امام خمینی رحمه الله

«دیروز ممالک اسلامی به چنگال انگلیس و عمال آن مبتلا بودند، امروز به چنگال آمریکا و عمال آن.» (صحیفه نور، جلد 1، صفحه 111)

تقدیم به

روح مقدس بزرگ قهرمان ضد استعمار حضرت آیة الله العظمی امام خمینی رحمه الله

ص:2

ص:3

سرشناسه:اسکندری،مصطفی،1339-

عنوان و نام پدیدآور: شناخت استعمار/ مصطفی اسکندری.

مشخصات نشر: قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی صلی الله علیه و آله، 1389.

مشخصات ظاهری: 248 ص.

شابک: 2-158-195-964-978

وضعیت فهرست نویسی:فیپا

موضوع: استعمار

شناسه افزوده:جامعة المصطفی صلی الله علیه و آله العالمیة. مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی صلی الله علیه و آله

رده بندی کنگره:1389 9 ش 15/الف/51 GV

رده بندی دیویی: 325/3

شماره کتابشناسی ملی: 2029208

شناخت استعمار

مؤلف : مصطفی اسکندری

چاپ اول : 1431ق / 1389ش

ناشر : مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی صلی الله علیه و آله

صفحه آرایی : سید محسن عمادی مجد

چاپ : زلال کوثر قیمت : 34000 ریال شمارگان : 2000 نسخه

همه حقوق برای ناشر محفوظ است.

مراکز پخش :

قم، چهارراه شهدا، خیابان حجتیه، فروشگاه مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی صلی الله علیه و آله .

تلفکس : 02517730517

قم، بلوار محمدامین، سه راه سالاریه، فروشگاه مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی صلی الله علیه و آله .

تلفن : 02512133106 - فکس : 02512133146

www.miup.ir , www.eshop.miup.ir

E-mail:admin@miup.ir, root@miup.ir

ص:4

بازنگری متنها و شیوه های آموزشی و روزآمد کردن آنها، به حفظ نشاط علمی مراکز آموزشی کمک می رساند.

حوزه های علوم دینی به برکت انقلاب شکوهمند اسلامی، سالیانی است که در اندیشه اصلاح ساختار آموزشی و بازنگری متون درسی اند; در همین راستا، «جامعة المصطفی صلی الله علیه و آله العالمیة»، به عنوان بخشی از این مجموعه، که رسالت تعلیم و تربیت طلاّب غیرایرانی را بر عهده دارد، به پی ریزی «دفتر برنامه ریزی و تأمین منابع درسی» اقدام نمود.

این دفتر، با ارج نهادن به تلاش های صورت گرفته و خوشه چینی از خرمن دانش عالمان گران قدر بر آن شد تا با بهره گیری از شیوه های جدیدآموزشی و تازه ترین دست آوردهای علمی به تهیه متنهای آموزشی بپردازد.

تدوین و نشر بیش از یک صد متن درسی، در موضوعات گوناگون علوم دینی، حاصل این تلاش است.

نوشتار حاضر که با عنوان «شناخت استعمار» برای دانش پژوهان دوره کارشناسی تاریخ نگارش یافته و به تحلیل و بررسی مباحث راهبردی پیرامون شناخت استعمار می پردازد، حاصلِ تلاش علمی و درخورِ تقدیر حضرت حجة الاسلام والمسلمین آقای مصطفی اسکندری - دام توفیقه - است که از ایشان و دیگر فرزانگانی که در به ثمر رسیدن این اثر بذل عنایت کرده اند، تشکّر و قدردانی می کنیم.

در پایان، ارباب فضل و معرفت را به یاری خوانده، چشم امید به نقد و نظر آنان دوخته ایم.

مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی صلی الله علیه و آله

ص:6

دیگر استعمارگران اروپایی 31

آمریکا 32

روسیه 32

انقلاب صنعتی و گسترش استعمار 33

استعمار در جهان دو قطبی 36

استعمار در جهان تک قطبی 37

3. دوره های استعمار 41

دوره نخست : استعمار قدیم 41

دوره دوم : استعمار جدید 42

1. غیر مستقیم و داخلی شدن 43

2. مخفی و پیچیده بودن 44

الف) اعطای استقلال ظاهری به کشور تحت استعمار 44

ب) گسترش روابط فرهنگی 44

ج) مدرنیزه کردن کشور مستعمره 44

3. فراگیری و همه جانبگی 45

4. مشارکت و هماهنگی استعمارگران 46

پیشگامان استعمار جدید 46

دوره سوم : استعمار تلفیقی یا فرانوین 48

4. عوامل زمینه ساز و قوام استعمار 53

1. هیأت های تبلیغی مسیحی 53

2. شرق شناسی 57

مفهوم شرق شناسی 57

تاریخچه شرق شناسی 58

انگیزه شرق شناسان 60

محورهای کار شرق شناسان 61

ص:8

الف) محورهای کار شرق شناسان در زمینه شرق :61

شرق در نگاه شرق شناسان 63

ب) محورهای کار شرق شناسان در مورد اسلام و مسلمانان :66

وسایل کار شرق شناسان 68

شرق شناسانی که تصویری غرض آلود از اسلام ارائه کرده اند 68

پیوند استشراق با تبشیر 70

3. مستشاران 70

4. روشن فکران 71

مفهوم روشن فکری 71

خصوصیات و بنیادهای فکری روشن فکری 73

ویژگی های فکری روشن فکران جهان سوم 73

نقش روشن فکران در وابسته کردن جهان سوم 78

پیشتازان روشن فکری در جهان اسلام 78

5. ناآگاهان 82

دسته نخست : مقدس نماها 82

دسته دوم : فرومایگان 84

5. ابعاد و شیوه های استعمار 93

الف) استعمار سیاسی 94

1. تحمیل نظام های مورد نظر استعمار 94

2. به کارگیری نیروهای مورد نظر 95

3. ایجاد تفرقه و اختلاف 95

ب) استعمار فرهنگی 97

1. اشاعه فساد و فحشا 98

2. تضعیف دین و ارزش های دینی 99

3. تضعیف ارزش های انقلابی 99

ص:9

4. تغییر دیدگاه ها 100

5. ترویج تجمل گرایی، مدگرایی و مصرف گرایی 100

6. الگو سازی 101

ج) استعمار اقتصادی 102

1. تک محصولی کردن کشورهای تحت سلطه 102

2. صدور صنایع مونتاژ 104

3. ارائه مدل توسعه 106

4. افزایش سود وام ها و تسهیلات 107

5. سرمایه گذاری 107

6. کاهش قیمت مواد خام و افزایش قیمت فرآورده های صنعتی 108

7. گرفتن تعرفه های گمرکی از صادرات کشورهای تحت 108

8. ایجاد انحصار در خرید و فروش 109

9. سرقت مغزها 109

د) جهانی سازی، شیوه ای برای تحقق همه ابعاد استعمار 110

ماهیت طرح جهانی سازی و ابعاد آن 111

6. وسایل و ابزار استعمار 117

الف) رسانه ها 118

1. خبرگزاری ها 118

2. رادیوهای بین المللی 121

3. ماهواره ها و تلویزیون های بین المللی 124

الف) جمع آوری داده های مختلف 125

ب) استفاده جاسوسی و نظامی 125

ج) تهاجم فرهنگی 125

4. روزنامه ها و مجلات 126

روزنامه ها و مجلات ابزاری در دست صهیونیزم 127

ص:10

5. سینما، فیلم، کارتون، انیمیشن 130

الف) سینما 130

ب) فیلم، کارتون، انیمیشن 133

6. اینترنت 134

تاریخچه اینترنت 135

مدیریت اینترنت 135

کاربردهای اینترنت و پیامدهای آن 137

پیامدهای منفی اینترنت 137

7. کتاب 142

نشر کتاب ابزاری در دست صهیونیسم 142

ب) ابزار مربوط به آموزش 143

1. نظام آموزشی 143

2. متون و کتب درسی 144

3. مراکز آموزشی و آموزگاران 144

4. زبان انگلیسی 145

5. بنیادهای فرهنگی 145

ج) سازمان های بین المللی 148

1. سازمان ملل متحد 149

2 و 3. صندوق بین المللی پول و بانک جهانی 149

4. سازمان تجارت جهانی 150

5. سازمان انرژی اتمی 150

د) معاهده ها، پیمان نامه ها و قراردادهای بین المللی 151

1. منشور جهانی حقوق بشر 151

2. کنوانسیون رفع تبعیض از زنان 151

3. پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای 152

ص:11

ه-) سازمان ها، احزاب و تشکیلات 152

1. سازمان ها و تشکیلات سیاسی مخفی و وابسته به استعمار 152

2. احزاب سیاسی 154

3. سازمان های غیر دولتی ( NGO) 155

مشخصه های سازمان های غیر دولتی 157

نقش های سازمان های غیر دولتی 157

ظرفیت های ویژه سازمان های غیر دولتی 159

اهداف نظام سرمایه داری از گسترش این سازمان ها 160

1-6. سازمان سیا 168

2-6. سازمان موساد 170

3-6. سازمان کا. گ. ب. 170

4-6. سازمان انتلیجنت سرویس 171

و) مواد مخدر و روان گردان 173

مراحل کار استعمارگران برای معتاد کردن جوامع 174

انگیزه استعمارگران از رواج مواد مخدر 176

ز) الگوها 177

1. زنان و مردان هرزه 178

2. هنجار شکنان 180

3. قهرمانان ورزشی 181

4. مدعیان عرفان 182

5. سران احزاب 182

6. عروسک ها 182

7. آثار و پیامدهای استعمار 193

1. عقب ماندگی بیشترین بخش جهان 193

الف) جهان اول یا جهان پیشرفته و توسعه یافته 194

ص:12

ب) جهان دوم یا جهان در حال پیشرفت و توسعه 194

ج) جهان سوم یا جهان عقب مانده یا به تعبیر بهتر، جهان عقب نگهداشته شده 194

د) جهان چهارم یا جهان خیلی عقب نگهداشته شده 194

نابرابری و شکاف عمیق بین شمال و جنوب 196

الف) علل و عوامل غیر واقعی 198

1. عامل جغرافیایی 198

2. عامل نژادی 199

3. فقر منابع معدنی 200

4. فقدان نیروی انسانی متخصص، مدیر و خلاق 200

5. جمعیت اضافی 202

6. دین، عامل عقب ماندگی 203

ب) علل و عوامل واقعی عقب ماندگی 204

1. غارت ثروت های ملل توسعه نیافته 204

2. تحمیل اقتصاد تک محصولی 207

1. وابستگی حکام، سیاستمداران و برنامه ریزان 207

2. خود باختگی و عدم باور خویش 208

3. عدم وجود وجدان کاری 208

2. برده داری 209

تعداد برده ها 212

وضعیت بردگان 213

منع برده داری و عوامل مؤثر در آن 215

تأثیر برده داری در عقب ماندگی آفریقا 216

برده داری نوین 217

3. اعتیاد 217

4. نسل کشی 219

ص:13

5. غصب سرزمین 222

6. تخریب فرهنگ و تمدن ملت های دیگر 223

7. تخریب محیط زیست، منابع انسانی و مادی 226

8. مبانی فکری استعمار 233

1. اومانیسم 233

2. فردگرایی 235

3. عقل گرایی 236

4. لذت گرایی 236

5. سودگرایی 236

امپریالیسم نتیجه اصول گذشته 237

منابع و مدارک 241

کتاب ها 241

مقالات و سخنرانی ها 246

ص:14

توسعه داده و با ظرافت و پیچیدگی بیشتری به غارت و چپاول دیگر انسان ها پرداخته است.

در مقابل این سلطه ویرانگر، در کشورهای تحت سلطه نیز، هر از چند گاهی انسان هایی متفکر، دل سوخته و دردمند، عزّت طلب و ذلت گریز، پیکارگر و ستیزه جو، ظهور کرده و در مقابل سلطه جویی استعمارگران ایستادگی نموده و با آن درافتاده اند و برای مدتی، دست استعمارگران را از منطقه و کشوری کوتاه نموده و یا روند استعمارگری آنان را کند نموده اند.

«انقلاب اسلامی ایران» به رهبری حضرت آیة الله العظمی امام خمینی رحمه الله یکی از محکم ترین حلقه های این زنجیره است که سهمگین ترین، سخت ترین و کوبنده ترین ضربه را بر پیکر غول استعمار وارد ساخت و علاوه بر کوتاه کردن دست استعمار از خاک ایران، موجب کند شدن جدّی روند استعمار در بسیاری از کشورهای دیگر گردید; زیرا بسیاری از ملت های مستضعف دنیا، اعم از مسلمان و غیر مسلمان، به یمن وزش نسیم این انقلاب، جانی تازه یافته و درصدد دفاع از عزّت و استقلال خویش برآمدند; اما دشمن ضربه خورده، پس از مدتی گیجی و سردرگمی، دوباره به خویش آمده، به فکر جبران ما فات و توسعه مجدد سلطه خویش است; لذا هجمه ای سنگین را در همه جوانب فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و نظامی آغاز نموده و نابودی کیان و استقلال ملت های جهان سوم و خصوصاً ملت های مبارز را بار دیگر نشانه رفته است; به همین جهت، بر ملت های تحت ستم و مستضعف دنیا لازم است که تا برای مقابله با آن با این پدیده شوم آشنا گردیده و بدانند :

استعمار چیست؟ از چه تاریخی شروع شده؟ و چه دوران هایی را پشت سر گذارده و در چه دوره ای به سر می برد؟ عوامل زمینه ساز و تداوم بخش استعمار کدامند؟ ابعاد مختلف آن چیست، کدام است و در چه زمینه هایی فعال بوده و از چه شیوه ها و ابزاری بهره می برد؟ چه آثار و پیامدهایی داشته و مبانی فکری این حرکت شوم کدام است؟ بی گمان بدون آشنایی با استعمار، در ابعاد گوناگونِ آن نمی توان مبارزه ای پیروز را با آن داشت و دست آن را از ممالکِ تحت ستم کوتاه نمود.

ص:16

از آن جا که این کتاب، به عنوان منبع درسی به رشته تحریر در آمده است، در آغاز فصل اهداف آموزشی مورد نظر و در پایان هر فصل، چکیده مطالب، سؤالات فصل و منابعی جهت مطالعه و تحقیق بیشتر آمده است.

در پایان، از مسئولان محترم گروه تاریخ مدرسه عالی فقه و معارف اسلامی، مسئولان محترم دفتر تدوین متون و تأمین منابع درسی که زمینه این تألیف را فراهم نموده اند، دوستان محترمی که زحمت مطالعه جزوات درسی را متحمل شده و راهنمایی های سودمندی ارائه فرمودند، آقای رضا اسکندری که زحمت تایپ و طراحی اثر را متحمل شدند و آقای احمد هوشمند که در صفحه آرایی اثر نقش داشتند، و نیز، از همسر و فرزندانم که با ایجاد محیطی آرام، مرا در این زمینه کمک کردند کمال تشکر و قدردانی را می نمایم.

اسفند ماه سال 1388

قم - مصطفی اسکندری

ص:18

بهانه آباد کردن یک سرزمین، وارد آن شده و به تخریب و غارت آن می پردازند.

آدولف برله، جامعه شناس آمریکایی در توجیه و ستایش از استعمار، چنین می گوید :

اگر استعمار نمی بود، ملل آسیا و آفریقا نمی توانستند پا به عرصه وجود بگذارند و نمی توانستند در تمدن قرن بیستم راه یابند. (1)

امروزه مفهوم استعمار با مفهوم امپریالیسم دارای پیوستگی کاملی هستند.

چکیده

1. «استعمار» در لغت به معنای طلب آبادانی است و در اصطلاح، تسلط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ملتی نیرومند بر ملتی ضعیف و نگه داشتن آنان در وضعیتی عقب مانده می باشد; استعمارگران به بهانه آباد کردن، وارد یک کشور شده و منابع آن را غارت می کنند; لذا به عمل آنان استعمار گفته می شود.

2. «امپریالیسم» به معنای «امپراطورانه» است و در اصطلاح امروز به قدرتی اطلاق می شود که از مرزهای خود تجاوز کرده و بر دیگر سرزمین ها و اقوام استیلا یابد.

3. «استثمار» به معنای بهره کشی است و هدفِ استعمار است.

4. «استعمار ستیزی» به جنبش های ضد استعماری اطلاق می شود.

5. «سیاست استعماری» عبارت است از برنامه های مورد خواست استعمارگران که در کشور تحت استعمار اجرا می شود.

6. «استعمار داخلی» در معانی نابرابری های سیاسی و اقتصادی، بین مناطق مختلف یک کشور; اثرات اجرای ناهماهنگ برنامه های دولتی عمران و توسعه و نیز توصیف محرومیت های ناشی از استثمار گروه های اقلیت در یک جامعه چند ملیتی به کار می رود.

ص:22

پرسش

1. «استعمار» در لغت به چه معناست و چرا بدان استعمار می گویند؟

2. «امپریالیسم» یعنی چه؟ و چه ارتباطی با استعمار دارد؟

3. «استثمار» را معنا کرده و رابطه اش با «استعمار» را بیان کنید.

4. «سیاست استعماری» یعنی چه؟

5. «استعمار داخلی» بر چه مواردی اطلاق می گردد؟

ص:23

منابع برای مطالعه بیشتر

برای مطالعه بیشتر در مورد مفاهیم و اصطلاحات مندرج در این فصل به منابع زیر مراجعه کنید :

1. فرهنگ علوم سیاسی، علی آقا بخشی و دیگران، مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.

2. فرهنگ خاص علوم سیاسی، حسن علیزاده، انتشارات روزنه.

3. فرهنگ فرهیخته (واژه ها و اصطلاحات سیاسی - حقوقی)، شمس الدین فرهیخته، انتشارات زرین.

4. فرهنگ علوم سیاسی آکسفورد، ایان لک لین، ترجمه حمید احمدی، تهران، نشر میزان.

ص:24

قرن پانزدهم، شاهد تولّد دوباره و نوزایش (1) اروپا بود که گذشته از تغییرات فکری و مذهبی بزرگی که در این قارّه پدید آمد، موجب تحولی عظیم در زمینه علم و صنعت و کشف سرزمین های تازه شد.

در اثر وقوع یک انقلاب صنعتی در اروپا، سلاح آتشین در اختیار غربیان قرار گرفت و آشنایی با قطب نما و سکان، به اضافه این سلاحِ برتر، راه سفرهای اکتشافی را بر روی اروپاییان گشود.

سفرهای اکتشافی، آغاز جریانی است که می توان آن را اروپایی کردن جهان نام نهاد : آمریکای شمالی، مرکزی و جنوبی، ضمیمه فرهنگ اروپایی شد و آسیا و آفریقا بیش از پیش به توابع اقتصادی اروپا تبدیل گردید; بدین ترتیب پیامدهای این رویدادها در ادوار بعدی تاریخِ جهان، نقش تعیین کننده ای داشته است.

عرب به «سوئز» می رسید و از آن جا در اختیار اروپاییان قرار می گرفت; اما این بار، مستقیماً توسط اروپاییان تجارت می شد.

کشف راه اروپا به هند، پرتغالی ها را واداشت که کرانه ها و بندرهای خاوری آفریقا را به تصرف درآورند و برای هند نائب السلطنه پرتغالی تعیین کنند; بدین منظور، پادشاه پرتغال، فردی به نام فرانسیسکو دُ آلمیدا (1)را به عنوان نائب السلطنه هند به آن کشور فرستاد.

در سال 1509م. جنگ سختی در ناحیه دیو (2)بین هندی ها و اعراب از یک سو، با ناوگان آلمیدا در گرفت و ناوگانِ مشترک هند و عرب شکست خورد; این جنگ را می توان یکی از جنگ های تعیین کننده جهان دانست; زیرا نقطه پایانی بر انحصار بازرگانی اعراب در خاور شد و آن را در انحصار نیروی مسیحی اروپا قرار داد.

پس از پیروزی، آلفونسو دُ آلبوکرک (3)برای تحکیم موقعیت های به دست آمده و تشکیل امپراطوری بازرگانی، به منطقه فرستاده شد; ناوگان آلبوکرک به راه خود ادامه داد و بند رهایی را که اهمّیت سوق الجیشی داشت، مانند شهر «عدن» در دهانه دریای سرخ، به تصرف درآورد; او «تنگه هرمز» را در خلیج فارس و «مالاکا» (مالقه) را در «شبه جریره مالایا» تصرف کرد و با تأسیس «خانه هند»، کنترل داد و ستد هند و اداره امور نیابت سلطنت آن را به عهده این مرکز سپرد.

آلبوکرک، در ادامه اقدامات خود، مانع دریانوردی سایر اروپاییان گردید و در سایه این اقدام ثروت عظیمی را روانه پرتغال کرد، آنچنان که «لیسبون» به پایتختِ تجارتِ دنیا تبدیل شد. (4)

دریایی فرستادند; او با هدف رسیدن به هند، سفر را آغاز کرد، ولی در دوازده اکتبر به جزیره کوچکی از «مجمع الجزایر باهاما» رسید، در آن جا پیاده شد و آن را «سان سالوادور»، (1) یعنی : «نجات دهنده مقدس» نامید; او سپس «کوبا» و پس از آن «هائیتی» را کشف کرد و سرانجام در اوایل سال 1493م. به اسپانیا بازگشت. کریستف کلمب می پنداشت ژاپن و بعضی از جزیره های کرانه آسیا را پیدا کرده است; سفر کلمب، سفری بزرگ بود که منجر به کشف «آمریکا» گردید.

دو کشور استعمارگرِ پرتغال و اسپانیا، قبلاً در جزایر دوردستِ کرانه خاوری آسیا در برابر هم صف آرایی کرده بودند، لذا برای جلوگیری از جنگ با یک دیگر و هم چنین برای تأیید غارتگری خود، به پاپ متوسل شده و دعوای خویش را نزد او مطرح کردند.

پاپ در سال 1493 میلادی، بیانیه ای صادر کرد که به فرمان تقسیم معروف گردید; طبق این بیانیه، تمام آمریکای شمالی و مرکزی و نیز قسمت عمده آمریکای جنوبی به اسپانیا; و کشورهای چین، هند، ژاپن و سایر سرزمین های شرقی به انضمام تمام آفریقا به پرتغال داده شد. (2)

فرانسوی ها بعداً موفق شدند بخش بزرگی از آمریکای شمالی را به نام فرانسه ثبت کنند; ولی انگلیسی ها با آنان درگیر شدند; (1) فرانسوی ها آن گاه به سوی شرق به راه افتادند و بر بخش هایی از هندوستان مسلّط شدند; اما انگلیسی ها موفق شدند هندوستان را از چنگ آنان درآورند، این بود که فرانسه، فعالیّت های استعماری خود را بیشتر بر قاره آفریقا متمرکز نمود و بخش اعظم این قارّه از جمله کشورهای مصر، تونس، مراکش، الجزایر، موریتانی، سنگال، گامبیا، ساحل عاج، بنین، مالی، نیجر و بورکینافاسو را مستعمره خویش ساخت. (2)

زیادی به معنای بازرگانی و بازرگانی هم به معنای غارت و چپاول بود. هر سال سودهای هنگفتی معادل صد تا صد و پنجاه و حتی بیش از دویست درصد به سهام داران کمپانی پرداخت می شد; لذا هند به مثابه یکی از مهم ترین پایه های دستگاه اقتصادی انگلیس به شمار می آمد. (1)

انگلیس، هم چنین در کشورهای حاشیه خلیج فارس، ایران، ترکیه، مصر، فلسطین، عربستان و عراق را کم و بیش زیر نفوذ اقدامات استعماری خویش درآورد. (2)

در اواخر قرن 19 میلادی، کشورهای امپریالیستی، جهان را کاملاً بین خود تقسیم کرده بودند و اکثر مستعمرات تحتِ حاکمیت انگلیس و فرانسه بود; در این میان، انگلستان دارای 2409 میلیون کیلومتر مربع مستعمره با جمعیتی حدود سیصدو نه میلیون نفر بود; فرانسه نیز دارای 958 میلیون کیلومتر مربع مستعمره با جمعیتی بالغ بر 564 میلیون نفر بود. (3)

کرد. (1) البته انگلیسی ها موفق شدند تا هندوستان را از چنگ هلند خارج کنند; ولی هلندی ها به سوی «شرقِ دور» رفتند; چنان که حتی «اندونزی» نیز تا بعد از جنگ جهانی دوم تحت استعمار هلند بود. (2)

اسامی نیز توسط مهاجران استعمارگر برای سرزمین های اشغال شده انتخاب گردیدند; آنان به یاد وطن خویش با افزودن کلمات کوچک یا جدید، آن کشورها را نام گذاری می کردند; مثلاً : مهاجرانی که از آمستردام به آمریکا رفتند، وطن جدید خود را «نیو آمستردام» نامیدند; عده ای هم که از یورک انگلستان به آمریکا رفتند، شهر خود را «نیویورک» نامیدند; مهاجران ونیزی، جایی را که به آن رسیده بودند «ونزوئلا» یعنی : ونیز کوچک نامیدند; مکزیک را هم «اسپانیای جدید» خواندند.

پاره ای از مهاجران استعمارگر، نام بزرگان خود را به سرزمین های تازه می دادند، مثلاً «فیلیپین» به نام فیلیپ پادشاه اسپانیا، «ویرجینیا» به نام ماری ملقب به ویرجین ملکه انگلستان; «لویزیانا» به نام لویی پادشاه فرانسه نام گذاری شد و بالأخره «آمریکا» به نام آمریگو وسپوچی (1) دریانوردی که متوجه شد سرزمینی را که کریستف کلمب کشف کرده بود هند نیست.

دنبال خواهد داشت; به عنوان نمونه، تخمین می زنند که در سال 1800م. چنان چه ثروت بریتانیای کبیر، به طور برابر بین همه ساکنان آن تقسیم می شد، به هر نفر هفتصد دلار می رسید; هم چنین اگر در سال 1885م. مجموع ثروت به همین طریق پخش می شد، به هر نفر دو هزار و هفتاد و پنج دلار می رسید، حال آن که در آن سال، جمعیت انگلستان بیش از دو برابر سال 1800م. بود.

مجموع ثروت کشورهای متحد در سال 1912م. صد و هشتاد و شش بیلیون دلار و در سال 1922م. سیصد و بیست بیلیون دلار تخمین زده شده است. (1)

تخمین می زنند بین سال های 1353م. و 1650م. شانزده میلیون کیلوگرم نقره و صدو هشتاد و پنج هزار کیلوگرم طلا به بندر سویل وارد شده که به دلیل ایجاد انقلاب در قیمت ها بر اقتصاد اسپانیا اثر گذاشته است. (2)

افزایش تولید، خود، دو مسئله مهم را ایجاب می کرد :

1. تهیه مواد خام، جهت تولید کالاهای صنعتی;

2. بازار، جهت فروش فرآورده ها.

واضح است که کشورهای صنعتی، هیچ یک از دو مورد مذکور را در اختیار نداشتند و هم اکنون نیز ندارند، برای مثال : وابستگی کشورهای عضوِ «بازار مشترک اروپا» در برخی از بخش ها به بیش از 90% مواد اولیه استراتژیکی معدنی می رسد. هم چنین، اکنون حدود 70% واردات مواد سوختی و غیر سوختی جهان، از کشورهای در حال توسعه تهیه می شود، نه تنها در مواد اولیه معدنی، بلکه در مواد کشاورزی، نظیر قهوه، کاکائو، چای، موز، الیاف سخت، کنف، کائوچو و چوب های سخت استوایی نیز، هم آمریکا و هم بازار مشترک اروپا به طور کامل به واردات از دنیای سوم وابسته اند.

جدول ذیل درصد واردات از جهان سوم را در کل واردات برخی از کشورها نشان می دهد :

ص:34

درصد وابستگی واردات اولیه از کشورهای جهان سوم (به جزکشورهای بلوک شرق) به کل واردات در سال 1984 (1363)،

ایالات متحده امریکا - 64%

انگلستان -4/36%

آلمان فدرال -2/35%

فرانسه -6/35%

ایتالیا -8/41%

سوئد -7/28%

در این جا باید اضافه کرد که حتی وقتی از مواد خام کشاورزی؛ مانند : بادام زمینی، پنبه، کائوچو، چتایی و غیره که قابل جایگزینی هستند، یا از قهوه، چای و کاکائو که کمتر قابل جایگزینی اند، ولی در عین حال در هنگام نیاز می توان سطح مصرف آنها را کاهش داد، بگذریم، کشورهای صنعتی در هیچ زمانی مانند امروز، چنین نیاز عظیمی به نفت خام و بعضی از فلزات، نظیر آهن، منگنز، مس، قلع، بوکسیت و غیره نداشته اند.

در یک بررسی، پیرامون روابط بین کشورهای ناتو با کشورهای در حال توسعه، بروکمایر (اقتصاددان هلندی) اشاره می کند که نیاز به مهم ترین مواد خام، در حقیقت با پیشرفت صنایع افزایش می یابد; وی می گوید : «هرچه تولیدی پیشرفته تر باشد، نظیر هواپیمای مافوق صوت یا سفینه های فضا نوردی، به همان نسبت مسئله مواد خام جدی تر می شود». (1)

کشورهای صنعتی از آن جا که هم به تهیه مواد خام نیاز داشتند و هم به بازارهایی جهت فروش فرآورده های صنعتی خویش، در نتیجه دست به گسترش استعمار و غارت ملت های آسیایی و آفریقایی زدند; به همین جهت، ابعاد استعمار بسیار گسترده تر از سابق گردید; کشف و یا احداث راه های جدید دریایی، مانندِ احداث کانال سوئز در قرن نوزدهم نیز، موجب کاهش فاصله راه ها شد و موجب شد تا استعمار، بسیار مجهزتر از سابق به میدان بیاید. فروپاشی حکومت عثمانی در اواخر قرن بیستم و پیوستن آمریکا به کشورهای استعمارگر نیز، پدیده شوم استعمار را وارد مرحله ای تازه نمود.

ص:35

پیروزی انقلاب اسلامی ایران، بزرگ ترین ضربه بر پیکره این اندیشه و گرایش نادرست بود. حضرت امام خمینی رحمه الله با مطرح کردن شعار نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی و با بیان این حقیقت که «خطر کمونیستی از آمریکا کمتر نیست» (1) و این که «ما با هیچ کدام از ابر قدرت ها و قدرت ها سر سازش نداریم، نه تحت سلطه آمریکا می رویم و نه زیر بار شوروی.» (2) موفق به گشودن چشم انداز جدیدی در فرا راه جنبش ها و مبارزات ضد استعماری شدند که نتیجه اش قطع وابستگی و استقلال کامل از هر دو ابر قدرت بود.

یکی از علل اتحاد دو ابر قدرت یاد شده در مقابل انقلاب اسلامی - علی رغم دشمنی ظاهری آنان با یک دیگر - همین مسئله بود.

چکیده

تاریخ مکتوب استعمار به دوران باستان برمی گردد; ولی آغاز استعمار به صورت گسترده، از قرن پانزدهم میلادی شروع می شود.

در قرون وسطی، اطلاعات اروپاییان از آسیا بسیار اندک بود; ولی با شروع رنسانس در اروپا تحولات عظیمی در علم و صنعت رخ داد که با استفاده از دست آوردهای آن، اروپاییان موفق به سفرهای اکتشافی و کشف سرزمین های تازه شدند و این سرآغاز جریان اروپایی کردن جهان و مبدأ استعمار جهان توسط اروپاییان گردید; پیش گام این حرکت، «پرتغال» بود که به سوی شرق پیش آمد; سپس «اسپانیا» موفق به کشف قاره آمریکا شد و آمریکا نیز به استعمار اروپاییان درآمد; بعد از این دو کشور «فرانسه» و «انگلیس» به استعمار روی آوردند و بخش های عظیمی از دنیا را به استعمار خود درآوردند. هلند نیز به استعمار روی آورد و تا بعد از جنگ جهانی دوم بخش هایی از شرق را در استعمار خود داشت. ایتالیا و دیگر کشورهای اروپایی و نیز روسیه به این حرکت رو آوردند و هر یک برای خود مستعمراتی دست و پا کردند; بعد از «جنگ جهانی دوم» آمریکا نیز خود به استعمارگری روی آورد و سرآمد استعمارگران شد.

با «انقلاب صنعتی»، صنعت، تحولی چشم گیر یافت که افزایش تولید را به دنبال داشت; این پدیده هم نیاز به مواد خام بیشتری را طلب می کرد و هم بازار مصرف وسیع تری را; برای تأمین این دو هدف، استعمار گسترش بیشتری یافت.

پس از جنگ جهانی دوم، دو ابر قدرت آمریکا و شوروی، جهان را به دو بلوک تقسیم کردند و هر یک به بهانه حمایت از کشور طرفدار خود، به استعمار آن کشور ادامه دادند.

در حال حاضر و بعد از فروپاشی شوروی، کشور آمریکا بدون وجود رقیبی جدّی به صورت ابر استعمارگر در صحنه بین المللی، به استعمار دیگر کشورها ادامه می دهد.

ص:38

پرسش

1. شروع استعمار به چه زمانی برمی گردد؟

2. جریان اروپایی کردن جهان از چه زمانی آغاز شد و چه چیزهایی اروپاییان را در این زمینه یاری کرد؟

3. کشورهای استعمارگر اروپایی را به ترتیب نام برده و پیشگام استعمار کدام کشور بود؟

4. «فرمان تقسیم» توسط چه کسی صادر شد و محتوای آن چه بود؟

5. «قاره آمریکا» در چه سالی و توسط چه کسی کشف شد و چرا به «آمریکا» موسوم شد؟

6. «انقلاب صنعتی» چگونه در گسترش استعمار موثر بود؟

7. پس از «جنگ جهانی دوم»، دنیا چه وضعیتی داشت و کدام کشورها به استعمار کشورهای دیگر مشغول بودند؟

8. در حال حاضر، کدام کشور به استعمار مشغول است و چگونه سلطه خویش را بر جهان گسترش می دهد؟

ص:39

منابع برای مطالعه بیشتر

1. مهدی بهار، میراث خوار استعمار، انتشارات امیرکبیر.

2. یسری عبد الرزاق جوهری، تاریخ اکتشافات جغرافیایی، ترجمه عیسی متقی زاده و احمد برادری، تهران، امیرکبیر.

3. هنری لوکاس، تاریخ تمدن، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، مؤسسه کیهان.

4. آلبر ماله، تاریخ قرون جدید، ترجمه فخرالدین شادمان، تهران، دنیای کتاب.

5. کارل لوتوس بکر و فردریک دانکاف، سرگذشت تمدن، ترجمه محمد علی زهما، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.

6. د. علاء طاهر، العالم الاسلامی فی الاستراتیجیات العالمیة المعاصرة، بیروت، مرکز الدراسات العربی - الاروبی.

ص:40

3. با استفاده از نیروی نظامی و اشغال کشور مستعمره همراه بود.

کم کم استعمارگران آموختند که این نوع استعمارگری عوارضی به دنبال دارد از جمله :

1. عکس العمل مردم کشورهای مستعمره را به دنبال دارد; زیرا حداقل در درازمدت، مردم، تحقیر شدن توسط بیگانه و اشغال کشور خود را تحمل نمی کنند و در نهایت با آنان درگیر خواهند شد; شاهد آن بروز «جنبش های ضدّاستعماری» در کشورهای تحت استعمار است; خصوصاً که با راه یافتن افکار و اندیشه های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی به مناطق تحت استعمار، این روند شتاب بیشتری به خود می گرفت

2. استعمارگران باید متحمل هزینه های اقتصادی لشکرکشی و کشته شدن نیروهای خود می شدند.

بنابراین، استعمارگران برآن شدند که به استعمار کلاسیک و سنتی پایان داده و به صورتی نوین به استعمار بپردازند که پیامدهای مذکور را در پی نداشته باشد.

وحشیانه خود به سرزمین های دیگر پیام «تمدن» را به کار برده اند و گاهی تحت عنوان «تجارت آزاد»، «مبادله آزاد کالا»، «تقسیم کار بین المللی»، «رقابت آزاد»، «جهانی سازی» و... هم به غارت منابع دیگر کشورها روی آوردند و هم موجب تسریع در مسابقه چپاول بین قدرت های بزرگ شده اند.

می گفتند; این نیروی نظامی، پاسداری از منافع استعماری فرانسه را در هند بر عهده داشت. (1)

فرانسه در کنار اهداف اقتصادی، زبان و فرهنگ فرانسوی را هم وارد کشور استعمار زده می کرد و معتقد بود که از این طریق مردم کشور مستعمره در مقابل آنان سر تعظیم فرود می آورند و تسلیم می شوند و بدین وسیله کشور استعمار زده ذوب در فرانسه می شود. (2)

نمونه دیگری از استعمار فرهنگی فرانسه تشکیل بنیاد مصر است; این بنیاد که به ظاهر انجمنی علمی برای پژوهش در تاریخ و فرهنگ مصر باستان بود، توسط ناپلئون تشکیل گردید و به تقویت سیاست فرهنگی فرانسه در مصر کمک شایانی نمود; زیرا به واسطه همین بنیاد بود که گروهی از برجسته گان دانش و فرهنگ فرانسه مانند : کلو (3)، سریزی (4)، لینان (5) و روسه (6) و دیگران به مصر فرستاده شدند که همگی با شدت و حرارت در آشنا کردن مصریان با فرهنگ فرانسه می کوشیدند. (7)

ایتالیا نیز بعد از فرانسه از پیشگامان استعمار جدید به حساب می آید. (8)ایتالیایی ها وقتی برای اشغال لیبی می رفتند، هدفشان تنها غارت منابع اقتصادی آن جا نبود، بلکه شعار می دادند : «من با شادمانی و خوش حالی به طرابلس می روم تا خونم را در راه نابودی امت ملعون هدیه کنم و با دین اسلام بجنگم و به زودی با همه توانم برای محو قرآن خواهم جنگید». (9)

البته ایتالیایی ها و فرانسوی ها به آداب و رسوم مردم کشورهای تحت استعمار اعتنایی نمی کردند و لذا مردم، سریع تر بر ضد آنان تحریک می شدند، بر خلاف انگلیس که به آداب و رسوم کشورهای تحت استعمار توجه داشت; مثلاً : نیروهای انگلیسی

ص:47

وقتی در جنگ جهانی اول وارد عراق شدند فرمانده آنان دستور داد تا سربازان متعرّض زنان نشوند، چون در غیر این صورت غیرت عراقی ها به جوش می آید.

کشورهای آسیایی گرچه به ظاهر انتخابات برگزار گردید ولی کسانی از صندوق رأی بیرون آمدند که موافق خواست استعمارگران بود. ظاهر کار، دموکراسی است، ولی باطن و واقع آن حاکمیت مطلق بیگانه است.

هم چنین در این نوع استعمار، ابتدا سعی می شود با تبلیغات گسترده بر ضد کشور مورد نظر به اصطلاح خودشان یک اجماع جهانی بر ضد آن کشور به وجود آورند تا جامعه بین المللی در مقابل یورش به کشور مورد نظر عکس العمل مخالفی نشان ندهد و سپس با همکاری قدرت های بزرگ، کشور مورد نظر را مورد یورش قرار می دهند; حتی گاهی برای ایجاد زمینه بهانه جویی و تحقق اهداف خود، فرد یا گروهی را در منطقه ای روی کار می آورند تا دست به اقدامات خشونت بار بزنند تا بدین وسیله موفق شوند یک نارضایتی بین المللی را در مورد منطقه و کشور هدف، ایجاد نموده و یا جامعه جهانی، درباره آن احساس خطر نماید; همان طور که در افغانستان شاهد بودیم که گروه طالبان با همکاری سه کشور آمریکا، عربستان و پاکستان به وجود آمد و یا گروه القاعده توسط یکی از همکاران تجاری قدرتمند آمریکا تأسیس شد و دست به اقدامات تند و خشونت باری زد و یا به نام آنها عملیات تروریستی انجام شد تا بهانه لشکرکشی به افغانستان فراهم شود; آنان هم چنین در عراق، اعمال صدام را بهانه هجوم به این کشور قرار دادند با این که قبلاً خود، صدام را تقویت نموده و دست او را برای تجاوز به دو کشور ایران و کویت باز گذاشته بودند.

هم چنین نسبت دادن عملیات بسیار خشونت بار و ضدانسانی به مسلمانان عراقی در سربریدن افراد کشورهای غربی و... و نیز ایجاد اختلاف و کشمکش های قومی و مذهبی همه دسیسه هایی از این دست می باشند تا آمریکا با توسل به آنها، حضور خویش را در عراق توجیه نماید.

ص:49

چکیده

«استعمار» تا به حال دو دوره را پشت سر گذاشته و وارد مرحله سوم شده است :

1. «استعمار قدیم»; که از قرن 15 تا 19 میلادی ادامه یافت; در این نوع، استعمار، به صورت آشکار و مستقیم و با استفاده از نیروی نظامی و اشغال کشور مستعمره انجام می شد.

2. «استعمار جدید»; که اولین بار توسط احمد سوکارنو به کار رفت; این نوع استعمار به صورت غیر مستقیم و توسط نیروهای داخل، توأم با پیچیدگی انجام گرفته و همه جانبه و فراگیر است و در فرایند آن، استعمارگران با یک دیگر مشارکت دارند; آنان بدین منظور نیروهای مورد نظر خود را از طریق مؤسسات آموزشی و سازمان های سیاسی شناسایی و تربیت می کنند و به کار می گیرند.

پیشگامان استعمار جدید، کشورهای فرانسه و ایتالیا هستند; زیرا این دو کشور علاوه بر اهداف اقتصادی، زبان و فرهنگ کشور تحت استعمار را نیز تغییر می دادند.

3. استعمار تلفیقی یا فرانوین; این شیوه استعماری از ابتدای قرن 21 میلادی با هجوم به افغانستان و عراق آغاز گردید; در این نوع از استعمار، هم از نیروی بومی استفاده می شود و هم نیروی بیگانه; نیروهای بومی از طریق یک انتخابات و به ظاهر، توسط مردم انتخاب می شوند و به نام دموکراسی روی کار می آیند; ولی در حقیقت نیروی بیگانه هستند.

در این نوع استعمار، زمینه هجوم به کشور مورد نظر توسط خود استعمارگران و با استفاده از عوامل آنان فراهم می شود.

ص:50

پرسش

1. «استعمار قدیم» از چه ویژگی هایی برخوردار بوده و در چه تاریخی برقرار بود؟

2. ویژگی های «استعمار جدید» را بیان نموده و این اصطلاح اولین بار توسط چه کسی به کار رفت؟

3. پیچیدگی استعمار در چه چارچوبی اجرا می شود؟

4. استعمار جدید، تحت چه عناوینی به استعمار کشورها مشغول است؟

5. چند جنگ استعماری را که بین استعمارگران واقع شد با ذکر تاریخ نام ببرید.

6. پیشگامان استعمار جدید را نام ببرید.

7. «استعمار فرانوین» یا «تلفیقی» از چه زمانی شروع شد و از چه شیوه هایی استفاده می کند؟

ص:51

منابع برای مطالعه بیشتر

1. علاء طاهر، العالم الاسلامی فی الاستریتیجیات العالمیة المعاصرة، د. بیروت، مرکز الدراسات العربی، الاروبی.

2. نجاح عطاء الطائی، الفکر القومی اسلامیاً و تاریخیاً، تهران، معاونت روابط بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی.

3. حمید عنایت، سیری در اندیشه سیاسی عرب، تهران، انتشارات امیرکبیر.

4. همایون الهی، امپریالیسم و عقب ماندگی، تهران، نشر قومس.

5. کارل لوتوس بکر و فردریک دانکاف، سرگذشت تمدن، ترجمه محمد علی زهما، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

6. ابوالفضل عزتی، استعمار جدید، تهران، انتشارات هدی.

7. چالز رینولدز، وجوه امپریالیسم، ترجمه حسین سیف زاده، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه.

8. جک وودیس، مقدمه ای بر استعمار نو (امپریالیسم نوین) در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین، ترجمه سعید روحانی، انتشارات پیروز.

9. کوامی نکروما (قوام نکرومه)، الاستعمار الجدید، آخر المراحل الامبریالیة، ترجمه عبدالحمید حمدی.

ص:52

وارد کشورهای غیر اروپایی شده، این کشورها را مورد شناسایی قرار داده و فرهنگ استعماری را در میان آنها گسترش دادند، همین هیأت های تبلیغی بودند.

احمد سکوتوره پیرامون همین موضوع می گوید :

میسیون های مذهبی و کشیش های سفید پوست از بدترین دشمنان کشورهای آفریقایی هستند و زیر نقاب کشیش به عملیات جاسوسی به نفع استعمار مبادرت می کنند و به همین دلیل است که آفریقای زخم خورده از کلیسا، سیل آسا به سوی کعبه اسلام آزادی بخش پناه می آورد. (1)

سابقه اعزام هیأت های تبلیغی مسیحی به قرن 13 میلادی بازمی گردد; در ابتدای قرن 13 «مغولان» تصمیم به جنگ با شرق اروپا گرفتند و حرکت هایی هم در این رابطه انجام دادند; به همین سبب، پاپ و پادشاه فرانسه، دو هیأت تبلیغی به سرزمین مغول ها فرستادند تا آنان را به دین مسیحیت درآورند و به این وسیله آنها را به مقابله با ترک ها، که هم چون سدّی در مقابل هجوم اروپاییان به خاورمیانه بودند، وادار سازند; کار این دو هیأت برای اروپاییان اهمیت زیادی داشت; زیرا آنان در پوشش کار تبلیغی مهم ترین اکتشافات اروپایی را در مورد بخشی از آسیا در قرون وسطی انجام دادند و اطلاعات بسیاری از طریق آنان درباره آسیای میانه به کشورهای اروپایی منتقل شد.

گروه نخست در سال 1245 میلادی به رهبری یک فرانسوی به نام کارپینی (2)اعزام شد و هدفش رساندن پیام دعوت به مسیحیت از سوی پاپ به «خان مغول» بود; کارپینی در بازگشت به اروپا، هرچه را در راه دیده بود، دقیقاً توصیف کرد.

هیأت تبشیری دوم به رهبری ویلیام روبرک (3) از سوی لویی چهارم پادشاه فرانسه که فرمانده ششمین «جنگ صلیبی» بود به همان منطقه مأموریت کارپینی اعزام شد و در سال 1254 میلادی به کشورش باز گشت. (4)

ص:54

در ارتباط با مسلمانان نیز اعزام هیأت های تبلیغی مسیحیت در ادامه جنگ های صلیبی و به عنوان سر آغاز یک جنگ فرهنگی بر ضدّ اسلام آغاز گردید و در قرن هفدهم شدّت یافت : در سال 1627 میلادی در ایتالیا مدرسه ای اختصاصی برای دعوت بر ضدّ اسلام تأسیس شد; در سال 1732 میلادی مدرسه عالی زبان های شرقی در «نابلس» تشکیل گردید با این هدف که مبلغان مسیحی، زبان های شرقی را فرا گیرند; در برلین و آکسفورد نیز به دستور پاپ رشته های زبان عربی و در سال 1921م. مدرسه شرقی ایتالیا تشکیل شد. (1)

مبلغان مذهبی از طریق تبلیغِ دینِ تحریف شده مسیحیّت، ایجاد مراکز خیریه و مراکز تعلیم و تربیت، ترجمه کتاب، طبابت و... در گسترش فکر و فرهنگ غربی و تحقق اهداف استعماری گام های بلندی برداشتند.

از سال 1279ه-.ق. (1863م.) تا 1297ه-.ق. (1879م.) نزدیک به هفتاد و هشت مدرسه فرانسوی، آمریکایی، ایتالیایی، یونانی و آلمانی از جانب هیأت های مبلغ مذهبی این کشورها در «مصر» بنیاد یافت; پنجاه و دو درصد از محصلان این مدارس، مصری بودند و تأسیس این مرکز، تأثیر زیادی در فرهنگ مصر داشت. (2)

در «سوریه» نیز تا سال 1912م. از جانب سی و هشت مؤسسه تبلیغ مسیحیّت صدو هفتاد و چهار مدرسه تأسیس گردید. (3)

باید توجه داشت که هیچ یک از این مدارس و مؤسسات آموزشی، به قصد ترویج علم تأسیس نشده اند; یکی از بنیان گذاران «دانشگاه آمریکایی بیروت» می گوید :

هدف از تأسیس دانشگاه آمریکایی بیروت، خدمت کردن به دانش نیست، بلکه هدف، نشر مذهب پروتستانی است. (4)

تشکیل مدارس مذکور برای جبران ضعف مبلغان مسیحی بود; یکی از قطب های میسیونری می گوید :

ص:55

مبلغان مسیحی از این که می بینند نتیجه کارشان نسبت به مسلمانان ضعیف است نباید ناامید شوند; زیرا آن چه ثابت است این است که در بین مسلمانان دل بستگی شدید به زندگی غربی و آزادی زنان پیدا شده و زن درس خوانده مسلمان (که طبق نظام آموزشی غرب درس خوانده باشد) دورترین فرد جامعه اسلامی از تعلیمات دینی و تواناترین فرد در دورکردن نسل جدید مسلمانان از دین است. (1)

مبلغان مسیحی با هدف تبلیغ بر ضدّ اسلام در همه جا نفوذ کردند; هنری لامانس می گوید :

مبلغان مسیحی حتی در داخل دانشگاه الازهر مصر نیز رسوخ کردند. (2)

با همه این تلاش ها، مبلغان مسیحی در مسیحی کردن مسلمانان موفقیت چشم گیری نداشتند، این بود که همّتشان را بر این قرار دادند که دیگران را مسیحی کنند و در مقابل اسلام نیروی واحدی تشکیل دهند; آنان به هر وسیله ای دنبال از بین بردن اسلام بودند.

ساموئل زیمر در سال 1926م. چنین نوشته است :

من دعوت به مسیحیت را در مناطق مختلفی از کشورهای اسلامی تجربه کرده ام و از همه تجربه هایم به این نتیجه رسیدم که راهی را که ما در پیش گرفته ایم برای ما سودی ندارد و ما را به آن هدف بزرگی که داریم نمی رساند; ما کتاب های زیادی نوشتیم، خطابه های زیادی ایراد کردیم، مبالغ هنگفتی خرج کردیم; ولی موفق نشدیم مسلمانی را از دین به درکنیم. لذا قبل از اینکه مسیحیت را در دل مسلمانان بنا گذاریم، باید اسلام را در جان آنان نابود کنیم; زیرا اگر اسلام در جان آنان بخشکد، بنیان گذاشتن مسیحیت برای ما و کسانی که بعد از ما می آیند، آسان خواهد بود. (3)

مبلغان مسیحی در شناسایی جهان اسلام و جاسوسی برای استعمار نیز زحمت های زیادی کشیدند. اخبار فرستاده شده از سوریه توسط مبشران در بین سال های 1830 تا 1842 میلادی، سیزده جلد ضخیم از یک مجموعه سی و هشت جلدی است. (4)

ص:56

ولی جزو مطالعات شرق شناسانه قرار می گیرد; اما از آن جا که کشورهای شرقی برای اروپاییان استعمارگر ناشناخته بودند و این پدیده از سوی غربیان در ارتباط با آنان شروع شد، نام «استشراق» بر خود گرفت.

این مطالعات بعدها توسط جهان گردان، دریانوردان، تجّار و بازرگانان ادامه یافت و حجم عظیمی از اطلاعات در مورد شرق جمع آوری گردید; تا حدی که حدس زده می شود بین سال های 1800 تا 1950 میلادی حدود شصت هزار کتاب در غرب پیرامون خاور نزدیک به رشته تحریر درآمده است. (1)

امروزه نیز علاوه بر سازمان های متعددی که عهده دار امر «شرق شناسی» هستند، بعضی سازمان های جهانی مثل یونسکو نیز درصدد انجام مطالعاتی در این زمینه هستند. علاوه بر این، وابستگان سفارت خانه های کشورهای غربی که تحت عنوان رایزن فرهنگی در کشورهای شرقی به سر می برند نیز به بهانه های مختلف به شرق شناسی و جمع آوری اطلاعات درباره شرق مشغول هستند.

امروزه در دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی غرب و به ویژه آمریکا، بخش عظیم و روزافزونی از امکانات، به مطالعه و شناخت مناطق جهان و به ویژه شرق، اختصاص یافته و شاخه ای از مطالعات سیاست و منافع ملی آن دیار را تشکیل می دهد; در آمریکا، سهم قابل ملاحظه ای از توجه عمومی، معطوف به شرق است. (2)

بر همه اینها ماهواره را نیز باید افزود، که امروزه در خدمت استعمارگران است; زیرا اخیراً ماهواره Landsat «ناسا» قادر است داده هایی را درباره منافع یک کشور جمع آوری کند بدون این که آن کشور بتواند از طریق گیرنده های مایکروویوی خود از آن آگاه شود. اطلاعاتی درباره ذخایر نفتی، سطح زیر کشت و منابع معدنی، همان اندازه که برای کشورهای توسعه یافته اهمیت دارد، برای مؤسسات خارجی و داخلی نیز حائز اهمیت است; هم چنین مؤسسات خارجی، بر مبنای اطلاعات، در مورد سرمایه گزاری هایشان در کشورهای جهان سوم تصمیم گیری می کنند; برای مثال : با بهره گیری از چنین داده هایی، شرکت های معدنی می توانند زمین های مورد نظرشان را به قیمت نازل تر به دست آورند قبل از این که دولت از ارزش واقعی زمین ها با خبر شود. (3)

ص:59

از اوایل قرن نوزدهم تا پایان جنگ جهانی دوم، فرانسه و انگلیس بر شرق و مطالعات شرق شناسی سلطه کامل داشتند; ولی بعد از جنگ جهانی دوم، آمریکا بر شرق مسلط شده و هم اینک به آن با همان چشمی می نگرد که روزگاری انگلیس و فرانسه می نگریستند. (1)

مقامات فرهنگی دانشگاه کمبریج انگلستان در مورد تأسیس کرسی زبان عربی در آن دانشگاه و انگیزه آن، در نامه ای به بنیان گزاران دانشگاه چنین نوشته اند :

...کاری که ما طرح آن را در ذهن می پرورانیم، تنها به منظور آن نیست که معلومات ادبی دانشجویان را با آموختن این زبان پردامنه (عربی) گسترش بدهیم، بلکه هدف خدمتگزاری به شاه و دولت است، که به وسیله معاملات بازرگانی ما با ملت های شرقی و هم چنین جلب رضایت خدا از طریق توسعه مرزهای کلیسا، تأمین می گردد، تا مردمی که در آن دیار تاریکی به سر می برند، به آیین مسیحیت درآیند. (1)

این سند به خوبی می تواند، انگیزه اصلی شرق شناسان را روشن نماید.

مطالعه کردند : یک قسم مطالعات در خصوص زمین های این جا، معادن این جا... ذخایر زیرزمینی این ممالک شرقی... بوده است که در آن وقتی هم که این وسایل نقلیه حالا نبوده است، در تاریخ هست که اینها با شتر می رفتند و حتی آن بیابان های بی آب و علف را هم گردش می کردند و لابد نقشه برداری می کردند و معادنی که در این ممالک است، آنها با نقشه برداری ها و با وسایل علمی که داشتند اطلاع بر آنها پیدا می کردند.

من در یک سالی که (خیلی سابق) همدان بودم یکی از آشنایان ما یک ورقه ای آورد که تقریباً حدود یک متر بیشتر، راجع به نقشه همدان بود که آنها نقشه کشی کرده بودند و روی آن نقشه نقطه هایی به رنگ دیگری زیاد بود، آن آقا که این را آورد گفت : "این نقطه ها هر یک علامت این است که در این ده، و در این بیابان یک معدنی است، یک ذخیره زیرزمینی هست."

این یک قسم مطالعاتشان بوده است که بفهمند این ممالک شرقی چه دارند، چه چیزهایی هست که می شود از آنها استفاده کرد و چپاول کرد. یک مطالعات دیگر راجع به عقاید این مردم بوده است و این که عقایدی که اینها دارند تا چه حدودی می تواند فعالیت داشته باشد و تا چه حدودی می تواند جلوگیری کند از چپاولگری،... که ] در این باره هم [ مطالعات دامنه داری داشتند.

یک صنف مطالعاتشان هم، مطالعات ] درباره [ روحیات گروه های مختلفه ای است که در این ممالک بوده اند که حالا مملکت خودمان را حساب کنیم : ] درباره [ ایل هایی که در مملکت ما بوده، عشایری که بوده است، مطالعه کردند، در بین این عشایر رفته اند، با آنها صحبت کرده اند، روحیات آنها را مطالعه کرده اند که ببینند اینها هر کدام را... ] چگونه [ می شود مهار کرد.

... شرق را تماماً مطالعه کرده اند که باید چه جور این شرق را چاپید و چه قدرت هایی می تواند جلو این چاپیدن را بگیرد و چه جور باید این قدرت ها را مهار کنند. (1)

آن چنان که از سخنان حضرت امام رحمه الله می توان دریافت، ایشان به سه محور اساسی در مطالعات شرق شناسی اشاره فرمودند که عبارتند از :

1. مطالعات جغرافیایی، اقتصادی و نقشه برداری از زمین;

ص:62

2. مطالعه در افکار و اندیشه های مردم مشرق زمین برای درک میزان حساسیت و توان مقابله آنان در برابر تجاوزات خارجی و استعمارگرایانه;

3. مطالعات در نقاط قوت و ضعف مردم مشرق زمین و شناخت راه های نفوذ در آنان.

پیرامون مبانی زیست شناسی نابرابری نژادی اظهار می گردید، همراه می ساخت; بدین ترتیب تقسیم بندی های نژادی که در کتاب حکومت حیوانی کوویه و یا رساله ای در باب نابرابری نژادهای انسانی اثر کوبینو و یا کتاب رابرت ناکس با عنوان نژادهای تاریک بشر، اظهار گردیده اند، شریک متمایلی در شرق شناسی مخفی می یافتند.

به این اندیشه ها باید دارونیسم درجه دوم را نیز اضافه کرد که به نظر می رسید بر این تقسیم نژادها به پیشرفته و عقب مانده یا آریایی - اروپایی در مقابل شرقی - آفریقایی مهر تأیید و اعتبار علمی می زد، بنابراین همه مسئله امپریالیسم که در اواخر قرن نوزدهم از سوی موافقان و مخالفان امپریالیسم، هر دو، بحث می گردید، حامل اندیشه تقسیم دوگانه نژادها، فرهنگ ها و جوامع به پیشرفته و عقب مانده (تحت سلطه) بود. (1)

مرحله سوم :بعد از پایان مرحله علمی کردن عقب ماندگی شرق و به اصطلاح یافتن مبانی علمی و بیولوژیک آن، نوبت به مرحله بعدی رسید که استعمارِ کشورهای شرق توسط استعمارگران غربی توجیه شود و به عنوان یک امر ضروری تلقی گردد.

ادوارد سعید در این مورد نیز می گوید :

به عنوان مثال، جان وستلیک (2) در کتاب خویش به نام فصولی در اصول قوانین بین الملل، (سال 1894 میلادی) چنین استدلال می کند که آن بخش از کره زمین که به نام کشورهای «غیر متمدن» خوانده می شود (واژهای که علاوه بر مسائل دیگر، بار فرضیات شرق شناسی را نیز به دوش می کشد) حتماً باید به کشورهای پیشرفته ملحق و یا به وسیله آنها اشغال شوند. (3)

برآیند همه این فعالیت ها این شد که در اندیشه غربی، هویت انسان اروپایی، در مقایسه با تمام افراد و فرهنگ های غیر اروپایی در سطح متعالی تری قرار گیرد و در عوض، فردِ شرقی با عناصری خاص در جامعه غربی (مجرمان، بزهکاران، ناقص العقل ها و آدم های فقیر) پیوند داده شود.

ص:64

این حالت، خصوصاً در مواردی تشدید می شود که شرقیان در برابر سلطه غربیان بایستند و مزاحم جهان خواری آنان شوند; نمونه بارز آن را می توان در مورد مسلمانان و صهیونیست های اشغالگر فلسطین مشاهده کرد که مسلمانان افرادی تروریست و دور از تمدن ولی صهیونیست ها انسان هایی بشر دوست، ترقی خواه و... معرفی می گردند.

ادوارد سعید در این مورد می گوید :

امروزه خاورمیانه (در ذهن غربی ها و به خصوص آمریکاییان) این طور تصویر شده که در یک طرف «اسرائیل» دمکرات منش و آزادیخواه قرار دارد و در طرف دیگر، اعراب شرور، تروریست و خودکامه. (1)

زندگانی یک فلسطینی عرب در مغرب زمین، به ویژه در آمریکا، نومیدکننده است; در این جا تقریباً نوعی توافق عمومی وجود دارد که از نظر سیاسی «او» وجود ندارد و هنگامی که به او اجازه وجود داده شود یا به صورت یک آفت است و یا یک شرقی. (2)

در فیلم های سینمایی، «عرب» را معمولاً در قالب یک تاجر برده، شترران، صرّاف و آدم رذل پرزرق و برق می بینید.

در سال 1975م. برای دانشجویان زیر لیسانس «دانشکده کلمبیا» راهنمای دروسی چاپ شده بود که در آن در مورد دوره زبان عربی توضیح داده شده بود که تقریباً تمام واژه ها و مصطلحات این زبان به نحوی مرتبط با خشونت بودند. (3)

امت تی رل (4) در مقاله ای که در «مجله هارپر» (5) نوشت، ادعا کرد که «عرب» اساساً جانی بوده و خشونت، تقلب و فریب، در ژن آنهاست.

در کتاب های درسی آمریکاییان آمده است : تنها تعداد قلیلی از مردم این منطقه (عربی) حتی می دانند که راه بهتری هم برای زندگی کردن وجود دارد; سپس می پرسد : پس چه چیزی مردم خاور میانه را به هم متصل نگه می دارد؟ و چنین جواب می دهد : آخرین حلقه (این ارتباط و اتصال) دشمنی و تنفر نسبت به یهودیان و ملت اسرائیل است. (6)

ص:65

4. «اثبات اصالت نداشتن دین اسلام»; بخش عمده ای از کار مستشرقان مصروف اثبات این مسئله شده است. گلدزیهر و شاخت هر دو اسلام را تلفیقی از یهودیت و نصرانیت می دانند. (1) فنسنگ می گوید : «پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله قرآن را از خلاصه کتب دیگر نوشت.» (2) گلدزیهر معتقد است که : «فقه اسلامی از قانون روم گرفته شده است.» (3)

5. «کوشش در جهت اثبات اختلاف قرآن با تأکید بر اختلاف قرائات»; و به همین منظور کتاب هایی نظیر : القرائات الشاذة نوشته ابن خالویه و المدخل الی قرائات المصاحف تألیف ابوداود سجستانی را چاپ و منتشر کردند. (4) آقای انورالجندی نقل می کند :

در قرن گذشته عده ای از قسیسان بزرگ آلمان همه نسخه های خطی یونانی انجیل را که اصل انجیل است جمع آوری کردند و آنها را با هم مقابله نمودند و حدود صدهزار اختلاف پیدا کردند. بعد از آن نسخه های مختلف قرآن را در سه نسل متوالی از اطراف جهان اسلام جمع کردند که چهل و دوهزار نسخه شد و بعد آنها را با هم مقابله کردند تا وجود اختلاف در قرآن را ثابت نمایند; ولی هیچ اختلافی ندیدند مگر بعضی اختلافات نوشتاری که در بعضی از نسخه ها بود. (5)

6. «کوشش در جهت کاستن نقش و سهم مسلمانان در بنای تمدن و علوم بشری»;

7. «کوشش در جهت تحریف تاریخ اسلامی و ایجاد شبهه در این زمینه».

بعضی از مسیحیان عرب که به دست همان مستشرقان پرورش یافته اند همانند : سلامة موسی، جرجی زیدان، فیلیپ حتی (6) و لویس عوض سعی کرده اند حرکت های «باطنی گری»، «قرامطة» و «اسماعیلیّه» را نیز حرکت های آزادی بخش معرفی نمایند. (7)

ص:67

اسلام ارائه کرده اند که نفوذ عجیب و گسترده ای بر دنیای غرب داشت; آن پنج نفر عبارتند از :

1. گلدزیهر;

2. دانکن بلاک مکدونالد;

3. کارل بکر;

4. هاگرونج;

5. لویی ماسینیون. (1)

بعد از آنها می توان از : لویی شیخو، فنسنگ، ادوارد براون، کارل برکلمان، ارنست رنان، ویلیام میسور، ساموئل مارگلیوث، ساموئیل زویمر و جوزف شاخت نام برد. (2)

افکار این مستشرقان چنان در غرب مورد قبول قرار گرفته است که هیچ انتقادی بر ضد آنان پذیرفته نیست; آقای مصطفی السباعی از دکتر امین مصری نقل می کند که رساله دکترای وی در انگلستان به جهت انتقاد از شاخت پذیرفته نشد و او ناچار شد به دانشگاه کمبریج برود و در آن جا صراحتاً به او گفته شد که نباید از شاخت انتقاد کنی. (3)

نکته مهم این که بسیاری از این مستشرقان هیچ گونه تخصصی هم در زمینه علوم اسلامی نداشتند، بلکه نوعاً کسانی بودند که به عنوان وابسته نظامی یا سیاسی و یا در زمان جنگ به کشورهای اسلامی آمده بودند; حتی آقای السباعی نقل می کند که وی رئیس بخش مطالعات اسلامی و عربی دانشگاه آکسفورد را دیده است که تفسیر زمخشری را تدریس می کرد درحالی که نمی توانست عبارات آن را درست بخواند. (4)

البته تعداد اندکی از مستشرقان نیز بوده اند که تا حدودی بی غرض در مورد اسلام قضاوت کرده اند همانند دینیه که بعدها مسلمان شد و همین طور مارسل بوازار که خود

ص:69

در کتاب الاسلام و الیوم اذعان می کند که استشراق پدیده ای استعماری است. (1) ولی به گفته انجوی شیرازی می بایست آن مورد استثنایی را از نوادر دانست که حکم «النادر کالمعدوم» دارد. (2)

توسط گروهی از دانشجویان مسلمان ایرانی، معروف به دانشجویان پیرو خط امام رحمه الله منتشر شد.

2. روشن فکر، در مقابل کلمه «انتلکتوئل» ( Intellectual) فرانسوی; مراد از انتلکتوئل کسی است که قوه عاقله یا تفکر « intellect » پرورش یافته و پیشرفته ای داشته باشد; اما چنین کسی لزوماً روشن فکر به معنای نخست نیست; بلکه بین این دو عموم و خصوص من وجه است; روشن فکر به این معنا، وصفی خنثی است و بر هر اندیشه وری اطلاق می شود، چه متدین باشد و چه غیر متدین; در حالی که روشن فکر به معنای نخست، بر اندیشه ورِ متدین اطلاق نمی شود، به طوری که سخن گفتن از روشن فکر متدین، عین تناقض گویی است. (1)

البته امروزه در زبان فارسی، کلمه «روشن فکر» معادل «انتلکتوئل» به کار رفته و شامل مفهوم اول و دوم با هم می شود.

دکتر علی شریعتی می گوید :

«انتلکتوئل» یعنی کسی که کار مغزی انجام می دهد و در فارسی من آن را «تحصیل کرده» ترجمه می کنم چون امروز، هیچ انتلکتوئلی نیست که تحصیل کرده نباشد، اما اشتباهاً ما به جای آن، روشن فکر به کار می بریم که هرگز درست نیست، چون میان تحصیل کرده و روشن فکر رابطه تساوی و ترادف وجود ندارد، بلکه به اصطلاح اهل منطق، رابطه آن دو، عموم و خصوص من وجه است. (2)

3. مفهوم سومی که «روشن فکر» در آن استعمال شده، معادل کلمه فرانسوی « Clairvoyant » است; یعنی انسان های روشن بین که فکر روشن و بازی داشته و موقعیّت خود و جامعه خود را به خوبی درک کنند و بتوانند تحلیل و استدلال کنند و به دیگران بفهمانند; دکتر شریعتی این اصطلاح را بر قشر آگاه جامعه اطلاق می کند. (3)

مقصود ما از «روشن فکر» در این بحث به عنوان یکی از عوامل زمینه ساز استعمار، همان مفهوم نخست و دوم آن است; همان چیزی که برخی به خاطر پرهیز از اشتباه، پسوند غرب گرا یا غرب زده را به آن می افزایند; اما روشن فکر به معنای سوم که بر

ص:72

بعضی از اندیشمندانِ مسلمان اطلاق می شود مقصود نیست; زیرا آنان از مبارزان ضد استعمار محسوب می شوند.

تصویر کرده اند و هیچ گونه تردیدی نیز در اصالت یا سودمندی مبانی و معیارهای آن، روا نمی دارند;

2. به جای مخالفت با گذشته، در بسیاری مواقع باستان گرا هستند و ارزش های مسخ شده باستانی را زنده می کنند;

3. از جامعه خود بریده و بی خبرند و همواره عقب تر از حوادث اجتماعی حرکت می کنند;

4. در تحلیل مسائل جاری جامعه خود، هیچ گونه دقت و ابتکاری به خرج نمی دهند، بلکه همان کلیشه های غربی را به کار می گیرند;

5. مسائل و جریانات پیش آمده در فرهنگ غرب را بدون توجه به زمینه ها و علل و عوامل آنها ، سرنوشت محتوم همه جوامع می دانند; مثلاً : چون جوامع غربی سکولار شده اند، می پندارند که همه جوامع بشری در آینده باید این گونه باشند;

6. تنها راه پیشرفت جوامع خود را، تقلید بی چون و چرا از غرب می دانند;

7. به توانایی خود و جامعه خویش اعتماد ندارند و کاملاً در برابر غرب خود را باخته اند.

این گروه، در حقیقت دست پروردگان استعمار به حساب می آیند و شامل کسانی هستند که یا به عنوان مسافرت و گردش، تجارت و... به کشورهای غربی رفته و تحت تأثیر آن قرار گرفته اند و یا در دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی غرب، یا وابسته به غرب تحصیل کرده اند و یا با مطالعه کتاب ها و دیگر آثار مکتوب غربیان، تحت تأثیر قرار گرفته و به غرب دل باخته اند; ولی بیشتر این افراد را همان تحصیل کردگان غرب تشکیل می دهند.

اندیشمند مسلمان هندی علی محمد نقوی درباره این گروه چنین می گوید :

در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، زمامداران شرق، اشراف زادگان را برای تحصیل علم به غرب فرستادند و در این میان، برخی از افراد، کمی با اندیشه های غربی آشنا شدند، آنان شیفته تفکر قرن هجدهم اروپا گشته، بدون توجه به شرایط خاص اروپا، ماهیت کلیسا و دوران تاریک قرون وسطایی در مغرب زمین و مهمتر از همه، تفاوت فاحش شرایط زیستی و فرهنگی مشرق زمین با اوضاع آن دیار، در صدد برآمدند ایده ها و اندیشه ها و راه حل های قرن

ص:74

هجدهم اروپا را در جهان اسلام پیاده نمایند. اینان خود را «منورالفکر» یا «روشن فکر» نامیده و پرچم غرب گرایی را به دست گرفتند; البته چنانکه بعداً فاش شد، بسیاری از اینان عوامل مزدبگیر استعمارگران و اعضای فراماسون و دیگر سازمان های امپریالیستی بوده، در خدمت امپریالیسم جهانی قرار داشته اند; اینان از عمده ترین مجاری انسانی گسترش غرب گرایی و غرب زدگی در کشورهای جهان سوم بوده اند.

پیروی بی چون و چرا، برجسته ترین ویژگی اینها بوده است; آنان پیشرفت های غرب را هم در قلمرو معنویات و هم در زمینه مادیات ستوده، چاره حلّ تمامی مسائل شرق را در تقلید کورکورانه یا اقتباس از راه و روش غرب در تمام زمینه ها می دانستند و شدیداً تلاش می نمودند تا نظامات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشورهای اسلامی، قالب های غربی به خود بگیرند; اینان شدیداً با مذهب و سنن ملی مخالفت نموده، از چیرگی عقاید مذهبی بر ذهن مسلمانان ناخشنود بودند و تلاش در جهت سست نمودن پایه های مذهب داشتند و نیز برای ادای حق نمک به اربابان غربی خود، کلیه نوامیس جامعه اسلامی را به باد تمسخر می گرفته اند; این روشن فکران، تمدن اروپایی را به همان صورتی می دیدند که اروپایی ها برای آنان تصویر می کرده اند و هیچ گونه تردیدی را در اصالت یا سودمندی مبانی و معیارهای آن روا نمی دانستند; برخی از این روشن فکران، لیبرال و به ظاهر آزادی خواه و ضدّ استبداد بودند; ولی برای آنان آزادی، صرفاً وسیله ای در راه اروپا مآبی و پذیرش ارزش های تمدن غربی بوده است; اینان از هر جهت دلال غرب بوده، در گسترش غربزدگی در شرق، بزرگ ترین سهم را داشتند.

روشن فکرانِ خودباخته دو گروه بودند : جاهلان و مغرضان; و به تعبیر دیگر : کسانی که به غرب دل بستگی داشتند و کسانی که به غرب وابستگی داشتند; دل بستگان اغفال شده، شیفته زندگی غربیان و پیشرفت های تکنولوژیک آنها بوده اند و وابستگان در استخدام نهادهای امپریالیستی بوده، به گونه های مختلف حقوق دریافت می کرده اند. (1)

در مقدمه ای که توسط انجمن اسلامی مهندسین بر کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران، نوشته شهید مطهری+، نگاشته شده است، وضعیت چنین روشن فکرانی

ص:75

مورد بررسی قرار گرفته و راه برون رفت از بن بست، یادآوری شده است; در این مقدمه آمده است :

در اجتماعات استعمارزده و عقب مانده عادتاً روشن فکران هستند که می خواهند یا می کوشند که این شعور و وجدان جمعی را در مردم وطن خود بیدار کنند; از آن جا که زبان و سنن و فرهنگ ملی در ذهن این روشن فکران مرادف است با واقعیت فعلی ملت که آمیخته ای است از گرفتاری ها و بدبختی ها و عقب ماندگی ها و محرومیت ها، روشن فکر، از تبلیغ روی این سنت سر باز می زند و به سوی الگوهای دنیای پیشرفته و حاکم رو می آورد و می کوشد تا آن الگوها را برای ملت خود سرمشق تشکیل و تکوین شعور ملی قرار دهد.

فرانتس فانون، جامعه شناس و روانشناسِ بیدار دل آفریقایی در فصل درباره فرهنگ ملی در اثر مهم و جاودان خویش «نفرین شدگان زمین» ظهور این حالت و احساس را در میان روشن فکران جامعه استعمارزده، «مرحله ابتدایی» و خام تبلور وجدان ملی در میان این قشر می خواند، به نظر او، روشن فکر جامعه استعمار زده در این مرحله، در عین تلاش و کوشش برای گسترش وجدان ملی، کاملا در فرهنگ استعماری حل شده است، آثار این روشن فکر نکته به نکته با آثار همکارانش در کشور استعمارگر هماهنگ می باشد; به عبارت دیگر : در این مرحله، فکر روشن فکر جامعه استعمار زده، گرچه از مقوله اندیشه است، ولی یک کالای وارداتی است که از ورای مرزها و از سوی کشورهای مسلطِ غرب آمده است; او در این مرحله تنها ترجمه ای می اندیشد و ترجمه ای عمل می کند.

اعتماد به معلومات و محفوظات و غروری که عادتاً، به سبب جهل و عقب ماندگی نوعی توده مردم، روشن فکرانِ این گونه سرزمین ها دارند، مانع نقادی دقیق و تحلیل حوادث و واقعیات است; سال ها و قرن ها حوادث دردناک لازم است تا این گونه روشن فکران از خواب خرگوشی بیدار شوند و حقیقت و ارزش عقاید آنها بر مردم فریفته شده روشن گردد.

از این گذشته، این چنین روشن فکران، تنها در مراحل اولیه حرکت فکری و عملی خود است که بیدار کردن وجدان ملی را وجهه همت خود قرار می دهند; اما در اندک زمانی، به دلیل ماهیت روحیات و افکاری که دارند، الگوهایی از ظواهر تمدن و طرز زندگی غربی را برای خود

ص:76

می سازند که به زودی آنان را به سوی زندگانی راحت و مرفه اروپایی می کشاند و این کشش هم، در ذات خود مستلزم سکوت و احیاناً سازش با عوامل ظلم و فساد زمانه شده و حل شدن در دستگاه اقتصادی و خدمت گذاری آن را ایجاب می کند.

«مرحله دوم»، در تحلیل فانون زمانی است که روشن فکر جامعه عقب مانده تصمیم گرفته است با صمیمیت بیشتری به ملت خود بپردازد; ولی چون موجودی ملت را آمیخته با بدبختی و پریشانی و جهل و عقب ماندگی می یابد، به سوی روزگاری از تاریخ ملت خود می رود که در آن جلال و شکوه و مجد و عظمتی، یا حداقل زرق و برقی سراغ بگیرد. بدین جهت یک باره جامعه حالیه را با تمام دلبستگی هایش رها می کند و از فراز قرن ها، قرن هایی که همراه با آدم های خود، زنجیروار سلسله علت و معلول روزگار فعلی را ساخته است پرواز می کند و به هزاران سال قبل خیز برمی دارد; و اگر در تاریخ واقعی ملت خود چنین روزگاری را نیابد به سوی افسانه های کهن رو می آورد.

ارزش کار و اندیشه این دسته از روشن فکران نیز همان قدر است که در کتاب ها بماند و یا جماعتی معدود را برای مدتی محدود دل خوش و سرگرم نگه دارد و چون از دردهای موجودِ خلقِ خدا سرچشمه نگرفته است، هرگز قادر به برانگیختن وجدان ملی و عمومی در مردم نیست.

«مرحله سوم» تحول روشن فکر، موقعی است که وی، خیال پردازی ها را رها کرده و با خلق وطن خود آشتی کرده و با درد و غم های آنها آشنا شده، طعم محرومیت ها و فشارها را چشیده، به دل بستگی های توده مردم دل بستگی پیدا کرده است، به عقاید و عواطف آنها احترام می گذارد و خود را با آن آشنا می سازد و از آن درس و الهام می گیرد; تنها از این جاست که روشن فکر، به شرط صداقت و عدم تقلید و دنباله روی از استادان غربی اش، نقش سازنده و پیشروِ خود را در ساختن و پرداختن و برانگیختن شعور و وجدان ملی باز می یابد و هر اندازه در این راه صمیمیت و گذشت بیشتری نشان دهد، محصول و تأثیر اندیشه و عمل او وسیع تر و سریع تر می شود. (1)

ص:77

روشن فکری به فکر این است که محیط بومی خود را به رنگ محیط استعمارگر درآورد; پس او یک عامل استعمار است. (1)

آل احمد، در ادامه نظرات خود می افزاید :

تمام روشن فکرانی که از شکست مبارزه نفت به بعد در ایران، مصدر کارهای حکومتی بوده اند از این مقوله اند، به استثنای انگشت شماری. (2)

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز بیشترین مخالفان نظام جمهوری اسلامی ایران را همواره این گروه از غرب زدگان تشکیل می دادند. متأسفانه سلطه اینها بر بخشی از دانشگاهیان به قدری است که به گفته علوی تبار در کنفرانس برلین از ابتدای پیدایش روشن فکری در ایران، جنبش دانشجویی همیشه تابعی از جنبش روشن فکری بوده است.

ب) در مصر، سوریه، لبنان و عراق; در کشورهای یاد شده پیش تازان این گروه را کسانی مانند : رفاعة رافع الطهطاوی، یعقوب صنوع، شبلی شمیّل، طه حسین، ساطع الحصری و علی عبدالرازق تشکیل می دهند، اینان کسانی هستند که نوعاً تقلید از غرب را امری ضروری دانسته و حتی بعضی از آنان به حدی به غرب وابسته بودند که بعضی کتاب های آنان هم توسط غربی ها تهیه می شد. در این رابطه انور الجندی نقل می کند : کتاب الاسلام و اصول الحکم که به نام علی عبدالرازق منتشر شده است، توسط مارگلیوث یهودی تهیه شده است». (3)

ج) در ترکیه; پیش تازان این گروه در ترکیه : طلعت پاشا، انور پاشاو کمال مصطفی پاشا هستند; اما بین همه اینها، موفقیت کمال مصطفی پاشا مشهور به آتاترک، در خدمت به استعمار، چشم گیرتر است; او از خانواده ای است که به گفته توین بی خون یهودی در رگ های خانواده وی جریان دارد. (4)

کمال مصطفی پس از به قدرت رسیدن دست به تغییر و تحول عمیق در ساختارهای مذهبی جامعه ترکیه زد، از جمله :

- الفبای عربی را به لاتین تبدیل کرد;

ص:79

- یکشنبه را به جای جمعه تعطیل نمود;

- عیدفطر و قربان را برای چند سال از عید بودن لغو کرد;

- انجام حج را چند سال ممنوع کرد;

- پوشش اسلامی (حجاب) را ممنوع نمود;

- «ایاصوفیا» را که رمز پیروزی مسلمانان بر اروپاییان بود از دانشگاه به موزه تبدیل کرد;

- کتابخانه های اسلامی را بست و کتاب های آنها را مصادره نمود;

- مدارس دینی را تعطیل نمود;

- علما را تبعید و آواره کرد;

- فسق و فجور را رواج داد;

- ازدواج غیر مسلمان با مسلمان را قانونی اعلام کرد;

- رابطه ترکیه را با کشورهای اسلامی قطع و با غرب برقرار و تحکیم نمود;

- ارزش های اسلامی را منع نمود;

- ناسونالیسم را رواج داد;

- میراث مرد و زن را مساوی قرار داد;

- رسمیّت دین اسلام را لغو نمود;

- تقویم هجری را تغییر داد;

- و آموختن عربی را ممنوع نمود و.... (1)

با توجه به چنین اقداماتی، وقتی نمایندگان مجلس انگلیس به لرد کرزن وزیر خارجه آن کشور اعتراض کردند که چرا به ترکیه استقلال داده است، او در جواب نمایندگان گفت : «ترکیه بعد از این (یعنی بعد از روی کار آمدن آتاترک) سرپا نخواهد ایستاد، چون نیروی ترکیه ناشی از اسلام و خلافت بود و ما به آن دو پایان دادیم.» نمایندگان نیز به افتخار او کف زدند و سخنانش را تأیید کردند. (2)

بی هت نیست که استعمارگران به آموزش و تربیت دانشجویان جهان سوم اهمیت می دهند; زیرا در پس تربیت و روی کار آمدن آنان، تأمین منافع خویش را تضمین شده می دانند.

ص:80

ژان پل سارتر در مقدمه اش بر کتاب دوزخیان روی زمین نوشته فرانتس فانون می گوید :

نخبگان اروپا، به ساختن و پرداختن بومیان نخبه دست یازیدند، جوان هایی را برگزیدند و داغ اصول فرهنگ و تمدن غربی را بر پیشانی آنها زدند و دهانشان را از حرف های گنده خمیر مانند و دندان چسب پرکردند و پس از یک اقامت کوتاه در متروپل (وطن اصلی استعمارگر) قلب شده و روانه وطنشان نمودند. (1)

این چیزی است که برخی از استعمارگران خود به آن اعتراف نموده اند، از جمله :

لرد مکولی در مورد نظام تربیت انگلیسی در هند می گوید :

ما باید حداکثر کوشش خود را به کار بریم تا طبقه ای به وجود آید که بین ما و میلیون ها افرادی که بر آنها حکومت می کنیم مترجم باشند; طبقه ای از اشخاصی که از لحاظ خون و رنگ، هندی; ولی از جهت ذوق، عقیده، اخلاق، هوش و فکر انگلیسی باشند. (2)

یکی از رؤسای «دانشگاه آمریکایی بیروت» نیز، اذعان می کند :

ما می بینیم که اعتقادات دینی - اسلامی و مبانی اخلاقی، نزد مسلمین شروع به فروپاشی کرده است; زیرا دانشجوی مسلمانی که به دست ما آموزش می بیند و می رود، ممکن است خود را مسلمان به حساب آورد; ولی او از این پس شخص دیگری است غیر از آن چیزی که قبلاً بود. (3)

ترولیان می نویسد :

مسلمانان، مردمی قاطع، مبارز و سرسخت می باشند، ولی حتی همین جوانان مسلمان که با فرهنگ ما تربیت شده اند، کاملاً با جوانانی که در آموزش و پرورش و فرهنگ اسلامی تربیت شده اند متفاوتند و با ما بهتر می توانند سازش و همکاری کنند. (4)

ایوینگ عضو میسیونری لاهور در نشریه اردو دایجست چنین نوشته است :

درحالی که این حقیقت مورد قبول است که ما نتوانسته ایم و موفق نشده ایم مردم منطقه را مسیحی کنیم، ولی هدف ما محدود به مسیحی کردن رسمی

ص:81

مردم نیست; ما می کوشیم تا در دانشجویان نفوذ کنیم وآنان را بر اساس فرهنگ و تربیت غرب و با آداب، رسوم و طرز تفکر خودمان بار آوریم; درست است که این دانشجویان رسماً مسیحی نشده اند، ولی موفقیت ما نباید بر اساس این معیار ارزشیابی شود; زیرا هرکس بر اساس فرهنگ و تربیت ما پرورش یابد، هرگز مسلمان واقعی نخواهد ماند; اگر مؤسسات آموزشی میسیونری مسیحی بتوانند تا همین اندازه کار انجام دهند، موفقیت لازم را کسب کرده اند. (1)

لرد مکولی، طراح نظام آموزشی استعماری بریتانیا در شبه قاره هند در فوریه 1835م. هدف خود را از طرح مزبور، چنین بیان می کند :

تربیت یک طبقه از مردم را که بایستی رابطه، واسطه، دلال و عامل بین بریتانیا وتوده هایی که باید زیر سلطه و حکومت بریتانیا قرار گیرند; یک طبقه از مردم هند که خون و رنگ هندی داشته، ولی دارای فرهنگ، ایده و طرز تفکر بریتانیایی باشند. (2)

امیرمؤمنان علی علیه السلام در مورد این دو گروه می فرمایند :

قَصَّمَ ظَهری عالِمٌ مُتَهَتِکٌ وَ جاهِلٌ مُتَنَّسِکٌ فَالجاهِلُ

یَغُشُّ الناسَ بِتَنَّسُکِه وَ العالِمُ یَغُرُّ هُم بِتَهَتُّکِه (1)

دو گروه پشت مرا شکستند : دانشمند بی دین و دین دار بی دانش (و بصیرت) اما دین دار بی دانش و بی بینش، مردم را به وسیله عبادتش از دین باز می دارد و عالم بی دین با بی تقواییش آنان را می فریبد.

امام صادق علیه السلام نیز در مورد «عالم متهتّک و جاهل متنسک» فرموده اند :

هذا یصدّ الناس عن عمله بتهتکه، و هذا یصدّ الناس عن نسکه بجهله. (2)

دانشمند بی دین و بی تقوا به وسیله بی دینیش، راه علمش را بر مردم می بندد و دین دار نادان به واسطه جهلش، راه عبادت را بر مردم سد می کند.

این که دو امام بزرگوار در دو مقطع تاریخی از این دو گروه شکایت می کنند، حاکی از این است که اینها دو جریان مستمر در طول تاریخ بودند که از درون، تیشه به ریشه اسلام زدند.

بی جهت نیست که امام خمینی رحمه الله نیز از این مقدس نمایان دل پُر خونی داشته و می فرمایند :

این گونه افکار ابلهانه که در ذهن بعضی وجود دارد به استعمارگران و دولت های جائر کمک می کند که وضع کشورهای اسلامی را به همین صورت نگه دارند و از نهضت اسلامی جلوگیری کنند; اینها افکار جماعتی است که به مقدسین معروفند و در حقیقت مقدس نما هستند نه مقدس; باید افکار آنها را اصلاح کنیم و تکلیف خود را با آنها معلوم سازیم; چون اینها مانع اصلاحات و نهضت ما هستند و دست ما را بسته اند.

روزی مرحوم آقای بروجردی، مرحوم آقای حجت، مرحوم آقای صدر و مرحوم آقای خوانساری رحمه الله برای مذاکره در یک امر سیاسی در منزل ما جمع شده بودند; به آنان عرض کردم که شما قبل از هر کار تکلیف این مقدس نماها را روشن کنید. با وجود آنها مثل این است که دشمن به شما حمله کرده و یک نفر هم محکم دست های شما را گرفته باشد; اینهایی که اسمشان مقدسین است

ص:83

نه مقدسین واقعی و متوجه مفاسد و مصالح نیستند، دست های شما را بسته اند و اگر بخواهید کاری انجام بدهید، حکومتی را بگیرید، مجلسی را قبضه کنید که نگذارید این مفاسد واقع شوند، آنها شما را در جامعه ضایع می کنند; شما باید قبل از هر چیز فکری برای آنها بکنید. (1)

استاد شهید مرتضی مطهری رحمه الله نیز دراین باره می فرماید :

اگر بخواهید بفهمید جمود با دنیای اسلام چه کرده است، همین موضوع را در نظر بگیرید که علی بن ابی طالب علیه السلام را چی کشت؟ یک وقت می گوییم : علی علیه السلام را کی کشت؟ و یک وقت می گوییم چی کشت؟ اگر بگوییم علی علیه السلام را کی کشت؟ البته عبدالرحمن بن ملجم، و اگر بگوییم علی علیه السلام را چی کشت؟ باید بگوییم : جمود و خشکه مغزی و خشکه مقدسی. (2)

امیر مؤمنان علی علیه السلام در وصف انسان بی بصیرت می فرماید :

مطیعِ حاملان حق است، اما بصیرتی ندارد با نخستین شبهه و ایراد، شک در دل او پیدا می شود. (3)

این دسته اگر هم مانعی سر راه ایجاد نکنند خیلی وقت ها به علّت کناره گیری از مسائل سیاسی و به قول خودشان بی طرفی، کفه قدرت را به نفع منحرفان سنگین می کنند; چون در مسائل سیاسی، بی طرفی معنا ندارد و هر کس با حق نباشد نتیجه کارش به نفع باطل تمام خواهد شد.

نمونه های بارز این دسته در کشورهای اسلامی سنی نشین، وهابیت و گروه های منتسب به آن همانند : سپاه صحابه در پاکستان، طالبان در افغانستان و القاعده است و در کشور شیعه ایران گروه هایی مانند حجتیه را می توان از نمونه های شاخص آن به شمار آورد.

این دسته همان هایی هستند که امیر مؤمنان علیه السلام در خطاب به کمیل بن زیاد نخعی در مورد آنان فرمودند :

همج رعاع، اتباع کل ناعق، یمیلون مع کل ریح، لم یستضیئوا بنورالعلم، و لم یلجؤوا الی رکن وثیق; (1)

احمقان بی سر و پایی که دنبال هر صدایی می روند و با هر بادی به سویی متمایل می شوند، همان ها که با نور علم روشن نشده و به ستون محکمی پناه نبرده اند.

ویژگی مهم این دو دسته که گروه ناآگاهان را تشکیل می دهند در این است که عقلشان رشد کافی نکرده; آنان ممکن است در جایی که امری بین خیر و شر دایر باشد خیر را تشخیص دهند و جانب خیر را بگیرند، چون اگر به همین مقدار هم قدرت تشخیص نداشته باشند در حد انسان نیستند، به فرمایش امام علی علیه السلام .

من لم یعرف الخیر من الشر، فهو بمنزلة البهیمة;

کسی که فرق خیر و شر را نداند به منزله چهارپاست. (2)

با این همه، اینان در جایی که امری بین دو شر دایر باشد که یکی شر بیشتری داشته باشد و دیگری شر کمتری، قدرت تشخیص را از دست می دهند; امیر مؤمنان علی علیه السلام در سخنی که به آن حضرت منسوب است وصف «عاقل» را از آنان سلب می کند و آنان را شایسته این وصف نمی داند و می فرماید :

لیس العاقل، من یعرف الخیر من الشر; و لکن العاقل : من یعرف خیر الشرین; (3)

عاقل کسی نیست که خیر را از شر تشخیص دهد، بلکه عاقل کسی است که بین دو شرّ، بتواند بهترین آنها را تشخیص دهد.

در دنیای امروز که حکومت ها داعیه دموکراسی و اتکا به آرای مردم را دارند، این گروه ها بیش از پیش در مسیر تأمین خواست استعمار قرار می گیرند، چون زودتر از دیگران تحت تأثیر تبلیغات فریبنده قرار گرفته و با رأی خود، کفه ترازوی قدرت را به

ص:85

نفع قدرت طلبان مزوِّر، مردم فریب و زرمدار سنگین می کنند; زیرا همان طور که امام علی علیه السلام فرمودند : آنان به دنبال هر صدایی می روند و دنیای دموکراسی را نیز سر و صداها و تبلیغات فریبنده آباد می کند.

نمونه ای از خوش خدمتی این گروه به استعمار را می توان در جریان شکست نهضت ملی شدن نفت ایران مشاهده کرد که گروهی از این اراذل و اوباش به سرکردگی شعبان جعفری مشهور به شعبان بی مخ وضع شهر تهران را به هم ریختند و زمینه را برای کودتای ننگین 28 مرداد 1332ه-.ش. آماده کردند تا شاه و نهایتاً آمریکا از آب گل آلود ماهی گرفته و ایران را برای سالیانی دیگر، زیر چکمه دیکتاتوری قرار دهند; نمونه دیگر چنین دسیسه هایی را پس از پیروزی «انقلاب اسلامی» در حادثه 7 تیر و 8 شهریور 1360ه-.ش. می توان مشاهده نمود که به دست گروه های بی هویتی به وقوع پیوست و طی آن ده ها تن از بهترین چهره های انقلابی و اسلامی کشور و در رأس آنان آیة الله دکتر بهشتی (رئیس قوه قضائیه)، رجایی (رئیس جمهور) و باهنر (نخست وزیر) توسط منافقین (هم پیمانان صدام) به شهادت رسیدند; هم چنین بلواهای پس از حادثه 18 تیر 1378ه-.ش. تهران که با حضور به موقع نیروهای انقلاب مهار گردید.

ص:86

چکیده

استعمارگران برای استعمار کردن یک کشور، نیازمند شناخت آن کشور و ویژگی های مذهبی، فرهنگی و قومی مردم آن می باشند; نیروهایی که در تحقّق این امر، استعمار را یاری می کنند، همان زمینه سازان استعمار هستند که عبارتند از :

1. هیأت های تبلیغی مسیحیت :

اینان به بهانه خدمت به مردم محروم کشورها به تبلیغ مسیحیت و جمع آوری اطلاعات در مورد کشور مورد نظر می پردازند.

تبلیغ مسیحیت در جهان اسلام بعد از جنگ های صلیبی و به عنوان یک جنگ فرهنگی بر ضد اسلام شروع شد و از قرن 17 میلادی به بعد شدت یافت، مبلغان مسیحی با نفوذ در مراکز آموزشی مسلمانان سعی در پیش برد مطامع استعماری خویش دارند.

2. شرق شناسان :

«شرق شناسی» مشتمل بر یک سری مطالعات است که هدف از آن، شناخت سرزمین ها، ادیان و مذاهب، خصوصیات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، تاریخی و ملی مردم مشرق زمین است که برای تسلط بر آنان صورت می گیرد; و شرق شناسان را که عهده دار این کارند، می توان فانوس کشان استعمار نامید، پدیده«شرق شناسی» علی رغم نام آن، مختص شرق نیست بلکه همه مناطق دنیا را شامل می شود.

«شرق شناسی» بعد از فتح «آندلس» شروع شد و از قرن 13 میلادی شدت یافت و ثمره آن، جمع آوری حجم عظیمی از اطلاعات در مورد شرق بود. شرق شناسی، امروزه در زیر نقاب سازمان های بین المللی و سفارت خانه های کشورهای استعمارگر و جهان گردی و برخی نیز توسط ماهواره ها انجام می شود.

انگیزه شرق شناسان، شناخت نقاط قوت و ضعف مردم مشرق زمین و دیگر کشورهای عقب افتاده است.

شرق شناسان، ابتدا شرق را سرزمینی افسانه ای معرفی کردند و بعد سعی کردند برای آن مبنای علمی بتراشند و سپس به استعمار آن روی آوردند، به این عنوان که استعمار برای جبران عقب ماندگی شرق ضروری است.

ص:87

شرق شناسان، حجم عظیمی از کار خود را به اسلام اختصاص داده اند و ابتدا سعی کرده اند با اسلام آشنا شوند و پس از آن به تبلیغ بر ضد آن و تخریب آن روی آورده اند; اینان، برای رسیدن به اغراض خود، از وسایل متعددی، از جمله نوشتن کتاب و انتشار مجله بهره برده اند; تعداد زیادی از شرق شناسان سعی کرده اند تصویری غرض آلود از اسلام ارائه کنند که مبنای قضاوت غربیان در مورد اسلام شده است.

3. مستشاران :

این گروه در قالب مستشاران نظامی، اقتصادی و فرهنگی وارد کشورهای عقب افتاده شده و زمینه استعمار را فراهم نمودند.

4. روشن فکران :

این گروه به عنوان نیروهای بومی عامل استعمار قدم در این وادی گذارده اند.

مقصود از روشن فکر کسی است که در قبال دین، موضع منفی یا خنثی داشته باشد; اندیشه این گروه مبتنی بر علم، مخالفت با سنن قومی و اجتماعی، دشمنی با گذشته، آینده گرایی، مخالفت با مذهب و معنویات، دارای جهان بینی فلسفی امیدوار کننده اند و هدفشان لاییک کردن جامعه است.

روشن فکران جهان سوم، در بعضی ویژگی ها با روشن فکران غرب اشتراک نظر دارند; ولی از ویژگی های دیگری نیز برخوردارند هم چون : غرب زدگی، باستان گرایی، بی خبری از اوضاع جامعه، بدون ابتکار و کلیشه ای فکر کردن، تسری دهنده جریان پیش آمده در غرب به کل جهان، تقلیدگر غرب و بی اعتماد به جامعه خود می باشند.

در جهان سوم، این گروه با توجه به دارا بودن تحصیلات عالیه، بر سرنوشت این کشورها حاکمند، این گروه در جهان اسلام، ابتدا در کشورهای ایران، ترکیه، مصر، سوریه و لبنان به وجود آمدند و به تبلیغ منویات استعماری خود پرداختند; نمونه بارز آنان مصطفی کمال پاشا مشهور به آتاترک است که کارنامه بلندی از فعالیت های ضد اسلامی را در پرونده خود دارد.

5. ناآگاهان و کسانی که دارای بصیرت کافی نیستند :

این گروه خود به دو دسته تقسیم می شوند :

ص:88

اول : مقدسان متحجر; این دسته به ظاهر در مقابل روشن فکران هستند و برخلاف جهت هم حرکت می کنند; ولی این دو همانند دو لبه قیچی هستند که برخلاف هم حرکت می کنند ولی یک چیز را می برند;

دوم : فرومایگان و اراذل و اوباش; اینان از تربیت و فرهنگ درستی برخوردار نبوده و در مسیر مطامع استعمارگران قرار می گیرند.

ویژگی مهم این دو گروه، این است که به لحاظ عقلانیّت از رشد کافی برخوردار نبوده و در دوران امر بین دو شر قدرت تشخیص شر کمتر را ندارند لذا به طرفی می روند که نتیجه کارشان به نفع استعمار است.

ص:89

پرسش

1. «هیأت های تبلیغی مسیحیت» را معرفی نموده و فعالیت هایشان را ذکر نمایید.

2. تاریخچه هیأت های تبلیغی مسیحیت را بنویسید.

3. «شرق شناسی» را تعریف کنید و تاریخچه آن را بنویسید.

4. سازمان هایی را که متکفّل امر شرق شناسی هستند ذکر نمایید.

5. انگیزه شرق شناسان را بنویسید.

6. محورهای کار شرق شناسان را در مورد شرق بیان کنید.

7. محورهای کار شرق شناسان را در مورد اسلام و مسلمانان بیان کنید.

8. شرق شناسان، برای پیش برد کار خود بر ضد اسلام، از چه وسایلی بهره برده اند، با ذکر نمونه بیان کنید.

9. شرق شناسانی را که تصویری غرض آلود از اسلام ارائه کرده اند، نام ببرید.

10. «مستشاران» چگونه به عنوان عوامل زمینه ساز استعمار محسوب می شوند؟ توضیح دهید.

11. مفهوم روشن فکری را توضیح داده و بنویسید که روشن فکر به کدام معنا از عوامل زمینه ساز استعمار محسوب می شود؟

12. خصوصیات روشن فکری، از دیدگاه «دکتر شریعتی» کدامند؟

13. خصوصیات روشن فکران «جهان سوم» را ذکر نمایید.

14. خلاصه نظر انجمن اسلامی مهندسین را در مورد روشن فکران بنویسید.

15. پیشتازان روشن فکری را در ایران، مصر، سوریه، لبنان و ترکیه نام ببرید.

16. اهم برنامه های ضد دینی «آتاترک» را نام ببرید.

17. مقصود از ناآگاهان که از عوامل زمینه ساز استعمار هستند چه کسانی می باشند و ویژگی آنان چیست؟

18. سخن امیرمؤمنان علیه السلام را در مورد دو قشر روشن فکر و ناآگاه بیان نمایید.

19. امام علی علیه السلام در مورد فرومایگان، چه فرمایشی دارند؟ توضیح دهید.

ص:90

منابع برای مطالعه بیشتر

1. نجاح عطاء الطائی، الفکر القومی اسلامیاً و تاریخیاً، معاونت روابط بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی.

2. حمید عنایت، سیری در اندیشه سیاسی عرب، تهران، امیرکبیر.

3. فؤاد کاظم المقدادی، الاسلام و شبهات المستشرقین، مجمع جهانی اهل بیت علیه السلام .

4. ادوارد سعید، شرق شناسی، ترجمه عبدالرحیم گواهی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

5. ابوالفضل شکوری، جریان شناسی تاریخ نگاری ها در ایران معاصر، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران.

6. مصطفی السباعی، الاستشراق و المستشرقون ما لهم و ما علیهم، بیروت، المکتب الاسلامی.

7. انور الجندی، الاسلام فی وجه التغریب و الاستشراق، بیروت، دار الاعتصام.

8. طیباوی، خاورشناسان انگلیسی زبان، ترجمه سیدخلیل خلیلیان، انتشارات مروارید.

9. انور الجندی، الفکر الاسلامی و سموم التغریب و التبعیة، قاهرة، دار الفضیلة.

10. حسین عبداللهی خوروش، فرهنگ اسلام شناسان خارجی، اصفهان، مؤسسه مطبوعاتی مطهر.

11. مارسل بوازار، الاسلام و الیوم، المؤسسة العربیة للدراسة و النشر.

12. ارنست کاسیرر، فلسفه روشن اندیشی، ترجمه نجف دریابندری، انتشارات خوارزمی.

13. علی محمد نقوی، جامعه شناسی غرب گرایی، انتشارات امیر کبیر.

14. جلال آل احمد، در خدمت و خیانت روشن فکران، انتشارات خوارزمی.

15. عبدالامیر ارشدی، الاسلام و دسائس الاستعمار، قم، چاپخانه شهید.

16. یحیی یثربی، ماجرای غم انگیز روشن فکری در ایران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

17. آنتونی ناتنغ و لویل توماس، لورانس لغز الجزیرة العربیة، بیروت، مکتبة المعارف.

18. مصطفی الخالدی و عمر فروخ، التبشیر و الاستعمار فی البلاد العربیة، بیروت، المکتبة المصریة.

19. محمد ابراهیم الفیومی، الاستشراق، رسالة الاستعمار تطور الصراع الغربی مع الاسلام، قاهرة، دار الفکر العربی.

20. شهید مطهری، جاذبه و دافعه علی علیه السلام ، انتشارات صدرا.

ص:91

ص:92

دیگری، موج گسترده تبلیغات لیبرال دموکراسی که از سوی آمریکا رهبری می شود و فضایی خیالی را پیش روی ملت های جهان سوم ترسیم می نماید. تأثیر این تبلیغات به حدی است که امروزه شاهدیم که نظام «لیبرال دموکراسی» علی رغم ضعف های فراوان چنان هاله ای از تقدس یافته که همه را مسحور کرده است و هیچ کس به خود اجازه چون و چرا در آن نمی دهد; به نحوی که مردم جهان شاهدند به بهانه حاکمیت دموکراسی چه جنایت هایی در جهان صورت می گیرد و چه خون هایی در کشورهایی هم چون افغانستان، عراق و دیگر جاهای زمین ریخته می شود، ولی هیمنه فکر غربی و ظاهر دل فریب آن همه را مجذوب ساخته به نحوی که هیچ کس زبان به اعتراض نمی گشاید و ظاهر زیبای آن، چنان همه را شیفته نموده که هیچ کس بوی تعفن باطن آن را استشمام نمی کند.

( وَ لا تَنازَعُوا فَتَفشَلُوا وَ تَذهَبَ رِیحُکُم ); (1)

نزاع و کشمکش نکنید که سست می شوید و قدرت (و شوکت) شما از میان می رود.

امیرمؤمنان علیه السلام نیز در این باره می فرماید :

ایاکم والفرقه، فانّ الشاذ من الناس للشیطان کما انّ الشاذ من الغنم للذئب; (2)

از پراکندگی بپرهیزید که انسانِ تنها، طعمه شیطان است; چنان که گوسفند تک رو، طعمه گرگ.

حتی امیرمؤمنان علیه السلام در تحلیل کامیابی های طرفداران معاویه و ناکامی های طرفداران خویش می فرمایند :

و انّی و الله لاظن انّ هؤلاء القوم سیدالون منکم باجتماعهم علی باطلهم و تفرقکم عن حقکم; (3)

به خدا قسم! می دانم که اینها به زودی بر شما مسلط خواهند شد; زیرا آنان در یاری باطلشان متحدند، ولی شما در راه حق خود متفرقید.

به همین جهت، استعمارگران، همواره برای تسلط بر یک کشور، درصدد ایجاد تفرقه در بین مردم آن کشور می باشند، چنان که مشهور است که انگلیسی ها می گویند : «تفرقه بینداز، حکومت کن» و غربی ها در زمان حاضر نیز بیشترین تلاش را در این جهت به کار می بندند; برای نمونه می توان به اختلافات داخلی کشورهایی چون عراق، سودان، فیلیپین، اندونزی و... اشاره کرد که بسیاری از اختلافات آنها، ریشه در تفرقه افکنی و تحریکات کشورهای استعمارگر دارد.

استعمارگران در هر زمان با توسل به حیله ای متناسب، به ایجاد اختلاف می پردازند : در برخی مناطق بین طرفداران ادیان مختلف و در مناطقی بین طرفداران یک دین و گاهی بین ملیت ها و نژادهای مختلف تفرقه می اندازند; آنان هم چنین تلاش می کنند تا علل و عوامل پایداری را برای ایجاد اختلاف بیابند، همان طورکه در هند برای ایجاد اختلاف بین مسلمانان با هندوهای افراطی، از مسجد بابری به عنوان این عامل استفاده کرده اند و به سبب آن درگیری

ص:96

های خونینی را در بین مسلمانان و هندوها ایجاد کردند، به نحوی که در سال 1947 میلادی 472000 نفر از مسلمانان در این درگیری ها کشته شدند. (1)

مسجد بابری در سال 1528 میلادی توسط ظهیرالدین محمد بابر در آیودیا واقع در ایالت اوتارپرادش ساخته شد. در سال 1885 میلادی یک صاحب منصب انگلیسی به نام اچ. او نوبل در هنگام ثبت آثار از روی عمد نوشت : «مسجد بابری قبلاً بت خانه هندویان بوده است.» و در همان سال یک درویش هندی، ادعا نمود که در بیرون مسجد سکویی وجود دارد که محل تولد رام رام جنوم بهومی (خدای هندوان) است و این ادعا را به صورت شکایتی تسلیم مقامات قضایی نمود; این حرکت ها موجب تفرقه و درگیری شدید بین مسلمانان و هندوها گردید و در سال 1949م. با حمایت قاضی «فیض آباد» در نیمه های شب بت رام (از خدایان هندو) به این مسجد منتقل شد و درب مسجد به روی مسلمانان بسته شد; (2) از آن تاریخ به بعد، این مسجد همواره عامل درگیری بین مسلمانان و هندوها بوده است.

در سال 1990 میلادی نیز انتشار کتاب اشتباهات بزرگ در تحقیقات تاریخی در هند که حاوی اهانت هایی به اسلام و ساحت مقدس پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بود، عامل دیگری جهت تشدید این اختلاف ها گردید.

کرد، دیگر نسبت به آنان احساس بیگانگی ندارد تا مقاومت و اعتراضی داشته باشد و در نتیجه هیچ گونه عکس العملی نسبت به استعمار و استثمار خویش از خود نشان نخواهد داد; بی جهت نیست که در دوره استعمار جدید، بیشترین همّ استعمارگران مصروف تخریب فرهنگ های بومی مناطق مختلف جهان و ترویج فرهنگ استعماری خودشان می شود.

«استعمار فرهنگی» با شیوه های گوناگونی رخ می دهد که در زیر به مهمترین آنها اشاره می شود.

خود نشان نخواهد داد; به همین جهت، یکی از بهترین راه های تسلط بر ملت های دیگر را اشاعه فساد و فحشا یافته اند.

در عصر حاضر، روی آوردن رسانه های جمعی استعماری به پخش برنامه های هرزه نگارانه (1) و جنسی (2) یکی از راه های مؤثر در اشاعه فساد و فحشاست.

متاسفانه آمارهای موجود نیز بیانگر این است که این برنامه ها تأثیر خود را داشته است; برای نمونه استفاده کنندگان از اینترنت در جهان سوم بیشترین بازدیدها را از سایت های مبتذل و خلاف اخلاق داشته و دارند.

هجمه وسیع به مسلمانان انقلابی در سال های اخیر و زدن تهمت های ناروا به آنان و تروریسم قلمداد کردن تفکر جهادی همه در این راستا قرار دارند.

تمامی رسانه های استعماری با جدیّت در تلاشند تا با ایجاد تغییر در افکار عمومی ملت ها به تضعیف مقاومت آنان بپردازند; آنان سعی دارند وانمود کنند که اساساً دوران طرح مبارزات ضد استعماری سپری شده و باید دنبال شیوه دیگری بود و به این وسیله به دنبال حذف روح مقاومت دینی و ملی در مقابل استعمار می باشند.

رسانه ها از طریق آگهی های بازرگانی و سوق دادن اخبار و اطلاعات، برنامه های سرگرم کننده، ورزش و تبلیغات در این مسیر به ایجاد فرهنگ مصرفی می پردازند.

گرایش مردم به سوی مصرف زدگی در اصطلاحاتی مانند مد (1)، شیوه زندگی و ذائقه تبلور می یابد; این شیوه استعمار، هم در استعمار فرهنگی کاربرد دارد و هم در استعمار اقتصادی ملت ها به کار می آید.

ملتی که دنبال تجمل و تغییر طرز زندگی و باب روز کردن آن و نیز، همواره مصرف گرا باشد، هیچ گاه به دنبال آرمان نخواهد رفت و در وادی های خطرناک مبارزه و در افتادن با استعمارگران پا نخواهد گذاشت.

به همین جهت، استعمارگران پیوسته در حال تبلیغ این موارد بوده و سعی در سرگرم کردن ملت ها با این مسائل دارند; علاوه که بسیاری از این شیوه ها، آرزوی سوداگران استعمار را که همان سودجویی باشد نیز تأمین می کند.

و در آیه 4 از سوره «ممتحنه» می فرماید :

( قَد کانَت لَکُم أُسوَةٌ حَسَنَةٌ فِی إِبراهِیمَ وَ الَّذِینَ مَعَهُ ); برای شما سرمشق خوبی در زندگی ابراهیم و کسانی که با او بودند وجود داشت.

استعمارگران نیز از همین نیاز مردم استفاده کرده و به ساختن الگو برای آنان پرداخته و الگوسازی را یکی از شیوه های استعماری خویش و راهکاری جهت تحقّق مصرف گرایی قرار داده اند.

کشورهای دیگر صادر شود; برای مثال :

«غنا»، عمدتاً کاکائو; «سنگال»، بادام زمینی; «سودان» و «اوگاندا»، پنبه; و «انگولا»، قهوه کشت و صادر می کردند. (1)

جدول زیر نوع و درصد محصولات عمده (تک محصولی) برخی از کشورها را در سال 1960 میلادی نشان می دهد : (2)

کشور- عمده کالای صادراتی- ارزش صادراتی

برمه- برنج- 70-65

مصر- پنبه- 75-70

غنا- کاکائو- 65-60

کلمبیا- قهوه- 80-75

کویت- نفت- 100-99

سریلانکا- چای- 65-60

بولیوی -قلع- 65-55

برزیل- قهوه- 63-58

گواتمالا- قهوه- 75-70

ایران- -نفت- 85-80

لیبریا- لاستیک- 67-62

نیجریه- بادام زمینی- 87-82

بوروندی- قهوه- 83

سنگال- پنبه و فرآورده های آن- 78

چاد- پنبه و فرآورده های آن- 77

سوریه- پنبه و فرآورده های آن- 70

ص:103

در کشت نوع محصول نیز، نیاز داخلی کشور تحت سلطه، ملاک عمل نیست، بلکه نیاز کشور استعمارگر، جهت تأمین مایحتاج خود و یا صدور به کشورهای دیگر و فروش در بازار آنها مطرح است.

تک محصولی کردن یک کشور، عواقب بدی دارد که تأثیری بنیادی بر اقتصاد آن کشور بر جای می گذارد. پیامدهای سوء اقتصاد تک محصولی به طور خلاصه عبارتند از :

1. اختصاص منابع انسانی و مالی کشور در راه تولید یک یا چند محصول;

2. عدم پاسخ گویی تولید نسبت به نیاز داخلی;

3. وابستگی اقتصاد به فروش همان محصول;

4. تأثیرپذیری از نوسانات بازار و قیمت محصول صادراتی;

5. گرفتن امکان برنامه ریزی صحیح از کشورِ تحت سلطه.

مجموع این مسائل دست به دست هم داده و فقر و عقب ماندگی کشورِ تحت سلطه را به دنبال دارد.

هدف از صدور صنایع مونتاژ، یکی وابسته کردن کشور تحت سلطه است و دیگری، ارزان تمام شدن کالا; زیرا در این کشورها، نوعاً نیروی کار ارزان است بر خلاف کشورهای پیشرفته، به همین جهت، کالا با قیمت ارزان تری به بازار می رسد.

از جمله پیامدهای مخرب صدور صنایع مونتاژ، علاوه بر وابستگی به کشور استعمارگر، دل خوش کردن مردم تحت سلطه به صنایع وابسته و روگرداندن از خودباوری، خلاقیّت و تولیدات بومی و ملی است; زیرا چنین می پندارند که کشورشان صنعتی بوده و به چیزی نیازمند نیستند.

علاوه بر این انتقال این نوع تکنولوژی نیز، در جهت پاسخگویی به نیاز کشورهای وارد کننده نیست، بلکه تأمین کننده منافع کشورهای صادر کننده است.

بررسی انکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه وابسته به سازمان ملل متحد) نشان می دهد که انتقال تکنولوژی از کشورهای پیشرفته صنعتی به کشورهای توسعه نیافته - که عمدتاً توسط شرکت های چند ملیتی صورت می گیرد- بیش از آن که در جهت پاسخگویی به نیازهای کشورهای توسعه نیافته باشد، تأمین منافع شرکت های چند ملیتی و کشورهای پیشرفته صنعتی را دنبال کرده است. عرضه کنندگان تکنولوژی، با استفاده از موفقیت انحصاری خود، شرایط و مقررات خاصی را که تأمین کننده منابع آنان است به کشورهای واردکننده تکنولوژی که عمدتاً کشورهای توسعه نیافته هستند; تحمیل کرده و در شرایط کاملا نامساعدی به انتقال تکنولوژی به آن کشورها اقدام می کنند که نتیجه آن : وابستگی بیشتر تکنولوژیکی کشورهای توسعه نیافته به کشورهای پیشرفته و صنعتی، اجرای سیاست های اقتصادی تحمیلی برای دریافت تکنولوژی غالباً کهنه و از رده خارج شده، پرداخت هزینه گزاف، بابت ورود تکنولوژی و پمپاژ دائمی سود از کشورهای توسعه نیافته به کشورهای پیشرفته صنعتی و نهایتاً، سنگین شدن بار بدهی به این کشورهاست. (1)

ص:105

ثالثاً : از آن جا که از ماهیتی استعماری برخوردارند، نه تنها خط سیر آنها، اساساً از مسیر مبارزه با استعمار، استکبار و امپریالیسم جدا می گردد; بلکه حتی خوش بینی نسبت به آنها و در نتیجه تسلیم در برابر آنها را به دنبال خواهد داشت.

رابعاً : با توجه به این که این مدل های توسعه، دارای ماهیتی غربی هستند، به ترویج ارزش های غربی در دیگر جوامع خواهند انجامید; لذا شاهد هستیم که : مدل های مختلفِ توسعه در عمل برای کشورهایی که در آرزوی مدرنیته به سر می برند، جز تشدید فقر و فاصله طبقاتی، شدت یابی بحران بدی ها و وابستگی بیشتر و بیشتر به نظام جهانی سلطه امپریالیستی، نتیجه ای نداشته است. (1)

این قضیه، خصوصاً زمانی تشدید می شود که روشن فکران و تحصیل کردگان جهان سوم از حیث اطلاعات روزآمد نباشند. به گفته استوور :

این تئوری ها، ابتدا توسط غربی ها ابراز شده، و سپس به کشورهای جهان سوم منتقل می شوند و گاهی در کشور ارائه کننده دیگر، طرفدار ندارند، ولی در جهان سوم هنوز کاملاً مد روز هستند. (2)

جایی سرمایه گذاری می کنند که ریسک کمتر و سوددهی بیشتری داشته باشد و ثانیاً : مقدار سود حاصله گاهی تا چند برابر اصل سرمایه بوده است.

یک بررسی از سرمایه گذاری های انگلستان در کشورهای عقب نگهداشته شده، طی چهل سال که توسط جی.اف.ریپی (1) صورت گرفته است این مسئله را به خوبی بیان می کند; این تحلیل نشان می دهد که از بیش از یک صدو بیست شرکت انگلیسی فقط هفده شرکت طی پنج سال، سود سرمایه ای به دست آورده اند که کمتر از سرمایه اولیه شان بوده است; بیش از یک چهارم آنها معادل کل سرمایه خود را در مدت یک سال یا حتی در مدتی کمتر از آن به صورت سود و غیره به دست آورده اند. (2)

شرایط خاص خویش را می طلبد و باید از نظم یکسانی پیروی کند; زیرا در یک دهکده نمی توان دو نوع نظم و به اصطلاح دو کدخدا داشت.

همین مطلب باعث شد که بوشِ پدر، تئوری نظم نوین جهانی را مطرح کند; در این نظم نوین، باید نظام مورد تأیید جهانِ پیشرفته، جهانی شود که همان نظام آمریکایی است; زیرا این مدل، توانایی های خویش را به نمایش گذاشته و بیشترین پشتوانه را در اختیار دارد و قدرت توسعه آن را نیز در سطح جهان دارا می باشد; در چنین شرایطی، نظریه ساموئل هانتینگتون شکل گرفت که تمدن های دیگر در مقابل این نظم نوین مقاومت خواهند کرد و برخورد تمدن ها پیش خواهد آمد.

مسئله «جهانی سازی» در چنین شرایطی مطرح می شود و هدف اصلی آن تحقّق وضعیتی است که فرهنگ جهان پیشرفته - که در رأس آن آمریکاست - در کل جهان حاکم شود و کسی نیز در مقابل آن مقاومتی نشان ندهد تا برخورد تمدن ها به وجود نیاید; اگر کسی به این مقدمات و زمینه ها توجه کافی بنماید، به خوبی درمی یابد که «جهانی سازی» یک حرکت طبیعی نیست، بلکه حرکتی ارادی است که از سوی عده ای قدرتمند هدایت می شود و باز به این نکته پی خواهد برد که پیشنهاد گفت وگوی تمدن ها چه قدر با غفلت از این زمینه ها و عدم اطلاع از پشتوانه فکری جهانی سازی مطرح شده است. به همین جهت علی رغم استقبال بسیاری از کشورهای جهان سوم از این پیشنهاد، کشورهای پیشرفته هیچ گونه وقعی به آن ننهادند و ارزشی برای آن قائل نشدند و علی رغم هزینه های گزافی که بر مردم ایران تحمیل نمود هیچ گونه نتیجه ای در سطح جهان نداشت.

بر سایر حیوانات ندارد و همه چیزِ این انسان خلاصه می شود در کسب قدرت بیشتر برای به جیب زدن سود بیشتر در راستای کسب لذت بیشتر و همه اینها را نیز باید در همین جهان تأمین کرد و بدان رسید وگرنه دنیای دیگر اگر فرضاً وجود داشته باشد نسیه است و نباید نقد را به نسیه فروخت; لذا جهانی کردن یا «جهانی سازی» در حقیقت این جهانی کردن و اصالت دادن به زندگی این دنیاست و این فکر، دستآورد بشر غربی جدید است که قرار است طی پروژه جهانی سازی به شیوه ای جهانی تبدیل شود.

این پروژه ابعاد مختلفی دارد :

در «بُعد اقتصادی» به دنبال قبضه «تجارت»، «بازار»، «مواد خام»، «نیروی کار و کالا در عرصه جهانی»، دخالت در تعریف «مالکیت»، «کار»، «دستمزد» و «هزینه خدمات» است.

در «بُعد سیاسی» به دنبال قبضه قدرت، نظارت و اطاعت در سطح جهان، تعریف مجدد مفاهیمی چون «مشروعیت»، «اقتدار» و «امنیت بین المللی» است.

در «بُعد فرهنگی» و عرصه فرهنگ به دنبال حاکمیت تعریف دل خواه خویش از «ارزش»، «ضد ارزش»، «زندگی»، «توسعه و پیشرفت»، «آزادی»، «حقوق بشر»، «دموکراسی» و... می باشد.

«جهانی سازی» به دنبال تحقق همه اهداف خود در ابعاد مذکور است، البته بُعد اقتصادی آن در حال حاضر بیشتر از سایر ابعاد مطرح می باشد که از طریق سازمان تجارت جهانی WTO به اجرا گذاشته می شود.

بر اساس مطالب مذکور، به طور خلاصه می توان گفت : «جهانی کردن» اشاعه و تثبیت مبانی اخلاقی، ارزش ها، ساختارهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جوامع توسعه یافته در جوامع توسعه نیافته یا در حال توسعه است.

ص:112

چکیده

«استعمار» ابعاد مختلفی دارد :

1. «بُعد سیاسی»; این بُعد همان تحمیل سلطه سیاسی کشورِ تحتِ استعمار است که از طریق روی کارآوردن نظام های مورد نظر استعمار، به کارگماردنِ افراد و نیروهای وابسته و ایجاد اختلاف و تفرقه بین ملت استعمارزده تأمین می شود.

2. «بُعد فرهنگی» این رویکرد استعماری با تحمیل ارزش ها و آداب و رسوم فکری و فرهنگی کشور استعمارگر بر ملت تحت استعمار صورت می گیرد، به نحوی که آنان بعد از مدتی، هویت خویش را فراموش می نمایند; این بُعد از طریق اشاعه فساد و فحشا، تضعیف دین و ارزش های دینی، تضعیف ارزش های انقلابی،تغییر دیدگاه ها، ترویج تجمّل گرایی و فرهنگ مصرفی و الگوسازی، محقق می شود.

3. «بُعد اقتصادی»; این بُعد، عبارت است از تسلط کشور بیگانه بر اقتصاد یک کشور، با نفوذ در اقتصاد آن در راستای تأمین منافع استعمارگران، که از طریق تک محصولی کردن کشورهای تحت سلطه، صدور صنایع مونتاژ، ارائه مدل های توسعه، افزایش سود وام ها و تسهیلات، سرمایه گذاری، کاهش قیمت مواد خام و افزایش قیمت فرآورده های صنعتی، گرفتن تعرفه های گمرکی از صادرات کشورهای تحت سلطه و لغو تعرفه گمرکی از واردات آنها، ایجاد انحصار در خرید و فروش; و سرقت مغزها محقق می شود.

4. «جهانی سازی» نیز شیوه ای است که برای همه ابعاد استعمار به کار می آید و به طور خلاصه عبارت است از اشاعه و تثبیت مبانی اخلاقی، ارزش ها، ساختارهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جوامع پیشرفته غربی در جوامع توسعه نیافته یا در حال توسعه.

ص:113

پرسش

1. «استعمار سیاسی» را تعریف نموده و شیوه های تحقق آن را توضیح دهید.

2. «استعمار فرهنگی» را تعریف کنید و شیوه های تحقق آن را بیان نمایید.

3. «استعمار اقتصادی» را تعریف کرده و بیان کنید چگونه از طریق تک محصولی کردن کشورِ تحتِ سلطه، محقق می شود.

4. صدور «صنایع مونتاژ» به کشورهای در حال توسعه، چه پیامدهایی دارد؟

5. توضیح دهید : چرا کشورهای عقب افتاده به مدل های توسعه روی آوردند؟

6. مشکلات ناشی از اجرای «مدل های توسعه» را در کشورهای اسلامی بیان کنید.

7. «جهانی سازی» را تعریف کنید و ابعاد مختلف آن را توضیح دهید.

8. ماهیت «جهانی سازی» را بیان نمایید.

ص:114

منابع برای مطالعه بیشتر

1. مقدمه ای بر استعمار نو (امپریالیسم نوین) در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین، جک وودیس، ترجمه سعید روحانی، انتشارات پیروز.

2. الاستعمار الجدید، آخر مراحل الامبریالیة، کوامی نکروما، ترجمه عبدالحمید حمدی.

3. جهان سوم در برابر کشورهای غنی، آنجلو پولوس، ترجمه امیرحسین جهان بگلو، تهران، انتشارات خوارزمی.

4. طلوع ماهواره و افول فرهنگ، چه باید کرد؟ صادق طباطبایی، تهران، انتشارات اطلاعات.

5. کنترل فرهنگ (نقش بنیادهای کارنگی، فورد و راکفلر در سیاست خارجی آمریکا)، ادوارد برمن، ترجمه حمید الیاسی، تهران، نشر نی.

6. توسعه کشورهای توسعه نیافته، مطالعه تحلیلی در جنبه های نظری، تاریخی توسعه نیافتگی، یوسف نراقی، تهران، شرکت سهامی انتشار.

7. وجوه امپریالیزم، چارلز رینولدز، ترجمه حسین سیف زاده، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه.

8. تحلیل استعمار فرهنگی، محمد علی جاودان، سازمان تبلیغاتی همگام با انقلاب اسلامی.

9. توسعه، شهریار زرشناس، تهران، کتاب صبح.

10. توسعه و تضاد، فرامرز رفیع پور، تهران، شرکت سهامی انتشار.

11. جهانی شدن، مالکوم واترز، ترجمه اسماعیل مردانی گیوی، سیاوش مریدی، تهران، سازمان مدیریت صنعتی.

12. جهانی شدن، رونالد رابرتسون، ترجمه کمال پولادی، تهران، نشر ثالث.

13. جهانی شدن و فرهنگ هویت، احمد گل محمدی، تهران، نشر نی.

14. نظام جهانی : اقتصاد، سیاست و فرهنگ، باری آکسفورد، ترجمه حمیرا مشیر زاده، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه.

ص:115

15. جهانی شدن با کدام هدف؟، پل سوئیزی و دیگران، ترجمه ناصر زرافشان، تهران، انتشارات آگاه.

16. ناامنی جهانی، بررسی چهره دوم جهانی شدن، آندرو هورل و دیگران، به اهتمام اصغر افتخاری، تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.

17. جهانی شدن و سیاست خارجی، داریوش اخوان زنجانی، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه.

18. فصلنامه کتاب نقد، شماره 24 و 25، پاییز و زمستان 1381، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

19. الاستعمار و الصراعات الثقافیة فی الجزائر، عبدالقادر جغلول، لبنان، دارالحداثة.

20. الغزو الثقافی، آیة الله الخامنه ای، بیروت، مؤسسة دار الولایة.

ص:116

توسط رسانه ها نقل و مورد استفاده قرار می گیرد، سه رویداد به وسیله خبرگزاری های جهانی مزبور مخابره شده است; (1) این خبرگزاری ها عبارتند از :

1. «آسوشیتدپرس»؛ (2)

2. «یونایتد پرس»؛ (3)

این دو خبرگزاری متعلق به «ایالات متحده آمریکا» هستند و علی رغم ادعای استقلال، هر دو به مثابه ابزاری در اختیار «وزارت خارجه آمریکا» به حساب می آیند.

«آسوشیتد پرس» هشت هزار و پانصد مشترک بین المللی در سطح جهان داشته و خدمات خبری و اطلاعاتی صد و دوازده کشور را بر عهده دارد; اخبار این بنگاه خبری به پنج زبان : انگلیسی، هلندی، فرانسوی، آلمانی و اسپانیایی تهیه و مخابره می شود (4) و روزانه حدود بیست و چهار میلیون کلمه در سطح جهان منتشر می کند.

«یونایتد پرس» روزانه یازده میلیون کلمه را در سراسر جهان منتشر می کند و دارای ده هزار و بیست و شش روزنامه، سه هزار و دویست و سی و هفت ایستگاه رادیویی و چهارصد و چهل و پنج ایستگاه تلویزیونی مشترک خبری است و نود و دو کشور را تحت پوشش خود قرار می دهد; این خبرگزاری در سال 1992م. ورشکست شد و توسط شرکتِ سعودی میدل ایست برود کستینگ سنتز خریداری گردید. (5)

3. خبرگزاری فرانسه (فرانس پرس) (6)

این خبرگزاری متعلق به کشور فرانسه است; دارای صدو پنجاه و دو نمایندگی خارجی و دوازده هزار مشترک خارجی است و با داشتن هزار و هشتصد و پنج کارمند، روزانه هشت میلیون کلمه را به زبان های فرانسه، انگلیسی، عربی، آلمانی و پرتغالی در سراسر جهان منتشر می کند.

4. «رویترز» (7)

ص:119

این خبرگزاری متعلق به کشور انگلیس است و با دو هزار و صدو پنجاه و هفت خبرنگار و عکاس در دویست شهر از نود و چهار کشور دنیا به فعالیت پرداخته و روزانه بیش از شش میلیون کلمه را به نوزده زبان در جهان منتشر می کند.

5. خبرگزاری «ایتارتاس» (1)

این خبرگزاری در سال 1991م. به دستور بوریس یلتسین رئیس جمهور روسیه تأسیس شد و دو خبرگزاری «تاس» و «نئوسیتی» منحل گردیدند. خبرگزاری «ایتارتاس» نیز ابزاری است در اختیار دولت روسیه.

خبرگزاری های مذکور، بزرگ ترین خبرگزاری های جهان هستند که اکثر خوراک روزنامه ها، مجلات، رادیو و تلویزیون و خبرگزاری های کوچک تر را تأمین می کنند و با این کار :

اولاً : از طریق فروش اخبار و اطلاعات، درآمدهای هنگفتی را کسب می نمایند; برای مثال : خبرگزاری «رویترز» با سرمایه سیصدو پنجاه و نه میلیون پوند و با منفعتی ششصد و پنجاه و هفت میلیونی در سال 2000م. نزدیک به پانزده درصد افزایش سود، نسب به سال 1999م. داشت. (2)

ثانیاً : اخبار و اطلاعات را گزینش کرده و به نحو دل خواه خود و آن طور که منافعشان را تأمین کند در اختیار جهانیان می گذارند; مثلاً : در مورد کشورهای جهان سوم به گزارش وقایع مصیبت بار، فساد، کودتا، گرسنگی و... وقت زیادی را اختصاص می دهند. (3)

یا در زمان حمله به کشور «زئیر» (4) اکثر گزارش های خبری که از چهار آژانس خبری پخش می شدند، روی قتل یک صد سفید پوست اروپایی تکیه می کردند، درحالی که به ندرت به سه برابر قتل سیاه پوستان اشاره می شد. (5)

ثالثاً : موجب جریان یک سویه اخبار و اطلاعات می شوند; به عنوان مثال : «آسوشیتد پرس» به طور متوسط در روز، نود هزار کلمه خبر از «نیویورک» به

ص:120

آسیا ارسال می کند; درحالی که از آسیا روزانه فقط نوزده هزار کلمه به نیویورک مخابره می شود.

خبرگزاری «یونایتد پرس» در ماه، حدود صد و پنجاه سوژه خبری به صورت فیلم از غرب به آسیا می فرستد درحالی که در مقابل، به طور متوسط تنها حدود بیست فیلم از تمام کشورهای آسیا (به جز ژاپن) و ده فیلم از ژاپن به مغرب زمین ارسال می شود.

در «آمریکای لاتین» نیز وضع به همین منوال است; در «ونزوئلا» در مقابل هرصد مورد خبری که از آمریکا دریافت می شود هفت مورد خبر به آن جا ارسال می شود. (1)

رابعاً : وابستگی (2) کشورهای توسعه نیافته را به دنبال دارد که خود یک مانع مهم و غیر آشکار در مقابل جریان آزاد اطلاعات است.

چهار خبرگزاری عمده غرب، یعنی : «آسوشیتد پرس»، «یونایتد پرس»، «اینترنشنال» و «رویترز» و نیز «آژانس خبری فرانسه»، بر گزارش های خبری جهان تسلط دارند و همین موجب شده که «مردم دنیا حدود هشتاد درصد گزارش ها را از طریق «نیویورک»، «پاریس» یا «لندن» دریافت می کنند». (3)

انحصار کشورهای غربی در زمینه توزیع اخبار، به حدی است که حتی داستان های نوشته شده درباره یک کشور جهان سوم، برای توزیع در نقطه ای دیگر از جهان، توسط آژانس های خبری بین المللی که در «نیویورک»، «لندن» و «پاریس» متمرکزند گزارش می شوند که این خود به تسلط فرهنگی و استعمار جدید می انجامد. (4)

این رادیو در سال 1922م. افتتاح شد و علی رغم ادعای استقلال در جهت سیاست خارجی انگلیس قدم بر می دارد.

2. «صدای آمریکا»;

این رادیو به «آژانس اطلاعاتی آمریکا» وابسته است و در اختیار سیاست های آن کشور قرار دارد.

3. «رادیو آزادی»;

این رادیو که سابقاً به همراه رادیو اروپای آزاد بر ضد «شوروی» سابق و بر ضد کمونیسم به فعالیت مشغول بود، بعد از فروپاشی شوروی، مدتی تعطیل شد; ولی در حال حاضر بر ضد «انقلاب اسلامی ایران» فعال است.

4. «رادیو اسرائیل»;

این رادیو متعلق به «اسرائیل» است و گرچه عمری طولانی ندارد، ولی از فعال ترین رادیوهای بین المللی است که به پشتوانه صهیونیسم جهانی به زبان های مختلفی برنامه پخش می کند.

5. «رادیو مونت کارلو»;

این رادیو در قالب یک شرکت مشترک بین «رادیو فرانسه» و «رادیو مونت کارلو» (شهری در موناکو، امیر نشینِ جنوب فرانسه) کار خود را آغاز کرد و گرچه در مقایسه با «رادیو بی. بی. سی» از تأثیر کمتری برخوردار است ولی به زبان های مختلف برنامه دارد و در جذب کشورهای عربی به برنامه های خویش، بسیار موفق بوده است.

6. «رادیو مسکو»;

این رادیو نیز وسیله ای است در اختیار سیاستمداران روسیه فعلی.

7. «رادیو دویچه وله»;

این رادیو متعلق به کشور آلمان است و به چند زبان زنده دنیا برنامه پخش می کند.

رادیوهای هفتگانه ای که نام آنان گذشت قدرتمندترین رادیوهای بین المللی بوده و در اختیار استعمارگران قرار دارند; رادیوهای بین المللی دیگری نیز هستند که به اهمیت رادیوهای مذکور نبوده، ولی برخی از آنها نیز به استعمارگران وابسته اند و برخی هم گرچه ادعای استقلال دارند، ولی در مسیر اهداف استعمارگران گام برمی دارند.

ص:122

در قبال رادیوهای مزبور، رادیوهای ملی یا رادیوهای بین المللی مخالف استعمار از مشکلات عدیده ای رنج می برند که این خود، توان آنها را می کاهد; برای نمونه، یکی از مشکلات رادیوهای ملی آفریقا، مربوط به باند فرکانسی آنهاست; این باند توسط اتحادیه ارتباطات بین المللی و با همکاری بخش آفریقا و اروپا برنامه ریزی می شود; در گذشته قدرت فرستنده های اروپایی کم بود و لذا برخورد چندانی با رسانه های آفریقایی نداشتند; اما در حال حاضر، فرستنده های اروپایی پر قدرت بوده و این، موجب اختلال در برنامه های فرستنده های آفریقایی می شود و به همین دلیل، برخورداری آنان از صدایی صاف و فرکانسی مطلوب هزینه زیادی را می طلبد; مثلاً : ایستگاه های آفریقایی، امواج خود را در منطقه ای به مساحت صد هزار مایل مربع منشر می کنند; در سودان هر ایستگاه، تقریباً یک میلیون مایل مربع را پوشش می دهد; این در حالی است که فرستنده های آمریکایی، منطقه ای به وسعت 1/6 میلیون مایل مربع را تحت پوشش قرار می دهند; در نتیجه، فرستنده های آفریقا، چنان چه بخواهند شنوندگان خود را از یک موج قوی، صاف و واضح برخوردار سازند، باید بسیار کاردان و خبره باشند; به هر حال، آنها غالباً فاقد اطلاعات و تجربه لازم در انجام این عمل هستند.

در اغلب کشورهای آفریقایی، مطالعه کافی برای نقشه برداری از نحوه انتشار امواج رادیویی و مطالعه ضریبِ رسانایی زمین انجام نشده و در نتیجه ایستگاه های آفریقایی از فقدان داده های مرتبط، عدم کفایت قدرت فرستنده، تداخل با ایستگاه های پر قدرت اروپایی و اختصاص ناکافی طیف رادیویی رنج می برند; اینان از این جهت، نسبت به این نابرابری معترض بوده و خواستار تقسیم منصفانه طیف رادیویی هستند. (1)

بر این موارد، انحصارطلبی کشورهای پیشرفته را نیز باید افزود; برای مثال : «رادیو صدای آمریکا»، «کمپانی سخن پراکنی بریتانیا» (B.B.C) ، «رادیو بی جینگ» (BeiJing) ، «رادیو مسکو» و دیگر فرستنده های بین المللی، در پخش برنامه هایشان از فرکانس بالا استفاده می کنند و باندهای اختصاص یافته قبلی برای پخش، بدون استفاده رها شده اند; ولی بسیاری از کشورهای پیشرفته مانند آمریکا، هنوز باندهای قبلی خود را که دیگر از آن بهره نمی گیرند رها نمی کنند. (2)

ص:123

آمریکا SitF در ده دقیقه اول، هزار و سی و هفت دلار و در هر دقیقه اضافی چهار هزار و صد و بیست و پنج دلار هزینه داشت. (1)

دوم. ماهواره، ابزاری استعماریست که از جهات مختلف به کار استعمارگران می آید :

شده و میلیاردها دلار سرمایه کشورهای جهان سوم را روانه کشورهای پیشرفته می کند.

تعداد این نوع ماهواره ها و تعدّد کانال های آنها، به قدری زیاد است که انسان را مبهوت می کند; بعضی از ماهواره ها همانند «هات برد» (1) از نهصد و پنجاه کانال، به پخش برنامه مشغول هستند و متاسفانه خط سیر اصلی اکثر برنامه ها نیز مسائل سکس و پورنوگرافی است و تأثیرات بسیار مخربی بر جوامع بشری خصوصاً نسل جوان داشته و دارند.

ماهواره ها امروزه به عنوان وسیله ای مکمل کار تلویزیون قرار گرفته و امواج تلویزیونی را به سراسر جهان ارسال می نمایند واز این طریق مشکل امواج تلویزیونی حل شده و شبکه های تلویزیونی به راحتی می توانند برنامه های خود را به سراسر جهان ارسال کنند و مردم دنیا را آماج هجوم فرهنگی قرار دهند.

استفاده گسترده تری کنند، اغلب با رقابت در انتشار به شکل روزنامه های مشابه از سوی کشورهای غربی مواجه شده اند، برای نمونه، در آسیا بیش از صد و چهل روزنامه انگلیسی زبان منتشر می شود که غالباً در شهرها و بین افرادی پخش می شود که در صورت فقد آن به مطبوعات بومی روی می آورند; برخی از روزنامه های انگلیسی زبان، مالکینی محلی دارند; ولی اغلب غیر بومی بوده و اصرار دارند که درآمدهای تبلیغاتی و خوانندگان را به سوی خود جلب کنند. (1)

به علاوه، روزنامه های بومی، نوعاً الگویی از مدل اروپایی هستند که منافع مالی مورد نیاز آنها اساساً از طریق آگهی تامین می شود و به منظور کسب اخبار خارجی به خدمات شبکه های غربی وابسته اند.

استعمارگران، علاوه بر سیطره فرهنگی و سیاسی که از طریق انتشار روزنامه و مجله به دست می آورند، درآمد هنگفتی را نیز از این راه به جیب می زنند.

در «آمریکا» پس از تلویزیون، روزنامه ها مهم ترین و تأثیرگذارترین رسانه هستند.

تیراژ روزنامه های آمریکا شصت و سه میلیون است، این تعداد را هزار و ششصد و چهل روزنامه مختلف به چاپ می رسانند; در وهله اول ممکن است چنین به نظر آید که تعداد زیاد ناشران به معنای استقلال بیشتر روزنامه هاست; ولی تنها چهارصدو دو روزنامه، یعنی : بیست و پنج درصد کل ناشران، مستقل هستند و بقیه به روزنامه های زنجیره ای وابسته اند. (2)

تیراژ در هفته، حدود دوازده مجله مهم شامل نیویورکر (1)، مادمازل (2)، گلامور (3) و... را تحت مالکیت دارد; این امپراطوری رسانه ای یهودی توسط ساموئل نیو هاوس (4)مهاجر یهودی تأسیس شد.

از ابتدای قرن بیستم، تعداد روزنامه های تحت کنترل یهودیان، همواره در حال افزایش بوده است; سه روزنامه مهم و اصلی آمریکا به نام های نیویورک تایمز (5) و وال استریت جورنال (6) و واشنگتن پست (7) تحت مالکیت و کنترل یهودیان هستند; این سه روزنامه، با اهمیت ترین و با نفوذترین روزنامه های آمریکا هستند و در عرصه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، به داخل و خارج از آمریکا خط می دهند. این روزنامه ها، خبر می سازند و تقریباً سایر روزنامه ها، آنها را کپی می کنند.

روزنامه نیویورک تایمز، راهنمای غیر رسمی ملت آمریکا در موضوعات اجتماعی، مد، سرگرمی، سیاسی و فرهنگی است; این روزنامه به ملت می گوید که چه کتاب هایی بخرند، چه فیلمی ببینند، دیدگاه های جدید در مد چیست و چه کسانی با قدرت در سیاست، آموزش، هنر و تجارت وارد شده اند و رهبران مذهبی فردا چه کسانی خواهند بود. (8)

خانواده سولز برگر از طریق شرکت «نیویورک تایمز» صاحب بیست و سه روزنامه هستند که از جمله آنها روزنامه بوستون گلوب (9) است که آن را در سال 1993م. به مبلغ 1/1 میلیارد دلار خریداری کردند; هم چنین دوازده مجله، با تیراژ بیش از پنج میلیون، هفت ایستگاه رادیویی و تلویزیونی، یک سیستم تلویزیون کابلی و سه انتشارات بزرگ را نیز تحت مالکیت خود دارند; سرویس

ص:128

خبری نیویورک تایمز به پانصد و شش روزنامه، آژانس خبری و مجله، خبر رسانی می کند. (1)

واشنگتن پست نیز، به اندازه نیویورک تایمز، دارای اهمیّت ملی است و اخبار مربوط به دولت فدرال را منتشر می کند; این روزنامه نیز در حال حاضر در دست یهودیان است.

شرکت «واشنگتن پست» هم چنین مالکیت مجله نیوز ویک (2) و روزنامه وال استریت ژورنال با 2/1 میلیون تیراژ که پر تیراژترین روزنامه آمریکاست را بر عهده دارد.

هم چنین شرکت «واشنگتن پست» به همراه یک شرکت دیگر به نام داو جونز کو (3)بیست و چهار روزنامه دیگر را نیز تحت مالکیت دارد.

در میان مجلات خبری، ایالات متحده آمریکا، هر سه مجله تایم، نیوزویک و یواس نیوز اند ورلد ریپورت (4) مهم ترین هستند.

مجله تایم با تیراژ 4/1 میلیون در هفته، توسط شرکت تایم وارنر کامیونیکیشنز (5) منتشر می شود; رئیس هیأت مدیره این شرکت، فردی یهودی به نام جرالد لوین (6) است.

نیوز ویک با 3/2 میلیون تیراژ در هفته، توسط شرکت «واشنگتن پست» منتشر می شود که رئیس آن یک یهودی به نام خانم کاترین، که مدیر گراهام، است.

مجله یو اس نیوز اند ورلد ریپورت نیز، با تیراژ 2/2 میلیون نسخه، توسط مورتیمر بی سوکرمن (7) منتشر می شود که یهودی است; وی هم چنین ماهنامه آتلانتیک مانتلی (8)، روزنامه نیویورکز تابلوید (9) و دیلی نیوز (10) را منتشر می کند. (11)

ص:129

در سال 1939 میلادی، شصت و پنج درصد فیلم هایی که در سراسر جهان به نمایش درآمد، ساخت آمریکا بود; در طی چهار سال : از 1965 میلادی به بعد، دو هزار فیلم داستانی به ایتالیا صادر گردید. (1)

روی آوردن هالیوود به بازار جهانی، خصوصاً در دهه 1950م. به بعد در نتیجه قوانین ضد انحصار و رواج تلویزیون، بیشتر شد.

شرکت های فیلم سازی استعماری برای حفظ سلطه خویش بر بازار جهانی، بنگاه های تولید کننده فیلم های محلی را خریداری می کنند و یا برای آنها شرایطی را به وجود می آورند که قدرت رقابت خویش را از دست بدهند.

ناگفته نماند که رواج زبان انگلیسی به عنوان یک زبان بین المللی به این سلطه کمک می کند; زیرا مردم دنیا، معمولاً این زبان را می آموزند و توان استفاده از این فیلم ها را دارند و این خود نشان از هماهنگی بین ابعاد مختلف استعمار دارد.

2. پشت پرده هالیوود

شاید بسیاری بر این باور باشند که قدرتمندان اصلی در هالیوود، کارگردان ها و ستارگان و یا حتی تهیه کنندگان فیلم های سینمایی هستند; اما حقیقت این است که نمی توان سایه یهودیان را بر پیکره صنعت فیلم سازی آمریکا نادیده گرفت; یکی از شواهدی که حضور یهودیان را در هالیوود نشان می دهد این است که تاریخ سینمای آمریکا، هر روز شاهد شکل گیری فیلم هایی است که به حمایت آشکار از یهودیان می پردازد و به نوعی، دیگر ادیان را به سخره می گیرند; این مطالب را خانم رالی پارتون خواننده سبک «کانتری» اظهار کرد; به اعتقاد پارتون در هالیوود همه از ساخت برنامه های مذهبی بیم ناک هستند; وی می گوید : به نظر می رسد تهیه کنندگان صنعت فیلم سازی، حتی از لمس سوژه هایی که رگه های مذهبی دارند نیز رویگردان هستند; چرا که همه آنها یهودی هستند و از ساخت فیلم هایی که به ترویج ادیان دیگر از جمله مسیحیت بپردازد هراسناکند. (2)

ص:131

خصوصاً بعد از ظهور و پیروزی «انقلاب اسلامی ایران» اسلام ستیزی در هالیوود شدت یافته و در دهه های پایانی قرن بیستم میلادی، توسط هالیوود فیلم های متعددی علیه اسلام و مسلمانان ساخته شده و روانه بازار گردیده است.

لایه اصلی و پشت پرده هالیوود را همین یهودیان و اندیشه صهیونیسم تشکیل می دهد; اما دو لایه دیگر نیز وجود دارد : یکی دولت آمریکا که منابع عظیمی را صرف ایجاد و حفظ صنعت فیلم کشور، در بخش خصوصی کرده است تا آن را در خدمت ایدئولوژی و منافع خویش قرار دهد و دیگری بنگاه ها و شرکت های صنعتی و بازرگانی هستند که از این طریق به تبلیغ کالاهای ساخت خویش در سراسر جهان می پردازند.

تأثیر حضور محصولات آمریکایی در فیلم های هالیوود، وقتی قهرمانان در کنار با این محصولات به تصویر کشیده می شوند و یا مثلاً با کمک این محصولات فرار می کنند; چیزی افزون تر از تنها یک معرفی یا تبلیغ است. (1)

سران هالیوود معتقدند که فیلم های آمریکایی هر جا پا بگذارند باب تقاضا برای کالاهای آمریکایی را می گشایند.

ویل هیز در 1930م. به آژانس تبلیغاتی جی والتر تامپسون گفته بود : «صدور هر فوت فیلم آمریکایی برابر است با فروش یک دلار از مصنوعات آمریکا در منطقه ای از جهان...». (2)

3. خط سیر اصلی هالیوود

متأسفانه، خط سیر اصلی بسیاری از شرکت های فیلم سازی استعماری و در رأس آنها هالیوود، برنامه هایی است که با هدف کسب درآمد از طریق پورنوگرافی (هرزه نگاری) و تحریک جنسی انسان ها ساخته می شود; چون این شیوه ای است که : اولاً : موجب کسب درآمد بیشتر می شود; زیرا با امیال نفسانی نوع انسان ها سازگار است و برای تماشای آن، هر مقدار پول را راحت می پردازند.

بی جهت نیست که امروزه ایالات متحده آمریکا در صدر صادرکنندگان فیلم های پورنو در جهان قراردارد; زیرا این کشور پیش گام صنعت پورنو در دنیاست و هر هفته،

ص:132

حدود دویست و یازده فیلم پورنوی جدید تولید می کند. تخمین زده می شود که درآمد آمریکا از طریق فیلم های پورنو، سالیانه به ده میلیارد دلار برسد که برابر با درآمد حاصل از فروش فیلم های هالیوود در داخل آمریکاست. (1)

ثانیاً : این امر موجب می شود تا ضعف امکانات و دانش حرفه ای و ناتوانی سازنده در جذب مخاطب، از این طریق جبران گردد.

متأسفانه در دهه های اخیر، نه تنها بیشترِ سینماهای ملی، موضعی انتقادی نسبت به سینمای هالیوود نداشته اند، بلکه بسیاری از آنها، در پی تقلید از هالیوود بوده و به همان شیوه های آنها برای جذب مخاطب روی آورده اند; به عنوان نمونه، می توان به پخش برنامه موج سی بُی (2) در «اندونزی» در طی 1980م. و فرهنگ جوان پسندش با اتومبیل های تندرو و مستخدمان انگلیسی زبان اشاره کرد. (3)

همین طور روی آوردن شرکت فیلم سازی بالیوود هند به مایه های هرزه نگارانه، نمونه دیگری از تقلید کورکورانه سبک های استعماری است.

متأسفانه گاهی شبکه های تلویزیونی ملی نیز دانسته یا ندانسته همین وضعیت را القا می کنند; برای نمونه : چند سال پیش از سیمای جمهوری اسلامی ایران کارتونی پخش می شد که زندگی بچه ای ژاپنی به نام «ای کی یوسان» را به عنوان باهوش ترین کودک به تصویر می کشید و در کنار آن در برنامه ای دیگر، جوانی ایرانی را نشان می داد که پنج سال در یک کلاس مانده بود و حتی توان پاسخ گویی به یک سؤال ساده ریاضی را نیز نداشت; با مقایسه این دو چنین وانمود می شد که ایرانی هیچ گاه هوش ژاپنی را ندارد.

در برخی از برنامه های دیگر نیز غفلتهایی مانند این به چشم می آید که اسامی اسلامی را بر کسانی می گذارند که کودن و ابله بوده و یا قیافه هایی بسیار کثیف دارند و در عوض اسامی غیر اسلامی را بر کسانی می گذارند که سمبل تیزهوشی و یا نظافت هستند، چنان که با دیدن این برنامه ها انسان به یاد کمپانی متل می افتد که در تصویری، عروسک فلجی سوار بر ویلچر، به نام «اسماعیل» را نشان می دهد تا چنین وانمود کند که مسلمانان بی چاره و درخور ترحم هستند.

اینترنت مبتنی است. نوددرصد گردآوری مالیات در این کشور بر پایه اینترنت انجام می شود; (1) قطعاً در سال های آینده نقش این رسانه به مراتب بیشتر خواهد شد.

تحت پوشش قوانین «کالیفرنیا» و کنترل وزارت بازرگانی ایالات متحده قرار دارد; این سازمان، هدایت کننده اصلی «شبکه جهانی» است و بر یک ساختار تکنیکی تکیه دارد که از سیزده ابر رایانه که «سرورهای اصلی» خوانده می شوند، تشکیل شده است; این سرورها در ایالات متحده (4 عدد در کالیفرنیا و 6 عدد در نزدیکی واشنگتن)، اروپا (استکهلم و لندن) و ژاپن (توکیو) قرار دارند.

وظیفه اصلی آیکان، هماهنگی نام قلمروهای اینترنتی (DNS) (1) است که برای کاربران آن حرکت روی اینترنت را فراهم می آورد; هر رایانه که به اینترنت وصل می شود دارای یک آدرس یگانه است که آدرس IP (2)خوانده می شود; این آدرس ها که در اصل یک سلسله عدد هستند که به سختی به خاطر سپرده می شوند و قلمروی اینترنتی اجازه می دهد که به جای یک سلسله عدد، از مقداری لغت و حرف (نام قلمرو) که آشناتر به نظر می رسد استفاده شود; به عنوان مثال : به جای وارد کردن یک سلسله عدد می توان عبارت WWW.Lemond-Diplomatique.fr را وارد کرد.

به واسطه قلمرو اینترنتی، نام سامانه (سایت) به یک سلسله عدد که معادل یک آدرس IP است، تبدیل می شود و در نتیجه امکان اتصال رایانه کاربر به سرورِ سامانه مورد نظر وی میسر می گردد.

قلمرو اینترنتی، هم چنین امکان کارکرد درست نامه الکترونیکی را فراهم می آورد و همه اینها، در مقیاس کره زمین و با سرعتی بسیار سریع هستند.

بر اساس تصریح آیکان، ICAN این سازمان وظیفه حفظ ثبات کاربردی اینترنت و اشاعه رقابت را به عهده داشته و بایستی صیانت از نمایندگی جهان شمول را در ارتباط اینترنتی به عهده گیرد و با پیاده کردن سیاستی هماهنگ با این وظیفه، عمل کردی در جهت یک توافق عمومی را دنبال کند.

و این همان چیزی است که سلطه آمریکا را بر اینترنت تضمین می کند و چیزی است که مورد اعتراض جهانیان قرار گرفته، ولی اعتراض آنان سودی نداشته است.

ص:136

کوبا و کره، مورد تحریم اقتصادی دولت آمریکا قرار دارند، آیکان هم فروش دامنه و سایر خدمات اینترنتی را به این کشورها ممنوع کرده است.

علاوه بر آن چه گفته شد این مدیریت اینترنت، موقعیت ها و امکانات دیگری را در اختیار آمریکا قرار می دهد که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود :

الف) نظارت بر ورود و خروج اطلاعات :

آمریکا بخش اعظم سرورهای اصلی اینترنت را در اختیار دارد، به همین دلیل تمام اطلاعاتی که از نقاط مختلف جهان وارد اینترنت می شود، ابتدا در اختیار آمریکا قرار می گیرد و انتشار آن در سطح جهان نیز تحت سلطه آمریکاست.

ب) امکان جاسوسی :

آمریکا از طریق سخت افزاری و نرم افزاری با توجه به امکان نفوذ در رایانه ها، به جاسوسی می پردازد و معمولاً اطلاعات موجود در حافظه کامپیوترها را به دست می آورند; یعنی : به محض اتصال یک کامپیوتر به شبکه اینترنت، براحتی به کلیه اطلاعات موجود در آن دسترسی پیدا می کنند; آنان حتی در صورتی که کامپیوتر مجهز به دوربین باشد، اخبار و اطلاعات محیطی را که کامپیوتر در آن مستقر است ردیابی کرده و به آنها دسترسی پیدا می کنند.

مدیریت آمریکا بر اینترنت، هم چنین منافع هنگفت اقتصادی را نیز برای آنها به دنبال دارد.

2. پیامدهای مربوط به محتوای اینترنت

الف) مطالب ضد اخلاقی :

متأسفانه بخش زیادی از اطلاعات موجود در اینترنت، مطالب هرزه نگارانه و ضداخلاقی است که انحطاط اخلاقی و تخریب فرهنگ عمومی جوامع را به دنبال دارد و متأسفانه چون بخش هایی از آن سودآور است، نه تنها در مدیریت اینترنت برای حمایت از آنها انگیزه کافی وجود دارد، بلکه اشاعه آنها نیز مورد علاقه استعمارگران است و بدان دامن می زنند.

امروزه وجود دویست و هشتاد میلیون صفحه حاوی میلیاردها عکس وتصویر مستهجن به همراه آغاز به کار روزانه پانصد سایت پورنوگرافی (هرزه نگارانه)، اینترنت را به منبع فساد جهانی تبدیل کرده است.

ص:138

جیمز لامبرت تحلیلگر پایگاه اینترنتی «سازمان خانواده آمریکایی» ( Afa) می گوید :

فرهنگ و اخلاق جنسی آمریکا و نسل های جدید ما، کاملا تخریب شده و به واسطه اینترنت، فساد جنسی در حال طبیعی جلوه کردن است. (1)

ب) عدم موثق و دقیق بودن اطلاعات :

چون هر کسی با هر سطح از معلومات می تواند، هم اطلاعات خویش را در اینترنت منتشر کند و هم از اطلاعات موجود استفاده کند; لذا انواع گوناگونی از اطلاعات در اینترنت یافت می شوند که بسیاری از آنها دقیق نبوده و در سطحی عامیانه هستند.

3. پیامدهای مربوط به زبان

زبان غالب در اینترنت انگلیسی است و همین مسئله موجب روی آوردن بیشتر مردم به این زبان می شود که خود یکی دیگر از خواسته های استعمارگران است.

4. پیامدهای مربوط به کاربران

کاربران اینترنت، در بهره گیری از اینترنت با مشکلات و پیامدهایی مواجه خواهند بود که در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود :

الف) اتلاف وقت :

اتلاف وقت یکی از پیامدهای منفی برای کاربران اینترنت تلقی می شود; چون :

اولاً : معمولاً کاربران اینترنت نمی دانند اطلاعات مورد نیازشان کجاست و راه دسترسی به آن اطلاعات چیست و از میان حجم عظیم اطلاعات داده شده کدام یک موثق و قابل استناد است و به کدام یک باید استناد کرد.

ثانیاً : بسیاری از اطلاعات ارائه شده سوخته و قدیمی هستند و همین موجب عدم دسترسی به اطلاعات جدید و روزآمد می شود; البته موتورهای جست وجوگر همواره سعی دارند اطلاعات خویش را به روز کنند; اما این سعی تا به حال نتوانسته است اطلاعات سوخته را از اینترنت کنار بزند.

ثالثاً : اطلاعات ارزشمندی که در اینترنت ارائه می شود به صورت رایگان در اختیار قرار نمی گیرد.

ص:139

رابعاً : از آن جا که اینترنت رسانه ای عمومی است مقالات ارائه شده در آن، سطح بندی نشده اند و نوع کاربران نیز از این وضعیت اطلاع ندارند و با مراجعات بی جا موجبات خستگی، سردرگمی و سرخوردگی خویش را فراهم می آورند.

موارد یاد شده در نهایت اتلاف وقت و هزینه کاربران را به دنبال دارد.

غیر از موارد یاد شده مشکلات دیگری نیز متوجه کاربران است; پیامدهایی همانند اعتیاد به اینترنت، تخریب توازن روانی افراد، رشد انزواطلبی و موارد دیگری که این جا مجال پرداختن به آنها نیست.

ب) تحمیل هزینه های سنگین :

ابزار دسترسی به آن اینترنت، «رایانه» است که تکنولوژی پیشرفته آن در اختیار کشورهای پیشرفته است که خرید و تهیه آن، هزینه سنگینی را بر کشورهای توسعه نیافته تحمیل می کند; خصوصاً که کمپانی های سازنده رایانه، هر روز نسل جدیدی از این وسیله و قطعات آن را روانه بازار می کنند و مسیر بازار به سمتی است که نسل های قدیمی از رده خارج می شوند و دیگر کارایی ندارند، لذا خریداران ناچارند پیوسته دنبال خرید سخت افزار جدید باشند و روز به روز بازار سرمایه داری را گرم تر نمایند.

متأسفانه در بسیاری از کشورهای جهان سوم نیز، کامپیوتر وسیله ای فانتزی است که جز برای سرگرمی و بازی به کار دیگری نمی آید; ولی برای بسیاری از افراد، نشانه پیشرفت است و هر فرد بی سوادی نیز به دنبال تهیه آن می باشد، البته این جریان توسط دو گروه تقویت می شود :

اول : توسط سازمان های جهانی، همانند یونسکو; در دهه های 1950م. و 1960م. یونسکو توصیه کرد که کشورهای فقیر برای توسعه به پیروی از سیستم ارتباطات کشورهای غنی نیاز دارند; متعاقب این فکر، یونسکو برای توسعه ارتباطات، «حداقل استاندارد» را معین کرد که بر اساس آن، هر کشوری باید حداقل ده روزنامه منتشر کند، پنج ایستگاه رادیویی داشته باشد و برای هر صد نفر دو صندلی سینما در نظر گرفته شود; این ضوابط، پایه و معیار توسعه شناخته شده. (1) و کشورها به حرکت در این سمت وسو تشویق می شوند.

ص:140

دوم : گروه هایی که در جهان سوم، به حق، روی شکاف دیجیتالی بین کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته مانور می دهند، ناخوداگاه موجب دامن زدن به این موج می شوند و در نهایت مردم را به سوی استفاده بیشتر از کامپیوتر سوق می دهند که نتیجه اش عاید سرمایه داران استعمارگر خواهد شد; زیرا تولیدکنندگان اصلی تکنولوژی اطلاعات در جهان عبارتند از : «آمریکا»، «آلمان»، «فرانسه»، «ایتالیا»، «هلند» و «ژاپن»; البته برخی از کشورهای در حال توسعه مانند «الجزایر»، «برزیل»، «هندوستان»، «کره جنوبی»، «مکزیک»، «فیلیپین» و «سنگاپور» در آغاز راه تولید و یا مونتاژ تکنولوژی اطلاعات، آن هم تحت لیسانس کشورهای غربی هستند.

در سال 1979م. برخی شرکت ها از کشورهای مختلف بر تکنولوژی اطلاعات نظارت داشته اند; (1) اسامی برخی از این شرکت ها، کشورهای مطبوع آنها و مبلغ فروش هریک، در جدول زیر ارائه شده است :

رتبه شرکت کشور کل فروش

به میلیون دلار-

1 آی. بی. ام.- آمریکا- 21/076

2 جنرال الکتریک- آمریکا- 19/654

3 ای. تی. تی. -آمریکا- 15/261

4 فیلیپس -هلند- 15/254

5 زیمنس -جمهوری فدرال آلمان- 13/934

6 ماتسوشیتا -ژاپن- 10/151

7 آ. ا. گ. تلفونکن -جمهوری فدرال آلمان- 1/087

8 وستینگ هاوس- آمریکا- 6/663

9 آر. سی. ا. -آمریکا- 6/601

10 جنرال الکتریک، با مسئولیت محدود- انگلیس -5/953

ص:141

«دانشگاه های مجازی» از دیگر مراکز آموزشی هستند که به تازگی به وجود آمده اند و از طریق اینترنت به آموزش مشغول می باشند و مشکل بُعد مسافت را نیز برای مردم دیگر کشورها حل نموده اند که با کاربرد آن، دیگر نیازی به مهاجرت به دیگر کشورها نخواهد بود، بلکه می توان از از درون خانه، آموزش های مورد نظر دریافت نمود.

مسئولان بنیادها و سیاستمداران حاکم بر کشور آمریکا، کاملاً آگاه بودند که سلطه، همان طور که می تواند مادی باشد، دارای بُعد عقیدتی (ایدئولوژیک) نیز هست و حاکمیت و کنترل، غالباً از عمل کرد روزمره و نیز، تفکری ریشه می گیرند که مبانی فعالیت های روزانه ما را تشکیل می دهند و نباید آنها را تنها به اعمال قدرت سیاسی و اقتصادی آشکار محدود کرد.

نحوه برخورد ما با جهان، مقوله هایی که برای تنظیم عمل کرد روزانه خود به کار می گیریم و چهارچوب هایی که سیاست های مهم خارجی و داخلی در آن شکل می گیرند، به طور طبیعی ایجاد نمی شوند; اینها به شکل مقولاتی کاملاً مشخص از آسمان نازل نشده اند، بلکه افراد و سازمان های مشخصی این مقولات را بر مبنای ملاک هایی که مناسب تشخیص می دهند، آگاهانه تعیین می کنند; خلاصه این که موارد مزبور، پدیده هایی اجتماعی و مخلوق استنباطات افراد یا گروه هایی خاص، از واقعیت محسوب می شوند.

بنیادها نقشی اساسی در مشروع جلوه دادن پدیده های خاص اجتماعی ایفا کرده و به این ترتیب، به تضمین حاکمیت و برداشت خاصی از واقعیت که با منافع آنان سازگار باشد کمک کرده اند; در عین حال، بنیادها در ایجاد و تداوم سلطه فرهنگی و عقیدتی به نحوی که برداشت های دیگر از واقعیت، اجازه ظهور نیابند، نقشی اساسی را بر عهده داشته اند. (1)

لذا کوشش های بنیادهای فرهنگی در «آفریقا»، «آسیا» و «آمریکای لاتین»، هدفی جز تضمین وابستگی کشورهای مزبور به مرکز جهان سرمایه داری و ایالات متحده را دنبال نمی کرد.

برنامه های بنیادها، علاوه بر تأمین خواست نظام سرمایه داری، منافع شخصی صاحبان آنها را نیز تامین می کند; به گفته ادوارد برمن :

برنامه های بنیاد راکفلر در کشورهای در حال توسعه - خواه پزشکی و یا کشاورزی و آموزشی - همواره همراه با فعالیت های اقتصادی امپراطوری مالی خاندان راکفلر به اجرا درمی آمد.» (2)

ص:146

این بنیادها در گسترش سلطه استعمارگران از طریق مسالمت آمیز، توفیق زیادی داشته اند.

جرج وینسنت (1) رئیس «بنیاد راکفلر» در سال 1917م. درباره فعالیت های بنیاد در «فیلیپین» به این موضوع اشاره کرده و می گوید :

مراکز ارائه خدمات درمانی و نیز پزشکان، اخیراً به طور مسالمت آمیز به مناطقی از جزایر فیلیپین نفوذ کرده اند و این واقعیت را نشان داده اند که برای رام کردن اقوام بدوی و بدبین نسبت به بیگانگان، طب بر مسلسل امتیازاتی دارد. (2)

این بنیادها برای ایجاد ایدئولوژی مورد نظر خویش، شبکه ای از سازمان ها را نیز به وجود آورده اند : سازمان هایی که به ظاهر مستقل هستند، ولی توسط همان بنیادها و در مسیر تحقق اهداف آنها به وجود آمده اند; مانند :

1. صندوق پیش برد آموزش;

2. مرکز مطالعات عالی علوم رفتاری;

3. شورای بین المللی توسعه آموزش;

4. شورای پژوهش های علوم اجتماعی;

5. مؤسسه آفریقا - آمریکا;

6. آموزش و امور جهانی;

7. کمیته خارجی شورای آموزشی آمریکا;

8. مؤسسه توسعه خارجی.

فعالیت بنیادهای فرهنگی مکمل یک دیگر است و نه در جهت رقابت با هم; به ویژه پس از سال 1950م. هماهنگی هایی به عمل آمد که هر یک از بنیادها، حیطه عملیاتی خاصی را منطبق با حداکثر کارایی خویش برگزینند و در آن زمینه به فعالیت بپردازند; بر همین اساس، بنیاد کارنگی در زمینه تربیت معلم و تقویت کتابخانه ها; بنیاد فورد در زمینه علوم اجتماعی و مدیریت عمومی و بنیاد راکفلر در مسائل مربوط به علوم اجتماعی، طبیعی و پزشکی - زیستی، فعالیت خویش را متمرکز کردند.

ص:147

حقیقت این است که سازمان های بین المللی، در زمینه احقاق حقوق کشورهای جهان سوم، همانند امام زادگان بی معجزه ای هستند که از آنها نمی توان انتظار شفا داشت; لذا دل خوش کردن به آنها عین سادگی است; شاید تنها فایده ای که این گونه سازمان ها برای کشورهای جهان سوم دارند، این است که می توان در حد یک تریبون جهانی از آنها استفاده کرد و گه گاه سخنان خود را به گوش های ناشنوای برخی سران کشورها رساند.

قوانین داخلی کشورها با آن هستند، به حدی که شرط عضویت در سازمان تجارت جهانی را همان گونه که پیش تر نیز بدان اشاره شد، قبول این کنوانسیون قرارداده اند.

فراماسون ها، ابتدا جای معینی نداشتند; ولی در اواسط قرن شانزدهم برای تشکیل کلاس های خود، محلی را در نظر گرفتند و آن را لژ نام نهادند.

در سال 1717 میلادی، انگلیسی ها رشته امور ماسون ها را به دست گرفتند و آن را از مسیر اصلی خود منحرف نموده و دوره دومی را در تاریخ این تشکیلات صنفی بنا نهادند که بدان ماهیت سیاسی بخشیده و کم کم آن را در سراسر جهان توسعه دادند.

نخستین نشریه ای که توسط ماسون ها منتشر شد توسط بنجامین فرانکلین بود که از پیشگامان فراماسونری در آمریکاست و بعد از وی نام جرج واشنگتن قرار دارد. (1)

این تشکیلات مخفی سیاسی که نام فراماسونری را بر خود نهاد، اساس کار خویش را بر پنهان کاری و مخفی کردن شعائر خود قرارداد; فراماسونرها به دین اعتقادی ندارند و تنها خویش را پیرو قوانین اخلاقی می دانند.

قدرت های استعماری با شناسایی نیروهای متناسب با اهداف خویش آنان را از همان دوره ابتدایی، تحت نظر و سپس مراقبت و تربیت می گیرند تا در نهایت از آنان به عنوان کارگزاران خویش استفاده نمایند و بدین وسیله سرنوشت کشورها را به دست گیرند; قابل توجه این که تقریباً همه قدرت های استعماری، از این سازمان مخفی بهره می برند.

البته سازمان مزبور در کشورهای مختلف با اندکی تفاوت ظاهری از یکدیگر متمایزند; چنان که انگلیسی ها نام حلقه فراماسونری خود را لژ می نامند، ولی آمریکایی ها با عنوان کلوپ روتاری و کلوپ لاینز از آن یاد می کنند.

فراماسون ها به فساد اخلاقی، انحراف جنسی، مشروبخواری و... در همه جا شهرت دارند و برای انحراف نسل جوان از عنصر زن بسیار بهره می برند; به اعتراف خود آنان : عوامل و کارگزاران فراماسونری و همینطور زنان وابسته به آنها، در تباهی نسل جوان ملت ها نقشی مهم دارند. (2)

امروزه نیز عضویت زنان در محافل ماسونی، بیش از پیش گسترش یافته و طرح صهیونیستی برای فساد جوانان از جزیره «پاتایا» در «تایلند» تا سواحل «میامی» در خاک

ص:153

«آمریکا» به سرعت اجرا می شود و برادران ماسونی بر خانه های فساد، قمار خانه ها، کلوپ ها و میکده ها نظارت دارند; آنان هم چنین با کمال بی شرمی از تصاویر برهنه زنان در برانگیختن جوانان و توزیع فیلم های مبتذل میان ایشان در سراسر عالم سوءاستفاده می کنند; چنان که حتی دیپلمات های ماسونی نیز تصاویری عریان از زنان را به همراه دارند. (1)

ماسون ها، خود اعتراف می کنند که :

ما نسل جوان را با اصول تربیتی که بر اساس فرضیه های غلط استوار نموده ایم، فاسد می کنیم و بدون این که در قوانین موجود ظاهراً تغییر اساسی بدهیم، در آنان تغییرات ضد و نقیض به وجود آورده و نتیجه هایی به میل خود به دست می آوریم. (2)

کمونیست افغانستان، حزب توده ایران و دیگر احزاب کمونیستی در جهان است که در نهایت کشور خود را به شوروی وابسته نموده یا در پی وابستگی به آن بودند; البته بعد از فروپاشی شوروی، این احزاب تا حد زیادی تضعیف شده اند و برخی می پندارند که آنان دیگر، قدرت بازسازی نیروی خویش را ندارند; ولی چنین پنداری صحیح نیست; زیرا اعمال و رفتار اینها نشان می دهد که تحت عنوان نئو مارکسیسم قویاً به بازسازی خود و فعالیت در جوامع مشغولند و یکّه تازی های آمریکا در سطح جهان نیز زمینه طرح دوباره کمونسیم را در جهان فراهم می کند.

هر دو دسته، علی رغم اختلاف ظاهری، بر یک مسئله اتفاق نظر دارند و آن دین زدایی است و لذا گاهی به صورت یک شبکه منسجم عمل می کنند که انتخاب تیترهای یک نواخت توسط روزنامه های مختلف و با سلیقه های گوناگون، نمونه بارزی از انسجام عمل آنان است.

هم چنان که امام صادق علیه السلام نیز دراین باره می فرماید :

المؤمن اخو المؤمن، کالجسد الواحد، ان اشتکی شیئاً منه، وجد الم ذلک فی سائر جسده; مؤمن برادر مؤمن و مانند یک جسمی یگانه اند، اگر عضوی از این بدن به درد آید، بقیه اعضا نیز احساس درد می کنند. (1)

چنان که سعدی در شعر معروفِ خود که هم اینک، سر در ورودی سازمان ملل متّحد، در آمریکا نیز بدان مزیّن است می گوید :

بنی آدم اعضای یک دیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند

چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار

لذا مسلمانان همواره با ایجاد سازمان های غیر دولتی در انجام امور خیریّه، پیشگام بوده اند; پرداختن به این مسئله در میان شیعیان، بیش از دیگران مطرح بوده است; چرا که اینان، حکومت هایی را که به نام خلافت اسلامی و یا بعدها در قالب حکومت های سلطنتی تشکیل می شدند، حکومتی جائر می دانستند که به فکر مردم نیستند; از سوی دیگر، حکومت ها نیز از لحاظ اقتصادی، سعی در محروم نگه داشتن شیعیان داشتند، لذا خودشان بدون توجه به دولت و بدون وابستگی به آن، دست به تشکیل چنین سازمان هایی می زدند.

اما آن چه امروزه تحت عنوان سازمان های غیر دولتی ( NGO) مطرح است، چیزی غیر از سازمان های غیر دولتی است که به آنها اشاره شد.

سازمان های غیر دولتی که علامت اختصاری انگلیسی آن NGO( مخفف کلمات Non Government Organisations) است، پدیده ای مربوط به دوران جدید زندگی شهری است که بر اساس ضرورت ها و برای حل مسائل مختلف زندگی اجتماعی شکل گرفته اند. «سازمان های غیر دولتی»، به انجمن ها، مؤسسه ها، بنیادها، شرکت های غیر انتفاعی و یا هر شخصیت حقوقی دیگر اطلاق می شوند که به موجب نظام حقوقی، جزئی از بخش های دولتی به حساب نیامده و فعالیت منفعت طلبانه ندارند.

ص:156

- حقوق بشر : از طریق ترویج و گسترش استانداردهای بین المللی و نظارت بر اعمال سوءاستفاده و تجاوز به حقوق دیگران;

- حکومت قانون : از طریق کمک های قانونی رایگان یا با هزینه پایین تر، آموزش تمام شهروندان در مورد حقوقشان و جانبداری از اصلاحات قانونی;

- حضور زنان : از طریق آماده کردن ایشان برای حضور و مشارکت در عرصه سیاسی و حمایت از ایشان در برابر تبعیض های اجتماعی، اقتصادی;

- آموزش های مدنی : از طریق آموزش برنامه هایی که به نقش شهروندان در یک جامعه متبوع، تکثرگرا و دموکراتیک متمرکز است;

- مطبوعات آزاد : از طریق حمایت و گسترش رسانه های گروهی مستقل، تربیت روزنامه نگاران و اعمال کردن استانداردهایی برای روزنامه نگاری اخلاقی;

- ایجاد احزاب سیاسی : از طریق انتخاباتی که به وسیله ناظرین آموزش دیده همان کشورها نظارت می شود و ایجاد انگیزه برای نام نویسی رأی دهندگان غیرحزبی;

- پاسخگویی دولت : از طریق تجزیه و تحلیل سیاست های دولت و نظارت دقیق بر اقدامات دولتی.

موارد مذکور تماماً با همان مفهوم غربی و لیبرالی خودمد نظر هستند و با دقت در این موارد، به روشنی مشخص می شود که سازمان های غیر دولتی - البته با نقش های یاد شده - می توانند بخشی از عوامل انتشار دهنده فرهنگ جهان غرب باشند که داعیه جهانی شدن را دارد; در حقیقت این گونه از سازمان ها، که در مسیر یاد شده قرار می گیرند بیشتر از آن که در فکر خدمت به مردم خویش باشند در جهت فشار به دولت های مستقل و ضدِّ امپریالیست مورد استفاده قرار گرفته و در خدمت افکار و اندیشه های دیکته شده نظام استعماری در زمینه های مختلف، خصوصاً درباره زن، حقوق بشر، دموکراسی و آزادی هستند.

البته این سازمان های غیر دولتی را می توان به دو دسته تقسیم نمود : دسته ای که به کارهای خیریّه مشغول هستند؛ مانند : سازمان های کمک به خانواده های کم درآمد و یا گروه هایی که در زمینه های خاصی، هم چون : محیط زیست، ادبیات فرهنگ و هنر و... به فعالیّت مشغولند; این دسته که معمولاً در بافت مذهبی و سنتی جامعه نیز ریشه دارند می توانند به ارتقای سطح

ص:158

فرهنگ عمومی مذهبی و ملی کمک شایانی کنند; اما متأسفانه گاه، ممکن است همین ها هم به لحاظ تأثیرپذیری از ارزش های فرهنگ مسلط جهانی در فعالیت های خود از شیوه هایی استفاده کنند که در نهایت، باعث ابتذال بخش هایی از مردم گردد.

اما دسته دوم که مستقیماً در مسیر خواست استعمار قرار دارند سازمان هایی هستند که به کارهای فرهنگی و اجتماعی اشتغال دارند و پیام آوران الحاد و بی دینی هستند.

البته این سازمان ها به ظاهر، کار سیاسی انجام نمی دهند و لذا به آنها حزب گفته نمی شود; ولی واقعیت این است که پشت پرده و در زیر نقاب سازمان غیر دولتی به فعالیت های سیاسی اشتغال دارند و به لحاظ ظرفیت های ویژه ای که از آن برخوردار هستند مورد توجه استعمارگران قرار می گیرند.

سازمان های غیر دولتی» نامید و سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد یونسکو (1) ارکان جامعه دموکراتیک را به شرح زیر اعلام نمود :

1. برگزاری انتخابات آزاد و عاقلانه در تمامی سطوح قدرت;

2. وجود دولت شفاف و پاسخگو به گونه ای که هیچ نقطه ای در ساختار قدرت فارغ از پاسخگویی نباشد;

3. رعایت حقوق مدنی و سیاسی تمام شهروندان;

4. وجود جامعه مدنی که زیرساخت نظام سیاسی دموکراتیک محسوب می شود. (2)

سازمان های غیر دولتی از ابزارهای جامعه مدنی به حساب می آیند و لذا بر وجود آنها تأکید می شود; به همین جهت در سال های اخیر این سازمان ها در سطح جهان گسترش یافته و تعداد آنها به سه میلیون رسیده است; یعنی : اگر جمعیت جهان را شش میلیارد نفر حساب کنیم، برای هر دو هزار نفر یک سازمان غیر دولتی وجود دارد.

بی پرده، خواست های خویش را مطرح و بر آن پا فشاری کنند; ولی سازمان های غیر دولتی، از آن جا که ملاحظات مزبور را ندارند، بهترین وسیله برای این کار هستند. همان طور که در ایران در زمان مجلس ششم ملاحظه شد وقتی کنوانسیون رفع تبعیض از زنان مورد بحث واقع شد، سازمان های غیر دولتی فمینیستی در سطح بسیار وسیع به رایزنی و جلب موافقت نمایندگان مخالف، جهت رأی دادن به کنوانسیون مشغول بودند و در نهایت هم موفق شدند نظر نمایندگان مجلس را جلب کنند; گرچه بعداً شورای نگهبان به دلیل مغایرت با شرع آن را مورد تأیید قرار نداد.

مرحله دوم : تضعیف و در نهایت براندازی دولت ها :

نظام سرمایه داری که دولت های مستقل، خصوصاً نظام های مبتنی بر ارزش های دینی را مزاحمی برای خود می بیند راه براندازی آنها را در گسترش و تقویت سازمانهای غیر دولتی مورد نظر خود می داند تا از طریق مقاومت مدنی و نه از طریق خشونت، به خواسته خویش برسد، و انگ براندازی نیز بر آن نخورد. این گونه سازمان های وابسته و عوامل پشت پرده آنها به جای این که مرجع ارزش ها و بایدها و نبایدها را دین بدانند، دنبال تبعیت از فرهنگ مسلط جهانی و فرهنگ کشورهای استعماری هستند; به تعبیر برخی از عوامل نظام سرمایه داری که پشت صحنه سازمان های غیر دولتی در ایران هستند :

نظام بین المللی - به رهبری هر قدرتی که می خواهد باشد - هر چه را برای زندگی بهتر تعیین کرد و ما را به انجام آن موظف کرد، ما باید آن را انجام دهیم. (1)

او راهکار تحقق این ایده را هم این گونه بیان می کند :

دائماً باید زیر سؤال ببریم، منظور زیر سؤال بردن هر چیزی است که لباس ملیت و مذهب و انقلاب دارد. (2)

با توجه به آن چه گفته شد شبهه ای باقی نمی ماند که این سازمان هایی از این دست، ابزار استعمارند و به همین جهت است که حکومت های استعماری و نظام سرمایه داری جهانی، شناسایی و تقویت آنها را در رأس برنامه های خویش قرار داده اند.

ص:161

فرهنگ جهان سرمایه داری، توان تضعیف و نابودی ارزش های مذهبی و ملی و جایگزین کردن فرهنگ مسلط جهانی را دارند.

در کشورهای اسلامی در سال های اخیر مشاهده می شود که همّ و غمّ بسیاری از این سازمان ها، انتشار ارزش های غربی در مورد زن و تاکید بر حقوق بشر و امثال آن است. با این که در همه کشورها چه مسلمان و چه غیر مسلمان و حتی در همان کشورهای پیشرفته مشکلات زیادی وجود دارد که همه انسان ها به خصوص زنان و جوانان از آنها رنج می برند، هم چون بالا رفتن سن ازدواج در بین پسران و دختران، شیوع فرهنگ عزوبت و خانواده گریزی، شیوع روابط نامشروع، تمایل به هسته ای شدن خانواده و فروپاشی نظام خانوادگی، گسترش پوچ گرایی و بی معنایی و ده ها عناوین دیگر که هر یک حیات بشریت را تهدید می کند، ولی چون فرهنگ سازان جهانی در این مورد سکوت کرده اند، سازمان های غیردولتی نیز در این موارد، سختی بر زبان نمی آورند; اما در مواردی مانند اختلاف در ارث زن و مرد، دیه زن و مرد، اختیار مرد نسبت به طلاق، عده نگه داشتن زن و... سر و صدای آنان گوش جهانیان را پر می کند; به همین جهت این سازمان ها از عوامل مؤثر گسترش استعمار فرهنگی و محملی برای آن هستند.

پروین پایدار، مسئول سازمان یونی ترم ( Uniterm) (1) می گوید :

زنان به نام شرکت در کلاس های خیاطی و کارهای هنری جذب می شوند و در ضمن آن مباحث جنسیتی به آنان آموزش داده می شود. (2)

آن چه بیان گردید، شمه ای از فعالیت های «سازمان های غیر دولتی» در راستای تحقق فرهنگ غربی است; شاید به همین جهت است که سازمان ملل متحد نیز تنها بر این نوع سازمان ها نام NGO را اطلاق می کند ولی سازمان ها و تشکیلات غیر دولتی که در مسیر اهداف سازمان ملل و حکومت های استعماری قدم برندارند از دیدگاه آنان شایسته دریافت این نام نیستند.

ص:163

طریق ترور در جبهه مخالف می یابند; مانند آن چه که سازمان های آزادی بخش در مبارزه با استعمار یا استبداد انجام می دهند.

اما استعمارگران بدون داشتن چنین محذوراتی همواره ترور را وسیله دستیابی به اغراض شوم خویش قرار می دهند; آنان گاه از این شیوه برای از میان برداشتن مخالفان; بهره می برند و گاه نیز از آن در جهت لکه دار کردن یک اندیشه و فرهنگ استفاده می کنند; استفاده از هر دو شیوه برای استعمارگران امری معمول و پیش پا افتاده است; آنان برای رسیدن به اهداف خویش، گاه از گروه های موجود که با آنان هم سویی دارند بهره می برند; مانند استفاده ای که آمریکا از گروه هایی چون سازمان منافقین (گروهی از عناصر ایرانی ضدِّ انقلاب و هم پیمان با صدام) و دیگر گروه های تروریستی بر ضد مردم ایران و عراق می برد و گاه نیز، دست به تشکیل گروه های جدید می زنند و در سازماندهی چنین گروه هایی افرادی را به کار می گیرند که به زودی نتوان آنان را به همکاری با استعمارگران متهم نمود.

از نمونه های بارز این گروه ها در زمان حاضر، می توان القاعده و طالبان را نام برد; دو گروهی که علی رغم تلقی برخی، مبنی بر این که آنان با آمریکا مبارزه می کنند، خود عوامل دست آموز آمریکا هستند.

آگاهان سیاسی واقفند که اسامة بن لادن سرمایه دار یمنی الاصل عربستان، شریک تجاری خانواده بوش است و با هماهنگی آنان اقدام به تشکیل چنین گروهی نمود; در تأیید مسئله نیز همین بس که پس از چند سال جنگ علیه القاعده، هنوز اسامه و برخی دیگر از سران اصلی این گروه زنده اند، آیا واقعاً آمریکا نمی تواند آنان را دستگیر کند یا نمی خواهد؟

هم چنین کیست که نداند گروه طالبان با پشتوانه کشورهای آمریکا، عربستان و پاکستان و محمود مستری نماینده سازمان ملل در افغانستان تشکیل گردید تا در موقع مناسب به کار آید.

آمریکاییان پس از فروپاشی اتحاد شوروی و رشد یافتن جنبش های اسلامی به مثابه نیروی جدیدی در مقابل قدرت انحصاری آمریکا در جهان، به دنبال این بودند

ص:165

که از اسلام چهره ای خشن و خون ریز معرفی کنند که صلح و امنیت بین المللی را به خطر می اندازد و این را بهانه حملات ناجوانمردانه خویش به اسلام قرار دهند; بدین ترتیب گروه القاعده و طالبان در این راستا بیشترین خدمت را به آمریکا نمودند; معرفی چهره خشن و عقب افتاده از دین مقدس اسلام، توسط طالبان در افغانستان، هیچ گاه از اذهان پاک نمی شود.

پس از این که آمریکاییان به هدف شوم خویش نائل شدند، با هماهنگی صهیونیست ها دست به انفجار برج های دوقلو زدند و گناهش را به گردن القاعده انداختند و بدین بهانه، اول افغانستان و بعد عراق را مورد یورش و اشغال خود قراردادند.

البته بعد از اشغال عراق نیز آمریکا دست به ترورهایی زد و با انتساب آنها به القاعده بر ضد اسلام و مسلمانان جوسازی می کند; برخی از تصاویر صحنه های تکان دهنده و چندش آور این کشتارها که در رسانه هایی مانند اینترنت منتشر شد، روشن نمود که قتل های مزبور در داخل زندان ابوغریب اتفاق افتاده که به دست آمریکا اداره می شود، چون منظره محل وقوع قتل درست مربوط به همان محلی بود که زندانیان عراقی گرفتار در بند آمریکا در آن جا شکنجه می شدند.

یکی از نمونه های بارز این پدیده، تروریسم رژیم اشغالگر دولتی قدس است که جوخه های ترور مخالفین خود را در سراسر جهان سازماندهی و آموزش می دهد و تاکنون ده ها تن از چهره های شاخص انقلابی را هدف قرار داده اند.

1860 میلادی، موفق به پایان دادن سلطه صدساله فرانسویان بر سیسیل شد; تا این مرحله مافیا سازمانی آزادی بخش و نهضتی مردمی جلوه گر شد.

همین که فرانسوی ها از جزیره سیسیل بیرون رانده شدند و مالکان بزرگ جزیره، خود را بی پناه دیدند با سران مافیا از در دوستی درآمده و آنان را جیره خوار خود کردند، از این به بعد، مافیا مسیری عکس مسیر سابق خویش را پیمود و پاسدار املاک ثروتمندان و حربه ای در دست آنان گردید; این گروه سپس رفته رفته صاحبان اصلی املاک را از بین برده و دارایی آنان را به چنگ آورد و برای افزایش ثروت خویش در همه ایتالیا، دست به جنایت زد و در هر جا برای خویش یارانی ماجراجو به دست آورد; دولت ایتالیا، دست به سرکوب آنان زد، ولی در این کار، توفیق چندانی نیافت; زیرا مافیا برخی از سازمان های ویژه پلیس را نیز خریده بود.

در زمان حکومت «فاشیست ها» در ایتالیا به رهبری بنیتو موسولینی (1) مبارزه ای بی امان با مافیا شروع شد و آنان که وضعیت را نامساعد یافتند به آمریکا گریختند و در آن جا به رهبری یک مهاجر ایتالیایی به نام آل کاپون (2) خود را مجدداً سازماندهی کرده و از آن جا که تجارت مشروبات الکلی و مواد مخدر که قانوناً ممنوع، اما بسیار پر درآمد بود، به این تجارت رو آوردند; آنان سپس همه فسادگران، اعم از قمارخانه داران، اداره کنندگان فاحشه خانه ها، کازینوها، جیب بُران، دزدان حرفه ای و آدم کُشانِ حرفه ای را جذب تشکیلات خود نمودند و بدین ترتیب یک باند مخوف و اهریمنی را تشکیل دادند که برای تأمین امنیت خویش دست به کار خرید مدیران تشکیلات دولتی و سران پلیس گردید.

ارکان تشکیلات به کلی بی اطلاعند. بدین جهت که اگر عضوی از سازمان گرفتار شد، همه اسرار سازمان در معرض خطر قرار نگیرد.

هر گروه ده نفری، رهبری به نام کاپو دارد و کاپوها نیز به نوبت رئیس خانواده بخش مربوط به خود را که کاپو فامیل نامیده می شود، انتخاب می کنند و سپس سران فامیل ها با مشاورت معاونان و هیأت سیاسی مافیا، رئیس کل سازمان مزبور را برمی گزینند. (1)

مافیا به اخلاق، انسانیت و هرچه صفات پسندیده است با تمسخر می نگرد و تنها هدفش گردآوری ثروت و ایجاد قدرت از هر راه ممکن است.

امروزه باندهای مافیایی که خود از افراد پشت پرده استعمارگران هستند در زمینه های مواد مخدر، مشروبات الکلی، اسلحه، فروش انسان و اعضای آن، تجارت سکس و هر نوع کار درآمد زای دیگری فعال هستند; اینان آنقدر هم قدرتمند هستند که هیچ کس را توان مقابله با آنان نیست و برای رونق بخشیدن به بازار خویش، به صورتی دائمی به اشاعه فساد و فحشا مشغول می باشند.

ضد آزادیخواهان انجام نمی گیرد، مگر این که این سازمان به طور مستقیم یا غیر مستقیم در آن نقش دارد; موارد زیر نمونه های کوچکی از فعالیت های سیا در جهان است :

1. انفجار بمب بر سر راه چوئن لای رهبر «چین»;

2. تصمیم به مسموم کردن پاتریس لومومبا رهبر استقلال طلب «کنگو» در 1960م. به وسیله مسواک و بعد کشتن وی در زندان در سال 1961 میلادی;

3. سوءقصد به جان رهبر ساندینیست نیکاراگوئه;

4. توطئه مسمومیت فیدل کاسترو، رهبر انقلاب کوبا، با سیگار برگ زهرآلود و ریختن سم در نوشابه وی;

5. به راه اندازی شورش و جنگ بر ضد کشور «کوبا» در خلیج کوبا در سال 1962م;

6. سرنگونی سالوادور آلنده رهبر «شیلی» در 1973م. و صرف هزینه هشت میلیارد دلار برای بی ثبات کردن اقتصاد شیلی از سال 1970 تا 1972 میلادی;

7. سرنگونی دولت دکتر محمد مصدق در «ایران» با کودتای ننگین 28 مرداد در سال 1953 میلادی، در پی ملی شدن صنعت نفت;

8. سرنگونی دولت سوکارنو در «اندونزی» و روی کار آمدن ژنرال سوهارتو;

9. کودتای عراق در سال 1962 میلادی;

10. اقدام به انجام کودتاها و اقدامات متعدد نظامی و... بر ضد نظام جمهوری اسلامی ایران، از جمله کودتای «نوژه»;

11. ربودن آزادی خواهان جهان به بهانه مبارزه با تروریسم و شکنجه کردن آنان در زندان های مخفی و غیر مخفی مانند «گوانتانامو» (1) در خلیج گوانتانامو و زندان «ابو غریب» در عراق;

12. سرنگونی نظام های مخالف آمریکا در آرژانتین، اوکراین، قرقیزستان، گرجستان و دیگر کشورهای آسیای میانه که امروزه تحت عنوان انقلاب های مخملی صورت می گیرد;

13. تشکیل زندان های مخفی متعدد در سراسر جهان از جمله در اروپا، طی سال های اخیر.

ص:169

تاریخ سازمان سیا سراسر جنایت است; طبق اظهار بعضی از مقامات این سازمان، بیش از یک میلیون نفر در عملیات پنهانی این سازمان به قتل رسیده اند.

سازمان سیا از سال 1961 تا 1976م. حدود نهصد فقره عملیات خراب کارانه گسترده و محرمانه برضد حکومت های مستقل و سیاستمداران مخالف آمریکا در سراسر جهان انجام داد.

از جمله کارهای کا. گ. ب. سرقت گنج ها و طلاهای اسپانیا بود که حدود 725 تن برآورد شده و به دستور شخص استالین، توسط ژنرال الکساندر اورلوف ربوده شد و پس از فرار وی به آمریکا فاش گردید. (1)

آن کشور می پندارند که تصوری نادرست است; چنان که هلموت کهل صدر اعظم سابق آلمان در اظهار نظری این رستوران را نه تنها یک رستوران زنجیره ای بلکه یک دستگاه فرهنگ سازی تمام عیار دانسته است. (1)

واقعیت این است که امثال این مؤسسات در پوشش فعالیت های تجاری به دنبال اشاعه سبک زندگی آمریکایی در دیگر کشورها هستند; البته از طریق پخت غذاهای آمریکایی برای مردم دیگر کشورها به تغییر ذائقه آنان نیز می پردازند به نحوی که غذاهای ملی، دیگر مشتری نداشته و مردم دنبال غذاهای آمریکایی هستند و از این طریق جیب صاحبان این مؤسسات را پر می کنند. تبلیغات اینترنتی نیز مردم را به مصرف این غذاها تشویق می کنند. در یکی از پایگاه اینترنتی چنین آمده است :

با الهام از برنامه مستند Super Sizemen ، مراب مورگان (2) تصمیم گرفت، رژیمی را که در طی آن تنها مجاز به خوردن غذای آماده باشد امتحان کند، او که یک کارگر ساختمانی و مادر دو فرزند است نهصد روز، فقط در رستوران «مک دونالد» غذا خورده و با این کار بیست و هفت پوند (16 کیلو گرم) از وزنش کاسته شده است. (3)

می شود; ساخت «شیشه مسطح» در اختیار پنج شرکت و «تولید کاغذ» به دست نه شرکت صورت می گیرد. (1)

به نظر می آید که این شرکت ها با هم در حال جنگ هستند و به رقابت با یک دیگر می پردازند; ولی عمدتاً، شرکت های مزبور، به جای رقابت، به سوی توافق یا تشکیل کارتل قدم برمی دارند; برای نمونه : غول های ساخت لاستیک در جهان عبارتند از : میشلین، دانلیپ - پی لی، گودریج، فایرستون و گودیر; ولی در بسیاری از کشورها، شرکت دانلیپ به حساب گودیر لاستیک تولید می کند. همین طور شرکت نفتی شل در بیست و پنج و استاندارد اویل آو نیو جرسی در سی و پنج مجتمع معاملاتی با دیگر شرکت های نفتی شریکند.

این شرکت ها با توافق هایی که با هم دارند و نیز ارائه تولیدات مشترک، هم زمینه انتخاب را از خریداران می گیرند و هم رقابتی را که سابقاً بین خودشان وجود داشت از بین می برند و در نتیجه، مشتری با یک نوع کالا و نیز قیمتی معین روبرو است و به آن نوع کالا با قیمت ارزانتر دسترسی ندارد.

شرکت های چند ملیتی از چنان قدرتی برخوردارند که اگر دولت ها با آنان هم جهت باشند، در قدرت باقی می مانند و گرنه نابود می شوند.

کشور را به دنبال داشت و چین، با قبول عهدنامه نانکینک که در 29 اوت 1842م. منعقد شد، ملزم به پرداخت غرامت جنگ و خسارت تریاک های از بین رفته گردید و چند بندر خود را نیز بر روی انگلیسی ها گشود; از آن پس، انگلیس و فرانسه به صدور مواد مخدر به چین، توسعه بیشتری بخشیدند.

دولت چین برخی از فروشندگان چینی تریاک را که وابسته به انگلیس بودند دستگیر کرد که همین منجر به اعتراض انگلیس و سپس اعزام مجدد نیرو به چین شد و فرانسه نیز به جنگ پیوست و «جنگ دوم تریاک» در سال 1858م. به چین تحمیل شد; در این پیکار نیز چین مجدداً شکست خورده و ناچار به امضای عهدنامه تین تسین (1) شد که بر اساس آن، نه بندر دیگر چین به روی تجارت خارجی باز شد و چین بیش از پیش، زیر نفوذ استعمار قرار گرفت. (2)

در مرحله بعدی، استعمارگران به شیوه جدیدی برای گسترش اعتیاد دست زدند و آن، عرضه مواد مخدر در انواع متعدد به صورت طبیعی و مصنوعی است که هنوز هم ادامه داشته و هر روز انواع جدیدی از آن به بازار عرضه می شود.

یکی دیگر از موادی که رواج آن در کنار مواد مخدّر به شدّت از سوی استعمارگران دنبال می شود «مواد روانگردان» است; در حال حاضر، «مواد روانگردان» به چهار دسته تقسیم و هر دسته انواع مختلفی را شامل می شوند :

1. محرک ها (3) که در کوتاه مدت موجب افزایش انرژی، افزایش هوشیاری ذهنی و فعالیت جسمانی، کاهش خستگی، سرکوب گرسنگی، و افزایش ضربان قلب و فشار خون می شوند; همانند «کوکائین» و «کافئین»;

2. سرکوبگرها (4) که موجب کاهش انرژی، کاهش هوشیاری ذهنی و ضربان قلب، کاهش فعالیت جسمانی، افزایش سرعت تنفس و کاهش سرعت عکس العمل می شوند;

این مواد هم چنین خواب آور بوده و حالت رویا را به فرد القا می کنند; هم چون : «الکل»، «مرفین» و «هروئین»;

ص:175

3. توهم زاها (1) که موجب تغییر و اختلال در خلق و خو، ادراک، حواس بینایی و شنوایی و احساسات شده و حالتی رویایی را به ذهن القا می کنند; مانند «ماری جوانا» و «ال. اس. دی»;

4. مخدرها (2) که القای بی حسی، گرفتگی، رخوت و خواب شدید را به دنبال دارند;

کلیه موارد یاد شده یا به صورت طبیعی عرضه می شوند; مانند «تریاک»، «کوکا» و «شاهدانه» و یا از این مواد دیگر استخراج می شوند; هم چون : «هروئین»، «مرفین» و «کدئین» که از تریاک گرفته می شوند و یا به صورت مصنوعی و از ترکیب چند ماده شیمیایی ساخته می شوند و در اختیار افراد قرار می گیرند که یکی از انواع شایع آن در زمان حاضر، قرص هایی هستند که با نام قرص اکس ( X) یا اکستازی و قرص شادی به بازار عرضه می شود.

بر اساس گزارشی که «برنامه کنترل مواد مخدر سازمان ملل متحد» در سال 1997م. ارائه نمود : تجارت جهانی مواد مخدر، بیش از پانصد میلیارد دلار بوده است; این در حالی است که ده سال پیش از آن، تجارت مواد مخدر، حدود هشتاد و پنج میلیارد دلار بوده است. انتظار می رود تا سال 2014 میلادی، این رقم مساوی با کل تولید ناخالص ملی آمریکا یعنی هفت تریلیون دلار باشد.

در سال های اخیر، چندین کارشناس اقتصادی پیشنهاد کرده اند که بانک های مهم غربی، اقدامات پشت پرده ای، برای قانونی کردن استفاده از درآمد ناشی از مواد مخدر انجام دهند; برای مثال : از دولت های غربی خواسته شود، پول های مزبور را به گردش درآورند تا از طریق مالیات بالای آن، فواید فراوانی به دست آورید.

بر اساس گزارش های متعددی که در رسانه های عمومی منتشر می شود، پس از تسلط آمریکایی ها بر کشور «افغانستان»، سطح زیر کشت تریاک چند برابر زمان طالبان شده است.

موارد یاد شده و مشابه آن، نشان از این دارد که استعمارگران به درستی فهمیده اند که یکی از مؤثرترین ابزارهای بی چاره کردن ملت ها و هم چنین کسب درآمد، استفاده از مواد مخدر است.

انسان های حقیر و کوچک و پستی می روند که عمرشان به عبودیت هوای نفس گذشته است; تنها هنرشان چیزی است که جز غافلان را خوش نمی آید، تنها سرگرم کردن چند لحظه ای انسان های کوچک و غافل...; اینها برای عده ای از انسان های معمولی عالم الگو می شوند. (1)

استعمارگران، همواره از راه های مختلف به دنبال معرفی چنین الگوهایی بوده و هستند و این الگوها را در چهره هایی گوناگون ارائه می کنند که در زیر به برخی از آنها اشاره می کنیم :

تمام هستی آنان نیز غارت شود، متوجه نخواهند شد و این همان چیزی است که استعمارگران در پی آنند.

بی جهت نیست که امام صادق علیه السلام می فرمایند :

لیس لابلیس جند اشدّ من النّساء...; (1) شیطان لشکریانی سر سخت تر از زنان ندارد.

زنان با انحراف خود، بیشترین نقش را در تخریب جامعه خواهند داشت; همان طور که اگر اصلاح شوند، بیشترین تأثیر را در سالم سازی و اصلاح جامعه ایفا می کنند.

بر اساس آموزه های دین مقدس اسلام، نیروی جنسی زن بسیار قوی تر از مرد است; اما خداوند به همان اندازه نیز به او حیا، عفت و نیروی استقامت داده است. و اگر حیای زنی از بین رفت چیزی جلودار نیروی جنسی او نیست و قدرت تخریبی بسیار بالایی را پیدا خواهد کرد; امام صادق علیه السلام می فرمایند :

انّ الله جعل للمرأة صبر عشرة رجال; فاذا هاجت کانت لها قوة شهوة عشرة رجال; (2) خداوند برای زن استقامت ده مرد را قرار داده است و اگر زنی تحریک شود به اندازه ده مرد نیروی جنسی خواهد داشت.

آن چه که این صبر و استقامت را برای زن به وجود می آورد حیای زن است. امام صادق علیه السلام در حدیثی می فرمایند :

الحیاء، عشرة اجزاء تسعة فی النّساء و واحدة فی الرّجال،... فاذا فجرت ذهب حیاؤها کله و ان عفت، بقی لها خمسة اجزاء; (3) حیا ده جزء است، نه جزء در زنان و یک جزء در مردان است... هرگاه زنی زنا کند، همه حیایش از بین می رود ولی اگر پاکدامن باقی بماند، پنج جزء حیا برای او باقی خواهد ماند.

همان طور که در حدیث بدان تصریح شده است : آن چه حیای زن را کاملاً از بین

می برد، هرزگی و مراوده با نامحرم است. لذا می توان گفت زنان هرزه، زنانی بی حیا و غرق در شهوت هستند که این نیرو را در مسیر تخریب خود و دیگران به کار می گیرند.

مردان هرزه نیز، همین نقش را به روش دیگری انجام می دهند و آنان نیز، همکاران شیطان و در اختیار او هستند.

ص:179

این هرزگان در قالب ها و نام های گوناگونی در جامعه ظاهر شده و به عنوان الگو مطرح می شوند : گاهی در قالب هنرپیشه های سینمایی، رقاص و خواننده ایفای نقش می کنند و گاهی، تحت عنوان ملکه زیبایی سال و یا دختران شایسته و عناوین دیگر به ایفای نقش پرداخته و به عنوان الگو و سرمشق به جوامع انسانی معرفی می شوند و شیوه رفتار و کردار فردی و اجتماعی آنان از جمله نحوه پوشش، آرایش، غذا خوردن، صحبت کردن و... راهنمای زندگی بسیاری از انسان ها می شود; برای مثال : مدل کرنلی در آرایش موی سر به تقلید از کرنل وایلد هنرپیشه آمریکایی یا گوگوشی به تقلید از خواننده زن ایرانی، ستاری در آرایش ریش برگرفته از آوازخوان ایرانی و ده ها مثال دیگر که راهنمای عده ای در شکل و قیافه شده است.

این هنرپیشه ها و رقاصه ها، محصول و نمادِ فرهنگ عنان گسیخته، مبتذل و چندش آوری هستند که یک زندگی مصرفی، منحط و غرق در شهوت جنسی را تبلیغ نموده و دیگران را به تأسی از آن دعوت می نمایند و ضمن تخریب و انحطاط جامعه، بازار مصرف کالاهای لوکس و پرزرق و برق غربی را داغ تر نموده و از این طریق دین خویش را به اربابان استعمارگر خود می پردازند.

بعدها، اعمال و رفتار این هنجارشکنان، تحت عنوان گروه های رپ (1)، هوی متال (2)، کیس (3)، پلی بوی (4)، رش (5) و... در جامعه امروزی مطرح گردید و به الگویی برای بسیاری از جوانان تبدیل شد; چنان که از نوع پوشش، آرایش و رفتار این گروه ها سرمشق گرفته و متأسفانه نسل جوان چنان شیفته این گروه ها شده اند که گاه لباس هایی با آرم این گروه ها به تن می کنند که روی سینه یا پشت آن معمولاً کلماتی با محتوای بسیار زننده نقش شده است; بدین ترتیب، بسیاری از جوانان در جوامع دیگر نیز در کمال ناآگاهی و بدون توجه به محتوای این کلمات، چنین لباس هایی را می پوشند و به آن افتخار می کنند; برخی از کلمات و عبارتهایی که بر روی این گونه لباس ها نوشته شده، این چنین هستند :

1. Fruits کامرانان;

2. Cool Cat گربه رام;

3. Chill Out ناامید;

4. Kiss Me مرا ببوس;

5. Black Dog سگ سیاه;

6. Leave Me ولم کن;

7. Call Me به من زنگ بزن;

8. Look at Me به من نگاه کن;

9. The Good Boys Play at Night پسران خوب، شب، بازی می کنند;

10. Live آماده، باکره.

نوع این کلمات و عبارات مربوط به گروه های منحرف و هم جنس باز و امثال آنهاست; ولی متاسفانه بدین صورت مورد تقلید دیگران قرار می گیرد.

داده اند نیز از جمله کسانی هستند که الگو و معیار زندگی برای عده ای قرار می گیرند و استعمارگران از طریق آنان به تبلیغ و گسترش ارزش ها و فرهنگ خویش می پردازند.

از جمله عروسک هایی که با هدف الگودهی ساخته شده اند، عروسک آمریکایی باربی است; که به صورت نیمه عریان تولید و عرضه می شود; این عروسک در دهه شصت قرن بیستم میلادی توسط کمپانی آمریکایی متل ساخته و به بازار عرضه شد; کلمه باربی مخفف باربارا است که نام دختر صاحب کمپانی متل است.

این عروسک ابتدا به قیمت 3 دلار فروخته می شد، ولی بعدها قیمت آن به چهار هزار و پانصد دلار نیز رسید; باربی آن چنان با اقبال عمومی روبه رو شد که به طور متوسط در هر دو دقیقه پنج عدد آن در جهان به فروش می رسد و از این بابت، کمپانی متل به یکی از ثروتمندترین شرکت های جهان تبدیل شده است.

باربی سمبل فرهنگ آمریکایی است، فرهنگی که جان مایه اش عبارت است از : بی معنویتی، لذت جویی حاصل از مصرف گرایی، تجمل گرایی، برهنگی، مدگرایی، عشوه گری، بی قیدی و لاابالیگری.

عروسک باربی به کمک تبلیغات گسترده ای که نسبت به آن صورت می گیرد به خوبی جای خود را در بین بسیاری از خانواده ها باز کرده و فرهنگ آمریکایی را که خود سمبل آن است به دختران و زنان انتقال می دهد; او به دختران آموزش می دهد که مردان چه انتظاراتی از آنها دارند و به مردان نیز آموزش می دهد که از زنان باید چه انتظاراتی داشته باشند.

عروسک ها چون برای سرگرمی کودکان ساخته می شوند، معمولاً چهره ای کودکانه دارند; اما برخلاف دیگر عروسک ها، باربی چهره کودکانه ندارد، بلکه چهره یک زن بیست ساله آمریکایی را با تمام مشخصات اندامی اش به نمایش می گذارد. باربی به خاطر این که بهتر بتواند در زندگی کودکان و دختران سراسر جهان حضور داشته و به

شخصیتی تربیتی و جهانی تبدیل شود در چهره، رنگ و لباسِ دیگر ملل نیز ظاهر شد. به همین جهت کمپانی متل در دهه هفتاد قرن بیستم میلادی به تولید عروسک باربی در رنگ های زرد و سیاه مبادرت کرد گرچه این عروسک ها علی رغم رنگ پوستشان، فاقد خصوصیات نژادی سیاه پوستان و زردپوستان هستند.

باربی، بعدها در شخصیت ها و نقش های متفاوت به بازار عرضه شد : در نقش پرستار، افسر پلیس، سرباز، آموزگار، پزشک، دندانپزشک، دامپزشک، خواننده موسیقی راک،

ص:183

ژیمناست، کارآگاه، افسر نیروی دریایی، افسر خلبان، مهماندار هواپیما، دزد، گدا، رقاص و فاحشه; بدین ترتیب، این عروسک در تمام حوزه ها نقش الگودهی را ایفا می کند.

باربی، دقیقاً وسیله ای است در اختیار استعمارگران; او در چهره هایی دیگر به تحقیر مسلمانان می پردازد و در قیافه یک معلول سوار بر ویلچر با نام اسماعیل به بازار عرضه می شود و بدین وسیله، چهره ای معلول و قابل ترحم از مسلمانان ارائه می دهد; سپس برای مبارزه با فرهنگ شهادت طلبی و تحقیر آن در لباسی انتحاری وارد بازار شده که پس از فریاد الله اکبر با فشردن ضامنِ کمربند انفجاری اش، خود را نیز منفجر می کند.

باربی، موقعی که خطری آمریکا را تهدید می کند، در قیافه ای مناسب ظاهر شده و به مردم و سربازان آمریکایی روحیه می دهد; به عنوان مثال : بعد از واقعه یازدهم سپتامبر، باربی در چهره نیروهای ضد تروریست به میدان آمده و به تهییج آمریکاییان و تشویق آنان به حضور در صحنه های جنگ با تروریست ها می پردازد و در آگهی تبلیغاتی آن، نوشته می شود : باربی، روح آمریکایی!

تأثیرگذاری باربی به حدی است که بسیاری از زنان غربی به تأسی از آن مایل به داشتنِ اندامی کشیده و کمری باریک هستند و همین جهت از حامله شدن خودداری می کنند; اما باربی حامله هم وارد بازار شد تا به آنان نشان بدهد می توان در صورت حاملگی نیز همین قیافه را حفظ کرد!

کارکرد دیگر باربی، تبلیغ لباس های آمریکایی، تشویق زنان جهان به برهنگی و تسخیر دل مردان از این طریق است.

کمپانی متل، برای باربی یک دوست پسر به نام کن نیز ساخت و از این طریق به

تبلیغ روابط آزاد بین پسر و دختر پرداخت تا بدین وسیله از امور جنسی قبح زدایی کند و ذائقه دختران و پسران را به سوی اباحی گری سوق دهد; این کمپانی هم چنین با ساخت ابزار زندگی باربی از قبیل وسایل آشپزخانه، یخچال و... ضمن کسب درآمد کلان، مدل زندگی آمریکایی را نیز تبلیغ می کند.

ص:184

چکیده

استعمارگران برای رسیدن به اهداف خویش ابزار و وسایل متعددی را به کار می گیرند که مهم ترین آنها عبارت است از :

الف) رسانه های گروهی :

1. خبر گزاری های بین المللی : «آسوشیتد پرس» و «یونایتد پرس» متعلق به آمریکا، «فرانس پرس» متعلق به فرانسه، «رویترز» متعلق به انگلیس و «ایتار تاس» متعلق به روسیه; اکثر خوراک روزنامه ها، مجلات، رادیو و تلویزیون و خبرگزاری های کوچک تر توسط این خبر گزاری ها تهیه می شود و آنها با گزینش اخبار و یک سویه عمل کردن، دیدگاه خویش را به جهان تحمیل می کنند; آنان علاوه بر این درآمد فوق العاده ای نیز از این راه کسب می نمایند;

2. رادیوهای بین المللی : «بی. بی. سی»، «صدای آمریکا»، «رادیو آزادی»، «رادیو اسرائیل»، «مونت کارلو»، «رادیو مسکو» و «دویچه وله» آلمان;

3. ماهواره ها : که هم استفاده های جاسوسی دارند و هم برخی از آنها ماموریت تهاجم فرهنگی به دیگر ملل را انجام می دهند;

4. روزنامه ها و مجلات : این نشریات، در زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، خانوادگی، ورزشی، سرگرمی و... تهیه شده و به مردم جهان خوراک می دهند;

5. فیلم، سینما، کارتون و انیمیشن : همگی ابزاری در دست استعمار هستند و علاوه بر کسب درآمدِ بالا برای صاحبان آنها، به تخریب فرهنگ دیگر ملل پرداخته و زمینه سلطه استمارگران را فراهم می کنند;

6. اینترنت : این رسانه، پدیده ای جدید است; ولی با سرعتی شگفت جای خویش را در بین مخاطبین باز نموده; این رسانه در حال حاضر، تحت حاکمیت آمریکا است و موجب سلطه این کشور، بر اطلاعات جهان و استفاده از آنها در جهت مناسب با خواسته های خویش شده است و در جهت تخریب اخلاق نیز به شدت مورد استفاده قرار می گیرد;

ص:185

7. کتاب : کتاب نیز یکی از رسانه هایی است که بر خلاف خدمات شایانی که به بشریت عرضه نموده، مورد استفاده استعمارگران نیز قرار گرفته است، به ویژه کتاب هایی که در زمینه رمان منتشر می شوند; به همین جهت، «صهیونیزم» بر عرصه انتشارات تسلط دارد.

ب) ابزار مربوط به آموزش :

1. نظام های آموزشی غربی که در سراسر دنیا رایج شده و دارای روحی سکولار، معنویت گریز و دین ستیز است;

2. متون و کتب درسی که تأمین کننده همان نظام آموزشی هستند;

3. مراکز آموزشی و آموزگاران که وظیفه تربیت نیروی انسانی مورد نیازِ سلطه را بر عهده دارند;

4. زبان انگلیسی که ابزاری است در راستای گسترشِ فرهنگ غربی در سطح جهان;

5. بنیادهای فرهنگی که نقش پشتیبانی کننده نظام ها و متون و مراکز آموزشی را بر عهده دارند و مهم ترین آنها، بنیادهای آمریکایی «فورد»، «کارنگی» و «راکفلر» هستند و برای رسیدن به اهداف خویش، شبکه ای از سازمان ها را نیز به وجود آورده اند.

ج) سازمان های بین المللی :

از جمله این سازمان ها، «سازمان ملل متحد»، «صندوق بین المللی پول»، «بانک جهانی»، «سازمان تجارت جهانی»، «سازمان انرژی اتمی» هستند که استعمارگران از طریق آنها به تحمیل خواسته های خویش بر دیگر ملت ها می پردازند.

د) معاهده ها، پیمان نامه ها و قرار دادهای بین المللی :

«منشور جهانی حقوق بشر»، «کنوانسیون رفع تبعیض از زنان» و «پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای NPT » که هر یک ابزاری در جهت گسترش سلطه استعمارگران بر جهان هستند.

ه-) سازمان ها، تشکیلات و احزاب :

1. سازمان ها و تشکیلات سیاسی مخفی وابسته به استعمار، مانند

ص:186

«فراماسونری» که وسیله ای است برای شناسایی و تربیت و به کارگیری عوامل استعمار در دیگر کشورها;

2. احزاب سیاسی وابسته به استعمار که به تبلیغ نظام ها و فرهنگ مورد علاقه استعمار در جهان مبادرت می کنند;

3. سازمان های غیر دولتی یا ان.جی.اوها ( NGO) که به لحاظ ظرفیت ها و نقش های مهم خود نقش برجسته ای در تأمین خواست استعمارگران دارند; این نام، تنها بر سازمان هایی اطلاق می شود که در مسیر خواست سلطه جهانی قدم بر می دارند; استعمارگران از این سازمان ها به عنوان وسیله ای برای تضعیف و براندازی دولت ها و چک کردن صحت و سقم گزارش های آنان و هم چنین ابزاری در جهت گسترش فرهنگ جهانی، بهره برداری می کنند;

4. گروه های تروریستی که استعمارگران برای رسیدن به اهداف خویش تشکیل می دهند; نمونه های آشکار آن در زمان فعلی گروه های القاعدة و طالبان هستند که با هماهنگی آمریکا تشکیل شده اند.

5. گروه های «مافیا» که دارای تشکیلات پیچیده و سازمانی منظم بوده و استعمارگران از آنها برای توزیع و اشاعه مصرف مواد مخدر، مشروبات الکلی، قاچاق انسان و... استفاده می نمایند;

6. سازمان های جاسوسی که در رأس آنها سازمان های «سیا»، «موساد»، «کا.گ.ب» و «اینتلیجنت سرویس» قرار دارند نیز اهرمی قدرتمند در دست استعمار بوده، وظیفه قلع و قمع مخالفین را بر عهده دارند;

7. مؤسسات خدماتی همانند رستوران آمریکایی مک دونالد که ظاهری خدماتی دارند ولی در حقیقت ابزار گسترش فرهنگ آمریکا در دیگر کشورها هستند;

8. شرکت های چند ملیتی که بر اقتصاد جهان تسلط دارند و وظیفه خالی کردن جیب مردم دنیا به نفع استعمارگران را ایفا می کنند;

و) مواد مخدر و روان گردان وسیله دیگری هستند که در جهت تخریب نسل جوانِ ملل دیگر و تاراج اموال آنان به کار استعمار می آید و در هر زمان با شکل و نام جدیدی به بازار عرضه می شوند;

ص:187

ز) الگوها

انسان ها نیاز به الگو و اسوه دارند و استعمارگران از این نیاز مردم استفاده کرده و الگوهایی را به آنان ارائه می دهند که مردم را به سوی اهداف مورد نظر پیش ببرند; این الگوها عبارتند از :

1. زنان و مردان هرزه که با عناوین هنر پیشه، رقاصه، ملکه زیبایی، دختران شایسته و عناوین دیگر به تخریب نسل جوان و منحرف کردن آنان مشغول هستند که از این طریق مردم را به زندگی مصرفی، مادی و منحط سوق می دهند;

2. هنجارشکنان که با عناوین مختلفی چون گروه های «رپ»، «هوی متال»، «کیس»، «پلی بوی»، «رش» و... به انحراف نسل جوان اشتغال دارند;

3. قهرمانان ورزشی و کسانی که ورزش را وسیله ای برای نان و نام و نشان خویش قرار داده اند و به مردم الگودهی می کنند;

4. مدعیان عرفان و کسانی که تحت این عناوین انسان ها را به دوری از معنویت سوق می دهند;

5. سران احزاب و کسانی که نقش روسای قبایل قدیم را ایفا کرده و مردم را به تقلید بی چون و چرا از خود دعوت می کنند;

6. عروسک ها و اسباب بازی هایی که از احساسات کودکان معصوم استفاده کرده و نوع زندگی مورد نظر استعمارگران را به آنان معرفی می کنند. نمونه روشن این عروسک ها، باربی است که تولید آمریکا بوده و نماد فرهنگ زندگی آمریکایی است.

ص:188

پرسش

1. خبرگزاری های بین المللی را نام برده و نقش آنها را در خدمت به استعمار بیان نمایید.

2. یکی از مشکلات رادیوهای ملی را در مقابل رادیوهای بین المللی نوشته و توضیح دهید.

3. ماهواره ها و تلویزیون های بین المللی چه نوع استفاده های استعماری دارند؟ توضیح دهید.

4. نمونه هایی از تسلط «صهیونیزم» بر روزنامه ها و مجلات ذکر کنید.

5. سینما، فیلم ها، کارتون ها و انیمیشن چه کمکی به استعمارگران می نمایند؟

6. پیامدهای «اینترنت» و مشکلاتی را که برای مردم جهان به وجود آورده است به اختصار بنویسید.

7. گروه هایی که در تشویق مردم نسبت به خرید بیشتر «کامپیوتر» مؤثرند چه کسانی هستند؟

8. ابزار مربوط به آموزش را که استعمارگران از آنها استفاده می کنند ذکر نمایید.

9. سازمان های مهم فرهنگی آمریکایی را نام برده و برنامه های آنها را به اختصار بیان کنید.

10. امام خمینی رحمه الله چه دیدگاهی نسبت به «سازمان های بین المللی» داشتند؟

11. نمونه هایی از عمل کرد استعماری برخی سازمان های بین المللی را بنویسید.

12. نمونه هایی از استفاده های استعمارگران از «معاهده های بین المللی» را ذکر نمایید.

13. تاریخچه «فراماسونری» را به طور خلاصه بنویسید.

14. نقش «فراماسونری» را در خدمت به استعمار توضیح دهید.

15. نقش احزاب وابسته به استعمار را در گسترش سلطه استعمارگران بیان نمایید.

16. NGO یا «سازمان غیر دولتی» به چه سازمانی اطلاق می شود؟

17. رابطه سازمان های غیر دولتی را با استعمار بنویسید.

18. مشخصات سازمان های غیر دولتی را بنویسید.

ص:189

19. وزارت خارجه آمریکا چه نقش هایی را برای سازمان های غیر دولتی ذکر می کند؟

20. ظرفیت های ویژه سازمان های غیر دولتی را بنویسید.

21. دو سازمان تروریستی استعمار ساخته را نام ببرید.

22. استعمارگران در چه زمینه هایی از گروه های «مافیا» استفاده می کنند؟

23. سازمان های جاسوسی مشهور دنیا را نام برده و چند مورد از برنامه ها و عملیّات سازمان «سیا» را بنویسید.

24. مؤسسه خدماتی «مک دونالد» مربوط به کدام کشور است و چه ارتباطی با استعمار دارد؟

25. ارتباط «شرکت های چند ملیتی» را با استعمار بیان کنید.

26. استعمارگران از مواد مخدر چه استفاده هایی می کنند؟

27. الگوهایی که مورد استفاده استعمارگران قرار می گیرند کدامند؟ آنها را به اختصار بیان نمایید.

ص:190

منابع برای مطالعه بیشتر

1. ویلیام جیمز استوور، تکنولوژی اطلاعات در جهان سوم، آیا تکنولوژی اطلاعات می تواند به توسعه ملی شایسته انسان منجر شود؟، ترجمه رضا نجف بیگی و اصغر صرافی زاده، تهران، مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی.

2. نظارت و تدوین علی عبدالله خانی، کتاب آمریکا 3 (ویژه روابط آمریکا - اسراییل)، تهران، مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار تهران.

3. سلیمان حیدر پور دعویسرا، مطبوعات انگلیس رکن چهارم و یا چرخ پنجم، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه.

4. ادوارد برمن، کنترل فرهنگ (نقش بنیادهای کارنگی، فورد و راکفلر در سیاست خارجی آمریکا)، ترجمه حمید الیاسی، تهران، نشر نی.

5. عبدالحسین آذرنگ، اطلاعات و ارتباطات، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

6. جیمز اسلوین، اینترنت و جامعه، ترجمه عباس گیلوری و علی رادباوه، تهران، نشر کتابدار.

7. گردآوری و ترجمه احمد یوسف، جهانی کردن فقر و فلاکت،

استراتژی تعدیل ساختاری در عمل، تهران، نشر آگاه.

8. محمد خاتمی، فراماسونری، پیرامون سازمان مخفی فراماسونری در ایران و جهان، تهران، کتاب صبح.

9. ترجمه جعفر سعیدی، مبانی فراماسونری، گروه تحقیقات علمی ترکیه، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

10. احمد مدنی، بد آموزی های استعمار، چاپخانه فردوسی.

11. سعید صالح الجزایری، سازمان های اطلاعاتی و جهان، ترجمه عباس سعیدی فر، انتشارات سکه.

12. احمدی ساجدی، سازمان های جاسوسی دنیا، انتشارات محراب قلم.

13. اکبر مظفری، باربی، تاملی در عروسک آمریکایی باربی، قم، شاکر.

14. فصلنامه کتاب نقد، شماره 31، تابستان 1383، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

ص:191

ص:192

که سه چهارم جمعیت دنیا را در خود جای داده و تنها یک پنجم درآمد جهانی را به خود اختصاص داده اند.

ساکنان شمال، عمر متوسطی بیش از هفتاد سال دارند، به ندرت دچار گرسنگی شده و دست کم تا سطح دبیرستان آموزش می بینند; در کشورهای جنوبی متوسط عمر اکثر مردم از پنجاه سال تجاوز نمی کند، در این مناطق از هر چهار کودک یکی پیش از رسیدن به پنج سالگی می میرد، دست کم چهار پنجم مردم از گرسنگی یا سوء تغذیه رنج می برند و پنجاه درصد آنها اساساً بختی برای با سواد شدن ندارند. (1)

البته تقسیم بندی جهان به شمال و جنوب الزاماً بدین معنا نیست که همه کشورهای ثروتمند در نیمکره شمالی و بالای خط استوا یا همه کشورهای فقیر زیر خط استوا قرار دارند; زیرا استرالیا و زلاندنو هر دو از کشورهای ثروتمند هستند، ولی در زیر خط استوا جای گرفته اند و برخی کشورهای فقیر نیز بالای خط استوا قرار دارند، بنابراین، مقصود از «شمال» کشورهای ثروتمند و «جنوب» کشورهای فقیر هستند.

چه بر اساس تقسیم بندی اول و چه براساس تقسیم بندی دوم، بیشترین بخش جهان از لحاظ اقتصادی در وضعیتی بسیار پایین تر از بخش دیگر قرار دارد.

تنها جهان سوم و چهارم - یا همان جنوب - بدون محاسبه چین با مساحتی در حدود شصت و نه میلیون و سیصد و سی هزار کیلومتر مربع پنجاه و یک درصد مساحت خشکی های زمین را شامل می شود و حدود چهل و نه درصد جمعیت جهان را در برمی گیرد. (2)

در بین این کشورها گروهی هستند با تولید ناخالص داخلی سرانه ای معادل صد دلار یا کمتر از آن بر پایه قیمت های سال 1970م. تولید صنعتی معادل ده درصد یا کمتر از آن به نسبت تولید ناخالص داخلی، و شمار باسوادان معادل بیست درصد یا کمتر از آن به نسبت افراد پانزده سال به بالا. این کشورها بر اساس برآورد 1970م. جمعیتی برابر با دویست و پنجاه و هشت میلیون نفر دارند که 13 درصد جمعیت رو به

ص:195

رشد است. متوسط درآمد سرانه آنها در سال 1977م. معادل صدو پنجاه دلار بود که نسبت به سطح قیمت های سال 1970م. چیزی حدود هشتاد دلار می شود و نرخ رشد آنها در دو دهه گذشته کمتر از یک درصد بوده است. (1)

در بین کشورهای جهان سوم (جنوب) تنها چهار کشور با صدو هشتاد و پنج میلیون نفر جمعیت به درجه بالایی از درآمد دست یافته اند که آنها نیز از جمله کشورهای صادر کننده نفت می باشند. (2)

مطلق درامد میان این دو دسته کشورها به مرز نه هزار و چهارصدو سه دلار رسیده; در سال 1990م. این شکاف عمیق تر گردید; هم چنین در این سال، میانگین درآمد سرانه کشورهای با درآمد بالا بیست هزارو صدو هفتاد و سه دلار و در کشورهای کم درآمد سیصد و پنجاه و سه دلار بود و بنابراین، شکاف مطلق میان آنها به نوزده هزار و هشتصدو بیست دلار - به ارزش دلار آمریکا در سال 1990م. - رسیده بود. (1)

مطابق برآورد «یونیسف» تنها در سال 1978م. بیش از دوازده میلیون تن از کودکانِ کمتر از پنج سال به علت گرسنگی در گذشتند و هر چند سازمان ملل متحد، سال1979م. را سال کودک اعلام کرد، نشانه ای از کاهش این رقم هولناک به چشم نمی خورد. (2)

هیچ کس به درستی نمی تواند بگوید که چه تعداد از مردم جهان سوم در بی نوایی و فقر به سر می برند; سازمان بین المللی کار در اوایل دهه 1970م. این تعداد را هفتصد میلیون نفر برآورد کرد، برآورد کنونی (1980م.) بانک جهانی، رقم را هشتصد میلیون نفر نشان می دهد; این بدان معناست که کم وبیش چهل درصد از مردمان جنوب، تنها به سختی امکان بقا و ادامه حیات دارند. (3)

مسئله فقط این نیست که شمال، بسی از جنوب ثروتمندتر است; بلکه بیش از نود درصد از کارخانه های صنعتی جهان در شمال قرار دارند; بیشتر علایم و امتیازهای انحصاری و تکنولوژی های جدید از آنِ شرکت های چند ملیتی است و بخش اعظم سرمایه گذاری و تجارت مواد اولیه و صنعتی جهان در دست این شرکت هاست; به دلیل همین توانایی های مادی، کشورهای شمالی بر نظام اقتصادی بین المللی، قوانین و مقررات آن و نهادهای بازرگانی و پولی و مالی اش تسلط دارند. (4)

روی همین حساب، درصد بیکاری در جنوب، بسیار وسیع تر از شمال است و بالا بردن سطح اشتغال در جنوب، کاری بسیار دشوار خواهد بود; منابع سرمایه گذاری در جنوب، کم، ولی شمار جمعیت جویای کار بسیار بیشتر است.

ص:197

حال این سؤال مطرح می شود که چرا بیشترین بخش جهان در وضعیتی عقب افتاده به سر می برد و علت این امر چیست؟

برای عقب افتادگی علل و عواملی ذکر شده که برخی از آنها غیر واقعی هستند و توسط نظریه پردازان همان بخش پیشرفته جهان و یا وابستگان آنان ابراز شده اند; ولی بخش دیگر، علل و عوامل واقعی عقب ماندگی هستند. ابتدا اشاره ای گذرا به نوع اول نموده و سپسس نوع دوم را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

معروف شده است; به عنوان نمونه : از اوایل دهه 1960 تا دهه 1970م. بیش از چهار صد هزار نفر از پزشکان، جراحان، مهندسان، دانشمندان و دیگر افرادِ ماهر کشورهای رو به رشد به جوامع پیشرفته تر کوچیدند; مهاجران عمدتاً از هند، پاکستان، فیلیپین و سریلانکا بودند; بیشتر آنها به ایالات متحده، کانادا، بریتانیا و پاره ای، به دیگر نقاط اروپای غربی، استرالیا، و خاورمیانه رفتند. (1)

برخی محاسبه ها نشان می دهد که از 1949 تا 1967م. (1328 تا 1346ه-.ش.) آمریکا در زمینه تربیت متخصص، شامل یکصد هزار پزشک، مهندس و دانشمند که از خارج جذب کرده، حدود چهار میلیارد دلار صرفه جویی کرده است. (2)

در یک گزارش، تعداد پزشکان و مهندسان خارجی در آمریکا در سال 64-1963م. به ترتیب بیست و نه درصد مجموع فارغ التحصیلان پزشکی در دانشگاه های آمریکا و نیز هشتاد و پنج درصد مهاجران به این کشور را تشکیل می دادند. (3)

در حال حاضر، بیش از صدو پنجاه هزار مهندس و پزشک ایرانی در آمریکا زندگی می کنند، تمام ورودی های با رتبه دو رقمی کنکور سراسری دانشگاه های کشور هر سال از بهترین دانشگاه های جهان دعوتنامه دریافت می کنند و قریب نود نفر از صدو سی و پنج دانش آموزی که در چند سال اخیر در «المپیادهای علمی» حائز رتبه و مقام شده اند در یکی از بهترین دانشگاه های آمریکا به تحصیل مشغول هستند.

بر اساس سرشماری 1990م. آمریکا، قریب دویست و بیست هزار نفر خود را ایرانی تبار معرفی کرده اند که هفتاد و هفت درصد آنان دارای تحصیلات دانشگاهی هستند; هم چنین بر اساس آمار ارائه شده تنها هزار و هشتصد و بیست و شش ایرانی عضو هیأت علمی تمام وقت و رسمی در دانشگاه های آمریکا و کانادا به تدریس مشغول هستند که با احتساب استادان نیمه وقت به حدود پنج هزار نفر می رسند. (4)

ص:201

در سرشماری سال 1990م. ایالات متحده آمریکا، مشخص شد از جمع هفت میلیون نفر مهاجر به ایالات متحده حدود 5/1 میلیون نفر دارای تحصیلات عالی هستند که از کشورهای آسیایی و حوزه اقیانوس آرام بوده اند. (1)

رشد جمعیت عامل عقب ماندگی باشد، وگرنه باید کشوری همانند «چین» که از بیشترین جمعیت جهان برخوردار است از لحاظ اقتصادی بدترین کشور روی زمین باشد حال این که مشکلات چین بسیار کمتر از مشکلات کشورهای عقب افتادهِ دارای جمعیت کمتر است.

و بی گمان عامل این توسعه نیافتگی دیگر دوری از اسلام و ارزش های اسلامی و عمل نکردن به دستورات زندگی ساز و نورانی آن است.

بین سال های 1757 تا 1815م. (1136 تا 1194ه-.ش.) خراج اشیای گران بهای خارج شده از «بنگال» بالغ بر پانصد تا هزار میلیون پوند برآورد می شود. (1)

طبق برخی از گزارش ها، فقط سود حاصل از کار سیاهان در هند غربی انگلیس به دویست تا سیصد میلیون پوند می رسید. (2)

به گفته پل باران :

تجارت عریض و طویل حاصله، همراه با دزدی دریایی، غارتگری آشکار، تجارت برده و کشف طلا باعث شد که ثروت تجار اروپای غربی به سرعت زیاد شود. (3)

او میزان ثروتی را که در فاصله «جنگ پلاسی» (1757م.) تا «جنگ واترلو» (1815م.) از «هند» به وسیله انگلیسی ها به غارت رفت بین پانصد تا هزار میلیون پوند استرلینک براورد می کند. (4)

پل باران هم چنین در گزارش خود می افزاید :

دامنه تاراج به قدری شگفت انگیز، و آن چه از هند به یغما برده بود به قدری زیاد بود که در سال 1875م. مارکوز سالیسبوری - وزیر خارجه وقتِ حکومت هند - خاطر نشان کرد که اگر قرار است خون هند گرفته شود باید عاقلانه انجام گیرد... دیگ بی خاطر نشان می کند که به موجب برآوردهای انجام شده در فاصله «پلاسی» و «واترلو» - دوره ای که برای توسعه سرمایه داری «بریتانیا» اهمیت ویژه داشت - بین پانصد میلیون تا یک میلیارد پوند به وسیله انگلیسی ها از هند خارج شد; بزرگی این رقم وقتی قابل تصور است که در نظر داشته باشیم که در شروع قرن نوزده، کل سرمایه تمامی شرکت های سهامی که در هند فعالیت می کردند، بالغ بر سی و شش میلیون پوند می شد; دو تن از آمارگران هندی به نام های کی تی شاه و کی جی خمپا حساب کرده اند که در دهه نخست قرن بیستم، بریتانیا به نحوی از انحا، بیش از ده درصد محصول ناخالص ملی هند را به جیب ریخته است و نیز با اطمینان می توان گفت که مقدار این خروج ثروت از هند در قرن بیستم، کمتر

ص:205

از قرن هجده و نوزده بوده است و نیز می توان به اطمینان گفت که این نسبت مقدار دست اندازی بریتانیا بر منابع هندی را کمتر از اندازه حقیقی اش نشان می دهد; زیرا که تنها به انتقال های مستقیم توجه دارد و آن چه را که هند به جهت شرایط نامطلوب تجارت تحمیلی به وسیله بریتانیا از دست داد به حساب نمی آورد. (1)

دکتر جفکین (2) پژوهشگر آلمانی نیز دراین باره می نویسد :

ثروتی که در سده هجدهم از هند و مستعمرات آمریکایی به جزیره انگلیس وارد شد عظیم است; تنها مالیاتِ شکرِ مستعمراتِ آمریکایی انگلیس 1/2 میلیون پوند استرلینگ در سال بود و حجم تجارت تنباکوی آن بیست و چهار هزار تن در سال.

کمپانی سلطنتی آفریقایی بریتانیا از آغاز تأسیس، تا سال 1720م. سیصد هزار تن شکر به جزیره انگلیس وارد نمود.

در سال 1700م. شکر وارد شده به انگلیس پنجاه هزار خمره - هر خمره برابر با حدود چهار گالن - بود که در سال 1753م. دو برابر شد و به صد هزار خمره رسید; کل حجم شکر تولید شده در مستعمرات انگلیسی جزایرِ هند غربی، از آغازِ تصرف این جزیره به وسیله انگلیسی ها تا زمان لغو برده داری، بیش از ده میلیون تن گزارش شده است. (3)

نتیجه و پیامد این تاراج منابع، چنان که پل باران می گوید :

شکل گیری «انقلاب صنعتی» در «انگلستان» بود وگرنه پیش از سال 1760م. دستگاه های نخ ریسی لانکشایر، با دستگاه های مشابه در هند و ایران و چین تفاوتی نداشت. (4)

غارت ثروت در شکل نوین

راه دیگر در غارت ثروت های مللِ تحت استعمار که امروزه نیز همچنان ادامه دارد، افزایش سود وام هاست.

در سال 1962م. «بانک جهانی» اعلام کرد، هفتاد و یک کشور آفریقایی، آسیایی و آمریکای لاتین، دیونشان به کشورهای خارجی حدود بیست و هفت میلیارد دلار بوده و

ص:206

اکنون به سی میلیارد دلار رسیده و سود آنها هم حدود پنج تا هشت درصد افزایش یافته است; این سود که در گذشته به پنج میلیارد دلار می رسید، در سال 1962م. به پانزده میلیارد دلار بالغ شد. (1)

این تنها گوشه ای از غارت ثروت ملل دیگر، توسط اروپاییان بود، اگر آمار دقیق یا حتی تقریبی همه ثروت های غارت شده از سراسر جهان جمع آوری گردد، آن وقت معلوم خواهد شد که چرا بخشی از جهان، ثروتمند و بیشترین بخش جهان، مبتلا به فقر و فلاکت شدند.

خود می اندیشند، از گام نهادن ملت های تحت سلطه در مسیر توسعه، جلوگیری می کنند; وقتی دست اندرکاران امور یک کشور می توانند در بستن یک قرارداد تجاری با یک کشور پیشرفته به رقم های کلانی به عنوان پورسانت و امثال آن دسترسی پیدا کنند، چرا باید با برنامه ریزی صحیح، کشور را به سمت و سویی ببرند که بتواند فلان نوع محصول را تولید کند و کشور خود کفا شود و مجاری سودِ درآمدهای باد آورده خویش را مسدود نمایند; این است که حکام وابسته، هیچ گاه به فکر خود کفایی اقتصادی کشور خویش نخواهند بود و لذا تأثیر آنان را در عقب ماندگی کشورها نمی توان نادیده گرفت.

اما متأسفانه مردم کشورهای جهان سوم و از جمله کشورهای اسلامی در انجام امور به هیچ عنوان به این مسئله توجه ندارند و همین موضوع موجب نامرغوب بودن محصولات داخلی این کشورها شده که نتیجه آن افزایش تمایلات مردم برای تهیه کالاهای خارجی و در پی آن وابستگی و عقب ماندگی این کشورها می باشد.

اول و تجّار و صرّافان انگلیسی آغاز گردید و منبع تامین برده آفریقا، و بازار فروش بردگان، مستملکات انگلیس در قاره آمریکا بود.

در این زمان کمپانی های انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی، هلندی، دانمارکی و آلمانی دارای قرارگاه های اختصاصی شکار برده بودند.

به گفته جیمز والین، کمپانی سلطنتی آفریقایی بریتانیا تا سال 1720م. بیش از پانصد کشتی محموله را انتقال داد که شامل یک صد هزار برده آفریقایی بود. در سال 1660م. در «ماریلند» و «ویرجینیا» تنها هزارو هفتصد برده سیاه وجود داشت و در سال 1760م. نیمی از جمعیت چهارصد هزار نفری «ویرجینیا» را بردگان تشکیل می دادند و در پایان سده هجدهم تعداد آنها سیصد هزار نفر بود; هم چنین تا سال 1775م. حدود 1/5 میلیون نفر آفریقایی، در جزایرِ آمریکایی مستعمره بریتانیا تخلیه گردیدند.

در فاصله سال های 1700 تا 1760م. حدود صدو هشتاد هزار نفر، تنها به جزیره «باربارادوس» (از جزایر هند غربی) وارد شدند که حدود پنجاه هزار نفر آنان در طول سه سال فوت کردند.

در سال 1775م. در مستعمرات انگلیسی شمال قاره آمریکا سیصدو سی و یک هزار نفر برده، در «مستعمرات جنوبی» (ماریلند، ویرجینیا، کارولینا و جئورجیا) سیصد و ده هزار برده، در «جامائیکا» صدو نود هزار برده، در «باربارادوس» بیش از شصت هزار نفر برده وجود داشت.

دِرِک کرتن (1) درباره تجارت برده این گونه روایت می کند :

در سال 1680م. تجار ثروتمند و محترم بریستول، لیورپول و لندن در سال پانزده هزار هزار برده آفریقایی صادر می کردند; بعدها این رقم افزایش یافت; در فاصله سال های 1680 تا 1768م. انگلستان به تنهایی بیش از دو میلیون برده را به اسارت گرفت، حمل کرد و فروخت.

در سال 1791م. چهل ایستگاه انگلیسی شکار برده، تنها در سواحل غربی آفریقا مستقر بود که نام فاکتوری (دفتر تجاری) را بر خود داشتند.

در نخستین سال های سده هجدهم، انگلیسی ها سالیانه سی و شش هزار برده حمل می کردند; در سال 1770م. ناوگانی مرکب از دویست کشتی با

ظرفیت پنجاه هزار برده در اختیار داشتند.

ص:210

والوین فرمول تجارت خارجی «کارولینای جنوبی» را چنین استخراج کرده است : «واردات برده برابر است با صادرات برنج. (1)

طبق مدارک و اسناد بایگانی «لیورپول»، حمل و نقل برده از «آفریقا» ابعاد عظیمی پیدا کرده بود برده داران در خطوط کشتیرانی بین بنادر اروپا، آسیا و آفریقا دائماً در کار حمل و نقل و تعقیب برده بودند.

تنها در سال های 1783 تا 1793م. (1162 - 1172ه-.ش.) در حدود نهصد ناوگان تجاری برای حمل و نقل برده فرستاده شد; در این دهه، سیصد هزار برده با کشتی هایی که پرچم های اروپایی داشتند از آفریقا حمل شدند; درآمد فروش این بردگان به پنج میلیون لیره رسید، درحالی که سود ویژه آن، به دوازده میلیون لیره بالغ گردید.

قیمت خرید برده، هر ساله افزایش می یافت، اما قیمت فروش با چنان شدتی بالا می رفت که دلالانِ برده سودهای کلانی به دست می آوردند; به عنوان مثال : تا سال 1800م. (1179ه-.ش.) حمل یک کشتی پر از برده نزدیک به سه چهارم میلیون مارک درآمد داشت و این هنوز سود نهایی نبود، زیرا برده ها یک بار دیگر با قیمت بالاتر به فروش می رسیدند.

یکی از اقتصاددانان خاطر نشان کرد که «لیورپول» ثروت و نعمت خود را مدیون تجارت برده است; اهمیت تجارت برده تا آن حد بود که در سال 1718م. (1097ه-.ش.) ویلیام وود از تجارت برده به عنوان منبع و سرچشمه ای صحبت کرد که از آن همه چیز دیگر جریان می یافت; چند سال بعد از این اظهارنظر، یکی دیگر از نظریه پردازان، تجارت برده را به عنوان منبع تأمین سوخت اصلی ماشین ها و هر چرخی را که به گردش درآمد توصیف نمود.

در تجارت برده، بیش از همه، دلالان انگلیسی کسب درآمد می کردند; بیشتر از شصت درصد از تجارت برده «انگلستان» و چهل درصد تجارت جهانی برده، از طریق «لیورپول» انجام می گرفت; به عنوان مثال : طی ده سال از 1795 تا 1804م. حدود هزار

و نود و نه کشتی با مجموع سیصد و بیست و سه هزار و هفتصد برده از این بندر عبور

ص:211

کردند; شکوفایی شهر «لیورپول»، که یک شبه شکوه و عظمت یافت، نتیجه همین تجارت برده بود; چنان که با ممنوعیت تجارت برده در انگلستان (سال 1833م.) شکوه بندر لیورپول نیز به افول گرایید. (1)

البته، تجارت برده خاص انگلیس نبود، بلکه همه کشورهای غربی که به دریانوردی مشغول بودند در تجارت برده سهیم بودند.

جنگ با برده گیران و در بین راه مبدأ تا بنادر حمل برده کشته شدند، بر آمار فوق بیافزاییم، قطعاً تعداد کل انسان هایی که از آفریقا خارج شدند به پنجاه میلیون خواهد رسید و دو سه برابر همین تعداد از جمعیت آفریقا کودکان و پیرانی بودند که به جهت از دست دادن پدر و مادر یا نان آور خود جان سپردند، آن گاه متوجه عمق فاجعه خواهیم شد که چگونه حدود صدو پنجاه میلیون نفر از جمعیت آفریقا طی چهار صدو پنجاه سال به دست اروپاییان نابود شدند.

حال اگر، بردگان سرخ پوستی را که از آمریکا به اروپا حمل شدند یا در همان سرزمین آمریکا به بردگی گرفته شدند را به آمار مزبور بیافزاییم رقم یاد شده بسیار بیشتر خواهد شد و این گوشه ای است از خیانت اروپاییان به بشریت و قطره ای است از جنایات همان کسانی که امروز فریاد حقوق بشرشان گوش جهانیان را کر کرده است.

گاهی اوقات اروپایی ها و رؤسای قبایل، تصمیم می گرفتند برای به دست آوردن برده به قبایل مجاور حمله ببرند; در این برنامه ننگینِ اسیر کردن برده، اروپایی ها از سلاح های جدید استفاده می کردند و در نتیجه صحنه های هولناک و تأثر انگیزی به وجود می آمد، افراد قبیله مهاجم کلبه ها را آتش می زدند و زنان و کودکان را می بردند و اروپایی ها مردان قبیله را که قصد دفاع از زنان و کودکان خود را داشتند می کشتند و یا آنها را اسیر می کردند....

برده ها قبل از آن که به کشتی منتقل شوند به مکانی موقت به نام بارکون منتقل می شدند; بارکون حصاری چوبی بود که بردگان را برای آن که فرار نکنند در آن زنجیر می کردند; در این زندان موقت، وضع بردگان بسیار بد و ترحم انگیز بود : بیشتر برده ها از تب و یا اعمال وحشیانه جان می سپردند; بعد از آن که کشتی آماده می شد بردگان را به داخل کشتی منتقل می کردند; محل زندگی بردگان، طبقه پایین کشتی بود و چون معمولاً تعدادشان بسیار زیاد بود : از نبودن هوا و وضع بد بهداشتی رنج می بردند، همین امر سبب می شد بسیاری از بردگان در بین راه جان دهند. (1)

تاجران، برده ها را به آمریکا می بردند در آن جا قبل از فروش، بردگان را داغ می کردند، آنان برای داغ کردن از یک آهن سرخ شده استفاده می کردند : آهن سرخ شده وقتی روی پوست برده گذاشته می شد مهر شرکت فروشنده برده را بر روی پوست وی حک می کرد. (2)

منکو پارک که در سال 1796م. مدت چهل و چهار روز، همراه کاروانی از بردگان بوده در خاطرات خود می نویسد :

بازرگانان به خاطر جلوگیری از فرار مجبور می شدند برده ها را پیوسته در غل و زنجیر نگاه دارند... معمولاً پای راست یکی را به پای چپ دیگری رنجیر می کردند... در شب، یک جفت حلقه اضافی به دست هایشان می بستند و گاهی

هم زنجیری سبک به گردنشان می آویختند. (3)

ص:214

برده داران، موقع معاینه بردگان، همه آنها را اعم از زن و مرد، بدون هیچ حجب و حیایی برهنه می کردند.

طبق تصویری جیمز والوین ارائه می کند :

در مستملکات آمریکایی بریتانیا، جمعیت سفید به دو بخش تقسیم می شد، دو سوم جامعه سفیدپوستان را طبقه متوسط انگلیسی تشکیل می داد که هر یک چهار برده یا کمتر در تملک داشتند; و یک سوم نخبگان پلانتوکرات بودند که مالکیت بخش عمده اراضی و انبوه بردگان دردست آنها بود; اینان در زندگی شاهانه خود غوطه می خوردند; میهمانی های مجلل و پر خرج، میخوارگی و آمیزش افراطی با زنان برده، بخش مهمی از اوقاتشان را پر می کرد. هر نوع عملیات جنسی با بردگان مجاز بود; اولین رابطه جنسی پسران سفید پوست که به بلوغ می رسیدند معمولاً با زنان سیاهی بود که آنان را بزرگ کرده یا حتی شیر داده بودند; بدین سان در قاره آمریکا نسلی از بردگان مادرزادی پدید آمد، انسان هایی که از پدران سفید پوست بودند و به عنوان برده در خانه برادران و خویشاوندان پدری خود کار می کردند. اروپاییان تا مدت ها مانع از تشکیل کانون خانواده به وسیله سیاهان می شدند، زیرا گمان می بردند آنان فاقد غریزه تشکیل خانواده اند : موجوداتی کمتر از حیوانات; سال های طولانی گذشت تا سرانجام اجازه زندگی خانوادگی به بردگان داده شد. (1)

شکی نیست که فریادهای انسان دوستانه بر ضد برده داری در این امر تأثیر داشت; اما بیش از این که این فریادها مؤثّر باشند، عوامل دیگری در لغو برده داری سهیم بودند که در کتاب زرسالاران پارسی و یهودی نوشته عبدالله شهبازی آنها را چنین برمی شمارد :

1. کاهش اهمیت «اقتصاد پلانت کاری» و به تبع آن، کاهش سودآوری تجارت برده;

2. آغاز اوج گیری تجارت جهانی تریاک در اواخر سده هجدهم و اوایل سده نوزدهم;

3. آغاز موج شورش های بزرگ بردگان در پلانت ها (کشت زارها) از اواخر سده هجدهم;

4. دگرگونی در ساختار اجتماعی و فرهنگی غرب، طی سده نوزدهم. (1)

تأثیر عوامل مزبور به مراتب بیشتر از فریادهای انسان دوستانه بود و لذا می بینیم برده داری در بخش هایی که سودآوری دارد هنوز هم رواج دارد منتهی نه تحت عنوان برده داری بلکه با عناوین دیگر.

در زمان های پیشین، موادی هم چون تریاک در جهان ناشناخته نبوده است; ولی موارد استفاده از آن بسیار محدود بوده و بیشتر هم مصرف پزشکی و دارویی داشته است; آن هم نوعاً برای افرادی با سنین بالا.

اما توسعه مواد مخدر به گونه ای که امروزه شایع است، حداقل در شرق، هم زمان است با ورود استعمارگران اروپایی; آنان ابتدا سعی کردند به شیوه های گوناگون مردم را به مصرف مواد مخدر تشویق نمایند تا حالت وابستگی به این ماده در میان آنان شیوع یابد که پس از آن با فروش مواد مخدر، هم سود کلان مادی به جیب می زدند و هم مردم را گرفتار این ماده خانمان سوز و ویرانگر می نمودند; البته در ابتدای امر، این مواد به صورت طبیعی عرضه می شد و به مصرف می رسید; ولی همزمان با پیشرفت دانش تجربی، انواع مختلف مواد ثانویه و یا مصنوعی به بازار عرضه شد و روز به روز مشتریان بیشتری را به خود جلب کرد.

بحران مواد مخدّر امروزه دامن گیر خود کشورهای استعمارگر نیز شده است، به طوری که در آمریکا در اوایل دهه 1970م. هر روز چهار نفر به علت مصرف هرویین می مردند و پنجاه و پنج درصد جنایات به وسیله معتادان و یا قاچاقچیان مواد مخدر انجام می گرفت...; در سال 1974م. (1353ه-.ش.) بیشتر معتادانی که در «فرانسه» دستگیر شدند، کمتر از بیست سال داشتند، درحالی که در سال 1946م. (1325ه-.ش.) از چهارصد نفر معتاد دستگیر شده فرانسوی، فقط یک نفر کمتر از بیست سال داشت. (1)

این ارقام، امروزه در جوامع غربی به مراتب بیشتر شده است; در «آمریکا» تعداد معتادان به «هرویین» از آلمان غربی بیشتر بوده و رقمی برابر نیم میلیون نفر را در سال 1985م. (1364ه-.ش.) در برمی گرفت; در مورد کوکائین بایستی گفت که مصرف کنندگان «کوکائین» در این سال، حدود 4/3 میلیون نفر بودند. مصرف «ماری جوانا» نیز در آمریکا، بسیار فراگیر است. (2)

تعداد کسانی که به سبب شرارت های ناشی از مواد مخدر دستگیر شده اند از چهارصد هزار نفر در سال 1970م. (1349ه-.ش.) به بیشتر از ششصد هزار نفر

ص:218

در سال 1973م. (1352ه-.ش.) و به حدود ششصدو نود هزار نفر در سال 1982م. (1361ه-.ش.) و به بالاتر از هشتصد هزار نفر در سال 1985م. (1364ه-.ش.) رسید.

اما در مقابل همه این مسائل، سود سالانه قاچاقچیان مواد مخدر در آمریکا، حداقل برابر بیست و پنج میلیارد دلار است. (1)

این ارقام در کشورهای جهان سوم، بیشتر می شود; خصوصاً بعد از پیروزی «انقلاب اسلامی ایران»، استعمارگران از ترس گسترش انقلاب در کشورهای اسلامی به ترویج بیشتر مواد مخدر در این کشورها روی آورده اند.

طبق آمارهای رسمی در پاکستان، در سال 1980م. (1359ه-.ش.) تعداد معتادین به هروئین صفر بوده که در سال 1984 به دویست هزار نفر رسید و طبق آمارهای موجود در دانشگاه کراچی دوازده درصد از دانشجویان معتاد هستند. (2)

براساس گزارش «سازمان ملل» در اواخر دهه 1990م. (1370ه-.ش.) حدود صدو هشتاد میلیون نفر، یعنی 4/3 درصد جمعیت بالای پانزده سال، معتاد به مصرف مواد مخدر هستند. (3)

کردند و این عدد بنا به عقیده مورخین محافظه کار به دوازده میلیون نفر بالغ می شود; مناطقی مانند «هاییتی»، «کوبا»، «نیکاراگوئه» و سواحل «ونزوئلا» که تراکم جمعیت بسیار داشتند، کاملاً از جمعیت خالی شد; در این بین «هاییتی» نمونه ای گویاست; این کشور جزیره ای است که کریستف کلمب در دسامبر 1492م. بر آن پای نهاد و آن را هیسپانیولا نامید; این منطقه، جزیره ای پر جمعیت بود که در آن زمان، کلمب تعداد سکنه بومی آن را نهصد هزار نفر تخمین زد; بعدها یورش اروپاییان به این جزیره، برای یافتن طلا آغاز شد و در سال 1508م. تنها شصت هزار نفر از این مردم زنده بودند; در سال 1533م. تعداد سکنه بومی، تنها چهارصد نفر گزارش شد و در نیمه سده هجدهم هیچ نشانه ای از آنان بر جای نماند. (1)

آلبرماله درباره نقش استعماری اسپانیا و پرتغال می نویسد :

استعمارگران اسپانیایی و پرتغالی، ملل بومی آمریکای جنوبی، آفریقا و آسیای دور را مورد آزار قرار می دادند و می کشتند و منابع زیر زمینی آنها، به ویژه طلا را غارت می کردند; از راه این غارت ها اروپا متحول گردید و سطح زندگی در میان تجار و بازرگانان و طبقات نوظهور جامعه نوین بالا رفت; تاریخ، صحنه های تکان دهنده ای از جنایات مهاجمان اروپایی به کشورهای آمریکای شمالی و جنوبی، آفریقا و آسیا را به تصویر کشیده که به راستی شرم آور است. (2)

در میان مهاجرانِ مهاجم، از همه قسی القلب تر فرانسیسکو پیزارو (1475 - 1541م.) سردار بی رحم اسپانیایی بود. که بر تمدن «اینکاها» تاخت و برای به دست آوردن «طلا» مردمان این سرزمین را از زیر تیغ گذراند. (3)

این نسل کشی ها تا پایان سده نوزدهم در بقیه مناطق قاره آمریکا ادامه داشت; (4)قربانیان نسل کشی نیز، تنها سرخ پوستان نبودند، بلکه شامل سیاهان نیز می شدند; طبق برخی نوشته ها : پس از الغای بردگی، در فاصله سال های 1880 تا 1890م. هر سال صد سیاه

ص:220

«لیچ» می شدند; یعنی : آنان را زنده زنده می سوزاندند، یا این که آنان را قطعه قطعه کردند : و یا به دار می آویختند.

در سال 1917م. شدیدترین شورش بر ضد سیاهان در شهر «سنت لوییس» روی داد و علت آن ترس سفیدپوستان از پیشرفت اقتصادی سیاهان بود که آنان را خطری برای کارگران سفید می دانستند; در گزارشی که برای رئیس جمهور آمریکا دراین باره تهیه شده، آمده است :

در منطقه ای به طول هشتصد متر تا چهار ساعت خون جاری بود; جلو اتوبوس ها را می گرفتند و سیاهان را از هر سن و جنسی پیاده و سنگ باران می کردند یا با چماق و لگد می زدند و با خون سردی سیاهانی را که در خیابان در خون خود افتاده بودند با هفت تیر می کشتند...، خانه هایشان را آتش می زدند; بیش از سیصد خانه در آتش سوخت. (1)

«اسکیموها»، قربانیان دیگر این نسل کشی هستند; هم چنان که این نسل کشی ها تنها به قاره آمریکا محدود نمی شد; برای نمونه : جزیره بزرگ «تاسمانیا» در جنوب استرالیا، در سال 1642م. به وسیله یک ماجراجوی دریایی کمپانی هند شرقی «هلند» به نام ابل جانسون تاسمان (2) کشف شد و در سال 1802م. به تصرف انگلیسی ها درآمد و سیاست امحای بومیان این منطقه تا سال 1876م. ادامه یافت. (3)

اگر کشتار مردم «الجزایر» به دست فرانسوی ها، مردم «لیبی» به دست ایتالیایی ها، مرم «افغانستان» به دست دولت شوروی و سپس آمریکا، مردم «عراق» به دست آمریکا و انگلیس و دیگر اعضای ناتو، مردم «لبنان» و «فلسطین» به دست صهیونیست های اشغالگر، مردم «ویتنام» به دست آمریکایی ها، کشتار مردم «آفریقا» به دست سفیدپوستان و... همه را به حساب آوریم، متوجه خواهیم شد که عمق

فاجعه نسل کشی تا چه اندازه است.

به گفته ویلیام هاویت نویسنده مسیحی انگلیس :

بربریت و فجایع وحشیانه ای که نژادهای به اصطلاح مسیحی در هر نقطه جهان و بر ضد مردم هر کشور تسخیر شده مرتکب شده اند، در هیچ عصری از

ص:221

اعصار تاریخ و نزد هیچ نژادی، هر قدر وحشی و عقب افتاده، هر اندازه بی رحم و بی شرم، نظیر ندارد. (1)

4. «آفریقای جنوبی» با 1/146/063 کیلومتر مربع مساحت، توسط مهاجمان انگلیسی و هلندی به اشغال درآمد و سیاهان ساکن این منطقه، سال های سال زیر شکنجه سفیدپوستان بودند و هنوز هم سفیدپوستان همه مزارع مرغوب آن جا را در تصرف دارند;

5. «فلسطین اشغالی» با مساحت 20770 کیلومتر مربع، بعد از جنگ جهانی اول، توسط انگلیس غصب گردید و به یهودیانی که از سراسر جهان به این منطقه مهاجرت داده شدند، واگذار گردید;

6. غصب جزایر متعددی در گوشه و کنار جهان توسط آمریکاییان : جزایرِ «پورتوریکو» با مساحتی بالغ بر 8/960 کیلومتر مربع، «ساموآ» واقع در شمال شرقی زلاندنو، جزایر «ویرجین»، جزایر «الوشن»، جزایر «میدوی»، جزایر «پری بلاف»، جزیره «ویک»، جزیره «جانسون»، جزیره «کینگمن ریف»، جزیره «پالمیرا»، جزیره «جارویس»، جزیره «هاولند»، جزیره «بیکر»، جزایر «سند» و جزیره «سوینر» همه نمونه هایی است از غصب سرزمین توسط آمریکا.

آمریکا، هم چنین مدعی است که جزایری مانند : «کنتن»، «اندربری»، «استارباک»، «مالدن»، «کرسمس» و «فینکس» که در جنوب جزایر «هاوایی» واقع شده اند، متعلق به آمریکا و انگلستان است.

آمریکا، هم چنین پایگاه های نظامی خود را در جزایر «جومیکا»، «ترینیداد»، «سینت لوسیا»، «انتیگا»، «برمودا»، «نوفوندلند» و «بربریتیش گییانا» مستقر نموده و مدعی است که این جزایر را اجاره نموده است. (1)

مبانی شکل گیری آرا و عقاید، ارزش های انسانی و باورهای مذهبی تخریب شده و فرهنگ و هنر به نازل ترین سطح خود رسیده است; با توجه به چنین شرایطی، خطر سقوط و اضمحلال فرهنگ ها از هر زمان دیگری بیشتر است و هم چنان که در فرازهای گذشته شرح آن گذشت : بخش عمده ای از این مسئله نیز ریشه در فعالیت های استعماری دولت های سلطه گرِ غربی دارد.

استعمارگران، نه تنها تخریب فرهنگ ها را وجهه نظر خویش قرار دادند، بلکه آثار باقیمانده از تمدن های مللِ تحت استعمار را هم نابود و یا به تاراج بردند; به عنوان مثال : در آمریکا، سفیدپوستانِ مهاجر و مهاجم، آثار هنری، بناهای تاریخی، متون نگاشته شده و نقاشی های ترسیم شده را به اسم تمدنِ بد سرشت، از بین بردند. (1)

نمونه بارز دیگری از غارت فرهنگی، تاراج آثار باستانی موجود در موزه ملی عراق توسط اشغالگران آمریکایی و انگلیسی است که مجموعه ای غنی از فرهنگ بین النهرین را در خود جا داده بود.

برخی از بومیان آمریکا از نظر تمدن، پیشرفت نمایانی کرده بودند; برای مثال : «مایاها» که در مکزیک جنوبی و آمریکای مرکزی زندگی می کردند، کشفیات اصیلی داشتند و با دستآوردهای اقوامی که در نیم کره خاوری می زیستند، کوس برابری می زد; آنها در آن زمان، کشاورزی پیشرفته ای را به وجود آورده بودند; تقویم قمری داشته و در زمینه هنر نیز پیشرفت فراوانی داشتند; پیش از عصر مسیحیت، تمدن شهرنشینی را ایجاد کرده بودند : تمدنی که نخستین تمدن در نیم کره باختری به شمار می رود; «مایاها» از ادبیاتی غنی نیز برخوردار بودند; میراثی که بر اثر کشورگشایی ویرانگرِ اسپانیایی ها، هم اینک به کلی از میان رفته است. «مایاها»

گذشته از این آثار هنری، ظرف های سفالین و پارچه های عالی تولید می کردند. (2)

بخش دیگری از تمدنی که در قاره آمریکا وجود داشت، تمدن «اینکاها» بود. آنان در «اکوادور»، «پرو» و «بولیوی» زندگی می کردند; امپراتوری بزرگ «اینکا» از 1400م. تا

ص:224

کشورگشایی اسپانیایی ها در مرحله اوج خود بود; آنان نخستین بومیان آمریکایی بودند که فلزها را به کار گرفتند و تمدنی بر پایه کاربرد فلزات پدیدآوردند. (1)

سومین قوم نیرومندی که در این قاره بودند «آزتک»ها بودند که در «مکزیک» زندگی می کردند، ولی ورود اسپانیایی ها به آمریکا، تمدن آزتک را هم که آینده خوبی داشت نابود کرد. (2)

وجود تمدن های بومی آمریکا با خصلت های منحصر به فرد خود که در درجاتی از پیچیدگی و پیشرفت بود، نه تنها تحسین اروپاییان را برن انگیخت، بلکه عملاً هم آنها را از بین بردند; آنان ساختار سیاسی و اجتماعی به اصطلاح کهن را از میان برداشتند و نهادها، مذهب، زبان و فرهنگ اروپایی را به جای آن نشاندند. (3)

به گفته برنارد لوئیس :

آنهایی که با تفکر مدرن، آشنایی دارند، می دانند که در توسعه طلبی اروپای غربی، کیفیت ویژه ای از غفلت اخلاقی وجود داشت که توسعه طلبی های نسبتاً بی تزویر قبلی، مانند توسعه طلبی «مغول ها»، «هون ها»، «عثمانی ها»، «عرب ها»، «آرتک ها» و حتی «روس ها» را که از دریای بالتیک تا اقیانوس آرام، به زیر سلطه شان درآمد، فاقد آن بودند. (4)

این تخریب ها، منحصر به تمدن بومیان آمریکا نبود; بلکه آنان در هر جای کره خاکی، با تمدن های موجود روبه رو گشتند و با آنان درگیر شدند; پنج نمونه از این برخوردها از گستردگی و اهمیت زیادی برخوردار است : «آمریکای شمالی و جنوبی»

در نیمکره غربی، «چین»، «هند» و «جهان اسلام» در نیم کره شرقی که در مورد اخیر، دامنه توسعه و نفوذشان تقریباً تمامی آسیا و بخش بزرگی از آفریقا را دربر می گرفت; همه اینها به شدت تحت تأثیر سلطه مخرّب اروپای توسعه طلب قرار گرفتند. (5)

ص:225

البته از استعمارگران آمریکایی و اروپایی، غیر از این انتظار دیگر نمی رود; دولت آمریکا در طول سال های 1946 تا 1958 میلادی شصت و هفت بمب اتمی و هیدروژنی را در جزایر «مارشال» و «بیکینی» منفجر نمود و از مردم این جزایر که شهروند آمریکا بودند به عنوان موش آزمایشگاهی استفاده نمود. (1)

به کارگیری این مواد، آب، خاک و هوا را نیز آلوده می نماید و لذا در سال های اخیر چهارده نوع آفت جدید، محصولات کشاورزی عراق را تحت تأثیر قرار داده است که قبلاً سابقه نداشتند. (2)

ص:227

چکیده

استعمار در دوران سلطه بر مناطق تحت استعمار، آثار و پیامدهای ناگواری بر جای گذاشت که عبارتند از :

1. عقب ماندگی; به گونه ای که بخش عظیمی از جهان از لحاظ اقتصادی عقب مانده و روزبه روز شکاف بین این بخش با بخش دیگر جهان بیشتر می شود.

استعمارگران سعی کرده اند عقب ماندگی را به عوامل غیر واقعی هم چون : عامل جغرافیایی و نژادی، فقر منابع معدنی، فقدان نیروی انسانی متخصص و مدیر، جمعیت زیاد و داشتن دین نسبت دهند; اما واقعیت این است که عقب ماندگی، ریشه در عواملی چون : غارت ثروت مللِ تحتِ استعمار، تحمیل اقتصاد تک محصولی، خودباختگی ملل تحت استعمار و باور نداشتن توانایی های خود وجدان کاری دارد;

2. برده داری از دیگر آثار استعمار است که به نابودی تعداد زیادی از جمعیت دنیا خصوصاً آفریقا انجامید، ولی از این طریق، سود فراوانی نصیب اروپاییان شد.

گرچه امروزه رسماً برده داری وجود ندارد; ولی این پدیده شکل جدیدی به خود گرفته و هنوز نیز تعداد زیادی قربانی این پدیده شوم می شوند.

البته، لغو برده داری نیز بیشتر از این که در یک خواست انسان دوستانه ریشه داشته باشد در عوامل اقتصادی ریشه دارد;

3. اشاعه اعتیاد به مواد مخدر، پیامد دیگر استعمار بر مناطق تحت سلطه است; گرچه این پدیده شوم، گریبان گیر جوامع استعمارگر نیز شده است;

4. نسل کشی و نابود کردن برخی نژادها، مانند «سرخ پوستان» و «اسکیموها» و نیز بخش های زیادی از جمعیت جهان، یکی دیگر از دست آوردهای استعمار محسوب می شود;

5. غصب سرزمین و اشغال مناطق وسیعی از دنیا، اثر دیگری است که از استعمار بر جای مانده است که نمونه بارز آن، اشغال آمریکای شمالی توسط اروپاییان می باشد;

ص:228

6. از جمله دیگر پیامد استعمار، تخریب فرهنگ ملل تحت استعمار و حتی آثار باقی مانده از تمدن های کهن آنان است;

7. آخرین پیامد استعمار، تخریب محیط زیست و منابع انسانی و مادی است; استعمارگران، با غصب سرزمین های ملل مغلوب به ویژه از طریق جنگ همواره منابع انسانی، مادی و طبیعی کشورها را به نابودی کشاندند.

ص:229

پرسش

1. کشورهای جهان از لحاظ پیشرفت اقتصادی به چند دسته تقسیم می شوند؟ توضیح دهید.

2. نابرابری اقتصادی و شکاف موجود بین دو بخش شمال و جنوب را به اختصار بیان کنید.

3. چرا عواملی هم چون : عوامل جغرافیایی و نژادی، نمی توانند عامل عقب ماندگی باشند؟

4. آیا می توان عقب ماندگی کشورهای جهان سوم را به فقر منابع معدنی یا فقدان نیروهای انسانی متخصص و مدیر نسبت داد؟ توضیح دهید.

5. چرا مسائلی از قبیل جمعیت زیاد و داشتن دین نمی تواند از عوامل عقب ماندگی به حساب آید؟

6. چهار مورد از غارت ثروت کشورهای عقب مانده را توسط استعمارگران بیان کنید.

7. چرا استعمارگران اقدام به تک محصولی کردن اقتصاد کشورهای تحت سلطه می نمایند؟

8. خودباختگی و عدم وجود وجدان کاری را که از عوامل عقب ماندگی هستند، توضیح دهید.

9. مسئله برده داری را مختصراً بیان کنید.

10. تعداد بردگانی را که از آفریقا صادر شده اند ذکر کنید.

11. عوامل مؤثر در لغو برده داری را بیان نمایید.

12. شکل نوین برده داری را بیان کنید.

13. توسعه مصرف مواد مخدر از چه زمانی و با چه هدفی آغاز شد؟

14. دو مورد از نسل کشی استعمارگران را در جهان بیان نمایید.

15. استعمارگران، چه بخش هایی از سرزمین های دنیا را غصب کردند؟ نام ببرید.

16. استعمارگران چه تأثیراتی در فرهنگ ملل استعمارزده بر جای گذاشته اند؟

ص:230

منابع برای مطالعه بیشتر

1. احمد ساعی، درآمدی بر شناخت مسائل اقتصادی - سیاسی جهان سوم، تهران، نشر قدس.

2. همایون الهی، شناخت ماهیت و عمل کرد امپریالیسم، تهران، نشر قدس.

3. همایون الهی، امپریالیسم و عقب ماندگی، تهران، نشر قدس.

4. شناخت آماری جهان سوم، پیر ژاله، ترجمه محمد رضا جلیلی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

5. شمال - جنوب، برنامه ای برای بقا، بحران عمومی : همکاری برای بهبود وضع جهان، گزارش های کمیسیون مستقل بررسی مسائل رشد و توسعه جهان، به ریاست ویلی برانت، ترجمه هرمز همایون پور، تهران، انتشارات آگاه.

6. اقتصاد سیاسی رشد : ریشه های عقب ماندگی، پل. ا. باران، ترجمه مهدی قراچه داغی، انتشارات یالیان.

7. عبدالله شهبازی، زرسالاران پارسی و یهودی، استعمار بریتانیا و ایران، ج1، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی.

8. الاستعمار الجدید آخر مراحل الامبریالیة، قوام نکرومه.

9. دیوید کی لینگ ری، تجارت برده، ترجمه سوسن حیدری.

10. محمود حکیمی، تاریخ تمدن جهان، شرکت سهامی انتشار.

11. دی براون، فاجعه سرخپوستان آمریکا، ترجمه محمد قاضی، تهران، انتشارات خوارزمی.

12. هاروی واسرمن، تاریخ مردمی آمریکا، ترجمه محمد قاضی و ناصر نوبان، تهران، نشر آروین.

13. مجیر شیبانی، تاریخ ایالات متحده آمریکا، تهران، دانشگاه تهران.

14. آسیت داتا، تجارت بین المللی و گرسنگی جهانی، ترجمه همایون الهی، تهران، نشر قدس.

15. همایون الهی، کنترل جمعیت، توطئه استعمار علیه جهان سوم، تهران، انجمن خدمات اسلامی.

ص:231

16. حمید الیاسی، وابستگی جهان سوم (تحلیل نظری)، انتشارات اطلاعات.

17. ایوانف، ملت های فقیر و ثروتمند، ترجمه نعمت الله تقوی، تبریز، بی نا.

18. ریچارد بارنت، سیطره جهانی، رونالد مولر، ترجمه مصطفی قریب، انتشارات هاشمی.

19. والتر رادنی، اروپا و ریشه های عقب ماندگی آفریقا، ترجمه محمد ریاضی، چاپخش.

20. گرت پاچسنکی، سفیدها چه کردند، ترجمه محمد حسین حجازی، انتشارات توس.

21. مجید رهنما، مسائل کشورهای آسیایی و آفریقایی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.

22. چارلز رینولدز، وجوه امپریالیسم، ترجمه سید حسین سیف زاده، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.

23. ژان ژیگر، غارت آفریقا یا استعمار دوباره، ترجمه دکتر عباس آگاهی، آستان قدس.

24. حسن فاطمی، گرسنگی، ارمغان استثمار، شرکت سهامی انتشار.

25. مالکوم واترز، جهانی شدن، ترجمه اسماعیل مردانی گیوی و سیاوش مریدی.

26. فیدل کاسترو، بحران اقتصادی و اجتماعی جهانی، ترجمه غلامرضا نصیرزاده، امیر کبیر.

27. ماکسا کوفسکی، جغرافیای اقتصادی جهان، ترجمه صادق پویازند و رضا رضایی، نشر دنیای نو.

28. پل هریسون، درون جهان سوم، ترجمه شاداب وجدی، انتشارات فاطمی.

29. عبدالناصر همتی، مشکلات اقتصادی جهان سوم، سروش.

30. قوام نکرومه، آفریقا باید متحد شود، ترجمه احمد توکّل، انتشارات مروارید.

ص:232

می شمارد; این مکتب از دیدگاه اومانیست ها، یعنی : اندیشیدن و عمل کردن با آگاهی و تأکید بر حیثیت انسانی.

این معنای اومانیسم، یکی از زیرساخت ها و مبانی فکری دنیای جدید به شمار می رود و بر بسیاری از آرا و نظریه های فلسفی، دینی، اخلاقی، ادبی، هنری و همین طور بر دیدگاه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مغرب زمین، تأثیر گذاشته است.

این شالوده مهم تفکر جدید غرب، با دو گرایش کلی بروز کرده است : یکی گرایش «فرد گرایانه» که اصالت را به فرد می دهد و خود را در مکاتب لیبرالیسم و کاپیتالیسم نشان داده است و دیگری، «جمع گرایانه» که اصالت را به جمع می دهد و در مکاتب سوسیالیسم و مارکسیسم خود را نمایان ساخته است.

اومانیسم، گرچه ریشه در تفکر یونان باستان دارد، اما نتیجه رنسانس است که به دنبال استقلالِ فرد و آزادسازی او از قیمومت کلیسا بود; به همین دلیل، این مکتب در ابتدا، مفاهیمی چون «اختیار» و «آزادی» انسان را می ستود، ولی بعدها، طبیعت گرایی، لذت جویی در زندگی اخلاقی و تساهل و تسامح دینی نیز به تدریج مورد علاقه آنان قرار گرفت.

«جنبش اومانیستی» در پایان قرن شانزدهم به عنوان یک جنبش، رو به اضمحلال گذاشت و لکن تأثیر آن هم چنان باقی ماند و حتی اندیشه «نهضت اصلاح دینی» (1) لوتر نیز تحت تأثیر این جریان فکری قرار گرفت.

اندیشه مزبور، مجدداً در قرن هفدهم و هجدهم میلادی مطرح شد و بر گرایشات فکری کسانی چون ولتر، منتسکیو، لاک و هیوم تأثیر گذاشت بر همین اساس اعتقاد عمومی و مشترک افراد یاد شده این است که مسئله اساسی و محوری وجودِ آدمی، سر و سامان یافتن زندگی فردی و اجتماعی او بر موازین عقلی است نه کشف اراده خداوند و نه بهشت موعود، بلکه تحقق بخشیدن به طرح های انسانی مناسب با این جهان که از سوی عقل ارائه می شود.

به عبارت دیگر : اومانیسم بر محوریّت انسان و پای بندی او به خواست ها و علایق فردی استوار است و نه خواست ها و علایق جامعه; این است که انسان مورد نظر این

ص:234

طرز تفکر، به سطح حیوانیت تنزل کرده و شخصیت او، در همان خواسته های حیوانی اش محدود و خلاصه می شود.

نظریه داروین نیز در این تنزلِ سطحِ شخصیتی انسان به حیوان، تأثیر بسزایی داشت; چرا که بر اساس این نظریه، انسان دیگر نه آن موجود شریفی است که مسجود ملائکه است، بلکه زاده همان حیوان است با این تفاوت که هوش بیشتری دارد.

چکیده

«استعمار»، مبتنی بر مبانی فکری زیر است :

1. «اومانیسم» و انسان گرایی که محور هستی را انسان می داند; آن هم انسانی که در حد حیوانیّت تنزل کرده است.

2. «فردگرایی» که اصالت را به فرد می دهد و برای جامعه ارزشی قائل نیست و استفاده هر فرد از افراد دیگر را به عنوان ابزاری برای رسیدن به مقاصد خویش مجاز می شمارد.

3. «عقل گرایی» که مشخصه انسان را در عقل ابزاری می داند که می تواند با طرح و برنامه آینده جهان طبیعت را آن طور که خود می خواهد، بسازد.

4. «لذت گرایی» که غایت زندگی انسان را کسب لذت می داند.

5. «سودگرایی» که راه کسب لذت را در کسب سود مادی بیشتر می داند.

نتیجه این اصول، پدیدار شدن خوی تجاوزگری و «امپریالیسم» و در نتیجه دست انداختن به منافع دیگران است و این سرشت، با «داروینیسم اجتماعی» تقویت شد، چنان که پس از دوره «رنسانس» استعمار هر روز ابعاد گسترده تری به خود گرفته است.

ص:238

پرسش

1. «اومانیسم» به چه معناست و چه ویژگی هایی دارد؟

2. «فردگرایی» را معنا نموده و نحوه تأثیر آن را در استفاده از دیگران توضیح دهید.

3. «عقل گرایی»، «لذت گرایی» و «سودگرایی» را بیان کنید.

4. توضیح دهید که چگونه استعمار ریشه در مبانی تفکر غربی دارد؟

ص:239

منابع برای مطالعه بیشتر

1. عبدالرسول بیان با همکاری جمعی از نویسندگان، فرهنگ واژه ها، فلسفه و کلام جدید، علوم سیاسی، هنر، مؤسسه اندیشه و فرهنگ دینی.

2. شهید سید مرتضی آوینی، توسعه مبانی تمدن غرب، تهران، نشر ساقی.

3. ریچارد پاپکین، کلیات فلسفه، آوروم استرول، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، انتشارات حکمت.

4. سید احمد رهنمایی، غرب شناسی، قم، مؤسسه آموزشی - پژوهشی امام خمینی رحمه الله .

5. محمود رجبی، انسان شناسی،قم، مؤسسه آموزشی - پژوهشی امام خمینی رحمه الله .

6. ماهنامه سیاحت غرب، مرکز پژوهش های صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.

ص:240

9. اسلوین، جیمز، اینترنت و جامعه، ترجمه عباس گیله وری و علی رادباوه، تهران، نشر کتابدار، 1380 ه- .ش.

10. الجندی، انور، الفکر الاسلامی و السموم التغریب و التبعیّة، قاهرة، دارالفضیلة، بی تا.

11. الرشدی، عبدالامیر، الاسلام و دسائس الاستعمار، چ 1، بی جا، بی نا، 1400 ه- .ق.

12. السباعی، مصطفی، الاستشراق و المستشرقون ما لهم و ما علیهم، الطبعة الثالثة، بیروت، المکتب الاسلامی، 1405 ه- .ق.

13. الطائی، نجاح عطار، الفکر القومی اسلامیاً و تاریخیاً، چ 1، تهران، معاونت بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی، 1406 ه- .ق.

14. الهی، همایون، امپریالیسم و عقب ماندگی، چ4، تهران، نشر قومس، 1372 ه- .ش.

15. ------- ، شناخت ماهیت و عملکرد امپریالیسم، چ 1، تهران، نشر قومس، 1383 ه- .ش.

16. باران، پل، اقتصاد سیاسی رشد : ریشه های عقب ماندگی، ترجمه مهدی قراچه داغی، چ 1، بی جا، انتشارات پالیال، 1358 ه- .ش.

17. برمن، ادوارد، کنترل فرهنگ (نقش بنیادهای کارنگی، فورد و راکفلر در سیاست خارجی آمریکا)، ترجمه حمید الیاسی، چ3، تهران، نشر نی، 1373 ه- .ش.

18. بکر، کارل لوتوس و فردریک دنکاف، سرگذشت تمدن، ترجمه محمد زهما، چ2، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1380 ه- .ش.

19. بوازار، مارسل، الاسلام و الیوم، چ 1، بی جا، موسسة العربیة للدراسة و النشر، بی تا.

20. بودهو، داویسون، جهانی کردن فقر و فلاکت، استراتژی تعدیل ساختار در عمل، گردآوری و ترجمه دکتر احمد یوسف، چ 1، تهران، انتشارات آگاه، 1380 ه- .ش.

21. بهار، مهدی، میراث خوار استعمار، چ16، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1357 ه- .ش.

22. جاودان، محمدعلی، در تحلیل استعمار فرهنگی، چ2، بی جا، سازمان تبلیغاتی همگام با انقلاب اسلامی وابسته به بنیاد بعثت، 1358 ه- .ش.

23. جوهری، یسری عبدالرزاق، تاریخ اکتشافات جغرافیایی، ترجمه عیسی متقی زاده و احمد برادری، چ 1، تهران، امیرکبیر، 1384 ه- .ش.

24. حکیمی، محمود، تاریخ تمدن، ج10، چ3، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1374 ه- .ش.

25. خاتمی، محمد، فراماسونری، پیرامون سازمان مخفی فراماسونری در ایران و جهان، تهران، کتاب صبح، 1375 ه- .ش.

ص:242

26. خمینی، سید روح الله، صحیفه نور، مجموعه آثار امام خمینی، تدوین و تنظیم : مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چ 1، بی جا، 1378 ه- .ش.

27. خمینی، سید روح الله، صحیفه نور، مجموعه رهنمودهای امام خمینی رحمه الله ، تهیه و جمع آوری : مرکز فرهنگی انقلاب اسلامی.

28. -------- ، ولایت فقیه، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1360 ه- .ش.

29. دی براون، فاجعه سرخ پوستان آمریکا (دلم را به خاک بسپار)، ترجمه محمد قاضی، تهران، انتشارات خوارزمی، بی تا.

30. زرشناس، شهریار، توسعه، چ2، تهران، کتاب صبح، 1380 ه- .ش.

31. ژاله، پیر، شناخت آماری جهان سوم، ترجمه محمد رضا جلیلی، چ2، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1353 ه- .ش.

32. ساعی، احمد، درآمدی بر شناخت مسائل اقتصادی جهان سوم، چ6، تهران، نشر قومس، 1384 ه- .ش.

33. سعید، ادوارد، شرق شناسی، ترجمه عبدالرحیم گواهی، چ 1، بی جا، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1371 ه- .ش.

34. شریعتی، علی، مجموعه آثار، چ 1، تهران، انتشارات نیلوفر، 1361 ه- .ش.

35. شکوری، ابوالفضل، جریان شناسی تاریخ نگاری ها در ایران معاصر، چ 1، بی جا، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران، 1371 ه- .ش.

36. شمال و جنوب، برنامه ای برای بقا، بحران عمومی، همکاری برای بهبود وضع جهان، گزارش های کمیسیون بررسی مسائل رشد و توسعه جهان، به ریاست ویلی برانت، ترجمه همایون هرمزی، تهران، انتشارات آگاه، 1364 ه- .ش.

37. شهبازی، عبدالله، زرسالاران پارسی و یهودی، استعمار بریتانیا و ایران، ج1، چ 1، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، 1377 ه- .ش.

38. شیبانی، مجید، تاریخ ایالات متحده آمریکا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1373 ه- .ش.

39. شیخ صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی، من لایحضره الفقیه، تصحیح و تعلیق : علی اکبر غفاری، ج3، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی، 1314 ه- .ق.

40.

ص:243

شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن بن علی، تهذیب الاحکام، تصحیح و تعلیق : علی اکبر غفاری، ج10، چ 1، تهران، نشر صدوق، 1376 ه- .ش.

41. الصالح الجزایری، سعید، سازمان های اطلاعاتی جهان، ترجمه عباس سعیدی فر، چ 1، بی جا، انتشارات سکه، بی تا.

42. عبدالله خانی، علی، کتاب آمریکا (ویژه روابط آمریکا و اسراییل)، چ 1، تهران، مؤسسه فرهنگی و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر، 1383 ه- .ش.

43. عبداللهی خوروش، حسین، فرهنگ اسلام شناسان خارجی، ج1، اصفهان، مؤسسه مطبوعاتی مطهر، 1362 ه- .ش.

44. عزتی، ابوالفضل، استعمار جدید، تهران، انتشارات هدی، 1360 ه- .ش.

45. علاء، طاهر، العالم الاسلامی فی الاستراتیجیّات العالمیة المعاصرة، چ 1، بیروت، مرکز الدراسات العربی، العروبی، 1988 م.

46. علیزاده، حسن، فرهنگ خاص علوم سیاسی، چ 1، تهران، انتشارات روزنه، 1377 ه- .ش.

47. عنایت، حمید، سیری در اندیشه سیاسی عرب، چ4، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1370 ه- .ش.

48. فانون، فرانتس، دوزخیان روی زمین، با مقدمه ژان پل سارتر، ترجمه ابوالحسن بنی صدر، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1358 ه- .ش.

49. فرانی، عبدالوهاب، اطلاعات سیاسی اجتماعی، بی جا، دفتر تحقیقات و تدوین متون درسی مرکز جهانی علوم اسلامی، بی تا.

50. فوگل، اشپیگل، تمدن مغرب زمین، ترجمه محمد حسین آریا، چ1، تهران، امیر کبیر، 1380، ج1.

51. کاسیرر، ارنست، فلسفه روشن اندیش، ترجمه نجف دریابندری، چ 1، تهران، انتشارات خوارزمی، 1372 ه- .ش.

52. کسروی، احمد، در پیرامون اسلام، بی جا، بی نا، بی تا.

53. کلینی، ابوجعفر، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح و تعلیق، علی اکبر غفاری، ج 2، 5 و 8، بی جا، دارالکتب الاسلامیة، بی تا.

54. گروه تحقیقات علمی ترکیه (یحیی هارون)، مبانی فراماسونری، ترجمه جعفر سعیدی، چ3، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1384 ه- .ش.

55.

ص:244

گزارش نمایندگان اعزامی شبکه ارتباطی مراکز غیر دولتی زنان جمهوری اسلامی ایران از همایش ساهای غیر دولتی زنان آسیا (پاسیفیک)، دبیرخانه شبکه ارتباطی مراکز غیر دولتی زنان، مرداد 1383 ه- .ش.

56. گلی زواره، غلامررضا، سرزمین اسلام، چ 1، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1372ه- .ش.

57.

، برنارد، برخورد فرهنگ ها، یهودیان، مسیحیان و مسلمانان در عصر اکتشاف، ترجمه نادر شیخ زادگان، چ1، تهران، نشر مرکز، 1381.58. لوکاس، هنری، تاریخ تمدن، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، چ4، تهران، انتشارات کیهان، 1376 ه- .ش.

59. ماله، آلبر، تاریخ قرون جدید، ترجمه سید فخرالدین شادمان، بی جا، دنیای کتاب، 1362ه- .ش.

60. مجلسی، علامه محمد باقر، بحار الانوار، الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار، دوره 110 جلدی، ج1، 2 و 75، بیروت، موسسة الوفاء، 1403 ه- .ق.

61. مدنی، احمد، بد آموزی های استعمار، بی جا، چاپخانه فردوسی، بی تا.

62. مطهری، مرتضی، اسلام و مقتضیات زمان، ج1، چ2، بی جا، انتشارات صدرا، 1368 ه- .ش.

63. -------- ، خدمات متقابل اسلام و ایران، چ 1، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1349 ه- .ش.

64. مظفری، محمد رضا، اندونزی، چ2، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه 1375 ه- .ش.

65. میرلوحی، سیدهاشم، آمریکا بدون نقاب، چ1، تهران، انتشارات کیهان، 1380.

66. نامی، حسن، عمله استعمار، چ 1، تهران، نشر الهام، بی تا.

67. نقوی، علی محمد، جامعه شناسی غرب گرایی، ج1، چ 1، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1361 ه- .ش.

68. نوروزی، حسین، کتاب آسیا، ویژه مسائل امنیتی شرق آسیا، تهران، مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر، (بی تا).

69. نهج البلاغه، مجموعة ما اختاره شریف ابوالحسن محمد الرضی بن الحسن الموسوی من کلام امیرالمؤمنین علیه السلام ، ضبط نص و ابتکار فهارس : صبحی صالح، قم، مرکز بررسی های اسلامی، 1395 ه- .ق.

70. واسرمن، هاروی، تاریخ مردمی آمریکا، ترجمه محمد قاضی و ملک ناصر نوبان، تهران، نشر آروین، 1373 ه- .ش.

71. هندی، علاء الدین علی بن متقی بن حسام الدین، کنز العمال، ج3، حلب، بی نا، 1390 ه- .ق.

72.

ص:245

18. می خواهند ژنرال را از مادرش بگیرند، هفته نامه عصر ارتباط.

19. میلر، توبی، هالیوود در جهان، ترجمه سید علی مرتضویان، WWW.PANJARE.ORG.

همایون، حمید، مواد مخدر و فیلم های سکسی مایه خوشحالی سرمایه داران آمریکایی، WWW.IRANIAN.VIC.ORG.AU.

ص:247