تصویر

ص:3

تصویر

ص:4

تصویر

ص:6

می دهد و تقاضای برهنگی را به صورت عطشی روحی و نیازی سیری ناپذیر درمی آورد.

اسلام به قدرت شگرف این غریزۀ آتشین توجه کامل داشته و تدابیر فراوانی برای تعدیل و رام کردن آن اندیشیده و در این زمینه، هم برای زنان و هم برای مردان، تکالیف خاصی معیّن کرده است. وظیفۀ مشترک زن و مرد این است که چشم خویش را از نگاه به نامحرم بپوشانند و از نگاه شهوت آمیز بپرهیزند؛ اما زنان، به سبب جاذبه های بیشتر، وظیفۀ خاصی دارند: بدن خود را از مردان بیگانه بپوشانند، با آرایش های تحریک آمیز در اجتماع ظاهر نشوند و به جلوه گری و دلربایی نپردازند تا زمینۀ انحراف مردان و به ویژه جوانان فراهم نشود.

لباس افراد جامعه، به خصوص لباس زنان، نباید به هر شکل و اندازه ای باشد؛ بلکه باید حد و ضابطه ای داشته باشد. بی بندباری در پوشش و لباس، موجب بی بندباری در تحریک غریزۀ جنسی می شود. تحقیقات علمی در فیزیولوژی و روان شناسی، دربارۀ تفاوت های جسمی و روحی زن و مرد، ثابت کرده است که مردان دربرابر محرک های چشمیِ شهوت انگیز، حساس تر

ص:9

از زنان اند و به عکس، زنان به محرک های لمسی، حساسیت بیشتری دارند. این مزیت های جنسی در استعداد حسّی، آموخته یا اکتسابی نیست؛ بلکه از زمان کودکی آشکار است.

اصطلاح «چشم چرانی» که برای این ویژگیِ مردان به کار می رود، زاییدۀ حساسیت مردان به محرک های بیناییِ شهوانی است. دامنه و بُرد حس بینایی زیاد است و از این گذشته، بخش بسیار بزرگی از محیط در آنِ واحد دیده می شود؛ اما حس لامسه، دامنه و برد چندانی ندارد و فعالیت آن به تماس نزدیک محدود است. افزون براین، هورمون های جنسی زن دوره ای ترشح می شود و به طور متناوب عمل می کند. به همین علت، تأثیر محرک های شهوانی در زن بسیار محدود بوده و از این نظر، فعالیت زنان بسیار کم است؛ درصورتی که ترشح اندروژن ها در مردان یکنواخت است و هیچ عامل طبیعی آن را قطع نمی کند. مردان

ص:10

به طور گسترده تر، تحت تأثیر محرک های شهوانی قرار می گیرند و از این نظر، فعال ترند.(1)

ه دلبری جدید دل می بندد و با قبلی وداع می کند؛ اما در محیطی که حجاب حاکم است و دیگر قوانین اسلامی رعایت می شود، دو همسر به یکدیگر تعلق دارند و احساسات و عشق و عواطفشان مخصوص یکدیگر است. در بازار آزادِ برهنگی، قداستِ پیمان زناشویی مفهومی ندارد، خانواده ها به سادگی متلاشی می شود و کودکان، بی سرپرست می مانند.

آورده اند، نظم اجتماعی جوامع غربی را تهدید می کنند.

تصویر

ص:14

خدادادی زن را از دستبرد نگاه ابزاری دیگران مصون می دارد.

در روایات آمده است: المرأة ریحانة. (= زن همچون ریحانه و شاخه گلی ظریف است.)(1) بی تردید، اگر باغبان آن را پاس ندارد، از دید و دست گل چین مصون نمی ماند. قرآن کریم زنان ایده ا ل را که در بهشت جای دارند، به مرواریدی محجوب و پوشیده در صدف تشبیه می کند: )کأَمْثالِ اللُّؤلُؤ الْمَکنُونِ.( (2) گاه، آنان را به جواهرات اصیلی همچون یاقوت و مرجان تشبیه می کند که جواهرفروشان آن ها را در پوششی ویژه قرار می دهند تا همانند جواهرات بَدَلی، به آسانی در دسترس این و آن قرار نگیرد و ارزش و قدر آن ها کاستی نپذیرد.

باید توجه داشت که حیا و عفاف و حجاب زن، در نقش عاطفی و تأثیرگذاری زن در مرد مؤثر است. لباسِ زن موجب تقویت تخیل و عشق در مرد است و نگه داشتن حریم، یکی

ص:15

از راه های مرموز برای حفظ مقام و موقعیت زن دربرابر مرد. درواقع، حجاب، هم موجب محدودیت مردان هرزه ای می شود که درصدد کام جویی های آزاد و بی حدّو حَصر هستند، هم موجب مصونیت زنان از دستِ این گروه از مردان. علاوه بر مطالب فوق، استاد مطهری در بیان اینکه چرا حجاب به زنان اختصاص یافته است، می گوید: «اما علت اینکه در اسلام، دستور پوشش اختصاص به زنان یافته، این است که میل به خودنمایی و خودآرایی، مخصوص زنان است. ازنظر تصاحب قلب ها و دل ها، مرد شکار است و زن شکارچی؛ همچنان که ازنظر تصاحب جسم و تن، زن شکار است و مرد شکارچی. میل زن به خودآرایی از حس شکارچی گری او ناشی می شود. در هیچ جای دنیا سابقه ندارد که مردان لباس های بدن نما و آرایش های تحریک کننده به کار برند. این زن است که به حکم طبیعت خاص خود، می خواهد دلبری کند و مرد را دل باخته و در دام علاقۀ خود اسیر سازد. بنابراین، انحرافِ تبرّج و برهنگی، از انحراف های مخصوص زنان است و دستور پوشش هم برای آنان مقرر

ص:16

گردیده است.»(1)

به عبارت دیگر، جاذبه و کشش جنسی و زیباییِ خاص زنانه و تحریک پذیری جنس مردانه، یکی از علت های این حکم است. توصیه و دستور الهی به پوشش و حجاب برای زنان، به منظور ایجاد محدودیت و محرومیت و چیزهایی ازاین قبیل که فقط فریبی شیطانی است، نیست؛ بلکه در واقع، برای آگاهی دادن به گوهر ارزشمند در وجود زنان است که باید از آن مراقبت شود تا به تاراج نرود. این مطلب کاملاً معقول است که هر چیزی ارزشمندتر باشد، مراقبت و محافظت بیشتری می طلبد؛ زیرا باید از دست راهزنان در امان باشد و به ابزاری برای مطامع سودپرستان تبدیل نشود. به یاد داشته باشیم که غریزۀ جنسی، نیرومند و عمیق است و هرچه بیشتر اطاعت شود، سرکش تر می شود؛ همچون آتش که هرچه به آن

ص:17

بیشتر بدمند، شعله ورتر می شود و شهوتِ خود را به صورت عطشی روحی و نیازی اشباع نشدنی درمی آورد. وضعیت جهان معاصر و کشانده شدن عده ای به هم جنس بازی، نشانۀ آشکاری از این حالت است.

بنابراین، رعایت نکردن پوشش اسلامی توسط زنان، نه تنها از بین رفتن حساسیت مردان را به دنبال ندارد، بلکه موجب طغیان غریزۀ جنسی آنان نیز می شود.

مقصود ما از حجاب، به طور مطلق، پوشش خاص مدّنظر دین است؛ نه معنای اصطلاحی آن که به معنای پرده، حاجب، پوشیدن، پنهان کردن و منع از وصول است.(1)

دربارۀ وجوب حجاب اسلامی برای خانم ها، در قرآن کریم دو آیۀ صریح وجود دارد: 1. در سورۀ نور از واژه «خُمُر» استفاده شده است: )وَ لْیضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیوبِهِنّ.( (= و روسری های خود را بر سینۀ خود افکنند تا گردن و سینه با آن پوشانده شود.) 2. در آیۀ 59 سورۀ احزاب، از واژۀ «جلباب» یاد شده است: «یا أَیهَا النَّبِی قُلْ لِأَزْواجِک وَ بَناتِک وَ نِساءِ الْمُؤمِنِینَ یدْنِینَ عَلَیهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِک أَدْنی أَنْ یعْرَفْنَ فَلا یؤذَینَ وَ کانَ اللّهُ غَفُوراً رَحِیماً.» (= ای پیامبر، به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو جلباب های [یعنی روسری های بلند] خود را بر خویش فرو افکنند. این کار برای اینکه شناخته شوند و آزار نبینند، بهتر است. خداوند همواره آمرزنده و رحیم است.) در

ص:19

تصویر

ص:20

آیۀ اول، خُمُر جمع «خِمار» و به معنای روسری و سرپوش است.(1) «جیوب» نیز از واژۀ «جیب» و به معنای قلب و سینه و گریبان است.(2) در این آیه، خداوند پوشش بانوان را به دو شکل گسترش می دهد: اول، پوشیدگی سر و گردن و دوم، پوشاندن زینت ها.

در تفسیر مجمع البیان از علامه طبرسی چنین می خوانیم: «زنان مدینه، اطراف روسری های خود را به پشت سر می انداختند و سینه و گردن و گوش های آنان آشکار می شد و براساس این آیه، موظف شدند اطراف روسری خود را به گریبان ها بیندازند تا این مواضع نیز پوشیده باشد.»(3)

مفسّر نام آور سنّی، فخر رازی، یادآور می شود: «خداوند متعال با به کارگرفتن واژه های

ص:21

«ضَرب» و «عَلی» که مبالغه در القا را می رساند، درپی بیان لزوم پوشش کامل این نواحی است.»(1) ابن عبّاس در تفسیر این جمله می گوید: تغطّی شعرها و صدرها و ترائبها و سوالفها. (= زن، مو و سینه و دور گردن و نیز زیر گلوی خود را بپوشاند.)(2) پیامبر اکرمˆ به اسماء می فرمودند: «اسماء، وقتی زن بالغ شد، شایسته نیست که دربرابر نامحرم، جز صورت و دست هایش دیده شود.»(3)

برخی ادّعا می کنند که حجاب به معنای مقابله با برهنگی را قبول دارند؛ ولی می گویند در هیچ جای قرآن سخنی از پوشش مو مطرح نشده است. نادرستی این سخن، آشکار است؛ زیرا علاوه بر گفتار ابن عبّاس و شأن نزول آیه، این واقعیت تردیدناپذیر است که زنان مسلمان، حتی قبل از نزول این آیه نیز موهای خود را می پوشاندند و فقط آشکاربودن گردن

ص:22

و گوش و زیر گلویشان، مشکل به شمار می آمد. همچنین، در آیه از روسری سخن به میان آمده است. باید پرسید: آیا روسری جز آنچه برسر می افکنند و موها را می پوشانند، معنای دیگری دارد؟ افزون بر این، حکمِ میزان پوشش در روایات متعددی آمده است.(1)

در آیۀ دوم نیز از واژۀ جلباب استفاده شده است. در معنای جلباب چنین گفته اند: الجلباب القمیص او الثوب الواسع. (= جلباب پیراهن یا هر لباسی است که بزرگ و بلند باشد.) یا: الجلباب ثوب اوسع من الخمار دون الرداء تُغطّی به المرأة رأسها و صدرها. (= جلباب لباسی است بزرگ تر از روسری و مقنعه و کوچک تر و کوتاه تر از عبا که زن سر و سینۀ خود را با آن می پوشاند.)(2)

در مجمع البیان و تفسیر تبیان، اثر شیخ طوسی، چنین آمده است: «جلباب روسری

ص:23

خاصی است که بانوان هنگامی که برای کاری از منزل خارج می شوند، سر و روی خود را با آن می پوشانند.»(1) نزدیک ساختن جلباب، یدنین علیهنّ من جلابیبهنّ،(2) کنایه از پوشاندن چهره و سر و گردن با آن است؛ یعنی چنان نباشد که چادر یا روپوش های بزرگ (مانتو) فقط جنبۀ تشریفاتی و رسمی داشته باشد و همۀ پیکرشان را نپوشاند. سزاوار است زنان چنان چادر نپوشند که نشان دهد اهل پرهیز از معاشرت با مردان بیگانه نیستند و از نگاه چشم های نامحرم نمی پرهیزند. چنین زنانی از مصادیق )کاسیات عاریات( شمرده می شوند: زنانی که ظاهراً پوشیده هستند؛ ولی درواقع برهنه اند.(3)

ص:24

قرآن چنین فرمان می دهد: «بانوان، با مراقبت، جامه شان را بر خود گیرند و آن را رها نکنند تا نشان دهند اهل عفاف و حفظ به شمار می آیند.» تعلیل پایانی آیه نیز بیانگر همین موضوع است؛ یعنی پوششی مطلوب است که خودبه خود، «دور باش» ایجاد می کند و ناپاک دلان را نومید می سازد.(1) بنابراین، جلباب لباسی گشاد و پارچه ای است که همۀ بدن را می پوشاند. علاوه بر این، همان طور که مفسّران بزرگی مانند شیخ طوسی و علامه طبرسی فرموده اند، در گذشته دو نوع روسری برای زنان معمول بود: روسری های کوچک که آن ها را خِمار یا مقنعه می نامیدند و معمولاً در خانه از آن ها استفاده می کردند و روسری های بزرگ که مخصوص بیرون خانه بود. زنان با این روسری های بزرگ که جلباب خوانده می شد و از مقنعه بزرگ تر و از ردا (عبا) کوچک تر بود و به چادر امروزی شباهت داشت، مو و تمام بدن خود را می پوشاندند.

ص:25

فاسدان و مزاحمان و بیماردلان جرئت هتک آبروی او را پیدا نمی کنند. درواقع، وی را طعمه ای مناسب برای شکار خود نمی بینند؛ زیرا حریم دارد. پس در این آیه، دلیل حکم حجاب بیان شده است و آن علت، امروزه نیز وجود دارد.

رساندن این پیام و اثرگذاری آن عبارت است از:

شک، لباس های نازک و تنگ و بدن نما، فرودگاه پیکان مسموم شیطان و موجب خیره شدن چشم های هرزه و آلوده و به فساد کشانندۀ جامعه است. درمقابل، لباس های غیربدن نما، دیده ها را از زن دور می سازد و سلامت معنوی او را تأمین می کند.

تصویر

ص:30

چادر و عبای مشکی فتوا نداده است. در خودِ روایت نیز چادر و کفش مشکی استثنا شده است. گاهی شُبهه کرده اند که چادر مشکی پوکی استخوان می آورد و آرامش روانی را برهم می زند. اگر چنین بود، خانم هایی که هشتاد سال از چادر مشکی استفاده کرده اند، باید ازپای درآمده باشند؛ حال آنکه هیچ آمار علمی که گواه بر گفته های آنان باشد، دردسترس نیست.

به نظر می رسد پوشش کامل، پوششی است که هیچ چشم بیگانه ای را متوجه خود نکند؛ یعنی لباسی باشد که برجستگی های اندام زن را اصلاً نشان ندهد و اسباب تحریک شهوت مردان را فراهم نکند. زن نیز با آرایش در جامعه ظاهر نشود.

جدا از بدن، مانند جواهرات) را نیز دربر می گیرد یا فقط آرایش های متصل به بدن مانند سرمه و خضاب را شامل می شود؟ در پاسخ باید گفت حکم کلّی آن است که خودآرایی جایز است؛ ولی خودنمایی درمقابل نامحرم، ممنوع. آرایش، پدیده ای فطری و طبیعی است.

بنابراین، خداوند زینت و خودآرایی را نهی نمی کند. آنچه در شرع مقدس ممنوع شده، تبرّج و خودنمایی و نیز تحریک و تهییج ازطریق آشکارساختن زینت در محافل اجتماعی است؛ چنان که خداوند می فرماید: «وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیةِ الْأُولی»(1) و نیز می فرماید: «وَ لایضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ.»(2) این آیه، زنان عرب را از کوبیدن پاهایشان بر زمین نهی می کرد. زنان عرب معمولاً خلخال به پا می کردند و برای اینکه نشان دهند خلخال گران بهایی دارند، پای خود را محکم بر زمین می کوبیدند. فقیه بزرگوار، علامه مطهری، می گوید: «از این دستور

ص:32

می توان فهمید هر چیزی که موجب جلبِ توجّه مردان می گردد، مانند استعمال عطرهای تند و همچنین آرایش های جالب نظر در چهره، ممنوع است. به طور کلی، زن در معاشرت نباید کاری کند که موجب تحریک و تهییج و جلبِ توجّه مردان نامحرم گردد.»

خداوند در آیۀ 31 سورۀ نور می فرماید: «وَ لا یبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاّ ما ظَهَرَمِنْها.» (= زنان مؤمن زینت های خود را درمقابل نامحرم، آشکار نمی سازند؛ مگر زینت هایی که به خودی خود آشکار است.) پس زینت های زن دو گونه است: اول، زینتی که مانند لباس، سرمه، زیر ابرو، رنگ ابرو (به طور متعارف)، آشکار است و پوشانیدن آن واجب نیست و دوم، زینتی که پنهان است؛ مگر آنکه فرد عمداً بخواهد آن را آشکار سازد؛ مانند گوشواره و گردن بند. پوشانیدن این نوع زینت و زیور واجب است.(1)

ص:33

تاکنون، مسئلۀ آرایش و زیور درمقابل نامحرم را بیان کردیم. گفتنی است درمقابل افراد محرم، به ویژه شوهر، این محدودیت وجود ندارد.

علامه طباطبایی در تفسیر آیۀ 32 از سورۀ اعراف می فرماید: «خدای متعال در این آیه(1) زینت هایی را معرفی می کند که برای بندگانش ایجاد کرده و آنان را فطرتاً به وجود آن زینت ها و استعمال و استفاده از آن ها ملهم کرده است و روشن است که فطرت، جز به

ص:34

چیزهایی که وجود و بقای انسان نیازمند آن است، الهام نمی کند.»(1) حسّ زیبایی دوستی سرچشمۀ پیدایش انواع هنرها در زندگی بشر است. این گرایش طبیعی، افزون بر آنکه در دیگران آثار مثبت روانی پدید می آورد، به تحققِ آثار گران بهای روانی در شخص آراسته نیز می انجامد. آراستن خود و پرهیز از آشفتگی و پریشانی، در نظام فکری و ذوق سلیم انسان ریشه دارد. پرهیز از خودآرایی، نه دلیل وارستگی از قید نفس است، نه علامت بی اعتنایی به دنیا. وضع ژولیده و آشفته و مراعات نکردن تمیزی و نظافت ظاهری، خودبه خود، شخصیت افراد را در نگاه دیگران خوار می سازد و زبان طعن و توهین دشمن را می گشاید. براین اساس، پوشیدن جامه ای زیبا، بهره گیری از مسواک و شانه، روغن زدن به مو و گیسوان، معطر بودن، انگشتر به دست کردن و سرانجام، آراستن خویش هنگام عبادت و معاشرت با محرمان، از

ص:35

مستحبات مؤکد و برنامه های روزانۀ مسلمانان است.

امام حسن مجتبی† بهترین جامه های خود را در نماز می پوشیدند و در پاسخِ کسانی که سبب این کار را می پرسیدند، می فرمودند: اِنَّ اللَّهَ جَمیلٌ وَ یحِبُّ الْجَمالَ فَاَتَجمَّلُ لِرَبّی. (= خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد. پس خود را برای پروردگارم زیبا می سازم.)(1) در کتاب های حدیثی ما نیز ابواب مفصلی دربارۀ استحباب این مسئله وجود دارد. برای اطلاع بیشتر دراین باره، می توانید به صفحات 12 و 53 و 91 تا 107 از کتاب حلیةالمتقین نوشتۀ علامه مجلسی مراجعه کنید.

ص:36

باید دربرابر نامحرم رعایت شود. نماز آموزشگاه معارف و نیازهای بسیار مهم و حیاتی انسان و پرورشگاه ایمان و تقوا و اخلاق انسانی و الهی، به ویژه عفاف و حجاب، است. نماز مظهر حقیقت و سیمای ملکوتی دین اسلام است. نماز آیینۀ دین الهی است. خداوند حکیم تمام معارف و قوانین مهم و ریشه ای و مسائلی که حیات معنوی و اخلاقی و سعادت دنیوی و اخروی انسان و جامعه را تأمین می کند، به طور اجمالی و کلّی، در نماز مقرر کرده است.

2. داشتن پوشش کامل در پیشگاه خداوند، نوعی ادب و احترام به ساحت قدس ربوبی است. از این رو، برای مرد نیز ستر عورت واجب است و دربرداشتن عبا و پوشاندنِ سر در نماز، مستحب . همین ادبِ حضور در پیشگاه الهی، زمینه ساز حضور معنوی و باریافتن به محضر حق می شود. رعایت این ادب برای زنان اهمیت بیشتری دارد؛ زیرا به طور معمول، آنگاه که زنان دربرابر بزرگی قرار می گیرند، در ابتدا، وقار و حجاب خود را حفظ می کنند. البته حکم

ص:38

پوشش در نماز با حفظ حجاب دربرابر نامحرم تفاوت هایی دارد؛ مثلاً پوشاندن روی پا دربرابر نامحرم، واجب است؛ ولی در نماز، بدون حضور نامحرم، واجب نیست.

3. زن مظهر حیا و عفاف و حیا نیز جلوه گاه حریم است و والاتر از حریم خدا، حریمی وجود ندارد. پس باید دربرابر عظمت کبریایی اش با حیا و با عفت باشیم تا حدّ بندگی خود را نشان دهیم. هرچند رعایت عفت و حیا برای مردان نیز لازم است، برای زنان ضرورت محوری دارد. اصولاً زنان مظهر زیبایی و لطافت و ظرافت در خلقت هستند. آنان مرواریدهایی گران بها و زیبا هستند که خداوند، به سبب هنرنمایی خود، آنان را خلق کرده و هیچ گاه نمی خواهد از ارزش آنان کاسته شود. این مخلوق و گوهر ارزشمند هرچه پرده نشین و دارای ناز و کناره گیر از بازارهای عمومی باشد، بر قدر و منزلتش افزوده می شود. به همین دلیل، خدای سبحان تمام بدن او را واجب السّتر دانسته و درهرحال، احترامش را واجب شمرده است. حتی وقتی خداوند می خواهد از خصوصیات و اهمیت و ارزش حوری های بهشتی

ص:39

بگوید و از آن ها تعریف کند، می فرماید: «حُورٌ مَقْصُوراتٌ فِی الْخِیامِ.» (= حوریانی پرده نشین در دل خیمه ها)؛(1) یعنی ارزش آن ها به این است که اختصاصی و پرده نشین هستند و دردسترس عموم قرار ندارند.

حال، با توجه به این خصوصیات حیرت آور و منحصربه فرد، مسلّماً این احترام و متانت و وقار در نماز و مقابل خداوند، سزاوارتر است و فقط مسئلۀ محرم و نامحرمی مطرح نیست.

لباسی از خانه بیرون آیند؛ بلکه مردان نیز محدودیت های خاصی درزمینۀ پوشش دارند. اما محدودۀ پوشش آنان، به علت حضور بیشتر در اجتماع و کارهای سخت و اینکه زن مظهر جمال و زیبایی و مرد موتور محرکۀ اقتصاد در جامعه است، با زنان متفاوت است. علاوه بر این، همان طور که شهید مطهری می گوید، میل به خودنمایی و خودآرایی، مخصوص زنان است و ازنظر تصاحب قلب ها و دل ها، مرد شکار است و زن شکارچی؛ همچنان که ازنظر تصاحب جسم و تن، زن شکار است و مرد شکارچی. زن به حکم طبیعت خاص خود می خواهد دلبری کند و مرد را دل باخته و در دام علاقۀ خود اسیر سازد.

درعین حال، اسلام برای مردان نیز پوششی درحدّ معقول قرار داده است و آنان آزادی بی حدّو حَصری در پوشش ندارند. افزون براین، اسلام آنان را بر حفظ نگاه از نامحرم و کنترل شهوت در نگاه تکلیف کرده است. کنترل نگاه برای مردان، درمقایسه با زنان، سخت تر است. برای توضیح بیشتر، ذکر دو نکته ضروری است: 1. بسیاری از فقها فرموده اند که زن نباید

ص:41

به بدن لخت مرد نامحرم، به جز سر و صورت و گردن، نگاه کند. این حکم، دلیل قطعی دارد که در جای خود بیان شده است؛ 2. ممکن است نگاه زن به بدن مرد نامحرم حرام باشد؛ ولی پوشش آن برای مرد واجب نباشد. همان گونه که نگاه مرد به صورت و دست های زن از روی شهوت حرام است؛ ولی پوشش آن برای زن واجب نیست.

اکنون این پرسش پیش می آید: اگر مردی با این وضعیت بیرون آید و بداند زنان از روی عمد و لذت به بدنش نگاه می کنند، آیا ازنظر شرعی مرتکب گناه شده است؟ برخی به حرمت فتوا داده و مردان را از این عمل نهی کرده اند. اصلی ترین مستند و مبنای این حکم قاعدۀ فقهی «اعانه بر اثم» است که در فقه، کاربرد فراوانی دارد. معنای این قاعده آن است که هرکس زمینۀ تحقق و پیاده شدن گناه را برای دیگری فراهم سازد، خود نیز مانند انجام دهندۀ آن، گناهکار است. برخی فقها نیز معتقدند دلیل و قاعدۀ فقهی، «تعاون بر اثم» است، نه «اعانه بر اثم».

طبق قاعدۀ دوم، اگر مرد با لباس آستین کوتاه و به قصد این بیرون آید که زنان به او نگاه

ص:42

کنند، شریک گناه شده و قاعدۀ فقهی دربارۀ او پیاده می شود؛ اما اگر به این انگیزه نباشد، اِشکالی ندارد. به هر صورت، برای مرد مؤمن سزاوار نیست با لباس نامناسب در اجتماع حاضر شود و در مواقعی که مفاسد خاصی بر آن مترتب شود، به فتوای فقها، حرام است. توصیه می کنیم که در جزئیات مسئله، به رسالۀ مرجع تقلید خود مراجعه کنید.

می کنیم تا جز مدتی اندک، در همسایگی تو زندگی نکنند.)

درنتیجه، همان گونه که امر به همۀ معروف ها و نهی از همۀ منکرها، بر مؤمنان و بر حکومت اسلامی واجب است، دربارۀ مسئلۀ حجاب نیز این قاعدۀ کلّی و شرعی جاری است و جایز نیست هیچ کس درمقابل آن بی اعتنا باشد یا آن را کوچک و بی اهمیت شمارد.

زنان باید توجه داشته باشند که خداوند بر احکام خویش غیرت دارد و هیچ گاه به ترک دستورهای خود راضی نمی شود. اصلاً مسئله این نیست که بیرون گذاشتن چند تار مو چه اهمیتی برای خداوند دارد. مهم این است که نافرمانی چه خدای بزرگی انجام می شود؛ علاوه بر اینکه فواید اجرای دستورهای خداوند به خود انسان و جامعۀ انسانی می رسد. به روشنی می توان نتیجه گرفت آنچه خداوند حلال کرده است، خوبی و خوشی را برای مردان و زنان جامعۀ ما به ارمغان خواهد آورد و آنچه حرام کرده است، در کوتاه مدت یا بلندمدت، سلامتی و آرامش آدمی را به خطر خواهد انداخت و پشیمانی و پریشانی درپی خواهد داشت.

ص:44