ص: 2

ص: 3

ص: 4

فصل سوم: فقه آژانس تلفنی..............................29

الف )اخلاق رانندگی آژانس تلفنی ........................29

1.شروع رانندگی بانام خدا...................................30

2.صدقه دادن ...................................................32

3.پرهیز ازاذیت وآزار دیگران.................................32

الف )آزارواذیت بابوق زدن ..................................34

ب)اذیت وآزاربه وسیله ترساندن دیگران................37

ج)پاشیدن گل ولای ........................................37

د)پارک و دوبله و ایجاد راه بندان.........................38

ه)آزارواذیت به وسیله ایجاد آلودگی....................39

4.نیکی به دیگران ..........................................39

5.خویشتن داری وصبوری ...............................41

6.رعایت حقوق دیگران ....................................42

7.تواضع وفروتنی ...........................................45

8.گذشت و بخشش ......................................46

9.فاش نکردن اسرار مردم .............................48

10.احترام به خانواده ....................................48

11.احترام به همکاران ...................................50

12.رعایت حقوق مسافران ..............................51

13.پرهیز ازفحش وناسزاگویی..........................53

14.رعایت بهداشت فردی ...............................53

15.حفظ جان خود و دیگران ..............................56

16.آمارتصادفات درون شهری ..............................59

17.اطلاعات راه ها وخیابان ها..............................60

18.وظایف مسافران ..........................................61

ص: 6

19.سرویس مدارس .........................................61

احکام شرعی آژانس تلفنی ...............................62

1.احکام اموال جامانده ......................................62

*استفتا..........................................................64

*استفتا..........................................................65

2.کرایه تاکسی ...............................................65

الف) دریافت کرایه براساس نرخ مصوب..................66

ب)استفاده ازدستگاه تاکسی متر.......................67

.ت)دریافت کرایه برای حمل موادمخدر ، مشروبات الکلی وکالاهای ممنوع ..............................................67

*3.اجاره تاکسی ............................................68

*مسئله........................................................71

4.احکام نماز وروزه راننده تاکسی تلفنی ... ............71

*مسئله..........................................................74

5.خمس درآمد ماشین ......................................74

*خمس دفترو ساختمان موسسه تاکسی تلفنی ....75

6.احکام نگاه به نامحرم .....................................76

*مسئله.........................................................78

7.عمل به وعده ..............................................79

8.عمل به قوانین

راهنمایی ورانندگی ..................80

9.موسیقی مطرب ..........................................81

*احکام رانندگی موسسه تاکسی تلفنی ............83

مشکلات آژانس تلفنی ....................................84

ص: 7

فصل چهارم : ضوابط صدورپروانه کسب تاکسی تلفنی

1.کلیات (ماده 1تا3)......................................87

2.پروانه اشتغال به حمل ونقل عمومی مسافر درون شهری باتاکسی (پروانه تاکسیرانی ) .............88

3.پروانه بهره برداری ازامتیاز سرویس های تاکسی شهری ( ماده 9تا 13) ...............................................93

4.نحوه نقل وانتقال حقوق پروانه بهره بر داری ( ماده 14تا 19) ............................................................101

فصل پنجم : منشور اخلاقی سازمان تاکسیرانی

1.حقوق مسافر وتکالیف راننده ....................108

2.تکالیف تاکسیدار درقبال شهروندان غیر مسافر....111

3.تکالیف رانندگان تاکسی درقبال یکدیگر................112

4.حقوق راننده وتکلیف مسافر..............................112

5.تکالیف کارمندان سازمان تاکسیرانی دربرابر مردم و تاکسیداران .......................................................114

فهرست منابع ...................................................116

آدرس دفاترمراجع تقلید.........................................119

ص: 8

گام دوم، یعنی شناخت معروف و منکر در روابط اجتماعی و معاملات اقتصادی، کاری است که با وجود برخی از آثار علمی و پژوهش های ارزشمند در این گام، نگاه تخصصی به هر صنف مورد توجه قرار نگرفته است. سلسله کتاب های افقه و زندگی» به پژوهش و نگارش در حوزه اصناف خاص توجه دارد و بایدها و نبایدهای فقهی و اخلاقی و آداب اسلامی هراتحادیه صنفی ودست اندرکاران مشاغل مختلف تولیدی، توزیعی و خدماتی را محور پژوهش و نگارش و اطلاع رسانی خویش می داند.

گام سوم در شناخت معروف و منکر به روابط مردم و حکومت ها اختصاص دارد. اسلامی شدن روابط دولت و ملت، بالاترین گام به سوی رضای خداوند متعال محسوب می شود و این مهم در سایه پیروی از رهبری الاهی و تسلیم دولت و ملت در برابر قوانین قرآن و عترت امکان پذیر است.

در حدود سال های 1372 با آغاز فعالیت های ستاد امر به معروف و نهی از منکر، طرح پژوهشی افقه و زندگی توسط حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمد

حسین فلاح زاده، در پژوهشکده باقرالعلوم لا قم، پی ریزی شد. هدف طرح، تألیف و تدوین مجموعه کتاب هایی در زمینه آداب و احکام اسلامی برای اصناف و مشاغل

ص: 10

گوناگون اقتصادی و بازاریان کشور بود. با هماهنگی این دونهاد فرهنگی تألیف حدود بیست جلد از این مجموعه در سالهای آغاز، کمک خوبی به بازاریان متدین در زمینه شناخت احکام شرعی و حلال و حرام مشاغل به شمار می رفت؛ اما مثل بسیاری دیگر از طرح ها، این کار نیز به دلایل مختلف ناتمام ماند و در زمینه احکام فقهی بسیاری اصناف اثری فراهم نیامد.

ضرورت اسلامی شدن بازار، علاقه بسیاری از کاسبان محترم در بخش های تولید و توزیع و خدمات و پیگیری دبیر محترم ستاد امر به معروف و نهی از منکر، حجت الاسلام والمسلمین زرگر، سبب احیای مجدد این طرح پژوهشی کاربردی در سال 1393 شد و تالیف و تدوین کتاب های دیگر در زمینه فقه اصناف در دستور کار پژوهشکده امربه معروف و نهی از منکر قرار گرفت.

در سالهای آغازین، این پژوهش ها، با هدایت و حمایت ستاد و نظارت علمی و فقهی، حجج اسلام محمد حسین فلاح زاده و محمود مهدی پور شکل گرفت و بیش از بیست دفتر از آن فراهم آمد. اینک باردیگر پس از

حدود چهارده سال، این کار ناتمام مانده به توفیق الاهی و نظارت حجت الاسلام والمسلمین آقای حاج سید محمد

ص: 11

تقی علوی و همکاری گروهی از فضلای حوزه علمیه قم در پژوهشکده امربه معروف پیگیری می شود.

همیشه اصناف محترم و صاحبان مشاغل در اجرای وظیفه خود به احکام و قوانین الاهی نیاز دارند و لازم است معروف و منکرات صنفی را بشناسند. تحولات صنفی و دگرگونی ها در حوزه کسب و کار سبب می شود که احکام براساس نیازهای روز مورد بازنگری فقهی و علمی قرار گیرد وتفقه واجتهاد جدید ضرورت یابد. از این رو، باردیگربا استفاده از فتاوی مراجع بزرگوار تقلید و قوانین مصوب شورای نگهبان، موضوعات کار نشده در برنامه پژوهشی قرار گرفت و بیست اثر جدید تحقیق و تولید شد. عناوین پژوهش های سال 1393 بدین شرح است:

احکام صنف طلاوجواهر؛ احکام تلفن همراه؛ احکام بازی های رایانه ای؛ احکام صنف اتوبوس رانی احکام صنف فرش و تابلو فرش؛ احکام صنف کیف و کفش (سراجان)؛ احکام صنف ماهی فروشان؛ احکام صنف ناشران؛

ص: 12

احکام صنف پوشاک؛

احکام صنف نانوایان؛

احکام صنف رایانه و اینترنت؛

احکام صنف پرندگان و پرنده فروشان؛

احکام صنف اغذیه فروشان؛

احکام صنف پارک ها

احکام عمومی کسب و کار؛

احکام صنف قهوه خانه ها؛

احکام صنف الکتریکی ؛

احکام صنف عطاری و دارو گیاهی؛

احکام صنف لوازم صوتی و تصویری؛

احکام بیمه ها.

این دفتراز فقه و زندگی که با تلاش حجت الاسلام و المسلمین مصطفی کوهی پدید آمده، به احکام آژانس تلفنی اختصاص یافته است و امیدواریم محققان و دست اندرکاران محترم، با ارائه تجارب و مسائل شرعی خویش ما را در تکمیل این اثریاری کنند.

با درخواست توفیق از خداوند دانا و توانا و یاری محققان حوزوی و همراهی اصناف کشور، بسیج اصناف و مسؤلان ستادهای امر به معروف، می توان به سوی اسلامی شدن

ص: 13

بازار، آرامش روانی جامعه، کاهش جرم و تخلفات اقتصادی و کسب رضای حضرت حق گام هایی بلندتر برداشت.

امیدواریم با شناخت احکام الاهی در تمام بخش ها و اجرای آن در زندگی فردی و اجتماعی و در سایه فقه ناب اسلامی و با هدایت حضرت بقیت الله (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ، توحید و عدالت در سراسر عالم حاکم گردد.

قم، پژوهشکده امربه معروف و نهی از منکر

خیابان سمیه کوچه 12 پلاک 355

fmaroof.ir info@firmaroof.ir

ص: 14

از درون این شغل، کسب و کار جدیدی به نام «آژانس تاکسی تلفنی» به وجود آمد که از طریق خطوط تلفن، تقاضا را به عرضه نزدیک تر کرده است. کسب و کار تاکسی تلفنی اگرچه بسیار کوچک و ساده می نماید؛ کار خدماتی ارزشمندی است و می تواند در سیستم نظام شهری دارای جایگاه داشته باشد.

آمار و ارقام نشان می دهد که سالانه به طور متوسط، 63 درصد مردم از خدمات تاکسی تلفنی و به طور میانگین، 3/5 بار در ماه از آژانس استفاده می کنند.

همچنین نوجوانان، جوانان و افراد مسن، به ترتیب بالاترین آمار استفاده از آژانس را به خود اختصاص می دهند. این گروه با کسب 70درصد آمار، بالاترین استفاده کنندگان از این نوع خدمات هستند.

4. راحت کردن مسافرت های کوتاه داخل شهری؛

5. امین و مورد اطمینان خانواده ها؛

6. سرویس دهی به مراکز مختلفی همچون مدارس، دانشگاه ها، مهدهای کودک، مراکز تربیت معلم، کارخانه ها، بیمارستان ها و خانواده ها برای خرید خوراک و موارد دیگر؛

7. سرویس دهی به افراد مختلف، ازجمله دانشجویان، دانش آموزان، افراد کهنسال و ناتوان، افراد معلول، افراد مریض، کارگرها، کارمندان و پرستاران.

این نهاد خدمت رسان، به نوعی در اقتصاد مملکت نقش آفرینی می کند. گردش چرخ اقتصاد مملکت برعهده نیروی فکر و کار جامعه است و رساندن به موقع دانش پژوهان به مراکز تعلیم و تربیت، اعم از دانشگاه و مدرسه و کارمندان و کارگران به مراکز کارشان، از جمله مواردی است که بر عهده این نهاد است.

8. ایجاد احساس امنیت در افراد؛ بدان معنا که افراد با اطمینان و اعتماد به مراکز تاکسی تلفنی با آن ها تماس می گیرند و از آن ها در خواست خدمت رسانی می کنند.(1)

مؤسسات کرایه اتومبیل و آژانس های تاکسی تلفنی) که به دوره زمانی یک ساله قبل از آن مربوط است؛ یافته های زیر را نشان می دهد:

نقلیه (5/2 درصد) ملکی و 234هزار و 81 وسیله نقلیه (5/97 درصد) غیرملکی بوده است.(1)

آمریکایی انتخاب کرد؛ خودرویی به نام «Bed Ford» یا اصطلاحا «ب. ب. فورد». در ابتدا نماینده شرکت آمریکایی به هر درشکه که اصطلاحا از رده خارج می شد یک دستگاه تاکسی واگذار می کرد. پس از آن، اتومبیل هایی مانند وُلگا، آستین، شورلت، هیلمن،

موریس، دکاوه، بنز، فیات و سیتروئن وارد بازار حمل و نقل شهری شد.(1)

از ابتدای دهه 50، رشد سریع شهر و افزایش ناگهانی تعداد اتومبیل ها، کنترل خیابان ها را با مشکل مواجه کرد. و لذا لازم بود که در چنین وضعی، شهرداری برای ساماندهی به تاکسی های شهری تدبیری بیندیشد و آن را به مأموران خاصی بسپارد. سرانجام در سال 59، سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران، زیر نظر شهرداری تهران فعالیت خود را آغاز کرد. در همه شهرهای بالای 200 هزار نفر، چنین سازمانی راه اندازی شد و ساماندهی امور تاکسیرانی را بر عهده گرفت. اولین موسسه تاکسی تلفنی در ایران، در سال 1360 کار خود را شروع کرد.

البته هنوز تا صدساله شدن تاکسیرانی در ایران زمان مانده؛ اما این وسیله نقلیه عمومی به نوعی به کارآمدترین و محبوب ترین وسیله نقلیه درون شهری تبدیل شده است.

ص: 20

در هر شهری، حتی اگر ناوگان اتوبوسی نداشته باشد، تاکسی وجود دارد. تنها در تهران بیش از80 هزار دستگاه تاکسی در انواع مختلف تاکسی های نارنجی، تاکسی های سبز و ون وجود دارد. براساس یکی از آمارهای ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت کشور، در کل ایران 340هزار دستگاه تاکسی وجود دارد. (به طور متوسط برای هر 220 ایرانی یک دستگاه تاکسی) و با لحاظ این که خودروهای تاکسی تلفنی ها در این آمار لحاظ نشده است، می توان فهمید مردم ایران تا چه اندازه تاکسی دوست هستند.

تاکسیرانی در حال پیدا کردن ابعاد تازه ای است؛ به طوری که اخیرا سازمان تاکسیرانی تهران، از تاسیس رشته دانشگاهی تاکسیرانی خبر داده است.

رشته تاکسیرانی به صورت رشته ای پودمانی در مقطع کاردانی ارائه خواهد شد و طی آن، 72 واحد درسی با عناوینی همچون فرهنگ اقوام ملل، مکالمات زبان انگلیسی، عربی، ترکی استانبولی، مشتری مداری، سرویس و نگهداری خودرو، شهرشناسی و جغرافیای شهری تدریس و آموزش داده خواهد شد.(1)

ص: 21

ص: 22

و راه هایی برای شما در آن پدید آورد.

در آیه ای دیگری می فرماید : وَ اللَّهُ جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ بِساطاً لِتَسْلُکُوا مِنْها سُبُلاً فِجاجاً؛ و خداوند زمین را برای شما فرش گسترده ای قرار داد تا از راه های وسیع و دره های آن بگذرید [و به هر نقطه می خواهید بروید].(1)

مولّف تفسیر هدایت در شرح این آیه می نویسد:

یعنی راه های فراوان وسیع، و به قولی راه های مختلف؛ و "فج" راه میان دو کوه است و این آیه تأکیدی بر آن است که خداوند متعال زمین را برای ما گسترده و هموار ساخت؛ چه اگر چنین نمی بود، به راه هایی میان نقاط مختلف آن دسترسی پیدا نمی کردیم و از آیات الاهی یکی آن است که هیچ نقطه ای بر زمین یافت نمی شود، مگر این که آدمی می تواند از راهی خود را به آن برساند و گفته خدا (سبلا) به صورت جمع، حکایت از فراوانی و گوناگونی راه ها است، و گستردگی زمین، اعم از راه های خشکی و دریایی و هوایی است.(2)

ص: 24

را می آفریند که نمی دانید.(1)

صاحب کتاب تفسیر نور درتفسیر (یَخْلُقُ ما لا تَعْلَمُون؛ چیزهایی را می آفریند که نمی دانید؛ می نویسد:

«وسایل نقلیه امروزی، چه ماشین، چه قطار و چه هواپیما، در واقع مخلوقِ خدا هستند نه بشر.(2)

از منظر قرآن کریم، وجود مرکب از بزرگ ترین نعمت هایی است که در خدمت انسان قرار داده شده تا انسان از آن ها بهره ببرد. قرآن کریم در این زمینه می فرماید:

(وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِیلاً)؛

و همانا فرزندان آدم را گرامی داشتیم و آنان را در خشکی و دریا [بر مرکب ها] حمل کردیم و از چیزهای پاکیزه روزی شان دادیم و آنان را بر بسیاری از آفریده های خود برتری کامل دادیم. (3)

تفسیر نمونه، در تفسیر آیه مذکور آورده است:

در این جا این نکته جلب توجه می کند که چرا خداوند از میان تمام مواهبی که به انسان بخشیده نخست

ص: 27

به مسئله حرکت او در خشکی و دریا اشاره می کند. این ممکن است به آن جهت باشد که بهره گیری از طیبات و انواع روزی ها بدون حرکت امکان پذیر نیست و حرکت انسان بر صفحه زمین به مرکب راهوار نیاز دارد. آری، "حرکت"، مقدمه هر گونه "برکت" است.

یا به این جهت که می خواهد سلطه او را بر کل پهنای زمین، اعم از دریا و صحرا مشخص کند؛ چرا که هر یک از انواع موجودات بر قسمتی از محدوده زمین سلطه دارند. تنها انسان است که بر کل این کره خاکی حکومت می کند، بر دریا، صحرا، و فراز هوا.(1)

ص: 28

نیز ذکر شده اند، مسائلی هستند که اصالتاً به اخلاق متعلق هستند و در واقع بایدها و نبایدهای آنها در حوزه اخلاق قرار می گیرد؛ اعم از اینکه قانونی مطابق آن وضع شده باشد، یا نه.

به تسخیر او نبودیم؛ جان و مرکبش مصون بماند تا فرود آید.(1)

علی بن ربیعه نقل می کند: مرکبی برای امیرالمومنین، علی (علیه السلام) آوردند. زمانی که حضرت پایش را بر روی مرکب گذاشت، بسم الله گفت و زمانی که بر روی پشت حیوان قرار گرفت، الحمد لله گفت. سپس چنین دعا کرد: (سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ)؛ پاک است کسی که این را برای ما رام کرد؛ وگرنه ما را یارای رام ساختن آنها نبود. سپس سه بار الحمدلله، و سه بار الله اکبر گفت و از خدا خواست:

سبحانک إنی ظلمت نفسی فاغفر لی فإنه لایغفر الذنوب إلا أنت؛ تو پاک و منزه هستی و من به خود ستم کردم؛ پس مرا ببخش که هیچ کسی غیر تو گناهان را نمی بخشد.(2)

خواندن دعای ویژه، هنگام سوار شدن بر وسیله نقلیه، سبب آرامش خاطر راننده و رفع خطرهای سفر وی می شود.

ص: 31

خداوند متعال، در قرآن کریم، اذیت و آزار بندگان مؤمن خویش را گناهی بزرگ می خواند: «وَ الَّذینَ یُؤْذُونَ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِغَیْرِ مَا اکْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً وَ إِثْماً

مُبینا؛ و آنهایی که مردان و زنان مؤمن را بی آنکه جرمی مرتکب شده باشند، می آزارند؛ حقّا متحمّل بهتان و گناهی آشکار شده اند».(1)

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلّم) درباره اذیت مؤمنان می فرماید:

مَنْ آذَی مُؤْمِناً فَقَدْ آذَانِی وَ مَنْ آذَانِی فَقَدْ آذَی اللَّهَ وَ مَنْ آذَی اللَّهَ فَهُوَ مَلْعُونٌ فِی التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الزَّبُورِ وَ الْفُرْقَانِ وَ فِی خَبَرٍ آخَرَ فَعَلَیْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلَائِکَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِین؛ هر کس مؤمنی را اذیت کند، مرا اذیت کرده است و هر کس مرا اذیت کند، خداوند را اذیت کرده است و او در تورات و انجیل و زبور و قرآن مورد لعن قرار گرفته است.(2)

در واقع، فلسفه چنین فرمایشی از رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلّم) این است که خدا و پیامبرش، همچون دوست داشتنِ پدری فرزندانش را، همه بندگان خدا را دوست دارند. بنابراین،

ص: 33

همان طور که پدر از اذیت شدن فرزندانش ناراحت می شود، خداوند و رسولش نیز از اذیت شدن بندگانش، اذیت می گردند.

امام صادق(علیه السلام) در تعریف انسان های نیک و رستگار می فرمایند:

«سوگند به خدا که نیکان رستگار شدند. آیا می دانی آنها چه کسانی هستند؟ آنان کسانی هستند که آزارشان به مورچه ای نمی رسد.(1)

ملّا مهدی نراقی در کتاب جامع السعادات در مورد اذیت مؤمنان چنین می گوید:

«شکی نیست که ایذای مؤمن و تحقیر او در شریعت حرام است و موجب هلاکت ابدی است.(2)

مصادیق اذیت و آزار رانندگی به دیگران عبارت است از :

به عنوان ابزاری برای هشدار دیگران در این وسایل قرار داده شده است. بنابراین، استفاده از بوق برای این مقصود همواره الزامی است و مواردی مانند هشدار به عابرین پیاده که با غفلت از وسایل نقلیه وارد خیابان می شوند؛ هشدار به رانندگان دیگر که بدون توجه به وسایل نقلیه پشت سر و بدون زدن چراغ راهنما به راست یا چپ منحرف می شوند، هشدار به رانندگانی که بدون توقف، از خیابان فرعی به اصلی وارد می شوند. در این گونه موارد، استفاده از بوق الزامی است؛ اما در غیر این موارد، مانند استفاده از بوق برای خودنمایی و هشدار به دیگران ممنوع است. در ماده 184 آیین نامه راهنمایی و رانندگی، به مصادیق ممنوع بوق زدن اشاره شده است:

استفاده از بوق های شیپوری، سوت بلبلی و به طور کلی، هر نوع وسیله آگاه سازی صوتی، با صدای ناهنجار و غیرعادی در مناطق مسکونی و همچنین بوق زدن ممتد یا غیرضروری و یا زدن بوق در محل هایی که این عمل به وسیله علایم منع شده است، ممنوع است. استفاده از بوق برای مقاصدی مانند صدا زدن افراد، جلب توجه مسافر، اعلام حضور و باز کردن در منزل، خداحافظی و مانند آنها ممنوع است.

ص: 35

یکی دیگر از مصادیق ممنوع بوق زدن که زیاد مشاهده می شود، بوق زدن برای بیان شادی خود در مراسم عروسی و یا غیر آن، مانند برنده شدن تیم ورزشی مورد نظر است. بوق زدن های بی مورد و غیرضروری که راننده تنها از سر بی حوصلگی، خستگی و تعجیل آن را به صدا در می آورد؛ مانند بوق زدن در پشت چراغ قرمز یا پشت راه بندان هایی که به علت تصادف یا تعمیر جاده ایجاد می شود، نیز از موارد ممنوع است. در همه این موارد، بوق زدن نه تنها به لحاظ قانونی، بلکه به لحاظ اخلاقی نیز ممنوع است؛ زیرا موجب اذیت، آزار، ترس و وحشت دیگران می شود. بنابراین، راننده با اخلاق قبل از بوق زدن، از خود می پرسد آیا این بوق از موارد مجاز و ضروری است یا از موارد ممنوع؟ آیا این بوق زدن ممکن است موجب ترس، وحشت، اذیت و آزار کسی شود یا نه؟ اگر بوق زدن ما موجب اذیت دیگران شود، عملی غیراخلاقی انجام داده ایم

و به لحاظ اخلاقی مسئول بوده و باید از کسی که با بوق زدن بی هنجار ما متضرر شده است، رضایت بگیریم

رانندگان محترم آژانس تلفنی می توانند با در اختیار داشتن شماره تلفن مشتری با او تماس بگیرند و حضور خود را اعلام کنند؛ نه این که با بوق زدن در کوچه موجب آزار مردم شوند.

ص: 36

بارانی از ارتکاب این فعل غیراخلاقی بپرهیزند.

از جمله پارک دوبله و توقف در جاهای نامناسب که موجب زحمت یا آسیب عابرین می شود، ممنوع است و ایجادکنندگان آنها ضامن صدمات احتمالی وارد شده به مردم هستند.

با توقف خودرو، به این گونه افراد اجازه عبور بدهیم.

مورد دیگر اصل مذکور، کمک به رانندگان یا مسافران در راه مانده است. متأسفانه گاه مشاهده می شود که برخی

رانندگان سودجو در شرایط سخت، مانند فصل سرما و یخبندان، به جای این که به مسافران در راه مانده کمک کنند، کرایه ای چند برابر برای رساندن آنها به مقصدشان را درخواست می کنند! این گونه رفتار که سوء استفاده از شرایط سخت و نیازمندی انسان هاست، به لحاظ اخلاقی و دینی بسیار ناپسند و خارج از اخلاق انسانی است. امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:

هر کس مؤمنی را از چیزی که به آن نیازمند است، منع کند؛ در حالی که خودش آن را دارد یا می تواند از کس دیگر برای او تهیه اش کند؛ خداوند او را در روز قیامت با صورتی سیاه، چشمانی نابینا و در حالی که دستانش به گردنش آویزان است، محشور می کند و گفته می شود: این، همان خائنی است که به خدا و پیامبرش خیانت کرده است. سپس به آتش انداخته می شود.(1)

ص: 40

است به قیمت جان خود یا دیگری تمام شود. از این رو، کنترل خشم در رانندگی بسیار ضروری است. رانندگان پرخاشگر با رفتارهای زیر برای خود و دیگران خطر آفرین هستند:

الف) تغییر مسیر ناگهانی و خطرناک؛

ب) سبقت غیر مجاز اتومبیل مقابل؛

ج) عدم رعایت فاصله با اتومبیل جلویی؛

د) توهین، نعره کشیدن و رفتارهای ضد اخلاقی؛

ه-) بوق زدن غیرضروری و مکرر؛

و) استفاده از نور بالا برای تنبیه راننده مقابل؛

ز) حرکت سریع و تعقیب و گریز اتومبیل دیگر؛

ح) سرعت های نابه جا و غیر مجاز؛

ط) مانور و تغییر مسیر به طور مکرر؛

ی) اشغال طولانی خط سرعت به قصد تنبیه اتومبیل پشت سر؛

ک) ترمزهای مکرر و ناگهانی؛

ل) انحراف از مسیر اصلی و حرکت در شانه جاده؛

م) عبور از خط مقابل برای رهایی از ترافیک.

مسافران و عابرین تعریف کرده است. بنابراین، این حقوق جزء حقوق قانونی هستند که منشأ پیدایش آنها قانون است. به همین دلیل، متخلفان از این قوانین، تحت پیگرد قانون قرار گرفته، مجازات می شوند. البته برخی از حقوق در مقوله رانندگی جزء حقوق قانونی نمی باشند؛ به این معنا که قانونگذار برای تخلف از آنها مجازاتی در نظر نگرفته است، بلکه جزء مبانی اخلاقی هستند و وجدان اخلاقی و انسانی ما را به رعایت آن ها ملزم می کند. در هر صورت، باید توجه داشت که به لحاظ اخلاقی، رعایت هر حقّی، فارغ از منشأ پیدایش آن، وظیفه ای اخلاقی است. بر اساس آموزه های اخلاقی، حقّ هر صاحب حقّی باید رعایت شود و این حق باید به محق اعطا گردد. از این رو، اگر چه حقوق قانونی، منشأ قانونی دارند؛ ما اخلاقاً موظف به رعایت اصولی هستیم که در مبانی اخلاقی ریشه دارند (علاوه بر حقوق قانونی). انسانی که حقوق قانونی دیگران را رعایت نکند، مستوجب نکوهش و مذمت است.

از منظر اخلاق اسلامی رعایت حقوق برادران دینی، وظیفه ای اخلاقی، شرعی است که ریشه در حقوق خداوند متعال دارد. امام علی(علیه السلام) در این مورد فرموده اند:

«خداوند سبحان، حقوق بندگانش را مقدمه حقوق

ص: 43

خود قرار داده است. هرکس به ادای حقوق بندگان خدا قیام کند، ادا کننده حقوق خدا خواهد بود».(1)

آنچه در اخلاق دینی و غیردینی به طور مشترک بر آن تأکید شده، رعایت حقوق انسان های دیگر است. فرقی نمی کند چه نوع حقّی باشد. بنابراین، عدم رعایت حقوق دیگران، از جمله عدم رعایت حقّ تقدم در تقاطع ها، حقوق عابرین و عدم رعایت حقوق رانندگان در عبور از چراغ سبز، امری غیراخلاقی است؛ متأسفانه قوانین راهنمایی و رانندگی، برای عبور وسایل نقلیه از چراغ قرمز جرایم سنگینی در نظر گرفته است؛ ولی برای عبور عابرین از چراغ قرمز که تجاوز به حقوق رانندگان است، مجازاتی وجود ندارد. شاید دلیل آن، عدم امکان عملی اجرای چنین مجازات هایی است. در چنین مواردی، اخلاق می تواند به کمک قانون بشتابد و مشکل را حل بکند. عابران باید توجه داشته باشند که عبور از چراغ قرمز، تجاوز به حقوق رانندگان و مصداق ظلم است؛ ظلمی که حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام در مذمت آن فرموده اند:

«از ظلم بپرهیزید که بزرگ ترین جرائم و عظیم ترین معاصی است».(2)

ص: 44

گاهی اوقات شنیده می شود راننده ای در پاسخ به اعتراض دیگران نسبت به رفتارهای نادرست رانندگی اش، عبارت «خودرویم بیمه است؛ دیه ات را می دهم» را بر زبان می أآورد. چنین رانندگانی حکم قاتل بالقوه را دارند و فکر می کنند به دلیل پرداخت مقداری حقّ بیمه، اجازه دارند حقوق دیگران را مورد تعرض قرار دهند! چنین تفکرات و رفتارهایی، با شئون انسانی متباین است.

این نوع تفکر، سبب تحریک راننده می شود و او را به بروز رفتارهای خطرناک، همچون حرکت های پرشتاب و ناگهانی (مانور رفتن)، سبقت از سمت راست، سبقت غیر مجاز از سمت چپ، رانندگی طولانی در خط سبقت و غیره سوق می دهد. این رانندگان اجرای هر حرکتی را برای خود مجاز می دانند.

اگر سوار خودروی مدل بالا و گران قیمت - نسبت به خودروهای در حال عبور - هستیم، خود را همچون دیگر رانندگان وسایل نقلیه، دارای حقوق مساوی بدانیم و از ارتکاب رفتارهای تحقیر آمیز نسبت به دیگران اجتناب کنیم؛ چرا که ارزش آدمی به داشته های ظاهری نیست، بلکه ارزش انسان به رفتاری است که در مقابل بروز می دهد.

امام علی علیه السلام می فرماید:

« اَلعَفوُ تاجُ المَکارِمِ؛ گذشت، اُوج بزرگواری هاست».(1)

در رانندگی نیز بخشش و گذشت از تقصیر راننده ای که عمداً یا سهواً به خطایی دچار شده است و حقی را از دیگری ضایع کرده یا موجب ناراحتی شده است، عملی اخلاقی و ضروری است. بسیار مشاهده می شود که رانندگان به هنگام تضییع حق خود توسط رانندگان متخلف دیگر، شروع به فحش و ناسزاگویی به او می کنند. بدین ترتیب، خود مرتکب عمل غیراخلاقی دیگر می شوند و یا با بوق زدن های ممتد، بستن راه و اجازه سبقت ندادن به راننده مقصر یا تعقیب او و حرکت با سرعت بالا برای رسیدن به او، نور بالا زدن و غیره؛ خود در صدد تأدیب راننده مقصر برمی آیند و بدین ترتیب، تخلفات متعددی را موجب می شوند. باید توجه داشت که تأدیب راننده متخلف، تنها وظیفه پلیس است و رانندگان دیگر به هیچ وجه چنین وظیفه ای ندارند. در نهایت فقط می توان از باب امر به معروف و نهی از منکر به او تذکر داد. البته روشن است که عفو و گذشت توصیه ای است که به رانندگان می شود. ولی پلیس بدون هیچ گذشتی باید با متخلفان برخورد کند تا از تکرار این تخلفات جلوگیری شود و تخلف راننده خاطی که

ص: 47

در واقع حقی از جامعه ضایع کرده است، بی پاسخ نماند.

با این همه تاکید اسلام به کار؛ باید طوری برنامه های زندگی تنظیم شود که کارکردن مانع رسیدگی به امور

خانواده و زندگی خصوصی نشود؛ مخصوصا رانندگان آژانس های تلفنی که فعالیت هایشان شبانه روزی است، باید طوری برنامه ریزی کنند که بتوانند ساعاتی در کنار خانواده باشند تا مایه آرامش و دلگرمی آنها شوند.

قران کریم در آیه 19 سوره نساء می فرماید:

(وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوف)؛ و با آنان [همسرانتان] به نیکی معاشرت کنید».

رسول خدا (صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم) از مردی پرسید: آیا امروز، روزه گرفته ای؟ عرض کرد: خیر. فرمود: به عیادت بیماری رفته ای؟ عرض کرد: خیر. حضرت فرمود: در تشییع جنازه ای شرکت کرده ای؟ مرد گفت: خیر. حضرت فرمود: تنگدست مسکینی را غذا داده ای؟ مرد عرض کرد: خیر. پس حضرت فرمود: به خانه خود بازگرد و به افراد خانواده خود محبت کن و آنها را ببوس؛ که این عمل، به منزله صدقه تو به آنهاست [و برای تو پاداش صدقه را دارد].(1)

ص: 49

وسیله سالم، تمیز و با کیفیت مناسب است. بهره گیری از تاکسی ها و وسایل نقلیه فرسوده در سطح شهر، نقض حقوق مسافران از جانب رانندگان و سازمان های تاکسیرانی است.

ه-) از آن جا که غالبا رانندگان محترم اوّلین کسانی هستند که مسافران خارجی با آنها برخورد می کنند، چه زیباست رانندگان طوری رفتار کنند که رفتارشان گویای عظمت اخلاقی ایرانیان و بلند طبعی و کرامت مسلمانان باشد و به ویژه در گرفتن کرایه از آن ها، نرخ مصوّب را لحاظ داشته باشند.

و) بسیاری از مردم از تاکسی تلفنی به این دلیل که زودتر به مقصدشان برسند، استفاده می کنند. لذا رانندگان محترم باید مسئله سوخت(بنزین) و مسائل فنی خودرو خود را قبل از سوارکردن مسافر حل کنند تا مسافر برای این امور معطّل نماند.

پیشنهاد می شود سازمان اتوبوس رانی و تاکسیرانی، منشوری اخلاقی، مشتمل بر وظایف و حقوق متقابل مسافران و رانندگان تنظیم کرده و داخل وسایل نقلیه عمومی نصب کنند تا هر دو طرف از حقوق یکدیگر مطلع شوند.

ص: 52

اجتماعی افراد است. البته در اسلام، حفظ تندرستی، این نعمت ارزشمند الاهی بر همگان واجب است و حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله)می فرماید: «دو نعمت است که مردم قدر آن را نمی دانند: سلامتی و جوانی». چون تندرستی از بزرگ ترین نعمت های خداوند متعال است، باید در حفظ آن بکوشیم و پیش از افتادن در بستر بیماری به اصول بهداشتی توجه و با حفظ بهداشت خصوصی و عمومی و روانی از ایجاد بیماری تا حد توان پیشگیری کنیم.

قرآن مجید پیروان خود را برای زیستن در محیطی پاک و مطمئن به حفظ بهداشت فردی و اجتماعی فرا می خواند. خداوند پس از بعثت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به او می فرماید: (وَ ثِیابَکَ فَطَهِّرْ)؛ جامه خود را پاکیزه ساز».(1)

نیز در ستایش پاکان می فرماید: (إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوّابینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرینَ)؛ خداوند توبه کنندگان را دوست دارد و پاکان را نیز دوست دارد».(2)

ص: 54

در ارزشمندی نظافت همین بس که حضرت محمد(صلی الله علیه و آله و سلّم) در روایتی می فرمایند:

« هر چه در توان دارید برای پاکیزگی بکوشید؛ زیرا خداوند، اسلام را بر اساس پاکیزگی استوار کرده است و فقط افراد پاکیزه می توانند وارد بهشت شوند».(1)

چه زیباست که رانندگان محترم، هم مراقب بهداشت فردی و هم مراقب نظافت داخل ماشین باشند.

برای اجرای بهتر و دقیق تر این توصیه اخلاقی نکاتی چند پیشنهاد می شود:

الف) بدن به طور طبیعی در حین کار عرق می کند؛ لذا در روزهای گرم و داخل تاکسی، غالباً بوی ناخوشایندی استشمام می شود. پس لازم است راننده علاوه بر زدودن موهای زاید بدن، روزانه دوش گرفته و در دفعات مختلف پاها و جوراب را بشوید که این عمل علاوه بر رفع بوی بد، بر رفع خستگی و تسکین روان اثر زیادی دارد.(2)

ب) موی سر را تا مدت زیاد، بدون آرایش رها نکند و هنگام آرایش توجه داشته باشد که آرایشگر موهای او را طبق مدل طبیعی و متعارف کوتاه کند، نه بر طبق مدل و مُد تقلیدی که امروز به عنوان شعار سیاسی - فرهنگی از سوی

ص: 55

گروه های خارجی مبتذل و منحرف جنسی، جامعه اسلامی را آلوده کرده است.(1)

ج) بوی نامطبوع فضای دهان باعث رنجش مسافران در محیط محدود و بسته داخل تاکسی خواهد شد؛ پس برای پیشگیری بهتر است:

د) راننده قبل از نشستن پشت فرمان، به خصوص در نوبت صبح، علاوه بر خلال کردن، مسواک بزند و فضای دهان را با آب نمک شست وشو دهد. خلال کردن و مسواک زدن از اخلاق انبیاست؛

چنان که از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) چنین روایت شده است:

«حضرت جبرئیل پیوسته مرا به مسواک کردن توصیه می کردند؛ تا حدّی که گمان کردم مسواک زدن از جمله واجبات دینی است».(2)

ه) قبل از ارائه سرویس از خوردن مواد بودار مثل سیر بپرهیزد.(3)

برای حفظ آن حتی می توان واجباتی مثل نماز و روزه و حج را به تأخیر انداخت و از ادای آن ها خودداری کرد.(1)

رسول خدا(صلّی الله علیه و آله) در بخشی از خطبه خود در حجة الوداع(2) اهمیت حفظ جان را چنین توصیف می کند: «مردم ! چنان که این روز [ایّام حج] و این شهر [مکّه] محترم است، خون، عرض و آبروی شما هم محترم است. حق ریختن خون و بردن آبروی یکدیگر را ندارید، تا آن گاه که به دیدار خدا نایل گردید.»

از این رو راننده تاکسی تلفنی در مواردی که می داند در صورت اقدام کاری، جانش به خطر می افتد و کشته خواهد شد، از نظر احکام اسلامی نباید آن کار را انجام دهد و مُجاز نیست جان خود را در مخاطره قرار دهد. بنابراین، با رعایت نکات زیر، می تواند جان خود، مسافران و عابران را حفظ کند:

الف) حرکت با سرعت مجاز و پرهیز از سبقت بی مورد، یا تخلف دیگر.

ب) اجتناب از هر عملی که او را از توجه به رانندگی باز دارد؛ مثل خوردن و آشامیدن که از سوی قانون نیز منع شده

ص: 57

است.(1)

ج) سوار کردن سرنشین در سمت چپ راننده که از طرف قانون نیز منع شده و جریمه دارد.(2)

د) مطابق قانون، راننده بعد از سوار شدن مسافر تا از بسته شدن کامل درِ تاکسی اطمینان پیدا نکرده است، نباید حرکت کند و نیز تا لحظه توقف کامل، اجازه باز کردن درِ تاکسی را به سر نشین ندهد. رعایت این نکته نیز بر حفظ جان مسافر مؤثر است.

ه)مسافرین ردیف عقب را از سمت چپ پیاده نکند.

متأسفانه آمار تصادفات رانندگی درون شهرها بالاست و باید رانندگان محترم در حین رانندگی کمال دقت را داشته و قوانین، اخلاق و آداب رانندگی را رعایت کنند.

ص: 58

آمار تصادفات درون شهری کشور:(1)

سال

کل تصادفات (فقره)

منجر به فوق

منجر به جرح

منجر به خسارت (فقره)

تعداد تصادف (فقره)

تعداد فوت شده

تعداد تصادف (فقره)

تعداد مجروح

1385

646851

1307

1427

93789

115378

551755

1386

601896

1348

1471

94943

113228

505605

1387

623447

1442

1700

108551

128939

513454

1388

539755

3436

4951

128142

161373

408177

1389(3)

530296

8008

9810

294895

320928

227393

1390(4)

270015

4117

4457

151421

169850

114477

1391

296116

4533

5061

165650

189778

125933

1392

193427

1419

1545

90792

107159

101216

ص: 59

هستند، معمولاً والدین برای سرویس های رفت و آمد فرزندان خود از تاکسی تلفنی ها استفاده می کنند. بنابراین، راننده های محترم تاکسی تلفنی باید نکاتی را در این باره رعایت کنند:

الف) چون طبع دانش آموزان پر نشاط و پر جنب و جوش است، در صورت شلوغی دانش آموزان، رانندگان، با صبر و بردباری با آن ها رفتار کنند و عصبانی نشوند.

ب) در صورت خرابی ماشین، یا مسافرت و یا هر علّت دیگر که موجب می شود راننده به سرویس نرسد، با اولیای دانش آموزان تماس بگیرند و آن ها را در جریان بگذارند.

ج) رانندگان محترم توجه داشته باشند که بیش از ظرفیت مجاز دانش آموز سوار نکنند.

مردم و مسئولیت هر یک از افراد جامعه در برابر اموال دیگران است.(1)

تاکسیران خوب باید مصداق بارز حدیث مذکور باشد. لذا:

الف) تاکسیران خوب تصرف در مال مسافران را، اعم از پول نقد یا اثاث همراه، بر خود حرام می داند و آن را امانت می داند و تلاش می کند از مصداق کلام امام صادق(علیه السلام) باشد که می فرمایند: «مومن کسی است که مردم او را نسبت به اموال و جان خود امین بشمارند».(2)

ب) تاکسیران مؤمن پیوسته مراقب است از روی سهل انگاری یا غفلت یا وسوسه، عملی صورت ندهد که خیانت تلقی شود؛ زیرا رسول مکرّم اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: « کسی که به مال مردم خیانت کند، از ما نیست».(3)

مراجع تقلید در بیان حکم شرعی وسایل جا مانده در تاکسی می گویند: «راننده حق استفاده از آن وسایل را ندارد و اگر از پیدا کردن صاحبان آنها مأیوس شد، می تواند از طرف آن ها به فقیر صدقه بدهد و برای این کار بنا بر احتیاط

ص: 63

واجب از حاکم شرع اجازه بگیرد».(1)

وارد شود، تاکسیران ضامن است و باید رضایت مسافر را جلب و یا خسارت وارده را جبران کند.

باطل [و از طرق نامشروع] نخورید؛ مگر اینکه تجارتی باشد که با رضایت شما انجام گیرد...».(1)

امام علی(علیه السلام) فرمود: « پاکیزه ترین مال آن است که از حلال به دست آید». (2)

رانندگان محترم تاکسی تلفنی، شبانه روز مشغول کسب و کار هستند تا روزی حلال برای خود و خانواده تأمین

کنند. در کنار این سعی و تلاش، چه زیباست به نکات زیر توجه کنند تا درآمد آن ها به مال حرام مخلوط نشود:

و به سود عادلانه قانع باشند.(1)

حرام است.(1)

در زمان امام کاظم(علیه السّلام)، یکی از شیعیان به نام صفوان، یک بنگاه کرایه وسایل حمل و نقل داشت که وسایل حمل و نقل در آن زمان بیشتر شُتر بود و این بنگاه تا آن جا گسترده بود که گاهی دستگاه خلافت، وسایل او را برای حمل و نقل بارها کرایه می کرد. روزی هارون برای سفری به مکّه، لوازم حمل و نقل او را خواست و قرار دادی با او بست. روزی صفوان خدمت امام(ع) رسید و اعلام کرد که من چنین کاری کرده ام. حضرت فرمود: چرا شترهایت را به این مرد ستمگر کرایه دادی؟ گفت: چون سفر، سفر حج و سفر طاعت بود، کرایه دادم؛ والّا کرایه نمی دادم. حضرت فرمود: تمام پول هایت را گرفته ای یا پس کرایه هایت مانده است؟ گفت: آری مانده است. حضرت فرمود: آیا ته دلت علاقه مند است که لااقل هارون این قدر در دنیا زنده بماند که برگردد و مابقی کرایه تو را بدهد؟ صفوان گفت: بله. فرمود: تو همین مقدار به بقای ظالم راضی هستی،

ص: 69

و همین گناه است. صفوان به خود آمد و تمام شترها را فروخت. فروش شترهای صفوان را به هارون خبر دادند. هارون او را احضار کرد و از صفوان، جریان را پرسید. صفوان گفت: من پیر شده ام و دیگر این کار از من ساخته نیست. هارون گفت: راستش را بگو، چرا شترهایت را فروختی؟ صفوان گفت: راستش همین است. هارون گفت: نه، من می دانم قضیه چیست. موسی بن جعفر(علیه السلام) خبردار شده که تو شترها را به من کرایه داده ای و به تو گفته است که این کار خلاف شرع است! به خدا قسم اگر نبود سوابق زیادی که ما از سالیان دراز با خاندان تو داریم دستور می دادم همین جا اعدامت کنند!(1)

این حکایت که در حقیقت سیره معصومان است، نشان می دهد کرایه دهنده وسیله نقلیه نباید وسیله خود را در راه گناه کرایه دهد و یا آن را به کسی اجاره دهد که وجود آن شخص کلیت قضیه به ضرر جوامع اسلامی است؛ هر چند آن شخص وسیله را برای کاری ظاهراً نیکو کرایه کرده باشد.

ص: 70

مسئله:

1- اگر معتادی یک ماشین برای خریدو فروش مواد مصرفی خودش کرایه کند، آیا پول کرایه برای راننده اشکال دارد؟

جواب: اشکال دارد.(1)

2. من آژانس دارم و بعد سرویس گروه ارکسترم؛ آیا پولی که در قبال کرایه ماشین به من می دهند، حلال است یا حرام؟

جواب: در صورتی که احتمال می دهید آن ها درآمد حلالی هم دارند و شما نمی دانید از کدام درآمد به شما کرایه می دهند، برای شما مانعی ندارد.(2)

لِلَّهِ قانِتینَ)؛ نمازها و نماز میانین را پاس دارید و مطیعانه برای خدا قیام کنید.»(1)

یا درباره اهمیت نمازبه عنوان عامل دورکننده ازگناه می فرماید: «هر چه را از این کتاب بر تو وحی شده است، تلاوت کن و نماز بگزار؛ که نماز آدمی را از فحشا و منکر باز می دارد و ذکر خدا بزرگ تر است و خدا به کارهایی که می کنید، آگاه است».(2)

حضرت لقمان خطاب به فرزندش می گوید: « ای پسرک من! نماز بگزار، و امر به معروف و نهی از منکر کن و بر هر چه بر تو رسد صبر کن که این از کارهایی است که نباید سهلش انگاشت».(3)

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمودند: « بنده ای نیست که به وقت های نماز و جاهای خورشید اهمیت بدهد، مگر این که من سه چیز را برای او ضمانت می کنم: برطرف شدن گرفتاری ها و ناراحتی ها، آسایش و خوشی به هنگام مردن و نجات

ص: 72

از آتش».(1)

از شایسته ترین خصوصیات اخلاقی راننده تاکسی تلفنی، خواندن نماز و روزه گرفتن راننده تاکسی درون شهری هنگام مسافرت بیرون شهراست. البته اگر به طور غیر مستمر به مسافرت می رود، نمازش شکسته و روزه اش باطل می شود و اگر به طور مستمر(کثیر السفر(2)) به عنوان رانندگی به مسافرت می رود، نمازش کامل و روزه اش صحیح است.(3)

ص: 73

• مساله

آیت الله خامنه ای: در کلمات فقها(رضوان الله علیهم) مراد از کسی که شغل او مسافرت است، کسی است که قوام کار او به سفر است.(1)

راننده تاکسی تلفنی اولین روز اشتغال به تاکسیرانی را آغاز «سال خمسی» خود قرار دهد.(1)

پس از گذشت یک سال قمری یا شمسی، یعنی در سالروز اشتغال به تاکسیرانی، زمان محاسبه و پرداخت خمس فرا می رسد.

علما و مراجع تقلید در مورد با خمس درآمد و ماشین تاکسیران می گویند:

الف) اگر بدون آن تاکسی زندگی او اداره نمی شود، تاکسی او خمس ندارد؛ ولی اگر درآمد او از سال خمسی اضافه آمد و چیزی پس انداز کرد، خمس دارد.(2)

ب) برخی از مراجع تقلید قائلند که ماشین سواری به علّت این که وسیله کاری است، خمس به آن تعلّق می گیرد.(3)

تعلق می گیرد.(1)

نامحرم فقط در حد ضرورت جایز است.

در باب شوخی نیز فرموده اند: اگر کسی با زن نامحرم شوخی کند، در ازای هر کلمه شوخی هزار سال در جهنّم محبوس خواهد شد.(1)

از طرفی برخی از افراد سودجو در صدد فریب دادن راننده ها هستند که آنها را برای مطامع جنسی یا موارد دیگر شکار کنند که این نیز از خطراتی است که این قشر را تهدید می کند.

نحوه نصب آیینه ها داخل ماشین چنان چه به نگاه کردن به نامحرم منجر گردد، یکی از دام های کلیدی شیطان است. هر کس دیده اش را رها سازد و به راحتی به هر نامحرمی نگاه کند، به دلیل تبعات آن حسرتش بسیار خواهد بود و کسی که چشم خود را بر هم گذارد و مناظر شهوت انگیز و نامحرم را نگاه نکند، قلب او در راحتی و آسایش خواهد بود. (2)

امام علی(علیه السلام) در این زمینه می فرماید: « هر کس چشم خود را [از نامحرم] فرو بندد، قلبش راحت می شود».(3)

ص: 77

کند. حکم آن چیست؟

جواب: حرام نیست؛ ولی سعی شود چنین اتفاقی نیفتد.(1)

مؤسسه تاکسی تلفنی خواهد بود؛ زیرا مشتری به آن ها اطمینان بیشتری پیدا خواهد کرد.

(مانند قوانیین رانندگی) ضروری عنوان کرده اند.(1)

د) تخلف از قوانین راهنمایی و رانندگی و همچنین سایر قوانین مشروعه جایز نیست.(2)

هم موکول به نظر عرفی مکلّف است و اگر موسیقی این گونه نباشد، به خودی خود اشکال ندارد.(1)

مقصود فقیهان از واژه "لهو" سازگاری و همنوایی آواز و آهنگ نواخته شده با مجالس فساد و خوش گذرانی است؛ یعنی ممکن است نغمه ای طرب انگیز نباشد؛ ولی از نغمه هایی باشد که فقط در جلسات فاسقان و هواپرستان رایج باشد. این آهنگ را لهوی گویند و اگر دارای هر دو مشخصه (طرب و لهو) باشد، مطرب لهوی گفته می شود.

بنابراین، به عقیده همه فقهای شیعه، گوش کردن به موسیقی مطرب حرام است و اگر مسافری به دلیل پخش موسیقی مطرب از راننده بخواهد که موسیقی مطرب را خاموش کند، شرعا خاموش کردن این موسیقی بر راننده، واجب است.

کامل حجاب و شئونات اسلامی اشکالی ندارد.(1)

از مبدا به سمت منزل یا محل کار متقاضی حرکت کرد، با یک پیامک به وی اطلاع داده شود و دست آخر هزینه به شکل فاکتور کامپیوتری در داخل پاکت به او داده شود.

2. راننده، به مسافردر حمل احیانا چمدان و کالا کمک کند.

3. اتومبیل دارای شناسه آژانس باشد. این علائم به مسافران اطمینان خاطر می دهد که راننده مورد نظر دارای صلاحیت است و زیرنظر سازمان تاکسیرانی فعالیت می کند.

4. راننده یونیفورم مخصوص بر تن داشته باشد.

5. رانندگان موسسه تاکسی تلفنی، افرادی آموزش دیده باشند.

6. داشتن شماره های متعدد برای تماس با تاکسی تلفنی و رساندن آن شماره ها به دست مردم به و سیله تبلیغات.

2. یکی از مشکلات بزرگی که موسسات تاکسی تلفنی با آن روبه رو هستند، افزایش آژانس های تلفنی غیر مجاز و غیر قانونی است. برای حل این مشکل، باید سازمان های نظارتی مربوط با جدّیت تمام با آژانس های غیر مجاز برخورد کنند.

3. کمبود جا و کوچکی مکان تاکسی تلفنی، از جمله مشکلاتی است که برخی از راننده های تاکسی تلفنی اظهار می کنند.

ص: 85

ص: 86

تبصره: انواع سرویس های تاکسی شهری که با عناوین، رنگ ها و فرم های گوناگون، نظیر نارنجی وفرودگاه که با وسایل نقلیه سواری، استیشن یا خودروی مناسب دیگر یا آژانس مشغول به کارهستند؛ مشمول این آیین نامه هستند.

ماده3. تمرکز امور مربوط به تاکسیرانی، همچنین کلیه امور مربوط به حمل ونقل عمومی مسافر دردرون شهر، در حیطه نظارت و مسئولیت شهرداری است.

تبصره: شهرداری می تواند به منظور رعایت مفاد این آیین نامه، برای اشخاص حقوقی واجدشرایط، مجوز حمل ونقل عمومی مسافر درون شهری صادر نماید. اشخاص یادشده بر طبق مفاد این آیین نامه و به نمایندگی از شهرداری به حمل ونقل عمومی مسافر درون شهری اقدام می نمایند.

می شود. مجوز مذکور فقط برای اشتغال فرد با وسیله نقلیه مشخص است، اعم از اینکه وسیله نقلیه متعلق به دارنده مجوز باشد، یا به اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگر تعلق داشته باشد.

تبصره: شماره پروانه تاکسیرانی به عنوان کد شناسایی راننده نیز به کار خواهد رفت.

ماده5. مراحل مختلف صدور پروانه تاکسیرانی به قرار زیر است:

الف) ثبت نام از متقاضی؛

ب) امتحان ورودی مطابق با مفاد دستورالعمل امتحان که به تصویب شهرداری می رسد؛

ج) تحقیق در مورد صلاحیت اخلاقی و اجتماعی متقاضی؛

د) مصاحبه حضوری؛

ه-) صدور پروانه تاکسیرانی مطابق مقررات موضوعه توسط شهرداری و در قبال اخذ گواهینامه معتبر رانندگی.

تبصره1. با توجه به درج نوع و شماره گواهینامه رانندگی در پروانه تاکسیرانی، پروانه مزبور برای رانندگی با تاکسی به منزله کارت شهری موضوع آیین نامه راهنمایی و رانندگی و گواهینامه رانندگی است.

ص: 89

تبصره 2. تعداد پروانه تاکسیرانی و پروانه بهره برداری از امتیاز سرویس های تاکسی شهری در هرشهر، با رعایت ضوابط مصوب شورای عالی ترافیک، توسط شهرداری تعیین می شود.

تبصره 3. هزینه خدمات و هزینه صدور پروانه ها و مجوزهای موضوع این آیین نامه و حق امتیازپروانه بهره برداری و حق

امتیاز واگذاری نمایندگی به اشخاص حقوقی، با تصویب شورای شهر یاجانشین قانونی آن و تایید وزارت کشور توسط شهرداری از متقاضیان اخذ خواهد شد.

تبصره 4. مدت اعتبار پروانه تاکسیرانی (2) سال است و در صورت دارا بودن شرایط، هربارتمدید آن برای (2) سال دیگر توسط شهرداری مجاز است.

تبصره 5. شهرداری موظف است نسخه ای از پروانه تاکسیرانی را برای اطلاع راهنمایی و رانندگی یا هر مرجع ذی صلاح جانشین ارسال کند.

ماده 6. شرایط لازم برای دریافت پروانه تاکسیرانی به شرح زیر می باشد:

الف) داشتن حداقل (23) سال؛

ب) داشتن حداقل گواهی پایان دوره ابتدایی یا گواهی نهضت سوادآموزی معادل آن برای افرادی که کمتر از (50)

ص: 90

سال دارند و سواد خواندن و نوشتن برای افرادی که دارای بیش از (50) سال هستند؛

ج) داشتن برگ پایان خدمت یا معافیت از خدمت وظیفه عمومی؛

د) دارا بودن گواهینامه معتبر رانندگی اتومبیل که حداقل یک سال از تاریخ دریافت آن گذشته باشد؛

ه-) داشتن تاهل؛

و) تابعیت جمهوری اسلامی ایران؛

ز) نداشتن سوءپیشینه؛

ح) عدم اشتهار به فساد اخلاقی؛

ط) ارائه گواهی صحت بدنی و فکری و عدم اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی؛

ی) محروم نبودن از حقوق اجتماعی یا اشتغال به رانندگی از طرف مراجع ذی صلاح؛

ک) التزام به رعایت شئون اسلامی؛

ل) نداشتن شغل دیگر.

تبصره: در صورت فقدان هر یک از شرایط یاد شده، اعتبار پروانه خاتمه می پذیرد.

ماده 7. متقاضی صدور پروانه تاکسیرانی مکلف به سپردن تعهد رسمی مبنی بر عدم انجام تخلفات موضوع

ص: 91

این آیین نامه و قبول تصمیم های هیات های انضباطی و رعایت دستورالعمل های صادر شده است.

ماده 8. امور زیر از تخلفات تاکسیرانی محسوب و مرتکبین تابع تصمیم های هیات های انضباطی خواهند بود:

الف) امتناع از حمل مسافر یا حمل مسافر با شرایطی خارج از مقررات؛

ب) عدم رعایت شئون اسلامی و اجتماعی؛

ج) عدم انجام کشیک های محوله و رعایت مقررات آن؛

د) اقدام به تاکسیرانی برای غیر از ساعت، مسیر و سرویسی که در پروانه قید شده است؛

ه) ارتکاب به جرم در هنگام تاکسیرانی یا با استفاده از تاکسی؛

و) عدم رعایت نرخ های مصوب و عدم استفاده از تاکسی متر در صورت نصب و الزام استفاده از آن؛

ز) عدم رعایت مقررات مربوط به حمل مسافر و تکرار تخلفات راهنمایی و رانندگی؛

ح) استفاده از پلاک شناسایی راننده دیگر در هنگام ارائه سرویس؛

ط) نصب و استفاده از وسایل غیرمجاز که مخالف

ص: 92

دستورالعمل های صادر شده باشد، در تاکسی.

شهرداری های کشور و نیروی انتظامی تعیین خواهد شد.

ماده 11. پروانه بهره برداری که به اشخاص حقیقی و حقوقی واجد شرایط قابل واگذاری است.

تبصره: برای شخص حقیقی واجد شرایط، فقط یک پروانه بهره برداری صادر می شود.

ماده 12. شرایط اشخاص حقیقی برای دریافت پروانه بهره برداری به شرح زیر می باشد:

1. داشتن پروانه تاکسیرانی معتبر.

2 - معرفی یک دستگاه وسیله نقلیه مناسب، مطابق با ضوابط این آیین نامه به عنوان تاکسی.

3 - انعقاد قرارداد در قالب مفاد ماده (10) قانون مدنی به منظور قبول تعهدات و شرایط زیر؛ همچنین تصمیم های هیات انضباطی موضوع ماده (15) این آیین نامه :

الف) تعهد ارائه فقط یکی از سرویس های تاکسی برابر مفاد قرارداد و روزانه حداقل یک نوبت کاری(8) ساعته. حداکثر اضافه کار یک فرد که ارائه سرویس را در یک نوبت کاری (8) ساعته قبول می کند، (4) ساعت است که میزان آن توسط شهرداری در پروانه تاکسیرانی قید می شود. دارنده پروانه بهره برداری با موافقت شهرداری، اختیار ارائه همان سرویس در نوبت کاری دیگر را منوط به قید موضوع در

ص: 94

قرارداد و معرفی فرد دارای پروانه تاکسیرانی دیگر دارد. در این صورت، مسئولیت های ارائه سرویس در نوبت کاری دیگر نیز کماکان به عهده دارنده پروانه بهره برداری است.

ب) اعلام زمان استفاده از مرخصی سالیانه به مدت یک ماه که ضمن آن ممکن است حداقل یک نوبت کاری ارائه سرویس تعطیل شود. دارنده پروانه بهره برداری فقط در مدت مرخصی سالیانه می تواند به جای خود فرد دارای پروانه تاکسیرانی دیگری را برای ارائه سرویس در نوبت کاری موردتعهد معرفی نماید.

پ) تعهد به انجام نوع سرویس و مسیر و زمان های شروع و خاتمه هر نوبت کاری سرویس درج شده در پروانه تاکسیرانی.

ت) تقبل انجام برنامه های مربوط به کشیک.

ث) تعهد به انجام مرتب نظافت بیرون و داخل تاکسی و رعایت شئون اسلامی و اجتماعی و عدم نصب لوازم و اشیای غیرمجاز در تاکسی برابر دستورالعمل های ارائه شده.

ج) تعهد به تهیه و استفاده از لباس فرم نظیف توسط راننده، هنگام ارائه سرویس و نصب پلاک کدشناسایی راننده بر روی شیشه عقب خودرو برای رویت از خارج؛

ص: 95

همچنین نصب کد شناسایی راننده و وسیله نقلیه (تاکسی) در داخل اتومبیل در محل قابت رویت مسافر برابر دستورالعمل های شهرداری.

چ) تعهد به عدم سپردن تاکسی برای ارائه سرویس به افراد فاقد پروانه تاکسیرانی معتبر و نیزبهره برداری از تاکسی در زمانی که پروانه بهره برداری توسط مراجع ذیربط طبق مقررات اخذ یا به طور موقت تا صدور پروانه بهره برداری جدید باطل شده است.

ح) تعهد به اعلام علت عدم ارائه سرویس ظرف (48) ساعت از تاریخ توقف تاکسی به شهرداری.

خ) تعهد به رعایت نرخ های مصوب و نیز نصب و استفاده از تاکسی متر طبق دستورالعمل های صادرشده.

د) تعهد به عدم امتناع از حمل مسافر؛ همچنین عدم اقدام به حمل مسافر با اعمال شرایط شخصی وخارج از مقررات.

ذ) تعهد به استفاده از تابلو (خارج از سرویس) در مواردی که بنا به دلایل نقص فنی اتومبیل یا پایان نوبت کاری یا بنا به اضطرار قابل توجیه، پذیرش مسافر ممکن نباشد.

ر) تعهد به توجه کامل به اخطارها و تذکرهای بازرسان شهرداری در امور تاکسیرانی.

ص: 96

ماده 13. اشخاص حقوقی با احراز شرایط زیر و دریافت پروانه بهره برداری می توانند به نمایندگی از شهرداری اقدام به حمل ونقل عمومی مسافر در شهر بنمایند:

1. تاسیس شرکت با موضوع حمل ونقل عمومی مسافر درون شهری توسط انواع اتومبیل های سواری، استیشن یا خودرو مناسب مدل بالا که حداکثر (5) مدل پایین تر از مدل همان سال باشد؛ برای انجام سرویس هایی که در موافقت نامه اصولی به اطلاع متقاضی می رسد.

تبصره 1. شرکت های تعاونی ایجاد شده توسط اشخاص حقیقی که تا تاریخ تصویب این آیین نامه دارای تاکسی بوده و در اجرای این آیین نامه پروانه بهره برداری دریافت کرده باشند؛ مشروط به استفاده از پروانه بهره برداری تاکسی خود در شرکت، در اولویت هستند.

تبصره 2. شرکت های تعاونی تاکسیرانی در امور غیر حمل ونقل، اعم از خدمات رفاهی و پشتیبانی اعضا، تابع قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران خواهند بود.

2. حداقل و حداکثر تعداد وسیله نقلیه با توجه به نوع وسیله نقلیه، اعم از ملکی یا قراردادی که شرکت می تواند به کارگیرد، برابر ضوابطی است که از طرف شهرداری با

ص: 97

هماهنگی شورای عالی ترافیک تعیین می شود.

تبصره 1. چنانچه خودروی مناسب دیگری معرفی شود، حداقل تعداد توسط شهرداری اعلام خواهد شد. حداکثر تعداد آن اتومبیل های ملکی و قراردادی هر شرکت نباید از هفت برابر تعداد اتومبیل های شرکتی که کمترین تعداد وسیله نقلیه را دارد، بیشتر باشد.

تبصره 2. شرکتهایی که با توجه به شرایط موضوع این ماده تاسیس و مشغول به کار می شوند، می توانند در حدود معین شده در بند (2) این ماده از اتومبیل های واجد شرایط

اشخاص حقیقی وحقوقی با تنظیم قرارداد در جهت ارائه سرویس هایی که در قرارداد مشخص می شود، استفاده نمایند. دراین صورت، شرکت نسخه دوم قرارداد را به شهرداری ارائه و پس از اخذ پروانه بهره برداری به نام شرکت، اتومبیل را تحت نظارت خود مورد استفاده قرار می دهد. چنانچه هر شخص حقیقی دارای پروانه بهره برداری معتبر، مایل باشد تاکسی متعلق به وی توسط یکی از این شرکت ها مورد استفاده قرار گیرد؛ باید ضمن انعقاد قرارداد با شرکت موردنظر، پروانه بهره برداری خود را به شرکت تسلیم کند. شرکت، پروانه بهره برداری وسیله نقلیه مذکور را به همراه نسخه دوم قرارداد به شهرداری ارائه وپروانه بهره برداری نام

ص: 98

شرکت دریافت می کند. پروانه بهره برداری شخصی که به این ترتیب در اختیارشهرداری قرار می گیرد، پس از خاتمه قرارداد و در صورتی که مالک اتومبیل همچنان واجد شرایط باشد، از طرف شهرداری به وی اعاده خواهد شد. حداقل زمان قراردادها طبق ضوابطی خواهد بود که توسط شهرداری هر شهر تعیین می شود.

3. معرفی دفتر و توقفگاه مناسب با حداقل یک شماره تلفن.

4. انعقاد قرارداد در قالب مفاد ماده (10) قانون مدنی برای ارائه سرویس های محوله به نمایندگی ازطرف شهرداری با قبول کلیه تعهدات و شرایط ذیل و تصمیم های هیات های انضباطی:

الف) تعهد به ارائه سرویس تاکسی برابر مشخصات قرارداد حداقل یک نوبت کاری (8) ساعته برای هر اتومبیل شرکت، توسط افراد دارای پروانه تاکسیرانی.

ب) تعهد به اینکه در هیچ زمان سرویس ارائه شده توسط اتومبیل های شرکت کمتر از چهارپنجم تعداد اتومبیل های معرفی شده نباشد. در غیر این صورت، باید ظرف حداکثر (24) ساعت شهرداری را مطلع کند.

پ) تعهد به تقبل انجام برنامه های کشیک و

ص: 99

مقررات مربوط.

ت) تعهد به انجام نظافت درون و بیرون تاکسی و رعایت شئون اسلامی و اجتماعی برابردستورالعمل های صادر شده.

ث) تعهد به تهیه و استفاده از لباس هم شکل توسط رانندگان شرکت هنگام ارائه سرویس؛ همچنین نصب کد شناسایی راننده و وسیله نقلیه (تاکسی) در داخل اتومبیل در محل قابل رویت مسافر وشیشه عقب اتومبیل، به نحوی که از بیرون قابل رویت باشد.

ج) تعهد به تجهیز شرکت به سیستم ارتباطی با ارائه اشتراک در سیستم ارتباطی شرکت های مشابه درصورت اعلام شهرداری مبنی بر استفاده از سیستم ارتباطی، با رعایت قوانین و مقررات مربوط.

چ) تعهد مبنی بر عدم واگذاری سهام شرکت تحت هر عنوان به اشخاص دیگر، مگر با اطلاع شهرداری.

ح) تعهد به استفاده از تابلو (خارج از سرویس) در تاکسی های شرکت در مواردی که بنا به دلایل فنی یا اضطراری قابل توجیه یا اتمام نوبت کاری پذیرش مسافر ممکن نباشد.

خ) تعهد به رعایت نرخ های مصوب و نصب و استفاده

ص: 100

از تاکسی متر برابر دستورالعمل های صادرشده.

د) تعهد به عدم امتناع از حمل مسافر؛ همچنین عدم اقدام به حمل مسافر با شرایط شخصی و خارج از مقررات.

ذ) تعهد به توجه کامل به اخطارها و تذکرهای بازرسین شهرداری.

ر) تعهد به عدم استفاده از وسایط نقلیه ای که پروانه بهره برداری آن به نام شرکت نیست.

3. انتقال حقوق پروانه بهره برداری صرفا به طور رسمی و با ثبت در دفاتر اسناد رسمی معرفی شده از طرف شهرداری ممکن است. دفاتر اسناد رسمی مذکور مکلفند بر اساس مشخصات موافقت نامه اصولی معتبر صادره از سوی شهرداری، نسبت به ثبت اسناد معامله اقدام و پروانه بهره برداری موردمعامله را به مهر باطل شد که از سوی شهرداری در اختیار آنها گذارده می شود؛ ممهور کنند.

تبصره: وسیله نقلیه (تاکسی) در طول مدتی که پروانه بهره برداری مربوط به آن باطل یا مضبوط است؛ حق تردد ندارد و متخلف تحت پیگرد قرار می گیرد.

4. شخصی که حقوق پروانه بهره برداری به او منتقل شده است، پروانه بهره برداری باطل شده وتصویری از سند انتقال را به شهرداری تسلیم می کند. شهرداری موظف است پروانه بهره برداری جدید به نام متقاضی صادر و آن را ظرف (24) ساعت به وی تسلیم کند.

تبصره 1. چنانچه حقوق متعارف ناشی از پروانه بهره برداری معتبر، به صورت قهری، اعم از ارث یادر اثر اجرای احکام مراجع قضایی به اشخاص منتقل شود، پروانه بهره برداری از تاریخ انتقال رسمی حقوق مذکور از درجه اعتبار ساقط و باطل می شود. اشخاص صاحب حق

ص: 102

مکلفند حداکثر ظرف سه ماه با رعایت مفاد این ماده و بندهای آن و با ارائه گواهی انحصار وراثت و حکم قطعی مرجع قضایی نسبت به درخواست صدور پروانه بهره برداری جدید به نام اشخاص واجد شرایط اقدام نمایند. درغیر این صورت، پس از انقضای مهلت یاد شده، شهرداری می تواند بهای عادله روز متعلق به حقوق ناشی از داشتن پروانه بهره برداری را که توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین می شود؛ به اشخاص صاحب حق پرداخت و در صورت عدم مراجعه با سپردن بهای مذکور به صندوق ثبت، حقوق ناشی از داشتن پروانه بهره برداری را به خود منتقل کند. چنانچه صاحبان حقوق مذکور مایل باشند که شهرداری این حقوق را ابتیاع کند، شهرداری موظف است که بهای حقوق مذکور را طبق قیمت عادله روز و با تقویم کارشناس رسمی دادگستری بپردازد. هزینه کارشناسی به تساوی توسط شهرداری و فروشنده پرداخت می شود.

تبصره 2. در صورتی که به استناد حکم انحصار وراثت یا حکم قطعی مراجع قضایی، حقوق ناشی از پروانه بهره برداری معتبر به یک یا عده ای محجور (صغار، اشخاص غیر رشید، مجانین) تعلق یابد؛ به درخواست ولی یا قیم اشخاص محجور و نیز رضایت سایر صاحبان احتمالی

ص: 103

حقوق و درخصوص ورثه سایر وراث در صورتی که تاکسی به تشخیص هیات انضباطی وسیله امرار معاش اشخاص محجور باشد، تا هنگام رفع محجوریت از تمامی آنها، شهرداری با استفاده از حقوق پروانه بهره برداری توسط ولی یا قیم به نفع اشخاص محجور، از طریق معرفی اشخاص دارای پروانه تاکسیرانی برای هر نوبت کاری موافقت می کند.

ماده 15. در هر شهر، توسط شهرداری به تعداد مورد نیاز هیات های سه نفره انضباطی به منظوررسیدگی به تخلفات تاکسیرانان و تاکسی داران و نیز وظایفی که در این آیین نامه ذکر شده است؛ مرکب از نماینده تاکسی داران دارای پروانه بهره برداری یا نماینده اشخاص حقوقی که به نمایندگی شهرداری اقدام به حمل و نقل عمومی مسافر می نمایند، یا تاکسیرانان دارای پروانه تاکسیرانی(حسب مورد مطرح شده در هیات) و نماینده شهرداری و نماینده شورای اسلامی شهر یا جانشین قانونی آن تشکیل خواهد شد. تصمیمات هیات قطعی و لازم الاجراست.

تبصره 1. جلسات هیات مذکور به ریاست نماینده شورای اسلامی شهر یا جانشین قانونی وی و بنا به دعوت شهرداری، حداقل هر ماه یک بار، در محل تعیین شده توسط شهرداری و با حضور کلیه اعضا تشکیل و

ص: 104

تصمیم های هیات با اکثریت دو رای وقتی معتبر است که نماینده شهرداری یکی ازآن دو نفر باشد. رای اقلیت نیز به صورت مستند و مستدل درج می شود.

تبصره 2. هیات پس از وصول پرونده تخلفات از شهرداری، به ذینفع اعلام می نماید که ظرف ده روز، توضیحات خود را کتبا برای هیات ارسال کند. پس از انقضای مدت مذکور، هیات مکلف است ظرف یک ماه بر حسب مورد و بر اساس مقررات تصمیم مقتضی اتخاذ نماید.

تبصره 3. در صورتی که تخلف راننده و دارنده تاکسی از جرایم مندرج در سایر قوانین مملکتی، ازجمله قوانین جزایی باشد، علاوه بر اعمال تصمیم های هیات انضباطی، مراتب جهت اعمال مقررات کیفری مناسب به مراجع ذی صلاح قضایی نیز منعکس می شود.

تبصره 4. افرادی که پروانه تاکسیرانی آن ها به صورت دایم باطل می شود، حق ثبت نام مجدد برای دریافت پروانه جدید نخواهند داشت.

ماده 16. شهرداری می تواند در تشکیل شرکت های تعاونی مصرف، مسکن، خدمات فرهنگی، ورزشی و رفاهی، خدمات پزشکی و درمانی، خدمات تعمیرگاهی

ص: 105

و تامین لوازم یدکی، حمایت اقتصادی و صندوق قرض الحسنه برای تاکسیرانان و تاکسیداران اهتمام ورزیده و در حد امکان درزمینه تحقق نیازهای فوق مشارکت نماید.

ماده 17. شهرداری برای تنظیم و اداره امور تاکسیرانی در شهر، می تواند در احداث ایستگاه تاکسی، ترمینال های درون شهری، مرکز معاملات تاکسی و ایجاد جایگاههای توزیع موقت و ایجاد تسهیلات برای راه اندازی سیستم های ارتباطی، از جمله بی سیم، اقدامات لازم را معمول نماید.

تبصره: استفاده از دستگاه های بی سیم منوط به کسب مجوزهای قانونی لازم از دستگاه های ذیربط است.

ماده 18. کلیه ضوابط، آیین نامه ها و دستورالعملهای مغایر با مفاد این آیین نامه از تاریخ تصویب، ملغی می شود.

ماده 19. در اجرای ماده (62) قانون شهرداری، وزارت کشور می تواند در ارتباط با مسئولیت های شهرداری ها در امور تاکسیرانی هماهنگی های لازم را ایجاد نماید.(1)

ص: 106

تکالیف راننده رعایت و در مقابل آن وظایف مسافردر قبال راننده تاکسی و دیگر مسافرین لحاظ گردد.

ماده 6. استفاده از آرم و علائم، تصاویر و نوشته هایی که به هر نحوی مغایر با فرهنگ و ارزش های نظام اسلامی است و بویی از بیگانه پرستی داشته باشد یا از ابزارهای تهاجم فرهنگی است در داخل و خارح تاکسی ممنوع می باشد. نصب، تبلیغ و نوع موضوع برای نصب بر روی تاکسی باید با موافقت سازمان باشد.

ماده 7. نصب کد شناسایی همراه با عکس، نام و نام خانوادگی راننده و کمکی آنها الزامی بوده و تاکسیدار

موظف است در راستای مقابله با تهاجم فرهنگی نسبت به نصب شعار هفته در کنار کد شناسایی اقدام نماید.

تبصره: شعار هفته می بایست متناسب با آرمان ها و ارزش های جمهوری اسلامی از احادیث ائمه اطهار، بیانات بنیان گذار انقلاب اسلامی، مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، جملات پند آموز از عالمان دین مبین اسلام و بزرگان ادب فارسی انتخاب و به تاکسیدار ارائه شود.

ماده 8. تاکسیدار موظف است آراستگی، محجوبیت خویش را به صورت تام رعایت و نسبت به رعایت ضوابط اسلامی، عفت عمومی، اخلاق و آداب متعارف اهتمام ورزد. و با لباس فرم مصوب سازمان تاکسیرانی در محل کار خود حاضر شود.

ص: 109

ماده 9. تاکسیدار به هیچ عنوان نباید در تاکسی به استعمال دخانیات بپردازد.

ماده 10. تاکسیدار از پخش هر گونه نوار کاست سی دی پرهیز نموده و برای افزایش آگاهی مردم نسبت به مسایل روز باید از رادیو ملی (صدای جمهوری اسلامی ایران) استفاده نماید.

تبصره : استفاده از امواج رادیو بیگانه و محارب با نظام مقدس جمهوری اسلامی تخلف محسوب و مانند تخلفات دیگر قابل طرح در کمیته انضباطی می باشد.

ماده 11. تاکسیدار نسبت به وسایل جا مانده مسافرین در خودرو خویش در حکم امین است و تعدی و تفریط در نگهداری آن مشمول قوانین قضایی می باشد.

ماده 12. تاکسیدار موظف است با توجه به رعایت ضوابط مربوط و تعهدات خود نسبت به خدمات رسانی مطلوب به مردم اقدام نماید. لذا عدم حمل مسافر به دلیل کورس(1)

پایین، کهولت سن، معلولیت یا هر دلیل دیگر تخلف محسوب می شود.

تبصره : تاکسیدار به عنوان مسوول مستقیم حمل و نقل می تواند جهت رعایت حقوق مسافرین و خود از سوار کردن

ص: 110

افراد مست یا معتاد با ظاهر کاملاً دگرگون لاابالی، ولگرد و متکدی خودداری نماید.

اقدام نمایند.

ماده 21. مسافرین باید جهت جلوگیری از کاهش استهلاک تاکسی از سوار نمودن کودکان بالای 5 سال در آغوش خویش خودداری نمایند. بدیهی است این امرباعث شخصیت بخشیدن به فرزندان و ورود سریع تر آنان به جامعه خواهند شد.

تبصره: مسافرین جهت آموزش فرزندان خود می توانند پرداخت مبلغ کرایه تاکسی و دریافت مابقی آن را به کودکان بالای 5 سال خود سپرده و تاکسیدار نیز موظف است درکمال متانت، حوصله و ادب نسبت به امر آموزش مساعدت نماید.

ماده 22. هر مسافر موظف است متعارفاً، یعنی با توجه به مسافت، کورس و مبلغ کرایه پول کرایه را به صورت خرد به راننده ارائه دهد. مبلغ پول ارائه شده حداکثر نباید بیشتر از چهار برابر کرایه مسافر باشد. بدیهی است در صورت نبود پول خرد راننده باید با کمال حوصله در برخورد با مسافر حق قانونی خود را دریافت نماید.

ماده 23. هر مسافر موظف است از هر گونه حرکت یا عمل یا گفتاری که باعث سلب آسایش تاکسی دار و همسفران می گردد، پرهیز نماید.

ص: 113

ماده 28. سازمان تاکسیرانی، بازرسین و رانندگان گشت ترافیک و کارمندان آن موظفند نظارت دقیق و مستمری را نسبت به حمل و نقل درون شهری داشته و با متخلفین، اعم ازمسافربرهای شخصی و تاکسیدار برابر ماده 8 آیین نامه از طریق توقیف خودرو و طرح در کمیته انضباطی برخورد نماید. بدیهی است هر گونه نشر اکاذیب و مقابله با تشویش اذهان عمومی از طریق مخاطب می بایست سریعاً به سازمان تاکسیرانی و مراجع ذیر بط گزارش داده شود.

ماده 29. سازمان تاکسیرانی موظف است نسبت به آموزش رانندگان در زمینه های مختلف، اعم از فرهنگی، اخلاقی، پزشکی، امداد نجات، اطفای حریق و از همه مهم تر ترافیکی اقدام نماید. مدت حضور در هر یک از کلاس های مذکور 10 ساعت می باشد.

تبصره : سازمان تاکسیران می تواند از طریق برگزاری کلاس، توزیع بروشور، البته با هماهنگی پلیس راهور نسبت به آموزش شهروندان در خصوص مسایل ترافیکی اقدام نماید.

ماده 30. آن دسته از تاکسی هایی که سرویس دهی مدارس را پذیرفته اند، علاوه بر رعایت موارد ذکر شده می بایست تابع قوانین و مقررات آموزش و پرورش نیز باشند.

ص: 115

8- رفیعی، مهدی، احکام و آداب تاکسیرانی، قم، نشر نور السجاد، 1378 ش.

9- صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشریف الرضی للنشر، 1406 ق.

10- طوسی، امالی، قم، دار الثقافه،1414 ق.

11.طوسی ، تهذیب الاحکام ، دارالکتب الاسلامیه ، تهران ، 1407 ق.

12- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگ درس هایی از قران، 1383 ش.

13- قمی، شیخ عباس، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، قم، اسوه،1381 ش.

14-قمی، علی بن ابراهیم ، تفسیر القمی، قم، دارالکتب، 1367 ش.

15.

16. نجفی خمینی، محمدجواد، تفسیر آسان، تهران، نشر اسلامیه، 1398 ق.

17- نراقی، مهدی، جامع السعادات، عراق، مکتب دار المجتبی،1430 ق.

18- نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت دارالاحیاء التراث، 1411 ق.

19- مجاهدی، محمدعلی، پاداش نیکیها و کیفر گناهان، (ترجمه ثواب الأعمال) قم، انتشارات سرور، 1381ش.

20- مجلسی، محمدتقی، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفا، 1403 ق.

ص: 117

21- محمدی ری شهری، محمد،میزان الحمکه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1363 ش.

22- مدرسی، محمدتقی، تفسیر هدایت، مشهد بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، 1377 ش.

23- مصباح یزدی، محمدتقی، جان ها فدای دین، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1384 ش.

24- مطهری مرتضی، مجموعه آثار شهید مطهری، قم، صدرا، 1385 ش.

25- مکارم شیرازی، پایگاه رسمی اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم به نشانی www. makarem.ir

26- مکارم شیرازی،ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه،1374 ش.

27 - آیین نامه راهنمایی و رانندگی.

28- دفتر صنعت و معدن، چکیده یافته های طرح آمارگیری ازمؤسسات کرایه اتومبیل و آژانس های تاکسی تلفنی، 1392 ش.

29- سایت اینترنتی مرکز آمارایران، تصادفات درون شهری وسایل نقلیه منجر به فوت، جرح و خسارت، فایل tasadofatjadeh-daroonshahri-sal

ص: 118

3- حضرت آیت الله ناصر مکارم شیرازی

قم : ابتدای خیابان شهدا

تلفن: 113-02537743110

تهران: میدان شهدا، خیابان مجاهدین اسلام، نبش کوچه شهید کاظمی، پلاک 3

تلفن: 7509697 -42- 021512241

تهران: خیابان 17 شهریور، ابتدای بزرگراه شهید محلاتی، ضلع جنوبی، پلاک 29

تلفن: 70- 02133026066

سایت: www.makarem.ir

ص: 120