ص:2

ص:3

تصویر

ص:4

تصویر

ص:6

کرده و از آن بهره جست. این نوشتار تلاش می کند با شرح و تبیین این سه اصل پیشنهادی، بایسته های جوان شایسته را پاسخ دهد.

ص:8

1. تحصیل کنید.

«تحصیل کنید؛ یعنی نیروی خرد، فکر، مغز و علم در شما تقویت شود... از لحاظ علمی، خودتان را تقویت کنید و پیش ببرید؛ نه فقط برای اینکه حرف شما در دیگری اثر کند، برای اینکه شما می خواهید ستونی باشید که این بنای عظیم، این کاخ مجلل، کاخ مدنیّت و پیشرفت ملت ایران، بر روی ستون ها بر سرِ پا بایستد و بنا شود.» (1)

علم دریایی است بی حدّ و کنار طالب علم است غوّاص بِحار

گر هزاران سال باشد عمر او او نگردد سیر، خود، از جست وجو

این توصیۀ پیامبر… را همواره به یاد داشته باشید که می فرمودند: «چهار چیز است که هر باهوش و خردمندی، باید به آن پایبند باشد: شنیدن دانش، حفظ کردن، نشردادن و عمل

ص:9

به دانش.»(1) جوان با پله های دانش، توان صعود دارد. در غیراین صورت، جوانیِ خویش را تباه ساخته و به خطا رفته است. علم، گنجینۀ هدایت و راهنمای زندگی و چراغ عقل و چشمۀ فضیلت و اساس هر رشدی است که آدمی، بدان بزرگ می شود. پس هیچ وقت از یادگیری و دانش آموزی خسته نشوید و به فکر فارغ التحصیلی نیفتید.

جوانی بهار دانش جویی است و بستر فراگیری و زمینۀ آموختن در این دوران به قدری مهیّاست که حضرت محمد… می فرمایند: «فراگیریِ دانش در جوانی، به نقشی مانَد که بر سنگ، ترسیم شده باشد.»(2) به فرمودۀ وصیّ پیامبر، علی†، بهترین مطالبی که شایسته است جوانان یاد بگیرند، چیزهایی است که در بزرگ سالی بدان نیاز دارند تا بتوانند در زندگیِ

ص:10

اجتماعی، از آموخته های دوران جوانیِ خود استفاده کنند.(1)

مولاعلی†، چهار اصل را عامل موفقیت در تحصیل می دانند:(2)

1. دانش خود را رنگِ خدایی بخشید؛ چون لغزش دانشمند، مانند شکستن کشتی، زیان بار و فاجعه آفرین است؛

2. دانش با تن آسایی و راحت طلبی به دست نمی آید. دقت و تلاش کنید و در طلب علم خسته نشوید. کسی که در خواندن و آموختن پیگیر نباشد، فهم و دانش به دست نمی آورد؛

3. کلاس درس، باغ بهشت است و آموزگارِ سخت کوش، باغبان آن. دربرابرِ کسی که از او دانش می آموزید، فروتن باشد؛

4. از آفات علم دوری کنید. زنهار که دانش را برای چهار کار بیاموزید: فخرفروشی به

ص:11

تصویر

ص:12

دانشمندان، ستیزه با نادانان، خودنمایی در مجالس، جلب کردن توجه مردم به خود برای ریاست کردن بر آن ها.

بر پیمانۀ دانش خود بیفزایید و نگران سرریز شدنِ آن مباشید. هر ظرفی وقتی چیزی در آن می گذارند، گنجایش خود را از دست می دهد؛ مگر ظرف دانش که با افزودن آن، گنجایشش بیشتر می شود.(1)

ص:13

2. مهذّب باشید.

«در کنار تحصیل، تهذیب باشد. دل های شما جوانان ها نورانی است. فطرت الهی در شماها زنده و درخشان است. امروز، شما خودتان را به کارهای نیک، خُلق نیک و رفتار نیک اگر وادار کنید و عادت دهید، هویّت انسانی شما همین جور شکل می گیرد و تا آخر عمر، این دستاورد با شما خواهد ماند؛ به خصوص در این مقطع سنّیِ شماها که یک مقطع زرّین است، یک مقطع طلایی است. در این مقطع، خیلی کارهای بزرگ می شود روی شخصیت خود انجام داد.

ارتباطتان را با خدا قوی کنید. در مسائل دینی، به نقاط عقلانی و ظریف بپردازید و آن ها را از استادانِ ماهرش فرابگیرید. دین عواطف هم دارد؛ لکن این عواطف، به معنویات عمیق و به فکر عمیق تکیه دارد. این فکر را باید آموخت و با مبانی دینی آشنا شد و براساس آن، روی شخصیت خود،

روی دل خود، اثر گذاشت. روی دل خودتان باید اثر بگذارید. ما باید دل

ص:14

خودمان را خیلی اوقات مخاطب قرار بدهیم. یکی از اهل معنا گفته بود من روزی چندهزار مرتبه فلان ذکر را بر این دلِ خفتۀ غافل خودم خواندم. چه تعبیر خوبی است.

نماز همان ذکر و همان آب حیاتی است که انسان به دل خود می بخشد. نمازِ باتوجه، توجه به معنا، توجه به اینکه درمقابل خدا قرار داریم، نماز را این طوری بخوانید. وقتی به نماز می ایستید به یاد بیاورید که درمقابل خداوند متعال ایستاده اید و دارید با او حرف می زنید. در سرتاسرِ نماز سعی کنید این حالت حفظ بشود. آن وقت این نماز اثر می گذارد و دل انسان را مثل اِکسیر، عوض می کند. اِکسیر مادۀ کمیابی است که می گویند مِس را طلا می کند. دل ما از مِس هم که باشد، اکسیرِ ذکر، آن را به طلا تبدیل می کند.

این خیلی مهم است. تهذیب شامل رفتارها هم می شود: رفتار با پدر و مادر. پدر و مادرهایتان را هم دوست بدارید و هم این دوستی را به آن ها اِبراز کنید؛ هم احترامشان کنید، هم اطاعتشان کنید. در داخل محیط خانه، اخلاق شما و رفتار شما می تواند یک

ص:15

تصویر

ص:16

خانواده را بسازد. یک جوان گاهی در یک خانواده، پدر، مادر، برادر و خواهران را تحت تأثیر قرار می دهد.»(1)

در تبیین این رهنمود رهبر انقلاب، به دو نکته توجه کنید:

1.2. به آسیب ها و کمین های انحراف بنگرید.

دوران جوانی را باید از آفات و بلاها محافظت کرد و این مقطع از زندگی را در سایۀ سپرِ معنوی، به سلامت نگاه داشت. گناه و پیروی از هوای نفس، بزرگ ترین آسیب و مُهلک ترین بلا و آفت است. درواقع، پیروی از خواهش های نفسانی، نقش مؤثری در گریز از معنویت و گرایش به باطل دارد. بدان حدکه یک جوانِ هواپرست، از درک حقیقت عاجز خواهد ماند.

ص:17

حقیقت سرایی است آراسته هوا و هوس، گَردِ برخاسته

نبینی که هرجا که برخاست گَرد نبیند نظر، گرچه بیناست مرد

پیامبر… فرمودند: «دشمن ترینِ دشمنان تو، نفْس توست؛ همان که بین دو پهلویت جا دارد.»(1) هم ایشان، با هدف زشت انگاشتنِ گناه، به تمثیل آن پرداختند: «در شگفتم از کسی که از بیمِ درد، از غذا پرهیز می کند؛ چگونه از ترسِ آتش، از گناهان پرهیز نمی کند.»(2) آن حضرت همواره جوانان را به نفیِ نافرمانی خداU فراخوانده و ایستادگی را در برابر معصیت، جهاد دانسته است.(3)

ص:18

ترک شهوت ها و لذت ها سخاست هرکه در شهوت فروشد، برنخاست

این سخا شاخی است از سَروِ بهشت وایِ او کز کف چنین شاخی بهِشت

عروة الوثقی است این تَرک هوی برکشد این شاخ، جان را بر سما

روزی محمد مصطفی… به یاران خود فرمودند: «آیا شما را از درد و درمانتان آگاه نکنم؟» گفتند: «چرا، یا رسول الله.» فرمودند: «دردتان گناه است و درمانتان استغفار.»(1)

2.2. آگاهی دینیِ خود را عُمق بخشید.

اگر در پِی روش زندگی هستید و می خواهید میان زندگیِ

ص:19

خود و بندگی خداU پیوند بزنید، به شناخت دینِ خود بیشتر بها بدهید. دین همان روش زندگی است که میان زندگی اجتماعی و پرستش خدای متعال پیوند می زند و در همۀ اَعمال فردی و اجتماعی، برای انسان، مسئولیتِ خدایی ایجاد می کند. این مجموعۀ عقاید و دستورهای علمی و اخلاقی، سببِ خوشبختیِ انسان در این جهان و سعادت و زندگیِ جاوید او در جهان دیگر می شود.

دین، آدمی را بزرگ داشته و او را از هر کارِ زشتی، باز می دارد. دین به انگیزۀ جوان در بناکردن و آراستنِ هویّت او، پاسخ می دهد؛ زیرا آدمی عطشی دارد که فقط با پیمودن راه خداU فرو می نشیند. روی آوری به دین، فراگیری آن و اندیشه و تفکر در معارف آن، توجه به توصیه های همیشگی در پیمودن راه خداU، یادگیریِ بایدها و نبایدها و حلال ها و حرام ها از ویژگی های دوران جوانی است و اگر شناخت جوان با علم و اندیشه همراه باشد، هویّت و شَرف و عزّت او، همواره حفظ خواهد شد.

روزی رسول اکرم… وارد مسجد شدند. چشمشان به دو اجتماع افتاد که هر کدام حلقه ای تشکیل داده و سرگرمِ کاری بودند: دسته ای مشغول عبادت و ذکر و دسته ای دیگر

ص:20

به یاددادن و یادگرفتن، سرگرم بودند. پیامبر… هر دو دسته را از نظر گذراندند و از دیدنِ آن ها مسرور شدند. بعد، به

کسانی که همراشان بودند، رو کردند و فرمودند: «هر دو گروه، کار نیک می کنند و بر خیر و سعادت هستند...» آن گاه اضافه کردند: ... و امّا بِالتّعلیم اُرسِلْتُ (= اما من برای تعلیم و دانا کردن فرستاده شده ام) و سپس در جمع کسانی نشستند که به بحث و مذاکرۀ علمی مشغول بودند.(1)

شناخت خود را از دین، بیشتر و بیشتر کنید و با مطالعه، آموزش و یادگیری، آن را عمق بخشید. این سخن امیرمؤمنان†، شاگرد مکتب محمد…، را هماره به یاد داشته باشید که به جوانان می فرمودند: یا مَعشَر الفِتیان اَحصِنوا بِالعِلْم. (= ای گروه جوانان، دین خود را با دانش حفظ کنید.)(2)

ص:21

تصویر

ص:22

3. ورزش کنید.

«من به همۀ جوان ها، دخترها و پسرها توصیۀ دائمی ام این است که ورزش بکنند.»(1) به ورزش بها بدهید. سلامت جسم، نشاط روان، حفظ شادابی و طراوات جوانی و همچنین، تجدّد قوای جسمانی، با ورزش تحقق می یابد. ورزش وسیله ای برای سرگرمیِ سالم و نشاط آور است.

برخی از گونه های ورزش، نظیر کُشتی، روحیۀ جوان مردی، شجاعت، حق طلبی و ستم ستیزی را پرورش می دهند. برخی نیز، همچون شنا و تیراندازی و سوارکاری، مقاومت جسمی و روحی دربرابر موقعیت های سخت زندگی و آسیب های اجتماعی را افزایش می دهند و جوان را سالم و بدن را برای رزم و دفاع، چابُک و قوی می سازند.

ص:23

رسول گرامی اسلام… نیرومندساختنِ قوای بدن را وسیلۀ خوشبختی دانسته و ورزش های یادشده را ستایش کرده اند. ایشان می فرمایند: «به تیراندازی پایبند باشید، زیرا بهترین بازی های شماست. محبوب ترین بازی نزد پروردگارU، سوارکاری و تیراندازی است. به فرزندان خود تیراندازی و شنا یاد دهید.»(1) پیامبر خدا… به قهرمان پروریِ مثبت، عنایت داشتند و حتی در داوریِ مسابقات، یاران را به قهرمانی در مسابقات، تشویقِ روحی می کردند.

خود را همیشه سالم و سرحال نگاه دارید و مرتّب ورزش کنید.

ص:24

ص:25