ایام عزاداری امام حسین علیه السلام ...................36

نذورات امام حسین علیه السلام ............................38

بردن اشیاء حرم ................................................40

موقوفات امام حسین علیه السلام ............................41

تصویر امام حسین علیه السلام ................................44

آب فرات ...........................................................46

فهرست منابع ...............................................48

ص: 2

ص: 4

ص: 5

پژوهشکده امر به معروف از سالیان نخستین تأسیس (سال 1389ش) در اندیشه تدوین و نشر احکام الهی بوده و در همین راستا، مجموعه فقه و زندگی و احکام اصناف مختلف را با همین هدف فراهم آورد.

جامعه اسلامی ما در یادگیری عقاید و اخلاق و احکام مدیون و مرهون افکار و ایثار حضرت سید و سالار شهیدان امام حسین علیه السلام است پس از قرآن کریم شور عاشورایی در طول تاریخ بزرگترین عامل پاسداری از اسلام و مسلمین بوده است در سایه روضه های حسینی، عقاید اسلامی، اخلاق دینی و احکام شرعی به جامعه اسلامی منتقل شده و می شود.

قیام سیدالشّهدا هم پرچم جهاد و شهادت را برافراشت، هم شیوه مقاومت در برابر دولت های ستمگر را نشان داد. و سرانجام چراغ هدایت و کشتی نجات امت اسلامی در سراسر جهان و تاریخ گردید.

به پاس این نورافشانی ها، پژوهشکده امر به معروف و نهی از منکر از حجت الاسلام و المسلمین فلاح زاده درخواست کرد احکام مرتبط با خود آن بزرگوار را از منابع فقهی گردآوری نمایند تا شیفتگان آن بزرگوار با »احکام حسینی« آشنا شوند. این دفتر حاصل تلاش در این میدان است. امیدواریم، عرض ارادتی به ساحت قدسی امام شهیدان محسوب شود و زمینه آشنائی بیشتر با احکام الهی را فراهم آورد شایسته است در تمام زمینه ها، احکام

ص: 6

شرعی براساس مناسبت ها، گروه ها و اصناف اجتماعی و رشته های تحصیلی و سطوح مختلف درسی فراهم شود، تا همه ما با وظیفه دینی خود بهتر و بیشتر آشنا شویم. ان شاءاللَّه.

واللَّه ولی التوفیق

پژوهشکده امر به معروف

تلفن: 37734430 (025)

InfoAl-Adl.ir

ص: 7

ص: 8

- و روز جمعه و عیدین و غدیر و عاشورا و ماه رمضان دارای احترام و قداست ویژه اند، چون ایّام اللَّه اند.

نام مبارک امام حسین علیه السلام نیز چون از نام های بهشتی و نام حجّةاللَّه و ثاراللَّه است، دارای احترام و احکام خاصی است:

1. حفظ احترام این نام لازم، و بی احترامی به آن حرام است.

2. هرگونه عملی که به نوعی بی احترامی به نام امام حسین علیه السلام محسوب شود، حرام است، مانند:

* سوزاندن ورقه ای که نام ایشان بر آن نوشته شده است.

* انداختن در جایی که بی احترامی به آن باشد، مثل محل زباله و خاکروبه.

* نوشتن آن با چیزی و بر چیزی که بی احترامی باشد.

* گذاشتن چیزی بر آن که بی احترامی به حساب آید.

3. رساندن جایی از بدن به نام امام حسین علیه السلام بدون طهارت بنابر احتیاط جایز نیست، بنابراین دست گذاشتن بر نام امام حسین علیه السلام یا آویختن زیور یا پوشیدن لباس که نام امام حسین علیه السلام بر آن نوشته شده در صورتی که تماس با بدن داشته باشد، بنابر احتیاط حرام است.

ص: 11

4. اگر کسی را به نام حسین نامگذاری کنند، نام آن شخص احکام مربوط به نام امام حسین علیه السلام رإ ندارد. (1)

ص: 12

الف) حرم امام حسین علیه السلام در ردیف حرم خداوند تعالی و حرم رسول خداصلی الله وعلیه وآله قرار گرفته است.

ب) در حدیثی آمده است: سرّ آنکه مسافر می تواند نماز خود را تمام بخواند، بدان جهت است که در این جاها نباید احساس غربت کند و مثل آن است که در خانه خود نماز می خواند چون: مسجدالحرام (خانه الوهیّت) اوّلین خانه ای است که برای مردم بنا شده است،(1) و معمار آن خانه حضرت ابراهیم، پدر همه مسلمانان است، چون قرآن می فرماید:

«مِلَّةَ أَبِیکُمْ إِبْرَاهِیمَ هُوَ سَمَّاکُمْ الْمُسْلِمینَ مِنْ قَبْلُ»(2)

و هیچ کس در خانه پدری نمازش را شکسته نمی خواند.

و مسجد النّبی (مکان نبوّت) و مسجد کوفه (مکان ولایت و حکومت حضرت علی علیه السلام نیز چنین است، چون پیامبر فرموده است:

اَنَا وَ عَلیُّ اَبَوا هذِهِ الْاَمَّة؛

من و علی دو پدر این امّت هستیم.

و در حرم امام حسین علیه السلام (مکان شهادت) که یادآور شهادت است، همه حکم شاهد و حاضر را دارند و حاضر (غیرمسافر) نیز نمازش تمام است.

ص: 14

2. تمام روضه شریفه حرم مطهر امام حسین علیه السلام و رواق ها و مسجد متّصل به آن همین حکم را دارد و مسافر می تواند در آنجا نیز نماز را تمام بخواند،(1) ولی در غیرروضه شریفه؛ احتیاط مستحب است که مسافر نمازش را شکسته بخواند. (2)

3. مسافر می تواند در اماکن تخییر بدون نیت تمام یا شکسته، نماز را شروع کند و در وسط آن یکی را اختیار کند و بر همان اساس نماز را به پایان ببرد و حتی در اثنای

نماز می تواند نیّت را برگرداند، مثلاً به نیّت شکسته خواندن، نماز را شروع کرده و در اثنای نماز قصد کند که نماز را چهاررکعتی تمام کند و همچنین به عکس (تا وقتی که محل عدول نگذشته باشد) پس اگر به نیّت نماز چهار رکعتی شروع کند و در رکعت اول یا دوم تصمیم بگیرد که نماز را شکسته بخواند اشکال ندارد. (3)

4. حکم تخییر مخصوص نماز است، بنابراین، شخص مسافر حتی اگر تمام روز را در حرم امام حسین علیه السلام یا در کربلا بماند، نمی تواند روزه بگیرد، مگر روزه مستحب با نذر که حکم جداگانه ای دارد. (4)

ص: 15

5. حفظ احترام حرم واجب است و هر کاری که بی احترامی به آن باشد حرام است؛ مثل آب دهان انداختن یا با کفش وارد شدن. (1)

6. نمازخواندن در آنجا ثواب بسیار دارد و در برخی روایات وارد شده که ثواب نماز در حرم امامان از ثواب نماز در مسجد بیشتر است. (2)

7. توقف جنب و حائض و نفساء در حرم امامان علیهم السلام، بنابر احتیاط جایز نیست، ولی عبور از آن به طوری که از یک در وارد و از در دیگر خارج شود، اشکال ندارد و احتیاط مستحب است که در آن حال از داخل حرم عبور نکند، این حکم اختصاص به اطراف ضریح (روضه شریفه) و رواق ها دارد، ولی صحن ها و حرم امامزاده ها این حکم را ندارد.(3)

8. زن مستحاضه می تواند به مسجد یا حرم امامان معصوم علیهم السلام برود و در آنجا توقّف کند، حتی مستحاضه متوسطه و کثیره، ولی احتیاط مستحب است اگر غسل هایی که برای نماز گفته شده انجام نداده در آنجا توقف نکند. (4)

ص: 16

9. چون حرم امام حسین علیه السلام مکان مقدسی است، اگر انسان کار خیری انجام دهد؛ مثلاً قرآن تلاوت کند یا به فقیری صدقه دهد، ثواب بیشتری دارد و اگر گناهی مرتکب شود، مثلاً دروغ بگوید یا غیبت کند یا به نامحرمی نگاه کند، عذاب افزون تری خواهد داشت و اگر آن گناه موجب حد یا تعزیر باشد، به جهت حرمت شکنی آن مکان، مجازات بیشتری خواهد شد.

2. اگر طرف بیرون دیوار حرم نجس شود، بنابر احتیاط واجب باید تطهیر کنند.(1)

3. هنگامی که انسان از نجس شدن حرم مطّلع شد، فوراً باید آن را تطهیر کند، بنابراین نباید به قدری معطل کند که عرفاً بگویند تأخیر کرده است. (2)

4. تطهیر حرم واجب کفایی است و اختصاص به کسی که آنجا را نجس کرده یا سبب نجس شدن آن شده ندارد، بلکه بر همه افرادی که می توانند آنجا را تطهیر کنند واجب است.(3)

5. اگر فرش حرم نجس شود، بنابر احتیاط واجب باید آن را تطهیر کنند ولی چنانچه به واسطه آب کشیدن خراب می شود و بریدن و تراشیدن جای نجس بهتر است، باید محل نجس را بتراشند یا ببرند و اگر کسی که می بُرد یا می تراشد خودش نجس کرده باشد، باید آن را اصلاح کند.(4)

6. اگر انسان نتواند جایی را که نجس شده تطهیر کند یا کمک لازم داشته باشد و پیدا نکند تطهیر حرم بر او واجب نیست ولی اگر بی احترامی به حرم باشد، بنابر احتیاط واجب باید به کسی که می تواند آن را تطهیر کند، اطلاع دهد. بنابراین چون زائران محترم خودشان

ص: 18

نمی توانند به این امر اقدام کنند باید به مسئولان یا مأموران نظافت و خدام حرم اطلاع دهند.(1)

3. کسی که باید ابتدا حرم را تطهیر کند، اگر اول نمازش را خواند، هرچند به جهت ترک تطهیر حرم گناه کرده است ولی نمازش باطل نیست. (1)

4. اگر نجس بودن حرم را فراموش کند و نماز را بخواند و پس از نماز یادش آمد نمازش صحیح است. (2)

6. خواندن اذن دخول؛ اجازه گرفتن برای ورود به حرم.

7. بوسیدن آستانه و درگاه حرم، ولی سجده کردن جایز نیست، مگر آنکه سجده شکر به جهت توفیق این زیارت.

8. واردشدن به حرم با پای راست.

9. نزدیک حرم رفتن به طوری که بتواند در کنار ضریح قرار گیرد، در صورتی که مزاحمتی برای زائران نداشته باشد و سبب اختلاط با نامحرم نباشد.

10. ایستادن در حال زیارت، اگر عذری ندارد و بتواند بایستد.

11. تکبیرگفتن پیش از زیارت، وقتی قبر مطهّر را می بیند.

12. خواندن زیارت هایی که از معصومین علیهم السلام رسیده است.

13. آهسته زیارت خواندن و پرهیز از صدای بلند.

14. خواندن دورکعت نماز زیارت، پس از زیارت و هدیه ثواب آن به حضرت.

15. پشت به قبله و روبه قبر زیارت خواندن.

16. خواندن دعا و قرآن و هدیه ثواب آن به حضرت.

17. توبه از گناهان، زیرا حرم امام حسین علیه السلام و نیز حرم معصومین علیهم السلام محل پذیرش توبه است.

ص: 22

18. پرهیز از سخنان ناشایست و لغو و بیهوده و امور دنیایی در حرم.

19. بیرون رفتن از حرم پس از زیارت، تا جا برای دیگران باشد و از زیارت ملول نشود و شوق زیارت همچنان در دلش زنده بماند. (1)

13. روز دوشنبه هر هفته، که روز مخصوص زیارتی امام حسن و امام حسین علیهماالسلام است.(1)

ص: 24

4. حفظ احترام آن لازم است و هرگونه بی احترامی به آن حرام است، ازجمله:

* نجس کردن آن جایز نیست.

* انداختن آن در جایی که بی احترامی باشد حرام است.

* اگر در جایی که بی احترامی باشد بیفتد در صورت امکان باید آن را بیرون آورند.

5. مستحب است، هنگام دفن میت مقداری تربت همراه او گذاشته شود و با حنوط (1)او نیز مخلوط

کنند.

6. کالایی که به جایی می فرستند مستحب است مقداری تربت هم همراه آن بگذارند، مثلاً جهیزیه دختر.

7. بوییدن و بوسیدن تربت امام حسین علیه السلام و بر چشم مالیدن مستحب است، و حتی دست کشیدن بر آن و بر سایر اعضای بدن مالیدن نیز ثواب دارد.

از این مسائل برمی آید که مستحب است تمام زندگی همراه با تربت حسینی باشد، آغاز و ادامه و پایان.

سخن از تسبیح تربت به میان آمد، بجاست تاریخچه مختصر آن نیز گفته شود:

پس از آنکه پیامبراسلام صلی الله وعلیه وآله ذکرهای معروف را به دخترشان حضرت زهراعلیهاالسلام آموختند، ایشان برای شمارش آن ذکرها، تسبیحی از نخ پشمین ساختند که به آن گره های متعدد زده بودند، پس از شهادت حضرت حمزه سیدالشهداءعلیه السلام در غزوه احد، حضرت زهراعلیهاالسلام از تربت ایشان تسبیحی ساخته و به نخ کرده بودند و با آن، تسبیحات را می شمردند، مردم نیز از آن پس همین گونه عمل کردند. چون امام حسین علیه السلام در کربلا به شهادت رسید، به خاطر فضیلت تربت او، این کار درباره تربت قبر آن امام شهید انجام گرفت.

امام صادق علیه السلام فرمود:

مَنْ کانَت مَعهُ سَبحةٌ من طین قبر الحُسین علیه السلام کُتِبَ مُسبّحاً و ان لم یُسبّحْ بِها. (1)

هرکه تسبیحی از تربت قبر حسین علیه السلام داشته باشد، تسبیح گوی نوشته می شود، هرچند با آن تسبیح نگوید

و امام کاظم علیه السلام فرمود:

شیعه ما از پنج چیز بی نیاز نیست: مسواک، شانه، سجاده، تسبیح تربت و انگشتر عقیق.(2)

ص: 27

سؤال: نظر مبارک خود را در مورد خواندن دعاهای کمیل، ندبه، سمات، زیارت عاشورا و جامعه، عزاداری حضرت امام حسین علیه السلام از قبیل روضه خوانی، سینه زنی و غیره مرقوم فرمایید تا رفع ابهام و شبهه از دسائس مغرضین شود و نیز شیعیان راستین اغفال نشوند؟

جواب: خواندن ادعیه مأثوره و عزاداری برای حضرت سیدالشهداءعلیه السلام از افضل قُرُبات و آدم ساز است. (1)

سؤال: لطفاً نظر خود را در مورد تعزیه ای که با شرائط ذیل خوانده می شود و مرسوم محل می باشد. مرقوم فرمایید تا به آن عمل شود؟

1. از طبل و شیپور و سائر ادوات طرب انگیز هیچ گونه استفاده نمی شود.

2. تعزیه را با صدای ساده که غنا به آن گفته نمی شود می خوانند.

3. اجتماع مرد و زن به صورتی است که زن ها و مردها جداگانه و با فاصله پنجاه متر از هم می نشینند.

4. کسی که نسخه زنانه را می خواند فقط عبا به دوش دارد و یک دستمال سیاه به سر می پیچد.

5. اشعار معمولی به زبان محلّی (که در اغلب مجالس مرسوم است) خوانده می شود.

ص: 29

6. مزاحم وقت نماز و روضه خوانی و مانع وعظ نیست و خواننده هم اهل محل است.

جواب: با خصوصیّات مذکوره اشکالی ندارد. (1)

سؤال: در بعضی از هیئت های مذهبی، مصیبت هایی خوانده می شود که مستند به مقتل معتبری نیست و از هیچ عالم یا مرجعی هم شنیده نشده است و هنگامی که از خواننده مصیبت از منبع آن سؤال می شود، پاسخ می دهند که اهل بیت علیهم السلام اینگونه به ما فهمانده اند و یا ما را راهنمایی کرده اند و واقعه کربلا فقط در مقاتل نیست و منبع آن هم فقط به گفته های علما نمی باشد، بلکه گاهی بعضی از امور برای مدّاح یا خطیب حسینی از راه الهام و مکاشفه مکشوف می شود، سؤال من این است که آیا نقل وقایع از این طریق صحیح است یا خیر؟ و در صورتی که صحیح نباشد، تکلیف شوندگان چیست؟

جواب: نقل مطالب به صورت مزبور بدون اینکه مستند به روایتی باشد و یا در تاریخ ثابت شده باشد وجه شرعی ندارد، مگر آنکه نقل آن به عنوان بیان حال به حسب برداشت متکلّم بوده و علم به خلاف بودن آن نداشته باشد و تکلیف شنوندگان نهی از منکر است به شرطی که موضوع و شرایط آن نزد آنان ثابت شده باشد. (2)

ص: 30

همان صورت متعارفی که از قدیم متداول بوده برگزار شود.(1)

نذری وجود داشته باشد، وظیفه چیست؟

جواب: با توجه به گرایشی که نسبت به اسلام و تشیع بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در اکثر نقاط جهان پیدا شده و ایران اسلامی به عنوان ام القرای جهان اسلام شناخته می شود و اعمال و رفتار ملت ایران به عنوان الگو و بیانگر اسلام مطرح است، لازم است در رابطه با مسائل سوگواری و عزاداری سالار شهیدان حضرت اباعبداللَّه الحسین علیه السلام به گونه ای عمل شود که موجب گرایش بیشتر و علاقه مندی شدیدتر به آن حضرت و هدف مقدس وی گردد، پیداست در این شرایط مسأله قمه زدن نه تنها چنین نقشی ندارد، بلکه به علت عدم قابلیت پذیرش و نداشتن هیچ گونه توجیه قابل فهم مخالفین، نتیجه سوء بر آن مترتب خواهد شد. به همین جهت لازم است شیعیان علاقه مند به مکتب امام حسین علیه السلام از آن خودداری کنند و چنانچه در این مورد نذری وجود داشته باشد، نذر واجدشرایط صحت و انعقاد نیست.(1)

سؤال: آیا زنجیرزنی و قمه زنی و شمشیرزنی در عزای امام حسین علیه السلام جایز است؟

جواب: بی شک مراسم سوگورای خامس آل عباعلیه السلام از افضل قربات است، ولی نباید کاری کرد که موجب وهن مذهب در نظر دیگران شود. (2)

ص: 33

ایشان در ادامه پاسخ سؤالی دیگر درباره عزاداری و قمه زنی چنین نگاشته اند:

در اینجا لازم می دانم همه برادران و خواهران ایمانی را به چند نکته توجه دهم:

1. باید همه بکوشند با خالص ترین نیّات در این مراسم شرکت جسته و قلب و روح خود را در اختیار سالار شهیدان قرار دهند، و به اهداف والای این قیام بزرگ تاریخ اسلام و بشریت بیندیشند، و گویندگان عزیز و نویسندگان محترم اهداف مهم این قیام پربار را تشریح کرده، و سوگواران را روزبه روز با آن آشناتر سازند تا مصداق کامل »عارفاً بِحَقّهِ« حاصل گردد.

2. برادران و خواهران ایمانی باید خلوص این مراسم را از اموری که مخالف شرع اسلام و دستورهای پیشوایان بزرگ دین است حفظ کنند و از هر کاری که بهانه به دست دشمنان می دهد بپرهیزند و نیز از اعمالی مانند قمه زدن و قفل در تن کردن و امثال آن، که رهبر معظّم انقلاب در بیانات پربار خود به آن اشاره نمودند، اجتناب جویند. زیرا این اعمال دست آویزی به دست دشمنان خواهد داد تا کلّ این مراسم عظمی و سازنده را زیر سؤال برند، قمه را باید بر سر دشمن کوبید نه بر سر دوست، قفل را باید بر دهان دشمن زد، نه بر تن دوست، درست است که انگیزه این

ص: 34

افراد عشق به امام حسین علیه السلام و مکتب اوست ولی باید توجّه داشت که مقدس بودن انگیزه به تنهایی کافی نیست، باید نفس عمل هم مقدّس باشد. کیفیّت عزاداری یا باید در نصوص اسلامی وارد شده باشد و یا مشمول عمومات و اطلاقات ادلّه گردد، و این گونه کارها مسلّماً نه منصوص است، نه مصداق عزاداری در عرف عقلا و اهل شرع است. به علاوه موانعی نیز ازنظر شرع در برابر آن قرار دارد، و به تعبیر دیگر نه مقتضی شمول عمومات موجود است و نه مانع مفقود.

درست است که جمعی از بزرگان و فقهای شیعه پیشین قدس سره اجازه بعضی از این امور را در عصر خود به دلایل خاصی داده اند ولی آنها هم اگر در عصر ما و شرایط زمان ما بودند به یقین طور دیگری فتوا می دادند.

3. باید توجّه داشت که هدف اصلی قیام امام حسین علیه السلام، همان گونه که در وصیت تاریخی معروف آن حضرت آمده، احیای امر به معروف و نهی از منکر بود. بر همه عاشقان مکتبش لازم است این دو فریضه الهی و قرآنی را زنده کنند و به امام و پیشوای بزرگشان اقتدا نمایند، و از طریق صحیح و حساب شده با منکرات به مبارزه برخیزند و با گفتار و اعمال خود معروف را زنده کنند.

ص: 35

خداوندا همه ما را از پیروان راستین مکتب آن بزرگوار قرار ده و مشمول شفاعتش در دنیا و آخرت بنما، آمین یا رب العالمین. (1)

اما درخصوص روزه عاشورا کراهت حقیقی است و ترک آن بهتر است. در روایت آمده است که بنی امیّه آن روز را به شکرانه پیروزی خیالی خود روزه می گرفتند و بدین جهت ائمه اطهارعلیهم السلام روزه آن روز را نهی فرمودند تا پیروان مکتب اهل بیت علیهم السلام همرنگ و همنوا با دشمنان نباشند.

ص: 37

2. انسان کاری را می تواند نذر کند که انجام دادن آن برایش ممکن باشد؛ بنابراین کسی که نمی تواند پیاده به کربلا برود، اگر نذر کند پیاده برود، نذر او صحیح نیست.(1)

3. اگر انسان نذر کند کاری را انجام دهد، باید همان طور که نذر کرده عمل کند، پس اگر نذر کند روز اوّل ماه به زیارت برود، چنانچه روز قبل یا بعد از آن برود، کفایت نمی کند و به نذر عمل نشده است. (2)

4. اگر نذر کند که به زیارت امام حسین علیه السلام برود، چنانچه به زیارت امام دیگر برود کافی نیست و چنانچه به واسطه عذری مانند بیماری یا تنگدستی نتواند امام حسین علیه السلام را زیارت کند، چیزی بر او واجب نیست.(3)

5. کسی که نذر کرده به زیارت برود و غسل زیارت و نماز آن را نذر نکرده، لازم نیست، غسل و نماز را انجام دهد. (4)

6. اگر چیزی را نذر خود امام حسین علیه السلام کند، چنانچه مصرف معینی را قصد کرده باید به همان مصرف برساند و اگر مصرف معینی را قصد نکرده، باید به فقیران و زائران بدهد یا مسجد و مانند آن بسازد و ثواب آن را به امام هدیه

ص: 39

کند (1)و اگرخودش نتواند به این مصارف برساند می تواند به افراد مسئول در دفاتر نذورات حرم مراجعه کند تا به مصارف شرعی آن برسد.

7. اگر برای حرم امام حسین علیه السلام چیزی نذر کند، باید آن را به مصارف حرم برساند، ازقبیل فرش و پرده و روشنایی.(2) بنابراین می تواند به مسئولین

دفاتر نذورات تحویل دهد تا به مصارف معین برسد.

1. وقف آن است که انسان مالکیّت خود را از مالی سلب کند و منفعت آن را در راه خدا و خیر قرار دهد. (1)

2. صیغه وقف را لازم نیست به عربی بخوانند، بلکه اگر مثلاً بگوید خانه خود را وقف کردم،(2) وقف صحیح است. (3)

3. واقف باید مال وقف شده را به متولی تحویل دهد،(4) بنابراین اگر انسان چیزی را وقف حرم امام

حسین علیه السلام کرده باشد باید به مسئولان دفتر موقوفات حرم تحویل دهد.

4. پس از آنکه مالی را وقف کرد و تحویل داد، واقف نمی تواند عنوان آن را تغییر دهد؛ مثلاً اگر چیزی را وقف حرم امام حسین علیه السلام کرده باشد نمی تواند به وقف برای حرم امامی دیگر یا مسجد یا حسینیه تغییر دهد. (5)

5. اگر چیزی را برای حرم امام حسین علیه السلام وقف کرده باشد، منافع آن باید صرف در تعمیر و تأمین نور و اجرت خدمتگزاران و نگهبانان و سایر هزینه های

ص: 42

حرم شود. (1)از آنجا که امروزه خود افراد

نمی توانند منافع موقوفات را به این مصارف برسانند لازم است به مسئولان دفتر موقوفات حرم تحویل دهند تا به مصارف شرعی آن برسد.

6. اگر چیزی را برای سیدالشهداعلیه السلام وقف کرده باشد، صرف در عزاداری آن حضرت، مانند مزد قاری و آنچه در مجالس عزای امام حسین علیه السلام متعارف است می شود.(2)

ص: 43

جواب: اسناد به آن حضرات ندهند، لکن احترام لازم است.(1)

ص: 45

3. مستحب است غسل زیارت قبر امام حسین علیه السلام در صورت امکان با آب فرات باشد.(1)

والحمدللَّه اولاً و آخراً

ص: 47