عنوان کتاب: سوژه های سخن 14
منشور زندگی ایمانی
تحتقیق و تألیف: استاد محمد مهدی ماندگاری و جمعی از مبلغین حوزه
ناشر: معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه کشور
تهیه و تنظیم: مرکز فرهنگی - تبلیغی زندگی به رنگ شهدا www.berangeshohada.ir
لیتوگرافی، چاپ و صحافی: سازمان چاپ و انتشارات اوقاف
شمارگان: 10000 نسخه
آدرس مجتمع: قم، بلوار 15 خرداد، جنب امامزاده شاه سیدعلی، مجتمع فرهنگی آموزشی
معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه
تلفن:38187169- 025
مرکز پخش: موسسه فرهنگی مطاف عشق؛ قم، خیابان سمیّه، کوچه 33 ، پلاک 13
تلفن: 09127506411 وwww.mataf.ir
025-378339373
غیر قابل فروش
ص: 1
ص: 2
ص: 3
ص: 4
مقدمه ..............................................................11
مبحث اوّل:خطبۀ فدکیه و تطبیق ها / 15
1) ایجاد ضعف و سستی در میان مردم ................. 18
2) تفرقه و اختلاف به وجود آمد. ......................... 18
3) امید و آرزوهای مسلمانان به ناامیدی تبدیل شد. . 19
4 )به حریم پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) بی حرمتی شد.............................................................. 19
5) خط نفاق و دورویی آشکار شد. ....................... 20
علل و انگیزه های نفاق: .................................. 21
6) دین و معنویت کم رنگ شد. ............................. 24
7) مردم دچار بی تفاوتی شدند. ........................... 25
8) مردم پیمان شکنی کردند. .............................. 25
9) مردم دچار وسوسه های شیطانی شدند. .......... 25
10) شتاب در شنیدن حرف های بیهوده و بی اساس. . 26
11) نطفۀ مظاهر فساد روییدن گرفت...................... 27
12) فرصت طلبان به سر کار آمدند......................... 28
ویژگی های فرصت طلبان: .................................. 28
مبحث دوم:دفاع فاطمی / 31
ادای حقوق ولایت فاطمی .................................... 33
1 ) حق محبت................................................... 33
2) حق اطاعت ................................................35
ص: 5
3)ادای حق معرفت........................................... 35
4 )ادای حق نصرت .......................................... 36
مراحل دفاع حضرت زهرا(علیهاالسّلام) از ولی خدا...36
1)دفاع با مال .................................................... 36
2 ) دفاع با اعتبار................................................ 37
3 ) دفاع با گریۀ اعتراض آمیز................................ 38
4) دفاع با بیان ................................................ 39
5) دفاع با جسم مبارک شان ............................... 39
6) دفاع با وصیت ............................................... 41
مبحث سوم: تکالیف چهل سالگی انقلاب اسلامی / 43
مقدمه: تکلیف مداری .......................................... 45
1) وعده های خداوند به بندگان تکلیف مدار...............47
امنیت بخشی و آرامش بخشی (طمأنینه و اطمینان خاطر) ...................................................................... 47
هدایت بخشی و حمایت (نصرت، دفاع و ثبات قدم) ... 48
عزت بخشی (هویت و ثبات شخصیت) ................... 51
2) وظیفۀ ما در قبال تکالیف................................ 53
تشخیص دینی و ولایی ..................................... 53
عمل درست و به موقع ..................................... 54
پایداری و استقامت در پای تکلیف ........................54
تکالیف دل دادگان به انقلاب و نظام اسلامی............55
وظایف نسبت به گذشته .................................... 55
1 ) شکرگزاری بر این نعمت و فرصت. ................... 55
2)عدم پشیمانی نسبت به مسیری که شروع کردیم.57
3 ) قبول تقسیم تقصیر...................................... 58
وظیفه نسبت به حال....................................... 58
ص: 6
1) تقویت قوت ها............................................... 58
2) از بین بردن ضعف ها ........................................ 59
3) مجاهدانه انجام دادن تکالیف ............................. 59
وظیفه نسبت به آینده انقلاب..................................60
نقشه های دشمن.............................................61
مبحث چهارم : انواع بیعت با امام و ولایت / 63
بیعت محبت ......................................................66
بیعت وحدت، برای شکل گیری امت.........................67
بیعت کسب معرفت، برای هدایت ........................... 69
بیعت اطاعت .................................................... 70
بیعت معیت با امام............................................. 71
بیعت نصرت، برای کسب امنیت و عزت ...................72
بیعت استقامت، برای کسب پیروزی و شکستن دشمن.75
بیعت شهادت ....................................................77
بیعت امامت .....................................................78
بیعت دعا.........................................................80
بیعت توسل ..................................................... 81
بیعت زیارت ........................................................81
بیعت شفاعت .................................................. 83
مبحث پنجم: خانوادۀ فاطمی / 85
مقدمه: نظام دینی = نظام ولایی .......................... 87
وظایف اصلی مرد............................................... 89
1)قدرت با محبت .............................................. 89
2)مأموریت و قانون دوم........................................93
3)مأموریت و قانون سوم ..................................... 96
ص: 7
وظایف اصلی زن .............................................. 96
1)قانون اول: «صالحات» ................................... 96
2)قانون دوم: «قانتات».......................................97
3)قانون سوم: «حافظاتٌ للغیب».......................... 97
مأموریت های زن ............................................ 98
1) شوهرداری؛ یعنی لم شناسی شوهر، و یاری او در:98
2)فرزند داری؛.....................................................98
3) مدیریت خانه؛ ............................................... 98
قوانین تربیت خانواده.......................................... 98
مبحث ششم: وقف / 99
مدل اوّل: فهم دینی وقف ................................. 102
1) انواع فهم وقف .......................................... 102
الف) فهم عقلی - فطری.................................. 102
ب( فهم دینی............................................... 104
ج)عرفی .................................................... 109
2) قواعد دینی وقف = احکام وقف از کتاب الوقف کتب فقهی ..................................................... 109
احکام قبل از وقف؛ .................................... 109
احکام حین وقف؛ ........................................ 110
احکام بعد از وقف؛ ...................................... 110
3)نتایج دنیوی و اخروی وقف؛ ...........................112
دنیوی....................................................... 112
اخروی ...................................................... 113
مدل های دیگر............................................ 113
مدل دوم.................................................... 114
مدل سوم..................................................114
ص: 8
مبحث هفتم : بصیرت / 115
اهداف بصیرت.................................................. 118
ثمرۀ بصیرت ................................................... 118
پنج محور اصلی بصیرت........................................ 118
مبحث هشتم: امیدواری / 127
ریشه های ناامیدی ......................................... 129
راه تبدیل ناامیدی به امیدواری .............................. 130
راه تبدیل ناامیدی به امیدواری به بیان دیگر.............. 133
مبحث نهم: راه نجات / 135
سه سفارش .................................................... 137
راه درست زیستن............................................ 137
سه راهکار عاقلانه.......................................... 138
سه رمز تبدیل.................................................141
مبحث دهم : اقتصاد مقاومتی(اقتصاد خانواده) / 143
مقدمه......................................................... 145
موارد.............................................................. 145
مبحث یازدهم: تکریم فقرا / 149
مبحث دوازدهم: تقویت فرهنگ عاشورا و روحیۀ مقاومت حسینی(علیه السّلام) / 165
1) تعمیق باورها.............................................. 167
2) تقویت وحدت ملی ....................................... 168
3 )بیان تحلیلی تاریخ کربلا.................................. 168
4) تقویت اخلاق ............................................ 169
5) امید آفرینی.................................................169
ص: 9
6) دفاع از نظام به جای توجیه سوءمدیریت ها...... 171
7)پاسخ گویی به سؤالات و شبهات .................... 172
8)تبیین شخصیت رهبری ................................... 172
9) جذب حداکثری ........................................... 173
مبحث سیزدهم: دوران تحیر قبل از ظهور / 177
روایتی که مرحوم آقا شیخ مرتضی زاهد را پریشان کرد .......................................................... 181
مهم ترین هدف شیطان در این زمان، خانواده است ................................................................ 182
بعضی از نشانه های آخرالزمان ........................ 183
خطر شبکه های مجازی...................................185
تربیت پنهان با تلفن همراه ................................. 186
خطر اصلی شبکه های اجتماعی ........................ 186
جایگاه خانواده در فرهنگ دینی کجاست؟ ............. 188
فرق مقیاس های دنیایی با مقیاس های آخرتی.... 190
خانه دار بودن زن، افتخار است ............................. 190
معامله با امام خمینی(رحمه الله) ........................191
نسخۀ مجرد با متأهل فرق می کند..................... 192
ریاضت واقعی ................................................ 194
طبیب و پرستار منزل ...................................... 195
جریان آقا سید هاشم حداد ............................... 196
خانه محل عبادت، محل ریاضت و محل تربیت است... 197
ص: 10
بسم الله الرحمن الرحیم
«و صلی الله علیه سیدنا محمد و آله الطاهر ین»
انقلاب اسلامی ایران، ثمرۀ مکتب حضرت فاطمۀ زهرا(علیهاالسّلام) است.
بی شک ادامۀ مسیر هم با استفاده از الگوی فاطمی و عمل به سیرۀ فرزندان ایشان(علیهاالسّلام) میسر می باشد. این انقلاب فاطمی در طول عمر چهل سالۀ خود، فراز و نشیب های متعددی مثل: جنگ هشت ساله، ترورها، تحریم ها و دیگر دشمنی ها را تجربه کرده است و امروز دشمن با کسب تجربه از اقدامات خصمانۀ خود در طول این سال ها، ا کنون با طراحی جدید به میدان آمده است، تا مردم را نسبت به آیندۀ انقلاب و کارآمدی تفکر انقلابی بدبین و ناامید و سرانجام منزو ی کرده یا در مقابل نظام اسلامی به صف آرایی و جبهه گیری وادارد.
در این موقعیت خطیر، مردم و دیگر دلسوزان و پیروان انقلاب، نگاه به عملکرد روحانیت انقلابی و راستین دارند. ما مبلغین به عنوان سربازان خط
ص: 11
مقدم، ا گر بتوانیم به درستی تکالیف خود را در قبال اسلام، نظام، رهبری و مردم خوب، نجیب و وفادار ایران عزیز انجام داده و سربلند بیرون آییم، دیگر هیچ ضربۀ خارجی و هیچ فتنه داخلی نمی تواند سنگر پوالدین اراده مؤمنان به خدا را بشکند.
به همین دلیل در این کتاب موضوعاتی از جمله اشاراتی به محتوای خطبۀ
فدکیه و تأسی به شیوۀ رفتار حضرت فاطمۀ زهرا(علیهاالسّلام) با مردم بعد از رحلت رسول
الله(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) ، تکالیف چهل سالگی انقلاب اسلامی، بصیرت و امیدوار ی و بیعت به عنوان سه تکلیف در چهل سالگی انقلاب اسلامی (به صورت تفصیلی تر)، وقف به عنوان یکی از بهترین راه حل های تکثیر خیرات و انفاق و موضوعاتی در مورد اهمیت بحث خانواده و تکریم فقرا از اساتید گرامی حجج اسلام عالی،
رفیعی، نبوی و برخی دیگر از اساتید بزرگوار استفاده شده است.
امیدوارم مبلغان گرامی با استفاده از محتوای آماده شده و عمل کردن به توصیه های زیر تبلیغ موفق و مرضی امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) داشته باشند:
1. تبلیغ دین، منحصر به سخنرانی و موعظه نیست. مردم از یک روحانی انقلابی علاوه بر راهنمایی و روشنگری و بصیرت افزایی، انتظار گره گشایی از زندگی و مشکلات شان را دارند. پس در این زمینه از سر اخلاص، در حد توان و با ابتکار عمل خود، قدم های خیرخواهانه و مؤثری بردار ید. به عنوان نمونه یکی از بهترین بسترهای خدمت گزاری، گره گشایی و خدمات دهی محلی با محوریت مساجد و ائمۀ جماعات می باشد که از طریق جمع آوری صدقات
جار یۀ روزانه، هفتگی و ماهانه از مردم و اهالی محترم و صرف آن برای گره گشایی مردم در ضمن ارائۀ گزارش هزینه کرد صریح و شفاف، می باشد.
ص: 12
2. ارتباط عاطفی و دلسوزانه با جوانان و نوجوانان و پاسخ گویی به شبهات و سؤالات آنها از مهم ترین کارهایی است که یک مبلغ موفق انجام می دهد.
3 . محتوای سخنرانی ها را با توجه به مخاطب و شرایط و نیازمندی های او انتخاب کنید. بیان موضوعات تکرار ی، کم اهمیت و نظری صرف، از کیفیت سخنرانی شما و رضایت مخاطبان خواهد کاست.
4 . استفاده از مصادیق معاصر جهت ارائۀ الگو در موضوعاتی که انتخاب کرده اید مثل خاطرات شهدا و علما، می تواند جذابیت و تأثیر سخنان شما را دوچندان کند.
5 . یک منبر انقلابی الزاماً یک منبر سیاسی مصطلح نیست، بلکه کافی است شما ملاک ها و تحلیل ها را از تار یخ اسلام و سیرۀ معصومین(علیهم السّلام)
در اختیار مخاطب هوشمند خود قرار دهید تا او خود با مصادیق بیرونی آن تطبیق دهد.
6 . مطالعه و تحقیق کافی در مورد محتوای منبر با توجه به گستردگی اطلاعات و سطح سواد مخاطبین ضرور ی به نظر می رسد. کتاب حاضر سعی دارد تا در این زمینه مقدمات و بسترهای یک منبر خوب را برای شما فراهم کند؛ ولی این به این معنی نیست که شما با همین مقدار
محتوا می توانید یک منبر کامل را ارائه دهید. نیاز است در کنار استفاده از این کتاب، به تفاسیر و کتب روایی دیگر جهت غنی ساز ی هر چه بیشتر محتوا مراجعه کنید و آیات، روایات، حکایات، مناجات، اشعار، آمار و ضرب المثل های متناسب با بحث را بیفزایید.
7. یکی از مهم ترین عوامل موفقیت در عرصۀ تبلیغ، توجه به منبع اصلی
ص: 13
هدایت و نورانیت یعنی پروردگار متعال است. لذا اتصال با خدا (خانۀ خدا، کام خدا، یاد خدا، امر خدا، ولی خدا) و توجه به منهیات الهی می تواند مبلغ دین را در مسیر این رسالت سخت و مهم بیمه نماید، که خداوند می فرماید: «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ حَسْبُکَ اللَّهُ وَمَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ؛
پیامبر! خدا و مؤمنانی که از تو پیرو ی می کنند [از نظر حمایت و پشتیبانی] برای تو بس است». (1) همچنین در این راه مقدس توسات هشت گانه )توسل به نماز، روزه، صدقه، دعا، ذکر، استغفار، قرآن و اهل بیت(علیهم السّلام) ) از راه های جلب توجه و عنایت خدای مهربان می باشد.
در پایان از رئیس محترم ادارۀ اوقاف و امور خیریۀ کشور حجت الإسلام و المسلمین خاموشی -ز یدعزه- و همۀ عزیزانی که در تولید و تدوین این اثر زحمت کشیدند از جمله حجت الإسلام و المسلمین مهدو ی عارف، جناب
آقای مهدی الله خواه و دیگر پژوهشگران، قدردانی می کنم و برای همه، توفیق از درگاه خداوند منان را خواستارم.
و السلام علیکم و رحمه الله و برکاته
محمد مهدی ماندگار ی
دی ماه 1397 / جمادی الأولی 1440
ص: 14
ص: 15
ص: 16
کودک نوپای اسلام که خود را به قسمت های مهمی از جهان رسانده بود نیازمند راهنمایی از جنس رسول خدا(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) بود تا با کمک جانشین ایشان، ادامۀ مسیر را به درستی و بر اساس آموزه های دین بپیماید. متأسفانه بعد از رحلت رسول الله(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) دست این کودک نوپا از خلیفۀ به حقش جدا و به مصائبی گرفتار گردید، « إِرتَدَّ النَّاسَ بَعدَ النَّبِیِ إِلاَّ...».(1) از آنجا بود که انحرافات و خباثت هایی که پشت پردۀ نفاق پنهان شده بود آشکار گشت و افکار جاهلی دوباره جان گرفت. فاطمۀ زهرا(علیهاالسّلام) در خطبۀ فدکیه به این دست از انحراف ها و آسیب ها در جامعۀ بعد از رسول گرامی اسلام(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) اشاره می کنند و به مسلمانان در مورد ادامۀ این مسیر هشدار می دهند.
در اینجا به دوازده آسیب و انحراف که ایشان در خطبۀ فدکیه فرموده اند اشاره می کنیم:
ص: 17
-«اسْتَوسَعَ وَهْنُهُ»(1)
حضرت(علیهاالسّلام) در خطبه ای در حضور زنان مدینه که به عیادت ایشان آمده بودند نیز این امر را تذکر دادند و با تأسف فرمودند: « فَقُبْحاً لِفُلُولِ الْحَدِّ وَ اللَّعِبِ بَعْدَ الْجِدِّ وَ قَرْعِ الصَّفَاةِ وَ صَدْعِ الْقَنَاةِ» (2) چه زشت است سستی و باز یچه بودن مردان تان پس از آن همه تاش و کوشش.
«وَ اسْتَنْهَرَ فَتْقُهُ وَ انْفَتَقَ رَتْقُهُ» (3) : تشتت و پرا کندگی گسترش یافت و وحدت و همدلی از هم گسست.
بین اختلاف و تفرقه تفاوتی وجود دارد. اختلاف، پدیده ای طبیعی و اجتناب ناپذیر است اما تفرقه امری غیرواقعی و اجتناب پذیر. باید اختلاف بینش ها و نگرش ها را در چارچوب طبیعی شان محدود کرد تا به تفرقه
نینجامد. تفرقه هنگامی بروز می کند که موارد وفاق و اتفاق در نظر گرفته نشوند و بر تفاوت ها و اختلاف ها پافشار ی شود، به گونه ای که پیروان یک دین با وجود داشتن ایمان به خدای یکتا، پیرو ی از پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم )، کتاب و قبله ای واحد، یکدیگر را گمراه، کافر و اهل باطل بپندارند. اختلاف، یک طبیعت وسنت درخلقت است،(4) همان طور که در روایت نبوی(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) می فرماید: «اختلاف
ص: 18
امت اسلام یکی از مظاهر رحمت الهی است و تفرقه کار ی شیطانی و ترفند همیشگی شیطان صفتان». (1) کار ی که امروزه دشمنان دیرینۀ اسلام در دستور کار قرارداده اند همین مسأله است که با استفاده از آن می توانند مشکلات ز یادی برای ما به وجود بیاورند.
َ- « و أَکْدَتِ الاْمَال». (2)
-و أُضِیعَ الْحَرِیمُ وَ أُزِیلَتِ الْحُرْمَة عِندَمَمَاتِهِ». (3)
احمدبن یحیی جابر بغدادی باذر ی (متوفای 270 ) نویسندۀ معروف و صاحب تار یخ بزرگ، این رو یداد تار یخی را در کتاب «انساب الأشراف» به نحو یاد شده در زیر نقل می کند: ابوبکر به دنبال امام علی(علیه السّلام) فرستاد تا بیعت کند، ولی ایشان از بیعت امتناع ورز ید. سپس عمر همراه با فتیله (آتش زا) حرکت کرد، و با حضرت فاطمه(علیهاالسّلام) در مقابل باب خانه روبه رو شد، حضرت فاطمه(علیهاالسّلام) گفت: ای فرزند خطّاب، می بینم در صدد سوزاندن خانۀ من هستی ؟! عمر گفت:
بلی، این کار کمک به چیزی است که پدرت برای آن مبعوث شده است!! (4)
ص: 19
«ظَهَرَ فیکُمْ حَسْکَةُ النِّفاقِ». (1)
برای شناخت بهتر نفاق به عنوان یکی از عوامل مهم و نقش آفرین در انحراف مسلمانان بعد از پیامبر اسلام(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) به نکاتی مهم در این باره، با استناد به آیات و حوادث صدر اسلام اشاره می کنیم.
ر یشۀ لغوی نفاق: از میان ر یشه های نفاق دو ر یشه به معنای واژۀ نفاق نزدیک تر به نظر می رسد: یکی اینکه نفاق از نفق به معنی نقب و کانال زیرزمینی گرفته شده باشد، دیگری اینکه از کلمۀ نافقاء به معنای یکی از سوراخ های لانۀ موش صحرایی گرفته شده باشد. معروف است که موش صحرایی وقتی برای خویش لانه می سازد، دو راه خروجی و گاهی بیشتر از دو راه برای آن قرار می دهد،
یکی از این راه ها را به گونه ای می سازد که وقتی به سطح زمین می رسد، آنجا را سوراخ نمی کند بلکه با باقی گذاشتن قشر نازکی از خاک آن را پنهان می دارد، و
زمانی که دشمن از سوراخ دیگر وارد شد و ی با سرش به آن موضع مخفی می زند و آنجا را سوراخ نموده فرار می نماید.(2) عرب ها به این راه خروجی مخفی و پنهانی
موش صحرایی «نافقاء» و به راه آشکار او «قاصعاء» می گویند.
در تعار یف اصطلاحی نفاق نیز گفته شده است که: نفاق تظاهر به ایمان
ص: 20
است در حالی که در باطن ایمان نداشته باشد. (1) منافق کسی است که در فکر و اندیشه اش چیزی دارد اما زبانش درست ضد آن را می گوید، در دل، خدا را
قبول ندارد اما متظاهر به خداپرستی است، قرآن و پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) را قبول ندارد اما
متظاهر به احترام به قرآن و پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) است. (2)
3
علل و انگیزه های نفاق:(3)
طمع به مال و ثروت : طمع به مال و منال دنیا و حرص در به دست آوردن ثروت و مکنت یکی از عوامل نفاق ورز یدن به حساب می آید. شخص منافق با اظهار ایمان می خواهد به مال و منال برسد و از بازار مسلمانان
سود برده و به کسب و کار خویش رونق بخشد، از این رو اظهار اسلام و ایمان را وسیلۀ رسیدن به مال و ثروت دنیا قرار می دهد و تا زمانی که از این بازار سودی عاید و ی گردد به مسلمانان اظهار علاقه می کند و خود
را حامی حکومت اسلامی نشان می دهد. (4) آیات 58-80 سورۀ توبه و آیۀ
یازده سورۀ حج به این نوع از نفاق اشاره دارد.
- ترس از دست دادن مال و جان و موقعیت اجتماعی : علت اصلی دیگری که در رو ی آوردن به نفاق نقش مؤثر دارد، ترس از دست دادن مال و جان و زایل شدن موقعیت اجتماعی و فامیلی می باشد. در این نوع از نفق، شخص منافق به علت ناتوانی در مبارزۀ با نظام مقتدر و حا کم، به
ص: 21
ظاهر ایمان می آورد تا هم جان و مال خویش را حفظ نماید و هم در سایۀ اسلام، مأمن و پناهگاهی برای خود و بستگان خویش به دست آورده، مانع از دست رفتن موقعیت اجتماعی و فامیلی خویش گردد. بیشتر منافقان
اهل مدینه و قبایل اطراف آن که در شمار ثروت مندان و رؤسای قبایل و قوم و عشیرۀ خویش محسوب می شدند، نفاق شان به خاطر ترس و حفظ جان و مال و نیز حراست از موقعیت اجتماعی شان بوده است. در قرآن
کریم آیات بسیار ی به این نوع از نفاق اشاره دارد، از آن جمله آیات 49-57 سورۀ توبه به معرفی این دسته از منافقان پرداخته است.
- ضربه زدن به اسلام از درون : یکی از انگیزه ها و علل نفاق ورز یدن برخی از منافقان این بود که با اظهار ایمان در شمار مسلمانان درآیند و آن گاه از داخل با اسلام مبارزه نمایند، اینان چون جرأت ندارند آشکارا با اسلام
مبارزه نمایند، به صورت پنهانی، با اختلاف انداختن میان مسلمانان، تحریف دین، رواج فساد و ... زمینۀ سقوط اسلام و حکومت اسلامی را فراهم می آورند. آیۀ 107 سورۀ توبه به معرفی این دسته از منافقان پرداخته
است: «وَالَّذِینَ اتَّخَذُوا مَسْجِدًا ضِرَارًا وَکُفْرًا وَتَفْرِیقًا بَیْنَ الْمُؤْمِنِینَ وَإِرْصَادًا لِمَنْ حَارَبَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ وَلَیَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنَا إِلَّا الْحُسْنَی وَاللَّهُ یَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَکَاذِبُونَ ؛ (1)
- آرزوی قدرت:(2) ر یاست طلبی و آرزو ی قدرت، حکومت و استیلا ی بر دیگران، یکی دیگر از علل مؤثر در روی آوردن به نفاق است. در این نوع
ص: 22
از نفاق، ا گرچه هدف از اظهار ایمان سود دنیایی است، اما نه سودهای مختصر و آنی همانند به دست آوردن مال و منال دنیا که هدف دستۀ اوّل بود، بلکه غرض نفوذ در جامعۀ مسلمانان و آماده ساختن زمینه برای
ر یاست و حکومت در آن جامعه می باشد. از این رو، شخص منافق برای دست یابی به این اهداف به تقویت نظام حا کم پرداخته و به صورت بسیار مرموز، پنهانی و بدون سروصدا در هسته های محور ی و مراکز مهم
حکومتی نفوذ نموده، ر یشه های اصلی قدرت و رگه های حیاتی حکومت را در دست می گیرد. (1)
• در جنگ احد از نیمه های راه از سپاه اسلام کناره گیری کردند. در جنگ خندق در شرایط بسیار حساس و بحرانی که دشمنان اسلام با لشکریان انبوه پشت دروازه های مدینه اردو زده بودند تا کار اسلام و مسلمانان را یکسره
نمایند، منافقان با بهانه های پوچ و واهی صحنۀ نبرد را ترک می نمودند؛ قرآن کریم با اشاره به این بهانه گیری های منافقان در جنگ احزاب، عهد و پیمانی را که آنان با خداوند مبنی بر دفاع از اسلام و پشت نکردن به دشمنان اسلام بسته اند، یادآوری نموده و مورد بازخواست قرار گرفتن منافقان را نسبت به این پیمان شکنی متذکر می شود: «وَلَقَدْ کَانُوا عَاهَدُوا اللَّهَ مِنْ قَبْلُ لَا یُوَلُّونَ الْأَدْبَارَ وَکَانَ عَهْدُ اللَّهِ مَسْئُولًا » (2) آنان قبل از این با خدا عهد کرده بودند که پشت به دشمن نکنند و عهد الهی مورد سؤال قرار خواهد گرفت، و آنان در برابر آن مسؤولند. در غزوۀ تبوک نیز عدۀ زیادی از منافقان به سرکردگی عبدالله بن أبی، پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) را همراهی نکردند و به مدینه بازگشتند. منافقان با
ص: 23
یهودیان که از دوستان آنان بودند نیز این گونه رفتار می کردند. به عنوان نمونه در غزوۀ بنی نضیر، منافقان بر اساس عهد و پیمانی که با یهودیان بنی نضیر داشتند، وعدۀ همکاری و همراهی داده بودند اما قدمی در این جهت برنداشته، هم پیمانان شان را تنها گذاشتند. قرآن کریم به این عهدشکنی منافقان با یهودیان بنی نضیر این گونه اشاره نموده است: «ا گر آنها را بیرون کنید، با آنان بیرون نمی روند و ا گر با آنها پیکار شود یاریشان نخواهند کرد و ا گر یاریشان کنند، پشت به میدان نبرد کرده فرار می نمایند، آن گاه کسی آنها را (یهودیان)یاری نخواهند کرد». (1)
• با توجه به مخاطرات و مشکلات سهمگینی که جریان نفاق می تواند برای هر انقلاب یا جریانی ایجاد کند، مطالعه در سبک ها و روش های آنان از ضرورت های مهم به شمار می رود. امیرمؤمنان علی(علیه السّلام) می فرماید: پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم )
به من فرمود: بر امت اسلام نه از مؤمن هراسی دارم و نه از مشرک؛ زیرا مؤمن را ایمانش باز داشته، و مشرک را خداوند به جهت شرک او نابود می سازد.
من بر شما از مرد منافقی می ترسم که درونی دو چهره و زبانی عالمانه دارد.
گفتارش دل پسند و رفتارش زشت و ناپسند است. (2)
« یَا مَعَاشِرَ الْفِتْیَةِ وَ أَعْضَادَ الْمِلَّةِ ، وَ أَنْصَارَ الْإِسْلَامِ ، مَا هَذِهِ الْغَمِیزَةُ فِی حَقّیِ ،وَ السِّنَةُ عَنْ ظُلاَمَتیِ ؛(1) ای گروه جوان مرد، ای بازوان ملت و یاوران اسلام، این ِ غفلت و سستی و ضعف شما در حق من و تغافل و بی تفاوتی و خواب آلودگی در مورد دادخواهی من چیست؟».
وقتی مردم دچار دنیازدگی و رفاه طلبی شدند برایشان مهم نیست دختر پیامبرشان(علیهماالسّلام) که اجازه نمی دادند قطرات آب وضویش به زمین برسد و برای
تبرک از آن بهره می گرفتند، (2) الان با صدای بلند به خاطر ظلمی که به او شده است، مردم را به نصرت خود فرا می خواند، اما در یغ از اجابت مردم!
« فَأَنَّی حُرْتُمْ بَعْدَ الْبَیَانِ وَ أَسْرَرْتُمْ بَعْدَ الْإِعْلَانِ وَ نَکَصْتُمْ بَعْدَ الْإِقْدَام؛ (3) پس چرا بعد از بیان حق، حیران و سرگردانید، و بعد از آشکار کردن عقیده، پنهان کار ی می کنید و بعد از آن پیشگامی و رو ی آوردن به عقب برگشته، پشت نموده اید؟».
مثال: پیمان شکنی مردم کوفه.
« تَسْتَجِیبُونَ لِهُتَافِ الشَّیْطَانِ الْغَوِی؛(4) به شیطان گمراه کننده پاسخ مثبت دادید».
ص: 25
«وَ أَطْلَعَ الشَّیْطَانُ رَأْسَهُ مِنْ مَغْرَزِهِ هَاتِفاً بِکُمْ فَأَلْفَاکُمْ لِدَعْوَتِهِ مُسْتَجِیِبِین؛ (1)
شیطان سر خود را از مخفی گاه بیرو ن آورد، شما را فراخواند، دید که پاسخ گوی دعوت باطل او هستید».
برخی از کسانی که حضرت زهرا(علیهاالسّلام) با امیرالمؤمنین(علیه السّلام) به در خانه هایشان
رفتند این چنین پاسخ می دادند: دیگر دیر شده است و ما با خلیفه بیعت کردیم ا گر شما زودتر می آمدید با شما بیعت می کردیم. (2)
با همین رفتار مردم مدینه بود که شیطان راه را برای ظلم های بیشتر به اهل بیت پیامبر(علیهم السّلام) باز دید و شیطان را امیدوار کرد تا نقشه هایش را پیش ببرد.
در زمان ما نیز عده ای جاده صاف کن شیطان شده اند: برخی در داخل کشور با رفتارها و گفتارهایی که دارند، به شیطان بزرگ (آمریکا) این پیام را می دهند که می تواند برای فشار و تحریم قدم هایی بردارد، مانند کسانی که
بعد از بدعهدی های مکرر آمریکا در مسألۀ برجام به رهبری نامه می نویسند که باید بدو ن قید و شرط با آمریکا مذا کره کنیم. (3)
« مَعَاشِرَ النَّاسِ ! الْمُسْرِعَةَ إِلَی قِیلِ الْبَاطِلِ ، الْمُغْضِیَةَ عَلَی الْفِعْلِ الْقَبِیحِ الْخَاسِر (4)
ای گروه مردم که به سوی شنیدن حرف های بیهوده شتاب می کنید، و کردار
ص: 26
زشت زیان بار را نادیده می گیرید».
• مسألۀ استقبال مردم از شایعات و شتاب در انتقال این شایعات و حرف های بی اساس به دیگران در فضای مجازی به عنوان اخبار دست اوّل، این کار یکی از بزرگ ترین حربه های دشمن است که مردم خودشان
خبرهای بی پایه و ناامیدکننده و مخرب را پخش کنند.
در پایان خطبۀ عیادت، خطاب به زنان مهاجر و انصار فرمود: « أَمَا لَعَمْرِی لَقَدْ لَقِحَتْ فَنَظِرَةٌ رَیْثَمَا تُنْتَجُ ثُمَّ احْتَلَبُوا مِلْءَ الْقَعْبِ دَماً عَبِیطاً وَ ذُعَافاً مُبِیدا»؛ (1)
به جان خودم سوگند، نطفۀ فساد بسته شد، باید انتظار کشید تا کی مرض فساد پیکر جامعۀ اسلامی را از پای درآورد که پس از این از پستان شتر به جای شیر، خون بدوشید و زهری که به سرعت هلاک کننده است.
• منظور انحراف از مسیری است که پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) به دستور خداوند، با معرفی امیرالمؤمنین(علیه السّلام) به عنوان ولی و رهبر بعد از خود، برای آیندۀ امت اسلامی ترسیم و برنامه ریزی کرده بود.
• با سفارشات بسیاری که پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) در شرایط مختلف در مورد ولایت و جانشینی امیرالمؤمنین علی(علیه السّلام) داشتند و آیات قرآنی که در شأن و ولایت حضرت علی(علیه السّلام) نازل شد، باز مردم از منبع نور و هدایت رو ی برگرداندند و به سمتی حرکت کردند که به گفتۀ حضرت زهرا(علیهاالسّلام) باید منتظر زمانی باشند که از پستان شتران به جای شیر، خون و زهری بدوشند که هلاک کننده است.
ص: 27
گروه های فرصت طلب عبارتند از:
• گمراهان سا کت و منتظر، « نَطَقَ کَاظِمُ الْغَاوِین»؛ (1) گمراهان خاموش به سخن درآمدند.
• فرومایگان بی نام و نشان، « وَ نَبَغَ خَامِلُ الأَقَلِّین»؛(2) آدم های پست و ِ بی ارزش با قدر و منزلت شدند.
• شجاعان و دلاورمردان از اهل باطل، « وَ هَدَرَفَنِیقُ الْمُبْطِلِین»؛ (3) شتر اهل باطل بانگ برآورد و در میدان های شما به جولان درآمد.
• در ظاهر سا کت و آرام بودند، «وادِعُونَ». (4)
• اهل خوش گذرانی بودند، «َفاکِهُونَ». (5) ِ
• راحت طلب و رفاه زده بودند، « ِأنتُم فِی رَفاهِیّة مِنَ العِیشِ». (6) ِ
• منتظر پیش آمد حوادث برای پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و اهل بیت(علیهم السّلام) بودند، « تَتَربّصُون
بِنا الدّوائِر». (7)
ص: 28
• اخبار و رو یدادها را دنبال می کردند، « تَتَوَکَّفُونَ الْأَخْبَار » (1)
• در جنگ ها عقب نشینی و یا فرار می کردند، « وَتَنْکِصُونَ عِنْدَ النِّزَالِ وَ تَفِرُّونَ مِنَ الْقِتَال». (2)
ص: 29
ص: 30
ص: 31
ص: 32
ولایت به مثابۀ دژ و قلعۀ مستحکمی است که فرد و جامعه در آن احساس امنیت می کند. « کَلِمَةُ لا إلهَ إلِّا اللهُ حِصنی، فَمَن دَخَلَ حِصنی أمِنَ مِن عَذابی»، (1)
(عذاب = انحراف و اضطراب و سقوط).
به عنوان مقدمه باید گفت ادای حق یک مطلب با انجام معمولی آن متفاوت است. ادای حق محبت یعنی محبت را در حق او تمام کند و دیگر بیشتر از آن در توانش نباشد.
بر این ولایت، حقوقی مترتب است که عبارتند از:
برای ادای این حق، اقدامات زیر لازم است:
ص: 33
- عدم محبت به محبوب های ضدولایت؛ یعنی ولایت را از محبوب های دیگر، بیشتر دوست دارد.
• «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الْیَهُودَ وَالنَّصَارَی أَوْلِیَاءَ ».
• «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَعَدُوَّکُمْ أَوْلِیَاءَ ».(2)
• «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا آبَاءَکُمْ وَإِخْوَانَکُمْ أَوْلِیَاءَ إِنِ اسْتَحَبُّوا الْکُفْرَ عَلَی الْإِیمَانِ وَمَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْکُمْ فَأُولَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ ».(3)
- گذشت از تعلقات، برای بقای ولایت
• با انفاق، صدقه، گذشت از راحتی و رفاه، پذیرش سختی ها و مشکلات و ...
- گذشت از حیات و جان
• هر گونه مانعی که نمی گذارد حق ولایت را ادا کند از میان بردارد؛ مانند محبوب های حرام، رفاه طلبی و راحت طلبی و ...
محبت به امام، باید از محبت به محبوب های حلال هم بیشتر باشد، و مانعی مثل محبوب حرام نداشته باشد.
«قُلْ إِنْ کَانَ آبَاؤُکُمْ وَأَبْنَاؤُکُمْ وَإِخْوَانُکُمْ وَأَزْوَاجُکُمْ وَعَشِیرَتُکُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ کَسَادَهَا وَمَسَاکِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَیْکُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِی سَبِیلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّی یَأْتِیَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ »ِ.(4)
ص: 34
برای ادای این حق، اقدامات زیر لازم است:
- تسلیم برنزی: تسلیمی که خدا و ولی خدا حکم کرده اند، که هم حکم و هم فلسفه اش واضح است، مثل اجازۀ شکستن نماز برای محافظت از مال، در صورتی که دزد به لوازم کسی بزند.
- تسلیم نقره ای : تسلیمی که در آن حکم واضح است ولی فلسفۀ آن واضح نیست، مثل تعداد رکعات نماز.
- تسلیم طلایی : تسلیمی که حتی حکم هم در آن واضح نیست، مثل دستور قربانی کردن اسماعیل(علیه السّلام) توسط حضرت ابراهیم(علیه السّلام) یا درو ن تنور رفتن
هارو ن مکی به دستور امام صادق(علیه السّلام).
• اطاعت باید به صورت امام و مأموم باشد، یعنی همراه با تسلیم محض. (1)
برای ادای این حق، اقدامات زیر لازم است:
نصرت امام وقتی محقق می شود که امام باشد، مأموم باشد، وحدت باشد، اختاف نباشد و همت باشد. همت یعنی همۀ مأمومین با همه توان و با همۀ دارایی ها تا آخر پای امام استقامت کنند. (1)
همت یعنی با پذیرش امام و اولویت او در فهم « النَّبِیُ أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِم»(2)
و باید رعایت حق امام در عمل، تسلیم و مطیع او بودن«ی أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ » (3) در یار ی امام، از جان و مال و آبرو و همۀ ْ دارایی ها در یغ نکند« إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ یَنْصُرْکُمْ »(4) و در مسیر مجاهدت، هم مداومت و هم مقاومت و استقامت به خرج دهد.
وقتی روایتی با نص صریح قرآن تعارض داشته باشد، باید آن روایت را کنار گذاشت. ایشان فرمودند: انبیاء(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و امامان(علیهم السّلام) و مراجع دو دسته اموال دارند:
یک دسته اموالی که مال شخصیت آن هاست و دستۀ دیگر، اموالی که مال شخص آنهاست. شتر، شمشیر، عمامه و انگشتر پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) به ارث می رسد چون وسایل مربوط به شخص ایشان بود، ولی نبوت پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) به ارث نمی رسد چون مربوط به شخصیت ایشان بود. ا گر فرزندان پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) ، ولایت الهیه دارند، از
باب ارث نیست بلکه خدا به آنها داده است. لباس مرجع تقلید به فرزندش به ارث می رسد، ولی مقام مرجعیت و وجوهاتی که در حساب اوست به فرزندش ارث نمی رسد. حضرت زهرا(علیهاالسّلام) با مالی که از شخص پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) به ایشان ارث
رسیده بود از ولی خدا دفاع کردند.
از حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی شنیدم که فرمود: بعضی ها بعداز رحلت حضرت امام(رحمه الله) سراغ حاج احمد آقا رفتند که شما مجتهد هستید، محبوبیت دارید و مشاور بزرگ ترین رهبر دینی سیاسی دنیا بودید، چرا شما ولی فقیه نباشید؟ ایشان فرمودند: پدرم پادشاه نبود که من ولیعهدش باشم، پدرم ولی فقیه بود و ولایت فقیه ارثی نیست. (1)
حضرت زهرا(علیهاالسّلام) از اعتبارش نزد پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) برای دفاع از ولایت خرج کرد.
هر کس امروز اعتبار اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ... دارد، باید با اعتبارش از ولایت دفاع کند.
حضرت زهرا(علیهاالسّلام) چهل شب همراه علی(علیه السّلام) به در خانۀ مهاجر و انصار
ص: 37
رفت، وقتی صاحب خانه می پرسید: چه کسی پشت در است؟ ایشان جلوی امیرالمؤمنین(علیه السّلام) را می گرفت و می گفت: علی جان شما چیزی نگو، اجازه بده
من حرف بزنم، بلکه به اعتبار صدای دختر پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) در را باز کنند. در را که باز می کردند تا می دیدند فاطمه(علیهاالسّلام) همراه علی(علیه السّلام) است تعجب می کردند و بهانه می آوردند که ما می خواهیم زندگی مان را بکنیم و دنبال دردسر نمی گردیم. یکی از حرف هایشان این بود که یا علی(علیه السّلام)! اگر فرد دیگری پیدا کردی، ما دومی می شویم.
در هشت سال دفاع مقدس که بعضی از تحصیل کرده های حوزه و دانشگاه در تشخیص دچار اشتباه شده بودند، 36000 شهید دانش آموز و آزاده ها اشتباه نکردند و برای دفاع از ولی خدا کتک خوردند و جان دادند. همۀ اینها از حضرت فاطمه زهرا(علیهاالسّلام) الگو گرفته بودند.
در مرحلۀ سوم حضرت(علیهاالسّلام) با گریۀ اعتراض آمیز از ولی خدا دفاع کردند.
اینکه ایشان به بیت الاحزان می رفتند، یا کنار قبر حمزۀ سیدالشهداء(علیه السّلام)می رفتند و گریه می کردند، می خواستند در جایی گریه کنند که از ایشان سؤال شود
چرا دختر پیامبر(علیهماالسّلام) علنی گریه می کند؟ تا ایشان در پاسخ بگوید ولیّ خدا مظلوم است.
زمانی نسبت به دفن شهدا در دانشگاه ها اعتراض می شد و می گفتند: مگر دانشگاه قبرستان است؟ در پاسخ می گفتیم: در بعضی مکان ها دین خدا غریب واقع می شود، چند شهید را دفن می کنیم تا متدینین دور آنها گریه کنند و بقیه بگویند اینها برای چه گریه می کنند؟ و در پاسخ گفته شود: این شهدا برای دفاع از دین خدا جان خود را تقدیم کردند.
ص: 38
خطبۀ فدکیه، خطبۀ فلسفۀ احکام و خطبه ای که در مقابل عیادت کنندگان بیان فرمودند، نمونه هایی از این دفاع از ولایت است. حضرت زهرا(علیهماالسّلام) زمانی
که زنان مدینه برای عیادت آمدند و گفتند: « کَیْفَ أَصْبَحْتِ یَا بِنْتَ رَسُولِ ا لله »(1) با کسالتی که داشتند بلند شدند و خطبه خواندند. امروز با تمام امکانات به روز و پیشرفته ای که در اختیار دار یم، باید از دین و ولی خدا دفاع کنیم.
علمای سودان برای بحث وحدت، خدمت حاج آقای قرائتی آمده بودند.
آقای قرائتی نظرشان را راجع به امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) پرسیده بودند؟ ایشان گفته بود:
«یَمْلَأُ اللهُ بِهِ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلاً کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْرا ً»،(2) و گفته بود: اعتقاد شما به امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) مثل اعتقاد ماست، پس بگویید تمام مسلمانان جهان جمع شوند، یک انتخابات راه بینداز یم تا یک مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) انتخاب کنیم.
گفته بودند: ما که نمی توانیم حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) را انتخاب کنیم، خدا باید
ایشان را بفرستد. آقای قرائتی پاسخ داده بود: پس ا گر قرار است خدا آخرین ولیّ را انتخاب کند، اوّلین ولی را هم باید خدا انتخاب کند، پس چرا شما انتخاب کردید؟
حضرت زهرا(علیهاالسّلام) جنگ تن به تن کردند. ایشان در یک روز، در سه عملیات شرکت کرد:
ص: 39
-در اوّلین عملیات، حضرت فاطمه(علیه السّلام) پشت در مجروح شدند.
- امیرالمومنین(علیه السّلام) می توانستند پشت در بیایند ولی حضرت زهرا(علیهاالسّلام) به عنوان
دختر پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) پشت در آمدند تا شاید حیا کنند. اینجا حضرت(علیهاالسّلام) از سینه
و پهلو مجروح شدند و فرزندشان هم شهید شد.
-امدادگر فاطمه(علیهاالسّلام) فضه است. تا چشمانش را باز کرد، نگفت: مرا به بستر ببر، بلکه گفت: امیرالمؤمنین(علیه السّلام) را کجا بردند؟ فضه گفت: علی(علیه السّلام) را به مسجد می برند، حضرت(علیهاالسّلام) در عملیات دوم در کوچه شرکت کرد. خانم مجروحی که از سه جهت مجروح شده و خونریزی دارد، دست به کمربند علی(علیه السّلام) انداخت و فرمود: مگر می گذارم امامم را با این وضع به مسجد
ببرید؟! چهل نفر علی(علیه السّلام) را می کشیدند ولی حریف فاطمه(علیهاالسّلام) نشدند، آن نانجیب گفت: قنفذ دست فاطمه(علیهاالسّلام) را کوتاه کن. امام صادق(علیه السّلام) می فرمایند: اینجا مادر ما شهید شد. همین تازیانه ها مادر ما را کشت.
-فاطمه(علیهاالسّلام) دوباره بیهوش شد، وقتی به هوش آمد، دوباره گفتند: فضه!
اسماء! علی(علیه السّلام) را کجا بردند؟ سومین عملیات، علمیات مسجد بود که حضرت زهرا(علیهاالسّلام) بُعد دیگری از دفاع را از خود نشان دادند و از اعتبارش پیش
خدا استفاده کردند. گفت: ا گر دست از علی(علیه السّلام) برندارید نفرین تان می کنم، گیسوان پریشان می کنم و گریبان چا ک می کنم. دیدند زمین مسجد می لرزد.
ترسیدند و شمشیر از سر علی(علیه السّلام) برداشتند، اما فاطمه(علیهاالسّلام) فقط می خواهد جایگاه علی(علیه السّلام) حفظ شود، تا اینکه امیرالمؤمنین(علیه السّلام) فرمودند: سلمان!
فاطمه(علیهاالسّلام) را در یاب و بگو تو دختر رحمت للعالمین هستی. تا این امر را از امامش شنید، اطاعت کرد و فرمود: من همۀ هستی ام را می خواهم بدهم
که علی(علیه السّلام)، ولی خدا زنده بماند.
ص: 40
• از مهر ماه سال 1360 تا تیر ماه سال 1361 در حدود نه ماه، پنج عملیات بزرگ داشتیم، مهر 1360 عملیات ثامن الائمه(علیه السّلام) ، دی 1360 طریق القدس، فروردین 1361 فتح المبین، اردیبهشت 1361 بیت المقدس، تیر ماه 1361 رمضان، یکی از اتفاق های زیبای این عملیات ها این بود که بعضی از رزمنده ها در عملیات قبلی مجروح می شدند و هنوز خوب نشده در علمیات بعدی شرکت می کردند. یعنی بچه هایی که پایشان قطع بود، چشم شان
نابینا بود، دست شان قطع بود، ترکش در بدن شان بود و... در علمیات های بعدی شرکت می کردند. به یکی از رفقای رزمنده که به خاطر مجروحیت در بیمارستان بستری بود خبر رسید که به حضورش در جبهه نیاز دارند، او هم
آماده شد و با همان حال به منطقه رفت. (1) اینها را از چه کسی یاد گرفتند؟
اینها را از فاطمه(علیهاالسّلام) یاد گرفتند. ا گر بعضی خانواده ها پنج شهید دارند از حضرت زهرا(علیهاالسّلام) یاد گرفتند.
شخصی می گفت: این صحیح نیست که اطرافیان پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) دختر ایشان
را کتک زده اند! در پاسخ می توان گفت: اگر هیچ ظلمی به فاطمه(علیهاالسّلام) نکردند، چرا ایشان وصیت کرد مرا شبانه غسل دهید، شبانه کفن کنید، شبانه دفن کنید و قبرم مخفی باشد؟! (2)
فاطمه(علیهاالسّلام) با وصیتش دفاع کرد. امام(رحمه الله) با وصیتش از ارزش های اسلام و انقلاب دفاع کردند. شهدا با وصیت نامه هایشان از ولایت
ص: 41
دفاع کردند. وقتی شهدا زیبا دفاع می کردند، امام(رحمه الله) جمله ای می گفتند:
خمینی از همۀ شما شرمنده است! به خانواده های شهدا فرمودند: من از همۀ شما احساس شرم می کنم!(1) امام(رحمه الله) از امام خودش، امیرالمؤمنین(علیه السّلام) آموخت.
بعد از دفاع فاطمه(علیهاالسّلام) از دین خدا، امیرالمؤمنین(علیه السّلام) که فاطمه(علیهاالسّلام) را دفن می کرد، فرمودند: فاطمه جانم، تا خدا هست و خدایی می کند، حیدر از تو عذرخواهی می کند.
ص: 42
ص: 43
ص: 44
باید باور داشته باشیم که در این انقلاب با یقین به اینکه اگر ما تکلیف مان را درست و به موقع انجام دهیم، خداوند وعده هایش (تکالیفی که بنا بر لطف خود بر خود واجب کرده است) را محقق خواهد کرد.
-«وَأَوْفُوا بِعَهْدِی أُوفِ بِعَهْدِکُمْ ؛(1)
به پیمانم وفا کنید تا به پیمان تان وفا کنم».
-«بَلَی مَنْ أَوْفَی بِعَهْدِهِ وَاتَّقَی فَإِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ *«إِنَّ الَّذِینَ یَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَیْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِیلًا أُولَئِکَ لَا خَلَاقَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ وَلَا یُکَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلَا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَلَا یُزَکِّیهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ ؛(2) کسی که به عهدش وفا کند و خودرا از شکستن پیمان و خیانت نگه داشته در دین تقوا داشته باشد جز این
نیست که خداوند صاحبان تقوا را دوست می دارد (پس محبت و کرامت خداوند بسته به وفای به عهد و تقوا در دین است)».
ص: 45
- « فَانْتَقَمْنَا مِنَ الَّذِینَ أَجْرَمُوا وَکَانَ حَقًّا عَلَیْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِنِینَ » (1)
• در آیۀ قرآن، در سورۀ مبارکۀ روم، به تعبیر خداوند متعال نصرت مؤمنین حقی است بر عهدۀ خداوند؛ چند جا در قرآن کریم این تعبیر به کار رفته است -[مثل] «إ عَلَیْهِ حَقًّا فِی التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِیلِ وَالْقُرْآنِ » علیه حقا ف التوراة و االجنیل و القرءان«، (2) و موارد دیگری- و َ
یکی این جا است که می فرماید این حقی است بر عهدۀ ما یعنی بر عهدۀ ذات اقدس پروردگار عالم که مؤمنین را نصرت بدهیم.
این خاطره را چند سال پیش حاج آقا قرائتی گفته بودند: در زمان شاه با یک واسطه خبری را از جایی شنیدم و در موردش تحقیق کردم. آیت الله معصومی از هم دوره ای های حضرت امام(رحمه الله) و از علمای هشتاد، نود ساله و مقیم همدان بود. خودم به همدان رفتم و خدمت ایشان رسیدم. گفتم: من خبری شنیده ام و آمده ام خودتان برایم تعریف کنید. ایشان گفت: چه خبری شنیده ای؟ گفتم: شنیده ام زمانی که شما در نجف و کربلا بوده اید و در آنجا
درس می خواندید، وارد حرم ابوالفضل(علیه السّلام) که می شوید می بینید که حرم شلوغ است و صحن مملو از جمعیت است. می پرسید: چه خبر است؟ می گویند:
پسر بچه ای بر رو ی مناره رفته است تا کبوتر بگیرد، آجر زیر دستش رها شده و بچه نیز از آنجا می افتد. پدرش می گوید: بایست و آن پسر بچه هم در میان زمین وآسمان می ایستد. می گویند: معجزه شده است. من این را از دیگران شنیده ام. آیا این خبر درست است؟ شما چنین چیزی را دیده اید؟ گفت: بله!
گفتم: شما که از علمای درجۀ یک و جزء مراجع هستید بگویید چطور شده بود. گفت: من رفتم تا ببینم قصه چیست. سراغ پدر بچه رفتم تا ببینم این
ص: 46
مرد چه کسی است که جاذبه را از زمین گرفته است! او را پیدا کردم. گفتم:
شغل شما چیست؟ گفت: من حمّال هستم. گفتم: این حرف و حرکت تو کار انبیاست. باید پیغمبر باشی تا بتوانی ولایتی بر زمین و آسمان داشته باشی.
گفت: نه! چنین نیست. من از اول پانزده سالگی ام سعی کردم گناه نکنم و لقمۀ حرام نخورم. برای همین هم آن زمان یک چیزی گفتم و خداوند نیز به حرف من گوش داد.
خداوند به بندگانی که به تکالیف شان عمل می کنند وعده هایی داده است
که در زیر به برخی از آنها اشاره می کنیم:
• اگر به تکالیف مان درست عمل کنیم، خداوند به ما آرامش می بخشد، ا گرچه در گودال قتلگاه باشیم.
یکی از بهترین نمونه های عمل به تکلیف و امنیت بخشی و آرامش بخشی از طرف خدا، آنجایی است که در لیلة المبیت، امیرالمؤمنین(علیه السّلام) در بستر پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) خوابیدند.
پس از اینکه اهل مدینه با پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) بیعت کردند و کفار قریش از این پیمان
اطلاع یافتند چهل نفر از اشراف در دارالندوه گرد آمدند و تصمیم گرفتند که از هر عشیره ای یک نفر حاضر شوند و این گروه به طور نا گهانی به خانه محمد(صلّی الله علیه و آله وسلّم )هجوم برند و او را بکشند و بدین ترتیب قاتل مشخص نمی شود و خون خواهی معنایی نخواهد داشت و بنی هاشم مجبور می شوند به دیه راضی شوند.
ص: 47
خداوند با نزول آیۀ 30 سورۀ مبارکۀ انفال پیامبر خویش(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) را از این واقعه آ گاه
نمودند:
«وَإِذْ یَمْکُرُ بِکَ الَّذِینَ کَفَرُوا لِیُثْبِتُوکَ أَوْ یَقْتُلُوکَ أَوْ یُخْرِجُوکَ وَیَمْکُرُونَ وَیَمْکُرُ اللَّهُ وَاللَّهُ خَیْرُ الْمَاکِرِینَ :
و [یاد کن ] هنگامی را که کافران در باره تو نیرنگ می کردند ِتا تو را به بند کشند یا بکشند یا [از مکّه ] اخراج کنند، و نیرنگ می زدند، و خدا تدبیر می کرد، و خدا بهترین تدبیرکنندگان است».
شب اوّل ربیع الاول سال سیزدهم یا چهاردهم بعثت، حضرت علی بن أبیطالب(علیهماالسّلام) با اینکه احتمال کشته شدن ایشان بسیار ز یاد بود در بستر پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) خوابیدند و پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) به غار ثور رفتند و از آنجا به مدینه هجرت
فرمودند.
هنگامی که مشرکین به خانۀ پیامبر ا کرم(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) یورش بردند، حضرت امیرالمومنین(علیه السّلام) را به جای پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) در بستر یافتند و از هدف خود بازماندند.
به دلیل این فدا کار ی و از خودگذشتی حضرت علی بن أبیطالب(علیهماالسّلام) ، خداوند آیه 207 سوره مبارکه بقره را در فضیلت ایشان نازل فرمودند:
«وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ »
و از میان مردم کسی است که جان خود را برای طلب خشنودی خدا می فروشد، و خدا نسبت به [این ] بندگان مهربان است.
• ا گر به تکالیف مان درست عمل کنیم، خداوند هم هدایت می کند و هم حمایت، ولو در کاخ فرعون باشیم، مانند حضرت آسیه.
ص: 48
در عملیات والفجر هشت، غواص ها برای عبور از اروند وحشی از طناب استفاده می کردند. دیدم کسی که سر طناب در دست اوست، مقدار ی از انتهای طناب را رها گذاشته؛ سؤال کردم: چرا این کار را می کنی؟ گفت: در این عملیات سخت و دشوار انتهای طناب را رها کردم تا امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) خودشان
بگیرند و راه را نشان دهند. (1)
خط مقدم، کارها گره خورده بود. خیلی از بچه ها پرپر شده بودند و خیلی ها هم مجروح. حاج حسین خراز ی بی قرار بود اما به رو نمی آورد. کم کم بچه ها داشتند باور می کردند اینجا آخر خط هست و دیگر نمی شود کار ی کرد.وضیعت بدی شده بود. در همین گیر ودار حاجی آمد بی سیم چی را صدا زد. حاجی گفت: هر جور شده با بی سیم، تورجی زاده را پیدا کن؛ (2) او مداح با
اخلاص و از عاشقان حضرت زهرا(علیهاالسّلام) بود. خلاصه تورجی زاده را پیدا کردند.
حاجی بی سیم را گرفت. با حالت بغض و گریه از پشت بی سیم گفت: تورجی چند خط روضه حضرت زهرا(علیهاالسّلام) برایم بخوان! تورجی فقط یک بیت زمزمه کرد که دیدم حاجی از هوش رفت. صدا را رو ی تمام بی سیم ها انداخته بودند. خدا می داند نفهمیدیم چی شد وقتی به خودمان آمدیم، دیدیم بچه ها تکبیرگویان،
خط را گرفته اند. تورجی خوانده بود:
در بین آن دیوار و در
زهرا صدا می زد پدر
دنبال حیدر می دو ید
از پهلو یش خون می چکید
زهرای من، زهرای من
ص: 49
ا گر کسی به خدا ایمان داشته باشد و تکالیفش را در برابر دستورات الهی به جا آورد از نصرت، هدایت و حمایت الهی بهره مند می گردد. در تار یخ زندگی سیاه حجاج، خلیفۀ خون خوار عباسی می خوانیم:
و ی به قتل گروهی فرمان داد. وقتی نوبت به قتل آخرین فرد رسید، صدای مؤذن برخاست. و ی آن فرد را به یکی از مأموران خود سپرد که شب مراقب او باشد و او را صبح به دار الإماره بیاورد تا مجازاتش کند. وقتی هر دو نفر از
مقرّ حکومت حجاج خارج شدند، آن فرد به مأمور حجاج رو کرد و گفت: من بی جهت گرفتار شده ام و به رحمت خداوند امیدوارم. تمنای من این است که به من نیکی کنی و اجازه دهی من امشب را به خانۀ خود برگردم و با همسر
و فرزندانم وداع کنم و وصایای خود را بگویم، حقوق مردم را ادا کنم و فردا اوّل وقت پیش تو بیایم. مأمور حجاج از این درخواست در شگفت ماند و گفت:
هرگز دیده ای مرغ از قفس بپرد و بار دیگر به قفس بازگردد. من چگونه تو را آزاد کنم در حالی که امیدی به بازگشت تو ندارم. آن فرد گفت: عهد می کنم که فردا
در اوّل وقت بازگردم و خدا را بر این عهد گواه می گیرم.
مأمور حجاج، لحظه ای منقلب شد و او را آزاد کرد. وقتی غایب شد، سخت آن مأمور پشیمان شد و خود را در معرض خشم حجاج دید. آن شب تا صبح نخوابید. صبحگاه، آن مرد به پیمان خود عمل کرد و در خانۀ مأمور حجاج
را زد. تا چشم مأمور به و ی افتاد گفت: چرا آمدی؟ گفت: هر کس عهد کند و خداوند را به آن گواه بگیرد باید به آن وفادار باشد و از سوی دیگر به رحمت پروردگار جهان اطمینان کامل دارم.
مأمور او را به دار الإماره برد و سرگذشت خود را با حجاج در میان نهاد و از وفای او به پیمان خود سخت تعجب کرد. حجاج او را به مأمور بخشید و او
ص: 50
نیز مرد را با کمال مهربانی آزاد کرد. (1)
هر آنکه جانب اهل خدا نگه دارد
خداش در همه حال از بلا نگه دارد
• ا گر به تکالیف مان درست عمل کنیم، خداوند ما را عزیز می کند، ولو زیر سم اسبان باشیم.
در یکی از مناطق اراک پیرمرد بی سوادی به نام کربلایی کاظم ساروقی، از خواب بیدار شد درحالی که تمام قرآن را حفظ بود. او را نزد آقای بروجردی آوردند. ایشان بعد از سؤالاتی که از او پرسیدند تأیید کردند که به این فرد
عنایت ویژه ای شده است. من با امام جمعۀ اراک به آنجا رفتم. به پسرش گفتم:
پدرت چه کرد که این طور شد؟ گفت: پدر من از همان وقتی که گندمش را درو می کرد، همان جا که گندم بود، زکات می داد. گندم را به خانه نمی برد جز اینکه حق خدا را می داد. یک قدم برو ید، خدا ده قدم می آید. حدیث داریم که ا گر کسی یک وجب جلو بیاید، من ده گام به سمت او می روم (2) ، ا گر کسی
آرام بیاید، من تند می روم. «وَأَوْفُوا بِعَهْدِی أُوفِ بِعَهْدِکُمْ »
در داستان حضرت یوسف(علیه السّلام) می بینیم وقتی ایشان در چاه است، به ظاهر در اوج ذلت و بیچارگی است و حتی وقتی در زندان و سیاه چال های تار یک
است. اما کسی که بندۀ خدا باشد و به تکالیفش عمل کند از چاه به وزارت و صدارت می رسد. کسی که روزی به عنوان بردگی در بازار به فروش می رسد،
ص: 51
بعد از عمل به دستورات الهی عزیز مصر می گردد. این وعدۀ خداست که هر کس او را عبادت و بندگی کند، عزیز می شود.
شاه مخلوع پهلوی با همۀ حمایت های مالی، نظامی، سیاسی و امنیتی قدرت های بزرگی چون آمریکا از اوج عزت به زباله دان تار یخ پرت شد و شخصی مهذب و الهی مثل امام(رحمه الله) از حجرۀ کوچکی در نجف به خاطر
تکلیف مدار ی اش به اوج عزت و بزرگی می رسد به گونه ای که رهبران بزرگ جهان از او با عظمت یاد می کنند.
آنچه تا به امروز ما را پیروز و سربلند نگه داشته است، تکلیف مدار ی ما و تحقق وعده های الهی بوده است.
خداوند بیعت مؤمنان با پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و وفای ایشان را نسبت به عهد بیعت، عامل مهمی در جلب ثروت و موفقیت مادی و معنوی جامعه بر می شمارد
و می گوید که پیروز ی و موفقیت های امت در جنگ و جهاد، نتیجۀ طبیعی این وفای به عهد و انجام مسؤولیتی بود که بر عهده گرفته و همدل و همنوا با پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) حرکت کرده و اطاعت فرمان و ی نمودند. (1)
اصوال هر فتح و پیروز ی که جامعه می تواند به دست آورد تنها در سایه سار وفای به عهد از جمله عهد و بیعت با رهبری جامعه است. (2) چنان که مصونیت یابی امت و جامعه از آسیب رسانی و تهدیدات و تحریم های دشمنان نیز در سایه سار همین وفای به عهد اجتماعی بیعت تحقق می یابد. (3)
ص: 52
این گونه است که وفای به عهد آدمی مایۀ احترام و تکریم هستی از جمله فرشتگان نسبت به و ی(1) ، قرار گرفتن در زمرۀ متقین و بهره مندی از مقام ایشان (2) و صادقان (3)و امانت داران(4) و در نهایت نیک فرجامی و عاقبت به خیری(5)و دست یابی به رستگار ی دنیا و آخرت(6) جلب محبت خاص خداوندی (7) می شود.
برای این که بتوانیم تکالیف الهی را به خوبی تشخیص دهیم و به تردید و شک در اولویت بین تکالیف دچار نشویم لازم و ضرور ی است که در هر قدم که برمی دار یم، حرکت مان را با ولایت چک کنیم. کسانی که در جنگ صفین یا جمل دچار بلا تکلیفی و شک شدند به این دلیل بود که پشت سر حضرت علی(علیه السّلام) حرکت نکردند و خواستند خودشان راه را پیدا کنند.
از آن طرف وقتی مالک اشتر به نزدیکی خیمه معاو یه می رسد، با شنیدن فرمان امیرالمؤمنین(علیه السّلام) عقب نشینی می کند و به همه نشان می دهد تکلیف
و وظیفه اش را چه کسی برایش تعیین می کند.
ص: 53
داستان هارو ن مکی را شنیده اید. وقتی به دستور امام صادق(علیه السّلام) برای پاسخ به آن مرد خراسانی وارد تنور روشن شد و به دستور امام(علیه السّلام) بدو ن چون
و چرا عمل کرد.
شهدا هم برای عمل به تکلیف الهی شان به فرمان امام خمینی(رحمه الله) به عنوان ولایت امر گوش کردند و وقتی رزمندگان و فرماندهان شنیدند که امام(رحمه الله) فرموده
است: جزایر باید حفظ شود، دیگر سر از پا نمی شناختند تا نکند فرمان امام رو ی زمین بماند.
عمل مردم در نهم دی ماه 1388 به گونه ای بود که نقشه های ننگینی که دشمنان سال ها برای به زانو در آوردن انقلاب و نظام اسلامی کشیده بودند را از بین ببرد. این حرکت مردمی یکی از مصادیق انجام تکلیف به موقع و
درست بود.
از آن طرف وقتی به درستی و به موقع به تکلیف الهی عمل نشود، به مسلمین خسارت های سختی وارد می شود؛ مانند داستان جنگ احد که ا گر کسانی که به
عنوان مراقب تعیین شده بودند، محل تکلیف و نگهبانی خود را رها نمی کردند آن همه شهید و مجروح به لشگر مسلمین تحمیل نمی شد، مسلمین و سپاه
اسلام شکست نمی خورند، امام علی(علیه السّلام) هفتاد زخم برنمی داشت، مصعب قار ی صدر اسلام شهید نمی شد، پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) زخمی و مجروح نمی گردیدند.
داستان شهید همت که از خستگی پای میکروفون سخنرانی خوابش برد
ص: 54
و همسرشهید همت که می گفت وقتی ابراهیم برای مرخصی آمده بود وقتی مشغول باز کردن بند پوتین بود خوابش برد.
« وَاسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ؛ (1)همان گونه که مأموری ایستادگی کن ِ و هوس های آنان را پیرو ی مکن». جلوه های استقامت در سراسر تار یخ شیعه به فراوانی قابل مشاهده است و می توان نمونه های بسیار ز یادی در این زمینه به عنوان شاهد استفاده کرد.
- نعمت جمهور ی اسلامی و ولایت.
علامه حسن زادۀ آملی می فرمایند: رهبر عظیم الشأن تان را دوست بدار ید، عالم، رهبر و موحدی سیاسی، دیندار ی انسانی، ربانی و پا ک و منزه، کسی که
دنیا شکارش نکرده، قدر این نعمت عظما را که خدا به شما عطا فرموده، قدر این رهبر ولی وفی الهی را بدانید، مبادا این جمعیت ما را، مبادا این کشور ما را، مبادا این کشور علوی را، این نعمت ولایت را از دست شما بگیرند. خدایا به حق پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و آل پیامبر(علیهم السّلام) سایۀ این بزرگ مرد، این رهبر اصیل اسلامی حضرت آیت الله معظم خامنه ای عزیز را مستدام بدار. (2)
آیت الله محمدمهدی شب زنده دار نیز در درس خارج فقه خود که در مسجد
ص: 55
اعظم قم برگزار شد، با اشاره به حمایت آیت الله وحید خراسانی از مقام معظم رهبری گفت: ... این تجلیل، تجلیل از اسلام، مذهب، اهل بیت(علیهم السّلام) و مرجعیت بوده و شکر نعمت حکومت اسلامی است که خداوند متعال به این مملکت ارزانی داشته است. (1)
«الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلَامَ دِینًا؛ (2) امروز دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانیدم و
اسلام را برای شما [به عنوان] آیینی برگزیدم».
مردم مدینه نعمت وجود امیرالمؤمنین(علیه السّلام) و امام حسن(علیه السّلام) را آن روز فهمیدند که مسلم بن عقبه بالای سرشان آمد، قتل عامشان کرد، به زن هایشان جسارت کردند، بعد هم گفت همه تان باید اقرار کنید که بردۀ یزید هستید. مردم یکی یکی آمدند و جلویش اقرار کردند و هر کس اقرار نکرد، گردنش را زد. آن مردم، آن
وقت فهمیدند که حکومت امیرالمؤمنین(علیه السّلام) و حکومت امن و امان و حکومت ِاحترام و تکریم به مردم در دوران قبل، چقدر ارزش داشته است. (3) ِ
«یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَأَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَی الْعَالَمِینَ ؛(4)ای فرزندان اسرائیل از نعمت هایم که بر شما ارزانی داشتم و [از] اینکه من شما را بر جهانیان برتری دادم یاد کنید».
ص: 56
- نعمت خدمت به اسلام و مسلمین.
بالاترین خدمتی که کسی می توانست به مردم انجام دهد در زمان تشکیل حکومت اسلامی است. یعنی این بهترین فرصت است برای یک مدیر تا به بندگان خدا خدمت کند. از آن طرف ا گر همین مدیر در زمان مسؤولیتش قدر
فرصت خدمت را نداند ضرر بسیار بزرگی کرده است.
امیر المؤمنین(علیه السّلام) می فرماید من ارزش حکومت بر شما را کمتر از آب بینی بز یا کفش وصله دار می دانم مگر بتوانم احقاق حقی کنم و از این طریق خدمتی
انجام دهم.
- نعمت گسترش معارف
گسترش تفکر انقلاب اسلامی چیزی نیست که کسی بتواند آن را انکار کند و نادیده بگیرد. امروز از آمریکای جنوبی گرفته تا آفریقا و اروپا و قسمت های مختلف جهان، آوازۀ انقلاب اسلامی و تفکر ناب او را شنیده اند و خواستار
آشنایی بیشتر با آن هستند.
- مسیر صراط مستقیم و ولایت.
حرکت امام خمینی(رحمه الله) حرکتی بر مبنای تعالیم دینی و بر اساس دستورات اسلام بود. این همان وظیفه است که خدا به دوش آ گاهان و علما قرار داده
است تا سرپرستی مردم را در غیاب ولی خدا انجام دهند.
- مسیر جهاد و شهادت که خط سرخ انبیاء(علیهم السّلام) است.
هر کس به شهادت می رسد وعده های نقد الهی را در برابرش می بیند و به
ص: 57
اندازه ای مشتاق درک لذت شهادت است که وقتی به او - با این که در بهشت برزخی است - گفته می شود آیا حاضری دوباره به دنیا برگردی؟! می گوید:
حاضرم برای درک لذت جان دادن در راه خدا دوباره آن را تجربه کنم. این همان مسیری است که پشیمانی و عقب گرد در آن معنا ندارد.
- مسیر خدمت و معرفت و تبلیغ دین.
دلیل دیگری که به ما می گوید پشیمانی در مسیر انقلاب نیست این است که انقلاب سفره ای است برای خدمت به مؤمنان و ترو یج معارف ناب اسلامی و الهی که تا به حال تا این اندازه برای علما در انجام رسالت شان بسط ید
وجود نداشت و در محدودیت های وصف ناپذیری کارهای تبلیغی و دینی را انجام می دادند.
یکی از مباحثی که مطرح است و باید با ظرافت به آن پرداخت، این است که ا گر مشکلات در سر راه ما وجود دارد دارای یک دلیل مشخص و تک بعدی نیست و دارای ابعاد و جهت های مختلفی است. بنابراین در تحلیل این مسائل باید قائل به تقسیم تقصیر شد، نه فرافکنی و نه خودزنی.
• قوت ها عبارتند از: مجاهدت، مقاومت، استقامت در پرتو ولایت مداری، اتحاد، امیدوار ی، شجاعت، غیرت مندی و... .
• نتایج این نقاط قوت: پیروز ی انقلاب، پیروزی در دفاع مقدس،
ص: 58
پیشرفت های هسته ای، موشکی، پزشکی، نانو، سلول های بنیادین، پرتاب ماهواره، بارور کردن ابرها، تجهیزات نظامی، پیشرفت های منطقه ای و جهانی.
• تنبلی ها و کم کاری های موردی.
• کم آوردن ها در برابر موانع.
• خستگی ها در مسیر.
• اختلاف و تفرقه های مذهبی و سیاسی و جغرافیایی.
• تک رو ی ها و خودسری ها.
• ناامیدی و دل سردی ها.
• وادادگی ها در برابر قدرت ها.
• ترس و زبونی در برابر تهدیدها.
ما در همۀ ابعاد انقلاب مدیران و نمایندگان و ... مجاهد باید داشته باشیم. مجاهدت فرهنگی و علمی و ... در همۀ ابعاد؛ به همین دلیل است که می گوییم در مسیر زندگی مجاهدانه بازنشستگی ندار یم.
شعار رزمندگان در زمان دفاع مقدس «تا زنده ایم رزمنده ایم» بود.
مجاهد صادق کسانی هستند که هم ایمان شان را حفظ می کنند و هم با شک و تردیدها مبارزه می کنند، و با مال و جانشان فی سبیل الله مجاهدت می کنند: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتَابُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَ
ص: 59
أَنْفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُولَئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ »(1)
مؤمنان (واقعی ) تنها کسانی هستند که به خدا و پیامبرش ایمان آورده اند، سپس شک و تردیدی به خود راه نداده و با اموال و جان های خود در راه خدا جهاد کرده اند، آنها راستگویانند.
«مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَی نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا ». (2) در میان مؤمنان مردانی هستند که بر سر عهدی که با خدا بستند صادقانه ایستاده اند، بعضی پیمان خود را به آخر بردند )و در راه او شربت شهادت ونشیدند)، و بعضی دیگر در انتظارند، و هیچ گونه تغییری در پیمان خود ندادند.
شعار: «شهادت، مزد زندگی مجاهدانه است». ا گر شهید نشویم می میریم!
چهار گروه برد کردند: «وَمَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقًا ؛(3)
و کسانی خدا و پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) را اطاعت کنند، (در روز رستاخیز) هم نشین کسانی خواهند
بود که خدا، نعمت خود را بر آنان تمام کرده، از پیامبران و صدیقان و شهدا و صالحان، و آنها هم نشین خوبی هستند».
1) ما نسبت به انقلاب مان و آنچه در آینده خواهد بود بسیار امیدوار هستیم.
این امیدواری به دلیل مقاومت چهل ساله انقلاب در برابر مشکلات داخلی و خارجی و عدم توقف و پیشرفت رو به جلو است.
ص: 60
2) ما به آینده امیدوار یم چون استمرار هدایت الهی و ولایت الهیه و پشتیبانی خدا و اهل بیت(علیهم السّلام) ایمان دار یم.
3) ما به آینده امیدواریم چون به وعده حق خدا در مورد ظهور منجی ایمان دار یم.
4) ما به آینده امیدواریم چون روز به روز اسلام قدرتمندتر و دشمنان ضعیف تر می شوند. به عنوان مثال قدرت ایران اسلامی در زمان پهلوی را با قدرت امروز ایران مقایسه کنید و قدرت آمریکا را در آن زمان با قدرت امروزش
مقایسه کنید. ایران امروز به مراتب قوی تر و آمریکا به مراتب ضعیف تر از گذشته شده است.
5) چون به صورت مداوم تلاش مجاهدانه و مخلصانه مضاعف، در پرتو ولایت مدار ی دار یم، امیدواریم.
6) تداوم اتحاد برای شکل گیری امت واحده در پرتو ولایت.
7) تمدن ساز ی اسلامی با ارائۀ عملکرد درست در طراز الگوساز ی.
8) تداوم ولایت مدار ی در فکر و عمل و ادامۀ راه.
9) تکثیر حرکت های جهادی و سازندگی مردمی و مسجدی.
10) محور یت مسجد و روحانیت در نهضت خدمت گزار ی و مطالبه گری صحیح و گفتمان ساز ی.
1) فشار اقتصادی، تحریم و ممانعت از همکار ی کشورها با ما.
• به دنبال این هستند که ملت شریف ایران را به ستوه بیاورند تا نظام
ص: 61
تسلیم شود. البته نه ملت و نه نظام را نشناخته اند. از این سو، تلاش و همت همگانی برای مقابله با این دسیسه ها لازم است.
2) فشار روانی. نقاط قوت نظام را در تبلیغات خود به چالش می کشند، تا مردم را نسبت به آینده دلسرد کنند.
• مثل پیشرفت هسته ای که نقطۀ قوت ما و قدرت بازدارندۀ ما در برابر دشمنان بود، کاری کردند که مردم بگویند با این هزینه ها چه ضرورتی دارد؟
• یا قدرت موشکی که مایۀ امنیت کشور است، با اینکه در زمان جنگ همۀ شهرها تهدید می شد، ولی امروز ما قدرت اول موشکی منطقه هستیم.
حالا عده ای می گویند موشک چه فایده ای دارد؟
• یا مسألۀ عدالت خواهی که امری بین المللی است؛ هم برای ما آبروست و هم یک نقطۀ قوت است.
• یا تقوت مقاومت در منطقه را می خواهند به چالش بکشند و دخالت معرفی کنند.
• و موارد متعدد دیگر
3) فشار امنیتی. یعنی به بهانه های مختلف در کشور آشوب ایجاد کنند و از مطالبات مردم سوءاستفاده کنند.
ص: 62
ص: 63
ص: 64
در همۀ این بیعت ها، با خدا معامله می کنیم، و هر کس با خدا معامله کند، خدا پاداش او را به بهترین شکل می دهد. مثلاً اگر در بیعت معرفت با خدا معامله کنید، خدا شما را معروف می کند « إِنَّ مَنْ تَعَرِّفَ بِکَ غَیْرُ مَجْهُولٍ». (1) ا گر در بیعت محبت با خدا معامله کنید، خدا شما را محبوب می کند «سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا )». (2)اگر در بیعت اطاعت با خدا معامله کنید، خدا شما را هم مطاع و الگو می کند و هم مردم از شما اطاعت می کنند«وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ ». (3) ا گر در بیعت وحدت با خدا معامله کنید و ولی را یار ی کنید، شما َ
هم محور وحدت می شوید. و ا گر در بیعت نصرت با خدا معامله کنید و او را یاری کنید، او نیز شما را یاری می کند « یَنْصُرْکُمْ وَیُثَبِّتْ أَقْدَامَکُمْ ».(4)
ص: 65
حضرت خدیجه(علیهاالسّلام) از اموال کثیر خود در راه خدا و ولایت گذشتند، خدا به ایشان کوثر وجود مبارک حضرت فاطمۀ زهرا(علیهاالسّلام) را عنایت فرمود.
«قُلْ إِنْ کَانَ آبَاؤُکُمْ وَأَبْنَاؤُکُمْ وَإِخْوَانُکُمْ وَأَزْوَاجُکُمْ وَعَشِیرَتُکُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ کَسَادَهَا وَمَسَاکِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَیْکُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِی سَبِیلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّی یَأْتِیَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ ». (1) یکی از مصادیق این بیعت، حضرت خدیجه(علیهاالسّلام) بود؛ یعنی با اولیاء الهی بیعت می کنیم زیرا آنها را بیش از همه متعلقات مان دوست دار یم.
مرحوم مجلسی در بحار الأنوار نقل کرده اند ک پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) فرمودند: « لَا یُؤْمِنُ
عَبْدٌ حَتَّی أَکُونَ أَحَبَّ إِلیْهِ مِنْ نَفْسِهِ»، (2) بنده مؤمن نیست و به مقام ایمان ِنرسیده؛ الا اینکه من در نزد او از خود او محبوب تر باشم، « وَ یَکُونَ أَهْلِی أَحَبَّ إِلیْهِ مِنْ أَهْلِهِ»، (3) و اهل من در نزد او از اهل خودش محبوب تر باشد، « وَ یَکُونَ َعِتْرَتِی أَحَبَّ إِلِیْهِ مِنْ عِتْرَتِهِ ْ »،(4) و عترت من از عترت او در نزد خودش محبوب تر باشد، « وَ یَکُونَ ذَاتِی أَحَبَّ إِلیْهِ مِنْ ذَاتِهِ»، (5) حقیقت من در نزد او از ذات خودش محبوب تر باشد.
یعنی بنده به مقام ایمان نمی رسد جز اینکه خدا در نزد او محبوب ترین
ص: 66
حقایق باشد و از همه بیشتر خدا را دوست بدارد. اثر این محبت، محبت رسول الله(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و اهل بیت ایشان(علیهم السّلام) است.
2) در آیۀ شریفۀ دیگری، از قول پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) تنها اجر و مزد رسالت، مودت و محبت نسبت به اهل بیت(علیهم السّلام) دانسته شده است: «قُلْ لَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی »(1)بگو: من بر انجام امر رسالت، از شما مزدی نمی خواهم مگر دوستی و محبت دربارۀ نزدیکانم.
از کنار هم قرار دادن آیۀ فوق با آیۀ شریفۀ«قُلْ مَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَنْ شَاءَ أَنْ یَتَّخِذَ إِلَی رَبِّهِ سَبِیلًا »(2) به روشنی می توان فهمید که مسیر هدایت و سبیل پروردگار از مسیر محبت و مودت به اهل بیت(علیهم السّلام) و تمسک به ایشان می گذرد.
3) یکی از افرادی که مصداق بارز محبت به اهل بیت(علیهم السّلام) و حضرت )سیدالشهدا(علیه السّلام) بود، مرحوم طیب در تهران بود که دستۀ عزادار ی معروفی در روز عاشورا داشت. و ی به امام خمینی(رحمه الله) ارادت خاصی داشت و به همین دلیل در حمایت از ایشان در اثنای قیام پانزده خرداد 42 به زندان رژ یم پهلوی افتاد
و چون حاضر نشد ذره ای به امام(رحمه الله) توهین کند، او را به شهادت رساندند. (3)
1)«وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا و»،(4) امامت و ولایت، محور وحدت
ص: 67
است. محور وحدت یعنی هر وقت تشتت و اختلافی به وجود آمد، زیر چتر ولایت برو یم.
2) امروز می گوییم ا گر بین دو واجب تعارضی وجود داشت، به دنبال آن واجب برو یم که امام آن را تأیید و دنبال می کند. در زمان امام حسین(علیه السّلام) در
تعارض بین دو واجب حج و جهاد، عده ای حج بی امام را بر همراهی با امام و جهاد در معیت او ترجیح دادند.
3) امروز دعوا بر سر وحدت و برائت است. باید سراغ واجبی برو یم که رهبر و ولی پشت آن ایستاده است. نه اینکه با برائت مخالف باشیم، بلکه باید برائت را در شرایط امروز ی درست معنا کنیم. ولی به ما فرموده است به جای برائت نسبت به مصداق، دنبال برائت نسبت به ملاک باشید. به جای لعن به اشخاص، به ظلم کنندگان اهل بیت(علیهم السّلام) لعن بفرستیم.
4) مقام معظم رهبری - مد ظله العالی - دربارۀ وحدت می فرمایند:
«وحدت مردم یعنی نبودن تفرقه و نفاق و درگیری و کشمکش. حتی دو جماعتی که از نظر اعتقاد دینی مانند هم نیستند، می توانند کنار هم باشند». (1)
5) در آیۀ 103 سورۀ آل عمران آمده است: « وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا »؛ (2) نعمت خداوند را به یادبیاورید که ابتدا با هم دشمن بودید ولی خداوند دل های شما را به هم نزدیک ِکرد و در سایۀ نعمت تألیف قلوب و اتحاد، به اخوت و برادر ی رسیدید».
ص: 68
1) حضرت خدیجه(علیهاالسّلام) اولین کسی بودند که ولایت پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) را در دو
مقام پیامبری و همسری با جان و دل پذیرفتند، ایشان یکی از بارزترین مصادیق آیۀ شریفه «النَّبِیُّ أَوْلَی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ »(1)هستند.
2) از باب « فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ»،(2)که عاقلانه ترین روش برای رفع ابهامات و در یافت پاسخ سؤالات را پرسش از متخصصان می داند، می توان ریشه های معرفت به امام و مبانی نیازمندی به امام را موارد زیر دانست:
• هر کس بخواهد دایرۀ تعقل خود را از زندان و محدودۀ دنیا به دایرۀ عالم برزخ و عالم آخرت گسترش بدهد نیازمند نقشه و راهنمای متناسب با عالم برزخ و عالم آخرت و ارتباط دنیا با آن می شود.
• هر کس می خواهد جایگاه خود را در عالم هستی بیابد، نیازمند راهنمایی است که با خالق انسان مرتبط باشد و از کنه وجود انسان مطلع باشد.
• هر کس بخواهد سرمایه ها و امکانات خود را برای سعادت بشناسد و فرمول تبدیل زندگی به بندگی را بداند باید به کسانی که به مقام بندگی رسیده اند و موقعیت عبدالله بودن آنها را خداوند تأیید نموده است، اقتدا
کند.
• هر کس بخواهد روابط خود را نورانی کند و گرفتار روابط ظلمانی نباشد نیازمند خاندان نور است.
ص: 69
• هر کس به دنبال فهم شرح وظایف و مسؤولیت های متعدد و متنوع خود در این عالم می باشد، باید اقتدا به کسانی کند که بهترین ایفای نقش را داشته اند.
1) « أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ »؛ (1)حضرت خدیجه(علیهاالسّلام)
اوّلین اقتدا کننده به پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) در بانوان بودند. اولین اقتدا کننده به پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) درمردان امیرالمؤمنین، امام علی(علیه السّلام) بودند که با پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و حضرت خدیجه(علیهاالسّلام) نماز جماعت سه نفره برپا کردند.
2) در آیات متعددی ضرورت اطاعت از پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و هم عرض بودن آن با اطاعت از خدا مورد تذکر قرار گرفته است، که از جملۀ آنها می توان به موارد
زیر اشاره کرد:
«قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ ». (2)
«مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ ».(3)
«وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِیُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ ».(4)
«قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْکَافِرِینَ » .(5)
«الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الْأُمِّیَّ ».(6)
ص: 70
« وَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ » .(1)
1) در ز یارت جامعۀ کبیره می فرماید: «فَمَعَکُمْ مَعَکُمْ لاَ مَعَ غَیْرِکُمْ»؛ (2) یعنی من هرگز از شما جدا نمی شوم و همراهی هیچ کس دیگری را نخواهم کرد.
2) سه آیۀ معیت در سورۀ هود هستند. یعنی هر کس در معیت و همراهی ولی خدا باشد نجات پیدا می کند:
«وَلَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا نَجَّیْنَا هُودًا وَالَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ ».(3)
«فَلَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا نَجَّیْنَا صَالِحًا وَالَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ ».(4)
«وَلَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا نَجَّیْنَا شُعَیْبًا وَالَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ ».(5)
3) امام باقر(علیه السّلام) فرمودند: «قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله وسلّم )مَنْ أَحَبَ أَنْ یحْیا حَیاةً تُشْبِهُ
حَیاةَ الْأَنْبِیاءِ وَ یَمُوتَ میِتَةً تُشْبِهُ مِیتَةَ الشُهَدَاءِ وَ یَسْکُنَ الْجِنَانَ الَّتِی غَرَسَهَا الرَّحْمَنُ فَلْیتَولَّ عَلیِاً وَ لْیوَالِ وَلِیهُ وَ لْیقْتَدِ بِالْأئَمِةِ مِنْ بَعْدِهِ»، (6) ا گر کسی می خواهد حیاتی شبیه حیات انبیاء داشته باشد و موتی شبیه موت شهدا داشته باشد و وارد آن باغستانی بشود که حضرت حق، رحمان، با دست خودش او را پرورش داده، باید اهل موالات با امیرالمؤمنین(علیه السّلام) و دوستان حضرت(علیه السّلام) و اهل اقتداء به
ص: 71
ائمه ای باشد که بعد از حضرت(علیه السّلام) می آیند.
رسول خدا(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) می فرمایند: « سَیَکوُنُ مِن بَعدی ائِمَهٌ عَلی النّاس مِن اَهلِ َبیتی ؛ یَقُومونَ فی النّاسِ فَیُکَذَّبُونَ وَ یَظلِمُهُم اَئِمَّهُ الکُفرِ و الضَّلالِ وَ اَشیاعُهُم. فَمَن ُوالاهم واتَّبَعهُم وَ صَدَّ قَهُم، فَهُوَ مِنّی وَ مَعی وَ سَیَلقانی. اَلا وَ مَن ظَلَمَهُم وَ کَذَّبَهُم، ّفَلَیسَ مِنّی وَلاَ مَعی و اَنَا مِنهُ بَریءٌ»، (1) بعد از من امامانی بر مردم از جانب خدا خواهند بود که از اهل بیت(علیهم السّلام) منند و در میان مردم به پا می شوند ولی مورد
انکار قرار می گیرند؛ هرکس امامان(علیهم السّلام) را دوست بدارد و از آنها تبعیت کند و آنها را تصدیق نماید، از من است و با من است و مرا ملاقات خواهد نمود.
آ گاه باشید! هر کس به این امامان(علیهم السّلام) ظلم روا دارد و تکذیب شان کند، از من نیست و با من نیست و من از او بیزارم.
1) «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ یَنْصُرْکُمْ وَیُثَبِّتْ أَقْدَامَکُمْ »؛ (2)
خدیجه(علیهاالسّلام) با وجود مبارک شان پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) را یار ی می کردند. برای آن حضرت(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) در غار حرا غذا می بردند. با مال و زبان و جان شان پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) را نصرت کردند.
در این زمینه حضرت زهرا(علیهاالسّلام) و شهدا نیز همین گونه عمل کردند.
2) از چند طریق می توان اهل بیت(علیهم السّلام) را یاری و نصرت کرد:
-نصرت علمی: ا گر انسان بتواند عالم و فقیه در دین بشود تا به شبهات وارد شده در دین پاسخ مناسب و شایسته بدهد، بهترین یار ی به دین خدا و اهل بیت(علیهم السّلام) را انجام داده است. خصوصاً امروزه که به واسطۀ فضای
ص: 72
مجاز ی، حجم گسترده ای از شبهات به ذهن جوانان هجوم آورده و یکی از عاقلانه ترین راه های مقابله با آنها، مطالعه و مباحثۀ علمی است.
• مرحوم علامۀ امینی عمر شریف شان را در کتابخانه های متعدد جهان اسلام صرف دیدن کتاب های فراوان کردند تا بتوانند کتاب گران سنگ الغدیر را گردآوری کنند.
• خداوند متعال به پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) دستور می دهد که شایسته نیست همۀ مؤمنان برای جهاد و مبارزه با دشمنان در میدان نبرد، پیش قدم شوند بلکه لازم است گروهی از مؤمنان کوچ کنند و دین صحیح را یاد بگیرند و به میان قوم خود برگردند و مردم را انذار کنند، «وَمَا کَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنْفِرُوا کَافَّةً فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَلِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ »َ .(1)
• علت اینکه امام صادق(علیه السّلام) ، هشام را که از اصحاب بزرگوار ایشان بود، خیلی ارج می نهاد این بود که او با علم خود اهل بیت(علیهم السّلام) را یاری می کرد.
• جنیان مسلمان وقتی به کمک امام حسین(علیه السّلام) آمدند به امام(علیه السّلام) گفتند:
دستور بدهید همۀ سپاه دشمن را جمع کنیم، امام(علیه السّلام) فرمودند: من قدرتم از شما بیشتر است، اما نمی خواهم کربلا با معجزه تمام شود، بلکه باید با آ گاهی و دانایی تمام شود.
- نصرت زبانی:
• شاعران فراوانی در طول تار یخ با زبان خود به حمایت و دفاع از حریم اهل بیت(علیهم السّلام) و ولایت پرداخته اند، همان گونه که فرزدق در تبیین مقام امام
ص: 73
سجاد(علیه السّلام) قصیدۀ غرایی ایراد کرد یا ابن سکّیت یکی دیگر از شعرای مدافع اهل بیت(علیهم السّلام) بود که در این راه زبانش را بریدند!
-نصرت اخلاقی:
• در حدیثی آمده که با اخلاق و رفتارمان، سبب زینت اهل بیت(علیهم السّلام) باشیم نه -معاذالله- مایۀ خجالت و شرمساری ایشان: « کُونُوا لَنَا زَیْناً وَلاَ تَکُونُوا عَلَیْنَا شَیْناً». (1)
• َامیرالمؤمنین، امام علی(علیه السّلام) در نهج البلاغه آنجا که می فرمایند: «اِنِّکُم لاتَقدِرونَ عَلی ذلِک وَ لکِن اَعینونی بِوَرَعٍ وَ اجتِهادٍ وَ عِفِّةٍ وَ سُدادٍ» (2) به َ
چهار صفت اخلاقی اشاره می کنند که لازم است مؤمنین با این صفات و ویژگی ها، ایشان را یاری کنند.
3) همه دوست داریم خادم معصومین(علیهم السّلام) باشیم. انواع خدمت عبارتند از:
- خدمت تنهایی؛ همان گونه که برخی به عنوان خادم حرم امامان(علیهم السّلام) و اولیای الهی مشغول به خدمت و فعالیت هستند و هر گونه کمکی از دست شان بر بیاید برای زوار آن انوار مقدسه در یغ نمی کنند.
- خدمت جمعی: «تَعَاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ وَالتَّقْوَی »، (3) کسانی که در کارهای گروهی و جمعی و با هدف خدمت به دین خدا تلاش می کنند.
ص: 74
• شعر معروف سعدی به همین نکته اشاره دارد:
بی آدم اعضای یک پیکرند
که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار
دگر عضوها را نماند قرار
تو کز محنت دیگران بی غمی
نشاید که نامت نهند آدمی
- خدمت دعایی: در کنار خدمات فوق، لازم است همیشه برای فرج ایشان و ظهور آخرین حجت الهی دعا کنیم.
1) «إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ ». (1) یکی از ابزار رسیدن به موفقیت در همۀ زمینه ها استقامت و پایدار ی است و من موظفم با ولی خودم بیعت ببندم که برای تحقق آرمان های متعالی دین، در صراط مستقیم همواره ثابت قدم باشم و همراه با پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و اولیاء طاهرینش(علیهم السّلام) استقامت داشته باشم.
2) در دو آیۀ شریفۀ قرآن، خطاب مستقیم به پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) است که در مسیر حق استقامت داشته باشد:
«فَلِذَلِکَ فَادْعُ وَاسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ »(2)
«فَاسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ وَمَنْ تَابَ مَعَکَ وَلَا تَطْغَوْا إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ ».(3)
این آیات، ابتدا شخص پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و سپس مؤمنان به او را به استقامت امر
ص: 75
می کند. اوّلاً نباید در راه رسیدن به هدف متوقف شد. ثانیاً در مسیر رسیدن به هدف، باید مراقب انحراف و زاویه پیدا کردن بود. عوامل این انحراف دو امر است: عامل درونی و عامل بیرونی. عامل درونی همان تهاجم هواهای نفسانی، محبت طلا و نقره، پول و شهوات جنسی است و عامل بیرونی دشمنان، توطئه گران، بدخواهان و قدرت های مسلط هستند. (1)
البته استقامت در اهداف مدنظر است: «ما در زمینۀ اهداف، می گوییم استقامت؛ باید جای هدف را با روش اشتباه نکنیم. استقامت در روش ها لازم نیست، بلکه استقامت در اهداف لازم است. در روش ها آزمون و خطا وجود دارد. البته باید از تجربه ها استفاده کرد تا آزمون، آزمون موفقی باشد و لازم نباشد که مدام تجربه و پشت سر هم اشتباه کرد؛ اما در زمینۀ اهداف، بایستی
محکم بایستیم و قدمی هم پایین نیاییم، و نتیجۀ استقامت هدایت و کمک الهی است. قرآن کریم در این باره می فرماید: « ثُمَّ اسْتَقَامُوا »؛ پایدار ی و استقامت
کنند و در این راه باقی بمانند. این است که موجب می شود « تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَةُ ». وگرنه فرشتگان خدا با یک لحظه و یک برهه خوب بودن بر انسان َ نازل نمی شوند و نور هدایت و دست کمک الهی به سوی انسان دراز نمی شود و انسان به مرتبۀ عباد صالحین نمی رسد، بلکه باید این را ادامه داد و در این راه درپی خواهند آمد: «باید ایستاد، باقی ماند». این گونه است که پیروز ی ها پی
ثبات به خرج داد، راه را گم نکرد، هدف را همواره در مقابل چشم قرار داد و به طور مستمر پیش رفت. ا گر چنین بود پیروز ی ها نیز پی درپی پیش خواهند آمد». بنابراین باید در راه خدا استقامت داشت. «هر روز اقلاً ده بار، خدمت
ص: 76
پروردگار عرض می کنید: «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ » .(1) این که دائم صراط مستقیم
را از خدا می خواهیم، همان استجابت«فَاسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ » (2)است .(3)
1) هم چنان که عاقبت زندگی امامان(علیهم السّلام) و اولیاء الهی، ختم به شهادت شد، ما هم بیعت ببندیم که در مسیر امام(علیه السّلام) تا پایان و تا پای جان بایستیم و به شهادت برسیم «مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَی نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا ».(4)
2) در زیارت عاشورا نیز از خدا می خواهیم: « اَللّهُمَّ اجْعَلْ مَحْیایَ مَحْیا مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مَماتی مَماتَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ».(5)
دقت داشته باشیم که محیا با حیات فرق می کند، حیات یعنی زندگی اما محیا یعنی نوع و سبک زندگی. ممات با موت فرق می کند، ممات یعنی چگونه مردن. می خواهد بگوید من آن گونه زندگی کنم که محمد(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و آل محمد(علیهم السّلام) زندگی کردند و آن گونه بمیرم که محمد(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و آل محمد(علیهم السّلام) ، آنها چگونه زندگی این دنیا را ترک کردند؟ آنها دنیا را عزت مندانه و با شهادت ترک نمودند و مرگ ذلت بار نداشتند، یا مسموم شدند یا مقتول گشتند. این ما هستیم که سبک زندگی و اتمام حیات مان را انتخاب می کنیم.
ص: 77
شما وقتی یک راهنما و راه بلد، مثلاً با یک فانوس پیشاپیش تان حرکت می کند چشم تان را از آن فانوس برنمی دار ید و پایتان را جای پای او می گذار ید.
ا گر در شب ظلمانی نگاه ما به آن مصابیح و چراغ های هدایت باشد و پایمان را جای پای آنها بگذار یم، راه را گم نمی کنیم و عاقبت مسیرمان مانند آن انوار مقدسه، شهادت خواهد بود إن شاءالله.(1)
1) «یَوْمَ نَدْعُو کُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ »، (2) بیعت ما با ایشان باید به این صورت باشد که آنها را به امامت قبول کنیم و خودمان را مکلف به مأموم بودن بدانیم.
در روز قیامت هر کس را با پیشوا و مقتدایش صدا می زنند تا در محشر حاضر شود. دقت کنیم که دو نوع امام وجود دارد:
- امامی که دعوت به خدا و خیر می کند: « إِمَامٌ یَدعُو إِلَی اللهِ».(3)
- امامی که دعوت به جهنم و شر می کند: «إِمَامٌ یَدعُو إِلَی النّار»(4)
• کمک ها و دستگیری ها و شفاعت ها در دنیا به دو صورت است، قرآن می فرماید: «مَنْ یَشْفَعْ شَفَاعَةً حَسَنَةً یَکُنْ لَهُ نَصِیبٌ مِنْهَا وَمَنْ یَشْفَعْ شَفَاعَةً سَیِّئَةً یَکُنْ لَهُ کِفْلٌ مِنْهَا وَکَانَ اللَّهُ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ مُقِیتًا »(5) شافعین دو دسته اند:
ص: 78
یک دسته شفاعت در امور حسنه و یک دسته شفاعت در امور سیئه می کنند.
ممکن است شفیع، واسطه در یک امر بدی باشد و شفاعت در امر خیر نکند.
او دستگیری و کمک به پیشرفت کار می کند و محور است؛ یعنی شانه اش را زیر بار می دهد و دیگران را هم به وادی می کشد؛ ولی وادی شر است. از طرف دیگر یک عده هم کمک و دستگیری و شفاعت می کنند و کار را جلو می برند ولی شفاعت شان حسنه است. در این مفهوم قرآنی باید تأمل کرد.
2) امام هادی(علیه السّلام) در ز یارت جامعۀ کبیره می فرمایند: « وَ مُقَدِّمُکُمْ أَمَامَ طَلِبَتیِ وَ حَوَائِجی وَ إِرَادَتِی فِی کُلِّ أَحْوَالِی وَ أُمُورِی ». یعنی در همۀ حالات و امورمَ
شما امامان معصوم(علیهم السّلام) را پیشوا و مقتدای خود می دانم.
در حدیثی سلمان فارسی از رسول خدا(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) نقل می کند که: خداوند عزوجل می فرماید: «ای بندگان من! آیا چنین نیست که کسی با حاجت سنگین و بزرگی نزد شما بیاید و شما حاجت او را بر نیاورید، او کسی را که نزد شما آبرومند باشد آورده و نزد شما شفیع قرار می دهد تا شما به حرمت آن شخص آبرومند و محترم حاجت او را برآور ید؟ آیا این طور نیست؟ حال که چنین است پس بدانید گرامی ترین مخلوقات نزد من و بافضیلت ترین و آبرومندترین آنها در پیشگاه من،
محمد(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و برادرش علی(علیه السّلام) و ائمۀ طاهرین(علیهم السّلام) هستند. اعلام می کنم هرکسی که حاجت مهمی دارد و می خواهد نفعی ببرد و به خواسته هایی برسد، یا با و مصیبتی بر او وارد شده و می خواهد دفع بلا کند، پس باید مرا به وسیلۀ رسول من، محمد(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و خاندان طاهرینش(علیهم السّلام) بخواند. من به بهترین وجهی که شما به خاطر شخصی آبرومند حاجت کسی را بر می آور ید، حاجت او را بر خواهم آورد». (1)
ص: 79
1) بیعت ببندیم که از دعا برای امام زمان(علیه السّلام) و دعا برای ولی کوتاهی نکنیم. دعای « أَللَّهُمَ عَجِّل لِوَلیِّکَ الْفَرَج...» سفارش کرده اند که برای فرج ما دعا کنید که همۀ فرج مؤمنین و مؤمنات و بشریت در فرج ماست.
2) از آیت الله بهجت(رحمه الله) نقل شده که فرمودند: «دعای تعجیل فرج، دوای دردهای ماست». هم چنین در جای دیگری فرموده بودند: «مهم تر از دعا برای تعجیل فرج حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) ، دعا برای بقای ایمان و ثبات قدم در عقیده و عدم انکار حضرت(عجل الله تعالی فرجه الشریف) تا ظهور ایشان می باشد». «راه خلاصی از گرفتار ی ها، منحصر است به دعا کردن در خلوت برای فرج ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) ؛ نه دعای همیشگی و لقلقۀ زبان ... بلکه دعای باخلوص و صدق نیت و همراه با توبه». (1)
3) در دعاهای متعددی که از امام سجاد(علیه السّلام) و امام رضا(علیه السّلام) وارد شده، به بیان های مختلف دعا برای تعجیل در فرج امام دوازدهم، مانند: «اَللَّهُمَّ یا رَبِّ نَشکوُ غَیبَةَ نَبِینا وَ قِلّةَ ناصِرنا، وَ کَثْرَةَ عَدُوِّنا و شِدَّةَ الزَّمانِ عَلَینا، وَ وُقَوعَ الفِتَن بِنا وَ تَظاهُرَ اْلخَلْقِ عَلَینا، اَللَّهُمُّ صَلِّ عَلی محمّد وَ آل محمّدٍ وَ فَرِّج ذلِکْ بِفَرَجٍ مِنْکَ تُعَجِّلُهُ، وَ نَصْرٍ وَ حَقٍّ تُظْهِرُهُ؛ (2)
ص: 80
بیعت ببندیم که در همۀ امور به اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السّلام) متوسل شویم و آنها را وسیلۀ تقرب به درگاه الهی و رسیدن به حاجات عالی قدر خود
بدانیم: «وَابْتَغُوا إِلَیهِ الْوَسِیلَةَ».(1)
1) بیعت ببندیم که در راه ز یارت ایشان کوتاهی نکنیم. هم دیگران را به ز یارت تشویق کنیم و هم همواره از خدا بخواهیم که توفیق ز یارت را به ما عطا کند: «اَللّهُمَ اَرزُقنٰی زیٰارَۃ اَلْحُسَیْن».(2)
2) پیامبر خدا(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) به امام علی(علیه السّلام) فرمودند: «خدا قبر تو و قبرهای فرزندان تو را جایگاهی از جایگاه های بهشت قرار داده و دل های پا کان از خلق خود را چنان به سوی شما گرایش داده است که در راه شما و تعمیر قبرهای شما، هر
نا گوار ی و رنجی را تحمل می کنند و پیوسته به زیارت قبرهای شما می روند و این گونه به خدا تقرب می جویند و به رسول خدا(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) عرض ارادت می کنند». (3)
3) به واسطۀ ز یارت معصومین(علیهم السّلام) آثار و نتایج ارزشمندی شامل حال ما خواهد شد که فهرست وار به برخی از آنها اشاره می شود:
• تقرب به خدا:« ِفَاِنَّکُم وَسیلِتی اِلَی اللّهِ وَ بِحُبِّکُم وَ بِحُبِّکُم وَ بِقُربِکُم اَرجوُ نَجاةً مِنَ اللّهِ الله». (4)
ص: 81
• شناخت صحیح و معرفت واقعی به مقام اهل بیت(علیهم السّلام) .
• بزرگداشت و تعظیم مقام اهل بیت(علیهم السّلام) : « وَمَنْ یُعَظِّمَ شعائِرَ اللّه فَإنَّها مِن تَقْوی القلوب». (1)
• توفیق کسب طهارت و دوری از گناهان: از امام صادق(علیه السّلام) نقل شده است که «مَنْ زَارَنِی غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُهُ وَ لَمْ یَمُتْ فَقِیراً».(2)
• محبت و مودت اهل بیت(علیهم السّلام) : «قُلْ لَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی ».(3)
• کسب برکات فراوان مادی و معنوی: امام رضا(علیه السّلام) در روایتی می فرمایند:
« مَنْ زَارَنِی عَلَیَّ بُعْدِ دَارِی وَ مَزَارِی أَتَیْتُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی ثَلَاثَةِ مَوَاطِنَ حتی أُخَلِّصَهُ مِنْ أَهْوَالِهَا : اذا تَطَایَرَتِ الکتب یَمِیناً وَ شِمَالًا ، وَ عِنْدَ الصِّرَاطِ ، وَ عِنْدَ الْمِیزَانِ »(4) هرکه مرا در دیار غربت ز یارت کند، روز قیامت من در سه جا به داد او می رسم و از هراس ها و سختی های آنها نجاتش می دهم: در وقتی که نامه های اعمال
از راست و چپ پرا کنده شوند و در هنگام گذشتن از صراط و در موقع سنجیدن اعمال (میزان).
• تجدید میثاق با ولایت.
• یادآوری مرگ و آخرت.
ص: 82
1) بیعت ببندیم که در راه دفاع از دین و تلاش و جهاد در راه خدا ذره ای کوتاهی نخواهیم کرد تا لیاقت شفاعت معصومین(علیهم السّلام) را کسب کنیم، و بر همین
مبناست که از خدا طلب می کنیم که شفاعت ایشان را نصیب ما بفرما:«اَللّهُمِّ ارْزُقْنی شَفاعَةَ الْحُسَیْنِ »(1)
2) مقام شفاعت، عهد است. قرآن می فرماید: «لَا یَمْلِکُونَ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمَنِ عَهْدًا »(2) به هر کسی اجازه شفاعت نمی دهند، بلکه خدا از آنهایی که می خواهند شفاعت بکنند، عهدهایی می گیرد. یکی از آن عهدها این است که باید خونت را بدهی که دیگران را برسانی. چنانچه در ز یارت
امام حسین(علیه السّلام) آمده است: « وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَیْرَةِ الضَّلالَةِ »(3) سیدالشهداء(علیه السّلام)
خونش را داد و عزیزانش را به اسارت بردند.
همۀ اهل بیت نبی ا کرم(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) نیز مبتلا به مصائب عظما بودند. مقام شفاعت
سیدالشهداء(علیه السّلام) یعنی مقام محمود، عهدی با خدا است که نتیجه اش این می شود که کسی که آن عهد را با خدا می بندد و سر عهدش ثابت است و
نمی تواند ببیند که بندگان خدا به جهنم بروند و برای همین بی قرار است. در قرآن در خصوص نبی مکرم اسلام می فرماید: « عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَءُوفٌ رَحِیمٌ »
کسی با امام حسین(علیه السّلام) سالک گردید و این مقامات را طی کرد و به همراهی سیدالشهداء(علیه السّلام) رسید، از جملۀ همراهی ها این است که به مقام محمود راه پیدا می کند و شعاعی از آن مقام محمود در وجودش به وجود می آید و در شفاعت اذن پیدا می کند و می تواند دیگران را هم به امام حسین(علیه السّلام) ملحق نماید. (1)
ص: 84
ص: 85
ص: 86
آسیبی که امروزه در جامعه دار یم می بینیم، ر یشه در خانواده دارد. ا گر خانواده های ما دینی باشند، جامعۀ ما هم دینی می شود. خانوادۀ دینی دو مأموریت اساسی دارد که یکی مربوط به آقایان و دیگری مربوط به خانم هاست.
«أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِیَاءَ فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِیُّ ».(1)
«اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا ».(2)
در محدوده ای این ولایت به پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) سپرده شده است. « «إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ ».(3)
ص: 87
پیامبر ا کرم(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) در غدیر خم، این ولایت را به اهل بیت(علیهم السّلام) داده است. «إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ ».(1)
در عصر غیبت، این ولایت به ولی فقیه و فقیه جامع الشرایط داده شده است. امام زمان(علیه السّلام) فرمودند: «فَإِنَّهُمْ حُجَّتی عَلَیْکُمْ وَأَنَا حُجَّةُ اللّهِ » (2)
نمایندۀ نظام ولایی در خانه که هم ولی زن و هم ولی فرزندان اند.
اوّلین کسی که زن و فرزندان، در مقام ولایت در خانواده با او مواجه می شوند، شوهر و پدر است. (3) ا گر این نماینده، زیبا و خوب نقش آفرینی کند، کلام خانواده را نسبت به مفهوم ولایت شیرین می کند و منشأ حسن ظن به نظام ولایی عالم
و نظام ولایی دینی می شود؛ یعنی خانواده نسبت به ولایت فقیه و ولایت امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و ولایت پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و ولایت خداوند خوش بین می شوند؛ و ا گر زیبا
نقش آفرینی نکند و به خانواده خود ظلم کند، کلام خانواده را نسبت به مفهوم ولایت تلخ می کند و باعث بدبینی به مصادیق ولایت می شود.
در حقیقت تمام شعارهای سیاسی، از خانواده نشأت می گیرند. ا گر مرد خوب رفتار کند، زن و بچه اش می گویند: «خدایا خدایا تا انقلاب مهدی ولی فقیه را نگه دار»، و بالاتر از آن برای امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) دعا می کنند: «اَللّهُمَّ عَجِّل لِوَلیِّکَ الفَرَج »، بالاتر از آن به خدا و پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) حسن ظن پیدا می کنند. سر
ص: 88
سلسلۀ حسن ظن به اولیای الهی، مردان در خانواده هستند. هم چنین سر سلسلۀ سوء ظن به اولیای الهی، مردان در خانواده هستند.
اینکه خدا می فرماید: «الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَی بَعْضٍ »؛ (1) یعنی خداوند در خانه جایگاه ولایت را به مرد داده است، برای همین مرد باید در انجام امور ولایتی خود در خانه، چه در قبال همسر و چه در قبال فرزندان بسیار دقیق باشد. اینکه امروز برخی زن ها ناشزه شده اند، غالباً به
دلیل بدرفتار ی مردان است.
خداوند متعال هر فضیلتی که به انسان داده است، در کنار آن یک امتحان هم قرار داده است؛ می فرماید: « هَذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّی لِیَبْلُوَنِی أَأَشْکُرُ أَمْ أَکْفُرُ »(2)
ا گر مقام نمایندگی نظام ولایی را به مرد داده است، در کنار آن سه امتحان و مأمور یت نیز قرار داده است:
ولی باید قدرت داشته باشد. خداوند هم قدرت علی الاطلاق است. مرد حق ندارد از قدرت خود سوءاستفاده کند. همان گونه که خداوند برای خود نوشته است: « کَتَبَ عَلَی نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ »(3) برای همین مأمور یت مرد، همراه کردن قدرت با محبت است و ا گر مرد در کنار قدرت اقتصادی، قدرت برنامه ریزی و ... محبت نداشته باشد، نظام ولایی را خراب کرده است. باید مصداق « أَرْحَمَ
ص: 89
الرَّاحِمینَ وَ رَئُوفاً بِالمُومِنینَ» باشد.
در سورۀ حمد در کنار علائم قدرت الهی مانند « لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ »(1)و «مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ»(2)می فرماید: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ »(3)و«الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ »(4) یعنی نمادهای قدرت را با نمادهای محبت ممزوج کرده است تا از خدا نترسیم. پدر در خانه
باید مظهر قدرت و محبت باهم باشد که تعبیر دیگر آن اقتدار است. وقتی زن و فرزندشهادت بدهند که مرد حتی یک بار هم از قدرتش سوءاستفاده نکرده است، به معنای این است که این مسأله به تحکیم خانواده کمک می کند.
در مرحلۀ بالاتر یعنی در اجتماع و حکومت هم همین مسأله باید حا کم باشد. حا کمان و قدرت مندان نباید از قدرت خود سوءاستفاده کنند. بلکه همواره باید برای تحلیل دینی مشکلات و معضات، حدی از تقصیر را متوجه
خود بدانند. در حقیقت یکی از راه حل های دینی مشکلات، تقسیم تقصیر است خصوصاً که در تعقیب مشترک نمازها آمده است: « إِلَهی لَا تُخرِجنِی عَن حَدِّ التَّقصِیِر »(5) یعنی همیشه در آسیب ها خودمان را هم تا حدی مقصر بدانیم.
ا گر به ثروتمندی که قدرت اقتصادی دارد، یاد نداده ایم که از قدرتش سوءاستفاده نکند فاصلۀ طبقاتی، حقوق نجومی، اختلاس و ... به وجود می آید. ما در جمهور ی اسلامی به خیلی ها قدرت دادیم ولی یادشان نداده ایم
که از این قدرت سوءاستفاده نکنند. در کدام قسمت از دین تأیید شده است
ص: 90
که در یک مجموعۀ اداری یا اقتصادی، رئیس بیست برابر زیردستان حقوق بگیرد؟ ما باید دربارۀ نحوۀ عملکرد امیرالمؤمنین(علیه السّلام)بیشتر تأمل کنیم، خصوصاً
آنجا که پیراهن نویی که خریداری کرده بودند را به قنبر غلام شان که فردی جوان بود، هدیه دادند. (1)
مردم وقتی سوءاستفاده های مسؤولان و روحانیت را ببینند می گویند وقتی اینها با این سطح از قدرت، این گونه سوءاستفاده می کنند، پس ولی فقیه و امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و خدا که قدرت بسیار ی دارند چه خواهند کرد!
متأسفانه به دلیل عملکرد بد مردان، طیفی از زنان به خدا بدبین شده اند و معتقدند خدا بیشتر به مردان توجه کرده است. در حالی که به شهادت آیات قرآن، خداوند بیشتر به زنان توجه داشته است.
محبت سه بعد دارد: بعد فکری و اعتقادی، بعد قلبی و بعد جوارحی. من باید در فکرم قبول داشته باشم که محبت، یک تجارت است. پیامبر ا کرم(صلّی الله علیه و آله وسلّم )
فرمود: «بهترین شما کسی است که با همسر و فرزندانش بامحبت باشد و من بهترین شما نسبت به همسر و فرزندانم هستم». (2) هرچند برخی از همسران پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و امامان(علیهم السّلام) خوب نبودند، ولی آن انوار مقدس، نهایت محبت را در حق آنها اعمال می کردند؛ چون اعتقاد به محبت داشتند. ما باید یقین پیدا
کنیم که محبت به سود ماست. به ما یاد داده اند که به خداوند متعال بگوییم: «یَا مَن سبَقَت رَحمَتُهُ غَضَبَهُ ». البته باید این محبت تنظیم شود تا نه موجب لوس شدن و نه موجب عقده ای شدن گردد. آیۀ تنظیم محبت، آیه 24 سورۀ
ص: 91
توبه است که خدا می فرماید: «همه را به اندازه دوست داشته باش».
• نحوه برخورد پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) با یکی از همسران که علی رغم بداخلاقی، باز هم پیامبر خدا(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) لقمه به دهانش می گذاشتند.
• نحوۀ برخورد امام حسن مجتبی(علیه السّلام) با جعده، پس از مسموم شدن، که راه فرار را به او نشان دادند.
• می گویند علت اینکه شمر امام حسین(علیه السّلام) را برگرداند و سر مبارک شان را از قفا از بدن جدا کرد، این بود که امام(علیه السّلام) با چشمان شان به او محبت می کردند.
- متأسفانه ا کثر ما اخلاق مان در بیرو ن از خانه بهتر از داخل خانه است، چون بر اساس یک ذهنیت غلط از سوءاستفاده می ترسیم. درحالی که محبت یک امر الهی و وظیفۀ ولی است. امام باقر(علیه السّلام) فرمودند: « هَلِ الدِّ ین إِلَّا الحُبُّ والبُغضُ» (1)عبدالواحدبن محمد تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح: سیدمهدی رجائی، قم، نشر دار الکتاب الإسلامی، چ دوم، 1410 ق، ح 1769.
• امام حسن مجتبی(علیه السّلام) با محبت کردن، آن مرد شامی که به ایشان و پدر بزرگوارشان توهین می کرد و ناسزا می گفت را رام کردند.
• اوایل انقلاب در دانشگاه مشهد جوانی به شهید بهشتی جسارت نمود و به صورت ایشان آب دهان انداخت ولی آن شهید بزرگوار آن جوان را بغل کرد و گفت: ا گر من بد هستم و خطایی از من دیده ای حواست باشد که
امام و اسلام بد نیستند و آن جوان منقلب شد.
• مشابه این خاطره را دربارۀ شهید ولی الله چراغچی دار یم.
• خاطره ای از شهید حاج حسین خرازی که سربازی را در شب عملیات تنبیه کرد.
- محبت رفتار ی هم یعنی نگاه و زبان محبت آمیز داشته باشم. به ادبیات حدیث کساء دقت کنید. گفت وگوی عادی در خانۀ حضرت زهرا(علیهاالسّلام) این بوده که « وَ عَلَیکَ السَّلَامُ یَا قُرَّةَ عَینِی وَ ثَمَرَةَ فُؤَادِی». (1)
• یکی از چیزهایی که حیای زن را زیاد می کند، هدیۀ مرد به زن است.
- قدرت همراه با محبت باید در ادارات و مؤسسات و نهادها نیز نهادینه شود؛ یعنی زیردستان از مافوق خود نترسند و بتوانند راحت با او سخن بگویند و مشکلات شان را مطرح و حل کنند. در یک عبارت مشهور آمده: « ِالملکُ یَبقَی مَعَ الکُفرِ وَ لَا یَبقَی مَعَ الظُّلمِ». ِ «
همراه کردن حا کمیت و حکومت با عدالت. مرد حا کم زندگی است ولی حا کمی که حق ندارد از حا کمیت خود سوءاستفاده کند. حا کم باید عادل
ص: 93
باشد چرا که ا گر ظالم باشد هم دین خود را خراب کرده و هم اعتقادات اعضای خانواده را از بین برده است.
- عدالت نیز سه بعد دارد: بعد اعتقاد به عدالت؛ یعنی مرد باید به ِدستور الهی « « اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَی»(1) اعتقاد عمیق داشته باشد. باید اعتقاد داشته باشد که «العَدلُ حَسَنٌ عَلَی کُلِّ حالٍ»یکی از اصول دین اعتقاد به عدل خداست. خداوند به هیچ کس ظلم نمی کند: «إِنَّ اللَّهَ لَا یَظْلِمُ النَّاسَ شَیْئًا وَلَکِنَّ النَّاسَ أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ ».(2)
• وقتی به عیادت مریض می رو یم، می گوییم: خدا بد ندهد! اما مگر خدا بد می دهد؟!
• نویسندۀ مسیحی دربارۀ امیرالمؤمنین علی(علیه السّلام) نوشته است: « قُتِلَ فِی مِحرَابِهِ لِشِدَّةِ عَدلِهِ»
، مردم طاقت عدالت او را نداشتند. لذا از باب « أَللَّهُم َ
عَامِلُنَا بِفَضلِکَ وَ لاَ تَعَاملَنَا بِعَدلِکَ»، (3) باید عدالت را با فضیلت همراه کرد و فضل به معنی تغافل است. حکومت با عدالت به تنهایی پیش نمی رود.
• درست است که اسلام به زن گفته است که زیردست و تحت ولایت مرد است، ولی مرد نیز باید برایش حقی مساو ی در برابر خود قائل باشد. مثلاً ارث زن نصف مرد است ولی دین به پدر دستور داده تا زمانی که زنده ای
میان فرزندانت اعم از دختر و پسر فرق نگذار و آنها را به یک چشم بنگر.
• این عدالت را باید مسؤولان جمهوری اسلامی هم به نحو شایسته
ص: 94
رعایت کنند. یعنی ا گر بناست در تحریم و فشار باشیم، پس همه باید به یک اندازه سختی ببینند نه اینکه یک عده که به قدرت وصل هستند انواع امکانات و فرصت ها را داشته باشند و حقوق های نجومی بگیرند و مردم
عادی فشارهای اقتصادی، گرانی و تورم را تحمل کنند.
- حکومت باید همراه با عدالت باشد وگرنه این سنت الهی است که «المُلکَ یَبقَی مَعَ الکُفرِ وَ لا یَبقَی مَعَ الظُّلمِ»، و خداوند هم در قرآن فرموده « فَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِیلًا وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِیلًا »(1)
• در جنگ احد سنت الهی اجرا شد و چون تسلیم حرف پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) نشدند در مرحلۀ دوم جنگ شکست خوردند.
• وقتی می خواستیم عملیات والفجر را انجام بدهیم، فرمانده در جمع بزرگ همۀ رزمندگان گفت: والفجر آخرین عملیات ماست ولی نگفت به حول و قوۀ الهی چنین است و برای همین هم آن عملیات، والفجر مقدماتی شد و تا چند عملیات والفجر دیگر نیز ادامه پیدا کرد. در کربلای چهار نیز همین طور شد.
• امیرالمؤمنین(علیه السّلام) که آهن داغ را به نزد عقیل آورد، می خواست باب بی عدالتی بسته شود.
• خط کش عدالت باید حق باشد نه نفع، ولو به ضرر خود فرد باشد. ا گر خواست به ضرر خود فرد باشد اما به حق باشد آن فرد باید آن را قبول کند.
لذا در روایت است که: « العَدلُ وَالإِنصَافُ ، سَیِّدُ اَلْأَعْمَالِ»(2)
ص: 95
همراه کردن صولت و بزرگ تری در خانه با گذشت، سخاوت و بخشش.
مرد حق ندارد از صولت خود سوءاستفاده کند.
- از قدیم می گفتند ا گر می خواهید بچه دست در جیب پدر نکند، از او بپرسید چه چیزی نیاز دارد و آن را برایش تأمین کنید.
- طبق آیۀ شریفۀ « فلْیَعْفُوا وَلْیَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ »، (1) باید به گذشت و سخاوت نیز اعتقاد داشت.
هر سه مورد فوق باید در سه بعد در وجود مرد رسوخ پیدا کند:
1) بعد فکری و اعتقادی؛
2) بعد قلبی؛
3) بعد جوارحی.
با استفاده از آیۀ 34 سورۀ نساء که می فرماید: «فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِلْغَیْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ »
، زن مؤمن و پا کدامن موظف است قوانینی را رعایت کند:
یعنی حد محرم و نامحرم (به معنی عموم نامحرمان) و محرم تر و نامحرم تر (به معنی نامحرمان از خویشان و آشنایان که خیلی ما را می بینند) حفظ و رعایت شود.
ص: 96
یعنی ظرافت جسم، لطافت روح و نجابت باطن رعایت شود تا مورد سوء استفاده قرار نگیرد.
- یعنی « هُنَّ لِبَاسٌ لَکُمْ وَأَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ »(1) رعایت شود.
- یعنی همۀ جذابیت های خاص زنانه، همۀ زیبایی های زنانه و همۀ عشوه گری هایش مختص شوهرش است و حتی اجازه ندارند بعضی از رفتارها و پوشش ها را در برابر پدر، برادر و فرزندشان داشته باشند.
- اگر مرد معرفی کنندۀ جایگاه ولایت است، زن باید معرفی کنندۀ جایگاه ولایت پذیری و اطاعت باشد. ا گر زن از شوهر به عنوان ولی منصوب از جانب خدا اطاعت کند، فرزندان نیز جایگاه ولی را خواهند فهمید و اطاعت خواهند کرد.
- اینجاست که در روایت آمده « جِهَادُ المَرأَةِ حسن التَّبَعُّلِ» (2) یعنی جهاد زن، خوب شوهرداری کردن اوست. حتی ا گر شوهر او صفات و خلقیات ناپسندی دارد، اطاعت زن از او ارزش جهاد در راه خدا را خواهد داشت.
- ا گر مرد سخاوت مند و با گذشت باشد، زن برای اطاعت از او تلاش بیشتری می کند.
یعنی به شدت مراقب است که آبرو، اموال و اولاد شوهر حفظ شود.
ص: 97
• دیانت و لیاقت (تدارکاتی، شخصیتی و عاطفی؛ یعنی فهم درست نیازهای شوهر).
• جنسی؛ یعنی فهم علایق شوهر در لباس، خورا ک، رفتار و غیره.
• ارتباطات و تصمیمات؛ یعنی فهم ظرفیت شوهر در کار و اقتصاد.
• فرهنگ درست مصرف.
• فرهنگ درست نظم و نظافت. •
• فرهنگ درست اطاعت از بزرگ تر. •
• فرهنگ ادب و نزاکت. •
• فرهنگ مسؤولیت پذیری. •
• فرهنگ حساب و کتاب. •
1) قانون اول: قانون دین پذیری، دین مداری، دین یاری و همکاری.
2) قانون دوم: قانون زندگی یعنی فرهنگ پرکاری، دائم کاری، درست و محکم کاری و تمیزکاری.
3) قانون سوم: قانون ظرفیت سازی در تحمل سختی ها.
ص: 98
ص: 99
ص: 100
وقف به عنوان یک سیستم پویا و بازو ی نیرومند، کارکردی مؤثر در سامان دهی امور اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی، مذهبی و کالبدی جامعه برعهده گرفته است. بهره گیری بهینه از منابع و توانمندی های این نهاد مردمی، که نشأت گرفته از اعتقادات دینی انسان است، می تواند منجر به رشد و توسعۀ اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه شود که نتیجۀ نهایی آن، به یقین، دست یابی به عدالت اجتماعی خواهد بود. موقوفات در هر زمان
و مکانی، تقریباً همۀ نیازهای جامعه را پوشش می دهند؛ به این صورت که ا گر در هر زمانی، کاستی در بخشی از جامعه به وجود آید، واقفان خیراندیش و آ گاه در جهت پر کردن این خلأ، موقوفات جدیدی را سامان دهی می کنند.
نهاد وقف علاوه بر آثار فرهنگی، مذهبی، آموزشی، اقتصادی و اجتماعی، آثار جغرافیایی مهمی را نیز به همراه دارد. در سراسر سرزمین های اسلامی بسیار ی
از عناصر کالبدی و چشم اندازهای جغرافیایی، در نتیجۀ اعتقاد به پدیدۀ وقف پدیدار گشته اند.
ص: 101
وقف در واقع عملی است که انسان به انتخاب خود و در کمال صحت و سلامت، اموال و دارایی خود را از مالکیت مجاز ی اش خارج می کند و به مالکیت حقیقی آن، یعنی خداوند برمی گرداند و در راه رضای خدا، به هم نوعان
خود می بخشد. انسان به این وسیله اول، به تزکیۀ روح و روان خویش پرداخته و روحیۀ مال اندوز ی و دنیاپرستی را از خود دور کرده است؛ دوم، از طریق وقف می تواند به حل بسیار ی از معضلات جامعۀ خود کمک کند و همچنین از
اختلافات طبقاتی موجود در جامعه جلوگیری کند. بی تردید ا گر به مقولۀ وقف به شکل همه جانبه نگریسته شود و اهمیت این سنت نبوی آشکار گردد، تأثیر عمده ای در تحول ساختار فرهنگی و توسعۀ کشور خواهد داشت.
برای تبیین و تشریح فرهنگ وقف، می توان از مدل های مختلف نیز بهره مند شد. یکی از این مدل ها، مبتنی بر فهم دینی وقف است که به تفصیل به ابعاد آن می پردازیم.
فهم عقلی - فطری = استدلال عقل فطری. در این نوع از فهم، انواع حس هایی که در وجود انسان وجود دارد و در این موضوع می توان آن حس ها را تحریک کرد، ذیلاً ذکر می شود:
• حس هم نوع دوستی؛
- تبدیل نمودن من به ما، که این حالت همۀ نیت های خیر را به هم
ص: 102
پیوند می زند. نیت وقف، نیت استفادۀ همگانی در ابعاد مختلف، برای زمان بی نهایت است.
- وقف، بهترین راه ترو یج هم نوع دوستی در جامعه است.
• حس جاودانگی = میراث ماندگار؛
«هر چه کنی به خود کنی» =«إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِکُمْ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا»(1)
- وقف، راهی برای تبدیل فانی به باقی است. همۀ اموال و دارایی های ما با مرگ یا از بین می روند و یا به دیگران به ارث می رسند. بهترین حالت این است که میراثی که از خود بر جای می گذار یم، در زمانی طولانی خیرات
و برکات فراوانی را به دیگران برساند و آثار آن به خودمان نیز برسد و در پروندۀ اعمال مان ثبت شود.
• حس افزون طلبی؛
- وقف، مبارزه با حرص و یا به عبارت دیگر، بهترین راه تبدیل و جهت دهی حرص مادی و دنیوی به حرص اخرو ی و معنوی،«إِنَّ الْإِنْسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا ».(2)
- وقف، راه مبارزه با تکاثر، افزون خواهی و ز یاده طلبی.
- وقف، بهترین راه معامله و مشارکت با خدا.
ص: 103
• حس شهرت طلبی؛
- انسان همواره می خواهد در بین مردم با نام نیک مشهور باشد و همه و او را بشناسند. وقف به انسان کمک می کند تا این نیاز و خواستۀ انسانی تأمین گردد و صدقۀ جاریۀ او به همراه نامش در میان مردم به شهرت برسد.
فهم دینی = سفارش خداوند (آیات قرآن) و اهل بیت(علیهم السّلام) (روایات).
- حقوق واجبه در اموال
• حق الله و حق الرسول؛
• حق العیال (واجب النفقه)؛
• حق السائل و المحروم (فقرا)؛
• حق النفس.
• نتیجۀ عمل درست در حقوق مذکور در بالا، به خود انسان برمی گردد.
• انفاق ثلث با وصیت.
- آیات قرآن
• «وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ وَأَقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ هُوَ خَیْرًا وَأَعْظَمَ أَجْرًا وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ ».(1)پس آنچه برای شما ممکن است، از آن تلاوت کنید و نماز را برپا دار ید و زکات بپرداز ید و به خدا «قرض الحسنه» دهید (در راه او انفاق نمایید) و (بدانید) آنچه از کارهای نیک برای خود از پیش می فرستید آن را نزد خدا
ص: 104
به بهترین وجه و بزرگ ترین پاداش خواهید یافت، و از خدا آمرزش بطلبید که خداوند آمرزنده و مهربان است.
• «الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِینَةُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَالْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَوَابًا وَخَیْرٌ أَمَلًا ».(1)
اموال و فرزندان، زینت زندگی دنیاست، و باقیات الصالحات
[= آثار ماندگار شایسته] ثوابش نزد پروردگارت بهتر و امیدبخش تر است.
• «وَیَزِیدُ اللَّهُ الَّذِینَ اهْتَدَوْا هُدًی وَالْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَوَابًا وَخَیْرٌ مَرَدًّا ». (2) و کسانی که پذیرای هدایت شوند، خداوند بر هدایت شان
می افزاید، و آثار ماندگار شایسته ای که (از انسان) باقی می ماند، ثوابش در پیشگاه پروردگارت بهتر، و عاقبتش نیکوتر است.
• «لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّی تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَیْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیمٌ ».(3)
هرگز به (حقیقت ) نیکوکاری نمی رسید مگر این که از آنچه دوست می دارید، (در راه خدا)انفاق کنید، و آنچه انفاق می کنید، خداوند از آن آ گاه است.
• «لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِکَةِ وَالْکِتَابِ وَالنَّبِیِّینَ وَآتَی الْمَالَ عَلَی حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَی وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّائِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَی الزَّکَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِینَ فِی الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِینَ الْبَأْسِ أُولَئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ ».(4) نیکی ، این نیست که (به هنگام نماز،) رو ی خود را به سوی مشرق یا مغرب کنید، (و تمام گفتگوی شما، درباره
ص: 105
قبله و تغییر آن باشد) بلکه نیکوکار کسی است که به خدا و روز واپسین و فرشتگان و کتاب خدا و پیامبران، ایمان آورده، و مال خود را، با همۀ علاقه ای که به آن دارد، به خویشاوندان و یتیمان و مستمندان و واماندگان در سفر و
سائلان و بردگان، انفاق می کند، و نماز را برپا می دارد و زکات را می پردازد؛ و (همچنین) کسانی که به عهد خود - به هنگامی که عهد بستند - وفا می کنند؛ و در برابر سختی ها و ز یان ها و هنگام جنگ، استقامت می ورزند؛
اینها کسانی هستند که راست می گویند، (و گفتار و کردارشان با اعتقادشان هماهنگ است) و اینها پرهیزگارانند.
• «وَلِکُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّیهَا فَاسْتَبِقُوا الْخَیْرَاتِ أَیْنَ مَا تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمِیعًا ». (1) هر امتی قبله ای دارد که خداوند آن را تعیین کرده است (و به جای
گفتگو درباره قبله) در نیکی ها و اعمال خیر، بر یکدیگر سبقت جویید. هر جا باشید، خداوند همۀ شما را (در روز رستاخیز) حاضر می کند، زیرا او، بر هر چیزی تواناست.
• «فَأَمَّا مَنْ أَعْطَی وَاتَّقَی *وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَی* «فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْرَی ».(2)
آن کس که (در راه خدا) انفاق کند و پرهیزگاری پیش گیرد، و جزای نیک (الهی ) را تصدیق کند، ما او را در مسیر آسانی قرار می دهیم.
• « إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ ». (3) رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است.
ص: 106
• «خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَکِّیهِمْ بِهَا وَصَلِّ عَلَیْهِمْ ». (1) از اموال آنها صدقه ای(بعنوان زکات) بگیر، تا به وسیله آن، آنها را پا ک سازی و پرورش
دهی، و (به هنگام گرفتن زکات،) به آن ها دعا کن.
• «إِنَّمَا یَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَی الزَّکَاةَ وَلَمْ یَخْشَ إِلَّا اللَّهَ فَعَسَی أُولَئِکَ أَنْ یَکُونُوا مِنَ الْمُهْتَدِینَ ».(2)مساجد خدارا تنها کسی آباد می کند که به خدا و روز باز پسین، ایمان آورده، و نماز را برپا دارد، و زکات را بپردازد، و جز از خدا نترسد، امید می رود آنها از هدایت یافتگان
باشند.
•«وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَیْنَا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِیتَاءَ الزَّکَاةِ وَکَانُوا لَنَا عَابِدِینَ ». (3) و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان
ما، (مردم را) هدایت می کردند، و انجام کارهای نیک و برپاداشتن نماز و ادای زکات را به آنها وحی کردیم، و تنها ما را عبادت می کردند.
آیاتی که در قرآن به انفاق، احسان، عمل صالح، ایثار و... اشاره دارند، می توانند مشوقی برای وقف باشند و از سویی در قرآن کریم در آیات بسیار ی با کنز مال، تکاثر، تفاخر، استکبار، سرقت، طغیان، کسب حرام، حب مال، راندن قهرآمیز یتیم، پرخاش با سائل، خودبینی و... مبارزه شده است. در واقع این آیات می توانند به نحوی به مقام و جایگاه وقف در قرآن اشاره داشته باشند.
- احادیث
• پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ): « إِذَا مَاتَ ابْنُ آدَمَ انْقَطَعَ عَمَلُهُ إِلَّا مِنْ ثَلَاثٍ وَلَدٍ صَالِحٍ یَدْعُوَ َ
ص: 107
لَهُ وَ صَدَقَةٍ جَارِیةٍ وَ عِلْمٍ یُنْتَفَعُ بِهِ »(1) هرگاه فرزند آدم بمیرد عمل او قطع می شود، مگر از سه چیز: صدقۀ جاریه (وقف به عنوان نمونه ای از صدقۀ جار یه)، علمی که از آن سود برده شود، یا فرزند صالحی که برای او دعا کند.
• پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ): «اِنَّ مِمّا یَلْحَقُ المُؤْمِنَ مِنْ عَمَلِهِ وَ حَسَناتِهِ بَعْدَ مَوْتِهِ: عِلْما عَلَّمَهُ وَ نَشَرَهُ، وَ وَلَدا صالِحا تَرَکَهُ، أوْ مُصْحَفا وَرَّثَهُ، اَوْ مَسْجِدا بَناهُ، اَوْ بَیْتا لاِبْنِ السَّبیلِ بَناهُ، اَوْ نَهْرا اَجْراهُ اَوْ صَدَقَةً اَخْرَجَها مِنْ مالِهِ فی صِحَّتِهِ وَ حَیاتِهِ تَلْحَقُهُ مِنْ بَعْدِ مَوْتِهِ؛(2) از اعمال صالح و نیکی های مؤمن که [ثواب آنها]پس از مرگش همچنان به و ی می رسد، این است که: دانشی تعلیم دهد و منتشر سازد یا فرزند صالحی از خود برجای گذارد یا نسخه ای از قرآن به
ارث نهد [ که آن را بخوانند] یا مسجدی بسازد یا ساختمانی برای مسافران بنا کند یا نهر آبی ایجاد نماید یا در زمان سلامت و زندگی اش، از دارایی خود، صدقه ای بدهد که ثواب آن، پس از مرگش به او برسد.
• امام صادق(علیه السّلام): « لَیْسَ یَتْبَعُ الرَّجُلَ بَعْدَ مَوْتِهِ مِنَ الأَجْرِ اِلاّ ثَلاثُ خِصالٍ: صَدَقةٌ اَجْراها فی حَیاتِهِ فَهِیَ تَجْری بَعْدَ مَوْتِهِ، و سُنَّةُ هُدیً سَنَّها فَهِیَ یُعْمَلُ بِها بَعْدَ مَوْتِهِ، اَوْ وَلَدٌ صالِحٌ یَدْعُولَهُ؛(3)انسان پس از مرگش هیچ پاداشی نمی برد جز از سه طریق: عمل خیری که در زمان حیاتش آن را جار ی نموده
ص: 108
بود که پس از مرگش نیز جاری مانده است و سنت هدایتی که آن را بنا نهاده بود و پس از مرگش دیگران به آن عمل می کنند، یا فرزند صالحی که برایش دعا کند.
• امام صادق(علیه السّلام): «سِتُّ خِصَالٍ یَنْتَفِعُ بِهَا اَلْمُؤْمِنُ بَعْدَ مَوْتِهِ وَلَدٌ صَالِحٌ یَسْتَغْفِرُ لَهُ وَ مُصْحَفٌ یَقْرَأُ فِیهِ وَ قَلِیبٌ یَحْفِرُهُ وَ غَرْسٌ یَغْرِسُهُ وَ صَدَقَةُ مَاءٍ یُجْرِیهِ وَ سُنَّةٌ حَسَنَةٌ یُؤْخَذُ بِهَا بَعْدَهُ .(1) شش چیز است که مؤمن پس از مرگ
هم از آنها بهره مند می شود: فرزند شایسته ای که برای پدر آمرزش بطلبد و قرآنی که از آن او باشد و مورد استفاده قرار گیرد و چاه آبی که می کند و درختی که می نشاند و چشمۀ آبی که در راه خدا جار ی می کند و رو یۀ نیکی که از او به یادگار مانده و دیگران از او اتخاذ کنند.
• حلال باشد؛
• ملک غیر نباشد (ملک مشاع، تصمیم همه را لازم دارد)؛
• منفعت دار باشد؛
ص: 109
• نیت خالص باشد؛
• موقوفه، موقوف علیه، واقف، ناظر و متولی = ارکان وقف مشخص باشند؛
• ا گر شرایطی هست، روشن باشد
• قابل برگشت نیست؛
• قابل خرید و فروش نیست؛
• در صورت کسب اجازه، قابل تبدیل به احسن است.
• واقف باید بالغ، عاقل، آزاد و مختار بوده و از تصرف در اموال خود منع نشده باشد.
• صیغۀ وقف باید با الفاظی بیان شود که به معنای وقف نزدیک باشند. در عین حال، دلیلی که لزوم خواندن صیغۀ وقف با لفظ مخصوص را برساند، وجود ندارد.
• عده ای از فقها وقف را در ردیف عبادات قرار داده و قصد قربت را در آن شرط دانسته اند. اما عده ای معتقدند وقف از کافر نیز پذیرفته می شود و قصد قربت برای برخورداری از ثواب است.
• محدودۀ مال موقوفه باید معین باشد، لذا وقف کردن بخشی از اموال بدون تعیین مقدار دقیق آن صحیح نیست.
لازم است موقوفٌ علیه مشخص باشد، بنابراین وقف کردن برای یک
ص: 110
عده از افراد بدون تعیین دقیق آنها جایز نیست.
• وقف زمانی صحیح است که موقوفه برای مدت قابل توجهی باقی بماند، از این رو وقف کردن عطر یک گل و... صحیح نیست.
• وقف مدت دار یا مشروط باطل است.
وقف کتاب و سلاح و... به این صورت که اصل آن باقی بماند و از منافع آن استفاده شود، جایز است.
• وقف به قصد کمک به گناه جایز نیست.
• ا گر وقف برای مسلمانان باشد، منظور از وقف استفادۀ همۀ کسانی است که شهادتین بر زبان دارند. اما ا گر وقف برای مؤمنان باشد، استفاده از آن به شیعیان دوازده امامی اختصاص دارد.
• ا گر وقف برای افرادی همچون بستگان، نزدیکان و ... صورت گرفته است، مرجع تشخیص مصادیق آن، عرف است.
• تا زمانی که وقف به موقوف علیه تحویل داده نشود، همچنان مال واقف است. ا گر واقف پیش از تحویل موقوفه به موقوف علیهم فوت کند، مالی که قصد وقف آن را داشته در اختیار ورثۀ او قرار می گیرد.
• واقف می تواند خودش یا فرد دیگری را به عنوان ناظر قرار دهد که اصطلاحاً به این فرد، متولی موقوفه می گویند. همچنین واقف می تواند برای متولی هم فردی را به عنوان ناظر تعیین کند، که محدودۀ اختیارات ناظر را واقف تعیین می کند.
• ا گر واقف شرط کند که در صورت نیاز، مال موقوفه به خودش برگردد، وقف باطل است. اما عمل او اصطلاحاً حبس مال به حساب می آید که
ص: 111
ا گر با قصد قربت باشد، همراه با ثواب است.
• وقف مسجد زمانی تکمیل می شود که در آن نماز خوانده شود. وقف مقبره نیز زمانی تکمیل می شود که در آن مرده ای دفن شود.
• مال موقوفه را نمی توان فروخت.
• ا گر مال موقوفه در معرض خرابی بوده یا عما خراب شده باشد، تبدیل آن به مال بهتری که منفعت بیشتری برای موقوف علیه داشته باشد، جایز است.
نمونه ها و مصادیقی از وقف که در ذیل در توضیحات آمده است، همگی در تار یخ کشورمان در منابع معتبر گونا گون، به خصوص در اسناد سازمان اوقاف و امور خیریه ذکر شده است.
• جلب محبت: یکی از مصادیق عمل صالح و شایسته ای که مورد رضایت خداوند متعال باشد، وقف است. کسانی که ایمان واقعی به عالم غیب و خداوند داشته باشند و اهل انجام اعمال صالح باشند، خداوند محبت شان را در قلوب مؤمنین و مردم قرار می دهد. واقف، کسی است
که با هدف خیررسانی به مردم به خصوص قشر نیازمند و مستضعف و نیز با هدف اعتلاء و تقویت دین الهی چیزی را وقف می کند و همین باعث می شود که قلب ها را مملو از محبت خود کند.
• جلب دعا: واقف با وقف خود، دعای مردم مستضعف را که دست شان از همه جا کوتاه است، به خود جلب می کند. گاهی حتی با وقف یک درخت
ص: 112
مثمر، مانند گردو، برای مستحقان و مستضعفان، در حق واقف دعاهای بسیار می کنند.
• جلب برکت: برخی واقفان با وقف یک ساختمان یا منزل مسکونی برای جوانان تازه ازدواج کرده، برکات فراوانی را برای خود جلب می کنند.
• جلب مغفرت و رحمت: برخی واقفان با وقف یک باب مغازه برای اشتغال هنرجویان یا وقف کتاب برای کتابخانه یا وقف بخشی از درآمد
یک پمپ بنزین برای اقامۀ عزای سرور و سالار شهیدان حضرت أباعبدالله الحسین(علیه السّلام)، از طریق دعای استفاده کنندگان سبب جلب مغفرت و رحمت برای خود می شوند.
• بسته نشدن پرونده: همین که پس از فوت واقف، همچنان از آثار باقی مانده از او به عنوان وقف استفاده می شود و مردم او را مشمول دعا و طلب مغفرت خود می نمایند و به او و خاندانش محبت دارند، باعث باز
ماندن پروندۀ و ی می گردد و همواره حسناتی که توسط دیگران در اموال موقوفۀ او انجام می شود در پروندۀ اعمالش ثبت و ضبط می شود.
• تسهیل در حساب و کتاب؛
• تخفیف در عذاب؛
• ترفیع در بهشت.
در تبیین موضوع وقف، علاوه بر مدل فوق، می توان برای تنوع بیان از
ص: 113
مدل های دیگری نیز استفاده نمود که به اختصار و اجمال، به دو مدل دیگر در ذیل اشاره خواهد شد. شما مبلغ عزیز می توانید با استفاده از منابع مختلفی که در اختیار دار ید نسبت به تبیین ابعاد مختلف این دو مدل اقدام فرمایید:
1) چیستی = بیان تعریف، ماهیت وقف، وقف از نگاه لغت و اصطلاح.
2) چرایی = بیان فلسفه و ضرورت وقف.
3) چگونگی = بیان راهکارها، شرایط، عوامل ایجاد و توسعه، موانع و فرهنگ وقف.
1) مقدماتی = طرح مباحث مقدماتی وقف مثل: تعاریف، مترادفات، متضادها، پیشینه و تار یخچه.
2) متنی = طرح مباحث متنی مثل: شرایط، اجزاء، عوامل، موانع، مراتب، مراحل و احکام.
3) مؤخراتی = طرح مباحث مؤخراتی مثل: دستاوردها و نتایج دنیوی و اخرو ی، فردی و اجتماعی، مادی و معنوی و آسیب شناسی.
ص: 114
ص: 115
ص: 116
بصر برای دیدن ظاهر و بصیرت برای دیدن باطن است. بصیرت در مقابل کوردلی قرار دارد همان گونه که باسوادی در مقابل بی سوادی قرار دارد. سواد و بصر برای فهم ارتباطات ظاهری دنیاست و زمینۀ این فهم را خدا به سه صورت برای بشر مهیا کرده است. در آیاتی از قرآن کریم که با سه عبارت شروع شده است می توان جلوه های بصری نعمات الهی را مشاهده نمود:
1) « خَلَقَ لَکُمْ »؛(1)
2) « جَعَلَ لَکُمُ »؛(2)
3) «سَخَّرَ لَکُمُ »؛(3)
اما بصیرت برای فهم باطن و ارتباطات باطنی است، به بیان دیگر بصیرت یعنی باطن بینی عالم هستی و زندگی اعم از اعمال، افراد و اشیاء.
ص: 117
کسب بصیرت با سه هدف انجام می شود:
1) بهرۀ بیشتر؛
2) خسارت کمتر؛
3) حفاظت و امنیت بیشتر.
1) در زندگی فردی: بندگی خدا و خدمت به خلق خدا.
2 ) در خانواده: تلاش برای اولاد صالح و علم نافع و صدقۀ جاریه.
3) در اجتماع: گوش به فرمان ولی بودن و پشت نمودن به دشمن.
در پنج موردی که از آنها به محورهای اصلی بصیرت تعبیر می کنیم، باید باطن را ببینیم چرا که در غیر این صورت ضرر می کنیم.
1) خداشناسی و مبدأشناسی (معبود) : در انتهای کار به سراغ خدا نرو یم، بلکه از همان ابتدا به سراغ خدا برو یم. این مطلب اوّلین بصیرت نسبت به معبود است.
- خوش به حال کسانی که معبودشان با چشم دیده نمی شود و ظاهری نیست. همۀ بت پرستان عالم بی بصیرت اند.
خداوند در آیۀ 65 سورۀ عنکبوت می فرماید: شما مردم همیشه در آخر کار به خدا می رسید! «فَإِذَا رَکِبُوا فِی الْفُلْکِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ
ص: 118
إِلَی الْبَرِّ إِذَا هُمْ یُشْرِکُونَ ».(1)
وقتی که دیگر از دست بشر کاری ساخته نیست بهَ
یاد خدا می افتید، حال آنکه بصیرت این است که از اوّل به یاد خدا باشیم: «لَامُؤَثِّرَ فِی الوُجوُدِ إِلَّا اللهُ».(2)
چون همه کارۀ عالم خداست،«وَلِلَّهِ مُلْکُ ».(3)
امام(رحمه الله) انقلاب اسلامی را با دو آیه شروع کرد: «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَی وَفُرَادَی»(4)و «هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ ».(5) بصیرت این ِاست که اوّل، وسط و آخر انقلاب همواره بگوییم خدا، نه همانند برخی که
در اوّل انقلاب می گفتند خدا و الان می گویند کدخدا، که این بی بصیرتی است. هر کس در این انقلاب به غیر از خدا تکیه کند، بی بصیرت است.
• وقتی در تکالیف کم بگذار یم، حتی بعد از چهل سال گرفتار مشکلات و سختی ها می شویم.
- علت عقب افتادن ازدواج ها تکیه به غیرخداست. درحالی که خدا فرموده:«إِنْ یَکُونُوا فُقَرَاءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ»،(6) و یا می فرماید: »«وَمَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ ».(7)
- با خدا باش پادشاهی کن، بی خدا باش هرچه خواهی کن و یا به تعبیر بهتر، بی خدا باشی هیچ غلطی نمی توانی بکنی، چون « لِلْحَقِّ دَوْلَةً
ص: 119
وَ للِبَاطِلِ جَوْلَة»،(1) کسی که بی خداست فقط دارد جولان می دهد. ِ
• نتیجۀ با خدا بودن و یاری کردن خدا به خود ما برمی گردد: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ یَنْصُرْکُمْ وَیُثَبِّتْ أَقْدَامَکُمْ ». ِ(2)
2) معاد و قیامت : قیامت را آخر کار نبینیم، بلکه از همان دنیا قیامت را ببینیم. ا گر این گونه دیده می شد، مشکلات پیش نمی آمد. خداوند می فرماید: «إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعِیدًا *وَنَرَاهُ قَرِیبًا ».(3)هر کس بمیرد چه معتقد باشد و چه معتقد نباشد، قیامت را می بیند:
«اذَا مَاتَ ابنُ آدَم قَامَت قِیَامَتَهُ».(4)
- کسی که آخرت را به درستی ببیند و آخرت بین باشد، اهل بصیرت است. در نتیجه اینگونه عمل می کند.
• برای واجبات: «وَسَارِعُوا ». (5)
• برای محرمات: «فَفِرُّوا ». (6) هر قدر حرام لذت داشته باشد، به جهنم نمی ارزد.
• برای خدمت به مخلوقات: «فَاسْتَبِقُوا الْخَیْرَاتِ ».(7)
• برای مشکلات: « وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ » .(8)
ص: 120
• برای ایثار و فدا کاری جان: «وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ *أُولَئِکَ الْمُقَرَّبُونَ » (1)
- هر کس آخر زندگی را دنیا و منافع دنیا ببیند، بی بصیرت است؛ چون دنیا «مَتَاعٌ قَلِیلٌ » (2) است.
- امام(رحمه الله) و شهدا با آخرت و خدا معامله کردند برای همین هم اهل بصیرت بودند، «وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوَانُ » (3)
بصیرت این است که ازدنیا قیامت را ببینیم و خود را برای آن آماده کنیم؛ یعنی قبل از اینکه در قیامت چشمان تیزبینی پیدا کنیم، همان گونه که آیۀ شریفۀ 22 سورۀ ق می فرماید: « فَکَشَفْنَا عَنْکَ غِطَاءَکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدِیدٌ » (4)در همین دنیا بصیرت پیدا کنیم.
3) صراط مستقیم: دین، قرآن و عترت،«اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ *صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلَا الضَّالِّینَ »،(5) این آیه می گوید مردم سه دسته اند:
- بابصیرت ها وارد صراط مستقیم می شوند، که همان صراط قرآن و عترت پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و آل پیامبر(علیهم السّلام) است. یک راه بیشتر وجود ندارد که خدا می فرماید: «وَأَنِ اعْبُدُونِی هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِیمٌ».(6) امام(ره) هم از ابتدا می فرمود:َ ُ ُ ْ»
ما آمده ایم احکام خدا را اجرا کنیم. به این معنی که مسیر ما قرار است
ص: 121
صراط مستقیم باشد و دین خدا صراط مستقیم است: «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ »،(1)
در این چهل سال هر جا در صراط مستقیم قدم برداشتیم، ْ برایمان راه باز شده است و این راه بن بست ندارد؛ چون «وَمَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا » ،(2)
ممکن است مشکل باشد ولی بن بستی وجود ندارد. َ ْ َ ُ
- بی بصیرت ها سراغ مسیر «الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ »(3) که دشمنان خدا هستند می روند.
- « ضَالِّینَ »(4) سورۀ نساء، آیۀ 143 . (5)سورۀ بقره، آیۀ 257 .
الفُقَهَاءِ...»(1) است. امام حسن عسکری(علیه السّلام) در روایتی تأ کید کرده اند به سراغ هر عالمی نرو ید، بلکه سراغ کسی برو ید که «صائنا لنفسِهِ حافِظا لِدینِهِ مُخالِفا علی هَواهُ مُطِیعا لأمرِ مَولاهُ»(2) باشد. ایشان در ابتدای روایت می فرمایند: مراقب ْ
عالم فاسد باشید، دقت کنیم که عالم فاسد کار خلاف شرع آشکار و بیّن انجام نمی دهد، بلکه تنها اولویت ها را جابجا می کند. (3)
- بعضی ها آمریکا و انگلیس را ولی خود قرار داده اند. ا گر ولی انسان، طاغوت شد، نتیجۀ عمل و مسیر انتخابی ظلمات و آتش جهنم است.
5) دشمن شناسی: دشمن همیشه در قالب دشمن ظاهر نمی شود. گاهی چنین است برای همین هم از روبه رو می آید، مانند صدام، و گاهی هم مثل
منافقین، دشمن مخفی هستند و در انقلاب نفوذ می کنند. بصیرت یعنی دشمنت را بشناسی.
- ویژگی های دشمن از نظر قرآن: (دشمن وقتی می خواهد کمین کند و مخفیانه به ما ضربه بزند، سه ویژگی را مدنظر دارد):
• دشمن به جای ما نیازشناسی می کند؛ نیاز ما را درست تشخیص می دهد ولی آدرس اشتباه می دهد.
-« وَقَالَ مَا نَهَاکُمَا رَبُّکُمَا عَنْ هَذِهِ الشَّجَرَةِ إِلَّا أَنْ تَکُونَا مَلَکَیْنِ أَوْ تَکُونَا مِنَ الْخَالِدِینَ » (4) شیطان نیاز آدم و حوا یعنی جاودانه بودن را درست
ص: 123
تشخیص داده بود و آنها را به سمت درخت سوق داد.
- در داستان شنگول و منگول، گرگ مصداق دشمن است که می گوید: «منم منم مادرتون غذا آوردم براتون» و نیاز کودک به غذا را تحریک می کند.
• ِدشمن ظاهری زیبا و فریبنده دارد ولی دارای باطنی خبیث است، « إِنِّی لَکُمَا لَمِنَ النَّاصِحِینَ »(1)
• دشمن از واسطه های ارزشی سوءاستفاده می کند، «وَقَاسَمَهُمَا». (2)
- از آنجا که عنوان پیامبری یک عنوان ارزشی است، در زمان حضرت موسی(علیه السّلام) شیطان نیز پیامبری قلابی به نام سامری درست کرد.
- در زمان امیرالمؤمنین(علیه السّلام) چون این عنوان یک عنوان ارزشی بود، شیطان هم قابی آن را که معاویه بود، درست نمود.
- امروز نیز در انقلاب روحانیت و مرجعیت واسطۀ ارزشی هستند و شیطان هم این را می بیند و می داند، پس لازم است به خود متذکر شویم که چنین شیطانی که توانسته پیامبر و امیرالمؤمنین قلابی درست نماید، پس آیا نمی تواند آخوند و مرجع تقلید قلابی نیز درست کند؟ آخوند و مرجع قلابی کار خلافی که بیّن باشد نمی کند، بلکه فقط اولویت ها را جابجا می کند.
مثلاً فردی در لباس روحانیت چنین سخن می گوید که به جای وحدت با نام برائت، باید به مقدسات اهل سنت توهین نمود. یا مثلاً باید دقت شود که در ظهر عاشورا نماز جماعت از هر کار دیگری حتی عزاداری واجب تر
ص: 124
است، مراقب باشیم برخی این اولویت را جابجا نکنند.
ا گر در نهم دی ماه سال 1388 مردم بصیرت نداشتند، فتنه گران انقلاب را به نا کجاآباد می بردند.
ص: 125
ص: 126
ص: 127
ص: 128
یکی از تکالیف چهل سالگی انقلاب که قبلاً به اختصار به آن اشاره شد، امیدوار ی است. امیدوار ی مهم ترین فرصت و ناامیدی مهم ترین تهدید برای انقلاب است. اگر نارضایتی های موجود در میان مردم نسبت به عملکردهای
اقتصادی با ناامیدی از اصلاح وضعیت همراه شود، نتیجه ای جز شورش و خسارت نخواهد داشت، و ا گر این نارضایتی ها همراه با امید به اصلاح امور باشد، حرکتی رو به جلو است و آسیبی به ساختار نظام برخاسته از انقلاب
وارد نخواهد کرد.
1) ضعف اعتقاد به خدا و آخرت؛
2) ترس از عواقب؛
3) حزن در از دست دادن ها؛
4) استفاده نکردن از راهنما و آدرس، طبیب و دارو؛
ص: 129
5) تکیه نکردن به خدا = ضعف توکل؛
6) ضعف توسل؛
7) ضعف اعتقاد به ظهور.
1) فقدان چاره موجب ناامیدی و باور به وجود چاره موجب امیدوار ی است. اسلام، قرآن، عترت و ولایت، چارۀ هر امر، مسأله و بحرانی هستند، فقط کافی است نحوۀ استفاده از آنها به درستی تبیین شوند. فرمول استفاده از این
چاره های مقدس عبارت است از:
- تنها راه و روش زندگی اسلام است، «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ ».(1)
- قرآن کریم، ابزاری برای هدایت است که هیچ شک و تردیدی در آن راه ندارد و هر چه برای هدایت لازم باشد در آن یافت می شود،«ذَلِکَ الْکِتَابُ لَا رَیْبَ فِیهِ هُدًی لِلْمُتَّقِینَ »،(2)«إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ »،(3)« وَکُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْنَاهُ فِی إِمَامٍ مُبِینٍ »،(4)«وَلَا رَطْبٍ وَلَا یَابِسٍ إِلَّا فِی کِتَابٍ مُبِینٍ ».(5)
- باور قطعی بدو ن وجود ذره ای شک، «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتَابُوا ».(6)
ص: 130
- تلاوت همیشگی قرآن با هدف انس با آن،« وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا ».(1)
- تدبر در قرآن کریم، «أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَی قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا »(2)و «أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ کَانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلَافًا کَثِیرًا ».(3)
- انجام اعمال صالح و نیک،«إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا ».(4)
- تبلیغ و توصیۀ اوامر الهی به مردم و نترسیدن در این مسیر از هیچ کس جز خداوند، «الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَیَخْشَوْنَهُ وَلَا یَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ وَکَفَی بِاللَّهِ حَسِیبًا ».(5)
- دفاع از خداوند و یار ی او؛ «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ یَنْصُرْکُمْ وَیُثَبِّتْ أَقْدَامَکُمْ».(6)
ا گر ما در انقلاب آدرس و راهنمایی قرآن، اسلام و ولایت را نداشتیم باید ناامید می بودیم، ولی ا کنون که دار یم نباید بگذار یم چیزی یا کسی ما را ناامید کند. در طول تار یخ موارد بی شمار ی هستند که نمونه های راهنمایی های قرآن، اسلام و ولایت هستند. عصر روز عاشورا، روز 21 بهمن، و موارد بسیار دیگری که از آدرس و راهنما استفاده شد و نتیجه داد. البته متأسفانه موارد بسیار ی
نیز وجود دارد که از آدرس ها و راهنماهای مذکور استفاده نشد و خسارت به بار
ص: 131
آمد، مثل سقیفۀ بنی ساعده، جریان حکمیت ابوموسی اشعری و...
2) نبود تکیه گاه و پشتیبان مطمئن موجب ناامیدی و وجودش موجب امیدوار ی است. خداوند متعال و اهل بیت(علیهم السّلام) بهترین و مطمئن ترین تکیه گاه اند، برای همین باید توکل درست و توسل صحیح را تبیین کرد. امیدوار امیدوار است؛ چون حامی و پشتیبان و کمک دارد، حمایت خدا، اهل بیت(علیهم السّلام) ، ملائک، شهدا و... و ناامید ناامید است، چون حامی درستی ندارد.
- « وَمَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ ».(1)
- « وَابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ ».(2)
3) آیندۀ تار یک، موجب ناامیدی و آیندۀ روشن موجب امیدوار ی است، لذا باید آیندۀ روشن ظهور را تبیین کرد. امیدوار امیدوار است چون آیندۀ روشن دارد. و ناامید ناامید است چون آینده اش روشن نیست. ا گر ما آیندۀ حتمی،
قطعی و روشن ظهور را نداشتیم باید ناامید می شدیم اما ا کنون که چنین آینده ای دار یم نباید ناامید شویم.
«وَنُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ ». (3)سورۀ انبیاء، آیۀ 105 .
حامی و پشتیبان مطمئن، آینده و چشم انداز قطعی و روشن است - باید در استفادۀ حداکثری از ارکان مجاهدت و مراقبت کنیم، تا دشمن نتواند ویروس ناامیدی را در جامعه القاء نماید.
برخی می گویند: به آینده امیدی ندار یم چون دشمن بیرونی قلدر و قدرت مندی دار یم و به علاوۀ کسانی که در داخل کشور مانع پیشرفت اند و عامل اختلاس، فساد اقتصادی، اخلاقی، مدیریتی و غیره هستند. چنین تفکر
بیمار ی را اگر نزد طبیبی ببریم تا او را معاینه کند، به او می گوید: شما یک بیمار ی و نقص مهم و بسیار جدی دار ید؛ ولی به سه دلیل جای نگرانی نیست:
1) چهل سال است که در برابر ویروس های درونی مقاومت کرده ای و بدنت مقاوم شده است، پس می توانی در برابر این ویروس ها مبارزه و استقامت کنی.
2) چهل سال است که در برابر ویروس ها و دشمنان خارجی مقاومت کرده ای و توانسته ای در ابعاد مختلف تجهیزات، روحیۀ نظامی، علمی و غیره خود را قوی نمایی.
3) پیشرفت های تو در برابر ویروس های درونی و بیرونی در طول این چهل سال متوقف نشده و هم چنان رو به بهبود و ارتقاست.
لذا نباید نگران و ناامید باشی و اصلاًجای ناامیدی نیست، بلکه باید مراقبت های دقیقی انجام دهی تا آیندۀ خوب و روشنی داشته باشی؛ چون:
1) مشکل و بیمار ی ات چاره دارد.
ص: 133
2) راهنما و پشتیبان مطمئن دار ی.
3) آیندۀ روشن ظهور در انتظار توست.
ص: 134
ص: 135
ص: 136
دعوت ادیان توحیدی بر این موارد استوار است:
1) دنیا موقت، در محضر خداوند و مورد حساب دقیق است.
2) دنیا تنها فرصت زراعت و تجارت برای سرای دیگر است.
3) عاقل هنرمند و زرنگ، کسی است که این تنها فرصت موقت را به یک فرصت بی نهایت و ابدی تبدیل کند.
برای تبدیل این تنها فرصت موقت به فرصتی بی نهایت، و برای درست زیستن باید از روش زیر استفاده کرد:
1) دل نبستن به این دنیای زودگذر و فانی و متعلقات آن.
2) بار بستن و بهره بردار ی حدا کثری از نعمات و فرصت های موجود در
ص: 137
آنکه ما را برای بهره گیری بیشتر از نعمات اخرو ی مستعد می کند.
3) اجتناب از شکستن دل دیگران و مدیون دیگران شدن یا همان حق الناس (باید دقت داشته باشیم که حق الناس لزوماً تنها در مسائل اقتصادی و مالی نیست، بلکه هر نوع حقی که به نحوی توسط ما از دیگران ضایع شود را نیز شامل می شود).
برای درست ز یستن، باید سه گام زیر را با قوت برداشت:
1) مجاهدت و تلاش حدا کثری در راه دین : تلاش و جهاد باعث گشوده شدن درهای بی شمار ی به رو ی ما خواهد شد، چون یک سنت الهی است، «وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا ».(1)
2) مقاومت : در این زمینه به سخنی از مقام معظم رهبری امام خامنه ای - حفظه الله - اشاره می کنیم که می تواند راه گشای بحث ما باشد:
- ملت ایران چهل سال است که مقاومت می کند. ما در روز اوّل مثل یک نهال بار یکی بودیم، آسیب پذیر بودیم؛ به برکت نام مبارک پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم )
و به برکت هدایت امام بزرگوار(رحمه الله) ، توانستیم ایستادگی کنیم؛ البته شهید دادیم، سختی کشیدیم، اما ایستادگی کردیم. امروز ملت ایران و کشور ایران
یک درخت تناور است؛ امروز آمریکا و رژ یم صهیونیستی غلط می کنند که ملت ایران را تهدید کنند؛ تهدیدهای آنها، حرکات آنها، خباثت های آنها تا امروز شکست خورده است، از این پس هم شکست خواهد خورد؛
ص: 138
تحریم هم شکست خواهد خورد، سیاست هایشان هم شکست خواهد خورد؛ به برکت مقاومت.
- مقاومت هم جز در سایۀ «ایمان بالله و اتکاء بالله » و «اعتماد به وعدۀ الهی» ممکن نیست؛ خدای متعال وعده فرموده است، با تأ کید فرموده است: «وَلَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ »؛ (1) با تأ کید، وعدۀ نصرت داده است؛ این وعده تحقق پیدا خواهد کرد. ا گر چنانچه ما خودمان را اصلاح کنیم، به وعدۀ الهی با چشم حسن ظن نگاه کنیم نه با سوء ظن، پیروز خواهیم شد.
سوء ظن به وعدۀ الهی مال کفار است؛« الظَّانِّینَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ دَائِرَةُ السَّوْءِ وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَلَعَنَهُمْ»؛(2)
این کسانی که به وعدۀ الهی سوء ظن دارند، معلوم است که از وعدۀ الهی سود نخواهند برد. ملت ایران حسن ظن خود به وعدۀ الهی را اثبات کرده است؛ ایستاده است. به ما حملۀ نظامی هم شد، تحریم هم شدیم، نفوذ عوامل جاسوسی هم اتفاق افتاد، شهید هم
دادیم، اما ملت ایران مثل کوه ایستاد و توانست خود را مستحکم و پایدار کند!
امروز این شجرۀ طیبه - شجرۀ طیبۀ جمهوری اسلامی و ملت ایران - شجرۀ طیبه ای است که «أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِی السَّمَاءِ ».(3) روز به روز به فضل الهی ما پیشرفت کردیم، روز به روز قوی تر شدیم؛ بعد از این هم همین خواهد بود؛
و این نسخۀ حرکت مسلمین و پیشرفت مسلمین در دنیای اسلام است. (4)
ص: 139
3) استقامت : در آیۀ پانزده سورۀ شور ی نکات مهمی در تبیین مفهوم استقامت و مسائل پیرامون آن آمده است: «فَلِذَلِکَ فَادْعُ وَاسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ وَقُلْ آمَنْتُ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنْ کِتَابٍ وَأُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَیْنَکُمُ »(1)
- « فَادْعُ»،(2) دعوت صحیح:
• ارائۀ فهم درست نسبت به استقامت در مسیر حق؛
• بیان قانون استقامت در تبعیت از ولایت؛
• گفتن نتایج استقامت.
-« وَاسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ ».(3) استقامت، ویژگی های زیر را داراست:
• دشمن شکن؛
• تقویت کننده؛
• پیروزی آور.
- « وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ »(4):
• در مسیر استقامت، بصیرت نسبت به دشمن بسیار مهم است؛ چون دشمن بر اساس هواپرستی، به استقامت در مسیر باطل و در مقابل حق دعوت می کند: «وَجَحَدُوا بِهَا وَاسْتَیْقَنَتْهَا أَنْفُسُهُمْ » (5)
• فتنه هایی که دشمن پیش می آورد، مبتنی بر هوای نفس شیطانی است.
ص: 140
« وَقُلْ آمَنْتُ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنْ کِتَابٍ ».(1) مبنای استقامت، ایمان « بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ » است. ایمان به:
• حکم خدا؛
• ولی خدا؛
• کتاب خدا؛
• وعده های خدا.
« وَأُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَیْنَکُمُ »(2) : سخت ترین رکن استقامت، رعایت عدالت در مسیر استقامت است.
1) معامله با خدای بی نهایت؛
2) معاوضۀ دنیا با آخرت بی نهایت؛
3) مقاوم ساز ی روح بی نهایت.
ص: 141
ص: 142
ص: 143
ص: 144
قطعاً برای اصلاح جامعه باید از خانواده شروع کرد. ریشه ای ترین مسأله در خانواده، بحث اقتصاد است، همان گونه که در قرآن و روایات در موارد متعددی به آن اشاره شده است. نکته بسیار مهم و ضرور ی در اقتصاد، رعایت قواعد
و قوانینی است که باعث عزت فرد و خانواده و جامعه و رفع ذلت شود. موارد زیر به صورت فهرست وار مورد اشاره قرار می گیرد، و از مبلغ گرامی انتظار می رود با توجه به منابع معتبر اسلامی و تجربیات چهل ساله نظام جمهور ی اسلامی و نیز تجربیات خویش در طول زندگی و تبلیغ، بر غنای این مباحث بیفزاید تا مخاطبان بهره های فراوانی کسب کنند إن شاءالله.
1) پایبندی به فرهنگ کار و سعی و کوشش، نه تنبلی و تن پرور ی. « «وَ
ص: 145
أَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَی».(1)
2) نگاه به کسب درآمد و تجارت، به عنوان مجاهدت و عبادت. «اَلکادُّ عَلَی عِیالِهِ کَالْمُجاهِدِ فی سَبیلِ اللهِ».(2)
3) همکاری و تعاون، نه تک رو ی. «وَتَعَاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ وَالتَّقْوَی وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَی الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ ».(3)
4) درست کار ی و وجدان کار ی، نه خراب کار ی و سمبل کار ی.«رَحِمَ اللهُ اِمرَأً عَمِلَ عَمَلاً فَاَحکَمَه».(4)
5) تمیزکار ی و منظم کار ی، نه کثیف کار ی. امیرالمؤمنین(علیه السّلام) در وصیت نامه خود خطاب به امام حسن و امام حسین(علیهماالسّلام) می فرمایند: «أُوصِیکُمَا وَجَمِیعَ وُلْدی (وَلَدِی) وَأَهْلِی وَمَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی بِتَقْوَی اللهِ وَنَظْمِ أَمْرِکُمْ ».(5)
6 (ِحلال کار ی، نه حرام کار ی«وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَیْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا ».(6)
7) پرهیز از اسراف کار ی. « وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ ».(7)
8) پرهیز از تنهاخور ی. «وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ ».(8)
ص: 146
9) تقوی و توکل.«وَمَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُ وَمَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْرًا ».(1)
10) بیدار ی سحر و بین الطلوعین. یکی از آثار و برکات بیدار ی بین الطلوعین این است که این ساعت، وقت تقسیم روز ی است. امام زین العابدین(علیه السّلام) می فرماید: « لاَ تَنَامَنَّ قَبْلَ طُلُوعِ اَلشَّمْسِ فَإِنِّی أَکْرَهُهَا لَکَ إِنَّ اَللَّهَ یُقَسِّمُ فِی ذَلِکَ اَلْوَقْتِ أَرْزَاقَ اَلْعِبَادِ عَلَی أَیْدِینَا یُجْرِیهَا.؛(2)
هرگز قبل از طلوع خورشید نخواب که من آن را برایت خوب نمی دانم، زیرا خدواند در آن وقت، روز ی بندگانش را به دست ما تقسیم می کند«. امام رضا(علیه السّلام) نیز می فرماید: « اَلْمَلاَئِکَةَ تُقَسِّمُ أَرْزَاقَ بَنِی آدَمَ مَا بَیْنَ طُلُوعِ اَلْفَجْرِ إِلَی طُلُوعِ اَلشَّمْسِ فَمَنْ نَامَ مَا بَیْنَهُمَا نَامَ عَنْ رِزْقِهِ»(3)
مابین طلوع سپیده صبح تا طلوع خورشید ملائکۀ الهی
ارزاق انسان ها را سهمیه بندی می کنند. هر کس در آن زمان بخوابد، غافل و محروم خواهد شد.
عوامل فراوانی مانند فوق می توان یافت که در موضوع اقتصاد خانواده و تبیین صحیح مبحث اقتصاد مقاومتی مؤثر هستند. فهرست تعدادی از آنها را می آور یم و مابقی را به ذهن خلاق شما می سپار یم:
1) توجه به عوامل معنوی آبیار ی رزق و برکت؛
2) انصاف؛
3) صله رحم؛
ص: 147
4) صدقه؛
5) واقعه؛
6) با وضو بودن؛
7) نماز اول وقت؛
8) استغفار؛
9) ذکر؛
10) قرآن؛
11)توسل؛
12) دعا؛
13) خوش خلقی؛
14) سخاوت؛
15) کرامت.
ص: 148
ص: 149
ص: 150
بحث ما در روایت نورانی پیغمبر گرامی اسلام(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) است تحت عنوان آخرین خطبه، که مرحوم صدوق در ثواب الاعمال آورده اند. ایشان می فرمایند:
جمعیت ز یادی در مسجد جمع شد، حضرت(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) مفصل شروع کردند در مورد آثار گناه و بعضی از ثواب ها صحبت کردن، منتهی این بخش از روایت بیشتر در مورد گناه ها و خطاهاست. فرمود: «مَنْ أَهَانَ فَقِیراً مُسْلِماً مِنْ أَجْلِ فَقْرِهِ» ا گرکسی به یک فقیر مسلمانی اهانت کند، پول به او نمی دهد ولی توهین کند، «وَاسْتَخَفَّ بِهِ» او را خوار و کوچک بشمارد، « فَقَدِ اسْتَخَفَّ بِالله » خدا را خوار کوچک شمرده است.«وَلَمْ یَزَلْ فِی مَقْتِ اللهِ» این کسی که فقیر مسلمانی را تحقیر کرده، دائماً در غضب الهی است، «وَ سَخَطِهِ حَتَّی یُرْضِیَهُ»(1) مگر اینکه
او را راضی کند و او بگذرد و الا در سخط الهی می ماند. نقطه مقابلش «مَنْ أَکْرَمَ فَقِیهاً مُسْلِماً » بحث پول دادن نیست. اهانت و کرامت، هردو واژه در قرآن هم آمده است. « وَمَنْ یُهِنِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ مُکْرِمٍ إِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ » (2) اکرام در
ص: 151
مقابل اهانت است. « مَنْ أَکْرَمَ فَقِیراً مُسْلِماً» ا گر کسی فقیر مسلمانی را احترام کند، خدا را روز قیامت ملاقات می کند. «وِ هُو َیَضحَکُ اِلَیهِ» در حالی که خدا با شادمانی با او برخورد می کند. َ
اهانت به فقیر گاهی گفتار ی، گاهی رفتار ی و گاهی نوشتار ی است. مثلاً پیغمبر ا کرم(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) مشغول صحبت بود، کسی به نام عبدالله بن ابی مکتوم وارد شد.
من نقل مشهور را می گویم که امام صادق(علیه السّلام) فرمود. آن ثروتمند نزد پیغمبر یک مقدار خودش را جمع و جور کرد و صورتش را برگرداند. بیش از ده آیه در مذمت
این کار نازل شد. با فرض اینکه آن فقیر ندید. سائل یعنی عبدالله نابینا بود.
ندید این چهره در هم کشید. به قول یکی از اساتید مهم نیست که چه کسی عَبَس بعضی مفسرین گفتند: رسول خدا «عَبَسَ وَتَوَلَّی » (1) . مرحوم علامه و شیخ طوسی به شدت رد کردند و گفتند: نه، با حسن خلق عظیم جور در نمی آید.
روایت امام صادق(علیه السّلام) که این «عَبَسَ »کسی دیگر بود. اصلاً مهم نیست. ا گر می خواست، خدا می گفت: چه کسی. اصل این کار بد است، «عَبَسَ وَتَوَلَّی »
این اهانت رفتار ی است. نگفت: بنشین و ساکت باش. فقط عبوس شد و رو یش را برگرداند تازه او هم نمی دید و نابینا بود. ا گر خدا نگفته بود، او هم از این کار سر در نمی آورد. خدا او را مطرح کرد. این اهانت رفتار ی به یک فقیر است.
اسحاق بن عمار، راو ی مشهور ی است. ثروتمند بود. و ی به فقرایی که می آمدند، کمک می کرد. روز ی در خانه را بست و گفت: ممنوع! دیگر فقیر پیش من نیاید. من خسته می شوم. نمی گویم کمک نمی کنم. منشی باشد
ص: 152
که به او ارجاع بدهند. او حساب کند و بررسی کند. دیگر خودش ارتباطش را با فقرا قطع کرد. خدمت امام صادق(علیه السّلام) آمد، آقا با یک چهره تند با او برخورد
َکرد، تحویلش نگرفت. به امام گفت: « مَا الَّذِی غَیَّرَک » (1) آقا چه باعث شده رفتار شما با من عوض شود و مرا تحویل نگیری؟ امام صادق(علیه السّلام) فرمود: « الَّذِی غَیَّرَکَ لاخْوَانِکَ» همان چیزی که تو را تغییر داده است. « أَنَّکَ أَقْعَدْتَ بِبَابِکَ » در خانه ات را می بندی که فقیر به خانه نیاید؟ تو نمی دانی وقتی با فقیری گفتگو می کنی خود این کار موجب می شود که چقدر ثواب ببری و فرشته ها به شما محبت کنند. اینها چیزهای مهمی است. در منابع روایی ما اهانت به فقیر، کمکش نمی کنی، صد تا فحش و ناسزا هم بار نکن. شاید واقعاً ندارد و مشکل
دارد. اهانت به فقیر فقط لفظی نیست. رفتار است. یا نه، اصلاً ممکن است این فقیر از شما پول نخواهد.
امام رضا(علیه السّلام) سر سفره فقرا و غلامان نشسته بود و داشت غذا می خورد. کسی آمد گفت: آقا سفره ای هم در آن اتاق است برای وزرا و رؤسا و حکومتی هاست.
شما بلند شوید و سر آن سفره تشریف بیاور ید. آن آقا تا این جمله را گفت امام هشتم(علیه السّلام) فرمود: ساکت باش! پدر ما یکی است و مادر ما یکی است و دین
ما یکی است. خیلی باید حواس ما جمع باشد. من یکبار با هواپیما به شیراز رفتم. جلوی هواپیما صندلی هایش گرانتر است، این صندلی ها خالی بود.
آقای مهماندار به من گفت: می شود بیایید جلو بنشینید. گفتم: من راحت هستم. بین مردم رو ی صندلی معمولی نشسته بودم. گفتند: نه، ما چند سؤال دار یم می خواهیم از شما بپرسیم. ای کاش نرفته بودم و رو ی صندلی خودم
ص: 153
استراحت می کردم. رفتم و تا خود مقصد من یکسره به سؤالات اینها جواب دادم. تا رسیدیم مسافری گفت: از شما بعید است. گفتم: چه کار کردم؟
گفت: از ما جدا شدی و رفتی بین کلاس بالاها نشستی. گفتم: اینها سؤال داشتند. از آن به بعد دیگر هروقت به من می گویند، بلند نمی شوم. مردم خیلی حساس هستند. رو ی رفتارهای ما، رفتارهای علما، رفتارهای طلاب و پدر و
مادر حساس هستند.
دین ما این توصیه را کرده است «مَنْ أَهَانَ فَقِیراً مُسْلِماً مِنْ أَجْلِ فَقْرِهِ وَاسْتَخَفَّ بِهِ فَقَدِ اسْتَخَفَّ بِحَقِّ اللّهِ...»
چنین فردی حق خدا را خوار شمرده است.
گفتند: فقیری نزد مرحوم شیخ عبدالکریم حائری آمد و گفت: آقا کمکم کن.
ایشان فرمود: چیزی نزد من نیست. ولی نباید به فقیر اهانت کرد. فرمود: چیزی نزد من نیست ولی یادت می دهم چطور گدایی کنی. قبل از اذان صبح برو
جلوی حمام، قدیم در خانه ها اینقدر حمام نبود. اذان صبح جلوی مسجد برو. مقید بودند، مسجدها مثل الان نیست، شهرها هفتاد درصد مسجدها نماز صبح ندارد. آنهایی هم که دارند پیرمردها می آیند نماز می خوانند. قدیم نماز جماعت ها بیشتر بود. اول آفتاب بازار برو، بازار اول آفتاب باز می کردند.
حالا ده صبح باز می کنند و یک شب می بندند. زیر خنده زد، آقا گفت: چرا می خندی؟ گفت: خدا شغل گدایی را به من داده و علمش را به شما داده است. شما به این قشنگی بلد هستی. آقا پول به او نداد، اما اهانت نشد. «مَنْ أَهَانَ فَقِیراً» مسأله فقط کمک مالی نیست. آقا این لباسش متفاوت است. َ
جایگاهش متفاوت است. یکوقت می بینی همین از اولیای خداست.
آقا می گوید: در مدینه قحطی بود. باران نمی آمد. همۀ مردم نماز می خواندند
ص: 154
و دعا می کردند. یک روز دیدم عبدی و غامی از جمعیت جدا شد و صورتش را رو ی خاک گذاشت، گفت: « ا لهی لا أرْفَعُ رأْسِی مِنَ السُّجُود » خدایا سر ازسجده برنمی دارم تا باران بیاید. مردم گناه دارند. می گوید: من دیدم تغییر در هوا شد. باد آغاز شد. ابر آمد، باران آمد. فهمیدم کار این است. تحقیق کردم و آمدم دیدم به خانۀ امام سجاد(علیه السّلام) رفت، وقتی بررسی کردم دیدم از غلامان امام سجاد(علیه السّلام) است که حیوانات را نگه می دارد. یعنی در کربلا 72 شهید داشتیم. علی اکبر(علیه السّلام) پسر امام حسین(علیه السّلام) هست و أباعبدالله(علیه السّلام) حق دارد صورت رو ی صورتش بگذارد. اما از میان این شهدای کربلا، حبیب و مسلم و
حر، امام حسین(علیه السّلام) صورت رو ی صورت غلام گذاشت. یا اسلم بوده یا جون، هرکدام بودند هردو غلام بودند. این سیرۀ اهل بیت(علیهم السّلام) ما بود.
من این روایت را از پیغمبر خدا(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) بخوانم چون دلش می خواست قبل از ایشان این کار ادامه پیدا کند و سنت شود. فرمود: « خَمْسٌ لاَ أَدَعُهُنَّ حَتَّی اَلْمَمَاتِ» من پیغمبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) تا روز مرگم این پنج کار را ترک نمی کنم. بعد فرمود: « لِتَکونَ سُنَّةً مِن بَعدِی»(1)
دلم می خواهد بعد از من این پنج کار سنت شود.
1) «الْأَکْلُ عَلَی الْحَضِیضِ مَعَ الْعَبِیدِ » نشستن رو ی زمین و با بردگان غذا خوردن. امروز شاید برده نباشد، ولی با فقرا و مستمندان نشستن و غذا خوردن.
یکی از ویژگی های حضرت سلیمان(علیه السّلام) این بود که علی رغم ثروتش با فقرا غذا می خورد و نشست و برخاست داشت. امام خمینی(رحمه الله) رهبر کبیر انقلاب هم می فرمود: کوخ نشینان انقلاب کردند. قدر اینها را بدانید. بارها گفتم: وقتی ادوارد شوارد نادزه دیدن امام(رحمه الله) آمد. حسینیه جماران ساده، برایش قشنگ
ص: 155
بود. بعضی فکر می کنند مسؤولی که می آید او را ببرند یک جایی که فرش و لوستر و کاخ هست، نه! سادگی امام(رحمه الله) ، شوارد نادزه را جذب کرد. جماران با
آن اتاق کوچک و ز یلو جذابیت داشت. یکی از آفاتی که الان به جان برخی از مسئولین نظام افتاده است، همین تجمل گرایی و ثروت است.
اخیراً تبریز بودم به امام جمعۀ آنجا حاج آقای آل هاشم عرض کردم. گفتم:
یکی از خوبی های شما که در فضای مجاز ی هم پیچیده است، این است که شما خودت نانوایی می رو ی و نان می گیری و خودت با مردم ارتباط دار ی. این بد است که ما بخواهیم یک وزیری را تعریف کنیم، بگوییم: اینقدر میلیارد
ثروت اوست. اینها هنر نیست. هنر در ساده ز یستی است. امام(رحمه الله) این را برای انقلاب می خواست. من یک سخنرانی از امام(رحمه الله) دیدم که تعبیرشان این بود، وای بر ما که عده ای جان بدهند، شهید شوند و ما سر سفرۀ رفاه بنشینیم. شهید حججی سر داده است. خیلی حواس باید جمع باشد. فرمود: من می خواهم بعد
از من پنج چیز سنت شود، یکی نشستن رو ی خا ک و غذا خوردن با بندگان ...
2)« ورُکُوبِی اَلْحِمَارِ » آن موقع مرکب حمار بوده، اسب
همه پایین تر بوده است. این طور نیست شما فکر کنید، ماشین شاسی بلند باشد. با یک ماشین معمولی برو سخنرانی کن. من سوار ماشین گران نمی شوم.
چون مردم فکر می کنند برای ما هست. برای من نیست، این آقا مرا برده است.
غالباً می گویند: بروید یک ماشین معمولی تر بیاور ید. مرکب معمولی باشد.
روز ی با حاج آقای قرائتی در کربلا با هم بودیم. کربلا بین الحرمین ماشین نیست، گار ی هست. هم من گار ی سوار بودم و هم ایشان، داشتیم از کنار هم می رفتیم، مردم هم نگاه می کردند: حاج آقا چرا گار ی سوار هستید؟ ایشان
ص: 156
فرمودند: پیغمبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) هم الاغ سوار شد هم براق، با براق به معراج رفت! آدم نباید
مقید باشد، ایران باشیم ماشین هست، اینجا نیست سوار گار ی می شویم.
خدا آیت الله العظمی بهاء الدینی را رحمت کند. فرمود: تقید برای خودتان درست نکنید. ا گر مقید به صف اوّل بودی، صف دوم به شما سخت می گذرد.
ا گر مقید به بالا بودی پایین به تو سخت می گذرد. آمدم سخنرانی کنم، عمامۀ من به جایی گیر کرد و پاره شد و در جوی آب افتاد. بدو ن عمامه سخنرانی می کنم. اشکالی ندارد. تقید موجب می شود انسان برایش زحمت شود.
3) فرمودند: « وَ حَلْبِیَ الْعَنْزَ بِیَدی » دوشیدن بز به دست خودم، قدیم حیوان را با دست خودشان می دوشیدند. انبیای الهی چوپانی کردند و امیرالمؤمنین(علیه السّلام)
کشاورز ی کرده است.
4) « وَ َلُبْسُ الصُّوفِ» پوشیدن لباس ساده.
5) «و التَّسْلِیمُ عَلَی الصِّبْیَانِ » سلام کردن به کودکان، سلام کردن پیشکش،بعضی جواب سلام بچه ها را نمی دهیم. با همه دست می دهد با بچه دست نمی دهد. بچه ها را نمی بینیم. الان خیلی بهتر شده، ولی من یادم هست قدیم گاهی با اتوبوس راه های دور میرفتیم مشهد، یا مثلاً جاهای دیگر، ا گر چهار نفر بودند، پدر و مادر و برادر بزرگ، سه تا صندلی می گرفتند. می گفتند: بچه رو ی
پای ما می نشیند. من گاهی می گویم: نگویید غذای بچه گانه، ما غذای بچه و بزرگ ندار یم، بگویید: غذای کمتر! تحقیر نکنید.
این بحث کلی من در مورد تکریم فقیر. اما قدری در مورد اهانت صحبت کنم. اهانت دو قسم است، اهانت ممدوح و اهانت مذموم، اهانت ناپسند و اهانت پسندیده. اوّل پسندیده را بگویم. چه اهانتی خوب است. این حدیث
ص: 157
است « مَن أَهَانَ نَفْسَهُ أَ کْرَمَهُ اَلله» هرکس نفس خودش را تحقیر کند، بالا می رود.
شما مناجات حضرت امیر(علیه السّلام) را در مسجد کوفه ببینید. « اَنْتَ الْقَوِیُّ وَاَ نَا الضَّعیفُ ،اَنْتَ الْغَنِیُّ وَاَ نَا الْفَقیرُ»(1) در دعای عرفه امام حسین(علیه السّلام) می گوید: تو اعطا کردی من گناه کردم.«أعطیت، عصیتُ» شما دعاهای انبیاء(علیهم السّلام) را در قرآن ببینید. حضرت موسی(علیه السّلام)
فرمود: « إِنِّی لِمَا أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ »(2) اینها اظهار کوچکی نفس است. امیرالمؤمنین(علیه السّلام) در دعای کمیل چطور در مورد
نفس صحبت می کند. امام سجاد(علیه السّلام) در مناجات الشاکین می گوید: « إِلَهِی إِلَیْکَ أَشْکُو نَفْساً بِالسُّوءِ أَمَّارَةً»(3) حضرت یوسف(علیه السّلام) « إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ»(4) پس اهانت نفس عیب ندارد.
یک استادی داشتیم، می گفت: من از کلمه اعتماد به نفس خیلی بدم می آید. اعتماد به نفس یعنی چه؟ اعتماد به خدا، من چه کسی هستم که به خودم اعتماد کنم. اعتماد به سراب نمی شود کرد. بگو: اعتمادم به خداست که به من اعتماد بدهد.«من یتوکل علی نفسه» در قرآن دار یم؟ « وَمَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ »(5) اعتماد به نفس اصطلاحی است که خیلی به کار می رود. شاید منظورش این است خودت را نباز، محکم باش. خوب است به جای آن گفته شود: ارادۀ قوی، توکل قوی، عزم! و الا نفس، مادر بت ها بت نفس شماست.
ص: 158
عزیزان، این اهانت خوب است. نفس می گوید: نگاه کن. بگو: نمی خواهم.
به شما ربطی ندارد. روز ی خدمت امام صادق(علیه السّلام) یک کسی را آوردند، غیب می دانست. آقا به او فرمودند: در دست من چیست؟ یک تأملی کرد و گفت:
تخم کبوتر! گفت: از کجا فهمیدی؟ گفت: یک نگاه به عالم کردم و دیدم همه چیز سر جایش است، اما این دو تا تخم کبوتر سر جایش نیست. با مبارزه با نفس اینطور شده است. تحقیر نفس او را به اینجا کشیده است. مرتاض ها از این کارها می کنند منتهی به ما توصیه نشده از این روش ها، رهبانیت و ترک دنیا و نخوردن، به ما توصیه نشده است. امام(علیه السّلام) فرمودند: از کجا به این مقام
رسیدی؟ گفت: از مخالفت با نفس، هرچه نفسم بگوید، گوش نمی دهم.
می گوید: بخور، نمی خورم. می گوید: برو، نمی روم. می گوید: ببین، نمی بینم! امام صادق(علیه السّلام) فرمودند: اسلام را بر نفست عرضه کن ببین چه می گوید. یک تأملی کرد گفت: نفسم می گوید: اسلام را نپذیر! اسلام خداپرستی است، دین است، نفس با آن موافق نیست. فرمودند: مگر تو نگفتی من از اوّل عمرم مخالفت با
نفس می کنم؟ الان هم باید مخالفت کنی. گفت: بله، مخالفت با نفس این است که مسلمان شوم. البته شما نگویید این اسلام احساسی است، نه! فعلاً
این جرقه بخورد و این مسلمان شود. لا اله الا الله بگوید، بعد که نجات پیدا کرد کمکش می کنیم. شهادتین گفت، دیگر از او سؤال کردند، علم غیب نداشت. گفت: این علم از من گرفته شد. آقا فرمود: بله، تو یک مبارزه با نفسی
کردی، چون قیامت را قبول نداشتی، خدا جایزه اش را در همین دنیا به تو داد.
اما الان به آخرت رفت. ثوابش برای آن دنیا رفت.
میثم تمار پیش گویی می کرد. به حبیب بن مظاهر گفت: می بینم سر تو بالای نیزه وارد کوفه می شود. حبیب به میثم گفت: می بینم تو را جلوی خانه
ص: 159
عمر بن حریث به دار می زنند. امام صادق(علیه السّلام) فرمود: رشید حجری علم منایا داشت. می دانست مرگ چه کسی چه وقت است. خود سلمان، کنار محتضر
می نشست، به عزرائیل سفارش می کرد. انسان در پرتو دین، علمای ما، مرحوم قاضی طباطبایی، مرحوم کشمیری، مرحوم آیت الله العظمی بهجت، اینها از
همین راه های شرعی رسیده بودند. این خیلی مهم است. پس یک اهانت خوب است که آدم نفسش را خوار کند. پنج شش مورد از اهانت هم بد است.
کلاً اهانت بد است. منتهی پنج شش موردش خیلی بد است.
1 ) حدیثی دار یم که عامه مجلسی در بحار الانوار ضمن حدیث شریف معراج بیان کرده اند، به نام «نوشته های درب های بهشت و جهنم». در حدیث دار یم شبی که پیغمبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) به معراج رفت، دید بهشت هشت درب دارد و رو ی هر در ی چهار مطلب نوشته شده است. 32 مطلب می شود، جهنم هم هفت
درب دارد، رو ی هر در ی سه مطلب نوشته است، 21 مطلب. این حدیث 53 نکته است. عنوانش این است »
«مَکتُوبٌ عَلی بابِ ا لجَنِّة» در درب بهشت این طور
نوشته است. فرمود: بر درب چهارم جهنم نوشته شده است: « الباب الرابع اذل الله من أهان الاسلام » خدا ذلیل کند هرکسی را که به اسلام اهانت کند. پس
یکی از بدترین اهانت ها، اهانت به اسلام است. مگر اسلام شخص است؟
اسلام قرآن است، اسلام اوامر است. اسلام نواهی است.
مقام معظم رهبری در جمع مداحان رو ی حجاب تذکر دادند. فرمودند: حجاب جزء ضرور یات است. ما در خانه افراد کار ندار یم. ولی کسی حق ندارد در جامعه هنجارشکنی کند. وظیفۀ همه است. وظیفه نیرو ی انتظامی است. همان طور که با نبستن کمربند ایمنی خودرو برخورد می کند چون
ص: 160
هنجارشکنی است. اینکه بیاید رو ی یک بلندی بایستد، و روسری اش را رو ی دست بگیرد، باید با او برخورد کرد. کشور اسلامی است، قوانین دارد. مگر شما اجازۀ مشروب خور ی می دهید؟ مگر شما اجازه فحشاء در خیابان می دهید. ما با گناهان مخفی کار ندار یم. نگو: الان بیشتر مشروب می خورند. من این حرف را قبول ندارم. نباید با زمان طاغوت مقایسه کرد.
آقای مطهری رفتند سخنرانی، مجری پشت تریبون رفت و گفت: افتخار اسلام، افتخار قرآن، افتخار روحانیت! آقای مطهری گفت: چه خبر است؟ من افتخار اسلام و قرآن هستم؟ همۀ ما همۀ افتخاراتمان را از قرآن دار یم. از اسلام دار یم. امام خمینی(رحمه الله) رهبر کبیر انقلاب گاهی یک چیزی را تبرک می کردند.
نبات می بردند تبرک می کردند. الان مقام معظم رهبری چفیه رو ی دوش شان است، می گیرند. من چندین بار نان به ایشان دادم و گفتم: دعا بخوانید.
خواندند و من به بیماران دادم. روز ی بسته ای را آوردند و گفتند: تبرک کنید.
ایشان آمد دست بگذارد گفت: چه هست؟ گفتند: قرآن است. دست شان را کنار کشیدند و گفتند: من قرآن را تبرک کنم؟ همه تبرک ما از قرآن است!
مواظب باشیم. اینها دقت نمی شود.
در محضر آیت الله العظمی بروجردی یکی گفت: برای سلامتی امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
و آیت الله العظمی بروجردی صلوات! ایشان با عصایش روی زمین کوبید و فرمود: نگو! مرا کنار امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) می گذار ی؟ برای سلامتی امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
بگو ولی مرا کنار ایشان نگو. ما گاهی توجه ندار یم. رهبر عظیم الشأن هم راضی نیست. مراجع هم راضی نیستند. گاهی القابی که برای مرجع به کار می بریم
از امام(علیه السّلام) بیشتر است. همۀ افتخار علماء از ائمۀ ما(علیهم السّلام) هست. این اهانت به
ص: 161
اسلام است. کسی کار یکاتور بکشد، توهین بکند و پیغمبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) را زیرسؤال ببرد.
2) أذَلَّ اللهُ مَن أَهانَ أَهلَ البَیتِ » کسی به اهل بیت(علیهم السّلام) اهانت کند. شما َبه زهرای مرضیه(علیهاالسّلام) بگویی: من شهادت تو را قبول ندارم. فاطمۀ صدیقۀ شهیده(علیهاالسّلام)، فاطمه ای(علیهاالسّلام) که «فداها ابوها» است، به علی(علیه السّلام) بگویی: من قول تو را قبول ندارم. این اهانت بالاتر است. امام جواد(علیه السّلام) در کوچه های مدینه
می رفت، فرماندار مدینه شراب خورده بود. آقا را گرفت، هان! مشروب خوردی؟
به امام جواد(علیه السّلام) گفت! «لا اله الا الله » فرمود: گوشت و پوست و خون ما با شراب ارتباطی ندارد، ای ملعون خدا تو را خوار کند! خدا تو را بکشد و به درک
واصل کند. به ما تهمت شراب می زنی! گذشت، یک کسی می گوید: حکومت غضب کرد و این فرماندار را برداشت و با خوار ی او را کشتند. می گوید: من
نزد آقازاده امام جواد(علیه السّلام)، امام هادی(علیه السّلام) رفتم. گفتم: آقا کسی که به پدر شما
تهمت شراب خوار ی زد، حکومت او را با خوار ی و ذلت کشت! می گوید: بیش از بیست مرتبه آقا فرمودند: الحمدلله! گفتم: آقا ا گر می دانستم اینقدر خوشحال
می شوید زودتر به شما می گفتم. فرمودند: خوشحالی من برای این است که پدرمرا تحقیر کرد. امام صادق(علیه السّلام) سر سفره دعوت شد، کسی برای بچه اش
مراسم گرفته بود. ظاهراً منصور دوانقی بود. شراب سر سفره آوردند، آقا بلند شد. اهانت، آن هم به حجت خدا؟
متوکل عباسی امام هادی(علیه السّلام) را خواست. ایشان را وارد جایی کرد که فقرا می نشینند. با تحقیر ایشان را وارد سامرا کرد. آقا فرمودند: به خدا قسم من از
ناقۀ صالح کمتر نیستم. چون وقتی ناقۀ صالح را پی کردند، سه روز بعد عذاب آمد. راو ی می گوید: من نفهمیدم. به کسی گفتم: آقا اینطور فرمود. گفت: سه روز دیگر متوکل به درک واصل می شود. تحقیر امام(علیه السّلام) عاقبتش این است.
ص: 162
وقتی آن آقا می گوید: در کوفه رفتم دیدم کسی دارد از تشنگی فریاد می زند. آب زیاد دورش است. اما دیگر نمی تواند بخورد. از بس خورده شکمش باد کرده است. گفتم: چه مرضی دار ی؟ گفت: من فرماندۀ آن چهار هزار نفری هستم که آب را به رو ی بچه های أباعبدالله(علیه السّلام) بستم. آقا مرا نفرین کرد و فرمود: خدایا او را تشنه بمیران. امام(علیه السّلام) را تحقیر می کنی؟ صبح عاشورا عبدالله بن حوزه جلوی امام حسین(علیه السّلام) آمد، امام حسین(علیه السّلام) آتش درست کرده بود که کسی از پشت به خیمه ها حمله نکند. گفت: یا حسین(علیه السّلام) ! به آتش عجله کردی؟
صبر کن ما تو را می کشیم، به جهنم! آقا یک نگاهی کرد، خدا این حرمت ما را زیر سؤال برد. دارد توهین می کند. اهانت می کند. پای اسبش گیر کرد و در آتش انداخت و همان صبح عاشورا به درک واصل شد. گناه اهانت به اسلام و اهل بیت(علیهم السّلام) خیلی بالاست.
مطلب سومی که رو ی درب نوشته این است « أَذَلَّ اللهُ مَنْ أَعَانَ الظَّالِمِینَ» هرکس ظالمین را یار ی کند خدا خوارش کند. چه اهانت هایی بد است؟
اهانت به اسلام، اهانت به اهل بیت(علیهم السّلام) ، سوم فرمود: «انَّ ربَّک یقول » خداَمی فرماید: «مَنْ أَهَانَ عَبْدِیَ الْمُؤمِنَ فَقَدِ اسْتَقْبَلَنِی بِالْمُحَارَبَه» هرکس بندۀ مؤمن مرا خوار کند، جنگ با من کرده است. یکی ربا محاربۀ با خداست. یکی اهانت به مؤمن محاربه با خداست. به لباس و قیافه اش نگاه نکن. به تیپش
نگاه نکن. یک وقت می بینی از اولیای خداست. تو چه می دانی؟ یک وقت می بینی از کسانی است که تو رو ی او حساب باز نمی کنی، اما بالاترین آدم است. ما دار یم در بین پیرمردهای قدیمی افرادی که ارتباط با امام(علیه السّلام) داشتند، حضور قلب در نماز داشتند و از اسرار مطلع بودند. خوارترین مردم، پست ترین مردم کسی است که به دیگران اهانت کند. اهانت خوب نیست مگر کسی
ص: 163
بدعت گذاشته و صاحب بدعت را سبّ کنی. بگو: محمد بن عبدالوهاب خائن بود. بگو: محمد بن عبدالوهاب اسلام را کج کرد. بگو: میرزا حسینعلی بهاء انحراف ایجاد کرد در اسلام و تشیع با این عقاید جعلی اش. بگو: فلان آقا
با عرفان های کاذبش. آنها را باید گفت. دار یم اهل بدعت را هم متهم کنید، هم سبّ کنید. هم فریاد بزنید. بگویید: آقا این کافر است. این بی دین است.
این جلوی جریانات اسلامی ایستاده است. خدا در قرآن می فرماید: ای پیغمبر!
برای منافق طلب مغفرت هم بکنی، من قبول نمی کنم! اما حتی اهل کتاب، حتی مردم عادی، ناس، مؤمن، تحقیر و اهانت به اینها جایز نیست.
ص: 164
ص: 165
ص: 166
توطئه های دشمنان اسلام و قرآن در برابر ملت مسلمان ایران به اوج خود رسیده است. امروز دشمنان بشریت، رویارویی اقتصادی و تحریم کشورمان را در اولویت فعالیت ها و ستیزه جویی های خود قرار داده اند.
در وضعیت کنونی، برای اینکه فرهنگ عاشورا و روحیۀ مقاومت حسینی را در مردم تقویت کرده، آنان را برای مقابله با یزیدیان زمان آماده سازیم، توجه مبلغان ارجمند را به نکات ذیل جلب می کنم:
در این وضعیت که رسانه های معاند و شبکه های اجتماعی، به جان باورها و اعتقادات مردم، به ویژه جوانان افتاده اند، بیش از هر زمان دیگر باید به تعمیق باورها و اعتقادات مردم پرداخت و با طرح مباحث اعتقادی و پاسخ
به سؤالات مردم، شبهات را از روح و فطرت پا ک آنان دور کنیم.
ص: 167
در زمانی که انسجام ملی نیاز به تقویت دارد، بهترین راه آن است که مردم را بر محور علقه های فرا گروهی و باورهای مقبول اغلب مردم گرد آورده، وحدت ملی را استحکام بخشیم.
در جامعۀ ما امام حسین(علیه السّلام) بیش ترین ظرفیت و مقبولیت اجتماعی را به خود اختصاص داده است و شیعیان اعم از چپ و راست و حتی ضد انقلاب
به آن بزرگوار عشق می ورزند و آن حضرت را امام خود می دانند. این عشق ژرف و اعتقاد عمیق، می تواند محور رفع کدورت ها و پیوند عمیق مردم با یکدیگر قرار گیرد.
از سوی دیگر، اهل سنت - که بخشی از جامعۀ ما را تشکیل می دهند - آن حضرت را فرزند رسول خدا(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و یکی از سروران جوانان بهشت و مورد توجه آنان می دانند و حتی بسیار ی از مسیحیان و پیروان ادیان و اقلیت ها در ایران به آن حضرت علاقه دارند. از این رو، برگزار ی عزای امام حسین(علیه السّلام) که از طرف ائمۀ معصومین(علیهم السّلام) مورد سفارش است، بسیار می تواند به تقویت همبستگی اجتماعی کمک کند. در نتیجه مراسم عزادار ی بایستی با شکوه و گسترش
فراوان و به دور از هرگونه افراط و تفریط برگزار گردد.
در عزادار ی های امام حسین(علیه السّلام) بیان تار یخ و وقایع کربلا، از موارد ضرور ی است. ا گر در سخنرانی ها سعی شود علل وا گرایی مردم و عدم همراهی آنان با
فرزند رسول خدا(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) بیان شود، برای یافتن راه از بیراهه در فتنه های زمانه، دارای
تأثیری ژرف خواهد بود. در مواردی نیز این علل از لسان مبارک امام حسین(علیه السّلام)
ص: 168
بیان شده است که از باب نمونه یک مورد بیان می شود:
امام حسین(علیه السّلام) هنگام ورود به کربلا فرمودند: » «الناسُ عبیدُ الدنیا و الدین لعق علی السنتهم یحوطونه مادرَّت معایشُهم فاذا مُحَّصوا بالبلاء قَلَّ الدَیّانون»(1)
همانا مردم بردۀ دنیا هستند و دین بر سر زبان آنان است؛ دین را تا آنجا که زندگی شان را بچرخاند، نگه می دارند و چون در بوتۀ آزمایش گرفتار شوند، دینداران اندک اند».
از جمله مباحثی که می توان با تکیه بر تار یخ و سیرۀ امام حسین(علیه السّلام) برای مردم بیان کرد، مباحث اخلاقی است. امروزه با توجه به تلاش دشمن در جهت
گسترش فساد در جامعه و تأثیر بسیار مخرب ماهواره ها و شبکه های اجتماعی، اخلاق و حیا در حال ضعف و افول است و مبلغان دین باید در احیای آن بکوشند تا این مهم ترین آموزۀ انبیای الهی(علیهم السّلام) تقویت گردد.
یکی از اساسی ترین خطوط فعالیت دشمن، ناامیدساز ی و تار یک نشان دادن آینده است. از این رو، تلاش دارد اسلام را در صحنه های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، نا کارآمد جلوه دهد؛ اما ما بر این باوریم که
علی رغم تلاش فراوان دشمنان و خباثت ایادی و نیروهای نفوذی آنان، در داخل، توانسته ایم موفقیت های بزرگی را کسب کنیم که دانسته یا نادانسته
ص: 169
مورد بی توجهی قرار گرفته است. بیان این پیشرفت ها موجب امیدوار ی مردم و دفاع از نظام خواهد شد. عناوین پیشرفت ها:
• استقلال کشور و خروج از حالت وابستگی و عامل بیگانگان بودن؛
• دستیابی به انواع توانایی های فناوری هسته ای؛
• دانش نانو؛
• شاخه های مختلف پزشکی؛
• انواع اختراع و نوآوری در زمینه های مختلف علمی؛
• ایجاد صنایع دانش بنیان و پیشرفت و خودکفایی در بسیاری از بخش ها؛
• خودکفایی در برخی از شاخه های کشارزی که در گذشته کاملا وابسته بودیم؛
•رشد و ارتقا در بخش های مختلف کشاورزی؛
• فعالیت های مؤسسه رویان در زمینۀ ناباروری؛
• سلول های بنیادی و شبیه سازی حیوان؛
• هوافضا و ارسال موفق موشک ماهواره بر به فضا؛
• ساخت انواع و اقسام جنگ افزارهای پیشرفته و مدرن؛
• تولید انواع موشک، از جمله موشک های بالستیک؛ •
• ساخت و تعمیر هواپیماهای جنگی و مسافری؛
• قدرت منطقه ای و دفاع عملی از مسلمانان تحت ستم، به جای التماس به مجموعه های بین المللی تحت سلطه در مقابل دشمنان؛
• بیرون راندن اشغال گران کشور و حامیان آنان و قدرت های بزرگ جهان، با تقدیم خون صدها هزار شهید؛
• اذعان قدرت های جهانی به تبدیل شدن ایران به قدرت بزرگ منطقه؛
ص: 170
• نجات مسلمانان تحت سلطه در منطقه از یوغ بیداد قدرت ها و...
نکتۀ دیگری که باید مد نظر باشد، دفاع از اصل نظام است، نه توجیه سوء مدیریت ها. در کشور ما جمهور یت جدی بوده، اصل نظام با وجود تمام مشکلات، تا حد قابل قبولی پیش رفته است. اشکال و خلل در اجرائیات،
مشکلی است که با دست خود مردم ایجاد شده و باید در انتخاب رئیس جمهور و نمایندگان مجلس بیش تر دقت می کردند. وقتی مردم کل اجرائیات کشور را در اختیار رئیس جمهور قرار می دهند، نباید در کاستی های مدیریتی
دیگران را محکوم کنند و در چنین شرایطی، مبلغان به هیچ وجه نباید توجیه گر ضعف مدیران ناتوان باشند.
برخی به دنباله رو ی از رسانه های بیگانه، می گویند: چون در کشور حرف آخر را رهبری می زند، پس ا گر ضعفی وجود داشته باشد، مربوط به ایشان است.
در پاسخ باید گفت: حرف آخر زدن در نظام دیکتاتور ی و شاهنشاهی است که مردم هیچ نقشی در ادارۀ کشور ندارند؛ اما در جایی که مردم در تمام شؤو ن اجتماعی و حاکمیتی خود تأثیرگذار هستند، از جمله رئیس جمهور و نمایندگان مجلس را خود انتخاب می کنند، حرف آخر زدن معنای متفاوتی دارد؛ یعنی رهبری با رعایت حق مردم و احترام به انتخاب آنان، حرف آخر را می زند. در
این صورت، مردم باید تحمل نتیجۀ تصمیم و انتخاب ا کثریت را داشته باشند و ا گر مردم رئیس جمهور ی را انتخاب کردند، این کمال بی انصافی است که ضعف های قوۀ مجریه را به رهبری نسبت دهند.
حال ا گر در موردی رهبری به دلیل ضعف رئیس جمهور، وی را از دایره بیرون
ص: 171
کند، همین افراد و بوق های بیگانه القا خواهند کرد که در کشور انتخابات مردم بی فایده است و رهبری، رئیس جمهور منتخب مردم را از کار بر کنار کرده است
و حتی ا گر در موردی دخالت ایشان را ببینند، کل عملکرد دولت را به دخالت رهبری تسری داده، نا کارآمدی ها را به گردن ایشان می اندازند.
پس بهتر این است که رهبری در حرف آخر، تنها به راهنمایی و نشان دادن راه از چاه بسنده کند و مردم را به تبیین مسائل رهنمون گردد.
ا گر مبلغان بزرگوار زمانی را برای پاسخ گویی به سؤالات مردم اختصاص دهند، بسیار خوب است. این امر می تواند به دو شکل باشد: هم می توان جلسۀ رسمی پاسخگویی ترتیب داد، و هم می توان بعد از سخنرانی نشستی برگزار کرد و به مردم اعان نمود که ا گر مایل هستند، سؤالات خود را مطرح کنند.
اما در این کار چند مطلب را باید مد نظر قرار گیرد:
• حتماً قبل از جلسه، مبلغ از خداوند کمک خواسته و به معصومین(علیه السّلام) ولو از طریق هدیۀ ثواب یک سوره، توسل پیدا کند؛
• اینکه ا گر مطلبی را نمی داند، خیلی راحت و صادقانه بگوید نمی دانم و بعد با تحقیق جواب دهد؛
• مبلغ سعی کند در برابر افراد لجوج که بر حرف پوچ، بی منطق و ضعیف خود اصرار می کنند، صبور باشد و سعۀ صدر پیشه کند.
دشمن با تمام همت برای تضعیف رهبری تلاش می کند؛ زیرا ایشان را
ص: 172
کاملاًمدافع اسلام می داند که زیر بار ظلم نمی رود. ما نیز به عنوان تکلیفی دینی، موظفیم از رهبرمان دفاع و دشمن را منکوب کنیم؛ گرچه در عمل به طور شایسته و بایسته از ایشان دفاع نمی کنیم. زوایای شخصیت فوق العادۀ
رهبری را برای مردم تبیین کنیم؛ زیرا ایشان حتی برای خیلی از علاقمندانشان نیز شناخته شده نیستند.
سعی داشته باشید هر کسی، به هر دلیلی که به امام حسین(علیه السّلام) علاقمند است و در جلسۀ عزای آن حضرت شرکت کرده، طرد نشود؛ بلکه با جذب،
آنان را یک گام هم که شده، به فرهنگ امام حسین(علیه السّلام) نزدیک تر کنید. در اینجا دو روایت ذکر می شود:
- «عَنْ عَبْدِ اَلْعَزِیزِ اَلْقَرَاطِیسِیِّ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ یَا عَبْدَ اَلْعَزِیزِ إِنَّ اَلْإِیمَانَ عَشْرُ دَرَجَاتٍ بِمَنْزِلَةِ اَلسُّلَّمِ یُصْعَدُ مِنْهُ مِرْقَاةً بَعْدَ اَلْمِرْقَاةِ فَلاَ تَقُولَنَّ صَاحِبُ اَلْوَاحِدِ لِصَاحِبِ اَلاِثْنَیْنِ لَسْتَ عَلَی شَیْءٍ حَتَّی یَنْتَهِیَ إِلَی اَلْعَاشِرَةِ وَ لاَ تُسْقِطْ مَنْ هُوَ دُونَکَ فَیُسْقِطَکَ اَلَّذِی هُوَ فَوْقَکَ فَإِذَا رَأَیْتَ مَنْ هُوَ أَسْفَلُ مِنْکَ فَارْفَعْهُ إِلَیْکَ بِرِفْقٍ وَ لاَ تَحْمِلَنَّ عَلَیْهِ مَا لاَ یُطِیقُ فَتَکْسِرَهُ فَإِنَّهُ مَنْ کَسَرَ مُؤْمِناً فَعَلَیْهِ جَبْرُهُ ».(1)
عبدالعزیز قراطیسی گوید: حضرت صادق(علیه السّلام) به من فرمودند: ای عبدالعزیز!
ایمان ده پله دارد، همانند نردبان که باید پله پله از آن بالا رفت. کسی که دو پله بالا رفته، نباید به کسی که یک پله بالا رفته است، بگوید: تو هیچ به حساب نمی آیی ، مگر اینکه به پلۀ دهمی رسیده باشد. ا گر کسی از تو
ص: 173
پایین تر بود، نباید او را ساقط کنی؛ چرا که ا گر چنین کنی ، کسی که از تو بالاتر است نیز تو را ساقط خواهد کرد. هرگاه دیدی کسی یک درجه از تو پایین تر است، او را با رفاقت به سوی خودت بالا ببر و بیش از توانش بر و ی
تحمیل نکن که خواهد شکست، و بدان که هر کس مؤمنی را بشکند، بر او لازم است که مشکل را جبران کند.»؛
« ابْن الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ عَبْدِ الْعَزِ یزِ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَذَکَرْتُ لَهُ شَیْئاً مِنْ أَمْرِ اَلشِّیعَةِ وَ مِنْ أَقَاوِیلِهِمْ فَقَالَ یَا عَبْدَ اَلْعَزِیزِ اَلْإِیمَانُ عَشْرُ دَرَجَاتٍ بِمَنْزِلَةِ اَلسُّلَّمِ لَهُ عَشْرُ مَرَاقِیَ وَ تُرْتَقَی مِنْهُ مِرْقَاةً بَعْدَ مِرْقَاةٍ فَلاَ یَقُولَنَّ صَاحِبُ اَلْوَاحِدَةِ لِصَاحِبِ اَلثَّانِیَةِ لَسْتَ عَلَی شَیْءٍ وَ لاَ یَقُولَنَّ صَاحِبُ اَلثَّانِیَةِ لِصَاحِبِ اَلثَّالِثَةِ لَسْتَ عَلَی شَیْءٍ حَتَّی اِنْتَهَی إِلَی اَلْعَاشِرَةِ قَالَ وَ کَانَ سَلْمَانُ فِی اَلْعَاشِرَةِ وَ أَبُو ذَرٍّ فِی اَلتَّاسِعَةِ وَ اَلْمِقْدَادُ فِی اَلثَّامِنَةِ یَا عَبْدَ اَلْعَزِیزِ لاَ تُسْقِطْ مَنْ هُوَ دُونَکَ فَیُسْقِطَکَ مَنْ هُوَ فَوْقَکَ إِذَا رَأَیْتَ اَلَّذِی هُوَ دُونَکَ فَقَدَرْتَ أَنْ تَرْفَعَهُ إِلَی دَرَجَتِکَ رَفْعاً رَفِیقاً فَافْعَلْ وَ لاَ تَحْمِلَنَّ عَلَیْهِ مَا لاَ یُطِیقُهُ فَتَکْسِرَهُ فَإِنَّهُ مَنْ کَسَرَ مُؤْمِناً فَعَلَیْهِ جَبْرُهُ لِأَنَّکَ إِذَا ذَهَبْتَ تَحْمِلُ اَلْفَصِیلَ حَمْلَ اَلْبَازِلِ فَسَخْتَهُ» .(1)
عبد العزیز گوید: خدمت حضرت صادق(علیه السّلام) رسیدم و راجع به شیعیان با ایشان گفتگو کردم و گفتار و عقاید آنان را بیان نمودم، امام فرمودند: ای عبدالعزیز! ایمان دارای ده درجه است، مانند نردبان که باید از پله هایش بالاروند و مردم از آن بالا می روند. کسی که یک پله بالا رفته، به آن کس که در پلۀ پایین قرار دارد، نباید بگوید تو چیزی نیستی ، تا آنگاه که به پلۀ دهم برسد.
ص: 174
بعد فرمود: سلمان در پلۀ دهم بود و ابوذر در پلۀ نهم و مقداد در پلۀ هشتم.
ای عبدالعزیز! کسی که یک درجه از تو پایین تر است، نباید از نظرت دور بماند و بخواهی به او فخر بفروشی که ا گر چنین کنی ، آنکه از تو بالاتر است، تو را از نظرش خواهد انداخت. متوجه باش به کسانی که از تو پایین تر هستند،
کمک کنی که خود را به تو برسانند و کاری نکنی که او را ناراحت سازی و کمرش را بشکنی ؛ که هر کس کمر مؤمنی را بشکند، باید آن را جبران کند؛ زیرا ا گر بخواهی بار شتر را بر دوش بچه شتر بگذاری، کمرش می شکند«.
ص: 175
ص: 176
ص: 177
ص: 178
در روایات ما متعدد واردشده است که یک دوره ای قبل از ظهور امام زمان(علیه السّلام)به نام دوران حیرت، دوران تحیر پیش خواهد آمد. هم از پیغمبر اکرم(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) روایت دار یم هم از وجود مقدس امیرالمؤمنین(علیه السّلام) هم از امام باقر(علیه السّلام) هم از امام صادق(علیه السّلام) متعدد روایاتی واردشده که مرحوم شیخ صدوق در کمال الدین، مرحوم شیخ طوسی در غیبتش این روایات را نقل کرده اند که یک دوران حیرت و سردرگمی برای مؤمنین در دوران غیبت امام زمان(علیه السّلام) به وجود خواهد آمد« یَخْرُجُ بَعْدَ غَیْبَةٍ وَ حَیْرَةٍ» امام زمان(علیه السّلام) بعد از دوران طولانی غیبت برای خودش و حیرت و سردرگمی برای مردمان ظهور می کنند. « تَضِلُّ فِیهَا أَقْوَامٌ » در آن دوران حیرت و سردرگمی خیلی ها دچار لغزش و گمراهی می شوند « لا یثبت علی دینه الا المخلصون»(1) جز آدم های مخلص و کسانی که شیله پیله ای ندارند، کسانی که طمعی جز اینکه بندگی خدا را بکنند ندارند، دیگران سقوط می کنند. این
دوران حیرت که در روایات ما ذکرشده است، این دوران سردرگمی دورانی
ص: 179
است که شیطان و جنود ابلیس با تمام قوا به مؤمنین حمله می کنند تا اینکه ارزش های اخلاقی و باورهای دینی آن ها را از آن ها بگیرند.
شما می دانید شیطان از جن است و جن از جهاتی شباهت با انسان ها دارند، آن ها هم قابل رشد هستند چه رشد مثبت و چه رشد منفی. شیطان در دوران آخرالزمان بر علم و تجربه اش به مراتب نسبت به گذشته افزوده شده است همان طور که انسان الان با انسان صدسال پیش با انسان هزار سال پیش از جهت علم و تجربه و آ گاهی ها با هم از زمین تا آسمان فرق می کند جن هم همین طور است؛ او هم قابل رشد است، ترفندها و فریب هایی که شیطان الآن به کار می گیرد بسیار پیچیده تر از گذشته هست. در آخرالزمان، در این دوران
حیرت، تمام ترفندها و فریب های خودش را شیطان برای زمین گیر کردن مؤمنین به کار می برد. او می داند که با آمدن و ظهور حضرت ولیعصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) فلسفه ی وجودیش تمام می شود و از بین می رود؛ لذا تمام دست و پای خودش را قبل از آمدن امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) می زند، تمام تیرهای ترکش خود را در همین دورانی که ما به عنوان دوران آخرالزمان می شناسیم به سمت مؤمنین رها می کند. شیطان یک موجود تخیلی نیست، یک موجود واقعی است، لشکرکشی کرده، جنود و لشکریانی دارد که در بعضی از روایات هست که ا گر سران لشکرش کوتاهی کنند گردن می زند و واقعاً با تمام قوا حمله ور شده نسبت به مؤمنین. خدا رحمت کند مرحوم ملاصدرا در بعضی از کتب تفسیرش می گوید شیطان برای حضرت آدم و حوا قسم خورد می خواهد نصیحت شان کند، فریبشان
داد، برای ما که قسم خورده که می خواهد فریبمان دهد، برای ما که شمشیر را از رو بسته است. یک موجود واقعی هست و خستگی ناپذیر در این عالم دارد کار می کند.
ص: 180
خدا مرحوم آقا شیخ مرتضی زاهد را رحمت کند. من یک روایتی را که باواسطۀ موثقی از ایشان نقل شده شنیدم که عرض می کنم. مرحوم آقا شیخ مرتضی زاهد حدود 55 سال پیش در تهران بودند. این بزرگوار نماز جماعتی
در تهران داشتند که از اطراف می آمدند پشت سر ایشان نماز بخوانند، نماز با حضور قلبی بود. بعد از نماز هم چند کلمه ای صحبت می کردند نصیحت می کردند و موعظه و روایتی می خواندند. یک بار مرحوم آیت الله بروجردی از
قم پیغام فرستاده بود که ما شنیده ایم شما مردم را نصیحت می کنید بیایید قم من را هم نصیحت کنید. ایشان رفته بود قم، می گفتند یک روایت خوانده بود خدمت آیت الله بروجردی و مقدار ی در مورد این روایت صحبت کرد. آقا
به شدت گریه می کرد. یک مرتبه بعضی از کسانی که پشت سر ایشان نماز می خواندند دیدند دو سه روز ایشان حالت پریشانی دارد و حواسش سر جایش
نیست. حتی در نماز یکی دو جای نماز را پس وپیش کرد البته به آن صورتی که باعث بطلان نماز نشود. این دو سه روز این حالت پریشانی در او بود. حتی می گفتند بعد از نماز که می خواست سخنرانی کند صحبتش آن انسجامی که همیشه داشت را نداشت و پرا کنده گویی می کرد؛ حتی بعضی از کسانی که پشت سر ایشان نماز می خواندند و تا منزل ایشان را همراهی می کردند می گفتند
در خیابان یکی دومرتبه حواسش پرت بود و ما دست او را می گرفتیم ماشین به او نزند. بعد از دو سه روز بعضی از رفقایش از او پرسیدند حاج آقا! شما دو سه روز است که سردرگم هستید، پریشان هستید، اتفاقی افتاده است؟ ایشان فرمودند بله که پریشانم، بله که پریشانم. من دو سه شب قبل یک روایت دیدم از پیغمبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) که آن روایت پریشانم کرده است، چون آدم اهل باور بود، روایات
ص: 181
اهل بیت(علیهم السّلام) را هم باور داشت. گفت روایت پیغمبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) من را پریشان کرد.
پیغمبر اکرم(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) به امیرالمؤمنین(علیه السّلام) فرمود یا علی(علیه السّلام)! به تعدادی که تو از راه های هدایت بلدی شیطان هم از راه های گمراه کردن بلد است! امیرالمؤمنین(علیه السّلام)
چقدر راه برای هدایت بلد است؟! استاد این کار است. بعد ایشان می گفت حالا می خواهید من با چنین موجودی که به جان ما افتاده است خیالم راحت باشد؟ پریشان نباشم؟ دو سه روز است که این روایت من را پریشان کرده است.
شیطان و تمام جنود و لشکریانش در این دوران حیرت و سردرگمی به مؤمنین حمله می کند. منتهی یکی از مهم ترین اهداف شیطان که به نظر من شاید الآن مهم ترین هدف شیطان باشد و آن نوک تیز پیکان حملا تش به
سمت آن است، خانواده هاست. خانواده ا گر در یک جامعه ای دچار فرو پاشی شد دیگر تربیت صورت نخواهد گرفت، سرباز برای دین خدا تربیت نمی شود،
سرباز برای ولی خدا تربیت نمی شود. شیطان خانواده ها و پیوندهای خانوادگی را هدف قرار داده است. پیوند بین زن و شوهر، پیوند بین فرزندان و پدر و مادر، پیوند بین اعضای خانواده، پیوند بین اعضای فامیل. این پیوندها ا گر گسسته شود و از بین رود، آن وقت سقوط انسان ها سهل و آسان می شود. یک موقع رهبر بزرگوارمان مثالی می زدند، این مثال، خیلی مثال قشنگی است. در کوهستان در جاهای صعب العبور و سخت ا گرچند نفر بخواهند کوه بروند در جاهای خطرنا کی که احیاناً برف گیر است و یخ هست و خطر سقوط، این چند نفر
خودشان را به همدیگر می بندند. وقتی باهم پیوند برقرار کردند ا گر یکی از آن ها لغزشی پیدا کند سقوطش چندان خطرنا ک نیست چون بند به دیگران است
ص: 182
اما ا گر تک وتنها باشد اگر پایش بلغزد ممکن است تا آخر دره برود. پیوندهای جامعه، پیوندهای خانوادگی، پیوندهای فامیلی ا گر در جامعه ای سست شود آن جامعه دچار فرو پاشی می شود و سقوط افراد خیلی سهل می شود. شیطان یکی از مهم ترین اهدافش این است که این پیوندها را از بین ببرد.« إِنَّ الشَّیْطَانَ یَنْزَغُ بَیْنَهُمْ» (1) تعبیر قرآن این است که یکی از کارهای شیطان همین فساد و فتنه درست کردن و فاصله ایجاد کردن است. کاه را کوه می کند، کینه درست می کند، «إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ »(2)می خواهد کینه و دشمنی بین شما درست کند که این پیوندها در جامعه سست شود. شما
ا گر روایاتی را که مربوط به آسیب های آخرالزمان هست ببینید می بینید که بسیار ی از آسیب ها متوجه خانواده هاست. من فقط به عنوان نمونه یکی دوتا از این روایات را عرض می کنم.
در روایات هست که در آخرالزمان « کثر الطلاق» (3) ، طلاق ز یاد می شود. « کثر العقوق»، عاق شدن ز یاد می شود؛ یعنی هم بچه ها حرمت پدر و مادر را نگه نمی دارند و عاق والدین می شوند هم والدین شخصیت بچه ها را می کوبند و عاق فرزندان می شوند. می دانید عقوق طرفینی است. ما معمولاً عاق والدین را ز یاد شنیده ایم که ا گر فرزندان به والدین ظلم کنند و دل آن ها را بشکنند عاق
والدین می شوند اما روایات متعددی هم دار یم که والدین هم ا گر به بچه ها ظلم
ص: 183
کنند و شخصیت آن ها را لگدکوب بکنند عاق فرزندان می شوند. در آخرالزمان این عاق شدن ز یاد می شود. در آخرالزمان قطع رحم ز یاد می شود. این ها روایات
ما است یعنی دقیقاً پیوندها دارد سست می شود. پیوند بین زن و شوهر سست می شود و طلاق ز یاد می شود. پیوند بین پدر و مادر و فرزندان سست می شود
عقوق ز یاد می شود. پیوند بین اعضای فامیل سست می شود قطع رحم ز یاد می شود. ما ا گر این روایات را هم نمی داشتیم متأسفانه الآن دار یم این اتفاق را
می بینیم. در بعضی از شهرهای بزرگ برای کسانی که آسیب شناس هستند یا می خواهند کار فرهنگی بکنند حقیقتاً قابل توجه هست و تکان دهنده که از هر ده ازدواج، سه تا چهارتا منجر به طلاق می شود حالا تازه این ها طلاق های قانونی است که در محضر ثبت شده و آمار دارد؛ طلاق های عاطفی که اصلاً آمار ندارد. چه بسا زن و شوهری در خانه ای باهم زندگی می کنند اما دلشان
با همدیگر نیست. در آخرالزمان این پیوندها زده می شود که افراد از هم دور می شوند و طبیعتاً سقوط افراد سهل تر می شود و در این جامعه تربیت صورت نخواهد گرفت. به خصوص همه ی ما با این مواجه هستیم که متأسفانه این
فضاهای مجاز ی و شبکه های اجتماعی هم دامن زدند به این دور شدن افراد خانواده از همدیگر؛ در یک خانواده 5 نفر هستند و هرکدام با موبایلش مشغول است! با همدیگر نیستند، پیش همدیگر هستند اما با همدیگر نیستند. من
نمی خواهم بگویم حتماً این آمارهایی که در بعضی از مراکز آمار ی یا در بعضی از پژوهش های میدانی داده می شود حتماً آمارهای دقیقی است اما من در یک تحقیق میدانی وسیعی دیدم که میانگین مصاحبت افراد خانواده که دور همدیگر بنشینند و باهم درد و دل کنند و باهم حرف بزنند شبانه روز پانزده دقیقه است. ده سال پیش تحقیقی که بود سی دقیقه بود الآن نصف شده است!
ص: 184
با همدیگر هستند اما هرکسی مشغول کار خودش هست. من یک کار یکاتور می دیدم در یک مجله ای که خیلی گویا بود که شبکه های اجتماعی و فضاهای
مجاز ی که همه جا را گرفته اند و نمی شود آن ها را حذف کرد (نمی توان حذف کرد ولی باید مدیریت کرد) این کار یکاتور نشان داده بود که یک زن وشوهری رو ی دو صندلی پشت به همدیگر و چسبیده به هم نشسته اند و هرکدام یک لپ تاپ جلویش هست و دارند چت می کنند؛ کنار هم هستند ولی با همدیگر نیستند! من نمی خواهم این حرف کلیشه ای را تکرار کنم که خیلی می گویند هم فرصت هستند و هم تهدید؛ خب بله همه ی ما می دانیم که این فنّاور ی و این ابزار می تواند فرصت های خوبی باشد بدون تردید می تواند باعث سهولت ارتباطات بشود، می تواند باعث دسترسی آسان به اطلاعات وسیع باشد، یک
کسی در دورافتاده ترین روستا با کل جهان و شبکه ها مرتبط هست و می تواند اطلاعات کسب کند؛ بله می تواند. می تواند باعث این شود که ما فرهنگمان را
منتقل کنیم، اما ببینید این در صورتی است که مدیریت این فضاهای مجاز ی و شبکه های اجتماعی در اختیار ما باشد. وقتی مدیریتش در اختیار ما نیست
تهدیدهایش به مراتب بیشتر از فرصت هایش است. ضررهایش به مراتب بیشتر از منافعش هست.
ا گر یک چاقو را به دست شما بدهند ا گر دسته ی چاقو در دستتان باشد، این هم فرصت است هم تهدید، هم می توانید با آن کار خوب بکنید و هم بدی، اما ا گر دسته اش دست کسی دیگر باشد و تیغه اش دست شما باشد،
اینجا دیگر نمی توان گفت فرصت ها و تهدیدهایش باهم مساو ی است. اینجا
ص: 185
خطرش خیلی بیشتر است. الآن شبکه های اجتماعی از همین قبیل است که دسته اش دست ما نیست، مدیریت این ها دست ما نیست بلکه مدیریتش جاهای دیگر است که به هرحال ما به عنوان یک متخصص نیستیم در فضای
مجاز ی، اما این را که دار یم در سطح جامعه می بینیم که خانواده های متدین نگران هستند که در خانواده هایشان کنار پدر و مادر رقیب تربیتی پیداشده است یعنی لازم نیست که دشمن با ما در سر مرزها بجنگد، بلکه آمده در
خانواده ها، کنار پدر و مادر رقیب تربیتی است، یک چیز دیگر دارد تربیت می کند بچه ها را. آن همراهش، آن گوشی اش، آن کامپیوترش.
اصلاً جوان ما بیش از آنکه پدر و مادرش همراه اولش باشند، گوشی اش همراه اولش هست. با آن می خوابد و صبح با آن بلند می شود معلوم است که یک تربیت پنهان دارد صورت می گیرد. عقیده ی من این است که ضرر این
فضاهای مجازی و شبکه های اجتماعی فقط این نیست که دوستی های ناباب در آن پیدا می شود، این هست ولی ضرر اصلی اش این نیست. ضرر اصلی اش
این نیست که در این شبکه های اجتماعی ساعت ها وقت پرت می شود و از بین می رود، ساعت ها پشت مانیتور یا گوشی وقتش هدر می رود.
خطر اصلی این نیست که ضررهای جسمی و روحی دارد، بلکه خطر اصلی شبکه های اجتماعی و فضاهای مجاز ی که الآن مدیریتش با ما نیست این است که یک تربیت پنهان، یک اخلاق پنهان و چه بسا یک دین جدیدی القاء
بکند. کنار پدر و مادرها الآن رقبای تربیتی دارند بچه ها را تربیت می کنند. من
ص: 186
از خود شما بزرگوران سؤال می کنم آیا کسی که دائم با این وسایل سروکار دارد که الآن بیست میلیون در کشور ما با این شبکه ها مرتبط هستند معمولاً هم جوان آیا یواش یواش می تواند و امکان این هست که عفت و حیاء را کم رنگ بکند؟ بله می تواند. آهسته آهسته امکان این هست که غیرت و حساسیت نسبت به ناموس را کمتر بکند؟ بله می تواند. آیا می تواند فاصله بین افراد خانواده را ز یاد کند و افراد خانواده را از هم دور کند؟ بله می تواند. این را که
با چشم دار یم می بینیم در یک مهمانی اصلاً آدم نمی داند مهمانی است یا هرکسی به کار خودش مشغول است. آیا می تواند احترام به بزرگ تر خصوصاً پدر
و مادر را کم رنگ بکند؟ در فضاهای مجاز ی رعایت احترام لازم نیست کسی که در آن فضاها دارد زندگی می کند در فضای حقیقی هم یواش یواش دیگر آن احترامات لازم را نسبت به پدر و مادر نخواهد داشت. ببینید این یواش یواش
یک تربیت پنهان است یک اخلاق جدیدی دارد ایجاد می کند ازاین جهت هست که رهبر بزرگوارمان ببینید شورای عالی فضای مجاز ی را وقتی تشکیل دادند سران ارشد نظام، وزرای مربوطه، آن کسانی که قدرت تصمیم گیری بالا دارند، افراد متخصص. منتهی به هرحال ما به عنوان یک مطالبه ی مردمی باید توقع داشته باشیم شورای عالی فضای مجاز ی! بزرگواران! شیطان و دستگاه
تبلیغاتی شیطان 24 ساعته دارد حمله می کند به مؤمنین. این نمی شود که جلسات دور به دور باهم تشکیل دادن و بعدش هم احیاناً اختلاف نظر که هیچ
آثار ی در جامعه نسبت به فضای مجاز ی که الآن دارد درو می کند انسان نبیند.
درهرحال شیطان در آخرالزمان یکی از هدف های اصلی اش خانواده هاست.
مؤمنین! سنگر خانواده ها را محکم کنید، صمیمیت را در خانواده بیشتر کنید، پیوندها را قوی تر کنید، ا گر می خواهیم خانواده مان خدانکرده دچار فرو پاشی
ص: 187
نشود همان اتفاقی که در غرب افتاد ما باید خودمان اقدامی کنیم. خانه و خانواده یکی از مقدس ترین سنگرهایی هست که خداوند متعال دوست دارد.
من سه کلمه می خواهم مطرح کنم و باقیمانده بحث من توضیح این سه کلمه است هر مقدار که فرصت شد.
خانه و خانواده در فرهنگ دینی محل عبادت، محل ریاضت و محل تربیت است. محل عبادت است یعنی عباداتی در خانه می تواند انجام دهد با کارهایی بسیار ساده که به هیچ وجه شما نمی توانید انجام دهید. خانواده
محل عبادت است. من چند روایت خدمت شما عرض می کنم ببینید این فقط از باب مشت نمونه ی خروار است. پیغمبر ا کرم(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) فرمود «جُلوسُ المَرءِ عندَ عِیالِهِ أحَبُّ إلی اللّه تعالی مِنِ اعتِکافٍ فی مَسجِدِی هذا » (1) ا گر مردی با همسرش بنشیندنفرمودبنشیند باهم ذکر بگویند و قرآن بخوانند و بلکه بنشیند باهم بگوبخند داشته باشند،درد و دل داشته باشند، این از اعتکاف در مسجد من پیغمبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) نزد خدا محبوب تر است. این در مجموعۀ ورام بن أبی فراس آمده است. روایت دیگری است از امام صادق(علیه السّلام) فرمود: « مَا مِنِ اِمْرَأَةٍ تَسْقِی زَوْجَهَا شَرْبَةً مَاءٍ» ، زنی نیست که یک ظرف آب دست شوهرش بدهد به عنوان اینکه من حواسم به تو هست، «إِلاَّ کَانَ خَیْراً لَهَا مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ»
برایش بهتر است از عبادت یک سال که «صِیَامٍ نَهَارُهَا وَ قِیَامٍ لَیْلُهَا»(2) که روزها روزه باشد و شب ها شب زنده دار! این روایت در جلد چهارده وسائل الشیعه است.
ص: 188
روایت دیگر در جامع الاخبار مرحوم صدوق آورده است. پیغمبر ا کرم(صلّی الله علیه و آله وسلّم )
فرمود « یاعلی ! ساعة فی خدمه اهل البیت » ا گر کسی یک ساعت در خدمت خانواده باشد، کارها را انجام دهد، همکار ی داشته باشد « خَیرٌ مِن عِبادَةِ اَلفِ سَنَةٍ»(1) از عبادت هزار سال برایش بهتر است! ما اصلاً کی هزار سال عمر ِ می کنیم که بتوانیم عبادت کنیم ولی با یک ساعت در خدمت خانواده بودن
این ثواب را می بریم. روایت از پیغمبر ا کرم(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) هست که « خِدمَةُ العِیالِ کَفّارَةٌ لِلکَبائرِ » خدمت خانواده کفاره ی گناهان کبیره است و « تُطفی غَضَبَ الرِّبِّ » و ِ غضب پروردگار را خاموش می کند «لا یَخدُمُ العِیالَ إلاّ صِدِّیقٌ أو شَهیدٌ» کسی در خدمت خانواده اش قرار نمی گیرد مگر صدیق یا شهید «أَوْ رَجُلٌ یُرِیدُ اَللَّهُ بِهِ خَیْرَ اَلدُّنْیَا وَ اَلْآخِرَةِ .» کسی که خیر دنیا و آخرت را طالب است. امام صادق(علیه السّلام) فرمود «اَکْثِرُوا مِنْ قُبْلَةِ اَولادِکُم » بچه هایتان را ز یاد ببوسید و محبت کنید «فَاِنَّ لَکُمْ بِکُلِّ قُبْلَةٍ دَرَجَةً فی الجنة » با هر بوسه ای که بر فرزند می زنید یک درجه گیرتان می آید « مَسِیرَةُ خَمْسِ مِائَةِ عَامٍ»به اندازه ی 500 سال عبادت با یک بوسه
بر فرزند! امام رضا(علیه السّلام) فرود ا گر مردی هدیه ای برای یکی از زن های محرمش مثل مادر، خواهر، همسر، دختر بگیرد خداوند متعال تضمین کرده که « فَرَّحَهُ اَللَّهُ یَوْمَ اَلْقِیَامَةِ .» خدا این را روز قیامت خوشحالش می کند. (2) این تعداد اندکی است از انبوه روایاتی که ثواب های عجیب وغریب و عباداتی برای کسی که در خانه صمیمیت داشته باشد نسبت به همسر و فرزندان. ممکن است در ابتدا کسی نعوذبالله کسی بگوید این روایات درست است؟ یعنی این ثواب های
عجیب وغریب داده می شود؟ این ها درست است ا گر بدانیم فلسفه ای که
ص: 189
پشت این روایات هست چیست آن وقت می بینید کاملاً درست است و اهل بیت(علیهم السّلام) دقیقاً می دانستند چه باید بگویند. آن بزرگواران تا آخر تاریخ را
می دیدند و می دانستند که زمانی خواهد شد که خانواده ها مورد هجوم قرار خواهند گرفت برای فرو پاشی و سست شدن پیوندها؛ لذا این روایات انبوه که فلسفه اش تحکیم بنای خانواده و پیوندها است که ا گر خانواده محکم باشد تربیت در آن جامعه صورت می گیرد، دین خدا باقی می ماند، سرباز برای دین خدا تربیت می شود. اهل بیت می فهمیدند چه دارند می گویند و این ثواب هایی
که فرموده اند از خدا که کم نمی آید.
مقیاس های آخرتی با مقیاس های دنیا خیلی فرق می کند. ا گر خدا به اندازه ی هزار سال عبادت به کسی که با خانواده اش صمیمی هست بدهد که از خدا چیزی کم نمی آید بنابراین این روایات کاملاً درست است و اهل بیت(علیهم السّلام) این روایات را ذکر کرده اند که ما خانه و خانواده را به عنوان یک معبد بدانیم.
همین جا من یک چیزی در بین الهلالین عرض کنم بیشتر به خواهران بزرگوار.
محور این معبد یعنی خانه، زن است. زن خانه دار، ارزش خودش را بفهمد چقدر بالا است. زن خانه دار محور این معبد است. متأسفانه الآن در یک فرهنگ مادی جهانی که گردوخاکش رو ی سر ما هم ر یخته است، که ملاک ارزشمند بودن را سودآور ی و درآمدزا بودن می داند، در دنیای سرمایه دار ی، زن خانه دار سودآور نیست بلکه مصرف کننده است لذا ارزشش کم می شود. طور ی شده
ص: 190
که الآن ا گر به جوان ما بگویی که مادرت چه کاره است، اگر مثلاً شاغل باشد که چه بسا شغلی باشد که تناسبی هم با زنانگی نداشته باشد، باافتخار می گوید
شاغل است. اما ا گر خانه دار باشد، مادرش گویی کسر شأن است، چنان آرام می گوید خانه دار! گویی خانه دار بودن یعنی عقب افتاده بودن! یعنی بی سواد
بودن. این مال فرهنگ مادی است که همه چیز را با سود ارز یابی می کند. بله زن خانه دار سودآور نیست و مصرف کننده است، اما در فرهنگ دینی که خانه معبد و محل عبادت است و محورش زن هست، آن وقت زن خانه دار ارزشش فوق العاده است که کسی مثل حضرت زهرا(علیهاالسّلام) یا ز ینب کبری(علیهاالسّلام) این ها
خانه دار بودند، بااینکه آن زمان شغل هایی هم بود ولی این خانه به عنوان اولین وظیفه ای بود که حفظ می کردند.
خدا رحمت کند امام راحل عظیم الشأن ما(رحمه الله) ، درود خدا بر او که دین را و فرهنگ دین را خوب می شناخت. در خاطرات زندگی آن بزرگوار نقل می کنند
که حضرت امام به یکی از خانم های خانواده اش فرموده بود حاضری با من یک معامله کنی؟ حاضری که من ثواب تمام عبادت های عمرم را به تو بدهم و تو ثواب یک شب بیدار بودن و نگه داشتن بچه را به من بدهی؟ ثواب یک شب بچه دار ی که پا رو ی خودت و نفست گذاشتی و فقط فکرت به او بود را به من بدهی. خانه دار بودن چیز کم ارزشی نیست، خانه محل عبادت و معبد است.
یک نکته قابل توجه و آن اینکه طلاق، چون فرو پاشی خانواده است مبغوض خدا است. این معبد را از بین می برد. خداوند متعال این را دوست ندارد چون این عبادتگاه فرو پاشیده می شود.
ص: 191
خانه محل ر یاضت و سیر و سلوک است، به زبان کسانی که اهل این حرف ها هستند. این حرف بنده نیست. یکی از دوستان موثق می گفت من خدمت علامه طباطبایی رسیدم، رضوان خدا بر ایشان، گفتم حاج آقا ا گر
می شود یک نسخه ی سیر و سلوک به من بدهید. ایشان فرمودند: شما مجرد هستید یا متأهل؟ گفتم مگر فرقی هم می کند؟ فرمودند بله که فرق می کند؛
یک چیزهایی برای مجرد عبادت است و باعث قرب او به خدا می شود که ا گر همین شخص متأهل شد ا گر آن کار را انجام دهد قرب که نمی آورد بعد هم می آورد. شرایط فرق می کند. مثلاً شما فرض کنید یک جوان مجرد که مذهبی هم هست، هیأتی و مسجدی هم هست ا گر با رفقای هیأتی تا دیروقت در مسجد و هیأت باشد یا باهم مسافرت بروند، این چیز بدی نیست اما همین
جوان وقتی متأهل شد ا گر تا دیروقت هیأت باشد یا مسجد باشد یا مسافرت برود و به خانواده اش نرسد هیچ قربی که برایش ندارد بلکه بعد از خدا هم برایش
می آورد. من در یک مسجدی داشتم در یک هیأتی صحبت می کردم وقتی بیرو ن آمدم یک خانم جوانی آمد گفت حاج آقا تو را به قرآن به این مخاطبینی که شوهر من هم جزئشان هست بگویید که وقتی متأهل شدید شما شرایطتان فرق می کند، دیگر قرار نیست تا دیروقت در مسجد باشید، شما که خدمتکار به خانه نیاورده اید که برای شما غذا درست کند، لباس هایتان را بشوید. من گاهی تا نیمه شب منتظر می مانم، خسته می شوم، می ترسم ولی همسرم نمی آید.
حرف کاملا درستی هم هست. شرایط مجرد با متأهل کاملا فرق می کند.
سلمان، زمانی که استاندار مدائن بود شنید که یکی از اصحاب، یکی از خوبان، زاهد عارف شده است، ولی به خانواده اش نمی رسد. ز ید بن صوهان که
ص: 192
از اصحاب امیرالمؤمنین(علیه السّلام) بود آخرش هم به شهادت رسید. سلمان شنید که او به خانواده اش نمی رسد. عصایش را برداشت و به خانه ی زید رفت. خانمش
آمد دم در سلمان گفت به زید بگویید بیاید من کارش دارم. خانمش گفت جناب سلمان! ز ید امروز روزه است در مسجد با رفقایش با هم رفته اند ذکر بگویند و قرآن بخوانند و... سلمان گفت یک مقدار غذا در سفره ای بگذارید
به من بدهید. گرفت آورد مسجد دید زید با رفقایش حلقه ی ذکری تشکیل داده اند و با رفقایش دارند ذکر می گویند و قرآن می خوانند. صدایش کرد، آمد، سفره را باز کرد و گفت بنشین بخور. گفت جناب سلمان من روزه ام. گفت
بی خود روزه ای یا باید این غذا را بخور ی یا با این عصا تو را می زنم! سلمان این آدم باعظمت «منا اهل البیت». زید گفت چرا شما این قدر ناراحتید؟
سلمان گفت پیغمبر ا کرم(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) که زاهدترین فرد در عالم وجود بود، از همه بیشتر به خانواده اش می رسید. این چه زهدی است که تو دار ی و دیگر اصلاً به خانواده ات نمی رسی؟ چرا فشار و سنگینی زهد تو را خانواده ات تحمل کنند؟
بعد یک مقدار نصیحتش کرد، گفت بنشین روزه ات که مستحبی است بخور و بعد برو به خانواده ات برس.
علامه طباطبایی فرمودند شما مجردی یا متأهل؟ آن بنده خدا گفت من متأهل هستم. علامه فرمود نسخه ی سیر و سلوک شما این است که در خانه اهل گذشت و صبر و مدارا باشی. این نسخه ای است که می خواهی. مگر
نمی خواهی اهل ر یاضت باشی؟ این ر یاضت تو است. درود خدا بر فارابی زمان ما که می فهمید چه بگوید. ما گاهی اوقات می خواهیم به ملکوت و جبروت
برسیم جلو پایمان هنوز چاله چوله ها را درست نکرده ایم.
ص: 193
کسانی که متأهل هستند ا گر در خانه نیم ساعت یا یک ساعت گوشه ای سجده کند و ذکر بگوید، که کار بسیار ارزشمندی است، این بیشتر ر یاضت و پا رو ی نفس گذاشتن است یا در خانه ا گر مشاجره و دعوایی با خانواده پیدا شد و کم کم آمپرها بالا رفت و رگ گردن ها کلفت شد، آدم پایش را رو ی نفس بگذارد و به خاطر اینکه صمیمیت در خانه از بین نرود، کوتاه بیاید؟ آن سجده ریاضت است و پا رو ی نفس گذاشتن یا در دعوا کوتاه آمدن؟ به خصوص دعوایی که شیطان هم از بیرون تحریک می کند و بنزین روی آتش می ریزد که فلانی مبادا کوتاه
بیایی! شک نکنید که این کوتاه آمدن ر یاضت است و پا رو ی نفس گذاشتن.
یکی از بزرگانی که اسمش را نمی آورم که در همین زمان نزدیک ما بود، فیلسوف بزرگواری بود. می گفت من یک موقعی حس کردم خداوند متعال خیلی چیز به من داد و فهمم عوض شد. این به خاطر این بود که در خانه، دعوا و مرافعه ای بین من و همسرم پیش آمده بود و صداها داشت بالا می رفت، من وسط دعوا در دلم به خودم گفتم فلانی ما انسانیم، درنده که نیستیم به جان هم بیفتیم.
همانجا خم شدم دست خانمم را بوسیدم. از آن وقت حس کردم خدا درهایی از فهم را به رو ی من باز کرد. علامه طباطبایی فرمودند: ا گر ر یاضت می خواهی و پا رو ی نفس گذاشتن می خواهی، در خانه اهل گذشت و مدارا و صبر باش. الان متأسفانه این عیب موجود است که با کوچکترین اختلاف، سراغ طلاق های توافقی می روند! خصوصاً بین زن و شوهر جوان که اختلاف جزئی پیش می آید فوری می گویند ما با هم تفاهم ندار یم، برو یم از هم جدا شویم! کجا برو ید؟ صبر کنید، تحمل کنید. چند وقت پیش بود کسی به من زنگ زده بود که حاج آقا!
خانم من دچار وسواس است، آیا می توانم از او جدا شوم و طلاقش بدهم؟ من
ص: 194
گفتم مردانگیت فقط تا همین جا بود؟ به محض اینکه دیدی یک بیماری در خانواده ات هست پا پس کشیدی؟ الان باید بایستی و مقاومت کنی.
در یک بیمارستان ا گر مریض بدحالی باشد که درد کشیده و اعصابش خرد است، من و شما که آدم های عادی هستیم ا گر نزدیک این بیمار برو یم ممکن است به ما بپرد و دوتا حرف درشت هم بزند، من و شما معمولاً نزدیک نمی شویم و می گوییم برای خودمان دردسر درست نکنیم؛ اما دکتر چی؟ او هم نزدیک نمی شود؟ دکتر می گوید تازه این اول کار من است، این مریض
دردمند است من باید سراغش بروم. پرستار چی؟ او هم نزدیک می شود و می گوید تازه اول کار من است. در خانه، همسران طبیب و پرستار هم هستند.
ا گر یک بیمار ی و مشکلی در طرف مقابل بود پا پس نمی کشند، می ایستند.
در قرآن خدا اول می فرماید « وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ »
با هم خوب زندگی کنید.
اما خداوند متعال خوب می داند که بالاخره دو نفر آدم دو نفر هستند و گاهی اوقات بینشان اصطکا ک پیدا می شود، گاهی سلیقه هایشان به هم نمی خورد.
بلافاصله خدا می فرماید « فَإِنْ کَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَی أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئًا وَیَجْعَلَ اللَّهُ فِیهِ خَیْرًا کَثِیرًا »(1) ا گر یک چیز ناپسندی از همسرتان دیدید فور ی از هم جدا نشوید،صبر کنید چه بسا آدم یک چیز ناپسند ببیند که خوشایندش نباشد اما خیرش در همان است. چه بسا از همان همسری که اخلاق درستی ندارد ا گر آدم تحمل
کند، بچه های خوب گیرش بیاید. ا گر آدم همان جا تحمل کند مراتبی از قرب خدا گیرش بیاید، چه بسا بتواند او را تربیت کند.
ص: 195
خدا رحمت کند مرحوم آقا سید علی آقا قاضی را که همه ی شما بزرگواران اسم این عارف کم نظیر شیعه را شنیده اید. یکی از شا گردان خوب ایشان، آقا سید هاشم حداد بود که در سال های نه چندان دور زنده بود. آقا سیدهاشم
حداد می فرمودند که من در خانه ام یک مشکل خانوادگی داشتم، نه با خانمم بلکه با مادرخانمم. چون من فقیر بودم، مادر خانمم هر موقع من را می دید به من متلک می گفت و فحش می داد می گفت ما دخترمان را بیچاره کردیم دادیم به تو. من با فحش های او می ساختم. یک مرتبه دیگه خیلی خسته شدم رفتم پیش استادم آقای قاضی. گفتم من می توانم خانمم را طلا ق بدهم و اصلاً از این خانواده جدا شوم؟ آقای قاضی فرمودند شما با خانمت مشکلی دار ی؟ گفتم نه. هم من به خانمم علاقه دارم هم او به من، ما با هم مشکلی ندار یم. منتهی
ا گر خانم من باشد، مادرش هم هست، ا گر بخواهم مادرش نباشد باید خانمم را هم طلاق بدهم این دو به هم چسبیده اند. آقای قاضی فرمودند ابداً حق طلاق
ندار ی. پیش خدا عذر ی ندار ی. تو به هر جایی در راه خدا می خواهی برسی در همین خانه باید برسی. آقای سیدهاشم حداد می گفت من از منزل آقای
قاضی که بیرو ن آمدم دیگر فکر طلاق را از سرم بیرو ن کردم، دیگر آب پا کی را رو ی دست ما ر یخت. با فحش ها و بد و بیراه های مادر خانمم می ساختم.
یک مرتبه هوا خیلی گرم بود در نجف، رفتم منزل. وقتی رفتم مادرخانمم در حیات بود تا من را دید شروع کرد رگباری به من بد و بیراه گفتن و فحش دادن و در بین حرف هایش یک چیزی به مادرم گفت. ایشان می گفت من سوختم چون به مادرم جسارت شد، خیلی ناراحت شدم. یاد حرف استادم که فرمود به هر جا می خواهی برسی در همین خانه باید برسی، افتادم. دیدم ا گر بخواهم
ص: 196
بایستم با او درگیر می شوم. از خانه بیرو ن آمدم، در کوچه را که باز کردم پایم را که در کوچه گذاشتم چند قدم که رفتم دیدم دوتا شدم، اولین مکاشفه ای بود که تا به حال برایم رخ داده بود تا به حال من چنین چیزهایی ندیده بودم.
دیدم یک سید هاشم نورانی یک طرف دارد می رود، یک روح ملکوتی و زیبا که اصلاً این فحش ها به او نمی خورد. یک سیدهاشم ظلمانی حیوانی هم دارد یک طرف دیگر می رود که ا گر فحش ها به او هم بخورد مهم نیست. چند لحظه محو لذت این صحنه بودم و بعد ناپدید شد. برگشتم به طرف خانه.
رفتم سمت مادر خانمم دستش را بوسیدم، گفتم هرچه می خواهی بگویی بگو، تو نمی دانی من را به کجا رساندی! آن بنده خدا هاج و واج مانده بود و می گفت مگر من به تو چه داده ام، من فقط فحش به تو دادم. گفتم نه تو نمی دانی. می گفت اتفاقاً از آن به بعد رابطه ام با مادر خانمم هم خوب شد، چون حس کرد که من خیلی متواضعم که با وجود این همه بد و بیراه رفتم
دستش را بوسیدم. هم خدا عنایت کرد یک چیزهایی را به من داد، هم رابطه ام با مادر خانمم خوب شد و رسیدم به این آیه که خدا فرمود «فَعَسَی أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئًا وَیَجْعَلَ اللَّهُ فِیهِ خَیْرًا کَثِیرًا »(1)
خانه امیرالمؤمنین(علیه السّلام) و حضرت زهرا(علیهاالسّلام) خانه ای پر از صفا و مهربانی
و محبت بود. خانه ای که این دو بزرگوار نسبت به هم طوری بودند که امیرالمؤمنین(علیه السّلام) فرمود نه سالی که زهرا(علیهاالسّلام) در خانه من بود یک بار نشد که دل من را بشکند، من هم دل او را نشکستم. یک بار نشد که من را عصبانی کند،
ص: 197
من هم او را عصبانی نکردم. « ما اغضبتنی و ما اغضبتها»(1) در مدتی که حضرت زهرا(علیهاالسّلام) با امیرالمؤمنین(علیه السّلام) بودند به قدری خوش و بانشاط بودند که در روایات نقل شده گاهی اوقات غذایشان را برمی داشتند و به صحرا یا باغی می رفتند و آنجا با همدیگر می خوردند. « تداعیا بینهما بالکلام» با هم شوخی می کردند، خوش بودند با همدیگر. برخلاف ذهنیتی که بعضی از ماها از حضرت دار یم به
خاطر اینکه بیشتر روضه های حضرت زهرا را شنیده ایم. آن 75 روز یا 95 روز بعد از پدر بزرگوارشان را همیشه شنیده ایم، ذهنیتمان این است که حضرت همیشه گریه می کرد و همیشه گوشه اتاق بود، اصلاً اینطور نبود. حضرت زهرا(علیهاالسّلام) بسیار بانشاط بود، امیرالمؤمنین(علیه السّلام) فرمود هر موقع من وارد خانه می شدم زهرا(علیهاالسّلام) هم و غم را از دل من بر می داشت و به من روحیه می داد. با نشاط بود. وجود مقدس
حضرت امیر(علیه السّلام) و حضرت زهرا(علیهاالسّلام) بسیار به همدیگر احترام می گذاشتند، حضرت امیر(علیه السّلام) هر وقت می خواست حضرت زهرا(علیهاالسّلام) را صدا بزند می گفت دختر رسول خدا(صلّی الله علیه و آله وسلّم )، حضرت زهرا(علیهاالسّلام) هم می خواست امیرالمؤمنین(علیه السّلام) را صدا بزند یا اباالحسن، یابن العم. در خانه ای که بزرگترها حرمت همدیگر را نگه داشته باشند، بچه ها حرمت هر دو را نگه می دارند و در خانه ای که بزرگترها حرمت همدیگر را حفظ نکنند بچه ها حرمت هیچکدام را حفظ نمی کنند. اوّل از همه متولی
امامزاده باید حرمت امامزاده را حفظ کند. حضرت زهرا(علیهاالسّلام) و امیرالمؤمنین(علیه السّلام) به
همدیگر فوق العاده احترام می گذاشتند، در عین اینکه صمیمی بودند و شوخی می کردند و خانه با نشاط بود. در روایت هست که حضرت زهرا(علیهاالسّلام) در خانه برای
همسر، معطر بود. پیغمبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) فرموده بود عطر زهرا(علیهاالسّلام) از بوی گل سرخ و گل یاس است. هم باطنشان گلستان بود هم ظاهرشان. برای همدیگر اینچنین بودند. من
ص: 198
تقاضا می کنم که کسی نگوید این چیزهایی که می گویید معلوم است، چون هر دو معصوم بودند و معلوم است که دل همدیگر را نمی شکستند، این که گفتن ندارد، مگر قرار بود اینها دل همدیگر را بشکنند و به هم بی احترامی بکنند؟
جواب این است که این فقط مربوط به حضرت زهرا(علیهاالسّلام) و امیرالمؤمنین(علیه السّلام)
نیست. علامه طباطبایی چهل سال زندگی متأهلانه داشت، خانمش قبل از خودش از دنیا رفت، بعد از وفات خانمش شکست. تا مدت ها گریه می کرد.
به او می گفتند حاج آقا! مرگ حق است، شما عارف هستید، فیلسوف هستید، مفسر قرآن هستید، بالاخره خانم شما اجلش فرا رسیده بود از دنیا رفت! علامه
طباطبایی می فرمود گریه من به خاطر اعتراض به خدا که نیست، من هم می دانم مرگ حق است. هر موقع یاد مهربانی های همسرم می افتم نمی توانم خودم را کنترل کنم. من تفسیر المیزان را نوشتم، آن موقعی که می نوشتم اسم من پشت جلدش رفت اما کسی دیگر پشت صحنه بود و زمینه را آماده کرد و من این کتاب را نوشتم. این کتاب را در واقع دو نفر نوشتند. کمک های او بود
که من توانستم این کتاب را بنویسم. هر موقع که می نشستم برای نوشتن می آمد یک سینی چایی آهسته می گذاشت کنار من، سر و صدا نمی کرد که من حواسم
پرت شود، دو ساعت بعد می آمد این سینی را برمی داشت، یک سینی دیگر می گذاشت. هیچ موقع کاری نکرد که من بگویم ای کاش این کار را نمی کرد.
اینها که معصوم نبودند ولی اینچنین در خانه بودند. تا سه سال بعد از رحلت همسرشان علامه هر روز می آمد سر قبر همسرش و قرآن می خواند. بعد که دیگر کسالت قلبی پیدا کرد، دو روز در هفته (دوشنبه و پنجشنبه) می آمد تا وقتی که سرپا بود. فقط مال معصومین(علیهم السّلام) نیست. غیر معصوم هم می تواند خانه را اینطوری صمیمی و بامحبت نگه دارد.
ص: 199
ص: 200
مقام معظم رهبری (مدظله العالی) زندگی فاطمه زهرا(س)، اگر چه کوتاه بود و حدود بیست سال بیشتر طول نکشید، اما این زندگی، از جهت جهاد و مبارزه و تلاش و کار انقلابی و صبر انقلابی و درس و فراگیری و آموزش به این و آن و سخنرانی و دفاع از نبوت و امامت و نظام اسلامی، دریای پهناوری از تلاش و مبارزه و کار و در نهایت هم شهادت است. این، زندگی جهادی فاطمه ی زهراست که بسیار عظیم و فوق العاده و حقیقتا بی نظیر است و یقینا در ذهن بشر - چه امروز و چه در آینده - یک نقطه ی درخشان و استثنایی است.
سخنرانی در دیدار جمعی از بانوان
28/ 10/ 1368
ص: 201