ص: 2

ص: 3

فصل سوم : قوانین حمل و نقل و مسافر

بلیت ...............................................................49

توشه مسافر .....................................................51

حقوق مسافر.....................................................53

حقوق رانندگان و پایانه ها ....................................56

نظافت .............................................................58

فضای معنوی ......................................................59

رانندگان و ایمنی .................................................63

تبلیغات در اتوبوس ...............................................66

کرایه دربستی ..................................................67

اشیاء پیدا شده ..................................................67

امربه معروف و نهی از منکر ..................................69

شرایط امر به معروف و نهی از منکر .........................71

مراتب امر به معروف و نهی از منکر...........................71

فصل چهارم : رانندگان و مشاغل دیگر

فصل پنجم : عفاف و حجاب

1.یک روز تفریح ...................................................80

2.حدیث حولاء .....................................................82

3.احکام پوشش .................................................83

نگاه به نامحرم ..................................................85

ازدواج با حور العین ...............................................85

اقسام نگاه .......................................................86

ص: 5

گفتگو با نامحرم ...................................................86

تماس بدنی با نامحرم............................................89

موسیقی ..........................................................90

فصل ششم : خاطرات

ذکر ...................................................................94

تلخ؛ اما شیرین ....................................................94

ایثار در جوانی .....................................................95

رفع اتهام .........................................................96

فصل هفتم : رانندگان شهید و ایثارگر

قسمتی از وصیت نامه راننده شهید کرم احمدی .....100

پندی برای سفر ...............................................102

سفر زیارتی ، سیاحتی وهمیشگی آخرت................104

فصل هشتم : اشعار

اشعاری اخلاقی و معنوی در خصوص رانندگی ..........109

فهرست منابع...................................................116

ص: 6

گام دوم یعنی شناخت معروف و منکر در روابط اجتماعی و معاملات اقتصادی، کاری است که با وجود برخی از آثار علمی و پژوهشهای ارزشمند با نگاه تخصصی به هر صنف مورد توجه قرار نگرفته است. سلسله کتابهای فقه و زندگی به پژوهش و نگارش در حوزه اصناف خاص توجه دارد و بایدها و نبایدهای فقهی و اخلاقی و آداب اسلامی هراتحادیه صنفی و دست اندرکاران مشاغل مختلف تولیدی، توزیعی، و خدماتی را محور پژوهش و نگارش و اطلاع رسانی خویش می داند

گام سوم در شناخت معروف و منکر به روابط مردم و حکومت ها اختصاص دارد، اسلامی شدن روابط دولت و ملت بالاترین گام به سوی رضای خداوند متعال محسوب می شود و در سایه ی پیروی از رهبری الهی و تسلیم دولت و ملت در برابر قوانین قرآن و عترت امکان پذیر است

در حدود سالهای 1372 ش با آغاز فعالیت های ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر طرح پژوهشی فقه و زندگی» توسط جناب حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمد حسین فلاح زاده، در پژوهشکده باقر العلوم (علیه السّلام) قم، پی ریزی شد. هدف طرح، تألیف و تدوین مجموعه کتابهایی در زمینه آداب و احکام اسلامی برای

اصناف و مشاغل

ص: 8

گوناگون اقتصادی و بازاریان کشور بوده با هماهنگی این دو نهاد فرهنگی تألیف حدود بیست جلد از این مجموعه در سال های آغاز کمک خوبی به بازاریان متدین در زمینه شناخت احکام شرعی و حلال و حرام مشاغل بشمار می رفت. اما مثل بسیاری دیگر از طرح ها این کار هم به دلایل مختلف ناتمام ماند و در زمینه ی احکام فقهی بسیاری اصناف اثری فراهم نیامد

ضرورت اسلامی شدن بازار، علاقه ی بسیاری از کسبهی محترم در بخش های تولید و توزیع و خدمات و پیگیری ریاست محترم ستاد احیاء حجة الاسلام و المسلمین زرگر دام عزه العالی سبب احیای مجدد این طرح پژوهشی کاربردی در سال 1393 ش شد و تالیف و تدوین کتبی دیگر در زمینه فقه اصناف در دستور کار پژوهشکده امر به معروف و نهی از منکر قرار گرفت.

در سال های آغازین، این پژوهش ها با هدایت و حمایت ستاد و نظارت علمی و فقهی برادران گرامی حجج اسلام محمد حسین فلاح زاده و محمود مهدی پور شکل گرفت و بیست و چند دفتر از آن فراهم آمد. اینک بار دیگر پس از حدود چهارده سال، این کار ناتمام و بر زمین مانده به توفیق الهی و نظارت جناب حجت الاسلام والمسلمین آقای حاج

ص: 9

شیخ حسین خدادادی و همکاری گروهی از فضلای حوزه علمیه قم در پژوهشکده امر به معروف پیگیری می شود.

همیشه اصناف محترم و صاحبان مشاغل در انجام وظیفه خود نیاز به احکام و قوانین الهی دارند و لازم است معروف و منکرات صنفی را بشناسند. تحولات صنفی و دگرگونی ها در حوزه کسب و کار سبب می شود که احکام براساس نیازهای روز مورد بازنگری فقهی و علمی قرار گیرد وتفقه واجتهاد جدید ضرورت یابد. از این رو بار دیگر با استفاده از فتاوی مراجع بزرگوار تقلید و قوانین مصوب شورای نگهبان موضوعات کار نشده در برنامه پژوهشی قرار گرفت و بیست اثر جدید تحقیق و تولید شد. عناوین پژوهش های سال 1393 ش بدین شرح است: ..

احکام صنف طلا و جواهر

احکام تلفن همراه

أحکام بازی های رایانه ای

احکام صنف اتوبوس رانی

احکام صنف فرش و تابلو فرش

احکام صنف کیف و کفش (سراجان)

احکام صنف ماهی فروشان

احکام صنف ناشران

ص: 10

احکام صنف پوشاک

احکام صنف نانوایان

احکام صنف اینترنت و رایانه

احکام صنف پرندگان و پرنده فروشان

احکام صنف اغذیه فروشان

احکام صنف پارک ها

احکام عمومی کسب و کار

احکام صنف قهوه خانه ها

احکام صنف الکتریکی

احکام صنف داروخانه ها

احکام صنف صوتی و تصویری

احکام بیمه ها.

این دفتر از فقه و زندگی که با تلاش برادران گرامی آقایان سبحانی و یاوری پدید آمده به احکام اتوبوسرانی و پایانه ها اختصاص یافته است و امیدواریم محققان ودست اندر کاران محترم با ارائه تجارب و مسائل شرعی خویش ما را در تکمیل این اثر یاری کنند.

با درخواست توفیق از خداوند دانا و تواناویاری محققان حوزوی و همراهی اصناف کشور، بسیج اصناف و مسؤولان ستادهای امر به معروف، می توان به سوی اسلامی شدن

ص: 11

بازار، آرامش روانی جامعه، کاهش جرم و تخلفات اقتصادی و کسب رضای حضرت حق گام هایی بلند تر برداشت.

امیدواریم با شناخت احکام الهی در تمام بخش ها و اجرای آن در زندگی فردی و اجتماعی و در سایه فقه ناب اسلامی و با هدایت حضرت بقیة الله عجل الله تعالی فرجه الشریف ، توحید و عدالت در سراسر عالم حاکم گردد، ان

شاء الله.

قم پژوهشکده امر به معروف و نهی از منکر

خیابان سمیه کوچه 12 پلاک 355

fmaroof.ir

info@fmaroof.ir

ص: 12

مستهلک بودند و هزینۀ نگهداری زیادی طلب می کردند که این امر در نهایت باعث پایه گذاری صنعت اتومبیل سازی در ایران شد.

بر این اساس، اولین اتوبوسهای مونتاژ شده در سال 1290ش به تهران وارد شد که حدود 5 درصد از جابه جایی مسافران توسط این اتوبوسها انجام می شد.

در زمان صدارت «وثوق الدوله» در سال 1298ش با توجه به افزایش نارضایتی مردم از نحوۀ جابه جایی مسافرین، دولت بر آن شد تا با ایجاد اداره ای، به سازماندهی و نظم بخشیدن به حمل و نقل درون شهری بپردازد که پس از مدتی بحث و تفحص، این اداره در بلدیه (شهرداری) پایه گذاری شد. شهرداری موظف شد قوانینی وضع کند تا تسهیلات لازم را برای مسافران ایجاد کند. این قوانین شامل میزان کرایه، زمان کار ناوگان، تثبیت خطوط و آیین نامۀ انضباطی بود.

در اولین گام، شهرداری تمام اتوبوسها را موظف به دریافت پلاک شناسایی خودرو کرد و در زمان «کریم آقا بوذر جمهری» جهت کنترل خطوط، هر خط دارای ناظری شد تا بر کار ناوگان خطوط نظارت کند. در شهریور 1320 حدود 100 دستگاه اتوبوس در تهران کار می کردند که 90 دستگاه آن بنز بود.

ص: 15

در همین سال اتوبوسهای «زایس» روسی وارد ایران شد و در سال 1331 دولت آقای سهیلی اجازۀ فعالیت شرکتهای خصوصی حمل و نقل را صادر کرد.

اولین اتوبوسهای دوطبقه در سال 1820م /1198ش به صورت تجاری مورد استفاده قرار گرفتند.

این اتوبوسها اوایل Omnibuses نامیده می شدند و مقامات لندن برای تشویق مردم به استفاده از آن، نیمی از هزینه ها را پرداخت می کردند. اوایل طبقۀ بالایی توسط یک نردبان در دسترس مسافران قرار می گرفت که فضا برای نشستن حدود 42 مسافر را داشت. به مرور زمان نوآوریهایی مانند راه پله برای دسترسی بهتر، همراه با قرار دادن صندلیهای راحت تر به جای نیمکت صورت گرفت و خانمها به استفاده از این وسیله تشویق شدند و همین امر عرصۀ رقابت را برای «تراموا» تنگ تر می کرد.

ص: 16

اولین اتوبوس دو طبقه با موتور احتراقی در سال 1923م/ 1301ش معرفی شد. بعد از تغییر در نیروی محرکه، مهم ترین ویژگی مدل جدید، سقف دار شدن طبقۀ بالایی بود. این مدل تا سال 1937م/ 1315ش تولید می شد.

مدلهای جدیدتر با نام Routemaster در سال 1954م/ 1332ش ساخته شد. از مزایای کلیدی این مدل، شاسی جداگانه بر روی موتور و استفاده از آلیاژ جدید در تولید بدنه و موتور بود. موتور در جلو قرار گرفت و جعبه فرمان هیدرولیکی، سیستم تعلیق مستقل جلو، جعبه دندۀ اتوماتیک و ترمز هیدرولیکی پیشرفته از دیگر

ص: 17

ویژگیهای نسل جدید بود.

سپس مدلهای جدید هیبریدی، با طراحی قوس دار و نامتقارن، دارای سه در و دو پلکان برای سوار شدن راحت تر مسافران به کار گرفته شد.(1) امروزه اتوبوس علاوه بر جابه جایی مسافرین، برای خدمات درمانی مثل اورژانس، انتقال خون، اتاق عمل و همچنین تعمیرگاه سیار استفاده می شود.

ص: 18

ایشان را مأمور تعمیر قبر مطهر حضرت علی علیه السلام قرار دادند؛(1) یعنی نخستین تولیت آستان مقدس امیرالمؤمنین علی علیه السلام، جناب صفوان بود.

«صفوان جمّال می گوید: روزی نزد امام کاظم علیه السلام رفتم. حضرت به من فرمودند: ای صفوان! تمام اعمالت زیبا و نیک است، جز یکی. عرض کردم: قربانت گردم! کدام عملم؟ فرمود: کرایه دادن شترانت به این مرد (هارون الرشید). گفتم: به خدا قسم برای خوشگذرانی، خودنمایی، شکار یا بازی کرایه ندادم؛ بلکه برای راه مکه بوده، و خود نیز متصدی آن نیستم؛ بلکه غلامانم را با او می فرستم. فرمود: ای صفوان! مگر کرایۀ تو بر عهدۀ او نیست؟ عرض کردم: بله، قربانت شوم. فرمود: پس تو می خواهی که او زنده بماند تا کرایۀ تو را بدهد؟ گفتم: آری. فرمود: هر که ماندن آنها را دوست بدارد، از آنهاست و هر که از آنهاست، اهل دوزخ است.

صفوان می گوید: رفتم تمام شترانم را فروختم. وقتی خبرش به هارون رسید، مرا خواست و به من گفت: ای صفوان! به من خبر رسیده است که شترانت را فروخته ای؟ گفتم: آری. پرسید: چرا؟ گفتم: پیری سالخورده ام و غلامانم

ص: 20

نیروی این کارها را ندارند. گفت: هیهات! هیهات! من می دانم چه کسی به تو اشارت کرده تا این کار را بکنی و آن موسی بن جعفر علیه السلام است. گفتم: مرا با او چه کار؟ گفت: این سخن را واگذار! به خدا اگر خوشرفتاری تو نبود، البته تو را می کشتم.»(1)

البته امروزه از همین قشر خدوم و ایثارگر رانندگانی وجود دارند که جزء شهدای انقلاب و هشت سال دفاع مقدس و یا از آزادگان و جانبازان می باشند که حقیقتا همگان مدیون خون شهدا و ایثار و فداکاری رزمندگان هستیم.

اما گرچه این شغل سختیهایی همچون دوری از خانواده دارد؛ ولی بسیارند رانندگانی که از وظایف همسرداری و تربیت فرزند خویش غافل نشده اند. حجت الاسلام و المسلمین قرائتی می فرمودند: راننده ای را می شناسم که چهار فرزند حافظ قرآن کریم تحویل جامعه داده است.

ص: 21

ص: 22

زیارت کرده است.»(1)

«عیسی بن راشد» نیز از امام صادق علیه السلام روایت می کند که: «هر کس قبر هر کدام از ائمه علیهم السلام را زیارت کند و نزد آن، دو رکعت نماز بخواند، ثواب حج و عمره برایش نوشته می شود.»(2)

قطعاً بسیاری از زیارتها بدون سفر محقق نمی شوند. همچنین انسانها به سبب نوع زندگی و وابستگی شان به یکدیگر در به جا آوردن نیازها و مایحتاج خود؛ اعم از خوراک و پوشاک و برآوردن نیازهایی از قبیل کسب علم، اشتغال، ازدواج، درمان، تجارت و امنیت مسافرت می کنند.

سفر خود را با صدقه(1) و دعا(2) شروع کند، إن شاءالله گرفتار مشکلی نخواهد شد.

2. با امیدواری حرکت کند و از فال بد زدن بپرهیزد؛ چراکه از روایات به دست می آید انسان هرگونه بر خود تفأل نیک یا بد بزند، همان برای وی پیش می آید؛ اگر به خیر و آسانی باشد، آسان و اگر سخت و نحس بگیری، سخت می شود و چنانچه آن را چیزی به حساب نیاوری، مشکلی پیش نمی آید.(3)

3. قبل از سفر صدقه بدهد که در روایتی از امام باقر علیه السلام آمده است: هر زمان پدرم امام سجاد علیه السلام پای در رکاب می گذاشت، با صدقه دادن در حد توان خود، سلامتی را از خدای متعال طلب می کرد و هنگام بازگشت از سفر نیز به شکرانۀ سلامتی به اندازۀ توان خویش صدقه می داد و حمد و شکر خدا را به جا می آورد.(4)

4. قبل از سفر دو رکعت نماز بخواند و تمام امور خود را به خدا بسپارد و بگوید: «اَلّلهُمَّ أنّی اَستَودِعُکَ نَفسی، و

ص: 25

اهلی و مالی وذُرَّیتی، وَ دُنیایَ وَ آخِرَتی وَ اَمانَتی وَ خاتِمَةَ عَمَلی؛(1) خداوندا! من خود و خانواده ام و اموالم و فرزندانم و دنیایم و آخرتم و امانتهایم و پایان کارم را به تو می سپارم.»

5. پس از خروج از خانه، بر در منزل و رو به آن سمتی که به سوی آن سفرش را آغاز می کند، بایستد و هر کدام از سوره های حمد، آیة الکرسی، فلق، ناس و اخلاص را از پیش رو و جانب راست و چپ خود بخواند و سپس بگوید: «اللَّهُمَّ احْفَظْنِی وَ احْفَظْ مَا مَعِی وَ سَلِّمْنِی وَ سَلِّمْ مَا مَعِی وَ بَلِّغْنِی وَ بَلِّغْ مَا مَعِی بِبَلَاغِکَ الْحَسَنِ الْجَمِیلِ؛(2) خداوندا! مرا حفظ کن و آنچه با من است نیز حفظ فرما و مرا و آنچه با من است را سالم بدار و مرا و هر چه با من است، به بهترین صورت به مقصد برسان.» کسی که چنین کند، خدای متعال او و هر آنچه همراه اوست، حفظ می کند و سالم به مقصد می رساند، إن شاءالله.

6. مقداری از تربت امام حسین علیه السلام را همراه بردارد و بگوید: «اللَّهُمَّ إِنَّ هَذِهِ طِینَةُ قَبْرِ الْحُسَیْنِ وَلِیِّکَ وَ ابْنِ وَلِیِّکَ اتَّخَذْتُهَا حِرْزاً لِمَا أَخَافُ وَ لِمَا لَا أَخَاف؛(3)خداوندا! این خاک

ص: 26

پاک قبر امام حسین است. همان ولیّ و فرزند ولیّ تو. من آن را پناهی برای آنچه از آن می ترسم و آنچه از آن نمی ترسم قرار داده ام.»

7. وقتی بر مَرکَب سوار می شود، برای حفظ خود و مرکبش چنین بگوید: «بسم الله لا حول و لا قوّة الاّ بالله؛ به نام خدا آغاز می کنم که هیچ جنبشی و نیرویی جز با مدد او انجام نمی پذیرد. سپس بگوید: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدانا لِهذا وَ ما کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّه»؛(1) «ستایش مخصوص خدایی است که ما را به سمت این (سفر خیر) هدایت کرد و اگر هدایت او نبود، ما به سوی آن رهنمون نمی شدیم.»

و بگوید: «سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنَّا لَهُ مُقْرِنِین»؛(2) «پاک و منزّه است خدایی که این مرکب را مسخّر ما قرار داد؛ وگرنه ما توانایی تسخیر آن را نداشتیم.»

8. در مواقع احساس خطر بخواند: «وَ قُلْ رَبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ أَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطاناً نَصِیراً»؛(3) «پروردگارا! مرا در هر کار با صداقت وارد کن و با صداقت خارج ساز و از سوی خود حجّتی

ص: 27

یاری کننده برایم قرار ده.» همچنین خواندن آیة الکرسی در چنین مواردی بسیار خوب و مفید است.(1)

9. اگر تنها مسافرت می کند، بگوید: «مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ اللَّهُمَّ آنِسْ وَحْشَتِی وَ أَعِنِّی عَلَی وَحْدَتِی وَ أَدِّ غَیْبَتِی؛(2) آنچه خدا بخواهد، تحقق می یابد و هیچ جنبش و نیرویی جز او با مدد الهی انجام نمی گیرد. خداوندا! وحشت مرا به انس تبدیل فرما و مرا بر تنهایی ام یاری ده و در غیاب من به جای من باش!»

10. به دوستان و همراهان خود کمک کند و در رفع نیازهای آنان مضایقه ننماید و حقیقتاً نسبت به آنان متواضع و مهربان باشد. از رسول خدا صل الله علیه و آله نقل شده است که هرگاه دو نفر با یکدیگر همراه شوند، آن کس که بیش تر محبت کند، نزد خدا محبوب تر و پاداشش بیش تر است.(3)

11. به ما دستور داده شده است با کسانی که از جهت خرج کردن و تمکّن مالی در ردیف شما نیستند، مسافرت نکنید؛ زیرا این کار باعث احساس ذلت در شما می شود.(4)

12. مراقب انجام نمازهای واجب خود در طول سفر

ص: 28

باشد که بسیار مهم است. از امام صادق علیه السلام روایت شده است که فرمود: نماز واجب از بیست حج مستحبّی بهتر است.(1)

13. بعد از نمازهای شکسته، سی مرتبه تسبیحات اربعه را بگوید که در روایات روی آن تأکید بسیاری شده است.(2)

14. مناسب است همیشه وصیت نامه انسان آماده باشد؛ مخصوصاً قبل از مسافرت وصیت کند. خداوند می فرماید: «کُلُّ نَفس ذائقةُ الموت»(3)؛ «هر کسی طعم مرگ را می چشد.» پس سزاوار نیست مسلمانی شب را به روز برساند، مگر اینکه وصیت خود را زیر سر داشته باشد.(4)

15. ناگفته پیداست آنچه دربارۀ دعا و صدقات برای حفظ جان و مال و خانواده از خطرات در بالا گفته شده، به این معنا نیست که انسان احتیاط را از دست بدهد و مراقبتهای لازم را برای حفظ خویش و اموالش انجام ندهد؛ بلکه مقصود این است که هرچه برای حفظ خود و اموال خویش در توان دارد، انجام دهد و بقیه را به خدا بسپارد؛

ص: 29

چراکه طبق روایات، دعای افراد سهل انگار مستجاب نمی شود.(1)

بنابراین بدون آمادگی و تجهیزات، نباید در جاده های خطرناک قدم بگذارد، خصوصاً در رانندگی اموری را که برای ایمنی توصیه شده است، فراموش نکند و از سرعت غیرمجاز و تخلفات راهنمایی و رانندگی بپرهیزد، با احتیاط حرکت کند و وسایل لازم در سفرهای زمستانی یا تابستانی را با خود بردارد.

این قسمت را با حدیث پر معنایی از امام صادق علیه السلام به پایان می بریم که حضرت به یکی از یارانشان فرمودند: «إعقِل راحِلَتِک و تَوَکَّل؛(2) گرۀ بار و توشه ات را محکم ببند و سپس بر خدا توکل کن!»

همان که در ضرب المثلهای فارسی می گوییم: «با توکّل زانوی اُشتُر ببند.» کنایه از اینکه ابتدا به وظایف خود عمل کنیم و سپس بر خدای قادر متعال توکل کنیم و حفاظت از خود و اموالمان را به او بسپاریم.

ص: 30

سره، امام خامنه ای، سیستانی و مکارم شیرازی حفظهم الله می باشد.

1. مسافر با چند شرط باید نمازهای چهار رکعتی را شکسته (دو رکعتی) بخواند؟

شرط اول: سفر کمتر از هشت فرسخ شرعی نباشد؛

شرط دوم: مسافر از اول قصد رفتن بیش از هشت فرسخ را داشته باشد؛

شرط سوم: در بین راه از قصد مسافرت برنگردد؛

شرط چهارم: پیش از رسیدن به هشت فرسخ قصد نداشته باشد که از وطنش عبور کند یا در جایی ده روز بماند؛

شرط پنجم: برای کار حرام سفر نکند و یا خود سفرش از نوع مسافرت حرام نباشد؛

شرط ششم: از صحرانشینان یا عشایر خانه به دوش نباشد؛

شرط هفتم: شغل او مسافرت نباشد(کثیر السفر، شغله السفر مثل راننده طبق نظر همه مراجع. یا شغله فی السفر نباشد مثل معلم و کارگر طبق فتوای همه مراجع غیر از امام خمینی (قدس سرّه)؛

ص: 33

شرط هشتم: ازحدّ ترخّص بگذرد.(1)

2. آیا در زمان حاضر که مسافرتها به راحتی قابل انجام است، باز هم نماز مسافر شکسته است؟

بله، در حکم نماز مسافر تفاوتی میان عصر حاضر و زمان گذشته نیست. (2)

3. مسافت شرعی چند فرسخ و برابر با چند کیلومتر است؟

مسافت شرعی (مجموع رفت و برگشت) هشت فرسخ است و در محاسبۀ مسافت شرعی به کیلومتر چند نظر است:

امام خمینی و آیت الله خامنه ای: 45 کیلومتر؛

آیت الله سیستانی: 44 کیلومتر؛

آیت الله مکارم شیرازی: 43 کیلومتر.(3)

4.ملاک و معیار تحقق سفر شرعی در رفت و برگشت چیست؟

باید مجموع رفت و برگشت هشت فرسخ باشد و امام خمینی و آیت الله خامنه ای می فرمایند که رفتن هم کمتر از چهار فرسخ نباشد.(4)

ص: 34

5. اگر به جایی برویم که مسافت رفت حدود 20 کیلومتر و جادۀ دیگری که از آن برمی گردیم، حدود 25 کیلومتر باشد، نماز را چگونه بخوانیم؟

امام و آیت الله خامنه ای: گرچه مجموع رفت و برگشت هشت فرسخ است؛ ولی چون رفت چهار فرسخ نمی باشد، نماز تمام است (یعنی مسافر محسوب نمی شود).

آیت الله سیستانی و آیت الله مکارم: ملاک آن است که مجموع رفت و برگشت هشت فرسخ باشد، بنابراین در فرض سؤال، نماز شکسته است.(1)

6. راههای تحقیق از مسافت شرعی کدامند؟

سه راه وجود دارد: 1. اندازه گیری خود شخص و رسیدن به یقین؛ 2. دو نفر عادل بگویند؛ 3. آنچه که مفید علم یا اطمینان باشد، مثلاً بین مردم معروف باشد که سفرش هشت فرسخ است.(2)

7. اگر شخص یقین به هشت فرسخ پیدا کرد و نماز را شکسته خواند و بعد معلوم شد که هشت فرسخ نبوده، حکم نماز او چیست؟

اگر وقت نماز باقی است، دوباره بخواند، و اگر وقت

ص: 35

گذشته باشد، قضای نماز را بجا آورد.(1)

8. انتهای مسافت شرعی ابتدای شهر مقصد است یا محل مورد نظر در داخل شهر؟

امام خمینی: اگر جای خاصی از شهر مقصد، مورد نظر است و عبور از شهر راه رسیدن به آن مقصد است، باید مسافت را تا مقصد حساب کند، در غیر این صورت، اول شهر مقصد، آخر مسافت است.

آیت الله خامنه ای و آیت الله مکارم: اول شهر مقصد را آخر مسافت حساب کند.

آیت الله سیستانی: آخرین مقصد، انتهای مسافت است.(2)

9. حکم نماز و روزۀ کسی که بدون قصد هشت فرسخ، مقداری از راه را طی کرده و بین راه تصمیم به رفتن مسافت شرعی بگیرد، چیست؟

در مقداری که بدون قصد آمده، نماز او تمام است و از مکانی که تصمیم به پیمودن مسافت شرعی گرفته است، حکم مسافر را دارد.(3)

10. شخصی از تهران به مقصد قم که وطن اوست، حرکت

ص: 36

می کند و پیش از رسیدن به قم به خواب رفته، موقعی بیدار می شود که قطار یا اتوبوس به اصفهان رسیده است، الان وظیفۀ او نسبت به نماز و روزه در اصفهان و در بازگشت به قم چیست؟

امام و آیت الله خامنه ای: اگر قطار (یا اتوبوس) در حین عبور از قم داخل حدّ ترخّص قم شده باشد، نماز او در اصفهان تمام و روزه اش صحیح است و با انجام و شروع سفر جدید از اصفهان شکسته می شود؛ اما اگر از خارج حدّ ترخص قم عبور کرده باشد، هنوز مسافر است و نمازش قصر می باشد.

آیت الله سیستانی: اگر صرف عبور از داخل ترخص باشد و هیچ توقفی گرچه کوتاه و مختصر نداشته باشد، احتیاط واجب در جمع بین قصر و تمام است و اگرخارج از حدّ ترخّص عبور کرده، نمازش شکسته است.

آیت الله مکارم: اگر در حال عبور از داخل حدّ ترخص هنوز سفر صادق باشد، احتیاط واجب جمع بین شکسته و تمام است و اگر خارج از حدّ ترخص عبور کرده، وظیفه شکسته است.(1)

11. اگر شخصی پیش از رسیدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد یا مردد شود که برگردد یا ادامه دهد، حکم نماز و روزۀ او چیست؟

ص: 37

باید نماز را تمام بخواند (و روزه اش را بگیرد).(1)

12. اگر فاصله بین وطن اصلی تا وطن دوم 38 کیلومتر باشد، وظیفه نسبت به نماز و روزه در بین راه چیست؟

مسافر نیست و نماز در بین راه تمام و روزه صحیح است.(2)

13 . ملاک سفر معصیت که نماز تمام است و روزه ساقط نمی شود، چیست؟

اینکه خودِ سفر معصیت باشد یا سفر بخاطر معصیت باشد. مثل سفر غیر واجب زن بدون اجازۀ و رضایت شوهر و سفر غیر واجب فرزند بدون اجازۀ والدین و یا سفر برای شرکت در مجلس معصیت.(3)

14. بدهکاری که قادر به پرداخت است؛ ولی برای فرار از پرداخت بدهی به مسافرت می رود، سفر او چه حکمی دارد؟

سفرش معصیت و نمازش تمام است.(4)

15. آیا مسافرت با ماشین غصبی یا ماشین بیت المال بدون مجوز شرعی یا ماشینی که می دانیم خمس آن داده نشده است، سفر معصیت محسوب می شود؟

مرحوم امام و آیت الله خامنه ای: نمازش قصر است؛

ص: 38

گرچه سفر با وسیله نقلیه بیت المال بدون مجوز شرعی جایز نیست.

آیت الله مکارم: احتیاط واجب در جمع بین قصر و تمام است.

آیت الله سیستانی: اگر وسیلۀ سواری او غصبی باشد و برای فرار از مالک به سفر برود، باید نماز را تمام بخواند؛ اما سفر با وسیلۀ نقلیه بیت المال بدون مجوز شرعی؛ گرچه جایزنیست؛ ولی نمازش شکسته است.(1)

16. شخصی که برای کارهای غیر شغلی مانند صلۀ رحم، زیارت یا شرکت در مجلس عزاداری هر هفته یک روز مسافرت می کند، وظیفه اش در مورد نماز و روزه چیست؟

نمازش شکسته و روزه اش صحیح نیست.(2)

17. درسفرهایی که از توابع و لوازم شغل محسوب می شود (مثل خرید لوازم یدکی یا گرفتن مدرک مورد نیاز شغل) چه با وسیلۀ خود و چه با وسیلۀ عمومی، حکم نماز و روزه چیست؟

همه مراجع (غیر از امام): حکم سفرهای شغلی را دارد (نمازش تمام است).

امام: نمازش شکسته و حکم مسافر را دارد.(3)

ص: 39

18. حدّ ترخص چیست؟

امام: به اولین نقطه ای که پس از خروج، دیوارهای شهر را نبیند و صدای اذان را نشنود، حدّ ترخص گفته می شود.

آیت الله خامنه ای: اولین نقطه ای که صدای اذان را نشنود، حدّ ترخص است و احوط رعایت هر دوعلامت (ندیدن دیوارهای شهر و نشنیدن صدای اذان) است.

آیت الله سیستانی: در صورتی که اهل شهر حتی آنها که خارج از شهر و توابع آن هستند، مسافر را نبینند و نشانه آن این است که او اهل شهر را نتواند ببیند، آنجا حدّ ترخص است.

آیت الله مکارم: صدای اذان را نشنود و مردم شهر او را نبینند.(1)

19. اگر در شروع سفر به جایی برسد که یکی از دو نشانه ترخص محقق شده و نشانه دیگر محقق نشده باشد، وظیفه چیست؟

مرحوم امام و آیت الله مکارم: به احتیاط واجب باید جمع بخواند.

آیت الله خامنه ای: اگر صدای اذان را نمی شنود، به حدّ ترخص رسیده است.

آیت الله سیستانی: حدّ ترخص جایی است که اهل

ص: 40

شهر حتی آنها که در خارج شهر و توابع آن هستند، مسافر را نتوانند ببینند، چه صدای اذان شنیده شود یا شنیده نشود.(1)

20. معیار در حدّ ترخص، شنیدن یا نشنیدن اذان معمولی است یا شامل صدای بلندگو هم می شود؟

تمام مراجع به جز آیت الله سیستانی: معیار و ملاک صدای اذان بدون بلندگو است.

آیت الله سیستانی: در مسئلۀ 17 گذشت که میزان دیده شدن است نه شنیدن اذان.(2)

21. نیّت نماز مسافر چگونه است؟

نیت لفظ نیست و اینکه بگوید: دو رکعت نماز می خوانم، لازم نیست؛ بلکه همین قدر که در سفر است و تصمیم دارد موقع نماز ظهر و عصر و عشاء، نماز را برای رضای خداوند دو رکعت بخواند، کافی است.(3)

22. آیا مسافر می تواند در نماز جمعه شرکت کند؟

بله، می تواند و ثواب زیادی دارد.(4)

23. کسی که ساعت هشت صبح به مسافرت رفته و قرار

ص: 41

است ساعت دو بعدازظهر به منزل برگردد، آیا می تواند نماز واجبش (ظهر و عصر) را به صورت شکسته در سفر بخواند یا اینکه وقتی از سفر برگشت، در وطن کامل بخواند؟ کدام مقدم است؟

می تواند در اول وقت نمازش را در سفر شکسته بخواند و نماز اول وقت برای مسافری که عجله ندارد، افضل است و چنانچه در سفر خواند، لازم نیست در وطن دوباره (و کامل) بخواند.(1)

24.آیا گرفتن روزه های قضا در سفر جایز است؟

خیر، به طور کلی هر جا نماز شکسته است، روزه گرفتن جایز نیست و باطل می باشد.(2) مگر سه روز در مدینه منوره به عنوان روزۀ حاجت که برای مسافر هم استحباب دارد و یا اینکه نذر صحیح کرده باشد که در سفر روزه بگیرد.

مدت قابل توجهی که عرفاً عنوان شغلی بر او صدق کند، از سفر دوم به بعد نمازش تمام و روزه اش صحیح است؛ ولی در سفر اول نمازش شکسته است، هرچند طولانی باشد؛ ولی کسی که سفر مقدمۀ شغل اوست (شغله فی السفر) مانند کسی که محل کارش شهر دیگری است، مانند معلم و کارمند که باید هر روز برای کار به آن شهر سفر کند، در همۀ سفرها نمازش شکسته است و روزه او صحیح نیست.

آیت الله خامنه ای: کسی که شغل او سفر است (مانند راننده)، یا سفر مقدمۀ شغل اوست، مانند معلم یا کارگر، اگر هر کمتر از ده روز یک سفر و حداقل به مدت دو سه ماه در رفت و آمد باشد، از سفر سوم به بعد نمازش تمام و روزه اش صحیح است؛ ولی در سفر اول و دوم نماز شکسته است و روزه صحیح نیست، هر چند طولانی باشد.

آیت الله سیستانی: کسانی که برای شغل یا غیر شغل حداقل ده روز در ماه و هر روز یک سفر داشته باشند یا ده روز در سفر باشند؛ ولی در ضمن دو یا سه سفر و سفرهای آنها به مدت شش ماه در یک سال یا سه ماه در چند سال ادامه داشته باشد، در دو هفتۀ اول نماز را به احتیاط واجب جمع بخوانند و روزه را بگیرند و قضا هم بکنند و بعد از آن تمام بخوانند و روزه صحیح است.

ص: 43

آیت الله مکارم: کسی که یک ماه هر روز به استثناء جمعه ها یا چهل و پنج روز هر روز به استثناء پنجشنبه ها و جمعه ها به سفر می رود، در این صورت نمازش از همان سفر اول تمام است و اگر حداقل دو ماه و هفته ای سه روز یا مجموعاً دوازده روز در ماه سفر کند، نمازش در غیر سه چهار روز اول تمام است و در سه چهار روز اول باید جمع بخواند؛ ولی کسی که دو روز یا یک روز در هفته برای شغل در رفت و آمد است، در همۀ سفرها نمازش شکسته است.(1)

2. اگر راننده ده روز در وطن بماند، وظیفۀ او نسبت به نماز و روزه در سفرهای بعد از آن چیست؟

همۀ مراجع غیر از آیت الله سیستانی: در اولین سفر نماز شکسته و روزه صحیح نیست.

آیت الله سیستانی: نماز تمام است و احتیاط آن است که شکسته هم بخواند.(2)

3. کسی که شغل او در سفر است، اگر در غیر وطن و محل کار، ده روز توقف داشته باشد، حکم نماز و روزۀ او در اولین سفر بعد از ده روز چیست؟

امام، آیت الله خامنه ای و مکارم: شکسته است مطلقاً

ص: 44

(با قصد بماند یا بدون قصد).

آیت الله سیستانی: تمام است مطلقاً (با قصد بماند یا بدون قصد).(1)

4. کسی که مرتب برای شغل مسافرت می کند، اگر به یک سفر غیر شغلی مانند زیارت، عیادت مریض و... برود، وظیفه اش چیست؟

تمام مراجع به جز آیت الله سیستانی: در تک سفرهای غیر شغلی، حکم مسافر را دارد و نمازش شکسته است.

آیت الله سیستانی: اگر کثیر السفر باشد، نمازش تمام است؛ وگرنه شکسته می باشد.(2)

5. کسی که شغل او سفر است (مانند راننده)، اگر زن و فرزندش اکثراً با او همراه باشند، تکلیف آنها دربارۀ نماز و روزه چیست؟

امام و آیت الله خامنه ای: شکسته است.

آیت الله سیستانی: اگر هفته ای سه روز یا ماهی ده روز و به مدت سه ماه در چند سال یا شش ماه در یک سال ادامه داشته باشد، از هفته سوم به بعد تمام بخوانند و در دو هفته اول باید به احتیاط واجب جمع بخوانند.

ص: 45

آیت الله مکارم: اگر هفته ای سه روز یا ماهی دوازده روز رفت و آمد دارند، نماز تمام و اگر هفته ای دو روز یا کمتر باشد، نماز شکسته است.(1)

6. رانندگانی که در یک مسیر مخصوص به طور دایم کار می کنند و بعضی اوقات ماهی یک یا دو بار یک مسیر دیگر را می روند، اقامۀ نماز آنها به چه شکلی است؟

تغییر مسیر تأثیری در حکم ندارد. بنابراین، اگر در بیش تر از مسافت شرعی رانندگی می کنند، نمازشان تمام است.(2)

7. اگر راننده برای آنکه توقف ده روز در وطن نداشته باشد، به یک سفر غیر شغلی برود، آیا این سفر برای نماندن ده روز در جایی و به هم نخوردن حکم کثیر السفر کافی است؟

بله، کافی است.(3)

8. حکم نماز و روزۀ راننده ای که برای سفر شغلی به مسافرت رفته و از آنجا به بیش تر از مسافت شرعی برای کار شخصی مسافرت کرده، چیست؟

مرحوم امام و آیت الله خامنه ای: نماز او شکسته است.

آیت الله سیستانی: اگر کثیر السفر است، تمام می باشد.

آیت الله مکارم: اگر تک سفر غیر شغلی بین سفرهای

ص: 46

شغلی باشد، شکسته است.(1)

9. حکم نماز و روزۀ راننده هایی که به طور متناوب بین سفرهای شغلی، سفر غیر شغلی دارند، چیست؟

مرحوم امام و آیت الله خامنه ای: نمازشان در سفرهای غیر شغلی شکسته است.

آیت الله سیستانی: اگر مصداق کثیر السفر باشد، نمازش در سفرهای غیر شغلی نیز تمام است.

آیت الله مکارم: اگر هر دو مستمر باشد، تمام است.(2)

10. کسانی که شغل آنها موقتاً سفر است؛ مثلاً کسانی که در یک ماه هر روز جهت رانندگی به سفر می روند، حکم نماز و روزه شان چیست؟

تمام مراجع غیر از آیت الله مکارم: شکسته است.

آیت الله مکارم: اگر هر روز به سفر می رود، تمام است؛ حتی اگر روزهای جمعه را تعطیل کند و به سفر نرود.(3)

11. رانندگانی که در کمتر از مسافت شرعی رفت و آمد می کنند، اگر سفری بروند که بیش تر از مسافت شرعی باشد، حکم نماز و روزۀ آنها چیست؟

ص: 47

نماز شکسته و روزه صحیح نیست.(1)

12. دو راننده، ماشینی را برای رانندگی و کسب درآمد خریده اند؛ به این نحو که یکی از آنها بیست روز با ماشین کار می کند و دیگری در خانه می ماند و سپس شریک دیگر با ماشین به مدت بیست روز کار می کند و اولی در خانه می ماند، آیا نماز و روزۀ آن دو مثل سایر رانندگان است؟

تمام مراجع به جز آیت الله سیستانی: حکم سایر رانندگان را دارند که نمازشان جز در سفر اول پس از بیست روز تمام است؛ ولی در اولین سفر بعد از بیست روز شکسته است.

آیت الله سیستانی: در تمام سفرها نمازشان تمام است، اگرچه در اولین سفر بعد از بیست روز استراحت باشد، البته احتیاط مستحب جمع بین شکسته و تمام است.(2)

13. حکم نماز و روزۀ رانندگانی که در مسافرت قصد کمک به دزد یا اشرار یا قاچاقچی را دارد و یا اجیر آنها شده، چیست؟

اگر در سفر مختار است، در این صورت سفرش معصیت و نمازش تمام است.(3)

ص: 48

چه وظیفه ای دارند؟

شرکتها و مؤسسات مسافربری مکلفند در صورت انصراف مسافر از سفر، نسبت به استرداد مبلغ بهای بلیت به شرح زیر اقدام نمایند:

تا یک ساعت قبل از حرکت 10% و بعد از آن ( تا زمان حرکت) 50% از کل مبلغ بلیت کسر گردد و پس از حرکت وسیلۀ نقلیه، شرکت یا مؤسسۀ مسافربری تکلیفی نسبت به برگرداندن مبلغ پرداخت شده به مسافر نخواهد داشت.

3. در ایستگاه های بین راهی و در ایام خاص، مثل تعطیلات نوروز که مسافر زیاد و اتوبوس کم است، آیا رانندگان حق دارند کرایۀ بیش تر از معمول دریافت کنند؟

رعایت نرخ مصوب لازم است. رانندگان محترمی که تمام تلاش خود را در جهت خدمت به مسافران به کار می گیرند، بیش از مبلغ مصوب نمی گیرند؛ زیرا به خوبی می دانند، پولی که مسافر در حال ناچاری مجبور به پرداخت آن شده، با رضایت باطنی نبوده و سبب بی برکتی می شود.

4. آیا مسافرین بین راهی نسبت به برخورداری از بلیت برای مزایایی مثل بیمه و... حقی دارند؟

شرکتهای مسافربری مکلفند برای مسافران بین راهی به تعداد لازم بلیت سفید ممهور به مهر شرکت و با عبارت

ص: 50

«بلیت بین راهی» در اختیار رانندگان قرار دهند. رانندگان نیز موظفند برای مسافران مذکور نسبت به صدور و تسلیم بلیت و درج نام آنان اقدام نمایند.

نقلیه ممنوع می باشد.

4. اگر راننده ای نسبت به بار مسافر کوتاهی کرد، مثلاً به بار مسافر صدمه زد یا اشتباهی بار او را به مسافر دیگری داد، مسافر خسارت را چگونه و از چه کسی طلب کند؟

شرکتها و مؤسسات مسافربری موظفند نسبت به الصاق برچسب شماره دار دو تکه بر روی توشه همراه مسافر اقدام نمایند. بدیهی است مسئولیت حفظ و حراست از توشۀ تحویلی به عهدۀ شرکت یا مؤسسه می باشد. همچنین آنها مکلفند توشۀ همراه مسافران را نزد یکی از شرکتهای بیمه گذار با پوشش مناسب بیمه نموده و میزان پوشش بیمه ای یاد شده را جهت آگاهی مسافران در بلیت درج نمایند؛ ولی در مقابل اشیای گرانبهای اظهار نشده داخل توشۀ مسافرین مسئولیتی نخواهند داشت.

5. آیا راننده حق دارد وسایل آتش زا یا جنازه و یا حیوان را با اتوبوس حمل کند؟

طبق مقررات، حمل مواد محترقه و منفجره، جنازه، حیوانات، مواد فاسد شدنی و اشیایی که مُخِلّ آسایش مسافران یا منافی نظافت و بهداشت عمومی باشند، با وسایل نقلیۀ مسافربری ممنوع است.

6. مهم ترین وظیفۀ انبارداری پایانه ها چه چیزهایی است؟

ص: 52

لازم است در حفظ و نگهداری امانت نهایت سعی خود را بنمایند و به تعهدات خود پایبند باشند. علاوه بر آن، از قبول موارد ذکر شده در سؤال فوق خودداری کنند. ضمناً شایسته است امانات را بیمه کنند.

وقتی انسان در اجتماع قرار می گیرد، نسبت به افراد پیرامون خود وظایفی دارد. بنابراین، باید در رعایت حقوق همنوعان خود تلاش نماید. مثلاً آلودگی صوتی یا بهداشتی ایجاد نکند، مُخِلّ امنیت افراد نشود، به افراد کهنسال و کودکان بیش تر توجه کند و خسارتی به جان و مال دیگری وارد نکند؛ وگرنه ضامن است.

3. راننده و پایانۀ مسافربری نسبت به مسافران چه وظایفی دارند؟

شرکتهای مسافربری مکلفند نسبت به رعایت بهداشت و ارائۀ خدمات مناسب به مسافران در پایانه و طول سفر اقدام نمایند. همچنین رانندگان موظفند ضمن تکریم مسافران و حفظ شئونات اخلاقی و شعائر اسلامی، در وقت انجام فرایض دینی و همچنین زمان صرف غذا در مکان مناسب و به مدت لازم توقف نمایند و از پخش و نمایش نوارهای صوتی و تصویری غیر شرعی در پایانه و وسیلۀ نقلیه خودداری کنند و همچنین نسبت به امنیت نوامیس مردم تدبیر لازم را داشته باشند.

4. برای پیشگیری از جاماندن مسافر در بین راه، وظیفۀ رانندگان عزیز چیست؟

باید پس از هر توقفی، هنگام حرکت از حضور تک تک

ص: 54

مسافران اطمینان کامل داشته باشند. ضمناً باید شماره تماس رانندگان محترم در اتوبوس درج شود. طبق قانون، در

صورت کوتاهی راننده و جاماندن مسافر، سازمان حمل و نقل یا پلیس، حق برخورد و جریمۀ راننده را دارند.

5. آیا مسافر حق دارد در صورت عدم رعایت وظایفی که طبق آیین نامه برای راننده یا پایانه های مسافربری مقرر شده است، مثلاً تغذیه و آب شرب و سیستم سرمایشی و گرمایشی و غیره شکایتی داشته باشد؟

وظیفۀ رانندگان و شرکتهای مسافربری است که مطابق بلیت فروخته شده، تمامی امکانات لازم را برای مسافرین مثل موارد مذکور، فاصلۀ صندلیها و تعویض روکش صندلیها فراهم کنند و در صورت تخلف، مسافر می تواند شکایت کند.

6. در صورت تخلف راننده، وظیفۀ مسافرین چیست؟

ابتدا با بیانی محترمانه به راننده تذکر دهند، و در صورت تکرار تخلف، می توانند گزارشی را با امضا و درج شماره تلفن چند مسافر، به پلیس یا مسئولین پایانه ارائه کنند.

7. در هنگام بروز مشکل از لحاظ فنی برای اتوبوس و یا تصادف، راننده و پایانه در مقابل مسافرین چه وظیفه ای دارند؟

شرکتهای مسافربری و رانندگان مکلفند، هرگاه وسیلۀ

ص: 55

نقلیه به هر علت از ادامۀ مسیر بازماند، در اسرع وقت و بدون ایجاد هزینۀ اضافی برای مسافرین، وسیلۀ مناسب را جهت ادامۀ مسافرت آنها با رعایت حق آنان فراهم نمایند. همچنین شایسته است راننده علاوه بر حفظ خونسردی خود، مسافران را به آرامش دعوت کند.

پایانه های مسافربری است، خسارتی وارد کند، آیا ضامن است؟

اموال مردم مانند جانشان محترم است و فردی که خسارتی وارد کرده، ضامن است. بنابراین، در صورت صدمه زدن مسافر، راننده حق مراجعه به پاسگاه را دارد.

از رسول خدا صل الله علیه و آله نقل شده است: «ملعونٌ مَن ضارّ مؤمناً(1)؛ هر کس به مؤمنی (عمداً) زیان برساند، ملعون است.»

4. آیا مسافر می تواند تقاضای پیاده شدن در غیر پایانه را داشته باشد و یا راننده در غیر پایانه او را پیاده کند؟

رانندگان موظفند مسافرین را در پایانه های عمومی و یا در محلهای تعیین شده سوار و پیاده نمایند؛ مگر در مواردی که با درخواست و رضایت مسافر (و رعایت قانون) صورت پذیرد. البته سوار و پیاده نمودن مسافران در اطراف پایانه های مسافری و در محدودۀ درون شهرها ممنوع می باشد.

5. رانندگان محترم و مالکین اتوبوس نسبت به یکدیگر چه وظایفی دارند؟

هر کدام طبق قراردادی که با یکدیگر دارند، موظفند به تعهّدات خود نسبت به ساعات کار، مسیر مسافربری،

ص: 57

هزینۀ سوخت، جرایم و خسارات وارده بر خودرو و کوتاهی نکردن در نگهداری وسیلۀ نقلیه عمل نمایند. همچنین راننده نسبت به دریافت کرایه از مسافرین و پرداخت آن به مالک اتوبوس باید نهایت انصاف و امانتداری را داشته باشد. علاوه بر این، مالک نیز باید به تعهّدات خود در زمینۀ حقوق، مزایا، بیمه و... عمل نماید.

3. فردی که به بیماری مُسری (مثل آنفولانزا، سرخک، سل و...) مبتلا است، هنگام مسافرت با وسایل نقلیۀ عمومی چه وظایفی دارد؟

تا آنجا که امکان دارد، از فضای عمومی پرهیز داشته باشد. در صورت ضرورت استفاده از وسایل نقلیۀ عمومی،

نکات بهداشتی مثل ماسک، عدم تماس با مسافرین و... را رعایت کند.

4. در اماکن عمومی، افراد نسبت به طهارت و نجاست چه وظایفی دارند؟

لازم است ابتدا آگاهی خود را در این زمینه بالا ببرند. مخصوصاً در اماکن عمومی مثل اتوبوس مواظب باشند. در صورت نجاست لباس یا بدن به صندلی یا دیگران سرایت نکند. ضمناً نسبت به طهارت و نجاست فرزندان خود، به ویژه خردسالان، دقت لازم را داشته باشند.

باشند. همچنین باید بیش از دیگر سفرها نسبت به عدم استفاده از فیلم و آهنگ نامناسب و رعایت نماز اول وقت دقت داشته باشند.

2. وضعیت پوشش و حجاب آقایان و خانمها در اتوبوس و پایانه های مسافربری چگونه باید باشد؟

یکی از دستورات دینی ما که به حق و انصاف با رعایت کردن و عمل به آن، از خیلی مفاسد فردی و اجتماعی جلوگیری می شود، پوشش مناسب مرد و زن نامحرم در مقابل یکدیگر است. رعایت پوشش مناسب برکات فراوانی دارد. از طرف دیگر، حجاب نداشتن یا پوشیدن لباس نازک و تنگ و زننده عواقبی دارد که هم خود فرد و هم خانواده و هم جامعه را متضرر می کند و موجب سست شدن بنیان خانواده ها و از بین رفتن آرامش روحی - روانی و شیوع مفاسد اخلاقی می شود.

3. آیا رانندگان یا پایانه های مسافربری مجازند که صندلیهای جلوی اتوبوس را در اختیار مسافران خانم قرار دهند؟

برای حفظ حریم و فراهم نمودن آسایش و امنیت، ارائۀ صندلیهای جلو به بانوان؛ حتی خانواده محترم خود راننده نیز ممنوع می باشد و در صورت تخلف، طبق قانون مشمول جریمه می شوند.

ص: 60

4. مسافرین هنگام استفاده از جایگاه های بین راهی مثل مساجد، پارکها و... چه وظایفی دارند؟

از آنجایی که این اماکن جزء بیت المال محسوب می شوند، باید در رعایت نظافت و حفظ و نگهداری آنها کوشا بود و در صورت کوتاهی و خسارت، ضامن هستند.

5. رانندگان محترم در صورت مشاهدۀ همکارانشان که در راه مانده اند، چه وظایفی دارند؟

شایسته است رانندگان عزیز خود را از فضیلت کمک به دیگران محروم نکنند، چه بسا خودمان نیز روزی محتاج همین کمکها شویم. علاوه براینکه از روایات استفاده می شود که هر کس مؤمنی را در راه رسیدن به مقصد کمک کند؛ حتی اگر ناچیز باشد، خدا در روز قیامت او را به هنگام خروج از قبر، سوار بر مرکبی تندرو می کند تا او را به بهشت برساند.

6. آیا رانندگان و مسافران حق برخورد بدنی با یکدیگر را دارند؟

در تربیت دینی حق برخورد بدنی نداریم، لذا مناسب است برای حل مشکلات با گفتگو و کریمانه وارد عمل شد، و در غیر این صورت، به مراجع قانونی مثل پلیس یا پایانه مراجعه شود.

ص: 61

7. رفتار مسافران و راننده در برخورد با نامحرم چگونه باید باشد؟

بر هر مسلمانی در هنگام مواجهه با نامحرم واجب است که نگاه آلوده، گفتگوی تحریک آمیز و تماس بدنی با یکدیگر نداشته باشند تا مبادا در دام شیطان بیفتند و از رحمت خدا دور شوند.

8. آیا مسافرین و رانندگان و پایانه ها حق دارند به بهانۀ رفع خستگی یا ایجاد تنوع از فیلم و آهنگ غیر شرعی استفاده کنند؟

این کار علاوه بر آنکه نوعی زیر پاگذاشتن حقوق دیگران است و موجب اذیت مؤمنین می شود، پیامدهای بدی را به دنبال دارد. طبق روایت وارده، شنیدن موسیقی غیر شرعی موجب قساوت قلب،

دوری از خدا و پیدا شدن راهی برای نفوذ شیطان در وجود انسان می شود که به دنبال آن، علاوه بر مرتکب شدن افراد به حرام الهی، سبب از بین رفتن خیر و برکت و تنگی روزی می شود. همچنین طبق مقرّرات، پخش و نمایش نوارهای صوتی و تصویری غیر مجاز در داخل وسایل نقلیه ممنوع می باشد.

9. اگر مسافری نسبت به چیزی یا از کسی شکایت داشت (مثلاً اگر کسی در اتوبوس - پناه بر خدا – از مشروبات الکلی استفاده کند یا مسائل اخلاقی را رعایت ننماید) مرجع رسیدگی

ص: 62

به شکایات کیست؟

آنچه مُخِلّ آسایش مسافران و مُنافی عفّت و اخلاق باشد، جرم است و مسافرین می توانند با رعایت شرایط نهی از منکر به خود فرد یا راننده تذکر دهند و در موارد خاص به پلیس بین راه یا شرکت مسافربری اطلاع دهند.

10. آیا رانندگی وسایل نقلیه عمومی توسط بانوان جایز است؟

گرچه با حفظ عفاف و حجاب جایز است؛ اما با لطافت جسم و روح بانوان سازگاری ندارد؛ زیرا برترین و مهم ترین هنر زن، تربیت فرزند صالح است که «از دامن زن مرد به معراج می رود.» همین طور در روایت آمده است: «جِهَادُ الْمَرْأَةِ حُسْنُ التَّبَعُّل(1)؛ جهاد زن، خوب شوهرداری کردن است.»

نقلیه ی خود نظیر برف پاک کن، ترمزها، چراغها، کمربند ایمنی راننده و مسافر، بوق، آینه ها، شیشه ها و... اطمینان حاصل کنند و در صورت نقص فنی و عدم ایمنی، حق حرکت ندارند تا اقدامات لازم را انجام دهند. همچنین باید وسایل مورد نیاز مثل زنجیر چرخ، کمکهای اولیه، مثلث شبرنگ و کپسول آتش نشانی را همراه داشته باشند.

2. اگر اتوبوس بخاطر نقص فنی یا هر دلیل دیگر در وقت معین حرکت نکند، وظیفۀ شرکت مسافربری چیست؟

شرکتهای مسافربری مکلفند در صورت بروز تأخیر در حرکت وسیلۀ نقلیه در زمان تعیین شده، در اسرع وقت و حداکثر تا یک ساعت، نسبت به جایگزینی وسیلۀ نقلیۀ مناسب دیگری اقدام نمایند.

3. در صورت رانندگی خطرآفرین (سرعت بالا، انجام حرکات مارپیچ، ترمزهای نابجا، ایجاد راه بندان و...) چه مسئولیتی متوجه راننده است؟

اگر طوری رانندگی کنیم که خطرساز باشد و موجب ترساندن رانندگان سمت مقابل و مسافران و یا رهگذران شود، همچنین در صورت استفاده از بوقهای وحشتناک و ایجاد راه بندان، حق الناس بر عهدۀ ما می آید و ضامن خسارات وارده و معطلی مردم هستیم.

ص: 64

4. آیا راننده حق دارد قوانین راهنمایی و رانندگی را رعایت نکند، مثلاً سرعت غیر مجاز داشته باشد؟

عمل خلاف قانون جایز نمی باشد و برخی فقها حکم به حرمت آن داده اند. مسافرین و توشۀ آنها در حکم امانت هستند که رعایت و حفظ آنها بر راننده واجب است، لذا نمی توان به تقاضای مسافری یا به خاطر زود رسیدن به مقصد، خلاف قانون عمل کرد.

5. رانندگان وسایل نقلیۀ عمومی مثل اتوبوس، مجاز به چند ساعت رانندگی می باشند؟

برای جلوگیری از خواب آلودگی و وقوع حوادث خطرناک، طبق قانون رانندگان شریف مجاز به رانندگی بیش از هشت ساعت نیستند.

6. آیا رانندگان عزیز بدون داشتن گواهینامه، معاینۀ فنی و نظایر آن، مجاز به رانندگی هستند؟

برابر مقرّرات، لازم است وسایل نقلیه دارای معاینۀ فنی و امکانات کامل و تجهیزات ایمنی باشند و همچنین رانندگی در صورت نداشتن گواهینامه، استفاده از داروهای خواب آور، راندن در حالت اختلال حواس و داشتن اعتیاد مجاز نمی باشد.

ص: 65

دهم نخود نقرۀ سکه دار) و یا بیش تر است، باید اعلام کند تا صاحبش پیدا شود.

د) اگر قیمت آن از یک درهم کمتر باشد، می تواند برای خودش بردارد؛ ولی بهتر است که از طرف صاحبش صدقه بدهد و یا اعلام کند تا صاحبش پیدا شود.

و) در صورتی که از یافتن صاحبش ناامید شوند، با اجازۀ مجتهد جامع الشرائط صدقه دهند.

چگونگی اعلام: اگر از روزی که آن را پیدا کرده است تا یک هفته، روزی یک مرتبه و بعد از آن تا یک سال، هفته ای یک مرتبه در محل اجتماع مردم اعلام کند، کافی است.

کسی که مالی را پیدا کرده است، اگر عمداً به دستوری که گفته شد، عمل نکند، معصیت کرده است.

اگر شخصی مالی را پیدا کند و بردارد؛ ولی اعلام نکند و یا در محل عمومی بگذارد و آن چیز از بین برود و یا دیگری آن را بردارد، ضامن است.(1)

2. فرق لُقَطَه و مال مجهول المالک چیست؟

لُقَطَه مالی است که صاحبش آن را گم کرده است؛ ولی مجهول المالک مالی است که گم نشده؛ بلکه صاحبش معلوم نیست، مثل اینکه صاحبش آن را گذاشته و رفته

ص: 68

است و فعلاً ناشناس است. بنابراین، آنچه در کوچه و خیابان و امثال آن پیدا می شود که صاحبش آن را گم کرده است، لُقَطَه است؛ اما آنچه در مغازۀ تعمیرکار یا در مسافرخانه یا در ماشین عمومی یا در مسجد و امثال آن جامانده و معلوم نیست از چه کسی است، مجهول المالک نامیده می شود.(1)

3. وظیفۀ رانندگان نسبت به اموال مجهول المالک چیست؟

واجب است در صدد شناسایی صاحب آن برآیند و پس از جستجو، چنانچه از شناسایی صاحب آن ناامید شدند، آن را از طرف صاحبش و با اجازۀ مجتهد جامع الشرائط یا نمایندۀ او به فقیر غیر سیّد صدقه دهند؛ اما اگر بعداً صاحبش پیدا شد و به آن صدقه راضی نشد، باید عوض آن را به او بدهند و ثواب صدقه برای خودشان محسوب می شود.(2)

تمام افراد جامعه باید برای برپایی واجب و جلوگیری از حرام اقدام کنند که به این عمل «امر به معروف و نهی از منکر» گفته می شود و این واجب به گروه خاصی اختصاص ندارد؛ بلکه تذکر و راهنمایی، وظیفه ی همگانی است. البته باید بسیار هوشمندانه، عالمانه و از روی محبت باشد، نه از روی کینه ورزی، تمسخر و رعایت نکردن مراتب؛ زیرا چه بسا اگر این ارزش بر خلاف قاعده صورت بگیرد، نه تنها بی اثر می شود؛ بلکه در مواردی ممکن است منجر به ناهنجاریهایی شود. در این رابطه خدای متعال می فرماید:

«وَلتَکُن مِنکُم أمّةٌ یَدعونَ اِلَی الخَیر وَ یَامُرونَ بِالمَعروف وَ یَنهَونَ عَنِ المُنکَر وَ اُولئِکَ هُمُ المُفلِحون»(1)؛ «باید از شما گروهی باشند که مردم را به

نیکی دعوت کنند و به کار نیکو امر نمایند و از کار ناشایست باز دارند و اینان رستگارانند.»

از اهمیت امر به معروف و نهی از منکر، وجود آیات متعدد و روایات فراوان در این زمینه است؛ چراکه موجب استواری واجبات دینی، استجابت دعاها و عدم تسلط افراد پست و نالایق بر مردم می شود.

ص: 70

ص: 72

نیندازند.

اطلاعاتی را در اختیار مسافرین و زائرین قرار دهند که علاوه بر تبادل فرهنگ و شناخت اماکن تاریخی و مذهبی، در رونق اقتصادی آن منطقه نیز مؤثر است.

ص: 77

ص: 78

کنم، به او با جرأت تمام گفتم: دوست عزیزً آیا می دانی فرق بین زن با حجاب و بی حجاب چیست؟ با تعجب پرسید: چه تفاوتی دارند؟ گفتم: اتومیبل شخصی با اتومبیل همگانی مثل تاکسی یا اتوبوس، چه تفاوتی دارد؟ پاسخ داد: تفاوت آنها این است که اتومبیل همگانی برای استفادۀ عموم است و اتومبیل شخصی به صاحبش اختصاص دارد...

اینجا بود که من پیروزمندانه به او گفتم: آری، زن بی حجاب و زن پوشیده نیز چنین هستند. زن بی حجاب همگانی است؛ مردم به او و زیباییها و بدنش نگاه می کنند، و چه بسا به او تجاوز می نمایند. چنانکه زیاد اتفاق افتاده و صفحات حوادث روزنامه ها از این مسائل پر است.

اما زن با حجاب و پوشیده، بزرگ، محترم و مختصّ همسرش است. بیگانگان او را آزادانه نمی بینند و بدکاران به او نظر نمی کنند و صورت و زیباییهایش در مقابل چشم خائنین قرار نمی گیرد. او در پوشش حجاب محفوظ است و شخصیت، شرافت و بدنش حفظ می شود و در عین حال، نزد همسرش محبوب است.

وقتی سخن به اینجا رسید، آن جوان بسیار متأثر شد وخجالت کشید و با همسرش هر دو عذرخواهی کردند و

ص: 81

گفتند: هرگز این مثال را نشنیده بودیم.(1)

5. حدود پوشش بانوان، تمام بدن به جز گردی صورت و انگشتان دست تا مچ است، البته اگر آرایش نداشته باشد. پوشش نیز باید به گونه ای باشد که جلب توجه نکند؛ یعنی نباید نازک، رنگ خاص، تنگ و کوتاه باشد.(1)

مقام معظم رهبری فرمودند: «آیا جنایتی از این بزرگ تر نسبت به زن هست که زن را با آرایش، مد و جلوه گریِ زیورآلات سرگرم کنند و از او به عنوان یک ابزار و وسیله استفاده کنند؟ امروز سر و سینه را از زیورآلات پر کردن و آرایش و مد و لباس را بت قرار دادن برای زن انقلابی مسلمان ننگ است. چادر بهترین نوع حجاب و نشانۀ ملی ماست.»(2)

سؤال: بعضی خانمها لباسهایی می پوشند که مهیّج است. آیا واجب است روی این لباسها چادر هم بپوشند؟

پوشیدن لباسهای مهیّج، در معرض دید نامحرم جایز نیست و پوشاندن آنها از نامحرم با چادر یا لباس دیگر واجب می باشد.(3)

ص: 84

برایت ذخیره نموده است.(1)

«فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَض وَ قُلْنَ قَوْلًا مَعْرُوفا»(1)؛ «با گفتارتان ناز و عشوه مریزید تا کسی که در دل او مرض

است، در شما طمع نورزد و گفتاری نیکو و دور از تحریک و ریبه بگویید.»

1. اظهار دوستی به جنس مخالف جایز نیست.(2)

2. صحبت کردن با نامحرم به غیر ضرورت مکروه است، خصوصا اگر مخاطب جوان باشد.(3)

3. گفتگو با نامحرم با شرایط ذیل جایز است:

الف) با قصد لذت و ریبه نباشد؛(4)

ب) با صحبت کردن، به گناه آلوده نشوند؛(5)

ج) ترس از افتادن به گناه نباشد؛(6)

د) خانمها هنگام صحبت کردن، صدای خود را نازک و لطیف نکنند.(7)

4. اگر مردی بداند، چنانچه با نامحرمی صحبت کند، به گناه خواهد افتاد، نباید با او صحبت کند؛ خواه زن به

ص: 87

گونه ای صحبت کند که مرد را به گناه بیندازد یا دربارۀ مطلبی صحبت کند که مرد را به گناه بیاندازد.(1)

5. رد و بدل کردن سخنان تحریک آمیز از هر طریقی مثل تلفن، بلوتوث و... به هر انگیزه ای حرام است.(2)

6. در سلام کردن مرد و زن نامحرم به یکدیگر، اگر قصد لذّت و ترس افتادن به گناه نباشد، اشکالی ندارد.(3)

7. خودنمایی به قصد گناه انداختن دیگری حرام است. مثلاً نوع حرف زدن، راه رفتن، انجام حرکات خاص، پوشیدن لباس خاص، آشکار نمودن بدن و به طور کلی، انجام هرگونه رفتاری به منظور جلب نظر نامحرم، حرام و دور از اخلاق، ادب، دینداری و شخصیت والای انسانی است.

پس با توجه به مفسده ای که احتمال آن با ارتباط با نامحرم می رود و با عنایت به دستورات خدای کریم در قرآن و فرمایشات ائمه معصومین و فتاوای مراجع عظام تقلید، به این نکته می رسیم که ارتباطات، گفتگوها و برخوردها با جنس مخالف باید به قدر ضرورت و حداقلی باشد.

ص: 88

4. تماسهایی که در محلهای شلوغ مانند بازار و وسایل نقلیۀ عمومی به طور ناخودآگاه بین زن و مرد ایجاد می شود، اشکال ندارد.

5. نشستن کنار نامحرم در تاکسی و وسایل نقلیۀ دیگر، اگر به قصد لذّت و ریبه باشد یا مفسده ای داشته باشد، جایز نیست و اجتناب از آن لازم است.(1)

6. اختلاط زن و مرد نامحرم، اگر مستلزم نگاه به نامحرم (در حالی که پوشش کافی نداشته باشد یا زینت کرده باشد یا خوف وقوع در گناه باشد) حرام است و باید از آن اجتناب کرد.(2)

برداشته می شود.(1)

بعضی از رانندگان بی تعهد، از نوارهای موسیقی مبتذل و ترانه استفاده می کنند که موجبات اذیت مسافران مؤمن را فراهم آورده و می آورد، آیا عمل آنها جایز است؟

به نظر تمام فقهای عظام، پخش غنا و موسیقی لهوی و گوش دادن به آن هم بر راننده و هم بر غیر آنها حرام است.(2)

امام صادق علیه السلام فرمودند: «الْغِنَاءُ مَجْلِسٌ لَا یَنْظُرُ اللَّهُ إِلَی أَهْلِهِ وَ هُوَ مِمَّا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اللَّه (3)؛ مجلس غنا و خوانندگی لهو و باطل، مجلسی است که خدا به اهل آن نظر نمی کند.» و قطعاً جایی که خدا به آن نظر رحمت نمی کند، جایی است که اهل آن مستحق عذاب دردناک الهی هستند.

ص: 91

ص: 92

کرد. بنده نیز با خانواده و وسایل همراه و با زحمت بسیار ماشینی گرفتم و به شهر برگشتیم. راننده حتی فکر نکرد که آیا ما توانایی ادامۀ سفر و یا برگشت را داریم یا نه و آیا در این مکان امنیت داریم؟

به لطف خدا فردا شب با رانندۀ دیگری هماهنگ کردم. وقتی سوار اتوبوس شدیم و نشستیم، در صندلی جلو یکی از دوستان قدیمی خود را دیدم. در ضمن صحبت با او سخن از ثبت نام سفر زیارتی حج به میان آمد. او گفت: من دو فیش حج دارم و یکی را می خواهم بفروشم. بنده نیز این موقعیت را لطف الهی دانستم و مشتاقانه پذیرفتم. اینجا بود که حکمت سختیها و صبر شب قبل را فهمیدم.

نزدیکی بود، سلام و عرض ادب می کند و سپس آدرس را از او می پرسد. در این هنگام کامیونی از مقابل به سمت ایشان می آید که رانندۀ آن خواب و مسیرش به سمت آنها منحرف شده بود. از آنجا که پلیس پشت به کامیون و رانندۀ جوان در مقابل آن قرار داشت، متوجه انحراف و حرکت سریع و رو به جلوی آن کامیون شد و در یک لحظه با کنار زدن مأمور پلیس، جان او را از مرگ حتمی نجات داد؛ اما برای نجات خود (به سبب سرعت بالای کامیون) فرصتی پیدا نشد و تصادف کرد و همان جا دعوت حق را لبیک گفت.

به جای عذرخواهی، باز به رفتار ناپسندشان ادامه می دهند. در پلیس راه، رانندۀ مسئولیت پذیر آن دو نفر را که مُخِلّ آسایش سایر مسافران بودند، طبق قانون پیاده می کند. آنها در مواجهه با پلیس می گویند: ما از بستگان آقای قرائتی هستیم. مأمور ما به آنها گفت: آقای قرائتی اینجا هستند، الان از ایشان می پرسم. آنها باور نمی کردند. من به آن دو نفر گفتم: آیا مریض هستید که دروغ می گویید؟ خدا را شکر که به برکت نماز اول وقت، تهمت از بنده رفع شد.

ص: 97

ص: 98

این صنف، در 22 خرداد 1393 کنگرۀ کشوری 700 شهید صنوف حمل و نقل در ارومیه برگزار شد.

در این کنگره رانندۀ باسابقه و ایثارگری که دو فرزند جوانش را به اسلام و انقلاب تقدیم کرده بود، به رانندگان جوان تر نصیحتی پدرانه داشت و فرمود: عزیزان من! همانطور که از میهمانان منزل خودپذیرایی می کنید، مسافران را نیز به منزلۀ میهمان بدانید و آنان را خوب احترام کنید.

انسان باید یک روز از مال و ثروت و فرزند و عیال و پدر و مادر و ... جدا شود و بسوی معبود خویش برود. امید آن دارم که مرا حلال کنید و عفو نمایید و در شهادت من صبر و بردباری نشان بدهید و عاجزانه تقاضا دارم برای بنده گریه و زاری نکنید، برای امام حسین و یاران با وفای آن حضرت گریه کرده و مرا هم یاد کنید. جهاد یکی از واجبات شرعی است حضرت علی علیه السلام می فرماید: فان الجهاد باب من ابواب الجنه فتحه الله لخاصۀ اولیائه، جهاد دری از درهای بهشت است که خداوند این درب را بر روی همه باز نمی کند و برای عده ی خاصی از اولیاء خودش باز می کند. عصر ما هم عصری است که خدا این باب جهاد را باز کرده، فردای قیامت خیلی فرق می کند سوال و جواب آن کسی که در بستر بیماری مرده و کسی که با جهاد در راه خدا شهید شده است. بنده حقیر امیدوارم شما و تمامی ملت ایران ادامه دهنده راه خونین شهیدان باشید انشاءالله. اسلام امروز مظلوم است و قرآن غریب واقع شده است. تمامی مستکبرین و ابر قدرتها تمامی توان خود را علیه ایران اسلامی بسیج کرده اند تا به خیال خود به ایران ضربه بزنند و به یاری خدا، خود ضربه می خورند، خداوند

ص: 101

در قرآن کریم می فرماید: ان تنصر الله ینصرکم و یثبت اقدامکم. جنگ را فراموش نکنید به جبهه ها و به کمک رزمندگان بشتابید تا انشاءالله روزی پرچم اسلام بر فراز تمامی دنیا افراشته گردد.... حافظ دین و انقلاب اسلامی و رهبر باشید. والسلام

آری کرم احمدی نیز در تاریخ 12/12/1364 در سلیمانیه ی عراق در اثر اصابت ترکش به سر و صورت شربت شیرین شهادت را عاشقانه سر کشید و به خیل شهیدان اسلام پیوست.

روحش شاد و راهش پر رهرو باد.

اگر موعظه و نصیحت می خواهی، مردن تو را بس است.

و اگر این همه پند و اندرز تو را بس نباشد، پس آتش قیامت تو را بس است(1).» پس عزیزان! به یاد سفر زیارتی، سیاحتی و همیشگی آخرت باشیم.

ص: 103

ساعت حرکت و پرواز: هروقت خداصلاح بداند

مقصد: بهشت، اگر نشد جهنم

وسایل مورد نیاز . دومتر پارچه ی سفید

عمل نیک

انجام واجبات و ترک محرمات

امربه معروف و نهی از منکر

دعای والدین و مؤمنین

نماز اول وقت

ولایت ائمه اطهار (علیهم السّلام)

اعمال صالح، تقوا، ایمان

توجه:

١- خواهشمند است جهت رفاه خود خمس و زکات را قبل از پرواز پرداخت نمایید.

2- از آوردن ثروت، مقام، منزل، ماشین، حتی داخل فرودگاه جدا خودداری نمایید.

3- حتما قبل از حرکت به بستگان خود توضیح دهید تا از آوردن دسته گل های سنگین، سنگ قبرگران و تجملاتی

ص: 105

ونیز مراسم های پرخرج وغیره خودداری نمایید.

4- جهت یادگاری قبل از پرواز اموال خود را بین فرزندان وامور فقرا و مستضعفین مشخص نمایید.

5- از آوردن بار اضافی از قبیل حق الناس، غیبت، تهمت و غیره خودداری نمایید.

برای کسب اطلاعات بیشتر به قرآن و سنت پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) مراجعه نمایید.»

تماس و مشاوره به صورت شبانه روزی رایگان، مستقیم وبدون وقت قبلی می باشد.

در صورتی که قبل از پرواز به مشکلی برخوردید با شماره های زیر تماس حاصل فرمایید:

186 سوره ی بقره

45 سوره نساء

129 سورهی توبه

55 سوره ی اعراف

2 و3 سورهی الطلاق

امیدواریم سفر آسوده ای در پیش داشته باشید. سرپرست کاروان: حضرت عزرائیل

ص: 106

عزیز من موتور قلب من گریپاچ کرد

به راه وصل تو چگونه ره سپرم

هزار بار ترکید طایر جلوام

بدانکه ترمز صبرم رهاند از خطرم

تو بکسلم بنمودی به یک نگاه اول

برید بکسل و بگذاشتی به پشت سرم

چگونه بار غمت کمپرس توانم کرد

شکسته شاسی قدم چنان کمک فنرم

چو طایر دلم از میخ هجر پنچر شد

از آن زمان چو یکی طایر شکسته پرم(1)

ص: 108

7.جامع المسائل (جلد2استفتائات حضرت آیت الله العظمی شیخ محمد فاضل لنکرانی)چاپ چهارم ، تابستان 1379 ، چاپ مهر

8.خواهرم! حجاب سعادت است،محمد ابراهیم موحد قزوینی، ترجمه یوسف آبادانی، ناشر سنبله 1384

9.دستور العملها و بخشنامه های اجرایی بخش حمل و نقل و مسافر

10.رساله اجوبةالاستفتاءات ، حضرت آیت الله العظمی سید علی خامنه ای، چاپ چهاردهم، پاییز 1387، انتشارات بین المللی الهدی

11.العروة الوثقی، سید محمد کاظم طباطبایی یزدی، 1409 هجری قمری، موسسه الاعلمی للمطبوعات،چاپ دوم

12. آموزش فقه،محمد حسین فلاح زاده، چاپ چهارم، بهار 1392، نشر معروف

13.الکافی، ابوجعفر محمد بن یعقوب کلینی، دارالکتب الاسلامیه، 1407 هجری قمری، چاپ چهارم

14.کامل الزیارات، ابن قولویه، ابوالقاسم جعفر بن محمد قمی، دارالمرتضویه، 1398 هجری قمری

15.کیمیای محبت (شرح حال شیخ رجبعلی خیاط)،محمد

ص: 117

محمدی ری شهری، چاپ بیست و یکم، سال 1385/ دارالحدیث

16.گلچین باغ سخن ،غلامحسین وفایی ،چاپ 1365،شامل قصاید، غزلیات، رباعی، دوبیتی اجتماعی، مذهبی، عرفانی، به انضمام ولادت و شهادت و رحلت چهارده معصوم (علیهم السّلام)

17. المحاسن، ابوجعفر احمد بن محمد بن خالد برقی/ دارالکتب الاسلامیه/ 1371 / چاپ دوم

18.مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، سید محسن محمودی، چاپ دوم پاییز 1386، انتشارات علمی فرهنگی صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) (جلد یک تا چهار) و جلد پنج چاپ اول، زمستان 1385

19.مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، حسین بن محمد تقی نوری، موسسه آل البیت علیهم السلام، 1408 هجری قمری، چاپ اول

20.مفاتیح نوین، حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی و همکاران ، چاپ بیست و یک، 1389 شمسی، انتشارات امام علی بن ابیطالب علیه السلام

21.من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، محمد بن علی ابن بابویه، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،1413 هجری قمری، چاپ دوم

22.نهج الفصاحه (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صل الله علیه و آله)،

ص: 118

ابوالقاسم پاینده، دنیای دانش، 1382، چاپ چهارم

23. احکام دو دقیقه ای، محمود اکبری، چاپ دوم پاییز 1391، ناشر فتیان

24.مجموعه قوانین و مقررات حمل و نقل جاده ای ، تدوین دفتر حقوقی و تدوین مقررات، اسدالله محمدی آسا، چاپ اول ، بهار 1377، ناشر: موسسه نشر علم نوین

25.برگ و بار، جواد محدثی ، چاپ اول ، بوستان کتاب قم ، 1380.

26. احکام روابط زن و مرد، مسعود معصومی، ناشر دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوازدهم 1375

27.احکام مسافر،تدوین گروه مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی ، چاپ اول ، تابستان 1391، نشر فراکاما

28. احکام ویژۀ بانوان، محمد حسین فلاح زاده، چاپ ششم، تابستان 1391، نشر معروف

29. ارشاد القلوب الی الصواب، حسن بن محمد دیلمی،1412 هجری قمری، نشر الشریف الرضی، چاپ دوم

30. استفتائات آیت الله مکارم شیرازی،آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی،تنظیم ابوالقاسم علیان نژادی، ناشر مدرسةالامام علی بن ابیطالب علیه السلام

ص: 119

31. بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الابرار، علامه محمد باقر مجلسی، 1403 هجری قمری، نشر احیاء التراث العربی

32.3232basij asnaf.ir

33.isar.ir

34.Orangecar.persianblog.ir

ص: 120