ص: 2

پیک توانا 47

پیک شنوایی و گفتار. 49

پیک معلولین.. 50

پیک عصر. 51

پیک ناشنوا 52

پیک همدلان.. 53

تعلیم و تربیت استثنایی.. 54

تلاش سبز. 55

توانبخشی نوین.. 57

توان نامه. 58

توان نامه. 60

توان یاب.. 62

حرکت... 64

حمایت سبز. 65

خبرنامه طرح راهی به آسمان.. 66

خبرنامه شنوایی.. 67

روانشناسی افراد استثنایی.. 68

روزنامه اطلاعات، صفحه «با معلولین». 69

روزنامه ایران، صفحه «توانش». 71

روزنه ها 72

روشندل.. 73

روشندلان.. 75

زبان.. 76

سپیدنامه وصال.. 78

سپیده آفرین.. 79

سمعک... 80

سنگر. 81

شکست سکوت.. 83

شکیب... 85

شنوایی شناسی.. 86

شوق حضور. 88

صدای ناشنوا 89

طب جانباز. 91

علوم پیراپزشکی و توانبخشی مشهد. 93

کاوش در توانبخشی.. 95

ص: 4

کاوشگر. 96

کلام اوتیسم. 97

کهریزک... 98

گزارش (نشریه کانون ناشنوایان). 99

مطالعات ناتوانی.. 100

مهر سخن.. 102

ندای آسایشگاه: ویژه نامه سالمندان و معلولین رشت... 103

نسیم بهشت... 104

نشریه انجمن مهندسی توانبخشی ایران.. 105

نشریه علمی کاربردی همایش معاونین توانبخشی کشور. 106

نیکو تلاش... 107

نیلوفرانه. 108

هزاره سوم. 109

همدم. 110

همیار. 111

هیاهو در سکوت.. 112

نشریات به خط بریل.. 113

آیینه قزوین.. 113

ارمغان رودکی.. 114

ایران سپید. 115

بچه ها بشری.. 116

بشری.. 117

بصیر. 118

پیک روشندلان.. 119

رشد روشن جوان.. 120

رشد روشن دانش آموز. 121

رشد روشن نوآموز. 122

رشد روشن نوجوان.. 123

سپیده آفرین.. 124

علم و فرهنگ... 125

هزاره سوم. 127

نشریات گویا 129

اندیشه سپید. 129

سپیده آفرین.. 131

ص: 5

شقایق 132

صدای زندگی 133

نوای کتاب 134

نشریات الکترونیکی 135

توانبخشی 135

شنوایی شناسی 137

فهرست راهنما 139

تجزیه و تحلیل 144

فصل دوم: مقالات تحلیلی

وضعیت ایران 147

روزنامه نگاران دارای معلولیت: بررسی موردی، محمد نوری 148

روزنامه نگاری جبار باغچه بان، محمد نوری 158

نشریات ناشنوایی در ایران، روزبه قهرمان 177

نشریات جدید ناشنوایی ایران، اعظم قاسمی 186

وضعیت اروپا و امریکا 197

روزنامه نگاری در غرب، لقمان سرمدی 198

نشریات ناشنوایی، محمد نوری 210

ص: 6

به خود معلولان معرفی کرد و از آنان خواست خلاقیت ها و ابتکارات خود را در جهت پیشرفت ها به کار گیرند.

ممکن است کسی بگوید با وجود اینترنت و شبکه های اجتماعی، نشریه و مجله منسوخ شده و نیازی به آنها نیست. اما باید گفت سامانه های جدید مثل اینترنت معارض نشریات نیستند بلکه توسعه نشریات می باشند، زیرا اینترنت و شبکه های اجتماعی و همه فعالیت های مدرن خود نوعی رسانه اطلاع رسانی هستند و کارکرد و نقش یک رسانه برای توسعه دانش ارتباطات و اطلاع رسانی را بر دوش دارند. دوم اینکه بسیاری از سامانه های جدید از محصولاتی مثل کتاب و مجله های کاغذی سنتی استفاده و تغذیه می کنند. در واقع بدون این منابع نمی توان اینترنت و سایت و شبکه و گروه کارآمد و مؤثر داشت.

اما تقویت و توسعه روزنامه نگاری و انتشار نشریات پیشرفته در جامعه معلولین هنوز هدفی است که نتوانسته ایم به آن برسیم؛ به همین دلیل هنوز نتوانسته ایم از این فناوری و دانش به نفع جامعه معلولان و رفع مشکلات آنها بهره ببریم. زیرا زیرساخت های آن مهیا نیست؛ و اطلاعات ما از مطبوعات معلولیتی ناقص است و هنوز تحلیل درست و جامع در اختیار نداریم.

دفتر فرهنگ معلولین در چند سال گذشته درصدد بوده مطبوعات ویژه معلولین که به نام مطبوعات معلولیتی مشهور شده اند را شناسایی، جمع آوری و اطلاع رسانی کند؛ تا دسترس پذیری آنها ممکن و آسان شود. از این رو از سال 1391 اقدام به جمع آوری لاشه نشریات، جمع آوری اطلاعات نشریاتی که قبلاً منتشر می شده و اکنون متوقف شده و گردآوری اطلاعات پیرامون حرفه روزنامه نگاری و نشر مطبوعات در جامعه معلولین اقدام کردیم. و کتاب حاضر بعد از حدود شش سال حاصل این تلاش ها است.

ویژگی های این کتاب: اما کتاب حاضر شامل اطلاعات نشریاتی است که از ابتدای چاپ و نشر مطبوعات در قالب فصلنامه، ماهنامه، هفته نامه و گاهنامه در ایران منتشر شده است. کتاب هایی که جمع آوری و تنظیم اطلاعات نشریات می پردازند، شناسنامه مطبوعات یا راهنمای نشریات می نامند. کتاب حاضر هم شناسنامه نگاری مطبوعات معلولیتی ایران است. البته اسم آن را

ص: 8

راهنمای نشریات معلولیتی گذاشتیم تا گویاتر باشد.

فقط نشریات درباره معلولیت ها و معلولان معرفی شده اند. در واقع یک شاخه از دانش روزنامه نگاری به معلولین اختصاص دارد که اصطلاحاً آن را نشریات معلولیتی، روزنامه نگاری معلولیتی می نامند. دانش و حرفه روزنامه نگاری اسمی برای مجموعه اقدامات و تجارب و شیوه های فعال در تولید، مدیریت و انتشار سامانه های اطلاع رسانی است. البته فقط روزنامه در قلمرو آن نیست و همه نشریات و مطبوعات را شامل است.

شاخه های روزنامه نگاری نسبت به اصناف و علوم و حرفه ها متعدد و متنوع است مثل مطبوعات پزشکی یا روزنامه نگاری پزشکی، نشریات دانشجویی، نشریات آموزشی، روزنامه نگاری صنعتی، روزنامه نگاری کشاورزی، نشریات یا روزنامه نگاری یا مطبوعات معلولیتی هم یک شاخه از این گونه آثار است.

گاه به جای ترکیب های وصفی بالا (صفت و موصوف) از ترکیب اضافی (مضاف و مضاف الیه) استفاده شده است؛ مثل مطبوعات پزشکان، روزنامه نگاری دانشجویان؛ نیز در مورد معلولین؛ نشریات معلولان به کار رفته است. البته کارشناسان ترکیب وصفی را زیباتر و جامع تر می دانند چون بسامدی آن بیشتر است. ویژگی های دیگر این کتاب عبارت است از:

1- این کتاب شامل اطلاعات همه نشریات اعم از کاغذی و الکترونیک است. نشریات کاغذی شامل نشریات به خط بریل هم می شود.

2- هشتاد و نه عنوان نشریه شناسایی شده و در این کتاب معرفی شده است.

3- نشریاتی معرفی شده اند که به اطلاعات آنها دسترسی داشتیم. یعنی اطلاعات آنها در اینترنت اطلاع رسانی شده و در دسترس بوده است. اما نشریاتی که در شهرهای دور و نزدیک منتشر می شده یا در سطح محدود توزیع می شده یا به صورت درون سازمانی بوده و برای عموم منتشر نمی شده؛ چون اطلاع رسانی درباره آنها نبوده، این گونه نشریات به دلیل عدم دسترسی و فقدان اطلاعات، در قلمرو هم نیامده اند.

همین جا از همه کسانی که در عرصه روزنامه نگاری معلولیتی فعال بوده و هستند، تقاضا می کنم، یک نسخه از کارشان با اطلاعات آن نشریه برای دفتر

ص: 9

فرهنگ معلولین بفرستند. این دفتر با انجام اقدامات متعدد درباره هر نشریه مثل ثبت آن نشریه، اطلاع رسانی، نمایش در بانک اطلاعات، دسترس پذیر و مهم تر ضبط و ثبت هر نشریه را آسان می سازد.

به همین دلیل نشریات از خطر حذف و نسیان و کنار رفتن از گردونه فرهنگ، محفوظ می مانند. مهم تر اینکه موجب شود هر نشریه در سامانه های اطلاعات جهانی راه پیدا کند و در نظام های علمی جهانی ثبت شود.

محتوا و ساختار: این کتاب دارای دو فصل اصلی است. فصل اول شامل شناسنامه نشریات است. البته چکیده نشریات نیامده و قرار است چکیده ها جدا در یک کتاب مستقل منتشر شود.

برای هر نشریه، آیتم های مشخص و استانداردی هست که لزوماً باید تکمیل شود تا همه جوانب یک نشریه به خوبی معرفی گردد. اما اطلاعات برخی نشریات به طور کامل منتشر نشده و حتی در شناسنامه نشریه هم نیامده است. از این رو ممکن است برخی آیتم ها در بعضی نشریات تکمیل نشده باشد. اما اسم آیتم را آوردیم تا مطلعین بدانند هر اطلاعاتی را نداریم و تمنا می کنیم در صورتی که اطلاع دارند بفرستند.

نشریات در چهار بخش طبقه بندی شده اند: نشریات با خط معمولی، نشریات با خط بریل، نشریات صوتی و نشریات الکترونیکی. نشریات کاغذی در مقابل نشریات الکترونیک و شامل نشریات با خط معمولی که به بینایی مشهورند و نشریات بریل می شوند. بسیاری از این نشریات امروزه دارای نسخه الکترونیکی هستند و در سایت ویژه یا عمومی در معرض مطالعه کاربران قرار می گیرند.

اما فصل دوم شامل مقالاتی است که به تجزیه و تحلیل نشریات معلولیتی و روزنامه نگاری معلولیتی می پردازند. این مقالات در دفتر فرهنگ معلولین تولید شده است.

چشم انداز آینده: شناسایی مطبوعات معلولیتی و انتشار راهنمای حاضر نخستین گام است و درصدد اجرای گام های دیگر، البته با کمک و مشارکت خود معلولان عزیز و مردم نیکوکار هستیم. اما گام های مورد نیاز بعدی عبارت اند از:

1- دسترس پذیری نشریات ایرانی

ص: 10

درصدد هستیم نشریاتی که ویژه معلولین منتشر شده جمع آوری و به چند صورت در دسترس معلولین قرار دهیم: احداث آرشیو جامع؛ تکمیل بانک مطبوعات معلولیتی (به عنوان بخشی از بانک جامع اطلاعات معلولان)؛ آماده سازی متن نشریات روی CD؛ آماده سازی متن گفتاری نشریات روی یک سامانه الکترونیکی.

2- احداث موزه و نمایشگاه دائمی روزنامه نگاری معلولیتی

اکنون مشغول به جمع آوری اطلاعات شخصیت ها مثل عکاسان، نویسندگان، گزارشگرانی هستیم، نیز اطلاعات و لاشه خود مطبوعات و اطلاعات درباره محل مطبوعات و دفتر کار آنها هستیم؛ تا از این طریق از زحمات آنان تقدیر گردد.

3- راهنمای مقالات نشریات

پروژه دیگر جمع آوری اطلاعات مقالات مندرج در نشریات معلولیتی است.

4- مقاله نامه یا مجموعه مقالات

مقالات مهم و سودمند در یک مجموعه چند جلدی عرضه خواهد شد.

5- چکیده نامه

در پایان لازم است از پژوهشگر توانای حوزه معلولین، اباذر نصر تشکر کنیم که در جهت فراهم سازی این مجموعه چند سال وقت گذاشت و تلاش کرده است. همچنین از تلاشگر حوزه چاپ و نشر معلولین آقای علی نوری که در آماده سازی این مجموعه به صورت کتاب بسیار کوشید، تشکر می گردد.

اما همه این اقدامات بدون عنایت و پشتیبانی حجت الاسلام و المسلمین سید جواد شهرستانی نماینده آیت اللّه العظمی سیستانی مدظله ممکن نبوده است و جا دارد از ایشان تشکر ویژه شود.

محمد نوری

مدیرعامل دفتر فرهنگ معلولین

ص: 11

ص: 12

این فصل شامل اطلاعات نشریاتی است که درباره معلولیت ها و معلولان در ایران منتشر شده است. این نشریات جمعاً حدود 89 عنوان می باشد که در چهار گروه با خط معمولی فارسی، با خط بریل، صوتی و الکترونیکی دسته بندی شده اند. هدف معرفی همه انواع نشریات معلولیتی بوده است.

لازم به ذکر است نشریات دوگانه بریل و بینایی در دو بخش معرفی شده اند. اما نشریات کاغذی بسیاری هستند که نسخه الکترونیک هم دارند و به صورت الکترونیکی هم مورد استفاده قرار می گیرند. این گونه نشریات در بخش الکترونیک نیامده اند و فقط نشریاتی در بخش الکترونیکی معرفی شده اند که تنها به صورت نسخه الکترونیکی عرضه می شوند.

نشریاتی که در مورد آن اطلاعات نداشته یا به اطلاعات آنها دسترسی پیدا نکردیم، جلوی سرفصل آن خط تیره گذاشته ام.

ص: 14

ایمیل: info@irautism.org

فضای مجازی: www.irautism.org

توضیحات: در سایت انجمن اوتیسم ایران تا شماره 8 موجود است و خبری از انتشار شماره های بعدی پیدا نکردم.

ص: 16

جوانان ناشنوا و کم شنوایی تشکیل شد که داوطلبانه و افتخاری مطالب ویژه ناشنوایان را از منابع مختلف روز گردآوری نموده و سپس بعد از تکمیل اموری چون تنظیم، صفحه آرائی و چاپ در اختیار همنوعان خود جهت افزایش سطح اطلاعات قرار می دهند.

ص: 21

و پر دردسر بود. فقط یک ناشنوا بنام منیژه خان محمدی به خاطر قوی بودن ادبیاتش به خوبی می توانست همکاری کند. پول کمی تهیه کرده و ناشنوایی بنام حاجی که متخصص چاپ بود قبول کرد آن را در چاپخانه اش چاپ کند. تیراژ آن هزار تا بود و هر دو هفته ای در اختیار ناشنوایان و علاقه مندان قرار می گرفت. این روزنامه با استقبال ناشنوایان و دوستداران شنوا روبرو شد؛ اما به خاطر موافقت نکردن وزارت کشور با نماینده ناشنوا، مؤسسه سنگر ناشنوایان روشنفکر به درد بخور نبود؛ انتشار روزنامه اشاره را با سختی و هُول هُولکی و بدون برنامه ریزی ها و مشورت ها با متخصصان توانستیم در چهار شماره ادامه داده و بعد تعطیلش کردیم. واقعیت این است که این کار یعنی انتشار روزنامه در آن سال اقدامی خارج از توان ناشنوایان بود. زیرا آن موقع مدارس ناشنوایان و جمعیت ناشنوایان زیاد نبود، تعداد ناشنوایان دیپلمه کم بود و آن موقع کامپیوتر و برنامه های انتشار نشریات الکترونیکی وجود نداشت. و اما این اقدام ما در گذشته باعث شد بعدها مرحوم محمد سعیدی اقدام به چاپ مجله «شکست سکوت» کند و شنیدم که این مجله با استقبال زیاد ناشنوایان روبرو شد.

ص: 27

کانون ناشنوایان ایران دارای خبرنامه هایی همچون گزارش (1342) و پیام ناشنوا (1377-1372) و صدای ناشنوا (1386-1381) بوده که تفاوت زیادی با موازین یک نشریه مطبوعاتی داشتند.

فصلنامه صدای ناشنوا که مسئولیت آن را دکتر خسرو گیتی دبیر آن موقع کانون ناشنوایان بر عهده داشت نه برای انتشار عمومی، بلکه برای اعضا به شکل جزوه منتشر می کرد.

ص: 29

تلفن / فاکس: 66467668 / 66460218 (021)

ایمیل: m_faslnameh@yahoo.com

فضای مجازی: www.riec.ac.ir

توضیحات: فصلنامه کودکان استثنایی اولین فصلنامه ای علمی پژوهشی به زبان فارسی است که به طور خاص در زمینه مشکلات مختلف دانش آموزان و کودکان با نیازهای ویژه به انتشار مقالات علمی و پژوهشی می پردازد. مخاطبان آن، استادان، دانشگاهیان و پژوهشگران هستند. هدف این فصلنامه، کمک به رشد و گسترش دانش و یافته های تخصصی در زمینه ارزیابی، پیشگیری، ارتقاء سلامت، آموزش و پرورش ویژه، مداخلات مرتبط در زمینه های متنوع کودکان با نیازهای ویژه مانند کودکان دارای مشکلات و اختلالات رفتاری و هیجانی، کم توانی ذهنی و اختلالات یادگیری، اختلالات گفتار و زبان، اختلالات وابسته به سلامت جسمی و حرکتی و انواع ناتوانی های حسی مانند آسیب های بینایی و شنوایی و غیره و همچنین کودکان تیزهوش و سرآمد است.

ص: 39

ایمیل: jrrs@rehab.mui.ac.ir

فضای مجازی: www.jrrs.mui.ac.ir

توضیحات: مجله پژوهش در علوم توانبخشی از سال 1390 دارای امتیاز علمی پژوهشی از کمیسیون نشریات کشور می باشد. این مجله به صورت تمام الکترونیک (On Line) و هر دو ماه یک شماره منتشر می گردد.

ص: 41

این مجله 48 صفحه ای، در گستره سراسری رایگان برای سازمان های بهزیستی سراسر کشور، سازمان های مردم نهاد کشور، سازمان های آموزش و پرورش کشور، کارشناسان توانبخشی، نخبگان معلولین ارسال می گردد.

اخیراً انتشار نسخه الکترونیک و مجازی آن آغاز شد و انتشار نسخه کاغذی و چاپی آن متوقف گردید.

ص: 48

سازمان های آموزش و پرورش کشور، توانبخشی و معلولین منتشر می گردد. این مجله بدون وابستگی به اعتبارات و منابع مالی دولتی و به همت معلولین توانمند اداره می شود.

ص: 56

آدرس: قم، بلوار محمد امین، خیابان گلستان، کوچه 11، پلاک 4

کدپستی: 3716684657

تلفن / فاکس: 32913452-025 / 32913552-025

ایمیل: info@handicapcenter.com

فضای مجازی: www.HandicapCenter.com

ص: 59

محل آرشیو: کتابخانه دفتر فرهنگ معلولین (قم) و سایت مرکز

آدرس: قم، بلوار محمد امین، خیابان گلستان، کوچه 11، پلاک 4

کدپستی: 3716684657

تلفن / فاکس: 32913452-025 / 32913552-025

ایمیل: info@handicapcenter.com

فضای مجازی: www.HandicapCenter.com

توضیحات: پیش از فصلنامه توان نامه، شش پیش شماره به صورت دو ماهنامه منتشر شد تا به مجوز رسیدیم؛ از این رو تجارب لازم کسب شد؛ و خط مشی و اهداف خود را در عمل به آزمایش گذاشت و عیار آن را در بوته تحولات دوران و آراء نخبگان سنجید.

توان نامه با هدف توان سازی، توان بخشی و توان نمایی مددجویان معلول شکل گرفت و متولد شد. چند دهه است، نهادهای معلولیتی و تشکل های معلولان در ایران صاحب نشریه هستند؛ هر یک دغدغه خاصی دارند و نشریات به سبک ها و با ساختارهای مختلف منتشر کرده اند. ولی جای نشریه ای با خط مشی فرهنگ سازی در راستای توانمندسازی و معرفی توانایی های معلولان از طریق تجزیه و تحلیل علمی رخدادها و کاوش در تاریخ، فرهنگ و جامعه معلولان خالی است. با اینکه جامعه نابینایان، ناشنوایان و مددجویان حرکتی به اندازه ای از بلوغ و رشد رسیده اند و به مجله ای مرجع با مباحث کاملاً علمی نیاز مبرم دارند. از این رو لازم است نشریه ای در سطح معلولان نخبه و هم افق با تفکرات و تأملات آنان و در شأن شخصیتشان منتشر گردد. توان نامه پس از رصد کردن نیازمندی های اطلاعاتی، اجتماعی و فکری مددجویان شکل گرفته و پا به هستی گذاشته است و با کشف استعدادها و خلاقیت های آنان، درصدد تأمین خواسته های آنان، نیز معرفی نبوغ های کشف شده به جهان است.

ص: 61

توضیحات: اصلی ترین اهداف فصلنامه توان یاب انعکاس تازه ترین اخبار، اطلاعات و مقالات حوزه معلولان و مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد است.

این نشریه با موضوعات خبری، تحلیلی، آموزشی، اطلاع رسانی و پژوهشی در زمینه پزشکی و پیراپزشکی مسائل جامعه معلولان جسمی حرکتی را منعکس می کند.

ص: 63

رضا عبداللّهی دست به انتشار مجله حرکت در تابستان 1377 هم زد که موضوعات آن درباره معلولین از جمله ناشنوایان بود. اما مجله حرکت و صفحه «با معلولین» در روزنامه اطلاعات به علت مسافرت نامبرده به خارج از کشور، در سال 1378 متوقف شد.

ص: 70

کتابی در کتابخانه ملی با اطلاعات زیر موجود است که ناشر آن «مجله روشندل» ذکر شده است:

سمت نمای رزم آرا: نمونه لمسی مخصوص نابینایان...( سومین اختراع تیمسار سرتیپ حسینعلی رزم آرا)، نوشته حسینعلی رزم آرا، 1350، 56ص.

دو سند هم مرتبط با این نشریه در مرکز اسناد کتابخانه ملی موجود است. اطلاعات آنها را گرفته ام.

مجله وزینی به مدیریت دکتر محمد خزائلی دانشمند ارجمند و سردبیری حسین شاه زیدی شاعر و نویسنده اراکی زینت بخش صحنه مطبوعات گردید. به قرار اطلاع، این مجله مورد استقبال عموم قرار گرفته و از ناحیه دفتر مخصوص انتشارات و مجلس شورای ملی و هیئت وزیران و هویدا نخست وزیر وقت تمجید نامه هایی به مجله مزبور رسید. (روزنامه وقایع استان، 23 دی 1396، به نقل از روزنامه «نامه اراک»)

ص: 74

***

شوق روزنامه نگاری همواره در جبار باغچه بان زنده بود ولی طی سال های اقامت در تبریز و شیراز به علّت مشغولیات فکری زیاد و نداشتن کمک مادی و معنوی، دست از این کار برداشت تا اینکه در سال های 1320 که جو آزادی نسبی ناشی از سقوط رضاخان پهلوی برجامعه ایران حکم فرما بود، بار دیگر قلم در دست گرفت و بعد از اخذ موافقت نامه وزارت فرهنگ به شماره 925/8277/35493 و تاریخ 14/12/1322 شمسی، به نشر اولین شماره مجله «زبان» در اوّل بهمن 1323 شمسی پرداخت که وابسته به جبهه آزادی بود.

منظور باغچه بان از «زبان»، زبان معلّمان بود. خود باغچه بان درباره ویژگی مجله زبان می نویسد:

البته خوانندگان عزیز که اغلب آنها همکاران ما و روشنفکران هستند، می توانند تصدیق کنند که قبل از انتشار مجله زبان، در تاریخ مطبوعات ایران مجله یا روزنامه ای یافت نمی شد که جداً و صمیمانه مدافع حقوق آموزگاران بوده و نام آموزگاری را شعار خود سازد و این صنف مجهول القدر را از پشت پرده گمنامی بیرون کشیده به جامعه معرفی کند.

باغچه بان علّت چاپ مجله زبان را مشاهده وضع آشفته وزارت فرهنگ وقت و بخصوص مشاهده غفلت و بی اعتنایی جامعه فرهنگیان و معلّمان به مسأله «اصلاح فرهنگ» که ستون فقرات یک جامعه است، ذکر می کند.

جبار باغچه بان که قبلاً «جمعیت اتفاق معلمین» را در جهت آگاهی دادن و احقاق حقوق آنان در تبریز پایه گذاری کرده بود، برای بیداری مسئولان فرهنگ و ایجاد همبستگی در میان معلّمان در راستای تشکیل یک صنف، لحن صریح را در مجله زبان بکار گرفت.

برای نمونه مثال، مقاله تند و تیز و مفصل خطاب به وزیر فرهنگ آن زمان که معتقد بود جبار باغچه بان مدرک تحصیلی ندارد و کمونیست، توده ای و ضد رژیم سلطنتی است و اصلاً ایرانی نیست و یک مهاجر قفقازی می باشد، نوشت که در مجله «زبان» چاپ شده است.

ص: 77

بنیان گذار گروه پژوهش زبان اشاره فارسی، در آذرماه 1353 به خیابان انقلاب، خیابان کاخ (فلسطین کنونی) انتقال یافت.

در خرداد 1358 اولین شماره نشریه خانه جوانان ناشنوا تحت عنوان «سنگر» در چهار صفحه و قطع یخچالی با سردبیری کامران رحیمی منتشر شد.

کامران رحیمی که پس از گذراندن دوره زبان آموزی و در اثر ابتلا به بیماری، قوه شنوایی خود را از دست داده بود، هنر نویسندگی خود را با نوشتن دو کتاب ادبی خورشید خاموشان (1347) و آدم های سنگی (1358) نشان داد. او در سرمقاله شماره نخست نشریه، معنای نمادین سنگر را به خوبی شرح داده و اظهار امیدواری کرده است که به برکت پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، ناشنوایان بتوانند محرومیت های خویش را برطرف کنند و با سنگر گرفتن در مقابل زورگویی ها و متجاوزان به حقوق ناشنوایان بایستند.

مطالب منتشر شده در نشریه سنگر، گوناگون بود و از همه چیز، مانند مقاله، مصاحبه، اخبار، گزارش، جدول و حتی کاریکاتور در آن دیده می شد که با شور و هیجان جوانی همراه بود.

گفت وگو با محسن لوح موسوی و همچنین طرح های سیامک اشرفی نیا از مطالب قابل توجه نشریه به شمار می آمد. سنگر به طور کلی، جنبه روشنگری و آگاهی دهنده داشت؛ بنابراین به رغم گذشت سال ها، ارزش خود را همچنان حفظ کرده است.

نشریه سنگر پس از شماره چهارم، متأسفانه در پاییز 1358 به پایان خط رسید. البته بعدها مشابه آن به صورت خبرنامه داخلی، با عنوان پژواک سکوت از سوی جوانان ناشنوای فرهنگسرای شفق یوسف آباد، در بهار 1377 پایه گذاری شد که سردبیری آن بر عهده حبیب مهدوی نوشهر بود. انتشار این فصلنامه پس از حدود یک سال و نیم متوقف شد.( مجله توان نامه، شماره 2)

ص: 82

پس از تلاش های بسیار محمد سعیدی و روزبه قهرمان، امتیاز رسمی وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی برای انتشار نشریه شکست سکوت و توزیع آن در سراسر کشور، در پاییز 1380 صادر شد. بدین ترتیب، نخستین مجله رنگی در طول تاریخ نشریات ناشنوایان ایران، با عنوان شکست سکوت در بهار 1381 چاپ شد که تمام موازین حرفه مطبوعاتی در آن مورد توجه قرار گرفته است.

ص: 84

شنوایی شناسان، آسیب شناسان گفتار و زبان، متخصصان گوش، گلو و بینی، مغز و اعصاب، کودکان و زبان شناسان در زمینه شنوایی و تعادل، حفاظت شنوایی و توانبخشی مبتلایان به آسیب های شنوایی و تعادلی است.

اولین شماره نشریه در سال 1371 با تعداد 10مقاله به چاپ رسید. نشریه تا سال 2014 با نام دو ماهنامه شنوایی شناسی منتشر شده است، همچنین نشریه از سال 2013 به صورت الکترونیکی منتشر می شود. آخرین شماره آن دوره 23، شماره 6 – ( 11-1393) است. و ادامه انتشار مجله شنوایی شناسی از دوره 24، شماره 1، سال 2015؛ به زبان انگلیسی و با عنوان Auditory and Vestibular Research خواهد بود.

ص: 87

فصلنامه صدای ناشنوا که مسئولیت آن را دکتر خسرو گیتی دبیر وقت کانون ناشنوایان بر عهده داشت نه برای انتشار عمومی، بلکه برای اعضا به شکل جزوه منتشر می شد. این فصلنامه، آگاه کردن اعضای کانون از افکار و اخبار درباره ناشنوایان ایران و جهان، به ویژه افزایش اطلاعات ناشنوایان ایران نسبت به حوادث جهانی را در دستور کار خود قرار داده بود. معمولاً اخبار خود کانون، مانند برگزاری نشست ها، مصوبات، اقدامات و دیگر حوادث مربوط به کانون را منعکس می نمود.

ص: 90

ایمیل: info@ijwph.ir

فضای مجازی: www.ijwph.ir

توضیحات: پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان به عنوان اولین پژوهشکده ی کشور که به طور ویژه بر روی آسیب های ناشی از جنگ مطالعات خود را از سال 1368 آغاز نموده است. پس از پیگیری های مستمر در سال 1387 موفق به دریافت مجوز نشر مجله ی «طب جانباز» گردید. مجله طب جانباز در پی دستیابی به جایگاهی ویژه در میان نشریات علمی پژوهشی کشور و در سطح بین المللی است. از این رو رعایت تمامی استانداردهای مورد نظر مراجع جهانی در سیاست ها و شیوه های کاری آن از جمله رعایت اخلاق در پژوهش و همچنین رعایت اصول نگارش و انتشار لحاظ گردیده است.

ص: 92

تعداد شماره منتشره: 22

محل آرشیو: سایت نشریه (www.jpsr.mums.ac.ir)

آدرس: مشهد، میدان آزادی، پردیس دانشگاه علوم پزشکی، دانشکده علوم پیراپزشکی، دفتر مجله علوم پیراپزشکی و توانبخشی

تلفن / فاکس: 38846722 -051

ایمیل: jpsr@mums.ac.ir

فضای مجازی: www.jpsr.mums.ac.ir

توضیحات: فصلنامه علمی - پژوهشی علوم پیراپزشکی و توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد به منظور ارتقاء سطح آگاهی و تبادل اطلاعات علمی، پژوهشی محققین از سال 1391 پس از دریافت مجوز از اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی به شماره 91/10251 آغاز به فعالیت نموده است. نیز در سال 1392 موفق به اخذ رتبه علمی، پژوهشی از کمیسیون نشریات علوم پزشکی کشور به شماره 100/1696 شده است. این مجله ضمن دعوت از اساتید، پژوهشگران و دانشجویان محترم مقالات پژوهشی، مروری و گزارش مورد در زمینه علوم پیراپزشکی و توانبخشی (بینایی سنجی، شنوایی شناسی، علوم آزمایشگاهی، گفتاردرمانی، کاردرمانی، فیزیوتراپی، رادیولوژی، فناوری اطلاعات سلامت و...) اقدام به چاپ می نماید.

ص: 94

اجتماعی، روانشناسی، مشاوره، جغرافیا، معماری، مهندسی و ... که مرتبط با مباحث ناتوانی (و زمینه های وابسته نظیر مسائل رفاهی، فقر، تأمین اجتماعی و ... ناتوانان) باشد؛ استقبال می نماید.

مجله مطالعات ناتوانی به شماره استاندارد بین المللی پی آیند (شاپا) 2840-2322 بوده و به زبان فارسی با چکیده های فارسی و انگلیسی مقالات به چاپ می رسد. این مجله از سوی کمیسیون نشریات علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حائز رتبه علمی - پژوهشی شناخته شده که این رتبه در یک صدونهمین (109) جلسه کمیسیون نشریات علوم پزشکی کشور مورخ 18/8/91 به تصویب رسیده است.

همچنین شایان ذکر است که این مجله در نمایه های ISC، SID، Google Scholar و Magiran نمایه می شود.

ص: 101

اهداف این مجله است. این ماهنامه دارای بخش های ادبیات، ایران شناسی، ورزش، مطالب مذهبی، طنز، اقتصادی بیمه ها و قوانین مالیاتی، داستان، مطالب جالب و خواندنی، مطالب پزشکی، موسیقی، از لابه لای جراید، کودک و نوجوان و آگهی است. ایجاد ارتباط بین انجمن ها و تشکل های مرتبط با نابینایان و معرفی توانایی های آن ها به یکدیگر از جمله اهدافی است که این نشریه به دنبال آن است. شماره صفر نشریه علم و فرهنگ با شمارگان یک هزار نسخه منتشر شده و در حال حاضر برای آشنایی بیشتر جامعه نابینایان ایران به صورت رایگان در اختیار علاقه مندان قرار می گیرد ولی قیمت اصلی هر نسخه آن 20 هزار ریال است. گفتنی است ماهنامه علم و فرهنگ نشریه ای خصوصی است که با هزینه شخصی دست اندرکاران آن اداره می شود و به هیچ سازمان یا گروه و تشکلی وابسته نیست.

ص: 126

ص: 128

گویای آن در بخش نابینایان سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی موجود است.

از این نشریه که در دوره جدید به صورت فصلنامه منتشر خواهد شد تا به حال 44 شماره در طول 11 سال منتشر شده است.

ص: 130

تلفن / فاکس: 22180018

ایمیل: rehabilitationj@gmail.com

فضای مجازی: www.rehabilitationj.uswr.ac.ir

توضیحات: این مجله به صورت الکترونیکی منتشر می شود.

ص: 136

شنوایی شناسان، آسیب شناسان گفتار و زبان، متخصصان گوش، گلو و بینی، مغز و اعصاب، کودکان و زبان شناسان در زمینه شنوایی و تعادل، حفاظت شنوایی و توانبخشی مبتلایان به آسیب های شنوایی و تعادلی است.

اولین شماره نشریه در سال 1371 با تعداد 10مقاله به چاپ رسید. نشریه تا سال 2014 با نام دو ماهنامه شنوایی شناسی منتشر شده است، همچنین نشریه از سال 2013 به صورت الکترونیکی منتشر می شود. آخرین شماره آن دوره 23، شماره 6 – ( 11-1393) است. و ادامه انتشار مجله شنوایی شناسی از دوره 24، شماره 1، سال 2015؛ به زبان انگلیسی و با عنوان Auditory and Vestibular Research خواهد بود.

ص: 138

تلاش سبز

توانبخشی

توانبخشی نوین

خبرنامه طرح راهی به آسمان

خبرنامه شنوایی

علوم پیراپزشکی و توانبخشی مشهد

کاوش در توانبخشی

مطالعات ناتوانی

نشریه انجمن مهندسی توانبخشی ایران

نشریه علمی کاربردی همایش معاونین توانبخشی کشور

جسمی حرکتی

آوای رسا

بشارت

پیک معلولین

حرکت

روزنه ها

شوق حضور

حقوقی

حمایت سبز

روانشناسی

روانشناسی افراد استثنایی

سالمندی

پیام امید

کهریزک

ص: 140

ندای آسایشگاه: ویژه نامه سالمندان و معلولین رشت

عمومی معلولیت

پیام امید

پیک توانا

توان یاب

حمایت سبز

روزنامه اطلاعات، صفحه «با معلولین»

روزنامه ایران، صفحه توانش

کهریزک

ندای آسایشگاه

نیکو تلاش

فرهنگی، اطلاع رسانی و پژوهشی

توان نامه

صفحه توانش روزنامه ایران

همدم

کتاب و کتابخانه

اخبار کتاب و کتابخانه های نابینایان

نوای کتاب

کودکان آسیب دیده و استثنایی

احیا

پژوهش در حیطه کودکان استثنایی

نسیم بهشت

نیلوفرانه

ص: 141

معلولیت ذهنی

پیام مهر (پیام مهرورزان)

نابینایی

آیینه قزوین

اخبار کتاب و کتابخانه های نابینایان

ارمغان رودکی

امید روشندلان

اندیشه سپید

ایران سپید

بچه های بشری

بشری

بصیر

پیک روشندلان

پیک همدلان

رشد روشن جوان

رشد روشن دانش آموز

رشد روشن نوآموز

رشد روشن نوجوان

روشندل

روشندلان

سپیدنامه وصال

سپیده آفرین

شقایق

صدای زندگی

علم و فرهنگ

هزاره سوم

ص: 142

ناشنوایی

آوای دوست

آوای سکوت

آوای نگاه

اشاره

افق اندیشه

پروانه ها (ویژه خانواده و کودک کم شنوا)

پژواک سکوت

پیام ناشنوا

پیک شنوایی و گفتار

پیک ناشنوا

حرکت

خبرنامه شنوایی

زبان

سمعک

سنگر

شکست سکوت

شنوایی شناسی

صدای ناشنوا

گزارش (نشریه کانون ناشنوایان)

مهر سخن

هیاهو در سکوت

ورزشی

شکیب

ص: 143

پیشرفت جامعه معلولان بدون نشریات و بدون دانش اطلاع رسانی و بدون حرفه روزنامه نگاری ممکن نیست. عده ای از فعالین در زمینه معلولین یا افرادی از خود معلولین با توجه به همین واقعیت، نشریه هایی برای اطلاع رسانی و فرهنگ سازی در جامعه هدف دایر کردند و فعالیت هایی را در این زمینه رقم زدند. با این گونه تلاش ها رشته ای به نام روزنامه نگاری معلولیتی شکل گرفته است، اما پژوهش در این باره در ایران اندک است و جوانب این پدیده واکاوی و بررسی نشده است.

لازم است دانشجویان، پایان نامه های تحقیقی خود را در این باره بگیرند و پژوهشگران مقالاتی در این زمینه تألیف نمایند و نویسندگان هر سال چند کتاب درباره ابعاد این موضوع بنویسند.

در سال های اخیر چند مقاله در دفتر فرهنگ معلولین تألیف یا باز نشر شد و به منظور آگاهی عمومی این آثار را به عنوان مبنای پژوهش های بعد اینجا می آورم.

این مقالات در دو بخش دسته بندی شده اند؛ مقالات درباره وضعیت روزنامه نگاری معلولیتی در ایران و مقالات درباره وضعیت اروپا و آمریکا.

ص: 146

نابینایی یا ناشنوایی یا فقدان توانایی حرکتی، نشریات بزرگی را تأسیس و اداره کرده اند. اکنون به دو مورد از کسانی می پردازم که به رغم داشتن معلولیت شدید، مجلات مهم و مؤثری را عرضه می کردند. آن ها نه تنها به این شغل اشتغال داشتند، بلکه این حرفه را به اوج رساندند و توانستند جنبش عظیم اجتماعی ایجاد کنند. متأسفانه هنوز اطلاعات معلولان از سراسر تاریخ و متون و گزارش های تاریخی گردآوری نشده تا معلوم شود این قشر همواره مظلوم چه خدماتی به ملت و مذهب خود کرده اند. این مقاله فقط به دو شخصیت به نام های سید جلال الدین حسینی ملقب و مشهور به مؤیدالاسلام و دوم شیخ ابوالقاسم ملقب به افصح المتکلمین به دلیل داشتن معلولیت و از طرف دیگر داشتن خدمات فراوان روزنامه نگاری می پردازد.

حبل المتین: این نشریه در 10 جمادی الثانی 1311 یعنی 13 سال قبل از صدور فرمان مشروطیت (14 جمادی الثانی 1324/ 14 مرداد 1285/ 5 اوت 1906) کارش را آغاز کرد. به مدت چهل سال در کلکته و ایران منتشر می شد. در ایران خوانندگان و خواستاران فراوان داشت. مدیر آن سید جلال الدین حسینی ملقب به مؤیدالاسلام بود. او به دلیل داشتن روحیه آزادی خواهی و شجاعت و مردانگی، همواره به عمال جور و ستم و درباریان ایران حمله می کرد و مفاسد و عیوب را بی پروا برملا می کرد.(1)

حبل المتین پس از انتشار در تاریخ دهم جمادی الثانی 1311ق در بیشتر کشورهای دنیا از جمله ایران، هندوستان، مصر، روسیه و ... نماینده داشته و اخبار این کشورها مخصوصاً ایران را به چاپ می رساند. صراحت این روزنامه در بیان مفاسد و عیوب حکام ایران و خیانت و خطاهای رجال و عمال به حدی بود که میرزا علی اصغر اتابک اعظم ایران، ورود آن را به ایران به مدت چهار سال ممنوع نمود. علت این ممنوعیت را ظاهراً مقالات و مطالب تندی دانسته اند که در مورد دریافت وام از دولت روس نوشته بود. این روزنامه به سبب بیان دردها و مشکلات جامعه ایران آن روز محبوبیت بسیاری در بین مردم و خوانندگان خود داشت؛ علت دیگر

ص: 149

محبوبیت آن، توزیع رایگان بیش از پنج هزار نسخه آن در هفته، در حوزه های علمیه و مدارس طلاب و بین روحانیون نجف و علمای ایران بود که به مدت ده سال، این توزیع ادامه داشت. زین العابدین تقی اف هزینه های تولید و ارسال رایگان آن را بر عهده گرفته بود.

دولت هندوستان این نشریه را زیر فشار می گذاشت تا مطالب انتقادی ننویسد، همچنین چند بار آن را توقیف کرد؛ بار اول به مدت یک سال و بار دوم به مدت هشت سال در هندوستان توقیف بود و به ایران نیامد. آغاز توقیف دوم از سال 1295 تا 1303ش بوده و در این سال از توقیف خارج و مجدداً منتشر شده است. انتشار مجدد آن از سال 1303 تا 1309ش که سال فوت مؤیدالاسلام است ادامه داشته است. در سال های آخر عمر مؤیدالاسلام به علت ضعف بینایی اداره روزنامه به عهده دخترش فرّخ سلطان بود.

روزنامه حبل المتین در تهران نیز به مدیریت برادر مؤیدالاسلام یعنی میر سید حسن کاشانی به صورت روزانه منتشر می شد. روزنامه حبل المتین کلکته در طول حیات خود چهل و سه بار توقیف شده.(1)

مؤیدالاسلام علاوه بر حبل المتین مجله هفتگی مفتاح الظّفر را در سال 1315 و مجله هفتگی آزاد را در سال 1316ق منتشر می ساخت. همچنین در همان سال روزنامه کلکته را به زبان اردو انتشار داد و در سال 1321ق مجله هفتگی ملک و ملت را به زبان انگلیسی منتشر نمود. در سال 1915م حبل المتین هفتگی را به زبان انگلیسی چاپ و توزیع کرد. مؤیدالاسلام کاشانی علاوه بر فقه و اصول، حکمت و ریاضیات را نیز تحصیل نموده است. در تحریر سبک مخصوصی دارد استعارات و کنایات در نوشته های خود استعمال می کند. مردی بسیار ساده است لباسش همیشه سرمه ای و خوراکش مختصر و بیشتر لبنیات است. در ده سال آخر عمر بینایی خود را از دست داد و برای خواندن و نوشتن از شخص دیگری کمک می گرفت. کار زیاد و مشقات فوق العاده نزدیک به چهل سال روزنامه نگاری، تأثیر منفی بر جسم او نهاد و بالاخره روز 19 آذر سال 1309ش در

ص: 150

حالی که در دفتر کار خود در شهر کلکته نشسته بود دچار حمله قلبی شد و شب 24 آذر که معالجات پزشکان مؤثر واقع نشد، دعوت حق را لبیک گفت. پس از یک سال طبق وصیت آن مرحوم جسدش را به ایران حمل نموده در مشهد مقدس در ایوان عباسی دفن کردند.(1)

حبل المتین حدود نیم قرن رهبری فکری مسلمانان ایران و شبه قاره را بر عهده داشت؛ مسلمانان را در کوران حوادث تلخ و شیرین قبل و بعد از مشروطیت مدیریت کرد. آن هم فردی که نابینایی مطلق دارد و قادر به خواندن یک صفحه نیست. اما اهتمام و پشتکار، درایت و ایمان به آگاهی بخشی و مدنیت خواهی آن چنان شور و اشتیاقی در وجود او ایجاد کرده بود که نابینایی و فقدان دید مانع کارش نبود.

خیرالکلام: این مجله اولین نشریه در گیلان است که توسط یک نفر معلول تأسیس و تداوم یافت. صاحب امتیاز و مدیر مسئول آن شیخ ابوالقاسم مشهور به افصح المتکلمین است. دوره کامل آن سه ساله است. شماره اول سال نخست، یکشنبه 24 جمادی الثانیه 1325ق/ یکم مردادماه 1286 آغاز شد و پس از 80 شماره پایان یافت. دومین سال نیز از 18 رمضان 1327 شروع شد و بعد از نشر 80 نسخه به انتها رسید. ولی در سال سوم تعداد شماره های انتشار یافته از روز 10 شوال 1328ق تا 93 شماره ادامه پیدا کرد.

محمد صدر هاشم معتقد است: «تا شماره ششم سال چهارم مورخ دوم جمادی الثانی 1329 قمری در شهر رشت انتشار یافته است.»(2)

اما نویسنده تاریخ جراید گیلان می نویسد: من این شش شماره را ندیده ام.(3)

شماره نخست این روزنامه در مطبعه ساحل نجات بندر انزلی به چاپ رسیده و از شماره دوم سال اول تا شماره 46 سال دوم در مطبعه عروةالوثقی و سپس در مطبعه سعادت با چاپ سربی طبع می گردید و استثنائاً شماره های 47 و 48 سال

ص: 151

دوم چاپ سنگی بود.

دیگر مشخصات آن چنین است: سمت راست سرلوحه: «مؤسس شرکت اتحادیه مدیر و دبیر میرزا ابوالقاسم افصح المتکلمین، مرکز اداره رشت محله صیقلان، بعد از ارسال پنج نسخه وجه اشتراک مطالبه، دریافت می شود.» سمت چپ سرلوحه: «قیمت اشتراک سالانه رشت 18 قران، سایر بلاد داخله 20 قران. قفقاز و روسیه 5 مناط، فرنگستان 14 فرانک، قیمت یک نسخه در رشت صد دینار، سایر بلاد داخله سه شاهی» وسط سرلوحه: «حفظ بیضه اسلام، خیرالکلام- 1325. هفته ای دو بار طبع و توزیع می شود».

خیرالکلام، جریده مبارز و بی پروایی بود که با رساترین بانگ، صدای آزادی در داد و مردم را علیه استبداد تحریک و تهییج نمود و در این راه آن قدر پیش رفت که گیلان مداران، اعیان و اشراف و مالکان متنفذ گیلان، روحانیون صاحب اقتداری چون میرزا مهدی شریعتمدار گیلانی و حاجی ملا محمد خمامی و بالاخره مأمورین آمروناهی و مداخله گر روس مبارزه با افصح و حتی نابودی اش را سرلوحه اقدامات خود قرار دادند.(1)

شیخ ابوالقاسم افصح المتکلمین در رویارویی با دشمنان قدرتمند با اتکا به سلاح کاری قلم و روزنامه و ایمان قوی ایستاد و به مبارزه ادامه داد و این ایستادگی مردانه نقش مثبت و مؤثری در جنبش مشروطیت و آزادی در گیلان داشته و شایسته تقدیر است. برای او سکوت و سکون معنی نداشت و به همین جهت روزنامه هایی چون ساحل نجات و راه خیال را هم نشر می داد و با نیش قلم بر دشمنان قدرتمند خود می افزود.(2)

افصح المتکلمین مردی از مردستان گیلان و سرزمین آزادگان بود و در راه سعادت و سلامت جامعه تا پای جان رفت و از هیچ مشکل و آزاری نهراسید، آزادی و استقلال ایران را قربانی مطامع اجنبی و مقام و موقعیت و ثروت و درآمد فکری نکرد، شرف خود و ملتی را در بازار استبداد و استعمار و استثمار به حراج نگذاشت.

ص: 152

شرح حال جامعی از این مرد پر جنب و جوش نداریم، آنچه روشن است این است که شیخ ابوالقاسم بعد از تحصیلات مقدماتی آن زمان به جامه مقدس روحانیت ملبّس شد و مسئولیت اجتماعی خود را از وعظ و خطابه بر منابر و مساجد آغاز کرد چون احاطه کم نظیری در فن بیان و پرداخت سخن و بی پروایی در طرح مسائل مردمی داشت نامور به افصح المتکلمین شد.(1)

برای اینکه نقش مؤثرتری در بیداری و جنبش مردم داشته باشد، به کارهای مطبوعاتی روی آورد. با علاقه مندی فراوان به آزادی و آزادی خواهی توانست صاحبان کرم را به ایجاد شرکت (اتحادیه)، مؤسسه ای مطبوعاتی با راه اندازی چاپخانه در رشت و هم چنین ساحل نجات در بندر انزلی تشویق و تحریص نماید. اولین این دو شرکت برای نشر روزنامه خیرالکلام سرمایه گذاری کرد و دومی نیز روزنامه ساحل نجات را به مسئولیت و صاحب امتیازی افصح در بندر انزلی نشر داد.

شیخ ابوالقاسم از کودکی گرفتار نقیصه ای در پا گردید که به لنگی وی انجامید. از این رو، همواره با عصا راه می رفت، تندخوی و حتی بدزبان و کوتاه قد و سمین بود و یک چشم او کم سو و شاید در حد نابینایی بود، همیشه به سرعت و تندی گام بر می داشت و این ها از ویژگی های ذاتیش به شمار می رفت. شگفت این که افصح در عین تندخویی و دُژکامی آدمی شوخ و بذله گو بود. اگر چه شیخ را با منابر خوب و مستدل و پرشنونده اش می شناختند، ولی او شهرتش را مدیون خیرالکلام بود که به کوتاه زمانی بعد از انتشار مورد توجه تمامی طبقات حتی دشمنان آزادی قرار گرفت. نیشتری بر جگر خودکامگان و خاک سوزنده ای به دیده بیگانگان چشم طمع دوخته به ایران شناخته شد.

خیرالکلام، زبان مردم و مدافع منافع آنان بود. در این زمان انجمن ایالتی و ولایتی گیلان دخالت های ناروایی در امور زندگی مردم داشت ولی خیرالکلام مانع از دست اندازی به مردم می شد.

در محرم 1325ق سپهدار تنکابنی به حکومت گیلان منصوب شد، در دوران

ص: 153

کوتاه حکومت او خودکامگان جان گرفتند و سعی در امحای آزادی مردم منطقه نمودند و چون جامعه بیدار و آگاه نمی توانست این رویه را بپذیرد، زمزمه های نارضایتی درگرفت. ولی پیش از آن که منجر به اقدامی شود، میرزا علی اصغرخان اتابک از اروپا به رشت آمد و به همراه سپهدار راهی تهران شد. دولت نیز استعفای سپهدار را پذیرفت و وزیر اکرم را به حکومت گیلان منصوب نمود.

اما وزیر اکرم نیز همان مشی زورگویی و استبداد را پیش گرفت؛ مردم به رهبری افصح، تشکلی به نام انجمن ابوالفضل تأسیس کردند تا مبارزه با استبداد را سامان دهی نمایند. این انجمن به رهبری افصح در اقشار مختلف مردم با استقبال مواجه شد اما سران حکومت گیلان بیشتر احساس خطر کردند. تا اینکه در 26 رمضان 1325 افصح و دیگر مدیران انجمن دستگیر و چهل و پنج روز در زندان و زیر شکنجه و بدون ملاقات بودند. در این مدت همسر افصح با مسافرت به تهران و ملاقات با سران کشور به افشاگری و تظلم خواهی پرداخت. به طوری که جراید کشور با چاپ گزارش ها و مقالاتی به دفاع از آزادی خواهان گیلانی به ویژه افصح پرداختند، چون افصح به دلیل معلولیت و ظلم مضاعف، نزد همگان به عنوان چهره ای مظلوم مطرح شده و محبوبیت او نزد افکار عمومی چند برابر شده بود. وی در دوره معاصر اولین شخصیت معلول است که به دلیل دفاع از حقوق مردم، نزد مردم محبوب شده و همگان به نیکی از او یاد می کردند. به طوری که مجله صوراسرافیل درباره او نوشت:

زورگویی عوامل متکی به دربار و خطا و اشتباه و ندانم کاری های متواتر دستگاه اجرایی دولتی و قتل و کشتار جگرخراش مردم خشک بیجار و وضع و تحمیل عوارض کمرشکن به اصناف گیلان است.

چون انجمن ابوالفضل در خدمت محرومان و دفاع از ناراضیان بود، آن چنان با استقبال عامه روبه رو شد و نضج یافت که به قدرتی شکننده مبدل گردید، امیر اکرم متوجه خطر شد و به ظاهر راه مماشات پیش گرفت، ولی عملاً به خواسته های مردم توجه لازم نشد و خدمتی در جهت منافع اجتماعی صورت نگرفت.

«قانون مطبوعات که هنوز از مجلس نگذشته و مجازات بی قانون هم گویا در هیچ کوره ده مملکت مشروطه صحیح نباشد... اما ... یکی از این بیچاره ها افصح

ص: 154

المتکلمین از علمای رشت و مدیر روزنامه خیرالکلام است که با نصف بدن فالج و عدم قدرت بر حرکت، در زیر چوب، خون استفراغ کرده، امروز را از حیات محروم و مأیوس است، آیا بهتر نبود که ... به مردم بنمایانید که هر کس از حدّ خودش تجاوز کرد ولو پهلوان هم باشد در دوره مشروطیت به مجازات می رسد ...»(1)

بالاخره مبارزات همسر افصح اثر خود را بخشید، افصح المتکلمین آزاد شد و به تهران رفت و در آنجا شماره های 14 و 15 و 16 روزنامه خیرالکلام را فقط در توضیح و تشریح مظالم عمال خودکامه و زورگویی ها و قلدری حکام بیدادگری چون نصرت الله امیر اعظم و درخواست محاکمه او چاپ و نشر داد و سبب شد دگر باره مدیران جراید به هماوایی او برخیزند. به ویژه نشریه تمدن، با جدیت از ظلم هایی که به افصح و یارانش رفته، گزارش داد و خواستار محاکمه حاکمان گیلان شد.(2)

افصح المتکلمین پس از آزادی و اقامتی کوتاه در تهران به رشت بازگشت و در این مدت توانسته بود حاکم را معزول نماید، روزنامه خیرالکلام پیرامون حکومت نود و اند روزی امیر اعظم ضمن مقاله ای نوشت:

«در ماه اول اساس مشروطه را در گیلان برچید، در ماه دوم دست به عصمت و ناموس مردم انداخت، در ماه سوم مشغول خواندن شب نامه ها بود.»(3)

مدتی فضا آرام بود، اما وقتی دربار آقا بالاخان را به عنوان حاکم گیلان تعیین کرد، مجدداً تنش ها آغاز شد. زیرا او سنگدل و بی رحم و مستبد بود. و شروع به آزار و اذیت مردم نمود، بدبختانه در این زمان روحانی منتفذ گیلانی؛ حاج ملا محمد خمامی همراه حکومت و علیه مردم شد. خمامی می گفت:

«مدیر خیرالکلام محرک اغتشاش است و باید بی درنگ دستگیر و زندانی شود.»(4)

سردار افخم که جلب پشتیبانی حاجی خمامی را موجب تقویت خود و حکومت

ص: 155

می دانست، دستور دستگیری افصح را صادر نمود. بار دیگر مدیر مبارز خیرالکلام به گونه موهنی جلب و تحویل زندان شد. بعد از این مصائب باز هم افصح نتوانست از امنیت بهره ور گردد زیرا او همیشه در چند جبهه می جنگید، به استقلال میهن خویش عشق می ورزید و نمی توانست مداخلات اجنبی را تماشاگری خاموش باشد، می خروشید، هیاهو به پا می کرد، می نوشت و می گفت و مردم را به هیجان و خیزش وا می داشت و این با دژم خویی نکراسف، قونسول روس در گیلان سازش نداشت و لازم می دید به گونه ای این مبارز راستین را از میان بردارد. قضا را در این ایام مسائلی در گیلان پیش آمد که روسیان بدون هیچ مجوز بین المللی دخالت نموده به وحشیانه ترین گونه ای روبروی مردم ایستادند و به حاکم دستور دادند به دستگیری مبارزان اقدام نماید و به این اکتفا نکرده به سربازان روسی دستور حمله به چاپخانه عروةالوثقی را داد و بالاخره چون با مقاومت مردم و صدور اعلامیه اظهار تنفر جامعه از اعمال روسان مواجه شد، جنون مردم آزاریش به اوج رسید و این اعلامیه را به تحریک افصح اعلام کرده و به سربازانش دستور سر ریز کردن به اداره روزنامه خیرالکلام را داد.

افصح المتکلمین به اعتراض برخاست و به شدت عمل قونسول را تقبیح نمود و این موضوع خشم نکراسف را شدیدتر ساخت و با بی شرمی این روحانی مبارز را خود به باد کتک گرفت و به جبر و زور و در حالی که سربازان روسی او را می زدند و می کشیدند، به قونسول خانه بردند و تازه بعد از این همه وحشی گری وجود او را در رشت مخل نظم و مضر شناختند و خواستار تبعید او از وزارت خارجه توسط سفارت شدند.

افصح المتکلمین به راستی مردی حادثه ساز بود و دوست داشت همواره بستیزد، شاید او در این ستیزه و مبارزه می توانست شخصیت بارز خود را بنمایاند، در آزادی خواهی و میهن پرستی میرزا ابوالقاسم جای هیچ شک و تردید نیست.

افصح علاوه بر مبارزه با مستبدین و عناصر ضد آزادی و عدالت، مجبور بود در چند جبهه دیگر هم مبارزه کند. با جهل و خرافات عمومی نبرد کرده و تلاش می کرد سطح دانش و آگاهی مردم را افزایش دهد. مدارس و رفتن به مدرسه را تشویق کند. با منحرفان و اذناب دولت های خارجی مبارزه می کرد. به نقد برخی از

ص: 156

نشریات که فرهنگ ملی و مذهبی مردم را قبول نداشتند، می پرداخت. در مقابل، این نشریات بدترین تهاجمات را علیه او داشتند و او را با القابی مثل چولاق، چولاق مرثیه خوان یاد می کردند.(1)

بالاخره پس از ناملایمات و سختی های فراوان در سال 1329ق درگذشت. او را باید افتخار جامعه معلولان دانست. چون از معدود آزادی خواهان ضد استبداد و ضد استعمار بود و در این راه زندان ها، شکنجه ها و مصائب فراوانی متحمل شد ولی هیچ گاه تسلیم زر و زور و تزویر نشد.

مآخذ: بوشهر در مطبوعات عصر قاجار، سید جعفر حمیدی، تهران، بنیاد مستضعفان و جانبازان، 1378. تاریخ جراید و مجلات ایران، محمد صدر هاشمی، اصفهان، 1328، دو جلد.

تاریخ جراید و مجلات گیلان، فریدون نوزاد، تهران، سازمان انتشارات وزارت ارشاد، 1379.

تاریخ سانسور مطبوعات ایران، گوئل کهن، تهران، آگاه، 1362. گیلان در بخش مشروطیت، ابراهیم فخرایی، تهران، حبیبی، 1352.

ص: 157

تعطیل شد.

ضمیمه شیپور یا نونهالان در مخازن و کتابخانه های ایران یافت نشد و از محتوای آن خبر نداریم ولی به دلیل اعتراضات معلول می شود به نفع دولت انگلستان تبلیغ می کرده و مروج ایده ها و طرز فکری انگلیسی بوده است. به عبارت دیگر درصدد بوده ذهنیت ایرانیان را از کودکی از ضدیت با انگلستان پاک سازی کند.

باغچه بان یکی از منتقدان و معترضان مجله شیپور و نونهالان بود و صریحاً و بی مهابا به مخالفت با نونهالان برخاست و به شدت به نقد آن پرداخت. او درباره نونهالان نوشت:

ای فرزندان که امروز آموزشگاه های ایران را پر کرده اید، آیا می دانید ایران چیست؟ اگر درس ایرانیت خوانده اید و فرزند شیر پاک خورده این کشور هستید، از این تاریخ هر گاه کسی بخواهد مجله نونهالان را بفروشد نخرید! ای آموزگاران ایرانی اگر خون ایرانی دارید، هرگاه مدیران شما را وادار کنند که شاگردان را برای خرید آن روزنامه تشویق نمایید، خودداری کنید. ای مدیران مدارس اگر شما فرزندان صالح ایران هستید اگر وزارت فرهنگ به شما دستور کتبی و یا شفاهی بدهد که آن روزنامه را ترویج کنید، مردانه ایستادگی نمایید زیرا این امر چهره زیبای ایران پرستی را لکه دار می کند. ای ملت ایران اگر شماها ایران را دوست دارید نگذارید اطفال شما آن روزنامه را به خانه های شما داخل کنند زیرا آن روزنامه زهری به شکر آمیخته است که به خورد فرزندان ایرانی داده می شود، گول نخورید.

امروز طبع کردن یک ورق کاغذی خیلی مصارف لازم داد با وجود اینکه مجله کودک و یا بازی کودکان و آئین دانشجویان و یا سخن و امثال آن مجله ها که مخصوص مدارس و روشنفکران و بچه ها است، با اینکه گران می فروشند ورشکست می شوند نگذارید با راه رفتن مجله نونهالان و این قبیل روزنامه های مفت به دست اطفال شما، سرمایه فرهنگی ایران ورشکست شود. بدانید که کاسه های گرم تر از آش که می خواهند له له و دایه فرزندان شما باشند، قا قا ها و شوکولات های مفت و

ص: 159

ارزان روزنامه ها را در مدارس به خورد اطفال شما بدهند، بی جهت نیست.(1)

جبار باغچه بان ذاتاً دارای گرایش ملی گرایانه و ایران گرایانه بود. به همین دلیل به خاطر وابستگی مجله نونهالان به تفکر انگلیسی و تبلیغات گسترده برای دولت انگلستان را نمی پسندید و شروع به مخالفت با این مجله کرد. برای این منظور، او در مقاله ای با عنوان (شخصیت معنوی هر ملت با فرهنگ او ظاهر می شود). (زبان، شماره 11) مجله نونهالان را تحریم کرد.

عبارات باغچه بان حاکی از عمق باورها و گرایش های او است و سخنان او گویای ارادت، صداقت و بی پیرایگی او می باشد. به همین دلیل هم توانست جلوی نونهالان را بگیرد و نگذارد کودکان و کلاً فضای آموزشی ایران تحت تأثیر آن قرار گیرد. اما صرف اقدام سلبی کم فایده بود بلکه باید اقدام مثبت و ایجابی انجام می داد و نشریه ای برای کودکان چاپ می کرد. به همین دلیل به فکر فصلنامه آلبوم و نشریه بهار کودکان افتاد. و ضمیمه ای برای مجله زبان (یا زبان آموزگار) ویژه کودکان منتشر کرد. بعداً به معرفی این نشریات می پردازم.

باغچه بان مبتکر و نخستین ایجاد کننده موارد زیر شناخته می شود:

دبستان کر و لال های تهران، تأسیس 1312

دستگاه فهم اصوات از طریق دندان و استخوان های فک (تلفن گنگ یا گوشی استخوانی)، ثبت در 1312

جمعیت حمایت از کودکان کر و لال، تأسیس 1322

درخواست مجله سخن برای آموزگاران (1323) و عدم اعطای جواز

اولین کسی که تلاش کرد از تجارب جهان مدرن استفاده کند و افراد مستعد را به اروپا و امریکا اعزام نماید.

روش ترکیبی آموزش خواندن و نوشتن به کودکان

راه اندازی تربیت معلم

تألیف کتاب دستور تعلیم الفبا

الفبای گویا

ص: 160

ابداع روشی برای تعلیم به ناشنوایان

ایجاد جمعیت اتفاق معلمین در تبریز

ادبیات نمایشی کودکان را پایه گذاری کرد

آغازگر تعلیم و تربیت کودکان ناشنوا

تدوین نخستین نمایشنامه ویژه کودکان ایران

پایه گذار روش خاص آموز حساب به ناشنوایان و تدوین کتابی در این زمینه

ابداع گاهنجار یا گاه نما، وسیله نشان دادن پستی و بلندی های جغرافیایی روی نقشه به کودکان

اما غیر از موارد مزبور، در زمینه روزنامه نگاری هم اولین کسی بود که:

- ابداع و نشر نشریات فکاهی

- نشریه ای ویژه توجیه و آموزش آموزگاران معلمان به نام زبان تأسیس کرد.

- اولین فصلنامه های ویژه کودکان به نام آلبوم و بهار کودکان تأسیس کرد.

- اولین مجله ویژه ناشنوایان به نام گزارش به توصیه و پیشنهاد او توسط «کانون کر و لال های ایران» و به مدیریت علی سرتیپی منتشر شد.

بنابراین باغچه بان حداقل شانزده ابتکار مهم و سرنوشت ساز و حداقل چهار ابتکار در عرصه روزنامه نگاری در کارنامه خود دارد. بنابراین ابتکارات او در زمینه روزنامه نگاری بیش از زمینه های دیگر است. چون 16 ابتکار عمومی او به حداقل هشت موضوع تقسیم می شود. این ابتکارات در حدی است که سودمندی آن نصیب آحاد جامعه در همه مناطق و همه اقشار شده است. لازم است هر یک از ابتکارات باغچه بان از منظرهای مختلف بررسی و پایان نامه، کتاب و مقاله درباره آنها تألیف گردد. به ویژه عرضه آن به جهان لازم است. راستی اگر چنین شخصیتی متعلق به یکی از کشورهای اروپایی بود، چه کار می کردند؟ حتماً چندین فیلم، کتابخانه ها و آرشیوهای متعدد موزه های متنوع، جایزه هایی به نام او و خلاصه جهان را پر می کردند.

ماهنامه زبان یا زبان معلم یا زبان آموزگار

علاقه به روزنامه نگاری از دوره جوانی و همواره در جبار باغچه بان وجود داشت. اما موانع بسیار برای تأسیس نشریه ای که دوست داشت بر سر راهش بود. او طی

ص: 161

سال های اقامت در مرند، تبریز و شیراز به علّت مشغولیات فکری زیاد و نداشتن کمک مادی و معنوی، دست از این کار برداشت تا اینکه در سال های 1320 که شرایط مساعدتر شد و آزادی نسبی ناشی از رفتن رضاخان پهلوی از ایران حکم فرما گردید، قلم به دست گرفت و بعد از اخذ موافقت نامه وزارت فرهنگ به شماره 925/8277/35493 در 14 اسفند 1322ش، به نشر اولین شماره مجله زبان در اوّل بهمن 1323 پرداخت. این مجله وابسته به جبهه آزادی بود. مدیر مسئول آن آذر رهنما بود. ولی محتوای آن را باغچه بان می نوشت.

منظور باغچه بان از زبان، زبان معلّمان و سخنگویی یا نمایندگی آموزگاران و به تعبیر واضح تر حمایت از کارها و حقوق آنان بود. خود باغچه بان درباره ویژگی مجله زبان می نویسد:

البته خوانندگان عزیز که اغلب آنها همکاران ما و روشنفکران هستند، می توانند تصدیق کنند که قبل از انتشار مجله زبان، در تاریخ مطبوعات ایران مجله یا روزنامه ای یافت نمی شد که جداً و صمیمانه مدافع حقوق آموزگاران بوده و نام آموزگاری را شعار خود سازد و این صنف مجهول القدر را از پشت پرده گمنامی بیرون کشیده به جامعه معرفی کند.

تأسیس، انتشار و توقف: نخستین شماره مجله زبان در یکم بهمن 1323 منتشر شد. شانزده شماره آن تا اردیبهشت 1326 ادامه یافت. سردبیری زبان بر عهده باغچه بان بود و احمد آرام و دکتر هشترودی، در تدوین و تنظیم مطالب به او کمک می کردند. منظور باغچه بان از زبان، سخنگویی آموزگاران بود و تقریباً تمام مطلب مجله را خود می نوشت. او در این میان، هیچ گاه از توجه به کودکان غافل نبود. او در برخی از شماره ها، صفحه هایی برای آنان داشت که ساده، کودکانه و موزون بود و برای پاسخگویی به نیاز کودکان ناشنوا و کار با آنان، گاه شعرهایی می سرود؛ بنابراین، این مجله برای آنان که از شنیدن اصوات محروم بودند، نیز کارکرد آموزشی داشت.

هدف اصلی باغچه بان همان طور که خودش می گوید (و نقل کردم) دفاع از هویت و سخت کوشی و حقوق معلمان است. اما اهداف دیگری را هم دنبال می کرد؛ از جمله آموزش ضمن خدمت معلمان؛ انتقال تجارب و دستاوردهای

ص: 162

آموزشی؛ هم افزایی در زمینه دانش کلاس داری و تربیت دانش آموزان؛ تشویق معلمان کوشا و موفق و تعمیم علل موفقیت آنها به دیگران؛ ایجاد هویت و تشکل صنفی؛ افزایش مطالعه و سطح معلومات عمومی معلمان.

باغچه بان اگر بعضاً به این اهداف هم اشاره نکرده باشد ولی در عمل مجله زبان کما و بیش این اهداف را پی داشت. متأسفانه این تجربه به جای گسترش و تعمیم پس از 16 شماره به دلیل فقدان منابع مالی و بودجه برای تأمین مخارج آن، در 1326ش تعطیل شد. باغچه بان خیلی اجمالی و سربسته نداشتن کمک را علت اصلی تعطیلی می داند. فقدان کمک هم شامل کمک مالی و مادی و هم حمایت اجتماعی و انسانی می شود و گویا هر دو دخیل بوده است. اساساً باغچه بان بسیار جلوتر از همکارانش بوده و سطح اندیشه و تجربه او ده ها سال پیشرفته بوده است. از این رو عموم معلمان نمی توانستند هم پای او حرکت کنند. البته کمک مادی هم مزید علت شده و توقف مجله را موجب شده است. البته باغچه بان خیلی خلاصه می نویسد:

ناگفته نماند که من نمی توانم در این باب تمام همکاران خود را به بی عاطفگی متهم کنم زیرا در این سال ها کشور وضعیت طبیعی نداشته و ممکن است که آنها گرفتارتر از من بوده باشند!(1)

وزارت فرهنگ سه سال بعد یعنی در 1329 گویا اعلام آمادگی می کند تا به نشر زبان کمک کند و نامه ای به تاریخ 20 اسفند 1329 به باغچه بان می نویسد و نشر آن را خواستار می شود. اما باغچه بان در این زمان به شدت و تمام وقت به ناشنوایان می پرداخت. و معتقد بود این گونه کارها را خود معلمان باید پیگیری و انجام دهند.

لازم به یادآوری است باغچه بان قبل از نشر زبان، درخواست نشریه ای به نام سخن به تاریخ 1323 کرده بود ولی وزارت فرهنگ به دلیل انتشار مجله ای به همین نام با این درخواست موافق نکرده بود. بعد از درخواست دیگری برای نشر مجله زبان می دهد و قبول می شود.(2)

ص: 163

این مجله قرار بود به صورت ماهنامه منتشر شود ولی در طول سه سال فعالیت فقط 16 شماره منتشر کرد یعنی تقریباً هر دو ماه یک شماره.

وضعیت معلمان و آموزش و پرورش: جبار باغچه بان «انسانی بی خیال» و «نون به نرخ روز بخور» نبود؛ بلکه متعهد و وظیفه شناس بود؛ به طوری که نمی توانست وظیفه نشناسی بعضی از معلمان و وضعیت آشفته آموزش و پرورش را تحمل کند و تلاش می کرد، این وضع را تغییر دهد. به همین دلیل اقدام به نشر زبان نمود. نویسنده ای در این باره نوشته است:

باغچه بان علّت چاپ مجله "زبان" را مشاهده وضع آشفته وزارت فرهنگ وقت و به خصوص مشاهده غفلت و بی اعتنایی جامعه فرهنگیان و معلّمان به مسئله "اصلاح فرهنگ" که ستون فقرات یک جامعه است، ذکر می کند.

جبار باغچه بان که قبلاً "جمعیت اتفاق معلمین" را در جهت آگاهی دادن و احقاق حقوق آنان در تبریز پایه گذاری کرده بود، برای بیداری مسئولان فرهنگ و ایجاد همبستگی در میان معلّمان در راستای تشکیل یک صنف، لحن صریح را در مجله " زبان " به کار گرفت.(1)

مجله زبان به یک معنا زبان و سخنگوی خود باغچه بان بود و این نشریه را امکان و فرصت مناسبی یافته بود تا بتواند دردهای درونی، دغدغه های ذاتی و تجارب خود را بیان کند و از این طریق یادگیری کرده یا حداقل جریان فکری مطلوبی در سطح معلمان ایجاد کند.

زیرا معلمان «گروه مرجع» است و هر گونه تغییر و تحولی در این گروه می توانست. به کل جامعه تعمیم و تسری یابد. برای نمونه وقتی علیه او جوسازی کردند و او را متهم به کمونیست، توده ای و غیر ایرانی دانستند و وزیر فرهنگ هم حداقل این اتهامات را نادیده می گرفت، باغچه بان در مجله زبان چنین نوشت:

آقای وزیر! من مانند فلانی برلین ندیده و مثل فلانی از پاریس نیامده ام. من مانند آن یکی به مسکو نرفته و مثل این یکی از لندن برنگشته و مانند تو، میوه آمریکا نیستم. من مانند یک علف صحرایی به وسیله باد و باران و تابش نور آفتاب

ص: 164

آسمان ایران سبز شده و به رنگ و بوی ایرانیت خود افتخار دارم. قدرت من، فکر من، معلومات من و ایمان من همه ایرانی است. من در ایران یک بخشش الهی هستم، نه مثل تو کسب شرف کرده ای از آمریکا. من انفاس پیغمبری را از زرتشت، حس نوع پروری را از سعدی، قدرت تشخیص و علاج را از بوعلی، جسارت سربازی را از فردوسی، شور عشق و ظرافت خیال را از گنجه ای، جرأت انقلاب را از کاوه به ارث برده ام، سرکار چه کاره هستید ای میوه آمریکا؟...

من این دعوا را با شما در موقعی شروع کرده ام که شما وزیر هستید و من آموزگاری بیش نیستم، امّا ترس و عجز در مذهب آموزگاری من الحاد است. من نمی توانم در برابر ظلم و ستم و دروغ مانند گوسفندی ساکت بمانم و تسلیم بشوم، زیرا در این صورت پرورش یافتگان من نیز اخلاق گوسفندی پیدا خواهند کرد. من برای مبارزه با ظلم منتظر نمی مانم تا چند نفری پا پیش بگذارند و من به دنبال آنها بیفتم. من خود پیش می روم ولو این که دیگران قدمی هم برندارند و تنها بمانم و آموزگاران همیشه باید در مواجهه با ظلم و دروغ پیش قدم باشند. هیچ وقت نباید منتظر بمانند تا کسانی جلو بیفتند و آنها دنبالشان بروند.(1)

همان طور که از این نوشته پیدا است باغچه بان باورهای عمیق به نقش بی بدیل معلمان داشت. اگر شانزده شماره مجله زبان به صورت مجموعه همراه با راهنما منتشر شود. سودمندی آن معلوم خواهد شد. چون شرایط فرهنگی آن دوره را به خوبی نشان می دهد. اینجانب چندی است درصدد هستم این مجموعه را همراه با شرح و تجزیه و تحلیل مطالب مهم و نیز همراه با راهنمای قاعده مند و به روز منتشر کنم.

باغچه بان اعتقاد داشت که پایداری و استقلال شئون یک ملت بسته به کارآیی فرهنگ آن ملت است و تا فرهنگ اصلاح نشود، امور کشور اصلاح نخواهد شد. اما فقط معلمان می توانند این مسئولیت یعنی اصلاح فرهنگ را به سامان برسانند.

در این زمینه، افکار جبار باغچه بان را خیلی شبیه افکار مردان بزرگ همچون "جلیل محمد قلی زاده" و "میرزا حسن رشدیه" می بینم که برای "انقلاب فرهنگی"

ص: 165

خیلی اهمیت قائل بودند. چاپ تصویر شکل "رشدیه" در روی جلد اولین شماره مجله زبان و شرح احوال آن رادمرد نیکنام، بیانگر احترام عمیق جبار باغچه بان نسبت به بنیان گذار آموزش و پرورش نوین ایران و مبدع روش آموزشی "الفبای صوتی" می باشد و نیز به صنف معلمان می آموزد تا قدر بزرگان آموزش و پرورش را بدانند که با توجه به آن روزگار بی سابقه بود. از شخصیت های تأثیرگذار به بزرگی یاد کرده و تلاش می کند از آنها الگو سازد.

برای مثال باغچه بان درباره "رشدیه" چنین می نویسد:

اینک برای شما یک ستاره را که سال ها است در آسمان فرهنگ ایران، خانه های ملت را روشن می کند و آقای میرزا حسن رشدیه نام دارد، معرفی می کنیم. آقای میرزا حسن رشدیه یکی از هنرمندان هنرپرور این کشور است: او مردی است هنرمند و عاشق هنر خویش و شخصی است با ایمان و عقیده و سال ها است عمر عزیزش را در خدمت به فرهنگ ایران به سر برده و خیزی از آن ندیده است.

روزی که برای اولین بار در دبستان کر و لال ها بنده را با تشریف آوردن خود سرافراز فرمودند، یک ورق کاغذ را که شاهد رنج و گواه راستگوی عمل ایشان بود، به من نشان دادند. این کاغذ، دست خط یک شخص کوری بود که استاد محترم او را تعلیم داده بود.

هرچند این وزارت فرهنگ قدر زحمات بیست و دو ساله رشدیه را نشناخت و از عشق و زحمت او قدردانی نکرد و نمی کند. ولی پیش ما این یک ورق کاغذ که گواه هزاران رنج غیر قابل تحمّل و شاهد مجاهدت های این مرد بزرگوار صاحب عشق و ایمان بود، ارزش تام دارد. اگر امروز ایشان بدون کامیابی و بدون تأسیس یک دبستان کوران در آستانه قم منزوی شده اند، تقصیر با ایشان نیست، این تقصیر همین وزارت فرهنگ بی هدف است که به معنی هنر و هنرمند آشنا نیست. شما غم نخورید، ای استاد رشدیه محترم، زیرا انجام وظیفه کرده اید. بگذار ملّتی تأسف بخورد که نتوانست حداکثر استفاده را از وجودتان بکند.

جبار باغچه بان ادامه چنین مباحث را در مقاله بعدی تحت عنوان " مجسمه مرحوم رشدّیه فقط باید به تشویق آموزگاران و دو ریال شاگردان ساخته شود، چنین نوشت:

ص: 166

پس ساختن مجسمه مرحوم رشدیه، یکی از فرایض ملّی است، باید با همّت آموزگاران انجام یابد. نباید این مجسمه به وسیله پولداران سخاوتمند ملّت بلند شود زیرا در این صورت، آن تأثیر نیکی که باید از این عمل منعکس شود، انعکاس نخواهد یافت. ما آموزگاران می خواهیم بدین وسیله به ملّت و فرزندان او یک درس فراموش نشدنی بدهیم و بفهمانیم آنچه که موجب موفقیت در کار است، صد تومانی ها و هزار تومانی های اشخاص خیر نیست و می توان با یک شاهی و صنّارها کارهای بسیار بزرگی انجام داد. بدین جهت به یکی از اشخاص صاحب مقام و عالی رتبه وزارت فرهنگ که حاضر بود هزار تومان بدهد، گفتم باید این امر با دو کلمه تشویق معلمین و دو قِران شاگردان انجام یابد. همچنین یک نفر از دختران دبیرستان ها به جای دو قِران، پنج تومان آورده بود و این امر نیز مورد پسند ما نشد. خیلی اصرار کردیم پولش را پس نگرفت. به خاطر اینکه او اصرار فراوان داشت و امتناع ما بیشتر موجب شکستگی خاطر او می شد. ناچار پنج تومان او را نگاه داشتیم تا تکلیفش بعد معین شود. باید دانست رشدیه به مجسمه احتیاج ندارد و روح بزرگ او نیازمند این امرها نیست. او کارهای نیک خود را برای خدا و وجدان خود کرده و رفته است.(1)

توجه شود که باغچه بان این مطالب را 75 سال قبل نوشته است و در آن زمان تلاش کرده، شخصیت فرهیخته بزرگ که سرمایه های معنوی و فرهنگی کشورند، به مردم معرفی شوند، مردم به ارزش کارهای آنها واقف شوند. و از این طریق تحولی در فرهنگ و درون جامعه رقم زند. همان حرف هایی که باغچه بان در مورد رشدیه نوشته، امروز باید درباره خود باغچه بان بنویسیم و بگوییم و به مسئولین دولتی خرده بگیریم که چرا قدر این گونه انسان ها دانسته نمی شود.

رویکرد اجتماعی و سیاسی: این مجله به دلیل وابستگی به جبهه آزادی، رویکرد و گرایش سیاسی هم داشت. شاید علت عدم همکاری بعضی، همین نکته باشد. نیز به نقد مشکلات کل جامعه و نقادی جامعه معلمان می پرداخت.

یکی از اهداف انتشار مجله زبان ایجاد هماهنگی بین آموزگاران س-راسر کشور و

ص: 167

تعمیم روش های آموزشی نو برای کودکان و نیز کر و لال ها و بزرگ سالان (اکابر) و اصلاح امور تعلیمی و تربیتی آنان بود. از این رو مجبور بود علاوه بر امور فرهنگی به امور اجتماعی هم بپردازد و نیز به تحلیل اوضاع سیاسی داخلی و خارجی نیز می پرداخت ولی می توان گفت که حتی انتقادات س-یاسی ب-اغچه بان از موضع فرهنگی بوده است.(1)

وی در شرح نواقص دبستان ها بدین مضمون که اطفال دسته دسته روانه مریض خانه می شوند، مدرسه آب ندارد و از مخروبگی منظره اش مانند کاروان سراهای قدیمی است و خطر جانی که دانش آموزان را تهدید م-ی کند و...م-ی نویسد: «امیدواریم! وزیر فرهنگ... بر فرهنگ کشور شاهنشاهی فخر کنند و... فرزندان به نام تحصیل عمر خود را در اطاق های تنگ و تاریک و مریض خانه ها تلف کنند آموزگاران حق اصلاح طلبی ن-داشته ب-اشند و هرگاه بخواهند از مظالم فرهنگ گ-فتگو ک-نند به زور سر نیزه حرفشان را در گلوبند بیاورند...»(2) و جای دیگر می نویسد: «خدمتگزار میل ندارم که در این عریضه از وضعیت ننگین امروزی فرهنگ ایران و عیوب شرمگین مدارس بیش تر از ای-ن س-خن بگویم و شرح بدهم... این ه-مه ت-شنج و اختلاف فکر و عقیده که در ملت ایران دیده می شود و موجب تسلط بیگانگان بر این کشور است از خرابی فرهنگ ماست...»(3) و در جای دیگر می نویسد: «یکی از معایب بزرگ وزارت فرهنگ این است که هیچ کس مسئول هیچ کار ن-یست. ای صلحای ملت، ای علاقه مندان تعلیم و تربیت و اخلاق باور کنید که تربیت فرزندان شما در کار نیست، فرزندان شما وسیله تأمین معاش دزدان و غارتگران دار الجهل و دار الفساد هستند، این ها بیغوله هایی است که استعداد خدایی انسان را در آنجا ضایع می کنند...»(4)

درب-اره دخ-الت های بیگانه در ام-ور ایران می نویسد: «ما از طرز تفکر و اندیشه

ص: 168

سیاستمداران استقلال طلب کشور که در مجلس یا مسندهای دیگر قرار گرفته اند و یا آنها که به وسیله مطبوعات افکار خود را منتشر می کنند.(1)

خیلی در تعجب هستیم. این ها ظ-اهراً دع-وی اس-تقلال دارند ولی در باطن برای ایران قیم می تراشند از یک طرف خواهان استقلال اند و از جهتی آن را با ضمانت دیگران مقید می سازند... ب-ه ط-ور کلی تضمین استقلال و یا کلمات (یک جانبه- دوجانبه) از این قبیل کلماتی است که سیاستمداران وط-ن دوست! ایران در ن-تیجه ت-أثیری که ذهن آنها را اغفال کرده به زبان رانده اند، وگرنه کلمه (تضمین) با کلمه (استقلال) ترکیب پذیر و سازگار نیست مگر در دو م-وقع، یکی کسی که رشد حیاتی نداشته و از اداره امور خود عاجز باشد باید در تحت سرپرستی ی-ک شخصی مقتدر زندگی ک-ند و دی-گر قومی از رشد سیاسی و اجتماعی محروم است اداره امور سیاسی او به دست یک قوم مقتدر سپرده می شود، پس مقصود حقیقی نویسنده ای که می نویسد استقلال ایران تضمین شده همان نیست که از ظاهر آن اس-تنباط می شود زیرا دنیا می داند که تاریخ استقلال ایران خیلی قدیمی تر از استقلال آن هاست که می خواهند استقلال ایران را تضمین کنند و هرگز محتاج به تصدیق یا تضمین دولتی نمی باشد.»

نشریه زبان با تسهیلات مالی ب-رای م-دارس و فرهنگیان ارسال می شد و بنابر تقاضای باغچه بان کارمندان هر آموزشگاه جمعاً وجه اشتراک یک فرد را می پرداختند ولی تنها تعداد معدودی (492 نفر) از جامعه بیست هزار نفری معلمین وقت از آن بهره می گرفتند. در بسیاری از مدارس ن-شریه ب-ه معلمین نمی رسید و سال بعد به اداره مجله برمی گشت، در توضیح تأخیر چاپ شماره های بعدی مجله و احیاناً تعطیلی آن باغچه بان می نویسد: «کشور ما وضعیت عادی نداشته ممکن است آن ها (آموزگاران) گرفتارتر از من بوده ب-اشند، مثلاً م-جله هایی که در اول بهمن ماه 1324 فرستاده شده در اسفند ماه 25 برگشته و روی آن ها نوشته اند «گیرنده نیست» و تمام روزنامه ها هر یک که مانند من بی پشتیبان بوده اند به روزگار من بوده اند. گفته ها و نوشته های باغچه بان حاکی ش-دت ن-ارضایی و

ص: 169

ن-اراحتی وی از امور فرهنگی و اجتماعی است.(1)

اما تحلیل ها و راه کارهایی که عرضه می کند کارشناسانه و دقیق است. مطالب این مجموعه را باید دقیقاً بررسی و همراه با راهنما به زودی منتشر می کنیم.

ضمیمه کودکان یا بهار کودکان

مجله زبان در بعضی شماره ها صفحه ضمیمه برای کودکان منتشر می کرد. این نشانگر اهمیتی است که برای تعلیم و تربیت کودکان قائل می شد. او با زبانی صمیمانه و ساده با کودکان سخن می گفت و برای آنان داستان می نوشت. به خصوص برخی از زیباترین اشعار باغچه بان به همراه با تصویر مربوطه و نمونه هایی از نخستین متون غیر داستانی ویژه کودکان فارسی زبان از جمله "رقص سگ" در این صفحه ها آمده اند.

مطالب مربوط به ناشنوایان از جمله الفبای گویای باغچه بان و همچنین نامه سپاس دختر لال در مجله "زبان" نیز چاپ شده است. باغچه بان در شماره تیر 1325 مجله مذکور، در شرحی بر نامه سپاس "صوفیا لبنان" می نویسد:

صوفیا لبنان چنانکه اولین شاگرد دبستان لال ها است و اولین لالی هم از دختران ایرانی است که به اخذ تصدیق شش (سیکل) موفق شده است.

صوفیا لبنان در بخشی از نامه خود خطاب به منجی و معلّم عزیزش جبار باغچه بان می نویسد:

امروز به دبستان رفته تصدیق شش کلاسه خود را گرفتم وقتی که به منزل آوردم پدر و مادرم و همه اهل خانه بی نهایت خوشحال شدند و به من تبریک گفتند. پس من هم به فکر افتادم که از زحمت های شما که هشت سال تحمل کردید و زبان مرا باز کردید و خواندن و نوشتن و جغرافی و تاریخ به من یاد دادید و باعث شدید که به این مرتبه برسم و در چنین روز که خود را از بلای لالی رها شده می دانم، یک بار دیگر تشکر و امتنان قلبی خود را تقدیم دارم البته تا زنده هستم. بخشش بزرگ و محبت های پدرانه شما را فراموش نخواهم کرد.(2)

ص: 170

مطالب این صفحه ها برای آموزگاران و حتی مدیران مدارس و خانواده های کودکان هم مناسب و سودمند بود. چون حساب شده و مدبرانه انتخاب می کرد.

بعد از نونهالان که با حمایت سفارت انگلستان منتشر می شد، این ضمائم را باید نخستین ضمیمه ویژه کودکان دانست که در ایران و توسط مردم ایران منتشر می شود.

نام ضمیمه نخست بهار کودکان است. قرار بود ضمائم هر فصل به نام همان فصل منتشر شود. مثل بهار کودکان، پاییز کودکان، زمستان کودکان و تابستان کودکان. اما فقط بهار کودکان منتشر شد و تداوم نیافت. در این باره نوشته اند:

باغچه بان همچنین دو نشریه دیگر به نام های زبان و بهار کودکان را در ارتباط با کودکان راه اندازی کرد. زبان، یا زبان آموزگار، ماهنامه ای با درون مایه اجتماعی و آموزشی بود و در سال 1323 برای نخستین بار منتشر شد. گاهی چند صفحه ای برای کودکان در این ماهنامه منتشر می شد که باغچه بان در آن ها با زبانی صمیمانه و ساده با کودکان سخن می گفت و برایشان داستان می نوشت.(1)

آلبوم

جبار باغچه بان (1264- 1345ش) در سال 1312ش به تهران آمد و مدرسه یا آموزشگاه کر و لال ها را تأسیس و تمام وقت به ناشنوایان می پرداخت. از ورود به تهران و اهتمام به امور فرهنگی ناشنوایان، ابتکارات متنوعی در جهت رشد و ارتقای فرهنگی و اجتماعی ناشنوایان داشت. از جمله نخستین فصلنامه برای کودکان را حدود سال 1325 به نام آلبوم منتشر کرد. هر شماره را به نام ویژه ای منتشر می کرد؛ مثل بابابرفی یا عروسان کوه. آقای رسول اف پژوهشگر و مؤلف حوزه مطبوعات و تاریخ نشریات درباره آلبوم می نویسد:

اواسط دهه (30- 1320) اولین فصلنامه کودک با عنوان آلبوم توسط جبار باغچه بان (عسگرزاده) منتشر شد. باغچه بان مجله خود را به صورت فصلنامه منتشر می کرد و نام آلبوم بر آن گذاشته بود. هر آلبوم نام معینی داشت. مثل

ص: 171

عروسان کوه، بابا برفی و ... در اولین آلبوم که عروسان کوه نام داشت.(1)

باغچه بان در شماره نخست آلبوم درباره شرایط سخت آن دوره می نویسد:

«... در زمان وزارت آقای حکمت، به فکر انتشار یک مجله برای کودکان افتادم. ولی پس از نه ماه کشمکش در نظمیه، محض سلامت سرخود از نیت خود صرف نظر کردم. خیلی خوشبختم که با تجدید نیت خود، اکنون می خواهم به وسیله انتشار این مجله در سر هر فصل، خدمتی به فرهنگ کودکان نمایم. لیکن انجام این خدمت از هر حیث و خصوصاً از نظر مالی برای یک آموزگار سخت است. لذا از کلیه روشنفکران و علاقه مندان و خصوصاً از دوستان و دوستداران خود در انجام این خدمت استمداد می کنم و بیشتر از این نمی گویم...(2)»

از جملات باغچه بان به خوبی می توان فهمید دیکتاتوری و استبداد به حدّی بوده که آموزگاری که به فکر ترقی و پیشرفت بچه های ایرانی بوده از جانش و سرش می ترسیده است. او بر اخذ مجوز ماه ها درگیر با نیروهای انتظامی نظمیه بوده است. ولی سرسختی و پشت کارش موجب شد، بالاخره مجوز را دریافت کند. اما هزینه ها را باید از حقوقش می پرداخت و دولت و دیگران با او همکاری نمی کردند. آیا در کارش نقصی و مشکلی می دیدند؟ اما با جستجو در تاریخ آن دوره سراغ نداریم که نقدی درباره اش نوشته باشند. مهم تر اینکه وقتی متن آلبوم را مطالعه می کنیم، هیچ مطلب خلاف عرف یا مخالف با آموزه های دینی در آن نمی یابیم.

اما در همان زمان نشریاتی بوده اند که متکی بر بودجه های مردمی بوده اند و گلایه ای از کمبود مالی هم ندارند؛ حال این پرسش مطرح می شود که چرا باغچه بان نمی توانسته از بودجه های مردمی بهره مند باشد؟ به نظر می رسد روابط باغچه بان با مردم و گروه های مرجع مثل روشنفکران یا روحانیون کم بوده است. به عبارت بهتر باغچه بان تمام وقت مشغول و سرگرم تعلیم و تربیت بچه ها بوده و وقتی برایش نمی مانده که به ارتباطات خود سامان دهی کند. به همین دلیل همواره از کمی بودجه گلایه مند بوده است.

ص: 172

اما هدفش از انتشار آلبوم را سه چیز می داند:

«... این خدمتگزار با ایجاد این آلبوم که در تاریخ ایران بی سابقه است، ثبت کردم که با خرجی کمتر از قیمت یک کارت پستال هم وظیفه تبریک عید دوستان را می توان انجام داد و نیز به وسیله مندرجات آن حسن تربیت اطفال خانواده های دوستان حسن تأثیر به عمل آورد (!) این آلبوم ها برای تبریک عید بهترین کارت و برای تشویق اطفال مدارس و اخلاق، نیکوترین جایزه است...»(1)

این عبارت گویا است که فارسی نگاری او دشواری هایی داشته ولی کتاب ها و قصه هایی که از او منتشر شده سلیس و رمان است و حتماً آنها توسط ثمینه (دخترش) یا صفیه (خانمش) یا کسان دیگر اصلاح و ویرایش می شده اند. اما چرا این متن نشده است؟ خبر نداریم. باغچه بان خط مشی و دو سه هدفش را این گونه اعلام کرده است: انتشار نشریه ای با حداقل هزینه و حداکثر کارآیی برای تربیت و تعلیم کودکان؛ دوم توجیه خانواده کودکان یا مربی های آنها تا بهترین شیوه های تربیتی را برای رشد آنان به کار ببرند؛ بالاخره این مجله به عنوان هدیه و جایزه جهت تشویق کودکان توسط مدارس یا اولیاء داده شود.

هر فصل یک شماره از آلبوم با قطع، مطالب و قیمت خاص منتشر می شد. چهار رنگ منتشر شد. مطالب آن کم و کلاً کم حجم بود. مثلاً گاه فقط یک شعر و یک داستان داشت.

باغچه بان پیش از این چند نشریه را مدیریت کرده بود و توانایی های لازم را داشت و می دانست با مخاطبانش چگونه تعامل نماید و بر آنها تأثیر بگذارد.

ساختار و مطالب

باغچه بان در شرایطی آلبوم منتشر کرد که اولاً همکاران فرهیخته و متخصص به وفور در اختیار نداشت و واقعاً دست تنها بود؛ دوم اینکه امکانات مالی زیاد هم نداشت؛ سوم اینکه کارهایش آن قدر زیاد و متنوع بود که توان سر خاراندن نداشت. همه این ها بود از طرف دیگر می خواست؛ کارهای ابتکاری وظیفه اش را هم به انجام رساند. مسلم بود که کار درجه یک نمی تواند عرضه کند اما چون در کارش

ص: 173

اخلاص و خلوص داشت؛ و کارها را برای پول و جیب پر کردن یا به مقام و موقعیت رسیدن انجام نمی داد، به رغم اشکالات فراوان اما کارش جذابیت داشت و به قول معروف می گرفت و تأثیر می گذاشت. رسول اف درباره او می گوید:

مهم ترین بخش از مطالب آلبوم های باغچه بان را اشعار تشکیل می دادند که از سروده های خودش بود. این اشعار در عین کوتاهی، سادگی و روانی، دارای غلط ها و اشتباه های تکنیکی و دستوری نیز بودند. با این حال تأثیر داشت و جذاب بود. به طوری که بعدها هم چند بار به صورت کتاب منتشر شد. بخشی از اشعار، اختصاص به تمجید و توصیف کودکانی داشتند که نام آنها (و گاه تصویر آنها) در خلال شعر آمده بود. توصیف ها عموماً با مضمون های تربیتی و اخلاقی همراه بودند و در مجموع، الگوهای رفتاری و تربیتی را پیش روی خوانندگان قرار می دادند. اشعار آلبوم های باغچه بان با داشتن ویژگی هایی، از اشعار دیگر مجله های کودکان کاملاً متمایز می شدند. مثلاً با وجود اینکه اشعار در یک آلبوم به صورت یک قطعه طولانی سروده می شدند، ولی تسلسل معانی و مفاهیم در آنها وجود نداشت. اشعار عموماً دارای مضمون ها و پیام های گسسته و پراکنده از هم بودند و نوعی خیال پردازی بدون هدف در آنها به چشم می خورد. این شعرها در واقع از یک سری پیام های پراکنده تشکیل می شدند.

زبان شعری باغچه بان از لحاظ شیوه نگارش، روان، ساده و در حد فهم کودکان بود که این خود به واسطه تماس های مکرر شاعران با کودکان می بود. این آثار، فاقد تکنیک های شعری نیز بودند و تنها تم آهنگین اشعار مورد توجه قرار داشت. از نظر پیام و اشعار، آلبوم های باغچه بان را می توان در دو گروه از هم جدا کرد. گروهی از مضمون های اشعار به مسائل تربیتی و اخلاقی کودکان توجه داشت، ولی مفاهیم ارائه شده، همچون مفاهیم مشابه دیگر نشریه های کودکان، سطحی و به دور از ریشه یابی مسائل و خالی از پیام های مذهبی بود. ولی گروه دیگر از مضمون های شعری، تفکر مصرف زدگی را به زیر سؤال می برد و با وجود زبان نوشتاری ساده، دارای تفکری خارج از درک کودکان بود.

در آلبوم های باغچه بان، نوعی جبهه گیری اجتماعی، چه در نثر و چه در اشعار مشاهده می شد. این جبهه گیری به خاطر تفکر خود ناشر بود که توجه خاص به

ص: 174

اقشار زحمتکش و محروم جامعه داشت. از این نظر، آلبوم های باغچه بان را می توان اولین مجله های کودکان دانست که نیم نگاهی هم به سیاست داشتند.

تنوع مطالب در آلبوم های باغچه بان بسیار کم بود و معمولاً یک آلبوم تنها در یک شعر بلند و با یک داستان بلند خلاصه می شد و گه گاه نیز قطعه هایی با نام «واکوشک» که همان معما باشد در آلبوم ها دیده می شد.

آلبوم های باغچه بان دارای تصویربرداری چهار رنگ بودند که توسط لیلی تقی پور طراحی می شدند و به قول ناشر، هدف از انتشار این آلبوم ها یکی انجام وظیفه، ارائه کارت تبریک سال نو و دیگری تربیت کودکان بود.(1)

موفقیت ها

در دوره معاصر کمتر کسی داریم که مثل باغچه بان در عرصه تعلیم و تربیت این همه ابتکار داشته باشد. یک دلیل آن شم روزنامه نگاری است که از جوانی داشت. از این طریق با انواع تفکرات و باورها آشنا شده و شیوه القای افکار خودش را هم تجربه کرده است. خودش درباره اولین تجربه روزنامه نگاری اش می نویسد:

در سال 1283ش/ 1905م در اغتشاشات ارامنه و مسلمان های قفقاز که به تفتین دولت وقت روسیه به جان هم افتاده بودند من هم که مسلمان و جوان متعصبی بودم شرکت داشتم و در نتیجه گرفتار و زندانی شدم.

جای من با یک جوان مسلمان بیرون از بندهای زندانیان عادی در سالنی بود که کسان زندانیان هنگام ملاقات در آنجا جمع می شدند. گوشه این سالن با دو ردیف نرده آهنی به دو قسمت تقسیم شده بود. من و آن جوان در یکی از این قسمت ها زندانی بودیم و در بند مجاور یک پیرمرد ارمنی که دایم انجیل می خواند دوران زندان خود را می گذراند. جوانی که هم بند من بود صبح ها برای آوردن نان زندانیان با مأمورین بیرون می رفت. بنابراین من می ماندم و آن ارمنی پیر. چون جای ما خلوت بود و خود ما مورد اطمینان خاطر زندانبانان، از ما بازرسی نمی کردند. من و آن جوان مسلمان از این فرصت استفاده کرده به فکر انتشار یک مجله فکاهی به نام ملانهیب افتادیم. هم بند من کاغذ و ژلاتین و سایر لوازم را از

ص: 175

بیرون تهیه و قاچاقی وارد زندان می کرد و من در مدت یک هفته پنجاه نسخه هشت صفحه ای با دست می نوشتم و حتی مصور می کردم. هم بندم آن را به خارج می برد و به فروش می رساند: عایدی ما هم بد نبود. مجله به دلایلی یک ماه تعطیل شد و ما آن را دوباره به نام ملا باشی منتشر کردیم. خوشبختانه سبب موفقیت ما وجود همان ارمنی پیر بود که جز تلاوت انجیل به چیزی توجه نداشت: در نتیجه راز ما برملا نشد. اگر به جای او آدم کنجکاوی هم زندان ما بود در اثنای عمل گرفتار می شدیم.(1)

باغچه بان به عوامل دیگر اشاره نمی کند ولی قطعاً در محیط زندان چون با آدم های متفاوت و مجرب ارتباط دارد، حتماً از دیگران بهره مند می شود.

بالاخره همه تجارب باغچه بان و دیگران در شش دهه، ثمره و محصول سودمندی برای ناشنوایان داد و به بار نشست. این محصول نشریه گزارش بود. چون پس از تشکیل «کانون کر و لال های ایران»، یکی از اقداماتش در سال 1342، انتشار نشریه گزارش بود. این نشریه به توصیه و پیشنهاد باغچه بان و توسط ریاست کانون یعنی علی سرتیپی منتشر شد. بالاخره تلاش های پیشین باغچه بان در عرصه روزنامه نگاری در این زمان هم نتیجه داد.

در پایان

تا کنون انواع کتاب ها درباره نشریات و روزنامه نگاری در ایران تألیف و عرضه شده است ولی نمی دانم چرا به ندرت و خیلی کم به سهم و نقش باغچه بان در این عرصه پرداخته اند. مجله توان نامه از هر نوع تحقیقی در این باره استقبال می کند. نیز اگر کاربران محترم نشریه ای در اختیار دارند، نسخه ای از آن را در اختیار توان نامه قرار دهند. تا به اسم خودشان معرفی و روی آن کار کنیم.

مآخذ: زندگی نامه جبار باغچه بان به قلم خودش، تهران، 1351؛ مجله زبان، شماره های متعدد؛ «ناشنوایان و باغچه بان»، مهشید لطیفی نیا، گنجینه اسناد، ش10، ص 87-92؛ نخستین های تاریخ روزنامه نگاری ایران، امین رسول اُف، تهران؛ سایت هم کلاسی؛ سایت idsf.ir؛ سایت مگیران.

ص: 176

باغچه بان بعد از اخذ امتیاز از وزارت فرهنگ به شماره 8277/35493 و تاریخ 14/12/1322، به نشر اولین شماره مجله «زبان» در اول بهمن 1323 پرداخت که طی 16 شماره تا اردیبهشت 1326 ادامه یافت. منظور باغچه بان از «زبان»، زبان آموزگاران بود و تقریباً تمام مطالب مجله را خودش می نوشت. او در این میان، هیچ وقت از توجه به کودکان غافل نبود لذا در برخی از شماره ها، صفحه هایی برای آنان داشت که ساده، کودکانه و موزون بود و به منظور پاسخگویی به نیاز کودکان ناشنوا و کار با آنان، گاه گاه شعرهایی می سرود که در آن، اصوات شامل صدای جانوران، اشیا، گریه و خنده و آواهای کودکانه، مهم تر از معانی جلوه می کرد؛ بنابراین، برای آنان که از شنیدن اصوات محروم بودند، کارکرد آموزشی نیز داشت.

مطالعه محتوای شانزده شماره مجله مذکور نشان می دهد باغچه بان که قبلاً جمعیت اتفاق معلمین را در جهت آگاهی دادن و احقاق حقوق آنان در تبریز پایه گذاری کرده بود، برای «انقلاب فرهنگی» خیلی اهمیت قائل بود و به درستی اعتقاد داشت که پایداری و استقلال شئون یک ملت به چگونگی فرهنگ آن ها بستگی دارد و تا فرهنگ اصلاح نشود، امور کشور اصلاح نخواهد شد و این مهم فقط از عهده معلمان بر می آید و بس.

چاپ تصویر «میرزا حسن رشدیه» در روی جلد اولین شماره مجله «زبان» و شرح احوال آن رادمرد نیکنام، بیانگر احترام و قدردانی عمیق باغچه بان نسبت به بنیان گذار آموزش و پرورش نوین ایران و مبدع روش آموزشی «الفبای صوتی» می باشد و نیز با ذکر این خاطره به خوانندگان به ویژه صنف معلمان و شاگردان می آموزد تا قدر مفاخر و بزرگان آموزش و پرورش کشور را بدانند و این امر با توجه به آن روزگار بی سابقه بود: «روزی که برای اولین بار در دبستان کر و لال ها بنده را با تشریف آوردن خود سرافراز فرمودند، یک ورق کاغذ را که شاهد رنج و گواه راستگویی عمل ایشان بود، به من نشان دادند. این کاغذ، دست خط شخص کوری بود که استاد محترم، او را تعلیم داده بود. هر چند این وزارت فرهنگ قدر زحمات بیست و دو ساله او را نشناخت و از عشق و زحمت او قدردانی نکرد و نمی کند ولی پیش ما این یک ورق کاغذ که گواه هزاران رنج غیرقابل تحمل و شاهد مجاهدت های این مرد بزرگوار صاحب عشق و ایمان بود، ارزش تام دارد».

ص: 178

اگر امروز ایشان بدون کامیابی و بدون تأسیس یک دبستان کوران در آستانه قم منزوی شده اند، تقصیر با ایشان نیست، این تقصیر همین وزارت فرهنگ بی هدف است که به معنی هنر و هنرمند آشنا نیست. شما غم نخورید، ای استاد محترم، زیرا انجام وظیفه کرده اید. بگذار ملتی تأسف بخورد که نتوانست حداکثر استفاده را از وجودتان بکند.

او بعدها در مقاله ای جداگانه تحت عنوان «مجسمه مرحوم رشدیه فقط باید به تشویق آموزگاران و دو ریال شاگردان ساخته شود»، اندیشه والای خویش را به نمایش می گذارد:

ساختن مجسمه مرحوم رشدیه که یکی از فرایض ملی است، باید با همت آموزگاران انجام یابد. نباید این مجسمه به وسیله پولداران سخاوتمند ملت ساخته شود زیرا در این صورت، آن تأثیر نیکی که باید از این عمل منعکس شود، انعکاس نخواهد یافت. ما آموزگاران می خواهیم بدین وسیله به ملت و فرزندان او یک درس فراموش نشدنی بدهیم و بفهمانیم آنچه که موجب موفقیت در کار است، صد تومانی ها و هزار تومانی های اشخاص خیّر نیست و می توان با یک شاهی و صنارها کارهای بسیار بزرگی انجام داد. البته باید دانست، رشدیه به مجسمه احتیاج ندارد و روح بزرگ او نیازمند این امرها نیست. او کارهای نیک خود را برای خدا و وجدان خود کرده و رفته است.

علت تعطیلی اجباری مجله «زبان» که دفترش در خیابان چراغ برق نرسیده به سه راه امین حضور، کوچه معاون السلطان، کوچه بازار کارخانه، شماره 40 قرار داشت، «نداشتن کمک» بوده است. با وجود اینکه در سه سال بعد، نامه وزارت فرهنگ به شماره 10525/44883 در تاریخ بیستم اسفند 1329 ادامه انتشار مجله «زبان» را مجاز دانست، باغچه بان به خاطر درگیری با مسائل روزافزون مربوط به آموزش کر و لا ل ها، دنبال آن کار نرفت و با قناعت زندگی می کرد.

احمد آرام، محسن هشترودی در تنظیم و تدوین مطالب به باغچه بان کمک می کردند.

ص: 179

گزارش

کانون کر و لال های ایران که دفترش در کاخ ورزش، اطاق شماره 77 قرار گرفته است، در پاییز 1342 با چاپ نشریه «گزارش» به عنوان پیشگام در تاریخ نشریات ناشنوایان در ایران شناخته شد. اولین شماره نشریه یاد شده در چهار صفحه و قطع یخچالی منتشر شد و تمام مطالب آن به ناشنوایان اختصاص یافت، مانند: اساسنامه کانون، نتیجه انتخابات هیئت مدیره جدید کانون، تأسیس آموزشگاه فنی و حرفه ای کر و لال ها (نظام مافی) و گزارش کنگره بین المللی کر و لال ها در شهر استکهلم پایتخت سوئد (26 مرداد، 3 شهریور) که رضا قلی شهیدی، از اولین شاگردان باغچه بان، به نمایندگی از کانون کر و لال ها شرکت کرده بود.

در صفحه چهارم، علی سرتیپی به عنوان رئیس هیئت مدیره کانون «گفتاری چند با هموطن عزیز» را مطرح کرد که قابل توجه است:

«فشار طاقت فرسای زندگی و محرومیت های بی حد اجتماعی سالیان درازی است بدون هیچ علتی تنها به سبب خشم طبیعت و محرومیت از دو نعمت بارز بشری یعنی شنوایی و گویایی نصیب جامعه کر و لال های کشور می باشد. این محرومیت، من و سایر همدردانم را بر آن داشت که به خاطر حفظ حقوق بشری خود و یاری و کمک به هم دردان خویش، با کمک چند نفر از افراد خیراندیش شنوا کانون کر و لال های ایران را در چهاردهم اسفند 1339 تشکیل داده و اساسنامه آن را در 17 ماده به ثبت رسانیم».

رد پای جبار باغچه بان که به طور سربسته توسط علی سرتیپی به عنوان فرد خیراندیش شنوا یاد می شود، در سبک و مفاد نشریه مذکور و همچنین مفاد اساسنامه اولیه کانون دیده می شود چرا که او همیشه دوست داشت از هر راهی که بتواند، به ناشنوایانی که فارغ التحصیل شدند، هویت و شخصیت مستقلی ببخشد. چاپ نشریه مخصوص ناشنوایان بهترین راه برای این منظور بود اما ظاهراً انتشارش به همان شماره محدود ماند هر چند تأثیر آن بر نشریات بعدی ناشنوایان وسیع بود و ناشنوایان از این طریق، توانایی و موجودیت خود را باور کردند.

ص: 180

سنگر(اشاره)

گروهی از جوانان فارغ التحصیل ناشنوای مدرسه باغچه بان به سرپرستی «کامران رحیمی» و «محسن لوح موسوی» که از بهترین شاگردان ثمینه باغچه بان محسوب می شوند، در سال 1349 «خانه فرهنگ جوانان ناشنوای ایران» را در آن مدرسه تشکیل دادند که در آن به فعالیت های فرهنگی و هنری، به ویژه پانتومیم پرداخته می شد و اغلب کارگردانی آن بر عهده پروانه باغچه بان و سپس کامران رحیمی بود.

محل فعالیت خانه جوانان ناشنوا به راهنمایی و یاری «جولیا سمیعی»، بنیان گذار گروه پژوهش زبان اشاره فارسی، در آذرماه 1353 به خیابان انقلاب، خیابان کاخ (فلسطین کنونی) انتقال یافت.

در خرداد 1358 اولین شماره نشریه خانه جوانان ناشنوا تحت عنوان «سنگر» در چهار صفحه و قطع یخچالی با سردبیری کامران رحیمی منتشر شد.

کامران رحیمی که بعد از گذراندن دوره زبان آموزی و در اثر ابتلا به بیماری، قوه شنوایی خود را از دست داده بود هنر نویسندگی خود را با نوشتن دو کتاب ادبی «خورشید خاموشان» (1347) و «آدم های سنگی» (1358) نشان داد. او در سرمقاله شماره اول نشریه، معنای نمادین «سنگر» را به خوبی شرح داده و اظهار امیدواری کرده است که به برکت پیروزی انقلاب شکوهمند ایران، ناشنوایان بتوانند محرومیت های خویش را برطرف کنند و با سنگر گرفتن، در مقابل زورگویی ها و متجاوزان به حقوق ناشنوایان بایستند.

مطالب منتشره در نشریه «سنگر» متنوع بود و همه چیز، مانند مقاله، مصاحبه، اخبار، گزارش، جدول و حتی کاریکاتور در آن دیده می شد که با شور و هیجان جوانی همراه بود.

مصاحبه با محسن لوح موسوی و همچنین طرح های سیامک اشرفی نیا از مطالب قابل توجه نشریه به شمار می آمد. «سنگر» به طور کلی، جنبه روشنگری و آگاهی دهنده داشت. بنابراین علی رغم گذشت سال ها، ارزش خود را همچنان حفظ کرده است.

نشریه «سنگر» بعد از شماره چهارم، متأسفانه در پاییز 1358 به پایان خط رسید

ص: 181

و داغ آن بر دل جوانان ناشنوا ماند. البته بعدها نمونه مشابه آن به صورت خبرنامه داخلی تحت عنوان «پژواک سکوت» توسط جوانان ناشنوای فرهنگسرای شفق (یوسف آباد)، در بهار 1377 پایه گذاری شد که سردبیری آن بر عهده حبیب مهدوی نوشهر بود. انتشار این فصلنامه بعد از حدود یک سال و نیم متوقف شد.

آوای سکوت - صدای ناشنوا

کانون کر و لال های ایران در سال 1372 در محل آپارتمان اهدایی شهرداری منطقه پنج تهران، در نبش فلکه دوم صادقیه (آریاشهر) مستقر گردید و با پیشنهاد گروهی از ناشنوایان تحصیل کرده و تأیید اعضای هیئت مدیره، «کانون ناشنوایان ایران» نام گرفت و طرح چاپ خبرنامه کانون تحت عنوان «آوای سکوت»، پی ریزی شد. گروه همکاران شامل حبیب مهدوی نوشهر، هادی معیری، حبیب تهرانی زاده، مرتضی پیروزی، رضا محمودی و روزیک شهبازیان با سردبیری محمود پاکزاد، دبیر کل کانون، خبرنامه مذکور را به صورت فصلنامه چاپ می کردند و در آن، ناشنوایان، اولیای آنان، مربیان مراکز آموزشی و توان بخشی ناشنوایان و سایر نهادهای مربوط به قشر ناشنوا را از آخرین اخبار مربوط به ناشنوایان ایران و همچنین جهان که در مجله فدراسیون جهانی ناشنوایان (WFD) و سایر بروشورهای بین المللی آمده بود، باخبر می ساختند.

در بهار 1376، با بروز اختلاف در خط مشی فکری میان گروه همکاران ناشنوا با سردبیر که فردی شنوا بود، وقفه ای در ترتیب زمانی انتشار خبرنامه پیش آمد و سرانجام در 1377 به پایان خود رسید، زیرا به خاطر داشتن مطالبی انعطاف ناپذیر همچون محکوم کردن تمام روش های موجود آموزش ناشنوایان به جز روش آموزش شفاهی که مورد علاقه سردبیر بود و همچنین بی اعتنایی او به ارزش فرهنگ زبان اشاره ناشنوایان، زیاد مورد استقبال خود ناشنوایان تحصیل کرده قرار نگرفت.

با شروع به کار دکتر خسرو گیتی به عنوان دبیر کل جدید کانون در تابستان 1378، سیاست گذاری کل خبرنامه کانون تغییر یافت و با نام جدید «صدای ناشنوا» در زمستان 1381 چاپ شد که از نظر اطلاعات جامع و گوناگون، مفید بود و اعضای ناشنوا و نیز علاقه مندان را از افکار و اخبار راجع به ناشنوایان در ایران و

ص: 182

جهان آگاه می سازد. سرمقاله خبرنامه بهار 1382 که توسط دکتر خسرو گیتی تحت عنوان «ناشنوا در قرن بیست و یکم» نوشته شده است. از مطالب قابل توجه محسوب می شود. گروه همکاران خبرنامه مذکور که به صورت فصلنامه تا کنون همچنان چاپ می شود، عبارتند از: محسن لوح موسوی، حبیب مهدوی نوشهر، حبیب تهرانی زاده، مرتضی پیروزی و روزبه قهرمان.

صدای ناشنوا به عنوان یک نشریه درون سازمانی و برای اعضا منتشر می شد. به شکل جزوه و در تیراژ محدود منتشر می شد. محتوای آن اخبار کانون و رخدادهای مهم ناشنوایان در جهان بود.

به گفته دکتر خسرو گیتی در سرمقاله، قرار است پس از اخذ امتیاز یک نشریه به نام کانون ناشنوایان ایران از وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی، با تیراژ هر چه بیشتر نه فقط برای ناشنوایان بلکه برای افزایش آگاهی عموم تهیه و منتشر گردد.

شکست سکوت

کانون ناشنوایان خراسان، به همت گروهی از ناشنوایان مشهد، به ویژه حسین تقی زاده منعمی در بهار 1365 تأسیس شد و به عنوان شعبه ای از کانون ناشنوایان ایران فعالیت خود را آغاز کرد و با ورود جوانان ناشنوای تحصیل کرده به هیئت مدیره کانون در بهار 1375 به صورت فعال ترین کانون ناشنوایان در سراسر کشور درآمد و اولین شماره خبرنامه شکست سکوت در تابستان 1375 با مدیر مسئولی محمد سعیدی و سردبیری روزبه قهرمان چاپ شد که در آن تمام مطالب مخصوص ناشنوایان به صورت مقاله، مصاحبه، اخبار استان خراسان و ایران و جهان، گزارش و جدول دیده می شود.

بعد از تلاش های زیاد محمد سعیدی و روزبه قهرمان بالاخره امتیاز رسمی وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی برای انتشار نشریه شکست سکوت و توزیع آن در سراسر کشور، در پاییز 1380 صادر شد.

بدین ترتیب، اولین مجله رنگی در طول تاریخ نشریات ناشنوایان ایران، با عنوان شکست سکوت در بهار 1381 چاپ شد که تمام موازین حرفه مطبوعاتی در آن مورد توجه قرار گرفته است.

ص: 183

در شماره اول نشریه مذکور، تاریخچه و معرفی فعالیت های گسترده کانون ناشنوایان خراسان (مرکز مشهد) به همراه آشنایی با همکاران نشریه که بعضی از آنان عضو هیئت مدیره کانون هم هستند، آورده شد. مقالات تحقیقی و علمی در زمینه ناشنوایان همچون ناشنوایان از دید شاعران دوره صفوی، عقدالانامل (مقدمه برای ایجاد الفبای یک دستی ناشنوایان)، کاشت حلزون شنوایی و وزوز گوش از مطالب قابل توجهی است که در شماره های مختلف نشریه مذکور به چاپ رسیده و مشابه آن در هیچ یک از نشریات گذشته ناشنوایان دیده نمی شود.

توجه ویژه به فرهنگ زبان اشاره فارسی و چاپ تعدادی از اشارات روزمره ناشنوایان از ویژگی های نشریه یاد شده محسوب می شود و همچنین درج گزارش کامل مأموریت آموزشی پنجاه و پنج روزه روزبه قهرمان در ژاپن (زمستان 1381) و خبر حضور وی و مرتضی پیروزی به عنوان نمایندگان کانون ناشنوایان ایران در کنفرانس فدراسیون جهانی ناشنوایان در مونترال، کانادا (پاییز 1382) موجب آشنایی خوانندگان اعم از ناشنوایان، اولیای آنان، معلمان، کارشناسان و مسئولان با وضعیت ناشنوایان در دنیا گردیده است. چاپ آگهی های تبلیغاتی ویژه ناشنوایان و نیز تسلیت و تبریک از نکات قابل توجهی می باشد که در مجله مذکور دیده می شود.

تعداد زیاد مقالات و مطالب خبری و گزارشی که در سراسر کشور به دفتر نشریه فرستاده و چاپ می شود، نشان دهنده محبوبیت روزافزون نشریه در جامعه ناشنوایان ایران است.

دیگر نشریات

نشریات ناشنوایان در ایران را می توان از نوع «نشریات سازمانی» دانست زیرا به یک نهاد ویژه همچون خانه فرهنگ جوانان ناشنوای ایران، کانون کر و لال های (ناشنوایان) ایران و خراسان تعلق داشته و دارند و مخاطبان آن ها اغلب از اعضای خودشان، یعنی ناشنوایان بودند.

توجه روزافزون به معلولین در مطبوعات پرتیراژی چون روزنامه اطلاعات، سبب شد که صفحه ویژه ای تحت عنوان «با معلولین» به آنان اختصاص یابد و

ص: 184

در یکشنبه ها یک در میان (صفحه یازده) منتشر شود. مسئولیت این صفحه بر عهده رضا عبداللّهی بود که معلول جسمی می باشد. او در سر مقاله ای به مناسبت روز جهانی معلولین (دوازدهم آذر) سال 1371 مژده گشایش صفحه مذکور را اعلام داشت.

رضا عبداللّهی دست به انتشار مجله حرکت در تابستان 1377 هم زد که موضوعات آن حول معلولین از جمله ناشنوایان بود. متأسفانه مجله مذکور و همچنین صفحه «با معلولین» در روزنامه اطلاعات به علت مسافرت نامبرده به خارج از کشور، در سال 1378 تعطیل شد.

سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور دارای مجله استثنایی می باشد که به صورت فصلنامه از سال 1370 منتشر می شود و مطالبی در مورد ناشنوایان در آن دیده می شود.

البته مجلات «حرکت» و «استثنایی» را نمی توان جزو نشریات ناشنوایان به حساب آورد زیرا محتوای مطالب مجلات یاد شده علاوه بر ناشنوایان، سایر معلولان همچون نابینایان، معلولان ذهنی و جسمی را نیز در بر می گیرد.

مآخذ: باغچه بان، ثمینه. «بنیان گذار آموزش و پرورش ناشنوایان، روزنامه نگار بود». روزنامه همشهری، 20 اسفند 1373؛ باغچه بان، ثمینه. «جبار باغچه بان و مجله زبان». مجله پر، شماره 110، اسفند 1373؛ قهرمان، روزبه. بررسی چگونگی گسترش آموزش و پرورش ناشنوایان در جهان اسلام، به خصوص در ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، تابستان 1381، صص 148-146؛ اسنادی از مطبوعات ایران (1320- 1340 شمسی). اداره کل آرشیو، اسناد و موزه دفتر رئیس جمهور، 1378، صفحه 117؛ زبان؛ گزارش؛ سنگر؛ پژواک سکوت؛ صدای ناشنوا؛ شکست سکوت.

ص: 185

هر یک از نشریات دقیقاً مطالعه و مطالب آن اعم از مقاله، خبر و گزارش به روش علمی نمایه و فهرست می شود و نهایتاً راهنمای مندرجات نشریات منتشر می گردد.

3- مأخذشناسی نشریات و روزنامه نگاری

مطالبی که درباره نشریات یا روش، تاریخ و دیگر جنبه های روزنامه نگاری معلولیتی منتشر شده هم در یک طرح مستقل معرفی می شوند. در اینجا به شخصیت هایی که در زمینه تولید و نشر یا راه اندازی و مدیریت یا مقاله نویسی نشریات معلولیتی و ناشنوایان؛ همکاری کرده اند را هم معرفی می کنیم.

امیدواریم بتوانیم یافته ها و تحقیقات خود را در این محور در سه شماره مجله توان نامه بیاوریم، سپس به صورت کتاب منتشر کنیم. از این رو از همه کسانی که در این زمینه مطلب، نشریه قدیمی و اطلاعی دارند همکاری فرمایند. کسانی که نشریات قدیمی دارند می توانند به رسم امانت در اختیار این دفتر قرار دهند یا به این دفتر بفروشند.

قابل توجه همه فرهنگ دوستان و علاقه مندان به فرهنگ معلولین عرضه می کنیم که اگر اطلاعات پراکنده کنونی جمع آوری و تدوین نشود و به فصل های آتی منتقل نگردد. در تاریخ مفقود شده و از بین می رود. افراد بسیار انگشت شماری از دوره مرحوم باغچه بان باقی مانده اند مانند سید رضا قلی شهیدی و سید محسن میرلوح موسوی. امیدواریم این اشخاص یا فرزندان و نوادگان آنان پیام ما را دریافت کرده و پاسخ مثبت دهند.

آوای دوست

مدیر مسئول: دکتر عبدالحمید حسین نیا

سردبیر: دکتر سید محمدرضا توکلی

آخرین شماره: سال بیستم، مهر و آبان 1393، شماره 45

آوای دوست نشریه خبری داخلی انجمن علمی جراحان گوش، گلو، بینی و سر و گردن ایران است. این خبرنامه، از پاییز 1374 انتشار آن در تهران آغاز شد. دارای مقالات علمی و خبرهای مختلف در زمینه پزشکی است.

ص: 187

انجمن گوش و گلو و بینی و جراحی سر و گردن ایران، به عنوان انجمنی نوپا و مردم نهاد در سال 1333 رسماً تأسیس شد. هدف از برپایی چنین انجمنی، افزون بر کمک به ارتقای دانش، مهارت ها و اخلاق حرفه ای در زمینه رشته گوش و گلو و بینی و جراحی سر و گردن، تبیین راهکارهای ضروری برای بهبود مراقبت های پزشکی در این رشت-ه و خدمت رسانی بیشتر به بیماران است. این انجمن تاکنون توانسته اقداماتی مختلف از جمله انتشار خبرنامه داخلی آوای دوست و ... را انجام دهد. در واقع، اینها دستاورد فرد یا گروه ویژه ای نیست و همه همکاران متخصص گوش، گلو و بینی در کشور عزیزمان ایران، در آن سهیم بوده اند.

در چاپ دوره جدید شماره 13 این نشریه در سال 1388 مقاله ای علمی راجع به در میان گذاشتن خبرهای ناگوار به والدین بیماران، از جمله والدین ناشنوا توسط دکتر گیتا موللی نوشته شده است. که در آن به نکات مهمی که باید به والدین کودکان ناشنوا پس از تشخیص کم شنوایی کودک گفته شود پرداخته است. دکتر عبدالحمید حسین نیا، مدیر مسئول آن و دکتر علی اصغر پیوندی، سردبیر این نشریه است. همکاران سردبیری عبارت اند از: دکتر علی افتخاریان، دکتر محمدرضا توکلی دکتر علیرضا جعفری، دکتر ابراهیم رزم پا، دکتر محمدحسین عزیزی، دکتر محمدرضا فتح العلومی، دکتر کاوه کیوانی، دکتر مسعود متصدی، دکتر بهرام ملکوتی، دکتر بیژن نقیب زاده.

آوای نگاه

انجمن خانواده ناشنوایان ایران با پیشنهاد گروهی از خانواده های ناشنوا و حمایت سرکار خانم ثمینه باغچه بان دختر گرانقدر زنده یاد استاد جبار باغچه بان و مدیر عامل وقت سازمان ملی رفاه ناشنوایان (انجمن خانواده ناشنوایان ایران) بنیان نهاده شد. این انجمن یکی از بزرگ ترین مؤسسات ناشنوایان در ایران می باشد و در راستای خدمت رسانی به قشر ناشنوا، فعالیت های متعددی دارد از جمله انتشار نشریه نگاه. این نشریه زیر نظر کمیته ای منتشر می شود. اعضای کمیته نشریه «آوای نگاه» متشکل از جوانان ناشنوا و کم شنوایی است که داوطلبانه و به صورت افتخاری و با همکاری یکدیگر مطالب ویژه ناشنوایان و معلولان را از

ص: 188

منابع مختلف روز گردآوری نموده و سپس بعد از تکمیل اموری چون تنظیم، صفحه آرائی و چاپ در اختیار همنوعان عزیز خود جهت افزایش سطح اطلاعات و معلومات قرار می گیرد. طرح چاپ نشریه داخلی وابسته به انجمن خانواده ناشنوایان ایران در سال 1383 شمسی با پیشنهاد لیلا اعتماد که مدیر مسئول و سردبیر و همچنین تصویب اعضای هیئت مدیره پی ریزی شد. بدین ترتیب دومین نشریه رنگی ناشنوایان با عنوان آوای نگاه (بعد از نشریه شکست سکوت) در بهار 1384 شمسی به صورت فصلنامه چاپ شد. حدود چهارده شماره از این نشریه منتشر شده است که بیشتر مطالبشان جنبه اطلاع رسانی را دارد. در چاپ دوره جدید مجله آوای نگاه با انتشار اولین شماره این مجله (دوره جدید) در پاییز و زمستان 1393 می باشد که نشریه تخصصی ناشنوایان با عنوان (آوای نگاه) با مجوز رسمی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شد. مطالب این نشریه شامل اخبار، گزارش اجتماعی، فرهنگی، آموزش، علمی و غیره در جهت حمایت از حقوق ناشنوایان کشور می باشد. اعضای هیئت تحریریه جدید این شماره از این نشریه آقای رضا محمودی مدیر مسئول آن و بهاره نظام دوست، سردبیر این نشریه است. همکاران سردبیری عبارت اند از: حامد عابدین زاده، هومن نادری، فاطمه آبشاری و دیگر همکاران ... در این شماره جدید به موضوعاتی چون مروری بر شکل گیری انجمن خانواده ناشنوایان ایران و مهم ترین مشکلات ناشنوایان: ارتباط و آموزش و بیان زندگی نامه استادان حسین گلبیدی و جبار باغچه بان می پردازد.

افق اندیشه

کانون ناشنوایان ایران نشریه ای رسمی به نام افق اندیشه دارد که در هفتم شهریور سال 1393 شمسی با حضور رؤسای پیشین کانون ناشنوایان ایران آقایان هادی معیری و بهروز مبشری و جمعی از جوانان ناشنوا و دست اندرکاران چاپ نشریه افتتاح گردید. بعد از برگزاری انتخابات کانون ناشنوایان ایران، اعضای هیئت مدیره جدید اقدام به چاپ نشریه ای کردند که به صورت فصلنامه داخلی است و مدیر مسئول آن شیدا شهیدی و سردبیری مونا کریمی می باشد و بیشتر مطالب آن درباره ناشنوایی و اخبار و اطلاعات راجع به آنها است. نشریه جدید افق اندیشه به

ص: 189

عنوان اولین نشریه کانون ناشنوایان ایران به همگان معرفی گردیده است که اداره آن نشریه توسط خود ناشنوایان صورت می گیرد. لازم به یادآوری است که کانون ناشنوایان ایران دارای خبرنامه هایی همچون "گزارش" (1342) و "پیام ناشنوا" (1377-1372) و "صدای ناشنوا" (1386-1381) بوده که تفاوت زیادی با موازین یک نشریه مطبوعاتی داشتند. فصلنامه صدای ناشنوا که مسئولیت آن را دکتر خسرو گیتی دبیر آن موقع کانون ناشنوایان بر عهده داشت نه برای انتشار عمومی، بلکه برای اعضا به شکل جزوه منتشر می کرد. این فصلنامه، آگاه کردن اعضای کانون از افکار و اخبار درباره ناشنوایان ایران و جهان، به ویژه افزایش اطلاعات ناشنوایان ایران نسبت به حوادث جهانی را در دستور کار خود قرار داده بود. معمولاً اخبار خود کانون، مانند برگزاری نشست ها، مصوبات، اقدامات و دیگر حوادث مربوط به کانون را منعکس می نمود.

پیک شنوایی

نشریه دیگر، پیک شنوایی و گفتار بود که سازمان ملی رفاه ناشنوایان برای آشنا کردن مردم با مشکلات و دشواری های ناشنوایان چاپ می کرد. این نشریه به صورت فصلنامه و به سردبیری مشیری، بین سال های 1352 تا 1357 منتشر می شد.

پیک ناشنوا

اولین شماره فصلنامه پیک ناشنوا با رویکرد فرهنگی و ورزشی در حوزه ناشنوایان سراسر کشور با صاحب امتیاز و مدیر مسئول لیلا اعتماد (رئیس سابق انجمن خانواده ناشنوایان ایران و نیز مدیر مسئول سابق فصلنامه آوای نگاه) در تاریخ 26 مهرماه 1394 به چاپ رسیده است. اهداف و فعالیت های مهم در نشریه پیک ناشنوا به شرح ذیل است:

1. شناسایی و معرفی قشر ناشنوایان به عنوان یکی از اعضای جامعه هدف در نزد عموم مردم کشور و نیز مسئولان مرتبط برای حمایت از اشخاص ناشنوا. 2. معرفی توانمندی های ناشنوایان به عموم مردم و مسئولان. 3. معرفی

ص: 190

نخبگان ناشنوا به مسئولان ذی ربط برای استفاده از توانمندی های آنان. 4. داشتن یک نشریه مختص به ناشنوایان همچون نشریات مختص به معلولان جسمی و روشندل برای بیان خواسته ها و مشکلات خویش و ارائه راهکارهای برای رفع مشکلات ناشنوایان. 5. همکاری با شرکت ها و مؤسسات مرتبط برای درج تبلیغ جهت خرید و سفارش از تولیدات آنان. 6. معرفی قهرمانان اخلاق ناشنوا به عموم ناشنوایان کشور جهت الگوپذیری از فعالیت ها و زندگی نامه موفق آنان. 7. فراهم آوردن منابع کتاب ها و نشریات ویژه ناشنوایان جهت مطالعه و استفاده از نشریات تخصصی آنان.

توان نامه

از نشریاتی است که به همه معلولان حرکتی، نابینا و ناشنوا می پردازد و دارای مباحث مهم و اطلاع رسانی درباره مسائل ناشنوایان است. این مجله وابسته به دفتر فرهنگ معلولین است. اولین شماره آن در شهریور و مهر 1392 منتشر شد. در همین شماره مطلبی درباره فستیوال نقاشی ناشنوایان در ایتالیا (تیر 1392)، مقاله ای درباره فیلم لرزاننده چربی درباره پسری ناشنوا؛ مقاله ای درباره بتهوون ناشنوا و نیز دارای این مطالب است. شعر ناشنوایان، درس قرآنی به ناشنوایان در روسیه، تساوی ورزشکاران ناشنوا با ورزشکاران عادی، ناشنوایان در مسابقات المپیک، کاروان ورزشی ناشنوایان ایران، موفقیت ناشنوایان در المپیک.

همچنین دیگر شماره های توان نامه دارای مطالب متنوع و بسیار درباره ناشنوایان است. نیز این مجله درصدد انتشار ویژه نامه ای درباره زبان اشاره است.

خبرنامه شنوایی

خبرنامه شنوایی نشریه داخلی گروه آموزشی و توان بخشی ناشنوایان دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی تهران است. انتشار آن از پاییز 1380 به صورت جزوه و با انتشار محدود و عمدتاً در تهران آغاز شده است. و صرفاً شامل گزارشی از رخدادهای فرهنگی مربوط به ناشنوایان است. در این نشریه به کنفرانس های علمی، معرفی ابزارها و روش های جدید، افزایش شنوایی،

ص: 191

توصیف دستاوردهای جدید پزشکی در عرصه گوش و حلق، گزارش فعالیت های مراکز ناشنوایان در جهان و بالاخره معرفی سایت های اینترنتی ناشنوایان، در دستور کار این خبرنامه قرار دارد. یونس لطفی، مدیر گروه آموزشی و توان بخشی ناشنوایان، مدیر مسئول آن و گیتا موللی، سردبیر این نشریه است. همکاران سردبیری عبارت اند از: نعیمه دانشمندان، مریم صادقی جم، نیلا قاسمی افشار، مریم رضایی نگار و محمدرضا رجبی.(1)

لازم به ذکر است که در ابتدای نخستین شماره، هدف از انتشار این نشریه، آموزش مداوم در جهت ارتقای توانمندی ها و رشد دانش و نگرش شغلی ناشنوایان بیان شده است. در ادامه به موضوعات مرتبط با ناشنوایان که در شماره های مختلف این نشریه به آن پرداخته شده، آمده است.

شماره 2 زمستان 1380 شامل عناوین کنفرانس های بین المللی، پردازش زبان اشاره در مغز کاشت های حلزونی، معلولیت ناشنوایی- نابینایی (2)، کم شنواهای حسی عصبی متابولیک بیماری های خود ایمنی گوش داخلی. در شماره 3 بهار1381 شامل راهنمای اجرای برنامه جامع غربالگری شنوایی نوزادان، شنیدن از طریق لمس، معلولیت ناشنوایی- نابینایی(3)، کاشت های حلزونی(2) مداخله زود هنگام و تکامل زبان در کودکان ناشنوا و کم شنوا، کم شنوایی حسی عصبی متابولیک (2). شماره 4 تابستان 1381 با موضوعات کنفرانس های بین المللی، مداخله زود هنگام چیست، نوزایش سلول های موئی گوش داخلی، معلولیت ناشنوایی- نابینایی(4)، چکیده مقالات تخصصی. شماره 1 پاییز 1381 شامل کنفرانس های بین المللی، برنامه جامع غربالگری شنوایی نوزادان، ارزیابی زبانی کودکان کم شنوا، معلولیت ناشنوایی- نابینایی(5) تأثیر کم شنوایی انتقالی بر تشخیص گفتار... شماره 2 زمستان 1381 با عنوان های کنفرانس های بین المللی، برنامه جامع غربالگری شنوایی نوزادان ارزیابی زبانی کودکان کم شنوا (2)، معلولیت ناشنوایی- نابینایی(6)، موسیقی درمانی و صوت درمانی، تأثیر موسیقی درمانی در کودک ناشنوا، ژن درمانی. شماره 3 بهار 1382 شامل عناوین

ص: 192

کنفرانس های بین المللی، ژن جدید کم شنوایی، برنامه جامع غربالگری شنوایی نوزادان ارزیابی زبانی کودکان کم شنوا (3) معلولیت ناشنوایی- نابینایی(7)، ژن درمانی(2) ارزیابی زبانی کودکان کم شنوا(3)، راه های عصبی شنیداری. و در شماره 4 پاییز 1382 موضوعاتی با عناوین کنفرانس های بین المللی، معلولیت ناشنوایی- نابینایی(8)، مداخله های جدید در نقص شنوایی(1) برنامه جامع غربالگری شنوایی نوزادان ارزیابی زبانی کودکان کم شنوا (قسمت آخر)، ژن درمانی در ضایعات شنوایی(2) چکیده مقالات تخصصی نوروپاتی شنوایی(1). و در شماره 1 زمستان 1382 شامل کنفرانس های بین المللی، معلولیت ناشنوایی- نابینایی(9)، مداخله های جدید در نقص شنوایی(2)، زبان اشاره و کاشت حلزون، اهمیت مشاوره ژنتیک برای والدین کودکان ناشنوا، نوروپاتی شنوایی(2). و شماره 3 زمستان 1383 با عناوین آموزش های کوتاه مدت پیش از زبان آموزی (SPPI)، معلولیت ناشنوایی- نابینایی(9)، افسانه هایی در مورد کم شنوایی. شماره 14 پاییز 84 شامل موضوعات سیستم های عصبی اصلی در پردازش زبان اشاره، اختلالات استخوانی و افت شنوایی رشد مهارت های گفتاری کودکان کم شنوا پس از دریافت کاشت حلزون و ... و شماره 17 پاییز 87 کاشت حلزون از گذشته تا حال، انقلابی جدید در ساخت کاشت حلزون فهرست کنفرانس ها و کارگاه های بین المللی کاشت حلزون و ... بیان شده است.

سمعک

جمعیت حمایت از کودکان کر و لال نشریه ای به نام سمعک یا سمعک چیست یا کودک شما و سمعک منتشر می کرد. بیشتر مطالب این نشریه درباره ناشنوایی و سمعک و گوش بود. این جمعیت به منظور گسترش اطلاعات ناشنوایان و کم شنوایان و خانواده های آنان، آخرین اطلاعات و اخبار را درباره سمعک و گوش و ناشنوایی را منتشر می کرد. از این رو خط مشی آن اطلاع رسانی و آموزش بود.

شکست سکوت

این نشریه به صورت فصلنامه آموزشی و خبری منتشر می شد. صاحب امتیاز

ص: 193

نشریه کانون ناشنوایان خراسان بود. نخستین شماره خبرنامه شکست سکوت در تابستان 1375 با مدیر مسئولی محمد سعیدی و سردبیری روزبه قهرمان چاپ شد. کانون ناشنوایان خراسان، توسط جمعی از ناشنوایان مشهد، به ویژه حسین تقی زاده منعمی در بهار 1365 تأسیس شد و به عنوان شعبه ای از کانون ناشنوایان ایران فعالیت خود را آغاز کرد و با ورود جوانان ناشنوای تحصیل کرده به هیئت مدیره کانون در بهار 1375 به صورت فعال ترین کانون ناشنوایان در سراسر کشور درآمد. پس از تلاش های بسیار محمد سعیدی و روزبه قهرمان، امتیاز رسمی وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی برای انتشار نشریه شکست سکوت و توزیع آن در سراسر کشور، در پاییز 1380 صادر شد. بدین ترتیب، نخستین مجله رنگی در طول تاریخ نشریات ناشنوایان ایران، با عنوان شکست سکوت در بهار 1381 چاپ شد که تمام موازین حرفه مطبوعاتی در آن مورد توجه قرار گرفته است. در شماره نخست نشریه مذکور، معرفی کامل از تاریخچه و فعالیت گسترده کانون ناشنوایان خراسان، همراه آشنایی با اعضای همکاران نشریه که بعضی از آنان عضو هیئت مدیره کانون هم هستند، همچنین پردازش زبان اشاره در مغز انسان و کاشت حلزون شنوایی از مطالب قابل توجهی است که آورده شده است.

این نشریه از نظر محتوایی و علمی هم بهترین نشریه عمومی برای ناشنوایان ایران است و دارای مطالب متنوع و سودمند از جنبه های مختلف زندگی، فرهنگ و جامعه ناشنوایی است. البته با تشدید بسیاری مرحوم محمد سعیدی و فوت ایشان نیز عزیمت آقای قهرمان به کانادا جهت ادامه تحصیل و تدریس این نشریه تعطیل شد.

در شماره دوم و سوم نشریه مذکور، به موضوعاتی در خصوص ناشنوایان با آوردن مقالات تحقیقی و علمی در زمینه ناشنوایان، ازجمله نگاهی به زندگی پر فراز و نشیب ناشنوایان، مسأله شنوایی و استفاده از سمعک، زبان اشاره، راه های پیشگیری از ناشنوایی و بد شنوایی و مسأله شنوایی و اهمیت آن پرداخته است. در شماره مذکور مقاله ای از گیتا موللی، کارشناس ارشد شنوایی شناسی با عنوان ناشنوایی- نابینایی چیست؟ آمده که در آن به تعریف از ناشنوایی- نابینایی مادرزاد و اکتسابی و همچنین مهم ترین علل ناشنوایی و نابینایی مادرزاد و اینکه ناشنوا –

ص: 194

نابینایان مادرزاد نیازمند چه حمایت هایی هستند؟ پرداخته است.(1)

شنوایی شناسی

شنوایی شناسی نشریه رسمی دانشگاه علوم پزشکی تهران است که مقاله­های بالینی و علوم پایه دستگاه شنوایی و تعادل و علوم وابسته را به زبان فارسی - انگلیسی به چاپ می رساند. هدف از انتشار آن بالا بردن سطح دانش شنوایی­شناسان، آسیب شناسان گفتار و زبان، متخصصان گوش، گلو و بینی، مغز و اعصاب، کودکان و زبان شناسان در زمینه شنوایی و تعادل، حفاظت شنوایی و توانبخشی مبتلایان به آسیب­های شنوایی و تعادلی به ویژه در موارد بومی ایران است. این مجله حمایت انجمن علمی شنوایی شناسی ایران را دارد. و عضو کمیته اخلاق نشر (COPE) است. نشریه دارای رتبه علمی - پژوهشی (پزشکی) است و دوره انتشار آن به صورت فصلنامه و صاحب امتیاز آن دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی - درمانی تهران می باشد و اعضای هیئت تحریریه آن به ترتیب مدیر مسئول مهین صدایی، سردبیر دکتر مسعود متصدی زرندی، مدیر اجرایی و طراح شیما سلیمانی و محل انتشار آن تهران است. اولین شماره نشریه در سال 1371 با تعداد 10مقاله به چاپ رسید. نشریه تا سال 2014 با نام دو ماهنامه شنوایی شناسی منتشر شده است، همچنین نشریه از سال 2013 به صورت الکترونیکی منتشر می شود. آخرین شماره آن دوره 23، شماره 6 - (11-1393) است. و ادامه انتشار مجله شنوایی شناسی از دوره 24، شماره 1، سال 2015؛ به زبان انگلیسی و با عنوان Auditory and Vestibular Research خواهد بود.

مجله شنوایی شناسی در بانک های اطلاعاتی و مجموعه های زیر نمایه می شود:

AcademicKeys, CINAHL, CiteFactor(Directory Indexing of International Research Journals), Directory of open Access Journals(DOAJ), EBSCO(Academic Search Complete, academic search premier, academic search RD, CINAHL Plus with Full Text, CINAHL Plus), Electronic Journals Library, Global Impact Factor (GIF), Google scholar, Google Scholar

ص: 195

Metrics, Hinairi, Index Copernicus, Index Medicus for the WHO Eastern Mediterranean Region (IMEMR), Iran Journals, Iran Medex, Islamic World Science Citation Center (ISC), LocatorPlus, Magiran, Open Academic Journals Index, Open Gate Journal, Scientific Information Database (SID), Ulrich, Universal Impact Factor, WorldCat.

گوش، گلو، بینی و حنجره

مجله گوش، گلو، بینی و حنجره ایران، به مدیر مسئولی یحیی نوروز بیگی و سردبیری نعمت الله مختاری و امیر محمدی از سوی دانشگاه و علوم پزشکی مشهد از 1368 چاپ شده است.

در پایان

متأسفانه کار روزنامه نگاری و اداره نشریه در جامعه ناشنوایان دوام و پایداری ندارد. نشریه هایی که منتشر شده پس از چند شماره تعطیل شده است. یک علت مهم آن اختلافات در این جامعه است. افراد و جریان های ناشنوا نمی توانند با هم مشارکت و همزیستی و همکاری داشته باشند با اینکه لازمه پیشرفت و ترقی، کار جمعی و مشارکت جمعی و رسیدن به وفاق عمومی است. با اینکه افراد فرهیخته و صاحب فکر و مبتکر در جامعه ناشنوا کم نیست و همگی آنان دارای استعدادهای خلاق و درخشان هستند اما به دلیل نداشتن زمینه ها و امکان گفتگو و دیالوگ، راه های همکاری بر روی آنان مسدود است. انسان ها از طریق گفتگو به وفاق، اشتراک، جامعه پذیری، حل اختلافات و اشتراک مساعی و کار گروهی می رسند. درست است ناشنوایان نمی توانند تکلم و شنوایی داشته باشند ولی با کمک وسایل مدرن مثل شبکه های موبایلی می توانند با یکدیگر دیالوگ داشته و تلاش کنند وفاق جمعی و پیوندهای اجتماعی و جامعه پذیری را در خود گسترش دهند.

تنفیر و فرار کردن از یکدیگر به جای وصل و هم گرایی و هم افزایی از آفت های شکننده و زیان آور برای جامعه ناشنوایی ایران است و درمان این آفت تنها به دست و توسط خود ناشنوایان امکان پذیر است. در صورتی که این مشکل حلّ شود، روزنامه نگاری پایدار و کار مطبوعاتی مؤثر هم شکل می گیرد و تداوم خواهد داشت.

ص: 196

1890 دست کم سه مدرسه اقدام به انتشار روزنامه می کرد و بالغ بر سی هفته نامه منتشر می شد.

همین نشریات مدرسه ای، موجبات گسترش مهارت های نویسندگی را فراهم کردند و فرصتی را پدید آوردند که دانش آموزان شروع به نوشتن مطالب کنند و به واسطه دیدن نام خود در نشریات و مجلات، اشتیاق شان برای نویسندگی بیشتر شود. برخی از همین دانش آموزان بعدها نویسندگان، سردبیران و روزنامه نگاران برجسته ای شدند.

نشریات جامعه ناشنوایان

لوی باکوس، دانش آموخته مدرسه ناشنوایان آمریکا، از شاگردان لورنت کلرک، از این حیث که نخستین روزنامه تخصصی و حرفه ای جامعه ناشنوایان را راه اندازی کرد، قابل تحسین است. او سردبیر و صاحب امتیاز هفته نامه کاناجوهاری رادی بود.

وی شروع به انتشار ستون خبری مورد علاقه شهروندان ناشنوا نمود؛ این نشریه از ابتدا در محل مدرسه مرکزی ناشنوایان نیویورک بود. بعدها باکوس از تمهیدات قانونی مناسب برای ارسال نشریه به ناشنوایان ایالات دیگر از طریق پست بهره مند شد.

در 1860 انتشار ماهنامه راهنمای گالودت و رفیق ناشنوایان آغاز شد. این ماهنامه، نخستین نشریه ای بود که منحصراً به خوانندگان ناشنوا اختصاص داشت و ویلیام ام. چمبر لین سردبیری آن را بر عهده داشت. چاپ این نشریه در بوستون صورت می گرفت. نشریه مزبور، به عنوان ارگان رسمی انجمن ناشنوایان گالودت نیوانگلند فعالیت می کرد.

حدوداً در 1870 بود که هنری سی. رایدر اقدام به انتشار نشریه ناشنوایان کرد. این نشریه، نخستین هفته نامه خبری جامعه ناشنوایان بود. بعدها مدرسه ناشنوایان نیویورک مسئولیت انتشار آن را بر عهده گرفت. ملویل بالارد، جان بی. هاچکیس، جوزف. پی. پارکینسون و جیمز دنیسون از نخستین کسانی بودند که اقدام به انتشار نخستین نشریه و مجله ادبی ناشنوایان به نام سایلنت ورکر نمودند. از این مجله استقبال چندانی نشد و پس از پنج سال، انتشار آن متوقف شد.

ص: 199

در 1894 ا. اچ. رجنز برگ در شیکاگو اقدام به انتشار نشریه مظهر ملی کرد. در میان کارکنان نشریه، نویسندگان برجسته ناشنوا از جمله روبرت پی. مک گرگور، جیمز اچ. کلاود، جی شویلر لانگ، جورج دبلیو. ودیتز و جیمزای. گالاهر حضور داشتند. با اینکه شمارگان نشریه به 1200 نسخه رسید، پس از دو سال با کاهش شمارگان مواجه شد.

در 1887 مجله سایلنت ورکر در مدرسه ناشنوایان نیوجرسی منتشر شد. در 1929 انتشار آن متوقف شد، اما بار دیگر در 1948 به عنوان ارگان رسمی انجمن ملی ناشنوایان فعالیت خود را از سر گرفت. سردبیران متعددی، مسئولیت این مجله را بر عهده داشته اند، از جمله: بیل آر. وایت، لوئل اف. شرایبر و بایرون بی. برنز. در 1949 جس ام. اسمیت، نایب رئیس انجمن ملی ناشنوایان و آموزگار مدرسه ناشنوایان تنسی، سردبیری نشریه را بر عهده گرفت.

در 1964 نام این نشریه به ناشنوای آمریکا تغییر یافت و در 1980 دفتر مرکزی انجمن ملی ناشنوایان در مریلند، مسئولیت سردبیری آن را به عهده گرفت. همچنین انجمن ملی ناشنوایان در 1979 شروع به انتشار روزنامه ای به نام نادبرودکستر نمود.

در 1929 نشریه شهروند ناشنوای آمریکا منتشر شد، یعنی همان سالی که انتشار سایلنت ورکر متوقف شد. سردبیری نشریه را روی بی. کانکلینگ بر عهده داشت و در اوهایو چاپ و منتشر می شد. انتشار این نشریه در 1942 متوقف شد. در 1937، لئولویس، ناشر و رئیس انجمن ناشنوایان تگزاس، انتشار مدرن سایلنت را آغاز کرد. این نشریه از کیفیت بالایی برخوردار بود و در طراحی آن از شیوه های مدرن استفاده شده بود؛ به گونه ای که از این لحاظ قابل مقایسه با نشریه قدیمی سایلنت ورکر بود. متأسفانه انتشار آن پس از دو سال متوقف شد.

در 1938، ویلارد اچ. وودز، انتشار دف دایجست را آغاز کرد. این نشریه از لحاظ قطع و اندازه مشابه ریدرز دایجست بود و به موفقیت ها و دستاوردهای ناشنوایان در هنر، علوم و صنعت می پرداخت. سردبیری نشریه را وودز والنور ای. شرمن بر عهده داشتند. مدیر اجرایی نشریه، چارلز موسکویتز بود و فلورنس بی. کرامت یکی از اعضای هیئت تحریریه آن بود. گیلبرت سی. برادوک، پترا اف هوارد، وسلی

ص: 200

لوریتسن، مارگارت ای. جکسون و هوارد ال. تری که از نویسندگان به نام زمان خود به شمار می آمدند، از جمله اعضای هیئت تحریریه بودند.

در دهه 1940 ریوبن آلیتزر، روزنامه سایلنت کاوالیر را به عنوان ارگان رسمی انجمن ناشنوایان ویرجینیا منتشر کرد. پس از مدتی، این روزنامه به واشنگتن دی. سی انتقال یافت و در آنجا آلن بی. کرامت سردبیری آن را بر عهده گرفت و به صورت یکی از خواندنی ترین روزنامه های زمان خود درآمد. پس از مدتی، با حذف واژه سایلنت تنها با عنوان کاوالیر منتشر شد. کاوالیر، خوانندگان نشریات قدیمی همچون سایلنت مدیا و نشریه قدیمی ناشنوایان را جذب خود کرد. این روزنامه، در اوج فعالیت خود، بالغ بر چهار هزار مشترک دایمی داشت که از طریق پست، روزنامه خود را دریافت می کردند.

بعدها کاوالیر به ادگار ام. وینکوف و لوتر بون واگذار شد و مقر آن به کارولینای شمالی انتقال یافت. در آنجا با اخبار ناشنوایان آمریکا با سردبیری تروی هیل ادغام شد و بدین ترتیب ناظر ملی منتشر گردید. اما انتشار ناظر ملی در 1956 متوقف گردید.

در 1969، خبرنامه سایلنت یا سایلنت نیوز منتشر گردید. جولیوس ویگینز و همسرش در نیوجرسی، چاپ و انتشار آن را به عهده داشتند. والتر ام. شولمان نیز سردبیر نشریه بود. شمارگان سایلنت نیوز به سرعت افزایش یافت. هم اینک، انتشار آن به صورت ماهانه صورت می گیرد و حاوی خبرهایی درباره جامعه ناشنوایان از گوشه و کنار آمریکاست.

در اوایل دهه 1970، کلارنس سوپالا اقدام به چاپ و انتشار خبرنامه ای کوچک و دستی به نام طیف ناشنوایان نمود. یکی از موضوعات مورد توجه این خبرنامه، وضعیت آموزش و پرورش فرزندان ناشنوا به ویژه در ایالت اورگان بود. این خبرنامه، مدافع سرسخت حقوق ناشنوایان بود و از نخستین نهادها و نشریاتی بود که از شیوه ارتباط کلی حمایت کرد. همین خبرنامه کوچک، مخاطبانی در سراسر کشور داشت و بیشتر خوانندگان، با دیدگاه ها و تلاش های سوپالا موافق و هم رأی بودند.

اما این خبرنامه در 1979 منحل شد و به انتشار خود پایان داد.

امپایر استیت نیوز و نشریه یه سایلنت کریر و ادپایلت از جمله قدیمی ترین

ص: 201

نشریات ایالتی به شمار می آیند. دو نشریه دف اپیسکوپالین و دف لوترن از قدیمی ترین نشریات مذهبی اند که امروز هم به انتشار خود ادامه می دهند.

شاید نشریه دی سی آیز که انجمن ناشنوایان واشنگتن دی. سی آن را منتشر می کند، قدیمی ترین نشریه ادواری باشد که به صورت مستمر انتشار یافته است. این نشریه، در 1961 با همت فردریک سی. شرایبر منتشر شد.

امروزه، نزدیک به پانصد نشریه مرتبط با ناشنوایان و ناشنوایی وجود دارند که همچنان به فعالیت خود در این زمینه ادامه می دهند. جامعه ناشنوایان در سال های اخیر شاهد ظهور نشریاتی چون خبرنامه اخبار سیاهان ناشنوا، دف انجلر و دف اسکایر بوده است که در حوزه خاصی فعالیت می کنند و مخاطبان ویژه ای دارند. از واژه سایلنت به معنای خاموش و صامت، بیش از شصت بار در عناوین نشریات استفاده شده است.

شاید روزنامه تمام رنگی و دینی- مذهبی رنچ هند که در بیل رایس رانچ واقع در تنسی منتشر می شود، از بیشترین مخاطب و خواننده در میان جامعه ناشنوایان برخوردار باشد؛ به گونه ای که شمارگان آن به حدود یکصد هزار نسخه می رسد. دیگر نشریات و مجلات شاخص سراسری عبارت اند از ناشنوایان آمریکا یا سایلنت نیوز، نادبرود کستر، دف آمریکن نیوز، ولتا ریویو، گالودت آلومنی نیوزلتر، ان. تی. آی. دی. فوکوس و گالودت امروز که این نشریات و مجلات در حال حاضر فعال اند.

رسانه های نوشتاری تخصصی

ناشنوایان آمریکا همواره به ایجاد و گسترش رسانه های نوشتاری تخصصی، تمایل و گرایش داشته اند. در این بخش از نوشتار، نشریاتی مورد بررسی قرار می گیرد که عمدتاً درباره ناشنوایی است و نگرش به آن، از زاویه و چشم انداز نهادهای خاص تعداد این نشریات بسیار است؛ به گونه ای که تمامی جوانب زندگی ناشنوایان را تحت شعاع قرار می دهند.

قدیمی ترین نشریه تخصصی در حوزه آموزش و پرورش ناشنوایان که انتشار آن مستمر بوده، سالنامه ناشنوایان آمریکا است که نخستین شماره آن در 1847 منتشر شد و به استثنای دوره جنگ های داخلی، همه ساله منتشر شده است.

جامعه شناسان آمریکا نیز از همان آغازین روزهای شکل گیری این رشته علمی،

ص: 202

به ناشنوایان و مسائل مربوط به آن ها علاقه مند بوده اند؛ روان شناسان، مقالاتی را درباره معاینه کودکان ناشنوا منتشر کردند؛ در سده شانزدهم، زبان شناسان نیز توجه خود را به زبان اشاره ناشنوایان معطوف ساختند.

همین علاقه مندی را در میان مددکار اجتماعی و توان بخشی نیز می توان مشاهده کرد. با این حال، میزان این علاقه مندی به اندازه جامعه شناسان نیست.

حدود یک سده پیش، توجه به ناشنوایانی که معلولیت های متعددی داشتند، بیشتر شد. ای. ای. فای، مقالاتی درباره عقب ماندگی ذهنی و ناشنوایی در ویژه نامه های سالنامه ناشنوایان آمریکا نوشت. در 1879، ای. ای. فولر مقاله ای را درباره ناشنوایی و نابینایی ارائه کرد.

به طور کلی، نشریات ادواری در زمینه تعریف و تعیین فرهنگ خود، به ناشنوایان یاری رسانده اند. به خاطر تماس و ارتباط این نشریات با جامعه ناشنوایان و کارشناسان مربوط، تأثیرگذاری آن ها بر امور اجتماعی- سیاسی ناشنوایان قابل توجه بوده است. در واقع، این نشریات افزون بر اطلاع رسانی، مجال و فرصتی را برای سازمان دهی رویدادهای آینده به وجود آورده اند. برای نمونه، همین گفت وگوها بود که منجر به سازمان دهی دوباره در مدیریت انجمن ملی ناشنوایان در اواخر دهه 1950 شد و مبنای سازمان دهی دوباره آن را 1962 و 1964 فراهم ساخت. نشریاتی همچون ناشنوایان آمریکا، عمدتاً به وسیله ناشنوایان منتشر می شوند. بیشتر مطالب به نوعی با جامعه ناشنوایان مرتبط است؛ از مقالات فلسفی و گزارش های علمی تا خبرهایی در ارتباط با مسابقات زیبایی، همایش های اجتماعی و رویدادهای ورزشی.

طبقه بندی و دسته بندی

نشریات ادواری عمده را که به نوعی با ناشنوایی و ناشنوایان مرتبط اند، می توان به چهار عنوان کلی دسته بندی کرد.

- نشریاتی که به موضوعات و مسائل مرتبط به ناشنوایان می پردازند، از جمله مسائل و موضوعات اجتماعی- سیاسی و کارآفرینی یا نوآوری. در این بخش، معتبرترین نشریات و مجلات عبارت اند از: فرات و ناشنوایان آمریکا. این دو نشریه که به ترتیب، نمایندگی انجمن ملی برادری ناشنوایان و انجمن ملی ناشنوایان را بر

ص: 203

عهده دارند. باید در حوزه مورد علاقه خود، با بسیاری از نشریات ایالتی و محلی همکاری کنند.

بدون شک، هر سازمانی که به بعد اجتماعی زندگی ناشنوایان می پردازد، یک نشریه ادواری دارد که به صورت خبرنامه و یا مجله ای وزین و معتبر منتشر می شود.

- ارتباطات شناسی، اصطلاحی است که وندل جانسون آن را پیشنهاد کرد. وی شخصیت برجسته ای است که در رشد و گسترش تخصص های مرتبط با گفتار و شنوایی در آمریکا نقش مؤثری داشته است. او با این اصطلاح، درصدد بیان تمامی رویکردها و نگرش های موجود در رشته های صوت شناسی، شنوایی شناسی، زبان شناسی، گویش شناسی، آموزش استثنایی، آسیب شناسی گفتاری و سایر رشته های مرتبط با ارتباطات انسان و عوامل مخل این ارتباطات بوده است. تمامی نشریات و مجلاتی که به نوعی به موضوع مختل شدن روابط انسانی در اثر ناشنوایی می پردازند، در این بخش جای می گیرند.

از جمله نشریات ادواری که در این بخش جای می گیرند، می توان به نشریات زیر اشاره کرد: سالنامه های گوش، حلق و بینی شناسی، آرشیوهای گوش و حنجره شناسی، آشا و ادسیبل، نشریه آموزشی شنوایی و شنوایی شناسی، گوش و شنوایی، نگرش ارتباط، نشریه پژوهش های ارتباطات انسانی، نشریه انجمن صوت شناسی آمریکا، نشریه کمک شنوایی.

- نشریات آموزشی؛ با توجه به تعدد نشریات و مجلاتی که در زمینه آموزش ناشنوایان فعالیت می کنند، می توان به اهمیت و تأثیر آن در زندگی ناشنوایان پی برد. نشریات و مجلات مهمی که با آموزش ناشنوایان سر و کار دارند، عبارت اند از: سالنامه ناشنوایان آمریکا، نشریه وابسته به انجمن مربیان ناشنوایان کانادایی و مبتلایان اختلالات شنیداری، نشریه تخصصی آموزش زبان انگلیسی به ناشنوایان و نشریه والتاریو بو.

توان بخشی را هم باید در کنار مقوله آموزش و تحصیل لحاظ کرد. با این حال در آمریکا ساختار اجتماعی و بهزیستی جامعه، از جایگاه مجزا و جداگانه ای برخوردار است و به ارائه خدمات به بزرگسالان ناتوان، به ویژه ناشنوایان اختصاص دارد. از این رو، بخشی از نشریات و مجلات ویژه ناشنوایان را می توان در این بخش جای داد؛ از

ص: 204

جمله: ای. سی. دی. دی. اکشن، نشریه توانبخشی آمریکا، نشریه توانبخشی ناشنوایان، نوشتگان توانبخشی و روانشناسی توانبخشی.

تنها نشریه ای که منحصراً به موضوع توانبخشی ناشنوایان می پردازد. نشریه توانبخشی ناشنوایان است که در 1966به عنوان ارگان رسمی مددکاران حرفه ای توانبخشی که با ناشنوایان سر و کار داشتند، شروع به فعالیت کرد. سازمانی که اقدام به انتشار این نشریه نمود، انجمن ناشنوایی و توانبخشی آمریکا نام داشت.

خدمات چکیده نویسی

انفجار اطلاعات، موجبات گسترش روز افزون خدمات چکیده نویسی را فراهم ساخته است. امروزه خوانندگان برای یافتن مطالب مورد نظر خود، نیاز به کمک و خدمات خاصی دارند و بیشتر محققان و پژوهشگران با چنین مسأله و مشکلی مواجه اند؛ آنها برای یافتن بخش ها و مطالب مورد نظر خود و جدا کردن آنها از سایر بخش ها با این معضل روبرو هستند.

از همین رو، ارائه خدمات ویژه در زمینه چکیده نویسی و استخراج اطلاعات مورد نیاز، شکل گرفت. در 1960 دانشکده گالودت و انجمن گفتار و شنوایی و آمریکا اقدام به تأسیس شرکت نشریات شنوایی گفتاری ناشنوایان نمودند. این شرکت، از کمک های اعطایی اداره بازپروری شغلی و حرفه ای مرکزی، برای چاپ و نشر دی. اس. اچ. ابسترکتس استفاده کرد که فصلنامه ای است حاوی چکیده های منابع مربوط به ناشنوایی، گفتار و شنوایی.

سردبیران نخستین شماره این فصلنامه که در اکتبر 1961 کامل شد، عبارت بودند از: استفن پی. کویگلی و ژرومه دی. شاین.

در این فصلنامه، خلاصه مقالات و چکیده هایی از مطالب و مندرجات نشریات تخصصی، بدون ارائه هر گونه تحلیلی، به چاپ می رسید. در واقع تنها نقش و کارکرد نشریه، اطلاع رسانی بود. از این رو، از ارائه هر گونه تحلیل و نقد درباره مطالب انتشار یافته خودداری می شد.

البته در این زمینه، یعنی ارائه خلاصه و چکیده مقالات، نشریات متعددی دیگری نیز در کنار پایگاه های اطلاع رسانی رایانه ای فعالیت می کنند.

این نشریات عبارت اند از: چکیده مقالات ویژه مددکاران اجتماعی، چکیده

ص: 205

مقالات و کتابشناسی ویژه رشد کودک، چکیده مقالات ویژه آموزش و پرورش استثنایی، چکیده مقالات مربوط به عقب ماندگی ذهنی، چکیده مقالات روانشناسی، پایگاه های اطلاعاتی مربوط که به ارائه خدمات رایانه ای در این زمینه می پردازند، عبارت اند از: مرکز اطلاعات تحقیقات آموزشی و مرکز اطلاعات روانشناسی و روان پزشکی.

روزنامه نگاران برجسته

در غرب شخصیت های بسیاری هستند که در عرصه راه اندازی و چاپ و نشر نشریات معلولیتی فعال بودند و از این طریق توانستند خدمت بزرگی به جامعه هدف بنمایند. نیز شماری از ناشنوایان در اروپا و امریکا به عنوان سردبیران و ناشران نشریات معلولیتی و روزنامه نگار شناخته شده اند. این افراد توانستند پل ارتباطی بین معلولین و جامعه عمل کنند، معلولان و دغدغه های آنان را به مردم معرفی کنند و نیت های جامعه را به معلولین معرفی نمایند. اکنون به معرفی تعدادی از این شخصیت ها می پردازم:

ادموند بوث: متولد 1810 است. او صاحب امتیاز روزنامه آناموسا یورکا بود که هنوز در حال چاپ است. وی یکی از پایه گذاران دفتر روزنامه در منطقه جونز است. او در 1856 سهمی را در دفتر روزنامه یورکا خریداری کرد و چند سال بعد، توانست صاحب کل دفتر روزنامه شود و اولین دستگاه چاپ برقی را راه اندازی کند. بزرگ ترین پسرش مسئولیت چاپ را به عهده گرفت. بوث دانش آموخته دانشکده ناشنوایان امریکا بود و در 1880، اداره انجمن ملی ناشنوایانِ شهر سینسیناتی واقع در ایالت اُهایو را به عهده گرفت. او در 1905 درگذشت.

لورا سیرینگ: در 1840 به دنیا آمد روزنامه نگار و شاعری بود که در یازده سالگی، شنوایی خود را از دست داد. وی در 1859، به عنوان مشاور سردبیر، کار روزنامه نگاری اش را با پرسبیترین اَند آور یونیون در شهرهای سن لوئیز در میزوری آغاز کرد و تحصیلاتش را در مدرسه ناشنوایان میزوری ادامه داد و از همان جا دانش آموخته شد. در آن زمان، خبرنگار شدن زن ها، امری بدیع بود و هنوز مورد پذیرش عموم نبود. به همین سبب، نوشته های سرینگ با نام مستعار هوارد

ص: 206

گلایندون چاپ می شد. این امر موجب شد که او کارش را با روزنامه سن لوئیز ریپابلیکن شروع کند. پس از شروع جنگ داخلی، این دفتر روزنامه، وی را به عنوان خبرنگار به واشنگتن فرستاد.

در 1862، سیرینگ نخستین کتاب خود را با عنوان مردان با نفوذ در مجلس نمایندگان به چاپ رساند. این کتاب، مجموعه ای از زندگینامه های مردان و رئیسان مهم و معروفی بود که سرینگ با آنها ملاقات و مصاحبه کرده بود. او سپس به اروپا سفر کرد و در آنجا کارش را با روزنامه ریپابلیکن نیویورک سان و نیویورک تایمز ادامه داد و در 1868، به دفتر روزنامه نیویورک ایونینگ میل ملحق شد. نوشته های وی در بسیاری از روزنامه ها به چاپ رسید. وی موفق به نوشتن پنج کتاب شد. او در 1923 درگذشت.

ویلز ال. هیل: یکی از سردبیران با نفوذ و ناشرِ آثول ترنسکریپت و یکی از موفق ترین ناشران ناشنوای روزنامه به شمار می آید که در دوازده سالگی، شنوایی اش را از دست داد. وی دانش آموخته مدرسه ناشنوایان امریکا و دانشکده گالودت بود. او در زمان دانشجویی، برای دو دفتر روزنامه در ماساچوست به نام های ترنسکریپت و وورسستر وست کرونیکل به عنوان خبرنگار کار می کرد. پس از دانش آموختگی از دانشکده، سهمی را در روزنامه ترنسکریپت خرید و سرانجام پس از چند سال، صاحب آنجا شد و آن را تبدیل به یک روزنامه چشم گیر و برجسته کرد. بسیاری از مقالات سردبیری هیل، در دفاتر روزنامه های دیگر به چاپ رسیده اند.

ویلیام دبلیو. بیدل: نخستین کسی بود که صفحه مربوط به آگهی را در روزنامه پیشنهاد کرد. وی به مدت 31 سال سردبیر و ناشر روزنامه آرلینگتون آبزرور بود. زمانی که به حرفه روزنامه نگاری وارد شد، همراه دوستش، کار با تایپ دستی را یاد گرفت و همچنین در دفتر روزنامه پدر دوستش، فنون چاپ و نشر را آموخت. البته بیدل، بر اثر بیماری مننژیت در یازده سالگی شنوایی خود را از دست داد و بعد ها در دانشکده گالودت ثبت نام کرد. پس از دانش آموختگی، پدرش وی را با صاحب دفتر روزنامه شهر یلوکریک در ایلینویز آشنا کرد تا اینکه سرانجام به مقام سردبیری روزنامه شهر رسید. نخستین کاری که او در مقام سردبیری انجام داد، قانع کردن شهروندان برای تغییر نام شهرشان، از یلوکریک به پِرل سیتی بود. بیدل بعد ها سهم

ص: 207

خود را در روزنامه پِرل سیتی نیوز فروخت و به تدریس در مدرسه ناشنوایان مینه سوتا مشغول شد. او پس از یک سال به کار روزنامه بازگشت و سردبیری کل میدلبری رجیستر را بر عهده گرفت. در 1900، بیدل با دفتر روزنامه آرلینگتون آبزرور آشنا شد و تا آخر عمرش با این دفتر همکاری کرد و به عنوان یک سردبیر، باعث پیشرفت در رشد روزنامه آرلینگتون و دفاتر روزنامه ای هم جوارش شد. از نظر مالی هم انجمن های تجاری، این دفتر را حمایت می کردند.

از او مقالات بسیاری در روزنامه های مختلف به چاپ می رسید. در روزنامه آبزرور، وی بخش مخصوص آگهی را ابداع کرد و همچنین روزنامه نگاران جوان را تشویق به تأسیس دفاتر روزنامه ای کرد تا خودشان، مالک یک دفتر روزنامه بشوند.

اُوِن جی. کارل: اُون پس از تدریس در مدرسه ناشنوایان تگزاس، اوکلاهاما و کانزاس، در 1923 وارد حرفه روزنامه نگاری در کارولینای شمالی شد و سهمی را در دفتر روزنامه دوپلین رکورد خریداری کرد. وی هفده سال روزنامه ای با عنوان پندر کرونیکل را به چاپ می رساند و در همان زمان، چاپ سه روزنامه دیگر را نیز به عهده داشت. در 1935 وی به چاپ روزنامه ویلمینگتون پست مشغول شد.

جیمز جی. جورج: جیمز متولد 1825 و سردبیر و ناشر روزنامه ریچموند مسنجر بود. در طی جنگ های داخلی، وی با حرفه روزنامه نگاری آشنا شد و به دلیل مقالات صریح و بی پرده اش در حمایت از منطقه شمال، با نارضایتی و مخالفت طرفداران منطقه جنوب مواجه گردید که این امر باعث شد او را از آن دفتر روزنامه اخراج کنند. وی شروع به آموزش چاپ به ناشنوایان مدرسه کنتاکی کرد و در همان جا نیز روزنامه کنتاکی دف میوت را در 1874 به چاپ رساند.

جوزف مانت: مانت آثار بسیاری را با نام های مستعار به چاپ رسانده است. در اوایل 1860، کار روزنامه نگاری را در تگزاس با عنوان هوم سیرکل آغاز کرد، اما کار در این دفتر روزنامه، موفق نبود. در 1864 سهمی را در روزنامه سیتی آبزرور خرید و زمانی که مسئولیت مدرسه کانزاس را به عهده گرفت، از روزنامه نگاری دست کشید. اما پس از چند سال، بار دیگر با دو دفتر روزنامه، به نام های پرری بنر این میزوری و سانی کلایم در شهر تگزاس همکاری کرد.

ویلیام دبلیو. چمبرلین: در 1832 به دنیا آمد. اولین روزنامه ای را که منحصراً

ص: 208

مخصوص ناشنوایان به چاپ رساند روزنامه گالودت گاید اند دف میوتس کمپانیون نام داشت. او همچنین مسئول ویرایش دو روزنامه هفتگی دیگر به نام های بوستون اُول و ماربل هد میسِنجر بود. چمبرلین در مدرسه مرکزی ناشنوایان نیویورک شروع به تدریس کرد و در آنجا، روش چاپ را به دانش آموزان ناشنوا آموزش می داد. او در 1895 درگذشت.

مایکل جی. اسمیت و آلفرد جی. لامورو: اسمیت و لامورو در 1887 در دفتر روزنامه مری ورلد در پابلو واقع در کلورادو با هم کار می کردند. آنها در مدت زمان کوتاهی، به موفقیت چشمگیری دست یافتند. پس از یک سال، لامورو سهمش را در روزنامه ورلد فروخت و به شهر لاجونتا در کلورادو رفت. در آنجا، با روزنامه دریک همکاری کرد و خبرنگار انجمن بین المللی مطبوعات شد. وی دوباره سهم خود را در روزنامه دریک فروخت و رئیس دیلی نیوز در دنور و پس از آن رئیس روزنامه پابلو اونینگ استار شد. اسمیت هم پس از چند سال، کار با روزنامه ورلد را ر ها کرد و برای روزنامه های گلووِبیل نیوز، دنور دیسپچ و ایست اِند اکو مقالاتی می نوشت.

اف. اچ. فلینت: او با چهار روزنامه در میشیگان همکاری می کرد. او کارش را با دفتر روزنامه ای در هیکوری کورنرز در میشیگان و بری کانتی دموکرات آغاز کرد. او روزنامه سانفیلد نیوز را منتشر کرد و سهمی را در روزنامه آگوستا تایمز برای خود خرید.

جو جی. بردلی: بردلی با کمک برادرش، دفتر روزنامه سولفور راک ویل را در شهر آرکانزاس دایر کردند و سپس روزنامه باتسویل جورنال را به چاپ رساندند. بردلی همچنین شیوه چاپ را به دانش آموزان ناشنوای می سی سی پی آموزش داد.

جان هاولت: او سردبیر روزنامه شیکاگو ساندی هیرو بود که این روزنامه، مخصوص جامعه سیاه پوستان امریکا بود. پس از آن، روزنامه دیگری را نیز با نام افریکو- امریکن ورلد برای ناشنوایان سیاه پوست امریکا در مینه سوتا منتشر کرد. وی سردبیر روزنامه هفتگی اچیسون بلید، پروتست در تگزاس و همچنین روزنامه اوسکالو زا گزت بود.

مآخذ: دانشنامه ناشنوایان، محمد نوری، تهران، 1387، ص 661-664.

ص: 209

مدیران آموزشی خدمت رسان به ناشنوایان(1) نام دارد، در 1895 به مجمع مربیان امریکایی ناشنوایان پیوست.

در 1917، مجمع اخیر به این نتیجه رسید که دیگر قادر به تأمین کمک های مادی برای نشر سالنامه نیست. از آن پس گردهمایی مدیران آموزشی خدمت رسان به ناشنوایان تا 1940 انتشار سالنامه را بر عهده گرفت و در این سال نیز مجمع مربیان امریکایی، دوباره کمک های مالی به نشریه را آغاز کرد. از 1940 این سالنامه، نهاد رسمی مجمع مربیان امریکایی و گردهمایی مدیران آموزشی بوده است. توافقنامه 1961 بین این دو سازمان، آنان را مالکان مشترک سالنامه ساخت و از آن تاریخ، این دو سازمان، با کمیته ای متشکل از چهار عضو از هر یک از آنها، به اداره نشریه می پردازد.

با حمایت های مالی گوناگون، سالنامه توانست در راستای هدف ابتدایی خود که همان انتشار گسترده مطالب مورد توجه و علاقه افراد دخیل در آموزش ناشنوایان بود، گام بردارد. مقالات سالنامه، دربردارنده موارد زیر بود: متون تاریخی، فنون تدریس و توضیحاتی در تأثیر عوامل سیاسی بر آموزش ناشنوایان. خوانندگان این سالنامه برای دستیابی به آمار مرتبط با ناشنوایی، گزارش های تحقیقاتی درباره روان شناسی و جامعه شناسی ناشنوایی، رساله های فلسفی و گزارش هایی از کنفرانس های مهم برای افراد متخصص در زمینه ناشنوایی، بدان مراجعه می کنند.

این سالنامه بخشی به نام «دیدگاه ها، پرسش ها و پاسخ ها» دارد که دربردارنده نقل قول هایی از سایر منابع و پاسخ های سردبیر به پرسش های خوانندگان است. همچنین گاهی این بخش دارای سرمقاله هایی است. بررسی آزمون ها و کتاب های موجود در زمینه آموزش ناشنوایان نیز بخش همیشگی این نشریه است. افزون بر این، سالنامه بخشی به نام «معلم با معلم» دارد و در آن، روش ها و مواد درسی جدیدی ارائه می شود که یا خوانندگان ارسال داشته اند و یا به قلم سردبیر است.

از 1967، سالنامه یک شماره را به راهنمای خدمات به ناشنوایان(2) اختصاص

ص: 211

داده است. نخستین بار در 1858 بود که گزارشی آماری درباره خدمات به ناشنوایان منتشر شد. در طول سالیان این گزارش ها گسترده تر شد تا اینکه یک نشریه، تماماً به ارائه خلاصه ای از اطلاعات مربوط به ناشنوایان اختصاص یافت. شماره ماه ژانویه تا 1967 حاوی اطلاعات آماری بود و پس از آن، این اطلاعات در شماره ماه مه ارائه گردید؛ چرا که پردازش داده ها و آماده کردن آنها برای چاپ، یک سال به طول انجامید. امروزه شماره راهنما در ماه آوریل منتشر می شود. این شماره به شرح اطلاعات مربوط به هر مدرسه و برنامه ویژه کودکان ناشنوا در ایالات متحده می پردازد؛ از جمله: نشانی پستی و شماره تلفن هر مدرسه، شماره تلفن معلمان، شمار ثبت نام شدگان، توزیع دانش آموزان بر مبنای سن، شمار دانش آموختگان و شمار دانش آموزانی که به چندین معلولیت مبتلا بوده اند. دیگر قسمت های شماره ماه آوریل، شامل موارد زیر است:

فهرست امکانات موجود برای دانش آموزان ناشنوا در مقاطع پس از دبیرستان؛ برنامه های آموزش پرسنل شاغل در زمینه آموزش ناشنوایان در دانشگاه ها؛ برنامه های مخصوص دانش آموزان ناشنوا و نابینا؛ برنامه های توان بخشی فدرال و ایالتی؛ سازمان های مذهبی؛ خانه سازی و اسکان ناشنوایان؛ برنامه های ورزشی؛ اردوهای تابستانی؛ سازمان های ملی ناشنوایان؛ سازمان های تخصصی ملی و مراکز اطلاعاتی درباره ناشنوایی؛ برنامه های تحقیقاتی برگزیده و تحت حمایت مالی دولت؛ برنامه های درجه دکتری در زمینه ناشنوایی. همچنین این راهنما دربردارنده فهرست اعضای مجمع مربیان امریکایی ناشنوایان و کمیته های تخصصی سازمان های حامی نشریه نیز هست. افزون بر این، هر ساله این نسخه راهنما، مقالات مطالعاتی را ارائه می دهد که حاوی خلاصه تحقیقات و آرمان های موجود در زمینه موضوعات عمده و مورد علاقه مربیان متخصص، از جمله قوانین جدید، دانش آموزان مبتلا به چندین معلولیت و هماهنگی آموزشی است. نسخه راهنمای سالنامه، ابزاری بسیار ارزشمند و سودمند برای مدرسان به شمار می آید. در سال 1969 و برای اذعان بر اهمیت این راهنما سردبیر مجزایی برای آن منصوب

ص: 212

شد. ویلیام کریگ(1)، مدیر مدرسه ناشنوایان پنسیلوانیای غربی در پیتسبرگ(2)، سمت سردبیری نسخه راهنما را بر عهده گرفت و در 1974 نیز، هلن کریگ(3)، که یکی از اعضای کادر مدرسه پنسیلوانیای غربی بود، در سمت دستیار سردبیر، همکاری با او را آغاز کرد.

سردبیران سالنامه: نخستین سردبیر سالنامه، لوسرن رای(4)، یکی از اعضای هیئت علمی مدرسه امریکایی ناشنوایان بود. هنگامی که مجمع مربیان امریکایی، ناشر سالنامه گردید، رائی همچنان به فعالیت خود به عنوان سردبیر ادامه داد. در سال 1855، ساموئل پورتر(5)

جانشین وی شد؛ همو که آغازگر گزارش های آماری سالنامه درباره آموزش ناشنوایان بود. پس از شش سال، لِوِلین پرات(6) از سال 1868 تا 1870 این سمت را عهده دار شد. وی پیش از آن در دانشگاه ملی افراد کرولال(7)

که بعدها دانشکده گالودت(8) نام گرفت، فعالیت می کرد پنجاه سال پس از آن، بین سال های 1871 تا 1920، ادوارد آلن فی(9)

سردبیر سالنامه بود. وی همانند سردبیران پیشین، استاد دانشکده ملی کرولالها بود و در پایان فعالیت خود در آنجا، به سمت معاون رئیس دانشکده برگزیده شد. فی، سالنامه را در بالاترین سطح و استاندارد سواد و دانش نگاه داشت. خود او استاد زبان انگلیسی و دانشمندی در زمینه زبان های خارجی و ناشنوایی بود. او که از بحث و اختلاف نظر بیمی نداشت، سالنامه را به نشریه ای پرشور و هیجان بدل ساخت؛ اگر چه پنجاه سال فعالیت وی به عنوان سردبیر نشان از این دارد که وی بر مقالات این نشریه با کمال انصاف و عدالت نظارت داشته است. او اغلب نظریاتی را در نشریه منتشر می کرد که بحث انگیز بودند. مدیریت وی باعث شد مقالات داخل و خارج از حوزه آموزش دانش آموزان ناشنوا احترام خاصی برای سالنامه قائل شوند.

ص: 213

دیگر معاون رئیس دانشکده گالودت، ایروینگ اس. فاسفلد(1)، پس از فی سردبیر سالنامه شد. فاسفلد، دارای درجه دکتری در روان شناسی بود و در دوران او، شمار مقالات مرتبط با نتایج آزمایش های روان شناختی دانش آموزان ناشنوا افزایش یافت. مسئولیت در قبال این روند نشر نیز نشانگر روندی جدید در زمینه آموزش و به ویژه آموزش استثنایی بود. پس از استعفای فاسفلد در 1943 به مدت دو سال ایگناتیوس بورلی(2)، رئیس مدرسه ناشنوایان مریلند(3)، جایگزین وی شد. در سال 1945 لئونارد الستاد(4)، سردبیری سالنامه و ریاست دانشکده گالودت را بر عهده گرفت که در 1948 او این سمت را به پوری واکس داکتر(5) واگذار کرد که در 1940 به عنوان دستیار سردبیر آغاز به کار کرده بود.

مک کی ورنون(6)

در 1969 جانشین داکتر شد. ورنون بخش های «دیدگاه ها» و «معلم با معلم» را به سالنامه افزود و تلاش برای افزایش تأثیر مثبت این نشریه را استمرار بخشید. او نسبت به تفاوت های ظریف سیاسی- فرهنگی در آموزش کودکان ناشنوا بسیار حساسیت نشان می داد.

سالنامه نخست به صورت فصلنامه منتشر می شد. از سال 1895 تا 1900 هر دو ماه یک بار انتشار یافت. اما از 1900 تا کنون در ماه های ژانویه، مارس، مه، سپتامبر و نوامبر منتشر می شود. ششمین شماره، نسخه راهنماست که در ماه آوریل انتشار می یابد.

اهمیت نشریه: شمارگان سالنامه در طول قرن بیستم سه برابر شده است و در این مدت شمار دبیران دانش آموزان ناشنوا نیز به دو برابر افزایش یافته است.

سال ها، مدارسِ تحت نظر گردهمایی مدیران آموزشی ناشنوایان، به تعداد اشتراک خود با نشریه که نمایانگر وسعت کادر آموزشی آنها نیز بود، هزینه ای را پرداخت می کردند؛ اما در 1969 این رویه تغییر یافت و پس از آن، تمامی اعضای مجمع مربیان امریکایی در ازای بخشی از دستمزد خود، با سالنامه مشترک می شوند. در

ص: 214

1920 که فِی از سمت سردبیری استعفا داد، سالنامه 1100 مشترک داشت و به گزارش همین نشریه در سال مالی 1985 آن، 4400 نسخه برای توزیع میان 3615 مشترک آن به چاپ رسید. با این همه، رقم شمارگان، نشانگر اهمیتی نیست که این نشریه در آموزش دانش آموزان ناشنوا دارد. مدت طولانی انتشار آن باعث شده است که مجموعه و شماره های آن به سندی معتبر از آموزش کودکان ناشنوا در ایالات متحده بدل شود. افزون بر این، به نظر آنان که توجه خاصی به ناشنوایان و این حوزه دارند، بازتاب رویه های کنونی در این زمینه، سالنامه را یکی از معدود نشریات ضروری ساخته است.

آشا (American Speech- Language- Hearing Association (Asha))

این نشریه که از سپتامبر 1959 به همت انجمن گفتار، زبان و شنوایی، شروع به کار کرد، شمارگانی کمتر از شش هزار نسخه داشت که به تدریج به پنجاه هزار نسخه رسید. خوانندگان آن، عمدتاً آسیب شناسان گفتار- زبان(1)، شنوایی سنجان(2)، و دانشجویان هستند و در حدود نهصد نسخه از آن نیز به کتابخانه ها و سایر مشترکان، فرستاده می شود.

هدف از انتشار آشا این بود که بین اعضا و مقامات ارشد انجمن، مجرای ارتباطی به وجود آید. این نشریه به چاپ مطالبی می پردازد مرتبط با فعالیت های حرفه ای و اداری آسیب شناسان گفتار- زبان، شنوایی سنجان و انجمن گفتار- زبان و شنیداری. این مجله، در طول بیست سال نخست انتشار، به صورت تک رنگ و با تصاویر بسیار اندک، چاپ می شد.

در اواخر 1978، قالب مجله، دوباره طراحی شد، بدین صورت که جلد آن، تمام رنگی بود و در متن آن، از رنگ، بهره گرفته شده بود. همچنین، بر داشتن تصاویر و ترسیم ها نیز تأکید داشت. سپس، مقالات جدیدی در آن گنجانده شد و مؤلفان، تشویق شدند که به شیوه ای غیررسمی، مطالب را بنگارند و برای نمونه، از اصطلاحات تخصصی کم تری استفاده کنند و بیشتر به ارتباط با خوانندگان، توجه

ص: 215

داشته باشند.

آشا، همچنین دست نوشته های ارسالی را نیز می پذیرد که البته باید در قالب مقاله(1)، مطلب مجله ای،(2) اخبار، گزارش های کمیته، سرمقاله های میهمان، بررسی کتاب ها و مطالب بالینی و نامه باشد. گزارش های کمیته به اعضای کمیته آشا محدود می شود؛ اما ضرورتی ندارد که دیگر مقاله نویسان به آشا وابسته باشند. شایان ذکر است که هیچ دستمزدی به مؤلفان مقالات، پرداخت نمی شود.

آشا، در موضوعات تخصصی بسیار گسترده ای، از جمله موضوعات فلسفی، فکری، تاریخی و یا ترکیبی، به چاپ مقاله و گزارش می پردازد. مقالات و مطالب مجله ای از لحاظ محتوا از یکدیگر متمایز می شوند. دست نوشته های دارای ماهیت فنی که توسط اعضای آن تخصص باید مورد بررسی قرار گیرند، مقاله محسوب می شوند و برای بررسی، به حداقل سه دستیار سردبیر، ارجاع می گردد. مطلب مجله ای، عموماً نیازمند این نوع بررسی نیست و همانند سایر قسمت های مجله، بدان پرداخته می شود.

خوانندگان نیز می توانند با ارسال نامه به سردبیر، درباره موضوعات مرتبط با اختلالات ارتباطی، ابراز عقیده کنند. آشا پذیرای طیف گسترده ای از موضوعات و نظریات است. واکنش ها، عقاید متضاد، آرا و پرسش ها نیز چنانچه در دویست کلمه و یا کمتر مطرح شوند، قابل چاپ هستند. نامه های بدون نام و امضا، چاپ نخواهند شد، اگرچه در صورت تقاضای نویسنده نامه، چنانچه سردبیر، وی را بشناسد و دلیل موجهی برای ناشناخته ماندنش وجود داشته باشد، از ذکر نام وی، خودداری می شود.

سرمقاله ها، اساساً همان نقش نامه ها را دارند؛ با این تفاوت که بین یک هزار تا دو هزار کلمه هستند. بررسی کتاب ها مطالب بالینی نیز مشروط به رعایت برخی رهنمودها چاپ می شوند. افزون بر این، از بخش های جدید نیز در این نشریه استقبال می شود.

همه دست نوشته ها پس از پذیرش، از لحاظ سَبک، ویرایش خواهند شد و

ص: 216

مقالات پذیرفته شده، صرفاً برای تأیید مؤلف به او برگردانده می شوند. دست نوشته هایی که منتشر شده و یا در نشریه و مؤسسه دیگری تحت بررسی است، نباید برای آشا فرستاده شود.

سیاست ویرایشی آشا بر اهمیت نوشتار مؤثر در همه مطالب منتشر، تأکید دارد؛ چرا که هدف اصلی از انتشار مطالب در آشا، برقراری ارتباط است. آشا، نشریه ای است که بیشترین شمار خواننده را در انجمن گفتار- زبان- شنوایی امریکا داراست و در مطالب آن، در صورت امکان، اصطلاحات تخصصی که برای همه خوانندگان مفهوم نباشد، حذف می شوند و به جای «نویسنده حاضر» و یا «محقق»، از اول شخص و ضمایر آن، استفاده می گردد.

مطالب مهم سالانه نشریه عبارت اند از: گفت وگو با رئیس انجمن؛ بررسی مهم ترین رویدادهای مجمع؛ فهرست راهنمای کتاب ها و مطالب بررسی شده؛ راهنمای تولیدکنندگان و ناشران(1)؛ گزارش سالیانه؛ گزارش حسابرسان، اعضا و مسئولیت های کمیته؛ اصول اخلاقی؛ فراخوانِ مقاله برای مجمع؛ برنامه های دانشگاهی و درمانگاهی معتبر؛ گزارش قانون گذاری شورا؛ وضعیت حقوق های دفتر مردمی؛ فهرست اعضای جدید.

هر سال، برخی شماره ها، به موضوعی خاص می پردازند؛ برای نمونه، نقش اقلیت ها در این تخصص، تحقیق درباره وسایل کمکی شنوایی و آسیب شناسی گفتار در زندان ها.

چشم انداز ارتباط (Communication Outlook)

نشریه ای بین المللی است که هر سه ماه یک بار منتشر می شود و منحصراً به چاپ اطلاعاتی درباره فناوری و وسایل کمک شنوایی کسانی که قادر به سخن گفتن نیستند، می پردازد. این وسایل و فناوری ها، دامنه گسترده ای دارد و از تصاویر ساده ای که فرد برای نیازهای اساسی خود به آن اشاره می کند تا زبان اشاره و وسایل کمک شنوایی الکترونیکی رایانه ای را که مجهز به دستگاه ترکیب کننده

ص: 217

صدا است و می تواند کلمات، عبارات و جملات گوینده را نشان دهد، شامل می شود. این گونه های مختلف ارتباطی، زیر یک مقوله به نام تقویت کننده ارتباط، دسته بندی می شوند. فلج مغزی، از میان رفتن سلول های عصبی، ضربه مغزی، نواقص شنوایی، سکته و بیماری، تنها بخشی از محدودیت های فیزیکی است که شخص را از سخن گفتن و گاهی از نوشتن باز می دارد. تقویت ارتباط، دربرگیرنده کلیه افراد و سازمان های علاقه مند به کرولالهاست.

چشم انداز ارتباط، فراتر از یک نشریه معمولی است و مجموعه مطالب منظمی را برای علاقه مندان به تبادل نظر و اطلاعات درباره تقویت ارتباط، تدوین و عرضه می کند. افزون بر این، این نشریه به سیستم توزیع وسایل کمک ارتباطی به کسانی که نیازمند این گونه وسایل هستند، کمک می کند.

خوانندگان: مخاطبان نشریه چشم انداز ارتباط، از طیف های مختلفی هستند، از جمله: استفاده کنندگان وسایل کمک شنوایی، والدین، اعضای خانواده، دوستان، آسیب شناسان گفتار، درمان شناسان فیزیکی و شغلی، مددکاران اجتماعی، معلمان، ناظران و مدیران آموزشی، پزشکان، روان شناسان، مقامات دولتی، متخصصان رایانه، رابطان، تولید کنندگان، توزیع کنندگان و مهندسان توان بخشی مکانیکی و الکترونیکی.

ساختار: هدف اصلی از انتشار این نشریه کمک به ایجاد ارتباط بین ناشنوایان دیگر قشرهای جامعه؛ گسترش روابط بین متخصص های ارتباطات به منظور تبادل اطلاعات و تجارب آنها است. این نشریه، با اطلاع رسانی مناسب، خوانندگان را به سوی استفاده بهتر از روش ها و ابزارهای ارتباطات هدایت می کند. این نشریه، شامل سرفصل های زیر است و در هر فصل از مقاله های خوانندگان استقبال می کند. عنوان های بخش های آن عبارت اند از:

اخبار وسایل کمک شنوایی(1): گزارش، مقاله و آگهی تبلیغی درباره وسایل کمک ارتباطی و ابزارهایی که جدیداً تولید شده یا در حال تولید است، در این بخش عرضه می شود. منابع جدید(2): منابعی که برای ناشنوایان و متخصصان ناشنوایی

ص: 218

سودمند است. مانند نشریات جدید، در این بخش معرفی می شوند. فعالیت ها(1): شامل گزارش هایی درباره کسانی است که در مراکز تولید و ساخت قطعات مختلف وسایل تقویت شنوایی مشغول به کارند. نرم افزار(2): این فصل، لوح فشرده و مانند آن که برای استفاده ناشنوایان سودمند است، معرفی می کند. نکات(3): گزارش روش ها، راهبردهای آموزشی جدید و دیدگاه های نوین و چگونگی استفاده از آنها توسط خوانندگان است. حمایت حقوقی(4): گزارش رخدادهای حقوقی و دانستنی های قانونی درباره ناشنوایان است. طرح های پیشنهادی(5): گزارش رهیافت های نو، مطالب آموزشی دقیق و مبسوط برای استفاده متخصصان تقویت ارتباطات است. آیا کسی می داند؟(6): شامل پرسش ها و پاسخ ها در زمینه های مختلف ناشنوایان است. رخدادهای آینده(7): تقویم زمانی رویدادهای منطقه ای، ملی و بین المللی است. مشترکین و ضمائم(8): شامل اطلاعاتی درباره تقویت وسایل کمک ارتباطی است.

ویژگی مقالات: مقالات ارسالی خوانندگان به مجله باید گزارشی یا داستانی یا تحلیلی و علمی باشد. خوانندگان معمولاً ناشنوایانی اند که درباره تجارب خود در استفاده از وسایل کمک ارتباطی گزارش می دهند یا والدینی که تلاش کودکان خود را برای برقراری ارتباط، تشریح می کنند؛ نویسندگانی هستند که تولیدکنندگان وسایل کمک ارتباطی را نقادی می کنند و بر ضرورت انجام تحقیقات، سرمایه گذاری، آموزش و حمایت، تأمین بودجه امور حقوقی، مهندسی و وکالت تأکید می کنند.

مقالاتی که دارای دو هزار کلمه و یا کمتر باشند، برای چاپ انتخاب می شوند. مقالات ارسالی باید با موضوع تقویت ارتباط مرتبط باشند و می توانند شامل دیدگاه ها، ایده ها و یا اطلاعات تکنیکی باشد که نویسنده در اختیار

ص: 219

خوانندگان قرار می دهد.

متصدی این نشریه، مرکز بین المللی به نام ایساک(1) است که در بهینه سازی زبان می کوشد و در واقع آزمایشگاه زبان مصنوعی(2)، است و نام اختصار آن ایساک و وابسته به دانشگاه ایالتی میشیگان است. این مرکز گسترش و پیگیری تحقیقات در زمینه ارتباطات، کنترل و دستیابی رایانه ای برای معلولان(3)،

در دانشگاه ویسکانسین(4)

در مدیسون(5)، تدوین و چاپ نشریه چشم انداز ارتباط را به عهده دارد. چشم انداز ارتباط، نشریه رسمی انجمن بین المللی ارتباط، در تبلیغ و ترویج ایده های ایساک می کوشد.

پیش از تأسیس ایساک در می 1983، چشم انداز ارتباط، نشریه ای وابسته به گروه اقدامات بین المللی برای ارتقای ارتباط(6)، بود.

ایساک، با انتشار این نشریه، به خوانندگان کمک می کند تا نسبت به تجارب جهان آگاهی پیدا کنند و روش ها و وسایل ارتباطی ایساک، به عنوان یک سازمان بین المللی، در کلیه زمینه های مربوط به تقویت ارتباطات، این وظایف را به عهده دارد: تبادل اطلاعات در سطح بین المللی؛ تعامل با دیگران در خصوص تقویت ارتباطات؛ استفاده از آن در همه شئونات زندگی؛ درخواست از کشورهای توسعه یافته برای کمک به کشورهای جهان سوم؛ افزایش سطح آگاهی در جوامع معلولان؛ چاپ نشریات و برگزاری نشست ها در زمینه روزآمد کردن اطلاعات تخصصی آموزش ناشنوایان و خادمان ناشنوایی برای روش استفاده از ابزارهای ارتباطی و ارائه خدمات ارتباطی مقبول.

اعضای ایساک برای یک سال، از امتیازاتی برخوردار می شوند؛ از جمله: اشتراک نشریه چشم انداز ارتباط، تخفیف ویژه برای اشتراک نشریاتی چون ارتباط جایگزین و تقویت کننده(7) که نشریه رسمی ایساک در زمینه علوم میان رشته ای

ص: 220

بین المللی است؛ همچنین اشتراک نشریه ارتباط با یکدیگر(1)،

که فصلنامه مؤسسه ارتباطات بلیسیمبولیک(2)

در تورنتو(3) و اونتاریو(4) در کانادا است. اعضای ایساک، همچنین از تخفیف در هزینه حق شرکت در کنفرانس هایی که این شرکت برگزار می کند برخوردارند و نیز می توانند عضو گروه های علاقه مند به ارتباط تقویتی بشوند. افزون بر این، تسهیلات دیگری نیز برای علاقه مندان به شرکت در کنفرانس های ایساک و سایر نشریات این سازمان وجود دارد.

تلاش (Endeavor)

این نشریه را انجمن کودکان ناشنوای امریکا(5)

منتشر می کند. این مرکز، قبلاً انجمن بین المللی والدین ناشنوایان(6)

نام داشت. در اصل، بخش والدین مجمع مربیان امریکایی ناشنوایان(7) بود که مستقل شد. در طول فرآیندهای تغییر نام این سه گروه، تلاش، عمده ترین مجرای ارتباطی میان والدین بود که نخستین شماره آن، در پاییز 1969، توزیع گردید. از آن زمان تا کنون، شمار خوانندگان از شش هزار، به هجده هزار خانواده کودکان ناشنوا و متخصصان فعال در این زمینه، افزایش یافته است. تلاش، شش بار در سال، منتشر می شود و از یک خبرنامه چهار تا شش صفحه ای، به نشریه ای دوازده تا شانزده صفحه ای تبدیل شده است. قطع و اندازه نشریه نسبت به گذشته تغییر کرده است و آگهی ها و تصاویری در آن گنجانده شده است. تلاش، از نظریه ارتباط کلی(8)، طرفداری و حمایت می کند.

ویژگی ها و مطالب: تلاش، چندین ستون دایمی دارد. ستون رئیس(9)، به قلم رئیس هیئت اجرایی انجمن کودکان ناشنوای امریکا نگاشته می شود. همواره، یکی از والدین کودکان ناشنوا را به این سمت، منصوب می کنند. این ستون، در بردارنده مطالبی درباره انجمن کودکان ناشنوا و فعالیت هایش، دیدگاه هایی درباره هیئت

ص: 221

اجرایی و تجارب فردی در زمینه پرورش کودکان ناشنواست.

همچنین، همواره یکی از والدین، ستون سردبیر(1) را می نگارد. این ستون، شامل مسائل ملی و موضوعات شخصی مرتبط با والدین کودکان ناشنواست.

ستون گروه های وابسته(2)،

خبرهایی را درباره فعالیت های گروه های وابسته به انجمن کودکان ناشنوا در سراسر امریکا و کانادا به خوانندگان ارائه می دهد. این ستون، نمایانگر فعالیت های منطقه ای گروه های والدین است. همچنین به دیگر گروه ها درباره نوع فعالیت هایی که یک گروه والدین محلی قادر به انجام داده آن است، ایده هایی می دهد.

ستون قانون گذاری(3)،

به قلم وکیلان و کارشناسان در زمینه مسائل حقوقی است که بر زندگی ناشنوایان و خانواده هایشان تأثیرگذار است. همچنین درباره پرونده ها و موضوعات حقوقی اطلاعاتی به روز ارائه می دهد. این ستون، همچنین درباره قوانین موضوعه، همچون قوانین 94- 142 (آموزش برای کلیه کودکان معلول(4)) و قانون توان بخشی 1973، بخش504، اطلاعات حاشیه ای به خوانندگان، ارائه می نماید. تغییر در قوانین مرتبط با مدارس دولتی، برنامه های آموزشی شبانه روزی و حرفه ای، همچنین، آموزش شغلی، کاریابی، ورزش، فناوری، همه و همه مسائلی است که در این بخش، گنجانده می شوند.

یکی از بخش های دایمی تلاش، ارائه یک مقاله مهم و پرمحتواست. در ضمن، هر شماره بخشی دارد به نام همراه با اخبار(5) که در یک یا دو جمله، خبرهای دنیای ناشنوایی را ارائه می دهد؛ اطلاعاتی درباره برنامه های تلویزیونی دارای شرح و زیرنویس، سازمان های جدید، فناوری، بورس های تحصیلی، تغییرات و نوآوری ها. اطلاعات این بخش از خبرنامه ها، اطلاعیه های رسمی و نامه های ویژه، از مدارس، سازمان های دولتی و فعالیت های خصوصی در امریکا و سایر کشورها، جمع آوری می شود.

ص: 222

بیشتر شماره های نشریه به بررسی کتاب های مورد علاقه والدین ناشنوایان می پردازد. در شماره های تابستان و ایام تعطیل، فهرست مطالب خواندنی مفید(1)، منتشر می شود. کتاب های مخصوص کودکان نیز مورد بررسی قرار می گیرند.

افزون بر این، تلاش، در بردارنده اشعاری است که کودکان و بزرگسالان ناشنوا و یا دیگران، سروده اند. دیگر بخش های آن نیز عبارت اند از: مقالات کوتاه و ویژه ای درباره موضوعاتی چون: سگ های کمک کننده به ناشنوایان(2)، گاه شمار گردهمایی ها، نامه های رسیده از سوی والدین و متخصصان، اطلاعاتی درباره وسایل کمک شنوایی، قطعنامه های مصوب سازمان های دخیل در امور ناشنوایان، قدردانی ویژه از افراد خاص، انتشار مقالات دیدگاهی انجمن کودکان ناشنوا و اسامی اعضای جدید آن.

شماره های ویژه نشریه نیز به طور متناوب، منتشر می گردد. این شماره ها در بردارنده راهنمای اردوی تابستانی(3)

است که اکنون، به طور مجزا و بر مبنایی سالیانه منتشر می شود. همچنین، شماره ای با عنوان ناشنوایی و ناتوانی های یادگیری(4)

دارد. افزون بر این، یک ضمیمه ویژه به کودکان نابینا و ناشنوا و خانواده هایشان اختصاص یافته است.

سردبیر و همچنین بسیاری از فعالان در تلاش، والدین کودکان ناشنوا و یا کم شنوا هستند. متخصصان نیز در بخش هایی از آن، همچون ستون قانون گذاری، مقالات و دیگر ستون ها گاه به گاه، فعالیت داشته و تأثیرگذارند.

مری جِین رودز(5)،

نخستین سردبیر تلاش و انجمن ملی ناشنوایان(6)،

حامی مالی و ناشر آن بوده است.

نشریه فرت (The Frat)

این نشریه، ارگان رسمی انجمن ملی برادری ناشنوایان(7) است که در فوریه

ص: 223

1904، یعنی کمتر از دو سال پس از شکل گیری ایده انجمن برادری ناشنوایان در فلینت میشیگان(1)، آغاز به کار کرد. فرت Frat به معنای برادری یا اخوت است.

تاریخچه: اسناد و مدارک انجمن ملی برادری، گویای چگونگی انتخاب نام نشریه نیست. البته پژوهش جدی در این باره انجام نگرفته است. در واقع، این نشریه آن چنان مشهور شده است که انجمن را نیز اغلب «اخوت» می نامند.

نخستین شماره های اخوت، چهار صفحه داشت و قطع آن، متوسط و به اندازه 22 × 15 سانتیمتر بود. اگرچه نخست قرار بود این نشریه به صورت ماهنامه منتشر شود، اما همواره، به طور نامنظم، منتشر می شد و در دو سال اولیه انتشار خود از حیطه مطبوعات خارج شد.

در 1907، توافقنامه ای با انجمن ملی ناشنوایان(2) منعقد گردید مبنی بر اینکه ارگان رسمی آن، یعنی کارگر خاموش(3) با عنوان دفتر اخوت(4)، چند صفحه ای را به انجمن ملی برادری اختصاص دهد. در مجمع سال 1907 انجمن توافق شد که به این ترتیب، انجمن، بیشتر و بهتر به مردم معرفی می شود و در هزینه های چاپ نیز صرفه جویی می گردد. کارگر خاموش (که اکنون ناشنوایان امریکا(5) نام دارد) در آن زمان نشریه ای بیست صفحه ای در قطع 35 * 27 سانتیمتر بود.

در مجمع سال 1909 انجمن، مطرح گردید که سایر نشریات، از جمله سایلنت سکزس موفقیت خاموش(6) و ناشنوایان امریکا، پیشنهاد درج «دفتر اخوت» در نشریه خود را دادند. با این همه، در نهایت، انجمن، قراردادی را با سوثرن اُپتیست (خوش بین جنوبی)(7)

منعقد ساخت. در میانه سال 1911 و به دلیل درخواست ناشر اُپیست، این قرارداد، فسخ گردید. شایان ذکر است در اوایل دهه 1900، تعدادی نشریه برای خوانندگان ناشنوا منتشر می شد، اما به استثنای کارگر خاموش، مدت انتشار سایر نشریات، کوتاه بود.

انجمن، با انتشار شماره اوت 1911 اخوت، نشر تنها ارگان رسمی خود را از سر

ص: 224

گرفت. استاندارد نشریه این بود که هشت صفحه داشته باشند؛ اما با گسترش انجمن، شمار صفحات اخوّت، بین هشت تا شانزده، در نوسان بود. در سال های اخیر، استاندار نشریه شانزده صفحه شده است.

ساختار و خط مشی: در سرمقاله نخستین شماره اخوت در 1904، آمده بود که اخوت، نه تنها به دیدگاه ها و نظریات می پردازد، بلکه به هر یک از اعضا که نشریه برای او فرستاده می شود، درباره فعالیت دیگر برادران، رشد و توسعه انجمن، گزارش مقالات و هر موضوعی که دانستن آن، رفاه عمومی را ارتقا می بخشد و همچنین، درباره ارزشمندترین و ضروری ترین سرمایه ما، یعنی هماهنگی، اطلاعاتی ارائه خواهد داد. افزون بر این، ذکر شده بود که این نشریه، در دسترس همه اعضایی قرار می گیرد که از سایر منابع اطلاعاتی در اختیارِ اعضای دیگر بخش های انجمن، محروم اند.

بدین ترتیب، سال های متمادی، محتوای اخوت، عمدتاً در موضوعات مرتبط با موارد زیر بود: انجمن ملی برادری، اعضای آن، روند گسترش آن و اقداماتش در جهت ایجاد اطمینان و اعتماد به سازمان. به دلیل وجود آشفتگی در سال های نخستین آن که رهبران ناشنوا در تداوم موجودیت انجمن، مردد بودند، اخوت همواره از اعضای خود می خواست از انجمن دفاع کرده، رشد آن را افزایش دهد و نهایتاً، اعضای جدیدی برای آن بیابند. در مورد اقدامات بخش های مختلف انجمن، مزایایی که به اعضای آن تعلق می گرفت و سازمان دهی بخش های جدید نیز در این نشریه، مقالاتی منتشر می شد. به اختصار می توان گفت حال وهوای سرمقاله های اخوّت، سرشار از درد و رنجی روزافزون بود.

در اواخر دهه 1920 و اوایل دهه 1930 که انجمن رو به گسترش نهاد، هر شماره اخوت، 24 صفحه داشت و مقالات متنوع تری در آن منتشر می گردید و اگرچه هنوز هم موضوعات مرتبط با بخش های انجمن و بیمه بر صفحات نشریه حکم فرما بود، اما با تبدیل شدن اخوت به نشریه مورد علاقه افراد عضو و غیر عضو، بر مطالب ارسالی از سوی اعضا (از جمله اشعار) افزوده شد.

ص: 225

بین آوریل 1928 و مِی 1931، پرسش و پاسخ درباره قوانین مجلس(1)، به یکی از بخش های دایمی نشریه تبدیل شد. این ستون، به قلم ادوین ام. هزِل(2)

بود. او یکی از اعضای انجمن و نخستین ناشنوایی بود که به عضویت مؤسسات ملی آمریکایی های طرفدار حکومت(3)

درآمد. یکی از محبوب ترین بخش های اخوّت، که در 1930 آغاز شد و تا 1951 انتشار آن همچنان ادامه داشت، «کانون توجه» از جیمز اف. میگر(4) بود. این بخش مرتب منتشر می شد و آن قدر گسترش یافت که یک صفحه کامل را در بر می گرفت. میگر، نویسنده ای همه فن حریف بود: بذله گو، اصیل، گزنده و تحریک کننده. او اخبار سراسر جهان را که به گونه ای با ناشنوایی در ارتباط بود، جمع آوری کرده، پوشش می داد و آنها را با اطلاعاتی که معمولاً جدید بود، ارائه می کرد. میگر، در فوریه 1951، درگذشت و لئونارد وارشاوسکی(5)، مسئولیت ستون او را بر عهده گرفت. او خود در اخوت، ستونی داشت به نام «جرقه های ورزش»(6). وارشاوسکی نیز همچنان اخبار جهانی را به طور مختصر ارائه می داد؛ به ویژه اخباری را که به ناشنوایی و ناشنوایان مربوط بود.

پس از «کانون توجه»، طولانی ترین بخش به قلم یکی از اعضای انجمن که به طور مداوم منتشر می شد، نوشته گیلبرت سی. برادوک(7) بود. وی از 1937 تا 1946، مجموعه ای از 97 زندگینامه را زیر عنوان با مشاهیر(8) به نگارش درآورد. کسانی که از سرتاسر جهان، برای این قسمت انتخاب می شدند، یا به دلیل موفقیت هایشان بود، یا به دلیل فائق آمدن بر معلولیت ناشنوایی و نهایتاً یا به دلیل اثر گذاری بسیار از آنان بر زندگی ناشنوایان. بعدها، انجمن دانش آموختگان دانشکده گالودت(9)، ستون «ناشنوایان سرشناس» را به صورت یک کتاب، گردآوری کرد.

در سال های 1944 و 1945، مقالات مبسوطی درباره منشأ شکل گیری و روند

ص: 226

توسعه انجمن ملی برادری ناشنوایان، با عنوان «سال های سختی و سپس پیشرفت»(1). منتشر شد؛ نویسنده این مقالات، آرتور ال. رابرتز(2)، سردبیر اخوت در آن زمان بود که با نام مستعار، آن را منتشر می کرد.

اخوت، از زمان شروع انتشار، سردبیران معدودی داشته است. فرانسیس پی. گیبسون(3)، از سال 1904 تا زمان مرگش در 1929، عهده دار این سمت بود. جانشین وی، آرتور ال. رابرتز نیز تا زمان مرگش در 1957 سردبیر نشریه بود. سپس ال. اس. چری(4)

تا 1967، در این سمت، فعالیت می کرد و سپس اف. بی. سالیوان(5) جانشین او شد.

تا زمان سردبیری رابرتز، صفحات سرمقاله اخوّت، به ندرت موضوعات روز مرتبط با ناشنوایان را بررسی می کرد. رابرتز، موضعی شدید و نقادانه در برابر فروشندگان دوره گرد ناشنوا، برگرفت و آنان را «گدا» نامید. همچنین، درباره موضوعات آموزشی، حرفه ای، اجتماعی و قانونی که با جامعه ناشنوایان مرتبط می گردید، ابراز عقیده می کرد. اخوّت، برای متقاعد کردن شرکت های بیمه به اینکه رانندگان ناشنوا، در مورد بیمه خودرو، در معرض ریسک بسیاری قرار دارند، تلاش بسیار کرد و درباره این رانندگان به انجام تحقیق و نظرخواهی پرداخت. جانشینان رابرتز نیز این شیوه را ادامه دادند و امروزه، به ندرت، شماره ای بدون داشتن سرمقاله ای درباره موضوعات مرتبط با ناشنوایان، منتشر می گردد.

اطلاعاتی درباره مشترکان: اخوّت، به طور رایگان، در دسترس اعضای فعال انجمن، همسران اعضای متوفای انجمن و همچنین، مدارس ناشنوایان و شماری از مخاطبان خارج از امریکا قرار می گیرد. این نشریه، هر دو ماه یک بار منتشر می شود و شمارگان آن ده هزار نسخه است. در 1955، به دلیل افزایش هزینه های چاپ، این نشریه از ماهنامه به دو ماهنامه تبدیل شد.

ص: 227

فصلنامه توانبخشی قدرت شنوایی (Hearing Rehabilitation Quarterly)

عنوان و چارچوب جدید این مجله در 1976 طرح ریزی شد. انتشار این جزوه، حاصل رشد و توسعه موفقیت آمیز مجلات پیشین این اتحادیه است که زمان آن به اوایل 1920 باز می گردد. نخستین نوشته چاپی آن، مربوط به سال های 1921 تا 1923 تحت عنوان کرونیکل است.

سپس بولتن اتحادیه سخت شنوایان نیویورک به صورت هفته نامه از فوریه 1923 به چاپ رسید. در این بولتن، رخدادهای مربوط به اتحادیه، فعالیت های اعضا، گزارش های نشست هیئت امنا و نامه های خوانندگان، چاپ می شد. در 1961 مهم ترین خبرهای اتحادیه سخت شنوایان نیویورک جای بولتن را گرفت. سری جدید نشریه، قابل فهم تر بود و در آن، بر مقایسه هایی که قابل توجه متخصصان امور بازپروری شنوایی و نیز کسانی که ضایعه شنوایی داشتند و خریداران نشریه بود، تأکید می شد. مضاف بر اینکه از اخبار مربوط به فعالیت های اتحادیه نیز گزارش هایی می آورد. امروزه روند فصلنامه توان بخشی قدرت شنوایی تکامل همه جانبه پیدا کرده و وضعیت کنونی اتحادیه سخت شنوایان نیویورک را، به عنوان مؤسسه ای که شهرت و دامنه و گسترش تأثیر به آن سوی محدوده جغرافیایی نیویورک هم رسیده است، نشان می دهد.

مخاطبان: این فصلنامه، برای ارتباط میان نشریات دوره ای مربوط به توان بخشی شنوایی، به وجود آمده است. چه آن نشریاتی که برای خوانندگان متخصص بازپروری طراحی شده و چه آن نشریاتی که برای جذب افراد معلول شنوایی و دیگر کسانی که به این موارد توجه دارند چاپ می شود. مخاطبان فصلنامه، متخصصان توان بخشی شنوایی از جمله شنوایی سنج ها، گوش شناسان، آسیب شناسان گفتاری، تکنسین های مددرسان ناشنوایان، روان شناسان، آموزگاران، مشاوران توان بخشی شغلی و دانشجویان می باشند. این مجله، مخاطبان دیگری نیز دارد، از جمله: افراد مبتلا به نقص شنوایی، خریداران نشریه، مثل والدین کودکان دارای ضایعه شنیداری، علاقه مندان و رهبران صنفی و سیاسی که به هرحال مشکلات افراد معلول شنوایی برایشان مهم است. فصلنامه، برای حفظ مخاطبان متفاوت خویش، می کوشد توازنی میان محتوای مطالب ایجاد

ص: 228

کند. از هر شماره، حدوداً 1500 نسخه چاپ می شود. نسخه ها برای مشترکان و کتابخانه های آموزشی و تخصصی فرستاده می شود.

اهداف: فصلنامه، اطلاعاتی درباره پیشرفت های اخیر در موضوعات گوناگون توان بخشی شنیداری و درمان های ممکن برای کسانی که با درجات مختلف ضایعه شنوایی و انواع گوناگون آن زندگی می کنند، ارائه می دهد. مشاوره و راهنمایی خوانندگان، استفاده از فرصت های مختلف برای معلولان شنوایی، معرفی پیشرفت ها و نوآوری ها در عرصه فناوری برای کمک ناشنوایان یا کم شنوا و اخبار مربوط به سازمان های خدماتی، از جمله مطالبی است که در این مجله مطرح می گردد.

مقالات، رویکردهای تازه ای را درباره توان بخشی ایجاد نموده، یا پیشرفته ترین اطلاعات در رشته های مختلف را که در ارتباط با ناشنوایان به کار می رود، خلاصه می کنند. شیوه نوشتار مقالات، معمولاً به گونه ای است که نیاز متخصصان تمام زمینه های تخصصی بازپروری شنوایی و نیز افراد معلول آموزش دیده و والدین کودکان معلول را برآورده می کند. افزون بر مقالات انفرادی، اطلاعات منظمی برای متخصصان و افراد علاقه مند منتشر می شود.

مؤلفان نشریه: فصلنامه، از همه مقالاتی که پیش از این در جایی چاپ نشده باشند، در تمام زمینه های مرتبط با پرورش قدرت شنیداری، استقبال می کند. مقالاتی که از سوی متخصصان یا دانشجویان سطح بالا یا کارآموز فرستاده شده است، خصوصاً مقالاتی که در زمینه های مختلف از جمله شنوایی شناسی، گوش شناسی، تکنولوژی اعضای مصنوعی، ارتباط درمانی، آموزش، روان شناسی، و توان بخشی باشند، در اولویت چاپ قرار دارند. همچنین، مقالات و اطلاعات کوتاهی که سازمان ها و مؤسسات مختلف برای فصلنامه می فرستند و ارزشمند تشخیص داده شوند، پذیرفته می شوند. گاه گزارش هایی با زبان اول شخص نیز به چاپ می رسد.

این فصلنامه، هیئت تحریریه ای دارد که از 27 پژوهشگر و شخصیت دانشگاهی برجسته در رشته های شنوایی شناسی، فناوری، آموزش، ارتباط درمانی، گوش شناسی، روان شناسی و توان بخشی تشکیل شده است. اعضای هیئت

ص: 229

تحریریه، مقالات ارسال شده را برای انتشار، بررسی می کنند.

شیوه و روش فصلنامه اهمیت ویژه ای دارد. از آنجا که فصلنامه توان بخشی به دنبال مخاطبان زیاد است، باید نحوه نوشتن، ترجیحاً شفاف باشد. در مقالات، از آوردن اصطلاحات بسیار تکنیکی و هر نوع واژه مهجور و دور از ذهن، خودداری می شود، با این نیت که با متخصصان رشته های خاص رابطه برقرار کرده، نیز خوانندگان باهوشی را که احتمالاً دارای ضایعه شنیداری می باشند، پوشش دهند. روش مقالات بدین گونه است که سرخطهایی چند را در بر می گیرد و در صورت اقتضای بلندی و پیچیدگی، مقاله شامل چند زیر مجموعه عناوین نیز می گردد.

روان شناسی توا نبخشی (Rehabilitation Psychology)

این مجله را بخش روان شناسی توان بخشی مؤسسه روان شناسی امریکا(1) منتشر می کند. این بخش در 1949، به عنوان گروه مشترک المنافع ویژه آغاز گردید و تحت عنوان شورای ملی ابعاد روان شناسی معلولیت شناخته شد. در 1954، مقدمه مجله با عنوان خبرنامه چاپ شد. در 1957، نام این نشریه، به گزارش خبری تغییر یافت و افزون بر بخش های خبری درباره شورای ملی، به چاپ اطلاعات علمی بیشتری پرداخت. در 1958 شورای ملی ابعاد روان شناسی معلولیت، بخش رسمی مؤسسه روان شناسی امریکا گردید و در1960 نام این بخش، ابعاد روان شناسی معلولیت شد. در 1969، نام گزارش خبری به ابعاد روان شناسی معلولیت تغییر یافت تا موقعیت جدید آن را، به عنوان مجله ای علمی در پاسخ به افزایش اهمیت شناخت عوامل روان شناسی در معلولیت و نیاز به پخش اطلاعات علمی در این باره، منعکس سازد. بالاخره در 1972 نام مجله و بخش، به روان شناسی توان بخشی تغییر یافت.

روان شناسی توان بخشی، مجله ای میان رشته ای است که با همه مواردی که درباره ابعاد روان شناسی توان بخشی است، در ارتباط است. مجله، مقالاتی را منتشر می کند که ابعاد رفتاری و روان شناسی توان بخشی را در بعد گسترده ای از

ص: 230

موقعیت ها و زوایای مختلف نشان می دهد. موضوعات و تعداد مقالات روان شناسی و توان بخشی، برای مطالعه متخصصانی که با روان شناسی و ابعاد روان شناسی توان بخشی کار می کنند، به صورت متناسب در نظر گرفته می شوند. مجله، نسخه های خطی ای را چاپ می کند که با موضوعات بیماری های مزمن و معلولیت جسمی، روحی و احساسی معلولان سر و کار دارد و شامل جمعیت هایی مانند معلولان رشدی و افراد مسن می شود. به علاوه، مجله شامل گزارش های تحقیقاتی و گزارش های بالینی مختصر برای تحقیقاتی می شود که نمونه آنها کم است. بخش نقد کتاب، نقدهایی از کتاب های تازه چاپ شده مربوط را ارائه می کند. گاهی کل شماره مجله به موضوع مهم ویژه یا مورد علاقه خوانندگان اختصاص می یابد. پیشنهادهای خوانندگان برای موضوعات خاص، مورد استقبال سردبیر قرار می گیرد.

مسئولان مجله برای تغییر نگرش های رایج روان شناسی درباره معلولیت، سیاست خاصی را پیش گرفته اند که به شرایط معلولان کمک می کند. بنابراین، مجله نویسندگان را تشویق می کند که اصالت معلولان را در اجرای تحقیق، تغییر اطلاعات و استفاده از زبان حفظ کنند. نویسندگان نباید از معلولان با الفاظی یاد کنند که بیانگر ناتوانی و ضعف آنها است؛ بنابراین شایسته نیست از لفظ معلول استفاده کنند.

مطالعات زبان اشاره (Sign Language Studies (SLS))

تنها نشریه علمی است که به طور ویژه، زبان های اشاره ای و به ویژه زبان اشاره ابتدایی را بررسی و ابعاد فرهنگی، زبان شناسانه و روان شناسانه آنها را پژوهش می کند. این نشریه، در آغاز، هر شش ماه یک بار منتشر می شد و اکنون، ترتیب انتشار آن، فصلنامه است و از همین روی، شماره های آن منظم و مرتب نیست.

توماس ای. سبئوک، سردبیر نشریه سمیوتیکا(1) در 1971 پیشنهاد کرد که ویلیام سی. استوکو کار تدوین نشریه ای با موضوع زبان اشاره را آغاز کند. این نشریه جدید

ص: 231

را، مرکز پژوهشی سبئوک در بلومینگتون در ایندیانا منتشر می کرد. با انتشار نخستین شماره آن در سپتامبر 1972، سبئوک با انتشارات ماوتون قرار دادی منعقد کرد. بنابراین، پنج شماره اول این نشریه (1972 تا 1974) با حمایت و مسئولیت مرکز علوم زبانی دانشگاه ایندیانا، ناشران ماوتون، هیگ و نزرلند به چاپ رسید.

مشکلات اداری و اقتصادی ماوتون و دانشگاه ایندیانا، اشکالاتی در روند چاپ و نشر به وجود آورد. تصور استوکو این بود که یافتن دانشگاه یا انتشارات دیگری که توانایی انتشار این نشریه تخصصی کوچک را داشته باشد، دشوار یا غیرممکن است. همچنین، وی اخیراً انتشار خصوصی یک نشریه غیر تجاری دیگر، به نام خاستگاه های زبان را بر عهده گرفته بود که بر زبان های اشاره تأکید داشت.

بالاخره استوکو تصمیم گرفت مجله زبان اشاره را به ناشران خصوصی بسپارد و پس از آن، این نشریه به شکل فصلنامه و از سوی انتشارات لینستوک به چاپ رسیده است. نام لینستوک که از ترکیب و ادغام «لینگوییستیکس» به معنای زبان شناسی و «استوکو» مشتق شده است تا اندازه ای به این دلیل انتخاب شده بود که معمولاً لینستوک (یا لینتسکوک) را برای جرقه زدن به گلوله توپ و به راه انداختن یک انفجار عظیم به کار می بردند. انتشارات لینستوک در 1977 در ایالت مریلند به ثبت رسید و ویلیام سی. استوکو، سردبیر، و روث استوکو، مدیر آن، تنها سهام دارانش بودند.

مطالعات زبان اشاره، با هدف خدمت به همه علاقه مندان به زبان ناشنوایان، به ویژه انسان شناسان، صوت شناسان، روان شناسان و جامعه شناسان طراحی شده است.

راهنمایی مخاطبان و خوانندگان نشریه، در زمینه مسائل ذیل، در حوزه وظایف این نشریه است: یادگیری زبان از سوی کودکان ناشنوا و شنوا؛ شکل گیری زبان در شرایط عادی و غیرعادی؛ دستور زبان های اشاره؛ فرهنگ و ویژگی های اجتماعی استفاده کننده از زبان اشاره؛ وجوه تشابه و اختلاف زبان های اشاره و زبان های گفتاری؛ زبان و ارتباط آن با مغز؛ رابطه زبان و دستگاه عصبی؛ کارکرد زبان های اشاره در بین ناشنوایان مناطق شهری و روستایی؛ شکل گیری زبان و شناخت خاستگاه های زبان.

ص: 232

همچنین، این نشریه، مباحث جنبی زبان های اشاره، مانند تحصیل این زبان از سوی ناشنوایان و سیاست های آموزشی را مطرح و بررسی می کند. خوانندگان آن، معمولاً مدیران و معلمان مدارس استثنایی، ناشنوایان و والدین فرزندان ناشنوا و تمام کسانی هستند که مشکلات زبانی کودکان و والدین را، مورد پژوهش قرار می دهند.

مطالعات زبان اشاره برای بسیاری از دانشگاه ها، مؤسسه ها، شخصیت ها و کتابخانه های پژوهشی جهان فرستاده می شود.

همکاری جمعی از متخصصان در مدیریت و هیئت تحریریه، عملکرد و کارنامه این نشریه را، مثبت کرده است. در نخستین هیئت تحریریه، ارسولا بلوگی، جرج دتمولد، ویلیام نمسر، جروم شین و فردریک شرایبر حضور داشتند. گوردن هوز نیز در 1973 به آنان پیوست. اِچ. راسل برنارد از 1976 تا 1979 سمت دستیار سردبیر نشریه را بر عهده داشت و پس از آن، فعالیت خود را در مقام معاون سردبیر ادامه داد. جان بونویلیان، هری هومان، کاترین میداو، ترنس اُرورک و جیمز وودوارد در 1978 به سمت معاونان سردبیر منصوب شدند. چندی پیش، شارلوت بیکر- شِنک، دنیس کوکلی و بتی کلونوموس این مسئولیت را پذیرفتند. علایق گسترده و دانش پژوهی هوشمندانه این افراد، خوانندگان را به حوزه های جدیدی کشاند و پیوند میان چندین مجمع علمی را به آنان نشان داد.

مجموعه ای از هفده مقاله این نشریه، با عنوان اشاره و فرهنگ: مطالبی خواندنی برای دانشجویان زبان اشاره امریکایی(1)

در 1980 منتشر شد. این مجموعه مقالات، منبع سودمندی برای معلمان و فراگیران زبان اشاره به شمار می آید.

مطالعات زبان اشاره را بیشتر، برنامه هایی در دست دارند که عمقی تر به زبان می پردازند. در 1985، استوکو همراه با ویرجینیا ولترا از مؤسسه روان شناسی(2)، چکیده مباحث و مصوبات سومین سمپوزیوم بین المللی پژوهشی زبان اشاره را در اثری به نام مطالعه زبان اشاره ارائه دادند. این مجموعه، 83 پژوهش در زمینه زبان

ص: 233

اشاره را در خود جای داده است و با همکاری مشترک مؤسسه روان شناسی رم و انتشارات لینستوک به چاپ رسیده است. هدف این مجموعه، گسترش زبان های اشاره و بسط دامنه نفوذ نشریه بود.

مقالات، با روش های مختلف پژوهش، مانند روش تاریخی یا روش میدانی تألیف می شوند. مؤلفان، از آوردن اصطلاحات پیچیده و مغلق پرهیز می کنند و با زبانی روشن و فصیح به بیان نکات و مطالب می پردازند.

اخبار خاموش (Silent News)

این نشریه به همت جولیوس ویگینز(1) در 1969 تأسیس شد و به مدت چهار سال به وسیله انتشارات سایلنت(2) که مؤسسه ای غیرانتفاعی بود، به صورت ماهانه منتشر می شد. در 1973، شرکت ثبت شده سایلنت نیوز که مؤسسه ای غیر انتفاعی است، شکل گرفت و از آن تاریخ، این نشریه را منتشر می کند. بیشتر کارکنان اخبار خاموش، از گزارشگران، خبرنگاران و عکاسان ناشنوا هستند.

اخبار خاموش، هم برای عموم ناشنوایان و هم برای کسانی که به گونه ای حرفه ای، دلْ مشغول حوزه ناشنوایان هستند، اطلاع رسانی می کند و از میان ناشنوایان، گستره خوانندگانش، دانش آموزان دبیرستان تا سالمندان را در برمی گیرد. والدین و بستگان ناشنوایان نیز اخبار خاموش را می خوانند. در میان خوانندگان حرفه ای این روزنامه، معلمان، مددکاران اجتماعی و رابطان قرار دارند. افزون بر این، بسیاری کتابخانه های عمومی و دانشگاهی اخبار خاموش را دریافت می دارند. اخبار خاموش، هفت هزار مشترک دارد که حق اشتراک می پردازند. با در نظر گرفتن نسبت های خانوادگی و نسخه هایی که به سازمان ها، بنگاه ها، مدارس، دانشگاه ها و کتابخانه ها فرستاده می شود، برآورد شده است ماهانه بیش از سی هزار نفر، اخبار خاموش را می خوانند.

اخبار خاموش، خبرهایی را چاپ می کند که مشخصاً به ناشنوایی و ناشنوایان مرتبط است و روزنامه های موجود، اخباری از این دست را چاپ نمی کنند. این

ص: 234

نشریه از میان شبکه ملی گزارشگران و نویسندگان، همزمان حجم فراوانی از اطلاعات را گردآوری می کند و هر ماه، تازه ترین تحولات قانونی، تکنولوژیک، پزشکی و ورزشی را گزارش می کند. افزون بر پوشش کامل خبری بیشتر حوادث ملی و آداب و رسوم، ستون های ثابتی به اخبار سراسری، توصیه های مربوط به استفاده از وسایل ارتباط از راه دور(1) سفر، اختصاص داده شده است. شرح حال شخصی ناشنوایان منحصر به فرد نیز در این نشریه گنجانده شده است.

نشریه آموزش انگلیسی به دانش آموزان ناشنوا (TEDS)

این نشریه برای مربیان، معلمان و پژوهشگرانی که در جست وجوی روش های کاربردی و راهبردهای بدیع برای آموزش زبان انگلیسی به ناشنوایان یا دانش آموزانی است که انگلیسی زبان دوم(2)

آنها است. مقالات مندرج در این نشریه، شیوه های ابتکاری و غیرمعمول در زمینه مسائل و مشکلات تدریس را مطرح می کند. دیگر ویژگی های این نشریه عبارت اند از: ستون دستور زبان، ستونی منظم درباره اصول آموزش و دستور و ساختار زبان، چاپ مصاحبه هایی با مربیان و پژوهشگران برجسته درباره شکل گیری زبان، بخشنامه ها و اظهارنظرهای خوانندگان درباره مطالب کاربردی و نظری. این بخش، بررسی ها و پژوهش های خوانندگان را مطرح می کند و راه حل هایی برای حل مشکلات موجود در حوزه آموزش زبان را مطرح می کند.

این نشریه در 1974، زیر نظر گروه انگلیسی دانشکده گالودت(3) آغاز به کار کرد. نخست نام آن، Teaching English to the Deaf نشریه آموزش انگلیسی به ناشنوایان بود؛ اما پس از روشن تر شدن هدف از انتشار آن، یعنی کمک به انجام گرفتن مطالعات و بررسی ها درباره مشکلات عملی که امروزه مربیان ناشنوا و آموزگاران انگلیسی ناشنوایان، با آن مواجه اند، هیئت سردبیری، رأی به تغییر نام نشریه داد و نامش این گونه شد:

ص: 235

Teaching English to Deaf and Second-Language Students (TEDS)

این تغییر نام در 1981، رُخ داد تا شمار بیشتری از دبیران و آموزگاران زبان انگلیسی را که در زمینه آموزش انگلیسی به عنوان زبان دوم(1) به دانش آموزان ناشنوا و دانش آموزان شنوا و زبان دوم فعال اند، در بربگیرد. مؤسسه آموزگاران زبان انگلیسی به سایران(2) به عنوان مرکزی قابل توجه، نیاز به انتشار این نشریه داشت تا آموزش انگلیسی به دانش آموزان و دانشجویان خارجی و آموزش انگلیسی به ناشنوایان را تسهیل کند. از این رو، هدف اصلی این نشریه، ارائه اطلاعات کاربردی و عملی درباره آموزش مهارت های زبان به ناشنوایان بوده است.

این نشریه، پس از 1977، به ارگان رسمی بخش مدرسان انگلیسی ناشنوایان(3)

تبدیل شده است که عضو مجمع مربیان امریکایی ناشنوایان(4)

است. از این زمان، شمارگان آن به یک هزار نسخه رسیده است. این نشریه، سه بار در سال منتشر می شود.

مدیریت نشریه، از میان گزارش ها و مقالات رسیده، آنهایی را که منطبق با آیین نامه آنهاست، انتخاب و منتشر می سازد.

نشریه اختلالات ارتباطی (Journal of Communications Disorders)

این نشریه به موضوعات بسیاری در زمینه اختلالات ارتباطی، از جمله بررسی های تجربی محض و درمانگاهی و تئوریکی می پردازد. خوانندگان این نشریه شامل زبان شناسان، عصب شناسان، روان شناسان، روان پزشکان و متخصصان شنوایی و گفتاری است.

مقاله هایی که عمدتاً معضلات مربوط به اختلالات ارتباطی را مورد بحث قرار می دهند، شامل روندهای طبیعی ارتباطی به اضافه جنبه های آناتومیکی، روان شناسی، تشخیصی، روان پویایی، تشخیص بیماری های روانی و اختلالات ارتباطی است.

ص: 236

در این نشریه ضمن توجه به تاریخ علم و وضعیت کنونی و آینده آن، مقاله هایی که موضوعات آنها در زمینه پژوهش های کاملاً تجربی و مقاله های بالینی و نظریه ای باشد، مورد استقبال قرار می گیرد. مقاله ها و نوشته های امریکایی که ماهیتی بین المللی و چند رشته ای دارند، در این نشریه منتشر می گردند.

گزینش نوشته ها: برگ های نشریه اختلالات ارتباطی، به روی همه کسانی که می خواهند نوشته هایشان را تحویل دهند، باز است. این نوشته ها برای سردبیر فرستاده می شود. وی برای مشاوره آنها را به شورای سردبیری ارجاع می دهد و آنجا با در نظرگرفتن ارجحیت محتوا، کیفیت کار و اعتبار گزارش این نوشته ها مورد بازبینی و بازرسی قرار می گیرند. شورای سردبیری بررسی می کند و سپس ویراستار تصمیم پذیرش یا رد مقاله ها را براساس توضیحات داده شده به نویسنده ابلاغ می کند و یا پیشنهادهای اصلاحی خود را که می تواند نوشته را قابل پذیرش کند، ارائه می دهد؛ گرچه ویراستاران نمی توانند بر پایه و اساس نامه ها و درخواست ها دگرگونی و بازبینی انجام دهند. خود نوشته ها باید همان گونه که فرستاده شده باقی بماند. موقعیت نویسنده یک مقاله اهمیتی ندارد. مشاوران سردبیر معمولاً از هویت نویسندگان آگاهی دارند، ولی تصمیم هایشان را تنها در پیوند با کیفیت نوشته ها می گیرند.

نشریه، هیچ هزینه ای را برای چاپ مقاله ای نمی پردازد. نوشته ها به ترتیب پذیرششان چاپ می گردند، ولی در موارد استثنایی، چندی از مقاله های ویژه، جلوتر از زمان بندی به چاپ می رسند. سردبیر تیترهای هر موضوع را خود برمی گزیند. این نشریه مقالات مورد علاقه روان شناسان، روان کاوان، متخصصان گفتار و علوم شنوایی، اختلالات ارتباطی، زبان شناسان، عصب شناسان و متخصصان گوش، بینی و حنجره را منتشر می کند.

این نشریه به مقاله هایی که مشکلات و مسائل اختلالات گوناگون ارتباطی را بیان کند، بیشتر اهمیت می دهد. مضامین نوشته ها عبارت اند از: جنبه های آناتومی و فیزیولوژیکی، اختلالات ارتباطی، نیز عناصر آسیب شناسی روانی در اختلالات ارتباطی، جنبه های روان حرکتی اختلالات ارتباطی و ابعاد تشخیص و درمان اختلالات ارتباطی.

ص: 237

همه مقاله های پذیرفته شده باید در بایگانی محفوظ بمانند، چه گزارش های تجربی، پژوهش های موضوعی و چه مقاله های نظری. پژوهش های تجربی باید از کیفیت بالایی برای ارائه یک مقاله اصیل برخوردار باشند. مقاله ای که نخست بر پایه برشماری مشخصه های موضوع در مقوله ای تشخیصی باشد، ولی فرضیه ای را ارائه ندهد و با دیگر گروه های علمی مطابقه نشده باشد تا فرضیه هایی را به اثبات رساند، قابل پذیرش نیستند.

مقاله های بلند بالای تجربی، باید بیشتر اطلاعات اثباتی را ارائه دهند تا آنکه تنها گزارشی از یک آزمون کوتاه در یک شیوه گسترده باشند. به طور کلی این بایدها از روی یک سری آزمون های به هم پیوسته حاصل می شود. یادداشت های آزمونی کوتاه، تنها و تنها باید بر پایه آزمون هایی چند استوار شده باشد.

نوشته های نظری و گزارشی که پذیرفته می شوند، باورهای نوینی را عرضه می دارند؛ پیشنهادهایی برای بازبینی نظریات کنونی ارائه داده و یا نظریات و مسائل را در شیوه های مفید بازسازی می کنند؛ اما از آنجا که این مقاله ها گرایش به درازی گفتار دارند، تنها به شرطی پذیرفته می شوند که مضمون اصلی شان مرتبط به موضوع اختلالات ارتباطی باشد. مقاله های کوتاه انتقادی که به روش علمی نوشته شده باشد نیز، تنها به شرطی چاپ می شوند که افکار نوینی را عرضه کنند و جهت نگاهشان به سوی یک مسئله مهم باشد.

تاریخ: نشریه اختلالات ارتباطی، خود از درون یک کتاب به نام آسیب شناسی گفتاری: پژوهش بین المللی علم آسیب شناسی گفتاری(1)، نوشته رابرت بروبیکر(2) و آر. دبلیو. رایبر(3)، منتشر شده به سال 1966 از سوی شرکت انتشاراتی هلند شمالی آمستردام، به وجود آمده است. کتاب از استقبال خوبی برخوردار شد و به زودی شرکت انتشاراتی، چاپ دوم کتاب را خواستار شد. مؤلفان آن، تجدید نظر و چاپ دوباره آن را پس از یک سال انتشار شایسته ندیدند.

تدوین کنندگان پس از مشاوره با شماری از مقاله نویسان ویراست دوم، پیشنهاد

ص: 238

کردند روزنامه بین المللی در زمینه اختلالات ارتباطی تأسیس شود. بیشتر کسانی که مورد مشاوره قرار گرفته بودند، نظرشان این بود که چنین نشریه ای می تواند پاسخ به نیازهای تخصصی خوانندگان در این زمینه باشد. بنابراین، تدوین کنندگان به سرعت دست به کار شدند.

مؤلفان این نشریه متعلق به منطقه خاصی نیستند و متخصصانی از سراسر جهان مقاله می نویسند. آنها ابتدا راجع به موضوعی که می خواهند بنویسند، موافقت نشریه را به دست می آورند. نخستین شماره در می 1967 به چاپ رسید، شامل مقاله هایی از کسانی چون هوبرت ماورر(1) به نام «لکنت زبان به مثابه ردّ و پذیرش همزمان(2)» بود که در شماره های بعدی آن چند بار چاپ شد. نیز، بخشی از شماره ها به شماری از مقاله هایی که اصولاً در یک کنفرانس ارائه شده بود (کنفرانس به نام، «اصول روان شناسی حرکتی و اهمیت آن در زمینه اختلالات ارتباطی» در نیویورک در بیست و ششم مارس 1966 برگزار شده بود) اختصاص داشت.

بیشتر مقاله هایی که در این کنفرانس ارائه شده در روزنامه اختلالات ارتباطی دوباره تجدید چاپ شده از سوی اولیور بلادشتاین(3) و لویس وولبرگ(4) نوشته شده بود.

از همان ابتدای کار، این نشریه موقعیت خوبی یافت و احترام و ستایش متخصصان را که در این زمینه فعالیت می کردند، برانگیخت. در سال های اخیر شماری از شماره های تخصصی و ویژه ای به چاپ رسیده است. در پاریس در 1977 یک ویژه نامه به نام «مشکلات لکنت زبان: تئوری و درمان(5)» به چاپ رسید. این شماره بر پایه مقاله های ارسالی که به کنفرانس دومین یادواره سالانه امیل فروشلز(6) درباره اختلالات ارتباطی در دانشگاه پیس(7) نیویورک در 1975 ارسال شده بود، تدوین شده است. افزون بر اینکه این روزنامه کمک بزرگی برای

ص: 239

پژوهش های تجربی و بالینی در زمینه مربوط می باشد، فروشلز خود نیز، از نخستین حامیان همین نشریه و از اعضای هیئت تحریریه آن بود. در 1978 نشریه مذکور باز یک ویژه نامه به نام «مشکلات شنوایی و ناشنوایی(1)» منتشر کرد. این شماره رویکردی چند جانبه به زمینه های مورد بحث داشته، کوشش های زبان شناسان، روان کاوان و روان شناسان و نیز متخصصان پژوهش های ناشنوایی، شنوایی در این موارد را منعکس می ساخت.

بیشتر شماره های نشریه نیز، شامل آمیزه ای از مقاله های گوناگون بود که یک بازبینی بین المللی کتاب ها و دیگر نشریاتی که با جنبه های گوناگون اختلالات ارتباطی سر و کار دارد، در آن گنجانده شده است.

ص: 240