ص: 2

ص: 3

ص: 4

فصل سوم: راهکارهای حمایت از تولید داخلی

الف: حمایت دولت از تولید داخلی............................39

تهیه مواد اولیه ......................... .........................41

2. حمایت از طراحان داخلی...................................41

3. کاهش مالیات تولیدی ها ...................................43

4. خرید برای کارکنان ...........................................44

5. استفاده مسئولان از لباس ایرانی ............... .......45

6. جلوگیری از واردات غیرضروری ...........................46

مسائل فقهی....................................................47

توصیه هایی به مسئولان .....................................49

7. جلوگیری از قاچاق پوشاک ................................50

سؤالات فقهی....................................................51

8. کمک به صادرات ..............................................53

9. برگزاری نمایشگاههای تولیدات داخلی ................53

10. برگزار نکردن نمایشگاه تولیدات خارجی..............54

استفتا............................................................55

ب) بالا بردن کیفیت و ارزان کردن قیمت پوشاک داخلی 56

ج) خرید پوشاک و محصولات داخلی ......................56

د) حمایت علما و فقها از تولید داخلی ...... .............59

ه)تحریم لباس های نامناسب خارجی ....................61

و)تبلیغ و ترویج صداوسیما...................................62

استفتاء ، .......................................................63

قوانین مربوط به صداوسیما .................................64

لباس ملی از نظر رهبری ..................................65

قانون ساماندهی مد و لباس ...........................67

ص: 6

وظایف وزارت ارشاد و بازرگانی . ...........................67

وظایف آموزش وپرورش ......................................69

وظایف بازرگانی ...............................................70

وزارت صنایع و معادن..........................................71

فصل چهارم: فروش لباس مردانه فروش

لباس مردانه توسط زنان ....................................73

احکام فقهی....................................................74

خرید لباس مردانه توسط زنان .............................75

خرید و فروش کروات و پاپیون..............................75

فروش لباس حریر و ابریشم................................76

فصل پنجم: فروش لباس زنانه

فروش لباس زنانه توسط مردان ............................78

سؤالات فقهی ...................................................78

استفتا ............................................................80

آسیب های فروش لباس زنانه توسط مردان ............81

1. ارتباط همیشگی با زنان و دختران .....................81

استفتاء..........................................................82

احکام فقهی....................................................85

2. دیدن همیشگی لباس های محرک و مهیج زنانه 87

3. لمس بدن زنان..............................................88

• استفتا.........................................................88

4. خلوت با نامحرم در محیط کار ............................ 88

حکم فقهی .......................................................89

فروش لباس زنانه توسط زنان..................................89

ص: 7

استفتا.............................................................90

استفتا.............................................................91

احکام و سؤالات فقهی متفرقه .............................92

فصل ششم: مسائل متفرقه فروش لباس

شیوه های جذب شتری......................................95

1.تبلیغ کالای خاص..............................................95

استفتا ............................................................96

2.جایزه دادن ..................................................96

استفتاء..........................................................97

3. استفاده از نورپردازی زیاد ...............................97

4. تبلیغ کالاهای خارجی ...................................98

استفتاء.........................................................98

5. تخفیف دادن ..............................................98

استفتاء .......................................................99

. لباس های دزدی...........................................99 لباس فرقه های انحرافی ................................99

استفتا............................................................100

لباس سفید و سیاه ...........................................100

لباس های مخصوص زن و شوهر............................101

تبلیغات اینترنتی پوشاک ..................................102

تبلیغ لباس های گران قیمت خارجی و داخلی..........102 فروش لباس ایرانی با مارک خارجی ....................103

استفتاء...........................................................104

استفاده از مانکن برگزاری شوی لباس ..................105

ص: 8

استفتا............................................................106

سوالات فقهی.................................................107

لباس های مخصوص صنف های خاص ..................108

قانون مجازات استفاده از لباس نظامی.................109

پرو کردن لباس................................................110

فروش لباس دانش آموزی ..................................111

فصل هفتم جنس ها و رنگ های توصیه شده در اسلام قسمت اول: جنس های توصیه شده در اسلام .......113

الف) تولید و انتقال بار الکتریکی.............................114 ب) قابلیت نفوذ پوشاک ..................................115

ج) بازتاب و دفع تشعشعات درونی و بیرونی........115

1. لباس کتان و پنبه ای .....................................116

حکم فقهی .....................................................116

2. لباس پشمی ...............................................116

3. لباس ضخیم..................................................117

4. لباس نخی...................................................117

قسمت دوم: رنگ های توصیه شده ......................118

1.لباس سفید ................................................118

آثار لباس سفید...............................................118

شادی آور.......................................................118

مانع جذب آفتاب .............................................119

حکم فقهی..................................................120

2. لباس زرد .................................................120

ص: 9

3. لباس سبز ...................................................121

استفتا............................................................121

فصل هشتم:جنس ها و رنگ های نهی شده در اسلام قسمت اول: لباس های مکروه و ناپسند ...............123

1.لباس سیاه ..................... ............................124

سؤالات فقهی .................................. .............125

2. لباس قرمز .................................................127

استفتا ...........................................................127

3.لباس کثیف ...............................................128

حکم فقهی ..................................................128

4.لباس کوتاه ...................................................129

سؤالات فقهی ..................................................130

5. لباس نقش دار.............................................131

قسمت دوم: لباس های حرام زنانه و مردانه ...........131

لباس شهرت ...................................................131

سؤالات فقهی .............................................. 133 2.لباس مختص................................................134

3. لباس آبرویر................................................138

4. لباس دارای تصاویر حرام ...........................138

5.لباس دارای جملات مبتذل و توهین آمیز ... ....139

6. لباس غصبی ...........................................139

7. لباس خمس داده نشده .............................140

8. لباس فرقه های انحرافی ............................141

ص: 10

فصل نهم: پوشش و پوشاک مردان

مقدار واجب پوشش مردان .................................143

لباسهای حرام مردانه ......................................146

1.لباس طلا بافت ............................................146

2. لباس حریر..................................................147

مسائل فقهی ..............................................147

3. لباس ابریشمی ..........................................147

فصل دهم: پوشش و لباس زنانه

حجاب داشتن زنان .......................................151

پوشش زن در مجالس زنانه ............................153

سؤالات فقهی...............................................155

پوشیدن لباس ورزشی ....................................156

اجبار همسر به پوشش خاص .........................156

جوراب ضخیم ...............................................157

دفن میت بالباس خاص ....................................158

لباس های حرام زنانه .....................................158

1. لباس نازک و بدن نما ...................................158

سؤالات فقهی .............................................162

2.لباس تنگ و چسبان ...... ............................164

سؤالات فقهی .............................................165

آسیب های لباس های تنگ و چسبان ...............166

الف: آسیب های جسمی ..............................166

1. ناباروری در مردان .....................................166

ص: 11

2. ضرر به بیضه مردان ....................................167

3. آسیب دیدن استخوان بندی ........................... 168 4. سردرد.......................................................169

5. پیوست.....................................................169

6. بیماری های معده . . . . . ...... .....................170

7. سرطان سینه در زنان .................................171

8. گرمازدگی ...............................................171

9.افزایش چربی ............................................171

1. بیماری های دیگر ......................................172

ب: اسیب های پوستی و عفونی ..........................172

1. عرق سوزی .................................................172

2. افزایش عرق کردن .........................................173

3. بیماری های عفونی.......................................173

ج: آسیب های جنسی .....................................174

1.تحریک جنسی ............................................174

2. لباس رنگی و مهیج ......................................174

• سؤالات فقهی ............. ..............................175

فصل یازدهم: آداب لباس و پوشیدن آن

1.لباس خوب پوشیدن ....................................179

2. شستن لباس..........................................180

3.تاکردن......................................................180

4. بخور دادن ...............................................181

5. دعا خواندن هنگام پوشیدن ........................181

6. بسم الله گفتن هنگام درآوردن لباس ..............182

7.اسراف نکردن در مصرف لباس .......................183

ص: 12

استفتا.........................................................184

فصل دوازدهم: متفرقه

پوشش والدین در منزل ....................................187

عوض کردن لباس در منزل -............................188

استفتا.......................................................189

آسیبهای پوشش نامناسب والدین....................189

بلوغ زودرس در سن نوجوانی .......................189

2. کم اهمیت شدن حیا و عفت ........................190

3. ماندگاری اولین برخورد جنسی در ذهن..........190

سوالات فقهی.............................................191

پوشیدن زیرپیراهنی.......................................193

پوشیدن جوراب ...............................................193

مدگرایی........................................................194

استفتا..........................................................195

عوامل مدگرایی................................................196

1.تنوع طلبی و نوگرایی ...................................196

2. همانندسازی ..............................................197

3. جلب توجه دیگران .................. ....................197

4. برند پوشی.................................................197

استفتا .......................................................198

آسیب های مدگرایی........................................198

1. تلف کردن وقت.........................................198

2. اسراف.....................................................199

3. ضرر اقتصادی ............................................200

ص: 13

لباس مختص و مبلغ کفار و فرهنگ غربی .............200

• سؤالات فقهی ............................................201

لباس تاناکورا ................................................204

زمینه استقبال مردم ......................................204

1. ارزان بودن این لباس ها ................................204

2. پیدا کردن لباس های خوب و شیک ..................205

3. مارک دار بودن.............................................205

4. تنوع و جذابیت............................................206

راهکارهای استفاده صحیح از تاناکورا..................206

آسیب های لباس تاناکورا ..............................206

1. بیماری های پوستی و عفونی ......................207

2. تشدید الرژی.............................................207

3.بیماری های جنسی....................................208

استفتاء......................................................208

4. تهدید بیوتروریسمی .................................209

5. ترویج فرهنگ غربی.....................................210

6. تهدید و تعطیلی تولید داخلی..........................210

استفتا ........................................................211

7. تشدید مدگرایی ...................... .................211 پوشیدن لباس های دارای اسمای متبرکه ............212

خمس لباس های داخل مغازه و منزل ..................212

منابع.............................................................215

آدرس دفاتر مراجع تقلید .....................................225

ص: 14

گام دوم یعنی شناخت معروف و منکر در روابط اجتماعی ومعاملات اقتصادی، کاری است که با وجود برخی از آثار علمی و پژوهش های ارزشمند با نگاه تخصصی به هر صنف مورد توجه قرار نگرفته است. سلسله کتاب های« فقه وزندگی» به پژوهش و نگارش در حوزه اصناف خاص توجه دارد و بایدها و نبایدهای فقهی و اخلاقی و آداب اسلامی هر اتحادیه صنفی ودست اندرکاران مشاغل مختلف تولیدی، توزیعی، و خدماتی را محور پژوهش و نگارش و اطلاع رسانی خویش می داند.

گام سوم در شناخت معروف و منکر به روابط مردم و حکومت ها اختصاص دارد، اسلامی شدن روابط دولت و ملت بالاترین گام به سوی رضای خداوند متعال محسوب می شود و در سایۀ پیروی از رهبری الهی و تسلیم دولت و ملت در برابر قوانین قرآن و عترت امکان پذیر است.

در حدود سالهای 1372 ش با آغاز فعالیت های ستاد امر به معروف و نهی از منکر طرح پژوهشی «فقه و زندگی» توسط جناب حجة الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمّد

حسین فلاح زاده، پی ریزی شد. هدف طرح، تألیف و تدوین مجموعه کتاب هایی در زمینه آداب و احکام اسلامی برای اصناف و مشاغل گوناگون اقتصادی و بازاریان

ص: 16

کشور بود. با هماهنگی این دو نهاد فرهنگی تألیف حدود بیست جلد از این مجموعه در سال های آغاز کمک خوبی به بازاریان متدین در زمینه شناخت احکام شرعی و حلال وحرام مشاغل بشمار می رفت. اما مثل بسیاری دیگراز

طرح ها این کار هم به دلایل مختلف ناتمام ماند و در زمینۀ احکام فقهی بسیاری اصناف اثری فراهم نیامد.

ضرورت اسلامی شدن بازار، علاقه بسیاری از کسبۀ محترم در بخش های تولید و توزیع و خدمات و پیگیری دبیر محترم ستاد امر به معروف و نهی از منکر حجة الاسلام والمسلمین زرگر دام عزّه العالی سبب احیای مجدّد این طرح پژوهشی کاربردی در سال1393ش شد و تالیف و تدوین کتبی دیگر در زمینه فقه اصناف در دستور کار پژوهشکده امربه معروف و نهی از منکر قرار گرفت.

در سالهای آغازین، این پژوهش ها با هدایت و حمایت ستاد و نظارت علمی و فقهی برادران گرامی حجج اسلام محمد حسین فلاح زاده و محمود مهدی پور شکل گرفت و بیست و چند دفتر از آن فراهم آمد. اینک بار دیگر پس از

حدود چهارده سال، این کار ناتمام و بر زمین مانده به توفیق الهی و نظارت جناب حجة الاسلام والمسلمین آقای حاج سید محمد تقی علوی و همکاری گروهی از فضلای حوزه

ص: 17

علمیه قم در پژوهشکده امر به معروف پیگیری می شود.

همیشه اصناف محترم و صاحبان مشاغل در انجام وظیفه خود نیاز به احکام و قوانین الهی دارند و لازم است معروف و منکرات صنفی را بشناسند. تحولات صنفی و دگرگونی ها در حوزه کسب و کار سبب می شود که احکام براساس نیازهای روز مورد بازنگری فقهی و علمی قرار گیرد وتفقه واجتهاد جدید ضرورت یابد. از این رو بار دیگر با استفاده از فتاوی مراجع بزرگوار تقلید و قوانین مصوب شورای نگهبان موضوعات کار نشده در برنامه پژوهشی قرار گرفت و پیست اثر جدید تحقیق و تولید شد. عناوین پژوهش های سال 1393 ش بدین شرح است:

احکام صنف طلاوجواهر

احکام تلفن همراه

احکام بازی های رایانه ای

احکام صنف اتوبوس رانی

احکام صنف فرش و تابلو فرش

احکام صنف کیف و کفش (سراجان)

احکام صنف ماهی فروشان

احکام صنف ناشران

احکام صنف پوشاک

ص: 18

احکام صنف نانوایان

احکام صنف رایانه و اینترنت

احکام صنف پرندگان و پرنده فروشان

احکام صنف اغذیه فروشان

احکام صنف پارکها

احکام عمومی کسب و کار

احکام صنف قهوه خانه ها احکام صنف الکتریکی

احکام صنف عطاری و دارو گیاهی

احکام صنف لوازم صوتی و تصویری

احکام بیمه ها

این دفتراز فقه و زندگی که با تلاش برادر گرامی حجة الاسلام والمسلمین محمود صادقی پدید آمده به احکام پوشاک اختصاص یافته است و امیدواریم محققان ودست اندرکاران محترم با ارائه تجارب و مسائل شرعی خویش ما را در تکمیل این اثریاری کنند.

با درخواست توفیق از خداوند دانا و توانا و یاری محققان حوزوی و همراهی اصناف کشور، بسیج اصناف و مسؤلان ستادهای امربه معروف، می توان به سوی اسلامی شدن بازار، آرامش روانی جامعه، کاهش جرم و تخلفات اقتصادی

ص: 19

و کسب رضای حضرت حق گام هایی بلندتر برداشت.

امیدواریم با شناخت احکام الهی در تمام بخش ها و اجرای آن در زندگی فردی و اجتماعی و در سایه فقه ناب اسلامی و با هدایت حضرت بقیة الله عجل الله تعالی فرجه الشریف، توحید و عدالت در سراسر عالم حاکم گردد. ان شاء الله.

قم پژوهشکده امربه معروف و نهی از منکر

خیابان سمیه کوچه 12 پلاک 355

fmaroof.ir info@fmaroof.ir

ص: 20

می پوشاند، و لباسی فاخر و گران که مایه زینت و جمال است برای شما نازل کردیم».

لباس دارای فوائد زیادی دارد که خدای متعال در این آیه دو فایده آن را ذکر کرده است. لباس وسیله پوشاندن زشتی ها و مایه زینت انسان است.

حضرت علی علیه السلام یکی از خاصیت های لباس را زیبا کردن جمال انسانی می شمارند و می فرمایند: «الثِّیَابُ تُظْهِرُ الْجَمَالَ؛ لباس، جمال و زیبایی را ظاهر می کند».(1)

این کتاب دوازده فصل دارد که شامل مباحثی پدرخصوص اهمیت پوشش، تولید کنندگان لباس، راه کارهای حمایت از تولید کنندگان داخلی، فروش لباس زنانه و مردانه، جنس ها و رنگ های توصیه شده در لباس، پوشش زنان و مردان، آسیب های برخی از لباس ها و مواردی ازاین دست را شامل می شود.

در این نوشته، سوالات شرعی را از مراجع تقلید مشهور ذکر کرده ایم .لذا اگر در کتاب، نظرات فقهی مرجع تقلیدی ذکر نشده است؛ یا به آن دست نیافته ایم یا در این مورد نظری نداشته اند. در صورتی که این دیدگاه دست

ص: 22

یابیم در چاپ های بعدی اضافه می شود.

براین اساس ، چنانچه خوانندگان محترم در موضوعی خاص، مسئله شرعی ای را در این کتاب پیدا نکردند، می توانند به رساله مرجع تقلید خودشان رجوع و از ایشان استفتاء کنند.

تذکر: در این کتاب هرجا از آیت الله شبیری زنجانی مسئله یا استفتائی با قید «احتیاط وجوبی» یا «احتیاط واجب» آمده باشد، عمل به این گونه احتیاط واجب است و مقلد نمی تواند در آن به فتوای مجتهد دیگر رجوع کند.(1)

در پایان از تمام کسانی که این جانب را در تهیه این اثر یاری کردند، تشکر می کنم و از خدای متعال توفیق و موفقیت آنها را خواستارم.

محمود صادقی

سوم جمادی الثانی(2) 1436 برابر با 23/12/1394

شهر مقدس قم

ص: 23

ص: 24

و در حدیثی دیگر، حضرت علی علیه السلام علت پوشش داشتن انسان را چنین بیان کرده است: «إِذَا تَعَرَّی أَحَدُکُمْ نَظَرَ إِلَیْهِ الشَّیْطَانُ فَطَمِعَ فِیهِ فَاسْتَتِرُوا؛ وقتی یکی از شما عریان شود شیطان به او نظر می کند. پس در او به طمع می افتد (که او را به گناه بکشاند) پس خود را بپوشانید».(1)

لقمان، یکی از کسانی است که پوشیدگی اهتمام شدیدی داشته و امام صادق علیه السلام، این ویژگی را یکی از علل حکیم شدن وی دانسته و فرمودند: «به خدا قسم لقمان به سبب حسب و مال حکیم نشد؛ بلکه چون خیلی با حیاء و با پوشش بود، به این مقام رسید».(2)

شخصی به نام جَرهَد می گوید: روزی نشسته بودم و لباسم کنار رفته بود و ران پایم پیدا شده بود. در این هنگام، رسول خدا صلی الله علیه و آله که از آن جا عبور می کرد، به من فرمود: «غَطِّ فَخِذَکَ ؛ فَإِنَّ الفَخِذَ عَورَةٌ؛ ران خود را بپوشان، که جزو عورت

ص: 26

است».(1)

را مشخص کرده است. قدیمی ترین مجسمه انسانی در فلات ایران پیدا شده است که متعلق به 4هزار 200 سال قبل از میلاد مسیح می باشد. لباس این مجسمه در کاشان به دست آمده است. این لباس از پارچه ای است که به صورت لنگ و کمر بسته شده است. وجود این پارچه نشان می دهد که ساکنین آن روزگار فلات ایران از پوست حیوانات به طور طبیعی استفاده نمی کردند، بلکه از پشم، پارچه هایی می بافتند.(1)

از برخی روایات معلوم می شود که خیاطی و دوخت لباس به حدوداً هزار سال بعد از هبوط حضرت آدم علیه السلام به زمین بر می گردد؛ امام صادق علیه السلام فرمودند: «حضرت ادریس(2) علیه السلام خیاطی می کردند».(3)

همگن نساجی» تشکیل شد تا به صنایع نساجی و پوشاک، که پس از انقلاب قدری از مسیر تولیدی منحرف شده بودند و با روند و ساختار جدید کشور هماهنگی نداشتند؛ با بررسی های همه جانبه تخصصی کمک کنند.(1)

ص: 29

ص: 30

خدای متعال(1) و اهل بیت علیهم السلام بر روی لباس، جایز است؟

جواب: اگر موجب هتک حرمت اسامی متبرکه شود(2)و یا با بدن تماس داشته باشد جایز نیست.(3)

سزاوار است این لباس ها در مکان هایی،مانند دستشویی که سبب بی احترامی به اسماء متبرکه می شود ،استفاده نشود و حتی الامکان با آنها نخوابند یا آنها را در جایی قرار ندهند که پای افراد به سمت آنها کشیده می شود و بدون وضو بر آن ها دست نکشند. برای این کار بهتر است تولید کنندگان محترم روی این اسماء متبرکه را با پلاستیکی بپوشانند یا با روش های دیگری جلوی تماس بدن با آنها را بگیرند.

افرادی که از این گونه لباس ها استفاده می کنند، باید مواظب باشند، آنها را با لباس های نجس یک جا شستشو ندهند، بلکه آن هاجداگانه شسته بشویند و پساز مستهلک شدن ، باید قسمت هایی را که دارای اسماء متبرکه است،

ص: 32

را جدا کرده و نگه داری کنند و کاری نکنند که موجب هتک حرمت آن ها شود.

این نکته باید واقف باشند که محصولات آنها بر زندگی تمام مردم جامعه تأثیر گذاراست است؛ لذا سزاوار است از تولید لباس هایی که با فرهنگ دینی و ملی ما مناسب نیست، اجتناب کنند. متأسفانه برخی از تولیدی ها و کارخانه ها، لباس هایی را تولید می کنند که پوشش شرعی حساب نمی شود، بلکه گمراهی و به گناه افتادن افراد را فراهم می کنند. لباس های نازک و بدن نما، فرهنگ غلط برهنگی را تبلیغ و ترویج می دهند و تا زمانی که این لباس ها مورد استفاده افراد قرار می گیرند تولید کنندگان در گناه آن ها شریک هستند. امام علی علیه السلام در این باره فرمودند: کسی که به کار جمعیتی راضی باشد، همچون کسی است که در آن کار دخالت دارد، منتها آن کس که در کار باطل دخالت دارد، دوگناه می کند: گناه عمل و گناه رضایت».(1)

تحریک شهوت نامحرم شود(1) و فرهنگ غربی و بیگانه را ترویج و تبلیغ کند، جایز نیست.(2)

سؤال: آیا تولید و دوختن لباس های محرک و مهیّج (در صورتی که تولید کننده و خیاط بداند مشتری آن را در مجلس مختلط استفاده می کند) جایز است؟

جواب: اگر سبب انجام حرام شود یا مفسده داشته باشد، تولید و دوختن این گونه از لباس ها جایز نیست.(3)

ص: 35

سؤال: آیا تولید لباس های محرک و مهیج که مخصوص خلوت زن و شوهر است (به قصد لذت بیشتر بردن زوجین) جایز می باشد؟

جواب: اگر مفسده ای نداشته باشند جایز است.(1)

موجب توهین و بی حرمتی به تصاویر شهدا نشود.

سؤال: آیا چاپ کردن تصاویر مبتذل و مستهجن (مانند زنان برهنه) بر روی لباس و پوشاک اشکال دارد؟

جواب: اگر مفسده داشته باشد ؛مثلا نوعاً موجب تحریک شهوت نامحرم شود یا به ترویج و تأیید باطل منجرگردد)(1) جایز نیست(2)، و مزد گرفتن در برابر آن حرام است.(3)

سؤال: آیا تولید لباس هایی که بر روی آن ها جملات و کلمات توهین آمیز و مستهجن نوشته شده است، جایز است؟

جواب: اگر موجب نشر فساد باشد(4) جایز نیست.(5)

ص: 37

هر گاه آن ها را به حال خود رها کرده وبه آن ها یاری نکرده اند، این واحدها ضرر کرده و حتی به تعطیلی کشیده شده اند.

مقام معظم رهبری در این باره فرمودند: اجرای کامل سیاست های حمایتی از بخش تولید {باید مد نظر مسئولان قرار بگیرد} تولید، اساس و قائمه اقتصاد کشور است. در مسئله هدفمندی یارانه ها حتماً حمایت از بخش تولید ملاحظه بشود. البته نظارت دولت هم در این زمینه خیلی مهم است؛ یعنی در قبال حمایتی که دولت می کند، باید نظارت هم بکند. تسهیلات داده بشود، آن مقداری که سهم تولید است؛ لیکن مراقبت بشود که سوء استفاده کنندگان و فرصت طلبان از این تسهیلات برای یک کار دیگر استفاده نکنند. باید با این موارد برخورد قاطع انجام بگیرد تا تولید کننده ی سالم، صادق، علاقه مند به کار و مشتاق تولید بتواند کار خودش را انجام بدهد».(1)

دولت به روش های مختلفی می تواند به تولید کنندگان داخلی پوشاک کمک کند که به برخی از آنها اشاره می شود:

ص: 40

و با کیفیت برساند و زمینه فروش آن ها را در داخل و خارج از کشور فراهم کند و با تبلیغات گسترده، استفاده از این لباس های زیبا و با دوام را در جامعه گسترش دهد.

تولید کنندگان داخلی نیز باید با جدّیت و جسارت وارد این میدان پر خطر شوند و با تولید طرح های شیک و جذاب در نشر آن ها سهیم باشند. ما باید به این باور برسیم که با همت و پشتکار می توانیم لباس های زیبا و با کیفیتی را تولید کنیم که هم نیاز مشتری را برآورده سازد و هم با مشابه خارجی رقابت کند و حتی به کشورهای دیگر صادر شوند؛ تولید کنندگان با غیرت و انقلابی کشورمان این کار را در سال های گذشته انجام داده اند؛ به طوری که پوشاک ایرانی را به کشورهای خارجی مانند انگلیس و روسیه صادر کرده اند.(1)

یکی از کارهای مفید کارگروه مد و لباس اسلامی ایرانی که در سال 1385 تشکیل شد؛ این است که برای پوشاک ایرانی شناسنامه ای با عنوان «شیما»(2) طراحی کرده است که مردم می توانند به وسیله آن، به ایرانی بودن پوشاک اطمینان

ص: 42

پیدا کرده و از آنها استفاده کنند.(1)

طراحان کشور مشتاق و آماده هستند که برای همه قشرهای جامعه و ادارات، لباس های مخصوص زیبا و با کیفیت طراحی کنند. پس سزاوار است ادارات و موسسات مختلف از این پیشنهاد استقبال کرده و با مراجعه به سایت بنیاد مد و لباس اسلامی ایرانی(2) برای کارکنان خود طراحی لباس درخواست کنند که با این کار از تولید کنندگان داخلی حمایت کرده و ازسوی دیگر جهت گسترش فرهنگ پوشش و لباس اسلامی ایرانی تلاش کرده اند.

آن ها و ایجاد رقابت بین تولیدی ها، مالیات مجموعه هایی را که به مردم خدمت رسانی بیشتری دارند و به صنعت داخلی کمک می کنند، کاهش دهد و در صورت ناتوانی از پرداخت ،به آن ها مهلت بیشتری داده شود تا بتوانند تولیدی خود را حفظ کنند.

سزاوار است مسئولان و مدیران ارگان های دولتی برای حمایت از تولیدات داخلی، پوشاک ایرانی را به عنوان عیدی یا پاداش به کارکنان خود بدهند که با این کار هم به صنعت کشور کمک می کنند و هم به کارکنان خود هدیه ای ارزشمند داده اند.

چه نیکوست که همه مردم ،مخصوصاً بزرگان و مسئولان از لباس های ایرانی در داخل و خارج از کشور استفاده کنند تا هم به تولید و صنعت پوشاک کمک کرده باشند و هم فرهنگ غنی اسلامی- ایرانی را به سراسر جهان معرفی کنند.

ایشان در کلامی دیگر فرمودند: یکی از مشکلات (ما این است که به) واردات عادت کرده ایم (آن هم واردات بدون اولویت) ،عادتی است که متأسفانه دچار آن هستیم و این عادت را هم نتوانستیم کنار بگذاریم (چون) نگاهمان به تولید خارجی است.»(1)

گاهی واردات کالاهای خارجی در ممالک اسلامی باعث تقویت نیروی دشمنان و تضعیف نیروی مسلمین می شود. البته ممکن است این اثر در درازمدت خودش را نشان دهد؛ ولی باید توجه داشت که خرید کالای داخلی باعث تقویت مسلمین و تضعیف دشمنان دین و انقلاب می شود.

غربی است(1)، واردات آنها جایز نیست(2) و در این مورد باید به مسئولان مربوطه مراجعه می شود تا از آن جلوگیری کنند.(3)

سؤال: آیا واردات کالاهای خارجی که موجب رکود و تعطیلی تولیدی های داخلی شود، اشکال دارد؟

جواب: اگر موجب ضرر و زیان بر اقتصاد کشور اسلامی گردد (مثل اینکه سبب تعطیل یا رکود کارخانه ها و صنایع و بیکاری افراد شود) و یا باعث تقویت دشمنان اسلام می شود(4) باید ورود آن ممنوع گردد و نیز بازرگانانی که از این پیامد اطلاع دارند، شخصاً موظف اند که این کالاها را وارد نکنند.(5) باید صنعت و کار در کشور، ترویج و تشویق شود و حتی اگر کالای خارجی را ارزان عرضه می دارند (برای اینکه تولید آن در کشور گران تر تمام می شود) باید منافع اصلی و دراز مدت را در نظر بگیرند. بعضی از کالاها هم که در داخل

ص: 48

تولید نمی شوند؛ ولی چون ضرورتی برای ورود آن به کشور نیست و به نفع بیگانه می باشد، باید ممنوع شود تا تولید و تجارت و کسب و کار در کشور رواج پیدا کند و مردم با اطمینان خاطر و امنیت کامل به اقتصاد مملکت اسلامی رونق بیشتری دهند.(1)

مسئله: خرید و فروش هرگونه کالای وارداتی از دولت غاصب اسرائیل حرام است و همچنین خرید و فروش هرگونه کالایی از شرکت های صهیونیستی و یا شرکت هایی که از سود حاصله به دولت غاصب اسرائیل کمک می کنند، حرام است.(2)

- اگر کیفیت تولیدات و کالاهای داخلی بهتر شود، یقیناً مردم به سمت خرید کالاهای خارجی نمی روند؛

مقام معظم رهبری فرمودند: یکی دیگر از ارکان (تقویت تولید داخلی)، دستگاه مبارزه ی با قاچاق است. این همه مسئله مبارزه با قاچاق را تأکید کردیم؛ دولت های مختلف از سال ها پیش همین طور مرتّب آمده اند رفته اند؛ این کار یک کاری است که باید تحقّق پیدا کند و این هم ممکن است؛ نگویند نمی شود، کاملاً {محقق} می شود؛ جلوی قاچاق را به طور قاطع بگیرند. بنده یک وقتی گفتم فقط سرِ مرز دنبال قاچاق نروید؛ امروز میلیاردها دلار در داخل کشور صرف جنس قاچاق می شود. قاچاق را از لب مرز و از پیش از مرز تا داخل مغازه دنبال کنید. این، یک کار بسیار مهم است. کسانی که این کار را بکنند، هم مجاهدت می کنند، هم عبادت می کنند؛ این هم حسنه است».(1)

به شدّت پرهیز کرد؛ مخصوصاً هنگامی که موجب ضرر و زیان جامعه می شود و به اقتصاد کشور اسلامی لطمه وارد می کند و کمک کردن به قاچاقچیان در امر قاچاق جایز نیست.(1)

سؤال: درآمد حاصل از قاچاق حلال است؟

جواب: درآمد حرام است.(2)

سؤال: گاهی قاچاقچیان برای وارد کردن کالا به برخی از مسئولان و مرزبانان رشوه می دهند، آیا این کار اشکال دارد؟

جواب: گرفتن رشوه در این زمینه گناه مضاعف دارد و بر همگان لازم است امر به معروف و نهی از منکر را فراموش نکنند.(3)

ص: 52

خود را در نمایشگاه به خوبی نشان دهند و مشتریان خود را پیدا کنند. پس سزاوار است دولت در فصول مختلف این نمایشگاه ها را در استان ها و شهر های مختلف برگزار کند تا هم سبب آشنایی مردم با فرهنگ شهرهای مختلف شود و هم مسئولان از نزدیک با مشکلات مردم آن دیار آشنا شده ، در صدد بر طرف کردن این مشکلات برآیند.

شود»(1) و حتی برای مقابله با این نمایشکاه ها از حضور در آنها خودداری کردند.(2)

برخی دیگر نیز معتقدند برگزاری نمایشگاه های لباس خارجی در بعضی از اوقات (مانند نزدیک عید نوروز، اول مهر ) ضرر بیشتری به تولید داخلی می زند.(3)

دیدن غرب و کوچک دیدن خود در مقابل اوست؛ که متأسفانه ریشه کن نشده وجود دارد؛ این به دلیل نبود خود باوری است. اینکه شما ملاحظه می کنید فلان مارکِ جنس خارجی پول بیشتری طلب می کند، اما طرفدار بیشتری هم در بین یک طبقه ای دارد (در حالی که جنس مشابه داخلی گاهی کیفیتش بهتر از آن است) به دلیل همین نگاه است؛ این یک بیماری است، این یک آفت است».(1)

ایشان نیزفرمودند: مردم در همه ی سطوح، {باید} تولید ملّی را ترویج کنند. عزیزان من! وقتی شما به جای جنس خارجی یک جنس داخلی را خرید می کنید، به همین اندازه کار و اشتغال ایجاد کرده اید، هم کارگر ایرانی را وادار کرده اید به اینکه ابتکار خودش را میدان بیاورد. وقتی شما جنس داخلی مصرف می کنید، ثروت ملّی را افزایش داده اید. نمی گوییم خرید جنس خارجی حرام است، امّا عرض می کنیم خرید جنس داخلی برای مقاوم سازی اقتصاد یک ضرورت است و بر روی همه چیز این کشور تأثیر می گذارد. باید به این توجّه کرد؛ این نقش همه ی مردم است. البتّه

ص: 57

در این جا هم مثل خیلی جاهای دیگر، مسئولیّت مسئولان و مدیران کشور از دیگران بیشتر است؛ بسیاری از زیاده روی ها و ریخت و پاش ها در رفتار مردم، به خاطر نگاه کردن به رفتار آن کسانی است که آنها را (بزرگ ترها) می دانند؛ اگر اسراف در بین سطوح بالا نباشد، در بین مردم هم اسراف کم خواهد شد. بنابراین ترجیح تولید داخلی یکی از کارها است».(1)

ایشان در جای دیگر فرمودند: مردم محصولات داخلی را مصرف کنند؛ دنبال این نشانه ها نروند. حالا مُد شده است بگویند «بِرَند» است؛ بِرَند چیست! بروید سراغ مصرف تولیدات داخلی. ملّت ایران کالاهایی که مشابه داخلی دارد، با تعصّبِ تمام، خارجیِ آن را مصرف نکنند. این {توصیه} را فقط برای متدیّنین و افرادی که برای حرف ما حجّیّت شرعی قائلند، نمی گویم؛ بلکه برای هرکسی می گویم که به ایران و آینده ی کشور علاقه مند است، به فکر بچّه های خودش است که بنا است فردا در این کشور زندگی کنند. {وقتی} شما مصنوعات خارجی را مصرف می کنید، در واقع به اینکه حجم آن بنگاه خارجی، آن کارگر خارجی، آن سرمایه دار خارجی، مدام بیشتر بشود و تولید داخلی ضربه بخورد،

ص: 58

شکست بخورد؛ کمک می کنید».(1)

اساس تجارت ایران، بر دلالی اجناس فرنگی قرار داشت. به گفته حاج آقا نورالله، بازرگانان ایرانی، به عمله های خارجی تبدیل شده بودند؛ و بدین ترتیب شکوه و جلال اروپایی ها، از طریق کالاهایشان در ایران جلوه گری می کرد».(1)

روزنامه حبل المتین از دامنه نفوذ شرکت اسلامیه در مدارس {داخلی} اینگونه خبر می دهد: لباسی که مدرسه به شاگردان می دهد عبارت است از سالی دو لباده زمستانی و تابستانی و عمامه و یک کلاه و زیر عمامه و دو جفت پا افزار. و تمام اجناس باید ساخت داخل ایران باشد. لباده هایی که به شاگردان داده می شود، همه از شرکت اسلامیه هستند. این لباس را شاگردانی دوخته اند که در مدرسه، خیاطی آموخته اند و عمامه هم دوخت اصفهان است. اگر مدرسه بیشتر توانایی پیدا کند، پیراهن و شلوار هم برای شاگردان دوخته می شود.(2)

علما و مراجع شیعه نیز از این اقدام وطن دوستان اصفهانی، حمایت کردند. برخی از مراجع تقلید مانند (آیت الله محمد کاظم خراسانی معروف به آخوند خراسانی؛ آیت الله سید محمد کاظم یزدی؛ آیت الله ملا عبدالله

ص: 60

مازندرانی؛ آیت الله فتح الله شریعت اصفهانی معروف به شریعت مدار؛ آیت الله حسین نجل حاجی میرزا خلیل؛ آیت الله محمد حسین نوری معروف به محدث نوری، از شهر نجف، مبنی بر حمایت از شرکت اسلامیه صادر و همگان را دعوت به حمایت از این حرکت ملی کردند. در راس این حرکت در اصفهان نیز، آیت الله محمد تقی نجفی، معروف به آقا نجفی اصفهانی حضور داشت. این اتحاد عمل به واسطه رهبری ایشان شکل گرفت.(1)

بسیار یافت و به تشویق دولت، تولید آن افزایش پیدا کرد. پس از آن سفارش شد سالی پنجاه هزار دست لباس سربازی از قماش وطنی آماده سازند.(1)

چقدر زیباست مسئولان کشور از کار انقلابی حاج آقا نور الله، آیت الله آقا نجفی و امیرکبیر الگوگیری کرده و از خرید و واردات لباس های خارجی تا جایی که ممکن است جلوگیری کنند و کیفیت لباس های داخلی را بالا ببرند و مردم را به خرید و استفاده از آنها تشویق کنند.

وجود دارد؛ متأسفانه برخی از بازیگران زن و مرد با پوشیدن لباس های نامناسب، سبک زندگی و پوشش غربی را تبلیغ می کنند؛ مثلاً از لباس های تنگ، بدن نما و نازک استفاده می کنند یا مانتوهایی را می پوشند که دارای رنگ و طرح محرک و و زننده هستند، یا از لباس ها و مانتوهای آستین کوتاه به همراه ساق دست استفاده می کنند؛ در حالی که حجم دست آن ها کاملا معلوم و تحریک کننده است.

· اطلاع رسانی درباره جریان های منحرف و مهاجم مد و الگوهای غربی پوشش در قالب برنامه های جذاب تلویزیونی همراه با ارائه الگوهای بدیل و برتر اسلامی ایرانی.(1)

· توجه ویژه به ساخت برنامه های پویانمایی برای کودکان به منظور جلب توجه آن ها به لباس های اسلامی ایرانی با استفاده از نمادهای محبوب عروسکی.(2)

· ترویج و تبلیغ الگوهای لباس منطبق با فرهنگ ایرانی - اسلامی (مطابق با شاخص های تعیین شده در کارگروه) به وسیله مجریان تلویزیون.(3)

بپوشم؛ ایرادی هم ندارد؛ اما بالاخره این لباس ملی ما نیست.

عرب ها، هندی ها، اندونزیایی ها، آفریقایی ها و کشورهای گوناگون شرقی لباس های ملی خودشان را دارند و در مجامع جهانی هرکس لباس ملی خود را دارد؛ افتخار هم می کنند. من و شما که ایرانی هستیم، لباسمان چیست؟ شما نمی دانید لباس ما چیست. البته من نمی گویم طرح این لباس حتماً باید برگردد به لباس پانصد سال قبل؛ ابداً. من می گویم بنشینید برای خودتان یک لباس طراحی کنید. من می خواهم بگویم اگر شما موی سرتان را می خواهید آرایش کنید، اگر می خواهید لباس بپوشید، اگر می خواهید سبک راه رفتن را تغییر دهید، بکنید؛ اما خودتان انجام دهید؛ از دیگران یاد نگیرید.

در کشورهای غربی و بیشتر از همه در آمریکا، حدود سه چهار دهه پیش یک مشت جوان بر اثر واخوردگی از شرایط اجتماعی، دچار حرکت هایی شدند، که البته تا امروز هم ادامه دارد. در زمان ما مظهر این افراد، بیتل ها بودند که با آرایش عجیب و غریب و با نوعی موسیقی شبیه موسیقی پاپ- که الآن در دنیا معمول است- ظاهر می شدند. بنده بعد از انقلاب به الجزائر رفتم و در خیابان دیدم پسر جوانی نصف موی سرش

ص: 66

را تراشیده و نصف دیگر را باقی گذاشته است. هر چه نگاه کردم، دیدم این آرایش، هیچ زیبایی ندارد. مشخص بود او از کسانی تقلید کرده است. در الجزائر، فشار صنعتی و فشار ابزار تولید و تکنیک بر زندگی مردم اصلًا آن قدر نیست که یک جوان، احساساتی را پیدا کند که در امریکا یا انگلیس یا در جای دیگر پیدا می کرد؛ اما چون دیده بود آنها انجام داده اند، او هم انجام می داد. بنده با این چیزها مخالفم و دوست ندارم جوان ما این طوری حرکت کند و دختر و پسرِ ما دائم چشمشان به آنها باشد.(1)

ملل مسلمان، موزه، نمایشگاه و جشنواره های ملی، منطقه ای و بین المللی با محوریت معرفی نمادها و الگوهای پارچه و لباس ایرانی – اسلامی برگزار نماید.(1)

· طرح ها و الگوهای تولید شده پارچه و لباس مبتنی بر نمادهای ایرانی-اسلامی مشمول حمایت قانونی حقوق مؤلفان و مصنفان و کانون ثبت اختراعات و مالکیت صنعتی خواهد بود.(2)

· وزارت بازرگانی مکلف است برای دسترسی عمومی و حمایت از تولید و فروش پارچه ها و پوشاک منطبق با الگوهای ایرانی - اسلامی، نمایشگاه های عرضه فصلی مد لباس و پوشاک برگزار نماید.(3)

· کلیه دستگاه های دولتی مکلف اند از بودجه سنواتی ردیف های خدماتی رفاهی خود، جهت تشویق تقاضای پارچه و لباس منطبق با الگوهای ایرانی- اسلامی تسهیلات خرید پارچه و لباس های مذکور را در اختیار کارکنان خود قرار دهند. (4)

ص: 68

· اِعمال تمهیدات لازم در جهت ترویج و تبلیغ نمادها و الگوهای پارچه و لباس ایرانی - اسلامی و بومی مناطق مختلف کشور و نمادها و الگوهای مصوب کارگروه در سینما، تئاتر، مطبوعات، کتاب، موسیقی، هنرهای نمایشی و دیگر فعالیت های فرهنگی.(1)

مدارس و حمایت از طرح های برگزیده برخوردار از شاخصه های زیبایی و حجاب که بتواند پاسخ مناسبی برای نیازهای روحی و روانی آنها باشد.(1)

· سفارش لباس فرم مخصوص دانش آموزان ممتاز، برگزیدگان المپیادها و شرکت کنندگان در جشنواره های علمی و فرهنگی به طراحان برجسته لباس اسلامی و تولید کنندگان و بر اساس الگوها و نمادهای ایرانی - اسلامی و برخوردار از پارچه و دوخت با کیفیت بالا و اعطای این لباس ها به این دانش آموزان در قالب جوایز فرهنگی برای استفاده در مراسم و مناسبت ها.(2)

تسهیلات به آن ها و رفع مشکلات ایشان و تسهیل شرایط صادرات برای محصولات آن ها.(1)

· حمایت از طراحان موفق لباس های اسلامی در امور صنفی جهت رساندن مدل های طراحی شده به تولید انبوه.(2)

· نظارت مستمر و مؤثر و اعمال کنترل های لازم بر صنوف تولید کننده و عرضه کننده لباس.(3)

· توسعه «طرح جلوه های حجاب» با تنوع بخشی به مدل های اسلامی و جامعیت محصولات عرضه شده برای پوشش کامل بانوی مسلمان ایرانی (از قبیل روسری بلند و جوراب مناسب).(4)

منطبق با الگوهای ایرانی- اسلامی به خصوص چادر با کیفیت.(1)

· حمایت از متقاضیان تأسیس واحدهای تولید صنعتی لباس و پارچه به ویژه پارچه چادری.(2)

ص: 72

مخصوصاً لباس های زیر ممکن است زنان را تحریک کرده ، آنها را به انحرافات و گناهان بکشاند.

آن که به قصد لذت و ریبه نباشد. (1)

جواب: اشکال ندارد(1) مگر خلاف قانون باشد(2) یا فرهنگ غربی ترویج شود.(3)

و خریداران با آسیب ها و مشکلاتی رو به رو می شوند که فقط با آگاهی از وظایف شرعی و قانونی خویش از این آسیب ها در امان می مانند که در ادامه به خطرات و مشکلات این افراد اشاره می شود.

است از فروشندگان زن استفاده شود.(1)

سؤال: آیا فروش لباس زنانه و لباس زیر زنان توسط مرد جایز است؟

جواب: اگر مفسده نداشته باشد جایز است(2) ولی اگر مفسده هم نداشته باشد بهتر است ترک شود.(3)

سؤال: برخی از زنان برای خرید لباس زیر زنانه به مغازه هایی که فروشندگان آن مرد هستند مراجعه می کنند در حالی که مغازه های زنانه وجود دارد، آیا این کار جایز است؟

جواب: اگر مفسده داشته باشد جایز نیست(4) ولی اگر

ص: 79

مفسده هم نداشته باشد بهتر است ترک شود.(1)

در بعضی از مناطق، در خیابان و در معرض دید همگان، لباس زیر زنان و مردان به فروش می رسد در حالیکه این کار قطعاً شهوت افراد را تحریک می کند و جامعه را به فساد و تباهی می کشاند، مأموران اماکن هم با این افراد کاری ندارند و با آنها برخورد جدّی نمی کنند.

شود.(1)

می میراند».(1)فروشندگان محترم باید از سخنان غیر ضروری با مشتریان زن خودداری کنند. در کلامی دیگر زنان را از سخن گفتن غیر ضروری با مردان نامحرم نهی فرمودند.(2)

متأسفانه بعضی از خانم ها با پوشش های نامناسب و زننده برای خرید به فروشگاه ها مراجعه می کنند. گاهی نیز ممکن است همکار مردان فروشنده، زنان نامحرمی باشند که پوشش مناسبی ندارند؛ در این صورت، نگهداری چشم از نگاه به نامحرم سخت تر می شود؛ چون دایم در معرض دید است. وجود تصاویر مبتذل و مستهجن زنان برهنه و خوانندگان غربی که بر روی لباس های زنانه که در مغازه های لباس فروشی وجود دارد، شخص را در معرض دیدن همیشگی این تصاویر قرار می دهد، در تمام این موارد به مراقبت بیشتری نیاز است.

جواب: فروش این گونه از لباس ها جایز نبوده و درآمد آن حلال نیست و فروشنده اگر می تواند باید آن را محو کنند.(1)

سزاوار است مردان برای حفظ دین خود از کار کردن در این محیط ها خودداری کنند و از خدای متعال بخواهند که روزی حلال آنها را در کار دیگری قرار دهد زیرا خدای سبحان فراهم کردن روزی افراد مومن را ضمانت کرده است: «وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً * وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِب؛ و هر کس تقوای الهی پیشه کند، خداوند راه نجاتی برای او فراهم می کند. و او را از جایی که گمان ندارد، روزی می دهد».(2)

فروشندگان مرد با دیدن زنان بی حجاب و تصاویر مبتذل و مستهجن که بر روی لباس ها یا کاور آنها وجود دارد تصویری در ذهنشان نقش می بندد زیرا که چشم راه ورودی قلب و ذهن است «الْعَیْنُ بَرِیدُ الْقَلْب»(3)

ص: 83

و چه بسیار افرادی که به وسیله چشم خود بذر شهوت را در دل خود می کارند؛ اما برای همیشه حسرت آن بر دلشان نشسته و هیچ گاه به آرزوی خود نرسیده اند «النَّظَرُ سَهْمٌ مِنْ سِهَامِ إِبْلِیسَ مَسْمُومٌ وَ کَمْ مِنْ نَظْرَةٍ أَوْرَثَتْ حَسْرَةً طَوِیلَةً»(1) و در نتیجه آسایش از زندگی آنها رخت بر می بندد چونکه پیوسته فکر و ذهنشان مشغول آنچه دیده است، می باشد(2) پس سزاوار است فروشندگان محترم چشم خود را از نامحرم بپوشانند، که برای خود آنها بهتر است(3) و

باعث راحتی قلب(4) آنان می شود و حتی به مقاماتی می رسند که کمتر کسی به آن رسیده است(5) و از عبادت، لذتی وصف نشدنی می برند.(6)

ص: 84

مسئله: اگر مردی بترسد، در صورتی که به نامحرم نگاه کند، به گناه می افتد، نباید به او نگاه کند.(1)

مسئله: آن چیزی که حرام است «نگاه کردن» است، نه «نگاه افتادن»، لذا آنچه را که انسان به طور اتفاقی در بازار، اماکن عمومی، محل کار و... می بیند، اشکال ندارد؛ ولی باید بلافاصله نگاه را برگرداند تا حکم «نگاه کردن» پیدا نکند.(2)

مسئله: هر کس که نگاه کردن به او جایز نیست، دیدن او از پشت شیشه یا در آینه و یا آب صاف و یا هر چیز دیگری که عکس او را منعکس می کند نیز جایز نیست. (3)

مسئله: نگاه کردن به مواضعی از بدن زنان غیر مسلمان (چه اهل کتاب و چه کفار) که به طور معمول نمی پوشانند

ص: 86

چنان چه خوف از گناه نباشد و بدون قصد لذت و ریبه باشد اشکال ندارد(1) لکن بنابر احتیاط واجب، مردان نمی توانند به مواضعی که معمولاً آنها می پوشانند، نگاه کنند.(2)

«هرگاه مردی با زن نامحرم خلوت کند، حتماً شیطان به عنوان سومین نفر در آنجا حاضر می شود.» (1)

و هم زمینه سلامت جامعه را فراهم کنند.

دولت باید زمینه ای را فراهم کند که زنان بتوانند بهترین و زیباترین لباس های خود را از مغازه ها و فروشگاه های مخصوص بانوان تهیه کنند و با هر گونه کاری که امنیت اخلاقی زنان و جامعه را تهدید می کند با شدت برخورد کند و حتی الامکان از کار کردن مردان در این محیط ها جلوگیری کند.

تحریک کننده جملات «انواع لباس زنانه – انواع لباس مردانه» را بر روی شیشه مغازه بنویسند.

زنانه که عکس زنان خارجی در آنها وجود دارد و برای انتخاب لباس به کار می روند، جایز است؟

جواب: اگر مُحرِّک، مُهیِّج و مفسده دار باشد، اشکال دارد.(1)

ص: 93

ص: 94

باشد که گفته اند: «تعریف از جنس، کراهت دارد».(1)

مشتری بیشتر به ترویج فرهنگ غنی اسلامی ایرانی کمک کنند.

مشتری را به اشتباه نیندازد.

از قیمت آن کم می کنند و همین امر موجب می شود مشتری خیال کند این فروشگاه تخفیف می دهد.بدیهی است این کار دربرخی ازموارد مصداق «گران فروشی» ودرشکل ضعیف آن «بی انصافی » درمعامله است .

لباس ها را می فروشند تذکر و در صورت لازم به مسئولان اطلاع دهند تا با آن ها برخورد قانونی انجام بدهند.

سؤال: آیا فروش لباس سیاه کراهت دارد؟

جواب: کراهت ندارد.(1)

صنعت پوشاک است.

فرهنگ بیگانه را ترویج و تبلیغ کند، حرام است.(1)

توصیه می شود فروشندگان پوشاک (مخصوصاً لباس های زنانه)، مانکن هایی که برجستگی بدن انسان را نشان می دهند در پشت شیشه مغازه و در معرض دید همگان قرار ندهند بلکه آنها را درون فروشگاه بگذارند تا موجب تحریک افرادی که از کنار مغازه عبور می کنند نشود.

· نشان دادن لباس هایی که فرهنگ غربی را ترویج می دهند.

· پوشیدن لباس های تنگ و بدن نما توسط دختران و زنان جوان که حاضرین در جلسه را تحریک و آن ها را به گناه آلوده می کند؛

· استفاده از دختران و زنانِ آرایش کرده که پوشش نامناسب و تحریک کننده دارند.

· استفاده افراد مدلینگ از حرکات و اعمالی(1) که سبب انحراف و تحریک مخاطبین می شود احتناب کنند.

بارگذاری می شود و در معرض دید همگان قرار می گیرد ،پس اگر پوشش نامناسب داشته باشند ،علاوه بر گناهی که انجام داده اند زمینه گناه و معصیت دیگران را فراهم کرده اند و تا زمانی که عکس این اشخاص در سایت ها وجود دارد برای آن ها گناه حساب می شود و در انحراف دیگران شریک هستند.

شبکه های اجتماعی اشکال دارد؟

جواب: اگر بدون اجازه باشد(1) و موجب آشکار شدن عیب و ریختن آبروی شخص شود یا مفسده داشته باشد(2)، حرام است.

برخی از افراد به علاقه مندان مدلینگ شدن آموزش می دهند؛ ولی باید دقت داشته باشند که در آموزش دادن به زنان و مردان، نباید کار خلاف شرعی(3) انجام شود و گرنه کار و درآمد آنها حرام است.

غیر نظامی و غیر پزشک جایز است؟

جواب: اگر بر خلاف قانون بوده(1) و مفسده داشته باشد اشکال دارد.(2)

· هر کس علنی و به صورت غیر مجاز لباس های رسمی یا متحد الشکل مأموران کشورهای بیگانه یا نشان ها یا مدال ها یا سایر امتیازات دولت های خارجی در ایران را مورد استفاده قرار دهد به شرط معامله متقابل و یا در صورتی که موجب اختلال در نظم عمومی گردد، مشمول مقررات ماده فوق است.(1)

درب آن پرده یا مانند آن است اجتناب کنند و درزهای اتاق را بپوشانند.

· اتاق در قسمتی از مغازه یا فروشگاه قرار بگیرد که با باز شدن درب آن، داخل اتاق معلوم نباشد.

· نور داخل اتاق پرو باید مناسب و کافی باشد؛ به طوری که در تشخیص شخص تأثیر منفی نگذارد ؛یعنی از لامپ هایی استفاده نشود که رنگ لباس را تغییر می دهد.

· خریداران تا جایی که ممکن است از پرو کردن لباس ها خودداری کنند؛ زیرا یک لباس را افراد مختلفی برای انتخاب و پرو کردن می پوشند و این نکته از جهت بهداشتی کار مناسبی نیست.

· به هیچ وجه اجازه پرو کردن لباس های زیر داده نشود.

اگر خودتان خریداری می کنید و به آنها می فروشید این مقدار تفاوت مانعی ندارد.(1)

ص: 112

انسان دارد و از نظر بهداشتی از اهمیت بسیاری برخوردار است چون به طور مستقیم با بدن تماس دارد و آثار سریع و دائمی به بار می آورد که به برخی اشاره می شود:

تا زنده هستم پنج چیز را ترک نمی کنم تا بعد از من سنت شود {و مسلمانان به آن عمل کنند}: پوشیدن لباس پشمی ، سوار شدن بر الاغ ، غذا خوردن با بندگان ، وصله کردن کفش با دست خودم و سلام کردن به کودکان.(1)

یکی از اصحاب(2) امام صادق علیه السلام می گوید به ایشان عرض کردم: مردم پوشیدن لباس پشمی را امری ناپسند می دانند. آن حضرت فرمود: چنین نیست؛ پدرم امام باقر و جدّم امام سجاد علیهماالسلام لباس پشمی می پوشیدند».(3)

و تبخیر عرق بدن از پارچه های نخی بهتر انجام می شود.(1)

و دلگشاست.(1)

ممکن است زمینه گناه دیگران را فراهم کنند. (1)

لباس زرد می پوشیم».(1)

زراره می گوید امام باقر علیه السلام را دیدم که لباس زرد پوشیده بود. امام فرمودند: «{چون} از قبیله قریش همسر گرفته ام؛ {لباس زرد پوشیده ام}».(2)

اگر پوشیدن رنگ زرد در زمان ما رنگ زننده و تحریک کننده ای برای زنان حساب شود؛ باید از پوشیدن آن در مقابل نامحرمان خودداری کنند.(3)

جواب: رنگ سبز مورد پسند پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بوده است.(1)

ص: 122

با پوشیدن لباس مشکی به همگان می فهمانند که در مصیبتی که به بزرگان دین وارد شده است، غمگین و ناراحت هستند و این پوشش، نوعی اعتراض عملی به ظلم حساب می شود.

آیت الله فاضل لنکرانی درباره اهمیت پوشیدن لباس سیاه برای عزای اهل بیت علیهم السلام فرمودند: «بزرگانی چون مرحوم آیة اللّه بروجردی قدس سرّه در روز عاشورا از قبای سیاه استفاده می کردند {که نشان از مطلوب بودن پوشیدن لباس سیاه در عزا و مصیبت اهل بیت علیهم السلام می باشد}».(1)

لباس مشکی ثابت نیست.(1)

سؤال: آیا پوشیدن لباس سیاه در عزا و مصیبت اموات، کراهت دارد؟

جواب: کراهت پوشیدن لباس سیاه ثابت نیست.(2)

سؤال: آیا پوشیدن لباس سفید بر روی لباس سیاه، کراهت آن را رفع می کند؟

جواب: کراهت رفع نمی شود.(3)

مسئله: پوشیدن لباس سیاه در نماز کراهت دارد(4) ولی نماز خواندن با لباس سیاهی که برای عزای اهل بیت علیهم السلام

ص: 126

پوشیده شده است کراهت ندارد. (1)

فرمودند: «اشکال ندارد».(1)

پوشیدن لباس قرمز گرچه کراهت دارد ؛ در عروسی و برای دل خوشی همسر استثناء شده است؛(2) اما اگر پوشیدن آن در این زمان برای

زنان مهیج، زننده و تحریک کننده باشد استفاده آن در برابر نامحرم جایز نیست.(3)

جواب: چون در مقابل نامحرم هستند، جایز نیست.(1)

دوخت آن، برای شخص استفاده کننده، معمول و متعارف نبوده(1) و عرفا زننده باشد؛ به طوری که موجب انگشت نما شدن فرد شود، یا مناسب شأن او نباشد.(2)

روایات، از پوشیدن لباس شهرت به شدّت کرده اند؛ امام حسین علیه السلام فرمودند: «مَنْ لَبِسَ ثَوْباً یَشْهَرُهُ کَسَاهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ثَوْباً مِنَ النَّارِ؛ هر کس لباسی بپوشد که او را مشهور کند خدای متعال در قیامت لباسی از آتش را بر تن او می پوشاند».(3)

پوشیدن لباس هایی که اشخاص را انگشت نما می کند علل مختلفی دارد که به برخی از آنها اشاره می شود:

· کمبود های شخصیتی: برخی از افراد به دلیل کمبود های روانی خود، لباس هایی می پوشند تا مورد توجه دیگران قرار بگیرند.

ص: 132

· هنجار شکنی: عده دیگری برای اینکه مخالفت خودرا با هنجارهای اجتماعی (مانند ساده زیستی، حیاء و حجاب ) نشان دهند از لباس هایی استفاه می کنند که فضای اجتماعی یک منطقه را تغییر دهند.

· برخی از افراد به دلیل پیروی از مدهای غربی از پوشش هایی استفاده می کنند که با ساختار اجتماع سازگار نیست ولذا در بین جامعه انگشت نما و مشهور می شوند.

مردان به زن شود باید کنار گذاشته شود.(1)

مسئله: نماز خواندن با لباس شهرت اشکال ندارد.(2)

تذکر: باید توجه شود پوشش و لباسی که اسلام آن را به عنوان حجاب شرعی زنان معرفی کرده است؛ هیچگاه لباس شهرت حساب نمی شود؛ مثلاً در جایی که زنان آن منطقه پوشش نامناسبی دارند، زنانی که حجاب شرعی خود را به وسیله چادر یا مانتو های بلند و گشاد حفظ می کنند به پوشیدن لباس شهرت متهم نمی شوند؛ چون پوشش آن منطقه غلط و نامناسب است.

جنس مخالف شبیه می شود؛ امام باقر علیه السلام فرمودند: «پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مردانی که خود را به زنان شبیه کنند و زنانی که خود را به مردان شبیه کنند لعنت کرده است».(1)

سؤال: آیا پوشیدن لباس مخصوص مرد برای زن و بالعکس اشکال دارد؟

جواب: احتیاط واجب آن است که مردان، لباس زنانه و زنان نیز، لباس مردانه نپوشند.(2)

سؤال: آیا زن می تواند لباس مرد را به مدّت کوتاهی بپوشد و بالعکس؟

ص: 135

جواب: اشکال ندارد.(1)

سؤال: آیا پوشیدن لباس زنانه توسط مردان و بالعکس، برای بازیگری و تآتر جایز است؟

جواب: اگر مفسده نداشته باشد(2) اشکال ندارد.(3)

سؤال: آیا پوشیدن لباس مخصوص سادات برای غیر سادات جایز است؟

جواب: اگر مفسده داشته باشد و یا موجب سوء استفاده شود(4) جایز نیست.(5)

ص: 136

سؤال: آیا پوشیدن لباس روحانیّت توسط بازیگران سینما جایز است؟

جواب: اگر حرمت لباس حفظ شود(1) و موجب توهین به روحانیت نشود، اشکال ندارد.(2)

سؤال: آیا افراد غیر روحانی می توانند از لباس روحانیت در اجتماع استفاده کنند؟

جواب: چون مفسده دارد(3) اشکال دارد(4) لذا باید از این کار به صورت جدی اجتناب کنند.(5)

مسئله: اگر مرد با لباس زنانه یا زن با لباس مردانه نماز

ص: 137

بخواند، نمازش باطل نمی شود.(1)

مسئله: نماز خواندن عمدی با لباس غصبی باطل است و باید دوباره با لباس غیر غصبی خوانده شود.(1)

سؤال: اگر فردی که اهل پرداخت خمس و زکات نیست، لباسی را به ما هدیه دهد، آیا می توان با آن لباس نماز خواند؟

جواب: تا علم به تعلق خمس به عین آن لباس نباشد، می توان با آن نماز خواند و در آن تصرف کرد.(1)

ص: 142

واجب نیست؛ مگر در جایی(1) که بداند دیگران با دیدن بدنشان به گناه می افتند، در این صورت باید بقیه بدن را بپوشانند.(2)

مسئله: زن و شوهر لازم نیست خود را از یکدیگر بپوشانند.(3)

سؤال: پوشش مردان در مقابل زنان نامحرم چگونه باید باشد؟

جواب: پوشاندن قسمت هایی از بدن (مانند سر و گردن و کمی از سینه و بازو و پاها تا نصف ساق که معمولاً مردان نمی پوشند ،در برابر زن نامحرم واجب نیست.(4)

سؤال: پوشش مردان در مقابل مردان چگونه باید باشد؟

جواب: فقط پوشیدن عورتین واجب است.(5)

ص: 144

سؤال: پوشیدن شلوار لی و لباس های خارجی برای مردان چه حکمی دارد؟

جواب: اشکال ندارد.(1)

سؤال: آیا پوشیدن لباس هایی مانند شلوارهای تنگ و لباس زیر که حجم عورتین مردان را نشان می دهند جایز است؟

جواب: اگر تحریک کننده و مفسده دار باشد اشکال دارد(2) و بر پسران و مردان مسلمان لازم است موازین عفّت اسلامی را، که مایه سعادت دنیا و آخرت آن ها است، رعایت بنمایند.(3)

ص: 145

مسئله: مردان نباید در لباس ابریشمی نماز بخوانند.(1)

مسئله: پوشیدن لباس ابریشم برای زنان در نماز و غیر نماز جایز است.(2)

ص: 148

باقر علیه السلام در این باره فرمود: «جوانی از انصار در مسیر خود با زنی روبرو شد. و در آن ایام، زنان مقنعه خود را در پشت گوش ها قرار می دادند و طبعا گردن و مقداری از سینه آنها نمایان می شد. چهره آن زن نظر او را به خود جلب کرد. هنگامی که زن گذشت، جوان در حالی که راه خود را ادامه می داد، هم چنان با چشمان خود او را بدرقه می کرد تا اینکه وارد کوچه تنگی شد و آن جوان هم چنان به پشت سر زن نگاه می کرد، ناگهان صورت جوان به دیوار خورد و تیزی استخوانی که در دیوار بود صورتش را شکافت! در این هنگام جوان به خود آمد و دید از صورتش خون جاری و به لباس و سینه اش ریخته است وی ناراحت شد با خود گفت به خدا سوگند من خدمت پیامبر می روم و این ماجرا را بازگو می کنم، هنگامی که چشم رسول خدا (صلّی الله علیه و آله ) به او افتاد فرمود چه شده است؟ و جوان ماجرا را نقل کرد، در این هنگام جبرئیل، آیه (قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِکَ أَزْکی لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ

ص: 150

خَبِیرٌ بِما یَصْنَعُونَ)(1) را نازل کرد».(2)

از این روایت معلوم می شود که زمینه گناه کردن این جوان را بی حجابی و پوشش نامناسب آن زن فراهم کرده بود؛ گرچه آن جوان هم باید با نگاه نکردن، چشم خود را حفظ می کرد.

«ذلِکَ أَدْنی أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْن»(1) زنانی که دارای پوشش مناسب نیستند چون خود را در معرض دید نامحرمان قرار می دهند، مورد تعرض و آزار و اذیت برخی از مردان قرار می گیرند؛ اما زنان با حجاب چون گوهر وجودی خویش را که همان عفت و حیای آنان است، مخفی نگه داشته اند؛ کمتر اذیت می شوند. امام علی علیه السلام به این حقیقت قرآنی اشاره کرده و فرمودند: «إِنَّ شِدَّةَ الْحِجَابِ أَبْقَی عَلَیْهِن؛ سختی حجاب، زنان را پاک تر نگاه می دارد».(2)

حجاب برتر و کامل، چادر است؛ مقام معظم رهبری در این باره فرمودند: مردم ما چادر را انتخاب کرده اند. البته ما هیچ وقت نگفتیم که حتماً چادر باشد، و غیر چادر نباشد؛ گفتیم چادر بهتر از حجاب های دیگر است؛ ولی زنان ما می خواهند حجاب خودشان را حفظ کنند. چادر را هم دوست دارند. چادر، لباس ملی ماست. چادر، پیش از آنکه یک حجاب اسلامی باشد؛ یک حجاب

ص: 152

ایرانی است. مال مردم ما و لباس ملی ماست».(1)

سزاوار است زنان در هر حالی با پوشیدن لباس های مناسب و داشتن حجاب شرعی، زمینه آلوده شدن خود و مردان دیگر را فراهم نکنند و از هر عملی که عفت و حیاء را از بین می برد خودداری کنند. امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند: «من و پیامبر علیهماالسلام در یک روز ابری و بارانی در بقیع نشسته بودیم که زنی سوار بر الاغ از آنجا گذشت. ناگاه دست الاغش فرو رفت و زن به زمین افتاد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله رویش را برگرداند. حاضران گفتند: «ای رسول خدا؛ آن زن شلوار به پا دارد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله سه بار فرمودند: «پروردگارا؛ زنان شلوار پوش را بیامرز. ای مردم؛ شلوار بپوشید؛ چون که پوشاننده ترین لباس های شما است و زنان خود را در موقعی که بیرون می آیند با پوشاندن شلوار حفظ کنید».(2)

پوشش مناسب و شرعی داشته باشند؛ حال این سوال مطرح می شود که آیا زنان در مجالس زنانه نیز باید با حجاب و پوشش باشند؟ در جواب بایدگفت لازم نیست زنان همان گونه که در برابر مردان پوشش دارند، در مجالس زنانه لباس و پوشش داشته باشند، بلکه می توانند کمی راحت تر باشند گرچه سزاوار است در این مجالس هم پوشش کافی و مناسب داشته باشند ؛زیرا برخی از زنان ممکن است با موبایل یا دوربین از این مجالس فیلم برداری یا عکس برداری کنند که دراین صورت چه بسا آبروی زنانی که پوشش نامناسب داشته اند از بین برود.

امام صادق علیه السلام فرمودند: «لَا یَنْبَغِی لِلْمَرْأَةِ أَنْ تَنْکَشِفَ بَیْنَ یَدَیِ الْیَهُودِیَّةِ وَ النَّصْرَانِیَّةِ فَإِنَّهُنَّ یَصِفْنَ ذَلِکَ لِأَزْوَاجِهِنَّ؛ سزوار نیست که زنان در پیش زنان یهودی و مسیحی پوشش نداشته باشند؛ زیرا زنان مسیحی و یهودی ویژگی ها، پوشش نامناسب و برهنه بودن زنان مسلمان را برای شوهران خود تعریف می کنند».(1) این روایت درباره زنان یهودی و مسیحی است؛ ولی زنان با ایمان باید توجه داشته باشند که برخی از زنان مسلمان

ص: 154

بیمار دل و بی اخلاق ممکن است همین کار ناشایست را انجام دهند .پس سزاوار است در هر حالی پوشش مناسب و کامل داشته باشند تا از این آفات و آسیب ها جلوگیری کنند.

بپوشاند؟ حدود این پوشش چقدر است؟

جواب: پوشاندن بهتر است، و منظور پوشاندن مواضعی است که پوشاندن آن در برابر زن مسلمان لازم نیست.(1)

جواب: بله، می تواند اجازه خروج از منزل را به پوشیدن چادر مشروط کند(1) البته بهتر است احکام دین را با مهربانی و زبانی

نیکو بیان کند به طوری که خود زن با اشتیاق، چادر را برای پوشش انتخاب کند.(2)

سؤال: اگر خانمی بخواهد برای شرکت در یک میهمانی، لباس خاصی را بپوشد؛ ولی پوشیدن آن لباس موجب ناراحتی شوهرش و ایجاد اختلاف شود، آیا پوشیدن آن جایز است؟

جواب: چنانچه آن لباس، {لباس} رذل(3) باشد و شوهر راضی نیست، بنابر احتیاط باید اطاعت کند.(4)

در بیرون منزل جایز است؟

جواب: اشکال ندارد، مگر آن که به نحوی باشد که جلب نظر کند و موجب مفسده شود.(1)

لباسی است که بدن خانم ها را در برابر نامحرمان نپوشاند؛ یعنی در حالی که لباس بر تن دارند به دلیل نازک و بدن نما بودن پوشش مناسبی حساب نمی شود. امام صادق علیه السلام فرمودند: «لَا یَصْلُحُ لِلْمَرْأَةِ الْمُسْلِمَةِ أَنْ تَلْبَسَ مِنَ الْخُمُرِ وَ الدُّرُوعِ مَا لَا یُوَارِی شَیْئاً؛ سزاوار نیست زن مسلمان، لباسی بپوشد که بدن وی را نمی پوشاند».(1)

متأسفانه امروزه لباس هایی در بازار مسلمین به فروش می رسد که با فرهنگ اسلامی ایرانی سنخیت وتناسبی ندارند.این لباس ها که هیچ گونه شباهتی به پوشش ندارند؛ زیرا با پوشیدن آن، تمام بدن یا قسمتی از آن معلوم و آشکار است و جوانان را به معصیت و گناه آلوده می کند؛ لباس هایی مانند «مانتوهای شیشه ای، چادر های توری، شلوارهای نازک، روسری های توری و نازک، ساپورت های بدن نما که همگی ارمغان فرهنگ منحرف غربی است.

چرا برخی از شوهران اجازه می دهند ناموس آنها با لباس های بدن نما در معرض نگاه مردان قرار بگیرند؟(2) چرا

ص: 159

بعضی از زنان و دختران ایرانی تمام عفت و حیاء خویش را با پوششی که بدن آنها را جذاب تر نشان می دهد در بازار شیطانیِ وسوسه و شهوت عرضه می کنند؟ آیا این لباس هاپیامدی جز به انحراف کشیدن جوانان جامعه دارد؟

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله درباره آفات لباس های شفاف و نازک فرمودند: «هلاکت زنان امت من در دو چیز است: طلا و لباس نازک».(1)

آن حضرت درباره زنانی که لباس های نازک و بدن نما می پوشند فرمودند: «دو گروه از دوزخیان را هنوز ندیده ام: گروهی که تازیانه هایی مانند دم گاو در دست دارند و مردم را با آن می زنند؛ و گروه دیگر زنانی که پوشش دارند؛ اما برهنه اند، کج راهه می روند و دیگران را نیز به کج راهی تشویق می کنندو سرهایشان همچون کوهان شتر خراسانی است. اینان به بهشت نمی روند و بوی بهشت را که از فاصله چندان و چندان به مشام می رسد استشمام نمی کنند».(2)

ص: 160

اسلام به دلیل مفسده هایی که این نوع از لباس ها دارند، پوشیدن آن را در برابر نامحرم حرام و به جای آن توصیه کرده است از پوشش هایی استفاده شود که بدن را به صورت کامل بپوشانند.

اهل بیت علیهم السلام درباره پوشش مناسب دستوراتی دارند که به برخی از آنها اشاره می شود:

حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمودند: «اُمِرتُ بِالسَّترِ، فَلَم أجِد شَیئا أستَرَ مِنهُ؛ من مأمور به پوشش شدم و چیزی را پوشاننده تر از آن (شلوار) ندیدم».(1)

آن حضرت در کلامی دیگر فرمودند: «زنان، زیر لباس های نازک خود، لباس دیگری بپوشند تا حجم بدنشان معلوم نشود».(2)

روزی اسماء دختر ابی بکر با لباسی نازک و بدن نما به خانه پیامبر آمد. رسول خدا صلی الله علیه و آله صورت از او برگرداندند و فرمودند: «ای اسماء! زن وقتی به حد بلوغ رسید، نباید جایی

ص: 161

از بدن و اندامش دیده شود، مگر صورت و دست ها».(1)

امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند: «... بر شما باد پوشیدن لباس ضخیم؛ چرا که هر کس لباسش نازک باشد، دینش نازک است. هیچ یک از شما نباید در حالی که لباس نازک و شفاف پوشیده است در برابر خدای متعال قرار بگیرد».(2)

تأکید بر عدم استفاده بانوان از لباس های شفاف و نازک، به معنای این نیست که مردان می توانند هر گونه لباس نازک و شفافی را بپوشند، بلکه بدان معنا است که احتمال آسیب آفرینی این گونه لباس ها در مورد بانوان بیش تر است.(3)

سؤال: آیا پوشیدن جوراب رنگ پا برای زنان جایز است؟

جواب: اگر موجب جلب نظر نامحرم شود(1) یا پا در آن پیدا باشد جایز نیست.(2)

سؤال: آیا نمایان بودن حجم پاهای زن از جوراب ضخیم یا شلوار تنگ اشکال دارد؟

جواب: اگر مهیّج باشد، جایز نیست.(3)

سؤال: آیا هدیه دادن لباس های نازک و بدن نما و مهیج اشکال دارد؟

جواب: اگر بدانید که این لباس را در مقابل نامحرم

ص: 163

استفاده می کند(1) و عرفاً شما سببِ نزدیکِ تحقق این حرام باشید جایز نیست.(2)

مسئله: نماز خواندن با لباس تنگ و چسبان کراهت دارد.(1)

تحقیقات علمی دانشمندان نشان می دهد میزان نرخ ناباروری مردان سوئدی در سال 1970 نسبت به سایر کشورها بسیار بالاتر بوده است. پس از تحقیقات بسیار در این زمینه دانشمندان تئوری «شلوارهای تنگ سوئدی» را ارائه دادند. شواهد نشان می داد مردانی که در یک دوره خاص و طبق مد شلوارهای جین تنگ پوشیده بودند، تعداد اسپرم کمتری داشتند.(1)

باعث ضربه یا اختلال در این قسمت شود، اعصاب آن را تحت تاثیر قرار می دهد {و لباس های تنگ سبب اختلال در این قسمت می شود}.(1)

لباس های تنگ باعث افزایش فشار به دستگاه ادراری شده که منجر به تکرر ادرار و درد شدید در مثانه می شود.(2)

زیاد در معرض خطر پاراستنری(1) قرار دارند که درد غیر طبیعی (مانند احساس گزگز، مورمور شدن و سوزش را به دنبال دارد. شواهد نشان می دهد زنانی که به طور مداوم شلوار جین تنگ می پوشند، از نوعی اختلالات عصبی خفیف رنج می برند، علاوه بر آن، این شلوارها حداقل پس از شش ماه تحرک مفصل ران و استخوان لگن را محدود می کنند».(2)

به مری) را تشدید می کند؛ یعنی باعث ترش کردن غذا و برگشت اسید (به خصوص بعد از غذا خوردن) می شود. بنابراین یکی از توصیه هایی که به بیماران مبتلا به ریفلاکس می شودمخصوصاً به کسانی که اختلالات ساختمانی در دستگاه گوارش دارند؛ این است که لباس های تنگ نپوشند و کمربندشان را سفت نبندند تا فشار داخل شکمی شان زیاد نشود.(1)

پوشیدن شلوارهای تنگ بر سیستم اعصاب محیطی فشار وارد کرده ، باعث احساس سوزش و گزگز در ناحیه پاها می شود.(1)

«سعیده و منّه» خواهران محمد بن ابی عمیر برای من نقل کردند که ما بر امام صادق علیه السلام وارد شدیم و پرسیدیم: آیا جایز است زن به زیارت برادر مسلمانش برود؟ فرمود: بله. پرسیدیم آیا می تواند با او مصافحه کند؟ فرمود: از زیر لباس مانعی ندارد. در این هنگام یکی از آنها گفت: این خواهر من به زیارت برادران مسلمانش می رود؛ امام (به او) فرمود: وقتی به زیارت برادر مسلمانت می روی لباس رنگارنگ و جذّاب نپوش.(1)

همراه با چادر در بیرون از منزل جایز است؟

جواب: اشکال ندارد؛ مگر آن که به نحوی باشد که جلب نظر کند و موجب مفسده شود.(1)

سؤال: آیا بیرون بودن مقنعه و روسری از زیر چادر اشکال دارد؟

جواب: اگر جلب نظر نامحرم کند، جایز نیست.(2)

سؤال: آیا زنان می توانند با کت و شلوار در بیرون از منزل رفت و آمد داشته باشند؟

جواب: اگر برجستگی های اندام آنها معلوم باشد، یا مفسده داشته باشد، جایز نیست.(3)

سؤال: بعضی از خانم ها علی رغم استفاده از چادر مناسب و ضخیم، به لحاظ ویژگی های جسمی که دارند، اندام آنها از زیر چادر مشخص است، آیا مسئولیت پوشش آنها متوجه خودشان می باشد یا طرف مقابل باید از نگاه به آنها احتراز کند؟

جواب: در این رابطه، هر دو طرف وظیفه دارند و اگر

ص: 176

طوری است که جلب نظر نمی کند، پوشاندن حجم بدن واجب نیست.(1)

مسئله: یکی از مهم ترین وظایف زنان در برابر تهاجم فرهنگی، حفظ حجاب اسلامی و ترویج آن و پرهیز از لباس هایی است که پوشیدن آنها تقلید از فرهنگ دشمن محسوب می شود.(2)

ص: 177

ص: 178

امام صادق علیه السلام فرمودند: «الْبَسْ وَ تَجَمَّلْ فَإِنَّ اللَّهَ جَمِیلٌ یُحِبُّ الْجَمَالَ وَ لْیَکُنْ مِنْ حَلَالٍ؛ لباس زیبا و جمیل بپوش زیرا خدای متعال جمیل است و زیبایی را دوست دارد ولی {لباس را از} مال حلال تهیه کن».(1)

ماندگاری بیشتر آن می شود».(1)

امام صادق علیه السلام فرمودند: «لباس هایتان را در شب تا بزنید؛ زیرا اگر رها شده و تا نشوند، شیطان آن را می پوشد».(2)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «اِذا نَزَعَ اَحَدُکُم ثوبَهُ فَلیَطوِه؛ هرگاه لباستان را در آوردید آنها را تا بزنید».(3)

هنگامی که خدای متعال به شخصی لباس جدیدی عطا می کند ؛برای پوشیدن وضو بگیرد و دو رکعت نماز بخواند که در هر دو رکعت بعد از سوره حمد، آیَةَ الْکُرْسِیّ و سوره توحید و سوره قدر را بخواند و بعد از نماز، خدای متعال را حمد و ستایش کند، {در این صورت} خدای سبحان زشتی او را می پوشاند و او را در بین مردم زینت می دهد. و {اگر} ذکر «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّابِاللَّهِ» را زیاد بگوید فرشته ای مأمور می شود که برای او استغفار کند».(1)

امام صادق علیه السلام فرمودند: هنگامی که لباس پوشیدی بگو: «اللَّهُمَّ أَلْبِسْنِی التَّقْوَی وَ جَنِّبْنِی الرَّدَی؛ خدایا لباس تقوا به من بپوشان و از بدی دورم کن» هرگاه چنین کردی از هر دردی در امان می مانی».(2)

نگوید جنّ لباسش را تا صبح می پوشد».(1)

بن عمار از شاگردان امام صادق علیه السلام از حضرت پرسید: «شخصی ده لباس دارد که به نوبت از آنها استفاده می کند، آیا {ده لباس داشتن} اشکال دارد؟»؛ حضرت فرمودند: «اشکال ندارد».(1)

در برخی از روایات(2)، لباس زیاد داشتن اگر مورد نیاز شخص باشد نهی نشده ؛(3) و حتی تأیید شده است چون سبب طول عمر بیشتر لباس ها می شود.(4) یعنی اگر انسان یک لباس داشته باشد زودتر از بین می رود؛ چون همیشه از آن استفاده می کند، ولی اگر لباس های متعددی داشته باشد و به نوبت از آنها استفاده کند، دیرتر از بین می روند. پس لباس زیاد داشتن اگر برای فخر فروشی و ... نباشد اسراف نیست بلکه مطلوب است.(5)

جواب: اگز زاید بر نیاز بوده و با شأن شخص متناسب نباشد، اسراف است و باید از این کار اجتناب شود.(1)

مسئله: داشتن لباس زیاد مستحب است.(2)

ص: 185

ص: 186

شایسته است والدین با نشان دادن حساسیت و رعایت پوشش مناسب در حضور کودکان و در ارتباط با غیرمحارم، کودکان را از سن 4 سالگی به بعد با محارم و غیرمحارم آشنا کنند. میزان پوشش مناسب و عدم تماس بدن با نامحرم را باید به وضوح برای کودکان توضیح داد.(1)

نیمه عریان آنان را مشاهده می کند؛ زمینه تحریک جنسی در او سریع تر و زیادتر است و آنچه را در خانواده می بیند ناخودآگاه در کوچه و خیابان بر افراد دیگر منطبق می کند و باعث می شود زودتر از زمان لازم، علائم بلوغ جنسی در او ظاهر شود. هر چه فرزند بزرگتر می شود ضرورت رعایت پوشش لازم والدین بیشتر می شود چون او بسوی بیدار شدن غریزه جنسی پیش می رود.(1)

باشد تا تصویری که از مادر در ذهن کودک باقی می ماند، تصویری زیبا و آراسته باشد و الگوی مناسب از پوشش در ذهن کودک نقش ببندد.(1)

بعضی از افراد می گویند: «اگر کودک در خانواده با پوشش نامناسب والدین مواجه باشد، وقتی در مجالس و جوامع با چنین صحنه های برخورد کند با حرص و ولع به چنین افرادی نگاه نمی کند».

در جواب این افراد باید گفت: «زنان و دختران اروپا و آمریکا برهنه شدند و کودکان خود را با چنین صحنه هایی عادت دادند؛ امّا باز هم کودکان، در جامعه به زنان و دختران به نظر شهوت نگاه کردند. و باز هم آمار جنایات جنسی درشت تر گردید؛ زیرا که روحیه تنوع طلبی انسان به دنبال شکل های دیگر می رود و شهوت حالت سیری ناپذیر دارد.(2)

جواب: اگر محرک و مفسده دار باشد جایز نیست(1)در غیر این صورت نیز؛ سزاوار است شئون اسلامی و آداب عرفی رعایت شود.(2)

سؤال: آیا زن باید خود را از پسر بچه ممیّز بپوشاند؟

جواب: مستحبّ است خود را از پسری که از مسائل جنسی آگاه باشد بپوشاند.(3)

سؤال: آیا پهن کردن لباس های زیر زنانه بر روی طناب منزل بدون اینکه آنها را با چیزی بپوشانند، جایز است؟

جواب: اشکال ندارد(4) ولی بهتر است با پارچه یا لباسی

ص: 192

از دید نامحرم پوشانده شوند.(1)

آفتاب را کمتر خواهد کرد.(1)

در مجلاتی که مُدها را مطرح می کنند، فلان طور لباس را برای مردان یا زنانِ خودشان ترسیم کردند؛ آیا ما باید اینجا در همدان یا تهران یا در مشهد آن را تقلید کنیم؟ این بد است. خودتان طراحی کنید و خودتان بسازید.(1)

اسلام با اصل تنوع طلبی مخالف نیست چون دستوراتی که داده است، متنوع و مختلف است و همه نیازهای فردی و اجتماعی افراد را تأمین می کند؛ ولی با تقلید جاهلانه از دشمنان مخالف است.

باشد(1) اشکال دارد.(2)

جامعه برخوردار است(1) در حالی که اسلام ملاک برتری افراد بر همدیگر را تقوا معرفی کرده است نه پوشش های خاص و گران قیمت: «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُم؛ همانا گرامی ترین شما نزد خدای متعال با تقواترین شماست».(2)

همیشه منتظر هستند مد جدید وارد بازار شود و آن را خریداری کرده و استفاده کنند و همین امر موجب می شود عمر با ارزش آنها همیشه پای ماهواره و اینترنت برای دستیابی به مدهای مدرن تربگذرد و طبعاً از کارهای مهم واجب باز می مانند.

(و او را بپوشاند) بر خدای متعال واجب است او را از لباس های بهشتی بپوشاند و سختی مرگ را بر او آسان کند و قبر او را وسعت دهد و هنگامی که از قبر بیرون می آید فرشتگان الهی را در حالی ملاقات کند که به او بشارت می دهند و این همان کلام خدای سبحان است که فرمود (وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ هذا یَوْمُکُمُ الَّذِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ)(1)».(2)

همان گونه که آن ها دشمنان من هستند».(1)

انگلیس و دشمنان اسلام است جایز است؟

جواب: اشکال ندارد(1) مگر اینکه تشبه به کفار باشد که جایز نیست.(2)

سؤال: آیا پوشیدن لباسی که تبلیغ و تشویق شراب روی آن وجود دارد، جایز است؟

جواب: جایز نیست.(3)

سؤال: آیا پوشیدن کروات جایز است؟

جواب: اگر مفسده داشته باشد؛مثلا موجب هتک حرمت شخص شود؛(4) یا مُبلّغ فرهنگ غربی ،باشد جایز نیست(5)ولی پوشیدن آن در کشورهایی که جزیی از لباس

ص: 202

مردم محسوب می گردد اشکال ندارد.(1)

سؤال: آیا نماز خواندن با کروات جایز است؟

جواب: اشکال ندارد.(2)

سؤال: آیا استفاده از پاپیون جایز است؟

جواب: اگر موجب هتک حرمت شخص شود یا مفسده دیگری داشته باشد،(3) یا منجر به ترویج فرهنگ غربی شود(4) جایز نیست(5) ولی پوشیدن آن در کشورهایی که جزیی از لباس مردم محسوب می گردد اشکال ندارد.(6)

ص: 203

سؤال: آیا نماز خواندن با لباسی که آرم صلیب روی آن حک شده است جایز است؟

جواب: اشکال دارد.(1)

خانوار آن ها زیاد و درآمدشان کم است، ناچار هستند برای در امان ماندن سرما به فروشگاه های تاناکورا روی بیاورند.(1)

یکی از خریداران می گوید: «لباس های زمستانیِ با جنس خوب بسیار گران است و من و خانواده ام به اجبار به فروشگاه های لباس تاناکورا می رویم».(2)

ضد عفونی شوند.(1)

به دلیل استفاده از مواد ضد عفونی متفاوت، فاقد حداقل استاندارد تنفسی است؛ حتی ورود به این مکان ها نیز برای افراد خطر دارد».(1)

فروش آنها اشکال ندارد(1)؛ ولی بهتر است مشتریان از این گونه لباس ها اجتناب شود.(2)

میکروب بیماری به صورت غیرفعال تزریق شود، اما بر اثر برخی شرایط محیطی، زمانی و یا توسط یک عامل ثانویه فعال شوند.(1)

جواب: اگر بر خلاف قوانین و مقررات حکومت اسلامی نباشد اشکال ندارد.(1)

سال، باید خمس آنها را بدهید.(1)

سؤال: خانم ها معمولًا بر اساس نیازشان، مقداری پارچه می خرند که در موقع فراغت لباس تهیه کنند؛ ولی موفق به دوختن لباس نمی شوند و سال بر آن پارچه ها می گذرد آیا به آن پارچه ها خمس تعلق می گیرد؟ و چه کسی باید خمس را بدهد؟ و قیمت فعلی باید محاسبه شود یا قیمت خرید؟

جواب: مالک آن اجناس باید خمس آنها را به قیمت خریداری شده بدهد.(2)

سؤال: آیا پارچه ای را که شوهر برای تهیّه لباس برای همسرش خریداری می کند و سال بر آن می گذرد خمس دارد؟ چه کسی باید خمس بدهد؟

جواب: خمس دارد(3) و خمس آن را باید مالک پارچه

ص: 213

بدهد.(1)

ص: 214

5.إرشاد القلوب إلی الصواب، دیلمی، حسن بن محمد، ناشر: الشریف الرضی، قم، چاپ اول، 1412 ق.

6.استفتائات جدید، جواد بن علی تبریزی، چاپ اول.

7.استفتائات جدید، ناصر مکارم شیرازی، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، چاپ دوم، 1427ق.

8.استفتائات، سید روح الله موسوی خمینی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، 1422ق.

9.استفتائات، محمد تقی بهجت فومنی گیلانی، دفتر آیت الله بهجت، چاپ اول، 1428ق.

1.الأمالی، طوسی، محمد بن الحسن، محقق / مصحح: مؤسسة البعثة، ناشر: دار الثقافة، قم، چاپ اول، 1414 ق.

11.أمالی، صدوق، ناشر: کتابچی، چاپ ششم، تهران، 1376 ش.

12.تحریر الوسیلة، خمینی، سید روح اللّه موسوی- مترجم: اسلامی، علی، ناشر: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ 21، 1425 ه ق.

13.تحریر الوسیلة، خمینی، سید روح اللّه موسوی، ناشر: مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول، قم.

14.تذکرة الفقهاء، حلّی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، محقق/ مصحح: گروه پژوهش مؤسسه آل البیت علیهم السلام،

ص: 216

ناشر: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول، 1414 ه ق.

15.تفسیر القمی، قمی، علی بن ابراهیم، محقق / مصحح: موسوی جزائری، طیّب، ناشر: دار الکتاب، قم، چاپ سوم، 1404 ق.

16.تنبیه الخواطر و نزهه الناظر (مجموعة ورّام)، ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی، ناشر: مکتبه فقیه، قم، چاپ اول، 1410 ق.

17.توضیح المسائل، آیت الله فاضل، تاریخ نشر 1426 ه ق، چاپ صد و چهاردهم، وفات 1428 ه ق.

18.توضیح المسائل، جعفر سبحانی تبریزی، مؤسسه امام صادق علیه السلام، قم، چاپ سوم، 1429 ه ق.

19.توضیح المسائل، حسین وحید خراسانی، مدرسه امام باقر علیه السلام، چاپ نهم، 1428ق.

20.توضیح المسائل، سید روح الله موسوی خمینی، چاپ اول، 1426ق.

21.توضیح المسائل، سید موسی شبیری زنجانی، انتشارات سلسبیل، قم، چاپ اول، 1430 ه ق.

22.توضیح المسائل، محمد تقی بهجت فومنی گیلانی، انتشارات شفق، چاپ 92، 1428ق.

23.توضیح المسائل، ناصر مکارم شیرازی، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، چاپ 52، 1429ق.

ص: 217

24.تهذیب الأحکام، طوسی، محمد بن الحسن، محقق / مصحح: خرسان، حسن الموسوی، ناشر: دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، 1407 ق.

25.جامع الاحکام، لطف الله صافی گلپایگانی، انتشارات حضرت معصومه سلام الله علیها، چاپ چهارم، 1417ق.

26.جامع الأخبار، شعیری، مطبعة حیدریة، چاپ نجف، چاپ بی تا.

27.جامع المسائل، گیلانی، فومنی، محمد تقی بهجت، ناشر: دفتر معظم له، چاپ دوم، قم، 1426 ه ق.

28.جامع المسائل، محمد فاضل لنکرانی موحدی، انتشارات امیر قلم، چاپ یازدهم.

29.الخصال، ابن بابویه، محمد بن علی، محقق / مصحح: غفاری، علی اکبر، ناشر: جامعه مدرسین، قم، چاپ اول، 1362 ش.

30.دعائم الإسلام، ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، محقق / مصحح: فیضی، آصف، ناشر: مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ دوم، 1385 ق.

31.رساله احکام بانوان، تبریزی، جواد بن علی، قم، چاپ اول.

32.العروة الوثقی فیما تعم به البلوی، یزدی، سید محمد کاظم طباطبایی، ناشر: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت-

ص: 218

لبنان، چاپ دوم، 1409 ه ق.

33.علل الشرائع، ابن بابویه، محمد بن علی، ناشر: کتاب فروشی داوری، چاپ اول، 1385 ش/1966 م.

34.عیون الحکم و المواعظ، لیثی واسطی، علی بن محمد، محقق / مصحح: حسنی بیرجندی، حسین، ناشر: دار الحدیث، قم، چاپ، اول، 1376 ش.

35.غرر الحکم و درر الکلم، تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، محقق / مصحح: رجائی، سید مهدی، دار الکتاب الإسلامی، چاپ قم، چاپ دوم، 1410 ق.

36.فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، جمعی از پژوهشگران زیر نظر شاهرودی، سید محمود هاشمی، محقق/ مصحح: محققان مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ناشر: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، چاپ اول، 1426 ه ق.

37.الفضائل، ابن شاذان قمی، أبو الفضل شاذان بن جبرئیل، ناشر: رضی، قم، چاپ دوم، 1363 ش.

38.قرب الإسناد، حمیری، عبد الله بن جعفر، محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت علیهم السلام، ناشر: مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول، 1413 ق.

39.الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، انتشارات دار الکتب

ص: 219

الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.

40.کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، نجفی، کاشف الغطاء، جعفر بن خضر مالکی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول، 1422 ه ق.

41.محاسن، برقی، احمد بن محمد بن خالد، محقق / مصحح: محدث، جلال الدین، ناشر: دار الکتب الإسلامیة، قم، چاپ دوم،1371 ق.

42.مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، نوری، حسین بن محمد تقی، محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت علیهم السلام، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، چاپ: قم، چاپ: اول، 1408 ق.

43.مصباح الشریعة، منسوب به جعفر بن محمد، امام ششم علیه السلام، مترجم: علامه مصطفوی، حسن، ناشر: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران، تهران، چاپ اول،1360 ش.

44.مفاتیح الحیاه، جوادی آملی، نشر اسراء، چاپ 28، بهار 1391.

45.من لا یحضره الفقیه، ابن بابویه، محمد بن علی، محقق/مصحح: غفاری، علی اکبر، ناشر: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، 1413 ق.

46.مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد

ص: 220

بن علی، ناشر: علامه، قم، چاپ اول، 1379 ق.

47.منهاج الصالحین، سید علی حسینی سیستانی، دفتر معظم له، چاپ پنجم، 1417ق.

48.مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، سبزواری، سید عبد الأعلی، محقق/ مصحح: مؤسسه المنار، ناشر: مؤسسه المنار- دفتر حضرت آیة الله، قم، چاپ چهارم، 1413 ه ق.

49.المیزان فی تفسیر القرآن، طباطبایی، سید محمد حسین، ناشر: دفتر انتشارات اسلامی جامعه ی مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ پنجم، 1417 ق.

50.نهج البلاغة (صبحی صالح)، محمد بن حسین شریف رضی، محقق و مصحح: فیض الإسلام، انتشارات هجرت، چاپ اول، 1414ق.

ص: 221

14.www.andisheqom.com

15.www.drnilforoushzadeh.ir

16.www.farsnews.com

www.hamshahrionline.ir17.

18.www.hamshahrionline.ir

www.iranmode.com19.

www.irna.ir 20.

21.www.itema.ir

22.www.itema.ir

23.www.jahannews.com

24.www.leader.ir

25.www.makarem.ir

www.mashreghnews.ir26.

27.www.saafi.org

www.salamatnews.com28.

www.salamatnews.com29.

30.www.sistani.org

31.www.tebyan.net

32.www.wikifeqh.ir

33.www.wikiporsesh.ir

ص: 224

نشانی الکترونیکی: zanjani.tamas@gmail.com

تلفن: 37740323 (025) – 37740322 (025) – 37740321 (025)

استفتاء پیامکی: 50001040

احکام فرش وتابلو فرش

یوسف یاوری

احکام ناشران

مؤلف حسینعلی عرب انصاری

احکام اتوبوسرانی ورانندگان

محمد رضا یاوری

احکام صوتی تصویری

محمود صادقی

احکام پرندگان وپرنده فروشان

مجتبی عابدینی

احکام اینترنت و رایانه

محمود صادقی

احکام اغذیه فروشان

سیدجعفر ربانی

احکام پارکها

سیدمحمود موسوی

احکام عمومی اصناف

الیاس صالحی

احکام قهوه خانه ها

عرب انصاری

احکام الکتریکی

الیاس صالحی

احکام بازی یارانه ها

محمود صادقی

احکام احکام بیمه ها

مؤلف مرتضی دائی چینی

احکام کیف وکفش و چرم محمدابراهیم امینی

احکام آژانس تلفنی محمدابراهیم امینی

ص: 228