذشتگان خود می خوانیم، ولی در مقام عمل به آیات کوتاهی می کنیم و یا در معاملات خود برای کلاهبرداری به قرآن متوسل می شویم. (1)

حالا بزرگ ترین حادثه عالم قرآن است که برای شکل گیری زن و مرد و احساس مسؤولیت بشر نازل شده است.

وای بر حال امت من از زمانی که واقعیات الهی را عادی نگاه کنند و برای آنها ائمه معصومین علیهم السلام شخصیت های معمولی جلوه کنند.

آن قدر وجود ائمه با ارزش است که حب ایشان بهشت را به دنبال دارد. کسی که محبت اولیای الهی در وجودش است نباید از حضرت ابی عبدالله بیگانه باشد، آلوده به مال حرام باشد، آلوده به نگاه حرام باشد، آلوده به انواع گناه های زبان باشد و بعد هم بخواهد از مقام حضرت سید الشهدا به نفع خودش استفاده بکند چون امکان ندارد.

شما حسین را به عنوان تجلی خدا نگاه بکنید آنقدر باید قدرت پیدا بکنیم که در مقابل حضرت سیدالشهدا مثل کوه مقابل موسی نباشید که خاکسترتان کند، باید قدرت دید او را پیدا کنیم، قدرت فهم او را پیدا کنیم، قدرت شکل گرفتن از او را پیدا بکنیم، عادی نگری بسیار خطرناک است.

انسان روزهای اول تکلیف با عشق نماز می خواند که باید این عشق و حال را همیشه حفظ کرد، در غیر این صورت اگر به مرور زمان دیدمان به نماز عادی شود نمازمان به قول پیغمبر بدتر از نوک زدن کلاغ به زمین خواهد شد. (1)

به رضاخان بی سواد ساخته شده استعمار انگلیس معامله نکردند و آنهایی که رو به بی حجابی آوردند آیات حجاب را معمولی می نگریستند.

واقعیات الهی را عادی نگاه نکنید خدا عادی نشود، ائمه عادی نشوند، قرآن

معمولی نشود.

ارزش قرآن مجید مافوق تمام ارزشها است اگر کسی بخواهد به شکل قرآن درآید احتیاج به کار زیاد و جهاد و کوشش و فعالیت دارد و برای حرکت در این مسیر هم نیاز به نیروهای عادی الهی دارد که خداوند قبلاً عنایت کرده و یکی از آنها صبر است.

در برخورد با این حوادث باید از صبر استفاده بشود تا تمام موجودیت قرآن، به سوی انسان برگردد اما اگر انسان صبر پیشه نکند و نترسد، جهت قرآن از انسان برمی گردد.

« وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَۀٌ لِلْمُومِنینَ وَ لا یَزیدُ الظّالِمینَ إِلاّ خَسارا » (1)امیرالمونین مجموع اوصافی که برای مؤمن فرمودند در تحف العقول آمده که حدود چهارصد وصف، چهارصد خط زیبایی و خط مثبت در وجود مؤمن است که یکی از آن اوصاف، صبر است.

امام صادق علیه السلام می فرماید: مون هشت سرمایه دارد که یکی صبر است. (2)

ص:300

امام باقر می فرماید: مؤمن سه سرمایه الهی دارد که یکی صبر است. (1)پیغمبر می فرماید: مؤمن زنده است ولی زنده بودنش به صبر است. (2)اگر کسی در شکل گیری از قرآن ایستادگی و صبر نکند جهت قرآن به ضرر برمی گردد.

« وَ لا یَزیدُ الظَّالِمینَ إِلاَّ خَسارا »

کسی که تجاوز از حدود قرآن بکند همین قرآن برای او غیر از خسارت چیزی ندارد.

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

انسان از هنگام ولادت تا وقت بیرون رفتن از دنیا با حوادث و موانع و عقبات سنگین و گوناگونی روبه رو است. قرآن مجید از مجموع این عقبات و حوادث تعبیر به ابتلاء فرموده که در فارسی به معنای آزمایش است و این آزمایش ها چهره های گوناگونی دارد که خارج از طاقت و قدرت بشر نیست.

تمام پیشامدها با توان و قدرت بشر و به خصوص با قلم با عظمت تکلیف و مسئولیت بشر تناسب دارد، عقیده قرآن مجید بر این است که این عقبات و عواقب و ابتلائات همه برای رشد دادن انسان و تکامل دادن به انسان است.

انسان موجودی است که قرآن مجید او را بالقوه حامل یک سلسله استعدادات با ارزش الهی می داند که جای ظهور و محل رشد این استعدادات فقط میدان های ابتلا و آزمایش است. قرآن مجید میدان آزمایش را از احدی نفی نمی کند، بلکه قرآن مجید ابتلاء و آزمایش را در زندگی انسان ضروری می داند. و حرفی که در آیات مربوطه به ابتلائات دارد. این است که مردم در مقابل پیشامدها و حوادث بر دو دسته اند.

یک دسته با راهنمایی های پروردگار و با به کارگرفتن قدرت هایی که خدا به آنها عنایت فرموده جهت حوادث را به طور صد در صد به نفع خودشان برمی گردانند.

در این زمینه خداوند متعال در قرآن مجید از انبیای گرامی و از اولیائش یاد می کند که آنان با سخت ترین آزمایش ها و حوادث روبه رو بودند (1) و این آزمایش ها و حوادث را به طور کامل به نفع خود برگردانده و از همین راه به عالی ترین مقاماتی که دیگر مافوقش برای انسان تصور نمی شود، رسیده اند یعنی آنان در همین دنیا خود را کامل به عالم بعد منتقل کردند که واقعاً لایق حضور قرب حضرت او بودند.

نبود. او از بدو ولادت تا هنگامی که قرآن می فرماید: او را از دید ستمگران ناپدید کرد، مثل ماهی غرق در انواع حوادث حتی دچار حادثه فقر گردیده بود (1) در حدی که امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرماید:

نرم ترین بستری که برای خودش در این دنیا پهن کرد خاک زمین بود، بهترین رو اندازی که به روی خودش انداخت سایه آسمان بود، از بهترین چراغی که برای شب استفاده کرد ماه بود و از چراغ با حرارتی که برای روزش بهره برد خورشید بود،

بهترین کفشی که به پا کرد پوست پایش بود و بهره ای که از لباس دنیا داشت یک

پیراهن کهنه بود و خوشمزه ترین غذایی که در این عالم خورد علف سبز شیرین بیابان بود. (2)حوادث اجتماعی برای او خیلی زیاد بود ولی قرآن مجید درباره او دو نکته بسیار مهم را بیان می کند:

دین نمی شود تمام آبرو را نصیب خود کرد. از آبرویی که خدا برای انسان قرار داده نود و نه درصدش فقط از برخورد با حوادث نصیب انسان می شود و تمامش در برخورد غلط با حوادث از بین می رود. این قدر باید برخورد با حوادث خدایی باشد که لطیف است. امیرالمؤمنین می فرماید: اگر یک نفر در یک حادثه مقداری دست بلند بکند و روی زانویش بزند. خودش را ببازد به همان مقدار اعتبارش را پیش خدا کم کرده (1) چون این دست زدن به زانو معنی دارد یعنی که دلم نمی خواست چنین چیزی نصیب من بشود حالا چرا تو جاده اش را باز کردی که به من برسد.

عاشق اوست.

وقتی وارد آتش می شود اولین دردی که عارض او می شود بعد از سوختن، تشنگی شدید است که پروردگار می فرماید:

برای این تشنگی آبی از یک چشمه ای قرار دادم که قابل خوردن نیست؛ زیرا

اولاً: خود آب چرک و خون مخلوط است.

ثانیاً: از نظر گرمی نمونه در دنیا ندارد که پروردگار می فرماید:

« تُسْقَی مِنْ عَیْنٍ ءَانِیَۀٍ » (1)او که نمی خورد، من فرمان می دهم دهانش را باز کنند و در دهانش بریزند. اولین

جرعه که از گلویش پایین رفت همه محتویات شکم را پایین می ریزد ولی دو مرتبه

برایش ساخته می شود:

« لَّیْسَ لَهُمْ طَعَامٌ إِلاَّ مِن ضَرِیعٍ * لاَّ یُسْمِنُ وَ لاَ یُغْنِی مِن جُوعٍ » (2)غذایشان هم مثل آبشان می ماند. اما در آیه شریفه می فرماید:

« وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَّاعِمَۀٌ » (3)آنان در دنیا خیلی برای خودشان آبرو داشتند، هر جا که می رفتند مردم چه تعظیم هایی در مقابلشان می کردند.

این آبرو که برای انسان عاقبت ندارد پس ارزش هم ندارد. اما عیسی بن مریم علیه السلام

ص:305

هیچ کدام از اینها را نداشت ولی پروردگار عالم می فرماید:

« وَمِنَ الْمُقَرَّبِینَ »

اکثر مردم در برخورد با ابتلائات طاقت نمی آورند.

باید طاقتشان را در مقابل حادثه به میدان بیاورند و قدرتشان را به کار بگیرند وگرنه در برخورد با حادثه کفور می شوند، یعنی بعضی ها در مقابل حوادث یک قدم هم از کفر آن طرف تر می روند.

« إِمّا شاکِراً وَ إِمّا کَفُوراً »

کسانی که شاکر می شوند علتش آن دید الهی است که نسبت به حوادث دارد.

البته خداوند متعال در روایتی به پیغمبر می فرماید:

عباد مؤمن من طاقت بیش از این ندارند (1) اگربیش از این طاقت داشتند من

آزمایش های آنها را به جایی می رساندم که بداند یک پیراهن هم گیرشان نمی آید چون من عاشق بندگانم هستم و می خواهم آن آبروی کامل و تام و مقام قرب را به آنها بدهم و راهی ندارد غیر این که از این مراحل آزمایشی رد بشوند.

آنان یک دید الهی به مسأله حوادث داشتند و حادثه هم برایشان فرقی نمی کرد.

پدری می خواست در هنگام پیری اولاددار شود، حالا خداوند فرزندی به او عنایت کرده که هر وقت این فرزندش را می بیند، جامع همه کمالات است، و اهل معرفت است، چه قدر این فرزند برایش قیمت دارد؟

برای خدا فرقی نمی کند که حادثه یا آزمایش از ناحیه اعطای فرزند باشد یا پروردگار تا هشتاد سال به او اولاد ندهد بعد از هشتاد سال یک اولاد کامل به او بدهد که چهارده سالش شد، یک شب پروردگار بگوید: فرزند را رو به قبله بخوابان و او را قربانی کن، الآن پیامبر در مقابل این آزمایش سخت چه کار باید بکند؟ ما اگر بودیم چه می کردیم؟

ص:307

قطعاً می گفتیم این خواب، خواب شیطانی است. اما روح پاک انبیاء هیچ وقت حتی در خواب هم گرفتار حالات شیطانی نمی شود، یعنی شیطان نه در خواب و نه در بیداری تسلطی به آنها نداشت.

« فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعین » (1)کسی که در مقابل شیطان از شیطان ضعیف تر باشد البته شیطان تسلطش بر او بیشتر است. ولی هر کسی که قدرتش از شیطان بیشتر باشد شیطان آنقدر احمق نیست که با قدرت بیشتر از خود درآمیزد.

این شیطان در وجودش در حال کشتی است، حسرت که از خدا نیست، حسرت از ابلیس است، ریا از خدا نیست بلکه از ابلیس است، غرور و کبر که از خدا نیست از ابلیس است، بخل و سوء ظن از ابلیس است در وجود خیلی از انسان ها این مسائل در جریان است و دلیل بر این است که شیطان مثل خون می تواند در همه وجود بچرخد؛ مگر اینکه ما دارای قدرتی بشویم که از ما بترسد اگر از ما بترسد دیگر سراغ ما نمی آید. دشمن اگر نترسد سراغ انسان می آید.

با توجه به اینکه، پروردگار در قرآن مجید می فرماید شیطان یک موجود ضعیف است چرا بر ما تسلط دارد چون ما از او ضعیف تریم.

پروردگار در قرآن می فرماید:

« إِنَّ کَیْدَ الشَّیْطَنِ کَانَ ضَعِیفًا » (1)مکر شیطان ضعیف است، نقشه های شیطان ضعیف است.

اما چگونه یک موجود ضعیف می تواند راحت ما را به دام بیندازد؛ چون از

خودش ناتوان تر پیدا کرده است. اما اگر از خودش قویتر پیدا کند احمق نیست که

درافتد. با اهل خدا کار ندارد؛ چون چند مرتبه که سراغ آنان آمد ضربه به نماز بزند، ضربه به جهاد بزند، ضربه به امور مالی بزند، ضربه به بندگی بزند و ما توجهی به او نکردیم و الله بار دیگر سراغ ما نمی آید.

قوی تر از شیطان هوای نفس است که سراغ انسان می آید. اگر آن را هم که بیرون کردیم دیگر راحت می شویم، دیگر دشمنی نمی ماند که با ما جنگ و جدال بکند.

برای اهل خدا ابتلاء و آزمایش و حادثه مانند افتادن در آتش است یا بریدن سر فرزند به دست خویشتن است. فرقی ندارد که حادثه مالی باشد یا حادثه بیست و پنج سال مبارزه با فرعون مصر است. حادثه هزار شبانه روز گرسنه و تشنه و زندانی

ص:309

شدن پیغمبر و یارانش و خانواده او حتی بچه های شیر خواره در شعب ابی طالب باشد. مسئله زندان نبود تحریم اقتصادی هم شده بودند.

اول صبح چون عربستان روز و شبش در چهار فصل مساوی است تمام دوازده ماه، شب دوازده ساعت، روز هم دوازده ساعت است، دوازده ساعت از طلوع تا شب آفتاب می تابید در این شعب پیغمبر و مسلمان ها و زن و بچه ها داخل شعب بودند تا صبح، گرمای این دره خفه کننده بود ولی با کمال نشاط این هزار شبانه روز را ماندند و هر وقت صورت روی خاک گذاشتند گفتند:

«الحمد لله علی کل حال»

و یک کلمه نگفتند خدایا! قبل از اینکه ما مسلمان بشویم این همه بلا به سرمان نمی آمد، این چه دینی است که قبول آن باید به قیمت این همه حادثه تمام بشود. (1)

ص:310

درست است که یوسف از هفده یا هجده متر چاه کنعان و مصر پائین افتاده است. برادران او حسابی کتکش زدند و رفتند؛ ولی حالا داخل چاه جزع و فزع می کند. یوسف با آن دیدی که دارد چاه را و خود را نگاه می کند این طوری نگاه می کند که من ماه هستم و این چاه محاق است یعنی در تاریکی کامل قرار نمی گیرد از پشت محاق که در بیاید به طرف شب چهارده حرکت می کند، این چاه پله اول نردبان حکومت الهی مصر است.

آدم به این راحتی که به مقام نمی رسد داخل چاه باید بیفتد از دست برادرانش کتک بخورد و بعد هم از کاروان رنج ببیند و بعد هم در مصر باید هفت سال در کاخ عزیز، مصیبت در برابر معصیت انجام نشده بکشد و بعد هم نه سال زندان برود سپس حاکم الهی بشود و بعد هم به پدرش بگوید:

« وَ کَذَ لِکَ یَجْتَبِیکَ رَبُّکَ » (1)خدا این طور آدم را انتخاب می کند یعنی از لا به لای کوره های آتش انتخاب می کند، از بستر عافیت طلبی خدا کسی را تا به حال انتخاب نکرده است پول اگر به کسی می دهد جنبه آزمایش دارد:

« لَتُبْلَوُنَّ فِی أَمْوَ لِکُمْ » (2)خیال نکن پول به تو دادم ثروتمند بشوی و لباس قیمتی بپوشی. فخر به دیگران بفروشی، پول وسیله آزمایش است.

ایستادگی در حادثه که هر چه فشار بیاورد از مدار خدا بیرون بیندازد آدم بیرون نرود بایستد هر چه هم می خواهد پیش بیاید. اصلاً زندگی توأم با حادثه است، بی جهت حادثه را نباید رد کرد و با حادثه نباید آشتی کرد باید در مقابل حادثه صبر کرد، ایستاد که انسان محکم تر بشود و آبرومندتر بشود، قویتر شود، دید انسان نسبت به حادثه باید دید الهی باشد، دید عادی نباشد.

از یکی از عرفا پرسیدند شما درباره فلان عارف چه نظری دارید؟ گفت: هر که او را می دید مسلمان می شد، آن عارف انگشت کوچک پیامبر هم نمی شود، گفتند:

چطور هر که او را می دید مسلمان می شد؟ اما ابولهب چهارده سال نبوت پیغمبر را درک کرد و خود پیامبر را هم دید ولی مسلمان نشد، عارف چقدر جالب جواب داد گفت: ابولهب پیغمبر را نمی دید بلکه محمد یتیم را می دید. ابولهب اگر محمد بن عبدالله را رسول الله می دید مثل امیرالمؤمنین می شد.

و قرآن مجید درباره پیامبر همین حرف را می زند و می فرماید:

« تَرَیهُمْ یَنظُرُونَ إِلَیْکَ وَهُمْ لاَ یُبْصِرُونَ » (1)تمام هیکل تو را می بینند، اما یک نفر تو را با دل نمی بیند. تو را می بینند:

« یَنظُرُونَ إِلَیْکَ وَهُمْ لاَ یُبْصِرُونَ »

اما دلشان نمی بیند و الا اگر با دید قلبشان تو را نگاه کنند تمام زیبائیها را در تو جمع می بینند و عاشق تو می شوند.

مانند کسی که در خانه قرآن را می بیند یک جلد است. با کاغذ و مرکب و حرکات زیر و زبر و هنوز هم فاسد است.

اگر نگاه دید الهی باشد اولاً: انسان خودش و تمام عالم را مملوک حق می بیند.

ثانیاً: انسان و کل عالم را به زیباترین قیافه می بیند.

ص:313

ثالثاً: ایمان خود و کل حوادث را به زیباترین صورت می بیند. مسئله شهادت برای خود شهید وقتی که جبهه می ورد حادثه یا آزمایش است.

پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله درباره او می فرماید: وقتی که یک مؤمن از دنیا می رود به مؤمن می گویند: دلت می خواهد تو را به دنیا برگردانیم. می گوید: نه. حالا او که زن و بچه خوب داشته می گوید نه، به او می گویند تو را سلطنت تمام کره زمین را بدهیم در برزخ به خدا التماس می کند من را برنگردانید ولو اینکه خواسته باشند سلطنت کل زمین را به او بدهند. اما شهید وقتی در عالم برزخ می رود به خدا می گوید مولای من تقاضای من از تو این است که از الان تا روز قیامت من را به جبهه برگردانی تا دوباره شهید بشوم. (1)این حادثه اینقدر شیرین است اما دید حق بین می خواهد، یک چشم الهی می خواهد.

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته

قرآن مجید درآیات متعددی صریحاً می فرماید: انسان در معرض انواع آزمایش ها است و از برخورد به انواع ابتلائات هم چاره ای ندارد؛ زیرا آزمایش ها چیزی نیست که با صدقه یا دعا قابل رفع باشد.

امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرماید:

از دعاهایی که در پیشگاه حضرت حق مستجاب نمی شود این است که انسان از خدا بخواهد که او را آزمایش نکند، اما اگر از پروردگار بزرگ عالم تقاضا کند که وسائل سرفرازی و قبول شدن در آزمایش ها را برای او فراهم بیاورد این دعا مستجاب خواهد شد. (1)آزمایش های حضرت حق چهره های گوناگونی دارد. اگر به آیات قرآن دقت کنیم می بینیم، خداوند متعال تمام موارد آزمایش را بیان فرموده یعنی قبل از اینکه انسان به اولین آزمایش برخورد بکند قرآن به او آگاهی می دهد که تو در مسیر ابتلا قرارداری بیدار باش، این آزمایش ها برای خاطر ظهور استعدادهای خدایی از وجود توست.

در حقیقت تمام آزمایش های الهی برای وجود انسان به منزله زمین برای وجود دانه نباتی است. اگر دانه در زمین مناسب قرار نگیرد بروز استعداد از این دانه محال است، اما اگر در زمین خوب قرار بگیرد همه قدرت های بالقوه الهی را از وجود خودش تبدیل به قدرت های بالفعل می کند و این مسأله نشان دهنده کمال علاقه پروردگار به بندگانش است، نشانه کمال عشق پروردگار به عبادش است، به خصوص اگر بندگان حضرت حق اتصال به ایمان و باور و یقین هم داشته باشند.

چون بنده طاقت و قدرتش را مصرف تکالیف الهیه کرده و خود را به حضرت حق از طریق اجرای تکلیف نزدیک کرده، پس نشان می دهد که توان و تاب و

قدرتش بیشتر است. پس باید به او بیشتر عنایت شود و باید عشق خدا، گسترده تر به بنده اش برسد و این عشق و علاقه و محبت حضرت حق بیشتر از طریق همین

ص:315

مسیر پر برکت آزمایش ها و حوادث نصیب انسان می شود.

مُّقِیمٌ » (1) فرق می کند و فرق هم به خاطر این است که بین مجرمین تفاوت است.

درباره نیکان هم همین طور است که گاهی می فرماید: بهشت برای بندگان من است، گاهی می فرماید: فردوس از بندگان من است، گاهی می فرماید: جنات نعیم برای بندگان من است. تفاوت آنها در ارتباط با تفاوت افراد نسبت به وجود مقدس حضرت حق است.

در قبول تکلیف و در اجرای تکلیف یک نفر که واقعا زحمت کشیده کسب معرفت واقعی کرده است، خدا را آنچنان که هست شناخته نه آنچنان که خودش درک کرده، فرق می کند، درک او با واقعیتی که در خارج از خود او در عالم هست تفاوت دارد. خدا را آنطوری که هست شناخته، این معرفت برای هر کسی مولد یک عشق حاکم و گسترده و بی نهایت نسبت به وجود مقدس حضرت حق است.

چنان این معرفتی که مولد عشق است، انسان را در حضرت حق غرق می کند که اگر تمام کششهای دنیا در مقابل انسان بخواهند یک لحظه او را به سوی خود بکشند تا یک لحظه از مقام حضرت پروردگار دور بماند، قدرت نخواهد داشت که عاشق از معشوق یک لحظه دور بماند.

قرآن مجید می فرماید: هیچ چیز نمی توانست آنها را از من غافل کند، هیچ جذبه ای نمی توانست آنها را از جاذبه من دور بکند:

« رِجالٌ لا تُلْهیهِمْ تِجارَۀٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللّهِ وَ إِقامِ الصَّلاۀِ وَ إیتاءِ الزَّکاۀِ

یَخافُونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ فیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصار » (1)حالا توجه پروردگار در این آیه نسبت به پول است که خیلی هم کشش و جاذبه دارد. جاذبه پول از جاذبه زن بیشتر است و طولانی تر هم هست؛ زیرا در یک برهه ای انسان به لذت برسد و آتش شهوتش خاموش بشود ممکن است زیباترین زن را در مقابل او قرار بدهند به اندازه یک ارزن هم برای او کشش نداشته باشد، اما تا لحظه آخر میلش به پول آتشی تر است و خداوند متعال به این جاذبه قوی مثل می زند که برای اولیای الهی جذبه ای ندارد.

هر روز که می گذرد پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله می فرماید: مردم خیلی میلشان به پول قوی تر می شود، ولی پروردگار می فرماید:

« رِجالٌ لاتُلْهیهِمْ تِجارَۀٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللَّه »

ثروت و مال و درآمد اصلا نمی تواند آنها را از یاد حضرت حق غافل بکند، ذکری هم که خدا در آیه می فرماید: خیلی دامنه اش گسترده است چون یاد حق است، یاد او محور اصلی هستی است و اینها به قدری معرفتشان خوب و قلبشان به قدری روشن به نور وجود مقدس حضرت حق است که قرآن مجید می فرماید:

قوی ترین کششها نمی تواند آنها را از یاد خدا غافل بکند.

امیرالمومنین علیه السلام دستشان به کشاورزی و خرید و فروش وصل بود، به تجارت وصل بود، به مقام با عظمت امامت هم وصل بود، اما پیغمبر وقتی

ص:318