تصویر

ص:3

تصویر

ص:4

تصویر

ص:6

برای درک درست، عمیق، همه جانبه و واقع بینانه از یکدیگر، لازم است هر یک از زوجین همسرش را در ابعاد مختلف عقلی، اجتماعی، عاطفی، معنوی، سیاسی و اقتصادی کشف کند؛ مثلاً تا چه اندازه چارچوب موازین عقلی و منطقی را در زندگی رعایت می کند. از نشانگان اندیشمندی و با درایت بودن همسر، توجه وی به واقعیت ها و پرهیز از آرمان گرایی ها، زیرکی، حسابگری، استدلال، قدرت فهم زیاد، عقلانیت جمعی و پایبندی به قانون، برقراری روابط حسنه با دیگران و حاکمیت منطق و گفت و گو در روابط و داشتن روحیۀ مشورت پذیری، پرسش گری، انتقاد پذیری، نداشتن وابستگی فکری به دیگری، تحلیل مسائل، رشد فکری، انجام د ادن کارهای مستقل، فریب نخوردن در انجام دادن معامله ها، توانایی داشتن در زندگی مستقل، قدرت نگهداری مال و دارایی خویش (سفیه نبودن)، ارزیابی پیامد فعالیت ها قبل از اجرا، تشخیص راه هدایت، نجات، صلاح و کمال و پرهیز از خرافات است.

ص:9

ازاین رو، عواطف خود را پنهان یا سرکوب نمی کند.

برعکس، کسی که دارای ویژگی هایی چون ترس از مریضی، احساس گناه، کم رویی، افسردگی، اضطراب، خشمگینی، نفرت، غمگینی، پرخاشگری، انتقاد ناپذیری، حسادت، کینه ای بودن (کسی را نمی بخشد)، نداشتن ثبات اخلاقی، کج خلقی، فرار از واقعیت، بدبینی، داشتن دوست پسر و یا دوست دختر، وابستگی افراطی، تردید زیاد و بر عهده نگرفتن مسئولیت عیوب خود، همه حاکی از فقدان سلامت عاطفی شخص است.

قرآن، مودّت و رفتار محبت آمیز و مهرورزی را که از نشانه های سلامت عاطفی در انسان است، هدف آفرینش و محور روابط در زندگی مشترک زن و مرد می داند: «از نشانه های قدرت اوست که برایتان از جنس خودتان همسرانی آفرید تا به ایشان آرامش یابید و میان شما دوستی و مهربانی

ص:11

نهاد. در این، نشانه هایی است برای مردمی که تفکر می کنند.»(1) پیامبر… رابطۀ محبت آمیز و همراه با مودّت با دیگران را ملاک اساسی سلامت عاطفی دانسته و فرموده اند: «مَثَل مؤمنان در دوستی و ابراز عاطفه و رحمت به یکدیگر، مَثَل پیکر است. هرگاه عضوی از آن دردمند شود، دیگر اعضای پیکر با بی خوابی و تب، با آن عضو همدردی می کنند.»(2)

و در این راستا به یکدیگر کمک کنند. زن یا شوهری که به قانون و عهد و پیمان خداوندی پایبندی ندارد و برای دین دار بودن همسرش ارزش و اعتباری قائل نیست، از سلامت دینی برخوردار نیست. مهم ترین کمک همسران به یکدیگر برای حفظ و تعمیق ایمان و دین داری میان خودشان، ابراز محبت است. امام صادق† می فرمایند: «بندۀ مؤمن هرچه محبت به همسرش را زیادتر کند، درجه های ایمانش افزون می شود.»(1)

توزیع مناسب آن در مصارف زندگی، تشریک مساعی در هزینه های زندگی، شیوۀ صرفه جویی و پرهیز از اسراف و تبذیر و رعایت اعتدال، مدیریت بهینه را بر زندگی خانوادگی حاکم سازند. عقل معاش که در احادیث بر آن تأکید شده، مربوط به همین مدیریت است.

زوجین خواه ناخواه در این هماهنگی متوجه می شوند که در کوران زندگی باید از برخی امیال و خواسته ها و حقوق خود به خاطر دیگری بگذرند. باید توانمندی مخالفت با برخی خواسته های فردی را در خود احساس کنند و مهارت گذشت از خود به خاطر دیگری را فرا گیرند. ابراز محبت و احساس و عواطف هریک به دیگری، برای خود خواهی نباشد؛ بلکه دیگر خواهی و همسردوستی، بیشترین عواطف را درقبال دیگری بر می انگیزد.

تصویر

ص:16

ضمن محافظت از خود، از همسر نیز محافظت می کند و او را در حراست و حِصن قرار می دهد تا با رفتار نامطلوب، از مقام و عزت انسانی و شخصیت ایمانی شان کاسته نشود، به حقارت و پستی پایین تر از حیوانات سقوط نکنند و جایگاه و احترامشان را در میان اقوام و اجتماع از دست ندهند. احیاناً اگر زشتی هایی در یکی پیدا شد، دیگری آن را بپوشاند و نگذارد فرصت برای بازگشت را از دست بدهد و آبرویش برود و در گمراهی ها غوطه ور شود. حفظ حیثیت و احترام همسر پیش خود و دیگران، در وی عزتی به وجود می آورد که ساختار روانی اش را از ابتلا به اختلال و آشفتگی و پریشان حالی مصون نگه می دارد و با تدابیر عقلانی و دادن کمک های فکری و حمایت های عاطفی، وی عملاً برای اصلاح و ارتقا تلاش خواهد کرد.

رفتاری خویش را درقبال یکدیگر با محبت همراه سازند و از هر گفتار و ابراز و عملی بپرهیزند که محبت در آن نیست. از این رو همیشه و در هر وضعیتی باید یکدیگر را با مودّت و مهربانی خویش مواجه کرده و از هرگونه بی اعتنایی، بی احترامی، عصبانیت، تندخویی، بدزبانی، درشت گفتاری، ترش رویی و سرسنگین بودن، تحقیر و خشونت با یکدیگر دوری کنند. دوری همسران از این نوع رفتارهای محبت زدا، مانع بروز استبداد بین آن ها خواهد شد.

متأسفانه در دنیای کنونی همسرانی وجود دارند که به دلیل رفتارهای ضدمحبتی، به یکدیگر بدبین و بی اعتمادند و بیش از اختیارهای خود، برای دیگری محدودیت ایجاد می کنند و بیش از حد لازم، بر همسر کنترل دارند. این گونه همسران سعی می کنند که با تهدید، همسر را مجبور به انجام اَعمالی کنند که طبق خواستۀ آنان است و خواسته و آزادی همسر را نادیده گرفته و می خواهند همسرشان همچون برده ای در اختیار امیال و امر و نهی های آن ها باشد. این روش بسیار مخرب است و هرگز نباید به کار رود. تهدید، امنیت

ص:18

روانی همسر را به مخاطره می اندازد. این عمل ممکن است سبب تسلیم شدن موقتی وی شود؛ ولی به رفتارهای پرخاشگرانه منجر می شود.

همسر مستبدی که همواره خواستار حرف شنوی همسر از دستورهای اوست و هیچ گاه طبق علاقۀ همسرش عمل نمی کند، برای غلبه بر ضعف ها و حقارت های خود، به امر و نهی همسر می پردازد و رفتاری پر از خشونت در قبال او به اجرا در می آورد. بنابراین همسران با رفتار همراه با مودّت نباید بگذارند خشونت و استبداد بر روح و رفتار آن ها حاکم شود. هر یک با اکتساب شخصیتی بامحبت برای خود، همچون انبیا،(1) شیوه های محبتی شناخته شده(2) را بر رفتار خویش حاکم سازند؛ به گونه ای که جز محبت از آنان به یکدیگر، رفتار و احساسی صادر نشود و بر این اساس به تأمین خواسته های روانی-عاطفی یکدیگر بپردازند.

ص:19

حضرت علی† دربارۀ رفتار محبتی خویش با همسرش و مودت همسرش دربرابر خود می فرمایند: «به خدا سوگند، هرگز کاری نکرده ام که فاطمه ناراحت شود و او را به هیچ کاری مجبور نکردم. او نیز هرگز مرا ناراحت نکرد و برخلاف میل باطنی من، قدمی بر نداشت.»(1) امام صادق† می فرمایند: «هر کس علاقه اش به ما ائمه‰ شدیدتر می شود علاقه اش به همسرش شدیدتر می شود.»(2) امام حسین† محبت خود را به همسرشان و دخترشان با تأکید قسم، به دیگران اعلام می کنند و می فرمایند: «به جان تو سوگند، من خانه ای را دوست دارم که در آن سکینه و رباب باشند. من آن ها را دوست دارم و عمدۀ اموالم را به آنان می بخشم و شایسته نیست کسی مرا سرزنش کند.»(3)

ص:20

که در بیرون از خانه داشتند، به ویژه جهاد و جنگ در راه خدا و کارهایی که برای امرار معاش انجام می دادند، در کارهای خانه نیز شرکت می جستند، عدس پاک می کردند و در دستاس کردن، همسرشان را یاری می رساندند. هیزم می آوردند، برای خانه آب تأمین کرده و خانه را جارو می کردند. جو را آسیاب و آرد و خمیر را آماده می کردند و نان می پختند. روزی رسول خدا… به خانۀ حضرت علی† وارد شدند و مشاهده کردند دختر و دامادشان با محبتی بی نظیر در کنار هم نشسته و با همکاری هم به آرد کردن جو مشغول هستند. پیامبر… خطاب به آنان فرمودند: «کدام یک از شما خسته تر هستید تا من به جای او نشسته، کارش را انجام دهم؟» حضرت علی† اظهار کردند: «ای رسول خدا، دخترتان فاطمه خسته تر است.» آن حضرت کنار دامادشان نشستند و با هم به دستاس کردن مشغول شدند.(1)

ص:22

رها کردند، به این دلیل که شوهرانشان اصلاح و مرتب بودن خود را رها کردند.» سپس فرمودند: «دوست داری همسرت را درحالی همانند حال خودت که خود را آراسته نکرده ای، ببینی؟»گفتم: «نه.» فرمودند: «او نیز چنین است.» آنگاه فرمودند: «نظافت و استعمال بوی خوش و اصلاح مو، از اخلاق پیامبران است.»(1)

یکی از دوستان امام باقر† به نام حکم بن عتیبه می گوید: در خانه ای زیبا و آراسته خدمت آن حضرت رسیدم، لباس زیبا و رنگینی پوشیده بودند که آثار رنگ لباس بر دوش حضرت دیده می شد. خیلی شگفت زده شدم. گاهی به خانه نگاه می کردم و گاهی به وضع لباس آن حضرت. حضرت فرمودند: «چرا متعجبی؟» عرض کردم: «چه بگویم از این لباسی که به تن کرده اید. این لباس مربوط به افراد نوجوان است.» حضرت فرمودند: «ای حکم، چه کسی

ص:24

زینت ها و چیزهای پاکیزه ای که خداوند برای بندگانش آفریده است، حرام کرده؟ این ها از چیزهایی است که خداوند برای بندگانش آفریده است. اما این خانه که مشاهده می کنی مربوط به همسر من است و من تازه ازدواج کرده ام. لباسی که مشاهده می کنی و همچنین حضور من در این خانه به خاطر همین موضوع است.»(1)

حسن زیات بصری نقل می کند: با یکی از دوستانم خدمت امام باقر† رسیدیم. ایشان را در خانه ای زیبا، با لباس زیبا دیدیم؛ در حالی که سرمه کشیده بودند. پرسش هایی از آن حضرت داشتیم که به پاسخ آن ها رسیدیم. ایشان متوجه شدند که ما از وضع لباس و خانۀ آن حضرت شگفت زده شده ایم. فرمودند: «فردا با دوستت نزد من بیا.» روز بعد به منزلی رفتیم که ایشان بیشتر وقت ها آنجا تشریف داشتند. مشاهده کردیم که در خانه جز حصیر،

ص:25

چیزی نیست و حضرت لباس زبر و خشن به تن دارند. حضرت فرمودند: «دیروز شما پیش من آمدید؛ در حالی که من در خانه ای بودم که مربوط به همسرم بود و آن وسایل موجود در خانه، متعلق به اوست. او خود را آرایش کرده بود تا من هم خود را برای او آراسته و مزّین کنم.»(1)

همسران نباید بگذارند زمانی بر آن ها بگذرد و از هم ناراحت و خشمگین مانده باشند؛ بلکه باید با عذرخواهی و عفو، شرافت و عزت یکدیگر را ارتقا بخشند؛ چراکه رسول اکرم… فرمودند: «بخشش، بخشنده را عزت می افزاید؛ پس عفو کنید که خدا عزت شما را زیاد می کند.»(1)

اسحاق بن عمار می گوید: به امام صادق† عرض کردم: «حق زن بر مرد چیست که با انجام دادن آن ها، انسان، نیکوکار محسوب شود؟» امام فرمودند: «خوراک و پوشاک او را فراهم کند و اگر خطایی از او سر زد، از او بگذرد.»(2)

از دیدگاه دینی دو نفر مؤمن باید از خطای یکدیگر بگذرند؛ چه رسد به زن و شوهر که علاوه بر اشتراک آنان در ایمان، همسر و دوستدار یکدیگرند. رسول اکرم… می فرمایند: «از ویژگی های مؤمن این است که در برابر خطا و لغزش برادر دینی اش با عطوفت رفتار کند و

ص:27

او را ببخشد و با رضایت به حال وهوای دوستی دیرینه شان برگردند.»(1)

کند. گفت: «زن نیکوکاری دارم که شریک من در زندگی است. با او مشورت می کنم و به شما خبر می دهم: ان لی زوجة صالحه و هی شریکی فی المعاش، فاشاورها فی ذلک ...» سپس صبحگاه با همسرش مشورت کرد. همسرش گفت: «نصف اول را اختیار کن و عافیت را ابتدا داشته باش. شاید خدا بعداً به ما رحم کرده و نعمتش را بر ما تمام کند.» او در شب بعد درخواب گفت که من نصف اول را اختیار کردم. خدا هم در روزی به او وسعت داد. همسرش به وی گفت: «از این مال به اقوام و نیازمندان، همسایگان و برادرت بده.» او نیز چنین کرد. وقتی نصف اول عمر تمام شد، آن مرد همان را که در خواب دیده بود، دوباره دید. به وی گفتند که خدا از تو تشکر می کند و بقیۀ عمرت هم در وسعت خواهی بود.(1)

ص:29

تصویر

ص:30

در مشاوره، افراد به هدایت دست می یابند،(1) عوامل مشکل ساز و امور پنهانی آشکار می شود، واقعیت های زندگی خود را نشان می دهند.(2) مشاوره خوب ترین و محکم ترین تکیه گاه همسران در زندگی محسوب می شود(3) و با عمل به راهنمایی های مشاور، به مجموعه ای از خوبی ها و خیرها و خوشی های مطلوب می توان رسید.(4)

مهارت های لازم را در این زمینه کسب کنند و آن ها را با خردمندی و تجربه و دور اندیشی به کار گیرند(1) و چگونگی فکر کردن صحیح را به یکدیگر بیاموزند. کمک کنند تا توانایی یکدیگر را به افق های بالاتر ببرند و از بروز مشکل در زندگی شان پیشگیری کنند؛ زیرا مشورت گرفتن آنان از یکدیگر، تلاش پر ثمری برای جمع کردن عقل هایشان و به تکامل رساندن تدبیرهایشان است. از نتایج مهم آن، پذیرش و احترام به فکر هم و قدرشناسی از نعمت عقل همسر و استفاده از همۀ نعمت هایی است که خدا در همۀ زمینه ها به آنان داده است. افزایش امنیت روانی، کاهش خطا، دوری از دوباره کاری و موازی کاری، بهبود بخشیدن به امور و لذت بردن از تلاشی که در زندگی برای هم انجام می دهند نیز از ثمره های مشاوره با هم است.(2)

پیچیدگی های زندگانی امروز و پیوستگی هایی که افکار و تمایل ها و رفتارها را در

ص:32

زمینه های گوناگون به هم وابسته کرده است، ضرورت مشاوره گرفتن و مشورت دادن را در متن زندگی همسران بسیار مهم تر کرده است. به طور قطع همسرانی که می خواهند در زندگی زناشویی موفق باشند، باید تا حد مقبولی از ایده ها، بینش ها، خواسته ها و سلایق یکدیگر مطلع شوند و این در فضای صمیمی مشاوره میسّر خواهد بود. مشاوره از لحاظ کاربرد عملی آن، مسئولیت آور و موجب هوشیاری، افزایش دقت و اعتماد به یکدیگر در میان زن و شوهر می شود. هر یک از همسران باید خصوصیت های شخصی مشاور را در خویش پرورش دهند. این خصوصیت ها عبارت اند از:

1. هر یک از همسران باید کوشش کنند، از تمایل های خود، آگاه باشند و خود را خوب بشناسند. از قوت ها و ضعف های خود آگاه شوند. افکار، عقاید، بینش ها و باورهای خویش را دائماً ارزیابی کنند و در ارتقا بخشی و تصحیح نادرستی ها و رفع نقایص اقدام کنند و تمایل ها و احساس ها و رفتارهای خویش را بررسی کرده و در صدد جبران کاستی ها و ضعف های

ص:33

خویش بر آیند تا در فضای مشاوره بتوانند نقش خود را خوب و کارآمد ایفا کنند.

2. هر یک از آنان بدون هیچ گونه پیش شرطی، همسر را برای مشاوره بپذیرد و با رفتاری عاطفی و صمیمی و ایجاد فضای امنیت و مصونیت، به گفت و گوی یاورانه با یکدیگر بپردازند.

3. سعۀصدر خود را افزایش دهند و از کرامت انسانی و ایمانی و همسری همسر خود حفاظت کنند و به یکدیگر احترام گذارند و از هرگونه برخورد تند، عصبانیت، صدای بلند، جدال ناکارساز و پرخاشگری دوری کنند.

4. ضمن همدردی با همسر و توجه به ناراحتی پیش آمده برای وی، همدلی و تلاش بی و قفۀ خویش را در کمک کردن به او و حل مشکل، با تمام توان دنبال کنند.

5. به فرآیند حل مشکل بیندیشند و از به کرسی نشاندن حرف خود و اثبات حقانیت خود و احساس فائق آمدن در مقابل دیگری پرهیز کنند.

6. برای کارآمدی مشاوره شان توجه کنند تا در مسئله ای که دربارۀ آن مذاکره می کنند،

ص:34

موضوع، مشخص باشد و هر دو متعهد شوند که از شاخه ای به شاخۀ دیگر نروند و مسائل را با هم مخلوط و فضای ذهنی یکدیگر را مشوش نسازند.

7. زن و مرد قبل از مشاوره هایشان با یکدیگر باید هر کدام خوب فکر کنند و مسئله ای را که دربارۀ آن به مشاوره پرداخته اند، در اندیشۀ خود از همۀ جوانب بررسی و ارزیابی کنند و سپس به شور با یکدیگر بنشینند تا اندیشۀ طولانی آنان بتواند هدایتگر و راهگشا باشد.(1)

8. هر یک با توجه به عوامل مشکل ساز، در صدد رفع آن ها برآیند و پرهیز کنند از اینکه عامل بروز مشکل را دیگری قلمداد کنند و مشکل را به گردن یکدیگر بیندازند. هر کدام باید ضعف های خود را شناسایی کنند و بفهمند چه باورها، تمایل ها، اخلاق ها و کارهایی از خودشان منشأ بروز مشکل شده است و آن ها را به طورصریح بیان کنند. در صدد تصحیح

ص:35

باورهای غیر منطقی و تغییر تمایل های غیر طبیعی و اخلاق های بد خویش بر آیند و کاستی ها و نواقص را با رفتارهای عاطفی و عقلانی جبران کنند.

9. همسران رفتار نادرست خود را توجیه نکنند؛ بلکه به دلیل چنین رفتاری، از همسر عذر خواهی کنند و بر عکس، رفتار نامطلوب همسر را به صورت معقول و هدایت گرانه توجیه کنند و از به رخ کشیدن آن بپرهیزند.

10. کوشش کنند صفات منفی را از خودشان دور کنند؛ همچون جهل، حماقت، بی شخصیتی، بد گمانی، حرص، ترس، دروغ و مانند آن. این ها مشاوره را غیر کارآمد و بلکه زیان آور می سازد.(1)

11. هر یک از همسران از راهنمایی های یکدیگر به عنوان مراجع هم پیروی کنند و با

ص:36

تکالیفی مخالفت نکنند که همسر مشاور مشخص می کند. امام صادق† در این باره می فرمایند: «با عاقل متدیّن مشورت کن که او به جز خیر تکلیف نمی کند و از مخالفت کردن با او بپرهیز؛ زیرا فساد در دین و دنیا را به دنبال دارد.»(1) نیز در جایی دیگر فرمودند: «وقتی با کسی مشورت می کنی که مقبول توست، با او در آنچه به ظاهر علیه تو نظر می دهد، مخالفت نکن؛ گرچه بر خلاف خواسته ات باشد.»(2)

12. همسران در فرآیند مشاوره با یکدیگر نه تنها باید از متهم ساختن همدیگر پرهیز کنند؛ بلکه باید از اظهار نظرها و هدایت هایشان درقبال یکدیگر تشکر و قدر دانی داشته باشند. امام سجاد† در این باره می فرمایند: «حق مشاور بر مراجعه کننده این است که او را متهم نسازد. اتهام به کسی که او را مستحق مشورت دانسته ای جایز نیست؛ بلکه باید از

ص:37

اظهار نظر و حُسن پذیرشش در مشاوره تشکر کنی و او را سپاسگزار باشی.»(1)

شایان توجه است که مشاوره های زن و مرد در زندگی خانوادگی تجربه ای برای آنان خواهد شد که می توانند درایت های عقلی خودشان را کمال بخشند و مانع آن شوند که گاه تحت تأثیر احساس، به ابراز اندیشه های سست و نسنجیده و بدون ارزیابی مدبرانه بپردازند؛ زیرا تجربه ها در کنار علم و دانش نیروی عقلانیت را افزایش می دهد و زن و شوهر به خوبی می توانند از تجارب گذشتۀ زندگی استفاده کنند و تدبّر و عقلانیت خویش را متکامل سازند.(2) اصولاً دور اندیشی کسانی که تجربۀ عملی برای مشاوره با یکدیگر دارند، افزایش پیدا می کند(3) و نظر های درست تری ارائه می کنند و ارزش های عقلانی و تدابیر خود را 4

ص:38

می افزایند.(1) چنین افرادی به دلیل کثرت تجربه، لغزش هایشان نیز کاسته می شود و کمتر فریب می خورند(2) و داوری و هدایتشان بهتر و محکم تر از عالِم و پزشکی است که صرفاً درس خوانده است.(3)

است. روابط بین همسرانی که برای همدیگر شخصیت، انسانیت، کرامت و ارزش قائل اند، از سیستمی ارزشی تبعیت می کند و از این رو احترامِ هم را دارند. این کرامت وقتی با کرامت تقوایی و دیانت و صداقت و پایبندی به ارزش ها تقویت شود، احترام بیشتر به دنبال دارد؛ یعنی هریک از زن و شوهر، جدای از احترام انسانی که باهم دارند، باید به میزان درجۀ تقوایی که همسرشان از آن برخوردار است، احترام او را بیشتر نگه دارند و رفتارهایی که با کرامت تقوایی همسرشان نا هماهنگ است، از آنان سر نزند.

براین اساس، معیار احترام همسران به یکدیگر، فقط دو نوع کرامت انسانی، یعنی کرامت ذاتی و تقوایی است که همسران باید بر اساس آن ها احترام های خود را پی ریزی کنند. زنان و مردان باید بدانند که این دو نوع کرامت است که منحصراً احترام میان همسران و افراد را به عنوان وظیفۀ انسانی و الهی توجیه می کند و برای آنان ارزش می آفریند و زندگی انسانی آنان را سامان می دهد. از این رو باید متوجه بود که امور دیگری که منشأ و معیار

ص:40

احترام در خانواده ها و یا افراد دیگر قرار گرفته، معیارهای مناسبی نیست و هیچ ارزشی در زندگی آنان ایجاد نمی کند و باعث نمی شود وظیفه ای به خاطر این ارزش ها بر عهدۀ آن ها بیاید. مثلاً احترام زن و شوهر به یکدیگر نباید به دلیل ثروت مادی و مقام اجتماعی باشد یا چون وی نیاز او را رفع می کند و به خواستۀ مادی او پاسخ مثبت می دهد، به او احترام بگذارد و در غیر این صورت بی احترامی کند. امام علی† فرمودند: «چه زشت است احترام گذاری به هنگام نیاز و درشتی و بی اعتنایی به هنگام بی نیازی.»(1) احترام های مصلحتی و ظاهری زن و شوهر به یکدیگر بدون اینکه ریشه در نوع نگرش مثبت آن ها به هم داشته باشد، از معیار های غلط در احترام است. زن و شوهر نباید به خاطر ترس از یکدیگر به هم احترام بگذارند. شوهری که زور می گوید و شر و زور گویی اش، همسرش را به احترام وادار

ص:41

تصویر

ص:42

می سازد، شیوۀ پیروان پیامبر… را ندارد و از امت رسول الله… محسوب نمی شود. آن حضرت فرمودند: «کسی که مردم او را به خاطر دوری از شرّش احترام می کنند، از من نیست.»(1) همچنین تأکید کردند: «چنین کسی از بدترین و شرور ترین افراد به حساب می آید که در میان مسلمانان حضور دارند.»(2) شوهری که به خانمش احترام نمی گذارد؛ ولی به خواهر زنش به دیدۀ احترام می نگرد یا به خواهر خودش احترام می گذارد، معیار مناسبی برای این تبعیض در رفتار خود ندارد. البته زن و شوهر باید زمینۀ احترام به خود را از طرف همسر فراهم سازند و رفتاری انجام ندهند که شخصیت و کرامتشان پیش همسر آسیب ببیند و باعث بی حرمتی از ناحیۀ همسر واقع شوند. کسی که عزت نفس داشته باشد و برای خود احترام و ارزش قائل باشد و رفتار ضد ارزشی از خود بروز ندهد، همسرش نیز به او

ص:43

احترام می گذارد. برعکس، کسی که احساس کرامت و ارزش در خویش نمی کند، به کارهای ضد ارزش یا بی ارزش اقدام می کند و خدا و دستورهای او را نادیده می گیرد و قوانین الهی را رعایت نمی کند، چنین کسی حرمتش را پیش همسرش از دست می دهد و همسرش او را محترم نمی بیند تا به او احترام بگذارد.

امام صادق† فرمودند: مَنِ اتَّخَذَ امْرَأَةً فَلْیُکْرِمْهَا؛ (کسی که همسری را برای خود انتخاب کرد، باید به او احترام کند.)(1) پیامبر… فرمودند: وَ طُوبَی لِامْرَاةٍ رَضِیَ عَنْهَا زَوْجهَا؛ (خوشا به حال زنی که شوهرش به دلیل احترامی که برای او و حرف های او قائل است، از او راضی باشد.)(2)

بنا به آموزه های قرآنی، لازم است احترام همسران به یکدیگر سیرۀ مستمر آن ها در زندگی باشد و از آن تخلف نکنند. حتی اگر ناراحتی و مشکلی برایش پدید آمد، همسر حق

ص:44

ندارد بد زبانی و فحاشی کند و به آزار و اذیت بپردازد؛ بلکه با مهربانی و محبت و دوستی وضعیت روانی مناسبی را فراهم سازد که همسر آرامش خود را باز یابد.

قرآن می فرماید: ]وَعاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوف... [(= با آنان به طور شایسته و محترمانه معاشرت کنید...)(1) و با افزایش رفتار یاورانه، انجام کارهای خانواده و استمرار بخشی به احسان و نیکی، همسرشان را متحول کنند و برای خویش و زندگی سعادتمند شان در دنیا و آخرت، نتایج گرانبهایی پدید آورند. امام صادق† فرمودند: و من حسن برِّه باهله زاد الله فی عمره؛ (کسی که به خانواده اش نیکی کند، خداوند بر عمرش می افزاید.)(2) در روایت دیگر پیامبر اکرم… تصریح کردند: «کسی که در کارهای زندگی به همسرش کمک کند، خیر دنیا و آخرت را به

ص:45

دست می آورد.»(1) نیز در روایت دیگر فرمودند: «خدمت به همسر بدون اینکه بر او منّتی گذاشته شود، کفارۀ گناهان است و خشم خدا را خاموش می کند.»(2)

یا شستن لباس و کار های منزل همکاری می کردند یا از بچه ها می خواستند به مادرشان کمک کنند.»(1)

تربیت اولاد. وجود این حس باعث استحکام پیوند خانوادگی و آسایش روحی است.