برای حمایت از کالای داخلی، این کتاب با کاغذ ایرانی مازندران منتشر شده است.

ص: 2

بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 3

کتاب و معلولیت

غرفه انتشارات توانمندان در سی و دومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران

پدیدآورنده: علی نوری

نوبت چاپ: اول، بهار 1398

شابک: 6-32-6216-622-978 ISBN: 978-622-6216-32-6

ناشر: توانمندان

شمارگان: 1000 نسخه قیمت: 000/200 ریال

قم، بلوار محمدامین، خیابان گلستان، کوچه11، پلاک4، دفتر فرهنگ معلولین

تلفن: 32913452-025 فکس: 32913552-025 همراه: 09125520765

www.HandicapCenter.com

info@handicapcenter.com

www.DataDisability.com

www.Tavanmandan.com

ص: 4

گفت وگو ایران اینترنشنال با صادق سمیعی... 35

جمعه 6 اردیبهشت.... 36

حیدرزاده از آلمان.. 36

صادق عباسی... 36

مهدیه رستگار. 36

شنبه 7 اردیبهشت.... 42

حجت الاسلام سجاد. 42

محمداسماعیل شیخ قرایی... 43

مجتبی نریمان.. 43

حامد متین... 43

جایزه مهرگان.. 44

یکشنبه 8 اردیبهشت.... 44

محمدعلی مهدوی راد. 45

وزیر فرهنگ و ارشاد. 45

ابوالقاسم عرب... 45

دکتر صمد اسماعیل زاده. 46

کمیته علمی و فرهنگی و نشست های علمی... 46

سید محمد فاطمی... 46

زهرا احمدی... 47

خرید همه کتب.... 47

هومن باقری... 47

دوشنبه 9 اردیبهشت.... 51

ابوالفضل تجرد و رضا صادقپور. 51

دکتر صمد اسماعیل زاده. 51

دکتر صمد ابراهیمی... 51

خانم ها نیازمند، خطیبی و حمزه. 52

سیروس ذکایی... 52

بازدید از میز اُتیسم.. 52

یداله سعدی... 52

حجت الاسلام دکتر کاظم قاضی زاده. 52

دکتر ناصر سرگران.. 52

سه شنبه 10 اردیبهشت.... 53

علیرضا پورحسینی... 53

هاله باستانی... 53

مصاحبه با برنامه «کتاب 4» شبکه چهار. 53

ص: 6

چهارشنبه 11 اردیبهشت.... 56

مادران دو تن از بچه های اتیسمیک.... 56

کیهان ژولیده و خانم رحمتی... 56

محبوبه کهن آذر. 56

رضا رضی پور و متین خادم. 57

خانم معصومه باغیان.. 57

ابوالقاسم حسینجانی... 57

کامران شرف شاهی... 57

حجت الاسلام محمدمهدی معراجی و مجتهدی... 57

بچه های اتیسمی... 57

پنج شنبه 12 اردیبهشت.... 62

جمعه 13 اردیبهشت.... 65

نامق محمودی... 65

غلامرضا نظریان.. 65

علی رضا آشتیانی... 65

دکتر سید مجید میرخانی... 66

بازدید از غرفه آوای کلار. 66

حجت الاسلام محمود صلواتی... 66

شنبه 14 اردیبهشت.... 67

حضور نویسندگان.. 73

مهناز صوفی و کتاب عشق آهنین... 73

شخصیت نویسنده. 73

ویژگی ها 74

سیروس ذکایی و مجموعه شعرش..... 84

فصل دوم: نمایشگاه بین المللی کتاب 98

آسیب شناسی صنعت چاپ و نشر. 87

ناشران همسو. 89

چاپ و نشر ویژه معلولیت.... 89

ناشران فعال و ضرورت هماهنگی... 90

تجمع در نمایشگاه کتاب... 91

رویکردها و گرایش ها 91

خرید کتاب های معلولیتی.. 93

شیوه های دسترس پذیر کتاب... 93

ص: 7

فرهنگ سازی 95

اطلاع رسانی 95

خط مشی ناشران 98

انتشارات پرتغال 98

انتشارات آوای نور 99

انتشارات توانمندان 100

فصل سوم: کتاب معلولیتی

هویت و اهمیت 105

نقش کتاب در جامعه و فرهنگ هدف 106

جایگاه و وضعیت 114

راه کار 114

جایگاه کتاب 115

وضعیت کنونی و وضعیت مطلوب 116

آمار کتب دفتر فرهنگ معلولین 118

اقتضائات و انتظارات 120

تجربه دیگران 121

دیدگاه های کارشناسان 124

محمد نوری (مدیر دفتر فرهنگ معلولین) 124

زهره قاری (استاد دانشگاه و کارشناس زبان اشاره) 125

حسین روحانی صدر (نابینا، کارشناس کتاب و اسناد اسلامی در کتابخانه ملی ایران) 128

سعید سعدآبادی (رئیس انجمن عالی توانبخشی معلولان ایران) 130

حسن عبدلی (نابینا، مدیر بخش نابینایان کتابخانه آیت اللّه خامنه ای و کارشناس کتاب بریل) 132

سید احمد آقامیری (رئیس اداره آموزش و پرورش استثنایی قم) 133

حجت الاسلام بهادری (استاد آموزش زبان اشاره در مدرسه خاتم النبیین) 135

ص: 8

نمایشگاه بین المللی کتاب تهران دورهمی مهمی است که می تواند نقش سازنده در جامعه هدف داشته باشد؛ می تواند آگاهی های آحاد جامعه و خانواده های آنان را ارتقاء دهد؛ می تواند عموم مردم را با پدیده معلولیت و ابعاد آن آشنا سازد؛ می تواند تجارب و دستاوردهای دیگر کشورها را به داخل منتقل نموده و ارتباط معلولین داخل را با خارج سامان دهی نماید به طوری که آنان از ظرفیت ها و امکانات خارجی بهره مند گردند.

به منظور استفاده از ظرفیت های نمایشگاه «انتشارات توانمندان» وابسته به دفتر فرهنگ معلولین با پنجاه عنوان کتاب در نمایشگاه سال 98 شرکت نمود. گزارش این حضور و رخدادهایی که در ایام نمایشگاه در این غرفه به وقوع پیوست در این کتاب عرضه می گردد.

بنابراین کتاب حاضر در سه فصل غرفه انتشارات توانمندان، نمایشگاه کتاب سی و دوم، تهران و کتاب های مورد نیاز معلولان و خانواده ها و مربیان آنها درصدد است هم از رخدادها گزارش دهد و هم آسیب ها و موانع پیشرفت را بشناساند و هم برای حلّ مشکلات راه کار عرضه کند.

امید است با ارائه مطالب این کتاب توانسته باشیم، تجارب و دستاوردهای به دست آمده را به دیگران انتقال دهیم و دیگران در سال های آتی از صفر شروع نکنند بلکه با مبنا قرار دادن این یافته ها، به ادامه راه بیندیشند.

علی نوری

خرداد ماه 1398

ص: 10

انتشارات توانمندان در سی و دومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران (1398) غرفه ای در بخش عمومی داشت؛ در راهرو 24 با شماره 23. این غرفه مرکزی برای حضور افراد دارای معلولیت و خانواده های آنها شد و هر روز چند نفر در غرفه حضور یافته و به پاسخگویی به سؤالات یا اجرای گفت وگو می پرداختند.

مسئولین غرفه گزارش های هر روز را زیر عنوان غرفه چه خبر؟! نوشته و روی سایت دفتر فرهنگ معلولین می گذاشتند، اکنون مجموعه این گزارش ها و نوشته ها در این فصل عرضه می گردد.

ص: 12

· ثمینه باغچه بان: خادم فرهنگ و جامعه

· معلولان و انتخابات

· احمد پوستچی: فعال در عرصه آموزش و پرورش نابینایان قم

· سی گام خودسازی: بر پایه دعاهای روزانه ماه مبارک رمضان

· شصت توشه عرفانی از دعای ابوحمزه ثمالی

· فرهیخته و فعال مدنی خانم اقدس کاظمی: زندگی نامه و کارنامه ویژه فعالیت های معلولیتی

· مستندات حقوق فردی و اجتماعی معلولان: آراء تفسیری شیعه درباره سوره اعمی (نابینا)

· بارش رحمت: نخستین مسابقه قرآنی ناشنوایان استان قم

· عشق آهنی

· قرآن کده توانمندان: غرفه دفتر فرهنگ معلولین در بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم

· حقوق معلولان از نظر قرآن کریم: آراء تفسیری سید محمود طالقانی

· حقوق معلولان بر اساس تفسیر استاد محمدتقی شریعتی

· فقیه و مدرس نابینا: آیت اللّه سید محمدرضا امام جزایری

· از رسم مصحف تا رسم بریل

· ابابصیر: مؤسسه آموزشی نابینایان

· کودکانه ها و نوجوانه ها

· ببلیوجرافیا الإعاقه

· هنگامه صابری: نابینا، حقوقدان و استان دانشگاه

· فریاد خاموش: مجموعه اشعار

· شور حسینی تا مرثیه سرایی: مجموعه گفت وگو با مداحان نابینا استان قم

· پادشاه کوچولو

· بانی مهربان

· سارا کوچولو و عصای جادویی

· با هم بمانیم: کتاب رنگ آمیزی برای آشنایی با کودکان توانمند

· اولین جشنواره سراسری عکس معلولیت و معنویت: بهار 1392

کارنمای پنج ساله: خدمات دفتر فرهنگ معلولین (مهرماه 1390 - مهرماه

ص: 14

· 1395)

· ویلچرنشینان مدال آور: تیم ملی بسکتبال بانوان دارای معلولیت

· راهنمای نشریات معلولیتی

· زهرا یاربی: توانمند ناشنوا

· فرهنگنامه موسیقی معلولان: فعالان، آثار، رخدادها، تشکل ها و تحولات تاریخی

· راهنمای توانش: گزارش ها، گفت وگو، مقالات و اخبار (صفحه توانش روزنامه ایران، 30 اردیبهشت 1395 تا 6 آبان 1397)

· مترجم یا رابط ناشنوایان: زندگی نامه و فعالیت های فاطمه آقامحمد

· جشن نامه فرهیخته ناشنوا رضا محمودی

· شهیدی: شاهد یک قرن تلاش در عرصه ناشنوایی

· یداللّه قربعلی: زندگی نامه و کارنامه فرهنگی اجتماعی

· آسیب شناسی آموزش و پرورش استثنایی

· جشنواره تشویق دانش آموزان: گزارش بیست دوره برگزاری توسط کانون معلولین توانا قزوین (1378 تا 1397)

· خط بریل: مجموعه مقالات فارسی

· کوتاه نویسی خط بریل

· گفت وگو: مجموعه مصاحبه ها درباره خط بریل

· مانتو آبی: مجموعه داستان های کوتاه

· پروفسور محمود ایوب: نابینای اسلام شناس

· اسکندرآبادی: نابینای پرورش یافته مدرسه کریستوفل

تصویر

ص: 16

پس از پوستر بروشوری هم مهیا شد که انتشارات توانمندان و کتاب های منتشره در این انتشارات را معرفی می کرد:

گام بعدی شناسایی نخبگان دارای معلولیت و اطلاع دادن به آنها از طریق پیام کوتاه و تلفن بود.

ص: 17

موقعیت غرفه انتشارات توانمندان، تقریباً وسط سالن است در اطراف ما ناشرانی از جنس خودمان هستند یعنی ناشرانی که جیبشان از ساخت دکوراسیون های آن چنانی خالی است و به زحمت توانسته اند چند میز و قفسه کتاب فراهم کنند و بیاورند.

ما از قم سه میز غذاخوری اجاره کردیم و چهار قفسه و چند صندلی تاشو که سال گذشته خریده بودیم با دو کارتن کتاب توسط یک وانت بار پیکان بردیم.

امسال توانسته ایم پنجاه عنوان کتاب عرضه کنیم. البته کتاب های تولیدی این دفتر بسیار بیشتر است اما تجدید چاپ برخی و یا چاپ بعضی دیگر چند صد میلیون تومان بودجه می خواست که واقعاً تهیه آن دشوار بود و مجبور شدیم به آثاری که داشتیم بسنده کنیم.

البته این توضیح هم لازم است حضور ما در نمایشگاه کتاب برای فروش آثارمان نیست، چون فروش نداریم و به توصیه حجت الاسلام والمسلمین سید جواد شهرستانی نماینده آیت اللّه العظمی سید علی سیستانی فایل اکثر آثار را رایگان روی سایت دفتر فرهنگ معلولین و انتشارات توانمندان می گذاریم. در واقع تنها ناشری هستیم که ده ها عنوان کتاب به قیمت تقریبی چهار میلیارد تومان را رایگان در اختیار عموم مردم قرار داده ایم تا فرهنگ سازی در زمینه معلولین و معلولیت ها تسریع گردد و مردم به راحتی درباره چگونگی پیشگیری از معلولیت ها مطلع شوند و خود معلولین هم جهت مطالعه یک کتابخانه کتاب در کنار خودشان و در خانه های خود داشته باشند و از این طریق مطالعه در این جامعه گسترش یابد.

دوستی می گفت اگر انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و انتشارات های وابسته به آموزش و پرورش هم همین کار را انجام می دادند و فایل های آثارشان را رایگان منتشر می کردند چقدر مؤثر بود؟!

ص: 19

به هر حال میزها و قفسه ها را چند بار به چند مدل چیدیم تا بالاخره یک مدل بهتر به نظر آمد. سه بنر هم طراحی و چاپ کردیم و در بالای قفسه ها زدیم تا نشان دهیم این غرفه اسمش چیست و متعلق به کجا است. چون هنوز مدیریت نمایشگاه اتیکت اسامی غرفه ها را بالای سر در غرفه ها نصب نکرده است؛ و امسال کارهایشان تأخیر دارد.

پس از چیدن غرفه به سراغ مدیریت سالن رفتیم تا کارت پارکینگ (مجوز برای ورود به پارکینگ) بگیریم. مدیریت سالن گفت امسال پارکینگ نداریم. در ادامه این جمله را چند بار تکرار کرد: برای هیچ شخصی پارکینگ نیست و برای شما هم نداریم.

برای او توضیح دادیم که ما غرفه معلولان را داریم، معلولینی هستند چند متر راه هم نمی توانند طی کنند و حتماً با وسیله نقلیه ای که مناسب ساز شده باید به نمایشگاه بیایند و در اینجا در نزدیک ترین محل به غرفه پیاده شوند و به کمک ویلچر یا عوامل انسانی به غرفه آورده شوند.

با شنیدن این جملات با تعجب نگاهی کرد و گفت عجب و گویا می خواست بگوید اصلاً شما با این وضعیت چرا می خواهید بیایید که حرفش را به قول معروف خورد و درد دلش را نگفت؛ چون دید اگر بگوید دردسر برای خودشان می شود. ولی متوجه مقصود و کلام در تقدیرش شدیم و بلافاصله به او گفتیم اگر شما می خواستید پارکینگ ندهید و امکانات نداشتید چرا به معلولین مجوز دادید و چرا آنان را پذیرش کردید؟

اما مدیر پخته ای بود و نگذاشت کار به مشاجره بکشد و گفت کسانی که تصمیم گرفته اند متوجه نبوده اند ولی شما بروید با مسئولین امنیتی و حراست و مسئولین اجرایی بالاتر صحبت کنید.

به سمت حراست و کمیته اجرایی نمایشگاه راه افتادیم. راه طولانی و طبقه زیرزمین مصلی و پیچ در پیچ بود. ابتدا به سراغ ریاست حراست

ص: 20

رفتیم. مسئولین دفتر نامه را گرفتند و پاسخ دادند که ما هم کارمند هستیم و پارکینگ به ما هم نداده اند. بالاخره نتوانستیم نزد ریاست برویم و به سراغ کمیته اجرایی راه افتادیم. اما اینجا هم همان حرف ها و دست خالی برگشتیم.

تصمیم گرفتیم به سراغ پارکینگ های خصوصی که اطراف مصلی هست رفته و از این طریق مشکل را حل کنیم. به سراغ پارکینگ در ضلع جنوب غربی مصلی رفته و به مدیر آن گفتم ما غرفه معلولان را داریم و غرفه دار معلولی داریم که حتماً باید با ماشین خودش بیاید. گفت عجب مگر نمی دانی که ما را اجبار کرده اند که ده روز نمایشگاه پارکینگ را تعطیل کنیم. گفتم چرا؟ پاسخ داد: والا نمی دانم؛ ولی همین را می دانم که اگر تدبیر داشتند به جای تعطیل کردن به ما تشویقی و امکانات می دادند تا بیشتر کار کنیم و بیشتر پذیرش بگیریم.

در نهایت مشکل پارکینگ حل نشد و معلوم نیست فردا جمعیت انبوه معلولان که حداقل ده درصد جمعیت اند چه وضعی خواهند داشت.

یک نکته مهم که در گفت وگوهای دو ساعته یافتم، این بود که کارمندان و عوامل جزء قانع نبودند و نسبت به تصمیم مسئولین بالاتری اعتراض داشتند. به عبارت دیگر مسئولین بالاتری، نیروهای پایین دست خود را راضی و قانع کنند.

ورودی در اصلی نمایشگاه بود و بدون حاجب و دربان به سراغ رئیس رفته و خواسته خود را به او می گفتیم.

نمایشگاه کتاب شارجه و نمایشگاه کتاب ابوظبی و نمایشگاه کتاب استانبول هم همین طور بود. اما در نمایشگاه مصلی دیدن رئیس نمایشگاه حداقل دو تا سه مانع دارد و دیدن رئیس بدون پاسخ دادن به پرس وجوهای این موانع محال است. البته در سال های نخست تأسیس نمایشگاه بسیار دیده می شد که رئیس نمایشگاه در حال قدم زدن در سالن یا محوطه است اما در سال های اخیر یک بار هم قدم زدن رؤسا دیده نشده است.

به نظر می رسد اگر ریاست نمایشگاه کتاب سری به نمایشگاه های کتاب منطقه می زدند و وضع آنها را می دیدند و درس می آموختند، خیلی مؤثر بود.

آری مصلی محلی برای به رخ کشیدن تجملات و دارایی ها و ثروت ها شده است؛ اما عده ای که با فقر و نداری ولی با آبرومندی زندگی می کنند این فخر فروشی ها را مشاهده می کنند و فقط آه می کشند.

مناسب سازی

روز نخست که برای چیدن غرفه رفتیم بیشتر از سال های قبل، فقدان مناسب سازی را درک می کردیم؛ چون حمل و نقل بار در شیب ها و پله ها و در معبرهای پر از موانع. واقعاً تردد برای معلولین با ویلچر، با عصا و برای نابینایان و معلولین جسمی و حرکتی بسیار مشکل است. اما چرا پس از گذشت چندین سال هنوز مسئولین مصلی تدبیر و چاره ای نیندیشیده اند قابل تأمل است؟

آیا نمی دانند حداقل ده درصد جمعیت دارای معلولیت هستند و اگر سالمندان و کودکان را به آن بیفزایند؛ بیشتر می شود. مهم تر اینکه چرا سازمان بهزیستی و شهرداری تاکنون اقدام نکرده اند.

عجیب اینکه در این نمایشگاه نه تنها از موانع کم نکرده اند بلکه با نصب انواع پایه ها حتی کنار ستون ها بر موانع افزوده اند.

در پایان: ساعت 18 محوطه مصلی را ترک کرده و رفتیم تا برای فردا و گزارش دیگر آماده شویم.

ص: 23

تصویر

ص: 24

آمدن ماشین به داخل شده بودند لذا باید یکصد و پنجاه متر راه برود تا به ماشین های برقی برسد؛ 150 متر برای چنین فردی یعنی حداقل نیم ساعت تلاش و خستگی مفرط پس از آن بسیار بدتر است. بالاخره به ماشین برقی رسیده ولی جمعیت زیاد چند بار او را هل داده و با هر بدبختی سوار شده ولی جلوی در اصلی با شیب بسیار تند پیاده شد.

از محل پیاده شدن تا محل غرفه حدود 450 متر و ایشان با زحمت بسیار دو ساعت این مسیر را آمد تا رسید به غرفه. آن هم پر از موانع ازدحام و افرادی که تنه می زنند و رعایت نمی کنند.

یک نفر از مسئولین و مدیران تا وقتی این شرایط را عیناً درک نکرده باشد نمی تواند بفهمد معلولین چه مشکلاتی دارند.

این خانم با یک حساب سرانگشتی باید روزانه 70 هزار تومان برای تردد و نهار بپردازد؛ و ده روز نمایشگاه را هفتصد هزار تومان. بر اساس میانگین حقوق بهزیستی به معلولین حدود 5 ماه حقوق یک معلول توسط بهزیستی.

اسلامی که متصدی اداره این نمایشگاه است می تواند معلولین را برای شغل هایی مثل غرفه داری، تبلیغ کتاب و ده ها کار اینگونه ای آموزش دهد و فهرست افراد آموزش دیده را روی سایت اعلام کند تا در مشاغل نمایشگاهی از آنها استفاده شود.

تابلویی به چشم می خورد که نوشته شده بود «پاویون»؛ یعنی محلی که رئیس نمایشگاه در آنجا است و خیلی شیک است و مهمانان خاص را پذیرایی می کنند.

اما امسال این تابلوها نبود حتی در محل جلوس ریاست هم هیچ تابلویی نصب نشده است. خوب است یادآوری کنم پاویون برای بعضی یعنی پذیرایی کیک و چای خوشمزه، نهار رایگان و دلچسب و خلاصه خاطره خوب ولی برای بعضی هم یادآور تلخی ها است. سال گذشته با چشم دیدم دانشجویی فکر می کرد پاویون مثل اتاق استادانش در دانشگاه است، سرش در موبایلش و چند قدم از در به داخل برداشته بود که ناگاه مردی درشت هیکل فریادکنان به سوی او آمد کجا کجا؟! دانشجو گفت من دانشجو هستیم و گفته اند اینجا مدیریت نمایشگاه است می خواهم بروم از رئیس بپرسیم آیا می توان پایان نامه را…. آن آقای درشت هیکل او را هل داد به طرف بیرون و گفت نه آقا نمی شود برو بیرون.

نیمی از غذا را نمی خورند و دور می ریزند، حداقل می توانند غذاها را با دو حجم عرضه کنند و از مبلغ آن بکاهند.

نکته مهم این است که فاصله غرفه ها با محل فروش غذاها دور است و رفت و برگشت و در نوبت ایستادن نیم ساعت حداقل طول می کشد ولی ناظرها و بازرسین نبودن در غرفه را جزء تخلف ها حساب کرده و ثبت می کنند.

در نمایشگاه های بیروت و ابوظبی بین چند غرفه محلی را برای چای خوردن و استراحت و اغذیه گذاشته بودند و بحث ها و مباحثه ها هم آنجا انجام می شد و ابتکار خوبی بود. نمایشگاه فقط محل خرید و فروش و دکان و غرفه نیست، مهم تر جایی برای گفت وگو و هم اندیشی درباره موضوعات فرهنگی و اجتماعی است و لازم است مدیریت نمایشگاه این جنبه را هم بسترسازی و زمینه سازی کند.

تجارب کرده بودند. البته در کنار آن مراسم مفرح هنری هم بود.

اما محیط نمایشگاه تهران در سال های اخیر به خصوص بسیار خشک و بی روح شده است. از همه کارشناسانی که به این نمایشگاه آمده اند این داوری را شنیده ایم. الآن در جهان نمایشگاه ها را به گونه ای طراحی و اجرا می کنند که شامل مجموعه ای از این کارآیی ها باشد:

1- مؤثر در فرهنگ سازی ملی باشند.

2- در افزایش نشاط و سلامت روانی مؤثر باشند.

3- در توسعه هم اندیشی و تعامل و تعاون اجتماعی مؤثر باشند.

4- در افزایش ارتباطات جهانی و داد و ستد کالاهای فرهنگی و انتقال تجارب علمی مؤثر باشند

به نظر می رسد نمایشگاه کتاب تهران بیشتر شبیه یک فروشگاه بزرگ کتاب است. ناشران و کتاب فروشان می آیند و آثار خودشان را می فروشند، اما نخبگان و کسانی که فرهنگ ساز هستند حضور و محوریت ندارند. اساساً اقشار کتاب غیر از کتاب فروشان و کسانی که به کتاب نیاز دارند حضور جدی ندارند.

متین دیدم مقاله ای در ایرانیکا بود و همواره آرزو می کردم ایشان را ببینم و افتخار دست داد و امروز ایشان را ملاقات کردم.

بپرس. به سراغ راهنما آمدم آقایی اهل یاسوج بود. پرسیدم، گفت نداریم و مشغول گفت وگو با او بودم دیدم یک کتاب درباره نابینایی دیدم و شروع کردم به جستجو در کتاب هایی که چیده بودند و حدود چهل کتاب پیدا کردم. اما واقعاً قیمت ها گران بود. کتابی حدود چهارصد صفحه، به قیمت چهارصد هزار تومان بود. احتمالاً به همین دلیل بخش عربی خلوت بود. در سال های 70 تا 85 نمایشگاه بسیار شلوغ بود؛ به ویژه بخش عربی فوق العاده پر مشتری بود.

پس از آن به بخش انگلیسی رفتم و از چند ناشر پرسیدم درباره معلولیت و معلولان کتاب دارید، پاسخ منفی بود. و هیچ اثری پیدا نکردم. فقط یک ناشر چند اثر در زمینه توان بخشی داشت.

به هر حال با اینکه در غرب هر سال صدها کتاب درباره معلولیت منتشر می گردد، اما چرا اینها را به ایران نمی آورند تعجب برانگیز است و حداقل نشانگر این است که دانشگاه های ایران هنوز در زمینه معلولیت جدی نیستند و هنوز مطالعات و تحقیقات در این باره گسترده نیست.

یک جنبه بین المللی این نمایشگاه این است که عده ای از اهل سنت کرد یا بلوچ از نمایشگاه کتب مذهبی اهل سنت را تهیه می کنند و به پاکستان و دیگر همسایه ها می برند. زمانی که دولت سوبسید می داد و کتاب ها با قیمت بسیار نازل عرضه می شد. خرید و ارسال به کشورهای همسایه برای عده ای بسیار سودآور بود. اما نمی دانم الآن هم سودآور است یا نه؟ البته نسبت به گذشته افراد کرد یا بلوچ بسیار کم دیده می شدند.

پایان: ساعت 8 شب نمایشگاه تعطیل شد و اکثر جمعیت به سمت ایستگاه مترو در حرکت بودند. جمعیت بسیار در ایستگاه منتظر آمدن مترو.

ص: 33

تصویر

ص: 34

امسال چین مهمان ویژه است و امروز مراسم تکریم از چین بود که حدود سیصد نفر چینی آمده بودند و در غرفه چین تجمع داشتند. سفیر چین و وزیر فرهنگ و ارشاد آمده بودند؛ و گفته شد کتاب های زیادی هر سال از چین به فارسی و بالعکس ترجمه و چاپ می شود. از آلمان، اتریش، افغانستان و نیز سازمان ملل غرفه دارند.

تصویر

ص: 37

تصویر

ص: 38

تصویر

ص: 39

تصویر

ص: 40

تصویر

ص: 41

باشد و معلولین را کمک کند تا بیایند.

متن کامل مصاحبه با ایشان را جداگانه منتشر خواهیم کرد.

ارتقا سطح شعور و دانش و رشد اخلاق عمومی مردم است؛ اما در نمایشگاه مواردی مشاهده می شود که با این هدف اصلی در تضاد است. مثلاً نوعی فرهنگ تفاخر و فقیر و غنی به خوبی مشاهده می شود. غرفه هایی با دکوراسیون چند صد میلیونی و غرفه هایی فاقد کوچک ترین امکانات هست که نوعی رویه و اخلاق تبعیض آمیز را به ارمغان می آورد.

دفتر را بی نظیر خواند.

تصویر

ص: 48

تصویر

ص: 49

تصویر

ص: 50

تصویر

ص: 54

تصویر

ص: 55

1- خواهان معرفی بچه های اتیسم و توانمندی های آنان از طریق سامانه های اطلاع رسانی دفتر فرهنگ معلولین بودند.

2- بحث شد که همه ناشرانی که در حوزه معلولیت فعالیت می کنند، هر چند ماه یکبار تجمع و جلسه داشته و درباره کارهایشان هماهنگی داشته باشند.

3- نیز قرار شد با وزارت ارشاد برای نمایشگاه سال آینده و گرفتن یک سالن برای همه ناشران معلولیتی گرفته شود و در این سالن برنامه های فرهنگی و نیز غرفه باشد.

در مصلی چهار سالن برای برگزاری نشست ها هست و یک مدیریت مستقل برای این منظور فعال است. اما مشکل این است که این سالن ها در طبقه بالای مصلی است و پنجاه پله دارد، آسانسور هم ندارد.

به هر حال نمایشگاه محل مناسبی برای نشست ها برای نخبگان معلولان است و می تواند در فرهنگ سازی و ایجاد تفاهم بین آنها مؤثر باشد.

پایان: امروز ساعت 8 شب غرفه ها تعطیل گردید، متصدیان غرفه ها عادت دارند که پارچه ای روی کتاب ها انداخته و پارچه ای به صورت پرده جلوی غرفه آویزان می کنند. تنها غرفه توانمندان پارچه روی کتب نمی اندازد و پرده آویزان نمی کند.

ص: 58

تصویر

ص: 59

تصویر

ص: 60

تصویر

ص: 61

تصویر

ص: 63

تصویر

ص: 64

معلولان است اما خودش معلولیت ندارد.

تصویر

ص: 68

تصویر

ص: 69

تصویر

ص: 70

تصویر

ص: 71

تصویر

ص: 72

امّا او هیچ گاه از معرفی خود به عنوان یک معلول هراسی و ابایی نداشته و با کمال شجاعت خود را دارای این مشکل جسمی می داند؛ اما روح بزرگ و منش شخصیت و اخلاقیات عالی او گویای این است که انسانیتی مثل دیگران دارد و سزاوار تبعیض نیست.

او با سخت کوشی و تلاش، مدارج تحصیلی را پشت سر گذاشت و در مقطع کارشناسی ارشد در رشته فناوری ارتباطات (IT) گرایش تجارت الکترونیک از دانشگاه قم مدرک گرفت. همچنین در خانه هارمونیکا در اصفهان هم موسیقی و نوازندگی هارمونیکا را فراگرفت. غیر از تحصیلات، فعالیت های اجتماعی هم داشته؛ از رسیدگی به افراد دارای معلولیت تا راه اندازی کسب و کار برای ایجاد اشتغال معلولان کوشا بوده است.

در مورد نوشتن این کتاب در مقدمه چنین مطرح کرده است: در زمستان 1393 جرقه نوشتن این کتاب در ذهنم زده شد. در آن زمان قانون مدنی در ایران تصویب شده بود که به ضرر معلولین بود و برای نقد این قانون تصمیم می گیرد به آسیب شناسی این قانون از طریق نوشتن رمان بپردازد؛ اما از ابتدای سال 95 شروع به نوشتن می نماید. دو سال نوشتن و اصلاحات و بازنویسی او طول می کشد و بالاخره فروردین 97 برای چاپ به انتشارات توانمندان می سپارد. کار چاپ و نشر و گرفتن مجوز و فیپا حدود دو ماه طول کشید و در 30 خردادماه 97 اولین نشست رونمایی این کتاب در اصفهان در حیاط جامعه معلولین اصفهان برگزار گردید.

این نکته را می توان از نشست رونمایی آن فهمید. معمولاً در جلسات نقد و رونمایی، عده انگشت شمار شرکت می کنند مگر تمهیدات خاص اجرا شود؛ مثلاً یک شخصیت پرطرفدار بیاید؛ شام و نهار داده شود یا جوایز نفیس اهدا گردد؛ اما جلسه رونمایی این کتاب با اینکه فاقد این تمهیدات بود ولی تعداد قابل توجه آمده بودند. علت آن را می توان در ویژگی های ذاتی این رمان جست. بیش از بیست ویژگی برای این اثر پیدا کرده ام. برخی از این ویژگی ها مربوط به متن رمان و برخی مربوط به نویسنده و بعضی مربوط به حواشی آن یا مربوط به ناشر است.

1- این رمان با جسارت تمام به حوادث جزئی و ریز پرداخته و همین نکته موجب جذابیت آن گردیده است. خاصیت ذاتی رمان این گونه است که هرچه به جزئیات بپردازد. و به موضوع شاخه و برگ بیفزاید، جذاب تر و مقبول تر می شود. و هر مقدار کلی گویی کند و رخدادها را در لفافه و با کلی گویی توصیف کند، مقبولیت آن کمتر خواهد شد.

در واقع نویسنده باید مثل عقابی باشد که از بالا تمام حوادث را زیر نظر داشته و کوچک ترین چیزها مثل یک موش کوچک را از صدها متر بالاتر می بیند و در فرصت مقتضی به شکار آن می پردازد. رمان نویس باید شکارچی خوبی باشد و فرصت مناسب را تشخیص دهد و کوچک ترین ها را در راستای اهدافش شکار کند.

نویسندگان برای فرار از برچسب و تهمت معمولاً کلی گویی می کنند، نویسنده ای که به جزئیات می پردازد، شهامت و شجاعت دارد و از بازگویی و گزارش مسائل زندگی اش نمی هراسد.

2- ویژگی دیگر این رمان واقع گرایی آن است. رمان ذاتاً باید تخیل آمیز و تخیلی باشد. رمان نویس موفق کسی است که از قدرت خیال و از قوه مخیله اش استفاده می کند. رمان نویس در این جهت، مثل شاعر است. هر

ص: 75

مقدار تشبیهات، اشعارات و کنایات بیشتر به کار ببرد شعرش زیباتر و جذاب تر می شود. رمان نویس هم لازم است از تخیلات خود بهره ببرد. اما خانم صوفی توانسته رخدادهای واقعی و حقیقی را گزارش نماید اما به گونه ای حقایق را پردازش کند که گویا غیر واقعی و خیالی است. در واقع او از صنعت تجمیع واقعیت و تخیل استفاده کرده و واقعیت ها را با قالب ظاهراً تخیلی بیان نموده است.

3- بسیاری از شخصیت ها و حوادث این رمان واقعی است و ما به ازای خارجی دارد. بسیاری از اسم ها، همان افرادی اند که وجود خارجی دارند. نویسندگان برای رهایی از مشکلات معمولاً اسامی را به صورت مستعار می آورند، ولی نویسنده این رمان، نام همکلاسان، هم درسی ها، دوستان و آشنایش را عیناً و بدون تغییر آورده است.

البته همه این افراد هم به شخصیت نویسنده اعتماد داشته و اعتراضی به آوردن نامشان ننموده اند.

4- سیر تاریخی و جریان داشتن از ویژگی های دیگر این رمان است. نویسنده از جایی شروع می کند و به ترتیب زمانی و تاریخی حوادث را نقل می کند تا به آخر می رسد. دقیقاً مثل یک فیلم، نظم دارد. نظم داشتن در فهم رمان و به ذهن نشستن محتوای قصه کمک می کند. یعنی حوادث درهم و آشفته نیست؛ بلکه نظام منطقی دارد.

5- در رمان های پلیسی حداکثر جنایت و اقدامات پلیس نشان داده می شود، رمان های سکسی، به مقولات تحریک کننده می پردازند، اما این رمان جزء رمان های اخلاقی باید دسته بندی شوند که شخصیت ها به صورت محترم و متخلق به اخلاقیات و مؤدب اند. هیچ موردی نمی بینیم که به فحاشی یا ظلم یا کشتار و امثال اینها پرداخته باشند.

خود نویسنده در خانواده ای اخلاق محور بزرگ و تربیت شده و در رمانش

ص: 76

هم ضوابط اخلاقی مراعات شده است.

6- نویسنده به یافته ها و نوشته خود باور قلبی دارد و نوشته های او صوری نیست بلکه سخنانی است که از قلب یک انسان تجربه دیده و دردمند برخاسته و تراوش نموده است و لاجرم بر قلوب هم می نشیند.

7- نویسنده از آغاز رمان، با شجاعت پایگاه اجتماعی و جایگاه طبقاتی خود را معرفی کرده و بدون ترس و دلهره خود را معلول و دارای معلولیت می داند. بعضی از معلولین را دیده ایم که وقتی به جایگاه و پستی می رسند، حتی نمی پذیرند که به آنها معلول گفته شود.

معلولیت یک ویژگی جسمی است و ذاتاً نه خوب و نه بد است و بستگی دارد چگونه به آن نگاه کنیم، مثل بیماری سرماخوردگی و مثل هر نوع بیماری دیگر است. ربطی هم به شخصیت و انسانیت فرد ندارد. اما کسانی که معلولیت را مذموم و بد می پندارند یا معلولینی که از معرفی خود به عنوان معلول می هراسند، تلقی و درک صحیحی از معلول و معلولیت ندارند. به علاوه اینان خود را در ورطه تخیلات انداخته و از واقعیت ها فرار می کنند. کسی که نابینا است، واقعیت این است که حس بینایی ندارد و نباید خیال کند نابینا نیست.

خانم صوفی با کمال شجاعت خود را عضوی از جامعه هدف دانسته و این مسئله را عیب و عار نمی داند و از این جهت رمانش بسیار درس آموز است.

8- این رمان با انگیزه نقد برخی رویه ها و افکار ضد معلولیتی آغاز شده و در متن، در جاهای بسیار اشتباهات عده ای که آراء غلط دارند را تذکر می دهد. از این جهت رمانی فرهنگ ساز است.

مؤلف می گوید، زمستان 1393 قانون مصوب را خواستم نقد کنم ولی به نظرش می رسد از طریق رمان نقد کند و با رمان به مسئولین نشان دهد،

ص: 77

کجای این قانون اشتباه است. یا وقتی برای امتحان رانندگی می رود و افسر به طعنه به او می گوید گواهینامه به درد تو نمی خورد و چرا برای گواهینامه اقدام کرده ای؟! صوفی می خواهد از طریق این رمان این گونه نگرش های اجتماعی را نقد کند.

9- نویسنده با خانواده های معلولین، با مدیران و با عموم مردم از موضع نماینده معلولین سخن می گوید. در واقع این رمان جامعه هدف را نمایندگی می کند و مؤلف سخنگوی عموم در این رمان است. از این رو به خوبی توانسته مشکلات جامعه هدف را نقادی کند، نوع برخورد جامعه با معلولین را کاوش نماید.

10- ویژگی دیگر این رمان، بهره گرفتن از خرد جمعی است؛ زیرا نویسنده ابتدا قسمت های زیادی از آن را در فضای مجازی منتشر کرده و پس از دریافت نظرات نخبگان و به ویژه معلولان اقدام و به چاپ و نشر آن نموده است. در واقع نخست آراء جمع را دریافت و بر پایه آن اشکالات رمانش را بر طرف و اصلاح نموده است.

11- رمان نویسی و اساساً نویسندگی و کارهای علمی یا هنری به سرعت به نتیجه نمی رسد و نیاز به حوصله دارد.

خانم صوفی چند سال درگیر این رمان بوده است و با حوصله و صبر فراوان سطر سطر آن را نوشته است. رمان از یک نظر مثل قالی بافی است؛ بافنده با گره های کوچک، آن هم هر کدام به رنگی، فرش زیبا با نقش های زیبا ارائه می کند. هر مقدار حوصله و صبر نویسنده بیشتر باشد، کارش دقیق تر خواهد شد.

بعضی فکر می کنند ظرف چند روز نویسنده می شوند و ده ها کتاب چاپ می کنند. در حالی که چنین نیست و قبل از نوشتن مطالعات بسیار نیاز هست. به هنگام نوشتن هم به حوصله و درایت نیاز است.

ص: 78

اما به رغم این سختی ها این گونه مشاغل بهترین روش اشتغال برای معلولین است.

12- یکی از ویژگی های مهم رمان عشق آهنین این است که جامعه هدف و نخبگان دارای معلولیت به حمایت مادی و معنوی از رمان و نویسنده پرداختند. در مجالس رونمایی شرکت کردند و مجالس شلوغ و با ابهت پدید آوردند؛ کتاب را خریدند، گاه دیده می شد یک نفر که معلولیت دارد و درآمد چندان هم ندارد چند نسخه خریده است؛ حتی گاه با مصاحبه و گزارش های خود حمایت کردند.

اگر از هر کتابی که یک نفر معلول می نویسد، سیصد نسخه توسط خود معلولین خرید شود، حداقل هزینه های ضروری آن تأمین می گردد. خرید یک کتاب به قیمت ده تا سی هزار تومان هم در زندگی کسی مشکل ایجاد نمی کند. ولی همین خریدها موجب رونق نویسندگی در جامعه هدف خواهد شد.

13- خانواده خانم صوفی با تمام توان از او و نوشته اش حمایت کردند و در همه امور به او کمک نمودند. این تجربه خوبی است و لازم است خانواده ها از فرزندان دارای معلولیت خود در امور اساسی و زیربنایی حمایت کنند تا به خودکفایی و استقلال برسند.

14- از جمله ویژگی های این رمان همکاری و همدلی بین ناشر و مؤلف بوده است. چون مؤلف با درایت ناشری انتخاب کرد که ویژه معلولین است و خط مشی تجاری ندارد.

همین همکاری ها موجب شد این کتاب به سرعت به نتیجه برسد و منتشر گردد. پس از انتشار هم ناشر، تمام قد در مجالس رونمایی فعال بوده است. این تجربه بزرگی است که معلولین کارهای خود را دست هر کس ندهند. اما ناشری که از جنس خودشان است اگر درآمدی هم داشته باشد

ص: 79

صرف امور خودشان می کند.

15- نخستین جلسه رونمایی در اصفهان برگزار شد؛ محل برگزاری حیاط جامعه معلولین اصفهان بود. درباره این جلسه و حوادثی که اتفاق افتاد یک کتاب می توان نوشت. یک طرف آن مدیریت جامعه معلولین اصفهان یعنی خانم معتمدی، آقای منصوری و دیگر مدیران این جامعه بودند که با عشق تلاش کردند و مجلس فاخری آراستند، کیک ویژه تولد و امکانات پذیرایی فراهم نمودند.

طرف دیگر حضور شخصیت های متنوع و مردم در کنار هم بود. آقای شفیعی به عنوان استاد دانشگاه سخنرانی کرد. حضور خانواده خانم صوفی بر وزانت جلسه افزود. خلاصه جلسه پر محتوا و شلوغی بود.

16- رمان عشق آهنین و جلسه بزرگداشت و رونمایی، پروژه جدید و اقدام ابتکاری نو بود. به همین دلیل جامعه هدف هم استقبال کردند و با حضور خود به فخامت و وزانت جلسه افزودند. این نکته گویای این است که جامعه هدف هنوز زنده و پویا است و هر جا اقدام نو و جدیدی باشد حاضر می شوند و حمایت می کنند. اما از سوژه های تکراری و کهنه که ثمر و نتیجه ای هم در زندگی آنها ندارد خسته شده اند.

17- تجربه دیگری که از این رمان آموختیم این بود که همه از خود معلولان، تشکل ها آمادگی دارند که سوژه های سودمند و جدید را گسترش دهند و تبدیل به جریان فراگیر نمایند.

خانم صوفی می تواند شروع کند تجارب خود را به صورت جلسه یا کلاس و آموزش انتقال دهد و جریان رمان نویسی در معلولین تحکیم و گسترش یابد.

18- رونمایی این رمان نشان داد بدون حضور مدیران دولتی، حتی بدون حضور بهزیستی می توان کارهای بزرگی را به سامان رساند. نیز به ما فهماند

ص: 80

که جامعه هدف و نخبگان دارای معلولیت با اتکا بر خلاقیت ها و توانایی های خود می توانند بهترین محصولات و بهترین خروجی ها را داشته باشند.

19- تا الآن گفته می شوند معلولان باید استقلال و خود اتکایی را تجربه کنند اما این رمان یاد داد که غیر از خودکفایی فردی لازم است، استقلال و خوداتکایی جمعی هم جدی گرفته شود.

در سال های گذشته، جلسه ای که می خواستیم برگزار کنیم، حتماً باید مجری پیدا می کردیم و گاه با هزینه و قیمت بالا مجری مشغول به کار می شد؛ سخنرانی از مسئولین پیدا می کردیم و با اصرار و ناز خریدن بسیار دعوت می کردیم؛ خبرنگاران رسانه ها را با چه زحمتی می آوردیم، اما جلسه رونمایی عشق آهنین نشان داد: سخنران یک استاد دانشگاه یک مدیر در سطح عالی و نیز دارای معلولیت به راحتی و بدون ناز سخنرانی می کند و حرف هایش آن قدر به دل حضار نشست که همه او را تحسین کردند؛ خبرنگار مراسم آقای اصغر فخاری خودش ویلچری و با عشق تمام مراسم را اطلاع رسانی کرد و پوشش داد، مجری هم از خود فعالین امور معلولین بود. خلاصه در سراسر مراسم، خودکفایی، استقلال و خود اتکایی موج می زد.

متأسفانه مدیران تشکل های معلولین کمتر در مراسم این چنینی شرکت می کنند. در اصفهان حداقل بیست تشکل مردمی فعال هست اگر مدیران این تشکل ها در چنین مراسمی شرکت کنند بر وزانت آن خواهند افزود و همبستگی و اراده جمعی جامعه هدف را نشان می دهد.

20- غیبت مدیران اصلی ترین نهاد موظف برای معلولین یعنی بهزیستی و دیگر مدیران دولتی در جلسه رونمایی مشهود بود، نه از این نظر که به آنها احتیاج هست یا آنان ایده ها و سخنان مهم مطرح می کنند و حضورشان ضروری است؛ بلکه از این نظر که اهمیتی به مهم ترین امور معلولین نمی دهند. با اینکه باید خودشان پیش قدم شده و در امور مختلف مساعدت

ص: 81

داشته باشند.

نیز مدیران دولتی مثل استاندار، شهردار، فرماندار و غیر باید بدانند که در کشورهای پیشرفته جهان، معلولین را سرمایه ملی می دانند و بخشی از تولید ناخالص ملی و پیشرفت خود را مدیون فعالیت های آنان دانسته؛ لذا به امور آنان اهتمام ویژه دارند.

پیامبر اسلام حضرت محمد صلی اللّه علیه و آله و سلم هم به این نکته توجه داده است و در روایتی می فرماید کسانی که به امور معلولین اهتمام می نمایند، غرق رحمت های خداوند می شوند (کتاب ثواب الاعمال، ص337). به زبان امروزی بهره برداری از استعدادها و خلاقیت های معلولین موجب توسعه ملی و افزایش درآمد ملی خواهد شد.

21- یکی از ویژگی های متن این رمان بهره گیری از رویه ها و آرایه های هنری مثل شعر است. مؤلف از شعر و شاعری هم بهره ای دارد و به مناسبت گاه اشعاری آورده است. اینها مثل نمک، متن را زیبا و خوشمزه ساخته است.

22- ویژگی دیگر آن، عرفیت و تأکید بر باورها و عقاید جامعه است. رمان های که با عرفیات و باورها و سنت های اجتماعی در ستیز هستند و جامعه را کلاً کنار می گذارند، موفق نمی شوند. اما مؤلف این رمان مثلاً بر نماز خواندن به عنوان یکی از عوامل توان افزایی و روحیه دهی به معلولان تأکید نموده و تلاش می کند کسی که مخالف نماز است را متقاعد کند که نماز سودمند است (ص373). البته همه اینها را با زبان رمان آورده است.

23- مؤلف از اعتماد به نفس برخوردار است. شخصیت بحران زده، مُلَون و مذبذب ندارد بلکه دارای معتقدات و باورهای مستحکم می باشد. این نکته در رمان خودش را نشان می دهد. معلولین ایران بیش از هر زمان در شرایط امروز، نیاز به آرامش، اطمینان و اعتماد به نفس دارند. مشکلات کنونی

ص: 82

اقتصادی و اجتماعی موجب فشارهای روحی و روانی بر آنان شده و در نتیجه از کارآیی و کارآمدی آنان کاسته است. این رمان از این نظر می تواند درمان خوبی باشد.

24- شخصیت مؤلف به گونه ای است که به دلیل تربیت درست، دنبال سودجویی و کسب درآمد از طریق نویسندگی و رمان نویسی نیست. بلکه هدفش خدمت به جامعه هدف است. کسانی که بخواهند در زمان اندک و با یک اثر به ثروت کلان برسند، موفق نخواهند شد. اما نویسندگانی که تلاش کرده و نتایج اقتصادی و سود مالی برای آنها مهم نبوده، موفق شده اند.

25- ویژگی دیگر این رمان، اهداف مشترک مؤلف و ناشر در فرهنگ سازی و در اولویت خدمات فرهنگی است. برگزیدن ناشری است که در راستای اهداف مؤلف است. چه بسیار کتاب های خوبی که به دلیل تعارض مؤلف و ناشر، به بن بست رسیده است. مؤلف سراغ ناشران بازاری و تاجر مسلک نرفت بلکه ناشری برگزید که ویژه معلولین و درصدد فرهنگ سازی در راستای اهداف فرهنگی جامعه هدف است. این موضوع هماهنگی های بسیار در رخدادهای مختلف موجب شد.

26- به عنوان ویژگی آخر، مردم گرایی اهمیت خاص دارد. نویسندگانی که همواره در کنار مردم و با مردم هستند، در کارشان موفق خواهند شد. اما نویسنده ای که با نوشتن یک اثر خودش را گم می کند و از مردم فاصله می گیرد اینان عملاً شکست خورده اند. خانم صوفی و این رمان تاکنون در کنار معلولین بوده و تلاش کرده در غم و شادی آنان شریک باشد.

مجموعه این ویژگی ها این رمان را به عنوان کتاب جذاب و مورد علاقه ساخته و تاکنون استقبال خوبی از آن شده است. امید است این استقبال ها ادامه یابد و از هر نظر رکورد شکنی کند.

ص: 83

سی و دومین سالی است که در دوره جدید یعنی پس از انقلاب اسلامی در ایران نمایشگاه بین المللی کتاب برگزار می گردد. پس از این سال ها لازم است ابعاد این نمایشگاه تجزیه و تحلیل گردد. همچنین تأثیر این نمایشگاه در کتاب معلولیتی و جایگاه این نمایشگاه در توسعه فرهنگی جامعه معلولین ضرورت دارد بررسی هایی عرضه گردد. بالاخره حضور معلولین در نمایشگاه باید آگاهانه باشد؛ از این رو این فصل به بررسی نمایشگاه سی و دوم کتاب با توجه به این دغدغه ها می پردازد.

ص: 86

کرده و دست ناشران کوچک را نگرفته است.

3- بی رونقی عجیب در بخش کتاب مذهبی امسال مشهود بود و ناشران مذهبی از عدم استقبال نالان بودند و می گفتند اگر چنین باشد سال آینده شرکت نمی کنند.

البته سال ها، ناشران مذهبی مجال داشتند و می توانستند از شرایط اجتماعی جامعه برای پیشرفت استفاده کنند، اما بیشتر به فکر سود شخصی تا پیشرفت در فناوری چاپ و نشر کتاب مذهبی بودند. به طوری که الآن که شرایط عوض شده، اینان قدرت رقابت با ناشران غیر مذهبی را ندارند.

4- افرادی که قدرت خرید دارند، دهک هایی از جامعه هستند که در دهه های اخیر ثروتمندتر شده اند. این افراد از نظر فکری و گرایش و باورها با ناشرانی مثل چشمه هماهنگ شده اند. قشرهای غیر مذهبی و منتقد وضع موجود که شامل تکنوکرات ها و خانواده های آنها، پزشکان و خانواده های آنها، مسئولین شرکت های تجاری و اقتصادی و خانواده های آنها کسانی هستند که برای خرید رمان ها و کتب ادبی غربی آن ناشران صف می بندند.

اما معلمان، نویسندگان، فرهنگیان فرهیخته، کارمندان علاقه مند به کتاب و فرهنگ و خانواده های اینان به دلیل شرایط اقتصادی قدرت خرید ندارند. در واقع اینان اغلب مشتریان انتشارات اصیل هستند.

آسیب های مزبور موجب شد شرایط خاصی به نمایشگاه سی و دوم حاکم شود و شرایط با سنوات گذشته متفاوت گردد.

ص: 88

تنها «دفتر فرهنگ معلولین» است که برای قشرهای مختلف دارای معلولیت آثاری منتشر کرده و دغدغه علمی دارد.

اما ناشرانی هستند که در کنار کارهایشان به چاپ و نشر آثار معلولیتی هم می پردازند؛ و با تسامح می توان آنها را ناشران همسو نامید. اکنون درصدد هستم اینگونه ناشران را که در نمایشگاه کتاب 98 شرکت داشتند، معرفی کنم.

هم لازم است اینگونه عمل کنند و با ایجاد یک تشکل سراسری در ایران و مطالبه گری برای کاغذ و امکانات می توانند خدمات بیشتری در زمینه چاپ و نشر عرضه کنند.

5- کانون پرورش فکری در حوزه کودک و نوجوان فعال است.

6- ناشرانی مثل انجمن اوتیسم ایران فقط کتاب های مرتبط به موضوع تخصصی خودشان را منتشر می کند.

بالاخره این گرایش ها در ناشران فعال در عرصه معلولیت وجود دارد و به طور طبیعی یک تقسیم کار انجام یافته و هر ناشر بر اساس رویکردی که دارد، آثاری را منتشر کرده است.

ص: 92

به کتاب از چند ماه قبل به سایت یا به کتاب نمایشگاه مراجعه کرده و مثلاً در بخش معلولیت یا در بخش نابینایی، انتشارات موردنظر و آثارشان را یافته و برای خرید برنامه ریزی می کنند. حتی با ناشر تماس گرفته و روز و ساعتی که برای خرید به غرفه ناشر مربوطه می روند را اعلام می نمایند.

اما متأسفانه در ایران بعد از 32 سال هنوز مدیریت نمایشگاه در این زمینه ضعیف است. حتی ریاست نمایشگاه نمی دانند ناشران ویژه چاپ کتب معلولین کدام اند و نام و آدرس آنها چیست؟ به همین دلیل افراد خواهان کتاب از طریق ناشران به سختی می توانند به نیازهای خود برسند.

امسال در نمایشگاه چند ناشر زیر که درباره معلولیت ها و معلولان کتاب چاپ کرده اند، حضور داشتند:

انتشارات توانمندان

انتشارات آوای کلار

انتشارات رودکی

انتشارات پرتغال

انتشارات بعثت (انجمن اوتیسم ایران)

انتشارات آوای نور

انتشارات دانژه

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

انتشارات دانشگاه بهزیستی و توانبخشی

عمده و اکثر کتب درباره معلولیت و معلولان را این ده ناشر عرضه کرده اند. اکثر ناشران را از اسم و عنوان آنها نمی توان فهمید که درباره معلولیت آثار چاپ می کنند. علاوه بر آن این ناشران پراکنده اند و یک فرد دارای معلولیت اگر بخواهد به چند ناشر از این ده انتشاراتی هم سر بزند، بسیار دشوار است.

ص: 94

اما مهم ترین مسئله این است که دکه های راهنمای ارباب رجوع به کسی که می پرسد ناشران فعال در زمینه معلولیت ها را می خواهم، همین ناشران را هم معرفی نمی کنند. لذا افراد گاه با جستجوی فراوان و با پرس وجوها و تلاش های بسیار غرفه این ناشران را پیدا می کنند. با اینکه به راحتی نمایشگاه می توانست از خود NGOها و افراد خبره کمک بگیرد و ناشران فعال در معلولین و آثارشان را روی سایت معرفی کند.

افرادی که آنجا هستند به کتاب و ناشران آگاهی کامل ندارند و خبره نیستند. ریاست نمایشگاه لازم است کیوسک ها را دو قسمت کند یک قسمت مشاوره باشد و افراد خبره به ناشران و کتاب به ارباب رجوع مشاوره دقیق بدهند. و قسمت دوم راهنماها باشند که جای ناشران یا محل کتاب های خاص را نشان می دهند.

اگر چند کیوسک ویژه معلولان باشد که درباره کتاب معلولیتی مشاوره بدهند خیلی کارآیی خواهد داشت. اما رادیویی که در ایام نمایشگاه تبلیغ ناشران و کتاب ها و نشست ها را می کند. معمولاً از ناشران بزرگ تبلیغ می کند و دیده نشده به تبلیغ ناشران کوچک و آثار اقشار ضعیف بپردازند. کارنامه نشر اصلی ترین محلی است که هر سال در نمایشگاه حضور دارد. خانه کتاب به عنوان اصلی ترین نهاد متصدی کتاب در ایران اطلاعات تمامی کتب منتشره در ایران را سالانه به صورت کتابشناسی و سپس روی CD و اینترنت منتشر می کند. علاوه بر آن همه آثار را در ایام نمایشگاه در یک سالن نمایش می دهند.

اما چینش و طبقه بندی آثار معلولیتی در کتابشناسی ها دقیق نیست و مشکلات بسیار برای کاربران در این زمینه هست.

ریشه همه این مشکلات در این نکته است درختواره اطلاعات کتب در ایران ترسیم نشده و شاخه های اصلی و فرعی و نسبت آنها معلوم نیست. از این رو عناوین اصلی و فرعی اطلاعات معلولیتی هم معلوم نیست. لازم است یک گروه نمایه سازی شاخه های مختلف اطلاعات کتب را تدوین و درختواره اطلاعات کتب و از جمله اطلاعات کتب معلولیتی را تدوین و منتشر کنند. سپس بر اساس این درختواره، آثار عرضه شده در نمایشگاه هم طبقه بندی شود. و بر اساس آن کاربران هم راهنمایی شوند. دقیقاً مثل شهری است که وقتی نقشه آن ترسیم نشود، نمی توان افراد تازه وارد را راهنمایی کرد. یعنی

ص: 96

افراد نقشه کش، با نام گذاری روی خیابان ها و اماکن و تعیین جایگاه های آنها نقشه را ترسیم می کنند؛ سپس گروه اطلاع رسانی، کاربران را راهنمایی و هدایت می نمایند. اما در مورد کتب هنوز اسم گذاری ها کامل نیست یعنی هنوز نمی دانیم کتاب های درباره ارتقای فرهنگی ناشنوایان را چه نام گذاری کنیم آیا آنها را توانبخشی فرهنگی ناشنوایان بنامیم؟

بالاخره معلوم نبودن اسامی به این معنا است که محتوا و هویت آثار ذیل این اسامی شناخته شده نیست.

در قدم بعد جایگاه هر گروه از کتب و نسبت آن با دیگر منابع مشخص نیست.

لازم به یادآوری است که اینگونه مشکلات و کمبودها مربوط به فقدان اصطلاح نامه و تزاروس معلولیتی در ایران است و این مشکل به دلیل این است که در دانشگاه ها و در آموزش عالی در این زمینه کار نشده است و اساساً آموزش عالی به این بخش ورود نداشته است.

در سال های اخیر «دفتر فرهنگ معلولین» اقداماتی برای تدوین اصطلاح نامه معلولیتی را آغاز کرده ولی به دلیل فقدان بودجه و امکانات کافی نتوانسته است سریع پیش برود.

خلاصه اینکه خرید کتاب های معلولیتی در نمایشگاه کتاب 1398 با مشکلاتی مثل سنوات قبل مواجه بود و ریاست نمایشگاه در این باره اقدام جدی نداشت.

ص: 97

هدف ترویج کند. برای اولین بار است که کتابی زندگی فردی ویلچری را تبیین می کند که جوکر است و در جلسات و مراسم مردم را می خنداند و شاد می کند.

تبویب و فصل بندی در مجموع نمره قابل قبولی ندارد. و معلوم است که فرد خبره کتاب بر این قسمت نظارت نداشته است.

بسیاری آثار را به روش دیجیتال و در تیراژ کم منتشر کرده است و این مشکل بسیاری از ناشران ریشه دار و اصیل است.

فعلیت برسد و در آینده نزدیک شاهد جریان فعالی از معلولان نویسنده، پژوهشگر و شاعر باشیم.

4- تاریخ نگاری معلولیت در شهرها و استان های کشور، از دیگر فعالیت های این ناشر است. این ناشر توانسته با ثبت رخدادهای تاریخی ویژه معلولین در هر منطقه، به هویت بخشی و ارتقای اجتماعی معلولان بپردازد.

5- انتقال تجارب با ثبت و به اشتراک گذاری دستاوردهای NGOها و شخصیت ها از دیگر اقدامات این ناشر است. از این رو تاکنون چندین عنوان کتاب درباره تشکل ها و شخصیت ها عرضه کرده است.

6- تأمین منابع علمی برای دیگر پژوهش ها از جمله دیگر اقدامات این ناشر است. متأسفانه به دلیل کمبود منابع علمی در بسیاری از موضوعات معلولیتی، امکان تألیف آثار جدید وجود نداشت. اما این ناشر توانست مسیر جدیدی برای تحقیقات معلولیتی تجربه کند و منابع علمی زیادی هم آماده و منتشر نماید.

این ناشر بر اساس این ویژگی ها، خط مشی جدیدی، پی ریزی کرد و آثار بسیاری را عرضه نموده است.

ص: 101

ص: 102

وضعیت و آمار کتاب های منتشره درباره موضوعات معلولیتی چگونه است؟ علل و عوامل پیدایش این وضعیت کدامند؟ کتاب چه تأثیری در زندگی معلولین دارد؟ ضرورت و کارآمدی کتاب در چیست؟

این فصل تلاش می کند به این پرسش ها پاسخ گوید. یعنی درصدد هستم کتاب معلولیتی را به عنوان یک واقعیت، تجزیه و تحلیل کنیم.

ص: 104

فرهنگ و طرح توانبخشی مبتنی بر فرهنگ رسیده است ولی مدیریت کلان معلولان در ایران هنوز اندر خم دهه های گذشته است. تفکر تا راه حل عملی بعضی می پرسند معلولین بیش از هر چیز نیاز به امکانات اقتصادی و رفاهی دارند، کتاب به چه درد آنها می خورد؟ در پاسخ کارشناسان امور معلولین گفته اند امور رفاهی و معیشتی معلولان مهم است ولی با توجه به اینکه رفاه، اشتغال و معیشت پایدار وقتی به وجود می آید که تفکر صحیح و کارشناسانه در این زمینه وجود داشته باشد. اگر اندیشه و نظریه درست در موضوعات رفاه و اقتصاد معلولین وجود نداشته باشد، هر اقدام و هر کاری در این زمینه موجب بدتر شدن اوضاع می گردد. اما تفکر صحیح و کارشناسی درست و راه کارهای علمی از کجا می آیند؟ اینها فقط از طریق گسترش دانش با افزایش محصولات فرهنگی و رونق چرخه های علمی در جامعه به دست می آیند. و کتاب نقش زیربنایی در این عرصه را دارد. خلاصه اینکه اندیشه و تفکر اولین گام در حل مشکلات است و کتاب شاخصی است که وضع خوب یا بد را نشان می دهد. به عنوان مثال به اشتغال می پردازیم. تا کنون یک کتاب درباره اشتغال معلولین در ایران منتشر نشده است. عدم انتشار کتاب در باب اشتغال نشانگر این نکات است: - هنوز متفکران پژوهشگران و نویسنده به تفکر درست و علمی در این زمینه دست نیافته اند.- هنوز راه حل برای اجرا و عمل وجود ندارد- دانشجویان در نگارش تحقیق و پایان نامه در این زمینه منبع ندارند.- گزارش نگاران جراید و دیگر اصحاب رسانه برای درج مطلبی در این زمینه، مأخذ ندارند. نتیجه عینی و عملی همه مطالب فوق این خواهد شد که معلولین از نظر اشتغال و مشاغل درآمدزا و کسب و کار، همچنین رفاه و معیشت مشکل دارند. حلّ مشکلات منوط به این است که نخبگان و کارشناسان، مطالعه را شروع کنند و با تأمل و تفکر به تجزیه و تحلیل شرایط، روش رفع موانع و شیوه ایجاد مشاغل درآمدزا بپردازند. نتایج

ص: 107

این تحقیقات به دست مسئولین برود و مطالب علمی را تبدیل به راه کارهای عملی نمایند. در نهایت با اجرا شدن این راه کارها به تدریج اشتغال، رفاه و معیشت مطلوب در جامعه هدف پدید می آید. کتاب در نظام فرهنگی در همه جوامع و فرهنگ ها هنوز جایگاه کتاب به عنوان زیربنای همه حلقه های فرهنگ مسلم و محرز است. با پیدایش کامپیوتر عده ای فکر کردند، جایگزینی برای کتاب پیدا شده ولی پس از چند سال متوجه شدند کامپیوتر صرفاً ابزاری است که نیاز به محتوا دارد و محتوای آن توسط پژوهشگران متفکر و خلاق و نویسندگان تأمین می گردد. چشم انداز آینده جامعه معلولان بدون اهتمام به کتاب و توجه به جایگاه رفیع کتاب، روشن نیست. برخی آمار و ارقام که گویای کمیت و کیفیت وضعیت معلولیت ها است. فرهنگ مثل زیست دارای سیستم و حلقه های به هم پیوسته و وابسته است. روزنامه نگاری، فیلم سازی و هنر، اینترنت و سایت ها، شبکه های موبایلی، چاپ و نشر و پایان نامه نگاری برخی از حلقه های مهم فرهنگ را تشکیل می دهند. اما از نظر تغذیه و داد و ستد همه اینها درون مایه و محتوای فکری خود را از کتاب می گیرند. یعنی انسان یافته ها و افکار خود را معمولاً به کتاب می ریزد و در کتاب ثبت می کند و کتاب در واقع بخش فکری انسان است. سپس دیگر حلقه ها با اخذ از کتاب یا بر پایه دیدگاه هایی که در کتب آمده خود را می سازند و تغذیه می شوند. به عنوان نمونه مدیر یک سایت اینترنتی، مطالب را از روزنامه می گیرد و روزنامه در نهایت از کتاب تغذیه شده است. یا مجری تلویزیون یا مجری رادیو مطالبی که در یک برنامه ارائه می کند، یعنی مطالبی که به نام تکس نوشته می شود، این مطالب را از کتاب اخذ می کند و با دستکاری، برای عرضه در تلویزیون یا رادیو آماده می کند. هر حلقه ای از فرهنگ را در نظر بگیریم با واسطه یا بدون واسطه درون مایه و تغذیه خود را از کتاب اخذ کرده است. از این رو کتاب جایگاه و نقش مهم و زیربنایی در همه

ص: 108

فرهنگ ها بر عهده دارد. فرهنگ های کلان مثل فرهنگ یک کشور یا خرد مثل فرهنگ یک قشر چون معلولین لزوماً باید این زیربنا را تقویت کرده و توسعه دهند تا بتوانند از این طریق دیگر حلقه های فرهنگی را سامان دهی و کارآمد نمایند. وضعیت کنونی و وضعیت مطلوب خبرگزاری آنا (خبرگزاری دانشگاه آزاد اسلامی) در 16 تیرماه 94 مقاله و آمار و ارقامی در مورد کتاب زیر عنوان «مقایسه شمارگان کتاب در ایران و کشورهای توسعه یافته» منتشر کرد که بسیار تکان دهنده است. خلاصه این مقاله که روی سایت آنا آمده چنین است: در سال 1393 در ایران برای هر ایرانی 9/1 کتاب منتشر شده است، در حالی که این رقم در کشورهای پیشرفته و حتی کشورهای در حال پیشرفت بسیار زیادتر است. در آمریکا 40 عنوان کتاب، هر سال برای هر نفر منتشر می شود؛ یعنی 21 برابر ایران در 1393 است. اما آمار کتب درباره موضوعات معلولیتی و معلولان در ایران، حدود 600 عنوان کتاب است. یعنی از سال 1334 که اولین کتاب معلولیتی منتشر شد تا پایان 1395 یعنی طی 61 سال 600 کتاب در ایران درباره معلولان و معلولیت ها شناسایی شده است. یعنی هر سال 83/9 عنوان کتاب در ایران (منظور همه شهرها) درباره موضوعات معلولیتی منتشر شده است. نیز سازمان بهزیستی و ادارات بهزیستی در استان ها و شهرها و نیز دانشگاه علوم بهزیستی از سال 1360 تا 1395 یعنی طی 35 سال جمعاً 64 عنوان کتاب درباره موضوعات مختلف بهزیستی و از جمله معلولیت منتشر کرده است. یعنی هر سال 8/1 عنوان کتاب منتشر کرده اند. اما دفتر فرهنگ معلولین از 1390 (افتتاح) تا 1395 یعنی طی پنج سال 69 عنوان منتشر کرده است. یعنی هر سال 8/13 عنوان کتاب منتشر کرده است. در مقایسه با سازمان بهزیستی 12 برابر بیشتر منتشر کرده است. البته امکانات این دفتر با سازمان بهزیستی به هیچ وجه قابل مقایسه نیست. نکته مهم تر اینکه از 64

ص: 109

اثری که سازمان منتشر کرده تقریباً 40 عنوان به معلولین اختصاص دارد و بقیه کتب به ایتام، دختران فراری، معتادین و دیگر موضوعات اختصاص دارد. این آمارها از منظرهای مختلف نیاز به بررسی دارد و اینجا جای همه این بررسی ها نیست و لازم است به روش کتاب سنجی، جوانب مختلف کتاب معلولیتی در ایران تجزیه و تحلیل گردد. دفتر فرهنگ معلولین یک جلد کتاب به نام کتاب سنجی در زمینه معلولین در دست اقدام دارد که در ماه های اخیر عرضه خواهد شد و همه تحلیل های آماری در آن کتاب عرضه خواهد شد. همان طور که گفته شد تقریباً همه معضلات و مشکلات جامعه هدف وابسته به کتاب است، از این رو چشم انداز آینده به کتاب بستگی دارد. زیرا بدون کتاب نمی توان آینده روشن و مطلوب برای جامعه معلولین انتظار داشت. و لازم است پیشنهادات مهم و سازنده برای اصلاح وضعیت کتاب عرضه کرد. اولین کتاب بر اساس اسناد موجود اثری با این مشخصات است: هلن کلر: داستان زندگی من، تألیف آلبرت میسی، ترجمه ثمینه باغچه بان (پیرنظر)، چاپ اول: 1334. این کتاب درباره خانمی است که در نوزده سالگی بینایی و شنوایی خود را کاملاً از دست داد. ولی با تلاش و کوشش فراوان توانست به پیشرفت ها و مدارج بالایی برسد. خانم باغچه بان دختر جبار باغچه بان این کتاب را ترجمه کرد تا الگوسازی کند. اقتضائات و انتظارات تا وقتی که وضع کتاب در جامعه معلولین بهبود پیدا نکند نمی توان حلّ مشکلات را انتظار داشت. مشکلات فرهنگی و اجتماعی و حقوقی مثل اشتغال، تأمین رفاه و تأمین حرمت و کرامت و تأمین حقوق اجتماعی معلولان منوط به کتاب است. ممکن است راجع به ارتباط و همبستگی دو متغیر کتاب و حلّ معضلات فردی و اجتماعی جامعه معلولان پرسش شود و کسی بپرسد کتاب چگونه مشکلات را رفع می کند؟ پاسخ این است که کتاب مجموعه ای از فکر، اندیشه، دیدگاه، راه کار و تجزیه و تحلیل

ص: 110

مسائل و معضلات است. کتاب بیشتر نشانگر تأملات بیشتر و تفکرات افزون تر درباره مسائل معلولین و حاکی از تلاش فکری بیشتر است. اما فقدان کتاب به معنای نبودن اندیشه و تفکر و مطالعه درباره معضلات معلولین است. کتاب را نویسنده ای به جعبه آچار و جعبه ابزار تشبیه کرده است، هر مقدار در جعبه ابزار وسایل بیشتر داشته باشد، تعمیرات و اصلاحات بهتر عملی می شود. چون هر ابزار برای باز کردن پیچ خاصی است و کارآیی ابزارها متفاوت است و از طرف دیگر مشکلات هم متنوع و متکثر است. تعمیرکار وقتی با چند ابزار محدود وارد یک مجتمع مسکونی می شود، چند وسیله محدود را می تواند تعمیر کند ولی وقتی ابزارهای متنوع و زیاد در اختیار داشته باشد، هر گونه تعمیری را می تواند انجام دهد. کتاب هم همین گونه است. وقتی انبوه کتب باشد یعنی تعدادی از آنها راه کارهای جهان پیشرفته را منتقل کرده، تعداد به نقد وضعیت موجود ایران پرداخته، تعدادی راه کارهای اجرایی توسط تشکل های مردمی را بررسی و راه درست را پیشنهاد کرده و خلاصه هر گروه از کتب کارآیی ویژه ای نسبت به مشکلات جامعه هدف دارند و سرجمع همه اینها حلّ بسیاری از مشکلات آنان است. اما آمار کتاب درباره معلولین چه اندازه باشد مطلوب است؟ اگر بخواهیم وضع جهان پیشرفته را ملاک قرار دهیم و آمار معلولین ایران را بر اساس سازمان بهزیستی چهار میلیون نفر بدانیم، به این نتیجه می رسیم: 4 میلیون نفر ×40 نفر کتاب در سال= 160 میلیون عنوان کتاب در سال. یعنی بر پایه اینکه جامعه هدف چهار میلیون نفر باشند، اگر 160 میلیون عنوان کتاب هر سال درباره موضوعات معلولیتی و شخصیت های معلول منتشر شود، وضع مطلوب است. اما آمارهای واقعی و عرضه شده از طرف نهادهای بین المللی معلولین ایران را حداقل ده میلیون نفر می دانند. با این وصف، نیاز به حداقل 400 میلیون عنوان کتاب هست. اما تولید این

ص: 111

حجم از کتاب فعلاً محال و ممتنع است. اما اگر مبنا را سال 1393 قرار دهیم و نفر کتاب را 9/1 بدانیم رقم 000/600/7 به دست می آید. یعنی برای کل معلولین ایران اگر 000/600/7 کتاب در سال منتشر شود به هر معلول 9/1 کتاب اختصاص می یابد. در این صورت افراد عادی و معلولین نزدیک به هم می شوند. توجه کنید قبلاً به دست آمد که آمار کتاب معلولیتی در ایران 13/9 در سال بوده است. یعنی هر سال حدود 10 عنوان کتاب به طور میانگین از سال 34 (نشر اولین اثر) تا 95 (نشر آخرین اثر) در ایران منتشر شده است. در حالی که حداقل از 93 تا کنون باید 000/600/7 کتاب در سال برای معلولین منتشر می شده تا معلولین با مردم عادی یکسان می شدند. فاصله 10 تا 000/600/7 بسیار زیاد است اگر حتی یک میلیون کتاب در سال برای معلولین منتشر می شد یعنی حدود یک هفتم، باز فاصله زیاد است و تا وقتی این فاصله پر نشود نباید انتظار حل مشکلات را داشته باشیم. راه کار برخی کشورهای منطقه مثل عربستان، کویت و قطر در بیست سال اخیر توانسته اند، آمار تولید کتاب معلولیتی را بسیار افزایش دهند. در نمایشگاه بین المللی شارجه (شارقه) که ناشران معلولیتی منطقه شرکت می کنند، در سال 93 عربستان سعودی حدود سیصد عنوان کتاب معلولیتی آورده بود. همان زمان سازمان بهزیستی در نمایشگاه بین المللی تهران شرکت کرد و غرفه اش شامل 25 عنوان کتاب بود. دفتر فرهنگ معلولین در سفر به عربستان سعودی در این زمینه مطالعه انجام داد و به راه کارهای اجرایی و کارشناسی شده رسیده در دو جلسه به ریاست محترم سازمان بهزیستی و به معاون محترم فرهنگی گزارش آن داده شد ولی استقبال خاصی مشاهده نشد. اما مدیریت این دفتر به توصیه جناب آقای شهرستانی در حال اجرای طرح ده ساله است که تا کنون چهار سال آن طی شده و به نتایج مطلوبی واصل شده ایم. امیدواریم در شش سال باقی مانده،

ص: 112

آمار کتاب معلولیتی را در چارچوب امکانات و ظرفیتی که داریم تا پانصد عنوان در سال توسعه دهیم. در پایان توجه به این نکته لازم است که اگر به مقوله های زیربنایی مثل کتاب اهتمام نشود و شاخص ها بهبود پیدا نکند قطعاً و مسلماً اصلاح امور معلولین با موانع و مشکلات جدی مواجه خواهد شد. تعجب اینکه نهادهای متصدی امور معلولین تا کنون طرح و برنامه ای در این زمینه اعلام نکرده اند یا اقدامات فراگیر و جدی و عملی از سازمان بهزیستی در این حوزه مشاهده نشده است. نهادهای دیگر مثل خانه کتاب، کتابخانه ملی، وزارت فرهنگ و ارشاد نیز راه کار اجرایی برای کتاب معلولیتی تاکنون به عموم گزارش نداده اند. از خردسالی این شعر را در دبستان یاد داده اند و می خواندیم: من یار مهربانم دانا و خوش زبانم گویم سخن فراوان با آن که بی زبانم پندت دهم فراوان من یار پند دانم من دوستی هنرمند با سود و بی زیانم از من مباش غافل من یار مهربانم این شعر در توصیف کتاب، آن را یار مهربان، دانا و خوش زبان، پند دهنده و خلاصه حلال مشکلات توصیف می کند. واقعیت کتاب چیزی جز اوصافی که در این شعر آمده نیست. کتاب فراوان سخن می گوید و راهنمایی می کند، با هنرمندی مشکل گشایی می نماید. کتاب دوست بی ضرر و پر سود و مهربان است. از این رو مردم و معلولان نباید از کتاب غفلت کنند (از من مباش غافل) چون آن مهربان ترین دوست برای معلولان است.(1)

ص: 113

نتیجه عینی و عملی همه مطالب فوق این خواهد شد که معلولین از نظر اشتغال و مشاغل درآمدزا و کسب و کار، همچنین رفاه و معیشت مشکل دارند.

حلّ مشکلات در این است که نخبگان و کارشناسان دست به کار شوند مطالعه داشته باشند و با تأمل و تفکر به تجزیه و تحلیل شرایط، روش رفع موانع و شیوه ایجاد مشاغل درآمدزا بپردازند. نتایج این تحقیقات به دست مسئولین برود و مطالب علمی را تبدیل به راه کارهای عملی نمایند. و با اجرا شدن این راه کارها به تدریج اشتغال و اقتصاد رونق یافته و معیشت آنان بهتر گردد.

از کتاب می گیرند. یعنی انسان یافته ها و افکار خود را معمولاً به کتاب می ریزد و در کتاب ثبت می کند و کتاب در واقع بخش فکری انسان است. سپس دیگر حلقه ها با اخذ از کتاب یا بر پایه دیدگاه هایی که در کتاب آمده خود را می سازند و تغذیه می شوند.

به عنوان نمونه مدیر یک سایت اینترنتی، مطالب را از روزنامه می گیرد و روزنامه در نهایت از کتاب تغذیه شده است. یا مجری تلویزیون یا مجری رادیو مطالبی که در یک برنامه ارائه می کند، یعنی مطالبی که به نام تکس نوشته می شود، این مطالب را از کتاب اخذ می کند و با دستکاری، برای عرضه در تلویزیون یا رادیو آماده می کند.

هر حلقه ای از فرهنگ را در نظر بگیریم با واسطه یا بدون واسطه درون مایه و تغذیه خود را از کتاب اخذ کرده است. از این رو کتاب جایگاه و نقش مهم و زیربنایی در همه فرهنگ ها بر عهده دارد. فرهنگ های کلان مثل فرهنگ یک کشور یا خرد مثل فرهنگ یک قشر چون معلولین لزوماً باید این زیربنا را تقویت کرده و توسعه دهند تا بتوانند از این طریق دیگر حلقه های فرهنگی را سامان دهی و کارآمد نمایند.

21 برابر ایران در 1393 است.

اما آمار کتب درباره موضوعات معلولیتی و معلولان در ایران، حدود 600 عنوان کتاب است. یعنی از سال 1336 که اولین کتاب معلولیتی منتشر شد تا مهرماه 1395 یعنی طی 59 سال 600 کتاب در ایران درباره معلولان شناسایی شده است. یعنی هر سال 16/10 کتاب در ایران (منظور همه شهرها) درباره موضوعات معلولیتی منتشر شده است.

نیز سازمان بهزیستی و ادارات بهزیستی در استان ها و شهرها و نیز دانشگاه علوم بهزیستی از سال 1360 تا 1395 یعنی طی 35 سال جمعاً 64 کتاب درباره موضوعات مختلف بهزیستی و از جمله معلولیت منتشر کرده است. یعنی هر سال 8/1 کتاب منتشر کرده اند.

اما دفتر فرهنگ معلولین از 1390 (افتتاح) تا 1395 یعنی طی پنج سال 69 اثر منتشر کرده است. یعنی هر سال 8/13 منتشر کرده است. در مقایسه با سازمان بهزیستی 12 برابر بیشتر منتشر کرده است. البته امکانات دفتر با سازمان به هیچ وجه قابل مقایسه نیست. نکته مهم تر اینکه از 64 اثری که منتشر کرده تقریباً 40 عنوان به معلولین اختصاص دارد و بقیه کتب به ایتام، دختران فراری، معتادین و دیگر موضوعات اختصاص دارد.

این آمارها از منظرهای مختلف نیاز به بررسی دارد و اینجا جای همه این بررسی ها نیست و لازم است به روش کتاب سنجی، جوانب مختلف کتاب معلولیتی در ایران تجزیه و تحلیل گردد. دفتر یک جلد کتاب به نام کتاب سنجی در زمینه معلولین در دست اقدام دارد که در ماه های اخیر عرضه خواهد شد و همه تحلیل های آماری در آن کتاب عرضه خواهد شد. اینجا به لحاظ معرفی فعالیت های دفتر و چشم انداز آینده به مقوله کتاب نظر داریم. زیرا بدون کتاب نمی توان آینده روشن و مطلوب برای جامعه معلولین در انتظار داشت. و لازم است پیشنهادات مهم و سازنده برای اصلاح وضعیت

ص: 117

کتاب عرضه کرد.

دست اقدام، معرفی شده اند.

با توجه به اینکه دفتر مهرماه 90 تأسیس شده و الآن مهرماه 95 هستیم، طی 60 ماه، 69 عنوان کتاب کار شده است. یعنی هر ماه بیش از یک عنوان کتاب در این دفتر تولید و عرضه شده است. البته دفتر وظایف دیگری مثل تولید کتاب گویا، تولید کتاب بریل، تولید مجله، به روز رسانی سایت و چندین وظیفه دیگر داشته است.

اگر سرجمع پروژه های اجرا شده در این دفتر را مورد ملاحظه قرار دهیم به آمارهای زیر می رسیم. طی پنج سال یا 60 ماه جمعاً 304 پروژه کتابی در دفتر طراحی شده که از بین آنها 69 پروژه نهایی و عرضه شده و 205 پروژه بیش از پنجاه درصد پیشرفت داشته و 30 پروژه متوقف و تعطیل یا در حال تجدیدنظر و یا دارای پیشرفت اندکی است. اما اگر این 30 پروژه را ملاحظه نکنیم و فقط پروژه های نهایی شده و در حال نهایی شدن را در نظر بگیریم، یعنی 274 پروژه عرضه شده یا حداکثر تا ماه های آینده عرضه خواهد شد. بنابراین تا کنون ماهانه 5/4 عنوان کتاب در دفتر مطرح بوده است، اما اگر فقط آثار منتشره نه آثاری که بعداً منتشر خواهد شد را ملاحظه کنیم ماهانه 15/1 کتاب نهایی و عرضه شده است.

یک نکته مهم این است که کتب مرجع تر و مهم تر چون کار بیشتر می برد و دیرتر آماده می شود، عرضه آنها تأخیر داشته ولی آثار عمومی تر زودتر عرضه شده است.

در ابتدای تأسیس دفتر، تألیف، ترجمه و نشر کتاب معلولیتی در ایران حدود چهار عنوان در سال بود اما اکنون زیادتر شده است. هر چند با شاخص های مطلوب هنوز فاصله زیاد است. زیرا گفته می شود در امریکا 40 عنوان کتاب برای هر نفر در سال منتشر می شود. در ایران در سال 1393، 9/1 کتاب برای هر نفر در سال منتشر شده است.

ص: 119

اما آمار کتاب درباره معلولین چه اندازه باشد مطلوب است؟

اگر بخواهیم وضع جهان پیشرفته را ملاک قرار دهیم و آمار معلولین ایران را بر اساس سازمان بهزیستی چهار میلیون نفر بدانیم، به این نتیجه می رسیم: 4 میلیون نفر ×40 نفر کتاب در سال= 160 میلیون عنوان کتاب در سال.

اما تولید این حجم از کتاب فعلاً محال و ممتنع است. اما اگر مبنا را سال 1393 قرار دهیم و نفر کتاب را 9/1 بدانیم رقم 7600 هزار به دست می آید. یعنی برای کل معلولین ایران اگر 7600000 کتاب در سال منتشر شود به هر معلول 9/1 کتاب اختصاص می یابد. در این صورت افراد عادی و معلولین نزدیک به هم می شوند.

توجه کنید قبلاً به دست آمد که آمار کتاب معلولیتی در ایران 16/10 در سال بوده است. یعنی هر سال حدود 11 عنوان کتاب به طور میانگین از سال 36 (نشر اولین اثر) تا 95 (نشر آخرین اثر) در ایران منتشر شده است. در حالی که حداقل از 93 تا کنون باید 7600000 کتاب در سال برای معلولین منتشر می شده تا معلولین با مردم عادی یکسان شده و تبعیض رفع می شده است. فاصله 11 تا 7600000 بسیار زیاد است اگر حتی یک میلیون کتاب در سال برای معلولین باید منتشر می شده را در نظر آوریم یعنی حدود یک هفتم، باز فاصله زیاد است و تا وقتی این فاصله پر نشود نباید انتظار حل مشکلات را داشته باشیم.

آورده بود. همان زمان سازمان بهزیستی در نمایشگاه بین المللی تهران شرکت کرد و غرفه اش شامل 25 عنوان کتاب بود.

دفتر فرهنگ معلولین در سفر به عربستان سعودی در این زمینه مطالعه انجام داد و به راه کارهای اجرایی و کارشناسی شده رسیده در دو جلسه به ریاست محترم سازمان بهزیستی و به معاون محترم فرهنگی گزارش آن داده شد ولی استقبال خاصی مشاهده نشد. اما مدیریت این دفتر به توصیه جناب آقای شهرستانی در حال اجرای طرح ده ساله است که تا کنون چهار سال آن طی شده و به نتایج مطلوبی واصل شده ایم. امیدواریم در شش سال باقی مانده، آمار کتاب معلولیتی را در چارچوب امکانات و ظرفیتی که داریم تا پانصد عنوان توسعه دهیم.

در پایان توجه به این نکته لازم است که اگر به مقوله های زیربنایی مثل کتاب اهتمام نشود و شاخص ها بهبود پیدا نکند قطعاً و مسلماً اصلاح امور معلولین با موانع و مشکلات جدی مواجه خواهد شد. و تعجب اینکه نهادهای متصدی امور معلولین تا کنون طرح و برنامه ای در این زمینه اعلام نکرده اند یا اقدامات فراگیر و جدی و عملی از این سازمان در این حوزه مشاهده نشده است. اگر کاری انجام می دهند حداقل کلیات آن را به اطلاع عموم برسانند.

نهادهای دیگر مثل خانه کتاب، کتابخانه ملی، وزارت فرهنگ و ارشاد نیز راه کار اجرایی برای کتاب معلولین تاکنون به عموم گزارش نداده اند.

در پایان

از خردسالی این شعر را در دبستان یاد دادند و می خواندیم:

من یار مهربانم

دانا و خوش زبانم

ص: 122

گویم سخن فراوان

با آن که بی زبانم

پندت دهم فراوان

من یار پند دانم

من دوستی هنرمند

با سود و بی زیانم

از من مباش غافل

من یار مهربانم

این شعر در توصیف کتاب، آن را یار مهربان، دانا و خوش زبان، پند دهنده و خلاصه حلال مشکلات توصیف می کند.

ص: 123

نمایشگاه کتاب بهره برداری خوبی داشته باشیم.

مستحضر هستید که در ایران نرخ رشد کتاب معلولیتی بسیار پایین است. یعنی حتی نسبت به همسایگانمان در حاشیه خلیج هم ما نرخ رشد پایین تری را داریم، ولی امیدوار هستیم وضعیت بهتر شود. البته در این دو سه سال اخیر نرخ بالا رفته است. اگر ما بخواهیم به شاخص جهانی در زمینه کتاب معلولین برسیم باید سالانه حدود 1000 عنوان کتاب در ایران منتشر بشود. این امر دست یاری همه دوستان را می طلبد که در این قضیه کمک بفرمایند تا ان شاء اللّه به این مهم دست پیدا کنیم.

واژه “سلام” در زبان اشاره از پنج المنط که عبارتند از:

1-حرکت دست، شکل دست که باید به صورت تخت و صاف باشد.

2-مکان قرار گرفتن دست که کجا باید قرار بگیرد، روی بدن یا فضا، که به سر من قرار می گیرد.

3-جهت حرکت دست که به چپ، راست، پایین یا بالا که به طرف راست می باشد.

4-حرکت دست که به صورت مستقیم، زیگزاگی و یا آرگ می باشد که از سر به طور مستقیم به سمت راست حرکت می کند.

5-آخرین و مهم ترین المنت حالت صورت می باشد که شما وقتی سلام می کنید معمولاً می خندید. ممکن است استثنائاتی هم باشد ولی عموماً سلام با خنده است.

این پنج المنت جمع می شوند و یک اشاره را تشکیل می دهد. اشاره چند بعدی و دیداری است و شکل نوشتاری ندارد. به همین دلیل ناشنواها اگر بخواهند بنویسند، باید از شکل نوشتاری زبان شنواهایی که اطرافشان هستند استفاده کنند، مثلاً در ایران از زبان فارسی و در استرالیا از زبان انگلیسی. تاکنون مواردی را هم سعی کرده اند برای این امر اختراع کنند که فعلاً از طرف ناشنوایان استقبال نشده است. آن چیزی که ما به عنوان کتاب برای ناشنوایان تهیه می کنیم درواقع فیلم است. یعنی ما متن را به صورت فارسی آماده می کنیم، اما آن چیزی که آنها اجرا می کنند، باید فیلم برداری شود. پس ما به جای کتاب فیلم نیاز داریم و فیلم هزینه زیادی دارد. من از 50 جا تقاضای بودجه کرده ام. از هر جا که فکر کنید حتی از فوتبالیست ها، ولی متأسفانه هنوز موفق نشده ام. به دلیل اینکه زبان های اشاره کشورهای دیگر دارند زبانشان را به ما تحمیل می کنند، زبان اشاره ما در معرض خطر است و دارد از بین می رود، ما با بودجه شخصی، پدرم و خودم و یک تهیه

ص: 126

کننده شروع کردیم به فیلم برداری. و در طول 12 روز با هزینه کردن نود میلیون تومان توانستیم 3 ساعت فیلم با کیفیت عالی و پرمحتوا تهیه کنیم.

این موضوع در دنیا رشته جدیدی می باشد و روی آن کم کار شده است. بیشتر روی زبان اشاره آمریکا کار شده و بیشترین کتاب های تولید شده برای زبان اشاره این کشور می باشد. در ایران هم فقط چهار جلد کتاب، آن هم بصورت دیکشنری نوشته شده که این دیکشنری ها هم باید به صورت فیلم تهیه شود. زیرا اشاره هایی که در این کتاب ها وجود دارد حتی برای ناشنوایان هم نامفهوم است. پس بهتر است این دیکشنری ها به صورت فیلم دربیاید که به آن ویدئو دیکشنری گفته می شود. این امر نیازمند هزینه های بالاست. طرح آن را داده ام و در وزارت علوم تصویب شده است ولی فعلاً برای شروع کار بودجه نداریم.

کتاب هایی که در دنیا تا هم اکنون نوشته شده است عبارتند از:

– کتاب های دیکشنری که بیشتر با فیلم نمایش داده می شوند و در سایت ها موجود هستند.

– کتاب single spelling یا هجی کردن که الفبای باغچه بان را آموزش می دهد.

– کتاب های baby sine یا کتاب اشاره کودک که زبان اشاره را به کودک آموزش می دهد. دانشمندان متوجه شده اند که اگر به کودک در فاصله زمانی که فکر کودک می فهمد ولی هنوز زبان آماده صحبت کردن نیست، زبان اشاره را یاد بدهند، این کودک در سن بزرگسالی از نظر استعداد زبانی و ریاضی و ارتباط با اطرافیان و آرامش روحی از همنوعان دیگر خود که این آموزش را ندیده اند، پیشرفت بیشتری خواهد داشت.

– کتاب هایی که اعداد را آموزش می دهند.

– کتاب هایی که اصطلاحات را آموزش می دهند که این کتاب ها را در

ص: 127

موضوعات مختلف تقسیم بندی کرده اند. مثلاً اصطلاحاتی که فقط در مدرسه بکار می روند و یا اصطلاحات مذهبی.

در پایان من از مسئولین استدعا دارم که در این باره همکاری کنند و بودجه ای در اختیار ما بگذارند که برای ناشنوایان کتاب بنویسیم.

بریزند و از آن یک نرم افزار کمی دربیاورند و عدد و رقم بدهند، به آن بسنده نکرده اند، با اینکه مقالات خوبی هم آنجا نوشته می شود و مسائل معلولین در حوزه نشر و موضوعات فرهنگی را منحصر به یک نهاد دولتی نکرده اند و نهاد دولتی فقط نظارت بر تألیفات و بررسی خط مشی ها را بر عهده دارد، بلکه فرصت را در اختیار دانشجویان و فارغ التحصیلان حوزه های تخصصی قرار داده اند که یافته های خودشان را یا در قالب کتاب و یا در قالب مقالاتی که برای عموم افراد قابل فهم باشد، ارائه دهند. این خلأ را کشور ما به طور جدی دارد که جدای از اینکه پایان نامه دانشجویان ما را دیگران می نویسند و یا از دیگران کپی می کنند، همین یافته ها هم در محافل عمومی به صورت کتاب یا مقاله عرضه نمی شوند.

موضوع دیگر این است که شاید ما در حوزه اقتصاد و فرهنگ نسبت به گذشته پیشرفت داشته باشیم، ولی دیدگاه ها و برنامه ریزی برای معلولین کشور چندان تفاوتی با قبل نداشته و این نشان می دهد که معلومات به دست آمده از حوزه معلولین به عموم جامعه عرضه نشده است. این نقطه ضعفی است که من در حوزه نشر کتاب معلولین به آن رسیده ام و تجربه کاری من بوده است. ولی اتفاق خوبی که من باید به آن اشاره کنم این است که با برآمدن محیط مجازی در جامعه جهانی توفیقی حاصل شده است که کتاب گویا بسیار راحت تر در دسترس افراد نابینا و کم بینا قرار می گیرد. ما در مؤسسات مختلف خیرینی را می بینیم که داوطلبانه با این کار آشنا شده اند و کتاب گویا تولید می کنند و به صورت عمومی و رایگان در اختیار افراد قرار می دهند. این اقدام سطح معلومات عمومی نابینایان و کم بینایان را افزایش می دهد و یک مقدار آن خلأ قبلی را جبران می کند. ولی اینکه آیا مطالبی که ضبط شده و در سایت ها قرار داده می شود، نیازسنجی شده است یا نه، این هم موضوعی است که جای بحث دارد.

ص: 129

توانمندی هستند که در حوزه نویسندگی فعال می باشند و در این حوزه با مشکلاتی از جمله تأمین هزینه ها مواجه هستند و گروه و نهادهایی که باید این عزیزان را حمایت کنند کم می باشند.

همان طور که می دانید، درصدی از بودجه وزارتخانه ها و سازمان ها به بحث پژوهش اختصاص دارد. اما جالب است بدانید که وقتی ما به این سازمان ها و ارگان ها مراجعه می کنیم و خواستار این هستیم که کتابی را در این قسمت بگنجانیم، می گویند کتاب و کتاب نوشتن پژوهش محسوب نمی شود و شما باید طرحی را بنویسید و بیاورید و مطرح بکنید. اگر ما بتوانیم از این بودجه سازمان ها و وزارتخانه ها بهره ببریم فکر می کنم تا حد زیادی موفق خواهیم بود.

انجمن ما این آمادگی را دارد که پلی ایجاد بکند با ناشرین این حوزه و کسانی که می خواهند در این زمینه کمک بکنند و سرمایه گذارهای این حوزه و حلقه ای را ایجاد بکند و کمیته ای ایجاد بشود و کتاب هایی که مورد نیاز است از این طریق تألیف و چاپ شده و در اختیار مراکز ما قرار گیرد.

جامعه هدف ما دو گروه هستند. گروه اول خود معلولین و گروه دوم مربیانی که به معلولین آموزش می دهند و خانواده معلولین می باشند که ما می توانیم با ابزار کتاب آموزش های مربوطه را به اینها بدهیم و در سطح جامعه فرهنگ سازی لازم را داشته باشیم. در خانواده ای که شخص معلولی وجود دارد، بسیاری از ارتباطات اجتماعی اینها تحت الشعاع قرار می گیرد، یا از جانب خود این معلولین و یا خانواده آنها. این فقر فرهنگی در جامعه احساس می شود و جای زیادی برای کار دارد. ان شاء اللّه به کمک دوستان بتوانیم این کارها را و یا حداقل بخشی از آن را به ثمر برسانیم.

ص: 131

کتاب نردبان محکم و بلندیست که ما را به قلل شامخ جمال و جبروت انسانی می رساند.

شما صحبت کنند. ببینید چه اتفاقی می افتد. أَلَمْ نَجْعَل لَّهُ عَیْنَیْنِ ﴿8﴾ وَلِسَانًا وَشَفَتَیْنِ (سوره بلد آیه 9)

خداوند اینها را گرفته، وظیفه ماست که جایگزین کنیم. من دستان معلمان را می بوسم که با تلاش فراوان یک معلول شنوایی را از سه سالگی شروع می کنند به تمیز دیداری که فرق بین حرکات را احساس کند. بر روی حس لامسه معلول بینایی از سه سالگی شروع به کار می کنند و این حس را تقویت می کنند تا بتواند حروف بریل را تشخیص بدهد. اگر ما امروز صحبت از کتاب می کنیم و می گوییم باید کتابی آماده شود که معلولین بتوانند از آن بهره ببرند و در فضای جامعه ما به راحتی ببینند و بشنوند، زحمات و تلاش های معلمان است که به اینها یاد داده اند که چگونه از این کتاب ها استفاده کنند.

ما 1830 نفر دانش آموز نابینا، ناشنوا، کم توان ذهنی و اوتیسم در استان قم داریم که سعی کرده ایم شرایط آموزشی مناسبی برایشان فراهم کنیم. در خصوص کتب معلولین کم توان ذهنی کارهای بسیار خوبی انجام شده و 9 کتاب تنها برای پیش از دبستان این گروه از معلولین طراحی شده است. سعی ما بر این بوده که دانش آموزان ناشنوا بروند به سمت آموزش تلفیقی و در مدارس عادی درس بخوانند، زیرا دانش آموز بعد از اینکه فارغ التحصیل شد باید در همین جامعه حضور پیدا کند. پس باید در زمان طلایی زبان آموزی از هر روشی که ممکن است، باقیمانده شنوایی، اشاره، تمیز دیداری، تمام محیط را برایش گویا کنیم. در خصوص دانش آموزان کم بینا امکاناتی مثل کتاب گویا و ابزارهای درشت نما را برایشان فراهم می کنیم تا از آسیب بیشتر به بینایی شان جلوگیری شود. همچنین سعی کرده ایم با روش های تلفیقی و یکپارچه سازی دانش آموزان نابینا و کم بینا را نیز وارد مدارس عادی کنیم.

ص: 134

نمی دانم در این اقدامات تا چه اندازه موفق بوده ایم، امیدوارم معلولین عزیز قصور ما را به بزرگواری خود ببخشند. همچنین از خیرین محترم درخواست دارم همان طور که خداوند و پیامبرمان نگاه ویژه به معلولین دارند و همان طور که ولی امر مسلمین حضرت آیت اللّه خامنه ای و مراجع تقلید ما در امر معلولین حضور فعال پیدا کرده اند، آنها هم در این زمینه حضور پررنگ تری داشته باشند و ان شاء اللّه این حس در آحاد جامعه نیز تحقق پیدا کند.

این نشست صحبت کند تا شما ببینید ادبیات اینها چقدر ضعیف است.

ناشنوایی باعث اختلال در گفتار می شود. برای مثال مشکلات بین زن و شوهر را نمی توانند بیان کنند. پیغمبر می فرماید با زنت هر طور که هستی، جمله دوستت دارم را فراموش نکن، آیا ناشنوا می داند دوستت دارم، به معنایی که ما درک می کنیم، یعنی چه؟ این قدر باید به اینها آموزش بدهیم تا بفهمند. بسیاری از ناشنواها به خاطر اینکه حرف نمی زنند، اختلال صدا دارند. اینها اگر بخواهند زبان فارسی عادی حرف بزنند در صرف و نحو و نهاد گذاری اختلال دارند. ناشنوایان دایره لغات و فهم به معنای واقعی کلمه ندارند. برای نمونه درک کلماتی مثل “بررسی، وضعیت، منتقد” و واژهایی از این قبیل برایشان دشوار و بعضاً غیرممکن است. کتاب های ناشنوایان باید اِعراب داشته باشد که نه در کتب آموزش و پرورش و نه در کتاب های دیگر رعایت می شود.

ناشنوا اگر بخواهد یک سمعک بخرد حداقل باید سه میلیون تومان هزینه کند. مگر در مجلس مصوب نشده است که نیمی از این هزینه به عهده دولت است، پس چرا ناشنوا باید تمام این هزینه را خود متقبل شود. یک باطری سمعک پانصد هزار تومان قیمت دارد که برای این عزیزان و خانواده آنها تأمین این هزینه ها دشوار است.

من به خانواده تمامی معلولان عرض می کنم که از حضور شخص معلول در خانواده خود خجالت نکشید. ما مسئولین باید خجالت بکشیم که پس از گذشت 38 سال از انقلاب هنوز نتوانسته ایم همانند کشورهایی مثل انگلیس و آمریکا به معلولین خود خدمت کنیم. برای مثال در این کشورها مراکزی وجود دارد که معلول با یک تماس می تواند از خدمات سرویس حمل و نقل به همراه یک شخص راهنما، برای کارهای اداری و بانکی و … به طور رایگان بهره ببرد.

ص: 136

همین ساختمان ناشران که در آن حضور داریم، برای عبور و مرور معلولین مناسب سازی نشده است. برای مثال فروشگاه کوثر برای عبور معلولین جسمی حرکتی رمپ گذاشته است ولی این ساختمان که یک محیط فرهنگی است رمپ ندارد و این معلولین ناچار هستند از آسانسور استفاده کنند.

آیت اللّه العظمی وحید خراسانی مرجعی هستند که فقط در وادی معلولین ناشنوا وارد شده اند. ایشان در جلسه اولی که اختتامیه دوره ما بود، به ما گفتند که بر شماها واجب عینی است که به ناشنواها خدمت کنید و بدانید اگر برای هر معلولی هر قدمی که بردارید، به ایتام آل محمد خدمت کرده اید و بروید معامله خود را با پیغمبر اکرم و حضرت فاطمه زهرا و امیرالمؤمنین بکنید.

ما تا زمانی که جای خود نشسته ایم ساکت هستیم ولی زمانی که روی منبر می رویم و یا تریبون در اختیار ما قرار می گیرد تا جایی که می توانیم داد می زنیم و از هیچ کسی غیر از خدای متعال ترس نداریم. وظیفه شرعی ماست که داد بزنیم. خداوند متعال در قرآن فرموده است که کسانی آن دنیا کر و لال هستند که در این دنیا کر و لال هستند. و کر و لال این دنیا کسانی هستند که صدایشان درمی آمد و صدا درنیاوردند و چشم هایشان حقیقت را می دید اما دم از حقیقت نزدند.

ص: 137