روزشمار جنگ ایران و عراق: تصویب قطعنامه 598، زمینه های سیاسی و نظامی جلد 49

ص: 2

روزشمار جنگ ایران و عراق

کتاب چهل و نهم

تصویب قطعنامه 598

زمینه های سیاسی و نظامی

12 خرداد 1366 تا 29 تیر 1366

علیرضا لطف اللّه زادگان

مرکز اسناد دفاع مقدس

( مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ )

ص: 3

تصویر

ص: 4

تصویر

ص: 5

تصویر

ص: 6

تصویر

ص: 7

ص: 8

گزارش روزشمار (فشرده اهم مطالب).......................................................................................... 725

فهرست راهنما (نمایه).................................................................................................................................... 799

سخنان هاشمی درباره چگونگی دستیابی ایران به موشک کرم ابریشم 129

واکنش کمال خرازی به تهدیدات امریکا 130

سخنان نخست وزیر درباره آثار جنگ در تحرک سیاسی و اجرایی دانشجویان 131

صدام: سرزمین های اشغالی را پس می گیریم 132

رحیم صفوی و عزیز جعفری میزان آمادگی برای عملیات نصر5 را بررسی کردند 138

وزیر ارشاد: تجاوزگری و ارتکاب جنایات جنگی جوهر رژیم عراق است. 140

دکوئیار: مشکل خلیج فارس نه از طریق زور بلکه با قدرت معنوی حل می شود. 142

رئیس جمهور: اگر خلیج فارس برای ما ناامن است، برای دیگران هم ناامن خواهد بود. 149

وزیر دفاع امریکا طرح اسکورت نفت کش ها را تشریح کرد. 151

انتقاد وزیرخارجه انگلیس از عدم استقبال اروپا برای ورود به بحران خلیج فارس 152

مذاکره وزیرخارجه عراق با دکوئیار درباره طرح شورای امنیت 154

گزارش هیئت تحقیق کنگره امریکا درباره ناو استارک 163

وزیرخارجه ایران: ما قادریم سلاح مورد نیاز خودمان را تأمین کنیم. 167

دیدار ورونتسف با آقای هاشمی............ 168

وزیر نفت امارات: امارات به کشتی های جنگی امریکا اجازه ورود به آب هایش را نمی دهد 170

دیدار ورونتسف با آیت الله خامنه ای........ 180

دیدار نخست وزیر ایران با رئیس جمهور و نخست وزیر ترکیه 182

رفیق دوست: ما در خلیج فارس به امریکایی ها رحم نمی کنیم 184

هنری کیسینجر................................. 187

وزیرخارجه و وزیر اطلاعات عراق بر ادامه حمله عراق به کشتی ها تأکید کردند. 196

نخست وزیر ایران در ضیافت ناهار نخست وزیر ترکیه 200

تأکید ریگان بر اجرای طرح اسکورت نفت کش ها 201

وزیر دفاع امریکا اقدامات امریکا در خلیج فارس را تشریح کرد. 202

دیدار ورونتسف با صدام............ 218

پاسخ نماینده امام در شورای عالی دفاع به وزیر دفاع امریکا 226

آزادی صد اسیر معلول عراقی..... 232

رزمندگان در کنار رودخانه دربندی خان 235

سخنان آیت الله موسوی اردبیلی درباره حضور امریکا در خلیج فارس 241

نظر دکوئیار درباره خاتمه جنگ... 243

دیدار قلیبی و طارق عزیز با وزیرخارجه ونزوئلا 244

احمد کاظمی دلایل محدود شدن عملیات نصر5 را تشریح کرد. 249

هشدار نخست وزیر به کویت........ 252

منطقه عملیاتی نصر4............... 263

تعدادی از اسیران عراقی عملیات نصر4 264

رزمندگان در حال پاک سازی شهر ماؤوت 275

فرمانده لشکر14 و تعدادی از رزمندگان در تپه های ماؤوت 276

ارتفاعات مشرف بر شهر ماؤوت.. 277

نامه وزیرخارجه کویت به دکوئیار درباره خطر ادامه جنگ 284

هواپیمای جاسوسی آواکس.......... 285

هشدار فرمانده نیروی دریایی سپاه به کویت 291

نظر محسن رضایی درباره نقش شوروی در حمله به ناو استارک 303

هشدار نخست وزیر به شورای امنیت 307

قاسملو رهبر حزب دمکرات........ 311

حمایت قذافی از کویت.............. 320

انتقاد وزیر نفت از عربستان به دلیل عدم رعایت سهمیه بندی نفت 322

هشدار آقای هاشمی به جنگ افروزی در خلیج فارس 331

ص: 11

دیدار شاه اردن با رئیس جمهور ترکیه 334

گزارش صفوی و شوشتری به شمخانی درباره اوضاع نامناسب جبهه ماؤوت 340

رزم نام میسوری........................................... 343

چند مصدوم حمله شیمیایی به سردشت 353

چند مصدوم حمله شیمیایی به سردشت 354

چند راکت شیمیایی......... 354 و 355

اجرای مانور ذوالفقار2 در خلیج فارس 356

هشدار وزیرخارجه امریکا در مورد نفت 360

هشدار وزیر سپاه درباره حمله به کشتی های ایران 376

فرمانده نیروی دریایی ارتش؛ نتایج مانور ذوالفقار 387

لاریجانی: اگر حمله عراق به کشتی ها متوقف شود ما نیز چنین می کنیم. 391

پیام رئیس جمهور الجزایر به صدام. 399

نامه مبارک به شاه حسین درباره خاتمه جنگ 400

سفارت فرانسه در تهران تحت نظر پلیس قرار گرفت. 401

موافقت امام خمینی با دستورالعمل دبیرخانه ائمه جمعه درباره انتخابات 404

دیدار خبرنگاران با مصدومان شیمیایی سردشت 409

پاسخ امام خمینی به نمایندگان مجلس درباره انتخابات 410

حمایت وزیر دفاع امریکا از حملات عراق به کشتی ها 416

هشدار آیت الله خامنه ای به امریکا و کشورهای منطقه 436

محسن رضایی: سلاح های مورد استفاده در خلیج فارس را خودمان می سازیم. 437

سخنان وزیر دفاع اسرائیل درباره نقش شوروی در خاتمه جنگ 443

هاشمی: هدف اسکورت نفت کش ها جبران رسوایی مک فارلین است. 469

دیدار وزیر صنایع شیمیایی آلمان شرقی با نخست وزیر ایران 484

نماینده ایران در سازمان ملل....... 485

صدام خاتمه جنگ را به اجرای طرح خود مشروط کرد. 487

حمله هواپیماهای عراقی به جزیره خارک 495

کمال خرازی: ایران به محموله کشتی ها توجه دارد، نه به پرچم آنها. 500

شیراک، سیاست فرانسه درباره بحران روابط با ایران 503

شیخ سعید شعبان .................... 506

دیدار مسعود رجوی با صدام ...... 518

امین زاده، دیپلمات ایرانی که پلیس فرانسه او را مورد ضرب و شتم قرار داد. 561

دیدار وزیرخارجه سوریه با نخست وزیر ایران 569

دیدار وزیرخارجه سوریه با رئیس جمهور ایران 581

میتران دخالت فرانسه در جنگ را انکار کرد. 605

سرپرست حجاج ایرانی بر راه پیمایی برائت از مشرکین تأکید کرد. 607

تغییر پرچم و تغییر نام نفت کش کویتی الرخاء 614

دیدار وزیرخارجه سوریه با وزیرخارجه عربستان و امیر کویت 622

مخالفت انگلیس با تقویت نیروهای خود در خلیج فارس 651

رجوی قطع رابطه فرانسه با ایران را به میتران تبریک گفت. 656

پیام وزیرخارجه آلمان به وزیرخارجه ایران درباره جلسه شورای امنیت 667

نخست وزیر اصرار امریکا برای تصویب قطعنامه را کسب مجوز برای اقدامات تجاوزکارانه اعلام کرد. 687

پاسخ وزیرخارجه ایران به نامه وزیرخارجه آلمان 689

تاچر نخست وزیر انگلیس........... 691

تصویب قطعنامه 598 در شورای امنیت 703

خشنودی ریگان از تصویب قطعنامه 598 704

جرج یانکر وزیر دفاع انگلیس...... 706

ص: 12

وزیرخارجه بحرین.................. 709

مصاحبه آقای هاشمی درباره اوضاع جنگ 711

اعزام مدافعان خلیج فارس به منطقه جنوب 715

ص: 13

ص: 14

3- پس از متن اصلی کتاب، چکیده ای از مطالب کتاب با عنوان "گزارش روزشمار" درج شده است که دارای شماره ها یی نظیر شماره گزارش های متن کتاب می باشد و دست یابی به مطالب مورد نظر را آسان می کند. در پایان کتاب نیز فهرست راهنمای موضوعی (اعلام) آمده است. همچنین نقشه هایی از مناطق عملیاتی مورد بحث در کتاب و عکس هایی از برخی صحنه ها و اشخاص ذکر شده در گزارش ها، در کتاب چاپ شده است.

4- برای آگاهی بیش تر از سیر و شیوه تحقیق و تدوین مجموعة روزشمار، مطالعة مقدمه کتاب اول (پیدایش نظام جدید) و ضمیمه کتاب دهم (هجوم سراسری) توصیه می شود.

در تهیه کتاب حاضر از نتایج تحقیقات میدانی و گزارش های تدوین شدة محققان و راویان مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ از جمله برادران احمد

نیک روش، علیرضا لطف الله زادگان، حسین شفیعی، حسین اردستانی، مجید نداف، علی ایزدی، یدالله ایزدی، علی مژدهی، داود ریاحی، محمدرضا افخم و صادق علی تازیکی بهره برداری شده است.

مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ ضمن تشکر از برادران مذکور، از کلیة کسانی که در مراحل مختلف تحقیق و تدوین و آماده سازی کتاب با نویسندگان کتاب، مؤسسه اندیشه ناب و مدیریت بهره دهی مرکز همکاری کرده اند، از جمله: محمدعلی خرمی (ترجمه اسناد سازمان ملل)، گوهرتاج اینالو و مریم شیرازی (بانک اطلاعات و عکس)، حمیدرضا شهبازی، سیدحمیدرضا عمادی مقدم، رضا احمدی(نمونه خوانی و استخراج اعلام) و همچنین از سعید سرمدی که زحمت مرور نهایی کتاب را قبول نمودند، سپاس گزاری می کند.

مرکز اسناد دفاع مقدس

(مرکز مطالعات و تحقیقات)

1387

ص: 16

مقدمه

کتاب حاضر، "تصویب قطعنامه598، زمینه های سیاسی و نظامی"، چهل ونهمین کتاب از مجموعه بزرگ روزشمار جنگ ایران و عراق است. این کتاب دوره زمانی 12/3/1366 تا 29/4/1366 را در بر می گیرد. حوادث و وقایع این مقطع 49 روزه از دوران جنگ ایران و عراق که از جنبه های سیاسی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی و ... مربوط به جنگ بوده یا به نحوی در جنگ تأثیر داشته اند و همچنین بازتاب ها و تحلیل این وقایع، همچون سایر کتاب های منتشر شدة این مجموعه در گزارش هایی منسجم و در قالب روزشمار ارائه شده است. در نتیجه، خواننده یک مجموعه تحلیلی و مستند از جنگ در آن مقطع را در اختیار دارد تا متناسب با نیازهای تحقیقاتی خویش، مهم ترین حوادث و مسائل سیاسی، نظامی، اقتصادی و ... مرتبط با جنگ را مورد مطالعه، بررسی و استفاده قرار دهد.

مهم ترین موضوع مطرح در این دوره توافق اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل برای پایان دادن به جنگ است، البته بدون توجه به حقوق، نظرها و مطالبات ایران. در واقع این کتاب بیان وقایع مقطعی از دوران جنگ است که امریکا و شوروی دربارة چگونگی خاتمة جنگ به جمع بندی و توافق رسیده و برای اجرای آن دست به کار شده اند و سرانجام با تصویب قطعنامه598 در شورای امنیت سازمان ملل در روز 29/4/1366، تلاش های خود را به نتیجه می رسانند.

هماهنگی دو ابرقدرت ناشی از حوادثی بود که در اواخر سال 1365 و اوایل سال 1366 رخ داد از جمله عملیات کربلای5 و افشای ماجرای مک فارلین که به اختصار اشاره می شود:

1- پیروزی بزرگ ایران در عملیات کربلای5 و توانایی تثبیت مناطق تصرف شده در این عملیات در شرق بصره و همچنین تثبیت تصرفات عملیات های قبلی از جمله شهر فاو، قدرت نظامی ایران و روند رو به رشد آن، از عوامل مهم و مؤثر در ارزیابی ناتوانی نظامی عراق بود که مورد توجه ناظران و کارشناسان نظامی قرار گرفت.

ص: 17

عملیات کربلای5، که در سخت ترین شرایط نظامی صورت گرفت و نزدیک شدن قوای ایران به بصره را در پی داشت، بر تمامی تردیدها در مورد توان نظامی ایران پایان داد و قدرت برتر ایران را در عملیات های زمینی نمایان ساخت. پیروزی در این عملیات این باور را پدید آورد که ایران با اتکا بر توانایی هایش قادر است حقوق حقه خود را از موضع برتر پیگیری و برای تأمین آن پافشاری کند. برخی از کارشناسان نیز در ارزیابی موفقیت ایران به همین نتیجه اذعان کردند. شهرام چوبین (عضو مؤسسه بین المللی مطالعات استراتژیک لندن) در این باره گفت: «من فکر می کنم که ایرانی ها در مرحله جدیدی از جنگ قرار گرفته و به خود اعتماد پیدا کرده اند و این امر در سال 1985 و احتمالاً از سال 1984 در حملات مجنون و هویزه به چشم نمی خورد. آنها دلیلی نداشتند که فکر کنند که قادر به پیروزی می باشند. ولی عملیات های "فاو"، "مهران" و "کربلای5" در سال گذشته به آنها نشان داد که به این امر قادر می باشند و هم اکنون برای کسب پیروزی عجله دارند.»(1)

2- شکست امریکا در ماجرای نزدیک شدن پنهانی به ایران که به "ماجرای مک فارلین" و "ایران گیت" مشهور شد. امریکا که سال ها نوعی ارتباط با ایران را در سیاست هایش دنبال می کرد این بار با ابتکار عملِ برخی از عوامل سیاست خارجی، در مرحله اول اقدام خود رابطه ای مخفیانه را برگزید که با افشای آن، این اقدام عملاً متوقف شد. این مسئله علاوه بر شکست تلاش های پشت پرده امریکا و انعکاس گسترده آن، عوارض متعددی را گریبانگیر هیئت حاکمه امریکا کرد که از جملة آن وارد شدن لطمه اساسی به سیاست خارجی این کشور در جوامع غربی بود؛ زیرا کشورهای غربی تصور نمی کردند که امریکا برای دستیابی به برخی منافع سیاسی دست به رابطة پنهانی با ایران بزند. در این میان نگرانی کشورهای عرب خصوصاً کشورهای حوزه خلیج فارس که هر کدام با برخورداری از پشتیبانی سیاسی امریکا به نحوی در جریان جنگ، با عراق همکاری می کردند قابل درک بود.

در این اوضاع و با توجه به موقعیتی که ایران در صحنه های نظامی و سیاسی کسب کرده بود، تلاش برای مهار ایران تشدید گردید تا از دستیابی ایران به پیروزی قطعی در جنگ جلوگیری شود. در وهله اول دو ابرقدرت توافق کردند که از اهرم شورای امنیت استفاده کنند.

از جمله عواملی که به توافق ضمنی دو ابرقدرت برای تصویب قطعنامه ای برای توقف جنگ انجامید، در موارد زیر قابل جست وجو است:

- روی کار آمدن دولت گورباچف در شوروی و تمایل این دولت برای نزدیکی به غرب و کاهش تشنجات بین دو ابرقدرت و در گام اول حل مشکل جنگ ایران و عراق.

ص: 18

- تلاش امریکا برای جبران شکست در ماجرای مک فارلین و جلوگیری از تبعات منفی آن در میان کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس.

- توانایی ایران برای مقابله به مثل در مقابل حملات هوایی عراق در خلیج فارس و احتمال گسترش جنگ در خلیج فارس.

- ناتوانی عراق در کسب برتری مطلق هوایی در خلیج فارس و ناتوانی در قطع کامل صدور نفت ایران.

علاوه بر عوامل فوق تجربه مشترک امریکا و شوروی در ضربات نظامی که در خلیج فارس متحمل شدند، موجب فهم مشترک این دو کشور از دیگر ابعاد گسترده جنگ شد که در هماهنگی و سرعت بخشیدن به ایجاد معادلاتی که به تصویب قطعنامه598 در شورای امنیت انجامید، مؤثر واقع شد. حمله قایق های تندرو به کشتی روسی ایوان کارسیف و همچنین اصابت مین به نفت کش روسی مارشال چخوف از یک طرف و از طرف دیگر حمله هواپیمای عراقی به ناو امریکایی استارک که 27 تن از ملوانان آن کشته شدند نشان دهندة بخشی از آثار تشنج در خلیج فارس بر دو ابرقدرت است. البته حمله به ناو استارک نشانة بارزی از تمایل عراق به گسترش جنگ و درگیر ساختن قدرت های بزرگ در خلیج فارس است. هر چند کشوری که مین را در سر راه نفت کش روسی کار گذاشت به روشنی مشخص نشد ولی اگر طبق گزارش های رسانه های غربی، ایران را عامل حمله به این نفت کش روسی بدانیم، نشانه های بارزی از عزم ایران را در اجرای سیاست مقابله به مثل و شعار "خلیج فارس یا برای همه یا برای هیچ کس" درمی یابیم.

گفتنی است که هر چند کشورهای عضو دائمی شورای امنیت قبل از شروع دوره این کتاب (12/3-29/4/1366) برای تصویب قطعنامه به تصمیم جدی رسیده بودند ولی اختلافاتی در نحوه تنظیم قطعنامه، تلاش هر یک از اعضای دائمی خصوصاً امریکا و شوروی در به دست گرفتن ابتکار عمل در ایجاد و یا هدایت وقایع منطقه تا سطح بین الملل، که گاه به صورت رقابت های دو جانبه در منطقه خودنمایی می کرد، تصویب قطعنامه را به تعویق انداخت. موارد مذکور از جمله مطالبی است که در کتاب درج شده است.

هر چند همة وقایعی که گزارش آن در این کتاب آمده در جای خود دارای اهمیت است، لیکن با توجه به اهمیت خاص برخی موضوعات، در ادامة مقدمه جمع بندی کوتاهی از مهم ترین موضوعات مطرح شده در کتاب با عنوان های ده گانه زیر درج می گردد: 1- تصویب قطعنامه598 در شورای امنیت 2- اقدامات سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی 3- عملیات ها 4- حملات هوایی عراق 5- اسکورت نفت کش ها 6- روابط ایران و سوریه 7- بحران در روابط ایران و فرانسه 8- وخامت روابط ایران و انگلیس 9- سازمان مجاهدین خلق در قالب یک ارتش کلاسیک 10- اقدامات گروه های مسلح در کردستان.

ص: 19

1- تصویب قطعنامه 598 در شورای امنیت سازمان ملل متحد

در پی رایزنی ها و توافق های قبلی اعضای شورای امنیت سازمان ملل، اولین نشست رسمی این شورا برای بررسی طرح قطعنامه ای که قرار بود پایان جنگ ایران و عراق را رقم بزند، در هشتم خرداد 1366 برگزار شد. هر چند درباره موضوع اصلی این طرح توافق جمعی حاصل شده بود، ولی درباره برخی مفاد آن اختلاف نظرهایی وجود داشت. در آخرین روز خرداد 1366 "مایکل آرماکاست" معاون وزیرخارجه امریکا ضمن اعلام توافق پنج عضو دائم شورای امنیت با مفاد طرح قطعنامه، از موافقت نکردن برخی از اعضای این شورا با تصویب طرح قطعنامه ای تنبیهی مبنی بر تحریم فروش تسلیحات به طرفی که از قبول قطعنامه سر باز بزند، خبر داد. البته وی بر این نکته تأکید کرد که امریکا و شوروی در جلوگیری از پیروزی ایران دارای منافع مشترکی هستند.

امریکا هم زمان با بحث دربارة طرح قطعنامه در شورای امنیت، موضوع اسکورت نفت کش ها را نیز دنبال می کرد. امریکا همچنین به منظور متقاعد کردن شوروی و چین برای همراهی بیشتر و موافقت با بند تحریم تسلیحاتی، نماینده ویژه خود در سازمان ملل را به آن کشورها فرستاد ولی توفیق چندانی نیافت. کشورهای عضو اتحادیه عرب نیز برای تسریع در تصویب قطعنامه، هیئتی سیاسی را به چند کشور از جمله آلمان، ایتالیا، انگلیس و ... فرستادند که با توجه به توافقات قبلی بیشتر جنبه تبلیغاتی و روانی داشت.

از سوی دیگر، نمایندگان برخی کشورهای عضو غیردائم شورای امنیت از جمله آرژانتین، کنگو، غنا، امارات متحده عربی و زامبیا - که قبلاً از روند مذاکرات اعضای دائم شورای امنیت و بی خبر نگه داشتن آنها از مفاد مذاکرات اظهار نارضایتی کرده بودند - در ملاقاتی با رئیس شورای امنیت خواستار گنجاندن موادی از جمله محکوم شدن حملات شیمیایی در متن قطعنامه شدند که این درخواست با حداکثر ملاحظه کاری در قطعنامه گنجانده شد.

ذکر این نکته ضروری است که اغلب گزارش های موجود از روند پیشرفت کار و نحوه تنظیم طرح قطعنامه به وسیله امریکا، عموماً حاکی از نارضایتی اعضای غیردائم شورای امنیت و تلاش آنها برای تعدیل مفاد قطعنامه بود. در گزارش خبرگزاری رویتر در این باره آمده است: برخی کشورهای عضو غیردائم شورای امنیت شامل آلمان غربی، غنا و ژاپن دربارة لحن طرح پیشنهادی شک و شبهه دارند و پیشنهاد دیگری مطرح کرده اند. منابع آلمانی گفتند متن کنونی با لحنی تند تهیه شده و عمده آن توسط امریکا تدارک دیده شده است و تدارک قطعنامه هایی که بر سر یکی از طرفین بکوبد، بیهوده است؛ ما مایل هستیم عناصر دیگری را نیز در قطعنامه در نظر بگیریم که ایران بتواند بگوید، مواضع ما نیز مورد توجه قرار گرفته است.(1)

ص: 20

در آخرین روزهایی که کشورهای عضو شورای امنیت برای نشان دادن اهمیت موضوع در پی اعزام وزیران خارجه خود برای شرکت در جلسه تصمیم گیری شورای امنیت درباره طرح قطعنامه بودند، ایران که با وجود تلاش فراوان نتوانسته بود بندی را که در آن به صراحت عراق به عنوان آغازگر جنگ و به عنوان کشور استفاده کننده از سلاح های شیمیایی شناخته و محکوم شود، در طرح قطعنامه بگنجاند و قبلاً نیز نارضایتی خود را از این طرح به اطلاع دبیرکل سازمان ملل رسانده بود، از طریق "دیتریش گنشر" وزیرخارجه آلمان(1) درخواست کرد تا تصمیم گیری درباره طرح قطعنامه حداقل 6 هفته به تعویق بیفتد که با این درخواست موافقت نشد و سرانجام شورای امنیت در 29 تیر 1366 با حضور وزیران خارجه کشورهای امریکا، فرانسه، انگلیس، آلمان و نمایندگان سایر کشورهای عضو شورای امنیت تشکیل جلسه داد و بدون توجه به نظرهای ایران طرح قطعنامه 598 را که الزام آور و در قالب فصل هفتم منشور سازمان ملل تهیه شده بود، به اتفاق آرا تصویب کرد.

2- اقدامات سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی ایران

با توجه به اوج گیری مناقشات در خلیج فارس، ایران اقدامات خود را در دو بعد سیاسی و نظامی افزایش داد. دیپلماسی برای پایان جنگ، دیپلماسی مقابله با اقدامات امریکا در اسکورت نفت کش های کویتی و دیپلماسی در مورد قطعنامه سه محور تلاش ایران در بُعد سیاسی بود.

در دیپلماسی پایان جنگ راه حل و شرط اساسی ایران برای پایان دادن به جنگ تنبیه متجاوز بود.(2)* این شرط حتی در برخی مواقع تا حد "اعلام متجاوز بودن عراق توسط شورای امنیت" محدود شد.(3)** ولی شورای امنیت که در آن زمان در تکاپوی تهیه طرح قطعنامه یی برای پایان دادن به جنگ بود و اغلب اعضای آن نیز با وجود آگاهی از متجاوز بودن عراق، به انحاء مختلف از این کشور پشتیبانی سیاسی و نظامی کرده بودند، نمی توانستند به محکومیت عراق رأی بدهند.

راه حل دوم ایران که به بحران در خلیج فارس پایان می داد، تفکیک جبهه های زمینی و دریایی بود بدین معنی که ایران و عراق از هر نوع حمله به تأسیسات نفتی و کشتی های تجاری و نفت کش ها در خلیج فارس منع می شدند و امنیت به طور عام برای همه کشورها در این منطقه فراهم می گردید. راه حل دوم نیز چون مانع تداوم برتری نسبی عراق در بخشی از جنگ می شد با وجود محاسن فراوان با مخالفت روبه رو شد.

ص: 21

آبزور در این باره نوشت: مشکل حفظ امنیت خطوط کشتی رانی آنجایی است که عراق مسئول آغاز جنگ و شروع کننده حمله به کشتی های تجاری بوده است، ولی فشار بین المللی متوجه ایران است. اگر اصل ،حفظ آزادی کشتی رانی است باید اول عراق را وادار کرد تا به حملات خود علیه کشتی های تجاری خاتمه دهد، ولی غرب و شوروی نمی خواهند عراق به حملات خود پایان دهد زیرا نگرانند که به تضعیف موقعیت عراق در جنگ منجر شود. (روزشمار 15/4/1366)

در دیپلماسی مقابله با اقدامات امریکا در اسکورت نفت کش ها، تلاش اصلی ایران ترغیب کشورهای اروپایی برای همراهی نکردن با برنامه های نظامی امریکا در خلیج فارس بود. هر چند که برخی کشورهای بزرگ همچون فرانسه و انگلیس از پذیرفتن نقش مستقیم در اجرای اسکورت نفت کش های کویتی اکراه داشتند، ولی به نظر می رسد تلاش های سیاسی ایران در اعلان رسمی برخی کشورها همچون ژاپن در عدم همراهی با امریکا بی نتیجه نبود.

در بخش دیپلماسی قطعنامه، تلاش ایران در مقابل اقدامات امریکا بود که خواهان تصویب قطعنامه یی با حداکثر سخت گیری و بدون در نظر گرفتن شرایط اعلام شده ایران بود، ولی رایزنی های ایران و استفاده از نبود اجماع در میان کشورهای عضو شورای امنیت، به نحوی نتیجه داد و در طرح قطعنامه بندی که در آن خواهان معرفی متجاوز شده بود، گنجانده شد و بندی که در آن تحریم تسلیحاتی کشوری که از قبول قطعنامه سر باز بزند پیش بینی شده بود، حذف شد.

در ابعاد نظامی، نیروی دریایی سپاه برای افزایش توان دریایی و مقابله با تهدیدها، منطقه دوم نیروی دریایی سپاه را راه اندازی کرد. فرمانده نیروی دریایی سپاه هدف اصلی تأسیس این قرارگاه جدید را اجرای مأموریت های سپاه در بخش میانی خلیج فارس اعلام کرد. جانشین فرمانده نیروی دریایی نیز اعلام کرد: تمامی مناطق جنوبی خلیج فارس از جمله کویت و عربستان زیر بُرد موشکی نیروی دریایی سپاه قرار دارد. متعاقب آن نیز اعلام شد که سپاه پاسداران در مرداد 1366 مانور دریایی شهادت را در خلیج فارس و تنگه هرمز اجرا خواهد کرد که با توجه به تأثیرگذاری نیروهای سپاه در مناقشات خلیج فارس، این امر مورد توجه منابع سیاسی قرار گرفت.

همچنین برای تقویت مرزهای آبی جنوب کشور در اواخر خردادماه اعلام شد که سپاه پاسداران دور جدید نیروهای بسیج با نام "مدافعان خلیج فارس" را به مرزهای جنوبی اعزام خواهد کرد که اولین گروه از نیروهای داوطلب مردمی با نام حافظان خلیج فارس در سوم تیرماه به همراه فرمانده سپاه وارد جزیره ابوموسی و تنگه هرمز شدند و این اعزام تا آخر تیرماه ادامه یافت.

از سوی دیگر هر چه زمان به اواخر تیرماه نزدیک می شد اقدامات پیشگیرانه ایران برای هر نوع ماجراجویی امریکا شدت می گرفت از جمله در پانزدهم تیر 1366 سپاه پاسداران سمیناری را با نام "بررسی طرح های دفاعی خلیج فارس" در بندرعباس برگزار کرد که هدف آن بررسی راه کارهای مقابله با بحران های احتمالی و توجیه فرماندهان در این مواقع بود.

ص: 22

علاوه بر این، ارگان های مسئول امنیتی - دفاعی شهر بندرعباس در 22 تیرماه یک مانور شهری به نام مانور "مقاومت هرمزگان" در بندرعباس انجام دادند که در آن نیروهای سپاه، نیروهای مقاومت بسیج، شهرداری، هلال احمر و سایر ارگان های ذیربط شرکت داشتند. در همین زمینه مشاور استانداری هرمزگان به اقدامات انجام شده برای مقابله با بحران های احتمالی در این استان از جمله ذخیره موادغذایی، آب، سنگرسازی در شهرها خصوصاً بندرعباس، گسترش استحکامات دفاعی، پیش بینی و آماده سازی اماکنی برای اسکان مردم در مواقع بحرانی و محل استقرار نیروهای نظامی اشاره کرد.

در بیست و ششم تیرماه نیز فرماندهان عالی قرارگاه خاتم و فرماندهان نیروهای سه گانه ارتش و سپاه طرح های دفاعی خلیج فارس را تصویب کردند.

نیروی دریایی ارتش نیز مانور دریایی 8 روزه ای از تاریخ 2/4/1366تا 9/4/1366 در منطقه خلیج فارس و دریای عمان انجام داد. رجایی خراسانی نماینده دائمی ایران در سازمان ملل اجرای این مانور را حاوی پیام های بسیار عمده برای کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای اعلام کرد.

علاوه بر اقداماتی که گفته شد، منابع خارجی از یک اقدام دفاعی دیگر ایران یعنی استقرار موشک های ساحل به دریای "کرم ابریشم" در منطقه کوهستک در نقطه ای که اشراف کامل به تنگه هرمز دارد خبر دادند.

امریکایی ها که از اقدام ایران در خرید موشک های کرم ابریشم مطلع شده بودند، اواسط خردادماه در این باره موضع گرفتند. هاوارد بیکر رئیس کارکنان کاخ سفید استقرار موشک های کرم ابریشم را گسترش سیستم تسلیحاتی ایران خواند و آن را یک عمل خطرناک اعلام کرد. واینبرگر وزیر دفاع امریکا نیز استقرار موشک در دهانه تنگه هرمز را تهدیدی علیه منافع امریکا خواند. رادیو امریکا نیز در گزارشی گفت: دولت ریگان سرگرم بررسی طرحی برای انجام حمله پیشگیرانه به موشک های ضدکشتی ایران (موسوم به کرم ابریشم) است. این موشک ها با تحویل گرفتن لوازم یدکی از چین، تا اواخر ماه میلادی (اوایل تیرماه) قابل استفاده خواهد بود.

در عین حال ایران بدون توجه به این گونه تهدیدها و اظهارنظرها همچنان ایده خود برای راه انداختن سیستم موشکی در تنگه هرمز را دنبال می کرد.

پس از انتشار اخباری که حاکی از استقرار سایت موشکی کرم ابریشم در کوهستک بود، در اواخر خردادماه خبر فعال شدن آزمایشی رادار پرتاب این موشک ها منتشر شد و پس از آنکه خبرگزاری فرانسه به این موضوع اشاره کرد که سرویس های اطلاعاتی امریکا از عملیات آماده به کار شدن یک موشک کرم ابریشم در منطقه کوهستک فیلمبرداری کرده اند بحران موجود بین دو کشور ایران و امریکا شدت گرفت و امریکا تهدید کرد که در صورت آماده به کار شدن موشک های کرم ابریشم، آنها را هدف قرار خواهد داد. مقامات ایرانی نیز اعلام کردند که در صورت حمله امریکا به سایت موشکی، دست به اقدامات متقابل خواهند زد و این بخش از بحران بین دو دولت تا آخر تیرماه در حد کشمکش های لفظی و تهدیدهای ضمنی ادامه یافت.

ص: 23

3- عملیات ها

مهم ترین عملیات های این دورة زمانی (12/3 تا 29/4/1366)، عملیات نصر4 در منطقه ماووت و عملیات نصر5 در منطقه سردشت به همت نیروهای خودی، و حملات نیروهای دشمن به جزیرة مجنون جنوبی و منطقه سومار است. سپاه پاسداران از اوایل سال 1366 به طور جدی به منطقه شمال غرب روی آورد و تصمیم گرفت جبهة جدیدی علیه ارتش عراق در این منطقه بگشاید و علاوه بر تصرف ارتفاعات سرکوب و تسلط نسبی در این مناطق، زمینه تردد نیروهای معارض کرد عراقی از عمق خاک عراق به مرزهای ایران را فراهم کند تا امکان پشتیبانی بیشتر از این گروه ها و افزایش قدرت رزمی آنها فراهم شود. عملیات کربلای10 از سمت ایران و عملیات فتح5 از داخل عراق در 25/1/1366 با همین اهداف به اجرا درآمد. هر چند که نیروهای خودی در عملیات کربلای10 به موفقیت های نسبی دست یافتند ولی عدم موفقیت در عملیات فتح5 سبب شد اهداف کلی عملیات تأمین نشود. پس از آن، طرح ریزی در این زمینه ادامه یافت و در پی آن عملیات نصر4 با اهدافی از جمله اتصال عقبه نیروهای معارض کرد عراقی به نیروهای خودی، در 31 خرداد 1366 در منطقه ماووت به اجرا درآمد. در این عملیات با وجود پیروزی های به دست آمده، امکان اتصال نیروهای خودی با نیروهای معارض کرد عراقی به طور کامل مقدور نشد. در این عملیات که حدود 2 هفته ادامه یافت، 50 کیلومتر مربع از منطقه ماووت آزاد شد و بخشی از دشت ماووت از جمله شهر ماووت و ارتفاعاتی همچون ژاژیله، شاخ قشن و بالوسه به تصرف نیروهای خودی درآمد.

در عملیات نصر4 تعداد 560 تن از نیروهای دشمن اسیر و حدود 3000 تن نیز کشته یا زخمی شدند و 18 تانک و نفربر و خودرو نظامی عراق منهدم شد و 30 دستگاه نیز به غنیمت نیروهای خودی درآمد. عملیات نصر5 نیز در تاریخ 3/4/1366 در منطقه سردشت به اجرا درآمد. در این عملیات 25 کیلومتر مربع از مناطق دشت بوجار و چند روستا از جمله روستاهای تابعة دولابی و روستای مهم قلعه رش آزاد شد و امکان دید و تیر مستقیم توپخانه عراق بر چند روستا از بین رفت. در این عملیات یک گردان از تیپ97 لشکر24، یک گروهان مکانیزه و یک گردان از نیروهای دفاع الوطنی (جاش) عراق منهدم شد و ده ها تن از نیروهای عراقی کشته یا زخمی شدند و 100 تن نیز به اسارت نیروهای خودی درآمدند. با اجرای این عملیات نیروهای خودی به عقبه دشمن نزدیک تر شدند و دسترسی به ارتفاعات دوپازا و قلعه دیزه امکان پذیر گردید.

متقابلاً ارتش عراق در بیستم تیرماه به جزیره مجنون جنوبی و بیست و ششم همین ماه به منطقه عمومی سومار حمله کرد و تبلیغات فراوانی به راه انداخت. با وجود این نیروهای عراقی در عملیات اول فقط 120 متر از پد شرقی جزیره جنوبی را به تصرف در آوردند. ارتش عراق در سومار نیز با وجود به کارگیری سه تیپ پیاده، نتوانست به هدف اصلی عملیات یعنی تصرف ارتفاع 402 کهنه ریگ دست یابد.

ص: 24

4- حملات هوایی عراق

در اواسط این دوره هم زمان با اوج گیری فعالیت های امریکا برای قانع کردن سایر کشورهای دارای حق وتو در شورای امنیت، عراق پس از 33 روز بار دیگر حملات هوایی خود را علیه تأسیسات بارگیری نفتی و کشتی های حامل نفت ایران از سرگرفت. این حملات هوایی عراق چون اقدامات تلافی جویانه ایران را در پی داشت، لذا عراق درصدد بود با این حملات علاوه بر آسیب رساندن به منابع کسب درآمد ارزی ایران، دامنة بحران را گسترده کند و حضور نظامی امریکا در خلیج فارس را وسعت و شدت بخشد.

بی بی سی در این باره می گوید: «با حمله عراق موج جدید تشنج در خلیج فارس بالا گرفته است. عراق می خواهد با برانگیختن ایران به مقابله به مثل، افراد و سازمان های مردد امریکا را متقاعد سازد که حضور امریکا در خلیج فارس کاملاً ضروری است.»

در این دوره علاوه بر مناطقی که در برد هواپیماهای عراقی بود به مناطقی حمله شد که تاکنون خارج از دسترسی هواپیماهای عراقی بود و لازمه این افزایش بُرد پرواز، سوخت گیری مجدد هواپیماهای عراقی در آسمان بود. نشریه لویدز به صراحت اعلام کرد: "استنباط می شود که هواپیماهای عراقی برای حمله به حوزه نفتی رسالت، در حین پرواز سوخت گیری مجدد کرده باشند." و این امر میسر نبود مگر با همکاری کویت که بلافاصله مورد اعتراض مقامات ایرانی قرار گرفت و به کویت هشدار داده شد.

در طول دورة 49 روزة این کتاب هواپیماهای عراقی 9 بار به تأسیسات نفتی و نفت کش های حامل نفت ایران حمله کردند که 5 بار آن حمله به تأسیسات نفتی، از جمله تأسیسات جزیره خارک و دیگر مبادی صدور نفت بود و حمله به نفت کش های حامل نفت ایران نیز در 4 نوبت انجام گرفت. از سوی دیگر حملاتی که قایق های تندرو علیه کشتی های تجاری و نفت کش های حامل نفت کشورهای عربی جنوب خلیج فارس و خصوصاً کویت انجام دادند و خبرگزاری ها نیز این حملات را به ایران نسبت دادند 5 مورد گزارش شد که در این میان حمله به کشتی امریکایی پیونیک که با پرچم لیبریا حرکت می کرد و حمله به کشتی کانتینربر فرانسوی ویل دانور بازتاب گسترده ای پیدا کرد خصوصاً آنکه حمله به این دو کشتی در اوج کشمکش های سیاسی بین ایران و دو کشور امریکا و فرانسه بود.

5- اسکورت نفت کش ها

طرح اسکورت نفت کش های کویتی از جمله اساسی ترین موضوعات جنگ و منطقه خلیج فارس بود که مقدمات آن در این دوره شروع شد و اجرا و پیامدهای آن به پس از دورة زمانی این کتاب کشیده شد که مشروح آن در روزشمار جلد پنجاه درج شده است.

ص: 25

در اوایل سال 1366 کویت از شوروی و امریکا برای تأمین امنیت آمد و شد نفت کش های حامل نفت این کشور درخواست کمک کرد. امریکا ابتدا به این درخواست جواب مثبت نداد ولی شوروی از این تقاضا استقبال کرد و دو کشور درباره اجاره سه نفت کش برای انتقال نفت کویت به آن سوی تنگه هرمز بدون در اختیار گذاشتن تسهیلات بندری به توافق رسیدند. سه نفت کش روسی که به اسم فرماندهان نظامی شوروی در جنگ جهانی دوم (مارشال باگرامیان، مارشال چخوف و مارشال مایکوپ) نام گذاری شده بودند، این مأموریت را بر عهده گرفتند. ورود شوروی به صحنه خلیج فارس از یک سو و پیامدهای افشای ماجرای مک فارلین که به سیاست منطقه ای امریکا و خصوصاً در میان اعراب ضربه زده بود، سبب شد تا امریکا در تصمیم خود تجدید نظر نماید.(1) زیرا رقیب دیرینه او توانسته بود بدون اینکه در یک پیمان نظامی منطقه ای درگیر باشد یک نقش مهم نظامی را در خلیج فارس عهده دار شود، از این رو سیاست گذاران امریکا برای کمک به کویت اعلام آمادگی کردند. امریکا در این مسیر سه راه کار در پیش رو داشت:

1- نفت کش در اختیار کویت بگذارد. 2- نفت کش های کویتی را تا تنگه هرمز اسکورت هوایی کند. 3- نفت کش ها را به وسیله ناوگان جنگی اسکورت نماید.

امریکا راه سوم را که پر هزینه تر و در عین حال متضمن حضور نظامی بیشتر بود برگزید. امریکا در ابتدا نام 11 نفت کش کویتی را به نام های امریکایی تغییر داد و سپس آنها را در شرکت های امریکایی به ثبت رساند و پس از آن با 15 فروند از ناوهای خود در خلیج فارس و حمایت ناو هواپیمابر کانستلیشن در اقیانوس هند و 50 هواپیمای جنگنده و بمب افکن، آمادة اجرای مأموریت اسکورت نفت کش ها شد. امریکا برای عملی شدن این طرح، حمایت و همراهی کشورهای متحد خود را نیاز داشت که با وجود رایزنی های فراوان هیچ کشوری حتی کشورهای عضو ناتو برای همراهی با امریکا اعلام آمادگی نکردند. دولت های فرانسه و انگلستان در مقاطع مختلف مخالفت و عدم همراهی خود را با این گونه اقدامات امریکا اعلام کردند. وزیر دفاع فرانسه در ششم تیر 1366 مخالفت خود را با تشکیل ناوگان دریایی جهت حفاظت از کشتی های تجاری در خلیج فارس اعلام کرد و آن را موجب افزایش تشنج در منطقه دانست. در نوزدهم تیرماه نیز یکی از مشاوران نخست وزیر فرانسه اعلام کرد فرانسه قصد ندارد برای دفاع از خلیج فارس به یک نیروی بین المللی بپیوندد.

هم زمان مقامات انگلیسی نیز با اظهار نگرانی از احتمال درگیری ایران و امریکا اعلام کردند که آنها فقط می توانند از کشتی های خود حراست کنند. حتی نخست وزیر انگلیس اعلام کرد

ص: 26

که از موضع ریگان در خلیج فارس حمایت می کند ولی انگلیس آماده نیست حضور خود را در خلیج فارس تقویت کند. در بیست و نهم تیرماه و در آستانه شروع عملیات اسکورت نفت کش های کویتی نیز مقامات انگلیسی و فرانسوی به رغم تشدید مناقشات سیاسی خود با ایران و قطع رابطه فرانسه با ایران، همچنان بر موضع قبلی خود تأکید کردند. وزیر دفاع فرانسه نیز اعلام کرد: هیچ نیروی ویژه ای برای نیروی دریایی فرانسه در آب های خلیج فارس در پی قطع رابطه با ایران در نظر گرفته نشده است. سفیر فرانسه در کویت نیز ضمن یادآوری معذورات آن کشور برای حمایت نظامی از نفت کش های کویت، تنها به تأمین نیازهای تسلیحاتی کویت به وسیله فرانسه تأکید کرد.

همچنین در کنفرانس سران هفت کشور صنعتی در ونیز که ریگان به حمایت سیاسی متحدان خود امیدواری هایی داشت، هیچ موفقیتی کسب نکرد، طوری که حتی در قطعنامه پایانی این نشست درباره حضور و یا تقویت نیروهای خارجی در خلیج فارس اشاره ای نشد.(1)

اعلام اسکورت نفت کش های کویتی و تقویت نظامی امریکا در منطقه خلیج فارس، بازتاب فراوانی داشت؛ دمکرات ها یعنی جناح رقیب ریگان، مخالف جدی این امر بودند. علاوه بر آن در ساختار سیاسی امریکا نیز مخالفت هایی با این اقدام بروز کرد، از جمله در نهم تیر1366 کمیته روابط خارجی مجلس سنای امریکا با 11 رأی موافق و 8 رأی مخالف طرحی مبنی بر توقف تغییر پرچم کشتی های کویتی به پرچم امریکا و توقف عملیات اسکورت را تصویب کرد که در رأی گیری صحن مجلس سنا رأی لازم را به دست نیاورد. همچنین در هفدهم تیرماه مجلس نمایندگان امریکا (کنگره) به تأخیر 90 روزه شروع عملیات اسکورت نفت کش ها رأی دادند که این طرح نیز در مجلس سنا رأی لازم را به دست نیاورد.

صاحب نظران و مسئولان سابق امریکا نیز این اقدام را علاوه بر آنکه عامل افزایش تشنج منطقه خواندند، آن را جانب داری علنی و عملی از عراق ارزیابی کردند.(2)*

ص: 27

مسئولان ایران در اوایل تیرماه برای پرهیز از اوج گیری تشنج در منطقه پیشنهاد کردند تا به جای افزایش حضور ناوگان نیروهای خارجی، عراق از حمله به نفت کش ها و کشتی های تجاری در خلیج فارس خودداری کند تا این منطقه به دور از درگیری های جاری ایران و عراق امنیت خود را حفظ نماید. ایران حتی پیشنهاد آتش بس در خلیج فارس را داد که ردمن سخن گوی وزارت خارجه امریکا این پیشنهاد را رد کرد و آن را فاقد یک راه حل جامع دانست. از سوی دیگر شوروی که در پاسخ گویی به درخواست کویت و اجاره دادن سه نفت کش به آن کشور یک گام جلو افتاده بود، با مشاهده عزم امریکا در گسیل ناوگان جنگی به منطقه، در یک اقدام انفعالی پیشنهاد خروج کلیه نیروهای خارجی از منطقه را داد که این امر نیز با مخالفت مقامات تصمیم گیر امریکا مواجه شد.

در 26 تیرماه رادیو امریکا از پایان تشریفات نصب پرچم امریکا روی دو نفت کش کویتی خبر داد و بریجتون و گاز پرنس اولین کشتی های بودند که قرار شد تحت اسکورت ناوگان امریکا حرکت کنند. هم زمان سخن گوی وزارت دفاع کویت اعلام کرد که اقدام مشترک مردان قورباغه ای نیروی دریایی امریکا و کویت در پاک سازی ترمینال نفتی کویت از مین ها پایان یافته است و در 28 تیرماه سفیر سوئیس در ایران در دیدار با یکی از مقامات وزارت خارجه ایران، پیام امریکا را دربارة شروع عملیات اسکورت نفت کش های کویتی اعلام کرد. در قسمتی از پیام آمده بود: وقتی پرچم امریکا روی نفت کش های کویتی نصب شد نیروی دریایی امریکا این کشتی ها را اسکورت خواهد کرد، آنها دارای وضعیتی شبیه کشتی های امریکایی خواهند بود و ... .

بدین ترتیب امریکا خود را آماده کرد تا هم زمان با تصویب قطعنامه598 در شورای امنیت سازمان ملل، اسکورت نفت کش های کویتی را آغاز نماید.

6- روابط ایران و سوریه

در اواخر خرداد 1366 چارلز گلاس خبرنگار شبکه امریکایی ان.بی.سی به همراه علی عسیران فرزند وزیر دفاع لبنان در منطقة شیعه نشین شرق بیروت که تحت حاکمیت سوری ها بود، ربوده شدند. طبق معمول رسانه ها این اقدام را به نیروهای طرف دار ایران نسبت دادند. در پی آن حزب الله لبنان هرگونه دخالت در این ماجرا را تکذیب کرد و اصل ماجرا را نیز محکوم کرد. عالمان صاحب نام شیعه لبنان همچون علامه فضل الله نیز این اقدام را محکوم کردند، ولی سوریه به دلیل تصور دخالت ایران در این ماجرا، محدودیت هایی را برای نیروهای سپاه در داخل لبنان و همچنین مسافرت آنها از سوریه به لبنان اعمال کرد. حتی خبرهایی نیز درباره محاصره نیروهای سپاه در دره بقاع به دست نیروهای سوری، در رسانه ها منتشر شد.

وقوع این مشکلات در روابط دو کشور فرصت مناسبی را برای رسانه ها و خصوصاً رسانه های غربی فراهم آورد تا بار دیگر همچون دفعات قبل مشتاقانه از تجدید قریب الوقوع رابطة عراق و

ص: 28

سوریه خبر بدهند و حتی منافع بازگشایی لول-ه نفتی عراق به بندر بانیاس سوریه را برای دو کشور بررسی کنند. دیدار صدام حسین و حافظ اسد نیز موضوعی بود که رسانه های عربی آن را حتمی قلمداد می کردند ولی با فروکش نکردن خصومت های قدیمی دو کشور عراق و سوریه و ادامه تبلیغات منفی دو کشور علیه یکدیگر این موضوع رنگ باخت. تا جایی که در 15/4/1366 زیدالرفاعی نخست وزیر اردن که از جمله فعالان در امر آشتی دو کشور عراق و سوریه بود و از مسائل سیاسی پشت پرده روابط خصمانه دو کشور آگاهی داشت، اعلام کرد که هیچ دیداری بین صدام حسین و حافظ اسد صورت نخواهد گرفت. پس از آن سفر فاروق الشرع وزیر امور خارجه سوریه به ایران و اعلام تداوم همکاری ها بین ایران و سوریه، بار دیگر داستان تکراری تجدید رابطه سوریه و عراق را پایان داد. در این حال چارلز گلاس امریکایی همچنان در بند گروه های ناشناخته باقی ماند.

7- بحران در روابط ایران و فرانسه

در زمانی که دستگاه دیپلماسی ایران به جد درگیر حل مشکلات و اختلافات با کشور انگلستان بود، ناگاه دولت فرانسه یکی از دیپلمات های ایران (وحید گرجی) را مورد اتهام قرارداد و این در حالی بود که مذاکرات دو دولت ایران و فرانسه برای عادی سازی روابط سیاسی ادامه داشت.(1)

دولت فرانسه اصرار داشت که وحید گرجی باید در دادگاه حاضر شود و به سؤالات قاضی دادگاه که مسئول رسیدگی به پرونده چندین بمب گذاری در سپتامبر 1986 (شهریور 1365) بود، جواب دهد. ایران نیز ضمن بی ارتباط دانستن وحید گرجی در این ماجرا،(2)* مصونیت دیپلماتیک وی را نیز (طبق کنوانسیون ژنو) مجوزی برای عدم حضور وحید گرجی در دادگاه مزبور اعلام کرد. دولت فرانسه ضمن رد هویت دیپلماتیک گرجی، به بهانه جلوگیری از فرار وی اقداماتی را آغاز کرد که از جملة آن محاصره و کنترل ورود و خروج سفارت ایران بود که ایران نیز عمل متقابلی را در سفارت فرانسه در تهران انجام داد. در همین زمان رسانه های فرانسه اعلام کردند که گرجی با توجه به اطلاعاتی که برخی از رابطین وی در وزارت

ص: 29

خارجه فرانسه در اختیارش گذاشته اند، قبل از اقدامات پلیس فرانسه از خاک فرانسه خارج شده است. به دنبال انتشار این گونه اخبار، وی در مصاحبة کاردار ایران که در داخل سفارت برگزار شده بود به عنوان مترجم حاضر شد و علاوه بر اعلام عدم فرار از خاک فرانسه، مدارک دیپلماتیک خود را نیز در اختیار رسانه های همگانی قرار داد.

از این پس پلیس فرانسه بر اقدامات کنترلی خود بر سفارت ایران افزود و در انتظار نابجای انعطاف ایران در مقابل فشارهای سیاسی خود بود ولی ایستادگی ایران مانع تحقق خواسته های دولت فرانسه شد. این دولت به جای رفع معقولانه این مشکل گامی دیگر در افزایش تنش برداشت و در 21 تیرماه، در یک اقدام بی سابقه یکی دیگر از دیپلمات های ایرانی را در بخش فرانسوی فرودگاه ژنو مورد ضرب و شتم قرار داد و اسناد همراه وی را به سرقت برد. در پی این عمل، ایران برای جلوگیری از بحرانی تر شدن روابط دو کشور دست به اقدام متقابل نزد، ولی "ژان پل توری" کنسول فرانسه را که متهم به ارتباط با ضد انقلاب و ایجاد تسهیلات برای خروج آنها و فعالیت جاسوسی و فعالیت در شبکه های قاچاق و خروج اشیاء عتیقه و ارز بود به دادستانی فراخواند. دولت ایران همچنین در یک ضرب العجل سه روزه خواستار توضیح رسمی دولت فرانسه در این باره شد.

یک روز پس از صدور اعلامیه ایران، دولت فرانسه در تشدید بحران جاری پیش قدم شد و روابط سیاسی خود را با ایران قطع کرد.

علت سماجت و پافشاری فرانسه برخواسته های نامتعارف و دست زدن به اقدامات مغایر قوانین و عرف بین المللی هیچ گاه به طور رسمی اعلام نشد ولی به نظر می رسد چند عامل در این ماجرا نقش اصلی را داشتند:

1- تداوم حمایت همه جانبه فرانسه از عراق و اعلام رسمی این سیاست از یک سو و انتظار آنان از ایران مبنی بر کمک به آزادی گروگان های فرانسوی در لبنان و شرط ایران برای قطع کمک های فرانسه به عراق. وال استریت ژورنال درباره حجم کمک های فرانسه به عراق و نقش این کمک ها در بقای دولت عراق می نویسد: طی 8 سال از 1977 تا 1985 (1356 تا 1364) فرانسه تقریباً 12 میلیارد دلار سلاح های پیشرفته به عراق فروخت. فرانسوی ها دست کم 113 فروند هواپیمای جنگنده میراژ اف - 1 که می توانست موشک های "اگزوسه" ساخت فرانسه را حمل و پرتاب کند به عراق تحویل دادند. این کشور همچنین تانک های ویژه عملیات خشکی و آبی، رادارهای بسیار پیشرفته، هلی کوپتر، سیستم های دفاع هوایی و گلول-ه های توپ موشکی از نوع "هاوزر" به عراق فروخته است. وال استریت ژورنال می افزاید: در سال 1983 فروش سلاح های فرانسوی به عراق بیشتر از ارزش سلاح هایی بود که شوروی به عراق می فروخت. این برتری فرانسه در معاملات اسلحه با عراق تا سال 1986 (1365 - 1364) ادامه یافت. یک فرودگاه نظامی در مرکز فرانسه تماماً به حمل اسلحه به مقصد عراق به وسیله

ص: 30

هواپیماهای باری روسی اختصاص یافته است. یک تحلیل گر فرانسوی می گوید: اگر فرانسه سه هفته به عراق اسلحه تحویل ندهد، عراق شکست خواهد خورد.

2- نفوذ صاحبان قدرت های سیاسی و دارندگان صنایع نظامی مرتبط با عراق که به نحوی محسوس بر سیاست خارجی فرانسه سایه انداخته بود. اعمال فشار این گروه ها به حدی بود که مطبوعات فرانسه علناً به وجود دوگانگی در تصمیم گیری های سیاسی و هدف قراردادن شخص وحیدگرجی اشاره کردند و صریحاً از این امر انتقاد کردند. "لویی عراق" اصطلاح معناداری بود که روزنامه لیبراسیون از این گروه نام برد، این روزنامه در تشریح اقدامات این گروه که حتی گاهی برخلاف منافع ملی فرانسه و صرفاً در جهت دوری این کشور از ایران صورت می گرفت، نوشت: لویی عراق از صاحبان صنایع یا بهتر است گفته شود "مجتمع پیچیده نظامی صنعتی" و سیاست مردان متعددی تشکیل می شود. این لویی همچنین در سرویس های اطلاعاتی فرانسه ریشه های بسیاری دارد. هر بار که قدمی در جهت نزدیکی به تهران حتی در زمان دولت سوسیالیست برداشته شده هواداران رژیم عراق از هر کوششی برای جلوگیری از عادی سازی روابط با جمهوری اسلامی کوتاهی نکرده اند.

البته از این نکته حساس نباید غافل بود که ایران در صورت داشتن رابطه عادی سیاسی با دولت فرانسه به عنوان یکی از پنج کشور دارنده حق وتو در شورای امنیت می توانست قدرت چانه زنی خود را بالا ببرد و برای تأمین نظراتش در تنظیم قطعنامه598 تا حدی مفید واقع شود. موضوع قابل توجه آنکه فرانسه در زمان تصمیم گیری نهایی کشورهای عضو شورای امنیت سازمان ملل برای تصویب قطعنامه598 ریاست این شورا را بر عهده داشت.

8- وخامت روابط ایران و انگلیس

وخامت روابط سیاسی ایران و انگلیس نیز (همانند فرانسه) در پی بروز یک واقعه که در حقیقت یک بهانه گیری سیاسی بود در اوایل خرداد 1366 شروع شد. دولت انگلیس در یک اقدام بی سابقه یکی از دیپلمات های ایرانی را به جرم سرقت از یک فروشگاه متهم و بازداشت کرد. در پی جواب ندادن انگلیسی ها به پرسش های وزارت خارجه ایران، ایران به اقدام متقابل ناچار شد و یکی از افراد سفارت انگلیس به نام ادوارد چاپلین را که در زمینه قاچاق ارز و اشیاء عتیقه و مسائل اخلاقی دارای پرونده قضایی بود دستگیر و اعلام کرد که چاپلین را محاکمه خواهد کرد. دولت انگلستان که خود بحران را آغاز کرده بود درصدد بود تا آن را از موضع قدرت به نفع خود پایان دهد. تیموتی رنتون معاون وزیرخارجه این کشور آرزومندانه گفت اگر قاسمی در دادگاه حاضر می شد و چاپلین هم دستگیر نمی شد این مشکلات به وجود نمی آمد. پس از آن دولت انگلیس اقدام به تعطیلی کنسولگری ایران در منچستر کرد و رنتون بار دیگر گفت: امیدوارم ایران دست به اقدام متقابل نزند، ولی اخراج پنج تن از کارکنان

ص: 31

سفارت انگلیس که دبیر اول بازرگانی و دبیر اول سیاسی سفارت انگلستان جزء آنان بودند، پاسخ ایران به اقدام دولت انگلیس بود. ادوارد چاپلین نیز که قبلاً بازداشت شده بود از جمله آنها بود. صرف نظر کردن ایران از محاکمه چاپلین به عنوان یک نرمش سیاسی مورد توجه محافل سیاسی انگلیس قرار گرفت. بی.بی.سی این اقدام ایران را تمایل برای پایان دادن به بحران موجود تفسیر کرد. اکونومیست آن را یک پیروزی برای میانه روهای ایران خواند. گاردین نیز از اخراج چاپلین به عنوان رفع کننده نگرانی و تسکین دهنده مقامات انگلیسی یاد کرد و ساندی تایمز نیز در این باره نوشت: اقدام ایران از آنچه انتظار می رفت ملایم تر بود. با وجود این دیدگاه ها درباره عملکرد ایران در قبال بحران به وجود آمده، دولت انگلیس نه تنها در رفع تشنج موجود حرکت مثبتی انجام نداد بلکه با اعلام اینکه دفاتر شرکت نفت ایران را به علت امکان تبدیل شدن آن به محل خرید سلاح، تحت کنترل دارد؛ حالت بحرانی را همچنان حفظ کرد. تا آخر تیرماه روابط دو کشور قطع نشد و طرفین با حداقل نفرات (یک نفر) روابط سیاسی را تداوم دادند.

9- سازمان مجاهدین خلق در قالب یک ارتش کلاسیک

سازمان مجاهدین خلق از جمله تشکیلات سیاسی و نظامی بود که همانند و هماهنگ با گروه های ضد انقلاب دیگر همچون کومه له و حزب دمکرات کردستان ایران با هدف گشودن جبهه داخلی و درگیر ساختن بخشی از قوای نظامی ایران در مناطق کردنشین و در برخی مواقع در داخل شهرها فعالیت های چریکی انجام می داد. در این دوره با توجه به رویکرد ایران به اجرای عملیات در شمال عراق و فعال تر شدن گروه های معارض عراقی علیه حکومت آن کشور - که لزوم به کارگیری نیروهای نظامی فراوان تری را به حاکمان عراق دیکته می کرد - و کمبود محسوس نیروهای نظامی عراق برای مقابله با این اقدام جدید ایران، سازمان مجاهدین خلق در 28 خرداد 1366 اعلام کرد که خط مشی عملیاتی خود را تغییر داده و از این پس به جای عملیات چریکی، در قالب یک ارتش کلاسیک منظم علیه نیروهای ایرانی وارد عمل خواهد شد. نشریه آلمانی فرانکفورتر روندشاو درباره تأثیرات این اقدام سازمان نوشت: امید می رود که سازمان مجاهدین خلق بتواند در مناطق مرزی ایران و عراق، نیروهای نظامی ایران را به درگیری دائمی نظامی وادار سازد. (روزشمار 18/4/1366) صدام حسین نیز چند روز پس از این تغییر خط مشی، در دیدار با مسعود رجوی ضمن تبریک اعلام تشکیل ارتش آزادی بخش ملی ایران، آن را ارتش مبارز در راه صلح خواند. (روزشمار 17/4/1366)

پنج روز بعد از این تغییر خط مشی، با حمله عناصر مجاهدین خلق به یک پاسگاه ژاندارمری در دهلران، اولین عملیات این سازمان در وضعیت تازه شکل گرفت.

ص: 32

10- اقدامات گروه های مسلح در کردستان

در طول دوره 49 روزه این کتاب گروه های مسلح ضد انقلاب فعالیت خود را در مناطق کوهستانی کردنشین ادامه دادند و 15 عملیات علیه پایگاه ها و محل عبور نیروهای خودی انجام دادند. اغلب این عملیات ها که با موفقیت نسبی ضد انقلاب همراه بود، در مناطق مرکزی کردستان اجرا شد و نسبت به عملیات های پیشین این گروه ها برتری کیفی و کمی محسوسی داشت.

اغلب اقدامات مذکور به طور سازمان یافته، چریکی و در مقیاس گروهانی یا گردانی انجام می شد و در اجرای عملیات، وارد کردن تلفات سنگین مد نظر گروه های عمل کننده بود و اقدامات ایذایی چون مین گذاری و اجرای آتش از دور در سرلوحه اقدامات گروه های مهاجم قرار نداشت. در عملیات هایی که حزب دمکرات کردستان ایران و سازمان کومه له انجام دادند جمعاً 194 تن از نیروهای جمهوری اسلامی شهید یا مجروح و 63 تن نیز اسیر شدند که اغلب آنها به فاصله چند روز آزاد شدند.

ص: 33

ص: 34

محاصره نیروهای اسلام درآمدند. همچنین در درگیری دیگری با عناصر گروه کومه له در حوالی روستای "زیویه" در شمال بانه، این عناصر متحمل خساراتی شدند.(1)

1 4

در نشست امروز فرمانده کل سپاه با مسئولان قرارگاه حمزه و حاکم شرع کردستان برخی مسائل سیاسی و امنیتی منطقه بررسی شد. در این جلسه ضمن تأکید بر ضرورت همکاری بیشتر میان نیروهای نظامی، امنیتی و مردم در مناطق کردنشین، از فعالیت عناصر ضد انقلاب در برخی مناطق که موجب سلب امنیت از نیروهای وفادار به انقلاب می شود، اظهار نارضایتی شد و برای فعالیت بیشتر در جهت تأمین امنیت شهروندان مناطق مرزی و برخورد قاطع با عناصر ضد انقلاب تصمیماتی اتخاذ شد. در این نشست حاکم شرع کردستان نیز با اشاره به هماهنگی های انجام گرفته با دادستانی و وزارت اطلاعات، بر ضرورت هماهنگی اقدامات نظامی، سیاسی و تبلیغی تأکید کرد.(2)

2 5

در ادامة حملات ارتش عراق به مناطق کردنشین این کشور، امروز نیز 124 تن از مسلمانان کرد عراقی به جمهوری اسلامی ایران پناهنده شدند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، با ورود این عده، جمع پناهندگانی که از صبح دیروز به اردوگاه های استان باختران انتقال داده شده اند، به 3615 تن رسیده است.(3)

با ورود 124 تن از مسلمانان کرد عراقی، جمع پناهندگان اردوگاه های استان باختران به 3615 تن رسید.

ص: 36

کمیته هماهنگی سازمان ها و احزاب کرد در "هلند" اطلاعیه ای دربارة اقدامات سرکوب گرانه حکومت عراق علیه مردم کرد این کشور انتشار داد و در آن با اشاره به یکی از اقدامات حکومت صدام علیه شماری از کودکان کرد عراقی، خواسته هایی را برای جلوگیری از تکرار چنین وقایعی اعلام کرد. در این اطلاعیه آمده است: «گزارش های رسیده از کردستان عراق مبنی بر اینکه صدها خردسال کرد به دست رژیم صدام حسین تیرباران شده اند، اکنون مورد تأیید قرار گرفته است. این خردسالان در اکتبر 1985 (مهر - آبان 1364) در "سلیمانیه" کردستان عراق دستگیر و زندانی شدند. اواخر ژانویه 1987 (بهمن 1365) به خانواده های آنان اطلاع داده شد که به زودی می توانند فرزندانشان را ملاقات کنند. این دیدار وحشتناک بود چون اجساد این قربانیان [در حالی] به خانواده ها تحویل داده شد که چشمان آنها در آمده و آثار شکنجه بر بدن های آنها مشخص بود. سن زندانیان خردسال کرد بین 10 تا 14 سال است و بنا به گزارش های رسیده از کردستان عراق، تاکنون بیش از صد تن از آنان، پس از اینکه رژیم صدام سن آنان را روی کاغذ بالا برده بود، اعدام شده اند.

ما سازمان ها و احزاب کرد همچنان به مبارزة خود علیه رژیم عراق ادامه می دهیم و تقاضا های زیر را داریم:

1- این مسئله جدی گرفته شود و بر رژیم صدام حسین در عراق فشار آورده شود تا از اعدام، شکنجه و دستگیری خردسالان کرد خودداری نماید.

2- به رژیم عراق فشار آورده شود تا اجازه دهد یک هیئت خارجی مستقل به محل رفته و درباره قتل و دستگیری خردسالان کرد تحقیق نماید.

3- از رژیم عراق خواسته شود تا خردسالانی را که در حال حاضر در زندان هستند بلافاصله آزاد نماید.

4- موضوع پایمال شدن حقوق بشر در عراق در سطح بین المللی مورد مذاکره قرار داده شود.

ما سازمان ها و احزاب کرد تقاضای حمایت بیشتر برای مبارزه مردم مان داریم و امیدواریم که "یونیسف" این درخواست ما را مورد بررسی قرار دهد.»(1)

1 6

امروز اعلام شد، ارتش عراق روستاهای کردنشین بالیسان، شیخ واسان، کانی برو و وزینه در استان اربیل را بمباران شیمیایی کرده است. روزنامه کیهان به نقل از منبعی آگاه در کردستان عراق گزارش داد که در این حمله بیش از 380 تن از اهالی بینایی خود را از دست دادند و تعداد زیادی نیز مجروح یا شهید شدند. این منبع، خود ناظر دفن دسته جمعی 38 تن از شهیدان بمباران در گورستان "شیخ احمد" در" برایتی محله " در شهر اربیل عراق بوده است.(2) بر اساس گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی گروهی از مجروحانِ بمباران را بستگانشان به پیرانشهر و از آنجا به ارومیه انتقال داده اند که تاکنون چهار تن از این مجروحان به شهادت رسیده اند. ارتش عراق در این حمله از عوامل شیمیایی خردل، فوسژن و دی فوسژن استفاده کرده است.(3)

ص: 37

روزنامه کیهان همچنین دربارة اقدامات محدودکنندة حکومت عراق علیه مردم استان اربیل نوشت: «مناطق آزاد شدة استان اربیل عراق در محاصره اقتصادی رژیم بغداد قرار گرفته است. این محاصره در حالی آغاز شد که روستاهای کردنشین شمال عراق همچنان هدف حملات شیمیایی قرار دارند. بسیاری از این مناطق به علت فاسد شدن برخی از مواد غذایی، با کمبود شدید مایحتاج عمومی مواجه شده اند.»(1)

1 7

هیئت نمایندگی ایران در سازمان ملل امروز با ارسال دو نامه به دبیرکل سازمان ملل، تهدید یک هواپیمای مسافری ایران به وسیله ناو امریکایی و حمله شیمیایی عراق به دو روستای بانه را به اطلاع وی رساند.

در نامه اول آمده است که در ساعت 19:40 مورخ 2 می 1987 (12 اردیبهشت 1366) یک هواپیمای مسافری ایران در مسیر شیراز به دوحة قطر، مورد تهدید یک ناو امریکایی قرار گرفت، طوری که هواپیما ناچار به تغییر مسیر شد. در این نامه ضمن اعتراض به این تهدید، اقدام ناو امریکایی نقض آشکار قوانین حقوق بین المللی بر شمرده شده و هشدار داده شده است که حضور قدرت های خارجی در خلیج فارس و دخالت آنها در امور منطقه ای، انعکاس فاجعه آمیزی خواهد داشت که مسئول آن همان قدرت های خارجی هستند.(2)

در نامة دومِ کاردار موقت هیئت نمایندگی ایران (محمدجواد ظریف) آمده است: رژیم جنایتکار عراق در مورخ 7 می 1987 (17 اردیبهشت 1366)، با هواپیماهای جنگی روستاهای سرسول و بوالحسن بانه را بمباران شیمیایی نمود که بر اثر آن 92 غیرنظامی مجروح شدند که در میان مجروحان کودک 2 ساله تا پیرزن 80 ساله دیده می شود.(3)

2 8

امام خمینی با درخواست مسئولان حزب جمهوری اسلامی برای توقف فعالیت های این حزب موافقت کردند. متن نامه حضرت امام به این شرح است:

«بسمه تعالی - جنابان حجت الاسلام آقای خامنه ای و آقای هاشمی، دام توفیقهما؛ موافقت می شود. لازم است تذکر دهم که حضرت آقایان مؤسسین محترم حزب مورد علاقة اینجانب می باشند. امیدوارم همگی در این موقع حساس با اتفاق و اتحاد در پیش بُرد مقاصد عالیه اسلام و جمهوری اسلامی کوشا باشید. ضمناً تذکر می دهم که اهانت به هر مسلمانی چه عضو حزب باشد یا نه بر خلاف اسلام و تفرقه اندازی در این موقع، از بزرگ ترین گناهان است.»(4)

در پی انحلال حزب جمهوری اسلامی، از امروز عنوان "ارگان حزب جمهوری اسلامی" که در صفحه اول در زیر نام روزنامه جمهوری اسلامی درج می شد و همچنین در صفحه آخر در ستون شناسنامه روزنامه حذف شد. گفتنی است این روزنامه از سال 1358 به عنوان "ارگان حزب جمهوری اسلامی" فعالیت خود را آغاز کرده است.(5)

ص: 38

تصویر

تصویر

نامه مسئولان حزب جمهوری اسلامی به امام: احساس می شود که وجود حزب، دیگر

آن منافع و فوائد آغاز را ندارد... مصلحت کنونی انقلاب در آن است که حزب جمهوری

اسلامی تعطیل گردد.

پاسخ امام خمینی: موافقت می شود.

در نامه مسئولان حزب جمهوری اسلامی به حضرت امام نیز آمده است: «اکنون به فضل الهی نهادهای جمهوری اسلامی تثبیت شده و سطح آگاهی و درک سیاسی آحاد ملت، انقلاب را از جهات عدیده آسیب ناپذیر ساخته و روشن بینی و توکل و قوت اراده آن رهبر عالی قدر و فداکاری و آمادگی مردم حزب الله، توطئه های ضد انقلاب داخلی و استکبار جهانی را بی اثر و کم خطر نموده است. لذا احساس می شود که وجود حزب، دیگر آن منافع و فوائد آغاز را نداشته و به عکس، ممکن است تحزّب در شرایط کنونی بهانه ای برای ایجاد اختلاف و دو دستگی و موجب خدشه در وحدت و انسجام ملت گردد و حتّی نیروها را صرف مقابله با یکدیگر و خنثی سازی یکدیگر کند. لذا، همان طور که قبلاً نیز کراراً عرض شده [است]، شورای مرکزی پس از بحث و بررسی مبسوط و مستوفی با اکثریت قاطع به این نتیجه رسید که مصلحت کنونی انقلاب در آن است که حزب جمهوری اسلامی تعطیل و فعالیت های آن به کلی متوقف گردد.»(1)

1 9

"فرانسوا میون"، رئیس کمیسیون دفاع مجلس ملی فرانسه امروز در دیدار با کاردار سفارت ایران در این کشور، عراق را به عنوان متجاوز و آغازگر جنگ معرفی کرد. در ابتدای این دیدار "غلامرضا حدادی"، کاردار ایران در پاریس به تشریح آخرین تحولات در امر عادی سازی روابط دو کشور و همچنین اوضاع فعلی خلیج فارس و نقش جمهوری اسلامی ایران به عنوان مهم ترین قدرت در این منطقه پرداخت. بر اساس این گزارش، آقای "میون" با تأکید بر اینکه فرانسه نیز مانند جمهوری اسلامی ایران به استقلال در مقابل دو ابرقدرت پای بند است، اظهار داشت: «عادی سازی روابط ایران و فرانسه با توجه به تاریخ غنی دو کشور، مسئله حائز اهمیتی است.» رئیس کمیسیون دفاع در مجلس ملی فرانسه ضمن تصدیق این موضوع که ایران در جنگ با عراق مورد تجاوز قرار گرفته است، افزود: «از آن جایی که فرانسه در طول تاریخ خود بارها مورد

ص: 39

تجاوز واقع شده، ما موضع ایران را به خوبی درک می نماییم.»(1)

1 10

"آندریاس پاپاندرئو"، نخست وزیر یونان آمادگی کشورش را برای میانجیگری در جنگ ایران و عراق اعلام کرد. آقای پاپاندرئو گفت: «یونان آماده است برای برقراری آتش بس بین ایران و عراق و انجام مذاکرات به منظور دستیابی به صلح، کمک های لازم را معمول دارد.» نخست وزیر یونان افزود که بیش از این نمی توان دستیابی به توافق میان دو کشور را به تعویق انداخت. در این حال بی.بی.سی اعلام کرد که "کارلوس پاپولیاس"، وزیرخارجه یونان نیز برای گفت وگو با رهبران ایران رهسپار تهران شد.(2)

2 11

وزیرخارجه امریکا و رئیس بخش خلیج فارس وزارت خارجه شوروی مواضع متفاوت امریکا و شوروی را دربارة بحران جاری خلیج فارس، نحوة برقراری صلح و نقش کشورهای فرامنطقه ای و برقراری امنیت در این منطقه بیان کردند.

وزیرخارجه امریکا از تصویب نشدن طرح تحریم تسلیحاتی علیه ایران و عراق در شورای امنیت سازمان ملل ابراز ناخشنودی کرد و بر پای بندی امریکا برای تلاش بیشتر در این زمینه تأکید نمود. (3) به گزارش خبرگزاری کویت از واشنگتن، جرج شولتز وزیرخارجه امریکا اعلام کرد که ایالات متحده در شورای امنیت سازمان ملل موفق به تصویب قطعنامه ای برای اعمال تحریم های اجباری علیه ایران و عراق نشده است. شولتز گفت: «ما در سازمان ملل کاملاً موفق نبوده ایم اما خواهان تصویب شدن قطعنامه ای برای اعمال تحریم های اجباری علیه کشوری هستیم که از قبول آتش بس در مرزهای بین المللی امتناع می کند.» وی افزود: «کشورهای عضو شورای امنیت توافق کرده اند که طرفین را به آتش بس دعوت کنند امّا ایالات متحده برای تصویب این تحریم ها با مشکلاتی مواجه است. همان گونه که قبلاً نیز این موانع وجود داشته است.» شولتز افزود: «دیپلماسی در جنگ ایران و عراق نقش بزرگی می تواند ایفا کند و در سازمان ملل ما قادر هستیم، البته پیشرفت ها و ناکامی هایی نیز وجود داشته است. امّا به هرحال ما در فعالیت برای صورت دادن هر اقدامی برای خاتمه دادن فوری به جنگ ایران و عراق هستیم و این راه حل اساسی بحران است».

ص: 40

وی دربارة تضمین های لازم برای اجرای این طرح گفت: «حضور یک نیروی کامل در خلیج فارس جهت "بازداشتن از توسل به زور" یک امر لازم است، لیکن این مطلب الزاماً یک حضور نظامی عظیم را ایجاب نمی کند.» وی افزود که انگلیس و فرانسه پیش از این در منطقة خلیج فارس حضور داشته اند.

شولتز همچنین گفت: «تقویت نیروهای متحدین امریکا در خلیج فارس برای حفاظت از کشتی ها امری حیاتی نیست، اما احتمال مشارکت متحدین امریکا باید بررسی شود.» (1)

در این حال "الکساندر ایوانف" رئیس بخش خلیج فارس در "ادارة خاورمیانه و شمال آفریقای وزارت خارجه شوروی"، حفظ امنیت منطقه خلیج فارس را جزو مسئولیت کشورهای این منطقه دانست و گفت: «کشورهای منطقه قادرند از امنیت منطقه حمایت کنند.» با این حال وی گفت: «کشورهای بزرگ می توانند به کشورهای خلیج [فارس] در حمایت از منطقه کمک کنند نه اینکه آنها را تهدید نمایند، آن طوری که الان از سوی امریکا و برخی از کشورها به عمل آمده است.» ایوانف گفت: «اصرار امریکا بر اینکه منطقه خلیج [فارس] یک منطقه حیاتی برای منافع امریکا محسوب می شود، اوضاع منطقه را به سوی بحران سوق می دهد.» ایوانف افزود: «شورای امنیت سازمان ملل با همکاری کشورهای مختلف جهان قادر است، آتش بس را بر طرفین (ایران و عراق) تحمیل کند و امنیت گذرگاه های آبی و خطوط کشتی رانی را از طریق تشکیل یک نیروی بین المللی تأمین کند.»

وی در پاسخ به این پرسش که شورای امنیت از چه طریقی می تواند آتش بس را برقرار نماید، گفت: «شورای امنیت بر طبق ماده 25 منشور سازمان ملل می تواند با استفاده از زور، طرف رد کننده مصوبات شورای امنیت را مجازات کند و آن را مجبور به اجرای مفاد این مصوبات نماید.»

ایوانف با ستایش از سیاست موازنة مثبت کویت در قبال قدرت های جهانی گفت: «شوروی تنها خواستار تسهیلات غیرنظامی برای کشتی های خود در کشورهای منطقه خلیج فارس می باشد و چشم داشتی به حصول پایگاه ها و جزایر از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس ندارد.»

وی افزود: «شوروی ناوگان دریایی خود را به منطقه اعزام نداشته و تنها دو فروند کشتی جنگی برای حمایت از نفت کش ها در منطقه مستقر کرده است.» وی ادامة جنگ میان ایران و عراق را علت اصلی حضور ناوگان های خارجی در منطقه دانست و گفت: «سودمندترین راه برای توقف جنگ میان ایران و عراق، برقراری مذاکرات صلح میان طرفین درگیر از طریق شورای امنیت سازمان ملل محسوب می شود.» ایوانف امریکا را مسئول اصلی تشنج در خلیج فارس خواند و گفت: «امریکا با پیاده کردن طرح "کارتر" در سال 1979 (1358 - 1357) صلح و

ص: 41

ثبات را در منطقه خلیج فارس و در جهان مورد تهدید قرار داده است.» ایوانف اوضاع منطقه خلیج فارس را بسیار متشنج خواند و اظهار کرد: «حمله به کشتی های جنگی امریکا و شوروی و برخی از کشتی های دیگر، گام های تحرک آمیزی هستند که موجب افزایش سطح تشنج و تشدید حضور نظامی کشورهای بیگانه می شود.»(1)

1 12

در پی بروز برخی مشکلات در طرح اسکورت نفت کش ها، امروز ریگان پیام هایی برای رهبران بحرین و قطر - که امریکا در آنجا پایگاه نظامی دارد - ارسال کرد که به نظر می رسد برای حل مشکلات امریکا در اسکورت نفت کش ها باشد. رادیو دوبی دربارة موضوع این پیام ها گفت: «پیام های کتبی که در زمینه تحولات اخیر منطقه خلیج فارس، کوشش های بین المللی برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق، روابط دوجانبه و تشکیل کنفرانس بین المللی صلح خاورمیانه است، توسط سفرای امریکا در منامه و دوحه تسلیم "شیخ عیسی بن سلمان آل خلیفه" امیر بحرین و "شیخ خلیفه بن حمد آل ثانی" امیر دولت قطر گردید.»(2)

2 13

مسائل خلیج فارس و اقدامات آینده امریکا در این منطقه را رادیو بی.بی.سی و روزنامه های جمهوریت (ترکیه)، البیان (دوبی) و کیهان بررسی کرده اند. درخواست امریکا از کشورهای بزرگ صنعتی برای همکاری بیشتر در تشنجات خلیج فارس، بازتاب طرح اسکورت نفت کش های کویتی در میان مقامات سیاسی امریکا، واکنش وزیرخارجه ایران در این باره و نحوة برخورد کشورهای اروپایی و عرب حاشیه خلیج فارس با درخواست همکاری امریکا، از محورهای اصلی گفتار رادیو بی.بی.سی به این شرح است: «ظرف چند روز آینده دیپلمات های امریکایی به طور رسمی از متحدان امریکا مانند انگلیس، فرانسه، آلمان غربی، ایتالیا و ژاپن خواهند خواست که برای حفظ امنیت خلیج فارس با امریکا همکاری کنند. همچنین انتظار می رود که امریکا از کشورهای عرب حوزه خلیج[فارس] مانند عمان و عربستان سعودی بخواهد که تسهیلاتی برای فرود آمدن هواپیما و سوخت گیری در اختیار نیروی هوایی امریکا قرار دهند. به دنبال حمله عراق به ناو استارک و انتقاد نمایندگان کنگره از سیاست امریکا در خلیج [فارس]، ریگان عملاً ناچار شده است که از متحدانش درخواست کمک و همکاری کند.

نمایندگان کنگره عقیده دارند که طرح هایی مانند طرح رفت و آمد 11 نفت کش کویتی با پرچم امریکا در خلیج فارس اشتباه است و می تواند به درگیری و برخورد مستقیم امریکا با ایران بینجامد اما متحدان امریکا تاکنون اشتیاق چندانی به درگیری بیشتر نظامی در خلیج فارس یعنی گسترش حضور نیروی دریایی، تسهیلات نظامی و دفاعی خود در این منطقه نشان نداده اند.

دولت بریتانیا می گوید درخواست امریکا برای همکاری با این کشور و حفظ آزادی کشتی رانی در خلیج[فارس] را بررسی خواهد کرد اما در عین حال بریتانیا عقیده دارد از آنجا که سه کشتی بریتانیا

ص: 42

هم اکنون در بخش جنوبی خلیج فارس مستقرند این کشور اکنون نیز در حفظ امنیت خلیج فارس برای کشتی رانی نقش دارد. ایتالیا هم می گوید نیروی دریایی آن [کشور که] کاملاً درگیر تعهداتش در منطقه مدیترانه است، صرفاً برای دفاع از خود است. در مورد اینکه واشنگتن تا چه حد عواقب درگیری نظامی در خلیج فارس را پیش بینی و ارزیابی کرده [است]، شک و تردیدهایی وجود دارد به خصوص این مسئله که اگر ایران در خلیج فارس دست به حمله بزند و این حمله، حمله متقابل به خاک اصلی ایران را به دنبال بیاورد، چه خواهد شد؟ به علاوه در مورد اینکه آیا محافظتی دائمی از تمام کشتی های دو طرف در خلیج[فارس] واقعاً عملی است نیز تردیدهایی وجود دارد.

واینبرگر گفت که او عقیده دارد که کشورهای عرب حوزة خلیج[فارس] تسهیلاتی در اختیار هواپیماها قرار خواهند داد؛ پس این به هیچ وجه قطعی نیست. کشورهای حوزه خلیج[فارس] با این تقاضا مخالفت کرده اند و ممکن است بخواهند از همکاری آشکار با امریکا اجتناب کنند.

رادیو بی.بی.سی افزود: «علی اکبر ولایتی در این هفته از چند کشور حوزه خلیج[فارس] دیدار کرد و به آنها هشدار داد که با طرح های امنیتی امریکا در خلیج[فارس] فاصله بگیرند. با اینکه امریکا تنها کشور غربی است که می تواند به نحو مؤثری قدرت خود را در منطقه به نمایش بگذارد، کمکی هرچند جزئی از طرف متحدانش از نظر سمبولیک برای امریکا بسیار مهم است زیرا هم به حفظ انسجام و وحدت قدرت های غربی کمک خواهد کرد و هم به شوروی و کشورهای منطقه نشان داده خواهد شد که غرب در این راه متحد است و هم افکار عمومی در امریکا و کنگره امریکا خواهند پذیرفت که امریکا به تنهایی و بدون همکاری متحدانش اقدام نمی کند.»(1)

روزنامه "جمهوریت" چاپ ترکیه نیز در این باره نوشت: «واشنگتن در ارتباط با تحولات اخیر منطقه از متحدان خود در پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) درخواست کمک نمود. "کاسپر واینبرگر" وزیر دفاع امریکا نیز اوایل هفته گذشته در مصاحبه ای در بروکسل اقدامات کشورهای عضو پیمان ناتو را این گونه به اطلاع رساند: 1- استقرار یک نیروی دریایی ویژه در خلیج[فارس]. 2- انجام همکاری نظامی در عملیات پشتیبانی هوایی. 3- به کارگیری تمامی امکانات اساسی موجود در منطقه.»(2)

برخلاف نظر مسئولان کشورهای منطقه و رسانه های این کشورها روزنامه "البیان" چاپ دوبی دربارة امنیت منطقه و دوری از تشنجات روزافزون و همچنین طرح های آینده شورای همکاری خلیج فارس نوشت: «حفاظت از کشتی رانی بین المللی در خلیج فارس فقط تشنج بیشتر در این منطقه را به همراه خواهد داشت. ... کشورهای عضو سازمان ملل در برابر تحولات اخیر که می تواند جنگ جهانی سوم را شعله ور سازد - که عواقب آن دامن همه را خواهد گرفت - مسئولیت دارند. ما از ابرقدرت ها خواستاریم که از دامن زدن بیشتر به آتش خودداری کنند. مبارزاتشان را از منطقه دور سازند و افکار خود درباره لزوم باقی ماندن در این ناحیه تحت بهانه دفاع از خود، حفاظت از منافع و باز نگه داشتن تنگة هرمز بر روی کشتی رانی بین المللی را کنار بگذارند.»(3)

ص: 43

روزنامه کیهان نیز با توجه به اختلافات موجود در هیئت حاکمة امریکا، طی مقاله ای عملکرد دوگانة دولت و کنگره این کشور را بررسی کرده است. در این مقاله آمده است: گرچه مقامات کنگره امریکا می کوشند با وادار ساختن دولت ریگان به توضیح و تبیین سیاست های خود در قبال خلیج فارس، ضریب خطرات و صدمات سیاسی - نظامی این سیاست ها را کاهش دهند، اما به نظر می رسد دولت ریگان و به ویژه وزارت دفاع این کشور تحت تصدی واینبرگر قصد دارد با توسعه و تحکیم حضور نظامی در خلیج فارس و با گسترش دامنه دخالت نظامی در مناسبات، منازعات و سیر طبیعی تحولات، نقش بیشتری در سمت گیری روند حوادث به عهده گیرند. همچنین به نظر می رسد تقویت ناوگان نظامی امریکا که در واشنگتن از آن به عنوان یک حرکت مهم یاد می شود، تشنج موجود در خلیج فارس را افزایش داده و ضریب احتمال وقوع حوادث غیرقابل کنترل را بالا برده است... ریگان، واینبرگر و شولتز از یک سو با تهدید ایران به عنوان قدرت برتر در خلیج فارس و برشمردن خطرات ناشی از تفوق نظامی ایران، می کوشند در این حوزه شکست بزرگ و رسوایی کاخ سفید برای ترمیم روابط با تهران را جبران کنند و از سوی دیگر، مستمراً می کوشند با اظهارات ملایم و آرام بخش خود به کنگره و جامعه امریکا اطمینان دهند که قصد ماجراجویی و درگیر شدن در جنگ علیه ایران را ندارند. این تناقض بزرگ که یا از یک آشفتگی سیاسی - نظامی عمیق و یا از یک تزویر بزرگ و دوگانگی در حرف و عمل نشئت می گیرد و باعث شده است ریگان، شولتز، واینبرگر و دیگر مقامات امریکا در روزهای اخیر آشکارا از پاسخ دادن به این سؤال اساسی که در صورت حمله به ناوگان جنگی امریکا و یا نفت کش های تحت حمایت این ناوگان، عکس العمل واشنگتن چه خواهد بود؟ طفره بروند.»(1)

1 14

حادثة حملة هواپیمای عراقی به ناو استارک امریکا(2) به همکاری بیشتر دو کشور در زمینه تبادل اطلاعات نظامی انجامید. در پی پایان یافتن کار هیئت تحقیق وزارت دفاع امریکا دربارة چگونگی حمله هواپیمای عراقی به ناو استارک، روزنامه کویتی "القبس" دربارة توافقات به عمل آمده بین این هیئت و مقامات عراق نوشت: «امریکا و عراق با تشکیل کمیته نظامی مشترک به تبادل اطلاعات نظامی در زمینه فعالیت های هواپیماهای عراقی و تحرکات ناوهای جنگی امریکا در خلیج فارس خواهند پرداخت.» این روزنامه افزود: «بر طبق یک توافق اصولی میان امریکا و عراق، دو کشور به طور شبانه روزی اطلاعات به دست آمده در زمینه شناسایی هویت کشتی ها و هواپیماها در خلیج فارس و همچنین گزارش های اطلاعاتی واصله از رادارهای منطقه را مبادله خواهند کرد.» (3)

ص: 44

1 15

دستگیری و آزاد شدن دیپلمات ایرانی در لندن و دیپلمات انگلیسی در تهران و بروز بحران در روابط بین دو کشور را آسوشیتدپرس در گزارش کوتاهی بررسی کرده و به پیش بینی واکنش احتمالی انگلیس پرداخته است: «انتظار می رود که انگلیس امروز عکس العمل خود را نسبت به ربودن و کتک زدن یک دیپلمات این کشور در ایران اعلام کند و پیش بینی می شود که انگلیس نوعی تحریم های سیاسی را علیه ایران اعمال نماید. مشاوران "جفری هاو"، وزیر امورخارجه انگلیس اظهار داشتند که تجارت، مسافرت و روابط سیاسی دو کشور ممکن است تحت تأثیر این مسئله قرار گیرد مگر آنکه ایران ضمن عذرخواهی و ارائه توضیحات، اتهامات وارده علیه ادوارد چاپلین دیپلمات 36 ساله انگلیس را لغو کند.

اتهامات وارده افشا نشده، اما "مارگارت تاچر"، نخست وزیر انگلیس، این واقعه را نوعی بی حرمتی دانسته است. جفری هاو، وزیرخارجه انگلیس گفته است اتهامات، غیرمنطقی و غیرقابل تحمل خواهد بود. مطبوعات لندن بدون ذکر منابع خاطر نشان کرده اند که اتهامات وارده به مواد مخدر، فساد، دزدی و نادیده گرفتن مصالح اقتصادی ایران در زمان جنگ مربوط می باشد. اعمال تحریم های دیپلماتیک علیه ایران، قطع بخشی از مناسبات سیاسی خواهد بود. قطع کامل رابطه به خاطر موازنه تجاری مثبت انگلیس با ایران غیرمحتمل خواهد بود. صادرات انگلیس به ایران در سال 1985 (1364 - 1363) به ارزش 525 میلیون پوند (735 میلیون دلار) بود در حالی که ارزش واردات از ایران 62 میلیون پوند (88 میلیون دلار) بوده است. تحریم ها می تواند ممنوعیت مسافرت را در بر گیرد؛ سال گذشته 26000 ایرانی از انگلیس دیدار داشتند در حالی که 252 انگلیسی به ایران مسافرت نمودند.»(1)(2)

2 16

در حالی که همکاری همه جانبه کویت با عراق همچنان ادامه دارد و در مطبوعات این کشور از کویت به عنوان هم سنگر عراق نام برده می شود، وزارت امورخارجه کویت در اطلاعیه ای دستگیری چند نفر از اتباع این کشور را به جرم جاسوسی در آب های "خورعبدالله" تقبیح کرد. در این اطلاعیه آمده است: «اطلاعیه ایران درباره فعالیت کشتی ها [ی توقیف شده] بی اساس است و این کشتی ها در این مناطق به روال عادی دست به صید ماهی می زده اند. چیزی که تعجب کویت را برمی انگیزد این است که تصرف این کشتی ها به اتهام جاسوسی بوده و این ادعاها در زمانی اعلام می شود که کویت علاقه مند است با تلاش های مخلصانه به این جنگ پایان داده شود تا این منطقه و ملل مسلمان و ... از آثار زیان آور این جنگ دور بمانند.»(3)

ص: 45

ضمیمه گزارش1:

منطقه عملیاتی نصر4 در غرب شهر بانه و در استان سلیمانیه عراق قرار دارد. شهر ماؤوت بزرگ ترین آبادی این منطقه و از قدیمی ترین شهرهای کردنشین این استان است. پس از عملیات کربلای10، ماؤوت در فهرست اهداف عملیات های جبهه شمال غرب قرار گرفت و در پی آن بود که به صورت یک شهر نظامی در آمد. این شهر دارای دو خیابان و یک بازارچه است و خانه های آن روی ارتفاعات ساخته شده است. ارتفاعات و جاده های مواصلاتی این منطقه به شرح زیر است:

1- گامو و یال های عمدة آن: ارتفاع گامو از شمال به رودخانة چومان، از جنوب به ارتفاع هزارکانیان، از شرق به یال ارتباطی و از غرب به ارتفاعات سرگلو، بردهوش و یال میراوه محدود می شود. این ارتفاعات به صورت شرقی - غربی گسترش یافته است. بلندترین قلّه گامو 2385 متر ارتفاع دارد.

یال های مهم این ارتفاع عبارتند از: یالی که از قلّه اصلی شروع شده و پس از در بر گرفتن قلّة 1840 به سمت جنوب غربی امتداد می یابد، یالی که از قلّه اصلی در جهت شمال به غرب امتداد می یابد و یال انگشتی.

2- یال میراوه - بردهوش: این یال از قلّة بردهوش در شمال آغاز و در جنوب به دهکدة میراوه ختم می شود و 5کیلومتر طول دارد. این یال دارای دو ارتفاع 1595 و 1440 می باشد. این یال از غرب به شیار خدام و یال بالوکاوه، از شرق و جنوب به چم میراوه و روستای میراوه و از شمال به قلّة بردهوش محدود می گردد.

3- یال بالوکاوه (ارتفاعات مهم یال): یال بالوکاوه با طول حدود 5 کیلومتر در غرب یال میراوه قرار دارد و امتداد آن همچون یال میراوه شمالی - جنوبی است و در جنوب به یال آمدین محدود می شود. قله های یال بالوکاوه عبارتند از: قلة 1620، قلة 1535 و قله 1514.

یال بالوکاوه در انتها به 3 قلّة مهم محدود می شود که دو قلّة آن به تپه دوقلو معروف است. این 3 قله عبارتند از: قله 1530، قله 1520 و قله1480.

4- یال غربی دوقلو (قلمی): از تپة دوقلو (1520 و 1530) یالی به سمت غرب با امتداد شرقی - غربی جدا می شود که در انتها به تنگه بین قشن و آمدین ختم می شود. تپه های شاخص این یال تپه های 1340، 1200، 1120 و 1114 می باشد.

5- کوه شوشو: کوه شوشو به بلندی 1695متر، یکی از ارتفاعات شاخص منطقه محسوب می شود. یال این ارتفاع به صورت شرقی - غربی گسترش یافته است. این کوه از شرق به بالوکاوه - بردهوش و از غرب به اسپیدار محدود است.

6- قلّة اسپیدار: قلّة اسپیدار 1698 متر ارتفاع دارد و در غرب کوه شوشو قرار دارد. یال اسپیدار (قشن) به صورت شمالی - جنوبی امتداد دارد و یکی از مهم ترین یال های منطقه محسوب می شود.

7- یال قشن (یال اسپیدار): یال قشن با طول 4 کیلومتر از قله اسپیدار شروع شده و از شمال به جنوب گسترش یافته است و به شیاری در جنوب منتهی می گردد. قله اصلی این یال 1609 متر ارتفاع دارد و 3 قلّه دیگر نیز پس از قلّة اصلی در امتداد یال به سمت جنوب قرار گرفته اند: قلّه 1 (شاخ قشن)، قلّة2 و قلّة3 (به ارتفاع 1403 متر). قسمت غربی یال قشن نسبت به قسمت شرقی آن دارای شیب ملایمی می باشد. این یال از غرب به دشت و از شرق به تپه ماهورهایی منتهی به یال میراوه محدود می شود.

8- ارتفاعات گلان: ارتفاعات گلان در سمت غرب و شمال غربی اسپیدار قرار دارد و دارای دو قلّة اصلی به نام های گلان کوچک (1623 متر) و گلان بزرگ (1680 متر) می باشد. گلان در امتداد شمالی - جنوبی واقع شده است و از غرب به دهکده و ارتفاع ژاژیله، از شمال به رودخانة گلان، از شرق به ارتفاع اسپیدار و از جنوب به دشت (شهر ماؤوت) محدود می شود. یال مهم این ارتفاع یال کشیده و ممتدی است که از گلان بزرگ به سمت غرب امتداد یافته است (یال غربی گلان) و به دشت ختم می شود.

9- ژاژیله: بلندی های ژاژیله از سمت شرق به دشت و ارتفاعات گلان و از شمال غرب و جنوب به رودخانة قلعه چولان و ارتفاعات گرده رش و قمیش محدود می شوند. اصلی ترین قلة این ارتفاعات، قله 1240 می باشد. این ارتفاع در قسمت غربی (کنار رودخانة قلعه چولان) شیبی تند دارد، ولی قسمت شرقی آن دارای شیب ملایمی است.

ص: 46

تصویر

ص: 47

10- بالوسه: ارتفاع بالوسه به طول تقریبی 1700 متر در کنارة شرقی و جنوبی رودخانه قلعه چولان قرار دارد و قله اصلی آن، ارتفاع 960 است. شیب این ارتفاع در ناحیه شمالی و غرب آن بسیار تند و بعضاً دیواره ای است در حالی که قسمت شرقی آن دارای شیب نسبتاً ملایمی است.

11- دشت ماؤوت: مابین ارتفاعات گلان، یال قشن و ارتفاعات ژاژیله و بالوسه زمین نسبتاً همواری است که دشت ماؤوت نام دارد و شهر ماؤوت نیز در این دشت واقع شده است. در دشت ماؤوت چند تپة مهم و سوق الجیشی وجود دارد که از مشخصه های مهم این منطقه محسوب می شود،که عبارتند از:

تپة 945: این تپه در جنوب ارتفاع ژاژیله قرار دارد و از غرب به رودخانة قلعه چولان محدود می شود و 945 متر ارتفاع دارد.

تپة 882 (تپه سوخته): این تپه در قسمت غربی جاده آسفالت ماؤوت قرار دارد و از شمال به شهر ماؤوت محدود می شود. تسلط کافی این تپه بر زمینی که آن را احاطه کرده است، به آن اهمیت خاصی بخشیده است.

تپه 864: این تپه از شمال به پادگان قشن، از غرب به ارتفاع بالوسه و از شرق به دامنه غربی قشن محدود می شود. این تپه در امتداد شمال غربی - جنوب شرقی قرار دارد.

تپة تخم مرغی: این تپه در شرق تپة 864 واقع شده است و از غرب به یال غربی قشن محدود می شود.

جاده های منطقه عملیاتی

کلیة جاده های منتهی به خط مقدم دشمن از جاده آسفالته سلیمانیه - چوارتا منشعب می شوند. این جاده از ناحیة شمال شهر سلیمانیه در جهت شمال شرقی خارج شده و به سمت چوارتا امتداد می یابد. به طور کلی از این جاده سه جاده منشعب می گردد.

1- جاده خاکی کاریزه - ماؤوت: این جاده با عرض تقریبی 6 متر در جهت شمال از جاده چوارتا - سلیمانیه جدا شده و پس از رسیدن به کناره رودخانة گرکور در امتداد رودخانة پیش رفته و از کنار روستاهای موکبه و کاریزه می گذرد. این جاده پس از عبور از درة میان کوه های دولبشک و الاغلو، از پل بالوسه عبور کرده و به ماؤوت منتهی می گردد. از انشعابات این جاده می توان جاده قمیش - گرده رش - ژاژیله و جاده بالوسه - ژاژیله را نام برد.

2- جادة آسفالت قلعه چولان - سورقلات - ماؤوت: این جاده از روستای قلعه چولان از جادة اصلی منشعب می شود و در کنار شرقی رودخانة گرکور امتداد می یابد. جادة مذکور پس از عبور از روستای سورقلات به شهر ماؤوت ختم می شود. از این جاده انشعاباتی به سمت آمدین، تپة دوقلو، میراوه و شاخ قشن وجود دارد که عقبة آنها محسوب می شود.

3- جادة ماؤوت - پاسگاه پلیس: این جاده آسفالته امتداد جاده سورقلات به ماؤوت می باشد که در حاشیة پایین ارتفاع گلان قرار دارد. انشعابات این جاده به سمت ارتفاعات گلان و ارتفاعات ژاژیله می باشد.

جاده های خودی

جاده های خودی برای رسیدن به این منطقه عبارتند از: جادة بانه - بوالحسن که اصلی ترین جاده عقبة خودی است. قسمت اعظم این جاده آسفالت است. این جاده پس از عبور از پل زلی به روستای شانخسه می رسد و پس از عبور از این روستا به دو جادة عمده منتهی می شود. یک جاده پس از عبور از ارتفاعات سرگلو به سمت ارتفاعات گلان و اسپیدار امتداد می یابد. جادة دیگر نیز با گذر از سرگلو به شوشو و اسپیدار می رسد و به جادة اول متصل می گردد. از انشعابات این دو جاده می توان جادة اسپیدار - یال قشن، جادة پاسگاه پلیس - یال گامو و جادة بردهوش را نام برد.(1)

ص: 48

ص: 49

تصویر

ص: 51

از طرف منابع بغداد مطلبی درباره این عملیات اعلام نشده است. در بیانیه نظامی که در تهران صادر شده است، گفته می شود که اراضی به تصرف درآمده بیست کیلومترمربع وسعت دارد. نیروهای عراقی پنج ضد حمله انجام دادند اما تمام این حملات با وارد شدن تلفات سنگین بر دشمن، دفع شدند. بنا بر گزارش ایرنا نیروهای ایران در ناحیه میمک - نزدیک منطقه ایلام - دست به حمله زدند و نیروهای عراقی را غافل گیر نموده و ضربات سنگینی بر آنها وارد کردند.»(1)

1 18

نیروهای سازمان کو مه له در یک عملیات کمین در یکی از روستاهای مریوان، سه تن از رزمندگان ایران را به شهادت رساندند، هشت تن را مجروح کردند و دو تن را نیز به اسارت درآوردند. در این عملیات یک تن از نیروهای کومه له کشته و چند تن دیگر زخمی شدند.(2)

در عملیاتی متقابل، نیروهای خودی در حوالی روستای "گل چیدر" از توابع مریوان پنج تن از نیروهای سازمان کومه له را کشتند و شماری را نیز مجروح کردند.(3)

2 19

دربارة همکاری نظامی ایتالیا با عراق در واگذاری ناوچه های رزمی و همچنین مشخصات فنی و توانایی های عملیاتی این ناوچه ها، یکی از پناهندگان عراقی - که از نیروهای این ناوچه ها بوده - اطلاعاتی را ارائه کرد. در بخشی از اظهارات این پناهنده آمده است: «عراق در سال 1979 (1358 - 1357) قرارداد خرید یازده فروند ناوچه را با ایتالیا منعقد ساخته است و در سال 1984 (1363 - 1362) یک فروند از این ناوچه ها به عراق تحویل داده شده که هم اکنون در یکی از بنادر مصر پهلو گرفته است. اخیراً توافق گردیده است که کل ناوچه ها در سال جاری 1987 (1366 - 1365) به عراق تحویل داده شود. این مجموعه ناوچه ها متشکل از چهار فروند ناوچه جنگی بزرگ موسوم به "فرقاطه"، چهار فروند ناوچه موشکی، دو فروند ناوچه پشتیبانی حامل هلی کوپتر توپدار و یک ناوچه تدارکاتی می باشد. علاوه بر سیستم راداری برای کشف اهداف زیردریایی (بنام الدرادو)، سیستم راداری دیگری به نام "IPN 10" بر روی هر ناوچه بزرگ وجود دارد که دارای یک رادار اصلی و چهار رادار فرعی برای کشف هدف، یک ایستگاه "الکونسل" برای مراقبت و هوشیاری و نیز یک کامپیوتر پیشرفته برای هماهنگی کلیه رادارهای ناوچه می باشد. طرز عمل آن بدین صورت است که قبلاً کامپیوتر از نظر اطلاعات راجع به تجهیزات طرف مقابل تغذیه می شود، در زمانی که فرضاً هواپیمایی به ناوچه نزدیک می شود و یکی از موشک هایی را که کامپیوتر در مورد آنها اطلاعات کافی در اختیار دارد، شلیک کند، سیستم موشکی و رادار که توسط کامپیوتر هدایت می شوند، موشک مهاجم مذکور را هدف قرار می دهند. در ضمن مجموعاً 1600 تن جهت آموزش به کشورهای ایتالیا، فرانسه و آلمان غربی اعزام شده اند؛ از این تعداد، احتمالاً 700 تن افسر و بقیه ستوانیارِ در حال خدمت و یا آموزش می باشند.»(4)

ص: 52

1 20

امروز حضرت امام خمینی در دیدار نمایندگان مجلس شورای اسلامی با ایشان به مناسبت هفتة مجلس و روز قانون بیاناتی را ایراد کردند که مضمون اصلی این سخنان درباره تذکرات اخلاقی و ملکات نفسانی بود: «من بنا ندارم که امروز صحبت کنم، لکن دعا منافات ندارد با بنا. من همیشه دعاگوی همه اقشار ملت بوده ام خصوصاً آن جمعی که ارزشمندند در این نظام. من امیدوارم که خدای تبارک و تعالی به شما آقایانی که عمرتان را دارید صرف می کنید برای اسلام و پیشبرد اسلام، توفیق بیشتر عنایت کند و امیدوارم که در این مجلس و در مجلس های آتیه مسائل، مسائل اسلامی باشد و روش، روش اخلاقی و اسلامی.

البته من نباید نصیحت کنم شما را، شما به حمدالله خودتان همه چیز را می دانید، لکن در این زمان باید فکر کنید که مجلس اگر یک خدشه پیدا بکند، چه خواهد شد؟ کوشش کنید خدشه ای پیدا نشود در مجلس. کوشش کنید که همان طوری که اسلام این مسائل را پیش آورده و ما در سایه اسلام توانستیم این مسائل را حل کنیم، این مسئله محفوظ بماند و همه چیز در سایه اسلام محفوظ بماند. البته من مشکلات مجلس را، مشکلات دولت را می دانم، از این جهت توقع ندارم که همه امور همین طوری حل بشود لکن در عین حال چون اتکاء شما آقایان به خدای تبارک و تعالی است، امیدوارم که خداوند هدایت کند شما را و راه حقیقی ای که اسلام می خواهد، شما در آن راه باشید و خواهید بود و امیدوارم که همیشه کوشا باشید در اینکه این ملتی که زیر بار ظلم بوده است، از این به بعد این ملت، سرفراز باشد و نمایندگان اینها که خلاصه ملت و عصاره ملت اند، سرفراز باشند و قوی دل مشغول خدمت باشند.

ص: 53

این هیاهوها که در عالم هست، اینها همیشه بوده و همیشه هم خواهد بود لکن اینکه باقی است، خداست و اعتماد به خدا. شما این اعتماد را حفظ کنید و مشکلات را با تدبیر هایی که دارید، حل کنید و امیدواریم که خداوند همه را تأیید کند. وقتی برای خدا باشد، تأیید می کند. وقتی کار برای خدا باشد، ما چه پیروز بشویم و چه نشویم، کارمان برای خداست. ما تکلیف ادا کردیم، ما می خواهیم تکلیف مان ادا بشود. دنبال این نیستیم که یک منصبی به دست بیاوریم. شماها نیستید. و ما می دانیم که از عهدة شکر خدا نمی توانیم به در بیاییم. من خودم را عرض می کنم. من شهادت می دهم که خودم تاکنون دو رکعت نماز برای خدا نخوانده ام. هرچه بوده برای نفس بوده. دلیلش هم این است که اگر چنانچه جنت و ناری نباشد، آیا ما باز همان طور مشغول می شویم به دعا یا خیر؟ دعای ما آنی که هست برای این است که خدای تبارک و تعالی به ما عنایت کند و به ما روزی کند بهشت را و محترز کند از جهنم. آنی که عنایت آمال ماست، همین است و اٍِلّا برای خدا آن وقت معلوم می شود که اگر کلید بهشت و جهنم را به شما بدهند و بگویند که شما مختارید و هیچ کس از شما به جهنم نمی رود، هیچ کس از شما هم از بهشت محروم نیست، آن وقت آیا ما باز قیام می کردیم به دفع شهوات؟ قیام می کردیم به خواندن نماز؟ اینها پیش خود ماست. من خودم می دانم که نیست این جور. نیستم این طور. امیدوارم که خداوند به شما توفیق بدهد، اتکال به خدایتان زیاد بشود. و هرچی دارید از خداست و از خدا بخواهید و من دعاگوی شما هستم. در مواقعی که وقت دعاست، به شما دعا می کنم و امیدوارم خداوند مستجاب کند.»(1)

1 21

اکبر هاشمی رفسنجانی نمایندة امام در شورای عالی دفاع و رئیس مجلس شورای اسلامی در گفت وگویی مطبوعاتی با خبرنگاران داخلی و خارجی شرکت کرد و به پرسش خبرنگاران دربارة تصمیم ایران برای مقابله به مثل در خلیج فارس، دلایل افزایش نیروهای امریکایی در خلیج فارس، حمایت امریکا از نفت کش های کویتی، احتمال دخالت ایران در حمله هواپیماهای عراقی به ناو "استارک"، شرایط ایران برای پذیرش آتش بس، نحوه کمک ایران به کردهای معارض عراقی، تلاش های مجلس برای تصویب قوانین مورد نیاز جامعه و پشتیبانی از جنگ پاسخ داد.

رئیس مجلس شورای اسلامی در پاسخ به پرسش خبرنگار نشریة "الثوره الاسلامیه " - چاپ لندن - گفت: «اگر کشتی ما را در خلیج فارس مورد حمله قرار دهند، در مقابلش یک کشتی زده می شود و اگر به مرکزی از ما در خلیج فارس حمله شود، نیز به مرکزی از دشمن حمله خواهد شد.» وی افزود: «در مورد تنگه هرمز نیز اگر روزی ما نتوانیم از این منطقه استفاده کنیم، نخواهیم گذاشت کس دیگری نیز از آن استفاده کند.» وی ادامه داد: «در مورد کشتی های کویت که با پرچم امریکا حرکت بکنند، این کار ممکن است صورت بگیرد و اگر شرارتی از طرف عراق صورت نگیرد، مسئله ای پیش نخواهد آورد. این کار فقط

ص: 54

به عنوان کاری زشت آبروی کویت را می برد و ما از این کار کویت عصبانی هستیم ولی اگر عراق شرارت بکند، کارهای مقابله به مثل هم انجام می شود. حالا فرقی نمی کند که پرچم چه کشوری بالای کشتی باشد.»

هاشمی رفسنجانی دربارة موضع ایران در برابر حمایت امریکا و سایر قدرت ها از کشتی های کویتی در خلیج فارس گفت: «البته اینکه کشتی ها با پرچم امریکا به منطقه بیایند و ما آنها را هدف قرار دهیم، مسئله نیست، مثل سایر کشتی های امریکا که از قبل در منطقه حضور داشتند. البته ما اصولاً موردی را نپذیرفتیم که به کشتی ای حمله کرده باشیم. اگر عراق به کشتی ها در خلیج فارس حمله کند، باید یک کشتی از حامیان عراق زده شود و اگر روزی امریکا هم کشتی هایش با پرچم خودش به بنادر کویت بیایند و کشتی ما در آن روز هدف قرار گیرد، ممکن است کشتی امریکایی هم هدف قرار گیرد.» هاشمی رفسنجانی همچنین تأکید کرد که ایران با مسئله درخواست کویت از امریکا همچنان مبارزه سیاسی خواهد کرد.

وی دربارة احتمال عدم همکاری سایر کشورهای غربی با امریکا گفت: «بسیار بعید است که کشورهای دیگر با امریکا در منطقه هماهنگی داشته باشند و خود را به مسائل خلیج فارس آلوده کنند. به تازگی فرانسه به شدت با این کار مخالفت کرده است. آلمان و ژاپن هم از طریق قانون اساسی شان ممنوع از این نوع دخالت ها هستند. انگلیس و دیگران هم بعید است که خود را آلوده کنند ولی ما فرض را بر این گذاشته ایم که اینها با کمک امریکا وارد ماجرا بشوند و برای آن آمادگی داریم و از این بابت نگرانی نداریم.»

ص: 55

وی همچنین در پاسخ به نشریة "کیهان عربی" گفت: «تدارک نیروهای امریکایی در خلیج فارس بسیار دشوار است. اگر بخواهند از پایگاه های جنوب خلیج فارس استفاده کنند، این کشورها موافق نیستند چون در بُرد آتش موشک های ما قرار دارند و این فایده ای برای آنها ندارد. ناو هواپیمابر هم نمی تواند وارد خلیج فارس شود چون در برد توپ و موشک و قایق های ما قرار می گیرند. از مناطق دورتر هم ناوگان هوایی نمی تواند به طور مؤثر از کشتی ها پشتیبانی کند، چون باید بیش از هزار کیلومتر پرواز کند. اصولاً به نظر ما کار نظامی در خلیج فارس از راه دور دشوار است مگر اینکه امریکا کشورهای جنوبی خلیج فارس را اشغال نظامی بکند که باز هم مشکل خواهد داشت. به هرحال ما در این مورد نگران نیستیم.»

در ادامه این گفت وگوی مطبوعاتی یکی از خبرنگاران از هاشمی رفسنجانی پرسید: «اخیراً امیر کشور امارات متحده عربی اعلام کرده که کویت بدون مشورت با اعضای شورای همکاری خلیج فارس، از امریکا و شوروی برای حمایت از کشتی های نفت کش خودش دعوت به عمل آورد. آیا به نظر جناب عالی این حرکت می تواند نشانه وجود یکی از موارد اختلافات و تشتت آرا در شورای همکاری خلیج فارس باشد؟» هاشمی رفسنجانی پاسخ داد: «همین طور است. برای ما مسلم است که اعضای شورای همکاری خلیج فارس راضی به این عمل کویت نبوده اند. اعتراض دارند زیرا او تک روی کرده و موارد دیگری هم هست که اینها با هم اختلاف نظر دارند.»

یک خبرنگار ژاپنی نیز از هاشمی رفسنجانی پرسید: «به نقل از "برژینسکی" گفته شده است که احتمال دخالت ایران و یا شوروی در سیستم رادار هواپیمایی عراقی به صورت الکترونیکی در حمله به ناو امریکایی استارک وجود دارد. این خبر تا چه حد صحّت دارد؟» وی پاسخ داد: «شوروی را نمی دانم آیا مؤثر بوده یا نه، اما من گفتم که مأمورین ما یک تدبیری اندیشیدند که توطئه مشترکی که بین عراق و امریکا و عربستان علیه کشتی های ما بود، دچار مشکل شد و ناو استارک هدف موشک عراق قرار گرفت. منتهی این سرّ نظامی دارد که من نمی توانم فاش کنم. گفتم اگر یک روزی دادگاه صالحی برای رسیدگی تشکیل شود، ما نشان خواهیم داد که امریکایی ها خودشان مقصرند.»

از آقای هاشمی سؤال شد، اخیراً امریکا اعلام کرده است که برای آتش بس بین ایران و عراق، نیروهای امریکایی مانند حائل بین دو کشور قرار خواهند گرفت و با توافق هایی که بین اعراب منطقه و حزب بعث انجام شده است مناطق اشغالی در دست ایران خواهد ماند تا تکلیف روشن شود، موضع ایران چیست؟ هاشمی رفسنجانی پاسخ داد: «من که چنین ادعایی را ندیدم که کسی اعلام کرده باشد. فقط یک حرفی زدند، پیشنهادهایی دادند و یکی از طرح های آنان این بوده که وقتی تصمیم گرفتند آتش بس اجباری باشد، نیروهایی بیایند حائل باشند. خوب این یک حرف تقریباً ابلهانه ای است که مطرح می شود؛ چون با 1200 کیلومتر مرز مگر می شود این مقدار نیرو مستقر کرد. بیش از 30، 40 لشکر مجهز باید مستقر بشود و چنین چیزی

ص: 56

امکان پذیر نیست و اصلاً عملی نیست.» وی افزود: «شورای امنیت باید اول متجاوز را که از نظر همه روشن است که صدام و حزب بعث عراق می باشد، معرفی بکند. وقتی این شرط قبول شد، راه برای حل قضیه باز می شود. ما بارها گفته ایم اگر دادگاهی بر اساس آغازگر جنگ بودن عراق، تشکیل شود و دادگاه مورد قبول ما باشد و خواست های ما را تأمین بکند، اگر شورای امنیت از این راه پیش بیاید، مسئله حل می شود. اما اگر همان حرف های قبلی باشد، به نتیجه ای نخواهد رسید. ... قدرت ها هم مخالف تمام شدن جنگ هستند. اگر آنها به عراق اسلحه ندهند، جنگ، عادلانه تمام می شود. اینکه می گویند به هر دو طرف اسلحه ندهند، صحیح نیست. چه کسی به ما اسلحه می دهد؟ ما خودمان اسلحه خود را تأمین می کنیم این عراق است که به اسلحة آنها وابسته است.»

رئیس مجلس شورای اسلامی ایران درباره همکاری ایران با کردهای معارض عراق گفت: «میزان این کمک ها مشخص نیست. ما هر مقداری که نیروهای مردمی عراق آمادة جنگیدن باشند، به آنها امکانات خواهیم داد و قرارگاه رمضان نیز برای مسائل داخل عراق تأسیس شده است.» وی افزود: «هرجا که نیروهای رزمنده در داخل خاک عراق باشند، نیازهای آنها را تأمین خواهیم کرد و در ایران نیز مراکزی تهیه شده که به مجروحان آنها و به کارهای پشت جبهة آنها رسیدگی می شود. سایر مناطق هم به هر اندازه بخواهند علیه رژیم عراق بجنگند و ما به آنها دست رسی داشته باشیم، کمک خواهیم کرد.» حجت الاسلام هاشمی تأکید کرد: «به اعتقاد ما، نتیجه اساسی را در جنگ این طور باید گرفت که مردم عراق را در مبارزاتشان مورد حمایت قرار دهیم.»

هاشمی رفسنجانی در پاسخ به خبرنگار روزنامة "رسالت" دربارة هماهنگی شورای نگهبان و مجلس در تصویب قوانین گفت: «مجلس با شورای نگهبان هماهنگی دارد و این حق شورای نگهبان است که در مسائل مختلف از دیدگاه اسلامی و قانون اساسی نظر بدهد. البته گاهی اختلاف دیدگاهی در مسائل اقتصادی و قضایی ممکن است وجود داشته باشد.» رئیس مجلس درباره جلسه اخیر رؤسای سه قوه اظهار کرد: «جلسه اخیر مؤثر بود چرا که لازم است برای نزدیک کردن پیشنهادات و ضرورت های کشور، با شورای نگهبان بیشتر نزدیک باشیم تا آنها هم مثل دولت بیشتر در جریان امور کشور قرار بگیرند.»

هاشمی رفسنجانی در ادامه این گفت وگوی مطبوعاتی در پاسخ به پرسش خبرنگار نشریه "هدف" دربارة تأثیر انحلال حزب جمهوری اسلامی در انتخابات آینده مجلس گفت: «این مسئله در انتخابات بی تأثیر نیست. چنانچه [این] حزب در انتخابات گذشته - غیر از انتخابات آخری - تقریباً فعال ترین عنصر انتخابات بود.» وی افزود: «در انتخابات گذشته، حضرت امام دستور دادند از حوزه ای برای حوزة دیگر نماینده تحمیل نشود تا مردم برای انتخابات آزاد باشند. اگر حزب تعطیل نشده بود، این بار هم کاندیدا داشت، اما افرادی که با حزب فعالیت می کردند، می توانند در انتخابات شرکت کنند ولی امکانات حزب دیگر وجود ندارد.»(1)

ص: 57

1 22

مشاور عالی ریاست جمهوری، "مصطفی میرسلیم"، برای گفت وگو دربارة اوضاع منطقه، امروز به پاکستان سفر کرد. وی در دیدار با "محمد ضیاءالحق"، رئیس جمهور پاکستان و همچنین وزیر امورخارجه این کشور درباره لزوم برقراری امنیت در خلیج فارس گفت: «با توجه به اینکه افزایش تشنج و بحران در خلیج فارس باعث پیچیده تر شدن و طولانی تر شدن جنگ خواهد گردید و خطر گسترش آن به کشورهای منطقه را نیز به دنبال خواهد داشت، لذا تشنج زدایی و مقابله با بحران در خلیج فارس گامی در جهت محدود ساختن جنگ و خاتمه آن است. بر این اساس جمهوری اسلامی ایران تلاش های سیاسی خود را جهت نیل به راه حلی که متضمن عدم حمله به کشتی ها و نفت کش ها در خلیج فارس و خروج ابرقدرت ها باشد، شدت خواهد بخشید.»(1) در این دیدار ضیاء الحق نیز ضمن تقدیر از سیاست ایران در کاهش دادن بحران منطقه گفت: «اقدامات جمهوری اسلامی ایران بیانگر این واقعیت است که ایران خواهان کاهش تشنج در منطقه خلیج فارس در چارچوب پیشنهادهای دبیرکل سازمان ملل متحد می باشد.»(2) وزیر امورخارجه پاکستان نیز در ملاقات با میرسلیم گفت: «پاکستان مایل نیست شورای امنیت بدون توجه به منافع جمهوری اسلامی ایران اقدام به تصمیم گیری نماید.»(3)

2 23

نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد، در نامه ای به دبیرکل این سازمان ضمن رد ادعای بدرفتاری ایران با اسیران عراقی و هشدار دربارة رفتار وحشیانه با اسیران ایرانی در عراق، آماری از وضعیت آزادی اسیران معلول ارائه داده است. متن نامه چنین است:

«بنابه اطلاع دولت متبوعم و پیرو نامه سراسر لجاجت نمایندگی دائمی عراق که طی سند S/18871 منتشر شد، احتراماً توجه شما را به حقایق ذیل جلب می نمایم که قبلاً نیز برای مقامات مربوطه در جامعه بین المللی روشن شده است.

در بررسی یافته های نمایندگان کمیته بین المللی صلیب سرخ که نتیجه گیری کرده بودند که رفتار و شرایط زندگی اسیران عراقی جنگ در جمهوری اسلامی ایران رضایت بخش بوده است، به وضوح نشان دهنده ماهیت کذب ادعاهای بی اساس رژیم عراق می باشد. این گزارش ها که اساس آن بر مشاهدات شخصی و نه ادعاهای صرف است، توسط حکام عراق با متحدان تروریست خود جعل شده است که می تواند توسط جناب عالی و سایر مجامع بین المللی مربوطه و جمعیت های علاقه مند مورد مشورت قرار گیرد تا از سو ءاستفاده عراق از دستگاه سازمان ملل جهت پخش این قبیل شایعات بی اساس جلوگیری کند. از سوی دیگر، با نظر اجمالی به گزارش های کمیته بین المللی صلیب سرخ و با توجه به وخامت شرایط اسیران جنگی ایران در عراق و رفتار ضدانسانی و وحشیانه که زندان بانان علیه آنها مرتکب می شوند، به وضوح نشان دهنده نیات شیطانی رژیم عراق در ایجاد شایعات بی اساس می باشدکه طی سند S/18871 منتشر شد.

ص: 58

تصویر

تصویر

ص: 59

جمهوری اسلامی ایران از مقامات مطلع بین المللی به ویژه کمیته بین المللی صلیب سرخ که شرایط رضایت بخش اسیران عراقی جنگ را گزارش کرده است، انتظار دارد شرایط وحشتناک اسیران ایرانی را به خاطر جلوگیری از سوء استفاده سیاسی بیشتر در مورد این امور بشردوستانه، منتشر سازند.

جمهوری اسلامی ایران در بیست و پنجمین جلسه سالیانه جمعیت های صلیب سرخ و هلال احمر که در پاییز 1986 در ژنو تشکیل گردید، چند پیشنهاد سیاسی مطابق با کنوانسیون سوم ژنو جهت مبادله اسیران جنگی ارائه کرد که تماماً توسط رژیم عراق رد گردید.

به علاوه، علی رغم اعلام کمیته بین المللی صلیب سرخ و مقامات عراقی، رژیم عراق طی سال گذشته کوتاهی کرده است که 20 معلول و نیز اسیران ایرانی به شدت بیمار را آزاد کند. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران به طور یک جانبه در طی همین دوره صدها اسیر عراقی معلول جنگ را بر طبق اصول انسانی و اسلامی حتی قبل از پیشنهاد کمیته بین المللی صلیب سرخ آزاد کرده است. به علاوه جمهوری اسلامی ایران حدود 600 اسیر عراقی را آزاد کرده، در حالی که رژیم عراق 613 شهروند ایران را که 410 نفر از آنها غیرنظامی و تحت بازداشت به طور غیرقانونی و مغایر با اصول جهانی شناخته شده جنگ می باشند، آزاد کرده است. بنابراین در پاسخ به آزادی 600 اسیر عراقی جنگ، رژیم عراق در واقع تنها 203 اسیر ایرانی را آزاد کرده است.

جمهوری اسلامی ایران در حالی که انتظار خود را تکرار می کند، به مجامع بین المللی به ویژه صلیب سرخ اطلاع داده که آنها براساس یافته های خود در مورد ادعاهای عراق، موضع خود را رسماً بیان کنند و ایران آمادگی دارد جهت تحقیق در مورد شرایط اسیران جنگی در دو کشور در چارچوبی مشابه با ابتکار 1985 دبیرکل، همکاری کامل نماید.

محمدجواد ظریف - کاردار موقت هیئت نمایندگی دائمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل»(1)

1 24

در پی نشست اخیر اعضای شورای امنیت سازمان ملل برای تصویب قطعنامه ای درباره پایان دادن به جنگ ایران و عراق، اخبار منتشر شده حاکی از آن است که اقدامات انجام گرفته با پیشرفت مثبتی همراه بوده است. "چارلز ردمن"، سخن گوی وزارت خارجه امریکا در این باره گفت: «پیشرفت مهمی تا این تاریخ در مورد عناصر یک قطعنامه صورت گرفته است.» "ردمن" گزارش روزنامه امریکایی "نیویورک تایمز" را که نوشته است:" این تلاش به بن بست رسیده است" تا حدودی نادرست خواند ولی گفت که هنوز کار زیادی باید انجام شود. وی افزود: «اما ما مطمئن هستیم که شورای امنیت کمک مهمی به پایان دادن این مناقشه خطرناک خواهد کرد.» "ردمن" از بیان جزئیات قطعنامه پیشنهادی خودداری کرد و تنها گفت: «چنین قطعنامه ای باید خواستار پایان

ص: 60

جنگ از طریق مذاکره باشد و تدابیر مجبور کننده را در مورد هر طرف که به این فرمول گردن ننهد اعمال کند.»(1)

خبرگزاری رویتر نیز از قول منبعی آگاه در سازمان ملل درباره روند اجرایی تصویب این قطعنامه گزارش داد: «پنج عضو دائمی شورای امنیت در مورد چند نکته در طرح متوقف ساختن جنگ ایران و عراق به توافق رسیده اند که نسبت به هر دو طرف جنگ عادلانه محسوب می شود. این مقام گزارشی دایر بر اینکه این کوشش که چندین هفته جریان داشته، به بن بست رسیده است را تکذیب کرد، اما تأکید کرد پیش از طرح هر نوع قطعنامه ای در این شورا کارهای ضروری بیشتری باید انجام داد.» رویتر در گزارش خود می افزاید: «نمایندگان درگیر در این مذاکرات فشرده که گفته شده در یک روند بدون توقف جریان دارد، از کشورهای امریکا، شوروی، انگلیس، فرانسه و چین هستند. هر یک از این کشورها در شورای (پانزده نفرة) امنیت دارای حق وتو هستند بنابراین هرگونه کوشش برای تحقق آتش بس در جنگ که حدود هفت سال ادامه دارد، به توافق نظر این پنج کشور بستگی دارد. در حالی که این گروه توافق کرده اند تا حصول توافق نهایی، جزئیات طرح مورد بررسی اعلام نشود، یک مطلب انتشار یافته در رابطه با این مذاکرات، پیشنهادات مطروحه در این جلسه را به عنوان "شدیداللحن ترین موضع گیری ها از آغاز جنگ 1980-1359-" توصیف کرده است. در عین حال یک منبع آشنا به متن مسائل مورد بررسی گفت: مطلب یاد شده اغراق آمیز است. این منبع گفت: هرگونه پیش نویس قطعنامه ای باید از نظر جمله بندی با دقت تهیه شود به طوری که نسبت به دو طرف عادلانه باشد و از زمان ابتکار طرح این قضیه توسط امریکا از ژانویه گذشته (دی/بهمن) تاکنون، این موضوع هدف شرکت کنندگان در این مذاکرات بوده است.»(2)

رادیو بی.بی.سی نیز در این زمینه گفت: «گفته می شود که پنج کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل به توافقی نزدیک می شوند که می تواند به جنگ ایران و عراق پایان دهد. از فوریه (بهمن/اسفند) به این طرف، این پنج کشور مشغول بررسی و تهیه چنین طرحی هستند... طرح مشترک این پنج کشور ظاهراً اکنون در مرحلة پیش نویس قطعنامه ای به منظور واداشتن ایران و عراق به صلح تنظیم شده است، در واقع این تنها ایران است که برای پایان دادن به جنگ احتیاج به ترغیب دارد. از این رو کوشش ها متوجه دولت ایران است که هنوز در مورد کناره گیری صدام حسین رئیس جمهوری عراق پافشاری می کند و نیز خواستار قطعنامه ای برای آتش بس و بازگشت نیروهای دو طرف به مرزهای قبل از جنگ گشته است. تفاوت این قطعنامه با قطعنامه های قبل آن است که این بار شورای امنیت خواستار تحریم اجباری فروش اسلحه توسط همه کشورهای جهان شده است تا مانع فرستادن اسلحه به کشوری که قطعنامه را نادیده بگیرد و یا به هر دو کشور متخاصم گردد.»(3)

ص: 61

روزنامه ایندیپندنت نیز ضمن اعلام خبر توافق شوروی و امریکا در این باره به برخی مشکلات موجود در این راه از جمله متضرر شدن عراق بر اثر تحریم تسلیحاتی پیش بینی شده در قطعنامه اشاره کرده و نوشته است: «تفاوت (این قطعنامه با قطعنامه های پیشین) در این است که ایالات متحده و شوروی ظاهراً توافق کرده اند که قطعنامه جدید باید نه تنها خواهان پایان خصومت و خروج نیروهای دو طرف از سرزمین های اشغالی یکدیگر باشد، که باید در مقابل امکان بی اعتنایی به قطعنامه شورای امنیت، با تهدید و تحریم تسلیحاتی همراه باشد. یکی از مشکلاتی که شورای امنیت با آن روبه روست، آن است که

تحریم تسلیحاتی دست کم به عراق بیشتر از ایران صدمه می رساند. در مورد تحریم تسلیحاتی علیه ایران، سال هاست که در جریان است و وسیعاً نادیده گرفته می شود. در هر صورت، عراق بدون تردید با چنین قطعنامه ای موافقت خواهد کرد.

تهیه کنندگان پیش نویس قطعنامه امیدوارند که با آوردن ماده ای در قطعنامه که متضمن تحقیق درباره شناسایی طرف آغازکننده جنگ و تشکیل یک کمیسیون بین المللی برای تعیین میزان غرامت پرداختی دو طرف باشد، ایران به قبول این قطعنامه تشویق شود. اما قبلاً باید این کشور نسبت به قبول درخواست سازمان ملل مبنی بر خاتمه جنگ تشویق شود و این کار آسانی نیست. تصور آنکه نوعی تحریم تسلیحاتی رهبران ایران را ناچار به عملی طبق میل شان کند نیز مشکل است. تنها امیدی که باقی می ماند این است که همکاری های تازه امریکا و شوروی سرآغاز مرحله پایانی جنگ باشد. اما تصور اینکه این همکاری ها به نوعی آتش بس فوری بینجامد، بیش از حد خوش بینانه است.»(1)

از سوی دیگر، براساس اسناد سازمان ملل متحد، شوروی اعلام کرد که تنش در خلیج فارس به مرحله خطرناکی افزایش یافته است و تعداد ناوهایی که در آب های بین المللی تردد می کنند، افزایش زیادی یافته است. طبق این سند شوروی ایالات متحده را متهم کرده است که از اوضاع فعلی برای ایجاد برتری سیاسی و نظامی در منطقه بهره برداری می کند.(2)

1 25

خبرگزاری فرانسه از بیت المقدس به نقل از "ژان برنارد ریمون"، وزیرخارجه فرانسه موضع این کشور را در خصوص بحران خلیج فارس - که در یک مصاحبه مطبوعاتی اظهار شد - به این شرح اعلام کرد:

«1- عدم اسکورت کشتی های بازرگانی فرانسوی توسط کشتی های جنگی جز در موارد استثنایی.

2- هماهنگی با سیاست کشورهای ساحلی خلیج فارس در جهت تضمین کشتی رانی کشورهای منطقه در خلیج فارس.»

این خبرگزاری می افزاید در پی حادثه استارک و ابراز امیدواری دولت ریگان برای مشارکت کشورهای غربی متحد امریکا و به ویژه اعضای ناتو در یک فعالیت دریایی مشترک برای تضمین

ص: 62

آزادی و امنیت کشتی رانی در خلیج فارس، اعضای ناتو خلیج فارس را خارج از حوزه فعالیت پیمان قلمداد کرده و بدین ترتیب پیشنهاد امریکا را رد کردند.»(1)

1 26

امروز، وزارت دفاع امریکا آخرین یافته های گروه تحقیق درباره حمله به ناو استارک را منتشرکرد. به گزارش یونایتدپرس، پنتاگون با انتشار گزارشی در این باره اعلام کرد: «عراقی ها به تیم تحقیق امریکا از بغداد به ریاست دریادار "دیوید راجرز" گفته اند که سیستم ناوبری خودکار "میراژ اف - 1"، ناو استارک را داخل منطقه ممنوعه جنگی ایران در خلیج فارس نشان داده است اما اطلاعات ضبط شده توسط یک هواپیمای رادار آواکس امریکا، ناوشکن موشک انداز "یو.اس.اس.کونتر" و استارک نشان می دهد که کشتی (استارک) 12 مایل دریایی با منطقه مزبور فاصله داشته است. عراقی ها به راجرز گفته اند، خلبان اف - 1 فکر می کرد که به یک کشتی ایرانی شلیک کرده است و تا روز بعد که از طریق رسانه های خبری فهمید آنچه را مورد حمله قرار داده استارک بوده است این موضوع را نمی دانست.»(2)

2 27

"شولتز"، وزیر خارجة امریکا در خلیج فارس یک مصاحبه مطبوعاتی در پاسخ به پرسشی دربارة احتمال افزایش نیروهای آن کشور در منطقه گفت: چنین ضرورتی وجود ندارد. آنچه که لازم است وجود یک نیروی کافی برای از بین بردن احتمال به کار گرفته شدن زور علیه امریکا است، چرا که وقتی دیگران بدانند در خلیج[فارس] نیرویی وجود دارد که با تهدیدها مقابله می کند، آگاهی از این امر یک حالت بازدارنده خواهد داشت، و امروز ما به چنین حضوری در آن منطقه نیاز داریم.(3)

در این حال یکی از سخن گویان پنتاگون از تقویت ناوگان امریکا در منطقه سخن گفت. روزنامه نیویورک تایمز به نقل از این مقام امریکایی نوشت: «در حال حاضر "فاکس" بزرگ ترین کشتی امریکایی در خلیج فارس است. همچنین پنج ناوشکن امریکایی و ناوچه موشک انداز دیگر نیز در آنجا حضور دارند. به علاوه، امریکا تصمیم دارد طی چند هفته آینده تعداد دو یا سه فروند ناوچه موشک انداز دیگر، همچنین یک رزم ناو سنگین با یک سیستم دفاع هوایی به این نیروها اضافه کند. بنابر طرح های پنتاگون، یک نیروی عمده دریایی امریکا به رهبری یک ناو هواپیما بر هم زمان در دریای عرب حضور خواهد داشت.»(4)

3 28

روزنامه نیویورک تایمز دربارة تجهیزات نیروی دریایی سپاه پاسداران و کیفیت به کارگیری آنها نوشته است: «مقامات ایرانی حدود 40 فروند کشتی توپدار سریع السیر در

ص: 63

اختیار سپاه پاسداران انقلاب گذاشته اند که می توانند برای حمله به کشتی های تجاری در تنگه هرمز و خلیج [فارس] مورد استفاده قرار گیرند. به دلیل کوچکی و قابلیت تحرک زیاد، این کشتی ها می توانند تلاش امریکا برای حفظ تردد کشتی های غیرنظامی در خلیج فارس را با مشکل جدی روبه رو سازند.» این روزنامه می افزاید: «پاسداران انقلاب حتی می توانند برای یک مأموریت شهادت طلبانه علیه نفت کش ها، این کشتی ها را از مواد منفجره انباشته سازند. از طرفی می توان بر روی این کشتی ها موشک های دریا به دریا نصب کرد که آنها را بیش از پیش وحشتناک تر می سازد.»(1)

1 29

سناتورهای امریکایی - "جان گلن" و "جان وارنر" - که به منظور ترغیب کشورهای عربستان، کویت، بحرین، قطر و امارات برای استفادة هواپیماهای امریکایی از پایگاه های هوایی این کشورها و تبادل نظر در این باره به منطقه سفر کرده بودند، در پایان مأموریت خود، امارات متحده را ترک کردند. به گزارش یونایتدپرس این دو سناتور امریکایی پیش از عزیمت به واشنگتن با "شیخ زاید بن سلطان آل نهیان"، رئیس امارات متحده عربی ملاقات کردند. در این دیدار رئیس دولت امارات متحده عربی تأکید کرد: «ادامه جنگ عراق و ایران یک عامل خطرناک برای امنیت و آرامش جهان می باشد.» وی خواستار تشریک مساعی برای پایان دادن به این جنگ ویرانگر منافع دو ملت عراق و ایران شد. وی منطقه خلیج فارس را منطقه ای استراتژیک و حساس خواند و گفت که امنیت و آرامش این منطقه دو عنصر اساسی برای برقراری صلح هستند و تمام کشورهای جهان باید برای حفظ آرامش در این منطقه با یکدیگر همکاری کنند، و آزادی کشتی رانی نیز جزو امنیت جهانی به شمارمی رود.(2)

2 30

روزنامه کویتی "القبس" دربارة تلاش سوریه برای رفع اختلاف میان ایران و شوروی نوشته است: «سوریه تلاش های گسترده و محرمانه ای به منظور کاهش سطح تشنج میان ایران و شوروی و جلوگیری از وقوع یک برخورد نظامی میان دو کشور در آب های خلیج فارس به عمل می آورد.»

ص: 64

"القبس" بدون اشاره به جزئیات این خبر می افزاید: «حافظ اسد، رئیس جمهور سوریه در سفر اخیرش به شوروی با اشاره به لزوم باز بودن کانال های گفت وگو و ارتباط با ایران، تأکید کرده است که نباید گذاشت ایران مجدداً در دامن امریکا سقوط کند.» این روزنامه ادامه می دهد: «اسد در گفت وگو با مقامات شوروی گفته است که قرار دادن ایران در انزوای سیاسی کامل، به پایان دادن جنگ خلیج فارس کمک نخواهد کرد بلکه اوضاع منطقه را متشنج تر خواهد ساخت.»(1)

1 31

پلیس فرانسه 57 تن از اتباع ایرانی، لبنانی، مراکشی و الجزایری را به اتهام نگه داری اسلحه و جعل مدارک دستگیر کرد. بیشتر این دستگیری ها در شهرهای پاریس، لیون، مارسی و تولوز انجام شد. وزارت کشور فرانسه با صدور اطلاعیه ای اعلام کرد، دستگیری این 57 تن در راستای تحقیقات پلیس و کشف مواد منفجره در جنگل "فونتن بلو" در هفت کیلومتری جنوب پاریس و در رابطه با تهدیدهای تازة "کمیته همبستگی با زندانیان سیاسی عرب خاورمیانه" - که خواستار آزادی سه زندانی در فرانسه شده بودند - انجام گرفته است. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی در بین دستگیر شدگان دست کم شش مرد و دو زن ایرانی وجود دارند.(2)

2 32

روزنامه "هرالدتریبیون" در مقاله ای به بررسی رفتارهای سیاسی ایران و عراق در گذشته و تغییر این رفتارها پس از انقلاب اسلامی پرداخته و به تقابل فرهنگ انقلاب اسلامی و امریکا اشاره کرده است. همچنین در این مقاله به رویکرد عراق از سیاست رادیکالی به غرب گرایی پس از انقلاب اسلامی و هم سویی سیاست های دو کشور عراق و امریکا توجه شده است: «در عراق زمانی رژیمی روی کار بود که خود را انقلابی می خواند و از امریکا به عنوان یک دشمن یاد می کرد. بغداد در آن زمان می خواست رهبری جهان عرب را به دست گیرد و پیش قراول جنگ با اسرائیل و درگیری با امریکا شود. اما امروز به نظر می رسد که سران بغداد منافع و سیاست های هم سو و هم جریان با غرب پیدا کرده اند. و اما در ایران همه چیز تغییر یافته است؛ روابط هفتادساله ایران و امریکا اینک به پایان رسیده و آیت الله خمینی فرهنگ امریکایی را تنها مانع موجود بر سر راه تشکیل یک جامعه اسلامی می داند. آیت الله خمینی از فرهنگ امریکایی نفرت دارد و به هرکس که با امریکا رابطه داشته باشد نظر خوشی ندارد.» هرالدتریبیون می افزاید: «ایران امروز منافع امریکا را در سراسر خاورمیانه مورد تهدید قرار داده و توازن موجود بین اعراب و اسرائیل را بر هم زده است. اینک امریکا منافع خود را در بغداد جست وجو می کند.» این روزنامه در ادامه می نویسد: «عراق جنگ را آغاز کرده و از سلاح شیمیایی علیه ایران

ص: 65

استفاده کرده است. در سال 1980 -1359- هنگامی که عراق جنگ را آغاز کرد، سیاست واشنگتن با سال 1982 -1361 - 1360- تفاوت داشت. زیرا در سال 1982 عراق در موضع دفاعی قرار گرفته بود و امریکا به طرف داری از بغداد برخاست. امروز همه می دانند که عراق در حال باختن جنگ است و هیچ امیدی به پیروزی ندارد و امریکا می کوشد به عراق اطمینان دهد که بتواند در برابر ایران روی پای خود بایستد.»(1)

روزنامه ژاپنی "آساهی شیمبون" نیز در سرمقاله خود دربارة احتمال تأثیر فشارهای سیاسی بر معادلات جنگ ایران و عراق نوشته است: «اگر ابرقدرت ها همانند عراق امیدوار هستند که حضور نظامی آنها در خلیج فارس، ایران را به پذیرش مذاکرات صلح مجبور نماید، بیش از اندازه خوش بین هستند؛ چرا که حرکت های اخیر امریکا و شوروی به مراتب امکان بالاگیری جنگ در منطقه را افزایش می دهد. تا آنکه به قبول صلح توسط ایران منتهی شود.» این روزنامه می افزاید: «ایران قصد دارد که نسبت به تقویت حضور نظامی و یا دخالت امریکا و یا هر قدرت متخاصم دیگری در خلیج[فارس] شدیداً واکنش نشان دهد.»(2)

ص: 66

ص: 67

1

تصویر

آقای هاشمی رفسنجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی دربارة عملیات نصر2 در منطقه میمک، طی سخنانی گفت: «ما تشکر می کنیم از رزمندگان ارتش جمهوری اسلامی که عملیات بسیار خوب، سریع و قاطع و مهمی را انجام داده اند. منطقه ای که از دست ارتش عراق گرفته شد، آخرین ارتفاعات غرب میمک است که عراق را از نقطه سوق الجیشی به یک دشت وسیع غیرقابل دفاع عقب راند و نقطه حساس میمک را از نفوذ احتمالی عراقی ها حفاظت می کند.»(1)

خبرگزاری جمهوری اسلامی نیز گزارش داد، روزنامه ها و رادیو و تلویزیون الجزایر امروز با انتشار خبر حمله جدید ایران اعلام کردند: «پس از چند هفته آرامش نسبی که جنگ عراق و ایران شاهد آن بود، نیروهای ایران حمله جدیدی موسوم به نصر2 را در ایالت ایلام ایران آغاز کردند که در نتیجه آن، سه ارتفاع مهم را آزاد کردند.»(2)

2 35

پیش مرگان حزب دمکرات کردستان عراق با اجرای عملیاتی در منطقه "شیلادزه" پاسگاه های نظامی "گری باوان"، "اقامتگاه" و "شیف چنارکی" را تصرف کردند. در این عملیات، فرماندة گروهان پایگاه "شیف چنارکی" به نام "شابندر" به شدت مجروح شد و چهارده تن از افراد ارتش عراق نیز به هلاکت رسیدند.(3)

کیهان هوایی نیز گزارش داد: نیروهای مبارز "سازمان عمل اسلامی" عراق به چند عملیات چریکی دست زدند. به گزارش هفته نامه "العمل الاسلامی"، این نیروها با حمله به مقر حزب بعث عراق در بخش "الکمیت" استان العماره موفق شدند "عبدالکریم مرادی" یکی از مسئولان عالی رتبه حزب بعث در این استان و تمامی محافظان وی را به هلاکت برسانند. در این عملیات متهوّرانه، مقر حزب بعث منهدم شد و چند قبضه سلاح سبک و تجهیزات دیگر به غنیمت نیروهای مبارز درآمد. نیروهای این سازمان در عملیات دیگری با حمله به مقر حزب بعث و ساختمان سازمان امنیت در شهر "سماوه" (مرکز استان "مثنّی") موفق شدند شماری از عناصر عراقی را به هلاکت رسانده یا مجروح کنند. در بین کشته شدگان سروان "جواد کاظم"، یکی از مسئولان امنیتی عراق و "جاسم محمد" مسئول حزب بعث در شهر سماوه عراق به چشم می خورند. رژیم بعثی این دو تن را به دلیل کینه توزی شدید با مسلمانان عراق و به شهادت رساندن چند تن از مجاهدان نهضت اسلامی عراق، چندین بار تشویق کرده بود.(4)

ص: 69

1 36

نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در ادامه عملیات و بازرسی در خلیج فارس، یازده کشتی تجاری و نفت کش خارجی را شناسایی و بازرسی کرد ولی در هیچ یک از آنها کالایی که به مقصد عراق بارگیری شده باشد، مشاهده نشد. (1)

2 37

دربارة موضع ایران در قبال بحران خلیج فارس رئیس جمهوری اسلامی ایران در چهارمین کنگره بزرگداشت قیام پانزده خرداد درباره تأثیر معکوس دخالت قدرت های بزرگ در خلیج فارس گفت: «هرگونه حرکتی از سوی امریکا و یا هر قدرت دیگری در خلیج فارس به معنای تهدید منافع غرب است و اگر قدرت های بزرگ بخواهند خشونت کنند و جنگ ناخواسته ای را به راه بیندازند، آتش آن آن چنان برافروخته خواهد شد که تمام منافع ابرقدرت ها را در این منطقه ذوب می کند.»

آیت الله خامنه ای افزود: «راه حل بحرانی که در منطقه بروز کرده است، در خروج قدرت های بزرگ و واگذاری حفظ امنیت به کشورهای منطقه خلاصه می شود.»(2)

3 38

وزیرخارجه یونان (کارلوس پاپولیاس) امروز در تهران با آیت الله خامنه ای، رئیس جمهور، رئیس مجلس شورای اسلامی و نخست وزیر به طور جداگانه به مذاکره پرداخت. وی در دیدار با رئیس جمهور دربارة استفادة عراق از سلاح شیمیایی گفت: «ما بمباران مناطق مسکونی و حمله به مردم بی دفاع و بمباران شیمیایی را محکوم می کنیم. به نظر ما استفاده از سلاح شیمیایی عملی غیرانسانی و وحشیانه است و باید جلوِ کاربرد آن گرفته شود.»

ص: 70

وی افزود: «در مورد خلیج فارس نیز ابرقدرت ها می خواهند از اوضاع به نفع خودشان استفاده کنند و این فاجعه ای برای صلح جهانی خواهد بود و حضور ابرقدرت ها و ناوگان هایشان هیچ کمکی به حل مسائل منطقه ننموده و وضع را متشنج خواهد کرد.»(1)

آیت الله خامنه ای نیز دربارة عدم مداخله سایر کشورهای منطقه در جنگ ایران و عراق اظهار کرد: «عراق اصرار دارد که با وارد کردن کشورهای خلیج فارس و بعضی از کشورهای دیگر به منطقه، جنگ را بین المللی کند و ما به شدت از این پرهیز می کنیم و به کشورهای همسایه در خلیج فارس و کشورهای دیگر توصیه کرده ایم که به این بازی خطرناک تن ندهند.(2)

حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی نیز در دیدار با وزیرخارجه یونان، توجیه امریکا برای اعزام نیرو به این منطقه را رد کرد و گفت: «امریکا شش درصد نفت خود را از این منطقه می برد و اینجا را به عنوان منطقه حیاتی می خواهد برای خود حفظ کند ولی می خواهد ما را که صددرصد منافع مان اینجاست و صاحب خانه هستیم از حقوق مان محروم سازد.»(3)

آقای میرحسین موسوی، نخست وزیر نیز در دیدار با این مقام یونانی، با اشاره به اینکه در چند هفته اخیر بر اثر قطع حملات عراق به کشتی های ایران، حادثه ای در خلیج فارس روی نداده است، اظهار داشت: «بحران از جانب عراق به خلیج فارس تحمیل شده است. ما حامی امنیت خطوط کشتی رانی در این منطقه هستیم ولی اجازه نخواهیم داد از خلیج فارس به عنوان اسلحه ای علیه ما استفاده شود.»(4)

1 39

نمایندگان ایران و عراق در سازمان ملل امروز (14/3/1366) در دو نامه به دبیرکل این سازمان، خبر از حمله به نقاط غیرنظامی دادند.

محمدجواد ظریف کاردار موقت هیئت نمایندگی ایران در نامه خود آورده است که در حملة هوایی عراق به روستای شلماشِ آذربایجان غربی در ساعت 4 روز اول ژوئن 1987 (11 خرداد 1366) دو غیرنظامی شهید و 4 تن دیگر به شدت مجروح شدند.(5)

عصمت کتانی نماینده دائمی عراق نیز در نامة خود آورده است که نیروهای ایران در غروب 2 ژوئن 1987 (12 خرداد 1366) ناحیه القرنه (در استان بصره) را با توپخانه گلول-ه باران کردند که خساراتی به اموال و خانه های غیرنظامیان وارد شد.(6)

2 40

آقای خرازی سرپرست ستاد تبلیغات جنگ دربارة تناقض و عملکرد دولت کویت اعلام کرد: «ادعای کویت در مورد بی طرفی در جنگ تحمیلی تمسخرآمیز است و افکار عمومی منصف جهانی هرگز این ادعا را باور نخواهند کرد.» وی که با خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت وگو می کرد، اظهار کرد: «اینک بر همه جهانیان آشکار است که حکام کویت شریک رژیم عراق در جنگ تحمیلی هستند. شیخ نشین کویت تا آنجا که

ص: 71

توانسته امکانات در اختیار رژیم جنگ افروز عراق گذاشته است. اینک خطوط ارتباطی هوایی و دلارهای نفتی کویت در خدمت بغداد است با وجود این، ادعای بی طرفی حکام کویت واقعاً جای استهزا دارد.»

وی واکنش حکام کویت به اعلام خبر جاسوسی قایق های این کشور برای عراق را غیراخلاقی خواند و افزود: «در حالی که فعالیت های کویت به نفع عراق، به ویژه در هفته های اخیر افزایش یافته است هیچ گونه جای تردید در همکاری کویت با رژیم عراق باقی نمی ماند.»(1)

1 41

در پی ایجاد بحران در روابط ایران و انگلیس، امروز به دستور وزیر امورخارجه انگلیس، کنسول گری ایران در شهر "منچستر" تعطیل گردید و پنج دیپلمات ایرانی شاغل در آن کنسول گری اخراج شدند . به گزارش بی.بی.سی، وزیرخارجه بریتانیا علت دستور تعطیل شدن سرکنسول گری ایران در منچستر را انتظار یک هفته ای دولت بریتانیا برای دریافت توضیحات و پوزش خواهی دولت ایران در رابطه با بازداشت و بدرفتاری شدید با یک دیپلمات بریتانیایی در تهران خواند و اعلام کرد چون دولت ایران واکنش لازم را از خود نشان نداد دولت بریتانیا این تصمیم جدی ولی محدود را اتخاذ کرد.(2)

دکتر ولایتی وزیر امورخارجه کشورمان در گفت وگویی با خبرگزاری جمهوری اسلامی دربارة روابط ایران و انگلیس پس از بازداشت و ضرب و شتم وابسته سیاسی کنسول گری ایران در منچستر و مسائل مربوط به بازداشت "چاپلین"، کارمند دفتر حفاظت منافع انگلیس در تهران گفت: «جار و جنجال های تبلیغاتی که به دنبال اتهامات واهی و بی پایه دولت انگلیس به یک دیپلمات جمهوری اسلامی ایران در منچستر ایجاد شده است، نشان می دهد که انگلیسی ها تصور می کنند هنوز هم خورشید امپراتوری انگلیس غروب نمی کند.»

وی افزود: «تاکنون دولت انگلیس در مورد بازداشت بدون دلیل دیپلمات ایرانی که برخلاف همة موازین دیپلماتیک و اصول انسانی مورد ضرب و شتم و شکنجه قرار گرفته، توضیح قانع کننده ای ارائه نداده است و جمهوری اسلامی ایران نمی تواند چنین اهانتی را تحمل نماید. برداشت ما از این گونه هیاهوها این است که انگلیس می خواهد پوششی برای رفتار زننده و غیرانسانی پلیس خود که نشان دهندة تشتت در تصمیم گیری و عدم امنیت دیپلماتیک در آن کشور است، به وجود آورد و لذا رفتاری را که می بایست با عذر خواهی از جانب آنان و قول عدم تکرار آن در آینده همراه باشد، با مسئله بازداشت کارمند خود در تهران مرتبط ساخته است.»(3)

ص: 72

1 42

دربارة اقدامات شورای امنیت سازمان ملل و امریکا در تصویب قطعنامه ای برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق و مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد، رادیو اسرائیل گزارش داد: «سخن گوی وزارت خارجة امریکا گفت: در تلاش های شورای امنیت سازمان ملل به منظور پایان بخشیدن به جنگ ایران و عراق پیشرفت محسوسی حاصل گردید ولی هنوز راه درازی در پیش است. با این همه وی تأکید کرد که گزارش های اخیر روزنامه ها در این باره دقیق نمی باشد، در حالی که نیویورک تایمز امروز می نویسد که پنج کشور عضو دائمی شورای امنیت پیرامون طرح ایالات متحده دائر بر اینکه صدور اسلحه به هر دو کشور ایران و عراق ممنوع گردد به توافق نرسیده اند، سخن گوی امریکایی با تکذیب این خبر گفت: تلاش برای پایان بخشیدن به جنگ ایران و عراق ادامه دارد.» رادیو اسرائیل می افزاید: «آقای "جورج شولتز" وزیرخارجه ایالات متحده امروز گفت: دولت امریکا در کنفرانس عالی ونیز پیشنهاد خواهد کرد در صورتی که ایران یا عراق پیشنهاد برقراری آتش بس و بازگشت به مرزهای بین المللی را رد کند، مورد تحریم و مجازات قرار گیرد. وی افزود: ایالات متحده در تلاش های خود در چارچوب سازمان ملل برای نیل به این هدف، دستاورد چندانی نداشته است. منابع آگاه در نیویورک گفتند پنج کشور عضو دائمی شورای امنیت موافقت کرده اند که در مرحله اوّل، ایران و عراق را به برقراری آتش بس دعوت کنند و اگر یکی از آنها این دعوت را نپذیرد مورد مجازات قرار گیرد.»(1)

رادیو کویت نیز در این زمینه گفت: «امریکا می گوید این کشور در تلاشش برای متقاعد کردن شورای امنیت جهت موافقت با طرحی به منظور خاتمه دادن به جنگ عراق و ایران به پیشرفت های بزرگی دست یافته است.»(2)

ص: 73

"شاذلی قلیبی" دبیرکل جامعه عرب نیز ضمن تمجید از امریکا به دلیل تقویت حضور نظامی این کشور در خلیج فارس، دربارة توافق دو قدرت بزرگ برای تصویب قطعنامه گفت: «امیدوارم که این نخستین قدم در راه رسیدن به توافقی توسط نیروهای هر دو قدرت جهانی برای پایان بخشیدن به جنگ ایران و عراق باشد.» او گفت: «دوستان امریکایی ما فهمیده اند که وضعیت تا چه اندازه ای جدی است و می دانند که ادامه جنگ در این ناحیه می تواند خطرات فراوانی به همراه داشته باشد.»(1)

"یاساهیرو ناکازونه"، نخست وزیر ژاپن نیز دربارة امکان کمک این کشور برای پایان دادن به جنگ گفت: «کشور متبوعش نهایت تلاش خود را جهت حل بحران خلیج فارس از طریق کانال های دیپلماتیک به عمل می آورد.» وی افزود: «توکیو می خواهد با به کارگیری موضع منحصر به فرد خود یعنی داشتن روابط دیپلماتیک با هر دو کشور متخاصم ایران و عراق، در جهت پایان بخشیدن سریع به جنگ خلیج فارس کمک کند.»(2)

1 43

بررسی راه های قانونی برای آغاز اسکورت نفت کش های کویتی، مأموریت ناوهای اسکورت کننده، اظهارنظر سخن گوی وزارت دفاع امریکا دربارة اقدامات اخیر ناوهای جنگی امریکا در خلیج فارس، درخواست تهدیدآمیز امریکا برای همراهی عربستان سعودی در امر اسکورت نفت کش ها، چگونگی حضور ناوگان امریکایی در خلیج فارس و برنامه های آتی این کشور برای افزایش توان نظامی در منطقه خلیج فارس، موضوعاتی است که منابع و خبرگزاری های مختلف در این باره اطلاعاتی ارائه داده اند.

دربارة آماده سازی بستر قانونی برای اسکورت نفت کش های کویتی، آسوشیتدپرس به نقل از یک مقام گارد ساحلی امریکا گزارش داد: «شرکتی به منظور ثبت مالکیت یازده نفت کش کویتی با پول این کشور (کویت) تأسیس شده است که هدف اصلی این اقدام، به اهتزاز درآوردن پرچم امریکا بر فراز این کشتی ها می باشد. طبق قوانین امریکا، هر کشتی که پرچم این کشور را حمل کند، بایستی متعلق به یک شرکت امریکایی باشد.» آسوشیتدپرس می افزاید: «مقام مذکور گفت: یک شرکت مستقر در کالیفرنیا موسوم به شرکت بین المللی "سانته فه" در جهت اداره و گرداندن شرکت کشتی رانی"چساپیک" کمک می کند. به گفته یک مقام رسمی این شرکت که خواست نامش فاش نشود، شرکت "سانته فه" نیز در مقابل به کویت تعلّق دارد. مقام رسمی گارد ساحلی امریکا گفت: کشور کویت برای تأسیس شرکت "چساپیک" سرمایه گذاری کرده است و این شرکت سرگرم استخدام امریکایی هایی است که ناخدایی این نفت کش ها را برعهده گیرند.»(3)

در خصوص موضوع حمایت از کشتی های در حال تردد در خلیج فارس، پنتاگون اعلام کرد: «نیروهای نظامی امریکا در خلیج فارس دستور دارند که تنها از کشتی های تحت پرچم امریکا و نیز کشتی های دیگر که گه گاه تسلیحات امریکایی را به کشورهای غیرمتخاصم در منطقه تحویل می دهند حفاظت کنند.»(4)

ص: 74

به گزارش خبرگزاری رویتر، "رابرت سیمز"، سخن گوی پنتاگون در این باره گفت: «هیچ کس تاکنون سیاست حفاظت از تمام کشتی ها در آن آب ها را اعلام ننموده و از آن حمایت نکرده است.» وی گزارش های منتشر شده را دائر بر اینکه وزیر دفاع امریکا در پی ایجاد پوشش هوایی برای حفاظت از تمام کشتی های بی طرف در غرب خلیج فارس در مقابل تهاجمات هوایی عراق است، تکذیب کرد. دو هفته پیش کشتی های جنگی امریکا یک کشتی کویتی را که حامل اسلحه امریکا برای بحرین و کویت بود حفاظت کردند. "سیمز" گفت: «واشنگتن این اطمینان را کسب کرد که سلاح ها در جای دیگر به کار نمی رود.» وی گفت: «کویت که خواستار حفاظت یازده نفت کش خود شده است، جناح متخاصم محسوب نمی شود، هرچند ایران کویت را به حمایت از عراق در جنگ متهم می کند و کشتی های کویت هدف تهاجمات مکرر ایران قرار داشته است.» سیمز گفت: «سه کشتی اسکورت ناو "ساراتوگو" در چارچوب یک برنامه معمول تعویض کشتی ها، جایگزین سه کشتی جنگی در خلیج فارس خواهد شد و یکی از کشتی ها به جای ناو صدمه خورده استارک خواهد بود.»(1)

در این حال، خبرگزاری رویتر دربارة درخواست امریکا برای همکاری عربستان سعودی با این کشور در خلیج فارس گزارش داد: «مقامات امریکا انتظار دارند "کاسپار واینبرگر"، وزیر دفاع امریکا در ملاقات امروز با همتای سعودی خود در فرانسه خواستار کمک بیشتر عربستان سعودی در حفاظت از کشتی های امریکایی در خلیج فارس شود. یک مقام امریکایی گفت: مطمئن باشید که راه های مختلف مورد بحث قرار خواهد گرفت. همچنین یک مقام دولت امریکا گفت: انتظار دارد واینبرگر مسئله فرود هواپیماهای امریکایی در عربستان را مطرح کند. یک مقام پنتاگون نیز گفت: احتمال دارد امریکا بخواهد حداقل تعدادی از چهار هواپیمای آواکس مستقر در عربستان سعودی را به جنوب کشور منتقل کند تا دهانه خلیج فارس را نیز زیر نظر داشته باشد. در حال حاضر آواکس ها از شمال شرقی عربستان، ایران و عراق را زیر نظر دارند.» از سوی دیگر، برخی از اعضای کنگره تهدید کرده اند که اگر عربستان سعودی با همکاری نزدیک تر حفاظت از کشتی رانی امریکا موافقت نکند، با پیشنهاد فروش 360 میلیون دلار موشک هوا به زمین "ماوریک" به عربستان مخالفت خواهند کرد.(2)

یونایتدپرس به نقل از مقامات پنتاگون درباره چگونگی حضور ناوگان امریکا در خلیج فارس و برنامه آتی این کشور برای افزایش توان دریایی در این منطقه اعلام کرد: «در حال حاضر هفت کشتی جنگی امریکا شامل کشتی فرماندهی نیروی خاورمیانه ای به نام "لاسال" سرگرم گشت زنی در خلیج فارس هستند. این ناوگان شامل ناو "استارک" و ناوشکن "تندر" که در بحرین لنگر انداخته اند، نمی شود. قرار است سه کشتی طی چند روز آینده برای جایگزین شدن به جای دو کشتی دیگر که هم اکنون در خلیج(فارس) هستند، به این منطقه اعزام شوند. یکی از این سه کشتی، ناوشکن موشک انداز "کید" است. این کشتی اولین کشتی

ص: 75

است که در سال های 1978 و 1979 توسط ایران قبل از سقوط شاه سفارش داده شده [بود ولی] امریکا تحویل این کشتی ها را به ایران لغو کرد. نیروی دریایی امریکا تا قبل از مطلع کردن خانواده های بیش از 600 خدمه سه کشتی از عزیمت آنها به منطقه خطر، از اعلام نام کشتی ها خودداری کرده است. طبیعتاً خانواده ها نگران کشتی هایی هستند که به خلیج(فارس) می روند. برنامه ریزی جاری برای نیروی دریایی امریکا در خلیج(فارس) عبارت است از افزایش تعداد کشتی ها به 9 فروند قبل از شروع اسکورت یازده نفت کش کویتی تحت پرچم امریکا. تاریخ شروع این برنامه هنوز مشخص نشده است.»(1)

1 44

روزنامه "ایندیپندنت" طی تفسیری دربارة بحران خلیج فارس و زمینه های موجود برای پرهیز از افزایش تنش در این منطقه نوشت: «کشورهای منطقه خلیج فارس با تفکر سیاسی فعلی امریکا در زمینه مسائل منطقه مخالف اند. عربستان، عمان و کویت می دانند ایران دیر یا زود باید به عنوان یک عضو مهم در جمع غیررسمی کشورهای منطقه قرار گیرد. ایران که تمامی نفت خود را از طریق دریا صادر می کند، منافع واضحی در باز نگه داشتن خطوط کشتی رانی دارد و ظاهراً زمینه انجام دیپلماسی سازنده وجود دارد. با وجود این در حال حاضر امنیت کشتی های تجاری از بیشترین اهمیت برخوردار است و متحدین امریکا باید برای محافظت از آزادی کشتی رانی آماده باشند.»(2)

سخن گوی کاخ سفید در ونیز ایتالیا اعلام کرد: امریکا به دلیل فروش موشک های زمین به دریا از نوع "سیلک ورم" به ایران، به چین اعتراض کرده است. "مارلین فیتز واتر" سخن گوی ریاست جمهوری امریکا افزود که این اعتراضیه چندی پیش تسلیم چین شده است. وی گفت که واشنگتن همچنان به اجرای طرح "استانچ"، که مربوط به جلوگیری از دستیابی ایران به تسلیحات است، ادامه می دهد. خبرگزاری فرانسه که این خبر را اعلام کرده است، می افزاید: «امریکا اخیراً اعلام کرد که وجود موشک های سیلک ورم در نزدیکی آب راه هرمز در ورودی خلیج فارس در ایران، تهدیدی به شمار می آید که امریکا باید آن را در طرح های حمایتی خود از یازده فروند نفت کش کویتی که با پرچم امریکا تردد خواهند کرد، بگنجاند.»(3)

در این حال مشاور امنیت ملی ریگان طی سخنانی اعلام کرد: «ایران بیست پایگاه موشکی ساخت چین در آب های ساحلی خود دارد، اما وجود این پایگاه های موشکی به معنای ارسال مستقیم آنها از سوی پکن به تهران نیست.»(4)

2 45

شوروی از مشارکت در اسکورت نفت کش های کویتی منصرف شد. روزنامه رسالت به نقل از آگاهان سیاسی با اعلام این خبر افزود: اولویت سیاست خارجی شوروی دوری از مناقشات جاری و نزدیکی با مواضع سوریه و ایران برای پرهیز از بین المللی کردن بحران خلیج فارس

ص: 76

است. این روزنامه می نویسد: «براساس اخبار متداول در کویت، پس از آنکه دو کشتی روسی در خلیج فارس دچار حادثه شدند، احتمال دارد مسکو از حمایت کشتی های تجاری کویتی منصرف شود و قرارداد متضمن اجاره دادن سه کشتی تجاری حامل پرچم شوروی را فسخ نماید. آگاهان سیاسی معتقدند: شوروی این تصمیم را بنا به علل مختلف اتخاذ خواهد کرد که از آن جمله موافقت امریکا با تأمین حمایت از چند کشتی نفت کش کویتی و تمایل شوروی در بهبود بخشیدن روابط خود با تهران می باشد.»

روزنامه رسالت می افزاید: «نشانه های به دست آمده حاکی است روس ها به این نتیجه رسیده اند که شاید کشاندن آنها به منطقه خلیج فارس بر طبق نقشه امریکایی بوده تا درگیری منطقه را بین المللی کرده و به بحران جهانی دامن زده شود و مسکو را عامل آن معرفی کنند. گزارش های دیگر حاکی است، در تماس های بین شوروی - ایران و ایران - سوریه که در ظرف دو هفته گذشته انجام شد، سه کشور بر این موضوع تأکید کرده و با یکدیگر پیرامون نقشه امریکا در منطقه که هدفش قانونی کردن حضور نظامی خود در خلیج فارس و مشروعیت دادن به اشغال نظامی این منطقه حیاتی است تبادل نظر کردند و حمله به ناو امریکایی استارک بخشی از این نقشه که هدفش بر هم زدن امنیت منطقه است، فاش گردید.»(1)

در این حال "ولادیمیر پتروفسکی" معاون وزارت خارجه شوروی در مصاحبه با هفته نامه "اخبار مسکو" گفت: «چنانچه اقدامات تحریک آمیز علیه کشتی های شوروی تکرار شود این کشور حق عکس العمل منطبق بر قوانین بین المللی را برای خود محفوظ می دارد.» پتروفسکی سپس اظهار کرد: «حمله علیه کشتی های خارجی از موارد نقض آشکار قوانین بین المللی در زمینه کشتی رانی می باشد.» وی افزود: «منطقه خلیج فارس در نزدیکی مرزهای جنوبی شوروی قرار دارد و ما نمی توانیم در قبال تحولات اوضاع بی تفاوت بمانیم.»

پتروفسکی که اخیراً از چهار کشور حاشیه خلیج فارس دیدن کرده، معتقد است، که این اعمال (راهزنی دریایی)، اوضاع را بیش از پیش انفجارآمیز کرده و راه را برای افزایش حضور نظامی امریکا در این منطقه هموار می کند.

وی در این مصاحبه می افزاید: «خلیج فارس بخش جدا نشدنی اقیانوس هند است، پس در چارچوب طرح برگزاری یک کنفرانس بین المللی جهت تبدیل این اقیانوس به یک منطقه صلح قرار می گیرد.» پتروفسکی تأکید کرد که شوروی از پیشنهاد برگزاری یک چنین کنفرانسی در سال 1988 جانب داری می کند.(2)

1 46

ناظران متخصص در امور خلیج فارس از سردی روابط عراق و امارات متحده عربی خبر دادند. روزنامه رسالت به نقل از این ناظران گزارش داد: روابط بین عراق و امارات متحده عربی به ویژه در هفته های اخیر سرد شده است و علت آن بهبودی روابط بین تهران و ابوظبی در پی دیدارهای

ص: 77

اخیر مقام های دو کشور است. عراق، امارات را متهم می کند که برای بهبود روابط بین تهران و واشنگتن به ضرر عراق تلاش می کند. از سوی دیگر، امارات در ارتباط با سطح تولید نفت مانند بیشتر اعضای اوپک با نظر عراق مخالف است. امارات در گذشته به منظور پایان دادن به جنگ برای میانجیگری بین عراق و ایران تلاش کرد اما تلاش هایش با شکست مواجه شد.(1)

1 47

رادیو امریکا امروز از ماجرایی پرده برداشت که می تواند یکی از دلایل حمله عراق به ایران و دخالت پنهانی امریکا در این حمله باشد. هرچند که در این گفتار رادیویی از عبارت مجعول "تحرکات مرزی ایران علیه عراق" استفاده شده است. "جیمز ای کینز" سفیر سابق امریکا در عربستان سعودی در کنفرانس "جوامع اسلامی" که در دانشگاه ویلونوا در ایالت پنسیلوانیا برگزار شده بود در این باره گفت: «در سال 1980 (1359 - 1358) سازمان سیا (CIA) تحقیقاتی درباره متلاشی شدن و درهم فرو ریختن جامعه ایران و نیروهای مسلح ایران پس از انقلاب انجام داد که نسخه ای از گزارش آن را در اختیار عربستان سعودی قرار داد و سعودی ها ظاهراً آن را به عراق دادند. این اطلاعات سبب شد که صدام حسین به تحریکات شدیدی که رژیم جمهوری اسلامی ایران در مرزهای عراق علیه آن کشور انجام می داد، پاسخ بدهد و از مرز ایران بگذرد. رهبر عراق گمان می کرد که مانند جنگ قادسیه، اعراب بر ایرانیان به سرعت پیروز می شوند. موقعی که دنیا فکر می کرد آتش این جنگ دامنه پیدا نمی کند و دامن گیر سایر کشورها نمی شود و همچنین با وجود درگیری ایران و عراق نفت کافی به بازارهای جهان خواهد رسید، دنیا جنگ ایران و عراق را یک بازی جالب توجه تلقی کرد. گمان می شد که (امام) خمینی و یاران بنیادگرایش در داخل مرزهای ایران سرگرم خواهند بود و عراق هم از ادعای رهبری جهان عرب و گرفتن جای "جمال عبدالناصر" دست برخواهد داشت.»(2)

ص: 78

ص: 79

تأثیر گامو در ذهن مسئولین می کاست. نداشتن عقبه، فراز و نشیب های متنوع، قله ای بودن گامو و… در تحقق چنین تصمیم گیری مؤثر بود. نکته دیگر وجود نظرهای متفاوتی بود که در طرح ریزی عملیات وجود داشت؛ یک نظریه معطوف به ادامه عملیات تا دستیابی به وراز (وارس) بود و نظریه دیگر، عملیات تا آزادسازی "آسوس" و ایجاد اتصال به منطقه آزاد شده طالبانی ها را توصیه می کرد که پس از انتخاب راه دوم، خود به خود از اهمیت گامو کاسته شد.»(1)

1 49

امروز نیز دشمن در منطقه عملیاتی "میمک" (نصر2) دو بار دست به پاتک زد؛ یکی از پاتک ها در ساعت 5 بامداد و دیگری در آخرین ساعات امروز انجام شد، ولی با مقاومت نیروهای خودی تحرکات دشمن ناکام ماند.(2)

آقای هاشمی رفسنجانی در خطبه های نماز جمعه امروز دربارة اهمیت نظامی و تاریخی منطقة میمک و عملیات ارتش جمهوری اسلامی ایران گفت: «عملیات نصر2 گرچه عملیات محدودی بود ولی از لحاظ محتوا بسیار پراهمیت است. کسانی که با نقشه ایران آشنایی دارند و مرزها را می شناسند، می دانند که در غرب ایلام یک سلسله ارتفاعات وجود دارد که از لحاظ نظامی، استراتژیک محسوب می شود و آن طرف این ارتفاعات دشت است؛ یعنی عراق بعد از این ارتفاعات کاملاً در دشت و بیابان قرار دارد. حتی وقتی پیمان الجزایر در سال 1975 (54 - 1353) انجام شد و شاه بخشی از این ارتفاعات را بخشید - و عراقی ها در مقابل شط العرب، اروندرود را که بر سر آن دعوا داشتند، آنجا آنها به نفع شاه کوتاه آمدند و اینجا شاه حاتم بخشی کرد و این ارتفاعات مهم را داد - بعضی ها نظرشان این بود که اهمیت این نقطه بیشتر از آنجا بوده است زیرا این محل صدکیلومتری بغداد است و از لحاظ نظامی اگر یک تهاجمی از این سلسله جبال به پایین شروع بشود، جلوگیری این تهاجم برای عراق بسیار دشوار است. آخرین نقطه ای که در دست عراقی ها باقی مانده بود، همین ارتفاعات بود که ارتش چند روز پیش آن را گرفت.»

فرمانده عالی جنگ افزود: «عملیات مذکور ثابت کنندة قابلیت اعتماد به اقشار مختلف ارتش می باشد که این امر بسیار با اهمیت و با ارزش است. دشمنان انقلاب در تفسیرهای خود همواره عنوان می کردند که ارتش مورد قبول و اعتماد نظام نیست، که این نمونه عملیات ها تمام تفسیرهای آنها را درهم کوبید و دشمن ما را نیز در جبهه جنگ کاملاً غافل گیر کرد.»(3)

2 50

در ادامة اعزام نیروهای دواطلب به مناطق جنگی، 10 گردان نیرو از شهرستان های لوشان، تبریز، اصفهان، خمینی شهر، جویبار، همدان، تنکابن، نوشهر، ساوه، تالش، علی آبادکتول و استان های مرکزی و گیلان روانه جبهه ها شدند. همچنین پنج گردان از نیروهای بسیجی قم، یک گردان از لارستان و پانزده گردان از شهرهای استان های مازندران، فارس، کردستان و آذربایجان غربی به مناسبت 15 خرداد عازم میدان های نبرد شدند.(4)

ص: 81

1 51

امروز فرماندة یکی از گروهان های محلّی(جاش) در "ناودشت" و "دره شهر" در منطقة "زاخو"ی عراق به همراه 54 تن از نیروهای تحت امرش و به همراه 30 قبضه کلاشینکف و تعدادی سلاح نیمه سنگین خود را به پیش مرگان حزب دمکرات کردستان عراق (گروه بارزانی) تسلیم کردند. همچنین، "شریف احمد" از گردان "محمد کله" به همراه 300 تن از عشایر "ریکانی" خود را به نیروهای حزب دمکرات تسلیم کردند.(1)

نشریه "پیام دعوت"، وابسته به انقلابیون مسلمان عراقی درباره اوضاع مناطق کردنشین کردستان عراق نوشت: «قیام مردم شمال عراق همچنان با شدت ادامه دارد و اخیراً در "سلیمانیه" و "اربیل" به طور مکرر درگیری هایی رخ داده است. بسیاری از روستاها توسط عمال بعثی بمباران شده و افراد زیادی از مردم به ویژه زنان و کودکان جان خود را در نتیجه این بمباران ها از دست داده یا مجروح شده اند. بسیاری از راه ها هم اکنون توسط انقلابیون مسلمان کرد عراقی تحت کنترل است و عمال رژیم بعثی صهیونیستی حاکم بر عراق مواضع خود را در شمال، هر روز بیش از پیش از دست می دهند.»(2)

رئیس مجلس شورای اسلامی نیز در خطبه های نماز جمعه در این باره گفت: «برخلاف سکوت رسانه های گروهی دنیا، در کردستان عراق خبرهای زیادی وجود دارد که بیانگر حرکت های مردمی در استان های کردنشین شمال عراق می باشد. مشکلی که عراقی ها در این زمینه دارند، از دست دادن نیروهای حفاظتی رژیم در کردستان عراق می باشد که تحت عنوان "جاش" فعالیت می کردند و اکنون گروه گروه به مردم می پیوندند. رژیم عراق اکنون دیگر قادر نیست که نیروهای منظم ارتش خود را برای سرکوب مردم کرد به منطقه شمال اعزام کند. مهاجرین کرد عراقی که اخیراً به ایران پناهنده شدند، عنوان می کنند که جنبه اسلامی بودن نهضت اخیر کردستان جنبه اصلی حرکت مردم کردستان این کشور می باشد.» وی اظهار امیدواری کرد که ملت عراق در سایر نقاط این کشور نیز به حرکت اسلامی مردم کردستان بپیوندند.(3)

2 52

ناوگان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در اجرای مأموریت بازرسی کشتی های عبوری از تنگه هرمز، امروز بیست فروند کشتی تجاری و نفت کش خارجی را در تنگه هرمز شناسایی و بازرسی کرد.(4)

همچنین یک کشتی دیگر از دو کشتی مشکوکی که نیروی دریایی کشورمان آنها را برای بازرسی دقیق تر از روز دهم خرداد ماه در سواحل ایران متوقف کرده بود، پس از پایان بازرسی و حصول اطمینان از عدم حمل کالا برای عراق، اجازه یافت به حرکت خود در آب های بین المللی ادامه دهد.(5)

رادیو امریکا نیز گزارش داد، یک ناوشکن نیروی دریایی ایران یک کشتی باری امریکایی را که به وسیله یک ناو جنگی امریکایی به نام "تانینگ هام" در خلیج فارس همراهی می شد،

ص: 82

متوقّف کرد، امّا پس از آنکه این ناوشکن امریکایی با بی سیم خود را معرفی کرد به دو کشتی اجازه داده شد که بدون حادثه سوئی از تنگة هرمز عبور کنند. کشتی باری امریکایی راهی بحرین بود. به گزارش این رادیو، نیروی دریایی ایران معمولاً برای بازرسی کشتی هایی که حامل کالا برای عراق هستند، آنها را در خلیج فارس متوقف می کند.(1)

خبرگزاری فرانسه نیز در این باره گزارش داد: «یک کشتی جنگی ایران روز جمعه به کنترل هویت یک کشتی تجاری امریکایی که توسط ناوشکن امریکایی اسکورت می شد، اقدام کرده است. این کنترل بدون بروز حادثه انجام شد. مقامات پنتاگون گفتند این نخستین برخورد مستقیم میان نیروهای ایرانی و امریکایی در خلیج[فارس] است که از زمان حمله عراق به ناو استارک صورت می گیرد. کشتی جنگی ایرانی از طریق رادیو از کشتی باری امریکایی خواست تا هویت، نوع محموله و مقصد خود را اعلام کند. [ولی] ناوشکن یو.اس.اس. تانینگ هام به جای کشتی باری پاسخ داد که این یک کشتی تجاری امریکایی است که توسط یک کشتی جنگی امریکایی اسکورت می شود و ایرانی ها با دریافت این پیام محل را ترک کردند.»(2)

1 53

آقای هاشمی رفسنجانی، نمایندة امام در شورای عالی دفاع در خطبه های نماز جمعة امروز تهران دربارة اوضاع خلیج فارس، عدم موفقیت امریکا در همراه کردن دولت های اروپایی عضو ناتو با خود در بحران خلیج فارس، اهداف امریکا از ایجاد تشنج بیشتر در خلیج فارس و آمادگی ایران برای رویارویی با نیروهای امریکایی در خلیج فارس سخنانی بیان کرد. وی گفت: «از دو هفته قبل منطقه خلیج فارس آرام است و علی رغم ادعای امریکا و شوروی، حضور آنها در خلیج فارس کم شده و قضیه را آنها جدی گرفته اند. در این راستا سنای امریکا دست دولت امریکا را برای حضور در خلیج فارس باز نگذاشته است.» وی افزود: «در کنار آن، کشورهای خلیج فارس عدم تمایل خود را نسبت به این قضیه عنوان کرده اند و ابرقدرت ها متوجه تنهایی خود در قضایای خلیج فارس شده اند. در این حال، دولت کویت به خاطر دعوت خود از ابرقدرت ها شرمسار می باشد و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس این اقدام کویت را نپذیرفته اند.»

رئیس شورای عالی دفاع سپس گفت: «همچنین کشورهای عضو ناتو به شکل های گوناگون عدم همکاری خود را با امریکا در زمینه حضور در خلیج فارس عنوان کرده اند و امریکا بعید به نظر می رسد به تنهایی جرئت داشته باشد که وارد این جریان شود. امریکا به دنبال آن است که ادعاهای خود را بدون ایجاد فضاحت پس بگیرد. بروز چنین وضعیتی در خلیج فارس

ص: 83

آبروی اجتماعی امریکا را برد و در کل جریان، امریکا به فکر فرار آبرومندانه از منطقه می باشد.» امام جمعه موقت تهران ادامه داد: «در این جهت شنیده می شود که امریکایی ها در فکر ایجاد حادثه ای مشابه ناو امریکایی برای ناوگان شوروی هستند و این امر نیز موجب احتیاط شوروی در منطقه شده است.»

آقای هاشمی دربارة اهداف امریکا از این اقدامات و واکنش احتمالی ایران گفت: «هدف چنین اقداماتی ضعیف کردن منابع مالی ایران بود که خوشبختانه با شعور انقلابی مردم ایران این اقدامات تا حدودی خنثی شده است. البته ما باید آمادگی داشته باشیم که ضمن حضور در صحنه، نیروهای امریکا را از منطقه بیرون برانیم. در این جهت هر پایگاه، پادگان، بندر و اسکله که در منطقه مورد تهاجم و استفاده امریکا قرار گیرد را تصرف کرده و امریکایی ها را اخراج کنیم و در این راستا مردم باید آمادگی هرگونه ایثاری را داشته باشند.»

وی اقدامات امریکا را در منطقه مستکبرانه خواند و گفت: «امریکا که تنها شش درصد از نفت مورد نیازش را از خلیج فارس تأمین می کند، به چه دلیل به خودش حق می دهد که ناوگان بیاورد و اوضاع را متشنج کند در حالی که ما صددرصد نفت مان اینجاست؟ چگونه است وقتی نخست وزیر لبنان کشته می شود کسی برای او گریه نمی کند؟ چرا وقتی مسلمانان را در هند زنده زنده در خاک می کنند، کسی صدایش در نمی آید؟ چرا وقتی این قدر کشتی در خلیج فارس مورد تهاجم قرار گرفت، هیچ کس اعتراضی نکرد، ولی وقتی یک ناو امریکایی مورد هجوم قرار گرفت و 37 امریکایی کشته شدند، این همه سروصدا شد؟ اینها ناشی از روحیه استکباری است.»(1)

1 54

دربارة استقرار موشک های ایران در حاشیة تنگه هرمز و تلاش امریکا برای مقابله با آنها، رادیو امریکا گزارش داد: «دولت ریگان سرگرم بررسی طرحی برای انجام حمله پیشگیرانه به موشک های ضدکشتی ایران در خلیج فارس است. بنا به گزارش های خبری، موشک های "سیلک ورم" ایران با تحویل گرفتن لوازم یدکی از چین، تا اواخر ماه میلادی جاری قابل استفاده خواهد بود. دولت ریگان معتقد است، موشک های ضد کشتی ایران در تنگه هرمز تهدیدی علیه خطوط کشتی رانی خلیج فارس به شمار می رود که محل رفت و آمد نفت کش ها از جمله ناوهای جنگی امریکا است که قرار است طی سه هفته آینده نفت کش های کویتی را در خلیج فارس همراهی کنند.»(2)

در همین حال، "سناتور جان گلن" نیز گفت: «کاخ سفید حملة پیشگیرانه ای علیه موشک های ایران در مدخل خلیج[فارس] را مورد ملاحظه قرار داده است.» وی طی مصاحبه ای در این باره گفت: «من فکر می کنم راه حل های بسیاری مورد ملاحظه قرار گرفته است و حمله پیشگیرانه علیه موشک های کرم ابریشم به طور روشن یکی از آن راه حل ها بوده است.» گلن با

ص: 84

اعتراف به اینکه ایران هنوز این موشک ها را مستقر نکرده است، گفت: «امریکا صبر نخواهد کرد که ایران این موشک ها را کاملاً مستقر نماید و سپس پیشنهاد حمله پیشگیرانه را دهد.» وی افزود: «اگر ایران شروع به استقرار موشک ها نماید، ما نمی توانیم در رابطه با بسته شدن تنگه هرمز ریسک نماییم.» وی گفت: «نگرانی عمده من این است که ایران قادر شود جنگ را به غرب خلیج[فارس] بکشاند و سپس به نحوی مؤثر، جریان خروج نفت را از منطقه تحت کنترل بگیرد.»(1)

1 55

"نیک ساندی فر"، سخن گوی گارد ساحلی امریکا درباره جزئیات اقدامات قانونی کشتی های کویتی برای فراهم کردن اسکورت ناوگان امریکایی گفت: «9 نفت کش کویتی را که قرار است با نصب پرچم امریکا و تحت حفاظت کشتی های جنگی امریکا در خلیج فارس رفت و آمد کنند، بازرسی کرده است.» به گزارش رویتر نیک ساندی فر گفت: «دو نفت کش دیگر که در کویت و اروپا هستند، قرار است به زودی مورد بازرسی قرار گیرند.» وی افزود: «نمی داند کشتی های کویتی چه قدر کار دارند تا واجد شرایط ثبت نام گردند و یا چه مقدار وقت برای کارهای ترمیمی و بازرسی مجدد پیش از نصب مجدد پرچم صرف خواهد شد. این کشتی ها باید به استانداردهای دریانوردی و امنیتی درآیند، اما کنترل های ضد آلودگی و اقدام های امنیتی ضروری نیست زیرا آنها به بنادر امریکا وارد نخواهند شد. گارد ساحلی مسئول گواهی کردن کشتی های تجاری و تضمین این مسئله است که کشتی ها معیارهای دریانوردی را تأمین می کنند. منابع نیروی دریایی گفتند که فکر می کنند ظرف چند هفته کشتی ها پرچم گذاری مجدد شوند و آماده برای رفت و آمد زیر اسکورت امریکا شوند.»

ساندی فر گفت: «یازده کشتی کویتی به شرکت کشتی رانی "چاپیک" واقع در "داور دلاویر" منتقل شدند ... این یازده کشتی در منطقه خلیج فارس باقی می مانند. این اعتقاد وجود دارد که آنها حامل یک مخزن فوق العاده بزرگ با بیش از 320هزار تن نفت خام و دو مخزن بزرگ با 160 هزار تا 320 هزار تن نفت خام باشند.»

سخن گوی گارد ساحلی امریکا اضافه کرد: «این کشتی ها اگر به بنادر امریکا نروند فقط احتیاج به یک ناخدای امریکایی دارند و اگر به بنادر امریکا بروند، 75 درصد خدمه آنها باید شهروند امریکایی باشند.» یک مقام اتحادیه گفت: «انتظار می رود خدمه کشتی ها بیشتر انگلیسی و فلیپینی باشند.»(2)

ص: 85

در این حال،"ویلیام کراو" رئیس ستاد مشترک ارتش امریکا دربارة حضور نیروهای امریکایی در خلیج فارس و خطرات ناشی از این اقدام گفت: «نیروی دریایی امریکا می تواند به تعهد ریگان دایر بر باز نگه داشتن خلیج[فارس] عمل کند، اما این امر می تواند به قیمت تلفات بیشتر امریکایی ها و تهاجم به کشتی های امریکا توسط ایران تمام شود.» وی ضمن ابراز اینکه امریکا می تواند از نفت کش های کویتی حفاظت کند، افزود: «البته هیچ تضمین منطقی وجود ندارد که چنین عملیاتی بدون تلفات برگزار شود و یا اینکه ایران به جنگ دریایی - که ما را با تصمیم گیری های مشکل تری روبه رو خواهد ساخت - دامن نزند.»(1)

1 56

اتحادیه بین المللی صاحبان مستقل نفت کش ها، امروز در نشست سالیانة خود در نروژ با توجه به ناامنی موجود در خلیج فارس، اطلاعیه ای صادر کرد. روزنامه "لویدزلیست" در گزارشی از این نشست نوشته است: «اتحادیه بین المللی صاحبان مستقل نفت کش ها "اینتر تانگو" در اجلاس سالانه خود در اسلو، پایتخت نروژ اعلام کرد که در صورت ادامة این حملات، جریان حیاتی نفت به کشورهای مصرف کننده مورد تهدید قرار خواهد گرفت. این اتحادیه که نمایندگی 75 درصد از ناوگان مستقل نفت کش ها در جهان را بر عهده دارد، در شدیداللّحن ترین بیانیه خود خواستار اقدام دولت های جهان برای متوقّف ساختن حملات انهدامی شد. این اتحادیه هشدار داد که این حملات نقض آشکار موازین بین المللی است و تهدیدی غیرقابل قبول علیه آزادی خطوط دریانوردی و بازرگانی محسوب می شود. اینترتانگو همچنین اعلام کرد: یک اقدام فوری و قدرتمند برای حراست از نفت کش ها در این حملات نیاز است و این اتحادیه خواستار برخورد جدی دولت ها با درخواست های خود است.»(2)

گفتنی است که "جیمز رند" رئیس این اتحادیه روز گذشته مطالبی دربارة ضرورت حمایت دولت ها از کشتی رانی آزاد در خلیج فارس بیان کرده بود.

2 57

عمان درخواست یونان را که خواسته بود به کشتی هایش اجازه داده شود به منظور دور شدن از ساحل ایران، از نزدیکی سواحل عمان حرکت کنند، رد کرده است. "اولارو"، از مسئولان گارد ساحلی امریکا گفت: «یونان که بسیاری از کشتی هایش از تنگه جنگ زده هرمز استفاده می کنند، از سازمان بین المللی امور دریایی خواسته بود که قوانین عبور و مرور خود را ارزیابی مجدد کند، به طوری که کشتی های در حال ورود به خلیج فارس بتوانند نزدیک تر به ساحل عمان حرکت کنند.»

اولارو که رابط با گروه کشتی رانی مرکز لندن است، گفت: «عمان که بر اساس مقررات این سازمان حق حاکمیت نهایی را بر آب های ساحلی خود دارا می باشد، این درخواست یونان را رد کرده است. درخواست یونان در اواخر آوریل (اردیبهشت) در کمیتة ایمنی دریایی این سازمان مورد

ص: 86

بررسی قرار گرفته است. یونان درخواست تغییر مسیر را به خاطر دورشدن کشتی هایش از ساحل ایران که بیش از شش سال است با عراق در حال جنگ می باشد، مطرح کرده است.» خبرگزاری رویتر با اعلام این خبر افزود: «کشتی های بی طرف تاکنون اغلب به صحنه خصومت ها کشیده می شده اند. براساس مقررات سازمان بین المللی امور دریایی، کشتی های ورودی به تنگة 50 کیلومتری هرمز از یک خط هشت کیلومتری در طرف ایران استفاده می کنند و کشتی های خروجی از تنگه از یک خط هشت مایلی در طرف عمان بهره می گیرند. یونان از این سازمان خواسته بود که موضوع اجازه دادن به کشتی های ورودی به استفاده از یک خط ویژه در ساحل عمان را که در حال حاضر مورد استفاده رفت وآمدهای محلی است، مورد بررسی قرار دهد. به گفتة اولارو، یونان گفته است که به دلیل جنگ ایران و عراق استفاده از یک خط دور از ایران یک اقدام محتاطانه ایمنی بخش است. عمان گفته است که دلیلی برای تغییر مقررات سازمان مزبور وجود ندارد.»(1)

1 58

در پی اقدام دولت انگلیس در تعطیل کردن کنسولگری ایران در "منچستر" و دستور اخراج پنج دیپلمات ایرانی از این کنسول گری، امروز "تیموتی رنتون"، معاون وزیرخارجه انگلیس در مصاحبه ای اعلام کرد: «هرگونه اقدام متقابل از سوی ایران به کلی غیرقابل توجیه خواهد بود و تنها به بروز عواقب جدی تری برای مناسبات بین دو کشور منجر خواهد شد.» رنتون بار دیگر جمهوری اسلامی را مسئول بحران سیاسی بین دو کشور خواند و افزود: «اگر آقای "قاسمی"، دیپلمات ایرانی در دادگاه حاضر می شد و آقای "چاپلین"، دیپلمات انگلیسی در تهران به طور غیرقانونی و با اجبار دستگیر نشده بود، این مسائل پیش نمی آمد.» رنتون در پاسخ به این پرسش که تصمیم انگلیس مبنی بر تعطیل کردن کنسول گری ایران در منچستر و اخراج پنج دیپلمات ایرانی چه تأثیری بر موقعیت چاپلین خواهد داشت؟ گفت: «تصمیم انگلیس هیچ ارتباطی به موقعیت دیپلمات انگلیسی ندارد و ارتباط دادن این دو موضوع به کلی اشتباه خواهد بود.» وی افزود: «آنچه ما را به اتخاذ این تصمیم کشاند، عدم دریافت هرگونه توضیح در مورد دستگیری چاپلین بوده است. من و دیگر مقامات وزارت امورخارجه پنج بار کاردار ایران، آقای "آخوندزاده" را به وزارت خارجه خواستیم و جمعاً بیش از پنج ساعت با ایشان صحبت کردیم، اما هیچ توضیح یا عذرخواهی از جانب ایشان نشد. سرانجام صبر ما به آخر رسید و این تصمیم قاطع و در عین حال حساب شده را اتخاذ کردیم.» معاون وزیرخارجه انگلیس از پیش بینی اقدام متقابل ایران خودداری کرد و در برابر اصرار گزارشگر بی.بی.سی پاسخ داد: «من دلیل طرح این سؤال را درک می کنم اما هرگونه حدس و گمان در مورد اقدام احتمالی ایران به نفع مردم ما نخواهد بود.»(2)

در این حال، وزارت خارجه انگلیس از خروج دو دیپلمات انگلیسی از تهران خبر داد. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، وزارت خارجه انگلیس تأیید کرد که دو دیپلمات انگلیس

ص: 87

همراه با اعضای خانواده خود امروز تهران را به مقصد لندن ترک کردند. یک سخن گوی این وزارت خانه گفت: «با توجه به جو سیاسی بین دو کشور، خروج این افراد از تهران احتیاط معقولانه است.» وی افزود: «جمعاً ده انگلیسی از تهران خارج شدند.»(1)

از سوی دیگر، کشورهای عضو بازار مشترک اروپا خود را در مناقشه دیپلماتیک ایران و انگلیس درگیر کردند. به گزارش بی.بی.سی کشورهای عضو بازار مشترک اروپا از مقامات ایران خواسته اند که در رفتار با دیپلمات های خارجی قوانین بین المللی را رعایت کنند. این اولین بار است که بازار مشترک اروپا در موضوع ادوارد چاپلین، دیپلمات انگلیسی و بدرفتاری با او در ایران اظهار نظر می کنند. وزیرخارجه بلژیک این درخواست بازار مشترک را به محمدجواد لاریجانی، معاون وزارت خارجه ایران ابلاغ کرد.(2)

1 59

رئیس کل بانک مرکزی ایران اعلام کرد که این بانک در طول سال مالی جاری 3/13 درصد به حجم پول در گردش خواهد افزود. از این مقدار، 3/10 درصد آن برای تأمین کسری بودجه دولت خواهد بود که در حال حاضر ده ها میلیارد ریال به بانک مرکزی مقروض است. رادیو بی.بی.سی که خبر مذکور را نقل کرده افزوده است: «این تصمیم بانک مرکزی که ظاهراً برای تشویق فعالیت اقتصادی اتخاذ شده [است]، در حقیقت سیاست چند سال اخیر بانک مرکزی ایران برای مبارزه با تورّم را که نرخ فعلی آن بین 20 تا 30 درصد در سال تخمین زده می شود، به کلی از بین خواهد برد و به احتمال قوی باعث افزایش بیشتر نرخ تورّم پولی در ایران خواهد شد. مجمع عمومی بانک مرکزی در اقدام دیگری که به منظور جلب سرمایه مردم به بانک ها صورت می گیرد، تصمیم گرفته است نرخ بهره یا به عبارت اسلامی آن، تقسیم سود بانکی به سپرده های ثابت یا درازمدت را که تا پایان سال شمسی گذشته پس انداز شده بود، افزایش دهد. بر اساس این تصمیم سود سپرده های کوتاه مدت اکنون به 6 درصد و برای سپرده های بلند مدت به 5/8 درصد رسیده است. با این حساب نرخ بهرة سپرده های بانکی در ایران در 11 ماه گذشته سال شمسی در مجموع به ترتیب 30 درصد و 5/17 درصد افزایش داشته است.»(3)

2 60

یک روزنامه اقتصادی ایتالیا مدعی شد که یک کنسرسیوم مشترک ایتالیایی - ژاپنی به زودی کار تأسیس یک پالایشگاه نفت در جنوب ایران را آغاز خواهند کرد. روزنامه اقتصادی "سوله" در این باره نوشته است: «این پالایشگاه 5/1 میلیارد دلار هزینه در بر خواهد داشت و ظرفیت آن نیز 250 هزار بشکه در روز خواهد بود.» روزنامه سوله این اقدام را نشانة بازگشایی دروازه های ایران به روی طرح های بزرگ توصیف کرده است. ظرفیت فعلی پالایشگاه های ایران 600 هزار بشکه در روز است. این روزنامه مدعی شده است که در پی بمباران های عراق، توان تولید پالایشگاه های ایران حدود 200 هزار بشکه در روز کاهش یافته است.(4)

ص: 88

ص: 89

روزنامه "ترجمان" ترکیه نیز گزارش داد: در جاده کرکوک - دهوک پیش مرگان کرد به شماری از تریلرهای ترکیه که تحت حمایت نیروهای عراقی از مناطق تحت کنترل مبارزین کرد عراقی (70 کیلومتری مرز ترکیه) به سوی ترکیه در حرکت بودند، حمله مسلحانه کردند. در این حمله شش سرباز عراقی و هفت راننده ترک کشته شدند.(1)

1 63

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، پیش مرگان اتحادیه میهنی کردستان عراق با اجرای چند عملیات در روزهای گذشته به مقر تیپ41 جیش الشعبی به نام "ابوجعفر المنصور" واقع در سه راهی کرکوک به اربیل و چهار پایگاه تحت امر این تیپ به نام های سیناوه، قلانه، شیراوه و شامیزنیاوه که مسئولیت حفاظت از منطقة نفتی "چندنیاوه" را برعهده داشتند، یورش بردند و ضمن تصرف این پایگاه ه ها، خساراتی را به آنها وارد کردند. به گزارش قرارگاه رمضان، در این عملیات بیش از هشتاد تن از نیروهای عراقی به هلاکت رسیدند که در میان آنها فرمانده تیپ41 جیش الشعبی به نام "حسن علی ناج" از اهالی بغداد که مدیرکل امور نفت در منطقه بغداد نیز بوده است، رئیس ستاد تیپ41 جیش الشعبی به نام "طارق عدنان سعدون" و معاون خطوط لول-ه نفت منطقه کرکوک به نام "سلیمان عیسی سلیمان"به چشم می خوردند. در این عملیات همچنین بیش از چهارده تن از نیروهای عراقی به اسارت درآمدند و مقر تیپ و چهار پایگاه حفاظتی و آسایشگاه تیپ41 جیش الشعبی منهدم گردید. در این عملیات یک فرمانده گروهان از گردان 99 "افواج خفیفه" به نام "جوهر امین محمد" با نیروهای تحت امر خود، تسلیم پیش مرگان شدند.(2)

2 64

امروز عناصر حزب دمکرات کردستان در حوالی پیرانشهر علیه نیروهای خودی عملیات کمین اجرا کردند. در این کمین با اصابت یک گلول-ه آر.پی.جی به خودرو نیروهای خودی، هفت تن از آنان به شهادت رسیدند. نیروهای حزب دمکرات در اقدامی دیگر در اطراف مهاباد، دو گلول-ه آر.پی.جی به پایگاه شهید رجایی شلیک کردند که بر اثر آن دو تن از نیروهای خودی مجروح شدند.(3)

3 65

امروز سه فروند هواپیمای عراقی در ساعت 10 به حریم هوایی شهرهای سنندج و مریوان تجاوز کردند و دیوار صوتی را در آسمان این شهرها شکستند.(4)

4 66

در ادامه عزیمت نیروهای مردمی به جبهه های جنگ، امروز پانزده گردان از نیروهای تازه نفس رزمی تخصصی استان مازندران در قالب کاروان ویژه یوم الله پانزده خرداد و سومین کاروان لشکریان صاحب الزمان(عج) از بهشهر عازم جبهه های نبرد شدند.(5)

ص: 91

1 67

در پی اظهارات روز گذشته آقای هاشمی رفسنجانی در نماز جمعه تهران که گفته بود: "هر پایگاهی که امریکا از آنجا به ایران حمله نماید، مورد هجوم نیروهای ایرانی قرار خواهد گرفت"، ستاد کل نیروهای سه گانه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حمایت از اظهارات هاشمی رفسنجانی اطلاعیه ای منتشر کرد. در این اطلاعیه آمده است: «نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آمادگی کامل دارد در زمان مقتضی سخنان نماینده محترم حضرت امام در شورای عالی دفاع را تحقق بخشد و چنانچه امریکا قصد داشته باشد به نفع رژیم متجاوز و جنگ افروز عراق علیه جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس وارد عمل شود، نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با رزمندگان جان بر کف سپاهی و بسیجیان قهرمان کلیه پایگاه ها و بنادر مورد استفاده امریکا را مورد حمله قرار داده و تلخی ذلت و شکست را یک بار دیگر به سردمداران کفر جهانی خواهد چشاند.»(1)

انجمن های اسلامی سراسری دانشجویان (دفتر تحکیم وحدت) نیز در جهت مقابله با قدرت های بین المللی در دامن زدن به بحران خلیج فارس، در خصوص راه پیمایی دانشجویان دانشگاه های تهران اطلاعیه ای منتشر کرد. در بخشی از این اطلاعیه آمده است: «ناوگان های دریایی امریکا و شوروی در پی دعوت دولت مزدور و خائن کویت حضور خویش در آب های خلیج فارس را گسترده تر کرده اند تا به خیال خود امت اسلامی را مرعوب سازند. دانشجویان دانشگاه های تهران فردا 17/3/1366 بعدازظهر پس از راه پیمایی به سوی سفارت کویت با به آتش کشیدن پرچم امریکا، آمادگی خود را برای انجام هرگونه عملیات شهادت طلبانه اعلام می کنند.»(2)

2 68

مجلة "امل"، نشریة سازمانی جنبش "امل" در لبنان به نقل از یک منبع آگاه مخالف با رژیم عراق در بیروت، دربارة اقدام رژیم عراق برای محاکمة برخی از افسران عراقی نوشت: «رژیم صدام به زودی شصت تن از افسران عالی رتبه سپاه سوم عراق را به اتهام کوتاهی در انجام مأموریت های نظامی در میدان جنگ، در دادگاه نظامی محاکمه خواهد کرد.» به گفته این منبع، از جمله افسرانی که محاکمه و اعدام می شوند "خلیل الدعوی" فرمانده سابق سپاه سوم ارتش عراق است. سپاه سوم عراق در عملیات کربلای 5 در مقابله با سپاهیان اسلام عاجز ماند. این نشریه می افزاید: «دادگاه ویژه ای به ریاست "عبدالجبار محسن" وزیر بخش آموزش سیاسی نیروهای مسلح عراق برای محاکمه افسران مذکور تشکیل شده است.»(3)

3 69

امروز اجلاس وزیران خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در "جده" برگزار شد. بحث دربارة پیشنهاد اعزام هیئتی از شورای همکاری خلیج فارس به ایران و عراق برای پایان دادن به جنگ و همچنین تلاش برای همکاری جهت مهار تحولات اخیر در منطقه

ص: 92

خلیج فارس از موضوعاتی است که در دستور کار این اجلاس قرار دارد. روزنامه "البیان" با بیان این مطلب می نویسد: "عبدالله بشاره"، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس پیش از افتتاح این شورا با انتشار بیانیه ای اعلام کرد که کشورهای عضو این شورا مصمم هستند ثبات و امنیت منطقه خلیج فارس را تضمین کنند. این اجلاس در حالی برگزار می شود که منطقه در شرایط حساسی قرار دارد و عقل و درایت این شورا در آزمون قرار می گیرد.(1)

"راشد عبدالله"، وزیر امورخارجه امارات متحده عربی که ریاست فعلی شورای وزیران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را بر عهده دارد نیز در سخن رانی افتتاحیة خود ضمن اشاره به بحرانی بودن منطقه، درباره برقراری امنیت و آزادی کشتی رانی گفت: «خلیج فارس شاهد بحران ادامه داری بوده است. به ویژه تهدیدات نسبت به کشتی رانی آزاد که منجر به حضور نیروهای خارجی در این منطقه شده است.» وی افزود: «ما هنوز مشتاق خالی نگاه داشتن منطقه خود از هر مناقشه بین المللی یا دخالت خارجی هستیم.»

وزیرخارجه امارات بر لزوم پشتیبانی از تلاش های شورای امنیت سازمان ملل متحد برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق تأکید کرد و اظهار امیدواری کرد که امریکا، شوروی و سه عضو دائم دیگر شورای امنیت برای تضمین حقوق هر یک از دو طرف جنگ، جدی و هماهنگ باشند.(2)

"شیخ صباح الاحمد"، معاون نخست وزیر و وزیرخارجه کویت نیز که تلاش کشورش در فراخوانی امریکا به منطقه با نارضایتی برخی کشورهای عضو این شورا مواجه شده است، در آستانة برگزاری شورا دربارة احتمال واگذاری پایگاه به نیروهای نظامی امریکا گفت: «کویت هرگز به فکر آن نیفتاده است تا تقاضای امریکا مبنی بر در اختیار گذاشتن تسهیلات نظامی و یا پایگاه هایی برای امریکا در خاک این کشور را بپذیرد.» وزیرخارجه کویت افزود: «حفاظت از خطوط کشتی رانی در خلیج فارس یک مسئولیت بین المللی است و این اقدام نباید تنها بر دوش کشورهای منطقه باشد.»(3)

در این حال، روزنامه کویتی "الرأی العام" پیشاپیش از موضع گیری شورای همکاری خلیج فارس اظهار نارضایتی کرد. این روزنامه نوشت: «معقول نیست که با تحولات ناشی از جنگ ایران و عراق با این ایده که این گونه تحولات از یک جنگ فراموش شده هفت ساله نشئت گرفته است، با احتیاط برخورد کنیم.» الرأی العام نقش ایران در منطقه خلیج فارس را یک نقش اخلالگرانه خواند و افزود: «شورای همکاری باید به نقش ایران در اخلال در امنیت منطقه و تهدید مستمر (ثبات کشورهای منطقه) پی ببرد. ما به شورای همکاری احترام می گزاریم و خواهان آن نیستیم که روزی از این احترام کاسته شود و یا به درخشندگی آن آسیبی وارد آید.»(4)

ص: 93

1 70

"جان کلارک"، وزیرخارجه کانادا در یک سخن رانی در مجلس عوام این کشور، شورای امنیت سازمان ملل را به صدور قطعنامه ای برای جلوگیری از جنگ ایران و عراق دعوت کرد. وی گفت: «عقب نشینی دو کشور به مرزهای خویش همراه با اعمال اقدامات الزام آور برای دو طرف، از جمله تحریم فروش تسلیحات به هر دو کشور در حال حاضر اقدام مناسبی به شمار می آید.»(1)

2 71

"جولیو آندر ئوتی" وزیرخارجه ایتالیا ضمن مخالفت دولت خود با تقاضای کمک امریکا مبنی بر افزایش حضور نظامی غرب در خلیج فارس برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق گفت: «این جنگ یکی از نگرانی های بزرگ ماست و نهایت تلاش خود را برای یافتن یک راه حل عادلانه جهت این مناقشه باید به کار بندیم.»(2)

تصویر

"یاساهیرو ناکازونه"، نخست وزیر ژاپن نیز دربارة تلاش این کشور برای تضمین امنیت رفت و آمد کشتی های تجاری در منطقه خلیج فارس گفت که ژاپن مایل است در این طرح مشارکت داشته باشد. وی افزود: «منطقه خلیج فارس شصت درصد نیازمندی های نفتی ژاپن را تأمین می کند. قانون اساسی صلح ژاپن که پس از جنگ جهانی دوم تدوین شد، آن کشور را از استقرار نیروی نظامی در خارج از ژاپن منع می کند.» یاساهیرو ناکازونه ضمن یادآوری موضع ویژه ژاپن دربارة داشتن روابط نزدیک با هر دو کشور ایران و عراق، تأکید دارد که توکیو باید دامنه تلاش های دیپلماتیک خود را برای پایان بخشیدن به جنگ خلیج فارس گسترش دهد.(3)

3 72

با نزدیک شدن زمان گردهمایی سران هفت کشور صنعتی در شهر "ونیز" ایتالیا، روزنامه "فایننشال تایمز" دربارة اقدامات جانب دارانة اخیر امریکا از عراق و پی آمدهای آن در نشست سران هفت کشور صنعتی جهان نوشت: «امریکا با دست برداشتن از موضع بی طرفانه خود در جنگ ایران و عراق و تمایل به سوی عراق، اسباب نگرانی سایر دولت های شرکت کننده در گردهمایی سران جهان سرمایه داری در ونیز را فراهم آورده است.»(4)

"شاذلی قلیبی"، دبیرکل اتحادیة عرب نیز با صدور بیانیه ای کشورهای شرکت کننده در

ص: 94

کنفرانس "ونیز" را به اتخاذ گام های عملی و قاطع برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق دعوت کرد. در این بیانیه با دعوت از کشورهای صنعتی به تضمین آزادی کشتی رانی در خلیج فارس، آمده است: «مسئله برقراری صلح یک مسئولیت دسته جمعی و بر عهده کشورها و سازمان های بین المللی که دارای توانایی و امکانات مادی و سیاسی جهت برقراری صلح هستند می باشد.» شاذلی قلیبی در بیانیه خود اهمیت نشست سران هفت کشور صنعتی جهان را به عنوان فرصتی مهم برای بررسی ایده ای مناسب به منظور پایان دادن به این کشمکش - که نتیجه ای جز خرابی و خطر بیشتر ندارد و احتمالاً به خارج از این منطقه نیز سرایت خواهد کرد - تأکید کرده است.(1)

در آستانة برگزاری کنفرانس هفت کشور صنعتی جهان که قرار است دو روز بعد در ونیز برگزار شود تلاش برای بهره گیری سیاسی از این نشست با اظهار نظر مسئولان کشورهای شرکت کننده و اعلام موضع آنها برای طرح برخی مباحث شدت گرفته است.

روزنامه اطلاعات دربارة موضوعات احتمالی این اجلاس نوشت: «در جریان نشست 48 ساعتة اجلاس سران، رهبران هفت کشور (صنعتی جهان) پیرامون موضوع های سیاسی و در رأس همه بحران خلیج فارس از نقطه نظر "ریگان" بحث خواهند کرد. ریگان خواهد کوشید متحدان امریکا را به کمک در امر حفظ آزادی کشتی رانی و عاری ساختن منطقه از نفوذ شوروی وادارد. انگلیس و فرانسه کشتی هایی در منطقه دارند و آلمان و ژاپن از داشتن نیروهای نظامی در سایر مناطق جهان محروم هستند. جورج شولتز، وزیرخارجه امریکا در پاسخ به این سؤال که آیا حضور وسیع تر نظامی "ناتو" در خلیج فارس ضروری است؟ گفت: نه الزاماً.»(2)

1 73

رادیو بی.بی.سی در تحلیلی از اوضاع خلیج فارس و ارتباط ابرقدرت ها با جنگ ایران و عراق گفت: «در واقع هر دو ابرقدرت می خواهند این موضوع را به ایران تفهیم کنند که اگر به کشتی هایی که با پرچم و در حفاظت امریکا یا شوروی حرکت می کنند، حمله بشود، این امر پیامدهای وخیمی خواهد داشت. صحبت از اینکه ممکن است امریکا موضوع نابود کردن محل استقرار موشک های ایران را مورد بررسی قرار دهد، انعکاس زیادی پیدا کرده است. از طرف دیگر، هاشمی رفسنجانی، رئیس مجلس ایران در برابر موضوع حمله پیشگیرانه امریکا، به این ترتیب واکنش نشان داده که گفته است: ایران باید برای نبرد با امریکا در خلیج فارس آماده باشد و افزوده است که ایران به هر پایگاهی در منطقه که مورد استفاده امریکا قرار گیرد، حمله خواهد کرد.»(3)

نشریه "وال استریت ژورنال" نیز در مقالة مفصلی دربارة بحران خلیج فارس، نقش ابرقدرت ها و وضعیت تسلیحاتی دو کشور در حال جنگ نوشته است: «دولت ریگان در هفته های اخیر در ماجرای خلیج فارس در دو جبهه مشغول بوده است جبهة نظامی و جبهة سیاسی. در مورد فراهم ساختن اسکورت برای نفت کش های کویتی فعالیت های دولت ریگان زیر

ص: 95

ذره بین افکار عمومی بوده است. اما در پشت صحنة سیاسی، دولت او به تلاش پرداخته است تا برای ایجاد مانع در ارسال تسلیحات برای طرف های تجاوزطلب در منطقه، قطعنامه ای را در شورای امنیت به تصویب برساند. در حالی که اتحاد جماهیر شوروی ممکن است نوعی توافق در مورد ایران را دستاوردی برای خود تلقی کند، چین در دفاع از مناسبات نظامی خود با ایران منافع قابل توجهی دارد. به علاوه، حتی اگر تحریم تسلیحات به رغم شکست های قبلی سازمان ملل در این زمینه به نتیجه ای برسد و به گونه ای مؤثر به اجرا درآید و در مورد هر دو طرف درگیر در جنگ به کار گرفته شود، عراق بیش از ایران صدمه خواهد دید. حجت الاسلام رفسنجانی در مصاحبه ای تصدیق کرد که ایران دو هزار موشک ضدتانک "تاو"، ساخت امریکا و قطعات موشک های "هاوک" (هاک) را خریداری کرده است، اما [وی] افزود که "ما هر دو را در ایران می سازیم." گزارشِ حاکی از تولید محلی موشک های زمین به زمین، گویای آن است که ایران اکنون از توانایی تولید موشک های زمین به دریا نیز به منظور تکمیل و افزودن به 20 موشکی که از چین خریداری کرده است، برخوردار است. ایران با تأکید بر اینکه امنیت خلیج فارس مسئولیت مستقیم کشورهای منطقه است، سعی بر آن دارد نفوذ ابرقدرت ها را تضعیف کند و این موضعی است که به خوبی با استراتژی کلی چین مطابقت دارد. بر این اساس، اینکه چین هرگونه قطعنامه پیشنهادی امریکا و شوروی را در شورای امنیت وتو کند، احتمالی است که نمی توان آن را منتفی شده تلقی کرد. ایران با استقرار موشک های چینی زمین به دریا در تنگة هرمز امیدوار است مانع از آن شود که عراق بتواند شش ناوچه و کشتی جنگی ساخت ایتالیا را که از چندماه پیش برای تحویل آماده شده است، وارد عملیات کند. تقویت واحدهای دریایی پاسداران انقلاب در شمال خلیج فارس و نواحی دیگر طی 18 ماه گذشته که به بی نظمی در سلسله مراتب فرماندهی و بدعت گذاری در تاکتیک ها شهرت دارند، بخشی از استراتژی ایران برای جلوگیری از دسترسی عراق به خلیج فارس و مجازات کردن کویت به خاطر فروش نفت برای عراق و مجاز شناختن عراق برای استفاده از تأسیسات بندری و جاده های کویت به منظور نقل و انتقال تقریباً نیمی از واردات نظامی و غیرنظامی عراق محسوب می شود.»(1)

1 74

در ادامه بروز بحران در روابط سیاسی ایران و انگلیس، امروز پنج تن از دیپلمات های انگلیس از جمهوری اسلامی ایران اخراج شدند. اسامی این افراد: پیتر جیتیرز (دبیر اول بازرگانی)، راجر کرشا (دبیر دوم بازرگانی)، کریستوفر جیمز ویگن تن (دبیر سوم بازرگانی)، کلمنتس (دبیر دوم مطبوعاتی)، ادوارد گراهام چاپلین (دبیر اول سیاسی، نفر دوم دفتر حفاظت منافع انگلستان) اعلام شده است.

روزنامه کیهان با درج این خبر می افزاید: «با توجه به اینکه سه تن از پنج دیپلمات اخراجی انگلیس، مسئولان امور بازرگانی دفتر حفاظت منافع انگلیس در تهران بودند، پیش بینی می شود روابط بازرگانی انگلیس با ایران در حال تزلزل و فروپاشی است.»(2)

ص: 96

بی.بی.سی نیز در این باره گفت: «بنابر گزارشات رادیو ایران، مقامات کشور تصمیم گرفته اند که اتهامات وارده علیه ادوارد چاپلین را معلق سازند. گزارش رادیو ایران به وضوح نشان می دهد که این تصمیم ایران مستقیماً در تلافی اقداماتی بوده است که این رادیو آن را اخراج غیرمنصفانه پنج دیپلمات ایرانی از انگلیس و بستن کنسول گری ایران در منچستر خوانده است. وزارت خارجه انگلیس از پیش هشدار داده بود که هرگونه حرکت تلافی جویانه تهران می تواند عواقبی نامطلوب به دنبال داشته باشد. این امکان نیز وجود دارد که قصد دولت ایران از معلّق ساختن اتهامات علیه "ادوارد چاپلین" و اخراج او از کشور آن بوده که مناقشه را پایان دهد. در هرحال، واکنش دولت انگلیس در این زمینه هنوز مشخص نیست. ولی اکنون سؤالی که در برابر دولت بریتانیا قرار دارد آن است که آیا خویشتن داری بهتر از شدت عمل نیست؟ و آیا موضوع را پایان یافته تلقی کردن بهتر از آن نیست که اقدامات متقابل همچنان ادامه یابد و احیاناً به قطع کامل روابط، اقدام علیه اتباع بریتانیا و از دست رفتن بازارهای ایران بینجامد که سالیانه چهارصد میلیون لیره برای صادرات بریتانیا ارزش دارد؟»(1)

این رادیو در برنامه دیگری در این باره گفت: «ظرف چند ماه گذشته ایران تعدادی از دیپلمات های کشورهای غرب ازجمله ایتالیا، هلند، آلمان غربی و استرالیا را اخراج کرده است. اخراج این دیپلمات ها بیشتر به علت شکایات تندروها از برنامه شبکه تلویزیونی غرب پیرامون انقلاب اسلامی ایران انجام گرفته است و در نتیجه تعداد دیپلمات های غربی در ایران شدیداً کاهش یافته و اسباب نگرانی وزارت خارجه ایران را فراهم ساخته است. در حال حاضر، نوبت ایران است که از ادامة مشاجرات دیپلماتیک خود با انگلستان دست بردارد زیرا تاکنون انگلیس از درخواست امریکا مبنی بر افزایش حضور نظامی در خلیج فارس استقبال بسیار گرمی به عمل نیاورده است. احتمالاً میانه روهای رژیم ایران از آن بیم داشتند که هرگونه عکس العمل شدید از جانب ایران، باعث شود که انگلیس به جانب داری امریکا در مورد افزایش حضور نظامی در خلیج فارس برخیزد.»(2)

1 75

دربارة تلاش عربستان سعودی برای بهبود در روابط سوریه با عراق، "سعدون حمادی" رئیس مجلس ملی رژیم عراق گفت: «کشورهای عربی به ویژه اردن و عربستان سعودی سخت در تلاش اند که روابط میان سوریه و عراق را بهبود بخشند.» به گزارش رادیو جده، حمادی که سرگرم دیدار از آلمان غربی است در مصاحبه ای با روزنامة "الشرق الاوسط" چاپ سعودی افزود: «هر قدر موضع عراق یکپارچه و هماهنگ باشد آنان می توانند منافع خود را تضمین کنند.» وی در مورد جنگ تحمیلی عراق علیه ایران گفت که کوشش های کشورش روی پایان گرفتن جنگ متمرکز است و آن را مسئله اساسی می داند اما جنگ نفت کش ها یک موضوع دیگری است.»(3)

ص: 97

1 76

در پی تلاش عراق برای افزایش تولید و صادرات نفت، "ایلوانو لقمان" رئیس نیجریه ای اجلاس اوپک در مصاحبه ای با روزنامه "داگنس نیهتر" گفت: «برای افزایش تولید نفت عراق حدی وجود دارد و عراقی ها نمی توانند هرچه مایل هستند نفت تولید کنند بدون اینکه بر قیمت ها تأثیر بگذارد.» "لقمان" همچنین اظهار کرد که تقاضا برای نفت روندی فزاینده دارد و در اوپک هیچ مسئله ای که بر نرخ های کنونی تأثیر گذارد، وجود ندارد. به گفته لقمان، اوپک از امکان افزایش تولید نفت برخوردار است ولی می تواند در صورت نیاز، سقف تولید خود را کاهش دهد. وی مهم ترین موضوع دستور کار اجلاس آینده اوپک را بحث پیرامون سقف تولید مورد توافق کلیه اعضا اعلام کرد.(1)

ص: 98

جنگی را که به معلولیت های مختلف دچار شده اند، مجدداً به جبهه ها اعزام کرد و در این زمینه دستوری مبنی بر معاینه مجدد معلولین جنگی صادر کرده است. بر این اساس، 120هزار تن پس از انجام تشریفات معاینه و در حالی که کلیه افراد مدارک دال بر معلول بودن در اختیار داشتند به جبهه اعزام شده اند. این حکم تنها در مورد کسانی که فاقد اعضای اصلی از جمله دست یا پا هستند استثنا قائل شده است.»(1)

1 79

امروز سومین کاروان سپاهیان صاحب الزمان(عج) استان یزد متشکل از نیروهای رزمنده آموزش دیده و اعزام مجدد فنی تخصصی و مهندسی رزمی به استعداد 3 گردان عازم جبهه های نبرد شدند.(2)

2 80

بازرسی از کشتی ها در دهانه خلیج فارس امروز نیز ادامه یافت و نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در تنگه هرمز شش فروند کشتی و نفت کش خارجی را بازرسی کرد.(3)

3 81

در ادامة تلاش های جمهوری اسلامی ایران برای جلوگیری از حملات شیمیایی عراق به مناطق مسکونی و غیرمسکونی، امروز نیز ستاد تبلیغات جنگ اعلام کرد به منظور انعکاس پیروزی های رزمندگان اسلام در عملیات های مختلف و افشای جنایات رژیم عراق در کاربرد سلاح شیمیایی و نقض مقررات بین المللی، فیلم هایی را در این باره تهیه و به نمایندگی های سیاسی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور ارسال کرده است. به گزارش روابط عمومی ستاد تبلیغات جنگ، فیلم های مجروحان شیمیایی مناطق مسکونی، عملیات های کربلای5، کربلای8 و کربلای10 و اقدامات عراق در نقض مقررات بین المللی، به نمایندگی های ایران در سازمان ملل، دهلی نو، لندن، ماناگوا، پکن، آنکارا، فرانکفورت، آتن، دوحه، کویت، الجزایر، بیروت، خارطوم، عدن، دمشق، رباط، صنعا و ابوظبی ارسال شده است.(4)

4 82

امروز دانشجویان دانشگاه های سراسر کشور به دعوت انجمن های اسلامی سراسری دانشجویان کشور (دفتر تحکیم وحدت) در حمایت از سیاست های اعلام شده برای مقابله با بحران جاری در خلیج فارس و جنگ تحمیلی، راه پیمایی کردند. به گزارش روزنامه کیهان، راه پیمایان هم زمان با انجام راه پیمایی در شهرهای مختلف با ابراز تنفر از سیاست های شیوخ منطقه به ویژه زمام داران کویت، اخطار کردند که برای مقابله با هرگونه دخالت ابرقدرت های استکباری جهان در خلیج فارس آماده حملات شهادت طلبانه و انتحاری هستند. راه پیمایان همچنین به شورای امنیت سازمان ملل هشدار دادند که ملت ایران جز به سقوط صدام و حزب بعث نمی اندیشد و راه حل های پیشنهادی شورای امنیت که حافظ منافع جهان امپریالیستی است، قابل پذیرش نیست.

ص: 100

در بخشی از قطعنامه راه پیمایی دانشجویان در تهران آمده است: «ما اعلام می کنیم که دولت کویت در مقابل نیروهای مردمی و مسلح ایران شدیداً آسیب پذیر است و جزایر و بنادر و تأسیسات و کشتی های کویت به راحتی می تواند مورد هجوم نظامی قرار گیرد. به دولت کویت اخطار می کنیم که بیش از این به ذلت و حقارت و اسلام فروشی خویش ادامه نداده و با ادامه حمایت خود از صدام، راه حل آخر را که همانا راه حل خشونت آمیز و جنگی می باشد در پیش پای ملت مبارز ایران باز نکند و بداند که دولت کوچک کویت با هجومی کوچک ساقط خواهد شد.»(1)

خبرگزاری آسوشیتدپرس طی گزارشی از این مراسم اعلام کرد: «صدها دانشجوی ایرانی شامل جوانان ریش دار و دختران از سر تا پا پیچیده در چادر سیاه، امروز در تظاهرات پر سر و صدایی در تهران علیه دخالت قدرت های بیگانه در خلیج[فارس] شرکت کردند. تلویزیون ایران که تصویر آن در "نیکوزیا" دریافت شد، نشان داد که دانشجویان پرچم امریکا را در محوطه دانشگاه تهران به آتش کشیدند. آنها سپس با دادن شعارهای ضد امریکایی به سمت سفارت کویت و دفتر سازمان ملل در تهران راه پیمایی کردند. در مقابل سفارت خانه کویت آنها در محکوم نمودن دولت کویت به خاطر حمایتش از عراق در جنگ با ایران شعارهایی سر دادند. در مقابل دفتر سازمان ملل متحد یکی از رهبران دانشجویان با قرائت قطعنامه ای به امریکا و شوروی در مورد مداخله آنها در خلیج[فارس] هشدار داد. در این قطعنامه به ملت امریکا در مورد "استراتژی های دیوانه وار و هیستریک ریگان" هشدار داده شد. این قطعنامه می افزاید: برداشتن یک گام خطا از سوی ریگان در خلیج[فارس] می تواند آب های خلیج را تبدیل به گورستان دسته جمعی امریکایی ها بنماید. در این قطعنامه به شوروی نیز اخطار شده تا از افتادن در دامی که از سوی امریکا گسترده شده است، بپرهیزد.»(2)

ص: 101

1 83

"میرحسین موسوی"، نخست وزیر در دیدار با "عزوز الطلحی"، دبیر کمیته مردمی روابط خارجه "لیبی" دربارة سیاست های تشنج زای امریکا و همچنین موقعیت صدام در داخل عراق گفت: «استکبار جهانی باید بداند در صورت هرگونه دخالت در خلیج فارس نه تنها در همان منطقه به شدت آسیب پذیر است بلکه دامنه آشوبی که ایجاد می کند به هیچ وجه محدود به خلیج فارس نخواهد شد. ... امروز وضعیت صدام شبیه یک مار زخمی است و اگر فرصت عمل پیدا کند، برای تمام منطقه مضر است و با کمک امریکا باز به آتش افروزی خود ادامه خواهد داد. و بهترین شاهد ما این است که در شرایطی هیاهوی استکبار جهانی برای صلح بلند شده که رژیم صدام از شمال عراق تا شهر فاو و حتی در داخل شهرها در ضعیف ترین وضعیت خود قرار گرفته است. به نحوی که ظرف یک روز دو توبه نامه به همراه دسته گل برای ریگان می فرستند.»(1)

الطلحی در دیدار با هاشمی رفسنجانی، حمایت لیبی از انقلاب اسلامی را اعلام کرد و گفت: «موضع لیبی نسبت به انقلاب اسلامی ایران موضعی نیست که با آن سازش یا داد و ستد کنیم.» وی با اشاره به علاقه ملت و دولت لیبی برای گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران در تمام زمینه ها اظهار کرد: «ما پیروزی انقلاب اسلامی را پیروزی برای خود و همه مسلمین جهان می دانیم و این پیروزی نمایانگر فرصتی است برای به وجود آمدن خیزش دوباره اسلامی. ما ایمان داریم که این خیزش و تحرک اسلامی جدید چیزی است که کل جهان اعم از مسلمین و غیرمسلمین به آن نیاز دارند. لذا ما آمادگی کامل خود را برای مقابله با دشمنان این انقلاب و هر خطری که آن را تهدید کند، اعلام می داریم.»(2)

2 84

علی اکبر ولایتی، وزیر امورخارجه در دیدار با "کاندمیر" و "عبدالستار"، قائم مقامان وزارت خارجه ترکیه و پاکستان، سیاست ایران در بحران جاری خلیج فارس و مقابله به مثل ایران در صورت اقدام نظامی امریکا را تشریح کرد.

ص: 102

دکتر ولایتی در دیدار با آقای کاندمیر گفت: «در سفری که اخیراً به کشورهای منطقه خلیج فارس داشتم، کلیه این کشورها از حضور نظامی ابرقدرت ها و نیز دعوت دولت کویت از امریکا و شوروی جهت دخالت در منطقه ابراز نگرانی کرده و موافق بودند که امنیت کامل منطقه خلیج فارس باید حفظ شود و آزادی کشتی رانی در منطقه نیز تأمین گردد.» وی افزود: «ما به عنوان جمهوری اسلامی ایران به هیچ ابرقدرتی اجازه دخالت در این منطقه حساس را نخواهیم داد.»(1) وزیرخارجه کشورمان همچنین در دیدار با عبدالستار، قائم مقام وزیر امورخارجه پاکستان گفت: «ما نمی توانیم دخالت هیچ قدرتی را در خلیج فارس تحمل کنیم. امنیت در خلیج فارس یا باید برای همه باشد، یا هیچ کس.»(2)

حسین شیخ الاسلام، معاون وزیر امورخارجه ایران نیز طی مصاحبه ای در "وین" دربارة گزارش روزنامه واشنگتن پست در خصوص تصمیم امریکا برای حمله به ایران در صورت استقرار موشک های "کرم ابریشم" در تنگه هرمز گفت: «در این صورت ما هم حمله خواهیم کرد. اگر امریکا چنین اشتباهی مرتکب شود، ما مطمئناً آن را بی جواب نخواهیم گذاشت.» وی افزود: «در صورتی که امریکا به خاک ایران حمله کند، ما هم در داخل خاک امریکا دست به حمله خواهیم زد.» شیخ الاسلام همچنین گفت:«اگر ما نتوانیم نفت خود را صادر کنیم، به هیچ کشوری بدون در نظر گرفتن اینکه کشتی هایش با پرچم چه قدرتی یا ابرقدرتی حرکت می کند، اجازه صدور نخواهیم داد.»

خبرگزاری فرانسه با اعلام این خبر، دربارة صدور بیانیه ای که سفارت ایران در "اتریش" درباره مسائل اخیر خلیج فارس انتشار داده است، گزارش داد: «یک بیانیه سفارت خانه ایران در "وین" دیروز تأکید کرد که دعوت کویت از ابرقدرت ها برای گسترش حضورشان در خلیج فارس تشنج را افزایش داده است. کشورهای ساحلی خلیج فارس و به ویژه کویت خسارات ناشی از حضور نظامی وسیع را بیشتر متحمل خواهند شد. ایران همچنین افزوده است: صاحبان قدرت در کاخ سفید آماده اند تا برای منحرف کردن نظرها از مشکلات داخلی شان، منافع هم پیمانان خود را که آنها نیز خواستار امنیت در خلیج فارس هستند، قربانی کنند. تهران در پایان [این بیانیه] تأکید کرد که گمان نمی کند که حضور ابرقدرت های خارجی در خلیج فارس به معنی امنیت برای منطقه باشد بلکه برخلاف آن، معتقد است که تشنج در خلیج فارس افزایش خواهد یافت.»(3)

1 85

درباره اقدامات و مذاکرات شورای امنیت سازمان ملل متحد برای پایان دادن به جنگ و همچنین تلاش دولت امریکا به منظور استفاده از موقعیت ویژة کنفرانس "ونیز" برای گنجاندن ماده ای برای تحریم تسلیحاتی در قطعنامه آتی این شورا، رادیو امریکا طی گزارشی گفت: «تقریباً همه دربارة تبادل

ص: 103

نظرهای شورای امنیت گفت وگو می کنند و خبرنگاران برای کسب اطلاع و خبر از پیشرفت مذاکرات به اعضای شورای امنیت مراجعه می نمایند. پرزیدنت ریگان می خواهد حمایت شورای امنیت را با صدور قطعنامه ای در کنفرانس عالی "ونیز" مبنی بر اینکه اگر ایران و عراق از مذاکرات درباره پایان دادن به جنگ سر باز زنند، با تحریم ارسال تسلیحات مواجه خواهند شد، کسب نماید. مسئله ای که روزهای اخیر مطرح است این است که پنج قدرت عمده عضو دائمی شورای امنیت تا چه حدی به اتفاق نظر به رأی نزدیک شده اند. به پیشنهاد دکوئیار، ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، چین و اتحاد شوروی از ماه فوریه گذشته تلاش (خود) را برای تدوین یک طرح صلح آغاز کردند. پنج کشور بزرگ عضو دائمی شورای امنیت اخیراً گزارشی را به دبیرکل سازمان ملل ارائه کردند [که] به گفته منابع دیپلماتیک، به موجب آن از ایران و عراق خواسته شده است که آتش بس و بازگرداندن اجباری سربازان را به پشت مرزهای خود بپذیرند، حال اینکه شورای امنیت با اجرای تدابیر مجاز به موجب منشور سازمان ملل از جمله تحریم معامله بتواند یا نتواند به توافقی در این باره دست یابد مسئله جداگانه ای است. به گفته یکی از ناظران امور سازمان ملل متحد، اقداماتی چون تحریم فروش و تحویل اسلحه نیاز به همکاری های سیاسی ویژه ای دارد که شورای امنیت با آن آشنا نیست.»(1)

همچنین در آستانه برگزاری نشست سران هفت کشور صنعتی جهان در ونیز، امریکا برای تحمیل شرایط خود به سایر کشورهای شرکت کننده دست به اقداماتی تبلیغاتی زد. در این زمینه"هوارد بیکر"، رئیس ستاد کاخ سفید و "فرانک کارلوچی"، مشاور امنیتی ریگان در مصاحبة تلویزیونی مشترکی در ونیز، ایران را به استقرار موشک های "سیلک ورم" (کرم ابریشم) متهم کرده و آن را اقدامی تهاجمی خواندند. آسوشیتدپرس، خبرگزاری جمهوری اسلامی و رادیو امریکا از این مصاحبه گزارش هایی تهیه کردند.

آسوشیتدپرس گزارش داد: «"هوارد بیکر"، رئیس کارکنان کاخ سفید امروز به ایران هشدار داد که قبل از تصمیم به استقرار موشک های چینی ضدکشتی در خلیج فارس، نهایت تعمق را به کارگیرد. بیکر که بدون برنامه قبلی در خارج از هتل محل اقامت خود در ونیز با خبرنگاران سخن می گفت، افزود: استقرار موشک ها در محلی نزدیک تنگه هرمز یک گسترش سیستم تسلیحاتی و یک عمل خطرناک است که ایران بهتر است از آن اجتناب کند.»(2) به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، وی این عمل را یک اقدام تهاجمی خواند و ادعا کرد که این امر می تواند موجب اقدام متقابل امریکا شود. وی با لحن تهدید آمیزی اضافه کرد: «بهتر خواهد بود که ایرانی ها موشک های ساخت چین را در این منطقه مستقر نسازند.»(3)

بیکر به خبرنگاران گفت: «خرید موشک های "سیلک ورم" توسط ایران و تدارک استقرار آنها، سطح تخریب سیستم های تسلیحاتی در خلیج فارس را افزایش خواهد داد.» وی افزود: «که این مسئله هم برای ایران، هم برای تمام جهان خطرناک است و این به نفع ایران است که از استقرار و به کار انداختن این موشک ها صرف نظر کند.» رئیس دفتر کاخ سفید استقرار

ص: 104

موشک های سیلک ورم را تهدیدی برای تمام جهان توصیف کرد و گفت: «این موشک ها از توانایی غرق کردن کشتی ها برخوردارند.» وی افزود: «موشک سیلک ورم هرچند پیشرفته ترین موشک در جهان نیست ولی از موشک "اگزوسه" که به ناو امریکایی "استارک" اصابت کرد، خطرناک تر و مخرب تر می باشد.»(1)

فرانک کارلوچی، مشاور امنیت ملی ریگان نیز در این برنامه تلویزیونی گفت: «موشک های سیلک ورم اگرچه هنوز به مرحله عملیاتی نرسیده اند ولی در هرحال بردی حدود 50 مایل دارند و به آسانی می توانند فاصله 30 مایلی (50 کیلومتری) گلوگاه تنگه هرمز، مدخل ورودی خلیج(فارس) را مورد تهدیدات جدی قرار دهند.»

در این مصاحبه از هوارد بیکر سؤال شد که آیا شما اطمینان دارید که ایران کشتی های ما را بمباران نخواهد کرد؟ رئیس ستاد کاخ سفید پاسخ داد: «امکان هرچیزی وجود دارد... اما چنین امری به آسانی به وقوع نمی پیوندد، به ویژه در این زمان که ما در حال آماده باش کامل به سر می بریم. از زمان حمله ماه گذشته جت های جنگنده عراقی به ناو جنگی استارک، کلیه نیروهای امریکا در خلیج فارس و منطقه در آماده باش کامل به سر می برند.» هوارد بیکر افزود: «ایالات متحده امریکا در قبال حفظ امنیت جریان نفت به طور جدی متعهد می باشد. امریکا هرگز به هیچ کشوری نه ایران و نه عراق و نه هیچ کشور دیگری اجازه نخواهد داد تا مانع دستیابی دنیا به منابع نفتی در خاورمیانه گردند؛ به نظر من ایرانی ها نادان نیستند.» رئیس کارکنان کاخ سفید همچنین گفت: «آنها متوجه هستند که ایالات متحده در تصمیم خود دایر بر بازنگه داشتن مسیر رفت و آمد کشتی ها در خلیج[فارس] قاطع و سرسخت است.»

فرانک کارلوچی، مشاور امنیت ملی امریکا نیز سخنان بیکر را تکرار کرد و به خبرنگاران گفت: «ایالات متحده قصد ندارد عامل تحریک باشد ولیکن مصمم است که از کشتی های امریکایی و آن کشتی هایی که با ناوگان ایالات متحده در خلیج فارس اسکورت می شوند، دفاع کند.» وی افزود: «اگر ایرانی ها به این کار اقدام کنند، کار عاقلانه ای نخواهد بود.»(2)

در این حال، رادیو بی.بی.سی در گزارشی از مناقشه چین و امریکا برای فروش موشک های سیلک ورم (کرم ابریشم) به ایران گفت: «بر سر قضیه فروش یا عدم فروش موشک های ضد کشتی موسوم به سیلک ورم به ایران، بین امریکا و چین مشاجره درگرفته است. چین فروش این موشک ها را به ایران تکذیب کرده است اما مقامات امریکایی به علاوه شخص رئیس جمهور امریکا که فعلاً برای شرکت در کنفرانس سران کشورهای صنعتی در ونیز به سر می برد، ادعای چین را نمی پذیرند. "دیوید مک نیل"، خبرنگار بی.بی.سی در ونیز طی گزارشی می گوید: ایالات متحده امریکا فروش موشک های سیلک ورم را یک خطر جدی در برابر کشتی رانی تجاری و به ویژه نفت کش های کویتی می پندارد که قرار است به زودی تحت حمایت کشتی های جنگی امریکایی در خلیج فارس رفت و آمد کنند. به گفتة مقامات امریکایی، ایران بیش از بیست موشک سیلک ورم خریداری کرده و به زودی

ص: 105

قرار است حداقل بیست موشک دیگر تحویل بگیرد. امریکا گفته است که چین این موشک ها را در اختیار ایران قرار داده است و واشنگتن رسماً اعتراض خود را در این مورد تسلیم پکن کرده است. اما چین در پاسخ به اعتراض امریکا، فروش این موشک ها را به ایران تکذیب کرده است. آقای کارلوچی، مشاور امنیت ملی پرزیدنت ریگان که به اتفاق رئیس جمهوری به منظور ملاقات و گفت وگو با "پاپ اعظم" رهسپار "رم" شده بود طی سخنانی گفت: امریکا تکذیب چین را در این مورد نمی پذیرد. او به خبرنگاران حاضر گفت که این موشک ها از چین خریداری شده است.»(1)

1 86

اجلاس وزیران خارجة کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس امروز پایان یافت. "راشدعبدالله النعیمی"، وزیر امورخارجه امارات متحده عربی دربارة دستور کار این اجلاس گفت: «وزرای شرکت کننده در کنفرانس دو روزة جده، استراتژی امنیتی و همکاری های نظامی میان اعضا را در اجلاس افتتاحیه کنفرانس مورد بحث و تبادل نظر قرار دادند.» وی افزود: «نمایندگان کشورهای عربستان سعودی، کویت، قطر، بحرین، امارات متحده عربی و عمان تلاش های خود را از طریق شورای امنیت سازمان ملل برای صدور قطعنامه ای جهت پایان بخشیدن به جنگ عراق و ایران از سر خواهند گرفت.»(2)

رادیو مسقط نیز دربارة نتایج مذاکرات این اجلاس گفت: «در بیانیه نهایی کنفرانس، پای بندی شورای همکاری به قطعنامه های شماره 540 سال 1983 و شماره 552 سال 1984 شورای امنیت اعلام گردیده است، در این دو قطعنامه موضع جامعه بین المللی در مورد آزادی کشتی رانی در آبراه های بین المللی و آزادی رفت و آمد کشتی های بازرگانی به بنادر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج[فارس] ذکر گردیده است. شورای همکاری خلیج[فارس] قدردانی خود را از اهتمام جامعه بین المللی به حفظ آزادی کشتی رانی در آب های بین المللی خلیج[فارس] به عنوان اینکه این منطقه شریان حیاتی سهیم در توسعه بازرگانی و تقویت مناسبات اقتصادی میان دولت های جهان و تأمین منافع ملت ها است، اعلام نمود. شورای وزیران مقرر نمود که این اجلاس به منظور پیگیری تحولات جاری، در حال انعقاد باقی بماند. شورای وزیران، جنگ عراق و ایران را مورد بررسی قرار داد و ملاحظه نمود که علی رغم کوشش های سازمان های بین المللی و تعداد زیادی از دولت ها و علی رغم تلاش های جامعه جهانی به منظور رسیدن به یک راه حل بین المللی برای پایان دادن به آن، این جنگ هنوز ویرانی های وسیع به بار می آورد و باعث افزایش قربانیان می شود و صلح و امنیت جهانی را در معرض خطر قرار می دهد و ادامه آن هنوز منبع نگرانی برای جامعه بین المللی می باشد.»(3)

یونایتدپرس نیز دربارة تصمیمات گرفته شده در این اجلاس و بیانیة پایانی آن گزارش داد: «وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به مذاکرات خود در مورد افزایش تشنج در منطقه خلیج فارس پایان داده و ضمن صدور بیانیه ای، از توجه جامعه بین المللی به آزادی دریانوردی در خلیج فارس استقبال کردند. کویت نیز که در تلاش است رضایت امریکا را برای

ص: 106

محافظت از نفت کش های کویت در این منطقه به دست آورد، در این اجلاس از سوی پنج کشور دیگر حمایت شد. وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری در این بیانیه اعلام کردند: این شورا حمایت خود را از کویت و اقداماتی که جهت محافظت از امنیت و ثبات خود و تضمین منافع اقتصادی و بازرگانی خود انجام داده، مورد تأیید قرار می دهد. این شش کشور با وجود حمایت کلی خود از عراق، اعلام کردند شورای همکاری از هر گونه تلاشی که شرایط مناسبی را برای استقرار صلح بین ایران و عراق فراهم آورد، حمایت می کند.»(1)

خبرگزاری فرانسه نیز دربارة نوع حمایت این کشورها از عراق گزارش داد: «شش کشور شورای همکاری خلیج فارس در مورد جنگ ایران و عراق از ارسال هرگونه پیام به طرفین متخاصم یا تمجید از روش عراق که موافق صلح است، اجتناب کرده اند که آشکارا نشان می دهد که ایران را ملحوظ می دارند. در عوض اعلام نموده اند که آماده انجام مساعی زیاد جهت ایجاد جوی برای حل مسالمت آمیز جنگ هستند. در پایان، شش کشور شورای همکاری خلیج فارس بار دیگر حمایت خود را از مساعی انجام گرفته در شورای امنیت برای دستیابی به پایان جنگ ابراز داشتند.»(2)

1 87

در پی اخراج پنج تن از دیپلمات های انگلیس از ایران، روزنامه جمهوری اسلامی دربارة اتهامات یکی از دیپلمات های این کشور که اخیراً نیز به مدت دو روز بازداشت شده بود، نوشت: «اتهامات "ادوارد چاپلین"، دیپلمات انگلیس در تهران قاچاق مواد مخدر و قاچاق ارز و سکه است.» به نوشته این روزنامه پرونده اتهامی چاپلین از مدت ها پیش تحت بررسی بود ولی اقدام نادرست و غیرقابل توجیه مقامات انگلیسی علیه دیپلمات ایرانی موجب تسریع در پیگیری پرونده اتهامی نامبرده شد.

این روزنامه می افزاید: «به دنبال موضع گیری ایران در برابر بازداشت غیرقانونی و شکنجه دیپلمات ایرانی در "منچستر"، دولت انگلیس دستور اخراج پنج دیپلمات ایرانی را از انگلستان صادر کرد. ایران نیز با احضار سفیر "سوئد" و سرپرست دفتر حفاظت منافع انگلیس در تهران، به پنج دیپلمات انگلیس یک هفته فرصت داد تا خاک ایران را ترک کنند. ادوارد چاپلین نیز یکی از پنج دیپلماتی است که دستور اخراج وی از ایران صادر شده است.»(3)

رادیو بی.بی.سی نیز در بازتاب نوشته های روزنامه جمهوری اسلامی گفت: «یکی از روزنامه های ایران به نام جمهوری اسلامی می گوید که اخراج دیروز پنج نفر از دیپلمات های بریتانیا از ایران، اول کار است. این روزنامه می گوید: مردم ایران مدتی دراز نیز از انگلیسی ها نفرت داشتند و آنها معتقدند انگلیسی ها از امریکایی ها بدترند و اگر آنها رویه خود را تغییر ندهند اقدامات تلافی جویانه بیشتری در انتظارشان خواهد بود. این روزنامه همچنین جزئیات اتهاماتی را فاش ساخت که دولت ایران به یکی از دیپلمات های اخراجی بریتانیا - آقای ادوارد چاپلین - وارد آورده است. یک هفته پیش آقای چاپلین را 24 ساعت بازداشت کردند و کتک زدند. جمهوری اسلامی ادعا کرد که

ص: 107

آقای چاپلین در قاچاق مواد مخدر و... دست داشته است. اخراج دیپلمات های بریتانیایی از تهران به دنبال تصمیم دولت بریتانیا دایر بر اخراج پنج مأمور ایرانی می باشد که در کنسول گری ایران در شهر منچستر در شمال انگلستان کار می کرده اند.»(1)

1 88

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، کار ساختمانی نیروگاه اتمی بوشهر ادامه می یابد. براساس این گزارش، سازمان انرژی اتمی ایران از شرکت آلمانی "کرافت ورک یونیون" خواسته است تا با همکاری شرکت های اسپانیایی و آرژانتینی ساخت نیروگاه 1300 مگاواتی بوشهر را به پایان برسانند. البته شرکت آلمانی هنوز با این درخواست موافقت نکرده است ولی شرط آغاز کار را پایان جنگ اعلام کرده است. این روزنامه می افزاید: «خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی در تماسی با مقام مطلع در سازمان انرژی اتمی ایران کسب اطلاع کرد که خبر مذکور تأیید می شود و یک گروه شش نفری متشکل از شرکت های اسپانیایی و آرژانتینی به سرپرستی شرکت آلمانی جهت اجرای ساختمان نیروگاه 1300 مگاواتی بوشهر روز گذشته وارد ایران شده اند.»(2)

ص: 108

رحیم صفوی طرح دیگر سپاه را برای اجرای عملیات در غرب سردشت و شمال ماؤوت تشریح کرد. عزیز جعفری، فرمانده قرارگاه قدس نیز دربارة طرح مانور این عملیات در "دوپازا"، "تپه جنگلی" (تپه منافقین) و ارتفاعات "بلفت" و چگونگی رسیدن به رودخانه "زاب" و الحاق از طریق این رودخانه با نیروهای طالبانی، توضیحاتی ارائه داد.

در ادامة این جلسه احمد غلامپور و مرتضی صفاری گزارشی از وضعیت خط پدافندی، نحوه استقرار و کمبود توپخانه و همچنین فعالیت مهندسی عراق در منطقه عملیاتی فاو ارائه دادند که آقای هاشمی با نتیجه گیری از گزارش آنها گفت: پس ما در فاو تهدید می شویم. وی افزود: عراق بعد از عملیات کربلای5 نیروهایش را آماده تر کرده است. غلامعلی رشید نیز در پایان صحبت های آقای هاشمی گفت: باید برای از دست دادن فاو خوفناک باشیم چون اگر عراق فاو را پس بگیرد وضع جنگ تغییر خواهد کرد. در ادامة جلسه کمبود بودجه، ناهماهنگی و تبعیض در پرداخت حقوق و مزایا بین نیروهای نظامی، یادآوری برخی مشکلات مالی و پشتیبانی سپاه و درخواست تخصیص امکانات و بودجه به سازمان های درگیر در جنگ با در نظر گرفتن مقدار و نوع فعالیت و توانایی اجرای عملیات از جمله مطالبی بود که رحیم صفوی و غلامعلی رشید به آن پرداختند.

هاشمی رفسنجانی در پاسخ به این درخواست ها اظهار کرد: امسال بودجه دفاعی از 430 میلیارد ریال به 700 میلیارد ریال افزایش یافته و در این باره مشکل حادی وجود ندارد. وی افزود: در این شکی نیست که سپاه با ایثار می جنگد و اصلاً با دیگران قابل مقایسه نیست. من این را می دانم که حقوق یک فرمانده سپاه مثل حقوق یک درجه دار ارتش است و این روشن است.(1)

1 90

در منطقه عملیاتی "نهر عنبر" در جنوب "موسیان" در ساعت 2:30 بامداد امروز، یک واحد گشتی رزمی ارتش جمهوری اسلامی - تحت امر تیپ1 همدان از لشکر16 زرهی قزوین - با استفاده از شناسایی های قبلی، از موانع دشمن عبور کردند و به سنگرهای تأمین آنها یورش بردند و با غافل گیر کردن نیروهای تأمین در خاکریزهای اول و دوم، تا عمق 1500 متری منطقه دشمن نفوذ کردند. در این حمله تعدادی از نیروهای دشمن کشته یا زخمی شدند و سه تن نیز اسیر شدند. در این عملیات همچنین چند سنگر اجتماعی و دیده بانی دشمن منهدم شد و تعدادی از وسایل و ادوات جنگی به غنیمت نیروهای خودی درآمد.(2)

2 91

به گزارش واحد اطلاعات سپاه، در درگیری بین نیروهای خودی با نیروهای هیز "زمزیران" و هیز "پیشوا" وابسته به حزب دمکرات ایران، در محور مهاباد - سردشت دو تن از نیروهای خودی به شهادت رسیدند و تعدادی نیز مجروح شدند. همچنین در این درگیری هفت تن از نیروهای خودی که پنج تن از آنان سپاهی بودند، به اسارت

ص: 110

نیروهای حزب دمکرات درآمدند. عناصر حزب دمکرات پس از اسیر کردن این هفت تن، آنان را با انواع شکنجه ها از قبیل کندن پوست صورت، فرو کردن سرنیزه به بدن، سوراخ کردن پاها و... به شهادت رساندند. گفتنی است که در این درگیری چهار تن از افراد حزب دمکرات نیز کشته شدند.(1)

بر اساس گزارش مذکور در پیرانشهر نیز یک خودرو سپاه که در حال تردد بین "سیلو" و "خالدار" بود، به کمین افراد ضد انقلاب برخورد کرد. در این درگیری هفت تن از نیروهای خودی شهید و دو تن دیگر مجروح شدند.(2)

1 92

هم زمان با افزایش حضور نظامی امریکا و امنیتی تر شدن منطقه خلیج فارس، نیروهای نظامی ایران نیز در این باره موضع گیری کرده و برخی اقدامات مقدماتی را آغاز کردند. نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران امروز در قبال احتمال استفاده امریکا از پایگاه های کشورهای منطقه موضع گرفت و استفادة امریکا از این پایگاه ها در مناقشات جاری را تحریک کننده خواند و آمادگی این نیرو را برای مقابله با اقدامات نامعقول امریکا اعلام کرد: «استفاده نیروهای امریکایی از پایگاه های نظامی خلیج فارس و اشغال خاک کشورهای اسلامی یک عمل تحریک آمیز علیه استقلال و تمامیت ارضی کشورهای منطقه و منافع جمهوری اسلامی ایران تلقی می شود. جمهوری اسلامی ایران به طور طبیعی بیشترین سهم را در دفاع از خلیج فارس و دریای عمان به عهده دارد و پرسنل نیروی دریایی با عزمی راسخ تر از همیشه دفاع در مقابل تجاوزات دشمن اصلی ملل منطقه را وظیفه خود دانسته و آماده اند تا توانایی های رزمی خود را در مقابله با حضور نظامی امریکا با تصرف پایگاه های نظامی در منطقه ثابت کنند.» در ادامه این بیانیه آمده است: جهانیان در صورت اقدام نامعقول امریکا، یک بار دیگر شاهد شکست سیاست های جنگ طلبانه دولت ریگان خواهند بود.(3)

نیروی دریایی سپاه نیز اقدامات تأمینی خود را برای مقابله با هرگونه حادثة نظامی در آب های خلیج فارس افزایش داد. در این زمینه امروز ده ها تن از فرماندهان نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در واحدهای این نیرو در سراسر کشور به منظور بررسی و ارزیابی موقعیت سنگرها و مناطق جزایر استراتژیک حوزه خلیج فارس و تنگه هرمز، از این مناطق دیدار کردند. خبرنگار روزنامة کیهان در این باره گزارش داد: «فرماندهان نیروی دریایی سپاه پاسداران سراسر کشور در سفر به مناطق یاد شده ضمن برخورداری از آموزش های لازم در آشنایی با آب های جنوب کشور و بررسی موقعیت نظامی و استراتژیکی جزایر، در جریان چگونگی فعالیت و نحوة تأمین نوار ساحلی از سوی پاسداران که حفظ و حراست از آب های خلیج فارس، دریای عمان و تنگه هرمز را برعهده دارند، قرار گرفتند.»(4)

ص: 111

1 93

به گزارش روزنامه کیهان، در گردهمایی دو روزه مسئولان واحد بسیج مستضعفین تشکیل 1500 گردان از نیروهای آموزشی برای حضور در جبهه ها و مقابله با شرارت های اخیر استکبار جهانی در خلیج فارس بررسی شد.(1)

در ادامه اعزام نیرو به جبهه های نبرد، امروز چهارمین کاروان سپاهیان صاحب الزمان(عج) از استان فارس و نیروهای رزمنده شهرهای اردبیل، مرند، کوهبنان، شفت، اهر، کرج، ساوجبلاغ و شهریار به جبهه های نبرد روانه شدند.(2)

2 94

امروز نیروهای "سازمان عمل اسلامی" - از گروه های مبارز عراقی که با قرارگاه رمضان همکاری می کند - به یک مرکز پلیس امنیت عراق در منطقه "الدورین الکرخ" بغداد حمله کردند. در این حمله یک افسر پلیس به نام "احمد سالم" کشته شد و چند تن زخمی شدند.(3)

همچنین "شیخ عمر نقشبندی" یکی از رهبران جاش های عراق به همراه 600 تن از نیروهای تحت فرماندهی اش تسلیم قرارگاه رمضان شدند.(4)

3 95

رئیس جمهوری اسلامی ایران و رئیس شورای عالی دفاع که برای بازدید از نوشهر و پایگاه دریایی آن و شرکت در مراسم پایان دورة افسران فارغ التحصیل نیروی دریایی ارتش به این شهر سفر کرده است، امروز در مصاحبه ای مطبوعاتی در فرودگاه این شهر، دربارة تشتت آرا در اجلاس هفت کشور صنعتی جهان در مورد مناقشه خلیج فارس و عدم پشتیبانی این کشورها از برنامه های امریکا در خلیج فارس مطالبی اظهار کرد.

رئیس جمهور ضمن تأکید بر مواضع ایران در این منطقه، گفت: «ملت ایران و جمهوری اسلامی زیر بار تحمیل زور نخواهد رفت و از حقوق خود در منطقه دفاع می کند.» وی افزود: «دنیا نیز این قاطعیت ایران را در منطقه متوجه شده و این احساس بر جوّ اجلاس مذکور سایه افکنده است.» رئیس شورای عالی دفاع همچنین گفت: «در داخل اجلاس اتفاق نظر در مورد خلیج فارس نیست. امریکا می خواهد متحدان اروپایی را به این میدان خطرناک بکشاند، لیکن طبق اطلاعات موجود اکثر آنها در این زمینه توافق ندارند. ما اخیراً تماس هایی در سطح وزارت خارجه با برخی از این کشورها داشته ایم و اکثر این کشورها گفته اند حاضر نیستند زیر بار امریکا بروند و مایل هستند در این منطقه امنیت با حضور خود کشورهای منطقه وجود داشته باشد.» رئیس جمهوری تأکید کردند: «حضور امریکا در منطقه نتیجه ای جز ایجاد اغتشاش و ناامنی نخواهد داشت و اجلاس هفت کشور صنعتی نیز در این زمینه نتیجه ای در بر ندارد.»(5)

آیت الله خامنه ای همچنین در مراسم فارغ التحصیلی افسری نیروی دریایی دربارة استقلال نظامی ایران، ایستادگی مردم ایران در برابر قدرت های جهانی به ویژه امریکا و علاقة ایران به

ص: 112

داشتن رابطه حسنه با کشورهای حاشیة خلیج فارس گفت: «امروز در دنیا کسی نیست که ادعا کند برای مقابلة ملت ایران با قدرت های زورگو این ملت را حمایت کرده و تسلیحات نظامی در اختیار ما قرار داده باشد، زیرا همة دنیا قبول دارد ملت ایران در سایة اسلام و قرآن فداکاری می کند و در دفاع از حق خود و حقوق ملت های مستضعف تلاش می کند.» رئیس جمهور تأکید کرد: «ما برای تحقق این اهداف تمامی ابزار لازم را در اختیار داریم.» وی افزود: «در روزهای اول جنگ، فرستادگان کشورهای عربی از ما می خواستند که آتش بس را بپذیریم. آنها به ما می گفتند شما نمی توانید خاک خود را از عراق پس بگیرید، اما دیدید که به برکت ایمان و مقاومت مردم به پیروزی دست یافتیم. اکنون نیز می گوییم که به برکت همین ایمان و مقاومت، متجاوزان را تنبیه خواهیم کرد.» آیت الله خامنه ای در ادامة اظهارات خود بیان کرد که حضور ناوگان امریکایی در کنار ناوگان انگلیسی، فرانسوی و روسی در خلیج فارس حتی دل یک کودک را در ایران نلرزاند.

رئیس جمهور سپس با اشاره به عدم استقبال کشورهای حاشیه خلیج فارس از واگذاری پایگاه نظامی به ابرقدرت ها که باعث نابودی منافع این کشورها می شد، گفت: «بارها گفته ایم اگر این کشورها در کنار ما باشند بهتر از این است که با دشمن ما هم پیمان شوند. ملت ما نمی تواند نسبت به دفاع دریایی خود بی تفاوت باشد. ملت ما هیچ مانعی را در مقابل خود به حساب نمی آورد و گستاخی و شجاعت ملت، امروز سردمداران قدرت های جهانی را متوحش کرده است.» وی اضافه کرد: «در منطقه خلیج فارس از یک حق مشروع بین المللی و انسانی و قابل قبول برای همه انسان های با انصاف دفاع می کنیم.» رئیس جمهور تأکید کرد که امنیت در خلیج فارس تجزیه پذیر نیست.(1)

محسن رفیق دوست، وزیر سپاه نیز در اجتماع دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف گفت: «نیروهای اسلام آماده اند در خلیج فارس شیطنت های استکبار جهانی و [در رأس آن] امریکا را قاطعانه پاسخ دهند.» وی از کلیه نیروهای متخصص خواست برای پیوستن به صنایع خودکفایی وزارت سپاه به دفتر جذب نیروهای متخصص این وزارت خانه مراجعه کنند. وی در اظهارات خود به توطئه های قدرت های جهانی در خلیج فارس اشاره کرد و گفت: «ابرقدرت ها در صدد از بین بردن اقتصاد کشورمان بودند که با شکست قطعی مواجه شدند.» رفیق دوست دربارة نقش نیروهای بسیج در دریا اظهار کرد: «همبستگی نیروی دریایی سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی باعث گردید که شوروی عقب نشینی کند و امریکا این چنین ذلیل و خوار گردد.» وی همچنین گفت: «ما آماده ایم که با مسائل بسیار بزرگ تر در خلیج فارس برخورد کنیم و نیروهای اسلام و بسیجیان دوره دیده و زبده دریایی با هرگونه شیطنت و توطئه، قاطعانه مقابله خواهند کرد.»(2)

ص: 113

1 96

جلسة غیررسمی سران هفت کشور صنعتی امروز در ونیز ایتالیا تشکیل شد. در این جلسه کشورهای شرکت کننده موظف به تهیه چهار پیش نویس دربارة مسائل بین المللی از جمله آزادی کشتی رانی در خلیج فارس شدند.(1)

یونایتدپرس دربارة تلاش های امریکا برای بهره برداری سیاسی از این گردهمایی گزارش داد: «امریکا یک قطعنامه عمومی را برای تصویب در کنفرانس سران ونیز توزیع کرد که در آن به جزئیات اقدامات پیشنهادی اشاره نشده است، اما از اروپا و ژاپن خواسته شده است که برای اعاده صلح در خلیج فارس یاری کنند. یک مقام بلندپایه امریکایی گفت: دولت امریکا امیدوار است اتفاق نظر شرکت کنندگان در مورد انجام یک تلاش دسته جمعی با هدف پایان بخشیدن به جنگ پنج شش ساله میان ایران و عراق به اندازه ای باشد که تلاش بعد از اتمام این کنفرانس را برای اتخاذ تدابیری از جمله تحریم در مورد دو کشور متخاصم و مجازات های اقتصادی علیه کشورهای نقض کننده این تحریم میسر سازد. مقام یاد شده گفت: ما سرگرم تنظیم پیش نویس قطعنامه ای هستیم که حمایت گسترده ای جلب کند. وی اضافه کرد: ما انتظار نداریم قطعنامه ای حاوی جزئیات تدابیر در این زمینه در کنفرانس ونیز مطرح شود. به گفته مقامات مرتبط با کنفرانس سران ونیز که مایل نبودند نامشان فاش شود، در پیش نویس قطعنامه ای که از سوی امریکا برای تصویب در کنفرانس توزیع شده است، دفاع مشترک از کشتی رانی در خلیج فارس مطرح نشده اما در آن، پایان سریع جنگ ایران و عراق، به رسمیت شناختن لزوم امنیت کشتی رانی و همکاری ممالک غربی در این زمینه خواسته شده است.»(2)

در این حال، یونایتدپرس از اختلاف نظر میان امریکا و کشورهای اروپایی خبر داد. این خبرگزاری درباره وجوه مختلف این اختلاف نظر گزارش داد: «کشورهای اروپایی در کنفرانس سران کشورهای صنعتی غرب نسبت به صحبت های احتمالی تند "رونالد ریگان" و مشاوران او درباره حملات ایران به کشتی ها در خلیج فارس واکنش هشداردهنده نشان دادند. انگلیس، فرانسه، ایتالیا و آلمان غربی نسبت به هرگونه حملة بدون مقدمه امریکا به موشک های "سیلک ورم" ساخت چین در صورت مستقر شدن آن از طرف ایران، هشدار دادند. مقامات اروپایی هیچ گونه مقایسه مستقیم میان این تصمیم و حمله امریکا به لیبی در آوریل 1986 به عمل نیاوردند اما گفتند نتایج حمله ممکن است مانند آن باشد. یک سخن گوی هیئت نمایندگی انگلیس گفت: ایرانی ها به آسانی می توانند در اقدام تلافی جویانه اروپایی ها را گروگان بگیرند. یک مقام فرانسوی گفت: فرانسه نیز در رابطه اش با ایران با مسائلی روبه رو است؛ غیر از اتباع امریکا عده ای از اتباع انگلیس و فرانسه نیز در لبنان توسط رادیکال های تحت حمایت ایران به گروگان گرفته شده اند. انگلیس و ایران همچنین اخیراً در اقدام تلافی جویانه، دیپلمات های یک دیگر را اخراج کرده اند. انگلیس، فرانسه و ایتالیا - قدرت های دریایی اروپا - از پیوستن به امریکا برای اسکورت تانکرها

ص: 114

توسط کشتی های جنگی خود در خلیج[فارس] امتناع کرده اند. یک سخن گوی فرانسوی گفت: ما باید محتاط باشیم. کشتی های جنگی نباید تانکرها را اسکورت نمایند بلکه باید دور بمانند. سخن گوی هیئت فرانسه مانند مقامات انگلیسی نسبت به خطر گروگان گرفته شدن اروپایی ها در ایران هشدار داد. سخن گوی هیئت نمایندگی آلمان گفت: دولت آلمان عقیده دارد که هرگونه تشدید وخامت اوضاع برای کوشش های صلح زیان بخش خواهد بود.

رونالد ریگان و مشاوران بلندپایه او در حالی که در حاشیه کنفرانس ونیز راجع به خلیج فارس به تندی صحبت کرده اند، انتظار نمی رود که به قدرت های دریایی اروپا برای اقدام، فشار وارد نیاورند. مقامات سایر هیئت های نمایندگی کنفرانس ونیز گفتند: در اشاره ای که به خلیج فارس در بیانیه آماده شده کنفرانس سران شده، موضوع تدابیر ویژه مطرح نگردیده است و به جای آن، درخواست پایان جنگ خلیج[فارس] از طریق صلح آمیز شده و از کوشش های سازمان ملل برای پایان دادن به جنگ حمایت شده است.»(1)

نشریه امریکایی "سانفرانسیسکو اگزمیز" نیز پیشاپیش برای کنفرانس ونیز تعیین تکلیف کرد و نوشت: «گردهمایی هفت قدرت صنعتی جهان در اجلاس اقتصادی ونیز بدون شک، حفاظت از کشتی رانی در خلیج فارس را مصرّانه مورد بحث قرار می دهد و این بدان خاطر است که چنین موضوعی رگ حیات اقتصادی اکثر آنان به حساب می آید. اجلاس باید بیانیه ای قوی در حمایت از قطعنامه شورای امنیت جهت پایان دادن به جنگ ایران و عراق منتشر نماید. گفته می شود که ریگان و دیگر سران متحدین در ونیز بر چنین نکته ای تأکید دارند.»(2)

1 97

دربارة تلاش برای پایان دادن به جنگ، "کلادیس مقصود"، نماینده "اتحادیه عرب" در سازمان ملل متحد در مصاحبه ای با رادیو امریکا گفت: «به جای تمرکز برای رفع تشنج از خلیج فارس باید سعی کرد به فشار این تشنج یعنی درگیری میان ایران و عراق پایان داد.» وی افزود: «از نظر اتحادیه عرب سیاست کویت مبنی بر درخواست حمایت کشتی هایش در آب های خلیج فارس از کشورهای عضو شورای امنیت و پاسخ مثبت شوروی و امریکا به این درخواست، نشان دهنده سیاست غیرمتعهد کویت است. این بدان معنی است که هدف کویت و سایر کشورهای عرب جلوگیری از تبدیل شدن خلیج فارس به صحنه درگیری میان دو ابرقدرت است.»

مقصود گفت: «ممکن است حضور ابرقدرت ها در خلیج فارس باعث رقابت شود ولی باعث درگیری نخواهد شد.» وی دربارة واگذاری پایگاه های نظامی به کشورهای خارجی اظهار داشت: «حضور پایگاه های نظامی و لجستیکی کشورهای خارجی در کشورهای خلیج فارس از نظر اتحادیه عرب جنبه موقتی و غیردائمی دارد و این پایگاه ها نباید دائمی تلقی شوند. اتحادیه عرب وجود پایگاه های نظامی خارجی در منطقه را تنها به عنوان پیش درآمدی برای مسئولیت بین المللی می داند و نه ویژه قدرت های بزرگ.»

ص: 115

کلادیس مقصود درباره نقش شورای امنیت در حل مسائل خلیج فارس گفت: «من معتقدم اکنون پنج عضو دائمی شورای امنیت و به ویژه دو ابرقدرت تمایل بسیار بیشتری در به کار انداختن مکانیزم شورای امنیت سازمان ملل برای پایان دادن به جنگ دارند ولی از طرف دیگر، امریکا تمایل آن چنانی در به کارانداختن این مکانیزم برای حل مسئله اعراب و اسرائیل ندارد.» مقصود در پاسخ به این پرسش که از نظر اتحادیه عرب شانس موفقیت شورای امنیت برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق چه مقدار است؟ گفت: «کلیه اعضای شورای امنیت تمایل آشکاری برای پایان دادن به جنگ دارند و تصمیمات شورا این بار قابل اجرا خواهد بود. ناهماهنگی ها نیز در حال حل شدن است. این بار اگر یکی از دو طرف متخاصم از تصمیمات شورای امنیت پیروی نکند، هدف تحریم اقتصادی بین المللی خواهد بود.»(1)

1 98

روزنامه ملی "گازته"، چاپ ترکیه در تفسیری از اوضاع خلیج فارس و برخورد امریکا و ایران نوشت: «توطئه های امریکا در برابر ایران همواره به شکست انجامیده است و چنین به نظر می رسد که سران فعلی امریکا در انتظار سرنوشتی نظیر آنچه برای "کارتر"، رئیس جمهور اسبق این کشور رخ داد، به سر می برند.» این روزنامه می نویسد: «حوادث اخیر خلیج فارس این واقعیت را اثبات می کند که تکنولوژی برتر امریکا همیشه کارساز نبوده و حتی ماهواره های جاسوسی و هواپیماهای آواکس نیز سودی به حال آن کشور ندارند. ریگان نخواهد توانست به آسانی از مشکلاتی که در خلیج فارس گریبانگیرش شده است، رهایی یابد و علی رغم آنکه رئیس جمهور امریکا همواره از اهمیت برقراری امنیت در خلیج فارس سخن به میان می آورد، ولی هرگز قادر به توجیه این موضوع در نزد افکار عمومی امریکا نمی باشد و تابوت های سربازان امریکایی به عنوان سؤالی در افکار عمومی امریکا مطرح و باقی است.»

نویسنده روزنامه گازته سپس چنین نتیجه می گیرد که ریگان برای رهایی از معضلاتی که با آن روبه روست، قصد دارد با شرکت دادن کشورهای حوزه خلیج فارس و در زیر پرچم متفقین خود در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، وارد عمل شود. این نشریه ادامه می دهد: «بدون شک توطئه اخیر امریکا موجبات تشدید بحران در منطقه را فراهم خواهد ساخت و ترکیه به عنوان عضو پیمان ناتو باید هشیارانه عمل کرده و از شرکت در ماجراهای امریکا خودداری کند.»(2)

2 99

در پی اوج گیری تنش سیاسی میان ایران و انگلیس و آخرین اقدام ایران در اخراج پنج تن از دیپلمات های این کشور، خبرگزاری جمهوری اسلامی از بازتاب این اقدام ایران در مطبوعات انگلیس گزارش داد: «به نوشته مطبوعات لندن، تصمیم ایران مبنی بر اخراج ادوارد چاپلین، دیپلمات متهم انگلیسی و چهار دیپلمات دیگرِ دفتر حافظ منافع انگلیس در تهران نگرانی دولت این کشور را تسکین داده و امیدوار است بحران بین دو کشور فروکش کند. در همین حال،

ص: 116

برخی از مطبوعات نیز اشاره کرده اند که اقدام متقابل ایران علیه انگلیس کلاً شدیدتر بوده است زیرا انگلیس پنج دیپلمات عالی رتبه اش را از دست داده در حالی که تنها پنج مقام کنسولی ایران از انگلیس اخراج شده اند.

"گاردین" می نویسد: چنین برداشت می شود که قرار داشتن نام آقای چاپلین در لیست دیپلمات های اخراجی نگرانی وزارت خارجه انگلیس را تسکین داده است و معنای آن این است که دیگر لازم نیست وی در دادگاه حاضر شود.

"جورج جاف"، تحلیل گر امورخاورمیانه نشریه "اکونومیست" تصمیم متقابل ایران را پیروزی میانه روها توصیف کرد و "ساندی تایمز" نیز نوشت: اقدام ایران از آنچه انتظار می رفت، ملایم تر بود.

به نوشته ساندی تایمز، در صورتی که انگلیس واکنشی نسبت به عمل متقابل ایران نشان ندهد، بحران سیاسی بین دو کشور ظاهراً به پایان می رسد. دولت انگلیس احتمالاً محاسبه کرده است که بعد از خروج چاپلین بهتر است مسئله به فراموشی سپرده شود.

"تایمز مالی" می نویسد: دولت انگلیس به طور خصوصی از اینکه ایران در برابر تعطیل کنسول گری منچستر و اخراج پنج دیپلمات ایرانی واکنش شدیدتری نشان نداد، آسوده خاطر شده است. این روزنامه می افزاید: یک مقام دولت انگلیس یکشنبه (دیروز) گفت: اولویت نخست ما این است که موج کنونی اخراج ها خاتمه یابد. وی اضافه کرد: ما برای انجام یک واکنش سریع در برابر اقدام تازه ایران تحت فشار جدی نیستیم.

وزارت خارجه که در مورد هرگونه اقدام متقابل به ایران هشدار داده بود، بلافاصله اقدام ایران در اخراج پنج دیپلمات انگلیس را رسماً "غیرمنصفانه و غیرقابل قبول" خواند. تایمز مالی در ادامه می نویسد: مقامات انگلیسی اشاره می کنند اکنون ایران 19 دیپلمات در لندن دارد در حالی که تعداد دیپلمات های انگلیسی در تهران به شدت کاهش یافته است.

در همین حال، "ساندی تلگراف" ضمن پرداختن به جوانب مختلف اخراج دیپلمات های انگلیسی و ایرانی نوشت: "سرپاتریک رایت"، معاون دائمی وزارت خارجه این کشور و گروه مشاورینش به دولت توصیه خواهند کرد که تلاش کند بحران بین دو کشور را تحت کنترل درآورد و احتمالاً ظرف چندماه آینده دیپلمات های جدید را به تهران اعزام کند.

"ایندیپندت" نیز اظهار عقیده کرده است که دولت انگلیس مایل است مسئله سیاسی دو کشور به منظور حفظ مبادلات اقتصادی ایران که در سال گذشته 300 میلیون پوند برای انگلیس سود داشت، کنار گذاشته شود.

از سوی دیگر، ساندی تلگراف و ساندی تایمز خاطر نشان ساخته اند که "مارگارت تاچر" در حین مبارزات انتخاباتی نمی تواند خود را در صحنه سیاست خارجی ضعیف نشان دهد.»(1)

ص: 117

1 100

نشریه "میدل ایست اکونومیک" در گزارشی از وضعیت صدور نفت ایران و درآمدهای آن نوشت: «میانگین تولید نفت خام ایران در ماه آوریل سال جاری (دوازدهم فروردین تا دهم اردیبهشت) روزانه بین 2/2 تا 4/2 میلیون بشکه بوده است و درآمد حاصل از صدور نفت کشور در سه ماهه اول امسال به 1800 میلیون دلار رسید.» این نشریه به نقل از تحلیل گران نفتی غربی می افزاید: «کل تولید نفت خام ایران در آوریل 1987 (فرودین - اردیبهشت 1366) در سطح مارس همین سال (اسفند 1365 - فروردین 1366) بوده است. این در حالی است که سهمیه تعیین شده این کشور از سوی اوپک برای نیمه اول سال جاری (دی 1365 - تیر 1366) روزانه 2/2 میلیون بشکه است.»(1)

خبرگزاری "آناتولی" نیز از بهره برداری آزمایشی خط جدید صدور نفت عراق خبر داد. به گزارش این خبرگزاری دومین خط لول-ه نفتی عراق به ترکیه که تأسیسات نفتی "کرکوک" را به ترمینال نفتی "یومورتالیک" واقع در جنوب ترکیه متصل می سازد، روز شنبه (پریروز) به طور آزمایشی گشایش یافت. با راه اندازی این خط، حجم نفت صادراتی عراق به یک میلیون و پانصد هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت.(2)

ص: 118

همچنین یک گروه شانزده نفری از نیروهای سپاه "باینگان" باختران در کوه "گزنه" به کمین عوامل حزب دمکرات برخورد کردند و به مدت چند ساعت با آنها درگیر شدند. در این درگیری تمام افراد خودی به شهادت رسیدند؛ به همین دلیل از تلفات نیروهای حزب دمکرات اطلاعات دقیقی در دست نیست.(1) از سوی دیگر، شماری از عوامل سازمان کومه له در منطقه "کومالی" از توابع مریوان با نیروهای خودی به زد و خورد پرداختند که طی آن یک تن از افراد خودی به شهادت رسید و دو تن دیگر مجروح شدند.(2)

1 104

"شیخ عمر نقشبندی"، سرپرست 600 تن از جاش های عراقی که دیروز با افراد تحت فرمانش و همراه با تسلیحات تسلیم نیروهای خودی شده بود، امروز در مصاحبه ای اقدامات اخیر عراق در بمباران شیمیایی شمال این کشور را تلاش برای نابودی روستاها و انهدام سیستماتیک مراتع و مزارع مناطق شمالی عراق اعلام کرد و آن را بخشی از یک طرح فاشیستی خواند.(3)

در چند روز گذشته نیز 119 تن دیگر از افراد مسلح، شامل نیروهای نظامی و جیش الشعبی و دیگر عواملی که در خدمت حکومت عراق در مناطق شمال این کشور بودند، صفوف خود را ترک کرده و به مبارزان کرد عراقی پیوسته اند. خبرگزاری جمهوری اسلامی با اعلام این خبر می افزاید: «این عده در مناطق "شیلادزه" و "دیرلوک" از گردان های 52 و 88 متواری شده و به همراه هفتاد قبضه سلاح و بیش از چهارده هزار عدد فشنگ به پیش مرگان حزب دمکرات کردستان عراق ملحق شده اند. در میان فراریان "عبدالله رحمن شیناوی"، فرمانده گروهان و یکی دیگر از سران افراد مسلح، به نام" شریف احمد بیوه ای" دیده شده اند.»(4)

2 105

در ساعت 20:30 امروز یک نفت کش یونانی به نام "اتنیک" (Ethnic) با ظرفیت 274 هزار و 600 تن هدف یک موشک قرار گرفت و آسیب دید. در این حادثه به خدمة کشتی آسیبی نرسید. این کشتی که به شرکت کشتی رانی یونانی "آن لایت" (on light) تعلق دارد، پس از بارگیری از کویت عازم یونان بود.(5)(6)

در این باره خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از روزنامه "میدل ایست اکونومیک" گزارش داد: مدیرعامل شرکت "اینتر تانکر" که در منطقه خلیج فارس فعالیت دارد، گفته است: «به اعتقاد ما افرادی که کشتی ها را مورد تهاجم قرار می دهند، تحت فرماندهی نظامی نبوده بلکه از فرماندهی سیاسی دستور می گیرند.»(7)

یک منبع آگاه در نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز به خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: «ساعت 21:10 دقیقه سه شنبه شب پیام درخواست کمک این نفت کش به عنوان

ص: 120

اولین اطلاع از این حادثه دریافت شد.» وی افزود: «برای ما نیز مشخص نیست که کیفیت وقوع حادثه در این نفت کش که در 22 مایلی (مینا سعود) کویت و 15 مایلی جزیره "کبار" دچار حادثه شده است، چه بود.»

در این حال گفته می شود احتمالاً این حمله را عراق انجام داده است. سخن گوی ستاد تبلیغات جنگ به خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: «آرامشی که طی چند روز گذشته در خلیج فارس وجود داشت، با سیاست های عراق که قصد دارد با ایجاد حادثه، دامنه جنگ را توسعه داده و پای قدرت های خارجی را به منطقه باز کند، مغایرت دارد و احتمالاً این نفت کش از سوی رژیم عراق مورد حمله قرار گرفته است.»(1)

1 106

کنفرانس سران هفت کشور صنعتی که در "ونیز" برگزار شده است، امروز درباره جنگ ایران و عراق بیانیه ای صادر کرد. در این بیانیه برخلاف تلاش های فراوان امریکا دربارة حضور و یا تقویت نیروهای دریایی کشورهای غربی در خلیج فارس مطلبی اظهار نشده است. در بخشی از بیانیه که به امضای امریکا، کانادا، انگلیس، فرانسه، آلمان غربی، ایتالیا و ژاپن رسیده آمده است: «ما موافق هستیم که تلاش های جدید هماهنگ شده از نقطه نظر بین المللی برای کمک به پایان بخشیدن به جنگ عراق و ایران ضرورت فوری دارند. ما فکر می کنیم که هرچه زودتر باید از طریق مذاکرات و ضمن رعایت تمامیت ارضی و استقلال ایران و عراق به جنگ پایان داده شود. دو کشور طی این جنگ دردناک و طولانی به شدت رنج برده اند. کشورهای همسایه نیز در معرض تهدید گسترش جنگ هستند. یک بار دیگر از طرفین می خواهیم تا هرچه زودتر از طریق مذاکرات به جنگ پایان دهند. ما فعالانه از تلاش های میانجیگرانه که توسط دبیرکل سازمان ملل انجام گرفته است، حمایت می کنیم و مصرّانه خواستار تصویب تدابیر مؤثر و عادلانه توسط شورای امنیت هستیم.»(2)

خبرگزاری فرانسه دربارة این بیانیه گزارش داد: «منابع دیپلماتیک اشاره کردند که هفت کشور صنعتی جهان در خصوص جنگ ایران و عراق با یک حرکت کوچک به سود تهران، محتاطانه بی طرف باقی ماندند.»(3)

خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز در ارزیابی نتایج کنفرانس ونیز اعلام کرد: «رئیس جمهور امریکا در نشست سران هفت کشور صنعتی تنها موفق به کسب یک کمک دیپلماتیک و صوری شد، اما در مورد تلاش های امریکا جهت حفاظت از کشتی رانی در خلیج[فارس] از رهبران کشورهای متحد نه درخواستی صورت گرفت و نه هیچ گونه تعهد نظامی دریافت شد.»(4)

از سوی دیگر، خبرگزاری ایتالیایی "آنسا" سفر معاون بین المللی وزیرخارجه ایران را از عوامل مهم بروز نرمش در دیدگاه کشورهای شرکت کننده در کنفرانس ونیز خواند: «ملاقات های هفته گذشته هیئت سیاسی ایران به ریاست محمدجواد لاریجانی، معاون امور اقتصادی و بین الملل

ص: 121

وزارت خارجه با مقامات آلمان غربی، ایتالیا و بلژیک عوامل جدیدی در تحولات اخیر خلیج فارس به وجود آورده است.» این خبرگزاری به نقل از محافل بلندپایه اروپایی می افزاید: «این مقام ایرانی حامل پیام هایی بوده است که نمایانگر تمایل تهران به جلوگیری از بروز درگیری در خلیج فارس است. این منابع خاطر نشان ساختند که این نکته جدید در رأس مذاکرات روز جاری سران و وزیران امورخارجه هفت کشور حاضر در اجلاس قرار خواهد داشت.»(1)

رادیو بی.بی.سی نیز در این باره گفت: «سران هفت کشور اظهار داشته اند که باید تلاش های دسته جمعی جدیدی به منظور یافتن راه حلی برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق از طریق مذاکره به عمل آید. در این بیانیه از تلاش های میانجیگری سازمان ملل متحد در این مورد قویاً حمایت به عمل آمده و بر این موضوع نیز تأکید شده است که اصل آزادی کشتی رانی در خلیج فارس از اهمیت فوق العاده برخوردار بوده و باید حفظ شود و رهبران غربی تصمیم گرفتند که دامنه اقدامات ضد تروریستی را که در جلسات قبلی سران اتخاذ کرده بودند، گسترش دهند. آنان اکنون می گویند که به هیچ وجه نباید به تروریست ها و یا رهبران آنان امتیازاتی داد و به همین منظور اقدامات ویژه ای را برای تقویت اعلامیه 1978 بن در نظر گرفته اند. اعلامیه یاد شده ناظر به تحریم کشورهایی است که ربایندگان هواپیماها را مجازات نمی کنند.»(2)

"برنارد ریمون"، وزیرخارجه فرانسه نیز با اظهار رضایت از این بیانیه گفت: «کسی مایل نیست که مسئله آزادی کشتی رانی در خلیج[فارس] به افزایش خطر در منطقه بینجامد به طوری که به جنگ عراق و ایران بُعد جدیدی در چارچوب روابط دو بلوک شرق و غرب بدهد.» وی پشتیبانی کشورش از کوشش های سازمان ملل در هم یاری برای دستیابی به راه حلی سیاسی برای جنگ عراق و ایران را اعلام کرد.(3)

1 107

سخن گوی وزارت خارجه شوروی با توجه به عدم موفقیت امریکا در همراه ساختن سایر کشورهای شرکت کننده در کنفرانس ونیز، در مصاحبه ای مطبوعاتی گفت: «متحدان امروز واشنگتن نه در تمام مسائل و نه در همه موارد حاضر نیستند از سیاست امریکا پیروی کنند.» وی گفت: «بسیار غم انگیز و مایه نگرانی می بود هرگاه واشنگتن موفق می شد اراده خود را مثلاً در مورد مسئله ای مانند مسئله تشدید دخالت نظامی در خلیج فارس به متحدان خود تحمیل کند.» وی افزود: «وضع و موقعیتی که در خلیج فارس تکوین می یابد، مایه نگرانی ماست ... چنانچه دولت امریکا چنین نقشه ای را عملی سازد، این کار موقعیت این منطقه را از کنترل خارج می سازد که با ریسک و خطر غیرقابل پیشگویی همراه خواهد بود.»(4)

در این حال، "امینتوره فانفانی"، نخست وزیر ایتالیا گفت: «موضع ایتالیا این است که سازمان ملل محل مناسبی برای بررسی مسئله امنیت خلیج فارس است. انگلیس و فرانسه به هرحال اکنون دارای کشتی هایی در منطقه هستند که در جهت تکمیل حضور دریایی امریکا عمل

ص: 122

می کنند. ژاپن و آلمان فدرال براساس قانون اساسی خود از اعزام نیروهای نظامی به منطقه معذورند اما ممکن است از آنها خواسته شود مقداری از هزینه اقدامات امنیتی امریکا را تقبل کنند.» وی در مورد اینکه چرا ایتالیا در جهت باز ماندن مسیر خلیج(فارس) برای کشتی رانی، کمک و یا کشتی جنگی در اختیار نمی گذارد، گفت: «ما برای بحث و گفت وگو پیرامون موضوع های دیگر در اینجا هستیم.»(1)

"لئوتیندمان"، وزیرخارجه بلژیک و رئیس ادواری بازار مشترک اروپا نیز درباره سطح تصمیم گیری برای حل بحران جاری خلیج فارس گفت: «در صورت وقوع برخورد در خلیج فارس مسئله حمایت از امنیت کشتی رانی در این منطقه باید در سطح مسئولین پیمان ناتو بررسی شود.»(2)

در همین حال، گزارش رادیو بی.بی.سی حاکی از عدم علاقه دو حزب کارگر و لیبرال انگلیس برای ورود به بحران خلیج فارس است. به گفته این رادیو، امروز "دیوید هیلی"، سخن گوی امور خارجی حزب اقلیت کارگر و "دیوید استیل"، رهبر حزب لیبرال بریتانیا به طور جداگانه دولت خانم "تاچر" را از هرگونه درگیری مستقیم بریتانیا در امر حفاظت از آب راه خلیج فارس برحذر داشتند و گفتند امر حفاظت امنیت کشتی رانی در خلیج فارس باید تحت سرپرستی سازمان ملل متحد انجام گیرد.(3)

1 108

ریگان، رئیس جمهور امریکا، در "ونیز" بر عزم این کشور برای تحریم تسلیحاتی ایران تأکید کرد و فشارهای سیاسی به ایران را واقعی خواند. وی گفت: «تهدیدات امریکا نسبت به ایران "بلوف" نیست. از زمانی که در این سمت هستم حتی یک بار هم بلوف نزده ام.» وی در پاسخ به این پرسش که "آیا مقصود، یک تهدید واقعی علیه ایران است"، گفت: «نه، تنها یک اعلامیه واقعی است.»(4)

روزنامة واشنگتن تایمز نیز از فشار دولت امریکا به چین برای توقف معاملات تسلیحاتی با ایران به ویژه موشک های کرم ابریشم خبر داد. این روزنامه نوشت: «امریکا از بیم آنکه ایران احیاناً از موشک های ساخت چین برای حمله به ناوهای امریکایی در خلیج فارس استفاده کند، بر فشار خود به چین افزود تا آن کشور را از فروش اسلحه به رژیم آیت الله خمینی منصرف کند.» واشنگتن تایمز می افزاید: «امریکا از سیاست رسمی خود که کاربرد دیپلماسی آرام در برابر چین در مورد این مسئله بوده است، عدول کرده و مقامات امریکا اکنون دربارة ارتباط سلاح های چینی با جنگ ایران و عراق علناً به بحث پرداخته اند. امریکا می کوشد شورای امنیت سازمان ملل متحد را

ص: 123

تشویق کند دستور آتش بس در جنگ هفت ساله ایران و عراق را بدهد و تحویل اسلحه را به هر یک از دو کشور متخاصم که ترک مخاصمه را نپذیرد، منع کند.» در ادامه گزارش این روزنامه آمده است: «دیروز یک مقام امریکایی گفت: چین بزرگ ترین فروشنده اسلحه به ایران شده است. او گفت: موشک های ضد دریایی چین به اسم کرم ابریشم که اکنون در دست دولت ایران است، تنها نوک کوه یخ است. چین سرگرم فروختن مقادیر هنگفتی سلاح های دیگر به حکومت آیت الله خمینی است.»(1)

1 109

"فرانک کارلوچی"، مشاور امنیت ملی ریگان خواستار حمایت معنوی و هماهنگی متحدان امریکا برای اسکورت نفت کش های کویتی شد: «نیروی دریایی ایالات متحده کاملاً قادر به اسکورت یازده نفت کش کویتی و دفاع از آنها می باشد. در حال حاضر، برنامه و نقشه این عملیات نیز طرح ریزی شده است. چیزی که ما به دنبال آن هستیم حمایت دیپلماتیک، حمایت معنوی، همکاری و هماهنگی متحدین خود از طرق مختلف می باشد.»(2)

2 110

خبرگزاری جمهوری اسلامی دربارة بهره برداری امارات متحده عربی از میدان نفتی مشترک این کشور با ایران به نام "ابوالبوخوش" و تأثیر بمباران هواپیماهای عراقی در محدود ساختن ایران در بهره برداری از این حوزه نفتی گزارش داد: «دو سکوی بهره برداری نفت در میدان نفتی "ابوالبوخوش" امارات که با ایران مشترک است، پس از ماه ها وقفه مجدداً مورد بهره برداری قرار گرفت. این میدان نفتی با میدان نفتی "سلمان" - متعلق به ایران - مشترک است. علت تأخیر در بهره برداری از این دو سکو پافشاری شرکت فرانسوی "توتال" در تأمین امنیت کاری می باشد. ابوظبی که در سال های گذشته بسیار کمتر از ایران از این میدان نفت برداشت می کرد، اخیراً - به ویژه پس از آغاز جنگ تحمیلی - با افزایش حجم سرمایه گذاری و نصب تأسیسات بهره برداری در این میدان توان تولید نفت خود را تا حد زیادی بالا برد.

هم زمان با این امر، عراق با انجام یک سری عملیات تهاجمی به میادین مشترک نفت ایران در خلیج فارس، فشار شدیدی را بر میزان بهره برداری نفت ایران از مناطق ساحلی وارد آورده است.

با کاهش میزان برداشت نفت از سوی ایران و همچنین افزایش ظرفیت تولید نفت از سوی ابوظبی، نفت موجود در این میدان مشترک به تدریج از سمت ایرانی به سمت ابوظبی سرازیر می گردد و بدین ترتیب ضربه غیرقابل جبرانی به منابع نفتی ایران وارد می نماید.

برخی از تحلیل گران می گویند بی تردید حملات عراق به میدان نفتی مشترک سلمان و همچنین یک حمله به احتمال زیاد برنامه ریزی شده به سکوی نفتی ابوالبوخوش در آب های ابوظبی، حادثه ای عادی و ناشی از جنگ نبوده بلکه این حملات تحت برنامه ای خاص و حساب شده صورت گرفته است. آنها استدلال می کنند که جمهوری اسلامی میادین نفت زیادی در

ص: 124

خلیج فارس دارد که اهداف مناسب تری برای رژیم عراق می تواند باشد زیرا به لحاظ فاصله بیشتر آنها با میادین نفتی کشورهای عرب، امکان خسارت دیدن تأسیسات نفتی اعراب در حمله به آنها بسیار کمتر است.»(1)

ص: 125

1 114

در ادامه اعزام نیروهای رزمنده به جبهه های نبرد، امروز نیز چند گردان بسیجی از تهران راهی جبهه های نبرد شدند.(1)

2 115

در واکنش به حمله روز گذشته به نفت کش یونانی، یکی از مقام های بنگاه روابط کارگری مالکین کشتی های ژاپنی گفت: «دریافت گزارش های مربوط به حمله به نفت کش یونانی ما را بر آن داشت تا از سرگیری زودرس سفر کشتی هایمان به شمال خلیج فارس را تحت بررسی جدی قرار دهیم. تنها امیدواری ما این است که "کوراناری"، وزیرخارجه ژاپن در جریان دیدارش از ایران، بتواند ایران را به توقف حملات خود به نفت کش ها متقاعد سازد.»(2)

3 116

آیت الله خامنه ای، رئیس جمهور و رئیس شورای عالی دفاع در گفت وگویی با روزنامه "آساهی" ژاپن، دربارة شرایط پایان جنگ، عملکرد شورای امنیت سازمان ملل و ژاپن در تعدیل بحران جاری، سیاست قدرت های بزرگ و به ویژه امریکا در افزایش تشنج، سیاست ایران در دور نگاه داشتن منطقه از دخالت قدرت های بزرگ و ... مطالبی بیان کرد.

رئیس شورای عالی دفاع دربارة پایان دادن به جنگ و انتظارات ایران گفت: «بیشترین تکیه ما در این مورد تنبیه متجاوز است. این مسئله بسیار مهمی است زیرا اگر متجاوز تشویق شود، این در حقیقت تشویق "تجاوز" است و این بدان معناست که برای همیشه صلح و امنیت را در این منطقه فراموش کنیم. همة کمک هایی که تاکنون به رژیم عراق شده است، به منزلة تشویق متجاوز بوده است و اگر جنگ با همین وضع تمام شود، متجاوز احساس می کند که ضرری نکرده است. روی این اصل، ما بر روی تنبیه متجاوز تأکید بسیاری داریم و این امر به خاطر این است که بدون تنبیه متجاوز، صلح و امنیت در مرزهای ما و عراق و در کل منطقه فکری خام و آرزویی دست نیافتنی خواهد بود و شرط اصلی ما تنبیه متجاوز است.»

آیت الله خامنه ای در پاسخ به خبرنگار روزنامة آساهی که دربارة وجود برخی مشکلات در بین مردم و راه حل آن سؤال کرد، اظهار داشت: «ما تلاش زیادی می کنیم. البته اگر قرار بود ما آغازگر جنگ باشیم و به استقبال این مشکلات برویم، یقیناً این کار را نمی کردیم، اما جنگ و مشکلات بر ما تحمیل شده است. ما حداکثر تلاش مان را برای بسیج امکانات کشور و نیروهای موجود در کشور برای حل این مشکلات کرده ایم ولی مطمئنیم بسیاری از این مشکلات تا پایان جنگ باقی خواهند ماند و تنها پس از پایان جنگ است که ما فرصت خواهیم کرد برخی از این مشکلات را حل کنیم.»

رئیس جمهور دربارة عملکرد شورای امنیت و نقش ژاپن در این شورا گفت: «ژاپن در شورای امنیت سازمان ملل متحد می تواند نقش بسیار مفیدی را ایفا کند. شورای امنیت متأسفانه تجربه

ص: 127

تلخی را در طول چندسالة جنگ برای ملت ما باقی گذاشته است. ... روی این اصل، مردم ما نسبت به شورای امنیت مأیوس هستند و از آن خاطره خوبی ندارند. ژاپن که در حال حاضر عضو شورای امنیت است، باید روی این شورا تأثیر بگذارد تا مواضع درست، واقع بینانه و توأم با حق بگیرد و کوتاهی های گذشته را جبران کند. فکر می کنم این خدمت ژاپن پیش از آنچه که به ایران و سرانجام جنگ باشد، خدمتی است که در حق شورای امنیت و سازمان ملل کرده است و بنابراین نقش ژاپن نقشی مؤثر است.» آیت الله خامنه ای در پاسخ به پرسش دیگر خبرنگار این روزنامه که پرسید، آیا فکر نمی کنید تحرکات امریکا و شوروی منجر به انزوای ایران شود؟ گفت: «اگر از دیدگاه ابرقدرت ها نگاه کنیم، یقیناً آنها به قصد فشار بر جمهوری اسلامی این اقدامات را انجام می دهند و یکی از مقاصد آنان ممکن است همین امر باشد، لکن برخورد ما با مشکلات برخوردی فعال و علاج جویانه است و فکر می کنیم دولت ها و به خصوص ملت ها وضع ما را به خوبی درک می کنند. ما در خلیج فارس در حقیقت از منافع عمومی ملت های این منطقه و با دیدی گسترده تر از منافع جهانی کشورها دفاع می کنیم و این نقش، خود موجب این می شود که کشورها در صورتی که واقع بینانه به مسائل خلیج فارس نگاه کنند، این نقش را نقشی مفید و ارجمند بدانند.» رئیس شورای عالی دفاع همچنین دربارة اقدام احتمالی ایران در بستن تنگة هرمز اظهار کرد: «نمی توان این احتمال را نفی کرد، لکن چیزی هم نیست که به آسانی در مورد آن اقدام کنیم. البته روزی که راه تجاری ما به کلی بسته شود و تصمیمی همه جانبه علیه رفت و آمد تجاری و نفتی ما اتخاذ شود، آن وقت طبیعتاً تنگه هرمز برای همه، منطقه ناامنی خواهد بود.»

ایشان دربارة افزایش حضور امریکا در منطقه و امکان درگیری بین ایران و امریکا گفت: «حضور نظامی امریکا در خلیج فارس مشکلاتی را با خود دارد و به همین دلیل، ما همواره اصرار داشته و داریم که حضور نظامی ابرقدرت ها به خصوص در خلیج فارس کاهش یابد و از بین برود. خلیج فارس منطقه ای تجاری است و با اقتصاد بسیاری از کشورها و از جمله ژاپن سروکار دارد و علت این امر که ما از آغاز با حضور نظامی امریکا در خلیج فارس مخالفت کرده ایم، همین بوده که ابرقدرت ها هرجا حضور نظامی داشته باشند، ناامنی و ترس از درگیری نظامی در آن منطقه ایجاد می شود. البته ما تا آنجا که مجبور نشویم، اقدام نخواهیم کرد لکن هیچ گونه تحمیلی را نیز قهراً قبول نخواهیم کرد.»

رئیس جمهور دربارة حضور شوروی در منطقه، چنین اظهار نظر کرد: «ما نظرمان را نسبت به حضور نظامی (ابرقدرت ها) در خلیج فارس صریحاً اعلام کرده ایم و معتقدیم که حضور نظامی شوروی نیز مانند حضور امریکا و دیگر قدرت ها در خلیج فارس موجب ناامنی است. البته در یکی دو هفته اخیر هم ناوگان های شوروی و هم برخی ناوگان های دیگر در خلیج فارس کاهش یافته است.»

آیت الله خامنه ای دربارة نحوه تأثیر اجلاس ونیز در کاهش بحران خلیج فارس گفت: «به نظر ما عامل اصلی ناامنی در خلیج فارس باید شناخته و علاج شود. عامل اصلی، رژیم عراق است که

ص: 128

حمله به خطوط کشتی رانی و نفت کش ها را آغاز کرد و موجب ناامنی شد. من فکر می کنم اگر در سطح کشورهای بزرگ دنیا بنا باشد که نقشی در مسئله خلیج فارس ایفا شود، این نقش باید فشار بر رژیم عراق باشد تا از حمله به نفت کش ها و آتش افروزی در خلیج فارس خودداری کند و ژاپن هم می تواند نقش مؤثری را در این زمینه ایفا کند.»(1)

1 117

اظهارات آقای هاشمی رفسنجانی، سخن گوی نمایندگی ایران در سازمان ملل و مسئول ستاد تبلیغات جبهه و جنگ دربارة تلاش ایران برای استقرار موشک های کرم ابریشم در سواحل خلیج فارس و اقدامات تبلیغاتی و تهدیدات امریکا در این زمینه.

آقای هاشمی رفسنجانی، نمایندة امام در شورای عالی دفاع درباره چگونگی به دست آوردن این موشک ها گفت: «همه از جمله امریکا و روس ها می دانند که ما سال گذشته در عملیات والفجر8 یک سایت موشک عراقی را در فاو گرفتیم. تا آن زمان هیچ کس به عراق اعتراض نکرده بود که چرا این موشک ها را دارد و چه کسی به او داده است. عراق لااقل دویست موشک به بنادر ماهشهر و خورموسی هر روز شلیک می کرد و آنها قدرت او را به رخ ما می کشیدند. ولی الآن به چین اعتراض می کنند که او اینها را به ما داده است ولی خود آنها می دانند که ما این موشک ها را غنیمت گرفته و از عراق مصادره کرده ایم.» وی افزود: «قدرت های بزرگ، قدرت کپی سازی ما را دریافته اند و از طرفی می دانند که در ایران تکنولوژی ساخت موشک وجود دارد و با توجه به دست یابی ایران به این موشک ها در یک سال ونیم پیش، امکان کپی سازی و تولید آنها برای ما در این مدت بسیار زیاد بوده است.»

آقای هاشمی همچنین در خصوص اظهارات برخی مقامات امریکایی دربارة حمله به محل استقرار این موشک ها گفت: «اگر امریکا فکر می کند که می تواند این موشک ها را بزند، باید بداند که این موشک ها چیزی نیست که در جای ثابتی نصب شود بلکه بر روی کامیون متحرک قرار دارد و حمله به یک کشتی که با سرعت محدود در تنگه هرمز در تردد است توسط این موشک ها مشکل نیست و باید اذعان کرد که مرکزی برای این موشک ها وجود ندارد و از سوی دیگر، با توجه به امکانات ما انواع و اقسام راه های استفاده از این موشک ها برای جمهوری اسلامی وجود دارد.» وی با تأکید بر حوادث اخیر در خلیج فارس گفت: «ابرقدرت ها واقعاً در حوادث یک ماه گذشته تحقیر شدند و دو ابرقدرت روس و امریکا علی رغم وحدت عمل در خلیج فارس، هم اکنون در حال بازگشت و عقب نشینی هستند.»(2)

ص: 129

سخن گوی هیئت نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد (امیر زمینی) نیز در گفت وگو با یونایتدپرس گفت: «... نمونه اولیه موشک های مورد بحث، در هجوم ایران در هجده ماه پیش از عراق به غنیمت گرفته شدند و ایران پس از به دست آوردن نمونه اصلی، شروع به ساختن موشک های مشابه کرد.» وی در پاسخ به این پرسش که چگونه کشوری که دانش شناخته شده ای از ساختن موشک ندارد، پس از هجده ماه توانسته است از روی یک سلاح پیچیده با برد 50 مایل نمونه برداری کند؟ گفت: «احتیاج مادر اختراع است.» او افزود: «ایران همچنین موشک دیگری می سازد که یک اسلحه زمین به زمین به نام "عقاب" است.»(1)

کمال خرازی، مسئول ستاد تبلیغات جبهه و جنگ نیز درباره اظهارات برخی مقامات امریکا مبنی بر حمله به پایگاه های استقرار موشک های سیلک ورم (کرم ابریشم) گفت: «حرکت های امریکا و اظهارات روزهای اخیر مقامات آن کشور در مورد خلیج فارس پیش از هرچیز یک تبلیغات عوام فریبانه است و همه می دانند دادن این گونه هشدارها یک کار تبلیغاتی روانی است و تنها برای صفحات اول روزنامه ها مفید است.» وی انگیزه امریکا از ایجاد هیجانات سیاسی تبلیغاتی در روزهای اخیر را جبران شکست سیاست های خاورمیانه ای دولت ریگان توصیف کرد و گفت: «هدف جنجال های عوام فریبانه امریکا در روزهای اخیر جلب افکار عمومی مردم امریکا و کسب مجدد اعتماد حکام منطقه است. این نمایش هم بستگی، بدون شک ترغیب دولت های کوچک منطقه خلیج فارس را به خرید تولیدات مازاد صنایع نظامی امریکا به دنبال خواهد داشت.» وی همچنین در جواب اظهارات برژینسکی که خروج امریکا را از منطقه به منزله پیروزی ایران خوانده بود، گفت: «چه امریکایی ها خوششان بیاید و چه بدشان بیاید، این امروز یک واقعیت است و همان گونه که برژینسکی در مقاله خود کنترل ایران بر خلیج فارس را ده برابر سخت تر از از دست دادن ایران در پی انقلاب اسلامی توصیف کرده است، ما در انتظار شکست ها و شرمندگی های بیشتری برای امریکایی ها در این منطقه هستیم.»(2)

1 118

علی اکبر ولایتی، وزیرخارجه جمهوری اسلامی ایران در دیدار با وزیران خارجة نیکاراگوئه و گینه گفت: «ما مخالف هرگونه تشنج و حمله به کشتی ها در خلیج فارس هستیم و به نظر ما کشورهایی که مخالف این تشنجات هستند، باید به رژیم عراق فشار بیاورند تا دست از شرارت در خلیج فارس بردارد. ما اگر بخواهیم راه حل مطمئن و دائمی برای جنگ داشته باشیم، باید منطقه آرام باشد.»(3)

ص: 130

1 119

میرحسین موسوی، نخست وزیر جمهوری اسلامی ایران دربارة ارتباط مجامع دانشگاهی با جنگ و جهاد و فعالیت بیشتر دانشگاه ها در زمینه های علمی و توجه به ابعاد تأثیرگذار جنگ ایران در جوامع دیگر و تقویت شاخه های علوم انسانی در این زمینه طی سخنانی گفت: «در چنین شرایطی در کنار همة کارهایی که صورت می گیرد، بررسی نظری جنگ در دانشگاه ها باید نقش بالایی را برای حرکت های سیاسی و اجرایی دانشجویان داشته باشد.» وی افزود: «دانشجویان و دانشگاهیان باید دائماً در حال گسترش آگاهی های خود از رویدادهای جهان، مبارزات حق و باطل تاریخ کشور خود و حرکت های گروه های مختلف فکری جامعه بوده و آنها را به نقد بکشند.» ایشان همچنین گفت: «تحقیقات در دانشگاه ها نباید به شاخه های فنی مهندسی و تجهیزات و ابزارسازی محدود گردد. گرچه این ابداعات و ابتکارات در این زمینه برای مقاومت ما در جنگ تحمیلی مهم است، اما تحقیقات در زمینه علوم انسانی نیز به همان اندازه برای کشور ما حیاتی و در آینده انقلاب اسلامی مؤثر است و کار در این دو زمینه مکمل یکدیگرند.» وی ادامه داد: «گرچه از سوی گروه های چپ و راست در زمینه جامعه شناسی جنگ تحقیقاتی صورت گرفته است که در تحلیل ها علیه مقاومت مردم مسلمان ما به کار می رود، اما از دانشگاه ها در مورد اثرات جنگ در اقتصاد و آگاهی ملت ما و ملت های دیگر و موضع گیری در جهان، تحقیقات زیادی نمی یابیم و این در حالی است که مهم ترین مسئله ما جنگ است. هیچ چیز به اندازه آن در سرنوشت و آینده انقلاب اسلامی تأثیر نخواهد داشت.»

مهندس موسوی همچنین بر لزوم تغییر و تحول در نیروهای دانشگاهی با استفاده از جنگ اشاره کرد و گفت: «از جنگ تحمیلی باید به عنوان یک ابزار کارآمد برای بسیج همه نیروها در دانشگاه ها و جامعه استفاده کرد و با ایجاد تغییر و دگرگونی در نیروهای نامحدود آن، برای حفظ شعارهای اصلی انقلاب اسلامی و پیروزی در جنگ و نظام از آنها بهره برداری کامل کرد.» وی افزود: «حرکت دانشجویان و دانشگاهیان به سوی جنگ یک حرکت آگاهانه و ناشی از درک آنان بر اثرگذاری ابعاد مختلف این جنگ در سرنوشت انقلاب اسلامی در سطح جهان است و آنچه امروز در خلیج فارس می گذرد، نشان می دهد که این جنگ چقدر می تواند در سرنوشت اسلام در جهان مؤثر باشد.»(1)

ص: 131

1 120

به گزارش رادیو بغداد، صدام حسین، رئیس جمهوری و فرمانده کل نیروهای مسلح عراق، امروز در هنگام اعطای نشان شجاعت به گروهی از نیروهای برگزیده نظامی عراق تأکید کرد: «نیروهای مسلح دلاور و قهرمان و عظیم عراق نه فقط برای عراقی ها در زمان حال و گذشتة کهن آنها نمونه ای از قهرمانی و دلاوری و عظمت می باشد، بلکه برای امت پرافتخار عرب در طول تاریخ نمونه ای از قهرمانی و دلاوری و عظمت است.» صدام حسین افزود: «در زندگی برای ما هیچ چیز از این یقین، یقین تر نیست که به یاری خداوند پیروز خواهیم شد و بیش از آنچه که در نبردهای "روز عظیم" و "درو بزرگ" - که نبرد "میلاد" جزئی از نبرد "درو بزرگ" بود - به دست آمد، به شرافت و پرچم برافراشته نصیب شما خواهد کرد.»(1)

آسوشیتدپرس نیز درباره سخنان صدام گزارش داد: «صدام حسین روز چهارشنبه (امروز) به ملت عراق قول داد که کلیه سرزمین های تحت اشغال ایران را بازپس گیرد. صدام در حالی که به افسران و سربازان عراقی نشان شجاعت در جنگ می داد، گفت: هر ارتفاعی و یا هر تپه شنی و بیابانی را که دشمن اشغال کرده، از مردمک چشم شان بیرون خواهیم کشید. ایران از انجام هر نوع پیشروی مهمی در جنگ عاجز بوده و شکست خورده است. صدام با اشاره به تاکتیک های ایرانیان در شمال مبنی بر انجام حملات کوچک، افزود: ایرانی ها یک گلول-ه به اینجا و آنجا شلیک می کنند، فقط به خاطر اینکه ادعا کنند به پیروزی بزرگی دست یافته اند. صدام افزود: شما شاهد خواهید بود ایران چگونه درهم خواهد شکست و ما طرف برنده جنگ خواهیم بود.»(2)

2 121

با وجود آنکه محافل سیاسی به عدم موفقیت امریکا در همراه ساختن کشورهای صنعتی جهان برای اعمال فشار بیشتر به ایران و به ویژه اعمال تحریم تسلیحاتی علیه این کشور اعتقاد دارند، امروز ریگان از بیانیه روز گذشته اجلاس سران هفت کشور صنعتی جهان اعلام رضایت کرد. به گزارش یونایتدپرس، رونالد ریگان، رئیس جمهوری امریکا از جانب داری متحدان این کشور از پیشنهادهای مربوط به خلیج فارس در سیزدهمین اجلاس اقتصادی در "ونیز" ابراز خشنودی کرد و گفت: «بازنگه داشتن این آب راه حیاتی از هدف های مهم و استراتژیک ما است. شما می دانید که متحدان امریکا از هم اکنون نیروی قابل توجهی در خلیج فارس دارند. انگلستان 18 درصد نیروی دریایی خود را در آن منطقه مستقر کرده است. این نیرو در سال جاری بیش از یک صد کشتی بازرگانی را در خلیج فارس و تنگه هرمز اسکورت کرده است. حضور نیروی دریایی فرانسه نیز در منطقه قابل توجه است.»

ص: 132

وزیرخارجه امریکا (جورج شولتز) نیز گفت: «ما آنچه که فکر می کنیم لازم و ضروری است، به دست آوردیم.»(1) شولتز در مصاحبه با تلویزیون ای.بی.سی امریکا، درباره سایر نتایج کنفرانس گفت: «از نتایج مذاکرات کنفرانس سران در مورد جنگ ایران و عراق این است که ژاپنی ها مایل اند پرداخت هزینه هایی را در این باره مورد بررسی قرار دهند. همچنین اگر جنگ پایان یابد و یک دوران بازسازی آغاز شود، آنها آماده اند تا دست به کار شوند. ژاپن تصمیم گرفته است وزیرخارجه اش را به ایران گسیل دارد.»(2)

"فرانک کارلوچی"، مشاور امنیت ملی ریگان نیز در مصاحبه با رادیو امریکا دربارة رضایت کشورش از بیانیة ونیز، عدم نگرانی هم پیمانان امریکا از اقدام نظامی یک جانبه این کشور در خلیج فارس و اطمینان از رفت و آمد بی خطر کشتی های امریکایی در خلیج فارس مطالبی بیان کرد. وی گفت: «ایالات متحده از بیانیه کنفرانس هفت کشور صنعتی غرب دربارة اوضاع خلیج فارس بسیار خرسند است.» وی افزود: «بیانیه کنفرانس اقتصادی "ونیز" همان چیزی است که امریکا از شش کشور دیگر شرکت کننده در کنفرانس انتظار داشت. بیانیه کنفرانس اقتصادی هفت کشور صنعتی غرب در ونیز از جمله بر اصل آزادی کشتی رانی در خلیج فارس تأکید می کند و قرار می گذارد که در مورد چگونگی اطمینان از این امر مشورت های لازم بیشتری انجام گیرد.» رادیو امریکا درباره اظهارات کارلوچی افزود: «مشاور امنیت ملی کاخ سفید گفت: ایالات متحده در پی جلب حمایت نظامی متحدان خود نبود. وی این گزارش هایی را که برخی از متحدان امریکا این کشور را جنگ طلب خوانده و ابراز نگرانی کرده اند، تکذیب کرد و گفت: متحدان امریکایی نه در جلسات رسمی و نه در جلسات چندجانبه و نه در گفت وگوهای غیررسمی خود که در سطح من یا مدیرکل وزارت امورخارجه انجام گرفته، از توسل یک جانبه به زور در خلیج فارس ابراز نگرانی نکرده اند بلکه تا آنجایی که من پیوسته شنیده ام، آنان از آنچه که من در خلیج فارس انجام می دهم، ابراز حمایت کرده اند. فرانک کارلوچی گفت، بیانیه کنفرانس ونیز تنها پس از 45 دقیقه بحث به تصویب رسید. وی گفت، در این زمینه هماهنگی بسیاری وجود دارد.»(3)

کارلوچی در پاسخ به این پرسش که آیا اجرای حمله ای علیه ایران در صورت استقرار موشک های کرم ابریشم امکان پذیر است یا خیر؟ گفت: «ما راه های نظامی را در نظر نداریم زیرا کشتی های ما به خوبی می توانند از خود و همچنین از کشتی هایی که آنها را اسکورت می کنند، دفاع کنند.»(4)

از سوی دیگر، به گزارش روزنامه های واشنگتن پست و هرالد تریبیون، "زبیگنیو برژینسکی"، مشاور امنیت ملی سابق امریکا تأکید کرد: «خروج امریکا از خلیج فارس نشان خواهد داد که آیت الله خمینی و هواداران وی اکنون کنترل خلیج فارس را در اختیار گرفته اند و برای امریکا این شکست ده بار سخت تر از از دست رفتن ایران خواهد بود.» وی خواستار کاهش

ص: 133

نیروهای امریکایی در کشورهای اروپایی عضو سازمان ناتو و افزایش نیروهای آن کشور در خلیج فارس شد. برژینسکی با تأکید بر رقابت همیشگی شرق و غرب گفت: «کنترل ایران بر این منطقه موقت خواهد بود و عقب نشینی امریکا از خلیج فارس نهایتاً به سود شوروی تمام خواهد شد.» وی افزود: «امریکا هیچ راهی جز ایستادگی در برابر تهدید علیه منافع غرب در خلیج فارس ندارد. چنانچه امریکا طبق پیشنهاد برخی از نمایندگان کنگره از منطقه خارج شود، معنای آن این خواهد بود که طی ده سال آینده موقعیت امریکا در منطقه سقوط خواهد کرد.»(1)

خبرگزاری فرانسه نیز از بازتاب بیانیه کنفرانس ونیز در مطبوعات عراق گزارش داد: «رسانه های عراقی ضمن انتشار متن اعلامیه کنفرانس سران هفت کشور صنعتی در مورد جنگ ایران و عراق و خلیج فارس، در حقیقت اولین واکنش موافق مقامات عراقی با موضع گیری هفت کشور را نشان دادند.» این خبرگزاری می افزاید: «درخواست کنفرانس ونیز جهت پایان گرفتن جنگ از راه مذاکره، ضمن محترم شمردن تمامیت ارضی و استقلال دو کشور متخاصم، کاملاً منطبق با نظرگاه های عراقی است.»(2)

1 122

در پی درخواست کویت از امریکا برای حفاظت از کشتی های کویتی در منطقه خلیج فارس، امروز رادیو بی.بی.سی از اقدام این کشور برای توسعه طرح اسکورت خبر داد. این رادیو به نقل از منابع وزارت دفاع امریکا اعلام کرد: کویت از انگلیس، فرانسه، هلند و چین درخواست کرده است که برای حفاظت از کشتی رانی در آب های خلیج فارس یک طرح بین المللی را به اجرا بگذارند.(3)

بی.بی.سی افزود: «وزارت دفاع انگلیس تماس کویت را تکذیب کرده است اما به نظر می رسد که کویت از طریق شرکت نفت کش خود با شرکت های کشتی رانی انگلیس تماس گرفته باشد. قصد کویت از این کار برافراشتن پرچم انگلیس بر فراز کشتی هایی است که برای آن کشور نفت حمل می کنند. چین نیز ظاهراً کاملاً دست رد بر سینه کویتی ها نزده است. شواهد نشان می دهد که کویت با این طرح خود قصد دارد تا حد امکان پای کشورهای بیشتری را به منظور بین المللی کردن جنگ عراق و ایران، باز کند.»(4)

سخن گوی دولت چین نیز امروز در تأیید این خبر گفت که کویت خواهان حفاظت چین از نفت کش های کویتی شده است. رادیو امریکا ضمن اعلام این خبر افزود: «به گفته این سخن گو، دولت چین سرگرم بررسی این درخواست کویت است. امروز یک دیپلمات کویتی در پکن مسئله درخواست کویت را برای حراست چین از نفت کش های کویتی تکذیب کرد. دیپلمات های غرب در پکن می گویند: درخواست کویت واکنشی به داد و ستد اسلحه و نفت بین ایران و چین است که بنا به گزارش ها در 23 مه به امضا رسیده است.»(5)

ص: 134

1 123

سخن گوی وزارت خارجه چین گزارش های متعدد محافل غربی به نقل از مقامات امریکایی دربارة انجام گرفتن یک معامله نفتی بین ایران و چین که بر اساس آن، چین در مقابل دریافت نفت از جمهوری اسلامی ایران یک کارخانه تولید سلاح در این کشور تأسیس خواهد کرد، را تکذیب کرد. وی همچنین از اظهارات برخی از مقامات امریکایی دربارة تلاش چین برای تأمین اسلحة ایران - از جمله تحویل موشک های کرم ابریشم - ابراز شگفتی نمود و آن را رد کرد.(1)

در این حال، خبرگزاری یونایتدپرس از اختلاف نظر میان مقامات امریکایی در این باره گزارش داد: «"هاوارد بیکر"، رئیس ستاد کاخ سفید با گفتن اینکه وی تکذیب چین را در مورد فروش یا تحویل سیلک ورم به ایران باور دارد، در این باره با "فرانک کارلوچی" مشاور امنیت ملی ریگان اختلاف دارد. بیکر به تلویزیون "ای.تی.سی" در ونیز گفت: من بیانیه دولت چین را در مورد اینکه آنها موشک ها را به ایران نفروخته یا تحویل نداده اند، می پذیرم. اما یک مقام بلندپایه امریکایی در ونیز و یک مقام وزارت خارجه در واشنگتن فوراً سخنان بیکر را رد کردند و گفتند: تردیدی در مورد تحویل این موشک ها از سوی چین وجود ندارد.»(2)

از سوی دیگر، کره شمالی این ادعا را که آن کشور موشک های ساخت چین را در اختیار ایران گذاشته است، یک "دروغ شاخ دار" خواند که برای ضربه زدن به اعتبار کره شمالی طرح ریزی شده است. خبرگزاری رسمی کره شمالی با انتقاد شدید از امریکا و کره جنوبی، این دو کشور را متهم کرد که با انتشار این گونه گزارش های دروغ، می کوشند تا توجه عمومی را از بی نظمی شدید سیاسی در کره جنوبی منحرف کنند. این خبرگزاری دربارة موضع کره شمالی در ارتباط با بحران خلیج فارس اعلام کرد: «موضع ثابت و پایدار جمهوری کره شمالی این است که نه تنها در جنگ خلیج[فارس] مداخله نکند، بلکه از هرگونه اقدامی که ممکن است باعث تشدید اوضاع در منطقه شود، دوری گزیند.»(3)

2 124

به گزارش خبرگزاری تانیوگ، "یاساهیرو ناکازونه"، نخست وزیر ژاپن درباره برقراری صلح بین ایران و عراق گفت: «در صورتی که ایران و عراق به مخاصمات خود پایان دهند، ژاپن آماده است برای بهبود اوضاع اقتصادی دو کشور کمک کند.» وی افزود: «ژاپن به کوشش های خود برای برقراری آتش بس بین دو کشور متخاصم خلیج فارس ادامه خواهد داد.»(4)

در این حال، رادیو امریکا گزارش داد: «چین نیز مصرّاً از ایران و عراق خواست از حمله به نفت کش ها در خلیج فارس خودداری کنند. وزارت خارجه چین اعلام کرد که دولت چین دربارة ایمنی کشتی رانی بین المللی در خلیج فارس به شدت نگران است. سخن گوی وزارت خارجه چین در یک کنفرانس مطبوعاتی در پکن گفت: "چین امیدوار است طرف های درگیر خویشتن داری پیشه کنند و از تهدید و حمله به نفت کش ها و کشتی های بازرگانی در خلیج فارس دست

ص: 135

بردارند". سخن گوی وزارت خارجه چین افزود: دولت چین از هر دو کشور ایران و عراق می خواهد که هرچه زودتر به جنگ خلیج فارس خاتمه دهند.»(1)

در این حال، خبرگزاری رویتر از همکاری چین با شورای امنیت خبر داد. این خبرگزاری به نقل از منابع دیپلماتیک اعلام کرد: «چین که به ندرت از ابتکارات ابرقدرت ها راضی می باشد، در مورد طرح صلح خلیج فارس که مورد حمایت امریکا و شوروی قرار گرفته، استثنا قائل شده است. به گفته این منابع، بعید به نظر می رسد که چین درخواست پیشنهادی شورای امنیت را برای آتش بس بین ایران و عراق وتو کند. در این طرح پیش بینی شده است که چنانچه به این درخواست اعتنایی نشود، می توان دست به اقداماتی عملی زد. تردید و دودلی این کشور [چین] می تواند هرگونه اقدامی را به تأخیر اندازد. امریکا، شوروی، چین، فرانسه و انگلیس پنج عضو دائمی شورای امنیت چندین ماه به طور خصوصی درباره یک راه حل توأم با تهدید برای پایان دادن به جنگ خلیج[فارس] مذاکره کرده اند.»(2)

1 125

علل گرایش امریکا به بین المللی کردن بحران خلیج فارس و زمینه سازی برای اقدامات آتی، طی مقاله ای در نشریه دفتر سیاسی سپاه مورد بحث قرار گرفته است. در این مقاله آمده است: «عواملی که منجر به بی اثر شدن اقدامات انفرادی واشنگتن گردید، امریکا را در جهت گزینش استراتژی بین المللی کردن بحران خلیج فارس سوق داد. به همین دلیل می توان از قبل دریافت که با این حساب، دامنه معضلات امریکا در تحقق این استراتژی گسترده بوده و به عوامل متعددی بستگی پیدا کرده است. ... این هدف استراتژیک واشنگتن به نقل از اکثر استراتژیست های غرب بر سه پایه زیر استوار است:

1- جلوگیری از رشد رادیکالیسم اسلامی در منطقه.

2- جلوگیری از نفوذ شوروی و تقویت نیروی دریایی این کشور در آب های خلیج فارس.

3- حفظ امنیت کشتی رانی در آب راه بین المللی هرمز برای غرب.

لذا عواملی که می تواند به تحقق استراتژی بین المللی کردن بحران خلیج فارس کمک نماید، نمی بایست با سه هدف فوق در تعارض باشد. لکن اینک شاهدیم که واشنگتن برای تحقق این استراتژی با دست خود پای مسکو را به منطقه باز کرده است.»

در ادامه این مقاله درباره اقدامات شوروی و مواضع اخیر این کشور آمده است: «موضع شوروی در قبال جنگ ایران و عراق و بحران خلیج فارس تابعی از سایر بحران ها و مشکلات بین این کشور با غرب است. به دنبال دیدارها و گفت وگوهای بین "ریچارد مورفی" و "پتروفسکی" همکاری هایی میان شوروی با غرب مشاهده می شود که دلایل آن را می توان از یک سو اولویت های حل بحران جنگ و بحران افغانستان و از سوی دیگر افزایش آرام حضور نیروی دریایی و نفوذ سیاسی اقتصادی مسکو در کشورهای خلیج فارس و کسب امتیازاتی از غرب در

ص: 136

زمینه حل مناقشات اعراب و اسرائیل در قالب کنفرانس بین المللی صلح قلمداد نمود. از این رو، مسکو برای اینکه میزان صداقت واشنگتن را در دیگر زمینه ها آزموده باشد، مشارکت با طرح بین المللی کردن بحران خلیج فارس را به طور محتاطانه ای برگزیده است. زیرا این طرح که در ظرفیت محدودتری امکان پیاده شدن احتمالی داشته و آزمون عملی طرفین را نیز به همراه دارد، می تواند الگوی مناسبی برای شکل گیری یک توافق بین المللی پیرامون جنگ گردد.»(1)

ص: 137

منازل مسکونی ویران شد و عده ای از اهالی روستاها نیز مجروح شدند. این روستاها به نام های خورت بزرگ، خورت کوچک، سرکانی، شکفتی، میرسیدا، بیساد، کانی مازی، کارافا، کفرگی، نسرا و زنبگی، در بخش های مربیا، سرسنگ و اتروش قرار دارند.(1)

در این حال، رادیو امریکا گفت: «بنا به گزارش های خبری، نیروهای عراقی در عملیاتی علیه کردهای شورشی صدها روستای کوهستانی شمال کشور عراق را ویران کردند. ساکنان روستاهای ویران شده به شهرهای اطراف و یا دیگر مناطق کشور منتقل شدند. به گفته دیپلمات های مستقر در بغداد، عملیات نظامی عراق علیه کردهای شورشی در پی شدت یافتن حملات کردها به مناطق کوهستانی شمال کشور با پشتیبانی نیروهای رژیم اسلامی ایران انجام گرفته است و هدف آن تأسیس منطقه ای امنیتی و مجازات روستاییانی است که به شورشیان یاری می دهند.»(2)

1 129

خریدهای تسلیحاتی عراق از مصر و شیلی موضوعی است که روزنامه "لاایوکا"، چاپ شیلی و روزنامه کویتی "الرأی العام" به آن پرداخته اند. لاایوکا دربارة خرید بمب های خوشه ای عراق نوشته است: «هواپیماهای "جمبوجت747" عراق محموله بمب های خوشه ای را از آسمان کشورهای آرژانتین و پاراگوئه عبور داده و قبل از ادامه سفر خود به بغداد، در فرودگاه "ریودوژانیرو" برزیل به زمین می نشینند.» این روزنامه می افزاید: «تا پایان ماه ژوئن جاری (اواسط تیر) دو پرواز و در ماه بعد چهار پرواز حامل بمب های خوشه ای از شیلی به مقصد عراق برنامه ریزی شده است. یک مقام عالی رتبه دولت آرژانتین انتقال محموله های بمب خوشه ای از شیلی به بغداد و پرواز هواپیماهای حامل آن بر فراز خاک آرژانتین را مورد تأیید قرار داد.»(3)

روزنامه الرأی العام نیز دربارة کمک های تسلیحاتی مصر به عراق نوشته است: «بر اساس یک معامله تسلیحاتی، رژیم مصر مقادیر زیادی سلاح و مهمات به عراق صادر می کند.» این روزنامه با اعلام این خبر به نقل از مقامات مصری می افزاید: «این معامله بزرگ ترین معامله فروش اسلحه و مهمات مصر به عراق محسوب می شود.» بر اساس این گزارش، صدور محموله های سلاح طی هفته های آینده از بنادر مصر به عراق انجام خواهد گرفت. الرأی العام اضافه می کند: «محموله کشتی های باری از طریق "بندر عقبه" و از طریق خاک اردن به عراق حمل خواهد شد.» به نوشته این روزنامه، در چارچوب همکاری های نظامی میان مصر و عراق به تازگی بنا به درخواست عراق هیئتی متشکل از کارشناسان نظامی ارتش مصر راهی بغداد شده است.(4)

2 130

"حمید شعبان"، فرمانده نیروی هوایی عراق امروز جمهوری اسلامی را تهدید کرد که با تسلیحات جدید به ایران حمله خواهد کرد. وی در مصاحبه با روزنامه "البعث"، ارگان حزب بعث عراق گفت: «رهبران ایران باید در انتظار فاجعه های بیشتری در آینده نزدیک باشند. ایرانی ها به یاد داشته باشند که ضربات بعدی محکم تر، نیرومند تر و با تسلیحات جدید صورت خواهد گرفت.»(5)

ص: 139

1 131

در اجلاس وزیران اطلاعات و جهانگردی کشورهای عضو عدم تعهد در "هراره" پایتخت زیمبابوه، سیدمحمد خاتمی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی طی نطقی خواستار اخراج عراق از اجلاس عدم تعهد شد. وی که در رأس هیئتی در نخستین اجلاس وزیران اطلاعات کشورهای غیرمتعهد در هراره شرکت کرده بود، طی سخنانی درباره ماهیت و اقدامات حکومت عراق در طول جنگ تحمیلی گفت: «تجاوزگری و ارتکاب جنایات جنگی جوهر رژیم عراق است و دروغ گویی و قلب واقعیت ابزار بقای آن.» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به توطئه دستگاه های خبری امپریالیستی گفت: «تحریف واقعیات موجود مبارزات حق طلبانه تا به آنجا پیش می رود که عدالت خواهی کشورهای ضعیف را خراب کاری و جنایات قدرت های بزرگ و تجاوزگر را دفاع از حقوق بشر قلمداد می کنند. مظلومان امریکای لاتین، آسیا و آفریقا بی تمدن و تروریست می شوند و زورگویان، متمدن و با فرهنگ معرفی می شوند.» آقای خاتمی در نطق خود دربارة دخالت و تحریکات امریکا در خلیج فارس گفت: «ایران اسلامی مصمم است تا با حضور غیرقانونی قدرت های بزرگ در خلیج فارس مقابله کند. اولین قربانی توطئه امریکا در منطقه خلیج فارس کسانی هستند که به چنین دخالتی مهر تأیید بزنند.»

گفتنی است که نماینده عراق در این اجلاس به هنگام نطق وزیر ارشاد اسلامی و زمانی که وی در باره تجاوز و جنایات حکومت عراق در حمله به مناطق مسکونی و بمباران شیمیایی سخن رانی می کرد، با اعتراض شدید (دور از عرف) ضمن قطع سخنان وی، تهدید کرد که در صورت ادامه سخن رانی به ارعاب متوسل خواهد شد. این تهدید هیئت عراقی علاوه بر اینکه تمسخر شماری از هیئت های نمایندگی وزیران اطلاعات کشورهای غیرمتعهد را در پی داشت، با اعتراض شدید وزیر اطلاعات زیمبابوه، (شمیراویرا) که ریاست جلسه را به عهده داشت، روبه رو شد.(1)

2 132

میرحسین موسوی، نخست وزیر جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه ای با روزنامه "ملیت" چاپ ترکیه بر امکان کاربرد موشک و پایداری در برابر امریکا تأکید کرد. خبرگزاری جمهوری اسلامی خلاصه ای از این مصاحبه را به شرح زیر گزارش کرده است: «آقای میرحسین موسوی خطاب به سران هفت کشور سرمایه داری جهان که اخیراً در ونیز ایتالیا گردهم آمده بودند، به ویژه ریگان، رئیس جمهور امریکا اعلام داشت: ایران آماده است تا خلاف گفته های امریکا را عملی سازد.

ص: 140

به نوشته ملیت، میرحسین موسوی در بخش دیگری از این گفت وگو در زمینه مخالفت ریگان با استقرار موشک های ایران در خلیج فارس اظهار داشت: حق با ماست و تا رسیدن به حقوق حقه خود به مبارزه ادامه می دهیم. بنا به نوشته ملیت، نخست وزیر کشورمان همچنین در رابطه با شایعه خرید موشک های ساخت چین اظهار داشته است: ما قبل از هرچیز از موشک های ساخت خودمان استفاده می کنیم. البته از کشورهای دیگری نیز موشک خریداری کرده ایم اما محل استقرار آنها سرّی است. امریکا ما را مستقیماً تهدید می کند و هرگاه که منافع ما در منطقه به خطر افتد، از این موشک ها استفاده خواهیم کرد. به نوشته ملیت، میرحسین موسوی در پاسخ به این سؤال که آیا در صورت مسدود شدن تنگه هرمز فکر نمی کنید ایران به عنوان بیشترین صادرکننده نفت بیش از دیگران متضرر خواهد شد؟ اظهار کرد: ما خود را برای هرچیزی آماده کرده ایم. این روزنامه ادامه می دهد: هم زمان با نخست وزیر ایران مقامات دیگر ایرانی به دعوت ریگان و تلاش های وی برای برقراری صلح در منطقه خلیج فارس با تردید نگریسته، با طرح این مطلب که تلاش های سازمان ملل و شورای امنیت در جهت نجات عراق صورت می پذیرد، اظهار می دارند در صورتی که حق ما را بدهند، قبول می کنیم ولی در غیر این صورت اگر تمام دنیا یکی شوند، نخواهند توانست به زور چیزی به ما بقبولانند.»(1)

1 133

"کاسپار واینبرگر"، وزیر دفاع امریکا دربارة موضع ایران در برابر تلاش های نظامی امریکا در خلیج فارس گفت: «ایران در گذشته دقیقاً از هرگونه تهدیدی برای کشتی های امریکایی، چه جنگی یا تجاری پرهیز کرده است. ما فکر نمی کنیم این شرایط تغییر کند. جنگ روانی ایران تداوم ندارد. ما معتقدیم آنان به کشتی های امریکایی به هیچ وجه حمله نمی کنند.»(2) وزیر دفاع امریکا یک بار دیگر به ایران هشدار داد: «امریکا استقرار موشک های زمین به دریای کرم ابریشم از جانب ایران را یک تهدید جدی تلقی می کند.» وی افزود: این موشک ها به محض آنکه آماده شلیک شوند، کشتی رانی در خلیج[فارس] را تهدید خواهند کرد.(3)

"ریچارد آرمیتاژ" معاون وزارت دفاع در امور امنیت بین المللی امریکا نیز درباره افزایش نیروهای امریکایی در خلیج فارس و امکان پایان مأموریت این نیروها گفت: «ایالات متحده در پی افزایش حضور نیروی دریایی خود در آب های خلیج فارس تا هشت کشتی می باشد. این حضور به خاطر اسکورت نفت کش های کویتی با پرچم امریکا می باشد. یک هواپیمای ترابری حامل یک گروه افراد جنگ جو در اکثر مواقع در شمال دریای عمان حاضر خواهد بود.(4) وی دربارة تاریخ آغاز عملیات اسکورت نفت کش های کویتی گفت: «کار اسکورت نیروی خاورمیانه ای امریکا ممکن است از ماه آتی مسیحی آغاز شود و به مدت نامحدود تا خاتمه جنگ کشتی ها ادامه یابد.» وی افزود: «اگر جنگ کشتی ها پایان پذیرد، به ماندن ما نیازی نخواهد بود.» وی ادامه داد: «حمله هوایی عراق در هفدهم مه (27 اردیبهشت) علیه ناوچه امریکایی "استارک"

ص: 141

که در جریان آن 37 ملوان امریکایی کشته شدند، موجبات نگرانی کنگره را دایر بر آنکه اسکورت یازده کشتی کویتی برای رزم ناوهای نیروی دریایی امریکا خطرات را افزایش خواهد داد و امریکا را به این جنگ می کشاند، فراهم آورده است.»(1)

نیویورک تایمز نیز به نقل از منابع دولتی امریکا دربارة افزایش تدابیر امنیتی نیروهای امریکا و افزایش توان هوایی این کشور در خلیج فارس نوشت: «پنتاگون امیدوار است که گشت هواپیماهای جاسوسی آواکس را بر فراز تمامی منطقه خلیج[فارس] قبل از شروع اسکورت به وسیله ناوها در ماه آینده افزایش دهد. افزایش گشت توسط هواپیماهای جاسوسی پیشرفته به علت آنکه این هواپیماها در عربستان مستقر هستند و باید بر فراز کشورهایی که در طول ساحل خلیج (مقابل ایران) می باشند پرواز نمایند، احتیاج به جواز پرواز از جانب کشورهای عربی دارد.»(2)

1 134

"خاویر پرز دکوئیار"، دبیرکل سازمان ملل طی نشستی مطبوعاتی دربارة چگونگی برقراری صلح در خلیج فارس، امکان پیش بینی تحریم تسلیحاتی در قطع نامه آتی شورای امنیت و تأثیر همکاری کشورها در تصویب این قطع نامه سخن گفت. به گفته رادیو صدای امریکا، وی اظهار کرد: «به عقیده من مشکل خلیج فارس نه از طریق زور بلکه از طریق قدرت معنوی حل خواهد شد. باید اضافه کنم که پنج عضو دائم و ده عضو غیردائم شورای امنیت باید با یک قطعنامه جامع به این جنگ پایان دهند.» رادیو امریکا افزود: «در مورد اینکه آیا شورای امنیت در آینده نزدیک به این نتیجه خواهد رسید، دبیرکل سازمان ملل گفت: همان طور که می دانید، آغاز مذاکرات در مورد جنگ، ابتکار عمل شخص من بود ولی باید اضافه کنم که این کار من نیست که متن قطعنامه را بنویسم ولی امیدوارم که شورای امنیت به زودی به نتیجه برسد. درباره اینکه آیا دبیرکل سازمان ملل از فرانسه و چین خواهد خواست که به ایران و عراق اسلحه نفروشند، دبیرکل سازمان ملل گفت: مایل هستم ببینم که هیچ کشوری به دو طرف متخاصم اسلحه نمی فروشد. وی اضافه کرد: یکی از روش های پیش بینی شده احتمالاً تحریم ارسال اسلحه خواهد بود. در پاسخ به این سؤال که آیا تحریم ارسال اسلحه علیه هر دو کشور در حال جنگ و یا یکی از طرفین خواهد بود، خاویر پرزدکوئیار گفت: اگر شورای امنیت تصمیم بر تحریم بگیرد، باید برای هر دو طرف متخاصم باشد ولی مسئله تحریم اسلحه دو جنبه دارد؛ یک جنبه پیش گیرنده چون در این صورت برای هر دو طرف خواهد بود، جنبه دیگر حالت تحریم دارد که برای کشوری است که از قطعنامه شورا پیروی نکند.»(3)

ص: 142

رادیو بی.بی.سی نیز در خصوص اقدامات شورای امنیت سازمان ملل برای تصویب قطع نامه ای درباره جنگ ایران و عراق پس از نشست اخیر "ونیز" گفت: «فعالیت هنوز ادامه دارد و مرحله دوم کار به زودی آغاز خواهد شد، اما به گزارش خبرنگار بی.بی.سی در مقر سازمان ملل، همه اذعان می کنند که پیشرفت همچنان به کندی صورت می گیرد. "ریک فانتن" در گزارش خود می گوید: طرح پایان دادن به جنگ خلیج فارس آن قدر محرمانه است که هیچ یک از پنج عضو شورای امنیت علناً درباره آن چیزی نمی گویند، اما طرح به صورت پیش نویس یک قطعنامه شکل محکمی به خود گرفته است و حالا پنج عضو دائمی شورای امنیت مقدمات مرحله بعدی یعنی ارائه آن به ده عضو غیردائم شورا را فراهم می کنند. حال که پس از زحمت فراوان میان امریکا، شوروی، بریتانیا، فرانسه و چین اتفاق نظر پیدا شده، در هفته آینده اعضای غیردائم پیش نویس قطعنامه ای را که بر سر آن توافق شده است، مطالعه خواهند کرد تا اتفاق نظر در سطح وسیع تری به دست بیاید. در این مرحله دیپلمات ها ابداً مطمئن نیستند که مشورت هایی که احتمالاً چندین هفته طول خواهد کشید به موافقت همه اعضای شورا منجر شود.»(1)

از سوی دیگر، خبرگزاری یونایتدپرس دربارة علت ناموفق بودن مصوبات قبلی شورای امنیت سازمان ملل در پایان دادن به جنگ ایران و عراق گزارش داد: «مذاکرات در مورد ارائه قطعنامه ای در زمینه جنگ عراق و ایران بیش از پنج ماه است که در شورای امنیت سازمان ملل در جریان است ولی به علت اختلافات بین اعضا، شورا تاکنون به نتیجه ای نرسیده است. سه قطعنامه قبلی سازمان ملل درباره آتش بس نتوانسته است به جنگ ایران و عراق پایان بخشد.»(2)

در این حال، خبرگزاری رویتر درباره احتمال همکاری چین در تصویب قطع نامه و اقدامات تضمینی برای قبول این قطع نامه اعلام کرد: «منابع دیپلماتیک گفتند، بعید به نظر می رسد که چین درخواست پیشنهادی شورای امنیت را برای آتش بس بین ایران و عراق وتو کند. در این طرح پیش بینی شده است که چنانچه به این درخواست اعتنایی نشود، می توان دست به اقداماتی عملی زد. در حالی که در آغاز، صحبت از اعمال تحریم فروش سلاح به هر طرف که درخواست آتش بس را رد کند در میان بوده است. منابع دیپلماتیک گفتند که یک فرمول بیهوده چون "اقدامات مقتضی" در چارچوب سازمان ملل ممکن است جایگزین آن تهدید شود. ضمناً به هر دو طرف بایستی یک مهلت مثلاً شش ماهه داده شود تا اگر بخواهند، اعتراض کنند و این موضوع بیش از پیش قطع نامه را بی اثر خواهد کرد.»(3)

1 135

هم زمان با اقدامات شورای امنیت و طرح مباحثی درباره پایان جنگ، "لطیف نصیف جاسم"، وزیر اطلاعات عراق اصول اعلام شدة صدام حسین را که سال پیش به عنوان اصول اساسی عراق برای صلح اعلام کرده بود، بار دیگر تکرار کرد. نصیف جاسم بدون اشاره به کشور حمله کننده و یا تأمین خسارت کشور آسیب دیده، گفت: «ما به مبادی و اصول صلح طبق پیام حضرت

ص: 143

رئیس جمهور رهبر، صدام حسین برای حکام ایران در دوم اوت 1986 (11 مرداد 1365) پای بند هستیم، که عبارتند از:

1- عقب نشینی کامل و جامع و نامشروط به مرزهای شناخته شده بین المللی. 2- مبادله جامع و همه جانبة اسرا. 3- امضای قرارداد صلح و عدم تجاوز بین دو کشور. 4- عدم دخالت در امور داخلی و احترام هر یک به اختیارات کشور دیگر. 5- برای تحقیق استقرار و امنیت منطقه و منطقه خلیج عرب[فارس] باید ایران و عراق دو عنصر مثبت باشند. بدون این پایه ها و اصول راه دیگری را برای حل و فصل نزاع بین ما و ایران - هرچند که جنگ به طول بکشد - نمی یابیم، زیرا هرگونه امور خارج از این مبادی یعنی زیان رساندن به تمامیت ارضی و مبادی ما و تهدید استقلال سیاسی ماست.»(1)

1 136

ناکامی امریکا در اجلاس سران هفت کشور صنعتی در ونیز دستمایه سیاسی برخی رسانه ها شده است. شبکه تلویزیونی "سی.بی.اس" امریکا در یک جمع بندی از تصمیم اجلاس "ونیز" اعلام کرد که دولت ریگان موفق به کسب هیچ گونه کمکی از هم پیمانان خود برای اقداماتش در خلیج فارس نشد. این شبکه تلویزیونی افزود: «هم پیمانان امریکا تنها طی یک بیانیه سیاسی از لزوم جریان آزاد نفت خلیج فارس و اقدامات شورای امنیت سازمان ملل جهت یافتن "یک راه حل مؤثر و عادلانه" برای ختم جنگ ایران و عراق حمایت کردند.» این شبکه می افزاید: در واقع عراقی ها بیشترین حملات را در خلیج فارس علیه کشتی های تجاری مرتکب شده اند. آنچه که دولت ریگان در اجلاس ونیز به ویژه در رابطه با مسئله خلیج فارس کسب کرد، تقریباً هیچ است. مقامات امریکایی می دانستند که در رابطه با مسئله خلیج فارس کمک زیادی از متحدین دریافت نخواهند کرد. بنابراین چیز زیادی از آنها نخواستند و سپس موقعی که مقامات امریکایی در این اجلاس به نتیجه ای نرسیدند، گفتند: "ما دقیقاً آنچه را که می خواستیم کسب نمودیم." انتظار می رود عدم آمادگی هیچ یک از متحدین جهت کمک به امریکا در خلیج فارس، جنجال جدیدی را میان دولت جمهوری خواه ریگان و کنگره دمکرات این کشور بیافریند.»(2)

رادیو بی.بی.سی نیز درباره نتایج اجلاس "ونیز" و احتمال همکاری متحدان امریکا برای همراهی با این کشور در بحران خلیج فارس گفت: «در میان مفاد مهم اعلامیه سران هفت کشور غربی در ونیز ماده ای است که مربوط به وضعیت خلیج فارس می شود. ماده ای که خواستار همکاری بین المللی برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق و حمایت از اصل آزادی کشتی رانی در خلیج فارس می شود.

ریگان در هنگام ترک کنفرانس صریحاً اشاره کرد که از دوستان و متحدان امریکا برای امنیت خلیج فارس درخواست کمک خواهد کرد. اما اگر ریگان در کنفرانس ونیز رسماً درخواست چنین کمکی می کرد، آشکارا از این بابت جواب منفی قاطعی می گرفت. واقعیت این

ص: 144

است که در میان دوستان امریکا این احساس عمومیت داشته که امریکا بدون توجه به پیامدهای امر، در خلیج فارس خود را به ورطه تعهداتی سنگین انداخته است. این احساسی است که بسیاری از سیاست مداران امریکا نیز دارند.»(1)

نشریة "تایمز مالی" نیز تلاش ریگان را در اجلاس ونیز ناکام ارزیابی کرده است. این روزنامه می نویسد: «ریگان نفع چندانی از اجلاس ونیز نبرده است و قطع نامه صادره در زمینه آزادی کشتی رانی در خلیج فارس حداقل انتظار وی بود.» این روزنامه می افزاید: «قطع نامه مذکور خواستار اقدامات فوری و هماهنگ به منظور پایان دادن به جنگ ایران و عراق شد. در حالی که امریکا بر اعمال آتش بس و عقب نشینی نیروهای دو کشور تأکید کرده بود. هفت کشور غربی به بی طرفی رسمی خود پای بند ماندند زیرا هراس داشتند دنباله روی از سیاست امریکا موضع ایران را سخت تر کند.»(2)

روزنامه فرانسوی "لوماتن" نیز به زمینه سازی های ریگان در اجلاس ونیز اشاره کرده است: «ایران میهمان غیرمنتظره کنفرانس عالی ونیز بود. به محض گشایش این کنفرانس، ریگان تهدیدهای جمهوری اسلامی ایران در مورد آزادی کشتی رانی در خلیج فارس را همچون موضوع مهم قابل بحث بر حاضران تحمیل و سعی کرد متحدانش را در راه حفظ امنیت آن منطقه علیه تهران بسیج کند.» این روزنامه می افزاید: «رهبران اروپایی در برابر انتظار امریکا از آنها برای شرکت بیشتر در مراقبت نظامی از خلیج فارس رویة احتیاط آمیزی از خود نشان دادند.»(3)

1 137

روزنامه انگلیسی "گاردین" در مقاله ای به مشکلات فراروی دولت کویت در همکاری با امریکا پرداخته و به حمایت همه جانبه این کشور از عراق اشاره می کند. در این مقاله آمده است: کویت که به امریکا روی آورده است اینک از این وحشت دارد که اگر اوضاع وخیم تر شود، ریگان همان طور که در لبنان عقب نشینی کرد، دست از حمایت از کویت هم بردارد و کویت را تنها بگذارد. در کویت شیعیانی زندگی می کنند و آماده اند علیه دولت کویت وارد عمل شوند.» این روزنامه می نویسد: «کویت از دوستان و متحدان عراق است و اکثر مایحتاج دولت عراق را شب ها از طریق خاک خود به عراق می رساند. میراژهای عراق بر فراز خاک کویت پرواز می کنند تا نفت کش های عازم ایران را مورد حمله قرار دهند و رسانه های دولتی این کشور شدیداً به ایران و ارزش های مورد احترام این کشور حمله می کنند. یک مقام کویتی می گوید: ایرانیان خواستار سقوط صدام هستند و ما می دانیم اگر صدام برود، ما هم خواهیم رفت.»(4)

2 138

دکتر "جوزف اولسن" از کارشناسان نظامی امریکا در یک سخن رانی در مرکز مطالعات استراتژیک پاکستان در جمع نظامیان این کشور گفت: «انقلاب اسلامی ایران شکست ناپذیر شده است و اکنون فقط جمهوری اسلامی ایران توانایی بستن تنگه هرمز را دارد. پیروزی

ص: 145

انقلاب اسلامی ایران باعث شد تا ایران که یک متحد امریکا به شمار می رفت، به دشمن شماره یک واشنگتن بدل شود.» وی اظهار کرد: «در حالی که عراق فاقد توانایی های لازم برای بستن تنگه هرمز می باشد ایران می تواند این تنگه را مسدود نماید. دکتر اولسن افزود: «سرنگونی جمهوری اسلامی در ایران حتی بعد از [امام]خمینی نیز امکان پذیر نیست و ما اطمینان داریم، اشخاصی در آن کشور هستند که انقلاب اسلامی را توسعه و تداوم خواهند بخشید.»(1)

ص: 146

عدم کارایی نیروی نظامی امریکا در خلیج فارس، پیش قدم نشدن ایران برای درگیری نظامی با امریکا، تفکیک ناپذیر بودن امنیت در خلیج فارس و توجه شورای امنیت برای بازداشتن عراق از آتش افروزی بیشتر در خلیج فارس اشاره کرد. گزیده ای از سخنان ایشان چنین است: «همان وقتی که این آقایان مشغول جنجال و تهدید بودند ما حرف و موضع خودمان را صریحاً گفتیم و الآن آن جوّ جنجال فرو نشست. با رفتن ریگان به اجلاس هفت کشور صنعتی با امیدها و آرزوهای زیاد و دست خالی برگشتن ایشان از آن اجلاس که علت آن این بود که کشورهای صنعتی بزرگ غربی حاضر نشدند منافع شان را وجه المصالحه مسائل داخلی امریکا قرار دهند، چون همه می دانند که این جنجال و هیاهوی دار و دسته ریگان برای این است که مشکلات داخلی خودشان را حل کنند، زیرا آنها در داخل کشور امریکا به شدت زیر سؤال هستند. ... این درست است که امریکا یک قدرت نظامی برتر است و بعضی خواسته اند این را به رخ بکشند که ناوگان امریکایی چنین مجهز است، چنان موشک دارد و چنان وسایل الکترونیکی دارد، یا نیروی هوایی آن کشور چنین و چنان است، اینها همه معلوم، امریکایی ها سال هاست دنیا را می چاپند تا به حجم نظامی خود اضافه کنند و توانسته اند و اضافه هم کرده اند، در این حرفی نیست اما مسئله این است که خلیج فارس جای مانور یک نیروی عظیم دریایی نیست، نیروی دریایی امریکا اگر چندین ناوگان هم در خلیج فارس بیاورد، جز اینکه دست و پای خودشان را تنگ بکنند و آسیب پذیری شان را بیشتر کنند، هیچ هنر و غیرتی نخواهند داشت...

اگر ما می خواستیم در اقیانوس ها جنگ دریایی با امریکایی ها بکنیم، ما هم ناوگان مان را ببریم، او هم ناوگانش را بیاورد، اینجا ممکن بود که بگویند که ما (امریکایی ها) ناوگان مان مجهز تر است. مسئله این نیست. مسئله خلیج فارس است. در خلیج فارس امریکا به شدت آسیب پذیر است. ناو هواپیمابر امریکایی با چند ده فروند هواپیما اگر در داخل خلیج فارس، با وسایل گوناگونی که به حمدالله جمهوری اسلامی در اختیار دارد و خیلی از آنها را هنوز آنها کشف نکرده اند، مورد آسیب قرار گرفت و یک ناو هواپیمابر غول پیکر امریکایی به وسیله جمهوری اسلامی ضربه خورد و آسیب دید، دیگر ملت های منطقه و ملت های جهان کمترین محل برای امریکا نمی گذارند و هیچ گونه هیبتی دیگر برای آنها باقی نخواهد ماند و آبرویش خواهد رفت. خلیج فارس منطقه ای محدود است. در اینجا معلوم نیست قدرت امریکا کارایی لازم را داشته باشد و ما امکانات فراوانی داریم. ما قبلاً هم می گفتیم، امکاناتی داریم که در دریا می توانیم شما را مورد آسیب قرار بدهیم، باور نمی کردند، یا اگر بعضی ها باور می کردند، دلشان نمی خواست به روی خودشان بیاورند. الآن هم داریم می گوییم غیر از موشک هایی که شما اطلاع پیدا کردید که ما داریم و هنوز هم نمی دانید که این موشک ها به چه نحوی تولید شده و کی تولید شده و چگونه در اختیار ما قرار گرفته است، غیر از این موشک ها باز هم ما وسایلی

ص: 148

داریم که یقیناً اگر آن وسایل در خلیج فارس به کار گرفته شود، باز هم دستگاه امریکایی و ناوگان امریکایی به همان اندازه که در مقابل این موشک ها آسیب پذیر است، در مقابل آنها آسیب پذیر خواهد بود.

ما اعلام می کنیم در خلیج فارس برای آتش افروزی، ما پیش قدم نخواهیم شد. ما مایل نیستیم در خلیج فارس آتش روشن بشود، اگر شما خودتان به دست خودتان این آتش را روشن نکنید. کشورهای صنعتی دنبال این هستند که امنیت در خلیج فارس تأمین بشود و دلواپس امنیت خلیج فارس هستند. بله، حق هم دارند دلواپس باشند. خلیج فارس منطقه بسیار مهمی است؛ هم از لحاظ تجاری هم از لحاظ استراتژیک فوق العاده حساس است. واقعاً هم کشورهای صنعتی دنیا که چشم شان به نفت اینجا دوخته شده است، هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ سیاسی باید دلواپس باشند. این بجاست. اما اگر واقعاً دلواپس امنیت هستند و یک مقصد سیاسی و ضد اسلامی توی کارشان نیست، راه آن خیلی آسان است که ایجاد امنیت بکنند. ناامنی در خلیج فارس از ناحیه عراق است، عراق این منطقه را ناامن کرد. ما در مرزهای خشکی با عراق جنگ داریم. این رژیم چرا تعرض در دریا را راهزنانه شروع می کند؟ خوب، این آغاز جنگ است عراق را زیر فشار بگذارند و اجازه ندهند که عراق این کار را انجام بدهد.»

رئیس جمهور در خطبه های نمازجمعه:

«خلیج فارس جای مانور یک نیروی عظیم دریایی نیست ... جز اینکه ... آسیب پذیری شان را بیشتر کنند هیچ هنر و غیرتی نخواهند داشت ...

در خلیج فارس برای آتش افروزی، پیش قدم نخواهیم شد ... ناامنی در خلیج فارس از ناحیه عراق است ... عراق را زیر فشار بگذارند و اجازه ندهند که عراق

این کار را انجام بدهد ... امنیت در خلیج فارس تفکیک پذیر نیست. اگر برای ما ناامن است، برای دیگران هم ناامن خواهد بود ...

در صورتی که شورای امنیت یک جانبه نگری خود را از دست ندهد، مصوبات او را قبول نخواهیم کرد.»

ص: 149

رئیس جمهور تأکید کرد: «اگر کشتی های ما به وسیله رژیم عراق هدف قرار نگیرد، در خلیج فارس امنیت کامل برقرار خواهد شد و به هیچ کشتی دیگری حمله نخواهد شد. این نکته اول، یعنی توجه بکنند که راه امنیت این است، اما اگر بخواهند دست عراق را باز بگذارند که هر کاری و هر شیطنت و هر شرارتی که بخواهد، انجام دهد و کشوری مثل کشور کویت هم مثلاً فضایش، آبراهش، بندرش و امکاناتش را در اختیار عراق بگذارد تا عراق از این آبراه، مثلاً موشک برای خودش ببرد، از آن فضا هواپیما به داخل خلیج فارس بفرستد و از آن راه و جاده امکانات برای ادامه جنگ ببرد، یعنی در حقیقت در کنار عراق و پشت سر عراق بایستند، اما در عین حال نفت عراق را هم از منطقه بی طرف صادر کنند و آزادانه کشتی های آنها رفت و آمد کند، یک چنین چیزی ممکن نیست. گفته ایم و باز هم خواهیم گفت که امنیت در خلیج فارس تفکیک پذیر نیست. اگر برای ما ناامن است، برای دیگران هم ناامن خواهد بود. اگر بنا شد ناامنی وجود داشته باشد و کشتی های نفتی کویتی در درجه اول به خاطر اینکه در کنار عراق قرار دارند راه امن نداشته باشند، این را هم امریکا بداند و هم شوروی بداند که پرچم امریکا و پرچم شوروی هم نخواهد توانست نفت کش کویتی را از ناامنی که دچار آن هست، نجات دهد. البته سازمان ملل جای خوبی است برای حل و فصل امور در صورتی که وقتی بناست یک مسئله مهمی را که بین دو کشور است حل و فصل کند، نشان بدهد که بی طرف است. اما سازمانی که از اول که دهن باز می کند، معلوم است که دارد علیه یک طرف و به نفع یک طرف دیگر حرف می زند، شما نمی توانید از آن کسی که علیه او حرف زده می شود و قضاوت می شود، انتظار داشته باشید او هم مثل برّه رام و مطیع شما باشد. خوب، ما در صورتی که شورای امنیت سازمان ملل این وضع یک جانبه نگری خود را از دست ندهد، مصوبات او را به چیزی نخواهیم گرفت و قبول نخواهیم کرد. فشار می آورند روی شورای امنیت که تحریم تسلیحاتی و غیره را نسبت به ایران اعمال کند، این بی فایده است. اگر تحریم تسلیحاتی نسبت به هر دو کشور باشد، ما حرفی نداریم، زیرا کشور عراق الآن مدرن ترین سلاح ها را از متحدین امریکا و اعضای خود شورای امنیت می گیرد، برای اینکه شهرها و کشتی ها را مورد تعرض قرار دهد. این یک روش بی طرفانه نیست که شورای امنیت اتخاذ کرده و تاکنون کرده بوده مگر اینکه این دفعه واقعاً عاقلانه با مسئله برخورد کند و اگر اظهار نظری خواهند کرد، یک اظهار نظر قابل قبولی برای ما باشد والّا اگر مثل اظهار نظرهای قبلی باشد، این را ما صریحاً اعلام می کنیم و به طور قطع می گوییم که ما سخنی را و قطعنامه ای را که از سوی شورای امنیت صادر بشود و به نفع عراق باشد و یک جانبه باشد و در آن بی طرفی ملاحظه نشده باشد، آن را به هیچ وجه قبول نخواهیم کرد.»

امام جمعه تهران همچنین گفت: «شنیده ام یکی از کشورها پیشنهاد کرده است که از هر دو کشور ایران و عراق خواسته شود که کشتی ها در خلیج فارس زده نشود. این خوب است. آنها از عراق هم بخواهند و فشار بیاورند که کشتی ها زده نشود.»(1)

ص: 150

در این حال، خبرگزاری یونایتدپرس در این باره گزارش داد: «[آیت الله] خامنه ای از پیشنهاد رهبران هفت کشور صنعتی برای کوشش شورای امنیت جهت پایان دادن به جنگ خلیج فارس استقبال کرد. وی گفت: به هرحال شورای امنیت باید بی طرفی خود را هنگام اتخاذ تدابیر مربوط به این مسئله حفظ کند در غیر این صورت، تصمیمات آن مؤثر نخواهد بود. وی همچنین مفاد بیانیه را مبنی بر اینکه جریان نفت از تنگه هرمز باید بدون وقفه ادامه یابد و تانکرهای حامل نفت نباید مورد حمله قرار گیرند، پیشنهاد خوب خواند. اظهارات رئیس جمهور ایران نخستین عکس العمل ایران نسبت به بیانیه صادر شده از طرف کنفرانس رهبران کشورهای صنعتی (ونیز) است که در آن خواستار اتخاذ تدابیر عادلانه و مؤثر از طرف شورای امنیت برای برقراری یک آتش بس شده است.(1)

1 144

با آنکه امریکا موفق نشد هفت کشور صنعتی جهان را در ونیز برای دخالت نظامی بیشتر در بحران خلیج فارس با خود همراه کند، ولی امروز مقامات نظامی امریکا جزئیات طرح اسکورت نفت کش ها را اعلام کردند که حاکی از عزم این کشور برای گسترش حضور نظامی خود و ایفای نقش اصلی در مناقشه ایران و عراق است.

"کاسپار واینبرگر"، وزیر دفاع امریکا اعلام کرد: «وزارت دفاع این کشور قصد دارد پیش از آغاز اسکورت نظامی نفت کش های کویتی در خلیج فارس، مساحت تحت نظر هواپیماهای اطلاعاتی آواکس را از عربستان سعودی به سراسر طول خلیج فارس گسترش دهد.» وی در جلسه کمیته امورخارجه مجلس نمایندگان امریکا که درخصوص اوضاع خلیج فارس تشکیل شده بود، دربارة این عملیات اطلاعاتی اعلام کرد که امریکا از کمک برخی از کشورهای ساحلی خلیج فارس بهره مند خواهد شد. روزنامه "نیویورک تایمز" با اعلام این خبر به نقل از یک مقام امریکایی می افزاید: «علاوه بر اعزام هواپیماهای آواکس به منطقه خلیج فارس، نیروی دریایی امریکا نیز تناوب پروازهای هواپیماهای اطلاعاتی دریایی (پی - 3) خود از عمان را افزایش خواهد داد.»(2)

این روزنامه همچنین به نقل از مقامات دولت ریگان نوشت: «از آنجایی که پایگاه هواپیماهای آواکس در عربستان سعودی قرار داشته و جهت انجام عملیات مذکور باید از آسمان دیگر کشورهای عرب منطقه عبور کند، گسترش عملیات گشت آواکس ها باید مورد تأیید تمام کشورهای عرب منطقه قرار گیرد. همچنین وزارت دفاع امریکا اعلام کرده است که در طول عملیات اسکورت در خلیج فارس، این کشور تعداد کشتی های جنگی خود در این منطقه را به بیش از ده کشتی افزایش خواهد داد و به احتمال قوی یک ناو هواپیمابر و کشتی های جنگی

ص: 151

دیگری را نیز در بیرون از خلیج فارس مستقر خواهد ساخت. رئیس ستاد مشترک ارتش امریکا نیز اعلام کرد که این کشور احتمالاً شکاری بمب افکن های عمودپرواز "هاریر" را روی کشتی های تجاری و کشتی های نیروی دریایی امریکا که مأمور حفظ ترافیک دریایی در خلیج(فارس) هستند، مستقر خواهد ساخت.»(1)

"مایکل آرماکاست" معاون وزیرخارجه امریکا در توجیه اعلام تصمیم این کشور در اسکورت نفت کش های کویتی گفت: «محافظت از نفت کش های کویتی تصمیمی تحریک آمیز بوده است. علی رغم این واقعیت که جریان نفت از خلیج فارس هنوز ادامه دارد، کویتی ها به دنبال راهی بودند که طی آن یک نقش حفاظتی مهم از نفت را به شوروی ها بدهند.» وی گفت: «تصمیم ما با توجه به این نکات و ایجاد محدودیت و جلوگیری از بسط نفوذ احتمالی شوروی با بهانه حفاظت از خلیج فارس اتخاذ گردید.» وی افزود: «به اهتزاز درآمدن پرچم امریکا بر عرشه کشتی های کویتی فقط توسعه ای محدود از نقش امریکا در منطقه است.» این مقام امریکایی گفت: «دخالت امریکا در خصومت های خلیج فارس قریب الوقوع نخواهد بود.»(2)

"جفری هاو"، وزیرخارجه انگلیس نیز در حمایت از عملکرد امریکا و انتقاد از عدم استقبال کشورهای اروپایی برای ورود در بحران خلیج فارس گفت: «دول غربی به جای اینکه نگران این باشند که پایشان به جنگ خلیج فارس کشیده شود، بایستی در جهت پایان دادن به جنگ عراق و ایران کوشش نمایند.» وی افزود: «این واضح است که غرب به آزادی کشتی رانی در خلیج[فارس] و کاهش تشنج در منطقه و ایجاد پایانی برای جنگ ایران و عراق اهمیت بدهد.» وزیرخارجه انگلیس گفت: «غرب باید هوشیار باشد و باید امور را در جهت صلح پیش ببرد. دول غربی باید از احتمال در معرض حمله قرارگرفتن کشتی هایشان در خلیج[فارس] نگران باشند. بنابراین کشتی های جنگی بریتانیایی و امریکایی و فرانسوی برای حراست از آزادی رفت و آمد کشتی هایشان در این معبر آبی گشت می زنند.»(3)

این در حالی است که به گزارش نشریه "سانفرانسیسکو کرونیکل" شماری از نمایندگان مجلس امریکا با طرح به زیر پرچم درآوردن یازده کشتی کویتی در خلیج فارس مخالفت کرده و دولت را متهم کردند که در پی بهانه جویی برای درگیری با ایران است. این نشریه می افزاید: «این عملیات که باید در ماه آینده به اجرا درآید، موجب انتقادات فزاینده ای پس از تهاجم عراقی ها به ناو استارک در هفدهم ماه مه که 37 کشته بر جای گذاشته، شده است. بعضی اعضای کنگره دولت را متهم کردند که به دنبال کسب وجهه در منطقه، در پی ایجاد درگیری با ایران می باشد.»(4)

ص: 152

دکتر "رابرت هانترز" مشاور سابق دولت "کارتر" نیز به دولت ریگان توصیه کرده است که تب بحران خلیج فارس را پایین آورد و از تشدید آن خودداری کند. وی تأکید کرد که امریکا باید سیاست درهم ریختة خود در خاورمیانه را منسجم و هماهنگ سازد.(1)

از سوی دیگر، روزنامة "پراودا"، ارگان رسمی حزب کمونیست شوروی با انتقاد از عملکرد امریکا در خلیج فارس، با تأکید بر نقش شورای امنیت اعلام کرد که شوروی برای حل مشکلات موجود این منطقه با محوریت این شورا، آماده است.

پراودا می نویسد: «حوادث کنونی در خلیج فارس این منطقه را به کشاندن کشورهای همسایه ایران به جنگ و مداخله مسلحانه مستقیم امریکا بیش از هر وقت دیگری نزدیک کرده است. این وضعیت که پنتاگون نیروهای نسبتاً بزرگی را در منطقه خلیج فارس متمرکز ساخته و به این نیروها دستور داده شده با مشاهدة آماج های مشکوک در گشودن آتش پیش دستی کنند، خطرات خاصی در بر دارد. برای کاهش تشنج منطقه خلیج فارس در وهله اول پایان دادن به جنگ طولانی ایران و عراق ضروری است. اتحاد شوروی برای کوشش های مشترک در این جهت مثلاً در چارچوب شورای امنیت که قادر است ایران را به آغاز مذاکره با عراق متقاعد سازد، آماده است.»(2)

1 145

هم زمان با جدی تر شدن مباحث شورای امنیت دربارة طرحی برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق، "خاویر پرز دکوئیار"، دبیرکل سازمان ملل متحد در مصاحبه ای دربارة افزایش نیروها در خلیج فارس، اقدامات اعضای اصلی شورای امنیت و احتمال دخالت نیروهای حافظ صلح سازمان ملل متحد در جنگ ایران و عراق اظهار نظر کرد. وی گفت: «حضور نیروهای دریایی و هوایی سازمان ملل در منطقه خلیج فارس باعث حل و فصل جنگ عراق و ایران نخواهد شد.» وی همچنین افزود: «مهم ترین مسئله در حال حاضر دست یابی به یک توافق در میان پنج عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل برای پایان دادن به جنگ عراق و ایران است. اعزام نیروهای سازمان ملل به خلیج فارس به مکانیزم فوق العاده عظیمی نیاز دارد که سازمان ملل توانایی آن را ندارد و مطمئن نیستم کشورهای عضو سازمان ملل بتوانند بودجة این عملیات را تأمین کنند.»(3)

در این حال، "مارتین ادوکی"، رئیس ادواری شورای امنیت سازمان ملل از روش کشورهای دارای حق وتو در بررسی طرح قطع نامه جنگ ایران و عراق انتقاد کرد. خبرگزاری فرانسه در این باره گزارش داد: «مارتین ادوکی، نماینده "غنا" در سازمان ملل و رئیس ادواری شورای امنیت سازمان ملل از اعضای دائمی این شورا که از چند ماه پیش تاکنون سرگرم انجام مذاکراتی به منظور پایان دادن به جنگ عراق علیه ایران می باشند، آشکارا انتقاد کرد.» این

ص: 153

خبرگزاری می افزاید: «ده عضو غیردائمی شورای امنیت تاکنون از جریان کارهای پنج عضو دائمی این شورا مطلع نشده اند که این امر موجب خشم روزافزون بعضی از آنان شده است؛ زیرا آنان از این بیم دارند که این نحوه کار جنبه رسمی سازمانی به خود بگیرد. در همین زمینه "خاویر پرز دکوئیار"، دبیرکل سازمان ملل ضمن اعلام این مطلب که توافق میان اعضای برخوردار از حق وتوی سازمان ملل بیش از آغاز هرگونه فعالیتی ضروری است، هماهنگی پنج عضو دائمی شورای امنیت را توصیه کرد. وی در این حال احتمال وجود یک بحران سازمانی در شورای امنیت را رد کرد.»(1)

خبرگزاری "تانیوگ" نیز در این باره گزارش داد: «محافل دیپلماتیک گفتند که شرایط برای مداخله شورای امنیت جهت پایان دادن به جنگ ایران و عراق مساعدتر از هر زمان دیگر شده است. این نظر بر اساس ملاقات های اعضای شورای امنیت با کمیته هفت نفری اتحادیه عرب و بر اساس اظهارات نمایندگان ابرقدرت ها که از پایان جنگ طرف داری می کنند، و بر اساس نظرات کشورهای صنعتی در کنفرانس "ونیز" و با توجه به نتیجه گیری های اخیر شورای همکاری کشورهای خلیج(فارس) می باشد.»(2)

1 146

تصویر

هم زمان با فعالیت شورای امنیت سازمان ملل برای تصویب قطع نامه ای درباره جنگ ایران و عراق، امروز "طارق عزیز"، معاون نخست وزیر و وزیر امورخارجه عراق با خاویر پرز دکوئیار، دبیرکل سازمان ملل و "ریچارد مورفی"، معاون وزیر امورخارجه امریکا دیدار و گفت و گو کرد. خبرگزاری کویت موضوع گفت وگوها را در جریان قرار گرفتن از نتایج دیدار دکوئیار با کشورهای عضو شورای امنیت و بررسی اوضاع منطقه و مسائل دو جانبه و اقدامات اخیر شورای امنیت ذکر کرد. به گزارش خبرگزاری کویت، "شاذلی قلیبی"، دبیرکل اتحادیه عرب، "طارق عزیز" را در دیدار با "ریچارد مورفی" همراهی کرده است.(3)

خبرگزاری فرانسه نیز موضوعات گفت وگوی طارق عزیز با مورفی را رایزنی درباره اوضاع خلیج فارس و مساعی دیپلماتیک سازمان ملل برای یافتن راه حلی برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق عنوان کرد.(4)

ص: 154

1 147

روزنامه "البیان" چاپ امارات طی گزارشی اعلام کرد: سوریه و امارات متحده عربی در نظر دارند برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق به طور مشترک میانجیگری کنند. در این زمینه قرار است به زودی دیدار مهمی بین "حافظ اسد"، رئیس جمهور سوریه و "شیخ زاید بن سلطان"، حاکم امارات در دمشق انجام شود تا طرح میانجیگری در این کشور تهیه شود. دو کشور سوریه و امارات در این باره با شماری از کشورهای عرب ذی نفع در این مسئله مشورت هایی انجام داده اند.

البیان می افزاید: «قرار است یک مسئول بلندپایه ایرانی برای دیدار و گفت وگو با حافظ اسد، رئیس جمهور سوریه و شیخ زاید، حاکم امارات راهی دمشق شود تا در این خصوص تبادل نظر صورت گیرد. روزهای گذشته دیدارهایی بین فرستادگان و تبادل پیام ها و یک رشته تماس های سرّی و علنی میان دمشق و تهران و ابوظبی صورت گرفته است.»(1)

ص: 155

5 - با توجه به اینکه عملیات در محور یال غربی گلان و ژاژیله وابستگی مستقیمی به هم دارد لذا آسیب پذیری هر کدام از محورها در صورت عدم موفقیت یکی دیگر از محورها باعث تزلزل کل عملیات شده و با دو مرحله ای شدن عملیات این خطر رفع می شود.

6- تعداد یگان ها و دشواری هماهنگی آنها در یک محور در شب عملیات از مسائل مورد بحث بود. در صورت یک مرحله ای شدن عملیات یگان های 14 امام حسین(ع)، 35 امام حسن(ع) و 105 قدس می باید پس از پشت سرگذاشتن خط پدافندی دشمن بدون درگیری به محل مأموریت خود روانه شوند و این امر دارای مشکلات و پیچیدگی هایی بود که خطرپذیری بالایی داشت و در صورت دو مرحله ای شدن این مشکل نیز به نحوی حل می شد.

در این جلسه تاریخ اجرای عملیات 29/3/1366 تعیین شد ولی فرمانده لشکر57 ابوالفضل درخواست 24 ساعت تعویق کرد. وی تغییرات مانور و آماده نبودن یگان خود را از دلایل تقاضای خویش اعلام کرد ولی مسئولان عملیات با این درخواست موافقت نکردند.(1)

1 149

در جلسه دیگری که امروز با حضور فرمانده کل سپاه، فرماندهان قرارگاه رمضان، نمایندگان "اتحادیة میهنی کردستان عراق" و "حزب الله کردستان عراق" برگزار شد، گزارشی از آخرین وضعیت مناطق عملیاتی و اقدامات انجام گرفته برای آمادگی نیروها ارائه شد. در این جلسه دربارة حضور و فعالیت بیشتر نیروهای معارض در منطقه "اربیل"، گسترش بُعد تبلیغاتی و نحوه همکاری بیشتر بین قرارگاه رمضان و گروه های معارض عراقی مباحثی انجام گرفت.(2)

2 150

امروز نیروهای سازمان مجاهدین خلق با هدف تصرف منطقه "بموک" در منطقه مرزی باویسی در استان باختران، به یکی از واحدهای سپاه در این منطقه حمله کردند ولی با مقاومت نیروهای خودی، مهاجمان موفقیتی به دست نیاوردند. در این حمله پنج تن از نیروهای خودی شهید و چهار تن زخمی شدند. از نیروهای مهاجم نیز چهار تن کشته یا زخمی شدند.(3)

3 151

پس از گذشت حدود سه هفته از توقف حملات هوایی عراق، امروز هواپیماهای این کشور چند منطقه در کردستان را بمباران کردند. در این بمباران ها روستاهای برلیسو، نیسک آباد، زرآب و برسیورا از توابع سردشت، بانه و مریوان و یک پایگاه نظامی هدف قرار گرفتند که بر اثر آن، چهار تن از روستاییان شهید و بیش از بیست تن نیز مجروح شدند و چند خانه روستایی نیز ویران شد.(4)

4 152

سرپرست ستاد تبلیغات جنگ، کمال خرازی، ادعای حکومت عراق دربارة گلول-ه باران روستاها و مناطق مرزی استان "سلیمانیه" به دست نیروهای ایرانی را به شدت تکذیب کرد؛

ص: 157

وی گفت: «مسلمانان کرد این مناطق از طرف داران جمهوری اسلامی ایران هستند و بنابراین ادعای گلول-ه باران روستاهای آنها توسط رزمندگان سپاه اسلام به روشنی مردود است.» وی افزود: «رژیم عراق در عکس العمل نسبت به مبارزات و قیام مردمی اکراد مسلمان در شمال عراق، بارها به گلول-ه باران و حتی حملات شیمیایی علیه مناطق و روستاهای این منطقه اقدام کرده است و اکنون با متهم کردن ایران در صدد مبرّا ساختن خود از جنایات گذشته می باشد.» سخن گوی ستاد تبلیغات جنگ ادامه داد: «به راستی بجاست که سازمان ها و بنیادهای بین المللی که خود را حامی حقوق بشر می دانند، از شمال عراق و روستاهای ویران و مناطق بمباران شده، مجروحین و مصدومین حملات شیمیایی و بمباران های رژیم بعثی بازدید کرده و به حداقل وظایف خود در انعکاس واقعیات تلخ جاری عمل نمایند.»(1)

1 153

یک مین شناور دریایی در چهار مایلی جزیره "خارک" به وسیله ناوچه های گشت نیروی دریایی سپاه پاسداران کشف شد که نیروهای مستقر در جزیره بلافاصله آن را به ساحل منتقل کردند. این دومین مینی است که در ده روز گذشته نیروهای دریایی سپاه پاسداران در اطراف جزیره خارک کشف کرده اند.(2)

دربارة آمادگی رزمی نیروی دریایی سپاه برای رویارویی با تحرکات امریکا در خلیج فارس، علی رضا افشار، سخن گوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گفت: «قایق های مجهز به موشک سپاه پاسداران قادرند هر شناوری که قصد تعرض به ایران را داشته باشد، از فاصله بسیار دور هدف قرار دهند.» وی ادعای ریگان را دربارة حملة امریکا به پایگاه های موشکی ایران در حاشیه تنگه هرمز، یک "بلوف سیاسی محض" توصیف کرد و افزود: «نیروی دریایی سپاه با برخورداری از قدرت رزمی بالا، در صورتی که امریکایی ها بخواهند در جزایر ایرانی خلیج فارس و پایگاه های ایرانی نیرو پیاده کنند با قدرت تمام و بهره گیری از سیستم های موشکی، تمامی امکانات آنان را نابود خواهد کرد.»(3)

2 154

در ادامه اعزام نیروهای آماده خودی به میادین نبرد، در این روز نیروهای رزمی تخصصی از هفت شهر راهی جبهه های نبرد شدند: از رودسر، یک گروه امدادی؛ از اسلام شهر، گروهی از نیروهای رزمی - تخصصی و پشتیبانی و اعزام مجدد؛ از مشهد، یک گردان از نیروهای رزمی تخصصی؛ از همدان، گروهی از کارکنان نهضت سوادآموزی؛ از قم، گروهی از نیروهای فنی - تخصصی ستاد پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی؛ از نقاب جوین، کاروان کارگران کارخانه قند جوین تحت عنوان کاروان فوق العاده سپاه حضرت صاحب الزمان(عج)؛ از کاشان، نیروی رزمی - تخصصی و امدادگری رزمی سپاه.(4)

ص: 158

3 155

در حالی که تبلیغات کشورهای غربی و به ویژه امریکا دربارة اقدام چین برای تحویل موشک کرم ابریشم به ایران یکی از مباحث اساسی در مناقشات خلیج فارس است، علی اکبر ولایتی برای تقدیم پیام رئیس جمهور و مذاکره با سران چین به پکن رفت. وی در دیدار با "لی"، رئیس جمهور چین پیام آیت الله خامنه ای را به اطلاع وی رساند. در پیام رئیس جمهور با اشاره به تشنج آفرینی های عراق و قدرت های بزرگ در خلیج فارس و سکوت محافل بین المللی در ابتدای تجاوز عراق به ایران و هیاهوی آنان در حال حاضر، آمده است: «ما نمی توانیم یک حکومت متجاوز و بی اعتنا به موازین انسانی را در منطقه تحمل کنیم و معتقدیم باید با ریشه تجاوز مقابله کرد تا صلح با ثبات در منطقه حاکم شود. ما مخالف حضور قدرت های خارجی در خلیج فارس هستیم و معتقدیم که امنیت منطقه خلیج فارس باید توسط خود این کشورها حفظ شود. ابرقدرت ها در خلیج فارس مداخله کردند و لذا در اثر این مداخله، خساراتی به آنها وارد شد و طبیعی است اگر به دخالتشان ادامه دهند، ضررهای بیشتری به آنها وارد خواهد شد.»(1)

رادیو بی.بی.سی در این باره گزارش می دهد: «رئیس جمهوری چین نیز در این دیدار مخالفت کشورش با دخالت ابرقدرت ها را اعلام کرد. وی گفت: چین نمی خواهد ابرقدرت ها در خلیج فارس مداخله کنند و جنگ ایران و عراق بین المللی شود. وی خواستار قطع عملیات نظامی در خلیج فارس شد. "لی" ایالات متحده امریکا و اتحاد جماهیر شوروی را متهم کرد که از اوضاع متشنج خلیج فارس به نفع خود بهره برداری کرده و میزان تشنج در آن منطقه را افزایش داده اند. رئیس جمهور چین از ایران و عراق خواست که هرچه زودتر به جنگ پایان دهند تا از درگیری ابرقدرت ها جلوگیری شود.»(2)

1 156

امروز "یولی ورونتسف (Yuli Vorontsov)"، قائم مقام وزیرخارجه شوروی در رأس یک هیئت سیاسی وارد تهران شد و به طور جداگانه با علی محمد بشارتی، قائم مقام وزیرخارجه، جواد لاریجانی، معاون امور بین الملل و اقتصادی وزیرخارجه و همچنین جواد ایروانی، وزیر امور اقتصادی و دارایی دیدار و گفت وگو کرد. وی در دیدار با علی محمد بشارتی گفت: «ما هیچ گاه در هیچ موضوعی با امپریالیسم امریکا منافع و خط متوازی نداریم و در حال حاضر امریکایی ها طرح هایی را در خلیج فارس علیه ایران و شوروی در دست تدارک دارند.» وی افزود: «اتحاد شوروی از ابتدا همواره از انقلاب ایران پشتیبانی کرده و برای آن احترام بزرگ و عمیقی قائل است.»(3) ورونتسف در دیدار با جواد لاریجانی نیز ضمن بیان تحرکات امریکا در خلیج فارس، اهداف آن کشور را در منطقه تشریح کرد و آخرین نظرهای رهبری شوروی را به آگاهی وی رساند.(4) وی همچنین در دیدار با وزیر امور اقتصاد و دارایی ضمن تأکید بر لزوم گسترش همکاری های اقتصادی بین دو کشورگفت: «شوروی کماکان بر گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران ارج می گذارد و در این رابطه از هیچ کوششی فروگذار نخواهد کرد.»(5)

ص: 159

2 157

روزنامه "کریستین ساینس مانیتور" در مقاله ای با بیان خبر تلاش اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل برای تهیة قطع نامه ای به منظور پایان دادن به جنگ ایران و عراق، نوشته است: حمله عراق به ناو امریکایی استارک و تهدید امریکا برای ایجاد یک چتر حمایتی از کشتی رانی در خلیج فارس موجب سرعت بخشیدن به این تلاش جمعی شورای امنیت شده است. این روزنامه در بررسی قطع نامه شورای امنیت، به ماده ای که در آن - برای نخستین بار - به تعیین کشور متجاوز و پرداخت غرامت به کشور آسیب دیده توجه شده، اشاره کرده است. کریستین ساینس مانیتور در این باره می نویسد: «پنج کشور بزرگ که عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد هستند، سرگرم تهیه قطع نامه ای برای پایان دادن به جنگ شش سال و نیمة ایران و عراق هستند که هم جنبه های ترغیبی و هم جنبه های تنبیهی دارد. سال ها کوشش های انفرادی، ملی و بین المللی نتوانسته است طرفین مخاصمه در جنگ خلیج فارس را بیش از آنچه که در سپتامبر 1980 (شهریور 1359) یعنی در آغاز حمله عراق به ایران مصداق داشت، به میز مذاکره نزدیک کند. اما حمله موشکی اشتباهی ولی در هرحال مهلک عراق به ناو امریکایی استارک در ماه گذشته، فوریت تازه ای به مباحثات شورای امنیت سازمان ملل متحد در این مورد بخشید. تصمیم اعلام شدة پرزیدنت ریگان در مورد فراهم ساختن یک چتر نظامی حمایتی برای کشتی رانی کشورهای مختلف جهان در خلیج فارس که به نظر اکثر دیپلمات های سازمان ملل متحد یک اقدام مقابله آفرین است، بر ضرورت اقدام در این جهت افزوده است.»

این روزنامه می افزاید: «کشورهای بزرگ شورای امنیت سازمان ملل متحد در جلسات غیررسمی کوشیده اند اختلافات را برطرف کنند. آنها ظاهراً می کوشند قطع نامة واحدی که در عین حال حاوی روش آشتی جویانه و از سوی دیگر در برگیرنده شیوه تنبیهی است، تنظیم بشود.» این روزنامه سپس به جنبه های گوناگون تلاش شورای امنیت سازمان ملل متحد پرداخته و نوشته است: « خاویر پرز دکوئیار، دبیرکل سازمان ملل متحد کوشیده است ایران را از تحریم شورای امنیت سازمان ملل متحد باز دارد. ایران از مشارکت در مباحثات شورای امنیت سازمان ملل متحد یا پای بند شدن به قطع نامه های آن خودداری می کند، زیرا معتقد است هم بحث ها و هم تصمیمات شورای امنیت سازمان ملل متحد تبعیض آمیز و یک طرفه است. سازمان ملل متحد، عراق را به خاطر حمله اولیه اش به ایران هرگز متجاوز نشناخته است. اقدام دیگر ملایم تر ساختن لحن قطع نامه سازمان ملل متحد در مورد برقراری تحریم بین المللی ارسال اسلحه به ایران است در قطع نامه پیشنهادی امریکا قید شده بود که اگر ایران یا عراق از مراعات قطع نامه سازمان

ص: 160

ملل متحد خودداری کنند، همه کشورها باید خودبه خود واکنش نشان بدهند و از تحویل اسلحه به هر یک از این دو کشور منصرف بشوند. طرح اولیه صلح سازمان ملل متحد که نخستین بار در سال 1985 (1364 ش) به این دو کشور درگیر در جنگ ارائه شد(1) خواستار اجرای این موارد بود:

آتش بس فوری، قطع حملات به غیرنظامیان، متوقف ساختن کاربرد سلاح های شیمیایی، آزادی کشتی رانی در خلیج فارس، خودداری از حمله به بنادر، اسکله ها، لنگرگاه ها و سایر تأسیسات دریانوردی، مصونیت هواپیمایی دو کشور، مبادله اسیران جنگی، عقب نشینی به مرزهای بین المللی، اجرای برنامه نوسازی در هر دو کشور جنگ زده حاوی اشاره ضمنی به پرداخت غرامت جنگی، تحریم یکسان تحویل اسلحه به ایران و عراق و تشکیل یک کمیته ویژه برای بررسی علل بروز جنگ بین این دو همسایه مسلمان. نکته اخیرالذکر که غرض از آن بررسی متجاوز است به منظور باز آوردن ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد در جهت جست وجوی ختم مسالمت آمیز جنگ است.»(2)

1 158

"کلودیس مقصود"، سخن گوی "جامعه عرب" که همراه با یک هیئت هفت نفره از جامعه عرب، با خاویر پرز دکوئیار ملاقات کرده بود، پس از دیدار با وی دربارة تدابیر پیش بینی شده در قطع نامه آتی شورای امنیت گفت: «در حال حاضر در شورای امنیت تلاش های جدی برای خاتمه دادن به جنگ به وجود آمده است. امریکا، انگلیس، فرانسه، چین و اتحاد جماهیر شوروی پنج عضو دائم شورای امنیت سرگرم بررسی پیش نویس قطعنامه ای هستند که در آن، برقراری آتش بس درخواست شده و در صورت تخطی هر یک از طرفین درگیر در جنگ از این آتش بس، اقداماتی تنبیهی برای آنها پیش بینی شده است.»(3)

2 159

نخست وزیر ژاپن، "یاساهیرو ناکازونه"، درب-اره اقدامات آتی کشورش برای میانجیگری در جنگ ایران و عراق گفت: «ژاپن به منظور شرکت در برقراری صلح می-ان ایران و ع-راق ابتکاری اتخاذ خواهد کرد.» ناکازونه گفت: «به سود کشورهاست که هرچه زودتر به این جنگ پایان داده شود.» وی اعلام کرد که وزیر امورخارجه ژاپن به ایران عزیمت خواهد کرد و سپس یک مقام عالی رتبه دولت ژاپن به عراق خواهد رفت. ناکازونه اظهار داشت: «ما امیدواریم که این اقدام به برقراری صلح در این منطقه کمک کند.»(4)

ص: 161

3 160

به گزارش رادیو کلن، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس با هرگونه مداخلة کشورهای خارجی در منطقه خلیج فارس مخالف هستند. شش کشور عضو این شورا نظر خود را به آگاهی پنج عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد رسانده اند. بدین منظور نمایندگان چین، فرانسه، انگلستان، امریکا و شوروی به وزارت خارجه امارات متحده عربی که در حال حاضر ریاست شورای همکاری خلیج فارس را به عهده دارد، احضار شدند.(1)

1 161

"هنری کیسینجر"، نظریه پرداز سیاست خارجی امریکا، اقدامات این کشور را در منطقة خلیج فارس شتاب زده، منفعلانه و در حمایت از عراق خواند. وی در مصاحبه با شبکه تلویزیونی سی.ان.ان گفت: «امریکا باید در سیاست خارجی خود نسبت به ایران و خلیج فارس بسیار هوشیارانه عمل کند.» کیسینجر دربارة حضور نیروی دریایی امریکا در آب های خلیج فارس و حمایت از کشتی های کویتی گفت: «اگر هدف امریکا از حمایت کشتی های کویتی افزایش حضور نیروهای خودی در آب های خلیج فارس و باز نگه داشتن خطوط کشتی رانی در آب های خلیج فارس است، پس چرا فقط طرف عراق را گرفته و جمهوری اسلامی ایران را مورد حمله قرار داده است؟ اگر منظور جلوگیری از افزایش قدرت نظامی ایران به حدی که قادر باشد تنگه هرمز را ببندد، است که ایران هنوز دست به چنین کاری نزده و تنگه هرمز را نبسته است.» وی افزود: «به نظر من سیاست ریگان در خلیج فارس به همین دلیل بوده و ترس این کشور از اینکه ایران قادر شود در آینده با قدرت خود تنگه هرمز را ببندد، امریکا را وادار به افزایش حضور در خلیج فارس کرده است.» کیسینجر اضافه کرد: «اگر صدور نفت به خارج به خصوص کشورهای غربی و دولت امریکا قطع بشود، آن وقت لازم است که امریکا به اقدامات ضروری برای بازنگه داشتن تنگه هرمز دست بزند، ولی تا آن وقت، این کشور باید بسیار هوشیارانه عمل کند و نتایج حضور و یا حملات خود را به ایران کاملاً بسنجد، چرا که ممکن است عواقب وخیم و خطرناکی برای این کشور در بر داشته باشد.»(2)

رادیو کلن نیز در تفسیری با رد ادعاهای شوروی و امریکا که خود را در جنگ ایران و عراق بی طرف اعلام کرده اند، فعالیت های دیپلماتیک شوروی را در منطقه به ویژه در زمینه انتقال نفت بررسی کرده است: «امریکا و اتحاد جماهیر شوروی رسماً در جنگ ایران و عراق اعلام بی طرفی کرده اند ولی هر دو ابرقدرت جهانی به دلایلی از عراق حمایت می کنند. مسکو از سال 1972 از طریق عقد یک قرارداد دوستی، متحد بغداد محسوب می شود ولی دیپلماسی شوروی در خاورمیانه با توجه به اهداف گوناگون و در درجه اول در زمینه نفت، فعال است. اتحاد جماهیر شوروی سه کشتی نفت کش در اختیار کویت قرار داده و آنها را با ناوهای جنگی خود اسکورت می کند، ولی هم زمان برای

ص: 162

محکم کاری بیشتر و جبران این اقدام، کشتی های نفت کش بلغارستان نفت ایران را در جزیره "خارک" بارگیری کرده و به نقاط دیگر جهان منتقل می سازند. شوروی فروش نفت خام خود در بازارهای آزاد ممالک غربی را به سود کشورهای عرب تولیدکننده نفت روزانه یک صدهزار بشکه تقلیل داده است تا از تلاش های سازمان "اوپک" جهت تثبیت قیمت نفت در جهان حمایت کند و این اقدام به معنای کسری درآمدی به میزان پانصد میلیون دلار در سال برای اتحاد جماهیر شوروی خواهد بود.»(1)

1 162

امروز نخستین گزارش مقدماتی هیئت تحقیق کنگره امریکا دربارة حادثه ناو "استارک" منتشر شد. خبرگزاری یونایتدپرس در این باره گزارش داد: «رئیس کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان امریکا (آسپین) گفت: حمله موشکی هفدهم مه (27 اردیبهشت) به ناوچه استارک امریکا، حاصل خطای ناشی از غفلت خدمه ناوچه و خلبان عراقی که به سوی آن شلیک کرده، می باشد. "آسپین" به هنگام انتشار گزارش کمیته مقدماتی درباره این فاجعه گفت: ناوچه استارک کلیه اقدام های لازم و توصیه ها را برای محافظت از خود به عمل نیاورده است. در این گزارش، خلبان عراقی نیز متهم به قصور در زمینه کنترل بصری هدف شده است و نیز به خاطر عدم تلاش جدی در زمینه توجه به فرکانس های اضطراری که طی آن دو هشدار از ناوچه پخش شده بود، مورد سرزنش قرار گرفته است. "آسپین" می افزاید: این فاجعه به خاطر حضور استارک در محلِ اشتباه بوده است و شواهدی دال بر نقض تجهیزات وجود ندارد. نتیجه ای که از بررسی در این مورد گرفته شده حاکی است، این حادثه به سبب غفلت از سوی خدمه استارک و غفلت از سوی عراقی ها صورت گرفته است. وی افزود: با توجه به نقطه نظرهای ما در قبال عراق و در قبال هواپیماهای عراقی و با توجه به عملکرد هواپیماهای عراقی، وقوع این حمله جای شگفتی ندارد، بلکه شگفتی در آن است که حادثه ای از این نوع چگونه پیش از این صورت نگرفته است. آسپین تأکید کرد که گزارش کمیته درباره استارک صرفاً گزارشی مقدماتی است زیرا این هیئت هنوز نتوانسته است با افسران ارشد ناوچه استارک گفت وگو نماید.»(2)

ص: 163

2 163

حجت الاسلام مهدوی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در "کنیا" و نماینده دائمی ایران در سازمان محیط زیست جهانی، در چهاردهمین اجلاس شورای "یونیپ" طی سخنانی با تأکید بر تلاش جمهوری اسلامی ایران برای حفظ محیط زیست منطقه ای، از اینکه برخی از اعضای این سازمان آشکارا مقررات انسانی بین المللی را نقض و با استفاده از سلاح های شیمیایی و حمله به نفت کش ها زمین و دریا را آلوده می کنند، اظهار نگرانی کرد. آقای مهدوی با اشاره به گزارش هیئت اعزامی دبیرکل سازمان ملل مبنی بر استفاده عراق از سلاح های شیمیایی گفت: «این گونه جنایات نه تنها برای محیط زیست خطرناک بوده بلکه سلامتی و جان انسان ها را هم در این زمان و هم تا نسل های آینده به خطر می اندازد.» وی ضمن اشاره به جنایات رژیم بعثی در حمله به بیش از سیصد کشتی از سال 1983 میلادی و آسیب رساندن به بیش از 27 هزار تن از انسان ها با سلاح های شیمیایی، افزود: «وظیفه ما در این اجلاس بررسی این جنایات و محکوم نمودن متخلفین می باشد.»(1)

ص: 164

سرگرم جنگ کوهستانی با چریک های کرد می باشند و چنین تحولی تأثیر روزافزونی بر کشمکش میان ایران و عراق دارد. یک مقام ارشد عراقی که نخواست نامش فاش شود، جنگ در کردستان عراق را یک امر جزئی و کوچک که در آن فقط برخوردهایی با راهزنان و مأمورین ایرانی صورت گرفته، توصیف نمود. دیپلمات های غربی و مهندسین خارجی که در منطقه کار می کنند و نیز مسافرینی که از کردستان می آیند، گزارش می دهند که چریک های کرد هم اکنون کنترل نزدیک به 25هزار و 800 کیلومترمربع منطقه را در دست دارند و در هفته های اخیر بیش از دو هزار عراقی را کشته یا زخمی کرده اند. هر دو کشور درگیر در جنگ خلیج فارس گروه های رقیب کرد را تشویق به مبارزه با گروه دیگر می کنند، امّا به نظر می رسد ایرانیان در این کار موفقیتی بهتر از عراق داشته اند. حزب دمکراتیک کردستان ایران به رهبری "عبدالرحمن قاسملو" مورد حمایت عراق و علیه ایران فعالیت دارد، اما فعالیت های آن برعکس فعالیت های گروه های هوادار ایران هیچ جا مشهود نیست.»

این خبرگزاری به روی گردانی برخی از گروه های محلی کرد از حکومت عراق اشاره می کند و می افزاید: «کلیه واحدهای کرد که قبلاً با وعده و وعیدهای ماشین و پول نقد دولت عراق به خدمت گرفته شده بودند، هم اکنون به حزب دمکرات کردستان[عراق] به رهبری "مسعود بارزانی" و یا اتحادیه میهنی کردستان به فرماندهی چریک کهنه کار، "جلال طالبانی" پیوسته اند.»(1)

1 168

سازمان عفو بین المللی در گزارشی از رفتار دولت عراق با نوجوانانی که به نوعی در مسائل سیاسی فعالیت می کردند، اعلام کرد: «بر اساس اطلاعات رسیده به سازمان عفو بین المللی، اجساد تعدادی از نوجوانان عراقی که در فاصله ماه های سپتامبر و اکتبر 1985 (شهریور، مهر و آبان 1364) بازداشت شده بودند، در اواخر ژانویه 1987(بهمن 1365) به خانواده هایشان تحویل داده شده است.» بر اساس گزارش سازمان عفو بین المللی، تعداد کودکان و نوجوانان بازداشت شده سیصد تن بوده است. به گزارش واحد مرکزی خبر و بولتن سازمان عفو بین المللی این کودکان و نوجوانان در اوایل ژانویه 1987 (دی 1365) بدون محاکمه اعدام شده اند. هنوز از سرنوشت و محل بازداشت بقیه کودکان و جوانان بازداشت شده در سال 1985 -1364- اطلاعی در دست نیست.(2)

2 169

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از مطبوعات بحرین، گارد ساحلی این کشور یک مین شناور را در سواحل بحرین و در فاصله هشت کیلومتری این جزیره کشف و آن را منفجر کرد. این مین شبیه مین هایی بوده است که چندی پیش در نزدیکی سواحل برخی از کشورهای خلیج فارس یافت شده بود.(3)

ص: 166

1 170

در پی نشر برخی اخبار دربارة تلاش چین برای تأسیس کارخانه های اسلحه سازی در ایران، امروز روزنامه سوئیسی "نویه زوریخر" در این باره نوشت: «چین موافقت کرده است چهار کارخانه بزرگ تولید اسلحه در ایران برپا سازد و در مقابل سالی چهار میلیون تن نفت دریافت کند. توافق مزبور چندی پیش در پکن حاصل شده است.» بر اساس این گزارش در کارخانه هایی که چین برای سپاه پاسداران برپا خواهد ساخت، انواع خمپاره، قطعات یدکی تانک و حتی موشک تولید خواهد شد.(1)

2 171

علی اکبر ولایتی، وزیر امورخارجه ایران که در پکن به سر می برد، دربارة شایعات اخیر رسانه های جمعی به ویژه مطبوعات غرب در خصوص اقدام ایران در استقرار موشک های چینی در حاشیه خلیج فارس گفت: «ما بارها این مطلب را قویاً تکذیب کرده ایم ولی این بدان معنا نیست که امکانات لازم را در حاشیه خلیج فارس و در نقاط دیگر کشورمان برای مقابله با تهدیدات احتمالی فراهم نکنیم.» وی درباره نحوه تأمین سلاح مورد نیاز ایران گفت: «تاکنون جمهوری اسلامی ایران سلاح هایی که خواسته، تهیه کرده است و این نوع تهدیدات ما را نمی ترساند و این موضوعی نیست که ما اساساً در مورد آن با دوستان چینی مان صحبت بکنیم، و آنچه که ما داریم سلاح های متنوعی است که از جاهای مختلف دنیا تهیه شده است. بخشی از سلاح هایمان از رژیم سابق مانده و بخشی از آنها را از عراقی ها به غنیمت گرفته ایم. بخشی از آنها را هم در بازار آزاد تهیه کرده و بخشی را هم در داخل کشورمان می سازیم.» وی افزود: «به همین دلیل است که تا به حال نشان داده ایم که قادریم سلاح های مورد نیاز خودمان را تأمین بکنیم و این ربطی به رابطه ما و چین ندارد.»

علی اکبر ولایتی دربارة پیشنهاد اخیر مقامات چینی مبنی بر قطع حمله به کشتی ها در خلیج فارس گفت: «این پیشنهاد مقامات چینی مورد تأیید جمهوری اسلامی ایران است و این یک موضع اصولی است که ابرقدرت ها و کشورهای منطقه و همه کشورهایی که در قضیه خلیج فارس نظر دارند و می خواهند صلح واقعی در منطقه برقرار باشد، باید دنبال این نظریه باشند که هیچ کشتی ای در خلیج فارس مورد حمله قرار نگیرد.» وزیر امورخارجه تأکید کرد: «این کار ابتدا توسط عراق صورت گرفت و آنچه که متعاقب آن انجام شد، در حقیقت پاسخی بود به این حرکت عراق و من بار دیگر اعلام می کنم که اگر عراقی ها حمله به کشتی ها را متوقف بکنند، دیگر هیچ حمله ای در خلیج فارس صورت نخواهد

ص: 167

گرفت.» وی همچنین دربارة دعوت کویت از چین برای اسکورت نفت کش ها گفت: «کویتی ها به واسطه سوء تدبیری که در اداره کشورشان دارند، از این دسته پیشنهادات زیاد مطرح می کنند و در بسیاری از مواقع هم مورد بی اعتنایی قرار می گیرند و این موجب نمی شود آنچه که کویتی ها انجام می دهند ما به دنبال آن برویم ببینیم پاسخ طرف های مقابل چیست. آنچه که مسلم است رابطه بین ما و چین یک رابطه دوستانه است و دوستان چینی ما کاملاً از نقطه نظرات ما در رابطه با امنیت خلیج فارس مطلع اند و چنین چیزی مورد بحث ما با مقامات چینی قرار نگرفته است.»(1)

1 172

در ادامة دیدارهای "یولی ورونتسف"، قائم مقام وزیرخارجه شوروی از ایران، وی امروز با هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی و نمایندة امام در شورای عالی دفاع دیدار کرد. هاشمی رفسنجانی در این دیدار دربارة تجاوز عراق به خاک ایران و همچنین اقدام شوروی در پذیرفتن اسکورت نفت کش های کویتی گفت: «عراق جنگ را علیه ایران با حمایت امریکا آغاز کرد و خاک کشور ما را اشغال نموده و ما مصمّم هستیم تا سقوط این رژیم جنگ را ادامه دهیم.» وی سپس تأکید کرد: «تشنجات اخیر در خلیج فارس برای حضور بیشتر نظامیان امریکاست و امریکا با همان حرکت کوچک شما بهانه ای برای ماجراجویی به دست آورد و آن را در بین افکار عمومی کشورش توجیه کرد.» وی با اشاره به ضرباتی که انقلاب اسلامی ایران بر امریکا وارد ساخته است، گفت: «ملت ما مصمّم است که در خلیج فارس نسبت به هرگونه مداخله بیگانگان به مقابله جدی بپردازد.»

یولی ورونتسف قائم مقام وزیرخارجه شوروی در دیدار با رئیس مجلس شورای اسلامی: شوروی نمی خواهد که بیگانگان در منطقه خلیج فارس حضور داشته باشند.

ص: 168

در این مذاکرات آقای ورونتسف نیز با بررسی تحولات اخیر منطقه، نگرانی مسئولان کشورش را از تحریکات و مانورهای سیاسی نظامی امریکا در خلیج فارس ابراز داشت و گفت: «اتحاد جماهیر شوروی نمی خواهد که بیگانگان و نیروهایی که متعلق به کشورهای منطقه خلیج فارس نیستند، در اینجا حضور داشته باشند و حضور آنها را تهدیدی بر منافع کشورهای منطقه می داند.»(1)

1 173

در پی تلاش هایی که برای پایان دادن به جنگ انجام می شود، دبیرکل سازمان ملل متحد (خاویر پرز دکوئیار) در دیدار با وزیرخارجه هلند، طی سخنانی اعلام کرد: «به نظر من طرح تحریم فروش تسلیحات به ایران و عراق می تواند به پایان جنگ میان دو کشور کمک کند.» وی همچنین گفت: «بر عهده شورای امنیت سازمان ملل است که تصمیم بگیرد آیا تحریم تسلیحاتی را بر طرفی که حاضر به قبول مذاکرات صلح نباشد، اعمال بکند یا نه.»(2)

رادیو "صوت الجماهیر" دربارة دیدار دکوئیار از هلند و گفت وگوهای وی با وزیرخارجه این کشور گزارش داد: «خاویر پرز دکوئیار، دبیرکل سازمان ملل متحد امروز در آمستردام با وزیرخارجه هلند دربارة تحولات جنگ عراق و ایران و کوشش های جاری بین المللی برای پایان دادن به آن مذاکره کرد. دکوئیار امروز در راه خود به "بن" برای دیدار رسمی از "آلمان غربی"، وارد آمستردام شد. وزیرخارجه هلند بعد از مذاکراتی که با دکوئیار به عمل آورد، طی مصاحبه ای با روزنامه نگاران، تأیید کشورش را از تلاش های جاری برای پایان دادن به جنگ و حل نزاع عراق و ایران از راه های مسالمت آمیز اعلام کرد.»(3)

شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی، ولیعهد و وزیر دفاع "قطر" در مصاحبه با خبرگزاری فرانسه، صلح بین ایران و عراق را ضروری خواند. وی همکاری سازمان های بین المللی با سازمان ملل را از عوامل اصلی این امر خواند و گفت: «پایان دادن به جنگ در حال حاضر آسان تر از کنترل اوضاع در زمانی است که ابرقدرت ها مداخله نمایند. تلاش واحد سازمان ملل، سازمان های عرب و اسلامی و اروپایی ضروری است. اکنون این امر امکان پذیر است که سران کشورهای عربی به منظور دست یافتن به حداقل توافق و تفاهم در برابر تحریکات و خطراتی که ملت عرب با آن مواجه است، یک کنفرانس در سطح سران تشکیل دهند.»(4) وی افزود: «ادامه جنگ باعث می شود کشمکش ها در منطقه تشدید یابد و ابرقدرت ها را وادار به دخالت و اعمال نفوذ و تسلط خود در منطقه نماید تا به منافع شخصی خود تحقق بخشند.» شیخ حمد خواستار آن شد که برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق در کوتاه ترین زمان ممکن کوشش های فشرده ای انجام شود تا منطقه به صحنه درگیری های بین المللی تبدیل نشود.(5)

ص: 169

روزنامه "اکونومیست" نیز در بررسی توافق اخیر امریکا و شوروی در جنگ ایران و عراق نوشته است: «امریکایی ها و شوروی ها نمی خواهند چنین به نظر برسد که در عملیات یکپارچه ای با هم متحد می شوند هرچند شرایط تازه ممکن است برقراری نوعی ارتباط های پنهانی را بین دو ابرقدرت لازم سازد، اما رقابت آنها برای نفوذ در پایتخت های کشورهای عرب منطقه به جای یک همکاری آشکار، فضا را برای مناسبات رقابت آمیز آماده می سازد.»(1)

1 174

با قوت گرفتن حضور نظامی بیشتر امریکا در خلیج فارس و امکان استفاده این کشور از پایگاه های نظامی کشورهای منطقه، "مانع سعیدالعتیبه"، وزیر نفت "امارات متحده عربی" دربارة امکان واگذاری پایگاه نظامی به امریکا گفت: «امارات متحده عربی به کشتی های جنگی امریکایی اجازه نخواهد داد وارد آب های ساحلی اش بشوند. حضور نظامی در آب های بین المللی حقی است که ما نمی توانیم در آن دخالت کنیم، اما باید از ورود کشتی های جنگی به آب های ساحلی خود جلوگیری به عمل آوریم.»(2)

2 175

روزنامه وال استریت ژورنال دخالت نظامی امریکا در خلیج فارس را خلاف اهداف اعلام شده این کشور خواند. نیویورک تایمز نیز این اقدام امریکا را به نفع عراق و خلاف سیاست اعلام شدة بی طرفی امریکا اعلام کرد و روزنامه پاکستانی "مسلم" نیز تصمیم اخیر امریکا را برای توسعه نظامی در منطقه خلیج فارس ناموفق خواند.

روزنامه امریکایی "وال استریت ژورنال" اقدام نظامی امریکا را تنها راه برای باز نگاه داشتن صدور آزادانه نفت از منطقه نمی داند و درگیری نظامی را در راستای این اهداف ارزیابی نمی کند. این روزنامه می نویسد: «برای جلوگیری از قطع تدارکات نفتی جهان - اگر هدف امریکا به راستی چنین چیزی باشد - ایالات متحده نه تنها باید حمله های ایران را به نفت کش ها متوقف کند، بلکه همچنین باید از حمله های عراق به طرف های ثالث و به کشتی های حامل نفت ایران جلوگیری به عمل آورد، در غیر این صورت اقدامات امریکا به جای آنکه حرکتی در جهت حفاظت از رسیدن تدارکات نفتی به جهان آزاد یا حفظ اصل آزادی کشتی رانی باشد، یک درگیری مستقیم نظامی در جنگ ایران و عراق تلقی خواهد شد.» وال استریت ژورنال سپس به سیاست ایران و عربستان در جذب سوریه اشاره کرده و می نویسد: «عربستان سعودی و ایران در کوشش برای جلب حمایت سوریه به طور جداگانه

ص: 170

نفت خام به آن کشور پیش کش می کنند. ایران پس از قطع چندماهه نفت به سوریه، چند روز پیش ارسال نفت رایگان را به سوریه از سر گرفت و عربستان سعودی پیشنهاد کرده است که اگر سوریه از حمایت ایران در جنگ با عراق دست بردارد، نفت مجانی و حتی بیشتری در اختیارش خواهد گذاشت.»(1)

روزنامه "نیویورک تایمز" نیز اقدامات اخیر امریکا را جانب داری این کشور از عراق ارزیابی کرده است. رادیو امریکا به نقل از این روزنامه می گوید: «به نظر می رسد امریکا در جنگ قاطعانه تر طرف عراق را گرفته است. دلیلش هم این است که پرزیدنت ریگان تصمیم گرفته است نیمی از ناوگان نفت کش های کویت را زیر حمایت پرچم امریکا قرار دهد. آنها می گویند ایالات متحده در سراسر منطقه به ناچار یک متحد عراق در جنگ تلقی خواهد شد، زیرا کویت یکی از نیرومندترین حامیان عراق بوده است. این نشریه می نویسد: ریگان می تواند با انجام حرکات مختلف، سر و صدا راه بیندازد، لیکن کنگره و مردم امریکا تا زمانی که متقاعد نشوند رئیس جمهور آنها در حال انجام چه کاری است، اجازه نمی دهند خطراتی که متوجه منافع امریکاست افزایش یابد. از نظر این روزنامه، با وجودی که دولت اقدامات دیپلماسی جهت فعال کردن سازمان ملل انجام داده، ولی شانس استقرار صلح همچنان ناچیز است و شانس افزایش ناآرامی هر روز بیشتر می شود.» رادیو امریکا می افزاید: «این روزنامه بیم دارد که سرانجام امریکا مجبور به انجام نوعی عملیات مسلحانه علیه ایران شود که این کار دست مسکو را در محکوم کردن این اقدام و جلب نظر ایران باز می گذارد. "نیویورک تایمز" می نویسد: تا زمانی که دولت یک سیاست منطقی عرضه نکرده و حمایت لازم را جلب ننموده، افزایش تعهدات امریکا در قبال کشتی های دیگران با مداخله در عملیات نظامی، بیشتر غیرعاقلانه است.»(2)

روزنامه "مسلم" چاپ پاکستان نیز تصمیمات اخیر امریکا برای حضور بیشتر در منطقه خلیج فارس را با توجه به عدم استقبال اجلاس "ونیز"، سازمان "ناتو" و کشور انگلیس، ناموفق خوانده و می نویسد: «تلاش های ریگان در کسب حمایت اعضای کنفرانس "ونیز" شکست خورد و شرکت کنندگان در این اجلاس کوشش های امریکا در خلیج فارس را فعالانه تأیید نکردند و این در حالی است که قبل از این نیز ناتو پاسخ رضایت آمیزی به برنامه های ریگان ارائه نداده بود.» این روزنامه اضافه می کند: «حتی "تاچر" نیز که از حامیان مهم سیاست های ریگان به شمار می رود، روی خوشی به سیاست های واشنگتن در خلیج فارس نشان نداد و با توجه به اینکه کنگره امریکا نیز ریگان را در خلیج فارس تنها گذاشت، می توان پیش بینی کرد که تحرکات رئیس جمهور امریکا در خلیج فارس محدود شده است.»(3)

ص: 171

1 176

روزنامه "کریستین ساینس مانیتور" در بررسی سیاست امریکا در واقعه "ایران گیت"(1) به بازتاب این واقعه در کشورهای عربی پرداخته و رویکرد کویت به شوروی را واکنشی به این سیاست امریکا خوانده است. این روزنامه می نویسد: «اخبار کمک نظامی امریکا به ایران از نظر کشورهای عربی بدین معنی بود که اگرچه امریکا رسماً ایران را بایکوت کرده است، اما در حقیقت از ایران که دشمن اعراب است، حمایت مهم نظامی می کند. واکنش کویت این بود که یک حرکت منطقی در آن زمان انجام دهد که از دید آنها این حرکت عبارت بود از تمایل به سمت مسکو و دعوت از این کشور برای اجاره کردن نفت کش هایش برای حمل نفت کویت و نیز اسکورت این نفت کش ها توسط نیروی دریایی شوروی در خلیج(فارس). به زبان دیگر، شوروی نقش نظامی تازه ای را در خلیج(فارس) ایفا می کند که حاصل مستقیم فروش سلاح های امریکایی از تاریخ 1985 -1364- تا نوامبر 1986 (آبان 1365) از سوی امریکا به ایران - دشمن کویت - است.»(2)

2 177

در آستانه سفر میرحسین موسوی، نخست وزیر ایران به ترکیه، برخی مطبوعات این کشور برای بی تأثیر کردن این سفر تلاش هایی را آغاز کرده اند. خبرگزاری جمهوری اسلامی دربارة موضع گیری این دسته از روزنامه های ترکیه گزارش داده است: «روزنامه های کثیرالانتشار "حریت"، "گونش" و "گون آیدین" در شماره صبح امروز خود عدم بازدید آقای میرحسین موسوی از مقبره "آتاتورک" در سفر آتی وی به آنکارا را بهانه قرار داده و مطالبی که نشان دهنده موضع کینه توزانه این دسته از مطبوعات ترکیه علیه انقلاب اسلامی ایران می باشد، انتشار داده اند.» به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، روزنامه گونش در مطلبی با عنوان "چنین دوستی (منظور ایران) اصلاً نباشد بهتر است"، می نویسد: «در حالی که ناسزاگویی های رادیو ایران به آتاتورک ادامه دارد، موسوی در دیدارش از آنکارا از ادای احترام به روح پرفتوح آتاتورک خودداری خواهد کرد.» گونش در ادامه با طرح این ادعا که جمهوری اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب، سیاست صدور انقلاب اسلامی به دیگر کشورها را در پیش گرفته است

ص: 172

می افزاید: «امروزه تأثیر تلاش های ایران در ترکیه ابعاد گسترده تری یافته و سیاست آن کشور براساس سرنگونی رژیم ترکیه و برقراری یک حکومت اسلامی در این کشور استوار گردیده است که خود خطری جدی برای ترکیه محسوب می شود.»

گونش ادعا کرده است: ایران خواهان تشکیل یک سازمان طرف دار امام خمینی در ترکیه می باشد و دیپلمات های ایرانی در اروپا به اتحادیه جماعت اسلامی "گروه جمال الدین کاپلان" کمک می کنند. این روزنامه همچنین مدعی شده است که جمهوری اسلامی ایران به سازمان کمونیستی "پ.ک.ک." (حزب کارگران کرد ترکیه) یاری می دهند و این سازمان دارای بیست خانه تیمی و پایگاه در داخل خاک ایران است.

روزنامه گون آیدین نیز در مطلبی تحت عنوان "این چه بی احترامی است؟"، ضمن انتقاد از خودداری نخست وزیر ایران برای دیدار از قبر آتاتورک می نویسد: «دشنام های رادیو ایران به آتاتورک کافی نبود که دامنه این بی احترامی با رد بازدید از قبر آتاتورک به آنکارا کشانیده می شود؟!»

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، روزنامه حریت نیز با انتخاب تیتر "اختلاف در مذاکرات حل اختلاف"، با اشاره به اینکه نخست وزیر ایران با استناد به دیدارهای قبلی خود برنامه رسمی وزارت امورخارجه ترکیه برای بازدید از قبر آتاتورک را به طور یک جانبه رد کرده است، می نویسد: «علی رغم این موضوع، مقامات ایرانی خواستار استقبال ترکیه از نخست وزیر جمهوری اسلامی در سطح یک رئیس جمهور شدند که این تقاضا نیز مورد قبول مقامات ترکیه قرار گرفته است.» حریت از مقامات ترک به دلیل قبول خواسته ایران و به اصطلاح دادن امتیاز به تهران انتقاد کرده است.(1)

رادیو بی.بی.سی نیز در تفسیری با سرد توصیف کردن روابط دو کشور به بررسی علل این امر پرداخته است. این رادیو همچنین علاقه مندی "تورگوت اوزال"، نخست وزیر ترکیه برای حفظ و گسترش روابط سیاسی با ایران را ارزیابی کرده است: «آقای موسوی در حالی به ترکیه سفر می کند که جو نسبتاً سردی در روابط دو کشور حکم فرما است. برخی محافل نظامی، دولتی و مطبوعاتی در آنکارا حتی به طور علنی رویه تورگوت اوزال نسبت به ایران را مورد سؤال قرار دادند. آخرین گزارش که در مورد وقایع اخیر در رابطه با ترکیه و ایران رسیده، حاکی است که روز دوشنبه بیست پاسدار ایرانی در یک دهکده مرزی در ترکیه یک نفر را کشته و چهار نفر را زخمی کرده اند. روز پنجشنبه گذشته (21/3/1366) ترکیه به این اقدام اعتراض کرد. انتظار می رود در ملاقات هایی که قرار است بین نخست وزیران ایران و ترکیه انجام شود، آقای تورگوت اوزال در مورد برخی تحولات اخیر به مقامات ایران به شدت اعتراض کند. یکی از مسائل بسیار مهم از نظر ترکیه حفظ امنیت مرزهای این کشور است. احتمال دارد که دولت ترکیه از ایران بخواهد که اطمینان خاطر بدهد که به جدایی طلبان حزب کارگران کردستان که با دولت ترکیه مخالف هستند، اجازه نخواهد داد که در خاک ایران پایگاه ایجاد کنند، زیرا

ص: 173

چریک های این گروه می توانند از این محل به هدف هایی در شرق ترکیه حمله کنند. اخیراً ایران بمباران پایگاه های کردها را توسط ترکیه علناً محکوم کرده و افزوده است که گروه های کرد در عراق به علت آنکه با نیروهای عراق درگیری دارند، به ایران در جنگ با عراق کمک می کنند ولی ترکیه می گوید که هیچ گونه چشم داشتی به خاک شمال عراق و حوزه نفت "کرکوک" ندارد و سیاست ترکیه نسبت به کردها صرفاً برای حفظ امنیت داخلی ترکیه است. منابع نزدیک به نخست وزیر ترکیه می گویند که آقای تورگوت اوزال به دو دلیل؛ یکی به دلیل اقتصادی و دیگری استراتژیک، می خواهد روابط کشورش با ایران را حفظ کند.»

رادیو بی.بی.سی می افزاید: «ایران بازار مهم برای کالاهای ساخت ترکیه به شمار می آید و ابراز امیدواری می شود که صادرات دو کشور به یکدیگر در سال جاری هر کدام به حد یک میلیارد دلار برسد. ولی در عین حال، ترکیه مانند امریکا از آن نگران است که عدم ثبات سیاسی در دوران پس از آیت الله خمینی باعث افزایش نفوذ شوروی در ایران شود. ترکیه طرف دار غرب اما در عین حال، کشوری مسلمان و همسایه ایران است. ترکیه به اشاره گفته است که به علت موقعیت خاصی که دارد می تواند بین تهران و واشنگتن نقش میانجی و واسطه را ایفا کند، اما ناظران می گویند که در حال حاضر دو عامل مانع از پیشرفت در جهت بهبود روابط امریکا با ایران می شود؛ یکی تحقیقات جاری کنگره امریکا در مورد ماجرای "ایران گیت" و دیگری نفوذ عوامل تندرو در ایران تحت رهبری آیت الله خمینی.»(1)

1 178

در پی انتشار گزارش مقدماتی هیئت تحقیق کنگره امریکا از علت حمله هواپیمای عراقی به ناو امریکایی "استارک" (در 27/2/1366)، رادیو دوبی و رادیو امریکا به اظهار نظر در این باره پرداخته و جزئیات بیشتری را اعلام کردند.

رادیو دوبی با استناد به گزارش مزبور گفت: «در میان نیروهای امریکایی یک نگرش مبتنی بر سهل انگاری وجود داشت، زیرا در مقایسه با ایران، عراق را یک کشور دوست می دانستند. فرمانده کشتی نیز با آنکه هواپیماهای آواکس به وی حضور یک هواپیمای جنگی عراق در نزدیکی کشتی را اطلاع داده بودند، عرشه کشتی را ترک کرده و به کابین خود رفت. عراق عادت داشته پس از آنکه روی رادار حضور یک کشتی مشخص می شده، بدون شناسایی آن (به ویژه با موشک) شلیک می کرده است. حمله به ناو استارک در شب انجام شد ولی در روز نیز خلبانان عراقی هدف های دریایی خود را شناسایی نمی کنند. رئیس کمیته تسلیحاتی کنگره امریکا گفت: نکته تعجب آور این نیست که یک موشک عراقی به سوی یک هدف ناخواسته شلیک شده، بلکه این است که چرا چنین حادثه ای زودتر رخ نداده بود.»(2)

رادیو امریکا نیز در این باره گفت: «گزارشی که از سوی کنگره امریکا تهیه شده است، می گوید حملة هوایی عراق به یکی از رزم ناوهای امریکا در خلیج فارس در ماه گذشته یک واقعه

ص: 174

تصادفی بود. گزارش کنگره امریکا صحبت از نبود مقررات و انضباط دقیق در هر دو کشور به میان می آورد. گزارش کمیته نیروهای مسلح کنگره امریکا از سوی "لس آسپین" رئیس دمکرات کنگره و مسئول هیئت تحقیق انتشار یافته است. وی روش نیروی هوایی عراق را در مورد شلیک کردن به سوی تصویرهای رادار بدون اینکه هدف مستقلاً از طرف خلبان هواپیما شناسایی و رؤیت شده باشد، مورد انتقاد قرار می دهد. لس آسپین می گوید: خلبانان عراقی به صورتی منظم و پیوسته کانال های ارتباطی رادیویی را که به منظور مخابره پیام های هشداردهنده کشتی ها اختصاص یافته است، گوش نمی کنند. یکی از رزم ناوهای امریکا در خلیج فارس به نام ناو استارک (Stark) روز هفدهم ماه مه گذشته با موشک های اگزوسه عراق، ساخت فرانسه مورد حمله قرار گرفت و به کشته شدن 37 ناوی امریکایی منتهی شد. لس آسپین می گوید: ناو امریکایی نیز در این ماجرا مقصر به شمار می رود. وی می افزاید: واضح است که ناو استارک می اندیشید که هواپیمای عراقی اگر متعلق به یک کشور دوست نباشد، حداقل به اندازه هواپیماهای ایرانی نمی تواند خطرناک باشد.»(1)

ص: 175

همچنین امروز اعلام شد که سرهنگ دوم "صدیق خالد" از واحد پدافند هوایی ارتش عراق در پالایشگاه شمال عراق در "بیجی"، چند روز پیش در منطقه شمال عراق به مبارزین کرد عراق پیوسته است.(1)

1 181

نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در اجرای مأموریت جلوگیری از حمل کالاهای نظامی برای دولت عراق، امروز 9 کشتی بازرگانی و نفت کش خارجی را شناسایی و بازرسی کرد که پس از اطمینان از نبودن کالای مشکوک به آنها اجازة عبور داده شد.(2)

2 182

رادیو امریکا با استناد به اظهارات تحلیل گران نظامی، وضعیت فعلی جبهه های جنگ را بررسی کرده است. از نظر این تحلیل گران، عراق قصد دارد "فاو" را تصرف کند، ولی فاقد توانایی کافی برای این کار است و هرچند ایران جنگ را در مناطق شمالی و کوهستانی عراق توسعه داده است، ولی جبهة جنوب و منطقه بصره همچنان اصلی ترین منطقه نبرد در این جنگ است. متن زیر خلاصه ای از این تفسیر رادیو امریکا است: «سکوت و آرامش تابستانی در جبهه جنوب بصره در اطراف شبه جزیره فاو آشکار است. هر دو طرف قدرت نیروهای خود را در آن مناطق کاهش داده اند. در حالی که صدام حسین بار دیگر قول داده است که اراضی اشغال شده توسط ایران را پس خواهد گرفت، اما کارشناسان نظامی می گویند نشانه ای از اقدام فوری عراق در این زمینه به چشم نمی خورد. اراضی آن منطقه برای نقل و انتقال واحدهای زرهی عراق مناسب نیست. فرماندهان عراقی می دانند که حمله برای پس گرفتن فاو می تواند به قیمت کشته و زخمی شدن قریب ده هزار از نیروهای عراقی تمام شود. از دیدگاه فرماندهان عراقی، چنین حمله ای در شرایط کنونی قابل توجیه نیست. در حال حاضر، نبرد واقعی در جبهه های شمالی و مرکزی محدود شده است. پستی و بلندی های زیاد در آن منطقه هر دو طرف را با دشواری های بسیار مواجه ساخته است. تحلیل گران نظامی می گویند: ایران حملة آوریل (فروردین - اردیبهشت) گذشته را در منطقه ای موسوم به "پنجوین" دنبال می کند. این تحلیل گران معتقدند نبرد در جبهه های جنوبی به ویژه در اطراف بصره در این جنگ، قاطع ترین زمینه های درگیری است. به گفته یکی از تحلیل گران اگر در اوضاع تغییر عمده ای پیدا نشود، ایران اقدامات خود را برای تقویت نیروها با پایان رسیدن تابستان آغاز خواهد کرد.»(3)

3 183

همانند دفعات قبل که عراق شروع حملات هوایی در خلیج فارس را با بهانه هایی آغاز می کرد، این بار نیز در حال زمینه سازی برای حملات خود در خلیج فارس است. امروز "عصمت کتانی"، نماینده دائمی عراق در سازمان ملل در نامه ای به دبیرکل این سازمان اعلام کرد: «نیروهای ایرانی در تاریخ 10 ژوئن 1987 (20 خرداد 1366) شهر بصره را با توپخانه گلول-ه باران کردند و

ص: 177

روستای "کرداسیوان" در ناحیه "بشدار" (از بخش های سلیمانیه) را با آتش توپخانه هدف قرار دادند. همچنین در تاریخ 14 ژوئن 1987 (24 خرداد 1366) ناحیه "القرنه" را با توپخانه گلول-ه باران کردند که در نتیجة این گلول-ه باران یک نفر کشته و سه نفر مجروح شدند و به اموال و منازل غیرنظامیان خسارت وارد شد.»(1)

1 184

امروز دو رسانة انگلیسی با استناد به اخبار رسیده از کشتی های بازرگانی مستقر در خلیج فارس، از استقرار موشک های "کرم ابریشم" ایران در تنگه هرمز خبر دادند.

روزنامه " تایمز" در این باره گزارش داده است: «علی رغم تهدیدات دولت ریگان، ایران در مورد استقرار موشک های مذکور در تنگه هرمز، در مرحله بسیار پیشرفته ای است.» این نشریه می افزاید: «صاحبان نفت کش هایی که در نزدیکی ابوظبی و دوبی فعالیت می کنند، گفتند: هفته پیش ناخداهای چندین کشتی صدای پرتاب آزمایشی یک موشک را شنیدند. امریکایی ها اکنون نسبت به عاقلانه بودن تهدیدات اولیه خود در حملة پیش دستی علیه موشک های ایران تردید نشان می دهند. با این حال، دستپاچگی آنها در خلیج فارس کاملاً مشهود است و رزم ناوهای امریکایی لحظاتی پس از به پرواز درآمدن جنگنده های ایرانی، به آنها هشدار می دهند. از سوی دیگر، ایرانی ها به بهره برداری از نگرانی های امریکا ادامه می دهند. ایرانی ها علاقه مندی خود را به باز نگاه داشتن تنگه هرمز ابراز داشته اند زیرا در هرحال، این تنها راه صادرات نفت ایران است. در عین حال، ایران هشدار داده است هر حمله امریکا علیه تأسیسات ایران تلافی خواهد شد.»(2)

رادیو بی.بی.سی نیز گزارش داده است: «ناخدای چند کشتی نفت کش توانسته اند علائم رادیویی را که ظاهراً از نقاطی در امتداد خط ساحلی ایران در نزدیکی بندرعباس پخش می شد، توسط دستگاه های گیرنده خود دریافت کنند. این گونه امواج رادیویی می تواند برای راهنمایی موشک به سوی هدف مورد استفاده قرار گیرد. در صورت صحت این گزارش، ایران احتمالاً در شرف بهره برداری کامل از موشک های ضد کشتی موسوم به "کرم ابریشم" است. ولی کارشناسان در لندن و خلیج فارس بعید می دانند که کشتی های بازرگانی در آن منطقه قابلیت ردگیری و شناسایی امواج رادیویی را که از ایران پخش می شود داشته باشند، زیرا تنها کشتی های جنگی از چنین توانایی یی برخوردارند. مفسرین نظامی اشاره کرده اند که بین استقرار موشک های کرم ابریشم در اطراف تنگه هرمز و بهره برداری کامل از آن تفاوت زیادی وجود دارد. موشک های کرم ابریشم به موشک های "اگزوسه" ساخت فرانسه شباهت دارد. بُرد موشک های مزبور در حدود 80 کیلومتر است. با وجود این، گمان نمی رود که موشک های کرم ابریشم به پیشرفتگی و دقیقی موشک های اگزوسه باشد. اکثر کارشناسان نظامی معتقدند که با کار گذاشتن وسائل پیشرفته ضدموشکی بر روی کشتی های جنگی می توان آنها را برای مقابله با تهدید این موشک ها مجهز کرد.»(3)

ص: 178

1 185

وزیرخارجه ژاپن که به ایران آمده است، امروز با آیت الله خامنه ای، رئیس جمهور و رئیس شورای عالی دفاع دیدار و دربارة مسائل جنگ ایران و عراق و اوضاع منطقه گفت وگو کرد.

رئیس جمهور در این دیدار درباره مرزبندی جنگ ایران و عراق و بحران خلیج فارس و همچنین اقدامات عراق در آغاز تجاوز و شرایط ایران برای صلح گفت: «امنیت خلیج فارس باید از مسئله جنگ جدا شود، چون کشانیده شدن جنگ به منطقه خلیج فارس قدمی در راه بین المللی کردن آن است.» رئیس جمهور افزود: «توسعه جنگ به اندازه ایجاد آن جرم است و عراق مرتکب هر دو جرم شده است؛ چون دنیا جرم اول را تحمل کرد و در مقابل آن عکس العمل لازم را نشان نداد، لذا عراق با ایجاد تشنج در منطقه و توسعه جنگ مرتکب دومین جرم می شود. هم اکنون نیز اگر دنیا دومین جرم عراق را تحمل کند، جهان به مشکلات و بحران های بیشتری دچار خواهد شد. شرط ما برای پایان جنگ یک شرط منطقی و ساده ای است، زیرا ما گفته ایم متجاوز به خاطر تجاوزش باید تنبیه شود و این در همه جای دنیا قابل قبول است.» آیت الله خامنه ای دربارة سابقه اقدامات شورای امنیت سازمان ملل در زمینه جنگ تحمیلی گفت: «این نهاد در حالی که هزاران کیلومتر از خاک ما در اشغال عراق بود، تنها به ما توصیه کرد که آتش بس را قبول کنیم. آیا این مسئله یک پیشنهاد خصمانه و حاکی از دشمنی نیست؟ و آیا به نظر شما این مسئله صادقانه است؟» رئیس جمهور در پایان سخنان خود درباره مسائل دوجانبه و مناسبات دو کشور ایران و ژاپن با استقبال از گسترش این مناسبات گفت: «زمینه های بسیار وسیعی به ویژه پس از پایان جنگ در میان مدت و بلند مدت وجود دارد که دو کشور با یکدیگر همکاری های اقتصادی و فنی زیادی داشته باشند که در این خصوص ژاپن در صورت داشتن عکس العمل مناسب می تواند بر دیگران ارجح باشد.»(1) تاداشی کوراناری نیز در این دیدار با اظهار امیدواری کاهش تشنج و برقراری امنیت در منطقه، دربارة جنگ ایران و عراق گفت: «مسئولین ژاپن از موضع جمهوری اسلامی ایران مبنی بر خاتمه شرافتمندانه و عادلانه جنگ آگاهی دارند و امیدوارند که این مناقشه خاتمه یابد.»(2)

در این حال، خبرگزاری ژاپنی "کیودو"

با اعلام برنامة سفر "تاداشی کوراناری"، وزیرخارجه ژاپن به ایران به طور تلویحی وی را نماینده اعزامی اجلاس هفت کشور صنعتی جهان - که چندی پیش در "ونیز" تشکیل شده بود - معرفی کرد. این خبرگزاری همچنین مذاکره کوراناری و مقامات ایران را دربارة مفاد قطع نامه پایانی اجلاس ونیز دربارة جنگ ایران و عراق محتمل دانست. خبرگزاری کیودو در گزارش خود آورده است: «کوراناری به منظور گفت وگو با رهبران ایران برای بررسی و چگونگی پایان دادن به جنگ ایران و عراق در رأس هیئتی سیاسی وارد تهران شد. وی در یک گفت وگوی کوتاه در فرودگاه و هنگام ورود به تهران، به مأموریت

ص: 179

خود در زمینه برقراری صلح میان دو کشور ایران و عراق اشاره کرد. وزیرخارجه ژاپن در این گفت وگو اظهار کرد: به مذاکره منصفانه و صریح با رهبران ایران در زمینه تشنجات جاری در خلیج فارس در جریان دیدار 36 ساعته خود از این کشور تمایل دارد. وزیرخارجه ژاپن پیش از سفر به ایران، از مراکش دیدار به عمل آورده و همچنین در کنفرانس سران هفت کشور صنعتی در ونیز شرکت جسته بود. وزیرخارجه ژاپن نخستین عضو کابینه کشورهای صنعتی است که پس از کنفرانس هفت کشور صنعتی به ایران سفر کرده است. انتظار می رود وزیرخارجه ژاپن در زمینه مفاد بیانیه پایانی درباره پایان دادن به جنگ ایران و عراق با رهبران ایران به مذاکره بپردازد. ژاپن با دو کشور ایران و عراق روابط نزدیک دارد.»(1)

1 186

آیت الله خامنه ای در دیدارِ ورونتسف قائم مقام وزیرخارجه شوروی با ایشان، ضمن اشاره به ضعف حکومت عراق گفت: «از نخستین روزی که جنگ بر ما تحمیل شد، جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفت در هر شرایطی از خود دفاع کند. هرچه از آن روزها گذشته است، بر اعتقاد راسخ ما مبنی بر اینکه باید متجاوز را تنبیه کنیم، افزوده شده است.» ایشان درباره اهداف سیاسی عراق در بحرانی کردن منطقه گفت: «رژیم عراق اصرار دارد که جنگ را به منطقه خلیج فارس بکشاند، ولی ما طرف دار امنیت خلیج فارس هستیم.»(2)

ورونتسف در دیدار با رئیس جمهور:

«به اعتقاد ما افغانستان بایستی کشوری غیرمتعهد و مستقل باشد و تنها به وسیله مردم خود افغانستان اداره شود.»

ص: 180

ورونتسف نیز با اشاره به اوضاع خلیج فارس گفت: «امریکا نباید هیچ گونه دخالتی در این منطقه بکند و ادعای امریکا که با این مداخله خود می خواهد منافعش را در این منطقه حفظ کند، غیرمنطقی است. امریکا تنها در مرزهای خود می تواند منافع خودش را حفظ کند، زیرا تجربه نشان داده است که ورود امریکا به هر منطقه، آن منطقه را به تشنج کشیده است.» قائم مقام وزیرخارجه شوروی در بخش دیگری از سخنان خود درباره مسئله افغانستان بر تصمیم قاطع کشورش برای خروج نیروهای شوروی از افغانستان و قطع هرگونه مداخله ای در امور داخلی این کشور تأکید کرد و گفت: «به اعتقاد ما کشور افغانستان بایستی کشوری غیرمتعهد و مستقل باشد و تنها به وسیله مردم خود افغانستان اداره شود.» وی دربارة جنگ تحمیلی گفت: «ما از قهرمانی مردم ایران که توانستند تجاوزکار را از سرزمین خود بیرون کنند تجلیل می کنیم.»(1)

رادیو بی.بی.سی در گزارشی دربارة سفر ورونتسف قائم مقام وزیرخارجه شوروی به ایران، استقبال گرم مقامات ایرانی از وی را مورد توجه قرار داده است. این رادیو معتقد است که مسئله جنگ در گفت وگوهای این مقام شوروی و طرف های ایرانی جنبة حاشیه ای داشته است. بی.بی.سی می افزاید: «ورونتسف در تهران با استقبال گرم مقامات جمهوری اسلامی روبه رو شد و ظاهراً دو طرف در خلال گفت وگوهایشان به این تفاهم رسیده اند که افزایش تشنج در خلیج فارس به نفع هیچ یک از آنان نخواهد بود. استقبال گسترده از یولی ورونتسف بعد از چند هفته درگیری لفظی بین دو کشور به دنبال برخورد یک کشتی شوروی به مین در خلیج فارس، تا حدی دور از انتظار بود. دو طرف بر سر یک مسئله توافق نظر دارند و آن این است که کشورهای خارج از حوزه خلیج[فارس] حق دخالت در امور این منطقه را ندارند و مسائل کشورهای حاشیه این خلیج[فارس] باید توسط خود آنان حل شود. به نظر می رسد که در مذاکرات چند روز گذشته در تهران، مسئله جنگ یکی از مسائل جانبی بوده و در گفت وگوهای رسمی چندان انعکاسی نداشته است. از این مذاکرات چنین به نظر می رسد که در مجموع دو طرف نسبت به آینده روابط ایران و شوروی خوش بین هستند. با وجود این، دو مسئلة عمده یعنی جنگ ایران و عراق و مسئله افغانستان همچنان بر روابط این دو کشور سایه انداخته است.»(2)

1 187

میرحسین موسوی، نخست وزیر ایران امروز به ترکیه سفر کرد و با "ژنرال کنعان اورن" رئیس جمهوری و "تورگوت اوزال"، نخست وزیر این کشور ملاقات کرد. وی در این دیدار با اشاره به تحولات و امنیت منطقه، رابطة ایران با کشورهای همسایه، اقدامات عراق در خلیج فارس، حملة این کشور به ایران و تأثیر سکوت کشورهای جهان در برابر این تجاوز گفت: «همان طوری که بارها اعلام کرده ایم خواستار حفظ امنیت و عبور و مرور آزاد در آب های خلیج فارس، عدم حمله

ص: 181

تصویر

به کشتی ها و همچنین دور نگه داشتن ابرقدرت ها و دیگر قدرت های خارج از منطقه، از این منطقه حساس و استراتژیک جهان هستیم. رژیم متجاوز عراق به منظور نجات خود از زوال قطعی، کوشش دارد تا با حمله به کشتی ها و نقض امنیت خلیج فارس دامنه جنگ را گسترش دهد و پای قدرت های بزرگ را به منطقه بکشاند، و ما در یک جمله راه خاتمه عدم امنیت در خلیج فارس را وادار ساختن رژیم متجاوز عراق به پایان حملات خود به کشتی های تجاری می دانیم.»

مهندس موسوی افزود: «ایران با بیشتر کشورهای حوزه خلیج فارس روابط خوبی دارد و تنها با کویت به دلیل کمک های مستقیم و متعدد این کشور به عراق، از جمله قرار دادن بنادر و فضایش در اختیار رژیم حاکم بر عراق، روابط خوبی نداریم.» وی تأکید کرد: «حضور ابرقدرت ها و به خصوص امریکا در منطقه خلیج فارس به نفع هیچ یک از کشورهای منطقه نیست و امنیت منطقه تنها توسط کشورهای منطقه قابل تأمین است.» آقای موسوی افزود: «اگر ابرقدرت ها جنگ را در منطقة خلیج فارس گسترش دهند، دامنه آتش آن دیگر کشورها را خواهد گرفت و یک حالت غیرقابل پیش بینی را در منطقه به وجود خواهد آورد.» نخست وزیر گفت: «اگر عراق شرارت نکرده و به کشتی ها حمله نکند، ما مطمئن هستیم، در خلیج فارس امنیت و آرامش برقرار خواهد بود.»

تورگوت اوزال در ملاقات با میرحسین موسوی: ترکیه احترام به تمامیت ارضی و عدم مداخله در امور داخلی دیگر کشورها را شرط برقراری آرامش می داند.

ص: 182

نخست وزیر در این دیدار اظهار کرد: «هدف عراق از تجاوز به خاک ما چیزی جز سرنگون کردن دولت اسلامی و انقلاب ما و فراهم ساختن اسباب آسودگی قدرت های سلطه گر و دست نشاندگان آن نبوده است. ملت ما طی هفت سالی که از جنگ می گذرد، مظالمی را که در شرایط عادی خارج از تحمل ملت هاست تحمل کرده است و به جرئت می توان گفت کمتر ملتی تاکنون چون ملت ما قربانی نقض تعهدات بین المللی از جمله در مورد استفاده از سلاح های شیمیایی، حمله به مناطق مسکونی، حمله به کشتی ها و هواپیماهای تجاری و غیره شده است.» نخست وزیر ضمن محکوم کردن سکوت مجامع بین المللی در برابر جنایات وحشیانه نیروهای عراقی گفت: «ما معتقدیم چنانچه کشورهای مختلف به نوبه خود متجاوز را معرفی می کردند و مجامع بین المللی جهت اجرای عدالت، متجاوز را تنبیه می کردند، ریشه تجاوز در منطقه از بین می رفت و مشکلاتی که هم اکنون ما در منطقه شاهد آن می باشیم، به وجود نمی آمد.»(1)

"تورگوت اوزال" نیز در این ملاقات دربارة تشنجات موجود در منطقه گفت: «مسائل بزرگی که صلح و امنیت منطقه را به خطر انداخته است، همه ما را تهدید می کند و ترکیه که اهمیت زیادی به ایجاد آسایش و آماده سازی زمینه های همکاری کشورهای منطقه قائل است، شرط برقراری آرامش را منوط به احترام به تمامیت ارضی و عدم مداخله در امور داخلی دیگر کشورها می داند.»(2)

در این حال دولت تورگوت اوزال، نخست وزیر ترکیه، برای هم گرایی بیشتر با ایران، می کوشد. روزنامه "جمهوریت"، چاپ استانبول در این باره نوشت: «ژنرال "کنعان اورن" رئیس جمهور ترکیه [که در جناح مخالف دولت اوزال است] قبل از آغاز سفر نخست وزیر ایران به ترکیه، طی دستوری به بخش برون مرزی رادیو صدای ترکیه، خواهان تشدید تبلیغات منفی در این رادیو علیه جمهوری اسلامی ایران شده بود، اما تورگوت اوزال از اجرای این دستور جلوگیری کرد.» روزنامه حرّیت نیز دلیل رفتار بسیار خوب مقامات ترکیه در برابر هیئت جمهوری اسلامی و اقدام اوزال در به آغوش گرفتن نخست وزیر ایران را ناشی از دو علت اساسی دانست و نوشت: «اوزال از یک سو قصد دارد در صحنه سیاسی خود را به عنوان عامل مهمی در ارتباط بین شرق و غرب و کشورهای خاورمیانه مطرح کند و از سوی دیگر، در بعد اقتصادی نیز بر تحقق صادرات یک میلیارد دلاری ترکیه به ایران در سال جاری میلادی اصرار دارد.»(3)

در همین حال، "اینال باتو"، سخن گوی وزارت امورخارجه ترکیه در گفت وگویی تلویزیونی با اشاره به رشد روابط اقتصادی و مناسبات تجاری این کشور با ایران گفت: «ترکیه اهمیت ویژه ای برای داشتن روابط با جمهوری اسلامی ایران قائل است. ... مبادلات تجاری ایران و ترکیه تا پایان سال جاری به بیش از دو میلیارد دلار خواهد رسید. مبادلات مرزی فی مابین نیز طی ماه های گذشته افزایش چشمگیری داشته است.» وی گفت: «این کشور حاضر است در صورت تمایل یکی از طرفین در حال جنگ ایران و عراق، در راه پایان دادن به جنگ دو کشور نقش فعال داشته باشد.» وی دربارة احتمال دخالت نظامی ترکیه در شمال عراق گفت: «ترکیه به حق تمامیت ارضی کشورهای همسایه احترام می گذارد.»(4)

ص: 183

1 188

محسن رفیق دوست وزیر سپاه در گردهمایی نیروهای جهاد سازندگی دربارة آمادگی ایران برای مقابله با دخالت های امریکا در خلیج فارس گفت: «خلیج فارس یا برای همه امن است یا برای هیچ کس. ما به امریکایی ها در خلیج فارس رحم نخواهیم کرد و اگر ناوهای امریکایی تحرک نشان دهند، با حرکت انتحاری و غیرانتحاری پاسداران انقلاب اسلامی آن ناوها از بین خواهند رفت.»(1) وی همچنین درباره اهمیت جهاد سازندگی گفت: «جهاد سازندگی علاوه بر مبارزه و پیکار در میادین جنگ تحمیلی و جبهه نظامی، در روستاهای سراسر کشور نیز فعالیت های چشمگیری دارد و شما نه تنها در آنجا می جنگید بلکه کارهایی که در گسترش کشاورزی و غیره در روستاها انجام می دهید کمتر از جبهه نظامی نیست.»(2)

2 189

امروز صدام حسین رئیس جمهور عراق در مصاحبه با روزنامه بوربا چاپ یوگسلاوی به عوامل مؤثر در پایان دادن سریع جنگ اشاره کرد و شرایط فعلی بین المللی و نظامی را به نفع عراق خواند. خبرگزاری رویتر درباره اظهارات رئیس جمهور عراق در این مصاحبه گزارش داده است: «به اعتقاد صدام حسین، ابرقدرت ها مایل به مشاهده یک جنگ بین المللی در خلیج[فارس] نیستند و به همین جهت به طور جدی در صدد متوقف کردن جنگ ایران و عراق می باشند. وی افزود: علی رغم جناح های مختلف بین المللی ما معتقدیم که در حال حاضر چارچوبی وجود دارد که بر اساس آن ابرقدرت ها به طور جدی تر قطع نامه هایی را در رابطه با تلاش برای متوقف کردن جنگ تدارک می بینند. وی اضافه کرد: ابرقدرت ها خواهان درگیر شدن در یک جنگ بین المللی در خلیج[فارس] نیستند، زیرا در صورت وقوع آن بر مشکلات بغرنج منطقه افزوده خواهد شد.»(3)

خبرگزاری تانیوگ (خبرگزاری رسمی یوگسلاوی) نیز در گزارش خود بخش دیگر سخنان صدام را در این مصاحبه به شرح زیر نقل کرده است: «صدام حسین، رئیس جمهوری و فرمانده شورای عالی عراق در مصاحبه با روزنامه "بوربا" گفته است: تمام عواملی که ممکن است در راه پایان جنگ هفت ساله خلیج[فارس] عمل کند، اخیراً در یک روند رضایت بخشی برای کشور ما پیشرفت کرده اند. از میان این عوامل، صدام حسین به اوضاع جهان عرب، روابط بین المللی، افکار عمومی ایران و آنچه که بر آن تأکید داشت؛ یعنی روح مبارزه گری قوی تر در عراق نسبت به ایران اشاره کرد.

ص: 184

صدام حسین با تأکید بر اینکه مسئله جنگ و صلح در دنیای امروز نمی تواند مستقیماً به طرف های درگیر گره بخورد، گفت: پایان جنگ خلیج[فارس] به نحو مطلوبی تحت تأثیر بهبود روابط بین اعراب، بین ملت ها و بین ابرقدرت ها قرار خواهد گرفت. وی همچنین به ویژه با محکوم کردن اسرائیل به خاطر دست زدن به هرکاری جهت طولانی کردن جنگ، گفت: این جنگ شرکت کنندگان غیرمستقیمی دارد. اما وی در عین حال گفت که دلیل اصلی که چرا این جنگ جریان دارد، این است که رهبری ایران ابتکارات صلح عراق را رد می کنند. وی افزود که هیچ کس نمی تواند در صورتی که بغداد و تهران تصمیم بگیرند که از جنگ پرهیز کنند، آن را طولانی کند. صدام حسین درباره تلفات عراق در جنگ گفت که شمار تلفات انسانی "وخیم" است، اما در مقایسه با شمار جمعیت های دو کشور، این بسیار کمتر از تلفات در ایران است. صدام حسین گفت: هفت سال جنگ، بدون احتساب آنچه بر سر نیروها آمده، لطمات مادی "بسیار کوچکی" بر عراق وارد آورده است. وی گفت: نیروی هوایی ایران پروژه های اقتصادی حیاتی عراق را منهدم نکرده است در حالی که نیروی هوایی عراق ضربه سنگینی بر پروژه های ایران وارد آورده است.»(1)

1 190

دربارة تلاش های دولت کویت برای ترغیب کشورهای غربی برای وارد شدن به صحنه منازعات منطقه خلیج فارس، روزنامه کویتی "البیان" نوشت: «دولت کویت با همکاری کشورهای عضو شورای همکاری و هم پیمان خود، پیرو تصمیمات اتخاذ شده در اجلاس اخیر وزرای خارجه شورای همکاری در "جده" به تلاش هایش به منظور جلب حمایت کشورهای بزرگ و مجامع بین المللی جهت یافتن راه حلی برای پایان دادن هرچه سریع تر به جنگ ایران و عراق، ادامه خواهد داد.» روزنامه اطلاعات با درج این خبر به نقل از روزنامة البیان می افزاید: «منابع دیپلماتیک به این روزنامه گفته اند که امیدوارند تلاش دولت کویت و هم پیمانانش به منظور تشکیل اجلاس شورای امنیت سازمان ملل در سطح وزرای خارجه کشورهای عضو این شورا در آینده نزدیک، نتایج سازنده و مفیدی دربرداشته باشد و به دگرگونی عمده ای در رابطه با مشکلات موجود منجر شود. همین منابع همچنین معتقدند که با توجه به تلاش های جاری کویت و نتایج حاصل از اجلاس اخیر وزرای خارجه شورای همکاری در جده و حمایت مجدد آنها از کویت، دیدگاه مجامع بین المللی نسبت به جنگ ایران و عراق و تحولات جاری خلیج فارس دچار تغییرات عمده ای خواهد شد. در خاتمة این گزارش آمده است: قائم مقام وزارت خارجه کویت احتمالاً با سفرای کشورهای خارجی در این کشور نشستی خواهد داشت و آنان را از تصمیمات اتخاذ شده در اجلاس اخیر وزرای خارجه شورای همکاری مطلع خواهد ساخت.»(2)

روزنامه "واشنگتن پست" نیز با ارائه تحلیلی در این بارة نوشته است: «کویت با دعوت از مسکو و واشنگتن برای حفاظت از نفت کش های کویتی به این امید که دو ابرقدرت به جنگ خلیج فارس پایان بخشند، دست به قمار زده است. دیپلمات ها و تحلیل گران منطقه می گویند،

ص: 185

این قمار بر اساس این ارزیابی و فرضیه ناگفته ای است که اگر جنگ خلیج فارس ادامه پیدا کند دیر یا زود ابرقدرت ها با ایران روبه رو خواهند شد.»(1)

روزنامه "نیویورک تایمز" نیز خبر از نگرانی کشورهای منطقه داده است: «درخواست دولت کویت مبنی بر حفاظت نفت کش های آن کشور توسط ابرقدرت ها و افزایش حضور نظامی خارجی ها در خلیج فارس باعث نگرانی ممالک عرب خلیج فارس شده است.» این روزنامه می افزاید: «همسایگان کویت در قبال مسئله حفاظت نفت کش های آن کشور توسط امریکا و شوروی در خلیج فارس واکنش های ضد و نقیضی داشته و هیچ یک از آنها با اشتیاق کامل از موضوع استقبال نکردند.» نیویورک تایمز به نقل از یک دیپلمات غربی می نویسد: «عربستان سعودی و بحرین دوپهلو حرف می زنند و امارات متحده عربی، قطر و عمان هم نگرانی هایی دارند.»(2)

1 191

سیاست کلی امریکا در جنگ ایران و عراق در حال حاضر پایان دادن به جنگ، حفظ منافع امریکا در منطقه و حفاظت از کشتی های نفت کش کویتی است. نویسنده کتاب "جنگ خلیج" (Golf War) در تشریح چگونگی اجرای این سیاست می نویسد: «"کاسپر واینبرگر"، وزیر دفاع و "مایکل آرماکاست" ، معاون وزیر امور خارجه در امور سیاسی اظهار داشتند که منافع اقتصادی، استراتژیکی و سیاسی امریکا با تشدید جنگ ایران و عراق تهدید می شود. این منافع شامل حفظ اصل آزادی دریانوردی در آب های بین المللی و عدم قطع جریان نفت از طریق خلیج[فارس] و نیز دفاع از ثبات امنیت و همکاری کشورهای میانه روی عرب منطقه و محدود نمودن نفوذ اتحاد شوروی و حضور این کشور در خلیج فارس می باشد. جهت حفظ این منافع از سوی دولت، دو محور زیر را مطرح ساخته اند: 1- تلاش های دیپلماتیک در سازمان ملل جهت برانگیختن فشار بین المللی برای ترغیب نمودن ایران و عراق جهت مذاکره پیرامون پایان بخشیدن به جنگ. 2- اقدامات فعال جهت حفظ منافع امریکا و کمک به حفظ امنیت دولت های عرب دوست میانه رو در خلیج(فارس). محور دوم این سیاست اساساً پرچم گذاری و حفاظت از یازده نفت کش کویتی می باشد.»(3)

در همین حال، برخی سیاست مداران امریکا از سیاست این کشور در زمینه دخالت بیشتر نظامی و اسکورت نفت کش های کویتی انتقاد کردند. "الکساندر هیگ"، نخستین وزیرخارجه دولت ریگان اعلام کرد: «امریکا با تهدید دخالت نظامی خود به طور غیرمستقیم به اتحاد با رژیم خون خوار عراق کشیده می شود.» وی پیش بینی کرد: «اگر این طرح به اجرا در آید، امریکا با تصمیمات تأسف آوری در قبال ایران روبه رو خواهد شد.» وی گفت: «این کار درستی نیست زیرا اگر نیروهای ایران به ما حمله کنند ما با یک سلسله تصمیم گیری هایی مواجه خواهیم شد، از جمله اینکه وارد جنگ با ایران شویم و یا در مقابل ایران کوتاه بیاییم که هر دوی این تصمیمات تأسف آور خواهد بود.» وی طرح ریگان برای حفاظت از نفت کش های کویتی را اقدامی علیه ایران توصیف کرد.(4)

ص: 186

1 192

"کیسینجر"، وزیرخارجه سابق و نظریه پرداز سیاست خارجی امریکا که همواره به سیاست این کشور در حمایت از نفت کش های کویتی انتقاد کرده است، امروز نیز در همین باره به اظهار نظر پرداخت. سهم بیشتر عراق در ایجاد بحران خلیج فارس، توصیه به عدم رویارویی با ایران و احتمال دخالت شوروی، محورهای اصلی سخنان امروز کیسینجر است.

وی گفت: «هیچ تهدیدی جدید علیه جریان نفت در خلیج فارس به چشم نمی خورد و دو سوم تهاجمات بر علیه نفت کش ها از جانب عراق صورت می گیرد، نه از جانب ایران، ولی ما با دخالت کردن به نفع عراق، یک تعهد خصومت آمیز را در جنگ می پذیریم که روشن نیست چگونه خاتمه خواهد یافت.» وی گفت: «علاقه مند به حفظ آزادی کشتی رانی در خلیج فارس هستم ولی متقاعد نشده ام که ما در حال حاضر با تهدید آزادی کشتی رانی روبه رو هستیم.» کیسینجر ادامه داد: «اگر یک کشتی امریکایی هدف تهاجم قرار بگیرد، ما می بایست تلافی کنیم و امریکا باید آماده یک جنگ طولانی با ایران بشود. اگر منافع ملی امریکا مطرح باشد، البته باید آماده جنگ با ایران باشیم، اما این چیزی نیست که کسی بخواهد وارد آن شود. در حالی که کسی نمی تواند هدف جنگ را تعریف کند و اینکه تحت چه شرایطی می خواهیم این جنگ خاتمه یابد.» وی اظهار کرد: «این ایده بدی است که نقشی برای شوروی در کمک به حل و فصل جنگ ایران و عراق قائل شویم.» وی گفت: «نفع ما در جلوگیری از پیروزی ایران در جنگ است، اما به نفع ما نیست که جلوگیری از پیروزی ایران به استقرار شوروی در خلیج فارس بینجامد.»(1)

سناتور "کلیبورن پلُ" رئیس کمیته روابط خارجی سنای امریکا نیز در این باره می گوید: «دولت ریگان نباید سیاستی را انتخاب کند که به درگیری نظامی ایران و امریکا منتهی شود.» وی می افزاید: «با طرح ریگان برای محافظت از نفت کش های کویتی، امریکا با خطر برخورد با ایران روبه رو است. امریکا به جای اتخاذ این سیاست ها، باید در جست وجوی راه های پایان جنگ باشد.»(2)

وی همچنین گفت: «این به مصلحت امریکا نیست که دنباله رو کویت که تصمیم به کشاندن قدرت های بزرگ به جنگ خلیج فارس دارد، باشد.» وی هشدار داد: «ایران در وضعیتی قرار دارد که می تواند ما را از خلیج فارس بیرون براند، مگر اینکه امریکا بخواهد بهای ماندن خود در خلیج فارس را به قیمت تلفات جانی و از دست دادن کشتی ها بپردازد.» وی خواستار اتخاذ سیاستی با هدف متوقف ساختن جنگ از طریق سازمان ملل به ویژه با تشویق و حمایت از مسئله تحریم ارسال سلاح برای ایران شد.(3)

ص: 187

از سوی دیگر، سناتور "سام نان" رئیس کمیته نیروهای مسلح در سنای امریکا اظهار می دارد: «طرح اسکورت نفت کش های کویتی نشانه بی سیاستی و بیانگر متمایل شدن امریکا به سوی عراق است و باید به تأخیر بیفتد.»(1)

وی همچنین گفت: «تصمیم نصب پرچم امریکا بر فراز یازده فروند از سی و دو فروند نفت کش کویتی و پیشنهاد حفاظت دریایی امریکا در خلیج فارس به آنها، نشان دهنده آن است که به طور اساسی چرخشی قوی به سوی عراق انجام داده ایم.»(2)

1 193

سخن گوی وزارت امورخارجه آلمان غربی درخواست ریگان در مورد کمک به نیروی دریایی امریکا برای حضور در خلیج فارس را به طور تلویحی رد کرد. وی گفت: «امکانات نیروی دریایی آلمان بسیار محدود است. نیروی دریایی آلمان غربی تنها 16 ناوچه دارد که اکثر آنها به علت عمر طولانی و فرسودگی قادر به عملیات در نقاط دور دست نیستند.» خبرگزاری جمهوری اسلامی با اعلام این خبر، دربارة سابقه این امر گزارش داد: «دولت آلمان چندی پیش پیشنهاد کرده بود که نیروی دریایی این کشور با جایگزین شدن در مناطق استقرار ناوگان امریکا در اقیانوس اطلس و آب های اروپا، نیروی دریایی امریکا این فرصت را به دست آورد تا حضور خود در خلیج فارس را افزایش دهد.»(3)

2 194

در پی اظهارات روز گذشته "سعید مانع العتیبه"، وزیر نفت امارات متحده که گفته بود امارات متحده پایگاه نظامی در اختیار امریکا قرار نمی دهد، امروز طارق المؤید، وزیر اطلاعات بحرین نیز گفته های العتیبه را تکرار کرد. وی گفت: «هیچ گونه پایگاه نظامی در هیچ کجای منطقه خلیج فارس به امریکا داده نخواهد شد و امریکا نیز چنین تقاضایی را مطرح نکرده است.» وزیر اطلاعات بحرین با اعلام این مطلب که عدم واگذاری پایگاه های نظامی به شوروی و تمام قدرت های شرق و غرب نیز صدق می کند، تأکید کرد: «خیلی ساده است؛ ما نمی خواهیم خلیج فارس به صورت صحنه درگیری های بین المللی درآید.» وی افزود: «علاوه بر این، در اختیار قراردادن پایگاهی با تمامی تأسیسات فیزیکی هم مسئله ای مربوط به زمان های قدیم و گذشته است. بنابراین کار به لحاظ فیزیکی عملی نیست و این در حالی است که به لحاظ سیاسی نیز امکان پذیر نمی باشد.»(4)

3 195

رادیو بی.بی.سی مطالب روزنامه "الثوره"، ارگان حزب بعث عراق را نشانة نارضایتی این کشور از بیانیه پایانی اجلاس "ونیز" می داند. بی.بی.سی در این باره می گوید: «عراق بیانیه پایانی کنفرانس ونیز در مورد خلیج(فارس) را مورد انتقاد قرار داد و گفت که این بیانیه به اندازه ای ضعیف است که نمی تواند مؤثر باشد.» این رادیو می افزاید: «هفت کشور شرکت کننده در کنفرانس سران ونیز در پایان هفته گذشته درخواست کرده بودند تا با بذل کوشش های بین المللی فوری به جنگ خلیج(فارس) و پایان دادن به این کشمکش، با هم به گفت وگو بپردازند. در چارچوب نخستین عکس العمل رسمی در

ص: 188

بغداد، روزنامه الثوره، ارگان حزب بعث حاکم بر عراق گفت: کنفرانس سران ونیز نتوانست تصمیمی اتخاذ کند که دارای قدرت کافی برای برقراری صلح در برابر تجاوز ایران باشد.»(1)

1 196

در حالی که محافل سیاسی تصمیم اخیر امریکا و شوروی را برای پایان دادن به جنگ جدی تلقی می کنند، رادیو اسرائیل در تفسیری، تلاش های دو کشور را تنها برای ادامه جریان صدور نفت از منطقه خلیج فارس خواند: «از روزی که ناو استارک هدف موشک قرار گرفته، عراق به ناچار بمباران های خود را علیه نفت کش ها و مراکز نفتی ایران متوقف ساخته است، خواه این توقف جنبه تاکتیکی داشته و از ملاحظات جنگی ناشی شده باشد و یا عراق با فشار ایالات متحده و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس ناچار از این شیوه جنگی دست کشیده باشد. به هرحال، نتیجه به سود ایران بوده و صدور آزاد نفت آن کشور ادامه یافته است. ولی معلوم نیست که اگر ایران همچنان اصرار داشته باشد با لطمه زدن به نفت کش های کویتی خاندان آل صباح را از کمک به عراق بازدارد و تهدید خود را جدی بگیرد، ابرقدرت ها چه واکنشی نشان خواهند داد و روند جنگ بر چه منوال قرار خواهد گرفت. شاید ماحصل فعل و انفعالات هفته های اخیر پیرامون بحران خلیج(فارس) آن باشد که گرچه عراقی ها دست از حملات خود کشیده اند و ایران از این راه سودی حاصل کرده، ولی به موازات آن دولت تهران ناچار شود حمله به نفت کش های کویتی و دیگر کشتی هایی را که از خلیج فارس می گذرند، متوقف سازد؛ یعنی امنیت برای صدور نفت ایران تأمین گردد و به موازات آن کویت و دیگر امیرنشین ها نیز در صدور نفت خویش و حمل کالاهای وارداتی از امنیت لازم برخوردار گردند. بی تردید در هفته های اخیر بین شوروی و ایالات متحده برای حفظ آزادی کشتی رانی در خلیج(فارس) سلسله همگامی هایی به وجود آمده که گرچه هنوز هماهنگ نیست، ولی در یک جهت قرار دارد. اما این همکاری در جهت تأمین منافع ابرقدرت ها در منطقه صورت گرفت و در جهت پایان بخشیدن به آتش جنگ نمی باشد. تلاش مسکو و واشنگتن در حال حاضر بر آن است که صدور نفت بی وقفه ادامه یابد و شوروی از آب گل آلود خلیج[فارس] بتواند در راه گسترش و تحکیم نفوذ سیاسی خویش بهره بگیرد. هیچ یک از دو ابرقدرت پایان بخشیدن به جنگ را یک ضرورت فوری و حیاتی تلقی نمی کند و گفت وگوهای محرمانه ای که در پشت پرده های بسته شورای امنیت بین نمایندگان دائمی شورای امنیت جریان دارد، هنوز به نتیجه نرسیده و حتی اگر هم پیامد مثبتی و تصمیم و قطع نامه ای به دنبال داشته باشد، معلوم نیست که چه ضمانت اجرایی خواهد داشت و چگونه به فروکش کردن آتش جنگ خواهد انجامید.»(2)

2 197

وضعیت فعلی صدور نفت ایران و جبران صدمات وارد شده به سیستم صدور نفت موضوعی است که نشریة شرکت "بیمه لویدز" به آن پرداخته است. در این نشریه آمده است: «در پی قطع حملات عراق به نفت کش های ایرانی، تعداد نفت کش های به کار گرفته شده در سرویس انتقال نفت از جزیره "خارک" به جزیره "لارک" افزایش یافته است. در مارس گذشته (اسفند)

ص: 189

حملات عراق توانایی این سرویس را کاهش داده و ایران در جانشین کردن نفت کش های آسیب دیده دچار مشکلاتی شده بود.» این نشریه می افزاید: «اما اکنون با تعمیر نفت کش های آسیب دیده و پیوستن آنها به این سرویس، توانایی ایران در صدور نفت افزایش یافته است. چهار نفت کش که در اواخر سال 1986 و اوایل سال 1987 در حملات عراق صدمه دیده بودند، اکنون به این سرویس پیوسته اند.» به گزارش لویدز لندن، ایران صادرات نفت خود را در ماه های اخیر به طور قابل ملاحظه ای افزایش داده است و احتمالاً سهمیه تولید نفت این کشور در پی اجلاس آینده سازمان اوپک در ماه جاری افزایش می یابد.(1)

ص: 190

جلوگیری به عمل آمد. در این درگیری پنج سرباز و یک درجه دار ژاندارمری و سه سرباز تیپ40 سراب مجروح و سه سرباز ژاندارمری مفقود الاثر شدند. تعدادی از افراد دشمن نیز در این حمله زخمی شدند یا به هلاکت رسیدند.(1)

در منطقه لالانِ سردشت نیز نیروهای سازمان مجاهدین خلق با پشتیبانی ارتش عراق قصد داشتند ارتفاع 2354 را تصرف کنند ولی با مقاومت نیروهای تیپ3 همدان، نیروهای مهاجم با تحمل تلفاتی مجبور به عقب نشینی شدند. در این درگیری شش تن از نیروهای خودی شهید و شش تن مجروح شدند. از تلفات نیروهای مهاجم آمار دقیقی به دست نیامده است.(2)

1 200

در منطقه شیخان و عقره از استان "دهوک" عراق، نیروهای ارتش عراق به روستاهای کردنشین "کفریکی" و "دیرلوش" حمله کردند و روستای "دیرلوش" را به آتش کشیدند. در پی این حملات، نیروهای حزب دمکرات کردستان عراق (بارزانی ها) به مقابله با آنها پرداختند و پس از هفت ساعت درگیری موفق شدند نیروهای ارتش عراق را به عقب برانند. در این درگیری هجده تن از نیروهای عراقی به اسارت درآمدند و شماری از آنان نیز کشته شدند.(3)

همچنین در شدیدترین و خونین ترین درگیری مسلحانه میان اهالی شهرک "الثوره" بغداد و نیروهای عراق، بیش از سی تن از مأموران امنیتی عراق کشته یا زخمی شدند. یک سخن گوی "مجاهدین عراقی" در گفت وگویی با خبرنگار جمهوری اسلامی - مرکز اهواز - در تشریح جزئیات مربوط به قیام خونین اهالی الثوره گفت: «به دنبال حمله هواپیماهای رژیم بعثی عراق به روستاهای مناطق کردنشین شمال عراق و بمباران شیمیایی این مناطق که منجر به شهادت ده ها تن از کودکان و زنان مسلمان کرد عراقی شد، ساکنین شهرک 50 هزار نفری الثوره عراق که عمدتاً از مهاجران کرد عراقی تشکیل می شوند، در اعتراض به عمل وحشیانه رژیم صدام در ماه جاری، دست به تظاهرات گسترده ای زدن-د.»(4) «متعاقباً مأموران امنیتی عراق که در میان آنها تعدادی مأمور امنیتی مصری و اردنی مشاهده می شدند، مردم بی گناه را مورد حمله مسلحانه خود قرار دادند که در پی آن درگیری خونینی میان اهالی الثوره و مأمورین امنیتی درگرفت. طبق برآوردهای اولیه، حداقل سی تن از مزدوران صدامی در این درگیری کشته و زخمی شدند و ده ها تن از مردم مسلمان شهرک الثوره نیز به شهادت رسیدند و تعدادی دیگر مجروح شدند.»(5)

2 201

علی رضا افشار، سخن گوی سپاه پاسداران، امروز در مصاحبه ای دربارة جذب نیرو برای مقابله با تحریکات امریکا اعلام کرد: «ثبت نام نیروهای بسیجی و پاسدار جهت اعزام به خلیج فارس برای مقابله با تحرکات استعماری امریکا، از امروز در کلیه پایگاه های سپاه و نواحی مقاومت

ص: 192

بسیج آغاز شد. این نیروها تحت عنوان "مدافعان خلیج فارس" از سراسر کشور و هم زمان در سال روز شهادت 72 تن از یاران امام امت (هفتم تیر) راهی منطقه فوق خواهند شد.»(1)

ح-جت الاسلام رحمانی، مسئ-ول واحد بسی-ج سپاه نیز دربارة آمادگی نیروهای این واحد گفت: «500 گردان بسیج آماده اند در خلیج فارس علیه امریکا وارد عمل شوند.» وی گفت: «در حال حاضر 150 هزار نفر نیروی بسیجی آشنا به فنون رزم در دریا آماده اند در صورت هرنوع تحرک ابرقدرت ها، در قالب 500 گردان به خلیج فارس اعزام شوند و جوابی دندان شکن به متجاوزین بدهند.»(2)

1 202

سعید رجایی خراسانی، نماینده دائمی ایران در سازمان ملل در یک سخن رانی در جمع چند تن از فرماندهان و پرسنل نیروی دریایی سپاه، درباره نقش و میزان تأثیرگذاری نیروی دریایی سپاه در مناقشات خلیج فارس گفت: «با توجه به تحولاتی که اخیراً در خلیج فارس به وجود آمده و انعکاسی که در جوامع بین المللی داشته است، ما می توانیم بفهمیم که همین نیروی دریایی جوان چه نقشی در دفاع از انقلاب اسلامی و حریم اسلام ایفا می کند. میزان توانایی شما به قدرت ایمان و آمادگی شما برای مبارزه بستگی دارد. شما به تکنولوژی یی که در اختیارتان است، آن قدرها بستگی ندارید، اما به صرف آمادگی، همان مقدار تکنولوژی و امکاناتی را که دارید، به این ترتیب متحول کرده اید.»(3)

هفته نامه "میدل ایست"، چاپ لندن نیز دربارة توانایی های نیروی دریایی سپاه نوشت: «ناوگان دریایی سپاه پاسداران در آب های خلیج فارس شامل صدها و شاید هزاران شناور تندرو است که با تجربه های خود علیه عراق، اینک امنیت آب های ایران را تأمین می کند. ایران راه های فراوانی برای مقابله با امریکا دارد و باید دید از کدام راه بیشتر استفاده خواهد کرد.»(4)

2 203

توان ایران در تولید سلاح و تأثیرات مثبت اقتصادی این اقدام، موضوع اصلی گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس است: «تحلیل گران نظامی اظهار می دارند، کالج ها و کارخانه های ایران سرگرم تولید سلاح از تفنگ گرفته تا موشک برای جنگ با عراق می باشند و این امر موجب شده است که این کشور بتواند یک میلیارد دلار از خریدهای تسلیحاتی خود را پس انداز کند. "هانس هیتوکوپیتز" از انستیتوی مطالعات بین المللی لندن اظهار کرد: "در عرض دو سال گذشته، آنان (ایرانیان) بین دو تا دو و نیم میلیارد دلار در سال از واردات نظامی خود کاسته اند. آنان واردات تسلیحاتی خود را به میزان قابل ملاحظه ای کاهش داده اند و در حال حاضر خودشان سلاح و لوازم یدکی تولید می کنند. گرچه آنان هنوز بایستی تجهیزات پیشرفته تر نظیر هواپیماهای جنگنده را خریداری نمایند." کاهش قیمت نفت در سال گذشته درآمد ایران را از نفت به نصف کاهش داد. تحلیل گران غربی تخمین زده اند که جنگ با عراق بین هفت تا ده میلیارد دلار برای این کشور هزینه در بر

ص: 193

داشته است. جنگ و سقوط قیمت نفت ایرانیان را مجبور نمود که از واردات خود بکاهند و به منظور رفع نیاز به خودکفایی بکوشند. اظهارات مقامات ایرانی و نیز کارشناسان غربی حاکی از این است که ایرانیان در حال حاضر سرگرم تولید و ایجاد موشک های زمین به زمین و پایگاه های پرتاب موشک می باشند. آنان همچنین سرگرم ساختن موشک های ضدتانک، هواپیماهای شناسایی بدون خلبان، توپخانه و سلاح های خودکار می باشند. "رفیق دوست" که سپاه پاسداران تحت فرمان وی نقش اساسی را در تهیه و تولید اسلحه بازی کرده است، مدعی است که ایران در حال حاضر هشتاد درصد مهمات مورد نیاز خود را از هر کالیبر تولید می کند. اما "کوپیتز" تخمین زده است که رقم مذکور احتمالاً بین شصت تا پنجاه درصد می باشد. دانشگاه فنی تبریز در کارگاه ماشین سازی خود خمپاره و پل های موقت برای سپاه پاسداران تولید می کند. منابع غربی اظهار داشته اند که سپاه پاسداران، (توپ) "هویتزر" را در بخش جنوبی جبهه آزمایش کرده است و انتظار می رود که سلاح های مزبور به زودی وارد مرحله تولید گردد.

دیپلمات ها و تحلیل گران غربی اظهار می دارند: ایرانیان سرگرم تولید موشک های ابتدایی زمین به زمین موسوم به "عقاب" می باشند که کپی موشک های "اسکاد - بی" ساخت شوروی می باشد و ایرانیان آنها را از لیبی دریافت داشته اند. تحلیل گران می گویند: موشک های مزبور از سیستم هدایت داخلی دقیقی برخوردار است. ایرانیان ادعا می کنند که ده ها فروند از آن موشک ها را در جریان عملیات خونین "کربلای5" به شهر بصره شلیک نموده اند. آمار و ارقام تولیدات هنوز معلوم نیست، اما منابع دیپلماتیک گزارش داده اند که ایرانیان در سال گذشته تولید موشک را آغاز کرده اند. همین منابع گزارش داده اند که پنج سال طول کشیده تا سلاح مزبور تهیه شود. در سال 1983 در جریان سقوط یک نمونه از این موشک ها در پایگاه کنترل در شرق ایران، یکی از طراحان و تنی چند از تکنیسین های ایرانی کشته شدند.

ایرانیان همچنین سرگرم ساختن هواپیماهای بدون خلبانی که از دور کنترل می شوند و مجهز به دوربین های تلویزیونی هستند، می باشند. این هواپیماهای کوچک به منظور انجام مأموریت های شناسایی بر فراز خاک دشمن، به پرواز درمی آیند. عراقی ها ادعا نموده اند که چندین فروند از این هواپیماهای کوچک را بر فراز بصره سرنگون ساخته اند.

گزارش شده است که طراحان ایرانی سرگرم ساختن نمونه های دو هلی کوپتر می باشند. درباره این هلی کوپتر ها اطلاعات زیادی در دست نمی باشد، لیکن دیپلمات ها گفته اند نمونه های آنها در تهران دیده شده اند. کمال خرازی، سخن گوی ستاد تبلیغات جنگ اخیراً ادعا نموده که ایران تکنولوژی ایجاد و تولید سلاح های شیمیایی از جمله گاز سمی را تهیه دیده است. وی اخیراً به خبرنگاران در تهران اظهار کرد: اگر عراقی ها ما را مجبور نمایند که از چنین سلاح هایی استفاده نماییم، برای شروع تولیدات همه چیز آماده است. تحلیل گران غربی معتقدند ایرانیان قادرند گاز خردل و سلاح های شیمیایی محتوی ترکیبات کلر را تولید نمایند.»(1)

ص: 194

آسوشیتدپرس در گزارش دیگری چین را به عنوان یکی از اصلی ترین منابع تأمین سلاح های مورد نیاز ایران معرفی کرده است. این خبرگزاری همچنین ادعا کرده است که چین هواپیماهای میگ19 و میگ21 به ایران تحویل داده است. گزیده ای از گزارش آسوشیتدپرس چنین است: «علی رغم تکذیب های مکرر ایران و چین، گزارش ها در واشنگتن و خاورمیانه حاکی است که چین تهیه کننده عمده اسلحه برای جنگ ایران علیه عراق شده است. آخرین اقلام صادراتی اسلحه از سوی چین به ایران که ضمناً ممکن است بی ثبات کننده ترین اقلام بوده باشد، ارسال موشک های موسوم به "کرم ابریشم" بوده که قادر است کشتی هایی را که از تنگه هرمز عبور می کنند، هدف قرار دهد. قبلاً چین جت های جنگنده میگ19 و میگ21 و تانک های تی - 59، مهمات، خمپاره و سلاح های سبک به ایران صادر کرده است. دیپلمات های خارجی مقیم پکن ارزش فروش تسلیحاتی چین به ایران را در سال های 1985 و 1986 (1364 و 1365) دو میلیارد دلار برآورد کرده اند، گرچه برخی از برآوردها خیلی بیش از این میزان می باشد. انستیتو مطالعات استراتژیک بین المللی مستقر در لندن، میزان فروش تسلیحاتی چین به ایران را تنها در سال 1985معادل 6/1 میلیارد دلار برآورد کرده است.»(1)

1 204

دربارة وجود مین های دریایی در خلیج فارس، هدف مین گذاری و قابلیت این مین ها، خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از مدیران شرکت نجات دریایی گزارش داده است: «پاسداران انقلاب با هدف خنثی کردن حرکت کاروان گونه رزم ناوها، سرگرم کار گذاشتن مین در راه های باریک منتهی به ترمینال نفتی "الاحمدی" در کویت هستند. به گفته این مدیران، برخی از مین ها در داخل گل در بستر دریا کار گذاشته شده اند. منابع دیپلماتیک غربی و عرب ضمن تأیید این مین گذاری ها، گفتند: چون این مین ها از لاستیک ساخته شده اند، حتی ماشین های مین روب نیز به سختی می توانند محل این مین ها را شناسایی کنند. مدیران شرکت فوق افزودند، به اعتقاد آنها مین های کارگذاشته شده از سوی ایران با دستگاه های کنترل از راه دور منفجر می شوند و یا آنکه نسبت به صدا حساس بوده و به هنگام شنیدن سر و صدای کشتی به طور اتوماتیک منفجر می شوند. یک دیپلمات عرب در ابوظبی گفت: به نظر می رسد که ایرانیان به یک سری تجهیزات نظامی بسیار مدرن دست یافته اند. این مین ها جدیدترین تحول در جنگ نفت کش ها می باشند. همچنین به گفته مطبوعات بحرین، یک مین شناور در مقابل سواحل بحرین کشف شد و منفجر گردید. مین مذکور شبیه مین هایی بوده که اخیراً در مقابل سواحل برخی از کشورهای خلیج فارس یافت شده بود. لازم به تذکر است که اخیراً چندین مین شناور در مقابل سواحل کشورهای کویت، عربست-ان و قطر پیدا ش-ده است.»(2)

ص: 195

1 205

امروز وزیر اطلاعات عراق اعلام کرد که نیروی هوایی این کشور به منظور بازداشتن ایران از تأمین هزینه های جنگی اش از طریق خلیج فارس، حمله به کشتی ها در این آب راه را ادامه خواهد داد. خبرگزاری رویتر با اعلام این خبر می افزاید: «اظهارات "جاسم"، نخستین بیانیه بغداد در مورد این موضوع پس از حمله موشکی عراق به ناو امریکایی استارک است. هواپیماهای عراقی پس از این حمله که به گفته بغداد حادثه بوده، به هیچ کشتی یی حمله نکرده اند. "اینا"، خبرگزاری رسمی عراق از این وزیر نقل کرد که به خبرنگاران سازمان ملل متحد گفته که عراق مصمم است ایران را از استفاده از این آب راه برای تأمین مالی ماشین جنگی خود محروم کند و عراق می خواهد به هر کشتی که وارد منطقه ممنوعه شود، حمله کند.»(1)

طارق عزیز، وزیرخارجه عراق نیز در این باره گفت: «هر کشتی در داخل منطقه ممنوعه و جنگی اعلام شدة ایران از نقطه نظر حقوق بین الملل، یک کشتی ایرانی محسوب می شود و ما حق کامل و مشروع حمله به آن را تا زمانی که ایران علیه کشور من جنگ می کند، داریم.» وی افزود: «عراق هیچ چاره ای غیر از حمله متقابل به ایران ندارد، چون ایرانیان مصالحه ناپذیر بوده و نمی خواهند به راه حلی صلح آمیز برسند.» وی گفت: «حملات عراق به کشتی های ایرانی یک مسئله دفاعی است. ما در جنگ هستیم. آنها نمی خواهند این جنگ را بس کنند و ما مجبوریم آنها را بزنیم، همان طور که آنها علیه منافع ما در خلیج[فارس] و دیگر بخش های جبهه عمل می کنند.»

طارق عزیز دربارة آمارهای سازمان ملل و دیگر آمارها که نشان می دهند بیشترین حملات به کشتی های ثالث در خلیج فارس مربوط به عراق است، گفت: «نفت کش هایی که توسط عراق زده شده اند، ایرانی بوده اند، ولی آنهایی که ایران زده، به کشورهای غیرمتخاصم تعلق داشته اند.» وی همچنین دربارة پایان جنگ گفت: «اگر این جنگ پایان گیرد، هیچ تنشی در خلیج(فارس) نخواهد بود و دلیلی وجود نخواهد داشت که هیچ طرفی نگران باشد.» طارق عزیز هشدار داد: «اگر این جنگ ادامه یابد، تنش و نگرانی در مورد درگیری ابرقدرت ها و هر نوع خطری که بتوان پیش بینی کرد، وجود خواهد داشت.» وزیرخارجه عراق درباره آتش بس در خلیج فارس گفت: «هرگونه قطع نامه

ص: 196

شورای امنیت نباید بر جنبه خاصی از مناقشه متمرکز باشد، بلکه باید شامل فراگیری آتش بس، عقب نشینی نیروها به مرزهای رسمی بین المللی و مبادله اسرا باشد.»(1)

1 206

در پی انتشار اخبار روز گذشته روزنامه تایمز و رادیو بی.بی.سی دربارة اقدام ایران در استقرار موشک های کرم ابریشم در تنگه هرمز، امروز روزنامه "نیویورک تایمز" نیز به نقل از دیپلمات های مقیم کویت دربارة استقرار این موشک ها در منطقه "فاو" نوشت: «ایرانی ها واحد دیگری از موشک های کرم ابریشم را در نزدیکی شبه جزیره فاو واقع در منتهی الیه خلیج فارس که در حمله سال گذشته متصرف شده اند، نصب کرده اند که بدین ترتیب کویت در تیررس این موشک ها قرار گرفته است. موشک های نصب شده در فاو می توانند کشتی های عراقی را در پایگاه دریایی "ام القصر" مورد تهدید قرار دهند. مقام های امریکایی برای نخستین بار در مارس گذشته (اسفند - فروردین) از وجود موشک های کرم ابریشم خبر دادند و اعلام کردند که این سیستم موشکی را از ماه قبل مورد بررسی قرار داده اند.» نیویورک تایمز می افزاید: «بُرد موشک های کرم ابریشم ساخت چین 80 کیلومتر است و پایگاه ام القصر در 50 کیلومتری فاو قرار دارد. مقام های امریکایی می گویند، ایران به زودی ترتیب استقرار یک واحد دیگر از موشک های ضد کشتی را در دهانه خلیج فارس تکمیل خواهد کرد.»(2)

2 207

روزنامه "دیلی تلگراف" دربارة چگونگی عملیات پروازی هواپیماهای جنگی ایران در خلیج فارس پس از حادثه ناو استارک، نوشت: «جت های ایرانی که ظرف سه سال گذشته به خطوط کشتی رانی خلیج(فارس) حمله می کردند، اکنون فقط در محدوده قلمرو هوایی خود پرواز می کنند. این تغییر روش در پی حمله اتفاقی ماه گذشته عراق به ناو استارک روی داده است. در چندین مورد که جنگنده های ایرانی به هنگام حرکت به سوی خطوط کشتی رانی خلیج[فارس] در دید رادار رزم ناوهای امریکایی در منطقه قرار گرفتند، پس از اخطار این رزم ناوها به پایگاه هایشان بازگشتند. از زمان حمله اتفاقی به ناو استارک تاکنون، هیچ حمله ای علیه خطوط کشتی رانی خلیج[فارس] انجام نگرفته است. با توجه به اینکه تا قبل از حمله به استارک، هر روز حملاتی علیه خطوط کشتی رانی انجام می گرفت، این تحول بزرگی به شمار می رود.»(3)

3 208

آیت الله خامنه ای، رئیس جمهور در گردهمایی ائمه جمعه استان تهران دربارة حوادث اخیر خلیج فارس، ارادة ایران برای مقابله با امریکا و عدم استقبال کشورهای صنعتی جهان از سیاست های امریکا در کنفرانس "ونیز" گفت: «کویت به تصور واهی خود، فکر می کرد که برای رساندن کمک های بی حد خود به رژیم عراق با کمک گرفتن از ابرقدرت ها و یا استفاده از پرچم آنها در کشتی های خود، می تواند دست به یک حرکت سیاسی تندی بزند، اما با تفضل الهی و

ص: 197

قاطعیت جمهوری اسلامی ایران، این حرکت به ناکامی و سرشکستگی کویت و طرف داران او منجر شد.» رئیس شورای عالی دفاع با اشاره به این مطلب که آنچه تاکنون در قضیه خلیج فارس واقع شده از معجزات الهی است، گفت: «اگر امروز هم امریکا بخواهد با ناوهای خود به منطقه خلیج فارس تعرض کند، قطعاً آسیب پذیر خواهد بود، زیرا ما از چنان قدرتی در خلیج فارس و تنگه هرمز برخوردار هستیم که می توانیم مانع تحرکات نظامی آنان شویم.» رئیس جمهور افزود: «دولت امریکا آن استحکام لازم را ندارد که بتواند حرکتی در منطقه خلیج فارس انجام دهد، زیرا سیاست های اتخاذ شدة امریکا برای حامیانش نیز بی اعتبار شده است و شما در کنفرانس سران هفت کشور صنعتی دنیا در ونیز، مشاهده کردید که امریکا چگونه سرشکسته از این کنفرانس بازگشت و دقیقاً عکس آن چیزی را که تصور می کرد، برای او واقع شد.»(1)

1 209

در دومین روز از سفر "تاداشی کوراناری"، وزیرخارجه ژاپن به ایران، وی امروز با آقای هاشمی رفسنجانی، نمایندة امام در شورای عالی دفاع و رئیس مجلس شورای اسلامی و همچنین با علی اکبر ولایتی، وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران دیدار کرد.

اکبر هاشمی رفسنجانی در این دیدار با توجه به دیدگاه های جمهوری اسلامی ایران برای پایان دادن به جنگ و نقش شورای امنیت، گفت: «مردم ما بدون اجرای عدالت اجازه نمی دهند که این جنگ پایان پذیرد.» وی افزود: «اگر شورای امنیت سازمان ملل اعلام کند که عراق متجاوز است و دادگاهی برای بررسی این تجاوز و تنبیه متجاوز تشکیل شود، ما حکم آن دادگاه را قبول خواهیم کرد.» رئیس مجلس شورای اسلامی در ادامه با بیان این مطلب که ما نمی دانیم چرا کشورهای بزرگ اصرار دارند که در این زمینه مانع اجرای عدالت شوند، افزود: «عاقلانه ترین راه این است که حامیان صدام و کشورهای منطقه کمک های خود به عراق را قطع کنند تا مسئله حل شود.» وی گفت: «ما بیشتر از همه خواهان امنیت در منطقه هستیم و این را عملاً ثابت کرده ایم، ولی برای ملت ما این مسئله مطرح است که چطور وجدان کسانی که آرایشان در دنیا مؤثر است، در قبال قانون شکنی های مکرر و تجاوزات آشکار رژیم عراق آرام است، و چرا اینها ساکت اند؟ به نظر ما این یک رسوایی بزرگ تاریخی است و تاریخ این را ثابت خواهد کرد.»(2)

علی اکبر ولایتی نیز در دیدار با وزیرخارجه ژاپن، با بررسی نقش کشورهای منطقه در تأمین امنیت منطقه و تلاش های شورای امنیت درباره جنگ ایران و عراق، گفت: «مسئله امنیت خلیج فارس از آن چنان اهمیتی برای دنیا برخوردار است که لازم است جدای از جنگ مورد بررسی قرار گیرد.» وی افزود: «امنیت خلیج فارس منحصراً مربوط به کشورهای منطقه است و اهمیت امنیت آن و جدا بودن سرنوشت آن از جنگ، مورد اتفاق نظر اغلب کشورهای منطقه است و اکثریت آنها با دخالت قدرت های خارجی در منطقه مخالف اند و کویت در این باره مورد انتقاد بقیه کشورهاست.» دکتر ولایتی گفت: «شورای امنیت در قطع نامه های قبلی خود واقع گرایانه برخورد نکرده است و ما

ص: 198

چه الزامی داریم که طرحی را که دیگران بدون نظر ما و حتی بدون مشورت اعضای غیردائم می خواهند ارائه بکنند، بررسی کنیم؟» وی تأکید کرد: «ما نه ترسی از شورای امنیت داریم و نه از اجلاس ونیز و نه از امریکا. ما خود به امنیت خلیج فارس اعتقاد داریم و تخلیة نظامی این منطقه را از نیروهای ابرقدرت ها در جهت آرام تر شدن منطقه می دانیم.»(1)

در این دیدار، وزیرخارجه ژاپن نیز درباره موضع کشورش در بحران فعلی خلیج فارس و جنگ ایران و عراق و نقش این کشور در تهیه بیانیه کنفرانس ونیز توضیح داد: «ما مسائل و امور ایران را مسائل خودمان تلقی می کنیم و قصد داریم تا جایی که ممکن است در سازندگی ایران همکاری داشته باشیم. اگر همان طورکه از اول خردادماه جاری حمله به کشتی ها در خلیج فارس صورت نگرفته است، این عمل ادامه یابد، فکر می کنم که به آرام شدن اوضاع کمک کند. من می دانم که ایران تمایل دارد که این جنگ به طور شرافت مندانه خاتمه یابد و به دنبال صلحی عادلانه و شرافتمندانه است.» وی افزود: «ژاپن از اوضاع متشنج خلیج فارس خیلی نگران است و حمله به کشتی های تجاری در هر شرایطی و به هر عنوانی که مطرح شود، قابل توجیه نیست.» وی اضافه کرد: «در اجلاس ونیز من و آقای ناکازونه (نخست وزیر ژاپن) سعی زیادی کردیم تا لحن بیانیه صادره درباره جنگ ملایم تر باشد. باید بگویم ژاپن عضو غیردائم شورای امنیت است و اعضای دائم درباره طرحی که در دست دارند، هیچ مشورتی با ما نکرده اند. در شرایط فعلی بهتر است جمهوری اسلامی ایران پیشنهادات جدیدی برای خاتمه جنگ ارائه دهد که مورد قبول جامعه بین المللی هم باشد.»

کوراناری با ابراز خوش بینی درباره حضور امریکا در خلیج فارس، گفت: «حضور نیروی دریایی امریکا عامل بازدارنده است و قصد خصمانه ای در قبال ایران ندارد. امریکا برای جمهوری اسلامی ایران در درازمدت اهمیت قائل است و ادامه وضعیت فعلی در روابط دو کشور، در بلند مدت به نفع ثبات این منطقه نیست. آینده روابط ایران و امریکا که فعلاً به خاطر مسئله خلیج فارس در اوج تشنج است، موجب نگرانی ماست.» وزیرخارجه ژاپن در پایان اظهارات خود گفت: «من به عنوان وزیرخارجه ژاپن، فرصت های زیادی برای بحث با رهبران امریکا دارم. اگر شما برای آنها حرف و پیامی داشته باشید، می توانم آن را منتقل کنم. مثلاً چند روز دیگر با آقای "شولتز" در سنگاپور ملاقات خواهم کرد.»(2)

"کوریره دلاسرا"، روزنامه پرتیراژ ایتالیایی سخنان هاشمی رفسنجانی در دیدارِ وزیرخارجه ژاپن را نشان دهنده انعطاف ایران برای پایان دادن به جنگ دانست و از آن به عنوان یک موضع جدید نام برد. خبرگزاری جمهوری اسلامی در گزارشی مطالب این روزنامه را چنین آورده است: «به عقیده روزنامه ایتالیایی کوریره دلاسرا، اظهارات حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی به وزیر امورخارجه ژاپن بیانگر ایجاد نرمش در مواضع قبلی ایران برای خاتمه جنگ تحمیلی است. این روزنامه با ذکر قسمتی از اظهارات رئیس مجلس شورای اسلامی دال بر اینکه شورای امنیت اگر عراق را به عنوان متجاوز شناسایی نماید و یک دادگاه برای محاکمه متجاوز تشکیل شود، ایران

ص: 199

رأی داوری را خواهد پذیرفت، اضافه نمود این موضع در مقایسه با نظرات قبلی مقامات تهران از انعطاف بیشتری برخوردار بوده و یک حرف جدید می باشد. کوریره دلاسرا اضافه کرد: در حال حاضر به نظر می رسد که موضع تهران عوض شده است، اما در عین حال، می بایست منتظر بیانیه های بعدی ایران بود تا ارزیابی نهایی پیرامون واقعی بودن این تغییر موضع میسر گردد. روزنامه "اوانتی"، ارگان حزب سوسیالیست ایتالیا نیز در شماره امروز خود، طی گزارشی تحت عنوان آیا تهران یک دریچه جدید می گشاید؟ به ملاقات روز گذشته آقای هاشمی با وزیرخارجه ژاپن اشاره کرده و کم و بیش تحلیل مشابهی ارائه داده است.»(1)

1 210

آقای میر حسین موسوی در دومین روز از سفر به ترکیه در ضیافت ناهار "تورگوت اوزال" حضور یافت و سخن رانی کرد. رادیو بی.بی.سی در این باره می گوید: «میرحسین موسوی، نخست وزیر ایران که سرگرم دیدار از ترکیه است، از امریکا و شوروی خواسته است که از خلیج فارس کناره بگیرند. میرحسین موسوی در ضیافت ناهاری که به افتخار او از طرف تورگوت اوزال، نخست وزیر ترکیه ترتیب داده شده بود، گفت که ایران از اصل آزادی کشتی رانی در خلیج فارس حمایت می کند. در ضمن، جنجال دیروز بر سر عدم تمایل نخست وزیر ایران به دیدار از آرامگاه کمال آتاتورک، بنیان گذار جمهوری ترک همچنان ادامه دارد و تصمیم نخست وزیر ایران که به طور غیرمنتظره ای امروز خواست از آرامگاه عارف بزرگ، مولا جلال الدین مولوی دیدن کند، به این جنجال دامن زده است.»

میرحسین موسوی نخست وزیر ایران امروز در ضیافت ناهار تورگوت اوزال نخست وزیر ترکیه شرکت کرد.

حضور نیافتن مهندس موسوی در آرامگاه آتاتورک سبب بروز جنجال در محافل سیاسی ترکیه شد.

ص: 200

این رادیو به نقل از "دیوید نیفورد"، گزارشگر خود در آنکارا می افزاید: «آقای میرحسین موسوی گفت که مردم ایران از اصل آزادی حرکت کشتی ها در خلیج فارس دفاع می کنند، اما افزود: این موقعیت که عراق حاضر به حمله به کشتی رانی در خلیج فارس است، بدان معنی است که ابرقدرت ها باید از این ناحیه حساس دوری جویند. وی عراق را متهم کرد که عمداً به ناو امریکایی استارک حمله کرده است تا بدین وسیله ابرقدرت ها را وارد جنگ ایران و عراق کند و از این طریق عراق را از شکست در جنگ نجات دهد. آقای موسوی گفت: تنها راه پایان بخشیدن به ناامنی در ناحیه خلیج فارس، وادار کردن رژیم عراق به خاتمة حملاتش به کشتی های تجارتی است. اما نخست وزیر ایران اشاره ای به حملات ایران به کشتی رانی در خلیج فارس نکرد. او گفت: با تشکیل جامعه اقتصادی اسلامی موافق است و اساس یک چنین جامعه ای را رشد روابط اقتصادی میان ترکیه، ایران و پاکستان می داند.»(1)

1 211

در پی انتقادات روز گذشته عده ای از سیاست مداران و نمایندگان کنگره امریکا از تصمیم دولت امریکا برای اسکورت نفت کش های کویتی، امروز ریگان در یک پیام تلویزیونی با تأکید بر اجرای این طرح، اقدامات خود را در خلیج فارس توجیه کرد. رادیو بی.بی.سی دربارة این پیام تلویزیونی گزارش داده است: «ریگان در دفاع از تصمیمات خود اظهار داشت: امریکا برای منافع خود در خلیج فارس و همچنین برای کمک به دوستانش در آن منطقه برای قادر ساختن آنها به محافظت از منافع خود، نقش پراهمیتی بر عهده دارد. رئیس جمهوری امریکا در ادامه پیام خود گفت: اگر تهدیدات ایران مانع از آن شود که ایالات متحده طرح خود برای محافظت و حمایت از نفت کش های کویتی را پیاده کند، وظایف امریکا به عنوان یک قدرت مهم دریایی انجام نشده خواهد ماند و راه ورود نیروهای شوروی به خلیج فارس باز خواهد شد. پرزیدنت ریگان گفت که اگر امریکا وظیفه حمایت از نفت کش های کویت را به عهده نگیرد، شوروی برای انجام آن پا به پیش خواهد گذاشت و این به نوبه خود باعث خواهد شد که امنیت ملی ایالات متحده و کشورهای متحد با آن، در معرض خطر قرار گیرد. ریگان گفت که وی از حمایت متحدان امریکا از سیاست های آن کشور در خلیج فارس سپاس گزاری کرده است ولی با توجه به آخرین گزارشات رسیده از خلیج فارس، بعید به نظر می رسد که به امریکا اجازه داده شود تا ناوهای نیروی دریایی و هواپیماهای نظامی خود را در خاک کشورهای عرب منطقه خلیج فارس مستقر سازد.» بی.بی.سی می افزاید: «در هر حال، بعید است که دفاع

ص: 201

شدید پرزیدنت ریگان از سیاست خود در خلیج فارس باعث افزایش اطمینان خاطر کنگره امریکا شود. بیش از یک صد نماینده کنگره امریکا یادداشتی را به امضا رساندند و در طی آن خواستار تجدید نظر در سیاست امریکا در خلیج فارس شدند.»(1)

در این حال، "کاسپار واینبرگر"، وزیر دفاع امریکا نیز زمان مقابله نیروهای امریکایی در خلیج فارس را تشریح کرد. خبرگزاری فرانسه در این باره گزارش داده است: «واینبرگر در کمیسیون امورخارجه مجلس نمایندگان که پشت درهای بسته تشکیل شد، اعلام کرد که کشتی های امریکایی در خلیج فارس مجاز خواهند بود در صورت وقوع حمله یا قصد خصمانه ای که حاکی از یک تهاجم قریب الوقوع باشد، به شدّت عمل متوسل شوند. در گزارش واینبرگر آمده است: هر کشتی یا شیئی پرنده در شرایطی قرار گیرد که یک موشک یا بمب شلیک کند و یا از توپخانه خود استفاده کند، این حرکت به عنوان یک قصد خصمانه تلقی خواهد شد.»(2)

از سوی دیگر، روزنامة "نیویورک تایمز" در مقاله ای تصمیم ریگان برای حمایت از نفت کش های کویتی را سیاسی و برای جبران شکست وی در ماجرای "ایران گیت" خواند. این روزنامه تداوم و افزایش حضور نظامی امریکا در خلیج فارس را گریزناپذیر توصیف کرد و نوشت: «طرح واشنگتن برای حفاظت و حراست از نفت کش های کویتی بیش از آنکه از عزم ایران در نصب موشک ها ناشی شده باشد، تابع یک سری عوامل پیچیده است. حداقل بخشی از این طرح از سوی دولت ریگان فرصتی است که اثرات فروش مخفیانه اسلحه به ایران (بی اعتمادی اعراب به امریکا) را از سوی واشنگتن خنثی می کند. چندجانبگی سیاست ریگان در حمایت از نفت کش های کویتی و افزایش حضور نظامی امریکا در خلیج فارس، او را در تنگنایی قرار داده است که علی رغم فشارها و انتقادات داخلی و کنگره امریکا، جز ادامه سیاست نظامی گری در خلیج فارس و حمایت از کویت نمی تواند به اقدام و تصمیم دیگری دست بزند. عقب نشینی از این سیاست، ضررها و لطمات گوناگونی خصوصاً در رابطه با شوروی بر امریکا وارد خواهد ساخت... بنابراین، مهم ترین مشکل دولت ریگان در هفته های جاری تنگنایی است که با آن رو در روست. از طرفی، نمی تواند از حضور خود در خلیج فارس بکاهد و زمینه های درگیری و تشدید جو نظامی گری در این منطقه مهم را از بین ببرد و به ناچار باید ایستادگی کند. اما از طرف دیگر، تحت فشار مخالفان خود و سیاست مداخله گری نظامی قرار دارد که قانوناً می توانند در برابر تصمیمات او موانعی را به وجود بیاورند.»(3)

ص: 202

1 212

هم زمان با جدی تر شدن طرح صلح شورای امنیت سازمان ملل، وزیرخارجه بلژیک که کشورش ریاست ادواری جامعه کشورهای اروپایی را بر عهده دارد، از یک طرح صلح اروپایی که مورد نظر ایران نیز هست، سخن گفت. خبرگزاری رویتر در این باره گزارش داده است: «"لئو تیندمان"، وزیرخارجه بلژیک گفت: مقامات ایران ظاهراً یک حرکت جدید برای مذاکرات صلح در جنگ خلیج فارس ارائه کرده اند که می تواند مشتمل بر یک ابتکار سیاسی اروپایی باشد. وی درباره دیدار دو هفته پیش خود با محمدجواد لاریجانی، معاون وزیرخارجه ایران گفت: فکر می کنم وی برای گفتن مطلبی تازه آمده بود. تیندمان در یک کنفرانس خبری گفت: به نظر می رسد که وی ابتکارات تازه ای را در مورد مذاکرات پیشنهاد می کند. وی پیشنهاد تماس و گفت وگو با برخی کشورهای خلیج فارس را مطرح می کرد.

وزیرخارجه بلژیک این امکان را مطرح کرد که دوازده کشور عضو جامعه کشورهای اروپایی می توانند یک ابتکار عمل سیاسی را با کمک کشورهای ساحل خلیج فارس برای کمک به رفع تشنج در منطقه صورت دهند.» رویتر می افزاید: «لاریجانی دو هفته پیش قبل از اجلاس سران کشورهای صنعتی در ونیز ایتالیا، از بن، بروکسل و رم دیدن کرد و نسبت به دخالت خارجی در خلیج فارس هشدار داد.»(1)

2 213

"ژاک شیراک"، نخست وزیر فرانسه در ملاقات با ولی عهد قطر، جنگ ایران و عراق را خطرناک خواند و گفت: «برای پایان دادن به جنگی که امنیت منطقه و آزادی کشتی رانی را به خطر انداخته است، باید همة کوشش های لازم به عمل آید.» رادیو اسرائیل که این خبر را پخش کرد، افزود: «جنگ ایران و عراق مهم ترین موضوعی است که ولی عهد قطر در دیدار کنونی خود از پاریس با مقامات فرانسوی در میان می گذارد.»(2)

"ژان برنارد ریمون" وزیرخارجه فرانسه نیز در اظهاراتی - که با رفتارهای سیاسی این کشور کاملاً در تعارض است - جنگ ایران و عراق را نکوهش کرد؛ وی جنگ ایران و عراق را ویرانگرترین مناقشه جهان از زمان جنگ جهانی دوم به بعد و جنگی که به طور مستقیم، امنیت و ثبات منطقه خلیج فارس را به مخاطره افکنده است، توصیف کرد و گفت: «فرانسه باید از کاری که وضعیت فعلی را مخدوش می کند، به ویژه هر اقدامی که احتمالاً از جانب طرفین مخاصمه به عنوان یک دخالت خارجی تلقی شود، احتراز کند.» وی افزود: «این خطرناک است که احساس شود ما در حال تشکیل یک نیروی دریایی چندملیتی برای حفاظت از کشتی های تجاری هستیم. چنین اقدامی می تواند واکنش زنجیره ای ایجاد کند و خلیج فارس را به محلی برای مقابله قدرت های خارجی تبدیل نماید.» وی گفت: «گشت زنی در خلیج فارس می تواند جان 6 گروگان فرانسوی در لبنان را به مخاطره افکند.»(3)

ص: 203

در این حال، خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی با دست مایه قراردادن اظهاراتی از مقامات فرانسوی، به رابطه گسترده فرانسه با عراق پرداخته و به نقش فرانسه در تأمین نیازمندی های عراق و ارسال سلاح های جدید به این کشور، توجه کرده است. در این گزارش آمده است: فرانسه که به عنوان تأمین کننده اصلی تجهیزات عراق در کنار شوروی است، یک عامل پویا در پشت تلاش های بغداد برای پیروزی در این جنگ 6 سال و نیمه محسوب می شود. کشور فرانسه برای عراق - که آن نیز همچون کشور دشمن خود، ایران، در جنگ به آموزش و کالا، از موشک و جنگنده گرفته تا کیسه های خواب نیاز دارد - یک نقش حیاتی را ایفا می کند. به هر حال، این اتحاد گسترده و محکم بین فرانسه و عراق که در سال 1975 توسط ژاک شیراک، نخست وزیر وقت فرانسه بنیان نهاده شد، با تغییر واقعیت های سیاسی و به گروگان گرفته شدن اتباع فرانسوی در لبنان توسط گروه های طرف دار ایران به طور فزاینده ای رشد پیدا کرد.

معاون مدیرکل مؤسسه روابط بین المللی فرانسه گفت: استدلال اولیه برای روابط نزدیک با عراق ترکیبی از جاه طلبی سیاسی، اقتصادی و طرح استراتژیک می باشد. دیگر کارشناسان معتقدند در حال حاضر دلایل اقتصادی در این رابطه ارجحیت دارد.

آسوشیتدپرس در ادامه گزارش خود می افزاید: «شکست عراق نیز می تواند به مثابه یک ضربه مالی واقعی به فرانسه محسوب شود؛ دیون عراق به فرانسه در آغاز سال 1986 قریب به 3 میلیارد دلار تخمین زده شده است که نزدیک به نیمی از آن - حدود 3/1 میلیارد دلار - مربوط به فرآورده های تسلیحاتی است. "رابرت الیوت"، سخن گوی مؤسسه بین المللی مطالعات استراتژیک در لندن گفت: فرانسوی ها چنین خود را به مخمصه انداخته اند. تنها راهی که آنها می توانند پول های خود را مجدداً به کشور بازگردانند این است که جان سالم به در بردن عراق را تضمین نمایند. طارق عزیز، معاون نخست وزیر عراق در جریان دیدار سال گذشته خود از پاریس گفت: همواره مذاکراتی بین فرانسه و عراق در مورد قراردادهای تسلیحاتی جریان دارد. الیوت همچنین گفت: عراق در ظرف 3 سال گذشته 90 فروند بمب افکن میراژ اف.1، هواپیماهای ره گیری و آموزشی، حداقل 60 فروند موشک "رولاند" و تعداد غیرقابل شمارشی موشک "اگزوسه" دریافت کرده است. عراق همچنین 30 فروند از هلی کوپترهای حمل و نقل، خودروهای ضدتانک، مهمات، کامیون و دیگر تجهیزات نظامی از فرانسه دریافت کرده است. روزنامه "وال استریت" در شماره 27 ماه مه خود نوشت: یک هواپیمای نظامی در مرکز فرانسه روزانه تجهیزات نظامی برای عراق حمل می کند. وزارت دفاع فرانسه این گزارش را مورد تأیید قرار نداد.»

آسوشیتدپرس در گزارش خود ادامه می دهد: «"توماس السون" از مؤسسه بین المللی تحقیقات صلح در استکهلم گفت: بین سال های 1981 تا 1985 (1360 تا 1364)، فرانسه

ص: 204

قریب به 22 درصد از تسلیحات عمده انتقالی به عراق را تأمین کرده و این در حالی است که شوروی قریب به 55 درصد آن را تأمین کرده است. السون افزود: لکن تسلیحات فرانسوی اختصاصاً برای انجام حملات در مسافت های دور علیه تأسیسات نفتی و نفت کش ها مورد استفاده قرار می گیرند.»

در این گزارش آمده است: «از آغاز جنگ نفت کش ها در اوایل سال 1984 (دی ماه 1363) عراق قریب به 150 کشتی از 250 کشتی را که در آب های خلیج فارس از کار افتاده اند، مورد حمله قرار داده است. تیره شدن روابط ایران و فرانسه در سال 1983 -1362- در رابطه با اجاره دادن پنج فروند جنگنده "سوپر اتاندارد" به عراق که موجب گردید ترمینال نفتی ایران در "خارک" در تیررس حملات عراق قرار گیرد، از سوی تهران به عنوان یک نشانه سمبلیک از خصومت فرانسه علیه ایران تلقی گردید. "مواری"، معاون مدیرکل روابط بین المللی فرانسه گفت: روابط فرانسه با عراق علاوه بر ملاحظات اقتصادی، بر اصل تمایل به نفوذ در داخل کشوری که عمدتاً توسط شوروی کنترل می شود، و تمایل به برقراری یک توازن متقابل، بنیان نهاده شده است. وی افزود: این احساس نیز وجود داشت که سیاست فرانسه در امور کشورهای عربی می توانست تقویت گردد. به گفته کارشناسان، انقلاب سال 1979 -1357- ایران و خطر گسترش بنیادگرایی اسلامی این نظریه را تقویت کرد.»(1)

1 214

دربارة آخرین تحولات سیاسی بین ایران و انگلیس پس از ایجاد بحران در روابط دو کشور، خبرگزاری رویتر گزارش داد: «انگلستان در ادامه منازعه دیپلماتیک با ایران دو تن از نمایندگان خود را از تهران فراخواند و سه زن انگلیسی ساکن تهران نیز به عنوان اقدامی احتیاطی به انگلستان بازخواهند گشت. این اقدام به دنبال اخراج دیپلمات های انگلیسی از تهران صورت می گیرد. یک سخن گوی وزارت خارجه انگلیس به خبرگزاری رویتر گفت که همسران دو دیپلمات و یک منشی شاغل در بخش حافظ منافع انگلیس در سفارت سوئد در تهران، به زودی به کشورشان بازخواهند گشت. وی این کار را به عنوان یک اقدام احتیاطی خواند و افزود: در شرایط فعلی، اقدامات احتیاطی عادی مقتضی است. این سخن گو گفت: دو نماینده انگلستان نیز که مأموران روادید در بخش منافع هستند، چون با توجه به اوضاع فعلی بین دو کشور کار چندانی برای انجام دادن نداشتند، به کشور فراخوانده شده اند.»(2)

روزنامه "ایندیپندنت" در بررسی این تحولات، دربارة ناتوانی سیاست خارجی انگلستان در اتخاذ یک تصمیم قاطع، می نویسد: «مقامات انگلیس در اخذ تصمیم در زمینه چگونگی مقابله با اقدام ایران مبنی بر اخراج دیپلمات های انگلیسی از تهران دچار تردید هستند و مطالب محدودی که در رسانه های گروهی سه شنبه لندن منعکس شد، از سردرگمی وزارت خارجه انگلیس در این زمینه خبر می دهد. حدس عمومی بعضی از خبرنگاران این است که ویزای

ص: 205

کارکنان ساختمان شرکت نفت [ایران] لغو شود، اما ترس از این است که ایران نسبت به این اقدام واکنشی شدید نشان دهد. مقامات دولت از این می ترسند که ایران ممکن است به سمت قطع کامل روابط سیاسی خود با انگلیس حرکت و اقدام کند و این چیزی نیست که لندن خواستار آن باشد.» سردبیر خاورمیانه این روزنامه نیز معتقد است: «ممکن است لغو ویزای پرسنل ایرانی شاغل در ساختمان شرکت نفت جزء راه هایی باشد که انگلستان برای مقابله با ایران به آن دست زند.» این روزنامه به نقل از "کریستو"، خبرنگار تلویزیون بی.بی.سی می افزاید: «قطع کامل روابط سیاسی یکی از مواردی است که تحت بررسی است، اما عواقب اقتصادی این اقدام، ناگوار و شدید است؛ زیرا انگلیس سال قبل 400 میلیون پوند به ایران کالا صادر کرد و تنها 100 میلیون پوند واردات کالا داشت. وی افزود: هدف محتمل دیگر که بیشتر ممکن است انتخاب شود، تعطیل اداره خرید اسلحه ایران در لندن است. هر تصمیم دولت [انگلیس] برای لغو اعتبار ویژه برای 80 تن پرسنل شرکت نفت [ایران]، تعطیلی این دفتر را به همراه خواهد داشت.»(1)

1 215

"چارلز گلاس" روزنامه نگار 36 ساله امریکایی و "علی عسیران" فرزند وزیر دفاع لبنان، امروز در یک محله شیعه نشین بیروت که تحت کنترل نیروهای سوریه بود ربوده شدند. چگونگی این اقدام و اولین پیامدهای سیاسی و امنیتی آن، موضوع گزارش خبرگزاری فرانسه است:

«به گزارش شاهدان عینی، روزنامه نگار امریکایی و فرزند وزیر دفاع لبنان که پس از یک شب توقف در خانه عسیران در سی و هفت کیلومتری جنوب بیروت با اتومبیلی به پایتخت بازمی گشتند، ساعت سه بعدازظهر در 450 متری یک موضع ارتش سوریه ربوده شده اند. ربایندگان گلاس را ناچار کرده اند که از اتومبیل عسیران پیاده شده و سوار یک ب.ام.و. بشود و پس از آن دو اتومبیل به سوی برج البراجنه به راه افتاده اند.

وزیر دفاع لبنان پس از آگاهی از ماجرا بی درنگ با عبدالحلیم خدام معاون رئیس جمهوری سوریه و سرهنگ علی حمود رئیس ناظران نظامی سوریه در بیروت، تماس می گیرد و ماجرا را به اگاهی شیخ محمدحسین فضل الله رهبر روحانی شیعیان و مفتی جعفری لبنان می رساند.

در واشنگتن یک سخن گوی وزارت خارجه امریکا خبر ربوده شدن روزنامه نگار امریکایی همراه با علی عسیران را تأیید کرد و گفت: ما ربایندگان را مسئول امنیت این دو نفر می دانیم و درخواست آزادی فوری آنها را داریم.

وی افزود: ما هنوز نمی دانیم کدام یک از سازمان های لبنانی مسئولیت ربودن این دو نفر را به عهده گرفته اند. وزارت امور خارجه امریکا نیز با انتشار اعلامیه ای ربوده شدن چارلز گلاس و علی عسیران را محکوم کرد و اعلام داشت که امریکا تسلیم شانتاژ تروریستی نخواهد شد.

ص: 206

در این حال، دانی شمعون یکی از رهبران جامعه مسیحی لبنان اعلام کرد که سوریه دستِ کم از جنبه اخلاقی مسئول ربوده شدن روزنامه نگار امریکایی در بیروت است.

از سوی دیگر، شورای عالی شیعه در بیروت از ربایندگان روزنامه نگار امریکایی و فرزند عادل عسیران درخواست کرد که بی درنگ این دو گروگان را آزاد کنند.

شورای عالی شیعه در اعلامیه ای که در بیروت انتشار یافت، ربودن خارجیان و لبنانی ها را مخالف اصول اسلام توصیف کرده و خواستار آزادی هر چه زودتر این دو نفر شده است.

پیتر گالینر رئیس انستیتوی بین المللی مطبوعات در لندن نیز ضمن پیامی خطاب به رئیس جمهوری سوریه درخواست کرده است که بی درنگ برای آزادی روزنامه نگار امریکایی مداخله کند. گالینر در نامه خود به حافظ اسد تأکید کرده است که ربوده شدن چارلز گلاس یک اقدام تأسف آور علیه آزادی مطبوعات و حقوق بشر است.»(1)

ضمیمه گزارش198: طرح مانور عملیات نصر4

قرارگاه نجف اشرف به ترتیب از راست با به کارگیری تیپ35 امام حسن(ع)، لشکر105 قدس، لشکر14 امام حسین(ع)، لشکر57 ابوالفضل(س)، لشکر25 کربلا، لشکر11 امیرالمؤمنین(ع)، لشکر32 انصارالحسین، لشکر41 ثارالله، لشکر33 المهدی(عج)، تیپ59 مسلم بن عقیل و لشکر155 ویژه شهدا تک نموده و خط مدینه، منا و حج(2) را تصرف و تأمین می کند و در مواضع احداثی مستقر گردیده و آماده می شود تا بنا به دستور تک را به سمت جنوب و غرب ادامه دهد.

مرحله اول

لشکر14 امام حسین(ع):

- به امید خدا تک کنید و خط مدینه را تصرف و تأمین نمایید.

- جاده یال گلان را پاک سازی و نسبت به تغییر مسیر آن اقدام نمایید.

- خاکریز جلوی جاده آسفالت را از انتهای یال گلان تا ابتدای شهر ماؤوت ایجاد و با خاکریز لشکر57 الحاق نمایید.

- تطبیق کمک مستقیم قرارگاه را در جناح راست با توپخانه لشکرهای105، 33، 41 و تیپ35 تشکیل دهید.

- در منطقه تصرف شده پدافند نمایید.

- آماده باشید به عبور از خط لشکر105 قدس و تیپ35 کمک نمایید.

- آماده باشید بنا به دستور تک را به سمت جنوب و غرب ادامه دهید.

- آماده باشید بنا به دستور به پدافند از منطقه عملیاتی لشکر33 و 41 کمک کنید.

لشکر57 ابوالفضل(ع):

- به امید خدا تک کنید و خط مدینه را تصرف و تأمین نمایید.

- شهرک ماؤوت را پاک سازی نمایید.

- جاده جدید از تپه کمین به طرف شهرک ماؤوت احداث نمایید.

- خاکریز جلوی شهرک ماؤوت را احداث و با خاکریز لشکر14 الحاق نمایید.

ص: 207

- به پدافند از منطقه محوله ادامه دهید و آماده باشید بنا به دستور تک را به سمت جنوب ادامه داده و به عبور از خط لشکر33 و لشکر41 کمک نمایید.

- آماده باشید بنا به دستور به پدافند از منطقه عملیاتی لشکر33 و 41 کمک کنید.

لشکر25 کربلا:

- به امید خدا تک کنید و خط مدینه را تصرف و تأمین نمایید.

- به پدافند از منطقه تصرف شده ادامه دهید و آماده باشید بنا به دستور تک را به سمت جنوب ادامه داده و تطبیق کمک مستقیم قرارگاه را در جناح چپ با توپخانه لشکرهای11، 57 و 32 تشکیل دهید.

لشکر11 امیرالمومنین(ع):

- به امید خدا تک نمایید و ضمن انهدام دشمن روی تپه های دوقلو، خط مدینه را تصرف و تأمین نمایید.

- به پدافند از منطقه محوله ادامه دهید و آماده باشید تا بنا به دستور تک را به سمت جنوب ادامه دهید.

لشکر32 انصارالحسین:

- به امید خدا تک نمایید و ضمن انهدام دشمن در تپه جنگلی (انتهای یال میراوه) خط مدینه را تصرف و تأمین نمایید.

تیپ59 مسلم بن عقیل:

- به امید خدا تک نمایید و ضمن انهدام دشمن، خط مدینه را تصرف و تأمین نمایید.

- نسبت به احداث جاده درژورو به تپه سبز و یال ارتباطی و احداث جاده یال ارتباطی به پاسگاه سوره دیزه عراق اقدام نمایید.

- از مواضع تصرف شده پدافند نمایید و آماده باشید تا بنا به دستور به ارتفاع گامو تک نمایید.

مرحله دوم

تیپ35 امام حسن(ع):

- آماده باشید با شروع عملیات، غرب جاده پاسگاه پلیس به ژاژیله کوچک را خاکریز بزنید.

- آماده باشید ان شاء الله ضمن عبور از خط لشکر14 تک کنید و خط منا را تصرف و تأمین نمایید.

- جناح راست عملیات را تأمین و نسبت به الحاق با لشکر105 اقدام نمایید.

- ادامه جاده آسفالت پاسگاه پلیس به شهر ماؤوت را پاک سازی و در غرب آن خاکریز بزنید.

- آماده باشید بنا به دستور تک را به سمت غرب ادامه دهید.

لشکر105 قدس

- در جناح راست با تیپ امام حسن(ع) الحاق نمایید.

- نسبت به ایجاد خاکریز از انتهای ژاژیله به انتهای یال گلان اقدام نمایید.

- آماده باشید به عبور از خط لشکرهای41 و 32 کمک نمایید.

- به پدافند از مواضع تصرف شده اقدام نمایید و آماده باشید تا بنا به دستور به سمت جنوب یا غرب تک نمایید.

- آماده باشید بنا به دستور به پدافند از منطقه عملیاتی لشکرهای33 و 41 کمک کنید.

مرحله سوم

لشکر41 ثارالله و 33 المهدی:

- آماده باشید ان شاءالله ضمن عبور از خط لشکرهای 41 و 57 تک کنید و خط حج را تصرف و تأمین نمایید.

- از منطقه تصرف شده پدافند نمایید و آماده باشید تا تک را به سمت جنوب ادامه دهید.

تبصره: لشکر ویژه شهدا و تیپ48 فتح احتیاط مرحله سوم عملیات می باشند.

ص: 208

عناصر پشتیبان عملیات

● زرهی:

تیپ38 ذوالفقار در مختصات (734 - 389) و (725 - 395) و (727 - 293) و (756 - 379) و

(787 - 374) و (783 - 374) و (788 - 373) جهت پشتیبانی عملیات گسترش یافته و آماده شوید تا بنا به دستور در مراحل عملیات با استقرار در خاکریزهای ایجاد شده در دشت ماؤوت، یگان های تک ور را پشتیبانی نمایید.

● توپخانه:

تیپ 61 محرم

- عمل کلی قرارگاه را انجام دهید.

- تطبیق کمک مستقیم لشکر14 و لشکر25 را زیر پوشش قرار دهید.

- با اجرای آتش، یگان های مانوری را پشتیبانی نمایید.

- تقدم آتش با لشکر25 در مرحله یکم،

- با لشکر105 در مرحله دوم،

- با لشکرهای 41 و 33 در مرحله سوم خواهد بود.

● ادوات:

- با ایجاد تطبیق جهت به کارگیری صحیح و تمرکز آتش ادوات، یگان های قرارگاه نجف را پشتیبانی نمایید.

- با گردان ضدزره قرارگاه نجف، لشکرهای 14 و 25 را در مرحله یکم،

- لشکر41 و 33 را در مرحله سوم پشتیبانی نمایید.

● پدافند هوایی:

تیپ67 امام جعفر صادق(ع)

- منطقه عملیاتی قرارگاه نجف اشرف را پوشش دهید.

- با یگان های مانوری هماهنگی های لازم را به وجود آورید.

● ش.م.ه:

تیپ23 نصرت

- با هماهنگی ش.م.ه. کلیه یگان های مستقر در منطقه عملیات نسبت به پوشش منطقه عمومی قرارگاه نجف اشرف اقدام نمایید.

● مهندسی

- لشکر43 امام علی(ع) نسبت به احداث جاده بردهوش به یال میراوه تحت امر عملیاتی لشکر32 اقدام نمایید.

- جهاد مازندران تحت امر تیپ35 در مرحله اول و دوم عملیات نسبت به زدن خاکریز در غرب جاده پلیس به شهرک ماؤوت اقدام نمایید و در مرحله دوم تحت امر لشکر105 نسبت به ایجاد خاکریز از انتهای ژاژیله به یال گلان اقدام نمایید.

- جهاد اصفهان تحت امر لشکر14 نسبت به تعریض مسیر جاده یال گلان، ایجاد جاده جنوبی و احداث خاکریز اقدام نمایید (جلوی جاده آسفالت از یال گلان تا ابتدای شهر ماؤوت)

- جهاد فارس تحت امر لشکر57 نسبت به ایجاد جاده جدید از تپه کمین به ماؤوت و احداث خاکریز مقابل شهرک ماؤوت اقدام نمایید.

- جهاد همدان نسبت به مرمت جاده ایجاد شده اقدام نمایید.

کلیه یگان های مهندسی و جهاد آماده باشند تا بنا به دستور در مرحله سوم تحت امر لشکرهای33 و 41 قرار بگیرند.

ص: 209

دستورات هماهنگی

- این طرح به محض دریافت قابل طرح ریزی و بنا به دستور قابل اجرا است.

- ساعت (س) متقابلاً ابلاغ می گردد.

- یگان ها به شرح زیر، مورخ 27/3/1366 اقدام به جابه جایی بنمایند.

لشکر57 یال کمین را از لشکر25 تحویل بگیرید، به مختصات (734 - 388) نقشه ماؤوت.

لشکر41 تپه های صخره ای را از لشکر14 تحویل بگیرید، به مختصات (746 - 395) نقشه ماؤوت.

لشکر14 تپه گلان را از قدس تحویل بگیرید، به مختصات (755 - 383) نقشه ماؤوت.

لشکر105 قدس گلان (قله اصلی) را از لشکر155 تحویل بگیرید، به مختصات (755 - 375) نقشه ماؤوت.

لشکر33 یال اصلی گلان تا گلان2 را از ویژه شهدا تحویل بگیرید، از مختصات (763- 375) تا مختصات (77-376).

تیپ35 خط پدافندی تیپ59 را تحویل بگیرید، از مختصات (77 - 376) تا مختصات (805 - 365).

تیپ59 خط پدافندی لشکر11 را تحویل بگیرید، حوالی مختصات (755 - 49) نقشه گرماب.

نسبت به تشکیل قرارگاه عاشورا1 توسط (لشکرهای 14 و 105 و تیپ35) نقشه ماؤوت،

عاشورا 2 توسط (لشکرهای25 و 57) نقشه ماؤوت،

عاشورا 3 توسط (لشکرهای41 و 33) جهت کنترل و هدایت عملیات اقدام نمایید.

- یگان ها نسبت به تکمیل شناسایی ها دقت لازم را به عمل آورید.

- یگان ها حداکثر تا تاریخ 28/3/66 طرح مانور خود را تعیین و به قرارگاه ارسال نمایید.

- یگان ها با جهادهای مأمور همکاری لازم را به عمل آورید.

- یگان ها به علت دید گامو - گرده رش به منطقه عملیاتی، نیروهای عمل کننده را از ساعت یک شب به بعد از منطقه زیر دید تا صبح عبور دهند.

- یگان ها کلیه موارد حفاظتی را رعایت نمایید.

- تا قبل از عملیات سکوت رادیویی را رعایت نمایید.

- فرماندهان از همراه داشتن وسایل (ش.م.ه) افراد خود اطمینان حاصل نمایند.

با توجه به محدود بودن عقبه یگان ها از اورژانس بهداری و ش.م.ه. مشترک استفاده نمایید.

فرماندهی:

پاسگاه اصلی در گردنه سرگلو به مختصات (796 - 438) نقشه ماؤوت.

پاسگاه تاکتیکی در قله اسپیدار به مختصات (751 - 396) نقشه ماؤوت.

سازمان رزم:

لشکرهای14 امام حسین(ع)، 25 کربلا، 105 قدس، 57 ابوالفضل(ع)، 41 ثارالله، 33 المهدی(عج)، 155 ویژه شهدا، 43 امام علی(ع)، 11 امیرالمومنین(ع)، 32 انصارالحسین و تیپ های 35 امام حسین(ع)، 59 مسلم بن عقیل، 61 توپخانه، 23 نصرت، 67 امام صادق(ع)، 38 ذوالفقار و 313 حُر.(1)

ص: 210

ص: 211

1 217

نیروهای تحت امر قرارگاه رمضان امروز در عمق خاک عراق عملیات نفوذی "فتح6" را اجرا کردند. در این عملیات که در غرب استان "اربیل" و در دو محور انجام شد، تیپ مالک اشتر، تیپ65 هجرت، گردان ویژه شهادت، نیروهایی از حزب دمکرات کردستان عراق، حزب الله کردستان عراق و حزب الدعوه عراق شرکت داشتند. در محور اول این عملیات، ارتفاعات "کورت"، "سلیم خان" و "شیخان" سقوط کردند و در محور دوم عملیات (محور مرگه سور - دیانا) نیز ارتفاع "قلندر" به تصرف نیروهای معارض درآمد و پل مواصلاتی "خرند" به آتش کشیده شد. در ادامه این عملیات نیروهای خودی با نفوذ به داخل شهر "مرگه سور" این شهر را حدود 10 ساعت تصرف کردند و در این مدت به پایگاه نظامی، ساختمان های دولتی و مراکز پلیس و استخبارات این شهر حمله کردند. در این عملیات 20 تن از نیروهای دشمن کشته یا زخمی شدند و 100 تن از آنان نیز به اسارت نیروهای معارض درآمدند. همچنین 6 قبضه توپ دوربرد دشمن در این حملات منهدم شد.(1)

منطقه عملیات فتح 6

ص: 213

1 218

در جلسه ای که امروز در قرارگاه نجف با حضور مسئولان این قرارگاه و با شرکت فرمانده نیروی زمینی سپاه و جانشین وی تشکیل شد، اخبار رسیده درباره وضعیت استقرار و اقدامات دشمن در منطقة ماؤوت (نصر4) بررسی شد که حاکی از هوشیاری دشمن بود. در این جلسه"حسین الله کرم" از تقویت نیروهای دشمن در منطقه خبر داد.(1) احمد نیک روش، راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه نجف درباره هوشیاری دشمن در این منطقه می نویسد: «به دنبال شدت گرفتن فعالیت های خودی در روزهای آخرِ قبل از عملیات، حساسیت دشمن نیز افزایش یافته است. عمده حساسیت دشمن متوجه ارتفاعات "قشن" و "گلان" است و از آمار روزانه شلیک منوّرها و آتش منحنی او کاملاً مشخص است که این هوشیاری هم زمان با افزایش ترددهای خودی در منطقه صورت پذیرفته است. گزارش های دید بان های اطلاعات عملیات قرارگاه نجف حاکی از این هوشیاری دشمن است. در این جلسه رحیم صفوی به عنوان یک آرزو با اشاره به اهمیت ارتفاع گرده رش(2) تصرف این ارتفاع را ارزشمند خواند.»(3)

2 219

امروز نماینده ایران در سازمان ملل دو نامه و نماینده عراق یک نامه دربارة حوادث جنگ برای دبیرکل این سازمان ارسال کردند.

محمدجواد ظریف کاردار موقت هیئت نمایندگی ایران در سازمان ملل، در اولین نامه امروز خود آورده است که جنگنده های عراقی در ساعت 9:50 روز 16 ژوئن 1987 (26 خرداد 1366) روستای بوئین سفلی در پنج کیلومتری جنوب شرقی بانه را بمباران کردند.(4)

در نامه دوم ظریف به دبیرکل سازمان ملل آمده است: نیروهای عراقی در تاریخ 14 ژوئن 1987 (24 خرداد 1366)، منطقه عملیاتی حسینیه در جبهه جنوبی را با توپخانه مورد حمله شیمیایی قرار دادند که بر اثر آن تعدادی از رزمندگان ایران مجروح شدند.(5)

عصمت کتانی نماینده عراق در سازمان ملل نیز امروز با ارسال نامه ای برای دبیرکل، ادعا کرد که نیروهای ایران در 16 ژوئن 1987 با توپخانه مناطق مسکونی شهر ابوالخصیب را گلول-ه باران کردند که خساراتی به تعدادی از منازل مسکونی و واحدهای تجاری وارد شد.(6)

3 220

در پی دفاع روز گذشته ریگان رئیس جمهور امریکا از تلاش نیروهای امریکایی برای اسکورت نفت کش های کویتی، امروز پنتاگون (وزارت دفاع امریکا) ضمن اعلام خبر اعزام ناوگان امریکایی به خلیج فارس، مأموریت های کلی این ناوگان را نیز اعلام کرد. رادیو امریکا در این باره گزارش داد: «در خصوص مسئله حمایت از کشتی های کویتی از سوی امریکا، وزارت دفاع امریکا

ص: 214

گزارشی آماده کرده و به کنگره تقدیم داشته است که در آن آمده است: هنگامی که کشتی های نیروی دریایی امریکا همراه با نفت کش های کویتی با پرچم ایالات متحده امریکا از تنگه هرمز عبور می کنند، در حداکثر آمادگی قرار خواهند داشت و هنگامی که کشتی ها از این آب راه باریک دهانه خلیج فارس عبور می کنند، کلیه سیستم های تسلیحاتی آنها تحت اختیار افراد مسئول در حال آمادگی خواهد بود. فرماندهان نیروی دریایی امریکا اختیار خواهند داشت در صورتی که مورد حمله قرار گیرند و یا اگر مقاصدی خصمانه مشاهده کنند، از خود دفاع نمایند.

تعریف عبارت "مقاصد خصمانه" چنین است: تهدید به استفاده قریب الوقوع از قوه قهریه علیه نیروهای کشورهای دوست و همچنین هر هواپیما و کشتی که به مانورهایی که حالت حمله داشته باشد، دست بزند، واجد تعریف مقاصد خصمانه خواهد بود. علاوه بر آن، اگر کشتی های نیروی دریایی امریکا و یا نفت کش های تحت اسکورت آنها در حیطه شلیک و تمرکز سیستم های رادار کنترل کننده شلیک هر کشتی و یا هواپیما و یا پایگاه های موشکی کشور خارجی قرار گیرند، این اقدام نیز مقاصدی خصمانه تلقی خواهد شد.» رادیو امریکا می افزاید: «هنوز مشخص نیست که کشتی های نیروی دریایی امریکا چگونه با موشک های ایران موسوم به کرم ابریشم یا سیلک ورم ساخت جمهوری خلق چین - که انتظار می رود به زودی آماده عملیات شوند، ولی فاقد رادار کنترل کننده شلیک هستند - مقابله خواهند کرد؟»(1)

این رادیو در برنامه دیگری در بررسی بیانیه وزارت دفاع امریکا می گوید: «سنجش احتمال دست زدن به اقدام خصمانه از سوی ناخدایان، به نحوه مانور هواپیماها و یا کشتی های مهاجم بستگی خواهد داشت، و یا آنکه موشک های هواپیما و یا کشتی به سوی نفت کش ها و یا ناوها هدف گیری شده باشد. موشک های زمین به دریای سیلک ورم (کرم ابریشم ایران) با رادار هدایت نمی شوند، به این خاطر، هنوز روشن نیست که آیا ناوهای امریکا قادر به تشخیصِ هدف گیری و یا شلیک فوری موشک های ایرانی به جانب آنها خواهند بود یا خیر؟ گزارش پنتاگون حاکی است که موشک های کرم ابریشم در صورت استقرار، تهدیدی بالقوه محسوب خواهد شد. مقامات پنتاگون در پیامی آشکار به ایران می گویند: نفت کش های کویتی تحت لوای امریکا کالای غیرقانونی حمل نخواهند کرد. مقامات پنتاگون نمی گویند که در صورت نادیده گرفتن موضوع از جانب ایران و یا بازرسی نفت کش ها توسط آن کشور، چه خواهد شد.(2)

در این حال، "توماس اولی"، رهبر اکثریت دمکرات ها در مجلس نمایندگان امریکا درباره خطرات تاکتیکی این اقدام امریکا گفته است: «اگر یک موشک کرم ابریشم شلیک شود و به یک کشتی امریکایی اصابت کند و یا قبل از اصابت به هدف متوقف شود، اتخاذ تصمیمی فوری واجب خواهد شد و به نظر من احتمالاً تصمیم قطعی آن خواهد بود که به واحدهای موشکی حمله کند. فکر نمی کنم که احتمال این وجود داشته باشد که پس از شلیک یکی از

ص: 215

موشک های کرم ابریشم به سوی کشتی های امریکایی یا کشتی های تحت حمایت نیروی دریایی امریکا، ایالت متحده اجازه دهد که موشک ها همچنان فعال بمانند. بنابراین، احتمال وخیم تر شدن اوضاع وجود دارد.» وی افزود: «در کنگره امریکا از قانونی برای به تعویق انداختن طرح ایالات متحده در حمایت از کشتی رانی در خلیج فارس جانب داری زیادی می شود.»(1)

1 221

"ادوارد جورجیان" مدیرکل وزارت امورخارجه امریکا دربارة دلایل این کشور برای اسکورت نفت کش های کویتی و همچنین اقدامات آتی این کشور در شورای امنیت سازمان ملل برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق مطالبی بیان کرده است. رادیو امریکا به نقل از وی می گوید: «ایالات متحده با رد تقاضای کویت، فقط ایران را به ترساندن نه تنها کویت، بلکه دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس تشویق می کرد.» این رادیو می افزاید: «وی گفت: سیاست ایالات متحده در خلیج فارس سیاست بازدارنده است. این سیاست، تحریک کننده هیچ کشوری از جمله ایران نیست. امریکا فعالانه در جست وجوی راه حلی مسالمت آمیز برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق است. جورجیان افزود: نمی توان امنیت خلیج فارس را از پایان گرفتن جنگ ایران و عراق جدا کرد. وی گفت: ایالات متحده طرحی را در شورای امنیت سازمان ملل مطرح کرده که هر پنج عضو دائمی آن شورا از آن حمایت می کنند. هدف از این قطعنامه پیشنهادی، تشویق ایران و عراق به نشستن بر سر میز مذاکره و گفت وگو برای پایان دادن به جنگ است. این قطعنامه خواهان آتش بس اجباری و بازگشت نیروهای هر دو کشور به مرزهای بین المللی است. این قطعنامه همچنین خواستار ایجاد یک محکمه بین المللی برای تعیین دلایل آغاز جنگ و همین طور ایجاد یک صندوق بین المللی برای بازسازی خرابی ها و برطرف سازی مشکلات اقتصادی شدیدی است که از جنگ ناشی شده است.»(2)

2 222

خبرگزاری فرانسه به نقل از منابع پنتاگون گزارش داد: «واشنگتن در نظر دارد یک کشتی زره پوش را به خلیج[فارس] اعزام و یک فروند ناو هواپیمابر را نیز به آبراه هرمز نزدیک کند. کارشناسان اظهار عقیده کردند اعزام کشتی زره پوش که احتمالاً از ماه اوت (مرداد) به بعد انجام خواهد گرفت، افزایش قابل توجه توان آتش امریکا در خلیج[فارس] را به دنبال خواهد آورد. به گفته منابع نزدیک به پنتاگون، فرماندهی امریکا در نظر دارد تا ناو هواپیمابر "کانستلیشن" را که هم اکنون با گروه دریایی همراه خود در شمال اقیانوس هند قرار دارد، به مدخل خلیج[فارس] نزدیک کند به طوری که هواپیماهایش بتوانند آب راه هرمز را در شعاع عمل نزدیک خود داشته باشند.»(3)

از سوی دیگر، مجله "میدل ایست اکونومیست دایجست" طی مقاله ای درباره هماهنگی عراق با اقدامات امریکا نوشته است: «عراق دست از حمله به نفت کش ها برداشته، اما مشخص است

ص: 216

که این آتش بس موقتی است و بغداد می کوشد دست ریگان را در کنگره باز بگذارد و با حملات خود، مشکلی برای ریگان به وجود نیاورد، اما از روزی که نفت کش های کویتی پرچم امریکا را سپر حرکت خود در منطقه قرار دهند، حملات عراق به نفت کش ها شروع خواهد شد تا ایران را وادار به حمله تلافی جویانه بکند.»(1)

در این حال، هفته نامه میدل ایست طی تفسیری به بررسی عملکرد ایران در بحران خلیج فارس و نوع مقابله با امریکا پرداخته و سیاست خارجی امریکا در مقابله با ایران را نقد کرده است. این هفته نامه می نویسد: «ایرانِ انقلابی خود را آماده کرده است تا با شیطان بزرگ رویارویی و مقابله کند و در چنین صورتی، ایران با کوچک ترین خطر، به بزرگ ترین امتیازات سیاسی دست خواهد یافت.» مفسر این هفته نامه می افزاید: «اخیراً فعالیت دیپلماتیک ایران افزایش یافته و فرستادگانی از تهران با سفر به اکثر کشورهای منطقه خلیج فارس و اروپا، مواضع ایران را تشریح کرده اند. امروز در ایران کسی تهدیدات ریگان را جدّی نمی گیرد و آن را بیش از یک تبلیغات روانی نمی داند و همه دریافته اند که در جهان حمایتی از طرح های ریگان برای گام برداشتن به نفع عراق وجود ندارد.» این نشریه اضافه می کند: «دخالت امریکا برای ایفا کردن نقش فعال در خلیج فارس بهترین سلاح روانی را در اختیار ایران قرار داده است، به طوری که در تهران سؤال می شود که سیاست ریگان چرا غیرعاقلانه است؟ او یک روز پیک به تهران می فرستد و روز دیگر تهدید به حمله نظامی می کند.»(2)

1 223

در پی اعلام تصمیم ریگان برای حمایت از نفت کش های کویتی در خلیج فارس، امروز سخن گوی وزارت خارجه چین اعلام کرد که این کشور سرگرم بررسی درخواست مشابهی از کویت است که به موجب آن، کشتی های جنگی چین تعدادی از کشتی های کویتی را اسکورت کنند. بی.بی.سی با اعلام این خبر می افزاید: «به اعتقاد تحلیل گران چینی، با توجه به آنکه چین بارها مدعی بی طرفی کامل در جنگ ایران و عراق بوده و از مداخله ابرقدرت ها انتقاد کرده است، محتمل به نظر نمی رسد که با درخواست کویت موافقت کند.»(3)

2 224

"فلیپس اوکلی"، معاون سخن گوی وزارت خارجه امریکا ادعا کرد که میان ایران و چین روابط تسلیحاتی وجود دارد. وی با تأکید بر تلاش چین برای فروش موشک های کرم ابریشم به ایران، گفت: «امریکا تابستان گذشته متوجه شد که ایران در پی خرید این موشک ها (کرم ابریشم) از چین است و از پاییز 1986 -1365- اقدامات دیپلماتیک برای جلوگیری از این معامله صورت داد. زمانی که از علاقه مندی ایران به موشک های سیلک ورم اطلاع حاصل کردیم، به دولت های ایران و چین نگرانی جدی خود را ابلاغ کردیم. ما در اوایل پاییز 1986 -1365- فعالیت های شدید سیاسی را برای متقاعد کردن چین به خاتمه بخشیدن به فروش این

ص: 217

موشک ها به ایران آغاز کردیم. کوشش های دیپلماتیک با نام رمزی "عملیات استانچ" پیش از برملا شدن قضیه نوامبر گذشته (آبان 1365) دایر بر شرکت امریکا در معامله اسلحه در مقابل گروگان، با ایران آغاز شده بود.» خبرگزاری آسوشیتدپرس با اعلام خبر فوق می افزاید: «وی در توضیح این مطلب که به چه دلیل امریکا پیش تر درباره این موشک ها توضیحی نداده است، گفت: «مقامات امریکایی می دانستند ایران می کوشد این موشک ها را از چین بخرد اما عملاً چنین کاری تحقق نیافته بود. در حالی که چین به نگرانی ما توجهی ابراز ننموده است، امریکا به کوشش هایی برای قطع فروش سلاح چینی به ایران ادامه می دهد.»(1)

1 225

در پی سفر "یولی ورونتسف"، معاون اول وزیرخارجه شوروی به تهران و ملاقات با مقامات ایرانی، وی امروز در بغداد با صدام حسین دیدار کرد. خبرگزاری فرانسه در این باره گزارش داد: «صدام حسین، رئیس حاکم بر عراق ضمن ملاقات با یولی ورونتسف، معاون اول وزارت خارجه شوروی، مدتی با وی مذاکره کرد. در این گفت وگو ها تلاش های به عمل آمده توسط سازمان های بین المللی و منطقه ای در جهت پایان دادن به جنگ ایران و عراق مورد بحث قرار گرفت. صدام حسین در این ملاقات تأکید کرد که عراق همچنان به اصولی که در ماه اوت گذشته برای پایان جنگ ارائه داد، پای بند است.» خبرگزاری فرانسه می افزاید: «در این پیشنهاد که از جانب ایران رد شده، به ویژه قطع جنگ، عقب نشینی نیروهای دو کشور تا مرزهای بین المللی، مبادله زندانیان و تعهد دو کشور مبنی بر کمک به برقراری صلح در منطقه گنجانیده شده است.»(2)

رادیو امریکا نیز دربارة این ملاقات گزارش داد: یولی ورونتسف، معاون اول وزارت خارجه شوروی در مذاکراتش با صدام حسین بار دیگر خواستار پایان دادن به جنگ هفت ساله دو کشور شد ... ورونتسف حامل طرح تازه شوروی برای پایان دادنِ مرحله به مرحلة جنگ دو کشور است. نخستین مرحله شامل متوقف کردن حملات دو کشور درگیر به کشتی ها در خلیج فارس است. در این مرحله از سازمان ملل متحد درخواست خواهد شد که حمایت های مالی برای بازسازی دو کشور را در نظر گیرد و از اوپک درخواست خواهد شد که به ایران و عراق اجازه دهد، سهمیه تولید نفت خود را افزایش دهند.»(3)

ص: 218

روزنامه کویتی "الرأی العام" نیز در گزارشی به نقل از منابع وزارت امورخارجه شوروی، با بیان جزئیات بیشتری از تلاش های شوروی درباره صلح و سفر ورونتسف نوشته است: «اتحاد جماهیر شوروی هم اکنون میانجی گری گسترده ای را میان عراق و ایران جهت پایان بخشیدن به جنگ خلیج انجام می دهد. شوروی ها در طرح حل و فصل خود به طرفین توصیه می کنند که در جنگ نفت کش ها که از ماه فوریه 1984 (بهمن 1363) ادامه دارد، آتش بس اختیار نمایند تا بدین ترتیب خطر یک مداخله بیگانه در خلیج(فارس) منتفی گردد و پس از آن، مذاکرات دوجانبه ای را در مسکو ترتیب دهند تا بدین ترتیب نقطه نظرهایشان پیرامون شرایط توقف جنگ به یکدیگر نزدیک گردد. طبق طرح مزبور، به دنبال موافقت بغداد و تهران در خصوص نکات مذکور (آتش بس در جنگ نفت کش ها و مذاکرات دوجانبه در مسکو)، دو کشور طرحی را درباره درخواست حمایت مالی بین المللی برای بازسازی نقاطی که به واسطه جنگ خسارت دیده اند، به سازمان ملل ارائه خواهند کرد.»(1)

رادیو بی.بی.سی نیز به مناسبت سفر ورونتسف به بغداد، سیاست خارجی شوروی درباره ایران و عراق را بررسی کرده و اهداف سفر وی به دو کشور متخاصم را توسعه روابط شوروی با ایران و عراق خوانده است: «دیدار آقای ورونتسف از ایران و عراق در چارچوب تلاش هایی انجام می گیرد که از جانب شوروی برای حفظ رابطه دوستانه با هر دو کشور درگیر جنگ به عمل می آید و حفظ تعادل در این میان برای شوروی کار سهلی نیست. شوروی امیدوار است که بتواند با حمایت از عراق به بسط رابطه خود با جهان عرب به ویژه کشورهای منطقه خلیج فارس دست یابد. ظرف چندسال اخیر شوروی تلاش های زیادی به عمل آورده است تا رابطه دیپلماتیک و اقتصادی خود را در این منطقه توسعه دهد، اما در عین حال مسکو مایل است که کماکان رابطه خود را با ایران حفظ کند. از این رو با وجود اینکه ایران با ایدئولوژی الحادی کمونیسم عناد می ورزد و علی رغم اشغال افغانستان، اتحاد جماهیر شوروی سعی فراوان به کار برده که رابطه دیپلماتیک خود را با اعزام وزرایش به ایران حفظ کند و زمینه رابطه اقتصادی را نیز فراهم آورد.» این رادیو می افزاید: «آقای ورونتسف در گفت وگوهای خود با هاشمی رفسنجانی، موسوی، نخست وزیر و خامنه ای، رئیس جمهور ایران به ستایش از انقلاب ایران پرداخت و درگیری امریکا در منطقه را محکوم کرد و به خواسته ایران در مورد عدم درگیری قدرت های خارجی در منطقه صحّه گذارد. خواسته ای که حضور رزم ناوهای شوروی را به کلی نادیده گرفته است. اما ایران هنوز متقاعد نشده است و به خاطر بلندپروازی های شوروی، به این کشور اعتماد نمی کند.»(2)

1 226

"طارق عزیز"، معاون نخست وزیر و وزیر امورخارجه عراق برای دیداری سه روزه از آرژانتین در رأس هیئتی وارد "بوینوس آیرس" شد. "شاذلی قلیبی"، دبیرکل جامعه عرب وی را در این

ص: 219

دیدار همراهی می کند. دیدار طارق عزیز از آرژانتین(1) در پی دیدار از نیویورک و کاراکاس انجام می گیرد. هیئت عراقی می کوشد نظر موافق اعضای شورای امنیت سازمان ملل را به نظریة "محکوم کردن ادامه دهنده جنگ" جلب کند.(2)

1 227

امروز میرحسین موسوی، نخست وزیر جمهوری اسلامی ایران و تورگوت اوزال، نخست وزیر ترکیه در آنکارا در مصاحبه ای مطبوعاتی شرکت کردند. میرحسین موسوی در پاسخ این پرسش که آیا ایران میانجیگری ترکیه را برای تضمین آزادی کشتی رانی در خلیج فارس می پذیرد؟ گفت: «جمهوری اسلامی ایران از یک چنین ابتکاری استقبال خواهد کرد.» وی اضافه کرد: «اگر در خلیج فارس به هیچ کشتی تجاری حمله نشود، مسئله حل خواهد شد.» وی همچنین در تشریح سیاست ایران برای اقدامات مقابله به مثل در برابر حمله هواپیماهای عراقی به کشتی های حامل نفت ایران گفت: «آزادی دریانوردی در منطقه به طورکلی یا برای همه خواهد بود یا برای هیچ کس. از حملة ماه گذشته به کشتی استارک، عراق به هیچ کس حمله نکرده و بنابراین، ایران نیز از چنین اقدامی خودداری کرده است.» وی افزود: «در صورت مداخله ابرقدرت ها در خلیج فارس، ایران مسئول عواقب آن نخواهد بود.»

مهندس موسوی در پاسخ به پرسش خبرنگاری که پرسید آیا تماس و ملاقات غیرعلنی مقامات سوریه و رژیم عراق صحت دارد؟ گفت: «من درباره این خبرها نمی توانم قضاوت کنم. آنچه از سوری ها شنیده ایم این است که آنها روی اصول خود ایستاده اند و برداشت ما این است که آنها موضع سختی در برابر رژیم صدام داشته اند.» وی افزود: «در منطقه تلاش هایی از سوی کشورهای گوناگون از جمله عربستان برای نزدیکی دو کشور سوریه و عراق صورت گرفته است و ما می بینیم که ابرقدرت ها در این زمینه سهیم هستند تا آشتی میان سوریه و عراق به وجود آورند و چه بسا ملاقات هایی در این رابطه صورت گرفته باشد ولی مهم این است که سوریه روی اصول خود محکم ایستاده است. آنچه برادران سوری به ما گفته اند، این است که روابط ما جنبه استراتژیک دارد و ما به این مسئله اعتقاد داریم.»(3)

تورگوت اوزال نیز در این مصاحبه مطبوعاتی - با وجود فشارهای فراوان جناح رقیب علیه وی - در گفت وگو با خبرنگاران ایرانی از سیاست هم گرایی با ایران دفاع کرد و از دخالت قدرت های بزرگ در خلیج فارس انتقاد کرد و احتمال دخالت ناتو در بحران خلیج فارس و شرکت ترکیه به عنوان یک عضو ناتو در این بحران را منتفی دانست. روزنامه اطلاعات دربارة مصاحبه اوزال گزارش کرده است: «وی در مورد مواضع ترکیه در قبال تشنج آفرینی و دخالت ابرقدرت ها در خلیج فارس اظهار کرد: ما مایلیم ابرقدرت ها در خلیج فارس دخالت نکنند و کشتی رانی در

ص: 220

این منطقه مانند دیگر آب های بین المللی آزاد باشد، چرا که تنها در این صورت منطقه خلیج فارس آرام خواهد بود. اوزال در پاسخ به این سؤال که گفته می شود صهیونیست ها و گروهک های ضد انقلاب ایران و مخالفان دولت ترکیه سعی دارند در روابط کشورهای ایران و ترکیه مشکلاتی ایجاد کنند، گفت: من نمی دانم این تلاش توسط صهیونیست ها و یا چه کسانی صورت می گیرد، ولی می دانم در هر دو کشور ایران و ترکیه گروه هایی وجود دارند که می خواهند در روابط دو کشور مشکلاتی ایجاد کنند. این مطلب واضح است اما بعضی وقت ها مشکل است که بفهمیم آنها کیستند. فقط می توانیم بگوییم نیروهای مخالف که در روابط دو کشور مشکلاتی ایجاد می کنند، در ایران خود را بیشتر اسلامی معرفی می کنند و در ترکیه به اصطلاح حالت متجدد و امروزی به خود می گیرند. در جواب سؤالِ در صورت رودررویی مستقیم ایران با امریکا، آیا ترکیه پایگاه هایش را در اختیار امریکا قرار خواهد داد؟ وی گفت: پایگاه ها در ترکیه متعلق به نیروی هوایی ترکیه هستند و تنها بعضی از آنها را برای کارهای ناتو به امریکا اجاره داده ایم. وی افزود: پایگاه های مذکور صرفاً در چارچوب اهداف ناتو فعالیت دارند نه غیر آن. اوزال در این مورد که اگر ناتو به این نتیجه رسید که باید از پایگاه هایش در ترکیه علیه ایران استفاده کند، آن وقت چطور خواهد شد؟ گفت: فکر نمی کنم ناتو این کار را انجام دهد زیرا مسئولیت محدود خودش را دارد.»(1)

1 228

روزنامه کیهان دربارة تلاش دانشگاه شیراز برای تأمین اقلام مورد نیاز جبهه های جنگ نوشته است: «متخصصین و اساتید و دانشجویان گروه تحقیقاتی پژوهشی مهندسی جنگ دانشگاه شیراز مشغول تهیه طرح و ساخت موشک زیردریایی هستند. یکی از مسئولان این دانشگاه با اعلام این خبر افزود: ساخت پماد محافظت کننده در برابر عوامل شیمیایی تاول زا و چسب دوقلو برای بند آوردن خون ریزی ها و قرص کلر جهت ضدعفونی آب و سنگرهای بتونی با استحکام زیاد و طراحی پل های عریض و طویل بر روی رودخانه کارون، تیربار و دیگر افزار و ادوات جنگ از فعالیت های تحقیقاتی و پژوهشی این دانشگاه بوده است.»(2)

ص: 221

ص: 222

2- موفقیت چشمگیر عناصر اطلاعاتی در یافتن راه کارهای جدید به نحوی که ضریب موفقیت عملیات، در صورت یک مرحله ای شدن، بسیار افزایش می یافت.

3- افزایش امیدواری لشکر14 امام حسین(ع) برای اجرای بهتر عملیات پس از آخرین شناسایی این یگان در شب گذشته.

4- جدی تر شدن این احتمال که با توجه به هوشیاری دشمن تأخیر در اجرای مرحله دوم