زن و بازیابی هویت حقیقی

فهرست

تصویر

ص:5

مقدّمه

تجربیِات بشری بخصوص تجربه ی زنان در جاهلیّت قدیم ودر جاهلیّت عصر جدید، پرا ز تعارضات و تناقضات رفتاری است و به دلیل چند وجهی بودنِ موضوع و تعدّد آثار و پیامدهای آن، زنان در مقام تشخیص درستی و داوری متعارضات، دچار حیرت، سردرگمی و بلا تکلیفی شد ه اند. جهان امروز برای همه ی امور زندگی، تعریف و تبیینی دارد امّا تعریف و تصویر صحیحی از هویّت و چیستی و جایگاه انسانی بنام زن - بعنوان سنگ بنای جامعه و حیات - نداشته و بدون شناخت شخصیت، حقوق، وظایف و اختیارات وی، جهان را به چالش کشیده و هل مِن مبارز می طلبد. خود به بیراهه رفته و دیگران را نیز به بیراهه می کشاند.

جهان امروز در مقوله ی زن و با هدف به بند کشیدن روحش، تنها به رهاسازی جسم او می اندیشد و قوانین موضوعه ی جهان امروز نیز، صرفاً پیرامون مسائل مادّی و سهل الوصول نمودن طریق طلاق و تشویق به نحوه های زندگی خاص و تن ندادن به مسؤولیت های خانوادگی است. زن و پیوندهای روحی - اخلاقیش، هرگز مورد طلب و تلاش جهان امروز نیست. این در حالی است که خدای اسلام، زن را بزرگ می بیند و برای پیوندهای روحی و

ص:29

بخش اول: کلیّات مباحث زن و خانواده

فصل اوّل: ضرورت پرداختن به موضوع زن

1-1-4- عدم امکان بازسازی به معنای حقیقی و در سطح وسیع با وجود بینش غلط نسبت به زن

یک کشور اگر می خواهد به معنای واقعی بازسازی کند، باید بیشترین تکیه، و بیش ترین نگاه و توجّهش به انسان و نیروی انسانی باشد. وقتی که صحبت از نیروی انسانی است، باید توجّه کنیم که نصف جمعیت کشور و نیمی از نیروی انسانی، بانوان کشورند. اگر بینش غلطی در مورد زن وجود داشته باشد، بازسازی به معنای حقیقی و در سطح وسیع آن، شدنی نیست. هم خودِ بانوان کشور باید نسبت به موضوع زن از نظر اسلام، دارای آگاهی کافی و لازم باشند، تا بتوانند با اتّکا به نظر والای دین مقدس اسلام، از حقوق خود به طور کامل دفاع کنند، و هم همه ی افراد جامعه و مردان در کشور اسلامی باید بدانند که نظر اسلام در مورد زن، حضور زن در عرصه های زندگی، فعّالیت زنان، تحصیل زنان، کار و تلاش اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و علمی زنان، نقش زن در خانواده و نقش زن در بیرون از خانواده چیست.(2)

1-1-6- بانوان؛ تشکیل دهنده ی نیمی از جمعیت ما؛ با حسّاس ترین، ظریف ترین، ماندگار ترین و مؤثّر ترین نقش ها در حرکت تاریخ انسان

روز زن، یعنی نگاه درست و مبتنی بر منطق به زنان، که نیمی از جمعیت بشر را تشکیل می دهند؛ آن هم نیمی که اگر نگاه کاوشگر انسان بخواهد نقش آن را با نقش های دیگر مقایسه کند، خواهد دید که نقش این نیم، حسّاس ترین، ظریف ترین ، ماندگارترین و مؤثرّترین نقش ها در حرکت تاریخ انسان و در سیر بشریت به سوی کمال است.(2)

ص: 39

فصل دوم: پیشینه ی تاریخی

3-1-2-1. حرمسراها؛ نشانه ی اهانت به زنان در امپراتوری ها و پادشاهان سابق

از حرمسرا های پادشاهان ساسانی مطالبی شنیده اید. حرمسرا داری یعنی چه؟ حرمسرا داری یعنی همان اهانت به زن. یک مرد چون قدرت دارد، به خودش حق می دهد که هزار نفر زن در حرمسرای خودش نگهدارد! اگر همه ی ملتِ آن پادشاه هم همان طور قدرت داشتند، هر کدام به قدر خودشان هزار نفر، پانصد نفر، چهارصد نفر یا دویست نفر زن نگه می داشتند! این حاکی از چه نگرشی به زن است؟!(1)

2-2-2-1- حضور مؤثر در میدان های رزم در صدر اسلام ، در کنار تربیت اسلامی فرزندان و حفظ حجاب

در صدر اسلام، زن در میدان جنگ، علاوه بر بستن زخم مجروحان - که این کار بیش تر بر عهده ی زنان بود - حتّی گاهی با نقاب، در میدان جنگ و رزم های دشوار آن روز، شمشیر هم می زد! درعین حال در داخل خانه، فرزندان خود را هم در آغوش می گرفت، تربیت اسلامی هم می کرد، حجاب خود را هم حفظ می کرد؛ چون این ها منافاتی با هم ندارد.(3)

3-2-1- در غرب

4-3-2-1- به وجودآمدن صنایع جدید و احتیاج به نیروی کار ارزان، عاملی برای مطرح شدن پدیده ی «آزادی زنان»

از روزی که اروپایی ها، صنایع جدید را به وجود آوردند - در اوایل قرن نوزدهم که سرمایه داران غربی کارخانه های بزرگ را اختراع کرده بودند - و احتیاج به نیروی کار ارزان و بی توقّع و کم دردسر داشتند، زمزمه ی «آزادی زن» را بلند کردند؛ برای این که زن را از داخل خانواده ها به درون کارخانه ها بکشانند؛ به عنوان یک کارگزار ارزان از او استفاده کنند، جیب های خودشان را پر کنند و زن را از کرامت و منزلت خود بیندازند. امروز آن چه که به عنوان «آزادی زن» در غرب مطرح است، دنباله ی همان داستان و همان ماجراست. لذا ظلمی که در فرهنگ غربی به زن شده است و برداشت غلطی که از زن در آثار فرهنگ و ادبیّات غرب وجود دارد، در تمام دوران تاریخ بی سابقه است. در گذشته هم در همه جا به زن ظلم شده است، امّا این ظلم عمومی و فراگیر و همه جانبه، مخصوص دوران اخیر و ناشی از تمدّن غرب است.(3)

ص:46

5-3-2-1- برنامه ریزی صهیونیستی در راستای اشاعه ی فساد، فحشا و خروج زنان از عفّت بشری از حدود 150 سال قبل

تشکیلات صهیونیستی، برای فساد نسل بشر، از حدود صد و پنجاه سال پیش، شروع به برنامه ریزی و اشاعه ی فساد و فحشا کرده اند. آن ها زن ها را از عفّت بشری خارج ساختند؛ به طوری که حتّی زن های اروپا و امریکا هم، به شدّتِ پنجاه سال اخیر دچار فحشا و فساد و دوری از فضایل انسانی نبوده اند!(1)

8-3-2-1- عدم ارائه ی مدرک تحصیلی به زنان تحصیل کرده تا چند سال گذشته

در همین کشورهای غربی، تا چند سال قبل از این - نه خیلی زیاد - زنانی که در مراکز آموزش عالی تحصیل می کردند، حق نداشتند مدرک کتبی تحصیلات عالی خودشان را بگیرند! در همین اواخر، در بعضی از کشورهای غربی - از جمله در انگلستان - یکی از مجّلات یکی از کشورهای غربی - که نمی خواهم از آن کشور و از آن مجلّه اسم بیاورم - پیرزنی را معرفی کرده بود که در سال 1917 - یعنی تقریباً هفتاد سال قبل - در حدّ دکترا تحصیلات عالیه کرده است؛ لیکن به او مدرک تحصیل نداده اند! بعد سؤال می کند، چرا مدرک تحصیل نداده اند؟ می گوید که چون تا سال 1947 در انگلستان، به زنانی که تحصیل می کردند، مدرک تحصیلی نمی دادند و می گفتند که زن نباید مدرک تحصیلی بگیرد! این ها امروز آمده اند و در مقابل جمهوری اسلامی، مدّعی حقوق زن شده اند!(2)

2-4-2-1- پیشی گرفتن از غرب در رواج فساد، بی بندوباری و بی حجابی

در دوره ی پیش از انقلاب - همان سال های اواخر دهه ی چهل و اوایل دهه ی پنجاه - بارها در سخنرانی هایی که برای جوانان تشکیل می شد، از روی شواهد و قرائن می گفتم این وضعیتی که ما از لحاظ بی بندوباری و بی حجابی و فحشا در کشورمان داریم، در کشورهای اروپایی نیست! واقعاً هم نبود؛ من اطّلاع داشتم.(2)

ما قبل از انقلاب را از نزدیک دیدیم. وضعی که آن روز کشور ما و جامعه ی ما و زنان ما به سمت آن می تاختند، وضعیت بسیار هولناک و خطرناکی بود. به خاطر خاصیت تقلیدی بودن کار در این جا، گاهی وضعیت ظاهر زنان از آن چه که ما در عکس ها و نقل ها و گزارش ها از زن های اروپایی می دیدیم یا می خواندیم هم بدتر بود! یک چنین وضعی را داشتند ترویج می کردند.(3)

4-4-2-1- بیرون کشیدن زنان و دختران از آغوش عفیف خانواده و غرق کردن آن ها در منجلاب فساد

آن روز [دوران طاغوت] زنان با هیأت های مختلف به مسافرت های گوناگونی می رفتند؛ امّا تشریفاتی بود. برای هوسرانی و نشان دادن سر و کول خودشان به این و آن بود. لکن زن مسلمان امروز، در مجامع جهانی، در کنفرانس های گوناگون جهانی، در مراکز علمی و در دانشگاه ها، حضور علمی یا سیاسی یا خدماتی دارد. این ها ارزش دارد. آن روز دخترانی را به عنوان «دختر نمونه» و «دختر شایسته»، از آغوش گرم و عفیف خانواده ها بیرون می کشیدند ودر منجلاب فساد فرو می کردند.(3)

رضاخان قلدر وقتی خواست از غرب برای ما سوغات بیاورد، اولین چیزی که آورد، عبارت از لباس و رفع حجاب بود؛ آن هم با زور سر نیزه و همان قلدری قزّاقی خودش! لباس ها نباید بلند باشد؛ باید کوتاه باشد؛ کلاه باید این طوری باشد؛ بعد همان را هم عوض کردند: اصلاً باید کلاه شاپو باشد! اگر کسی جرأت می کرد غیر از کلاه پهلوی - کلاهی که آن موقع با این عنوان شناخته می شد - کلاه دیگری سرش بگذارد، یا غیر از لباس کوتاه چیزی بپوشد،باید کتک می خورد و طرد می شد. این چیزها را از غرب گرفتند! زن ها حق نداشتند حجابشان را حفظ کنند؛ نه فقط چادر - چادر که برداشته شده

ص:50

5-4-2-1- متزلزل کردن پایه های اخلاقی مملکت و ازبین بردن حجاب و عفاف و فاصله ی بین زن و مرد

می دانید قبل از انقلاب این مملکت چگونه بود؟ در طول پنجاه سال چگونه پایه های اخلاقی در این مملکت عمداً و با حساب و پیگیری متزلزل شد؛ زنان و دختران و جوانان را به چه وضعی کشاندند؟ اگر می دانستید، آن گاه می فهمیدید طبقه ی جوان صالح و نورانی - چه دختران و چه پسران که در بخش های مختلف جامعه هستند - چقدر ارزش دارند.(2)

امروز عدد مطلق و نسبی محقّقین زن، اساتید زن، دانشمندان زن در رشته های مختلف، متفکّرین و نویسندگان زن که در رشته های گوناگون فکر می کنند، صاحب نظرند و قلم می زنند، ادبای زن، شعرای زن، هنرمندان زن - قصه نویس ها، شاعرها، نقّاش ها - بمراتب بیش تر از دوره ی طاغوت است؛ یعنی آن دوره ای که به نام طرفداری از زن، حجاب و عفاف و وجود فاصله ی بین زن و مرد را بکلّی از بین برده بودند و روزبه روز هم این بی بندوباری را ترویج می کردند؛ حتّی در مواردی از کشورهای اروپایی هم بدتر و تندتر عمل می کردند.(3)

7-4-2-1- ضدّ اسلامی بودن پوشش و رفتار زنان در محیط های گوناگون

دوران طاغوت که انسان وقتی به داخل محیطی می رفت، احساس می کرد در آن محیط، همه چیز ضدّ اسلام است. به یک مسلمان و به یک آدم متدیّن که می رسیدند، نگاه ها از روی بغض، از روی سردی و از روی بی اعتنایی بود. رفتار زنان؛ پوشش زنان؛ برخورد مردان؛ جلف گری هایی که گاهی بعضی از مردان و زنان می کردند؛ همه چیز غیر اسلامی بود.(2)

9-4-2-1- معدود بودن خانم های محجّبه و استهزاء، تمسخر و برخورد غیرانسانی با آن ها

در آن دوران [رژیم طاغوت]، افراد معدودی از خانم ها و دخترخانم ها در دانشگاه ها حجاب داشتند که مورد تمسخر و استهزا بودند. آن برخورد، یک برخورد غیرانسانیِ جلف و غلطی بود که انسان چیزی را که خودش قبول ندارد، آن را به لجن بکشاند و به باد استهزا بگیرد؛ کاری که امروز رسانه های غربی عیناً انجام می دهند.(3)

در دانشگاه ها و در همین دانشگاه شهید بهشتی، قبل از انقلاب چند جوان متدیّن بودند که اگر اسم بیاورم، بعضی از آن ها را می شناسید. بعضی از آن ها با بنده دوست و خویشاوند بودند؛ می آمدند از این جا - که آن زمان اسمش دانشگاه ملی بود - مطالبی برای بنده نقل می کردند. اوّلاً مراسم مذهبی که هیچ، حتی یک محیط کوچک هم برای نماز خواندن نداشتند. خودشان دور هم جمع شدند و با پول شخصی جای کوچکی را به عنوان نمازخانه درست کردند. مگر دستگاه اجازه می داد؟ آن روز همین دانشگاه - که عمدتاً محل اعیان و اشراف و بچه پولدارها

ص:53

10-4-2-1- بی سوادی، عدم اطلاع از مسائل اجتماعی و عدم علاقه ی جمع کثیری از زنان به سرنوشت کشور

در رژیم گذشته، با این که جمع کثیری از زن ها، هم بی سواد بودند و هم از مسائل اجتماعی چیزی سرشان نمی شد - یعنی نمی گذاشتند چیزی سرشان بشود - و هم به سرنوشت کشور بی علاقه بودند و اصلاً نمی دانستند که زن می تواند در سرنوشت کشور دخالت داشته باشد، با وجود این ها از لحاظ ظاهر، شبه اروپایی و گاهی هم روی دست زن های غربی و اروپایی زده بودند و وقتی کسی نگاهشان می کرد، خیال می کرد که این زن الان از یک کشور اروپایی و از یک محیط غربی وارد ایران شده است؛ امّا اگر با او دو کلمه صحبت می کردی، می دیدی که یک خانم بی سواد و یا کم سوادی است!(2)

ص:54

فصل سوم: زن در اسلام و تمدّن اسلامی

2-1-3-1- الگودانستن زن برای کلّ جامعه، شخصیت دادن به زن و مقابله با نگاه انحرافی و غلط

اسلام برخلاف آن جوری که همیشه در نظام های طاغوتی وجود داشته است که با چشم دیگری اصلاً به زن نگاه می کردند، به زن شخصیت می دهد. در اسلام وقتی برای مؤمن نمونه می خواهند مشخّص بکنند، نمونه ی زن معیّن می کنند. «وَ ضَرَبَ اللهُ مَثلاً لِلّذینَ امَنوا اِمرأتَ فرعَون»(3)؛ این نفر اول، «وَ مَرْیَمَ ابْنَتَ عِمرانَ»، نفر دوم؛ نمونه برای للّذین آمنوا، دو زن. نمونه برای للذین کفروا هم دو زن: «امرأتَ نوحٍ وَ امرأتَ لوطٍ کانَتا تَحْتَ عَبْدَیْنِ مِنْ عِبادِنا ... فَخانَتاهُما»(4) یعنی زن را نه فقط محور و عبرت و آئینه ای برای زنان، بلکه برای کل جامعه قرار می دهد. می شد یک مرد انتخاب بکنند. نه، این در مقابله ی با آن نگاه انحرافی و غلطی است که نسبت به زنان وجود داشته. این نگاه، همیشه هم تحقیرآمیز نبوده؛ امّا همیشه غلط بوده.(5)

ص:56

3-1-3-1- عظمت بخشی به زن، ازطریق آمیختن حجب وحیا، با عزّت مؤمنانه و احساس تکلیف

عظمت زن آن است که بتواند حجب و حیا و عفاف زنانه را که خدا در جبلّت زن ودیعه نهاده است، حفظ کند؛ این را بیامیزد با عزّت مؤمنانه؛ این را بیامیزد با احساس تکلیف و وظیفه؛ آن لطافت را در جای خود به کار ببرد،آن تیزی و برندگی ایمان را هم در جای خود به کار ببرد. این ترکیب ظریف فقط مال زن هاست؛ این آمیزه ی ظریف لطافت و برندگی، مخصوص زن هاست؛ این امتیازی است که خدای متعال به زن داده است.(1)

5-1-3-1- نگاه جامع و ارزشگذاری به اصالت زن و پرهیز از تشبّه به مردان

ما باید در مورد مسأله ی زن نگاه جامع داشته باشیم، و این نگاه جامع در اسلام هست. مسأله ی ارزشگذاری به اصالت زن، زن بودن، برای زن یک ارزش والاست؛ یک اصل است. به هیچ وجه تشبه به مردان برای زن ارزش به حساب نمی آید؛ هم چنان که برای مردها تشبه به زنان ارزش به حساب نمی آید. هر کدام نقشی دارند، هر کدام جایی دارند، جایگاهی دارند و طبیعتی دارند و مقصودی از وضعیت خاص آن ها در آفرینش حکیمانه ی الهی مورد نظر بوده که این مقصود باید برآورده شود؛ این مسأله مهم است.(2)

7-1-3-1- داشتن نقشی مؤثّر درون خانواده و نسل های آینده

علّت این که اسلام این قدر به نقش زن در داخل خانواده اهمیّت می دهد، همین است که زن اگر به خانواده پایبند شد، علاقه نشان داد، به تربیت فرزند اهمیّت داد، به بچه های خود رسید، آن ها را شیر داد، آن ها را در آغوش خود بزرگ کرد، برای آن ها آذوقه های فرهنگی - قصص، احکام، حکایت های قرآنی، ماجراهای آموزنده - فراهم کرد و در هر فرصتی به فرزندان خود مثل غذای جسمانی چشانید، نسل ها در آن جامعه، بالنده و رشید خواهند شد. این، هنر زن است و منافاتی هم با درس خواندن و درس گفتن و کار کردن و ورود در سیاست و امثال این ها ندارد.(2)

10-1-3-1- برابری زن با مرد در رسیدن به مقامات معنوی و درجات انسانی

در زمینه ی مسائل معنوی، زنان جزو پیشگامان حرکت معنوی انسان به سوی پیشرفت ها هستند... آن جایی که بحث ایمان و اسلام و صبر و صدق و مجاهدت در راه به دست آوردن ارزش های انسانی و اسلامی و معنوی است، می فرماید: «إِنَّ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ و الْقانِتینَ وَ الْقانِتاتِ وَ الصّادِقینَ وَ الصّادِقاتِ و الصّابِرینَ وَ الصّابِراتِ».(3) در این آیه ده عنوان برای ارزش های معنوی ذکر می شود؛ اسلام، ایمان، قنوت، صدق، صبر، خشوع و دیگر چیزها. زن و مرد در این میدان، دوش به دوش حرکت می کنند و پیش می روند؛ هر دو را ذکر می کند. این بت مردگرایی را که در جاهلیت ها همیشه به وسیله ی مردان و حتی به وسیله ی زنان پرستیده می شد، اسلام در این آیات می شکند. در میدان مسائل سیاسی و اجتماعی، بیعت زن را یک امر لازم و یک مسأله ی زنده معرفی می کند.(4)

«إِنَّ الْمُسْلِمینَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ ...» مرد مسلمان، زن مسلمان. مرد عابد، زن عابد. مرد متهجّد، زن متهجّد. در اسلام همه ی این مقامات معنوی و درجات انسانی، بین زن و مرد بالسّویه تقسیم شده است. در این موارد، مرد و زن با یکدیگر مساوی و برابرند. هر کس که برای خدا کار کند، «مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثی»؛ چه

ص:60

11-1-3-1- لزوم رسیدن زنان به حدّ اعلای رشد فکری و سیاسی و معنوی

اسلام می خواهد که رشد فکری و علمی و اجتماعی و سیاسی و - بالاتر از همه - فضیلتی و معنوی زنان، به حدّ اعلی برسد و وجودشان برای جامعه و خانواده ی بشری - به عنوان یک عضو - حدّ اعلای فایده و ثمره را داشته باشد. همه ی تعالیم اسلام از جمله مسأله ی حجاب، بر این اساس است.(4)

13-1-3-1- برابری زنان و مردان در حفظ، اداره و پیشرفت جامعه ی اسلامی و مجموعه ی نظام اجتماعی

اسلام وقتی که می گوید: «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ»(1)، یعنی مؤمنین و مؤمنات در حفظ مجموعه ی نظام اجتماعی و امر به معروف و نهی از منکر همه سهیم و شریکند؛ زن را استثناء نکرده. ما هم نمی توانیم زن را استثناء کنیم. مسئولیت اداره ی جامعه ی اسلامی و پیشرفت جامعه ی اسلامی بر دوش همه است؛ بر دوش زن، بر دوش مرد؛ هر کدام به نحوی بر حسب توانایی های خودشان.(2)

16-1-3-1- منافات نداشتن وظایف عبادی و فردی با وظایف اجتماعی و سیاسی

بعضی خیال می کنند انسانی که مشغول عبادت می باشد، یک عابد و متضرّع و اهل دعا و ذکر است و نمی تواند یک انسان سیاسی باشد. یا بعضی خیال می کنند کسی که اهل سیاست است - چه زن و چه مرد - و در میدان جهاد فی سبیل الله حضور فعّال دارد، اگر زن است، نمی تواند یک زن خانه با وظایف مادری و همسری و کدبانویی باشد و اگر مرد است، نمی تواند یک مرد خانه و دکان و زندگی باشد. خیال می کنند این ها با هم منافات دارد؛ در حالی که از نظر اسلام، این سه چیز با یکدیگر منافات و ضدّیت که ندارد؛ در شخصیت انسان کامل، کمک کننده هم است.(2)

19-1-3-1- نفی زیاده روی و اِعمال قدرت های جاهلانه توسط مرد

زن مانند گلی است که باید او را مراقبت کرد. با این چشم باید به این موجود دارای لطافت های روحی و جسمی نگاه کرد. این نظر اسلام است. هم خصوصیت زنانگی زن که همه ی احساسات و خواستهای او بر اساس این خصوصیت زنانگی است، حفظ شده است، بر او تحمیل نشده است، از او خواسته نشده است، که در حالی که زن است، مثل مرد فکر کند، مثل مرد کار کند، مثل مرد بخواهد - یعنی خصوصیت زن بودن که یک خصوصیت طبیعی و فطری و محور همه ی احساسات و تلاشهای زنانه است، در دید اسلامی حفظ شده - هم درعین حال، میدان علم، میدان معنویّت، میدان تقوا، میدان سیاسی، بر روی او باز شده است و او، هم به کسب علم تشویق شده است، هم به حضور در میدانهای گوناگون اجتماعی و سیاسی. آن وقت در داخل خانواده هم به مرد گفته اند که حقّ تکلیف، تحمیل، زیاده روی، اعمال قدرتهای جاهلانه و غیر قانونی ندارد. این، آن نگاه اسلامی است.(4)

ص:64

20-1-3-1- حمایت از استقلال اقتصادی زنان

در اسلام، زن مالک ثروت خود است. شوهرش راضی باشد، یا راضی نباشد؛ پدرش راضی باشد، یا راضی نباشد - فرقی نمی کند - او می تواند ثروت و مال و اندوخته ی خود را مصرف کند و ربطی به کس دیگری ندارد. نظر اسلام، این است. در حمایت از استقلال اقتصادی زنان، دنیا سیزده قرن است که از اسلام عقب است. اسلام این را سیزده قرن قبل گفته است؛ ولی در اروپا تازه چهل، پنجاه سال و در بعضی از کشورها کمتر از این مدّت است که تازه شروع کرده اند به زن اجازه دهند که در مال و ملک خود، دخل و تصرّف کند! اسلام، از این جهت هم جلو است.(1)

2-1-2-3-1- عزیز داشتن شأن خود و پرهیز از برهنگی، اختلاط و معاشرت با مردان

آن چه را که ما برای زن عرضه می کنیم، چیزی است که هیچ انسان اندیشمند با انصافی نمی تواند منکر شود که «این برای زن خوب است.» ما زن را به عفّت، به عصمت، به حجاب، به عدم اختلاط و آمیزش بی حد و مرز میان زن و مرد، به حفظ کرامت انسانی، به آرایش نکردن در مقابل مرد بیگانه - برای آن که چشم او لذّت نبرد - دعوت می کنیم. این بد است؟ این کرامت زن مسلمان است. این کرامت زن است.(2)

ارزش زن اسلامی و مسلمان را بدانید. زنی که در اختلاط و معاشرت، با مرد قاطی نمی شود و خود را وسیله ای برای جلب چشم مرد نمی داند و خود را بالاتر از این می داند؛ زنی که شأنش را عزیزتر از این می شمارد که خود را عریان کند و با صورت و موی و بدن خود، چشم روندگان را به سمت خویش جلب کند و هوس آن ها را اشباع نماید.(3)

4-1-2-3-1- تشخیص درست هدف و فداکاری در راه آن

زن اسلامی، زنی است که راه را درست می رود؛ هدف را درست تشخیص می دهد و در این راه حاضر به فداکاری است. و چنین زنی عظمت می آفریند؛ هم چنان که زنان ایران عظمت آفریدند؛ این ها تعارف نیست.(3)

6-1-2-3-1- الگوگیری از فاطمه ی زهرا و زینب کبری(علیهماالسّلام) در فهم درست، هوشیاری در درک موقعیت ها و انتخاب بهترین کارها

زن امروز دنیا الگو می خواهد. اگر الگوی او زینب و فاطمه ی زهرا باشند، کارش عبارت است از فهم درست، هوشیاری در درک موقعیت ها و انتخاب بهترین کارها؛ ولو با فداکاری و ایستادن پای همه چیز برای انجام تکلیف بزرگی که خدا بردوش انسان ها گذاشته است، همراه باشد. زن مسلمانی که الگویش فاطمه ی زهرا یا زینب کبری(علیهماالسّلام) باشد، این است.(1)

2-2-2-3-1- الگو شدن حجاب زنان ایرانی و گسترش حجاب در جهان به تبعیت از زن مسلمان ایرانی

شما بدانید زنان مسلمان در بسیاری از نقاط دنیا امروز به شما نگاه می کنند و از شما یاد می گیرند. این که می بینید در بعضی از کشورهای غربی، در بعضی از کشورهای مسلمان امّا با حکومت های غیر اسلامی، این طور حجاب اسلامی مورد تهاجم دشمنان دین قرار می گیرد، این نشان دهنده ی گرایش زنان به حجاب است. در کشورهای همسایه ی ما، آن جا هایی که به حجاب اهتمام نمی شد؛ در کشورهای اسلامی که بنده خودم از نزدیک بعضی جاها را دیدم که هرگز اسمی از حجاب در آن جا آورده نمی شد؛ در مدت بیست ساله ی بعد از انقلاب، زنان، به خصوص زنان روشنفکر و به خصوص دختران دانشجو، به حجاب گرایش پیدا کردند؛ علاقه پیدا کردند؛ رو آوردند و حجاب را حفظ کردند؛ که نمونه هایش علاوه ی بر این ها در کشورهای غربی هم مشاهده شده است. شما الگویید، شما نمونه اید.(2)

می بینید که زنان و مسلمانان در کشورهای گوناگون - چه کشورهای اسلامی

ص:69

3-3-1- مشکلات و نواقص در جوامع اسلامی و جامعه ی ایرانی

2-3-3-1- رسوخ باورها و فرهنگ های غلط غربیِ در ذهن جوامع اسلامی در زمینه ی جایگاه و شأن زن

درباره ی مسئله ی زن در جامعه، اساس مشکل، دو چیز است؛ دو نقطه ی اساسی است که اگر درباره ی این دو نقطه بشود فکری کرد، طرحی نو در انداخت و کار پیگیر و مستمری انجام داد، می توان امیدوار بود که در طول زمان - میان مدّت یا بلندمدّت - آن چیزی که امروز می توان آن را بحران مسئله ی زن در دنیا دانست، حل شود.آن دو چیز، یکی عبارت است از نگاه غلط و بد فهمیدن جایگاه زن و شأن زن در جامعه؛ که این نگاه و این بدفهمی از غرب شروع شده و خیلی هم قدیمی و ریشه دار نیست. آن کسانی که مدّعی شدند که در پروتکل های اندیشمندان صهیونیست این مسئله وجود داشته، می شود حدس زد که این، خلاف واقع نیست. یعنی اگر نگاه کنیم، می بینیم این نگاه غلط، این کج فهمی و بدفهمی در زمینه ی شأن زن در جامعه، شاید در حدود صد سال، صد و پنجاه سال بیش تر در غرب سابقه ندارد و از غرب سرریز شده است به جوامع دیگر، از جمله جوامع اسلامی. این یک نقطه است. نقطه ی دوم که اساس مشکل است، بدفهمیدن مسأله ی خانواده و بدعمل کردن در رفتارهای داخل خانواده است.(1)

4-3-3-1- بی عدالتی در ارتباطات خانوادگی زن و مرد در جامعه ی ما و دیگر جوامع اسلامی

البته این را من بارها گفته ام، الان هم می گویم؛ در جوامع ما هم - یعنی جوامع اسلامی و جامعه ی ایرانیِ خود ما - متأسّفانه مثل جوامع غربی یک بی عدالتی در ارتباطات خانوادگی زن و مرد وجود داشته؛ عمده هم مربوط به داخل خانواده است؛ این باید جلویش گرفته شود. یک مقداری با نصیحت امکان پذیر است؛

ص:72

5-3-3-1- عدم رعایت احترام، حرمت و کرامت زن در بعضی از مناطق کشور

البته در این جا باید عرض کنم در بعضی از مناطق کشور ما از جمله در همین منطقه، نیاز هست به این که احترام، حرمت و کرامت زن بیش تر حفظ شود. زن بلوچ، زن مظلومی است؛ فرزند زیاد، ازدواج تحمیلی، فرزند تحمیلی و عدم فرصت برای بازیافتن خود و هویّت خود از جمله چیز هایی است که من در مدّت اقامت در بلوچستان از نزدیک شاهد بودم. مردهای بلوچ باید زن های خود را بیش تر ملاحظه کنند. زن های بلوچ همان کسانی هستند که این جوانان رشید را در دامان پاکشان پرورش دادند. زن بلوچ مثل مرد بلوچ و زن سیستانی مثل مرد سیستانی دارای کرامت و شجاعت و عزّت است و این عزّت باید حفظ شود.(2)

4-3-1- راهکارهایی برای جوامع اسلامی و جامعه ی ایرانی

4-4-3-1- ترویج فکر «لزوم رشد زنان از لحاظ معنوی و اخلاقی»، اصلاح قوانین و تبیین نظر اسلام

چند نکته ی اساسی را که باید مورد توجّه باشد، عرض می کنم: اوّلاً فکر رشد زنان از لحاظ معنوی و اخلاقی، بایستی یک فکر رایج در میان خودِ زنان باشد... دوم، اصلاح قوانین است. یک مسأله ی دیگر که باز از کارهای لازم است، این است که نظر اسلام در مورد حقوق زن و حقوق مرد باید تبیین شود. خودِ بانوان هم در این زمینه باید کار کنند؛ امّا بیش تر باید کسانی که در معارف اسلامی آگاهی دارند، تلاش کنند و بتوانند نظر اسلام را در آن جا هایی که حقوق زن و مرد متفاوت است، درست تبیین نمایند، تا هر کسی تصدیق کند که این دقیقاً براساس طبیعت و فطرت انسانی زن و مرد و بر طبق مصالح جامعه است.(2)

6-4-3-1- تبیین کیفیت برخورد زن و مرد در قانون و اخلاق اسلامی

تصویر کیفیت برخورد زن و مرد در اخلاق اسلامی و قانون اسلامی هم به نظر ما بایستی بیش تر رویش کار شود. بعضی متدیّن هم هستند، امّا چون با مفاهیم اسلامی درست آشنا نیستند و اخلاقیات مرتبط با روابط زن و مرد را در اسلام درست نمی دانند، تدیّنشان موجب نمی شود که از غلظتشان کم شود، از تحکّم و زورگوئی شان بکاهد؛ نه، هم متدیّن ا ند، هم آن تحکّم ها و زورگویی ها را دارند؛ این هم باید اصلاح شود. اخلاق اسلامی در روابط زن و مرد – به خصوص در داخل خانواده - باید مورد توجّه قرار بگیرد.(1)

9-4-3-1- نصیحت و تهذیب مردان برای جلوگیری از بی عدالتی درباره ی زنان

البته این را من بارها گفته ام، الان هم می گویم؛ در جوامع ما هم - یعنی جوامع اسلامی و جامعه ی ایرانیِ خود ما - متأسّفانه مثل جوامع غربی یک بی عدالتی در ارتباطات خانوادگی زن و مرد وجود داشته؛ عمده هم مربوط به داخل خانواده است؛ این باید جلویش گرفته شود. یک مقداری با نصیحت امکان پذیر است؛ ... با تهذیب و اخلاق مردان هم امکان پذیر است.(2)

11-4-3-1- منفعل نشدن نسبت به موضع غرب بلکه طلبکاری از آن ها برای اصلاح مواضعشان

چرا باید کسانی در زمینه ی زن، یا در زمینه ی حقوق بشر، طوری حرف بزنند که گویی ما باید بکوشیم خودمان را با نقطه نظرهای غربی ها نزدیک و آشنا کنیم؟ آن ها اشتباه می کنند. آن ها باید نقطه نظرهای خود را به ما نزدیک کنند. آن ها باید نسبت به مسأله ی زن و حقوق بشر و آزادی و دمکراسی، نقطه نظرهای غلط و باطل خودشان را تصحیح کنند و با نظرات اسلامی مواجه نمایند؛ نه این که عدّه ای از این طرف دچار انفعال شوند.(2)

13-4-3-1- مسئولیت در قبال اصلاح رفتار زن و مرد و پوشش زنان در ادارات؛ با روش اسلامی

من به خصوص تأکید می کنم، نسبت به رفتار زن و مرد و پوشش زنان در داخل ادارات. با اصلاح این زنانی که در ادارات مشغول کارند، بخش عمده ای از این موضوع، اصلاح می شود. این بانوان مسلمانی که در اداراتند، باید رفتارشان، لباس شان، زیّ شان و منش شان مسلمانی باشد؛ و شما در این زمینه تکلیف و مسؤولیت دارید. البته با روش اسلامی؛ با همان شیوه ای که نهی از منکر اسلامی دارد و نه با روش های غیراسلامی و خشونت های نادرست.(1)

فصل چهارم: زن در غرب و تمدّن مادّی

3-1-4-1- اشباع کننده ی یکی از خاکی ترین و مادّی ترین خصلت های بشری در مرد

پایه ی تمدّن امروز اروپایی، همان فرهنگ رومی است. یعنی امروز آن چه که بر سر تا پای فرهنگ اروپایی و غربی و به تبع آن ها فرهنگ امریکایی و خرده ریزهای غرب حاکم است، همان اصول و خطوطی است که در امپراتوری روم وجود داشته؛ همان هاست که امروز ملاک و معیار است. آن زمان هم زنان را به بالاترین مقام می رساندند، احترامشان می کردند و به آرایش ها و زیورها تزیین شان می کردند؛ امّا برای چه؟ برای اشباع یکی از خاکی ترین و مادّی ترین خصلت های بشری در مرد! این، چه قدر توهین و چه قدر تحقیر نسبت به انسان و نسبت به جنس زن است!(3)

دنیای استکباری سرشار از جاهلیت، در اشتباه است که خیال می کند ارزش و اعتبار زن به این است که خود را در چشم مردان آرایش کند تا چشم های هرزه به او نگاه کنند و از او تمتّع گیرند و او را تحسین نمایند.(4)

آن ها معتقدند که زن بدون آرایش ارزش ندارد؛ باید خودش را آرایش کند تا

ص:82

5-1-4-1- ملعبه قراردادن مسائل جنسی بین دو جنس و رواج مدگرایی و مصرف گرایی

آنها با چه چیز زن مسلمان بیش تر دشمن اند؟ با حجاب او... چون فرهنگ آن ها این را قبول ندارد. اروپایی ها این طورند؛ آن ها می گویند هرچه را که ما فهمیده ایم، دنیا باید از ما تقلید کند! مایلند که جاهلیّت خودشان را بر معرفت عالم غلبه بدهند. آن ها می خواهند زن به سبک اروپایی را در جامعه رواج بدهند؛ که عبارت است از سبک مد و مصرف و آرایش در انظار عموم و ملعبه قرار دادن مسائل جنسی بین دو جنس؛ می خواهند این چیزها را به وسیله ی زنان رواج بدهند.(3)

7-1-4-1- آزادی جنسی به معنای مرز شکنی در روابط زن و مرد

نقطه ی مقابل این، درست همان فرهنگ رومی حاکم بر امروز اروپاست. آن ها با همه چیز کنار می آیند، جز با دو، سه چیز؛ یکی از آن ها - و شاید مهم ترینش - حفظ این حالت حفاظ منضبط میان دو جنس زن و مرد است؛ یعنی خویشتنداری در مقابل چیزی که به آن آزادی جنسی گفته می شود. در مقابل این، بشدّت سرسختند؛ هر کار دیگری بکنند، مهم نیست. از نظر آن ها کسی مرتجع است که روی این مسأله تکیه بکند. اگر در کشوری، زنان با یک حدودی از مردان مجزّا شدند، این می شود خلاف تمدّن! راست هم می گویند؛ تمدّن آن ها که بر ویرانه های همان تمدّن رومی بنا شده، چیزی جز این نیست؛ امّا این از لحاظ ارزشی غلط است؛ عکسش درست است.(1)

زن امروز ایران، در صحنه ی علم و سیاست و هنر و در گونه گون فعّالیت های اجتماعی، از گذشته بسی فعّالتر و میداندارتر است؛ امّا این ها برای ذهن و بینش غربی و نیز رسم و آیینی که دست های صهیونیسم و استعمار از آن ساخته، در مرتبه ی دوم است. در مرتبه ی اول، آن چیزی مهم است که ایران اسلامی آن را قاطعانه رد می کند؛ یعنی مرزشکنی در روابط زن و مرد و هتک حرمت انسانیِ زن و تبدیل آن به وسیله یی برای التذاذ یا دستگاهی برای مصرف مصنوعات پر زرق و برق.(2)

در غرب، ارتباط بی بندوبار زن و مرد، یک کار رایج است و عدم حجاب و واسطه و فاصله ای بین زن و مرد در معاشرت ها، یک کار معمولی است. نمی گوییم که در کشورهای غربی، همه ی مردان یا زنان فاسدند. نه، چنین ادّعایی نمی کنیم، چنین تهمتی نمی زنیم؛ واقعیت هم ندارد. در میان آنان، یقیناً مردان و زنان خوب و نجیب هم هستند؛ امّا آزادی جنسی در جوامع غربی حاکم است. این، در آن جا

ص:84

8-1-4-1- نگاه غلط و ابزاری و اهانت آمیز به زن

همیشه به شکل غلطی در نظام های طاغوتی به زن نگاه شده؛ امروز در غرب هم همین جور است. حالا عده ای از زنان - مثل خیلی از مردان - در همین نظام های غربی شخصیت های برجسته و محترم و پاکیزه ای ممکن است در بیایند، لیکن نگاه عمومی به زن که در فرهنگ غربی نهادینه شده، نگاه غلطی است؛ نگاه ابزاری است، نگاه اهانت آمیز است.(2)

2-2-4-1- آزار روحی زنان و فشارهای گوناگون جسمانی

آزار زنان، فشارهای گوناگون جسمانی و آزارهای روحی بر زنان در غرب، آمارهایی که الان دارند می دهند، بمراتب از کشور خود ما و از جا هایی که ما اطلاع داریم، بیش تر است.(2)

5-2-4-1- تعدّی و تجاوز مردان به عفّت زنان در غرب

شما امروز هم که در دنیا نگاه کنید، می بینید یکی از مشکلات زنان در دنیای غرب، به خصوص در کشور ایالات متّحده ی امریکا، همین است که مردان با تکیه به زورمندی خودشان، به عفّت زن تعدّی و تجاوز می کنند. آمار منتشر شده از سوی مقامات رسمی خود امریکا را من دیدم که یکی مربوط به دادگستری امریکا و یکی هم مربوط به یک مقام دیگری بود. آمارها واقعاً وحشت انگیز است. در هر شش ثانیه، یک تجاوز به عنف در کشور امریکا صورت می گیرد! ببینید چقدر مسأله ی عفّت مهم است و وقتی بی اعتنایی کردند، قضیّه به کجا می رسد. هر شش ثانیه، یک تجاوز به عنف! برخلاف تمایل زن، مردِ زورگو، ظالم، بی بندوبار و بی عفّت بتواند به حریم عفّت زن تعدّی و تجاوز کند.(4)

ص:87

6-2-4-1- تحقیر شدن زن توسط دیگران

بروید به جوامع امریکایی نگاه کنید! خواهید دید که در آن جا زن تحقیر می شود. زنِ خانواده، از طرف شوهر تحقیر می شود. مادرِ خانواده، از طرف فرزندان تحقیر می شود. حقّ مادری، به این شکلی که در مراکز اسلامی هست، در آن جا معنا ندارد.(1)

3-4-1- نقد عملکرد غرب و تمدّن مادی در قبال زنان

4-3-4-1- عدم توانایی شعارها و بافته های ذهنی غربی ها در جلوگیری از ظلم به زن

شعارها و بافته های ذهنی غربی ها در مورد زن، هیچ نتوانسته جلوی ظلمی را که در خانواده و بیرون خانواده در طول تاریخ به زن ها می شده - که هنوز هم می شود – بگیرد.(2)

7-3-4-1- نگاه غلط و کج فهمی نسبت به شأن زن در جامعه، برگرفته از پروتکل های اندیشمندان صهیونیست

درباره ی مسئله ی زن در جامعه، اساس مشکل، دو چیز است؛ ... آن دو چیز، یکی عبارت است از نگاه غلط و بد فهمیدن جایگاه زن و شأن زن در جامعه؛ که این نگاه و این بدفهمی از غرب شروع شده و خیلی هم قدیمی و ریشه دار نیست. آن کسانی که مدّعی شدند که در پروتکل های اندیشمندان صهیونیست این مسئله وجود داشته، می شود حدس زد که این، خلاف واقع نیست. یعنی اگر نگاه کنیم، می بینیم این نگاه غلط، این کج فهمی و بدفهمی در زمینه ی شأن زن در جامعه، شاید

ص:91

8-3-4-1- قرار دادن مفاهیم انسانی تحت الشعاع مسائل سیاسی و اقتصادی و تبلیغاتی

می بینید امروز هم که دنیای تمدّن غرب می خواهد آن عقب افتادگیِ بسیار ملامت انگیز خود در مورد مسأله ی زن را جبران کند، طور دیگری جبران می کند. تصوّر من این است که آن ها جانب مفاهیم انسانی در مورد زن را تحت الشّعاع مسائل تبلیغاتی و سیاسی و اقتصادی قرار می دهند؛ کما این که از اوّل هم در اروپا همین طور بوده است و از همان هنگام که به زنان حقوقی داده شد، غالباً بر همین مبانی غلط استوار بوده است.(2)

موضوع زن هم دستمایه ای در دست سوداگران همه ی ارزش های انسانی شده است. در دنیا و در رسانه های جمعی عالم، در طول سال های متمادی، کسانی که نه برای زن، نه برای جنس انسان و نه برای کرامت های انسانی، جز در محاسبه ی با پول ارزشی قائل نیستند - که متأسّفانه در تمدّن کنونی مغرب، نقش مهمّی را در همه ی عرصه ها ایفا می کنند - مسأله ی زن را هم برای خودشان در میدان های مختلف به صورت یک سرمایه و یک وسیله ی سوداگری درآوردند؛ روی آن بحث می کنند، فرهنگ سازی می کنند، تبلیغ می کنند و ذهن های مرد و زن همه ی دنیا را در سر دو راهی یک وسوسه و گمراهی بزرگ قرار می دهند.(3)

10-3-4-1- وجود یک سیاست و راهبرد برای تثبیت جایگاه غلط و اهانت آمیز برای زن

فرض کنیم اگر در یک جامعه ای مسئله ی آرایش زنان و تبرّج زنان در محیط های عمومی محکوم شود، جنجال بلند خواهد شد. اگر نقطه ی مقابل آن انجام بگیرد - یعنی در یک جامعه ای عریانی زنان مطرح شود - هیچ سر و صدایی در دنیا بلند نمی شود. امّا وقتی پوشش زن، عدم تبرّج زن، آرایش نکردن زن در جامعه مطرح شود، دستگاه های مسلّط تبلیغاتی دنیا سر بلند می کنند، جنجال می کنند؛ این نشان دهنده ی این است که یک فرهنگی، یک سیاستی، یک راهبردی وجود دارد که سال های متمادی است دنبال می شود و پایه اش این است که این جایگاه، این شأن، این موقعیت غلط و اهانت آمیز را برای زن تثبیت کنند؛ و متأسّفانه کردند. لذا شما می بینید در غرب با حجاب تدریجاً به صورت علنی دارد مخالفت می شود.(3)

ص:93

11-3-4-1- خیانت غرب به زن از طریق سوق دادن به سمت بی بندوباری و ابتذال

غربی ها درباره ی جنس زن باید پاسخگو باشند؛ چون آن ها به زن خیانت کردند. تمدّن غربی به زن هیچ نداده است. اگر پیشرفت علمی، سیاسی و فکری هم در زنان دیده می شود، مال خود زنهاست. در هر کشوری چنین پیشزفت هایی نصیب زنان شود - که در ایران اسلامی و در کشورهای دیگر هم شده است - مال خود زنهاست. آن چه که غربی ها به آن دامن زدند و تمدّن غربی پایه گذار خشت کج و بنای کجش بود، بی بندوباری و ابتذال زنانه است. زن را به ابتذال کشانده اند و داخل خانواده ی او را هم اصلاح نکرده اند.(1)

14-3-4-1- تجاوز به حقوق زن و تنزل دادن ارزش او به واسطه ی صهیونیست ها و دستگاه های استعماری

شما ادبیّات کشورهای اروپایی را در قرون هجده و نوزده و نگاهشان به زن را ببینید؛ مطلقاً تفاوت دارد با آن چه که در قرن بیستم و در نوشته ها و ادبیّات قرن بیستم، انسان می بیند نسبت به زن، آن ها پیگیری کرده اند. آن روز نگاهشان، نگاه نجیبانه تر، شرم آلودتر و متناسب تر با طبیعت زن و مرد بود. معلوم می شود این کار سیاسی حالا از طرف صهیونیست ها بوده، از طرف دستگاه های استعمارگر بوده؛ این ها احتیاج به تحقیق و کار دارد. این همین طور به تدریج روزبه روز شدّت پیدا کرده تا به وضعی که امروز ملاحظه می کنید، رسیده. بنابراین دنیای غرب باید پاسخگو باشد؛ چون به زن ضربه زده اند؛ به حقوق زن تجاوز کرده اند؛ ارزش زن را تنزّل داده اند؛ به اسم طرفداری، به او خیانت کرده اند.(2)

16-3-4-1- برافروختن آتش زیاده روی های جنسی بی قانون و بی نظم در جامعه

ما از دنیا طلبکاریم. دنیا که عرض می کنم، یعنی دنیای غرب. ما هستیم که به دنیا خطاب می کنیم و میگوئیم: شما به بشریت عموماً و به زن خصوصاً خیانت کرده اید؛ با کشاندن زن و مرد به وادی ابتلائات جنسی و برافروختن و دامن زدن به آتش زیاده روی های جنسیِ بی قانون و بی نظم در جامعه، با آوردن زن به شکل متبرج به وسط میدان.(2)

19-3-4-1- اجباری کردن بی حجابی در جهت پرده دری و بی احترامی به زن

این هوچیگری های آن ها در مورد زن است؛ آن وقت راجع به زن بحث می کنند: شما حجاب را اجباری کردید. خود آن ها بی حجابی را اجباری می کنند، دختر دانشجو را به دانشگاه راه نمی دهند، به خاطر این که روسری دارد، آن وقت به ما می گویند چرا شما حجاب را اجباری کردید! این در جهت کرامت زن است، آن در جهت پرده دری و بی احترامی به زن است. و از این قبیل مواردی هست که این ها هوچیگری های غرب است.(2)

21-3-4-1- ناتوانی در جداسازیِ لذّات و شهوات از شخصیت زن

اسلام، آن علوّ رتبه را جایگاه حتمی زن دانسته و سلوک به سوی آن را لازم شمرده و راه آن را با ارزشگذاری ها و مقرّرات و احکامی هموار ساخته است. فرهنگ غرب و بینشی که پایه ی آن است، اگر آن منزلت را نیز ارزانی زن کند - که البته دیدگاه مادّی فاقد آن گستره ی چشم اندازهای معنوی است - یارای آن ندارد که وارستگی از لذات و شهوات و سرگرمی های حقیر را از شخصیت زن جدا سازد؛ بلکه این را اصل شمرده، پایه ی قضاوت خود درباره ی جوامع و عقاید قرار می دهد.(3)

ص:98

22-3-4-1- تحقیر زن به واسطه ی جلوه گری

دنیای فاسد غرب خواستند به زور زن را، شخصیت زن را در روش های غلط و انحرافی که همراه با تحقیر جنس زن است، به زور به ذهن دنیا فرو کنند: زن برای این که شخصیت خودش را نشان بدهد، بایستی برای مردان چشم نواز باشد. این شد شخصیت برای یک زن؟! بایستی حجاب و عفاف را کنار بگذارد، جلوه گری کند تا مردها خوششان بیاید. این تعظیم زن است یا تحقیر زن؟ این غربِ مستِ دیوانه ی از همه جا بی خبر، تحت تأثیر دست های صهیونیستی، این را به عنوان تجلیل از زن علم کرد؛ یک عده هم باور کردند.(1)

25-3-4-1- وجود خشونت و مطالبات خشن جنسی مرد نسبت به زن

آمار مال یک هفته قبل است - که یک سوم زن های دنیا از دست مردها کتک می خورند! به نظر من اشک انسان در می آید؛ این گریه آور است. و این بیش تر در کشورهای صنعتی است؛ در کشورهای فرنگی است و ناشی از همان خشونت های جنسی و مطالبات خشن جنسی است که مرد از زن دارد. این هوچیگری های آن ها در مورد زن است؛ آن وقت راجع به زن بحث می کنند: شما حجاب را اجباری کردید. خود آن ها بی حجابی را اجباری می کنند، دختر دانشجو را به دانشگاه راه نمی دهند، به خاطر این که روسری دارد، آن وقت به ما می گویند چرا شما حجاب را اجباری کردید! این در جهت کرامت زن است، آن در جهت پرده دری و بی احترامی به زن است. و از این قبیل مواردی هست که این ها هوچیگری های غرب است.(1)

3-4-4-1- روحیّه و موضع تهاجمی در مقابله با زورگویان بین المللی

روحیّه ی تهاجم در مقابله ی با زورگویان بین المللی. یک وقت هست که زورگویان بین المللی می آیند و می گویند که آقا شما فلان کار را کرده اید و ما رفع و رجوع می کنیم و نه والله، نه بالله...؛ ولی یک وقت هست که تهاجمش، تهاجم زورگویانه است؛ بهترین دفاع در چنین مواقعی هجوم است. زورگویان بین المللی، نقاط ضعف زیادی دارند: ... خب، نقاط ضعفشان، با حالت تهاجمی و با حالت طلبکاری، گفته و بیان بشود... در قضیّه ی زن مدّعی هستیم؛ در قضیّه ی حقوق بشر مدّعی هستیم؛ در قضایای حقوق اساسی انسان ها مدّعی هستیم. ما مدّعی این ها هستیم؛ ما در مقام پاسخگویی نیستیم. چرا باید سؤال بکنند تا کسی مجبور باشد پاسخ بدهد؟ آن ها بی جا می کنند سؤال و ادعا می کنند. این روحیّه، روحیّه ی خوبی است؛ روحیّه ی انقلاب این است؛ این است که حقیقت را روشن و درخشان می کند.(2)

اگر قرار باشد که نگاه کنیم، ببینیم بیگانگان ما را بر چی ملامت می کنند - اگر این را بخواهیم رعایت بکنیم - خیلی کارها انجام نخواهد شد. ریشی هم که شما می گذارید، دنیا قبول ندارد. کراواتی هم که شما نمی بندید، دنیا قبول ندارد. خیلی از اطعمه و اشربه ای هم که شما حاضر نیستید استفاده کنید، دنیا این ها را

ص:101

4-4-4-1- از غرب در مسأله ی ظلم و تحقیر زن طلبکاریم

ما از دنیای غرب که آمدند زن بشری را در طول دوره های گذشته تا امروز این قدر مورد تحقیر قرار دادند، طلبکاریم. شما ببینید در اروپا و در کشورهای غربی، تا اندکی پیش زنان حقوق مالی مستقلی نداشتند. من یک وقت بدقت آمارش را استخراج کردم و در صحبتی - ظاهرا در نماز جمعه ی چهار، پنج سال پیش از این بود- آن را مطرح کردم.(2)

مسئله ی زن. من بارها گفتم به شما خواهران عزیز، فرزندان خودم، دختران خودم، شما جوان های دانشجو، دخترهای دانشجو؛ الان هم با جدیت عرض می کنم که در قضیّه ی زن، آنی که باید جواب بدهد، آنی که گریبانش گیر هست، غرب است، نه اسلام، نه جمهوری اسلامی.(3)

ص:102

5-4-4-1- خیانت غرب به بشریت عموماً و زن خصوصاً

ما از دنیا طلبکاریم. دنیا که عرض می کنم، یعنی دنیای غرب. ما هستیم که به دنیا خطاب می کنیم و میگوئیم: شما به بشریت عموماً و به زن خصوصاً خیانت کرده اید؛ با کشاندن زن و مرد به وادی ابتلائات جنسی و برافروختن و دامن زدن به آتش زیاده روی های جنسیِ بی قانون و بی نظم در جامعه، با آوردن زن به شکل متبرج به وسط میدان.(1)

3-5-4-1- تغییر نگاه نسبت به زن و او را انسانی والا و متکامل دیدن

زن را به چشم یک انسان والا نگاه کنید، تا معلوم شود که تکامل و حقّ او و آزادی او چیست. زن را به عنوان موجودی که می تواند مایه ای برای صلاح جامعه با پرورش انسان های والا شود نگاه کنید، تا معلوم شود که حقّ زن چیست و آزادی او چگونه است. زن را به چشم آن عنصر اصلی تشکیل خانواده در نظر بگیرید؛ که خانواده اگرچه از مرد و زن تشکیل می شود و هر دو در تشکیل خانواده و موجودیت آن مؤثرند، امّا آسایش فضای خانواده، آرامش و سکونتی که در فضای خانه است، به برکت زن و طبیعت زنانه است. با این چشم به زن نگاه کنند تا معلوم شود که او چگونه کمال پیدا می کند و حقوقش در چیست.(2)

بخش دوم: سیمای زن در بُعدِ فردی

فصل اوّل: الگوهای قرآنی- اسلامی و ویژگی های آن ها

2-1-1-1-2- نمونه ی انسان کامل و الگوی زنان در طول تاریخ و همه ی نسل ها

من هم متقابلاً ولادت زهرای اطهر(سلام الله علیها) را، که الگوی زنان در طول تاریخ و برای همه ی نسلهاست و نمونه ی انسان کامل و طرف ملکوتی وجود انسان در ایشان متجلّی است، به شما خواهران عزیز و به همه ی زنان کشورمان و به همه ی زنان مسلمان و به همه ی مسلمین جهان تبریک عرض می کنم. (4)

ما دستمان پر است، ما زنان بزرگی داریم؛ اگر حالا بخواهیم وارد وادی مسأله ی

ص:108

2-1-1-2- ویژگی های الگو

2-2-1-1-2- جمع میان وظایف عبادی و فردی با وظایف جهادی و سیاسی

در زندگی معمولی این بزرگوار (فاطمه ی زهرا سلام الله علیها)، یک نکته ی مهم است و آن جمع بین زندگی یک زن مسلمان در رفتارش با شوهر و فرزندان و انجام وظایفش در خانه از یک طرف و بین وظایف یک انسان مجاهد غیور خستگی ناپذیر در برخوردش با حوادث سیاسی مهم بعد از رحلت رسول اکرم(صلّی الله علیه واله وسلّم) که به مسجد می آید و سخنرانی و موضع گیری و دفاع می کند و حرف می زند و یک جهادگر به تمام معنا و خستگی ناپذیر و محنت پذیر و سختی تحمل کن است، از طرف دیگر. هم چنین از جهت سوم، یک عبادتگر و بپادارنده ی نماز در شب های تار و قیام کننده ی لله و خاضع و خاشع برای پروردگار است و در محراب عبادت، این زن جوان مانند اولیای کهن الهی، با خدا راز و نیاز و عبادت می کند.(2)

اسلام، فاطمه - آن عنصر برجسته و ممتاز ملکوتی - را به عنوان نمونه و اسوه ی زن معرفی می کند. آن، زندگی ظاهری و جهاد و مبارزه و دانش و سخنوری و فداکاری و شوهرداری و مادری و همسری و مهاجرت و حضور در همه ی میدان های سیاسی و نظامی و انقلابی و برجستگی همه جانبه ی او که مردهای بزرگ را در مقابلش به خضوع وادار می کرد، این هم مقام معنوی و رکوع و سجود و محراب عبادت و دعا و صحیفه و تضرّع و ذات ملکوتی و درخشندگی عنصر معنوی و همپایه و هم وزن و هم سنگ امیرالمؤمنین و پیامبر بودن اوست. زن، این است. الگوی زنی که اسلام می خواهد بسازد، این است.(3)

در حمایت از پیغمبر؛ در نگهداری بزرگ ترین سرداراسلام، یعنی امیرالمؤمنین

ص:110

3-2-1-1-2- جمع میان علم و معرفت و زندگی زاهدانه و مدیریت خانه

ما این بزرگوار را خواسته ایم به عنوان الگو میان خودمان مطرح کنیم. یک زن جوان، یک دختر جوان، که زندگی اش، زندگی معمولی؛ لباسش، لباس فقرا؛ کارش در خانه جمع و جور کردن بچه ها و مدیریت خانه و کدبانویی این خانه ی کوچک و دستاس کردن است و آن کوه معرفت و دریای عظیم علم و دانش در وجود اوست. فاطمه ی زهرا (سلام الله علیها) همه ی این فضایل را با هم داراست.(3)

5-2-1-1-2- احساس مسؤلیت و احساس نشاط سریع، نسبت به مسائل پیرامونی خود

فاطمه ی زهرا سلام الله علیها مثل یک مادر، مثل یک مشاور، مثل یک پرستار برای پیامبر بوده است. آن جا بوده که گفتند فاطمه «اُمِّ اَبیها» - مادر پدرش - است. این مربوط به آن وقت است؛ یعنی وقتی که یک دختر شش، هفت ساله این گونه بوده است. البته در محیط های عربی و در محیط های گرم،دختران زودتر رشد جسمی و روحی می کنند؛ مثلا به اندازه ی رشد یک دختر ده، دوازده ساله ی امروز. این، احساس مسؤولیت است. آیا این نمی تواند برای یک جوان الگو باشد، که نسبت به مسائل پیرامونی خودش زود احساس مسؤولیت و احساس نشاط کند؟ آن سرمایه ی عظیم نشاطی را که در وجود اوست، خرج کند، برای این که غبار کدورت و غم را از چهره ی پدری که مثلا حدود پنجاه سال از سنش می گذرد و تقریبا پیرمردی شده است، پاک کند. آیا این نمی تواند برای یک جوان الگو باشد؟ این خیلی مهم است.(2)

7-2-1-1-2- تلاش در جهت احقاق حق و نترسیدن از دنیای ظلم و استکبار

مگر نمی گوییم که با حال ناتوانی به مسجد رفت، تا حقی را احقاق کند؟ ما هم باید در همه ی حالات تلاش کنیم، تا حق را احقاق کنیم. ما هم باید از کسی نترسیم. مگر نمی گوییم که یک تنه در مقابل جامعه ی بزرگ زمان خود ایستاد؟ ما هم باید هم چنان که همسر بزرگوارش فرمود «لا تَستَوحِشوا فی طَریقِ الهُدی لِقِلَّةِ اَهلِه»(1)، از کم بودن تعدادمان در مقابل دنیای ظلم و استکبار نترسیم و تلاش کنیم.(2)

9-2-1-1-2- عبودیت و معنویت در کنار جهاد و تلاش انقلابی

امّا مقام معنوی این بزرگوار، نسبت به مقام جهادی و انقلابی و اجتماعی او، باز به مراتب بالاتر است. فاطمه ی زهرا(س) به صورت، یک بشر و یک زن، آن هم زنی جوان است؛ امّا در معنا، یک حقیقت عظیم و یک نور درخشان الهی و یک بنده ی صالح و یک انسان ممتاز و برگزیده است. کسی است که رسول اکرم به امیرالمؤمنین (علیهماالسّلام) فرمود: «یا علی ... انت قائد المؤمنین الی الجنّة ... و فاطمة قد اقبلت یوم القیامة ... تقود مؤمنات امّتی الی الجنّة»(1). یعنی در روز قیامت، امیرالمؤمنین(ع) مردان مؤمن را و فاطمه ی زهرا(س) زنان مؤمن را به بهشت الهی راهنمایی می کنند. او، عِدل و همپایه و هم سنگ امیرالمؤمنین است. آن کسی که وقتی در محراب عبادت می ایستاد، هزاران فرشته ی مقرّب خدا، به او خطاب و سلام می کردند و تهنیت می گفتند و همان سخنی را بیان می کردند که فرشتگان،

ص:115

10-2-1-1-2- تربیت صحیح فرزندان, شوهرداری و جلب رضایت پدر در عین خودسازی و تقویت ایمان در شرایط سخت زندگی

دختری که در کوره ی گداخته ی مبارزات سخت پیغمبر در مکّه متولد شد و در شِعبِ ابی طالب یار و غمگسار پدر بود......این دختر مثل یک فرشته ی نجات برای پیغمبر؛ مثل مادری برای پدر خود؛ مثل پرستار بزرگی برای آن انسان بزرگ، مشکلات را تحمّل کرد. غمگسار پیغمبر شد، بارها را بر دوش گرفت، عبادت خدا را کرد، ایمان خود را تقویت کرد، خودسازی کرد و راه معرفت و نور الهی را به قلب خود باز کرد. این هاست آن ویژگی هایی که آدمی را به کمال می رساند. بعد

ص:116

11-2-1-1-2- احسان به مستمندان، دفاع از ولایت و جهاد برای رسیدن به اهداف الهی در عین برخوردار بودن از حکمت و فرزانگی

آن عبادتش؛ آن فصاحت و بلاغتش؛ آن فرزانگی و دانشش؛ آن معرفت و حکمتش؛ آن جهاد و مبارزه اش؛ آن رفتارش به عنوان یک دختر؛ آن رفتارش به عنوان یک همسر؛ آن رفتارش به عنوان یک مادر؛ آن احسانش به مستمندان، که وقتی پیغمبر پیرمرد مستمندی را به درخانه ی امیرالمؤمنین فرستاد که «برو حاجتت را از آن ها بخواه»، فاطمه ی زهرا سلام الله علیها تخته ی پوستی را که حسن و حسین روی آن می خوابیدند و به عنوان زیرانداز فرزندان خود در خانه داشت و چیزی جز آن نداشت، به سائل داد و گفت «ببر بفروش و از پول آن استفاده کن!» این، شخصیت جامع الاطراف فاطمه ی زهراست. این، الگوست. الگوی زن مسلمان این است.(2)

پس، زندگی فاطمه ی زهرا(س)، اگر چه کوتاه بود و حدود بیست سال بیش تر طول نکشید؛ امّا این زندگی، از جهت جهاد و مبارزه و تلاش و کار انقلابی و صبر

ص:118

12-2-1-1-2- صبر در برابر فقر و سختی ها

این وضع زندگی حضرت زهرا(علیهاالسلام) است... صبر بر شوهری مثل حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) که در تمام مدت زندگی شان، مشغول کار و فعّالیت بودند. یعنی هر چه جنگ بود، علی بن ابی طالب(علیه السلام) جلوتر از همه بود. هرچه کار مهم بود، علی بن ابی طالب(علیه السلام) جلودار بود. حدود ده سال هم با یکدیگر زندگی کردند. توجّه می کنید؟ در ظرف این ده سال شما ببینید که این شوهرِ جوان چه قدر توانسته به زن و بچه اش، به معنای بشری و معمولی برسد؟ بر یک چنین زندگی، صبر کردن، بر آن فقر و سختی صبر کردن، آن جهاد بزرگ را انجام دادن و آن چنان فرزندانی تربیت کردن و آن فداکاری های عظیم که حضرت زهرا(علیهاالسلام) انجام دادند و شما هم مقداری از آن ها را شنیده اید، همگی الگوست. حالا، دختران ما باید فاطمه زهرا(علیهاالسلام) را الگو قرار دهند، پسرهای ما هم باید حضرت زهرا(علیهاالسلام) و امیرالمؤمنین را الگو قرار دهند.(2)

14-2-1-1-2- ازدواج معنوی و الهیِ بیگانه از تشریفاتِ بی محتوایِ ظاهری

زن مسلمان، شخصیت خودش را پیدا کرده است. مواظب باشید این شخصیت را گم نکند. ازدواج ها در دوران انقلاب و به برکت آن آسان شد؛ چون تشریفات و سختگیری ها کم شد. نگذارید دوباره به خانه ی اوّل برگردیم. پدران و مادران، نسبت به مقدّمات غیر لازمِ ازدواج سختگیری نکنند؛ جوانان که سختگیری ای ندارند. بگذارند ازدواج اسلامی انجام بگیرد. بگذارند ازدواج برای دختر مسلمان و زن جوانی که در محیط اسلامی است، مثل ازدواج فاطمه ی زهرا(س) باشد؛ ازدواجی با پیوند عشقی معنوی و الهی و جوششی بی نظیر میان زن و مرد مؤمن و مسلمان و همکاری و همسری به معنای واقعی بین دو عنصر الهی و شریف، امّا بیگانه از همه ی تشریفات و زر و زیورهای پوچ و بی محتوای ظاهری. این است ازدواج درست زن مسلمان و تربیت فرزند و اداره ی محیط خانه و البته اندیشیدن و پرداختن به همه چیز جامعه و دین و دانش و فعّالیت اجتماعی و سیاسی. اسلام، این است.(2)

بهترین دخترهای عالم، حضرت زهرا (سلام الله علیها) بود. بهترین پسرهای عالم و بهترین دامادها هم، حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) بود. ببینید این ها چگونه ازدواج کردند؟ هزاران جوانِ زیبا و با اصل و نسب و قدرتمند و محبوب به یک تار موی علی بن ابی طالب (علیه السلام) نمی ارزند. هزاران دختر زیبا و با اصل و نسب هم به یک تار موی حضرت زهرا (سلام الله علیها) نمی ارزند. آن هایی که هم از لحاظ معنوی و الهی آن مقامات را داشتند، هم بزرگان زمان خودشان بودند. ایشان دختر پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) بود. رییس جامعه اسلامی، حاکم مطلق. او هم که سردار درجه ی یک اسلام بود. ببینید چه طوری ازدواج کردند؟

ص:120

15-2-1-1-2- مقدّم داشتن دیگران در دعاکردن

امام حسن مجتبی علیه الصّلاةوالسّلام می گوید: شبی - شب جمعه ای - مادرم به عبادت ایستاد و تا صبح عبادت کرد. «حَتّی انفَجَرَت عَمود الصُّبح»(2). تا وقتی که طلوع فجر شد. مادر من از سر شب تا صبح مشغول عبادت بود و دعا و تضرّع کرد. امام حسن، علیه الصّلاةوالسّلام، می گوید - طبق روایت - شنیدم که دائم مؤمنین و مؤمنات را دعا کرد؛ مردم را دعا کرد؛ برای مسائل عمومی دنیای اسلام دعا کرد. صبح که شد گفتم: «یا اماه!»؛ «مادرم!» «لم لا تدعین لنفسک کما تدعین لغیرک؛» «یک دعا برای خودت نکردی! یک شب تا صبح دعا، همه برای دیگران!؟» در جواب فرمود: «یا بنی، الجار ثُمَّ الدّار؛» «اول دیگران بعد خود ما!» این، آن روحیّه ی والاست.(3)

ص:121

16-2-1-1-2- برخورداری از فهم درست, هوشیاری در درک موقعیتها و انتخاب بهترین کارها

مادر او فاطمه ی زهرا(سلام الله علیها) زن دیگری بود که مقامش از زینب کبری هم بالاتر بود. این ها زنان الگو و نمونه ی اسلامند. زن امروز دنیا الگو می خواهد. اگر الگوی او زینب و فاطمه ی زهرا باشند، کارش عبارت است از فهم درست، هوشیاری در درک موقعیت ها و انتخاب بهترین کارها؛ ولو با فداکاری و ایستادن پای همه چیز برای انجام تکلیف بزرگی که خدا بردوش انسان ها گذاشته است، همراه باشد. زن مسلمانی که الگویش فاطمه ی زهرا یا زینب کبری(علیهماالسّلام) باشد، این است.(1)

2-2-1-2- ویژگی های الگو

2-2-2-1-2- موقعیت شناسی و عمل به تکلیف الهی

ارزش و عظمت زینب کبری، به خاطر موضع و حرکت عظیم انسانی و اسلامی او بر اساس تکلیف الهی است. کار او، تصمیم او، نوع حرکت او، به او این طور عظمت بخشید. هر کس چنین کاری بکند، ولو دختر امیرالمؤمنین(علیه السّلام) هم نباشد، عظمت پیدا می کند. بخش عمده ی این عظمت از این جاست که اولاً موقعیت را شناخت؛ هم موقعیت قبل از رفتن امام حسین(علیه السّلام) به کربلا، هم موقعیت لحظات بحرانی روز عاشورا، هم موقعیت حوادث کشنده ی بعد از شهادت امام حسین را؛ و ثانیاً طبق هر موقعیت، یک انتخاب کرد. این انتخاب ها زینب را ساخت.(1)

6-2-2-1-2- تأثیر در متن حوادث تاریخی

این که گفته می شود در عاشورا، در حادثه ی کربلا، خون بر شمشیر پیروز شد - که واقعا پیروز شد - عامل این پیروزی، حضرت زینب بود؛ والّا خون در کربلا تمام شد. حادثه ی نظامی با شکست ظاهری نیروهای حق در عرصه ی عاشورا به پایان رسید؛ امّا آن چیزی که موجب شد این شکست نظامی ظاهری، تبدیل به یک پیروزی قطعی دائمی شود، عبارت بود از منش زینب کبری؛ نقشی که حضرت زینب بر عهده گرفت؛ این خیلی چیز مهمّی است. این حادثه نشان داد که زن در حاشیه ی تاریخ نیست؛ زن در متن حوادث مهم تاریخی قرار دارد. قرآن هم در موارد متعدّدی به این نکته ناطق است؛ لیکن این مربوط به تاریخ نزدیک است، مربوط به امم گذشته نیست؛ یک حادثه ی زنده و ملموس است که انسان زینب

ص:125

7-2-2-1-2- جمع میان عقل و متانت، قدرت و شجاعت، شورعاطفی و صراحت زبان با استواری روح

زینب کبری برای زنان ما در طول تاریخ یک الگوست؛ عقل و متانت، قدرت و شجاعت، شور و احساس عاطفی، صراحت زبان، متانت دل، استواری روح؛ درعین حال، مادرانه، خواهرانه، با همه ی انسانها برخورد کردن، در محیط خانه شمع محبّت را روشن نگه داشتن، همسر و فرزندان را بر سر سفره ی محبّت و عاطفه ی خود دور هم جمع کردن؛ اینها خصوصیات زن مسلمان است.(2)

9-2-2-1-2- حقیر و ناچیز شدن دشمنان و حوادث بزرگ در مقابل عظمت زنانه ی ایشان

زینب کبری(سلام الله علیها) یک نمونه ی کامل از زن مسلمان است؛ یعنی الگویی که اسلام برای تربیت زنان، آن را در مقابل چشم مردم دنیا قرار داده است. زینب کبری دارای شخصیت چند بُعدی است؛ دانا و خبیر و دارای معرفت والا و یک انسان برجسته است که هر کس با آن بزرگوار مواجه می شود، در مقابل عظمت دانایی و روحی و معرفت او احساس خضوع می کند. شاید مهمترین بُعدی که شخصیت زن اسلامی می تواند آن را در مقابل چشم همه قرار دهد - تأثیری که از اسلام پذیرفته - این بعد است. شخصیت زن اسلامی به برکت ایمان و دل سپردن به رحمت و عظمت الهی، آن چنان سعه و عظمتی پیدا می کند که حوادث بزرگ در مقابل او، حقیر و ناچیز می شود. در زندگی زینب کبری، این بُعد از همه بارزتر و برجسته تر است.(2)

ص:127

10-2-2-1-2- صبر عظیم و ایستادگی و تحمّل بی نظیر در مقابل مصائب و مشکلات

در روز عاشورا زینب کبری این همه عزیزان را در مقابل چشم خود دید که به قربانگاه رفته اند و شهید شده اند: حسین بن علی (علیه السلام) - سیّدالشّهداء - را دید، عباس را دید، علی اکبر را دید، قاسم را دید، فرزندان خودش را دید، دیگر برادران را دید. بعد از شهادت، آن همه محنت ها را دید: تهاجم دشمن را، هتک احترام را، مسئولیت حفظ کودکان را، زنان را. عظمت این مصیبت ها را مگر می شود مقایسه کرد با مصائب جسمانی؟ امّا در مقابل همه ی این مصائب، زینب به پروردگار عالم عرض نکرد: «رَبِّ نَجِّنی»؛ نگفت پروردگارا! من را نجات بده. در روز عاشورا عرض کرد: پروردگارا! از ما قبول کن. بدن پاره پاره ی برادرش در مقابل دست، در مقابل چشم؛ دل به سمت پروردگار عالم، عرض می کند: پروردگارا! این قربانی را از ما قبول کن. وقتی از او سؤال می شود که چگونه دیدی؟ می فرماید: «ما رَأیتُ اِلّا جَمیلاً». این همه مصیبت در چشم زینب کبری زیباست؛ چون از سوی خداست، چون برای اوست، چون در راه اوست، در راه اعلای کلمه ی اوست. ببینید این مقام، مقام چنین صبری، چنین دلدادگی نسبت به حق و حقیقت، چقدر متفاوت است با آن مقامی که قرآن کریم از جناب آسیه نقل می کند. این، عظمت مقام زینب را نشان می دهد. کار برای خدا این جور است. لذا نام زینب و کار زینب امروز الگوست

ص:128

11-2-2-1-2- همراه کردن عاطفه ی زنانه با ایمان و معرفت و زبان صریح و روشن

زینب کبری(سلام الله علیها) یک نمونه ی کامل از زن مسلمان است؛ یعنی الگویی که اسلام برای تربیت زنان، آن را در مقابل چشم مردم دنیا قرار داده است... زینب کبری شور عاطفه ی زنانه را همراه کرده است با عظمت و استقرار و متانت قلب یک انسان مؤمن، و زبان صریح و روشن یک مجاهد فی سبیل الله، و زلال معرفتی که از زبان و دل او بیرون می تراود و شنوندگان و حاضران را مبهوت می کند.(2)

4-1-2- حضرت مریم(سلام الله علیها)

2-2-4-1-2- حفظ عفّت و پاکدامنی

موضوع آن دو زن دیگر(حضرت مریم(س) و حضرت آسیه(س)) هم مربوط به خانواده است... در مورد حضرت مریم هم همین جور است: «الَّتی أَحْصَنَتْ فَرْجَها»(2)؛ ناموس خود را حفظ کرد، عفّت خود را حفظ کرد. این نشان دهنده ی این است که در محیط زندگی حضرت مریم (سلام الله علیها) عواملی وجود داشته که می توانسته است تهدیدکننده ی عفّت و ناموس یک زن عفیف باشد و او توانسته مبارزه کند.(3)

باز خدای متعال دو زن را به عنوان نمونه ی مؤمنان ذکر می کند: «وَ ضَرَبَ الله مَثَلًا لِلَّذینَ آمَنُوا امْرَأَةَ فِرْعَوْنَ إذْ قالَتْ رَبِّ ابْنِ لی عِنْدَکَ بَیْتًا فِی الْجَنَّةِ وَ نَجِّنی مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِه»(4)؛ یکی زن فرعون و دیگری، حضرت مریم... حضرت مریم هم: «و مریم ابنت عمران التی احصنت فرجها فنفخنا فیها من روحنا»؛ دامن خود را پاک و پاکیزه نگه داشت؛ این ها ارزش های انسانی است.(5)

ص:131

5-1-2- آسیه همسر فرعون

2-2-5-1-2- کنار نهادن تجمّلات و خواسته های دنیوی در عین برخورداری از رفاه و عزّت ظاهری در راه ایمان به خدا

باز خدای متعال دو زن را به عنوان نمونه ی مؤمنان ذکر می کند: «وَ ضَرَبَ الله مَثَلًا لِلَّذینَ آمَنُوا امْرَأَةَ فِرْعَوْنَ إذْ قالَتْ رَبِّ ابْنِ لی عِنْدَکَ بَیْتًا فِی الْجَنَّةِ وَ نَجِّنی مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِه»(2)؛ یکی زن فرعون و دیگری، حضرت مریم: «و مریم ابنت عمران». آن زن اول، قصر فرعونی او را مجذوب نکرد؛ زن پرورش یافته در بساط فرعونی، کسی که زن فرعون است و لابد پدر و مادر و خاندانش هم از همین طواغیت بودند، در نهایت راحت و نعمت و رفاه و عزّت ظاهری بود و زندگی می کرد؛ امّا ایمان موسی دل او را بُرد و تصرّف کرد؛ به موسی ایمان آورد. وقتی ایمان آورد و راه را شناخت، همه ی آن راحت و رفاه را کنار گذاشت و دیگر آن قصر باعظمت در مقابل او جاذبه یی نداشت؛ گفت: «رَبِّ ابنِ لی عِندَکَ بَیتاً فی الجَنَّة»؛ من خانه ی بهشتی را ترجیح می دهم؛ زندگی دنیا ارزشی ندارد... این ها ارزش های انسانی است.(3)

4-2-5-1-2- ایمان به پیامبر زمانه و یاری او

موضوع آن دو زن دیگر هم مربوط به خانواده است؛ اوّلی که زن فرعون است، ارزش و اهمیّت او این است که یک پیغمبر اولوالعزم را، یک موسای کلیم الله را در آغوش خود پرورش می دهد و به او ایمان می آورد و به او کمک می کند؛ لذا فرعون از او انتقام می گیرد. مسئله، مسئله ی درون خانواده است با این تأثیر و شعاع عظیم کاری که او کرده است، که یک موسایی را تربیت کرده.(4)

ص:134

فصل دوم: الگوهای منحط و ویژگی های آن ها

2-2-2- ویژگی های الگوهای منحط

فصل سوم: وظایف زن در بُعد فردی

3-3-2- پیشروی در میدان ارزش های معنوی وعرصه های سیاسی و اجتماعی در عین حفظ هویّت وخصوصیات زنانه

هویّت اسلامی این است که زن در عین این که هویّت و خصوصیت زنانه ی خود را حفظ می کند - که طبیعت و فطرت است و برای هر جنسی خصوصیات آن جنس ارزش است - یعنی آن احساسات رقیق را، عواطف جوشان را، آن مهر و محبّت را، آن رقّت را، آن صفا و درخشندگی زنانه را برای خود حفظ می کند، درعین حال، هم باید در میدان ارزش های معنوی - مثل علم، مثل عبادت، مثل تقرّب به خدا، مثل معرفت الهی و سیر وادی های عرفان - پیشروی کند، هم در عرصه ی مسائل اجتماعی و سیاسی و ایستادگی و صبر و مقاومت و حضور سیاسی و خواست سیاسی و درک و هوش سیاسی، شناخت کشور خود، شناخت آینده ی خود، شناخت هدف های ملی و بزرگ و اهداف اسلامی مربوط به کشورهای اسلامی و ملّت های اسلامی، شناخت توطئه های دشمن، شناخت دشمن، شناخت روش های دشمن باید روزبه روز پیشرفت کند، و هم در زمینه ی ایجاد عدل و انصاف و محیط آرامش و سکونت در داخل خانواده باید پیشرفت داشته باشد.(3)

5-3-2- اهمیّت دادن به مسأله ی حرکت به سمت معرفت، علم، مطالعه، آگاهی و کسب معلومات و معارف

حال چند نکته ی اساسی را که باید مورد توجّه باشد، عرض می کنم: اوّلاً فکر رشد زنان از لحاظ معنوی و اخلاقی، بایستی یک فکر رایج در میان خودِ زنان باشد. خودِ بانوان باید بیش تر به این مسأله بیندیشند. خودِ آن ها به معارف، به معلومات، به مطالعه و به مسائل اساسی زندگی رو کنند... این مسأله که زن به سمت معرفت، علم، مطالعه، آگاهی، کسب معلومات و معارف حرکت کند، باید در میان خودِ بانوان خیلی جدّی گرفته شود و به آن اهمیّت بدهند.(1)

8-3-2- خودسازی معنوی

زن مسلمان باید در راه فرزانگی و علم تلاش کند؛ در راه خودسازی معنوی و اخلاقی تلاش کند؛ در میدان جهاد و مبارزه - از هر نوع جهاد و مبارزه ای - پیشقدم باشد؛ نسبت به زخارف دنیا و تجمّلات کم ارزش، بی اعتنا باشد؛ عفّت و عصمت و طهارتش در حدّی باشد که چشم و نظر هرزه ی بیگانه را به خودی خود دفع کند.(2)

11-3-2- بی اعتنایی وننگ دانستن زیورآلات وتجمّلات کم ارزش و مدهای دام گونه ی ساخته ی دشمن

امروز، سرگرم شدن به زر و زیور، برای زن مسلمان ایرانیِ انقلابی عیب است. امروز، پُر کردن سر و سینه و دست از زیورآلات و بُت قرار دادن زیور و آرایش و مُد و لباس، برای زن انقلابیِ مسلمانِ ایرانی ننگ است. آن کسی که در پی این گونه چیزهاست، ارزشش پایین است. طلا، برای زن ارزش آفرین نیست؛ بی اعتنایی به طلا، ارزش آفرین است. مُد، برای زن ارزش آفرین نیست؛ بی اعتنایی نسبت به مُدهای دام گونه ی ساخته و پرداخته ی دشمنان، برای زن ارزش است.(1)

فصل چهارم: برابری ها و تفاوت های میان زن و مرد

2-1-4-2- در رسیدن به مقامات عالی معنوی و درجات انسانی

پس، در اسلام همه ی این مقامات معنوی و درجات انسانی، بین زن و مرد بالسّویه تقسیم شده است. در این موارد، مرد و زن با یکدیگر مساوی و برابرند. هر کس که برای خدا کار کند، «من ذکرٍ او اُنثی»؛ چه مرد باشد و چه زن، «فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً(2)».(3)

خواهش می کنم دختران جوان و تحصیلکرده و بانوان آگاه و هوشمند به نکته ای که می خواهم بگویم، درست توجّه کنند: زن را از سه دیدگاه می شود مورد ملاحظه قرار داد تا بینش اسلامی نسبت به او آشکار شود. یکی نقش زن به عنوان انسانی در راه تکامل معنوی و نفسانی است که در این دیدگاه، زن و مرد با یکدیگر هیچ تفاوتی ندارند. در تاریخ، زنان بزرگ و برجسته ای حضور داشته اند؛ همچنان که مردان بزرگ و برجسته ای بوده اند.(4)

در اسلام، برای فعّالیت زنان، سه عرصه معیّن شده است. اوّل، عرصه ی تکامل و رشد معنوی خودِ زن است. زن و مرد در این بخش، هیچ تفاوتی در میدان رشد و تکامل معنوی ندارند. یعنی مرد می تواند به عالی ترین مقامات از لحاظ معنوی برسد؛ زن هم

ص:146

3-1-4-2- در حقوق مربوط به امور زندگی

ما دیده بودیم که گاهی مرد ،زن را موجود درجه ی دو حساب می کرد! امّا موجود درجه دو نداریم .هر دو مثل همند و از حقوق برابری در زندگی برخوردارند. مگر در جایی که خدای متعال بین زن و مرد فرق گذاشته که آن هم روی مصلحتی است و به نفع مرد و به ضرر زن نیست.آیه ی اَلرِّجالُ قَوّامُونَ عَلَی النِّساءِ یعنی سرپرستی امور خانه بر عهده مرد است و مرد باید برود کار کند.زن هر چه ثروت

ص:147

4-1-4-2- در حرکت به سمت آرمان ها

آرمانگرایی در اسلام و گرایش به سمت قله ها و اوج ها و آرمان ها، یک چیز قطعی و حتمی است. زن مثل مرد و مثل همه ی خلایق، باید در این سمت حرکت کند.(3)

7-1-4-2- به عنوان نگهدارنده و صاحب انقلاب

الان شما ملاحظه کنید، همه ی زنان روستاها و شهر های دورافتاده، به عنوان افرادی از مجموعه ی نگهدارنده ی این انقلاب و اصحاب و صاحبان آن، برای خودشان شأن قایلند. از این جهت، هیچ فرقی بین زن و مرد نیست؛ بلکه گاهی زنان، ایمان پُرشورتر و دید روشن تری نسبت به مسائل جامعه دارند و کشور و مسائل آن را متعلّق به خودشان می دانند.(3)

9-1-4-2- در پذیرش مسؤلیت ها و مدیریت های کلیدی

شما همین سؤال را مطرح بکنید که چرا زنان مسؤولیت ها و مدیریت های کلیدی ندارند؟ این سؤال قابل قبولی است. چنان چه صلاحیت های خوبی در زنان هست - نه این که ما تعصّب بورزیم و بگوییم باید حتماً زن در جایی مسؤول شود - آن جا هایی که منع اسلامی ندارد - چون در جا هایی ممکن است منع اسلامی داشته باشد - تا سطوح بالا را شامل می شود. وقتی در این نوع موارد می خواهند بررسی کنند و کسانی را به عنوان اصلح انتخاب نمایند، زنان را هم در کنار مردان و بین این مجموعه ببینند و بدون هیچ گونه تعصّب، اصلح را انتخاب کنند.(1)

2-4-2- تفاوت ها

3-2-4-2- توأمان بودن محبّت و احساسات زنانه همراه باایمان وپاکدامنی عاملی برای ایفاء نقش منحصر به فرد زن در جامعه

زن با نقاط قوّت زنانه ی خود - که خدای متعال در وجود او به ودیعه گذاشته و مخصوص زن است - همراه با ایمان عمیق، همراه با استقرار ناشی از اتکاء به خداوند، و همراه با عفّت و پاکدامنی - که فضای پیرامون او را نورانیّت می بخشد - می تواند در جامعه یک نقش استثنایی این گونه ایفا کند؛ هیچ مردی قادر به ایفای چنین نقشی نیست. مثل کوه استواری از ایمان، درعین حال مثل چشمه ی جوشانی از عاطفه و محبّت و احساسات زنانه، تشنگان و محتاجان نوازش را از چشمه ی صبر و حوصله و عاطفه ی خود سیراب می کند. انسان ها در چنین آغوش پربرکتی می توانند تربیت شوند.(1)

عظمت زن به این نیست که بتواند چشم مردها را، هوس هوسرانان را به خودش جلب کند؛ این افتخاری برای یک زن نیست؛ این تجلیل زن نیست؛ این تحقیر زن است. عظمت زن آن است که بتواند حجب و حیا و عفاف زنانه را که خدا در جبلّت زن ودیعه نهاده است، حفظ کند؛ این را بیامیزد با عزّت مؤمنانه؛ این را بیامیزد با احساس تکلیف و وظیفه؛ آن لطافت را در جای خود به کار ببرد،آن تیزی و برّندگی ایمان را هم در جای خود به کار ببرد. این ترکیب ظریف فقط مال زن هاست؛ این آمیزه ی ظریف لطافت و برندگی، مخصوص زن هاست؛ این امتیازی است که خدای متعال به زن داده است.(2)

ص:152

فصل پنجم: عوامل انحطاط در زنان

3-5-2- گرفتار شدن به ابتذال اخلاقی و دوری از گوهر انسانی

شما خانمی را فرض کنید که در حدّ اعلای دانش باشد، امّا در مسائل انسانی و در ارتباطات انسانیش به عنوان یک جنس از دو جنس، دچار ابتذال باشد؛ شما خیال می کنید این فرد ارزشی دارد؟ البته خانمی که دانشمند باشد، به یک شکل، کمتر دچار این ابتذالات می شود - یکی از آفات بی سوادی همین است که زنان را قدری بیش تر از این ها به ابتذال می کشاند - لیکن حدّ ابتذال، یک حدّ محدودی نیست. خانمی باشد، ولو در حدّ بالای علمی، امّا اگر قدر آن گوهر انسانی ای که در او عزیز است - کمااین که در مرد هم آن گوهر عزیز است و زن و مرد تلاش می کنند، علم و حکمت می آموزند، تا آن را در خودشان متجلّی کنند - پوشیده و مغفولٌ عنه بماند و مورد بی توجّهی و بی احترامی قرار بگیرد، چه ارزشی دارد؟ باید گوهر انسانی در زن و مرد رشد پیدا کند؛ این یک مسأله ی ارزشی است.(2)

5-5-2- جلوه گری و ساختن شخصیت کاذب برای خود

زن را وادار می کردند که به وسیله ی جلوه گری و جلب چشمها به سمت خود، برای خویش یک شخصیت کاذب درست کند. این، برای زن انحطاط بود و پیشرفت نبود. آیا جنایتی بزرگ تر از این نسبت به زن وجود دارد که بیایند سر او را با آرایش و مُد و جلوه گری و لباس و طلا و زیورآلات بند کنند و از او به عنوان یک ابزار و وسیله، در راه مقاصد گوناگون استفاده کنند و نگذارند در میدان سیاست و اخلاق و تربیت وارد بشود؟ این، آن کاری است که در رژیم گذشته، دقیقاً و با برنامه انجام می گرفت.(2)

8-5-2- مشغول شدن چشم و دل و ذهن به چیزهای ظاهری و کوته نظرانه

آن ها (غربی ها) برای این که از زن، آن چنان موجودی به وجود بیاورند که مورد نظر خودشان است، محتاج این هستند که دایماً مد درست کنند و چشم ها و دل ها و ذهن ها را به همین چیزهای ظاهری و کوته نظرانه مشغول کنند. کسی که به این چیزها مشغول شد، کی به ارزش های واقعی خواهد رسید؟ مجال پیدا نمی کند برسد. زنی که در فکر باشد از خود وسیله ای برای جلب نظر مردان بسازد، کی فرصت این را پیدا خواهد کرد که به طهارت اخلاقی فکر کند و بیندیشد؟ مگر چنین چیزی ممکن است؟ آن ها این را می خواهند. آن ها مایل نیستند که زنان جوامع دنیای سوم، دارای فکر روشن و آرمانخواه باشند؛ خودشان دنبال هدف های بزرگ حرکت کنند و شوهر و فرزند خود را هم حرکت بدهند. زنان جوان در جامعه ی ما باید خیلی مراقب باشند، تا این کمند ناپیدای بسیار خطرناک فرهنگ و تفکر غربی را بشناسند؛ از آن پرهیز کنند و جامعه ی زنان را از آن جدا و برحذر بدارند.(2)

10-5-2-ترویج بی بندوباری

امروز ما در نظام جمهوری اسلامی و زیر پوشش حجاب، زیر چادر، زیر مقنعه، این تعداد عظیم نخبه ی فکری، علمی، عملی، فعّال سیاسی، صاحب نظران فرهنگی و هنری داریم. آن روز بخشی از بخش ها و بعضی از ابعاض این مجموعه را هم ما نداشتیم؛ بسیار محدود بودند. این، یک نظریه ای درست عکس آن چیزی را که درصدد بودند القاء کنند، احیاء می کند و او این که آن کیفیت ترویج بی بندوباری نه فقط به معنای رشد دادن به زن، به معنویات زن، به استعدادهای زن نیست، بلکه سرگرم کردن زن به آن چه که لوازم آن، کیفیت زندگی است - آرایش های گوناگون و گرفتاری های گوناگونِ جنبی ای که این کارها دارد - خودش مانع حرکت به سمت کمال و تعالی زنان است.(1)

ص: 158

بخش سوّم: سیمای زن در بُعد خانوادگی

فصل اوّل: خانواده در اسلام و فرهنگ اسلامی

3-1-1-3- نگرش اصیل و نگاه با اهتمام به خانواده به عنوان یک رکن بزرگ

نکته ی اوّل این است که در کار ازدواج و این مراسم و رسم و سنتی که در اسلام و در همه ی ادیان و در بشریت وجود دارد، به نظر اسلام آن چیزی که اصل و محور است، تشکیل کانون خانوادگی است. از نظر اسلام، خانواده یک رکن بزرگ است.(1)

نگرش اسلام به خانواده، نگرشی درست و نگرشی اصیل و یک نگاه با اهتمام است که خانواده اصل قرار داده شده و به هم زدن خانواده یا آشفته نمودن آن جزو بدترین کارهاست.(2)

6-1-1-3- محلّی برای تنظیم زندگی انسان و تجدید قوا جهت تداوم فعّالیت های زندگی

هر انسانی - هم مرد و هم زن - درطول زندگی، در شبانه روز مشکلاتی دارد و با پیش آمدها و حوادثی مواجه است. حوادث اعصاب را می کوبد و خسته می کند. انسان ها را دچار نا آرامی و سراسیمگی می کند. وقتی وارد محیط خانه شد، این محیط امن و امان به او تجدید قوا می بخشد. او را آماده یک روز دیگر و یک شبانه روز دیگر می کند. خانواده برای تنظیم زندگی انسان خیلی مهم است. البته خانواده باید خوب اداره شود ، باید سالم اداره بشود.(2)

فرصت ازدواج و آرام گرفتن در یک مجموعه ی خانواده، یکی از فرصت های مهم زندگی برای مرد و زن است. این یک وسیله ی آسایش، آرامش روحی است، وسیله دلگرم شدن به تداوم فعّالیت های زندگی است، وسیله ی تسلّی، وسیله ی پیداکردن یک غمخوار نزدیک است، که برای انسان درطول زندگی بسیار لازم است.(3)

در داخل خانواده است که مرد و زن - که زوجین هستند - می توانند تجدید قوا

ص:163

7-1-1-3- محلّ سکونت، آرامش روانی، انس و تکامل دو انسان با یکدیگر

خانواده در اسلام یعنی محلّ سکونت دو انسان، محل آرامش روانی دو انسان، محل انس دو انسان با یکدیگر، محل تکامل یک نفر به وسیله ی یک نفر دیگر، آنجایی که انسان در آن صفا می یابد، راحتی روانی می یابد، این محیط خانواده است. کانون خانواده در اسلام این قدر اهمیّت دارد.(2)

اسلام در بیان قرآن، در چند جا این آفرینش زن و مرد و هم زیستی این ها و در نهایت زوجیّت آن ها را برای آرامش و سکن برای زن و مرد شناخته است.(3)

2-2-1-3- مشخص کردن حد و مرز رابطه ی زن و مرد در جامعه به خاطر حفظ خانواده

یک نکته اساسی هم وجود دارد که در آن اسلام ایستادگی کرده است و آن این است که در طول زمان، چون اخلاق مردان خشن تر و اراده ی آنان در برخورد با مشکلات قوی تر و جسم شان سنگین تر بوده است، لذا کارهای مهم و مسؤولیت ها و قدرت های گوناگون را در دست داشته اند و این، به مردان امکانی برای سوءاستفاده کردن از جنس مخالف - به نفع خودشان - داده است. شما نگاه کنید ببینید که کدام یک از سلاطین، ثروتمندان و پولداران و زرمندان و زورمندان در دربارها و دستگاه هایشان، با داشتن پول و مقام و قدرت، به نحوی از انحا، دست به سمت تعرّض و تخطّی و سوءاستفاده از زن دراز نکرده اند؟! اسلام در این جا، با کمال قدرت و قوّت ایستاده است و بین زن و مرد در جامعه، مرزی قرار داده است. از نظر اسلام، هیچ کس حق ندارد که این مرز را زیر پا بگذارد و بشکند؛ چون از نظر اسلام، خانواده خیلی مهم است. رابطه ی زن و مرد در محیط خانواده به گونه ای است، و در محیط جامعه، به گونه ای دیگر است. اگر آن ضوابطی که اسلام در محیط جامعه به عنوان حایل بین زن و مرد قرار داده است، بشکند، خانواده خراب می شود. در خانواده، غالباً به زن و گاهی هم به مرد، ممکن است ظلم شود. فرهنگ اسلامی، فرهنگ عدم اختلاط زن و مرد است. چنین زندگی ای با خوشبختی ادامه می یابد و می تواند به درستی و با رعایت موازین عقلی بچرخد و حرکت کند و به پیش برود. در این جا اسلام سخت گیری کرده است. اگر آن حدّ و مرزی که در

ص:165

3-2-1-3- قرار دادن حقوق مشخّص و متعادل برای زن و مرد در خانواده

در اسلام به مرد اجازه داده نشده است که به زن زور بگوید و امری را بر او تحمیل کند. برای مرد در خانواده، حقوق محدودی قرار داده شده است که از روی کمال مصلحت و حکمت است. این حقوق، برای هر کس گفته و تشریح شود، مورد تصدیق قرار خواهد گرفت. همچنین، برای زن نیز در خانواده، حقوقی معیّن شده است که آن هم از روی مصلحت است. مرد و زن، هر کدام طبیعت، اخلاق، روحیّات و غرایزی دارند که ویژه ی خودشان است. آن ها اگر از خُلقیّات ویژه ی خود به طور صحیح استفاده کنند، در خانواده، زوجی کامل و هماهنگ و مساعد تشکیل می دهند. اگر مرد زیاده روی کرد، تعادل به هم می خورد. اگر زن هم زیاده روی کرد، تعادل به هم می خورد. اسلام در داخل خانواده، دو جنس زن و مرد را مانند دو لنگه ی یک در، دو چشم در چهره ی انسان، دو سنگرنشین در جبهه ی نبرد زندگی و دو کاسبِ شریک در یک باب مغازه قرار داده است. هر کدام از این دو، طبیعت، خصوصیات و خصلتهایی، هم در جسم و روح و فکر و هم در غرایز و عواطف دارند که ویژه ی خودشان است. این دو جنس، اگر با همان حدود و موازینی که اسلام معیّن کرده است در کنار هم زندگی کنند، خانواده ای ماندگار و مهربان و با برکت و پرفایده خواهند داشت.(2)

5-2-1-3- ایجاد توازن بین حقوق زن و مرد در خانواده بر اساس بیّنات و مسلّمات اسلام

در خانواده، حدود و حقوقی هست. مرد حقوقی دارد، زن هم حقوقی دارد و این حقوق به شدّت عادلانه و متوازن ترتیب داده شده است. آن چه به نام اسلام است و غلط است، آن ها را نمی گوییم و از آن ها دفاع نمی کنیم. آن چه متعلّق به اسلام است، بیّنات اسلام و مسلّمات اسلام است. این ها چیز هایی است که میان حقوق زن و مرد در داخل خانواده توازن قائل است.(2)

ص:167

فصل دوم: خانواده در غرب و فرهنگ غربی

2-1-2-3- تحمیلی، تشریفاتی و بی معنا بودن خانواده

در دنیای غرب و به خصوص در آمریکا و بعضی از کشورهای اروپای شمالی معروف است که بنیان خانواده خیلی متزلزل است... وقتی بی عفّتی رایج شد؛ یعنی مرد و زن این نیاز غریزی را در جایی دیگر غیر از خانواده، غیر از کانون خانواده، تأمین کردند، این کانون خانواده در واقع یک چیز بی معناست؛ یک چیز تحمیلی و تشریفاتی است؛ لذا از نظر عاطفی از هم جدا می شوند. حالا ظاهراً جدایی بینشان نیست، امّا به هم علاقه و دلبستگی ندارند.(3)

4-1-2-3- خانواده، فقط یک قرارداد موقت قانونی

خانواده اصلاً آن جا واقعیّت ندارد... آن نشست و برخاست های خانوادگی، آن محبّت های خانوادگی، آن انس های فراوان به هم، این که مرد خودش را محتاج به زنش ببیند و زن خودش را محتاج به شوهرش ببیند، این ها دیگر نیست. دو نفرند به صورت قراردادی که فقط در یک خانه ای زندگی می کنند. اسمش هم هست که با عشق شروع می شود!(2)

اگر شما می شنوید که در برخی از کشورهای غربی، فرزند و پدر در یک شهر زندگی می کنند، امّا فرزند از پدرش سال به سال احوالی نمی پرسد، خانواده ها دور هم جمع نمی شوند، کودکان از عطوفت های پدرانه و مادرانه برخوردار نمی شوند، زن و شوهرها جز به موجب یک قرارداد موقت - یک قرارداد قانونی بسته شده است - کنار هم نمی نشینند؛ ...اگر این ها را شما می شنوید که در جایی هست و اگر این ها واقعیت دارد، این ها دیگر نشانه های پسرفت است.(3)

2-2-3- عملکرد غرب و فرهنگ غربی نسبت به خانواده

3-2-2-3- دیر تشکیل شدن خانواده و زود منهدم شدن آن

در دنیای غرب، بنیان خانواده متزلزل شده است، خانواده ها دیر تشکیل می شوند، زود هم منهدم می شوند. فساد و فحشا روز به روز بیش تر می شود، اگر این اتفاق به طور کامل بیفتد، آن جامعه به بلیّات عظیمی دچار خواهد شد، البته این طور بیماری ها و گرفتاری ها، چیزهایی نیست که ظرف پنج سال، یا ده سال خودش را نشان بدهد، لکن بعد از گذشت سال های متمادی وقتی که اثر گذاشت، یک جامعه را به کلّی منهدم و نابود می کند، ثروت های علمی و فکری و مادی و همه چیز را از بین می برد. این آینده در انتظار بسیاری از کشورهای غربی است.(1)

2-3-2-3- از بین بردن عمق و ریشه ی خانواده با کارهای غلط و افراطی

خانواده ها آن ریشه ها و پایه های عمیق را که در کشورهای ما وجود دارد، امروز کم تر در غرب دارند. آن خانواده ای که پدربزرگ، مادربزرگ، نوه ها، خویشاوندان، پسرعموها، دخترعموها و سایر شعبش با هم باشند، هم را بشناسند و با هم ارتباط داشته باشند، امروز در غرب بسیار بسیار کمیاب است. زن و شوهر هم با یکدیگر صمیمیّت لازم را ندارند. این بلایی است که با کارهای غلط، با حرکت افراطی از آن طرف که در مقابل افراط های قبلی انجام گرفت، بر جامعه ی بشری نازل شد و بیش تر از همه بر سرِ زن غربی آمد.(2)

4-3-2-3- رسمی و قانونی شدن همجنس بازی

امروز، در امریکا و انگلیس، همجنس بازی رسمی و قانونی شده است و خجالت هم نمی کشند! کاری را انجام دادند که ما از نقل و حکایت آن شرم داریم و حیا می کنیم. مردم ما بدانند، آیا وقتی در کشوری ازدواجِ دو همجنس با هم قانونی می شود، بنیان خانواده در این جامعه باقی خواهد ماند؟!(2)

ص:175

فصل سوم: تشکیل و تقویت خانواده

3-1-3-3- اساس همه ی اصلاحات واقعی در یک کشور و پایه ی سعادت جامعه و رشد فکری و روحی افراد آن

خانواده ی خوب یعنی: زن و شوهری که با هم مهربان باشند، با وفا باشند و به

ص:178

4-1-3-3- تشکیل خانواده، اساس همه ی تربیت های اجتماعی و انسانی

ازدواج در حقیقت درواز ه ی ورود به تشکیل خانواده است و تشکیل خانواده

ص:179

5-1-3-3- تأثیر بر آینده و وضع فعلی جامعه

اگر این کانون [خانواده] سالم و پایدار شد، بر روی آینده و بر روی همین وضع فعلی جامعه تأثیر خواهد گذاشت.(2)

9-1-3-3- انتقال فرآورده های ذهنی و فکری به نسل های بعدی و سود بردن جامعه از گذشته ی خود

اگر نسل ها بخواهند فرآورده های ذهنی و فکری خود را به نسل های بعدی منتقل کنند و جامعه از گذشته خودش بخواهد سود ببرد، این فقط با خانواده ممکن است . در محیط خانواده است که اوّل بار، همه ی هویّت و شخصیت یک انسان بر اساس فرهنگ آن جامعه شکل می گیرد و این پدر و مادرند که بطور غیر مستقیم و بدون این که تحمیلی باشد، بدون این که خود آن ها تصنّعی به کار ببرند، بطور طبیعی محتوای ذهن و فکر وعمل و معلومات و اعتقادات و مقدّسات و این ها را به نسل بعدی منتقل می کنند.(2)

2-2-3-3- رواج رو ش ها، جهات و تربیت اسلامی در بین خانواده ها

اگر روش های اسلامی رواج پیدا کند، خانواده ها مستحکم خواهد شد. هم چنان که در گذشته های ما - نه در دوران منحوس پهلوی - آن وقت هایی که هنوز ایمان مردم سالم تر و کامل تر و دست نخورده تر بود، در زمان قدیم، خانواده مستحکم تر بود، زن و شوهر به هم علاقه مند تر بودند، فرزندان در محیط های امن و امان بیش تری پرورش پیدا می کردند. حالا هم راه همین است. آن خانواده هایی که جهات اسلامی را رعایت می کنند، این ها غالباً خانواده هایی محکم تر، بهتر، قوی تر و محیطی امن تری برای فرزندان و کودکان خواهد بود.(2)

باید بنا را بر این بگذارند که زندگی خانوادگی را سالم و کامل و آرام و همراه با محبّت و عشقِ متقابل اداره کنند و این را ادامه بدهند و حفظ کنند. اگر چنان چه ان شاءالله این فراهم شد، که فراهم کردنش هم با تربیت های اسلامی مشکل نیست؛ این خانواده همان خانواده ی سالمی خواهد بود که اسلام معتقد به اوست.(3)

4-2-3-3- توجّه به شاخصه های محبّت؛ شناخت جایگاه ها، رعایت حدود، اخلاق و رفتار مناسب، وفاداری، اعتماد، عدم زیاده طلبی و ایراد گیری، صداقت و ...

همسری شما جوانان عزیز را که پیوند دل ها و جسم ها و سرنوشت ها است، صمیمانه به همه ی شما فرزندان عزیزم تبریک می گویم. توصیه می کنم به همسران خود مهر بورزید، به آنان وفادار باشید و خویشتن را در سرنوشت یکدیگر شریک بدانید. از گره افتادن در رشته ی زندگی مشترک برحذر باشید و گره های کوچک و

ص:187

5-2-3-3- سازش، تفاهم و درک متقابل زن و مرد در زندگی و اجتناب از عوامل تشنّج در محیط خانواده

بنای کار ازدواج، بر سازش دختر و پسر است؛ باید با هم بسازند. این «با هم بسازند»، معنای خیلی عمیقی دارد. عرض می کنیم که شما دختران و پسران، بروید با هم بسازید. سازش، اصل است.(3)

در قدیم بیش تر می گفتند دختر باید سازگار باشد. برای پسر کأنّه وظیفه ی سازگاری را قائل نبودند. نه! اسلام این را نمی گوید. اسلام می گوید که دختر و پسر هر دو باید سازگار باشند، هر دو باید بسازند.(4)

ص:191

6-2-3-3- احترام قلبی زن و شوهر به یکدیگر از طریق حرمت قائل شدن و پرهیز از ظلم، اهانت و تحمیل

زن و شوهر باید به یکدیگر احترام بگذارند، البته نه احترام ظاهری و تشریفاتی،

ص:193

7-2-3-3- رعایت کفاف و عفاف در زندگی و دوری از تقیّدات و تجمّلات زائد

زندگی تشریفاتی، زندگی تجمّلاتی، زندگی اشراف منشی، زندگی پرخرج و زندگی مصرفی، انسان ها را بدبخت می کند. این خوب نیست. زندگی باید با کفاف و راحت بگذرد نه پُر خرج و مُسرفانه. این دو تا را بعضی ها چرا با هم اشتباه می کنند؟ با کفاف یعنی محتاج کسی نباشند و بتوانند زندگی شان را اداره کنند، بدون احتیاج به هیچ کس. دلخوشی هم باید داشته باشند و الّا زندگی با درآمدِ زیاد و مخارج زیاد و تشریفات که خوب نیست. این ها اصلاً راحتی نمی آورد، دلخوشی نمی آورد.(1)

یکی از موجبات سعادت خانواده ها و اشخاص، این است که تقیّدات زاید و تجمّلات زیادی و پرداختن بیش از اندازه ی لازم به امور مادی، از زندگی ها دور شود. لااقل بخش اصلیِ زندگی محسوب نشود؛ یک چیز حاشیه ای، یک کنار باشد. زندگی را از اوّل باید ساده برداشت و محیط زندگی را باید محیط قابل تحمّلی کرد.(2)

توقّعات مادّیِ زیاد و بالا، موجب تنگی معیشت و موجب ناراحتی خود انسان می شود. اگر انسان توقع خودش را از زندگی توقع کمی قرار دهد، این مایه سعادت خواهد بود. نه فقط برای آخرت انسان خوب است، که برای دنیای انسان هم خوب است.(3)

اسیر تجمّلات و تشریفات و چشم و هم چشمی ها نشوید. خودتان را در دام مسابقه ی مادّی در امر زندگی نیندازید. هیچ کس در این مسابقه، خوشبخت و کامیاب نمی شود. این ظواهرِ زرق و برق دارِ زندگی شخصی، این ها هیچ کدام انسان را نه خوشبخت می کند، نه دلشاد و راضی می کند. اصلاً انسان هرچه گیرش می آید،

ص:195

8-2-3-3- تحقق یافتن آرامش و سکونت به نحو صحیح، در محیط خانواده

میدان زندگی، میدان مبارزه است و انسان دائماً در معرض نوعی اضطراب است، اگر این آرامش و سکونت به نحو صحیحی تحقّق پیدا کند، زندگی سعادتمندانه می شود، زن خوشبخت می شود، مرد خوشبخت می شود، بچه ها که در این خانه متولّد می شوند و پرورش می یابند، بدون عقده رشد خواهند یافت و خوشبخت خواهند شد، یعنی از این جهت، زمینه برای خوشبختی همه این ها فراهم است.(2)

محیط خانواده محیط آرامش است. باید محیط آرامش باشد. این عاطفه ای که در زن و مرد نسبت به هم وجود دارد، به این آرامش درونی کمک می کند. این سکونت، این آرامش، به معنای آرامش در مقابل حرکت نیست، حرکت خوب است؛ این به معنای آرامش در مقابل تلاطم است. انسان گاهی در زندگی اش دچار تلاطم می شود. همسر، یک آرامشی به انسان می دهد که متلاطم نباشد. این در صورتی است که فضای خانه، فضای متلاطمی نباشد.(3)

10-2-3-3- آراستگی زن و مرد برای یکدیگر

در اسلام، به مسأله ی زیبایی اهمیّت داده شده است. زیاد شنیده ایم که: «انّ الله جَمیل و یُحِبّ الجَمال»؛ خدا زیباست و زیبایی را دوست دارد. در خصوص رسیدن به سر و وضع، روایات زیادی در کتب حدیثی ما هست. در کتاب «نکاح» مفصّل

ص:198

11-2-3-3- اهمیّت دادن به مسأله محرم و نامحرم، حجاب و پرهیز از نگاه و معاشرت های ناسالم و مضرّ

مسأله محرم و نامحرم و حجاب و نگاه کردن و نگاه نکردن و معاشرت های ناسالم و مضرّ، این چیزهایی که در اسلام این قدر تأکید شده و در بعضی از کشورها و جاهایی که از اسلام دورند، این ها رعایت نمی شود، این ها اگر چه یک محدودیّتی برای زن و مرد به وجود می آورد، امّا این ها

را شارع مقدّس برای حفظ خانواده، برای ماندگارشدن این بنای مهم، تحکیم و تشریع کرده است که اگر در همین چیزها هر انسانی تدبیر کند و تأمّل بکند، حکمت های بسیار بزرگی را خواهد دید.(3)

این که شما می بینید در اسلام مَحرم و نامحرم و جدایی زن و مرد و این ها مطرح است، این ها مسائل ارتجاعی نیست. این ها جزو دقیق ترین مسأله انسانی و بشری است. یکی از مهم ترینِ آن، این است که بنیان خانواده مستحکم می ماند. چون زن و شوهر به هم احساس وفاداری می کنند، در موضِع حسادت قرار نمی گیرند، این خیلی مسأله ی مهمی است.(4)

ص:199

12-2-3-3- غریزه ی جنسی؛ عامل استحکام در خانواده خداترس

اسلام همین غریزه ی جنسی را پشتوانه ی بنای خانواده قرار داده است، یعنی وسیله ی استحکام خانواده قرار داده است. یعنی چه؟ یعنی وقتی زن و مرد عفیف اند و خداترس اند و طبق دستور اسلام از گناه در باب غریزه ی جنسی اجتناب می کنند، طبعاً نیاز زن و مرد به یکدیگر در این مورد بیش تر خواهد شد. وقتی به هم زیادتر احتیاج داشتند، این بنای خانواده که پایه اصلی اش زن و مرد است، مستحکم تر خواهد شد.(2)

14-2-3-3- استفاده از خُلقیات به طور صحیح

زن و شوهر اگر از خُلقیّات ویژه ی خود به طور صحیح استفاده کنند، در خانواده، زوجی کامل و هماهنگ و مساعد تشکیل می دهند.(2)

این ها همه به خاطر طبیعت زن و مرد است. طبیعت زن و مرد، هر کدام ویژگی ای دارد. در داخل خانواده، کار و روحیّات مرد را نباید از زنان توقّع کرد؛ روحیات زن را هم در خانواده نباید کسی از مرد توقّع کند. هر کدام یک خصوصیات طبیعی و روحی دارند که مصلحت بشر، مصلحت جامعه، مصلحت نظام اجتماعی زن و مرد این است که روحیّات و خصوصیات مرد وزن در تعامل این ها در داخل خانواده دقیقاً رعایت شود؛ که اگر رعایت شد، هم این خوشبخت است و هم آن.(3)

16-2-3-3- حفظ اسرار یکدیگر

زن و شوهر باید راز هم را حفظ کنند، زن نباید راز شوهرش را پیش کسی بازگو کند. مرد هم مثلاً نرود پیش رفقایش در باشگاه یا مثلاً فلان مهمانی و... راز همسرش را بازگو کند. حواستان جمع باشد، اسرار هم را محکم نگاه دارید تا زندگی ان شاءالله شیرین و مستحکم شود.(2)

فصل چهارم: تزلزل و نبود خانواده

3-1-4-3- از بین رفتن مرکز تولید ایمان و دین باوری و عدم وجود انسان صالح و اخلاق در جامعه

خانواده که نبود، مرکز تولید ایمان و دین باوری دیگر نیست.(3)

خانواده که نبود، نوجوان نیست، کودک نیست، انسان نیست، مرد و زن صالح نیست، اخلاق نیست، انتقال تجربیات مثبت و خوب و با ارزش نسل گذشته به نسل بعد نیست.(4)

6-1-4-3- دچارشدن به اختلالات فرهنگی و اخلاقی و مشکلات روانی و عصبی در جامعه

اساس ازدواج مهم ترین مصلحت ازدواج، عبارتست از تشکیل خانواده. علّت هم این است که اگر خانواده ی سالمی در یک جامعه ای وجود داشته باشد، آن جامعه سالم خواهد شد و مواریث فرهنگی خودش را به صورت صحیح منتقل خواهدکرد. در آن جامعه تربیت کودکان به بهترین وجه صورت می پذیرد. لذاست که در آن کشورها و جوامعی که خانواده دچار اختلال می شود، معمولاً اختلالات فرهنگی - اخلاقی بوجود می آید.(3)

جوامعی که در آن خانواده سست و بی بنیاد است یا خانواده اصلاً تشکیل نمی شود یا کم تشکیل می شود، یا اگر تشکیل شد، متزلزل است و در معرض نابودی و فنا است. در این جوامع مشکلات روانی و عصبی بسیار بیش تر از آن جوامعی است که در آن ها خانوادهای مستقر هستند و زن و مرد به یک نقطه و کانونی متّصل اند.(4)

ص:207

7-1-4-3- داشتن جامعه ای آشفته و نامطمئن و عدم انتقال مواریث فرهنگی و فکری و عقاید نسل ها به یکدیگر

جامعه ی بی خانواده جامعه ی آشفته ای است، جامعه ی نامطمئنی است . جامعه ای است که در آن مواریث فرهنگی و فکری و عقاید نسل ها به یکدیگر آسان منتقل نمی شود. جامعه ای که در آن تربیت انسان به راحتی و روانی صورت نمی گیرد.(1)

2-2-4-3- غفلت از خداوند متعال و قدر همسر را ندانستن

یک وقت انسان ازدواج می کند و می گوید: پروردگارا من ازدواج می کنم، - یا روحیّه اش این است، حالا ولو به زبان هم نیاورد یا به ذهن هم نگذراند، با این روحیّه - یک نیاز طبیعی خودم را برآورده می کنم. این نیاز طبیعی هم فقط نیاز جنسی نیست، بلکه زن و مرد هر دو به این ازدواج، به این باهم زندگی کردن، باهم تشکیل خانواده دادن و یک جمع به وجود آوردن، احتیاج دارند. این هم یک نیاز است، مثل نیازهای دیگری که وجود دارد... من این نیاز را برآورده می کنم، از تو هم متشکّرم که این امکان را در اختیار من گذاشتی، این اجازه را دادی، این وسیله را فراهم کردی، همسر خوبی برای من پیدا شد و بعد از این هم در زندگی جدید، در این وضع جدید، سعی می کنم که آن طور که تو می خواهی عمل کنم. این یک جور ازدواج کردن است. یک وقت هم نه، کسی که ازدواج می کند، نه قدر خدا را می داند، نه قدر همسر را می داند. مثل آدم مست و غافل. این جور زندگی اگر هم پایدار بماند، شیرین نخواهد بود، همراه با انجام وظیفه نخواهد بود.(2)

4-2-4-3- جابه جایی نقش و وظایف زن و مرد در خانواده

بعضی از مسلک های غلط که مخصوص زن ها هم نیست مردها هم گاهی همان مسلک ها را دنبال می کنند دنبال این هستند که بگویند: نه! بیاییم اجناس این ترازو [نقش های زن و مرد] را جابه جا کنیم. حالا اگر این کار را بکنیم چه می شود؟ جز این که اشتباه می کنید و جز این که بوستان به زیبایی و نیکی پرداخته شده را خراب می کنید غیر از این، کار دیگری نمی کنید. فواید همدیگر را از بین می برید، محیط خانواده را هم بی اعتنا می کنید. زن و مرد را نسبت به هم دچار تردید و دو دلی می کنید. آن محبّت و عشقی را که مایه ی اصلی کار است، از دست می دهید.گاهی اتفاق می افتد مرد در خانه نقش زن را پیدا می کند. زن حاکم مطلق می شود و به مرد دستور می دهد این کار را بکن، آن کار را نکن. مرد هم دست بسته تسلیم است. خوب چنین مردی دیگر نمی تواند تکیه گاه زن باشد. زن یک تکیه گاه خوب را دوست می دارد.گاهی اوقات از این طرف مرد چیزهایی را به زن تحمیل می کند؛

ص:210

5-2-4-3- بی اعتنایی به هنر مادری و هنر تربیت فرزند

گناه بزرگ تمدّن مادی، تضعیف و گاهی به فراموشی سپردن این نقش [مادری] است. هرجا سخن از تضعیف خانواده است، نقش این بخش مهم نادیده گرفته شده. هرجا سخن از بی اعتنایی به هنر مادری و هنر تربیت فرزند در آغوش پر مهر و محبّت مادر است، این نقش نادیده گرفته شده.(2)

7-2-4-3- دخالت، بدگویی و ایجاد دلخوری توسط بزرگترها در زندگی زن و شوهر

بزرگ ترها اگر می خواهند، جوان ها راحت زندگی کنند، باید آن ها را نصیحت کنند و هدایت نمایند. امّا دخالت نباید بکنند. بگذارند زندگی شان را بکنند.(4)

مبادا بعضی ها با دخالت های خودشان، بعضی ها با کم ظرفیّتی و خویِ بچّگی خودشان، این بنای مستحکم را به اندک چیزی متزلزل کنند. اگر دیدند دخالت های آن ها دارد این زن و شوهر را نسبت به هم دل چرکین می کند، دیگر اجازه ندارند دخالت کنند.(5)

باید جوان ها را هدایت کرد، امّا در جزئیّات امور آن ها نباید خیلی دخالت کرد

ص:212

فصل پنجم: روش ها وشیوه های زندگی در خانواده

2-5-3- هدف از زندگی و تشکیل خانواده

3-5-3- روش های صحیح زندگی در خانواده

2-3-5-3- عدم غفلت از توجّه به خانواده و رعایت عدالت در زندگی

عدالت صرفاً در اقتصاد نیست؛ در همه ی امور بایستی انسان از خدای متعال بخواهد که عادلانه عمل کند؛ با خودش هم انسان با عدالت رفتار کند؛ با نزدیکانتان با عدالت رفتار کنید؛ با زن و فرزندتان با عدالت رفتار کنید. گاهی بعضی از مسئولین دیدیم آن چنان غرق در کار می شوند که یادشان می رود از وجود همسرانشان و فرزندانشان؛ و این ضایعاتی را درست می کند. یعنی این جور نیست که ما پای تعارف باشد، بگوئیم: آقا ! خواهش می کنیم بیش تر شما به خودتان برسید، شما هم بگوئید نه، اشکال ندارد. این جوری نیست. این یک تکلیفی است که انسان بایستی همسرش، فرزندانش، خانواده اش و کانون خانوادگی را حفاظت بکند. «قوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُمْ نارًا وَقُودُهَا النّاسُ وَ الْحِجارَةُ»؛ خودتان و اهلتان را حفظ کنید.(4)

ص:218

3-3-5-3- برپایی زندگی برحسب اعتدال و رعایت «زندگی ساده»

زندگی تان را بر پایه اسراف قرار ندهید، زندگی را ساده قرار دهید. زندگی را آن طوری که خدای متعال می پسندد قرار دهید و از طیّبات الهی بهره مند شوید بر حسب اعتدال و عدالت. هم اعتدال و میانه روی و هم عدالت. یعنی ملاحظه ی انصاف را بکنید، ببینید دیگران چطوری اند. خیلی بین خودتان و دیگران فاصله درست نکنید.(1)

زندگی را ساده بگیرید، خودتان را اسیر تشریفات نکنید. اگر از اوّل وارد مسابقه تشریفات شدید، دیگر رها شدن از آن سخت است. حالا هم جمهوری اسلامی است. اگر کسی بخواهد ساده زندگی کند می تواند. یک روزی بود که نمی شد، سخت بود. اگرچه بعضی به دست خودشان [زندگی را] مشکل می کنند. در لباس شان، در مسکن شان، در تجمّلات شان، همه را بر خودشان سخت می کنند.(2)

در همه ی امور زندگی تان سادگی را رعایت کنید. اولش هم از همین مراسم ازدواج است، از این جا شروع می شود. اگر ساده برگزار کردید، قدم بعدی اش هم می شود ساده و الا شما که رفتید آن مجلس کذاییِ مثل اعیان و اشراف های زمان طاغوت را درست کردید، بعد دیگر نمی توانید بروید در خانه کوچکی مثلاً با وسایل مختصری زندگی کنید. این جور نمی شود دیگر. چون خراب شده و از دست رفته است. از اول، زندگی را پایه اش را بر اساس سادگی و ساده زیستی بگذارید تا زندگی بر خودتان، بر کسانتان و بر مردم جامعه ان شاءالله آسان شود.(3)

زندگی را ساده بردارید، البته ما خیلی هم اهل زهد و تقوا نیستیم. خیال نکنید. آن سادگی که ما می گوییم، آن سادگی زُهّاد و عبّاد و این ها نیست. سادگی به نسبت این ص:219

4-3-5-3- گرایش به قناعت، میانه روی و روش متواضعانه

در همه ی مراحل بایستی میانه روی و قناعت و گرایش به روش متواضعانه و فقیرانه را فراموش نکرد که این نظر اسلام است.(5)

ص:220

فصل ششم: وظایف نهادهای اجتماعی در رابطه با مسائل مربوط به خانواده

2-6-3-یافتن ریشه های نابسامانی های خانواده و طرّاحی طرح های بلند مدّت برای رفع آن ها

البته مسأله ی خانواده خیلی مهم است. خانم به طرح های شورای فرهنگی، اجتماعی زنان اشاره کردند. همّت مهمّ تان در این طرح ها باید این باشد - و قاعدتاً هم هست - که واقعاً از کار زن گره گشایی کنید؛ ببینید گره های عمده کجاست. یکی از مهم ترین گره ها در «خانواده» است؛ بروید ببینید در خانواده ها چه خبر است؛ خود شماها می دانید و می بینید. ببینید چه چیزی این نابسامانی ها را به وجود می آورد؛ ریشه های آن را پیدا کنید و طرح های بلندمدّت بریزید، برای این که آن نابسامانی ها برطرف بشود.(3)

4-6-3- دقّت نهادها و رسانه های اجتماعی در کیفیت ارائه ی مسائل مربوط به خانواده و روابط بین زن و شوهر

در طرح احکام شرعی در برنامه ی پیش از ظهر، باید سفارش کنید که مسائلی گفته بشود که در حواشی آن، برداشت نادرستی صورت نگیرد. مثلاً گروه نظارت ما گزارشی به من دادند که در یکی از همین برنامه ها، موقع طرح یک مسأله ی شرعی در خصوص اختلاف زن و مرد در زمینه ی مهریه، از تعداد زیاد سکه ها مثال زده شده بود؛ مثلاً اگر زن گفت مهریه ی من صد و پنجاه سکه ی بهار آزادی است، امّا مرد گفت نخیر، صد سکه ی بهار آزادی است، در این جا چه باید کرد! اصلاً چرا شما اسم مهریه را با صد و پنجاه سکه می آورید؟! بنده حداکثر چهارده سکه را برای قرائت خطبه ی عقد تعیین کرده ام؛ اگر یک عدد سکه هم اضافه کنند، خطبه ی عقد را نمی خوانم. مگر صدوپنجاه عدد سکه شوخی است؟! اصلاً نباید اسمش را آورد. مثلاً باید گفت اگر زن ادعای ده سکه داشت، ولی مرد گفت نخیر، نُه سکه است، چه کار باید کنیم. یا فرضاً شنیده بشود که برخی از تعبیرات نادرست را در طرح مسأله ی بین زن و شوهر به کار برده اند؛ مثلاً گفته بشود که زن اسیر مرد است! زن اسارتی ندارد؛ انسان آزاد است. این گونه تعبیرات با این که تعبیرات حساب شده ای هم نیست، امّا حالا به زبان آمده است. در هنگامی که می خواهند این گونه برنامه ها را پخش کنند، باید این دقت را بکنند و این موارد را اصلاح کنند.(2)

6-6-3- پرهیز مسئولین حکومت اسلامی از زندگی متجمّلانه و مسرفانه

مسؤولان اسلامی نباید در رفتار و عمل خودشان مسرفانه و متجمّلانه زندگی کنند. بالاتر از آن، نباید طوری زندگی کنند که روش اسراف آمیز و تجمّل آمیز به یک فرهنگ تبدیل شود. این هم نقطه ی بعدی است که اهمیّتش از اوّلی بیش تر است، یا لااقل کم تر نیست. فرض بفرمایید اگر به وسیله ی یک نفر در سطح عالی و در میان صاحبان مناصب حکومت اسلامی، کیفیت آرایش محلّ زندگی و محلّ کار، کیفیت زندگی خانوادگی، چگونگی ازدواج فرزندان، مهریه ها و جهیزیه ها و از این قبیل، به شکل غیر اسلامی آن - به معنای مسرفانه - انجام گیرد، این به فرهنگ تبدیل می شود؛ به این معنا که بقیه نگاه می کنند و یاد می گیرند؛ مهریّه ها بالا می رود، ازدواج ها مشکل می شود، زندگی سخت می شود و همین رفتار به تدریج آثارش در طول مدتی کوتاه یا بلند، در متن جامعه منعکس می گردد. بنابراین مهم ترین مطلب

ص:226

فصل هفتم: زن در خانواده

2-1-1-7-3- عضو اصلی و دارای جایگاه اساسی و رفیع در خانواده

وقتی خانواده هست، همسر و مادر عضو اصلی است. زن در این مجموعه، جای بسیار اساسی و رفیعی دارد. به همین خاطر، وقتی اصل خانواده - یعنی زن - زیر سؤال و متزلزل است، در آن جا هیچ چیزی در جای خودش قرار ندارد. این ها بحث هایی است که واقعاً باید روی آن ها خیلی تأمّل و تدقیق بشود.(3)

در مسأله ی زن آن چه که در درجه ی اوّل اهمیّت قرار دارد، مسأله ی خانواده است؛ نقش زن به عنوان عضوی از خانواده. به نظر من از همه ی نقش هایی که زن می تواند ایفاء کند، این اهمیّتش بیش تر است. البته بعضی ها این طور حرف ها را در همان نظر اوّل با شدّت رد می کنند و می گویند آقا شما می خواهید زن را در خانه اسیر کنید، محبوس کنید، از حضور در صحنه های زندگی و فعّالیت باز بدارید؛ نه، به هیچ وجه قصد ما این نیست؛ اسلام هم این را نخواسته.(4)

ص:230

3-1-1-7-3- نقطه اتّکاء برای مسائل روحی و معنوی زندگی و خانواده

زن به نوبه ی خود نقطه اتّکاء است برای مسائل روحی و معنوی زندگی. دریایی است از انس و محبّت می تواند مرد را در این فضای سرشار از محبّت، از همه ی غصه ها و غم های خودش خارج کند. این ها توانایی های زن است. توانیی های روحی اوست.(1)

زن را به چشم آن عنصر اصلی تشکیل خانواده در نظر بگیرید؛ که خانواده اگرچه از مرد و زن تشکیل می شود و هر دو در تشکیل خانواده و موجودیّت آن مؤثرند، امّا آسایش فضای خانواده، آرامش و سکونتی که در فضای خانه است، به برکت زن و طبیعت زنانه است. با این چشم به زن نگاه کنند تا معلوم شود که او چگونه کمال پیدا می کند و حقوقش در چیست.(2)

6-1-1-7-3- پایه ی تربیت مردم و عامل گسترش فضای اخلاقی و معنوی در سطح جامعه

امروز در جامعه ی ما خوشبختانه از این نعمت بزرگ، سهم وافری باقی است؛ اگرچه دشمنان سعی می کنند آن را تاراج کنند و از بین ببرند. امّا در کشورها و جوامعی که زن چنین هویّتی ندارد، می بینید پایه های تربیت مردم می لنگد و فضای اخلاقی و معنوی جامعه هم دچار مشکل می شود. همه ی ارزش های معنوی را می توان از درون کانون گرم خانواده - که محور آن، زن خانواده است؛ کدخدای این مجموعه، آن مجسمه ی عاطفه است - بیرون کشید و معنویات را در سطح جامعه گستراند.(3)

ما بایستی زن را، هم باحجاب نشان بدهیم، هم سرشار از ارزش هایی که اسلام و انقلاب برای او در نظر گرفته است؛ یعنی نجابت و عفّت زن. مهمترین مسأله، آن گوهر عفّت زن، آن عضو اصلی و رکن اساسی خانواده بودن، آن عضو اصلی و رکن اساسی فعّالیت های جامعه بودن، آن تأثیر زن در رشد جامعه و رشد مردان، آن تأثیر زن در واقعیت های گذشته ی ما - از قبیل انقلاب و جنگ و... - است.(4)

ص:232

2-1-7-3- جایگاه زن در خانواده غربی

3-2-1-7-3- تحقیر زنان و مادران از طرف همسران و فرزندان

جمله ای در یک سخنرانی معروف در یک مرکز بین المللی - که نمی خواهم خصوصیّات آن را در این جا ذکر کنم - راجع به خانواده گفته شد. گزارش هایی که از آن جا به ما رسید، حاکی از این بود که مردم آن کشور، نسبت به همان جمله، به شدّت علاقه نشان داده بودند؛ به خاطر این که وضع خانواده در آن کشورها از هم پاشیده است. زنِ خانواده، از طرف شوهر تحقیر می شود. مادرِ خانواده، از طرف فرزندان تحقیر می شود. حقّ مادری، به این شکلی که در مراکز اسلامی هست، در آن جا معنا ندارد.(3)

5-2-1-7-3- اقدام به فروپاشی کانون خانواده توسط زنان

امروز در دنیای غرب، زنان دچار این رنجند؛ چون خانواده ها به آسانی به هم می خورند، متلاشی می شوند و از بین می روند. گاهی خودِ زنان اقدام به فروپاشی کانون خانواده می کنند؛ امّا خود آن ها هم، چوبش را بیش تر می خورند.(2)

3-2-7-3- سرپا نگه داشتن زندگی و حفظ فضای حیاتی برای خانواده

زن اگر خواست برود کار کند، این اشکالی ندارد، اسلام هم مانع نیست. امّا این وظیفه او نیست. این بر او واجب و لازم نیست. چیزی که بر او واجب است، عبارتست از حفظ فضای حیاتی برای مجموع خانواده.(2)

برخی فکر می کنند اگر زنی مثلاً کارش عبارت شد از همان کارِ خانه، این اهانت به زن است؛ نه! هیچ اهانت نیست. بلکه مهم ترین کار برای زن این است که زندگی را سرپا نگه دارد.(3)

محیط خانواده برای زن باید محیط امن، محیط عزّت و محیط آرامش خاطر باشد تا زن بتواند آن وظیفه ی اساسی خودش را - که همین حفظ خانواده است - به بهترین وجهی انجام دهد.(4)

بدون مرد، ممکن است خانواده ای باشد. یعنی اگر فرض کنیم در خانواده ای، مرد خانواده حضور نداشته باشد، یا از دنیا رفته باشد، زن خانواده اگر عاقل و با تدبیر و خانه دار باشد، خانواده را حفظ می کند؛ امّا اگر زن از خانواده ای گرفته شد، مرد نمی تواند خانواده را حفظ کند. بنابراین، خانواده را زن حفظ می کند.(5)

ص:236

4-2-7-3- نقش مادری و همسری به عنوان اولین و اصلی ترین وظایف

من می گویم مهمترین نقشی که یک زن در هر سطحی از علم و سواد و معلومات و تحقیق و معنویّت می تواند ایفاء کند، آن نقشی است که به عنوان یک مادر و به عنوان یک همسر می تواند ایفاء کند؛ این از همه ی کارهای دیگر او مهم تر است؛ این، آن کاری است که غیر از زن، کس دیگری نمی تواند آن را انجام دهد. گیرم این زن مسئولیت مهمّ دیگری هم داشته باشد - داشته باشد - امّا این مسئولیت را باید مسئولیت اوّل و مسئولیت اصلی خودش بداند. بقای نوع بشر و رشد و بالندگی استعدادهای درونی انسان به این وابسته است؛ حفظ سلامت روحی جامعه به این وابسته است؛ سَکن و آرامش و طمأنینه در مقابل بیقراری ها و بی تابی ها و تلاطم ها به این وابسته است؛ این را نباید فراموش کنیم.(1)

بعد از انقلاب در کشور ما، وضع زن به عنوان عضوی از جامعه و هم چنین به عنوان کسی که صاحب وظایف زنانه است - وظیفه ی مادری و همسری و امثال این ها - خیلی بهتر از گذشته است. هر چند در گذشته، برخی از زنان کشور - نه اکثریت آن ها - از جنبه ی شخصی - نه از آن دو جنبه ای که اشاره کردم - شاید وضعشان بد نبود و زنان خاصّی، از مقداری از تنعّمات عمومی جامعه برخوردار بودند؛ لیکن مسأله ی شخصی برای زن، مسأله ی درجه ی یک نیست. اگر ما به ابعاد زندگی زن نگاه کنیم، واقعاً مهم ترین جهات و حیثیّات وجود او، آن مسائل شخصی محض نیست.(2)

6-2-7-3- عامل آرامش و آرایش معنوی محیط زندگی و دلارام شوهر و فرزندان

زن باید در محیط خانه، دلارام شوهر و فرزندانش باشد؛ مایه ی آرامش زندگی و آسایش محیط خانواده باشد؛ در دامن پرمهر و پرعطوفت و با سخنان پرنکته و مهرآمیزش، فرزندان سالمی را از لحاظ روانی تربیت کند؛ انسان های بی عقده، انسان های خوش روحیّه، انسان های سالم از لحاظ روحی و اعصاب، در دامان او پرورش پیدا کنند و مردان و زنان و شخصیت های جامعه را به وجود آورد. مادر از هر سازنده ای، سازنده تر و با ارزش تر است.(2)

زن را به چشم آن عنصر اصلی تشکیل خانواده در نظر بگیرید؛ که خانواده اگرچه از مرد و زن تشکیل می شود و هر دو در تشکیل خانواده و موجودیّت آن مؤثّرند، امّا آسایش فضای خانواده، آرامش و سکونتی که در فضای خانه است، به برکت زن و طبیعت زنانه است. با این چشم به زن نگاه کنند تا معلوم شود که او چگونه کمال پیدا می کند و حقوقش در چیست.(3)

8-2-7-3- منتقل کننده ی فرهنگ، معرفت، تمدّن و ویژگی های اخلاقی یک قوم و جامعه به فرزندان

یک وقت مادری از لحاظ معرفت سطح اش پایین است؛ البته این نمی تواند در دوران بزرگی اثرگذاری کند؛ این گناه کم بودن معلومات یک انسان است؛ این نقص تأثیر مادری نیست. مادر است که فرهنگ و معرفت و تمدّن و ویژگی های اخلاقی یک قوم و جامعه را با جسم خود، با روح خود، با خلق خود و با رفتار خود، دانسته و ندانسته به فرزند منتقل می کند.(2)

ص: 239

3-7-3- نقش و رسالت متقابل زن و مرد

3-3-7-3- کمک به یکدیگر در راه تحصیل علم، کمال، تقوی و سازگاری

می توانید با هم همکاری کنید، همدیگر را اهل بهشت کنید، همدیگر را سعادتمند کنید، همدیگر را در راه تحصیل علم، تحصیل کمال، پرهیزکاری، تقوی و سازگاری زیستی کمک کنید.(3)

4-7-3- حقوق زن در خانواده

4-4-7-3- عدم استخدام، زورگویی، رفتار ظالمانه و تحمیل به زن

همان قدری که شما در محیط خانواده ذی حق هستید، او هم ذی حق است. نباید به زن زور بگویید و تحمیل کنید، چون به حسب جسم، او ضعیف تر است. بعضی ها خیال می کنند که بله، حالا باید زور بگویند، صدایشان را کلفت کنند و دعوا کنند و تحمیل کنند.(2)

مرد حق ندارد به زن زور بگوید؛ زن هم حق ندارد به مرد زور بگوید. احکام و مقرّرات اسلامی، در مورد ارتباطات زن و مرد در داخل عائله و خانواده، بسیار دقیق و ظریف است.(3)

هدف اسلام در دفاع از حقوق زنان - همان طور که گفته شد - این است که زن تحت ستم نباشد و مردْ خود را حاکم بر زن نداند.(4)

من شنیده ام که در بعضی از مناطق این استان، به زنان و دختران ظلم می شود. اسلام از آن مردی که به زن ظلم کند، متنفّر و بیزار است. پیغمبرِ خدا، مردی را که به زن یا دختر خودش ظلم کند، زشت می شمارد. چون زن از لحاظ جسمی ضعیف تر است، آیا این مجوّز می شود که مرد با تکیه بر قدرت جسمانی به او ظلم کند؟!(5)

اما کسی به کسی حقّ ظلم کردن، زور گفتن و استخدام کردن ندارد. بعضی از مردان خیال می کنند که زن وظیفه دارد همه ی کارهای مربوط به آن ها را انجام دهد. البته در محیط خانواده، زن و مردی که به هم علاقه دارند، با کمال میل و

ص:244

5-4-7-3- رعایت اختیارات، رأی، نظرونیازهای روحی خانم توسط مرد

مرد نباید خیال کند چون می رود در کوچه و بازار و با این و آن سر و کلّه می زند و یک شاهی صنّار پول می آورد خانه، همه چیز دیگر مال اوست؛ نه! آن چه او می آورد، نصف موجودیِ همه این خانواده است. نصف دیگر این خانم است. اختیارات خانم، کدبانویی خانم، رأی و نظر و نیازهای روحی خانم، این ها را باید رعایت کند. این طور نباشد که مرد چون در دوران مجرّدی، ساعت ده شب می آمده خانه ی پدر و مادرش، حالا هم که زن گرفته، این رویه را ادامه بدهد، نه! حالا باید ملاحظه ی همسرش را بکند.(2)

احکام و مقرّرات اسلامی، در مورد ارتباطات زن و مرد در داخل عائله و خانواده، بسیار دقیق و ظریف است.(3)

2-5-7-3- آموختن روش های صحیح کار داخل خانه (نوع برخورد با همسر و فرزندان)

از جمله ی چیزهای بسیار مهم دیگر، آموختن روش های صحیح کارِ داخل خانه - یعنی برخورد با همسر و برخورد با فرزندان - به زنان است. زنانی هستند که خیلی هم خوبند؛ دارای حلم و صبر و گذشت و اخلاق خوبند؛ امّا روش های برخورد با همسر یا با فرزندانشان را درست نمی دانند. این روش ها علمی است؛ چیز هایی است که با تجربه ی بشری روزبه روز پیشرفت کرده و به مراحل خوبی رسیده است. کسانی هستند که تجربه های خوبی دارند؛ باید روش هایی پیدا کنید که افرادی که می توانند، خانم ها را به این مسائل راهنمایی کنند.(2)

4-5-7-3- مساعد کردن فضای خانه برای روحیّه دادن به همسر برای فعّالیّت اجتماعی

اگر مرد خانه، فعّالیّتی چه علمی و چه جهادی و سازندگی و چه برای کسب روزی و چه برای کارهای عمومی دارد، زن سعی کند فضای خانه را برای او مساعد کند که او بتواند با روحیّه ی خوب سر کار برود و با شوق به خانه برگردد.(1)

همه ی مردها دوست دارند وقتی وارد خانه شدند، خانه به آن ها آرامش و امنیّت بدهد و احساس راحتی و آسودگی کنند. این وظیفه ی زن است.(2)

7-5-7-3- توجّه به احساسات مرد و نوازش همسر

کانون خانواده، جایی است که عواطف و احساسات باید در آن جا رشد و بالندگی پیدا کند؛ بچه ها محبّت و نوازش ببینند؛ شوهر که مرد است و طبیعت مرد، طبیعت خام تری نسبت به زن است و در میدان خاصی، شکننده تر است و مرهم زخم او، فقط و فقط نوازش همسر است - حتّی نه نوازش مادر - باید نوازش ببیند. برای یک مرد بزرگ، این همسر کاری را می کند که مادر برای یک بچه ی کوچک آن کار را می کند؛ و زنان دقیق و ظریف، به این نکته آشنا هستند. اگر این احساسات و این عواطفِ محتاج وجود یک محور اصلی در خانه - که آن، خانم و کدبانوی خانه است - نباشد، خانواده یک شکل بدون معنا خواهد بود.(1)

بخش چهارم: سیمای زن در بُعد اجتماعی

فصل اول: جایگاه زن در جامعه

2-1-4- شأن ومنزلت زن در جامعه

3-1-2-1-4- ایفای نقش استثنایی زنان در جامعه

زن با نقاط قوّت زنانه ی خود - که خدای متعال در وجود او به ودیعه گذاشته و مخصوص زن است - همراه با ایمان عمیق همراه با استقرار ناشی از اتکاء به خداوند، و همراه با عفّت و پاکدامنی - که فضای پیرامون او را نورانیت می بخشد - می تواند در جامعه یک نقش استثنایی این گونه ایفا کند؛ هیچ مردی قادر به ایفای چنین نقشی نیست.(1)

6-1-2-1-4- مایه ی افتخار همسران

الان در بین شما - مجموع خانم هایی که این جا تشریف دارید - عدّه ی زیادی هستند که فعّالیت های سیاسی و اجتماعی دارند؛ آن هم فعّالیت های ممتاز و برجسته؛ چه خانم های مجرّد، چه خانم هایی که متأهلند و همسران آن ها افتخار می کنند و باید هم افتخار کنند که زنهایشان در میدان های گوناگون پیشتازند.(1)

فصل دوم: حضور اجتماعی زن

3-1-2-4- توانایی ایفای نقش های درجه اوّل در جامعه

در میدان جنگ هم زنان نقش های درجه ی اوّل را ایفا کردند. اگر در طول انقلاب، وفاداری زنان، عواطف زنان، حضور زنان در میدان های مختلف، در راهپیمایی ها و در انتخابات ها نمی بود، یقینا این حرکت عظیم مردمی نمی توانست این گونه شکل پیدا کند و ادامه یابد. این نظر اسلام است، این نظر نظام اسلامی است. (2)

2-2-2-4- حضور زنان مساوی حضور خانواده آن ها در فعّالیت های اجتماعی

خصوصیت حضور خانم ها در میدان های مختلف این است که وقتی زن خانواده وارد میدان می شود، یعنی همسر و فرزندان او هم واردند. حضور مرد به این معنا نیست، امّا حضور زن به این معناست. در هر میدانی که زن وارد شود - زنی که خانم و کدبانوی یک خانه است - در حقیقت همه ی آن خانه را در آن میدان وارد می کند. حضور زنان در بخش های مختلف بسیار مهمّ است.(1)

3-2-4- قابلیت های حضور اجتماعی

3-3-2-4- آمادگی زن در پذیرش مسئولیت در نظام اسلامی

در میدان های سیاسی نیز، ما خانم هایی را دیده ایم و می بینیم که دارای قدرت تحلیل و سخنوری هستند و برای پذیرش مسؤولیت در نظام اسلامی آماده اند. البته این کار باز هم رو به گسترش است و باید پیش برود. در زمینه های علمی هم که خود شما مصداق و نمونه اش هستید و از قبیل شما در رشته های مختلف وجود دارند.(2)

4-2-4- گستره های حضور اجتماعی

2-4-2-4- گستره اختصاصی

3-2- فعّالیت علمی

اگر خانم ها می خواهند وارد فعّالیت های اجتماعی و سیاسی شوند، مانعی نیست. البته فعّالیت علمی، خیلی خوب است و بر سایر فعّالیت ها ترجیح دارد.(2)

3-3- رعایت حدود و احکام الهی و اخلاق معاشرتی

اما این جا، [در کشور ما] آن مرز بین زن و مرد وجود دارد. معنای آن مرز هم این نیست که زنان و مردان در یک محیط تحصیل نکنند، در یک محیط عبادت نکنند، در یک محیط کار نکنند و در یک محیط خرید و فروش نکنند - که این قبیل موارد، فراوان است - بلکه معنایش این است که حدّ و حدودی در اخلاق معاشرتی خودشان قائل باشند. و این کار بسیار خوبی است. زن در این جا حجاب خودش را حفظ می کند.(2)

امروز بحمدالله زنان ما در میدان های گوناگونی پیشرفت داشته اند. نباید زنان و دختران را از تحصیل علم باز داشت؛ باید کمک کرد تا تحصیل کنند و معرفت و بصیرت پیدا نمایند. زنان می توانند در همه ی مسائل، دوشادوش مردان باشند؛ البته باید حدود الهی و احکام الهی حفظ بشود.(3)

5-3- عدم تحمیل کار سنگین

چون از لحاظ جسمانی زن ظریف تر از مرد است، لذا ضرورت هایی دارد. تحمیلِ کار سنگین بر زن، ظلم به زن است. اسلام این را توصیه نمی کند؛ چنان که منع هم نمی کند.(2)

8-3- رعایت حسّاسیت های اسلامی نسبت به روابط ونوع اختلاط مرد وزن وحفظ حدّ ومرزها در روابط

در عرصه ی این فعّالیت ها، اسلام حدودی را معیّن کرده است که این حدود، مربوط به زن و اجازه داشتن او برای فعّالیت نیست؛ مربوط به اختلاط زن و مرد است که اسلام روی این مسأله حسّاسیت دارد. اسلام معتقد است که مرد و زن باید یک مرزبندی میان خودشان در همه جا - در خیابان، در اداره، در تجارتخانه - داشته باشند. میان زن و مرد مسلمان، حجاب و مرزی معیّن شده است. اختلاط و امتزاج زن و مرد، مثل اختلاط و امتزاج مردان با هم و زنان با هم نیست. این را باید رعایت کنند. هم مرد باید رعایت کند و هم زن باید رعایت کند. اگر این حسّاسیتِ اسلام نسبت به روابط و نوع اختلاط مرد و زن رعایت شود، همه ی کار هایی که مردان می توانند در عرصه ی اجتماعی انجام دهند، زنان هم - اگر قدرت جسمانی و شوق و فرصتش را داشته باشند - می توانند انجام دهند.(2)

ب- علم آموزی

4-2- نیازمندی جامعه به تحصیل دختران

زنان می توانند تحصیلات عالیه کنند. بعضی ها خیال می کنند که دختران نباید تحصیل کنند. این، اشتباه و خطاست. دختران باید در رشته هایی که برای آن ها مفید است و به آن علاقه و شوق دارند، تحصیل کنند. جامعه، به تحصیلات دختران هم نیازمند است؛ هم چنان که به تحصیلات پسران نیازمند است.(2)

3-3- تأسیس دانشگاه هایی مخصوص زنان

شنیدم که زمزمه و صحبت این هست که ان شاءالله دانشگاهی مخصوص زنان به وجود بیاید؛ یعنی استاد و مدیر و دانشجو و حتّی کادر اداری هم همه زن باشند؛ به خصوص در دانشگاه های پزشکی. این، فکر بسیار خوبی است. من همین طور که با یک نظر دورادور نگاه می کنم، بدون این که درست جوانب قضیّه را رسیده باشم - چون فرصت این کار را نداشته ام - می بینیم که اجمالاً این کار با آن هدف های کلّی و ارزشی حرکت زن در جامعه ی ما کاملاً متناسب و خیلی خوب است. امیدوارم که ان شاءالله موفق و مؤید باشید.(2)

4-4- عامل برای ایجاد اثرات عظیم در دنیا و کسب آبرو برای انقلاب

خیلی پدیده ی عظیم و مبارکی است. هزاران عالم، پژوهشگر، فقیه و فیلسوف در حوزه های علمیه ی خواهران تربیت شوند؛ این چه حرکت عظیمی خواهد بود. ببینید نگاه دنیای مادّی نسبت به پدیده ی زن و جنس زن چه نگاه بدی است، چه نگاه تحقیرآمیزی است، چه نگاه منحرفانه ای است. حضور دانشمندان اسلامی زن در عرصه های مختلف - مثل حضور دانشمندان فرزانه و فهمیده ی دانشگاهی زن که متدیّن و متشرّع هستند - اثرات بسیار عظیمی را در دنیا میگذارد؛ برای انقلاب آبروست. بانوان باید خوب درس بخوانند. البته هدف نهایی درس خواندن بانوان، تنها مجتهد شدن یا فیلسوف شدن نیست - ممکن است عدّه ای علاقه اش را داشته باشند، استعدادش را داشته باشند، وقتش را داشته باشند، عده ای هم نه - آشنایی با معارف اسلامی و قرآنی است که می تواند برای خود آن ها و برای دیگران مورد استفاده قرار بگیرد.(2)

فصل سوم: تعامل انقلاب اسلامی وجنگ تحمیلی با زنان

3-1-3-4- زنان دارای نقش اوّل و برجسته در انقلاب وجنگ

اگر زنان به انقلاب نپیوسته بودند، انقلاب پیروز نمی شد؛ جوانان برای پیوستن به صفوف انقلاب، از خانه ها بیرون نمی آمدند؛ مادرانشان نمی گذاشتند، یا حدّاقل آن ها را تشویق نمی کردند. اگر زنان دل در گرو انقلاب نداشتند، مردان این طور آزادنه در صفوف انقلاب جان فشانی نمی کردند. نقش زن در انقلاب، هم به طور مستقیم، و هم به طور غیرمستقیم، یک نقش برجسته ومجموعاً نقش اوّل است؛ درجنگ هم همین طور بود.(2)

6-1-3-4- دارای نقش تعیین کننده در انقلاب وجنگ تحمیلی ودردوران آینده به شرط رعایت ارزش واقعی زن

نقش زنان در انقلاب، یک نقش تعیین کننده بود؛ در جنگ، یک نقش تعیین کننده بود؛ در دوران آینده هم نقش شان ان شاءالله تعیین کننده خواهد بود؛ به شرطی که ما این جهات ارزشی را در زن رعایت کنیم. این هاست که تأمین کننده و تضمین کننده ی این آینده است. امیدواریم که خداوند شماها را تأیید کند.(1)

10-1-3-4- پشتوانه ی حرکت مردان درانقلاب

زنان کشور ما در طول مدت انقلاب، پشتوانه ی حرکت مردها بودند. اگر احساسات و ایمان قوی زن ها نبود، شاید بسیاری از مردهای ما این قدرت را پیدا نمی کردند که در میدان های سخت مبارزات گوناگون حضور داشته باشند. امروزهم همان مسؤولیت بر دوش خانم هاست.(1)

14-1-3-4- ایمان ، صبر ، ایستادگی، معرفت و روشن بینی زنان عامل مؤثر در پیروزی جنگ

در جنگ تحمیلی اگر امثال همین مادر گرامی سه شهید و مادران شهیدان و همسران شهیدان - که من افتخار داشته ام با هزارها نفر این ها از نزدیک نشست و برخاست و گفتگو کنم و خصوصیات آن ها را مشاهده کنم - ایمان خود، صبر خود، ایستادگی خود، معرفت خود و روشن بینی خود در قبال ضایعات جنگ و فداکاری های جوانان و مردان را نشان نمی دادند، جنگ پیروز نمی شد. اگر مادران و همسران شهدا بی صبری نشان می دادند، شوق جهاد در راه خدا و شهادت در دل مردها می خشکید؛ این گونه نمی جوشید؛ این گونه به جامعه طراوت نمی داد.(2)

16-1-3-4- نقش اساسی زنان دربسیج کردن مردان مبارز وتقویت وپشتیبانی روحی آن ها

در دوران مبارزات ضدّ رژیم طاغوت در ایران، خیلی ها در میدان مبارزه بودند، ولی زنانِ آن ها نگذاشتند که آن ها مبارزه را ادامه دهند؛ به خاطر این که طاقت نداشتند سختی های مبارزه را تحمّل کنند؛ گذشت هم نداشتند. خیلی ها هم به عکس، شوهران خود را به ایستادگی در راه مبارزه تشویق می کردند، آن ها را کمک می کردند و برای آن ها تقویت و پشتیبانی روحی می آفریدند. در سال 56 و 57، آن روزی که خیابان ها و کوچه ها از اجتماعات مردم پر شده بود، زنان در بسیج و فرستادن شوهران و فرزندان خودشان به میدان های مبارزه و تظاهرات، نقش حیاتی داشتند.(2)

18-1-3-4- شهدا، پرورش یافته ی دامن پاک زنان

این جوانانی که در جبهه ی جنگ یا در مبارزه با اشرار و مفسدان اجتماعی و اقتصادی به شهادت رسیدند، پرورش یافته ی همین دامن های پاکند.(1)

2-3-4- تأثیرانقلاب وجنگ تحمیلی بر زنان

4-2-3-4- وجود احساس خودآگاهی و شخصیّت اجتماعی

چه زمانی چنین احساسی در بین زنان ما، آن هم در چنین سطح وسیعی از جامعه وجود داشت؟ این، به برکت انقلاب است. همان حالت خودآگاهی و احساس شخصیت اجتماعی که در مردان به وجود آمده است، می توان گفت که در زنان با جست بیش تری به وجود آمده است. قبلاً هیچ نبوده؛ ولی حالا به میزان خیلی بالایی هست. هم چنین آن جنبه ی مشاغل و شؤون خاص زنانه و قدر مادر و همسر بودن را دانستن، از جمله چیز هایی است که به آن توجّه شده است .(2)

6-2-3-4- رشد و پیشرفت مضاعف زنان

بحمدالله انقلاب کمک عظیمی به جامعه ی زنان کشور ما کرد. من خانواده ها و زنانی را دیدم و می بینم که واقعاً گذشت و فداکاری و دریادلی آن ها در مقابل حوادث، از مردان بیش تر است. من با خانواده ی شهدا نشست وبرخاست نسبتاً زیادی دارم. مکرر این نکته را گفته ام که در میان خانواده های شهدا، غالباً مادر شهید، برای تحمّل این حادثه ی مهم، روحیّه ی بهتر و برداشت بهتر و ظرفیت بیش تری نسبت به پدر شهید دارد. البته موارد عکس هم هست؛ امّا این گونه موارد تقریباً بیش تر است و من آن را بیش تر دیده ام. بر اثر این حادثه ی عظیم انقلاب، خانم ها خیلی خیلی پیش آمدند و رشد کردند.(2)

9-2-3-4- پرورش زنان فرزانه وصاحب اندیشه و رأی ونظر

که نظام جمهوری اسلامی توانسته است به یک قله ای دست پیدا کند که عبارت است از پرورش زنان فرزانه و صاحب اندیشه و صاحب رأی و نظر در ظریف ترین و حساس ترین مسائل یک جامعه.(2)

ص:287

فصل چهارم: تعامل زنان با مردان

3-1-4-4- اهمیّت دادن به حجاب و روابط اسلامی میان زن ومرد

مسأله ی ارتباط زن و مرد هم مسأله ی مهمّی است. بین زن و مرد یک حجاب گذاشته شده است: با هم حرف می زنند، معامله می کنند، دعوا می کنند، دوستی می کنند؛ امّا با یک حجاب و حفاظ. این در اسلام هست و بایستی رعایت شود. ارتباط زن و مرد را در این مکالمات و محاورات بایستی رعایت کرد.(2)

3-2-4-4- کثرت کودکان خیابان خواب و رشد جنایت آن ها

اگر برای کشوری شهوات جنسی و آمیزش بی رویه ی زن و مرد و دختر و پسر را ترویج کردند و جوان را به راه هایی کشاندند که غریزه ی او هم به طور طبیعی متمایل به آن است، دیگر احتیاج به استفاده ی از توپ و تفنگ علیه یک ملّت نیست. فساد، یک ملّت را به خودی خود ضایع و باطل می کند و آینده ی او را تباه می سازد. امروز خود امریکایی ها از آینده ی خودشان دارند می ترسند؛ من این را در بعضی از مقالات روشن بینانشان می بینم؛ مربوط به الان هم نیست؛ شاید ده پانزده سال است که این پدیده در امریکا پیدا شده. کسانی از صاحب نظرهای این ها نسل امروز امریکا و رشد فساد در آن را می بینند؛ رواج همجنس بازی، نابودی خانواده، کثرت کودکان خیابان خواب و رشد جنایت کودکان و نوجوانان را مشاهده می کنند؛ می دانند که این وضعیت حتی کشوری با تمدّن امریکایی را، با این همه پیشرفت علمی و فناوری، در آینده ای نه چندان دور به زمین خواهد زد؛ لذا دارند هشدار می دهند.(2)

ص:291

4-2-4-4- از بین بردن حجاب بین زن ومرد

قدرتمندان و زرمندان و زورمندان، مردشان، زنشان و زیردست هایشان و کسانی که با آن ها و برای آن ها زندگی می کرده اند، همیشه عکس این عمل می کرده اند. آن ها مایل بوده اند که این حجاب بین زن و مرد، از بین برود، که این، البته برای زندگیِ جامعه مضرّ و برای اخلاق جامعه بد است. برای حفظ عفّت جامعه زیانبار و به خصوص برای خانواده از همه چیز بدتر است. این، بنیان خانواده را متزلزل می کند.(1)

ص:292

فصل پنجم: وظایف نهادها نسبت به زنان

2-5-4- وظایف اختصاصی

2-2-2-5-4- نیاز سنجی، هدایت و تلاش در وضع قوانین بر اساس تکالیف زنانه

شما باید ببینید، زن به جهت زن بودن، چه تکالیفی دارد و برای تحمّل این تکالیف، احتیاج به چه هدایت هایی دارد؛ چه توصیه هایی باید به زنان بشود و چه قوانینی لازم است، برای این که آن ها از حقوق اجتماعی و انسانی خود برخوردار بشوند؛ چه سازمان هایی احیاناً باید به وجود بیاید که بخشی از کارها را به عهده بگیرد. شما این ها را بررسی کنید؛ آن وقت به دستگاه های مختلف - مثل مجلس، یا شورای عالی انقلاب فرهنگی - توصیه کنید، تا مصوّبه بگذرانند و این کارها انجام بگیرد. وقتی ما این مجموعه را نداشتیم، نداشته ایم؛ ولی حالا که داریم، بایستی خیلی کار و حرکت بکند.(2)

4-2-2-5-4- آموزش ومشاوره برای روش های صحیح کار داخل خانه

از جمله ی چیزهای بسیار مهمّ دیگر، آموختن روش های صحیح کارِ داخل خانه - یعنی برخورد با همسر و برخورد با فرزندان - به زنان است. زنانی هستند که خیلی هم خوبند؛ دارای حلم و صبر و گذشت و اخلاق خوبند؛ امّا روش های برخورد با همسر یا با فرزندانشان را درست نمی دانند. این روش ها علمی است؛ چیز هایی است که با تجربه ی بشری روزبه روز پیشرفت کرده و به مراحل خوبی رسیده است. کسانی هستند که تجربه های خوبی دارند؛ باید روش هایی پیدا کنید که افرادی که می توانند، خانم ها را به این مسائل راهنمایی کنند.(2)

فصل ششم: حجاب

3-1-6-4- تحت فشار بودن افراد محجّبه در جامعه

آن روز همین دانشگاه - که عمدتا محلّ اعیان و اشراف و بچه پولدارها بود - این گونه بود؛ مرکز چه فجایع و فسادهایی! دانشگاه های دیگر هم همین گونه بود. واقعاً استاد و دانشجوی متدیّن در دانشگاه زیر فشار بودند. در سطح جامعه هم همین مسائل بود. زنی که مایل بود حجابش را حفظ کند - نه این که با چادر و روگیری، بلکه با یک حجاب معقول - مگر می توانست در جامعه راه برود؟! ما ماجراها دیدیم و شنیدیم و اطلاع داریم، که الان نه وقتش هست، نه مناسب است آن ها را بگوییم. آن وقایع را شما ندیدید.(2)

2-2-6-4- عدم مزاحمت حجاب با فعّالیت های سیاسی واجتماعی وعلمی

حجاب، به هیچ وجه مزاحم و مانع فعّالیت های سیاسی و اجتماعی و علمی نیست؛ دلیل عینیش هم شما هستید. شاید عده ای تعجّب می کردند و هنوز هم تعجّب کنند که خانمی در سطح بالای علمی در هر رشته ای وجود داشته باشد که خودش را با تعالیم اسلامی و از جمله با مسأله ی حجاب منطبق کند. این، برای بعضی باورنکردنی بود و نمی توانستند تصوّرش را بکنند.(2)

2-3-6-4- جلوگیری از اختلاط وآمیزش مضرّ و بی قید و شرط زن ومرد

مسأله ی حجاب، به معنای منزوی کردن زن نیست. اگر کسی چنین برداشتی از حجاب داشته باشد، برداشتش کاملاً غلط و انحرافی است. مسأله ی حجاب، به معنای جلوگیری از اختلاط و آمیزش بی قیدوشرط زن و مرد در جامعه است. این اختلاط، به ضرر جامعه و به ضرر زن و مرد - به خصوص به ضرر زن - است.(2)

5-3-6-4- وسیله ای برای امنیّت وسلامت اجتماعی جامعه

خودِ این حجاب، یکی از وسایل امنیّت است. با حجاب زنِ مسلمان، هم خود زنِ مسلمان امنیّت پیدا می کند و هم مردان مسلمان امنیّت پیدا می کنند. آن جایی که حجاب را از زنان دور می کنند، آن جایی که زن را به عریانی و برهنگی نزدیک می کنند، در درجه ی اوّل، امنیّت از خود زن و در درجه ی بعد، از مردان و جوانان گرفته خواهد شد. برای این که محیط سالم و دارای امنیّت باشد؛ زن بتواند کار خود را در جامعه انجام دهد، مرد هم بتواند مسؤولیّت های خود را انجام دهد.(1)

بالاتر از این، در کشورهای اروپایی که خودشان را پیشرفته می دانند و در ادّعا و تبلیغات، مسائل حقوق بشر و آرای انسان ها برای شان حائز اهمیّت است - یعنی فرانسه و انگلیس - اجازه ندادند که چند نفر زن یا دختر مسلمان، با حجاب اسلامی رفت و آمد کنند و به مدارس بروند! این جا اجبار و الزام را جایز می شمارند و در آن ایراد و عیبی نمی بینند؛ امّا جمهوری اسلامی به خاطر این که حجاب را در جامعه الزامی می داند، همه ی این محافل، آن را مورد اعتراض قرار می دهند! اگر الزام زنان به شکلی از لباس و زیّ ایراد دارد، ایراد آن بیش تر از الزام به حجاب است؛ زیرا این به سلامت نزدیک تر است. حدّاقل این است که این دو، با یک نظر دیده بشود؛ امّا غرب این طوری عمل نمی کند.(2)

7-3-6-4- حجاب؛ موجب آسایش ولباس مشارکت اجتماعی زنان

دید اسلامی در زمینه ی مسائل حجاب، بسیار دید خوب و روشنی است. چه تعبیر خوبی شما دارید! می گویید: «ما با این حجاب، احساس آسایش می کنیم و این لباسِ مشارکت ماست»! بله؛ کاملاً تعبیر درست و خوبی است. این، دیدگاهِ کاملاً صحیحی است. این را هرچه بیش تر بیان کنید و بگویید، بهتر است.(2)

9-3-6-4- مهربان و وفادار ماندن زوجین

این محرم و نامحرم ها، این حجاب و حفظ زن، این «قُل لِلْمؤمنین یَغُضُّوا مِن أبصارِهم وَ یَحفَظُوا فُرُوجَهُم... وَ قُلْ لِلْمُؤمِناتِ یَغضُضنَ مِن أبصارِهِنَّ وَ یَحفَظنَ فُروجَهُنَّ»(2)، چشم هایتان را به هر منظره ای باز نکنید، به هر چیزی نگاه نکنید تا به هر طرفی کشانده نشوید. این برای چیست؟ این برای این است که این زن وشوهر به هم مهربان و وفادار بمانند.(3)

11-3-6-4- تمرکز د ل های همسران روی یک نقطه

این حجابی که اسلام درست کرده است، این نگاهی که اسلام منع کرده است، این معاشرتی که اسلام ممنوع قرار داده است، برای این است که شما دل هایتان و محبّت هایتان روی یک نقطه متمرکز شود. هم شما خانم ها و هم شما آقایان.(2)

3-4-6-4- عدم پذیرش فرهنگ اروپایی و تمایل به رواج سبک زن اروپایی

آن ها با چه چیز زن مسلمان بیش تر دشمنند؟ با حجاب او. آن ها با چادر و حجاب صحیح و متقن شما از همه چیز بیش تر دشمنند. چرا؟ چون فرهنگ آن ها این را قبول ندارد. اروپایی ها این طورند؛ آن ها می گویند هرچه را که ما فهمیده ایم، دنیا باید از ما تقلید کند! مایلند که جاهلیّت خودشان را بر معرفت عالم غلبه بدهند. آن ها می خواهند زن به سبک اروپایی را در جامعه رواج بدهند؛ که عبارت است از سبک مد و مصرف و آرایش در انظار عموم و ملعبه قرار دادن مسائل جنسی بین دو جنس؛ می خواهند این چیزها را به وسیله ی زنان رواج بدهند. هرجا با این هدفگیری غربی ها مخالفت بشود، فریادشان بلند می شود! این ها کم طاقت هم هستند! همین مدعیان غربی، کم ترین مخالفتی را با مبانی پذیرفته ی خودشان تحمل نمی کنند.(2)

5-4-6-4- از بین بردن میراث هزاران ساله ی ایرانی که همان خانواده و حریم عفاف وحجاب است

همان کسانی که سی سال با این ملّت مبارزه کردند، معارضه کردند، عناد ورزیدند، همان دستگاه ها و سیستم هایی که از کارخانجاتِ خودشان مواد شیمیایی و سلاح شیمیایی دست صدّام دادند که بزند توی جبهه ها و توی جاده ها و حتّی توی شهرها، همان کسانی که در عرصه ی فرهنگی شبکه درست می کنند - که شماها بیش تر از من دیده اید و مطّلعید که به قصد نابود کردن بنای خانواده و شکستن حریم عفاف و حجابی که میراث هزاران ساله ی ایرانی است و کشور ما و ملّت ما از دوران قبل از اسلام، از لحاظ مسائل شهوانی و جنسی، یک ملّت عفیف و نجیب بوده، شبکه درست می کنند.(1)

5-6-4- تأثیر پایبندی به حجاب

6-6-4- عواقب عدم رعایت حجاب

7-6-4- حجاب برتر

2-7-6-4- چادر پیش از این که پوشش اسلامی باشدحجاب ایرانی ولباس ملی است

مردم ما چادر را انتخاب کرده اند. البته ما هیچ وقت نگفتیم که «حتماً چادر باشد، و غیرچادر نباشد.» گفتیم که «چادر بهتر از حجاب های دیگر است.» ولی زنان ما می خواهند حجاب خودشان را حفظ کنند. چادر را هم دوست دارند. چادر، لباس ملی ماست. چادر، پیش از آن که یک حجاب اسلامی باشد، یک حجاب ایرانی است. مال مردم ما و لباس ملی ماست.(1)

3-8-6-4- نهی از منکر درمقابل بی حجابی

توصیه ی بنده معلوم است: حجاب را رعایت کنید و این لازم و واجب است. به برادر یا خواهری که این نامه را نوشته اند، می خواهم بگویم این طور هم نیست که شما می گویید زن های ما بی حجاب شده اند. ممکن است بعضی بگویند چشم شما به خواهرانی افتاده که همه حجاب دارند؛ نه، من گاهی به خیابان می روم تا مخصوصا وضع مردان و زنان را ببینم؛ البته با نگاه حلال و نه حرام. آن طور که بعضی تصویر می کنند، به نظر من نمی آید. البته چرا، اشکالاتی وجود دارد؛ من هم از همه ی گوشه و کنارها با خبر نیستم. هرجا چنین وضعی وجود داشته باشد، راه آن نهی از منکر است.(2)