روزشمار جنگ ایران و عراق: تداوم استراتژی دفاع متحرک عراق جلد 42-1

ص: 2

تصویر

ص: 3

تصویر

ص: 4

تصویر

ص: 5

تصویر

ص: 6

تصویر

ص: 7

ص: 8

ص: 12

-پیشگفتار

-مقدمه

ص: 13

ص: 14

مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس ضمن درخواست علو درجات برای راویان شهید، از همه کسانی که در مراحل مختلف تحقیق، تدوین و آماده سازی این کتاب با نویسنده و مرکز همکاری کردهاند، ازجمله هانیه مرشدی و لیلا ساعیمنش (ویرایش ادبی)، مریم سادات سادات نجفی (صفحه آرایی)، زهراسادات صبحگل (بانک اطلاعات و عکس)، محمد محمدپور (گزینش عکس)، اکبر رستمی (تهیه نقشه) و نیز سعید حصاری و محمد فردی (استخراج و تنظیم نمایه) سپاسگزاری میکند.

مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس

١٣٩٦

ص: 16

٣. تأثیر کاهش به ای نفت بر وضعیت اقتصادی دو کشور.

٤. فعالیت های دیپلماتیک ایران و عراق در سطح منطقه ای و بین المللی و مواضع مقامات سیاسی - نظامی و رسانه های سایر کشورها در تعامل با تهران و بغداد.

اولین روز بازه زمانی کتاب حاضر، مصادف است با حمله نظامی عراق به منطقه عملیاتی فکه (در چارچوب استراتژی دفاع متحرک) که با واکنش فوری و متقابل ایران مواجه شد، ازاینرو، در حوزه نظامی گزارش های مستندی از اتفاقات، مسائل و حواشی مرتبط با آن در صحنه نبرد درج شده است؛ ازجمله:

· شرح کلیاتی از عملیات نیروی زمینی عراق در منطقه فکه و اهداف آن که در ادامه راهبرد نظامی جدید عراق موسوم به "استراتژی دفاع متحرک" اجرا شد و سپس با اجرای عملیات های دیگر در مناطقی چون پیچ انگیزه، حاج عمران و به ویژه در مهران ادامه یافت.

· گزارش هایی از حملات نیروی هوایی عراق به تأسیسات زیربنایی، مناطق نظامی و غیرنظامی و ازسرگیری جنگ نفتکش ها در خلیج فارس که با هدف اعمالفشار به ایران، با قدرت زیاد انجام شد.

· واکنش جمهوری اسلامی ایران به اقدامات نظامی عراق؛ در این چارچوب گزارش هایی درخصوص تصمیمات، سیاستگذاری، برنامه ریزی و مدیریت جنگ با درایت مقامات مسئول و فرماندهان نظامی ایران برای در هم شکستن راهبرد جدید نظامی عراق و ناکامگذاردن این کشور در تحقق اهدافش تهیه شده است.

علاوه بر مباحث مذکور، در این کتاب گزارشها و اطلاعات متنوع و متعددی از کوشش های دو طرف در بیثباتسازی نظام حاکم بر کشور مقابل درج شده است. از آنجا که عراق پس از آغاز جنگ تحمیلی، باوجود برتری امکانات و تجهیزات نظامی و حمایت های قابل توجه منطقه ای و بین المللی نتوانست به اهداف اعلامی خود ازجمله جداسازی بخشی از خاک ایران و سرنگونی نظام جمهوری اسلامی دست یابد و ازسوی دیگر ایران هم در مقایسه با عراق، فاقد یک متحد برجسته در میان همسایگان و کشورهای منطقه (به استثنای سوریه و لیبی) و قدرت های بزرگ فرامنطقه ای بود، لذا هر دو کشور باوجود وضعیت متفاوت، برای کسب برتری و به دستگرفتن ابتکارعمل و گاه برای ایجاد موازنه، به به رهگیری از ظرفیت و پتانسیل گروه های معارض داخلی یکدیگر روی آوردند تا از این طریق، توان نظامی طرف مقابل صرف مقابله با معارضین داخلی شده و تمرکز رزمی آن برای اجرای عملیات های نظامی مهم دچار چالش شود. براین اساس، بخشی از گزارش های کتاب به سیاست معارضین داخلی و خط مشی آنها در تقابل با نظام و نیز تصمیمات و سیاست های دو کشور برای جلب همکاری گروه های معارض طرف مقابل اختصاص یافته است.

یکی دیگر از محور های اصلی کتاب حاضر همانگونه که پیشتر هم ذکر شد مباحث اقتصادی است. با توجه به اتکای اقتصاد ایران و عراق به درآمد های نفتی - ماد های بااهمیت که به قول یک سیاستمدار فرانسوی هر قطره آن ارزشی برابر یک قطره خون دارد - و تأثیرات قابل ملاحظه این

ص: 18

اقتصاد تک محصولی بر راهبرد جنگ و استراتژی نظامی - اقتصادی دو کشور، همواره یکی از تلاش های اصلی ایران و عراق، بمباران و انهدام زیرساختها و ظرفیت های اقتصادی طرف مقابل بود تا ازاینطریق یکدیگر را وادار به پذیرش خواسته های خود کنند. بر همین اساس، عراق به دلیل برتری هوایی، پس از عملیات والفجر8 (در به منماه 1364) بیشازپیش بمباران تأسیسات نفتی ایران را در دستور کار قرار داد. از آنجا که این تاکتیک در سال های قبل نیز اجرا شده و نتوانسته بود ایران را وادار به پذیرش صلح تحمیلی با عراق کند، لذا حامیان رژیم بعث عراق در سازمان اوپک با سکانداری عربستان سعودی در تصمیمی غیرمتعارف اقدام به افزایش تولید و کاهش شدید به ای نفت کردند تا از این طریق ایران به سبب کاهش درآمد های ارزی دچار مشکلات اقتصادی عدیده در تأمین نیازمندی های تسلیحاتی، معیشت مردم و پروژه های عمرانی شده و با ایجاد رکود و به ستوه درآمدن مردم، مسئولان این کشور مجبور به پذیرش صلح شوند. اگرچه عراق هم تحت تأثیر این جنگ اقتصادی، موسوم به جنگ نفت قرار میگرفت، اما به دلیل برخورداری از حمایت های گسترده مالی رژیم های عرب منطقه به خصوص عربستان سعودی و کویت، بسیار کمتر از ایران آسیبپذیر بود. در متن کتاب توضیحاتی جامع از فرایند این کنش اقتصادی و تأثیر آن بر دو کشور آمده است.

در حوزه مسائل سیاسی، به دلیل رویکرد دولت های منطقه ای و فرامنطقه ای که مستقیم یا غیرمستقیم در جنگ ایران و عراق نقش داشتند گزارشها از تنوع بیشتری برخوردار است. در مقطع زمانی کتاب حاضر وضعیت دو کشور ازلحاظ سیاسی تمایزی آشکار داشت. عراق از همان نخستین روز جنگ به طور استثنایی و بیسابقه از حمایت های سیاسی، اقتصادی و نظامی ابرقدرتها و کشور های عربی منطقه به رهمند بود، درحالیکه جمهوری اسلامی ایران به لحاظ اتخاذ سیاست استقلالطلبانه نه شرقی و نه غربی همواره موردغضب، تحریم و بیمهری اکثر کشور های منطق های و بین المللی وابسته به بلوک شرق و غرب قرار داشت، تاحدیکه حتی برخی کشورها نظیر اردن تمام تلاش خود را در حوزه دیپلماسی به کار بردند تا با رایزنی با دو کشور عرب متحد ایران یعنی سوریه و لیبی، پیوند سیاسی بین آنها با تهران را خدشهدار کنند و علاوه برآن با رفع اختلافات این دو کشور به ویژه سوریه با عراق برقراری ارتباط سیاسی بین دمشق و بغداد، موجب انزوای کامل سیاسی ایران شده و همه امور را به نفع رژیم بعث عراق به اتمام رسانند.

از سوی دیگر، در این مقطع زمانی، برخی حوادث و رویداد های منطقه ای که کانون اصلی آن پیشتر در لبنان شکل گرفته و به گروگانگیری چندتن از اتباع امریکا و فرانسه به دست سازمان جهاد اسلامی انجامیده بود، موجب شد تا واشنگتن و پاریس به سبب نفوذ ایران در مسائل لبنان، در مناسبات خود با ایران تجدیدنظر کنند و به ظاهر ضمن چشمپوشی از دشمنی پایدار با جمهوری اسلامی، فصل جدیدی را در به بود روابط با تهران آغاز کنند که این جریان در رسانه های غرب بازتاب خاصی داشت.

اظهارات و موضعگیری مقامات سیاسی سایر کشورها به ویژه کشورهای غربی و جهتگیری

ص: 19

خاص آنان که اغلب با هدف تضعیف نظام جمهوری اسلامی و ایجاد هراس در بین کشورهای منطقه انجام می شد و نیز نشاندادن چراغسبز به رژیم عراق برای اعمال هرگونه جنایات جنگی، به خصوص استفاده از سلاح شیمیایی و بمباران مناطق مسکونی از دیگر موضوعاتی است که در این کتاب به آن پرداخته شده است.

درمجموع، مهمترین مسائل مطرحشده در کتاب پیش رو چنین است:

١. تشریح ٤ عملیات آفندی عراق در مناطق فکه، پیچ انگیزه، حاج عمران و مهران در چارچوب استراتژی دفاع متحرک.

٢. تحلیل فرماندهان خودی از راهبرد نظامی جدید عراق و اقدامات قوای نظامی ایران به خصوص سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دفع تجاوزات عراق و بازپسگیری مناطق اشغال شده.

٣. اقدام عراق به ازسرگیری جنگ شهرها و جنگ نفتکش ها و اقدامات متقابل جمهوری اسلامی ایران.

٤. اقدامات و تحرکات گروههای ضدانقلاب به ویژه سازمان مجاهدین خلق (منافقین) علیه امنیت نظام جمهوری اسلامی و همکاری آنان با رژیم بعث عراق.

٥. اقدامات و تحرکات گروههای کرد عراقی و مجاهدین معارض این کشور علیه رژیم بعثی عراق.

٦. شرح مناسبات محرمانه ایران و امریکا و چشماندازی بر روند به بود روابط ایران و فرانسه.

٧. برگزاری اجلاس وزرای امور خارجه کشورهای عرب.

٨. تلاشهای میانجیگرانه اردن برای برقراری آشتی میان عراق و سوریه و ایجاد شکاف در اتحاد تهران و دمشق.

٩. کاهش به ای نفت و تأثیرات آن بر اقتصاد دو کشور ایران و عراق.

١٠. تلاشهایی به منظور برقراری صلح بین ایران و عراق.

١١. مکاتبات ایران و عراق با دبیرکل سازمان ملل متحد.

١٢. نقش رسانه ها در ایرانهراسی.

بازپس گیری آن جنگیدند، ولی در مواجهه با مقاومت 75 روزه یگان های نیروی زمینی سپاه پاسداران ناکام ماندند. عراق که در وضعی دشوارتر از قبل قرار گرفته بود، دو راهکار پیشرو داشت: همچنان عملیات های خود را در فاو ادامه داده و تلفات دهد یا در جبهه های دیگر به ایران حمله کرده و با کسب موفقیت هایی در آن مناطق، ایران را وادار به معامله کند. ارتش عراق راه دوم را برگزید و متعاقب آن فرماندهان عراقی برای خروج از این انفعال به تغییر راهبرد نظامی مبادرت کردند. در راهبرد جدید اصل آفند در همه جبهه ها، شاکله اصلی به حساب می آمد و این امکان برای یگان های نیروی زمینی عراق فراهم می شد تا از لاک دفاعی بیرون آمده و به حالت تهاجمی تغییر وضعیت دهند، بدینترتیب با تحرک بخشیدن و ایجاد انگیزه در نظامیان عراقی راه برای تهاجم مستمر به مواضع پدافندی جمهوری اسلامی هموار می شد و عراق با اشغال مواضع رزمندگان و پیشروی در عمق خاک ایران علاوه بر بازیابی حیثیت نظامی - سیاسی خود می توانست با تبلیغات گسترده و دامنهدار در جهان وانمود کند که همچنان دارای قدرت برتر بوده و قادر است دربرابر پیروزی ایران در فاو با اجرای عملیات آفندی نه تنها ایران را از اجرای عملیات های آتی باز دارد، بلکه ابتکارعمل را از این کشور بازپس گیرد. دراینزمینه صدام حسین رئیس جمهور و فرمانده کل نیرو های مسلح عراق، با اشاره به تمرکز قوای ایران در جبهه فاو گفت: «[باید] اهداف دیگری را غیر از شهر فاو، در طول مرز 1200 کیلومتری تعیین و به نیرو های ایران حمله کنید. حالا ما به این نتیجه رسیدهایم که اگر ارتش ما حمله نکند، نیروهای ایران حمله میکنند و اگر در یک منطقه پدافند کنیم، پس از چند روز به همان اندازه تلفات میدهیم که معمولاً در حمله میدهیم. بنابراین به ترین راه را در این یافتیم که فعلاً از فاو صرفنظر کنیم و در سایر جبهه ها به نیروهای ایرانی حمله کنیم.»

این اظهارات صدام حسین گرچه حاکیاز اتخاذ سیاست جنگی جدید بود، اما او نتوانست خشم خود را به علت ازدستدادن فاو پنهان کند و در پیامی به خلبانان یادآور شد که «اگر نصف عراق منهدم شود، باید منطقه فاو پس گرفته شود.» در این چارچوب فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق در اطلاعیه شماره 2229 با تشریح راهبرد جدید اعلام کرد: دشمن ایرانی به علت پایبندی ما به راهبرد دفاع ثابت در مرزها، توانست مثلث فاو را اشغال کند.(1) پس از آن، ما مجبور شدیم در راهبرد خود تجدیدنظر کنیم و جایگزینی برای آن با این اهداف برگزینیم؛ بیرونراندن نیرو های ایران در هر منطقه ای که باشد و به دستآوردن جایگزین هایی از خاک ایران برای آمادهکردن زمینه بازگشت دو طرف به مرز های بین المللی.

رادیو بغداد نیز به عنوان بلندگوی رژیم بعث در چارچوب این تغییر رویکرد نظامی با راهانداختن هیاهوی تبلیغاتی اعلام کرد: «[نیرو های عراقی] ارتش ایران را در تمامی جبهه ها (از شمال تا جنوب)

ص: 21

موردحمله و سرکوب قرار میدهند(1) و بزرگترین خسارات و ضایعات را به سازمان آنها وارد خواهند کرد و هیچ تجمع و تراکمی را بدون ضربت و سرکوب باقی نخواهند گذاشت.»

بدین ترتیب ارتش عراق با تبیین راهبرد جدید موسوم به "دفاع متحرک" در اولین گام در تاریخ 23/12/1364 به منطقه چوارتا در شمالشرق استان سلیمانیه عراق که در تصرف رزمندگان ایرانی بود، حمله کرد و پس از کسب موفقیت و احیای روحیه رزمی با اجرای عملیات در مناطق دیگری چون پنجوین (29/12/1364)، دربندیخان (10/1/1365)، شرهانی و سومار (18 و 22/1/1365)، سیدکان و جزیره مجنون (4 و 6/2/1365)، بخشی از مواضع رزمندگان را تصرف و اشغال کرد. عراق در دهم اردیبهشت ماه 1365 (مقارن با اولین روز کتاب حاضر) به مواضع ارتش در مناطق مذکور (بجز جزیره مجنون) حمله کرد و در ادامه در روز های 19، 24 و 27 اردیبهشت ماه مواضع دیگری از ارتش ایران در مناطق پیچ انگیزه، حاج عمران و مهران را هدف تهاجم قرار داد.

الف) عملیات در فکه، ادامه استراتژی دفاع متحرک

در ساعت 6 صبح روز دهم اردیبهشت 1365، یگان های تحتامر سپاه چهارم عراق با پشتیبانی توپخانه، نیروی هوایی و هوانیروز، نیرو های زرهی و پیاده در جبهه ای به طول 21 کیلومتر به مواضع نیرو های خودی در منطقه فکه حمله کردند. در مدت کوتاهی، مواضع رزمندگان در خط مقدم در هم شکسته شد. در ادامه با رخنه و نفوذ دشمن علاوه بر اشغال مقر فرماندهی گردان های مستقر در منطقه، تلفات زیادی به یگان های مستقر در منطقه تحمیل شد. بدین ترتیب نیرو های خودی مجبور به عقب نشینی شدند و امکانات و تجهیزات بسیاری به دست مهاجمان عراقی افتاد. قوای دشمن در روز اول حدود 10 کیلومتر در عمق پیشروی کرده و علاوه بر اشغال ارتفاعات سرکوب منطقه حدود 1000 نفر را به اسارت گرفتند و 50 تا 60 تانک و نفربر سالم را به غنیمت بردند. درپی این تهاجم در یازدهم اردیبهشت فرمانده سپاه چهارم عراق اعلام کرد: مادامیکه ایران نیات توسعه طلبانه خود را دنبال کند، سرزمین های اشغالی ایران را حفظ خواهیم کرد. سرلشکر احمد ثابت سلطان در هفدهم همین ماه خاطرنشان کرد که به تصرف خاک ایران تا خارجشدن نیرو های ایرانی از فاو ادامه خواهیم داد. ماهر عبدالرشید فرمانده سپاه هفتم نیز در روز سیزدهم اردیبهشت ادعا کرد که درصورت تأمین نیروی انسانی کافی، تمام مناطق جنگی دراختیار ایران را بازپس خواهیم گرفت.

درپی درخواست کمک نیروی زمینی ارتش از نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به منظور جلوگیری از پیشروی بیشتر دشمن و نیز بازپسگیری منطقه اشغال شده، فرمانده نیروی زمینی سپاه استعدادی از تیپ10 سیدالشهدا(ع) را به منطقه اعزام کرد. این تیپ پس از انجام شناسایی تعجیلی و برخی هماهنگیها با فرماندهی لشکر16، ساعت 23:17 شامگاه دوازدهم اردیبهشت ،

ص: 22

عملیات مشترکی را با هدف بازپسگیری خاکریز و خط مقدم تیپ1 لشکر16 زرهی ارتش آغاز کرد. تیپ10 سیدالشهدا(ع) در همان ساعات اولیه به دلیل رعایت اصل غافلگیری و غیر منتظره بودن حمله برای عراقی ها و نیز سرعت عمل مناسب، توانست تلفات و خسارات بسیاری به نیرو های عراقی وارد کند. اما در ادامه به دلایلی ازجمله گستردگی منطقه عملیات، استعداد بیشتر نیرو های عراقی، شهادت و زخمی شدن چند تن از فرماندهان عملیات، تأخیر نیرو های احتیاط ارتش برای حضور در منطقه نبرد و نیز نبود الحاق میان گردان های خطشکن، دستیابی به همه اهداف میسر نشد و نیرو های عملیاتی تیپ10 سیدالشهدا(ع) به رغم موفقیت درپیشگیری از پیشروی دشمن، در فاصله سهکیلومتری از خط دشمن - حدود 2 کیلومتر جلوتر از مواضع قبلی - استقرار یافتند. درپی این موفقیت، سه روز بعد (15/2/1365) فرماندهی سپاه نقده، فرماندهی قرارگاه نجف2 سپاه، رکن2 ژاندارمری جمهوری اسلامی و فرمانده قرارگاه نوح سپاه از افزایش تحرکات ارتش عراق در مناطق پیچ انگیزه، حاج عمران، مهران، جزیره مجنون و فاو اخباری را ارسال کرده و درخصوص احتمال حمله به مواضع رزمندگان در بعضی از این مناطق هشدار دادند.

ب) عملیات درپیچ انگیزه

سپاه چهارم عراق در دومین اقدام خود و درپی تظاهر به تک در منطقه فکه در هجدهم اردیبهشت ، در ساعت 4:30 بامداد 19/2/1365 با استعداد 5 تیپ رزمی از چهار محور به مواضع تیپ 2 و 3 لشکر16 زرهی قزوین و لشکر58 ارتش در محور ربوط - بجلیه اقدام به تک کرد. هدف ارتش عراق از این اقدام تصرف ارتفاعات حمرین، استقرار در شمال غربی رودخانه دویرج و اشغال تپه175 و شیار بجلیه بود. ارتش عراق با در هم شکستن مواضع پدافندی تیپ2 لشکر16 زرهی ارتش مواضع گردان125، گردان قدس و نیرو های ژاندارمری را تصرف کرد. در جریان این تهاجم تنها درگیری جدی عراق با یک گردان از تیپ2 لشکر16 زرهی بود که آنها هم به دلیل فقدان پشتیبانی مؤثر توپخانه درحالیکه در شرف محاصره قرار داشتند، ناچار به عقب نشینی شدند.

درپی این تهاجم دشمن، نیرو هایی از لشکر17 علی بن ابی طالب(ع) و تیپ10 سیدالشهدای(ع) سپاه پاسداران به استعداد هرکدام یک گردان که از روز قبل با دستور فرماندهی نیروی زمینی سپاه به عنوان نیروی احتیاط در منطقه مستقر شده بودند از دو محور پل چمهندی و پل چمسری به کمک نیرو های ارتش شتافتند و موفق شدند تا ساعت 9 صبح، نه تنها مانع پیشروی عراقی ها شوند، بلکه نیرو های در شرف محاصره را نجات داده و مهاجمان را 2 کیلومتر به عقب برانند. بدین ترتیب با همت نیرو های سپاه پاسداران بار دیگر ارتش عراق از دستیابی به هدف خود یعنی سلسله ارتفاعات حمرین بازماند، ضمن آنکه 30 تن از مهاجمان عراقی به اسارت نیرو های ایران درآمدند.

همزمان با این درگیری در منطقه مرزی شمال غربی شرهانی نیز نیرو های عراقی در پشتیبانی از یگان درگیر درپیچ انگیزه دست به تحرکاتی زدند که نیرو های پدافندی ارتش مستقر در منطقه آن

ص: 23

را دفع کردند. نظر به اهمیت منطقه، احتمال حمله مجدد عراق یک تهدید جدی بود و بر همین اساس، فرماندهی نیروی زمینی سپاه پاسداران یگان های دیگری از سپاه (لشکر های7 ولیعصر(عج) و 19 فجر) را وارد منطقه کرد. این یگانها دو روز بعد (23/2/1365) اقدام به پاتک علیه قوای عراق کردند و در موج اول موفق به شکستن خط دفاعی دشمن و نفوذ و رخنه به مواضع آنها شدند، اما در ادامه به علت نبود شناخت کافی از زمین منطقه، به همریختگی ناشیاز اجرای عملیات سریع، کامل نشدن پاکسازی منطقه و ایجاد مشکل در الحاق به مواضع خود بازگشتند. انهدام حدود 15 تانک و نفربر و همچنین کشته و مجروحشدن 400 نفر از قوای عراقی، نتیجه عملیات در این منطقه بود، البته دشمن نیز توانست زمینی به طول 62 و به عمق 5/2 تا 3 کیلومتر را در اشغال خود نگه دارد.

ج) عملیات عراق در منطقه حاج عمران

درحالیکه درگیری در منطقه پیچ انگیزه کموبیش ادامه داشت و ازسویی واحده ای اطلاعاتی، گزارش هایی درخصوص احتمال عملیات ارتش عراق در منطقه حاج عمران داده بودند، تیپ4 لشکر64 ارتش با همکاری نیروی زمینی سپاه پاسداران در این منطقه، تدابیر پیشگیران های به منظور تقویت بنیه رزمی به عمل آورده بود؛ ازجمله دو تیپ110 شهید بروجردی و 155 ویژه شهدا و چند گردان جندالله سپاه مأمور تقویت منطقه شدند. در چنین وضعیتی قوای عراقی با استعداد 5 تیپ پیاده مکانیزه، 17 گردان کماندویی و 5 گردان توپخانه حمله خود را ساعت 5 صبح روز 24/2/1365، مطابق معمول با اجرای آتش سنگین و به قصد تصرف دو ارتفاع مهم شهید صدر2435 و گردمند2519 و ارتفاعات تپه شهدا، کدو و سرسول آغاز کردند. مهاجمان عراقی این بار برخلاف دو عملیات قبلی با مقاومت جدی رزمندگان مواجه شده و باوجود تشدید فشار و چندین حمله، نتوانستند به سرعت به مواضع رزمندگان رخنه کنند. در این وضعیت با توجه به تلفات و خسارات واردآمده بر دو طرف درگیر، تقویت سریع قوای رزمی و انتقال تجهیزات و نیرو عامل مهمی بود که می توانست تفوق یک طرف بر دیگری را امکانپذیر سازد؛ از آنجا که دشمن امکانات به تر و سرعت بیشتری برای نقل و انتقال نیرو داشت، اقدام به هلیبرن نیرو و تجهیزات کرد تا ضمن تقویت نیروی رزمی، مانع ترمیم مواضع آسیبدیده به دست رزمندگان شود و با فشار مضاعف، خطوط دفاعی ایران را در هم بشکند. این تدبیر و سرعت عمل مؤثر واقع گشت و قوای دشمن پس از پنج حمله متوالی، توانستند بر مقاومت نیرو های ایران غلبه کرده و دو ارتفاع مهم شهید صدر و گردمند را به اشغال خود درآورند. باوجوداین در جریان این حملات تعداد زیادی از نیرو های عراقی کشته یا زخمی شدند و سازمان رزم برخی یگان های دشمن از 30 تا 80 درصد متلاشی شد و بیش از 7 فروند بالگرد عراقی در همان روز نخست عملیات سقوط کرد.

درپی این حادثه فرماندهی قرارگاه نجف2 سپاه با اظهار رضایت از مقاومت و روحیه خوب نیروها بنا به درخواست فرماندهی میدان نبرد، 4 گردان نیرو برای بازپسگیری منطقه اشغال شده

ص: 24

اعزام کرد. دراین خصوص ناصر کریمیان قائم مقام قرارگاه نجف4، گفت: اگر نیرو به موقع برسد میتوان ضمن شکست سنگین دشمن، آنها را از مواضع اشغال شده عقب زد. عملیات در این منطقه حدود 10 روز به شدت بین دو طرف ادامه داشت و با پیوستن تیپ57 حضرت ابوالفضل(ع) سپاه به یگان های ارتش جمهوری اسلامی، مواضعی که عراقی ها در روز اول گرفته بودند چندینبار بین دو طرف دستبه دست شد، به طوریکه در ساعت 2 بامداد روز 2/3/1365، نیرو های تیپ57 حضرت ابوالفضل(ع) در نبردی سنگین با دشمن ارتفاع شهید صدر را بازپس گرفتند. اما در ادامه به دلیل اجرای آتش مستمر دشمن بر روی این ارتفاع، ناچار آن را ترک کردند. در این عملیات نیرو هایی از تیپ های 57 حضرت ابوالفضل(ع)، قدس و چند گردان جندالله سپاه و چند گردان از تیپ3 لشکر64 ارتش برای تقویت نیرو های در خط وارد عمل شدند. به این ترتیب، خط پدافندی نیرو های خودی در این منطقه که مسئولیت آن برعهده نیرو های ارتش بود نه تنها در اولین ساعت درگیری سقوط نکرد، بلکه رزمندگان ارتش جمهوری اسلامی پابه پای نیرو های سپاه مقاومت کرده و جنگیدند.

د) عملیات عراق در مهران

در ادامه استراتژی دفاع متحرک عراق، مهمترین عملیاتی که در بین عملیات های زنجیر های (از 23/12/1364 تا 27/2/1365) ارتش این کشور اجرا کرد، حمله به منطقه عمومی مهران بود. مسئولیت پدافندی این منطقه را لشکر84 خرمآباد و تیپ4 از لشکر21 حمزه برعهده داشتند. گفتنی است مدتی پیش ازحمله عراق به منطقه عمومی مهران هشدار های متعددی درباره نقلوانتقال ارتش عراق در این منطقه گزارش می شد. به عنوان نمونه روز 22/2/1365، سرهنگ ذاکری مسئول رکن2 قرارگاه کربلای ارتش، در گزارشی با اشاره به اینکه عراق سه روز قبل تکاوران و نیرو های کیفی گارد ریاست جمهوری را به منطقه مهران آورده و توان اجرای یک تک گسترده را دارد، خاطرنشان کرد: مأموریت سپاه چهارم عراق گرفتن ارتفاعات حمرین است، چون این قسمت هم در خط الرأس قرار دارد و هم منطقه نفتی است و ازنظر تبلیغاتی اهمیت زیادی دارد.

دراینزمینه عبدالامیر خزعل زامل فرمانده تیپ70 زرهی ارتش عراق، در تبیین مقاصد فرماندهان نظامی عراق گفت: «برای بازپسگیری اراضی عراق و اشغال اراضی جدید از ایران، سپاهها، عملیاتها و تهاجمات گسترد های را طرحریزی کردهاند که در این فرایند دستور تصرف شهر مهران و روستا های اطراف آن به یگان های تحتامر صادر شده است.»

وی با اشاره به این شعار رزمندگان عراقی که "مهران، مهریه فاو است." اجرای عملیاتها و تحقق اهداف پیش بینیشده را برای نیرو های تیپ خود و ارتش عراق بسیار روحیهبخش دانست. خزعل زامل بدون اشاره به شکست نیرو های عراقی در فاو، مدعی شد که نبرد 75 روزه فاو حالت جدیدی را در نظامیان ایجاد کرده و رغبت و تمایل شدیدی برای ادامه نبرد در آنها به وجود آورده است. این تمایل در رفتار نیرو های عراقی به ویژه تیپ گرگها (تیپ70 زرهی) نمایان

ص: 25

است و این یک احساس وجدانی است، نه عاطفی و با واگذاری مأموریت اشغال شهر مهران، رزمندگان این فرصت را مییابند که این رغبت و میل شدید را به نمایش بگذارند.

درپی اینگونه گزارشها، سپاه پاسداران 2 گردان از تیپ امیرالمؤمنین(ع) و مسلم بن عقیل(ع) را برای احتیاط نزدیک و لشکر5 نصر را برای احتیاط دور در نظر گرفت.

سرانجام درحالیکه فرماندهان خودی چند روزی مشغول بررسی و چارهجویی و مقابله با تهاجمات پیدرپی دشمن بودند، لشکر17 زرهی از سپاه دوم عراق در ساعت 2 بامداد روز 27/2/1365، به مواضع ارتش ایران در منطقه عمومی مهران از دو محور ارتفاعات قلاویزان (محور جنوب) و ارتفاعات نمهکلانبو (محور شمال) با هدف تصرف ارتفاع کلهقندی، تنگه کنجانچم، جاده آسفالته مهران - ایلام و شهر مهران حمله کرد. قوای مهاجم عراقی در هر دو محور با سرعت به مواضع یگان های جمهوری اسلامی نفوذ و آنها را تسخیر کردند و به بخش اعظمی از اهداف عملیاتی خود دست یافتند. نیرو های لشکر مذکور به خصوص در محور شمالی، در همان ساعات اولیه تا آستانه شهر مهران پیشروی کردند و اگر خود را به جاده کمربندی کنجانچم - دهلران میرساندند می توانستند راه ارتباطی جبهه های شمالی و جنوبی را مسدود و مشکلات بسیاری را برای نیرو های جمهوری اسلامی ایجاد کنند. در چنین وضعیتی فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران پس از کسب خبر درهم شکستهشدن خط پدافندی رزمندگان ایران و پیشروی نیرو های عراقی تا جاده کمربندی، آن را یک بحران جدی اعلام کرد، ازاینرو به فرماندهی تیپ امیرالمؤمنین(ع) دستور داد تا به سرعت به مقابله با دشمن پرداخته و مانع پیشروی و تسلط او در تنگه کنجانچم شود. اقدام به موقع این تیپ باوجود برخی مشکلات مربوط به هماهنگی با نیرو های ارتش، به ثمر نشست و رزمندگان تیپ امیرالمؤمنین(ع) موفق شدند از پیشروی بیشتر دشمن و تسلط قوای عراقی بر مهمترین گلوگاه منطقه عملیاتی جلوگیری کنند. از سویی، عراقی ها که به موفقیت های قابل ملاحظه ای، ازجمله اشغال شهر مهران دست یافته بودند، برای تثبیت مناطق تصرفشده، 9 تیپ زرهی و مکانیزه و یک گردان کماندویی - که برابر 18 گردان سپاه پاسداران بود - را وارد عمل کردند تا شهر مهران، ارتفاعات قلاویزان، تپه غلامی و باغ کشاورزی تا پشت جاده کمربندی به عمق 20 کیلومتر را حفظ کنند. گفتنی است در جریان عملیات در منطقه مهران که بیش از یک هفته به طول انجامید، ارتش عراق در روز 4/3/1365 برای دفع ضدحملات ایران از سلاح شیمیایی استفاده کرد. براثر این حملات شیمیایی بالغ بر 550 نفر از رزمندگان مصدوم و به مراکز درمانی منتقل شدند.

اشغال شهر مرزی مهران مهمترین دستاوردی بود که موجب غرور فرماندهان عراقی شد، زیرا آنها به زعم خود بدینوسیله می توانستند مقامات ایران را برای یک معامله به چالش بکشند؛ به طوریکه ارتش بعث عراق با اشغال مهران در روز 27/2/1365 در اطلاعیه ای اعلام کرد: « ... چند ساعت پس از عملیات عراق، شهر مهران ایران به دست فرزندان دلاور شما عراقی ها افتاد و پرچم عراق روی ساختمان های آن

ص: 26

به اهتزاز درآمد تا اینکه حکام ایران شرایط انسانی و منصفانه رهبری حکیمانه ما را بپذیرند.»

پس از انتشار این اطلاعیه، حکومت بعثی تبلیغات پرهیاهویی به راه انداخت: توپخانه ارتش عراق 12 گلوله توپ شلیک کرد؛ دولت عراق سه روز تعطیل عمومی اعلام کرد؛ رادیو و تلویزیون عراق با قطع برنامه های عادی خود، جشن و تبلیغات گسترد های به راه انداختند؛ در جنجالیترین بخش این هیاهوی تبلیغاتی رادیو، تلویزیون، نشریات و به ویژه فرماندهان عراقی پس از اینکه اشغال مهران را به منزله تصرف مجدد خرمشهر یا فتح پایتخت ایران برشمردند با راهاندازی جنگ روانی، اعلام کردند: «مهران را دربرابر فاو پس میدهیم.»

دراین خصوص سرهنگ عبدالامیر فضعل سامر - فرمانده گردان تانک که پهلوان مهران لقب گرفته بود - در مصاحب های گفت: «به صدام قول میدهیم تازمانیکه ایرانیها از شهر فاو خارج نشوند، ما این شهرها [مهران و اطراف] را که با دست آهنین گرفت هایم، حفظ کرده و از آن خارج نخواهیم شد و درصورت ماندن ایران در فاو، دیگر شهرها را نیز خواهیم گرفت.»

ژنرال ضیاء توفیق ابراهیم فرمانده سپاه دوم عراق نیز با غرور اشغال مهران را به تلافی تصرف فاو برشمرد و افزود: حاکمان ایران بدانند تا هنگامی که نیرو های خود را از فاو بیرون نبردهاند، عراق نواحی اشغالی مهران را تخلیه نخواهد کرد.

همچنین سرهنگ ستاد عبدالامیر ساعدی یک هفته پس از اشغال مهران مدعی شد که هیچ نیرویی قادر به عقبراندن نیرو های عراقی نیست و پرچم عراق همچنان در مهران در اهتزاز باقی خواهد ماند.

رادیو بغداد نیز اهداف صریح حکومت عراق را از اشغال مهران چنین تشریح کرد: «ما از همین لحظه آماده عقب نشینی مشروط از شهر مهران به یکی از این دو صورت میباشیم؛ ایران اصل عقب نشینی سراسری و کامل و غیرمشروط دو طرف به مرز های بین المللی و عدم دخالت در امور داخلی را بپذیرد یا ایران عقب نشینی از مثلث فاو دربرابر عقب نشینی عراق از شهر مهران را قبول نماید. در غیر این دو صورت، ما بدون تردید اعلام میکنیم که نیرو های ما با مشت آهنین این شهر یا شهر های دیگر را در تصرف خود نگه خواهند داشت.»

رئیس شورای ملی عراق نیز در دیدار با سفرای کشور های خارجی ادعا کرد درصورت پرهیز ایران از صلح، عراق سیاست تهاجم نظامی را ادامه خواهد داد. علاوه براین، سفیر عراق در فرانسه روز پانزدهم اردیبهشت سه راه را برای پایان جنگ برشمرد: 1. درگذشت (امام) خمینی یا وقوع کودتا علیه او 2. اجرای قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد و 3. تصمیم کشور های غربی مبنیبر خودداری از خرید نفت ایران و قطع ارسال اسلحه به آن کشور.

نکته جالب توجه در این سلسله عملیات روانی، وضوح پوچی ادعای اهمیت یکسان مهران و فاو بود؛ چراکه باوجود آنهمه هیاهوی تبلیغاتی، رادیو بغداد در برنامه ای گفت: «دراینمورد تأکید میکنیم از آنجا که شهر مهران را ازلحاظ معیار های نظامی بدیل خوب و کافی برای فاو نمیشناسیم، لذا تنها به اشغال [مهران] اکتفا نخواهیم کرد و عراق دیر یا زود اقدام به تسخیر دیگر شهر های ایران و هدف های

ص: 27

دیگر خواهد کرد تا بتواند به تماممعنا یک موازنه ازلحاظ استراتژیک و نظامی ... برقرار نماید.»

به هرحال درپی این هیاهوی تبلیغاتی، مردم عراق با برپایی تظاهرات در شهر های مختلف خواستار آزادی فاو در مقابل آزادی مهران شدند. همچنین برخی دولت های عربی منطقه همگام با دولت عراق، یک روز را تعطیل عمومی اعلام کردند و مردم را به شادی و پایکوبی فراخواندند.

یادآوری می شود در بازه زمانی کتاب حاضر، واحد های نظامی عراق علاوه بر این چهار عملیات عمده که از 10 اردیبهشت تا 14 خرداد اجرا شد، در سایر مناطق نیز دست به اقداماتی مشابه زدند؛ ازجمله: اجرای عملیاتی های ایذایی در اشنویه، لولان و منطقه گردشوان در جبهه شمال غرب (21/2/1365)، اجرای تک در محور جاده خندق در جزیره مجنون (18 و 23/2/1365)، عملیات در منطقه شیروان و عملیات های متعدد گشتی رزمی در مناطق مختلف. برخی از این تهاجمات به همت رزمندگان دفع شد و در برخی موارد نیز نیرو های دشمن پیشروی های محدودی کردند. علاوه بر اقدامات مذکور ارتش عراق در بسیاری از جبهه های غرب و شمال غرب اقدام به جابه جایی و تقویت نیرو، برچیدن موانع، شناسایی زمینی و هوایی، اعزام نیرو های گشتی رزمی، ایجاد کمین و تشدید فعالیت های مهندسی (ترمیم یا احداث جاده، کانال، خاکریز، پست های دیدبانی، مواضع توپخانه) و تظاهر به تک میکرد، بر این اساس، قرارگاهها و واحد های نظامی خودی مستقر در منطقه به طور مکرر در مورد آمادگی ارتش عراق برای حمله به مناطقی مانند پنجوین، میمک، قصرشیرین، سومار، خرمال، مهران، حاج عمران، بارزان، نفتشهر، کانیسخت، شاخ شمیران، جزایر مجنون، سورکوه، لولان، دزلی و فاو هشدار میدادند. جمعبندی این گزارشها نشان میداد که دشمن از اینگونه فعالیتها چند هدف کلی را مدنظر دارد: 1. گرفتن نقاط حساس و سرکوب منطقه 2. تصرف مناطقی که احتمال اجرای تک نیرو های ایرانی متصور بود 3. اشغال معابر اصلی به سمت مراکز و مناطق حساس در جبهه های غرب و شمال غرب 4. استحکامبخشی، کاهش و رفع آسیبپذیری خطوط پدافندی 5. جلوگیری از تمرکز نیرو و تمرکز فرماندهان ایرانی.

ازسویی به عقیده برخی تحلیلگران و ناظران نمیتوان عملیات های عراق را از جنبه ضربه زنی و توان پیشروی تأثیرگذار توصیف کرد، زیرا ارتش عراق فاقد نیروی پیاده رزمی آموزشدیده و کارآمد برای اجرای عملیات در جبهه های حساس و مهم بود و با وجود کسب موفقیتها، تلفات و خسارات بسیاری را متحمل شد که این امر از مسائل قابل توجه در اجرای راهبرد نظامی جدید عراق به شمار می آید.

تدابیر و واکنش سپاه پاسداران در مقابله با استراتژی دفاع متحرک عراق

سپاه پاسداران که با توجه به اهمیت منطقه فاو حداکثر توان رزمی خود را معطوف به تثبیت، حفظ و نگهداری این منطقه و جبهه های شلمچه و هورالعظیم کرده بود، پس از گذشت 80 روز از عملیات والفجر8 با نهمین عملیات زنجیر های عراق در منطقه فکه و سپس عملیات های دیگر در

ص: 28

منطقه پیچ انگیزه، حاج عمران و سرانجام مهران مواجه شد. عراق با اجرای این سلسله عملیاتها توانسته بود دوباره بخش هایی از خاک جمهوری اسلامی را به اشغال خود درآورد. در چنین وضعیتی بخش قابل توجهی از نیروها و امکانات رزمی ایران مصروف بازپسگیری مناطق مذکور شد و این امر نگرانیها و مشکلات جدی و جدیدی را برای تصمیمگیران سیاسی و نظامی ایران پدید آورد. به خصوص طرح ادعای معاوضه مهران با فاو، جمهوری اسلامی را با یک چالش مهم روبه رو ساخت، به طوریکه فرمانده کل سپاه دراینزمینه گفت: «کلاً هدف دشمن این است که توان آفندی ما را زمینگیر کند و از عملیات گسترده بعدی ما مشخصاً جلوگیری کند و کسب زمان بکند برای بازسازی و بالابردن توان رزمی خود و موازنه سیاسی جنگ را ازطریق یک به یک جبران کند. یعنی یک جا ما حمله میکنیم، وقتی که میبیند نمیتواند ما را بیرون کند، می آید به جای دیگر حمله میکند و موازنه سیاسی در سطح دنیا برقرار می شود. این توافق مشترک بین ابرقدرتهاست که ایران نباید بر عراق پیروز شود و عراق نباید بر ایران پیروز شود. صدام هم مسئولیت دارد که این موازنه سیاسی را حفظ کند.» (19/2/1365)

علی شمخانی فرمانده نیروی زمینی سپاه نیز در تشریح راهبرد جدید عراق گفت: «عراق بعد از عملیات بیتالمقدس (آزادی خرمشهر) تا والفجر8 یک خط مشی داشت که بعد از عملیات والفجر8 تازمانیکه ما خودمان مشخص کنیم چه کار میخواهیم بکنیم، یک خطمشی دیگر اتخاذ کرده است. از عملیات بیتالمقدس تا والفجر8 خط مشی عراق، پدافند در زمین و آفند در همه جا (هوا، دریا، سیاست و...) بود. خط مشی ما با توجه به خط مشی دشمن پدافند در همه جا و آفند در زمین بود. بعد از عملیات والفجر8 خط مشی عراق، آفند در همه جا حتی در زمین و مشی ما پدافند در همه جا حتی در زمین شد و این خواست ما نبود. این خط مشی، آن نیست که ما برای خودمان ترسیم کرده باشیم، بلکه توان ما این را به ما دیکته کرد.»

فرماندهان سپاه در یک جمعبندی کلی اهداف عراق را از اجرای استراتژی دفاع متحرک بدین شرح تجزیه و تحلیل کردند:

١. حل مسائل ناشیاز تلفات سنگین وارد آمده به ارتش بعث در عملیات والفجر8 و تضعیف روحیه نیرو های آن و زدودن آثار تحقیر رژیم صدام حسین در فاو.

٢. تجزیه، زمینگیر کردن و به انفعالکشاندن رزمندگان ایران به منظور جلوگیری از آفند و اجرای عملیات گسترده آتی آنها؛ تهدید جبهه ها و مناطق حساس با هدف خارجکردن یگان های سپاه از خط پدافندی فاو و تضعیف این جبهه و درن هایت بازپسگیری فاو در موقعیت مناسب.

٣. به دستگرفتن ابتکارعمل در جنگ و تعیین منطقه و نوع نبرد.

٤. کسب زمان برای بازسازی و افزایش توان رزمی.

٥. به رهبرداری تبلیغاتی در بعد بین المللی و تقویت روحیه نظامی در بعد داخلی و برقراری و حفظ موازنه سیاسی جنگ ازطریق پیروزی یک به یک.

ص: 29

٦. جلوگیری از مأیوس شدن حامیان بین المللی صدام حسین از توانایی ارتش و رژیم بعث عراق.

٧. تسلط بر نقاط مهم و ترمیم خطوط پدافندی و دستیابی به تسلط دید و تیر، با هدف کاستن از اضطراب های خود و صرفهجویی در نیرو و امکانات.

٨. گرفتن اسیر به منظور تبلیغات و همچنین کسب اطلاعات درمورد خطوط پدافندی و عملیاتهای محدود و گسترده آتی ایران.

اما سؤال اصلی این بود که عراق تا چه زمانی میخواهد به تاکتیک آفندی ادامه دهد و چگونه باید با آن مقابله کرد؟ فرماندهان سپاه اگرچه از بدو حمله عراق به مواضع پدافندی ارتش جمهوری اسلامی در منطقه فکه، پیچ انگیزه، حاج عمران و مهران با دشمن مقابله کردند، اما همواره با یک چالش مهم مواجه بودند؛ آنها میدانستند هدف اصلی عراق بازپسگیری فاو است، ازاینرو یا باید همچنان تمام توان خود را معطوف به حفظ و نگهداری فاو می کردند یا با اقدام قاطع نظامی، خط بطلانی بر پایان راهبرد نظامی جدید عراق میکشیدند. دراین خصوص دیدگاههای متفاوتی وجود داشت. برخی فقط بر حفظ فاو تأکید داشتند و با انتقال یگانهای رزمی قوی برای مقابله با حملات عراق در مناطق دیگر مخالفت می کردند. عدهای معتقد بودند با تداوم عملیات های محدود در فاو میتوان عراق را در وحشت ادامه پیشروی نیرو های ایران در این منطقه بازهم در موضع انفعال قرار داد. دسته دیگر با یادآوری ضرورت مقابله با حملات عراق و تعیین اولویت برای تقویت خطوط پدافندی حساس، بر اجرای عملیات در جبهه های جنوب، غرب و شمال غرب تأکید داشتند. در این بین، دیدگاه سوم مورد توجه قرار گرفت و برپایه آن تدبیر و برنامه ریزی شد. به طوریکه با اجرای آن نه تنها عراقی ها در هر سه عملیات فکه، پیچ انگیزه و حاج عمران از دستیابی به اهدافشان بازماندند، بلکه رزمندگان در 9/4/1365 با حمله متقابل به عراق در منطقه مهران در عملیاتی موسوم به “کربلای یک” علاوه بر آنکه آنها را مجبور به عقب نشینی از کل مناطق اشغالی کردند، موفق شدند بخشی از ارتفاعات مهم در خاک دشمن را به تصرف خود درآورند.**** لذا در چارچوب دیدگاه سوم، فرماندهان نظامی سپاه - در طول مقطع زمانی 10 اردیبهشت تا 14 خرداد 1365 - تدابیری را اتخاذ و اجرا کردند که مهمترین آنها بدین شرح است:

١. ابلاغ دستورالعمل فرماندهان قرارگاه مشترک خاتمالانبیا(ص) ١ و ٢ به قرارگاه های مشترک نجف ٢ و ٣ و ٤ نیروی زمینی ارتش و نیروی زمینی سپاه برای تهیه طرح های پدافندی مشترک به منظور مقابله با حملات ارتش عراق.

٢. ابلاغ دستورالعمل مربوط به تشکیل گردان های پدافندی ازسوی فرمانده نیروی زمینی سپاه.

٣. ابلاغ دستورالعمل فعالکردن خطوط دفاعی ازسوی قرارگاه نجف.

٤. ابلاغ دستورالعمل انجام مقدمات عملیات در فاو ازسوی قرارگاه کربلا.

ص: 30

٥. دستور فرمانده نیروی زمینی سپاه درخصوص مکانیابی برای احداث پایگاه موشکی در خوزستان.

٦. دستور فرمانده نیروی زمینی سپاه برای تشکیل دفتر قرارگاه جنگ های نامنظم سپاه.

٧. ابلاغ دستورالعمل های عملیاتی برای بازپسگیری مناطق فکه، پیچ انگیزه، حاج عمران و به ویژه مهران.

علاوه بر موارد یادشده که به طورکلی در سطح مسائل تاکتیکی جنگ می باشد فرمانده کل سپاه پاسداران در نامه ای به فرمانده عالی جنگ با تأکید بر ادامه جنگ تا سقوط صدام، درباره تبعات هرگونه تردید و ابه ام در اهداف راهبردی و فن اداره جنگ با دشمن هشدار داد و ضمن تشریح اهداف و برنامه سپاه برای راهبری جنگ، پیشنهاد هایی مطرح کرد.

دراینمیان، مسئولان نظام جمهوری اسلامی، سیاست نظام را درپیشبرد روند جنگ و واکنش به اقدامات نظامی عراق و متحدان آن اعلام کردند. آیت الله خامنه ای رئیس جمهور و رئیس شورایعالی دفاع، در 2/3/1365، استراتژی دفاع متحرک عراق را یک اقدام تقلیدی از شیوه رزم ایران برشمرد و گفت: رزمندگان ما ... مدتها عراقی ها را در طول این هزار کیلومتر جبهه جنگ از بالا به پایین کشاندند و یک حالت ناامنی و نبود اطمینان برای رژیم عراق به وجود آوردند. استمرار این وضع عراق را مجبور کرد فکر دیگری کرده و آن را به صورت یک تاکتیک ابتکاری در دنیا وانمود کند و البته امروز، همه در دنیا پذیرفتهاند که عراق این تاکتیک را از رزمندگان ما تقلید کرده است. آیت الله خامنه ای همچنین سال 1365 را سال پیروزی اعلام کرد و در جمع سههزار تن از معلمان و دانشجویان مراکز تربیت معلم اظهار کرد: من با توکل به خدا پیش بینی میکنم که امسال، کار جنگ با پیروزی ملت مسلمان ایران یکسره خواهد شد. ملت ما نشان داد که چقدر شکستناپذیر، باصلابت و مقاوم است و ما امروز برای واردکردن ضربه متقابل به قلب بغداد آمادهتریم. حجت الاسلام والمسلین هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی و نماینده امام در شورایعالی دفاع نیز جنگ را دفاعی و تنها راه نجات منطقه را حذف حزب بعث برشمرد. وی با اعلام اینکه این جنگ با پیروزی اسلام و شکست کفر به پایان خواهد رسید، گفت: مردم ما که اکنون اینقدر به هیجان آمدهاند، به کمتر از این رضایت نخواهند داد. (12/2/1365) محسن رضایی فرمانده کل سپاه نیز راهبرد کوتاهمدت را برای رهبری جنگ با هدف سقوط صدام و حزب بعث حول سه محور پیشنهاد کرد: 1. سدکردن پیشروی نیرو های دشمن و اجرای عملیات با هدف بازپسگیری مهران 2. آزادسازی یگان های مانوری برای عملیات 3. اجرای دو یا سه عملیات بزرگ همزمان و استمرار آنها. (29/2/1365)

تحرکات هوایی عراق؛ جنگ شهرها و نفتکش ها و واکنش جمهوری اسلامی

پس از اجرای عملیات والفجر8 به همت رزمندگان در منطقه فاو و 75 روز تلاش ناکام عراق برای بازپسگیری آن، ارتش رژیم بعث به تلافی شکست در جبهه زمینی، همزمان با اجرای استراتژی دفاع متحرک، فعالیت هوایی خود را با بمباران پایگاه های نظامی، تأسیسات اقتصادی، مناطق

ص: 31

غیرنظامی در شهرها و حمله به نفتکش ها در منطقه خلیج فارس بار دیگر از سر گرفت و پس از برگزاری اجلاس سران هفت کشور صنعتی در توکیو و چراغ سبز امریکا و سکوت جامعه بین الملل بر شدت آن افزود. درحقیقت میتوان گفت انگیزه اصلی عراق از حمله هوایی به شهرها و سایر مراکز نظامی و اقتصادی و نفتکش ها در هم شکستن روحیه مقاومت مردمی، نابودی تأسیسات نفتی و اخلال در روند صادرات نفت و نیز فشار بر ایران برای پذیرش صلح تحمیلی بود.

بر این اساس در طول دوره زمانی کتاب حاضر، نیروی هوایی عراق بارها به شهر های ایلام، درهشهر، صالحآباد، سقز، بانه، سردشت، شهرک ربط، سلماس، موسیان، عینخوش، اهواز، خرمآباد، کرند، شادگان، سنندج، پلدختر، کوهدشت، پیرانشهر و اشنویه تجاوز و این مناطق را بمباران کرد. البته جنگنده های عراقی در برخی از این تجاوزات به دلیل مواجهه با آتش سنگین پدافند هوایی در اجرای مأموریت خود ناکام مانده و فقط اقدام به شکستن دیوار صوتی می کردند. همچنین در این دوره مواضع رزمندگان در مناطق عملیاتی فکه، حاج عمران و محل تجمع رزمندگان در پادگان جلدیان، پادگان شهید عبادت (مریوان)، محل استقرار لشکر های31 عاشورا و 8 نجف، تیپ44 قمربنیهاشم(ع) سپاه پاسداران در شمال دزفول، قرارگاه تمرچین و نیز پل های ارتباطی نظیر پل جمجاب در دهلران، پل میمه در ایلام و پل قطور در آذربایجان غربی هدف حملات هوایی ارتش عراق قرار گرفت. درخصوص تأسیسات نفت و گاز و صنایع، اهدافی مانند تأسیسات نفت و گاز اهواز، ایستگاه گاز رامشیر از توابع رامهرمز، تأسیسات نفتی در بیبی حکیمه گچساران، امیدیه، مارون2، آغاجاری، تلمبه خانه گوره در بندر گناوه، جزیره خارک و صنایع فولاد اهواز چندینبار بمباران شدند. در میان حملات هوایی عراق، چند مورد که بیش از سایر حملات خسارات و تلفات برجا گذاشت و حتی یکی از آنها در شمار جنایات جنگی به حساب آمد بدین شرح است:

بمباران شیمیایی مواضع رزمندگان در منطقه مهران در 4/3/1365 که موجب مصدومیت شیمیایی 600 رزمنده شد.

حمله به پالایشگاه نفت تهران در 17/2/1365 که براثر آن خسارات سنگینی به نیروگاه برق پالایشگاه، اتاق کنترل، مخزن نگهداری مواد نفتی، یک مخزن گاز مایع و تلمبه خانه پالایشگاه وارد آمد.

حمله هوایی روز 24/2/1365 به ایستگاه راه آهن هفتتپه که درپی آن یک قطار مسافربری و یک قطار حامل مهمات هدف قرار گرفتند و انفجار مهیب ناشیاز آن موجب وارد آمدن خساراتی به تأسیسات راه آهن و تخریب تعدادی خانه مسکونی شد و حدود 330 نفر شهید یا مجروح شدند؛ بااینحال سخنگوی نظامی عراق روز بیستونهم اردیبهشت در سخنانی بمباران این هدف را مشروع برشمرد. درهمینزمینه وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران یادداشت اعتراضآمیزی برای دبیرکل سازمان ملل ارسال کرد و خواستار اعزام کارشناس برای بررسی این حمله و محکومیت صریح رژیم عراق شد. حجت الاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی نماینده امام در شورایعالی دفاع نیز با اشاره به اینکه رژیم عراق در وضعیت تنگنا به جنگ شهرها

ص: 32

روی می آورد، دولت بعث عراق را تهدید به مقابلهبه مثل کرد. نیروی زمینی سپاه پاسداران هم در بیانی های اعلام کرد که انتقام خون شهدا را در جبهه های جنگ خواهد گرفت. نیروی هوایی جمهوری اسلامی نیز به تلافی این حادثه، در همان روز، تأسیسات نفتی عراق در کرکوک، فرودگاه موقت در شهر دیانا و مواضع تجمع نظامیان عراقی در فکه را بمباران کرد.

در عرصه دریا؛ جنگ نفت که از همان ابتدای هجوم عراق به ایران در سال 1359، با بمباران تأسیسات نفتی ایران در جزیره خارک شروع شد و دامنه آن در اردیبهشت ماه سال 1363، با حمله به کشتی های نفتکش در منطقه خلیج فارس گسترش یافت، در این دوره، ابعاد جدیدتری به خود گرفت. از آن پس، هرگاه عراق در جبهه زمینی با شکست سنگین مواجه می شد از این راهبرد نظامی برای جبران شکست و تحتفشار قراردادن ایران و نیز بین المللی جلوهدادن جنگ استفاده میکرد با این امید که سایر کشورها از عراق حمایت و به یافتن یک راه حل صلحآمیز کمک کنند. لذا در طول دوره زمانی 10 اردیبهشت تا 14 خرداد 1365، عراق به چند کشتی در نزدیکی سواحل ایران که برای بارگیری نفت پهلو گرفته یا درحال بازگشت بودند حمله کرد. متعاقب آن ایران مراقب بود واکنش خود را در پایینترین حد نگه دارد تا به ان های برای مداخله خارجی در منطقه نباشد. البته در این میان، هرازگاهی به نفتکش های متعددی که اغلب متعلق به کشور های حامی عراق بودند، حمله می شد به این امید که کشور های مذکور از نفوذ اقتصادی خود علیه عراق استفاده کرده و بغداد را مجبور به قطع حملات به نفتکش ها کنند.

ناگفته نماند که نیروی هوایی ایران و عراق در عمل، به یک اندازه در عملیات های خود به موفقیت های قابل انتظار دست نمییافتند؛ زیرا هر دو کشور از هواپیما های تهاجمی خود بیشتر به صورت انفرادی و نه به عنوان عناصر هماهنگ در یک سیستم مرکزی و منسجم برای انهدام اهداف موردنظر استفاده می کردند. به عبارت دیگر، نیروی هوایی ایران و عراق پرواز های خود را به شکل جفت یا انفرادی انجام میدادند و برای فرار از آتش ضدهوایی طرف مقابل از ارتفاع بالا اقدام به بمباران می کردند، در نتیجه میزان تخریب و خسارات نظامی و اقتصادی نسبتاً کم بود. به طوریکه عراقی ها باوجود حملات متعدد و پیاپی به جزیره خارک هیچگاه نتوانستند تأسیسات نفتی عظیم آن را از کار بیندازند.

در راستای واکنش ایران به اقدام عراق در جنگ نفتکش ها، نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران توقیف و بازرسی کشتی های مظنون به حمل بار برای عراق را تشدید کرد که این امر اعتراض شدید دولت امریکا را درپی داشت؛ این کشور با صدور بیانی های، ایران را از ادامه روند بازرسی کشتیها و نزدیکشدن به شناور های سطحی و زیرسطحی کشورها، برحذر داشت و علاوه براین، ناوشکن موشکانداز خود را در اطراف حریم امنیتی آب های ایران مستقر کرد، اما این اقدام، به سرعت با واکنش ایران مواجه شد. وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در 24/2/1365 تصریح کرد موضع ایران درباره خلیج فارس، موضعی ثابت و شناخته شده است و ابرقدرتها باید از دخالت در این منطقه پرهیز کنند، زیرا حفظ امنیت منطقه خلیج فارس

ص: 33

برعهده کشور های منطقه است و اجازه دخالت به هیچ کشور خارجی، امریکا یا غیرامریکا در این منطقه داده نخواهد شد. فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی نیز با هشدار به ناو های امریکایی درخصوص ایجاد مزاحمت برای کشتی های ایران که مشغول توقیف و بازرسی کشتی های مظنون به حمل کالا برای عراق هستند خاطرنشان کرد: اگر این کارها ادامه پیدا کند و در اجرای مأموریت واحد های ما اخلال ایجاد شود به شدت با آنها برخورد خواهیم کرد.

یادآوری می شود در کنار واکنشها و موضعگیری های مذکور یکی از تبعات حمله به کشتیها در این دوره افزایش قابل ملاحظه نرخ بیمه برای کشتی هایی بود که در خلیج فارس تردد می کردند.

همکاری گروه های ضدانقلاب و منافقین با ارتش بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران

همچنان که یکی از اقدامات ایران برای گسترش دامنه نفوذ در عراق، استفاده از توانایی های گروهها و احزاب معارض عراقی با مقاصد مختلف بود، رژیم بعث عراق نیز برای ایجاد بیثباتی در ایران از نیرو های اپوزیسیون این کشور مثل سازمان کومهله، حزب دمکرات، گروه خبات، رزگاری و نیز سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در استان های کردنشین ایران حمایت کامل میکرد. با این تفاوت که میزان توان گروه های ضدانقلاب ایرانی بنا به دلایلی نظیر سابقه و تجربه مبارزاتی و تشکیلاتی بسیار کمتر از گروه های کرد عراقی متحد ایران بود و به همین دلیل عراقی ها میکوشیدند حمایت خود را از گروه های قدرتمندتر مخالف جمهوری اسلامی دوچندان کنند. به همین منظور سازمان مجاهدین خلق(منافقین) را که در منطقه کردستان ایران فعالتر از گذشته شده بود به کارگرفتند. این تدبیر عراق با به بود روابط ایران و فرانسه اوج گرفت. به خصوص که دولت فرانسه، فشارها و محدودیت های جدیدی را برای کادر رهبری و فعالیت اعضای سازمان علیه ایران در فرانسه اتخاذ کرد، تاحدیکه زمزمه های ترک فرانسه و انتقال رهبران منافقین به یک کشور عربی (اردن یا عراق) قوت گرفت. دراینزمینه، نزار حمدون سفیر عراق در امریکا، در تاریخ 8/3/1365 در انجمن ملی مطبوعات امریکا اعلام کرد اگر دولت فرانسه از مجاهدین خلق بخواهد فرانسه را ترک کنند، کشورش این پیشنهاد (پذیرش این سازمان در عراق) را بررسی خواهد کرد.

در ادامه این روند، عراق توانست با اهرم کرد های معارض ایران، اجرای برخی عملیات هایش در جبهه های شمال غرب را تسریع و تسهیل کند. ضمن آنکه گروه های ضدانقلاب فعال در شمال غرب ایران که برخی درقالب نیرو های سازمانیافته جیشالخفیفه و فرسان درآمده بودند با اتکا به حمایت نظامی عراق و بازشدن عقبه شان به عراق، به موقعیت های بیشتری برای حمله به پایگاه های نظامی رزمندگان، اجرای عملیات های کمین و مینگذاری در جاده های مواصلاتی ایران دست یافتند. اقدامات گروه های معارض کرد و ضدانقلاب به ویژه منافقین به دو طریق انجام می شد:

١. اقدامات گروه های چریکی: نفوذ به پشت خطوط تماس رزمندگان در شب، شناسایی یگانها، تماس با روستائیان و تطمیع آنها برای جمعآوری خبر، دیدبانی نفوذی، مینگذاری در محور های

ص: 34

فرعی خط پدافندی، اجرای کمین در محور های جنگلی و فرعی در خطوط پدافندی، گروگان گرفتن پرسنل نظامی و دولتی و تحویل آنها به نیرو های دشمن، گروگانگیری در خطوط عقبی یگانها، تبلیغات و جنگ روانی با هدف پایینآوردن روحیه نیرو های خودی و تشویق نظامیان به فرار یا ترک محل خدمت.

٢. اقدامات اعضای سازمان مجاهدین خلق (منافقین): جمعآوری اطلاعات از جبهه خودی و تحویل به دشمن، شناسایی نیرو های خودی، شناسایی شخصیتها و فرماندهان نظامی و مسیر های رفتوبرگشت آنان برای عملیات ترور و جاسوسی به نفع دشمن.

دراین خصوص مسعود رجوی رهبر منافقین، درپیامی به هواداران خود در روز 19/2/1365، ضمن اعتراف صریح به جاسوسی و افشای طرح های عملیاتی ایران برای عراق، اقدام به جاسوسی را "سیاست انقلابی و میهنی" برشمرد. وی همچنین اعتراف کرد که سازمان مجاهدین خلق(منافقین) با استفاده از اخبار و اطلاعاتی که از جبهه های نبرد به دست آورده تاکنون چندین نقشه عملیاتی ایران را قبل از اجرا افشا کرده است.

گفتنی است در طول این دوره در درگیری های معتنابه ی که بین رزمندگان و گروه های ضدانقلاب و منافقین رخ داد، جمعی از رزمندگان شهید یا مجروح و از گروه مقابل نیز تعدادی کشته یا زخمی شدند. همچنین اغلب عملیات های گروه های ضدانقلاب در شهر های مریوان، بانه، بوکان، سردشت، پیرانشهر، دیواندره، جوانرود، سلماس، صائیندژ، نقده و تکاب اجرا شد. بااینحال برخی از این گروهها به دلیل کمکاری همواره با خطونشان کشیدن های ارتش رژیم بعث مواجه بودند. دراین خصوص وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ضمن گزارشی به نقل از حفاظت اطلاعات ارتش جمهوری اسلامی درباره چگونگی به رهگیری حکومت عراق از گروه های مخالف برای پیشبرد اهداف خویش اعلام کرد که عوامل حزب بعث عراق در قریه سلیمانیهبک، سران حزب دمکرات و سازمان های کومهله و منافقین را دعوت کرده و از آنها خواستند هرچه سریعتر نیرو های خود را برای کمک به ارتش بعث آماده و سازماندهی کنند و همچنین در محور های عملیات مریوان به اجرای کمین بپردازند، در غیر این صورت عراق کمک های خود به آنها را قطع خواهد کرد.

روابط ایران با کردها و معارضین عراقی

اتخاذ سیاست “نه شرقی، نه غربی” ازسوی ایران، حمله عراق به ایران، سیاست خصمانه دولت های قدرتمند فرامنطقه ای علیه انقلاب اسلامی و خارجشدن ایران از اردوگاه غرب ازجمله عواملی بود که موجب شد ایران از ائتلافها و اتحاد های مختلف سیاسی، نظامی و امنیتی که رژیم گذشته وارد آن شده بود، خارج شود، به طوریکه از آغاز تهاجم عراق از داشتن یک یا چند متحد سیاسی قابل توجه در مقایسه با رژیم بعث عراق که از پشتوانه و حمایت کشور های منطقه ای و

ص: 35

فرامنطقه ای برخوردار بود، بیبه ره ماند. به همین دلیل با آغاز جنگ تحمیلی رهبران سیاسی و نظامی ایران برای جبران نبود حمایت های خارجی و ضربه زدن به رژیم بعث به اتحاد با گروه های غیردولتی و نهضت های آزادیبخش کشور های مختلف، ازجمله اتحاد با کرد های اهل تسنن و گروه های مبارز شیعه در عراق، متمایل شدند. به ویژه آنکه امام خمینی رهبر انقلاب اسلامی ایران، در خلال جنگ با عراق بر قیام مردم و نیرو های میهنپرست این کشور به منظور ر هایی از رژیم بعثی صدام حسین تأکید داشتند. به این ترتیب، گروه های معارض با رژیم عراق اعم از شیعیان در جنوب و کرد های اهل تسنن در شمال این کشور با درک این فضا کوشیدند با کمرنگکردن خواسته های هویتگرایانه قومی خود در نزد ایرانیان، از خود چهره یک جنبش رهایی بخش علیه رژیم بعثی ارائه دهند. بنابراین درحالیکه از پشتیبانی های مالی و در برخی موارد لجستیکی ایران به ره میبردند، در مراکز نظامی یا اقتصادی عراق عملیات های نظامی اجرا می کردند. البته این تدبیر ایران برای اعمال فشار داخلی به دولت بعث، در زمانی که عراق از عناصر ضدانقلاب در استان های کردنشین و سازمان منافقین حمایت میکرد، اقدامی بسیار کارآمد به شمار می آمد، زیرا درواقع با گشودن جبهه های جدید - به ویژه در شمال عراق - نه تنها به تجزیه قوای نظامی عراق کمک میکرد، بلکه در گرفتن فرصت های جدید از دشمن برای یافتن راهکار های عملیاتی در جبهه های جنوب و نیز به دستگرفتن ابتکارعمل در جنگ بسیار مؤثر واقع شد. به طوری که در مقاطع مختلف دولتمردان و فرماندهان عراقی درصدد برآمدند در ملاقاتها و جلسه های مختلف با رهبران گروه های کرد معارض عراقی آنها را با تطمیع، دادن وعده حمایت های مالی و اعطای خودمختاری و سپردن مناصب دولتی به سوی خود جلب کنند که همین عامل در برخی مقاطع، همکاری ایران با گروه های معارض کرد عراقی را به سبب بروز برخی رفتارها و عملکرد شبه هناک رهبرانشان دچار فرازوفرود کرد و حتی تا حد به تعلیق درآوردن همکاری پیش برد. بااینهمه درمجموع ایران از ظرفیت قابل توجه این گروهها برای ضربه زدن به رژیم عراق به رهبرداری کرد. در کتاب حاضر گزارش های متعددی از اقدامات نظامی معارضین عراقی درقالب حمله به پایگاه های نظامی، تأسیسات اقتصادی و زیربنایی، اجرای عملیات کمین و مینگذاری درج شده است که مهمترین آنها عبارتاند از: حمله مجاهدین مسلمان شیعه عراقی به پایگاه هوایی الشعیبه؛ حمله به پایگاه نظامی در العماره؛ حمله گروه های کرد به کاخ صدام و چند پایگاه نظامی در اربیل و حلبچه، حمله اکراد به پایگاهها و قرارگاه های نظامی عراق در زاخو، دهوک، زاوتیه، اردوگاه دیرکوک و نیز حمله به منطقه مانگیش و روستای باگیرا در استان دهوک در روز 24/2/1365 که موجب تسلط نیرو های بارزانی بر یکی از مهمترین شاهراه های ارتباطی در کردستان عراق و نیز خطوط انتقال نفت این کشور به ترکیه شد؛ این حادثه ضمن بازتاب فراوان، ضربه شدیدی به اعتبار نظامی رژیم بعث وارد آورد و حتی خشم و نگرانی دولت ترکیه را برانگیخت، بنابراین ارتش عراق را بر آن داشت تا برای بازپسگیری این شاهراه ناچار از نیرو های گارد ریاست جمهوری استفاده کند.

ص: 36

مناسبات محرمانه ایران و امریکا

مناسبات دو کشور ایران و امریکا که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل قطع روابط سیاسی دو کشور و تحریم نظامی ایران ازسوی امریکا همواره تیره بود، در سال 1364، به دلایلی ازجمله مسائل داخلی لبنان که گروگان گرفتهشدن چند تبعه امریکایی به دست نیرو های سازمان جهاد اسلامی را درپی داشت و نیز برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در امریکا (سال 1365)، وارد مرحله جدیدی شد. به طوریکه دولت جمهوریخواه امریکا را واداشت تا در مسابقه انتخاباتی با حزب رقیب، از نفوذ ایران در لبنان به عنوان برگ برند های برای آزادی گروگانها استفاده کند. ازاینرو، دولت مذکور کوشید تا ارتباطات و مذاکرات محرمان های با ایران برای آزادی گروگانها در ازای واگذاری سلاح (موشک فونیکس و قطعات موشک هاگ) آغاز کند. مذاکرات از اسفندماه 1364، وارد مرحله جدید و جدیتری شد، به طوریکه در 17/2/1365، واسطه ایرانی اعلام کرد امریکاییها تا ده روز دیگر نیمی از قطعات درخواستی مربوط به موشک هاگ را تحتپوشش یک هیئت آلمانی به ایران خواهند آورد و مابقی آن را پس از مشخصشدن زمان آزادی گروگانها تحویل خواهند داد.

همزمان با روند مذاکرات در 24/2/1365، دادگاه لاهه برپایه شکایت ایران با صدور حکمی دولت امریکا را به پرداخت 500 میلیون دلار به ایران محکوم کرد. هیئت امریکایی سرانجام در 4/3/1365 به سرپرستی مک فارلین مشاور ویژه رونالد ریگان رئیس جمهور امریکا، همراه محمول های که شامل یک چهارم نیاز های تسلیحاتی ایران می شد به تهران آمد. این هیئت پس از سه روز اقامت به دلیل توافقنکردن با ایران بر سر فرمول آزادی گروگانها و بدون آنکه موفق به ملاقات با مقامات ارشد جمهوری اسلامی شود، ایران را ترک کرد.

دراینحال، برخی رسانه های امریکایی، مدعی رقابت ایران و سوریه برای آزادی گروگانها شدند. به طوریکه شبکه تلویزیونی سی.بی.اس امریکا در بیستوسوم اردیبهشت ماه در گزارشی ادعا کرد که سوریه در راه تلاش برای آزادی گروگانها ایران را تهدید کرده که درصورت همکاری نکردن دراین خصوص حمایت خود را از ایران در جنگ با عراق سلب خواهد کرد.

روند روبه بهبود روابط ایران و فرانسه

روابط ایران و فرانسه نیز در این دوره تحت تأثیر موضوع به گروگان گرفته شدن تعدادی از اتباع این کشور به دست سازمان جهاد اسلامی در لبنان قرار داشت. مقامات پاریس نیز همانند همتایان امریکایی خود درصدد برآمدند تا از نفوذ ایران برای آزادی گروگانها استفاده کنند. اگرچه در این فرایند دولتمردان فرانسوی گوشه چشمی به تلاش های سوریه داشتند، اما بیشتر امیدشان به نقش و اثرگذاری ایران بود. ازاینرو پس از عملیات والفجر8، روابط دیپلماتیک دو کشور با پیششرط ایران مبنیبر اینکه فرانسه باید سیاست خود را در قبال ایران تغییر دهد

ص: 37

و در روابط خود با تهران و بغداد تجدیدنظر کرده و توازن برقرار کند، وارد مرحله جدیدی شد. در دیدار مقامات سیاسی دو کشور، ایران دو شرط دیگر برای کمک به آزادی گروگان های فرانسوی مطرح کرد: نخست استرداد وامی که فرانسه از ایران دریافت کرده بود و دوم اخراج کادر رهبری و اعضای سازمان مجاهدین خلق (منافقین) از فرانسه یا ایجاد محدودیت و جلوگیری از فعالیت این سازمان علیه ایران. پس از آن، هیئت های سیاسی - اقتصادی دو کشور در چند دیدار، مذاکرات مفصل و جدیتری را برای رفع اختلافات و برآوردهکردن انتظارات یکدیگر انجام دادند. ایران قاطعانه دخالت خود را در موضوع گروگانگیری رد کرد و فرانسه نیز از سیاست خود مبنیبر حمایت از عراق عقب نشینی نکرد. بااینحال، فرانسویها به توانایی و نفوذ سیاسی ایران در منطقه و به ویژه لبنان چشم دوخته بودند. در سفر مهم معاون نخستوزیر ایران به فرانسه در 30/2/1365، مقامات فرانسوی قول دادند که محدودیت ویژه ای را برای فعالیت منافقین اعمال کنند و کارشناسان و هیئت های اقتصادی را برای رسیدگی به مسئله بدهی فرانسه به ایران تعیین کنند. در این چارچوب معاون نخستوزیر ایران در سفر به فرانسه، گروگانگیری را مخالف مبانی دین اسلام برشمرد و با تکذیب هرگونه رابطه ایران با گروگانگیرها تصریح کرد که ایران هر کاری که قادر باشد در هرجای جهان در مخالفت با گروگانگیری انجام خواهد داد. دراینزمینه، نماینده ایران در سازمان ملل نیز اتهام باجگیری ایران از یک دولت برای وساطت آزادی گروگانها را رد کرد و گفت: هیچگونه باجگیری در کار نبوده، بلکه کاهش بحران بین تهران - پاریس کمک خواهد کرد تا رهبران دو کشور در تماس های خود، مسائل و مشکلاتشان ازجمله گروگانگیری را حل کنند.

با افزایش ارتباطات و سفر های مقامات سیاسی ایران و فرانسه، رسانه ها نیز بیشازپیش به تحلیل و بازتاب روابط دو کشور پرداختند. برخی مدعی شدند گروگان های فرانسوی زودتر از گروگان های امریکایی آزاد خواهند شد. بعضی نشریات فرانسوی، ایران را به باجگیری از فرانسه متهم کردند. روزنامه فیگارو این روابط را نوعی معامله برشمرد و روزنامه لیبراسیون از آن به عنوان کلید حل معما در تهران یاد کرد، روزنامه لوکوتیدین دوپاری نیز با اشاره به اینکه دولت سوریه برای رفع اتهام پیوند خود با تروریسم تلاش بیشتری را برای آزادی گروگانها انجام میدهد، تصریح کرد که توانایی دمشق در مقایسه با ایران در آزادی گروگانها موردتردید است.*****

اجلاس وزرای امور خارجه کشور های عرب

از دیگر رویداد های سیاسی این مقطع، درخواست لیبی برای برپایی اجلاس فوقالعاده سران کشور های عربی با هدف بررسی و محکومیت حمله نظامی امریکا به آن کشور بود.

ص: 38

در فروردین 1365، امریکا به به انه مبارزه با تروریسم، پایتخت و کاخ ریاست جمهوری لیبی را بمباران کرد. این اقدام به ظاهر از راهبرد مقابله با ضدشورشگری به راهبرد مداخلهگرانه تغییر ماهیت داده بود و با طرح تئوری مبارزه با تروریسم در به ترین پوشش برای ورود به فاز نظامی علیه لیبی انجام شد. امریکا برای هدف قراردادن لیبی چند دلیل داشت: 1. حمایت لیبی از ایران در جنگ با عراق (که به مثابه برجستهشدن مواضع ضدامپریالیستی لیبی تلقی می شد) 2. مواضع صریح ضدامریکایی لیبی 3. کمک لیبی به جنبش های آزادیبخش؛ آنچه این اتهام را قوت بخشیده بود مقابله کشور های مرتجع عرب با لیبی، موافقت جناح راست کشور های عربی با امریکا و موافقت کشور های اروپایی درمورد بمباران لیبی بود.

به هرحال درپی درخواست لیبی، مقرر شد ابتدا وزرای امور خارجه کشور های عرب یک اجلاس مقدماتی به منظور تعیین دستور کار اجلاس سران کشور های عرب در شهر فاس مراکش برگزار کنند. اما این امر از همان ابتدا با سنگاندازی کشور های جناح راست عرب به ویژه عربستان سعودی، کویت و سپس عراق مواجه شد، زیرا آنها خواستار اضافهشدن موضوعات دیگر به خصوص موضوع جنگ ایران و عراق به دستور کار اجلاس مذکور بودند. درحالیکه لیبی، الجزایر، سوریه و یمنجنوبی اعتقاد داشتند تجاوز امریکا به لیبی باید تنها موضوع بحث اجلاس باشد. به نظر میرسد هدف کشور های جناح راست عرب کمرنگ جلوهدادن حمله امریکا به لیبی بود، بنابراین تمایل چندانی به برگزاری اجلاس نداشتند و نمیخواستند راه های عملی برای مبارزه با امریکا را بپذیرند، زیرا این مسئله با ماهیت خط مشی سیاسی آنها در تعامل با امریکا (به دلیل وابستگیشان به واشنگتن) تناقض داشت، از طرفی به گفته وزیر امور خارجه امریکا، حمله به لیبی با تأیید اعراب انجام شده بود. از سوی دیگر، کشوری نظیر عراق که جوهره سیاست خارجی لیبی را حمایت از ایران و تجاوز به اتحادیه عرب میدانست مجبور به حضور در اجلاسی بود که باید در حمایت از لیبی برای مقابله با امریکا راه های عملی اتخاذ کند. بدین ترتیب باوجود این اختلافات ماهوی، اجلاس وزرای امور خارجه کشور های عرب برگزار شد، اما بدون دستیابی به نتیجه ای برای تعیین دستور کار اجلاس سران به کار خود پایان داد.

گفتنی است جمهوری اسلامی ایران نه تنها حمله به لیبی را محکوم کرد، بلکه در 11/2/1365 در بیانیه مشترکی با لیبی اعلام کرد با تمام امکانات خود با تهاجم مجدد امریکا علیه لیبی مقابله خواهد کرد. آنچه مسلم بود برای تهران ارتباط با طرابلس بسیار اهمیت داشت، زیرا ایران تجهیزات و تسلیحات خود را به سبب تحریم ازسوی کشور های غربی و بدون داشتن ارتباط با کشور های بلوک شرق ازطریق لیبی تأمین میکرد. درواقع علاوه بر سوریه، لیبی از منابع اصلی تأمین سلاح ایران به شمار می آمد. ازاینرو مقامات دولتی ایران همواره با هدف گسترش مناسبات و همکاری نظامی - اقتصادی به این کشور سفر می کردند.

ص: 39

تلاش های میانجیگرانه اردن برای نزدیکی سوریه و عراق با هدف ایجاد شکاف در مناسبات تهران - دمشق

برتری ایران در جنگ به خصوص پس از عملیات والفجر8، موجب تغییر سیاست و واکنش کشور هایی شد که تصور می کردند ایران در جنگ فرسایشی تضعیف و سرانجام تسلیم خواهد شد؛ در نتیجه حمایت این کشورها از عراق و فشار به ایران افزایش یافت. در همین مقطع، سیاست سوریه که در طول پنج سال گذشته مبتنیبر حمایت از ایران در مقابله با عراق بود با واکنش های منفی و جدیتر جهان عرب مواجه گشت. از سویی «تحولات منطقه ای نیز به گونهای پیش میرفت که گسترش همکاریها بین دمشق و تهران را ضروری میساخت.»****** ازجمله میتوان به تهدیدهای مکرر رژیم اشغالگر قدس و امریکا برای حمله به سوریه و ترس این کشور از تشدید فشارهای کشورهای جناح راست عرب اشاره کرد. همچنین از دیگر مسائلی که در روابط سوریه و ایران و در عملکرد سوریه در جنگ تحمیلی تأثیر داشت سقوط شدید قیمت نفت بود که درپی آن درآمدهای نفتی ایران به شدت کاهش یافت. از طرفی کوتاهی دمشق در پرداخت بدهیهایش به ایران موجب شد تا تهران از زمستان 1364، ارسال نفت به سوریه را متوقف کند که به دنبال این سردی روابط، کشورهای عربی ازجمله عربستان سعودی و به ویژه اردن تلاش کردند تا زمینه به بود مناسبات سوریه و عراق و آشتیدادن صدام حسین و حافظ اسد رئیس جمهور سوریه را فراهم آورند. ایران نیز در مقابل با درک وضعیت و به سبب فشار شدید کشورهای منطقه و فرامنطقه تلاش کرد تا ازطریق مذاکره، چالش موجود در روابط خود با سوریه را به حداقل برساند و در جهت رفع آن بکوشد.*******

از سویی راهبرد سوریه که تا حدی تحت تأثیر کمکهای مالی کشورهای متمول عرب قرار داشت، پیغامی با این مضمون دریافت کرد که اگر دمشق رهبران ایران را وادار به پذیرش صلح در جنگ با عراق کند، یک کمک مالی به علت این تغییر راهبرد، دریافت خواهد کرد. در این رابطه حسین پادشاه اردن، به عنوان یک میانجی با سفر به سوریه، تلاش کرد تا دمشق را در تغییر رویکرد سیاسیاش درقبال عراق و رویگردانی از ایران ترغیب کند؛ چراکه به زعم تحلیلگران، موفقیت در آشتیدادن عراق و سوریه نتایج بسیار مهمی درپی داشت و علاوه بر تأثیر بسیار در پایاندادن به جنگ عراق و ایران، موجب استقرار مجدد وحدت عربی می شد. به همین دلیل، مقامات ریاض و امان بیصبرانه مشتاق تغییر گرایش حافظ اسد رئیس جمهور سوریه، بودند. به خصوص که آنها به دنبال فتح فاو به دست رزمندگان ایرانی و شکست نظامی عراق در این منطقه بسیار نگران و در جستوجوی راههایی برای تقویت موقعیت نظامی و سیاسی عراق بودند. گرچه انتظار نمیرفت تغییر موضع سوریه در آینده نزدیک اثر مهمی در جنگ داشته باشد، بااینحال اعراب میانهرو

ص: 40

که برای فراهم کردن زمینه ملاقات رهبران دو کشور تلاش می کردند به وضوح به تغییر نگرش سوریه یا حداقل اتخاذ یک موضع بیطرفانه و صلحجویانه در قبال جنگ ازجانب دمشق امیدوار بودند، زیرا اگر سوریه موضع بیطرفانهتری اتخاذ میکرد، ایران درمورد پذیرفتن پیشنهادهای صلح بغداد، تحتفشار بیشتری قرار میگرفت. بااینحال، به دلیل اختلافات شخصی موجود بین حافظ اسد و صدام حسین تغییر موضع سوریه به نفع عراق غیرمحتمل به نظر میرسید، ضمن آنکه به دلیل همین سوءظن و تنفر موجود بین آنها، ملاقات رهبران دو کشور، که تلاش بسیاری برای انجام آن شده بود نافرجام باقی ماند. ازسویی مقامات ایران که با دقت راهبرد سیاسی سوریه را رصد می کردند در بزنگاههای حساس و با به کارگیری دیپلماسی فعال در رابطه با سوریه، توانستند تا حدی احتمال تغییر رویکرد این کشور را خنثی کنند.

بااینحال، برخی منابع دیپلماتیک در منطقه تصریح کردند که به موازات افزایش فعالیت دیپلماسی ایران، رژیم عراق به شاه حسین اطلاع داده است که این رژیم آمادگی دارد در مقابل تجدید روابط بین بغداد و دمشق، ورقه سفید امضا شدهای را دراختیار رهبران دمشق قرار دهد. حکام عراق معتقد بودند رویگردانی دمشق از تهران یک پیروزی بزرگ محسوب می شود که پیروزیهای نظامی ایران و نیز شرایط رهبران دمشق برای عادیسازی مناسبات خود با بغداد، در مقابل آن ناچیز است.

آثار کاهش به ای نفت بر اقتصاد ایران و عراق

با کاهش بیسابقه به ای نفت که از نیمه دوم سال ١٣٦٤، آغاز شد کلیه تولیدکنندگان انرژی تنگناهای ناشیاز سقوط بیشاز پیش قیمت نفت در هر ماه را احساس کردند. اگرچه شدت فشارهای واردشده متفاوت بود، ولی میتوان گفت هیچیک از صادرکنندگان عمده نفت از آثار آن در امان نماندند. این مسئله به «جنگ نفت» شهرت یافت و مسبب آن در درجه اول عربستان سعودی بود که به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت سازمان اوپک به افزایش بیرویه عرضه نفت مبادرت کرد، ضمن آنکه کندی رشد تقاضای جهانی برای انرژی، قیمت نفت را در سرازیری و کاهش مستمر قرار داد. این رویه باعث شد تولید نفت اوپک که در سال ١٣٦٤، روزانه ٩/١٥ میلیون بشکه بود در سال ١٣٦٥، با افزایش تولید عربستان از ٣٥/٤ به ٦ میلیون بشکه در روز و نیز افزایش صادرات نفت سایر کشورهای عربی، به روزانه ٥/١٩ میلیون بشکه ارتقا یابد و موجب کاهش شدید قیمت نفت تا ٦ دلار در هر بشکه شود. به گفته برخی تحلیلگران این توطئه نفتی برای فلجکردن اقتصاد ایران و بازداشتن این کشور از ادامه جنگ به اجرا درآمد. درپی افت به ای نفت، ایران از همان ابتدای سال ١٣٦٥، در تنگنای اقتصادی شدید قرار گرفت و در مقطع زمانی این کتاب، روزهای دشواری را سپری کرد؛ تولیدات صنعتی و کشاورزی رو به کاهش بود، برخی کارخانجات و صنایع تولیدی به دلیل تأمیننشدن منابع ارزی برای تهیه مواد اولیه، دچار رکود یا افت شدید در تولید شدند و در آستانه تعطیلی قرار گرفتند، بااینحال دولت با اعمال سیستم

ص: 41

جیرهبندی مواد مصرفی به خصوص مواد خوراکی توانست تا حد زیادی از افزایش قیمتها جلوگیری کند، هرچند این اقلام در بازار سیاه به ای بالایی داشتند. نرخ تورم و بیکاری درحال افزایش بود و دولت باوجود کسری بودجه تلاش میکرد تا مردم را از آثار اقتصادی ناشیاز کاهش به ای نفت دور نگه دارد. این درحالی بود که مدیریت اقتصادی جنگ نیاز به درآمدهای ارزی برای تأمین هزینه های جنگ و معیشت مردم و حصول فوری درآمدها داشت. ازاینرو، دولت بر اخذ مالیاتها بیشتر تمرکز کرد. مردم، کارکنان ادارات دولتی و حتی کارگران کارخانجات برای کمک به دولت اقداماتی را انجام دادند؛ کارکنان دولت یک روز از حقوق خود را برای پشتیبانی از جنگ اختصاص دادند و کارگران حمایت خود را برای تغییر خط تولید کارخانه ها به تجهیزات نظامی اعلام کردند. بدینترتیب بستر و زمینه برای خوداتکایی و رشد اقتصادی فراهم آمد.

در مقابل، اقتصاد عراق در وضعیت بدتری از حیث درآمدهای نفتی به سر میبرد. عراق هم باید همزمان به تهیه ملزومات جنگی و ارزاق مردم اقدام میکرد. این کشور تا مدتها هزینه توسعه اقتصادی و هزینه های جنگ با ایران را از ذخایر ارزی 35 میلیارد دلاری خود تأمین میکرد به طوریکه در سال 1365، ذخایر ارزی این کشور رو به اتمام بود و از طرفی طلبکاران بین المللی صبر خود را از دست داده و مطالبات آنها، عراق را در وضعیت بغرنجتری نسبت به ایران قرار میداد. بنابراین مقامات عراقی ناچار به اجرای برخی برنامههای ریاضتی شدند، به خصوص که درپی شکست نظامی از ایران کشورهای عرب که حامیان مالی عراق بودند، برای ادامه حمایتهای خود از آن کشور تمایل کمتری داشتند و برخی کشورهای غربی و آسیایی از سرمایهگذاری در عراق یا خودداری کردند یا درباره آن دچار ابه ام شدند. مقامات عراق با سفر به کشورهای طلبکار، تلاش کردند تا مهلت بیشتری را برای بازپرداخت بدهیهای خود کسب کنند؛ ازجمله طه یاسین رمضان معاون اول نخستوزیر عراق، به هند رفت تا با مقامات این کشور درمورد بازپرداخت وامهای معوقه به میزان 68 میلیون دلار گفتوگو کند. گفتنی است سایر کشورها نظیر ترکیه، هند، ژاپن، یوگسلاوی و آلمانغربی نیز در تعامل اقتصادی با عراق دچار مشکل بودند.

مکاتبات ایران و عراق با دبیرکل سازمان ملل متحد

در طول دوره این کتاب (10/2/1365 تا 14/3/1365) ایران سه یادداشت برای دبیرکل سازمان ملل ارسال کرد که در نامه اول به جزئیات بمباران هوایی عراق در مرکز شهر باختران و حومه آن در روز 9/2/1365 و در نامه دوم به جزئیات حملات هوایی و توپخانهای عراق به شهرهای مریوان و باختران اشاره و درخواست کرد تا تیم تحقیق سازمان ملل متحد گزارشی از این حملات برای شورای امنیت تهیه کند. در سومین نامه نیز جزئیات حملات شیمیایی عراق به مناطق امیرآباد و گوگان در حومه مهران تشریح شد.

عراق نیز در این مدت ٤ نامه برای دبیرکل سازمان ملل ارسال کرد. نامه اول عراق (١٠/٢/١٣٦٥)

ص: 42

در پاسخ به نمایندگی دائمی ایران مبنیبر رد هرگونه بدرفتاری با اسیران ایرانی در عراق بود. در نامه دوم (١٧/٢/١٣٦٥) به تشریح حمله هوایی به پالایشگاه تهران پرداخته و در سومین نامه که پس از حمله به مهران و اشغال این شهر ارسال شد، علت اشغال شهر مهران و شرط عراق برای خروج از این شهر بیان شده است. در نامه چهارم عراق (٦/٣/١٣٦٥)، ایران به انجام حملات هوایی و توپخانهای به مناطق مسکونی سلیمانیه و حومه شهرهای خرمال، بیاره و خانقین متهم شده است.

نقش رسانه ها در ایرانهراسی

تاکتیک جنگ نرم که از آغاز هجوم عراق به ایران با تلاش محافل سیاسی و رسانهای درجهت تقویت و پشتیبانی اهدافی که عراق ازطریق عملیات رزمی علیه ایران تعقیب میکرد و نیز با هدف تخریب و تضعیف ایران انجام میگرفت، در این مقطع زمانی نیز با توجه به شکست عراق از ایران در جبهه فاو، شدت بیشتری یافت. مروری بر جهتگیری و تحلیل محتوایی رسانه های مختلف در این مقطع، حکایت از آن دارد که در عملیات رسانهای علیه ایران، سه موضوع "حمایت از تروریسم"، "عامل تشنج در غرب آسیا" و "مداخله در امور داخلی کشورهای دیگر" در حوزه امور بین الملل و سه موضوع درخصوص مسائل داخلی کشور ایران شامل "نارضایتی مردمی"، "اپوزیسیون" و "اقتصاد ورشکسته" بیشتر از موضوعات دیگر دستمایه تبلیغات و مانور رسانه ها قرار گرفت که در پرتو آن سه هدف دنبال می شد: ایجاد نگرش منفی در مردم به نظام، القای یأس و ناامیدی در مردم و تحریک کشورهای دیگر علیه ایران. این روند به خصوص در حوزه نظامی و بین الملل با نوعی ظرافت و عملیات روانی به القای ناتوانی عراق در رویارویی با ایران و امکان گسترش جنگ ازسوی ایران به سایر کشورهای منطقه دامن میزد و درواقع مروج راهبرد ایرانهراسی در منطقه بود. در این چارچوب به چند نمونه اشاره می شود:

نشریه یونایتد امریکا نوشت: جنگ به زیان عراق پیش میرود و بسیاری از همسایگانش مانند کویت و عربستان سعودی که ازلحاظ مالی صدام را یاری میدهند، دچار شک و تردید شدهاند و در هول و هراس به سر میبرند. لوسآنجلس تایمز با اشاره به توانایی ایران بر ایجاد دگرگونی در سیستم حکومتی عراق نوشت: دراینصورت امکان بروز تغییر در نظام سیاسی کشورهای حوزه خلیج فارس وجود دارد. ازاینرو پیروزی ایران فاجعهآمیز است. (١١/٢/١٣٦٥) روزنامه استرالیایی سیدنی مورنینگ هرالد با انتخاب عنوان "زنگهای خطر در تمام کشورهای خلیج فارس به صدا درآمده است"، به ناکارآمدی نیروی هوایی ارتش عراق اشاره کرده و افزود: نیروی هوایی عراق تنها نیرویی است که آشکارا با بنیادگرایی اسلامی ایران نبرد میکند، اما نتوانسته نیروهای ایران را از فاو خارج کند. به موجب این امر زنگها در عربستان سعودی و کویت و دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس به صدا درآمدهاند. بنابراین یک یورش ایران به داخل خاک کویت یا بدتر از آن پیروزی ایران، باعث خواهد شد که ماجراجوییهای ایران افزایش یابد.

ص: 43

مجله انگلیسی میدل ایست با اشاره به آثار موفقیتهای ایران در جنگ با عراق به ویژه فتح فاو خاطرنشان کرد تداوم عملیات ایران ممکن است به تمامی منطقه خلیج فارس گسترش یابد. (١٤/٢/١٣٦٥) واشنگتن تایمز با طرح موضوع به زانو درآمدن عراق، که هدف از آن افزایش هراس بین کشورهای منطقه بود، نوشت: ایران طرح تهاجم وسیعی دارد که شامل اشغال جزیره بوبیان کویت و تقسیم عراق به دو بخش می شود. (٥/٣/١٣٦٥) رادیو امریکا نیز به نقل از نزار حمدون سفیر عراق در امریکا، گفت: اگر ایران احساس کند توانایی آسیبزدن به عراق را ندارد، تیغ حمله خود را م توجه دیگر کشورهای عربی میکند و این حمله ممکن است در هر زمان صورت گیرد و این امر بسته به فشاری است که به ایران وارد شود. (٨/٣/١٣٦٥) همچنین نشریه لوسآنجلس تایمز مطالبی را درباره خطر ایجاد یک دولت بنیادگرا در عراق که متمایل به ایران خواهد بود، منتشر کرد. (16/2/1365) روزنامه کریستین ساینس مانیتور ایران و سوریه را منشأ تروریسم معرفی کرد و روزنامه واشنگتن تایمز به نقل از رئیس سازمان اطلاعات و ضداطلاعات ایتالیا اینطور اعلام کرد که اگر اروپا میخواهد علیه تروریسم مبارزه کند، تحریم نفتی ایران نخستین گام است. (١٢/٢/١٣٦٥)

علاوه بر مباحثی که گذشت در جلد اول کتاب چهلودوم روزشمار به رخدادها و اتفاقات دیگری هم پرداخته شده است که در ادامه به اهم آن فهرستوار اشاره می شود:

· برگزاری اجلاس سران هفت کشور صنعتی در ژاپن (١٤ تا ١٦ اردیبهشت ) که در آن امریکاییها با معرفیکردن کشورهای لیبی، سوریه، ایران، کوبا و نیکاراگوئه به عنوان حامیان تروریسم موجب شدند تا اعضای اجلاس با صدور بیانیهای خواستار تحریم تسلیحاتی و اعمال محدودیتهایی در مناسبات اقتصادی و کاهش سطح روابط دیپلماتیک با این کشورها شوند. آیت الله خامنه ای رئیس جمهور و رئیسشورایعالی دفاع، در یک واکنش تند مفاد این بیانیه را شرمآور توصیف کرد و امریکا و برخی کشورها مثل فرانسه را تروریست و از حامیان اصلی آنها برشمرد.

· سیاست و تصمیمات دولت جمهوری اسلامی درباره مسائل اقتصادی کشور و راههای عملی برای غلبه بر تنگناهای اقتصادی، صادرات غیرنفتی، وضعیت ارزی، طرحهایی برای صرفهجویی اقتصادی و اقتصاد مقاومتی، اخذ مالیات و دعوت از اتباع ایرانی که در خارج از کشور بودند.

· حضور ناوشکنهای امریکایی در محدوده آبی ایران، تهدیدات امریکا علیه ایران.

· درگیریهای گروههای سیاسی لبنان و نقش میانجیگرانه ایران.

· روند دیپلماسی سیاسی و اقتصادی مقامات دولت جمهوری اسلامی ایران و عراق در تعامل با کشورهای آسیایی، اروپایی و افریقایی و چشماندازی به پیشنهاد و راهکار ایران برای پایان جنگ و آینده عراق.

· تهدیدات مکرر امریکا و رژیم صهیونیستی برای حمله به سوریه.

· وخامت اوضاع اقتصادی عراق و تردید و اعمال محدودیت برخی کشورها نظیر هند و ترکیه برای سرمایهگذاری در عراق.

ص: 44

· اختلافات دولت امریکا با مجلس این کشور درمورد فروش سلاح به عربستان سعودی.

· به رهگیری عراق از کارشناسان کشورهای عربی و اروپایی در جنگ با ایران و احساس نگرانی آن کشور از آینده جنگ.

· تمهیدات سپاه پاسداران برای جذب نیروهای داوطلب مردمی و افزایش تلاش دولت برای به کاربستن همه امکانات سازمانها و ادارات دولتی در جنگ و نیز استقبال آحاد مردم برای حضور در مناطق جنگی و جمعآوری هدایا و کمکهای متنوع مردمی و ارسال آن به جبهه ها.

· مواضع و رویکرد محافل سیاسی در برقراری صلح بین ایران و عراق. در این چارچوب مقامات سیاسی کشورها بدون اشاره به آغازگر جنگ و بدون دادن پیشنهادهای عملی، خواهان توقف جنگ می شدند و برخی کشورها هیچ روزنه و امیدی را برای تحقق صلح متصور نبودند. فقط ژاپن برای خاتمه جنگ طرحی داد که برپایه آن باید عملیات نظامی دو کشور به مدت شش ماه متوقف می شد و در این مدت نیروهای دو کشور به مرزهای بین المللی عقب نشینی می کردند، سپس مذاکرات میان دو طرف در یک کشور بیطرف آغاز می شد. (٢٥/٢/١٣٦٥)***

الطاف الهی توفیقی را فراهم آورد تا در عرصۀ فعالیت پژوهشی و تاریخنگاری وقایع دفاعمقدس - یکی از مهمترین و برجستهترین مقاطع تاریخی نظام جمهوری اسلامی - سهمی بسیار کوچک داشته باشم. برای تدوین این اثر زمانی طولانی سپری شد. بر خود لازم میدانم به پاس تلاش گرانمایه و صمیمانه همکاران و دوستان عزیزی که اینجانب را تا به ثمررسیدن آن همراهی کردند، از آنان یاد کرده و مراتب تشکر و قدردانی خود را اعلام دارم:

دوست محبوب و برادر عزیزم مرحوم دکتر حسین اردستانی (رئیس فقید مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس) که به بنده اعتماد کرد؛ بیتردید اگر امروز در میان ما بود از انتشار این اثر مسرور می شد، اما دریغا که دوره حیات پرآوازهاش در کمال ناباوری همکاران و دوستان در نوروز 1396 به سر آمد و روح بلندش به ملکوت اعلی پیوست.

خانمها زهراسادات صبحگل و زینبسادات موسوی که در مراحل مختلف نگارش، منابع اطلاعاتی لازم را از بانک اطلاعات مهیا و دراختیارم گذاردند.

آقایان حمیدرضا فراهانی و سجاد نخعی که زحمت نظارت محتوایی کتاب را برعهده داشتند و با مطالعه دقیق، ابه امات و اشکالات آن را یادآوری کردند.

خانمها هانیه مرشدی و لیلا ساعیمنش که با حوصله و دقت فراوان ویرایش متن را برعهده داشتند.

آقای حسین مجیدی و سرکار خانم زهره خیاطی که هریک بخشی از حروفچینی کتاب

ص: 45

را انجام دادند و خانم مریم سادات سادات نجفی که صفحه آرایی و آقایان محمد محمدپور و اکبر رستمی که مسئولیت تهیه عکس و نقشه را پذیرفتند.

و سایر کسانی که تلاششان دستمایه به ثمررسیدن این کتاب شد، از خداوند بزرگ سلامتی و موفقیت همه آنها را مسئلت دارم.

ص: 46

راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ افزوده است: «روز گذشته نیز ازطرف دشمن سکوت رادیویی [بیسیمی] برقرار شد و این اقدام موجب شد تا احتمال تک دشمن تا حدودی به یقین تبدیل شود.»(1)

امروز ساعت 6 صبح، پیش از آنکه یگانهای خودی اقدام مؤثر و بازدارندهای انجام دهند، لشکرهای 1 مکانیزه و 10 زرهی ارتش عراق به منطقه فکه حمله کردند.(2)

واحدهای توپخانه ارتش عراق قبل از تهاجم به مدت یک ساعت آتش تهیه سنگین اجرا کردند. سپس یگانهای مهاجم از مواضع خود (در 5 کیلومتری خط مقدم نیروهای خودی) حرکت کردند و از سه محور در جبهه ای به طول تقریبی 25 کیلومتر به خاکریز نیروهای خودی هجوم آوردند و به دلیل پدافند ضعیف، در مدتی کوتاه، مواضع خودی را به راحتی درهم شکسته و خاکریزهای خط مقدم را تصرف کردند.(3) (4)

پس از سقوط اولین خاکریزها، بقیه نیروهایی که مسئول دفاع و حفظ منطقه بودند، عقب نشینی کردند و درنتیجه قوای مهاجم ضمن پیشروی با افزایش حجم آتش، خطوط دوم و سوم را تصرف کردند و تا ساعت 11 پیشازظهر درحالیکه بسیاری از تجهیزات و خودروهای نیروهای پدافندی در منطقه به جا مانده بود، خود را به مقر یکی از گردانها رساندند و ضمن اشغال مقر فرماندهی گردان، همه امکانات و تجهیزات را غارت کردند.(5)

غافلگیری نیروهای خود یو سرعت عمل دشمن موجب شد نیروهای خط مقدم و فرمانده گردان ها که 3 کیلومتر از هم فاصله داشتند، همزمان عقب نشینی کردند. (6)

ازجمله دلایل اصلی عقب نشینی نیروهای پدافندکننده ضعیفبودن خط پدافندی، ضعف روحیه رزمی در برخی گردانها، نداشتن احتیاط و جدینگرفتن فعالیتهای آمادگی دشمن بود.

این وضعیت نامناسب و سقوط خطوط پدافندی در جبهه های دیگر که در عملیاتهای دفاع متحرک عراق به دست دشمن افتاده بود موجب نگرانی شدید سایر فرماندهان جنگ شد.(7)

بنابر اظهارات امروز فرمانده لشکر16 زرهی قزوین و منابع دیگر، در حمله دشمن به محور فکه،

ص: 48

تیپ1 این لشکر بیش از 500 سرباز و حدود 35 افسر تلفات داد که 3 تن از آنان فرمانده گردان بودند. تلفات این تیپ بیشتر شامل اسیران و مفقودان می شد. تیپهای 2 و 3 لشکر16 نیز حدود 15 افسر و بیش از 500 سرباز تلفات دادند. درهمینحال، تلویزیون بغداد در گزارشی حدود 300 اسیر و 50 تا60 دستگاه تانک و نفربر را درحالیکه به شهر عماره منتقل شده بودند، نشان داد.(1)

از مجموع واحدهای درگیر نیروهای تحتامر لشکر16زرهی قزوین، گردان176 پیاده مکانیزه 70 درصد، گردان220 تانک 90 درصد، گردان185 حدود 90 درصد و گردان201 تانک 70 درصد دچار تلفات و آسیب شدند. گردان1129 قدس هم که بدون درگیری عقب نشینی کرد متحمل خسارت جزئی شد.(2)(3) براساس گزارشهای ارسالی اولیه به قرارگاه نیروی زمینی سپاه، درپی سقوط خط منطقه شیخ حاوی (شرق فکه) نیروهای عراقی حدود 10 کیلومتر پیشروی کرده و به یک کیلومتری شمکلی رسیده و در منطقه گسترش یافتهاند. عراقی ها علاوه بر تصرف تپه 85، بلندترین ارتفاع منطقه یعنی ارتفاع 181 را نیز اشغال کردهاند.(4)

1. ارتش عراق با صدور اطلاعیهای نتایج تهاجم امروز به منطقه فکه را اعلام کرد. رادیو صوتالجماهیر (بغداد) در بخش شامگاهی خود با استناد به اطلاعیه 2208 فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق گفت که نیروهای سپاه چهارم ارتش عراق در ساعت 6 صبح امروز، به منطقه محصور میان فکه، حیاوی (شیخ حاوی) و حنانه حمله کردند و با پشتیبانی توپخانه، نیروی هوایی و بالگردها و نیروهای زرهی و پیاده در جبهه ای به طول 21 کیلومتر، مواضع و استحکامات محکم (ایران) را درهم کوبیده و تا عمق 12 کیلومتری به سوی اهداف خویش نفوذ کردند و بالغ بر 252 کیلومتر مربع از اراضی مهم و سوقالجیشی را به تصرف خود درآوردند. همچنین تعداد بسیاری از افراد دشمن ازجمله گروهی افسر را به اسارت درآورده و تعداد زیادی سلاح و تجهیزات، شامل تانک، نفربرهای زرهی و خمپارهانداز را به غنیمت گرفتند.(5)

1. درپی درخواست کمک نیروی زمینی ارتش از سپاه پاسداران، فرمانده نیروی زمینی سپاه دستور داد یکی از مسئولان این نیرو و فرمانده تیپ سیدالشهدا(ع) عازم فکه شوند تا ضمن هماهنگی با فرماندهی لشکر16 زرهی تلاش خود را به منظور متوقفکردن دشمن، برای بازپسگیری منطقه اشغالی طرح ریزی کنند.

ص: 49

لحظاتی پس از شروع حمله عراق، فرمانده لشکر16 زرهی قزوین موضوع را به قرارگاه نیروی زمینی ارتش در جنوب اطلاع داد. این قرارگاه نیز چند ساعت بعد، در تماس با فرمانده نیروی زمینی سپاه ضمن اعلام وضعیت، درخواست کمک کرد.(1) به دنبال این درخواست، علی شمخانی فرمانده نیروی زمینی سپاه، در جلسهای که برای بررسی نتایج عملیات در فاو تشکیل شده بود، موضوع هجوم به فکه و درخواست کمک نیروی زمینی ارتش را مطرح کرد. شمخانی با اشاره به حملات اخیر عراق گفت: «عراق در یک بازی به موقع، ما را بازی داده است. امروز، در فکه عملیات و پیشرویهایی داشتند. ... در شرایط فعلی باید عینک خود دردبینی را برداریم و کل درد را ببینیم. برادران کمک کنند تا قرارگاه کربلا و قرارگاه نوح منطقه فاو را تأمین کنند ... و تیپ سیدالشهدا(ع) را به فکه بفرستیم.» چند تن از فرماندهان حاضر در جلسه برای کمک به منظور جلوگیری از پیشروی دشمن اعلام آمادگی کردند.(2) شمخانی در ادامه پیشنهاد داد که در یک نشست مشترک با فرماندهان نیروی زمینی ارتش موضوع، بررسی و برای ممانعت از پیشروی دشمن و بازپسگیری مناطق اشغال شده برنامه ریزی شود. وی به فرمانده تیپ10 سیدالشهدا(ع) و گردان ضدزره قرارگاه نجف دستور داد تا پس از هماهنگی با ارتش به سرعت عازم فکه شوند.(3)

شمخانی همچنین علی عبداللهی از مسئولان طرح و عملیات قرارگاه نیروی زمینی سپاه را مأمور کرد تا همراه علی فضلی فرمانده تیپ10 سیدالشهدا(ع) در نشستی با فرماندهان لشکر16 زرهی قزوین، آخرین وضعیت تهاجم نیروهای عراقی به فکه، چگونگی متوقفکردن دشمن و اعزام یگان کمکی به آن منطقه را بررسی کنند. هنگام ظهر که عبداللهی در تماس با قرارگاه فرماندهی ارتش در جنوب جویای چگونگی وضعیت شد سرهنگ عبادت از مسئولان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی با لحنی نگران و شتابزده گفت: «وضع نیروهای ما [لشکر16] بسیار بد است و دشمن درحال پیشروی است و ما هیچ نیرویی نداریم تا جلوی آنها را بگیریم.»(4)

به دستور فرمانده نیروی زمینی سپاه، علی عبداللهی و علی فضلی عازم منطقه فکه شدند و ساعت 6 بعدازظهر، با حضور در قرارگاه لشکر16 همراه با فرمانده این لشکر به بررسی موضوع پرداختند. در این جلسه مقرر شد تیپ10 سیدالشهدا(ع) سپاه در اولین فرصت نیروهای خود را به فکه اعزام و قبل از تثبیت دشمن در موقعیت فعلی، با پشتیبانی توپخانه لشکر16 وارد عمل شده و خاکریز تیپ1 لشکر16 زرهی را تأمین کند. همچنین مقرر شد تا قبل از روشنشدن هوا باقیمانده نیروهای تیپ1 به منظور رفع کمبود نیرو در قسمتهایی از خاکریز تصرفشده استقرار یابند.(5)

فرمانده تیپ10 سیدالشهدا(ع) که نیروهای خود را در بخشهایی از خطوط دفاعی دو منطقه فاو و جزایر مجنون مستقر کرده بود، درمورد اجرای دستور گفت: «به محض ابلاغ مأموریت به سرعت واحدهای [تیم] شناسایی را به منطقه فکه فرستادم و یکی از گردانهای مستقر در فاو را که به آنها مرخصی داده بودیم و درحال عزیمت به زادگاهشان بودند، متوقفشان کردیم تا به فکه بروند.»(6)

ص: 50

2. به دنبال عملیات محدود و موفقیت آمیزی که در ٨ اردیبهشت ١٣٦٥،(1) در منطقه فاو با هدف ترمیم و اصلاح خط پدافندی در محدوده دریاچه نمک اجرا شد و در ٩ اردیبهشت نیز ادامه یافت، یگانهای عراقی اقدام به اجرای پاتکهایی کردند که با مقاومت مدافعان این منطقه دفع و خسارتهایی به واحدهای پاتککننده وارد شد.(2)بااینحال فرمانده نیروی زمینی سپاه پیشنهاد ادامه عملیات در منطقه فاو را نپذیرفت و آن را منتفی اعلام کرد.

براساس گزارش راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه نیروی زمینی سپاه، فرمانده نیروهای گارد ریاست جمهوری عراق باوجود اجرای چند پاتک ناموفق و دادن تلفات همچنان بر بازپسگیری منطقه ازدستداده پافشاری میکند. به همین منظور صبح امروز، با ارسال تلگرافی برای فرماندهان یگانهایی از لشکر گارد، دستور پیشروی و استقرار در خطوطی مناسبتر را صادر کرد.(3)

به دنبال صدور این دستور، گردان٢ از تیپ٥٠١ و گردان تانک از تیپ٦٦ نیروی مخصوص ارتش عراق با هدف بازپسگیری مواضع خود از دو محور جاده استراتژیک و سیلبند دوم کارخانه (دریاچه) نمک اقدام به پاتک کردند. با هوشیاری نیروهای خودی، پاتک عراقی ها دفع شد و قوای دشمن با تحمل تلفاتی مجبور به عقب نشینی شدند. در این پاتک ٦ نفر از تیپ٦٦ و ٢ نفر از تیپ٥٠١ به اسارت نیروهای خودی درآمدند.(4)(5)

ص: 51

احمد کاظمی فرمانده لشکر8 نجف که نیروهایش در دفع پاتک عراقی ها نقشی مؤثر داشتند، در جلسه امروز با فرمانده نیروی زمینی سپاه با اشاره به دفع پاتک نیروهای دشمن و روحیه متزلزل یگانهای عراقی، پیشنهاد حمله به مواضع عراق را مطرح کرد و گفت: «یک گردان [از تیپ501] را که در عملیات شب گذشته عقب زدیم، صبح امروز فرماندهاش، نیروها را پیاده روی جاده [فاو - بصره] انداخت تا به طرف ما بیایند. ما با دوربین میدیدیم که فرمانده با زور آنها را به جلو هل میداد، بنابراین مناسب است از جناح چپ جاده به نیروهای عراقی که در سمت راست جاده هستند حمله کنیم.»(1)

از سوی دیگر، مرتضی قربانی فرمانده لشکر25 کربلا، در همین جلسه پیشنهاد کرد با توجه به آسیبپذیری مواضع لشکر8، آب از پایین دریاچه نمک به سمت جلوی مواضع این لشکر جاری شود.

فرمانده نیروی زمینی سپاه با توجه به حملات ارتش عراق در جبهه های دیگر، پاتک دشمن در منطقه فاو را اقدامی بیاهمیت خواند و تداوم عملیاتهای ایذایی یا محدود را در این منطقه به مصلحت ندانست. وی در پاسخ به پیشنهاد احمد کاظمی گفت: «عراقی ها در پاتک خود از یگانهای 3 رقمی [یگانهای ضعیف و غیرسازمانی عراق] به جای نیروهای سازمانی استفاده کردند. یعنی توان اصلی خود را در این عملیات نگذاشتند و معلوم هم نیست کجا به کار بگیرند. ما باید توانمان را حفظ کنیم و در منطقه ای وسیعتر و یکجا به کار گیریم. درعینحال باید برای گرفتن یک جناح طرف جاده البحار و یک جناح از سمت راست جاده فاو - بصره فکر [طرحریزی] شود.»(2)

قرارگاه خاتمالانبیا(ص) در اطلاعیهای درباره نتایج عملیات دیروز و امروز رزمندگان در منطقه فاو، اعلام کرد که چند کیلومتر از محورهای عملیاتی آزاد و استحکامات و مقرهای جدید دشمن در جاده فاو - بصره به تصرف درآمده و یگانهایی از دشمن متلاشی شدهاند و تلفات و خسارات بسیاری به نیروها و تجهیزات ارتش عراق وارد شده است.(3)

1. فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران و فرمانده قرارگاه کربلا در جلسهای اوضاع منطقه فاو را بررسی کردند. در این جلسه علی شمخانی با اشاره به تأثیر عملیات دو روز گذشته (8 و 9 اردیبهشت 1365) در منطقه فاو بر خروج رزمندگان از وضعیت انفعالی، خاطرنشان کرد که به دلیل کمبود مهمات و وضعیت توان یگانها باید از اجرای عملیاتهای کوچک و پراکنده خودداری کرد.

به نوشته راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه کربلا، احمد غلامپور فرمانده این قرارگاه، با اشاره به آثار حملات اخیر عراق گفت: «ما در وضعیت بدی قرار داریم و عراق از این وضعیت ما استفاده کرده و به شدت به ما ضربه میزند.» وی افزود: «در این عملیات [8/2/1365]، توانستیم عراق را از 6 تیپ محروم کنیم و روحیه خوبی برای رزمندگان ما شد، ولی امروز، تمام یگانهای ما کموبیش با مشکلات و فشارهایی روبه رو هستند.» احمد غلامپور همچنین درباره آثار

ص: 52

این عملیات گفت: با وضعی که در خط پدافندی (محور جاده استراتژیک) داشتیم، این خط ناقص بود و با برخی پیشرویهای دشمن، وضع بدتری پیش آمده بود. دشمن از سهراهی دژ، کارخانه نمک و جاده استراتژیک خود را به ما نزدیک کرده و از جاده شنی جلو آمده بود تا جای پایی داشته باشد. ارتباط قرارگاه نجف و قرارگاه کربلا نیز درحال قطعشدن بود و هرلحظه امکان سقوط خط پدافندی لشکر8 نجف میرفت و ما پیدرپی از این یگان میخواستیم تا خط پدافندیاش را تحکیم بخشد. در این منطقه یک روحیه پدافندی به ما تحمیل شده بود و دشمن هم که فکر نمیکرد ما عملیات کنیم، بنابراین شروع کرده بود به اجرای عملیاتهای ایذایی و با اجرای عملیات در نقاط دیگر که به دنبال پیروزیهای تبلیغاتی و سیاسی بود، میخواست ما را از این منطقه بیرون کند. دشمن بخشی از نیروهایش را از اینجا به جبهه های دیگر مثل سیدکان، کانیمانگا، سد دربندیخان، کهنهریگ، شرهانی، زبیدات، منطقه والفجر9 و جزیره مجنون فرستاد و در آن مناطق فعال کرد. از این تحرکات دشمن نتیجه میگیریم که عملیات اجرا کرده و خطوط پدافندی را ترمیم کنیم.(1)

2. عصر امروز، در جلسهای با حضور فرماندهان و مسئولان نیروی زمینی و نیروی دریایی سپاه پاسداران، چگونگی اجرای عملیات روی اسکلههای البکر و العمیه عراق در شمال خلیج فارس بررسی شد.(2)

به دنبال تحقیقات میدانی اخیر فرماندهان و مسئولان واحدهای اطلاعات لشکرهای 27 محمدرسولالله(ص)، 41 ثارالله(ع)، 19 فجر و تیپ33 المهدی(عج) و برخی مسئولان نیروی دریایی سپاه درباره اسکلههای البکر و العمیه، ساعت 16 امروز، جلسهای به منظور بررسی چگونگی اجرای عملیات روی این اسکلهها و مشکلات آن تشکیل شد.

در این جلسه به چهار موضوع پرداخته شد:

١. شناسایی دقیقتر هدف، مسیر تردد شناورها و شاخصهای میان ساحل تا هدف: حاضران بر ضرورت شناسایی بیشتر برای کسب اطلاعات دقیقتر از موقعیت دو اسکله البکر و العمیه، فاصله آنها تا ساحل خودی و یافتن نقطه مناسب برای شروع حرکت رزمندگان تأکید داشتند. از جدیترین مشکلات نیروها و شناورها هنگام عزیمت به سمت هدف، وضعیت بیثبات جریان آب بود که

ص: 53

به ویژه هنگام جزرومد دریا یا عبور کشتیها تشدید می شد، زیرا هنگام عبور شناور کوچک یا نیروی غواص از کنار کشتی بزرگ، حالتی چون خلأ ایجاد می شود که بر حرکت قایق یا نیروی غواص تأثیر گذاشته و آنها را از مسیر منحرف میکند، به طوریکه حرکت دقیق به سمت هدف در تاریکی شب تقریباً امکانپذیر نخواهد بود. بنابراین بر موضوع شناسایی دقیق مسیر، شناسایی نقطهای مناسب برای رهایی نیروها و تعیین شاخصهایی برای تشخیص مسیر حرکت تأکید شد.

٢. چگونگی صعود به بالای اسکله و پاکسازی آن: مرحله دوم عملیات پس از رسیدن شناورها و نیروهای غواص به هدف، صعود به بالای اسکله و پاکسازی آن است. به دلیل فاصله ٨ متری اسکله با سطح آب و نیز تعبیه سیمهای خاردار از بالا تا پائین پایههای اسکله، صعود کار مشکلی است. علاوه براین، درصورت رسیدن غواص به روی اسکله، به محض شلیک اولین تیر، نیروهای دشمن هوشیار خواهند شد و با توجه به تعداد اندک غواصان در مقابل انبوه نیروهای عراقی روی اسکله، امکان تصرف اسکله و کمکرسانی نیروهای پشتیبان به آنها بسیار دشوار خواهد بود. همچنین برخی حاضران در جلسه معتقد بودند که پس از صعود غواصان به بالای اسکله و آغاز درگیری، به دلیل هوشیاری کامل دشمن، نیروهای خودی قادر به پشتیبانی سریع از غواصان نخواهند بود و حتی با فرض امکان انجام این کار، در فاصله زمانی رسیدن نیروهای پشتیبانی، غواصان روی اسکله در معرض تهدید جدی کشته یا اسیرشدن قرار میگیرند.

برای حل این مشکلات، دو راهکار پیشنهاد شد: اول، اجرای آتش سنگین و مستمر توپخانه روی دو اسکله به مدت 5 روز، قبل از شروع عملیات. دوم، بمباران هوایی اسکله به وسیله هواپیماهای جنگنده، چند ساعت قبل از عملیات و صعود غواصان.

٣. آموزش و افزایش مهارت نیروهای غواص: حاضران بر آموزشهای ضروری و متنوع نیروهای عملکننده نظیر آموزش غواصی در آبه ای متلاطم، تیراندازی از روی قایق، غلبه بر جریانهای جزرومد دریا، جهتیابی در دریا، تمرین سکانداران به شیوه حرکت در دریا و پرهیز از قرارگرفتن در دید رادارهای دشمن تأکید کردند. علت پافشاری بر آموزش و تمرین سکانداران قایقها احتمال ضعیف دستیابی غواصان به اسکلهها قبل از هوشیاری دشمن بود.

٤. انتخاب یگانی مناسب برای عملیات: با توجه به این اصل که موفقیت هر عملیات بستگی به میزان آمادگی روحی و رزمی نیروها و فرماندهان یگان عملکننده دارد، احمد غلامپور فرمانده قرارگاه کربلا، لشکر٢٥ کربلا را گزینهای مناسب برای اجرای عملیات روی اسکلهها معرفی کرد. وی توضیح داد که فرمانده لشکر٢٧ محمدرسولالله(ص) - که برای اجرای این عملیات انتخاب شده - اعتقادی به عملیات روی اسکلههای البکر و العمیه ندارد و چنین عملیاتی را بیهوده میداند. احمد غلامپور تأکید کرد که نباید روی یگانی سرمایهگذاری شود که از همان ابتدا در اجرای عملیات تردید دارد. حاضران در جلسه همچنین عنوان کردند که نیروهای منتخب برای این عملیات باید نترس، دارای روحیه جنگی و ماجراجو باشند.(1)

ص: 54

1. قرارگاه کربلا با اعلام افزایش حملات ایذایی و اقدامات ارتش عراق در جزیره جنوبی مجنون درباره احتمال حمله دشمن و اشغال این جزیره هشدار داد.

به گزارش واحد اطلاعات قرارگاه کربلا، اقدامات ارتش عراق در جزایر مجنون در ده روز اول اردیبهشت 1365، نسبت به دورههای قبل افزایش داشته است. دشمن در این دوره 4 بار در دو ضلع میانی و غربی جزیره جنوبی مجنون تک کرد که در ضلع غربی حدود 950 متر و ضلع میانی حدود 150 متر پیشروی و نیروهایش را مستقر کرد. همچنین تبادل آتش بین نیروهای خودی و ارتش عراق در این منطقه در مقایسه با دوره قبل افزایش یافت. علاوه براین در این دوره دهروزه، 50 مورد فعالیت مهندسی دشمن شامل عملیات خاکریزی، خاکریزسازی، تسطیح و ترمیم جادهها، کانالکنی و آبپاشی جادهها مشاهده شده است.

در دوره مذکور، در کل منطقه تردد 197 خودروی ایفا و 109 جیپ فرماندهی، 12 تانکر آب، 8 آمبولانس، 4 لندکروز، یک اتوبوس و یک خودروی گاز ثبت شده است. درضمن 8 فعالیت هوایی انجام شده که 6 مورد آن را 10 بالگرد و 2 مورد دیگر را 2 هواپیما انجام دادهاند، این فعالیتهای هوایی شامل گشتزنی روی خط اول از ضلع غربی تا طلائیه قدیم، یک مورد بمباران و عکسبرداری بوده است.

واحد اطلاعات قرارگاه کربلا در این گزارش با توجه به افزایش تحرکات دشمن، درباره احتمال تک ارتش عراق در جزیره جنوبی هشدار داد و تأکید کرد چنانچه اقدامات ضروری برای مقابله با دشمن انجام نشود، به ناچار باید از جزیره جنوبی چشمپوشی کرد که دراینصورت امنیت جزیره شمالی نیز در خطر جدی قرار خواهد گرفت.(1)

2. جنگندههای عراقی در روز جاری، علاوه بر بمباران تأسیسات نفت و گاز ایران که تلفات و خساراتی درپی داشت چندبار به حریم هوایی شهرها و جبهه ها تجاوز و در شهرستان ورامین نیز اقدام به پخش اعلامیه کردند. درهمینحال منابع اطلاعاتی نیز درباره احتمال حمله هواپیماهای عراقی به قطارهای حامل رزمندگان هشدار دادند.

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از اهواز، 2 هواپیمای عراقی ساعت 13:55، منطقه به رهبرداری یونیت2 اهواز (محل تولید فشار گاز) واقع در 10 کیلومتری این شهر را بمباران کردند. این حمله منجر به نشت گاز، نفت و ایجاد حریق در این تأسیسات شد که براثر آن 3 تن شهید و 15 تن مجروح شدند.(2) پنج دقیقه بعد، ایستگاه گاز شهید دستیاری واقع در 30 کیلومتری رامشیر از توابع شهرستان رامهرمز، هدف 3 راکت هواپیماهای عراقی قرار گرفت که 2 راکت به بیابان و یک راکت به یک مخزن خالی گاز اصابت کرد. در این حمله 3 تن مجروح شدند.

ص: 55

همزمان با این حمله هوایی، جنگندههای دشمن به تأسیسات گاز واقع در حدود 20 کیلومتری امیدیه حمله کردند که بمبه ا به تأسیسات اصابت نکرد.(1)

نیروی دریایی سپاه نیز اعلام کرد: در ساعت 14، دو هواپیمای عراقی به منطقه نفتی بیبیحکیمه در منطقه گچساران حمله کردند که در نتیجه این حمله تعدادی کارگر و سرباز مجروح شدند و به تأسیسات مذکور 50 درصد خسارت وارد گردید.(2) علاوه براین، ساعت 2 بامداد، خط ورودی نفت گوره هدف بمباران هواپیماهای عراقی قرار گرفت و منهدم شد.(3)

از سوی دیگر، هواپیماهای عراقی تجاوز به حریم هوایی شهرها را از ساعت 8:15 امروز، آغاز کردند. هواپیماهای عراقی در 4 نوبت در ساعتهای 8:15، 9:10، 10:20و 10:50 به حریم شهرستان ایلام حمله کردند. هواپیماهای دشمن همچنین در مسیر خود به حریم هوایی بخش صالحآباد، شهرهای درهشهر و دهلران نیز تجاوز کردند، اما براثر آتش پدافند هوایی، قبل از هرگونه اقدام گریختند.(4) همچنین بنابر گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، امروز، حریم هوایی ارومیه دو بار موردتجاوز هواپیماهای دشمن قرار گرفت که با پدافند هوایی نیروهای خودی این حمله دفع شد.(5)

امروز، در ورامین (از شهرهای استان تهران)، عراق دست به عملیات روانی زد و با پخش اعلامیههایی مردم را به پرهیز از حضور در جبهه های جنگ ترغیب کرد.(6) (7)

گردان مرزی جلدیان، شهرک ربط و شهرهای سردشت، بانه، اسلامآباد، کرند و شادگان از دیگر نقاطی بودند که هواپیماهای عراقی به آنها تجاوز کردند و در برخی شهرها دیوار صوتی را نیز شکستند.(8) ساعت 13:45 نیز چند هواپیما اطراف فرودگاه اهواز را بمباران کردند که تلفاتی نداشت.(9)

علاوه براین، در روز جاری مناطق عملیاتی عینخوش، ابوغریب،(10) شطعلی و جزیره جنوبی مجنون نیز بمباران شد. (11)

همچنین به گزارش واحد اطلاعات قرارگاه نجف، هواپیماهای عراقی شش مرتبه به منطقه فاو حمله کردند. بالگردهای عراقی هم کارخانه نمک در این منطقه را هدف قرار دادند.(12) علاوه براین عقبه لشکر7 ولیعصر(عج) نیز امروز، هدف حملات جنگندههای عراقی قرار گرفت.(13)

درهمینحال، اداره اطلاعات شهربانی جمهوری اسلامی از تصمیم رژیم بعثی عراق برای بمباران مرز بازرگان و قطارهای حامل نیرو به جبهه ها خبر داد.(14)

از سوی دیگر، ستاد کل نیروهای مسلح عراق در اطلاعیه نظامی شماره 2209 درباره فعالیتهای

ص: 56

امروز نیروی هوایی این کشور اعلام کرد: «هواپیماهای قدرتمند نیروی هوایی در ساعت 14:15، حملات سهمگینی را علیه ایستگاههای تلمبه خانه و چاههای نفت مارون و تلمبه خانهها و چاههای نفتی بیبیحکیمه و آغاجاری انجام دادند. در این عملیاتها چند تن بمب روی هدفها فروریخته و آنها را به آتش تبدیل کردند.» در ادامه این اطلاعیه آمده است: «هواپیماهای نیروی هوایی امروز، 150 مأموریت و هلیکوپترها 85 مأموریت رزمی علیه تجمعات و افراد دشمن انجام دادهاند.»(1)

1. امروز، در خلیج فارس یک لنج و یک جرثقیل شناور ایرانی هدف قرار گرفتند که براثر این حمله چند تن شهید یا مجروح شدند. درپی این حادثه عراق ادعا کرد که به دو هدف بزرگ دریایی حمله کرده است. عمان نیز با همکاری انگلیس و امریکا یک مانور دریایی در دریای عمان اجرا کرد.

نیروی دریایی سپاه اعلام کرد یک لنج حامل سیب درختی که عازم دوبی بود در خور بندر ریگ هدف یک شیء نورانی (احتمالاً موشک) قرار گرفت که براثر این حادثه یک نفر مفقودالاثر، 4 نفر شهید و 3 نفر مجروح شدند.(2)

درپی ادعای فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق مبنیبر حمله سحرگاه امروز نیروی دریایی ارتش عراق به دو هدف دریایی بزرگ در نزدیکی سواحل ایران،(3) خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش داد که مدیران شرکتهای کشتیرانی در خلیج فارس از کشتیهای ترددکننده در اطراف جزیره خارک، هیچ پیام اضطراری دریافت نکردهاند. به گفته مدیران مذکور آنها فقط یک جرثقیل شناور را که برای خطوط لوله نفتی در جنوب بوشهر فعالیت میکرد، هدف قرار دادند.(4)

براساس گزارش ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران، امروز در دریای عمان یک مانور دریایی انجام شد که در آن یک ناوچه لجستیکی و 2 ناوشکن انگلیسی، 3 ناوچه و یک فروند نیروبر عمانی، 2 فروند هواپیمای اسکای وان و یک ناو امریکایی که در هنگام مانور به طور مداوم ناو خارک را تعقیب میکرد درحال تمرین بودهاند.(5)

1. فرماندهی کل سپاه پاسداران طرح ایجاد «یگانهای پدافند رزمی قائم نواحی سپاه» را با هدف تقویت توان دفاعی خطوط مرزی کشور به نواحی سپاه پاسداران ابلاغ کرد. هدف از این طرح حفظ خطوط مرزی، به خصوص در مناطق جنگی و آزاد نگهداشتن یگانهای رزمی توانا و باتجربه برای واردکردن ضربات جدید بر ارتش بعث عراق است. در ابلاغیه مذکور مقرر شده که اجرای این طرح با مشارکت ارتش جمهوری اسلامی و همکاری ستادهای پشتیبانی جنگ استانها و شهرستانها و یگان رزمی هر منطقه انجام پذیرد. براساس این ابلاغیه هر ناحیه سپاه باید تیپ یا لشکر قائم استان خود را با استعداد 1 الی 5 گردان سازماندهی و تجهیز و به منطقه ای

ص: 57

که ستاد مرکزی سپاه پاسداران مشخص میکند، اعزام کند. مأموریت یگانهای قائم، پدافند در مرزهای تعیین شده می باشد. این یگانها تحتامر فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران انجام وظیفه خواهند کرد و در نقاطی که ارتش حضور دارد، زیرنظر قرارگاه مشترک سپاه و ارتش عمل میکنند، این درحالی است که از شهر مرزی خود هم پشتیبانی میشوند، ضمن آنکه همه امکانات تدارکاتی و لجستیکی این یگانها را باید همان ناحیه و با استفاده از حداکثر امکانات محلی در استان و شهرستان تأمین کند.(1)

2. فرمانده کل سپاه پاسداران در حکمی علی شمخانی را به سمت فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران و سیدرحیم صفوی را به جانشینی فرمانده نیروی زمینی سپاه منصوب کرد. متن حکم محسن رضایی به علی شمخانی چنین است:

«برادر علی شمخانی

با توجه به فرمان تاریخی حضرت امام - روحی فداه - مبنیبر تجهیز سریع و قوی سپاه به نیروهای سهگانه و نیز با توجه به سابقه پرافتخار و مدیریت مطلوب جنابعالی، شما را با حفظ سمت به فرماندهی نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سپاه کشوری منصوب میکنم. امیدوارم با استعانت از درگاه حضرت احدیت و با الهام از خون شهیدان ارجمند انقلاب اسلامی، توفیق یابید در مسیر تحقق رهنمود مقام فرماندهی معظم کل قوا، مصمم، پرتلاش، استوار و شتابان گام بردارید.»(2)

متن حکم فرمانده کل سپاه به سیدرحیم صفوی نیز چنین است:

«برادر رحیم صفوی

با توجه به فرمان تاریخی حضرت امام - روحی فداه - مبنیبر تجهیز سریع و قوی سپاه به نیروهای سهگانه و نیز با توجه به سابقه درخشان جنابعالی در سپاه و جنگ به پیشنهاد برادر شمخانی به جانشینی فرماندهی نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منصوب میشوید. امید است با استعانت از درگاه حضرت احدیت و با الهام از خون شهیدان ارجمند انقلاب اسلامی توفیق یابید در مسیر تحقق رهنمود مقام [فرماندهی] معظم کل قوا، مصمم، پرتلاش و شتابان گام بردارید.»(3)

ص: 58

3. امروز، در کردستان و آذربایجان غربی چند درگیری میان نیروهای خودی و افراد گروههای مسلح غیرقانونی و درگیریهایی نیز میان افراد گروههای مسلح ضدانقلاب با یکدیگر روی داد که تلفاتی نیز درپی داشت.

به گزارش فرمانداری مریوان، افراد گروه کومهله با استقرار روی ارتفاعات مشرف به روستای شرکه از توابع مریوان از ساعت 4:30 صبح، به سمت نیروهای خودی تیراندازی کردند که با مقاومت و آتش متقابل مینیکاتیوشای رزمندگان این درگیری تا ساعت 14 ادامه یافت، سرانجام عناصر ضدانقلاب عقب نشینی کرده و ارتفاعات آزاد شد. در این درگیری یک نیروی سپاه شهید شد و 3 نفر مجروح شدند.(1) حسین دقیقی فرمانده سپاه ناحیه کردستان، تلفات گروه کومهله را 12 کشته و زخمی اعلام کرد.(2)

در حادثه دیگری نیروهای خودی با افراد گروه کومهله در منطقه عباسآباد از توابع بانه درگیر شدند که براثر آن یک سرباز از لشکر77 مجروح شد.(3)

در ساعت 17:٤٥، بین تیم گشت و کمین پایگاه عیسیکندی واقع در محور مهاباد - بوکان با عناصر هیز پیشوا (از واحدهای نظامی حزب دمکرات کردستان) درگیری رخ داد که با رسیدن نیروی کمکی، این ماجرا در ساعت ١٩:٣٠، بدون تلفات نیروهای خودی خاتمه یافت.(4)

به گزارش فرمانده سپاه سردشت یک دسته ده نفری از هیز معینی (از واحدهای نظامی حزب دمکرات) به پایگاههای تأمین نزدیک قلعهرشه (از توابع سردشت) حمله کردند. در این حمله یک نفر از نیروهای خودی شهید و یک نفر مجروح شد و از افراد ضدانقلاب یک بیسیم و 2 مسلسل ژ3 به غنیمت گرفته شد.(5)

اداره اطلاعات پیرانشهر نیز گزارش داد: 100 نفر از نیروهای هیز قندیل (از واحدهای نظامی حزب دمکرات) در روستای آبخوره از توابع پیرانشهر استقرار داشتند که نیمی از آنها با یک قبضه خمپاره 80 میلیمتری، یک قبضه تیربار دوشکا و سلاحهای انفرادی به قصد عملیات به دره ترکشی رفتند.(6)

واحد اطلاعات سپاه کردستان در گزارشی از تردد تعدادی از افراد گروههای کومهله، دمکرات و خبات در روستاها و نقاط مختلف کردستان ازجمله دیواندره، مریوان و بانه خبر داد. به گزارش همین منبع، افرادی از کومهله با عدهای از گروه خبات در روستای بلکه از توابع بانه درگیر شدند که از تلفات آنها خبری در دست نیست. همچنین 13 فرد مسلح که با خود یک بیسیم پی.آر.سی77 و 2 بیسیم کوچک دستی و نقشه مناطق بانه را داشتند از نوار مرزی وارد خاک ایران شدند.

یکی از افراد ضدانقلاب نیز که خود را سرباز فراری معرفی میکرد و درواقع برای اجرای مأموریتهای خرابکاری به منطقه آمده بود در اطراف مریوان دستگیر شد.(7)

ص: 59

ستاد قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) در نامهای به سپاه پاسداران شهرستانهای خوی، سلماس و ماکو اعلام کرد که شخصی به نام فغاندار که به نظر میرسد سرهنگ فراری ارتش بوده است با تعداد زیادی از عوامل خود قصد حمله به پاسگاههای ژاندارمری و پایگاههای بسیج در نوار مرزی ایران و ترکیه را دارد.(1)

1. مسلمانان کرد عراقی با اجرای سه کمین، تلفات و خساراتی به نظامیان عراقی تحمیل کردند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی به نقل از منابع موثق، انقلابیون مسلمان کرد در جریان سه کمین در روزهای نهم و دهم اردیبهشت ماه، در شهرهای موصل و کرکوک کردستان عراق با سلاح آر.پی.جی 7 به سمت 3 خودروی مأموران نظامی و امنیتی عراق شلیک کردند که منجر به کشتهشدن 11 تن از آنان شد. براساس این گزارش 2 افسر ارتش بعث و 3 مأمور امنیتی عراق در میان کشتهشدگان بودند.(2)

2. عدهای از فاتحان عملیات والفجر8 و جمعی از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی امروز برای دیدار با امام خمینی در حسینیه جماران حضور یافتند. در این دیدار محسن رضایی فرمانده کل سپاه پاسداران؛ سرهنگ سهرابی رئیس ستاد مشترک ارتش؛ ناخدا ملکزادگان فرمانده نیروی دریایی ارتش؛ سرهنگ صدیق فرمانده نیروی هوایی ارتش؛ حسن روحانی مسئول پدافند کشور؛ سرهنگ جلالی وزیر دفاع؛ جانشین فرمانده نیروی زمینی ارتش؛ مسئول بسیج مستضعفان؛ جمعی از فرماندهان و نیروهای واحدهای رزمی، پدافندی، مهندسی، پشتیبانی، تدارکات، امداد، جمعی از غواصان؛ عدهای از مجاهدین عراقی و گروهی از جهادگران و رزمندگان عملیات والفجر8 حضور داشتند. حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی فرمانده عالی جنگ، در این جمع با اشاره به اقدام اخیر رزمندگان در شمال منطقه عملیاتی فاو گفت: «تاکنون چهار تیپ از قوای مضمحل صدامی متلاشی شدند و نیروهای اسلام با واردآوردن ضربات خود به آخرین بقایای واحدهای دشمن در این منطقه، قدرت هرگونه تفکر را از دشمن سلب نمودند.» وی با اشاره به عزیمت کاروانهای راهیان کربلا اعلام کرد: «ما آمادهایم تا در آینده درسی فراموشنشدنی به دشمنان خود بدهیم.»

در خاتمه این دیدار امام خمینی به ابراز احساسات حاضران پاسخ دادند.(3)

3. کمال خرازی سرپرست ستاد تبلیغات جنگ، در یک نشست مطبوعاتی درباره موضع ایران دربرابر تهدیدات عراق به تداوم بمباران شهرها، وضیعت اسیران ایرانی و ادعای بدرفتاری با اسرای عراقی، حضور ناوگان امریکا در خلیج فارس و ادعاهای امریکا درمورد قاچاق اسلحه توضیحاتی داد.

ص: 60

خرازی با اشاره به اینکه حملات هوایی عراق به مناطق مسکونی ایران اقدامی دیوانهوار است و هدفی جز جنگ روانی ندارد، تصریح کرد که جمهوری اسلامی درصورت تکرار بمباران مناطق، به شدت مقابلهبه مثل خواهد کرد. وی درباره بدرفتاری رژیم بعث با اسیران آزادشده عراقی گفت: «اسناد به دستآمده از برخی گزارشهای صلیبسرخ جهانی [گزارش شماره ١٥٥٦٦، سال ١٩٨٥](1)و گزارشهای دیگر حاکی است که رژیم حاکم بر عراق، اسرای آزادشده عراقی را تحت فشارهای مختلف به سفرهای تبلیغاتی به کشورهای اروپایی اعزام میدارد تا در راستای تبلیغات سوء علیه جمهوری اسلامی ایران اقدام کنند.» خرازی با ارائه مدارکی افزود: «در مواردی به ما ثابت شده است که اسرای عراقی پس از آزادی از اردوگاههای ایران و مراجعت به عراق، هرگز نزد خانوادههای خود بازنمیگردند. در یک مورد خانواده یک اسیر، ماهها پس از عزیمت وی از ایران، برای آن اسیر توسط صلیبسرخ بین المللی نامه فرستادهاند.»(2) خرازی تصریح کرد: «این درحالی است که اسرای عراقی براساس اسناد موجود از مسئولان اردوگاه در ایران به کرات تقاضای کلاس درس، نشریات، کتب مذهبی و غیرمذهبی و انجام فرائض مذهبی به طور گروهی کردهاند که ازسوی مسئولان پذیرفته شده است، لیکن براساس شواهدی نظیر گزارشهای سازمان صلیبسرخ و مشاهدات اسرای ایرانی، مسئولان عراقی از دراختیارگذاشتن کمترین امکانات برای فرائض مذهبی خودداری میکنند و با اعمال انواع محدودیتها، امکانات بدیهی را از اسرای ایرانی سلب میکنند. ضمن آنکه رزمندگان اسیر ایرانی از لحظه اسارت مورد ضربوشتم و شکنجههای روحی قرار میگیرند و وسایل به داشتی و درمانی هم در اردوگاهها وجود ندارد. همچنین اسرا با وسایل روانی دیگری مانند پخش موزیک به صدای بلند از صبح زود تا نیمهشب و نمایش فیلمهای خلاف اخلاق مورد اذیت و آزار قرار میگیرند. دراینمورد یک نظامی اسیر عراقی اطلاعاتی دراختیار مسئولان جمهوری اسلامی ایران قرار داده است.»

سرپرست ستاد تبلیغات جنگ درمورد وضعیت مفقودان جنگ تحمیلی گفت: «به غیراز اسرا، حدود 20 هزار نفر مفقودالاثر داریم. تاکنون چندهزار تن از این مفقودین ازطریق جراید و وسایل ارتباطجمعی عراق شناسایی شدهاند. البته تعدادی از اسرای ایرانی که [عکس] یا فیلم آنان ازطریق مطبوعات یا تلویزیون عراق انتشار مییابد و موردشناسایی خانواده خود قرار میگیرند ازسوی رژیم بعثی انکار می شود.» به گفته خرازی براساس شواهد غیرقابلانکار چهارصد اسیر ایرانی در زندانی به نام ابوغریب در بازداشت به سرمیبرند، ولی دولت عراق نه تنها این مطلب را تکذیب میکند، بلکه از ملاقات آنان با مأموران صلیبسرخ جلوگیری کرده است؛ معروفترین اسرای این گروه آقای تندگویان وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران، آقای یحیوی بوشهری و پزشکی به نام دکتر کاکرودی است. وجود این پزشک در عراق یک بار توسط وزیر کار و امور اجتماعی عراق به کمیسیون بین المللی کار در ژنو اعلام شد، اما وقتی همسر این پزشک درصدد کسب اطلاع درمورد وی برآمد، عراقی ها مدعی شدند که جزو اسرای ایرانی کسی با این نام وجود ندارد.»

ص: 61

کمال خرازی درباره این ادعا که دولت ایران به هیئت صلیبسرخ جهانی اجازه بازدید از اردوگاههای اسیران عراقی را نمیدهد گفت که این اردوگاهها همواره برای بازدید خبرنگاران خارجی و بین المللی آماده است و چنانچه سازمان صلیبسرخ اقدامات گذشته خود را جبران کند، برای بازدید هیئتی از این سازمان مانعی نمیبینیم.

سرپرست ستاد تبلیغات جنگ همچنین با اشاره به حضور ناوگان امریکا در خلیج فارس و ادعاهای امریکا مبنیبر اقدام ایران به خرید 5/2 میلیارد دلار اسلحه قاچاق ازسوی ایران از واسطههای اسرائیلی گفت: «حضور ناوگان در آبه ای بین المللی چیز جدیدی نیست. مواضع ما در قبال این تهدیدات مشخص است.»(1)وی اضافه کرد که انتشار شایعاتی مانند قاچاق اسلحه از امریکا به ایران با همکاری افسران بازنشسته اسرائیلی ترفند سیاسی - تبلیغاتی امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران است.(2)

1. مسئولان یگانهای دریایی و فرماندهان قرارگاهها و یگانهای رزمی سپاه پاسداران امروز با نخستوزیر دیدار کردند. میرحسین موسوی در این دیدار با تجلیل از روحیه فداکاری در جامعه، ایمان و ازخودگذشتگی مردم را عامل تغییر همه معادلات جهان دانست.

در این دیدار دختر 7 ساله یکی از شهیدان جنگ تحمیلی پس از قرائت قسمتی از وصیتنامه پدرش گفت: «من افتخار میکنم که پدرم در راه اسلام شهید شده است و آرزو میکنم وقتی بزرگ شدم راه او را ادامه دهم و زینبوار با دشمنان اسلام مبارزه کنم.»

در ادامه نخستوزیر با تشریح نقش بنیادین فرزندان شهدا در استمرار انقلاب و تجلیل از تأثیرات فرهنگی انقلاب بر آحاد جامعه گفت: «اگر انقلاب اسلامی هیچ کاری نمیکرد جز تربیت چنین فرزندانی با چنین روحیههایی، به جرئت میتوان گفت که دراینصورت هم وظیفه خود را در جهان انجام داده بود.» وی افزود: «ملت ایران با تلاش و کوشش و ازخودگذشتگی و با تکیه به رهبریهای امام امت میرود که به همه ملتها نشان دهد ناممکنها را میتوان با نثار خون و فداکردن جان ممکن کرد.» نخستوزیر با ارجنهادن به دستاوردهای عملیات والفجر8 اضافه کرد: «وقتی جنگ تحمیلی را علیه ما آغاز کردند پیروزی ما را غیرممکن میانگاشتند، ولی امروز با چشمانداز فتح فاو و بسیج همه جانبه نیروهای مؤمن و انقلابی میرود که به زودی این امر هم ممکن شود.»(3)

2. جانشین فرمانده کل قوا در دیدار مسئولان یگانهای دریایی سپاه پاسداران از تشکیل یگانهای دریایی در این نهاد تمجید کرد و بر ضرورت افزایش فعالیت این یگانها، تقویت صنایع دریایی، اهمیت حضور در خلیج فارس و احتمال رویارویی با ابرقدرتها در این منطقه تأکید کرد.

ص: 62

حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی با بیان اینکه فکر تشکیل یگانهای دریایی سپاه پاسداران برای تکمیل نیروی دریایی و رفع نواقص و پرکردن خلأها از الطاف الهی بوده است، تصریح کرد: باید واقعاً روی نیروی دریایی سرمایهگذاری کنید و به آن علاقهمند باشید.(1) وی با ابراز خرسندی از تشکیل این نیرو در سپاه افزود: «کار دریایی سپاه به صورت عملی و از مسائل آسانتر شروع شد و این شیوه کار خودکفایی و استقلال را به همراه دارد که بسیار مهم است. شما میتوانید با ابتکارتان رفتهرفته پهنه دریا را تسخیر کنید و آنها دربرابر شما عاجز میمانند، همانند آنچه که در جنگ زمینی اتفاق افتاد.»

فرمانده عالی جنگ درمورد تأثیر خلاقیت و اهمیت خودکفایی گفت: «اینکه هیچکس نمیتواند به ما دیکته کند که بجنگید یا صلح کنید یا این شرط را قبول کنید یا نکنید، فقط به خاطر این خودکفایی است که ما در رزم از جنبه نیروی انسانی و امکانات به دست آوردیم. ما به خاطر اهمیتی که دریا در آینده تاریخ دارد نمیتوانیم نسبت به آن غافل باشیم. بنابراین صنایع دریایی سپاه پاسداران باید تقویت شود و محققین در آنجا کار کنند.»

حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی تأکید کرد: «اگر در خلیج فارس حضور جدی داشته باشیم میتوانیم حافظ منطقه باشیم و جلوی توطئههایی را که در منطقه است، بگیریم. خلیج فارس و تنگه هرمز نه تنها برای ما، بلکه برای دنیا مهم است. هر دو ابرقدرت مواظب این منطقه هستند. ثروت عمده دنیا در اینجا خوابیده است. ابرقدرتها ممکن است به آسانی با امکانات کلاسیک ما که خودشان دراختیار کشورمان گذاشتهاند درگیر شوند، اما از رویارویی با نیروی حزبالله و امکانات دیگری که ابتکارش در دستشان نیست عاجزند. در اهمیت میدان فعالیت شما هیچ تردیدی نیست و حضورتان نیروی دریایی [ارتش] را تکمیل میکند.»(2)

1. اجرای عملیات اخیر ایران در منطقه فاو(3) در رسانه های خارجی بازتابه ای متفاوتی داشت. برخی رسانه ها اخبار عملیات را با کم توجهی انتشار دادند و با استفاده از تعابیری چون اخبار متناقض و گیجکننده سعی در تشکیک افکارعمومی درمورد حوادث واقعی جنگ کردند. بعضی به انعکاس اطلاعیههای نظامی دو کشور بسنده کرده و برخی هم سکوت در پیش گرفتند. گروهی نیز به طور یکجانبه اخبار عراق را منتشر ساختند.

خبرگزاری جمهوری اسلامی با بررسی رسانه های انگلیس دراینباره نوشته است: «رادیو بیبیسی با اشاره کلی به وجود درگیریهای شدید در چند روز اخیر گفت بر طبق معمول ادعاهای ایران و عراق درست نقطه مقابل هم است و انسان را گیج میکند. بیبیسی به نقل از منابع خبری ایران و عراق افزود ایران مدعی است که در تعرض جدید علیه نیروهای عراقی در منطقه فاو، دو کیلومتر از مواضع قبلیاش پیشروی کرده است و بیش از چهارهزار نفر تلفات

ص: 63

بر نیروهای عراقی وارد آورده است و چند واحد نظامی عراق را نابود [کرده] و اکنون مشغول تحکیم مواضع تازه خود است. همچنین ایران از سازمان ملل خواسته ناظرانی جهت مشاهده خرابیهای شهر باختران [کرمانشاه] که روز گذشته، هدف حملات هوایی عراق بوده، اعزام کند. بیبیسی در ادامه به نقل از خبرگزاری رسمی عراق، با اشاره به نبردهای سنگین در منطقه فاو گفت ارتش عراق ادعا کرده که حمله ایرانیان را دفع نموده و تلفات سنگینی [به آنها] وارد ساخته است. علاوه برآن در شمال بصره در جزایر مجنون نیز مواضع نیروهای ایران را در هم شکسته و از خبرنگاران خارجی دعوت کرده از این جبهه دیدن کنند.»(1)

خبرگزاری رویتر نیز در گزارشی با کماهمیت جلوهدادن منطقه فاو، آورده است: «پس از تصرف بندر نفتی بلااستفاده فاو توسط ایران، تلاشهای عراق برای عقبراندن سربازان مهاجم [ایران] در فاو ناکام مانده که عمدتاً به خاطر هوای بد بوده است. ازاینرو عملیات جنگی اخیر عراق بر جبهه های شمالی متمرکز شد، اما ایران درباره پیشرویهای جدید در جبهه فاو مدعی است که هدف از عملیات جدید که [در منطقه ای] به عرض 20 کیلومتر انجام شده انهدام نیروهای تازهنفس عراق بود که به این منطقه منتقل شده بودند.»(2)

درعینحال روزنامه گاردین فقط به گزارشی کوتاه به نقل از خبرگزاری رویتر درباره ادعای عراق در حمله به فرودگاه باختران در روز 9/2/1365 اکتفا کرد. روزنامه دیلی نیوز نیز به چاپ تصاویری از عزیمت کاروان راهیان کربلا به جبهه و خبر یک خطی «ایران ادعا کرد پیروزیهای جدید در جنگ به دست آورده است» بسنده کرد.(3)

تایمز، روزنامه دست راستی لندن در مطلبی با عنوان "پیشروی ایران به سوی بصره" به نقل از فرانس پرس، از قطع برنامههای عادی رادیو تهران و پخش اطلاعیههای ایران مبنیبر پیشروی به سوی بصره خبر داد. گزارشگر این روزنامه اخبار منعکسشده ایران از این حمله را اغراقآمیز دانست و آن را ترفندی درجهت تهییج بیشتر نیروهای داوطلب برای عزیمت به جبهه اعلام کرد.(4)

روزنامه دیلی تلگراف (چاپ لندن) نیز با اشاره به اینکه مفسران غربی ضمن تأیید احتمال پیشروی ایران، درباره اخبار این پیروزی با احتیاط نظر دادهاند، نوشته است: «مفسرین معتقدند اگرچه ممکن است ایرانیها زمینهایی را تصرف و تلفاتی را به عراقی ها وارد کرده باشند، ولی در شرایط نامساعد در فاو میجنگند.»(5)

2. قائم مقام فرمانده سپاه پاسداران منطقه یک ثارالله(ع) با اعلام برنامه رژه نیروهای بسیج ادارات و کارخانجات در روز کارگر، از سازمانها و ارگانهای دولتی خواست تا سپاه را در آموزش نیروها یاری کنند.

محسن انصاری در گفتوگویی که امروز منتشر شد با تشریح برنامههای ویژه بسیج کارگری و کارمندی در روز کارگر و با اشاره به اینکه درطول امروز و فردا (پنجشنبه)، 23 لشکر کارگری

ص: 64

و کارمندی در شهرهای کرج، ورامین و تهران رژه خواهند رفت، گفت: «تاکنون در سطح تهران 360 پایگاه بسیج ادارات تشکیل شده و نیروهای داوطلب در آن سازماندهی گردیدهاند. از سویی در تهران بیش از 10 هزار نیروی داوطلب درقالب سومین کاروان راهیان کربلا راهی جبهه ها شدند که در همان روز، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منطقه یک ثارالله(ع) بیش از 5 هزار نیروی داوطلب داشت که نمی توانست به علت کثرت نیروها آنها را به جبهه ها اعزام کند، از کلیه سازمانها و ارگانهایی که قادر به کمک برای آموزش نیروهای داوطلب هستند دعوت می شود تا برای ایجاد امکانات آموزشی لازم، سپاه را یاری دهند.» انصاری همچنین با توجه به طرح ایجاد یگانهای پدافند رزمی قائم افزود: «گردانهای پدافند قائم که وظیفه حفاظت از مرزها را به عهده خواهند داشت در سطح استان تهران درحال شکلگیری است و در تهران و کرج این گردانها تشکیل شدهاند.»(1)

1. درپی تجاوز هوایی روز گذشته عراق به خاک ایران و بمباران باختران و حومه آن، ستاد تبلیغات جنگ و نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد از هیئت ویژه و دبیرکل این سازمان خواستار تحقیق درباره این حملات شدند.

ستاد تبلیغات جنگ امروز با انتشار اطلاعیهای ضمن تأکید بر اینکه رزمندگان اینگونه اقدامات جنایتکارانه دشمن را بیپاسخ نخواهند گذاشت، از هیئت ویژه سازمان ملل متحد ناظر بر توافقنامه ١٢ ژوئن ١٩٨٤ عراق با دبیرکل این سازمان، دعوت کرد که به منظور ثبت و انعکاس آثار حمله عراق به شهر باختران(2) از مناطق آسیبدیده این شهر گزارش تهیه کنند.(3)

فریدون دماوندی کمالی کاردار موقت هیئت نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل نیز امروز در نامهای به دبیرکل این سازمان نوشت: «بنا به اطلاع دولت متبوعم احتراماً توجه جنابعالی را به مطالب زیر جلب مینمایم:

در غروب ٢٩ آوریل ١٩٨٦ (٩/٢/١٣٦٥) در ساعت ١٨:٣٠ (به وقت محلی) جنگندههای رژیم بعثی متجاوز عراق به دو هدف مسکونی در خاک جمهوری اسلامی ایران حمله کردند. یکی از اهداف در مرکز شهر باختران بود که راکتی به یک مجتمع مسکونی اصابت کرد. دومین هدف روستای رحیمآباد در حومه شهر باختران بود که موردحمله واقع شد. این دو بمباران به شهید و مجروحشدن ٣٤ نفر منجر شد. این حملات جدید به مناطق مسکونی غیرنظامی، نقض حقوق بین المللی دیگری

ص: 65

توسط رژیم فعلی عراق است. جنابعالی مطلعید که تنها چند روز پیش، گزارشی از به کارگیری تسلیحات شیمیایی توسط دشمن بعثی در جبهه جنگ ارائه کردیم (18036/S و ١٨٠٢٨/S).(1) اکنون آشکار شده که هروقت جامعه بین المللی نسبت به اقدامات جنایتکارانه رژیم فعلی عراق سکوت اختیار کرده، تخلفات با اقدامات تجاوزگرانه، افزایش یافته است که نقض مقررات حقوق بین الملل ازجمله پروتکل 1925 ژنو مبنیبر ممنوعیت استفاده از گازهای خفهکننده، مسمومکننده یا سایر گازها و جنگافزارهای میکروبی و نیز نقض کنوانسیون 1949 ژنو درباره محافظت از جان غیرنظامیان در زمان جنگ می باشد. دولت متبوعم درخواست کرد که جنابعالی از مناطق مسکونی بمبارانشده ازسوی رژیم عراق، تحقیقات لازم را به عمل آورید.

فریدون دماوندی کمالی - کاردار موقت»(2)(3)

2. واحد اطلاعات ستاد مرکزی سپاه پاسداران امروز در گزارشی به قرارگاه خاتمالانبیا(ص) اعلام کرد که روز 12 اردیبهشت ، یک کشتی حامل سلاح از لهستان به مقصد عراق عازم بندر عقبه خواهد شد.

در این گزارش آمده است: «طبق اطلاع واصله کشتی باری یونانی به نام YOULAMILATKAA حامل محموله زیر از بندر GEDANSK در لهستان عازم بندر عقبه می باشد و اکنون در بندر AANVERSE BELOKL متوقف می باشد و روز جمعه به سوی بندر عقبه حرکت خواهد کرد.

کشتی حامل:

١. موشکهای زمینبه زمین اسکات[اسکاد].

٢. هفتصدوپنجاه صندوق، هر صندوق به وزن هزار کیلو.

٣. توپ ١٠٠ و١٢٠ و ٧٥ میلیمتری، جمعاً به وزن ٨٥٠٠ تن می باشد.

رژیم عراق در فوریه سال قبل با شرکت مذکور قراردادی به مدت یک سال برای حمل اسلحه از بندر GEDANSK لهستان به بندر عقبه امضا کرد.»(4)

3. کاردار سفارت جمهوری اسلامی ایران در فرانسه شرط به بود روابط تهران و پاریس را بازپرداخت وام یکمیلیارد دلاری به ایران، محکومیت بمباران شهرهای ایران و قطع حمایت از تروریستها

ص: 66

اعلام کرد. همزمان اعضای سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در تماس با برخی ائمه جمعه درصدد برآمدند به بود روابط فرانسه و ایران را دربردارنده آثاری منفی جلوه دهند.

درپی سفر اخیر قائم مقام وزارت امور خارجه فرانسه به تهران و گفتوگو با مقامات ایران، غلامرضا حدادی کاردار سفارت جمهوری اسلامی ایران در پاریس در مصاحبه با روزنامه فیگارو با اشاره به نشانههای امیدوارکنندهای برای به بود روابط پاریس و تهران، گفت: ایران انتظار دارد فرانسه به جای حرف به وعدههایش عمل کند.

همچنین وی اظهارات اخیر مسئولان فرانسوی درباره ایران و تشکیل دولت جدید در فرانسه را امیدوارکننده خواند و در تشریح شرایط به بود روابط پاریس و تهران خاطرنشان کرد: «حل مسئله بازپرداخت وام یکمیلیارد دلاری ایران که اکنون با به رههای آن از مبلغ یکمیلیارد و پانصدمیلیون دلار تجاوز میکند میتواند در آینده روابط اقتصادی و سیاسی ایران و فرانسه نقش اساسی داشته باشد. به علاوه، انتظار داریم فرانسه، بغداد را به ویژه به خاطر بمباران شهرهایی چون آبادان که با سلاح شیمیایی صورت گرفته محکوم نماید و حمایت خود را از تروریستهای ایرانی مقیم فرانسه نیز سلب کند.»

کاردار ایران درباره تقدم این خواستهها اظهار کرد: «این شرایط به یکدیگر مربوطاند. این سه مسئله در ابتدای انقلاب وجود نداشتند و فرانسه آنها را به وجود آورده است، بنابراین حل آنها بایستی همزمان باشد.»

حدادی در پاسخ به اینکه آیا از این طریق میتوان دولت فرانسه را به تمکینهایی تشویق کرد و افکارعمومی فرانسه را به پذیرش آنها برانگیخت، گفت: «صادرکنندگان فرانسوی از عادیشدن روابط دو کشور نفع فراوانی خواهند برد. صادرات فرانسه به ایران بین سالهای 79 و 81 نسبت به قبل از دوبرابر تجاوز کرده بود و این امر نتیجه موضعگیریهای فرانسه به هنگام انقلاب اسلامی بود، ولی این روند درپی موضعگیریهای غیرمسئولانه مقامات فرانسه درمورد حمایت از عراق و مخالفان ایرانی متوقف گردید.» حدادی همچنین درباره گروگانهای فرانسوی در بیروت گفت: «ما همواره گفتهایم که تروریسم به معنای دقیق کلمه عمل مردودی است. ما بر این عقیدهایم که امریکا مسبب واقعی تروریسم بین المللی است و جمهوری اسلامی ایران در این قبیل عملیات گروگانگیری در لبنان، به راستی هیچ دخالتی ندارد.»(1)

گفتنی است که همزمان با تلاش پاریس و تهران برای به بود روابط، اعضای سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در پوششهای مختلف با چند تن از ائمه جمعه تماس گرفته و ضمن بیان مطالبی درباره بازتاب نامطلوب این تلاش دیپلماتیک در جبهه ها و ناراحتی رزمندگان، از ائمه جمعه خواستهاند این موضوع را در نماز جمعه اعلام و از این اقدام مسئولان جمهوری اسلامی جلوگیری کنند.(2)

ص: 67

1. نماینده دائمی عراق در سازمان ملل متحد در پاسخ به نامه ایران به دبیرکل این سازمان، موضوع بدرفتاری عراق با اسرای ایرانی را رد کرد.

در بخشی از نامه عصمت کتانی به دبیرکل سازمان ملل متحد آمده است: «با احترام، بنا به اطلاع دولت متبوع، ادعاهای ایران که در سند 18008/S منعکس شده،(1) بیاساس بوده و قاطعانه رد می شود و هیچ مدرکی دال بر ارتکاب این اعمال توسط عراق ارائه نگردیده است. همچنین جای تعجب است که مقامات ایران متمسک به کنوانسیون ژنو شدهاند درحالیکه آنها [نقض] مفاد آن کنوانسیون را با بدرفتاری با اسیران جنگ و جلوگیری از انجام وظایف کمیته بین المللی صلیبسرخ و نیز با ارتکاب جنایت کشتار اسیران جنگ در منطقه نبرد و در اردوگاهها به اثبات رساندهاند. به خوبی روشن است که کمیته بین المللی صلیبسرخ به انجام وظایف خود در عراق درخصوص رفتار با اسیران ایرانی جنگ، ادامه خواهد داد. اگر ادعاهای مقامات ایران در بدرفتاری با اسیران حقیقت دارد آیا قابلقبول است که کمیته بین المللی در این مهم سکوت اختیار کند؟»(2)

2. آیت الله احمد آذری قمی امروز در ادامه سلسله مباحثی با عنوان «شیوه برخورد فقه سنتی با مسائل»، ضمن تأکید بر اینکه احکام ثانویه نمیتواند مبنایی برای اداره جامعه قرار گیرد، نوشت: «در شرایط عادی همان خمس و زکات و انفال کفایت میکند و علاوه بر اینها هیچ احتیاجی به مالیات نمی باشد، اما اگر الآن فرضاً آنهایی که باید زکات بدهند، نمیدهند یا خمس نمیدهند و از آن طرف هم جنگ و هزینه های دیگری به ما تحمیل شده، در چنین شرایط خاصی نیاز پیش می آید یک مالیات جدیدی وضع کنند، زمانیکه اشخاص مکلف به دادن زکات آن را نمیپردازند باید به زور از آنها گرفت و اگر به زور هم نشد بگیرند، خوب این باید بر عدهای تحمیل بشود. البته این همان حالت استثنایی و مقطعی است و باید توجه داشت که هیچ وقت زیربنا را احکام ثانویه نسازند، چون احکام ثانویه نمیتواند به عنوان زیربنا برای اداره جامعه قرار بگیرد. آنچه که جنبه زیربنایی پیدا میکند همان احکام اولیه بدون استثنا است.»

وی گرفتن مالیات را حتی در زمان جنگ ضروری ندانسته و افزوده است: «ما معتقدیم در شرایط عادی و شرایط طبیعی و حتی در مسئله جنگ اگر بنا باشد آن مالیاتهایی که در اسلام

ص: 68

قرار داده شده وصول شود، حتی برای جنگ هم به مالیات دیگری غیر از زکات و خمس و انفال احتیاج پیدا نمی شود چه برسد به مخارج دیگر. برای اینکه ما میبینیم پیغمبر اکرم(ص) هم جنگهای زیادی داشتند. امیرالمؤمنین(ع) هم جنگهای زیادی داشتند و معذلک ندیدیم که چیزی را به عنوان مالیات بگیرند، الا اینکه همان خمس و زکات و اجاره اراضی خراجیه و هرچه بوده همینها بوده و یک چیز علاوهای را وضع نکردهاند.»(1)

3. رئیس جمهور یمنجنوبی حمایت خود را از ایران در جنگ با عراق و از لیبی در مقابل تجاوز امریکا اعلام کرد. سران مصر و اروگوئه نیز خواستار پایان جنگ ایران و عراق و حل مسئله فلسطین شدند.

ابوبکر العطاس رئیس جمهور یمنجنوبی، در دیدار با سفیر جمهوری اسلامی ایران در عدن گفت: «ما از اول، آغازکننده جنگ را محکوم کردیم. این موضع ثابت و اصولی ماست و تا آخر در کنار جمهوری اسلامی خواهیم ماند.» وی همچنین تجاوز امریکا به لیبی را تجاوز علیه همه نیروهای مترقی ازجمله ایران، سوریه و یمن دمکراتیک برشمرد و هدف امریکا را از مداخله در امور لیبی، جداکردن انقلاب اسلامی ایران از انقلاب لیبی، سوریه، یمنجنوبی و الجزایر و تحتفشار قراردادن نیروهای پیشرو خواند. وی تأکید کرد که کشورش در کنار ملت ایران از مقاومت لیبی حمایت میکند.»(2)

از سوی دیگر، رئیس جمهور اروگوئه در پایان سفر به مصر، در بیانیهای مشترک با رئیس جمهور کشور میزبان، بر ضرورت تلاش بین المللی برای پایاندادن به جنگ ایران و عراق تأکید کرد. در این بیانیه همچنین بر لزوم حل بحران منطقه غرب آسیا و حق تمام دولتهای منطقه برای زندگی در مرزهای امن و به رسمیتشناختن حقوق قانونی ملت فلسطین ازجمله حق تعیین سرنوشت خود، تأکید شده است.(3)

1. ایران با شرایط ترکیه برای خرید نفت به شیوه نت بک(4) مخالفت کرد. منوچهر متکی سفیر جمهوری اسلامی ایران در ترکیه در گفتوگو با روزنامه گونش (چاپ آنکارا) اعلام کرد: «ایران با پیشنهاد ترکیه درمورد خرید نفت خام به شکل نت بک به هیچعنوان موافقت نخواهد کرد.» وی

ص: 69

درمورد آینده روابط تجاری ایران و ترکیه گفت: «اگر ترکیه خواهان ادامه مناسبات تجاری به نحو احسن با ایران است بایستی به واردات نفت خود از ایران ادامه دهد، زیرا که کالاهای صادراتی ترکیه ازنظر مرغوبیت و قیمت، قابلرقابت با دیگر کشورهای صادرکننده نیست.»(1)

2. درحالیکه استمرار افت به ای نفت سبب کاهش شدید ذخایر ارزی و احتمال بحران اقتصادی در عربستان سعودی و درنتیجه محدودشدن کمکهای مالی این کشور به عراق شده است، رژیم عراق برای غلبه بر تنگناهای اقتصادی، اقدام به چاپ اسکناس بدون پشتوانه کرد. ازسوی دیگر کاهش قیمت نفت موجب کاهش سرمایهگذاری درزمینه صنایع وابسته به نفت برخی کشورهای صنعتی شده است.

کمشدن درآمدهای نفتی عربستان سعودی موجب کاهش شدید ثروت این کشور، پایینآمدن ارزش ریال سعودی، خروج یکچهارم کارگران خارجی مقیم عربستان و به تعویقافتادن انتشار بودجه سال مالی 1987 - 1986 این کشور شده است. نشریه انگلیسیزبان کرسنت اینترنشنال دراین باره نوشته است: «ذخایر ارزی عربستان سعودی طی سه سال گذشته از حدود 180 میلیارد دلار به 70 میلیارد دلار کاهش یافته است و باوجود تکذیبه ای مقامات عربستان، ذخایر نقدی این کشور ماهانه تقریباً یکمیلیاردونیم کاهش مییابد و درصورتیکه این نرخ کاهش ادامه یابد در اوایل دهه 1990، تمامی ذخایر ارزی سعودیها از میان خواهد رفت.»

این نشریه افزوده است: «آنچه واقعاً برای اقتصاد عربستان فلجکننده بوده است تأمین مالی عراقی ها در جنگ با ایران است. برآوردهای مربوط به میزان کمکی که دولت ریاض تابه حال دراختیار عراق گذاشته، متفاوت است، اما برخی برآوردها میزان این کمک را ٧٠ میلیارد دلار ذکر میکند. دولت عربستان نقش خود را در کمک مالی به عراق در جنگ مخفی نگه میدارد، زیرا مردم عربستان از این بابت خشنود نیستند.»(2) (3)

درپی افت شدید قیمت نفت و کاهش کمکهای مالی عربستان سعودی و کویت، دولت عراق اقدام به چاپ اسکناس بدون پشتوانه کرد. نشریه العمل الاسلامی با اعلام این خبر نوشت: «بانکهای عراقی با بحران بیپولی مواجه شدهاند و نه تنها غالباً از نقدکردن چکها خودداری میکنند، بلکه مدتهاست که به چاپ پول بدون پشتوانه اقدام میکنند. درزمینه عدم نقدکردن

ص: 70

چکها، بانکهای عراقی بدون دستورالعمل کتبی این کار را انجام میدهند، ازاینرو قادر به پاسخگویی به صاحبان چکها نیستند. بنا بر این گزارش، مسئولین اقتصادی و بانکی رژیم عراق هیچگونه اظهارنظری درمورد علت عدم قبول برخی چکهای بانکی نکردهاند. یادآوری می شود درپی کاهش شدید قیمت نفت، عربستان سعودی و کویت که از حامیان مالی اصلی عراق محسوب میشوند، با کمبود شدید امکانات مالی مواجه شدهاند و گفته می شود حجم پرداختهای این دو کشور به عراق به شدت کاهش یافته است.»(1)

درهمینحال، بانک سلطنتی اسکاتلند در انگلیس نیز اعلام کرد: «ششهزار کارگر صنایع استخراج نفت در اسکاتلند در معرض بیکاری قرار گرفتهاند. برخی شرکتهای استخراجکننده نفت نظیر شرکت اموکو، شرکت بریتیش پترولیوم، شرکت بورمان، شرکت بریتول، شرکت هامیلتون و شرکت شل به علت کاهش به ای نفت، انگیزه اقتصادی و به رهبری خود را برای سرمایهگذاری و ادامه امور استخراج نفت به میزان 40 تا 100 درصد از دست دادهاند.»(2)

3. رژیم عراق زمان تردد اتباع خارجی را در این کشور محدود و عزاداری علنی برای کشتهشدگان جنگ را در بغداد ممنوع اعلام کرد.

دولت عراق با انتشار دستورالعملی، از اتباع خارجی مقیم این کشور خواست تا از هرگونه رفتوآمد پس از ساعت 15 به طور جدی خودداری کنند. برخی منابع خبری در تبیین دلیل این اقدام گفتند درپی حمله نظامی امریکا به لیبی که به کمک انگلیس صورت گرفت، اتباع و مؤسسات امریکایی و انگلیسی در نقاط مختلف موردحمله قرار گرفتند، البته که در بخشنامه صادره به این امر اشارهای نشده است، اما گفته می شود این موضوع به طور خصوصی با نمایندگان سفارتخانهها در میان گذاشته شده است.(3)

هفتهنامه العمل الاسلامی نیز نوشت که پس از گذشت چند روز از عملیات والفجر8، رژیم عراق به کسانی که عضوی از خانوادهشان را در جنگ از دست داده بودند، دستور داد از نصب پرچم سیاه بر سر در منزلشان به نشانه عزاداری خودداری کنند.(4)

1. سرگرد باب الیوت کارشناس مؤسسه مطالعات راهبردی لندن، در تحلیلی اوضاع نظامی ایران و عراق، تأثیر موفقیت ایران در منطقه فاو، ضرورت بازپسگیری فاو و دلیل تلاشهای نافرجام ارتش عراق در منطقه فاو را بررسی کرده و پیروزی احتمالی ایران را نگرانکننده دانسته است.

رادیو بیبیسی به نقل از باب الیوت درباره وضعیت نظامی دو طرف جنگ گفت: «تصرف شبه جزیره فاو، ایران را در موضعی قرار داده که توانسته شطالعرب [اروندرود] و خور عبدالله

ص: 71

را که راه آبی منتهی به تنها بندر باقیمانده عراق یعنی امالقصر است، در کنترل خود داشته باشد. ازاینرو عراق باید شبه جزیره فاو را به هر نحو ممکن پس بگیرد، ولی نیروهای عراقی تا این تاریخ نتوانستهاند در مقابل مواضع ایران پیشروی کنند یا از ارسال تدارکات و اعزام نیروهای تازهنفس ایران جلوگیری کنند. حتی تلاش فرماندهان عراقی به رغم به کارگیری نیروهای استراتژیک احتیاط ویژه خود یعنی لشکر گارد انقلابی [ریاست جمهوری] ناکام مانده است. برخی ناظران معتقدند موفقیت ایران در فاو که در آغاز تهاجم، به پیشروی محدود امید داشت، نشان داد این کشور مهارت و امکانات لازم برای استفاده از فرصتهای غیرقابل پیش بینی را دارد. بعضی دیگر بر این عقیدهاند که تهاجم ایران بسیار با دقت انتخاب، نقشهریزی و پیاده شد، ضمن آنکه اجرای حملات دیگری در منطقه سلیمانیه دور از انتظار نیست که دراینصورت و به احتمال زیاد نیروهای عراقی را بیشازپیش به گسترش مجبور و آنها را تضعیف خواهند کرد.»

باب الیوت با مقایسه این دو نظریه یادآور شد: «گرچه این دو نظر متفاوتاند، ولی در یک فرض مشترک هستند که نیروهای ایران از مهارت بیشتری در فنون نظامی برخوردارند.» الیوت همچنین تمهیدات تاکتیکی عراق را که برپایه تمرکز بر قدرت آتش و تشدید حملات هوایی بود بیثمر دانست و افزود: «عراق برای جبران کمبود نیروی انسانی خود در این جنگ، به سیستمی از مواضع دفاعی مستحکم با حمایت قدرت آتش متمرکز برای متلاشیکردن نیروهای ایران متوسل شد، اما از آنجا که عراق نیروی پیاده پرتحرک و پرقدرتی ندارد، نمیتواند کاری از پیش ببرد و به نظر میرسد فرماندهان عراقی انعطاف و ابتکار لازم را که در استفاده از چنین نیرویی حیاتی است، ندارند.»

به عقیده این کارشناس، عراق گرچه از نیروی هوایی برتری نسبت به ایران برای حمله به شهرها، مراکز اقتصادی، تأسیسات نفتی و کشتیها برخوردار است، اما ناپیوستگی این حملات از یکسو و دقیقنبودن هدفگیریها از سوی دیگر موجب شده است تأثیر حملات حتی اگر ازنظر تاکتیکی، ایران را دچار مشکلاتی کرده باشد، ازنظر راهبردی چندان بااهمیت تلقی نگردد. باب الیوت با ارزیابی نتایج حملات اخیر نیروهای ایرانی و تصرف اراضی جدید، ولی محدود به دست آنان گفت: «ایران برای اولینبار حملات خود را علیه نقاط ضعف عراق متمرکز کرده و با یک سلسله پیروزیهای محدود و ناحیهای احتمالاً صفآرایی دفاعی عراق را تضعیف خواهد کرد. علاوه براین، ایران با این پیروزیهای محدود، به موقعیت خود در مذاکرات آینده قدرت خواهد بخشید. البته پیروزی [نهایی] ایران هنوز نزدیک نیست، اما امکان آن به طور روزافزون در سراسر منطقه مایه نگرانی است.»(1)

2. نشریه یونایتد آفریکا (چاپ آلمانغربی) در مقالهای به تحلیل گسترش جنگ ایران و عراق در منطقه خلیج فارس، تسلیح عراق به سلاحهای شیمیایی، به حاشیهرفتن قوانین جنگ و نحوه رفتار رسانه ها با پدیده جنگ پرداخت.

ص: 72

این نشریه با اشاره به کندی روند جنگ خلیج فارس، آلودگی و مسمومیت فضای دریایی و شهری و تأثیر حملات مکرر و نامعقول عراق بر کشتیرانی بین المللی و صادرات منظم نفت در ششمین سال جنگ نوشته است: «عراق با حملات ناجوانمردانه به هواپیماهای غیرنظامی و کشتیهای بازرگانی این جنگ را جهانی کرده است. دراینحال رسانه های گروهی جهان از استفاده مکرر سلاحهای مرگبار شیمیایی و بیولوژیکی توسط عراق گزارش میدهند. این اواخر تلویزیون آلمانغربی نشان داد که چگونه یک شرکت امریکایی مستقر در هلند، عراق را به سلاحهای شیمیایی و بیولوژیکی، مرکب از سموم گیاهی و جانوری و گازهای خطرناک سمی تجهیز میکند. شرکت فوق با به انههایی واهی به انجامدادن معاملات خود اعتراف کرد، ولی نگفت که این سلاحها چگونه به دست عراقی ها میرسد. درعینحال عهد کرد که ازاینپس عراق را با اینگونه سلاحهای مرگآور تغذیه ننماید.» نویسنده مقاله سپس درباره ازسرگیری حملات هوایی عراق افزوده است: «طی این جنگ نوعی روش غیراخلاقی دایر بر حملات هوایی و توپخانهای علیه مناطق مسکونی ایران ازسوی عراق اعمال شده و ایران نیز پیوسته عراق را به انجامدادن اینگونه حملات متهم کرده است. حملات فوق گرچه برای مدتی متوقف شد، اما بار دیگر به تحریک عراق از سر گرفته شد. در جریان این جنگ، ناظران بین المللی با بیمیلی خاطرنشان کردند که سازمان ملل متحد و دیگر کنوانسیونها و منشورهای بین المللی که با مسائلی از قبیل به کارگیری سلاحهای شیمیایی، حمله به هواپیماهای غیرنظامی، کشتیهای بازرگانی و غیره سروکار دارند، کلاً به دست فراموشی سپرده شدهاند.

برای نمونه: کنوانسیون 1925 ژنو درمورد عدم به کارگیری سلاحهای شیمیایی؛ کنوانسیون 1972 ژنو درمورد متوقفنمودن تولید، به کارگیری و ذخیره کلیه سلاحهای شیمیایی و بیولوژیکی با توجه به قدرت تخریب آنها؛ موافقتنامه 12 ژوئن 1984 دبیرکل سازمان ملل متحد [و عراق] جهت متوقفنمودن حملات هوایی، توپخانهای و موشکی به مناطق مسکونی و همچنین قوانین و موافقتنامهها و کنوانسیون سازمان دریایی بین الملل درمورد عبور آزادانه و بیخطر کشتیهای باری و ... [و] بالاخره پروتکل 1970 ژنو. ... طی پنج سال گذشته تلاشهای صلحآمیز بسیاری جهت پایانبخشیدن به این جنگ صورت گرفته است. نخست رهبران عراق از پذیرفتن هرگونه اقدام دراینمورد امتناع می کردند، جمهوری اسلامی ایران معتقد است که این کشور آغازگر جنگ نبوده و بنابراین تنها زمانی میتواند جنگ را متوقف نماید که متجاوز (یعنی صدام حسین) به خاطر عدم درک صحیح از خواسته مردم عراق کاملاً مجازات شود.»

نویسنده در ادامه مقاله با تحلیل روند جنگ، اوضاع را به زیان عراق پیش بینی و با استناد به مدارکی دراینزمینه تصریح کرد: بسیاری از مدارک فعلی مبین این حقیقت است که جنگ به ضرر عراقی ها پیش میرود و بسیاری از همسایگان این کشور در خلیج فارس مانند کویت و عربستان سعودی - که ازلحاظ مالی صدام را یاری میدهند - دچار شک و تردید شدهاند و در هولوهراس

ص: 73

به سرمیبرند. در ادامه این مقاله درمورد انعکاس اخبار جنگ آمده است: «علیرغم پیروزی ایران که دفاعی موفقیت آمیز از مناطق تازه آزادشده را به همراه داشت، مطبوعات بین المللی اظهار تردید کردند و دست آخر به طور لجوجانه یا مبادرت به چاپ حقیقت ننمودند یا جانب احتیاط را رعایت کرده و اصلاً چیزی ننوشتهاند و به اصطلاحاتی از قبیل "موقعیت گیجکننده است" یا "زدوخورد به بنبست رسیده" توسل جستند. اکثر مطبوعات فوق بیانیههای تبلیغاتی عراق را نقلقول کردهاند.»(1)

1. استاد مسائل منطقه غرب آسیا در دانشگاه کلمبیا گفت که بحران سیاسی لبنان و تنگناهای اقتصادی سوریه براثر کاهش به ای نفت، سبب تیرگی روابط راهبردی ایران و سوریه نخواهد شد.

پرفسور خالدی در گفتوگو با رادیو امریکا ضمن اشاره به عواقب ناگوار نزول شدید به ای نفت بر اقتصاد کشورهای منطقه غرب آسیا گفت: «کاهش به ای نفت، سوریه را دچار ناملایمات شدید اقتصادی کرده است به نحویکه علاوه بر کاهش ارز خارجی، باعث افت میزان کمکهای مالی مستقیم ممالک نفتی عرب به دمشق شده است. عربستان سعودی بزرگترین حامی مالی سوریه به مقدار قابلملاحظه از کمکهایش به سوریه کاسته است. پارلمان کویت با ادامه کمکهای مالی به دمشق مخالفت میکند. لیبی هم به دلیل فشار اقتصادی قادر به ادامه کمک به سوریه نخواهد بود.»

وی با توجه به فشارهای فزایندهای که بر اقتصاد سوریه تحمیل شده تصریح کرد: «کاهش درآمدهای خارجی [و مشکلات اقتصادی] سوریه بدان معنی نیست که دمشق برای ادامه دوستی با تهران به ای سنگینتری مطالبه کند. زیرا اولاً، ایران نیز قادر به انجام کاری نیست، ثانیاً، روابط سوریه و ایران جنبه سوقالجیشی دارد تا یک رابطه اقتصادی، بدین جهت درحالحاضر دلیلی بر قطع روابط دمشق و تهران یا وخامت آن وجود ندارد زیرا ادامه جنگ خلیج فارس و بحران لبنان به حفظ اتحاد دو کشور کمک میکند.»

خالدی دربارۀ تأثیر تحولات لبنان بر روند مناسبات تهران و دمشق گفت: «البته اگر مسیر جنگ ایران و عراق یا تحولات لبنان تغییر کند میتوان انتظار دگرگونیهایی در روابط تهران و دمشق را داشت.»(2)

2. صبح امروز، گردهمایی وزیران امور خارجه کشورهای عرب با هدف دستیابی به توافق درباره دستور کار اجلاس فوقالعاده سران کشورهای عربی، در شهر فاس کشور مراکش آغاز به کار کرد.(3) این نشست به شدت تحت تأثیر حمله امریکا به لیبی و جنگ عراق علیه ایران بود و به دلیل اختلافنظر شدید بین اعضا در نخستین روز گردهمایی توافقی درمورد دستور کار اجلاس سران کشورهای عرب حاصل نشد.

ص: 74

لیبی و سوریه اصرار داشتند در اجلاس فوقالعاده سران عرب فقط موضوع حمله امریکا به لیبی بررسی شود. علاوه براین، لیبی چند ساعت قبل از اجتماع وزیران امور خارجه کشورهای عرب، خواستار برگزاری اجلاس سران عرب در این کشور شد و تهدید کرد که در غیر این صورت اجلاس را تحریم خواهد کرد.(1) سوریه نیز شرکت در نشست سران کشورهای عربی را منوط به موافقت با دو شرط کرد: یکی برگزاری این اجلاس در خاک لیبی و دیگری محدودشدن مذاکرات سران به مسئله حمله امریکا به لیبی.(2)

درهمینحال سفیر عراق در فرانسه اظهار کرد: «کنفرانس سران عرب باید مسئله جنگ ایران و عراق را بررسی کند.»(3) از سوی دیگر، پطروس غالی وزیر مشاور در امور خارجه مصر، گفت: «کشورهای عربی امریکا را به خاطر حمله اخیرش به لیبی تحریم نخواهند کرد، زیرا این کشورها سیاستهای طرابلس را که برهمزننده ثبات می باشد محکوم میکنند.»(4)

برخی کشورهای میانهروی عرب و عربستان سعودی نیز خواستار بررسی همه مسائل دنیای عرب، ازجمله جنگ ایران و عراق در اجلاس سران کشورهای عربی شدند. آنها مایلاند به وضوح بدانند لیبی و سوریه تا چه مرحلهای از جمهوری اسلامی ایران دربرابر کشور عربی عراق پشتیبانی میکنند.(5)(6)

با توجه به جانبداری ایران از مواضع لیبی و سوریه، روزنامه کویتی القبس موضعگیری لیبی را متأثر از سفر علیاکبر ولایتی وزیر امور خارجه ایران، به این کشور اعلام کرده و نوشته است: «مقامات ایرانی به مقامات لیبیایی اطلاع دادهاند که طرح مسئله جنگ ایران و عراق از دیدگاه کشورهای عرب ممکن است بر روابط میان ایران و لیبی تأثیر بگذارد.»(7) این درحالی است که شاذلی قلیبی دبیرکل اتحادیه عرب، باوجود اشاره به گسترش خطرناک جنگ ایران و عراق، برخلاف درخواست بغداد از محکومکردن صریح حمله ایران به عراق خودداری و اعلام کرد: «کنفرانس سران عرب سه مسئله همبستگی اعراب، دفاع از امنیت ملی و راههای برقراری صلح را موردبررسی قرار خواهد داد.» وی همچنین حمله امریکا به لیبی و تهدیدهای رژیم صهیونیستی علیه سوریه را محکوم کرد.(8)

برخی رسانه ها به نقل از محافل آگاه، اعلام کردند که تشدید اختلافات در آستانه برگزاری اجلاس سران کشورهای عرب، ممکن است موجب به تعویقافتادن زمان برگزاری این اجلاس شود.(9)

1. باوجود مخالفت بیش از 50 سناتور امریکایی، دولت ایالات متحده بر اجرای معامله 354 میلیون دلاری فروش اسلحه به عربستان سعودی پافشاری کرد.

نشریه وال استریت ژورنال آسیایی که امروز در توکیو توزیع شد، گزارش داد: «دولت امریکا

ص: 75

تعهد دارد یکصد موشک هوابه زمین هارپون به ارزش 107 میلیون دلار برای نصب روی جتهای اف15، تعداد 995 فروند موشک هوابه هوای سایدویندر (9 الام) و 671 فروند موشک سایدویندر را - که همه انواع آنها قبلاً به اسرائیل فروخته شدهاند - به عربستان سعودی نیز بفروشد. همچنین در نظر است 200 فروند موشک هوابه زمین استینگر و تعداد دیگری موشک که توسط نفر شلیک می شود نیز برای حفاظت از تأسیسات نظامی و حوزههای نفتی به عربستان فروخته شود.******** اما 57 سناتور کنگره امریکا با امضای یک قطعنامه، مخالفت خود را با پیشنهاد فروش حدود 2600 فروند موشک به عربستان اعلام کردند. دلیل اصلی مخالفت این گروه از نمایندگان - که عمدتاً دمکراتها هستند - بر این فرض است که به کارگیری این سلاحها علیه اسرائیل در یک جنگ احتمالی وجود دارد.»(1)

ضمیمه گزارش1: استراتژی دفاع متحرک عراق

عراقی ها فقط شش ماه اول جنگ حالت تهاجمی داشتند و پس از آن براثر مقاومت رزمندگان ایران و حملات پیدرپی آنان در لاک دفاعی فرو رفتند، اما در پنجمین سال جنگ، بعد از عملیات والفجر٨ عراق دوباره راهبرد تهاجمی را ازسرگرفت. ارتش عراق به طور موقت از فاو دست کشید و با شروع سازماندهی نیروها و بازسازی یگانها زمینه تغییر شیوه ادامه جنگ را فراهم کرد و آماده اجرای عملیاتهای آفندی شد. این شیوه آفندی "استراتژی دفاع متحرک" نامیده شد و ارتش عراق آن را راهی برای پایان جنگ اعلام کرد. وزیر دفاع عراق در تشریح این راهبرد اظهار کرد: «ارتش عراق باید از دفاع ثابت و پدافند غیرمتحرک صرفنظر کند و با بسیج کلیه امکانات آموزشی، لجستیکی، نیروی انسانی و زرهی، پیوسته از خطوط ثابت دفاعی خارج و به مرزهای ایران هرجا مصلحت باشد، حمله کند.»(2)

ارتش عراق امیدوار بود با موفقیت در اجرای این راهبرد، علاوه بر کاستن از فشارهای سیاسی و ضربات روانی ناشیاز شکستهای پیدرپی در فاو از انفعال خارج شود و ابتکارعمل را در جنگ به دست گیرد. ازاینرو پس از اطلاعاتی که از خطوط پدافندی رزمندگان ایران کسب کرد، با آگاهی از تمرکز یگانهای اصلی سپاه پاسداران در منطقه فاو، خطوط پدافندی ضعیف و قابلنفوذ را شناسایی و سلسله حملاتی را از ١٥ اسفند ١٣٦٤ با هجوم به منطقه چوارتا آغاز کرد. این حملات به تدریج با حمله به ارتفاعات دربندیخان (١٥/١/١٣٦٥)، منطقه شرهانی و پیچ انگیزه (١٨/١/١٣٦٥)، ارتفاعات سومار (22/١/١٣٦٥)، منطقه سیدکان (٤/٢/١٣٦٥)، جزیره جنوبی مجنون (٦/٢/١٣٦٥)، فکه (١٠/٢/١٣٦٥)، پیچ انگیزه (١٩/٢/١٣٦٥)، حاج عمران (٢٤/٢/١٣٦٥) به اجرا درآمد(3) و در ادامه با حمله به مهران و اشغال آن در ٢٧/٢/١٣٦٥ پایان یافت.

به نظر کارشناسان نظامی، هدف عراق از این تحرکات دستیابی به چند هدف سیاسی و نظامی بود، ازجمله:

o حلکردن مسائل ناشیاز تلفات بسیار سنگین نیروهای ارتش عراق در عملیات والفجر8.

o تجزیه و زمینگیرکردن قوای ایران با هدف جلوگیری از اجرای عملیات گسترده.

o به رهبرداری تبلیغاتی و برقراری موازنه سیاسی در جنگ و ناچارکردن ایران به پذیرش صلح اجباری.

o به دستگرفتن ابتکارعمل در جنگ و تعیین مکان نبرد.

o تضعیف جبهه فاو برای ضربه زدن به خطوط دفاعی ایران در این منطقه در زمان مناسب.

o گرفتن اسیر با اهداف تبلیغاتی.(4)

ص: 76

ضمیمه گزارش4: اجرای عملیات محدود در منطقه فاو برای ترمیم خطوط پدافندی

درپی اجرای عملیات والفجر٨ در منطقه فاو و ٤٠ روز نبرد مداوم، خط پدافندی به دلیل شکل مارپیچی آن، وجود رخنه بین خط حد قرارگاهها و نیز انجامنشدن الحاق کامل آسیبپذیر باقی مانده بود. ازجمله رخنههای موجود رخنه حدود ٢ کیلومتری میان قرارگاههای عملکننده در منطقه پدافندی کارخانه نمک بود که این شکاف روی جاده شنی، بزرگ و امکان نفوذ همواره متصور بود. از سویی به دلیل کمبود نیروی خودی، پاکسازی نیروهای عراقی و ترمیم رخنههای موجود در منطقه انجام نشد و از سوی دیگر دشمن نیز در همین محور به علت نداشتن عقبه و استحکامات مناسب، آسیبپذیری بیشتری داشت. به طوریکه جادههای مواصلاتی آنان زیر آتش بود. به همیندلیل علاوه بر تحمل تلفات شدید، ارتش عراق قادر به تدارکات مطلوب نیز نبود. این وضعیت برای نیروهای عراقی چه ازلحاظ رزمی و چه ازلحاظ روحی بسیار شکننده بود. بنابراین فرماندهان عراقی برای غلبه بر این معضل در ٣١/١/١٣٦٥ از روی جاده شنی جنوب کارخانه نمک تهاجم سنگینی را با شلیک گلولههای شیمیایی در دو محور جاده امالقصر و کارخانه نمک آغاز کردند، اما واکنش به موقع نیروهای کمین لشکر٢٧ محمدرسولالله(ص)، اقدامات مؤثر توپخانه و ادوات و همچنین حضور سریع نیروهای کمکی از لشکر فجر موجب شد دشمن پس از دو ساعت جنگ شدید با تحمل تلفات سنگین و با به جاگذاشتن ٣٠٠ الی ٤٠٠ جنازه عقب نشینی کند. درضمن ١٢ نفر ازجمله فرمانده گردان٣ از تیپ96 عراق، به اتفاق ١١ سرباز و درجهدار به اسارت درآمدند.

برای حل کامل معضل خط پدافندی لازم بود نیروهای خودی با اجرای عملیاتی قابل توجه، وضعیت ناپایدار خط پدافندی را به وضعیتی مطمئن و باثبات برسانند ضمن آنکه ترمیم خط پدافندی خودی، منجر به آزادسازی نیروی قابل توجهی از این جبهه می شد تا امید دشمن برای بازپسگیری آن قطع شود که این مهم با عملیات در محور کارخانه نمک و جاده فاو - بصره و با هدف تأمین مربع گوشه شرقی کارخانه نمک و عقبراندن قوای دشمن از روی جاده استراتژیک تا مقابل زاویه شمالی این مربع (روی جاده خاکی) در ٨/٢/١٣٦٥، حاصل شد.

سازمان رزم و شرح عملیات نیروهای خودی در کارخانه نمک در 8/2/1365:

برای اجرای عملیات در این منطقه مقرر شد در جناح راست، قرارگاه کربلا با استعداد لشکرهای٨ نجف و ٢٥ کربلا و در جناح چپ، قرارگاه نجف با ٣ یگان (لشکر١٤ امام حسین(ع)، لشکر٣١ عاشورا و تیپ٣٢ انصارالحسین(ع)) در محورهای تعیین شده وارد عمل شوند.

عملیات در ساعت ٢١ مورخ ٨/٢/١٣٦٥، آغاز و در طول شب و روز اول، کلیه اهداف تأمین شد و امر الحاق میان یگانها و بین دو قرارگاه در روی جاده شنی و ضلع جنوب شرقی مربعی صورت گرفت. عملیات فقط در روی جاده فاو - بصره ناقص ماند که در شب دوم، دوباره اجرا و کامل شد.

از حوادث مهم این عملیات در شب اول، اقدام دشمن به شلیک گلولههای توپ شیمیایی بود که تأثیری در نتیجه کار نداشت.

همچنین نیروهای لشکر٨ نجف، در دو شب عملیات خود توانستند با فریب دشمن، تلفات زیادی را به نیروهای عراقی وارد و تعدادی از آنان را اسیر کنند. شب اول، پس از استقرار در نقاط موردنظر، آتش سبک اجرا کردند و تعدادی از نیروهای دشمن، برای خاموشکردن این آتش، وارد معرکه شدند و سپس نیروهای مستقر در کمینگاه، آنها را محاصره و منهدم کردند. در شب دوم نیز با یک عقب نشینی تاکتیکی در یک محور، نیروهای دشمن به دام رزمندگان مستقر در مناطق تعیین شده، افتاده و متحمل تلفات بسیاری شدند.

نتایج و دستاوردهای کلی عملیات:

١. تصرف قسمت اعظم اهداف بجز گوشه شمالی مربعی در جناح راست لشکر٨ نجف.

٢. آزادشدن بخش عمدهای از نیروها و یگانهای درگیر سپاه در منطقه.

٣. احیای روحیه تهاجمی در بین نیروهای خودی و امیدواری به توانایی اجرای تک موفق.

٤. انهدام وسیع نیروهای دشمن و عقبراندن آنها به موضع دفاعی و سلب روحیه و توان آفندی آنان.(1)

ص: 77

ضمیمه گزارش32: دلایل اصرار کشورهای میانهروی عرب بر طرح موضوع جنگ ایران و عراق در اجلاس سران کشورهای عرب برخی تحلیلگران مسائل سیاسی درباره تلاش جناح راست جهان عرب درخصوص گنجاندن موضوع جنگ ایران و عراق در دستور کار اجلاس سران کشورهای عربی بر این عقیدهاند که طرح این موضوع و تأکید عراق بر آن در اجلاس یادشده درواقع یک طرح امریکایی است.

ریگان پس از تهاجم نظامی امریکا به لیبی، چندینبار تکرار کرد که اگر لازم باشد، علیه لیبی دوباره دست به عملیات خواهند زد. بنابراین به نظر میرسد که راه تهاجم دوم باز است و هدف جناح راست جهان عرب پوشاندن چهره امریکا می باشد. به همین منظور به ترین راه برای نیل به این هدف، افزودن موضوعهای دیگر ازجمله جنگ ایران و عراق، مسئله فلسطین، مذاکرات شاه حسین با شیمون پرز و حتی درگیری اخیر قطر - بحرین به دستور کار اجلاس سران عرب است، زیرا هرچه موضوعهای بیشتری در این اجلاس طرح شود به امریکا و حمله تجاوزگرانهاش به لیبی کمتر پرداخته خواهد شد. بنابراین اقدام امریکا در ظاهر مشروع جلوه خواهد کرد و پس از این کسب مشروعیت، جناح راست جهان عرب امیدوار خواهد شد که ریگان به وعده خود درمورد حمله به پایتختهای ایران و سوریه عمل کند. این درحالی است که ایران، سوریه و لیبی معتقدند محور اصلی دستور کار اجلاس سران عرب باید بررسی تجاوز امریکا به لیبی باشد.(1)

ص: 78

ص: 79

ص: 80

و) هماهنگی پشتیبانی آتش توپخانه با گردانهای ٣٢٠ و ٣٢١، کالیبر١٥٥ میلیمتری، ٦ دستگاه کاتیوشا و 4 قبضه توپ ٢٣٠ میلیمتری.

ز) انجام هماهنگیهای لازم با واحد به داری مربوطه از تیپ1 لشکر16.

ح) انجام هماهنگی با افسر رابط هوانیروز (یک فروند بالگرد٢١4 برای انتقال مجروحان تحت امر باشد).

ط) آمادگی برای مقابله با بمباران شیمیایی.

ی) پراکندگی مواضع نیروها در منطقه به منظور مقابله با بمباران هوایی.

ک) آمادگی برای تأمین هدفها و خطوط تصرفی به کمک لشکر16 زرهی قزوین.(1)

علاوه براین، رحیم صفوی جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه، به علی عبداللهی از مسئولان طرح و عملیات قرارگاه خاتمالانبیا(ص)، که از روز قبل، به منطقه فکه رفته است تأکید کرد که نیروهای اطلاعاتی با سرعت و با استفاده از موتور، برای شناسایی منطقه فکه اقدام کنند و درصورت نیاز از بالگرد هم استفاده شود؛ چون باید هرچه زودتر برای انهدام دشمن در این منطقه اقدام کنند. وی با اشاره به اینکه دشمن قصد ماندن در منطقه را ندارد، گفت: «نباید به عراقی ها اجازه دهیم راحت فرار کنند. آنها میخواهند غنایم موجود در منطقه را جمع کنند و بروند. با علی فضلی [فرمانده تیپ10 سیدالشهدا(ع)] که به منطقه آشناست، باید عراقی ها را منهدم کنیم.»

همچنین به فتحالله جعفری فرمانده زرهی سپاه پاسداران، دستور داده شد یک گروهان تانک به منطقه فکه اعزام کند.(2)

2. پس از تجاوز روز گذشته ارتش عراق به منطقه فکه و اشغال بخشی از مناطق فکه و شیخ حاوی، فرمانده سپاه چهارم ارتش عراق اعلام کرد که عراق سرزمینهای اشغال شده را تازمانیکه نیروهای ایران خاک عراق را در تصرف دارند، نگهداری خواهد کرد.

رادیو صوتالجماهیر به نقل از سرلشکر ستاد ثابت سلطان احمد ضمن اعلام تصرف بخشی از خاک جمهوری اسلامی ایران در منطقه فکه و شیخ حاوی گفت: «زمین ایرانی که نیروهای ما در عمق 12 کیلومتر تصرف کردند یک منطقه حیاتی و مهم ازنظر سوقالجیشی به شمار میرود.» وی تعرض صبح روز گذشته عراقی به مناطق فکه، شیخ حاوی و چنانه (حنانه)، نبردی نمونه توصیف کرد که نتیجه سرعت عمل و هماهنگی این نیروها در هجوم به مواضع ایران بوده است.

ثابت سلطان به خبرگزاری عراق گفت: «عزیمت مردان در ساعت شش صبح، طبق نقشه تعیین شده آغاز و نیروهای ظفرمند به عمق دشمن نفوذ کرده و دفاعها و استحکامات و سیستمهای موانع پیچیده را که سیمهای خاردار و میدانهای مین دربرابر واحدهای خودی کار گذاشته بود از بین بردند.»(3)

ص: 82

3. فرمانده لشکر17 زرهی ارتش عراق امروز، طرح پاتک و طرح نبرد پدافندی در منطقه عمومی مهران را به منظور مقابله با حمله احتمالی ایران در این منطقه، به یگانهای تحت امر خود ابلاغ کرد(1) تا ضمن بررسی آن تصمیمات لازم را دراینزمینه اتخاذ کنند.

سرتیپ ستاد مؤید اسماعیل حمادی فرمانده لشکر17 زرهی ارتش عراق، در نامهای ضمن اشاره به هدف طرح سازمان یگانهای رزمی و وظایف آنها و راهکارهای احتمالی رزمندگان ایران، اقدامات لازم را برای مقابله با حمله ایران یادآوری کرده است. در ابتدای این نامه هدف طرح «نابودی دشمن و ممانعت آن از گرفتن یا اشغال زمینهای مهم یا استراتژیک» ذکر شده و سپس ضمن بیان سازمان رزم و گروههای رزمی، وظایف آنها چنین مشخص شده است:

«الف) تقویت مناطق پدافندی که ازطرف گروهانهای پاتک یا گردان زرهی کامل شده تهدید میشوند.

ب) پشتیبانی نیروهای پیاده در عملیات تعرضی در مناطقی که تانکها نمیتوانند تیر مستقیم روی آنها شلیک کنند.

ج) اتخاذ سد برای متوقفساختن نفوذ و گرفتن دور تک دشمن و جلوگیری از گسترش و نابودی آنها در مراحل بعدی.

د) انجام پاتک برای پسگرفتن مواضعی که سقوط کرده است.»

فرمانده لشکر17 زرهی ارتش عراق در ادامه بر شناسایی اهداف تا رده گروهانها، شناسایی محورها و جادهها، شناسایی فاصله میان تیپها و فاصله میان لشکر17 و لشکر مجاور و نیز تمرینهای مستمر شبانه و روزانه تیپ با شرکت همه رستهها و واحدهای خدماتی تأکید کرده است. در این طرح پستی و بلندیهای حمرین، زرباطیه، پلهای بدره، زمینهای حیاتی و ارتفاع 250، پاسگاه الزیدی، ارتفاع 256 و پاسگاه الدراجی زمینهای تاکتیکی اعلام شده است و پنج مسیر، به عنوان راههای نیروهای پاتککننده (ایران) پیش بینی شده است.

در طرح پاتک لشکر17 زرهی ارتش عراق، برای اجرای پاتک، این تاکتیکها در نظر گرفته شده است:

«الف) حمله به دشمن از جناحی که امکان رسیدن به عقبه آن وجود دارد، جهت قطع راههای عقب نشینی او و نابودساختن و اسیرنمودن هرچه بیشتر افراد دشمن.

ب) استفاده از گردانهای پیاده برای اجرای پاتک در مناطقی که نمیتوان به صورت گسترده از یگانهای زرهی استفاده نمود.

ج) استفاده از تانکها و نفربرهای زرهی برای ارائه آتش پشتیبانی بر گردانهای پیاده یا پیاده مکانیزه در مناطقی که امکان به کارگیری گسترده یگانهای زرهی نیست.

ص: 83

د) تأکید اساسی بر اینکه یگانهای زرهی موظف به نابودساختن و بیرونراندن دشمن از مکانهایی هستند که اشغال کرده است.»

سرتیپ حمادی در بخشی دیگر از طرح خود، طرح نبرد پدافندی را ارائه و تصریح کرده که این طرح، بر هشت مورد پایهریزی شده است که مهمترین آنها عبارتاند از:

١. نابودساختن تجمعات دشمن به وسیله اسلحه های مختلف قبل از اینکه (دشمن) دست به تعرض بزند و واردساختن بیشترین تلفات و خسارات جانی و مادی.

٢. ایجاد تأخیر درپیشروی دشمن و متوقفساختن آن در جلوی سیستم موانع و واردساختن بیشترین تلفات قبل از رسیدن به لبه جلویی منطقه نبرد.

٣. مقاومت و پایداری یگانها در مواضعشان و محاصرهکردن و متوقفساختن رخنه دشمن و ایجاد جزیره مقاومت تا روشنایی و آمادهشدن برای پاتک به دشمن.

4. اگر به چندین موضع رخنه شود، لشکر باید موضعی را که اهمیت خاصی دارد و رخنهای را که در مواضع نزدیک لشکر ایجاد شده در اولویت قرار داده و با آن مقابله کند و سپس برحسب اهمیت در سایر مواضع به مقابله بپردازد.(1)

1. امروز، فرمانده قرارگاه کربلا در جلسهای با مسئولان این قرارگاه و مسئولان تیپ18 الغدیر و لشکر7 ولیعصر(عج)، ضمن تحلیل عملیاتهای اخیر عراق موسوم به استراتژی دفاع متحرک، ادامه پدافند به شیوه کنونی را در منطقه فاو زیانبار خواند و با توجه به دستاوردهای عملیات اخیر در این منطقه، خواستار آمادگی یگانها برای اجرای عملیات شد.(2)

در این جلسه که احمد غلامپور فرمانده قرارگاه کربلا، حسن داناییفر معاونت عملیات قرارگاه کربلا، سعید فرجانشین مسئول اطلاعات قرارگاه کربلا، سیفالله حیدرپور فرمانده تیپ18 الغدیر و غلامحسین کلولی معاون عملیات لشکر7 ولیعصر(عج) حضور داشتند، ابتدا گزارشی از شناساییهای تیمهای اطلاعاتی قرارگاه کربلا، لشکر7 ولیعصر(عج) و تیپ18 الغدیر از وضعیت دشمن و مناطق آسیبپذیر نیروهای خودی و عراقی بیان شد.

سپس احمد غلامپور با اشاره به تزلزل نیروهای عراقی و نبود روحیه جنگی مناسب در آنها گفت که با توجه به وضعیت ناپایدار دشمن، ما باید محورهایی را برای عملیات انتخاب کنیم که خودبه خود یا دشمن را مجبور به عقب نشینی کند یا ماندن در آن مواضع ازنظر نظامی برای او مناسب نباشد. وی افزود: عراقی ها پس از عملیات والفجر8، یک رقابتی را برای حمله به ما شروع کردهاند، یعنی درحالیکه یگانهای اصلی سپاه در فاو به پدافند مشغول شدند، دشمن

ص: 84

شروع به حمله در مناطق دیگر کرد. در این حملات عراقی ها به ضعفهای ما پی بردهاند و مرتب به خطوط پدافندی ما ضربه میزنند، این وضع خیلی بدی است. علت این امر هم ماندن ما (سپاه) در فاو و نداشتن تحرک است، درواقع ما درپی تحکیم مواضع هستیم و به دشمن فرصت بازسازی دادیم. بنابراین او به ما حمله میکند و ما ناچار شدیم تیپ21 امام رضا(ع) را از فاو به جبهه دیگر بفرستیم؛ تیپ10 سیدالشهدا(ع)را رها کردیم و نمیدانیم به جبهه فکه منتقل کنیم یا جبهه شرهانی. لشکر5 نصر را به سومار فرستادیم و ادامه این وضع خیلی بد است.

فرمانده قرارگاه کربلا در ادامه با توجه به موفقیت عملیات هشتم و نهم اردیبهشت در فاو، اضافه کرد که ما باید دوباره عملیات کنیم، عملیات اخیر در فاو نشان داد اقدام ما موفقیت آمیز و بازدارنده بوده است، چون نه تنها عراق نزدیک به 5000 تن تلفات داد، بلکه به ناچار تیپ66 نیروی مخصوص را که برای تصرف جزیره مجنون به آنجا برده بود به فاو بازگرداند. لشکر14 امام حسین(ع) دیروز در خط حد خودش در فاو یک پاتک اجرا کرد. در این پاتک تعدادی از افراد دشمن کشته و 7 نفر اسیر شدند. غلامپور خطاب به حاضران در جلسه تصریح کرد که این حرفها برای تجدید روحیه شما نیست و واقعیت است. اگر ارتش شکست بخورد یا سپاه پیروز شود رسانه های دنیا نمیگویند چه کسی پیروز شد یا چه کسی شکست خورد، بلکه فقط فیلم اسیران و غنایم را پخش میکنند و حامیان صدام امیدوار میشوند که صدام میتواند پیروز نبرد باشد و بیشتر از او پشتیبانی میکنند.

فرمانده قرارگاه کربلا در خاتمه با اشاره به اینکه در عملیات اخیر در فاو تعدادی از واحدهای رزمی دشمن از رده خارج شدند و برای آمادگی مجدد به زمان نیاز دارند، تأکید کرد که فرماندهان یگانها، تیمهای شناسایی را سریعتر فعال کرده و آماده ضربه مجدد به دشمن شوند، در این صورت دشمن مجبور می شود حملات خود به سایر جبهه ها را متوقف کند، ضمن آنکه نیروها دوباره روحیه تهاجمی پیدا میکنند. وی افزود: «ما اگر در آفند 100 شهید بدهیم به تر است که در پدافند بایستیم و مداوم خمپاره بخوریم یا هواپیماهای عراقی عقبه ما را بمباران کنند یا [بمب] شیمیایی بزنند. بنابراین انشاءالله انتظار داریم از جلسه بعد با برادران درباره مانور عملیات [علیه دشمن] بحث کنیم.»(1)

1. جانشین فرمانده قرارگاه کربلا امروز در گفتوگو با راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ اهداف عملیات سه روز پیش در منطقه فاو و نتایج آن را بیان کرد.

حسن داناییفر اهداف این عملیات را ترمیم مواضع پدافندی، فعال نگهداشتن جبهه با هدف افزایش هوشیاری نیروها، تقویت روحیه آفندی و به رهگیری از تاکتیک پدافند متحرک و رد دیدگاه دشمن مبنیبر ناتوانی نیروهای ایران در اجرای عملیات در منطقه فاو اعلام کرد.

ص: 85

وی سه عامل تهدیدکننده در این منطقه را چنین شرح داد: 1. دشمن با پیشروی در چند قسمت، خط پدافندی را ناقص کرده بود و هرلحظه احتمال سقوط خط پدافندی و خطوط اولیه وجود داشت. 2. میان دو محور قرارگاه کربلا و قرارگاه نجف به سبب ایجاد آبگرفتگی از سمت کارخانه نمک، شکاف بزرگی ایجاد شده بود. 3. عراقی ها در جاده استراتژیک خود را به خط ما نزدیک کرده و روی جاده شنی مستقر شدهاند. داناییفر این عوامل را خطر عمده و از علل اجرای عملیات در منطقه فاو برشمرد.

جانشین فرمانده قرارگاه کربلا دلیل دوم اجرای عملیات را تقویت روحیه نیروهای خودی اعلام کرد و توضیح داد که فشارهای متعدد و مستمر عراق برای بازپسگیری گامبه گام منطقه فاو سبب شده بود تا ما همواره نیروها را درحال آمادهباش نگهداریم و به آنان هشدار دهیم که هرلحظه احتمال پاتک عراقی ها وجود دارد و آنان را به تحکیم مواضع ترغیب کرده و کارهایی کنیم که در طول جنگ نکرده بودیم. مثلاً هر شب منور بزنیم که دشمن نیاید، موانعی نظیر سیمخاردار و موانع خورشیدی جلوی مواضع خود ایجاد کنیم؛ کارهایی که برای نیروهای ما تازگی داشت و روحیه پدافندی در نیروها به وجود آورده بود که خیلی رنجآور و برای حرکتهای آینده مسئلهساز بود.

به اعتقاد داناییفر ایجاد موانع و آباندازی در جلوی مواضع پدافندی برای جلوگیری از تهاجمات احتمالی دشمن، این گمان را در عراقی ها تقویت کرد که ما نه میخواهیم و نه میتوانیم در فاو عملیات کنیم. به همین دلیل دشمن با خیال آسوده نیروهای خود را از این منطقه به جبهه های دیگر برد و با هدف به رهبرداری سیاسی و تبلیغاتی در مناطقی که میدانست حتماً پیروز می شود، عملیات اجرا کرد.

داناییفر درباره عملیات اخیر در منطقه فاو گفت: «لشکر25 کربلا با 5 گروهان، لشکر41 ثارالله(ع) با 2 گروهان و لشکر8 نجف در عملیات شرکت کردند. لشکر25 کربلا مأموریت داشت با عملیات روی جاده شنی پیش برود و با لشکر31 عاشورا الحاق نماید. لشکر41 ثارالله(ع) یک گروهانش روی دژ و گروهان دیگرش روی جاده آسفالت و لشکر8 نجف میبایست قرارگاه دشمن را که پیش رویش بود، تصرف کند. شناساییها از مواضع عراقی در طول پنج روز (20 تا 25 فروردین) انجام شد. پس از آمادگیهای لازم، عملیات ساعت 4 شب [بامداد 8/2/1365]، آغاز شد و تا ظهر روز بعد، یگانهای خودی توانستند به اهدافشان دست پیدا کنند. البته در حین عملیات، لشکر8 نجف به لحاظ اینکه در جناح راستش تانکهای دشمن حضور داشتند، فشار بیشتری متحمل شد. پس از آن، شب 9/2/1365، تیپ501 عراق با واحدهایی از تانک و پیاده در محور لشکر8 نجف پاتک کردند که نیروهای خودی تلفات خوبی بر دشمن وارد کردند. لشکر41 ثارالله(ع) بعد از مرحله اول عملیات، بدون هماهنگی با ما، از حد خودش بیشتر جلو رفت که البته از عراقی ها انهدام خوبی کرد؛ ولی 4 شهید و 12 مجروح و 1 اسیر داد. در

ص: 86

این درگیری حدود 30 نفر از عراقی ها کشته و تعدادی اسیر شدند. از لشکر8 نجف و لشکر25 کربلا فعلاً حدود 70 نفر شهید شمارش شدند. کلاً اسیرهایی که در این عملیات از عراقی ها گرفته شد از تیپ412، تیپ96، تیپ501 و گردان 2 تیپ15 زرهی بود. عمده تلفاتی که ما دادیم پس از عملیات بود که براثر اجرای آتش دوربرد عراق بود. الآن (ساعت 10 صبح 11/2/1365)، وضعیت ما خوب گزارش شده است. البته روی قرارگاهی که از دست دادهاند فشار است، ولی فشار زرهی نیست بلکه آتش توپخانه و ادوات است و جاهای دیگر فشار [روی نیروها] نیست.»(1)

1. اهمیت راهبردی منطقه فاو موجب شده است که فرماندهان سپاه همواره درصدد تدابیری برای تحکیم مواضع نیروهای خودی و مقابله با اقدامات احتمالی دشمن در این منطقه باشند. تلاش برای حفر کانالی از جاده امالقصر به خور عبدالله، بستن لولههای نفتی منتهی به فاو و پیش بینی اقدامات لازم برای اطفای حریق احتمالی روی اروندرود ازجمله این تدابیر است.

علی شمخانی فرمانده نیروی زمینی سپاه، در دیدار با دو تن از مسئولان وزارت نفت با اشاره به تلاشهای واحدهای مهندسی قرارگاه و یگانها برای حفر کانالی به منظور تردد نیروها گفت که واحدهای مهندسی به منظور سهولت رفتوآمد قایقها اقداماتی برای حفر یک کانال از پایگاه موشکی سوم (سمت چپ جاده امالقصر) به خور عبدالله انجام دادند، ولی به دلیل باتلاقی و شلبودن زمین، شنها داخل کانال سرازیر و سبب پرشدن کانال می شود. وی افزود: «امکان دارد عراقی ها ازطریق لولههای نفتی که در فاو کشیده شده گازهای سمی پمپاژ کنند. همچنین، احتمال دارد که عراق با جاریکردن نفت روی رودخانه اروند ایجاد آتشسوزی کند، بنابراین لازم است امکانات اطفای حریق در منطقه آماده باشد.» پس از اظهارات شمخانی، مسئولان وزارت نفت اعلام آمادگی کردند با استقرار یک گروه تخصصی اقدام به بستن لولههای نفت بکنند. جمشید سرداری مسئول جنگ آب، نیز توضیحات فنی را درخصوص چگونگی انسداد لولههای نفت بیان کرد.

در ادامه جلسات امروز قرارگاه نیروی زمینی سپاه، مسعود حجاریان از مسئولان لجستیک وزارت سپاه پاسداران، در جلسه کوتاهی با فرمانده نیروی زمینی سپاه، از ساخت دستگاه آبشیرینکن به همت وزارت سپاه و نصب آن در کنار اروندرود خبر داد. به گفته حجاریان، این دستگاه در هر ساعت 4 مترمکعب آب شیرین میکند و میتواند به راحتی آب شرب یک گردان را در روز تأمین کند.(2)

2. درپی تحرکات روزهای گذشته نیروهای عراقی در منطقه فاو که به دنبال عملیات رزمندگان خودی در این منطقه رخ داد، عراقی ها امروز، اقدام به اجرای پاتک و بمباران این منطقه کردند که دستاوردی برای آنان نداشت.

ص: 87

بنا بر گزارش قرارگاه عملیاتی خاتمالانبیا(ص)، تیپهای 5 و 7 گارد ریاست جمهوری عراق روی محور امالقصر - فاو در ده کیلومتری شمال پل مملحه مستقر شدهاند و تیپ30 زرهی لشکر6 ارتش عراق که نیروی احتیاط محور جاده استراتژیک است به سمت جلو، جابه جاییهایی انجام داده است.(1)

راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه نیروی زمینی سپاه، در یادداشتهای امروز خود درباره اوضاع منطقه فاو نوشته است: ساعت 10 صبح، خبرهایی از آمادگی نیروهای عراقی برای پاتک در محور جاده استراتژیک به قرارگاه، دریافت شد. علی آستانه از قرارگاه نوح اعلام کرد که هواپیماهای عراقی تا ساعت 13:50، چهار بار منطقه را بمباران کردند که تلفاتی نداشت. از منطقه مأموریت قرارگاه کربلا نیز گزارش رسید که از سمت چپ جاده استراتژیک نیروها در معرض تیر مستقیم تانکهای عراقی هستند. در محدوده لشکر8 نجف هم نیروهای عراقی چند پاتک اجرا کردند که هربار عقب رانده شدند.(2)

راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در ادامه یادداشتهای خود آورده است: «برادر شمخانی در ساعت 19:25 با برادر کاظمی تماس گرفت و از وضعیت او جویا شد. فرمانده لشکر8 نجف میگوید از صبح تاکنون به خط ما پاتک می شود. عراقی ها جلو میآیند، بچهها آنها را عقب میزنند، اما بازهم جلو میآیند. ما برای زدن خاکریز به لودر و بلدوزر احتیاج داریم. درخواست کردهام، میگویند نداریم. برادر شمخانی به احمد [کاظمی] گفت: مستقیماً با من تماس بگیر، من میگویم تا یک ساعت دیگر به شما برسانند. بازهم مستقیماً با ما تماس بگیر. برادر شمخانی به احمد تأکید کرد که اینهمه تبلیغ کردهایم، مردم چشمشان به اینجاست محکم بایستید.

پس از این تماس، برادر شمخانی با برادر محسن [رضایی که تهران است] تماس گرفت و مطلب [فشار شدید دشمن به خط لشکر8 نجف] را به ایشان منتقل کرد و گفت اگر شما هم تماسی با احمد [کاظمی] گرفتید، تأکید کنید در مقاومت. که قرار شد ایشان هم تماس بگیرد. برادر شمخانی پس از این تماس با برادر یدالله شمایلی از مسئولان مهندسی جهاد، تماس گرفت و تأکید زیادی در رساندن وسایل به لشکر نجف کرد.»(3)

بنا بر اعلام قرارگاه عملیاتی جنوب سپاه پاسداران و به استناد اظهارات اسیران عراقی، از عواملی که سبب تحریک دشمن برای حمله به منطقه فاو شد، سه ضعف عمده در خط پدافندی نیروهای خودی بود: 1. وجود شکاف و به هم پیوستهنبودن خط پدافندی. 2. نبود آتش پشتیبانی و سلاحهای سنگین. 3. غافلگیرشدن.(4)

ص: 88

1. امروز، فرمانده قرارگاه نصرت در نامهای "به کلی سری" به فرماندهی قرارگاه خاتمالانبیا(ص) نتایج بررسی دستور شفاهی فرمانده کل سپاه مبنیبر اجرای عملیات در جزیره جنوبی مجنون و پیشنهاد اصلاحی خود را برای اجرای عملیات در این منطقه اعلام کرد.

در این نامه نقاط ضعف اجرای این عملیات، چنین اعلام شده است:

١. متکیبودن به یک عقبه ٥/4 کیلومتری که فقط نفر میتواند روی آن تردد کند.

٢. وجود دید و تیر دشمن روی عقبه آبی نیروهای خودی.

٣. وجود سه راهکار مناسب برای دشمن جهت پاتک، که با اجرای یک آتش تهیه سنگین به راحتی میتواند نیروهای بدون عقبه ما را عقب براند.

در پایان پیشنهادی به این مضمون مطرح شده است: به دلیل این ضعفهای اساسی نمیتوان یک عملیات مطلوب و مؤثر را در این خط حد انجام داد. پیشنهاد می شود که عملیات در جزیره جنوبی با توجه به امکانات و نیروهای موجود جهت تصرف 2 کیلومتر در ضلع غربی و مرکزی و بازپسگیری سنگرهای 5 و 6 روی ضلع شرقی، برنامه ریزی شود.(1)

2. ارتش عراق به منظور آموزش و افزایش آگاهی پرسنل نظامی و جلوگیری از تأثیر مواد شیمیایی بر نیروهای خودی و نیز برای آلودهکردن مناطق درگیری و اشغال شده، سازمان "شیمیایی، میکروبی، رادیواکتیو" تشکیل داده است.

سازمان حفاظت اطلاعات ارتش جمهوری اسلامی ایران گزارشی از نتایج بازجویی اسیران عراقی متخصص در امور شیمیایی برای آشنایی سازمانهای نظامی تهیه کرده است. در این گزارش، اطلاعاتی درباره ساختار سازمان و اداره شیمیایی ارتش عراق، سیستم و نحوه آموزش یگانها، سازمان داخلی گردانهای شیمیایی و وظایف آنها و محل انبارها و کارخانههای تولید مواد شیمیایی درج شده است.

در بخشهایی از این گزارش هشت صفحهای آمده است: این سازمان که تحترهبری فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق انجام وظیفه میکند از اداره شیمیایی ارتش عراق تشکیل یافته است. ریاست این اداره به عهده سرهنگ داروساز عبدالمطلب اشکوری است. در هر لشکر ارتش عراق یک گردان شیمیایی تشکیل شده است و هر گردان شامل گروهان شناسایی، گروهان پاکسازی و گروهان تولید دود است. فرمانده آموزشگاه رسته شیمیایی، سرهنگ اکرم اسماعیل الدباغ است و معلمان این مرکز آموزشی را عدهای از متخصصان کشور شوروی و افسران عراق که تحصیلات دانشگاهی در رشته شیمی یا فیزیک دارند، تشکیل میدهند.

ص: 89

به دلیل فراوانی واردات و ساخت مصنوعات داخلی درزمینه مواد شیمیایی، مقامات عراقی اقدام به تأسیس انبارها و کارخانههای مخصوص در مناطق مختلف عراق کردهاند که ازجمله آنها انباری در منطقه گمرک واقع در جاده فلوجه (شمال غرب بغداد)، پادگان التاجی در حومه شمالی بغداد، انبار مواد شیمیایی منطقه بعقوبه واقع در منطقه منصوریه الجبل، ساختمان انرژی اتمی پشت پادگان الرشید، کارخانه پتروشیمی بصره، کارخانه مواد شیمیایی حدیثه واقع در جاده رمادیه به حدیثه، کارخانه مواد شیمیایی پادگان سعد در منطقه بغداد جدیده، می باشد.(1)

3. هواپیماهای عراقی امروز علاوه بر بمباران مجتمع فولاد اهواز، به حریم هوایی شهر بانه و محل استقرار نیروهای خودی در منطقه سردشت تجاوز کردند. همچنین ارتش عراق مدعی شد یک بالگرد ایران را سرنگون کرده است.

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی و دفتر فرماندهی سپاه منطقه3 کربلا، دو هواپیمای میگ23 عراقی ساعت 10، از ارتفاع بسیار پایین بار دیگر مجتمع فولاد اهواز و منطقه به رهبرداری یونیت 2 اهواز واقع در 10 کیلومتری این شهر را بمباران کردند که براثر آن 5 تن شهید و 8 تن مجروح شدند. در این حمله یک وسیله نقلیه و یک کانتینر منهدم و به اردوگاههای کارکنان این مجتمع خساراتی وارد شد.(2)

سخنگوی نظامی عراق حمله امروز هواپیماهای عراقی را حمله موفقیت آمیز دیگری علیه تلمبه خانههای چاههای نفتی اهواز برشمرد و دلیل آن را تجاوز ایران علیه عراق و مخالفت ایران با پیشنهادهای صلح اعلام کرد.(3) گفتنی است با پیداشدن جسد سوخته و متلاشیشده یکی دیگر از کارگران در همین منطقه که روز گذشته بمباران شد، آمار شهیدان حمله دیروز به 4 تن رسید.(4)

قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) نیز اعلام کرد: ساعت 16 امروز، چند هواپیمای عراقی به حریم هوایی شهر بانه تجاوز کردند که با آتش پدافند هوایی متواری شدند.(5) هواپیماهای عراقی لحظاتی بعد به حریم هوایی شهرستان سردشت و شهرک ربط و در ساعتهای 20:10 و 20:30 نیز به حریم هوایی پادگان جلدیان تجاوز کردند که با آتش پدافند هوایی مواجه شدند و بدون هیچ اقدامی منطقه را ترک کردند.(6) گفتنی است تکرار حملات به شهر بانه، موجب شد امروز مردم شهر را تخلیه کرده و هنگام عصر دوباره به منازلشان بازگردند. بانکهای این شهرستان نیز امروز تعطیل بود. فرماندار بانه در نامهای از کلیه ادارات خواست تا مطابق ساعت کاری مقرر (7 الی 14:30) به فعالیت بپردازند.(7)

از سوی دیگر، سخنگوی نظامی عراق ادعا کرد که ساعت 10:30 صبح امروز، 3 بالگرد ایرانی کبرا دربرابر واحدهای ارتش عراق در بخش عملیاتی شرق میسان (حوزه عملیاتی سپاه چهارم) ظاهر شدند که یک فروند از آنها هدف آتش پدافند هوایی قرار گرفت و در خاک ایران سرنگون شد.(8)

ص: 90

1. یک نفتکش متعلق به عربستان سعودی در جنوب خلیج فارس هدف موشک قرار گرفت. خبرگزاری رویتر این حمله را به ایران نسبت داد و اعلام کرد براثر آن چند تن کشته یا زخمی شدهاند.

براساس گزارش بیمه لویدز، نفتکش 31500 تنی به نام السفانیه(1) که عازم بندر رأسالتنوره در عربستان بود در نزدیکی سواحل قطر و امارات عربی متحده هدف موشک قرار گرفت و به آتش کشیده شد و خدمه آن، کشتی را در 75 مایلی شمال غربی ابوظبی رها کردند.(2)

خبرگزاری رویتر با اعلام اینکه در طول سال جاری مسیحی این سیودومین کشتی است که در خلیج فارس هدف قرار گرفته، ایران را عامل این حمله اعلام کرد و به نقل از منابع کشتیرانی گفت: «منطقه نفتی و دریایی رستم که دارای تسهیلات فرود هلیکوپتر می باشد، اخیراً توسط ایران در چند حمله مشابه مورد استفاده قرار گرفته است.» رویتر افزود: به عقیده تحلیلگران نظامی، ایران در حملات خود از بالگردهای اس.اچ3 بل استفاده میکند.(3)

2. همزمان با روز جهانی کارگر، نیروهای بسیج کارخانجات و ادارات در سراسر کشور با اجرای رژه، آمادگی خود را برای حضور در جبهه ها اعلام کردند. جانشین فرمانده کل قوا در پیامی به کارگران، حضور باشکوه آنان در مراسم رژه را موجب تحکیم ستون فقرات جمهوری اسلامی و ضامن اقتدار نظام دانست.

امروز، در تهران هزاران تن از کارگران و کارمندان بسیجی عضو بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و گروهی از افراد کفنپوش و مسلح درحالیکه سربندهای منقوش به شعارهای حماسی "جنگ، جنگ تا پیروزی"، "راهیان کربلا، برای فتح کربلا پیش به سوی جبهه ها" را بر پیشانی بسته بودند در چند خیابان رژه رفتند و سپس در استادیوم شهید شیرودی تجمع کردند. در این مراسم حجتالاسلام مهدی کروبی نماینده امام در بنیاد شهید، پیام جانشین فرمانده کل قوا حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی را خطاب به کارگران قرائت کرد.

درپیام حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی با اشاره به اینکه «هنوز میلیونها کارگر تحتسیطره استکبار جهانی و فشارهای ناشیاز سختی کار، روزها و شبه ای سختی را سپری میکنند»، آمده است: «در ایران اسلامی عرق جبین کارگران و زحمتکشان در کنار خون شهیدان راه آزادی و عشق به یک جویبار ریخت و کارگران همگام با دلاوران عرصه جنگ هر روز با گسستن قیدوبندهای استعماری و شکستن دیوارهای تعلق، اساس استقلال و ستون فقرات جمهوری اسلامی را تحکیم بخشیدند. اینک جبهه های نور علیه ظلمت از حضور قوی و یکپارچه بازوهای انقلاب، شور و التهابی دیگر گرفته و حضورکارگران در تمامی صحنههای پیکار فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و نظامی ضامن اقتدار جمهوری اسلامی و ترسیمگر راه دفاع از اسلام می باشد.»(4)

ص: 91

شرکت کنندگان در مراسم روز جهانی کارگر با صدور قطعنامهای آمادگی خود را برای تغییر خط تولید به تولید سلاح و مهمات و همچنین حضور در جبهه ها اعلام کردند. آنان ضمن تأکید بر ضرورت اصلاح الگوی مصرف، خواستار تسریع در واگذاری سهام کارخانجات به کارگران شدند. در این قطعنامه 12 مادهای آمده است: «ما کارگران مسلمان چون همیشه فرامین تاریخساز حضرت امام [خمینی] مبنیبر لزوم پرکردن جبهه ها را به گوش جان شنیده، با زبان دل لبیک گفته و آمادگی کامل خود را جهت حضور در جبهه های نور علیه ظلمت تا پیروزی نهایی اعلام میداریم [و] بار دیگر اعتقاد راسخ خود را درخصوص اولویت جنگ و... تغییر خطوط تولید به تولید سلاح و مهمات تا آنگاه که دیگر فتنهای نباشد اعلام میداریم.»

در ادامه قطعنامه، توطئه کاهش قیمت نفت محکوم و تأکید شده است: «ما حمایت از موضعگیریهای قاطع دولت جمهوری اسلامی از تغییر الگوی مصرف را الزامی دانسته و از کارگران میخواهیم اجازه ندهند سرمایههای ملی به وسیله استعمارگران به تاراج رود.» همچنین در بند 10 قطعنامه کارگران ضمن حمایت از دولت به دلیل واگذاری سهام کارخانجات به کارگران، خواستار تسریع در این کار شدند تا کارگرنوازی از شعار به عمل بدل شود.(1)

3. ارتش عراق برای تأمین کادر فرماندهی یگانهای خود، زمان آموزش دوره افسری را کاهش داده و برای رفع کمبود نیروی انسانی، درصدد جلب همکاری عشایر و نیروهای اتحادیه میهنی کردستان عراق برآمده است.

به گزارش واحد اطلاعات عملیات قرارگاه نجف2 سپاه پاسداران: «مدت دوره دانشکده افسری عراق قبل از شروع جنگ با احتساب دوره مقدماتی سه سال بوده که پس از دوره مقدماتی دانشجویان به درجه ستوان دومی نائل می شدند، ولی اکنون دوره دانشکده افسری، منهای دوره مقدماتی به 15 تا 16 ماه تقلیل یافته و پس از پایان این مدت دانشجویان به درجه ستوانی نائل میگردند. کوتاهی دوره به دلیل حذف تعطیلات سالیانه و حذف دروسی نظیر تاریخ، جغرافیا و انگلیسی است و در عوض به ساعات تدریس درس رزم شبانه افزوده شده است.»(2)

از سوی دیگر، رژیم عراق که از چندی قبل به دلیل کمبود نیروی انسانی در ارتش، طرح استفاده از عشایر را در جنگ بررسی کرده بود، اخیراً نمایندگانی از سران جاشها را برای سازش با جلال طالبانی رهبر اتحادیه میهنی کردستان عراق، اعزام و اعلام کرده است درصورت تمایل به همکاری و آتشبس بین دو طرف با قسمتهایی از شرایط خودمختاری؛ یعنی سپردن کنترل استان سلیمانیه به جلال طالبانی، موافقت خواهد کرد و درصورت تسخیر قسمتی از خاک ایران، علاوه بر واگذاری اسلحه و مهمات غنیمتی، به آنها پاداش نیز خواهد داد.(3)

یک نشریه داخلی سپاه در خبری تکمیلی درباره مواضع مثبت جلال طالبانی به این درخواست

ص: 92

نوشته است: «طالبانی در جواب به نمایندگان مزبور اظهار داشته که چون به مقامات ایرانی قول همکاری داده است، نمیتواند به صورت آشکار همکاری خود را اعلام نماید، ولی میتواند با کنارکشیدن تیپهای 37 و 21 اتحادیه میهنی و نشاندادن نقاط ضعف و آسیبپذیر نیروهای ایرانی در منطقه مذکور، با آنها همکاری کند.»

این نشریه در ادامه به سوابق و اهمیت موضوع اشاره کرده و افزوده است: «رژیم بعث عراق به علت کارآیی این افراد در جبهه های شمال غرب و غرب درصدد است عشایر کرد را جایگزین نیروهای نظامی خود در جبهه های شمالی کند تا بدینوسیله از یکسو پدافند آن منطقه را توسط نیروهای بومی و مجرب مستحکم نماید و از سوی دیگر، نیروهای خود را جهت به کارگیری در میدانهای جنگ آزاد کند. شایان ذکر است پیش از این ارتش رژیم بعث عراق توانسته بود در بازپسگیری منطقه عملیاتی والفجر9 و چند عملیات دیگر ازجمله تصرف ارتفاعات دربندیخان از همکاری اکراد عراق به ره ببرد.»(1)

1. پیشمرگان کرد عراقی با اجرای عملیات در مناطق حیات و شاندری، مناطقی را آزاد و تلفات و خساراتی را به ارتش عراق وارد کردند. رژیم عراق چند تن از مسئولان جیشالشعبی را اعدام کرد.

نماینده پیشمرگان حزب دمکرات کردستان عراق (بارزانیها) در گزارش به گردان 1 نوهد از درگیریهای شدید نیروهای تحت امر خود در منطقه حیات خبر داد و اعلام کرد که پیشمرگان کرد موفق شدند مناطقی چون سریبابک، گرویکولکان و سریزیلکوکی را به کنترل خود درآورند و خساراتی به نظامیان عراق وارد کنند.(2)

قرارگاه رمضان نیز با استناد به خبر ژاندارمری ناحیه کردستان گزارش داده است که تعدادی از نیروهای حزب دمکرات عراق به یکی از پایگاههای ارتش عراق در منطقه شاندری در استان سلیمانیه حمله کردهاند. در این حمله 30 نفر از نیروهای عراقی کشته و 5 نفر اسیر شدهاند و اسلحه و مهمات پایگاه به غنیمت بارزانیها درآمده است.(3)

به گزارش ناحیه ژاندارمری کردستان، رژیم عراق اخیراً تعداد 5 تن از مسئولان جیشالشعبی ازجمله رشید صالح برادر استاندار سلیمانیه و مسئول عملیات مناطق حلبچه، خرمال، طویله و بیاره را اعدام کرده است. گفتنی است رشید صالح 25 سال در دستگاه رژیم بعث خدمت کرده بود.(4)

2. درگیری نیروهای خودی با عناصر ضدانقلاب، مینگذاری و اجرای کمین و تردد افراد ضدانقلاب به روستاها با هدف عملیات علیه نیروهای جمهوری اسلامی و نیز همکاری آنان با رژیم بعث عراق ازجمله وقایع و حوادث امروز منطقه کردستان بود.

ص: 93

به گزارش قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) در هفت مورد درگیری در شهرهای کردستان با عناصر ضدانقلاب (از 5/2/1365 تا 11/2/1365)، از نیروهای خودی 2 تن شهید و 4 تن مجروح شدند و از افراد ضدانقلاب 14 تن کشته و تعدادی زخمی شدند.(1) همچنین درگیری نیروهای پایگاه موسلان و نیز نیروهای گروهان چناره در محور مریوان به بسطام با عناصر ضدانقلاب پس از نیمساعت بدون تلفات خاتمه یافت.(2)

براثر برخورد یک فرد روستایی با مینی که عناصر ضدانقلاب در حوالی روستای کانیسور کار گذاشته بودند، یک پای وی قطع شد.(3) همچنین انفجار مین در جاده نیسک از توابع سردشت، موجب مجروحشدن 8 تن از روستائیان شد. دو نارنجک که در محل تأمین پایگاه مسافربری به دست عناصر ضدانقلاب تلهگذاری شده بود، منفجر شد. ضدانقلابیون پس از این انفجار با شلیک به سمت نیروهای گشت پایگاه شهید یاوری در اطراف پل سلماس از منطقه گریختند.(4)

تعدادی از عناصر ضدانقلاب که قصد ورود به شهر سردشت را داشتند در شیار روستای ژاژوکه به کمین نیروهای خودی برخوردند و پس از شلیک چند گلوله آر.پی.جی فرار کردند.(5) بنا بر گزارش سپاه صائیندژ تعدادی از افراد حزب دمکرات از روستای ساریقمیش به سمت روستاهای کانیشته و باغچه آمدهاند و قصد حمله به پایگاههای مجاور را دارند. درهمینحال گروهی از پیشمرگان دمکرات به فرماندهی عطاالله غلامی با تجمع در روستای چمپان و 80 نفر از چتههای دمکرات با استقرار در روستای درهزیارت در تدارک حمله به پایگاه حصار و پایگاههای دیگر به سرمیبرند.(6) تعدادی از اعضای کومهله نیز به سرپرستی مجید حسینی به روستای زویران در بخش سرشیو از توابع مریوان رفته و درباره استعداد و تجهیزات پایگاه رزمندگان اطلاعات جمعآوری کردهاند.(7)

فرمانداری شهرستان بانه اعلام کرد که سازمان استخبارات عراق تعدادی از افراد خود را که اهل سلیمانیه هستند با زن و بچه در پوشش پناهنده از ماؤوت عراق به سوی نوار مرزی بانه و سردشت روانه کرده و قرار است آنها با مسئولان حزب دمکرات کردستان عراق مستقر در منطقه بانه و سردشت تماس گرفته و با پرداخت مبلغی پول مسئولان را راضی کرده و در پوشش پیشمرگان بارزانی در نوار مرزی سکونت گزینند و اخبار و اطلاعات مربوط به نیروهای ایرانی و منطقه را جمعآوری کنند و منتظر دستور بمانند.(8)

1. درپی تهدید امریکا به حمله نظامی علیه ایران، این موضوع در کمیسیون شورای امنیت کشور بررسی و تصمیمهایی برای مقابله با جنبه های تبلیغاتی و نظامی این تهدید گرفته شد.

کمیسیون فرعی شورای امنیت کشور امروز، در محل دبیرخانه این شورا با حضور نمایندگان وزارت اطلاعات، سپاه پاسداران، کمیته انقلاب اسلامی و قائم مقام معاونت دفاعی نخستوزیر

ص: 94

تشکیل جلسه داد. در این جلسه درباره تهدید اخیر امریکا و تفاوت تهدید این کشور علیه لیبی با ایران، مقایسه موقعیت جغرافیایی تهران با طرابلس و بازتاب حمله احتمالی نظامی امریکا بحث و تبادلنظر شد.

اکثر اعضای این کمیسیون با الهام از دیدگاه امام خمینی مبنیبر پوچبودن تهدیدات امریکا این تهدید را اقدامی تبلیغاتی برشمرده و معتقد بودند که امکان یک حرکت نظامی ازسوی امریکا میسر نیست. دراینباره قائم مقام معاونت دفاعی نخستوزیر گفت: «امکان نقطهزنی برای هواپیماهای امریکایی نیست و ازطرفی با طرحهایی که در دست اقدام است و در آینده نزدیک به به رهدهی میرسد، امکان عملیات دقیق علیه مراکز حیاتی و حساس تهران وجود ندارد.» نماینده سپاه نیز ضمن تأکید بر ناتوانی نقطهزنی هواپیماهای دشمن، معتقد بود که با توجه به موقعیت جغرافیایی تهران، هواپیماهای دشمن ناچار هستند در ارتفاع بالای پنجاههزار پا عملیات اجرا کنند که اینگونه حملات فاقد ارزش نظامی است و دشمن نمیتواند نقاط مورد نظر را بزند، درحالیکه اگر در ارتفاع بیستهزار پایی اقدام به اجرای عملیات کنند، حملات آنها مؤثر می باشد، البته دراینصورت هم با تجهیز رادارها و پدافند عامل زمینی میتوان حملات دشمن را دفع کرد.

در ادامه جلسه درباره چگونگی دفاع غیرعامل و جلوگیری از هرگونه حادثه احتمالی، با تأکید بر سه محورِ این نوع دفاع؛ یعنی استتار، اختفا و خاموشی در شب، تصمیماتی اتخاذ گردید؛ ازجمله:

١. اجرای مانورهای تبلیغاتی علیه تهدیدات دشمن ازطریق رسانه های گروهی و تحقیر امریکا در سخنرانیها و ایجاد آمادگی در مردم برای حمله احتمالی.

٢. برگزارنکردن جلسات همزمان توسط مسئولان سه قوه در مقر شهید مطهری.

٣. تقویت پدافند عامل نقاط حیاتی و حساس مانند منزل امام خمینی، منزل آیت الله منتظری، مجموعه شهید مطهری، سایر اماکن حیاتی و حساس تهران.

همچنین مقرر شد: وزارت اطلاعات با هماهنگی وزارت امور خارجه احتمال حمله هوایی امریکا را بررسی کرده و نتیجه آن را به شورای امنیت کشور گزارش دهد؛ کلیه اقدامات پدافندی و تمهیدات حفاظتی برای مقابله با حملات احتمالی طوری انجام شود که نه دشمن قادر به سوءاستفاده از آن باشد و نه در مردم ایجاد رعب و وحشت کند؛ ساختمانهای مقاوم و دارای زیرزمین برای استقرار ارگانهای مهم در مواقع حملات احتمالی مد نظر گرفته شود.(1)

2. رئیس شورایعالی دفاع در مراسم گرامیداشت سالگرد شهادت آیت الله مرتضی مطهری، ضمن محکومکردن سیاست سلطهطلبانه امریکا، امسال را سال پیروزی نهایی بر ارتش متجاوز عراق پیش بینی کرد. وی همچنین بر ضرورت تغییر بنیادی نظام آموزشی و ایجاد مدارس خصوصی تأکید کرد.

ص: 95

تصویر

آیت الله سیدعلی خامنه ای رئیس شورایعالی دفاع، در جمع سههزار تن از معلمان و دانشجویان مراکز تربیتمعلم کشور با اشاره به تجاوز امریکا به لیبی گفت: «اینکه یک قدرت استکباری فقط به دلیل آنکه مدعی است منافعش در منطقه ای از دنیا به خطر افتاده است، پس از پیمودن هزاران کیلومتر در هوا، دریا و خشکی عدهای از مردم را از بین ببرد، به دلیل این است که دیگران هم به او حق میدهند و میگویند امریکاست و قدرتمند است. حتی کسانی هم که چوب این حرکت را میخورند، فریاد برنمیآورند و سلطه امریکا اکنون در بسیاری از کشورهای دنیا پذیرفته شده است، [ولی] امروز ملت ما با این رسم به مبارزه برخاسته است و میگوید نه قدرتمندان حق ستم دارند و نه ضعفا باید ستم را بپذیرند و ما برای ابلاغ پیام خود به ملتها، هفت سال است که با استکبار درحال مبارزهایم.»

رئیس جمهور ایران با اشاره به استقبال نیروهای داوطلب برای اعزام به جبهه ها و پیروزیهای اخیر رزمندگان در فاو افزود: «با پیروزیهای عظیمی که در جبهه های نبرد به دست آمده و بعد از حرکت باشکوه و بیسابقهای که با اشاره امام عزیزمان صورت گرفت، امروز استکبار جهانی شدیداً احساس خطر و نگرانی میکند. ... و در مقابل، ملتهای جهان سوم با خوشحالی تمام به این پیروزیها نگاه میکنند. ... من با توکل به خدا پیش بینی میکنم که امسال کار جنگ با پیروزی ملت مسلمان ایران که پیروزی اسلام و قرآن است یکسره خواهد شد و جنگ با پیروزی جمهوری اسلامی تمام خواهد شد.»

رئیس جمهور در خاتمه خطاب به وزیر آموزش و پرورش تأکید کرد: «تغییر بنیادی نظام آموزشی براساس نیازهای جامعه باید به شکل جدی پیگیری شود. باید از کمک مردم برای ایجاد آموزشگاهها استفاده شود. البته دولت باید نظارت کامل در امر آموزش و پرورش داشته باشد، ولی درعینحال باید مدارس خصوصی هم وجود داشته باشد و در قانون گنجانیده شود.»(1)

1. نخستوزیر جمهوری اسلامی ایران ضمن استقبال از طرح خروج شوروی از افغانستان، اعلام همکاری انگلیس با امریکا علیه ایران را تقبیح کرد و آن را کم اهمیت شمرد.

میرحسین موسوی در اولین جلسه شورای سیاسی دولت که با حضور وزیران اطلاعات، ارشاد اسلامی، کشور، امور خارجه، نفت و چند تن از معاونان این وزارتخانهها برگزار شد، درمورد طرح زمانبندیشده خروج شوروی از افغانستان گفت: «ما هنوز اطلاع دقیقی دراینمورد نداریم، ولی از

ص: 96

صحت این خبر خوشحال خواهیم شد. ما قبلاً نظر خود را درمورد راه حل افغانستان چه در محافل خصوصی و چه در محافل بین المللی اعلام کردهایم. آرزوی ملت افغانستان و صلاح شوروی و کشورهای منطقه در این است که در افغانستان یک حکومت متکی بر خواست مردم مسلمان تشکیل شود. این حکومت میتواند در قطع به انهگیریهای امریکا برای دخالت و تجاوز در منطقه مؤثر باشد.»

نخستوزیر همچنین با تقبیح موضع دولت انگلیس درمورد همکاری با امریکا علیه ایران، انگلیس را عامل همیشگی جنایات در قرون گذشته و حوادث اخیر خواند و افزود: «آنچه شگفتانگیز است جهل خانم تاچر نسبت به قدرت جمهوری اسلامی ایران است. انقلاب اسلامی یک قدرت محلی نیست، بلکه یک قدرت جهانی است و میتواند پاسخ انگلیسیها و امریکاییها را در همه جای دنیا بدهد.»(1)

2. وزیر ارشاد و نمایندگان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور امروز با رئیس مجلس شورای اسلامی دیدار کردند. حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی در این دیدار با اشاره به اهمیت نقش و تأثیر فرهنگ در هر کشور، بر ضرورت ترویج فرهنگ اسلامی تأکید کرد. وی همچنین ادعاهای رسانه ها درباره قاچاق اسلحه از امریکا به ایران را دروغ خواند و حمایت از گروههای اسلامی درستکار لبنان را تأیید کرد.

رئیس مجلس شورای اسلامی با بیان این نکته که در موقعیت کنونی تلاش دنیا در مقابله با جمهوری اسلامی ایران صرفاً معطوف به مسائل اقتصادی، سیاسی و اهمیت سوقالجیشی ایران نیست، گفت: «اکنون دنیا فاقد یک فرهنگ غنی است که بتواند مزاحم قدرتهای سلطهگر شود. مارکسیستها واقعاً درصدد بودند که مکتب کاملی بیاورند. ... اما مکتب آنها با فطرت نمیخواند، [زیرا] تفسیر غلطی از تاریخ و طبیعت و تحلیلهای اشتباهی از آینده ارائه نمودند. ... به خاطر همین کمکم شکست خوردند و الآن دارند تسلیم غربیها میشوند. ... درحالیکه انقلاب ما میخواهد این دین را که از اول بشریت همراه انسان بوده احیا کند. این حرف بزرگی است که مسیحیان، یهودیان و همه الهیان آن را میفهمند. ... ولی رذالتهایی که اینها [رسانه های غربی] برای هتک حیثیتی و فکری جمهوری اسلامی میکنند از تلاشهای فیزیکی آن بیشتر است. آنها میخواهند جمهوری اسلامی به عنوان یک حرکت مطلوب در دنیا نباشد. ... شما نمایندگان فرهنگی جمهوری اسلامی که دستتان پر است از این معارف اسلامی که از اسلام دراختیار دارید و دست پری برای برخورد با آدمهای باسواد و اهل فکر دارید.»

حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی درمورد ادعاهای رسانه ها درباره قاچاق اسلحه از امریکا به ایران افزود: «این قضیه قاچاق اسلحه که آن را به ایران نسبت دادند و چقدر وقت آنها صرف [این ادعا] شد همه آنها اصلاً از پایه دروغ بوده است. تا آنجا که من دیدم اکثر روزنامههای معتبر دنیا برای این مطلب چندینبار نوشتند و مصاحبه و تحلیل کردند. علت این کارها این است که

ص: 97

احساس میکنند جمهوری اسلامی اعتباری در دل مردم آزاد و آزادیخواه جهان ایجاد کرده و مرکزی قوی برای مبارزه با استکبار و سلطهگرها به وجود آورده است. اینهمه تبلیغات به ضرر خودشان هم هست. وقتی آن همه اصرار میکنند که ما دو میلیارد دلار اسلحه را از زرادخانه امریکا بیرون کشیدیم این خیلی برای آنها ضعف است.»

رئیس مجلس شورای اسلامی همچنین درخصوص حمایت ایران از برخی گروههای اسلامی در لبنان گفت: «مسائل دیگری هم مطرح میکنند که مثلاً در لبنان یک گروهی وجود دارد، فرضاً جهاد اسلامی که خود را طرفدار ما میداند و ما هم او را محکوم نمیکنیم و اگر کار درستی هم انجام دهد که اصولی باشد ما قبول میکنیم مثل هر سازمان دیگر. اینها را در دنیا بزرگ میکنند و روی آن تبلیغات میکنند. مثلاً اگر ما برای سازمانی مثل سازمان کرس که در فرانسه میجنگد یا بادر ماینهوف و ارتش سرخ ژاپن در اینجا دفتر باز کنیم که البته هیچوقت نمیکردیم، مثل این است که آنها در پاریس و جاهای دیگر برای سلطنتطلبه ا و چریکها دفتر باز کنند. آنها کار خودشان را [حمایت از] تروریسم نمیدانند، اما اگر ما این کار را بکنیم که هیچوقت نکردیم ما را تروریست معرفی میکنند. چون تروریسم یک مسئله زشتی است، میخواهند ما را با آن بدنام کنند.»(1)

1. یک مقام وزارت بازرگانی ضمن انتقاد از وضعیت مصرف در زمان جنگ، درباره سیاست دولت در امر توزیع کالا و تأمین نیازهای مردم با نرخ ثابت و معتدل توضیحاتی داد.

اسلامینسب معاون تأمین مایحتاج عمومی وزارت بازرگانی، گفت: «روند فعلی مصرف با عقاید و آرمانهای اعتقادی و سیاسی سازگار نیست، زیرا علیرغم وجود جنگ تحمیلی و لزوم دفاع مقدس، ما شاهد اسراف و حیفومیلهایی در جامعه هستیم و عمدتاً این اسراف و تبذیر توسط قشر محدود مرفه جامعه صورت میگیرد و چون مردم همهباهم در تماس هستند و عملکرد و نوع زندگی آنها در روحیه یکدیگر اثر میگذارد، باعث رقابت ناسالم گردیده است.» وی درباره سیاست دولت در امر توزیع کالا گفت: «سیاستهای جاری ازجمله توزیع عادلانه کالا یا در برخی موارد با دفترچه بسیج (اقتصادی) عمدتاً بدینخاطر است که نقدینگی زیادی در دست بخش محدودی از مردم انباشته شده که اینها قدرت خرید با نرخهای بالای تورم را دارا میباشند، ولی از ترس اینکه مایحتاج ضروری مردم به دستشان نرسد، این روشها اعمال شده ...، لذا تازمانیکه نقدینگی در جامعه بیش از عرضه باشد وزارت بازرگانی خود را موظف میداند که نیازهای جامعه را به دست اکثریت مردم و با نرخ ثابت و معتدل برساند.» اسلامینسب درباره سیاست دولت درمورد استقلال اقتصادی و اصلاح الگوی مصرف افزود: «فهرست غیرمجاز ورود کالاها که در سال 1359 حدود 170 قلم بوده به 367 قلم در سال 1364 افزایش پیدا کرده و تلاشمان برای اصلاح الگوی مصرف نیز پذیرفتن تعهدات در قبال کالاهای دفاعی یعنی نیازهای جنگ و تأمین نیازهای حیاتی و ضروری جامعه است.»(2)

ص: 98

2. در پایان سفر هیئت ایرانی به لیبی، دو کشور با صدور بیانیه مشترکی اعلام کردند که با تمام امکانات خود با تهاجم امریکا علیه لیبی مقابله خواهند کرد. متن این بیانیه به دلیل مخالفت لیبی با برخی دیدگاههای ایران هنگامی نهایی شد که هیئت ایرانی خاک لیبی را ترک کرده بود.(1)

در این بیانیه مشترک که در 7 بند تنظیم شده است به موضوعاتی چون اقدام برای بسیج یک میلیارد مسلمان برای مقابله با تجاوز امریکا، حمایت لیبی از ایران در جنگ با عراق، تروریسم دولتی و سلطهجویی امریکا اشاره شده است. در این بیانیه تهاجم امریکا به لیبی، "جنگ صلیبی" خوانده شده و آمده است: «لیبی و ایران با تمام امکانات خود با این تهاجم صلیبی، مقابله خواهند کرد و برای بسیج یک میلیارد مسلمان تلاش خواهند کرد ... و درصورتیکه جنگ شعلهور شود این جنگ همه جانبه خواهد بود و به لیبی و ایران محدود نخواهد شد، بلکه به شرق و غرب جهان اسلام گسترش خواهد یافت.»

در بیانیه مذکور، دو کشور ضمن رد ادعاهای امریکا و کشورهای همپیمان اروپایی آن مبنیبر تروریست تلقیکردن ایران و لیبی، تأکید کردهاند: «ریگان و برخی همپیمانان او مجرم و قاتل کودکان هستند و امریکا مرکز تروریسم رسمی در جهان می باشد.»

در بند 5 قطعنامه نیز تصریح گردیده است که طرح امپریالیستی - صهیونیستی که با سرمایههای نفتی کشورهای عربی و اسلامی تأمین می شود، چیزی جز جنگ صلیبی دیگری درزمینه اقتصادی نیست و هدف آن تقویت نفوذ و سلطهجویی در منطقه و به زانودرآوردن انقلابه ا می باشد و این طرح یک نوع تجاوز اقتصادی و ایجاد مانع دربرابر راه رشد و گسترش نهضتهای آزادیبخش در این منطقه می باشد. در پایان این بند آمده است: «جماهیری لیبی موضع اصولی خود را در قبال جنگ تحمیلی رژیم فاشیستی عراق بر جمهوری اسلامی و ضرورت سقوط این رژیم تأکید میکند و ایران احترام به حاکمیت کشورهای عربی همجوار را تأکید میکند و این کشور هرگونه هدف توسعه طلبانه در خاک عراق یا هر کشور دیگری را نفی میکند.»(2) 43

ص: 99

3. امروز، هیئت بلندپایه سیاسی - نظامی به سرپرستی وزیر امور خارجه ایران در چارچوب تداوم روابط دوستانه با سوریه وارد دمشق شد و در دیدار با حافظ اسد درباره حمله امریکا به لیبی، اجلاس سران عرب، جنگ ایران و عراق و اختلافات سوریه با حزبالله لبنان گفتوگو کرد.

به نوشته نشریه وزارت امور خارجه، هیئت ایرانی در آغاز دیدار با حافظ اسد گزارشی از دیدارهای انجامشده در سفر به لیبی و دیدارهای انجام شده و روحیه خوب لیبیاییها داد. سپس پیشنهاد عبدالسلام جلود درباره تشکیل اجلاس سران کشورهای پیشرو بازگو و یادآوری شد که به لیبیاییها گفته شده است که در اجلاس فاس چیزی به دست نخواهند آورد. همچنین در این دیدار از حافظ اسد خواسته شد که ایران و سوریه، لیبی را تقویت کنند تا طرابلس در مقابله با حمله امریکا به لیبی توانمند باشد.(1)

علیاکبر ولایتی وزیر امور خارجه ایران، در ملاقات با رئیس جمهور سوریه ابعاد حمله امریکا به لیبی را تشریح و از نتیجه اجلاس سران عرب ابراز ناامیدی کرد و گفت: «در اجلاس سران عرب که قرار است در مراکش به خاطر حمله امریکا به لیبی تشکیل شود به دلیل حضور برخی کشورهای مرتجع و طرفدار امریکا در این کنفرانس، نباید انتظار محکومکردن امریکا و اتخاذ اقدامات عملی آن کشورها را داشته باشیم.» وزیر امور خارجه ایران افزود: «کشورهای مترقی منطقه باید با اقدامات عملی و قاطع خود جلوی تجاوزات امپریالیسم و صهیونیسم را در منطقه گرفته و متجاوز را تنبیه نمایند. جمهوری اسلامی ایران آمادگی کامل دارد تا همهگونه امکانات لازم را برای ایجاد هماهنگی در این مبارزه به کار گیرد.»

به نوشته روزنامه ابرار، در ادامه این دیدار، «حافظ اسد با محکومکردن تجاوز اخیر امریکا به لیبی بر لزوم هماهنگی کشورهای مترقی منطقه برای در هم شکستن توطئههای امریکا تأکید کرد و درباره اجلاس سران عرب گفت با آقای قذافی دو بار تماس تلفنی داشتهام و با شاذلی بن جدید [رئیس جمهور الجزایر] نیز صحبت کردهام و نظر سوریه را که اجلاس سران باید برای بررسی حمله امریکا به لیبی باشد، اعلام کردیم، ولی نباید انتظار داشته باشیم چنین شود. اسد افزود: گرچه پیشنهاد قذافی را مبنیبر اینکه اجلاس در لیبی باشد تأیید کردیم، ولی گمان نمیکنیم که این امر تحقق پیدا کند. حافظ اسد همچنین درباره جنگ امریکا علیه لیبی گفت: به معمر گفتم آدم باید خیلی خوشحال باشد وقتی که با یک ابرقدرت میجنگد. اسد در ادامه با خنده بلند خطاب به هیئت ایرانی گفت: البته شما استنباط نکنید که شما هم با شوروی بجنگید، درست نیست.

حافظ اسد در ادامه، دوره جدید مناسبات کشورش با حزبالله لبنان را مثبت دانست و گفت: روابط اخیراً با حزبالله به بود یافته است و اتصالاتی بین دو کشور برقرار شده است و ما با آنها به عنوان دشمن برخورد نمیکنیم، بلکه به عنوان کسانی که نسبت به قانون تخلف کردهاند برخورد مینماییم. رئیس جمهور سوریه با اشاره به اینکه در گذشته و حال مشکلاتی با حزبالله به وجود می آید، تصریح کرد: ولی چون دشمن خونی اسرائیل و امریکا هستند، آنها [حزبالله] را تحمل میکنیم چون میباید به مسائل بزرگتر و مهمتر بپردازیم.»

ص: 100

محسن رفیقدوست وزیر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز در این دیدار با توصیف عملیات اخیر رزمندگان در جبهه فاو و روحیه متزلزل عراقی ها، نوید پیروزیهای بیشتری را داد و گفت: «به زودی شاهد پیروزی نهایی رزمندگان اسلام و سقوط رژیم بعثی خواهیم بود.»(1)

1. امروز، کمکها و هدایای کارگران و کارکنان کارخانجات و شرکتهای تهران به وسیله 80 تریلر و کامیون از ورزشگاه شهید شیرودی به جبهه های نبرد ارسال شد.

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، هدایای این کاروان را کارخانجات شیر پاک، روغن پارس، روغن نباتی قو، ساسان، ایران خودرو، کاشی ایرانا، ایران تایر، سایپا و نیز بانک ملی و اتحادیه صنف طلا و جواهر و همچنین مساجد بقیةالله و حسینبنعلی(ع) تهیه و دراختیار ستاد جذب و هدایت کمکهای مردمی قرار داده بودند. این هدایا شامل 106 تانکر آب، 8 اتومبیل نیسان و جیپ، 6 قایق موتوری، 6 موتورسیکلت، 1 تریلر تراورس، 1 تن پنبه، 14932 کارتن کمپوت و کنسرو، 10 تن ماست، 10 تن نایلون، 120 تن پلیت، 1 دستگاه بلوکزن، 6 دستگاه تریلر و تراکتور، 14630 عدد گونی، 376 بشکه، 30 هزار بطری آبلیمو، 8380 دست لباس زیر، 20 هزار قطعه وسایل آشپزخانه و انواع مواد خوراکی و دارویی و اجناس مورد نیاز رزمندگان است.

کارکنان فروشگاههای زنجیرهای قدس نیز علاوه بر واریز مبلغ 2 میلیون و 392 هزار و 588 ریال وجه نقد به حساب ویژه امور جنگزدگان، مقدار قابل توجهی پوشاک، وسایل زیستی، دارو و دیگر لوازم مورد نیاز جبهه ها را به ستاد پشتیبانی جبهه و جنگ استان تهران تحویل دادند. کارکنان وزارت مسکن و شهرسازی نیز کمکهایی شامل 2576 کیلوگرم برنج و 31535 قوطی از انواع کنسرو به جبهه های نبرد ارسال کردند.(2)

2. مقامات ارشد لیبیایی ضمن نفی ارتباط کشورشان با تروریسم بین الملل و هشدار به امریکا درمورد حمله مجدد به لیبی، تلاش کشورهای مرتجع عرب را برای گنجاندن موضوع جنگ ایران و عراق در دستور کار اجلاس سران عرب محکوم و حمایت خود را از ایران برای ایستادگی در مقابل رژیم عراق اعلام کردند. لیبی همچنین در واکنش به اقدام کشورهای اروپایی، دستور اخراج اتباع این کشورها را صادر کرد.

معمر قذافی رئیس جمهور ی لیبی، در مصاحبه با روزنامه الاتحاد (چاپ ابوظبی) با بیان این نکته که «امریکا با هجوم به لیبی، دهمین جنگ صلیبی را علیه اسلام تدارک دیده است»، خاطرنشان کرد که لیبی هرگونه ارتباط خود را با تروریسم بین المللی به شدت رد میکند. وی تأکید کرد: «تجاوز اخیر امریکا علیه لیبی موجب نزدیکشدن لیبی به اروپای شرقی می شود و چهبسا این کشور به کوبای دیگری تبدیل شود.»

ص: 101

قذافی در این مصاحبه از جمهوری اسلامی ایران در مقابله با تجاوز رژیم عراق حمایت کرد، ولی ضمن ابراز تأثر از خونریزی میان دو کشور مسلمان، از محکومکردن عراق خودداری و در یک موضعگیری دوپهلو اظهار کرد: «خون ایرانی و عراقی هردو به یکسان عزیز است و امیدوارم هرچه زودتر جنگ خاتمه پذیرد.»(1)

عبدالسلام جلود عضو شورای انقلاب لیبی نیز در مصاحبه با روزنامه السفیر (چاپ لبنان) تلاش تعدادی از کشورهای عرب برای مطرحکردن اهداف مورد علاقه خود در اجلاس آتی سران عرب را اقدامی در جهت تحققبخشیدن به هدفهای امریکا در منطقه غرب آسیا خواند و افزود: «یکی از هدفهای کشورهای مرتجع عرب مطرحکردن پشتیبانی از صدام در جنگ با ایران و بازگرداندن مصر به اتحادیه عرب بدون لغو قرارداد صلح با اسرائیل است.»(2)

از سوی دیگر، خبرگزاری آلمانغربی به نقل از وزارت امور خارجه انگلیس اعلام کرد که دولت لیبی در واکنش به اقدام کشورهای اروپایی همپیمان امریکا درمورد اخراج تعدادی از دیپلماتها و دانشجویان لیبیایی، دستور اخراج 19 تن از کارکنان پنج شرکت انگلیسی، 36 تن از کارکنان شرکتهای اسپانیایی و 42 تن از اتباع ایتالیایی را صادر کرد.(3)

گفتنی است که دولتهای ایتالیا و اسپانیا چند روز قبل به ترتیب 10 و 11 تن از اتباع لیبیایی ازجمله تعدادی دیپلمات لیبی را از کشورهای خود اخراج کردند.(4)

1. برخی محافل خبری به نقل از دبیرکل سازمان ملل متحد، از توافق دولتهای ایران و عراق درباره دستور کار مذاکرات صلح برای پایاندادن به جنگ خبر دادند، اما سخنگوی سازمان ملل توافق این دو کشور برای مذاکره را تکذیب کرد.

خبرگزاری رویتر با استناد به مصاحبه خاویر پرز دکوئیار دبیرکل سازمان ملل متحد، با نشریه الجزایری اکتوالیته اعلام کرد: «درمورد اصول مربوط به مفاد هشت مادهای برقراری مذاکرات مستقیم صلح بین طرفین توافق حاصل شده، اما دو کشور همچنان دررابطهبا نحوه متوقفکردن درگیریها با هم اختلاف دارند. البته دکوئیار به جزئیات مفاد هشت مادهای اشاره نکرده، ولی تأکید کرده که ایرانیها درمورد بیطرفی شورای امنیت سازمان ملل تردید دارند و تصور میکنند، این شورا با آنها دشمن است.»

رویتر از قول دکوئیار افزود: «وی سعی کامل دارد استقلال عمل مقام دبیرکلی سازمان ملل را تقویت کرده و از این طریق اعتماد هردو طرف (ایران و عراق) را جلب کند.»(5)

رادیو مونت کارلو نیز در گزارش بخش عربی خود به نقل از دکوئیار گفت: «دو طرف متخاصم یک برنامه هشت مادهای برای دستیابی به آتشبس را پذیرفتهاند، تهران خواستار بحث درمورد یکبه یک برنامهها است درحالیکه بغداد شرط آغاز هرگونه بحث را برقراری آتشبس اعلام کرده است.»(6)

ص: 102

باوجود بازتابه ای رسانهای این خبر، سخنگوی سازمان ملل متحد وجود توافق جدید میان ایران و عراق به منظور آغاز مذاکرات برای پایاندادن به جنگ را به شدت تکذیب کرد و افزود: خبرهای منتشرشده دراینزمینه حاصل برداشت از مصاحبه ای است که مجله الجزایری با دکوئیار انجام داده است.(1)

2. در پایان اجلاس دوروزه شورای مرکزی فلسطین در بغداد، این شورا حمایت صدام حسین از سازمان آزادیبخش فلسطین را ستود و از پیروزیهای عراق در جنگ با ایران تقدیر کرد. به گزارش رادیو صوتالجماهیر عراق، در بیانیهای که شورای مذکور به ریاست شیخ محمدعبدالحمید السائح و با حضور یاسر عرفات رئیس کمیته اجرایی سازمان آزادیبخش فلسطین منتشر کرد، آمده است: «شورای مرکزی فلسطین، حمایت وسیع عراق به رهبری صدام حسین از سازمان آزادیبخش فلسطین - به عنوان تنها نماینده قانونی ملت فلسطین - را علیرغم نبرد قومی که علیه تجاوز ایران و به نیابت ازطرف امت عرب درگیر آن می باشد، مورد ستایش قرار میدهد. این شورا به پیروزیهای ارتش عراق در رویارویی قهرمانانه با تجاوز ناجوانمردانه ایران علیه عراق و امت عرب درود میفرستد.»(2)

3. درحالیکه پایینآمدن به ای نفت موجب کاهش 18 درصدی درآمد نفتی عربستان سعودی شده است، وزیر صنایع ایران این تغییر در قیمت نفت را توطئهای علیه ایران خواند که درعینحال زمینهساز رشد صنایع ایران و خوداتکایی در صنایع مادر و نظامی شده است. در همین زمینه عراق نیز ادعا کرد که توانسته است تبعات ناشیاز کاهش قیمت نفت را پشت سر بگذارد.

درپی گزارش خبرگزاری رسمی سعودی مبنیبر اینکه درآمد نفتی این کشور در سال مالی 1985 - 1984، به میزان 18 درصد کاهش داشته و 21 درصد پایینتر از میزان در نظر گرفتهشده در بودجه این کشور است، خبرگزاری رویتر به نقل از گزارش سالانه مؤسسه پولی عربستان اعلام کرد: «درآمد نفتی سعودی در این سال مالی که در مارس 1985 پایان یافت به 32 میلیارد و 600 میلیون دلار رسید. درحالیکه در سال مالی قبل 39 میلیارد و 700 میلیون دلار بوده است. در این گزارش آمده است که این رقم بسیار کمتر از بودجه در نظر گرفتهشده، بود و دلیل آن کاهش قیمت نفت و تولید نفت عربستان است. درآمد نفت به طور عادی دوسوم درآمد دولت عربستان سعودی محسوب می شود.»(3)

از سوی دیگر، غلامرضا شافعی وزیر صنایع ایران، با اشاره به توطئه کاهش قیمت نفت و تلاش امریکا برای ضربه زدن به اقتصاد ایران، گفت: «کمبود ارز باعث می شود که امکانات کشور

ص: 103

رشد یافته و نیروی انسانی ما به خودشان متکی باشند.» وی با اشاره به ابتکارهای ایران در صنایع راهبردی و ماشینسازی برای تأمین نیازمندیها و موفقیتهایی که از آغاز جنگ تاکنون در ساخت تجهیزات نظامی در کشور به دست آمده، افزود: «ما صنایع ماشینسازی و سنگین خود را رشد خواهیم داد و با درخدمتگرفتن این صنایع مادر، درزمینه ساخت تجهیزات نظامی به نبرد با ابرقدرتها و حمایت از ملتهای تحتستم دنیا خواهیم رفت.»(1)

درهمینحال، طه یاسین رمضان معاون صدام حسین، در گفتوگو با نشریه کویتی السیاسه گفت: «گرچه کاهش قیمت نفت تأثیر بسزایی بر عراق گذاشته است، ولی ما توانستیم این خطر را پشت سر بگذاریم.» وی چگونگی غلبه بر این بحران را مشخص نکرد. این ادعا درحالی مطرح شد که طبق برآورد محافل اقتصادی در منطقه، رژیم بعث عراق که پیش از جنگ با جمهوری اسلامی معادل 30 میلیارد دلار ذخیره ارزی داشت، اکنون باوجود کمکهای گسترده حامیان مالیاش، با یک بدهی 80 میلیارد دلاری مواجه است.(2)

1. نشریه امریکایی لوسآنجلس تایمز در مقالهای با عنوان "نگرانیهای امریکا از پیروزیهای ایران در جنگ"، احساس ضعف عراق در ادامه جنگ با ایران و احتمال شکست درپیکارهای آینده را موجب نگرانی دولت ریگان دانسته و نوشته است: «به اعتقاد مقامات امریکایی، منافع امریکا در خاورمیانه در نتیجه پیروزی ایران فاجعهآمیز خواهد بود، زیرا درصورت توانایی ایران بر ایجاد دگرگونی در سیستم حکومتی عراق، امکان بروز تغییر در نظم سیاسی حوزه خلیج فارس وجود دارد.» 58

یک مقام بلندپایه وزارت امور خارجه امریکا با اذعان به اینکه درمورد ادامه جنگ و موضع صدام حسین نگرانیهایی وجود دارد، گفت: «آژانسهای اطلاعاتی امریکا باور ندارند که عراق با یک سقوط فوری مواجه شود، اما اوضاع به این دلیل ناراحتکننده است که پیروزی ایران در جنگ، راه را برای دولت ایران هموار میکند و آن را به صورت پدیدهای خطرناکتر از لیبی درمی آورد و این درحالی است که ایران بسیار بزرگتر و بسیار نیرومندتر است و تحترهبری آیت الله خمینی از ثبات بیشتری برخوردار است.»

این نشریه در ادامه به نقل از مقام بلندپایه وزارت امور خارجه امریکا افزوده است: «اگر شش سال قبل هنگام آغاز جنگ ایران و عراق که اغلب مقامات امریکایی با تأسی از دیدگاه کیسینجر که گفته بود "مایه شرمساری است که هیچکدام ازطرفین نتوانند بازنده بشوند." موافق بودند، اما در ماههای اخیر به این نتیجه رسیدند که ایران خطرناکتر از عراق است. ایران اهداف نهایی خود را پنهان نمیکند. این اهداف شامل شکست نهایی عراق [است] که در آن صورت دولت آتی بغداد به طور مستقیم و یا ازطریق عراقی های طرفدار ایران در کنترل نیروهای ایرانی در خواهد آمد.» مقام یادشده اضافه کرد که پیروزی ایران در جنگ ازنظر تأثیر در منافع امریکا

ص: 104

در خلیج فارس فاجعهآمیز خواهد بود، زیرا اگر ایران بتواند حکومتی مطیع خود در بغداد روی کار آورد، آنگاه امکان دارد که نظم سیاسی حوزه خلیج فارس به طور کامل تغییر کند. همچنین پیروزی ایران به طور مسلم تقریباً ثبات تولیدکنندگان نفت یعنی عربستان سعودی و کویت را که حامیان اقتصادی عراق میباشند، برهم خواهد زد.

نویسنده مقاله سپس به نقل از یک کارشناس مسائل منطقه غرب آسیا در مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی دانشگاه جرج تاون نوشته است: «پیروزی ایران تقریباً تمامی منافع امریکا در خاور نزدیک را به خطر خواهد انداخت و اگر ایران بر عراق مسلط شود باید در انتظار بود که رژیم تهران، اسرائیل، عربستان، اردن و کویت را زیر فشار قرار دهد و ازطرفی همچنین پیروزی ایران، تندروهای شیعه حامی ایران در لبنان را تقویت خواهد کرد.»

تحلیلگر نشریه لوسآنجلس تایمز با اشاره به درگیری ایران و عراق در جبهه فاو اذعان کرده که ایرانیها با استفاده از یک تاکتیک که بر نبرد تنبه تن متکی است، ابتکارعمل را به دست گرفتهاند. وی افزود: «عراق در طول پنج سال جنگ 400 هزار نفر کشته و مجروح داده است و این رقم برای کشور 14 میلیونی بسیار زیاد است. ولی ایران با جمعیت 42 میلیون نفری از موقعیت به تری برخوردار است.»

این مقاله در ادامه به استناد اظهارات یک مقام بلندپایه وزارت امور خارجه امریکا افزوده که ادامه جنگ ممکن است به افزایش نارضایتی در ارتش صدام حسین درمورد رهبری وی بینجامد. این مقام امریکایی خاطرنشان کرد: نمیتوان سرنگونی صدام را که هدف ایران است پیش بینی کرد، اما در دولت امریکا هیچکس معتقد نیست رژیم ایران درصورت سقوط صدام حسین نبرد را خاتمه خواهد داد.(1)

2. به ادعای یک روزنامه کویتی، ایران برای تقویت پدافند هوایی خود درصدد است از پاکستان و مجاهدین افغانی موشکهای استینگر درخواست کند. خبرگزاری جمهوری اسلامی در گزارشی از کویت نوشته است: «روزنامه کویتی الوطن امروز، در گزارش ویژهای ادعا کرد که شورایعالی دفاع ایران چند روز پیش به طور محرمانه به ریاست سهرابی رئیس ستاد مشترک ارتش ایران و با حضور مقامات عالیرتبه سیاسی و نظامی ایران به منظور بررسی نتایج حملات اخیر ایران در جبهه شمالی عراق موسوم به والفجر تشکیل جلسه داد.»(2)

الوطن به نقل از منابع نزدیک به اعضای شورایعالی دفاع افزوده است: «شرکتکنندگان در جلسه گفتهاند درصورتیکه نیروی هوایی عراق در عملیات والفجر برتری نداشت نتایج بهتری

ص: 105

در این عملیات نصیب ایران می شد. ... [لذا] اعضای شورایعالی دفاع ایران تصمیم گرفتند پدافند ضدهوایی ایران را دربرابر فعالیتهای نیروی هوایی به ویژه هلیکوپترهای عراق تقویت نمایند.» به نوشته الوطن در پایان این جلسه تصمیم گرفته شد که مقامات ایرانی از دولت پاکستان یا مقامات افغانستان موشکهای ضدهوایی استینگر ساخت امریکا درخواست کنند. این روزنامه همچنین اضافه کرده است: «برخی از اعضای شورایعالی دفاع ایران نسبت به دریافت موشکهای ضدهوایی استینگر از پاکستان بدون موافقت امریکا اظهار تردید کردند.»

در پایان گزارش الوطن آمده است: «جبهه ملی افغانستان به رهبری سیداحمد گیلانی و جنبش اسلامی افغانستان به رهبری شیخ محسنی که مقادیری از موشکهای استینگر دراختیار دارند، روابط مستحکمی با ایران برقرار کردهاند.»(1)

1. گسترش حزبالله و ابتکارعمل این جمعیت در صحنه سیاسی لبنان، موجب نگرانی سوریه و رژیم صهیونیستی شده است؛ به ویژه آنکه حزبالله کارایی خود را در مبارزه با امریکا و رژیم اشغالگر قدس به اثبات رسانده است.

رادیو بیبیسی به نقل از روزنامه دیلی تلگراف گفت: «حزبالله که به دولت ایران وفادار است و دولت ایران با دستودلبازی وجوهش را تأمین میکند، به تدریج ابتکارعمل را از کف گروه شبه نظامی شیعی امل به درمی آورد. ... ظهور یک حزب نیرومند طرفدار دولت ایران به صورت نیروی مسلط در صحنه لبنان، هم سوریه و هم اسرائیل را به هراس افکنده است، زیرا هیچیک از آن دو دولت مایل نیستند که یک رژیم وفادار به رژیم ایران در همسایگیشان پدید آید.»

دیلی تلگراف افزود: «وجوهی که از ایران به حزبالله میرسد، این سازمان را قادر میسازد که در مقایسه با سایر سازمانهای شبه نظامی به رزمندگانش پول بیشتری برساند. به علاوه حزبالله، نیروی برتر و برجستهتری تلقی میگردد که کاراییاش درگذشته به اثبات رسیده است، زیرا در بیرونراندن تفنگداران دریایی امریکا از بیروت و رشته بمبگذاریهایی علیه هدفهای اسرائیلی نقش عمدهای ایفا کرده است.»(2)

ضمیمه گزارش37: بررسی ادامه حملات ارتش عراق، چگونگی مقابله با آن و اجرای عملیات تکمیلی در منطقه فاو درپی ادامه حملات ارتش عراق به خطوط پدافندی خودی، در جلساتی با حضور فرماندهان و مسئولان ارشد قرارگاههای سپاه پاسداران در روزهای ٢٥ و ٢٨ فروردین 1365، هدفهای بعدی عراق، راههای مقابله با آن و اجرای عملیات در منطقه فاو بررسی شد.

در جلسه روز 25 فروردین 1365، علی عبداللّهی از مسئولان طرح و عملیات قرارگاه خاتمالانبیا(ص)، به تشریح اوضاع جبهه های غرب به ویژه مهران پرداخت. وی ضمن اعلام خبر اقدام ارتش عراق به افزایش نیرو و تقویت جبهه مهران، حمله دشمن به منطقه مهران را محتمل دانست و بر ضرورت اعزام یگانهایی با هدف

ص: 106

جلوگیری از حمله عراق به مهران تأکید کرد. عبداللّهی با بیان اهمیت ارتفاع کلهقندی در منطقه مهران گفت که اگر این ارتفاع را عراق بگیرد، راه ارتباطی جبهه غرب با جبهه جنوب دوباره قطع می شود. غلامعلی رشید و سیدمهدی مبلغ با توجه به سابقه لشکرهای 4١ ثارالله(ع) و 5 نصر در منطقه مهران، پیشنهاد کردند که واحدهایی از این دو یگان به منطقه مهران اعزام شوند.

ازسوی دیگر، با توجه به احتمال حمله عراق به مناطقی مانند چنگوله و شرهانی، فرمانده قرارگاه قدس عقیده داشت که تنها راه جلوگیری از تهاجمات بعدی ارتش عراق آزادشدن سه، چهار لشکر و تیپ از منطقه فاو و اعزام آنها برای بازپسگیری مناطق اشغال شده به دست عراقی ها می باشد.(1)

همچنین در جلسه روز 28 فروردین 1365، اصغر کاظمی از مسئولان طرح و عملیات قرارگاه خاتمالانبیا(ص)، که از جبهه های غرب بازگشته بود به موضوع اولویت مهران درصورت عملیات دشمن در جبهه های غرب پرداخت. وی گفت: جمعبندی صحبتی که با برادر حمیدینیا کردیم این است که آنها هم مهران را در معرض تهدید میدانستند. هدف عراقی ها تصرف کلهقندی و ارتفاعات قلاویزان در منطقه مهران است و چنگوله هدف بعدی آنها پیش بینی می شود. وی وضعیت یگانهای موجود سپاه در منطقه عمومی مهران را اینگونه تشریح کرد: «درحالحاضر، تیپ11 امیرالمؤمنین(ع) با استعداد چهار گردان در خط و یک گردان احتیاط در آنجا [مهران] است. یک گردانش هم در منطقه لری بوده که دارد [به مهران] می آید. یعنی می شود دو گردان احتیاط ... ما گفتیم سعی کنند یک گردان دیگر هم درست کنند. [تیپ] مسلم بن عقیل هم الآن مشغول سازماندهی یک گردان است و حدود سی کیلومتر هم در منطقه گیلانغرب خط دارد، با حدود پنج گردان و یک گردانش در هزار قله است که آن هم دارد [به مهران] برمیگردد.»(2)

اما احمد غلامپور فرمانده قرارگاه کربلا، نظر دیگری داشت. به عقیده وی هدف اصلی دشمن خروج چند لشکر سپاه پاسداران از فاو و سرگرمشدن آنها به چند عملیات کوچک است که هیچ اثری هم ندارد.(3) احمد غلامپور به رغم ابراز نگرانی از حملات عراق معتقد بود که باوجود پیشروی عراقی ها در مناطق مورد هجوم، اجرای عملیات در محور کارخانه نمک در منطقه فاو ضروری است و با این کار روحیه آفندی در کل جبهه زنده می شود. وی تأکید داشت یکی دو ماه همه توان نیروها در این منطقه گذاشته و خط تکمیل شود، بعد با خیال راحت نیروها به جبهه های غرب و مهران بروند.

فرمانده قرارگاه کربلا دلایل پافشاری خود بر اولویت عملیات در منطقه فاو و حمله به دشمن در محور کارخانه نمک را چنین برشمرد: اولاً، با حمله ما در منطقه فاو، همه ذهن و فکر دشمن معطوف حضور ما می شود. ثانیاً، دشمن مجبور می شود بسیاری از تیپهای سهرقمیاش را با همه تشکیلات به این منطقه بیاورد. ثالثاً، مجبور می شود یگانهایی را که برای حمله آماده کرده، برای پاتک در فاو به کار بگیرد.

غلامپور تأکید کرد که اگر ارتش عراق زودتر از ما در فاو شروع به اجرای عملیات کند، ما در وضعیت نامناسبی قرار میگیریم.(4)

علی شمخانی فرمانده نیروی زمینی سپاه، در این جلسه توجه به هردو جبهه فاو و غرب را مهم اعلام کرد. او با تحلیل راهبرد جدید عراق (موسوم به دفاع متحرک) و اشاره به حملات عراق و مواضعی که تصرف کرده، اولویت دشمن را غیر از منطقه فاو اعلام کرد و گفت: «عراقی ها همین الآن دارند آماده میشوند که روی چنگوله، مهران و جزیره مجنون عمل کنند. ... ما باید یک سیاست مشخص داشته باشیم که جلوی این پیشرویها را بگیریم. لازم است فکر اساسی و مناسب کنیم.» وی سپس در واکنش به اصرار احمد غلامپور برای عملیات در منطقه فاو گفت: «عملیات در فاو یک سری منافع دارد و یک سری مضار که نه، بلکه بیخاصیت. منافعش چند دلیل دارد: ١. ما آمادهایم چون همه امکاناتمان در اینجا (فاو) است. ٢. عراقی ها خط پدافندی محکم ندارند. 3. عراق اینجا موضع تدافعی دارد، یعنی دشمن شکست خورده است. 4. اینجا سریع می شود عمل کرد و عراق را از ادامه حرکتش [در جبهه های دیگر] بازداریم. 5. انهدام خوبی از عراق میگیریم. 6. با توجه به نگرانیهایی که از [شکنندگی در خطوط فاو] است میتوانیم خط پدافندی خوبی به دست آوریم.

ص: 107

اما ضرر انجام عملیات در فاو این است که ما هرچه منفعت سیاسی و نظامی در عملیات والفجر8 به دست آوردهایم از بین میبریم. ... با توجه به اینکه جنگ ما جنگی است که باید در درون و بیرون ایجاد تحول کند، این عملیات تحولزا نخواهد بود و نمیتوانیم از آن به رهبرداری تبلیغاتی کنیم. بنابراین به رههایی که از قبل به دست آوردهایم از بین میبریم. اگرچه درارتباطبا مناطق دیگر هم، ما هر منطقه ای برویم کمتر از سه ماه دیگر نمیتوانیم عمل کنیم. لذا عملیات [در فاو در وضعیت کنونی] تأثیری در توقف تکهای عراق ندارد.»(1)

ضمیمه گزارش54: پیامدهای حمله امریکا به لیبی و آثار سفر هیئت ایرانی به این کشور

در نشریه داخلی وزارت امور خارجه ایران درباره پیامدهای حمله امریکا به لیبی، مواضع کشورها، آثار حمایت ایران از لیبی و سفر هیئت ایران به این کشور چنین آمده است:

«1. گرچه حمله امریکا به لیبی موجب خلل در روحیه مردم و نظام لیبی شده بود و مشکلات داخلی را تشدید کرده بود، ولی عدم موفقیت این حمله و پشتیبانیهای مردمی در سراسر جهان آن را جبران کرده بود.

٢. عدم کمک شوروی به لیبی، مقامات لیبیایی را از جناح سوسیالیستها نیز ناامید کرد و تکیه بر دوستی با کشورهایی مثل ایران در آنان بیشتر تقویت شده است.

٣. جناح ارتجاع [کشورهای عرب منطقه به خصوص عربستان سعودی، کویت، اردن و عراق] میکوشند از این امر و تشکیل اجلاس سران [عرب] که دو سال است تشکیل نشده به نفع خود و جداکردن لیبی از ایران استفاده کنند.

4. درخواست اعزام نیروهای بسیجی برای حفاظت از قذافی نشانه یأس آنان از کشورهای عرب منطقه و تکیه و نیاز آنان به ایران است. این امر هم اعلام شد و هم در کمیته نظامی پیگیری شد.

٥. این سفر توانست روحیه دوبارهای به مردم و دولت لیبی بدهد.

٦. بیانیهای که صادر شد نیاز زیاد از حد لیبی را به آن نشان میداد، که هم ایران را در کنار لیبی در مواجهه با امریکا نشان میداد و هم موجب تقویت داخلی رژیم لیبی بود. ازسویی تأکید مجدد بر سقوط صدام، امید ارتجاع [کشورهای عرب حامی عراق] را در این مقطع حساس از لیبی تا حد زیادی قطع خواهد کرد.

قدافی و جلود در گفتوگوهایشان با هیئت ایرانی تکیه زیادی به لیبی و ایران برای مقابله [با امریکا] مینمودند و توطئه را م توجه این دو کشور میدانستند و کمتر نام سوریه برده می شد.»(2)

ص: 108

ص: 109

ص: 110

است: «در حد مقدورات عبور یگانهای تیپ سیدالشهدا(ع) را کمک و پشتیبانی نمایید.»

علاوه براین، در طرح عملیاتی، تقدم آتش پشتیبانی هوایی و زمینی برای حمایت از تیپ سیدالشهدا(ع) در نظر گرفته شده و مقرر گردید عملیات با رمز "یا سیدالشهدا(ع) یا سیدالشهدا(ع) برس به فریاد ما" آغاز شود و مهمات مورد نیاز تیپ10 سیدالشهدا(ع) برای اجرای عملیات را تاجاییکه امکان دارد، لشکر16 تأمین کند.(1)

پس از ارسال این طرح برای فرمانده نیروی زمینی سپاه، دستورالعمل اجرایی ازطرف فرماندهی نیروی زمینی سپاه به فرمانده تیپ10 سیدالشهدا(ع) بدین شرح ابلاغ شد:

«تیپ10 سیدالشهدا(ع) مأموریت دارد که در ساعت 22:00 تاریخ 12/2/1365 رخنه دشمن در منطقه عمومی فکه را پاکسازی و خط پدافندی تیپ1 از لشکر16 را تصرف و تأمین و طی 48 ساعت خط تصرفشده را تحویل تیپ1 از لشکر16 نماید.

مانور

تیپ10 سیدالشهدا(ع) با 4 گردان سازمانی و 2 گردان احتیاط و کلاً با 6 گردان، در 2 محور، محور سمت راست جاده فکه با گردانهای قمربنیهاشم(ع)، زینب(س) و زهیر و در سمت چپ جاده فکه به ترتیب گردان علی اصغر(ع)، گردان حضرت قاسم(ع) و گردان علیاکبر(ع) وارد عمل شود.

دستور هماهنگی

o قرارگاه تاکتیکی مشترک سپاه و ارتش (تیپ10 سیدالشهدا(ع)، لشکر16[زرهی] قزوین) برقرار گردد.

o گردان ضدزره قرارگاه کربلا، گردان٢١٥ تانک از لشکر٨١ زرهی، گردان ذوالفقار تانک (سپاه) و یک گردان مکانیزه نفربر پی.ام.پی تحتامر تیپ سیدالشهدا(ع) قرارگیرند.

توپخانه

گردانهای 321 و370 کمک مستقیم آتش تیپ10 سیدالشهدا(ع) و گردانهای 230 و 227 عمل کلی آتش.

هوانیروز

یک تیم شامل 3 فروند هلیکوپتر کبری و یک تیم تخلیه مجروح شامل 2 فروند هلیکوپتر 214.

طبق هماهنگی میان برادران ارتش و سپاه، قرار شد که پس از تصرف اهداف مورد نظر، تیپ10 سیدالشهدا(ع) تمام منطقه تصرفشده را تحویل تیپ1 لشکر81 زرهی نماید و تیپ1 ظرف 48 ساعت منطقه را از تیپ سیدالشهدا(ع) تحویل بگیرد.»(2)

این طرح با هدف جلوگیری از تداوم حملات عراق در این منطقه و نیز بازپسگیری مواضع اشغال شده، درحالی تهیه شد که ارتش عراق امروز، در اطلاعیه شماره 2111 خود با اشاره به اینکه

ص: 112

در همه جبهه ها تسلط دارد، ادعا کرد: «تلفات دشمن در حمله نیروهای سپاه چهارم در تاریخ 30/4/1986 (10/2/1365)،(1) بالغ بر 2730 تن کشته و مجروح و تعداد زیادی اسیر ازجمله تعدادی افسر بوده است. همچنین 4 تانک، 30 نفربر زرهی، 8 دستگاه مهندسی و یک خودرو حامل موشک ضدتانک منهدم گردید. تعداد 36 نفربر زرهی، 7 تانک، 46 قبضه تیربار، 218 قبضه تفنگ، 64 قبضه آر.پی.جی7، 16 توپ 106 میلیمتری، یک سکوی موشکانداز براکن، 23 خمپارهانداز، 60 دستگاه مخابراتی، یک بولدوزر و 14 خودرو نیز به غنیمت گرفته شد.» در ادامه این اطلاعیه همچنین ادعا شده است که توپهای سپاه هفتم با اجرای آتش شدید علیه مواضع و دستگاههای مهندسی نیروهای ایران، عدهای را کشته یا مجروح و تعدادی از تجهیزات مهندسی را منهدم کردهاند. در پایان این اطلاعیه آمده است: نیروهای سپاه ششم نیز در شرق دجله به مواضع نیروهای ایران حمله و ضمن دستیابی به اهداف خود، 8 شناور و 2 قایق کوچک را منهدم کردند.(2)

1. عملیات تیپ10 سیدالشهدا(ع) سپاه پاسداران با هدف بازپسگیری منطقه اشغالی فکه، با پشتیبانی واحد توپخانه لشکر16 زرهی ارتش جمهوری اسلامی در ساعت 23:17 آغاز شد. رزمندگان موفق شدند در همان دقایق اولیه مواضعی از دشمن را تصرف و خساراتی را بر ارتش عراق تحمیل کنند.

تیپ10 سیدالشهدا(ع) در شرایط جوی بارانی عملیات خود را با 6 گردان خطشکن و پشتیبانی و یک گردان تانک و یک گردان ضدزره در منطقه فکه شروع کرد. براساس طرح مانور، تیپ10 سیدالشهدا(ع) برای شکستن خط 3 تیپ از لشکر10 ارتش عراق در دو محور و هر محور با دو گردان،(3) وارد عمل شد.

هدف عملیات بازپسگیری خاکریز و خط مقدم تیپ1 لشکر16 زرهی ارتش جمهوری اسلامی بود.(4) علاوه بر نیروهایی که از ارتش عراق در خط مستقر بودند، یگانهای دیگر دشمن ازجمله تیپ34 زرهی در جنوب فکه، تیپ1 مکانیزه و واحدهایی از تیپ17 زرهی در بخش میانی و تیپ24 مکانیزه و تیپ27 مکانیزه در شمال فکه و تیپ6 زرهی لشکر2 در جنوب منطقه گسترش داشتند.(5)

لحظاتی پس از شروع عملیات، رزمندگان تیپ10 سیدالشهدا(ع) به سرعت در مواضع دشمن نفوذ کردند و به دلیل رعایت اصل غافلگیری و غیر منتظره بودن عملیات برای عراقی ها، موفق شدند در همان ساعات اولیه حمله، بسیاری از واحدها و تجهیزات دشمن را منهدم و تعدادی تانک به غنیمت بگیرند. چنانکه گردان حضرت علیاکبر(ع) پنجاه دقیقه پس از آغاز عملیات اعلام کرد که به اهداف خود رسیده و توانسته 12 تانک دشمن را به غنیمت بگیرد.(6) بااینحال، برخلاف پیش بینی فرماندهان خودی، استعداد دشمن در منطقه نبرد بیش از حد تصور بود، طوریکه نیروهای خودی با انبوهی از نیروها، تانکها و نفربرهای دشمن مواجه شدند. بر این

ص: 113

اساس فرمانده تیپ10 سیدالشهدا(ع) از فرمانده لشکر16 زرهی درخواست کرد که گردان قدس را به سرعت برای پشتیبانی و استقرار، به سوی مواضع تصرفشده اعزام کند؛ زیرا هر گردان از تیپ10 سیدالشهدا(ع) مأموریت اجرای عملیات در منطقه ای به عرض 5 کیلومتر و عمق 4 کیلومتر را برعهده داشت و تأخیر در پشتیبانی می توانست آثار نامطلوبی داشته باشد.(1) (2)

2. با افزایش نقلوانتقالات یگانهای ارتش عراق در جبهه شمال غرب و احتمال حمله در برخی محورها ازجمله ارتفاعات سورکوه، نیروهای خودی تلاشهایی را برای مقابله با این تحرکات آغاز کردند.

بنا بر گزارش اداره اطلاعات شهربانی جمهوری اسلامی با قید "فوری"، نیروهای عراقی در نظر دارند در حوالی مرزهای قصرشیرین، خسروی، پنجوین و سومار به یک سلسله عملیات تاکتیکی دست بزنند.(3) فرماندهی سپاه اشنویه نیز اعلام کرد که دشمن بعثی تعداد زیادی نیرو و چهارپا (قاطر، الاغ و ...) به ارتفاعات بینلاتا اعزام کرده است و احتمال حمله به مواضع خودی وجود دارد.(4)

همچنین بنا بر اعلام سپاه مریوان، ارتش بعث عراق با بازسازی جاده خرمال به محورهای اطراف، به انتقال و تقویت نیرو در منطقه اقدام کرده است.(5) فرمانده قرارگاه حمزه در گزارش به فرمانده قرارگاه نجف با تأکید بر نقلوانتقالات و تحرکات اخیر یگانهای عراقی در مناطق عملیاتی والفجر9 و قادر و اقدام به چندین مرحله شناسایی از سمت منطقه گرماب که با همکاری عناصر ضدانقلاب انجام شده، هشدار داد که نیروهای عراقی قصد حمله به ارتفاعات سورکوه را دارند. فرماندهی این قرارگاه پیشنهادهای خود را برای مقابله با حملات احتمالی دشمن، به فرماندهی قرارگاه نجف بدین شرح اعلام کرد:

«١. یک گردان [از نیروهای] ارتش از سمت الوت تا چومان آزاد شود و در حدفاصل بین سورکوه غرب به شرق از سمت گرماب مستقر گردد.

٢. یک گردان [از نیروهای] ارتش از سمت اشترآباد تا بلکه آزاد شود و از این سمت به غرب سورکوه گسترش یابد. دراینرابطه پیشنهاد میگردد ٥٠٠ نفر پرسنل به ناحیه کردستان اعزام شود تا مجموعاً تعداد ١٨ پایگاه از نیروهای ژاندارمری و ارتش رها شده و در سورکوه مستقر گردند.

٣. جهت حضور سپاه در سورکوه نیاز به ١٠٠ نفر نیرو برای سپاه بانه است و حضور سپاه صددرصد ضروری است.»

فرمانده قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) در آخر تصریح کرده است که این قرارگاه گردانهای جندالله را برای تقویت، به مناطق عملیاتی قادر و والفجر9 انتقال داده و درحالحاضر نیرویی برای کمک ندارد و هیچگونه تعهدی را دربرابر حملات احتمالی دشمن نمیپذیرد.(6)

ص: 114

3. درپی عملیاتی که چهار روز قبل به همت لشکرهای25 کربلا و 8 نجف در منطقه فاو با هدف تصرف و تأمین کامل زمین مربعی واقع در گوشه شرقی کارخانه نمک و ترمیم خط پدافندی با موفقیت اجرا شد، ارتش عراق همچنان برای عقبراندن نیروهای ایرانی میکوشد. در این وضعیت فرمانده قرارگاه کربلا به فرمانده نیروی زمینی سپاه اطلاع داد که نیروهای لشکر8 نجف همچنان در معرض تهدید و فشار دشمن قرار دارند.

احمد غلامپور فرمانده قرارگاه کربلا، در گزارش به علی شمخانی ضمن تشریح وضعیت خط حد قرارگاه کربلا و دو لشکر25 کربلا و 8 نجف در منطقه فاو، وضعیت نیروهای لشکر25 کربلا را عادی و موقعیت نیروهای لشکر8 نجف را ناپایدار اعلام کرد. به گفته وی لشکر25 کربلا در سمت چپ جاده استراتژیک فاو - بصره و لشکر8 نجف در سمت راست آن استقرار دارند. لشکر25 کربلا مشکلی ندارد و ازطرف دشمن فشاری بر آن نیست، ولی لشکر8 نجف با توجه به اینکه در محل قرارگاه تصرفشده دشمن استقرار دارد، هم ازطرف جاده استراتژیک و هم ازسوی تانکهایی که روبه روی قرارگاه تصرفشده مستقرند، تحتفشار است. احمد غلامپور افزود: فقط خاکریز قسمت بالای قرارگاه تصرفشده محکم است و خاکریزهای اطراف قرارگاه ضعیفاند و عراقی ها به طور دائم با تیر مستقیم تانک، قرارگاه را زیر آتش گرفته و فشار بسیاری بر لشکر8 نجف وارد میکنند. منطقه را آب گرفته و قسمتهایی هم که آب نیست باتلاقی و گلآلود است و قابلتردد نمی باشد و رفتوآمد فقط از جاده آنتنی منتهی به قرارگاه امکانپذیر است. درحالیکه نیروهای پیاده و زرهی دشمن روی جاده آسفالت به راحتی جلو میآیند.

فرمانده قرارگاه کربلا در ادامه بر ضرورت ارسال امکانات مهندسی برای لشکر8 نجف تأکید کرد و گفت: «به شمایلی [مسئول نیروهای مهندسی جهاد سازندگی در فاو]، تکلیف شده تا به کمک احمد [کاظمی، فرمانده لشکر8 نجف]، برود، ایشان با دو لودر به کمک او رفت، ولی بازهم کفایت نمیکند و خط به صورتی است که هر شب دو، سه دستگاه [ماشینآلات مهندسی] اینجا منهدم می شود و باید دستگاه مهندسی جدید وارد کرد.»(1)

1. فرمانده سپاه هفتم ارتش عراق هرگونه پیشروی ایران در جبهه فاو و نیز استفاده عراق از سلاح شیمیایی علیه مواضع ایران در این منطقه را تکذیب و بر تصمیم عراق به ادامه عملیات در این جبهه تأکید کرد.

به گزارش خبرگزاری فرانسه، ژنرال ماهر عبدالرشید فرمانده جدید سپاه هفتم ارتش عراق، امروز در یک نشست مطبوعاتی با تشریح وضعیت جبهه فاو گفت: «وضعیت در جنوب شبه جزیره فاو پس از نبردهای شدید دو روز اخیر [نهم و دهم اردیبهشت 1365]، رو به آرامش میرود.» عبدالرشید افزود که واحدهای تحتامر وی سرکوب قوای ایران در این منطقه را بیرحمانه ادامه

ص: 115

میدهند. ماهر عبدالرشید خاطرنشان کرد تهاجم ایران در محورهای فاو - بصره و فاو - البحار قبل از هرگونه دستاوردی برای واحدهای ایران با شکست مواجه شده است و نبرد با دو لشکر ایران، که در باتلاقهای نمک تلفات سنگینی دادهاند، ادامه دارد. وی ضمن رد عقب نشینی نیروهای عراقی تأکید کرد قوای عراقی در این بخش همچنان مواضع خود را حفظ کرده و عقب نشینی نکردهاند. فرمانده سپاه هفتم عراق همچنین افزود واحدهای تحت فرماندهی وی هرگز سلاح شیمیایی علیه قوای ایران به کار نبردهاند.(1) (2)

2. ستاد مشترک ارتش با صدور دو اطلاعیه فعالیتهای امروز نیروی هوایی و نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران، ازجمله بمباران مواضع تحت اشغال ارتش عراق در منطقه فکه را تشریح کرد. عراق حمله هوایی ایران را تکذیب کرد، درحالیکه رسانه های خارجی از حملات هوایی ایران گزارش دادند.

در اطلاعیه شماره 2458 ستاد مشترک ارتش آمده است: «خلبانان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در ساعت 5:55 بامداد امروز[جمعه]، با چند فروند هواپیمای شکاری بمبافکن محل تجمع یگانهای زرهی و مقر فرماندهی نیروهای متجاوز دشمن را در منطقه فکه بمباران کردند و پس از واردساختن خسارات قابل توجهی به دشمن، سالم به پایگاههای خود مراجعت نمودند.»(3)

از سوی دیگر، رادیو بغداد به نقل از یک سخنگوی نظامی عراق گفت که امروز، هیچ هواپیمای ایرانی به عراق حمله نکرده است.(4) این درحالی است که رادیو مونت کارلو و رادیو بیبیسی به نقل از رادیو تهران، از حمله هواپیماهای ایران به مواضع ارتش عراق در اطراف فکه خبر دادند.(5)

ستاد مشترک ارتش در اطلاعیه شماره 2459 به گزارش فعالیتهای یگانهای زمینی ارتش و ژاندارمری پرداخته و آورده است: در شبانهروز جمعه، آتش سنگین توپها و سلاحهای دوربرد رزمندگان در منطقه عملیاتی جفیر موجب انهدام بخشی از وسایل مهندسی دشمن شده و در مناطق عملیاتی یبیس، چنانه و نهرعنبر مانع تردد ستونهای موتوری و جابه جایی یگانهای زرهی و تحکیم مواضع آنان گردید. طبق این اطلاعیه در جریان تبادل آتش در مناطق مرزی باختران و ایلام، شدت آتش در مناطق سومار و مهران بیشتر بوده است و چندین سنگر اجتماعی و پست دیدبانی دشمن منهدم و تعدادی از نیروهای عراقی کشته شدهاند. در این اطلاعیه همچنین آمده است که نیروهای ژاندارمری در مناطق قصرشیرین، ایلام، بیات و زبیدات چند موضع و یک انبار مهمات عراقی ها را به آتش کشیدهاند که براثر آن تعدادی از افراد دشمن کشته یا مجروح شدند.(6)

ص: 116

3. امروز مهمترین درگیریهای مناطق کردنشین کشور در مناطق بوکان و مریوان رخ داد که در نتیجه آن تعدادی از نیروهای خودی شهید یا مجروح شدند.

به گزارش سپاه پاسداران بوکان در ساعت 17 امروز، نیروهای سپاه بوکان در مسیر نیسکآباد - قادرآباد (محور مهاباد - بوکان) به کمین افراد ضدانقلاب افتادند و با آنها درگیر شدند. با اعزام نیروهای کمکی، درگیری تا ساعت 22، ادامه یافت و سرانجام با فرار عناصر ضدانقلاب به پایان رسید. در این حادثه 2 نفر از نیروهای خودی مجروح شدند.(1) قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) تلفات ضدانقلاب را در این درگیری 3 تن اعلام کرد.(2)

همچنین ساعت 18:30 امروز، پرسنل سپاه چناره در محلی به نام دره پمان (دره پابال) از توابع بخش سرشیو مریوان با افراد ضدانقلاب درگیر شدند. این درگیری با اعزام نیروی کمکی از گروهان شهادت سپاه مریوان و گروهان چناره تا ساعت 21، طول کشید و در جریان آن یکی از نیروهای سپاه مجروح و یک قاطر از ضدانقلاب به غنیمت گرفته شد.(3) به گزارش شهربانی استان کردستان در نتیجه این درگیری 2 تن ازجمله یکی از اهالی بومی به شهادت رسیدند.(4)

در روستای شرکه از توابع مریوان نیز گردان حضرت رسول(ص) و گروه ضربت محور انجیاران (انجیران) سپاه پاسداران ناحیه کردستان، از ساعت 6 صبح امروز، با افراد ضدانقلاب درگیر شدند که براثر آن یک نفر از گروه ضربت و 2 نفر از گردان حضرت رسول(ص) مجروح شدند.(5)

1. ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی از ملاقات رئیس حزب دمکرات کردستان ایران با رئیس اتحادیه میهنی کردستان عراق، خبر داد. افزایش تردد و تجمع نیروهای ضدانقلاب و جاشهای عراقی در اطراف برخی شهرهای کردستان و احتمال حمله به پایگاههای نیروهای خودی از دیگر خبرهای امروز منابع نظامی است.

ستاد مشترک ارتش در نامهای به وزارت اطلاعات اعلام کرد: «برابر خبر واصله، دکتر قاسملو دبیرکل حزب منحله دمکرات [ایران] با جلال طالبانی در تاریخ 12/2/1365، در کانیان واقع در 5 کیلومتری شمال غربی سرگریشیخان [از توابع منطقه سلیمانیه عراق] به مدت 5 ساعت درباره اتحاد بین حزب دمکرات و اتحادیه میهنی کردستان عراق به گفتوگو پرداختهاند.»(6)

سپاه مهاباد نیز در گزارشی از دومین جلسه عناصر ضدانقلاب در دو ناحیه گردان24 کومهله مهاباد و دو پل از ناحیه بوکان در باغ ملارد در ضلع شرقی روستای اشکلان خبر داد.(7)

در نامه دبیر شورای امنیت کشور به رئیس شورایعالی دفاع نیز چنین آمده است: «موثق، حدود 600 نفر از عناصر گروههای ضدانقلاب، کومهله و منافقین، همراه جاشهای عراقی در روستاهای مرزی هفتتاش، میشاب بالا و میشاب پایین و سهکچله از توابع شهرستان سقز تجمع کرده و قصد عملیات در مناطق کردستان را دارند.»(8)

ص: 117

علاوه براین واحد اطلاعات سپاه پاسداران مهاباد از تجمع تعدادی از افراد حزب دمکرات ایران در اطراف روستای پانهسر از توابع سردشت خبر داده و پیش بینی کرده است که آنها احتمالاً قصد درگیری و اجرای عملیات در روستای گرور را دارند.(1)

شهربانی استان کردستان نیز از تجمع عوامل کومهله در حوالی روستای تازهآباد از توابع شهرستان مریوان خبر داد.(2)

2. پیشمرگان حزب دمکرات کردستان عراق (بارزانیها) در درگیری با نیروهای نظامی این کشور، بخشی از مناطق و ارتفاعات کردستان عراق را از سلطه نظامیان خارج و تلفات و خساراتی به آنها وارد کردند. پیشمرگان مسلمان کرد در درگیری با جاشهای عراقی در منطقه زور، تلفاتی به نیروهای عراقی تحمیل کردند.

نماینده حزب دمکرات کردستان عراق امروز، در گزارش به فرمانده گردان1 تیپ3 نوهد (جمعی لشکر23 نیروی مخصوص ارتش جمهوری اسلامی) عملیات نیروهای این حزب علیه ارتش عراق را موفقیت آمیز توصیف و اعلام کرد که در نتیجه مقاومت دلیرانه پیشمرگان ما و اهالی منطقه و نیروی شیخ محمد خالد بارزانی، پس از نبردی شدید و سنگین، مناطق حیات و ارتفاعات سرزیلگوله، سربابکه، گرویا کولکا و روستای لولکان از تصرف ارتش عراق خارج و به دست پیشمرگان آزاد شده است. در این درگیریها خسارتهای فراوانی بر ارتش عراق وارد آمده است. شوکت بارزانی در ادامه گزارش خود یادآور شد که در حملات شب نهم اردیبهشت ، پیشمرگان بارزانی موفق شدند روستای هوپه را از دست نیروهای دشمن خارج و خسارتهایی بر آنها وارد کنند و 4 مسلسل کلاشینکف، 16 خشاب، 1000 فشنگ، 4 صندوق موشک آر.پی.جی7، 2 صندوق نارنجک دستی، یک صندوق گلوله خمپارهانداز و 4 قاطر به غنیمت بگیرند. در این عملیات یک نفر جیشالشعبی اسیر شد و 4 تن از پیشمرگان مجروح شدند.(3)

نماینده بارزانیها مستقر در اشنویه نیز در گزارش تکمیلی دراینباره آورده است: درپی عملیات پیشمرگان، نیروهای دشمن به داخل روستای شیروان عقب نشینی کردند که با اسارت یک سرباز دیگر از آنها، تعداد اسیران عراقی 2 نفر شد. بنا بر این گزارش، در منطقه حیات نیز نیروهای عراقی مجبور به عقب نشینی به کوه پیران و کلندر شدند. در درگیریهای این منطقه، یک پیشمرگ مسلمان کرد شهید و 3 نفر دیگر مجروح شدند. در پایان این گزارش درخواست شده که به منظور ادامه عملیات در روزهای آینده، خواربار و مهمات برای آنها ارسال شود.(4)

ص: 118

خبرگزاری جمهوری اسلامی نیز به نقل از اعلامیه بارزانیها دراینباره گزارش داده است: «چریکهای حزب دمکرات کردستان تهاجم عمده عراقی ها را که در آن قریب به 10000 سرباز مربوط به ارتش پنجم عراق شرکت داشتند و علیه پایگاههای آنها در منطقه شروان (شیروان) وارد کار شده بودند عقب راندهاند.» بارزانی گفته است که تهاجم مزبور از یک هفته پیش شروع شده بود. وی افزود: جتها و بالگردهای توپدار عراقی بیش از 400 مأموریت بر روی روستاها و پایگاههای کرد انجام دادهاند. پرواز این جتها و بالگردها در پشتیبانی از ارتش عراق بود که علیه پایگاههای کردها میجنگیدند.

در این بیانیه همچنین آمده است که هدف عراقی ها بیرونراندن چریکها از پایگاههایشان، دونیمهکردن دههزار کیلومتر مربع از مناطق آزادشده در کردستان عراق و رساندن نیروهای خود به مرزهای ترکیه بوده است. گزارش شده که حملات اولیه در چندین منطقه کوهستانی و روستا صورت گرفته است، لیکن چریکهای کرد با شروع ضدحمله خود خطوط تدارکاتی عراقی ها را قطع و نیروهای عراقی را مجبور به عقب نشینی کردند و خسارات سنگینی به آنها وارد آوردند. روز گذشته (پنجشنبه 11/2/1365)، عراقی ها کاملاً از حیات، دشت هیرت و منطقه هوپا رانده شدند. در جریان این عملیات 10 چریک کرد کشته و 30 غیرنظامی نیز کشته یا زخمی شدند.(1)

قرارگاه رمضان نیز اعلام کرد درپی درگیری پیشمرگان مسلمان کرد با جاشهای عراقی در روستای بیربیکه از توابع شهر زور عراق، 2 نفر از جاشها کشته شدند و جاشها نیز در حمله مجدد به اهالی روستا، 3 نفر را کشتند.(2)

1. امروز، چندین کاروان نیروهای داوطلب و کمکهای مردمی عازم جبهه های نبرد شدند.

به گزارش خبرنگاران امروز، کاروانی شامل کارکنان آموزش و پرورش و دانشآموزان شهرستان تربتجام با عنوان گردان حضرت ابوالفضل(ع)،32 یک تیپ نیروی رزمی و تخصصی از کارگران کارخانجات اراک، هفتمین کاروان راهیان کربلا و سومین کاروان لبیک یا امام به استعداد 2000 نفر از نیروهای رزمی و تخصصی و نیز بیش از 600 نفر از کارکنان ادارات و کارخانجات استان لرستان عازم جبهه های جنگ شدند. از باختران نیز کاروانی از اقشار مختلف مردم و کارگران و کارکنان دولت با تخصصهای گوناگون به جبهه ها عزیمت کردند. از شهر همدان و شهرستانهای این استان هم کاروانی از نیروهای اعزام مجدد و داوطلب متشکل از کارمندان ادارات و نهادها درقالب هفتمین کاروان راهیان کربلا و سومین کاروان لبیک یا امام و نیز کاروانی از رزمندگان آموزشدیده بسیج سپاه نیشابور عازم جبهه شدند.

ص: 119

امروز همچنین کاروان هدایای کارگران کارخانجات اراک شامل 4 خودرو تویوتا، 4 یخچال، 20 پنکه سقفی، 700 متر سیم، 550 عدد خودکار و چسب، 15000 گونی، 30 تن تخته و چوب، 20 تن لوله، 2 تن پلیت سنگری، 1500 شیشه آبلیمو، 38 کولر آبی، 4000 قوطی کمپوت، 7000 بسته بیسکویت، 4 تن آرد و نان و دیگر اقلام مورد نیاز و 800 هزار ریال وجه نقد، جمعاً به ارزش 000,14,912 ریال به جبهه ها ارسال شد.

از رشت نیز کاروانی شامل کمکهای مردمی به ارزش 2,120,300 ریال و 300 هزار ریال وجه نقد اهدایی کارکنان به زیستی استان گیلان به سوی جبهه ها روانه شد.(1)

2. در ادامه تلاشها و اقدامات دولت جمهوری اسلامی برای پشتیبانی از جبهه ها و تأمین نیازمندیهای رزمندگان و نیز کمک به بازسازی مناطق دزفول و اندیمشک و همچنین به منظور رفع مشکلات بانکهای استان خوزستان، امروز، چند تن از وزیران و مسئولان دولت یک گردهمایی در اهواز و جلسهای در شهر فاو برگزار کردند.

در گردهمایی دوروزه وزیر، معاونان و مدیران وزارت بازرگانی در اهواز، برای ادامه همکاری این وزارتخانه با سپاه پاسداران و جهاد سازندگی در مناطق جنگی جنوب، مقرر شد وزارت بازرگانی به منظور تأمین و توزیع کالاهای مصرفی مورد نیاز جبهه ها دفتری در جنوب افتتاح کند.(2)

امروز همچنین چند تن از وزیران و مسئولان دولت ازجمله اکرمی وزیر آموزش و پرورش، فرهادی وزیر فرهنگ و آموزش عالی، به زاد نبوی وزیر صنایع سنگین، مرتضی نبوی وزیر پست و تلگراف و تلفن، فخرالدین حجازی نماینده مردم تهران در مجلس، معاون وزیر اقتصاد و دارایی و عدهای از مدیران بانکها ضمن بازدید از منطقه عملیاتی والفجر8، جلسهای در شهر فاو عراق برگزار کردند که در آن موضوعاتی مانند مسائل و مشکلات سیستم بانکها در خوزستان، چگونگی واگذاری تسهیلات به مردم و کمک به بازسازی مناطق بمبارانشده دزفول و اندیمشک بررسی شد. در این جلسه 13 میلیارد ریال به طرحهای کشاورزی استان خوزستان اختصاص داده شد.(3)

3. درپی حمله موشکی یک بالگرد ناشناس به نفتکش عربستان سعودی به نام السفینه در روز گذشته، رسانه های غربی ایران را متهم به این حمله کردند.

به گزارش رادیو بیبیسی وزارت امور خارجه بریتانیا تأیید کرده است نفتکش السفینه درحالیکه به طرف بندر سعودی رأسالتنوره در حرکت بود هدف دو موشک واقع شد و آتش

ص: 120

گرفت. بیبیسی افزود: وزارت امور خارجه بریتانیا گفته است به محض اینکه ملیت هواپیمای مسئول حمله مشخص شود، ازطریق دیپلماتیک دراینمورد به شدت اعتراض خواهد شد. بنا به ادعای خبرنگار دیپلماتیک بیبیسی شواهد دلالت بر آن دارد که ایران مسئول این حمله است.(1)

رادیو امریکا در بخش خبری شامگاهی خود دراینباره گفت از 2 خدمه کشتهشده نفتکش السفینه، یکی بریتانیایی و دیگری پاکستانی است و 6 ملوان دیگر این نفتکش مجروح شدهاند. این رادیو افزود: گفته می شود موشکها از بالگردی شلیک شده است که از جزیره رستم متعلق به ایران برخاسته بود. به گفته رادیو امریکا، در سال جاری، این سیودومین کشتی بازرگانی می باشد که در خلیج فارس هدف قرار گرفته است.(2)

رادیو کلن نیز ایران را عامل حمله به نفتکش سعودی اعلام کرد و گفت: نفتکش 31 هزار تنی السفینه عربستان سعودی به وسیله نیروی هوایی ایران مورد حمله قرار گرفت.(3)

1. رئیس جمهور ایران در پیامی به اعضای مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، این مجلس را نماد وحدت و انسجام احزاب اسلامی عراق دانست و آنان را به پرهیز از تفرقه، مداومت در مبارزه با رژیم صدام، افزایش اقدامات جهادی و انقلابی، جذب نیرو و ایجاد پایگاههای نظامی در مناطق آزادشده عراق توصیه کرد.

آیت الله سیدعلی خامنه ای رئیس جمهور ی، به مناسبت شروع به کار دومین مجمع عمومی دور ششم مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق که با عنوان "لبیک یا امام"، امروز، در یکی از شهرهای استان خوزستان برگزار شد، پیامی برای اعضای این مجلس فرستاد. در بخشی از این پیام آمده است: «گردهمایی شما عزیزان و امیدهای انقلاب اسلامی عراق که نمودی از انسجام و وحدت صف و حرکتی درجهت استحکام هرچه بیشتر آن است باعث خرسندی دوستان و سراسیمگی و نگرانی دشمنان است. ... امروز، هر حرکتی که نوک تیز پیکان مبارزه را از صدام و حزب بعث عراق به طرف دیگری بچرخاند حتی اگر قویترین توجیهها و محملها را با خود داشته باشد حرکتی غلط و انحرافی است و من از فردفرد شما برادران انتظار دارم در مقابل آن ایستادگی نمایید و اجازه رشد و گسترش به آن ندهید و آن را در نطفه خفه نمایید.»

در بخش دیگری از پیام آمده است: «مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق میبایست حتی در حرکتهای سیاسی تبلیغی بین المللی خود رنگ و بوی جهادی داشته باشد و همه حرکتهایش انقلابی تهاجمی باشد و البته با حفظ حدود و ثغور هر امر. امید است که از تصمیمات این مجمع عمومی، بسیج اعضای محترم مجلس باشد به سراسر نقاط کشور جمهوری اسلامی و حتی خارج از آن به منظور جذب و بسیج نیروهای مردمی عراقی و اعزام آنها به جبهه ها و مستقرنمودن آنها در سرزمینهای آزادشده عراق و تشکیل پایگاههای نظامی در این نقاط و اعزام این نیروها به اعماق خاک عراق به منظور ضربه زدن به رژیم صدام و تشکیل پایگاههای مقاومت مردمی در داخل شهرها و روستاهای عراق.»

ص: 121

رئیس جمهور ایران در ادامه اظهار امیدواری کرد: «مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق با تمام قوا و امکانات خود درجهت یکسرهنمودن کار این رژیم و سقوط آن تلاش کند و تمام گروهها و نیروهای اسلامی موظفاند امکانات خود را در کانال مجلس برای تحقق این هدف بسیار مهم قرار دهند. ... [و] امیدوارم که دومین مجمع دوره ششم مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق که به نام میمون و مبارک "لبیک یا امام" نامیده شده است با موفقیت کار خود را به پایان برساند و ما شاهد دستاوردهای مثبت آن باشیم و مردم مسلمان عراق با تحرک جدید مجلس هرچه سریعتر شاهد سقوط صدام و حزب بعث عراق باشند و از این اسارت نجات یابند.»(1)

2. حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی در خطبه های امروز نماز جمعه تهران درباره عدالت اجتماعی، اصالت خانواده، ضرورت مقابله با مفاسد اجتماعی، گرامیداشت روز کارگر و روز معلم و ضرورت وجود مراکز آموزش غیردولتی، تجاوز امریکا به لیبی و ناتوانی سران عرب در تشکیل اجلاسی دراینباره، تقبیح تلاشهای داخل کشور برای سستکردن مبارزه مردم با حکومت عراق و حذف حزب بعث به عنوان تنها راه نجات مردم ایران و عراق و منطقه سخن گفت.

رئیس مجلس شورای اسلامی در بخشی از خطبه های نمازجمعه این هفته، به مسائل آموزشی و فرهنگی کشور پرداخت و با ذکر اینکه یکی از اهداف اساسی جمهوری اسلامی این است که جامعه را به طرف علم، فضیلت و دانش و تخصص ببرد، گفت: «این کار بدون همکاری مادی و معنوی مردم و مسئولین امکانپذیر نیست. الآن ما بیش از دهمیلیون شاگرد مدرسه و صدها هزار دانشجو داریم و صدها هزار هم داوطلب ورود به دانشگاه داریم که زمینه مادی ورود اینها به دانشگاه فراهم نیست و وضعیت مدارس ما باید به تر از این باشد و دولت نمیتواند به تنهایی در زمان جنگ و حتی تا سالها بعد از جنگ این کار را انجام دهد و دراینرابطه خوشبختانه امام بخشی از سهم امام را به این کار اختصاص دادند و باید مردم وارد این ماجرا بشوند. دولت طبق قانون اساسی موظف است زمینه تحصیل رایگان را برای دانشآموزان فراهم سازد، اما دولت در سطح تحصیلات عالی نمیتواند این کار را انجام دهد. ... متأسفانه عدهای وجود دارند که بعضی از آنها در آموزش عالی هم هستند که فکر غلط و متحجر دولتیکردن هر چیزی را در سرشان دارند، با این کار مخالفت میکنند و این فکر بسیار غلط است.»

ص: 122

نماینده امام در شورایعالی دفاع در ادامه با اشاره به تجاوز امریکا به لیبی از موضع منفعلانه سران اغلب کشورهای عربی به شدت انتقاد کرد و آنها را مهره سرسپرده و نوکر امریکا خواند و افزود: «دیدید که کشورهای عربی نتوانستند یک کنفرانس سران تشکیل دهند و این از مشکلات جامعه اسلامی است. حادثهای به این مهمی پیش می آید، تجاوزی ازسوی یک غول ابرقدرتی مثل امریکا به یک کشور سهمیلیونی انجام می شود و کشورهای اسلامی عرضه تشکیل یک کنفرانس را هم ندارند و حتی بوش آنها را متهم به همکاری در حمله به لیبی میکند و از خودشان دفاع نمیکنند و مزورانه به به انه اینکه اگر کنفرانسی تشکیل بشود باید درمورد جنگ ایران و عراق هم بحث شود، جلسهای تشکیل نمیدهند.»

حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی در ادامه گفت: «این سران [کشورهای عربی] که دیدید با نفت چه کردند. امروز، دارند نفت را تقریباً مجانی تحویل جهانخواران میدهند. چقدر آدم نوکر و بدبخت باشد که به دست خودش مال مردم را از [بشکهای] 28 دلار به 10، 12 دلار بیاورد. اینها متأسفانه حاکمان بر دنیای اسلام هستند و حالا به انه جنگ را مطرح میکنند.»

نماینده امام در شورایعالی دفاع درمورد وضعیت فعلی جنگ و سیاستهای دفاعی جمهوری اسلامی ایران خطاب به سران کشورهای منطقه گفت: «جنگ را شما تحمیل کردید و میدانید که امریکا میخواهد این جنگ بماند و نمیخواهد اینطور تمام بشود، درحالیکه اگر با پیروزی ما تمام شود، جنگ خاتمه پیدا میکند. او آتشیبسی را میخواهد به ما تحمیل بکند که از جنگ بدتر باشد. او میخواهد ایران و عراق دائماً در مقابل هم بایستند و به هم بد بگویند و هریک مخالفین دیگری را در خود جای دهند و با هم مبارزه بکنند و هرچه پول دارند اسلحه بخرند و برای جنگ دیگری آماده شوند و همواره میان کشورهای اسلامی اختلاف باشد.» وی همچنین اظهار کرد: «این لیبرالهای داخلی هم که مزورانه میگویند جنگ باید تمام بشود، آنها هم این مطلب را میفهمند که با این کار جنگ تمام نمی شود. آتش زیر خاکستر است. اینها هم اینقدر بیشعور نیستند، ولی چون به آنها میگویند بگویید، آنها هم این حرف را میزنند.»

حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی سستکردن انگیزههای مردم برای دفاع دربرابر تجاوز دشمن را تقبیح کرد و خطاب به جریان فکری لیبرالها گفت: «زشتترین شعار این است که مردم را سست کنید که اینها جنگ را ادامه ندهند. تنها راه نجات منطقه که باعث حل همه مسائل شود این است که حزب بعث عراق از منطقه حذف شود و دو ملت عراق و ایران همکاری کنند و در سایه همکاری دو ملت ... قدرت عظیم اقتصادی و سیاسی و سوقالجیش جغرافیایی در منطقه تشکیل خواهند داد. ... و تمام شرهایی که بر ما تحمیل شده با کمک این کشورهای منطقه حل شود. [لذا] ملت ما این مسئله را فهمیده و بیخود نیست که شعار کارگران ما "جنگ، جنگ تا پیروزی" است و فشار معلمین ما به قدری است که وزیر آموزش و پرورش ما میگوید ترس از آن داریم که کلاسها تعطیل شود و دانشجویان را به سختی کنترل میکنیم. همچنین کسبه بازار

ص: 123

و مردم سراسر کشور و اصناف و روستائیان و کشاورزان و غیره به خاطر شعوری که دارند میفهمند که تنها راه نجات منطقه این است که این جنگ با پیروزی اسلام و شکست کفر به پایان برسد و حالا که مردم تحقیقاً اینقدر به هیجان آمدهاند، به کمتر از این رضایت نخواهند داد و رهبری ما از اول این تز را اعلام فرمودهاند.»(1)

1. روابط ایران و سوریه و بروز اختلافاتی میان دو کشور بر سر پرداخت به ای نفت و اوضاع لبنان، موضوعاتی است که خبرنگار بیبیسی در منطقه غرب آسیا به بررسی آن پرداخته است.

این خبرنگار با اشاره به علل و سابقه روابط دوستانه تهران و دمشق و همچنین وحدت نظر دو کشور در محکومیت حمله امریکا به لیبی، علت سفر اخیر علیاکبر ولایتی وزیر امور خارجه ایران به سوریه را ورای گفتوگو درباره حمله امریکا به لیبی دانست و گفت: «نظر دیپلماتهای منطقه حاکیاز این است که روابط دو کشور ایران و سوریه درحالحاضر به گرمی گذشته نیست. بحران اقتصادی که سوریه درحالحاضر با آن روبه رو است یکی از دلایل رو به سردیگذاشتن این روابط است. مقامات ایران تاکنون در ازای حمایت سیاسی سوریه از ایران به خصوص درمورد جنگ با عراق، نفت را با قیمتی پایینتر از نرخ بازار بین المللی در دسترس سوریه قرار دادهاند، ولی اخیراً ایران در چند مورد از تأخیر سوریه در پرداخت به ای نفت خریداری شده، شکایت داشته است و شاید همین امر یکی از مسائل مورد مذاکره طرفین باشد.

دیگر اختلاف بین دو کشور، مسئله آینده لبنان است. سوریه سعی دارد که یک موافقتنامه امنیتی و سیاسی را به گروههای متخاصم در لبنان بقبولاند که براساس آن اصلاحاتی در آن کشور انجام گرفته و بحران دیرپای لبنان خاتمه یابد. دولت سوریه تاکنون توانسته است توافق دو رهبر عمده چریکی جامعه مسلمانان لبنان را به پذیرش موافقتنامه جلب نماید، ولی گروههای کوچکتر مسلمانان شیعه که با ایران روابط نزدیکی دارند، به خصوص گروه حزبالله، حاضر نشدهاند به این موافقتنامه بپیوندند. ... و وجوه اختلاف کماکان باقی است، معهذا هیچ دلیلی برای قریبالوقوعبودن یک بحران عمده در روابط دو کشور دیده نمی شود. ایران و سوریه هردو به تداوم پشتیبانی سیاسی یکدیگر نیازمندند و سوریها به ویژه مایل به حفظ روابط دوستانه با ایران هستند تا چنانچه امیدی به خاتمه جنگ ایران و عراق ازطریق مذاکره پیدا شود، بتوانند نقش میانجی را به عهده گیرند.»(2)

1. در آستانه برگزاری اجلاس سران هفت کشور صنعتی در ژاپن، رئیس جمهور امریکا ضمن مشروعدانستن حمله نظامی به لیبی، با اعلام جلبموافقت اتحادیه کشورهای جنوب شرقی آسیا در مبارزه با تروریسم، لیبی را بار دیگر تهدید به حمله نظامی کرد. شوروی امریکا را متهم کرد

ص: 124

که قصد دارد اجلاس سران کشورهای صنعتی را به تریبون ضدشوروی و جلبحمایت غرب برای تهاجم به لیبی، سوریه و ایران تبدیل بکند.

خبرگزاری یونایتدپرس در گزارشی از جزیره بالی اندونزی، محل برگزاری جلسه وزیران امور خارجه اتحادیه کشورهای جنوب شرقی آسیا، آورده است: «ریگان تروریسم را یک مسئله جهانی خواند و خاطرنشان کرد که حمله پانزدهم آوریل [1986 - 26/1/1365] به لیبی از آن جهت انجام گرفت که راههای دیگر برای واردساختن فشار به سرهنگ قذافی مؤثر نبود. وی ضمن ابراز امیدواری از اینکه حمله نظامی در متقاعدساختن قذافی برای تغییر سیاستهایش کافی باشد، افزود به هرحال برای انجامدادن اقدام نظامی دوباره تردید نخواهد کرد.»(1)(2)

ریگان رئیس جمهور امریکا، امروز همچنین پس از ورود به توکیو در مصاحبه ای به خبرنگاران گفت که در دیدار با وزیران امور خارجه شش کشور عضو اتحادیه جنوب شرقی آسیا در جزیره بالی، آنها موافقت خود را برای مقابله با تروریسم بین المللی اعلام کردهاند. ریگان یادآور شد که قبل از شروع اجلاس سران هفت کشور صنعتی، با ناکاسونه نخستوزیر ژاپن، دراینباره مذاکره خواهد کرد.(3)

روزنامه پراودا ارگان رسمی حزب کمونیست شوروی نیز دراینباره نوشته است: «در اجلاس توکیو به جای بررسی مسائل اقتصادی و تلاش برای حلوفصل اختلافات موجود میان کشورها، امریکا قصد دارد تمام توجه خود را به مسئله واهی حمایت شوروی از تروریسم بین المللی معطوف کند.» به نوشته پراودا: «واشنگتن امیدوار است که اجلاس توکیو را مبدل به پایگاهی برای بسیج کشورهای غربی علیه خطر تهدیدآمیز تروریسم برای جهان به اصطلاح آزاد کند. آنها در این اجلاس به محکومکردن شوروی و لیبی خواهند پرداخت و واشنگتن تمام تلاش خود را برای ایجاد یک جبهه واحد علیه کشورهایی مانند سوریه و ایران صرف خواهد کرد.»(4)

2. یک تحلیلگر امریکایی با متهمکردن ایران به پرورش تروریست، تحریم نفتی ایران را مانع توسعه تروریسم خواند.

رادیو امریکا به نقل از مقاله تام بریدن در روزنامه واشنگتن تایمز گفت: «برای جلوگیری از توسعه تروریسم بین المللی باید درآمد نفتی ایران را قطع کرد، زیرا ایران درآمد نفت را صرف

ص: 125

خرید اسلحه و توسعه تروریسم میکند. تام بریدن با نقل قولی از رئیس سازمان اطلاعات و ضداطلاعات ایتالیا که گفته تروریستهایی که مسافران غیرنظامی را در فرودگاههای رم و وین به قتل رساندند در ایران تعلیم دیده بودند و نیز ادعای اینکه مسجد هامبورگ، سفارت جمهوری اسلامی در بن و دفتر هواپیمایی ایران در فرانکفورت مرکز اعصاب جدید دستگاههای تروریستی در آلمان به شمار میآیند، افزود اگر اروپا جداً میخواهد علیه تروریسم مبارزه کند، تحریم نفتی ایران نخستین گام است. البته ممکن است ژاپن رضایت ندهد، ولی پرزیدنت ریگان به زودی با نخستوزیر ژاپن در توکیو دیدار میکند و میتواند از نفوذ خود، برای این مقصود استفاده کند.»(1)

گفتنی است با توجه به برگزاری اجلاس سران هفت کشور صنعتی جهان در توکیو در روزهای آتی و تلاش امریکا برای گنجاندن موضوع مبارزه با تروریسم در دستور کار این اجلاس، انتشار چنین مقالاتی در رسانه های امریکایی و غربی افزایش یافته است و به نظر میرسد هدف این خط تبلیغاتی ایجاد موقعیت مناسبی برای موضعگیری یا تصویب بیانیهای علیه جمهوری اسلامی باشد.

3. رادیو بیبیسی دلایل نافرجام بودن اجلاس وزیران امور خارجه کشورهای عربی را پشتیبانی لیبی از ایران، همسویی برخی از کشورهای عربی با امریکا و اختلافات اصولی میان اعراب برشمرد.

اجلاس وزیران امور خارجه کشورهای عربی در شهر فاس کشور مراکش که بدون نتیجه پایان یافت، بازتابه ای مختلفی داشت. تحلیلگر رادیو بیبیسی ازجمله دلایل مهم شکست اجلاس وزیران امور خارجه کشورهای عرب را حمایت لیبی از ایران دانست و افزود: «در اجلاسیهای که قرار بود درباره اتخاذ یک سیاست کلی ازسوی جامعه عرب به دنبال حمله هوایی امریکا به لیبی در پانزدهم آوریل (26 فروردین 1365) مذاکره شود، لیبی بالاخص خواستار آن بود که سران دنیای عرب حمله به لیبی را به منزله حمله علیه بخشی از ملت عرب تلقی کرده و به اقدام متقابل علیه امریکا که لیبی آن کشور را همگام با اسرائیل و به منزله بزرگترین تهدید برای جامعه عرب میداند، بپردازند، ولی از سوی دیگر، کشورهای عرب خلیج فارس احتمال پیروزی ایران در جنگ با عراق را بزرگترین تهدید برای امنیتشان تصور میکنند و حاضر نبودند دلنگرانی لیبی را بدون طرح مسئلهای که نگرانی واقعی آنان را فراهم کرده است، یعنی حمایت سوریه و لیبی از ایران در جنگ با عراق مطرح نمایند. حسنی مبارک رئیس جمهور

مصر، که مدتهاست از شرکت در جلسات سران جامعه عرب کنار گذاشته شده است صراحتاً به این موضوع اشاره کرد و سوریه و لیبی را متهم ساخت که خود آنها با حمایت از یک کشور غیرعرب در جنگ با کشور عرب عملاً پیمان دفاعی اعراب را نقض نمودهاند.»

بیبیسی در ادامه به توافقات پنهانی امریکا با کشورهای عرب پرداخت و افزود: «در محاسباتی که قبلاً دستگاه اداری امریکا از بازتابه ای سیاسی حمله به بنغازی و طرابلس در دنیای عرب نموده بود، این پیش بینی شده بود که تمام جامعه عرب به دور سرهنگ قذافی جمع

ص: 126

نخواهند شد. سیاستمداران امریکایی چنین استدلال می کردند که بسیاری از کشورهای عرب خود از عملیات شرارتانگیز قذافی احساس خطر کرده و مایلاند درسی به او بدهند.»

مفسر بیبیسی درباره دستور آینده اجلاس گفت: «گرچه وزرای [امور] خارجه موافقت کردند بعد از ماه رمضان فعالیتهای خود را برای تهیه دستور کار اجلاس آینده ادامه دهند، ولی با گذشت زمان ممکن است بحث برای محدودکردن دستور جلسه به مسئله حمله امریکا به لیبی از اهمیت بیفتد و این امر موقعیت آنانی را که مایل به بحث درباره سایر مسائل دنیای عرب ازجمله جنگ ایران و عراق میباشند مستحکمتر خواهد کرد. البته درصورت گنجاندن مسئله جنگ ایران و عراق در دستور جلسه، احتمال شرکت سوریه و لیبی در اجلاس چندان حتمی به نظر نمیرسد و این تعجبآور خواهد بود که کنفرانس سران عرب که تشکیل آن در اصل به ابتکار خود لیبی بوده است نهایتاً بدون شرکت لیبی برگزار شود.»(1) (2)

1. روزنامه لوموند در مقالهای به مناسبت اعلام تشکیلات جدید رهبران نهضت آزادی موسوم به "جمعیت اتحاد برای دفاع از آزادیها و حاکمیت مردم ایران" به تحلیل تجمع اخیر لیبرالها، رفتار نظام جمهوری اسلامی با آنها، اعضای تشکیلات جدید و بیانیه این تشکیلات پرداخته است.

تحلیلگر روزنامه لوموند (چاپ فرانسه) با اشاره به سابقه تشکیل این جمعیت نوشته است: «اپوزیسیون قانونی رژیم اسلامی تهران در پایان ماه مارس (فروردین 1365) با ایجاد یک تجمع وسیع متشکل از اکثر شخصیتهای لیبرال با گرایشهای مذهبی یا ملی به تجدید سازمان خود پرداخت. این تشکل جدید که "جمعیت اتحاد برای دفاع از آزادیها و حاکمیت مردم ایران" نامیده شده، در پایان یک کنگره ملی که به طور قانونی در تهران برگزار شد [بدون آنکه مقامات کاری برای جلوگیری از آن انجام دهند] به وجود آمد. در برخی از محافل پایتخت گفته می شود که سعهصدر نسبی مقامات نسبت به این تجمع، نتیجه مداخله محرمانه آیت الله منتظری جانشین منتخب امام، است که هیچگاه علاقه خود را نسبت به لیبرالها پنهان نساخته است. شورای مرکزی تجمع جدید اکثر رهبران اصلی نهضت آزادی ایران به رهبری مهدی بازرگان را دربرمیگیرد.»

لوموند در ادامه افزوده است: «در رده دوم این تشکل، نمایندگان جبهه ملی سابق که هوادار مصدق میباشند قرار دارند، ازجمله علی اردلان و اسدالله مبشری که به ترتیب وزیران سابق

ص: 127

دارایی و دادگستری در کابینه دولت موقت بازرگان بودند و چندین شخصیت مستقل ازجمله معینفر وزیر سابق نفت و میناچی وزیر اطلاعات نیز جزو این تجمع میباشند.»

این نشریه سپس در تشریح مشی سیاسی این جمعیت به بخشهایی از بیانیه آنها اشاره کرده و آورده است: «بیانیه این تجمع جدید، ضمن اعلام تشکیل آن، تفوق مفهوم "حاکمیت ملت ایران" بر کلیه ملاحظات دیگر را مورد تأکید قرار داده و خاطرنشان میسازد که این مفهوم نمیتواند در انحصار گروه خاصی درآید. در این بیانیه آمده است که "عدم رعایت حاکمیت ملی به معنای گشودن راه به سوی استبداد است" ... امضاکنندگان این بیانیه اضافه میکنند که قانون اساسی جمهوری اسلامی علیرغم کلیه نقایص و ناهماهنگیهای آن منشوری مورد قبول همگان است و بنابراین دولت را متعهد میکند که حقوق و آزادیهای مردم را محترم شمارد. ...»

لوموند در ادامه به دیدگاه این جمعیت درباره جنگ عراق علیه ایران اشاره کرده و نوشته است: «بالاخره بیانیه این تجمع، جنگ با عراق را اینگونه ارزیابی میکند که تصرف فاو ازسوی نیروهای ایرانی فرصت مناسبی جهت انجام مذاکرات صلح به منظور پایاندادن به جنگی که نمیتواند در صحنه نظامی حلوفصل گردد به وجود آورده است. این بیانیه میافزاید ادامه جنگ دامی است علیه خود ما و صرفاً به سود قدرتهای بزرگ و اسرائیل است.»(1)

2. درپی ناآرامیهای منطقه بقاع در لبنان به دلیل درگیری میان نیروهای ارتش سوریه با نیروهای حزبالله، شهر بعلبک در شرق بقاع به محاصره ارتش سوریه درآمد.

خبرگزاری آلمانغربی با اشاره به درگیری روز گذشته، میان ارتش سوریه و نیروهای حزبالله از بیروت گزارش داد: «نیروهای سوری امروز (جمعه) شهر بعلبک را که در 83 کیلومتری شمالشرق شهر بیروت واقع شده و به منزله پایگاه اصلی حزبالله می باشد، به محاصره خود درآوردند و ورود و خروج مردم از مناطق دیگر لبنان به این شهر را ممنوع اعلام نمودند.» براساس این گزارش، درگیری در نزدیکی پادگان شیخ عبدالله روی داد. این پادگان قبلاً متعلق به ارتش لبنان بوده است، اما هماکنون به دست افراد حزبالله لبنان اداره می شود. بنا به گفته رادیو صدای لبنان، گروگانهای غربی در این پادگان به سرمیبرند.

گزارش خبرگزاری آلمانغربی به نقل از رادیو صدای لبنان همچنین حاکی است که درگیری روز گذشته بعلبک با گروگانهای غربی رابطه دارد و قصد سوریه این است که قبل از برگزاری اجلاس اقتصادی سران هفت کشور صنعتی جهان در توکیو به پادگان شیخ عبدالله حمله کند و گروگانهای مزبور را آزاد سازد. درخصوص این مسئله ایرانیها و لیبیاییها هردو به سوریها فشار آوردهاند که دست از اقدامات خود را برای آزادی گروگانها بردارند. رادیو صدای لبنان همچنین اعلام کرد گروگانهای امریکایی مستقر در پادگان مزبور بیمار بوده و توسط پزشکان ایرانی تحتمعالجه هستند.(2)

ص: 128

ص: 129

ص: 130

نشدند. علاوه براین، شهادت اسکندرلو فرمانده گردان حضرت علی اصغر(ع) و مجروحشدن معاون وی، در هدایت عملیات نیروهای این گردان تأثیر منفی گذاشت. به منظور رفع این مشکل، فرمانده تیپ دستور داد، گردان احتیاط المهدی(عج) برای کمک به گردان حضرت علی اصغر(ع) عازم منطقه درگیری شود. نیروهای گردان المهدی(عج) نیز پیشروی خوبی داشتند و تا 200 متری هدف پیش رفتند، ولی به دلیل شهادت حسنی فرمانده این گردان، آنان هم در دستیابی به هدف ناکام ماندند. گردان زهیر نیز باوجود تلاش برای الحاق با گردان مجاور خود به هدف تعیین شده نرسید. گردان حضرت قمربنیهاشم(ع) در اجرای مأموریت خود در منطقه ای پیچیده با انبوهی از موانع مختلف به ویژه میدان مین مواجه شد. رزمندگان این گردان کوشیدند از مسیر گردان حضرت زینب(س) راهی برای پیشروی پیدا کنند، ولی نه تنها موفق نشدند بلکه به دلیل وجود تپههای رملی متعدد در منطقه سرگردان شدند. نیروهای گردان حضرت زینب(س) هفتمین گردان تیپ سیدالشهدا(ع) هم با مقاومت و فشار شدید متجاوزان مواجه شدند و از پیشروی بازماندند.(1)

گفتنی است نیروهای تیپ10 سیدالشهدا(ع) شب گذشته، درگیری با قوای دشمن را درحالی شروع کردند که سه تیپ تازهنفس از لشکر1 ارتش عراق که بعدازظهر دیروز برای جایگزینی با نیروهای مستقر در خط به منطقه آمده بودند، با مشاهده عملیات رزمندگان ایران، به کمک نیروهای درگیر شتافتند. ازاینرو نیروهای تیپ10 سیدالشهدا(ع) به جای حمله به 3 تیپ عراقی، با 6 تیپ دشمن روبه رو شدند. ضمن آنکه گردان 1129 قدس ارتش نیز قرار بود بلافاصله با شروع عملیات در کنار گردان حضرت علیاکبر(ع) در جناح چپ عملیات با دشمن درگیر شود، اما تا آخر عملیات این امر میسر نشد.

در ساعت 3:30 بامداد، وجود فاصله زیاد میان گردانهای عملکننده، خارجشدن 2 گردان المهدی(عج) و حضرت علی اصغر(ع) به دلیل تلفات فراوان و شهادت فرماندهان دو گردان، وجود انبوهی از نیروها و تانکهای دشمن در منطقه موجب شد پیشروی رزمندگان به خصوص در محور منتهی به جاده آسفالت فکه به کندی صورت گرفته و در برخی محورها متوقف گردد. علاوه براین اجرای آتش شدید، پرحجم و بیوقفه ارتش عراق و تعداد زیاد نیروهای دشمن، رزمندگان را از جناحین تهدید میکرد و احتمال رخنه قوای عراقی در میان گردانها و محاصره شدن آنان قوت گرفته بود. در چنین وضعیتی ساعت 4 بامداد، به گردانهای عملکننده تیپ10 سیدالشهدا(ع) دستور عقب نشینی و انتقال مجروحان و شهیدان داده شد.

علی فضلی فرمانده تیپ10 سیدالشهدا(ع) در توضیح کوتاهی درباره این عملیات گفت: «ما قبل از عملیات گفته بودیم که منطقه گسترده است و با 6 گردان نیرو، نمیتوان 30 کیلومتر منطقه را پاکسازی و تأمین کرد، اما به هر حال مجبور شدیم عملیات را انجام دهیم. ضمناً قرار بود

ص: 132

نیروهای گردان 1129 قدس از تیپ1 لشکر16 زرهی قزوین [برای کمک به ما] به منطقه بیایند، اما نیامدند و ما شدیداً با کمبود نیرو مواجه شدیم. همچنین آتش توپخانه ارتش خودی بسیار کم بود، به طوریکه نیروها میگفتند تعداد منورهای دشمن از تعداد گلولههای توپخانه خودی بیشتر بود.»(1)

علی عبداللهی نیز که بنا به دستور فرمانده نیروی زمینی سپاه در منطقه فکه حضور دارد در تماس تلفنی به علی شمخانی گزارش داد که حضور 6 تیپ عراقی با وسایل و تجهیزات بسیار در منطقه درگیری موجب شده است تلفات فراوانی به قوای دشمن وارد آید.(2)

به این ترتیب ساعت 6 صبح، درحالیکه بیشتر شهیدان و مجروحان از منطقه درگیری به عقب منتقل شده بودند، نیروهای تیپ10 سیدالشهدا(ع) در فاصله 3 کیلومتری از خط دشمن، یعنی حدود 2 کیلومتر جلوتر از مواضع قبلی استقرار یافتند تا دربرابر نیروهای عراقی خط دفاعی جدید تشکیل دهند.

بنا به اظهار نیروهای عملکننده و تأیید فرمانده تیپ10 سیدالشهدا(ع)، در این عملیات حدود 76 تانک، 100 نفربر، 12 خودرو و 155 خمپارهانداز و تیربار دشمن منهدم گردید و 3500 نفر از افراد دشمن کشته یا مجروح شدند. از رزمندگان تیپ10 سیدالشهدا(ع) در این عملیات 70 تن شهید شدند که پیکر 49 تن از آنان به عقب انتقال داده شد(3) و 300 نفر نیز مجروح و به عقب منتقل شدند.(4)

فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق در اطلاعیه شماره 2212 درباره عملیات نیروهای ایرانی در منطقه فکه اعلام کرد: «در ساعت 11 دیشب (جمعه)، یک نیروی دشمن به استعداد تقریبی دو تیپ پیادهنظام سعی داشت به مواضع مقدم سپاه چهارم در بخش عملیاتی شهر میسان حمله کند، ولی نیروهای ما با تمامی سلاحهای خود با آن مقابله و درپی یک نبرد سهمگین حمله مذکور دشمن را مهار کردند و با اولین روشنایی امروز، بخش اعظم نیروهای دشمن منهدم و باقیمانده آنها وادار به عقب نشینی نامنظم شدند و نیروهای ما تسلط کامل خود را بر اوضاع برقرار ساختند و مانع آن شدند که دشمن به هدفهای خود تحقق بخشد.»(5)

1. فرماندهی قرارگاه خاتمالانبیا(ص) امروز، دستور طراحی و اجرای تکهای محدود علیه مواضع نیروهای عراقی را به نیروی زمینی ارتش و نیروی زمینی سپاه پاسداران ابلاغ کرد.(6)

در این ابلاغیه تصریح شده است: فرماندهی این نیروها به قرارگاههای تابعه خود دستور دهند که

ص: 133

طرحهای آفندی محدودشان را تا تاریخ 20 اردیبهشت 1365، با اهداف ذیل تهیه و بنا به دستور اجرا کنند:

«الف) حفظ روحیه آفندی و فعالکردن یگانهای در خط.

ب) حفظ هوشیاری و جلوگیری از غافلگیرشدن نیروها در خط.

ج) درگیر نگهداشتن دشمن و جلوگیری از صرفهجویی در قوای دشمن.

د) ضربه زدن و واردآوردن تلفات و خسارات بیشتر به دشمن کافر و انشاءالله شکست نهایی دشمن.»

این نامه را محسن رضایی ازطرف اکبر هاشمی رفسنجانی امضا کرده است.(1)

2. منابع اطلاعاتی سپاه پاسداران، ارتش و نیروی شهربانی با اشاره به تحرکات ارتش عراق در نقاطی از جبهه های شمالی و میانی درباره احتمال حمله دشمن به مواضع رزمندگان در این مناطق هشدار دادند.

واحد اطلاعات قرارگاه نجف امروز، در گزارشی «به کلی سری» به فرمانده سپاه شمال پس از ذکر عملیاتهای اخیر عراق در مناطق عملیاتی والفجر9 و والفجر4، درباره توانایی و تدابیر تاکتیکی جدید عراق در اجرای عملیات نوشته است: «ارتش بعث عراق برای به دستآوردن حیثیت بربادرفتهاش در فاو، تصمیم به عملیاتهای محدود با جمعکردن گردانهای تکاور مأمور به تیپهای پدافندی همراه با نیروهای بومی و کرد منطقه و نیز استفاده از نیروهای ضدانقلاب کومهله و دمکرات در شناساییها، اقدام به تکهای از قبل پیش بینیشده نظیر عملیات شاخشمیران کرد. همچنین با نیروهای خط پدافندیاش تکهای شناساییشدهای را در منطقه سومار انجام داد که موارد زیر نشانه اهداف عملیاتی مرحلهبه مرحله دشمن به حساب می آید:

١. گرفتن نقاط حساس و سرکوب منطقه.

٢. گرفتن نقاطی که احتمال تکهای آینده ما از آن مناطق میرود، زیرا عملیات مهندسی و شناسایی ما مناطق فوق را برای دشمن مشخص ساخته بود. [مثل شاخشمیران].

٣. گرفتن معابر اصلی به سمت مراکز حساس در شمال غرب و غرب، مثل تنگه کاتو که معبر اصلی به چوارتا و سلیمانیه بود و شاخشمیران که منطقه سد دربندیخان و تونل شمال به جنوب را تهدید میکرد و میانتنگ سومار که معبر اصلی ورود به مندلی و بغداد به شمار میرفت.

٤. مستحکمکردن و ازبینبردن جناحین خطوط پدافندیاش.

٥. به حداقلرساندن نیروهای خط پدافندیاش و کاستن از ضربه پذیری.

٦. جلوگیری از تمرکز نیرو و تمرکز افکار فرماندهان خودی.»

واحد اطلاعات قرارگاه نجف در خاتمه، درباره انگیزه دشمن برای بازپسگیری پنجوین و

ص: 134

اشغال مجدد قصرشیرین و مهران هشدار داده است.(1)

از سویی دفتر فرماندهی قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) در گزارش به فرمانده سپاه سردشت خاطرنشان کرد دشمن منطقه مقابل را تقویت و احتمال حمله در این منطقه متصور است.(2)

همچنین براساس گزارش واحد اطلاعات ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی، ارتش عراق قصد دارد برای دستیابی به ارتفاع کلاشین و حاج عمران، با اجرای عملیات هلیبرن، ارتفاعات بردهبوک، حصاروست و گلاله را به تصرف خود درآورد. پیش از این در تاریخ 8/2/1365 نیز تعداد 80 بالگرد دشمن در فرودگاه دیانا مشاهده شده است.(3) برپایه اعلام ژاندارمری ناحیه باختران، ارتش عراق امروز، ضمن تقویت نیروهای خود در بخش میانی و شمالی مناطق عملیاتی به خصوص مقابل سرپل ذهاب، طوطیان و دربندیخان به آنها اعلام آمادهباش کرده و قصد حمله به یگانهای خودی در خط را دارد.(4)

واحد اطلاعات نیروی شهربانی نیز در نامهای به وزارت کشور از قصد حمله احتمالی نیروهای عراق به حاج عمران و آمادهباش آنها در این منطقه خبر داد.(5)

قرارگاه رمضان هم از اقدامات ارتش عراق درمورد افزایش نیرو و تقویت منطقه هانیقل و جادهسازی در منطقه خرمال خبر داده است.(6) در همین حال، سپاه مریوان اعلام کرد: در محور خرمال، گشتیهای عراق برای خنثیکردن مین آمده بودند که ضمن خنثیسازی چند مین براثر انفجار یک مین یک تن از آنها کشته و یک نفر دیگر مجروح شد.(7)

رکن2 ژاندارمری از جبهه جنوب اعلام کرده است: «برابر اخبار واصله ارتش عراق در قریه الروطه [مقابل منطقه طلائیه ایران که خالی از سکنه است] پایگاهی متشکل از نیروهای گارد مرزی و حزبی با وسایل و تجهیزات کامل مستقر کرده است.»(8)

ستاد مشترک ارتش نیز در اطلاعیه نظامی شماره 2459 با اشاره به تبادل آتش شدید در مناطق عملیاتی جزایر مجنون و حسینیه، گزارش داد در منطقه سومار با اجرای آتش روی یک یگان تکاور دشمن تعدادی از آنها کشته شدند. همچنین یک واحد گشتی عراق که در منطقه نهر عنبر قصد نفوذ به مواضع نیروهای خودی را داشت با اجرای آتش متواری شد. در تبادل آتش در جبهه های مرزی باختران و ایلام، شدت آتش در منطقه سومار و منطقه مهران بیش از دیگر مناطق بوده است.(9)

1. امروز درحالی درگیریها در منطقه فاو ادامه داشت که نیروهای خودی با اجرای آتش دوربرد، ارتباط مخابراتی سپاه هفتم عراق را قطع کردند و ارتش عراق نیز مدعی شد عملیات نفوذی ایرانیان را دفع و تلفاتی بر آنان تحمیل کرده است. از سویی منابع اطلاعاتی اعلام کردند ارتش

ص: 135

عراق همچنان برای بازپسگیری فاو مصمم و درحال طرحریزی است و قصد دارد در عملیات خود از خلبانان مصری و اردنی استفاده کند.

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، به دنبال پیشروی رزمندگان در حوالی دریاچه نمک در منطقه فاو و اجرای آتش توپهای دوربرد روی تأسیسات مخابراتی سپاه هفتم عراق، ارتباط مخابراتی یگانهای مختلف این سپاه با سرفرماندهی ارتش عراق و قرارگاههای عملیاتی آن قطع شد. قطع ارتباط مخابراتی تیپهای تحتامر فرماندهی نظامی عراق و دریافتنکردن دستورهای تاکتیکی منظم از قرارگاههای فرماندهی، اختلال شدیدی در سازمانهای سپاه هفتم پدید آورده و قدرت مانور و تحرکات رزمی را از پرسنل واحدهای عملکننده دشمن سلب کرده است.(1)

ارتش عراق نیز متقابلاً اعلام کرد: «یک نیروی دشمن به استعداد تقریبی یک دسته پیادهنظام تقویتشده در سه مرحله سعی داشته به مواضع مقدم ما در جبهه سپاه هفتم حمله کند، ولی سربازان ما با آن مقابله و با استفاده از تمامی سلاحها با دشمن درگیر شدند و با برخورداری از آتش توپخانه توانمند توانستند اغلب نیروهای مهاجم را نابود کنند که 100 نفر کشته و باقیمانده آنان متواری شدند.»(2)

از سوی دیگر، فرمانده جدید سپاه هفتم عراق ادعا کرد که درصورت تأمین نیروی انسانی کافی، تمام مناطق جنگی دراختیار ایران را بازپس خواهد گرفت. رکن2 ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی در گزارشی به دبیرخانه شورایعالی دفاع اعلام کرد: «حکومت عراق درحال طرحریزی یک عملیات جهت بازپسگرفتن شهر فاو می باشد و برای این منظور تعداد 15 هزار نفر از افراد داوطلب ارتش را انتخاب نموده است که با صرف هزینهای هنگفت، مشغول آموزشدادن به آنها در نزدیکی شهر موصل میباشند. قرار است که پس از آمادهشدن این نیروها و شروع عملیات، منطقه عملیات زیر آتش سنگین نیروهای عراقی قرار گرفته و سپس این عده با کمک و هماهنگی نیروهای هوایی مصر، اردن و عراق به وسیله چتر در شهر فاو پیاده شوند. سرلشکر ماهر عبدالرشید فرمانده سپاه هفتم عراق همچنین اعلام نموده است که پس از عملیات فاو درصورتیکه 50 تا 70 هزار نفر دراختیار او قرار گیرد، همه مناطق جنگی را که در دست نیروهای ایران می باشد، بازپس خواهد گرفت.»(3)

در همین زمینه اسیر عراقی ولید فالح عبدالجبار (جمعی تیپ1، گردان3، گروهان3) از اقدامات فرماندهان عراقی به منظور کسب آمادگی برای عملیات در فاو خبر داد. به گفته وی «تعداد 30 نفر از نیروهای تیپ1 برای آموزش به حبانیه اعزام شدهاند و قرار است نیروهایی که در حبانیه هستند، برای آزادسازی فاو عملیات کنند. این نیروها از افراد غیرنظامی شهرها که رشد جسمانی خوبی دارند انتخاب و درحال آموزش هستند.» این اسیر عراقی از استعداد نیروها اطلاع نداشت.(4)

ص: 136

1. فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران امروز در جلسه با چند تن از فرماندهان یگانهای سپاه پاسداران ضمن بررسی و تحلیل جنگ از آغاز تا امروز، وضعیت نامناسب کنونی را ناشیاز گسترش سازمان رزم عراق، کاهش توان رزمی نیروهای خودی و متأثر از دیدگاههای سیاسی اعلام کرد و برای خروج از این وضعیت توسعه سازمان رزم و افزایش تجهیزات و امکانات را ضروری دانست.

علی شمخانی فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران، در آغاز گفت که عراق در راهبری جنگ با ایران براساس یک نظام، تحلیل میکند، نتیجه میگیرد، تصمیم میگیرد و بعد اجرا میکند. همانطور که در ابتدا تصمیم گرفت که با انقلاب اسلامی بجنگد. متعاقب آن تصمیم، جنگ را شروع کرد. پس از مدتی دید با آن توان نمیتواند به نقاط و اهداف مورد نظر خود برسد، چون یکی از علتهایی که در سالهای اول جنگ با ما ناموفق ماند این بود که هر مانوری برای یگانهایش تهیه و ابلاغ کرده بود، بیش از ظرفیت و توان آنها بود. به همین دلیل نتوانست دزفول یا اهواز را بگیرد، بااینکه اهواز در محاصرهاش بود. حتی دید با این توان، مرزهایش را هم نمیتواند نگه دارد. پس به سرعت سازمان رزم خود را توسعه خیلی خوبی داد. درحالیکه ما بعد از عملیات بیتالمقدس دیگر توان نداشتیم و نه تنها پس از آن توسعه پیدا نکردیم بلکه تحلیل رفتیم. ما در عملیات بیتالمقدس 200 گردان نیرو وارد عملیات کردیم و پس از 3 سال، در عملیات والفجر8 با 150 گردان نیرو عمل کردیم.

وی دلیل توسعهنیافتن سازمان رزم را متأثر از دیدگاههای سیاسی حاکم بر جنگ دانسته و اعلام کرد: این توسعهنیافتن بیشتر به این علت بود که یک بار هدف از جنگ تصرف یک مکان بود که پس از آن جنگ را تمام کنیم. ولی بعد شعارهای متفاوتی داده می شد. یک بار شعار "جنگ، جنگ تا رفع کل فتنه"، یک بار "جنگ، جنگ تا پیروزی" و بار دیگر "جنگ، جنگ تا یک پیروزی". یعنی فکر کرده بودیم با یک پیروزی صدام سقوط میکند یا یک پیروزی را چاشنی کار سیاسی میکنیم و به صدام فشار میآوریم که با آن حداقل حقوقمان را از عراق بگیریم یا او را عوض کنیم. عملیات رمضان را با همین تفکر انجام دادیم. عملیاتهای بدر، خیبر و والفجر8 را هم همینطور، ولی عراق از زمانیکه فهمید باید برای جنگ فکر اساسی کند، سازمان نیروی نظامیاش را از 3 سپاه به 8 سپاه و از 12 لشکر پیاده به 35 لشکر توسعه داد. در تاکتیک هم عراقی ها به این نتیجه رسیدند که در زمین پدافند کنند و در همه جا (هوا، دریا، دیپلماسی) آفند کنند، ولی ما برعکس، آفندمان فقط در زمین و پدافند در همه جا (در هوا، دریا و...) بود. ما به دلیل توانمان در همه جا پدافند کردیم و فقط در زمین آفند میکردیم، ولی عراق در دریا کشتیها را هدف قرار داد، از هوا مبادرت به جنگ شهرها کرد و همچنین در به کارگیری سلاح شیمیایی، در خرید تسلیحاتی و در

ص: 137

مدار دیپلماسی همه حرکت آفندی داشت. در عملیات رمضان ما در زمین آفند کردیم درحالیکه او در زمین به پدافند مشغول شد، یعنی مسیر (تاکتیک) را انتخاب کرد، لذا آمد اقدام به احداث موانع، سیمخاردار، ایجاد میادین مین و کمین کرد. شبکه رازیت و رادار را فعال و زمین را پیچیده و پر از موانع کرد. در چنین وضعیتی با اطلاعات و توانی که ما داشتیم فقط قادر بودیم سالی یک بار و در یک نقطه عملیات اساسی اجرا کنیم و قادر نبودیم سالی دو بار یا در چند نقطه عملیات کنیم. این روال ادامه داشت. عراق فهمید که بعد از عملیات والفجر8 ما وضعیتی پیدا کردیم که مجبور شدیم در زمین هم پدافند کنیم، زیرا علاوه بر پدافند در فاو باید منطقه هور، جزیره مجنون و سایر نقاط حساس و درجه یک را نیز حفظ میکردیم. بنابراین با تغییر تاکتیک شروع کرد به منحرفکردن ما و نیروهایمان و در چند منطقه عملیات کرد.

شمخانی در ادامه راه غلبه بر دشمن را توسعه سازمان رزم ازجمله تهیه برخی نیازمندیها و تجهیزات ضروری، تأمین نیروی رزمی، آتش پشتیبانی، امکانات مهندسی، خودرو، سرعت عمل و تشکیل گردانهای قائم ذکر کرد و افزود: «در مقابل این تاکتیک عراق اگر ما بخواهیم غیر از آنکه زمینها و نقاط مرزی را حفظ کنیم، جلوی تکهای عراق را هم بگیریم، چند گردان نیرو میخواهیم. یا با همین وضع موجود با چند گردان میتوانیم آفند کنیم. پس مشکل ما، بحث نیروی پیاده است. بحث دیگر تأمین آتش این منطقه یا منطقه دیگری است که درگیر میشویم. مشکل بعد، کمبود خودرو است. اولین مشکلی که شما به عنوان فرمانده برای اجرای عملیات به ذهنت می آید، تویوتاست. آیا بسیجِ نیرو، میتواند مشکل تویوتای ما را حل کند. جنگ که تظاهرات نیست، انتخابات هم نیست. نیاز به یک زمان دارد، یعنی وضعیتی که عراق طی 5 سال جنگ کسب کرد. حالا ممکن است برادران بپرسند پس چرا اینجا (فاو) عمل نمیکنید. ما هم اعتقاد داریم باید عمل کرد، ولی برآورد کردیم بیش از 150 گردان نیرو میخواهد. ... و این دردی نیست که سال 1365، به آن دچار شده باشیم و بگویم همین امسال هم قابلمداوا است. ما این را باید از سال 1360، دربارهاش فکر میکردیم. ... اکنون باید یک سری اقدامات برای اعزام نیرو کنیم. باید نقاط حساس شناسایی شوند، بعد 30 گردان را پشتسر ارتشیها نگه داریم و یک سری یگان هم آماده عملیات باشند.

در وضع کنونی سرعت عمل یک مسئله خیلی مؤثری است و هرچه زمان بگذرد به ضرر ما می شود. مطلب دیگر اینکه باید آماده باشیم تا درصورتیکه نیرو اعزام شد برایمان روشن باشد که این نیرو برای چه کاری یا چه منطقه ای به کار گرفته شود. باید به دنبال امکانات مهندسی باشیم.

باید هر یگان از نیروهای اعزام جدید، یک گردان قائم تشکیل دهد که در آینده مبنای یک یگان پدافندی شود که دارای ستاد مستقل باشد. اینها را در خطوط پدافندی میگذاریم و بدینطریق میتوانیم به یگانها، خط جدید بدهیم. البته خود این وضعیت، مبنایی برای توسعه یگان رزم

ص: 138

می شود. زیرا یگان رزم را که یکروزه نمیتوان توسعه داد. زمان نیاز دارد. کار نیاز دارد.»

فرمانده نیروی زمینی سپاه درباره هدف دشمن و تدابیر خودی خاطرنشان کرد: دشمن هم به این نتیجه رسیده است به همین دلیل در این منطقه (فاو) کار میکند و در جاهای دیگر به ما حمله میکند. هدف دشمن از عملیات در فکه تصرف ارتفاعات برغازه است، اما شب گذشته، تیپ سیدالشهدا(ع) با 6 گردان در آنجا عملیات اجرا کرد و به 6 تیپ دشمن حمله برد و خسارات زیادی به دشمن وارد کرد. ما نیز درحالحاضر مجبوریم در همین منطقه (فاو) بجنگیم البته برای چاشنی سیاسی آن روی دو اسکله البکر و العمیه (در شمال خلیج فارس) عمل میکنیم.(1)

1. با توجه به تهدیدهای ضمنی امریکا و احتمال حمله نظامی آن کشور به ایران، مسئول ستاد کل پدافند کشور در نامهای به رئیس شورایعالی دفاع، خواهان توجه مسئولان به این تهدید، آمادگی برای مقابله با آن و تلاش درجهت بازداشتن امریکا از این حمله شد.

در بخشی از نامه آمده است: «با نگرش به حملات هوایی امریکا علیه کشور لیبی، این ستاد احتمال انجام حملات هوایی مشابه توسط امریکا با به رهگیری از تسهیلات کشورهای منطقه به ایران را در آینده نزدیک یا دور متصور میداند. برآورد می شود که نقاط حساس شهر تهران ازجمله هدفهای اول و مراکز حساس موجود در سواحل و بنادر در خلیج فارس و دریای عمان جزء هدفهای بعدی این تهاجم باشند.»

در ادامه این نامه با بیان اینکه دفع کامل حملات هوایی امریکا مقدور نیست، ولی احتمال سرنگونی بخشی از هواپیماهای مهاجم با بسیج کلیه امکانات وجود دارد، اضافه شده است: در چنین حالتی لازم است برای مدت مشخص و محدودی خطر اصلی و اولویت در پدافند به مقابله با تهاجم امریکا داده شده و تهدید عراق در وهله بعد در نظر گرفته شود.

مسئول ستاد کل پدافند کشور در پایان پیشنهاد کرده است که موضوع در جلسات شورایعالی دفاع مطرح و کلیه امکانات کشور شامل نیروهای مسلح، سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات بسیج و طرحهای مقتضی برای پیشگیری و مقابله با حمله احتمالی امریکا تهیه شود.(2) 21

گفتنی است یکی از تجهیزات پیشرفته و مؤثر در دفاع هوایی جمهوری اسلامی، هواپیماهای جنگنده اف14 بود و شاید ازجمله دلایل و اهداف پیشنهاد یک کمپانی خارجی درمورد تعویض این نوع هواپیما با هواپیماهای اف5 و اف4 تضعیف دفاع هوایی ایران بوده است. حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی جانشین فرمانده کل قوا، در یادداشتهای امروز خود درباره پیشنهاد مذکور

ص: 139

نوشته است: «آقای [حسین] مهدیان آمد و پیغامی ازطرف آقای [محمدتقی] فلسفی آورد. پیغام این بود که یک کمپانی خارجی پیشنهاد کرده چهل هواپیمای اف14 ما را با اف5 و اف4 عوض کنند. گفتم موافق نیستم، چون اف14 خیلی پیشرفته و به تر است. آنها فکر کردهاند اف14ها به خاطر نیاز به قطعه از خط خارجاند.»(1)

2. ارتش عراق با دعوت از سران گروههای ضدانقلاب ایرانی، علاوه بر درخواست افزایش همکاریهای نظامی گروههای مذکور با ارتش عراق و اجرای عملیات کمین در مریوان، تهدید کرد در غیر این صورت کمکهای خود را به آنها قطع خواهد کرد.

سازمان حفاظت اطلاعات ارتش جمهوری اسلامی به نقل از منابع اطلاعاتی خود درباره چگونگی استفاده رژیم عراق از گروههای مخالف نظام جمهوری اسلامی برای پیشبرد اهداف خود نوشته است: «حدود دو هفته پیش، یکی از عوامل حزب بعث عراق در قریه سلیمانیهبک واقع در شمال عراق، سران حزب دمکرات و حزب کومهله و گروهک منافقین را دعوت و به آنها اعلام نموده که هرچه سریعتر نیروهای خود را جهت کمک به ارتش بعثی آماده و سازماندهی نموده و به اجرای کمین در محورهای عملیاتی مریوان مشغول کنند، در غیر این صورت، عراق کمکهای خود را به آنها قطع خواهد نمود. ضمناً اضافه نموده که در فرصت مناسب و بدون اطلاع قبلی شهرهای ایران را مورد حمله قرار خواهد داد و لازم است که نسبت به شناسایی پایگاههای موشکی رزمندگان نیز اقدام نمایند. بر این مبنا، حزب دمکرات به چتههای خود ابلاغ نموده به خدمت وظیفه عمومی اعزام شوند تا ضمن نفوذ در مناطق نظامی و عملیاتی، بتوانند به هنگام استفاده از مرخصی عملیاتی یا به وسیله نامه پستی این افراد، اخبار و اطلاعات لازم را دراختیار حزب مذکور قرار دهند.»(2)

3. درحالیکه ارتش عراق با تشدید فشار به کردهای عراقی آنان را مجبور به ترک خانه و کاشانه خود میکند، پیشمرگان مسلمان کرد عراقی در واکنش به این فشارها دو مقام امنیتی حزب بعث را کشتند و در منطقه موصل تلفاتی را بر نیروهای عراقی وارد کردند. نماینده حزب دمکرات عراق نیز درباره حمله ارتش عراق به منطقه تحتنفوذ بارزانیها هشدار داد.

واحد مرکزی خبر به نقل از منابع کرد عراقی گزارش داد: «در ادامه اقدامات ضدمردمی ارتش عراق علیه کردهای مسلمان عراقی، محدوده 15 کیلومتری اطراف سد دوکان در استان سلیمانیه از سکنه خالی شد. در این اقدام ضدبشری رژیم بغداد، ساکنین دهها دهکده کوچک آواره شدند

ص: 140

و هزاران خانواده مجبور به کوچ اجباری شدند و کلیه مایملک خود را از دست دادند. تخریب و ایجاد انواع تضییقات برای اهالی مسلمان شمالی عراق که غالباً کرد هستند از سالها پیش به منظور سرکوبی قیامهای مردمی صورت گرفته است، لیکن به رغم کشتارهای هزارنفری و آوارهساختن دههاهزارنفری این مردم، رژیم بغداد همچنان ازجانب کردهای مسلمان احساس خطر میکند.»(1)

به گزارش رکن٢ ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران، «روز ١٣/٢/١36٥، دو نفر از مأموران امنیتی و مهرههای مهم حزب بعث عراق به نامهای عبدالله مصطفی در شهر سلیمانیه و آرام صالح در منطقه حلبچه توسط مخالفین رژیم عراق وابسته به حزب کمونیست ترور گردیدند.»(2)

به گزارش نماینده حزب دمکرات کردستان عراق، امروز همچنین یک نارنجک دستی به سوی یک جیپ فرماندهی ارتش عراق در نزدیک سهراه موصل - تلعفر پرتاب شد که براثر آن علاوه بر انهدام خودرو، 3 تن از نظامیان عراقی کشته شدند و یک تن مجروح شد.

منبع مذکور در خبری دیگر اعلام کرد که در جلسه امروز فرماندهان جاشها با مسئولان نظامی عراق در منطقه زاخو، دستور داده شد تا واحدهای مستقر در این منطقه به مناطق تحتنفوذ بارزانیها به خصوص روستای بارزان، برهکاره و دشتازی (قرارگاه شاخدا) حمله کنند.(3)

1. فرمانده کل سپاه پاسداران به منظور تکمیل نیروی کادر یگانهای رزمی، فرماندهان مناطق پنجگانه سپاه پاسداران و نواحی تابعه را موظف کرد تا برای جذب پاسدار افتخاری تلاش بیشتری بکنند.

در دستور فرمانده کل سپاه آمده است همه پاسداران پایگاههای سپاه بعدازظهرها با حضور فرماندهی پایگاه در قسمت پذیرش به امر تبلیغات، عضویابی و انجامدادن مصاحبه یا تحقیقات محلی پاسداران افتخاری کمک کنند. همچنین از نیروهای مناسب برای کمک به کادر پذیرش و از پاسداران پایگاه به منظور عضویابی و نیز نیروهای موتوری برای تردد نیروهای پذیرشی

ص: 141

استفاده شود. محسن رضایی تأکید کرده است: «با توجه به نیازهای یگانهای رزمی و با نظر به اینکه سهمیه جذب کلیه نواحی میبایست ظرف یک ماه آینده جذب گردد، لذا کلیه فرماندهان نواحی و پایگاهها موظفاند با تلاش و به رهگیری از توان نیروی انسانی و امکانات پایگاه مربوطه به هر نحو ممکن این مأموریت را انجام دهند.»(1)

2. همزمان با هفته بزرگداشت معلم، هزاران تن از نیروهای داوطلب مردمی از شهرستانهای مختلف درقالب کاروانهای رزمی و تخصصی عازم جبهه های جنگ یا مراکز آموزش نظامی شدند. امروز همچنین هدایای نقدی و جنسی مردم به جبهه ها ارسال شد.

امروز، هفتمین کاروان راهیان کربلا و سومین کاروان لبیک یا امام متشکل از نیروهای بسیجی اعزام مجدد و داوطلب شامل کارکنان ادارات، نهادها، کارگران، معلمان و فرهنگیان و دانشآموزان استان همدان؛ یک گروهان نیروهای اعزام مجدد از شهرستان تربت حیدریه و یک گروهان اعزام به آموزش؛ کاروانی از نیروهای داوطلب کارگر، فرهنگی، دانشجو، دانشآموز و کارمند دولت استان باختران؛ جمعی از نیروهای بسیج شهرستانهای سرخس و بندر ترکمن؛ گروههایی دیگر از داوطلبان با تخصصهای مختلف از شهرستانهای گناباد، قوچان، بابل، نیشابور؛ اولین گروه از کارکنان فنی - تخصصی واحدهای تابعه سازمان جهانگردی و کاروانی از دانشجویان پزشکی دانشگاه شهید به شتی برای پرداختن به فعالیتهای رزمی، تخصصی و پزشکی عازم جبهه ها شدند.

از طرف دیگر، روابطعمومی مجلس شورای اسلامی اعلام کرد: اتحادیه انجمنهای اسلامی شرکت توسعه کشت دانههای روغنی و کارکنان شرکت صنعتی آبفر به ترتیب 2 میلیون و 10 میلیون ریال برای کمک به جبهه ها اهدا کردهاند. نماینده مردم ملایر در مجلس شورای اسلامی نیز مبلغ 600 هزار ریال کمک نقدی اهالی منطقه حسینآباد شاملو و روابطعمومی شرکت ملی فولاد ایران یک روز حقوق به مبلغ 4,142,540 ریال را به جبهه اهدا کردند. کارکنان شرکتهای تحت پوشش امور اقتصادی بنیاد شهید انقلاب اسلامی نیز علاوه بر چهارمیلیون ریال کمک نقدی، هدایایی شامل لوازم برقی، مواد شوینده، دمپایی، آبلیمو، موکت، پرچم، ادویه، کلمن آب و پنکه سقفی به ارزش یکمیلیون و چهارصدهزار ریال به جبهه ها ارسال کردند. همچنین همراه با نیروهای اعزامی از استان باختران، 15 کامیون و تریلر حامل هدایای کارخانجات این استان شامل تانکر آب، مواد خوراکی، پوشاک، گونی، گالن آب، پتو و چادر صحرایی عازم جبهه ها شدند.

علاوه براین، کاروان هدایای فرهنگیان و دانشآموزان شهرهای اراک، ساوه، خمین و بخشهای فراهان و وفس از توابع شهرستان اراک تحتعنوان کاروان معلم امروز، به وسیله 20 دستگاه کامیون

ص: 142

و کامیونت به جبهه های نبرد ارسال شد. این کاروان که به مناسبت گرامیداشت سالگرد شهادت استاد مرتضی مطهری و روز معلم ازسوی اداره کل آموزش و پرورش استان مرکزی تدارک و عازم جبهه ها شد، شامل 2 وانت تویوتا، 2 موتورسیکلت، 14 تانکر بزرگ آب، یک یخچال ویترینی، 2 هزار گالن آب، 250 شاخه نبشی و آهنآلات، لوازم یدکی ماشینآلات به ارزش 100 هزار ریال، 1600 کیلو نخود و لوبیا، 200 شیشه آبلیمو، 1500 عدد تاید و صابون، 13 هزار کیلو آرد و نان، یک هزار قوطی کمپوت و کنسرو، 3 هزار عدد بالش و 50 عدد چراغ والور می باشد.(1)

3. نخستوزیر در گردهمایی سراسری مسئولان کمیتههای تبلیغات جنگ بر اهمیت و تأثیرگذاری تبلیغات و لزوم به رهگیری از روشهای نوین تبلیغاتی در جنگ تأکید کرد و برای دستیابی به پیروزی، خوداتکایی و صرفهجویی را ضروری خواند.

میرحسین موسوی نخستوزیر، صبح امروز، در این گردهمایی درباره وظایف ستادی تبلیغات جنگ گفت که در ذهن برادران نباید فقط تدارک جبهه ها مطرح باشد چون مسائل مختلف جامعه همواره بر یکدیگر و مسائل جبهه ها و پشت جبهه در روند جنگ تأثیر میگذارند و به همین دلیل حضور افرادی با دید همه جانبه در این ستادها اهمیت خاصی دارد.

نخستوزیر روشهای تبلیغاتی رسانه های داخلی را در مقایسه با روشهای تبلیغاتی غرب مطلوب ندانست و افزود: ما درحالحاضر برای مقابله با شیوههای تبلیغی و فرهنگی دشمنان در ابتدای کار هستیم. وی با تأکید بر اینکه باید از قدرت روحانیت، مساجد، منابر و مناسبتهای مذهبی برای نگهداشتن مردم در صحنه انقلاب کمال استفاده بشود، به رهگیری از وسایل نوین ارتباطی به به ترین شیوه را ضروری خواند. موسوی اظهار کرد: تبلیغات رژیم عراق در موضوعهای اقتصادی، سیاسی و جنگی بسیار فراتر از ما است و هرچند تبلیغات عراق در مقایسه با تبلیغات رسانه های غربی علیه انقلاب اندک است، آن چیزی که ملت ما را برای نیل به اهدافش مصمتر و راسختر میکند اعتقاد و ایمان مذهبی به ادامه راهشان است. وی گفت درحالیکه دشمنان ما کمترین موفقیت خود را بزرگ جلوه میدهند، متأسفانه ما هنوز نتوانستهایم موفقیتهای خود را آنطور که باید مطرح کنیم.

نخستوزیر با بیان اینکه بعد از انقلاب سختیهای بسیاری دیدهایم، این مشکلات را سبب قدرتمندشدن جمهوری اسلامی و ایجاد انگیزه برای مقابله با کاهش قیمت نفت دانست و خاطرنشان کرد: دولت برای صرفهجویی 60 تا 65 میلیارد تومان برنامه ریزی کرده است. وی کمکهای مردمی را از جنبه های مادی و معنوی باارزش خواند و عمدهترین اثر آن را انسجام و

ص: 143

اتحاد بیشتر مردم و تبلیغ صرفهجویی در سطح ملی برشمرد. موسوی با اشاره به منابع محدود کشور و تأکید بر ضرورت تداوم جنگ تا پیروزی نهایی، گفت: «ازآنجاییکه کشور ما در طول این سالها بر روی پای خود ایستاده است و ازنظر اقتصادی از هیچجا کمک دریافت نمیکند، لذا تبلیغ فرهنگ "مصرف کمتر" و "تولید بیشتر" و صرفهجویی در تمامی زمینهها از اهمیت خاصی برخوردار است و باید همه بخشها در این جهاد مقدس که تداوم جنگ با تکیه بر منابع اقتصادی خودمان است، شرکت فعال داشته باشند.» وی افزود: «مردم ما هر چقدر بیشتر صرفهجویی کنند ما قادر خواهیم بود امکانات و نیازمندیهای جبهه را بیشتر تأمین کنیم.»(1)

1. نخستوزیر جمهوری اسلامی ایران در گفتوگو با ماهنامه عربیا به سؤالات خبرنگار این نشریه درباره تأثیر کاهش به ای نفت بر اقتصاد ایران، مفهوم صدور انقلاب، حدود فعالیت مخالفان و موضع ایران در جنگ تحمیلی پاسخ گفت. خبرنگار عربیا در پایان این مصاحبه یادآور شد مردم ایران روحیهای فاتحانه در جنگ دارند و رهبری ایران معتقد به ادامه جنگ تا پیروزی نهایی است.

روزنامه اطلاعات در شماره امروز خود خلاصهای از این گفتوگو را به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی در لندن چنین درج کرده است: «ماهنامه انگلیسیزبان عربیا چاپ لندن در شماره ماه مه خود مصاحبه اخیر خبرنگارش با مهندس موسوی نخستوزیر را منتشر کرده است. وی به خبرنگار عربیا درزمینه بحران بین المللی به ای نفت گفت: ما بر این باوریم که بر مشکل کاهش به ای نفت فائق خواهیم آمد، زیرا اقتصاد ما بر برنامه ریزی استوار است. حتی اگر قیمت نفت از حد فعلی نیز پایینتر رود، ما از آن به عنوان اهرمی برای دستیابی به خودکفایی و استقلال اقتصادی استفاده خواهیم کرد. آقای موسوی اضافه کرد: همانطور که میبینید ما به هیچ دولت خارجی بدهی نداریم و در آینده نیز با اینکه به ای نفت نصف شده است، از آنها قرض نخواهیم کرد.

نخستوزیر در پاسخ به این سؤال خبرنگار عربیا که چرا جمهوری اسلامی مشتاق صدور انقلاب است، گفت: درحالحاضر 40 ایستگاه رادیویی خارجی برای صادرکردن فرهنگ و اعتقادات خودشان علیه جمهوری اسلامی ایران فعالیت میکنند و هیچکس دراینمورد که چرا امریکا میخواهد فرهنگش را به کشور ما صادر کند چیزی نمیگوید، اما وقتی ما راجع به اسلام و نیاز بازگشت مسلمانان به اسلام سخن میگوییم آنها میگویند ما میخواهیم انقلابمان را صادر کنیم. اگر معنای صدور انقلاب این است که میخواهیم به مسلمانان پیام دهیم که عزت آنان منوط به بازگشت به اسلام است، در این صورت ما قبول داریم که انقلاب را صادر میکنیم، اما اگر معنای آن دخالت

ص: 144

در امور داخلی و تحریک و صدور اسلحه به کشورهای دیگر باشد ما این مطلب را رد میکنیم.

نخستوزیر ایران سپس درمورد فعالیت مخالفین میگوید: تاحدیکه مخالفین قصد سرنگونی جمهوری اسلامی را نداشته باشند به آنها اجازه فعالیت خواهیم داد، اما نسبت به گروههایی که ازسوی امریکا و شوروی حمایت میشوند، کوچکترین ترحمی نشان نخواهیم داد.

مهندس موسوی در پاسخ به سؤال خبرنگار عربیا که از موضع ایران در جنگ تحمیلی پرسید، گفت: متجاوز باید محکوم شود. ما معتقدیم جنگ بر سر یک اصل بنیادی است و گرچه خود را برای یک مقاومت بیستساله آماده کردهایم، اما با توجه به شرایط فعلی در داخل عراق و روحیه بسیار متزلزل سربازان عراقی و پیروزیهای اخیر رزمندگان اسلام، ما معتقدیم جنگ در زمانی نهچندان دور با پیروزی نهایی مدافعان انقلاب اسلامی خاتمه خواهد یافت.

خبرنگار عربیا که به تازگی به ایران سفر کرده است، طی مقالهای همراه با این مصاحبه نوشته است: مردم ایران احتمالاً به خاطر پیشروی نظامی این کشور در منطقه فاو روحیه فاتحانه دارند. این اعتقاد که در جنگ با عراق میتوان به پیروزی رسید، در سطح وسیعی وجود دارد. تقریباً در همه روستاها و شهرها مردم به منظور ثبتنام برای شرکت در جبهه ها در اطراف مراکز سپاه پاسداران تجمع کردهاند.

گزارشگر عربیا میافزاید: رهبری و مردم ایران به اینکه جنگ میتواند به زودی به پایان رسد اعتقاد راسخ دارند. ریشه این اعتقاد در اینجا است که اولاً در داخل ایران تماس نزدیکی بین مردم و دولت وجود دارد و ثانیاً ایرانیها احساس میکنند جهان به طورکلی و کشورهای مسلمان به طور اخص درحال پایاندادن به کمکهایشان به رژیم صدام حسین هستند و بالاخره رهبری ایران معتقد است که اکنون که یک نهضت مقاومت خوبی در داخل عراق وجود دارد، باید به نبرد تا پیروزی نهایی ادامه داد.»(1)

1. ستاد هماهنگی انجمنهای اسلامی وزارتخانهها و مؤسسات دولتی در نامهای به حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی مشارکت و همکاری خود را در مبارزه علیه توطئه کاهش قیمت نفت اعلام کرد.

در این بیانیه آمده است: امت اسلامی ایران اجازه نخواهد داد که استکبار جهانی با کمک مرتجعان منطقه از سلاح نفت علیه آنان استفاده کنند. این ستاد به امریکا و ایادیاش خاطرنشان کرد که اگر مایلاند قدرت و توان اقتصادی و نظامی ملت ایثارگر ایران را دوباره تجربه کنند، نیروهای نظامی و سرمایههای اقتصادی آنها در خاک خودشان و تمام جهان محو و نابود خواهد شد.

ستاد مذکور در پایان اعلام کرده است که برای حمایت از دولت و مشارکت در مبارزه علیه کاهش قیمت نفت ضمن صرفهجویی در مصرف، هفتهای 2 روز را روزه گرفته و از یک روز تا 5 روز حقوق خود را به حساب دولت واریز خواهند کرد.(2)

ص: 145

2. همکاریهای نظامی یوگسلاوی با عراق در زمینههای مختلف ازجمله تولید سلاحهای شیمیایی و آموزش نیروهای عراقی گسترش یافته است. یک منبع موثق اطلاعاتی امروز، گزارشی را دراین خصوص برای فرمانده کل سپاه ارسال کرد که در بخشی از آن آمده است:

«١. هیئتی هفتنفره به سرپرستی محمدحسین شریف افسر ارتش عراق، از تاریخ ٣٠/٦/١36٤ تا ٣٠/٨/١36٤، در کارخانه شهر ویتز (١٠٠ کیلومتری شمال غرب مرکز جمهوری بوسنی و هرزهگوین) بخش سلاحهای شیمیایی آموزش دیدهاند. کارخانه مزبور به ظاهر کارخانه چرمسازی است، ولی درواقع کارخانه تولید وسایل نظامی از قبیل توپ و گلوله و مهمات و دارای بخش مربوط به سلاحهای شیمیایی است.

2. کارخانه دیگری نیز در شهر چاچک می باشد که انواع توپ و موشک و مهمات تولید میکند. احمد کاظمی مهندس شیمی از ارتش عراق، از تاریخ 30/7/1364 تا 30/9/1364، در آن آموزش دیده است.

3. عراق از یوگسلاوی هواپیما و تانک خریداری نمیکند، اما انواع اسلحههای سبک، مهمات و توپهای متوسط و ضدموشک از این کشور میخرد.»

در ادامه این گزارش به دیدار یک هیئت عراقی با رئیس یکی از کارخانجات تولید سلاح شیمیایی اشاره شده است: «مجموعه همکاریهای دو کشور از مرکزی در بلگراد در ساختمانی هفتطبقه هدایت می شود. این ساختمان صورت غیرنظامی دارد، ولی نظامی است. در طبقه ششم آن دایره خاصی جهت ایجاد همکاریهای لازم بین عراق و کارخانجات یوگسلاوی وجود دارد. محمدحسین شریف در این ساختمان با رئیس تولیدات شیمیایی جمهوری مقدونیه (شهر اسکوپیه) دیدار نموده است. در این ملاقات ژنرال کاتالک رئیس تولیدات شیمیایی، کلیه اطلاعات لازم درمورد تولید سلاحهای شیمیایی به خصوص معادلات شیمیایی مدرن را به شریف داده است. شریف گفته است برخی از این معادلات شیمیایی را ما نداریم، در مراجعت به عراق آنها را به مسئول گزارش خواهم نمود. در این ملاقات شریف گفته است ما قراردادهایی بین عراق و فرانسه و عراق و امریکا درمورد سلاحهای شیمیایی داریم، ولی به شما نیز نیاز داریم. ژنرال کاتالک، نقشه هایی نیز به شریف داده است. شریف بعد از دیدار به همراه خود گفته است که ما از مدتی قبل روابطمان با یوگسلاوی سرد شده بود، ولی دومرتبه همکاریهای گرمی را آغاز نمودهایم.»(1)

3. سودان شرایط ایران را برای آزادکردن اسیران سودانی نپذیرفت و مذاکره دراینباره را متوقف کرد. عثمان عبدالله وزیر دفاع سودان که کشورش درگیر جنگهای داخلی است در گفتوگو با روزنامه الخلیج (چاپ شارجه) با ابراز خرسندی از کمکهای تسلیحاتی کشورهای عربستان سعودی، لیبی،

ص: 146

عراق، سوریه، اردن، مصر و یمنجنوبی برای سرکوب مخالفان، درباره مذاکره با ایران برای آزادی مزدوران سودانی که در جبهه های عراق علیه ایران میجنگیدند و به اسارت نیروهای ایرانی درآمدند، گفت: «مذاکره با ایران برای آزادی 41 رزمنده اسیر سودانی در جنگ خلیج [فارس] به دلیل پافشاری ایران بر تعدادی از شرایط سیاسی قطع شده است(1) و من به سفیر ایران در خارطوم گفتم که ترجیح میدهم این افراد با برادران عراقی خود در اسارت باقی بمانند تا اینکه تحتشرایطی آنها را آزاد کنیم.»(2)

4. درحالیکه یک بانک هندی به دلیل بدهیهای عراق، سرمایهگذاری در این کشور را به حال تعلیق درآورد، شرکتهای امریکایی با سفر به بغداد درصدد توسعه همکاری با عراق هستند.

براساس گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از لندن، بانک صادرات و واردات هند، به دلیل بدهیهای عراق، صدور مجوز برای شروع کارهای جدید ساختمانی را متوقف ساخته است. به نوشته مجله میدل ایست اکونومیک دایجست، گرچه هند از فاشکردن میزان بدهیهای عراق خودداری کرده، ولی ناظران مبلغ آن را حدود 600 میلیون دلار تا دسامبر 1985 (آذر 1364) ذکر کردهاند. از سوی دیگر به گزارش رویتر، یک هیئت اقتصادی امریکایی که نمایندگانی از شرکتهای کاترپیلار، هلیکوپترسازی بل، کالتکس، وستینگ هاوس و کلوگ در آن عضویت دارند با سفر به عراق درباره زمینههای همکاری اقتصادی و تجاری با مقامات عراقی مذاکره کردند.(3)

1. با گذشت 48 ساعت از حمله به نفتکش عربستان سعودی در خلیج فارس، مطبوعات امارات و کویت، ایران را عامل اصلی این حمله معرفی کردند.

خبرگزاری جمهوری اسلامی دراینباره گزارش داد: کارکنان مجروح نفتکش السفینه متعلق به

ص: 147

عربستان سعودی که 2 روز قبل (11/2/1365) در خلیج فارس هدف حمله یک هواپیمای ناشناس قرار گرفته و آسیب فراوانی دیده بود روز گذشته، از بیمارستان مرخص شدند. برخی روزنامههای اماراتی ایران را مسبب اصلی این حادثه دانسته و نوشتند این حمله به وسیله جنگندههای ایرانی در دو مرتبه، پیدرپی صورت گرفته است.

مطبوعات کویت نیز ایران را مسئول حمله به نفتکش السفینه معرفی کردند و نوشتند این کشتی که هدف حمله هواپیماهای ایرانی قرار گرفت، در 75 مایلی سواحل ابوظبی با شلیک 2 موشک به آتش کشیده شد.(1)

2. نیروهای نظامی و امنیتی کویت از جزیره بوبیان حوادث جنگ ایران و عراق را با جدیت رصد میکنند.

معاونت اطلاعات ستاد مرکزی سپاه پاسداران با ارسال ترجمه تعدادی از پیامهای سری که پایگاه دریایی کویت و اسناد دیگری که از ستاد تبلیغات جنگ دریافت کرده است، قرارگاه خاتمالانبیا(ص) را از فعالیت نظامیان کویت آگاه کرد. برخی نکات مطرحشده در پیامهای ارسالی نیروهای نظامی کویت برای سران این کشور بدین شرح است:

o اجرای آتش سنگین توپخانه و فعالیت هوایی عراق در فاو در تمام شب گذشته و اوایل صبح امروز.

o شش هزار سرباز عراقی موسوم به "نیروهای عقاب بزرگ" با تجهیزات و تسلیحات خیلی مدرن و با لباسهای جدید ضد شیمیایی آماده مقابله با سربازان ایرانی در فاو میباشند. آنها منتظر دستور رئیس جمهور عراق هستند. وی قول داده است که اگر پیروز شوند به آنها ارتقای درجه میدهد.

o ایرانیها از ماه گذشته هنوز در منطقه فاو میباشند و توانایی پشتیبانی و آوردن سربازهای بیشتر را به منطقه دارند و بسیار قوی هستند.

o هنوز عراق منطقه فاو را بمباران میکند و فعالیتهای هوایی در شرق بوبیان از هر دو طرف ادامه دارد.

o عراق موشکهای دوربرد زمینبه زمین از امالجزیره به منطقه نامعلوم پرتاب میکند.

o ایران تقاضای خرید 500 دستگاه Diving Suit از آلمانغربی کرده است.

o ایران Divers (تجهیزات غواصی) امکان استفاده آن علیه بنادر و تأسیسات نفت کشورهای حوزه خلیج فارس می باشد.

در ادامه این گزارش نیز درباره حملات هوایی عراق و اقدامات رزمندگان ایران چنین آمده است:

o جنگندههای بمبافکن و بالگردها به منطقه فاو حمله کردند.

o بمباران سنگین به طرف سربازان ایرانی در منطقه فاو انجام شد.

o سربازان ایرانی موشک هاک و توپخانه ضدهوایی را از میان شطالعرب با استفاده از پلهای چوبی جابه جا کردند.

ص: 148

o سربازان ایرانی خط ساحلی شطالعرب را شکستند و برای جلوگیری از آمدن سربازان عراقی به طرف آنها، در آنجا آب انداختند.

در بخشی از پیامهای پایگاه دریایی کویت نیز اضافه شده است:

o تعداد بسیاری از سربازان ایران به وسیله عراقی ها کشته شدند.

o 8500 ایرانی به وسیله بمبه ای شیمیایی مجروح شدند که 340 نفر برای درمان به اروپا فرستاده شدند.

o 44000 ایرانی آماده میباشند.

o ایران آماده حمله به منطقه الهویزه می باشد.

o به نظر میرسد حمله به هویزه قبل از تسخیر فاو توسط عراق شروع شود.(1)

1. برخی مقامات نفتی و محافل اقتصادی پیش بینی کردند که بحران انرژی و کاهش قیمت نفت تشدید خواهد شد. وزیر نفت عربستان از پایینبودن قیمت نفت ابراز خوشحالی کرد. معاون نخستوزیر عراق پیش بینی کرد که به ای نفت افزایش خواهد یافت. گابن نیز از عربستان به دلیل افزایش تولید نفت انتقاد کرد.

وزیر نفت عربستان سعودی گفت که بحران انرژی سختتری را نسبت به بحران دهه 1970 پیش بینی میکند. زکی یمانی در ژنو اظهار کرد: «علیرغم تأثیر سودجویانه کاهش قیمتهای نفت، این قیمتها بایستی قاعدتاً تنها برای مدتی کوتاه پایین بمانند.» وی افزود: «چنانچه قیمتها برای 5 سال پایین باقی بماند باعث خوشحالی من است، لیکن پس از 2 یا 3 سال کاهش، قیمتها به شدت افزایش خواهند یافت.» وی گفت: «ضمن آنکه کمپانیها به یک به ای نفت باثباتی برای برنامه ریزیهای آتی خود نیاز دارند، افزایش سریع قیمتها به نفع اقتصاد جهان نخواهد بود.» یمانی افزود: «عربستان با امریکا دوست است و درصدد جلوگیری از بروز فاجعه می باشد. عربستان منافع سیاسی و مالی بسیار مشترکی با امریکا دارد.»(2)

به گزارش خبرگزاری کویت، براساس گزارش سازمان مالی «کلین وورت گریوین» در لندن، ممکن است قیمتهای نفت خام تا ماه مه (اردیبهشت ) یا ژوئن (مرداد) سال جاری به پایینتر از ده دلار برسد. در این گزارش آمده است: «احتمال نمیرود 13 کشور عضو سازمان اوپک که درحالحاضر حدود 7/17 میلیون بشکه نفت در روز تولید میکنند، این مقدار تولید را به طور شایستهای حفظ کنند.»(3)

اما خبرگزاری اوپک در بولتن روز سهشنبه (9/2/1365) خود به نقل از طه یاسین رمضان معاون اول نخستوزیر عراق، نوشته است که به ای نفت در بازارهای جهانی افزایش خواهد یافت و احتمالاً از مرز قیمتهای سال 1979 نیز خواهد گذشت. رمضان در مصاحبه ای با روزنامه السیاسه (چاپ کویت) گفته است که عراق و سایر اعضای سازمان اوپک خود را با آثار ناخوشایند سقوط

ص: 149

قیمتها تطبیق دادهاند، اما وی هشدار داد که کشورهای صنعتی جهان که مدعیاند به علت کاهش به ای نفت میلیاردها دلار صرفهجویی کردهاند سخت لطمه خواهند خورد.(1)

از سوی دیگر، نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در گابن گزارش داد: «معاون دوم نخستوزیر و وزیر نفت و انرژی گابن که به تازگی از اجلاس ژنو مراجعت نموده، ضمن انتقاد صریح از عربستان سعودی که با تولید زیاد باعث اشباع بازار و درنتیجه افت قیمت شده، از موضع سه کشور ایران، لیبی، الجزایر دایر بر تعیین سقف تولید اوپک به میزان 5/14 میلیون بشکه در روز حمایت نموده و گفته است که تنها راه بازگرداندن قیمت نفت به سطح قبلیاش همین موضع می باشد.»(2)

2. درحالیکه رادیو بیبیسی، ایران را با روحیهتر و مصممتر به ادامه جنگ و پیشروی در جنوب عراق اعلام کرده و انسجام مردم برای حضور در جبهه ها را خطر جدی برای رژیم عراق برشمرده است، مجله تایم روحیه جنگی سربازان عراقی را ضعیف و شکست عراق را پرهزینه دانست. سازمان سیا نیز حکومت عراق را در معرض اضمحلال خواند.

رادیو بیبیسی در بخش انگلیسی امروز خود در گزارشی تحلیلی از جنگ ایران و عراق با اشاره به دستاوردهای پیروزی ایران بر عراق به ویژه پیشروی رزمندگان در منطقه فاو و نیز آمادگی ایران برای اجرای عملیاتی دیگر گفت: «اینک پس از پنج سال و نیم جنگ، هنوز طرفین آماده پذیرش شرایط یکدیگر نیستند. ایران خواستار برکناری صدام حسین است و عراق اظهار میدارد باآنکه هیچ ادعای ارضی نسبت به ایران ندارد حاضر به پذیرش شرایط این کشور نیست. به نظر میرسد ایران درپی کسب پیروزی نظامی در مقابل عراق است. نیروهای این کشور در جنوب عراق پیشرویهای قابل ملاحظه ای کردهاند و علیرغم نگرانی اکثر کشورهای حوزه خلیج فارس در شبه جزیره فاو همچنان به پیشروی خود ادامه میدهند.

آیت الله خمینی در یک سخنرانی مهم که در 24 ماه مارس (5 اسفند 1364)، ایراد کرد از تمام مردم خواست به جبهه بروند و علیه عراق بجنگند. این فرمان، دولت ایران را ملزم میسازد که به یک حمله بزرگ نهایی علیه عراق دست بزند. دولت اینک از تمام مردان، زنان، نمایندگان پارلمان و خلاصه تمام اقشار مردم خواسته است تحت آموزشهای نظامی قرار گیرند. این تعداد مردم بر قشون ایران - که هماکنون هم تعداد آن در جبهه ها بسیار زیاد است - خواهد افزود. این حمله نظامی - که شواهد زیادی دال بر آغاز آن وجود دارد - میتواند خطرات جدی را م توجه رژیم صدام حسین نماید. صدام حسین انتظار دارد کشورهای حوزه خلیج [فارس] به او کمک کنند. این کشورها تاکنون کمک فراوان به عراق کردهاند، ولی امسال در وضع مالی آنها اشکالاتی ایجاد شده است. بنابراین امکان دارد در سال جاری که صدام حسین بیش از هروقت دیگری به کمک آنها نیاز دارد، این کمکها به طور کامل امکانپذیر نباشد.»(3)

ص: 150

از سوی دیگر، مجله امریکایی تایم به نقل از یک دیپلمات غربی نوشته است: «ما قبلاً میپرسیدیم عراقی ها تا کی میتوانند این پیروزیهای پرهزینه را تحمل کنند، اما امروز نگرانیم که آنها تا چه موقع میتوانند این شکستهای پرهزینه را متحمل شوند.» تایم همچنین از قول یک ناظر غربی افزوده است: «عراقی ها همه چیز دارند جز روحیه. ایرانیها نترس هستند و از آتش دشمن هراس به خود راه نمیدهند. آنها به وضوح تعلیمدیدهتر از سربازان عراقیاند.» تایم همچنین با اشاره به کمکهای عربستان و کویت به عراق افزوده است که این دو کشور حاضر نیستند خطر شکست صدام را بپذیرند.(1)

یک مقام وزارت امور خارجه امریکا نیز در مصاحبه با روزنامه سوئدی تمپوس گفت: سازمان اطلاعات امریکا (سیا) عقیده دارد رژیم عراق در معرض یک اضمحلال قریبالوقوع قرار دارد. وی افزود: من تصور میکنم ابعاد پیروزیهای ایران برای منافع امریکا در منطقه غرب آسیا فاجعهبار خواهد بود و اگر ایران موفق به استقرار حکومت دلخواهش در عراق گردد، موازنه قدرت در خلیج فارس کاملاً دگرگون خواهد شد.(2)

1. نشریه میدل ایست تایمز (چاپ قبرس)، عقیده برخی تحلیلگران را مبنیبر اینکه برکناری صدام حسین یا بازنشستگی اجباری وی کلید خاتمه جنگ عراق با ایران است، رد کرد.

این نشریه در مقالهای با عنوان "حدس اشتباه درباره عراق" نوشته است: «عقب نشینی مهم نظامی عراق طی دو ماه گذشته از فاو موجب شده تا مطبوعات امریکا اظهارنظرهای گستردهای درباره بازنشستگی اجباری پرزیدنت صدام حسین (چه با ترور و چه با دیگر روشهای غیرعمد) نمایند و حتی درباره احتمال سقوط حزب بعث که از سال 1968 تاکنون بر عراق حکومت کرده است، سخن برانند.

ناظران تأکید میکنند که برکناری صدام حسین کلید خاتمه جنگ عراق با ایران است که بیش از پنج سال به طول انجامیده است. ناظران معتقدند که بدون وجود صدام حسین، مردم عراق خواهان برقراری صلح با ایران خواهند شد و شاخههای نظامی عراق نیز حتی ممکن است برای رسیدن به این هدف اقدام به کودتا نمایند.»

مفسر میدل ایست تایمز با بیان اینکه این پیش بینی نمونه درکنکردن سیاستهای عراق و امکانات سیاسی رژیم بعث می باشد، افزوده است: «اگر قرار باشد برای صدام حسین اتفاقی بیفتد شاید جانشینشدن یک رئیس جمهور و دولت جدیدی که حتی نگرشی خصمانهتر نسبت به جنگ دارد، امری عادی باشد. به احتمال زیاد جانشین صدام حسین، معاون اول نخستوزیر عراق طه یاسین رمضان - که دومین مرد قدرتمند عراق محسوب می شود - می باشد. صدام حسین و او تنها بازماندگان کادر سیاسی هستند که انقلاب 1968 را رهبری کردند و موجب به قدرترسیدن

ص: 151

حزب بعث شدند. رمضان فرمانده ارتش 250 هزار نفری خلق از زمان تشکیل آن در سال 1970 تاکنون بوده است و بر بیشتر امور داخلی کشور از سال 1979 کنترل دارد.»

این نشریه به نقل از کریستین هلمز، کارشناس مؤسسه بروکینگز، نوشته است: «ما باید هنگام صحبت درباره تشکیل و سقوط دولتها در عراق بسیار احتیاط کنیم. حزب بعث با یک برنامه گسترده سیاسی، سیستم بازرسی و توازن میان نظامیان و غیرنظامیان و سیستم اداری برای انتقال قدرت کاملاً سازماندهی شده است.»

میدل ایست تایمز نوشته است: «به گفته منابع آگاه، فشاری دوجانبه ازسوی شورای فرماندهی انقلاب و ارتش به صدام حسین وارد می شود تا اقدام قاطعتری اتخاذ کند، به خصوص در شبه جزیره فاو تمامی قدرت هوایی عراق را به کار گیرد. تعداد تلفات خفتبار عراق در این منطقه باتلاقی که حدود 20 هزار نفر برآورد شده، حتی موجب شده تا رسانه های غرب خلبانان عراقی را بزدل و ترسو توصیف کنند؛ چراکه حاضر نیستند در سطح خیلی پایین یا بسیار نزدیک به منطقه عملیاتی پرواز کنند.»

این نشریه همچنین درباره نگرانیهای صدام حسین آورده است: «به گمان بعضی کارشناسان تردید صدام حسین در واردشدن به یک جنگ تمامعیار بر این ترس استوار است که یک ایران تحقیرشده، حتی بدون آیت الله روحالله خمینی، مایل نخواهد بود تا با عراق به مذاکره برای صلح بنشیند. صدام حسین همچنین ممکن است از آن بیم داشته باشد که یک اقدام گستاخانه موجب عکسالعمل شدید ایران بشود همانگونه که در سال 1980 وی به ایران اعلام جنگ کرد، اما تقریباً در سال 1982 در جنگ شکست خورد.»

نویسنده مقاله در پایان، حکومت صدام را تحسین کرده و یادآور شده است: «با توجه به آنکه عراق تحتفشار است و بیش از ایران در معرض شکست قرار دارد، معهذا آمادگیاش جهت شدتبخشیدن به جنگ، آنهم بدون درنظرگرفتن هزینه و وسایل آن، قابلتحسین است.»(1)

2. درحالیکه نمایندگان مجلس کویت قرار است برای خاتمه جنگ تلاش کنند، سفیر سابق کویت در مراکش، مأموریت اصلی شورای همکاری خلیج فارس را مقابله با ایران اعلام کرد.

به نوشته روزنامه الخلیج (چاپ امارات)، بنا به تصمیم مجلس کویت پنج هیئت 8 نفری در تعطیلات تابستانی این مجلس به 19 کشور آسیایی و افریقایی سفر خواهند کرد تا حمایت این کشورها را برای خاتمهدادن به جنگ ایران و عراق جلب کنند.(2)

از سوی دیگر، سفیر سابق کویت در مراکش در مقالهای در روزنامه کویتی الانبا نوشته است: «شورای همکاری، یک پیمان عربی است که مأموریت دارد از منطقه خلیج [فارس] دربرابر ایران حمایت کند. ... سلاح اعراب در منطقه خلیج [فارس] تنها یک مأموریت دارد و آنهم مقابله با

ص: 152

ایران در درجه اول است.» وی با تأکید بر اینکه مشکلات مرزی میان کشورهای عربی (بحرین و قطر) نباید ازطریق زور حل شود، افزوده است: «اگر ما در منطقه خلیج [فارس] میخواهیم تکان بخوریم باید ابتدا جزایر اعراب در خلیج [فارس] را آزاد کنیم و سپس با دلها و بازوان خود به کمک عراق بشتابیم.» وی هشدار داد که اختلافات میان اعراب نباید به جایی برسد که آنان پس از خرابی بصره و ازدسترفتن عراق از خواب بیدار شوند.(1)

همچنین در سفر اخیر تورگوت اوزال نخستوزیر ترکیه به کویت، مقامات کویتی از وی خواستند که از برقراری روابط حسنه با ایران بپرهیزد و نفت خود را نیز از کشورهای عربی تأمین کند، لیکن اوزال بر موضع بیطرفی در جنگ ایران و عراق تأکید کرده است.(2)

ص: 153

ص: 154

برای جلوگیری از پیشروی دشمن درصورت شکستهشدن خط دو تا بریدگی یکی در فاصله 40 متری و دیگری در 140 متری خط مقدم ایجاد کردهایم. الآن هم داریم یک کانال از اول جاده تا کنار دشت احداث میکنیم. قصد داشتیم مینریزی کنیم، ولی دیدیم اگر بخواهیم عملیات کنیم بچهها میروند روی مینها، مین نریختیم. الآن بچهها پشت خاکریز مستقرند. تانکهای دشمن دو سه بار جلو آمدند که هفت هشت دستگاه آنها در گل گیر کردند. بچهها سعی کردند یکی دو تا از تانکها را بیاورند، ولی نشد. اگر امشب هم نتوانند بیاورند، گفتم آتششان بزنند.»

فرمانده لشکر8 نجف در پایان بازهم تأکید کرد: «اگر میخواهید اینجا محفوظ بماند یک فکری کنید. من حاضرم. به ما امکانات بدهید خودمان میرویم خاکریز میزنیم. ... آنوقت تقریباً 50 کیلومتر زمین می آید دستتان.»(1)

2. فرمانده نیروی زمینی سپاه ضمن تأکید بر ضرورت استمرار عملیات در منطقه فاو به منظور سلب آرامش قوای دشمن و خروج یگانهای خودی از وضع انفعالی، به یگانها 20 روز مهلت داد تا برای عملیات آماده شوند.

در جلسه امروز فرمانده نیروی زمینی سپاه با فرمانده و مسئولان قرارگاه کربلا،(2) فرماندهان دو لشکر 8 نجف و 41 ثارالله(ع) و مسئول مهندسی جهاد سازندگی که در مقر قرارگاه کربلا تشکیل شد، ضمن تحلیل نقاط قوت و ضعف عملیات نیروهای سپاه در منطقه فکه، وضعیت منطقه فاو نیز بررسی شد. براساس شناسایی انجامشده در منطقه عملیاتی فاو به ویژه محور دریاچه و کارخانه نمک، مسائلی نظیر محدودیتهای راههای مواصلاتی به خط دشمن به دلیل وجود آبگرفتگی وسیع در منطقه و باتلاقیبودن زمین، محدودبودن منطقه عملیات و معبرهای نفوذی به خطوط پدافندی عراق و نیز کمبود خاک برای احداث خاکریز و سنگر مشکلاتی را برای فعالیت نیروهای پدافندی ایجاد کرده است.(3)

در ابتدای جلسه، علی شمخانی فرمانده نیروی زمینی سپاه، با اشاره به عملیات سریع نیروهای خودی در پاسخ به حمله دشمن در منطقه فکه، بر ضرورت اجرای عملیات در منطقه فاو تأکید کرد و گفت: «در فکه، چهار تیپ عراق در خط بود که برادرها [نیروهای خودی] به خط زدند و انهدام خوبی از دشمن کردند و تعداد خیلی خوبی اسیر گرفتند، چون دشمن هنوز خط منظمی نداشت و تازه شروع به مینگذاری کرده بود، اما علت اینکه [نیروهای خودی] باقی نماندند،

ص: 156

یکی سرعت عمل در اجرای عملیات بود، دوم زمان برای شناسایی نداشتند و از همه مهمتر اینکه عرض منطقه عملیاتی حداقل 23 کیلومتر بود که با یک تیپ اصلاً امکان برقراری الحاق بین نیروها وجود نداشت. ولی اگر، یک یگان دیگر داشتیم قطعاً می توانستیم الحاق را انجام دهیم و نیروها [در منطقه آزادشده] بمانند.»

وی ضمن یادآوری سرعت عمل نیروها در مقابله با حمله عراق و نیز عزیمت بخشی از توان لشکر5 نصر به منطقه دهلران و نتیجه حاصل از این تدابیر تصریح کرد: «یگانهای دیگر هم باید آمادگی داشته باشند [علاوه بر منطقه ای که اکنون مأموریت دارند] روی منطقه دیگری کار کنند تا به محض اعلام، بدون تأخیر [علیه دشمن] وارد عمل شوند.»

فرمانده نیروی زمینی سپاه در ادامه با بیان اینکه ارتش عراق برای حمله به مواضع نیروهای ایرانی در مناطق دیگر از یگانهای اصلی و سازمانیاش استفاده و یگانهای ضعیفتر را در فاو مستقر کرده است، این اقدام را فرصت مناسبی برای عملیات در فاو برشمرد و گفت: «با توجه به ضعفی که فعلاً ارتش عراق در این منطقه دارد و با درنظرگرفتن حضور مردم در جبهه های جنگ، باید به سرعت از این وضع انفعالی که بر ما حکم شده خارج شویم و بدون هیچ تردیدی برویم میدان عملیات و میدان جنگ را خودمان مشخص کنیم. الآن با توجه به مجموعه شرایطی که ازنظر نظامی داریم و اینکه تمام توان جمهوری اسلامی در این منطقه متمرکز است، به ترین منطقه برای عملیات همین منطقه [فاو] است که هم تأثیر انهدامی روی دشمن دارد و هم میتوانیم زمین زیادی را بگیریم و هم ارتش عراق را نسبت به آیندهاش بترسانیم که در جایی دیگر عمل نکند.»

شمخانی همچنین با ابراز نگرانی از ضعف خطوط پدافندی و پایانیافتن زمان مأموریت بخشی از نیروهای داوطلب مردمی، بر فعالکردن جبهه ها تأکید و خاطرنشان کرد: «به جای اینکه تانکهای عراقی را به حال خود رها کنیم که خاکریزهای ما را بزنند، باید آنها را مشغول کنیم و کاری کنیم که به جای آنکه یک خاکریز و یک نقطه را هدف قرار دهند توان خود را صرف منطقه وسیعتری بکنند.» وی تصریح کرد که برای تحکیم خطوط پدافندی هم راهی جز اجرای عملیات نداریم، بدون فوت وقت مشغول کار شوید، چون نیروهای داوطلب اکثر یگانها تا یک ماه دیگر ترخیص میشوند و اگر عملیاتی نکنیم، برگشت نیرو بدون اجرای عملیات تأثیرات منفی بسیاری دارد.

در ادامه جلسه، فرماندهان دو لشکر 8 نجف و 41 ثارالله(ع)، ضمن بیان کمبودها، تمایل خود را برای اجرای عملیات اعلام کردند. قاسم سلیمانی فرمانده لشکر41 ثارالله(ع)، با ابراز ناراحتی از کمبود امکانات برای سنگرسازی گفت: «خدا شاهد است در این عملیات 130 هزار گونی مصرف کردیم. الآن هیچچیز نداریم [که با آن سنگر بسازیم] وضعمان خیلی ناجور است. [بااینحال] ما آمادهایم. با توجه به مسائلی که دشمن دارد به وجود می آورد، این ذلت است که ما

ص: 157

بیکار بنشینیم و از این [فرصت] استفاده نکنیم و بگذاریم عراقی ها عملیات کنند.»

احمد کاظمی فرمانده لشکر8 نجف هم اظهار کرد: «خدا شاهد است الآن سه کیلومتر خط داریم، ولی نه سنگر داریم، نه خط درستوحسابی، یک سری خطوط بیخود و نامناسب داریم. یک سنگر داشتیم که پست امداد ما بود. برادرهای متخصص بروند ببینند، طاقش را الوار گذاشته بودیم و چهارتا گونی دورش بود. بعد یک گلوله آمد و از سنگر هیچ اثری نماند. ادامه این وضع خیلی ناجور است.»

در ادامه جلسه فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران، با توجه به اهمیت محدوده کارخانه و دریاچه نمک در منطقه عملیاتی فاو، بر دقت در طرحریزی عملیات تأکید کرد و گفت: «برادران محکم و بدون تردید آماده شوند که این منطقه را تأمین کنیم ما باید در طرحریزی، وضعیت دشمن را پیچیده و مشکل فرض کنیم. گرچه واقعیت این است که تحرکات عراق در جبهه های دیگر حکایت از این دارد که نیروهای متلاشیشده عراق در خطوط مقدم هستند. زیرا در اینجا بیشترین میزان آتشها روی دشمن است و دشمن هرگز نمی آید یک تیپ و یک یگان سازمانیاش را زیر آتش ما قرار دهد. اینجا اکثر نیروهای عراقی جیشالشعبی هستند که باید آنها را پاک کنیم. انشاءالله 20 روز دیگر حداکثر زمانی است که می شود برای آمادگی عملیات اعلام کرد. ... ضمن آنکه باید برای مشکلی که لشکر8 نجف در منطقه دارد یک فکر عاجل و صحیح بکنیم.»(1)

1. فرماندهی نیروی زمینی سپاه در جلساتی با فرماندهان قرارگاههای قدس و کربلای سپاه پاسداران در محل قرارگاه شهید همت در منطقه فاو، درمورد انتخاب منطقه ای برای عملیات گسترده آتی، وضعیت خطوط پدافندی دشمن در منطقه شلمچه و مقایسه زمین شلمچه با زمین مناطق عملیاتی بدر، خیبر و فاو بحث و تبادل نظر کردند.(2)

در جلسه بعدازظهر امروز، عزیز جعفری فرمانده قرارگاه قدس، با اعلام بیرغبتی فرماندهان یگانهای تحتامر این قرارگاه برای اجرای عملیات در منطقه شلمچه، تأکید کرد که جلبنظر فرماندهان یگانها و تمایل آنان شرط بسیار مهمی برای موفقیت عملیات است. وی توضیح داد که منطقه شلمچه در معرض دید کامل دیدبانان عراقی است و کار آماده سازی آن برای یگانها بسیار سخت است و امکان فعالیت یگانها در این منطقه بدون هشیارشدن دشمن، دور از انتظار است. عزیز جعفری که منطقه را از نزدیک بررسی کرده است، افزود: در این منطقه فاصله خط

ص: 158

خودی با خط اصلی دشمن 2 تا 3 کیلومتر است که این محدوده پر از آب، موانع و میدان مین می باشد. دشمن در منطقه شلمچه ردههای مختلف دفاعی دارد و حواسش کاملاً جمع است. ضمن آنکه در این منطقه اصلاً کار مهندسی نشده به طوریکه داخل سنگرهای نیروهای ارتشی مستقر در منطقه، آب آمده است. خاکریزهایشان هم کوتاه است. به بچههای اطلاعات گفتم امروز بروند در خط مستقر شوند و دو کار را انجام دهند: یکی طول خط پدافندی و وضعیت خط و آرایش دشمن را ببینند، یکی هم عقبه ها و کل وضعیت جادهها و خاکریزها را روی کالک ترسیم کنند. آنچه مسلم است در این محور خیلی باید کار شود. وضعیت خطی که نیروها فعلاً مستقرند خیلی خراب است. درواقع نیروها توی آب زندگی میکنند. مثلاً یک خاکریز داشتند که آب به سمت پشت آن نشت کرده و یک استخری ایجاد کرده است. به همین دلیل نیروها از روی سینه خاکریز پیاده راه میروند.

فرمانده قرارگاه قدس افزود: «وقتی برای بررسی خط رفتیم کسی نبود جلویمان را بگیرد، نه دژبانی و نه ... خط خیلی خلوت بود، به گونهای که وحشتمان گرفت که احتمالاً اینجا سقوط کرده و ارتشیها هم در خط نیستند. حتی یک ماشین از اینجا نمی آمد. بعد م توجه شدیم محل عقبه شان را تغییر دادند. لذا ما هرچه بتوانیم از شلمچه پرهیز کنیم، به تر است.»

فرمانده نیروی زمینی سپاه که بر تمرکز برنامه ریزی و طرحریزی برای عملیات در منطقه شلمچه تأکید دارد، پس از شنیدن اظهارات عزیز جعفری، گفت که باید برای شلمچه فکر اساسی بشود.

فرمانده قرارگاه قدس در ادامه ضمن مقایسه مناطق عملیاتی والفجر8 و بدر با منطقه شلمچه، به مشکلات دیگر شلمچه اشاره کرد و افزود: «در شلمچه، زمین برای دشمن آماده است یعنی اینجا عراقی ها مواضع توپهایشان را از قبل آماده کردهاند. ازنظر جادهسازی و راههای مواصلاتی محدودیت ندارند چون در منطقه خودشان جادهسازی زیادی انجام دادهاند. در فاو آرایش زمین به نفع ما بود، ولی در این منطقه برعکس است. ما اینجا بخواهیم آرایش بگیریم، از چپ و راست توپخانهمان را میزنند. یعنی در اینجا تقریباً زمین به نفع دشمن یا حداقل برابر است.»

علی عبداللهی نیز در تأیید دیدگاه فرمانده قرارگاه قدس گفت: «در عملیات والفجر8 ما از یک طرف با دشمن درگیر بودیم و از سه طرف دیگر خیالمان راحت بود (چون سه طرف ما آب بود) و محدودیت زمین هم نداشتیم، ولی در عملیات بدر از سه طرف با دشمن درگیر بودیم و آتش از سه طرف روی نیروهای ما بود.» سپس عزیز جعفری با توجه به آرایش ارتش عراق در منطقه شلمچه خاطرنشان کرد که در این منطقه دشمن دورتادور ما را محاصره کرده، یعنی از یک دایره، سه ربعش دراختیار عراقی ها و یک ربع آن دست ما است. وی در ادامه خطاب به فرمانده نیروی

ص: 159

زمینی سپاه درخصوص انتقال نیرو و واگذاری خط حد به یگانها تأکید کرد که قبل از این کار لازم است با محسن رضایی به یک تصمیم قطعی برسیم، بعد این کار را بکنیم.(1)

در پایان جلسه قرار شد که برای دستیابی به نتیجه به تر و تصمیمگیری دقیقتر، بحث و بررسی دراینباره ادامه یابد.(2)

در جلسه شامگاه نیز بحث درباره طراحی عملیات آتی ادامه یافت. راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه نیروی زمینی سپاه به نقل از عزیز جعفری چنین نوشته است: «وی با یادآوری سابقه ذهنی و دیدگاه فرمانده کل سپاه برای اجرای عملیات در منطقه عمومی شلمچه و با هدف توسعه زمین منطقه عملیاتی فاو گفت طرحی که در ذهن برادر محسن رضایی بوده، هدفش ابوالخصیب بوده که برای رسیدن به آن، با استفاده از اروندرود و عقبه کارون این کار انجام می شود، اما این منطقه چند اشکال دارد: یکی عرض کم منطقه است که دشمن با استفاده از آتش شدید [میتواند تهدید جدی را برای نیروها ایجاد کند]؛ مسئله دیگر مشکل عقبه است. به عقیده وی موفقیت عملیات در منطقه ابوالخصیب کاملاً وابسته به نتیجه عملیات در منطقه شلمچه است. ضمن آنکه تاکنون سابقه نداشته دشمن در منطقه [ساحل غربی اروندرود] این مقدار آمادگی داشته باشد.» برپایه این گزارش، عزیز جعفری در ادامه خاطرنشان کرد که طرح مورد نظر ما این بود که عملیات از بالای آبگرفتگی شلمچه تا جزیره مینو اجرا شود. درصورتیکه در منطقه شلمچه عمل کنیم، امکانات دشمن را در منطقه بصره به خود جذب کرده و اجازه نمیدهیم که همه امکاناتش را روی ما بگذارد. ما باید طوری عملیات را طراحی کنیم که وابسته به شلمچه نباشد.

احمد غلامپور فرمانده قرارگاه کربلا نیز دراینباره اظهار کرد: «[تداوم] عملیات در [ساحل غربی اروند] کاملاً وابسته به عملیات در شلمچه است. لذا باید ببینیم کدام مهمتر است؛ منطقه ابوالخصیب یا ساحل بصره؟ همچنین باید به سه عامل توان، زمان و زمین توجه کنیم. ... اگر تأمین خط تنها متکی به عبور از رودخانه باشد، مشکلاتی دارد. من نظرم این است که برای اجرای این طرح، حتماً باید از منطقه شلمچه استفاده کنیم.»

بااینحال، محمد باقری عقیده داشت با توجه به پیچیدگی زمین منطقه به دلیل اقدامات مهندسی گسترده دشمن و وسعت و تعدد موانع، در منطقه شلمچه اصلاً نمیتوان در سه چهار روز اول برای دستیابی به هدف امیدوار بود. وی تأکید کرد: «حتی اگر پای نیروی ما برسد به این منطقه،

ص: 160

چهار روز طول میکشد [تا از موانع دشمن خلاص شود]؛ یعنی اینقدر دشمن شلمچه را پیچیده کرده و موانع پیچدرپیچ و تودرتو با سنگرهای سیمانی و بتونی ایجاد کرده و با اتصال برق به موانع، موقعیت خود را تحکیم کرده است.»(1) (2)

1. با اقدامات واحدهای آتش یگانهای سپاه پاسداران و ارتش در مناطق مختلف، ضرباتی به قوای دشمن وارد شد. آتش دوربرد ارتش عراق نیز خساراتی به مناطق خودی وارد کرد. همچنین به ادعای ارتش عراق تعدادی از نیروهای ایران به قوای عراقی پناهنده شدند.

راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه نیروی زمینی سپاه دراینباره نوشته است که صبح امروز، نیروهای لشکر27 محمدرسولالله(ص) دو تانک عراقی را در جاده امالقصر با موشک میلان منهدم کردند.(3)

ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی نیز اعلام کرد که حرکت یک ستون زرهی دشمن در منطقه ابوالخصیب با اجرای آتش سنگین نیروهای خودی، مختل و چند تانک و خودرو از این ستون منهدم شد. همچنین با اجرای آتش روی منطقه سیبه در غرب اروندرود، بخشی از سنگرها و سلاحهای ارتش عراق منهدم و تعدادی از نیروهای آنها کشته یا مجروح شدند. در مناطق مرزی باختران و ایلام نیز اجرای آتش رزمندگان تلفات و خساراتی به دشمن وارد کرد.(4)

این ستاد در اطلاعیه نظامی شماره 2461، ضمن اشاره به درگیری پراکنده در مناطق عملیاتی فکه و شرهانی تصریح کرد که قهرمانان هوانیروز با حمله به یگانهای زرهی دشمن 4 تانک نیروهای عراقی را به کلی منهدم کردند. در ادامه این اطلاعیه آمده است که نیروی دریایی جمهوری اسلامی در مأموریت گشت دریایی، 9 فروند کشتی تجاری و نفتکش خارجی را مورد بازرسی قرار دادند.(5)

فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق با صدور اطلاعیه شماره 2213 اعلام کرد که با اجرای آتش در مناطق سپاه سوم (شرق بصره) و سپاه هفتم (غرب اروندرود و منطقه فاو) خسارات و تلفاتی به نیروهای ایرانی وارد کرده است. در این اطلاعیه ادعا شده است که تعدادی از نظامیان ایرانی به واحدهای خط مقدم عراق پناهنده شده اند.(6)

ص: 161

1. انتقال تعداد زیادی جاش مسلح عراقی به منطقه عملیاتی والفجر8، تجمع واحدهای نظامی دشمن در رواندوز، اقدام نیروهای عراقی به ترمیم و احداث سنگر و کانال در محور قصرشیرین و مهران، گلولهباران مواضع رزمندگان ایران در منطقه عمومی مهران ازجمله مهمترین خبرهای منابع نظامی در جبهه شمالی و میانی است.

قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) با استناد به گزارش ناحیه کردستان اعلام کرد که رژیم بعث عراق اخیراً جاشهای مسلح زیباری را به استعداد 5000 نفر از منطقه عملیاتی والفجر9 به منطقه عملیاتی والفجر8 اعزام کرده است.(1)

سپاه پیرانشهر نیز در نامهای به قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) از تجمع نیروهای عراقی در منطقه رواندوز خبر داده و نوشته است که به گفته برخی از جاشها، عراق قصد حمله به ایران را دارد.(2)

براساس گزارش قرارگاه عملیاتی نجف2، تعدادی از عوامل عراقی در محور قصرشیرین درحال ترمیم کانال و احداث و ترمیم سنگر و در محور مهران درحال احداث سنگر مشاهده شدهاند.(3)

گفتنی است علی مژدهی راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در گزارش روزانه خود نوشته است امروز توپخانه دوربرد عراق تیپ4 لشکر21 حمزه ارتش جمهوری اسلامی در منطقه هرمزآباد را به شدت گلولهباران کرد.(4)

2. درنتیجه اجرای کمین نیروهای عراقی در منطقه عمومی دهلران، تعدادی از رزمندگان شهید یا مجروح شدند. در درگیری دیگری در جبهه شمال غرب، سنگر کمین عراقی ها منهدم و افراد آن متواری گشتند.

دفتر فرماندهی منطقه2 کربلا در گزارشی به دفتر فرماندهی کل سپاه اعلام کرد که در منطقه گاوتپه واقع در 30 کیلومتری دهلران، گروهی از نیروهای ژاندارمری مأمور در سومار با یک دستگاه خاور به شناسایی میروند که در کمین دشمن گرفتار شده و درنتیجه 11 نفر از آنها شهید و تعدادی مجروح میشوند و خودروی آنان نیز منهدم می شود.(5)

گزارش نشریه وزارت اطلاعات از این حادثه حاکی است: حدود 47 نفر از افراد ژاندارمری در محور چلات هدف کمین ضدانقلابیون وابسته به عراق قرار میگیرند که درنتیجه 7 نفر شهید و 10 نفر زخمی میشوند و از بقیه اطلاعی در دست نیست.(6)

دفتر فرماندهی سپاه ارومیه نیز گزارش داد: گروهی از نیروهای گردان شهید باکری که امروز، برای دستگیری دیدبانان عراق به خطوط دشمن اعزام شده بودند با کمین عراقی ها مواجه شده و با آنان درگیر میشوند که با رشادت نیروهای این گردان، کمین دشمن متلاشی شده و افراد آن میگریزند. نیروهای خودی بعد از یک ساعت درگیری، سالم به مقر برمیگردند.(7)

ص: 162

3. درپی تهدید حکومت عراق به اخراج گروه رزگاری از این کشور و با توجه به احتمال تهدید مشابه سایر گروههای ضدانقلاب ایرانی، این گروهها اقدامات و حملات خود را تشدید کردهاند.

بنا بر گزارش امروز رکن2 (اطلاعات) لشکر28 ارتش جمهوری اسلامی، رژیم بعث عراق در 3/2/1365، به سران گروهکها ازجمله گروهک رزگاری هشدار داد درصورت افزایش ندادن فعالیتهایشان باید خاک عراق را ترک کنند. در همین ارتباط سران رزگاری با تشکیل جلسهای، تعدادی از نیروهای خود را به 3 گروه عملیات به فرماندهی سعید مرادی، اطلاعات به سرپرستی محمد ولی و پشتیبانی به سرپرستی رفیق (اهل سیانا) تقسیم کردند. این گروهها با نفوذ به داخل ایران در بخش سروآباد قصد دارند پس از استقرار در این منطقه ضمن اجرای عملیات، اخبار و اطلاعات و همچنین محل استقرار نیروهای خودی را دراختیار رژیم عراق قرار بدهند.

براساس همین گزارش، گروه عملیات رزگاری به استعداد 34 نفر در 5/2/1365، با ورود به منطقه اورامان به سه تیم تقسیم شد: تیم اول به استعداد 4 نفر به سرپرستی سهراب رزابی به حوالی روستای رزاب؛ تیم دوم به استعداد 16 نفر به حوالی روستای به رامآباد بندول و تیم سوم به استعداد 14 نفر به منطقه اورامان اعزام شدند و در این نقاط درحال گشتزنی هستند. این تیمها قصد اجرای کمین در جادهها، ترور شخصیتها و درصورت امکان حمله به پایگاههای نیروهای خودی را دارند.(1)

دراینزمینه، قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) نیز ضمن هشدار به همه پایگاههای تحتامر خود درمورد تاکتیک جدید حزب دمکرات در حمله به پایگاهها، اعلام کرد: اخیراً هیزهای (گردانهای) حزب دمکرات به صورت هماهنگ شده و باهم وارد عمل میشوند و طبق تصمیمات کنگره هفتم حزب دمکرات، واحدهای عملیاتی این حزب هماهنگ با یکدیگر و زیر نظر قرارگاه، عملیات خواهند کرد. این تاکتیک جدید به همه هیزها ابلاغ شده است.(2)

واحد اطلاعات سپاه سردشت نیز به قرارگاه حمزه هشدار داد تعداد زیادی از افراد هیز کیارنگ چند روزی است که در روستای احمدبریو استقرار یافته و قصد حمله به گروه ضربت سردشت را دارند.(3)

از سوی دیگر، سپاه سنندج برای دستگیری یکی از عوامل ضدانقلاب به نام محمود گفتاری در ساعت یک بامداد امروز، اقدام به ایجاد کمین کرد، اما نامبرده م توجه کمین شده و با نیروهای خودی درگیر و کشته شد.(4)

ص: 163

1. تهاجم ارتش عراق برای تصرف دشت برازگری در شمال استان اربیل، با مقاومت پیشمرگان کرد و مجاهدین عراقی درهمشکست. عملیات چریکی بارزانیها در منطقه زاخو و بمبگذاری مجاهدین عراقی در باشگاه افسران عراقی تلفات و خساراتی به ارتش عراق وارد کرد.

خبرگزاری جمهوری اسلامی به نقل از منابع موثق از داخل خاک عراق، گزارش داد که مقاومت و نبردهای چریکی پیشمرگان حزبالله کرد هوادار مجلس اعلای عراق و مجاهدین مسلمان عراقی، منجر به تحمیل تلفات و خسارات سنگینی به مهاجمان عراقی و عقب نشینی آنان تا مواضع قبلی خود شد. در این عملیات چند تن از نظامیان عراق اسیر شدند و تعدادی سلاح و مهمات به غنیمت پیشمرگان درآمد.(1) (2)

شوکت بارزانی نماینده حزب دمکرات کردستان عراق (گروه بارزانیها) در گزارشی به فرماندهی تیپ نوهد اعلام کرد که در ساعت 19:30 مورخ 14/2/1365، گروهی از پیشمرگان منطقه زاخو به پایگاههای سیلافه، کانیکوتره و سیهله حمله و بعد از نبردی شدید پایگاه سیلافه را تصرف کردند و به آتش کشیدند. در این عملیات خسارت بسیاری به هر سه پایگاه دشمن وارد شد و 6 نفر از افراد دشمن ازجمله فرمانده پایگاه سیلافه اسیر شدند. همچنین چند سلاح سبک، یک دوربین و مقداری مهمات به غنیمت افراد بارزانی درآمد.

بنا بر همین گزارش، همزمان با عملیات مذکور، پیشمرگان منطقه عقره سر جاده پایگاه بابلو (شمال زاویته) کمین زدند. در این کمین 2 تن از نیروهای دشمن کشته شدند و 2 تفنگ غنیمت گرفته شد.(3)

همچنین روزنامه جمهوری اسلامی در شماره امروز خود نوشت: مجاهدین عراقی در اواخر ماه گذشته با کارگذاشتن یک بمب 10 کیلویی در باشگاه شبانه افسران عراقی در خیابان ابونراس بغداد، این باشگاه را به آتش کشیدند. در این انفجار 2 افسر بلندپایه عراقی به نامهای سرهنگ وعد الدلیمی و سرگرد ولید خالد کشته شدند.(4)

2. سازمان مجاهدین خلق (منافقین) با اعزام افراد خود از عراق به نقاط مختلف کشور، فعالیتهای جاسوسی و خرابکاری خود را در داخل ایران تشدید میکند.

بنا بر اعلام شهربانی استان کردستان، تعدادی از عوامل سازمان مجاهدین خلق (منافقین) از

ص: 164

مرز چوارتای عراق وارد خاک ایران شدهاند. گروه دیگری نیز از مرز پاوه قصد ورود به خاک ایران را داشتند که با اجرای آتش خمپارهانداز نیروهای خودی، یکی از آنها کشته و 5 نفر دیگر مجروح شدند.(1) همچنین بنا بر گزارش واحد اطلاعات سپاه سردشت، عدهای از افراد این سازمان پس از تردد در روستاهای گوزله و یولوکه با ماشین عازم سایر شهرهای ایران شدند.(2)

وزارت اطلاعات نیز در گزارش روزانه خود اعلام کرد منافقین اقدام به شناسایی تورهای بازرسی در مسیرهای تبریز به بستانآباد، تبریز به آذرشهر و بناب کردهاند. این سازمان همچنین با اعزام عناصر خود وضعیت استقرار تورهای بازرسی و کیفیت بازرسی را در مسیرهای میاندوآب، مراغه، قرهچمن و میانه بررسی کردهاند.(3)

شهربانی استان ایلام نیز در نامهای به فرمانده گردان مرزی ژاندارمری ایلام ضمن هشدار درباره احتمال اقدامات تخریبی منافقین اعلام کرد: «به قرار اطلاع واصله، منافقین قصد دارند در آینده اقدام به یک سری عملیات خرابکارانه در تأسیسات شهرها و دکلهای فشارقوی برق نمایند.»(4)

1. امروز نیز هزاران تن از داوطلبان بسیجی شامل نیروهای رزمی، فنی، پزشکی، آموزشی، مهندسی و راهسازی از سراسر کشور عازم جبهه ها شدند.

نیروهای تخصصی بسیج سپاه پاسداران قم، نیروهای فنی و تخصصی طرح کاد آموزش و پرورش قم و گروهی از کارخانجات این شهرستان، اولین کاروان لبیک یا امام پزشکان سمنان، گروهی از نیروهای امدادگر جمعیت هلالاحمر شهرستان کاشان، یک اکیپ از نیروهای فنی و تخصصی اداره راهوترابری گرگان، ٥٨ تن از نیروهای پزشکی، درمانی و امدادی جمعیت هلالاحمر استان هرمزگان(5)و سومین کاروان دانشآموزان مدارس تهران شامل ٢٠٠ نفر، امروز عازم جبهه های نبرد شدند.(6)

همچنین کاروان راهیان کربلای استان خراسان شامل دانشجویان، کارگران و فرهنگیان؛ ٢٥٠٠ نیروی داوطلب از بخشهای مختلف استان لرستان؛ نیروهای رزمی از لنگرود؛ صدها داوطلب رزمی و فنی از شهرهای سنندج، جهرم، پلدشت؛ نیروهای رزمی آموزشدیده از شهرهای دهلران، ایلام، درهشهر، آبدانان و ایوانغرب؛ گروهی از فرهنگیان، مسئولان ادارات و اعضای سپاه پاسداران هشتپر تالش؛ ٢١٣ تن از فرهنگیان و ١٤٣ تن از دانشآموزان قائمشهر؛ جمعی از روحانیون حوزه علمیه قم؛ ٤٠ نفر از دبیران مدارس گیلان؛ 37 نفر از فرهنگیان، دانشآموزان، کشاورزان و کارکنان شرکت ابریشم شارم از طاهرگوراب؛ ٢٤ تن از دانشجویان

ص: 165

آموزشکده به داشت عمومی؛ ١٠٠ تن از کارکنان شهرداری اهواز؛ نیروهای بسیج دانشآموزی و معلم آققلا، کاروانهای راهیان کربلا از باختران و گیلانغرب؛ گروهی از کارکنان بنیاد شهید، کمیته امداد، آموزش و پرورش، بازاریان و بسیجیان داوطلب ادارات شهرستان پاوه (درقالب دومین کاروان راهیان کربلا) رهسپار مناطق عملیاتی شدند. علاوه براین، سومین کاروان جهاد سازندگی خراسان متشکل از دو گردان مهندسی رزمی با ٥٦٠ تن از متخصصان راهسازی و عملیات آبی، نیروهای فنی و تخصصی از همدان، سیوچهارمین اکیپ راهسازی استان اصفهان و ٥٠ تن از نیروهای تخصصی شرکت تهیه مواد غیرفلزی اصفهان وابسته به شرکت ملی فولاد ایران رهسپار جبهه های نبرد شدند.(1)

2. وزیر کشور ضمن اعلام آمادگی همه نیروها و امکانات وزارت کشور برای خدمترسانی به جبهه ها، از تشکیل قرارگاه مهندسی این وزارتخانه در جبهه جنوب خبر داد. حجتالاسلام سیدعلیاکبر محتشمی گفت: «کلیه نیروها و امکانات مؤسسات وزارت کشور با حالت آمادهباش در خدمت جنگ قرار گرفته است.» وی افزود: «درحالحاضر قرارگاه وزارت کشور در جبهه جنوب تشکیل شده و تمامی شهرداریها و دفاتر فنی دوایر ذیربط در سراسر کشور در تماس نزدیک و لحظهبه لحظه با ستاد جنگ وزارت کشور قرار دارند.» وزیر کشور گفت: «به منظور هماهنگی بیشتر با طراحان عملیات جنگی، معاونت جنگ وزارت کشور نیز در قرارگاه خاتمالانبیا(ص) مستقر شده است.»(2)

3. اقدامات تیمهای عملیات روانی سپاه پاسداران در جبهه های مختلف، ازجمله پخش پیامهایی به زبان عربی، تأثیر بسیاری در جذب نیروهای دشمن دارد.

علیرضا مزینانی مسئول واحد تبلیغات نیروی زمینی سپاه پاسداران، در گزارشی به فرمانده نیروی زمینی سپاه تبلیغات روانی را بر نیروهای عراقی اثربخش خواند و با اعلام اینکه در دو ماه اخیر، 19 تیم صوتی جنگ روانی در خطوط مختلف جبهه مستقر شدهاند، گفت: «از این 19 تیم، 12 تیم در خط فاو، از کناره اروند تا خور عبدالله، یک تیم در گارد ساحلی (خسروآباد)، 2 تیم در جزیره مینو، 2 تیم در کوی سپاس آبادان و 2 تیم در هور مستقر شدهاند.»

وی افزود: «تیمهای صوتی جنگ روانی دارای وسایلی از قبیل موتور برق، آمپلیفایر، بلندگو و ضبطصوت هستند که با نصب بلندگو در خطوط مقدم، اقدام به پخش مطالبی به زبان عربی

ص: 166

شامل پیام، سرود، شعر، مصائب اهلبیت، اذان، قرآن، مصاحبه و پیامهای اسرا میکنند. در هر تیم یک یا دو نفر روحانی عربزبان حضور دارند که در هر شبانهروز حدود 4 ساعت یا بیشتر برنامه اجرا میکنند.» به گفته مزینانی در طول دو ماه و نیم اخیر افراد متعددی از نیروهای دشمن تسلیم رزمندگان شدهاند که همگی اذعان کردهاند پس از شنیدن پیامها، تصمیم به پناهندگی گرفتهاند.

مزینانی ازجمله علائم اثربخشبودن عملیات روانی را واکنش دشمن دانست و گفت: «به هنگام پخش برنامههای صوتی، دشمن حساسیت خاصی از خود نشان میدهد و نه تنها با اجرای آتش سنگین علیه مواضع رزمندگان واکنش نشان میدهد، بلکه در بعضی از خطوط اقدام مشابه ی انجام داده است و پیام، آهنگ و موسیقی پخش میکند.» وی افزود که براثر آتش دشمن به طور میانگین در هر ماه یک موتور برق و در هر هفته یک آمپلیفایر و در هر روز سه بلندگو از بین میرود. مسئول واحد تبلیغات نیروی زمینی سپاه تأکید کرد: «برای پرمحتوا نمودن برنامهها و ایجاد تنوع در جنگ روانی نیاز به کسب اطلاعات از وضعیت دشمن است که واحد اطلاعات باید به ما بدهد.»(1)

4. آیت الله منتظری در جلسه با سران قوا، پیشنهاد کرد نیروهای مسلح ادغام شوند.

در جلسه امشب سران سه قوه مقننه، مجریه و قضائیه با قائم مقام رهبری، موضوع ادغام نیروهای مسلح مورد بحث قرار گرفت. حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی جانشین فرمانده کل قوا، در کتاب خاطرات خود دراینباره نوشته است: «شب مهمان آقای منتظری بودیم. ایشان طرحی برای ادغام نیروهای مسلح، ارتش و سپاه و ژاندارمری و کمیتهها و شهربانی ارائه داد. اصل ایده مورد قبول همه بود، ولی در زمان و کیفیت آن نیاز به مطالعه بیشتر دیده شد.»(2)(3)

1. رئیس مجلس شورای اسلامی امروز در جمع شرکتکنندگان کمیتههای استانی ستاد تبلیغات جنگ، ضمن رد هرگونه آتشبس با رژیم بعث عراق، بر انعکاس حقایق جنگ ازسوی این ستاد تأکید کرد.

حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی در این دیدار که سرپرست ستاد تبلیغات جنگ و جمعی از

ص: 167

استانداران و معاونان حضور داشتند با اشاره به اینکه هدف حزب بعث عراق نابودی جبهه پایداری(1) و نابودی انقلاب اسلامی است، از اعضای این ستاد خواست تا اهتمام بیشتری برای افشای ماهیت حزب بعث و بنیانگذار آن درجهت روشنترشدن افکارعمومی داشته باشند. رئیس مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه جنگ ما دفاعی است و باید تا جایی پیش برویم که بقای انقلاب تضمین شود، هرگونه آتشبس را رد کرد و با توجه به اختناق حاکم بر عراق خاطرنشان کرد که پیشنهاد آتشبس ازسوی رژیم بعث عراق و حامیان او حاکیاز به ضعفافتادن آنها است و میخواهند از آتشبس برای تجدید قوا و حمله مجدد به انقلاب اسلامی، استفاده کنند. وی همچنین با انتقاد از رویکرد برخی احزاب داخلی در مخالفت با ادامه جنگ گفت: «من از لیبرالها تعجب میکنم که دم از سیاست میزنند و میگویند جنگ باید تمام شود. حالا اگر منافقین و دیگران حرف بزنند، این [طرز تفکر و] حرکت برای آنان اقتضا میکند، ولی اینها که خود را از مردم میدانند چطور با پررویی جلوی جوانان دانشجو را در خیابان میگیرند و میگویند جنگ باید تمام شود.»

فرمانده عالی جنگ در ادامه به حمله عراق در منطقه فکه در روز 10/2/1365، اشاره و تصریح کرد: «نیروهای عراقی اخیراً با استفاده از یک منطقه باز در فکه صدها تانک را بسیج کردند و شروع به حرکت کردند، بچههای (نیروها) ما وقتی فهمیدند، تیپ10 سیدالشهدا(ع) [سپاه پاسداران] و چند گردان نیرو با سرعت بر سر عراقی ها ریخته، و چندهزار نفر را تارومار کردند.»(2)

حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی با اشاره به وظیفه ذاتی ستاد تبلیغات جنگ افزود: «این ستاد باید کار کند و راه را روشن کرده و جهت بدهد و تبلیغات را به خوبی اداره کند و به تعبیر من اگر شما حتی بخشی از حقایق جنگ را بدون سانسور و رتوش و همانطور که اتفاق افتاده در تبلیغات منعکس کنید، در کار جنگ موفق خواهید بود.»(3) وی در خاتمه ضمن تجلیل از استقبال مردم برای حضور در جبهه ها با اشاره به اینکه هنوز هنر برای تجسم صحنههای عالی جنگ و روند انقلاب به کار گرفته نشده تأکید کرد که باید از این صحنهها تا میتوان فیلم تهیه کرد و به مردم دنیا نشان داد تا در دل تاریخ آینده ملتها باقی بماند.(4)

2. گردهمایی دوروزه مسئولان کمیتههای تبلیغات جنگ سراسر کشور که به دعوت ستاد تبلیغات جنگ و به منظور ارزیابی عملکرد این کمیتهها، بررسی و رفع مشکلات موجود و ایجاد هماهنگی در فعالیت آنها تشکیل شده بود، امروز، با پیشنهادها و توافقهایی پایان یافت.

ص: 168

در این گردهمایی علاوه بر مسئولان کمیتههای تبلیغات جنگ سراسر کشور، نخستوزیر و مسئولانی از وزارت کشور، وزارت اطلاعات، وزارت ارشاد اسلامی، جهاد سازندگی، سپاه پاسداران، ارتش، قوه قضاییه، سازمان صداوسیما و سازمان تبلیغات اسلامی حضور داشتند. مهمترین دستاوردها و توافقهای این هماندیشی بدینشرح است:

o تشکیل دبیرخانه ستاد پشتیبانی جنگ استانها برای پیگیری کارهای این ستاد.

o تهیه بولتن خبری به همت ستاد تبلیغات جنگ با هدف تغذیه اطلاعاتی کمیتههای استانی و نیز دریافت اخبار فعالیتهای آنها و انعکاس رسانهای آن.

o موافقت ستاد جذب و هدایت کمکهای مردمی با استفاده از بعضی کمکهای نقدی و جنسی مردم در امر تبلیغات برای ترغیب مردم به حضور هرچه گستردهتر در صحنه جنگ.

o استمداد از مردم برای تأمین مخارج مربوط به تبلیغات جنگ.

o توجه و رسیدگی به مسائل و مشکلات خانوادههای رزمندگان.

o افزایش تولید برنامههای جنگی با هدف انتقال فرهنگ جبهه به شهرها و نیز پوشش خبری و تصویری رویدادهای جنگ توسط صداوسیمای جمهوری اسلامی.

o انعکاس اخبار فعالیت یگانهای رزمی هر استان در همان استان.

o انعکاس گستردهتر اعزام نیرو و کمکهای مردمی به جبهه ها ازطریق صداوسیمای جمهوری اسلامی.

o انعکاس فعالیتهای فنی و تخصصی نیروهای جهاد سازندگی با هدف ترغیب نیروهای متخصص برای حضور در جبهه ها.

o پرهیز از فعالیت انفعالی در تبلیغات جنگ و اتخاذ تصمیم برای تبلیغات تهاجمی.(1)

2. نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد با تمجید از پیروزی رزمندگان در عملیاتهای بیتالمقدس و والفجر٨، آثار و پیامدهای سیاسی - نظامی این دو عملیات را تحلیل کرد.

سعید رجایی خراسانی سفیر و نماینده دائمی ایران در سازمان ملل متحد، با حضور در هشتمین هماندیشی دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه - که امروز در تالار علامه امینی دانشگاه تهران برگزار شد - با بیان اهمیت عملیات بیتالمقدس که موجب حیرت دنیا شد، گفت: «در کریدرهای سازمان ملل همه صاحبنظران سیاسی متحیر بودند که چطور ایرانیها توانستند خرمشهر را آزاد کنند.» وی درباره تأثیر عملیات بیتالمقدس و تکاپوی حامیان رژیم عراق برای برقراری آتشبس و حفظ صدام گفت: «در شورای امنیت جلسه تشکیل دادند و

ص: 169

قطعنامهای گذراندند که بعد از 22 ماه سکوت میخواستند ما بپذیریم که با دشمن وارد مذاکره شده و نیروهای حافظ صلح به منطقه بیایند و بین ما و صدام حائل شوند و کسانی که این طرح را تهیه کرده بودند، نقشهشان این بود که رژیم صدام حفظ شود ... بنابراین شروع کردند شعار دعوت به صلح دادن و دعوت به صلح چیزی بود که آن موقع صدام دوست میداشت و هرکس این دعوت صلح را نمیپذیرفت، ازنظر افکارعمومی دنیا به او لطمه میخورد. علاوه براین، دعوت به اعزام نیروهای حافظ صلح، آتشبس و مذاکره کردند تا از پیشروی سپاه اسلام جلوگیری کنند.»

رجایی خراسانی درباره مغالطه سیاسی در متجاوز جلوهدادن ایران اظهار کرد: «مسئله دیگر این بود که ایران تا الآن از اراضی خود دفاع میکرد. بنابراین مشروع بود، ولی حالا دیگر دفاع نمیکند، بلکه تجاوز میکند. این یک مغالطه سیاسی بود. ما اگر ده سال هم بجنگیم باز دفاع میکنیم، ولی آنها دفاع را اینطوری تعریف کردهاند، مادامی که شما در اراضی خود میجنگید دفاع میکنید هروقت به تعقیب دشمن از اراضی خود خارج شدید، دارید تجاوز میکنید.» وی سپس به سیاست دوگانه حامیان رژیم عراق در رفتار با ایران اشاره کرد و افزود: «از اینکه رژیم تجاوزگر صدام به دست جمهوری اسلامی ساقط شود نگران هستند وگرنه آنها نگران سقوط صدام نیستند، حتی تلویحاً قول میدهند که اگر شما آشتی کنید، صدام سقوط میکند. آنها فقط دوست ندارند صدام به دست سپاه اسلام سقوط کند. بعد از آزادی خرمشهر مسئولیتهای تازهای برای آقایان به وجود آمد باید ازنظر تسلیحاتی و استراتژیکی آنقدر صدام را تقویت کنند تا ما را در یک بنبست نظامی قرار دهند، یک موازنه، ما یک برتری در نیروی انسانی و روحیه و معنویات داریم و صدام باید در تکنولوژی نظامی از نوع به ترین سلاحها در دنیا برتری داشته باشد. میگ ٢٥، به ترین سلاح روس، میراژ ٢٠٠٠ به ترین سلاح فرانسه و سوپراتاندارد با موشکهای اگزوسه و ... بنابراین توان استراتژیک صدام را آنقدر بالا بردند که بتوانند جبران برتری معنویات و نیروی انسانی ما را بکند.»

نماینده دائم ایران در سازمان ملل در ادامه به موضوع فشار غرب برای وادارکردن ایران به مذاکره و القای اینکه ایران هیچگاه جنگ را با پیروزی پشتسر نخواهد گذاشت، پرداخت و افزود: «[حامیان عراق] ازنظر سیاسی هم با مانورهای مختلف در مجامع بین المللی سعی میکنند

ص: 170

علیه ما عمل کنند. ... مشکل [آنها] فعلاً این است که آتشبس پذیرفته شود و مسئولان جمهوری اسلامی به مذاکره مستقیم یا غیرمستقیم با صدام تن دردهند، بنابراین دنیا خودش را آماده کرده بود که روزی ما مشغول مذاکره شویم. در مسافرتهایی که مجبور بودیم ازطریق لندن به نیویورک داشته باشیم هروقت وارد لندن می شدیم وزارت امور خارجه انگلستان از ما دعوت کرده و در عالیترین سطوح احترامات از ما استقبال و پذیرایی می کردند و سؤالی که داشتند این بود که میدانید این جنگ ادامهاش بینتیجه است اصلاً امکان اینکه یکی از طرفین بر دیگری پیروز شود، وجود ندارد. ... حتی خاطرم است که رئیس شورای امنیت از کشور هلند در روزی که ریاستش پایان گرفت، وقت گرفت و به دیدن نمایندگی جمهوری اسلامی آمد و گفت: آمدهام و پیامی دارم ازطرف شورای امنیت به شما، من آمدهام ازطرف ابرقدرتها به شما اطمینان دهم که شما در این جنگ پیروز نخواهید شد و چون دنیا تصمیم گرفته که شما پیروز نشوید بنابراین تلاش شما برای ادامه جنگ ازنظر ما یک بلاهت سیاسی است.»

رجایی خراسانی در ادامه به آثار و پیامدهای عملیات والفجر٨ و تلاش غرب برای ایجاد هراس در بین کشور عرب حوزه خلیج فارس اشاره کرد و گفت: «وقتی برادران ما وارد فاو شدند، چیزی اتفاق افتاد که ازنظر محاسبات سیاسی ریزبینها، محال بود. امریکا عوض اینکه بگوید بعد از پیروزی سپاه اسلام در فاو، سقوط صدام نزدیک شده یا موقعیت استراتژیکی عراق به هم خورده، هیچکدام را نمیگوید. میگوید قوای ایران به مرزهای عربستان سعودی و کویت نزدیک شده است. اصلاً صدام در اینجا مطرح نیست. آن چیزی که امریکا از آن میترسد این است که ما به عربستان و کویت حمله کنیم. امریکا میداند که بعد از سقوط صدام شکل جغرافیای سیاسی منطقه عوض می شود و تمام چیزهایی که آنها موازنه خاصی برای موقعیت جغرافیایی سیاسی به وجود آوردهاند منقرض و متلاشی می شود. بنابراین ترسی که امریکا از این انقراض دارد خودش مطرح نمیکند، بلکه آن را به کویت و عربستان منتقل میکند و علیرغم اینکه مسئولان ایران بارها شفاهاً و کتباً با اعزام هیئتهای عالیرتبه به کویت، عربستان و به بقیه کشورهای منطقه خلیج فارس اطمینان میدهند که ما قصد گذشتن از مرزهای عراق به کشورهای دیگر را اصلاً نداریم، معالأسف سعی میکند آنچه را خودش از آن میترسد مرتب به کویت و عربستان منتقل کند.»(1)

1. رئیس جمهور عراق در سخنانی با اشاره به تجربه هایی که عراق در مقابله با حمله ایران به فاو کسب کرده و همچنین فواید این نبرد و تغییراتی که در راهبرد نظامی عراق صورت گرفته است، گفت کشورش مصمم است شبه جزیره فاو را بازپسگیرد. وی شرایط عراق را برای صلح

ص: 171

اعلام کرد و سوریه و لیبی را به دلیل حمایت از ایران، خائن خواند. صدام یکی از عناصر اصلی قدرت را جمعیت ذکر و خانوادهها را به زادوولد بیشتر تشویق کرد.

صدام حسین رئیس جمهور عراق، در سخنرانی برای مقامات و اعضای دفتر حزب بعث عربی سوسیالیست شاخه بغداد، گفت: «نبرد فاو سودهای زیادی دارد ازجمله مهمترین سودهای آن، برملاشدن افرادی است که بر سیاست خود با خیانت سرپوش گذاشته بودند. مسئله دیگر سرنگونی رژیم در بغداد و نه اشغال عراق است، ولی درواقع ثابت شد که آنها به ایران کمک میکنند تا عراق را اشغال کند.(1) ... این خود یک مورد سود حاصل از نبرد فاو بود که حقیقت خیانتکاران در چارچوب قومی و حتی جهانی فاش شود. فاو منطقه عزیزی از خاک عراق است، لیکن شما میدانید و ما آن را ظرف ماه گذشته ثابت کردیم که توان آن را داریم که هر روز به اندازه مثلث فاو یا دربرابر آن مساحتی از ایرانیها در سراسر جبهه از شمال تا جنوب بگیریم.» صدام افزود: «نام فاو در جهان مشهور است و همه میدانند که ایرانیها جزئی از خاک ما را اشغال کردند، لذا از این به بعد که جنگ ادامه دارد این امکان برای ما وجود دارد که به ارتش آن کشور در هرجایی که باشد حمله کنیم و نه تنها در فاو، بلکه ارتش آنها را در هرجایی که باشد تعقیب کنیم. حتی اگر در دزفول یا محمره [خرمشهر] و هرجایی دیگر از خاک ایران باشد ما خواهیم رفت و به آنها ضربه خواهیم زد و این شیوه جدید ما است.» (2)

صدام با تظاهر به صلحطلبی افزود: «عراق صلح میخواهد و طمعی به یک وجب خاک ایران ندارد و به درخواست ایران بدون اینکه دخالت در امور داخلیاش بکند احترام میگذارد و ایران برای خود باشد و ما برای خودمان. عراق شعار بازگشت دو طرف به مرزهای بین المللی

ص: 172

را سرمیدهد. ما خواهان برقراری صلح همه جانبه براساس احترام متقابل در حاکمیت و روابط منجمله عدم دخالت در امور یکدیگر هستیم و اینکه هریک از دو کشور عراق و ایران، به عنوان دو عنصر مثبت در امنیت خلیج فارس باشند و ایران به اعراب احترام بگذارد. آنچه مشهود است این است که اگر جنگ امروز تمام شود و فردا ایران به یک کشور عربی تجاوز کند طبیعتاً ارتش عراق را دربرابر خود در دفاع از اعراب خواهد دید و سپس خواهد دید که چگونه زیر چکمه عراقی ها خرد خواهد شد.»(1)

صدام حسین همچنین در دیدار با اعضای دفتر اجرایی اتحادیه عمومی زنان عراقی، جمعیت را عنصر اصلی قدرت برشمرد و گفت: «شعار ما باید این باشد که هر خانواده باید پنج دختر و پسر داشته باشد و هر خانوادهای [با] کمتر از چهار فرزند، باید استحقاق قدری ملامت سخت را داشته باشد و به آنها با چشم نارضایتی بنگریم. تاریخ گذشته و حال ثابت کرده که امکان بروز جریانها و حالتهایی که بتواند عراق را هدف قرار دهد وجود دارد، بنابراین ایجاب میکند ما جمعیتی داشته باشیم که بتوانیم از عراق دفاع کنیم.» صدام حسین تأکید کرد که تمایل به کار در خارج از خانه نباید مانع داشتن فرزندان بیشتر شود.(2)

2. یکی از نمایندگان مجلس انگلیس، جنایت صدام حسین درمورد اعدام 5000 تن از زندانیان زندان ابوغریب را افشا کرد.

به نوشته روزنامه اطلاعات، «واحد خبر مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق در تماسی با واحد مرکزی خبر با اظهار این مطلب افزود خانم آن کلود عضو حزب کارگر و نماینده پارلمان انگلیس با صدور گزارشی خطاب به پارلمان انگلیس در تاریخ 13/3/1986 [22/12/1364] به نقل از یک افسر مسئول زندان ابوغریب ضمن تأیید وقوع این جنایت هولناک و اظهار تأسف از اینکه سرزمین عراق که روزی مرکز تمدنهای جهان بود، امروزه زندان عظیمی چون ابوغریب را در خود جای داده است، جزئیات بیشتری را پیرامون چگونگی تیرباران مجاهدین مسلمان عراقی افشا کرد. در این گزارش آمده است: سرپرست زندان با دریافت دستور شروع عملیات از صدام به کلیه زندانیان محکوم به اعدام اطلاع داد که فرمان آزادی آنان ازطرف رئیس جمهور ی صادر شده است و هرچه سریعتر سلولهای خود را تمیز کرده و آماده خروج از زندان شوند. صبح روز بعد، زندانیان در گروههای 500 نفری و تحتپوشش شدید امنیتی سوار کامیونهای نظامی شده و راهی پادگان البسمایه، که بزرگترین میدان تیر عراق است و در 30 کیلومتری جنوب بغداد قرار دارد، شدند و در محوطه پادگان، [به دست] صدها تن از مأموران امنیتی و

ص: 173

عناصر جیش الشعبی در گروههای 500 نفری پس از ورود به محوطه پادگان البسمایه تیرباران شده و توسط 30 کانتینر یخچالدار به منطقه الحصوح که مرکز تحویل پیکرهای مقتولین قادسیه است، منتقل شدند.»

در ادامه این گزارش آمده است که شهدا از افراد فراری از جبهه های قادسیه، مجاهدین مسلمان و چند دانشجوی کرد شرکتکننده در تظاهرات دانشگاه اربیل بودهاند.(1)

1. وزیر دفاع کویت اعلام کرد کویت هرگز درگیر جنگهای خارجی در منطقه نخواهد شد.

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از کویت، شیخ سالم الصباح وزیر دفاع کویت، با بیان اینکه رهبران کویت، نیروهای مسلح این کشور را در جنگ و توطئههای جهانی درگیر نمیکنند تصریح کرد که دولت کویت با جنگهای جاری در منطقه مانند جنگ ایران و عراق و درگیریهای قطر و بحرین، به روش بیتشنج و بااحتیاط رفتار میکند. وی افزود: «ما در تلاشیم شری را که م توجه ما است به آرامی و با دوراندیشی و بدون درگیری با آن از خودمان دفع کنیم و دولت کویت تلاش خواهد کرد طرفهایی را که میخواهند از آب گلآلود ماهی بگیرند از منطقه بیرون کند.»(2)

2. "آیا ایران میتواند سرپل خود را حفظ کند؟" این عنوان مقالهای از یک گزارشگر انگلیسی در مجله میدل ایست می باشد که در آن ضمن پرداختن به عملیات رزمندگان ایران در منطقه فاو، تفوق روانی ایران، ضرورت بازپسگیری فاو و هراس کشورهای عرب منطقه از پیروزی ایران را مورد بررسی قرار داده است.

فیلیپ مارفلیت در این مقاله نوشته است: «مهمترین نتیجه نبردهای اخیر جنگ خلیج فارس تفوق روانی است که ایران به دست آورده است. حمله نظامی به فاو و نفوذ در کردستان عراق، پیروزی مهمی را برای حکومت تهران که در حفظ اقتصاد جنگی خود با مشکلات جدی روبه رو می باشد، محقق گردانیده است.» وی به نقل از الیوت تحلیلگر نظامی مؤسسه بین المللی تحقیقات راهبردی لندن، آورده است: «حمله ایران به فاو، حملهای زیرکانه بود که ایرانیان، عراقی ها را در وضع نامساعدی قرار دادند. آنها روشی به مراتب پیچیدهتر از معمول از خود نشان دادند و سرپلی ایجاد کردهاند که عراقی ها درواقع باید آن را از میان بردارند. این اقدام چنان ضروری است که صدام حسین رئیس جمهور عراق، باید این جنگ را "یک جنگ حیثیتی" اعلام کند که احتمالاً

ص: 174

به قیمت جان بسیاری تمام خواهد شد.» فیلیپ مارفلیت در ادامه به استناد گزارش دیپلماتها در بغداد افزوده است: «گارد زبده ریاست جمهوری منهدم و در هم کوبیده شده، همچنین [صدام حسین] چند تن از افراد ارشد ارتش خود، ازجمله ژنرال رشید، فخری و جبوری را مأمور نبرد فاو کرده است، که آشکارا ناکام ماندهاند.» به نوشته مارفلیت از نگرانیهای عمده رژیم بعثی عراق، حضور ٣٥٠ هزار نیروی ایرانی در منطقه مرکزی جنگ، یعنی نزدیک سوسنگرد است. این نیروها میتوانند دوباره مردابه ای هویزه را تهدید کنند؛ جایی که عراق به تازگی توانسته بود واحدهای ایرانی را که سال گذشته وارد این منطقه شده بودند، از آنجا اخراج کند چنانچه ایران قبل از اینکه عراق بتواند نیروهای ایران را از فاو بیرون کند دست به حملهای در این منطقه بزند، بغداد با مشکل حاد دفاع از بصره از دو جناح شمال و جنوب روبه رو خواهد شد.

گزارشگر مجله میدل ایست، عملیاتهای اخیر رزمندگان را موجب هراس کشورهای عربی منطقه برشمرده و دراینمورد افزوده است: «حوادث فاو هراسهایی را مجدداً برانگیخته است و آن اینکه درگیری ممکن است در تمامی منطقه خلیج[فارس] گسترش یابد ... یک تهاجم دیپلماتیک در سازمان ملل متحد، که شورای همکاری خلیج [فارس] در آن نقش عمدهای داشت، ایالات متحده و اتحاد شوروی را تحتفشار قرار داد تا این درگیری را خاموش نماید. ... از سویی فشار بر سوریه جهت تجدیدنظر در روابط نزدیک خود با ایران نیز به نظر میرسد که با شکست روبه رو گردیده است.»

فیلیپ در خاتمه با اشاره به ادامه تلاشهای جنگی دو طرف نوشته است: «این درگیری به نفع کسانی همچون هنری کیسینجر وزیر امور خارجه اسبق ایالات متحده، که عقیده دارند نفع فوقالعاده در این است که هر دو طرف درگیر یعنی ایران و عراق در این جنگ بازنده گردند، ادامه خواهد یافت.»(1)

3. حافظ اسد رئیس جمهور سوریه، ضمن موافقت با حملاتی که علیه رژیم صهیونیستی انجام میگیرد، گفت که از نفوذ خود برای جلوگیری از حمله گروههای چریکی علیه کشورهای اروپایی استفاده خواهد کرد.

خبرگزاری یونایتدپرس امروز، به نقل از مجله اشپیگل (چاپ آلمانغربی) درمورد ملاقات حافظ اسد با هانس دیتریش گنشر وزیر امور خارجه آلمانغربی، در بلگراد که چهارشنبه گذشته (10/2/1365) انجام شد، گزارش داد: اسد در این دیدار به گنشر اطمینان داد به طور قاطع تروریسم در خاک اروپا را رد میکند. براساس این گزارش، اسد گفت که جنگ منطقه غرب آسیا باید در سرزمینهای تحتاشغال رژیم صهیونیستی صورت گیرد.

ص: 175

اشپیگل نوشته است: «اسد قول داد از نفوذ خود بر گروههای چریکی در سوریه و لبنان استفاده خواهد کرد تا آنها را جهت متمرکزکردن مبارزات خود در سرزمینهای اشغالی متقاعد سازد. وزیر [امور] خارجه آلمانغربی که جهت گفتوگو با حافظ اسد پیرامون درگیری خاورمیانه [منطقه غرب آسیا] و تروریسم، عازم پایتخت یوگسلاوی شده بود، بعد از این دیدار گفت که اسد قول داد دررابطهبا تلاشهای جامعه اروپایی برای مقابله با تروریسم همکاری کند.»

به نوشته این مجله، در گزارشی محرمانه که وزارت امور خارجه فرانسه هفته گذشته برای دولت آلمانغربی فرستاد، سوریه یکی از پایگاههای اصلی برای تروریسم بین المللی قلمداد گردیده بود. در این گزارش آمده بود که لیبی، ایران و در درجه اول سوریه پول و سایر کمکها را دراختیار تروریستها میگذارند.(1)

1. جایگزینی نجیبالله به جای ببرک کارمل رئیس جمهور افغانستان تأکید سخنگوی مبارزان افغان بر مبارزه تا خروج آخرین سرباز شوروی از افغانستان و رد هرگونه مذاکره صلح بدون حضور نماینده مردم و استقبال ایران از طرح زمانبندی خروج نیروهای شوروی از افغانستان و خودداری از شرکت در مذاکرات ژنو مهمترین گزارشهای سیاسی امروز دررابطهبا افغانستان می باشد.

به گزارش خبرگزاری فرانسه از اسلامآباد امروز، ژنرال نجیبالله از نژاد پشتو و رئیس سازمان امنیت افغانستان، به جای ببرک کارمل، ریاست جمهوری این کشور را به عهده گرفت.(2) وی در اولین اظهارنظر پس از انتصاب به این سمت اعلام کرد که دوستی با اتحاد جماهیر شوروی اصلی اساسی است و نیروهای ارتش را تقویت و ظرفیت جنگی را ارتقا خواهد داد.(3)

این درحالی است که برهانالدین ربانی رئیس گروه چریکی جمعیت اسلامی و سخنگوی گروههای اسلامی مبارز افغان، در واکنش به این اظهارات گفت: «تا وقتیکه آخرین سرباز شوروی از افغانستان خارج نشده است، اسلحه را به زمین نخواهیم گذاشت و هر مذاکره و راه حل سیاسی که بدون حضور نماینده مردم افغانستان (مجاهدین) انجام شود، مورد قبول واقع نخواهد نشد.»(4) ربانی نکات عمده پیشنهاد صلح و به خصوص خروج مرحلهبه مرحله نیروهای شوروی از خاک افغانستان و تضمین پایان دادن به مبارزه را رد کرد و افزود: «فقط نمایندگان افغانها میتوانند درباره سرنوشت خود مذاکره کنند.»(5)

ص: 176

درهمینحال سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، ضمن استقبال از طرح زمانبندی برای خروج نیروهای شوروی از افغانستان اعلام کرد: ما همواره خواستار خروج قوای شوروی از افغانستان بودهایم و بدیهی است که درحالحاضر از هر تحولی که منجر به خروج هرچه سریعتر قوای شوروی از افغانستان شود، استقبال میکنیم. ... ولی جمهوری اسلامی ایران در مذاکراتی که مردم افغانستان در آن نقش نداشته باشد شرکت نمیکند. ما معتقدیم که قبل از هر چیز باید منافع ملت مسلمان افغانستان مدنظر باشد و نمیتوانیم با شرکت در مذاکراتی که مردم افغانستان در آن نادیده گرفته میشوند، بر آن صحه بگذاریم.(1)

2. امروز اجلاس اقتصادی - سیاسی سران هفت کشور صنعتی غرب در پایتخت ژاپن آغاز شد. "تروریسم بین الملل" و "انفجار در رآکتور هستهای شوروی در چرنوبیل" ازجمله موضوعهای مطرحشده در این نشست بود. دو ساعت پس از شروع اجلاس، پنج موشک در مقابل سفارت کانادا و در نزدیکی محل اجلاس به زمین اصابت کرد. یونایتدپرس اعلام کرد گروههای رادیکال ژاپنی تهدید کردهاند که در طول اجلاس سهروزه، حملات دیگری انجام خواهند داد. در اولین روز جلسه مقدماتی سران، رهبران امریکا، ژاپن و ایتالیا بر نگرانی جهان از وقوع عملیات تروریستی تأکید کردند.(2)

ص: 177

ص: 178

درپی تحرکات ارتش عراق، رکن2 ژاندارمری جمهوری اسلامی هم، در دو گزارش جداگانه از تقویت توپخانه سنگین دشمن در منطقه قورهتو و نیز استقرار 400 نفر نیرو در پایگاهی در منطقه شرق قلعهدیزه خبر داد.(1)

واحد اطلاعاتی قرارگاه نصرت مستقر در منطقه هور نیز در یک جمعبندی به قرارگاه کربلا هشدار داده است که با توجه به افزایش فعالیت نیروهای پیاده، استمرار فعالیت مهندسی و تداوم اجرای آتش توپخانه نیروهای عراقی، احتمال تک دشمن در جزیره جنوبی مجنون و غرب پاسگاه طلائیه قدیم وجود دارد.(2)

همچنین در گزارش واحد اطلاعات قرارگاه نوح به قرارگاه خاتم آمده است: فعالیت خودروهای دشمن در این دوره، به خصوص روی جاده امالقصر چشمگیر بوده است.(3)

1. عراق برای مقابله با فعالیتهای مهندسی نیروهای ایران در منطقه فاو و همچنین آمادگی برای اجرای عملیات علیه ایران، همه امکانات سازمانی ارتش، وزارتخانهها و بخش خصوصی را به کار گرفته است.

به گزارش واحد اطلاعات نیروی زمینی سپاه پاسداران، ارتش عراق در منطقه والفجر8 (فاو) با همه امکانات خود در تلاش برای انهدام ادوات مهندسی و خنثیکردن اقدامات مهندسی یگانهای رزمی سپاه پاسداران است. با توجه به اینکه دشمن بعثی برای بازسازی واحدهای آسیبدیده خود و کسب آمادگی برای اجرای عملیات وسیع، نیاز به زمان دارد، فرصت مناسبی فراهم شده تا یگانهای خودی به ایجاد استحکاماتی نظیر پل، اسکله، کانال، سیلبند، جاده و خاکریزهای خطوط مقدم و ایجاد موانع سیمخاردار و میادین مین بپردازند، بااینحال، ارتش متجاوز عراق با طراحی و اجرای آتشهای گوناگون برای جلوگیری از فعالیتهای مهندسی رزمندگان، همه توان خود را بسیج کرده است. همچنین باوجود تلفات و خسارات سنگینی که نیروی هوایی ارتش عراق در عملیات والفجر8 متحمل شده، هواپیماهای جنگنده عراقی به محض مساعدشدن اوضاع جوی، بر فراز منطقه ظاهر شده و درصورت مشاهده هر پل یا اسکله جدید فوری آن را بمباران و منهدم میکنند.(4) در این گزارش افزوده شده است که عراق به احداث کانالهای جدید در منطقه که امکان

ص: 180

آب انداختن در جلوی مواضعش را فراهم میکند واکنش بسیاری نشان داده و به همین دلیل محل استقرار دستگاههای پمپاژ آب یا دستگاههای مهندسی را به طور دائم هدف قرار میدهد. ارتش عراق همچنین با استقرار 100 دستگاه تانک، 76 آتشبار توپ و ادوات، آتش سنگین مستقیم و منحنی را روی خطوط اول نیروهای ایرانی اجرا میکند، طوریکه پس از گذشت چند روز، خاکریزها صاف میشوند و اگر دائم ترمیم نشوند به طورکامل از بین میروند.

واحد اطلاعات نیروی زمینی سپاه پاسداران در ادامه این گزارش افزوده است: همزمان با این سلسله اقدامات تاکتیکی، ارتش و رژیم متجاوز عراق از مدتها قبل برای افزایش توان مهندسی خود در جنگ، همه نیرو و امکانات این کشور را در خدمت جنگ گرفتهاند. به همین منظور، تقریباً همه امکانات وزارت راه و شرکتهای راهسازی، دارندگان کمپرسیها و وسایل مهندسی شخصی، شرکتهای خارجی و امکانات ارتش برای مهندسی جنگ بسیج شدهاند و اکنون همه این امکانات مهندسی در منطقه فاو به کار گرفته شده و باوجود آتش توپخانه یگانهای نیروی زمینی سپاه مستقر در منطقه، عراق همچنان مشغول احداث جادهها، سیلبندها، کانالها و پلهای بسیاری است. برخی از اقدامات مهندسی عراق چنین است:

1. احداث جادهای با عرض ٨ تا 1٠ متر، ارتفاع 1 تا ٢ متر و طول 150 کیلومتر که 50 کیلومتر آن آسفالت می باشد که حدود ٣,٠٠٠,٠٠٠ متر مکعب خاکریزی داشته است.

٢. احداث سیلبند و خاکریزی به طول 50 کیلومتر، که حدود ٥/٠ تا 1 میلیون متر مکعب خاکریزی داشته است.

٣. احداث کانال با عرض و عمق مناسب به طول ٣٠ کیلومتر.

٤. احداث مواضع برای استقرار ٤٠ گردان توپ و چندین عقبه و بنه مهمات قرارگاه و ... که حداقل 1 میلیون متر مکعب خاکریزی داشته است.

٥. احداث یک پل در منطقه امالقصر به طول ٢٠٠ متر و یک پل در محور جزیره حجام به طول ٣٠٠ متر.

عراق با احداث سه جاده در حدفاصل دو جاده استراتژیک فاو - بصره و فاو - امالقصر محدودیتهای خود را ازنظر نقلوانتقالات و خطرهای احتمالی کانالیزهشدن در منطقه از بین برده است و با احداث مواضع توپها و بنههای مهمات به خارج از بُرد آتش خودی، از آسیبپذیریهای خود کاسته است.

واحد اطلاعات نیروی زمینی سپاه پاسداران سپس با اشاره به ادامه فعالیت شبانهروزی ارتش بعثی برای تکمیل پروژههای مهندسی خود، هشدار داده است: «اطلاعات مخفی و آشکار موجود نشان میدهد که دشمن بعثی برای اجرای یک عملیات وسیع در منطقه فاو، تمامی فعالیتهای جمعآوری نیرو، آموزش، تجهیزات و پایکارآوردن امکانات و اقدامات مهندسی را پابه پای هم و با زمانبندی مشخص به پیش میبرد و انتظار میرود که با گرمشدن هوا، خشکشدن زمین و تکمیل برخی اقدامات آموزشی و مهندسی به یک حمله وسیع در خردادماه اقدام کند.»

ص: 181

در پایان گزارش تأکید شده است: «باید با استفاده از فرصت موجود و با به رهگیری از حداکثر امکانات موجود در جمهوری اسلامی، به ایجاد استحکامات، خاکریزها، کانالها و احداث پلها و عقبه ها اقدام کرد و خود را آماده مقابله با فشارهای آینده دشمن بعثی نماییم. به اینمنظور، تشدید اقدامات مهندسی و آماده سازی همه جانبه رزمندگان برای پاسخگویی به حملات دشمن بعثی متذکر میگردد.»(1)

گزارش فرماندهی اطلاعات ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی نیز حاکی است که عراق برج دیدبانی قشله را که در عملیات والفجر8 با آتش دوربرد رزمندگان منهدم شده بود، امروز پس از بازسازی، راهاندازی کرد. با شروع فعالیت این برج، تماس رادیویی فرماندهان دشمن در منطقه پایگاه هوایی شعیبه برقرار شده است.(2)

1. علی شمخانی و سرهنگ جمالی فرماندهان قرارگاه مشترک خاتم1 و خاتم2، به قرارگاه عملیاتی مشترک سپاه و ارتش ابلاغ کردند که به منظور مقابله با تهاجمات ارتش عراق به خطوط پدافندی نیروهای خودی، برای مناطق تحتمسئولیت خود طرحهای پدافندی تهیه کنند و همه اقدامات لازم را به طور مشترک انجام دهند. این ابلاغیه در 9 بند بدینشرح تنظیم شده است:

1. طرح پدافندی مناطق تحتمسئولیت هر قرارگاه با توجه به نیروی موجود و به صورت مشترک تهیه و نیازهای پدافند ازنظر یگانهای مانوری و پشتیبانی رزمی به طور جداگانه گزارش شود.

٢. استقرار عناصر کمین و ایجاد موانع در جلوی خطوط پدافندی و طرح سد موانع گزارش شود.

٣. در احداث قرارگاههای مشترک، به همجواربودن یا نزدیک هم بودن توجه شود، در غیراین صورت فرماندهان قرارگاههای مشترک درطول هفته حداقل دو جلسه برای مبادله اطلاعات، تهیه طرحهای مشترک و بررسی و رفع نارساییهای منطقه مربوط تشکیل دهند.

٤. گشتیهای شناسایی و رزمی به طور مشترک و به منظور کسب اطلاعات و فرسودهکردن دشمن و بالاخره تقویت روحیه آفندی نیروهای خودی به صورت مداوم اعزام شوند و نتیجه فعالیت گشتیها ضمن درج در گزارشهای نوبه ای در جلسات مشترک ارائه شود.

٥. تیمهای عملیاتی مشترک در هریک از قرارگاهها تشکیل و ضمن گزارش صورت اسامی آنان، به طور مرتب برای بازدید از خطوط پدافندی و بررسی نارساییها اعزام شوند.

٦. به منظور ایجاد اعتماد در زیردستان، لازم است فرماندهان ردههای مختلف از خطوط پدافندی مربوط بازدید به عمل آورده و با پرسنل جمعی خود در خطوط مقدم ملاقات کنند.

7. از جهادهای منطقه به صورت مشترک استفاده شود و کارهای واگذاری به جهادها حتماً پس از تصویب فرماندهان مشترک به اجرا گذاشته شود.

٨. طرحهای آفندی محدود و نیمهگسترده در مناطق محولشده به صورت مشترک تهیه و ضمن گزارش نیازمندیهای مربوط شناسایی تا پایینترین رده توسعه داده شود.

ص: 182

٩. دادگاه نیروهای نظامی و انتظامی کل کشور درجهت تقویت فرماندهان و برای رسیدگی به جرائم پرسنل خاطی در باختران مستقر شده است، همکاریهای لازم در کلیه ردههای فرماندهی با مسئولان دادگاه به عمل آید.

گفتنی است که این دستورالعمل به امضای علی شمخانی و سرهنگ جمالی رسیده است و برای قرارگاه خاتمالانبیا(ص)، ستاد مشترک ارتش، نیروی زمینی سپاه و ارتش، قرارگاههای مشترک نجف2، نجف3 و نجف4 و نیز قرارگاه نجف سپاه پاسداران ارسال شده است.(1)

2. فرماندهی نیروی زمینی سپاه پاسداران، دستورالعمل تشکیل گردانهای پدافند مرزی قائم را به فرماندهی سپاه کشوری ابلاغ کرد. طبق این دستورالعمل یگانهای رزمی نیروی زمینی سپاه پاسداران مأموریت دارند تا در مناطق واگذارشده به آنها در خطوط سرتاسری غرب تا جنوب، خط پدافندی را تحویل گرفته و آمادگی مقابله با هر حرکت ایذایی دشمن را داشته باشند. بدین منظور یگانهای رزمی با پشتیبانی ناحیه مربوط، باید اقدام به تشکیل محورهای پدافندی تحتعنوان گردانهای مرزی قائم کنند.

در این دستورالعمل وظایفی برای گردانهای پدافند مرزی قائم در نظر گرفته شده که مهمترین آنها عبارتاند از:

1. شناسایی محدوده خط پدافندی تا عمق خط اول دشمن.

٢. ثبت تیر روی مواضع حساس و گرههای مواصلاتی دشمن.

٣. مقابله با تکهای محلی و حرکتهای ایذایی دشمن.

٤. استحکام خط پدافندی (اقدامات سنگرسازی و ایجاد موانع).

٥. گزارش حرکات و جابه جاییهای دشمن در جلوی منطقه مسئولیت هر گردان به قرارگاه مربوط.

٦. اعزام گروههای گشتی رزمی به جلوی منطقه مسئولیت.

7. اعزام کمین به جلوی خط پدافندی.

٨. بررسی منطقه به منظور اجرای اقدامات مهندسی و آماده سازی برای عملیات.

٩. آمادگی برای اجرای عملیاتهای محدود تا استعداد ٢ گروهان.

1٠. تربیت کادر و آموزش نیروهای گردان.

11. آمادهکردن مواضع ادوات در منطقه مسئولیت.

در این دستورالعمل درمورد سازماندهی گردانهای پدافندی مرزی مقرر شده است:

1. گردانهای پدافند مرزی هر ناحیه جزء سازمان یگان رزمی همان ناحیه است.

٢. مسئولیت تأمین نیروی گردانهای پدافندی به عهده نواحی کشوری است و سازماندهی گردانهای پدافندی تحتنظارت یگانهای رزمی مربوط انجام می شود.

ص: 183

٣. در برآورد نیروهای گردان به جای به کارگیری پاسدار رسمی، درصورت کمبود نیرو میتوان پاسدار افتخاری و به جای پاسدار افتخاری از مشمول پیمانی با تعهد ٥ ساله و به جای پاسدار وظیفه از بسیجیهای با تعهد ٦ ماهه استفاده کرد.

همچنین در این دستورالعمل به طور کامل سازمان، تشکیلات و تعداد نیروی هر گردان؛ سلاحهای لازم؛ مهمات و نیز جزئیات امکانات موردنیاز هر گردان مشخص شده، ازجمله اینکه هر گردان قائم دارای 4 گروهان رزمی است که هریک از این گروهانها دارای 7 پاسدار رسمی، 18 پاسدار افتخاری، 8 نیروی وظیفه و 65 رزمنده بسیجی است.(1)

1. فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران خواستار تهیه بالگرد 206 و نصب موشک تاو روی آن شد.

علی شمخانی در نامهای به فرماندهی قرارگاه مرکزی خاتمالانبیا(ص) نوشته است: «نظر به اینکه هلیکوپترهای 206 در هوانیروز ژاندارمری به تعداد زیاد موجود است و به عنوان هلیکوپتر غیرنظامی، تهیه آن به راحتی امکانپذیر است، خواهشمند است نسبت به اجرای طرح مسلحنمودن این هلیکوپتر به موشک ضدتانک تاو دستورات لازم را صادر فرمایید.»(2)

2. مسئولان قرارگاه نیروی زمینی سپاه پاسداران در جلسهای با اعضای کمیته بررسی مشکلات جنگ مجلس شورای اسلامی کلیات حوادث و اوضاع کنونی جبهه ها را تشریح کردند.(3)

در این جلسه که ساعت 21:10، شروع شد علی عبداللهی عملیات اخیر رزمندگان در منطقه فاو (8/2/1365) و حمله دشمن به فکه (10/2/1365) را به طور کامل تشریح کرد. وی در بخشی از گزارش خود مقاومتنکردن نیروهای خودی را ازجمله دلایل شکست عنوان کرد و گفت پس از حمله عراق وقتی وارد منطقه شدیم اصلاً خطی از نیروهای خودی وجود نداشت. خط، پیوستگی خود را از دست داده بود و اگر دشمن ادامه میداد کسی نبود جلوی آن را بگیرد. عراقی ها 9 کیلومتر پیشروی کردند. یک خاکریز تعجیلی هم زدند. با توجه به اینکه ارتش عراق هنوز مواضع خود را به خوبی درست نکرده بود، امکان عقب راندن نیروهای عراق وجود داشت،

ص: 184

اما برخی ناهماهنگیها مانع از اقدام جدی علیه دشمن شد. درحالیکه اگر دشمن کمی دیگر پیشروی میکرد ما ناچار بودیم تا منطقه برغازه عقب برویم. همان روز تعدادی از بچههای تیپ10 سیدالشهدا(ع) سپاه پاسداران رفتند و امکاناتی که نیروهای خودی در منطقه جا گذاشتند، به عقب آوردند. عبداللهی در ادامه افزود: «منطقه فکه در بین سایر مناطق در اولویت درجه 2 قرار دارد. به خاطر اینکه فاصله دشمن با ما خیلی زیاد بوده، ولی اینطور هم نبوده که کسی به یگانهایی که به آن منطقه برای پدافند یا کارکردن رفتهاند نگفته باشد که این منطقه حساس است و تأکید شد که احتمال تک در آنجا همیشه است. ... ما در اینجا [فکه] خط محکمی داشتیم، ولی به نظرم مقاومتی صورت نگرفت. اگر ما در اینجا کوچکترین مقاومتی میکردیم، دشمن قادر نبود خط ما را بشکند. ... [درحالیکه] ما در جزیره مجنون با دشمن 50 متر فاصله داریم در عرض دو دقیقه میتوانیم به هم برسیم. با توجه به حساسیت جزیره، چندبار تک شده، ولی با هوشیاری نیروهای سپاه و مقاومت آنها، دشمن قادر به پیشروی نشد. زیرا نیروها مقاومت میکنند، تلفات هم میدهند، اما اینطور نیست که تا دوتا شهید دادند، کل نیروها خط را تخلیه کنند. ما با تجربه میگوییم که دشمن روحیه ندارد. ما به عین دیدیم که هرجا دربرابر دشمن مقاومت کنی، دشمن قادر نبوده خط ما را بشکافد.»(1)

علی عبداللهی در پاسخ به گفته یکی از اعضای کمیته مجلس درمورد اینکه برخی فرماندهان گفتند ما احساس کردیم دشمن اینجا قصد فریب داشته است، توضیح داد: «البته اینها سازمانشان کامل نبود، ولی 15 دستگاه تانک و 30 دستگاه نفربر از دست دادهاند. پس معلوم است بیش از این امکانات داشتهاند. ادواتشان کم بوده است، ولی یک گردان توپ داشتهاند. نیرویی که از دشمن به خط آنها زد 3 تیپ بود، ولی به هرحال امکان مقاومت وجود داشت.»(2)

1. بنا به پیشنهاد فرمانده سپاه سوم ارتش عراق به منظور بررسی و ارزیابی پیشرفت کار گشتیهای شناسایی و ایجاد تحرک در آنها، یک گردهمایی با شرکت افسران اطلاعات لشکر ساعت 11 روز 15 اردیبهشت 1365، در محل قرارگاه فرماندهی سپاه سوم تشکیل گردید. یکی از اسناد به دستآمده از ارتش عراق نامهای است که فرمانده لشکر30 پیاده ارتش عراق برای فرمانده تیپ23 درباره نتایج این بررسی ارسال کرده است.

در این نامه درباره ضعفهای فعالیتهای جاری نیروهای گشتی شناسایی ارتش عراق چنین آمده است: «با توجه به مواضع از قبل آمادهشده در جلو و مناطق واحدها، گشتیها برای اجرای مأموریتهای معمولی به آنجا رفته و روز دوم برمیگردند که فعالیت و کار آنها محدود، یکنواخت و بیتحرک بوده و در سطح مطلوب نمی باشد. در این مدت هیچگونه پیشرفتی که حاکیاز ابتکار و فعالیت افسران اطلاعات یا تیپها و گردانها باشد، مشاهده نشده بلکه

ص: 185

فعالیتها منحصر به اجرای برنامه ماهانه بوده است. اطلاعاتی که گشتیها جمعآوری میکنند، اطلاعاتی سطحی و عادی می باشد که به هیچوجه متناسب با امکانات و تلاشهایی که در این راه صرف می شود، نمی باشد.»

در این نامه هدفهای اعزام نیروهای گشتی شناسایی چنین اعلام شده است:

«1. بررسی نیروی دشمن از جنبه های سازماندهی، تجهیزات، مناطق گسترش نیروها و محل و چگونگی تجمع نیروهای احتیاط.

٢. گرفتن اسیر.

٣. دستیابی به اسناد و نمونههایی از تسلیحات و تجهیزات دشمن.

٤. کنترل زمین ممنوعه و جلوگیری از کسب اطلاعات مربوط به یگانها و مقاصد خودی توسط گشتیهای دشمن و تأثیرگذاشتن بر روحیه نیروهای دشمن.»

در این نامه همچنین آمده است: «ازجمله تجربیاتی که در طول جنگ به دست آمده این نکته است که هریک ازطرفین جنگ که به زمین ممنوعه کنترل داشته و مانع رسیدن گشتیهای طرف مقابل به موضع خودی و کسب اطلاعات دقیق و شناخت منطقه بشود، برنده عملیات خواهد بود. دشمن دراینزمینه از ما پیشی گرفته و با اعزام گشتیهایش، اطلاعات لازم به ویژه اطلاعات مربوط به آرایش یگانهای خودی، محورها و راههای ارتباطی واقع در شبکه موانع زمینی ما و آنها را تأمین میکند.»(1)

2. جنگندههای عراقی به حریم هوایی چند شهر غربی ایران تجاوز کردند، اما تلاش آنها برای بمباران تأسیسات نفتی جزیره خارک ناکام ماند. همچنین منابع بیطرف ادعای عراق را درباره بمباران اهداف بزرگ دریایی تأیید نکردند.

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، هواپیماهای جنگنده عراقی از ساعت 9:20 تا 9:30 صبح امروز، به حریم هوایی شهرهای ایلام، درهشهر، صالحآباد (از توابع ایلام)، سنندج و باختران تجاوز کردند که با واکنش مؤثر پدافند هوایی، امکان اجرای آتش و بمباران شهرها از آنها سلب شد و فقط توانستند اقدام به شکستن دیوارهای صوتی کنند.(2)

قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) از بمباران شهر سقز به وسیله هواپیماهای عراقی17 و فرماندار شهرستان بانه از تجاوز هواپیماهای دشمن به حریم هوایی شهر بانه خبر دادند.(3)

همچنین به گزارش دفتر فرماندهی نیروی دریایی سپاه پاسداران، ساعت 16:21 جنگندههای عراقی جنوب شرقی جزیره خارک در خلیج فارس را بمباران کردند. در این حمله هوایی 4 بمب با فاصله تقریبی 200 متر از پاسگاه شماره 5 به داخل آب اصابت کرد که خسارتی درپی نداشت.(4)

ص: 186

بااینحال، فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق امروز، در اطلاعیه نظامی شماره 2214 با اشاره به حمله هوایی به جزیره خارک مدعی شد جنگندههای عراقی هدفهای موردنظر را بمباران کرده و به آتش کشیدهاند. درضمن چند هواپیمای عراقی نیز در ساعت 9 صبح، یک هدف بزرگ دریایی را در نزدیکی سواحل ایران به طور دقیق و مؤثر هدف قرار دادهاند.(1)

درباره این ادعای عراق، رادیو امریکا گفت: «چنین ادعاهایی درصورت صحت، معمولاً موردتأیید شرکتهای کشتیرانی خلیج فارس قرار میگیرد، ولی [این شرکتها] هیچ گزارشی درباره اختلالاتی در منطقه دریافت نکردهاند.» این رادیو افزود: «ادعای روز پنجشنبه [11/2/1365] عراق که گفته بود کشتیهای جنگیاش دو نفتکش را در منطقه ساحلی ایران مورد حمله قرار دادهاند، هنوز موردتأیید قرار نگرفته است.»(2)

1. در درگیریهای امروز نیروهای خودی با عناصر حزب دمکرات و کومهله در مناطقی از استانهای کردستان و آذربایجان غربی تعدادی از رزمندگان شهید، مجروح یا اسیر شدند و افراد ضدانقلاب نیز متحمل تلفاتی شدند. علاوه براین گزارشهایی از همکاری گروههای ضدانقلاب با رژیم عراق به منظور جاسوسی و خرابکاری در ایران و همچنین تجمع این گروهها در مناطقی از شمال غرب ارسال شده است.

به گزارش سپاه پاسداران سردشت، گروه ضربت این سپاه با آگاهی از حضور افراد حزب دمکرات به استعداد دو لک (گروهان) در حوالی ارتفاعات محمد، کوه کوچ، بالاسر و روستای پالان، عازم منطقه شدند و پس از گذاشتن تعدادی نیروی تأمین، در ساعت 11:30، وارد روستا شده و با عناصر ضدانقلاب درگیر شدند. در همان آغاز درگیری به علت مجروحشدن مسئول پاسگاه و مسئول گروه ضربت، انسجام نیروها و امکان هدایت آنها از بین رفت و گروه ضربت متحمل 12 شهید و 5 زخمی شد. این درگیری تا غروب و رسیدن نیروهای کمکی گردان نبیاکرم(ص) و گروهان ویژه ادامه یافت. در ادامه، افراد ضدانقلاب با استفاده از تاریکی شب، ارتفاعات را تخلیه و به طرف کوههای منطقه ادعان و سرشاخان گریختند. گفتنی است که تا رسیدن نیروهای کمکی 8 تن از گروه ضربت اسیر شدند و از دمکراتها یک نفر کشته شد.(3)

برپایه اعلام شهربانی استان کردستان، «در حوالی روستای ماسیدر از توابع شهرستان مریوان، بین نیروهای خودی و گروهک کومهله درگیری رخ داد که درنتیجه تعدادی از نیروهای خودی شهید و 2 نفر از گروهک مذکور کشته شدند.»(4)

همچنین امروز، در روستای درگهسنگ (از توابع نقده)، از یک عضو گروهک "نهضت نجات آذربایجان" - که به تازگی اعلام موجودیت کرده است - 6 اسلحه کلاشینکف، یک قبضه آر.پی.جی7 و مهمات آن، مقداری تی.ان.تی، مقداری مهمات و چاشنی و یک دستگاه آهنیاب برای یافتن و منفجرساختن لولههای نفت کشف شد.(5)

ص: 187

واحد اطلاعات قرارگاه نجف2 سپاه پاسداران گزارش داد که به تازگی دو گروه از ضدانقلابیون متواری به سرکردگی علیمحمود مرادی، آمادگی خود را برای اجرای یک سلسله عملیات خرابکاری و بمبگذاری در ایران به دولت عراق اعلام کردهاند. این افراد از مرز بمو وارد منطقه قلقله و قلعهزنجیر شده و مواد منفجره را دراختیار افراد دیگری قرار دادهاند.(1)

به گزارش منبع مذکور، همچنین 40 نفر از عناصر ضدانقلاب متواری به سرپرستی منصور زارع ساکن دوشیمان از مرز عراق به ایران وارد و در منطقه قصرشیرین مستقر شدهاند. پیش بینی می شود این افراد قصد اجرای یک سلسله عملیات خرابکاری در شهرهای اسلامآباد و کرند را داشته باشند.(2)

در شهر بیجار نیز امروز، براثر انفجار یک مین در مسجد روستای جعفرآباد 3 پسربچه 14ساله مجروحشدند که پای یکی از آنها قطع شد.(3)

فرماندار مریوان نیز اعلام کرد: «عده زیادی از عناصر ضدانقلاب کومهله از مرز بانه منطقه سیران وارد ایران شدهاند و تعدادی دیگر برای ضربه زدن به نیروهای خودی به روستای شاهنشین از توابع مریوان رفتهاند.»(4) تعدادی از افراد گروه خبات هم که مجهز به سلاحهای سبک و آر.پی.جی بودند در حوالی روستای زرواو علیا و سفلی از توابع شهرستان بانه مشاهده شدهاند.(5)

دو تن از اهالی قصر شیرین وابسته به گروه رزگاری با سلاح و مهمات و یک تن دیگر وابسته به هیز کلاشین (سیمکو) بدون سلاح تسلیم رزمندگان شدند.(6) (7)

2. درحالیکه حمله نظامیان عراقی علیه مخالفان رژیم بعثی در کردستان عراق ادامه دارد، کردها و مجاهدین انقلابی عراق با تهاجم به مقر نیروهای ارتش عراق در منطقه کانیمروارید، خانزور، طاووق و شیروان جمعی از آنها را کشته و تعدادی را اسیر کردند.

سپاه ناحیه1 نقده در گزارشی، از حمله نظامیان ارتش بعث عراق به مقر نیروهای سپاه پاسداران و کردهای مبارز عراقی و همچنین تلفات واردشده به آنها خبر داد و اعلام کرد: دشمن بعد از اجرای آتش تهیه 17 ساعته توسط توپخانه، ارتفاعات مشرف به مقرهای حیات(8) و مقر حزبالله را به آتش کشیده و بعد از مدت کوتاهی منطقه را به طور کامل ترک کرد. در جریان این عملیات برادر فارس بزو براثر اصابت ترکش توپ شهید و برادر مجید لطافت مفقود گردید.(9)

از سوی دیگر، قرارگاه رمضان گزارش داد که پیشمرگان کرد شاخه سلیمانیه، امروز، با تهاجم

ص: 188

گسترده به پایگاههای رژیم بعث در منطقه کانیمروارید موفق شدند یک پایگاه را تسخیر و 24 نفر از نیروهای نظامی عراق را اسیر کنند.(1)

همچنین شهربانی استان کردستان اعلام کرد مجاهدین عراقی در شهر خانزور از توابع استان بعقوبه عراق، 5 نفر از افسران بعثی را ربودند.(2) روزنامه اطلاعات به نقل از یک منبع آگاه دراینباره نوشته است که در جریان عملیات کمین انقلابیون مسلمان کرد در محور طاووق عراق، 2 دستگاه کامیون حامل نظامیان عراق منهدم و 16 نفر از سرنشینان آن کشته یا مجروح شدند.(3) علاوه براین، نیروهای پیشمرگ کرد، موسوم به نیروهای قرآن(4) در گزارشی اعلام کردند: با همت پیشمرگان حزبالله و نیروهای مردمی، مواضعی که دشمن در غرب شیروان به هوپه تصرف کرده بود، آزاد شد. در این عملیات 6 نفر از جاشهای عراقی که تحتامر محمد طاهر بودند، کشته شدند و یک نفر نیز اسیر شد. همچنین 4 قبضه مسلسل کلاشینکف و 3هزار مهمات آن، 4 رأس قاطر و تعدادی گلوله. آر.پی.جی و نارنجک دستی به غنیمت گرفته شد. از نیروهای پیشمرگ نیز 2 تن مجروحشدند.(5)

1. سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در تازهترین اقدام جاسوسی به نفع ارتش عراق، ادعا کرده که ایران برای حملهای جدید در جبهه شمال غرب، درحال احداث یک تونل است. این سازمان همچنین میکوشد تا اطلاعاتی از شیوه بازرسی در جادهها کسب کند.

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از لندن، نشریه نظامی جینز دیفنس (چاپ لندن) در شماره اخیر خود نوشته است که براساس ادعاهای اعضای سازمان مجاهدین خلق در ارتش ایران، قرار است از یک تونل مخفی حفرشده در منطقه مرزی، علیه عراق استفاده شود.

به نوشته جینز دیفنس، «این تونل که حفر آن سه ماه به طول انجامیده در نزدیکی شهر کوچک مریوان، که دژ شاهپور نیز نامیده می شود، قرار دارد و پس از گذشتن از بلندیهای مرزی به نزدیکی شهرهای عراقی خرمال و سیدصادق منتهی می شود. ... عملیات حفاری این تونل که بسیار سری نگه داشته شده، توسط پاسداران آیت الله خمینی انجام گرفته است. به گفته منابع مجاهدین [منافقین]، چندین لشکر سپاه پاسداران و ارتش در هفتههای اخیر جهت آمادگی برای حمله به این منطقه اعزام شدهاند. ... ناظرین حدس میزنند هدف از این حمله کاهش فشار روی نیروهای ایرانی مستقر در شبه جزیره فاو و دو جبهه میان مریوان و بانه می باشد.»(6)

همچنین بنا بر گزارشی از منابع نظامی، اعضای سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در شهرهایی نظیر باختران در تماس با پایگاههای بسیج و نیز در همدان با تماس با پلیسراه، اطلاعاتی را درباره چگونگی تورها، شیوههای بازرسی، مسیرها، محلهای بازرسی داخل شهرها و بین راهها کسب کردند.(7)

ص: 189

قرارگاه رمضان سپاه پاسداران نیز از همکاری سازمان مجاهدین خلق (منافقین) با رژیم عراق خبر داد. به گفته این منبع، منافقین در روستای سوله عراق یک پست شنود بیسیم و رادیو کار گذاشتهاند تا اخبار جمعآوریشده را به رژیم بعث عراق تحویل دهند.(1)

2. نیروهای داوطلب از شهرهای سمنان، میناب، بندرعباس، طبس، آشتیان و چندین شهر دیگر، همراه با کاروانهای بزرگ تدارکاتی امروز، عازم جبهه های نبرد شدند.

در پاسخ به ندای رهبر انقلاب اسلامی مبنیبر تقویت جبهه ها، صبح امروز، چهارمین کاروان راهیان کربلا بخش رودان از توابع شهرستان میناب متشکل از نیروهای رزمی و تخصصی؛ از سمنان نیروهای رزمی بسیج و سپاه پاسداران درقالب گردان امام موسیبنجعفر(ع) همراه با نیروهای تخصصی این شهرستان؛ یک گروه از کارکنان رزمی تخصصی جهاد احداث راه آهن بندرعباس متشکل از نقشهبردار، رانندگان وسایل مهندسی و خودروهای سبک و سنگین، مکانیک، تعمیرکار، آشپز و اپراتور؛ گروهی از نیروهای تخصصی در حرفههای قایقرانی، نگهبانی و بیسیمچی از ستاد پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی شهرستان دشتستان؛ گروهی از جهادگران جهاد سازندگی شهرستان طبس؛ گروهی از بسیجیان و نیروهای اعزام مجدد شهرستان آشتیان؛ 100 نفر از نیروهای متخصص و فنی شهرداریهای استان باختران؛ سومین کاروان کارکنان اداره کل آموزش و پرورش شهرستان پاوه؛ تعدادی از قایقرانان و ملوانان جزیره هرمز؛(2) 200 تن از دانشآموزان استان تهران؛39 60 نفر از کارکنان وزارت بازرگانی و گروهی از کارکنان فرمانداری آمل و بخشداریهای مرکزی محمودآباد و لاریجان40 عازم جبهه های جنگ شدند.

همچنین در ادامه کمکهای مردمی، ستاد پشتیبانی جهاد سازندگی استان یزد، کمکهای اهدایی مردم این استان شامل 4 تن هندوانه، 300 کیلوگرم مربا، 40 کیلوگرم نان خشک، 100 کیلو نبات، 150 کیلو آجیل، 34 تن نمک و 1430 قوطی و بطری کمپوت و آبلیمو؛ را به جبهه های جنگ ارسال کرد.(3) علاوه براین هدایای مردم شهرستان تایباد نیز شامل اجناسی مانند 20 تن گندم، 250 رأس گوسفند، 500 تخته پتو و تعدادی کلمن آب، تانکر آب، تشک، پودر رختشویی و صابون به علاوه 500 هزار ریال وجه نقد؛ کمکهای مردم شهرستان کرمان شامل خرما، نبات، روغن، هندوانه، آرد، جمعاً به میزان 25 میلیون ریال و معادل 3 میلیون ریال هدایای غیرنقدی مردم بخش رودان شامل خرما، برنج، کنسرو ماهی و لیمو خشک42 و نیز هدایای اهالی روستاهایی از بخش مرکزی همدان، نهاوند، به ار و کبودرآهنگ به میزان 2 میلیون و 340 هزار ریال وجه نقد، 9 قطعه طلا، 32 تن نان، 14 تن آرد گندم، 6 دستگاه موتورسیکلت، 2 دستگاه آمبولانس و یک کامیون و تعدادی تانکر آب به جبهه ها ارسال شد. همچنین کارکنان برق منطقه ای اصفهان 110 واحد خون به مجروحان اهدا کردند.(4)

ص: 190

3. صبح امروز، سخنگوی واحد بسیج مستضعفین سپاه پاسداران برنامههای ستاد مرکزی بسیج خواهران درباره آموزش نظامی بانوان و چگونگی ثبتنام برای این امر را تشریح کرد.

وی درباره ثبتنام بانوان شاغل گفت: «خواهران شاغل در وزارتخانهها، ادارات و کارخانجات دولتی برای دیدن آموزش نظامی میتوانند در پایگاهها و نواحی مقاومت بسیج مستضعفین ثبتنام کنند. آموزش نظامی بنا به تصویب هیئت وزیران در محل کار یا پادگانهای آموزشی صورت میگیرد و به طور شبانه خواهد بود.» این سخنگو افزود: «از خواهران دانشجو و طلبه به ترتیب در دانشگاهها، مراکز نظامی آموزشی و حوزههای علمیه ثبتنام به عمل خواهد آمد. آموزش نظامی آنها در اردوهای شبانهروزی انجام خواهد شد. ضمناً خواهران طلبه درصورت تمایل میتوانند در محل تحصیل خود، آموزش نظامی را فراگیرند.»

وی همچنین گفت: «دانشآموزان دبیرستانها و مدارس راهنمایی و نیز خواهران غیرشاغل و خانهدار برای دیدن آموزش نظامی میتوانند با مراجعه به پایگاههای بسیج مستضعفین، فرم ثبتنام را پر کنند.» وی یادآوری کرد که آموزش نظامی خواهران دانشآموز در مدارس یا اردوهای شبانهروزی و آموزش خواهران غیرشاغل و خانهدار در پایگاههای مقاومت محل صورت خواهد گرفت.(1)

1. رئیس جمهور در دو دیدار جداگانه در واکنش به برخی گرایشهای داخلی برای پایاندادن به جنگ ازطریق سیاسی، توجه به شعار مردم را فصلالخطاب راه پایان جنگ دانست. وی در دیدار با مسئولان عقیدتی سپاه، این نهاد را از ورود به باندهای سیاسی برحذر داشت.

به گزارش روزنامه کیهان، آیت الله خامنه ای در دیدار با اعضای جامعه وعاظ تهران، جامعه ایران را یک جامعه سیاسی ایدهآل دانست و گفت: «مردم در تعیین اکثر جهتگیریهای سیاسی مؤثرند و اگر فرض کنیم بعضی از مسئولین کشور علاقهمند باشند جنگ در مقطع خاصی پایان یابد، خواست اکثریت مردم با شعار جنگ تا پیروزی مانع از این امر می شود.»(2)

روزنامه کیهان همچنین در گزارشی درباره دیدار مسئولان آموزش عقیدتی - سیاسی سپاه پاسداران با رئیس جمهور نوشت: «[آیت الله] خامنه ای با تأکید بر تلاش برای استمرار و بقای اهمیت سپاه اظهار داشت [که] فرد سپاهی نباید وارد باندهای سیاسی شود و جلوی نفوذ هرگونه جریانات سیاسی را در سپاه باید بگیریم.» به نوشته کیهان، آیت الله خامنه ای سپاه پاسداران را یک نیروی الهی صددرصد و تمامنشدنی برای حفظ انقلاب و ایستادگی در مقابل دشمنان توصیف کرد و افزود: «هروقت در سپاه ضایعات سیاسی - اخلاقی به وجود آمد یا اخلاص و جوشندگی دائم از سپاه گرفته شد باید احساس خطر کرد.» وی در ادامه گفت: «اگر از سپاه تعریف کنیم، ولی به کیفیت آن و کمشدن کاراییها به چشم یک خطر نگاه نکنیم این دلسوزی نیست.»

رئیس جمهور ضمن اشاره به اهمیت آموزش عقیدتی و سیاسی در سپاه گفت: «نگذارید کیفیت کار در سپاه پایین آید، اگر سپاه ازنظر درک انقلابی تنزل کند، انقلاب ضربه خواهد خورد.»(3)

ص: 191

2. نخست وزیر جمهوری اسلامی در هماندیشی مالیات، نقش مالیات در بودجه دولت و اقتصاد کشور را تشریح کرد و درباره لزوم دریافت مالیات و نفی دیدگاه کسانیکه با دخالت دولت در امور اقتصادی و دارایی مخالف هستند سخن گفت. وزیر امور اقتصاد و دارایی نیز خواستار بازنگری سیستم مالیاتی کشور تا تحقق 80 درصدی بودجه جاری دولت شد و رئیس دیوانعالی کشور با نقد دیدگاهی که مالیات را جزء احکام ثانویه میدانند، از اقدام دولت برای دریافت مالیات حمایت کرده و آن را شرعی و قانونی برشمرد.

میرحسین موسوی نخستوزیر، در اجلاس دوروزه مالیاتی کشور که در تالار مدرس وزارت اقتصاد و دارایی برگزار شد، با اشاره به اینکه شرایط پیچیده کنونی ازنظر اقتصادی و سیاسی ایجاب میکند که برای دستیابی به استقلال بیشتر به نیروهای داخلی تکیه کنیم، گفت: لازم است که یک نظام ارزشی مبتنیبر اسلام به سیستم دریافت مالیات حاکم شود.

نخستوزیر با این استدلال که بخش عظیمی از درآمدهای کشور از فروش نفت حاصل می شود، گفت: «این مسئله موجب شده تا ازطریق مکانیزمهای حاکم بر بازار جهانی، اقتصاد ما دچار مصائبی گردد و چنین به نظر میرسد که مهمترین، قویترین و اصلیترین راه برای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، مالیاتها باشد.»

موسوی در واکنش به دیدگاههایی در داخل کشور که وظیفه دولت را نظارت بر مسائل اقتصادی میدانند، گفت: «این نوع استدلالها گاهی با دیدگاههای مذهبی هم مطرح می شود و عموماً عدم دخالت و شرکت [نکردن] دولت در امور اقتصادی را به عنوان یک ارزش به حساب میآورند، ولیکن قانون اساسی این دیدگاه را نفی میکند.» نخستوزیر افزود: «آنچه از قانون اساسی برمی آید این است که مبادا به سمتی برویم که ثروتها در دست افراد معدودی تداوم داشته باشد، بلکه با تکیه بر قوانین شرعی و اصول قانون اساسی بایستی به سمتی حرکت کنیم که نابرابریها، اجحافها و... کمتر باشد و مردم قدرت به رهوری از امکانات خودشان را بیشتر داشته باشند.»

نخستوزیر درمورد نقش مالیاتها در تأمین درآمدهای دولت گفت: «یک حکومت اسلامی هزینه دارد. هزینه های دفاعی، امنیتی، فرهنگی، سیاسی و... وجود دارد. وقتی ما داعیه جهانی برای گسترش اسلام داریم، گرفتن مالیات و هزینهکردن آن در این چارچوب معنایی خاص مییابد.»

موسوی افزود: «علیرغم رشد درآمدهای مالیاتی نسبت به قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به ایندلیل که بیشتر باید بر توان داخلی تأکید کرد، میبینیم که این رقم اندک است و مالیات مشاغل که باید نقش حساسی داشته باشد رقم ناچیزی را تشکیل میدهد و جوسازی علیه دولت به خاطر همین مقدار اندک است.»(1)

محمدجواد ایروانی وزیر امور اقتصادی و دارایی، با اشاره به رشد 14 درصدی مالیاتها در سال 1364 نسبت به سال 1363، خاطرنشان کرد: «درآمدهای مالیاتی 39 درصد بودجه جاری را تشکیل دادهاند. ... [درحالیکه] حداقل 80 تا 90 درصد بودجههای جاری [دولت] بایستی از محل مالیاتها تأمین شود.»

ص: 192

ایروانی با تأکید بر ضرورت بازنگری در سیستم مالیاتی گفت که سیاستهای اقتصادی کشور باید به گونهای شکل داده شوند که در یک دوره میانمدت پنج تا دهساله حداقل 80 درصد بودجه جاری را بپوشاند.

در ادامه آیت الله موسوی اردبیلی رئیس دیوانعالی کشور در واکنش به برخی از دیدگاهها که دریافت مالیات را جزء احکام ثانوی دانسته و آن را سازوکار مناسب برای تأمین هزینه دولت نمیدانند، گفت: «اصولاً مالیات و حکومت لازم و ملزوم یکدیگرند و معنی ندارد بگوییم کشور، نظام و حکومت و... میخواهد، ولیکن مالیات نمیخواهد. ازنظر فقهی هرکس یک مقدار روشن فکر کند این مسئله را میفهمد و احتیاج به بحث و جدل هم ندارد. دراینرابطه برخی گفتهاند که مالیات جزء احکام ثانوی است، ولیکن امام علاوه بر اینکه اصل مالیاتها را تأیید کردند، فرمودند که مالیات جزء عناوین ثانوی نیست و از عناوین اولیه است و لذا جنبه دائمی دارد و نه موقت.»

آیت الله موسوی اردبیلی افزود: «سالمترین نظام اداری و تشکیلات دولتی، نظامی است که براساس مالیاتها بچرخد. افرادی که بیشتر از امکانات جامعه استفاده میکنند بیشتر هم باید بپردازند.» رئیس دیوانعالی کشور تأکید کرد که مالیات باید گرفته شود زیرا هم شرعی است و هم قانونی و هم علمی؛ اصلاً حکومت باید براساس مالیات اداره شود.(1)

1. درپی تشکیل ستاد پشتیبانی جنگ استان تهران، استاندار تهران و مدیر اجرایی این ستاد در نامهای به همه سازمانها و نهادهای تابع استان تهران ابلاغ کرد که بیشازپیش با این ستاد همکاری کنند.

در بخشی از نامه حسین طاهری آمده است: «براساس دستورالعمل ریاست محترم شورایعالی دفاع و با توجه به اساسنامه مصوب ستاد عالی پشتیبانی جنگ که از ناحیه مقام محترم وزارت کشور ابلاغ گردیده، ستاد پشتیبانی جنگ استان تهران از تاریخ 6/2/1365، تشکیل و فعالیت خود را آغاز نموده است، لذا از کلیه مدیران، رؤسا و مسئولین ارگانها و نهادهای استان خواهشمند است که دررابطهبا مسائل جبهه و جنگ و تصمیمات ستاد یادشده که ابلاغ میگردد بیشازپیش به نحوی سریع و مؤثر و جدی برخورد نموده همکاریهای همه جانبه معمول فرمایند.»(2)

2. ستاد تبلیغات جنگ شورایعالی دفاع، آییننامه تشکیل کمیته تبلیغات جنگ شهرستانها و وظایف و تشکیلات آن را برای اجرا به مراکز استانها ارسال کرد.

در این آییننامه آمده است: «به منظور ایجاد هماهنگی تبلیغات جنگ در شهرستانهای کشور، کمیته تبلیغات جنگ در شهرستان تشکیل میگردد تا نسبت به برنامه ریزی و هدایت تبلیغات جنگ براساس سیاستهای متخذه در کمیته تبلیغات جنگ استان و هماهنگ با ستاد تبلیغات جنگ شورایعالی دفاع اقدام نماید.

ص: 193

الف) چارچوب کلی وظایف تبلیغات جنگ شهرستانها به شرح زیر می باشد:

1. خنثیسازی جنگ روانی دشمن و ارتقای روحیه مردم و تلاش درجهت محو ضدانگیزهها.

٢. اجرای مراسم یادبودها و سالروزهای مربوط به جنگ تحمیلی و توزیع مواد تبلیغاتی.

٣. پیشنهاد طرحهای تبلیغاتی مربوط به جنگ به کمیته استان جهت تصویب.

٤. برنامه ریزی تبلیغاتی به منظور جذب نیرو به جبهه ها و جمعآوری کمکها و امانات مردم.

٥. هماهنگی و تصمیمگیری درمورد پخش اعلامیههای مربوط به نیازهای محلی جبهه و جنگ.

ب) تشکیلات

1. کمیته تبلیغات جنگ متشکل از مسئولین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ارتش جمهوری اسلامی ایران، خبرگزاری جمهوری اسلامی، جهاد سازندگی، بنیاد شهید، اداره اطلاعات، اداره ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، آموزش و پرورش، و امامجمعه و فرماندار می باشد.

٢. جلسات کمیته تبلیغات جنگ هفتگی بوده و به هنگام ضرورت نیز جلسه فوقالعاده تشکیل میگردد.

٣. مسئول کمیته تبلیغات جنگ فرماندار می باشد.

4. مسئول کمیته تبلیغات جنگ گزارش هر جلسه و شرح فعالیتهای کمیته را مستقیماً و به طور مرتب به کمیته تبلیغات جنگ استان ارسال خواهد کرد.»(1)

1. فرمانده نیروی دریایی عراق با ادعای اینکه تاکنون 40 درصد از توان ناوگان دریایی ایران از بین رفته است، تأکید کرد که عراق مصمم به نابودی همه نفتکش هایی است که به بنادر ایران وارد یا از آنها خارج میشوند. وی یادآور شد که مأموریتهای نیروی دریایی عراق جلوگیری از رسیدن تدارکات به نیروهای ایرانی در فاو و کمک به نیروی زمینی ارتش عراق با هدف ممانعت از پیشروی ایرانیها در این منطقه است.

جمال کمال خبرنگار اعزامی عمان به بغداد گزارش مصاحبه خود با فرمانده نیروی دریایی عراق(2) را در روزنامه عمان منتشر کرد. در ادامه بخشهایی از این گزارش که به همت سفارت جمهوری ایران در مسقط ترجمه شده آمده است.

فرمانده نیروی دریایی عراق در آغاز سخن تأکید کرد: «نیروهای عراقی مصمماند نفتکش هایی را که وارد یا از بندر ایرانی خارک و دیگر بنادر دوردست ایران خارج میشوند هرچقدر که برایشان گران تمام شود، نابود سازند، زیرا نفت سلاح اصلی است که ایران آن را برای ادامه نبردها علیه عراق به کار میگیرد.» وی افزود: «عراق قادر است برای سالهای دیگری به محاصره جزیره خارک ادامه

ص: 194

دهد و قادر است که کلیه نفتکش هایی را که [به جزیره] وارد یا از این جزیره خارج میشوند نابود سازد و محاصره عراق فقط به جزیره خارک خلاصه نمیگردد، بلکه به هدفقراردادن نفتکش ها و کشتیها و میدانهای نفتی ایران در خور موسی، نوروز و اردشیر ادامه مییابد.»

ارتشبد عبد محمد عبدالله در پاسخ به سؤالی درباره اصرار عراق به انهدام نفتکش هایی که به جزیره خارک وارد یا از آن خارج میشوند بدون درنظرگرفتن تابعیت آنها و آثار و پیامدهایی که این موضوع بر موقعیت عراق در صحنههای بین المللی دارد، گفت: «عراق قبلاً اعلام داشته که جزیره خارک جزو منطقه عملیات نظامی به شمار میرود و هشداری را به کلیه کشتیهای جهانی اعلام داشته و این یک حق بین المللی است که عراق براساس اعلام جنگ با ایران آن را کسب میکند.»

فرمانده نیروی دریایی عراق افزود: «ناوچهها و موتور لنجهای موشکی عراق به منظور ناکامساختن هرگونه تلاش ناوچههای ایرانی برای حمله یا حتی استفاده از سواحل شمالی، به طور مداوم در شمال خلیج [فارس] درحال رفتوآمد هستند و این نیروی دریایی عراق است که کاملاً بر شمال خلیج [فارس] مسلط است و این نیرو تسلط کاملی بر امتداد 150 کیلومتر از شمال خلیج [فارس] در مقابل سواحل ایران و عراق دارد و واحدهای دریایی ایران در فاصله 1000 کیلومتری بندر فاو در خلیج [فارس] متمرکز هستند و فرمانده نیروی دریایی ایران نمیتواند هرگونه حضور دریایی خود در شمال خلیج [فارس] را ثابت کند.»

فرمانده نیروی دریایی عراق درباره مشارکت وسیع نیروی دریایی ایران در حمله به فاو گفت که نیروهای ایرانی واحدهای خود را از خلال معابر آبی مانند رود به منشیر و خور موسی ازطریق دریا عبور داده و در منطقه فاو متمرکز ساختهاند و تمامی اینها قبل از آغاز عملیات حساب شده بودند و باوجود آن نیروهای ایرانی پس از گذشت 8 روز از آغاز نبرد نتوانستند از معابر آبی شطالعرب یا از دریا استفاده کنند.

ارتشبد عبد محمد عبدالله به سؤالی درباره تحلیل فرمانده نیروی دریایی ایران که گفته بود ایران یک نیروی دریایی قدرتمند دارد، چنین پاسخ داد: «در آغاز جنگ ناوگان ایران حدود 32 قطعه جنگنده مسلح به موشک یا توپخانه داشت که این رقم بزرگی است، ولی نتایج جنگ، قدرت عراق را در مقابله با این ناوگان و نابودساختن 40 درصدی آن نشان داد و این امری است که ایران را از به رهگیری از توانایی ناوگان [دریاییاش] بازداشت مخصوصاً اینکه طبیعت جغرافیایی ایران ایجاب میکند که ناوگان دریایی خود را در کرانه شرقی آن پراکنده سازد.»

فرمانده نیروی دریایی عراق درمورد نقش نیروی دریایی این کشور در نبردهای اخیر فاو تصریح کرد: «نیروی دریایی عراق در خلال نبردهای فاو بر دو مأموریت تمرکز داشت: نخست قطعساختن و انهدام پلهای ایرانی روی شطالعرب یا معابر آبی داخل ایران مانند پلی که ایران سعی در ایجاد آن نموده تا جزایر آبادان را به منطقه رأسالبیشه و فاو متصل کند و جلوگیری از رسیدن هرگونه تدارکات و امدادهای دریایی به نیروهای محاصرهشده در مثلث فاو و این امری

ص: 195

است که عملاً در منهدمساختن 20 کشتی تدارکاتی متوسط و دو کشتی تدارکاتی بزرگ صورت گرفت. دومین مأموریت، رساندن کمکها به نیروی زمینی و جلوگیری از هرگونه پیشروی نیروهای ایرانی و این چیزی است که عراق هنگامیکه موفق به انهدام 25 قایق سنگین که سعی در به تصرفدرآوردن بنادر البکر و العمیه کرده بودند، گردید و بر آن نام قتلگاه دریایی نهاد.»

ارتشبد عبد محمد عبدالله درباره سلاحهای دریایی جدیدی که ایران در حمله اخیر خود از آن استفاده کرد، افزود: «ایران در خلال نبردهای اخیر از موشکهای امریکایی هارپون که از زمان شاه دراختیار داشته و از موتور لنجهای حامل موشکهای کوبیان استفاده کرد.» وی افزود که ایران در سال 1979 حدود 9 موتور لنج داشت و در سال 1981 سه موتور لنج دیگر را تحویل گرفته است.

فرمانده نیروی دریایی عراق در پایان خاطرنشان کرد که «عراق سلاحهای بسیار مدرن و جدیدی دراختیار دارد که از آنها استفاده ننموده است و زمان مناسب فرا خواهد رسید. عراق ذخایر تسلیحات دریایی دراختیار دارد که برای نبردهای دریایی برای 9 سال متوالی کافی است و هواپیماهای سوپراتاندارد هنوز نزد عراق هستند و تعداد عظیمی از موشکهای اگزوسه دراختیار داریم، ولی از آنها استفاده نخواهیم کرد مگر برای هدفقراردادن هدفها و بنادر دریایی بسیار دوردست ایران.»(1)

1. وزیر کشور با صدور بخشنامهای از استانداران سراسر کشور خواست تسهیلات همه جانبه ای برای فرزندان و خانوادههای شهیدان، مفقودان، جانبازان و اسیران جنگ تحمیلی فراهم کنند.

در بخشنامه حجتالاسلام سیدعلیاکبر محتشمیپور وزیر کشور، چنین آمده است: «با توجه به وظیفه شرعی و با عنایت به سفارشات مکرر حضرت امام مبنیبر قدردانی و قدرشناسی از خانوادههای شهدا، این نعمت الهی و پاسداران خون و حماسهآفرینان و سنگرنشینان جبهه های حق که به حراست از دین خدا و شرف و ناموس نشستهاند بدینوسیله اعلام می شود کلیه واحدهای وزارت کشور موظفاند ضمن حفظ حرمت و تکریم خانوادههای شهدا، نسبت به ایجاد تسهیلات در زمینههای مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و آموزشی فرزندان محترم شهدا و جانبازان و اسرا و مفقودین را در اولویت قرار داده و به مسئولین و کارمندان و کارگران تحتنظارت خویش سفارش کنند که از هرگونه مانعتراشی، به انهجویی و کاغذبازی [درمورد آنها] بپرهیزند و زمینههای پیشرفت و موفقیتهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی این عزیزان را فراهم نمایند.» در ادامه بخشنامه خطاب به استانداران تأکید شده است: «استانداران باید توجه داشته باشند این عزیزان از همان خانوادههای مستضعفی هستند که تمام عزت و شوکت و عظمت انقلاب اسلامی ما رهین منت و خدمت آنان است و درخت اسلام و انقلاب از مجاهدتها و خون جگرگوشههای آنان آبیاری شده است. اینها خانوادههای معظمی هستند که میراثداران عزت و حاملان رسالت انقلاب شکوهمند اسلامی ملت ما هستند. برادران استاندار مؤکداً به همه دستگاههای اجرایی استان خود

ص: 196

سفارش نمایند که پیام هشتم اردیبهشت ماه 1365 امام امت را نصبالعین خود قرار داده و حسب فرمایشات آن رهبر بزرگوار به انجام وظیفه و ایفای مسئولیتهای محوله دررابطهبا خانوادههای شهدا، جانبازان، اسرا، مفقودین بپردازند و خود ناظر بر حسن اجرای آن باشند.»(1)

2. وزیر دفاع عراق از منطقه عملیاتی سپاه سوم (شلمچه تا طلائیه) بازدید کرد. وزیر اطلاعات این کشور هم ایران را به بمباران شهرها تهدید کرد.

براساس گزارش رکن2 ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران، ارتشبد عدنان خیرالله وزیر دفاع عراق و معاون فرمانده کل نیروهای مسلح، بعد از بازدید از منطقه عملیاتی سپاه سوم در جنوب بعدازظهر امروز، به بغداد بازگشت. وی در این بازدید با فرماندهان و نیروهای ارتش گفتوگو و از آنها تمجید کرد و در جریان بازپسگیری بخشی از سرزمینهای عراق که در تصرف ایران بود قرارگرفت. در این دیدار رئیس ستاد ارتش، عدنان خیرالله را همراهی میکرد.(2)

از سوی دیگر، لطیف نصیف جاسم وزیر فرهنگ و اطلاعات عراق، در اظهاراتی مدعی شد که ادامه گلولهباران مناطق مسکونی عراق توسط حکام ایران، از نیات آنها پرده برمیدارد. خبرگزاری عراق به نقل از وی افزود: «پناهآوردن حکام ایران به این شیوه نشاندهنده شکست تلخ آنها در میدانهای نبرد است و عراق باید با وسایل گوناگون و به طور قاطع درصورتیکه ایران از حمله به شهرها و روستاهای غیرنظامی دست برندارد، پاسخ گوید.» این وزیر عراقی همچنین ادعا کرد که اسیران عراقی در ایران مورد شکنجه و آزار قرار میگیرند و درهمینزمینه از کشورهای جهان و سازمانهای بین المللی خواست تا ایران را به رعایت پیمانهای بین المللی به ویژه در رفتار با اسیران وادار کنند.(3)

3. مجمع عمومی مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق در پایان اجلاس خود در شهر فاو با صدور قطعنامهای ضمن ستودن عملیات والفجر8 و تأکید بر استمرار مبارزه برضد رژیم عراق، با ارسال تلگرافی برای امام خمینی و آیت الله منتظری آمادگی خود را برای حضور در جبهه ها اعلام کردند.

به گزارش خبرنگار روزنامه ابرار از فاو، جلسه پایانی دومین مجمع عمومی دوره ششم مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق در مقر این مجلس در شهر آزادشده فاو تشکیل شد. در این جلسه، قطعنامه پایانی این مجمع قرائت شد که در بخشی از آن آمده است: «درپی عملیات ظفرمند والفجر8 توسط نیروهای اسلام، بخش مهمی از خاک میهن اسلامی ما از لوث وجود صدامیان پاکسازی گردیده است. ما آزادسازی شهر فاو را حق مسلم جمهوری اسلامی برای تنبیه متجاوز میدانیم و آن را بخشی از استراتژی جمهوری اسلامی مبنیبر آزادسازی اراضی کشور عزیز خود

ص: 197

تلقی نموده و از نیروهای مسلمان عراقی میخواهیم همزمان با این عملیاتها ضربات خود را بر پیکر رو به زوال صدام وارد آورند.» در بخش دیگری از این قطعنامه ضمن قدردانی و پشتیبانی از پیام اخیر امام امت مبنیبر لزوم حضور اقشار مختلف مردم در جبهه ها از همه نیروهای زیر پوشش مجلس اعلا خواسته شده که همچون گذشته با حضور در جبهه های نبرد دوشادوش رزمندگان اسلام، میهن اسلامی خود را از لوث وجود قوای بعثی پاکسازی کنند.(1)

شرکتکنندگان در این مجمع عمومی همچنین با ارسال دو پیام جداگانه به امام خمینی و آیت الله منتظری آمادگی خود را برای حضور در جبهه ها و ادامه مبارزه تا حاکمیت شریعت اسلامی در عراق اعلام کردند.(2)

1. به دنبال شکستهای مکرر ارتش بعثی عراق در مقابله با قوای جمهوری اسلامی ایران، حکومت بغداد با دعوت از ژنرالهای بازنشسته کشورهای عربی در همایشی به بررسی علل این شکستها پرداخت.

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، در گردهمایی امروز بغداد که با شرکت چندین افسر بازنشسته مصری، تونسی، مغربی و اردنی تشکیل شد، تاکتیکهای جنگی نیروهای ایران و نقاط ضعف ارتش عراق بررسی شد. عنوان این گردهمایی "آخرین یافتههای جنگی کشورهای عربی" بود و ریاست آن را ارتشبد بازنشسته محمد فوزی وزیر جنگ سابق مصر، به عهده داشت.

آگاهان نظامی خاطرنشان کردند که صدام به دلیل ناامیدشدن از طرحهای نظامی کارشناسان خارجی، از ژنرالهای بازنشسته کشورهای عربی استمداد کرده تا بدینوسیله علاوه بر به رهمندی از تجارب آنان، جنگ ایران و عراق را یک جنگ عربی - فارسی قلمداد کند.(3)

2. ارتش عراق برای دفاع از بخشی از خطوط پدافندی خود در جبهه ها، نیروهایی از کشورهای عرب افریقایی را به کار گرفته است.

بنا بر اعلام واحد اطلاعات قرارگاه عملیاتی نجف3: «ارتش رژیم بعثی عراق درحدود 800 نفر از افراد غیرنظامی سودانی و مصری را پس از صدور شناسنامه جعلی و چند ماه آموزش نظامی در بغداد به منطقه قلاچون (از توابع سلیمانیه عراق) اعزام نموده است و ماهیانه مبلغ 150 دینار [معادل هشتادهزار ریال] حقوق به آنان پرداخت مینماید.»(4)

همچنین رکن2 ژاندارمری جمهوری اسلامی اعلام کرد که برابر دستور فرماندهی ارتش خلقی عراق، روز 15 اردیبهشت ، نیرویی به استعداد یک لشکر پیاده از سربازان مصری به جبهه های شرق بصره اعزام شدند. این سربازان آموزشهای نظامی را در پادگانی در مصر که به همین منظور اختصاص یافته است، فراگرفتهاند.(5)

ص: 198

3. درپی سخنان روز گذشته صدام درباره تغییرات راهبردی جنگی عراق، رسانه ها این اظهارات را دلیلی بر تصمیم عراق برای بازپسگیری فاو برشمردند.

رادیو کلن با بیان اینکه تلاشهای ارتش عراق برای بازپسگیری فاو با شکست مواجه شده است، گزارش داد که صدام حسین رئیس جمهور عراق، گفته است کشورش پس از چهار سال اتخاذ راهبرد دفاعی در جنگ خلیج فارس، اینک حملات خود به خاک ایران را از سر خواهد گرفت و هماکنون نیروهای عراق پس از تسخیر شهر مرزی فکه و 200 کیلومتر مربع از خاک ایران، آماده پیشرویهای بیشتر هستند.(1)

رادیو امریکا با ذکر گزیدهای از اظهارات صدام حسین درباره تغییر راهبرد خود در جنگ با ایران، به نقل از وی گفت که این راهبرد جدید، حمله و انهدام نیروهای ایرانی در هر نقطه که باشند و بازگرداندن آنها به داخل خاک ایران تا آنجا که لازم باشد است. صدام تأکید کرد که عراقی ها مصمم به بازپسگرفتن شبه جزیره فاو در جنوب که در ماه فوریه (به من 1364) به دست ایرانیها تصرف شد، میباشند.(2)

رادیو اسرائیل در بخش شامگاهی خود، سخنان صدام را به شدت تهدیدآمیز توصیف کرد و به نقل از وی گفت: «ارتش عراق آماده است نیروهای مسلح ایران را نابود سازد و آنها را حتی در داخل خاک ایران نیز تعقیب و منهدم نماید. ... صدام حسین افزود که ارتش عراق مصمم است به هر قیمت شده شبه جزیره فاو را از اشغال نیروهای ایرانی آزاد نماید.»(3)

خبرگزاری رویتر نیز اظهارات صدام را نشانه تغییر شیوههای جنگی عراق برشمرد و به نقل از وی گفت: «عراق به هر کشور عربی در حوزه خلیج فارس که موردحمله جمهوری اسلامی ایران قرارگیرد، کمک خواهد کرد.»(4)

4. درحالیکه چند عضو قدیمی حزب بعث در لندن برای تغییر رئیس جمهور عراق تلاش میکنند، نخستوزیر ترکیه معتقد است که صدام قویتر شده و جانشینی برای او نیست.

براساس اطلاعات رسیده از یک منبع موثق به سفارت ایران در دمشق، تحرک سیاسی جدیدی برای تغییر صدام با تلاش بعثیهای مقیم لندن شروع شده است. رهبری این حرکت را صلاح عمرعلی که قبلاً عضو حزب بعث و نماینده عراق در سازمان ملل متحد بوده برعهده دارد و اعضای آن را گروهی از بعثیهای شیعه همچون حازم جواد وزیر کشور عراق در سال 1963، طالب حسینی شبیب وزیر امور خارجه عراق در همان سال، دکتر تحسین معلج رئیس اسبق دانشکده پزشکی و توفیق فکیکی عضو سابق قیاده قطریه تشکیل میدهند. این افراد فعالیت گستردهای را تحتنظارت انگلیس آغاز کردهاند. همچنین به تازگی این موضوع مطرح

ص: 199

شده است که رئیس جمهور عراق باید از اهل تسنن باشد و شیعه نباشد.(1)

از سوی دیگر نخستوزیر ترکیه به نماینده جمهوری اسلامی ایران در آنکارا درخصوص امکان بروز تغییرات در حاکمیت عراق گفت: «باید طریقی برای پایانش پیدا شود. صدام درحالحاضر خیلی قویتر شده است و جایگزینی برای او وجود ندارد.» تورگوت اوزال در پاسخ به نمایندگی ایران که پرسید: «به نظر شما وضعیت رژیم عراق پس از رسیدن ما به امالقصر چگونه خواهد بود؟» گفت: «خیلی ضعیف خواهد شد.» و ادامه داد: «ما در کمیته صلح کنفرانس اسلامی، همموضع با عربه ا نیستیم، حتی پیشنهاد ریاست ترکیه داده شد، ما نپذیرفتیم.» اوزال افزود: «شوروی به عراق کمکهای زیاد تسلیحاتی میکند زیرا روسها میدانند اگر دو سال پیش صلح می شد خیلی به تر بود.»

وی با اشاره به نظر مردم ایران که خواستار مجازات صدام هستند، گفت: «معتقدم که اگرچه آیت الله خمینی الگو می باشد، ولی این مورد را مردم خود ایران عقیده دارند.» وی افزود: «من با نظر بعضیها که عامل وجود امام، باعث این روحیه تنبیه متجاوز در مردم می باشد موافق نیستم، البته من به آقای رفسنجانی در سفرم گفتم که پیغمبر، صلح حدیبیه را امضا کرد.»(2)

1. سفیر عراق در فرانسه تلاش پاریس برای ازسرگیری روابط سیاسی با تهران را موجب نگرانی بغداد ندانست، ولی تجهیزکردن ایران را امری خطرناک خواند. وی همچنین سه راه برای پایان جنگ برشمرد.

به نوشته مجله الطلیعه العربیه (چاپ فرانسه)، المشاط سفیر عراق در فرانسه در ملاقات با رئیس انجمن مطبوعات خارجی این کشور درباره ازسرگیری روابط سیاسی پاریس با تهران گفت: «گمان نمیکنم کوشش دولت فرانسه مبنیبر ازسرگیری روابطش با ایران، بتواند در روابط خوب میان عراق و فرانسه تأثیری داشته باشد.» وی افزود که اگر فرانسه در برقراری روابط با ایران، این کشور را با اسلحه مجهز کند، این موضوع جنبه خطرناکی پیدا میکند. او همچنین گفت: «عراق از این امر نگران نیست، زیرا عقیده دارد سیاست فرانسه روشن و ثابت است و همچنین مدرک یا علائمی وجود ندارد که نشان دهد عملیات ازسرگیری روابط، ممکن است به فروش اسلحه به ایران منجر گردد.»

المشاط 3 راه را برای پایان جنگ برشمرد: «اول، درگذشت [امام] خمینی یا وقوع کودتا علیه او. دوم، اجرای قطعنامه شورای امنیت بین المللی به طور جدی ازسوی پنج کشور عضو دائمی سازمان ملل متحد و سوم، تصمیم کشورهای غربی مبنیبر خودداری از خرید نفت ایران و قطع عملیات ارسال اسلحه خود به این کشور چه به طور مستقیم و چه ازطریق بازار آزاد.» وی افزود: «در بحران نفت بیشترین خسارات م توجه ایران است تا عراق، زیرا 90 درصد بودجه کل ایران متکی به درآمدهای نفتی است، درحالیکه عراق علاوه بر نفت منابع دیگری نیز دارد.»(3)

ص: 200

2. صادق المهدی رهبر حزب امت در سودان، در دیدار با کاردار جمهوری اسلامی ایران در این کشور خواهان توقف جنگ با عراق و مذاکره برای حل اختلافات شد.

به گزارش نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در خارطوم، صادق المهدی درخصوص سفر اخیرش به عراق به کاردار ایران گفت: «روابط ما با عراق بدین علت که عراق آغازگر جنگ بوده و آن را محکوم نمودهایم، سرد بود و ما بارها علاقهمندی خود را برای سفر به ایران اعلام کردیم، اما چون تحرکی دراینباره مشاهده نشده بود و با توجه به اصرار و علاقهمندی عراقی ها، اقدام به این امر نموده و اجابت دعوت عراقی ها بدین خاطر بود که مانعی برای فعالیت روزافزون و زیانآور حزب بعث در سودان قائل گردیده و به آنها بفهمانیم که درصورت استمرار این فعالیتها مجبور به رویارویی با آنها و فعالیتهای متقابل ازسوی سودان در عراق خواهیم شد.» وی افزود: «عراقی ها نظر ما را راجع به اشغال اراضی عراق توسط نیروهای ایران استفسار نمودند که به آنها گفته شد همانطورکه قبلاً از نیروهای عراقی خواسته شد اکنون از نیروهای ایران میخواهیم که از اراضی عراق عقب نشینی نمایند و مشکلات کنونی بین دو کشور با مذاکرات قابل حل بوده و جنگ باید متوقف شود و این نظرات منافاتی با مواضع اصولی ما در محکومنمودن متجاوز و آغاز جنگ ازسوی عراق ندارد.» صادق المهدی اضافه کرد: «ما به جریان اسلامی پایبندیم و از آن جانبداری میکنیم و نمیتوانیم در مقابل افکار بعث بیتفاوت یا بیطرف باشیم. درعینحال مخالف جنگ هستیم. جنگ عقیدتی با حزب بعث باید ادامه یافته، اما نمیخواهیم جنگ نظامی ادامه یابد. بدین لحاظ مایلیم با ایران جهت پایانیافتن جنگ و جبران خسارتهای ایران به تفاهم برسیم. آیا ایران چنین فرصتی را به ما میدهد.»(1)

3. واحد خبر مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، به نقل از گزارش اتحادیه پزشکان انگلیس با استناد به مدارکی از مراکز پزشکی مختلف جهان اعلام کرد درحالحاضر صدها پزشک جراح در زندانها بر شکنجه زندانیان نظارت داشته و حتی به طور مستقیم و با استفاده از تکنیکهای پزشکی در تشدید شکنجه زندانیان سهم مؤثری ایفا میکنند. در این گزارش به نقش پزشکان اسرائیلی در شکنجه زندانیان فلسطینی و پزشکان کشور شیلی و افریقای جنوبی و چند کشور منطقه غرب آسیا تأکید شده، اما از ذکر علنی نام رژیم عراق خودداری شده است. گفتنی است که رژیم عراق تعداد کثیری از جراحان را در زندان ابوغریب به خدمت گرفته و در کشیدن خون زندانیان از آنان استفاده میکنند.

همچنین بنا به آماری که بانک بین المللی چشم منتشر کرده است رژیم صدام در پنج سال گذشته، بزرگترین صادرکننده چشم در جهان بوده است. اطلاعات به دستآمده از افراد فراری از زندان ابوغریب حاکی است یک چشمپزشک متخصص به نام دکتر عطار با نصب دستگاه ویژه و اجرای

ص: 201

عمل جراحی، چشمان زندانیان را درآورده که با قیمتهای گزافی به بانک مذکور فروخته می شود. گفته می شود این شیوه شکنجه به تازگی به ویژه درمورد افراد فراری از جبهه قادسیه به کار برده می شود.

روزنامه لاستامپا (چاپ ایتالیا) چندی پیش به نقل از بولتن سازمان بین المللی حقوق بشر نوشت: «تعداد زندانیان سیاسی در عراق به 1٠٠هزار زندانی بالغ می شود.»(1)

1. پس از گذشت نزدیک یک دهه از تیرگی روابط سوریه و اردن، امروز رئیس جمهور سوریه به اردن سفر کرد.

احمد خطیب وزیر اطلاعات اردن، در مراسم استقبال از حافظ اسد به خبرنگاران گفت: «سفر اسد، به اردن یک حادثه تاریخی است و در مذاکرات اسد و شاه حسین تمام مسائل مربوط به جهان عرب مورد بحث قرار خواهد گرفت.» ناظران معتقدند رفع اختلافات سوریه و اردن بر سر مسائلی چون جنگ ایران و عراق و بازگشت مصر به جهان عرب به زمان نیاز دارد.(2) همچنین برخی تحلیلگران سیاسی بر این عقیدهاند که نزدیکی روابط سوریه و اردن شکستی سیاسی برای ایران محسوب می شود. به همین دلیل جمهوری اسلامی برای لغو این دیدار تلاش فراوانی به کار برد.(3)

2. رسانه های غربی ادعا کردند ایران برای تأمین تسلیحات مورد نیاز خود، همچنان به خرید سلاح از بازار سیاه اقدام میکند.

هفتهنامه انگلیسی آبزرور، نوشته است: به یک کشتی که حامل 25000 تن مهمات توپخانه، قطعات هواپیما و دیگر تجهیزات جنگی می باشد و هماکنون در دریا است دستور داده شده که بدون توقف در یک کشور ثالث در افریقا، بار خود را به طور مستقیم در بندرعباس تحویل دهد. این نشریه افزوده است: «آگاهان نظامی معتقدند با کشف باند فروش 5/2 میلیارد دلار اسلحه به ایران یکمیلیون داوطلب و سرباز ایرانی در مقابل حملات سهمگین نیروی هوایی و تجهیزات زرهی عراق بیدفاع خواهند ماند و ایران برای پرکردن خلأ تسلیحاتی خود به تقلا افتاده و معاملهکنندگان اسلحه را به رقابت واداشته است.» به ادعای آبزرور، معاملات چندصدمیلیون دلاری نظامی میان ایران و اسرائیل که سالها به طور عادی ازطریق واسطهها انجام میگرفت اکنون به دلیل بحران تسلیحاتی ایران از پشت پرده ابه ام خارج شده است.

گزارشگر آبزرور همچنین مدعی شد دو معامله بزرگ ایران، عطش این کشور را برای خرید اسلحه نشان میدهد. معاملهکنندگان اسلحه گ