تصویر
ص:2
عنوان و نام پدیدآور : سیری در احکام سفر/ به سفارش آستان قدس رضوی، معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی.
مشخصات نشر : مشهد: انتشارات قدس رضوی،1391.
مشخصات ظاهری : 60ص.؛11×17س م.
فروست : رهنما؛54.
شابک : 978-600-6543-58-1
وضعیت فهرست نویسی : فیپا
یادداشت : کتابنامه .
موضوع : مسافرت-- آداب و رسوم -- جنبه های مذهبی -- اسلام
شناسه افزوده : آستان قدس رضوی. معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی
شناسه افزوده : موسسه انتشاراتی قدس رضوی
رده بندی کنگره : BP254/6/س9 1391
رده بندی دیویی : 297/655
شماره کتابشناسی ملی : 2828967
سیری در احکام مسافر
ص:1
تصویر
ص:2
تصویر
ص:3
تصویر
ص:4
سیری در احکام مسافر
سفر و حضر دو بخش از زندگی انسان هاست که برای خود، احکام و مسائلی جداگانه دارند. هیچ مسلمانی در هیچ مرحله ای از زندگی خود، رهاشده و بی تکلیف نیست و از این قاعده، سفر را نیز نمی توان استثنا دانست. مسافرت را نمی توان بهانۀ گریختن از احکام خداوندی قرار داد؛ زیرا آنچه بر انسان واجب است، جز به انجام دادن تکلیف، ساقط نمی شود. پیشوایان دینی ما آن چنان به اجرای فرایض و اهتمام به احکام الهی، چه در سفر و چه در حضر، سفارش بلیغ
ص:5
کرده اند که راه را بر هرگونه فرار و بهانه جویی می بندد. این روایت ها و سفارش ها به اندازه ای است که نقل اندکی از آن ها نیز رساله ای جداگانه می طلبد. از نقل آن ها صرف نظر کرده و تنها به ذکر برخی احکام برای مسافر اکتفا می کنیم.
در فقه اسلامی، به کسی مسافر می گویند که حداقل هشت فرسخ از وطن خود دور شده باشد یا اینکه چهار فرسخ از دیار خود دور شود و چهار فرسخ برگردد. بدون اقامت ده روز، چنین شخصی مسافر نامیده شده است و احکام ویژه ای دارد. پاره ای از احکام مسافر بدین قرار است: تبدیل نمازهای چهاررکعتی به دورکعتی؛ اِسقاط نافله های ظهر و عصر، همچنین عشاء (بنابر قولی)؛ افطار روزه، هرچند در ماه مبارک رمضان باشد.
ص:6
1. کسی که «برای کار حرام» سفر کند یا اینکه «خودِ سفرش حرام باشد»، باید نماز را تمام بخواند و روزه اش را اگر ماه رمضان بود، بگیرد. برای سفری که فی نفسه حرام است، این مثال ها را می توان ذکر کرد: سفر برایش ضرر داشته باشد؛ زن بدون اجازۀ شوهر سفر برود (در غیر سفر واجب)؛ سفر فرزندی سبب اذیت پدر و مادر شود (در غیر سفر واجب).
2. کسی که شغل او سفر باشد، مانند راننده و خلبان، در غیر سفر اول باید نماز را تمام بخواند و روزه اش را اگر ماه رمضان است، بگیرد و در سفر اول، اگرچه طول هم بکشد، نمازش شکسته است.
3. کسی که شغلش سفر نیست، ولی محل کارش در شهر دیگری است و همواره در محل خود و آن شهر رفت وآمد می کند، مثل پیشه وران سیّار یا معلمانی که محل کارشان ثابت نیست یا کارگرانی که برای کار به شهر دیگری سفر می کنند، نمازشان تمام است و روزه شان را باید بگیرند. البته، امام خمینی در این باره می فرماید: «نمازشان را شکسته بخوانند و روزه شان را نگیرند.»
ص:7
4. مسافری که قصد دارد ده روز پشت سرِهم در یک محل بماند، باید نمازهای خود را در آن محل، تمام بخواند و روزه اش را اگر ماه رمضان است، بگیرد.
5. کسی که بعد از رسیدن به هشت فرسخ یا بیشتر، سی روز در محلی بماند و مردّد باشد که می ماند یا می رود، باید نماز را شکسته بخواند؛ ولی پس از سی روز باید نماز را تمام بخواند و اگر ماه رمضان است، روزه اش را بگیرد.
پرسش1: در چه صورتی نماز در مسافرت شکسته می شود؟
همۀ مراجع: اگر همۀ این شروط فراهم شود، نماز شکسته می شود: (1)
1. سفر او (رفت وبرگشت) کمتر از هشت فرسخ شرعی نباشد؛
2. از اول مسافرت، قصد هشت فرسخ داشته باشد؛
ص:8
3. در بین راه، از قصد خود برنگردد؛
4. قصد ماندنِ ده روز در آنجا نداشته باشد؛
5. سفر او معصیت و حرام نباشد؛
6. شغلش مسافرت نباشد، مانند راننده ها؛
7. آنکه به حدّ ترخص برسد؛
8. جایی که سفر می کند، وطن دوم او نباشد؛
9. پیش از رسیدن به هشت فرسخ، از وطن خود نگذرد.
تبصرۀ 1: حدّ ترخص یعنی از وطن یا محل اقامتش به اندازه ای دور شود که دیوار شهر را نبیند و صدای اذان آن را نشنود. (البته در تعریف حدّ ترخص، بین مراجع تقلید اختلاف نظر است.) بنابراین، کسی که قصد مسافرت دارد، اگر بخواهد نمازش را نزدیک دروازۀ شهر بخواند، باید تمام بخواند.
تبصرۀ 2: میان مراجع تقلید در تعیین مقدار فرسخ شرعی کمی اختلاف نظر است:
ص:9
آیات عظام امام، خامنه ای، بهجت، صافی، فاضل و نوری مقدار هشت فرسخ شرعی را تقریباًٌ 45کیلومتر می دانند و آیات عظام تبریزی و سیستانی و وحید تقریباً 44کیلومتر و آیت الله مکارم تقریباً 43کیلومتر.
نکته: طبق شرط چهارم که گذشت، اگر مسافری بخواهد اقامت ده روزه در یک مکان مشخص داشته باشد، باید نمازش را تمام بخواند.
پرسش2: همراه اردوی دانشجویی، با کاروانی به سفر زیارت حضرت علی بن موسی الرضا مشرّف شدم. بدون اینکه اختیار و اراده ای داشته باشم، می دانم بیش از ده روز در آنجا توقف می کنیم. تکلیف نمازم چیست؟
همۀ مراجع: در فرض یادشده، باید نمازتان را تمام بخوانید.(1)
ص:10
پرسش3: به مشهد مقدس مشرّف شدیم. تصمیم داشتیم بیش از ده روز در آنجا بمانیم. نمازمان را کامل خواندیم؛ ولی بعد از گذشت چند روز، از اقامتمان منصرف شدیم و تصمیم گرفتیم پیش از ده روز، به وطن بازگردیم. تکلیف نماز در بقیۀ روزها چیست؟ آیا شکسته بخوانیم یا تمام؟
همۀ مراجع: تا هنگامی که در آنجا به سر می برید، نمازتان تمام است.(1)
پرسش4: مسافری که نمی داند در محل اقامت، چند روز می ماند، تکلیف نمازش چه می شود؟ آیا باید شکسته بخواند یا تمام؟
همۀ مراجع: باید نمازش را شکسته بخواند؛ مگر آنکه تصمیم داشته باشد ده روز یا بیشتر در آنجا بماند. اگر بدون تصمیم و با تردید سی روز را در یک شهر (نه چند شهر) اقامت کرد، بعد از سی روز (از روز سی ویکم) باید نمازش را تمام بخواند.(2)
ص:12
تصویر
ص:13
پرسش5: استاد یا دانشجویی که در محل درس نمازش تمام است، چنانچه به طوراتفاقی، به سفری غیر از محل درس، مانند زیارت حضرت علی بن موسی الرضا، برود، نماز و روزه اش چگونه است؟
همه، به جز سیستانی: نماز شکسته است و روزه صحیح نیست.(1)
سیستانی: نماز تمام و روزه صحیح است.(2)
پرسش6: اگر قصد ماندنِ ده روز یا بیشتر را در جایی داشته باشیم، چنانچه از آنجا به محلی که فاصلۀ آن تا اقامتگاهِ فعلی کمتر از چهار فرسخ شرعی (تقریباً 5/22کیلومتر) است برویم و برگردیم (بدون آنکه از ابتدا قصد داشته باشیم)، تکلیف نماز در هر دو جا چیست؟
همۀ مراجع: اگر بعد از خواندن یک نماز چهار رکعتی، بخواهد به آن محل سفر کند، نمازش در هر دو جا تمام است؛ به شرطی که فاصلۀ زمانی رفت وبرگشت زیاد نشود.(3) (توضیح
ص:14
بیشتر در جواب پرسش7 آمده است.)
پرسش7: بنا داریم با اردوی دانشجویی، بیش از ده روز به زیارت حضرت علی بن موسیالرضا مشرّف شویم و گاهی، روزها به محل های اطرف سفر کنیم که از حدّ ترخص خارج است و فاصلۀ آن ها تا اقامتگاه (مشهد مقدس) کمتر از چهار فرسخ شرعی است. تکلیف نماز در آنجا چگونه است؟
امام و نوری: اگر در مدت ده روز، تنها یک مرتبه و به اندازۀ دو ساعت، از محل اقامت به اطراف بروید و بازگردید، نماز تمام است و در غیراین صورت شکسته است.(1)
خامنه ای: اگر در مدت ده روز، به اندازۀ یک تا دو ساعت در روز یا چند روز که مجموع آن به مقدار یک سوم روز یا یک سوم شب باشد، از محل اقامت به اطراف بروید، نماز تمام است و در غیراین صورت شکسته است. اگر به صِدق اقامت ده روز ضرر نزند، مثل بیرون رفتن از آنجا به مدت چند ساعت از روز یا شب برای یک بار یا چندبار، به شرطی که مجموع ساعات خروج کمتر
ص:14
از شش هفت ساعت باشد، دراین صورت قصد خروج به قصد اقامت لطمه نمی زند.(1)
فاضل: اگر به اندازۀ پنج شش ساعت، از محل اقامت به اطراف بروید و بازگردید، نماز تمام است؛ به شرط آنکه شب را در محل اقامت بمانید.(2)
بهجت: اگر قسمت عمدۀ روز را در محل اقامت باشید، نمازتان تمام است.(3)
صافی: اگر از محل اقامت خارج شوید، نمازتان شکسته است.(4)
خویی و تبریزی و وحید: اگر مدت رفت و بازگشت، به اندازۀ یک یا دو ساعت باشد که درنظر عرف با اقامت ده روز منافات ندارد، نماز تمام است و اگر از این مقدار بیشتر شود، بنابر احتیاط واجب باید جمعِ بین شکسته و تمام کنید و اگر تمام یا بیشترِ روز را از محل اقامت خارج شوید، باید نماز را شکسته بخوانید.(5)
سیستانی: اگر مدت رفت وبازگشت، در نصف روز باشد (هرچند برگشتن، بعد از رسیدنِ شب باشد) نماز تمام است؛ مگر آنکه دفعات خارج شدنِ او به مقداری تکرار شود که درنظر عرف
ص:15
گفته شود دو جا یا بیشتر اقامت دارد. دراین صورت نماز شکسته است.(1)
مکارم: اگر به اندازه ای دور نیست که جزو مسافرت محسوب شود، نماز تمام است.(2)
پرسش8: کسی که پیش از ظهر تصمیم به مسافرت دارد، تکلیف روزۀ او چه می شود؟
همه، به جز تبریزی و سیستانی: اگر پیش از ظهر مسافرت کند، روزه اش باطل است؛ ولی قبل از آنکه به حدّ ترخّص برسد، نمی تواند روزه را بخورد.(3)
تبریزی: اگر از سر شب تصمیم بر سفر داشته و پیش از ظهر مسافرت کند، روزه اش باطل است؛ ولی قبل از آنکه به حد ترخص برسد، نمی تواند روزه را بخورد و اگر پیش از ظهر تصمیم بر مسافرت گرفته، بنابر احتیاط واجب باید روزه بگیرد.(4)
سیستانی: اگر پیش از ظهر مسافرت کند، بنابر احتیاط واجب باید روزه اش را افطار کند؛
ص:16
ولی قبل از آنکه به حد ترخص برسد، نمی تواند روزه را بخورد.(1)
پرسش9: آیا می شود در ماه رمضان، برای فرار از روزه مسافرت کرد؟
همۀ مراجع: مسافرت کردن در ماه رمضان، هرچند به عنوان فرار از روزه باشد، اِشکال ندارد؛ ولی این امر تا قبل از روز بیست وسوم مکروه است.(2)
پرسش10: زن حائض در شهری که وطنش نیست، قصد ماندن ده روز می کند. در بین این ده روز، از خون پاک می شود. آیا باید نماز خود را شکسته بخواند یا تمام؟
همۀ مراجع: اگر قصد ماندن ده روز را داشته، نمازش تمام است؛ هرچند تعدادی از روزها
ص:17
تصویر
ص:18
را نماز نخوانده باشد.(1)
پرسش13: به بارگاه حضرت علی بن موسی الرضا مشرّف شدم. آیا درآنجا می توانم نذر روزه کنم و روزه بگیرم؟
امام، تبریزی، صافی، فاضل، نوری، وحید: در مسافرت، نذر روزه جایز نیست.(1)
بهجت، خامنه ای، سیستانی: آری، در مسافرت نذر روزه جایز و صحیح است.(2)
مکارم: در مسافرت، نذر روزه اشکال دارد و اگر نذر کرد، احتیاط واجب آن است که به نذر خود عمل کند.(3)
پرسش14: آیا می توانیم پیش از سفر در وطن خود، نذر کنیم که در سفر، روزۀ مستحبی بگیریم؟
همه: آری، این نذر صحیح است.(4)
پرسش15: اگر زن بدون اجازۀ شوهرش به مسافرت برود، تکلیف نمازش چیست؟
همۀ مراجع، به جز تبریزی و مکارم: باید نمازش را در آنجا تمام بخواند.(5)
ص:20
تبریزی: اگر نشوز صدق کند، باید نمازش را در آنجا تمام بخواند.(1)
مکارم: بنابر احتیاط واجب باید نمازش را در آنجا تمام بخواند.(2)
تبصره: اگر سفر زن سفر واجب باشد، مانند سفر حج واجب، دراین صورت اجازۀ شوهر برای مسافرت لازم نیست. بنابراین، نماز در آنجا شکسته خواهد بود.
پرسش16: اگر فرزند بدون اجازۀ پدر و مادرش مسافرت کند، تکلیف نمازش چیست؟
همۀ مراجع، به جز سیستانی و بهجت: اگر پدر و مادر از این سفر نهی کنند؛ به طوری که مایۀ اذیت آنان شود، باید نمازش را در آنجا تمام بخواند.(3)
سیستانی: اگر پدر و مادر از این سفر نهی کنند؛ به طوری که مایۀ اذیت آنان شود و منشأ اذیت، شفقت و دلسوزی آنان باشد، باید نمازش را در آنجا تمام بخواند.(4)
بهجت: اگر پدر و مادر از این سفر نهی کنند، باید نمازش را در آنجا تمام بخواند.(5)
ص:21
تبصره: اگر سفر فرزند سفر واجب باشد، مانند سفر حج واجب، دراین صورت اجازۀ پدر و مادر برای مسافرت لازم نیست. بنابراین، نماز در آنجا شکسته خواهد بود.
پرسش17: آیا در دوران عقد که دختر در خانۀ پدر و مادر زندگی می کند، برای مسافرت نیاز به اجازۀ شوهر دارد؟ اگر بدون اجازۀ به مسافرت برود، تکلیف نمازش چیست؟
امام، بهجت، صافی، مکارم، نوری: آری، باید اجازه بگیرد و اگر بدون اجازه مسافرت کند، باید نمازش را در آنجا تمام بخواند.(1)
فاضل: در این فرض، بنابر احتیاط واجب، باید اجازه بگیرد و اگر بدون اجازه مسافرت کند، بنابر احتیاط واجب باید نمازش را در آنجا تمام بخواند.(2)
ص:22
تبریزی و وحید: خیر، در این فرض، اجازۀ شوهر لازم نیست و نمازش در مسافرت شکسته است.(1)
سیستانی: اگر در شهری که زندگی می کنند، متعارف این است که دختر در این مدت از شوهر اجازه نمی گیرد، در این صورت نمازش در مسافرت شکسته است و در غیراین صورت، باید اجازه بگیرد و اگر بدون اجازه مسافرت کند، باید نمازش را در آنجا تمام بخواند.(2)
تبصره: اگر زن درضمن عقد، شرط کرده باشد که در این مدت، بدون اجازۀ او بیرون رود یا عقد بر توافق قبلی واقع شده باشد، دراین صورت به فتوای همۀ مراجع، این شرط نافذ است و دیگر اجازۀ شوهر لازم نیست.
پرسش18: اگر زن بدون اجازۀ شوهرش، بخواهد برای دیدار والدین خود مسافرت کند، آیا می تواند بدون اجازۀ او مسافرت کند؟ تکلیف نمازش در سفر چیست؟
ص:23
همۀ مراجع: خیر، نمی تواند بدون اجازۀ شوهر به دیدار آنان برود و صلۀ رحم منحصر به رفت وآمد نیست؛ بلکه با احوال پرسی و پیغام فرستادن ازطریق تلفن و نامه و مانند آن نیز محقّق می شود. نمازش در آنجا تمام است.(1)
پرسش21: ورود زن حائض به مکان هایی که شک دارد جزو مسجد است، مانند بام و سرداب و مقداری که به مسجد افزوده می شود، چگونه است؟
همه: آنچه مشکوک است، حکم مسجد را ندارد و ورود به آنجا برای زنِ حائض، اِشکال ندارد.(1)
نکته: شک مردم عوام در برخی مواقع، بجا نیست؛ مانند جایی که از ابتدا اصلِ زمین، وقف مسجد شده است که دراین صورت پشت بام و سرداب و تمام ملحقات داخل زمین در حکم مسجدند.
پرسش22: آیا ورود فرد جُنُب یا حائض به داخل حرم امام زادگان، مانند حرم حضرت معصومه، جایز است؟
همۀ مراجع: آری جایز است.(2)
تبصره: اگر ورود به حرم، باعث هتک و بی حرمتی شود، جایز نیست.
ص:25
تصویر
ص:26
پرسش23: آیا زن حائض و فرد جُنُب می تواند بی آنکه داخل حرم شود، به رواق های اطراف ضریح مطهر امام معصوم برود؟
همۀ مراجع، به جز امام و بهجت: آری، اشکال ندارد.(1)
امام و بهجت: بنابر احتیاط واجب جایز نیست.(2) بهجت: از آخرین در وارد نشوند. (استفتائات جدید آیت الله بهجت)
تبصره: حکم یادشده درصورتی است که رواق های حرم، مسجد نباشد.
پرسش24: استفاده از گردنبند منقّش به نام خدا، در زمان حیض چه حکمی دارد؟
همۀ مراجع: استفاده از آن مانع ندارد؛ ولی باید از تماس آن با بدن اجتناب کرد.(3)
ص:27
تبصرۀ1: اگر زن بداند که گاهی گردنبند فوق، با بدنش تماس پیدا می کند، انداختن آن به گردن در زمان حیض جایز نیست.
تبصرۀ2: مسئلۀ استفاده از گردنبند یادشده، غیر از تماس بدن با آن است. آنچه ممنوع است، تنها تماس است؛ نه استفاده از آن. بنابراین اگر کسی آن را روی لباس خود بیندازد و بدون طهارت هم باشد، اِشکال ندارد؛ چون تماس با بدن صورت نگرفته است.
پرسش25: تماس بدن با خط قرآن برای زن حائض چه حکمی دارد؟
همۀ مراجع: تماس بدن با خط قرآن در زمان حیض حرام است.(1)
پرسش26: آیا خانمی که از حیض پاک شده، ولی غسل نکرده، جایز است به خط قرآن دست بزند یا به مسجد برود؟
ص:28
همۀ مراجع، به جز مکارم: خیر، جایز نیست.(1)
مکارم: بنابر احتیاط واجب جایز نیست.(2)
پرسش27: دست زدن به ترجمۀ قرآن، در زمان حیض چه حکمی دارد؟
همۀ مراجع: مسّ ترجمۀ قرآن، به هر زبانی که باشد، اِشکال ندارد.(3)
تبصره: اگر در ترجمۀ قرآن، خود کلمات قرآن یا نام خدا، به هر زبانی که باشد، به کار رفته باشد، نباید به آن کلمات بدون طهارت دست زد.
پرسش28: آویختن گردن بندی که روی آن، آیۀ قرآن نوشته شده است، در ایام عادت
ص:29
چه حکمی دارد؟
همۀ مراجع: استفاده از آن مانع ندارد؛ ولی بدون طهارت، آن را مس نکند.(1)
پرسش29: دست زدن به جلد قرآن برای زن حائض چه حکمی دارد؟
همۀ مراجع: دست گذاشتن روی خط قرآن، برای هرکسی که طهارت (وضو، غسل، تیمم)
ندارد، حرام است، اما مسّ جلد یا حاشیۀ قرآن اِشکال ندارد و تنها مکروه است.
پرسش30: آیا زن حائض می تواند به نام نبی اکرم ، امامان و حضرت زهرا دست بزند؟
ص:30
همۀ مراجع، به جز تبریزی، سیستانی، وحید: بنابر احتیاط واجب اسامی آنان را مس نکند.(1)
تبریزی، سیستانی و وحید: بهتر (احتیاط مستحب) است اسامی آنان را مس نکند.(2)
پرسش31: لمس کردن القاب چهارده معصوم برای زن حائض چگونه است؟
امام، بهجت، خامنه ای، مکارم: بنابر احتیاط واجب، القاب آنان را مس نکند.(3)
تبریزی، سیستانی، صافی، فاضل، نوری، وحید: اِشکال ندارد؛ ولی بهتر است القاب آنان را بدون وضو مس نکند و چنانچه هتک حرمت و بی احترامی باشد، حرام است.(4)
پرسش32: آیا واژه های «رضوی»، «علوی» و مانند آن، که منسوب به امام است، ولی
درحال حاضر نام برخی مؤسسسات فرهنگی یا شرکت ها شده است، حکم اسم امام را دارد و رعایت احترام آن واجب است؟
همۀ مراجع، به جز بهجت: اگر به قصد اسم مؤسسه یا شرکت باشد، مسّ آن اِشکال ندارد.(5)
بهجت: اسم منسوب به امامان، مانند رضوی، هم مورداحتیاط است.(6)
ص:31
تصویر
ص:32
پرسش33: آیا برای زن حائض، تنها، خواندن آیۀ سجده دار حرام است؛ یا علاوه بر آن، خواندن بقیۀ سوره نیز حرام است؟
امام، بهجت، فاضل، نوری: علاوه بر خواندن آیۀ سجده دار، خواندن بقیۀ آن سوره نیز حرام است.(1)
تبریزی، خامنه ای، سیستانی، صافی، مکارم: تنها، خواندن آیۀ سجده دار، حرام است و خواندن بقیۀ سوره حرام نیست.(2)
وحید: خواندن آیۀ سجده دار، حرام است و بنابر احتیاط واجب، خواندن بقیۀ سوره نیز حرام است.(3)
پرسش34: آیا زن حائض می تواند در مجالس ختم قرآن شرکت کند و فقط به قرآن گوش فرا دهد؛ بی آنکه خودش تلاوت کند. اگر آیۀ سجده دار تلاوت شود،
ص:33
تکلیفش چیست؟
همۀ مراجع: آنچه بر زن حائض حرام است، فقط خواندن سوره های سجده دار است؛ ولی گوش دادن به آن اِشکال ندارد و اگر به آیۀ سجده دار گوش دهد، باید سجدۀ آن را به جا آورد.(1)
تبصره: در اینکه برای زن حائض خواندن سوره های سجده دار حرام است یا فقط خواندن آیۀ سجده دار، بین مراجع تقلید اختلاف دیدگاه است که در جای خود بیان شده است.
پرسش35: در دعای کمیل آیۀ ]أفمن کانَ مُؤمنا کمَن کان فاسقا لایَستَوون[ وجود دارد. این آیه از سوره ای است که سجدۀ واجب دارد. آیا زن حائض می تواند دعای کمیل بخواند؟
ص:34
امام، بهجت، فاضل، نوری: خواندن دعای کمیل برای زن حائض اِشکال ندارد؛ ولی باید آیۀ یادشده را بر زبان جاری نکند.
تبریزی، خامنه ای، سیستانی، صافی، مکارم: خواندن دعای کمیل و نیز آیۀ یادشده، برای زن حائض اِشکال ندارد؛ چه اینکه خواندن اصل آیۀ سجده دار برای حائض حرام است، نه باقیِ سوره.(1)
وحید: خواندن دعای کمیل برای زن حائض اِشکال ندارد؛ ولی بنابر احتیاط واجب آیۀ یادشده را بر زبان جاری نکند.(2)
تبصرۀ 1: آیۀ یادشده، آیۀ 18 از سورۀ سجده است و آیه ای که سجده دارد، آیۀ 15 از این سوره است.
تبصرۀ 2: اگر گفته شود: «فقط خواندن آیات سجده دار برای زن حائض حرام است»، خواندن آیۀ یادشده برای او حرام نیست؛ ولی اگر خواندن تمام سوره هایی که سجدۀ واجب دارند، برای زن حائض حرام باشد، خواندن آیۀ یادشده برای او حرام خواهد بود؛ خواه در قرآن باشد یا در دعا.
ص:35
پرسش36: آیا با غسل زیارت می توان نماز خواند؟
امام، بهجت، خامنه ای، صافی، فاضل: خیر، تنها با غسل جنابت می توان نماز خواند؛ ولی با غسل های دیگر، مانند غسل زیارت، باید وضو هم گرفت.(1)
مکارم: با همۀ غسل های واجب و مستحب که استحبابش ثابت شده است، مانند غسل زیارت، می توان نماز خواند و گرفتن وضو واجب نیست؛ اما احتیاط مستحب آن است که در غیر غسل جنابت، مانند غسل زیارت، وضو هم بگیرد.(2)
خویی، تبریزی، سیستانی، نوری، وحید: با همۀ غسل های واجب و مستحب که استحبابش ثابت شده است، غیر از غسل استحاضۀ متوسطه، می توان نماز خواند؛ اگرچه احتیاط مستحب آن است که در غیر غسل جنابت، مانند غسل زیارت و غسل جمعه، وضو هم بگیرد.(3)
ص:36
پرسش37: اگر زن در بین مسافرت، مثلاً در قطار و اتوبوس، از حیض پاک شود و دسترسی به آب نداشته باشد، تکلیف نمازش چیست؟
همۀ مراجع: اگر وقت نماز تا رسیدن به مقصد تمام نمی شود، باید صبر کند و در غیراین صورت، اگر در بین راه دسترسی به آب نداشته باشد، باید به جای غسل حیض، تیمّم کند و بعد از تمیز کردن بدن، نماز بخواند.(1)
پرسش38: چه کارهایی بر زن حائض حرام است؟
1. انجام دادن عبادت هایی مانند نماز که باید با وضو، غسل یا تیمم به جا آورده شود؛
2. انجام دادن کارهایی که بر جُنُب حرام است؛ مانند رساندن جایی از بدن به خط قرآن؛
ص:37
3. آمیزش جنسی.(1)
پرسش39: چه کارهایی بر زن حائض مستحب است؟
بر زن حائض مستحب است که در وقت نماز، خود را از خون پاک کرده و پنبه و دستمال را عوض کند و وضو بگیرد. نیز، اگر نمی تواند، تیمّم کند. سپس، در جای نماز، روبه قبله بنشیند و به ذکر و دعا و قرائت قرآن و صلوات بپردازد؛ ولی خواندن تسبیحات اربعه بهتر است.(2)
تبصره: خواندن قرآن در وقت نماز، برای زن حائض کراهت ندارد.
پرسش40: اگر انسان در حرم مطهر امام رضا خوابش ببرد و در همان لحظۀ کوتاه، جُنُب شود، تکلیفش چیست؟
همۀ مراجع، به جز بهجت، صافی، وحید: توقف جُنُب در حرم امام معصوم بنابر احتیاط واجب جایز نیست؛ ازاین رو، باید همان لحظه از حرم خارج شود.(3)
بهجت، صافی: توقف و عبور جُنُب در حرم امام معصوم بنابر احتیاط واجب جایز نیست؛
ص:38
ازاین رو، باید همان لحظه از حرم خارج شود.(1)
وحید: توقف جُنُب در حرم امام معصوم جایز نیست و بنابر احتیاط واجب عبور از آنجا نیز اِشکال دارد؛ ازاین رو، باید همان لحظه از حرم خارج شود.(2)
تبصرۀ1: فرض مسئله جایی است که این امر در مساجدِ حرم اتفاق نیفتاده است؛ اگر در مسجد حرم باشد، حکم مسجد را پیدا می کند.
تبصرۀ2: طبق فتوای آیات عظام بهجت، صافی و وحید، اگر خاک یا سنگ تیمّم در دسترس دارد و می تواند در مدت کوتاهی تیمّم کند، باید در همان لحظه این کار را انجام دهد و با تیمم از حرم خارج شود.
تبصرۀ3: مقصود از حرم، محدودۀ زیرِ گنبد است.
پرسش41: اگر زن حائض از سرِ ناآگاهی، داخل حرم امام معصوم شود، آیا گناه کرده است؟ تکلیفش چیست؟
ص:39
همۀ مراجع، به جز وحید: خیر، گناه نکرده است؛ ولی بنابر احتیاط واجب باید از همان لحظه از حرم خارج شود.(1)
وحید: خیر، گناه نکرده است؛ ولی باید از همان لحظه از حرم خارج شود.(2)
پرسش42: حکم رفتنِ زن حائض به حرم امامان چیست؟
همۀ مراجع، به جز بهجت، صافی، وحید: عبور از حرم مطهر امام معصوم برای زن حائض اِشکال ندارد؛ ولی بنابر احتیاط واجب نباید در آنجا توقف کند.(3)
صافی: احتیاط واجب آن است که زن حائض به حرم امام معصوم وارد نشود؛ هرچند بخواهد از آنجا عبور کند.(4)
بهجت: جایز نیست زن حائض به حرم امام معصوم وارد شود؛ هرچند بخواهد از آنجا عبور کند.(5)
وحید: توقف در حرم امام معصوم برای زن حائض جایز نیست و احتیاط واجب آنست
ص:40
که از آنجا هم عبور نکند.(1)
پرسش43: کسی که بیماری قند و کبد دارد، به طوری که نمی تواند اِدرار خود را نگه دارد،
آیا می تواند با لباس نجس به اماکن متبرّکۀ زیارتی و حرم وارد شود؟
همۀ مراجع، به جز مکارم: داخل شدن به حرم امامان با لباس نجس اِشکال ندارد؛ ولی نجس و آلوده کردن آنجا حرام است.(2)
مکارم: داخل شدن به حرم امامان با لباس نجس اِشکال ندارد؛ ولی نجس و آلوده کردن آن، اگر باعث هتک باشد، حرام است.(3)
تبصره: تردیدی نیست که داخل شدن به حرم امامان با طهارت (وضو و غسل) و لباس تمیز و پاک، مستحب و پسندیده است؛ ولی ازنظر شرعی، واجب نیست؛ به خصوص برای بیماران یادشده.
ص:41
تصویر
ص:42