نویسنده: محمّدرضا رجائی

ناشر: مرغ سلیمان

مجری تولید: کتابسرای سلام

نوبت چاپ: اول/ زمستان1391

تعداد صفحات/قطع: 320/رقعی

شابک: 1-84-5428-600-978

حروف نگار: آسیه لاریچه

صفحه آرایی متن: نفیسه میرفندرسکی

طراح جلد: امیر اربابان

شمارگان: 2000جلد

بهاء: 8000 تومان

مرکز پخش: اصفهان، خیابان فیض، روبروی مسجد رکن الملک

دفتر خیریه امام صادق علیه السلام

تلفن: 6617466 موبایل: 09139107030

حق چاپ و نشر مخصوص مؤلف است.

ص: 2

تحصیل خانواده ی شکوفا 46

فصل سوم: روابط سالم در خانواده

ارتباط چیست؟ 48

زمینه های ارتباط 48

پایه های روابط 49

1. احترام متقابل.. 49

نشانه های احترام متقابل.. 49

2. درک و فهم متقابل.. 49

3. واکنش و حساسیت مناسب... 50

روابط سازنده در خانواده 51

روابط مخرّب در خانواده 52

هنر روابط سالم در خانواده 53

ده اصل و قاعده ی طلایی ارتباطات کلامی 56

1. آمادگی برای توهین نکردن.. 56

2. آمادگی برای صداقت... 56

3. استفاده از افکار و احساسات خود. 57

4. بیان احساسات خود. 57

5. به جای داد و بیداد در مورد حس عصبانیت خود و دلیل آن حرف بزنید. 57

6. تدارک و مقدمه چینی.. 58

7. تعمیم بیش از حد، سرزنش محسوب می شود. 58

8. رفتار ملایم و عدم تهدید. 58

9. رعایت اصول صلح طلبانه در زندگی.. 59

10. رعایت اصولی که به تحکیم و ارتقاء روابط همسران کمک می کند. 59

اجزاء غیرکلامی ارتباط (نکته های جادویی) 60

1. تماس چشمی.. 60

ص: 4

2. حالت های بدن.. 60

3. فاصله (حفظ حریم شخصی طرف مقابل) 60

4. کیفیت اشارات، حرکات بدن و حالت های چهره. 61

5. منظور از سکوت... 61

عوامل زیر باعث می شود که افراد نتوانند مهارت های ارتباط صحیح را کسب کنند: 62

1. عدم الگو یا الگوهای مناسب... 62

2. مشخص نبودن مهارت های ارتباطی.. 62

3. واضح نبودن تبعات ارتباط غیرمؤثر. 62

شکل روابط.. 62

1. ارتباط فیزیکی یا جسمانی.. 63

2. روابط اجتماعی.. 64

3. روابط عاطفی.. 65

اثرهای منفی رفتارهای کلامی و غیرکلامی … 65

فصل چهارم: راز خوشبختی خانواده با مراعات حقوق زن و مرد (وظایف مشترک زن و شوهر)

1. آداب انتخاب الگوی خانوادگی 68

الگوبرداری... 69

اصول زندگی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم..... 69

2. آگاهی.. 71

3. ادب و معرفت در خانواده 73

تعریف واژه. 73

آثار و فواید موفقیت آمیز ادب و معرفت در خانواده. 74

1. آبرومندی... 74

2. آرامش.... 74

ص: 5

3. الگوی فرزندان.. 74

4. صلح و دوستی.. 74

5. معنویت... 75

6. موفقیت و خوشبختی.. 75

7. مهر و محبت... 75

اهمیت ادب... 75

ادب زلیخا 75

4. برخورد نیکو 76

اهمیت اخلاق نیکو. 77

آثار و فواید سعادت آفرین برخورد نیکو در خانواده. 78

1. پایه ی رشد و تکامل.. 78

2. جلوگیری از طلاق و جدایی.. 78

3. سلامت روحی.. 78

4. صلح و دوستی.. 78

5. عدم اضطراب، نگرانی و آشفتگی.. 79

6. معنویت... 79

7. مورد تکریم و احترام مردم واقع شدن.. 79

راه های ثمربخش کسب اخلاق نیک در خانواده. 79

نمونه ای از رفتار رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم با همسران.. 80

5. پذیرایی از میهمان 81

الف) تجمّلات زندگی.. 82

ب) کارهای سنگین و دشوار 83

آثار و فواید جان بخشِ دعوت کردن میهمان.. 83

والاترین الگو در میهمانی بر سر سفره های میهمانی.. 84

6. پرستاری زن و شوهر از یکدیگر 85

ص: 6

آثار و فواید شفابخشِ پرستاری... 86

راه های پرستاریِ برتر (نکته های جادویی) 87

الگوی والای پرستاری... 87

7. پرهیز از شوخی های بیجا 89

آثار موفقیت آمیز شوخ طبعی و خنده. 89

1. پیوند، محبت و عشق.. 89

2. تداعی کننده ی بهترین خاطرات... 90

3. خنده و تبسم، راه معاشرت... 90

4. خنده و تبسم، نیروی غلبه بر مشکلات... 90

5. خنده و شوخ طبعی، عامل سلامت... 90

6. خوشحالی و خوشبختی.. 91

7. دوست کننده ی دشمن.. 91

پرهیز از شوخی زیاد. 91

آفات شوخی زیاد و بی جا 91

8. پرهیز از کدورت ها 92

آثار و فواید حیرت انگیز بخشش و پرهیز از کدورت ها 93

1. آسایش و آرامش.... 93

2. آینده ای روشن.. 93

3. صلح و آشتی.. 94

4. عدم فروپاشی خانواده. 94

5. معنویت... 94

6. مورد الطاف خویشاوندان و دوستان قرار گرفتن.. 94

7. هماهنگی افراد خانواده. 94

راه های پرهیز از کدورت ها و بخشش (راه شکوفایی) 95

9. تفریح زن و شوهر 95

ص: 7

عوامل آرامش دهنده در مسافرتِ خانواده. 96

رعایت نکات لازم در مسافرت زن و شوهر (نکته های عسلی) 97

انواع تفریحات سالم (روش های نشاط در زندگی) 97

10. تواضع و فروتنی 99

تعریف واژه. 99

راز فروتنی زن و شوهر. 99

تحصیل تواضع و فروتنی (پله های ترقّی را طی کنیم) 100

11. رازداری 101

تعریف واژه. 101

اهمیت رازداری... 102

فواید و آثار پیروزی آفرینِ حفظ اسرار 102

1. افزایش روحیه ی اعتماد بین زن و شوهر. 102

2. بالا بردن ضریب موفقیت در کارها 102

3. جلوگیری از فتنه ها و آشوب ها 103

4. حفظ از حسودان و دشمنان.. 103

5. حفظ خون و داراییهای خانواده. 103

6. حفظ دوستی.. 103

7. حفظ شخصیّت رازدار 103

8. حفظ شخصیت زن و شوهر. 103

مفاسد افشاء اسرار (جهنم سوزانِ زندگی) 105

شکایت از روزگار 106

12. سپاسگزاری و تشکر 107

آثار و فواید رضایت بخشِ سپاسگذاری و تشکر. 107

راه های مفیدِ تشکر و سپاسگذاری از همسر. 109

تشکّر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم از حضرت خدیجه علیها السلام..... 111

ص: 8

13. سلام زن و شوهر 112

آثار و فواید پسندیده ی سلام کردن زن و شوهر به یکدیگر. 112

قرآن و سلام کردن.. 113

14. صدا زدن زن و شوهر 113

آثار و فواید شگفت آورِ نام را نیکو صدا زدن.. 114

1. تداوم صلح و آشتی.. 114

2. جلوگیری از جدایی.. 114

3. خاطره های جذّاب... 114

4. عدم آشفتگی.. 114

5. مهر و محبت... 115

6. همکاری و تعاون.. 115

راه های صدا زدن پسندیده و نیکو. 115

15. عدم عیب جویی 115

تعریف واژه 115

مفاسد عیب جویی (چاه ضلالت و نادانی) 118

1. بی اعتباری خانواده. 118

2. پاشیده شدن روابط خانوادگی.. 118

3. ترور شخصیت همسران.. 118

4. جرأت دادن به خطاکاری... 118

5. رسوایی همسران.. 118

6. سلب اعتماد زن و شوهر نسبت به یکدیگر. 118

7. ضررهای معیشتی.. 119

8. عدم آرامش و آسایش.... 119

9. عدم امنیت زن و شوهر. 119

10. عدم معنویت... 119

ص: 9

11. غفلت نمودن از خطاهای خویش.... 119

12. کثرت دشمنان.. 119

علاج عیب جویی.. 120

عیب جویان در ردیفِ چه کسانی هستند؟. 120

16. عدم همراهی با یاوه گویان 120

17. عشق و محبت 122

تعریف واژه. 122

فواید و آثار جاویدانِ محبت و عشق.. 123

1. آرامش.... 123

2. تحکیم آینده ی شغلی همسران.. 123

3. تحکیم خانواده. 123

4. شادی و نشاط معنوی... 124

5. صلح و صفا 124

6. عامل موفقیت و خوش بختی است... 124

7. مایه ی افتخار 124

8. محبوبیت نزد یکدیگر. 124

9. معاشرتی دلپذیر و روابطی زیباتر. 124

10. وجدانی آرام. 125

سیمای موفق زن و شوهر محبّ... 125

عوامل محبت زا از دیدگاه معصومین.. 125

عشق و محبتِ همسر. 126

مهر و محبت شوهر. 127

18. مشورت در امور زندگی 127

تعریف واژه. 127

آثار و فواید جاویدانِ مشورت... 128

ص: 10

1. آسایش و آرامش.... 128

2. آینده نگری هموار 128

3. ایمنی از رسوایی.. 129

4. بزرگی.. 129

5. تعاون و همکاری... 129

6. شکوفایی افکار و ایده های تازه. 129

7. معنویت و سعادت... 129

با چه کسانی مشورت کنیم؟ (راهِ خردمندی) 129

19. معاشقه و زناشویی 130

تعریف واژه. 130

روش معاشقه. 130

نقاط تحریک زن.. 132

مرحله ی فرونشینی.. 133

احکام و شرایط نزدیکی کردن.. 135

مجامعت با زن مستحاضه. 135

20. نظافت و آراستگی 136

تعریف واژه. 136

اهمیّت نظافت و پاکیزگی.. 137

فواید و آثار شگفت انگیز نظافت و آراستگی.. 138

الف) پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و آراستگی.. 139

1. آینه و شانه. 139

2. بهداشت بدن.. 139

3. خوشبویی.. 140

4. مسواک... 140

ب) امام صادق علیه السلام و آراستگی.. 141

ص: 11

ج) امام کاظم علیه السلام و آراستگی.. 141

21. وقار و متانت 142

تعریف واژه. 142

اهمیت وقار 143

زندگی برتر با فواید و آثار وقار 143

1. انتخاب بهترین کارها 143

2. ایجاد زمینه برای تفکّر. 143

3. تحکیم بنیان خانواده. 143

4. توأم نمودن کار و کلام با تفکّر. 143

5. جلالت قدر کسب جایگاه اجتماعی.. 143

6. محبوبیت نزد مردم. 144

7. مدیریت و مسئولیت... 144

8. معنویت و سعادت... 144

9. نوآوری در زندگی.. 144

تحصیل وقار (خودسازی باوقار) 144

22. همکاری زن و شوهر 146

تعریف واژه. 146

انواع همکاری... 146

1. کمک رسانی و همکاری با همسر در امر خانه داری... 147

الف) والاترین الگوی کمک رسانی و همکاری در خانه و معنویت آن.. 147

ب) والاترین الگوی کمک رسانی و همکاری در خانه. 149

2. همکاری شغلی زن و شوهر. 149

3. همکاری جهت رشد و شکوفایی استعدادهای خانواده. 150

4. همکاری متداوم جهت تربیت فرزندان.. 150

آثار و فواید پیروزمندانه ی کمک رسانی و همکاری خانواده. 151

ص: 12

1. آرامش و آسایش.... 151

2. اتحاد و همدلی اعضای خانواده. 151

3. تحکیم وضعیت شغلی.. 151

4. دفع آفاتِ خانواده. 151

5. عدم فروپاشی خانواده. 152

6. محبت و صمیمیت... 152

7. معنویت... 152

8. موفقیت و خوشبختی.. 152

فصل پنجم: راز سعادت خانواده با مراعات حقوق زن (همسرداری)

1. امنیت خانواده 155

تعریف واژه. 155

شادکامی با آثار و فواید امنیت خانواده. 156

1. آبرومندی... 156

2. آسایش و آرامش.... 156

3. ازدیاد دوستان متعهد و مسئول.. 156

4. استقلال.. 157

5. اعتماد به نفس.... 157

6. تحکیم موقعیت خانواده. 157

7. سعادت... 157

8. صحت و سلامت روحی.. 157

9. عبادت... 157

10. معیشت... 158

اهمیت امنیت... 158

ص: 13

راه های برقراری امنیت خانواده (زندگی با ثبات) 158

رابطه ی امنیت و خوشبختی.. 159

2. پرهیز از بدبینی 159

سوءظن و بدگمانی چیست؟. 159

خوش بینی یعنی چه؟. 160

فواید و آثار سعادت آفرین خوش بینی.. 161

1. ازیاد دوستان.. 161

2. امنیت خانواده. 161

3. استحکام بنیاد خانواده. 161

4. تحکیم روحیه ی اعتماد بین افراد خانواده. 161

5. تحکیم روحیه ی تعاون و همکاری... 162

6. روبه راه شدن کارها 162

7. صحت و سلامت اعضای خانواده. 162

8. عدم تشویش و عصبیت... 162

3. پرهیز از عادات زشت و اعتیاد 164

تعریف واژه. 164

ریشه و منشاء اعتیاد (چاه ضلالت و گمراهی) 165

1. خستگی مفرط.. 165

2. در دام توطئه دشمنان دین افتادن.. 165

3. دوستان ناباب... 165

4. شهوت گرایی.. 165

5. ضعف نفس.... 165

6. وجود مشکلات در زندگی.. 165

مفاسد اعتیاد (عوامل بدبختی) 166

شوهر الگو و نمونه. 167

ص: 14

علاج اعتیاد (بهشت برین زندگی) 168

4. درک مشکلات همسر 168

5. سخاوت شوهر 170

تعریف واژه. 170

سخاوت و معنویت... 171

6. ممنوعیت تنبیه همسر 172

عواقب بد تنبیه و توهین به زن.. 174

7. نفقه یا تأمین مخارج خانواده 176

تعریف واژه. 176

نفقه شامل چه چیزهایی می شود؟. 176

وجوب نفقه زن بر شوهر. 177

هدف نفقه یا تأمین مخارج خانواده. 177

تلاش برای توسعه و سلامت اقتصادی خانواده. 179

قناعت... 182

همکاری... 182

فصل ششم: راز شکوفایی خانواده با مراعات حقوق مرد (شوهرداری)

1. آداب شوهرداری 185

خوب شوهرداری کن تا خوشبخت شوی... 185

همسر خوب، بهترین یاور شوهر است... 186

خانواده ی نمونه. 187

2. آرایش..... 188

3. احترام به شوهر 189

حفظ حرمت شوهر. 190

4. اطاعت از شوهر 192

ص: 15

از دستوراتش اطاعت می کنم.. 194

5. امانت داری و راستگویی 194

تعریف واژه. 194

اهمیت امانت داری و راستگویی.. 195

الف) صداقت و آگاه کردن شوهر از حال خود. 196

ب) نگهداری اموال منزل.. 196

زن امانت دار 198

6. انتخاب غذا 198

توافق اعضاء خانواده برای انتخاب غذا 199

آن گدا خودِ من بودم. 200

7. بهره برداری از اوقات فراغت 201

8. پیشواز و بدرقه رفتن 204

9. حجاب... 206

تعریف واژه. 206

انگیزه ی حجاب اسلامی.. 206

اهمیت حجاب... 209

ریشه و منشاء حجاب... 209

ویژگی ها، فوائد و آثار حجاب... 209

1. آرامش روانی.. 209

2. استحکام بنیاد خانواده. 210

3. بستن راه عشق جنسی ارزان قیمت و ترقّی عشق های آسمانی.. 210

4. تقویت دین داری برای دیگران.. 210

5. جلوگیری از ابزار شدن زن در جامعه و امور تبلیغی.. 211

6. جلوگیری از فساد عمومی.. 211

7. جلوگیری بعضی از امراض در عده ای از افراد. 211

ص: 16

8. حفظ شخصیت زن.. 211

9. حفظ شعائر اسلامی است... 211

10. عمل به آیات قرآن و روایات... 211

11. مانعی برای بزهکاران.. 212

12. مانعی برای غرب زدگی.. 212

13. مراتب وفاداری و علاقه ی خود به شوهر. 212

14. موفقیت و سعادت... 212

15. نشانه ی تقوی در زن و جامعه. 212

حجاب کامل.. 214

غنچه و گل.. 214

تحصیل حجاب (راه رستگاری) 215

10. حق استمتاع 216

تعریف واژه. 216

میل به آمیزشِ شرعی از معنویات است... 217

سنت پیامبران.. 217

ترک همخوابگی.. 218

پرهیز از آمیزش زیاد. 218

11. حق طلاق 219

تعریف واژه. 219

اقسام طلاق.. 221

نگه داشتن عدّه. 222

راه علاج طلاق (راه سعادت) 223

12. سرگرمی های شوهر 224

13. عفت برای بیگانه و عشوه برای شوهر 225

تعریف واژه. 225

ص: 17

اهمیت عفت... 225

انواع عفت... 225

فواید و آثار عفت (راه بهروزی) 227

رابطه ی عفت و غیرت... 228

شاگرد بزاز 229

حفظ عفت شوهر. 231

14. قناعت... 232

تعریف واژه. 232

بیشتر از حد توان از شوهر درخواست نکن.. 234

فصل هفتم: راز موفقیت با صفات معنوی زن و شوهر

1. اصول دین 237

2. ایمان.. 238

3. فروع دین 241

4. مراقبت از خود، توبه و پرهیز از گناه 242

5. مراقبت از خود با شرم و حیا 244

6. معنویت نماز 246

7. نیروی دعا و راز و نیاز 248

8. نیروی معنوی اُنس با قرآن 249

ثواب اهل قرآن.. 250

9. همت در مبارزه 250

10. همت گماشتن به مسئله ی خودسازی 252

فصل هشتم: نیکبختی و موفقیت در تحکیم بنیاد خانواده با بهبود روابط فامیلی زن و شوهر

اصل ارتباط با عروس و داماد خود 256

الف) رابطه ی پدر زن با دامادِ سرفراز 258

ص: 18

ب) رابطه ی مادر زن با داماد. 259

ج) رابطه ی مادر شوهرهای مهربان نسبت به عروس خود. 259

د) رابطه موفقیت آمیز عروس با مادر شوهر. 260

نقش آقا دامادها در ایجاد رابطه ی گرم و صمیمی و… 261

نقش و اساس ارتباطات سالم خویشاوندی و استمرار آن 262

فصل نهم: وظایف پدر و مادر

1. فرزند صالح 265

2. فرزند ناصالح 266

خانواده ی الگو با عمل به حقوق فرزندان 267

1. آمادگی برای بچه دار شدن.. 267

2. آمادگی برای انعقاد نطفه. 268

3. استفاده از غذای حلال برای انعقاد نطفه. 269

4. اهمیت انعقاد نطفه در هنگام پرهیز از گناه. 271

5. برنامه ریزی و مراقبت های مادر در دوران بارداری... 271

6. پرورش حس خداپرستی در ذهن کودکان.. 272

7. پذیرش کودک... 272

8. خصلتِ نام نیکو در نامگذاری کودک... 273

9. خصوصیات تراشیدن سر کودک... 274

10. خصوصیات عقیقه دادن.. 274

11. خواص ختنه برای کودکان.. 276

12. رفتار محبت آمیز با فرزندان.. 276

13. رعایت اصول تغذیه کودک... 277

14. علم آموزی و پرورش کودک... 278

15. عوامل تربیتی کودک در امور جنسی.. 279

الف) خوابگاه. 279

ص: 19

ب) بوسیدن کودکان.. 280

ج) رابطه مادر با کودک... 280

16. عوامل سلامت و بهداشت... 280

17. فرزندان و اداره ی خانه. 281

18. فرزندان و عادات نیکو. 282

19. فرزندان و عدالت... 282

20. فرزندان و نماز 283

21. کیفیت پرهیز از سرزنش کودکان.. 284

22. کیفیت تلقین مثبت به کودکان.. 284

23. مراقبت در زندگی و حالات روحی و اخلاقی کودک... 285

24. مراقبت از کودکان و پرهیز از اختلاف و…..... 285

25. هدایت و تربیت از راه عمل.. 285

26. هم بازی شدن با کودک... 286

27. هنر آینده نگری برای کودکان.. 286

28. هماهنگی با خانواده و فداکاری... 286

الف) کار و تلاش.... 287

ب) همکاری با خانواده. 287

29. هماهنگی با فرزند برای کار و کارآزمایی.. 287

30. یاری فرزند برای ازدواج.. 288

فصل دهم: وظایف فرزندان

وظایف فرزندان (راه رستگاری) 291

1. احسان و نیکی به والدین.. 292

2. احترام به والدین.. 293

3. تشکر و سپاسگزاری از والدین.. 294

4. نیکی مضاعف به مادر 295

ص: 20

5. نگاه شفقت آمیز به پدر و مادر 295

6. نام آنان را صدا نزند و جلوتر از آنان راه نرود. 296

7. نیکی و بخشش به پدر و مادر 296

حقوق والدین بطور فهرست وار 296

استغفار و دعا برای والدین در زندگی و پس از مرگشان 298

حقوق والدین پس از مرگ 299

آثار و فواید برخورد نیکو با والدین (راز سعادت) 300

1. رابطه ی احسان با رضایت خدا 300

2. رابطه ی احسان با عبادت و معنویت... 300

3. راحتی و لذّت زندگی.. 301

4. راحتی هنگام مرگ... 301

5. رستگاری به وسیله ی اجابت دعا 302

6. رستگاری به وسیله ی اجابت دعای پدر و مادر 304

داستان.. 304

7. عمر فرزند افزایش می یابد. 306

8. موجب خوشبختی است... 306

عاقبت آزردن والدین (جهنم سوزان زندگی) 306

داستان.. 308

فهرست منابع کتاب 311

ص: 21

فصل هفتم شما را با صفات معنوی زن و شوهر آشنا می سازد. فصل هشتم موفقّیّت در تحکیم خانواده با بهبود روابط فامیلی زن و شوهر را بیان می کند و فصل نهم وظایف پدر و مادر در قبال حقوق فرزندان و فصل دهم وظایف فرزندان در قبال حقوق پدر و مادر را مورد پژوهش و بررسی قرار داده است، که امیدواریم مورد توجه مطالعه کنندگان عزیز قرار گیرد.

از خداوند بزرگ و منان توفیق هر چه بیشتر آشنایی با معارف اسلامی و عمل به آن را مسئلت می کنم.

مزیت ها و ویژگی های کتاب حاضر

ویژگی ها، خصوصیات و مزیت های این کتاب عبارتند از:

1. استفاده از منابع مهم

از بیش از هشتاد منبع بسیار مهم و نیز از کتاب های بسیار مفید و خواندنی استفاده شده است. و در آخر کتاب فهرست منابع آن را به ترتیب حروف الفبا و براساس نام خانوادگی نویسندگان بیان کرده ایم.

2. پاورقی

آدرس منابع در پاورقی ها به طور کامل براساس روش تحقیق بیان شده است.

3. سبک ساده نویسی و نکات دستوری

سبک ساده نویسی و نیز نکات دستوری رعایت شده است.

ص: 23

4. سبک های دیگر

الف) سعی شده است کتابی مختصر و مفید و در عین حال جامع باشد و از مطالب اضافی پرهیز شود.

ب) مطالب کتاب روان بوده و در اصطلاح موضوعات مطرح شده «گنگ» نیست.

5. فصل های مستقل

هر فصل به طور مستقل و مشروح بیان شده است، بنابراین شما می توانید هر فصلی را که خواستید پس از انتخاب مطالعه نمائید.

6. نام کتاب

بنابر محتوای کتاب و مطالب آن سعی شده است نامی در خور آن انتخاب شود.

7. نظم و ترتیب

بخش ها، تیترها و عنوان ها براساس نظم و ترتیب و به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده است.

8. ویژگی های دیگر

کتاب حاضر مزیت ها و ویژگی های دیگری نیز در بردارد که خواننده عزیز هنگام مطالعه به آن پی می برد. ما در اینجا برای روشن شدن مطلب به یک نمونه ی آن اشاره ای مختصر می نمائیم:

دیدگاه دانشمندان، ادبیان و خردمندان دنیا نیز در موردِ هر موضوع مورد بررسی قرار گرفته است.

محمدرضا رجائی

زمستان سال 1390

ص: 24

می برند که در تقویت قوّه ی عاقله ی خود و چیره ساختن آن بر قوای حیوانی، از هیچ کوششی فروگذار نمی کنند.

در واقع، انسان دارای دوگونه حیات و زندگی است، حیاتی ظاهری و غیرانسانی، و حیات معنوی و الهی، کسانی به خوشبختی و حیات طیب معتقدند که حیات معنوی الهی را بر حیات ظاهری و غیر انسانی چیره سازند.

همین دلیل در جوامع ماشینی امروز، بویژه جامعه ی غربی، که میدان دادن و پرداختن به حیات حیوانی اثری از حیات معنوی در آنان باقی نگذاشته است، عده ای بر این باورند که نه تنها گوهر خوشبختی و سعادت دست یافتنی نیست، بلکه اساساً چنین گوهری وجود نداشته و جهان، جز شرّ و بدبختی و یأس، بر چیز دیگری استوار نشده است.

ترویج این فکر شیطانی سبب شده که پیرامون این نظریه غالباً در زندگی خود مأیوس بوده و سرانجام، دست به خودکشی بزنند.(1)

استاد شهید آیت اله مرتضی مطهری با استفاده از آیه ی ذیل به تحلیل اشتباه این مسلک می پردازد:

وَ اتُو البُیُوتَ مِنْ أَبْوَابِها وَ اتَّقُو الله لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ(2)

«پسندیده آن است که به خانه ها از درها وارد شوید

و از خدا بترسید تا رستگار شوید.»

ص: 27

این دستورالعمل در آغاز بسیار ساده به نظر می رسد، چرا که هر عاقلی می داند، برای ورود به خانه باید از راه ورودی آن استفاده نمود، امّا آیه درصدد بیان مطلبی شیرین تر است، و آن این که تنها خانه نیست که درِ مخصوص داشته، بلکه زندگی، خوشبختی و حیات طیب نیز درِ مخصوص به خود دارد.

بسیاری از افراد، تمام عمر را در پس دیوارِ زندگی گذرانده و در سعی و تلاش برای رسیدن به محوطه ی خوشبختی، آب در هاون می کوبند و سرانجام، دچار همین تزلزل اعتقادی شده و وجود گوهر سعادت را منکراند، در حالی که خداوند سبحان در دو جمله، مدخّل خوشبختی و برخورداری از حیات طیب را نشان داده است.

آنجا که می فرماید:

وَ الذّینَ امَنُوا وَ عَمِلُو الصّالِحات طُوبی لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآب(1)

«کسانی که ایمان آورده و عمل صالح و نیکو انجام می دهند، ]یعنی از درِ مخصوص زندگی وارد می شوند[ خوشا زندگیشان و نیکو باد فرجامشان.»

بنابراین نه تنها خوشبختی و سعادت وجود دارد، بلکه راه وصول به آن، با برتری دادن حیات معنوی بر حیات حیوانی، بسیار هموار و ممکن است.(2)

ص: 28

البته منظور ما در اینجا فقط معنویات بدون مادیات نیست، بلکه منظور این است که در محدوده ی شرع مقدس اسلام باشد و از آنچه که حلال، طیب و طاهر است استفاده نمایند، مانند: استفاده از انواع و اقسام لذت های مشروعی که در دین مقدس اسلام وجود دارد.

در واقع لذت، که نشانه ای از یک احساس درونی و مربوط به زمان حال است، پیرو مطبوع بودن و یا نبودن شیء خارجی برای نفس است، بنابراین سعادت و خوشی زندگی امری فراتر از درون و بیرون انسان است. خوشبختی، به مجموعه ی انسان تعلق می گیرد و اختصاص به زمان حال نداشته، بلکه شامل آینده نیز می شود.

خوشبختی تابع مصلحت داشتن یا نداشتن عمل است، نه مطبوع بودن یا نبودن. بدین معنا که انسان با کمک گرفتن از قوه ی عاقله و دستورهای شرع، به ارزیابی ظرفیت های خود می پردازد و عملی که ظرفیت بیشتری را از او سیراب کند برمی گزیند. چه بسیار اعمالی که مورد قبول طبع انسان است ولی به مصلحت او نیست و یا به عکس آن.

کامیابی از لذت، مربوط به یک عضو و یا دسته ای خاص از اعضای انسان است، که با بکار گرفتن غریزه بدست می آید و به عبارتی، یک مطلوب غریزی است، بدین سان تشخیص آن به وسیله ی تجربه، بسیار آسان و محدود است. امّا با نیل به خوشبختی، تنها یک عضو از اعضای انسان کامیاب نمی شود بلکه این مجموعه ی انسان است که به اوج می رسد. بدین جهت تشخیص عوامل آن، مشکل و بستگی به تفسیر هستی و جهان بینی هر فرد دارد. حال اگر خوشبختی، به معنای وصول به لذت باشد، آیا باید انسانی را که با پیروی از غریزه ی خود، به لذتی کوتاه دست می یابد خوشبخت دانست؟ و یا فردی را که با داشتن قدرت مالی، به کامیابی از امکانات اطراف خویش مشغول است، سعادتمند شمرد؟ چه بسیارند افرادی که در اوج ثروت و لذت، در لحظاتی به یک بن بست رسیده و احساس عطش درونی خود را ظاهر ساخته و به شکست در زندگی اعتراف می کنند.

ص: 30

بنابراین باید گفت: لذت، مقارن با خوشبختی است و هر مرحله ای از سعادت و خوشی زندگی، لذتی را به همراه دارد، اما نیل به هرگونه لذتی خوشبختی نیست. چه بسا لذت هایی که مانع از لذتی شیرین تر شده و یا مقدمه ای برای رنجی دردناکتراند.(1)

بازداشته و سکون و بی حرکتی در پی داشته حتی باعث سقوط او است را نهی کرده است.

بنابراین آنچه در سعادت انسان نقش اساسی دارد، موضوع رضایت است نه حالت رضایت، یعنی، آنچه انسان بدان راضی می شود اهمیت دارد، نه حالت رضایت.(1)

البته هنگامی که موضوع رضایت، خردمندانه و آگاهانه باشد حالت رضایت ناشی از آن نیز مطلوب است.

بنابراین، نبودن این درد و رنج ها، نه تنها باعث سعادت انسان ها نیست، بلکه در بسیاری از موارد، وجود رنج و درد مقدمه ی وصول به سعادت است، مولوی می گوید:

حسرت

و زاری که در بیماری است

هر که او بیدارتر، پردردتر

پس بدان این اصل را رأی اصل جو

وقت بیماری همه بیداری

است

هر که او هشیارتر رخ زردتر

هر که را درد است، او بر دست بو

بنابراین مصیبت ها، مادر خوشی ها و سعادت ها هستند. در واقع درصدی از سعادت ها، مرهون وجود بلاها و دشواری هاست، همانطور که گاهی در دل خوشبختی، شقاوت ها و بدبختی ها تکوین می یابد؛ با این تفاوت، سعادتی که مربوط به مرتبه ی روح و روان است، متولد از یک شقاوت و بدبختی درونی نیست، و هر سعادت و خوشیِ خارجی - خارج از روح - نیز می تواند باعث تولد یک شقاوت و یا رنج و بدبختی بیرونی و خارجی باشد.

به عنوان مثال، زیبایی یا ثروت و…، یکی از عوامل سعادت و خوشبختی خارج از روح و روان است، اما همین عامل سعادت، می تواند باعث بدبختی صاحبش شود، چرا که مقدمه ی ورود او در بسیاری از گناهان و رنج ها خواهد بود.

بنابراین سعادت یک مفهوم عدمی؛ یعنی، «نبود درد و رنج» نیست، بلکه مفهومی وجودی است و با لذت، آرزو و رضایت ارتباط دارد.(1)

ص: 34

شخصی که در محیط اجتماع و یا محیط دانشگاه، ارکان سعادت و خوشبختی را مراعات نمی کند، حتماً از خانواده ی او نشأت گرفته است.

اگر شخصی را یافتید که در محیط دانشگاه از خصلت های اخلاقی بویی نبرده است و از رضیلت های اخلاقی برخوردار است، یکی از علل اصلی آن را عدم تربیت خانوادگی - بعلت عدم رعایت اصول سعادت در خانواده - می یابید. اگر کسی از دانش و آگاهی بهره ای ندارد، حتماً علل و عواملی در محیط خانواده نیز در آن مؤثر بوده است.

موفقیت، خوشبختی و پیروزی هر شخصی با رعایت عوامل آن در خانواده شروع می شود و سپس با تربیت صحیح، رشد، ترقی و تکامل در تمامی محیط های سه گانه امکان پذیر می گردد.

بنابراین خوشبختی و مراعات عوامل آن در محیط خانواده نقش بسزا و اهمیت فراوانی دارد، «ولتر» نیز می گوید:

«خوشبختی خانوادگی طولانی ترین محکم ترین و شیرین ترین سعادت هاست.»(1)

4. برآورده شدن آرزوها

5. ایجاد زمینه مناسب سعادتمندی برای دیگران

6. ایجاد حرکت تکامل پیرامون خود و خانواده و جامعه

7. ایجاد رقابت در رشد و شکوفایی

8. الگو شدن برای دیگران

در مرحله ی دوم با تصمیمی جدّی و اراده ای محکم و خلل ناپذیر هر روز سعی کنید مطالب کتاب را با تمرین و ممارست در صحنه ی زندگی عملی سازید. در ابتدا ممکن است سخت بنظر برسد ولی با سعی و تلاش پیگیر، مقاومت و پشتکار در این راه بر این مهم فائق می شوید، و آنقدر این دستورالعمل ها را در محیط خانه بکار بسته تا عاداتی دلپسند و نیکو گردد.

«دموند اسپنسر» می گوید:

«هرگز ذهن خویش را با این افکار که من عوض شدنی نیستم، این جوری به دنیا آمده ام، زندگیم با این حرف ها تغییر نمی کند و یا وضع من با دیگران فرق دارد آلوده نسازید، زیرا اندیشه منفی همواره به نتایج منفی می انجامد. این افکار ماست که ما را شاد یا ناشاد، ثروتمند یا فقیر، خوشبخت یا بدبخت می سازد.»(1)

آموختن نحوه ی زندگی در خانه و سپس عمل به آن از اهمیت خاصی برخوردار است. ما اگر همه چیز داشته باشیم و از انواع امکانات و رفاهیات زندگی بهره ببریم، اما به راز خوشبختی واقف و آگاه نباشیم، یا به آن راز جامه ی عمل نپوشانیم، سعادتمند و نیک بخت نخواهیم شد.

جیم ران می گوید:

«خوشبختی، ناشی از چیزهایی که داریم نیست، بلکه ناشی از نحوه ی زندگی ما است.»(2)

ص: 38

4. عبادت کردن ساعات حضور داخل خانه

5. عدم خستگی از ساعات حضور در خانه

6. لذّت بردن از اوقات حضور در خانه

7. مفید شدن اوقات داخل خانه

احساس بی کسی و تنهایی، رنج آورترین احساس هاست و زن و مرد پیش از ازدواج، هر دو از این احساس جان فرسا رنج می برند. اما خدای متعال در وجودشان جذبه و کششی نسبت به هم قرار داده است، تا با هم شوند و از این تنهایی فرسانیده و این رنج سوزنده و کدورت فزاینده، به درآیند و با آرامش و صفا و سلامت در کنار هم زندگی کنند، یکدیگر را از نظر روحی و عاطفی و جسمی، یاری دهند و کامل نمایند. فرزند بیاورند و به مشاهده گریستن و خندیدن، نشستن و رفتن و گفتن او بپردازند و شگفتی قدرت خداوند متعال را در خلق یک انسان که پیامد وجود آنهاست، لمس نمایند، معنای واقعی محبت را بیابند و با شوق و عشق به یکدیگر و به فرزند دلبندشان، به سعی و خدمت بپردازند و به سوی هدف بلند زندگی - که وصول به کمال مطلق و لقاء پروردگار متعال است - پرنشاط و شتابان حرکت کنند. بنابراین، ازدواج و تشکیل خانواده ضرورت زندگی است و باید به این ضرورت پرداخت.(1)

ص: 41

خالق حکیم و جان آفرین در قرآن کریم می فرماید:

«از نشانه های او اینکه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید. و در میانتان موّدت و رحمت قرار داد.»(1)

پس اولین و برترین معیار و نشانه ی برتری و سعادتمندی همسران، احساسی است که از آرامش روان و شکوفایی وجود دارند. خانه ای که محل آسایش و مناسب ترین سکوی اعتلای وجود است و همسری که مطلوب ترین همدل و همراه می باشد.(2)

بنابراین سلامت و سعادت جامعه به سلامت و پویایی نظام خانواده وابسته است و سلامت و تعادل نظام خانواده نیز به کیفیت روابط بین زن و شوهر، والدین و فرزندان بستگی دارد. در کانون خانواده، هر یک از اعضای خانواده نسبت به یکدیگر وظایفی به عهده دارند که از حقوق آنان سرچشمه می گیرد. این وظایف باید به شکل متقابل مورد توجه قرار گیرد تا در سایه ی ایفای نقش هر یک از آنان، این کانون بنیادین تقویت و تعالی یابد.(3)

هر قدر روابط فی ما بین همسران بهتر، سالم تر و پرجاذبه تر باشد، زندگی شیرین تر و باصفاتر می گردد و فرزندان پرنشاط و موفقی تربیت خواهند نمود.(4)

ص: 45

بستگی به آگاهی طرفین دارد. هنگامی که از زمینه ارتباطی همسر خود، آگاهی نداریم، به اشتباه تصور می کنیم که زمینه ای چون ما دارد، ولی این تصور، آشکارا مشکل ساز می شود.(1) و(2)

اغماض، آن را نادیده بگیرند و خود را با وضع موجود تطبیق دهند. مرد اگر نقصی در همسرش می بیند و احساس می کند که قابل اصلاح نیست، همسرش را با همان نقص بپذیرد و تصمیم بگیرد هر طور شده با او زندگی کند. مثلاً، اگر همسرش عصبانی است، اسباب عصبانیت او را فراهم نسازد و اگر عصبانی شد، بردباری و گذشت نشان بدهد. اگر زود رنج است سعی کند وسیله ی رنجش او را فراهم نسازد و اگر رنجیده شد از او دل جویی کند.

اگر در زندگی نامنظم است و تأکیدات و توصیه ها هم در او کارساز نیست، با گذشت و فداکاری، خود را با وضع موجود تطبیق دهد و مقداری را نادیده بگیرد و بعضی ها را هم خودش منظم سازد.

اگر وسواسی و بدبین است، اسباب بدبینی او را فراهم نسازد و سعی کند بدبینی و سوءظن او را با مهربانی و خیراندیشی برطرف سازد و…

به هر حال زن و شوهر باید توجه داشته باشند که جز معصوم علیهم السلام، هیچ کسی بی عیب و نقص نیست، نهایت این که هر انسانی عیب یا عیوب خاصی دارد و دیگری عیب هایی دیگر. انسان باید فکر کند مگر خودش بی عیب است که از همسرش انتظار دارد کاملاً بی عیب باشد. البته بیش تر عیب ها قابل اغماضند و می شود با تحمل آن ها، خوش و خرم زندگی نمود. حیف نیست انسان با مشاهده ی یک عیب کوچک، زندگی را بر خود و همسرش تلخ و ناگوار سازد؟!

ص: 54

به هر حال مهم ترین وظیفه ی زن و شوهر در آغاز زندگی، شناخت یکدیگر و در مرحله بعدی، فرا گرفتن آیین همسرداری است. فکر نکنید که همسرداری کار ساده ای است، بلکه فن بسیار ظریف و حساسی است که نیاز به علم و آگاهی دارد.

زن و شوهر باید در آغاز زندگی، فن همسرداری را بیاموزند و به مرحله ی عمل درآورند و اگر در این باره کوتاهی کنند، عواقب سوء آن را در آینده ای نزدیک مشاهده خواهند کرد. در آن زمان دیگر اصلاح، دشوار و چه بسا غیرممکن خواهد بود.

لازم است یادآور شوم که دوران اول ازدواج، یعنی دو سه سال اول زندگی زناشویی، دوران بسیار حساس و مهم در واقع خطرناک است؛ زیرا دختر و پسری که زندگی جدید را آغاز می کنند قبلاً برای همسرداری آماده نشده بودند. به این دلیل، برخورد آن ها غالباً حساب شده نیست، ناچارند آیین همسرداری را به وسیله ی تجربه و در طول سال های متمادی فراگیرند، و به تدریج خودشان را تعدیل کنند و با شرایط جدید تطبیق دهند. چون خام و بی تجربه اند ممکن است به کار خطرناکی دست بزنند و بنیاد خانواده را در معرض انحلال قرار دهند. چه بسیارند افرادی که در اثر عجله و لج بازی بی دلیل در سال های اول زندگی، بنیاد ازدواج خود را متلاشی نموده اند، در صورتی که اگر مقداری صبر و بردباری به خرج می دادند، می توانستند با تحمل هم دیگر به زندگی ادامه دهند. بنابراین، به عروس و دامادهای جوان توصیه می کنم که در دوران اول ازدواج، صبر و عاقبت اندیشی بیشتری از خود نشان دهند تعادل

ص: 55

اعصاب خویش را حفظ کنند و از هرگونه اقدام تندی جداً اجتناب نمایند و سعی کنند مشکلاتشان را با تفاهم و انصاف حل و فصل نمایند، حتی اگر احساس می کنید که ازدواج شما قابل دوام نیست، باز هم در طلاق عجله نکنید، بهتر است موضوع را با افراد آگاه و خیرخواه در میان بگذارید و از آن ها نظرخواهی کنید، از لج بازی دست بردارید و در اطراف موضوع خوب بیندیشید، آن گاه برطبق مصلحت عمل کنید.(1)

تحقیر، حرف بزنید نه این که با بیان احساس به شکل پرخاشگرانه و نه بالغانه، بخواهید ضعف و حقارت خود را پنهان کنید.

ویژه نمایان می شود. در برخی مراحل خواهان گونه ای از روابط و با رشد بیشتر، در پی برقراری رابطه ای دگرگون با دیگران است.

به طورکلی، شکل روابط انسان با دیگران را می توان به سه دسته تقسیم کرد: روابط فیزیکی یا جسمانی، روابط اجتماعی و روابط عاطفی.

نوجوان از این گونه تماس ها نیز گریزان باشد و مایل نباشد که حتی مادر یا پدر خود را ببوسد.(1)

8. تحریک پذیری و هیجانی بودن (عصبانیت های ناگهانی و بدون دلیل، گریه های بی دلیل)

9. ناتوانی در ابراز محبت

10. آسیب زنی به خود یا دیگران

11. گوشه گیری و انزوا طلبی

12. گرایش به مصرف مواد در دوره ی نوجوانی

13. ترس از زندگی

14. ناتوانی در ایجاد ارتباط با دیگران

در نتیجه، در یک جمع بندی قضاوت را به خودتان واگذار می کنیم. آیا درگیری و نزاع شما با همسرتان ارزش این همه هزینه را دارد؟ کودکان رشد یافته در محیط اختلاف و تعارض جز کمبود عزت نفس و اضطراب و بدبینی مضاعف چیزی دستگیرشان نمی شود.(1)

ص: 66

زن و شوهر هر یک به تنهایی حقوق و وظایفی دارند که در بخش های بعدی به آنها می پردازیم، اما در این بخش به حقوق مشترک زن و شوهر و وظایف آنها در قبال یکدیگر می پردازیم. وظایفی که با رعایت آن می توانند نیک بختی و سعادت را از آنِ خانواده ی خویش سازند و اگر آنها مراعات نشود، ممکن است به حس کدورت، دعوا، قهر، طلاق و انتقام جویی بیانجامد اکنون با هم وظایف مشترک زن و شوهر را می خوانیم:

4. اصل حفظ پیوند خانوادگی

5. اصل انجام کارهای شخصی در خانه

6. اصل زندگی کم مصرف

7. اصل تقسیم اوقات در خانه

8. اصل غذای جماعت

9. اصل نوازش روزانه ی کودکان

10. اصل بهترین همسر بود

11. اصل تربیت بهترین دختر

12. اصل انتخاب بهترین همسر(1)

اصول زندگی مشترک امیرالمؤمنین علیه السلام و حضرت فاطمه علیها السلام

1. اصل ساده زیستی و زهد خانوادگی

2. اصل ایثار و انفاق خانوادگی(2)

3. اصل استفاده از عوامل معنوی برای حل مشکلات

4. اصل حاکمیت مشورت در امور

5. اصل فرمان پذیری زن از شوهر

6. اصل آرایش و خودآرایی برای همسر

7. اصل اختصاصی اطاقی برای عبادت در خانه

8. اصل جهادی بودن همه اعضا و فدایی اسلام بودن

9. اصل آشناسازی فرزندان با مسجد

10. اصل علم دوستی همه اعضای خانواده

ص: 70

11. اصل شاگردپروری و تشکیل کلاس های دینی و علمی در خانه

12. اصل سیاسی بودن همه اعضای خانواده

13. اصل استفاده از خدمتکار برای فراغت بیشتر داشتن

14. اصل رعایت حق خدمتکار

15. اصل دفاع از ارزش ها از طریق خطابه و تسلط بر ادبیات، شعر و معارف قرآن

16. اصل شجاعت و دلیری همه اعضای خانواده

17. اصل عشق و عاطفه و مهربانی همه اعضای خانواده

18. اصل محنت پذیری همه اعضا در راه خدا

19. اصل تبدیل خانه به محل رفت و آمد فرشتگان

20. اصل تقسیم کارها در خانه(1)

21. اصل حجاب فاطمه علیها السلام

22. اصل زندگی سراسر معنوی(2)

فراهم می نمایند. چنین خانواده ای که آگاهی را سرلوحه ی زندگی خویش قرار داده است، در مشکلات و سختی های زندگی هیچگونه گزندی نمی بیند و همیشه شادکام است.

مطالعه ی کتاب به آدمی روح می بخشد، و باعث رشد و تعالی انسان می گردد و در ضمن کتاب هایی که راه های رسیدن به موفقیت و خوشبختی را شرح داده است، بهترین هدایت گر و راهنما برای سعادت و نیکبختی خانواده است.

تولستوی می گوید:

«در دنیا لذتی نیست که با لذّت مطالعه برابری کند.»

هنگامی که انسان با تمرین و ممارست به مطالعه ی کتاب علاقه مند گردید و عشق به آن را در خویش زنده کرد، هیچ لذّتی را در دنیا با لذت مطالعه عوض نمی کند، و همیشه دوست دارد به مطالعه ی کتاب بپردازد.

الیور اسمیت درباره ی مطالعه ی کتاب چنین می گوید:

«در مرتبه ی اول که یک کتاب خوب می خوانیم، مانند آن است که با یک دوست جدید آشنا شده ایم، وقتی که همان کتاب را دو مرتبه می خوانیم، مانند آن است که دوست قدیمی را مجدداً ملاقات کرده ایم.»(1)

همان گونه که بیان کردیم، در هنگام مطالعه ی کتاب در کنار مطالب مهم، مطالب مهم تر را با علامت ستاره مشخص کنید و

ص: 72

مهم ترین مطالب را با دو ستاره علامت بزنید و اصلی ترین مطالب را با سه ستاره علامت بزنید، تا در صورت نیاز به آنها مراجعه کنید.

در صفحه ی اول کتاب، فهرست کوچکی از آن مطالب را یادداشت کنید، سپس آن مطالب را به ترتیب اهمیّت مطالعه نمایید. بدین ترتیب می توانید کتاب های هنر همسرداری و خانواده را به تدریج مطالعه نموده و بر میزان آگاهی خویش بیفزایید.(1)

چون یوسف به یعقوب رسید، و خداوند تعالی وی را وصال کرامت کرد، زلیخا را جوان گردانید، و به اسلام ره نمود، و به زنی به یوسف داد. یوسف قصد وی کرد.

زلیخا از وی بگریخت. گفت: ای زلیخا! من آن دلربای توام، از من چرا همی گریزی؟

مگر دوستی من از دلت پاک شده است!

گفت: لاوالله که در دوستی زیادت است. امّا من پیوسته آداب حضرت معبود خود نگاه داشته ام. آن روز که با تو خلوت کردم معبود من بُتی بود، و وی هرگز ندیدی، فَاَمّا به حکم آن وی را که دو چشم بی صبر بود، چیزی بر آن پوشیدم تا تهمت بی ادبی از من برخیزد. اکنون من معبودی دارم که بیناست بی مُقلّت (سیاهی چشم) و آلت، به هر صفت که باشم مرا می بیند، نخواهم که تارک الآداب باشم.(1)

روحیه های یکدیگر بخوبی با هم برخورد می کنند، به طوری که وجود هر کدام از آنها برای دیگری غنیمتی بزرگ است.(1)

خانواده ای که از رضیلت های اخلاقی دوری جسته و خصلت های اخلاقی را مراعات نماید و با اخلاق نیکو و برخورد پسندیده زندگی خویش را زینت دهد، به سوی ترقی و تعالی گام برداشته و بنیاد خانوادگی آنان نه تنها متزلزل نبوده، بلکه قوی و مستحکم است.

مردی که دارای عزمی نیرومند و اخلاقی متین است هرگز فضیلت های اخلاقی خود را فدای هوس های زندگی نمی کند. آری مردانی در این جهان زندگی کرده اند که برای تکمیل و حفظ فضایل اخلاقی جسم و جان خود را فدا ساخته اند.(1)

«ای پیغمبر، به همسران خود بگو اگر شما زندگی و زینت و زیور دنیا را طالب هستید، بیایید تا مهریه شما را بپردازم و همه شما را به خوبی طلاق بدهم. اگر طالب خدا و رسول و مشتاق آخرت هستید خداوند هم به نیکوکاران اجر عظیم خواهد داد.(1) ای زنان پیغمبر، شما مانند دیگر زنان نیستید…»(2) و(3)

رزق میهمان از آسمان نازل می شود. وقتی آن را خورد، گناهان میزبان آمرزیده می شود.(1)

امام رضا علیه السلام می فرماید:

سخاوتمند از غذای مردم می خورد تا از غذایش بخورند بر به عکس بخیل از غذای مردم نمی خورد مبادا که دیگران از غذایش بخورند.(2)

آری، دعوت نمودن از خویشاوندان و آشنایان و پذیرایی از آنان رسم ایرانی ها است و همگان به این رسم به دیده ی احترام می نگرند. برای این کار باید به دو مطلب مهم توجه کنیم:

که دعوت شده بودند می رفتند، اگر کسی که دعوت نبود همراه او و یارانش می رفت، نزدیک خانه ی طرف که می رسیدند، می فرمود: تو را که دعوت نکرده اند، همین جا بنشین تا برای تو هم از میزبان، اجازه بگیرم.(1) هرگاه میهمان به منزل وی می آمد، با میهمان غذا می خورد و از سفره دست نمی کشید، تا آنکه میهمان دست از طعام بکشد.(2)

فرمود: چرا(1)

9. فراهم کردن اسباب استراحت

10. مرتباً از بیمار احوال پرسی نماید.

11. مهربانی

12. نشستن کنار بستر بیمار

13. نوازش و دلسوزی

می کنند که از پدرشان پرستاری می کنم. روزی شوهرم از من عذرخواهی کرده به او گفتم: من به وجود شوهری چون تو افتخار می کنم، من از زمان طفولیّت، هر موقع درباره ی ازدواج فکر می کردم، نمی توانستم قبول کنم که باید چنین خانواده ای را اداره کنم، امّا هنگامی که با تو روبرو شدم، شیفته ی از خودگذشتگی تو شدم و خودم را در برابرت، مسئول دیدم. آفرین بلکه هزار آفرین، به همّتِ بلندِ این خواهران عزیز!!(1)

شوخی زیاد، آبرو را می برد.(1)

حضرت امیر علیه السلام در حدیثی درباره ی شوخی زیاد و بی جا می فرمایند:

هر که شوخی (زیاد و بی جا) کند، سبک می شود.(2)

دوری کرده و به یک دیگر احترام می گذارند. زیرا اگر اعضای خانواده به دلیل ناراحتی و در حال عصبیّت حرف های کدورت آمیز رد و بدل کنند، پس از آنکه غیض و خشم جایش را به آسایش و آرامش داد، به شدت از کرده ی خود پشیمان می شوند، ولی چه فایده ای دارد، تیر رها شده هرگز به ترکش باز نمی گردد.

بنابراین باید در هر شرایطی از کدورت ها فاصله گرفته و با صعه ی صدر و چشمان باز به زندگی خانوادگی خود ادامه دهند.

از امام صادق علیه السلام نقل شده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

«حق زن بر شوهر این است که او را سیر کند و او را بپوشاند و اگر لغزش و خطایی از او سر زد، او را ببخشد.»(1)

«دیپاک چوپرا» در این زمینه می گوید:

«ببخشایید تا بستانید، هر چه را که در زندگی خواهانید.»(2)

«هی تو پادسا» می گوید:

«ببخش تا بیشتر به دست بیاوری.»(3)

بنابراین عدم کدورت و بخشش طرفین یکی از وظایف مشترک زن و شوهر است و آثار فراوانی در پی دارد.

از آن جمله است و احادیث فراوان از معصومین علیهم السلام درباره ی فضیلت بخشش مؤید آن است.

7. تداوم در عمل

4. صحبت کردن و قدم زدن کنار دریا به همراه همسرتان

5. قدم زدن و راه رفتن در جنگل یا پارک به همراه همسرتان

6. تماشای صحنه های زیبای تاریخی و جذاب که روح شما و همسرتان را شاداب کند(1)

و…

******

هنگامی که با همسرتان به مسافرت می روید مسافرت را به همسرتان تلخ نکنید، هر مشکلی هم برای شما پیش آمد آن را برای مدتی کنار گذاشته، فقط به خود و همسرتان فکر کنید و نکات لازم را نیز رعایت کنید.

گرفتن هدیه او را شاد نموده تا، ناراحتی و دوری همسرش را فراموش کند.(1)

10. کمک و یاری به اعضای خانواده، دوستان، همسایگان، اقوام و…

11. مطالعه ی کتاب ها، مجله ها و روزنامه های مفید، معتبر و متناسب با گروه سنّی خود.

12. مکاتبه با مجلاّت و روزنامه ها جهت ارائه مطلب به آنها و طرح پرسش های گوناگون برای پاسخ گویی.

13. نگارش داستان، شعر و ثبت خاطرات ارزشمند زندگی(1)

وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الذَّینَ یَمْشُونَ عَلَی الْاَرضِ هَوْناً و اِذا خاطَبَهُمُ الجاهِلوُنَ قالُو سَلاماً(1)

«بندگان خدای رحمان کسانی هستند که هنگام راه رفتن متواضعانه راه می روند و هنگام برخورد با نادانان به آنها پیام سلام و سلامتی می فرستند.»

حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

می خواهید من شما را آگاه کنم به بهترین زنان شما؟ گفتند: بلی یا رسول الله.

فرمود: بهترین زنان شما کسی است که فرزند آورد و مهربان و پوشیده و عفیفه باشد. در میان خانواده عزیز و سنگین ولی در مقابل شوهر خود رام و فروتن باشد.(2)

اسمایلز می گوید:

تواضع محجوبانه، تاج زیبایی و جمال است.(3)

در کتاب «اخلاق روحی» در مورد تواضع چنین بیان شده است:

«نردبان ترّقی، استوار بر تواضع است، هر سخت دلی همین که فروتنی دید، نرم و گرم گردید.(4)

زن و شوهر با تاج زیبایی و جمال خویشتن را بیارایند، و خود را نزد یکدیگر محبوب نمایند. همین محبوبیت در سختی ها و مشکلات برای

ص: 99

آنها گره گشا است و حتی می توانند با یاری یکدیگر موانع رسیدن به هدف را کنار بزنند و سرانجام نیک بختی را از آنِ خویش نمایند.

ی) رفع جهالت هایی که موجب تکبر، نخوت، غرور و خودبزرگ بینی می شود و علم به اهمیت، فواید، آثار و راه های تواضع و فروتنی.(1)

به دوست گرچه عزیز است راز دل مگشای

که دوست نیز بگوید به دوستان عزیز

نوشین روان در قابوس نامه گفته است:

«اگر خواهی راز تو دشمن نداند، با دوست مگوی.»(1)

«مبادا که زن یا شوهر، راز همسر خود را (هر راز، جسمی، روحی، روانی، اخلاقی، اقتصادی، مالی، سیاسی و…) فاش کند و آن را به کسی بگوید. هیچ یک از آن دو نباید راز دیگری را حتی به فرزندان خودشان یا به پدر و مادر، برادر، خواهر و حتی دوستان صمیمی خود بگویند.»(2)

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود:

سخن خیر بگویید تا به خیر معروف شوید و کار خیر کنید تا اهل آن باشید، عجول و فاش کننده ی اسرار نباشید.(3)

6. شماتت دشمن

7. ضرر اقتصادی

8. عذاب قبر و قیامت

9. فروپاشی و تزلزل خانواده

10. موجب اذیت و اهانت زن و شوهر به یکدیگر

11. موجب تخریب زحمات مؤمنین

12. موجب سستی عقل است.(1)

- مقصودم از آنچه در حضور شما گفتم این نبود، مقصودم فقط خواهش دعا بود.»

- «بسیار خوب، دعا هم می کنم. اما این نکته را به تو بگویم، هرگز سختی ها و بیچارگی های خود را برای مردم تشریح نکن، اولین اثرش این است که وانمود می شود تو در میدان زندگی زمین خورده ای و از روزگار شکست خورده ای. در نظرها کوچک می شوی، شخصیت و احترامت از میان می رود.»(1)و(2)

«بهترین زنان شما آن بانویی است که اگر به او چیزی دهند (و یا خدمتی کنند) سپاسگذاری نماید و چنانچه از او بازگیرند راضی و خشنود باشد.»(1)

بعضی از مردان در مورد عدم قدردانی از همسرشان مدعی هستند و به اصطلاح خودشان درست فکر می کنند و به عناوین مختلف این چنین می پندارند:

1. همسرم را بسیار دوست دارم و از خانه داری او راضی هستم؛ ولی هیچ گاه دوستی خود را اظهار نمی کنم و تشکر را بر زبان نمی آورم؛ چون ممکن است زن خودش را لوس کند.

2. من با پول دادن زیاد و کفش و جوراب خریدن بسیار، می توانم همسرم را راضی نگه دارم، پس تشکر و اظهار محبّت زبانی نیازی نیست.

3. این لباس هایی را که پوشیده چه کسی برایش خریده؟

4. خرج خانه را چه کسی می دهد؟

این گونه مردان همیشه در اشتباه هستند؛ چرا که نمی دانند گاهی تشکر کردن بیشتر از یک دست لباس خریدن در روح و روان زن تأثیر می گذارد. همان گونه که قدردانی از زن برای مرد لازم است برای زن نیز این موضوع اهمیت دارد و زن نیز باید از شوهرش به خاطر زحمات فراوان و تلاش های او تشکر کند. قدردانی زن و شوهر نباید فقط به صورت مفهوم رساندن باشد بلکه باید به زبان جاری

ص: 107

شود و قدرشناسی به عمل آید؛ چرا که گفتن این کلمات در روح شنونده اثر نیک می گذارد.(1)

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

مردی که به زنش بگوید: «من تو را دوست دارم اثر این سخن هرگز از دل زن بیرون نرود.»(2)

بنابراین برای قدردانی از زحمات همسر می توانید به بازار بروید و هدیه ای برای او خریداری نموده و به او تقدیم کنید.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید:

«کسانی را که به بازار می روند و برای همسرشان هدیه ای می خرند تشویق می کنم.»

مرد باید عشق خود را نسبت به همسرش اثبات کند؛ چرا که زن از مرد، عشق و محبت را به گونه ای محسوس و ملموس می خواهد؛ در واقع عشق را هر روز و از راه های کوتاه باید بر زبان آورد و با قدردانی از زحماتش به او نشان داد.

یادداشتی ضمیمه کنید و روی آن بنویسید: تقدیم به همسر بی نظیرم که همیشه به من خوبی و عشق هدیه می دهد.

2. با خرید کارت پستال های زیبا، با دست خط خودتان و نیز عطر، جواهرات، ساعت مچی و… همسرتان را خوشحال کنید؛ البته سعی کنید هدیه را با کادوهای رنگی زیبا بسته بندی کنید.

3. هرگاه هدیه ای برای همسرتان خریدید، بگذارید هدیه را خودش باز کند، چرا که خانم ها دوست دارند خودشان بسته بندی آن را باز کنند.

4. اکثر خانم ها از عروسک های بزرگ و نرم و زیبا خوششان می آید. شکل های مختلفی از این نوع عروسک ها وجود دارد که اگر یکی از آنها را بخرید و یادداشتی مهرآمیز به آن ضمیمه کنید همسرتان را غافلگیر می کنید.

5. هنگامی که از سفر برمی گردید فراموش نکنید که یک هدیه - حتی اگر ارزان قیمت باشد - برای همسرتان بخرید. این عمل سبب می شود که او این پیام را پیش خود تداعی کند که حتی زمانی که شما از او جدا هستید به فکر اویید و او را فراموش نمی کنید.

6. آنها حیواناتی را که پوشش خز مانند دارند و درون آنها با پنبه پر شده است دوست دارند. با سلیقه خودتان هر نوع اسباب بازی زیبا که او را به هیجان می آورد به او هدیه بدهید. ممکن است در نظر مردان این کارها لوس و بی مزه و خنده دار باشد؛ ولی در نظر اکثر خانم ها فوق العاده بامزه و جالب است!

ص: 109

7. یک لباس خواب بسیار زیبا با هدیه های دیگری که او خیلی دوست دارد تهیه کنید و آن را در بسته ای کوچک بپیچید و در جایی از آشپزخانه یا کمد لباسش مخفی نمایید. او زمانی که به طور غیرمنتظره این هدیه را پیدا کند فوق العاده برایش مهیج و جالب است و از نظر او شما یک مرد استثنایی و فوق العاده باحال و سرزنده جلوه می کنید. با چنین اعمال زیبایی، او حاضر است در موقعیت های گوناگون زندگی، دنیا را به پایتان بریزد، زیرا آنقدر با شیوه های مختلف به او لطف و مهربانی کرده اید که جوابی جز خوبی برایتان ندارد.

8. با خرید کتاب های عاشقانه یا شعر او را خوشحال کنید و هر زمانی که برای همسرتان کتابی می خرید، به خصوص کتاب های شعر سعی کنید کتاب را برای او بخوانید؛ مانند زمانی که در رختخواب کنار هم خوابیده اید.

9. هرگاه خداوند شما را در زندگی از مال دنیا غنی می کند (مانند خانه، اتومبیل، مغازه و…) قسمتی از آن را به نام همسرتان کنید.

گرفتن هدیه، به زن ها احساس با ارزش بودن می دهد و ندادن هدیه، این پیام را برای زن تداعی می کند که شما برای او هیچ ارزشی قائل نیستید و به او توجه ندارید و در یک کلام، دوستش ندارید.

مردان باید به این نکته توجه داشته باشند که هرگاه برای همسرشان به طور غیرمستقیم خرید می کنند یا هنگام خریدن هدیه ای که به او نمی گویند تا او را غافلگیر کنند از هزاران هدیه ای که به او می گویند و می خرند بیشتر ارزش دارد.(1)

ص: 110

سوء استفاده قرار بگیرند. خوب است که در اول نام همسرتان از این نوع عبارت ها استفاده کنید:

عزیز دلم، جانم، دلبرم، عسلم، خانمی، آقاجان، خانم جان و…

هرگاه زن و شوهر در هنگام صدا کردن هم از جملاتی با این نام ها استفاده کرده اند مطمئن باشند که محبت را در دل هم برقرار کرده اند، به خصوص این مطلب در مورد خانم ها بیشتر صدق می کند؛ از این رو مردان باید متوجه باشند که هنگام صدا زدن همسرشان، وی را با کلماتی محبت آمیز و آرام صدا زنند تا آنچه از صداقت در مرد وجود دارد به همسرش اثبات شود.(1)

آنان شخص به اصطلاح ایده آلی را در ذهن خویش مجسم می کنند که کوچک ترین عیبی هم نداشته باشد و چون همسر با آن صورت خیالی مطابقت ندارد، از ازدواجشان اظهار پشیمانی می کنند و خود را شکست خورده و بدبخت می شمارند. اندک اندک افکار خود را آشکار کرده، گاه و بی گاه از یکدیگر عیب جویی می نمایند، ایراد می گیرند و طعنه می زنند که آداب معاشرت را نمی دانی، من خجالت می کشم با تو در مجالس شرکت کنم چقدر سیاه و زشتی!

آقا و خانم محترم! همسر شما یک فرد عادی است، ممکن است برخی عیب ها را داشته باشد. اما در مقابل، خوبی های فراوانی نیز دارد. اگر به زندگی و خانواده ات علاقه مند هستی، عیب جویی نکن، عیب های کوچک را نادیده بگیر، بلکه اصلاً آن را عیب مشمار. همسرت را با یک مرد خیالی که وجود خارجی ندارد، مقایسه نکن، بلکه او را به طور کلی با دیگران مقایسه کن. ممکن است مرد یا زنی عیب همسرت را نداشته باشد، اما دارای عیوب دیگری است که شاید به مراتب بدتر از او باشد. آن گاه خواهی دید که خوبی های او به مراتب بیش تر از بدی هایش است و اگر یک عیب دارد، در عوض، صدها خوبی دارد.(1)

قرآن کریم می فرماید:

یا اَیُّها الذَّینَ امَنُوا اِجْتَنِبُوا کَثیراً مِنَ الظَّنِّ اِنَّ بَعْضَ الظَّن إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا(2)

ص: 116

ای مؤمنان از بسیاری گمان ها پرهیز کنید، چرا که بعضی از گمان ها گناه است و (در کار دیگران) تجسّس نکنید.

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید:

وقتی می خواهی عیوب دیگران را یاد کنی عیوب خویش را به یاد آر(1)

اگر این صراحت سخن را از شما دیدند و دریافتند که به همسر و فرزندانتان علاقه دارید، از گمراه کردن شما مأیوس می گردند و شما نیز برای همیشه از شر بدگویی آنان آسوده می شوید. از این نهراسید که دوستانتان از شما رنجیده خاطر می شوند و رفاقتتان به هم می خورد؛ زیرا اگر آنان دوستانی واقعی برای شما باشند، نه تنها از این سخن نمی رنجند، بلکه از تذکر خردمندانه ی شما متنّبه می شوند و اگر دشمنانی هستند به صورت دوست، همان به که رفت و آمد را ترک کنند، و اگر دیدید حاضر نیستند دست از این خوی پلید بردارند صلاح در این است که به طور کلی با آن ها قطع رابطه کنید؛ زیرا دوستی و معاشرت با آنان ممکن است بدبختی و سیه روزی شما را فراهم سازد.(1)

بیشتر آنان می شود. شوهر یار وفادار همسر خویش است، و زن یار و غمخوار شوهر خویش است، فرزند مطیع و یاور بی چون و چرای آنان و به همین دلیل هر کدام از افراد خانواده در راه رسیدن به موفقیت و نیکبختی از سوی اعضای خانواده یاری می شوند و هیچ گونه مانعی در راه رسیدن به هدف (در این محیط) وجود ندارد. همچنین از لذت خانواده ای خوشبخت بهره مندند و از اینکه عضو چنین خانواده ای هستند احساس خوشبختی می نمایند و لذت می برند.(1)

البته باید در محبت به فرزندان از افراط و تفریط پرهیز کنند، زیرا عواقب نامطلوبی در پی دارد.

«ولتر» می گوید:

«تمام تعقلات و اندیشه های مرد به یک محبت زن نمی ارزد.»(2)

خطرات جانی و امراض مصون و محفوظ نیست. محبت تأثیر مستقیم بر روحیه ی شوهر می گذارد و او را برای تداوم زندگی خانوادگی آماده می سازد. زندگی بدون محبت و عشق پایدار نیست و عشق ورزیدن با درایت و هوشیاری آنهم طبق روحیه های شوهر نوید یک زندگی لذت بخش، آرام و همراه با آسودگی خاطر را برای طرفین می دهد البته اگر مربوط به زمان و مکان خاصی نباشد، و متداوم باشد.

دستور داده و آلت و ابزارش را در اختیارشان گذارده است، کمال لذّت را ببرند.(1)

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید:

کسی که می خواهد با زن خود جماع کند، به روش مرغان نزد او نرود بلکه اول با او بازی و خوش طبعی کند و بعد از آن جماع بکند.(2)

بسیاری از مردان خبر ندارند که همسرشان تا بوسیله معاشقه و بازی قبل از آمیزش آماده نشود، از آمیزش لذت نمی برد و به همین خاطر وقتی همسر اینگونه مردان می بینند که از آمیزش لذت نمی برند نسبت به آن سرد می شوند و تن به آن نمی دهند.

یک نوع از سوزاک هایی که در زنان پیدا می شود (سوزاک مجرایی یا خارشک)، بر اثر عدم رعایت این قانون است؛ زیرا اگر در حالی که مرد از عمل آمیزش ارضا شده، به کنار می رود، آتش شهوت زن تازه شعله ور شده و شهوتش از محل خود حرکت کرده بی آنکه به مجرای دفعی یا جذبی برسد…

در همان قسمت می ماند و تولید خارش می کند و سوزاک پدید می آید و چنانچه ذره ای در مجاری بماند تولید سنگ می کند.

زن و شوهر می توانند در استمتاع و کامجویی از یکدیگر به جز در چند مورد(1) کاملاً آزاد باشند، علت این آزادی (در رابطه با زن و شوهر) این است که این دو تا می توانند از هم لذت ببرند و غریزه ی خود را تخلیه کنند و اشباع شوند تا دیگر به دنبال حرام نباشند و به گناه نیفتند، البته اسلام با اعمال غیربهداشتی مخالف است و زن و شوهر باید از انجام بعضی اعمال غیربهداشتی که به سلامتی شان صدمه می زند خودداری کنند.(2)

ص: 131

آنچه بر زن لازم است بداند تا از ناراحتی های شوهر کاسته شود، تحریک موضعی نیست. هر چند اگر زن، شوهر را با لمس و مالش اندامش تحریک کند بسیار لازم است، بلکه تحریک موقعی است که مرد در حالی که دخول انجام می دهد، بلافاصله نعوظ وی پایان می یابد. و پس از آن زن می تواند با تحریک مجدّد شوهر او را کاملاً ارضاء نماید.(1)

تنش جنسی، معمولاً در مرد و زن، به کندی از بین می روند، مگر این که حالت های ارگاسمیک بسیار عمیق و مغلوب کننده ای تجربه شده باشد. برگشت به حال عادی، زمانی تکمیل می شود که تمام محرّک های جنسی، موقوف شده باشند.(1)

به احتمال فراوان به علت همین تفاوت فیزیولوژیک زن و مرد در قدرت رسیدن به ارگاسم های متفاوت است، که در روایات، قدرت جنسی زنان، نُه برابر مردان معرفی شده است. امام علی علیه السلام می فرماید: خداوند عزّوجلّ شهوت جنسی را ده قسمت نمود؛ نُه قسمت آن را برای زنان و فقط یک جزء آن را برای مردان قرار داده است.(2)

امام صادق علیه السلام نیز می فرماید:

خداوند صبر زنان را ده برابر مردان قرار داده؛ ولی هنگامی که به اوج شهوت می رسند، ده برابر مردان، قوّت جنسی دارند. (3) و(4)

جماع را بعد از پاک شدن پیش از غسل کردن، نیز حرام می دانند ولیکن احوط، اجتناب است، مگر آنکه ضرورتی باشد، پس از زن درخواست نماید که فرج را بشوید و با او همبستر شود.(1)

لازم به ذکر است که، مجامعت در مساجد و اماکن متبرکه و همچنین در ایام اعتکاف و حج حرام است.

خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد، بخشنده است و بخشش را دوست دارد، پاکیزه است و پاکیزگی را دوست دارد.(1)

حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم در حدیث دیگری می فرماید:

اسلام پاکیزه است، شما نیز پاکیزه باشید زیرا به جز پاکیزگان کسی به بهشت نمی رود.(2)

امام رضا علیه السلام می فرماید:

«پاکیزگی از اخلاق پیامبران است.»(3)

8. رشد حالات عرفانی و اخلاقی

9. زیبایی و زینت زندگی

10. سبب دوستی مردم می شود.

11. کوباندن دشمن

12. مانع غیبت کردن دیگران از انسان است.(1)

13. نشاط و انبساط خاطر استحمام روزانه با آب گرم مفید است و باعث نشاط روح و سلامتی بدن می شود.(2)

14. نشانه ی شخصیت عادی اجتماع

******

نظر به اینکه یکی از راه های پاکیزه بودن و آراستگی الگو گرفتن از پیمبران، ائمه اطهار، بزرگان و خردمندان بزرگ جهان است، بنابراین با هم مقاطعی از زندگی چند الگوی والا و عالیقدر و سخنان گهربار آنان را درباره ی اهمیت این موضوع می خوانیم، امیدواریم با الگوبرداری از آنان به سرمنزل مقصود رهنمون شویم.

در ظرف آب نگاه می کرد و موی سر خود را مرتبّ می ساخت و علاوه بر اینکه خود را برای خانواده آراسته و مهیا می کرد، برای برادران دینی هم خود را می آراست.(1)

زن و شوهر باید معطر باشند و از بوهای بد پرهیز کنند. البته زن برای مرد نامحرم نباید خود را معطّر کند.

است آن را بی کم و کاست در برش ببیند (یعنی دوست دارد که بنده اش به طور کامل از آن بهره گیرد.)(1)

و(2)

2. امام صادق علیه السلام به قدری از عطرّیات استفاده می کرد، که هرگاه کسی وارد مسجد می شد و او را نمی دید، از محلی که بوی عطر از آن استشمام می شد، می فهمید که امام صادق علیه السلام در همان محل بوده است، زیرا محل سجده ی او همیشه خوشبو بود.(3)

3. تمرین خویشتن داری و تلاش برای کسب صفت اخلاقی توقّف و تأنّی

4. توقّر (یعنی خود را به اجبار باوقار نشان دادن تا تحصیل این ملکه ی شریف)

5. کسب صفت حلم و بردباری

6. تمرین سکوت

7. کسب تجربه

8. مشورت با خردمندان

******

شوهر باید وقار و متانت خویش را حفظ نماید و از اندیشه، سخن و اعمال بچه گانه دوری گزیند، زیرا زن و مردِ دانا و خردمند باوقار و متانت هستند و افرادی که اعمال بچه گانه انجام می دهند از عزت نفس پائین تری برخوردار هستند. زن و شوهر با متانت و وقار خویش گرامی داشته می شوند زیرا در این زمینه آبرومند، بزرگوار و با شخصیت هستند.

خانم خانه دوست دارد، شوهرش در بین مردان آبرومند، بزرگ منش و با شخصیت باشد، و از کارهای بچه گانه دوری گزیند، و اعتماد به نفس داشته باشد.

محمد حجازی می گوید:

«وقار و سنگینی، اعتماد به نفس می بخشد.»(1)

ص: 145

حسین کاظم زاده ایرانشهر می گوید:

«متانت، ریشه ی امید است و امید، کلید کامیابی»(1)

کاظم زاده ایرانشهر در کلام دیگری می گوید:

«متانت قلعه ای است که شخص را در پناه خود از صدمات روزگار حفظ می کند.»(2)

در خانه کمک به همسرش کند مگر آنکه برای او باشد به عدد هرمویی که در بدنش هست عبادت یکسال که روزها روزه باشد و شب ها به عبادت ایستاده باشد و عطا کند او را از ثواب آنچه را که به صابرین عطا کرده که داود نبی و یعقوب و عیسی علیه السلام باشند.

یا علی کسی که در خانه در خدمت عیالش باشد و کراهت نداشته باشد خداوند اسمش را در دیوان شهدا می نویسد، و به هر شب و روزی ثواب هزار شهید ثبت می کند، و برای او به هر قدمی ثواب یک حج و عمره می نویسد. خداوند او را به هر رگی که در بدنش هست شهری در بهشت عطا می کند.

یا علی یک ساعت خدمت (و همکاری) در خانه از عبادت هزار سال و هزار حج و هزار عمره بهتر است و از آزاد کردن هزار عبد و بنده و هزار جنگ در راه خدا، و از عبادت هزار مریض، و هزار نماز جمعه، و تشییع هزار جنازه، و از هزار گرسنه که ایشان را سیر کند، و هزار برهنه که ایشان را بپوشاند، و هزار اسب که در راه خدا بفرستد، بهتر است، برای او از هزار دینار که به مساکین صدقه بدهد و از خواندن تورات و انجیل و زبور و قرآن بهتر است و از هزار اسیر که در راه خدا اسیر کرده و آزاد کند و از هزار شتر قربانی که به مساکین بدهد بهتر است و از دنیا خارج نشود مگر وقتی که جایش را در بهشت ببیند.

یا علی کسی که از خدمت عیال کراهت نداشته باشد پس آن کفاره گناهان بزرگ باشد، و غضب خدا را فراموش کند، و مهریه حورالعین باشد، و حسنات و درجاتش را زیاد کند. یا علی خدمت

ص: 148

نکند عیال را مگر صدیق (راست گو) یا شهید یا مردی که خداوند خیر دنیا و آخرت او را خواسته باشد.(1)و(2)

آنان با همکاری یکدیگر عیوب و نقص های کاریِ همدیگر را رفع می نمایند. عیوبی همچون دیرآمدگی کم کاری و…

البته مانند هر کاری در این مورد نیز اعتدال را رعایت می کنند.

«خدمت کردن برای خانواده، کفّاره ی گناهان کبیره است و آتش خشم پروردگار را خاموش می کند و صداق حوریان بهشتی است، نیکی و درجات بهشتی را افزون می سازد.(1)

همانطور که شوهرداری بزرگ ترین وظیفه ی یک بانوی خانه دار است و اهمیت آن در شریعت اسلام در ردیف جهاد قرار گرفته است، هم چنین همسرداری نیز، بزرگ ترین و ارزنده ترین عملِ یک مرد همسردار بوده و راز سعادتمندی خانواده می باشد. همسرداری کار آسانی نیست، بلکه رموزی دارد که هر کس بدان ها آشنا باشد می تواند همسرش را مطابق دلخواه، به صورت یک بانوی ایده آل، بلکه فرشته ی رحمت درآورد.

مردی که بخواهد همسرداری کند باید اخلاق و روحیات همسرش را به دست آورد، از خواسته های درونی و تمایلات نفسانی او آگاه شود و بر طبق آن ها برنامه ی زندگی را مرتب سازد. به وسیله ی اخلاق و رفتار خویش چنان در او نفوذ کند و دلش را به دست آورد که به خانه و زندگی دل گرم شود و از روی عشق و علاقه خانه داری کند.(1)

برای اینکه یک خانواده نمونه و الگو باشد و گام های موفقیت را به سوی ترقی و تکامل طی نماید باید اعضای خانواده به حقوق یکدیگر به دیده ی احترام بنگرند.

رعایت حقوق زن و مرد اهمیت به سزایی در زندگی زناشویی دارد، به گونه ای که استحکام بنیان خانواده، سعادت و نیک بختی آن به رعایت حقوق طرفین بستگی دارد و هر چه بیشتر و بهتر به آن

ص: 154

وظایف و مسئولیت ها عمل گردد، نتیجه ای عالی تر و پسندیده تر بدست می آید. اکنون با هم با حقوق همسر آشنا می شویم:

امنیتی محیط خانواده در همه ی ابعاد زندگی از امنیت کامل برخوردار است و این عمل فواید و آثار والایی را در پی دارد.

4. برطرف نمودن نقطه ضعف ها

5. برنامه ریزی صحیح

6. تقویت نکات مثبت امنیتی

7. پی گیری و ممارست در برقراری امنیت

8. خردمندی و دانایی (گاهی به طور غیرمستقیم با امنیت در ارتباط است.)

9. کسب تجربه از بزرگان و اندیشمندان

10. مدیریت خانواده

شماریم، هنگامی گناه است که انسان گمان بد و سوءظن خود را بگوید و طرف را آزرده و ناراحت کند.(1)

آدم بدبین همچون مبتلایان تریاک مرض خود را به هزار دلیل به دیگران نسبت می دهد.(1)

«… زنم دوست دارد از همه چیز سردرآورد و هر کس را مورد سؤال و بازجویی قرار دهد، مواظب رفت و آمدها باشد و بر گفت و شنودها گوش بنشیند… به زمین و آسمان بدبین و بدگمان است، و همیشه فکر می کند دامی برای او گسترانده و کاسه ای زیر نیم کاسه نهاده اند نظر سویی در میان است.

شک و بدگمانی با خونش عجین شده است، همیشه در فکر این است که کجا رفته ام، با که نشسته ام، چه گفته ام، گاهی مخفیانه تا محل کارم مرا تعقیب می کند. گاهی وقت ها هنگامی که کفش هایم را به پا می کردم، کفش هایم را پاک می کرد و بند کفشهایم را می بست، فکر می کردم می خواهد مهربانی کند. بعدها فهمیدم که موقع برگشتن به منزل وارسی می کرد، تا بداند آیا به جز محل کارم جای دیگر رفته ام… و آیا بند کفشم را گشوده ام یا نه؟!

واقعاً خسته شده ام و می خواهم خودم را از این زندگی پرعذاب نجات دهم… چه کنم؟

توجه کنید که علف هرزه بدگمانی در مغزهای سبک و روان های سست، رشد می کند و جای بر اندیشه های راست و درست تنگ می نماید. حاصل و صفای زندگی را پژمرده و خشک می سازد و انگیزشی برای خطا و زشتی بیشتر می شود و در یک کلام «آفت سلامت زندگی خانوادگی می گردد.»

باید روان را با یاد خدا و با ایمان و تقوا، تقویت کنیم و فکر را با کلمات حکمت و معرفت، سنگین بار سازیم، با رعایت امانت و صداقت و با گرایش به وفا و عفت، راه ورود و زمینه ی رشد بدگمانی

ص: 163

را ببندیم و از بین ببریم و به این ترتیب زندگی آرام و شایسته و موفقی را برای خود و خانواده ی خویش و همگان فراهم کنیم.

امید است با به کار بستن این رهنمودها، خرمی و همدلی و رفاقت به خانه ی شما بازگردد.»(1)

19. ناموس فروشی

20. وجود غم و اندوه در روحیه ی معتاد

«ناپلئون بناپارت» می گوید:

«عادت های نیکو بیاموزید که طبیعت شما را به زندگی سعادتمندانه عادت دهد.»(1)

شوهر فهیم از اندیشه، گفتار و اعمال پسندیده برخوردار بوده و در هر شرایطی موجبات ناراحتی او را فراهم نمی کند، بنابراین خوشبختی در زندگی آنها متداوم است.

«گوستاولوبون» می گوید:

«فهمیدن، همیشه بهتر از آموختن است.»(1)

زنی که به شوهر خویش احترام نگذارد، از او اطاعت نکند، برای او آرایش نکند و خلاصه هنر شوهرداری را رعایت نکند، همسر فهیمی نیست و همین طور اگر شوهر، خانم خویش را اذیت و آزار کند، نفقه او را پرداخت نکند، از عادات زشت پرهیز نکند و یا بدبینی داشته باشد، همسر خود را درک نکرده است. بنابراین زن و شوهر باید درک و فهم خویش را در حد متعارف حفظ نموده و حقوق خانواده را رعایت نمایند، تا در جرگه ی خردمندان و دانایان به شمار آیند.

حضرت علی علیه السلام می فرمایند:

لا مُصیبة أشَدُّ مِنَ الجَهْلِ(2)

هیچ مصیبتی سخت تر از جهالت نیست.

دعوا، قهر، ناراحتی، کشمکش و تزلزل خانواده از نادانی، جهالت و ضلالت سرچشمه می گیرد و اگر زن و شوهر آگاهی، درک و فهم را سرلوحه ی زندگی مشترک خود قرار دهند هرگز در گرداب بدبختی و فلاکت غرق نمی شوند.

ص: 169

«روایت»

شهاب گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: حق زن بر شوهرش چیست؟

فرمود: … و هر میوه ای که همه مردم از آن می خورند، باید به اهل بیتش بخوراند و خوراکی را که مخصوص ایام عید است و در غیر ایام عید، به آنها نمی رساند، در ایام عید به آنان برساند.(1)

******

«نیکبخت ترین مردم کسی است که کردار به سخاوت بیاراید و گفتار به راستی.»(1)

آری، به زن با دیده ی احترام بنگریم و هرگز موجبات آزار او را فراهم ننمائیم، زیرا «گوته» می گوید:

«زن شریک زندگی و یار ساعات درماندگی است.»(1)

مثل ژاپنی می گوید:

«زن کلید خانه است مواظب باش آن را گم نکنی.»(2)

روحیات زن و مرد با هم متفاوت و سلایق آنها مختلف است، در چنین مواردی احتمال اختلاف عقیده وجود دارد. بنابراین زن و مرد با مشورت به تفاهم خواهند رسید. اما بعضی از مردها با بی شرمی و وقاحت از تنبیه بدنی استفاده می کنند. این عمل در دین مقدس اسلام مطرود است چنان که پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند:

«هر مردی که به صورت زنش سیلی بزند، خداوند به فرشته ی مأمور جهنم دستور می دهد، هفتاد سیلی به صورتش بزند.»

حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم در گفتار دیگری فرمود:

چگونه یکی از شما همسرش را می زند و سپس در آغوشش می گیرد؟!!(3)

و نیز حضرت علی علیه السلام فرمود:

«زنان امانت الهی در دست شما هستند…»

بواسطه ی تنبیه بدنی همسر مهر، محبت، صفا و صمیمیت از خانواده دور می شود. دین مقدس اسلام فقط در یک مورد به شوهر اجازه داده است که همسرش را تنبیه کند و آن موقعی است که زن

ص: 173

به وظیفه ی واجب خویش عمل نکند و یا قصد اذیت و ناسازگاری داشته باشد.(1)

چنان که قرآن مجید می فرماید:

«چنین زنی را باید نصیحت کرد؛ اگر گوش نداد مرد قهر کند و اگر اثر نکرد باید ناراحتی خود را آشکار کند.»(2)

7. حسّ کنجکاوی، ابتکار عمل، خلاقیت و اعتماد به نفس را در زن از بین می برد.

8. در زن ایجاد تنفر می کند و او را عبوس بار می آورد و شادی ها را در او سرکوب می کند.

9. زن را به دشمنی با شوهر و خانواده ی او وا می دارد.

10. زن را بی اراده کرده و او را نسبت به همسر و اطرافیان و آشنایان بی تفاوت می سازد.

11. زن را دچار یأس و حرمان می کند.

12. زن را در میان دوستان و آشنایان گرفتار عقده حقارت و کمبود مهر و محبّت می کند.

13. زن را کینه توز می کند.

14. سبب ترس و جُبن می شود.

15. سرپیچی و نافرمانی از شوهر را در زن شدّت می دهد.

16. شهامت و بالندگی و پویایی را از او می گیرد و او را پرخاشگر می کند.

17. علاوه بر صدمات جسمی که دیه دارد، رنج و تحقیر به دنبال می آورد.

بنابراین وظیفه ی مرد است که با همسر خود، رفتاری «محترمانه» و «محبت آمیز» داشته باشد و هرگز به او توهین نکند و خصوصاً در میان جمع شخصیت او را تخریب نکند. و خوبی های دیگران را به رُخ وی نکشد و اگر کوتاهی و قصوری در ایشان می بیند، در خلوت و به دور از چشم دیگران، ابتدا خوبی ها و

ص: 175

ویژگی های مثبت او را بیان کرده، سپس بصورت غیرمستقیم، پیام تربیتی خود را به ایشان القاء نماید و با همه ی وجود با او رفتار محبت آمیز داشته باشد. رفتاری که توأم با گذشت و اغماض از کاستی ها، نارسایی ها، غفلت ها، ضعف ها و جهالت ها باشد. رفتاری که همراه با ایثار، قربانی کردن هوس ها، فدا کردن میل ها و منفعت ها، تحّمل سختی ها و لب فروبستن و سعه ی صدر داشتن و به امید اصلاح و خوشبختی و سعادت زوجین باشد.(1)

امام صادق علیه السلام فرمود:

هنگامی که یکی از شما تنگدست می شود، باید در روی زمین به فعالیت بپردازد و از فضل خداوند طلب روزی کند و خود و خانواده خود را اندوهگین نسازد.(1)

تمام برنامه های زندگی انسان، باید از قاعده ی هرمی شروع شود که رأس آن توحید است. در کاری که برای رفع فقر خانوادگی می کنید، باید به خدا توجه کرده و رزق و روزی را از فضل خدا بخواهید.

قرآن کریم می فرماید:

پس چون نماز گزارده شد، در زمین پراکنده شوید و از فضل خدا روزی بخواهید.(2)

این گونه دستورات، همه و همه، به این منظور است که خانواده به طور نسبی از آسایش و آرامش برخوردار باشد. و زن نیز در زندگی خانوادگی تأمین اقتصادی داشته باشد و کودکان، پدران و مادران پیر هم تأمین شوند.

هدف این است که کودکان در سایه ی کار و کوشش پدر، به حد رشد و بلوغ برسند و بتوانند به طور صحیح، تربیت و تزکیه شوند و چشمشان به دست این و آن و دلشان در آرزوی لقمه ای نان نباشد.

هدف این است که پدران و مادران پیر، در روزگار ضعف و از کار افتادگی، در پناه فرزندانی که ثمره ی وجود ایشانند و در راه تربیت آنها زحمت کشیده و خون دل خورده اند، در امنیت و رفاه باشند.

ص: 178

هدف این است که زن، عمده ترین مسئولیت خود را در خانواده بجوید و برای لقمه ای نان، در کارگاه ها و کارخانه ها و ادارات، سرگردان نماند و برای شوهر و فرزندان، جاذبه ی خانه را قوی گرداند و در این جذب هم خود از نظر روحی و جسمی در رفاه، سلامت و سعادت باشد و هم شوهر و فرزندان کامیاب شوند.

طرح زندگی خانوادگی، به همین صورتی که مورد توجه اسلام است و غالب مردم نیز آن را پذیرفته اند، بهترین طرح است.

برای این کار دلبستگی زن به خانواده و فرزندان، تقویت شود، حتی معیار وجوب نفقه، نیاز او هم نیست، بلکه معیار عقد دائم و تمکین است، در حالی که در مورد خویشاوندان، معیار، فقر آنهاست.(1)

«ناپلئون هیل» فقر و تهیدستی را در زیر توصیف می کند و اثراتِ زیانبار آن را بر می شمارد:

« فقر ذهن استدلال را فلج می کند، تصور و تخیل را نابود می کند، اتکای به نفس را می کشد، دل گرمی و اشتیاق را از بین می برد، ابتکار را نابود می کند. هدف و مقصود را نامطمئن می کند، تنبلی و مسامحه کاری را تشویق و دل گرمی و پشتکار را از بین می برد و کنترل بر خویشتن را غیرممکن می سازد. خوشی را از شخص گرفته، امکان درست اندیشی را از بین برده، تمرکز و تلاش را منحرف می سازد. مداومت و استقامت را تحلیل برده، قدرت اراده را از بین می برد. ترس از فقر، آرزو و اشتیاق را در اشخاص می کشد، بر حافظه ی انسان تأثیر نامساعد گذاشته، شکست را در انواع و اقسامش به ذهن انسان دعوت می کند.

این ترس عشق را می کشد، احساسات قلبی را نابود می کند و دوستی ها را از میان برمی دارد. اسباب بی خوابی می شود و به عبارت دیگر فلاکت و بدبختی را به ارمغان می آورد.(1)

امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرمایند:

بدانید که فقر از بلاهاست و سخت تر از فقر، بیماری بدن و سخت تر از بیماری بدن، بیماری دل است.(2)

«کاترین پاندر» می گوید:

ص: 180

بیایید این اندیشه را که فقر از فضایل است یک سر کنار بگذاریم. فقر گناهی معمول و مشترک است…

آفریدگارتان شما را توانگر می خواهد! این نیز یکی از حقایق تکان دهنده درباره ی توانگری است. اگر توانگر نباشید، نه به درد خودتان می خورید، نه به درد دیگری. انسانی که نخواهد توانگر باشد، ناهنجار است.

دلیلی ندارد که توانگری را از زندگی معنوی خود جدا بدانید. لازم نیست در دو عالم زندگی کنید.(1)

مال و ثروت باعث تحکیم موقعیت خانوادگی می گردد؛ زیرا بسیاری از زنان با فقر و بدبختی سازگار نیستند و پول خیلی از مواقع مشکل گشاست و به همین دلیل باعث آرامش انسان می شود.(2)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند:

خدایا! نان را برای ما مبارک گردان و میان ما و نان، جدایی مینداز! چرا که اگر نان (نماد اقتصادی و ثروت مشروع) نبود، نه قدرت روزه داشتیم و نه نماز می خواندیم و نه قدرت به جا آوردن واجباتمان را داشتیم.(3)

بر این اساس یک مدیر با کفایت در سیستم خانواده باید به اصل اقتصادی سالم و پویا و رو به رشد توجه کافی داشته باشد و در کسب درآمد، ضمن رعایت اصل پاکی و حلال بودن آن و پرهیز از درآمدهای

ص: 181

نامشروع و ظالمانه، در مصرف و نگه داری آن نیز، اصول اخلاقی همچون سخاوت، انفاق و عدم اسراف و تجّمل گرایی را رعایت کند.

غذای حرام برای روح و بدن مضّر است و همچنان که غذای مسموم جسم را به مخاطره می اندازد، غذا و تغذیه حرام نیز جسم و بیشتر روح را از صفای باطن و کارآمدی تهی می نماید.(1)

خداوند بزرگ در قرآن کریم می فرماید:

ای رسولان ما از غذاهای پاکیزه ی حلال تناول کنید و به نیکوکاری بپردازید.(2)

شوهرداری، یعنی مواظبت و نگه داری از شوهر، شوهرداری کار آسانی نیست که از هر زن بی لیاقت و نادانی ساخته باشد، بلکه نیازمند کاردانی، ذوق، سلیقه و زیرکی مخصوصی است. زنی که بخواهد شوهرداری کند باید دل او را به دست آورد، اسباب رضایت خاطرش را فراهم سازد، مواظب اخلاق و رفتارش باشد، به کارهای نیک تشویقش کند، او را از کارهای بد منع کند، مواظب بهداشت، سلامتی و تغذیه ی او باشد و سعی کند از او انسانی آبرومند، محبوب و مهربان بسازد تا برای خانواده اش بهترین سرپرست و برای فرزندانش بهترین پدر و مربی باشد.

خداوند حکیم قدرت فوق العاده ای به زن عطا فرموده است. سعادت و خوشبختی خانواده در دست اوست، بدبختی خانواده نیز در دست اوست زن می تواند خانه را به محیطی بهشت گونه بدل سازد و نیز می تواند آن را به صورت جهنمی سوزان درآورد. او می تواند شوهرش را به اوج ترقی برساند و نیز می تواند به خاک سیاه بنشاند. زن اگر با هنر شوهرداری آشنا باشد و وظایفی را که خدا برای او مقرر فرموده انجام دهد، می تواند از یک مرد عادی، بلکه از یک مرد بی لیاقت، شوهری لایق و آبرومند بسازد.

ص: 184

یکی از دانشمندان می نویسد: زن قدرت عجیبی دارد، مثل قضا و قدر است، هر چه بخواهد همان است.(1)و(2)

یکی از رازهای خوشبختی و سعادت خانواده رعایت حقوق شوهر یا به عبارت دیگر هنر شوهرداری است، ارتباط سازنده، پسندیده و نیکو بین زن و شوهر باعث استحکام بنیاد خانواده و نیک بختی آنان است، اکنون با هم آن عوامل پسندیده و نیکو را می خوانیم:

خشم و غضبش پرهیز نماید. رضایتش را جلب کرده و به عهد و پیمان خود با او وفادار باشد، و او را به مشّقت نیندازد.»

به هنگام حضور شوهرش، به او و مال او خیانت نکند و در هنگام غیبت او آبرویش را حفظ نماید و در منزل شوهر با درستی و صداقت زندگی کند. زینت و آرایشش (فقط) برای شوهرش باشد. نمازش را بخواند و غسل های واجبش را انجام دهد.

اگر چنین رفتار کند، روز قیامت به صورت دختری زیبا و نورانی محشور می شود. اگر شوهرش در دنیا، مؤمن و صالح بود، این زن همسر آن شوهر در آن جهان می شود و اگر همسرش مؤمن نبوده با یکی از شهدا ازدواج می کند.

ای حولاء! در غیاب شوهرت خود را خوشبو نکن.(1)

یکی از بزرگان می گوید:

«زن، فرشته ایست که در ایام طفولیت پرستار ما، در دوران جوانی کامبخش ما و در روزگار پیری تسلی دهنده ماست.»(1)

آری، زنی که آداب شوهرداری را به خوبی آموخته است و آن را بکار می گیرد از جمله ی مجاهدان راه خدا، بهترین یاورانِ زندگی و فرشته ای نجات بخش است.

فاطمه به پدرش می گوید: سلمان از دیدن چادر من تعجب کرد، به خدا قسم پنج سال است در خانه ی علی هستم، فقط پوست گوسفندی داریم که شب بر آن می خوابیم و روزها شترمان را روی آن علف می دهیم.

تعجب اینجاست که با چنین زندگی کوچک و محقرانه، باز علی و زهرا در تمام کارهای خانه شرکت می کردند.

علاوه بر این فاطمه به دستور پدرش کارهای خانه را با کنیز خود تقسیم کرده بود.

سلمان دید فاطمه آرد دستاس می کند و کف دست هایش زخم شده، خون پس می دهد… می گوید تو دست خود را زخم می کنی؛ بهتر است فضّه این کار را عهده دار شود. می گوید: پدرم دستور داده است، یک روز من کارهای خانه را اداره کنم و یک روز فضّه. دیروز نوبت او بود امروز نوبت من است.

امکان ندارد که ادامه ی چنین روشی میان زن و شوهر تولید کدورت و نقاری کند.(1)

می فرماید: زنان برعکس مردان ناخن خود را بلند بگذارند تا زیباتر باشد و در جایی دیگر می فرماید:

موی زیبا لباس الهی است، از آن به نیکویی سرپرستی کنید، یعنی شانه کنید، با آب و صابون بشویید، گیسوها را از یکدیگر جدا کنید و روغن بزنید و روغن زدن با روغن بنفشه بهتر است.

امام صادق علیه السلام می فرماید:

مرد نباید مانند زن هر روز مو و بدنش را روغن بزند تا درخشان و براق باشد، بلکه مردان فقط ماهی یک بار روغن بزنند و زنان اگر هر روز روغن بزنند بهتر است و سرمه کشیدن مستحب است.

اسلام می گوید:

هزینه و مخارج زینت و آرایش زن بر عهده شوهر است مانند مخارج خوراک و لباس و مسکن(1)

قال الامام الصادق علیه السلام:

مَلعونهٌ مَلعونة امرأة تُؤذِی زوجَها و تُغِمُّهُ، و سَعیدة سَعِیدةً امرأة تُکرِمُ زَوجَها و لا تُؤذِیهِ و تُطیعُهُ فی جَمیع أحوالِهِ(1)و(2)

امام جعفر صادق علیه السلام فرمود:

ملعون است، ملعون آن زنی که شوهر خود را بیازارد و غمگین کند و خوشبخت است، خوشبخت آن زنی که شوهر خود را احترام نهد و آزارش ندهد و در همه حال از وی فرمان برد.

خانم با احترام گذاردن به شوهر، شایسته ی احترام است، زیرا با این کار شوهر نیز این عمل را که از فضیلت اخلاقی او سرچشمه گرفته، پاسخ داده و احترام می گذارد.

«آدام اسمیت» می گوید:

«هر قدر به دیگران احترام بگذاری برای خودت احترام خریده ای.»(3)

«برتولت برشت» می گوید:

«همه پیامبران، فلاسفه و ادبا به مردم رعایت احترام را توصیه کرده اند.»(4)

که در برابر اسقف ها و رهبران مذهبی خود، سجده می کردند و نیز جمعی از مردم یهودی را دیدم که در برابر اَحبار و بزرگان دینی خود سجده می کردند. از آنان راز این رفتار را پرسیدم.

پاسخ دادند: «هِدِیه تَحِیة الأنبِیاء، این نوعی احترام و گرامی داشت پیامبران است.»

من با شنیدن سخنان آنان فکر کردم ما باید در برابر پیامبر خود بیشتر سجده کنیم. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «آنان انبیای خود را تکذیب و کتاب او را تحریف کردند» و سپس افزود:

اگر قرار بود به کسی اجازه دهم که در برابر دیگری سجده کند، به زن دستور می دادم که در برابر شوهر خود سجده کند، به سبب عظمت حقی که شوهر بر همسر خود دارد. زن شیرینی ایمان به خدا را نمی چشد، مگر آنکه حق شوهر خود را ادا کند. هر زنی که از دنیا برود و شوهرش از او راضی باشد، وارد بهشت می شود.(1)و(2)

یکی از همسران رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل می کند که از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم پرسیدم: چه کسی برگردن زن، حق بیشتری دارد؟ پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پاسخ داد: شوهرش.

سپس پرسیدم: چه کسی بیشتر بر گردن شوهر حق دارد؟ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم پاسخ داد: مادرش(3)

ص: 191

«مطیع مرد (شوهر) باشید تا او شما را بپرستد.»(1)

اکنون با هم دو مثل یونانی و انگلیسی را می خوانیم:

«زنی سعادتمند است که مطیع «شوهر» باشد.»(2)

«زنِ مطیع فرمانروای قلب شوهر است.»(3)

«روایت»

بانویی خدمت پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم رسید و عرض کرد:

یا رسول الله! حق شوهر بر زن چیست؟

حضرت فرمود:

1. زن باید از شوهرش اطاعت کند و از فرمان او خارج نشود.

2. زن نباید بدون اجازه شوهر از مال او صدقه بدهد.

3. زن نباید بدون اجازه شوهر روزه ی مستحبی بگیرد.

4. زن باید در همه حال (جز در موارد ممنوع) خود را به شوهرش عرضه کند و در اختیارش قرار گیرد.

5. زن نباید بدون اجازه ی شوهر از منزل خارج شود و اگر بدون اجازه از منزل شوهر خارج گردد، مورد لعن ملائکه ی آسمان، زمین و فرشتگان غضب و رحمت، قرار می گیرد تا به خانه اش برگردد.(4)و(5)

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم از عمّه ام پرسید: آیا شوهرداری؟

جواب داد: بلی،

پرسید: رفتارت با او چگونه است؟

عمّه ام گفت: هر چه از دستم می آید به او خدمت نموده و از دستوراتش اطاعت می کنم.

حضرت فرمودند:

«فَاِنَّه و جَنَتکَ و نارِکَ»

همانا شوهرت بهشت و جهنم تو است.(1)

ذکر این دو با هم (راستگویی و امانت) به خاطر این است که ریشه مشترکی دارند، زیرا راستگویی چیزی جز امانت در سخن نیست، و امانت همان راستی در عمل است.

- صداقت و آگاه کردن شوهر از حال خود

- نگهداری اموال منزل

«راز و فلسفه ی اهمیّت دادن اسلام به امانت داری زن، آن است که اعتماد و اطمینان شوهر به همسر حفظ گردد، زیرا خانه ای که در آن اعتماد و اطمینان نباشد، شیرازه ی آن از هم پاشیده می شود عرصه زندگی بر اهل آن تنگ می شود. و اگر اعتماد و اطمینان باشد، زندگی شیرین و لذت بخش خواهد شد.»(1)

یکی از بزرگان می گوید:

خانه ای که در آن زن امانت دار و پاک دامن باشد آباد است،

«تریستان برنارد» می گوید:

زن عاقل خانه ی خود را آباد می کند و زن نادان آنرا بر باد می دهد.(2)

امام صادق علیه السلام فرمود:

زن جز با اجازه ی شوهر نمی تواند در مورد مالش تدبیری به کار برد و یا آن را در راه آزاد کردن برده، صدقه، هدیه و نذر به کار گیرد، جز در مورد حج، زکات، نیکی به والدین یا صله ی رحم که می تواند از شوهرش اجازه نگیرد.(3)

ص: 197

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

حق مرد بر زن این است که چراغ برایش روشن کند، غذای خوب درست نماید،…(1)

4. هنگام غذا درست کردن سعی شود قناعت و صرفه جویی به عمل آید.

5. اگر همسرش از لحاظ مالی در مضیغه است، او را در فشار خرید بیش از حد موادغذایی قرار ندهد، چرا که ممکن است همسرش نتواند نیازهای او را برطرف کند و شرمنده او شود و هیچ چیز برای مرد بدتر از این نیست که نتواند نیازهای غذایی همسرش را برآورده سازد.

6. هنگام غذا خوردن با چهره ای عبوس و ناراحت از همسرش استقبال نکند چه بسا ممکن است عواقبی برای او به دنبال داشته باشد یا به خاطر آنکه در غذا درست کردن خسته شده همسرش را ناراحت کند.

7. تنوع غذایی را مدنظر داشته باشد و…(1)

از قضا روزی آن زن با شوهر دوم خود غذا می خوردند. پیش روی آنان مرغی بریان نهاده شده بود، ناگهان گدایی در خانه را به صدا درآورد و تقاضای کمک نمود.

مرد به همسرش گفت: برخیز و این مرغ بریان را به این سائل بده! زن از جا برخاست و مرغ بریان را برگرفت و به سوی در خانه رفت، ناگهان مشاهده کرد گدا همان شوهر اول او است. مرغ را به او داد و با چشم گریان برگشت!

شوهر سبب گریه را از او پرسید، زن گفت: این گدا شوهر اول من بود، سپس داستان خود را با سائل پیشین که شوهرش او را آزرده و از درِ خانه رانده بود، به تمامی بیان کرد. وقتی زن حکایت خویش را به پایان آورد، شوهر دومش گفت: ای زن! به خدا سوگند، آن گدا من بودم.(1)

«برای اینکه عمری را به خوشی و موفقیت به پایان برسانیم باید موقعیت زمان را در نظر بگیریم و به اقتضای آن گام برداریم.»(1)

خانم های محترم! شما می توانید از همین اوقات فراغت گرچه کم و کوتاه باشد، استفاده های هنگفتی ببرید، می توانید به کارهای علمی بپردازید، برحسب ذوق خود و مشورت با شوهرتان یک رشته ی علمی را انتخاب کنید، کتاب های مربوط به آن رشته را تهیه کنید و در ساعت های فراغت مشغول مطالعه شوید و روز به روز بر فضایل و کمالات خودتان بیفزایید.

انتخاب رشته به سلیقه ی شما بستگی دارد، فیزیک، شیمی، هیئت، نجوم، جامعه شناسی، حقوق، روان شناسی، تفسیر قرآن، فلسفه، کلام، علم اخلاق، تاریخ، ادبیات و یا علوم دیگر را می توانید انتخاب کنید و در اطرافش به مطالعه و تحقیق بپردازید. بعد از این که به خواندن کتاب عادت کردید، از آن لذت می برید و درک می کنید که چه حقایق شیرین و دل پذیری در کتاب ها وجود دارد.

و بدین وسیله بهترین سرگرمی و تفریح را خواهید داشت. روز به روز بر فضایل و کمالات شما افزوده خواهد شد و اگر پشتکار داشته باشید، در همان رشته تخصصی پیدا می کنید و می توانید از این راه خدمات علمی ارزنده ای از خود به یادگار بگذارید، می توانید مقالات سودمندی تهیه کنید و برای روزنامه ها و مجلات بفرستید، می توانید کتاب های مفیدی بنویسید و در اختیار مردم بگذارید، و بدین وسیله هم شخصیت و احترام شما زیاد می شود، و هم آثار گران بهایی از

ص: 202

خویش باقی می گذارید، ممکن است حتی از این راه درآمدی هم پیدا کنید. مبادا خیال کنید که با انجام امور خانه داری نمی توان بدین موفقیت های بزرگ نایل شد. اگر سعی و همت داشته باشید پیروزی شما حتمی خواهد بود، گمان نکنید بانوان بزرگ که آثار گران بهایی از خویشتن به یادگار گذاشته اند، بی کار بوده اند.

آنان نیز کارهای خانه داری را انجام می داده اند، امّا اوقات فراغتشان را بیهوده تلف نمی کرده اند.

بانو دورتی کارنگی که یک کتاب ارزنده و پرفروشی تألیف نموده، بانوی خانه داری بوده که هم امور خانه را به خوبی انجام می داده، هم در کارهای علمی به شوهرش (دیل کارنگی) کمک می کرده و هم به مطالعه و نوشتن کتاب اشتغال داشته است.

او در شرح حال خود می نویسد: من قسمت اعظم این کتاب را در فرصت دو ساعتی که روزانه به هنگام خواب طفل کوچکم به دست می آوردم، نوشتم. بسیاری از مطالعات ضروری را در زمان هایی که زیر دستگاه خشک کننده ی مو در آرایشگاه به سر می بردم، انجام دادم.

اگر حوصله ی مطالعه و تحقیق ندارید می توانید یک رشته از کارهای هنر و دستی را یاد بگیرید و در اوقات فراغت مشغول باشید؛ مثلاً خیاطی، گل دوزی، نقاشی، گل سازی و بافندگی کارهای خوبی هستند، هر یک از آن ها را که دوست می دارید یاد بگیرید و انجام دهید. بدین وسیله هم سرگرمی خوبی خواهید داشت، هم ذوق و

ص: 203

هنر خویش را نمایان می سازید، و هم درآمدی پیدا می کنید که می توانید به بودجه ی خانوادگی کمک نمایید.(1)

البته بهره برداری از اوقات فراغت از اصول حقوق شوهر محسوب نمی گردد ولی بنا به اهمیت این موضوع آن را یکی از وظایف همسر برشمردیم.

می دوزند و دنیایی از خواستن ها و محبت ها را با نیم نگاهی پر معنی و متبسّم بیان می کنند.

ما همه ی عشق را از نگهی خوانده ایم پاک بشوی از کتاب، لفظ و عبارات را

زن و شوهر فهیم و آگاه به خوبی می دانند که شریک زندگیشان همیشه به محبت صادقانه نیاز دارد و خریدار نگاه های پر از عشق و امید است، از این رو همواره (خصوصاً به هنگام جدایی) با چشمان پر مهر و نگاه های پرجاذبه، امواجی از محبّت و دوستی را به دل و جان همسر خود روانه می کنند.(1)

3. خداحافظی هم مانند سلام کردن، محبّت و الفت ایجاد می کند و بذر دوستی و موّدت می کارد.

4. زمانی که شوهرتان از محل کار به خانه برمی گردد، سریع از بابت مشکلات و دردسرهایی که بچه هایتان ایجاد کرده اند با او سخن نگویید و زبان به گله و شکایت باز نکنید. ابتدا برای او یک چایی یا نوشیدنی مورد علاقه اش را بیاورید یا با میوه هایی که از قبل برای او پوست کنده و برش زده اید از او پذیرایی کنید، بعد از استراحتش می توانید مسائل خود را با او در میان بگذارید.

5. هنگام وارد شدن مرد به خانه، بر زن لازم است به استقبال شوهر برود و پس از احوال پرسی اگر شوهر چیزی برای خانه خریده از او بگیرد و با چهره ای خندان از او تشکر کند.(2)

ص: 205

مرد از همسرش انتظار دارد که با رعایت پوشش و حجاب اسلامی و با تقیّد به ضوابط شرعی و قوانین اخلاقی و با حفظ متانت و حجب و حیای اسلامی، شوهرش را در این خواسته ی مشروع، یاری کند. هر مرد مؤمن و غیوری چنین خواسته را دارد. اگر همسرش به این وظیفه ی اسلامی و اجتماعی عمل کرد او نیز با آرامش خاطر زندگی می کند و برای تأمین نیازهای خانواده اش تلاش می نماید و بر محبتش افزوده می شود. همین صفا و محبت سبب می شود که او نیز به زنان بیگانه بی توجه باشد. اما اگر مرد ببیند که همسرش تقیّدی به حفظ حجاب و پوشش اسلامی ندارد و زیبایی هایش را در معرض دید مردان بیگانه قرار می دهد و با آن ها نیز در ارتباط و تماس است، بسیار ناراحت می شود؛ زیرا حق انحصاری خویش را از بین رفته و در معرض دید دیگران می بیند و مسئولیت این امر را بر عهده ی همسرش می داند. چنین مردی همواره پریشان خاطر و بدبین است و محبت و علاقه اش به خانواده تدریجاً کم می شود.

بنابراین، صلاح جامعه و بانوان در این است که پوشیده و محجوب باشند و متین و بدون آرایش از منزل خارج شوند و زیبایی های خود را در معرض دید همگان قرار ندهند.(1)

******

خداوند بزرگ در قرآن کریم می فرماید:

ص: 207

یا أیُّها النَّبی قُل لِأزواجِکَ و بناتِکَ و نساء المُؤمنینَ یُدنینَ عَلیهِنَّ مِن جَلابیبِهنَّ ذلک أدنی أن یُعرَفنَ فَلا یُؤذَینَ و کانَ اللهُ غفوراً رحیماً(1)

«ای پیامبر، به زنان و دختران و زنان مؤمنین بگو که خویشتن را به چادر فرو پوشند که این کار برای اینکه آنها شناخته شوند (به نجابت و پاکی) و مورد آزار و اذیت (ناپاکان) قرار نگیرند برای آنها بسی بهتر است و خداوند آمرزنده و مهربان است.»

بزرگان، خردمندان و مشاهیر جهان نیز درباره ی این موضوع سخنانی بیان کرده اند و حجب و حیا را فضیلت دانسته اند:

«ادیسون» می گوید:

حجب و حیا نه تنها آرایش است؛ بلکه نگهبان فضیلت است.(2)

«گیزو» می گوید:

حجب و حیا، نور درخشنده ای است که جان را برای پذیرفتن حقیقت آماده می کند.(3)

است، هر چه بیشتر اطاعت شود سرکش تر می گردد، همچون آتش که هر چه بیشتر به آن خوراک بدهند، شعله ورتر می شود.(1)و(2)

بنابراین حجاب زن و عدم نگاه مرد، هیجان ها و التهاب های جنسی را کاهش داده و آرامش روانی به دنبال دارد.

مؤمن و فداکار باشی، پوشش اسلامی را همواره رعایت کن. زیبایی ها و آرایش خودت را در معرض دید بیگانگان قرار نده، گرچه در خانه و برابر خویشان نزدیک باشد. برادر شوهر، پسر برادر شوهر، شوهر خواهر، شوهر عمه، شوهر خاله، پسر عمه ها و پسر دایی ها، همه ی این ها با تو نامحرم هستند و واجب است که حجاب اسلامی را در برابرشان رعایت کنی، گرچه در منزل خودتان یا در مجلس میهمانی باشید. اگر در برابر اینان حجاب را رعایت نکنی، هم مرتکب گناه می شوی و هم شوهرت را قلباً ناراحت می کنی. ممکن است همسرت بر زبان نیاورد، ولی یقین داشته باش که ناراحت می شود و به صفا و صمیمیت خانوادگی شما لطمه وارد می گردد.

اما در برابر محارم، مانند: پدر، پدر شوهر، برادر، فرزندان برادر و فرزندان خواهر، رعایت حجاب لازم نیست؛ اما تذکر این نکته لازم است که بهتر است با اینان نیز تا حدّی حریم قائل شوی و آرایش کرده و با لباس هایی که برای شوهرت می پوشی، نزد این ها ظاهر نشوی، گرچه شرعاً جایز باشد؛ زیرا بیش تر مردها حتی در این موارد نیز ناراحت می شوند، و حفظ اعتماد و آرامش قلبی آنان لازم و مفید است و برای بقا و ثبات و آرامش خانواده سودمند می باشد.(1)

ص: 213

همین که زن به حدّ بلوغ رسید سزاوار نیست چیزی از بدن او دیده شود مگر چهره و قسمت مچ به پایین، از دستش.(1)

10. دوری از رضیلت های اخلاقی و پیروی از خصلت های اخلاقی که بعضی از آنها ارتباطی تنگاتنگ با حجاب داشته و بعضی از آنها نیز بطور غیرمستقیم ارتباط دارد، مانند صبر، و حیا.

«سه چیز از سنت های انبیا و رسولان الهی است و آنها عبارتند از: استعمال عطر، کوتاه کردن مو و آمیزش بسیار.»(1)

ثَلاثً یَهْدِمْنَ البَدَن و رُبَّما قَتَلْنَ… وَ نکاح العجائزِ؛(1)

«سه چیز بدن مرد را منهدم می کند و گاهی می کشد:… نزدیکی با پیرزن.»

در وصیت نامه ی ابن سینا آمده است:

اِسْمَع جمیعَ وَصیّتی و اعمل بها فَالطبّ مجموع بِنَظم کَلامی

أَقْلِل جِماعک مااستطعت فانه ماء الحَیاهًْ یصبّ فِی الأرحام

واجعَل غَذاءک کلّ یَوم مرهًْ وَاحذر طَعاماً قبل هَضم طعَام(2)

به سفارش های من گوش فرا ده که اساس تندرستی را در این چکامه کوتاه آورده ام: تا می توانی همبستر شدن با زن را کاهش بده، که آب حیات از تو دفع می گردد. در شبانه روز یک بار غذا بخور و تا گرسنه نشدی غذا مخور.

طلاق را انجام دهد. گرچه شوهر به آن مایل نباشد. امروزه در ایران مرسوم است که ضمن عقد نکاح با عقد خارج لازم، زوج به زوجه، وکالت بلاعزل با حقّ توکیل غیر می دهد که در مواردی با رجوع به دادگاه و أخذ مجّوز، خود را مطلقه کند. آن موارد عبارت اند از: استنکاف شوهر از دادن نفقه یا ادای سایر حقوق زن، سوء رفتار یا سوء معاشرت زوج به حدّی که ادامه زندگی غیرقابل تحّمل شود، ابتلای زوج به بیماری صعب العلاج، جنون، اعتیاد، اشتغال به شغلی که با مصالح خانوادگی و حیثّیت زوجه منافی باشد، محکومیت زوج به دست کم 5 سال حبس یا به حدّ و تعزیر، ترک زندگی خانوادگی بدون عذر موجّه، صاحب فرزند نشدن زوج به جهت عقیم بودن یا عوارض جسمی دیگر، مفقودالاثر شدن زوج، در اختیار همسر دیگر بدون رضایت زوجه. آیات فراوانی درباره طلاق در قرآن آمده است.(1)و(2)

خداوند بزرگ در قرآن کریم می فرماید:

وَ اِنْ عَزَمُوا الطَّلاقَ فَاِنّ اللهَ سَمیعٌ عَلیمٌ(3)

و اگر تصمیم به جدایی گرفتند (آن هم با شرایطش مانعی ندارد)

خداوند شنوا و دانا است.

پیامبر گرامی اسلام می فرمایند:

خداوند چیزی را که نزد او منفورتر از طلاق باشد، حلال نکرده است.(4)

ص: 220

2) طلاق باطل مانند: طلاق از روی اجبار یا طلاق در حال حیض یا نقاس در برخی موارد.

در اوقات فراغت، خانم خانه باید با همسر خویش همکاری نماید و این لحظات زیبا و خاطره انگیز را با سخنان نسنجیده و یا اعمال و حرکاتی ناشایست، تلخ ننماید، زیرا هر انسانی در اوقات فراغت احتیاج به استراحت و سرگرمی دارد. و این لحظاتِ خاطره انگیز برای تجدید قوا و آمادگی برای کار و تلاش مؤثر و مفید است.

«از جمله آثار مثبتی که از این سرگرمی ها عائد مردان می شود و می توان به آن اشاره کرد؛ این است که وقت خودشان را در خیابان ها به ولگردی نمی گذارنند و از فسادهای اجتماعی و اخلاقی در امان هستند و از آلوده شدن به مفاسد اجتماعی مصون می مانند.

خانم محترم؛ در این موارد نه تنها با مرد به مخالفت برنخیزید بلکه او را تشویق کنید و اگر لازم شد او را یاری دهید.»(1)

بهترین زنان زنی است که چون با شوهرش خلوت کند، لباس حیا را از تن بکند و چون از خانه بیرون رود، لباسی از حیا و عفت بر تن کند که مانند سپر و زرهی برای او باشد، یعنی در کوچه و خیابان، چنان باوقار و سنگینی راه برود، که تیرهای نظر جوانان هرزه اجازه ورود به شخصیت او را نداشته باشد. زن مسلمان از حضرت زهرا و زینب کبری علیها السلام پیروی می کند.(1)

قرآن کریم می فرماید:

وَ لْیَسْتَعْفِفِ الذَّینَ لا یَجِدُونَ نِکاحاً حتّی یُغنِیَهُمُ اللهُ مِنْ فَضْلِه(2)

«باید عفاف را پیشه ی خود سازند کسانی که شرایط ازدواج ندارند، (تا خدا به آنان کمک نماید) و از فضلش آنها را بی نیاز گرداند.»

حضرت علی علیه السلام می فرماید:

أفْضَلُ العِبادَةِ اَلعِفافُ(3)

«عفت سرآمد و اساس همه خیرات است.»

«ناپلئون بناپارت» می گوید:

«عفت، در زن مانند شجاعت در مرد است.»(4)

«ویکتور هوگو» می گوید:

«هر زن عفیفی زیبا و دلپسند است.»(5)

درباره ی موضوع عفت، دو نکته شایان توجه است:

ص: 226

یکی آن که نباید تصور کرد که عفّت، تنها از صفات اختصاصی زنان است چنانکه برخی این گونه فکر می کنند. این صفت کمالی، برای مردان و زنان - هر دو - ضروری است. بی عفّتی برای مردان نیز قبیح است.

دیگر آن که خجول و محجوب با عفیف مترادف نیست. ممکن است انسان، محجوب و یا خجول باشد، امّا عفّت به معنای واقعی دارا نباشد. عفت از صفات بسیار خوب و از فضایل بزرگ اخلاقی است.(1)

12. کم شدن خطاها و گناهان

13. لذّت مناجات.

یک روز همان زن به در مغازه آمد و دستور داد مقدار زیادی جنس بزازی جدا کردند، آنگاه به عذر اینکه قادر به حمل اینها نیستم، به علاوه پول همراه ندارم، گفت: «پارچه ها را بدهید این جوان بیاورد و در خانه به من تحویل دهد و پول بگیرد.»

مقدمات کار قبلاً از طرف زن فراهم شده بود. خانه از اغیار خالی بود. جز چند کنیز اهل سِرّ کسی در خانه نبود. محمدابن سیرین که عنفوان جوانی را طی می کرد و از زیبایی بی بهره نبود - پارچه ها را به دوش گرفت و همراه آن زن آمد. تا به درون خانه داخل شد، در از پشت بسته شد. ابن سیرین به داخل اطاقی مجلل راهنمایی گشت. او منتظر بود که خانم هر چه زودتر بیاید، جنس را تحویل بگیرد و پول را بپردازد. انتظار به طول انجامید. پس از مدتی پرده بالا رفت. خانم در حالی که خود را هفت قلم آرایش کرده بود، با هزار عشوه پا به درون اطاق گذاشت. ابن سیرین در یک لحظه ی کوتاه فهمید که دامی برایش گسترده شده است. فکر کرد با موعظه و نصیحت یا با خواهش و التماس خانم را منصرف کند، دید خشت بر دریا زدن و بی حاصل است. خانم عشق سوزان خود را برای او شرح داد، به او گفت: «من خریدار اجناس شما نبودم، خریدار تو بودم.» ابن سیرین زبان به نصیحت و موعظه گشود و از خدا و قیامت سخن گفت، در دل زن اثر نکرد. التماس و خواهش کرد، فایده نبخشید. گفت: «چاره ای نیست، باید کام مرا برآوری. و همینکه دید ابن سیرین در عقیده ی خود پافشاری می کند، او را تهدید کرد، گفت: اگر به عشق

ص: 229

من احترام نگذاری و مرا کامیاب نسازی، الآن فریاد می کشم و می گویم این جوان نسبت به من قصد سوء دارد. آنگاه معلوم است که چه بر سر تو خواهد آمد.»

موی بر بدن ابن سیرین راست شد. از طرفی ایمان و عقیده و تقوا به او فرمان می داد که پاکدامنی خود را حفظ کن. از طرف دیگر سرباز زدن از تمنای آن زن به قیمت جان و آبرو و همه چیزش تمام می شد. چاره ای جز اظهار تسلیم ندید. اما فکری مثل برق از خاطرش گذشت. فکر کرد یک راه باقی است، کاری کنم که عشق این زن تبدیل به نفرت شود و خودش از من دست بردارد. اگر بخواهم دامن تقوا را از آلودگی حفظ کنم، باید یک لحظه آلودگی ظاهر را تحمل کنم. به بهانه ی قضای حاجت از اطاق بیرون رفت، با وضع و لباس آلوده برگشت و به طرف زن آمد، تا چشم آن زن به او افتاد، روی درهم کشید و فوراً او را از منزل خارج کرد.(1)و(2)

و خودآرایی و عرضه ی خود به شوهر در همه ی حالات، موجبات عفّت و پاکی چشم شوهر را تضمین نماید. چه بسیار افرادی که آلوده شدند بخاطر اینکه در محیط خارج خانه با زرق و برق ها و دلفریبی ها مواجه بودند در حالی که در خانه، با وضع زننده و ناهنجار همسر خود روبه رو می شوند.

متأسفانه زنان غالباً در داخل خانه خودآرایی نمی کنند و برای شوهر خود هیچگونه آرایشی ندارند. ولی لباس های فاخر و زیبای خود را که از پول همین شوهر تهیه کرده اند برای بیرون خانه و مهمانی ها، مورد استفاده قرار می دهند و در منزل از لباس های مندرس و کثیف استفاده می کنند، به گونه ای که شوهرشان احساس می کند که در خانه خود با آشپز و کلفت خانه، روبه رو است نه با یک زن و بانو، در حالیکه روایات ما زن را موظّف کرده اند که بخصوص از ساعتی قبل از حضور شوهر در خانه آمادگی لازم را داشته باشد.

اصولاً از دیدگاه روایات، تزیین و تجمل زن برای دیگران و نامحرمان ممنوع است و باعث چشم چرانی ها و آلودگی های مردان اجنبی خواهد شد.(1)

در حال خلوت با شوهر، هرگونه طّنازی و عشوه گری برای زن جایز بلکه ارجح است، بهترین زن مسلمان زنی است که در زمان

ص: 231

خلوت با شوهرش خوش زبان و شیرین حرکات باشد و هرگونه پرده و حجابی را از میان خود و شوهرش بردارد.(1)

«بنابراین شما بانوان شریف باید مراقبت کنید که خود و اعضای خانواده خویش را از گرایش به مصرفی زندگی کردن، نگه دارید و دیگران را نیز آگاه و متوجّه سازید و هشدار دهید که هرگز به کالاهای تجّملی و تزئینات زندگی سرگرم نشوند تا از هدف ها و فعالیت های والای انسانی و الهی باز نمانند، و پیوسته عزّت و آزادگی را با سازندگی و پرهیز از مصرف زدگی پاس دارید. و صفای زندگی را با سعی و تلاش و با رعایت قناعت و صرفه جویی نگه دارید.

وسائل گوناگون را می خواهیم چه کنیم؟ اگر برای صفای زندگی و آرامش می خواهیم، با کمترین وسیله می توانیم زندگی آرام و با صفایی داشته باشیم. ولی اگر برای افزایش و نمایش می خواهیم، هر چه بیشتر بخریم و بیفزاییم باز راضی نمی شویم، چرا که ده ها و صدها چیز دیگر می بینیم و تمنّا می کنیم و در این مسابقه دیدن، خواستن، خریدن و انباشتن، هرگز آرام نمی یابیم و به مقصد نمی رسیم. بلکه هر روز بیشتر از دیروز حریص تر و گرسنه تر و ناراضی تر می شویم.

زیبایی و جمال زندگی را در سبک باری و قناعت می توان دید و خانواده ای که با تلاش و سعی و قناعت زندگی کند و در مسیر حق گام بردارد هرگز فقیر و اسیر و نیازمند نمی شود و به سوی بلندترین قلّه های شرف و عزّت ره می پیماید و صعود می کند.»(1)

امام حسین علیه السلام فرمودند:

… قناعت آسایش تن است…(2)

ص: 233

زن و شوهر در بُعد مذهبی و معنوی نیز باید دارای صفاتی باشند تا بتوانند از آن بهره ی وافر دنیوی و اخروی ببرند، و کامیاب و سعادتمند شوند.

در زندگی همان گونه که به مادیات نیاز داریم به معنویات نیز احتیاج داریم تا به وسیله آن بتوانیم با روح و روانی آرام و با احساس مسئولیت به انجام وظایف خویش بپردازیم.

روح و نشاط معنوی فواید و آثار فراوانی در زندگی مادی زن و شوهر می گذارد به طوری که زندگی مادی بدون معنویت و دین باعث امراض روحی و روانی، افسردگی، طلاق و جدایی، فروپاشی خانواده ها، اعتیاد و خودکشی است.

زن و شوهر متدین به دلیل بهره گیری از ایمان و عمل صالح و اطاعت از امر پروردگار متعال در صحنه ی زندگی سعادتمندهستند، زیرا خداوند بزرگ به یاری آنان می شتابد و در سختی ها و مشکلات به آنان کمک می کند.

وَ اِنْ تَصبروا وَ تَتقَّوا لا یَضُرکُم کَیدهم شَیئا

«اگر شکیبایی بورزید و تقوا پیشه کنید یقیناً مکر و حیله مخالفان زیانی به حال شما ندارد و از طرف خدا حراست می شوید.»(1)

ص: 236

اکنون با هم اصولی که سبب تدّین و معنویت زن و شوهر می شود را می خوانیم:

پس باید در بررسی مسائل یاد شده بکوشد و از تحقیق در صحت و عدم صحت آنها غفلت ننماید و همان طور که همه می دانیم دفع ضرر احتمالی بخصوص که احتمال قوی و ضرر مهم باشد به حکم عقل، لازم و ضروری است و روشن است که احتمال وجود مسائل فوق، احتمالی است قوی، و ضرر بی توجهی به آنها در صورتی که واقعیت داشته باشد، ضرری بسیار مهم است بنابراین بررسی و تحقیق در مسائل فوق عقلاً لازم و واجب می باشد.(1)

خود انسان نیز باید توجه داشته باشد که حیا و عقل و ایمان، برای زندگی او بهترین سرمایه است و مبادا که راه تضعیف این نیروهای ارزنده و مقدس را بپوید. حال اگر خانواده و مدرسه، تربیت کننده های شایسته ای نباشند خود انسان با تضعیف حیا، عقل و ایمان، خود را به منجلاب بکشاند، تقصیر از کیست؟

عجیب است که این همه حوادث رقت بار، دامنگر انسان ها شده و کما بیش، سرنوشت آنها هم بر همگان روشن و علت آن حوادث نیز شناخته شده و مشخص است. مع الوصف، باز هم شاهد صحنه های رقت بار بعدی هستیم.

اگر دنیا گرفتار روسپی گری و عواقب شوم آن است، به علت ضعف عوامل سه گانه ای است که برشمردیم.

اگر آمار طلاق در دنیا بالاست و اگر روز به روز بر تعداد بیوه هایی که قربانی روابط ناهنجار شده اند، افزوده می شود، به این علت است که حیا، عقل و ایمان نیست، یا ضعیف است.(1)

استاد بزرگوار، شهید مطهری رحمة الله در کتاب عدل الهی درباره ی صادق هدایت می نویسد:

چرا صادق هدایت خودکشی کرد؟ یکی از علل خودکشی او این بود که اشراف زاده بود. او پول توجیبی بیش از حد کفایت داشت. اما فکر صحیح و منظم نداشت. از موهبت ایمان، بی بهره بود. جهان را مانند خود بُلهوس، گزافه کار و ابله می دانست. از نوع لذت هایی که او

ص: 239

می شناخت و با آنها آشنا بود، دیگر چیز جالبی نبود که هستی و زندگی، ارزش انتظار آنها را داشته باشد.

او دیگر نمی توانست از جهان لذت ببرد. بسیار کسان دیگر، مانند او فکر منظم نداشته و از موهبت ایمان بی بهره بوده اند؛ اما مانند او سیر و اشراف زاده نبوده اند و حیات و زندگی هنوز برای آنها جالب بوده است. لهذا دست به خودکشی نزده اند.(1)

وقتی انسان از این دنیا توقعات بیش از حد داشته باشد و گمان کند که ظرفیت این دنیا به اندازه ی ظرفیت خود انسان است، خواه غوطه ور در نعمت باشد، خواه نباشد، احساس خوشبختی نخواهد کرد.

جهان هستی برای خود نظامی دارد. ما هر اندازه هم عظمت داشته باشیم، باید تابع نظام این جهان باشیم و اگر تخلف کنیم، چوبش را می خوریم و اگر ناله و فغان سر دهیم که چرا چنین و چنان است، به خود لطمه می زنیم.(2)

بنابراین در مرحله اوّل ایمان با مهار نفس سرکش آمار طلاق و خودکشی و دیگر عواملی که از بی ایمانی سرچشمه گرفته اند و باعث تزلزل خانواده هستند، را پائین می آورد.

در قرآن کریم آیات فراوانی درباره ی ایمان و عمل صالح است، و کتاب های زیادی درباره ی آن به رشته ی تحریر درآمده است.

برای آشنایی با هر چه بیشتر با آن بهتر است به تفسیر نمونه نوشته ی آیه اله العظمی ناصر مکارم شیرازی و هفت نفر از استادان

ص: 240

حوزه علمیه ی قم، ذیل آیاتی که ایمان و عمل صالح را تشریح نموده است مراجعه نمائید.

اخیراً کتاب هایی در ارتباط با ایمان و عمل صالح به چاپ رسیده است که با مراجعه به مراکز فرهنگی و کتاب فروشی های معتبر دینی می توانید آنها را بیابید.

3. عده ای از اهل علم که می توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند، و از گفته ی آنان اطمینان پیدا می شود مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند.»(1)

بنابراین پس از تحقیق و آگاهی و یافتن مرجع اعلم از او ضروریات دینی و مسائل گوناگون دیگر را تقلید نموده(2)

و به واجبات و ترک محرمات عمل می نمائیم.

این دستورالعمل و برنامه ی زندگی برای بهتر زیستن و سعادت دنیا و آخرت است و سعادت زن و شوهر نیز با آن در ارتباط است، زیرا عملی مذهبی و معنوی محسوب می شود.

زن و شوهر نمونه از گناهان مختلف پرهیز می کنند و تقوا را پیشه ی خود می سازند. آنان هرگز گناه کبیره و بزرگ انجام نمی دهند و اصراری بر انجام گناهان صغیره نیز ندارند. تاکنون به گناهانی همچون شرابخواری، قماربازی، اعتیاد، فحش، دروغ و… آلوده نشده اند. و اگر هم بر اثر قصور به گناهی آلوده شده اند با توبه و بازگشت، با خداوند بزرگ عهد می بندند که در تمامی عمر به آن گناهان آلوده نشوند.

امام صادق علیه السلام فرمودند:

از معصیت و نافرمانی خدا بترسید و گناه نکنید؛ زیرا هر که به ساحت مقدس خداوند هتک حرمت کند، در نهایت به خود هتک حرمت نموده است.(1)

کمترین مراتب توبه پشیمانی از انجام دادن گناه در گذشته و عزم در ترک فعل گناه در آینده است.

مولی امیرالمؤمنین (در نهج البلاغه) در جواب مردی که در حضور ایشان استغفرالله گفت، فرمودند:

مادرت به عزای تو نشیند، می دانی استغفار چیست؟

استغفار درجه ی علییِّن است و آن اسمی است که بر شش معنی واقع می شود:

اول: پشیمانی از گذشته است.

دوم: عزم بر آنکه هرگز عود(2) به آن نکنی.

ص: 243

سوم: حق مردم را ادا کنی تا آنکه در وقت مردن پاک باشی و حقّ کسی بر ذمّه ی تو نباشد.

چهارم: آنکه قصد کنی به سوی هر فریضه ای که بر تو واجب بوده و ضایع کرده ای حق آن را ادا کنی.

پنجم: آنکه قصد کنی به سوی گوشتی که در بدن تو به حرام روئیده است آن را بگذاری به حزن و اندوه تا پوست تو به استخوان تو بچسبد و گوشت تازه در میان آنها بروید.

ششم: آنقدر به جسم خود الم طاعت را بچسبانی که حلاوت معصیت را چشانده ای، پس بعد از آن بگویی: استغفرالله(1)و(2)

حضرت صادق علیه السلام می فرمایند:

کسی که مرتکب گناه می شود و در همان حال استغفار می کند، مانند کسی است که استهزاء کند.(3)

افراط در شرم و حیا هم مضراتی دارد و چه بسا شخص به علت افراط در حیا، از جنبه های مثبت و مفید هم محروم بماند.

امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:

«هر کس را جامه ی حیا بپوشاند، مردم عیبش را نمی بینند.»

جنبه ی مثبت حیا و شرم، پوشیدن عیب است. اگر حیا به گونه ای باشد، که نه تنها عیب را، بلکه حسن را هم بپوشاند، منفی است و باید چنین حیایی را تعدیل کرد، تا جنبه های منفی آن از بین برود.

وقتی حیا در وجود انسان ضعیف باشد، پرهیزگاری از بین می رود. تقوا و پرهیزگاری در اشخاصی قوی است که از حیا و شرم، برخوردار باشند.

به همین دلیل امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:

مَنْ قَلَّ حَیائُهُ قَلَّ وَرَعُهُ وَ مَنْ قَلَّ وَرَعُهُ مَاتَ قَلْبُهُ(1)

«هر کس حیایش کم است، پرهیزکاریش کم است و هر کس پرهیزگاریش کم است، قلبش مرده است.»

شرم و حیا جامه ی بسیار زیبایی است که بر تن هر کس پوشانده شود، عیب هایش را پنهان می کند و او را از هرزگی و ناپاکی نگاه می دارد. شرم، پوشیدگی و مستوری است و بی شرمی، برهنگی و هرزگی.

حافظ می گوید:

ادب و شرم تو را خسرو مهرویان کرد

ص: 245

آفرین بر تو که شایسته صد چندینی

آری، مهرویی که از ادب و شرم، برخوردار است، بحق خسرو مهرویان است و مهرویی که بی شرمی و بی ادبی را پیشه ی خود ساخته، از هیچ پایه، مقام و منزلتی برخوردار نیست.(1)

دو رکعت نمازی که متأهل می خواند، برتر از هفتاد رکعت است که مجرد می خواند.(1)

نماز بهترین موضعی است که هر کس بخواهد زیاد از آن را بجا آورد و هر کس بخواهد کم بجا آورد، و آن افضل چیزهایی است که بندگان به سوی معبود به آن تقّرب جویند، و بعد از معرفت به اصول دین افضل از آن نیست، و آن آخر وصیّت های پیغمبران است.

نماز واجب بهتر است از بیست حجّه و حجّه بهتر است از اطاقی که پر باشد از طلا و تصدیق به آن شود تا خلاص شود، و آن اول چیزی است که از عمل بنی آدم نگاه در آن می شود، پس اگر آن صحیح باشد نظر در اعمال دیگرش می شود والا اعمال دیگرش مردود است، و آن ستون دین و ریشه ی اسلام است، و هر کس آن را سبک شمارد شفاعت اهل بیت علیهم السلام را نائل نشود و وارد حوض ]کوثر[ نگردد، و هر کس کاهلی در حق آن نماید حق تعالی برکت از عمر و رزقش برمی دارد و آبروی صالح ها را از روی او محو فرماید و بر هیچ عملی از اعمالش مأجور نمی شود و دعاء او به آسمان برده نمی شود و در دعاء صالح ها برای او سهمی نباشد و ذلیل و گرسنه و تشنه بمیرد و حضرت حق تعالی روز قیامت ملکی را موکّل کند که به روی او زخم زند در حالی که خلایق به او نگاه می کنند و خداوند از او حساب سختی بکشد و به سوی او نظر نکند و او را تزکیه نفرماید.(2)

امام مهدی (عج) درباره نماز می فرمایند:

ص: 247

برای شکست دادن شیطان و بینی او را به خاک مالیدن، هیچ چیز بهتر از نماز نیست، پس نماز بخوان و بینی شیطان را به خاک بمال.(1)و(2)

قرآن، راهنمای انسان هاست و تمامی برنامه های زندگی بشر در آن بیان شده است و با ورود قرآن به زندگی زوجین و اُنس گرفتن با آن، تمامی مشکلات زندگی برطرف خواهد شد.

قرآن، به زندگی آرامش می بخشد و برای سعادت و خوشبختی انسان ها برنامه ی جامع دارد. به طوری که حضرت علی علیه السلام می فرماید:

«آگاه باشید! همانا این قرآن پند دهنده ای است که نمی فریبد، و هدایت کننده ای است که گمراه نمی سازد، و سخنگویی است که هرگز دروغ نمی گوید، کسی با قرآن همنشین نشد مگر آن که بر او افزود یا از او کاست، در هدایت او افزود و از کوردلی و گمراهی اش کاست پس درمان خود را از قرآن بخواهید، و در سختی ها از قرآن یاری بطلبید که در قرآن درمان بزرگ ترین بیماری ها یعنی، کفر و نفاق و سرکشی و گمراهی است، پس به وسیله قرآن خواسته های خود را از خدا بخواهید، و با دوستی قرآن به خدا روی آورید، و به وسیله ی قرآن از خلق چیزی نخواهید، زیرا وسیله ای برای تقرب بندگان به خدا، بهتر از قرآن وجود ندارد. آگاه باشید، که شفاعت قرآن پذیرفته، و سخنش تصدیق می گردد، آن کسی که در قیامت، قرآن شفاعتش کند بخشوده می شود و آن کس که قرآن از او شکایت کند محکوم است،… همانا خداوند سبحان کسی را به چیزی چون قرآن پند نداده است، که قرآن ریسمان استوار خدا، و وسیله ی ایمنی بخش است. قرآن بهار دل، و چشمه ی دانش است، برای قلب

ص: 249

جلایی جز قرآن نتوان یافت، بخصوص در جامعه ای که بیداردلان در گذشته و غافلان و تغافل کنندگان حضور دارند.»(1)

و نیز فرمود: «همانا قرآن دارای ظاهری زیبا و باطنی ژرف و ناپیدا است، مطالب شگفت آور آن تمام نمی شود، و اسرار نهفته آن پایان نمی پذیرد و تاریکی ها بدون قرآن برطرف نخواهد شد.»(2)

وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْه عَنِ الْمُنْکَرِ

«امر به معروف و نهی از منکر کن»

یعنی پشتیبان نیکی و مخالف بدی باش. نیکان را یاری استوار، و بدان را دشمنی سرسخت و سرکوبگر باش.

نکند که بنشینی و تماشگر محو و سرکوب حق و تقویت و تحکیم باطل باشی، یا خدای ناکرده خود نیز در این جرم و جنایت، شریک بشوی.

فرق است بین خانواده ای که طالب سعادت فرزندان است و به عللی ناموفق می ماند و خانواده ای که خود سوق دهنده ی فرزندان به سوی فساد و انحراف و انحطاط است.

دفاع از جان، مال، ناموس، مکتب، میهن، عزت و شرف، بر هر مسلمانی واجب است و در این زمینه، من و تو و او مطرح نیست، همه مطرح هستند و نباید اجازه داد که به کسی ظلم شود.

باید این را هم اضافه کنیم که مبارزه، خوردن نان و حلوا نیست! مبارزه، زحمت دارد. در راه مبارزه باید برای تحمل زحمت و مشقت و محرومیت، صبور و مقاوم بود و این حالت را باید در کودکان پرورانید. از این رو لقمان به دنبال جهت دادن و مشخص کردن مسیر مبارزه برای فرزندان خود، به او می گوید:

«بر مصایبی که به تو می رسد، صبور و شکیبا باش که این از کارهای مطلوب است.»

امیرالمومنین علیه السلام در وصیتش به حسنین علیه السلام فرمود:

«دشمن ظالم و یار مظلوم باشید.»

ص: 251

آری دشمنی با ظالم و یاری مظلوم، بدون مقاومت و صبر در راه یک سلسله مبارزات پیگیر و جدّی، ممکن نخواهد بود.

عجیب است که می بینید که دنیا جای مبارزه است و مبارزانی همواره مبارزه کرده، و به اندازه ی همتشان به پیروزی رسیده اند و شما در عین حال، گرفتار هاله ی یأس هستید.(1)

شما جوان تحصیل کرده، اگر بیشتر با واقعیات مواجه شوید، خواهید دید که هیچ مبارزه ای بی ثمر و بی نتیجه نبوده، بشر دیروز و امروز و فردا، هر چه از عدالت اجتماعی داشته، دارد و خواهد داشت، بر اثر مبارزه است.(2)

ما زنده از آنیم که آرام نگیریم

موجیم که آسودگی ما عدم ماست

مرحله ی دیگر خودسازی این است که هر شب چند دقیقه ای مسائلی که مربوط به خودسازی مربوط می شود را یادداشت نموده و نقطه ضعف های خویش را در این رابطه برطرف نموده و نقاط قوت را تقویت نمایند.

یکی از مسائلی که در ارتباط با خودسازی بسیار مهم است اراده ای خلل ناپذیر و تصمیم گیری قاطع می باشد. بنابراین باید راه های تقویت اراده را یافته و هر روز در راه تقویت اراده کوشش نموده و نیروی تصمیم گیری را از راه صحیح محکم تر نمایید. و با پایداری و مقاومت در همه ی عمر به این امر مهم همت گمارید.(1)

«بدان که لازم است از برای طالب پاکی نفس از اوصاف رذیله، و آرایش آن به صفات جمیله، اجتناب از چند چیز:

1. اجتناب بدان و اشرار را لازم داند و دوری از همنشینی صاحبان اخلاق بد را واجب شمارد، و… و با نیکان و صاحبان اوصاف حسنه مجالست نماید، و معاشرت ایشان را اختیار کند.

2. همیشه مواظب اعمالی باشد که از آثار صفات حسنه است، و خواهی نخواهی نفس را بر افعالی وا بدارد که مقتضای صفتی است که طالب تحصیل آن، یا درصدد محافظت بقای آن است.

مثل کسی که خواهد محافظت ملکه سخاوت وجود را نماید، یا آن را تحصیل کند، باید پیوسته اموال خود را به موافق طریقه عقل و شرع به مستحقین بذل (و بخشش) نماید.

ص: 253

3. پیوسته مراقب احوال و متوجه اعمال و افعال خود باشد، و هر عملی که می خواهد کرده باشد، ابتدا در آن تأمل کند، تا خلاف مقتضای حسن خلق از او سر نزند، و اگر احیاناً امری از او به ظهور آمد که موافق صفات پسندیده نیست، نفس خود را تأدیب کند و در مقام تنبیه و مؤاخذه ی آن برآید.

4. احتراز کند از آنچه باعث تحریک قوه شهویه یا غضبیه می شود. و چشم را محافظت نماید از دیدن آنچه غضب یا شهوت را به هیجان می آورد. و گوش را نگاهدارد از شنیدن آنها و دل را ضبط کند از تصّور و تخّیل آنها، و بیشتر سعی در محافظت دل نماید.

5. فریب نفس خود را نخورد، و اعمال و افعال خود را حمل بر صحت نکند، و در طلب عیوب خود استقصا و سعی نماید، و به نظر دقیق در تجسّس خفایای معایب خود برآید، و چون به چیزی از آنها برخورد، در ازاله آنها سعی کند.(1)

ما ده عدد از عوامل موفقیت آمیز و سعادت آفرینِ معنویت زن و شوهر را در خانواده بیان کرده ایم که از نظرتان گذشت، ولی علل و عوامل دیگری نیز وجود دارند که شما می توانید با مراجعه به کتاب های مذهبی از آنها آگاهی یافته و در زندگی برتر و نمونه ی خویش از آنها استعانت و یاری جوئید.

ص: 254

انسان ها به همدیگر محتاج هستند. و زن و شوهر هم از این قاعده مستثنی نیستند. و باید با فامیل و بستگان خویش ارتباط داشته باشند. علاوه بر صله ارحام، از تجربه و راهنمایی های دو فامیل که سردی و گرمی روزگار را چشیده اند، بهره مند شوند.

معاشرت و روابط با بستگان باید با حفظ احترام و رعایت حدود الهی باشد و حریم ها حفظ شود و همسران باید مقام و منزلت و شخصیت افراد را مدنظر داشته باشند.(1)

امام علی علیه السلام درباره حشر و نشر با خویشان به فرزندش، امام حسن علیه السلام سفارش می کند:

«پسرم خویشاوندانت را گرامی دار که آنان چون بال تواند که بدان پرواز می کنی و ریشه تواند که به وسیله آن زندگی می کنی و دست تواند که به وسیله آن کمک می گیری.»(2)

ازدواج می کند، احساس و نگرش آنان این است که به تعداد فرزندان خود، یک فرد دیگر افزوده شده است.

در خانواده ی غیرمتعادل، عروس و داماد خود را به عنوان فرد نامحرم، غریبه و رقیب فرزند خود (و نه شریک او) می پندارند و لذا همیشه توصیه های غیر انسانی به فرزند خود دارند. برای مثال:

«از همین روز اوّل زندگی ات، حواست را کاملا جمع کن!»

«مبادا همه ی مسایل خود را با او در میان گذاری!»

«از همین الآن (شروع زندگی) حساب جداگانه ای داشته باش!»

«مبادا او بفهمد که تو چقدر حقوق می گیری!»

«هر وقت مسأله ای در زندگی ات پیش آمد، سریع به ما خبر بده!»

«مراقب باش!…» (مثل این که فرزندش قرار است وارد جنگ و «مین گذاری» شود.)

در این محور، سؤالات زیر جای تأمل و دقت دارد.

1. آیا دید و نگرشم نسبت به عروس و یا دامادم مانند فرزندم بوده است؟

2. آیا به عروس و دامادم احترام گذاشته ام؟

3. آیا ارادت قلبی ام را به ایشان بروز داده ام؟

4. آیا از ایشان تشکر و قدردانی کرده ام؟

5. آیا برای ایشان هدیه ای خریده ام؟

6. آیا با ایشان گپ و گفت (حضوری، تلفنی و…) داشته ام؟

7. آیا ایشان را دعوت کرده ام؟

8. آیا به دیدار ایشان رفته ام؟

9. آیا در جلوی یک جمع امتیازات ایشان را گفته ام؟

ص: 257

10. آیا ایشان را شاد کرده ام؟

11. آیا در شرایطی که فرزندم در مورد رفتار همسرش مطلبی را مطرح کرده است، از ایشان دفاع و پشتیبانی کرده ام؟

12. آیا با یکدیگر گردش و یا مسافرت رفته ایم؟

13. آیا چنان جو و بستری ایجاد کرده ام که عروس یا داماد به راحتی مسایل و مشکلات خود را با من در میان گذاشته و مرا مورد شور و مشورت خود قرار دهند؟

14. آیا در هنگام بروز اختلاف بین آنان عادلانه و منصفانه بین ایشان داوری کرده ام؟(1)

امام صادق علیه السلام فرمود: علی بن الحسین علیه السلام چنین بود که هرگاه شوهر دختر یا شوهر خواهرش نزد او می آمد، عبایش را پهن می کرد و او را بر آن می نشانید. سپس فرمود: «مرحبا به کسی که زحمت را برداشت و عورت را حفظ کرد.»(1)

این رو حمایت های فکری، عاطفی و احترام عملی به استقلال فکری و سلیقه های شخصی عروس خانم، برنامه ی اصلی آنان است.

4. به جای کلام گله آمیز، انتقاد و سخنان تحقیرآمیز، با کلام تأیید و تشویق، از وی حمایت می کنند.

5. سعی می کنند مستعدترین بستر را برای تکوین مطلوب شخصیت فردی و اجتماعی عروس و داماد فراهم آورند.

6. عروس خانم را صمیمی ترین یار و باوفاترین فرزند برای خود می دانند.(1)

«انسان هیچ گاه از خویشان بی نیاز نمی شود، ولو مال و اولاد هم داشته باشد. به ملاطفت و احترام آنها احتیاج دارد. آنها هستند که با دست و زبان از او حمایت می کنند.»

خویشاوندان و اقارب بهتر از او دفاع می کنند. در مواقع گرفتاری زودتر از دیگران به یاریش می شتابند. هر کس از خویشاوندانش دست بکشد یک دست از آنها برداشته لیکن دست های زیادی را از دست خواهد داد.(1)

4. عروس خانم، باید از تکّبر، غرور و خودپسندی خودداری ورزیده و سعی کند همیشه در زندگی محبوب شوهر بوده و با بستگان شوهر سازگار باشد.(2)

4. داماد خردمند هرگز کوتاهی و غفلت های احتمالی همسر جوانش را به مادر خویش انتقال نمی دهد بلکه همیشه از مهر، محبت، گرمی و صمیمیت بین خود و همسر سخن می گوید.

5. داماد فهیم هرگز اجازه نمی دهد که فرصتی فراهم شود تا جمعی زبان به غیبت گشوده، شخصیت همسر و خانواده ی ایشان را مورد نقادی و تحقیر قرار دهند.

6. داماد آگاه همواره تلاش می کند دل های والدین خود و والدین همسر خود را نسبت به همدیگر نزدیک سازد. و رابطه ی صمیمی بین خود و همسر را حفظ کرده و همدیگر را تشویق و ترغیب به دیدار محبت آمیز والدین دو طرف می نمایند.(1)

یقیناً همه ی جوانانی که پیمان مقدس زناشویی را امضاء می کنند، از همان آغاز توجه دارند که دیر یا زود به عنوان پرافتخار مادری و پدری سرفراز می شوند.

در حقیقت، در عمق عشق به همسر، عشق به فرزند نهفته است و دو انسانی که برای تشکیل کانون گرم خانواده، یکدیگر را جذب می کنند موجود سومی می جویند که مظهر آمیزش جسم و روح آنهاست و آن چنان به آنها یگانگی و هماهنگی می بخشد که به شادی اش هر دو شاد و به اندوهش هر دو اندوهگینند و به طراوتش نشاط پیدا می کند و به رنگ پریده اش هر دو افسرده می شوند. آنها در ضمیر و باطنشان خواهان این هستند که برای فرزندان خود بهترین پدر و مادر باشند و در راه تربیت و ساختن انسانی نمونه و ایده آل هر چه بیشتر موفق شوند.

اینها آرزوهای آنهاست؛ آرزوهایی مقدس که اگر برآورده نشود، چه تلخی ها و دشواری هایی که به دنبال خواهد داشت!

بدیهی است که برآورده شدن آرزوها نیازمند تلاش ها و کوشش های آگاهانه است و بنابراین، قبل از هر چیز، والدین باید خود را برای رسیدن به ایده ها و آرزوها آمادگی بخشند و در این

ص: 264

رابطه، هر چه در توان دارند، به کار اندازند. این جاست که مسأله ی خودسازی مطرح می شود.(1)

والدین باید با خودسازی خود حقوق فرزندان را به خوبی ادا کرده و وظایف خود را در قبال آنان به بهترین وجه انجام دهند.

امام سجاد علیه السلام می فرمایند:

حق فرزند این است که بدانی بخشی از وجود توست و در دنیا با هر خیر و شرّی که دارد به تو منسوب است. تو در حسن تربیت، و راهنمایی او به سوی خدا و کمک به او در اطاعت از خداوند مسئولی.پس در مورد او چنان عمل نما که خود را در مقابل نیکی به او صاحب اجر (و پاداش) و در مقابل بدی نسبت به او مستوجب کیفر بدانی.(2)

اما قبل از آنکه وظایف پدر و مادر را شرح دهیم به یک نکته اشاره کرده، و در این راستا فرزندان را به دوگونه متمایز می کنیم:

الف) فرزند صالح

ب) فرزند ناصالح

اعمال او براساس عقل و اندیشه است و با تشخیص عالی به کارهای خردمندانه می پردازد. فرزند خلف و شایسته است، زیرا اعمال او براساس ایمان به خدا و عالم آخرت و عمل صالح پی ریزی شده است. چنین فرزند صالحی باقیات الصالحات پدر و مادر است، و پدر و مادر در فضیلت و ثواب اعمال پسندیده و نیکوی وی شریک هستند. و پاداش اعمالش علاوه بر این که برای خود وی منظور می شود برای پدر و مادر نیز نوشته می شود.

6. آیا با همسرم آرزوی داشتن فرزندی را داشته ایم؟

7. آیا برای فرزندار شدن هم اندیشی و گفتگو کرده ایم؟

8. آیا به نقش وراثت در تربیت فرزند توجه کرده ایم؟

9. آیا به نقش مادر در زمان بارداری دقت کرده ایم؟

10. آیا به عنوان یک پدر، به نقش حمایت گری و پشتیبانی خود در دوران بارداری همسرم توجه کرده ام؟

11. آیا به آثار و نتایج تغذیه، خواب، تفکر، مطالعه، عبادت و آرامش همسرم در زمان بارداری توجه کرده ام؟

12. آیا به نقش محیط پس از تولد - به ویژه محیط خانواده - در تربیت فرزند دقت کرده ام.

******

مانند اینکه، در روایات می خوانیم که حجّاج بن یوسف ثقفی به همین علت شریک شیطان است.

و در بعضی از روایات نیز می خوانیم که برخی از اشقیاء، ولدحیض هستند. زیرا همه می دانید که با زن در حال عادت زنانگی هم بستر شدن حرام است و کفّاره هم دارد.(1)

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم وارد منزل شد.

در این هنگام جبرئیل غذای بهشتی آورد و دستور داد احدی جز رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم و خدیجه علیها السلام از آن نخورد، و بعد دستور داده شد که نور زهرا علیها السلام به خدیجه علیها السلام منتقل شود.

خدیجه علیها السلام می گوید: پیامبر از رختخواب من بیرون رفت و من نور حضرت زهرا علیها السلام را در خود احساس کردم.

از این روایت تاریخی استفاده می کنیم که غذای حلال و حرام تأثیر فوق العاده ای دارد.

اگر غذای حرام بخورید، بچه بعد از به دنیا آمدن، بیچاره می شود. اگر غذای شبهه ناک باشد، خطرناک است. البته شبهه ی غذا را با گفتن بسم الله و دعا و راز و نیاز می توانید رفع کنید، اما غذای حرام را نمی توانید.

وای بر آن بچه ای که از غذای حرام نطفه ی او منعقد شود. وای بحال بچه ای که از پول ربا و یا غش در معامله به وجود بیاید.(1) در احادیث و روایات درباره ی غذای حلال به تفصیل سخن به میان آمده است.

ص: 270

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: کسی که سه دختر یا سه خواهر داشته باشد، بهشت بر او واجب است. گفتند: ای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم! دو دختر چطور؟ فرمود: همچنین اگر کسی دو دختر داشته باشد. گفتند: یک دختر چطور، ایشان فرمود: حتی اگر یک دختر داشته باشد.(1)

عقیقه از باب قربانی نیست هر گوسفندی که باشد خوب است غرض گوشت است هر چند فربه تر باشد بهتر است و مشهور میان علماء آن است که سنّت است که عقیقه ی پسر نر باشد و عقیقه ی دختر ماده باشد، و گمان فقیر این است که از برای هر دو گوسفند نر بهتر است موافق احادیث معتبر بسیار و از برای هر دو گوسفند ماده هم خوب است، و سنّت است که پدر و مادر از گوشت عقیقه نخورند بلکه بهتر آن است که از طعامی که در آن پخته باشند نخورند، و خوردن مادر کراهیتش بیشتر است، و بهتر آن است که عیال پدر و مادر هم که در خانه ی ایشان می باشند از آن گوشت و طعام نخورند و سنّت است که بپزند و خام تصدّق نکنند و اقلش آن است که با آب نمک بپزند بلکه محتمل است که این بهتر باشد، و اگر خام تصدّق کنند هم خوب است، و اگر حیوان عقیقه بهم نرسد قیمتش را تصدّق کردن فایده ندارد بلکه باید صبر کنند تا بهم رسد و شرط نیست جماعتی که برای خوردن عقیقه حاضر می شوند فقیر باشند اما صلحا و فقرا را طلبیدن بهتر است.(1)

عقیقه فرزند را از خطرات و بلایا محافظت می کند و او را بیمه می نماید.

ص: 275

اگر فرزند از سوی والدین با عدم محبت روبه رو شود، آثار زیانباری را بر روحیات، رفتار و اعمال او خواهد گذاشت که جبران آن مشکل و یا غیرقابل جبران است.

پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:

فرزندان خود را ببوسید که برای هر بوسه درجه ای از بهشت است که بین هر درجه پانصد سال است.(1)

برای کیفیت احترام و محبت به فرزندان و چگونگی آن به کتب روانشناسی کودک و نوجوان مراجعه نمائید. امّا نکته ای که رعایت آن در خانواده بسیار اهمیّت دارد عدالت بین فرزندان است که باید به آن توجه وافر داشته باشیم. زیر عدم عدالت بین آنان به مثابه ظلم تلقی شده و عواقب ناگواری در پی دارد.

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

«فرزندانتان را گرامی بدارید و خوب تربیت نمایید تا آمرزیده شوید.»(2)

بخورد، و لقمه حرام در دسترس او قرار گیرد اثرات نامطلوب و دردناکی در پی دارد. بنابراین شوهر باید تمامی ابعاد زندگی را سنجیده تا مبادا به این عمل دردناک مبتلا شود و لقمه ی حرامی بر سر سفره ی خانواده بیاورد.

علی علیه السلام فرمود: